Skip to main content

Full text of "Acta Sanctorum"

See other formats 


pp 

13 


£LC<  C 


cc 

cc 

cc 

cc 


„  C<*£_<cC<IIc<' 


KCj^c . 


il<C^K?<"      <  CSCC   "C 


C«CCc    <  rC 

f  csCcc  <»«r 

jgCCCCC    c  CC3C  c  c 

^ccccc    c<ecc«i 

<«mc   CCSlC«<S 


JE  <  CO     ( 

X<  CO   « 
c  <  cc     « 

C     C_Cc.ce 
r  <  <c  <  c« 

<  C  <  c<C 

"  i  CCC 
<  cc«  «  ccac 

<      cco 


c 
c. 

<<C7 
CC 
v<3C 

cc 

cc 

CC      ( 
CC    c 


«sc_«iicc:    ccccc    <« 

C  CCCC    c<j 

c  ^««c  <  < 


clkc 


v  <c« 
O 

Oi 

C 

c 

a 

0 


c 

j 

( 

r< 

c 

<;' 

<  <__■ 

<3 


<zcr<rc  «tr 

f    <    CCCCcO 

J>'JC  cccccc 
C  <C  «CctC 


<£«*: 

:C 
i<C 

_.  cc 
<c 

<3X 

c«x 
c  «C 


'-  oc<c  <c 

CCC     cr 

cccccfc 

c  cdc«r 


C  CC 

<     «Cc 

CCC 


CC   c 

cc  <C 

<tc_  x 


c %*    ■ 

C« v. . 

C*<    . 

Cl 
CCCv 
Cc  r< 
c  r<_ 

c  c 
CC  C 


£ 


_<Hg__cc    i.  ««CCCC 
^<     '      <*tt_<C<C    " 

<cScT<s_i  jss^c^ 
.  fc<€^<ro<-  cc 


:     .    cci 

<-<  c 

<  CCC 

OCC  c 

ccc< 

<CC.CC 


1& 
f  l 


S  «C  CcciivCC. 


f^ue 


<C« 

e*  '•c/<1.'Cc 
4«J.<  <  CT^ccc< 


VILLANOVA  COLLEGE  LIBRARY 

Villcmova,    Pennsylvania 


cc«c 


'  *± /<■%£.  C  C  <C  • 

^CCC 

•cc  ccc  cccc 

jcccxccc      ^:  -  ^»^ 

_CC< 


This  book  was  donated 
3-4-49 

by 

Re.v....M..-Sulliv^nr..O..S..-A,- 


ccpccc <C 


:«3cs0m~: 

xccsccr 


£<x«l. 


Csil 


«C  <a 

<«  .  < 


C  c<«3 


<c<CCC<C 

«(CCCC" 


Cccj; 


1  <i'y    CCf- 
P  '     «^  c 

M%M<      «c  <c  - . 
c<         ccc  cc  cc 


L<<CC  cCC^c^, 

ccc  cc  (^ 

E®  <CC<" 

LCCCf  CCCC  < 


<C.       cc 

S     cc  ci 

1     cg: 


,  cc 

^    Cr 


CTccc 


c 

tx 
r.c 

c 

c:c< 

r 


J^&*<^£CCC<«     CC 

cr<r 


c«£c<S!c  <ctr< 


c  c 


'<CC%(  c<CC 

cc 


tCc  ' 


<rc> 


<cc 

CcC 
cCcc 

c^  c 

«c 


i    i  c    i 


c  c 

C  c 

c 

c 

c  <c  c 
c 

c 

r 
C< 


c< 

•    <  <C< 
c  «C^ 

<   <Cc<. 
Cc 
CC 


^  cc 
c  cc 

C     CC. 
<C  C5 

'  CC  < 

<  «£3C  , 


Cc  C  • 
J5C' 

Jrcc 

__  cc 


"c  C 

s^cc  c  c 

J3C  <c    C 

=5C  C"  C'<  <~ 


<<szr  c. 

,;  C<  c,     c 

'r<C«c    c 


5Kc  <r    cc 
5K<    cc  cc^S^ 


1  CCCc 
-c  Cf  ccc 

^ccr 

j  <  co 


^cccg 

«^5CC 


C  d 
CC? 


<r 


^  CCcr  CC 
<^J?C-CCc     <_< 


•fvifl^rfj^s  ^C-— ,  ^iv- 


C  <T 


5^ 

<3C 

c  <_c 

fJ3«  car  c< 

^<^Cf'     C<Cc    c 

CCC    cccc 
<CCCc    c«<cc 
S     c<?cc 

<c«<r.  c 
_cc    <t<j_C 

<<.  C  «C  <    ' .  cfc 

=-.  c  -ccc 
c    CC 

c  cc 

C<  C<Cr 
Cccccc 


<C<TC< 

■5^:<3c<c- 


c 
cc  c 

C  •  ^cr  c 
<?     ><c« 
(       Ccc  < 
<CC_ 

cccc 

-     C   G 

c:    c  <r 


i.  <C 

«?  <c  c< 

1«;  c  c 

L     c< 

CC     cc 

<<CSCL       <?< 


coc 
<accc 

^CC 

:cc 


c  CC  c 
CCC 

c  cr 
cc 

cc 

cc 
CC 
cC 


ccc 

CCC 

<XC 
CCL 

cc 

CC 
CC 

cc: 


c«c<c<c 
c  cc  ^cccr 


S<«K*<<* 

Cc<3CC  CC«c< 
$  <StC  c 

cccx   c 


« 
<' 

c<  <    , 

Crc   c  < 

C  (    <   t 


r<    < 

<f  CTc?  i 

<r'C   t  < 
<r<c 


<  < 
C  < 
r     < 


«£     CC 

c<c     « 

c  «cc    C 

C  C«BC     Q 

CC<      <TC 
C*SC  CCC 

CsjCc  ccc. 

<c<m  <  < 

CC<C< 

C  CCCCc  c 

<c  csc 

c«e«Xi 

C    CSKT 

c     ccc 


^  cc 

«LCC 


ccc  cc< 
cccc  «c< 

ccr^  <2 


<C<cc  <r<c 


.c  '"       CC      cjjvc 

C<  "  '        (?C       tgx^ 

CL<  <!'<<  4  c    < 

«CC  V.C.C  ■       i  C   <    ' 

<SCCC« 

cc   C 

C<C  C<      CcCftc 

C    •  c.ccc    <cccc<« 

d  '  CccCC  c  <CCC<  ' 
d    Cc<CCo<<ccCCc 
«X   CCCLCc<C  CCX' 
<Cc  CcCCciCCCj 


C<«CCc 


«Tc 


cc  c 
cc< 

CCcc 

Ccc 


<Ccc 
cC'c 

-ccc    $< 
<*C     <C 


Cf< 
<j '  <  C. 
CL<  c  cc 

C   C  C<3 
<L  CCQ 


c.lCi    ■  ■< 
c<  <C     c 

<c<C  <■ 

^c«c" 

■tcc 
-    cCCJCj 

<cc«c 

cc<c 

ccc 

<CjC" 


«C'<C  co 

c  c  ccc 

CC  ccc 

<c  c< 

CC  cc 

<rc  •  « 

«  c  <-'«r 


c  <c 

c  <c 


c  c  «oc 
c  c«sn 
c  c<«rr 

Cc   CC 


CC    c 

CG( 
Cccc 
Ccc 
C 


>f        < «CCCCC     «Cc 

?<^^< 

c  o^SS^f Cfc 

c  c  ^^c:^ 


c  < 
C««C    c 

(<Xccc  c 

c^c   ■  , 

Cc^^ 
'Cc   ,<^ 


<T    cc 
-  <■ (  c 

c  C.CC 

kj£SC6 
CZTctcc 

cccj 


Ccr< 


C3  C 
c'C 


*^     cc 

*c 


<x:  c  c 

^^  Cct 
"*&  cc 


(  ^  .<CT 


c  c 

crc,(? 

KC<c 


c  c 

C       c 


CCCCCC     CcC 


ccccc  <. 
ccc  c  C  Cc 


<  cc 


-cc 

■  -     5-  '*-  c  Cci 

H<  ?ccco< 

c  <        C   C     e 

-o  <    <"CT"  «C     fi 


c    C  C    <Cc    cc 


c  c 
c 


cc  cc 


c«    « 

C«        < 

C5'<   c 

c. 


cc 

£T<CC 


Cc    c 

cc  <r< 


c  < 

<r  c 

c     c 


^C  C^  c'ri   C    Cc     <   cr<. 

cc  Cjcc  q.  cr  c  c      ® 

•  ^cz^ CCCCc   c  •- 
>(CCjCC  ccccc    o 

cfc:cc  crcccis  < 

c    C<  CTCrc    CCCOCC'  <  <c 
1    CCCST   ccr<gr<7cc  c< 

cc  cj^  ccc^cgc^ccccc 

cC  CCSL..cC<i^(jt2c  ccrc< 

c«cccc:c(c  c 


c   c  c 
c 

c     «.<  < 


<C<  -cc 

'  i  ccc  <cc 

C<("C   «C 

'   <cc«< 

C     <C    C  '•' 

c  c 

€     c 
CC    ' 
<C  c 

CC       4 

cc   C 


<cc 

ccr 


cs^tj 


cccrc 

C<STc 
«C    c; 

5  ^ 


^CCc 

>.^<rc  c 

J  ^Cc     c 
J    CCc 
, ,<c  CC 

c  <c 

<C  Cc 


^'  CCC 

cc:  cv    , 
cc 

'    cc^  <0Cc^ 

g       <car^    cc 

CCC(      CfiCJi.      <c 


(C  <  ■    , 

c 

^S  •  cc  ci 
CC  ccC< 
<S£  '"cc<c 
<SS      cc  cc 


,55     cc 
«rcc    rc 
CCC 
^iCC 

ICC 

LCC 

cc 


<     <c 
ccc     « 


CCCg! 

:cce<( 
ccc 


L    Cc     CC 

C.CCC  cc 

C     «C£    Cr— 


=5CC    C 
cc    c< 
<£X<  CC    C  < 

jck<  cc    c; 

/ccc  cc    ■<<« 
"C  CC   Crcr 


>.  c  -  cc .     <tc 
^  C     cC        «I 

c  CC       cc  •  « 

'  cc      cc  <j 

CC  < 

cc  CCC 

CC  cCC 

-1      CCC 

:    «c 

c    C  c  •cc 


5     cc 

<SC    C 

:(     cc 


«CC<r<S 
a  CCcc^ 


r        S=E>C-   C    v«c    « 
^      C3CC  C    cccc     r, 

c       5^C<r    CCCC    cf 

c  .«^cc    cccc  c 

.cc    CCCCccc    c 
,<c  cccrccc-    c 

^    CCCCcx      <c 

.  <?  cn  cc  cc.  <>,> 

cS^CTc     ,^c        '«K 


C<C      ccc    c^ 

cc    ccc  <x<sr 

'""     ccc  c<C  *T   C 

CcCcC     c     c 

CCC  cc      c<    C 

C<3C<  c    > 

c    CC3C  <  c     c^ 

(    C<5C«-<   C  c     c 

CCt^coCc      < 


c«C 

c«c 
c< 

c< « 

cc« 

ccc 

ccc 

cc< 

cc<c 


c<cc<c 

c<r<r< 


«/<   cc    '.  <gr<c, 

c<  c  c     «<cc^: 

c:  ccc 

c  <r<  cc 

s'S:  ^  s«?^  ' 

<:rs^.  <* ;,  \  %  ^  5«  c<l<  «-<rc<x . 

>  ^  -     ccc    .  cj  Vc  r    -•  c  «*r  c 

^  c<c     <c   <cj         c^ 

ctf  cct^     --      -^=  C  «CC 


c    ^c       1    ^ 
(    C<5Cc     ^  c    c   * 

CCC^cc     rjp^ 

p  ^C    <iK 

'  C    ccs 

c       ,  <T>    c< 

<C      C3g 

.     <m 

,<^<mr 
rc<r 

C<C 

c«r    c 

=•■      CC      c 

Ct     c  • 

'  c<C:Cc,c     <cr    '•-  *p     c&« 

<      C«CCCC  <c-         '       C     "C 

'    cccl    ,  c    *-C 

:    cccc  c  fc  << 

•      CCr  <cc:  \  c    <cr« 

1     <<     c  «   ^ 


C  «rcr< 

<^    c«c  <r  <r 

.„  <CCd 

c  ccc « 

«r  cc^ 

^  cc 

w-   cc 
t    cc 
c   cr 
C  cr 


ACTA 


SANCTORUM 


PARISIIS.  —  EX  TYPIS  V.   GOUPY,  VIA  GARANClERE,   5 


PARISIIS  &  ROM^.APVD   VlCTOREM  PALME.  M.DCCC.LXVIH 


ACTA 

SANCTORUM 

r 

quotquot  toto  orbe  coluntur,  vel  a  catholicis  scriptoribus  celebrantur 

EX    LATINIS    ET    GR^GIS,    ALIARUMQUE    GENTIUM    ANTIQUIS     MONUMENTIS 

C0LLECTA,    DIGESTA,   1LLUSTRATA   A 

Joanne  STILTINGO,  Joanne  LIMPENO, 
Joaisne  VELDIO  P.  M.,  Constantino  SUYSKENO 

E    SOCIETATE    JESU     PRESBYTERIS    THEOLOGIS 

EDITIO    NOVISSIMA,  curante    JOANNE   GARNANDET 


SEPTEMBRIS  TOMUS  SECUNDUS 

QUO    DIES    QUAIITUS,    QUINTUS    ET    srvrts    CONTINENTUIl 

CUM  DISSERTATIONE  PRjEVIA  DK  CONVERSiONE    ET  FIPE  RUSS0RUM. 


PARISIIS   ET    ROUM 
apud  VICTOREM    PALME  bibliopolam 

1868 


GAROLO 


REGIO  PRINCTPI 


HUNGARI^,  BOHEMIyE,  CROATIyE,  SCLAVONI^E,    ' 
DALMATI/E,  HIEROSOLYM/E; 

AlfcGHIDUCI     AUSTRI^ 

Magno  duci  Etruriae;  duci  Burgundis,  Brabantiae ,  Luxem- 
burgi,  Limburgi ,  Geldriae ,  Styrise,  Carinthiae,  Carniolije, 
Silesiae,  Mediolani,  Mantuae  etc. ;  principi  Transilvaniae 
etc. ;  marchioni  Moraviae  etc,  comiti  Habsburgi,  Tyrolis , 
Flandriae  etc.  etc. 


Incredibilis  Isetitia    exsultantis   Antvcrpiae,   sub   imperium  Augustae    Domus  TuaB  feli- 
citer   reductae,    perpetuae    id    inviccm  gratulantiura     voces,    continuata    jam    aliquot 
bebtlomadis   et    nccdum   cessantia  publici  gaudii   indicia   nos   hortantur,    SKHENISSI- 
ME    ARCHIDUX,    ut  velocitcr   propercmus,    revcrenter    Tibi    oblaturi   Operis    nostri  de 
Actis  Sanctorum  loraum  quadragesimum.  Hunc,  quo  gralior  jucundiorque  advenire  de- 
J  bet,     Tibi    destinavit   Augustissima    Imperatrix,     Heginarum    omnium     rctro    seculorurn 
*  Maxima.    Hunc    nomini  Tuo   dicatum    voluit    Araanlissrna     Matcr,  quac   et    alia    dudum 
pietatis  arma,    quibus    Sanctissimam   Dei    Genitricera     colere  a    lcneris    discas,    raanihus 
Tuis  inseruit.    Hunc  Tibi   proponit    egregia    Sanctorum    Amatrix    et   Imttatrix,    ut   more 
Austriaco  Sanctos  a  primis  vitae   annis  amare   incipias  et     imitari,    ut  pnec.Iaris  corum 
ixemplis    adjutus,    continuare     possis    scricm    pra3stantissimam    Majorum    Tuorum.   Cum 
autem   Progenitorum  Tuorurn   seriem    nominamus;   cam   Heroum  Christianorum  dicimtis 
.seriem,    cui  similem   virtutum   ornniiim    ornamentis   inler  Principes   non    rcpcriraus,   Fcr- 
finandi    II   Alavi  Tui,    Ferdinandi   III   Abavi,   Leopoldi    Proavi,   Caroli    VI    Avi,    quibus 
et  alii  superiores  jungi    possunt.    Hos    a^quis  passibus   laudalissime   sequitur   Magna   Ma- 
\ria     Teresia,    Mater    Tua,    suoque    exemplo   Te   ad  scqucndum    invitat.     Augustissirnus 
^  quoque     Genilor     Tuus,     Franciscus   I    Impcralor,     non    exiguam   e  domo   Lotharingica 
*nS  Tibi   imitandam   adducit    Majorum   turmam,    virtutibus   Chrislianis   ornatam,   rcbus  prae- 
'  clare  geslis    inclylam,     triumphis    illuslrera,    quam   suis   ipsc     virtulibiis     magis    conde- 
'corat.    Paterc    igitur,   SKHIi.MSSIME   PHINCISPS,   tanlorum   Progcnitorum    digna   Proge- 
nies,    ut  ex   tomo   Tibi  reverenter  dicato,  colligamus  nonnullas  optimi   Principis    virtules, 
iisque    opponamus    contraria    mali    Principis    vitia.    Prima   ad    id   sufficiet    Vita,    Moysis 
nimiruin,    Principis  optimi,    et    ab  ipso  Deo  electi.    Inter   praestantissimas  autem   Moysis 
virtutes  raire  elucet  rcligio   aut  pielas   in   Deurn,    sive  cximius   Dei  cultus,    virlus  Ma- 
Septcmbris  Tomus  11.  \  joribus 


joribus  Tuis  maxirac   propria   et  dilecta.    Nullus   Sanctorum  Moyse    frequentius,   nullus 
familiarius,    uullus  majori    fidticia    cum    Doraino    in  oratione    loculus    legilur   :   neque 
laincn   ianla  fiducia  revercnliara  Dco  debitam   orantis  diminuit,  sed    lanlo  magis   auxit, 
quanto  perfeclius  noverat  summain    Dei   Majestatem.    Adeo  Moyses  ex  divina  voluntate 
peodebat  totus,   ut  nihil  moliretur,  nihil   aggrederetur,    nisi  consulto  prius  per  oraiio- 
nem  Dco ;    nulla    quoque    difficultale,    nullo     limore,  nullo  periculo  impedirelur,    quo 
rainus    mandata    Dei    exsequeretur,   ejusque  honorcm  et  gloriara    studiose    promoveret 
in    omnibus.     Iluic    tanto     Dcum  colendi  studio,  cujus    gratia   SERVUS    DEI    passim   in 
sacra   Scriptura  Moyses   nominatur,   opponamus    impielatem    Pharaonis,    Principis  mali. 
Numquara   hic  Dcum  orasse  legitur,   nuraquam  divinam  exquisivisse    voluntatera,    num- 
qnam    Dei  mandato  per  Moysern    significato  paruisse,   nisi   tandera   ad   breve   terapus, 
quando  mancipii    instar   plagis    durissimis    mortisque   melu    cogebalur    divinae  subesse 
polentiae.  Jam  vero,    si  consideremus.    quanlura    bonuin    sit   pietas,    quantum   impietas 
malum ;    ncquaquam    dubilabimus,    quin    Moyses   pietale  sua  felicissimus    fuisset,    ctsi 
usquc   ad   morlem  sub  durissima   Pharaonis  servitutc    vilam   traduxisset    :   niliilo   raagis 
dubitabimus,   quin  infelicissimus    sua    irapictale  fuisset   Pharao,   eliamsi    Grcesum    supe- 
rassct    diviiiis,  Alexandrum    Magnum    vicloriis,    Saloraonem  sapienlia    et  gloria.    Qua- 
propter,  SERENISSIME  ARCHIDUX,   neque  Piissimos    Majores    Tuos,    neque  Religiosis- 
simam    Malrem    Tuara,  ca    prsecipue  de  causa    felices    diciraus,   quia    novimus    eos  in 
gravissimis  periculis  hcroica  forliludine  slelisse  inviclos,  mullisque  inclaruisse  vicloriis ; 
sed  quia  videmus    eorum  pietatem  tam   fortcra   fuisse    el    conslantem,    ut  nullius   peri- 
culi    magniludine    a   norraa    Regiarum   ac    Christianarum    virtutum     rccesseiint.    Vidit 
Piissima  Matcr  Tua,  Magna  Maria  Teresia,  irruenlia  in  diliones  suas  sex  regura  foede- 
ralorum  hoslilia  agmina  :   vidit  se  unicam   initio  relictam   conlra   tanlam    hostium  mul- 
tiludincm   :  vidit  cxcrcitum  sibi  csse  praecedente  Palris  sui  bcllo  vehementer   attritum, 
asrariuraqtie  exhaustum   :  vidit  ne   Viennae    quidera     tutum  sibi   reliclura  esse    domici- 
liuiii   :    vidil  dcniquc   omnem    evidentissimi    periculi   magnitudinem.    Quid    hic   consilii 
capiat  Prudcnlissima  Regina?  Noverat  nervura  belli  esse   pecuniae    copiam  :   immensam 
in   lcinplis  dilionum    suarum   vira    esse  auri   argenlique   non    ignorabat   :   ex  illo  the- 
sauro  nuinraos   cudendos,    iisque  colligendos   velociter    milites    monebant   aliqui,  dicli- 
tantes  id   dura  adco  neccssitatc  facile    excusari  posse.   Quid    ad  hsee  Sapiens    Re^ina? 
Negat  tutum  sibi  videri  islud  consilium   :    negat  se  illo   uraquam  usuram  :    palatii    sui 
argcnlo,  auro,   monilibus  se  non  parsuram  ;   parsuram  donis  Deo    oblalis.  Nimirum  Ma- 
gnanima  Rcgina  vicerat  cupidil.atem  regnandi,   antcquam   hostes  suos  vinceret  :    rcna 
sua  frcqucnler  Dco  oblulerat  anirao  maximo,  ut  de  iis  pro    arbilrio  suo   disponere* 
nolebat  pielatis  periculo  dilionum   suarum   pericula  diminuere,  ne  dicam  augere  :    lam 
tenero  ferebatur  iu   Dcura  affeclu,    ut  sine    regno  contcnta   vivere  posset,   non    posset, 
laesa    pielate.    0    quam  prasclara,    quara  pia,  quam    divina   haec  Auguslissimae   Matris 
Tuas    sensa,    SERENISSIME    ARCHIDUX    :   dicamus    audactcr,    quod    sentimus    :  pra3- 
stanlior  et   illuslrior   haec    est   victoria,  qua   timorem    et  spem  omncmque  cupidilalem 
amore    divino  superavit,    qua    ardorem  se  defendendi  hostesque  vincendi    intra  leges 
pielatis  continuit,  qua   rcgnandi  libidinem    Dei  voluntati    perfeclissime  subjecit ;    augus- 
tior,    inquimus,  hic  cst  Magme   Mariae  Tcresiae  triumphus  iis  omnibus  vicloriis     quibus 
inlegra   hoslium  ipsius  agmina  in  Bohemia,  Bavaria,    Italiaque  jaccnt    sepulta    Non  qui 
dem    ignoramus,   quas  Forlissima   Uerois  ad  Anisum,   ad    Ocnum,  ad    Isaram     ad  Da- 
Qubium,    ad  Moldavam,  ad   Albim,   ad  Mcenum,    ad    Rhenura,    ad  Scullenara  'sive  Pa 
aarum,    ad    Padum,    ad    Tidonem,    aliisque    raultis    locis    de    hoslibus   suis    retulerit 
v.clor.as.   Novimui  qua.n    pauci    ex    nuraerosis    variorun.   Principum    agrainibus     Ger 
"MB«  (tahaque  expulsis,  in  palriam   suam  redierint  incolumes.    Quin    .mo  agnoscimus 
hbenter,  Reginam  Maximam    pcrfecisse,   quod    ante  septem  hos    annos    vix  ullus  ami 
corum  audebat  sperare,  quod  fieri    posse   nullos  hostium    exislimabat.   Certam  hi  de" 
iM.a  Caroh  VI   v.cor.am  sibi  pollicebantur  :  eam  ditiones   suas  defcndendas  suscipere 
adeo   muabaiilur,  acsi    novus  Alexander  mediocri  agmine  tolam   suscepisset  As.am   suT 
jugandam.   Quapropter  tanla  Invict»  Reginaa  bellica  d.ciraus  facinora/quanta  in   hiso 
us  raro  repenmus    quanta  nul.ins  umquam    Reginae  auspiciis    patra.a    novimus  ■    8ed 
->.,mamns    p.etat.s     tropaa     bel.ics   tanto    esse    praec.anora,    'quan.o     ZTte-i» 
n^.ssnt  propna      tanto    illis  esse   illustriora,    quanto   difficilis    est  se   v  ncere   e! 


sui   subjicere,   quam    urbes  aut   provincias    ho- 
recessimus,    SERENISSIME   ARrHiniTX     H,m 
gosUsain»  Matris  pietate,    non  coafictn»  ora.oris  £2*  cer 


libi  aliquid  de  Augustissimas  Malris  ni«r9ip     n * aklhiuua,   dum 


tis 


lis  compertum  testimoniis,  ad  exemplum  exponimus  Redeamus  igitur  ad  praiclarum 
Hebraeorum  Ducem,  ct  nonnullas  alias  rcccnseamus  virtulcs,  quas  omnes  quoquo  in 
praeslanlissimis-  Gcniloribus  ac  Majoribus  Tuis  reperies,  si  diligenter  ad  cortim  ^esta 
adverlas  animum.  Moyses,  Princeps  optimus,  cximio  populi  sui  amore  excelluit  :  nam 
innumeros  labores  suscepit.  ut  populum  /Egyptiaca  servitute  liberarel,  duros  suorum 
mores,  ac  frequentes  obmurmuraliones  conslanler  pertulit,  ut  cos  ad  terram  promis- 
sam  perduceret  :  Deum  eorum  peccatis  olTensum  Lncredibili  amore  placaium  populo 
reddidit  :  tanla,  ut  breviter  dicamus,  cura  ac  solliciludinc  omnium  commodis,  ulili- 
lati,  felicitalique  studuit,  ut  non  modo  boni  Ducis  partcs  implcvcrit,  sed  el  palris  et 
malris.  Jam  vero  qui  suos  tanta  complcctebatur  benevolentia,  in  aliaa  quoque  natio- 
nes  miiis  fuit  et  benignus  :  nullam  bello  aggressus  est,  nisi  lacessitus  prius,  aut 
mandante  Domino,  cujus  oblemperandum  est  imperio  :  nullam  iSgyptiis  plagam  iniu- 
lit,  nisi  Deo  jubente.  Contra  Dux  ille  benignus  mandatum  Dei  non  exspeclabat,  ut 
Dominum  oraret  pro  /Egypliis,  quanlumvis  tidcm  falleret  Pharao,  nec  umquam  pro- 
missa  exsequeretur.  Hisce  si  Pharaonis,  mali  Principis,  gesta  opponamus;  videbimus 
crudelcm  Rcgem  ne  quidcm  suorum  misericordia  moveri  potuisse,  ut  saqua  pelentibua 
Hebraeis  annuercl  ;  in  hos  autctn,  durissimo  saeviisse  modo.  Peribat  ASgylus,  plagas 
accumulante  Deo  :  nec  tamen  Rex  durissimus  commiseralione  populi  sui  Qectebatur, 
aut  mitius  Hebraeos  tractabat.  Decem  plagis  iisque  gravissimis  nec  suis  parcero  didi- 
cit,  nec  injustum  in  Hebraeos  deponere  odium.  Vcrum  Princcps  tcnierarius  hos  tam 
caeco  insecutus  est  furore,  ut  cum  toto  exercitu  in  mare  progressus,  in  mortcm  se 
cum  suis  deraum  praecipitaverit.  Perpende  nunc,  SERENlSSrME  PRINCEPS,  quam 
aliena  sit  ab  iis  viliis,  quam  praeclare  relatas  Moysis  virtutcs  imitetur  Amanlissima 
Tui,  imo  et  suorum  omniura  Maler.  Norunt  omnes,  qui  suavissiiuam  ejus  majestatem 
coram  intueri  meruerunt,  quantam  vel  solo  aspectu  et  affalu  praeferat  benignitalem, 
quantam  lenitalcm,  quanlum  proborum  omnium  amorera ;  quam  corda  inluenlinm  in 
sui  amorem  rapiat.  Oris  suavitati  animus  ct  gcsta  congruunt  :  mavult  amari  a  bonis, 
quara  tiraeri  :  tributa,  licet  necessilas  essct  maxima,  viribus  uniuscujusque  atlempe- 
rata  voluit  :  suis  omnibus  se  amabilera  et  benignam  scmpcr  exbibuit  :  atque  ita  in 
omnibus  provinciis  subdiiorum  sibi  conciliavit  amorem.  Quanta  vero  Magna  Maria  Te- 
resia  in  exleras  geules  atque  in  hoslcs  ctiam  usa  sit  moderatione,  quanta  benevolen- 
tia,  quanla  liberalilale,  loquuntur  facta  omnibus  noia.  Dccetn  Principum  arma  in 
uno  boc  bello  conlra  se  comraota  vidit.  Ntilli  ex  illis  belluni  prior  inlulit;  nullum  ab 
armis  nihil  sibi  profuturis  discedentem  bello  vcxare  perrexit  :  Bavariam  suis  occupa- 
lara  arrais  sine  ulla  commutatione  gcneroso  ac  liberali  animo  reddidit  :  facullatnn 
eligendi  Imperatorera,  pulso  trans  Rhenum  hostili  cxercitu,  qui  Francofurluni  ita  undi- 
que  circumsidebat,  ut  lula  illuc  Electoribus  non  palcrct  via,  impcrii  Principibus  libc- 
ram  vendicavit.  Hinc  iterum  factura  vidimus,  quod  umquam  futurum  negabant  Au- 
guslissimae  Matris  Tu-oe  hostes,  quoque  multis  modis  impedire  frustra  conabantur  : 
Au^uslissiraus  cnim  Gcnilor  Tuus,  quo  duclore  ftigalus  erat  hostiura  exercitus,  dignam 
illustrissimis  nalalibus  et  Majorum  suorum  praeclaris  merilis,  dignam  insignibus  doLibus 
et  virtutibus  propriis,  dignani  Magna  Hegina  Conjuge  consecutus  est  co  tempore  coro- 
nara.  Verum  ab  hoc  diverliculo,  quaravis  non  injucundo,  ad  Moyscm  regrediamur, 
SERENISSIME  PRLNCEPS.  Vidimus  haclenus,  quara  ille  cxcellucnt  pietate  et  amorc 
in  Deum,  benevolaquc  ac  benigna  omniura  hominum  dilcctione.  Si  modo  examioare 
etiam  velimus  alias  virlutes,  quac  personam  ipsius  ornarunt,  qmequc  prwccdentihus 
subservierunt ;  videbimus  fuisse  justum  in  ncgoliis,  prudcnlera  in  consiliis,  forleni  in 
arduis  suscipiendis  ct  exsequendis,  tcmperantem  in  victu,  eastum  in  vita  COnjugali, 
candidum  animo,  veracem  in  vcrbis,  fidelem  in  proraissis,  modestum  et  gravem  in 
moribus,  modcratura  in  prospcris,  constantem  in  adversis  :  videbimufl  ornalum  fuisse 
oranibus  virtulibus  Rcgiis  :  videbimus  alienura  quam  maxime  fuisse  ab  avaritia,  su- 
perbia,  arrogantia,  aliisquc  viliis,  quae  sancturn  dcdccent  Principem.  Has  Moysis  vir- 
tutes  facile  et  clare  invenimus  in  sacris  Lilteris  :  Avos  autem  Proavosque  Tuos  Moysis 
in  bisce  egregios  fuisse  aemulatores  ex  hisloriis  inlclligiraus  :  Augustissimos  vero  Ge- 
nilores  Tuos  iisdem  virtutibus  ila  csse  ornatos,  ut  eoruni  morcs  dcscripscrimus,  duui 
Moysis  virlutcs  rccensuimus,  ipse,  ut  speramus,  aclate  maturiore  agnoscerc  poteria, 
et  facla  abunde  docent.  Vernm  Epislolas  anguslia  non  patitur,  ut  dicta  singula  factis 
elucidcmus;  qucraadmodum  illa  cadem  brevitas  non  permittit,  ut  Pharaoms  viiia  lon- 
giori  oralione  exponamus.  injustitiam  dicimus,  imprudenliara,  tcnieritalcm,  intemperan- 
tiam,  impudiciliam,  asluliam,  perfidiam,  lcvilatcm,  impolenliam  animi  et  inconstan- 
tiam,  avaritiam,  supcrbiam,  arroganliam,  aliaquc  plura.  Numquid  non  exhorresns, 
OPTIME  PRINCEPS,  ad  tot  monslra  vitiorum?  Sane  monstra  illa  sunt  telra,  hornda. 
perniciosa,    nec    minus    Principum    palatiis    quam    privalorum    domibus   insidiari   solita. 

Attamen 


est,  nomcn  suum  communicavit  :  sed  non 
omnia  salis  sunt  cerla.  In  Galliam  cl  vicinam 
Germaniam.  progredior,  ubioccurrit  Marcelius 
episcopus,  a  quibusdam  ctiam  martyr  dictus, 
quem  sibi  aitribuunl  Tungrenses  et  Trevtren- 
ses.  Episcopi  Virdunenses  Maurus,  Salvinus  et 
Ar alor  fere  (antum  noti  sunl  ex  gloria  pos- 
thuma,  quse  diligenter  illustrala.  DeFredatdo 
aut  Frodoaido,  Mimalcnsi  aut  polius  Gabali- 
tano  in  Occilania  episcopo,  pauca  etiam  sunt 
ccrta.  quemadmodum  et  de  Aniano  Vcson- 
tioncnsi  anlislite,  de  Gondulpko  Metensi,*et 
de  Taurino  Ausciensiin  Novempopulania.  De 
singulis  lamcn  brevilcr  acttnn.  Pi-ura  fuerunt 
colligenda  de  S.  Chagnoaldo  Laudunensi  cpi- 
scopo;  licet  nec  hujus  Vita  ullibi  scripta  repe- 
riatur.  Genebaudi  vero  aut  Genebaldi,  allerius 
episcopi  Landunensis  Acta  brevia,  Vitae  S. 
Itcmigii  inserta,  memorabile  suggerunt  hu- 
manao  fragilitalis  divinasque  miscricordiae  ac 
sinccrac  peenitcntiae  documentum.  Ansarici 
demum  Sucssioncnsis  episcopi  Acta  quidcm 
dala,  sed  de  mcndis,  quibus  ea  conspersa 
sunt,  lectores  prfflmoniti. 

EX  STATU  MONASTICO. 

Septem  lantum  monastici  Ordinis  Sanctos 
invenio  rcecnsendos,  scd  duos  cx  iis  prae  ce- 
teris  illustres.  Primum  rccenseo  S.  Bertinum 
abbalem,  qui  abbatiac  Sithiensi  hodieque  ce- 
leberrimse,  quam  cum  sociis  suis  Audomaro- 
poli  conslruxcrat ,  diutissime  praefuit,  ac 
disciplinam  monasticam  in  Artesia  ac  Flandria 
propagavit.  Alter  est  Magnvs,  primus  abbas 
celeberrimffl  itidem  abbatise  Faucencis  in 
Suevia,  quem  miraculoruin  gloria  in  multis 
Germanise  provinciis  illuslrissimum  fecit. 
Ulriusque  Acta  data  sunt  ac  illustrata, 
licet  non  pauca  in  iis  fuerint  corrigenda. 
Eleatherius  abbas  Spolelinus,  qui  diutius  fuit 
cultus,  quara  aliqui  neolerici  voluerunt, 
prmconem  virlutum  suarum  ac  miraculorum 
habuitS.  Gregorium  Magnum,  cui  convix.il. 
Ai  pauca  lantum  de  Viro  Uloegregio  f.:ere 
lilteris  eonsignala.  Pauciora  nota  sunl  de 
Fausto  abbate  Syracusano.  Nec  mullo  plura 
babemusde  A/6er*o  Pontidensi  prope  Bergo- 
mum  abbate,  si  certa  separentur  a  dubiis. 
Jordanus  Ordinis  Pulsanensis  in  Apulia  abbas 
fuil  generalis;  nec  tamen  multa  de  ejua 
gestis  innotuerunl  posteris.  Unicus  iu  bac 
classe  martyr  esl  Benincasa  Rapaccioli,  Ordi- 
njsServorura  B.  M  V  .  qui  nalalibus  nobi- 
lissimis  mundo  datusin  llalia,  martyriUau- 


ream   post  fidei   praedicationem    consecutus 
est  in  Asia. 

EX  STATU  SECULARI. 

Hic  stalus  varios  in  variis  mundi  partibus 
suggerit  Marlyrum  manipulos.  Rufmum  cum 
sexdecim  Sociis  nominalim  expressis  et  ali- 
quot  anonymis  Ancyrae  in  Galatia  altribuunt 
Martyrologia.  Haecitem  Theodorum cumtribus 
Sociis  sine  loco  annuntiant.  Similes  fere 
turmas  attribuunt  Capuae  ,  et  Alexandriae 
jEgypli ,  Censurinus  praefectus  sub  Gallo 
impcratorc  caplus  est  Roma3,  sed  Osliam  in 
vinculis  missus,  ibidem  cum  aliis  viginli  et 
uno  coronatus  est.  Unus  ex  his  Romano 
Martyrologio  adscriplus  est  Herculanus  :  om- 
nes  tamen  in  Fastis  inventi,  sed  quidam  ad 
alios  dies  relati.  Acta  dala,  qnao  satis  bonae 
nolae  sunt,  varios  dc  his  Marlyribus  crrores 
corrigcre  polerunt.  Acla  quoque  Marcelli 
Cabilonensis  in  Burgundia  martyris  lam 
mcndosa  non  videntur,  quam  voluit  Til- 
lemonlius ,  Aclis  martyrum  saepe  nimis 
infestus.  Acta  Graeca  Romuli  in  Graccia 
passi ,  ac  Eudoxii  ,  Zenonis,  Macarii  et 
1104  Militum,  qui  diu  post  coronati  sunt 
Melitinae  in  Armenia  minori  ,  Melaphra- 
stem  habenl  auctorcm,  dalaque  sunt  cum 
interprclalione  jam  edita  apud  Lipoma- 
num.  Hisce  proeter  alios,  solo  fere  nomi- 
ne  et  cultu  nolos,  acccdunt  duo  fratres, 
principes  Russi,  Bomanus  et  David  in  ba- 
ptismo  dicli,  alias  Borisus  et  Hlibus  a  suis 
nominati  ,  quos  vere  Catholicos  fuisse  ,  et 
ab  aliquot  seculis  a  Calholicis  cultos  , 
oslendimus. 

EX  FEMINEO  SEXU. 

Prima  in  hac  classe  nominanda  videtur 
Hermione ,  Ephesi  sepulta  ,  quia  filia  fuit 
S.  Philippi  apostoli ,  aut,_  ul  alii  volunt 
diaconi,  qui  etiam  Apostolus  subinde  vo- 
calur  a  Graecis.  De  ambigua  illa  contro- 
versia  sic  disputatum  est  in  ulramquepar- 
lem,  ut  neutram  sententiam  improbemus ; 
at  illam  credamus  probabiliorem  ,  quae 
Philippo  diacono  Hermionem  attribuit  fi- 
liam.  Huic  conlemporanea  fuit  S.  Candida 
Neapoli  culta,  quas  a  S.  Petro  apostolo 
conversa  creditur.  Altera  quoque  Candida, 
a  priore  distincta,  Neapoli  colitur,  ac  ju- 
nior  ibi  vocatur.  Pluribus  tricis  involuta 
est  Grata  Rergomcnsis ,  quam  alii  tuiyi- 
n«n,    alii  viduam    vocarunt;    quamque    et 

virginem 


virgineni  et  viduam  fuisse ,  quidam  vo- 
lunt  ueolerici.  Existimamus  Pinamontem  , 
qui  Sanclae  Vitam  seculo  xm  scripsit,  ge- 
sta  quarnm  mulierum  ,  quse  Grata  ambae 
vocantur ,  in  unam  confudisse;  indeque 
factum,  ut  Grata  ad  seculum  iv  referre- 
tur,  licet  videatur  seculo  vni  et  ix  floruisse. 
MUistrissimis  nalalibus  oria  cst  Ida  vidua; 
at  virtutum  splemiorc  longc  evasit  illus- 
trior  ,  apud  Westphalos  pra?cipue  culla. 
Vitam  ejus  ab  Ulfingo  monacho  scriplam  de 
moro  elucidamus.  Non  minus  illuslris  cst 
Inngardis  virgo,  comitis  Zutphaniro  filia  : 
sed  hujus  Vita  minus  exacle  scripta.  De 
Munessa  aut  Monessa  virgine  Hiberna,  et  de 
Rhaide  vcl  Ihraidc  virgine  et  martyre  iEgyp- 
tia  paucis  egimus.  Bega  abbatissa,  quac  varia 
Britanniae  monasteria  incoluit,  paulo  uberio- 
rem  scribendi  pra?buit  materiam.  Limbania 
virgo,quaeGcnuae  vixitin  monastcrio  S.  Tho- 
mae,  olim  Bencdictini  ordinis,  nunc  Augusti- 
niani,  notior  est  miraculis  post  morlem  pa- 


tralis,  quam  gestis  in  vita.  Supcrsunt  comme- 
rnoranda?  duee  virgines,  miraculorum  gloria 
pra?  celeris  illustrcs,  nimirum  Rosa  Vilerbien 
sis,  ac  Rosalia  Panormitana.  Rosa  lerlium 
Ordinem  S.  Francisci  professa  est,  atque  ia 
puellari  astate  tantis  virtutibus  gratiisque 
splenduit,  ut  vel  annosas  anus  lcnella  Virgo 
longissime  superaverit,  miraculis  in  vita  ac 
post  morlem  celeberrima  ,  pnesertim  mira 
incorrnpti  corporis  intcgntatc.  Rosalia  vero, 
licet  nobilissimis  orta  nalalibus,  lalebras  quse- 
sivit,  ct  vitam  duxitquam  maximcsolitariam; 
indeque  factum,  ut  de  geslis  ipsius  plura  fuc- 
rini  disputanda  quam  enarranda.  Verum  glo- 
ria  ipsius  poslhuma  ex  innumeris  miraculis, 
culluque  per  oumcs  ferc  orbis  partes  brcvi 
propagato,  lanlam  pr»buit  inalcriam,  ut  Acla 
S.  Rosatia  separato  cliam  volnminc  in  quarlo 
cdcnda  censuerimus.  Prfeter  hos  Sanctos,  de 
quibus  praecipuein  tomoagitur,  paucos  parum 
nolos  dabunt  indices  ordioarii, 


FACULTAS  R.  P.  PROVINCIALIS 

SOCIETATIS   JESU    FLANDRO-BELGICjE 


ET  SUMMA  rRLVILECUI  C.ES.VREI 


c 


um  Ediciis  Philippi  II  Ilispaniarum  Regis,  deinde  Serenissimorum  Archiducum  Al- 
berli  et  Isabcllse,  Belgii  Principum,  rursumque  Philippi  III,  ac  novissime  Caroli  II 
Rcgum  ,  confirmatis  2  Deccmbris  1692,  ct.  \\)  Julii  1694,  Provincialibus  Socrelatis 
Jesu,  per  Flandrobelgicam  pro  lempore  futuris,  potcstas  facta  sit  cligencli  lypographos 
et  bibliopolas,  qui,  ad  aliorum  quorumcumquo  exclusionem,  soli  imprimere  ac  rcim- 
primere,  et  venderc  possint  libros  ct  Opcra  quaelibet,  rite  approbata,  curantibusque 
ejusdem  Societalis  Palribus  cdita  aut  porro  edenda,  sub  consuelo  suse  Majcstatis  Pri- 
vilcgio,  non  alilcr  impetrando,  quam  in  scriptis  obtenta  ct  pneexhibita  licentia  pnedicli 
Provincialis;  idque  sub  gravibus  pcenis,  in  contravenlorcs  aut  alilcr  impressa  imporlantes 
stalutis,  ut  latius  in  ipsis  patentibus  litteris  apparet :  cum  etiam  sua  Caesarea  Majcslas  idcm 
valere  volucrit  in  ditionibus,  S.  R.  Impcrio  subjcclis; 

Ego  infrascriptus  Socielalis  Jcsu  pcr  Flandrobelgicam  Prxpositus  Provincialrs,  polestato  ad 
hoc  mihi  facta  ab  Adm.  R.  P.  N.  Praeposito  Generali  Francisco  Rcl/,  conccdo  Bcrnardo  A/- 
berto  vander  Plassche  facultatem  sic  imprimcndi,  ct  per  se  aliosque  vendendi  infrascriptum 
Opus,  ex  more  nostrae  Societatis  (quod  hisce  attestor)  recognitum  ct  approbatum;  videlicet, 
Tomum  secundum  de  Actis  Sanclorum  Septembris,  collectis  et  illustratis  per  Joannem  Sliltin- 
gum,  Joanncm  Limpcnum,  Joanncm  Vcklium  P  M  ,  el  Constantinum  Suyskcnum,  Socielalis 
nostra?  presbyteros  Theologos.  In  quorum  Gdcm  hascc,  manu  propria  subscriptas,  consuetoque 
noslri  officii  sigillo  munilas,  dedi  Antverpiae  xxn  Martii  mdccxlviu. 

PETRUS  DOLMANS. 


« c*<^c*  <»x  * 


SUMMA 


SUMMA  PRIVILEGII   REGII 


aesareae  et  Regiae  Catholicae  Majestatis  diplomate  saDcitum  est,  ne  quis,  praeler  volunta- 
O  tem  Joannis  Stiltingi  e  Societale  Jesu,  ejusve  ad  illustranda  Sanctorum  Acta  Adjutorum 
et  Successorum,  ullo  modo  imprimat  vel  recudi  faciat,  ex  parte  vel  in  totum,Tomos  eorum- 
dem,  dc  argumenlo  illo  vel  jam  editos  vel  porro  edendos;  aut  alibi  excusos  excudendosve  in- 
vehat,  venalcsve  habeat  :  qui  secus  faxit,  confiscatione  exemplarium,  et  aliis  gravibus  poenis 
mulctabitur;  ut  latius  patet  ex  litteris,  Bruxellae  dalis  die  v  Octobris  anno  mdccxxxv. 

Signat  P.  VANCUTSHEM. 


Et  cgo  Joannes  Slillingus  Societatis  Jesu,  permilto  Bernardo  Alberto  van  der  Plassche,  ut 
Tomum  secundum  de  Actis  Sanctorum  Septembris,  meo  permissu  apud  ipsum  impressum 
publicet.  Datum  Antverpiac  \  Octobris  mdccxlviii. 


APPROBATIO  ORDINARII 


rbi  Lilerario  notum  cst,  quot  Lucubralionibus,  quam  erudite  ac  diligenter  ab  Anno  43 
(Jpraetcrili  s;eculi  usque  ad  haec  tempora  RR.  PP.  Hagiographi  Anlverpienses  Societatis  Jesu 
Acta  Sanctorum  illustrare  pergant.  Quantum  vero  cx  hisce  utilitatis  Orbi  Christiano  obvene- 
rit,  ullro  declarare  dignatus  est  Sanctissimus  Dominus  noster  Benedictus  Papa  XIV  in  lilteris 
ad  hodiernos  Hagiographos  benigne  transmissis.  UliusOperis  tomurn  quadragesimum,  secun- 
dum  vero  mensis  Scptcmbris,  una  cum  Dissertatione  de  Conversione  et  Fide  Russorum  de 
verbo  ad  verbum  pcrlegi  atteutius,  et  ceteris  non  minus  studiose  elucubratum  reperi,  ac 
proinde  prelo  dignissimum  Censeo.  Datum  Antverpiae  iv  Maii  mdccxlvui. 

G.  A.  J.  DE  BEZERRA 

ecclesiae  cathed.  Antverp.  Presbyt.  Can. 
Grad.,  Sede  vacantc  Vicarius  generalis, 
Scholast.  ,  ejusdem  dicecesis  Officialis  , 
Judex  Synodalis  ,  Decanus  Christianita- 
lis,  Librorum  Censor. 


PROTESTATIO   AUCTORUM 


Quod  idenlidem  proteslati  suflt  decessorcs  nostri,  in  hoc  de  Actis  Sanctorum  Opere  se  ser- 
>Cvatas  velleUrbani  Papae  VIII  Constitutiooes;  neque  suis,  aliorumve  huc  relatis  Com- 
mentariis  aliud  pondus  tribui,  quam  sit  historiae,  ab  hominibus  errori  obnoxiis  scriptae  :  idem 
ante  hunc  sccundum  Tomum  Scptembris  denuo  protestamur. 


DISSERTATIO 


DISSERTATIO 

DE  CONVERSIONE  ET  FIDE  RUSSORUM 


PRyEFATIO 


Occasio,  causa,  methodus  et  finis  hujus  Dissertationis. 


j.s. 


Varietassen-      .  -\uemadmodum  varia  fuit  scriptorum  senten- 

fiteet  ZJe  9  I tia  de  unitate  et  fide  Cathoticapatriarcharum 
Caihoiicaiius-  "]f  Constantinopolitanw  ecclesur,  qui  interPho- 
sorum  tium    et    MichoMem    Cendarium   schismaticos 

sub  finem  seculi  ix,  seculo  x  et  xi  usque  ad  an- 
num  1043  sederunt  medii ;  ita  diverse  admo- 
dum  eruditi  censucrunt  de  fide  obedientiaque  Ca- 
tholica  Russorum ,  qui  Christianam  retigionem 
eo  tcmpore  amplexi  sunt,  seque  ecclesiw  Constan- 
tinopolitanee  subjecemnt.  Etenim  nonnulli  credi- 
B  derunt,  Russos  a  schismaticis  fuissead  Christia- 
na  sacra  traductos,  et  ab  initio  conversionis  suee 
schismaticos  fuisse ,  non  Gatholicos.  AUi,  curn 
viderent  illorumsententiam  esse  erroriobnoxiam, 
nimis  in  partem  oppositam  declinarunt,  votue- 
runtque  Russos  omnes  facere  Catholicos  usque  ad 
ultima  fere  secula.  Inter  hosce  numerandus  est 
Papebrochius  noster,  qui  in  prxfatione  ad  Ephe- 
meridas  Grccco-Moscas ,  datas  ante  tomum  i 
Maii,  multa  quidem  recte  disputavit ,  sed  ma- 
gis  generaliter,  quam  vellem,  omnes  illos,  quos 
Russi  pro  Sanctis  habent,  suspicione  schismatis 
liberare  voluit.  Cautius  et  timidius  ea  de  cau- 
sa  processit  Sotterius,  quando  usque  ad  diem  xv 
Julii,  quo  Vladimirus  dux  Russoyntmab  iis  co 
titur,  Opus  nostrum  erat  productum  :  nihil  enim 
certi  de  orthodoxa  Russorum  fiie  statuerevotens, 
Vtadimirum  in  Prsetermissis  solum  me^noravit, 
donec  certiora  afferrentur  documenta,  quibus  de 
unitate  Catholica  Russorum  ac  de  legitimo  Vta- 
dimiricultu,  omne dcponi posset  dubium.  Eodem 
modo  processit  ad  xxiv  Julii,  ubi  cultos  eo  die  a 
Russis  Vladimiri  filios,  Borisum  et  Hibum,  ad  v 
C  Septembris  rejecit,  ut  interim  certius  aliquid  in- 
notesceret. 
et  opuscuium  2  Prodiit  revera  anno  1731-  Opusculum  Ro- 
iteiis  mipcr  m#>  impressitm  ,  et  summo  Pontifici  Clementi 
XII  dedicatum,  quo  lux  saltem  aiiqua  in  hisce 
tenebris  afjulget.  Auctor  Opusculi  est  Ignatius 
Kulczynski  Ruthenus  ,  monachusque  et  procu- 
rator  generalis  0)-dinis  S.  Basilii ,  ac  in  Urbe 
rector  SS.  Sergii  et  Bacchi  ad  Mordes.  Tilittus 
lucubrationi  datits  est  talis :  Specimen  eccle.siae 
Ruthenicse,  ab  orig-mc  susccpt;e  hMei  ad  nostra 
usque  tempora  in  suis  capitibus  seu  primatibua 
Russige  cum  S.  Sede  apostolica  Romana  semper 
unitje.  Tam  mutta  hic  Utalus  jrromittit,  ut  omnis 
sublata  esset  difficitltas,  si  aactor  pr&stare  po- 

tuisset  tantuni  ,  qua-idum  iitulus  insiauaf ,  l  '<■- 
rum  quanto  diligentius  ac  sxpius  tibellum  istu/m 
pervolvi ,  tanto  minus  reperire  potui ,  probari 
perpetuam  successionem  metropotitarwu  Russise 
Cathoticorum,  seu  unitorum  cum  Ecctesia  Ro- 
mana,  prsesertim  ubi  atia  monumenta  cum  as- 
sertis  in  isto  Opusculo  conferre  coepi.  Arripuit 
scriptor  Uleavide,  quidquid  apud  Papebrochium 
atiosque  scriptores  invenit  argumentorum  et  con- 
jecturarum  ad  schisma  a  Russis  amoliendum, 
Septembris  Tomus  II. 


edilum, 


suasque  hisce  non  raro  conjecturas  addidil.  At 
dif/icuttates,  qiuv  aliunde  se  offerunt,  dissimula- 
tas  magis  quam  discussas  aut  subtatas  perspicio. 

3  Hac  de  causa ,  cum  Acta  sanctorum  Bo-  occtuionem 
risi  et  Hlibi  principum  Ruthenorum  huic  tomo  ;"' 
inserenda  essent  ad  diem  v  Semptembns,  conver-  $cr'Pt0>  7"° 
sionem  et  fidem  Ruthenorum  iterum  discutien-  fllrt|.f  me}nu 
dam  censui ;   cumque  dicenda  ad  alios  quoque  jmiicari  />«*. 
RussitV  Sanctos  utcumque  spectent,  Dissertatio-  *"• 
nem  hanc  toti  potius  tomo  quarn   modicis  Actis 
pr,rfigcndan/judicari.  ftauue  primo  expcwfaat, 
quo  tempore  Rutheni  fuerint  conversi,  simulque  jj» 
dabo,  quiv  de  prim  ipe  Vladimiro,  prtvcipito  con- 
versionis  adjutorc,  apud  scriptores  leguntur.  Se- 
cundo  examinabo,  an  patriarcfuv  Constantinopo* 
titani  fuerint  Catholici  circa  tempus  conversio- 
nis  Russorum.  Tertio  demumper  singula  secula 
inquiram  ,  quantum  concedet    monumentorum 
penuria,  an  metropolitse  Ruthenorum  cum  Ro- 
mana  Ecclesia  fuerint  uniti.  Totaautcm  Disser* 
tatio  in  hitnc  dirigitur  fincm,  ut  ex  ea  utcum- 
que  colligipossit,  qxtinam  ex  iist  quos  Russi  pro 
Sanctis  habcnt,  certo  fuerint  Catholici,  <jai  con- 
trade  schismate  suspecti  aut  certo  schismatici 
videantur. 

§1.  Russorum  conversio  variis  tem- 
poribus  tentata  et  coepta  sinemul- 
to  fructu. 

Posteriores  Ruthcni  fidcm  apitd  proavos  suos  \c 
aS.  Andrea  Apostolo preedicatam  voluerunt,  authmiho 
Hanc  esse  vetustam  ipsorum  traditionem  afflr-  ''"""  ''''""' 

mat  laudatits  Kulczynski  m  prmfatxom sut  Opus-  l)ni,  Iliir 

citii  ubi  hsec ex Synaxario  Ruthenico  ad  \\\  No-  ,„.,■  s.  .\,< 
vembris  de  S.   Andrea  adducit :    Navigatit    in  dnamimpn 
Scvthiam,  ac  tandem   divina   providentia  perve-  5o6'WaMr*- 
niena  in  Biussiam,  accessit  montes   Kiovienses, 
dixitque  suis  sociis:    Videlisnc  hos  mont.es?  Cre- 
dite  mihi  magnam  gratiam  Dei  iilos  illustratu- 
pam  ,    multasque  ecolesias  his  in  partibus  futu- 
ras;  illuminabitur  enim  saoro  baptismate  totum 

liiitiirnonun  ilominium.  Ills  dictis ,  BBCendit  al- 
tiorem  prai  reliquia  montem ,  bcncdi\itque  ei- 
<l<-in  et  crucem  plantavit,  prasdioens  ;■  Qtli  Etus- 
sonveraionem  seouturam  oompletam  ab  ab  apo- 
stolico  suo  throno ,  quem  in  urbe  Bvzantina 
fundaverat.  1'lurade  itineribus  S.  Andreiv  per 
Russiamex  eorumdem  opinione  dat  Eerberstei- 
nius  in  Commentariis  rerum  Moscoviticarum 
pag.  19.  Verum,  ticct  satzs  sit  credibite  et  pro- 
babite  S.  Andream  in  Scythia  prwdicasse,  cum 

itl  cfiaat  nsscrai  Hitscbius   tib.  i    cap.Vt  cnm  piu- 

ribus  aliis,  non  ideo  certum  est,  eum  liassis  seu 
Roxolanis,  ut  tunc  vocabantur,  Euangelium  <juo- 
que  annuntiasse  i  muttm  enim  gcntes  Scythiam 

2  iucofchtnu', 


II 


DISStRTATIO  DE 


«KTttRE 
J.S. 


•itrc  Ruiiorwm 
cpiscopus,  »ed 
lihoti  civitati* 
in  Cilicia  wb- 
scripsil  Antw- 
clicno  concilio. 


iJ. 


Rtusoruffi 

rtnirctsio  ftc- 

cufo  ix  (on(a(a 
noii  tint  /Vu 

C(Uj 


incolebant,  neo  de  conversione  Roxolanorum 
guidquam  innotuit.  Quod  vero  dicitur  de  acces- 
su  Apostoli  ad  montcs  Kiovienses,  de  plantata  tou 
dem  cruce,  deque  prwdicta  integra  Ruthenorum 
conversioneper  episcopum  Byzantinum,  prorsus 
videtur  commentitium,  omnique  destitutum  est 
auctoritate  antiquorum.  JEque  commentitium 
est,  quod  S.  Andreas  sedem  suam  statuerit  By- 
zantii,  cum  nutlus  ibi  Apostolorum  temporibus 
sederit  episcopus,  ut  probatumest  in  Histona 
chronologica  patriarcharum  Constantinopohta- 
norum  ante  tomum  i  Augusti. 

5  Baronius.  tom.  7  Annalium  pag.  722  et 
723,  agens  de  Rulhenis  a  Sede  Apostolica  re- 
ceptis,  ex  Matthia  de  Micbovia  observat,  coli  a 
Russis  prtecipuo  honore  S.  Thadxumet  S.  Bar- 
iholoni.ruut  nposiolos,  quod  'ii--n.nl,  se  fidemad 
iis  accepisse.  Huic  aidem  Ruthenorum  traditio- 
ni  pondus  addere  conatus  est  Baronius  tali  ra- 
tiocinio-.  Etenim  reperitur  interfuisse  generali 
concilio  Antiochcno  sub  Joviauo  imperatore 
Antipater  episcopus  Ruossos,  seu  Ruos  vel 
EhoSSI  translationc  Latina  ,  ( quo  sane  nomine 
a  Gnscis  dictos  esse  Ruthenos,  nuper  demon- 
stratum  estj  idemque  episcopus  cum  reliquis 
Bubscriptus  Iegitur  in  synodali  epistola  ,  data  ad 
eumdem  3ovianum  imperatorem ,  quse  extat 
apud  Socratem.  Ilabetur  laudata  epistola  apud 
Socratem  lib.  3  cap.  25,  et  nomen  loci,  ex  quo 
BaroniusAntipatrumRussorumfuisseepiscopum 
credidit,  Orsece  exprimitur  p&aov,  Latine  Rhosi. 
Cum  autem  voa>  p&eov  sit  in  genitivo  casu  et  in 
numero  singulari,  nequit  intelligi  de  gente  Rus- 
sorum,  sed  exponenda  est  de  civitate,  cujus  epi- 
scopus  erat  Antipater.  Porro  Rhosus,  civitas 
eodem  tempore  episcopalis  in  Citicia,  nota  estin 
Qeographia  sacra  apud  Carolum  a  S.  Paido, 
qui  Rossum  vocat  pag.  290,  urbemque  hanc  in 
tabula  patriarchatus  Antiocheni  locat  in  Cilicia 
secunda  ad  mare.  Varios  episcopos  Rhosi  vel 
Rhossi  recenset  ibidem  Holstenius  in  annotatis. 
eiusdem  civitatis  antistites  invenit  Michael 
le  Quien  in  Oriente  Christiano  tom.  2  col.  907, 
ubi  hunc  ipsum  kntipatrum  primum  ponit,  For- 
tejamalii  fueruni  Rhosi  antistites  ante  Aniipa- 
trumi  nameliam  S.  Ilieronymus  de  Scriptori- 
bus ecclesiasticis  cap.  m  meminit  de  RhosensiCi- 
!  ois3  ■  \esia  in  hseresimlapsa.  Itaque  totaobser- 
vatio  Baronii  funditus  corruit :  nec  aliunde  pro- 
bari  potest,  ullam  apud  Russos  vel  Roxolanos 
tempore  Apostolorum,  aut  eliam  octo  primis  Ec- 
clesiw  seculis,  erectam  fuisse  ecctesiam.  Si  vero 
nonnulli  in Russia ab  Apostotis  fuere  <-onrc,-si-) 
illi  poslea  ad  idololatriam  reversi  sunt,  aut  certe 
eorum  posteri. 

8  (Jit.r  narrantur  a  Grsecis  scriptoribus  de 
conversione Russorum  seculo  i\,  firmioribus ni- 
tuntur  fundamentis  i  neque  tamenplena  aut  sta~ 
bilis  fuit  ea  gentis  oonversio.  Pholius  in  epistola 
ad  patriarchas  Orientales  data  contra  Latinos, 
apud  Baronium  tom.  10  pag.  253  conversionem 
illam  magnifioe  prwdicat ,  ita  scribens:  Non 
enim  sola  gens  ista  |  Bulgarorum)  a  priore  sua 
impietate  ad  Christi    iidrm   rouvcrsa    est  :    verum 

etiam,  quod  apud  multos  srepenumero  est  dicti- 
tatum  ,  gens  illa ,  qu;u  crudelitate  ac  ctedibus 
omnes  auperat ,  qui  Ruteni  dicuntur ,  quique 
infinitos  populos  sibi  subjecerunt ,  et  propterea 
nmluun  elati  adverBUS  Elomanum  iuiperium  ma- 
nus  rojeoerunt:  nihilominus  etiam  isti  puram  et 
immaculatam  Christianorum  religionem,  depo- 
sita  sua  illa  ethnica  et  impia  supertitione,  quam 


CONVERSIONE. 

antea  sequebantur ,  nostram  fidem  susceperunt ,  0 
subditorum  ioco  et  clieutum  humane  nobiscum 
se  habentes  pro  illa  sua  priore  adversus  nos  de- 
pnedatioDe  .  . .  Episcopum  enira  et  pastorera  re- 
ceperunt,  et  Christianorura  sacra  magno  studio 
et  dilig-entia  venerantur.  Pagius  hoc  factum  per- 
peram  illigat  anno  861,  ibique  rectius  num.  9 
observat,  Russos  illos  deinde  ad  idololatmam  re- 
diisse.  Verisimile  est,  gentis  conversionem  nec 
tam  sinceram  nec  tam  generalem  fuisse,  quam 
significare  videntur  verba  Photii,  merita  ecdesias 
Constantinopolitanee  vana  jactantia  extollentis : 
imovix  inchoata  erat  conversio,  dum  hsecscrt- 
bebat  Photius,  ut  infra  videbimus.  Joannes 
Georgius  Stredowshtj  in  Historia  sacra  Moraviee 
lib.  2  cap.  9  hanc  Russorum  conversionem  attri- 
buit  SS.  Cyrillo  et  Methodio ,  qui  Bulgaros  , 
Chazaros,  Moravos,  ad  fidem  quoque  conver- 
terunt :  asseritque  Sanctos  illos  hodieque  multum 
coliindioecesiPreemistiensi,  quee  est  Russiee  Ni- 

gree. 

7  Si  satis  certa  esset  relatio  de  conversione  J^gJJJ^ 
Russorum,  quam  ex  codice   Ms.  Colbertino  edi-  ^/YmEo- 
dit  Anselmus  Bandurus  in  Animadversionibus  dlHm  . 

ad  librum  Constantini  Porphyrogeniti  de  Admi-  E 
nistrando  imperio  pag.  112  et  seqq.;  conversio 
hxc  Russorum  probabiliter  attribui  posset  SS. 
Cyrillo  et  Methodio,  aut  certe  alterutri  ex  hi- 
sce.  Nam  scriptor  ille  anonymus,  postquam  nar- 
raverat  a  magno  duce  Russorum  legatos  Constan- 
tinopolim  fuisse  missos,  qui  flagitarent,  ut  epi- 
scopus  mitteretur  in  Russiam  ad  praedicandam 
ibi  fidera  Catholicam  ,  ita  pergit :  Tunc  porro 
Basilius  Macedo  Romanorum  sceptra  modera- 
batur,  qui,  exceptis  cum  gaudio  magno  hujus- 
modi  legatis,  episcopum  eo  misit  pietate  et  vir- 
tute  clarum  cum  .comitibus  duobns  Cyrillo  et 
Athanasio,  qui  et  ipsi  virtute,  eruditione  et  pru- 
dentia  ornatissimi  erant :  neque  solum  divinse 
Scripturte  notitia  repleti ,  sed  etiam  in  huma- 
nioribus  litteris  probe  exercitati,  ut  eorum  scri- 
pta  testificantur.  Eo  profecti  illi ,  omnes  edo- 
cuerunt  et  baptizarunt ,  et  Christianse  pietatis 
rudimentis  instituerunt.  Cum  autem  gentem  eam 
omnino  barbaram  et  rudem  cernerent ;  ac  nullo 
raodo  possent  doctissimi  viri  viginti  quatuor  Grae- 
oorum  litteras  ipsos  edocere  ;  ne  rursus  a  pia  reli- 
gione  deflecterent,  trig-inta  quinque  litteras  abs  se  ;p 
inventas  et  exaratasiisdera  tradiderunt.  Posteriora 
hxc  designant  S.  Cyriltum,  qui  titteras  Slavoni- 
cas  invenit,  et  gentibus  a  se  conversis  tradidit,  ut 
probatum  est  tom.  2  Martii  pag.  17 in  Commenta- 
rioprsevio  ad  Acta  SS.  Cyrilli  et  Methodii.  Atta- 
men  Cyrillus  nonpotuit  esse  episcopus  itle,  qui  ad 
Russos  dicitur  missus,  ut  ex  conversionis  epocha 
patebit. 

8  Quapropter  si  tota  itla  historia  certa  esset, 
existimarem  S.  Cyrillum  in  Russiapreedicasse,  et 
viampr<vparasse  isti  episcopo,  quem  Basilius  Ma- 
cedo  in  Russiam  misisse  dicitur.  Verum  ignora- 
mus,  quam  antiquum  sit  istud  scriptum,  et  fa- 
tetur  Bandurus  codicem,  ex  quo  historiam  il- 
lam  dedit,  scriptum  esse  recenti  manu.  Michael 
le  Quien  in  Oriente  Christiano  tom.  i«  col.  1257 
existimat,  anonymumillius  scripti  auctoremper 
Russos  designare  Chazaros,  omniaque  de  Cha- 
zarorum  conversione  esse  intelligenda,  quia  con- 
stat  S.  Cyrillum  Chazaris  prsedicasse  eorumque 
multos  convertisse.  Verum  non  video,  cur  omnia 
illa  de  Chazaris  inteltigere  oporteat,  cum  ex  Pho 
tio  et  Constantino  Porphyrogenito  certum  fiat, 
Russis  circa  idem  tempus  non  sine  fructu  aliquo 

preedicatum 


ut  tocpta  illa 

convers 

non  salis  accu 

i  ntr  rt:lata  : 


illwtre  »»Va- 
culum. 


guorf  accidissc 
ea  occasionc 
dicilur. 


ET  FIDE  EUSSORUM. 

A  prsedicatum  fuisse  Euangelium.  Malim  igitur 
credere,  anonymum  illum  miscuisse  multa,  quse 
diversis  temporibus  facta  sunt,  el  fortasse  etiam 
aliqua,  qu/c  in  Chazarorum  conversione  conti- 
gerunt,  ad  Russos  transtulisse.  Certe  quod  pri- 
mo  loco  narrat  de  legatis  Romam  et  Constanti- 
nopolim  missis  a  Russormn  principey  Dlugossus 
in  Historia  Polonica  ad  annum  987  refert  de 
Vladimiro,  qui  integro  seculo  serius  conversus 
est.  Quod  de  inventis  litteris  Slavonicis  subdi- 
tur,  congruit,  S.  Cyrillo,  qui  iis  litteris  alias 
gentes  erudiit,  et  forte  etiam  Russos.  Miracu- 
lum  vero  iUmsi  in  igne  Euangelii,  quos  Russos 
ait  conversos,  temporibus  Basilii  Macedonis  seu 
huic conversioni congruit,  ut  confirmatur  exaliis 
scriptoribus . 

9   Constantinus    Porphyrogenitus    in    Basitio 
Macedone  num.  96  de  Russorum  conversione  sic 
habet  :  Prreterea  g-enti  Russorum  nescienti  man- 
sucscere,    ullive    cedere,  atque    a  Dei    sensu    ac 
pietate   remotissimae,   auri  argentique   ac  serim- 
rum   vestium    nffluenti   largitione   in   fcedus  per- 
tractse,    initisque    cum    ea  induciis,   ac  pace  fir- 
mata,  divini  quoque  baptisniatis  participes    fieri 
B  persuasit;   ac  arehiepiscopum  ab  Ignatio  patriar- 
cha    ordinatum    ut    susciperent,    effeeit.    Is,     ad 
dictae  g-entis   provinciam    cum    venisset,    c\   tali 
eventu  illustrique   facinore  illius  sibi  animos  fa- 
ciles    reddidit.    Gentis    enim    princeps ,     subditse 
plebis    coacto    coetu ,    cum    senatoribus    suia    ac 
proceribus    prsesidebat ;   qui    et   falsse    Kelig^ioni, 
ob  loniram  consuetudinem  proclivius  reliquis  ad- 
hasrebant.    Deque  sua  ac  Christianorura   fide  de- 
liberantibus ,    in    conventum     vocatur ,    qui    ad 
eos   recens  episcopus  venerat;  ac,   quamam    ipse 
profiteretur,  eosque    docturus   esset,   ex    illo  sci- 
scitabantur.   Eo   sacrum  divini  Euaugelii   librum 
protendente,    ac    qusedam    Salvatoris    nostri    mi- 
racula ,    Deique   in    vcteri    Testamento    prodigia 
exponente,  statim  Plussi    subdiderunt   :   Nisi  nos 
etiam    ejusmodi  aliquid,  viderimus,  ac  potissimum 
quale  in  trium   puerorum  camino   accidisse  dicis, 
nullam  prorsus   tibi  fidem  habebimus,    nec    tuis 
verbis  animum  auresque  nostras  ultra  accommo- 
dabimus. 

10  Pra;sul  vero  de  illius  promissionis  veritatc 
fretus ,  qui  ait ,  Si  uuid  pelieritis  in  uomine 
meo,  accipietis  :  et,  Qui  credit  in  me,  opcra, 
quse  eg*o  facio,  ille  faciet,  et  majora  liis  fa- 
ciet ;  tura  nimirum,  cum  non  ostentationis  cau- 
sa,  sed  ad  salutem  animarum,  hfflC,  qu#  fiunt, 
sunt  futura,  ait,  ad  eos  :  Etsi  non  iicet  Domi- 
num  Deum  tentare;  si  tamen  ex  animo  statuistis 
ad  Deum  accedere,  quod  Ubuerit,  hoc  et  pe- 
tite;  omninoque  Deus  prsestabit  propter  fidem 
vestram,  etsi  nos  despicabiles  et  minimi  sumus. 
Petiere  ipsum  fidei  Christiana;  librura  fdivinum 
scilicet  sacrumque  Euang-elium)  in  rogum  injici 
ab  eis  accensum ;  ac  siquidcm  librum  nihil  fiam- 
ma  he-serit  aut  exus^erit,  ad  Deum  accessuros, 
qui  ab  illo  prsedicarctur.  Quibus  sic  dictis,  ac 
sacerdote  oculos  ao  manus  ad  Deum  levante, 
atque  dicente,  Clurifica  nomen  sanctum  tuum, 
Jesn  Clu-iste  Deus  noster,  etiamnura  in  ooulis 
gentis  hujus  universae  ;  saneu  Emingclii  liber  in 
rogum  ig-nis  conjectus  est.  Nec  pauoia  decursis 
horis,  ac  rog-o  exinde  extincto ,  inventum  est 
sacrum  volumen  illaesum,  nec  edacie  flaramee 
vi  ulla  violatum;  nulla  cjus  ab  igne  noxa  aut 
diminutionc,  ut  ne  firabriai  quidcra  librum  clau- 
dentes  ullara  aut  corruptionem  aut  labcra  sen- 
seriut.   Quo    viso    barbari,  ac  miraculi   raag-nitu- 


idckmi 
l  8 


mant  fuiue 
trruto   n  flttl- 
iorum  con- 


III 

dine  in  stuporem  acti,  omni  sublata  ljjesitatione 
bnptismo  intingi  cceperunt.  Hactenus  Constantinus 
imperator :  idem  referunt  Zonaras,  Curopalatesf 
Cedrenus  et  atii. 

11  Pagius  alteram  Russorum  conversionem  in-  Pagiu»  gemi. 
nectit  anno  861,  alteram  anno  %1^,-bisque  eo-  namrlilti 
dem  secido  ix  Russos  conversos  credit,  conatur- 
que  evincere  diversos  fuisse  Russos,  quo  anno 
861    ad    Christiana   sacra    adductos   scribit,    a  wrtfowm 
Russis  illis,  quos  quindecim  annis  serius  Christo 
nomen  dedisse  existimat.  Verum  dubitarv 
possimy  quin  unica  sit  conversio,  quam   gemi- 
navit  Pagius  ob  qualemcumque  scriptorum  in  ea 
refvrcndn  varietatem.  Nimis  sane  asseveranter 
ad  annum  861  num.  7  ait  laudatus  scriptor  : 
Eussi...     hoc    anno     Christianam    fidcra     ample- 
xati    sunt;  cum   nullum    afferat   argumentum, 
quod  id  recte  probetur.  Primum  adducit  verba 
Constantini  Porphyrogeniti  Continuatoris  lih.  \, 
num,    33,   quse   subjungo  ■.    Exinde    faotum,  ut 
Rossi  Soytica  illa  g-ens  immitis  ao  fera  Elomanoa 
affros  vastaret...    Verum  hi  quidem  abunde  Dei 
ira    exsaturati,  Photio,  qui    ad   eeelesia?    g-uber- 
nacula    scdebat,   Dcnra    exorante,   urbiquc    pro- 
pitium  reddente ,  doraum    rediere    :    neo    multo 
postj   leg-atis  iu  urbem  missis,  divinum  efflagi- 
tantes  baptismum  impetravere.  Cursim  htecau- 
ctor  illeperstringif,  ut  conversio  fusius  suo  loco 
referatur,  sicut  revera  factum  est  a  Constanti- 
no,  cujus  verba  dedi  nunu  ;>.   Verum  /'<•//<■,,,,■,<- 
ter  festinat   Pagius,  qui  uno  anno  Omnia 
acta  existimat,  vidclicet  Constantinqpolima  Rus 
sis  quasi  iudag-ine  cinvtam,  ipsos  post  eccpeditio- 
nem  reversos  in  Russiam,  legatum  ab    iisdem 
Constantinopolim  missum,  ac  demum  baptisma 
susceptum.  Neque  h.vc  modo  vutt  uno  anno  con- 
tigisse,  sed  eodem  etiam  anno,  quo  in  concilia 
bulo  damnatus  est  S.  Ignatius,  viqitv  jxttrinr- 
cha  substitutus  Photius,  quod  factum  estcirca 
Pentecosten.   Tota  tanUc  festinationis  ratio  est, 
quod  auctorhivc  scribat,  iis  narratis,  quffl  hoc  anno 
adversus  Iffnatium  a  Photianis  gesta. 


12  Verum  neque  heec  ratio  sufflcit  <nl  osten- 
denduni  Rassos  tfodem  plfntv  nnno  bcUum  gessis- 
secontra  Gra&cos  in  vicinia  urbis  Constantinopo- 
litaniBj  neque  emncitbellum  istud  eodemanno 

finitum  essv,  quo  erat  invhuatn.n.   At  fuvrit  illo 
anno  bellum  Russicum,  quod  utcumgue  ea  AV-  p 
cvtit  in  Vita  S.  Ignntii  nsteui.tit.ur  :  multo  minus 
(..,■  ddtluvtis  rertiis  iufcrri  potest,  legatOS  RuSSO- 

rum  eodem  anno  venisse  Constantinopolim  ad 
baptismum  flagitandum,  etiamsi  scriptor  dicat, 
Necmultoposl  eos  fuisse missos.  Cur  enim  scri- 
ptor,  toto  fere  seculo  rebus  gestis posteriort  uon 
potuit  dicere  Russos  non  multo  post  istam  easpe- 
ditionem  fuisse  conversos,  licet  conversio  qua* 
tuor  aut  quirujuv  annis  sit  poslerior?  Frivota 
igitur  est  ratio  Pagii,  seriusque  figenda  est  con- 
rvrsio  illa  Russorum,  ut  satis  colligitur  ea\  ver* 
bis  Prophyrogeniti  num,  9  datis  :  dicitur  enim 
Basitius  Russorum  genti  a  Dej  eensu  ao  pietate 
Qotissimae  persuasisse,  ut  baptismum  et  ar- 
chiepiscopum  susciperet,  Quomodo  Russos  apie* 
tate  remotissimos  imperante  Basilio  Macedone 
diant  Porphyrogenitus,  si  jam  anno  801,  id 
est,  quinquennio  antequam  Unsittns  <ui  vonsor- 
tium  imperii  adscisceretur  a  Michqele  impera- 
tore,  baptismum  suscepissent,  ut  vutt  Pagius, 
non  satis  distinguens  interilla,  *,"■''  "*  post  fa- 
cta  breviter  indicantur  a  scriptoribus,  ac  ea, 
qux  tempori  suo  ab  iisdem  illigantur?  Accedit 
silentium  NicetcV  in   Vita  S.  Ignatii,  qui  But- 

garos 


.'..(..  •-.   ratia 
ni&ui  illigm 

(tnito  Siil  . 


iUCXOHS 

J.S. 


1V  DISSERTATIO  DE  CONVERSIONE 

garos  quidem  conversos  scribit ;  at  de  Russorum     Nonnulla  tamen   hic  est  difficuitas    ff«* 
conversione  allum  silet.  Tanto  magis  urget  istud     ptores  dicunt  archiepiscopum,  quem  fd^ussos 
Nicette  siientium  contra  Pagiu?n,  quod  hic  Bul 


r> 


Epittola  Pho 
tii  anno  867 
dala  Oitendit 
Btdgaros  circa 
dflnwn  80-i 
moadme  con- 
veriot  ; 


B 


c 


Ihtssoi  umvi  i  o 
i  omwttonem 
cji  Pfl  8liti 
flgt  ndam 


garos  et  Russos  eodem  anno  861  conversos  velit. 
Ranc  opinionem  Porphyrogenitus  ctarissimis 
verbis  re/utat  in  Basilio  Macedone,  ubi  num.  95 
fatetur  Bulgarorum  gentem  ante  imperium  ipsius 
Christianorum  ritus  suscepisse;  Russorum  vero 
gentem  a  pietate  remotissimam  fuisse  asserit 
num.  96.  Lubet  annum  utriusque  gentis  conversm 
paulo  accuratius  investigare,  indeque  ctare  osten- 
dere  unam  tantum  fuisse  Russorum  conversio- 
nem,  quam  in  duas  distraxit  Pagius. 

13  Epistoia  Photii,  qua  tam  Bulgarorum  quam 
Russorum  conversio  refertur,  data  est  anno  867. 
Serius  data  esse  non  potest,  cum  Photius  eodem 
anno  867,  die  xxv  Seplembris,  solio  patriar- 
chali  sit  dejectus,  ut  probat  eo  anno  Pagius  num. 
15.  Data  quoque  non  est  ante  annum  867  :  quse 
enim  in  ea  referuntur  de  legatis  summi  Ponti- 
ficis  ad  Buigarorum  regem  missis,  gestisque 
eorum  apud  Bulgaros,  scire  non  poterat  Photius 
ante  prgedictum  annum  Quippe  Michael  Bulga- 
rorum  rex  conversus  legatos  suos  ad  Nicolaum  1 
Papam  mense  Aug-usto,  Indictione  xiv,  id  est, 
anno  S00,  destinavit,  teste  Anaslasio  Bibtioiheca- 
rio,  scriptore  contemporaneo,  in  Nicolao.  Acce- 
ptis  cum  gaudio  hisce  legatis,  Pontifex  duos  epis- 
copos  virtute  prscstantes  monitis  et  doctrinis  ins- 
truxit ,  atque  in  Buigariam  misit  ad  regem 
Michaelem.  Jam  vero  si  consideremus  itineris 
repetiti  longitudinem  et  moram  utrique  itineri 
RomcV  interposiiam ,  facite  intelligemus,  non  ve- 
nisse  episcopos,  quos  misit  Pontifex,  in  Bulga- 
riam,  nisi  sub  fincm  anni  866.  Nonpotuit  igitur 
Pliotius  Conshtiilinopoli  gesta  eorum  in  Bulgaria 
discere  ac  scribere  ante  inchoatum  annum  867, 
quo  epistolam  ipsius  scriptam  dixi.  Jam  vero  ex 
dictis  Photii  tenipus  conversorum  Bulgarorum 
sic  deduco.  Asserit  ille  in  laudata  epistola,  apud 
Baronium  ad  annum  863  num.  36  edita,  venisse 
dictos  Pontificis  legalos ,  cum  vix  duos  annos 
rectam  Ohristianorum  relig-ionem  veneraretur 
gens  Bulgarica.  Atqui  Pontificis  legati  eo  vene- 
runt  sub  fineni  anni  866,  aut  fortasse  initio 
anni  867.  Prsecipua  igitur  Buigarorum  con- 
versio  illiganda  est  anno  861  .-  quamvis  negare 
nolim  uno  anno  aut  fortasse  altero  citius  in- 
choari  potuissc;  et  revera  ab  anno  862  aut  863 
inchoatam  fuisse  insinuat  ordo  rerum,  quo  Juvc 
<  onversio  narratur  a  Niceta  in  Vita  S.  Ignatii  : 
non  tamen  anno  86]  affigendam  hactenus  video, 
ut  probare  voluit  Pagius.  At  nolim  hic  ejus  argu- 
menta  excuicre,  quia  de  Bulgaris  non  ago,  scd 
de  Russis. 

11  Horum  autem  conversionein,  qum  cwpta 
tantum  fuit,  scribente  Photio,  figendam  circa 
annum  866,  nndta  persuadent.  Primo  Photius, 
cujus  verba  dedi  num.  6,  de  ea  conversione 
scribit  anno  867,  ut  de  re  nova.  Secundo  Por- 
p/tyrogenitus  verbis  num.  9  recitatis  conversio- 
nem  illam  refert  ad  imperium  Basitii  Macedo- 
nis.  At  Basitius  Macedo  ad  imperium  evectus 
itoa  est  antc  annitm  866,  quo  a  die  xxvi  Maii 
imperare  sic  ctepit  cum  Michaele  imperatore, 
ut  illiprmipua  imperii  administratio  incumbe- 
ret.  Probanl  id  rcrba  Constantt 'ui  Vorphyrogeni- 
ti  apud  Pagium  ad  annum  S67  num,  10.  Ita- 
que  poterat  Basilius  anno  866  vel  initio  anni 
sequentis  episcopum  in  Russiam  mittere,  ut  fa- 
ctun<  abeo  testatur Porphyrogenitus,  quem  secu- 
it  sunt  Zonaras,  Curopalates,  Cedrenus  et  atii. 


misit  Basilius,  ordinatum  fuisse  a  S.  Ignatio  pa- 
triarcha  :  nam  S.  Ignatius  sede  sua  dejectus  est 
anno  861,  eamque  recepit  anno  867  post  scri- 
ptas  Photii  litteras,  in  quibus  dicit  \  Episcopum 
enim  et  pastorem  receperunt.  Respondeo  varias 
hic  dari  posse  conjecturas,  at  nihil  certi.  Forte 
verba  Photii,  Episcopum  receperunt,  tantum 
significant,  petierunt,  aut  recipere  parati  sunt. 
Et  sic  episcopus  ilte  ordinari  ab  Ignatio  potuit 
post  dejectum  eodem  anno  Photium,  et  mortuo 
Michaete  imperatore,  quando  solus  imperabat 
Basitius.  Secundo,  forte  episcopus  ille  antea  ab 
Ignatio  ordinatus  erat  ad  Russorum  aut  aliarum 
gentium  conversionem,  rejectusque  initio,  de- 
mum  agente  Basilio  a  Russis  admissus  est. 
Utrumque  convenit  verbis  Porphyrogeniti ;  neu- 
trum  assertis  Photii  repugnat.  Potuit  etiam  ali- 
quis  presbyter  ad  Russos  mitti,  isque  eorum  epi- 
scopus  designari,  antequam  scribebat  Photius, 
et  demum  ab  Ignatio  ordinari.  Possunt  et  atiis 
modis  utriusque  scriptoris  dicta  conciliari;  sed 
nihil  ex  hisee  certum  est,  nisi  conversionem  Rus- 
sorum  cccptam  esse  circa  annum  866,  cum  fa- 
cta  dicatur  sub  Basilio  Macedone,  et  certo  cos- 
pta  fuerit,  priusquam  anno  867  scribebat  Pho- 
tius. 

15  Eccc  epocha  est  conversionis  quaiiscumque 
Russorum  seculo  ix,  ex  qua  geminam  finxit  Pa- 
gius,  alteram,  pnemature  anno  861  affigens, 
alteram  sine  ulla  ratione  ad  annum  S76  diffe- 
rens.  Dico  sine  uila  ratione  tam  diu  dilatam  a 
Pagio  Russorum  conversionem,  iicet  ilie  alleget 
pro  ratione  ordinem,  quo  id  factum  narravit 
Porphyrogenitus.  Nam  clarum  est,  nullum  tem- 
poris  ordinem  in  narrandaea  conversione  a  Por- 
phyrogenito  servatum,  cum  trium  gentium  con- 
versiones  a  Basilio  adjutas  inter  virtutes  ejus  ex- 
tra  ordinem  recenseat,  sicut  piurima  sedificia 
ejus  jussu  constructo  paulo  ante  enumeraverat. 
Speciosa  magis  apparent  ratiocinia,  quibus  ex 
una  hac  conversione  geminam  eruere  tentavit, 
sedjam  partim  sunt  soluta.  Affirmat  ad  annum 
&7Qnu7n,  19  ab  aliis  conversionem  referri  sub 
Michaeie  imperatore,  ab  aliis  sub  Basiiio ;  ab 
aliis  sub  Photio  patriarcha,  ab  aiiis  sub  lgna- 
tio.  Heec  jam  satis  sunt  excussa  et  elucidata. 
Addit  tamen  Pagius  :  Priofes  episcopum  ad  se 
missum  statim  recepere;....  posteriores  vero  ar- 
chiepiscopum  a  S.  lgnatio  ordinatum  non  nisi  post 
insig-ne  miraculum  admisere.  Ex  iisque  concludit 
hoc  modo  :  lsti  itaque  Kussi  ab  aliis  diversi  exti 
tere,  illisque  vicini.  Russomm  enim  nomen,  sicut 
et  gens,  late  extendebatur.  Ita  Pagius,  qui  recte 
deinde  observat  Russos ,  secuio  ix  conversos  , 
postmodum  ad  ingenium  rediisse,  cum  efficax  et 
integra  ipsorum  conversio  facta  sit  integro  seculo 
serius. 

16  Verum  uti  hic  erudito  viro  iubens  assen- 
tior,  sic  omnino  improbare  cogor  sententiam 
ejusdem  de  diversis  Russis  seculo  ix  conversis  : 
nam  omnia  ipsius  ratiocinia  nihit  aliud  evin- 
cunt,  nisi  Russorum  conversionem  illam  non  eo- 
dem  plane  modo  a  scriptoribus  esse  retatam, 
quod  frequentissime  ftt  apud  historicos.  Verum 
tam  levis  relationum  diversitas  ad  facta  gemi- 
nanda  non  sufficit,  prxsertim  cum  omnia  con 
ciliaripossunt,  uti  hic  posseostendo.  Sivero  non 
possent  conciliari  eorum  dicta,  dicerem  aliquos 
escriptoribus  errasse  in  adjunctis  quibusdamper 
sonarum  aut  temporis,  ut  sxpe  contingit ;   cce- 

ptamque 


Dtvcrsas  Rus~ 
so7'wm  gentes 
seculo  ix  con- 
verms, 


Pagii  rutioci- 
niu  nou  ertn- 
cunt :  al  una 
tunc  fuit 
eorum  couvcr- 
sio,  eaque  non 
fuitstabilis. 


BT  FIDE 

ptamque  sub  Michaele  imperatore  conversionem 
magis  esse promotam  sub  Basilio.  Ceterum  du- 
bitari  potest,  an  illa  Russorum   conversio  fuerit 
sincera  :  certe  stabilis  non  fuit :  nam  ignoramus, 
quamdiu  antistes  ille  in  Russia  fuerit,  ubi  sedem 
fixerit,   ubi  ullam  erexerit  ecclesiam.  Suspicor 
igiturtumidtuariam  tantum  fuisse  conversionem, 
quam  Photius  necdum  satis  cognitam  jactanter 
prxdicavit,  quamque  Constantinus  Porphijroge- 
nitus  forte  ad  laudem  Basilii  amplificavit :  nam 
Nicetas  in  Vita  Ignatii  attum  de  ea  sitet,  quod  si- 
gnum  estt  aut  sinceram  non  fuisse,  aut  cito  con- 
cidisse.  Sane  Porphyrogeyiitus  in  tibro  de  Admi- 
nistrando  imperio  deRussis  semper  loquitur  tam- 
quam  de  infidelibus.    Magis   igitur  gtoHse  avi 
sui  Basilii  quam  sinceritati  studuisse  videturt 
quando  ita  de  eorum  conversione  scripsit,   acsi 
gens  tota  Christianis  sacris  se  constanter  addi- 
xisset,  ac  ne  verbo  quidem  indicavit,  quando  aut 
qua  occasione  itli  ad  priorem  idololatriam  redie- 
rint :  nam  Russos  ad  idololatriam  relapsos  con- 
stat,  saltem  majori  ex  parte  ;  si  qui  vero  in  fide 
perseverarunt,  idoccidtevidentur  fecisse. 


B 


II.  Russorum  regina  circa  me- 
dium  seculi  x  conversa  et  in  bap- 
tismo  Helena  dicta  :  colitur  hsec 
apud  Russos   saltem    schismati- 


cos 


ConversnRm-  f^irca  medium  seculi  x  spes  alia  affulsit  con- 
sorumpri»  \sversionis  Russorum,  quia  eorumregina  ba- 
ceps  oiga,  in  ptizata  est.  De  ejus  conversione  Zonaras  lib.  16 
baPtismoi\c\v  nym  ^l  pag.  194  sic  loquitur  :  Elg-a  quoque 
uxor  duciri  Russorurn  ,  qui  Roinanos  classe  in- 
festarat  ,  defuncto  marito ,  se  ad  imperatorem 
(  Constantinum  Porphyrogenitum  )  contulit ,  ac 
baptizata  et  pro  dig-nitate  tractata  ,  domum  re- 
diit.  Idem  quoque  in  Constantino  narrat  Cedre- 
nus.  Consentiunt  Historici  Poloni  et  Russi,  non 
tamen  de  tempore,  quo  illa  a  Gnecis  conversa 
dicitur,  omnino  eamdem  sequuntur  sententiam. 
0  Dlugossus  extra  ordinem  lib.  i  pag.  50  OUuv 
conversionem  scribit,  docetque  cum  aliis  in  ba- 
ptismo  Helenam  vocatam,  ut  tatius  apud  ipsum 
videri  potest.  Cromerus  vero  lib.  3  Rerum  Po- 
lonicarum,  et  Stanislaus  Sarnicius  lib.  6  An- 
nalium  Polonicorum  cap.  i  Olgam  sub  Joanne 
Tzimisce,  qui  imperare  ccepit  anno  969,  Con- 
stantinopoli  Christianam  factam  scribunt.  Hisce 
consonans  Herbersteinius  in  Commentariis  re- 
rum  Moscoviticarum  pag.  3,  de  Olha,  ut  ipse  vo- 
cat,  vet  Helena  ita  habet :  Dein  anno  mundi 
6463  in  Graeciam  profecta,  baptisraum  sub  re- 
ge  Johanne  Constantinopolitano  suscepit,  com- 
mutatoque  nomine  Olhse  ,  Helena  vocata  est  : 
ac  magis  post  baptismum  a  reg-e  muneribus  ac- 
eeptis,  domum  revertitur.  Ha^c  prima  intcr  Ku- 
thenos  Christiana  fuit  ,  ut  Annales  eorura  te- 
stantur ,  qui  eam  soli  sequiparant.  Sicuti  enim 
sol  ipsum  mundum  illuminat,  ita  et  ipsa  Russiam 
fide  Christi  illustrasse  dicitur  :  Suatoslaum  autem 
filium  ad  baptismum  nequaquam  perducere  po- 
tuit.  Hactenus  Herbersteinius,  cujus  epocha  non 
est  accurata. 

18  Nam  annus   mundi  6463,   secundum  opi- 
ntonem  recentiorum    Gr&corum,   inchoatus  est 


RUSSORliM.  V 

Kalendis  Septembris   anni  954,  id  est,  multis       »*swi 
annis  ante  imperium  Joannis  Tzimiscse  ;  et  im-         :  ' 

_         r  cuju$  baptu- 

perante  tonstantino,  sub  quo  factum  referunt  mwtftgendm 
Grteci,  ex  quibus  tamen  annus  rei  peractse  col-  p»»t  medium 
ligi  nequit,  cum  conversio  referatur  extra  ordi-  teculi  *• 
nem  occasione  alterius  simitis.  Pagius  quidem  ad 
annum  941  num.  3  videtur  conversionem  Helense 
innectere  anno  945,  sed  adeo  sine  ulta  ratione 
idonea,  ut  dubitem,  an  non  sit  mendum  im- 
pressionis,  et  an  non  voluerit  potius  indicare 
annum  954  aut  955,  cum  laudet  Rerberstei- 
nium  ,  qui  alterxdrum  ex  his  annis  designat , 
et  cujus  calculus  non  multum  a  vero  abesse  vi- 
detur.  Sane  Cedrenus  factumrefert post  ea,  quze 
narraverat  Indictione  Q,  quse  fuit  anno  9tS  et 
ante  Indictionem  14 ,  seu  annum  956.  Alias 
temporis  notas  nec  ipse  nec  Zonaras  assignat. 
Quo  igitur  modo  annum  945  ex  iis  haurire  po- 
tuerit  Pagius,  non  intettigo,  sed  mendum  esse 
suspicor. 

19  Allaborasse  Helenam,  ut  fidem  apud  Rus-   Couataest 
sos  propagaret,   ex  Latinis  scriptoribus  disci-  Roimafldm 
mus.  Lambertus  Schafniibu  riji-nsis  m  An-uu/ihns  " ,".'','[, '','"] ., 
ad  annum  960  ad  propositum  nostrum  ita  ha-  Launo$Prxdi 
bet :   Venerunt  leg-ati    Kuscia1    g-ontis   ad    regrem  '««»'<?*; 
Otthonem,  dcprecantes,    ut  aliquom    suorum    epi-  E 
scoporura  transinittoret,   qui   ostenderet  cis   viam 
veritatis.  Qui   consensit   deprecationi  eorum,   init- 
tens  Adalbortum  episcopum  fido  Catholu-um,  qui 
vi\  ovasit  mauus  oorura.   In   Chronico  Hitdens- 
heimensi  ad  eumdem  annum  eadem  fere  ver- 
ba  leguntur  ,  sed    additur   de  Russis  :  bit  pro- 
fessi  sunt  se  velle  recedere  a  paganico  ritu  ,  et 
accipere   reliyionem    Christianitatis  ....    IUique 
per    omnia    mentiti  sunt  ,  siout    postea    oventus 
roi  probavit.   Utrique  consentit   Cosmas  Pragcn- 
sis  in  Chronico  Boemorum  apud  Menckenium 
tom.   3  Scriptorum  rerum  Germanicarum   col. 
1775.  Porro  dictos  Russorum  legatos  ab  Ilclena 
regina  fuisse  missos,  docet  adannum  959  Conti- 
nuator  Reginonis,  ita  scribeyis :  Legati  Ilelenffl 
reghneRugorum,  quaj  sub  Romano  imporatore  Cou- 
Stautinopolitano  Constantinopoli  baptizata  ost  ficte, 
ut  post  claruit,  ad  reg-ein  vonientes,  episcopura  et 
presbyteros  eidem  g:enti  petebant.  Eadem  exsa •/'• 
psit  Annalista  Saxo.  Uterque  vero  II tu/ <»■><<»  uo- 
mine  Russds  designat,  ut  clare  patet  eat  Helena,   * 
qum  non  Rugorum,  sed  Russorum  erat  regina. 
Quod  vero  hi  scriptor-es  asserant  ficte  baptiza- 
tam  fuisse  Hetenam  ,  id  suspicati    sunt,   quia 
Adalbertus  episcopus  male  exceptus  est  in  Rus- 
sia :  at  eanonfuit  culpa  Ileleruc,  sed  aut  filii  ejus 
Suatoslai,  cui  parebant  Russi,  aut  forte  Russo-^ 
rum  ipsorum,  quicumprincipe  suo  a  fide  abhor- 
rebant. 

20  Jam  vero  quis  ab    Ottone   rege ,  (deinde  9$dmitnu  eo 
imperatore)  Russis  fuerit,  destinatus  episeopust  s.Addbwtm 
taudatus  scriptor   ad  annum  960  declarat  his  ^^"«J- 
verbis  :    Rex    Natalem    Domini     Franokonofurt  }lhls  est  a  fliw. 
celebravit,   ubi  Libutius    e\    coenobitis  S.    Alba-  «i«. 
ni  a  venerabili   episcopo    Adaldag-o   genti   Euffo- 
ruin    episcopus    ordinatur.     Rursus    ad   annum 
!)(il  :    Libutiu.s    priori     anno    quibusdam    dilatio- 
nibus  ab  itinere  suspensus,   xv  Martii  anni  prie- 
Hontis    obiit:    cui    Adalbortus  ex  coenobitis  san- 
cti  Maximini  machinatione  et  consilio  Wilhelmi 
archiepiscopi,  licet  meliora  in  eum  confisus  fue- 
rat,    et    nihil   umquam   in   eura  deliquerit,  pero- 
gre    mittendus    in   ordinatione   successit.    Quem 
piissimus  rex  solita    sibi   misericordia  oranibus . 
quibus   indig-ebat,    copiis  instructura,    freuti  Ru- 
g-orum  honorifice  destinavit.   Discessit  igitur  A- 

daihertus 


VI  DISSBBTATIO  DE 

uknu      dalbertus  in  Russiam  biennio  fere  postquam  ab 
J  s-        Helena  petitus  fuerat  episcopus.    Quare  verisi- 
mile  est,   Helenw  auctoritatem  eo  intervalto  non 
parum  imminutam  esset  atque  ea  de  causa  spem 
quoque  intercidisse >,  quam  ipsa,  quee  multis  an- 
nis  pro  filio  juniore  imperium  administraverat, 
de  Russisper  Latinos  convertendis  conceperat. 
Verum,  quidquid  fuerit  causx,   irritum  hujus 
expeditionis  sacree  eventum  Continuator  Regino- 
nis  sic  exponit  :  Eodem  anno  Adalbertus  Rugus 
ordinatus    episcopus,    nihil    in   his,   propter   quas 
missus   fuorat  ,   proficere  valens  ,    et  inaniter  se 
fatig-atum  vidcns ,  revertitur  :    et  quibusdam  ex 
suis  in  redeundo    occisis ,  ipse  cura    mag-no   la- 
borc    vix    evasit  ,  et  ad  reg-em   venicns  caritati- 
ve  suscipitur,  et  a  Deo  amabili  Wilhelrao  archie- 
piscopo  pro   retributione  tam    incommodas  ab  eo 
sibi   maehinatffi    peregrinationis ,    bonis  omnibus 
et  commodis  quasi  frator  arapleditur  et  susten- 
tatur.  Ptura  de  hoc  sancto  Adalberto,  qui  postea 
factus  est  archiepiscopus  Magdeburgensis ,   vi- 
deri  possunt  ad  xxi  Junii,  ubi  ejus  Acta  data 
sunt.' 
B      21  Porro,  quamvis  irritus  fuerit  Latinorum 
fidcstamen       conatus  in  Russia,  existimo  tamen  non  paucos 
utcvmquc  pvr  e  ftm-sjs  Helenw  opera  ad  Christianam  fidem  ad- 
racospropa   ^uvios  per  prsedicatores  Grsccos,  cum  Russi  ipsi 
tHVw  ineasxnt  opimone,  ut  dcciarant  verba  Herber- 

steiniimnum..  17  data ,  quibus  consonat  Kulc- 
zynskius  mox  Uiudandus.  Auctoritas  Helenae, 
quse  pnst  fidem  susceptam  aliquot  annis  Russiam 
administrare  perrexit,  faciie  aliquot  e  proceri- 
bus  ti/t  fidem  pertrahere  potuit,  pturesque  e  po- 
puto  :  idqite  re  ipsa  factum  facite  credo  ob  ver- 
ba  Ditmari,  qui  circa  finem  Chronici  sui  asse- 
nt,  ultra  quadringentas  ecclesias  fuisse Kioviaz, 
ttitm  scribebat.  Scripsit  aidem  ea  Ditmarus  an- 
7io  1018,  id  est ,  triginta  circiter  annis  post 
conversionem  Vladimiri  ducis,  qui  fidem  Chri- 
stianamprsecipue  promovit  inRussia.  Atparum 
est  credibib',  tanlam  ecclesiarum  midtitudinem 
in  civitate  etiam  maxima  conditam  fuisse  annis 
triginta,  ita  ut  admodum  appareat  verisimite, 
variasjam  Uelenm  temporibus  fuisse  constructas, 
Cfwislianosque  jam  tunc  non  paucos  fuisse  in 
Russia,  Fateor  quidem  me  vehementer  suspica- 
C  ri,  numerum  ecclesiarum  Kioviensium  ex  fama 
mendaci  exaggeratum  esse  apud  Ditmarum  :  sed 
r<>t  ipsa  rxaggeratio  innu.it  numerum  earum 
fuisse  mamimum  ■  idque  sufficit  ad  propositum 
w  meum.  Quapropter  non  omnia  satis  perpcndisse 
Didetur  Pagius ,  dum  agl  annum  S7(>  num.  17 
sine  teste  asserit,  nullum  prseter  Helenam  inRus- 
siainventum  Christianum,  dum  anno  9SS  con- 
versus  est  Vladimirus.  Non  ausim  ego  tam  gene- 
raliter  fidem  Christianam  Russis  abnegare  ante 
Wadimirum,  eontentus  dixisse  non  tantum  eo 
tempore  fuisse  Christianorum  in  Russia  nume- 
rum,  ut  Russi  possent  dici  Christiani respectu 
multitudinis  idolotatrarum. 


Htima  ari-  -:-  Quod  vero  spectat  ad  Olgam  vel  Hete- 
uwia  ow.i,  oi  nam  reginam,  eam  non  modo  Ghristianam  per- 
;<;'"-  "  «»■*    mansisse  afflrmant  Russi,  sed  ut  Sanctam  etiam 

•■«       M  lllf-IIUII  .'-  ,  ,  -        t  ——  , 

n«,  prxaicant,  et  m  Fastts  suts  commemorant,  ac 

colunt  die  \\  Jutii,  ubi apud  nos in Prsetermis- 
sisdeea  meminit  Sollerius.  Kulczynskius de cul- 
1«  ipsius  ad  \\  Julii  ita  scribit :  Hpdie  colunt 
Uullu-ni  ohituni  sanct»  Olgffl  ,  dictffl  m  baptis- 
nio  Helemv,  mag'me  Uu-si.v  ducissffi ,  quse  pro- 
diit  e  atirpe  dueum  Pscovitanorum ;  fuit  vero 
conjux  Ihori  .  mater  Suatoslai,  el  avia  S.  Vla- 
dimiri.   Susoepit   baptismum  Constantinopoli  an- 


CONVERSIONE 
no  cmlii  ,  obiit  vero  anno  cmlxxviii.  Deinde  in  D 
serie  chronotogica  magnorum  Russise  ducum,pag. 
100  appendicis,  nonnulla  mutans  in  chronotaxi 
tale  texuit  elogium  :  Olg-a  Ig^ori  vidua,  Suatoslai 
mater  ac  tutrix,  pluribus  annis  reg-num  pro  rilio 
fortiter  administravit,  et  misso  contra  Dreulanos 
exercitu,  vires  eorum  attrivit,  mortemque  suo  ma- 
rito  illatam  graviter  ulta  est.  Tandera  cum  regnas- 
set  an.  xxiv  cessit  Suatoslao  filio  imperium,  et  anno 
cmxlv  podfecta  Constantinopolim,  jam  fereseptua- 
g-enaria  sacrum  baptisraum  suscepit,  ac  Helenae 
nomen  assurapsit,  sub  Constautino  viii  irap.  .  .  . 
Redux  in  patriam  plurimos  quidem  ad  relig'io- 
nem  Christianam  perduxit,  sed  Suatoslaura  filium 
suum  ad  amplectendam  fidem  pertrahere  minime 
potuit. 

23  Mag-uis  denque  ornata  virtutibus  ac  me-  nonveroa 
ritis,  obiit  anno  cmlxx,  seu  ,  ut  nlii  volunt ,  ^^ot)I, 
an.  cmlxxviii.  Ob  eximiam  pietatrm  Divorura  ,IIUSi 
albo  ab  indig-enis  adscripta.  Putant  nonnulli  01- 
g-am  baptizatam  fuisse  an.  cmlii  ,  ut  et  eg^o  in 
Specira.  Eccl.  Ruth.,  tum  in  prsefat.  tum  ad  diem 
xi  Julii  pag\  xxvn  dixi.  Sed  verior  est  senten- 
tia,  et  chronotaxi  conformior  initiatam  baptis-  E 
mo  ipsam  fuisse  an.  cmxlv.  Hactenus  laudatus 
scriptor,  qui  annum  hunc  conversionis  ex  Pa- 
gio,  opinor,  desumpsit :  at  illum  ego  ne  proba- 
bilem  quidem  existimo,  cum  nullo  nitatur  fun- 
damento,  ut  num.  18  monui.  Plura  non  ad- 
jungo  de  Helena,  cujus  raemoriam  non  reperio 
in  Ephemeridibus  Grseco-Moschis  ante  tomum 
i  Maii,  ita  ut  ignorem,  a  quo  tempore  et  per 
quos  cultus  ejus  fuerit  inchoatus.  Non  etiam 
existimo  eam  coli  a  Russis  Ecclesize  Romanse  uni- 
tis,  licet  Kulczynskius  Sanctam  vocet ,  et  coli 
asserat.  Certeininstructionibus,  Majoribas  no- 
stris  ex  Polonia  et  Lituania  submzssis,  non  in- 
veni  Helenam  a  Russis  unitis  coli,  sed  a  schisma- 
ticis. 


S  III.  Russi  ad  fidem  conversi  tem- 
pore  Yladimiri  ducis,  qui  Annam 
Graci  imperatoris  fiJiam  ducit 
uxorem.  F 

Prsecipuuspost  Deum  auctor  conversionis  Rus-  nadhmru, 
sorum  fuit  eorum  princeps  Vladimirus,  atias  poHmorlm 
Vlodimivus,  Wolodimerus  ,  aliisque  nominibus  duorumfra 
similibus  vocatus.  Nepos  hic  erat  Igori  et  Otgze  "ltm 
seu  Hetenee  Russim  principum,  ac  filius  Suato- 
slai  (quera  Splendostlabum  Gr/vci  vocant )  sed  e 
tribus  naiu  minimus.  Ducatum  Novogardiensem 
ei  dederat  pater  moriens.  At  cum  unus  e  fra- 
tribus  alterum  occidisset,  ipse  alterum  bello 
persecutus  cst,  ejusque  morte  totum  sibi  Russix 
ducatum  asseruit,  Idotorum  cultui  erat  ante 
conversionem  addictissimus,  multisque  vitiis  et 
prcvsertim  impudiciti.se.  involutus ,  ut  ex  scripto- 
ribus  Polonis  et  Germanis  ipsisque  etiam.  Russis 
satis  constat.Hac  de  causa  difficulter  crederepos- 
sum  sacris  fidei  mysteriis  imbutum  fuisse  ab  avia 
sua  Helena,  atque  eam  amplecti  cupivisse  jam 
fere  a  puero,  ut  in  serie  chronologica  Russite  du- 
cum  in  Vladimiro  scribit  Kidczynskius  ;  licet 
alias  verisimile  sit,  Vladimirum  de  avix  sum  re- 
Itgionefuisseedoctum,  eaque  occasione  libentius 
fidei  mysteria  discere  voluisse.  Porro  tempus,  quo 
Vladtmtrus   totius   RussicB  principatum    adep- 

tus 


ctrca  anmim 
!)79  totius 

RuSSix  dti.r 
factus, 


ET  FIDE  RUSSORUM. 

tus  est,  accurate  non  exprimitur  a  scriptoribus  ; 
at  ex  tempore  mortis  suatoslai,  patris  ipsius,  ut- 
cumque  colligi  poterit. 

25  Eerbersteinius  pag.  4  scribit  Suatoslaum 
occisum  anno  mundi  64-80  ex  calculo  Gr/ecorum, 


VII 


lummatus,  nuptias  cum  Anna  celebrat,  et  eccle- 
siam  in  signum  et  niemoriara,  tam  suse  conversio- 
nis,  quam  baptismatis  et  illuminationis  aedificat, 
castroqueCorszyn  imperatorisderelicto  etrestituto, 
in  Itussiam  cum  nova  sponsa  plenus  g-audio  redit. 


'ii.T&U 

J.S. 


id  est,  anno  972;  pagius  vero  anno  973 perem-      Hactenus  Dlugossus ,  cui  consentit  Kulczynskius 


soioris  Gi.t 
corum  impe 
ratorum  nu 
ptias  ambitt 


ptum  credit.  Occisus  autem  est  insidiis Patzina- 
citarum  ;  quando  post  grave  bellum  contra  Grse- 
cos  gestum,  pacemque  initam  cum  Joanne  Tzi- 
misce  imperatore,  de  quibus  videri  potest  Pagius 
ad  annum  973,  in  Russiam  cum  exercitu  redibat 
per  ditionem  Patzinacitarum.  At  non  statim  post 
mortem  patris  successit  'Vladimirus,  ut  Pa- 
gius  innuit  ibidem  num.  12,  sed  post  bellum 
civile  aliquot  annis  continuatum.  In  illo  bello 
e  tribus  fratribus  primus  occubuit  Olega,  01- 
cha  aut  Olgus,  (sic  nomen  diverse  scribitur)  ac 
Vladimirus  e  Russia  fugit.  Deinde  vero  Vladi- 
mirus,  externo  auctus  subsidio,  in  Russiam  re- 
gressus  est,  fratremque  Jaropolcum  Kiovim  ob- 
sessum  occidit.  Hsec  omnia,  quse  latius  referun- 
tur  ab  Herbersteinio,  ad  quinque  facile  aut  sex 
annos  durare  potuerunt.  Quapropter  non  longe 
\\  a  vero  abesse  poterit  calculus  Kulczynskii,  qui 
Vladimirum  totius  Russise  ducem  factum  scribit 
anno  979. 

26  Belta  per  Vladimirum  fortiter  gesta  referre 
non  est  necesse.  Attamen  de  uno  tacere  nequeo, 
quod  dicitur  gessisse  contra  Qrsecos  imperato- 
res  Casilium  et  Constantinum,  quia  ex  eo  a  qui- 
busdam  occasio  conversionis  repetitur.  Dlugos- 
sus  tib.  3  Historise  Polonise  pag.  110  adannum 
990  de  ea  re  sic  habet  :  Congrcg-ata  Wladimirus 
Russise  dux  gentiumsuarum  multitudine  copiosa, 
Grfficisbellum  infert,  et  castrum  insigne  Grfficorum 
Korszyn  conquireus,  vicinam  ex  eo  sibi  subjecitre- 
g'ionem,  cog'itque  oram  illam  ad  tributum.  Mitlit 
deinde  nuncios  ad  Basilium  etConstantinum  Grte- 
corum  imperatores,  petens  sororem  eorura  Annam 
conjug'io  copulari  sibi,  offerens  se,  potitura  ejus 
connubio,  extemplo  de  castro  Korszyn,  quod  con- 
quisierat ,  et  regione  ,  quara  subjecerat ,  exces- 
surum.  Sed  Basilius  et  Constantinus  Gnecorum 
imperatores  respondent,  non  eonvenire  sibi  ,  et 
suae  honestati,  cum  principe  gentili  et  idolo- 
rum    cultura  polluto    affinitatem  contrahere  ,  et 

3  ^ermanam  suam  illius  connubio  sociare.  Si  ve- 
ro  errore  g-entili  deserto  fidem  Christianam  pro- 
fiteri  vellet,  non  se  ejus  petitionera  abnuituros. 
Wladimirus  autem  Russiffi  dux,  ejusdem  nnn- 
ciis  remissis,  offert  se  prono  animo  fidem  Chri- 
stianam  suscepturum,  modo  venirent  personali- 
ter,  sororemque  Annam  offerrent,  et  ipsum  bap- 
tizarent.  Adversabatur  autem  soror  Anna  im- 
peratorum  huic  aflinitati ,  assumereque  illam 
multiplici  renitentia  dedig"nabatur  :  scd  Basi- 
lius  et  Constantinus  fratres  disserendo  persua- 
deudoque,  quanta  bonaex  afiinitate  hujusmodi  se- 
quutura  sint,  et  quod  universa  Kussia  ex  ejus 
connubio  fidem  Christi  sit  suseeptura,  animum 
sororis  expug*nant  pervincuntque  ad  consen- 
sum. 

27  Veniuut    itaque    Basilius   et    ConstanT.inus 
Ucafidcsuscr-  cum  sorore  sua  ^vnna  in  Korszyn,  et    illico  Wla- 

pta,  impetrat :     ,.      .  ,  -n         •  i  ■* 

uimirum  ducem  Kussiae  oculorum  cOBOitas  mva- 
dit,  fluctuareque  vario  mentis  ffistu  cepit,  an 
ritu  suo  g-eatili  derelicto  fidem  Christianam  et 
baptisma  Christi  esset  suscepturus.  Anna  autcm 
soror  imperatorum  et  futura  sua  conjux  doeet  , 
ccecitatem,  quae  illi  acciderat,  suscepto  baptis- 
mate  disparituram.  Ab  episcopo  itaque  Cortinensi 
baptizatus,    illico   oculorum  caligine  depulsa  il- 


casque,  Catho- 


in  elogio  Vtadimiri  ad  \v  Julii<  Verum  Grseci 
scriptores  de  itlato  per  Vtadimirum  betto  non 
meminerunt.  Cromerus  quoque  et  Sumicius,  Po- 
lonicarumrerurnscriptores,  conversionem  Vtadi- 
miri  narrant  sine  ulla  illius  belli  mentione.  Her- 
bersteinius  autem  urbem  Corsun  restitutam  qui- 
dem  a  Vtadimiro  scribit  nuptiarum  causa  .-  at 
eam  antea  ab  eodem  expugnatam  non  memorat. 
Potest  Cherson  urbs  maritima  in  Taurica  Cher- 
soneso  a  Suatostao  aliove  Russorum  duce  antea 
fuisse  intercepta,  et  restituta  a  Vladimiro,  ut 
asserit  Hcrbersteinius.  At  utrumquc  seque  ap- 
paret  incertum  ob  silentium  scriptorum  synchro- 
norum. 

2S  Herbersteinius  pag.  5  conversionem  Vta- 
dimiri,  quem  Wolodim-M-um  rocat,  sic  exponit : 
Wolodimerus  quura  aine  impedimento  totius 
Rusaiffi  esset  monarcha  factus,  venerant  ad  eum 
ex  diversis  locis  oratores,  hortanteS,  u!  se  eo 
rum  sectte  adjungeret.  Varias  autem  quum  vi- 
deret  sectas ,  misit  et  ipse  oratores  suos,  qui 
perquirerent  conditiones  et  ritus  singularum  se- 
ctarum.  Tandcm  quum  aliis  omnibus  fidem  Chri- 
stianam  Grssoo  ritu  pratulissel  elegissetque,  mis- 
sis  oratorilms  Constantinopolim  ed  Basilium  et 
Constantinum  reges ,  Annam  sororem ,  uxorem 
sibi  ut  darent,  se  fidem  Christi  cum  omnibus 
subditis  suis  suscepturumj  et  restituturum  illis 
Corsun  ct  alia  omnia,  quffl  in  Graeoia  posiideret, 
pollicetur.  Re  impetrata ,  constituitur  tempus , 
eligiturque  locus  Corsun  :  quo  quuin  venisscnt 
regres ,  baptizatus  est  Wolodimerus  :  commu- 
tatoque  nominc  Wolodlmeri  ,  Basilio  illi  no- 
meniraponitur.  Nuptiis  celebratis,  Corsun  unn  cum 
aliiSj  sicut  promiserat,  restituit.  FIcso  aota  sunl  anno 
mundi  6469  forte  legendum  64-96  :  nam  mendum 
imprensionis  est  clarum)  a  quo  ^empore  Rassie 
in  tidc  Cliristi  permansit.  Dlugossus  hisceetiam 
consentit  ad  annum  987,  ubi  dicit  sollicitatum 
fuissc  Vtadimirum  a  Mahometanist  "  Judaist  cl 
a  Christianis  tam  Latini  quam  Grssciritus\  et 
ad  omnes  misisse  oratores  suos,  ut  de  singu- 
torum  retigione,  ritibus  ac  cseremoniis  inquire* 
rent. 

•2!)  Addit  oratorcs  seu  nuntios  istos,  cum  ve 
itisscii/     ('ihisfttid/itfifiotim  ,    hottorifirc  c.rccptos 

fuisse  ab  imperatoribus,  magneeque  ibidem  in 
terfuisse  solemnitati :  reversos  vero  ritum  Qrse 
corum  et  ornamenta  temptorum  muttum  extu 
tisse.   Ad  ritum  ig-itur  Graicorum  Busoipiendum , 
inquit  ,     omnium    prooerum    sentenliffi    Inolina 
bant,    persuadend'n|iir    Wladimiro    dicebanl  :  9i 
tidcs    Grfficorum     bona    non     cssrt,   non   avia   tna 
Olcha,    inter    mulieres   prudentissima,   illam    ac 
cepisset.     Asscnsit    itaquc    Wladimirus   proccrum 
sententiffi,   et    baptisma    ritu  Grfficorum   accepit. 
Hsec  itte  parum  sibi  consentiens  de  causa  electo- 
rum  rituum  Grcecorum.  At  causam,  qua  ritus 
potius    Grsecos  quam  Latinos  amplexus  sit  Rus 
sust  hanc  prsecipuam  fuisse  suspicor,  quodaf- 
finitatem  contrahere  veltet  cum  imperatoribus 
Grsecis,  eorumque  sororem  sibi  matrimonio  jun- 
gere  :  hasce  enim  nuptias  fuisse  occasionem  con* 
versionis,  passim  affinmmf  acriptorrs.  hilniarus 
scriptor  cosevus  lib.   7  Vtadimirum  acrifcr  per- 
stringit,  asserens,  Annam,  quam    Helenara,  ro- 

cat, 


hx  nupff*,  de 
futftui  certo 
conitat, 
E 


n,l,  itfnr  fuittc 

<Qll- 

< '  rtioni»,  et 
prstati  ritiu 
Grrci, 


\lll 


DISSERTATIO  DE 


J.S. 


Convcriio  hxc 
a  Pagin  /tgitur 
amio  088, 


B 


quo  Vtudiini- 
tub  MfpffcM 

conft '"W  pyni 

Hnnu  Gnreff, 


ui  ex  eonioniu 

uartorum 

■wfpfortim 


ca*,  pWitf  0«ont  ///  desponsatam  fuisse,  sedei 
fraudulentacalliditatesubtractam,  dicitque  horta- 
tu  ipsius  fidem  Christianam  a  Vladimiro  suscep- 
tam.  Hoc  tamen  ita  intelligcndum  existimo,  quod 
Anna  nuptias  recusaverit,  nisi  fidem  Cathohcam 
amplecteretur  Vtadimirus.  Rsec  autem  conditio 
nuptiarum  proposita  Vladimirum  permovere  po- 
tuit,  ut  de  fide  Christiana  inquireret,  eamque  am- 
plecteretur. 

30  Conversionem  Vladimiri  scriptores  varii 
fixerunt  anno  990.  At  Pagius  in  Critica  ad  an- 
num  987  num.  5  et  6  ostendere  conatur  eam 
esse  factam  anno  988.  Probatio  hmc  est.  Bardas 
Phocas  a  rebellibus  impcrator  acclamatus  est  die 
Aug-usti  xv,  Indictione  xv,  id  est,  anno  987,  teste 
Cedreno.  Hac  de  causa  imperatores  Basilius  et 
Constantinus  auxilium  petierunt  a  Vladimiro. 
Hic  vero  negavit,  se  suppetias  venturum,  nisi 
Annam  sororem  sibi  in  matrimonium  darent. 
Accepta  conditione  ab  imperatoribus,  Vladimi- 
rus  cum  exercitus  suo  accurrit,  ejusque  auxilio 
Bardas  Phocas  anno  989,  mense  Apriti  victus 
est  el  occisus.  Ex  hisce  colligit  Pagius  conver- 
sum  esse  Vladtmirum  anno  08S,  nuptiasque  eo- 
demanno  contractas.Consecutiohsec  legitima  est, 
si  conversio  et  nuptise  Vladimiri  peractee  sintan- 
te  prxstitum  auxilium,  ut  ex  Elmacino  Pagius 
existimat. 

31  Elmacinus  enim  lib.Z  pag.313,  postquam 
dixerat  Bardam  Phocam  imperatorem  saluta- 
tum,  ita  pergit  :  Unde  coactus  fuit  (Basilius 
imperator)  mittere  ad  regem  Russorum ,  qui 
inimioi  ejua  erant,  auxilium  ab  eo  implorans. 
Is  autem  id  ei  promisit,  petita  ab  eo  afflnitate  : 
duxitque  rcx  Russorum  sororem  Basilii  impera- 
toris  Romanorum,  postquam  hic  ab  eo  obtinuit,  ut 
rfeligionem  Christianum  amplectcretur.  Misitque 
ad  eum  Basilius  episcopos,  qui  religione  Christiana 
Imbuerent  tum  ipsum,  tumomnem  populumejus. 
Atque  ante  illud  tempus  nulla  eis  fuerat  relig-io, 
nec  professi  erant  quidquam.  Sunt  autempopulus 
magnus  :  et  ab  eo  tempore  ad  hoc  usqneomnes 
sunt  ChristianJ.  Ilinc  contemlit  Hussorum  rexcum 
omnibus  copiis  suis  ad  Basilium  imperatorem  : 
oumque  eum  jam  convenissent,  constituerunt  oc- 
ourrere  Bardffi  Phoc»,  et  terra  marique  ad  eum 
oontenderunt,  ct  in  fugam  eum  verterunt  :  po- 
titusque  est  Basilius  toto  sno  regno,  et  vicit  Pho- 
cam,  cuinque  occidit  ,  tertio  Muharrami,  anno 
ccdlxxix  ;  et  portatum  fuit  caput  ejus  Constantino- 
polim,  atque  ibidem  affixum.  Rebellaveratautem 
aimum  unuin  ct  inenscs  septem.  H<vc  Elmaci- 
nus. 

Wl  Occisinn  ait  PIiocam,postrebetlionem  an- 
ni  unius  et  septem  mensium ,  anno  Arabum  sea 
Eegira  coclxxix  ,  tertio  Muharrami  ,  seu  primi 
Arabum  mensis.  Cumauten%  Hegirasingulisan- 
nis  inchoetur  atio  die,  utpote  anno  sotari  bre- 
vior,  Pagius  notat  Hegiram  illam  inchoari  x 
Aprilis  anni  989 :  iw  Tabulis  vero  chronologicis 
domini  Lenglet  Dufrenoy  inchoatur  xi  Aprilis. 
Occisus  igitur  est  xn  aut  polius  xiu  Apritis  an- 
ni  989,  et  sic  etiam  Cedrenuspag.101  aitPho- 
cam  oc  isum  esse  Aprili  mense,  Indiotione  seoun- 
da,  id  esl,  anno  989.  Tyrannidem  rero  orsus  erat 
in  Qjumado  posteriori,  anno  coolxxiix,  idest,  men~ 
sesexto  Hegirse-  quas  inehoata  erat  m  Maiianni 
987.  Initium  igitur  tyrannidis  ab  Elmacinopo- 
uitttr  circa  finem  Septembris  av.t  menseOctobri 
annt981  ;nam  mensissextus  Hegirx  877  inchoa- 
tus  esl  \win  Septembris.  Ex  hisce  liquet,  Cedre- 
nvm  et  Ebnacinum  eatenus  consentire,  quod  ini- 


CONVERSIONK 

tium  rebellionis  figant  anno  887.  Elmacinus  vero 
uno  aut  altero  mense  differre  videtur  a  Cedreno, 
rebellionemqueserius  inchoare,  quia  pnorloqui- 
tur  de  tempore,  quo  occulte  cum  ahqutbuscon- 
spiravit  Phocas;  Elmacinus  vero  assignat  tem- 
pus,  quo  se  palam  imperatorem  professus  est. 
Hoc  autem  cum  factum  sit  circa  finem  Septem- 
bris  aut  mense  Octobri,  nuptiee  Vladimin  locum 
habere  non  potuerunt  ante  annum  sequentem 
988,  quo  peractae  omnino  sunt ,  si  Vladimirus 
sponsam  suam  accepit  ante  suppetias  imperatom- 

bus  latas. 

33  Id  revera  factum  insinuant  etiam  Cedre- 
nus  et  Zonaras.  Prior  pag.  699  sichabet :  Ira- 
perator  .  .  .  navibus  adornatis  Russos  impomt  : 
nam  ab  iis  suppetias  impetraverat,  quod  soro- 
rem  suam  Annam  Bladimero  eurum  principi  raa- 
trimonio  conjunxisset.  Zonaras  pag.  221  idem 
habet  :  lmperator  vero  Delphinam  (Phoae  co- 
piarum  prmfectum)  ad  Chrysopoh.n  eastrameta- 
tum  subito  cum  Russico  exercitu  adortus  (nara 
cum  Vladimero  duce  eorum,  sorore  Anna  du- 
cta,  affinitatem  junxerat,  atque  auxilia  inde  ac- 
cersierat)  hostibus  facile  superatis,  ipsum  Del- 
phinam  captum  palo  affixit.  Itaque  tres  allegati 
scriptores  conspirant  in  tempus  nuptiarum  Vla- 
dimiri  cum  Anna,  iltseque  ex  eorum  mente  om- 
nino  affigendie  sunt  anno  988.  At  non  seque  cer- 
tum  apparet,  eodem  anno  baptizatum  esse  Vta- 
dimirum  :  neque  enim  laudati  scriptores  clare 
asserunt,  baptizatum  esse  ante  miptias.  Quin 
imo,  siVladimirus  exercitui  Russorum  prsefue- 
rit,  et  cum  imperatoribus  rebelles  domuerit,  ut 
asserit  Elmacinus,  suspicio  esse  potest  ,  ipsum 
fuisse  Christianis  dogmatibus  instructum  et  ba- 
ptizatum  post  expeditionem  peractam,  cumex- 
peditio  illa  contra  rebelles  statim  suscepta  videa- 
tur.  Quapropter  Vladimirus  quidem  anno  988 
et  989  pro  Gnecis  bellum  gessit,  et  verisimiliter 
anno  988  Christiana  sacra  amplexus  est,  saltem 
ut  cathecumenus,  ac  nuptias  cum  Anna  celebra- 
vit.  Utrum  vero  etiam  eodem  anno  cum  suis  bap- 
tizatus  fuerit,  an  uno  alterove  anno  serius,  tam 
certum  non  est  :  nec  video,  cur  epocha  conversse 
Uussise  relinqui  nonpossit  cum  aliqua  latitudine 
circa  annum  990. 

34-  Porro  hanc  esse  primam  totius  Russiee  con- 
versionem,  clare  edicit  Etmacinus,  idque  ipsius 
testimonio  asseruerunt  Papebrochius  noster,  ip- 
sumque  secutus  laudatus  Pagius.  Prseterea  Con- 
stantinus  Porphyrogenitus  in  libro  de  Admini- 
strando  imperio,  quem  anno  949  ad  filium  scri- 
psit,  cap.  13  Russos  clare  numerat  inter  popidos 
infideles,  ut  jam  ante  monui ,  ideoque  cum  iis 
affmitatem  contrahi  nolebat  a  stirpe  impera- 
iorio,  ista  scribens  :  Quomodo  enim  fas  esse  pos- 
sit,  Christianos  cum  intidelibus  matrimonia  ini- 
re  affinitatesque  contrahere,  id  canone  prohiben- 
te,  et  universa  ecclesia  indig*num  illud  et  a  Chri- 
stiano  statu  alienum  esse  arbitrante  ?  Itaque  , 
quando  idem  Constantinus  scripsit,  quse  de  Rus- 
sorum  conversione sub  Basilio  Macedonenum.  9 
ex  eo  recitavi,  satis  noverat  eam  conversionem 
non  fuisse  tam  generalem  aut  constantem  quam 
alias  verba  ipsius  insinuant  :  quamquam  revera 
non  assuerit  Russos  ad  sua  usque  tempora 
in  fide  perrerasse.  Ex  hisce  porro  satis  certum 
apparet,  Photium  prsepropere  scripsisse  de  con- 
versione  Russorum  std  temporis ;  Qonstanti- 
num  vero  Porphyrogenitum,  quilaudes  in  Basi- 
lium  avum  suum  ultra  modum  effudit,  de  illa 
conversione  locutum  cum  nimia  exaggeratione, 

dissimulasseque , 


ostcndttur 

eo&em  etiam 
anno  Christia- 
namfldem 

umplcxus  ri 
detur  snltcm 
ut  catechume- 


furc  prima 

geuerolis  (tits 
sorum  conver 

sio. 

E 


ET  FIDK  HUSSORUM. 


IX 


A  dissimulasseque,  quod  Russi,  saltem  pterique,de- 
inde  ad  vomitum  fuerint  reversi ;  atque  hac  sua 
dissimulatione  etiam  Curopalatem,  Zonaram  et 
Cedrenum  in  errorem  pertraxisse.  Verum  unde- 
cumque  eorum  error  fuerit  natus,  tam  dicta  su- 
perius  in  Helena  conversa,  deque  legatis  ab  ea 
ad  Ottonem  missis,  quam  verba  Ditmari  ipsius- 
que  Vladimiri  inferius  recilanda,  clare  osten- 
dunt  in  Russia  fidem  Chinstianam  ante  Vtadimiri 
conversionem  non  fuisse  admissam,nisiadbre- 
ve  tempus,  aut  solum  ab  aliquibus,  qui  tanto  nu- 
mero  non  erant,  ut  Russia  dici  posset  Christiana. 
Sentenf.ia  igitur  Baronii  et  atiomim,  quiconver- 
sionem  prsecipuam  Russorum  seculi  ix  innectere 
voluerunt,  improbabilis  omnino  apparet ,  Conver- 
sio  tamen  Russias  sic  referendaest  adprincipa- 
tum  Vladimiri,  ut  non  negetur  Russos  aliquos 
ante  fuisse  Christianos. 


$  IV.  Quid  pro  fidei  Christianse  pro- 
pagatione  pnsstiterit  Vladimirus ; 
scripta  de  moribus  ipsiusexarni- 
nantur,  et  de  cultu  ecclesiastico. 


fiussiatom        Qcriptores  Rutheni ,    Lituani,  Poloni,  atiique, 

fcrc  eonversu    >>Dqui  res  gestas  Vladimiri  Russicvducis  litteris 

opera  vhuii-    consignarunt,   consentiunt  eum  piurima  preesti- 

tisse  ad  promovendam  fidem  Catholicam  in  Rus- 

sia,  quae  tota  fere  sub  ejus  principatu  facta  est 

Christiana.  Dlugossus  ad  annum  99£  de  iis  ita  ha- 

bet :  Sacrilegos  ritus,    quibus  priscis  teinporibus 

Ruthenornm  gens  dedita  erat,  Wladimirus  Russige 

dux  elirainaturus,  tertio,  ex  quo   Christi  fide  illu- 

minatus  erat,  anno  idoln,  lucos  arasqueet  templa 

eorum  ooafringit,  incendit,  et  comrainuit.  Simula- 

chrum  vero  Fulminis,  quod  prascipua  vcneratione 

apud  Ruthenos  colebatur,  ad  caudam  equi  »Ui<ra- 

tum,  spectante  multitudine  Ruthenorum,  per  ter- 

•  i.  e.  Uorys-    ram  trahi>  et  in  flumen  Dniepr  *  mergi,  g-entibus 

iiicncin  mttgo  Ruthenis   ex  utroque  sexu  deorum  et  simulnchro- 

Niepcr  rum  suorum  fletu  et  ejulatu  ing-euti  confractionem 

prosequentibus,    mandavit.    1'romulg'avit   insuper 

(,  Wladimirus  Russiaidux  edictum,ut  omncsnationes 

etpopuli  sibi  subjecti,  relictis  idolis,  Christi  lide  et 

bapiismatis  charactere  se  insig-nirent ,  habiturus 

eos  pro  hostibus,  bonaque  eorum  confiscaturus,  qui 

detrectarent  sanctis  suis  parerc  jussionibus.  Qua 

necessitate    populus    Ruthenorum    constrictus  ad 

Kyow  catervatim  confluxit,  et  ridem  Christi  confes- 

sus  in  flumine  Dniepr  ab  episcopo  Corsinensi,  et 

presbyteris   ex  Graecia  adductis  baptizatur,  et   in 

tide  ac  ceremoniis  ejus  cruditur.  Audita  autem  est 

vox  ejulatus  draconis  in  aere,  querentis  se  ex  pos- 

sessione  Ruthenorum  diuturna,  non  ab  Apostolis 

aut  martyribus,  sed  ab  una  fcemina  ejectum  es- 

se. 

multisquetc*  36    JSditicavit  autem  Wladimirus  primam  ec- 

riesiis  omuta ;  clesiam    in    loco,    quo  prius  idolis   thura    incen- 

debantur  ,    et    eam     B.  Basilio  dicari   ordina\it, 

sed  et  in  aliis  reg-ionibus  Russia- templaet  sacer- 

dotes    Dei    multiplicat.    .Kdificat  alteram   eccle- 

siam  B.  Mariae  Virg-ini   in   Kyow,  ct  ornat    eam 

vasis  aureis  et  prcciosa    suppellectili,  et  tam  in 

ea  quam  in   aliis  ecclesiis  Russiae,  a  duce  Wladi- 

miro    et     baronibus    Russiae  aidificatis,  Corsinen- 

Septembris  Tomus  II. 


sis  quscopus  ministros  et  sacerdotes  institnit,  pro        uwron 

quorum  sustentatione  Wladimirus  dux  praidia  et         J  B 

censum  larg-itus  est,  et  primitias  etdecimas  tara 

bojaris  *  quam  agrestibus  mandat  solvi  et  offer-  '  Uge thoim- 

ri.    Baptizavit    et    tunc  Wladirnirus   dux  decem  "*• "'"'■ 

filios  suos,  videlicetWis/.oshmm,   Izaslaura,  Sua-  lMy'^ 

topelkum,    Jaroslanm,   Wsevoldum,  Suastolaum, 

Mscislaum,  Boris,  Chleb ,  Stanislaum,  etc.    Pue- 

ros   Ruthenorum    applieat    litcris,    artifices   insu- 

per  ex  Graecia  adductos  salariat  *  et  plures  ec-  'i.e.  eewu 

elesias  ex  muro  et  latere  oedihYat.  Hactenus  Dlu-  in,truil 

gossus,   cui  de  conversione  totius  Russi<v  con- 

sonant  vei*ba   Elmacini  num.  31  data  .-  Ab  eo 

terapore  (Vladimiri)  ad  hoc  usque  (Russi)  omnes 

sunt  Christiani.  Studium  et  fervorem  insignem 

Vladimiri  in  )>ropaganda  ac  ornanda  religione 

Catholica   luculenter  quoque  innuunt  verb/x  Dit- 

mari   in  Chronico  circa  finem,  ubi  de  Kiotria 

sic  loquitur  :    In  magua   hao  ci\  itate,  quffl   istius 

regni  caput  est,   plusqnam  quadriBgenta  liabi  n- 

tur    ecclesiae.    Ditmarus  enim   tantam  ecclesia- 

rum  midtitudinem  Kioviss  attribuit  annis  pau- 

cis  post  mortem   Vladimiri ,  et  annis  drciter 

triginta  post  conversionon  ipsius,  ita  ut  necesse  g 

sxtplurimas  ipsius  tempore  constructas  esse  :  etsi 

credamus  nonnullas  jam  antefuisse  tediflcatas, 

et  numerum  omnium  a  Ditmaro  fuisse  exaggem- 

tum. 

87  Jam  vero  quod  supra  dicit  Dlugossus  de  AuMijwufo- 
baptizatis  Russis  per  episcopum  Corsittrnscm  > 7  '  "'  '"''' 
presbt/teros  Gftvcos,  convenh-e  potest  initio  con- 
versioms  Russorum  .-  at  non  crediderim  episco  nesbaptua 
pum  Cortinensem,  qui  propriam  habebat  diosce  "<"" 
sim  in  Taurica  Chersoneso,  diu  primas  partes 
gessisse  in  baptizandis  Russis,  cnm  hi  proprium 
acceperint  metropolitam ,  a  patriarcha  Constan- 
tinopolitano  ordinatum,  qui  sedem  suam  posuit 
Kioour.  Suspicor  igitur  episcopum  Corsinensem 
in  Russiam  fuisse  pr&missum,  multosque  Russos 
per  ipsum  baptizatOS ;  secutum  rero  Michae- 
lem,  qui  inter  metropolitas  Kiovienses  primus 
ponitur,  simulatque  de  sincera  Russorum  con- 
versione  satis  constabat.  Deinde  quod  spectat  ad 
cdictum  Vladimiri,  a  Dlugosso  item  memora- 
tum,  ul  Russi  omnes  baptisma  susciperent,  istud 
mihi  prorsus  credibile  ct  verisimile  <i/>/"iret,  ut- 
pote  congruum  genio  Vladimirij  et  usui  istius 
temporis  minime  repugnans.  Verum  n/n<t<>  j,/<tne  p 
irvcredibili edictum  istud  explicuil  Kulckzynskius 
in  Vladimiri  elogio  ad  xv  Jutii,  quando  hsec 
scripsit  :  Convocavit  post  hsec  magoates  buob 
omnemque  plebem,  ac  jubena  unumquemque 
paratnni  esae  ail  siiscipiendum  statuta  dic  h.iplis- 
iiiiini,  ed  Hnem  eonoionis  fcale  addidit  edictum  : 
Si  quis  non  iaterfuerit  orastina  die  ad  fluvium, 
is  milii  liostis  erit.  Quis  enim  credat  voluisse 
Vladimirum,  ut  Russi  orunes  uno  die  eodemque 
loco  baptisma  susciperent,  eoque  initiarentur, 
priusquam  dogmatibus  fideiChristianse  sufficien- 
/<•/■  essent  inibuti?  Etenim  necunus  iocus  Rus- 
sos  omnes  capiebat,  nec  omnes  tam  cito  ad 
unum  locum  confluere  poterant,  nec  sanctdtati 
professionis  Christianm  congruclxtt ,  ut  rudes 
aquis  satutaribus  abiueren/ur  ante  debitam  in- 
structionem.  Voiuii  igitur  Vtadimirus,  ut  omnes 
baptisma  suscipercnt,  sed  paulatim  et  post  de 
bitaminstructionem.  Rem  tantam  tempore prin- 
cipatus  Vladimiri  majori  ex  parte  perfectam 
credo,    sed    non    uno    anno,  nedum   uno  die  ac 

loco. 

38  Porro    Vtadimirum  non  soium  curasse,  ut  (' "•'"'" <• 
subditi  sui  baptisma  susciperent,  sed  legibusquo-  22^**1* 

3  qUC   diciit 


\ 


DISSERTATIO  DE 


«™«  aue  salularibus  religionem  munwisse ,  colli- 
'■•  qitur  ex  Constitutione  ipsius  in  favorem  eccle- 
siasticorum  data  ,  quam  Kulczynskius  Latine 
redditam  edidit  in  appendice  pag .  29  sub  hoc  ti- 
tulo:  Coustitutio  sancti  principis  Vladimin,  qui 
baptismate  illustravit  Russiam,  de  potestate  me- 
tropolitae ,  de  decimis,  et  de  aliis.  Constitutio- 
nem  ipsam  accipe :  In  nomine  Patris  et  Filu 
et  sancti  Spiritus,  Amen.  Ecce  ego  princeps  Ula- 
dimirus,  dictus  in  sancto  baptismo  Basilius,  filius 
Suatoslai,  nepos  Igori  et  beatse  Olgas,  suscepta 
sancta  Fide  Christi,  obtinui  ex  urbe  Constan- 
tinopoli  primum  metropolitam  Kioviensem  Mi- 
chaelem,  qui  haptizavit  totam  Russiam.  Post- 
modum  erexi  templum  in  honorem  sanctasDeipa- 
ra?,  et  applicavi  eidem  templo  decimas  ex  uni- 
verso  meo  principatu.  Inspecto  insuper  Grajcorum 
Nomocanone,  cum  invenissemus  in  eo,  non  licere 
eausas  eeclesiastici  fori  judicare  principibus ,  eo- 
rundemque  ministris  ssecularibus,  consilio  inito 
cum  filiis  meis,  ducibus,  ac  viris  nobilibus,  de- 
dimus  potestatem  judicandi  causas  ecclesiasticas 
metropolitse  et  episcopis  in  universa  Russia.  Nul- 
B  lus  igitur  in  posterum  ex  meis  succes.soribus  au- 
deat  se  ingercre  in  judicia  fori  spiritualis.  Prasci- 
pimus  etiam  nostris  gubernatoribus  et  judicibus, 
ne  de  decimis  aut  aliis  causis  ecclesiasticis  absque 
deputatis  a  metropolita  vel  aliquo  episcopo  mini- 
stris  judicare  aut  decernere  quidquam  praesu- 
mant. 
ccmtisque ad  80    Causae    autem  ad  tribunal    ecclesiasticum 

trtbmaleccle-  SpGCtantes    sunt    ista?.    Divortium ,     adulterium, 
rtmST/Pfl"  stuprum ,     raptus    mulieris,    machinatio    mortis 
inter    raaritum    ac    uxorem,    matrimonium    con- 
traotum  in  consanguinitate   aut  affinitate,   vene- 
ficia ,     auguria,     superstitiones  ,     fascinationes , 
ha^resis,   concubitus  inter  conjuges  illicitus,   fur- 
tum  in  templis   rerum   sacrarum,   exhumatio  ca- 
daverum,  mufcilatio,  peccatum  bestialitatis,  pro- 
curatio  abortus;  item  si  filius  percusserit  patrem, 
aut    filia    matrem,    aut  nurus    socrum  :   si  unus 
altorum  loeserit  graviter  verbis  obscsenis  :  si  quis 
seouerit  rrucem,  aut  sacram  imaginem  :   si   quis 
introduxfirit  in  templum  canes  aut  aves  absque 
magna  necessitate,   vel  aliquo  alio  modo  domura 
Dei    prophanaverit  :   si    qnis    oraverit    ad    arbo- 
rem,  aut  ad  ignem,  aut  ad  fontem.    Hffi  omnes, 
C  et  alise  similes  causae  concessae  sunt  ecclesiis  ju- 
re    divino ,     et    constitutionibus    sanctorum    Pa- 
truni,     ac    privilegiis    Christianorum    regum  et 
prinoipum     apud    cunctns    nationes,   quae   fidem 
Christi   profitentur.    Unde  et  nos  praecipimus,  ne 
princeps,    mngnates,  ac    judices     ad    hujusmodi 
judicia  se  intrudant,  hoc  enim  privilegium  con- 
tulimns,    juxta    antiquiorum     caesarum     decreta, 
et    septem    generalium     conciliorum   statuta,  ec- 
clesiis  Dei.   Injungimus  pariter  nostris  judicibus, 
ut  ex  proventibus  judioiorum  novem  partes   fis- 
00    principis,     deeimam     vero     partem     ecclesiis 
appliceut.  Volumu'?  autem,   ut  metropolita  legem 
auliquitus    a     Deo    latam,   et  terminos  a  sanctis 
Patribus    positos,   custodiat   diligenter ,   tanquam 
redditurus    aliquando   rationera  in  extremo  judi- 
cio  pro  aniinabus  sure     onne  comruissis.  Jam  ve. 
ro    subditi,     quos    tradidimus    potestati   ac  juris- 
diotioni   metropolita,    hi    sunt.  Ilegumenus,  he- 
gumenia   ;    presbyter ,    presbyterissa ,  diaconus, 
duoonissa ,  et   liberi  eorum  :   cantores    ac    cleri- 
oi    omnes  :    monachus,   monialis,  iamuli  templo 
inservientes  ,     medici  ,     obstetrices,     vidua?,    pe- 
lvgriui,    caaoi,     claudi,     et  alii  mendici,  infirmi, 
xrnodochiorum     euratores  ,     monachi    apostataj. 


CONVERSIONE 

Hujusmodipersonarumcausas.sive  intersesive  cum    D 

aliis  extraneisj-udieetmetropolita  per  suosjudices  : 

poenas  vero  fiscales  dividantur  per  medium  mter 
nrincipemac  metropolitam.  .... 

40   Et  quia  effato  ipsiusmet  Veritatis   aeternae,  ndcd^ 

iv    jj\>    ^u^ci,  r  T>.»  +  i-nm      persolvcndis 

traditioue    sauctorum    Apostolorum    ac    i^atium      wlropolilx  et 

decreto    primi    orthodoxi   caesaris  Constantini,  et  ppi8C0pi$ . 

cunctorum   ejus    successorum    sancitis,    tum  ge- 

neralium    conciliorum    ordinationibus     docemur, 

quod     debeant     metropolitse,    ecclesiis,     ac    um- 

verso    sancto     clero     contribui    decimae     ex    tri- 

butis ,    ex    proventibus,    ex    contractibus  ,     ex 

venationibus,   et    ex     omni   eo,     quod   ad  aulam 

ac    aerarium    principis  intrat;   ideo  statuiraus   et 

decernimus,  ut  haec  universalis  iex  Catholicse  et 

apostolicai   Ecclesice    inviolabiliter  servetur  :  ne- 

mo    enim    potest    fundamentura    antiquitus  jam 

positum  movere,   et  aliud  substituere ;  cum  insu- 

per   et  in  lege  veteri  Deus  praeceperit  Israelitis, 

ut    novem    partibus    suarum   rerum    fruerentur  , 

decimam    vero    ipsi   Deo    redderent.  Quamobrem 

volumus  ut   ex   pcenis  in   quovis  tribunali   fisca- 

libus  decima  pars,   ex  nuudinis  quilibet  decimus 

mercatus ;     item    ex    tributis ,    ex  fructibus  ,   ex 

venationibus ,    ex    gregibus  ,    ex    frugibus  ,     ex  E 

oranibus    denique    cujuscumque   generis    redditi- 

bus    novem    partes    percipiat    rex    aut  princeps, 

decimam    vero    partem    ecclesia    metropolitana  , 

et  reliquise    ejus  suffrag-anese.    Quod  si   quis  vio- 

laverit  hanc    meam    constitutionem ,    reddet    ra- 

tionem    in    tremendo    judicio,    coram     Deo  ,     et 

coram    angelis    eju.^,    ubi    uniuscujusque     opera 

reveiabuntur,    sive    bona,    sive   mala  ;    ubi   alter 

alterum    nemo    poterit   juvare,    sola    j  ustitia   ac 

bonis  operibus  patrocinantibus  :  ubi  injusti  judices 

judicium  implacabile  invenient,  ignis  eorum  non 

extinguetur,  et  vermis  eorum  non  morietur.   Ne- 

mini  igitur  liceat  infringere  hanc  meam  volunta- 

tem.  Si  quis  vero  ex  meis   aut  filiis,   aut  nepoti- 

bus,  aut  abnepotibus,  ex  sanguine  meo  in  poste- 

rura  subsequentibus  :  vel  etiam,  si  quis  magnati- 

bus,  judicibus  caeterisque  ministris  violaverit  hanc 

meara  ordinationera,  et  cceperit  judicare  causas  ec- 

clesiasticas,   metropolitEe  ac  episcopis  per  me  tradi- 

tas,  comparebit  mecum  in  tremendo   Dei  judicio, 

et  cadet  super  ipsum  maledictio    sanctorura    Pa- 

trum.  y 

4<\  Editor  in  prsefatione  Appendicis  suse  do-  unde  acccpta 
cet,  se  hanc  Vladimiri  constitutionem  extraxisse  kxc  conscitu- 
e  vetusto  volumine  manuscripto,  Eituale  Eu-  tio> 
thenicum  nuncupato  ,  ubi  in  prsefatione  ad 
eamdem  constitutionem  ha?c  habentur  :  »  Impe- 
n  rantibus  Constantino  et  Basilio  ,  convertit  ad 
"  ridem  Christi  S.  Vladimirus  uuiversam  Russiam, 
ii  et  adducto  secum  e  Groecia  Michaele  metro- 
ii  polita,  posuit  constitutionem  m  archiepisco- 
«  pali  ecclesia,  qua3  ut  inviolabiliter  custodire- 
»  tur,  prsecepit  suis  omnibus  successoribus,  et 
ii  aliis  ducibus  in  Russia  ditiones  habentibus , 
»  cunctosque  terribilibus  juramentis  obstrinxit. 
ii  Unde  succedentes  ipsi  orthodoxi  magni  Rus- 
ii  sise  duces  non  solura  privilegia  per  ipsura  col- 
»  lata  confirmarunt,  sed  etiam  eadem  amplifi- 
«carunt,  et  fundata^  ecclesiae  metropolitanae, 
"  matri  reliquarum  ecclesiarum,  civitates,  terras, 
"  pagos,  viueas,  agros,  mellificia,  lacus,  fluvios, 
ii  ceterasque  possessiones  cum  omnibusproventibus 
"  in  perpetuum  donaverunt  ac  inscripserunt , 
ii  adjunctis  insuper  decimis,  quae  proveniunt 
ii  ex  omnibus  magnorum  dueum  ditionibus  » 
etc. 

H  Porro  ad  recitatum    Vladimiri    decretum 

observo, 


<7U.r  probat 
plurcs  tempore 
Vladimii  t  stn- 
tutot  frl  Russiu 
episcopos. 


B 


Ditmarus 
acriter  pcr- 
Stringens    iiio- 
res  ct  peccalu 
Vladiniiri, 
'  aliit  Aunain 


al   Ilasscsun 


ET  FIDE  RUSSOIU  M 

observo  ,  mentionem  in  ea  fieri  non  solum  me- 
tropolitae  ,  sed  etiam  episcoporum  ,  ita  ut  non- 
nulli  quoque  episcopi  in  Russia  constituti  fuerint 
tempore  Vladimiri.  Le  Quien  tamen  in  Oriente 
Christiano  tom.  i  col.  1260  existimat  Russiam 
tribus  saeculis  integris  sub  solo  fuisse  metropoli- 
ta,  et  caruisse  episcopalibus  aliis  sedibus.  Id  sibi 
compertum  ait  certissimo  Nicetae  Choniatis  testi- 
monio.  Ex  ejus  lib.  5  Thesauri  fidei  cap.  5  hsec 
adducil  verba  de  concilio  Nic&no  primo  ;  Cum 
enim  noudum  civitatibus  omnibus  suus  obtigisset 
episcopus ,  eo  factum  est,  ut  plures  id  temporis 
non  conveneriut.  Provinciarum  enim  alia?  uni  lan- 
tum  parebant ,  ut  Scythia  seu  Rosia  ,  in  hodier- 
num  usque  diem.  Alise  duos  aut  ad  summum  tres 
habebant  ,  ut  Dalmatia  etc.  Verum  respondeo , 
me  tantum  non  tribuere  adducto  Nicetce  loco,  ut 
existimare  possim  ipsis  quoque  Vladimiri  tempo- 
ribus  phires  non  fuisse  in  Russia  cpiscopos.Quip- 
pe  non  solum  in  decrelo  Vladimiri  jamdata,  sed 
etiam  in  decreto  Jaroslai  filii  cjus  ,  quod  sequi- 
tur  apud  Kulczynshium ,  de  pluribus  RussitV 
episcopis  fit  mentio .  Preeterea  si  quis  solum  in- 
spicere  voluerit  catalogum  metropolitarum  Kio- 
viensium,  quem  Kulczynshius  contexuil  in  Ope- 
re  suo  pag.  110  et  sequentibus  ,  videbit  plures 
a  seculo  xi  Russiae  episcopos  memorari.  Quare 
ac  verba  Nicette,  qui  tantum  Latine  editus  est  a 
Petro  Morello  ,  respondeo  ,  dubitari  posse  , 
an  verba  ipsius  Grseca  recte  exposita  sint 
Latine.  Si  vero  de  recta  interpretatione  con- 
staret ,  dicerem  Nicetam  errare  potuisse .-  nam 
incredibile  est ,  quod  narrat ,  si  verba  ipsius 
sic  intelligamus  ,  ut  totam  Russiam  usque  ad 
seculum  xm  administratam  ab  uno  metropo- 
lita  velit  sine  'ullis  suffraganeis.  Nunc  etiam 
qusedam  de  moribus  et  cultu  Vtadimiri  veniunt 
examinanda. 

4!i  Ditmarus  lib.   7    Chronici  sui  circa  finem 
de    Vladimiro  ita    loquitur  ;   Amplius  disputan- 
do  progTediar,  reg'isque  Russorum  Wladimiri  actus 
iniquos  perstring^am.   Ilic  a  Gra^cia  ducens  uxorem 
Helenara  *  ,   tertio    Ottoni  desponsatam ,   sed   ei 
fraudulenta  calliditate  subtractam  ,   cujus  hortatu 
sanctse    Christianitatis  fidem    suscepit ,    sed   eam 
justis  operibus  non  ornavit.  Erat  enim   fornicator 
immensus  et   crudelis  ,  magmam  vim  saepe  Danais 
imbellibus  ingerens.  Tres  vero  liabens  filios ,   uni 
eorum  Bolizlavi  ducis,  nostrique  persecutoris,  filiam 
in  matrimonium  duxit,  cum  qua  missus  est  a  Polo- 
nia  Reinbernus,  pr&sul  Salsecholberg-ensis.  Qui  in 
pag'0  Hasengmn  *  dicto  natus,  liberalique  scientia 
aprudentibus  mngistris  doctus,  g'radum  episcopa- 
lem    asccndit,    ut  spero ,    digMius.    Quantum  au- 
tem  in   cura  sibi  eommissa  laboraverit,  nec  meae 
scientiae,  nec  etiam  facundise    sufficit.    Fana  ido- 
lorum  destruens  incendit ,  et  mare  dsemonibus  sa- 
cratum  ,  immissis  quatuor  lapidibus  ,  sacro   chri- 
smate  perunctis ,    et    aqua   sparg*ens    benedicta , 
novam    propag-inem     Domino    in    infructuosa   ar- 
borc ,   id    est,    in  populo   nimis    insulso,  sanctae 
praedicationis  plantationem  eduxit.   Vig'iliarum  et 
abstincntiaeac  silentiiassiduitate  corpus  suura   af- 
flig^ens,  cor  ad  speculura  divinae   contemplationis 
infix.it.  Quem  pradictus  rex,  audiens  filium  suum 
hortatu  Bolizlavi  c!am  velle  sibi    repugmare ,  ce- 
pit  cum  filio  proprio  et  uxore  ejus  et  in  singulari 
custodia    clausit.   In   qua  pater  venerabilis ,  quod 
in   aperto    fieri    non    potuit ,    in    secreto    studio- 
sius    in    divina    laude   peregat.    Hic   cum    se   la- 
crymis,  assiduaeque    orationis    ex    corde   contri- 


41CT*>tt 

J  s. 


iusnnuit  riim 


E 


Ki 


XI 

to  prolatae  hostia,  summo  Sucerdoti  reconciliaret* 
ex  arto  corporis  carcere  solutus  ,  ad  libertatem 
perennis  gloriae  gaudens  trausiit.  Prajfati  vero  no- 
men  regris  Wiodoraeri  potestas  pacis  non  justae 
interpretatur  :  quia  non  ilia  pax  vera  dicitur,  quam 
irapii  invicem  vel  habitatores  hujus  mundi  pos- 
sident,  quia  semper  nutat;  sed  solus  vera  pace 
specialiter  utitur,  qui  omnem  motum  anirui  sui 
coraponens,  regnum  Dei  solatio  vincentis  patien- 
tiae  in  angmstia  promeretur.  Episcopus  iste  in 
coelesti  securitate  pausans,  minas  viri  impii  de- 
ridet,  et  castitate  g"eraina  potitus,  fornicatoris 
iUius  ultrices  flamraas  speculatur  :  quia  doctore 
nostro  Paulo  teste ,  adulteros  judicabit  Deus. 
Bolizlaus  autem  haec  omnia  comperiens,  in  quan- 
tum  potuil    vindicare  uon  desistit. 

44  Post    haec     ivx    illo    pleuus    dicrum    obiit, 
integritatem   hffireditatis  SU8B  dnobus   tiliis  relin-  '■"""'"'•' 
quens,   tevtio    adhuc  in  cnn-ere   posito  :  qui  posHea  ,.rclf  vixiue  . 
elapsus  ,    conjujre     ibidera   relicta,    ad  socerura 
fug'it.  Kcx  pnedietus  lurabare  venereum  habuit  , 
inuatae    frag*ilitatis  majua    augmentum  !  sed    raa- 
gister  nostne  salutis  Christus,  cum  lumbos  no-tros, 
luxuriaB  noccntis  abundantia    pefertos  ,   praeciugi 
juberet,  continentiam,  et  non  aliquod  provocamen 
innotuit.  Et  quia  de  lucerna  ardente  a   suis  pr©- 
dicatoribus    rex    pnefatus    audivit,   peracti   eriini- 
nis   maculam    assidua  eleemosynarum    largitate 
detersit.  Scriptura  est  enim  :  Pacite  eleemosynam, 
ac  omnia  munda  sunt  vobis.   Ilic  cum  jamdeore- 
pitte  BBtatis  esset,  regnumque  ppaediotum  diu  ha- 
beret,  obiit,  sepultus  in  civitate  magna  Cuiewa  *, 
in   ecclesia  Chri.sti   marl\  ris  Clementis,  juxta  prae- 
dictam    conjug'em  suain  ,   sareophsgis   eorum     in 
medio  templi  palam  stantibus.  Hactenus  Dittncr 
rus ,  cujus  tocumex  Ms.  nostro  recitavi ,    quod 
aliqua  minus  recte  legantur  in  editis.    Oravis 
certe    est    accusatio    scriptoris   hujus   contem- 
poranei ,    qui  non  solum  Vladimirum  perstrin- 
git  ob  peccata  ante  susceptam  fidem  commissat 
sed  vel  maxime    reprehendit    mores  jam   con- 
versi  ad  fidem,   ut  patet  ex    iis  verbis  :  Fidem 
suscepit ,    sed    eam    justis    operibus  non   oniavit. 

Erat  enim  fornioator  immensus  et  orudelis  etc. 
Gravius  ctiam  est,  '//»></  infra  sequitur  :  Porni- 
catoris  illius  ultrlces  llammas  speoulatur;  quia 
doctorc  nostro  Paulo  teste,  adulteros  judieahit 
Deus.  HeBc  enim  verba  non  solum  Vladimirum 
gramter  accusant  jam  Catholicum,  sed  etiam 
defunctum  videntur  damnare. 

45  Attamen  nequeo  existimare  eam  essemen- 
tem  Ditmari.  Nam  posterioribus  verbis  insinuatt 
Vtadimirum  aliquot  <t>nt/:<  anteobitum  resipuisse  """  •'"■' 
et  sanctioribus  moribus  fuisse  ornatum,  Quid 
enim  signi/icant  fuec  verba  ,  lVraeti  criminis 
maculam  assidua  eleomosynarum  largatute  detersit; 
nisi  Vtadimirumin  peccatis  preedictis  non  per- 
severasse  usque  ad  finem  vit/c  ?  Noverat  idique 
Ditmarus,  maculam  pcccati ,  quod  continuatur, 
nuttis  abstergieleemosynis ;  sed  necessarium  esse 
dolorem  de  peccato  peracto  et  propositum  de 
eo  non  Uerando  ,  ut  quis  eleemosynarum  largi- 
tate  aut  aliis  operibus  piis  se  Deo  reconcitiet, 
seu  peracti  peccati  macutam  detergat.  Quaprop- 
ter  existimasse  videtur  Dilmarus,  Vladimirum 
multis  tuxurise  et  crudelitatis  obnoxium  fuisse 
peccatis ,  {idque  H erbersteinius  Polonique  scri- 
ptores  etiam  habent)  abiis<ji«-  non  statimasus- 
cepto  baptismo  prorsus  abstinuisse,  ut  decebat 
principem  Christianum ;  resipuisse  tamen  in  se- 
nectute  t  et  tunc  non  modo  incubuisse  ad  fidem 

in 


rritjttutUta' 
iiirn  tlittcfi 


\IL 


&VCXOHI 

J     S 


iia  ut  i '  i  ba 
Ditmari  06- 

e$$e  7KHI  •>•■ 
beant  ianctito 
ti  Vladimii ' 
,,  /;.w  aliundi 

probetur  • 


imtini  non  ui 
umffntu 
nomon    Vladi 
min  ni   Fattit 
aiiic  teoutum 
xv. 


i/i  Russia  propagandam 

ciendum  divinas  justitiee  de  peccatis  prseteriiis, 
quantum  poterat,  et  ad  ccelestes  thesauros  stbi 
per  opera  chariiatis  comparandum.  Itaque  pium 
ur  probum  in  senectute  fuisse  Vladimirum,  ipse 
insinuat  Ditmarus,  licet  alioquin  ob  carcerem 
Reinbemi  irato  in  ipsum  animo  videatur  scri- 
psis.se  atque  idcircoverba  ipsius  modo  non  nimis 
severo,  sedpolius  benigniori  sint  interpretanda. 
Fortasse  omnia  fere  ,  qu3e  accusat  Ditmarus, 
facta  sunt  ante  fidem  a  Vladimiro  susceptam  : 
nam  peccata  ipsius  baptismo  prsevia  invidio- 
sius  jacfari  potuerunt  ab  offensis  ob  carcerem 
Reinberni,  itaque  perferri  ad  Ditmarum,  acsi 
post  baptismum  fuissent  a  Vladimiro  conti- 
nuata. 

46  Verum ,  sive  Vladimirus  peccata  sua  sub- 
inde  it&raverit  Christianorum  ccetui  insertus,  si- 
ve  ea  stalim  a  fide  suscepta  correxerit ,  quod  in 
medio  retinquo,  scimus  tantas  esse  divinae  mise- 
ricordiic  diritias ,  ut  su-jierabundarerit  subinde 
gratia,  ubi  abundavit  delietum ,  teste  Apostolo  ; 
ideoque  Sanctum  in  fine  viLv  fieri  potuisse  Vla- 
ilimi '  rttnt  ,  efsi  antea.  in  poccata  prolapsus  fuerit 
tjrnria.  Hacde  causa  S.  Hieronymus  in  Epistola 
ad  Furiam  dixit  :  Non  quaeruntur  in  Christianis 
initia  ,  sed  finis.  Paulus  raale  coepit ,  sed  bene 
finivit  etc.  Bene  aatem  finivisse  Vladimirum^ 
innuunt  etiam  verba  Dlugossi  ad  annuml 005, 
ubi  de  sepidtura  ejus  heec  scripsit  .-  Confluxitau- 
tem  ad  hone.standum  funebria  sua  Ruthenorum 
multitiulo,  qua1  in  sepuitura  sua  planctum  ma- 
ffnum  edens ,  vociferabatnr  patrem  se  et  libera- 
torom  patrite  ct  fidei  Christianae  in  Russia  plantato- 
reto  iininaimv  perdidisse.  Itaque nihil  detractum 
rolti  stnirf.ifti/i  Vtadimiri  ob  rrrhu  fhlnmri  ,  nr- 
que  hecc  impedirent,  quominus  Sancti  titulo 
ipsius  nomen  honorarem,  si  salis  constaret  de 
legitimo  cidlus  ipsius  initio  ,  de  quo  paucanunc 
ifissrrrnifa. 

17  Dlugossus,  qui  historiam  suam  conscripsit 
post  medium  secuti  xv,  de  cidtu  Vladimiri  apud 
Rutkenos  non  meminit,  licet  cxdtum  filiorum  ip- 
sias  Borisi  et  Hiibi  commemoret.  Hoc  sitentium 
vehementem  ingerit  snspicionem  ,  Vtadimiri  cul- 
tum  non  fuisse  Dtugosso  cognitum,  ideoque  non 
valde  antiquum  tunc  fuisse  aid  celebrem  apud 
Euihenos.  Crescit  h<vc  suspicio  ,  quia  nullum 
hin-uio  vestigium  cultus  secido  xv  antiquioris 
apwl  ullum  stTiptorem  ,  ne  apud  KiUczyns- 
hium  auidem.  Edidit  ille  Offieium  integrum 
de  B.  Vladimiro  Russia  regs ,  ut  loquitur  in  pree- 
fatione  Appendicis  suee ,  sed  nuitibi  c.rpUcat , 
quam  antiquwm  sU  istudofficium  ,  quamque  an- 
tiquus  Yluifimiri  culius ,  quave  occasione  aut 
cujus  auctoritate  cosptus,  PraUerea  nec  Officium, 
mc  1'lh'm  aliud  monumentum,  quod  mihi  in- 
notuit  .  iiiruiiiiit  ilr  liiirarulis  per  Vtadimirum 
putrttds,  quorum  causa  cultus  fuerit  inchoatus. 
Verumtamen  memoriam  Vladimiri,  quiBasiiius 
iu  bitptisum  nominatus  est,  invenio  adxvJidii 
in  EphemerioUbus  Moscis ,  quas  Papebrochius 
ediditante  tomum  1  Maii.  Eat hisce igitur suspi- 

cioo?'itur,  rttltum  Viadimiri  ncptum  esse  apud 
Ruthenos  eodem  fere  tempore  ,  quo  pr&dicLv 
Ephemerides  sunf  mltrrt.v.  Fieri  etiampotest,  ut 
collector  Ephcaieridum  nomenVladimiri  primus 
inserurrit  Fastis  sacris ,  cuUusque  ipsius  eo- 
tempore  fuerii  inchoaius,  Faieor  hanc 
suspirionam    firmo    carrrr  fuudamcnto,    ita  ut 


DISSKRTATIO  DE  CONVERSIONE 
***  simui  ad  satis/a-     statim  evanescere  debeatsi  quis  antiqu4us  ea;  mo 
numentis  idoneis  ostendat  cultus  mitium. 
43   Porro  in  laudatis  E phemendtbus  sub  fi- 

solum  ht- 


-   1) 


gura  regis,  capite  radiato  exhibiti, 
terisGrwcis  habetur  Bladimerus  aut  Vladimerus, 
quod  de  Viadimiro  duce  recte  exponit  Papebro- 
chius,  Juvc  adjungens  verba  :  Historiam  vitae  et 
sanctitatis  monumeuta  cuperem  ex  antiqmoribus 
Ruthenorum  Mss.  discere  ,  nec  non  prBesentem 
corporis  vel  sepulcri  venerationem  ac  statum. 
Cum  huic  Papebrochii  desiderio  necdum  satis- 
factum  esset,  ut  jam  in  prsefatione  monui,  Sol- 
lerius  ad  xv  Julii  Viadimirum  Actis  non  in- 
seruit  tamquam  Sanctum,  sed  ex  neotencorum 
Fastis  recitavit  eiogia,  quse  ibidem  videri  pos- 
sunt  in  Preetermissis.  Geminum  erat  Soilerii  du- 
bium,  quo  minus  auderet  de  Vladimiro  ut  San- 
cto  agere,  alterum  de  fide  vere  Cathotica,  quod 
deponere  me  posse  existimo  ,  ut  patebit  ex  se- 
quenti  §  ;  alterwn  de  sanctitate  et  cuitu  legitimo, 
quod  satis  subtatum  non  video.  Quse  me  teneat 
formido ,  breviier  expiico ,  ut  eruditus  atiquis 
Ruthenus  eam  tanto  facilius  possit  eximere.  Scio 
quidem  Viadimirum  tamdiu  cidtum  esse  a  Ru-  g 
thenis  Schismatieis  ,  ut  initium  hujus  cultus 
plusquam  centum  annis  preecedat  decreium  Ur- 
bani  VIII,  anno  1631  datum  ;  at  non  novi ,  an 
tanto  tempore  cultus  sitaCathoiicis.  Etenim  cum 
Ephemerides  Moscee,  in  quibus  primo  memora- 
tum  invenio,  certo  non  fuerint  compositse  ante 
secutwnxv,  et  verisimiliter  editee  sint  Moscucc  a 
schismaticis,  timeo  ne  forte  cultus  ilte  inchoatus 
sit  et  continuatus  a  solis  schismaticis  usque  ad 
annum  1594,  quo  pars  Ruthenorum  se  Romanee 
subjecii  EcciesicV.  Verum  timor  ilie  evanescet,  si 
quis  idoneis  monumentis  probarepossit,  Viadimi- 
rum  seculo  xv  etiam  cultum  fuisse  ab  iis  Ruthe- 
nis ,  qui  sub  ?netropoiita  Kioviensi  Romanse  Ec- 
clesicV  fuerunt  uniti,  Hoc  enim  qui  ostenderit, 
omnem  nobis  dubitaiionem  de  immemorabili  cul- 
tu  Viadimiri  exemerit. 


§  V.  Inquiritur  utrum  initio  con- 
versionis  Russi  fuerint  Catholici  ; 
ideoque  ostenditur  patriarchas 
Constantinopolitanos  istius  tem- 
poris  fuisse  cum  Romana  Ec- 
clesia   unitos. 


ct  ncsrimus, 
an  ub  eo  $ecu  ■ 
ln  cultum  fta- 
buerit  apud 
Cattiolico$. 


Antonius  Possevinus  Societatis  Jesu  in  Opu. 
scido  de  Rebus  Moscoviticis ,  ad  summum 
Pontificem  Gregorium  XHIscripto,  part.  2  pag. 
P2  editionis  Pianiinianm  scribit ,  Moscos  seu 
Rassos  ante  quing-entos  annos  ,  duce  Moscorum 
Volodimero  Christianam  fidem  a  schismaticis 
hrereticis  accepisse.  Deinde  pag.  114  inter  diffi- 
cultates  Russiam  ad  retigionem  Cathoticam 
convertendi  hanc  recenset ,  quod  (licet  res  pla- 
ne  fabulosa  sit)  corpora  quorumdam  ,  qui  schi- 
smatici  fuerunt ,  integra  se  habere  gloriantur 
per  quos  miracula  frequenter  edi  ,  ctecis  visum 
restitui,  aegrotos  sauari ,  constanter  aflarmant. 
Inter  alios  autera  numerautur  Cleba  et  Bo- 
ris  (  Petrus  metropolita  ,  Alexius  ,  quorura 
corpora      extare      aiunt     Moscouaa.      Hxc     qui- 

dem 


Aliqui  crcdi- 
dcrunt  liussos 
fuisse  conver- 
sos  a  scliisma  - 
ticis  : 


ET  FIDE 

A.  dem  Possevinus  ,  at  cum  integro  fere  seculo  con* 
versionem  Russorum  serius  ponat ,  quam  eam 
factam  esse  ostendi ,  minus  mirandum  est ,  quod 
crediderit  fidem  Russia?  illalam  esse  a  schismali- 
cis :  nam  ita  incidit  in  tempora  ,  quibus  pa- 
triarchee  Constantinopolitani  post  Michaetem  Ce* 
rularium  aperte  schismaticum  de  schismate  sal- 
tem  fuere  suspecti,  At  quando  Vladimirus  cum 
suis  fidem  suscepit ,  patriarcha  Constantinopoli 
erat  Nicolaus  Chrysoberges,  quem  scriptores  Ca~ 
tholici  de  schismate  suspectum  non  amplius  ha* 
hent ,  neque  merito  suspectum  haberepossunt. 
verwn  post  50  Imo  idoneis  ratioyiibusprobari potest ,  onines 

mmem  Phota  patriarchas  ,  qui  post    Photium   schismaticum 
7tantinmoU*    usQue  &d  Nicolaum  Chrysobergem  in  ecclesia 
tom  rwmm     Constantinopolitana  sederunt  per  seculum  inte- 
nnita  est  cum  grum  et  ultra ,  Catholicos  fuisse,  et  cum  Ecclesia 
nommm.         Romana  conjunctos  ,  midtosque  ex  iis  tamquam 
Sanctos  coti.  Quamvis  enim  Photius  dux  auctor- 
qgte  habeatur  Grsecanici  schismatis,  id  tamen 
non  alio  modo  intelligendum  est  ,  quam  quod 
ipse  schismaticus  fuerit ,  animoque  schismatico 
B  multa  contra    Ecclesiam    Latinam    scripserit , 
quac  recentiores  schismatici  diu  post  adoptarunt, 
ut  schisma  inducerent  ,  et  Romanam  Ecclesiam 
calumniarentur .  Verum  talesnon  fuerunt  Photii 
in  sede  patriarchali  successores,  quorum  primus 
S.  Stephanus  ,    Basitii  Macedonis  imperatoris 
filius.  Hic  cum  a  Photio  ordinatus  esset  diaconus, 
ipse   Leo    imperator    frater   ejus    et  Styiianus 
episcopus  Neo-Ccesariensis  in  Euphratesia  no~ 
mine  omniura  episcoporum ,  presbyterorum  et 
diaconorum  ecctesise  Consiantinopolitanse  scri- 
pserunt  ad  Stephanum  Papam  ,  ut  cum  ordinatis 
a  P/totio  dispensare  dignaretur ,  multas  rationes 
allegantes ,    et   honorificentissime    de   Romana 
Ecclesia  ejusque primatu  loquentes .  Epistola  tota 
Styliani  videri  potest  apud  Baronium  tom.  10 
pag.  611  et  seqq. 
utprobaturex      51  Pauca  ex  ea  huc  transfero  :  Quoniam  ve- 
Utteris  utrim-  ro  scimus  (   inquit  omnium   nomine  Stylianus , 
tiuB tcript i«.      qU0(i  a  vestra  apostolica   Sede  corrig,i  ,  et  juxta 
canones  corripi  debemus  ;   hac  de   causa  humili- 
bus  his  nostris  litteris  tuam  orarnus  venerabili- 
tatem,    ut  misericorditer  uobiscum  ag-as.  Et  in- 
ferius  ;   Quapropter  decet  etiara   tuam    siug-ula- 
eeni    virtutem  ,     Photium    quidem   taraquam    ab 
(j  initio  schismaticum  ,  et  a  sehismatieis  illegitime 
ordinatum  ,  et  propter   alia    mult.a  ,   quae  opera- 
tus  est  mala  ,  expellere ;   eos  vero  ,   qui  ab  ipso 
decepti  sunt ,  misericorditer    cum   illis  dispensari 
rogamus,    ut    ecclesiaj    Constantinopolitanas    pax 

et  tranquillitas  ita  restituatur Quapropter 

tuam  rogvimus  beatitudinem  ,  ut  populum  (  pa- 
rum  abest )  desperatum  misericorditer  suscipias. 
Rog:at  te  Petrus ,  cujus  Sedem  administrandam 
ohtines  etc.  Stephanus  Papa  ,  acceptis  hisce  lit- 
teris  una  cum  litteris  Leonis  imperatoris  ,  quee 
excidisse  videntur,  non  statim  postulata  conces- 
sit ,  quod  ita  scripsisset  imperator,  acsi  Photius 
sponte  sedi  renuntiasset.  Stylianus  igitur  atiis 
titteris  ,  quas  edidit  Labbeus  tom.  8  Concitiorum 
coi.  1410,  preces  iteravit  pro  ordinatis  a  Pho- 
tio.  At,  mortuo  Stephano  ,  Formosus  Papa  re- 
scripsit  per  litteras  ibidem  col.  1411  subjunctas, 
docens  setegatos  missurum  Constantinopotim,  se- 
que  ordinatis  a  Photio  communionem  taicam  con- 
eessurum  sub  conditionibus  quibusdam  in  titte- 
ris  expressis,  quse  videri  possunt.  Porro  verisi- 
mite  quidem  est ,  non  votuisse  omnes  se  istis  con- 
ditionibus  subjicere  ,  idque  coltigitur  ex  epistola 
Joannis  Papse  IX  ad  eumdern  Styiianum ,  quse 


KUSSORUM. 


XIII 


habetur    apud  iaudalum    Labboum  coL    1430.       u<.u** 
Al  illa   quorumdam  pertinaoia  non  obstabat ,        l  s 
quo  minus    ecclesia   Constantinopolitana   esM 
unita  oum  Romana. 

hZSubinitium  secuii  x  grave  ortum  est  schis-  imuqmqut 
ma  in  ecclesia  Constantinopotitana  ob  quartas  /"<""«  &*&- 
nuptias  Leonis  imperatoris, quas  improbabat  latn  *" incf,oato 
vehementer  Nicotaus  Mysticus  patriarcha  ,   ut  ,ecuio*' 
per  imperatorem  sede   sua  fuerit  deturbatus  t 
eique  su/fectus  Euthymius.  Cum  autem  impera- 
tor  tegatos  summi  Ponti/icis  sententuv  su&  de 
quartis  nuptiis  habuisset  faventes  ,  NicolausPa* 
triarcha  t  sedi  su^e  deinde  restitutus  ,  graviter 
eadere  conquestus  estper  litteras,  quas  edidit 
Baroiiius  post  tom.  xi  in  addendis  pag.  7^7,  et 
Labbeus  tom.    9    col.    1884.     In   hisce  titteris  , 
quantumvis  acriter  de  tegatis  expostulet ,  pri- 
matum  Ecclesuv  Romance  agnoscit ,  ita  scribens: 
Et   quidem  decebat ,  priuiatum  ecclesiastu-um   si- 
bi  vendicantes,    rera   totam  serio   inquirere,   at- 
que  ad  summum  Pontiticem    referre  ctc.    Et  in- 
fra  :   lu  eos  nnimadvertendum  ,    beatifiahns    l'a- 
ter,  quisnpersunt,  qui  tot  iu  me  tantasque  tur- 
lia.s    rriminationibus    falaia    cxritnnint.     llae   tuae   v 
eruut  partes  ,  id  a  te  dignitatia  priinum  lua,  Ko- 
manBBque  Sedis  dccus  eaigtff  etc.   Responsum  Pa- 
puead  hasce  litteras  nullibi  edilum  invenio.   Ve- 
rum  ,  ubi  schisma  prorsus  erat  sublalum  Con- 
stantinopoti ,  idem   Nicotaus  anno    i)20  litteras 
dedit  ad  Joannem  Papam  X,  misitque  cum  te  ■ 
guto  imperatoris  suumquoque  ieyatum,  rogans, 
ut  Pontifex  tegatum  mitteret  Constantinopolim. 
Insinuat  iita  epistoia,  non  potuisse  obtinere  Ni- 
cotaum  ,  qu%  petierat  in  prima  cpistola ,   cum 
dicat  officia  summi  Ponti/icis  crga  sc  temporum 
diHicuIt;itibus  intcrmissa   fuisse ,  seque   cousue- 
tam  Bccleaiis  unioueni  eocoptare,  Porro  Pontifl- 
cem  misisse  tegatos,  eorumque  opera  pacem  fuis- 
se  resiitutam  ,  scribit  taudatus  Nicotaus  in  lit- 
teris  ad  Simeonem  Bulgaria  principem  ,  in  qui- 
bus  honori/ice  loquitur  de  summo  Ponti/lce  ,  et 
de  pace  per  tegatos  pontiftcios  composita  ita  ha- 
bei :    llaic   de  legatione    Komana  ,  .  .  .    cujus   ad- 
ventum  scandalis  ,  quae  ob  tetragamiam  apud  nos 
omnia   turbarant,   imposit.us  68t   tiuis ,   pax  clero 
reddita  ,    caitus  sacri    mira    animorum   cuu.spira- 
tionc    hahiti;    et ,   ut    vcrbo    dicam  ,    Komana  ac   „ 
Constantinopuliiana    rcrlcsia     ita    in    unam    cam- 
demque   coalita  cst  ridcm   ac    consensioncm  ,  ut 
nihil  amplius   vetct ,   quo  miuus   nos  optatissnua 
illorum   communiouc    et    sanctiHcationc   jjcrlrua- 
mur.  liaque  ilio  tempore  ne  umbra  quidem  erat 
schismatis  ,  sed    Cathoticus  fuit  Nicotaus  ,  uli 
et  Euthymius  ,  qui  Sedem  ipsius  aliquot  annis 
obtinuit. 

53  Dc    Stephano   II ,    qui    Nicolao  su/fectus  .,,  ^ 

1  ■  ,    ,  ,l  l"'T '"°  du' 

est ,  nutta  quoque  raUuuabilts  orirt  potest  dubi-  ramtsu)>se- 
tatio  ,  quin  probc  fuerit  Cathoiicus  ,  cttm  uilttt  yumtibwpa- 
tegaiur  fectsse  contrartum.  Nulta  quoque  suspi-  '""rrh" 
cio  schismatis  est  tempore  duorum  sequentium 
patriarcharum  8.  Tryphouis  et  Theophyiacti , 
quorum  postrct/tus  ordtnatus  est,  prasentibus  te- 
gatis  Romani  Pontificis.Thcophytacio  subrogatus 
est  S.Potycuclus.  Ilunc  autem  / tttssc  Calkoiicum, 
salis  probari  potest  ex  Liutprando  Cremonensi 
episcopo ,  qui  circa  postremos  Potyeuvti  annos 
Ottonts  liitperatorts  icgatus  fuit  Coustantinopoti 
apud  Nicephorutn  Phocam,  totamque  iegatio- 
ncm  suattt  descripsit.  EUita  est  luec  Legatto  tom. 
%  Scriptorum  Itaiiw  pag.  WJetseqq.  Agnitum 
autem  fuisse  hujus  tcgattonis  tempore  prtmatum 
Romanic  Ecciesite  ab  Impcratore  et  patriarcha 

Constantinopotttano 


XIV 


acnm       Constantinopolita.no  ,  vel  ex  eo  liquet ,  quod  Liut- 
J' S-        prandus  coram  Grsecis  subinde  Romanum  Pon- 
tificem  nominaverit  universalem  Papam,  patriar- 
cham  vero  Conslantinopolitanum  nuspiam  oecu- 
menieum  appellaverit ;   neque  tamen  aut  impe- 
ratoraut  patriarcha  de  hisce  iitutis  titigaverint, 
quamvis  Nicephorus pertinaciter  recusarit  Otto- 
ni  titulum  imperatoris  attrihuere ,  idemque  seger* 
rime  tulerit,   quod  in  litteris    Romani    Ponti- 
ficis,  cujus  legati  etiam  ad  Nicephorum  vene- 
rant ,  vocaretur   Grsecorum  imperator ,  et  non 
Romanorum.  Nullum  tunc  fuisse  schisma  ,  rur- 
sus  colligitur  ex  eo  ,   quod  Liutprandus  uhique 
cum  Grsecis  communicaverit ,  neque  ullam  schis- 
matis  mentionem  fecerit,  licet  exacerbato  in  Grae- 
cos  fuerit  animo.    Vere  itaque  dixit  Liutpran- 
dus  pag.   488 :    Sed    quid    hoc    memorem ,  cum 
ipsa    Constautinopolitana  ecclesia  nostrae  sanctae 
Catholica?    atque     Apostolicse    Ecclesiae    Romanae 
merito  sit  subjecta  ?  etc. 
wquead  Ni        54  Quod  spectat  ad  successores  Polyeucti ,  Ba- 
coiaummb       silium  Scamandrenum  et  deinde  Antonium  Stu- 
<juo  eonvern      fjnam  t  nihit  prorsus  invenio,  quod  illos  de  schis- 
'  u  mate  suspectos  reddere  possit.  Post  hosce  demum 
secutus  est  Nicolaus  Chrysoberges,  sub  quo  con- 
versi  sunt  Russi.  Nulla  item  huic  Nicolao  con- 
troversia  intercessisse  tegitur  cum  Romano  Pon- 
iiflce,  ideoque  ab  hodiernis  scriptoribus  passim 
habetur  Catholicus.  Baronius  tameyi  ad  annum 
995  num.  10  ita   scribit ,   ut   videaiur  credidis- 
seecclesiam  Constantinopolitanam  schismate  fce- 
datam  fuisse  tempore  Nicolai.  Opinio  iila  Baro- 
nii  nata  est  partim  ex  acclamationibus  ,  quse  le- 
guntur  in  Jure  Grseco-Romano  post  tomum  uni- 
onis  apud  Leunciavium  pag.  108,    quod  Pho- 
tius  ibidem  recenseatur  inter  patriarchas  ortho- 
doxos ;   partim  exdicto  Marci  Ephesii ,  qui  in 
concilio  Florentino  Sess.  Gsicest  locutus  :  itaque 
ex  eo  tempore  ad    liune   usque  diem  in   raag-na 
Constantinopoleos    ecclesia  ita  leg-itur  :    »  Omni- 
»  bus  ,  quffi  adversus   sanctos  patriarchas  ,    Pho- 
»  tium  et  lgnatium  ,  scripta  vel  dicta  sunt,  ana- 
"  thema  ».    Ex   hisce   enim  credidit    Baronius 
Phol/um  non  fuisse  damnatum  a  sequentibus  pa- 
triarchis.  Nulla  hsec  esset  difficidtas ,  si  vera  es- 
sei  eorum  opinio ,   qui  dixerunt  ,  Phoiium,  in 
communione  Ecclesise  Romanse  defunctum  esse. 
C  At  id  non  satis  est  probabiie,  et  abunde  jam 
refutatum  a  Leone  Attatio  in  Opere  deperpe- 
tua    consensione    Ecciesise    Occidentalis    atque 
Orientalis  lib.  2  cap.  5. 
ratpondetwud      65    Quapropier   respondeo ,   acclamationes   ii- 
objcctionn,,.     /IIS)  (}UiT  leguniur  apud  Leunclavium  ,  commen- 
titias  videri,  aut  certe  interpolatas  esse.  Etenim 
decretum  unionis,  quod  iis  prsemittitur ,  factum 
est  anno  920  ,    imperantibus  Constantino  et  Ro- 
mano  Lacapeno :   Acelamatfones  vero ,  quse  iiii 
post  breve  Scholium  subjunguntur,  spectant  ad 
imperiwn  Basilii  et  Constantini ,  quorum  opera 
in  Scholio  divisio  sublata  dicitur ,  postquam  du- 
raverai  monaginta  annos.    Ai  primo  non  dici- 
tur  ,  quo  modo  per  imperatores  subtata  sit  divi- 
sio ,   tdrum  in  aiiquo  concilio ,  an  novo  aliquo 
decreto,  an  atio  quovis  modo.  Itaque  schotium 
istud  ridetur  esse  hominis  privati ,  qui  ilhid  diu 
post  decreto  unionis  adjecit.  Si  autem  scholium 
sitprivati  scriptoris ,  etiam  acctamationes  ejus- 
dem  sunt.  Retata  enim  pace ,  itapergit:  Quam- 
obrom    prffidicandi    mag-nique    faciendi   veniunt, 
qui  opus  tam  g-ratum  Deo  ,  tamque   mag-ni   mo- 
menti  ad  exitum  pcrduxeruut  :  atque  hisce  ipsas 
acclamationes  subnectit.  Secundo  verisimite  non 


DISSERTATIO  DE  CONVERSIONE 

est  sacerdotes  atque  monachos  ob  quartas  nu-  I) 
plias  Leonis  imperatoris  divisos  fuisseannis  no- 
naginta,  ut  habet  Scholium ,  seu  usque  ad  an- 
num  fere  995.  Nam  de  concordia  anno  920 
facta  scripsit  ipse  Nicolaus  Mysticus  num.  52 
laudatus  :  Pax  clero  reddita  etc. 

56  Scio  quidem  aliquid  rursum  discordise  or-  ?"*  formari 
ium  esse  ,  quando  nomen  Eidhymii  in  dipiycha  ^/1«™ '''' 
relatum  est  a  Polyeucto ;  sed  ea  dissensio  nec  tan-  chrymberycm. 
ta  fuisse  videtur  nec  tam  diuturna.  Audi  Cu- 
ropatatem  pag.  64.  editionis  Venetse  :  Polyeuctus 
autem  primo  sui  sacerdotii  anno  in  sacris  diplo- 
matibus  *  inscripsit  Euthymii  patriarchse   nomen  *  diptyclm 
illius,    qui    Leonem     imperatorem    sibi     socium 
asciverat,  quando    quartam   duxit  uxorem.   Ad  *  'ob 
hoc   quidem   episcopi    ad    breve    quoddam     tem- 
pus  recusarunt  Polyeucti  socii  esse.  Verum  pau- 
latim  imperatoris  obsequuti   voluntati,  risum  mo- 
veruntjudicantibus.  Eadem  habet  Cedrenus  pag. 
640.  Itaque  cum  primus  annus  Polyeucti  sit  956. 
Quomodo  ad  breve  tempus  duravit  dissensio ,  si 
usque  ad  annum  995  protracta  est?  Quomodo 
episcopi  illi  aliquamdiu,  ut  loquitur  Cedrenus, 
noluerunt   res  sacras  cum   Polyeucto    communes  E 
habere  ,    et  mox  imperatoris  voluntati  obsequuti 
cesserunt ,  si  dissensio  diu  post  mortem  Potyeu- 
cti  adhuc   durabat  ?  Itaque  Curopalates  et  Ce- 
drenus ,  quando  scribunt  per  Sisinnium,  Nico- 
lai Chrysobergis  successorem,dissidentes  obquar- 
tas  nuptias  ad  concordiam  perductos  esse ,  nec 
sibisatis  consentiunt ,  nec  acciamationibus,  quas 
discuiio ,    cum   in  hisce   Nicotaus  laudetur    ut 
vivus,  et  de  Sisinnio  taceatur.  Ex  dictis  conclu- 
do ,  fidem  non  esse  adhibendam  istis  acclama- 
tionibus  ,   quse  tamquam  synodales  editse  sunt 
apud  Leunclavium  sine  mentione  ullius  synodi 
cum  videantur  potius  cvjusdam  schismatici  scri- 
ptoris.  Quod  vero  spectat  ad  dicta  Marci  Ephe- 
siit  nullam    hic   schismaticus  fidem  meretur 
prsesertim  de  rebus  tam  antiquis ,  quibus  quin- 
que  fere  secutis  erat  posterior.  Prseterea  Marcus 
Ephesius  non  toquitur  de  Nicolao  Chrysoberge, 
sed  de  synodo  ,  quse  Constantinopoli  habita  est, 
vivente  Photio.  Itaque  Nicolaum  non  magis  tan- 
git ,  quam  atios  Photii  successores,  quos  constat 
fuisse  Caihoiicos.  -p 

57  Duo   sequentes  patriarchse  suspecti  sunt  Succcssor  Ni- 
Leoni  Allatio ,  quod  catumnias  Photii  in  Eccle-  colai  SisinniKS 
siam  Romanam  renovare  votuerint.  Hinc  lib  %  etiam  unitus 
cap.  8  de  Sisinio  ita  ioquitur  -.  Quies  mhilomi-  (^Lt 
nus  ecclesiarum    per  tot  annos  continuata,   qua  sia  .■ 
quambet  ecclesia    suis  juribus  utebatur,   ita  ta- 
men   ut  suprema   potestas  soli  Romanse  vindica- 
retur,  videtur    interrupta    fuisse  a    Sisinnio   Pa- 
triarcha  :    non  ita  tamen  ,  ut  vel  Latini  commu- 
ni  Grscorum   calculo  condemnarentur  ,  vel  Grse- 
ci  ab  iliis  separarentur.    Credidit  enim    Photii 
epistotamencycticam,  quam  recitat  Baronius  ad 
annum  86?,  nomine  tantum    immutato     a  Si 
sinnio  ad  atios  Orientis  patriarchas  rursusfuisse 
missam.  At  ratio  unica  illius  opinionis  est    quod 
epistola  illa  a  Baronio  inventa  sit  cum  nomine 
Sisinnn.  Hinc    dubitans   addit  Aliatius  ■    Nisi 
etiam  dicamus,  nomen  Sisinii  ab  aliis  illi  episto 
lae  appositum  fuisse.  Id  satis  verisimite  apparet 
cum  nec  aliunde  constet  de  missa  a  Sisinnio  iita\ 
epistota,  necde  ejus  propensione  ad  schisma  ■ 
cumque  in  eadem  epistola  ,  etiam  prout  mutiia 
reperia  est  nomine  Sisinnii,  quxdam  legantur 
qua>  umce  pertinent  ad  tempora  Photii,  quseque 
a  Sisinnioscnbi —  --■*- 


nonpoterantnisiineptissime.Dif- 
ficuiter  igitur  credere  possum  ,   Sisinnium  isfi 


epistolse 


ET  FIDE 

A  epistolze  nomen  suum  pr<vfixisse,eaque  usum  pro 
sua.  Verum,  quidquid  sit  de  illa  epistola ,  con- 
stat  nomen  Romani  Pontificis  Constantinopoli  e 
sacris  diptychis  fuisse  lectum  tempore  Sisinnii , 
ecc  eoque  manifeste  ostenditur,  tempore  Sisinnii 
ecclesiam  Constantinopolitanam  communicasse 
cumRomana.  ■ 
idem  de  Sergto  5^  Qravior  schismatis  suspicio  est  de  Serqio  , 
qui  Sisinnio  siifjectus  est  anno  999.  Baronius  si- 

cessore  osten-      3  '\ 

dttur,  ne  ulla  dubitatione  schismaticum  credidit  :  at 

mitior  est  aliorum  sententia ,  eaque  verior.  Id 
variis  argumentis potestprobari.Primopost  mor- 
temS.  Leonis  PapzelX  Michaet  Cendarius  schis- 
maticus  scripsit  ad  Petrum  Antiochenum  mut- 
tas  in  Ecclesiam  Romanamcatumnias,  atque  epi- 
stolse  sua?  num.  9  hsec  inseruit  verba  :  Rumor 
autem  quidam  nost.ris  auribus  insouuit  ,  quod 
memoi-atum  Papam  etiam  perfectio  tua  iu  sacris 
diptychis  referat  ;  itemque  Alexandrinus  et  Hie- 
rosolymitauus  antistes.  Dissimulat  homo  vafer  se 
certo  scire,  de  quo  dubitare  non  poterat,  cum 
omnes  itti  tres  patriarchve  essent  Catholici,  certe 
usque  ad  iltud  tempus.  Eadem  calliditate  mox 
B  apertum  addit  mendacium  his  verbis  :  Nosti  enim, 
a  tempore  sanctae  et  cecumenieae  sextae  synodi , 
ac  deinceps  ,  relationem  Papse  in  sacris  dipty- 
chis  apud  nostras  videlicet  sanctas  ecclesias 
excisam  fuisse  etc.  Petrus  Antiochenus ,  acce- 
ptis  hisce  litteris ,  apertum  istud  mendacium 
clare  refutans ,  dissimidansque ,  quid  suo  tem- 
pore  ea  de  re  in  ecclesia  Antiochena  fieret,  in- 
ter  alia  num.  5  hmc  respondit  :  Ad  haec  ergo 
quoque  testis  sum  omni  exceptione  major ,  alii- 
que  mecum  plures  eorum  ,  qui  in  ecclesia  prae- 
cellunt  ,  quod  sub  beatas  memoriae  patriarcha 
Antiochiae  domno  Johanne  ,  Papa  Roime ,  ipse 
etiam  Johannes  nominatus  ,  in  sacris  diptychis 
referretur.  Constantinopolim  pneterea  ante  hos  an- 
nos  quadrayinta  quinque  ingressus ,  reperi  sub 
sanctae  memoriae  patriarcha  domno  Ser£'io  prae- 
dictum  Papam  in  sacra  Missa  cum  aliis  patriar- 
chis  referri.  Quo  autem  pacto  postea  amputata  fue- 
rit  relatio,  quamque  ob  causam  ,  clam  me  est.  Ac  de 
his  quidem  ita  persuasum  habens,  nolo  te  amplius 
circa  Papae  relationem  laborare. 
ti  simul  de  59  Baronius  refert  hasce    litteras  ad  annum 

Pr.ice<ientibus  i  oh  ,  quo  mortuus  est  S.  Leo.  Possunt  tamen 
conftn  aiu?  .  e^am  ann0  sequenti  esse  datvc.  Eadem  titteree  ex- 
actius  Latine  redditae\leguntur  apud  Coteterium 
tom.  2  Monumentorum  ecctesise  Grsecee  ,  atque 
inde  data  verba  desumpsi.  Jam  vero  ex  hisce 
litteris  validum  desumo  argumentum,  quoosten- 
dam,  Nicolaum  Chrysobergem,  Sisinnium,  Ser- 
gium  ,  eorumque  successores  usque  ad  Michae- 
lem  Cendarium  communicasse  cum  Ecctesia  Ro- 
'  mana.  Data  est  Petri  Antiocheni  epistola  brevi 
post  mortem  S.  Leonis  anno  1051  aut  1056. 
Quadraginta  et  quinque  annis  ante  hanc  datam, 
id  est,  anno  1009  aut  1010  nomen  Romani  Pon- 
tificis  recitabatur  in  dipCychis  Constantinopoti, 
quando  Sergius  erat  patriarcha  per  annos  cir- 
citer  decem.  Id  tunc  novum  fuisse  ,  nec  Petrus 
dicit ,  nec  atiunde  verisimite  est.  Itaque  cre- 
dendum  est,  idem  fuisse  factitatum  tempore  de- 
cessorum  Sergii,  prscsertim  cumnihit  innotuerit 
de  utta  dissensione  aut  controversia ,  qum  sub 
finemseculi  x  aut  initium  sequentis  intercessisset 
inter  Pontificem  Romanum  et  patriarcham  Con- 
stantinopotitanum.  Mansisse  quoque  nomen  Pa- 
pse  in  diptychis  post  tempus  a  Petro  assignatum 
usque  ad  Cerutarii  tempora ,  ipse  Petrus  satis 
insinuat,  licet  id  vatde  dissimutanter  faciat,  dum 


KUSSORUM.  XV 

ait ,  se  ignorare ,  quo  pacto  ,  postea  eju^  am  -  «ewu 
putata  fuerit  relatio  ,  quamque  ob  causam.  Si  iS' 
enim  postremis  ittis  quadraginta  etquinquean- 
nis  fuisset  atiquod  dissidium  ,  quod  mutationi 
tam  notabili  praebuisset  occasionem  ,  istud  igno- 
rare  non  potuisset  Petrus ;  verisimile  est ,  muta- 
tionem  esse  inductam  sine  gravi  discordia. 

G0  Deinde  S.  Leo  XI  in  epistola  ,  edita  apud  wttnitair 
Labbeum    tom.    9  Conciliorum  ,  qua    Michaeti  >chitma  £*">• 
Cerxdario  ejusque   consorti  Leoni  Acridano  re-  lar"  mvum 
spondet,  abunde  ostendit ,  schisma  istud  Ceru-  '"""' 
larii  ortum  esse  post  pacem  diuturnam  ecctesia- 
rum.  Quippe  de  eo  ubique  toquitur  ut  de  re  nova, 
et  ubi  mutta  dixerat  de  bono  pacis  et  de  malo 
schismatis,  cum  signiftcatione  maximi  dotoris 
sic     utrumque    attoquitur  :    Quia    tu  ,    carissi- 
me  nobis,  et   adhtjc  dioende  in   Christo  pbatbr, 
et    antistes     Constantinopolitane    ,      tuque     Leo 
Acridane  ,     dicimini     Apostolicam     et     Latimun 
Ecclesiam   nova    praesumptioue     atque     incredi- 
bili     audacia    nec    audit;mi  ,     neo     convictam  , 
palam  damnasse  pro   eo   maxime,    quod  de  a/.y- 
mis    audeat    COmmemorationcnt     Dommicvr     pas- 
sionis  celebrare.  Ipsum  Cerutarium,  quemnec-  jj 
dum  communione  sua  hic  excludit  Leo ,   initio 
communicasse  cum  Romana  Ecctesia,  patet  ex 
verbis  altegatis.  Verum  eoscommunicationem  va- 
riis  epistotae  tocis  comminatur,  nisi  rcsipiscant, 
eamque  deinde  inflixit.  In  altera  Leonis  ad  Mi- 
chaelem  epistota,  qu<v  se.rta  cst  apud  Labbeuht  , 
sic  toquitur  Pontife.r  :  Lllud  autem  quia  non  slu- 
peat ,    quod    post    tot  sanctos  ct  orthodoxos  pa- 
tres ,  per   mille  et  viyinti    a  passione   Nnlvatoris 
annos ,    novus    oalumniator  EcolesisB  Latinonmi 
emersisti  etc. 

61  Hinc   Wibertas    ttrchidiaconus   S.    Leonis  fncfogtu  (n/>r- 
in  ejus   Vita  ,  apud  nos  data  tom.   2  Aprilis  ,  »wr,d«wior« 
cap  5.  pag.  GG2  scribit :  Ea  tcmpestate  orta  est  'IZZtZT,- 
haeresis  Fermentaceorum  ,   quffl  calumniatur  san- 

ctam  Romanam  Sedem  ,  imo  omnem  Latiuam  et 
Ocoidentalem  Ecclesiam  ,  de  azymia  vivifloum 
Deo  offerre  Sacriticium.  Quam  calumniam  etiam 
scripto  ediderunt  episcopi  Michael  Constantino- 
jjolitanus  et  Lco  Achridauus.  i'r:rlcrc<i  tcm- 
pore  Cendarii  imperator  Constantinus  Mono- 
machus  ,  et  pterique  Constantinopotitani  erant 
probe  Catholici,  ut  habemus  ex  laudatis  Leonis 
IX  titteris ,  ex  Wiberto  Vitsv  scriptore  ,  ac  de-  K 
mum  ex  sententia  contra  Micka^lem  ejusoue  as- 
seclas  lata,  in  qua  apud  Labbeum  cot.  992  hsec 
teguntur :  Quamobrem  coynoscant  ante  omnia 
gloriosi  imperatorcs  ,  elerns  ,  scnatus  ,  et  popu- 
lus  hujus  Coustantiuopolitaiuc  urbis ,  et  omnis 
Ecclesiae  Catholicie  ,  nos  hic  peraeneisae  ma- 
^■num  ,  unde  vehementcr  in  Dornino  R-audeamus, 
bonnm  ;  ct  maximum  ,  unde  miserabiliter  con- 
tristemur ,  malum.  Nam  quantum  ad  colum- 
nas  imperii ,  et  ejua  Qonoratos ,  atque  eivesaa 
pientes  ,  Christianissima  atfjnc  ortliodoxa  est  ci- 
vitas  :  quantum  autem  ad  MichaSlem  abusive 
dictum  patriarchain  ,  ct  ejus  Stultitiffl  fautores  , 
nimia  zizania  haereseon  quotidie  seminantur  in 
medio  ejus. 

62  Ex  omnibus  cottigo ,  schisma  tempore   Ce-  lltiCviptoru 
rutarii  novum  fuisse,  ejusque  decessores  fuisse  ftruugnwe 
cum  Ecctesia  Romana  conjunctos ,  quemadmo-  '""< 
dum  apud  Attatium  supra  taudatum  tib.  2.  cap. 

8  num.  5  asserunt  Kmmannel  Calecas  lib.  iv  ad- 
versus  Grsecos,  et  auctor  manuscrjptufl  d^  Trans 
lationibus    episcopum  ,  cujus   verbn     dr.-rra    At- 
latius  Latine  sic  expressit :  Post   Photium  Anto- 
nius  ,   ut  diximus  ,   postmodum   Stephanus  (  imo 

prius 


XVI 


DISSERTATIO  DB 


uicnui 
J.S. 


Improbabile 
ttt,  (/tiod  cnn 
tra  fidem  Si- 
tinnii  objia- 
tur ; 


B 


c 

lcviaitcmsunt, 
ijuiinis  Sorgii 
jtdcs 


prius  Stephanus  deinde  AntoniusJ  Nicolaus  My- 
sticus,  Euthyroius,  rursus  idem  Nicolfliis ,-  post- 
ea  Stephanus  ,  Trypho  ,  Theophylnctus  ,  Po- 
lyeuetue  ,  BftWliuSi  Antonius  ,  Nicnlaus  Chry- 
soberpes  ,  Sisinnius  ex  praefecto  ,  Serg-ius  ,  Eu- 
stathius,  Alexius,  et  Miehael  Cerularius.  Ani- 
madvertas  hos  omnes,  praeter  unum  Cerulariura, 
cum  Italis  communicasse.  Hsec  rera  esse  omnino 
mihi  persua/leo  cum  ob  rationes  jam  ante  addu- 
ctas  ,  lum  vel  maxime  quia  nullum  habemus  mo- 
numentum  idoneum,  $m  quo  probari  possit ,  ul- 
lum  ex  iis  fuisse  sehismaticum,  cum  tamen  de 
Photii  et  Cendarii  schismate  monumenta  super- 
sint  plurima. 

68  Porro  hanc  concordiam  Constantinopolita- 
n&  ecclesise  cum  Romana,  cujus  primatum  agno- 
scebat  patriarcha  Constantinopolitanus ,  scripto- 
res  neoterici  plerique  agnoverunt  post  Leonem 
Allatium  De  solis  Sisinnio  et  Sergio  dubitarunt , 
an  in  schisma  propensi  non  fuerint ;  sed  simul 
docuerunt,  eos  saltem  ad  apertum  schisma  non 
prorupisse.  Si  autem  consideremus,  quam  leves 
sint  rationes,  ob  quas  prgsdicti patriarcha?  demo- 
litionibus  quibusdam  ad  schisma  tendentibus  fa- 
cti  sint  suspecti ;  eos  quoque  longe  probabilius 
tali  suspicione  liberabimus.  Nihil  Sisinnium  red- 
didit  suspectum,  nisi  quod  nomen  ejus  sub  Pho- 
tii  epistola  sil  inventum.  At  cum  Sisinnius  prse- 
dicetur  a  Grsecis  ut  vir  litteratus  et  eloquens ; 
difjicuiter  credi  potest ,  eum  usum  esse  Photii 
epistola  pro  sua,  ut  jam  monui.  Quam  inepte  id 
fecisset  Sisinniits,  uno argumento ostendam.  Con- 
versio  Bulgarorum  ut  nuperrime  peracta  narra- 
tur  in  epistola  Photii,  etiam  sicut  illa  inventa 
est  cum  Sisinnii  nomine.  Atqui  illa  Bulgarorum 
conversio  centum  fere  et  ti-iginta  annis  facta  erat 
ante  pairiarcitatum  Sisinnii.  Qua  igitur pruden- 
tia  Sisinnius  epistolam  illam  tamquam  suam  ad 
reiiquos  misisset  patriarchas  ?  Res  hscc  tam  clara 
est ,  ut  solum  inspicienda  sit  ipsa  epistola  apud 
Baronium  ad  annum  863  num.  34-  et  seq.,  ut  quis 
inlelligat  eam  epistolam  non  poiuisse  sic  adopta- 
ri  a  Sisinnio,  nisi  sana  mente  seque  destitutus 
fuisset  ac  ftdeCatholica.  Jtaqueplane  corruit  fun- 
damentum  suspicionis  ,  quse  famge  Sisinnii 
fuit  adspersa  ■.  atque  cequitas  postutat ,  ui  om- . 
ni  scJiismaticas  machinationis  suspicione  libe- 
retur. 

(i  I  Lcria  eliititi  suni ,  qude  contra  Sergium 
objiciuntur.  Nimirum  scriptorh  aliquot  schis- 
matici ,  rebusque  gestis  longcposteriores  asserue- 
ritnt  ,  nomen  Roynani  Pontipcis  e  diptychis  dele- 
tum  esse  a  Sergio.  Verba  scriptorum  illorum  vi- 
deri  possunt  apud  Allatium  tib.  2  cap.  8  ,  ubi 
etiam  leguntur  assertaaiiorum  metioris  notse  scri- 
ptorum,  qui  factum  istud  non  Sergio ,  sed  Mi- 
chaeti  Ccrulario  altribuunt.  Quam  inepta  sint 
scfiismaticorum  de  Sergio  asserta,  clare  ostendit 
Alhtius;  nec  tamen,  quod  miror,  eorum  opi- 
nionem  ut  falsam  prorsus  refxdavit ;  nec  Ser- 
gium  ea  suspicione  liberavit.  Verumtamen  vel 
soia  epistota  Petri  Antiocheni,  num.  58  tauda- 
ta,  sufjircrc  rtticturad  opinionem  istam  omnino 
rcpudiandam;  cum  ex  ea  epistota  constet  Ser- 
gium  circa  annum  patriarchatus  sui  decimum 
e  diptyohis  rccitasse  nomen  Romani  Ponti/icis. 
At,  inquict  aliquis  ,  potuit  Sergius  postea  no- 
men  Papm  Romani  delere.  Sic  est .-  potuit  id  de- 
inde  facere  Sergius  ;  atqueita  abeo  factum  cre- 
didisse  aidentur  sohismatiei  mcmorati.  At  suspi- 
cor  eos  fuisse  deceptos  epistota  mendacis  Ceru- 
larii  ad  Petrum  Antiochenum   num,    58  addu- 


CONVEKSIONE 

cta  in  qua  dicitur  nomen  Romani  Pontificis  in 
diptychis  Constantinopoii  non  fuisse  a  tempore. . 
eextaSynodi.  Apertum  istud  mendacium  Pctrus 
quidem.  refutavit  ocutato  suo  testimonio.  Atta- 
men  schismatici  videntur  Cerutario  suo  credere 
votuisse,  quantwn  poterant :  id  est ,  indicare 
sattem  voluerunt ,  ante  ipsius  Cerularn  tempora 
nomen  Papse  e  diptychis  subtatum  fuisse  Constan- 

tinopoli 

65  Verum  id  tam  inconcinne  narrarunt ,  ut 
nullum  mereantur  fidem ;  prtesertim  cum  Pe- 
trus  Antiochenus  dicat,  se  ignorare  quo  pacto  .  .  , 
quamque  ob  eausam  omissa  fuerit  Constantino- 
poli  in  diptychis  Papse  relatio  ;  insinuans  nut- 
lam  fuisse  causam  illius  muiationis ,  adeoquemu- 
iationem  non  esse  factam  nisi  db  ipso  Cerulario. 
Prseterea  scriptores  omnes  agnoscunt  Sergii suc- 
cessorem  Eustatium  communicasse  cum  Romano 
Pontifice.  Alia  igitur  paulo  post  c  t  mittenda  es- 
set  mutatio,  de  qua  rursum  nihil  scivit  Petrus 
Antiocfienus.  Quapropterlongemihi  verisimilius 
apparet,pacem  ecclesiarum  non  fuisse  turbatam 
sub  Sergio.  Verba  Nicetse  Nicseni,  ex  quibus  in 
contrariam  opinionem  perductus  est  Allatius  , 
htec  sunt :  Et  sub  Sergio  ,  qui  sub  Bulgrarocto- 
no  patriarchatum  tenuit ,  dieitur  rursus  schisma 
exortum  fuisse .-  sed  quam  ob  causam,  ipse  igno- 
ro  :  videtur  tamen  propter  sedes  fuisse.  Verum 
exigui  momenti  sunt  hsec  verba,  cum  scriptor 
rebus  gestis  longe  posterior  non  nisi  incertam  re- 
ferai  famam  ,  ut  eoo  voce  dicitur  ctare  patet ; 
cumque  ipse  dicat  causam  dissidii  ignotam  sibi 
esse.  Major  igiiur  habendaest  fides  atiis  scripto- 
ribus ,  qui  inter  Photium  et  Michaelem  Ceru- 
larium  in  ecclesia  Constantinopolitana  non  ad- 
mittunt  dissensionem  tantam  a  Romana,  ut  ad 
schisma  eruperit .-  nam  eorum  sententia  jam  an- 
te  abunde  firmata  est. 

GQ  Jam  vero  ex  disputatis  duas  elicio  con- 
clusiones ,  quarum  causa  hanc  dissertationem  in- 
stitui.  Prima  est ,  quod  varii  patriarchse  ,  de 
quibus  ut  Sanctis  actum  est  in  hoc  Opere,  i)ere 
fuerint  Cathoiici ,  etiamsi  inter  Photium  et  Ce- 
mdarium  sederint  seculo  ixet  x  :  vidi  enim  id 
a  Majoribus  nostris  suppositum  magis  fuisse 
quam  probatum.  Attera  conclusio  est,  quod  Rus- 
si,  sub  finem  seculi  x  conversi,  fidem  acceperint 
a  Catholicis,  ideoque  certo  Catholici  fuerint  ini- 
tio  conversionis ;  imo  etiam  certo  usque  ad  nior- 
tem  Vtadimiri  ducis  ,  usque  fiiiorum  SS.  Bo- 
risi  et  Hlibi,  de  quibus  agetur  ad  v  Septembris : 
nam  omnes  isti  defuncti  suntcircaannumlOlb, 
aut  certe  diu  ante  patriarchatum  schismatici  Ce- 
rularii  anno  1043  inchoaium.  Nunc  etiam  in- 
quirere  conabor,  quantum  patietur  monumen- 
torum  penuria  ,  'quales  vicissitudines  passa  sit 
Russorum  religio,  ut  ex  ea  disputatione  uicumque 
colligi  valeai  ,  quinam  e  Sanctis  Russis  ut 
vere  Sancti  tuto  admitti  possint.  Nam  Hensche- 
nius  quidem  sine  multo  examine  quorumdam 
Russise  metropolitarum  fidem  orthodoxam  asse- 
ruit  tom.  2  Februarii  pag.  639,  sententiam  alie- 
nam  fideiiter  referens.  Eum  vero  secutus  Pa- 
pebrochius  in  preefaiione  ad  Ephemeridas  Gree- 
co-Moscas  ante  tomum  i  Maii  generatim  de  fi- 
de  Russorum  disputavit.  At  non  satis  expende- 
runt  argumenta ,  quse  conira  Russos  afferri  pos- 
sunt,  quia  breviter  tantum  agere  voluerunt, 
ideoque  successores  eorum  opinioni  non  acquie- 
verunt. 


J) 


(juibnsifum 
fuit  suspecta 


ex  ilii-tis  sequi- 
titr  Hitssos 
initio  conver- 
sionis  fuissc 
Cutttolicos. 


VI. 


ET  FIDE  RUSSOIU  \1. 


A 


§  VI.  Russi  toto  seculo  xi  fuerunt 
Catholici,  ut  probatur  ex  metro- 
politis 


J    8 


singulis 


Sola  ignoran- 

lia  llussos 
scfiismate  exi 
mcre  neqmt  : 


ut  metropolita 
RuMorum 
tempore  Cen<- 
larii  conflr- 
mationcm   nO/l 

petiii .- 


Sane  vehemens   contra   Catholieam  Russorum 
sententiam  ,  et  unionem  cum  Ecclesia  Roma- 
na,  oritur  suspicio,  quia  eorum  metropolitcC  pas- 
sim  7nissi  aut  confirmati  creduntur  a  patriar- 
chis    Constantinopolitanis  ,  quorum  pars  major 
post  Michaetem  Cerularium  fuit  sckismatica.  Ca- 
tholici  enim  haberi  nonpossunt  Russue  metropo- 
litse  ,   si  res   sacras   habebant  communes  cum 
sckismattcis  patriarchis,  ab  iisque  auctoritatc 
suam  accipiebant.  Etenim  ignorantia  sola  eos  ex- 
cusari  non  posse,  satis  certum  videtur  prsesertim 
si  consideremus  metropOlitas,  episcopos,  aliosque 
rirns  doctos.  Quapropter  vcrbti  laudali  Papcbro- 
chii  pag.   4  ,  ubi  de  Moscis  dicit  :  Qui  Ungua 
moribusque    diversissimi    ;i    Grseeis  ,    plerumque 
uec  sciebant ,  conjuncti  an  sejuncti  essent  Lati- 
ni  et  Grreci  inter  se ;  solum  autem  considerabant 
suam   ab  initio  susceptse  fidei  erga  Constantino- 
jiolitaimm    patriarcham    subjectionem.   Hasc,   in- 
quam  ,  rerba   non  nimis  generaliter   sumenda 
sunt ,  acsi  sola  sufficere  possent  ad  excusandos 
Russos.  Simplices  quidem  utcumque  ea  ignoran- 
tiaexcusari  possunt,  episcopi  etiam  et  metropo- 
litse  ,  qui  ante  o  Catholico  patriarcha  confirmati 
erant  ,    sic    excusari  poterant ,   quamdiu  nulta 
ipsis  erat  necessitas  communicandi  cumpatriar- 
cha  sckismatico,  aut  quamdiu  nikil  ipsis  de  ejus 
schismate  innotuerat.  At  gentem  universam  tati 
ignorantia  per  secula  integra  excusare  nec pos- 
sumusnecdebemus.  Verumtamen  non  sequeretxu- , 
Russos  toties  fuisseschismaticos,  quoties  schisma- 
tici  fuere  Constantinopolitani,  etiqmsi  semper  a 
patridrckis  istius  urbis  fuissent  in  dignitate  sua 
confirmati  Russorum  metropolitse,  cum  inter  pa< 
triarckas    varii   fuerint    Catkolici  aliique  non 
aperte  sckismatici,  a  quibus  ordinari  potuerunt 
R.ussiiV  mctropoiitvc,  qui  etiam  tempore  schisma- 
ticorum  patriarcharum  Catholici  permanere  po- 
terant.  At  hac  ratione  non   midtos   schismatis 
suspicione  liberarem  ,  si  omnes  metropolitee  con- 
stanter  recurrissent  Constantinopotbnpro  confir- 
mationeobiinendatnecdistinaiissentinterpatriar- 
ckas  Catholicos  et  schismaticos. 

ti8  Verum  probari  potest,  metropoiitas  Russi/e 
non  semper  confirmationem  suam  petiisse  a  pa- 
triarckis  Constantinopolitanis  ;  atque  hsec  est 
prsecipua  ratio  ,  qua  Henschenius  usus  est  ad 
ostendendum  multos  ex  iis  abhorruisse  a  schis- 
mate ,  et  probe  fuisse  Catholicos.  Factum  idcsse 
tempore  Michaelis  Cerularii ,  testatur  Atbertus 
Wiinh  Koialowiczin  Miscettaneis  Lituanise,  editis 
Vilnae  onno  L650.  Agensenim  de  schismate  Qrae- 
co-Russo ,  pag.  4-1  ait  Jaroslaum  Russisepcnut 
pem ,  intettecto  Cendarii  schismate,  defuncto- 
que  metropolita  Theopempto  ,  perfecisse,  ut  cle- 
rus  Russiee ,  non  requisito  patriaroha  Constanti- 
nopolitano,  ad  basilicam  Kiioviensem  cathedra- 
lern  ,  Sapientiae  teternffi  dicatam,  oongreg&tus , 
anno  mli  eligeret  Hilarionem  natione  Rupsum. 
llic  vero,  uti  expresse  merainerunt  Annales  Ru  so- 
rum  et  Moschorum,  ad  patriarcliarn  Constan- 
tiuopolitanum  non  reourrit.  Hoc  testimonium, 
ex  Russorum  Annatibus  petitum,  vel  sotum  suf- 
Septembris  Tomus  II. 


Ui 


ficere  potest.  At  idem  aliunde  etiam  sit  verisi- 
mite.  Nam  tres  metropoliUc ,  qui  Hitarionem 
pr<vcesserant,  omnes  fuerant  Grseci  :  itle  vero 
Russus  erat  natione.  Prmterea  Jaroslaus  addic- 
tior  fuisse  videtur  Latinis  quam  Grxcis  :  filiam 
enimsuam  Annam  Henrico  I  Galliarum  regiuxo- 
rem  dedit  :  Grxcisvero  beilum  intulit ,  comparn- 
ta  ingcnti  classe,  ut  vidcri  potest  apud  Dlugossum 
lib.  -'i  cot.  212  ad  annum  1010,  apud  Zonaram 
in  Constantino  Monomacho  tom.  2  pag  25:*  et 
seq.,  et  apud  Cedrenum  pag.  758  et  seq. ,  qui 
Bladlmerem  Russorum  regulumt  cum  fi!ius,esset 
Jarostai,  ut  habet  Dlugossus. 

(!!'  Hiscc  obstare  vidclur,  quod  Pagius  e.r  Ce-  idemqutfor- 
dreno  pag.  7;i9  mortuum  credat  Jaroslaum  anno  tmtefactum 
1086.  Atrespondeot  Pagium  errasse,  nec  Cedre-  n <lmbu* n,ii* 
nui/i  agere  de  Jarostai morte ;  seddeobitu  duo- 
rum  principum  Russorum  minoris  conditionis 
qui  Nosisthlabus  el  rlieroslabus  ab  eo  nominan- 
tur :  Jaroslaum  enim  diu  superfuisse  posl  an- 
num  1  u;>t>  consentiunt  Poloni  ct  Russi scriptores. 
Itaque  abundc  probatum  existimo ,   Hilarionem 
Russice  metropolitam  non  adk&sisse  sckismati  ; 
Grseco  Cerularii.  De  decessoribus  vero  HilariO' 
nis  nullum  debet  esse  dubium  cum  set  'erint 
schisma  a  Cerulario  instauratum.  Post  Hilario- 
nem  duo   alii    successerunt    Hussi  ,     videlicet 
Qeorgius  I  auno  1063,  </<■  Joannes I anno  1080, 
si   accuratus.  si   catalogus   Kutcxynskii ,  quem 
discutiendum  non  suscipio :  at  solum  observo  ftwni 
catalogum  in  ckronotaa  i  passim  <"/  atiquot  annos 
dissentire  a  catalogo  Mickaelis  le  Quien,  r<>rro 
non  invenio    ultam  rationem  ,   cur  cred 
duos  hosce    metropolitas  non  fuisse   Cathoticos. 
Primo  electi sunt  j">.s/  depositionem  Cerularii, 
priortemporeJoannis  Xiphilinipatriarehte,  alter 
sub  Cosma   ilicrns<ihi,.>ih>,i<> ,  de  qudbus patriar 
chis  non   salis  constat,   schismattciitc  fnrrint  an 
Cailtotici.   Nihilo  magis^clarum  est,  utrum  iau- 
dati  metropolitiC  a  Greeco patriareka  confirma 
tionem  acceperint,  Tmo  verisimilius  est ,  id  eos 
non  fecisse  eccemplo  decessoris  Hilarionis,  sischi- 
sma  adkuc  durabat  Constantinopoli ,  tumquia 
Russi   erant     natione  ,  tum    vel  mawime  quia 
schisma  nondum  in  Russiam  penetraverat. 

70  Verum  nutla  relinquitur  dubitatio  ,  quin 
Russia  iis  iemporibus  subjecta  csset  Sedi  Apo- 
stolicw,  si  consideremus litteras Qregorii  \  Ilad 
Demetrium  Russorum  regem,  datas  xv  Kal.  Maii 
Indictione  xiii  ,  id  cst ,  anno  107 '6.  Hac  de  causa 
eas  ex  Baronio  ad  annum  L07B  num.  29  huc 
transfero  :  Gregoriun  episcopus  eervua  servo- 
rum  I)'-i  Demetrio  regi  Etuesorum  el  reginseuxo- 
rj  r]li,,  salutem  et  Apostolicam  benedictionem.  Pi- 
liue  vester  limina  Apostolorum  vieitans  ad  nos 
vcnit,  et  quod  regnum  illud  dono  sancti  1'etri 
per  inanus  nostras  vellet  obtinere,  eidem  beo- 
to  Petro  Apostolorum  principi  debita  fldelitate 
exhibita,  devotia  preoibua  poatulavit ,  indubitan- 
ter  asseverans ,  illam  suam  petitionem  veatro 
consenau  ratam  fore  ao  etabilem  ,  si  Apostolicsa 
aoctoritatls  gratia  ac  munimine  donaretur.  Cu- 
jus  votis  et  petitionibua.  quia  justa  videb&ntur, 
tum  ei  con8eneu  vestro  ,  tum  ea  devotione  po- 
scenti^,  tandem  assenaum  prflebuimns,  el  regni 
vcstri  gubernacula  sibi  ea  p&rte  beati  Petri  tra- 
didimus ,  ea  videlicet  intentione  atque  d'-side- 
rjo  charitatis,  ut  beatue  IVtrus  vos  et  rcfrnum 
vestrum,  omniaque  vestra  bona,  sua  apud   Deum 


,«,,„  tchitma 
n  rtu  ■'""' 
necdum  pi  •" 

(ffll  si  i,i     OflflO 

I07U 


intercessione    custodi&t ,   et   cum 


omni 
4 


pace, 


ho- 
nor  ■ 


XVIU 


DISSERTATIO  DE  CONVERSIONE 


urcroH        nore    quoque  et   g-loria    idem   regnum    usque   in 

J   &        finem   vitae    vestrffi  tenere  vos    faciat,   et    hujus 

militiae  finito  cursu ,   impetret  vobis  apud  super- 

num    Reg-em    gloriam   sempiternam.  Quin  etiam 

nos   paratfssimos  essc,  noverit  vestrse  nobilitatis 

serenitas,  ut  ad  qutecumque  justa  negotia  hujus 

Sedis  auctoritatem   pro    sua  necessitate  petierit  , 

proculdubio  eontiuuo    petitionum    suarum  conse- 

quatur  effectum.  Praeterea    ut   hsec  et  alia  mul- 

ta,qme  litteris  non  continentur,  cordibus  vestris 

arctius    infig-antur  :  misimus  hos  nuntios  nostros 

quornm  unus   vester  notus  est  et  fidus    amicus; 

qui  et   ea  ,  quae    in  litteris   sunt,  dilig-enter  vo- 

bis  exponent ,    et    quas   minus    sunt ,   viva  voce 

explebunt.    Quibus  pro    reverentia    beati    Petri , 

cujus  Iegviti  sunt,  vos  mites  et  affabiles  pra?bea- 

tis;  et  quidquid  vobis  dixerint  ex  parte   nostra , 

patienter  audiatis,    atque  indubitanter  credatis; 

et  qua;  ibi  ex  auctoritate  Anostolicas  «edis  nego- 

tia  tractare  voluerint,   et  statuere,  nullorum  ma- 

lo  ingrnio    turbari    permittatis,     sed   potins  eos 

sincera  chnritate  favendo  juvetis.  Omnipotens  Deus 

mentes  vestras  illuminet,    atque    per   temporalia 

B  bona    faciat   vos    transirc  ad    g-loriara    sempiter- 

nam.   Dat.    Romro    decimoquinto   Kal.    Maii    In- 

dict,   xiii.  De  rege  Isto  Demetrio  ex  Russia  per 

fratrem  suum  ejecto  scribit  ad  eumdem  annum 

1(175  Schafnaburgensis. 

'"" ■'""'' ' "''  71   Obserrat  rero  Kuiczynshius  in  Appendice 

oeriiimilit&r     J'"0-  H~»  Demeirium  non  fuisse  ducem  Kioviee 

id ufcuffi    sed  Halioiffl,   Premisliie,  ct  fortassis  etiam  Voli- 

'  •'"  '  niffl.  AUamen  taudatus  Schafnaburgensis  et  Si- 
gebertus  ad  annum  1074-  de  eo  loquuntur,  tam- 
qaam  de  duce  aut  rege,  qui  cum  fratre  suo 
de  Russorum  imperio  contendebat :  etscimuslza- 
slaum  (vel  Zaslaum)  Jarosiai  filium,  ac  ducem 
Kioviensem\  a  fratre  Suatoslao  armis  impetitum 
fuisse  Kioviaque  profugisse  in  Poloniam  cum 
thesaurissuis,  ut  videri  potest  apud  Dlugossum. 
Quare,  si  Zaslaus  ille  atio  nomine  Demetrius 
fuerit  dictus,  uti  admodum  rerisimile  est,  quia 
*  duces    !■'      <■  ■    gemino   nomine   gaudebani    eo 

tempore ,  omnia  ipsi  recte  congruent ,  et  in 
ducatum  Russise  seu  Kioviensem  restitutus  fue- 
rit  per  Boleslaum  Polonise  regem,  ut  refert  tau- 
datus  Dlug  lannum  IQlbet  107G.  Porro, 

sive    D\  dux    fuerit     Kioviensis  ,     ut 

0  prob  ■ '  apparet,  sivealiarum  tantum  Russim 
provinciarum  ;  cum  omnes  episcopi  Russi  sxtbes- 
sent  fi  ioviensi ;  cumque  tamen  Gre- 

ffori  ;  litteris  suis  de  sckismate  men- 

tionem  faciat ;  ne  vertsimile  quidem  est  Russos 
tuncsi  Q     cocontraRomanamEcclesiam 

fuiss  itos,  i 

ra  P  i  memoratos  metropolitas  natione  Rus- 
,,.  sos,  ineatalogo  Kulckzynskii  duo  saccesserunt 
Grcwi ,  mdelicet  Joannes  II  (apud  le  Quien 
Joannes  III  \anno  1091  ,  et  sequenti anno  Eph- 
rem.  ffosce  Catholicos  fuisse ,  credit  laudatus 
Kulczynskius ,  quia  prsefuerunt  tempore  Alexii 
Comneni  imperatoris,  quem  Catholicum  fuisse 
ewistimat  cum  Leone  Aitatio  lib.  2  cap.  10. 
Verum  alii  scriptores  de  Atexio  Comneno  ali- 
ter  censent  Quareprseplacet  aliud  argumentum, 
quo  Koialovicius  Ephremum  fuisse  Cathoii- 
Ctttti  ita  ostendit  :  Successit..  .  ad  annum  uxon 
Ephrem,  natione  Graaous  ,  at  a  Grceco  schis- 
mate  alienus ;  nam  cum  cjus  tempore  Urbani  II 
Papa  constitutione  institutum  essct ,  ut  in  sin- 
grolps  annos,  i\  Maii  recurrente ,  translati  My- 
ra  S.  Nk-uhi  episc.  conf.  corporis  in  Italiam  B*a- 
rumrecolcretur  raemoria  ,     Kphrera    ei    constitu- 


tioni  paruit.  Unde  in  hunc  usque  diem  a  Russis  D 
memoria  hsec  in  ecclesiis  eorum  colitur,  licet  a 
Graicis  neg-lig-atur.  Hoc  argumento  clare  ostendi* 
tur,  Russos  eo  tempore  mandatis  Ecctesnv  Ro- 
manie  obtemperasse  ;  indeque  verisimite  fit,  le- 
gatum  aliquem  Pontificium  tunc  quoque  fuisse 
in  Russia;  prmsertim  cum  viderimus  eolegatos 
anno  1075  missos  a  Gregorio  VII.  Hactenus  de 
metropoiitis  secutixi,  quos  omnes  Catholicos  fuis- 
se  sufficienter  me  ostendisse  existimo. 


§  VII.    Seculo   xn    aliqui     metro- 

politse  Catholici  ,  plures  fidei 
dubise  :  seculo  xui  ,  quo  schis* 
ma  prsevaluit  in  Russia  ,  non 
defuerunt  tamen  Catholici  ;  sed 
metropolitse  omnes  fidei  sunt 
dubise   aut  suspectse. 

E 

Posi  Ephremum  in  siepe  laudato  catalogo  se.  Sccuio  \»  pri- 
quuntur  quatuor  alii  metropoiitx  natione  miqttatuor 
Grmci,  nimirum  Nicolaus,  Nicephorus,  Nicetas  ?^°^*_ 
et  Michael  II.  De  hisce  certa  non  invenio  indicia,  que  Slispecu 
utrum  Cathoiici  fuerint  an  schismatici ;  quod 
de  ipsis  quoque  istius  temporis  patriarchis 
non  omnino  est  clarum,  ita  ut  ignorantia  for- 
tasse  eo  tempore  exmsare potuerit  metropolitas, 
qui  communicaverunt  cum  Constantinopotiianis \ 
Primus  ex  iiiis  Nicotaus  videtur  interfuisse  sy- 
nodo  Constantinopolitanee  de  prastatione  canoni- 
corum  ,  cujus  decretum  legitur  in  Codice  Juris 
Grceco-Romani  pag.  269.  Certe  ibi  inter  metro- 
politas  iegitur  2\icolaus  r^O  'Vwjb.; ,  id  est,  Rus- 
siee,  quantum  existimo.  Habita  est  synodus  men- 
se  Novembri ,  Indictione  x,  id  est ,  anno  1101, 
sub  Nicolao  G rammatico  patriarcha ,  de  cujus 
recta  fide  dubitatur.  Quartum  ex  prsedictis  me- 
tropolitis  ,  qui  est  Michael  II,  item  synodo  alte- 
ri  interfuisse  Constantinopoli  anno  1156  sub  Lu- 
ca  Chrysoberge  patriarcha,  observat  le  Quien  in 
catalogo  meiropoiitarum  Kiociensium.  Ex  hisce  p 
patet,  duos  ilios  metropoiitas  communicasse  cum 
patriarcJiis  Constantinopotitanis  ,  idemque  ea  de 
causa  verisimile  esi  de  duobus  intermediis.  Ve- 
rum,  ut  jam  monui,  non  ideo  habendi  sunt  certo 
schismatici ,  cum  id  de  ipsis  patriarchis  non 
sit  omnino  certum  ,  ideoque  incertius  de  metro- 
politis.  Eos  tamen  nonnihil  hac  de  causa  videri 
suspectos  ,  fatendum  est  ;  prgesertim  cum  aiiun- 
de  nequeant  probari  Cathotici. 

74  Porro  ,  quidquid  sit  de  quatuor  illis,  rur-  at  acmens 
sum  deinde  Russi  se  a  Grsecis  separarunt,  teste  eommpoat 
Koialovicio ,  qui  hsec    habet  .-  llabetur    quoque  anmm  um 
in    Annalibus  Kussorum,   Izaslao  duce    in   Kussia  ^r^V"' 
imperante  ,    anno    mcxlvi     electum     esse    metro-  'cMMiev* ; 
politanum   Russiae    Clementem ,    qui,    non    requi- 
sito   patriarcha   Constantinopolitano ,    consecratus 
fuit  impositione   capitis   sancti    Clementis    Papa-. 
Kutczynshius   idem  in   suo  catatogo  latius  ex- 
pticat  his  verbis  :  Post    obitum  Michaelis   {me- 
tropotitx)   cum    nuntiatum  fuisset  praslatis    Ru- 
thenis    rursus   Photianum  schisma  in  Gr£ecia  re- 
crudescere  ,  statuerunt  synodum    celebrare.  Qua- 
propier  couvenientes    Kioviam    Onuphrius    Czer- 
mhoviensis..    Theodorus    Bialogrodensis  ,    Eutby- 
mius  Pereiaslaviensis,  Damianus  Juriensis,  Theo- 

dorus 


metropolii.r 
parnm  nott, 
deinde  Joan- 
«es  probabi- 
Uus  Cathoti- 
cus  : 


B 


ET  FIDE  RUSSOUUM. 

A  dorus  Vladimiriensis ,   Niphon  Novogrodensis ,  et 
Emmanuel  Smolenscensis  episcopi,  postquam  de- 
crevissent   posse   eliga    metropolitam   absque  sci- 
tu   et   consensu    patriarchEe   Constantinopolitani  , 
eleg-erunt   unanimiter  Clementem ,   eumque  con- 
secrarunt ,  imponentes  capiti  ejus    caput  S.  Cle- 
mentis  Papae  et  martyris,  in  sigmum  subjectionis 
ac  obedieutise,    quam  semper  profitebatur  eccle- 
sia  Ruthenica  S.  Sedi  apostolicae   Homanae.    Haec 
probant,  Russos  eo  adhuc  tempore  abhorruisse 
a  schismate ,  gentemque   verisimiliter   Calholi- 
cam  fuisse  etiam  sub  pnecedentibus  metropoli- 
tis.  Clemens  vero  metropolita  factus  est  post  an- 
num  1156,  ut  patet  ex  dictis  de  Michaele  II. 
post  Clemen-         75  Clementem  hunc  in  catalogo  sequitur  Gr<v- 
tem  secnti  duo  cus  Constantinus,  atqae  hunc  Theodorus,  apud 
Le  Quien  Feodor  dictus.  De  hisce  nihit   certi 
invenio.  At  eorum  successor  item  Grxcus  Joan- 
nes  IIL  inquit  Kulcztjnshius,  reddidit  per  episto- 
lam  obedientiam  Alcxandro  II!  Pontifici  Romano, 
ita  cxigente  Rostislao  orthodoxo  principe.  De  eo- 
dem  Koialovicius  ita  habet :  Anuo  deiride  mci.xx, 
Grsecus  natione,   de  nomine  Joannes,  metropoli- 
tanus  creatus  est.    Quantum   unioni  cura    Roma- 
na  Ecclesia  addictus  fnerit,  testantur  ejus  litte- 
rse  ad  Alexandrum  Papam  ea  de  re  scriptse,  quae 
Sclavonico   idiomate    inter  Russorura  monumenta 
habentur.  Le   Quien  vero   in   catalogo  Kiovien- 
sium   anlistitum  suspicatitr,  hujus  Joannis  me- 
tropoiiiie,  quem  quartum  ejusdem  nominis  po- 
nit ,  cum  Kulczynskio  tantum  sit  tertius,  esse 
epistolam  illam  schismaticam  et  canones  ecque 
schismaticos,  guos  edidit  Herbersteinius  in  Com- 
mentariis    rerum    Moscoviticarum   pag.    22    ei 
seq.   Verum   malim   credere   Koialovicio  quam 
conjecturse,  quse  sotido  caret  fundamento.  Prze- 
terea  non  dubito,  quiu  canones  illi  sint  serius 
compositi,  cum  unus  ex  illis  agal  de  Tartaris, 
quijantum  innotuerunt  seculo  xm,  certe  in  Rus- 
sia. 

7G   Posi  Joannem   III  Kulczynskius  recenset 
anno  1185  Nicephorum,   quem,   inquit  ,  unitum 
cum   Romana  Ecelesia  vixisse  historici    Lithuani 
passim  affirmant.  'Verum  de  eo  dubitari  polest, 
cum  inferius  visuri  simus  Russos  non  diu  post 
hwc  tempora  schismati  fuisse   implicitos.   Ea- 
dem  de  causa  de  Maithseo   metrqpolita,  quem 
C  circa  annum  1206  successisse  docet,  non  minus 
potest  ditbitari :  argauwnla  enim,  quibus  Kulc- 
zynshius  probare  nititur  Catholicum  fnisse,  non 
magni  sunt  momenti.    Primufn  est,  quod  Con- 
stantinopoli  tunc  esset  patriarcha    Latinus  et 
Catholicus ,  quia  urbs  iila  a  Latinis  erat  pos- 
sessa.  Id  certum  est.  At  cum  schismatici  suum 
etiam  haberent  patriarchams  necdum  constat , 
utri  se  subjecerit  metropolita  Russiie.  Attentm 
argumentum  est,  quod  Cotomannus Hungarus  ri- 
tus  Latini  eo  tempore  fuerii  electus  dux  Hali- 
ciensis.  At  ea  ratione  non  probantur  Russi  Lati- 
nis  fuisse  addicti,  cum  yftox  expulerint  Coloman- 
num,  quod  inaugurari  votuisset  ab  epiSCOpis  ri- 
tus  Latini,ut  habet  Dlugossus  ad  annum    L208. 
Itaque  allegatxs  argumentis  certo  non  evinciturt 
Matthseum  fuisse  Cathoticum.  Certe  duMtare  mx 
possim,  quin  Qrmci  pauiatim  abusus  quosdam 
hisce  temporibus  in  Russiam  in\         int,  liusso- 
rumque  animos  a  Latinis  abalienaverint. 

77  Russos  autem  in varios  errores  paulatima 
Greecis  fuis  <■  pertractos  seculo  \n  aut  xin,  coiii- 
gitur  ex  iitteris  quorumdam  Pontificwn  infra 
dandis.  Addi  hisce  possunt  qu  >  stiones  I  fyrillicu- 
jusdam   cerisimiiiter  metropolit*e ,   quos   edidit 


XIX 


«1  <.T<,*I 

J.s. 


fides  Russorufli 
rirca  finem 
secitli  \ii  vctide 
dubia  : 


cum  initio 
seculi  mii  " 
rores  quidam 
apud  tiussos 
invaluei  in' 


Herbersteinius  pag.  26  ■  nam  suspicor  eas  perti- 
nere  ad  seculum  xin,  tum  quod  duo  vel  tres  Cy- 
rilli  eo  seculo  fuerint  metropolitse,  tum  quod  in 
iis  qutvstionibus   nihil  statuatur   de   Tartaris , 
qui  ante  medium   ejusdem  secxdi  in  Russiam 
penetrarunt.    Continent    hee  qusestiones    varios 
ritus  Judaicis  non  absimiies ;  et  Latinum,  qui 
ritum  Ruthenicum  voluerit  amplecti,  muttis  cae- 
remoniis,  lotionibusque  et  orationibus  recipi  ju- 
bent,  receptumque  haberi  pro  novoChristiano.^a; 
hisce  autem  coltigo,  hominem  fuisse  schismati- 
cum,  qui  eas  qiuvstiones  composuit.  Non  erat  ta- 
men  Cyrillus  iile  tam  alienus  a  Latinus,  quam 
/)//(  Joannes,  de  cujus  canonibus  supra  memini. 
Porro  de  Cyrillis  metropolitis  catatogi  non  con- 
sentiunt  :  nam  Kulczynskius  duos  consequenter 
ponit  Cyritlos  ab  anno   1225  usque  ad  annum 
1237,  deinde  vero  Josephum,  et  post  hunc  Cyril- 
lum  III.  Le  Quien  vero  duos  tantum  habet  Cyrii- 
loSjQuibuspr&dictum  Josephum  interponit.  Duo- 
nean  tresfuerint  Cyrilli,  non  definio:at  hacoc- 
casione  lectores  moneo,  nultamse riem  aui  later- 
culum  Kioviensium  prsesulum  puolioi  juria  fa- 
ctum  a  Papebrochio,  quamvis  id  dixeritLe  Quien,  h 
et   Papebrochii   lateroulum   seepe         inet.  Hen- 
schenius  in  Atexio  tom.   2    Feb  \uarii  pag.   639 
atiquol  pnesules  Kiovienses  ew  Koialovicio  re- 
censuit   tamquam  or/hodo.ros  ,    non    ut    seriem 
illorum  antistitum  conteaieret,  sed  utbreviter 
indicaret  non  omnes  fuisse  schismaticos.  Nuq*a 
illaprassulum  nomina  Le  Quien  honorifico  later- 
Guli   Papebrochiani   nomine  insignivit,   et   sic 
haud  dubie  multos  decepit  e  l  \s  suis,  qui 

ilium  Papebrochii  laterculum  frustra  qumrent. 

78  Jam  vero  quod  spectat  ad  Cyrillos  metropo-  nee  tanm 
litas,  de  eorum  fide  favorabiliter  sentiunt  Koia-  nw*0*  '/>■• 
lovicius  et  Kuiczynskius.  Prior  sic  loquitur  .-  Se-  JJJJJJJJ^ 
(ruti  snnt  deinde  Cyrilli  duo  aut  trea  metropoli-  aiieni, 
taai  Kiiowienses,  natione  Russi,  el   procul  dubio 
uniti  :    nam   circa    ea    tempora   etiam   imperator 
Orientis  Michael   Palseologus  in  Lug-dunensi  con- 
cilio  ohedientiam  summo  Pontiflci  professus  erat 
et  patriarchalem  e   lem  Joannea    Beoous  (Catho- 
licus)  Coustantinopoli  ocoupabftt.    Verum  ea  ra- 
tio  tantum   valet  pro  Cyrillo  lll  ejusgue  suc- 
cessore,  nou  vero  pro  Cyrillo  primo  aut  secun* 
do,  qui  citius  priefuerunt.  Melius  argumentum 
pre  qualicumque  obedientia  Russorum  tempore  $ 
Gyrilli  I  habemus  exepistola  Sonorii  Papm  III 
inscripta  Universis   regibus  EtussiaB,  dataquean- 
no  i:':i"  ,  quam  Odoricus  Raynaldus  edidil  ad 
annum   L£27  num.  8  et  9.  Qua  de  causa  eam 
huc  transfero    :  Gaudemus    in    Doniino,  quod, 
sicut    audivimus,    nuntii    veatri  ad    venerabilem 
fratrem  no  trum   Rfutinensem  episcopum  A.  S.  L. 
B  iatere  noBtro  transmissi,  eum  humiliter  royra- 
verunt,  ut  pari.es   vestras  peraonaliter  visitaret, 
quia  cupientes    a  la  doctrina   salubriter    instrui, 
parati  estis  omnes  errores  penitus  abnegare,  quos 
propter  defectum  praedicatorum,  sicut  dioitur,  in- 
curristia ;    (,i    pro  quibus    iratua  oontra    voa  I.)o- 
minus  permisit  vos  hactenua  multipliciter  tribu- 
l;ui,  tribulando    ucriua,  nisi  de  invio  erroris  ad 
viam  properaveritia  veritatia,    cum  quanto  diu- 
tius  duraveritia  in  errore,    tento  timere    posaitis 
infirastius  duriorea;  quia  etsi  non  irascitur  per 
singulos  diea  Dominue,   in  eos  tamen,  qui  con- 
i  contemnunt,  busb  tandem  vibrat  g-ladium  ul« 

tionis. 

79  Per  vos  itaque  certificari  volentes,  an  vcli- 
tis  habcre  ab  Bccleeia  Eomana  legatum.  nt  ejua 
aalutaribus   monitis    informati,    CathoIicflB    fidci , 

sine 


fides  BOmin  BB 

tempon  drlitt 

habcri  dubia  ; 


XX 


DISSERTATIO  DE 


iverau  sine  qua  neino  salvatur ,  arapleetamini  verita- 
J  s"  tem,  universitatem  vestram  rog-amus,  mouemus, 
et  hortamur  attente,  quatenus  super  hoc  volun- 
tatem  vestram  nobis  per  literas,  et  fideles  uun- 
tios  intimetis.  Interim  autera  pacera  cum  Chri- 
stianis  de  Livonia,  et  Estonia  firmara  habentes, 
non  impediatis  profectum  fidei  Christianae,  ue 
divinam,  et  Apostolicae  sedis  iucurratis  offensara, 
quse  facile  de  vobis  potest,  quando  vult,  sumere 
ultionem  ,  sed  potius  Domino  larg-iente  per  ve* 
ram  obedientiam,  et  gratae  devotionis  obsequia 
utriueque  mereamini  gratiam  et  favorem  Dat. 
Later.  xvi  Kal.  Febr.  Pont.  nostri  anno  xi.  Hsbc 
epistola  insinuat ,  Russos  necdum  pertinaciter 
schismati  adhsesisse,  cum  Pontifex  ne  quidem 
moneat ,  ut  a  schismate  designare  voluerit. 
Curn  tamen  non  carerent  erroribus  t  fides  eo- 
rum,  ut  minimum,  dubia  haberi  debet,  nec  au- 
sim  certo  asserere,  Cyrillum  I  fuisse  a  schismate 
immunem.  Suspicor  inter  episcopos  non  satis 
de  fide  convenisse,  quod  alii  aliis  addictiores  es- 
sent  Romanse  Ecctesise. 
1*  80  Huic  conjecturm  favet  epistola  Gregorii  IX, 
"""""'"""  apud  Raynaldumad  annum  1231  num.  4>3edita, 
'!""'""  " "'"'  scrivtaoue  eodem  anno  illustri  reg'i  Russise.  Pon- 
,,„,,,.  tod  tifex  enim,  expQSito  pmmaiu  Romame  Ecciesise, 
ichitmapra  tfa  prosequitur  :  Undc  cum  ,  venerabili  fratre 
nostro  episcopo  Prutenorum  referente  ,  te  intel- 
lexerimus  esse  principem  Christianum,  sed  ob- 
scrvantem  Craecorum  ac  Prutenorum  mores  ac 
ritue,  ac  faoientem  iu  regnotuoab  aliis  obscrvari, 
divina  tamen  gratia  inspirante,  volontcm  acce- 
derc  ad  devotionem  et  obedieutiam  Apostolicte 
Sedis  el  nostram  ,  nos  intimis  affectibus  sitien- 
tes  animffl  tU88  s-ilntom ,  tuumque  profoctum , 
commodum  et  honorem  ,  serenitatem  tuam  mo- 
nemus  et  hortamur  in  Domino,  quatenus  sanam 
doetrinam  non  abnuens  vencrabiHter  amplexari, 
ritus  ei  mores  Christianorum  Latinorum  devote 
Buscipiaa  et  observes,  te  re^-numque  tuum  pro 
amore  Christi  submittendo  suavi  dominio  Ro- 
manea  Ecolesifis  mairis  universorum  fidelinm  etc. 
Hsec  ita  intellemit  Raynaldus  ,  acsi  PonU fesc 
Russos  habuisset  pro  schismaticis,  et  revera  id 
verba  videntur  innuere.  At,  si  omnia  accurate 
i '  ewpendamus ,  dubitare  vix  poterimus  ,  quin 
sententise  Russorum  multum  fuerint  divisse  : 
neque  enim  verisimile  est  principem  voluisse 
aocedere  ad  devotionem  ct  obedientiam  Aposto- 
licai  Sedia  si  >ie  consiiio  quorumdam  episcoporum, 
qui  primatum  Honxtna-  Ecclesuv  ridentur  agno- 
risse.  Contra  vero  necesse  non  erat  ad  obedien- 
tiam  Romani  Pontificis  accedere,  si  Russi  ita  so- 
lum  ritus  Grsecos  obsercabant,  ut  tamen  debitam 
Roman&  Ecclesim  prsestarent  obedientiam.  Ita- 
quepars  schismatica  videtur  eo  tempore  prseva- 
luisse  :  atque  iil  satis  liquet  c.r  iis,  qu(v  ante  me- 
dium  seculi  \m  favta  ridebimus  sub  Innocentio 
1 V.  Venerunt  quidem  iis  temporibus  aliquot  prse- 
dicatores  in  Russiam,  qui  Russos  non  paucos  ad 
rilus  Latinos  transtuterunt >.  afque  inter  eos  S. 
Hyacinthus  toto  quadriennio  mansisse  dicitur 
Kiori.v.  ubi  et  monasterium  Ordinis  sui  erexit. 
At  id  adeo  non  favet  fidei  Russorum  ritus  Gr&ci, 
ut  cam  potius  reddat  magis  suspectam  i  minus 
cnim  erat  necesse  Russos  ad  ritus  Latinos  trans- 
ferre,  si  Qrmos  sine  erroribus  et  debita  cum  obe- 
dientia  observabant. 
avcaanmun  81  Post  Cyritium  unum  aut  duos  t  quorum 
\WlUut*,  fidesdubia  est ,  secutus  est  Josephus ,  natione 
Grsecus,  patria  Xic.vnus,   cujus  inilium  Kulc- 


CONVEKSIONE 

zynskius  a/figit  anno  1W  ,  Le  Quien  anno  D 
lk7.  Hujus  tempore  (nisi  decessor  tpsius  Cy- 
rittus  revera  usque  ad  annum  1247  vixerit)  Ro- 
manse  Ecctesuv  spes  maxima  affutsit  de  smcera 
Russorum  conversione.Rem  narrat  Raynaldus  ad 
annum  IUQ  num.  28.  Petierat  Daniel  Russorum 
princeps  coronam  regiam,  jiromittens  se  omnes 
suos  subditos  adducturum  ad  obedientiam  Roma- 
nx  Ecclesise.  Coronam  ei  impositam  ob  Opisone 
Apostoticse  Sedis  iegato,  asserit  Dlugossus  ad  an- 
num  124-G  pag.  700.  Litteras  Innocentii  IV  ea  oc- 
casione  scriptas  recitat  ad  eumdem  annum  Ray- 
naldus  num.  29  :  idemque  ex  Vincentio  Bellova- 
censi  lib.  31  cap.  39  refert,  quam  bene  in  Russia 
excepti  fuerint  Minoritw,  qui  missi  fuerant  a 
summo  Pontifice  ad  Tartarorum  imperatorem, 
indeque  redibant  per  Russiam.  Hi  reduces  nar- 
raverunt,  se  a  Daniele  Russorwn  rege  optime  re- 
ceptos  et  octiduo  Kiovise  retentos,  regemquecum 
episcopis  dixisse,  quod  dominum  Papam  habere 
vellent  in  specialem  dominum  et  in  patrem ;  snn- 
ctam  quoque  Romanam  Ecclesiam  in  dominam  et 
mag-istram,  coufirraantes  etiam  omnia,  quae  priu.s 
de  hac  materia  per  abbatem  suum  transmiserant.  k 
Et  super  hoc,  aiebant  leg*ati,  etiam  nobiscum  ad 
dominum  Papani  nuntios  suos  et  litteras  transmise- 
ruut.  Confirmantur  hsec  omnia  ex  gemina  lnno- 
centii  IV  epistola  apud  Raynaldum  ad  annum 
1217  num.  28  et  29.  Prior  data  est  ad  archiepisco- 
pum  Prussise  et  Apostolicse  Sedis  legatum,  cui 
demandat  Poniifcx  provinciam  reconciliandi  re- 
gem  et  totam  g-entem  ac  regmum  ejus,  hactenus  a 
fidei  unione  prsecisos. 

S2  Ad  hsec  Pontificis  rerba  tantisper  subsista-  guimajotHea 
mus.   Nam  hic   insinuare   videtur  Innocentius  ]""'le  cra"' 

_,  ,     .  ., .    , .  »    .  T  .       Bcliismatiei, 

Russos  ante  hanc  reconciliationem  fuisse  schis- 
maticos.  Quapropter  nequeo  assentire  iis ;  qui 
Russos  omnes  usque  ad  hsec  tempora.Catholicos 
faciunt ;  et  ne  quidem  Kulczynskio,  qui  levibus 
conjecturis  metropolitas  omnes  schismate  eximit. 
Nihilo  magis  assentior  iis,  qui  vel  hoc  tempore 
vel  diu  ante  omnes  schismati  involutos  existima- 
runt.  Nam  cum  plures  essent  in  Russia  ditces,  et 
episcopi  varii ,  poterant  aliqui  ex  iis  debitam 
prsestare  obedientiam  Romanse  Ecclesise  .-  pote- 
rant  id  ipsum  facere  metropoiitse,  ignorante  aut 
non  curante  principe.  Exemplumprincipis  Russi 
Catholice  defuncti  dai  ipse  Innocentius  in  episto-  y 
la  ad  Atexandrum  ducem  Susdatiensem  apad 
Raynaldum  ad  annum  1248  num.  41.  Erat  ille 
Jeroslaus  Susdalise  dux,  anno  1245  veneno,  ut 
videtur,  a  Tartaris  sublatus,  postquam  debilam 
Romanie  ecclesise  obedientiam  prsestiterat .  Simi- 
lia  ante  facere  potuerunt  alii  principes,  episcopi 
et  metropolitse. 

83  Quidquid  tamen  sit  de  obedientia  metro-  *e cwn  /»<» 
politarum  prsecedentium ,  quse  seculo    siu  huc  r'i'CSH0  Bo\ 
usque  vaide  ambigua  est,  videntur  se  omnes  si-  ma**  Ecclf* 

,  -         ...  subicceruitl 

mut  cum  rege  suo  Daniete  sub/ecisse  Romanse 
Ecclesise  anno  1246,  aut  sequenti.  Ritus  iamen 
Grsecorum  non  deseruerunt,  neque  id  erat  neces- 
sarium.  Innocentius  quoque  rituum  licitorum 
mutationem  non  exigebat,  sed  in  titteris  ad  Da- 
nietem  regem  ita  scribit  :  Cum  te  de  cgetero  spt:- 
cialera  inter  devotos  Ecclesiae  reputemus ,  pe- 
titiones  tuas  ,  quantum  cum  Deo  possumus ,  li- 
benter  ad  gratiam  exaudilionis  admittimus ,  et 
votis  tuis  favorem  benevolum  irapartimur.  Ea- 
propter,  charissime  in  Christo  fili ,  tuis  suppli- 
cationibus  inclinati ,  episcopis  et  aliis  presbyte- 
ns  de  Russia,  ut  liceat  eis  more  suo  ex  fermen- 
tato   conficere,    et  alios   eorum    ritus ,    qui   fid«'i 

CatholieEe 


sed  non  dtu 
post  ad  scfiis- 
ma  redierunt 


cuin  Gratoi  tv 

anno  1274 
Rnma  ue  Ee 
clesiie  mbjece- 
rint  ad  breve 
lempus  !  idem 
forte  fccerr 
liussi. 

c 


ET  FIDE  KUSSORUM. 

Catholicae,  quam  Ecclesia  Romana  tenet ,  non 
obviaut,  observare ,  auctoritate  pnesentium  in- 
dulg-emus.  Dat.  Lug-d.  vi  Kal.  Sept.  anno  v,  id 
est,  1-247.  Perfecta  hsec  videbatur  subjectio  ;  at 
dubitari  potest,  an  satis  fuerit  sincera  ex  parte 
regis,  cum  certe  non  videatur  fuisse  diuturna  : 
nam  scriptores  Poloni  passim  testantur,  Danie- 
leyn  postea  recessisse  ab  obedientia  Romanae  Ec- 
clesix  debita. 

84  Polonis  Historicis  suffragantitr  iiiterse  Ale- 
xandri  Papge  IV,  quas  recitat  Dlugossus  ad 
annum  UG6 ,  et  Raynatdus  ad  annum ,  quo 
datse  sunt,  1257  num.  26  et  seqq.  ,  ex  quibus 
pauca  huc  transfero.  UbiPontifex  conversionem 
Danielis  narraverat,  et  diadema  regium  ipsi  ea 
occasione  concessum,  sic  pergit  :  Sed  tu,  sicut  ad 
audientiam  nostram  non  sine  cordis  turbatione 
pervenit,  tam  spiritualium  quam  temporalium 
beneficiorum  immciuor,  tantaeque  gratia  pror- 
sus  ingratus ,  prsestiti  juramenti  relig-ione  con- 
tempta,  id,  qnod  circa  obedientiam  ejusdera  Ec- 
clesiae  ac  pratidictffi  observationem  fidci  promi- 
sisse  dig-nosceris  ,  observare  postmodum  non 
curasti  in  animae  tuae,  periculum,  ipsins  injuriam 
fidei  ,  Ecclesise  prfiedictaa  contemptum  ,  et  op- 
probrium  Jesu  Christi  etc.  An  hze  Alexandri 
IV  titterse,  quibus  regem  ad  pcenitentiam  hor- 
tatur,  desideratum  habuerint  effectum,  non  in- 
venio.  Obiisse  eum  anno  1266  multi  affirmant. 
Cathoiicum  mansisse  scribitquidem  Kulczynskius 
in  Cyritto  III,  taudans  Stricovium,  Dlugossum 
et  Miechovium  :  at  hi  duo  posteriores  diserte 
schismaticum  dicunt  et  apostatam ,  dum  mor- 
tem  anno  126G  referunt.  Stricovium  ad  manum 
non  habeo,  sed  merito  dubito,  an  kic  magis  fa- 
veat  fidei  Daniclis,  qui  fortasse  numquam  sin- 
cere  conversus  est.  Certe concitium  Kiooiense  sub 
Cyrillo  III,  celebratum,  quod  edidit  Kutczyns- 
kius  in  Appendice  pag.  86,  non  favet  sincerx 
et  stabiii  Russorum  subjectioni,  cum  in  eo  ne  ver- 
bum  quidem  legatur  de  Romana  Ecclesia. 

85  Diffcuiter  igitur  credere  possum,  Russos  a 
schismate  Grmcorum  diu  fuisse  immunes  secu- 
lo  xiii  usque  ad  concitium  Lugdunense  II,  in 
quo  Grseciad  obedientiam  Romanse  Ecctesise  re- 
dierunt  anno  127-i.  Anno  1275  Constantinopolita- 
nam  ecctesiam  regere  ccepit  Joannes  Veccus  vel 
Beccus.  Cathoticus  hic  patriarcha  Cyrilium  III 
ad  debitam  subjectionem  perducere  potuit,  eique 
successorem  dare  Catholicum,  idi  factum  aiunt 
Koialovicius  et  Kidczynskius,  dicentes  Maximum 
anno  12S3  Constantinopoli  a  Vecco  in  Russiam 
missum  metropotitam.  Verum  si  Maximus  a 
Vecco  creatus  est  metropolita,  id  factum  oportuit 
ante  finem  anni  1282,  quo  Veccus  x.vvi  Decembris 
sede  sua  deturbatus  est  ab  Andronico  imperatore 
schisma  renovante.  Quidquid  tamen  sit  de  mo- 
dica  temporis  differentia,  cum  Constantinopoti 
rursum  fuerit  patriarcha  schismaticus,  uhi  Ma- 
ximus  ornatus  erat  dignitate  metropolitica,  non 
ausim  asserere  ipsum  mansisse  Catholicum,  prse- 
sertim  si,  eo  mortuo,  Russi  succcssorem  pelierint 
Constantinopoli,  ut  scribit  Kuiczynskius  ad  xxi 
Devembris  in  Petro  metropolita. 


\\\ 


'i  CfMI 

J      V 


§  VIII.  Seculo  xivnullus  metropolita 
certo  Catholicus,  licet  aliqui  vul- 
go  credantur  Catholici,  et  quidam 
a  schismaticis  colantur  ut  Sancti  : 
seculo  xv  Photius  schisraaticus 
successorem  habuit  Catholicum. 


Quatuor  sotum  metropotitas  toto  secuto  xiv 
producit  Kulczynskius  ,  atque  ex  iis  tres 
honorat  Sanctorum  titulo,  quem  an  merea 
non  satis  perspicio  :  neque  enim  pro  fide  eorum 
Catholica  eas  invenio  ratioyies,  id  ausim  assere- 
re  eos  certo  fuissc  Catholicos,  Primus  em  metro- 
potitis  hujus  seculi  est  Petrus,  quem  Catholicum 
et  Sanctum  fuisse  contendit  Kulczynskius  in  Ca- 
tatogo  melropoliiarum,  ita  scribens  pag.  117: 
Ceterum  aunc  sanotum  primateio  vixisae  in  onio- 
ne  cum  Eomana  Eoolesia  ,  indubium  esl  , 
tum  quod  cum  Latinis  episcopis  ,  ex  Ordine 
Prasdioatorum  in  Lituania  ac  Elussia  recenter  in- 
stitutis,  optimam  pacem  ooluerit  ,  teste  Okol 
scio  in  Vitis  episcopopum  Latini  ritua  Kiovien., 
tum  quod  lcg-atos  a  Scdc  apostolica  ,  Bartholo- 
meum  episcopum  Eleoteusem  <*t  Bernardum  ab- 
batem,  cum  ])rofessionc  fidei  orthodoxas  in  Kus- 
siiim  missos ,  devotissime  exceperit,  ut  scribil 
Kviatkievicz  \n  Ann.  Litu.  ad  an.  ucgcxxiv, 
Hsbc  quidem  amicitia  cum  Latinis  et  exceptio 
legatorum  Apostolicorum,  si  de  utraque  consta- 
ret,  ftworabilem  suspicionem  ingereret  de  recto 
Petri  fide ;  at  necdum  certatn  faceret  ejus  obe- 
dientiam. 

87  Verum  vix  ausim  credere^  Petrum  tam 
amice  ri.rissc  cum  Laiinis,  aut  oisitatum  fuisse 
a  memoratis  apostoliae  Sedis  legatis  .  nam  !'<•■ 
trus  sedere  ccepit  anno  1807,  ut  vult  laudatus 
scriptor ,  aut  anno  1308,  ut  habet  Le  Quien 
et  non  diupost  sedcm  suam  transtulisse  dicitur 
Moscuam.  Probandumigiiur  e.sset,  episcopos  La 
tiniritus  Mosciwe  aut  in  cjus  riciuia  iis  tempo- 
ribus  fuisse,  dc  quo  vchcmenter  dubito.  Quod 
spectat  ad  tawtafos  Joannis  XXII  tegatos,  ii 
fuerunt  missi  ad  ducem  Lituanise  Gediminum, 
qiti  magnam  Russ/,c  fxirlcm  occupaverai^  uteum 
ad  Christi  fldem  converterent :  de  quo  spes  eral 
exorta,  scd  ea  effectu  caruit,  prout  videri  po 
test  apud  Raynaldum  ad  annum  1321  niun.  I.'» 
et  seqq.  Non  satis  igitur  intelligo,  quomodo  te- 
gatiPontificiidicantui- dcrol issime  a  ccpli  o  /V- 
tro  meiropoiUa ,  qui  Moscux  degebat  ,  et  ad 
quem  missi  non  erant.  Pneierca  Vtadistans  !'■> 
ioniie  rex  in  tUtcris  ad  Joannem  XXII,  quai 
ctliiid    RaynaitUts   tn  adtlcuUs  tortli    \h,    a<i  <nt 

num  1324  nuntiai  mortem  duorum  ultimorum 
principum   Euthenorum  de    gente   schismatica  , 

auxitium  contra  Tartaros  imptorans.Ita</''<■  <<"<< 


rexiiie  Russos  vocet  g^entem  sohismaticam,  e)us 

metropoiitam  eodem  tempore  Cathoticum  fuissc 
non  ausim  asserere.  De  Grseco  ipsitts  successore 
Theognosto,  cujus  initium  anno  13  S8  innecti- 
tur  a  Kulczynskio,  nihil  invenio ,  quod  Catho- 
licum  fuisse  suadeat. 
88  Theognosto  Aiexius  suffectus  est  post  me- 

dium 


tlMi    it>,j,- 

(orm  ati<]<<i 

l'i  intin  me 

i,  opotitam  <t- 

!>„t  Cathoh- 
•  um  i 


../  ■  titti  ii  '"  ■■ 

...  i-  (//■ 

fUt  'iirce»$Orc 
I  ■'  Ofl (0    " 

monumt  nti» 

invenio  . 
I'1 


n  croai 
.(    S. 

AUsius  "</  tiiu 
succcstor  pat- 
sim  habnnr 
Catholieut, 


atn/tu  rhiim 

stttf  tum  '/' 
ount     nec 

tamv.lt    riilriili 


Wll 

dium  secxtli  xiv,  si  non  nimis  longe  aberrent 
cataiogi.  Nam  Le  Quien  meiropolitam  facit  ab 
anno  1353  usque  ad  1373;  Kulczynskius  vero 
ab  anno  1864  usque  ad  1378  ,  non  dubitans 
quin  ille  fuerit  Calholicus  et  Sanctus.  Koialovi- 
cius  in  Miscellaneis  saepe  laudatis  in  eadem  de 
fide  ipsius  est  sententia,  quam  probare  conatur 
hoc  ratiocinio  :  Wolodimiro  deiude  Olg-erdi  ma- 
gni  Lituanise  ducis  filio  principatum  Kiiovien- 
sem  administrante  ,  Dionysins  Griecus ,  a  patri- 
archa  Constantinopolitano  missus,  ab  eodem  prin- 
cipe  in  carcerem  conjectus  est.  Quare  necesse  est 
Alexium,  natione  Russum,  qui  sub  eodem  duce 
ante  Dionysium  mctropolitanus  fuit,  et  ob  vitag 
sanctitatem  inter  Divos  a  Russis  colitur,  Ecclesiffi 
Romanae  subjectum  fuisse.  Acquievit  Eenschenius 
opinioni  hujus  scriptoris,  Vitamque  Alexii  dedit 
ad  xii  Februarii. 

89  Existimo  tamen  ,  Henschenium  maxime 

permotum  esse  ad  edendam  Alexii  vitam,  cum 

.  rjuod  en  inter  Vitas  otiorum  Sanctorum  trans- 


I) 


coiia  Cathoii-  missa  esset  in  collertione  Ms.,  manu  suffraganei 
ci»  ■■  Vitnensis  subnoiaia,  tum  quod  crederet  eum  coli 

"  a  Russis  omnibus,  etiam  Catholicis,  sicut  colun- 
tur  Romanus  et  David.  Verum  ex  variis  instru- 
ctionibus  tle  Sanctis  Russise,  quas  inter  collecta- 
nea  nostra  reperio,  nulla  me  plane  certum  red- 
dit  de  cultu  Alexii  apud  Ruthenos  Catholicos. 
Quin  et  clare  negatur  in  una,  qum  nomine  scri- 
ptoris  caret,  sed  prse  ceteris  accurata  videtur. 
Verba  huc  transfero  :  De  Alexio  et  Petro  me- 
tropolitis  uniti  festum  uon  celebrant.  Putant  eos 
fuisse  viros  bonos  et  obedientes  Ecclesiffi.  De 
miraculis  spargnnt  scbismatici  multa.  Et  infra  : 
8chismatici  Ale\ii  metropolitffi  diem  celebrant 
die  \ii  Februarii  etc.  Heec  aliaque  faciunt ,  ut 
vix  mihi  persuadere  possim,  Alexium  coli  a  Ru- 
thenis  Cathoticis,  cum  omnia,  quse  de  ipsius  cid- 
tu  inveuio,  tam  tiuhie  prolaiasint,  rd  de  solis  schi- 
smaticis  inteltigi  possint,  licet  aliqui  contrarium 
crediderint  ac  persuaserint  Henschenio. 

90  Risce  de  causis  expungenda  credimus  et 
pro  eapunctis  haberi  votumus  omnia,  qute  de 
sanctitate  hujus  Alexii  metropolitse,  sive  ad  xn 
Februarii,  sive  aliis  locisdicta  sunt.  Expuncia 
similiter  volumus,  quee  dicta  sunt  de  sanctitate 
Petri  metropolitx,  quem  schismatici  cotunt  xxi 
Decembris,  ac  Jonse  metropolitse,  qui  ab  iisdem 
0  celebratur  xxx  Martii,  et  de  quo  breviter  egit 
Papehrochius  ad  \v  Junii.  ILvc,  inquam,  pro 
ecopunotis  hdberi desideramus,  donec  certiusno- 
bis constiterit  tamde  fideeorum  Catholica  quam 
decultu  apud  Catholicos.  Exhisce  tamennolim 
mferat  studiosus  lector,  metropolitas  illos  tres  a 
nobis  haberiyro  schismaticis  :  nam  id  non  dici- 
mus,  sed  solum  ile  obedientia  eorum  Romanx 
Ecclesm  debita  dubitamus.  Russi  Cathotici  pas- 
sim  suspicantur  Petrum  et  Alexium  viros  fuisse 
hoitos  ct  Cathodcos.  Verum  id  esse  potest  :  nam 
potuerunt  abstinerea  communione  cumpatriar- 
Constantinopolitanis  :  sed  hoc  satis  proba- 


idcircn  noi 
Pttri  >■/ 
ilni,  sancti 
taiem  hodtn 
non  ajnoici 
mm  ; 


lUie  '«liini 

ii  hismatu  dh 

lliriutus,   tld 

utcnmqw  di 
&ifamtu 


CfltS 

tito)  non  invenio. 

91  Prxierea  si  certo  constaret  eos  numquam 
aperte  recessissea  Constantinopolitanzs  ■  infavo 
™m  tamen  utriusque  h*c  formari  posset  conje- 
ctura.  Seculo  \iv,  quo  hi  Ruthtoorum ecclesiam 
gubernaveruht,  stepe  actum  esi  ab  imperatori 
bm  (i  '  Constantinopolitana  debi 

1      ■    ■  icienda  Romanat;  resque  eO  usoue 

promola  fuxt  sub  Joanne  Pakeologo,  ut  RayTal 

i  idehcet  ComtantinopolUanum ,  AlexandrinTm 


DISSKRTATIO  DE  CONVERTIONE 

et  Hierosolymitanum  ecclesiarum  suarum  con- 
junctioni  cum  Romana  assensisse  scribat,  id  cot- 
ligens  ex  litteris  Urbani  V,  quas  recitai,  Quin 
et  ipse  imperator  anno  1369  Catholicam  fidei 
professionem  edidit  Romw  coram  Urbano  V.  Po- 
tuerunt  igitur  Petrus  et  Atexius  iltam  conjwi- 
ctionem  Ecclesise  Orientalis  totoanimo  desiderare 
et  sperare,  ejusque  necessitatem  icquc  acprima- 
tum  Romanze  Ecclesiee  agnoscere  ;  sed  nultum 
reperire  modum,  quo  se  seorsum  RomancC  Eccle- 
sim  aperte  subjicerent.  Quin  et  Alexius  anno 
1364',  si  credimus  Kulczynskio,  consecratus  est 
a  Phitotheo  patriarcha,  quem  aliqui  Caiholicum 
fuisse  existimant.  Hsec  aliaque  ptura  afferri  pos- 
sunt ;  sed  nihil  invenio,  ne  pro  Atexio  quidem, 
quod  de  Cathotica  ejus  obedientia  nos  plane  fa- 
ciat  certos. 

92    Alexio    apud  Kulczynshium  snbjungitur 
anno   1378   Cyprianus ,    quem  etian»    Sancti    ti- 
tido  condecorat,  ac  pnefuisse  dicit  usque  ad  an- 
num    1408.    Verum    nihil  allegat ,  quo  probari 
possit  certo  Cathoticum  fuisse  Cyprianum  :  ideo- 
que  rursum  cogor  ianto  magis  de  fide  ejus  dubi-  cus 
tare,  quanto  incertior  est  chronotaxis  Kidczyns-  ^ 
kii,  quia  pairiarchm  Constantinopolitani  circa 
id  tempus  non  omnes  eeque  certo  fuerunt  schi- 
smatici.  Sequiiur  in  catalogo  Photius  Grmcus, 
quem  sehismaticum  fuisse  omnes  asserunt.  Koia- 
lovicius  in  Miscellaneis  de  eo   conjecturas  suas 
ita   exprimit  :  Intrusus    deiuceps  circa    annura 
mcdvii   ad   pontificatum   Kioviensem   fuerat  Grffi- 
cus    natione,    Phociey    vulgo     dictus  ,     fortasse 
quispiain    Phocius    schismati   per  Phocium    Con- 
stantinopolitanum   olim  excitato    nimis  addictus, 
quod    sensim  propag-are  ac  firmare   per  Kussiam 
cceperat.  Id  vero  ubi  advertit  magrius  Lituaniffi 
dux   Alexander    Vitoudus,  jam   relig-ione  Catho- 
licus  ,    curavit    concilium    metropolitanum    anno 
mcdw  NovogTodecum  in  Lituania  indici ,   in  eo- 
que  pnedictum  Grffici  schismatis   promotorum  ex 
episcopatu    deponi    :   neque    Grfficum    ei    suffici 
permisit,  quod  satis   adverteret,  Grfficorum  ope- 
ra  schi.sma  per  Russiam  invalescere.  Edidit  istud 
concilium  Novogrodense   Kutczynskius    in    op- 
pendice  pag.  46,  et  deinde  decretum    Aiexan- 
dri  Vidotdi  Lituanix  ducis  Catholici,  qui  pr0- 
fitetur  se  esse  ritus  Latini,  aliosque  ad  eum  ta- 
cite    inviiai.     Verum    monumentis     iilis    clare   V 
patet,    Photium    non   fuisse    depositum   causa 
schismatis  in  Russiam   inducti ,  de  quo  nuila 
fitmentio,  sed propter  expiiationes  ecclesuv  Kio- 
viensis  atiaque  delicia. 

98  Si  quis  tamen  de  intentione  ducis  istius 
Lathohci  coniecturam  facere  velit  ,  verbaoue 
ipsius  attente  considerare,  vehementer  suspicabi- 
tur  non  alia  de  causa  eum  curassetut  Photius 
sede  sua  dejiceretur,  eique  sufficeretur,  quem 
ipse  perRulhenos  eligendum  curabat,  quamut 
eo  modo  ecclesiam  Ruthenicam  perduceret  ad 
obedientiam  Romani  Pontificis.  Caute  vero  et  dis- 
stmulanter  idegit,  osiendens episcopis ,  quantum 
i  pateretur  ecclesia  Kioviensis  perGriZs 


Ci/prianus 
Aleasii  sitcces- 
so?'/ideidu~ 
hi.i  -■  ei  vero 
succcssit  P/io 
fins  schismati- 


'/ito  e  scde  de- 
jecto,  metro- 
politafit  Gre- 
qnrius  I, 


metropolitas,  volcnsque  ut  Pholium  expcllerent, 

imperato- 


aliumque,  quem  veltent,  peierent  ab 

re  et  apatriarcha  Constantinopolitano,  aut  alias 

ipsi  ahquem  in  synodo  eligerent.  AnnuenHbZ 

eptscopts     dux  tegatos  misit  Constan^m 
qui   ita   ioquerentur   .   Si  raodo    nobis 
dentis  metropolitam 


non     de- 


elig-emus    syuodnliter 


quera  voluraus 


nos  eum 

Terimnus  ouooue  a  duee  prxfixus  esl ,  culq^ 

iile 


ET  FIDE  RUSSORUM 
tlle  elapsus  esset,  nec  legati  Constantinopolitani 


qui  fnit  Catfto 
ticui  : 


at  schtsmatici 
suum  eodem 
tempore  habe- 

bant  metropo- 
litnm. 


venissent,  dux  Vitoldus  rursum  convocavit  du- 
oes  Ruthenos,  ....  episcopos  ac  archimandritas 
cum  multo  clero,  qui ,  ut  ipse  in  suo  Decreto 
loquitur,  in  praesenti  synodo  elegerunt  unanimiter 
metropolitam  Kioviensem  ac  totius  Russiae  Grego- 
rium  virum  relig-iosissimura.  Hunc  fuisse  Cathoti- 
cum,  dum  electus  est,  probabiiius  existimo ;  ac 
minime  dubito,  quin  Catholicus  saltem  deinde  sit 
factus,  seque  Romanse  Eccieside  subjecerit,  si  for- 
te  talis  ante  non  erat. 

94,  De  eo  Koialovicius  scribit  sequentia  :  Suf- 
fectus  itaque  est  ( metropolita )  Greg-orius  Ce- 
miwlacus  Bulgarus  /  vir  singulari  eruditione  in 
sacra  doctrina  commendatus.  Is  deinde  a  Vitou- 
do  Romam  ad  summum  Pontificem,  et  Constan- 
tiatn  ad  conciliurn  leg-atus  ivit,  tum  in  aliis  ne- 
gotiis,  tum  masime  in  causa  proeurandae  unio- 
nis  universalis  inter  Grsecam  Romanamque  Ec- 
clesiam.  De  qua  re  soripsit  idem  Gregorius  ad 
Patres  Constantiae  concilio  generali  tunc  praesen- 
tes.  Addit  numerum  Cathoiicorum  ritus  etiam 
Graeci  multum  crevisse,  atque  unionem  sensim 
coatuisse,  collaboranlibus  ad  opits  tam  satuta- 
re  Viadislao  Poionise  rege  ejusque  fratre  Ale- 
"  xandro  Vitoldo  jam  taudato,  de  quorum  studio 
ad  rem  Catholicam  promovendam  videri  po- 
test  epistola  prsedicii  Viadislai  regis  ad  concilium 
Constantiense  anno  1-116  data,  editaque  a  Ray- 
naldo  ad  eumdem  annum  num.  29.  Ex  eadem 
epistoia,  uti  et  ex  Constantiensi  concitio  intel- 
ligitur,  Ruthenos  Gncci  ritus  pro  schismaticis 
habitos  fuisse  tam  a  rege  Polonise,  qui  spem  prse- 
bet  eos  ad  unitatem  Ecclesise  reducendi,  quam 
a  concilio,  in  quo  Hieronymus  de  Praga  accu- 
satur ,  quod  cum  Rut/ienis  schismaticis  commu- 
nicaverit,  eorumque  sectam  foverit,  xtt  vidcripo- 
test  apud  Ilarduinum  tom.  8  Conciliorum  col.  52  l 
ei  525.  IIcVc  sane  vehementem  prsebent  suspicio- 
nem  contra  fidem  decessorum  quorumdam  Gre- 
gorii,  non  tamen  contra  ipsum,  cujus  etectione 
omnai  videntur  mutata,  quemadmodum  eodem 
tempore  Constantinopoli  etiam  orthodoxus  oide- 
tur  fuisse  Euthymius  II patriarcha7  cujussuc- 
cessor  Joseph  II  certo  fuit  Catholicus. 

95  Obscrvat  tamen  Koiatovicius  non  paucos 
in  Russia  schismaticis  erroribus  pertinaciter 
inhassisse,  eosque  ad  eam  pervenisse  audaciam, 
utprincipum  auctoritate  leg-umque  inetu  contem- 
C  pto,  Harastmum  seu  Erasmum  quempiam  me- 
tropolitanum  Russise  dixerint  universae.  Degebat 
ille  VitepsiEe  (in  Lituania  :)  quam  civitatem 
eum  occasione  belli  ,  inter  Lituaniffi  principes 
orti ,  Boleslaus  Swidrig^ello  expug-nassct ,  Hara- 
simum  ibidem  captum ,  vivuin  exuri  jussit  an- 
uo  mcdxxxiii.  Le  Quien  in  catalogo  suo  scribit, 
se  in  Annalibus  reperire  Phoiium  viginti  duo- 
bus  annis  Russorum  ecclesiae  prfflfuisse.  Cum  au- 
tem  alii  initium  Photii  figant  anno  1107,  alii 
1408,  alii  1409,  imo  quidam  etiam  id  difjerant 
usque  ad  1417 ,  sed  minus  recte ,  quantum 
apparet ;  non  videtur  depositio  ipsius  ab  om- 
nibus  Russis  admissa  fuisse  :  nam  Kulczyns- 
kius  ex  decreto  synodi  asserit,  dcpositionem  il- 
tam  contigisse  anno  1415,  <lte  xv  Decembris. 
Verisimite  igitur  est,  Photium  non  fuisse  deser- 
tum  a  schismaticis,  sed  hosce  ei  usque  ad  mor- 
tem  paruisse:  et  tunc  demum  ei  a  schismaticis 
suffectum  esse  Harasimum  itlum ,  de  quo  agit 
Koialovicius.  Jam  vero  ex  hisce  inteltigitur,  me- 
tropolitam  quidem  et  Russos,  Polonise  regi  aut 
Lituaniae  duci  subditos,  majori  saltem  ex  par- 


XXIII 

te  Catholicos  fuisse ;  suum  tamen  eiiam  caput 
fuisse  schismaticis,  quiin  Moscovia  atiisque  to- 
cis  vicinis  superiores  videntur  mansisse,  ut  man- 
ni/estius  ftet  ex  periculo  sequentis  metropolitse. 


%  X.  Russi  seculo  xv  circa  tempus 
concilii  Florentini  in  duas  scissi 
partes ,  quarum  una  Catholica 
usque  ad  annum  fere  1520  ;  al- 
tera  constanter  schismatica. 


Rerum  ordo  a<t  tempora  concitio  Ftorentino 
vicina  nos  perduxit.  Videmus  Russos  oc- 
casione  Photii  schismatici  jam  dividi  cosptos  : 
ea  vero  scissura  major  et  perpetua  facta  est  oc- 
casione  concitii,  cui  obtemperare  Russorum  /><>rs 
voluit,  pars  altera  pertinaciter  refragari  ,•  at- 
que  ita  contigit,  ut  metropolita  Catholicus  esset 
Kiovuv,  schismaticus  Mosciuv.  Catholims  pro- 
tectorem  habebat  regem  Potont.v ,  cui  Kiovia 
cum  parte  Russuv  parebat ;  schismaticum  pro- 
tegebat  princeps  Moscovise,  Dsfunclus  erat  Gi-e- 
gorius  Cimowlacus  ,  sed  Catholimm  hubebat 
successorem ,  de  quo  Koiajpvicius  ita  loquitur : 
Mortuus  interea  Cimowlacua  sucecssoivm  nccepit 
Isidorum  Bulgarum  anno  mcdxxxvu  ,  virum  do- 
ctrina  et  pietate  celeberrimum.  Adfuit  ille  con- 
cilio  Elorentino ,  ibique  ncriler  (iiwcorum  schi- 
sma  oppug"navit.  A  Pontifli'  Eugenio  IV  Cardi- 
nnlis  S.  R.  E.  creatuSj  e1  Legatua  a  latere  mis- 
sus  in  Russiam,  Poloniam,  Lituantam,  Qerma- 
niam,  Chclmias  anno  biodxi.  unionem  promuliravit, 
et  8andecii  prsesente  Sliig-nco  episcopo  Cracoviensi 
in  ecolesia  Latini  ritus  siio  Qrffloo  Russo  ritu  palam 
saerificavit. 

fl7  Raynaldus  ad  annum  1 139  num.  xi  edi- 
dit  lilteras ,  quibus  Eugenius  I V  Isidorum 
conslituit  legatum.  Tn  hisce  Pontifex ,  relata 
unione  Grsecorum ,  Isidorum  sic  aitoquitur  . 
Te,  cujus  virtus  et  diligcntia  in  hac  sancta  unio- 
ne  admodum  cognovimus  profuisse,  et  quem  Dei 
benignitas  praeclaris  virtutum  dotibus  illusl 
ac  vitic  integritate  et  morum,  neo  dod  magni- 
tudine  consilii ,  reruxn  agendarum  experfentia  , 
prudentia  quoque  et  sacrarum  litterarum  doctri- 
na  plurimum  exornavit,  tn  Lituanl»,  Livoniffl, 
ac  totius  Uussitc  provineiis,  neo  non  in  oivltati- 
bus,  dioocesibus  ,  terris  el  Iocis  Leohiffl  -,  quce 
tibi  jure  metropolitico  Bubeese  aoacantur  de  ve- 
nerabilium  fratrum  nostrorum  S.  R.  E.  Cardina- 
lium  consilio  pro  stniu  universalis  03oelesiffl  atque 
nostro  nostrum   et  apostolicffl   Sedis   legatum  de 

latere  cum  plena  potestate ,  auctoritate    i] - 

lica  facimus.  Ilse  iitterx  datw  sunt  anno  I  L39,  t\  i 
Kal.  Septembris. 

98  Verum  non  eodem  modo  ubique  easceptus 
est  Isidorus  tegatus,  quod  non  omnes  schismati 
renuntiare  veitent,  uti  etiam  contigit  in  Orien 
tati  ecclesia.  Matthias  de  Michovia  hac  de  re 
ita  scribit,  acsi  omnes  Rutheni  cum  ipso  Isido- 
ro  ante  concilium  Florentinum  schismatici  fuis 
sent  ac  iales  etiam  postea  permansissent.  Verba 
ipsius,  quse  et  atios  in  errorem  pertraxerunt , 
tib.  h  cap.  57  tatia  sunt  :  Anno ,  quo  Bupra, 
(  1440 )  Isidorus  natione  GrfflOUS  ,  archiepisco- 
pus     Kioviensis  ,     Cardinalis     noviter     creatus  , 

et 


»'  CTOU 

i.  S. 


Itidorm  me- 
tropolita  Ca- 

IMj  re 
bene  geita  in 

'"•  Flo- 
rentmo, 


flt  Itgatut 

ffCUI  <I<1 

pi  omulgan 

ilnnt  iii  /tusiia 
'  onciliutn  ; 


'.  s.  LiUin 
/  Lcittandiffi 


i«d  t/oieui 

"i   ■  <    i/nlut 

e  carcei  i  m- 

Ul   : 


XXIV 

ioctom       et  Eug-cnii  Papae  legatus  in  Russiam  niissus,  vir 

'  s         maturus  et   prudens,  ferens  secum  bullas  Apo- 

stolicas  plumbeas,  et  imperatoris  Constantinopo- 

Iitani    aureas ,    intravit    in    Sandecz    feria    sexta 

Parasceve,  ubi  per  Sbigneum   episcopum  Craco- 

viensem  hospitio  fuit  receptus,    et  ad   celebran- 

dum  divina  more  suo  Grseco,   tamquam  Romanae 

Eccleeiae    reunitus,    admissus.    Unio    tamen    illa 

Eccleoiae  Latinae  et  Gra?cae   breviuscule  duravit , 

Graecis  et  Ruthenis  illam  irridentibus.  Unde,  dum 

praefatus   Tsidorus  ad  suos  suffraganeos    in  Rus- 

siam  et  Mosquam  venisset,  et  illam  unionem  eis 

•MoscoviE      praedicarefc,  per  principes  Mosquaj  *  captus,  in 

carcere  reclusus,  et  omnibus  thesauris,  quos  jam 

notabiles    conquisierat,    spoliatus    fuit.    Ex  post 

tamen   de    hujusmodi   captivitate,  favente    Deo , 

per  fugam    salvatus  erat.    In  hisce   corrigenda 

sunt  varia. 

nontamm  99  Nam  primo  Isidorus  non  recte  dicitur  Ro- 

omnetniuBi      mamE   Ecclesito    reunitus,   cum    omnia    persua- 

ichiBmatici        d       t    •       m  (Jum  Rut}xenis  antea  Ecciesise  Ro- 

era/nt  tatt  l  „   .  ,  ■     .  r> 

ainmiacon       manse  obedientcm  futsse ,   exceptis  tamen  Ru- 

cttio:  thenis  iis,    qui  noluerant  sequi  exemplum  me- 

tropolitx  sui  Gregorii primum.  et  deinde  lsidori. 
H  Ruthenos  aidem  Cathoticos  fuisse  ante  concilium, 
egregie  confirmatur  ex  gemina  inscriptione  ec- 
clesise  Vaticame  apud  Ciaconium  in  EugcniolV. 
In  utraque  enim  tempore  concilii  ad  uniiatem 
'  fldei  reducti  dicuntur  Graeci  ,  Armeni ,  iEthio- 
pes ,  nec  memorantur  Rutheni ,  qui  non  fuis- 
sent  omissi,  quantum  ridetur,  si  eadem  illorum 
fuisset  ratio.  Prwterea,  Ruthenos  tempore  satis 
notabili  cum  universali  Ecclesia  conjunctos  fuis- 
se  seculo  xv,  colligitur  ex  Oratione  Pii  II,  quam 
anno  1459  habuit  in  conventu  Mantuano.  In 
ea  enim  apud  Harduinum  tom.  9  col.  1432 
sic  loqititnr  Pontifex,  damna  Ecclesise  referens  : 
Jam  Russiani  setate  nostra  desciverunt  a  fide , 
jani  Bohemi  defeecrunt.  Hsec  verba  satis  indi- 
vaut,  Ruihenos  non  fuisse  ad  momentum  sub- 
jectos  in  concilio  Ftorentino,  sed  antea  Catho- 
licos  pro  majori  partc  fuisse,  et  tales  mansisse, 
donec  schismatici  adeo  rursum prtvvaterent,  ut 
Rutheni  defecisse  a  fide  ob  majorem  partem  dici 
possent,  sicut  Bohemi  a  fide  defecisse  dicuntur, 
quia  HussiUe  in  Bohemia  multum  prsevaiuerant 
contra  Catholicos . 

itidowBuc-  100  Porro  Isidorus,  postquam  e  carcere  ti- 
m  ha      j>cr  crascrat,  dignitati  metropoiiiicse  renuntias- 

"'  ' ''''"  sc  dicitur,  multaque  deinde  prseciare  gessit,  ut 
q  rideri  fwtest  apud  Ciaconium  laudatum  alios- 
que  h istoricos.  De  ejus  successore  Cathoiico 
Kulczynskius  in  Catatogo  sic  habet ,-  Greg-orius  II, 
natione  Bulgarus ,  Constantinopoli  S.  Demetrii 
abbas ,  fidus  Isidori  Cardinalis  Achates ,  pro- 
movente  eodem  ,  obtinuit  metropolitanam  di- 
gmtatem  a  Nioolao  V  summo  Pontitice  anno 
ucdxlii  ,  a  quo  consecratus  ,  Apostolieisque 
litteris  munitus,  perrexit  in  Russiam ,  sedem- 
que  suam  Kioviensein  occupavit  pacifice  ,  li- 
bentissime  eum  excipiente  ac  in  honore  haben- 
te  Cosimiro  Jagellonide  reg-e  Poloniaa ,  unaque 
magno  duce  Lituaniaa  ac  Russias.  Sed  cum  Jo- 
ii.is  quidam,  anti-metropolita  schismaticus  a  Mo- 
scis  electua ,  limites  arohiepiseopatus  Kiovien- 
sis  invadere  coepisaet  ;  hinc  supplicante  Sedi 
apostolic83  Gregorio  nostro  metropolita,  Pius  II 
Pontifex  maximus  edidit  bullam  sub  dat.  Kom. 
anno  ucdlviii,  tertio  Nonas  Septembris,  qua 
piwfato  Jona-  de  Asciscenia,  filio  ( ut  loqui- 
tUT  huUa )  perditionis ,  superiorem  Russiam  , 
nempe    Mosooviam    reliquit  ,    inferiorem    vero 


DISSERTATIO  DE  CONVERSIONE 

subjectam  videlicet  regno  Poloni»,  eidem  Greg*orio   D 
et  successoribus  Kioviensibus  archiepisCopis  assi- 
g-navit,  statuit  atque  decrevit. 

3  101  Enumeratis  deinde  episcopatibus  decem,  »<•<-( 'mic  „<>„ 
quos  Pontifex  Kioviensi  subesse  voluit,  sic  per-  ^'^'J^ 
git  :  Ab  illo  igitur  tempore  Russia  superior ,  dginoep$  mc 
seu  Moscovia  ,  proprios  in  spiritualibus  recto-  tropolitas 
res  habebat,  Russia  vero  inferior ,  appendix  whUmattm,  .■ 
nempe  reg-ni  Polonne  ,  archiepiscopis  Kiovien- 
sibus  ,  quorum  seriem  prosequar  ,  obediebat. 
Hisce  consona  scribit  Koialovicius  ,  addens 
tamen  multos  quoque  schismaticos  mansisse  in 
ditionibus  regis  Polonide ;  quod  intelligitur  sa- 
tis  ex  Vita  S.  Casimiri ,  Polonise  regis  ftlii , 
qm  curavit  per  regem  ferri  edictum,  ne,  qui  e 
-g-ente  Russica  ab  unione  Catholicse  et  Romame 
.relig-ionis  desciveraut ,  templa  vel  nova  erig-ere, 
vel  vetustate  collapsa  restaurare  posppnt.  Legun- 
tur  hsec  in  annotatis  ad  Vitam  S.  Cnsimiri  tom. 
i  Martiipag.  349.  Porro  observan  um  breviter, 
catalogum  metropotitarum  Kioviensium ,  quem 
in  Oriente  suo  Christiano  contexuit  Le  Quien, 
in  successoribus  Isidori  usque  ad  annum  1594- 
misere  turbatum  esse ,  quia  secutus  est  catato- 
gum  ex  Moscovia  acceptum,  ex  quo  dedit  metro- 
politas  schismaticos ,  qui  Moscuee  sedem  habue-  E 
runt,  miscens  tamen  iis  subinde  unum  aut  alte- 
rum  e  Catholicis,  qui  sederunt  Kiovize.  Kidczyns- 
hius  vero  solos  dedit  Kiorienses  met)'opolitas , 
pr&termissis  omnino  iis,  qui  Mosciuv  sederunt, 
et  deinceps  schismati  inhseserunt  :  atque  hujus 
sequar  catalogum.  Breviter  tamen  moneo  de 
Jona  illo  schismatico  ,  quem  Mosci  tempore 
lsidori  et  Gregorii  habuere  metropolitam,  hunc 
esse  posse  Joannem  illum  metropolitam ,  cujus 
epistolam  et  canones  schisjnaticos  edidit  Her- 
bersteinius  pag.  22  et  seqq.  sine  ulta  tempo- 
ris  nota.  Nam  Le  Quien  putat  Jonas  fuisse 
Joannem  Rhezanii  archiepiscopum  ,  et  metropo- 
litam  electum  a  schismaticis.  Sane  neminem 
invenio,  cui  epistola  probabilius  attribui  possit 
quam  huic  Jonos:  sed  conjectura  tantum  est,  quam 
incertum  fateor. 

102  Redeo  ad  Gregorium  metropolitam,  quem  /I0S,  Qrego. 
Catholicum  fuisse  omnino  existimo,  non  obstan-  numu. 
iibusverbis  Pii  II  supra  datis  :  nam,  teste  Koia-   i//s"';/  melro' 
lovicio,  ipse  Pius  II  scripsit  Casimiro  Polonise  it,wi'™' 
regi,  ut  commendatum  haberet  Gregorium.  Erat  cm '° ' 
igitur  hic  metropolita   Catholicus  ,-  sed  Mosco- 
viam  amiserat ,  ac  plurimi  etiam  in  ditionibus  y 
regis    Poionige    erant   schismatici ,    qui  pasto- 
rem   suum   non  sequebantur.  Post  Gregorium 
II    secutus    est   alius  metropolita    Kioviensis  , 
item    Cathoticus,  de   quo    hsec   scribit  Koialo- 
vicius  :   Gregorio  post  administratam  xxx  annis 
ecclesiam  Russorum  mortuo,  .anno  mcdlxxiv  suf- 
fectus    est    Misael ,    paulo    ante    episcopus    Smo- 
lescensis  :  qui  anno  mcdlxxvi  cum  prajcipuis  ma- 
g*ni    ducatus    Lituaniae     dncibus    ac     proceribus 
consilio    inito,   insig-nem    leg-;itionem  Romam   in- 
stituit.   In  ea  Grseeo-RussEe  ecclesia^  nomine  Six- 
tum  IV  Papam  caput  EcclesiaB  ChristianEe  universEe, 
Vicarium  Christi,  Petrique  successorem  ag^noscit  ■ 
eidem,   quam  credendi  regulam  Kussi  sequantur^ 
per   capita  prscipua  explicatam  proponit.   Quan- 
doquidem     vero    proximo    anno     mcdlxxv    Romae 
esset  celebratus   sacer  jubilaei  annus,  petit  eam- 
dem   gratiam   Russiffl  communicari.   Denique  po- 
stulat,   ut    leg-ati    leg-um  eeclesiasticarum    periti 
mittantur,  qui    Elorentini    concilii  vestigiis  con- 
stantissime  insistendo  lites  et  dissidia,  Romanum 
rnter  et  Graecum  ritum  per  provincias  reg-ni  Po- 

lonia? 


Ex  legatione 
Joatmis   Basi- 
lidis  spes  nata 
de  conversione 
Mo&corum  ; 


ied  ea  effectu 
caruit. 


ET  FIDE  RUSSORUM 

loniae  et  mag*ni  ducatus  Lituanise  exorta  ,  com- 
ponant.  Multi  procerum  ei  leg-ationi  subscripse- 
runt ,  atque  ante  eos  Misael  electus  nietronolita- 
nus.  Hsec,  a  Kulczynskio  item  relata  ,  dubita- 
re  non  sinunt  ,  quin  Misael  fuerit  Catholi- 
ctts. 

103  Interim  Romanis  Pontificibus  Paulo  II  et 
Sixto  IVspes  affulserat  magna  Russos  etiamMos- 
covise  duci  subditos  uniendi  Ecclesise  universali  , 
ac  rem  ita  narrat  Raynaldus,  acsi  jam  fuisset 
peracta.  Verum  Moscus  sponsam  potius  qusesi- 
visse  videtur  ,  quam  sincere  voluisse  se  Roma- 
nee  subjicere  Ecctesise.  Cupiebat  Joannes  Basili- 
des  Moscovise  dux  uxorem  ducere  Zoen  vel  So- 
phiam,  Thomee  Paiscotogi  despotsePeloponnesi  fi- 
liam,  et  imperatoris  Constantinopolitani  neptem, 
fortasse  ut  iis  nuptiis  jus  aliquod  acquireret 
in  Constantinopolitanum  imperium  a  Turcis 
occupatum.  Cum  autem  Sophia  illa  Romse  e$~ 
set,  ac  liberalitate  summi  Pontificis  frueretur; 
eam  habere  uxorem  non  poterat  Moscus ,  nisi 
honorifica  legatione  consensum  Pontificis  obtine- 
ret.  Rogavit  igitur  ,  ut  sibi  ea  de  causa  legatos 
mittere  liceret ,  idque  obtinuit,  ut  patet  ex  lit- 
teris  Pauli  II  ad  Casimirum  Polonix  regem , 
quas  edidit  Raynaldus  ad  annum  1470  num. 
9.  Deinde  anno  1472  Joannis  Basilidis  legati 
Romam  venerunt  ,  ac  sponsam  obtinuerunt. 
Hi  autem  legati  dixerunt  quidem,  ducem  suum 
Joannem  adhserere  concilio  Florentino',  nec  velle 
deinceps  admittere  metropolitam  a  patriarcha 
Constantinopolitano  consecratum  :  quin  et  as- 
seruerunt  ducem  petere  oratorem  ad  se  mitti  , 
qui  fide  eorum  (  Russorum  )  omniura  inspecta  , 
rebus  etiara  cog-nitis,  si  quid  devium  est,  in  viam 
rectam  reducat  etc.  Hsec  aliaque  ptura  de  iis  Vola- 
terranus  tunc  vivens  in  Opere  Ms.  apud  Raynal- 
dum  ad  annum  1472  num  48. 

104  Verum  ex  eadem  Volaterrani  narratione 

colligitur  ,  p?^omissa  ea  non  fuisse  clara  :  Ve- 

niebat  enim  nonnullis  in  dubium  ,   inquit  ,   quid 

in  bis    esset    nostri  officii  ,  quando    de  fide  Ru- 

thenorum   non  satis  constaret.   Prseterea  in  nu- 

ptias  consensus  datus  hisce  quoque  rationibus , 

quod  ,    si    maxime    haeretici   Rutlieni   sint  ,    non 

tamen  ex  jure  Pontificio  irrita   cum   iis  conjugia 

habentur  ,    et  quod    errantes  filii  alliciendi  etiam 

honoribus    et     benig-nitate    ad    gremium    matris 

Ecclesiae     videntur.    Dubitabatur    igitur    Romse 

de  sincera  subjectione.   Quse  vero  deinde  secu- 

ta  sunt ,  clare  docuerunt  sinceram  non  fuisse , 

et  Moscos  sub  Joanne   BasiUde  mansisse  schi- 

smaticos.   Certe    Alexander    VI  in  litteris  suis 

anni  1496   Ruthenos  vocat  schismaticos  ,  agens 

de  iis  ,  qui  sub  eodem   Joanne  Basilide  in  pro- 

vincias  regni  Suecici  irrumpebant ,  ut  videri  po- 

test  apud  Raynaldum  ad  annum  14-96  num.  24. 

Helena  quoque  Joannis  fitia,  postquam  nupta  erat 

Alexandro  deinde  Polonise  regi  ,  tam  pertina- 

citer  schismati  inhsesit ,  ut  ea  de  causa  Potoni 

noluerint  itlam   coronare   rcginam.    Awliamus 

de    hisce    Koiatovicium    in   Historia   Lituanise 

ad  annum   1502  ,    ubi  relata    Alexandri   regis 

coronatione    ,      de     Hetena     subdit.     Febnnirio 

proximo    Ilelena    eonjunxe    Lituania   vonit ;  sed 

quod     Graeco    schismati     pertinaciter     addicta   , 

alienam    se    plurimum    a   Romana    ruligiono  g-e- 

reret  ,    non     permiai  runt    Poloni   ,    ut    reg"ina- 

rum   more    coronaretur.    Itaque   minime    dubi- 

tandum,  quin  Mosci  manserint  sub  Joanne  Ba- 

sitide  schismatici. 

Septembris  Tomus  II. 


XXV 

105  Catholicos  vero  seu  unitos  cum  EcclesiaRo-       »ew« 
mana  fuisse  Kiovienses  Misaelis  successores  us-         l/  s 
que  ad  annum  1520,  consentiunt  Koiatovicius  et  *^JJ^^" 
Kulczynskius,  qui  id  tam  clare  de  ptensque  pro-  Caihotid  vA 
bant,  ut  etiam  credi  possit  de  aliis  intermediis,  A««n  ««« 
prsesertim  cum  Kiovia  toto  itlo  tempore  fuerit  sub  "  ; 
rege  Polonias  ;  constat  enim  iis  temporibus  Polo- 
nos  schismati  maxime  fuisse  contrarios .  Primus 
Misaelis  successor  anno  1177  ponitur  Simeon,  de 
quo siluit  Koialovicius,  et  brevissimetantum  deeo 
agit  Kulczynskius.  Sequitur  Jonas  I,  cognomen- 
to  Hlezna,  ab  utroque  memoratus.  Hujus ortho- 
doxiam  Kulczynskius ,  qui  anno  1482  creatum 
affirmat,  ostendit  hoc  modo  :  ls  inter  primos  cha- 
rus  fuit  Casimiro  regi  Polonia1,  qucm  otiam  ex  hoc 
seculo  mtgrantem  in  viam  seternitatis  di<posuit»ut 
vel  indeargniere  lioeat,  vixisse  ipsum  unitum  cum 
Ecclosia   liomana.  Catholicum  ipsum  fuisse,  pro 
certo  habeo :  Sanctum  tamen  nominare  non  ausim 
cum  Kuiczynskio,  cum  non  existimem   kunc  Jo- 
nam  umquam  cultum  fuisseut  Sanetum. 

106  Papebrochius  quidem  ad  w  Junii,  seu  tom.  foftr  >«» 
2.   hujus  mensis  pag.   1103,  Jonam  lllcznam  coti  *nu»m«™. 
existimavit  ,    guia    in    Menotogio    Ruthenico  ,  ^SMetvm 
quod  anno    1(179    im/i/vssuii/    cst  Moscuse ,    ad  mh  no»  credi- 
xv  Junii    invenit  hanc    annuntiationem i   Item  """■' 
S.  P.    N.  Jomv.  ,  metropolita    Kyoviensia  et  to-  * 
tiuB  Bussiffl   thaumaturgi.    Verum   omnia  ,  quae 
ibidem  de  Jona  brcritcr  dixit  Papebrochius  , 
deleta  cupimus  ,  quia    satis   certum  existimo  , 
Jonam  ibimemoratum  coli  ccepisse  a  schismati- 
cis,  nec  credo  umquam  esse  cidtum  a  Catholicis. 
Si  autem   consideremus  Jonam  Hleznam   Kio- 
viensi    ecclesise  prsefuisse  ,  vergente  ad  finem 
seculo  xv ;  Ruthenosque  schismaticos  cidem  pa- 
rere  noluissc ,  sed  alteri  eique  schismatico  ad- 
hsesisse  metropotit/e,  qui  scdebat  Mosciuv;  ne  qui- 
dem  probabilis  apparebit  opinio  Papebrochii,  qui 
levi  de  causa  cxistimavit  ejus  memoriam  Meno- 
logio  Moscovitico  insertam  esse  anno  1679,  acsi 
schismatici  mortuum  colerent ,  quem  vivum  pro 
metropolita  suo  agnoscere  detrectarunt.Jamve- 
ro  siciU  errorcm  Papebrochii  candide  agnosco,  et 
deletum  Sancti  titulum  atiaque  omnia  de  hoc  Jona 
a  Papebrochio  scripta  desidero  ;  ita  quoque  non 
dubito,  quin  a  via  aberraverit  Le  Quien  in  Cata- 
logo  suo  metropolitarum  Kiovieyisium,  ubi  scribit 
schisma  anno  1 520  instauratum esse aJonaUesw*, 
hunc  Hleznam  designans  .  nam  Jonas  Htezna  an-  y 
nis  fere  triginta  erat  defunctus ,  quando  anno 
1520   schisma    instauratum    est     a    Jona    II  , 
quem  ignoravit  Lc  Quien ,  aut  cum  alterocon- 

fudit. 

HI7  Jam  vero quod spcctat  adJonamillum,  cu-  ,,,(,„,„„,„. 
jus  memoriam  annuntiari  dixi  in  Menotogio  Ru-  musJo^»,  „, 
thenico   anni  L679;   satis  probabiti  conjectura  *«<«>'<*'««■- 

r,,  -  i     i  ■      tliiuicn  iiu 

illum  assignare  petemmus.    Etcmm  vix   dubi-  mnmimme 

hirr  fiassiiti,  tjuin  drsi 'gnetur  Joiifts  itte  SCkismOr    leAHffiaffcuiii 

ticus  ,  qui  Moscuse  sedem  tenuit  circa  medium 
seculi  xv  ,  quando  Isidorus  et  Grcgorius  II  se- 
debant  Kiovim.  Hunc  enim  Jonam  a  sckisma- 
ticis  coli ,  testantur  Kulczynshius  in  Appendi- 
ce  pag.  13S  et  Le  Quien  in  Catalogo.  Nec  ob- 
stat  kuir  opinioni ,  quod  Jonas  vocetur  metro- 
polita  Kioviensie  :  nam  eo  etiam  titulo  ute- 
bantur  ,  qui  sedebant  Moseuse.  Nihilo  magis 
sanctitatem  ipsius  probat ,  quod  tlmumaturgus 
a  suis  nominetur  in  Menotogio  neoterico.  Quip- 
pe  magis  facites  sunt  fuvretici  et  sckismatici  ad 
titutos  honon f<  nsn nirsignanis suis aUribuendos, 
quam  ut  quidquam  ex  iis  tuto  conctudere  pos- 

5  simus. 


Jotephui, 


tultcminitio 
tutcopta  difjn 

latis  ; 


XXVI  DISSERTATIO 

JS-  nem,  cujus  epistolam  et  canones  edidit  Heroer- 
steinius-  nectamendubitarepossumus,  quinfue- 
rit  schismaticus,  cum  id  liqueat  ex  ipsa  laudata 
epistola  et  canonibus.  Nunc  ab  hac  necessana 
digressione  revertamur  ad  successores  Jonx 
Hleznoe. 
MetrovoUta  108  De  hisce  Koialovicius  pag.  47  ita  haoet : 
Macarius  Ca-  Ad  annum  mcdxcii  (apud  Kulczynskium  1490) 
thoiicuH .- item  urgente  Alexandro,  qui  ,  mortuo  parente  Casi- 
miro  rege ,  mag-nus  Lituaniae  dux  renuntiatus 
fuerat  ,  metropolitanus  creatus  est  Macarius  ab- 
bas  Vilnensis  ad  sanctissimam  Trinitatem ,  unus 
ex  illis,  quorum  nomina  legationi  sub  Misaele 
institutje  adscripta  legimus.  Macario  successit 
Josephus  Sultan  e  nobili  inter  Lituanos  familia 
ortus.  Imitum  eum  fuisse  evincunt  litterae  illius 
de  unione  et  concilio  Florentino  ad  Niphonem 
Constantinopolitanura  anno  mcdxcvii  scriptse.  Plu- 
ra  addit  tam  ipse  quam  Kulczynskius,  ut  osten- 
dant  Josephum  Romame  Ecctesise  fuisse  obe- 
dientem.  Exstat  porro  epistola  Niphonis  patri- 
B  archm,  qua  Josepho  respondit,  editaque  est  apud 
Raynaldum  adannum  H86num.  62,  ubidata  no- 
tatur  anno  7000  orbis  conditi  secundum  recentio- 
res  Grxcos,  icl  est,  1492,  et  die  v  Aprilis,  Indictio- 
ne  xi,  quse  innuit  annum  sequenlem.  Ex  hac  epo- 
cha,  si  corrupta  non  est,  clare  liquet,  chronota- 
xim  Kulczynskii  et  Koialovicii  non  carere  men- 
dis;  at  jam  alias  monui ,  me  eam  non  discutien- 
dam  aut  corrigendam  suscepisse. 

109  Secundo  ex  responso  Niphonis  habemus , 
ipsum  quoquefuisse  Caihoiicum,  quamvis  nonpo- 
tuerit  aperte  suos  ad  Catholicam  unitatem  coge- 
re :  alque  ea  videtur  fuisse  ratio,  cur  Josephus 
ad  eum  scripserit,  nimirum  ut  auctoritate  pa- 
triarchiv.  Ruthenos  omnes,  quantum  posset,  ad 
obedieniiamperiraheret.Nipiion  responsum  suum 
sic  orditur  :  Accepimus  litteras  dilectionis  tuas , 
scriptas  humilitati  nostrae ,  quibus  sigmificas  Ro- 
manorum  lxi.'lesi;u  episcopos  Kuthenos  et  Litua- 
nos  vobis  molestos  esse  ,  vosque  compellere  ad 
unitatom  ecclesiasticara  Florentise  decretam,  Un- 
de  metuis  ingentia  pericula,  amissionem  privi- 
legiorum  et  libertatis,  quae  illo  tempore  ,  quan- 
do  unio  deoreta  est,  a  reg-ibus  Polonise  vobis  con- 
cessa  sunt.  Heec  verba  insinuant,  ita  scripsisse 
Josephum  ,  acsi  damnorum  metu  ad  unitatem 
vellct  accedere.  Verum  ita  fortasse  scripsit,  ut 
etiam  i><<iriarchw  satisfaceret,  eumque  ad  suam 
pertraheret  sententiam ,  ac  per  eum  Ruthenos. 
Prseterea,  si  Josephus  initio  electionis  suse  va- 
cittasset ;  epistola  Niphonis,  qua  concilium  Flo- 
rentinum  et  unio  cum  Latinis  midtum  commen- 
datur,  nata  erat  omnem  tollere  dubitationem. 
Niphon  autem  in  fine  luvc  addit  :  Scripsimus 
principibus  e1  antistitibus  Euthenis  ao  Lituanis 
nostri  ritus,  ut  tibi  in  omnibus  ad  nutura  sint. 
Quantum  profucrit  hcec  epistola  ad  schismaticos 
ad  unitatem  pertrahendum,  prorsus  ignoramus. 
M  non  dubitamus,  quin  Josejikum  aliosque  uni- 
tos  in  unitate  Catholica  confirmaverit.  Constat 
etiam  ex  litteris  Alexandri  Papse  VI,  quasre- 
citat  Raynaldus  adannum  1501  nwm.  37,  mul- 
tos  temporeJoscj>/ii  a  ritu  Gr<vco  ad  Latinum 
transire  roluisse. 

110  Verum  utcumque  dubitandum  videtur  , 
utrum  Josephus  usque  ad  annum  1520 ,  cui 
obitus  ipsius  innectitur,  perseveraverit  in  uni- 
tate  Catholica*  Certe  si  ipse  Catholicus  sincere 
fuerit  talisque  pcrmanserit,  non  videtur  multos 


DE  CONVERSIONE 

habuisse  sibi  adhserentes  ex  Ruthenis.  Quippean- 
no  1514  in  concilio  Lateranensi  per  Joannem  de 
Lasho  archiepiscopum  Gneznensem  coram  Leone 
X  expositus  est  status  ecclesiarum  Ruthenicarum, 
eaque  expositio  apud  Raynaidum  edita.  Ex  hac 
autem  colligo,  Ruthenos  omnes,  qui  non  erant  Ri- 
tus  Latini,  fuisse  schismaticos.  Ista  enim  ibi  le- 
guntur  de  Ruthenis  regi  Polonim  subditis  :  Inter 
quos  Rubeos  reges  Poloniae  fundarunt  unam  metro- 
polim  etseptem  cathedrales  ecclesias,  et  parochiales 
multas  fidei  Romanae  :  sed  tamen  multo  plures  sunt 

ecclesi®  Ruthenorum Istae  omnes  nationes  Ku- 

thenas  seu  Ruthenorum  prsesumunt  se  esse  de  fide 
Grascorum  :  attamen  fidei  ipsorum  errores  colligun- 
turinfrascripti.  Deinde  inter  errores,  quos  recen- 
set,  imprimis  est  obedientia  negata  Romame  Ec- 
clesuv,  quam  variis  calumniis  impetunt.  Itaque 
si  Josephus  metropolita  usquead  annum  1520  Ro- 
mante  adhtesit  Ecclesise ,  paucos  habuit  sibi 
consentientes ,  schismate  ubique  preevalente  : 
atque  ea  forsan  de  causa  odioso  apud  Moscos 
istius  temporis  nomine  Latinus  vocatus  est. 


I) 


E 


C 


Nctropolitz 
sc/iis?}iatici  ab 
inino  1520 
usquead  1 594: 


nd  paucoi '  - 

RulAenJi  /"i 
buisti    vidttur 

tibi    titltiMiti- 


X.  Abanno  1520  usque  adannum 
1594  metropolitse  Kiovienses  om- 
nes  schismatici :  concilium  anno 
1594habitum,  in  quo  metropolita 
cum  episcopis  in  ditione  regis  Polo- 
nise  degentibus  statuit  se  subjicere 
Ecclesise;  quod  fit  anno  sequenti : 
metropolitse  deinceps  Catholici. 


Schisma  Greecum  ,  quod  numquam  penitus  ex- 
stingui  potuerat,  in  ditionibus  Polonise  et  Li- 
tuanuv  magis  rursuminvaluisse  initioseculi  xvi, 
ex  mox  dictis  abunde  liquet.  Crevit id  malurn] 
ubi  accessit  metropoiita  schismaticus,  anno  1520 
creatus  ;  nam  Jonam  II,  natione  Moscum  ,  anno  F 
1520  metropolitam  factum  ,  consentiunt  Koialovi- 
cus  et  Kulczynshius  :  amboque  fatentur  schisma- 
ticum  fuisse,  ac  schisma  ejus  operaper  ditiones 
Polonix  et  Lituanim  magna  sumpsisse  incremen- 
ta  ;  quod  malum  prior  etiam  attribuit  negligentia> 
Sigismundi  Augusti  Polonite  regis.  Idem  agnos- 
cit ,  sequentes  metropoliias  fuisse  schismaticos 
usqueadunionem  factamtempore  Ctementis  VIII 
de  qua  videbimus.  Post  Jonam  II  Kulczijnskius 
anno  1526  ponit  Josephum  III :  huic  anno  1538 
substituit  Macarium  II;  deinde  anno  1550  Sil- 
vestrum.  anno  1568  Joanam  III,anno  1577  Eliam 
anno  1578  Oncsiphorum,  ac  demum  anno  1588 
Miehaelem  III,  cui  cognomen  erat  Rahoza  Quin 
hi  omnes  fuerint  schismatici,  nequaquam  dubito 
sed  ultimus  se  deinde  subjecit  auctoritati  summi 
Pontificis. 

112  Kulczynshius  quidem  pterosque  schismatis  <i«od  satis  cer- 
labeeximereconatur,sed  ratiunculas  etconjectu- 
rus  adducit  tam  frivolas ,   ut   necesse  non  sit 
eas  huc  transferre  ac    refutare.    Sane  quando 
Rutheni   anno  1595  se  Ciementi   VIII  subjece- 

runt, 


fttm  videlur 


ET  FIDE 

A  runt,  Silvhts  Antonianus  ptwfectus  cubiculipon- 
tificii,  eorum  legatos  allocutus  est,  teste  Baronio 
tom.  7  Annalium  pag.  727,  hisce  verbis  :  Ad  ma- 
trem  et  magistram  omnium  ecclesiarum  sanctam 
Eomanam  Ecclesiam  reditis  ,  Eutheni  episcopi  , 
post  annos  centura  et  quinquaginta  etc.  Anni 
centum  et  quinquag-inta  numerabantur  a  con- 
cilio  Florentio ,  quod  tamdiu  erat  prseteritum. 
Non  quidem  toto  illo  tempore  Rutheni  episcopi 
omnes  fuerant  schismatici :  neque  hoc  ex  illis 
verbis  colligi  posse  exis/imo,  cum  antea  osten- 
sum  sit,  aliquot  metropolitas  post  concilium  Flo- 
rentinum  fuisse  Catholicos  et  Romdn(v  Ecclesise 
unitos.  Ex  iis  tamen  verbis  recte  colligi  videtur  , 
metropolitas  et  episcopos,  qui  fuerunt  post  annitm 
1520,  quo  Jonas  II  schismaticus  Ruthenis  prxerat 
metropolita,  verisimiliter  unitos  non  fuisse  :  ne- 
que  enim  credibile  est,  Silvium  Antonianum  sic 
locuturum  fuisse  nomine  summi  Pontifieis,  si 
sua  adhuc  eetate  metropolitee  et  episcopi  Rutheni 
fuissent  uniti  Romanx  Ecctesuv.  Quapropter  non 

B  existimo  ,  id  salis  verisimi/iter  dici  de  ullo  me- 
tropolita  post  annum  1520  usque  ad  annum  1594. 
Quod  spectat  ad  Ruthenos  Moscovize,  de  variis 
eorum  legationibus  ad  summos  Pontifices,  cona- 
tibusque  Pontificum  ad  eos  convertendos,  plura 
non  addam ,  cum  conslet  omnes  istas  legationes 

Celebratn  Sy-    fnictu  Optato  carilisse. 

nodo  anno  113  Verum  anno  1594  Brestsc  in  Lituania  a  Ru- 

1B9*,  metro-    thenis  Po/onias  subditis  celebrata  est  synodus,  de 

Tisco  iirPoio*  (lua  T^eraws  agit   Possevinus  in  Apparatu  sacro 

mxditiomsse  ad  vocem  Eutheni.  Testatur  ille  synodum  iltam 

Ecdesix  subji-  fuisse  indictam  jussu  Clementis  VIII  Huic  au- 

ciunt :  £em  nomine  summi  Pontificis  interfuerunt  epi~ 

scopi  aliquot  ritus  Latini,  et  ex  Ruthenis  me- 

tropolita  Michael  Rahoza   cum  aliis  episcopis 

ritus  Grseci  ex  ditionibus  regis  Polonuv.  Decrcta 

est  in  illo  concilio  inicgra  subjectio,  electique  duo 

episcopi  legati,  qui  suo  et  omnium  nomine  obe- 

dientiam  Romano  Pontificiprofderentur.  Hipor- 

ro  episcopi  legati  anno  sequenti  Romam  venerunt 

ad  Clementem  VIII,  a  quo  benigne  excepti  sunt. 

Litteras  nomine  metropolittV  et  novcm  episcop)0- 

rum  Ruthenorum  Grcvci  ritus  tulerunt,  omnium- 

que  illorum  nomine  fidei  professionem  ediderunt 

coram  Clemente  VIII,  prout  hsec  latius  enarrat 

C  Baronius,  apud  quem  videri  possunt  decretum 

concilii  Brestensis  de  unione  facienda,  U/tercV  om  - 

nium  nomine  ad  Pontificem  scriptse,  fidei  profes- 

sio  ex  scripto   recitata,  aliaque  Romev  peracta. 

Itapastores  RuthenorumadRomanam  Ecclesiam 

solemniter  redierunt  :  at  eo  totum  gregem  duce- 

re  non  potuerunt,  quod  multi  schismatici  nimis 

pertinaciter  erroribus  suis adhtvrerent. 

114-    Michaeli    metropoliLv     Cathotico     apud 
Kutczynskium  anno  1599  suffectus  tegitur  Ey- 


RUSSOBUM, 


xxvu 


patius  Pociey,  qui  primus  fuerat  ex  legatis  ad      uenu 
Ctementem  VIII  missis.  Hunc  tanto  odio  prose-        Js 
cuti  sunt  schismatici,  ut  unus  illorum  ipsum  t^Z 
Vilna>inmedioforooccidereconatussit,et  gra-  Zt^u* 
viter  vulneraverunt.  Obiisse  dicitur  anno  1613  fan  Cathoh- 
egregius  hic  metropolita,  eique  suffectus  Jose-  ci* 
phits    IV,    multis    clarus  certaminibus  contra 
schismaticos,  e  quibus  plusquam  200000  conver- 
tisse  dicitur.  Mors  ipsiits  aKulczynskio  innecti- 
tur  anno  1635.   Celebramt  anno  1626  concilium 
Kobrynense,  quod  Urbanus   VIII  anno  1629  ap- 
p7*obarit,  ut  videri  potest  apud  Kulczynskium  in 
Appendice   pag.  54.    Schismatici  ejus  tempore 
alium  sibi  metropolitam  Kioviensem  aliosque  epi- 
scopos  elegerunt.  Hosce  aittem  cum  protegerent 
Kosaci,  Mosci,  potentesque  schismatici,  sequentes 
metropoliliV    Catholici,    Raphael  Korsak  anno 
1636  clectus,  et  Antonius  Sielava ,  eidem  anno 
164-2  suffectus,  multa  passi  sunt,  et  parumpro 
unitis  perficere  po/uerunt.  Paulo  felicior  fuit 
Gabriel  Kalenda,  quianno  1061-  metropolita  crea- 
tusdicitur,  et  rem  Catholicam  tierumutcumque 
promovit.  Hxtjits  rcstigiis  insli/it  successor  Cy-  E 
prianus  II,  qui  anno  1776  ad  digni/atem  me/ro- 
politicam  evectus  erat ;  et  anno  1705  successorem 
habuit  Leonem   Lalenski,  sub  quo  multa  rursum 
passi  sunl.    Ruffteiii    Catholici.   Surressi/    deinde 
anno  1713   Georgius  II,  qui  in  quietiora  incidit 
tempora.  Leo  II,  Georgio  saffectus,  anno  1720 
synodum   celebravit,  prtesidente   in   ea  nuntio 
Apostolico  Hicronymo  Grimaldo,  qua))t  ronfir- 
mavit  Benedictus  XIII.  Mortuo   Leone  II  an- 
no  1728  metropolita  fac/us  est  Athanasius  Sze- 
ptycki,  qui   Ru/henis  unitis  pr/eesse  pergehat  t 
dum  anno  1733  Opusculum  suum  vulgavit  Kulc- 

ZynSfilUS.  cwn    episcopit 

115  Ilic  post  ca/alogum  metropolitarum,  qui  >ibi  subjecti$. 
occupata  pcr  Mescos  Kiovia,  commorantur  Vil- 
nse  in  Li/uania,  enumerat  episcopos,  metropoliLv 
suffraganeos,  videlicet  archiepiscopum  Po/ocen- 
seminducaluLituaniie,  Vladimiriensem  in  Vol- 
hinia,  Lueeoriensem  in  eadem  provincia,  Leopo- 
liensem  in  Russia  rubra;  archiepiscopum  Smo- 
lenscensem,  cujus  sedes  per  schismaticos  occu- 
pata  est ;  Chelmensem  in  Russia  Rubra,  Premys- 
liensem  in  eadem  provincia,  ac  demum  Pinscen- 
sem  in  Lituania.  Verum  singulis  episeopishic  y 
enumeratis  alii  quoque  episcopatus  subsunt,  ita 
ui  longe  p/ures  sint  episcopatus  quam  episcopi. 
Hoc  factum  suspicor,quia  mu/ti  Riitheni  sequun- 
tur  ritum  Latinum,  quibus  sui  quoque  sunt  ejit- 
scopi :  nam  numerus  personarum  ea  divisione 
in  singulis  diwcesibus  longe  minor  esse  [debet, 
quam  foret,  si  omnes  Catholici  eumdem  seque- 
rentur  ritum.  Ihec  de  conversione  et  fidei  vicissi- 
tudinibus  in  Russia  ad  usum  maxime  Q^ieris 
nostri  disserenda  censui. 


VX1  i 


I.MiK\ 


INDEX 


SANCTORUM 


AD  TOMUM  II  SEPTEMBRIS. 


A; 


bdas  episc.  mart.  multique  alii  in 
eadcm  persecutione  passi,  in  Perside. 
Comm.  prjev.  §.  i,  S.  Abdas  verisi- 
militer  idem  cum  Abdia,  Abdaeo,  Audio, 
hac  die  memoralis  in  Fastis  528.  §  u.  An 
persecutio  Persica  fucrit  sub  Isdegerde, 
eaquc  continuata  sine  interruptione  sub 
ejus  successoribus  :  tempus  martyrii  Abdae, 
sedes  ejus  episcopalis,  gesta  alia  530.  Acta, 
auctorc  Theodoreto,  ex  historia  ejus  ecclesiastica 
lib.  v  cap.  xxxix  532 

5  Albertus  abbas  Pontidae  prope  Bergo- 
mum  in  Italia.  Comm.  hist.  §  l.  Memoria  in 
Fastis,  loci  notitia,  scriplores  Vitse  644.  §  n. 
vEtas,  et  corporis  translatio  645.  §  m.  Com- 
pendium  Vitrc  ex  variis  647 

')  Alpertus  prcsb.  conf.  in  pago  Cessima 
agri  Dertonensis  in  Italia.  SmocE.Decultu  et 
gestis  534 

5  Anianus  ep.  conf.  Vesontione  in  Gallia. 
Comm.  vrjrv.  Cultus  Sancti  et  aetas  utcumque 
probata  :  breve  ejus  elogium  533 

5  Ansaricus  episc.  et  conf.  Suessione  in 
Callia.  Comm  pnav.  Ansarici  cultus,  Acta  : 
ajtas  et  gesta  examinala  543.  Vita  mendis 
conspersa,  auctore  anonymo,  ex  Ms.  ecclesice 
Suessionensis.  Cap.  i.  Natales  primordiaque 
Sancti  :  episcopatussusceptus,  translalioSan- 
ctorum  Crispini  et  Crispiniani,  aliaque  in 
episcopatu  gcsta  545.  Cap.  n.  Alia  facta, 
qu88  falso  videntur  Ansarico  allributa  :  bea- 
tus  obilus  et  sepultura.  547 


0  "DeHa  abbatissa  in  Cumbria  Angliae  pro- 
■Dvincia.  Comm.  pkj-v.  §  i.  Memoria  in 
Fastis  variis  diebus  adscripla,  varia  San- 
otffi  uomina  ,  ecclesia  anliquitus  erecta, 
Officium  ecclesiasticum ,  corporis  translatio 
604.  §  ii.  Saoctaa  gesta,  mors,  sepultura  696. 
Vita,  ex  lectionibus  propriis  in  Breviario  Aber- 
donensis  ecclesiai  in  Scotia  (J99 

4  BenincasaRapaccioli,  OrdinisServorum 
B.M.  V.  mart.,  m  Asia.  SyLLOGE.§i.Beati  lo- 
cus  Datalu,  Vita  bis  scripta,  familia,  p.o- 
[essio  rehgiosa  480.  §  n.  Cur  Senensis  a  qui- 
luisi  am  dictus  :  praedicat  in  Bohemia  contra 
Wu-lcssislas  seu  Uussilas,  prodigiose  libera- 
turecarcere,  migrat  in  Tartanam  et  tan- 
Uem  cum  socio  capite  truncatur  :  cullus  Beati 
pubhcus  181.  |  iu.  Alia  proferuntur  indi- 
cia  yenerationis  tum  publice  tum  privatim 
contmuat»,  cui  oihil  officit  silentium  quo- 


rumdam  scriptorum  483 

o  Bertinus  abbas  Audomaropoli  in  Belgio. 
Comm.  pr£V.  §  i.  Discutiuntur  asserta  Mabil- 
lonii    de    scriptoribus  Actorum    S.    Bertini, 
multaque  in   iis  corriguntur  549.  §  n.   Ex- 
ponitur,  quo  tempore  et  modo  ActaSancti, 
aliaque  ad  eum  spectantia,  fuerint  conscri- 
pta,   ac  simul,  quaenam  ex  iis  edenda55I. 
§  m.   Reliqui  scriptores,  qui  de  S.  Berlino 
egerunt  :  utrum  chronicon  Joannes  Iperii  tara 
sit  accurate  scriptum  quam  voluit  editor  554. 
§  iv.  Natalis  locus  et  tempus  :  asserta  de  San- 
cti  genere  examinata  :  vila  monastica  Luxovii: 
tempus  adventus  ad  S.  Audomarum  555.  §  v. 
Vetus  monasterium  conslructum,  favente  S. 
Audomaro  :  fundato  Sithiensis  abbatiae,  eo- 
dem  auxiliante,   ac   census   subministrante 
Adroaldo  559.  §  vi.   Examinantur  raliones 
Cointii  et   Mabillonii,   qui  aliam   lexuerunt 
chronotaKim  :  contra  eosdem  et  alios  pro- 
balur,  Mummolinum  fuisse  prinmm  abbalem 
hodierni  monaslerii  Sithiensis  561 .  §  vn.  Quo 
tempore  S.  Bertinus  abbas  factus  :  permutat 
aliquas  possessiones  cum  Mummolino  :  ec- 
clesia  B.  Marise  Virginis  ipsi  pro  coemeterio 
donata  a  S.  Audomaro  564.  §  vm    Expen- 
duntur  argumenta,  quse  contrahasce  litteras 
donalionis  objecta  sunt :  suscriptiones  impro- 
bantur  ut  mendosae  vel  supposititiae  567.  §  ix. 
Ecclesia  B.  Mariae  Virginis,  deinde  S.  Audo- 
mari  dicta  a  monachis  Silhiensibus   possessa 
fuit  :  quando  et  quomodo  iis  ablala  fuerit, 
ostenditur  570.  §  x.  Adventus  S.   Winnoci 
ejusquesociorum.quise  S.  Bertini  disciplinae 
subjiciunt  :   gesta  cum  Walberto  comite   : 
Sanctussubscribit  testamento  S.  Amandi  573. 
§  xi.  Variae  donationes  S.   Berlino  factae   : 
monasterium  Wormhollense  excitat um  eique 
praefectus  S.  Winnocus  574   §  xu.  Postrema  . 
Sancli   gesta  :  bealus  obitus  et  sepultura  : 
annus  emortualis,  annique  regiminis  et  vilae 
myestigantur  567.  §  xm.  Cultus  Sancli  se- 
culo  viu  mchoatus  .  memoria  in  Fastis  •  duae 
corpons  translationes  580.  §  xiv.  Translalio 
corpons  in  thecam  eleganliorem,  quae  lertia 
est  vulgo  nota  et  poslrema  :  at  alia  corpo- 
ns  elevatio  aut  translatio  verisimiliter  prae- 
cessit  omnes  praediclas  :  caput  atque  alise  re- 
Iiquiae  seorsura  servatae  583.  §  xv    Variae 
festivitates  S    Bertini  585.  Vita,  audore  ano- 
nymo,  ex  codxce  nostro  Ms.   Caf.  i.    Adven- 
tus  S.  Bertini  ejusque  sociorum  ad  S   Audo- 
marum  :  geramum  monasterium  constructum  • 
Bertmus  ht  abbas  post  Mummolinum  :  sepe- 
UtS.  Audomarum586.  Cap.  u.  VirtutesSan- 

cti  . 


AD  TOMUM  II  SEPTEMBRIS. 


cti  :  vinum  divinitus  acceptum,  eoque  sana- 
lus  comes  Walbertus  :  aliud  miraculum  ad 
sepulcrum  Sancti  588.  Cai\  m.  Gesta  S.  Ber- 
tini  cum  S.  Winnoco  ejusque  sociis  589.  Vi- 
ta  altbra,  auctore  anonymo,  ex  codice  nostro 
Ms.  Praefatio  590.  Gap.  i.  Adventus  Sancti 
cum  sociis  ad  S.  Audomarum  :  constructio 
utriusque  monasterii  et  gesta  alia  .  bcatus 
obitus  ac  sepullura  591 .  Cap.  n.  Miracula 
post  mortera  Sancti  facta  593.  Liber  mi- 
raculorum  ,  auctore  anonymo  forsan  eodem  , 
ex  cod ice  nost  ro  Ms.  ,  collat u m  cn m  edi- 
tione  Mabillonii,  et  Mss.  Bertimanis.  Prolo- 
gus  595.  Cap.  i.  Primus  Danorum  seu  Nor- 
mannorum  adventusad  spoliandum  Silhiense 
ccenobium  :  opifex  in  lapsu  illeesus  :  surdus 
et  inutus  sanatus  ac  deindc  caecus  596.Cap.ii. 
Altera  Danorum  seu  Normannorum  irruptio 
adspoliandum  cccnobium  Sithiense  :  repulsi 
divina  ope  barbari  599.  Cap.  iii.  Normanni 
majori  mulliludine  redeunt,  et  oppugnant 
arcem  Sithiensem ;  sed  repelluntur  ope  di- 
vina  601.  Vita  tektia,  auctore  Folcardo  mo- 
nacho  Sithiensi,  ex  codice  Ms  Bertimano,  col- 
lato  cum  duobus  aliis  Mss.  Dedicatio  ad 
Bovonem  abhatem  Silliiensem.  Pra?fatio  004. 
Cap.  i.  Sancti  patria  et  natales  :  vita  mona- 
stica  adventus  ad  S.  Audomarum  605.  Cap. 
ii.  Donatio  Heremari  et  fundatio  monasterii 
Wormholtensis.cui  praefectusWinnocus  :  coe- 
meterium  ac  ecclcsia  B.  Mariae  condita,  ibi- 
que  sepultus  S.  Audoraarus  :  Walbertus  co- 
mes  duplici  miraculo  sanatus  607.  Cap.  iii. 
Varia  de  conversione  Morinorum  et  virtuti- 
bus  Sancti  :  subslituit  sibi  abbatem  Rigober- 
tum,  deinde  Erlefridum  :  tentaiio  daemonis 
ope  S  Martini  superata  609.  Cap.  iv.  Sancti 
postrema  gesta,  beatus  obitus,  sepultura,  et 
miracula  breviter  perslricta  612.  Inventio 
et  ei.evatio  cohpoius  auclorc  Bovone  ahbate , 
ex  editione  Mabillonii.  Pracfatio.  Epislola  , 
qua  auctor  consulit  Widonem  Hemensem 
archiepiscopum,  et  hujus  responsio  :  dedi- 
catio  Operis  ad  Widoncm  614.  Cap.  i.  Com- 
bustio  ccenobii  Silhiensis  :  pestis  ibitlem 
saeviens  :  his  castigationibus  cmendati  mona- 
chi  615.  Cap.  u.  Instauratio  ecclesiae ,  ac 
corporis  S.  Bertini  inventio  617.  Cap  m. 
Qua  occasione  corpus  sacrum  antea  a  S.  Fol- 
quino  esset  depositum  in  loco,  ubi  inven- 
tum  .  Bovo  abbas  Remensem  archiepiscopum 
et  episcopum  Taruannensem  ad  elevationem 
invitat  618.  Cap.  iv.  Elevatio  ac  translatio 
corporis.  variaquc  miracula  tunc  patrala  621 . 
Appendix  miracula  alia  necdum  dota  continens 
auctoribus  incertis  et  diversis,  ex  editionc,  Ma- 
billonii.  Cap.  i.  Quidam  festivitatem  Sancti 
violantes,  puniti  :  aegri  sanali  periculum 
incendii  sublatum  624.  Cap  ii  Sanctus  cer- 
tanti  in  ducllo  favisse  creditus  :  raptor  bo- 
norum  vilhe  eoenobii  Silhiensis  subitanea 
mortc  percussus  626.  Cap.  iu.  Blaspheraus  in 
Sanclum  penitus  :  sanationes  quaedam  et 
aliorum  pcenae  628 


4  ^andida  a  S.  Petro  apostolo  conversa 
L>     Neapoli.  Sylloge  histobica.    De  cultu 

etgestis  177 

4  Candida  junior  mulier  conjugala  Ncapoli. 

Comm.   pr^v.   Cultus,   clogiuin,    annus  emor- 


tualis,  inventio  corporis  228.  Acta  ex  Offkio 
proprio,    impresso  Neapoli  anno  mdccxxv  229 

5  Censurinus  Praefectus  ,  Cyriacus  (alias 
Quiriacus)  episc. ,  Maximus  presb. ,  Archelaus 
diaconus,  Aurea  mulier ,  Felix  ,  Maximus, 
Taurinus,  Erculanus  vel  Herculanus,  Ve- 
nerius,  Storocinus,  Mennas,  Commodus,  Her- 
mes,  Maurus,  Eusebius,  Rusticus,  Mona- 
chius,  Araandinus,  Olippius,  Cyprius  raili- 
tes ,  et  Theodorus  tribunus  MM.  Ostiae  in 
Latio.  Comm.  pr«v.  §  i.  Herculano,  qui  hodie 
in  Martyrologio  Romano  annuntialur,  anli- 
qua  Martyrologia  jungunt  Taurinum  :  re- 
liqui  aliis  diebus  comraemorati  tam  apud 
Graecos  quam  Latinos  :  reliquire  quoruuidam 
alio  translata?  518. §n  Tempus  marlyrii  : 
Aclorum  tides  probata,  maxime  exeorumdem 
consensu  cum  historia  tcmporis  519  Acta 
auclore  nnonymo,  ex  Ms  codice  serenissimai 
regince  Suecia'  in  4.  l<1  Cai\  i.  Exorta  perse- 
cutione  Galli  ,  comprehenditur  Censurinus 
praefectus,  qui  interrogatur ,  constansque  in 
tide  Ostiam  miltitur  :  hic  carceri  traditus,  in- 
visitur  ab  aliis  .  cuslodes  carceris  miraculo 
cbnvcrsi  520.  Cap.  ii  Baplizantur  custodes 
carceris  :  morluo  ad  vitam  rcvocato,  Cen- 
surini  Socii  comprehenduntur  :  martyrium 
omniuin  et  sepultura.  523 

6  Chagnoaklus  ep.  et  conf  Lauduni  in  Gal- 
lia.  Comm.  bist.  §i.  Varia  Sancti  annuntiatio  : 
Acta  unde  concinnanda  687.  §  U.  Sancti  il- 
luslres  natales,  familia,  patria  et  doraus  pa- 
lerna,  monachatus  Luxovii  688.  m.  S.  Co- 
lumhanum  exsulera  adit  ;  gesta  propc  Bri- 
gantiarn  :  Luxovium  reditus  :cura  Farenais 
monasterii  690.  §  iv  Fil  episcopus  Laudu- 
nensis ,  inlerest  synodo  Remensi;  tempus 
mortis;  sepultura  692 

6  Cotlidus ,  vcl  Quollidus  diaconus,  et 
Socii  martyres,  inter  quos  forsan  Eugenius, 
in  Cappadocia.  Ex  Martyrologiis  073 


6  T^Vonatianus,  Praesidius,  Mansuetus,  Gcr- 
J-*  manus  et  Fusculus  contT.  ac  Laetus 
mart  ,  episcopi  in  Africa.  Sylloge  iiist  §  i 
Martyrologia,  Acta  ex  S  Viclore  Vitensi ; 
episcopi  confessores  in  cadem,  in  qua  Sancti, 
persecutione  passi  677.  8  u.  Sanctorum  Prac- 
sulum  sedes;  varise  in  eorum  certamina  ob- 
servationes  680 


i-; 


(i 


Eleutherius  abbas  Romae  Comm.  pr*v. 
Memoria  sancli  in  Fastis  recentiori- 
bus  :  cultus  antiquus  :  nonnulla  de  gcslis, 
aetate  et  elogio  cdcndo  682.  Acta  auctore  S. 
Greqorio  Maqno,  ex  lib.  3  Dialogorumcap.  xxxm 

68ii 


6    T7austus  abbas  propc  Syracusas  in  Sicilia 
-T      Sylloge  *»86 

GFaustus  prcsb.,BibusveIAbibusdiaconus, 
Dionysiuslector,  Cyriacus  acolythus,  Andro- 
nicus  milee,  Theoclistufl  nauclerus,  Maea 
rius,  Andreas,  Sarapambo,  Cyriacus  alter, 
Andropelagia  et  Thecla  vel  Theocla  vir- 
gines,  ac   Calodota    mulier  conjugata  MM. 

Alexandna? 


Alexandrix  in  iEgyptO.  Ex  Martyrologiis  Grcc- 
cis  et  Latinis  666 

4  Fredaldus  vel  Frodoaldus  episc.  et  mart. 
Mimate  inOccitania.  Comm.  vrmw.  Notilia  loci, 
in  quo  Sanctus  colitur  :  annunliatio  in  Mar- 
tyrologiis ;  an  fuerit  episcopus  Mimatensis? 
tcmpus  martyrii,  et  sepulturae  locus,  Acta 
251 .  Opficiiim  propbium  254 

G  Frontinianus  mart.  Albae  Pompeiae  in 
Italia.  SmocK  674 


5  f^  enebaudus  vel  Genebaidus  ep.  Lau- 
vJ  duni  in  Gallia.  Comm.  pr^v.  Sancti 
cultus,  Vita  a  quo  scripta  ;  gestorum  qua- 
Iiscumque  chronotaxis  537.  Acta  ,  Auctore 
Hincmaro  Remcnsi  episcopo.  Ex  codice  nostro 
Ms    cum   aliis   Mss.   et  ediUone  Surii   collato 

538 

6  Gondulphus  ep.  el  conf.  Metis  in  Gallia. 

Stliogb.  De  cultu,  gestis,  tempore  emortuali 

etepiscopatus  iniiio  782 

4  Crala  virg.,  ut  fertur,  Bergomi  in  ftalia. 

Comm.  pbjev.  §  i.  Sanctae  cultus  :  quasnam  de 

ea  a  recentioribus  scripta;   Acta  231.  §  n. 

An  quinque  duces  Bergomenscs,  a  recentio- 

ribus  asserli,  sint  admittendi  sub  finem.se- 

ouliiii  ct  initium  iv,  233.  §iv.  ^Elas  SS.  Lu- 

pi  et  Adleydae  Bergomi  ducum   probabililer 

assignata  ;  conjcctura  de  duabus  Gratis  con- 

fusie  :  aliqua  Vitffl  dubia  discussa  236.  §  iv. 

Utriusque  Gratae  gesta  probabiliter  ordinata  : 

corporis  translationes  239.  Vita  auctore  Pi- 

namonte  Peregrino  de  Brembate,  ex  Ms.  Bergo- 

mensi.  Prior  capitum  divisio.   Prologus  241. 

Cap.  i,  Ortus,  parentes,  indoles  bona,  nuptiae, 

morsmariti,  reditus  in  patriam,  Viduae  cum 

socia  Besteria  conversatio  242.  Cap.  n.  S. 

Alexandri  martyrium,  acsepultura  :  ecclesiae 

per  Sanctam  acdificalae  :  miraculum  :  Bergo- 

nialium  conversio  245.  Cap.   iu  Structae  per 

S.    Lupum    et   Adleydam    ecclesia?   ;   item 

ecclesia  et  xcnodochium  per  S.  Gratam  245. 

Cap.  iv.  VirtutesS   Gratae  :  mors  et  sepultura 

iil,    Cap.   v.    Miracula  post  mortem  facta 

248    Cap.  vi.  Translatio  corporis  :  ex  quibus 

documentis    Vita  scripta  250 

H 

4  TJermione  filia  sancti  Philippi  Ephcsi. 
±x  Comm.  pr^v.  Sanclae  memoria  in  Fa- 
Btis  :  utrum  fueritfilia  S.  Philippi  apostoli  an 
diaconi?  Acta  fabulosa  ex  Menaeis  edenda 
181.  Acta  ex  Menans  GrcBcis,  interprete  Mat- 
thao  Radero  S.  \.  in  OpereMs.  135 


INDEX  SANCTORUM 

pultura  :  ejusdem  sacellani  virtutes  ac  pius  a 
vitaexcessus  261.  Cap.  11.  Sanctae  sepulcn 
profanalio  divinitus  prohibila  ;  ejusdem  eccle- 
siam  incendere  frustra  conantur  Hungari ; 
varia  ibidem  patrata  miracula  264.  Cap.  111. 
Ecclesia  cum  Sanclae  tumulo  in  perpetuum 
Werthinensi  monasterio  tradita,  cultus  ipsius 
reflorescit :  seditui  incuria  divinitus  corripi- 
tur;  tumba,  quae  sponle  e  terra  emersit,  mi~ 
raculis  illustratur.  Corporis  translalio,  ejus- 
demque  annua  indicta  festivitas  267 

6  Imperia   in  vico  Mauprouvoir  apud  Pic- 
tones  in  Gallia  676 

5  Jordanus  ordinis  Pulsancnsisabbas  Gene- 
ralis  in  Apulia  Sylloge.  De  cuitu  et  gestis  649 
4Irmgardis  virg.comitissaZutphania?,Colo- 
niae  Agrippinae.  Comm.  prjev.  Cultus  antiquus, 
annus  emortualis,  nobiles  natales,  Vila  ex 
Germanico  edenda  270.  Vita  auctore  mtonymo 
Germanice  conscripta,  intcrprete  C.  S  Cap.  i. 
Beatas  illustres  natales ,  contemptus  opum, 
amor  solittidinis,  peregrinatio  Komana,  et 
reditus  Coloniam  274.  Cap.  11.  Terram  sepul- 
cralem  undecim  millium  virginum  Romam 
defert  :  ad  illius  advenlum  omnes  Urbis  cam- 
panae  sponte  pulsantur  ;  terra  praefata  vcrti- 
tur  in  sanguinem,  parlem  capitis  S.  Silvestri 
Coloniam  transfert  275.  Cap.  111.  Tertio  Ro- 
mam  adil,  ubi  etiam  crucifixi  Domini  simu- 
lacrum  alloquitur  :  eodem  rursus  solatio  Co- 
loniae  fruitur  ;  ecclesias  suis  bonis  ditat  :  pie 
moritur  ac  sepelitur  277 


6  T  imbania  virg.  monialis  Genuae  in  Italia. 
-"  Comm.  1'k.ev.  §  1.  Vila  et  miracula  eden- 
da;  seculum  emortuale  incertum  ;  gesta  anle 
statum  religiosum  in  monasterio  S.  Thomae 
suspecta  784.  §  11.  Argumenta  cultus,a  seculo 
xm  usque  ad  xvi  Beatae  exhibiti  787.  §  111. 
Alia  venerationis  indicia  usque  ad  annum 
mdcix,  quo  a  monialibus  S.  Thomae  honorati 
ccepit  Oflicio  proprio  :  ad  dicecesim  Genuen- 
sem  et  Ordinem  Eremitarum  S.  Auguslini 
extensus  Bealae  cultus;  quae  tamen  Ordini 
Benedictino  adjudicanda  est  789.  Vita  ex 
Ofliao,  quod  PaulusPP.  VdieG  Martii  anno 
MDCIX  approbavit  791.  Miracula  ab  auctore 
anonymo  in  fae  seculi  xvi  vel  sequentis  collecta, 
et  ex  Ms.  halico  Latine  reddita ,  interprete 
Joanne  Limpeno.  Cap.  1.  Miracula  et  beneficia 
factausque  ad  annum  mccclix,  793.  Cap.  11. 
Miracula  et  beneficia  recentiora  797 


M 


I 

4  Tda  vidua  Bertzfeldii  in  episcopatu  Mona- 
J-sicnensi.   Comm.  pbjbv.  §  1  Cultus    Vitre 
scnptor,  tempus  mortis255.  §  11.  Illustris  pro- 


(i 


A/T  agnus  monasterii  Faucensis  abbas  pri- 
J-  -L     mus  Fuessae  in  Suevia.  Comm.  vkjev 
Vitae  scnptor   ct   inlerpolatores,  antiquitas, 
sapia   et   parentes  257    Vni  0  auclor.tas ,  apographa,   editiones  :  recentio- 

memorata  Acta  discutiuntur  702  §  m  Di- 
scut.uutur  rel.qua  705.  §  iv.  Sancti  aatas  in- 
quintur  707.  §  v.  Respondetur  ad  argumenta 
nostrae  opinioni  contraria  709.  §  vi  Utrum  S 
Magnusconvixerit  SS.  Wiclherpo  et  Tozzo- 
ni  episcopis  Auguslanis  711.  §  vn.  An  San- 
ctus  fuerit  Hibernus  et  regio  sanguine  pro- 
genitus  :  an  S.  Columbani  discipulus  71  4  § 
vin.   Corpons  elevalio  :  quo  tempore  et  sub 

quo 


.    ex   Bodecensis  ccenobii 
/asswnah  pergameno    Ms    msigm,  collato  cum 

ediHone  Sum  Pp*fat.o  Incipit  proemium 
Uffingi  coenobitfla  sancti  Liudgeri  de  con- 
versatione  et  miraculissanctfiBYd®260.  Cap 
1  dEgrotanti  Ecberto  scdulo  assistit  S  tda 
cum  eoquecelebratis  nupliis  in  Westphauam 
disccdit,  iq  itiaera  ecclesiam  exsiruit  :  mors 
fctcberti;  Idee  sancta  viduitas,  obitua  acse- 


AD  TOMUM 

quoepiscopo  facta  sit  716.  §  ix.  Bracbiorum 
alterumadSancti-Gallensestransfertur  :  lem- 
pus  hujus  translationis,  hyrani  hac  occasione 
compositi  :  an  Sanctus  fuerit  canonizatus  720. 
§  x.    Corpus  Sancti   deperditum   :    reliquiae 
ejus  in  monasteriis  Fuesseusi,  Sorethano  et 
Salemitano  722.    §  xi.  De  miraculis  per  S. 
Magni  invocationem,  et  usum  baculi  fieri  so- 
litis   723.   §  xn.  Sancti  cultus    celebris  in 
Germania  728.  §  xiu.  Templa  et  monasteria 
sub    Sancti    invocatione    Deo   erecta   731. 
Vita    auctore ,  ut    fertur  ,    Theodoro  monacho 
Campodunensi  ab   Ermenrico  Elewangensi   au- 
cta,  et  ab  alio  interpolata,  ex  Ms.  S.  Maximini 
Trevirensi,  collalo  cum  editiombus  HenriciCa- 
nisii  et  Mechioris  Goldasti ,    necnon  cum   sex 
aliis  Mss    exemplaribus.  Cap.  i.   Sanctus  Ma- 
gnus  inter  monachos  adraissus  a  S.  Colum- 
bano,  suis  meritis  cerevisiam  sistit,  ne    dif- 
fundatur  :  urso  imperat,  aves  divinitus  mis- 
sas  capit,  ab  angelo  edocetur  735.  Cai\  ii. 
Mora  in    regno   Theodeberti  :    pugna  inter 
hunc  et  Theodoricum  :  Theodeberti  caedes, 
poena    Theoderici  et   Brunichildis  :  profeclo 
in   Italiara  S.   Columbano,  SS.  Gallus  et  Ma- 
gnus   permanent  in  Germania   738.  Cap.  iu. 
S.    Gallus   cura   S.    Magno   et  Theodoro   ad 
Williraarum  divertit :  energuraenam  liberat, 
niittil  S.  Magnum  in  Italiam  741.  Cai>.  iv.  S. 
Magnus  et   Theodorus  a  violatoribus  scpul- 
cri  S.   Galli  male  mulctantur  :  ab   episcopo 
Bosone  reficiuntur  :  ad  Fauces  Julias  contcn- 
dunt  ;  acta  in  itinere  745.  Cap.  v.   Reliquum 
iterad  Fauces,  alius  draco  interfectus,  ex- 
pulsi  daemones,  sacella  condita  748.  Cap.  vi. 
Monasterium  Faucense  fundatur  :  Sanctus  sa- 
cerdolio  initiatur,  incolas  ad  (ideni  conver- 
tit,  venas  ferri  mirabiliter  reperit  751.  Cap. 
vii.    Sancti  mors  et  sepultura;  ipsius  tcmpli 
devaslalio  et  restauralio  755,  Cap.  vm.  Cor- 
pus  elevatur  :  Vita  cum  eo   reperta  Erraen- 
rico     emendanda     traditur    757.     iMihacula 
auctore    P.    Ludovico   Babenstuber  Benedictino 
Ettalensi.  Cap.  i.    Phrenesis  et   rabidi  cauis 
morsus   sanata,  puerperae  diflicili   partu  le- 
vatae,   proles    irapetrata ,   varii    morbi,    lues 
et  daemonis  infestatioues  abaclae  759.   Cap. 
n.    Divina   vindicta  in  Sancti  contemptorcs, 
varii    morbi  sublati   usu  reliquiarum,  baculi 
mirabilis  vis  contra   infecta    7(12.    Cap.    m. 
Lues   pecudura   abacta,  aegri   curati,  infecta 
e  domibus  expulsa,  Lyci  cxundationes  re- 
pressae,  varia   bcneficia   impetrata  7(>G.  Cap. 
iv.  Mulier  pucrperio,  infans    tuberibus  peri- 
clitantes  sanati,  Lycus  rursum  exundans  re- 
pressus,  varia   beneficia  ope  SS.  reliquiarum 
obtenta  709.  Cap.  v.   Varia  hifecta    ope  ba- 
culi  e  domibus  et  agris  expulsa,  partu  pe- 
riclitantes,  diversis  malis  alllicli  sanati,  alia- 
que  beneficia  Sancto  adscripla  772.  Cap.  vi. 
Varia    horainum,  pecorum  et  agrorum  mala 
depulsa   775    Cap.   vii.    Occasio    exstruendi 
Sancto  sacelli   propc  Katisponam  :  beneficia 
tum  hic  tum  ahbi  impetrata  778 

4  Marcellus  episc.  et  mart  Tungris  vel  Tre- 
viris  in  Gerraania.  Svixoge  Episcopatus 
Tungrensis  ;  gesta  Sancto  afficta  ;  Treviren- 
siura,quieura  ut  ecclesise  suae  antistitem  et 
martyrem  honorant,  incerta  traditio  202 
4  Marcdlus  mart,  pro[)C  Cabiloncm  in  du- 
catu  Burguudiae.  Commbnt.  pjubv.  §  i.  Eccle- 
sia  in  honorem  Sancti  cum  monachorum  cce- 


II  SEPTEMBEIS. 

nobio  Sec.  vi  fundata  a  S.  Gunthramno  re- 
ge,  qui  illam  ornamcnto  decoravit  macnifi- 
centissimo  187.  §  n  Jugis  psalmodia  apud 
tumulumS.  Marcelli,  cujus  verisimiliter  ope 
S>b.  Gunthraranus  et  Austregisilus  mortis  pe- 
nculo  erepti ;  perjurus  punilus;  lipsanotheca 
pretiosa;  palrocraium  in  nccessitate  pluviae- 
Ofiicium  proprium  188.  §  m.  Loca  extra 
dicecesim  Cabilonensem,  quorura  sanctus  Mar- 
tyr  patronus;  ecclesiae,  quaeeum  Ofllcio  ec- 
clesiastico  honorant,  Martyrologia  190.  §  iv 
Gemina  Acta ;  breviora  altcris  verisimiliter 
antiquiora,  quae  a  Tillcmontii  et  aliorura  cen- 
suns  vindicantur  193.  §  v.  Varia,  quie  de 
Sancto  traduntur,  et  in  Aclis  silcntur;  epi- 
scopatus  iili    abjudicalus;   tempus  raartyrii 

195.  Passio  auctore  anonymo,  ex  cditione  Petri 
Francisci  ChiffleUi,  collata  cum  Ms.  Andreie 
du  Chesne  geographi  regii  196.  Passio  alteka, 
auctore  anongmo,  ex  cditione  ejusdem  ChiffUtU, 
collata  cum  duobus  vetustis  musei  nostri  codioC- 
bus  Ms.,  signatis  Q  Ms.  (i  et  Q  Ms.  7  199 
&  Marinus  diaconus  conf.  paimmis  Reipu- 
blicae  cognominis  in  Italia.  Comk.  PMtv.  §  1.  No- 
titia  loci,  in  quo  Sanctus  solilarie  vixit.  me- 
moria  in  Fastis  sacris  :  an  corpus  Ticini? 
cultusin  ploxibus  aliis  urbibus  :  Acta  <'t  Com- 
mentarius  Italicus  quantai  fidei  808.  Ju.  So- 
lemnis  veneratio  apud  San-Marinenses,  |.i,e 
cipue  post  invenlionem  corporis,  qme  daiur 
ex  instruracnto  authentico ;  alia  ad  cultum 
pertinentia  ^10.  §  m.  Declaratio  magistratus 
San-Marinensis  praecedentia  COllfirmans;  alio- 
rum  tcstimouium  de  translatione  costaa  ad  ci- 
vitatem  Arbensem  in  Libumia  :  patrocinium 
Sancli,  spelunca  el  hortus  '213  yitafadulosa 
auctore  anonymo,  ecc  apographo  Bodecenci , 
collato  cum  Ms.  Ariminensi,  et  editionc  Mom- 
hritii  tom.  2  afol.  52  215 

4  Maurus,  Salvinus  et  Araior  episc,  conf., 
Virduni  in  Gallia.  Syuoge  iustoiuca.  §  1.  Cul- 
tuset  miracula  ex  Berthario;  corpora  scc.  vi 
aS.  Agerico  elevata  in  ecclesia  S.  Potri  apo- 
stoli,  dein  sec.  ix.  translata  in  templum  S 
Medardi;  reliquiac  ccenobio  Theologiensi  do- 
natae2^1.  §11.  Kccle>ia  s  Wauriin  Battonis 
castro,  ct  ahhalia  inonialium  Virduni,  ubi 
ejus,  Salviniet  Aratoris  corpora  honorautur; 
Officia  propria  et  Martyrologia,  gestorum 
memoria  oblilerata  •>•>■'( 

4  Moyses  propheta,  dux,  et  legislator  po- 
puli  Israelitici,  in  Neho  monle  Arabiae,  Cohh. 
pa£v.  g  1.  Memoria  Sancti  iu  Fastis  aacris,  et 
cultus  ccclesiastieus .  monumenla  praacipua, 
ex  quibus  hie  cominentarius  coneinnamlus  0. 
§11.  Sancti  natales  et  genealogia,  parentes, 
frater  ct  soror  :  OCcultalus  tribus  mensibus 
exponitur;  ac  inventus  a  filia  Pharaonis,  ma- 
tri  suae,  ut  nutrici,  coinmitlitur  :  drinde  adul- 
tus  filiae  Pharaoms  redditur  7.  s  ui.  Discu- 
tiuntur ,  quae  de  primordiis  Moysis  Scri- 
pturse  addiderunt  Josephus,  Philo  et  alii  8.  ^ 
iv.  Moyses  a  lilia  1'haraonis  in  (iliuiu  ailo- 
ptatus,  eruditur  omni  scientia  ASgyptiorum  : 
negat  deinde  sc  filium  Qlias  Pharaonis,  occi- 
soque  jEgyptio  quodam,  fugit  ex  /Egypto 
12.  §  v.  Hcferuntur  6t  cxaminantur  ea,  qu88 
relatis  in  Scriptura  addidcrunt  alii  1  4.  §  vi. 
Diacutitur  bellum  viHliio|iicuin  ,  (juod  Moysen 
feliciter  gessisse  Josephue  aliiquc  scribunt  : 
occasio  aulaedeserendac  fugiendique  ex  ^gy- 

pto 


pto  17.  §  vu.  Gesta  Moysis  in  Mad.an.t.de  . 
Uorib»ducta,etduofiliigenerati20  §vm. 
Aliorum  quorumdam  de  prffidiclis  narratio da- 
fur  el  examinalur  22.  §  ix.  Visio  rubi  arden- 
tis  ■  missio  Moysis  in  iEgyptum,  et  conlro- 
versias  huc  spectantes  24.  §  x.  Vis.o  et  missio 
Movsis  a  Josepho,  Philone,  et  Artapano  re- 
lala  27.  §  u.  IterMoysis  in  jEgyplum,  quae- 
quc  in  illo  itinere  eidem  conligerunt  :  missio 
Moysis  coram  Israelitis  probala  29.  §  xn.  Jo- 
sepbi  et  Philonis  relationcs  de  praero.ssis  : 
utrum  Moysesimposterumab  uxoreabst.nue- 
Ht  31  §  xiii.  Moyses  et  Aaron  mandala  Dei 
Pharaoni  cxponunt  :  Israclifse  gravius  ea  de 
causa  oppressi,  obmurmurant  Moysi  et  Aaro- 
ni  :  hi  vero,  jubente  Domino,  signa  coram 
Pharaoneedunt;  sed  frustra  :  prima  iEgyptio- 
rum  plaga  32.  §  xiv.  Josephi,  Philonis  et 
Arlapani  de  praeroissis  relationes  exaroinatae 
34  §xv.  Secunda  plaga  ranarum,  terlia  sci- 
nipliuro,  quartamuscarum,  quinta  pestis  ju- 
menlorum,  sexla  ulceruro,  septima  grandinis 
37.  §  xvi.  Quid  de  secunda,  tertia,  quarta, 
quinta,  sexta  etsepliroa  plaga  scripserint  Jo- 
sephus,  Philo  ct  Artapanus  40.  §xvn.  Plaga 
octava  locuslarum,  et  nona  tenebrarum  nar- 
ranlur  ex  sacra  Scriptura  43.  §  xv.ii.  Oclava 
etnona  plaga  ex  Josepho  et  Philone,  quorum 
lapsus  cornguntur  45.  §  xix.  Praedicla  plaga 
decima  :  petita  J5gypliorum  suppellex  :  Pa- 
scha  primum,  jubente  Domino,  celebratum  : 
plaga  decima  /Egyptiis  illata,  seu  occisi  om- 
nium  primogeniti  46.  §  xx.  Praemissorum  re- 
iatio  ex  Josepho,  Philone  et  Artapano  exami- 
nala  49.  §  xxi.  Egressio  Israelitaruro  :  prima 
mansio  in  Ramesse,  secunda  Socolh,  tertia  in 
Elham,quartain  Pnihahirotb  :  transitusmaris 
Rubri,  el  interitus  Pharaonis  cum  tolo  suo 
cxcrcitu  !)1  .  §xxii.QuaedeilinereIsraelitarum 
usque  ad  mare  Rubrum,  marisque  transitu  re- 
lata  a  Josepho,  Philone  et  Artapano,  discu- 
liuntur  56.  §  xxiu.  Quinta  mansio  in  Mara, 
ubi  murmural  populus  ob  dcfcctum  aquae  dul- 
cis,  quam  ex  amara  Moyses  impetrat:  sexta 
mansio  in  Elim  :  septima  ad  mare  Rubrum  : 
octava  in  deserto  Sin,  ubi  murmuranti  popu- 
loprimum  cotufnices  dantur,deinde  etmanna 
59.  §  xxiv.  Facla  in  deserto  posl  transitum 
maris  Rubri  usque  ad  manna  impelratum  ex 
Josepho  et  Philone  62.  §  xxv.  Nona  mansio  in 
Daphca,  decima  in  AIus,  undecima  in  Raphi- 
dim,  ubi  murmurantibus  datur  aqua  ex  per- 
cussapetra  :  Victoria  de  Amalecitis :  adventus 
Jethro  05.  §  xxvi  Eadem  ex  Josepho  et  Phi- 
lone,  quorum  relatio  discutitur  (>9.  §  xxvn. 
Duodecima  mansio  apud  montem  Sinai  :  Lex 
populo  data,   tedusque    solemni  ritu   intcr 


INDEX  SANCTORUM. 

acduocx  his  mortedivinitus  puniti  80§  xxxi. 
Enuroeratio  populi :  Levita3  ad  usum  laberna- 
culiassumptietnumerati  :  tub»  composila, 
aliaque  ad  servandum  ordinem  in  prolcc l.one 
agminis  83.  §  xxxn.  Asserta  Joseplu  et  Pulo- 
nisdegestisapud  montem  Sinai  cxpendun- 
tur  et  corriguntur,  mullis  tamen  brevitalis 
causa  omissis  85.  §  xxxiu.  Disccssus  Hebraeo- 
rum  a  monte  Sinai  :  Hobab  a  Moyse  invita- 
tuscoroilatur  :  murmuratio  populi  :  mansio 
xm  apud  Sepulcraconcupiscentue  :  septua- 
ginta  seniores  instituti  :  carnes  populo  datae, 
et  pcena  secuta  89.  §  xxxiv.  Josephi  relatio 
de  pra?dictis  expenditur  :  Philo  arguitur  92. 
§  xxxv.  Murmuratio  Marige  et  Aaron.s  con- 
tra  Moysen  :  pcena  Mariae  mansiones  al.quot  : 
missio  exploratorum,murmuratiolsraelitarum 
et  rebellium  pcena  92.  §  xxxvi.  Missio  ex- 
ploralorum,  murmuratio,  ejusquc  pcena  ex 
Josepbo  et  Philone,  quorum  relaiio  exami- 
natur  90.  §  xxxvu.  Pugna,  prohibente  Moy- 
se,  suscepta  et  clades  :  colligens  die  Sabbato 
ligne  lapidibus  obrutus  :  conspiralio  Core, 
Dathan  ct  Abiron,  insigniter  castigala  divini- 


tus  :  poena  murmuranlium  :  Virgffi  Aaronis 
prodigium  98.  §  xxxvm.  Quid  de  pugna  cum 
Chananaeis,  et  seditione  pcenaque  Core  et 
aliorum  Josephus  scripserit,  et  Philo  101. 
§  xxxix.  Mansio  trigesima  tertia,  mors  Marise, 
murmuratio  populi,  peccatum  Moysis  et  Aa- 
ronis,  quibus  ingressus  in  Terram  promissam 
negatur  a  Deo  106.  §  xl.  Transitus  per  Idu- 
mgeam  frustra  petitus  :  mansio  trigcsima  quar- 
ta  ad  montem  Hor  :  mors  Aaronis  :  vicloria 
de  Chananeeo  rege  Arad  109.  §  xu.  Quae  de 
morte  Marias  et  Aaronis  aliisque  deinde  se- 
cutis  narrarunt  Josephus  et  Philo,  dantur  et 
examinantur  112.  §  xlii.  Aliquot  mansiones  : 
murmuratio  populi,  cui  Deus  immiltit  igni- 
tos  serpentes,  serpens  asneus  erectus  :  suba- 
cta  regna  Sehon  et  Og,  regum  Aroorrhaeo- 
rum  114.  §  XLiu.  Josephi  et  Philonis  narra- 
tiones  de  praecedentibus,  prsesertim  de  bel- 
lis  contra  Amorrha?os  117.  §  xliv.  Balaam  a 
rege  Moabitarum  accersitus,  ut  malediceret 
Israelitis  :  ejus  molitiones  frustraneae  ;  sed 
pessimo  ejusdem  consilio  Israelitas  ad  pecca- 
tum  inducti  1 18.  §xlv.  HistoriaBalaami  exJo- 
sepho  cl.  Philone,  quorum  rclatio  examinatur 
122.  §  xlvi.  Lapsus  Israelitaruro  in  idolola- 
triam,  poenaque  secuta  :  census  populi  :  mors 
propinqua  Moysi  indicata,  et  Josue  succes- 
sor  designatus  :  leges  queedam  conditse  :  Ma- 
dianilae  victi  et  excisi  125.  §  slvii.  Josephi 
et  Philonis  relationes  de  lapsu  Israelitarum  et 
bello  conlra  Madianilas  dantur  et  discutiun- 
tur  129.  SXLvm.  Terra  Amorrlueorum   trans 


Deum  el  Israelitas sancitum  72.  §xxvm.  Moy-     Jordanem  per  Moysen  divisaduabus  tribubus 
sesperdiesquadragmta  cum  Doo  moralurin     et  dimidiae  :  limiies  quoque  terraeoccunandae 


monte,  ubi  accipil  praecepta  de  tabernaculo, 
aliisqucab  labernaculum  spectantibus,  utiet 
de  indumenlis  etconsecraiione  sacerdotum  : 
acceptis  quoque  tabulis  descendit,  populoque 
in  idololatriara  lapso,  tabulas  frangit  ac  Deum 
placai  i:\.  §  wi\.  Moyses  rursum  agit  cum 
Domino,  cujus  minas  landem  sedat,ac  fa- 
ciem  videre  desiderat  :  quomodo  Deumvide- 
rit  :  ilerum  quadraginta  diebus  manens  io 
montc,  tabulas  secundas  accipit,  et  vultu 
splendentedescendit78.  §  xxx.  Tabernaculi 
aliorumque  coostructio,  erectio,  et  consecra- 
tio  :  Aaron  el  filii  ejus  sacerdotes  consecrati : 


pai 
assignati  ;  alia  ordinata,  et  Lex  populo  expo- 
sita  132  §  xlix.  Quid  Josephus  et  Philo  re- 
ferantde  divisa  Amorrhaeorum  terra,  aliisque 
mox  relatis,  expenditur  136.  §  l.  Postrema 
Sancli  gcsta  ;  beatus  obitus,  ct  sepultura,cu- 
jus  locus  incognitus  139.  §  li.  Ullima  San- 
cligesla,  obilusque  et  sepultura  ex  Josepho 
et  Philone  143.  §  lii.  Klogia  quaedam  ex  sa- 
cris  Litteris  :  quomodo  apparuerit  cum  Chri- 
sto  in  Iransfiguratione  145.  §  uu.  Utrum 
Moyses  in  vita  vidcrit  divinam  essentiam  I  47. 
§  liv.  Pcnlateuchus  a  Moyse scriptus  ostendi- 
tur  150.  §  lv.    Refutanlur  objectiones  con- 

tra 


tra  praedictam  veritatem  allatae  155.  §  lyi. 
Examinantur  textus  aliquot,  quos  existimant 
aliqui  non  potuisse  scribi  per  Moysen  157. 
§lvh.  De  tempore  scripti  Pentateuchi  162. 
§  lviii.  Liber  Job  Moysi  attributus  a  quibus- 
dam,  sed  parum  probabiliter,  si  agatur  de 
conscripto  toto  libro,  quem  interprelari  po- 
tuit  HebraYce  et  augere  :  non  vidctur  auctor 
aliquot  Psalmorum  1G5.§lix.  An  quaedam 
alia  Moysis  scripta  in  Pentateuchoallegeutur? 
Scripta  apocrypha,  quae  Moysi  a  nonnullis 
fuere  attributa  167.  Vita  auctorc  S.  Gregorio 
Nysseno.  Cap.  i.  Natales,  pueritia,  educalio 
in  aula,  caedes  ^Egyptii,  fuga,  matrimonium, 
visio  apud  Rubum,  gesta  in  /Egypto  170. 
Cap.  ii.  Discessus  Israelilarum  ex /Egypto  : 
transitus  maris  Rubri,  submersioqueomnium 
^gyptiorum  :  mansiones  variae,  iu  quibus 
aqua  amara  in  dulcem  mutata,  item  aqua 
educla  e  petra,  manna  datura,  victi  Amale- 
citae  172.  Cap.  iii.  Advcntus  Israelitarum  ad 
montem  Sinai ;  Lex  ibidcm  promulgata,  man- 
dataque  accepta  de  tabernaculi  ac  vestium 
sacerdotaliumconstructionel73.  Cap.  iv.  Ta- 
bulae  Legis  acceptae,at  confractae  ob  popu- 
li  idololatriam  ;  acceptac  aliac ;  leges,  taber- 
naculura  ct  sacerdotium  iuslituta  :  eesta  reli- 


AD  TOMUM  II  SEPTEMBRIS. 

quaedam   examinantur   :   annus    emortualis 


qua,  et  mors 


175 


i  Munessa  seu  Monessa  virg.  in  Hibernia. 
Comm.pr,ev.  VariaSanctaenomina,cuItus,  aetas, 
qua  vixit  225.  Vita  qcamscumquk  auctore  Probo 
apud  Colganum  in  quinta  VitaS.  Patricii  lib.  2 

227 

N 

5  T^Timfidus   vel    Nymphus    et  Saturninus 

j-N  martyres  Alexandriae  in  ^Egypto.   Ex 

Marlyrologiis  527 


o 


/^Xnesipborus  Apostolorum  discipulus,  et 
"  ^'Porphyrius  ejus  scrvus,  MM.  Parii  in 
Hellesponto.  Sylloge.  §  i.  Sanctorum  cultus  : 
varia  m  Fastorum  clogiis  de  eorura  gestis  et 
martyrio  tradita  662.  §  u.  Elogiura  Onesi- 
phori  ex  Apostolo  :  dubia  varia  de  Sanctis, 
ex  praemissis  elogiis  orla,   examinantur  604 


Petronius  episc.  Veronacin  Ilalia.  Sylloge 
676 


5  /^viintus  vel  Quinctius,   Arcontius  et  Do- 


Q: 


natusmart.Capuae.  ExMartyrologiis§'2& 


li 


5  ~D  hais  vel  HcraVs  virg.  mart.  propc  Alc- 

-LVxandriam  in  yEgypto  525 

•">  Romanusct  David,  aliasBorisus  etGlebus 

aul  Hlibus,   principes  Russi.  Comm.   vrxv.  §  i. 

Horum  Sanctorumcultus  anliquus,  qui  pcrse- 

verat  tam  apud  Catholicos  (luam  apud  schis- 

raaticos  :  Acta  odcnda  unde  acccpta  et  qtialia 

633.  §  u.   Varia   dantur   de  Sanctis  clogia, 

partim  manuscripta,   partim   impressa   'KJ-Y 

§  iii.  Assignantur  ccrtiora  Vitae  capila,  elalia 

Septembris  Tomus  II 


investigatur  636.  Acta,  auctore  anonymo,  ex 
Ms.  Vdna  huc  misso.  Cap.  i.  Vladimiri'  Russo- 
rum  ducis,  cum  duodecim  filiis  conversi, 
morbus  ct  obitus  :  S.  Borisus  fratris  machina- 
tione  occisus  030.  Cap.  n.  Glebus  ejusdem 
fratris  Suatopelci  machinalionc  in  itinereoc- 
cisus  :  corpus  in  loco  deserto  projectum, 
deinde,  victo  per  Jaroslaum  Suatopelco,  in- 
corruptum  invenitur  .  sepulcrum  utriusque 
Vissogrodi  rairaculis  clarura  642 

5  Romulus  M.  in  Graecia,  iicm  Eudoxius, 
Zeno,  Macarius  et  muv  Militcs  MM.  Mclitina; 
in  Armenia  Minori.  Comm.  prj.v.  $  i.  Cullus 
apud  Latinos  et  Graecos;  intricala  et  non 
cohc-ercns  Menologii  Basiliani  narratio  507. 
§n.  An  sanatio  Justiniani  imperatoris  Mar- 
tyribus  hisce  adscribenda  sit  :  numerus 
S.  Eudoxiisociorum;  figmcnladeS  Romulo, 
ejus  cultus  in  Hispania  ;  quando  et  ubi  Mar- 
tyres  passi ;  Acta  Graeca,  ct  Baronii  conjec- 
tura  de  xi  niille  militibus  509.  Acta,  auctore 
Metaphrasic,  exMs.  Grxco,  cum  Latina  inter- 
pretafinnr,  qumexstat  "pml  Lipomanum  tom,  vi 
pag.  ccxxxi  vcrsa.  Cap.  i.  Mililes  Christianos 
in  exilium  pellit  Trajanus  :  id  ira[>robans 
S.  Roraulus  et  aperte  Christum  confilens, 
gloriosura  subit  marlyrium  511,  Cap.  u. 
S.  Eudoxius  missos  ad  secapiondum  convivio 
excipit,  deiu  sponte  adil,  praesidcm,  coram 
quofidem  profitetur  balteumqueabjicit,  mi- 
litibusMciv  exemplum  ejus  imitantibus  512. 
Cap.  iii.  Mirabili  constantia  et  magnaniniitate 
acerbissiraos  pcrfcrt  cruciatus  ;  capite  dam- 
natus  orat  Deum,  mandata  uxomlat  niorlem- 
quc  amico  pracdicit  :  Sancti  ct  alioruni  mar- 
tyrium  515 

4  Rosa  virgo  Tcrtii  Ordinis  S.  Francisci 
Viterbii  in  Italia.  Comm,  piu:v.  §  i,  Cultus 
Sanetas,  scriptores  Vila\  Acla  edenda  414. 
§  ii.  Anntis  Sanctac  natalis  incerlus  :  emor- 
tualis  inquiritur  410.  §  m.  Refutantur  argu- 
menta  huic  sententia3  opposila  418.  §  iv. 
Sanctac  sepultura  et  translatio  :  quae  de  his 
Coretinus  aliiquc  scripserunt,  discutiuntur 
421.  §  v.  Corpus  post  aliquot  secula  ab  oinni 
corruptionc  iminunc  peraeverat;  ignem  per- 
fert  illaesum  424.  §  vi.  Veneratio  a  summis 
virisSanctac  corpori  cxhibita  426,  §vu,  Do- 
mus  Sanclae  describitur,  in  vcnerationc  ha- 
bctur,  et  monaslcni  septis  includitur  428. 
§  viii.  Duplex  apud  Viterbienses  de  Sancta 
feslivitas ;  Iranslationis  annua  solcmnitas; 
Oflicia  propria  429,  §.  ix.  Viterbienses  com- 
municonsilio  instant  apud  Calistum  lil  pro 
impelranda  Rosa?  canonizalione  :  processus 
instituitur ;  insrribitur  Martyrologio  430 
Vita,  aur.tore  incerto,  tnanuscripta  processui 
canonizationis  inserta.    PrologUS  433.   Cap.  I. 

Pia  pueritiaB  ac  adolescentiaa  studia  et  mira- 
cula  £34.  Cap.  ii.  Graviterdecumbensjubetur 
a  Delpara  tertium  Ordinem  S.  Francisci  am- 
plccti,  et  haereticos  redarguere;  quod  subito 
sanala  exsequitur  ;  patrem  piis  cceptis  obsis- 
tenteui  in  sua  vota  llectit  435.  Cap.  iii.  Ob 
refutatos  haercticorum  errores  ab  urbis  prae- 
fectocum  parentibusexsularejussa  Surianum 
se  recipit,  ubiraortem  Frederici  II  vaticinata, 
Vitorchianuni  migrat  :  incolas  piis  monitis 
instruit,  caccam  illuminat,  in  ardeuti  rogo 
illaesaperseverans,  haereticae  mulieris  per- 
vicaciara  flectit  437.  Cap.  iv.  Cfficum  illumi- 
6  nat, 


nat,  impio  pcenam  praedicit,  m  Ordinem 
S  Clarae  admitti  poslulal  :  repulsa  vaticina- 
lur    moriior,  et  posltrinam  apparitionem  ab 

\|cxandro  iv  transfertur.  439,  Vita  altera, 
ex  Officio  ecclesiastko  S.  Rosa;  439  Acta  Puo- 
ossds procanonixationeS.  RoscBtnsMult  ]ussu 
Calisti  ///  :  ex  copia  Autograpln,  quod  servatur 
apud  sanctimoniales  in  monasterio  S.  Rosa  Vi- 
terbit  442.  MiHACiikexprocessu  canomzatioms. 
Cap.  i  Mortui  resuscitali,  muloloquela,  caecis 
visus  resiilutus,  varii  oculorum  morbi  prodi- 
giose  curali  445.  Cap.  n.  Energumeni  et  ma- 
leficiati  liberati,  mulis  loqucla  reddita,  con- 
tractismembrorumususreslitutus449  Cap.  m. 
Varia  ulccra  ac  apostemata  sublata .;  vincli 
ergaslulis  exempli;  morbuscomitialis  cura- 
tus;  pestis  a  pluribus  depulsa  453.  Cap.  iv. 
Pesteinfecti,  febricitanles,  phthisici,  lepro- 
sa,  aliiqueaegrisanati  456.  Cap.  v.  Incendii 
periculum  a  lipsanolheca  sua  arcel;  in  me- 
dio  igne,  consumptis  reliquis,  solum  Sanciae 
corpus  mirabiliter  illaesum  permanet  :  in 
ignem  lapsam  puellam  sanat;  naufragantibus 
aubvenit;  morbos pellit 459  Cap.  vi.  Praema- 
turo  partu  periclitantem,  aliosque  ex  variis 
morbis  moribundos  sanitati  subito  reslituit 
462  Gap.  vh  Neglectum  votum  vindicat ;  va- 
rias  infimitates  sanat ;  corpus  suum  a  furibus 
immune  servat  ;  sanguinis  iluxum,  aliaque 
malalollit 464. Cap. vin.  Vilam  miliii  servat,dis- 
sidcntes  componit,  partu  pericliiantibus  sub- 
venit,  febres  arcel  46G.  Cap.  ix.  Varii  febri- 
cilanles  prodigiose  sanati  468  Cap.  x.  Alii  a 
febribus  curati  :  ter  volum  violans,  terlio  pu- 
nitus  ;  toties  resipiscens,  lottcs  sanatus  470. 
Cap,  ^i  Aliis  febricitanlibus  subvenit,  dolo- 
ribus  capitis,  aliisque  malis  mcdetur,  male- 
Gcia  arcet  472.  Appendix,  alia  quaedam  mira- 
ciila  Vitm  secunda?  subnexa  474.  Nomina 
testium,qui  supraposita  miraculajurejurando 
respeclive  confirmarunt  477 

4  Rosalia  virgo,  eximia  conlra  pcstem  pa- 
trona,  in  Monte  Peregrino  propre  Panormum 
in  Sicilia.  Comm  pujbv.  §  i,  Scriplores  praeci- 
pui,  qui  de  S.  Rosalia  egerunt  '278.  §  u.  Ex 
quibus  prsecipue  monuuientis  gestaS.  Rosalioe 
petenda  sinl  :  inscriptio  Quisquinensis  : 
Grffica  alia  prselerito  seculo  invenia  281. 
§  iii  Quaeritur,  atrum  probabiliter  credi  pos- 
sit,  scriptum  islud  Graecum,  de  quo  mox  ac- 
nmi  est,  a  S.  Hosalia  fuisse  exaratum  284. 
§  iv.  Mullitt  tabulae  dc  S.  Rosalia  :  examina- 
lur,anSancla  tempore  vitae  soliiariae  prorsus 
laluerit  incognita,  eaque  opinio  ostenditur 
improbabilis,  et  autiquae  traditioni  conlraria  : 
hinc  slaluitur  de  aucloritate  picturarum  286. 
§v.  Disceptalur  inter  Siculos,  anSancta  pro- 
fessa  sil  vitaiu  umnasticam,  priusquam  cxor- 
sa  esi  vitam  aoachoreticam  289.  §  vi.  Ratio- 
oes,  quaa  contra  monasticam  vitam  S*  Rosa- 
lite,  affiaruntur  291.  §  vu.  Raiioncs  pro  vila 
innnasiica  S  Rosalia?,  quae  ab  imagimbus 
ipsius  peti  possunt  294.  §  vm.  Raliones  aliae 
pn>  vita  mooastica  Sancue  298.  §  ix.  Tem- 
pU8,  quo  Sancta  fioruit,  nomen,  palria,  fa- 
milia302  §x.  Saneticnalales,aetaspuellaris, 
aliaqueusqueaddiscessumadsolitudinem305.' 
§  xi.  Incertum  an  Sancla,  antequam  venit  ad 
spcluneain  Quisquincnsem,  in  alia  vixerit  so- 

utaria:describiturQuisquinensisspecua,quam 

Sancta  iucoluil  308.  §  xu.  Sancla  ex  antro 


INDEX  SANCTORUM 

Quisquinensi  egreditur,  atque  tatrat 
Monti8PeregrinipropePanormum309  §x 

Coniectune  de  gestis  Sanciae  in  utraque  i 


antrum 

XIII. 

-pe- 

Iunca3n.§xTv  Mors  Sanc.aa  ct  scpul.ura 
313.  &  xv.  AntiquissimusSanciiBcultuscxan- 
tiquis  ecclesiis,  sacellis,  et  altar.bus  316.  § 
xvi  Antiquissima  veneral.o  ex  imagmibus 
vetustis,  aliisque  ullerius  probata  :  ea  de.nde, 
postquam  nonnihil  elanguerat,  instaura  a  im- 
tio  seculi  xvn,  318.  §  xvn.  Beneficia  al.aque 
corporis  inventioni  praevia  :  corpus  varns 
vicibus  frustra  quaesilum  320.  §  xvm.  Appa- 
rensS  Rosalia  sanat  iegram ;  eidcm  rursum 
deinde  apparens,  docet  ubi  corpus  suum  s.t 
quaerendum  :  corporis  invesligatio  :  orta 
inlerim  pesie  Panormi,  iu  supphcalione  miro 
modo  invocatur  Sancta  323.  §  xix.  Corpo- 
ris  inventio.  qui  nuntiata  Cardmali  arclucpi- 
scopo,  hic  illud  occulle  ad  palatium  suum 
defcrri  jubet  :  laelitia  populi  Rosaham  pairo- 
nam  cupientis  :  beneQcia  mulia  mox  impe- 
trala  325  .  §  xx.  Cura  archiepiscopi  dc  exa- 
minandis  reliquiis  :  pestis  nonnibil  mitigala  : 
consultatio  theologorum  et  medicorum  irrita  : 
dilata  approbatione,  pestis  recrudescit  :  altera 
medicorumconsultatio  327.  §  xxi  Congrega- 
tio  theologorum  simul  et  medicorum  adap- 
probandasreliquiasinslitula  :  mira  apparitio, 
qna  verilas  ossium  S.  Rosaliae  firmatur  330. 
§  xxu.  Corpus  S.  Rosaliae  solomni  pompa  per 
urbcm  circumlaium  :  finis  pestilentiae  ejus  be- 
neQcio  impetralus  333.  §  xxiu.  Pestis  post 
quinquemensesiterumPanoruiilanoscorripit: 
atopeS.  Rosaliae,  ut  creditur,  paulatim  ex- 
tinguilur  :  invcntio  corporis  et  pcslilenliac  de- 
pulsio  ex  Pirro  334.  §  xxiv.  Enum.eralio.oa- 
sium  inventorum  S.  Rosaliae  :  alla  simul  intra 
eumdem  lapidem  reperta  337.  §  xxv.  Antrum 
Montis  Peregrini,  quod  exacte  describitur, 
adhonoremS  Rosal.a3cxornaium331i  §xxvi. 
Vclus  S.  Rosaliae  inscriptio  in  antro  Quisqui- 
nensi  inventa  :  miracula  varia  relala  ex  tesli- 
moniis  juratts  341.  §  xxvu.  Dcscriplio  spe- 
luncac,  prout  in  varias  parles  dividilur,  ex 
Cascino,  ctim  tabula  adjuncta  :  loci  ejusdem 
veneraliousquead  haeetempora  343.  §  xxvia. 
Graphisantri  S.  Rosaliae  in  Monte  Peregrino, 
ac  templi,  quod  anlro  adhaerel,  nupcr  deli- 
neata  :  cultus  Sanctae  ibidem  cclebernmus 
346.  §  xxix  Sacellum  Sanciae  in  ecclesia  me- 
tropolilana  structum  :  in  hoc  servatur  arca 
prcliosa,  in  qua  ejusdem  Sanclae  corpus  347. 
§  xxx.  Honor  S.  Rosaliae  habitus,  cultusque 
ejusdem  exlensus  a  sumniis  Pontificibus  ad  re- 
gnum  Siciliae,  et  diliones  Romani  imperato- 
ris  ac  regis  Hispaniarum  349.  §  xxxi.  Missa 
propria  pro  regno  Siciliae  impetrata,  et  Offi- 
cium  novum  :  preces  senatus  Panormitani 
apud  summum  FontiQcem,  ut  OQicium  exten- 
daturad  Ecclesiam  universalem  351  §  xxxn. 
Occasione  lerrae  molus  nova  Panormi  insti- 
tula  festivilas  S.  Rosaliae  :  beneficia  ejusdem 
Sanclae  in  abo  lerrae  motu  353.  §  xxxiu.  Cul- 
tus  Sanclae,  ejusque  reliquiaeet  beneficia  per 
dioecesim  Panormilanam  355.  §  xxxiv.  Cul- 
lus,  reliquiaa  ct  miracula  in  dicecesibus  Mon- 
teregalensi  et  Cephaledilana  357.  §  xxxv. 
Cuitus,  reliquiae,  beneficia  Sancla?  in  dicece- 
si  Mazarensi  359.  §  xxxvi.  Cultus,  reliquiee  et 
miracula  indioecesi  Agrigentina  361 .  §xxxvu. 
Cultus,  reliquiie  et  miracula  in  dioecesibus 
Catanensi  et  Syracusana  363.  §  xxxvm.  Cul- 

tus, 


AD  TOMUM  II  SEPTEMBRIS. 


lus,  rehquiae  et  beoeficia  in  dioecesi  Messa- 
nensi  et   in  Pactensi  363.  §  xxxix    Cultus, 
reliquise  et  beneficia  S.  Rosaliae  in  Italia  3B6. 
§  xl.  Cullus,  reliquise  et  beneticia  inGallia, 
Hispania,  Germania,  et  Hungaria  360 .  §  xu. 
Cullus,  reliquiae  et  beneBcia   S.    Rosaliae   in 
Belgio  et  praesertim  Antverpiae  :  item  in  Po- 
lonia  et  in  insula  Melitensi   372    §  jcui.  Sa- 
natus  evidenti  miraculo  Franciscus  Castiglia, 
cultum  SanctSB  promovet  in  Lusitania  :  sana- 
tus  itera  Intliae  prorex,  eumdera  in   India  in- 
choat    375.  §  xlui.    Reliqua    de   cultu,  reli- 
quiis  et   beneficiis  S.  Rosalise  in    America  et 
Africa    378.     Vita    Brbvis,    auctore    Octavio 
Caietano   S    J  ,  ex  volumine  Ms    in  bibliotheca 
collegii  Panormitani  Societatis  Jesu   380.   Vita 
altkha,  auctore  Jordano  Cascini  S.  J  ,  ex  edi- 
tione  impressa  anni  mdcxxxi.  Praefalio  scu  de- 
dicatio  381 .  Cap.  i.    Sanctae   natales,   gesta, 
raors,    sepultura.  ac   corporis  diu  absconditi 
mira  inventio  382.  Cap.  u   Miracula  posl  cor- 
pus  inventum  :   ejus  approbatio;  Panormus 
peste  liberala  :   cullus  Sanctae  mulium  pro- 
pagatus,    et   reliquiae  ad  varias  provincias 
missse   384.    Mmacua,  auctore   Petro  Salerno 
S.J.,  ex^Vitis    Sanctorum   Siculorum   Octavii 
Caietam.    Cap.    i.    Variae    sanationes,    factae 
pleraeque  post  sumptam  aquam,  Sancia;  reli- 
quiis  aut   lapide  sepulcri  consecratam  387. 
Cap.  ii.    AUae  sanationes,  variis  modis  impe- 
tratae  postS.  Rosaliam   invocatum  390.  Cap. 
ui.  Miracula  facta  in  publico  peste  infeclorum 
Valetudinario  39'2.  Appendix  Miraculorum  ac 
Leneficiorum.    Cap.  i.    Reliqua  miracula  seu 
bene  ficia,  quse  praeter  praedicta  Cascinus  re- 
lulil  lib.  i.  eap.  xu,395   Cap.  n.Prosecutioeo- 
rmudem   miraculorum    ex  Cascino  cap.  xii. 
397 .  Cap.   ui.  Alia  miracula  el  beneficia,  re- 
lala   a   Cascino  cap.    xv,   in  confirraationem 
reliquiarum   S.    Rosaliae  399.  Cap.    iv.    Alia 
beneficia  et  miracula,  a  Cascino  relata  cap. 
xvi.,  40I.Cap.v.  Recentioraquaedambenefi- 
ciocompendio  data  ex  Historia  Mancusi  part 
v.  40i.  Cap.  vi.  Proseculio  recenliorum  mira- 
culorum  ex  Mancuso  4U6.  Cap.  vu.   Colleclio 
benefieiorum  et  miraculorum  cx  documentis 
recentionbus,  partim  impressis,  partim   ma- 
nuscriptis  408.   Cap.  viii.  Prosccutio  eorum- 
dem    miraculorum    aut    beneficiorum    410. 
Cap.  ix.    Panormus  variis  vicibus    servala  a 
periculo  pestilenlise  411 .  Cap,  x   Pra?ter  Pa- 


nensi.    Praefatio    670.   Caplt   lmclm.    Relatio 

marlyrii,  scpulturae  et  translalionis  671 

6  Sapphirus  ad  S.  Julianum  dicccesis  Bi- 

turicensis  in  Gallia  676 


B  rPaurinus  episc.  el  mart.  Augustas  Ausco- 

-L      runi  in  Novempopulania  Syllogk  IUs- 

torica.  De  cultu,  ffil&le  el  geslis  Sancti  630 

5  Taurinus,  Neraoratus,  Saiurninus,  Ara- 

pollinus  MM.  in   /Egypto.  Ex  Hieronymianis 

apngraplns  528 

4  Theodorus,  Oceanus,  Arainianus,  ct  Ju- 

lianus  raart.   Syllogk  ex  Martyrologiis  et  J/e- 

nologiis  807 


5  T rictorinus  episc.  etconf.  Comi  in  Italia. 
V  Stllosb,  Cultus  cx  Tatli  Marlyro- 
logio  et  Annalibus  Comensibus  prsecipue  pro- 
batur  :  cxpendunlur,  quse  de  ejus  geslis  et 
aetate  tradunt  recenliores  341 

3  Victorinus  prcsb.  et  raart.  prope  Culilias 
Sabinorum  oppidum  in  Ualia  Comm.  histom- 
co-cnmcus.   §  i.   Duo  SS.    Severini  el   loti- 
dem  Viciorini,  a  Martyrologia  inter  se  pcr- 
mi\ti,  distinctim  proponuntur  :  gesta  et  pas- 
sio  S.  Viclorini,  qui  hodie  colilur,  ex  Actis 
SS.  Nereiel  Achillei  :  cxsilii,  servilulis,  mar- 
tyrii  et  sepuUursB  loca  489.  gii.  Exhibeture 
Martyrologiis  S.  Victorinus  ad  v.  Septembris 
ct  S.  Severinus  ad  vm  lanuarii,  ex  duobus 
quisque  in  unum  conflatus  :  errores  circa  S. 
Victorinum  hodiernum  191.  §  iu.  Episcopalis 
dignitasa  S.  Viciorino  conf.  translala  ad  liu- 
jus  diei  presbyteruni  cl  mart.  :  novusS    Vic- 
(orinusepisc.  Camerinensis  a  Jacobillo  obtru- 
sus  :  nescio  quera  Amiternensero  suggerant 
Ferrarius  ct  Castellanus  £94    §  iv.  Cullus  S. 
Victorini  M.  Nonis  Sept.    probalur  :  ab  illo 
non  distinguendus,  quem  ad  xxiv  Julii  Biero- 
nymiana  celebrant  :  an  ex  corrupta  in  illis 
Sancti  annunliatione  orti  Sancti  ixxxui  mi- 
lites  Arailernini  martyres  496.  §  v   Disserta- 
tio   de  tempore  exilii,  servitutis  et  raarlyrii 
499.  §vi.  VicusS.  Victorini  M.,  in  quo  anno 
mclxx  ccclcsia  ipsi  consccrata,  variis  illuslra- 
tur  nolitiis :  Sancti  cultus lalissime  propagalus 


normilanos  ahi  quoque  Siculi,  ipsique  Mes-     501 .  §  vn    Corpus  cjus  nec  Monaslrriuin  nec 


sanenses  lempore  pcslis  anno  174°  Messanao 
vigenlis,  Sanclac  patrocinium  implorarunt, 
nec  frustra  412 

4  Rufinus,  Silvanus,  Marcellus,  Gaianus, 
Helpidius,  Anloninus,  Eusticus,  Maxiraus, 
Eusebius,  alier  Gaianus,  Vitalica,Gaison,  Ma- 
gnus,  Castus,  Salurninus,  Douatus,  Kleusus, 
cum  Sociis  martyribus,  Ancyrae  in  Gallatia. 
SuLOtiK  critica  204 


Melas  translalum,  sed  probabilius  Magdebur- 
gumsub  (Htone  I  imp.  :  media  pars  sec.  xiv 
indeLilomisIium  portata  :  festivilas  per  totam 
Bohemiam  instituta  :  reliquiae  variis  in  Locis 
honoralae  °^^ 

5  Ursicinus  cp.  Ravennae  in  Ilalia.  Stlloob 
histoiuca.  Dccuilu,  reliquiis,  gcslis  et  atate 
Beati  58S 


60anctianus,  Augusttnus,  Beata  virgo,  Fc- 
^  lix  Aubertus,  marlyrcs  Senonisin  Gal- 
lia.  Comm.  prjiv.  Hi  Sancli  variis  modis  in 
Fastis  memorati,  et  siraul  culti  :  corporum 
translationes  :  Acta  trium  priorum  qualia 
668.  Acta  auctore  anonymo  ex  LerjendarioSeno- 


6  'Vacharias  Propheta  in  Jud&a.  Comm  ciut. 
Z/  §  i.  Cultufl  sancti  1'rophetae  cerlus  : 
alia  dc  reliquiis  et  sepulcro  incerta  gesta  et 
scripta  examinata  655.  §  U.  Utrum  Zachanas 
prophela  sit  ille,  quem  Christus  occisuin  dicit 
inter  templum  et  altare  657.  §  m.  Alia  quae- 
dam  neotericorum  scntentia  examinalur  et 
refulatur  ut  iraprobabilis  6*59 

1NDKX 


IND  EX 


CHRONOLOGICUS 


ANTE  NATUM  CHRISTUM. 

Moyses  propheta,  dux  et  legislator  Israe- 
^litarum  6  etseqq. 

lnslilutio  Agni  paschalis  48 

Exitus  Israelilarumex^gypto  51  et  seqq. 
Promulgata  lex  antiqua  72  et  seqq. 

S.  Zacharias  propheta  inter  minores  undeci- 
mus  floruit  655 

SECULO  I. 

Sec.  i  floruit  S.  Candida  a  Petro  apostolo  Nea- 
poli  conversa  477  etseqq. 

Sec.  i.  S.  Onesiphorus  Apostolorum  discipu- 
lus  cum  servo  suo  S.  Porphyrio  passus 
Parii  in  Hellesponto  662 

Sub  finem  seculi  i  aut  initium  2  S.  Victorinus 
presbyter  fit  martyr  prope  Cutilias  in  Sabi- 
nis  489 


SECULO  II 


Sub   Traiano 
martyr 


passus   in  Graecia  S.  Romulus 

507 

Circa  an.    117  obiisse  dicitur  S.  Hermione, 

Philippiapostoli,autpotiusdiaconi  filia  185 

Circa  178  S.  Marcellus  prope  Cabilonem  mar- 

tyrio  coronatus  1 87 

SECULOIII. 


Circa  250.  Faustus  presbyter,  Bibus  vel  Abi- 
bus  diaconus,  aliique  plures  cum  ipsis  mar- 
tyrio  coronati  Alexandriae  in  -Egypto   666 

252  Passisub  Gallo  imperatore  SS.  Ceusuri- 
nus  piicfectus,  Cyriacus  episcopus,  Maxi- 
mus  presbytcr,  Archelaus  diaconus,  Aurea 
mulier  cuiu  pluribus  Sociis  Ostias  in  Latio 

5 1  8 

273  aut  274  Passi  Senonis  in  Gallia  SS.  San- 
ctianus,  Augustinus  et  Beata  668 

Sec.  3  sub  finemaut  sec.  4  sub  initium-  passi  Me- 
litinae  in  Armenia  SS.  Eudoxius,  Zeno, 
Macariuscum  mciv.  Mililibus  507 

SECULO  IV. 

Circa  308  S.  RlnVis  aut  HeraTs  virgo  prope 
Alexandriam  in  ^Egypto  coronata         525 

Sub  Maarimiano  Galerio  in  Oriente  passi  SS. 
Theodorus,  Oceanus,  Ammianus  et  Julia- 
nus  207 

Circa  370  moritur  S.  Anianus  episcopus  Ve- 
sontioncnsis  333 

Sub  finem  seculi  4  S.  Marinus  diaconus      208 

SECULO  V. 

Circa  4l9au*i20  Isdegerdes  Persarum  rex 
diuturnam  persecutionem  contra  Christia- 


nos  inchoavit  :  in  hacpassusS.  Abdas  epi- 

scopus,  ct  alii  multi  528,  530,  531 

Post  454  obit  S.  Munessa  vel  Monessa  virgo 

in  Hibernia  225 

Sec.  5  post  medium  moritur  S.  Petronius  Vcro- 

nensis  episcopus  576 

Post  483  Sancti  episcopi  Africani  Donatianus, 

Praesidius,  Mansuetus,  Germanus  et  Fuscu- 

lus,  pro  fide  exsules  cum  aliis  multis ;  et  S. 

Lsetus  martyr  677  et  678 

SECULO  VI. 

537  vel  538  Moritur  B.  Ursicinus  episcopus 
Ravennas  535 

Circa  medium  seculi  6  corpora  SS.  Mauri, 
Salvini  et  Aratoris  S.  Agerico  ostensa,  ab 
eoque  elevata  222 

Circamedium  seculi  6  vitam  finivit  S.  Gene- 
baudus  vel  Genebaldus  episcopus  Laudu- 
nensis  537 

Circa  580  aut  590  Romas  obiit  S.  Eleutherius 
abbas  682 

586  Moritur  S.  Candida  junior,  mulier  conju- 
gata  Neapoli  228 

SECULO  VII. 

Circa  607  Prope  Syracusas  defunctus  est  S. 

Faustus  abbas  686 

Inter  631  et  638  Obiit  S.  Chagnoaldus  Lau- 

dunensis  episcopus  687 

Circa  648  constructa  abbatia  S.  Bertini    559 

et  seqq. 
Circa  medium  seculi  7  obit  S.  Victorinus  epi- 

scopus  Comensis  i-n  Italia  54| 

Circaidem  tempus  moritur  S.  Ansaricus  epi- 

scopus  Suessionensis  in  Gallia  543 

655  Probabiliter  figitur  obitus  S.  Magni  pri- 

mi  abbatis  Faucensis  in  Suevia  700 

Post  medium  seculi  7  Defuncta  est  S.  Bega  ab- 

batissa  quse  culta  est  in  Cumbria  Anglise 

provincia  gg^ 

SEC  ULO  VIII. 

Circa  709  moritur  S.  Bertinus  abbas  Audo- 
maropoli  in  Belgio  549 

Sec.  8  probabilius  eversa  per  Saracenos  Elusa 
civitas  Novempopulaniae,  et  eodem  seculo 
sedes  metropolitica  inde  ad  Ausciensem 
civitalem  Iranslata  533 

Sec.  8  probabiliter  figi  potest  mors  aut  mar" 
tynumS.Taurini  Ausciensis  antistitis  vul- 
go  ad  annum  ccc  relatum  630  et  seqq 

bec.  S  ante  medium  Translata  Senonis  corpora 
SS.  Sancliani  et  Augustini  MM.  668 

Sec.  8  sub  finem  probabilius  floruerunt  SS   Lu 
pus  et  Adleyda  conjuges,  duces  Bergomen- 

rSesr        ,    .  ,.  236  et  237 

Urcafmemhujussecuhitem  probabilius  obiit 
b.  tiestena  Bergomensis  239 

SECULO 


AD   TOMUM  11  SEPTEMBRIS. 


SECULO  IX. 


SECULO  XIV. 


Sec.  9  probabilius  defuncta  est  S.  Grata  Ber- 
goniensis  231 

Circa  81 3  moritur  S.  Ida  vidua  Hertzfeldii  in 
episcopatu  Monastcriensi  255 

Jntra  814  et  840  S.  Fredaldus  aut  Frodoal- 
dus,  episcopus  in  Occilania  martyr        251 

822  Defunclus  S.  Gondulphus  episcopus  Me- 
tensis  782 

Intra  825  ct  847  Probabilius  fiyitur  elevatio 
corporis  S.  Magni  abbalis  Faucensis     717 

846TransIatura  corpusS.Bertini  abbatis  581 , 

582 

Circa864  Bulgarimaxiinead  fidemconversiiv 

Circa  866  Russi  aliqui  conversi  iv 

Ante  annum  883  Translata  iteruui  corpora  SS. 
Sanctiani  et  Augustini  MM.  669 

Intra  887  et  889  Transfertur  brachium  S. 
Magni  abbatis  ad  abbatiani  sancti  Galli  720 

Vergente  ad  /inem  seculo  9,  post  Photium  schi- 
smaticum  patriarcha?  Constanlinopolitani 
rursum  Catholici  usque  ad  Michaelem  Ce- 
rularium,  anno1043  patriarcham  creatum, 
et  schismatis  instauratorem        xm  et  seqq. 


Sec.  14  Russi  schismatici  aut  fidei  dubiae,  li- 
cet  aliqui  raclropoliUc  probabiliter  credan- 
tur  fuisse  Catholici  xxi  et  seqq. 

1395  Aperta  thcca,  etcorpus  S.  Bcrtini  lus- 
tratura  554 

SECULO  XV. 

1 41 5  B.  Bcnincasa  Rapaccioli,  Ord.  Servorura 
B.  M.  V.,  raartyriocoronatus  in  Asia    480 

Sec.  15  Russi  in  duas  partes  divisi  sub  duobu^ 
raetropolitis,  quarum  una  pars  diu  Catholi- 
ca,  altera  semper  achisinatica  xxm  et  seqq. 

1  455  Translatum  corpus  S.  Frontiniani  mar- 
tyris  Albrc  Pompeiaa  in  Italia  674 

1457  Examinala  mirabilis  integrilas  incor- 
rupti  corporis  S.  Rosai  Viterbiensis,  ejus- 
quc  noraen  deinde  Maityrologio  Romano 
inscriptam  jussu,  utfertur,  Calixli  III    432 

1464  Apcrta  iterura  iheca  S.  Bcrtiui,  et  pars 
capilis  in  aliam  thecam  Iranslata  584 

SECULO  XVI. 


SECULO  X. 

Circa  medium  seculi  I  0  Conversa  Russorura  re- 

gina,  quse  Helena  in  baptismo  vocata       v 

980  elevatum  corpus  S.  Idee  viduae  26S,  270 

Circa  990  Russi  ad  tidem  cum  duce  suo  Vladi- 

miro  conversi  :  hsec  prima  Russorum  con- 

VI  et  seqq. 


versio  generalis 


SECULO  XI. 

1 01 5  Fralerno  dolo  occisi  duo  principes  Rus- 
si,  SS.  Romanus  et  David,  alias  Borisus  et 
Glebus  aut  Hlibus  dicli  633 

Sec.  xi  Russi  fuerunt  Catholici        xvn  et  seq. 

1027  translatum  corpusS.  GratseBergomen- 
sis  ab  Ambrosio  episcopo  240,  250 

1050  inventura  corpus  S.  Bertini  abbatis  582 

1 052  elevatura  et  translatum  corpus  S .  Bertini 

582 

Circa  finem  seculi  obit  B.  Albertus  abbas  Pon- 
tidensis  prope  Bergomura  in  Italia        644 

Circa  finemsec.  11  aut  initium  sec.  12  B.  Irm- 
gardis  virgo,  comitissa  Zutphaniaj,  mori- 

270 


lur 


SECULO  XII 


Sec.  12  Russi  partim  Catholici,  partira  fidei 
dubiae  .  xvuiet  seq. 

Circa  mcdium  seculi  12  Moritur  B.  Jordanus, 
Ordinis  Pul^ancnsis  abbas  generalis      649 

Post  mediuui.  obit  S.  Rosalia  virgo,  patrona 
exiraia  contia  pesLem  278 

SECULO  XIII. 

Sec,  13  Schisma  praevalet  in  Russia,  ncc  ta- 
menomninoibidemdeficiuntCatholicixjx  et 

Scqq. 

1237  Tertia  translatiocorporis  S.  Bertini  583 
1 252  Probabilius  obit  S.  Rosa  VitcrbiciiMs  virgo 

414 
1257   aut  1258   Translalum   corpus  S.  Rosae 

Viterbiensis  423 

Diu    anie  annum    1294   Defuncla  Genuae  B. 

Limbania  virgo  monialis  784 


Sec.  16  inchaoto,  Russi  Polonis  subdiliin  schi- 

sma  dclapsi  xxvi 

1569  Allera  translatio  corporisS.  Gratae  240 

15«6  Inventum  corpus  S.  Marini  diaconi  2U 

1594Episcopi   Ruthcni  Poloniaa  ct  Lituania) 

concilium  celebrant,  inquostatuunt  se  Ro- 

raanaB  Ecclcsiai  xxvicJ  seqq, 

1595  Lcgati  Rulheni  Ronuc  profitcntur  fidem 

Catholicam  ot  debitara  subjectionem  xxvn 

SECULO  XVII. 

1615  Tcrtia  translatio  corporis  S.  Gratae  240 

1624  Invcntum  rairo  raodo  corpusS.  RosaliSB 

in  monte  Pcrcgrino  prope  Panorraum   325 

ct  scqq. 

1624  et  1625  Plurimis  miraculis  Panormi  m- 

clarescitS.  Rosalia  387  et  Lsvy/. 

1625  Approbalaj  post  diiiiurnura  examen,  el 
per  urbcra  Panormitanam  circumlatSB  reli- 
quiae  S.  Rosalia^  :   deinde  pestis  statim  su 
blata  332  Wsrryry 

1625,1620  ct  scqucTUilms  Reliquiae  S.  Rosalia: 
ad  mulias  urbea  translalae,  et  innumeris 
miraculia  honorata1  355  et  seqq. 

1627  Quarta  translatio  corporis  S.  Gratffl  2*1 

1630  NomenS.  RosaluBJussu  Urbani  VIII  Ko- 
mano  Martyrologio  inscriptum  350 

1663  Sanatus  unico  raoniento  moribundus  ex 
morbo  diuturno  Krauciscus  Casliylia  S.  J., 
apparente  eidem  S.  Rosalia  375 

1688  Aperta  tertio  theca  S.  Bertini,  et  ex  ea 
reliquiae  Poperingam  missse  584 

1603  Vehementissimus  terrae  motus  per  Sici- 
liam,  (juo  lola  lere  subvcrsa  Catana,  at 
scrvata  Panormusab  hominum  strage,  ope, 
11I  creditur,  S.  Rosalia;  353 

SECULO  XVIII 

1717,  xv  Februwii (consecratum  novum  tcm- 
plum  raucencisabbatiaeS.  Magni  732 

I7'»:i  liiavissime  saivit  peslis  Messanae  et 
locis  vicinis  in  Sicilia  413 

NOTITIA 


IND  EX 


CHRONOLOGICUS 


ANTE  NATUM  CHRISTUM. 

Movses  propheta,  dux  et  legislator  Israe- 
litarura  Qetseqq. 

lnslitutio  Agni  paschalis  48 

Exitus  Israelitarum  ex  ^Egypto  51  et  seqq. 
Prornulgata  lex  antiqua  72 et  seqq. 

S.  Zacharias  prophcta  inter  minores  undeci- 
mus  floruit  655 

SECULO  I 

Sec.  i  floruit  S.  Candida  a  Petro  apostolo  Nea- 
poli  conversa  477  et  seqq. 

Sec.  i.  S.  Onesiphorus  Apostolorum  discipu- 
lus  cum  servo  suo  S.  Porphyrio  passus 
Parii  in  Hellesponto  662 

Sub  finem  seculi  i  aut  initiutn  2  S.  Victorinus 
presbyter  fit  martyr  prope  Cutilias  in  Sabi- 
nis  489 

SECULO  II. 

Sub  Traiano  passus  in  Graecia  S.  Romulus 
martyr  507 

Circa  an.  117  obiisse  dicitur  S.  Hermione, 
Philippiapostoli.autpotiusdiaconi  filia  185 

Circa  178  S.  Marcellus  prope  Cabilonem  mar- 
tyrio  coronatus  1 87 

SECULOIII. 

Circa  250.  Faustus  presbyter,  Bibus  vel  Abi- 
bus  iliaconus,  aliiquc  plures  cum  ipsis  mar- 
tyrio  coronali  Alexandrias  in  vEgypto   66G 

252  Passi  sub  Gallo  imperatore  SS.  Censuri- 
nus  prsefectus,  Cyriacus  episcopus,  Maxi- 
mus  presbytcr,  Archelaus  diaconus,  Aurea 
mulicr  cum  pluribus  Sociis  Ostiae  in  Latio 

273  aut  274  Passi  Senonis  in  Gallia  SS.  San- 
ctianus,  Augustinus  et  Beata  G68 

Sec.  3  sub  finemaut  sec.  4  sub  initium  passi  Me- 
litinae  in  Armenia  SS.  Eudoxius,  Zeno, 
Macariuscum  mciv.  Militibus  507 


SECULO  IV. 

Grco308S.   KhaYs  aut  Herais  virgo   prope 

^  Alexandriam  in  -Egypto  coronata         525 

SubMaximiano  Galerio  in  Orienle  passi  SS. 

Theodorus,  Oceanus,  Ammianus  et  Julia- 

nus  qq'-/ 

Circa  370  moritur  S.  Aniauus  episcopus  Ve- 

sontionensis  533 

Sub  fmem  seculi  4  S.  Marinus  diaconus      208 

SECULO  V. 

Circa  41 9  ouf  120  Isdegerdes  Persarum  rex 
diuturnam  persecutionem  contra  Christia- 


nos  inchoavil  :  in  hacpassusS.  Abdas  epi- 
scopus,  et  alii  multi  528,  530,  53 1 

Post  454  obit  S.  Munessa  vel  Monessa  virgo 
in  Hibernia  225 

Sec.  'SpostmediummorituvS.  Petronius  Vero- 


nensis  episcopus 


576 


Post  483  Sancti  episcopi  Africani  Donatianus, 
Praesidius,  Mansuetus,  Germanus  et  Fuscu- 
lus,  pro  fide  exsules  cum  aliis  multis;  et  S. 
Lsetus  martyr  677  et  678 

SECULO  VI. 

537  vel  538  Moritur  B.  Ursicinus  episcopus 
Ravennas  535 

Circa  medium  seculi  6  corpora  SS.  Mauri, 
Salvini  et  Aratoris  S.  Agerico  ostensa,  ab 
eoque  elevata  222 

Circamedium  seculi  6  vitam  finivit  S.  Gene- 
baudus  vel  Genebaldus  episcopus  Laudu- 
nensis  537 

Circa  580  aut  590  Ronue  obiit  S.  Eleutherius 
abbas  682 

586  Moritur  S.  Candida  junior,  mulier  conju- 
gata  Neapoli  228 

SECULO  VII. 

Circa  607  Prope  Syracusas  defunctus  est  S. 

Faustus  abbas  G86 

Inter  631  et  638  Obiit  S.  Chagnoaldus  Lau- 

dunensis  episcopus  687 

Circa  648  constructa  abbatia  S.  Bertini    559 

et  seqq. 
Circa  medium  seculi  7  obit  S.  Victorinus  epi- 

scopus  Comcnsis  in  Italia  541 

Circaidem  tempus  moritur  S.  Ansaricus  epi- 

scopus  Suessionensis  in  Gallia  543 

655  Probabililer  figitur  obitus  S.  Magni  pri- 

mi  abbatis  Faucensis  in  Suevia  700 

Post  medium  seculi  7  Defuncta  est  S.  Bega  ab- 

batissa  quae  culta  est  in  Cumbria  Angliae 

provincia  5^. 

SEC  ULO  VIII. 

Circa  709  moritur  S.  Bertinus  abbas  Audo- 

549 


maropoli  in  Belgio 


bec  8  probabilius  eversa  per  Saracenos  Elusa 
civitas  Novenipopulaniae,  et  eodem  seculo 
sedes  metropolitica  inde  ad  Ausciensem 
civitatem  Iranslata  632 

Sec.  8  probabiliter  figi  potest  mors  aut  mar- 
tyriumS.Taurini  Ausciensis  antislitis  vul- 
go  ad  annum  ccc  relatum  630  etseqa 

Sec.  8  ante  medmm  Translata  Senonis  corpoi  a 
SS.  Sancliani  et  Augustini  MM.  668 

Sec.  8  sub  fmem  probabilius  floruerunt  SS  Lu- 
pus  et  Adleyda  conjuges,  duces  Bergomen- 
ses  236  et  237 

Cinafmemhujusseculiilem  probabilius  ob.it 
b.  Mestena  Bergomensis  239 

SECULO 


AD   TOMU-M.  II  SEPTEMBRIS. 


SECULO  IX. 

Sec.  9  probabilius  defuncta  est  S.  Grala  Ber- 
gomensis  231 

Circa  813  moriturS.  Ida  vidua  Hertzfeldii  in 
episcopatu  Monasteriensi  255 

Intra  814  et  840  S.  Fredaldus  aut  Frodoal- 
dus,  episcopus  in  Occitania  martyr        251 

822  Defunctus  S.  Gondulphus  episcopus  Me- 
tensis  782 

IntraS2bct  847  Probabilius  figitur  clevatio 
corporis  S.  Magni  abbalis  Faucensis     717 

846Translatum  corpusS.Bertini  abbalis  581, 

582 

Circa 864  Bulgari raaxime  ad  fidem conversi  iv 

Circa  866  Russi  aliqui  conversi  iv 

Ante  annum  883  Translata  itcrum  corpora  SS. 
Sanctiaui  et  Augustini  MM.  669 

Intra  887  et  889  Transfertur  brachium  S. 
Magniabbatis  adabbatiam  sancti  Galli  720 

Vergente  ad  jinem  seculo  9,  post  Photiuui  scbi- 
smaticum  patriarchaa  Constantinopolitani 
rursum  Catholici  usque  ad  MichaSlein  Ce- 
rulariura,  anno!043  patriarcham  creatum, 
et  schismatis  inslauratorem        xni  et  seqq. 

SECULO  X. 

Circamedium  seculi  1 0  Convcrsa  Russorum  re- 

gina,  quse  Helena  in  baptismo  vocata       v 

980  elevatum  corpus  S.  Idae  viduae  2G8,  270 

Circa  990  Russi  ad  tidera  cum  duce  suo  Vladi- 

miro  conversi  :  haec  prima  Russorum  con- 

versio  generalis  vi  ct  scqq. 

SECULO  XI. 

1 01 5  Fraterno  dolo  occisi  duo  principes  Rus- 
si,  SS.  Romanus  et  David,  alias  Borisus  et 
Glebus  aut  Hlibus  dicti  633 

Sec.  xi  Russi  fuerunt  Catholici        xvu  et  seq. 

1027  translatum  corpusS.  GrataBBorgomen- 
sis  ab  Arabrosio  episcopo  240,  250 

1 050  inventum  corpus  S.  Bertini  abbatis  5S2 

1052elevatumet  translatumcorpus  S.  Bcrtini 

582 

Circa  finem  seculi  obit  B.  Albertus  abbas  Pon- 
tidensis  prope  Bergomum  in  Italia         614 

Circa  fincm  sec .  11  aut  initium  sec.  12  B.  Irm- 
gardis  virgo,  comitissa  Zutphaniae,  mori- 

270 


tur 


SECULO  XII 


Sec.  12  Russi  partim  Catholici,  partim  fiilei 
dubiae  .  xvni  et  seq. 

Circa  medium  seculi  12  Moritur  B.  Jordanus, 
Ortlinis  PuUanensis  abbas  gencralis      649 

Post  mcdium  obil  S.  Rosalia  virgo,  patrona 
eximiacontra  peslcm  278 

SECULO  XIII. 

Sec.  13  Schisma  praevalet  in  Russia,  nec  ta- 
menoinninoibulemdeiiciunlCatholicixix  et 

seqq . 

1237  Tcrlia  translatiocorporis  S.  Bcrtini  583 

1 252  Probabilms  obxt  S.  Rosa  Vitcrbiensis  virgo 

41 4 

1257  aut  1258  Translatum  corpus  S.  Rosae 
Vitcrbiensis  423 

Diu  ante  annum  1294  Dcfuncla  Genuae  B. 
Limbania  virgo  monialis  784 


SECULO  XIV. 

Sec.  14  Russi  schismatici  aut  fidei  dubia?,  li- 
cet  aliqui  mclropolitae  probabiliter  credan- 
tur  fuisse  Catholici  Xxi  et  seaq. 

1395  Aperta  theca,  etcorpus  S.  Bertini  lus- 
tratum  534 

SECULO  XV. 

I  41 5  B.  Bcnincasa  Rapaccioli,  Ord.  Servorum 
B.  M.  V.,  martyrio  coronatus  in  Asia    480 

Sec.  1 5  Russi  in  duas  partcs  divisi  sub  duobus 
metropolilis,  quarum  una  pars  diu  Catholi- 
ca,  altera  Bemper  schismalica  xxiu  et  seqq. 

1 455  Translatum  corpus  S.  Froutiuiaui  inar- 
tyris  Albse  Pompciae  in  Italia  674 

1 457  Exarainata  mirabilis  integrilas  incor- 
rupti  corporis  S.  Rosic  Vitcrbicnsis,  cjus- 
quc  nomcn  deindc  Marlyrologio  Romano 
inscriptum  jussu,  utfcrtur,  Calixli  III    432 

1464  Apcrta  itcruiu  theca  S.  Bertini,  ct  pars 
capilis  in  aliani  tbecam  trauslala  584 

SECULO  XVI. 

Sec.  16  inchaoto,  Russi  Polonis  subditiin  schi- 

suia  delapsi  xxvi 

1569  Altcra  translalio  corporis  S.  Grata3  240 

4  5«6  Inventum  corpusS.  Marini  diaconi  2H 

1594Episcopi  Rutheni  Poloniac  et  Lituanise 

conciliura  cclebrant,  inquostatuunt  se  Ro- 

manae  Ecclesiae  xxviet  seqq. 

1595  Lcgati  Rutheni  Romae  profilentur  fidem 

Catholicam  et  debitam  subjectioucm  xxvu 

SECULO  XVII. 

1615  Tertia  translalio  corporis  S.  Gralae  240 

1624  Invcntura  miro  modo  corpusS.  Rosalia; 
in  monte  Pcrcgrino  prope  Panonnuin   325 

ct  scqq. 

1624  et  1625  Pluriinis  miraculis  Panonni  in- 
clarescit  S.  Rosalia  387  et  seqq. 

162i>  Approbatae  post  diuturnum  examen,  el 
per  urbem  Panormitanam  circumlatsa  reli- 
quia3  S.  Rosalia*  :  deinde  pestis  statim  su- 
blata  332  et  seqq, 

1625,  1  626  ct  sequentibus  ReliquiflB  S.  Rosaluo 
ad  raulias  urbes  translalae,  et  innumeris 
miraculis  nonoralae  355  et  seqq. 

1627  Quarla  translatio  corporis  S.  Gratae  241 

1630  NonicnS.  Rosaliae  JU8SU  Urbani  VIII  Ro- 
mano  Marlyroloi;io  iiiscriptum  350 

1663  Sanatiis  unico  inonienlo  moribundus  cx 
morbo  diuturno  FranciBCus  Castiglia  S.  J., 
apparcnti:  eulein  S.  Itosalia  375 

1688  A[)crla  lcrtio  theca  S.  Bertini,  et  ex  ea 
reliquisa  Poperingam  mis>a-  584 

1693  Vehementissimus  terra;  raotus  per  Sici- 
liara,  quo  tola  fere  subvcrsa  Catana,  at 
servata  Panorraus  ab  horainura  strage,  ope, 
ut  creditur,  S.  Rosulue  353 

SHCULO  XVIII 

1717,  xv  Februarii, consecratum  novuru  tem- 
plum  Kauccncis  abbatiae  S.  Magni  732 

1743  Gravisaime  saevit  pcstis  Messanac  ct 
locis  vicinis  in  Sicilia  413 

NOTITIA 


N  O  T IT  I  A 

FIGURARUM 


PrasterOperis  Frontispicium,  et  plurimas  minoris  formae  figuras  locis  suis  affixas,  figurae 
in  folioaut  majores  hoc  ordine  ponuntur. 
Gemina  delineatio  verborum,  quae  in  saxo  sculpsit  S.  Rosalia  pag-    281 

EffigiesS.  Rosaliae  294 

S   Rosalia  coram  Jesu  et  Alaria  in  genua  provoluta  306 

Eadern  in  saxo  anlri  sui  sculpens  309 

Eadem  ab  una  spelunca  ad  altcram  evocata  31 1 

Eadem  ad  secundam  speluncam  proficiscens  ibidem 

Eadem  orans  312 

Eadcm  flores  offerens  ibidem 

Eadem  angelorum  munera  accipiens  ibidem 

Eadem  meditans  in  spelunca  ibidem 

Eadem  ante  Crucifixum  orans  3-1 3 

Eadem  coronala  a  Jesu  ibidem 

Alteracoronatae,  praesentibus  SS.  Petro  et  Paulo,  imago  ibidem 

Rosaliae  morientis  figura  ibidem 

Evocatae  ab  angelo  ad  caelestes  nuptias  repraesentatio  31 5 

Rosalia  inter  quatuor  alias  Sanctas  apparens  32i 

Delineatio  speluncae  Montis  Percgrini  gemina  349 

Delineatio  gemina  antri  Quisquinensis  343 

Delineatio  viae  per  montem  faclae  ad  speluncam  S.  Rosaliae  347 

Templum  S.  Rosaliae  in  Monte  Pcregrino  una  cum  antro  34(5 

Sacellum  S.  Rosaliae  in  metropoli  Panormitana  347 

Facies  anlerior  arcae,  in  qua  corpus  S.  Rosaliae  servatur  343 

Ejusdem  arcae  latus  alterum  34a 


AGTA 


ACTA  SANCTORUM 


SEPTEMBRIS 


TOMUK SKCUNDUS 


QUARTA   DIES 


SANCTI,  QUI  PRID.  NONAS  SEPTEMB.  COLUNTUR 


Sanctus  Moyses,  propheta, 
du\  et  legislator  populils- 

raelitici,  in  Kebo  monte  A- 

rabiae. 
b  S.  Candida  a  S.  Petroapostolo 

conversa,  Neapoli. 
S.  Hermione,  filia  S<>  Philippi, 

Ephesi. 
S.  Marcellus  M.,  propc  Cabilo- 

nem  in  ducatu  Burgundiae. 
S.  Marcellusep.  etmart.,  Tun- 

grisvelTrevirisinGermania. 
S.  Rufinus 
S.  Siivanus 
S.  Marcellus 
S.  Gaianus 
S.  Helpidius 
S.  Antoninus 
S.  Eusticus 
S.  Maximus 
c  S.  Eusebius 
S.  Gaianusalter 
8.  Vitalica 
S.  Gaison 
S.  Magnus 
S.  Castus 
S.  Saturninus 
S.  Donatus 
S.  Eleusus  cum 

Sociis 


S.  Theodorus 

S.  Oceanus     1 

SA         .  miartyrcs 

.  Ammianus' 

S.  Julianus 

S.  Marinus  diaconus  conf.,  pa-  E 

tronus  reipublicce  cognomi- 

nisin  Italia. 

S.  Maurus   )       .         .    ...    t 

Sc  ,    .        (  episcopi    Virduni 
.  !Saiviiius>  . l  ~    ii- 
ciA-         [  lii  Gallia. 
k.  Arator 


martyres  An 
cyrae  in  Ga 
latia. 


S.  Munessa  vcl  Monessa  virgo, 

in  Hibcrnia, 
S.  Candida  mulier   conjugata, 

Neapoli. 
S.  Grata  Virgo,  ut  fcrtur,  Iter- 

gomi  in  Italia. 
S.  Frcdaldusvel  Frodoaldusep. 

M.^  Mimatein  Occitania. 
S.  Ida    vidua,    Hert/feldii     in 

cpiscopatu  Monastericnsi. 
1$.  Irmgardis  Zutphuime  comi-  |( 

tissa,  Coloime  Agrippimc. 
S.  IVosalia  Virgo  anachoretis, 

propc  Panormum  in  Sicilia. 
S.  IVosa  virgo  tertii  Ordinis  S. 

Francisci?Viterbii  in  Italia. 
H.  Benincasa  IVapaceioli,  Ordi- 

nisServorumlS.M.V.martyr, 

in  Asia. 


PR.IfiTEKMlSSI 


D 


PR^TERMISSI  ET  IN  ALIOS  DIES  RELATI 


Sanctffi  Theopistis  virginis  et  martyris  memi- 
nit  Ferrarius,  Romse  eam  adscribens  in  Ca- 
talogo  generali,  ubi  in  annotatis  addit ,  Ex 
tabulis  ccclesife  S.  Martini  in  Montibus,  ubi  co- 
Iitur  et  reliqui»  habentur.  At  plura  de  hac 
Sancta  non  videtur  cognovisse,  cum  illam  non 
annuntiet  in  Catalogo  Sanctorum  Italise.  Ana- 
stasius  Bibliothecarius  in  Sergio  Tlnarrat  mul- 
ta  Sanctorum  corpora  ad  ecclesiam  laudatam 
S.  Martini  translata,  interque  ea  corpus  S. 
Theopistis  virginis  et  martyris.  Non  ignoravit 
ea  Baronius,  cum  mentionem  hujus  translatio- 
nis  faciat  in  annotatisad  Martyrologium  xxviii 
Octobris,  S.  Theopistem  vocans  Neopistem  ;  nec 
tamen  hnjus  SancUv  memoriam  Martyrologio 
Romano  inseruit.  Quapropter  nobis  etiam  hsec 
B  sufficient,  praisertim  cum  plura  de  S.  Theopiste 
ad  notitiam  nostram  non  pervenerint.  Possunt 
videri  etiam,  quas  de  S.  Neophyte  vel  Neopiste 
dicta  sunt  die  iv  Jan. 

Babylas  magister  cum  octoginta  quatuor  Pueris 
apud  Sirletum  annnntiatur  hodie  post  S.  Ba- 
bylam  episcopum  Antiochenum,  tamquam  ab 
eo  distinctus.  Mensea  eumdem  Babylara  cum 
octoginta  quatuor  pueris  Sbciis  longiori  elogio 
exornant ;  et  aliqua  memorant,  qum,  si  vera 
sunt,  distinguendus  haud  dubie  est  hic  Baby- 
las  a  synonymo  episcopo,  de  quo  ad  xxiv  Ja- 
nuarii  actum.  Quippe  S.  Babylas  episcopus 
sub  Decio  passus ;  alterius  vero  martyrum  sta- 
tuitur  sub  Maximiano ,  et  videtur  Nicome- 
dise  attribui,  cum  episcopus  passus  sit  Antio- 
chiie.  Numerus  quoque  Puerorum  sociorum 
maxime  diversus  est.  Verumtamen  Baronius 
in  Annotatis  ad  xxiv  Januarii  unum  dum- 
taxat  agnoscit  Babylara  episcopum  Antioche- 
num,  et  Babylam  magistrum  ab  eo  non  di- 
stinguit.  Baronii  sententia,  licet  minime  cer- 
ta  sit,  mihi  tamen  admodum  apparet  verisi- 
milis:  nam  in  Menologio  Basitiano,  quod  Sir- 
letiano  et  Men&is  est  antiquius,  unus  tantum 
annuntiatur  Babylas  episcopus  Antiochenus. 
Secundo  Pueri  socii  utrobique  Babylie  adjun- 
CH  suspicionem.  ingerunt  confusionis,  pr&ser- 
tim  cum  in  elogio,  quod  Babylae  magistro  in 
Mnt.vis  (tatnr,  u/t.vdam  se  offerant,  qua>  pe- 
tita  videntur  ex  Actis  S.  Babylaj  episcopi.  Lo- 
cum  unum  accipe  satis  notabilem.  Apud  nos 
xn  primis  Actis  S.  BabyHe  episcopi  num.  8 
Sanctus  ita  loguitur :  Ecce  ego  et  Pueri,  quos 
dedit  mihi  Dominus.  Eadem  sacrx  Scripturse 
verba  cantasse  in  Menseis  dicitur  Babylas  ma- 
gistcr,  dum  ad  supplicium  ducebatur.  Tertio 

U^y^Antiochivmagisterfirissediciturapud 
Sirletum  et  in  Memeis,  sicut  Babvlas  episco- 
pus  AnHochim  pxcros  instruebat;  idque  ma 
gis  notandum  estt  quia  in  Memvis  asseritur 
accusatum  fuissc  apud   Maanmianum  Nico- 
medim  agentem,  acsi  cum  Pueris  suis  tateret 
w   ofcinfl   crypta.  Quis  non  videat ,  prorsus 
rssr    improbabile,    magistrum  Antiochenum 
cum  Pueris,  quos  instruebat,  prope  Nicome- 
dxam  m  crypta  fuisse  absconditum  ?  Quaprop 
tcr  vehementer  suspicor  Babylam  hunc  ludi- 
magtstrum  ex  soh  errore  natum  esse  apud  Gr&. 


cos  recentiores,  eique  occasionem  dedisse,  quod 
S.  Babylas  episcopus  Pueros  instruxisse  lega- 
tur  :  atque  hcvcsuspicio  augetur  silentio  Ghry- 
sostomi  aliorumque  Patrum,  qui  de  S.  Baby- 
la  episcopo  egerunt.  Porro  duos  non  fuisse 
ejusdem  nominis  Antiochenos  episcopos,  jam 
probatum  est  in  Historiachronologicapatriar- 
charum  Antiochenorum  ante  tomum  iv  Julii 
pag.  1*3  et  sequentibus  ,  ubi  etiam  Acta  S. 
Babylre  vindicata  sunt  contra  objectiones  Til- 
lemontii.  Hanc  igitur  Historiam,  et  Acta  S. 
Babylas  adeat  studiosus  lector,  qui  plura  cu- 
pit  "  xxiv.Ianuarii. 

Thamel  idolorum  primum  sacerdos  et  deinde 
martyr  annuntiatur  hodie  in  Martyroiogio  Ro- 
mano.  Idem,  quantum  apparet,  quatuor  So- 
ciis  jungitur  in  Menologio  Sirleti,  quod  ita  & 
habet  :  Eodem  die  ,  natalis  sanctorum  mar- 
tyrum  Petronii  ,  Charitinse  ,  Zarbeli  ,  Tha- 
tuelis  et  Bevgere ,  qui  sub  Adriano  imperato- 
re  pro  Christo  sanguinem  fuderunt :  ex  qui- 
bus  Thatuel  cum  esset  dsemoniacas  fallacias 
sacerdos,  ab  episcopo  quodam  Christiano  ad 
Christi  fidem  conversus  est  :  quamobrem.  .  . 
cum  Bevsea  sorore  gdadio  consummatur.  Con- 
sentiunt  Mensea  hodie.  Verum  de  his  actum 
ad  xxix  Januarii ,  quo  die  Sarbelus  et  Be- 
vaea  in  Grmcorum  Fastis  annuntiantur,  uti 
et  in  Martyrologio  Romano.  Vide  igitur  quse  in 
Sarbelio  et  Barbea,  a  quibus  Thatuel  seu  Thamel 
et  Bevsea  non  videntur  distingui,  disputata  sunt 
ad  xxixJanuarii. 

S.Anatholii  episcopi  memoria  Vesuntione  aFerra- 
rioponiturin  Catalogo  generali.  Lege  quse  de 
ilto  scynpsimus  ni  Februarii. 

Sancti  Suicberti  (al.  Swiberti)  episcopi  Ver- 
densis  et  confessoris  canonizatio  annuntiatur 
a  Greveno  :  commemoratio  melius  vocatur 
in  Martyrologio  Germanico  Canisii,  prout  ci- 
tari  a  nobis  solet,  cum  canonizatio  ista  sit  fa- 
bidosa  i  de  qua  tamen  etiam  agunt  Wion  ,  F 
Dorganius  ac  Menardus.  Wion  f  actam  scribit 
a  Leone  III  Pontifice,  Carolo  Magno  impe- 
ratore  praesente,  anno  octingentesimo  tertio, 
Sed  canonizationem  illam  esse  apocrypham  in- 
dicavimus  jam  pridem  in  Commentario  prse- 
vio  ad  Vitam  S.  Ludgeri  episcopi  Mimigar- 
defordensis  §  7  et  8,  ad  diem  xxvi  Martii  : 
de  S.  Siviberto  etiam  actum  est  ad  diem  i  Mart 

Transtatio  corporis  5.  Cuthberti  Dunelmum  hac 
die   facta  anno   991  recolitur    in    Breviario 
Sarisberiensi,  Missali  antiquo  Ms    Anolica 
no,  et  pluribus  Martyrotogiis  Mss    et  excu 
sis.Historiam  Translationis  edidimus  post  Vi- 
tam  S.  Cuthberti  ' :  M      * 

o  mi      ,     -  .      .  xx  Martn. 

b.  Theodosiam  mrgmem  et  martyrem  Cmaremin 
Palvstina  annuntiat  Ferrarius  in  Cataloqo  oe- 
Tstdie  ^  €a  CUm  Martyrol°9io  Ro™<*no  actum 

S.Bobertus  Molismensis  adhuc  in  ventretate 
existens   beat.ssiraa,   Vir^ini   desponsatur    An- 

ZnX%€ %falMi  ^ensit^d 

anno  1617  Divione  excusum  est.  Desponsa- 
tiommhancpluribus  refert  ChatemotusZZ 
Seme.  Vtden  potest  apud  nos  Vita  taudati  Z 

jus 


)us  sancli  dbbatis  cap.  i 

xxix  Aprilis. 

Vultanum  abbatem  in  Hibernia  annuntiat  Gre- 
venus  cum  Florario  nostro  Ms.,  in  quo  tamen 
titulus  abbatis  omittitur.  Non  novimus  hunc 
Vultanum  aut  Ultanum  abbatem  ,  nisi  forsan 
idem  sit  cum  Ultano  abbate  Hiberno  ,  sed  in 
Belgio  defuncto  ,  de  quo  actum  est  i  Maii 

S.  Veranus  confessor  apud  Rhemenses  in  Gallia 
cum  fratribus  Gibriano ,  Petrano ,  et  cateris 
sanctitate  clarus.  Annuntiatio  est  Camerarii 
lib.  3  de  Scotorum  pietate  ad  hunc  diem  ,  mit- 
titque  lectorem  ad  Flodoardum  Historias  Re- 
mensis  lib.  4  cap.  9 ,  et  alios.  Ad  diem  viii 
Maii  solum  S.  Gibrianum  nominavimus  ante 
Commentarium  Vitse  ejus  pr&missum  ;  sed  in 
ipsa  Vita  sub  initium  narratur  venisse  cx  Hi- 
bernia  in  Gallias  cum  sex  fratribus  et  tribus 
sororibus.  Inter  fratres  autem  et  sorores  ibi- 
dem  nominatos  ,  sunt  Veranus  ac  Petranus.  In 
Annotatis  ad  dictam  Vitam  scripsimus  ,  nec- 
dum  tunc  nos  legisse  ,  an  et  quo  die  colatur 
Petranus ;  Veranum  autem  refeyyri  a  Ferrario 
et  Saussayo  in  Decembris.  De  caeteris  in  eis- 
dem  Annotatis  facta  etiam  est  mentio.  Flo- 
doardi  locus  supra  citatus  inscribitur  de  S. 
Gibriano  et  fratribus  ejus.  H<ec  vero  ,  qiuv 
ibidem  narrantur  contigisse  post  corpus  S.  Gi- 
briani  alio  translatum ,  videntur  indicare  , 
cultu  etiam  aliquo  ,  et  forte  publico  honora- 
tum  fuisse  "Veranum.  Res  ibidem  sic  memora- 
tur  :  Denique  postquam  a  praefato  sepulturae 
suae  ( membra  )  sublata  sunt  loco  ,  quaedam 
mulier  cstea,  Erentrudis  nomine ,  illo  cande- 
lam  dererens  accessit  impetrandae  causa  mede- 
lae.  At  comperto  ,  sacrum  corpus  inde  sublatum 
penitus  esse ,  nimio  ang-ore  afifecta  coepit  flendo 
conqueri ,  cur  Sanctus  hic  Domini  abinde  se  per- 
misissetauferri,  etcurdeseruisset  vicinos,  quibus 
beneficia  solitus  erat  praebere  divina.  Subveniri 
erg;o  sibi  gemitibus  exposcens ,  visum  sibi  est 
proficisci  debere  ad  vicum  Matusgum  ,  ubi  fratcr 
ejus  sanctus  quiesccbat  Veranus.  Ad  cujus  sepul- 
crum  candelam  ponens,  seque  in  oratione  pro- 
sternens  ,  ccepit  flendo  utrumque  invocarc  fra- 
trem.  Dumque  sancti  nomen  crebro  repetit 
Gibriani ,  ccepit  caligo  albug-inis  ab  oculis  ejus 
abrumpi,  sicque  divina  propitiante  pietate  prisco 
redonatur  lumine.  Hsec  jam  pridem  excusa 
apudnos  in  Historia  translationis  S.  Gibriani 
ex  Flodoardo ,  visum  est,  huc  transcribere ,  et 
lectorem  mittere  ad  diem ,  quem  jam  desig- 
navi ,  vin  Maii. 

S.  Bonifacius  IV  videtur  annuntiari  hodie  in 
Auctariis  Usuardi  apud  Sollerium  nostrum  , 
quia  additur  .-  Qui  fanum  Pantheon  ecclesiam 
Christi  fecit.  Puto  tamen  scriptorem  itlius 
Martyrologii  potius  errasse  :  nam  passim  in 
antiquis  Martyrotogiis  Hieronymianis  hodie 
occurrit  Bonifacius  I ,  qui  Pantheon  non  de- 
dicavit.  At  Pantheon  dedicavit  Bonifacius  IV, 
cujus  hodie  memoria  alibi  non  invenitur : 
sed  celebratur  die,  quo  et  Acta  ejusapudnos 
data  sunt,  xxv  Maii. 

Herentrudis  virginis  meminit  Grevenus  ac  Mar- 
tyrologium  Ms.  Trevirense,  uti  eidem  prasno- 
tatur ,  sancti  Martini.  Si  hsec  sit  eadem  cum 
Erentrude  ( al.  Erendrude  )  abbatissa ,  de  cu- 
jus  translatione  actum  est  heri  inter  Prwter* 
missos  ;  denuo  lectorem  mittimus    ad  diem 

\\\  Junii. 
Septembris  Tomus  II. 


DIE  QLARTA  SEPTEMHWS.  3 

2*70.669,  ad  diem  Aggei  prophetaj  meminit  Grevenus.  EstinMar- 
tyrotogio  Iiomano,  et  apud  nos  cum  Osea  prth 
phela  ad  diem  1V  $xx\i\. 

Octava  S.  Augustini  episcopi  ponitur  inter  Au- 
ctaria  Usuardinostriex  Belino.  Dehacquoque 
agitur  in  Ftorario  nostro  Ms.  et  alibi.  Sanctus 
hic  spectat  ad  dicm,  quo  Acta  ejus  illustrata 


D 


sunt, 


xxmii  Aug-usti. 


Rhomae,  S.  Seropias  (  immo  Scrapiae)  virgi 
sub  Adriauo  principe  memoratur  in  Martyrolo- 
gio  seu  ViolaSanctorum,  amiolSOSedita.Dedi- 
mus  eam  cum  S.  Sabina  ad  diem,  quo  h<ec  no- 
tatur  in  Martyrologio  Romano,    \\i\  Augnsti. 

S.  Paulinus  Trevirensis  episcopus  annuntiatur 
hodie  in  plerisque  apographis  Hieronymianis. 
In  Auctariis  vero  duobus  Usuardi  apud  Solle- 
rium  citatis  reperitur  Paulus  confessor  ,  uti 
etiam  habetur  in  Flo?*ario  nostro  Ms.  Suspi- 
cor  nomen  Paulini  in  Paulnm  fuisse  mutatum, 
ideoque  de  S.  Paulino  videri  potest  dies  xxxi 

Aug-usti. 

MUMnrwvm  Martyrum  commcmoratio ,  qui  in 
montibus  et  spoluncis  Ninmiedia.-  latcntes,  com- 
prehensiaMaximianopneside.plurimis  tormentis 
traditi  pro  Christiani  nominis  coufessionc,  mor- 
tem  lsBtanti  animo  subierunt ,  ex  Menologio 
Grxcorum  ,  ([uod  Latine  reddidit  Cardinalis 
Sirletus.  Annuntiant  etiam  hosce  Martyres 
Mohva  magna  Gneca,  et  ex  Latinis  Ferrarius 
in  Catalogo  generali.  Conside  Prwtermissos  ad 
diem  hesternum  m  Sept. 

Theotimum  et  Theodulum  annuntiat  Menoto- 
gium  Sirleti  his  verbis  :  Eodetn  dic  natalis 
sanctorum  martyrum  Thcothimi  et  Theoduli  , 
qui  pro  Christi  confcssione  ig'ne  combusti  sunt. 
Consonant  Menxa  ,  in  quibus  ita  memoran- 
tur :  Suncti  Thcotimus  ct  Thcodulus,  qui  ex 
lictoribus  orediderant,  igne  consumuntur.  Ad- 
duntur  hi  versicuti : 

&io~t[j.o$  ri.jyyjx;  auvi  SzodovXy 
'Yijxr.v  (7uv  cc-jtm  dovhy.iv  doli;  KupiM. 
Theotimus  occubuit  cum  THeodulo  , 
Ihmorcmcum  ipso  scrvilcmdans  Domiuo. 
Videntur  hi  desumpti  esse  ex  etogio  S.  Hermio- 
nes  ad  hunc  diem  dando,  ubi  duo  lictores  di- 
cuntur  conversi ,  alter  Thcodulus ,  atter  Ti- 
motheus  vocatus.  Nominis  aidem  Timothei 
eadem  significatio  est  ac  Theotimi ,  cum  utro- 
que  significetur  colens  aut  honorans  Deum  , 
ita  ut  hmc  nomina  facile  potuerint  confundi, 
pr&sertim  cum  nomina  fortasse  sint  impositti 
solum  ab  eventu ,  uti  innuit  etiam  nomen 
Theodulus ,  seu  servus  Dei.  Verumtamen  in 
etogio  S.  Hcrmiones  non  teguntur  igne  com- 
busti,  sed  ipsa  orante  post  conversionem  mor- 
tui.  Cum  autcm  ptura  de  hisce  non  sciantur,  et 
hsec  ipsanon  satis  videanturcerta,tacente  etiam 
Menotogio  Basiliano  ,  satis  futurum  credidi- 
mus ,  si  Theotimum  et  Theodulum  hoc  loco  com- 
memoraremus. 

Ultanum  episcopum  Arbrecainensem  in  Hiber- 
nia  die  iv  Septembris  coti,  variis  locis  asserit 
Cotganus  ,  sed  id  tam  clare  non  probat ,  ut 
nuttum  nobis  relinquat  dubium.  Certe  Scri- 
ptores  varii  Hiberni  eumdem  laudant  Ulta- 
num  sine  titido  Sancti ,  nec  ullum  apud  nos 
diiigenti  inquisitione  invenimus  ,  qui  Sanctum 
nominavit.  Accedit  non  levis  dubitandi  ratio, 
ex  silentio  variorum  Catalogorum,  in  quibus 
recensentur  Sancti  Hibernise,  sine  idla  mentio- 
ne  Ultani  Arbrecainensis.  Hac  de  causa  roga- 

7  vimus 


V, 


A  eimus  RR>  Patres  Minoritas  Hibernos ,  qui 
schedas  Colgani  servant  Lovanii,  ut  dihgen- 
terinquirere  dignarentur,  an  in  iis  Vita  hu- 
jusce  Ultani  episcopi,aut  alia  sanctitatis  ejus 
monumenta  reperiri  possent.  At  quantamcum- 
que  diligentiam  prsesiiterint  humanissimi  Pa- 
tres,  nihil  repertum  est  inter  relicta  a  Colga- 
no  monumenta.  Ultanum  igitur  prwtermitti- 
mus ,  eum  libenter  daturi ,  ubi  ceriiora  de 
sanctitate  et  cultu  ejus  ad  manum  fuerint  docu- 
menta. 

Agaton  et  Ammon  et  Amonius,  Petrus  et  Johan- 
nes,  v  Martyres  cura  matre  Kafica  habentur 
in  Fastis  sacris  ecciesim  Mthiopicse  apud 
Jobum  Ludolfum  inter  alia  JEthiopica ,  quas 
edidit.  Hos  etiam  tamquam  sanctos  Martyres 
intexit  Martyrologio  suo  universali  Castella- 
nus.  De  legitimo  eorum  cultu  et  gestis  edoceri 
cupimus. 

Catharinae  Mathaei  Vitam  ad  iv  Septembris  cum 
titulo  Beatse  Sacro  suo  Diario  Dominicano  in- 
seruit  Marchesius,  eam  a  patria  nominans  Ca- 
tharinam  de Raconisio.  Verum cumobierit  anno 
B  i  517  die  iv  Septembris,  de  cultu  legitimo  et  satis 
diuturno  ante  decretum  Urbani  VIII  merito 
dubitamus. 

B  Simonis  abbatis,  Caziaci  Ordinis  jBenedicti- 
norum  et  postmodum  monachi  Cisterciensis 
memoriam  annuntiat  in  Clara  Valle  Henrique- 
zius  in  Menologio  Cisterciensi :  at  cum  nidla 
publicicultus  argumenta  proferat  in  annotatis, 
ad  elogium  abeo  concinnatum  remiltimus  lecto- 
rem. 

B.  Friderici  Aystettensis  episcopi  idem  meminit 
Wahlsassii  in  Cerrnania,  sed  cidtumlegitimum 
nihilo  magisprobat, 

S.  Julianum  mariyrem  Romee  annuntiat  Bosca  in 
Martyrologio  Mediolanensi,  asseritque  corpus 
ipsius  servari  Ciserani  in  dicecesi  Mediolanensi. 
Consule  diccnda  de  eo  ad  hunc  diem  in  SS. 
Oceano,  Theodoro,  Ammiano  et  Juliano. 

S.  Prospcrain  cirgincrn  ct  martyrem,  cujus  cor- 
pus  Mnliolani  in  ecclesia  sanctae  Radeg-undae 
colitnr,  Romse  annuntiat  idem  Bosca  in  Mar- 
tyrologio  Mcdiotanensi.  Prosperam  vero  cum 
in  nullis  Martyrologiis  inveniam ,  suspicor 
corpus  SancLv  alicujus  anonymee  e  cryptis  Ro- 
q  manis  acceptum  esse  ,  nomenque  tunc  indi- 
tum . 

Eleuterrrie  episcopus  memoratur  in  Katendariis 
aliquot,  verisimiliter  ab  alio  die  huc  transla- 
tus :  plures  enim  sunt  istius  nominis  sancti 
episcopi. 

Justinus  etiam  nescioquisin  Kalendariis  occur- 
rit,  kaud  duhie  jam  alio die  memoratus  aut  me- 
morandus. 

Franoonis  episcopi  Wormatiensishoc  die  defuncti 
mentiofacta  est  in  Pr.vtermissis  ad  xv  Aprilis 
ad  vocem  Frontonis.  Laudatur  ubique  Franco  a 
pietatc  ct  prHdentia;  sed  de  cnltuipsius  nihil 
hactemts  /ucenimus. 

Mus»um  presbyterum  Massiliensem ,  laudatum 
aQennadio  in  Catalogo  de scriptoribus eccle- 
siasticis,  at  cirum  scientia  Scripturarum  con- 
cuum  secuto  v,  ut  Sanotum  eelebrat  Gre- 
venus  et  post  eum  Ferrarius  in  Catalogo  gene- 
rali,  Saussayus  in  Supplemento  Marti/rotogii 
Qallicani  ac  Castellanus  in  Martyrologio  uni- 
»i  sali.  At  nos  de  cultuecclesiastico  ipsius  nihil 
novimus. 

Dedicatio  ecclesi»  S.  Maria,  inipp.  Valeriano 
et  Gallieno  signatur  Leontinis   apud  Caieta- 


PK,ETtiRMISSI. 

num  in  Martyrologio  Sicuto  ,  quod  excusum 
estin  Idea  Operis  de  Vitis  Siculorum  Sancto- 
rum  etc* 
S.  Auxiliam,  nescimus  quam,  in  Bure 
nuntiat  hodie  Castellanus ,  quam 
vir^inem  et  martyrem  Tilii 
in  dicecesi  Augustodunensi. 


D 


an- 

ait  coli  ut 
*  et  Presciniaci  * 
Gratum  erit ,  si 
quis  eruditus  Gallus  plura  nos  docere  poterit 
dehac  Sancta. 
Stephanam  a  Seraphino,  Ordinis  S.  Francisa  de 
Paida,  cumtituh  Beatee  annuntiat  Panormiin 
Sicilia  Arturus  in  Gynecxo.  Verum  dum  ait  eam 
obiisse  anno  1586,  nec  xdlam  de  cultu  publico 
mentionem  facit,  saiis  ipse  insinuat  omitten- 
dum  fuisse  Beatte  iitulum. 
Petrum  de   Almanaco  defunctum  in  Gallicia,   ct 
Maschium   Aquilanum    subinde  etiam  Thoma- 
sium  dictum  ,  et  mortuum  Aquilec  in  Vesiinis, 
ambos  Ordinis  Minorum  fratres  laicos,  beatos 
suo  more  vocat  Arturus  in  Martyrologio  Fran- 
ciscano.  Hueberus  vero  in  Menologio  utramque 
piis  accenset  i  iisque  alios  jungit  viros  prsecla- 
ros  et  insignes   ejusdem    Ordinis ,   nimirum 
Eobertum  Caracciolum  episcopum  Aquinatem  , 
Franciscum  a  Kegibus  Talabricse  in    Hispania 
mortuum ,   et    Henricum    Seyfridum    Oenobri- 
gse  in  Tyroli.  Addit  quoque   Mariam  de   Jesu 
Ordinis  S.  Clarse ,  quam  miris  exornat  lau- 
dibus.  Plura  de  hisce  omnibus  ibidem  videri 
possunt. 
Incivitate  Bruxelleusi  sanctorum  confessorum  pa- 
riterque    pontificum  Constantii ,   Aloe    et   Jan- 
nes.  Annuntiatio  est  in  Additionibus  Cartusise 
Bruxellensis  Mss.  ad  Usuardum  Greveni.  Non 
determinatur  locus,  ubi  Bruxellis  Skncti  isti , 
ut  vocantur,  vet  eorum  reliquiae  existant.   Un- 
de  fit ,  ut  ulterior  de  eisdem  notitia  ibidem  ac- 
quirinon  facile  possit,  aliunde  mihi  ignotis . 
Simpliciolae  virg*inis  et  Gallae  matris  ejus  annun- 
tiatio  ponitur  a  Greveno  in  Aphrica,  de  quibus 
etiam  mentio  fit  in  Martyrologio  Germanico, 
quod  nomine  Canisii  citari  solet.  Nec  ptura  de 
his  scimus. 
Venerabilis  Maria-Lumaca,  relicta  ( id  est ,  vidua  ) 
Prancisci  Pollalionis  equitis,  institutrix  Filiarum 
Providentise  :  quae,  nulli  rei  parcens,  impendit  se 
usque  ad  mortem  studio  indefesso  ad  subducendas 
periculo  puellas,  annuntiatur  a  Casteliano  Pari- 
siis,  apposito  anno  1G57.   Vita  Gaiiice  scripta 
legitur  in  Anno  Dominicano  part.  i  Septembris 
pag.  123  et  sequent. 
Guilielmus  Goudanus ,  Ordinis  S.  Francisci ,  pro 
fide  Catholica  martyrium    passus    cum  milite , 
per  Comitem   Lummaeum  ,    annuntiatur   cum 
tituio  Beati  a  Castellano  in  Monte  sanctee  Ger- 
trudis  {vuigo  €certiui)ucn-t3crtil) )  apud  Bre- 
dam  in  Hollandia.    Acta  ejus  habentur  apud 
nos  die  ix  Julii  in  Appendice  ad  historiam 
Martyrum  Gorcomiensium  a  pag.  8^5.    Au- 
ctores  ptures  alios  assignat  Arturus  in  notis  ad 
diem  iv  Septembris,  qua  in  Martyrotogii  sui 
textu  eum  memorat  cum  titulo  beati   Marty- 
ris.   Ad  Comitem     Lummseum    quod   attinet  • 
consuti  de  ilto  potest  historia  Martyrum  Gor- 
comiensium  tomo  citato  pag.    737,   ubi   voca- 
tur  Comes  a  Marca  ,   Lumsei   dominus.  Piura 
znsuper  de  iito  dantur  ibidem  a  pagg.  7SG  et 
832.  De  hodiemo  autem  pugile  Guilielmo  vi- 
deripossunt  hac  die  Raissius  in  Auctario  ad 
Sanctorum  Belgii  Joannis    Molani , 
m  Menoiogio  Franciscano ,  qui 
eum  sme  titulo  Beati  annuntiant.   Eos  imita- 

mur 


Thil 

1'iccy 


E 


] 


Natales 

et  Hueberus 


DIE  QUAKTA  SEPTEMBRIS 
mur  et  nos,  quamdiu  non  constiterit  nobis  de 
publico  ac  legitimo  ejus  cidtu. 
Ammonii  discipuli  Orig-enis  episcopi  et  confessoris 
meminit  Florarium  nostrum  Ms.  Notus  est 
Ammonius  Origenis  magister  apud  Eusebium 
Ecclesiasticse  historix  lib.  G  cap.  19  pag.  220 
editionis  Vatesianse;  discipulum  vero  ejusdem 
hoc  noynine  non  novi :  de  cujus  etiam  sanctitate 
ac  episcopatu  nihil  comperti  habeo.  Gratum 
fuerit,  si  quis  plura  nos  possit  docere. 


S.  Antonius  Hungarus  M.  memoratur  hodie  in 
Acie  bene  ordinata  Philippi  a  Visitatione  Or- 
dinis  Carmelitici.  Auctor  quoque  annotationes 
hasce  Mss. ,  nobis  communicatas  ,  adjunxit. 
S.  Antonius  Hung-arus  Carmelita,  visitans  Ter- 
ram  sanctam  ,  in  Turciam  ab  infidelibus  tra- 
ctus  ,  in  ig*ne  illsesus  mansit ,  ac  tandem  pro 
Christo  capite  plectitur  circa  annum  mdxcix, 
ab  immemorabili  tempore  cultuscum  sanctitatis 
titulo.  Historiani  iltam  discutere  non  estneces- 
se :  verum  non  intelligimus,  quo  modo  laudatus 
scriptor  invenire  potuerit  cultum  immemora- 
bilem}si  Antonius  occisus  sit  circa  annum  1599. 
Merito  igitur  inKalendario  Carmelitico,  quod 
ipsorum  Breviario  prscfigitur}  omittitur  An- 
tonius. 

Emmanuel  rex  C.  ibidem  mox  subjungitur.  H& 
vero  deinde  annotationes  dantur :  V.  Emmanuel 
Eduardi  Portug-alliae  regis  iilius  ,  iu  Carmelo 
Ulissiponensi  cum  B.  Nuunio  Pererio  consangui- 
neo  suo  religiosus,  vitam  sanctissimam  termina- 
bat  anno  mcdlxxxi.  Non  capio,  cur  Emmanuel 
nominetur  rex,  cum  regis  sotum  fuerit  fitius,  ac 
ne  legitimo  quidem  thoro  natus.  Varia  ipsius 
offlcia  recenset  Lezana  in  Annalibus  Ordinis 
ejusdem  tom.  4-pag.  856. 

S.  Cbagnoaldum  episcopum  Laudunensem  an- 
nuntiant  hodie  Casteltanus  et  Martyrologium 
Parisiense,  atque  ideo  apudnos  hucfuit  remis- 
sus  a  xxin  Augusti,  quo  item  memoratur.  Ve- 
rumplures  testantur  hunc  Sanctum  cotidie 

vi  Septembris. 

B.  Thesaurus  Beccheria  abbas  generalis  Ordinis 
Vallis  Umbrosee  (cajus  cidtus  uti  et  dtiorum 
ejusdem  Ordinis  Beatorum}  probatus  est  tom. 
i  Augusti  pag.  101  et  seq.)  memoratur  ho- 
die   a  Wione,  Menardo,  et  Ferrario;  at  Vat- 


lumbrosani  asserunl  beatum  Martyrem  occi- 
sum  esse  diet  quo  de  ipso  agetur,    xu  Septcmb. 

Theodoli,  Mauritii  et  Sociorura  ejus  translatio  Se- 
dtini  annuntiatur  in  Auctariis  Usuardi  apud 
Sotterium.  Tres  reperiuntur  episcopi  Octodu- 
renses,  seu  Sedunenses,  tfuiTheodori  seuTheo- 
duli  nomine  insigniuntur ,  et  cultu  gaudenV, 
ut  probatum  est  in  S.  Theodoro  Iadww  Av- 
gusti.  At  cum  Theodorus  II  ndfuisse  dicatur 
hanslationi S.  Mauritii  martyris et  Sociorum 
ipsius.  ut  retatum  est  in  S.  Theodoro  II  ad  xxv 
Augusti,  suspicor  hic  tantum  agi  de  transla- 
tione  Mauritii  et  Sociorum  ,  de  quibus  cum 
Martyrologio  Romano  agemns  ad  < 

\\ii  Septembris. 

S.  Chaletricum  Ca-rnotensem  episcopum  annun- 
tianthacdie,  quaobiit,  Castellanus et Martyro- 
togium  Parisiense:  nos  vero  de  eo  agemus  die, 
quacoiitur  Vm  Octobris. 

Justus-pwe/*  et  martyr  Bellovacensis  memoratur 
hodie  in  Florario  nostro  Ms.t  et  in  aliis  quibus 
dam  Fastis;  sed de  eo  agemus  citm  Martyrologio 
Romano  xviu  Ootobria. 

Martyrea  infinitos  Casini  occisos  a  Saracenis  tcm- 
pore  S.  Bertharii  abbatis  annuntiant  Wion, 
Menardus,  aliique  in  Fastis  Benedietinis ;  at 
iltorum  cuttum  non  probant.  Historia  tameti 
dari  poterit  in  S.  Bertharfo abbate  et  martyre, 
quem  Mabillonius  Sec.  4.  Benedict.  part.  2  pag. 
467  coli  testatur  die  wu  Ootobris. 

S.  Bonifacius  Papa  I  in  Hieronymivvis,  (diisque 
Fastis  pturibus  memoratur  hac  die.  Cum  Ro- 
mano  Martyrologio  de  eo  agemus      xxv  Octob. 

In  Britnnniie  iinibustranslatio  sancti  Beriniepiscopi 
et  confessoris,  signatur  in  Auctariisad  1'svnr- 
dum  nostrum,  cum  etogio  ejusdem  Sancti ;  ibi- 
dem  etiam  sic  iaudatur  ex  Greveno :  In  Anglia, 
eommcmoratio  s;uioli  llirini  episcopi  Doroarensis 
et  confessoris  :  de  quo  etiam  meminit  Martyto- 
togium  Germanicum,  quod  sub  nomine  Canisii 
citarisolet.  Ilabetur  in  Martyrotogio  Romano 
Sanctus  ille  episcopus  Dorcestriensis  die 

iii  Docemliris. 

S.  Barbaras  translatio  rcperitur hodiein  auctariis 

Usuardi  apud  Sollerium.  Memoria  sanct/r  hu- 

jus  Virginiset  martyris  in  Romano  est  iv  Dec. 


Vide  Append. 
ad  Tom.  tiii 
Septemb.  pag. 
770  not.  ir. 


DE 


ACTA  SANCTORUM. 


DE    S.    MOYSE    PROPHETA,    DUCE 


ET  LEGISLATORE  POPULI  ISRAELITICI 


IN     NEBO     MONTE     ARABI^ 


j.s. 


COMMENTARIUS  PR^VIUS 


§  I.  Memoria  Sancti  in  Fastis  sacris,  et  cultus  ecclesiasticus  :  monumenta 
prsecipua,  ex  quibus  hic  Commentarius  concinnandus. 


B 
Memoria  .Voy- 
«1«  unmtnliaia 
dic  iv  Septem- 
bri$, 


'  i.  r.  pridic 
Nonas 


ti  attti  quoqui 
ctttffiui ; 


anciissimi  Prophetse  et  Legislatoris  He- 
brasorum  memoriam  die  iv  Septembris  prm- 
cipua  annuntiant  Martyrologia,  cum  Latina 
tum  Grwca,  exceplis tamen  Hieronymianis ,  Beda 
et  Rabano.  Vetus  seu  parvum  Romanum  breviter 
sichabet ;  Moysis  prophetje,  alque  eadembrevitate 
usi  sunt  Ado,  Usuardus  et  Notkerus.  Proiiooiori 
elogio  Moysen  exornat  Wandelbertus  in  hunc 
modum : 

Legisdivinaslator,  susceptoret  auctor, 
Colloquio  visuque  Dei  dignate  frequenti, 
Prsecelso  pridie  *  tumularis  monte  Moyses; 
Nulli  post  licuit  cujus  cognoscere  bustum. ' 
Locus  mortis  additur  in  hodiemo  Romano  his 
verbis:  In  monte  Nebo  terras  Moab  sancti  Moy- 
sis  leg-islatoris  et  prophetaj.  Ex  Grmco  Menolo- 
giounumaddociogium,  quale  illud  Laiine  red- 
ditum  est  %n  nuperrima  editione  eminentissimi 
Cardmalis  Annibalis  Albani :    Moyses    prophe- 
ta  et  legislator  patre    Ilebraeo  natus   in  ^Jg-yptq 
est.   Ilunc,    cum  Pharao  rex   ^g-ypti  pnecepis- 
set,    ut  llebraeorura   gentis  masculi  quidem  in- 
antes  mteriracrentur,  femime    vero  servarentur 
3  mater  fiscella  inclusum  in  fluvium  projecit    Sed 
oum    Pharaonis  filia ,    ut  lavaretur  ,    ad   flumen 
vemsset,  fiscellam  conspicata,  et  infantem  in  il- 
ia  plorantem,    eum  in  filium  sibi  adoptavit,  in- 
■  ituendumque  omni  ^yptiorum  scientia  cura- 
vit.  Adulto  apparuit  Deus,  raandavitque,  ut  He- 
■>nw>rum    populura    ex    ^g-ypto    educeret.   Cum 
ifiltur  populum  eduxisset,   et    raulta  sig-na  atque 
prodigriaedidisset,   raareque    medium  scidisset 
perque ,  aridam  transiisset;   petram    etiam   Wa 
P eroutien.,    aquas    inde   elicuisset;   quadraginta 
demum   annos   railife   pnefuisset ;    annis   ante 
Ohr  st,  Kesurrectionem  mille  quadringentis  octo- 
ffinta  quinque  mortmis  est,  sepultusque  in  quo- 
dam  eremi  monte  a  Michaele  ma^no  railiti*  Dei 

2  Gonspirant  in  eumdem  diem  Menaea ,  aiii- 

schx  ante  tomum  i  Maii  ediUv ,  Synaxarium 
Ruthenorum  Ms. ,  Martyrologium  Irabtl 
fff^yvodLatinum  fecit  laUa  stmoZZ. 
At  GoptorumASgypti  et  Mhiopum  regni  Ha- 

w>l  stepropkete annuntiant  die  vm  Septembris. 


Kalendarium  Syriacum  seu  Chaldaicum  Moysis, 
principis  prophetarum  meminit  die  v  Augusti. 
Moysen  quoque  una  cum  Aarone  et  Eiiseeo  die  xx 
Juiii  commemorarunt  Synaxarium  Ms.  merabra- 
naceum  Sirmondi,  codex  Taurinensis  Ms.  b  ducis 
Sabaudiae,  ac  Martyrolog-ium  Arabico-iEg-yptium, 
jamante  laudatum,  uti  Majores  nostri  observa- 
runt  in  Pr&termissis  ad  eumdem  diem.  Latini 
quoque  aliqui  aiios  dies  S.  Moysi  attribuerunt, 
videticetxxvi  Februarii,  i  etxnMartii  etv  Au- 
gusti,  quemadmodum  ad  dies  singulos  annotatum 
est  in  Prsetermissis. 

3  Officio  ecclesiastico  S.  Moyses  cotitur  tam  inm 
Omente  quam  in  Occidente.  Waddingus  in  Anna- 
hbus  Mmorum  tom.  ipag.  499  ad  annum  1342 
dedit  Kalendarium  festorum  propriorum  eccte- 
sicc  Hierosolymitame,  in  quo  acl  diem  iv  Septem- 
bms  festtvitas  S.  Moysis  prmcribitur  hisce  verbis- 
S.Moysis  prophetaaet  confessoris  duplex.  Venetiis 
in  ecciesiapatriarchali  colitur  eodem  die  Officio 
semiduplici,  uti  disco  ex  variis  ejusdem  ecciesim 
directorns.  At  majoriibidem  soiemnitateS.  Mov- 
mfestivitas  ceiebratur  in  eeciesia  eidem  sacra 
queeparochia  est presbyterorum  et plane  magnl 
fica.  Sacram  hanc  S.  Moysi  tedem  describit  nupe- 

ZnltllT  T  T/TaUr°  antia™M™  et  MstZa- 
Z?tt r  '  \  PaH'  "  pag- 15'  ex  V™  ^nnuila 
huctransfero:  Anno  Salutis  nccxcvi  nobilissima^ 

iem  hocce  templura  erectura  fuit,  acpost  longin- 

^ura  AnTnS  SPatiUm  a  familia  Viara  *  ^staura. 
tura.  Anno  vero  mbcxxxvii  parochianorura  eleemo- 
syms,  adjuvanteD.  Antonio  Abrahamo  ejusdem  ec- 
clesia^  parocho  ac  plebano  meritissimo  1 
mentis  reasdificatura,  ac  in  araplara  et  a«am 
m^SSZ^"  Hocintemplo  septeC ra" 

ta ie  2  ir       '  SUQt :  qU°rum  P^cipuum  al- 

tare  raajus,  ultimo  completum,...  habet  e  marmore 

Veronensi  montem,  in  quo  Moses  tahnin    t 
Deoaccepit,  Mosis  vero  fig-urara  efl^c     *  ■  * 
marraore.  Ibidera  etiara  oper^ Z^t^ 
estdevituliadorationehistol^S 

mcs  e^^^r:rt*z  ter adest 

teliquaecclesi&omameMa  eJapi.dlbuf  e^eentis. 
prxtermitto,  unaqTeZ^ta  ^^  Causa 
^emcuHosusZrZ^T  W  f°rMam 


B 


'cultus  Uicro- 
suli/mv  ct  Ve  ■ 
nctiis,  ubi  ec- 
clesta  magiri 
fica,  et  anli- 
qua  ; 


r 


*  Venicria 
secundum 
alios 


^Non 


DIE  QUAKTA  SEPTEMBIUS. 


A      4.  Non  minus  antiqua  fuit  ecclesia  in  monte 
monaiterium     Thabor  Moysi  erecta,  si  una  ex  tribus,  ibi  olim 
^TimbZ  "eidlm  ^ficatis,  Moysi  sacra  fuit,  uti  credunt  aliqui. 
verisimiiiter     De  hisce  Beda  de  Locis  sanctis  cap.  17  habetse- 
dicatum  .-         quentia  :  Mons  Tabor  in  medio  Galilseas  campo,  in 
tribus   milibus   manans    ad   Boream   a  Cheneza- 
reth  distat ,   ex  omni  parte  rotundus ,    herbosus 
valde  et   floridus,  altitudiue  trig-inta  stadiorum. 
"Vertex   ipse    campestris   et  multum  amoenus  vi- 
spano  giuti    et   trium    stadio   *  dilatatur,   ubi    grande 

monasterium  grandi  quoque  sylva  circumdntur, 
tres  ecclesias  habens ,  juxta  quod  Petrus  ait , 
Faciamus  hic  tria  tabernacula.  Locus  muro  cin- 
ctus,  grandia  g-estans  aedificia.  Adrichomius  in 
Theatro  Terree  sanctse  pag.  143  ait  a  S.  He- 
lena  ibi  templum  sedificatum  in  memoriam 
Christi  transfigurationis,  Petro,  Jacobo  et  Joan- 
ni  dicatum  :  Huic  templo,  inquit,  accesseruut 
postea  duo  monasteria,  ut  hic  essent  quasi  tria, 
ex  D.  Petri  desiderio,  taberuacula  Quorum  unum 
invenio  fuisse  Graxorum,  atque  D.  Elise  conse- 
cratum  :  verisimile  est,  alterum  fuisse  Moysi  de- 
dicatum  :  utrumque  autem  videtur  habuisse  ab- 
batem.  Nunc  trium  horum  templorum  ,  et  per 
g  ambitum  planitiei ....  aliorum  palatiorum  ,  tur- 
rium ,  nobilissimorumque  ffidificiorum  grandes 
tantum  visuntur  ruinse,  in  quibus  leones  aliaeque 
feraa  latent.  De  hisce  etiam  aliqua  dicta  sunt  in 
Commentario  de  S.  Job  propheta  tom.  vu  Maii 
pag.  670. 
mesquita  Tw-  5  Quaresmius  in  Elucidatione  Terree  sanctee 
earum  ejtis-  fl^  q  capt  3  narrat  in  medio  fere  vise  inter  Je- 
dem  nomme  lem     t  jordanem   reperiri  mesquitam  Tur- 

nisigmta,  for-  r  *  ....     . 

sanquodfue-  carum ,  qua3  S.  Moyses  appellatur,  quam  1II1  in 
nt  Christia.no-  mag-na  habent  veueratione.  Illo  autem  nomine 
rumeccksia.  insig-Ditam  esse  dicuut,  quouiam  S.  Moysem  ve- 
teris  Legis  promulgatorem  ibi  tumulatum  cre- 
dunt.  Ubi  vero  observavit,  rationeni  illam  esse 
falsam ,  nominis  hasce  dat  conjecturas ,  Vel 
quia  a  fidelibus  ibi  ecclesia  aedificata  fuit  ad  ho- 
norem  S.  Moysis  leg-islatoris,  vel  alterius  Sancti  eo- 
dem  nomine  nuncupati  etc.  Prima  conjectura  sa- 
tis  apparet  verisimilis,  quia  dubitare  non  possu- 
mus,  quin  varise  ecctesise  S.  Moysi  fuerint  erectee, 
et  maxime  in  Pahvstina.  Verum  illas  omnes  in- 
vestigare  majoris  esset  laboris  quam  utilitatis. 
Quapropter  hsec  sufficiant  de  cultu  Sancti  Le- 
q  gislatoris  apud  Christianos,  ut  ad  gesta  ipsius 
colligenda  et  elucidanda  progrediamur,  ubi  assi- 
gnaverimus  preecipuos  fontes,  ex  quibus  itla  col- 

ligemus. 
Tota  Moysis  q  Przecipua  S.  Moysis  gesta  descripsit  ipse  Pro- 
ntaex  sacris  p}ieiai  inSpirante  et  dirigente  Spiritu  sancto,  in 
led,l~  quatuor  posterioribus  libris  Pentateuchi.  Acce- 
dunt  et  atii  sacrse  Scripturie  libri,  in  quibus  de 
Moyse  ejusque  gestis  agitur,  quique  non  minus 
ex  inspiratione  S.  Spiritus  fuere  conscripti.  De 
omnibus  autem  illis,  quse  de  Moyse  narrantur 
in  sacris  Litteris  ,  nefas  est  dubitare  :  at  non 
omnia  tam  clare  enarrata  sunt,  nec  omnia  eo 
ordine  conjuncta,  ut  cuilibet  facile  sit,  totam  S. 
Moysis  Vitam  ex  sacra  Scriptura  discere , 
etiamsi  doctorum  interpretum  adhibere  velit  sub- 
sidium.  Porro,  quamvis  non  omnes  res  gestse 
Uoysisinsacris  Litteris  narratse  sint ;  de  omni 
enim  illo  tempore,  quo  vixit  in  aula  regis  Mgy* 
ptii,  perparum  commemoravit  Scriptura  sacra, 
et  alia  non  pauea  breviter  dumtaxat  perstrinxit : 
tamen  sacrm  Littene  non  exiguam  prwbent  ma- 
teriam  ad  Vitam  Moysis  conscribendam,  modo 
omnia  suo  ordine  cottocentur,  etobscuriora  etu- 
cidentur  Sanctorum  Patrum  atiorumque  sacrx 


cenda 


Scripturx  interpretum  subsidio.  Hac  de  causa  iccron 
eo  me  coltimaturum  profiteor,  ut  monumenta  itla  *' s* 
sacra  ordine  digerantur,  ac  nonnihil  eluciden- 
tur,  ubi  videbitur  necessarium,  Vita  igitur  Moy- 
sis  ex  ipsis  sacrse  SciHpturse  verbis  ea  bretitate 
cotligetur,  ut  facta  ad  ipsum  non  spectantia  omit- 
tantur,  et  qusestiones  de  gestis  ipsius  illustren- 
tur. 

7  Cum  autem  de  Moyse  etiam  non  pauca  scri-  PhUo  quoqw 
pserint  duo  auctores  Hebrsei  non  prorsus  con-  et  JotePhu* 
temnendi,  nimirum  Philo  Judaeus  de  Vita  Nov-  ,«*'""»«a- 
sis,  et  t*lavius  Josephus  m  Antiquitatibus  Judai-  demumedenda 
cis,  illorum  etiam  rationem  habebo.  Uterque  enim  Fftn  Syuem. 
non  modo  laudatur  a  S.  Hieronymo  in  Catatogo 
scriptorum  ecclesiasticorum ;  sed  uterque  etiam 
magni   semper  fuit  habitus.  Falsa  quidem  illi 
scripserunt  non  pauca,  et  sacris  Litteris   re- 
pugnantia ;  at  vera  etiam  plura  tradiderunt , 
atque  aliqua  habent  in  sacris  Litteris  omissa, 
quse,  etsi  certa  non  sint,  probabilia  tamen  appa- 
rent.  Hac  de  causa  eorum  asserta  non  miscebo 
cum  verbis  sacrse  ScriptursB  :  sed  post  atiquam 
vitee  partem  ex  sacris  Litteris  expositam,  sepa- 
rato  paragrapho  disquiram,  quam  probabilia 
aut  improbabilia  sint,  qiue  Phito  et  Josephus , 
aliive  scriptores  similes,  dc  Moyse  narraverunt,  g 
Ilac  methodo  nec  sacra  et  certa  miscebuntur 
profanis  et  incertis;  nec  omiUentur  illa,  qu<e 
scriptores  non  sacri  aliunde  discere  potuerunt. 
S.  Gregorius  Ni/ssenus    Vitam  Moysis  breviter 
quoque  conscripsit.   Hanc    Vitam  intactam  in 
Commentario  relinquam,  sc<i  fotam  Cua/mfnta- 
rio  subjiciam,  divisam   de  more   et   annotatis 
iltustratam. 

§  II.  Sancti  natales  et  genealogia, 
parentes,  frater  et  soror  :  occu- 
ltatus  tribus  mensibus  exponitur; 
ac  inventus  a  filia  Pharaonis , 
matri  suse,  ut  nutrici,  committi- 
tur  :  deinde  adultus  filioe  Pha- 
raonis  redditur. 

Natus  est  S.  Moyses  parentibus  llebrmis  in  * 
jEqupto,  dum  IsraetitcV,  seu  posteri  Jacobi  /,(*''wcl1'*" 
patriarchx,  dunssima  sermtide  ibidem  preme-  ltttinMoypt0i 
bantur  a  Pharaone ;  qui  pauto  ante  preeceperat , 
ut  omnes  eorum  infantes  masculi,  simidac  mun- 
do  dati  essent,  statim  occiderentur .  Notum  au- 
tem  est  ex  sacris  Litteris,  Jacobum  patriarcham 
in  Mgyptum  venisse  cum  omni  sua  famitia,  dum 
fitius  ipsius  Josephus  patriarcha  summa  ibidem 
potentia  et  gratia  /lorebat  apud  regem.Pharao- 
nem.  At  mortuo  Josepho  omnibusque  Jacobi 
fitiis;  mortuisetiam  regibus  iltis,  qui  Josephum 
magni  fecerant  atque  ipsius  gratia  Israelitas  fo- 
verant,  pautatim  erupit  gravissima  persecutio 
contra  Israetitas,  quoditti  sic  muttipticarentur, 
ut  timorem  mgererent  novo  regi  Pharaoni.  Oc- 
casio  persecutionis  ipsaque  persecutio  sic  nar- 
ratur  Exodi  cap.  1  :  Quo  (Josepho)  mortuo,  et 
univfrsis  fratribufi  ejus ,  omnique  cog-natione  il- 
la,  iilii  Israel  creverunt,  et  quasi  germinantes 
multipliciiii  sunt  :  ac  roborati  nimis,  implove- 
runt  terram.  Surrcxit  Interea  rex  oovua  .super 
Mgyptvm,  qui  ig-norabat  Joscph  :  et  ait  ad  po- 
pulum  suum  :  Ecce  populus  filiorum   Isracl  mul- 

tus, 


J.S. 


qua  prrcipi- 
tur,  ut  occi- 
daniur  eorum 
infantes  ma~ 
icuh  ■ 


gcncalogia 
Moysis,  qui 
tnni  natus  ct 

tribtu  maiBi 
bus  occultutus 


DJ8  S.  MOTSB 

t„,     et  fortior  nobis  est.  Venite ,   sapienter  op; 
L     ne  forte    multiplicetur   :    et  si 

SS  expu^natisque  nobis,  egrediatur  de  terra. 

0  prWosuit  itaque  eis  maffistros  operum  ut 
affli^creut  eos  oneribus  :  adificaveruntque  urbes 
tabernaculorum  Pbaraoni ,  Pbitom  et  Ramesacs. 
Quantoque  opprimebant  eos,  tanto  magis  multi- 
plicabantur  et  crescebant  :  oderantque  filios  is- 
rael  Egyptii,  et  affligebaut  illudentes  eis  :  at- 
que  ad  amaritudinem  perducebant  vitam  eorum 
operibus  duris  luti  et  lateris,  omnique  famulatu, 
quo  in  terr*  operibus  premebantar.  Porrocum 
rex  ille,  qui  ignorabat  Joseph  (id  est,  qui  non 
considerabat  beneficia,  a  Josepho  Mgypius 
prmHta)  videret  dura  illa  servitute  non  minui 
Israelitas ;  primo  conatus  est  eorum  infantes 
mascutos  per  obstetrices  occidere,  ut  ibidem  se- 
quitur.  Verum  deceptus  ab  obstetricibus,  legem 
dedit,quam  Moyses  sic  ibidem  exponit  :  Prasce- 
pit  ergo  Pharao  omni  populo  suo,  dicens  :  Quid- 
quid  masculini  sexus  natum  fuerit,  in  flumen 
projicite  :  quidquid  feminei,  reservate.  S.  Lucas 
Act  cap.  7  ex  ore  S.  Stephani  de  iisdem  bre- 
vius  sic  habet :  Cum  autem  appropinquaret  tem- 
pus  promissionis,...  crevit  populus  et  multipli- 
catusestin  /Egypto,  quoadusque  surrexit  alius  rex 
in  ^Efrypto,  qui  non  sciebat  Joseph.  Hic  cir- 
cumveniens  genus  nostrum,  afflixit  patresnostros, 
ut  exponerent  infantes  suos,  ne  vivificarentur. 
Eodem  tempore  natus  est  Moyses  etc.  Quo  an- 
no  creati  mundi ,  aut  ante  natum  Christum 
hsec  facta  sint,  non  disquiro;  nec  quis  fuerit 
ille  JEgypii  rex,  qui  primus  iliam  persecutio- 
nem  movit :  nam  a  qumstionibus  ad  generalem 
chronologiam  spectantibus  abstinere  statui,  ne 
Commentarius  hic  fiatjusto  prolixior. 

10  Parentes  Moysis  fuerunt  Amram  et  Jo- 
chabed;  frater  vero  natu  major  Aaron,  et  soror 
ante  Aaronem  nata  Maria.  Ortus  fuit  ex  tribu 
Levitica,  atque  avum  habuit  Caath,  proavum 
Levi ,  abavum  Jacob ,  atavum  Isaac ,  ita  ut 
septimus  fuerit  ab  Abrahamo  patriarcha.  Tra- 
ditur  Moysis  genealogia  lib.  i  Paralip.  cap.  6 
his  verbis  :  Filii  Levi  s  Gerson ,  Caath  et  Me- 
rari.  Pilii  Caath  :  Amram ,  Isaar ,  Hebron ,  et 
Oziel.  Filii  Amram  :  Aaron  ,  Moyses,  et  Maria. 
Exodi  cap.  6  post  traditam  Amrami  geneato- 
giam,  uxor  ipsius  sic  exprimitur  :  Accepit  au* 
tem  Amram  uxorem  Jochabed  patruelem  suam  : 
quse  peperit  ei  Aaron  et  Moysen.  Num.  26  f 
59  Amram  dicxtur  habuisse  uxorem  Jochabet 
filiam  Levi.  At,  cum  hic  dicaiur  patruetis  Am- 
rami,  filiain  Levi  interpretes  passim  exponunt 
natam  e  tribu  Lemtica  :  nam  aiias  fuisset  non 
palruelis ,  sed  amita  Amrami.  De  Amramo  et 
Jochabetha  agititr  Exodi  2,  ubi  natales  Moysis 
sic  refevuntur  una  cum  iis,  quae  secuta  sunt : 
Egressus  est  posthcec  vir  de  domo  Levi;  et  ac- 
cepit  uxorem  stirpis  suae  :  quce  concepit  et  pe- 
perit  tilium  :  et  videns  eum  elegantem,  abscon- 
dit  tribus  mensibus.  Factum  hoc  laudat  Apo- 
stolus  ad  Hebrwos  cap.  xi  t  23,  et  parentum 
fidei  attribuit  hoc  modo  i  Fide  Moyses  natus  , 
ooeultatus  cst  meusibus  tribus  a  parentibus 
suis ,  eo  quod  vidisseut  elegantem  infantem  ,  et 
non  timuerunt  regis  edictum.  5.  Stephanus  apud 
Lucam  Act.  7  de  his  sic  loquitur  :  Eodem  tem- 
pore  uatus  est  Moyses,  et  fuit  gratus  Deo,  qui 
nutritus  est  tribus  meusibus  in  domo  patrissui. 

11  Attamen  deinde  expositus  est  Puer,  quod 
atnplius  celari  non  posset,  uti  Moyses  ipse  nar- 


PROPHETA. 

«,/  Exod    3   pnvcedentibus    subjungens    ute:   D 
rat  &xoa.   o,  p  *  Filium   suum  Mmi«n 

Cumque    am  celare   non  pobsei    {r  ptmfi^ 

AmramJ  sumpsit  fiscellam  scirpeam     et  hmvit        /£* 
fara  bitumine   ac  pice  :   posuitque  intus    In  an-     bi  ,     ■ 
tulum     et  exposuit    eum   in  carecto  np»  num.-  fiUa  P/,«rafl, 
tulum,  et  expu  COnsiderante  «».*«rtj2 

n  s,    stante    procul    .sorore    ejub,  /ne^t(8da. 

eventum  rei.  Ecce  autem  descendebat  filw  ha-  (ur 
raonis,  ut  lavaretur  in  flumine  :  et  puellss  -U.U 
Ls  gradiebantur  per  crepidinem  alyei.  Quffi  cum 
vidisset  fiscellam  in  papyrione,  misit  unam  e  fa- 
mulabus  suis  :  et  allatam  aperiens,  cernensque 
in  ea  Parvulum  vagientem ,  miserta  qu,  ait 
De  infantibus  Hebrawrum  est  hio.  Cui  soror 
Pueri,  (Maria  videiicet,  qux  antea  e  longinquo 
spectaverai,  et  hac  de  causa  accesserat)  Vis, 
inquit,  ut  vadam,  et  vocem  tibi  mulierem  lle- 
braeam,  qua3  nutrire  possit  Infantulum?  Respon- 
dit  ■  Vade.  Perrexit  puella,  et  vocavit  matrem 
suam.  Ad  quam  locuta  filia  Pharaonis  :  Accipe, 
ait  Puerum  istum,  et  uutri  mihi  :  eg-o  dabo  ti- 
bi'mereedem  tuam.  Suscepit  mulier  (Jochabed 
nimirum  materj  et  nutrivit  Puerum  :  adultum- 
que  tradidit  filise  Pharaonis.  Quem  illa  adopta- 
vit  in  locum  filii,  vocavitque  nomen  ejus  Moyses,  E 
dicens  :  Q,uia  de  aqua  tuli  eum  Rursum  bre- 
vius  S.  Stephanus  Act.  7  his  verbis  :  Exposi- 
to  autem  illo,  sustulit  eum  filia  Pharaonis,  et 
nutrivit  eum  (ope  nutricis)  sibi  in  filium.  Ha- 
ctenus  de  primordiis  Moysis  ex  sacris  Litteris. 
Nunc  examinemus,  qusenam  hisce  adjuncta  sint 
a  Phiione ,  Josepho  ,  aliisque  :  at  ea  solum , 
quee  ad  Moysen  proxime  spectant. 


$  III.  Discutiuntur,  quse  de  primor- 
diis  Moysis  Scripturse  addiderunt 
Josephus,  Philo  et  alii. 


Flavius  Josephus,  lib.  2  Antiquiiatum  Judai-  Pertemto 
carum  cap.  5  magis  expiicat,  quibus  labo-  contraBe- 
ribus  Mgypti  rex  Israetitas  opprimere  stude-    '  X°pLm  ' 
ret,  sic  scribens  :  Nam  et  flumen  in  multas  fos-  in;ante$ma 
sas  diducere  sunt  jussi,  et  moenia  exasdificare,  et  scuios  octidi 
aggeres  exstruere,  quibus  inundationes  fluminis  j^serit; 
arcerentur.    Pyramidura    etiam   insanis    substru-  ™ 
otionibus  vexabant  g-entem  nostrara,  cogendo  va- 
rias'  artes  ediscere,  et  laboribus  ferendis    assue- 
scere.  Hmc  S.  Scripturae  non  sunt   contraria, 
sed  probabititer  addita.   At  fatsum  est ,   quod 
ait  per  quadringentos  annos   hoc  modo  pressos 
fuisse  Hebrseos.  Rationem  deinde  reddere  cona- 
tur,  cur  Pharao  omne  Hebrseorum  genus  mascu- 
linum  occidijusserit,  ita  prosecutus  :  Kxortum  est 
deinde  aliud  quiddam,  cur  g-enus  nostrum  magis 
etiam  cuperent  exstinctum.  Quidam  ex  eo  genere 
hominum,  quos  g-ens  illa  vocat  sacrorum  scribas, 
quorumque  praBdictionibus  multum  tribuit ,  prae- 
nunciat  regi  nasciturum  per  id  tempus  apud  Is- 
raelitas  quemdam,  res  ^Eg-yptiorura  olim  graviter 
afflicturum,  si  modo  ad  aetatem  adultam  pervenerit: 
nam  et  virtute  fore  praecellentissimum,  et  gloria 
per  omne  asvum  oelebrem. 

13  Hcvc  sane prxdictio,  si  veraest,poterat  ty-  qwmafoy* 
rannum  ad  infantium  csedem  facile  impeltere.  /o^"', . 
Verum  prsedictio  fictitia  videtur,  cum  S.  Scriptu-  " 
rapro  omni  ratione  persecutionisalleget  invidiam 
et  formidinem  Pharaonis ,  ex  nimia  Israeiita- 
rum  multiplicatione  oriam ,  atque  huic   vide- 

tur 


■efututur 


DIE  QUAHTA 

A  tur  attribuere  tres  persecutiones  distinctas,  qum 
omnes  tendebant  ad  minuendum  Hebreeorum  nu- 
merum.Harum  prima  erat  oppressio  per  labores 
arduos  et  continuos.  Altera  prseceplum  obstetri- 
cibus  datum  de  infantibus  masculis  occidendis. 
Cum  autem  hte  artes  non  suffxcerent,  et  vel  sic 
muUiplicaretur  gens  Hebrdica;  tyrannus  ad  pr<e- 
ceptum  publicum  confugit,  ittudque  omni  populo 
suo  dedit ,  ut  masculi  Hebreeorum  infantes  in 
flutnen  projicerentur  :  quse  erat  persecutio  tertia, 
At  non  est  consilium  contra  Dominum  :  ne  hoc 
quidem  modo  Israetitm  multum  fuere  diminu- 
ti ,  uti  patet  ex  midtitudine  maxima ,  qwv 
deinde  cum  Moyse  /Egypto  egressa  est ,  ita  ut 
verisimile  sit  crudele  istud  edictum  non  fuisse 
scrupulose  observatum ,  aut  certe  non  diu  vi- 
guisse. 
uiietvisio  14   Mox   atteram  prxdictionem  de   Moyse  , 

Amrcnmab  Amramo  patri  factam ,  prolixe  enarrat  Jose- 
probabiliter  P^ms-  Huic  oraculo  credunt  aliqui  favere  verba 
icripta,  Apostoli  ad  Hebnvos  cap.  xi  ^  23,  quia  asseri- 

tur  fide  occultatus.  Afferuntur  etiam  S.  Stepha- 
ni  verba  Act.  ?  1  25,  Existimabat  autem  intel- 
B  ligere  fratres,  quoniam  Deus  per  mauum  ipsius 
daret  salutcm  illis,  ut  hisce  oraculo  fides*  con- 
cilietur.  Verum  neutra  probatio  mihi  tam  efjlcax 
apparet ,  ut  oraculum  istud ,  rescissis  etiam 
superfluis,  pro  certo  habere  ausim.  Quippe  Apo- 
stolus  rationem  absconditi  Moysis  allegat  eam- 
dem  plane,  quam  ipse  allegaverat  Moyses  Exod. 
%  f  2,  ubi  ait  :  Et  videns  eum  eleg-antem,  ab- 
scondit  tribus  mensibus.  Apostolus  vero  -*  Oc- 
cultatus  est  tribus  mensibus  a  parentibus  suis , 
eo  quod  vidissent  elegTintem  Infantem.  Ratio  igi- 
tur  absconditi  Infantis  non  fuit  oraculum,  quo 
nixi  parentes  credebant  eum  servandum;  sed 
elegantia  Pueriplusquam  humana  eorum  fidem 
sic  excitavit,  ut  sperarent  servari  posse,  et  tri- 
bus  mensibus  absconderent.  Audiamus  S.  Chry- 
sostomum  Hom.  26  in  Epistoiam  ad  Hebneos , 
ubi  locum  explicat  :  Unde  erg*o  speraverunt  ii 
(parentes  Moysis)  fore  ut  servarent  infantem '? 
Ex  fide.  Ex  qua  fide?  Viderunt,  inquit,  et  sci- 
tum  Infantem.  Ipse  aspectus  eos  attraxit  ad  fi- 
dem.  Ita  statim  ab  initio,  et  ex  ipsis  fasciis  Ju- 
sto  multa  infusa  erat  gratia ,  non  hoc  efficiente 
natura,  sed  Deo.  Favet  S.  Stephanus  Act.  7 
(j  f  20,  dicens  de  Moyse  nato  ;  et  fuit  gratus  Deo. 
Grdece  :  h  aiziio^  -m  5*£fi),  id  est,  erat  pulcher 
J)eoper  Hebraismum,  qui  sic  exponendus  :  Erat 
summa  ac  divina  quadam  gratia  seu  pulcritudine. 
Quod  spectat  ad  verba  laudata  S.  Stephani  :  ne- 
que  hsec  mihi  videntur  Josepho  efficaciter  fave- 
re  ••  nam  occidendo  JEgyptium  dabat  lsraelitis 
occasionem  spe-randi,  se  ipsius  ope  liberandos.Sic 
locum  rursus  explicat  Chrysostomus  Hom.  16  in 
Acta,  hxc  scribens  .-  Atqui  operibus  (crnde  JEgy- 
ptii)  patrocinium  demonstrabatur,  neque  erat  ratio- 
cinio  opus  :  neque  tamen  sic  intellexerunt.  Expo- 
sitio  h<vc  clare  eruitur  ex  verbis  sequentibus  : 
nampost  data  verba,  Existimabatautem  intellig-e- 
re  (id  est,  intellecturos,)  fratres  etc.  mox  subdi- 
tur  :  At  illi  non  intellexerunt ;  id  est,  ne  visa  qui- 
dem  /Egyptii  occisione ,  inteltexerunt ,  Moysen 
sibiad  salutem  datum. 
qtiueicomer  ^  Quapropter  nec  opus  fuit  oracuto  atiquo, 
vcuh  et  faiura  ut  Amram  fide  occultaret  fitium ,  nec  ut  Moy- 
tuucitnri  Moy-  ses  existimaret,  intelligere  Hebrseos,  quod  Deus 
tit  magnitado  venei  (pgfa  per  manum  suam  dare  salutem .  Vi- 
pr^icta  atte  ^onem  iamen  itlam ,  tamquam  minus  probabi- 
lem,  et  auctoritate  sacrie  Scripturx  destitutam, 
/jrd  majori  parte  ex  Josepho  subjungam ,  quia 


SKPTKMBRIS.  9 

scriptores  non  pauci  eamdem  utcumque  admise-      uwoo 
runt  :  Amarames   * ,    inquit ,   Hebneus  vir    in-  .  .    '-  ** 
ter  suos  nobilis,  solicitus  tum  publico  periculo, 
ne  g-ens   defectu  juventutis  ad   nihilum    redige- 
retur  ,    tum    privatim    quod    domi    pra^nantem 
uxorem    haberet,    inopia    consilii    laborabat ,   et 
ad  implorandum  divinum  prssidium  conversus , 
orabat  ut  tandem  miseraretur  homiues,  a  quibus 
unis  perpetuo  cultus  fuerit :  daretque  tinem  prse- 
sentis  afflictionis,  qua?  toti  g-eneri  perniciem  mi- 
naretur.  Deus  autem    preeibus   supplicis  ad  mi- 
sericordiam  flexus ,   astitit  ei   per  somnum  ,  jus- 
sitque    in   futurum    bene   sperare.    Memorem   se 
esse  pietatis  eorum  mnjoribus  aeceptae,  nec  ipsis 
defutura  prsemia ,   sicut   nec   progenitoribus    de- 
fuisse  ....  Et  paucis  interjectis   sic  pergit  : 
Nunc  quoque  scito  mihi  cordi  esse  et  publicam 
vestram  incolumitatem ,   et  privatim   tuam    g:lo- 
riam.  Puer  euim  iste,  cujus  nativitatis  metu  -K- 
g*yptii  foetus  vestros  ad  neoem  damuaverunt,  tibi 
nascetur.    Hic    neque    deprehendetur    ab   obser- 
vatoribus ,   et  postquam  evaserit,  pnstei   opinio- 
nem    educatores  nactus ,    suo   tempore    Ilebraeos 
ex    .Eg-yptia    servitute   liberabit ,    niemoriamque 
sempileni.-iin    \u>r    pra-rliiru    faciiioiv    consequftur,    \.\ 
non  apud  suos  tautum,  sed  et  apud  exteros,  me 
istud  beneticium   iu    te    tuosque   posteros   confe- 
rente.  Fratrem  quoque  talem  habcbit,  qui  dig-nus 
sit  meo  sacerdotio,  ipse  et  posteri  ejus  in  omne 
fievum. 

16  Ilis   per  visionem  cog'nitis,    Amarames  ex-  nahtia  .Voysis 
perreotua  narravil  h83c  Jocbabeli  uzori,  quse  res  rtwaXtatio 
utrisque  solicitudinem  auxit.  Jain  eniiu  nou   I^ue-   Iafanttt :  €0>' 

rigitur  in 

ro  tantum  timebant,  sed  ne  quo  paoto  promiasa  prrrdictitJott. 

felicitas   intercideret.  Scd  mox  oraoulo  iidein   fe-  vfMS; 

cit  mulieris  partus ,    qua3  tam    facile  est  cnixa  , 

ut  observatores  fefellerit,  nibil  sontientes  corum, 

(pia^  iu  vulg'arihus  puerperiifl  aentiri solent.  Ilunc 

Infantuluna  per  tres  meuses  clam  nutrierunt.  Dcin- 

de   Araarames ,    veritus   ne    rc   deprehensa   iram 

regis  incurreret,   ac  mox  et  ipse   una  oum   Pue- 

ro  sublatus  e   medio  pxoznissionem    Dei   faferet 

irritam ,  maluit  salutem   Filii    totam   ipsius  pro- 

videntiie  committcre  :  ratus  etiamsi    Puer  latcret, 

quod   tamen    perdilhcilc   erat ,   molestuin    tamen 

in   continuo  periculo    vivere,   non  ejufl   tnntum  , 

sed  et  suo.   De  Dco  vcro  ccrtnm  apem  habebat, 

provisurum  ut  oraculi  wrilalvm   eventna    indica-   E1 

ret.  Hcvc  Josephus.  Visionem  prxdietam  nulto  ni- 

ti  fundamento  sacruc  Scripturm  jam  ostendi, 

Quam  vero  ipsa  sibi  parum  coluereat,  paucis  ac- 

cipe.   Primo ,  ail   Deus   Amramo  t  Ili<-    neque 

deprehemlctur  ab  observatoribus.  Deinde  tamen, 

si  credimus  Josepho,  Amramefl  vtu-itus  ne  re  de- 

prchensa   irain    rcg-is   incuiTeret   etc.    Si    promi- 

serat  Deus,  1'uerwu  ><-,,/  ifcprrhewffntlum,  quo- 

modo  Amram ,  cujus  fidem   taudat   Apostotus , 

timere  poterat,  ne  deprehenderetur  ?  Secundo, 

de  facilipartu  Jochabethsc  nihil  iegitur  in  Scri- 

ptura.    Tertio ,  verba  hsBO  Dei,   Pratrem  quo- 

que  talem   habebit  ,    ita   sonant ,   acsi    necdum 

natus  fuisset  Aaron,  qui  tunc  erat  triennis.  Ve- 

rum  hic  error  potius  est  interpretis  quam  Jose- 

phi,  cujus  verba  sic  aptius  reddas  Latine  :  Erit 

vero  ipsius    frater  talis.    Nam  Gr&ce  est  :  'ivrau 

$k  ujry  kocI  6  a/iikyj^  w.o-jtoz,  ubi  arlicutus  o  osten- 

dit  agi  de  certo  fratre,  atque  ideo  ctjt^  ipsi,  si 

mendosum  non  sil,  non  aiiud  significare  quam 

ctjtoj  ipsius. 

17  Expositionem  Infantis  Josephus  sic  nar-  0CfMltlo  }fmj. 
rat    :    Hoc    consilium    postquam    flatfa    placuit,  »i$, 
excogitaverunt  tale    quiddam,   Lectulo  e   papyro 

contexto 


10 


m  S.  MOYSE 


AVCTORE 

J.S. 


et  inventio  : 
errorca  Jose- 
phi  in  hitcc. 


contexto,  quantus  Infantulura  commode  capere 
poterat,  bitumincque  illito,  ne  aqua  penetrare 
posset,  indideruut  Puerum ,  atque  ita  in  fiumen 
projecti  salutem  divinse  providentiae  commise- 
runt.  Iu  hunc  modum  cum  a  flumine  deferre- 
tur,Mariamne  (id  est  Maria)  Infantuli  soror 
jUfflU  matris  cx  adverso  per  ripam  descendebat, 
observatura,  quo  tandem  papyraceum  illud  vas 
deportaretur  a  flumine.  Hic  vero  mauifestissime 
Deus  declaravit,  nihil  humana  sapientia ,  sed 
omnia  bonitate  ipsius  omnipotenti  confici;  eos- 
que,  qui  propter  utilitatem  suam  aut  securitatem 
aliis  perniciem  moliuntur ,  quantalibet  utautur 
diligcntia,  saepe  tamen  voti  compotes  non  fieri  : 
rursum,  qui  suam  salutem  Deo  committunt,  prae- 
ter  opinionem  e  mediis  periculis  emergere.  Pru- 
dens  heec  est  et  verissima  Josephi  observatio.  At 
peccat  contra  sacras  Litteras  in  referenda  expo- 
sitione  lnfantis,  dum  eum  non  modo  flumini  in- 
jectum  perperam  asserit,  sed  fluxu  avectum,  et 
sororem  Mariam  per  ripam  sequentem  ineptefin- 
git:  nam  Exod.  2^3  /ia&e/wr,fiscellam  scirpeam, 
in  qua  erat  Puerulus,  positam  esse  in  carecto 
B  ripa;  fluminie,  stante  procul  sorore  ejus.  Posi- 
tus  igitur  est  Infans  in  carecto,  ubi  modica  aut 
nulla  erat  aqua,  qua  avehi  posset;  stetitque  soror 
ejus ,  nec  sequi  debuit  avectam  flumine  fiscet- 
lam,  cum  hsec  eodem  loco  maneret,  donec  fuerit 
invenla. 

ls  Vnvlerea  scriptor  Hebrseus  pro  fiscelia  e 
scirpis  facta  supposuit  lectulum  e  papyro,  JEgy- 
ptiaca  planta,  contextum.  Exigua  tamen  hic  est 
differentia,  et  vox  Hebraica  varie  a  variis  ex- 
posita  est.  Ipsa  quoque  verba  Grseca  Josephi  non 
necessario  de  papyro  exponi  debent,  sed  ambigua 
sunt.  Satis  est,  quod  sciamus,  fiscellam  aut  cor- 
bem  fuisse  e  juncis  contextam,  et  bitumine  con- 
tra  aquas  munitam,  in  qua  Infans  fuit  expositus. 
Subdit  auctor  inventionem  Moysis ,  in  qua  sse- 
pius  iabitur,  eam  sic  narrans  :  Erat  filia  regis 
noniine  Thermuthis.  Hteo  dum  ludit  ad  ripas  flu- 
minH  (imo  vero  dum  eo  venerat,  ut  lavaretur 
in  flumine)  conspicata  vas  fluitans,  missis  nata- 
fcorlbua,  jubet  leotulum  ad  se  in  ripam  extrahi. 
Nec  fiuitabat  fiscetta,  nec  natatoribus  opus  erat ; 
at  fisccitam  prope  ripam  in  papyrione ,  seu  in 
loco ,  ubi  papyrum  crescebat ,  positam  famida 
q  una  ad  principem  attutit.  Quo  ut  jussum  erat 
allato,  ait  Josephus ,  mire  placuit  Puer,  quod 
esset  magnus  ao  pulchcr.  Tanto  enim  favore 
Dcus  Moyscn  prosecutus  est,  ut  eum  fecerit  ab 
illis  ipsis  nutriri  et  educari,  qui  propter  ejus  na- 
tivitatem  rcliquos  quoque  llebnvos  perdendos 
decrcvcrant.  Hssc  ultima  ait^insistensprasdictioni 
magi  Mgypiii  de  futura  Moysis  magnitudine  :  at 
illam  pnedictionem  parum  esse  probabilem  jam 
dixi. 

19    Philo   in   Vita  Moysis  rationem  probabi- 
tem  suggerit,   qua  impelli  potuit  fitia  regis  ad 
nsserit  Monsvn  Moysen   servandum  et  adoptandum.    Verba  ip- 

^mma  Sill$  acciPe  •'  Brat  TQS[  Ullica  dilecta  tilia-  Eam 
ferunt  dudum  nuptam  non  potuisse  matrem  fie- 
ri ,  quamvis  liluTorum  cupidam,  prfflsertim  se- 
xus  potioris,  ut  esset,  qui  in  fortunatam  aviti 
rc^ni  sortem  sucoederet,  migraturS  alioquin  in 
familiam  nliam  nc]>otum  penuria.  Qna  cura  prea- 
sam,  et  ea  die  maxime  anxiam,  cum  haotenus 
solita  csset  domi  se  continere,  ac  ne  limen  qui- 
dem  transcendere,  proripuisse  se  cum  puellis  fa- 
miliaribus  ad  fluvium  ,  ubi  Puer  fuerat  exposi- 
tus  :  deinde  lavantera  asperg-entemque  se  inter 
opaca  condeusaquo  stagnorum,   conspicalam  jus- 


Inventio  ex 
Phitonv,  qui 


filia  Pharao- 
nit, 


PKOPilETA. 

sisse  afferri  Puerum  :  tum  a  capite  ad  calcem 
contemplatam ,  miratamque  formam  et  habitudi- 
nem,  ploranti  coudoluisse,  affectu  jam  ad  mater- 
nam  pietatem  vergente,  acsi  ex  ipsa  Infans  fuis- 
set  progenitus  :  cumque  didicisset  eum  esse  na- 
tum  ex  Hebrseis  parentibus,  tunc  edicto  regis 
territis,  consultasse  de  alendo  Puero  :  (nec  enim 
tutum  videbatur  confestim  eum  ferre  in  regiam) 
sic  haesitanti  sororem  Infantis  supervenis.se  tam- 
quam  e  specula,  et  conjectantem  de  causa,  ro- 
gasse,  num  juberet  eum  nutriri  apud  quamdam 
Hebrasam  mulierem,  non  dudum  partu  levatam  : 
annuente  vero  illa ,  Infantem  ut  alienum  sua? 
matri  commendasse  :  eamque  libenter  pollicitam 
suam  operam  in  nutricando,  tamquam  mercedis 
gratia,  Deoprovidente,  ut  prima  educatiocontinge- 
ret  Infanti  domi  apud  hos  ipsos,  ex  quibus  procrea- 
tus  fuerat. 

20  Artapanus  historicus  antiquus,  quem  fre- 
quenter  laudat  Eusebius,  Phiioni  consentit  de 
sterilitate  fiiiee  Pharaonis,  quam  Merin  vocat : 
nam  Eusebius  lib.  9  de  Preeparatione  Euan- 
gelica  ad  propositum  nostrum  sic  habet  :  Ar- 
tapanus  antem  Merin,  Chenephri  regis  iEgyptio- 
rum  filiam  ait  Puerum,  quoniam  ipsa  non  pare- 
ret,  Judasum  adoptasse,  quem  Judaei  Mosem,  in- 
quit,  Grseci  Musseum  appellant,  cujus  doctrina 
multa  Orpheus  didicit.  Chronicon  Alexandri- 
num  ad  annum  mundi  3837  de  hisce  Tradit 
sequentia  :  Hoc  anno  Pharao  rex  iEgypti  omnes 
Hebragorum  mares  jussit  in  flumen  abjioi.  Multis 
vero  regibus  tum  imperitantibus,  Palmanothes 
circa  Heliopolim  regnabat.  Hic  una  cum  cseteris 
regibus  Hebrseis  infestus  erat,  cui  filia  fuit  Mer- 
rhi  nomine,  quam  Chenebroni  Mempheos  regi 
elocarat.  Hajc ,  cum  J  esset  sterilis  ,  Moysen  in 
flumen  expositum  sustulit,  locoque  filii  educavit. 
S.  Epiphanius  Hseresi  78  pag.'  1055  fiiiam  il- 
lam  Pharaonis  vocat  Thermuten,  Amenophi  fi- 
liam ,  hoc  est  Pharaonis  :  nam  Pharao  nomen 
est  commune  omnibus  illorum  temporum  JEgy- 
pti  regibus,  qui  singidi  propriis  quoque  nomini- 
bus  distinguebantur.  Jam  vero  non  inquiro,  an  re- 
cte  plures  in  JEgypto  reges  statuat  Chronicon 
Atexandrinum;  neque  etiam  examino,  cujus  regis 
filia  fuerit  Thermuthis  iila,  aut  Merthi;  at  soium 
observo,  prote  verisimiliter  caruisse,  uti  Philo 
tradidit,  cum  constet  Moysen  ab  ea  fuisse  ado- 
ptatum. 

•2 1  Verum  rursum  probare  nequeo  Josephum, 
qui  rationem  redditurus,  cur  mulieri  Rebrsese 
traditus  sit  nutriendus  Moyses,  hujusmodi  in- 
stituit  narrationem  :  Itaque  jubet  Thermuthis 
mulierem  alicunde  adduci,  quae  Puero  mammani 
praebeat.  Quo  non  admittente  mammam,  sed 
adversante,  idque  cum  alia  post  aliam  adduce- 
retur  :  Mariame  quasi  non  data  opera,  sed  for- 
tuito  ad  spectandum  intervenisset,  Nihil  agis, 
inquit,  regina ,  dum  nutrices  Infanti  adhibes 
alieni  generis  mulieres.  Quod  si  Hebraeam  ali- 
quam  accerseres,  tum  forte  popularis  mammam 
admitteret.  Cumque  recte  monere  videretur  puel- 
la,  jussa  est  ipsa  hoc  negotium  exequi ,  et  la- 
ctantem  quampiam  adducere.  Ac  mox  usa  per- 
missa  potestate,  rediit  adducens  communem  ma- 
trem,  ignotam  omnibus,  qui  tum  aderant.  Tum 
Infans  perquam  libenter  inha?rere  mamill®  vi- 
sus  est :  et ,  rogante  regina  ,  mulier  commissi 
Iufantis  curam  suscepit.  Nuliam  id  factum  ha- 
bet  auctoritatem  ex  sacris  Litteris  :  quin  potius 
xta  res  narratur  Exod.  2,  ut  videatur  insinua- 
n,  Manam  simuiac  attatus  erat  Puer  ad  Ther- 

muthim, 


D 


quod  h.rcprole 
carerety  idem 
ifite  asserwit 
alii  satisjn'0- 
babiliter : 

E 


P 

rutio  alluta  a 
Josepho,  cur 
Puer  datus  sit 
nutriendus 
Hebrxx,  7'cji- 
citur. 


Moysi  nomen 
dattim,  cujus 
etymologia  c.r 
pomtur, 


qui    mimts 

probabililer 

itegalur  a  qtli- 
bttsdam 


<dit  vo/unt 
aliud  nomen 
/Egyptinm 
fuisse,  cui  llc- 
braicum  Moy 
tt>$  respontlrt  . 


DIE  QUARTA 
muthim,  se  stalim  obtulisse  ad  qumrendam  In- 
fanti  nxdricem.  Si  autem  rem  ipsam  inspicere 
velimus,  credibilius  est ,  Mariam  ,  quse  erat 
puella  decennisfere  aut  duodennis,  ausam  fuisse 
servitium  suum  offerre  ad  qu^erendam  nutricem, 
quam  consilium  suggerere  post  adductas  alias 
de  Rebreea  potius  quserenda  quam  Mgyptia. 
Hisce  de  causis  relatio  Philonis,  utpote  Scriptu- 
rse  conformis,  longe  probabilior  est,  quam  sit  hoc 
commenlum  Josephi,  qui  rationem  aliquam  com- 
minisci  voluit,  cur  Puer  Hebrxse  nutrici  fuerit 
commissus. 

22  De  nomine  Moysi  dato  sic  loquitur  Philo : 
Posthaec  nomen  ei  datur,  sumptum  ex  ipsa  re , 
quod  esset  ex  aqua  sublatus.  Nam  JEg-yptiorum 
ling-ua  mos  aqua  dicitur.  Josephus  vero  :  Et  quia 
projectus  fuerat  in  profluentem ,  ab  hoc  casu 
nomen  est  sortitus.  Aquam  jEg'yptii  vocant  mo, 
yses  vero  servatos.  Quare  composita  voce  ex 
utrisque  nomen  Infonti  fuit  inditura  ,  qui  dein- 
de  citra  controversiam  prudentissimus  Hebraeo- 
rum  cvasit.  Habuit  igitur  Moyses  nomen  Mgy* 
ptium,  si  credimus  hisce  scriptoribus,  qui  lin- 
guam  Hebrdicam  noverant,  et  forte  etiam  Mgy- 
ptiam  :  quod  de  Philone  certum  indetur,  cumpa- 
tria  fuerit  Alexandrinus ,nisi  JEgyptiorum  istius 
temporis  tingua  deinde  prorsus  exoleverit.  Cle- 
mens  Alexandrinus  hisce  consentit  lib.  i  Stroma- 
tum  scribens  sequentia  :  Deinde  Puero  nomen  im- 
ponit  regina,  Moses,  apta  etymolog-ia,  eo  quod  eum 
ex  aqua  sustulisset.  Aquam  enim  moy  vocant  -Egy- 
ptii,  in  qua  moriturus  fucrat  expositus:  Moysen 
enim  vocanteum,  qui  ex  aqua  emersns  respiravc- 
rit.  Uti  hic  Clemens  Alexandrinus,  ita  et  Jose- 
phus  lib.  contra  Apionem  asserit  aquam  moy  di- 
ctam  fuisse  JSgyptiis,  ita  tit  verisimile  sit  u.«  pro 
<j  r,yj  transcribcntium  vitio  in  textum  priori  toco 
irrepsisse. 

23  Varii  nihilominus  woterici,  priesertim  He 
brdizantes,  voluerunt  nomen  Moyses,  aut  Moses, 
ut  alii  scribunt,  esse  Hebraicum,  illudque  dedu- 
cunt  a  radice  Hebraica  masa,  quse  significat  ex- 
trahere ,  seu  extraxit.  Fateor  sic  recte  deduci 
nomen  Moses  ,  at  non  Moyses  ,  nisi  corrupte. 
At  nullo  modo  vernsimile  est,  Pharaonis  filiam 
Moysi  dedisse  nomen  Hebraicum  potius  quam 
JEgyptiacum,  Deinde  sacra  Scriptura  magis  fa- 
vet  antiquorum  sententim,  cum  insinuet  nomen 
formatum  esse  ex  voce,  quse  aquam  significat, 
et  ex  altera,  quse  trahere,  tollere,  salvare,  aut 
quid  simile  :  nam  dicitur  Exod.  2  f  10  :  Vocavit- 
que  nomen  ejus  Moyses,  dicens  :  Quia  de  aqua  tuli 
eum. 

24  Alii  existimant,  illud  JEgyptium  nomen 
fuisse  Moysi  datum  a  principe  jEgyptia,  quod 
idem  significabat  JEgyptiace  ac  nomen  Moyses 
Hebrdice.  Abenezra  apud  Scipione?n  Sgamba- 
tum  lib.  2  Archivorum  veteris  Testamenti  titu- 
lo  8  de  eo  sic  habet :  Moyses  nomen  Hebraicum 
est,  ex  .Egyptiaco  nomine  translatum.  /E^yptia- 
ca  vero  ling"ua  vocatur  Munios  ,  et  sic  scriptum 
est  in  libro  de  Cultu  terrae  ,  qui  versus  est  ex 
ling-ua  -Eg;yptiaca  in  Arabicam.  Huetius  in  De- 
monstratione  evangelica  prop.  4«  cap.  13  num.  4* 
hanc  opinionem  quasi  certam  adstruit,  et  mani- 
festi  erroris  eos  insimulat,  qui  crediderunt  no- 
men  Moysis  non  esse  Hebraicum:  Et  tamen, 
inquit,  ex  ^g-yptio  dnctum  est,  quod  ipsi  pri-* 
mum  impositum  fuit.  Nemo  enim  ,  opinor  ,  fin- 
g-et  sibi  Jigyptiam  puellum  ,  Pharaonis  filiam  , 
Ebraicse  ,   ut    verosimillimum  est,    ignaram   lin- 

Septembris  Tomus  II. 


SEPTEMBEI8. 


II 


guae,  Ebraicum  nomen  ex  Ebraica  lingua  petiium 
Mosl  tribuisse. 

25  Non  inficior  hanc  postremam  opimonem 
multo  probabiliorcm  esse,  quam  itta  sit,  qusetra- 
dit  Moysi  nomen  Hebraicum  ab  JEgyptia  mu- 
liereimpositum.  Attamen  prseplacet  antiquorum 
sententia,  prsesertim  ob  auctoritatem  Philonis, 
de  quo  S.  Hieivnymus  in  prsefatione  ad  librum 
de-Interpretatione  nominum  Hebrdicorum  italo- 
quitnr:  Philo  vir  riisertissimus  .IticUeorum,  Ori- 
geniB  quoque  testimnnio  comprobatur  edldiase 
libruni  llebraicorum  nominum ,  eorumque  etj- 
mologias  juxta  ordinem  litterarum  e  latere  co- 
pulasse.  Calmetus  in  Dictionario  Biblico  amptum 
Moyses  recitans  elogium  cotisentit  de  origine  no- 
minis  JEgyptiaca,  atque  hsec  affert  ad  proposi- 
tum  nostrum:  Cl.  abbas  Kenaudot ,  post  nava- 
tam  .T'g\vptiaca;  linguue  operam,  observat,  aquam 
mooou,  si  vero  eductum  sive  acceptum  significare 
hoc  nempe  tempore.  Ex  eo  autem,  quod  nomen 
Moyses  originem  habet  ex  vocibus  jEgyptiacis, 
factum  SUSpicor ,  ut  Hieronymus  tam  varias 
ipsius  significationes  Hebraioas  dubitanter  assi- 
gnet :  nam  lib.  de  Nominibus  Hebraici*  tSxodi 
sir  habet :  Moses  attreetans,  vcl  palpans,  ant  sum- 
tusex  aqna,  sive  assumptio.  In  Nominibus  apud 
Lucam  tvpertis ,  ita  rursumi  Moses,  fessumtio, 
vel  palpans  sive  oontrectans,  aut  urffens,  sed  me- 
lius,  ox  aqua. 

26  Porro  dubium  apparet ,  xUrum  Mtoysea 
illud  nomen  acceperit,  simulac  inventus  est  a  //- 
tia  Pharaonis,  an  vero  postea,  dum  a<li<lh<s  ,■/- 
dem  traditus  est  a  matre :  nam  sacra  Scriptura 
impositionem  nominis  refert  una  cum  adoptione, 
duni  narrat  Moysen  a  matre  sua  fduv  Pharaonis 
redditum  \  Philo  vero  et  Josephus  nomen  Puoro 
impositum  aiunt  ,  dum  nutricn<ius  matri  f/tit 
commissus.  Quidquid  autem  verius  sit  de  hac 
temporis  differentia,  quod  certo  definiri  nequit, 
constat,  illud  nomen  non  fuisse  Moysi  ab  initio, 
nec  datum  esse  aparentibus.  Ilac  de  <-<n\s<t  lau- 
datusjam  Clemens  Alexandrinus  lib.  i  Stroma- 
tum  sic  prosequitur:  Claruin  cst  ergo ,  quod 
prius  circumcisD  Puero  parentes  aliquod  nomen 
imposuerunt.  Vocabatur  autem  .Ioaciiim  lla- 
buit  autem  tertium  quoquo  norncn  in  oaslo,  post- 
quara  assumptus  est ,  ut  diounl  Mysta-,  aempe 
Melciii.  Collectio  illa  de  nomine  in  circumcisio- 
neimposito  probabUis  est;  at  non  ait  Clemens, 
unde  didicerit  illud  fuisse  Joaohim ;  quodque  sub- 
dit  de  tertio  nomine,  Habbinicum  vuletur  et  fit- 
buiosum. 

27  Laudatus  Sgambatus  mxdto  plura  recen- 
set  nomina  Moysi  a  quibusdam  data,  sed  ex  fon 
tibus  nihito  melioribus.  Jtabbi  Godoliaa  in  Ca- 
tena  kabbalte  multo  plura  (nomina)  comme- 
morat,  inquit,  hseG  ipsius  verba  subjiciens  :  Ei- 
lia  Pbaraonis  vocavit  eum  HIoysbm.  Pater  ej^us 
vocavit  eiiin  CiiKiti.it.  Mater  vucavit  eum  Jb- 
KiiniKt,.  Soror  vu<;avit  eum  JbSKEB.  l'Vati\'s 
vocavcrunt  eum  Ahizenoacu.  Caatb  vocavit 
eum  ABXBOOBO.  [flrael  vocavit  cum  Skmaiam 
Eilium  Nathanaems.  Siepe  etiam  vocabant 
eura  Tohiam,  aut  Soi-iruii.  Alia  quoque  nomina 
ibidem  recenset  Sgambatus  ex  aliis  scri&lwi- 
bus  ejusdem  furfuris,  ac  tandem  ejusmodi  Uto 
rum  nominum  catalogum  exhibet:  Moyses  , 
Muuios,  Joachim,  Melchi  ,  Cheber,  Jekuthir!  , 
Jether,  Abizenoach  ,  Abisochi ,  Semaiaa ,  To- 
bias,  Sopher,  Musceus  ,  Hermes  ,  ( id  est  Mer- 
curiue  )    Osarsiph ,   Psom-thom-phan-chth.' ,     II,- 

s 


»'  nou 

J.S 

at  prob 

iptum  nomen 
Moytu  Mgyp 
tium  Ot. 


Motjtu  wmm 
id  tuum  ah 
initio  non  Ao- 
buit,  nd  tUhid 
verttimilitn 
accoperat  in 
eiretmcititmei 


ni  ittud  igno- 
tum,  nti  et 
fabuiosaviden 
tur  mnlttt  alia 


DE  S.  MOYSE  PROPHETA. 


...  l.M 
J      S. 


12 

raan,  Alpha.  Ruetius  prop.  4  cap.  3  num.  5  hsec 
nomina,  aliaque plura,  etiam  recenset ;  et  locum 
adducit  S.  Hieronymi  (ut  credit)  ex  libro  i  Quee- 
stionum  Hebrdicarum  in  libros  Paralipomenon, 
ubi  alia  adhuc  nomina  Moysi  attribuuntur  et 
explicantur.  Verum  nec  libri  ilti  sunt  S.  Hiero- 
nymi,  ut  recte  probavit  nuperus  editor  Joannes 
Martianay  inAppendice  tomi  2  col.  10;  sed  He- 
brmi  cujusdam  non  admodum  antiqui:  nec.  ex 
omnibus  istis  nominibus  utlum  pro  certo  admit- 
tere  possum,  nisi  ipsum  nomen  Moyses,  aut  Mo- 
ses,  quodque  indederivarunt  Grxci,  qui  Musamm 
sMpu  ttonuiiareruiU.  Verisimile quidem est,  aliud 
nomen  eidem  a  parentibus  in  circumcisione  fuis- 
se  impositum ;  sed  ignoramus,  quale  illud  fue- 
rit. 


verbis  et  iu    I* 


in  fittumfiti.t 

Pharaonii 
adoptiono  por 
feeta, 


i 


tia  jEjryptiorum,  et  erat  potens  m 
operibns  suis.  Didicit  ergo  Moyses  omnes  scten- 
tiasJZqyptiis  istiustemporisusitatas,  nsquem- 
structusevasit  potens  in  verbis  et  tn  operibux. 
Colligeex  dictis,  Moysen  imbutumfuisse  scten- 
HisSebriBorum  et  JSgyptiorum:  dubitari  emm 
non  potest,  quin  parentes  Puerum  docuennt  non 
modo  linguam  Hebraicam ,  omniaque  aci  cia- 
tum  unius  Dei  et  religionem  Hebrseorum  spe- 
clantia;  sed  eas  etiam  scientias,  quibus  soieOani 
erudiri  Hebrxorum  pueri  et  adolescentes,  certe 
quantum  pro  eetate  prxstanti  ingemo  caperepo- 
terat.  Sic  omnia  disponebat  divina  providentia, 
ut  Moyses,  quem  ducem  populi  sui  designabat, 
omni  eruditione  evaderet  perfectissimus .  Quid 
prxierea  usque  ad  annum  oetatis  quadragesimum 
egerit  Moyses,  non  exponit  sacra  Scriptura,  cui 
hic inhzeremus . 

30  Cura  autera  impleretur  ei  quadraginta  an- 
norum  tempus  (id  est,  anno  setatis  quadragesi- 
mo)  ascendit  in  cor  ejus  ut  visitaret  fratres  suos 
filios  Lsrael ;  inquit  S.  Stephanus  Act.  7  .V  23. 
Hsec  autem  verba  non  significant  visitationem  sic  ^' 
factam,  acsi  Moyses  post  illam  redire  voluisset 
ad  aulam :  nam  eo  modo  verisimiiiter  Israeli- 
tas  jam  antea  srnpe  visitaverat.  Verum  affirmat 


IV.  Moyses  a  filia  Pharaonis  in 
filium  adoptatus,  eruditur  omni 
scientia  .Egyptiorum  ;  negat  dein- 
de  se  iilium  filiae  Pharaonis,  occi- 

SOque    /HjgypilO  qUOaam,   lUgll    ex     stephanusMoysenannoquadragesimOcetatisau- 
/FavotO  lam  Venitus  reliaui$sc>  ac  se  aggregasse  Israeli 


unnoijUttdra- 
f/csbno  aulx  et 
udnptioni  re- 
nantiat,  et 
Rebvitii  se 
wigregut  : 


(i  mIuooiui  in 
aufo,  n/ti  wu- 

ddnr  DfftflJ  sn 

ftltntia  /Bgyp» 
tiorum  : 


Moyseu  a  fitia  Pharaonis  adoptatum  fuisse  in 
fdium  tradunt  sacrse  Litierte  verbis  num. 
xi  adductis  ;  nam  Moyscs  ipse  dicit :  Quem  illa 
adoptuvit  in  locum  iilii.  Et  S.  Stephanus  :■  Et 
nutrivit  eum  sibi  in  iiliuin.  At  uterque  locus  tem- 
pus  adoptionis  incerlum  relinquit :  nam  Stepha- 
nus  utcumque  insinuat,  adoptatum  fuisse,  simul 
ac  fuit  inventus  ;  Moyses  vero  adoptionem  nar- 
rai  eo  tempore,  quo  aduitus  filise  Pharaonis  fuit 
restitutus.  Non  tamen  negat  Moyses,  adoptio- 
neni  esse  factam  citius ;  nec  tam  ctare  loquitur 
Stephunns,  ttt  net/ueat  adoptio  differri  usque  ad 
tcmpus,  quo  retata  cst  a  Moyse.  Hoc  igitur  iem- 
ptts  tu/er  iuccrltt  rclinquimus.  Verum  ex  Apo- 
stoto  ad  Hebrceos  cap.  xi  coliigititr,  adoptionem 
hanc  fuisse  talem,  qua  hxres  designabatur,  acsi 
proprius  fuisset  filuis  filise  Pharaonis  :  nam  Moy- 
ses  g-rnndis  factus  nof>'avit  sc  cssc  filium  filia;  Pba- 
raonia  ,  . .  .  majores  divitias  BBStimans  thesauro 
/Egryptiorum ,  improporium  Christi  etc.  Videbat 
igitur  Moyses  se  frtti  posse  thesauro  JEgyptio- 
rum,  seu  opibus  filiss  Piiaraonis,  si  adopiione 
stareveltet.  Non  tamen  video,  ecohoc  loco  cer- 
to  inferri  posse,  Moysen  crediium  fuisse  fitium 
nativum  filia-  ccgis,  aut  regno  fuisse  destina- 
luiu  -.  quippe  rccba  illa,  Negavit  se  es^e  tilium, 
alio  modo  intelligenda  sunt,  ut  videbimus  infra; 
nec  tkesaurus  ;Egyptiorum ,  quem  Dei  amore 
despexit  Moyses ,  cst  ipsum  .  Egyptiorum  re- 
gnum. 

29  Powoex/i/wt/ictis  colligitur,  Moysen  edu- 
catuiu  fttisse  iu  aultt  regia  ,  utd  ccr/e  in  pa- 
tatio  filise  pharaonis.  At  non  eaiprimitur,  quo 
setatis  anno  u  matre  ad  aulam  fuerit  ductus. 
Verba  iila,  Adultumquo  fcradidit  filiea  Pbaraonis, 
ru/i'u(ur  inuucrc  nou  modo  lactatttiu  esse  a  ma- 
tre ;  sed  etiam  pucri(i(v  annos  a/tud  purentes  ex- 
egisse,  adolescentemque  traditum  regis  filiee,  ut 
ea  ourante  disciplinis  optimis  institueretur.  Fa- 
ctum  id  esse  (es/ulur  S.  Stephanus  Act.  7  £  22 
his  verbis;  Et  eniditus  est  Moyses  omui  sapien- 


lam  penitus  reliquisse 

tis,  quos  fratres  suos  esse  cognoverat  a  pueritia 
sub  disciplina  parentum  suorum.  Hanc  loci  ex- 
plicationem  certam  facit  Apostolus  ad  Hebreeos^ 
cap.  xi  f  24,  ubi  actum  tam  heroicum  fidei 
Moysis  attribuit,  sic  scribens :  Fide  Moyses  g-ran- 
dis  factus  negavit  se  esse  filium  filiee  Phuraonis, 
magis  eligens  affligi  cum  populo  Dei,  quam  tem- 
poralis  peccati  habere  jucunditatem,  majores  di- 
vitias  aestimans  thesauro  /Egyptiorum  ,  impro- 
perium  Christi :  aspiciebat  enira  in  remuueratio- 
nem.  Eadem  de  re  uterque  locus  agit ,  et  ipse 
etiam  Moyses,  cujusverba  dabo  inferius.  AtqucV- 
dam  obscuriora  hic  exponenda.  Neg-avit ,  in- 
quit  Chrysostomus  in  hunc  locum,  hoc  est,  odit, 
aversatus  est.  Caalo  enim  proposito  ,  erat  super- 
vacaneura  adrairari  regiara  ^Eg-ypti.  Declaravit 
igitur  Moyses  se  Israelitam  esse,  renuntiansque 
adoptioni,  exivit  auia  ad  fratres  suos  Israeli- 
tas,  matens  cum  iis  pati  quxcumque  toleranda 
forent ,  quam  cum  pericuto  peccandi  in  aula  F 
manere.  Qui  vero  inteltigat  Apostolus  per  im- 
properium  Christi,  non  plane  convenit  inter  in- 
terpretes.  Mihi,  ut  brevis  sim,  sic  loqui  vide- 
tur  Apostolus,  quia  scribit  ad  Christianos,  quos 
Christi  exempto  ad  patientiam  hortatur ;  atque 
ideo  per  improperium  Cbristi,  intetligo  impro- 
perium,  quale  etiam  Christus  sustinuit.  Quid 
est  improperium  ChristiPa^  Chrysostomus,  Op- 
probrium ,  quod  vos  patimini ,  quod  Christus 
i-ustinuit.  Illud  nimirum  tolerare  propter  remu- 
nerationem  maiuit  Moyses,  quam  thesauros  jE- 
gypti  possidere. 

31  Quid  apud  fratres  suos  egerit,  narrat 
Moyses  ipse  Exod.  2  $  xi  his  verbis  :  In  die- 
bus  illis ,  postquam  creverat  Moyses,  eg-ressus 
est  (reticta  aula)  ad  fratres  suos :  viditque  af- 
flictionem  eorum ,  et  virum  -Egyptiura  percu- 
tentem  quemdam  de  Hebraeis  fratribus  suis. 
Cumque  circumspexisset  huc  atque  illuc,  et  nul- 
lum  adesse  vidisset ,  percussum  .Eg-yptium  ab- 
scondit  fabulo.  Stephanus  Act.  7  y  24  idem  fa- 
ctum  sic  refert:  Et  cum  vidisset  quemdam  iu- 
juriam  patientem  ,  viudicavit  illum  :  et  fecit  ul- 
tiouem    ei  ,    qui    injuriam    sustinebat ,    percusso 

iEgyptio, 


.■Egi/ptiumob 
injui  inm  lic- 
br- "  illatam 
ovadit, 


DIB  QUARTA  SBPTBMBBI8. 

A  ^gyptio.  Existimabat  autera  intellig-ere  fratres , 
quoniam  Deus  per  manum  ipsius  daret  salutera 
lllis  :at  illi  non  intellexerunt.  De  hoc  Moysis  fa- 
cto  varie  locuti  sunt  sancti  Patres.  S.  Hilarius 
lib.  5  de  Trinitate  de  eo  sic  loquitur  :  Moyses 
in  reg-inae  filium  adoptatus  ,  et  omnibus  /Eg-y- 
ptiorum.  doctrinis  eruditus  ,  cum  utique  ex  na- 
tura  affectu  Hebraei  injuriam 
ultus    esset ,    Deum    tamen 


!-i 


J  s 


quod  factum 
laudat  S.  Am 
hrosius, 


morte  /Eg-yptii 
paternarum  benedi- 
ctionum  nesciebat.  Inteltigendus  est  Hilarius  de 
tanta  Dei,  seu  naturx  divinsecognitione,  quan- 
tam  postea  apud  rubum  consecutus  est  Moyses. 
Subdit  enim  ad  probationem  hmc  verba  :  Nam- 
que  ob  raetum  casdis  proditse  /Eg-yptum  dere- 
linquens,  cum  in  terra  Madian  pastor  ovium 
esset,  igmem  in  rubo  sine  concrematione  rubi  con- 
tuens,  Deum  audivit,  et  nomen  interrog-avit,  et  na- 
turam  cogmovit. 

32  Cum  autem    Hilarius  dicat  ,   ex  naturte 
affectu  Mgyptium  occisum,   non  videtur  atten- 
disse  ad  verba  S.  Stephani,   Existimabat  autem 
intelligere  fratres  etc,   qum  praecipue  valent  ad 
cmdem  excusandam;   sed  eodem  fere  modo  cm- 
H  dem  illam  considerasse,  quoS.  Ambrosius  iib.i 
Hexaem.  cap.  %  de  ea  sic  scribens  :   Denique 
priusquam  ad  populi   liberandi   munus    vocaretur 
(Moijses)  naturali    aequitatis   studio  provocatus  , 
accipientem  injuriam  de  popularibus  suis   ultus  , 
invidise  sese    dedit,   voluptatique   eripuit ,   atque 
omnes  reg'iEe   domus  declinans  tumultus  ,   in  se- 
cretum    .^Ethiopise  se  contulit   etc.   Idem    Pater 
tib.  i  de  Officiis  cap.  36  sententiam    suam  de- 
clarat  his  verbis  ;  Non  ig-itur  in  viribus   corpo- 
ris  et  lacertis  tantummodo  fortitudiuis  gdoria  est, 
sed  mag-is  in  virtute  animi  :  neque  in  inferenda, 
sed   in  depellenda    injuria   Iex    virtutis   est.  Qui 
enim     non  repellit  a   socio    injuriam,  si  potest , 
tam  in  vitio  est,  quam  ille,   qui  facit.  Unde  san- 
ctus  Moyses  hinc  prius  orsus  est  tentamenta  bel- 
licse    fortitudinis.    Nam    cum    vidisset    Hebrsum 
ab  .Eg-yptio  injuriam  accipicntem  ,   defendit,   ita 
ut  yEg'yptium  sterneret,   atque   in  arena  abscon- 
deret.   Salomon    quoque     ait   :  Eripe     eum  ,    qui 
ducitur  ad  mortem.  Factum  igiturnon  modo  ex- 
cusat ,  sed  et  laudat  Ambrosius  ,   quia  injuste 
oppressum  defendebat  Moyses  :  quod  haud  dubie 
licitumest,  sifiatcum  moderamine  incutpatse  tu- 
q  telee,  ut  loquuntur  theologi;  uti  factum  supposuit 
Ambrosius. 
NaziauTenus,       §§  Gregorius  Nazianzenus  epist.Sl  ad  Theo- 
Chrysostomm;  dorum  Tyanensem  episcopum  de  eodemfacto  ait  ■ 
at  Augustinm  Laudibus  item   affectus  est  Moses  ,  quod  ex  illa- 
aususfactum     ta  IsraelitBB  mjuria  dolore  commotus,   /Eg-yptium 
dcfenderc.        obtruncarit.  Chrysostomus  etiam  in  Psat.  131  cee- 
dem    illam    contra  obtrectantes  hsereticos  cum 
mansuetudine  Moysis  conciliat,  et  laudat  pluribus 
verbis.    Verum  S.  Augustinus    lib.   22  cap.   70 
contra  Faustum  Manichseum,  qui  hanc  csedem 
Moysi   objiciebat ,  non  sic  ausus  est  defendere  , 
ut  justam  fuisse  csedem  diceret.  Audiamus  pau- 
ca  ipsius  verba  e  piuribus,   quibus  generosam 
Moysis    indolem  ex  hoc  ipso  facto  commendat. 
Ut  interim  omittam,   inquit ,  quod  cum  percus- 
sisset  iEg-yptium,  quamquam  illi  Deus  non  prse- 
ceperit  ,    in    persona    tamen     prophetica    ad  hoc 
divinitus   fieri    permissura   est  ,  ut   futurum    ali- 
quid    praesigmaret   :   unde    nunc    non    ag"o ;    sed 
omnino  tamquam  nihil  sigmificaverint,   facta  illa 
discutio  ;    consultaque    illa  aeterna  leg-e  rcperio , 
non  debuisse  hominem  ab   illo ,  qui    nullam   or- 
dinatam   potestatem    g-erebat  ,    quamvis    injurio- 
sum  et  improbum  ,    occidi.   Verumtamen   animae 


tulit,  non 
huc  incultus 


deinde  tamen 
dubitans  argu- 
mentum  pro- 
tnltt.  mio  1 1- 


E 


t.  Bxod  2 


virtutis  capaces  ac  fertiles  pnemittunt  s»pe  vitia 

raum :    ipr indiccnt- cui  -rtuti  «**  Po"  ' 

mumaccommodat*,  si  fuerint  pr*cepti8  excuit».. 
Sic  ille  anmii  motus,  quo  Moyses  pereffrinum  fra- 
rem^aciveimprobo  injuriam  perpeti^ntem,  nL 
observato  ordme  potestati*.  inultum  esse  non  per- 
vlrtutum  fructibus  inutilis  erat,  sed  ad- 
us  vitiosa  quidem,  sed  magna  fertili- 
tatn  siffnafundebat...  Resecandum  hoc  vitium 
vel  eradicandum  :  sed  tamen  tara  magnum  cor 
tamqunm  terra  frug-ibus,  ita  ferendis  virtutibus  ex- 
colendum.  Heecet  ptura  similia  ibidem  Auqusti- 
nus. 

31.  Attamen  sanctus  Doctor ,  quando  deinde 
Qu<vstiones  in  Exodumscripsit,  non  inhxsit  fir- 
miter  huic  opinioni :  nam  ibidem  qusest  2  sic  ha- 

tflt/T   ?l0ySi'    curaoccidit    -Ugryptium  Z^, 
ad  defendendos  fratree  suos ,  satis  disputavimus  pone. 

m    lllo   Opere,  quod  de  vita   patriarcliarum    ad- 

versua  Faustum  scripsimus;  utrura  indoles  in  eo 

laudabilis  fucrit  ,  qua    hoc  peccatum  admiserit  , 

sicut  solet  uber  terra  ,  etiam    antc    utilia    semi- 

na  ,   quadam    herbarum    quamvis  inutilium  fera- 

citate  laudari;  au  oinnrno  ipsum  factum  justiiicnn- 

dum   sit.  Quod  ideo  non  videtur,  quia  nullam.nl- 

huc  leg-itimam  potestatera  g-erebat,  nec  acccj.iam 

divinitus  ,  nec  humana  societate   urdinatam.  Ta 

men,  sicut  Stephauus  dicit  iu   Aotibus ' Apostolo- 

rum  ,  putabat  intelligcre  fratres  suos  ,  quod  per 

eum  Deus  daret  illis  salutem  ;   ut  per  hoc  testi- 

monium  vidcatur   Moyses  jam  divinitus  adm ■ 

tus  (quod  Scriptura   eo  loco  *   tacet)  hoc  audere 

potuisse.  ILvc  posterior  Augustini  sententia,  li- 

cet  ab  eo  dubitanter  prolata,  sacris  Litteris  ma> 

xime  ridetur  congrua.  Quippe,si  credebat   Moy- 

ses  fratres  suos  intelligere  se  electum  a  Deo  ad 

eorum  satutem,  electum  se  ipse  sciebat :  ideoque 

judiciariam  quamdam  potestaiem  ab  hoc  facto 

exorsus  videtur,  licet  illa  necdum  esset  dectarata, 

et  deinde  per    annos    quadraginta  fuerit  sup- 

pressa.  Alii  volunt  Moysen  ex  inspiratione  di- 

vina  occidisse  JEgyptium  .-  quod  idem  fere  mihi 

apparet  ,  cum   inspiratione  divina  admonitum 

existimemus,  se  vindiccm  popidi  sui  a  Deo  statu- 

lum.Adducuntur  et  aiia  qusedam  ad  excusawl»,» 

illam /Egyptii esexlem,  cujus sequitas  verisimiliter 

clarius  perspiceretur,  siomnia  facti  adjuncta  es 

sent  relaia. 

'4->  Non  intellexisse  llcbrseos ,  quemwlnn^iuni 

intellccturos  Moyses  exisiimaverat,  iltum  sibi  a  dum  litigante* 

Deo  parari  defensorem ,  mox  insinuat  factum  "><«<'"" <»"< 

sequens,  quod  hisce  verbis  narrat  Sirpkamts  Act. 

7  ?  £ti  :  Sequrnti   vero  die  apparuit  illis  litigan- 

tihus  :  et  reconciliabat  eos  in  pace,   dicens  :  Vi- 

ri,  fratrea  estis,  ut  quid  nocetis  alterutrumPQui 

autem   injuriam    faciebat  proximo ,  repulit  eiim  , 

dicens    :   Quis  te   constituit  principem   aut  judi- 

cem  super  nos  ?  Nunquid    intcrficere  me   tu  vis, 

quemadmodum    interfecisti   heri  /Kg-yptium?   1'n 

g-it  autcm  Moyses  in    verbo  isto    etc.   Consentit 

Moyses  ipse,  rem  ita  explicans  Exod.  2  1  13  : 

Kt    egressus    die   altero  conspexit  duos  IIebra;os 

rivmtes;   dixitque    ei  ,    qui    faciehat    injuriam   : 

Quare    percutis   proximum    tuum  ?   Qui    respon- 

dit  :  Quis  te  constituit  principem  et  judicem  su- 

pei   nos?   Nura    occidere  me  tu  vis  ,    sicut   Iieri 

occidisti   vKg"yptium?   Timuit   Moyses  ,    et    ait  : 

Qnomodo    palam    factura    cst    vcrbum    *   istud  P 

Audivitque  Pharao   sermonem  hunc  ,    ct   qusre- 

bat  occidcre   Moysen  ,  qui  fug*ieDS  de  conspectu 

ejus,    moratus    est   in     terra    Aladian  ctc.   Uler- 

que  locus  clare  asserit,  fugisse  Moysen  extimo- 

re  : 


Sequenti  dn-. 


fur.  OUdlt  r.r- 
ilrm  nne  no- 
tam,  <-t  funit. 


C     fliCtlllll 


14 


DE  S.  MOYSE 


ivctom      re  :  nam  quod  ail  Stephanus  ,   in  verbo   isto  , 
J  s         signi/icat  ea  de  causa,   nimirum  quia  ,  vulgata 
cxde,pomam  metuebat.  Agnoscit  hunc  limorem 
Chrysostomus  in  Epistolam  *ad  Hebrwos  cap.  xi 
explicans  haec  verba  i  Fide  reliquit  /Egyptum , 
non  veritus  animositatern  reg-is,  quee  aliqui  ad- 
ducunt  tamquam  huic  timori  apparenter  contra- 
rid,  muttum  laborantes,  ut  Moysen  cum  Paulo 
concilient. 
ht.fugatus-       36    Verum,  si  locum  Apostoli  attente  conside- 
cepiaettex      remus  f  sans  clare  patebit  ,  cum  non  loqui  de 
''"7,c'/(        hac  fuga  Moysis  ;  sed  de  discessu   ejusdem    ex 
drm,  Mgyplo  cum  omnibus  Israehtis,  ut  suo  toco  osten- 

dam.  Laudatus  Chrysostomus  timorem  Moysis 
cum  ejusdem  fide  sic  conciliat  :  Quid  dicis?  Non 
timuit.  Atqui  hoc  dicit  Scriptura ,  quod ,  cum 
audivisset,  tirauit,  et  ideo  fuga  su#  saluti  con- 
suluit,  et  aufug-it,  et  furtim  se  subduxit,  et  post- 
ea  erat  meticulosus.  Attende  diligenter  et  accu- 
rate  ei  ,  quod  dictum  est.  Illud  ,  Non  veritus 
iram  regfs ,  dixit ,  respiciens  ad  id,  quod  post- 
ea  adstiterit.  Timcntis  enim  erat  non  attingere 
rursum  defensionem  et  patrooinium ,  neque  rem 
B  aggredi.  Rursus  autem  atting-ere  erat  ejus ,  qui 
Deo  orania  coramittebat...  Erat  erg;o  fidei  fu- 
g*ere.  Cur  erg-o  non  mansit?  inquit.  Ne  in  prae- 
visum  se  injiceret  periculum  etc.  II<v  rationes 
evincunt,  Moysen  laudabiliter  fugisse;  et  fugam 
iltam  fulei  minime  repugnare.  Imo  ne  timor  qui- 
tteut,  fidei  repugnat,  ita  ut  ftdes  ei  vum  fuga  et 
cum  timore  facite  concitiari  possint.  Verum  vi- 
deiur  Apostotus  clare  dicerc,  non  veritum  esse 
Moysen  ,  quando  iide  reliquit  /Egyptum.  At 
Moyses  item  ciare  affirmat ,  se  timuisse ,  dum 
ex  Mgypio  fugii  in  Madianitidem.  Timere  au- 
tem  et  non  timere  non  recte  conviliari  possunt, 
si  de  eodem  agamus  tempore.  Quapropter  nec 
data  c.i-jjositio  stttis  ridetur  plana,nec  uiiasalias 
nireni,  quse  tam  apparent  ciane,  quam  sit  illa, 
qUiV  dicit  Apostotum  ioqui  de  discessit  Moysis 
cum  omni  populo  suo  ;  nam  in  iilo  discessu  ur- 
gendo  et  exsequendo  maxima  apparuit  fides  Pro- 
pheiie,  summam  regis  animosiiaiem  constanter 
ncgiigentis. 
teddeillanon  87  Ihiitni  vontra  hanc  expositionem  opponi 
toqutlur  /l/»<-  potest,  atqUB  ilhci  ipsum  est,  opinor,  quod  plu- 
li'Jo$ ""  res  Merpretw  induxit  ad  locum  Apostotl  de  hac 
fuga  intelligendum.  Apostotus  post  citata  verba 
statiat  subjungit  :  Fide  cclobravit  Pnscha  etc. 
^  Atqui  Pasvha  vvtvhratnm  vst  prima ■  rtw,  prius- 
quam  Moyses  cum  Israelitis  ex  Mgypto  disce- 
<ivrvt.  Qrdo  igitur,  quem  ibidem  servarit  Apo- 
stotus,  ridetur  exigere,  ut  tocus  inteiligatur  de 
fuga  v.r  MgyptO,  qit.v  ttitt  p>\vcessit.  Verum  re- 
spondeo.  Pascha  quidem  ceiebratum  esse  uno  die 
ante  e.vitum,  seti  non  antequam  Moyses  coram 
Pharaone  ewitum  illum  urgeret  r  namid  facere 
cospit  hntitts  diebus  antecelebratum  Pascka.  Ita- 
quv  oum  fhlvs  Moysia  ntawime  enituerit  in  ur- 
gentlo  Pharaone  ad  egressum  conoedendum ,  mul- 
taque  prodigia  hunv  in  finm  patraverit,  non 
loquitur  Apostotas  dumtn.rat  de  gestis  unius  di- 
ei,quo  JSgypto egressi sunt  filii  Tsrael,  sed  de 
omnibus  tt/is,  ques  ooram  imoundo  et  indignan- 
te  rvge  fevit  Movses  ,  ut  Mgyptum  cum  suis 
relinqueret.  Hsec  autem  cum  majori  em  parte 
contigerint  ante  ceiebrationvra  Paschie,  etiam  an- 
te  celebrationem  Paschm  recto  ordine  suni  vom- 
memorata.  Pr&terea  ordo  ibidem  non  tam  scru- 
pidose  iu  omnibus  serratuscst  ab  Apostolo,  ut 
hav  una  ratio  pr.vratvrv  dvbvrvt  allatis  in  von- 
trarium  rationibus,  licet  ordo  hic  ab  Apostolo 


PROPHETA. 

esset  inversus.  Ceterum,  quo  fugerit,  et   ubi  de-  D 

inde  habitaverit  Moyses,  inferius  exponam  suo 

loco. 


§  V.  Referuntur  et  examinantur 
ea,  quse  relatis  in  Scriptura  addi- 
derunt  alii. 

Philo  non   modo   Moysen   a  filia    Pharaonis  PhUovnU 
adoptatum  cum  sacris  Litteris  admittit,  sed  ^ZZrl 
affirmat  etiam  arte  et  fictione  prsedictse principis  ff-i(m>  rBgnQm 
pro  vero  filio  habitum  ,  et  regno  JEgypiio  de-  <}ue  destina- 
stinatum.  Audiamus  quo  se  modo  expiicet  \  Ubi  <um, 
vero  majoribus  quam  pro  aetate    incrementis   au- 
ctus,  mature  ablactatus  est;  mater  eadem  et  nu- 
trix  eum  reddidit  ei  ,   a   qua  acceperat ,  eleg'an- 
ti  snneprEeditum  indole.  Serius  restitutus  est  filiee 
Pharaonis,  quam  innuit  Phito  istis  verbis,  Ubi 
...  ablactatus  est  :   nam  adultum  nominat  sacra 
Scriptura,  quod  ad  decimum  quartum  aut  de-  ^ 
cimum  quintum  setaiis  annum  referripoiest.Per- 
git  Phito  his  verbis  ;  Illa  (filia  Pharaonis)  vi- 
dens    eum    supra    getatem    proficere ,  ex   aspectu 
renovata    accensaque    benevolentia  ,   facit    filium 
supposititium  ,  quae  jam  ante  muliebri   arte   fin- 
xerat   se   gravidam  ,   ut   nativus  putaretur  ,  non 
ascititius.  Tam  facile  succedit  quidquid  Deo  pla- 
cet ,    quantumvis    arduura.  Post  multa  vero  de 
institutione  et  moribus  Adolescentis  post  recitan- 
da,  rursum  sic  habet  de  Sancto :  At  hic  evectus 
in   summum  rerum  fastigium,   nepos  tanti  reg*is 
habitus  ,  spe  omnium   destinatus  successor   aviti 
solii,  nec  aliud  quam  Rex  juniok  appellatus,  se- 
cutus  est  majorum' suorum  instituta  gentiliaete. 
Hiec  iiie. 

39  At  nec  fictio  illa,  quamvis  sacrm  Scriptu     utneutmm 
ras  nonprorsus  sit  contraria,  admodum  est  veri-  wtia&tverfii 
simitis;  nec  ipsa  destinatio  ad  regnum  :  nam  si 

fingere  voluissetprinceps,  Moysenexse  natum, 
non  videtur  eiectura  fuisse  nuiricem  Hebrceam, 
quze  educaret  filium  in  spem  regni  supposiium; 
quod  non  bene  coheeret  cum  immani  odio,  quo 
Pharao  inseciabatur  Hebrseos.  Siautem,  ut  ve- 
risimiie  est ,  cognitum  fuit  in  JEgypto  ,  Moy- 
sen  natum  esse  ex  matre  Hebrzea,  nullo  modo  F 
fit  verisimite,  regnum  eidem  fuisse  destinatum. 
Quem  igitur  ,  inquiet  aliquis ,  jEgyptiorum 
thesaurum  contempsit  Moyses?  Non  aiium,  opi- 
nor,  quam  opes  fiiige  regis,quarum  hcV?-esesse 
poterat,  si  adoptatione  stare  votuisset,  et  sepro 
fiiio  ipsius  gerere.  Hisce  opibus  et  admirabiii 
dexteritate  ingenii  poterat  inter  prsecipuos  JE- 
gyptiprincipes  locum  habere,  si  se  eorum  mori- 
bus  attemperare  voluisset,  et  geniem  suam  cum 
nsdem  vexare  et  opprimere.  Quippe  gratiafiiise 
Vharaonis  id  efficere poterat  apud  regempatrem, 
ejusve  successorem,  ut  dilectum  sibi  Moysen,  sum- 
mis  naturx  dotibus  omatum,  pro  filio  et  hcvrede 
habere  sinerent,  Deo  prmertim  eorum  corda  mo- 
vente,ethcVcomnia  disponente ad  saiuiem  Israe- 
litarum.  Josephus  de  prsedicta  fictione  nihil  ha- 
bet,  et  ne  quidem  de  destinatione  Moysis  ad  re- 
gnum  constanier  toquitur,  non  ignoraturus  fictio- 
nem  aut  prxtermissurus,  si  ittam  ex  idoneis  mo- 
numentis  hausisset  Phiio ,  et  non potius  conjectu- 
r<75  suastradidisset. 

40  PorroJosephusadoptionematiomodo  nar- 
rat,  ett  quantum  apparet,  non  sine  fabulis  ad- 

mixtis. 

4 


DIE  QUABTA  SEPTEMBIUS. 


Joaephus  edu 
•  utionem  et 
adoptionem 
Moysis  nar- 
rans, 


B 

varius  admis- 
cpt  fabnlas. 


fltilo  Moyti 
atttibuit  ma- 
gislros  Mgyp- 
tios,  Grxcos, 


mixtis.  Verba  ejus  accipe  :  Puer  autem  non  pro 
«tate  proliciebat  intellectu,  sed  inter  ludendum 
pra1.  cseteris  ajqualibus  sapere  videbatur,  et  quid- 
quid  ageret,  nova  quadam  indole  res  magnas 
olim  gerendas  prse  se  ferebat.  Post  tertium  vero 
annum  aetatis  admirandam  gratiam  ei  Deus  ad- 
didit.  Nemo  enim  erat  adeo  tetricus,  ut  visa 
Moysis  pulchritudiae  non  obstupesceret  :  et  per- 
saepe  accidebat  ut  dum  gestatur  ac  circumfer- 
tur,  obvios  quosque  in  se  converteret,  ita  ut 
relictis  seriis  negotiis  mallent  praecellenti  ejus 
forma  oculos  pascere.  Tanta  erat  puerilis  gra- 
tia,  ut  inviti  homines  ab  hoc  spectaculo  disce- 
derent.  Quo  factum  est,  ut  Thermuthis  huno 
sibi  filium  adoptaverit,  cum  alioquiu  germanis  li- 
beris  careret  :  allatumque  patri  ostentabat,  dicens 
de  successore  se  cogitare,  etiamsi  Deus  i  111  nullum 
filium  gigrnere  dederit.  Hunc  Puerum,  inquit,  ego 
educavi  non  minus  indole  quara  pulchritudine  di- 
vina  excellentem,  quem  Nilusipse  in  sinum  meum 
tradidisse  videri  potest  :  quem  decrevi  adoptare 
mihi  filium,  tibi  vero  in  priucipatu  ac  imperio 
successorem;  et  cum  dicto  patri  Infantem  in  manus 
imposuit. 

41  At  ille  postquam  aeceptum  ad  pectus  ap- 
pressisset,  filiae  gratificaturus  comiter  diadema 
suum  ejus  capiti  imposuit.  Moyses  vero  eapiti 
pueriliter  detractum  prolabi  in  humum  passus, 
pedibus  etiam  calcavit,  id  quod  mox  ominosum 
est  visum,  et  regno  nihil  boni  portendere.  Mox- 
que  ille  sacrorum  scriba,  qui  nativitatem  ejus 
^8*>pto  cladem  allaturam  prasdixerat,  occidere 
Puerum  volebat,  vociferans  :  Rex,  Puer  iste, 
per  cujus  necem  nobis  securitatem  Deus  polli- 
cetur ,  vaticinium  jam  contirmavit ,  insultando 
tuo  regno  et  diadema  calcando.  Hoc  interempto 
tam  ^Egyptiis  metum,  quam  Hebraeis  spem  et 
riduciam  adime.  Thermuthis  vero  confestim  eum 
eripit,  rege  quoque  non  invito,  cui  Deus  talem 
animum  indiderat,  Moysis  saluti  providens.  Ita- 
que  educabatur  quam  accuratissime.  Quamobrem 
Hebraei  quidem  felicitatem  suo  generi  sperabaut, 
^Egyptiis  vero  suspecta  erat  haec  educatio.'  Sed 
cum  nemo  extaret  vel  e  cognatis  regiis  vel  ex 
aliis  optimatibus,  qui  etiamsi  Moyses  sublatus 
esset,  magnopere  videretur  procuraturus  iEgyptio- 
rum  commoda,  abstiuuerunt  ab  ejus  csede.  H&c 
oninia  non  multum  fidei  merentur,  prsesertim 
quod  dicitur  de  corona  capiti  Moysis  imposita, 
et  ab  eo  calcata.  Nihilo  verisimilius  est,  spe- 
rasse  Pharaonis  filiam,  Moysen  ad  regnum  pro- 
movendum  in  locum  patris  sui,  utjam  monui. 
Quin  imo  probabilius  est,  non  vixisse  amplius 
patrem  Thermuthidis,  quando  Moyses  ipsi  tra- 
ditus  est.  Nam  ex  Chronico  Eusebii  rex  ille 
Mgypti,  sub  quo  natus  est  Moyses,  iriennio  post 
obiit,  et  alius  successit.  Quam  igitur  spem  ha- 
bere  poterat  Thermuthis  de  Moyse  ad  regnum 
promovendo,  praesertim  cum  ignorare  non  pos- 
set,  principes  sEgyptios  regnum  non  facile  dela- 
turos  ad  eum,  quem  noverant  ex  Hebrseis  paren- 
tibus  esse  natum  ? 

42  De  moribus  et  instructione  Moysis  multa 
scripsit  Philo.  Et  mores  quidem  ipsius  probabiti- 
bus  conjecturis  egregie  expressit ;  de  doctrina  ve- 
ro  ejusdem  falsa  veris  miscuit.  Audiamus  ipsa 
scriptoris  verba,  ut  errores,  quantum  fieri  po- 
test,  clarius  corrigamus.  Ita  nactus  educationem 
regiam,  nequaquam  infantium  more  delectaba- 
tur  assentationibus,  jocis ,  lusibusque,  quamvis 
indulgenter  haberetur  ab  educutoribus  :  sed  jam 
tum    modestiam  gravitatemque  prieferens,  male- 


15 


bat  audire  spectareque  utilia.  Confestim  enim 
accesserunt  aliunde  pnsccptores ,  quidam  ultro 
vementes  e  prsefecturis  ^gypti  proximis ,  alii 
magnis  prtemiis  invitati  e  Grsecia.  Eo  intra  mo- 
dicum  tempus  ille  superavit,  nativa  docilitate 
mstitutionem  praecurrens ,  ut  reminisci  videre- 
tur,  non  discere,  in  rebus  difficilioribus  de  suo 
comminiscens  aliquid  :  nam  prsclara  ingenia 
multa  novant  circa  scientias.  Et  quemadmodum 
bonae  habitudinis  corpora  membris  omnibus  agi- 
lia  securos  paedotribas  faciunt  exhibendo  illis 
vel  nihil  negotii  vel  minimum,  itidemque  agri- 
colis  generosffi  plunta;  per  se  proficientcs  in  bo- 
nas  arbores  :  sic  anima  bene  uata  prseceptis  ob- 
viam  se  offerens,  a  seipsa  magis  quam  a  raagi- 
stris  adjuvatur,  arreptisque  rudimentis  cujuscum- 
que  scientiae,  equus  (juxta  proverbium)  fertur  in 
planiciem. 

43  Itaque  numeros  et  geometriam  ,  univer- 
samque  musicam  ,  rhythmicam  ,  harmonicam  , 
metricam ,  sive  contemplativam ,  sive  per  in- 
strumenta  vocesque  promentem  se  modis  variis, 
accepit  ab  iEgyptiis  doctoribus  :  et  insuper  oc- 
cultam  philosophiam  descriptam  literis  (ut  vo- 
cant)  hieroglyphicis,  hoc  est  notis  animulium, 
qua?  ipsi  venerantur  etiam  pro  numinibus.  ite- 
liquas  liberales  artes  Graeci  docebant.  Ex  pro- 
pinquis  autem  regionibus  evocati,  Assyrii  suas 
literas,  Chaldoei  sideralem  scientiam.  llanc  et 
ab  ^lgyptiis  didicit,  raathematicao  cura  primis 
deditis  :  observansquc  quid  utrisque  conveniat, 
in  quo  discrepent,  iutactus  a  contentionibus  ve- 
ritatem  quaarebat  :  quippe  qui  nihil  pryjter  eam 
admittebat,  longe  aliter  quam  isti,  qui  accepta 
semel  qualiacumque  dogmata  obstinate  defen- 
dum,  sive  probata  sive  improba,  more  causi- 
dicorum  raercenariorum,  jus  et  Baquum  Qegli- 
gentium. 

44  In  hisce  corrige  primo,  quod  dicitur  de 
accitis  doctoribus  e  Grxeia  :  nam  Moyses  omni- 
bus  Gtwcis  doctoribus  longe  esl  antiquior.  Audi 
S.  Augustinum  dc  antiquitate  Gnecorum  docto- 
rum  cum  Hebnvis  coltata  erudite  dissereniem  lib. 
18  de  Civitate  Dei  cap.  ^7  :  Tempore  igitur 
Prophetarum  nostrorum,  quorura  jara  scripta  ad 
notitiam  fere  omuium  geutium  pemiirr.mi,  phi- 
losophi  gentium  nondum  crant,  qui  hoc  etiam 
nomine  vocareutur ,  quod  CGBpit  a  Saraio  Py- 
tliagora,  qui  eo  tempore,  quo  Juda;orum  est 
soluta  captivitas,  coapit  excellere  atque  cogno- 
sci.  Multo  ergo  inagis  ceteri  pliilo.sophi  post 
Prophetas  reperiuntur  fuissc.  IVam  ipae  Soorates 
Atheniensis,  magister  omninm,  qui  tuuc  maxi- 
me  claruerunt,  teneus  in  ea  parte,  quffl  mora- 
lis  vel  activa  dicitur,  priucii^atum,  post  Esdram 
in  Chronicis  invenitur.  Non  raultu  poflt  etiata 
Plato  natus  est,  qui  longe  ceteroa  Hocratis  di- 
scipulos  auteirct.  Quibua  si  addamus  ctiam  supe- 
riores,  qui  noiidum  philosophi  vocabantur,  ae- 
ptem  sciiicet  S.ipientcs,  ao  deiude  iihy.sicos,  qui 
Thalcti  successcrunt,  in  perscrutanda  natura  re- 
rum  studium  ejus  imitati,  Auaxirnandrum  scili- 
cet  et  Anaximenem  et  Anaxagoram ,  aliosque 
noiinullos ,  antequam  Pythagoras  philosoplium 
primus  profiteretur,  neC  illi  Prophetaa  nostros 
universos  temporis  antiquitate  praeccdunt  :  quan- 
doquidem  Thales,  post  quem  ceteri  fuerunt , 
regnante  Uomulo  cminuisse  fcrtur  ,  quando  de 
fontibus  Israel  .in  eis  Litteris,  qnaj  toto  orbe 
manarent,  prophetite  flumen  erupit.  Soli  igitur 
illi  theologi  poet?e,  Orpheus,  J.inus,  Musaus, 
et  si  quis  alius   apud  Grmcos  fuit,  his  Prophetis 

llcbra;is, 


locmi 
J  S 


Cfiaifooi  tt 

Astyrios  : 


at  Qrmoi  certo 
nnprobandi, 
rum  Motjses 
QrKoU  docto- 
ribut  stt  antt- 
f/uior  ; 


L6 


DE  S.  MOYSE 


41CTORS 


Hebiwis,  quorum  scripta  in  auctontate  habe- 
'  s  mus,  annis  reperiuntur  priores.  Sed  nec  ipw  ve- 
rum  theologum  nostrum  Moysen,  qui  unum  ve- 
rum  Deum  veraciter  prsedicavit ,  oojus  nunc 
scripta  in  auctoritatis  canonc  prima  sunt,  tem- 
pore  praevenerunt,  ac  per  hoc  quantum  ad  Grae- 
cos  attinct,  in  qua  lingua  litterae  hujus  saeculi 
maxime  ferbuerunt,  nihll  habent  unde  sapien- 
tiam  suam  jactent,  quo  religione  uostra,  ubi 
vera  sapientia  est,  si  non  superior,  saltem  vi- 
deatur  antiquior.  Origenes  quoque  variis  locis 
testatur,  Moysen  non  modo  Grsecis  docloribus, 
sed  etiam  litterarum  inventione  apud  Grsecos  an- 
tiquiorem  esse;  uti  et  Tertullianus,  Justinus, 
Eusebius,  Epiphanius  aliique  plures,  ita  ut 
hsec  res  minime  sit  dubia  ;  at  aliqui  de  antiqui- 
tate  Moysis  nimium  dicunt,  ut  alia  occasione 
dicetur. 
As$yrtUquo-  45  Corrigendum  secundo  videtur,  quod  dici- 
queet  Chai-  tur  fa  doctoribus  Chaldseis  et  Assyriis  :  Stepha- 
d,is  vcritimi-  .         lum  amrmai  Moyscn  eruditum  fuis- 

Itter  non  usus  ", ,  "  .  ,    .        „„«„-„ 

cstMoytes:  se  omni  sapientia  JSgyptiorum,  nec  videtur  omis- 
surus  fuisse  doctores  Chaldseos  et  Assyrios,  si 
plura  ab  iis  didicisset,  quam  discere  poterat  ab 
B  /Egyptiis  aut  Hebrseis.  Imo  hi  doctores  Assyrii 
et  Chaldsei  videnlur  Moysi  potius  attributi  ab 
interprete  Gelenio  quam  a  Philone.  Certe  sic  le- 
gitur  Grsece  :  Oi  6*  e*  rwv  -'/.r^ioyrjir^yj,  tolxz 
'Aff7ru&ia  ypaftfxaroc,  y.a\  ttiv  rwv  ovpavi&v  XaXoat- 
xr,v  eitiffnjfw.  Hsec  verba  exactius  sic  vertas  cum 
Petro  Francisco  Zino  apud  Surium  .-  At  illi, 
qui  e  Ioois  flnitimis  venerant,  tum  Assyrias  lit- 
teras,  tum  Chaldaicam  de  rebus  ca?lestibus  scien- 
tiain  docuerunt.  Per  finitimos  autem  tntelligi 
possunt  ipsi  Hebrsei,  qui  non  omnes  videnlur 
ignorasse  Assy  riorum  et  Chaldseorum  scientias. 
Clemens  Alexandrinus  lib.  i  Stroynatum  Assy- 
rios  magisl7'0s  prsctermittit ;  at  Gnecos  male  ad- 
optat  ex  Philone,  et  Chaldseos  similiter  Mgy- 
ptiis  adjungit.  Scientias  vero  Moysis  exponit  hoc 
modo  :  Cum  autem  cetate  esset  grandior,  arith- 
meticam  et  geometriam,  rythmicam  et  harmoni- 
cam,  et  prroterea  medicinam  simul  et  musicam 
doctus  est  ab  iis,  qui  erant  insignes  inter  JSgy- 
ptios  :  v\  priutcrea  eam,  quas  traditur  per  sym- 
bola  seu  signa,  philosophiam,  quam  in  litteris 
ostcndunt  hieroglyphiois...  Didicit  autem  litteras 
C  flSgyptiorum,  et  rerum  caelcstium  scientiam  a 
Chaldrois  et  ab  JSgyptiis.  Addit  Clemens  :  Eu- 
polemus  autcm  in  libro  de  Judaeae  regibus,  di- 
cit  Moyscn  priinum  fuisse  sapientem,  et  grara- 
matioam  primum  tradidisse  Judeeis,  et  Phoenices 
aooepisse  a  Judais,  GrBecos  autem  a  Phcenici- 
bus.  At  hsec  carent  idoneo  fundamento  :  nam 
patriarchse  Moysia  proavi  sapientise  non  erant 
expertes,  nec  omnes  alise  nationes  tempore  Moy- 
sis,  ut  observat  Augustinus  loco  mox  indicato, 
ita  scribens  :  Vcrum,  quod  faiendnm  est,  non 
quidem  in  Grceoia,  sed  in  barbaris  gentibus,  si- 
cut  in  ffigypto,  jam  fuerat  ante  Moysen  non- 
nulla  doctriha,  quee  illorum  Bapientia  diceretur  : 
alioquin  non  scriptum  csset  in  libris  sanctis, 
Moysen  eruditum  fuisse  omui  sapientia  JCgyptio- 
rum. 
muitiptex  46   Sapientiam   Moysig  breviter  et  recte  de- 

Hoysisscim-  pingit  laudatus  Clemens  Alexandrinus  paulo 
post  his  verbis  :  Kst  itaque  noster  Moses  prophe- 
taous,  legum  fereudarum  peritns,  ordinandffl  et 
iustrucndae  aciei  gnarus,  exercitus  duceudi  ar- 
tem  tenens,  politicus  et  philosophus.  Porro  non 
defuerunt,  qui  magiam  etiam  Moysi  attribue- 


PBOPHETA. 

rent  Hosce  autem  recte  refutat  Salianus  in  An-  \> 
nalibus  veteris  Testamenti  ad  annum  mundi 
2470  ita  scribens  :  Absit  autem  ut  Virum  san- 
ctissimum  tales  artes  aut  didicisse  umquam  aut 
tradidisse  credamus,  quas  non  solum  exercere 
sed  etiam  discere  velle  sceleratum  est.  Recitat 
quidem  Clemens  Alexaudrinus  ex  Mystis  quibus- 
dam  et  Artapano  nonnulla  Moysis  Opera,  quae 
magiam  sapere  videautur,  de  quibus  suis  dicetur 
locis,  sed  ea  tantum  ipse  recitat;  et  si  facta  tue- 
ruut,  Dei  potius  virtuti  vult  adscribi.  Quidam 
etiam  impostores  apud  nostrum  Del  Bio  in  Dis- 
quisitiombus  magicis,  quendam  de  ratione  con- 
ficiendi  auri  librum  a  Mose  et  Maria  sorore  ejus 
editum  finxere,  lanta  in  ea  re  fide  digni,  quan- 
ta  improbis  nebulonibus  debetur.  Ceterum  quae 
magia  naturali,  minimeque  improbata  continentur, 
et  physiolog-iae  finibus  ambiuntur,  potu'  runt  a  Mose 
magnaexpartecognosciproing-eniieJMSsubtilitate 

et  peritia  magistroruna. 

47  De  moribus  Moysis  ita  pergit  Philo  :  stmore»pro- 
Egressusdeindepueritiam,  magis  curam  intendit,  batimmi. 
non  ut  quidam  frena  laxaus  concupiscentiis , 
quamvis  non  deessent  iucitamenta  plurima,  quae  E 
se  ubertim  offerunt  in  regum  domibus  :  sed  so- 
brietate  atque  temperantia  tamquam  habenis  qui- 
busdam  eas  cohibeus,  ut  ferrentur  impetu  ni- 
mio,  atque  ita  singulos  affectus  suapte  natura 
impoteutes  et  indomitos  cicurabat,  quantum  po- 
terat.  Quod  si  alicubi  decessisset  ab  officio  vel 
offendisset  nonnihil,  severe  a  se  ipso  pcenas  exi- 
gebat  :  et  in  universum  dabat  operam  ut  ad  pri- 
mos  impetus  animi  resisteret,  quasi  coutumacem 
equum  observans ,  nimirum  ne ,  invito  auriga 
ratione ,  cursum  plus  satis  accelerantes ,  cou- 
funderent  perturbarentque  omnia  :  ha3  sunt  enim 
bonorum  et  malorum  origines  :  bonorum,  si  ra- 
tio  teneat  imperium;  contrariorum ,  si  affectus 
dediscant  obedientiam.  Merito  igitur  stupori  erat 
omnibus  familiaribus,  tamquam  novum  naturae 
miraculum,  incertis,  qualis  mens  habitaret  in 
ejus  corpore,  humana,  an  divina,  an  mixta  ex 
utroque,  cum  nihil  vulgare  haberet,  augustio- 
ra  caeteris  omnia.  Nam  nec  ventri  quidquam  da- 
bat  prseter  tributum  naturae  necessarium ,  nec 
volnptatum  sub  ventre  nascentium  nisi  liberorum 
causa  meminerat;  frugalitatem  colebat  ut  nemo  m 
alius,  in  universum  abhorrens  a  deliciis.  Animo 
enim  vivere  malebat  quam  corpore,  philosophiae 
prsecepta  quotidie  factis  reprassentabat,  mentem 
verbis  exprimens,  facta  dictis  accommodans,  ut  cum 
sermone  vitacongrueret.  Insumma  qualis  erat  vita, 
talis  et  oratio,  cum  nihil  discreparet,  haud  aliter 
■  quam  in  instrumento  musico.  Hactenus  Philo,  cu- 
jus  verba  hic  curiosius  non  excutio,  licet  nonnulla 
sint  exaggerata. 


<3D 


§  VI. 


DIK  QUARTA  SEPTBMBIUS. 


17 


S  VI.  Discutitur  bellum  ^Ethiopi- 
cum,  quod  Moysen  feliciter  ges- 
sisse  Josephus  aliique  scribunt : 
occasio  aulae  deserendae  fugiendi- 
que  ex  .Egypto. 


Bettum  Tosephus  post  prsecedentia  bellicam  Moysis/br- 

.Eihiopimm  J  titudinem  celebraturus,  talem  instituit  nar- 
SLtlZmt  rationem:  Itaque  sic  natus  et  sic  educatus  ; 
Josep/w,  postquam  adolevit ,  brevi  suae  virtutis  specimen 
edidit,  et  quantum  momenti  vel  suis  vel  j£«ry- 
ptiis  esset  allaturus,  occasionem  nactus  talem. 
JSthiopes  ,  qui  supra  /Egyptum  incolunt,  age- 
bant  et  ferebant  facultates  ^Egyptiorum.  Illi  mo- 
ti  indignatione  ducunt  in  eos  exercitum,  con- 
tumeliam  cum  injuria  conjunctam  ulturi  :  mox 
preelio  commisso ,  partim  in  acie  ceciderunt , 
H  partim  in  fugam  turpiter  compulsi  retro  ad  suos 
se  receperunt.  Quo  successu  elati  ^Ethiopes  fu- 
gientibus  instabant,  et  ignavum  rati,  si  fortuna 
noa  uterentur,  concepta  spe  subjugandae  Mgy- 
pti,  late  eam  populabantur  :  degustataque  prce- 
dae  dulcedine,  non  temperantes  sibi,  ad.majora 
audenda  acceudebantur.  Cumque  viciuas  regio- 
nes  pervagantibus  nemo  cum  armis  obviam  iret, 
pergebant  ulterius  Memphim  usque  et  mare , 
nulla  civitate  resistere  valente.  Quibus  calamita- 
tibus  jEgyptii  pressi,  mittunt,  qui  remedium  ab 
oraculis  petant.  Cumque  responsum  esset,  He- 
braBum  in  ausilium  advocandum,  rex  a  filia  po- 
stulat  Moysen,  qui  universis  copiis  cum  impe- 
rio  prassit.  Paruit  illa,  sed  prius  rege  jurejurando 
obstricto,  nihil in  perniciem  Ju venis machiuaturum, 
pro  magno  hoc  auxilium  imputans  et  sacerdotibus 
probro  dans,  quod  non  puderet  nuncejusopem  im- 
plorare,  quem  prius  ut  hostem  occidendum  esse 
monuerint  acjusserint.  Illa  Thermutidis  cautio  et 
exprobratio  adducitur  a  Josepho,  quod  semper 
velit  congrua  scribere  oraculo  de  futura  Moysis 
magnitudine,  jam  antea  examinato.  Causa  au- 
C  tem  belli  JEthiopiei  sic  exposita  est}  uti  et  ratio 
electi  ducis  Moysis,  ut  nihil  contineat  sacris  Lit- 
teris  contrarium.  At  non  bene  cohseret  cum  Chro- 
nico  Eusebii,  quod  supponatur  eo  tempore  in  vi- 
vis  fuisse  mr  ille,  sub  quo  natus  est  Moyses. 
Verum,  etsi  credamus  in  hoc  errasse  Josephum, 
necesse  non  est,  ut  dicamus  totum  istud  bellum 
esse  fictitium 
nii  et  Artapa-  49  Artapanus  apud  Eusebium  lib.  9  de  Pree- 
nm,  muita  de  paratione  Euangelica  cap.  4  idem  bellum  bre- 
vius  referens  ,  asserit ,  Chenephrim  (JEgypli 
regem )  ex  invidia  Moysi  id  bellum  demandas- 
se,  ut  in  eo  periret.  Pro  causa  invidise  allegat 
preeclara  Sancti  opera,  /amamque  ex  iis  natam. 
Verba  Emebii  accipe,  sedfide  penes  Artapanum 
relicta,  quam  hic  sane  non  magnam  merelur. 
Artapanus  autem  Merin  ,  Chenephri  regis  JEgy- 
ptiorum  filiam,  ait,  puerum,  quoniam  ipsa  non 
pareret,  Hebraeum  adoptasse,  quem  Jud&i  Mo- 
sem,  Graeci  Musteum  appellant,  cujus  doctrina 
multa  Orpheus  didicit.  Hunc  osem  instruinen- 
ta  bellica  invenisse  affirmat  ,  litteras  quoque  , 
quassacerdotibus  tradidit ,  iEgyptiorumque  ur- 
bemiu  sexdeoimpartes  divisisse,  uc  singulis  prae- 
fectos  instituisse  :  quae  omnia  videlicet  fecerat, 
ne  populi,  ut  solebant,  conspirantes,   modo  hunc, 


po  narrans 
mrerta  : 


modo  illum  regno  expellerent.  Unde  factum  es-  wmi 
se  ait,  ut  quasi  Deus  ab  /Egyptiis  coleretur,  et  J  s 
propter  litterarum  sacrarum  interpretationem 
Mercurium  appellatum  :  quibus  rebus  Chene- 
phrim  invidia  commotum,  causam  interficiendi 
Mosi  quaesivisse  :  et  sic  adversus  ^thiopes  in 
^gyptum  irruentes  cum  imperio  ipsum  misisse, 
exercitumque  sibi  a  Judaeis  maxime  couscripsisse, 
ut  propter  imperitiam  militum  una  cum  eispe- 
riret.  Hactenus  de  causa  missi  ad  bellum  Moy. 
sis  Artapanus,  cui  facile  credimus  Moysen  non 
fuisse  otiosum  in  Mgypto  usque  ad  annum  vitrn 
quadragesimum.  Atnon  existimamus  omnia  esse 
vera,  quse  ille  de  ipsius  ibidem  gestis  retulit : 
nec  scimus,  uter  causam  electi  ad  bellum  Moy- 
sis  rectius  exposuerit :  imo  ne  quidem  afflrmare 
ausim,  recte  expositam  esse  ab  alterutro.  Minus 
etiam  verisimile  est,  quod  dicitur  de  exercitu  ex 
Hebrxis  maxime  conscripto,  cum  rex  Mgypti 
non  tantum  posset  fidere  Hebrseis,  quos  gravissi- 
me  premebat. 

50  De  bello  autem  per  Moysen  gesto  sequen-  stratagema 
tia  subdit  Josephus  :  Moyses  vero  Thcrmutidis  M°yli*> 
simul  ac  regis  rogatu  libenter  hoc  negotium  sus- 
cipit.  Quod  factum  gentis  utriusque  vatibus  lav 
titiam  attulit.  /Egyptii  post  partam  ejus  virtute 
de  ^thiopibus  victoriam  ,  occasioneni  sibi  per  jj 
dolum  tollendi  non  defore  sperabant  :  contra 
Hebrasi ,  Moyse  copiis  prajposito  ,  adfore  sibi 
facultatem  evadendi  ex  /Egyptia  servitute.  (lle 
vero  voleus  hostem  opprimere  ,  priusquam  de 
adventu  suo  cognosceret,  uon  per  fluminis  ri- 
pam,  scd  per  iuteriora  terrae  expcditionem  fecit 
Qua  in  re  satis  declaravit,  quantum  ingeuio  pol- 
leret  ac  prudentia.  Cum  enim  hoc  iter  dilllcile 
esset  prce  multitudiue  serpcntum  (  nam  hic  tra- 
ctus  plurimos  gignit,  aliquot  etiam  gcnera,  qua> 
nusquam  alibi  reperiuntur,  noxios  omues  et  ipso 
aspectu  horrendos,  et  in  his  quosdam  volucres, 
ut  non  solum  humi  latentes  insidientur,  sed  et 
sublimes  ex  improviso  noceant )  commrntus  est 
ad  securutn  itcr  exercitus  stratagema  dignuin  ad- 
miratione.  Vasa  enim  plexilia  non  pauca  c  pa- 
pyro  in  arcoe  Ibrmara  fieri  curavit:  quaB  completa 
ibibus  secura  deferebat.  Eat  autera  hoc  animal 
infestissimum  serpentum  gencri.  Quapropter  fu- 
gitant  earum  insectationem,  et  inter  fugiendum, 
sicut  a  cervis,  retracti  devorautur  :  sunt  autem  p 
mansuetffi  alites ;  et  contra  solos  serpentes  fcro- 
ces.  De  quibus  nuuc  desino  plura,  utpotc  apud 
Gruecos  non  incognitis.  Postquam  igitur  ventum 
est  iu  terram  venenosis  bestiolis  scatentera,  ibes 
illis  immisit,  quarum  bona  opera  usus,  itinere 
impune  pcracto,  nec  opinos  .Ktbiopes  invasit  : 
commissoquc  pra^Iio  fusos  ac  fugatos  ,  et  spe 
occupanda^  J''gypti  frustratos  retro  in  suam  regio- 
nem  corapulit. 

51  Nec  hoc  contentus,  Oppida  illorum  ever-  ttgettain  iUo 
tebat,  et  ubique  magna  ceedes  hostium  jiatra-  J(0°M  0ie~ 
batur  i  quo  factum  est  ,  ut  post  hcec  auspioiis 
Moysis  feliciter  gesta  tantam  alacritatem  exer- 
citus  praj  se  fcrret,  ut  nihil  non  laboris  tolera- 
turus  videretur,  jamque  aut  excidium  aut  capti- 
vitas  ;Kthiopibus  immineret.  Ad  ultimum  com- 
pulsi  in  Saba,  rcgiam  ejus  g-entis,  quam  postea 
Cambyses  Persarura  rex  de  sororis  suee  nomine 
Meroen  appcllavit,  obsidione  sunt  cincti.  Erat 
autern  pene  innxpugnabilis,  utpote  Nilo  circum- 
quaque  cincta,  acccdcntibus  ad  ejus  munitioncm 
et  aliis  fluviis  Astapo  et  Astoborra,  qui  objcctu 
suo  difficiliorem  trajectum  facerent.  Itaque  sita 
in  insula,  et  muro  valido    inclusa,    non  flumini- 

bus 


ACCT0RE 
J.S. 


item  ex  Arta- 
pano  ;  tn  rela 
tione  utriut- 
(juenulta  in- 
certa  : 


fimtbdli  im- 
protitibiliter   a 
JotC])ho  nof 
ratui  -- 


18 

bus  tantura  areebat  hostem,  sed  aggeribus,  qui 
mcenia  inter  et  flumina  ad  eorura  inundationes 
prohibendaa  instructi,  ad  hoc  quoque  tum  prode- 
rant,  quod  hosti  etiam  post  superata  flumina  aditum 
ad  urbem  oppugnnndum  negabant.  Haclenus  Jo~ 
sephus.  Vera  sunt,  queede  ibide  refert :  nam  ibis, 
seu  cieonia  nigra,  est  avis  uEgyptia  ingentis  ma- 
gnitudinis,  infestissima  serpentibus ,  quorum 
multos  manducat,  et  occidit  alios. 

52  Eusebius  reiationem  Artapani  sicprosequi- 
tur:  Quodbellum,  Ut  ab  HHiopolitnnis  accepisse 
asserit,  decennio  gestum  fuit !  et  propter  diuturni- 
tefeza  ejus  civitatem  in  eo  loco  conditam,  ubi  seden- 
i,  Ethiopam  imperium  sustinebant  :  quam  Her- 
mopoum,  inquit,  id  est,  Mercurii  civitatem,  appel- 
lant  :  ibim  consecratam  ibi  primo  fuis.se,  quoniam 
noc-entes  interficeret  serpentes.  Constat  quidem 
ibim  cultam  fuisse  ab  Mgypiiis ;  at  nescimus, 
an  illa  idolotatria  coepta  sit  Hermopoli,  de  qua 
per  Moysen  strucla  nihil  habet  Josephus.  Id 
certo  dici  potest,  cidium  ibidis  non  esse  cceptum 
a  Moyse.  At  rursum  incertum  est,  an  aves  illee 
deinde  coli  sint  cceptee  ob  servitium  istud,  quod 
Moysi  ab  iis  preestitum  ait  Josephus.  Id  qui- 
dem  verisimile  appareret,  si  omnino  constaret 
de  ibidibus  a  Moyse  contra  serpentes  adhibitis, 
et  de  Hermopoli  per  ipsum  condita  :  verum  nec 
Josephus  tantss  est  auctoritatis,  ut  primum  pro 
certo  habeamus :  nec  tanti  facimus  Ariapa- 
num ,  ut  secundo  midtum  fidei  tribuendum 
eo  istimemus.  Siaidcm  omnino  in  illa  cxpeditione 
consiructa  fuit  Hermopolis ;  id  factum  non 
videiur,  quando  Moyses  cum  exercitu  obsidebat 
urbem  Meroen .-  ingens  enim  utriusque  urbis 
est  distantia.  Neque  etiam  tunc  conditam  ait 
Artajnnuts ;  scd  suluin  iv  c.rpeddioneilla  decen- 
nali.  Jam  vero,  uti  nihil  de  Hermopoli  condita 
habet  Josephus,  ita  de  Meroe  obsessa  tacet  Ar- 
tapanus ;  ita  ut  utrumque  seque  videatur  in- 
cerlum.  Nihilo  certius  est,  an  Meroe  eadem  sit 
cum  urbe  regia  Saba,  quod  alii  aiunt,  negant 
alii. 

58  Finem  belli  prasdictis  omnibus  improba- 
bitiorau  rcfcrt  Josephus,  sic  prosecutus  :  Hic 
f  apud  urbem  Sabam,  deinde  Meroen  dictam) 
cmii  Mnyses  desiderc  exereitum  ociosum  iegre 
ferret,  hoBte  non  audente  manns  conserere,  in- 
terira  tale  quiddam  aooidit,  Krat  .^Ethiopum  regi 
tilia,  nomine  Tharbis.  Ikee  Moyscn  moenibus 
exercitum  admoventem  et  egregie  dimicantem 
conspicata,  viftutemque  Viri  admirata,  qui  et 
JDgyptiorum  fortunana  labantem  in  integrum  re- 
stiim uset,  et  /Kthiopas  modo  victores  in  extre- 
nium  perioulum  adduxisset,  vehementi  ejusamo- 
re  est  oorrepta  :  quo  in  dies  orescente ,  mittit 
ad  enm  e  servia  fidisaimos,  conjuffium  suum  of- 
ferens.  Assensil  ille  hac  oonditione  jurejurando 
iirmata,  post  nrbem  sibi  trnditam  ducturum  se 
eam  uxorem  :  ac  mox  diota  faetum  sequitur.  Sae- 
vitum  eat  niliilominus  in  hostem,  et  aetis  Deo 
grntiis,  nuptiisque  cclebratis,  .Kgyptiorum  exer- 
citus  victor  domum  est  reduotus.  Artapanus  , 
omissis  hisce  nuptiis,  qu&  probabiles  non  suni, 
affirmat,  £thiopas  adiniratione  virtutis  ita  Mo- 
sem  ooluisse,  ut  etiam  circumcisiouem  ab  eo 
didioerint.  Hacienus  illi  de  hoc  bello,  seu  vero 
seu  fictitio,  de  quo  eruditi  non  eonsentiunt : 
nam  et  sancti  Paires  in  diversas  abierunt  sen- 
tentias,  et  interpretes  aliique  neoterici.  Et  sane 
certo  statui  non  potest,  verene  bellum  contra 
Athtopas  gessent  Moyses,  an  itli  attributum  sit 


DES.  MOYSE  PROPHKTA. 

quod  ab  altero  quopiam  factum,  aut  omnino  non 

factum.  . 

54    Verumtamen  aliquid  subesse  veri,  mihi 
apparet  probabilius  ob  hasce  rationes.  Josephus 
etArtapanus,  antiqui  scriptores,  qui  nonviden- 
tur  invicem  descripsisse,  de  bello  gesto  consen- 
tiunt :  neque  hi  ex  sacns  Littens  mendacnpos- 
sunt  convinci,  cum  bellum  istud  sacree  Scripturee 
nonsitcontrarium.  Quin  potius  talis  ubique  in 
Scriptura  exhibetur  Moyses,  ut  ad  res  bellicas 
maxime  fuerit  idoneus  :  nam  et  omni  sapientia 
JEgyptiorum,  cujus  pars  haud  dubie  erat  scien- 
tia  militaris,  ut  filius  adoptivus  filiae  regis,  eru- 
ditus  erat ;  atque  animi  magnitudine  preestabat, 
ut  satis  colligitur  ex  ceede  jEgyptii  et  defensione 
fiiiarum    Jethro  contra  pastores :  adheec  mira 
erat  prudentia  et  setate  florente,  ita  ut  nihil  inso- 
lens  aut  musitatum  simus  credituri,  si  existime- 
mus  Moysen  aliquot  annis  ante  disces  am  ex  aula 
ad expeditionem  aliquam  beilicam  u  ntra^Ethio- 
pas  fuissemissum.  Silentium  ipsius  Moysis  nul- 
lius  hicest  momenti :  nam  siluit  illeomnia,  quae 
gessit,  dum  vixit  in  axda :  neque  tamen  existima- 
re  possumus,  ipsum  ibidem  otiosum  fuisse  per 
annos  viginti  quinque.  Magis  urgere  quibusdam 
videtur,  quod  Josephus  seque  ac  Artapanus  quee- 
dam  relationi  suse  inseruerit,  qiuv  fabulosa  pror- 
sus  apparent.  Verum  iderque  scriptor,  dum  vera 
Moysis  gesta,  et  in  Scripturis  relata  commemo- 
rat,  nonpaucis  similiter  fabidis  eadem  deturpat. 
Nidloigitur  modo  exadjunctis  quibusdam  fabu- 
losis  inferripotest,  totumistud  bellum  esse  ficti- 
tium.  Porro  dissensio  Josephi  et  Artapani   in 
preecipuis  quibusdam  adjunctis  me  maxime  mo- 
vet,  utexistimem  non  omnia  esse  fictitia.  Quippe 
diffiadter  eredi  potest,  eamdem  historiam  a  duo- 
bus  scriptoribus,  tempore  et  loco  distantibus,  con- 
fictam  esse.  Hic  autem  dici  nonpotest,  Josephum 
ex  Ariapano  fabulam  mutuatum  esse,  eamdem- 
que  pro  sua  libertate  auxisse  fictitiis  ornamentis. 
Si  enim  Josephus  ducem  habuisset  Artapanum, 
non  omisisset  prsectara  Moysis  gesta  in  JEgypto 
ante  bellum   JEthiopicum,  nec  tacuisset  condi- 
tam  Hermopoiim,  aliaque  ab  Artapano  relata, 
seu  vera  illa  sint,  seu  fictitia.  Quapropter,  omni- 
bus  attente  consideratis,  bellum  istud  jEthiopi- 
cum  a  Moyse  gestum  esse,  mihi  apparet  probabi- 
lius  ;  sed  dubitare  nequeo,  quin  muitee  fabulee  in 
ejusdem  belli  reiatione  sint  confictee.  Scio  quidem 
sanctissimum  Prophetam  longe  majorem  esse 
quam  ut  prophana  illa  taude  egeat ;  at  solum 
inquirere  volui,  quid  veritati  magis    appareat 
conforme. 

55  Inter  fabulas  Josephi  pree  ceteris  discu- 
tiendee  ac  refutand<e,  sunt  nuptiee,  quas  hac  oc- 
casione  a  Moyse  contractas  scribit.  Fortasse  fig- 
mentum  iilud  Josepho  in  mentem   venit     quia 
uxor    Moysis    Num.   U  y  i  vocatur  /Kthiopissa 
Certe  Abulensis  in  cap.  4  Numerorum,  qusest 
\Josephum  sequitur,  ita   scribens  :  Dicendum 
quod  non  est  dubium,   quin  Movses  hal)uerit  iii 
uxorem    Tharbis    filiam    regis    ithiopum  ,    quia 
Josephus  lib.   2  Antiquit.     refert    latissime,  quo- 
modo    Moyses    dux     belli     .-Egyptiorum    eontra 
/fcthiopes  accepit  in  uxorem  filiam  regi,    -Ethio 
pum:  sed    inhis,  quas    sunt   pure   historica,   et 
non  repngnant   sacr»  Seriptune,    credendum  est 
Josepho    qui  fUit  vir  harum  rerum   peritissimus 
Ebam    doetores    nostri ,    ut    Isidorus    et   quidam 
aln,  qui  historias   referunt,    dicunt    Moysen   ha- 
bu.sse  hlmm    regis  .tthiopum   in   uxorera  ,   quod 

partim 


!> 

probnbitiuK 
tamenapparet 
aliquid  sub^t 
veri  de  iU<> 
bello  - 


ut  uxor  in  >tt" 
belto  ducta, 
tjtia-  esset  I  tin 
regis, 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS 

A  partim    dicunt  moti  ex  auctoritate    Josephi ,   qui 
illud  prius  scripsit,   partim  autem  propter  sacram 
Scripturam  ,  quae  hic   dicit,  quod  Moyses  habuit 
uxorem   JEtliiopisBam.    Hactenus  Abulensis,  qui 
figmenta  Josephi  nondumsatis  habebat  perspecta; 
sed  ea  deinde  magis  detecta  sunt.  Jam  vero  nul- 
lum  priesidium  est  Josepho  aut  Abulensi,  ex  alle- 
gato  loco  Numerorum  ,  quia  certum  est,  Sepho- 
ram  Madianitidem  iEthiopissam  ibi  nominari , 
uti  fatetur  ipse  Abulensis  qusest.   6,  et  nos  in- 
fra  videbimus.  Relatio  quoque  Josephi  aliunde 
nullum  habet  fundamentum,  cum  nidlus  scriptor 
Josepho  ccqualis  aut  antiquior  iilas  nuptias  refe- 
rat ,  ne  Artapanus  quidem,  etsi  debello  JElhio- 
pico  agat ,  et  veras  Moysis  nuptias  cum  Sephora 
paulopost  referat. 
ptanc  videtw        56  Silentium  Artapani  non  exigui  in  hacre 
ftctitia.  esi  niomenti,  cum  et  de  Meroc  urbe  loquatur , 

et  de  uxore  Moysis  non  diu  post  ducta,  quam 
vocat  Raguelis  Arabise  regis  riliam  ,  ita  ut  mi- 
rum  esset,  eum  ignoraturum  fuisse primamii- 
lam  Moysis  uxorem ,  si  illam  ipse  omnino  du- 
H  xisset.  Accedit  silentium  Philonis,  quo  intelligi- 
mus  aut  primam  illam  Moysis  uxorem  Judeeis 
fuisse  incognitam ,  aut  fabulosa  Phitonivisa  esse, 
quse  Hebriei  de  illa  tradiderant.   Prwterea  veri- 
simile  non  est,   Moysen  eo  usque  cum  exercitu 
progressum  esse  in  JEthiopiam  ,  ut  pervenerit 
ad  urbem  Merocn  ,  quec  immenso  intervallo  ab 
JEgxjpto  est  dissita,  prsesertim  cum  Artapanus 
tantos   Moysis  progressus  siluerit,  et  potius  in- 
sinuaverit  ,  betlum  diu  continuatum  esse  circa 
limites    utriusque    imperii  ,   aut    in    superiore 
JEgypto  ,  afftrmans  Hermopolim  interim   con- 
ditam ,  quse  in  JEgypto  erat,  et  multum  dista- 
bat  a  limite  JEihiopise.  Demum  Josephus,  dum 
nuptias  celebratas  scribit ,  et  saevitum  esse  ni- 
hilominus    in  hostem  ,    pacem  et  bellum  male 
miscet ;  dum  vero  ait,  post  nuptias  Moysen  cum 
exercitu  rediisse,  nec  addit,  utrum  comitata  fue- 
rit  sponsa  ;  ostendit  se  fabulam  composuisse  ,  cu- 
jus  non  facilem  invenit  exitum.  Sane  nec  verisi 


10 


iCCTOIK 

J.S. 


geret,   per  solitudines  fugam  arripuit ,   qua  eva- 
surum  inimici  minime  suspicabantur.  Artapanus 
etiam  partim  apud  Eusebium  ,  partim  in  Chro- 
nico  Atexandrino  laudatus ,  ait  Moysi  reverso 
insidias  fuisse  structas,  atque  eade  causa  ftigis- 
se  ,  postquam  Chanetothen  Mgyptium  sibi  insi- 
diantem  interfecerat.  Additur  in  Chronico  Ale- 
xandrino,  filiam  Pharaonis  ,  quse  Moysen  ad- 
optaverat ,  non  diu  ante  fuisse  defunctam.  Ve- 
rum  ,  licet  satis  verisimile  sit,  Moysen  laborasse 
invidia  ,  quce  frequens  est  in  aidis  principum  , 
causam  fugee non  exacte  illi exprimunt,  et  viden- 
tur  suppone7*e  aulam  simul  ct  totam  JEgyptum 
a  Moyse  desertam  ,  cum   tamen  ex  ordine  sa- 
crse  Scripturae  ciarum   videatur  ,   Moysen  pri- 
mo  secessisse  ex  auia,  et  se  Israelitam  profes- 
sum  :  deinde  vero  post  occisum  JEgyptium  ex 
JEgypto  fugisse.  Cum  autem  constet,  Hebrneos 
odio  fuisse  Pharaoni,  non  alia  erat  necessaria 
causa,  cur  Moysen  similiter  odio  prosequeretur  , 
quam  quod  itle  Hebrseorum  societalem  prse  aula 
etigeret.  ™ 

58   Philo  pag.  472   occasicnem  ,  qua  aulam  mm  Jiriut  0K_ 
aversatus  est  Moyses ,  probabiliter  describit.  At  iam  dcscruu, 
hic  ,  inqidt ,  evectus  in  summum  reruxn    faati-  **•*< 
gium  ....  secutus  est  majoruni  suorum  iustituta  W/«-#»' 
gentilia  ,  adoptivorum  parcntum  bona  ,  ctsi  splen- 
dida  ,  tamen  adulterina  judieans  ;  e  dlverso  natu- 
ralium  pareutum  ,  ctsi  ad  tempus   viliora  ,   vera 
tamcn  et  propria.    Itaque  utriusquo   partis  judex 
incorruptissimus  ,   tum   cjus   ex  qua  natus,   tum 
ejus   in  quam    adoptatus   fuerat  ,  alteri    benevo- 
lentiam  prasstabat.  alteri  gratitudinem  :  et  retu- 
lisset  abunde  gratiam  ,  ni  animadvertisset  iuea 
terra    impiam   regis  saivitiam.    Tum  egregie  de- 
scribit  iniquissimam  Hebrseorum  vexatiouem  at- 
que  o^ipressionem,  cujus  causa  non  modo  aulam 
aversatus  est,  sed  etiam  penitus  dereiiquit,  uti 
recte  observat  S.  Basilius  Ilom.  1  in  Ilexaem., 
res  ordine  describens  hisceverbis    Qu3  tyrannidis 
fastum  perosus  ,  et  ad  tribulium  humilitatem re- 
■    currcns,     una     cum   Oei  pOpulO  divexari  maluit , 


teest  ,  regis  JEthiopise  filiam  cum  Moyse  in     quam  temporaria  pecoati  suavitate   frui.    Qui  ju 


Fvrja  ex  otrifl 
ct  Mfj!)i>io 
confnsu  (t 

Josppho,  neque 
exactc  relata  : 


mi 

jEgijptuhi  profectam  ,  et  pauto  post  ab  eo  reti- 
ctam,  dum  aula  deserta  ad  Israelitas  se  contu- 
lit.  Nihilo  quoque  verisimilius  est ,  conjugium 
contractum  essc,  ut  conjuges  mox  invicem  dese- 
rerent,  ct  uxor  in  ^Ethiopia,  Maritus  in  JEgypto 
manerct  ,  nec  invicem  deinde  viderent.  Fabeitam 
aiiam  hic  commenti  sunt  aliqui,  nimirum  Moysen 
annulum  uxori  tradidisse,  quo  sui  obtivisccretur, 
etsic  iiberum  rediisse  in  JSgijptum.  Atcommenta 
ilia  sunt  haud  dubie  Rabbinorum,  nec  modo  ficti- 
tia,  sed  ptane  impia.  Quapropter  cumplerisque 
eruditis  nuptias  illas  Moysis  prorsus  ficiitias  esse 

existimo. 

57  Fitfjam  Moysis  ex  JEgypto  Joscphus  nar- 
rat  tamquam  sequeiam  expeditionis  JEihiopicm 
hoc  modo:  Illi  vero  (JEgypiiiJ  accepta  salut<*; 
odium  pro  gratia  Moysi  repo>uerunt  ,  et  majo- 
ribus  studiis  insidias  contra  eum  raachinaban- 
tur:  suspicatique,  ne  rebus  feliciter  firestis  ela- 
tus,  re.s  novas  in  iEsypto  moliretur  ,  apud  re- 
g-em  eum  caedis  accusaverunt.  Jam  enim  et  ipse 
suspectum  hominem  habere  cceperat,  partim  in- 
vidia  motus  ob  bellum  fortiter  ac  prudenter  ad- 
ministratum  ,  partim  etiam  metu  alicujus  cladis, 
.sollicitant.ibus  huc  et  irritantibus  indesinenter  scri- 
bis  ac  sacrificis;  ut  jam  Moyses  minimo  minus 
abesset  a  pernicie  ,  opprimendus  dubio  procul  , 
nisi  rem  olfaciens  in  ipso  temporis  articulo  se 
clam  subduxisset :  et  cum  vias  observari  intelli- 
Septembris  Tomus  II. 


catua  aulani 
deiorendi 


stitiae  amorem  c\  ipsa  natura  sortitus  est ;  quan- 
doquidcm  prius  etiam ,  quam  ipsi  committeretur 
populi  principatus,  ob  natuxale  nequitiaa  odium 
ad  mortem  usque  malos  inseotatus  fuisse  compe- 
ritur.  Qui  ab  iis ,  quos  beneficiis  aiffeeerat,  fu- 
gatus,  ac  libenter  ^lffyptiacos  tumultus  derelin- 
quens,  advenlensque  in  ^Ethiopiam ,  et  illic  om- 
nino  ab  aliis  neg-otiis  feriatus,  totos  quadraginta  an- 
nos  rerum  contemplationi  Lmperiivit.  Hacsimul 
dare  volui  ,  ut  rerum  ordo,  a  piurimis  non  obser- 
vatus,  ex  Basilio  confirmetur. 

50  Hunc  egressum  ex  axda  etiam  non  obser 
vavit  Phito,  aut  certenon  distinxit  a  fuga,  utri 
usque  occasionem  et  causam  alias  probabitUrr  pt°JUia  Mg1jpm 
sic  exprimens:  Uxc  ille  continue  ferebat  indi-  tiorum(n  //-■ 
g-nissime,  cum  nec  prohiberc  injuriam  ( Eebmis  6ioti 
ab  JEgyptiis  iliatam)  possct,  ncc  opprcssis  suc- 
currerc  :  verltis  tamen  quantum  poterat  sul»I^\a- 
bat ,  pr»fectOS  suiiindc  admonens ,  ut  modera- 
rentur  laxarentque  nimiam  In  urgcndo  duritiam: 
operarios  vero  ,  ut  priEsentcm  statum  ferrent 
fortiter,  sicut  viros  decet ,  nee  animis  defioe- 
rcnt.  una  cum  corporlbus  ,  utquc  spcrarcnt  mu- 
tationem  in  m<'lius,  omnia  enim  mundana  vcr- 
ti  iu  contrarium,  nubiia  m  serenitatem ,  procel- 
las  in  quietum  aerem,  tempestatem  En  tranquil- 
litatem  ,  res  vero  humanas  eo  magis  ,  quo  in- 
stabiliores  -sunt.  Talibua  Incantationibus  tan- 
quam  bonus  medicus  putabat  se   levaturum  mala 

0         quamvid 


DE  S.  MOYSE  FROPIIETA, 


jtvcront 
J   S. 


cauta  vero 
fugiemlitimor. 


"'.-'.' 


IJ 


20 

quamvis  gravissima  :  qu:B  tamen  ad  tempus  leni- 
ta,  mox  exaspcrabantur  denuo,  et  ex  mtervallo 
augebanturnovifl  «rumnarum  accessionibus :  erant 
enhn  inter  pratfectos  quidam  efferati  rabie,  m- 
hil  differentcs  a  venenatis  carnivorisque  bestns, 
humana  specie  beluse,  sub  qua  mores  ferinos  ce- 
labant,  ferro  adamanteque  duriores.  Exhisunum 
immanissimum  ,  quia  nibil  remittens  exacerbaba- 
tur  etiam  preeibus,  nisi  celeriter  jussa  fierent , 
pulsana  miseros  ,'  verberans,  excrucians  ,  intere- 
mit,  fas  esse  ratus  :  et  re  vera  faa  erat,  eum 
occidcre,  qui  vivebat  in  perniciem  hominum. 

60  Hoc  auditum  rex  aegre  tulit ,  ut  indignum 
facinus  ,  non   quod  aliquis  occisus  esset,  aut  oc- 
cidisset,  sive  jure  sive  injuria  :  sed  quod  Nepos 
abeodissentiret,neceosdem,  quos  ipse  ,  haberet 
pro  sociis  et  hostibus  ,   amans  quos  ille  oderat, 
infensus  vero  dilectis  ab  eo  ;  et  miserans  ,  quos 
rex  inclcmenter  exagitabat.  llanc  occasionem  na- 
cti  purpurati ,  et  suspectum   habentes  Juvenem , 
quera  norant  aliquando  exacturum  poenas  praesen- 
tis    crudelitatis  ,    quamprimum    potuerit  ;    patu- 
las  avi   *  aures   impleverunt   plurimis  calumniis 
hino  inde  insusurrantes,  nt  de  amittendo  princi- 
patu    reddiderint    solicitum.    Dicebant    enim :  Te 
ipsum  aggredietur,  nihil  mediocre  sapit,  semper 
molitur  aliquid,  ante  tcmpus  ad  regnum  aspirat, 
aliia  pollicetur,  alios  territat,  indemnatos  interfi- 
cit :  quo  quisque  est  tui  amantior,  eo  magis  eum 
persequitur.  Quid  ounotaris  P  an   ut  quse  conatur 
efflcial  P    Proderit  insidiatori  heac  dilatio.  Moses 
interea  secessit  in  finitimam  Arabiam,  ubi  tutius 
degere  poterat.  Quod  ait  Philo  ,  fuisse  unum  ex 
prsefectis  operum  ,  quem  occidit   Moyses ,  non 
quiclem  legitur  in  sacra  Scriptura  ;  attamen  ve- 
risimile  est.  Verum  non  seque  probabile  appa- 
ret,  quod  regem  JEgypti  nominet  avum  Moysis, 
supponcns  eumdem,   sub  quo  natus  fuerat  Moy- 
ses ,  eo  tempore  vixisse ;  quod  non  recte  cohseret 
vum  chronotaxi  regum  Mgypti.  Quod  spectat  ad 
criminationes  procerum  apud  regem,  esepro  con- 
jecturis  non  improbabitibus  haberi  possunt. 


%  VII.  Gesta  Moysis  in  Madianitide: 
uxor  ibi  ducta  ,  et  duo  filii  gene- 
rati. 


nout  ntfiiiS 


Sindi  vicinusestprxdictomari,  a  quo 


Stoytcs  jiott 
fagam  wc 
Mgypto  habi- 
tavitin  Mntlitt 

nilnlr  rirv.t 
Diai  i  iiiihntm. 


D 


eum  aliqui  interpretesxn 


Tabulis  suis  geographi- 


e  loco ,  ad  quem  ex  JEgypto  fugit  Moyses , 
Exod.  2  v  [Q  dicitur :  Moratus  est  in  terra 
Madian.  Stepkanus  vero  Act.  7  }  29  ait .-  Pugit 
autem  Mossrs,  .  .  v\  fnetus  rst  ailvena  in  terra 
Madian.  Plurimi  scriptores  duas  urbes ,  Ma- 
4.1  i : m  dictas  ,  fuisse  volunt  ,  altcram  non  longe 
a  mari  Mortuo  ,  alteram  prope  mare  Rubrum 
coltocantes.  Eam  sane  opinionem  passim  apud 
neotericos  reperio  ,  ita  ut  jam  guasi  pro  certo 
kaberi  videatur,  non  modo  geminam  Madian  , 
sed  et  geminam  Madianitidem  fuisse.  Verumta- 
men  res  mihi  nequaquam  apparet  certa  ;  seddi- 
ligentiore  easamine  digna,  Id  interim  certum  estt 
Madianitidem  illam,  ad  quam  fugit  Moyses, 
fuisse  prope  montes  Eoreb  et  Sinaii  nam  pa- 
scens  gregem  pervenitadmontem  Horcb,  utdi- 
citur  Exod.  3.  Eas  hac  obsermtione  rursum  se- 
quiturt  Madianitidem  non  longe  abfuisseamari 
Rubro,  seu  a  sinu  Arabico,  uti  alias  vocatur  i 


cis  justo  longius  amoverunt.  In  hac  porro  Madia- 
niUde  vixisse  Moysen  quadraginta  annxs certum 
est,  necdeeoidtatenusdubitaripotest.  Parsitta 
est  Arabite  PetrXB  ;  atque  ideo  auctorespro/am 
dicunt,  Moyseu  fugisse  in  Arabiam.  S.  Hieio- 
nymus  in  Locis  Hebrdicis  de  metropoh  hujus  re- 
gionis  ita  scribit  :  Madian  ,  urbs  ab  uno  nlio- 
Chettura  sic    vocata.  Est  tran^ 


rum  Abraam  ex 
Arabiam  ad  Meridiem  in  deserto  Saracenorum  con- 
tra  Orientem  maris  Rubri:  undc  vocantur  Ma- 
diamei  ,  et  Madiansa  regio.  Hcvc  omma  con- 
gruunt  cum  vicinitate  montis  Sindi  ,  qui  ttem 
est  in  parte  maxime  Meridionali  Arabise  Petrscse, 
et  ad  Orientem  Maris  Rubri.  Per  voces  trans  Ara- 
biam  intelligit  limitem  Arabise  ad  Meridiem  ,  sic 
tamen  ,  ut  pars  Arabiss  censeatur  ;  nisi  malue- 
rit  deserta  illa  ,  jEgypto  vicina  ,  ab  Arabia  di- 
stinguere. 
62  Hieronymus  post  data  verba  subdit ,  aUam  ^JSJi 


quoque  repenr\ 


civitatem,  Madian  vocatam,  juxta 


fuisse  neoteri- 


Arnonerr    ( fluviolum )   et  Areopolim  (  Moabita-  ciputantcirca 

rum   metropotim,)    cujus  ,  inquit ,  nunc  ruina^  mare Mur- 

tantummodo  demonstrantur.  Non  adduxi  omnia  tuim  ■■ 

Hieronymi  verba ,  quia  de  recta  eorum  lectione  & 

digladiantur  scriptores.  At  sententia  Eusebiiel 

Hieronymi  explicata  videri  potest  in  postrema 

editione    Veronensi.  Ex  hoc  autem  loco  Hiero- 

nymi  sc?nptores  neoterici  non  sotum  aliam  ur- 

bem    Madian  ,  sed  etiam  regionem  Madianita- 

rum  diversam  statuunt  ad  Orientem  maris  Mor- 

tui,  ac  de  ea  gente  intelligunt  omnia ,  quse  post- 

ea  de  Madianitis  a  Moyse  partim  excisis  erunt 

narranda.  Caimetus  in  Dictionario  biblico  advo- 

cem  Madian  non  modo  duas  Madianitides  ampte- 

ctitur ;  sed  prseterea  probare  nititur ,  Madiani- 

tas  ad  Orientem    maris  Mortui  positos  fuisse 

posteros  Abrahami  et  Ceturse ,  descendentes  ni- 

mirum  ex  Madian  ,  quarto  eorum  fllio  ;  Madia- 

nitas  vero  vicinos  mari  Rubro  verisimiliter  de- 

scendisse  ex  Chus  ,  filio   Cham .-  ex  quo  sequi- 

tur,  uxorem  Moysis  non  fuisse  ex  posteris  Abra- 

hami :  atque  in  eo  S.    Hieronymo  adversatur. 

Porro  ratio  distinguendi  duas  Madianitides  in 

Scripturis  nulla  mihi  occurrit ,  nisi  hsec  unica  , 

ex  qua  totam  illam  opinionem  ortam  existimo  , 

videlicet  quod   Madianitse  aliquando  memoran- 

tur  prope  mare  Rubrum,  aliquando  prope  mare  I1 

Mortuum  ,  quodque  extensio  itla  major  sit  visa  , 

quam  ut  una  gens    totum  illum  tractum  inco- 

luerit. 

63  Verum  si  attente  considerare  velimus  om-  sedprobabUiuB 
nia  ,  quse    de   Madianitis  referuntur  in  sacris  cst  eamdem 
Litleris,  non  improbabile  videbitur,  eos  fuisse  9c,u'mBeex- 
extensos  a  mari  Rubro  nsque  ad  mare  Mortuum ,  mari  Ruhro 
seu  usque  ad  conflnia  Moabitarum  et  Idumseo-  ««gueai 
rum :  quodsolum  requiritur,  ut  omnia  deMadia-  Moal)iiidem- 
nitis   relata  facile   intelligantur,    Primo    Gen. 
25  i   2  et  i  Paralip.  i  >  32  inter  filios  Abraha- 
mi  ex   Cetura  quartus  numeratur  Madian.  Et 
mooe  quinque  enumerantur  filii  Madian ,  nimi- 
rum  lfipha  ,   et  Opher  ,  et  Henoch  ,    et  Abida  et 
Eldaa.   Itaque  Madian   fuit   frater  Isaaci,  ita 
ttt  mirari  non  possemus,  si  Madianitse  tempore 
Moysis  tam  numerosi  fuissent ,  quam  Israetitse 
simul  et  Idumsei,  qtii  omnes posteri  erant  Isaaci 
ex  duobus  tantum  flliis.  Imo  ,  si  quinque  filios 
Madian  cum  duobus  Isaaci  conferamus,  facile 
bimus  ,   ne  mirandum  quidem  fore,  sifuis- 
sent  utroque  prsedicto  populo  numerosiores.  At 
nequaquam  necesseestasserere,  Madianitas  solis 

Israelitis 


Moyscs  in  Mtt  - 
dianitidem  ve- 
nicns,  Scpho- 
ram  ducit 
rtxorem,fi!iam 
Raguelis  sa- 
cerdotis  ; 


fiic  Hugucl  vc- 

risimiliter   cst 
idem  nui 
Jethro, 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRtS. 

Israelitis  numero  superiores  fuisse ,  ut  intetiige-     xat  habuit  uxorem 

re  possimus ,  tractum  illum  Arabix,  qwe  mari 

Rubro  et  mari  Mortuo  interjacet,  ab  ipsis  fuisse 

inhabitatum,  cum  illius  longitudo  major  non  sit, 

sed  potius  minor,  quam  sit  longitudo  Terrte  pro- 

misscv,perquam  IsraetitcV  se extenderunt  sub  du- 

ce  Josue.  Prseterea   Madianitee  tractum  illum 

Arabuv  inhabitare  poterant ,  etiamsi  existimare 

velimus  eos  numero  longe  inferiores  fuisse  Israe- 

litis,  cum  minus  frequentes  haberent  urbes  ,  ct 

verisimiliter  pro  majori  parte  sub  tentoriis  de- 

gerent ,  atque  huc  illuc  vagarentur  pro  commo- 

do  gregum  suorum.   Hv  rationes  sufficiunt  ad 

ostendendum  ,  non  esse  statuendas  duas  Madia- 

nitarum  gentes,  etsi  Madianitas  inveniamus  pro- 

pe  mare  Rubrum .  et  rursum  in  eorum  vicinia 

esset  Moyses  .  quando  castrametabatur  in  cam- 

pestribus  Moab  :  nam  a  mari  Rubro  usque  ad 

Moabitas  illi  extendebantur.Scriptura  etiam  sua- 

det,  unam  tantum  fuisse  gentem  Madianitarum  : 

nullibi  enim  Madianitas  a  Madianitis   distin- 

guit.  Quin  et  ex  ipso  Calmeto  addi  possunt  se- 

quentia  ipsius  verba  ;  Ex  Madianitis  illi   tantum 

noti    videntur    Orientalibus ,   qni    tenebant   loca 

ad    mare    Rubrum     juxta    Sinai  ,    quo    veniens 

Moyses   Sephoram    duxit.    Non  alia  de  causa  , 

opinor,  hi  soli   MadianitcV  noti    sunt  Orienta- 

libus  ,  quam  quod  nidli  alii  umquam  fuerint ; 

sed  hi  solum  se  paulo  longius  extenderint.  Haec 

observatio  lucem  affundere  potest  variis  deinde 

narrandis. 

64  Moyses  prima  sua  gesta  in  Madianitide 
sic  exponit  a  f  15  :  Moratus  est  in  terra  Ma- 
dian  ,  et  sedit  juxta  puteum.  Erant  autem  sacer- 
doti  Madian  septem  filise ,  quas  venerunt  ad  hau- 
riendam  aquam  :  et  impletis  canalibus  adaquare 
volcbant  greges  patris  sni.  Supervenere  pasto- 
res,  et  ejecerunt  eas :  surrexitque  Moyses  ,  et 
defensis  puellis  ,  adaquavit  oves  earum.  Qua;  cum 
revertissent  ad  Raguel  patrem  suum ,  dixit  ad 
eas  :  Cur  velocius  venistis  solito  ?  Responderunt : 
Yir  ^Egyptius  liberavit  nos  de  manu  pastomm  : 
insuper  ot  hausit  aquam  nobiscura  ,  potum- 
que  dedit  ovibus.  At  illc  ,  Ubi  est  ?  inquit. 
Quare  diraisistis  Hominem  ?  Vocate  eum  ,  ut 
comedat  panem.  Hic  Scriptura  brevitatis  cau- 
$a  omittit  Moysen  venisse  ad  Raguelem,  invi- 
iatumque  ab  eo,  ut  secum  maneret ;  nam  id  se- 
quentia  abunde  indicant ,  Moyse  sic  p?vsequente 
narrationem  suam  :  Juravit  ergo  Moyses,  quod 
habitaret  cum  eo  :  accepitque  Sephoram  filiam 
ejus  uxorem.  Ex  his  facile  colliget  studiosus  le- 
ctor  ;  necesse  esse,  ut  mira  in  Moyse  fuerit  gra- 
tia  ;  cum  visusstatim  invitatus  sit  admanendum; 
et  deinde  viri  primarii  filiam  acceperit  uxo- 
rem.  Atpauca  hic  observanda  de  socero  et  uxo- 
re  Moysis. 

65  Primo  dubitant  intefprcles  an  Raguel  idem 
sit  cum  Jethro ,  qui  cap.  '6  y  i  etiam  vocatur 
socer  Moysi ,  quia  idem  ille  Jethro  cap.  18  nomi- 
natur  cognatus  Moysi.  Vox  Hebraica  Chothen 
ubique  est  eadem  ,  sed  prioribus  locis  Laline 
reddita  est  socer  ,  posterioribus  vero  cog"natus  , 
ita  ut  vox  Hebrdica  videatur  esse  istius  signi- 
ficationis  ,  ut  designet  aliquem  afftnitate  jun- 
ctum,  nequeex  ea  determinari  possit,  socerneis 
sit ,  an  solum  cognatus  per  affmitatem.  Si  ve- 
ro  consideremus  Scripturam  Vulgataih  ,  dicen- 
dum  est ,  eumdem  esse  hominem,  qui  alibi  Ra- 
g-uel,  alibi  Jethro  vocatur ,  quia  tam  Raguel 
quam  Jethro  dicitur  socer  Moysis,  qui  certo  non 
nisi  unum  habuit  socerum ,  sicut  unamdumta- 


AUCT-il 

J  5. 


E 

taeordot  veri 
Dei,  atque  ex 


/ci  .-  raffonM 
confffl  postrc- 
motn  pnrtcm 

allat.r. 


21 

Quod  autem  Jethro  deinde 
appelletur  cognatus^,-  affinitatem,  non  evertit 
rationem  datam  :  nam  socer  latiore  significatio- 
ne  vocan  potest  affinis  ,  aut  cognatus  per  affini- 
tatem;  at  nullus  verenominaripotestsocer,  ni- 
si  socer  revera  sit.  Itaque  Vulgata  nostra  Rague- 
lem  et  Jethronem  pro  eodem  habet.  Consentiunt 
VulgatcV  Septuaginta  interpretes,  quijam  Exod. 
2,  ubisocerMoytisin  Vulgata  appellatur  Rag-uel, 
pro  Rag-uel  habent  Jethro.  Piwterea  Symmachus, 
Aquila,  Josephus  et  passim  antiqui  omnes  in  eam 
sententiam  videntur  conspirasse ,  cum  -non  in- 
venerim  utlum  antiquorum  allegari  pro  oppo- 
sita.  Itaque,  ticet  vox  Hebraica  sit  ambigua  ,  et 
alibi  atiter  Latine  expy^essa  legatur ,  censeo  an- 
tiquis  interpretibus  sacrse  ScripturcV  hic  acquies- 
cendum  esse,  dicendumque  Raguelem  et  Jethro- 
nem  eumdem  esse  Moysis  socerum.  Gesta  ipsa  in- 
ter  Jethronem  et  Moysen  Exod.  1S  sententiam 
hancratione  verisimili  persuadent  ;  neque  enim 
videtur  Jethro  tanta  libertate  ,  quanta  ibidem 
usus  est,  Ducem  numerosi  populi  moniturus  fuis- 
se,  nisi  fuisset  socer,  ideoque  plus  auctoritatis 
habuisset,  quam  haberet  afjinis  tetate  cvqualis  aut 
infcrior. 

66  Observandum  secundo  ,  Raguelem  aut  Je- 
thronem  non  fuisse  sacerdotem  idolorum,  sed  ve- 
ri  Dei,  qualis  fuit   Melchisedech  :  nam  Jethro  pouert*  Abra- 
deinde  ad  Moysen  reversus ,  obtulit  holocausta 
et  hostias  Deo  ,  id  dicitur  Exod.  18  >   VI.   Ter- 
tio  ex  dictis  nostris  de  Madianitis  sequitur,  Je- 
thronem  ejusque  filiam  Sephoram  fuisse  ex  po- 
steris  Abrahami.  Consentit  Origenes  Hom.xiin 
Genesim,  ita  scribens  ;  Sed  ne  hoc  quidcm  la- 
tere  nos  debct  e\   his  ,   qua3   per  historiam  refe- 
runtur,  qua:    et   quales    sint  gcncrationes ,    quai 
ex  ipsa  propagantur.  Si  enim  horum  mcmiueri- 
mus,   facilius  de  diversis  gentlbus,  quas  in  Sori- 
pturis   dicuntur,   poterimus  agnoscere  :  vorbi  cau- 
sa,  ut  cum   dicitur,  quod  Moyses  accepit  uxorem 
filiam    .lethro    sacerdotis    Madian  ;     qui    Madian 
invenitur     filius     1'uisse     Cethurro    et     Abrahara. 
Agnoscimus   ergo,  quod   uxor   Moysi    e\  semine 
Abrahara  sit,  et    non  fuerit    alieuigena.  Quam- 
quam  hvec  satis  certa  videntur,  breviier  tamen 
respondebo   argumentis  eorum  ,   qui  hosce  Ma- 
dianitas  ex  Chus  ortos  fuissc  votunl  ,  aut  cerie 
rem  dubiam  existimant .  Prmcipua  eorumratio 
esi,  quod  Sephora  Num.   12  v  i  vocetur  yEthio- 
pissa,  seu  Clrasitis  :  nam  /Ethiopes  ex  C/ius  filio 
Ciiam  ducunt  originem.  Alteram  rationem  ad- 
dit  Calmetus  ad  vocem  Madian  ,  ut  dubitatio- 
nem  suam  confirmet ;  eamque  exprimil  his  ver- 
bis  :  Arabes    scriptores    reputant  Madianitas    r\- 
teras  esse  gcntcs,   qui  scdem  sibi   constituerunt 
in  Arabia  ,    aiienas   proiudc    a    aumero    tribuum 
veterum   illarum    gcntium  ,   quip  regionem  illam 
frequentabaut,  et  quarum   insujicr  hifltoriam  scri- 
ptore.s  illi  fusc  executi  sunt  in Commentariis  suis 
et,  Genealogiis.  Id  autem  maxime  favet   opinio- 
ni ,  referenti  Madian  ex   parente  (Jhus.  Ita  ra- 
lioeinatur  vir  eruditus  ,  cujus  observatio  vera 
est :  at  sequela  prorsus  contraria  cral  deducenda, 
ut  mox  videbimus 

07  Eruditissimus  Assemanus  in  Bibliotheca 
Orientali  tom.  '6  part.  %  cap.  10  §  i  fuse  dispu- 
tat  dc  gcntibus,  quie Arabiam  primm incoluerunt ; 
singulaque  asserta  probat  ex  monumentis  pra •- 
sertim  Orientaiibus,  de  quibus toquitur  Calmetus.  Arab 
Porro  Assemanus  dividit  Arabise  incotas  in 
indigenas  et  advenas.  Indigenas  rursum  divi 
dit  in  duaspartes,  quarumprimam  ait  orirt  a 

Jectan, 


<nl  ■jimritm  80- 

lutionom  ob- 

-■i  <  OfUtlf 

aliqua  '/<■  onfi* 

f/uis  incolit 


Oj> 


DE  S.  MOY 


t(  CTOM 

j.  s. 


pattim  oiten- 
duni  Madiani- 
Ua  revera  cssc 
rx  jmsteris 
Abralir, 


parttm  non 
advenantur 


Jectan  (  filio  Ileber.  Confirmari  id  potesi  ex  sa- 
cra  Scriptura  Gen.  10  ?  26,  ubi  sic  habetur .- 
Qui  Jectan  (filius  lleber  et  frater  Phaleg*.  ut 
preemittilur  )  genuit  Elmodad,  et  Saleph,  et  A- 
sarmoth,  Jare  et  Aduram  ,  et  Uzal,  et  Decla , 
et  Ebal,  et  Abimael ,  Saba,  et  Ophir,  et  He- 
vila,  et  Jobab.  Omnes  isti  filii  Jectan.  Et  fa- 
cta  est  habitatio  eorum  de  Messa  pcrg-entibus 
usque  ad  Saphar  montem  Orientalem  :  id  est,  in- 
quit  Assemanus,  a  Musa  seu  Muza  emporio  si- 
nus  Arabici  usque  ad  Sapphar  seu  Tapphar  ur- 
bem  Homreitarum.  De  altera  gente  deinde  idem 
hsec  subjicit  ;  Altera  Arabura  etiam  indigenaruin 
origo  derivatur  ex  Chus  filio  Cham  etc.  Ab  his 
nati  Chuszei  seu  Chusitae,  et  Sabsei,  qui  Ara- 
biam  ineoluere  ad  Persici  et  ad  Rubri  maris  si- 
nuin  etc.  II.vc  latius  prosequens,  sic  demum  con- 
cludit  :  Denique  a  Chus  Chusaei,  qui  Graecis 
et  Latinis  /Ethiopcs  dicuntur  :  ctsi  enim  Chu- 
saeorum  nomen  sequiori  sevo  pro  ^thiopiae  Afri- 
canae  incolis ,  quos  Ilabassinos  dicimus ,  usur- 
pari  cceptum  est  ;  Chusajos  tameu ,  antequam 
sinum  Arabicum  trajicerent ,  inque  adversam 
.Etliiopiae  partem  migrarcnt,  in  Arabia  habitasse, 
eertisaimis  argumentis  demonstrat  Bochartius  lib. 
iv  cap.  2. 

cs  tixpositis  hisce  de  Arabibus  indigenis  , 
progreditur  ad  advenas,  seu  adventitios,  qui  ex 
Abrahamo  et  Lot  ducunt  Originem.  Abrahami 
posteri  sunt  partim  ex  Agar ,  uti  Ismaelitae ,  qui 
varia-  deinde  nomina  sortiti  sunt ;  partim  ex 
Cetura ,  inter  quos  reperiuntur  Madianitee  , 
partim  etiam  ex  Sara  ,  quales  sunt  Idumwi, 
ex Esau  fllio  Isaaci  descendentes.  ExLot  vero orti 
sunt  Ammonitae  et  Moabitm.  Ab  his ,  inquit  As- 
semanus  ,  nimirum  ab  Abraham  ,  Lot  ,  et  E- 
$au  t  orti  notissimi  Arabite  populi  ,  Ismaelitae  , 
Madianitffl ,  Moabitae,  Aminonitie ,  et  Edomitas 
seu  Idumffli  ,  quos  Arabes  advenas  ct  adscititios 
vocant ,  quod  nimirum  co  postea  advenerunt, 
ubi  primi  Arabes  habitabant .  quibuscum  conuu- 
bia  et  fcedera  oontraxere.  R&c  non  solum  ex 
Arabumhistoria  ;  sedvel  sota  ratione  evidenter 
probari  possunt  :  nam  nec  Abraitam  nec  Lot 
primum  habitarunt  in  Arabia.  Itaque  eorum 
posteri  eo  detati  sunt,  postquam  a  gentihus 
longe  antiquioribus  dudum  inhabitata  erat.  Qua- 
propter  ex  eo  ,  quod  Madianitee  ab  Arabibus 
habeantur  pro  advenis,  evidenter  sequitur,  Ma- 
dianitas  non  esse  exposteris  Chus,  qui  indigena? 
erant;  sed  ex  posteris  Abrahami ,  qui  deinde 
adrcucrunt. 

69  Jam  vero  ut  melius  intelligatur ,  qua  de 
causa  Sephora  vocetur  .Kthiopissa  ,  seu  Hebrai- 
cs  Chusitis  ,  pauca  <  iiamnum  laudati  Assemani 
verba  subjungo  ,  quse  habet  ibidem  num.  4  : 
Madianitarum  caput  Madian  in  deserto  Sarace- 
norum  maris  Kubri  ,  uuuV  vooatur  regio  Ma- 
dianaa  ,     ubi     antiqui    Chusffli    habitabaut .  .  .  . 

Qrbs   eorum    Madian,   quaa   est    Ptolem»i    Mo- 

diana.  Itaque  dubitandum  non  videtur ,  quin 
£3thiopissa  ,  seu  Chusitis  ,  dicta  fuerit  a  loeo , 
quem  inhabitawrant  Ghus&i,  quemque  tunc  in- 
cotebant  MudiuniLv.  Sic  Franci  a  Gattia  SSepe 
dicuntur  Galli,  Golhi  ab  Hispania  Hispani , 
Angli  a  Britannia  Britanni;  omnesque passimpo- 
puii,  postquam  novassedes  ,  nliquan- 

do  sortiti  sunt  nomenantiquum  geutissute,  ali- 
quando  regionis,  quam  occupaverant  Utrumgue 
nomen  wdetur  c.cpressisse  Habacuc  cap.  3  )  ; 
his  rerbis  :  Pro  iniquilate  vidi  tentoria  .Uthiopiie, 
turbabuntur  peUes  terrtt   Madian.    Sic  S.  Am- 


SE  PROPHETA. 
brosius  laudatus  num.  32  et  Basilius  num.  58 
Madianitidem  vocant  iEthiopiam. 

70  Moyses  ex  ducta  uxore  duos  in  Madia- 
nitide  genuit  filios ,  uti  ipse  narrat  hocmodo: 
Qua3  (Sephora)  peperit  ei  filium,  quem  vocavit 
Gersam  ,  dicens  :  Advena  fui  in  terra  aliena. 
Alterum  vero  peperit ,  quem  vocavit  Eliezer  ,  di 
ceus  :  Deus  enim  patris  mei  adjutor  meus  eripuit 
me  de  manu  Pharaonis.  Per  annos  quadraginta 
ibidem  moratus  est  Moyses ,  uti  constat  ex  Act. 
7  ?30.  Quidinterim  egerit ,  breviter  sic  exponit 
cap.  3  f  i  :  Moyses  autem  pascebat  oves  Jethro 
soceri  sui  sacerdotis  Madian.  Nec  hanc  vitam 
pastoritiam  excludere  voluit  ,  opinor ,  S.  Basi- 
lius  num.  58,  etsi  dicat :  Illic  omnino  ab  aliis 
neg-otiis  feriatus  ,  totos  quadraginta  annos  rerum 
contemplationi  impertivit.  Nam  cura  pascendi 
gregem  non  magnopere  impedit  contemptatio- 
nem  ,  sed  potius  ad  contemplandum  prsebet 
otium.  Sub  finem  horum  annorum  obiit  Pha- 
rao ,  uti  insinuat  Moyses-  cap.  2  ?  23  sic  scri- 
bens  :  Post  niultum  vero  temporis  mortuus  est 
rex  ^Egypti  :  et  ingemiscentes  filii  Israel ,  prop- 
ter  opera  vociferati  sunt  :  ascenditque  clamor  eo- 
rum  ad  Deum  ab  operibus.  Et  audivit  g-emitum 
eorum,  ac  recordatus  est  foe-deris  ,  quod  pepigit 
cum  Abraham  ,  Isaac  ,  et  Jacob.  Et  respexit  Do- 
minus  filios  Lsrael,  et  cognovit  eos.  Hsec  omnia 
significant,  appropinquasse  tempus  ,  quo  Deus 
statuerat  liberare  Israelitas  secundum  promis- 
sionem  patriarchis  factam. 


%  VIII.  Aliorum  quorumdam  de 
pradictis  narratio  datur  et  exa- 
minatur. 


Josephus  relata  ex  Scripturis  explicat ,  et  au- 
get  quibusdam  conjecturis ,  quas  satis  appa- 
rent  probabites.  Quare  ipsius  verba  de  fuga  Moy- 
sis  et  prioribus  gestis  in  Madianitide-  huc 
transfero.  Cum  vias,  inquit ,  observari  intelli- 
geret,  per  solitudines  fugam  arripuit,  qua  eva- 
surum  inimici  minime  suspicabantur  :  et  quam- 
vis  alimenta  nusquam  inveniret ,  inediam  pa- 
tientia  superabat.  Cumque  ad  urbem  Madicnam 
pervenisset,  in  ltubri  maris  litore  sitam  ,  denomi- 
natam  ab  uno  ex  Abrahami  et  Chaeturye  fi- 
liis ,  sedeus  ad  quemdam  puteum  lassitudinem 
ex  iaborioso  itincre  contractam  recreabat.  Erat 
enim  tempus  meridianum,  et  urbem  jam  iu  pro- 
spectu  habebat.  Hoc  loco  einegotiuin  incidit  natum 
ex  incolarum  vivendi  ratione  ,  per  quod  et  virtu- 
tem  suam  declaravit,  et  melioris  fortunse  occa- 
sionem  invenit,  cum  euim  ea  regio  laboret  aqua- 
rum  inopia ,  pastores  operam  dabant  ut  pri- 
mi  puteos  occupareut  ,  ne  forte  ,  exhausta 
aqua  ab  aliis,  ipsorum  pecora  potu  carere  co- 
gcrentur. 

1:1  Veniunt  igitur  ad  puteum  septem  virg-ines 
sorores,  Rag-uelis  sacerdotis  filue,  qui  in  magno 
honore  ab  ejus  loci  habitatoribus  habebatur  :  quas 
patris  grregum  curam  gerentes  ,  id  quod  etiam 
per  fceminas  apud  Troglodytas  ex  more  fit ,  hau- 
sta  aqua,  quantum  satis  videbatur ,  greg-ibus 
eam  potaudam  in  lacunas  ad  huno  usum  factas 
dilfunduut.  Cumque  pastores  supervenissent ,  et 
repellendo  puellas  aquam  sibi  usurparent  , 
Moyses  iuiquum  ratus  non  ferre  opem  inju- 
riam   patientibus    virgiuibus  ,   et  se    inspectante 

vim 


Duo  filii  Mmj. 
sis  in  Madia- 
nitide  nati. 


K 


Josephus  fu- 
fjum  Moysis  et 
advenlum  in 
Madiunitidem, 


uti  ct  adjulas 
liaguelts  sa- 
cerdotis  filias. 


DIE  QUARTA 

A    vim  virorum  plus  pollere  quam  jus  puellarum  , 
abactis  usurpatoribus  auxilium  eis  ita  ,  ut  dece- 
bat ,   pnebuit.  At   illae  ,  accepto  beneticio  ,  post- 
quam   ad   patrem   veuerunt  ,    et    pastorum  inju- 
riam ,   et    quomodo    ab    hospite   adjutse   fueriut , 
ei  retulerunt  :  rogabantque,  ne  illi  hoc  beneficium 
periret. 
fjratesque  hac         73  Tum  ille  collaudata  puellarum  erga  beue- 
HrihtaJ*99'  factorem    ffratitudine  ,  jussit  ut  Moysen  adduce- 
babllitww-     reDt »   nieritam  gratiam  recepturum.  Qui  ubi  ve- 
ponit.  nit  >    iudicavit    ei ,    quomodo  ex  tiliabus  cogno- 

visset  de  auxilio  ,  quod  eis  tulcrat ,  et  virtutem 
ejus  adrairatus  ,  in  non  ingratos  hoc  beneticium 
coUocatum  aiebat.  Relaturum  enim  se  gratiani  , 
non  modo  parem  ,  sed  aliquanto  majorem  ,  dein- 
de  adoptato  iu  filium  unam  ex  tiliabus  nuptum 
tradidit  :  ad  hsec  pecorum,  cx  quibus  olim  uni- 
versa  barbarorum  possessio  constabat,  curatorem 
eum  ac  dominum  coustituit.  Hanc  fortunam 
Moyses  nactus  apud  Jethegkeum ,  quod  Kague- 
lis  coguomeu  erat,  degebat,  apud  socerum  pa- 
scens  pecora.  Quod  supra  de  Troglodytis  aeserit 
Josephus,  verum  est ;  at  cavendum,  ne  quis  pu- 
tety  Madianitas  ab  eo  confundi  cum  Trogtodytis ; 
B  nam  Troglodytas,  qui  habitabant  prsecipue  in 
Africa  ad  litus  oppositum  sinus  Arabici,  seu  ma- 
ris  Rubri,  solum  adducit,  ut  ostendat  non  apud 
solos  Madianitas  pecorum  curam  etiam  feminis 
demandari. 
Phitovero  74  Philo ,    relata  breviter   Moysis  fuga  ,    de 

auxUiumjmel-  auxitio  pueltis  prsestito,  sic  ratiocinatur  :  At  hic 
Ubcnori  para-  dlversam  viam  mgressus,  sequebatur  sanum  suum 
phrcui  narrat,  animum ,  non  sinens  se  transversum  abripi ,  et 
ideo  nonnumquam  audentior  quam  pro  viribus, 
fidebat  justitise  ,•  qua  fretus  ultra  ferebat  opem 
infirmioribus.  Dicam  unum  ejus  facinus,  quod  in 
hoc  tempus  incidit,  parvum  iu  speciem,  sed  in- 
dicium  magui  animi.  Arabes  exercent  pecua- 
riam  pascuutque  greges  promiscue  viri ,  mulie- 
res  ,  juvenes  virginesque  ,  non  plebeii  solum  , 
sed  et  nobiles.  Septem  puellae  ,  unius  sacerdotis 
filiae,  gregem  ad  quemdam  fontem  adduxcrant, 
demissisque  per  funem  urnis  ,  per  vices  certatim 
hauriebant ,  fundebantque  aquam  in  proximos 
alveos,  donec  implerentur.  Supervenerunt  alii 
pastores  ,  qui  contempta  debilitate  virghnim,  CO- 
nati  sunt  cas  submovere  una  cum  suis  gregibus  j 
ad  paratum  potum  agentes  sua  pecora,  frui,turi 
G  alienis  laboribus.  Id  Moses  ,  qui  non  ionge  ab- 
erat,  eonspicatus  confestim  accurrit,  clamitans  : 
Non  desistetis  ab  injuriis  in  solitudine  ,  qua  ad 
fraudem  abutimiui  ?  non  pudet  vos  circumferre 
ignava  brachia  inertesque  humeros  ?  capillos  , 
barbas,  carnesque  viriles  video,  viros  non  vidco  : 
puelke  juveniliter  tractant,  qua3  tractanda  sunt  ; 
vos  juvenes  estis  pucllis  delicatiores.  Non  ab- 
itis?  non  ceditis  his  ,  quas  priores  venerunt  , 
quas  jus  aquae  habent  haustffl  ipsarum  opera,  quo 
uberior  esset  copia?  itane  paratam  auferetis? 
non  facietis  per  caelestem  oculum  justitiie,  qui 
videt  quidquid  sit  etiam  iu  locis  desertissimis  : 
non  auferetis  impune.  Is  me  praeter  opinionem 
misit  in  auxilium  ,  nec  enim  deero  iujuriam  pa- 
tientibus ,  fretus  illa  magua  rnanu  ,  quam  vos 
excsecati  cupiditate  non  cernitis,  nec  fas  est  vos 
eernere  ,  sentietis  tamen  eam  ex  occulto  fcrien- 
tem,  nisi  resipiscitis.  Ilis  verbis  territi,  qusa  vi- 
debantur  hominis  aiflati  divino  furore ;  veritique 
ne  vera  caneret,  paruerunt :  admissisque  virginum 
gregibus  ad  alveos,  passi  sunt  earum pecora  prius 
bibere. 

75    Illae    domum    laetoe    reversae  ,    ins]jeratum 


SEPTEMliUIS. 


23 


casum  patri  denarraverunt ,  ita  ut  caperetur 
inagno  deslderio  videndi  ejus  Hospitis.  Ob- 
jurgabat  igitur  earum  ingratitudinem  :  Cur  di- 
raisistis  hominem?  quin  adduxistisP  et  si  forte 
recusabat,  exorastis  etiam?  estisne  mihi  alicu- 
jus  inhumauitatis  eonsciae  ?  aut  non  timetis ,  ne 
iterum  incidatis  iu  violentos  et  injustos  alios  ? 
Necesse  est  ut  auxilio  destituamini  tam  oblivio- 
sae  erga  bene  meritos.  Recurrite  ,  unde  vcui- 
stis ,  donec  erratum  potest  corrigi  :  ite  propere  ; 
vocate  non  tam  ad  hospitium  ,  quam  ad  reci- 
piendam  gratiam  :  dcbetur  enim.  Revers»ad  fon- 
tem,  in  propinquo  cum  inveniunt,  et  patria  ver- 
bis  persuasum  ,  domum  deducunt.  Qui  primum 
speciem  ,  mox  et  meutem  ejus  admiratus  (  uec 
enini  opus  liabet  felix  ingcnium  longa  expcrien- 
tia)  dat  ei  uxorem  filiarura  formosissimam ,  hoc 
uuu  facto  virtutem  ejus  approbans,  per  aeipsam 
amabilem,  ut  extema  commendatione  non  egeat, 
mudo  detur  inuotescere.  Post  eas  nuptias  prav 
fuit  gregibus ,  ad  principatum  se  prsaparana. 
Nam  pastoralis  ars  ad  regnum  est  praeludium , 
hoc  est  ad  regimen  hominum  ,  gregia  mansue- 
tissimi  :  quemadraodum  bellicosa  ingenia  prseex- 
erceut  86  in  venutiouibus  :  in  feris  cnim  expe- 
riuntur  futuri  prjefeoti  militiss,  brutia  prseben- 
tibus  materiam  exercitii  tam  belli  quam  pacia 
tempore.  Nam  prsefectura  manaueti  pecoris  ha- 
bet  quiddam  simile  cum  regno  in  subditos.  [deo 
reges  coguominaulur  pastorea  populorum ,  non 
contumeliae  sed  honoris  gratia. 

7G  lino  quantum  ego  intelligo ,  nun  juxta 
vulgarcm  opinionem  ,  sed  rei  veritatem  vesti- 
gans  ( rideat  qui  volet )  solus  potest  esse  rex 
undequaque  perfectua,  qui  bene  callet  artem  pa- 
storitiam  ,  et  ourando  minora  animalia  didicit , 
quomodo  debeat  preeesse  praestantioribus  :  im- 
possibile  est  enim  ut  magna  prius  quam  parva 
perficiautur.  Factus  igitur  omnium  Eetajtis  6U8B  pa- 
storura  optiraus ,  ct  utilitatis  pecorum  providen- 
tissimus  ,  dum  nuUum  laborem  fugitat  ,  sed  ul- 
tro  et  injussus  alacriter  eis  prospicit ,  prompte 
bonaque  fide  auxit  gregum  copiam  ,  adeo  ut 
jam  invidiosus  esset  apud  pastores  caeteros  ,  ni- 
hil  simile  videntes  in  suis  gregubus,  qui  praecla- 
re  aecum  agi  putabant ,  si  nihil  detrimenti  acci- 
perent,  mirautcs  illius  uumerum  indies  cresc  i ■■, 
nec  tantura  sing*ulas  ovcs  pulchre  piugue  ere, 
sed  preeter  egregiam  oorporum  habitudinem  fcs« 
cunditate  quoque  laudari  ,  et  pasouis  frui  longe 
aaluberrimis.  Iu  hoc  Philonis  discursu  nonnuUa 
sunt  observanda.  Primo  fttias  Raguelis  non  rc- 
cte  lamquam  ingratas  traducit  :  nam  verisimile 
est,  ut  observat  Josephus,  gratas  fuisse,  et  de- 
siderasse,  ut  agnosccrctur  Muysi.s  beneftcium  ,  at 
non  ausas  fuisse  cwm  ducere  ad  &des  patei  nas 
injussu  parentis.  Sccuado  artem  pastoritiam  ni- 
mium  ecctollit,  dum  definiteam  in-mr^nUu:.  ,,<■■ 
cessariam  esse  ad  regimen  subditorum,  Malim 
ego  existimarc  Muyscn  ab  artr.  pastoritiavoca- 
tum  esse  ad  liberationem  et  regimen  Israelita- 

rum,    quemadmodum    Apushdi    a    piscalurta  ad 

conversionem  mundi,  ut  sapientia  ac  potentia 
Dei  magisetucerct.  Tertio  ita  nuptias  M03  ii  1  um 
Sepkora  referunt  Josephus  et  Philo,  acsistatim 
fuissent  contractmtidemqueclarius  asseritS.Gre- 
gorius  Nyssenus  infra  edendus.  Incertum  tamen 
est  ,  an  tam  cito  coatuerint  nuptia ,  quarum 
tempus  lioysefl  ipse  non  ewpressit  Quin  potius 
non  tara  cito  contractie  videntur,  cum  duo  Moysis 
fdii  parvidi  essent,  quando  post  annos  quadra- 
ginta  rt  versus  est  in  Mgypium* 

77  Artapanus 


J.s. 

tuifjue  ingrati- 
tudini$  accu* 
tat,  artem 
'/uor/tie  patto- 
ritiam 


extolUl   ttipra 

modum  :  (n 
hisrc  qumdom 
corrignda. 


u 


DE  S.  MOYSE 


j.s. 

Raguel  ah  ali- 
quibus  dnitui 
princeps,  et 
potuit  reeera 
civitatit  sux 
princeps  essc  , 


B 


genoalogla  cjus 

vitio&a  m 

Chronieo 

Alexundrino, 


Ihilnii 


77  Artapanus  loco  jam  indicato  apud  Euse- 
bium  Sephoram  vocat  Raguelis  Arabiae  regis  fi- 
iiam.  Ibidem  in  Annotatis  num.  13  Ezechielus 
antiquus  poeta  Sephoram  Moysi  sic  inducit  lo- 
quentem  .  Rex  autem  terrae  est,  unus  et  guber- 
nator  et  dux  solus.  Praesidct  autem  urbi  huic 
et  judicat  homines  sacerdos,  qui  est  meus  et  ha- 
ruin  pater.  Chaldoeus  interpres  etiam  locum  Moy- 
sis ,  ubi  in  vulgata  Latina  legitur ,  sacerdoti 
Madian  exposuit ,  principi  Madian.  Hac  occa- 
sione  notant  interpretes,  vocem  Hebrdicam  co- 
hen  non  modo  sacerdotem  proprie  significare , 
sed  principem  etiam,  quia  principatus  ssepe  con- 
junctus  erat  cum  sacerdotio.  Hac  de  causapro- 
babile  est,  Raguelem  principem  simul  et  sacer- 
dotem  fuisse ;  non  quidem  principem  totius  gen- 
tis  Madianitarum  ;  sed  principem  clvitatis,  in 
qua  habitabat  :  quales  Madianitarum  principes 
erant  Rvi  ,  Recem  ,  Sur ,  Hur  et  Rebe  ,  quin- 
que  principos  g-entis,  quos  IsraHitse  deinde  oc- 
ciderunt  Num.  31  1  8,  quique  ibidem  etiam  re- 
ges  nominantur.  At  certius  est  sacerdotem  fuisse 
veri  Dei,  quia,  utjam  dixi  num.  G6  sacrificavit 
Deo  :  quod  Moyses  non  permisisset,  nisi  fuisset 
veri  Dei  sacerdos.  Qui  volunt  fuisse  sacerdotem 
idolorum,  pro  ratione  allegant,  quod  Madianitm 
essent  idololatric.  At  non  probant,  omnes  Madia- 
nitas  jam  idololatras  fuisse  tempore  Moysis,  quo 
idololatria  necdum  tam  late  erat  sparso  ,  nec 
tam  erat  universalis ,  ut  aliqui  non  reperiren- 
tur  veri  Dei  cuttores,  etiam  in  gentibus  ea  jieste 
infectis. 

78  Tn  Chronico  Alexandrino  ad  annum  Moy- 
sis  80  talis  Sephor(v  texitur  geneatogia.  Ex  Abra- 
hamo  et  Carlur;i.  nn.ritnr  Jczanus ,  ex  Jesano 
Dadanus ;  e  Dadano  Ethaguel;  ex  Rhag-uele  Jo- 
thorus  et  Jacobus,  cx  Jothoro  Sephora  ,  quam 
duxit  Moyses.  ErgO  Moyses  ab  Abrahamo  se- 
ptiiniis,  sexta  vero  Sephora  rccensetur.  Verum 
Juvc  genealogia  fictitia  mihi  apparet,  et  facile  er- 
roris  convinci  potest.  Nam  Jecsan  quidem  ( hic 
.Ir/inns )  cst  scciDii/its  (ilius  Abrahami  ex  Ce- 
tura  :  atque  ille  filium  habuit  Dadan,  (qui  hic 
Dadanue.J  Verum  inter  filios  Dadan,  qui  enu- 
merantur  i  Paralip,  \  v  32  nidlus  est  Raguet. 
Falsum  quoque  cst  Ragitctem  cssc  patrem  Jotho- 
ri,  seu  Jethro  :  quem  eumdem  cum  ipso  essejam 
prohari.  thidritl  acceperit  auctoriltius  Chroni- 
ci,  intelligimus  ex  Eusebio,  qui  lib.  9  de  Pree- 
pttrtiliotic  Hrangelictt  cttp.  \  sic  htihct  .-  iVmetrius 

historious . . .  dioit  Mosem  ex  ^Sgypto  in  Ala- 
dian  profuffisse,  ac  ibi  Jethronis  filiam,  Sepho- 
ram  nomine  .  in  uxorem  duxisse  :  quam  ,  con- 
jeotura  n  uojninibus  capta,  ex  Abraham  genus 
traxisse  affirmat  :  Abraham  enim  ex  Cetura  Jes- 
sam  genuisse,  e1  exJessan  natum  fuisseAdam* 
a  quo  Raguelem  [addea  Etaguele)  vero  Jethro 
et    Rab,  et  Jethronis  flliam  Moysi  nuptam  fuis- 

st\  ticncrationes  quoque  ait  ita  convenire ,  ut 
verisimile  si1  Sephoram  et  Mosem,  ex  Abraham 
desoendentes  iisdem  temporibus  fuisse  :  Mosem 
enim  septimum  .  Sephoram  autem  ex  Abraham 
sextara  iuisse,  el  Madian  urbem  ab  uno  tiliorum 
Abrahea  uominatam  fuisse.  Vitio&a  hmc  esse 
ostendi.  Quin  et  verisimilius  est,  Raguelem  fuisse 
exposteris  Madian,  quarti  filii  Abrahami  :  nam 
ab  eo  gentiest  nomen.  Td  tamen  pro  certo  non  as- 
seruerimr  cum  inter  Madianitas  aliqui  fbrsan 
fuerint  posteri  exaliis  Ceturse  filiis. 

70  Prxmissa,  opinort  legerat  Ilugo  Grotius, 
quando  collegit  ex  dictis  Num.  10  %  29  Rague- 
lem  non  esse  palrem,  sed  avum  Sephorx.  Qttip- 


ruisse   liayue- 

lcm  fuissf 

avutnSephor*. 


PBOPIIETA. 

pe  ad  verba  Exod.  2  }  13  Raguelem  Patrem  suum   D 

(Sephorm  nimirum)  sic  notat  :  Id  est,  avum,  ut  ££— 

colligitnrNum.  xta9.Confer,quodGen.  xxiv/48.  rui8SC  flflJM- 

Verum  verba  num.  10  f  29,  Dixitque  Moyses  Ho- 

bab  filio  Raguel  Madianitae,  cogmato  suo,  neuti- 

quam  evincunt,  Raguelem  esse  avum  Sephone  : 

namHobab  frater  fuit  Sephorx,  ideoque  cogna- 

tus,  seu  potius  sororius  Moysis.  Locus  Gen.  U 

i  48  nihilo  magis  juvat  opinionem  Grotii.  Dicit 

quidem  eo  loco  servus  Abrahee  :  ut  sumerera  fi- 

liam  fratris  domini  mei  filio  ejus,  Rebeccam  intel- 

ligens,  Isaaco  nuptiis  jungendam,  quze  revera 

non  erat  filia  Nachor  fratris  Abrahami,  sed  filia 

Bathuetis ,   filii  Nachor.    Verum   nec   Nachor  , 

qui  avus  erat,  hic  vocatur  pater  Rebeccee,  nec 

Rebecca  Nachoris  vocatur  filia  ;  at  Bathuel  po- 

tius  vocatur  frater  Abrahami,  licet  esset  solum 

fratris  fiiius.  Sic  Gen.  V6  f  S  ipse  Abraham  Lot 

fratris  sui  filio  similiter  dicit  :  Fratres  enim  su- 

mus.  Nolim  tamen  negare,  aliquem  subinde  in 

Scripturis  patrem  vocari,etsi  reverapater  non  sit, 

sed  unus  e  majoribus  aut  proavis  :  at  verba  illat 

Erantautem  sacerdoti  Madian  septem  riliffi,  clarius 

patrem  designant,  quam  ut  de  avo  intelligi  pos-  -^ 

sint.  Consule  itaque  dicta  num.  65. 


§  IX.  Visio  rubi  ardentis  :  missio 
Moysis  in  yEgyptum,  et  contro- 
versise  huc  spectantes. 


Quo    tempore  acciderit   celeberrima    Moysis    vu%o  rvbi 
visio ,  missioque  ejusdem  in   JEgyptum  ad  artfmtb  vec 
liberandos  diuturna  servitute  Israelitas,  decla-  combusti>  liti 
rat  S.  Stephanus  Act.  7  y  30,   rem  totam  bre-  JJET/.  S' 
viter  sic  enarrans.  Et  expletis  aonis  quadrag-in- 
ta  (in  Madianitide ,  quando  octogenarius  erat 
Moyses )   apparuit  illi  in  deserto  montis  Sinn  an- 
gelus   in   ig'ne   flammae  rubi.   Moyse.s  autem  vi- 
dens,  admiratus  est  visum  :  et  accedente  illo,  ut 
consideraret    (  flammam    non    comburentem  , ) 
facta  est  ad  eum  vox  Domini ,  dicens  :  Eg-o  sum 
Deus   patrum    tuorum ,    Deus    Abraham  ,    Deus 
Isaac,  et  Deus  Jacob  ;  id  est ,  ego  sum  Deus 
quem  coluerunt  patres   tui ,  Abraham  ,    Isaac 
et  Jacob.  Tremefactus  autem   (hac  voce)    Moy-   p 
ses  ,  non  audebat  considerare ,  flammam  videli- 
cet  rubi,  uti  ante  auditam  vocem  facere  dispo- 
suerat.  Quippe  reverentem  timorem  incutiebant 
tam  cox  preecedens,  quam  quse  subduntur  hoc 
modo  :  Dixit  autem  illi   Dominus  :  Solve  calcea- 
mentum  pedum    tuorum   :  loous    enim  ,    iu    quo 
stas  ,  terra  saneta  est ;  propter  extraordinariam 
Dei  prassentiam  et  manifestationem.  Moyse  au- 
tem  ad  summam  reverentiam  composito,  vox  di- 
vina  sic  prosequitur :  Videns  vidi  afflictionem  po- 
puli    mei  ,   qui  est  in   ^lgypto,  et  g-emitura  eo- 
rum    audivi ,   et  descendi    liberare    cos.  Et  nunc 
veni  ,    et   mittam  te  in  ^Egryptum.  Hactenus  S 
Stephanus  enarrans  visionem,  cui   hoc   epipho- 
nema  subjungit  :  Hunc  Moysen,  quem  neg-ave- 
runt  ,  dioentes  :  Quis  te  constituit  prinoipem  et 
judicem  :J  hunc  Deus  principem   et   redemptorera 


misit 
rubo 


cum  manu    Anireli 


qui   apparuit  illi  in 


81  Ex  cerbis  S.  Stephani  difficilis  oritur  qucV- 

stio,  qiuvetiam  locum  habet  in  multis  atiis  sa- 


qunitur 

utium  Moysi 

•rxlocis  :  mmpers<^7qux~Uoy"Si  %££„ 

apparuit  '■"''"«: 


at  S.  Awjusti- 
nuSj  qui  de  eo 
olim  dubiluvc- 
rat,  fuse  pro- 
bat, 


DIE  QUARTA  SEPTEMBIUS. 
1    aPP&ruit,  aliquando  angelus  vocatur,  aliquando     tur  aliqui,  ut  pe 

Dominus    et    Deus.   5.  Augustinus  quxst.  3  in 

Exodum  duas  sententias  dubitanter  sic  proponit : 

Dominus    in    angelo  ;  an   Dominus  angelus  ille, 

qui  dictus  est  Magmi  consilii  Angelus  et  intelli- 

gitur  Christus?  Dubitabat  igitur  eo  tempore  Au- 

gustinus  ,  ittrum    ipse  Filius  Dei ,  an  angelas 

aliquis  cum  Moyse  fuerit  locutus,  Idem  sanctus 

Doctor  lib.  2  de  Trinitate  cap.  13,  14  et  15  de 

hac  quwstione  etiam  disputat  in  utramque  par- 

tem,  sed  ibidem  minus  approbare  videtur,  quod 

de  Filio  Dei  nominatim  dicitur.  Fortius  id  reji- 

cit  S.  Augustinus  in  Opere  contra  Maximinum 

Arianum,  quod  sub  finem  vitse  scripsit ,  lib.  2 

cap.  26  de  visione  hac  ita  disputans  :    Deinde 

qusero  ,     quis   apparuerit    Moysi   in  ig-ne ,  quan- 

do  rubus  inflammabatur,  et  non  urebatur  ?  Quam- 

quam  et  illic  ang-elum  apparuisse,  Scriptura  ipsa 

declarat  ,   dicens  :    Apparuit  autem   illi  ang-elus 

Domini   in  flamma  ignis  de  rubo.   In  ang-elo  au- 

tem    Deum  fuisse,  qui  dubitet?  Deinde  probat, 

non  Filium  magis  intelligi posse  quam  Patrem, 

quiper  se  Moysi  fuisset  locutus  ,  quia  uterque 

seque  est  Deus  Abraham  et  Isaac  et  Jacob.  At- 
B  que  ideo  paulo  ante  dixerat  Maximino  :  Frustra 

itaque   asseris  Filium  Dei  visum  fuisse  ab  liomi- 

nibus,  Patrem  autem   non     fuisse    visura ;     cum 

per    subjectam     sibi    creaturam    et    Pater  videri 

potuerit,   et   Filius,  et  Spiritus  sanctus  j  per  suam 

vero  substantiam  nullus  horum  visus  est.  Et  de- 

inde  sic  concludit :  Quapropter  verum  esse  agno- 

sce,  Divinitatem  non  per  suara  substantiam,  in  qua 

invisibilis  et  immutabilis  est;  sed  per  creaturam 

sibi  subjectam  mortalium  oculis  apparuisse,  cum 

voluit  etc. 

82    Tract.   3    in    Joannem    breviter  et  clare 

mentem  suam  exprimit  sanctus  Doctor  his  ver- 

bis  :  Loquebatur  ergo ,  fratres  mei,   cum  Moyse 

angelus  ,    portans    typum    Domini.  Demum  lib. 

5  de  Trinitate  Augustinus  late  ostendit,nonFi- 

lium    Dei  per  se ,  sed  angelum  Dei  persona?n 

reprcvsentantem,  egisse  cum  Moyse  aliisque  pa- 

triarchis  aut  prophetis,  ita  ut  contrariam  opinio- 

nem  omnino  videatur  repudiasse,  eamque  initio 

solum  dubitanter  proposuisse  propter  auctorita- 

tem  anliquiorum  Patrum,  quiillam  fuerant  am- 

plexi.  Varia  argumenta  ex  Scripturis  hunc  in 

finem  desumit  cap.  xi.  Pauca  e  clarioribus  huc 

transfero.  Primo  verbis  citatis  clarissime  dicitur 

apparuisse  angelus,  ut  jam  observavit  Augusti- 

nus  supra  :    atque  idem  tamen  Dominus  mox 

vocatur   et    Deus.    Secundo   Stephanus  quoque 

Act.    7  V  53.  Judcvis  dicit   :   Qui    accepistis  Le- 

gem  in  dispositione  ang*elorura.  IIoc  testimonium 

allaturus  Augustintis  sic  loquitur :  Sed  quid  ul- 

tra  ditferimus     ora    eorum    evidentissimo    atque 

gravissimo  alio  documento  oppilare,  ubi  non  an- 

gelus  singulariter,  nec  viri  pluraliter,  sed  omni- 

no   angeli  dicuntur ,   per  quos  sermo  uon   quili- 

bet  factus,  sed  Lexipsa  data  manifestissime  osten- 

ditur :  quam  certe  nullus  tidelium  dubitat  Deum 

dedisso  Moysi  ad   subjug'andum  populum   Israel, 

sed  tamen  per  angelos  datam.  Eodem  modo  Gal. 

3  £  19  Lex  dicitur   ordinata  per  augelos  :  quem 

locum  quoque  adduxit  Augustinus.   Ileb.  2^1. 

Si  enim   qui  per  aug-elos  diclus  est  sermo,  factus 

est  firmusete.  Allato  hoc  testimonio,  sanctus  Do- 

ctor  ait,  se  voluisse  dare  testimonium,  ubi  non 

diceretur  per  angelum  ,  sed  per  angelos ,   quia 

Filius  Dei  aliquando  in  Scriptura  vocaturnn- 

irelus,  nimirum  Malach.   8  f  l  nominatur  An- 


25 
angelum  intelligerent  Filium 


g-elus  testamenti ;  quodque  eo  argumento  uteren- 


Dei. 

83  Pluribus  aliis  argumentis  utitur  ibidem 
laudatus  Pater,  ac  deinde  disputationem  suam 
concludU  hoc  modo  :8edjam  satis,  quantura  ex- 
lstirao,  pro  captu  nostro  disputatum  et  demon- 
stratura  est ,  . .  .  quod  antiquis  patribus  nostris 
ante  Incarnationem  ,  cum  Deus  apparere  dice- 
batur  ,  voces  iliae  ac  species  corporales  per  an- 
gelos  factse  sunt;  sive  ipsis  loquentibus  vel  agen- 
tibus  aliquid  ex  persona  Dei,  sicut  etiani  l'ro- 
phetas  solere  ostendimus;  sivc  assumentibus  ex 
creatura,  quod  ipsl  non  essent,  ut  Dous  figu- 
rate  demonstraretur  hominibus,  quod  g-enus  si- 
gnificationum  nec  Prophetas  omisisse ,  multis 
exeraplis  docctScriptura.  Objectionem  prsecipuam 
paido  ante  solvit  hunc  inmodum  :  Scd  aitaliquis: 
Cur  ergo  scriptum  est,  Dixit  Domim  s  \n  Moysbn  : 
etnon  potius,  Dixit  anoklus  au  Moysbh  :j  Quia  cura 
verba  judicis  praeco  pronuntiat,  non  scribitur  in 
Gestis,  Iluc  fk.kco  dlmt,  sed,  li.i.i  jtoex,  5ic  etiam, 
loquente  Propheta  sancto,  etsi  dicamus,  Prohikta 
uixit,  uihil  aliud  quam  Dominum  dixis.se  in- 
telllgd  voluinus.  Et,  si  dicamus,  Dohinus  mixit, 
Prophetam  non  subtraliimus,  aed  quis  pcr  eum 
dixerit ,  admonemus,  Porro  quod  Filius  Dei 
Malach.  3  >■  I  vocetur  A.ngelus  tes  tmenti,  in- 
firmum  est,  ad  probandumt  quod  ipseapparue- 
rit  Moysi  :  nam  agit  Malachias  de  adventu 
Filii  Dei  in  humana  came,  non  de  Filio  Dei 
secundum  solam  divinam  naturam  considerato. 
Addit  hoc  loco  Calmetus  tertiam  objectionem, 
ex  Deut.  33  f  1G,  ubi  Moyses  precatur  tribu- 
bus  Joseph  bencdictionem  illius,  qui  apparuit 
in  rubo  ;  atqui,  ait  Calmetus,  non  aliam  quam 
Dei  bencdictionem  ipsi  poteral  precari,  Verum 
facile  respondetur,  Deum  in  rubo  apparuisse  per 
angelum,  non  veroperse,  sicut  Legem  <{<■>///  per 
angelos,  non  per  se.  Itaque  sententia  S  Au- 
gustini,  quse  deinde  prsevaluit,  mihi  longe  prm- 
ferenda  videtur  oppositse,  Plura  videri  pos- 
sunt  apud  theologos,  qui  de  hacre  disputantpro- 
lixius. 

8i  Nunc  ,  p/wmissu  hac  mouitione ,  Moysen 
ipsum  Exod.  3  loquentem  audiamus  :  Moyscs 
autem  pascebat  oves  Jcthro  soceri  sui  sacerdo- 
tis  Madian  :  eumque  minasset  >:  gregem  ad  inte- 
riora  deserti ,  venit  ad  moutem  Dei  Horeb.  Vp- 
paruitque  ei  Dorainus  in  flammo  ignis  demedio 
rubi  :  ct  videhat  quod  rulms  arderet,  et  non 
combureretur.  Dixit  erg-o  Moyses  :  Vadam  et 
videbo  visionem  hanc  magnam,  quare  non  com- 
buratur  rubus.  Cernens  autem  Dominus,  quod 
pergeret  ad  videndum,  vocavit  eum  de  medio 
rubi,  et  ait  :  Jloyses  ,  Un\  <  >■.  Qui  respondit  : 
Adsum.  At  illc ,  Ne  appropies,  inquit,  huc : 
solve  calccamentum  de  pedibus  tuis  :  locus 
enim,  iu  quo  stas,  terra  sancta  est.  Et  ait :  Ego 
sura  Deus  patris  tui  ,  Deus  Abraham  ,  Dcus 
Isaac,  et  Deus  Jacob.  Abscondit  Moyses  faciem 
suam  :  non  enim  audebat  aspicere  contra  Deum. 
Cui  ait,  Dominus  i  Vidi  ajnictionem  populi  mei 
in  yttgypto ,  et  clamorem  ejus  audivi  ]tropter 
duritiam  eorum,  qui  prcsunt  operibus :  ct  sciens 
dolorcm  ejus,  descendi,  ut  liberem  cum  de  ma- 
nibus  ^Egyptiorum,  et  educam  de  terra  iJJa  in 
terram  bonam  ct  spatiosam  ,  in  terram  ,  qu83 
fluit  lacte  et  melJe  ;  ad  loca  Chananssi ,  et  ile- 
tiia-i ,  et  Ammorrlia'i ,  et  Pherezffii ,  el  Bevasi, 
ct  Jebusffii.  Claraor  er^o  filiorum  EsraSi  venilad 
me  :  vidique  afflictionexn  eorum ,  qua  ab  Mgj~ 
ptiis  opprimuntur. Ilactenus  gratissima  erat  Moysi 

oratio 


iLC70RB 
J.  S. 

egitte  cum 
Moytc  e0aliit 
prop/tetit  an- 
gclum,  qui 
Oeum  reprx- 
tcittabal. 


K 


Ucus  ptr  On- 
■  irtiiui  Moysi 
iii  rubo  tippa- 
i  mi  promittit 
liberaltonom 
UraUilax  um, 
*  i.  •■.  iluxissc 
P 


AfCTOnt 

J  s. 


cujtts  curam 
diu  recutando 
Atoyteti  pec- 

cojsc  aiiqui 
votunt :  quod 
incertum  : 


oratioangeliDeum  reprxsentantis  :  nequeemm 
dubitare  possumus,  quin  liberationem popuh  sut 
vehementer  desideraverit,  multisque preabus  fla- 


et  dixi,  ut  educam    P 


C 
Dfltu  jubet 

Mtnjtm  irc  in 

Mgyptwn,  >u 

hlirrrl  pOpil 
Iiiiii, 


qitaverit.  ,  .     , 

S5    7«r«Jn   u6«  intettexit,  se  tanti  opens  du- 
cem  designari,  diu  cunctatus  est,  multasque  ob- 
jecit  difficuttates,  ac  tandem  prsefecturam  illam 
'deprecari  coepit,  sed  frustra.  Noverat  nimirum 
Moyses,  quantze  esset  difficullatis  Israehtas  ex 
Mgypto  educere,  tum  quia  midto  tempore  ver- 
satus  in  aula  Mgyptiaca,  regis  etprocerum  sen- 
tentiam  hac  de  re  penitus  perspexerat,  tum  quia 
Israeiiias  ipsos  suspectos  habebat,  memor  illius 
responsi,  Quis  te  oonstituit  principem  et  judicem 
supor  nos?  Prwterea  sciebat  se  notum  JEgyptiis, 
a  quibus  ad  mortem  fuerat  queesitus  ;  et  regis 
iiliits  mortem  necdum  fortassedidicerat.  Ad  has- 
ce  timendi  rationes  accedere  poterant   i&dium 
munerum  publicorum,  et  amor  viim  privatse  ae 
fere  solitarue,  quorum  differentiam  longo  usu 
expertus  erat;et  prsesertim  profunda  humilitas, 
qua  cogitabat  se  iantse provincue  imparem.  Hsec 
omnia  tamen  vincere  debebat  electio  et  destina- 
tio  Dei,  qui  vires  idoneas  et  abundantes  tribuit 
illis,  quos  ad  munus  subiime  aliquod  vocare  di- 
gnatur;  nec  ultra  timere  aut  onus  deprecan  de- 
bebat  Moyses,  ubi  de  electione  ac  voluntate  Dei 
factus  erat  certior.  Hac  de  causa  aliqui  existi- 
mant,    Moysen   nimia  pusillanimitate    diuiius, 
quam  par  erat,  deprecatum  esse  munus  injun- 
ctum,  et  teviter  saltem  sua  resistentia  peccasse, 
quia  infra    cap.    3   M*  dicitur,  lratus  Domi- 
nus  eic.  Verum  illa  opinio    non    est    omnium , 
nec  prorsus  ceria ;  nam  vox  iratus  significare  po- 
test,  angelum  ioqui  coepisse  graviore  tono  quasi 
irascentis,  ne  pergeret  deprecari  Moyses,  qui  re- 
vera  niox  acquievit,  postquam  Dei  voluntatem 
penitus  perspexerat.  CerteS.  Augustinus  tib.  22 
conira  Fausium  cap.  69  huc  respiciens  Moysen  vo- 
cat,  humilem  in  reousando  tam  maguum  ministe- 
rium,  subditum  in  snscipirndu,  ridelcm  m  srrvando 
etc.  Quapropter  cum  et  alii  Patres  humiiitaiem 
Moysis  hic  taudaverint,  nequaquam  cerlum  esse 
existimo,  eum  vet  levissime  hicpeccasse  :  contra 
ivrtissimnmesse,  tjiwii obserrat  S.  Hiiarius tract, 
m  Psalm,  L38,Moysen  eo  ti-mpore  familiarem  Dei 
cognitionem  adeptum  esse.  Nunc  ipsius  verba 
rursum  audiamus. 

B6  Sed  veni,  inquit  angelus  Deum  repnvsen- 
tans  ,    et  mhtain    io  ad    Pharaoneni  ,     ul    educas 

populum  meum ,  fllio  tsraSI ,  de  iEgypto.  Di- 
xitque  Moyses  ad  Deum  :  Quis  smn  ego ,  ut 
vadam  ad  Pharaonem,  et  educam  filios  Jsrael  de 
/Egypto  ?  Qui  dixit  ei  :  Ego  ero  teoum  :  et  hoc 
hahebis  signum ,  quod  miserim  te.  Cum  edu- 
xeris  populum  de  ^Egypto,  immolabis  Deo  su- 
per  montem  istum.  Ait  Moyses  ad  Deum  :  Eo- 
ce  ego  vadam  ad  filios  Israel ,  et  dicam  eis  : 
Deus  patrum  vestrorum  misit  me  ad  vos.  Si  «li- 
xerinl  mihi  :  Quod  est  nomen  ejus?  Quid  dioam 
eis  P  Dixit  Deus  ad  M03  ec  Ego  sum,  qui 
si  m.  Ait :  Sio  dices  filiis  [srael:Qui  BSTmisit 
me  ad  vos.  Dixitque  Lterum  Deus  ad  Moysen  : 
Haao  dices  lilii  Israol  :  Dominus  DeuS  patrum 
vestrorum,  Deus  A.braham ,  Deua  Isaac,  et 
Deus  Jacob ,  misit  me  ad  vos :  hoc  uomen  mi- 
iii  esl  iu  roternum,  et  hoo  memoriale  meum  in 
generationem  et  generationem.  Vade,  et  oongre- 
gs  seniores  [srael,  <4t  dices  ad  eos  :  Domiuus 
Deu  patrum  vestrorum  apparuit  mihi ,  Deus 
A.braham  ,  1^'u*  [saao  ,  ,lt  Deus  Jacob ,  dieens  : 
Visitans  visitavi   vos,    ot  vidi  omnia  ,   qme  acci- 


DE  S.  MOYSE  PROPHETA. 

derunt    vobis    in    .'Egypto : 

vos  de  afflictione  iBgypti  ,  in  terram  Channn«i  , 

et  Hethaai,  et  Armorrhaai,   et  Pherezasi,    et    He- 

et    Jebus^i,    ad  terram  fluentem  lacte  et 


pr.rdiccnsqur 
di/ficultates 
futuras  prodi- 
ijiis  supcran- 


melle.  Et  audient  vocem  tuam,  ingredierisque 
tu,  et  seniores  lsrael,  ad  regrein  .Egypti,  et  d.ces .  ad 
eum  :  Dominus  Deus  Hebraeorum  vocavitnos  :  ibi- 
mus  viam  trium  dierum  in  solitudinem,  utimmo- 
lemus  Domino  Deo  nostro.  IUud  iter  trium  dterum 
significat  distantiam  montis  Horeb  ,  seu  Sinai , 
ab  Mgypto.  Plures  quidem  dies  lili  itinen 
deinde  impenderunt  Hebraei,  sedid  factumest, 
quia  non  incesserunt  rectavia,  et  quiavensimi- 
liter  non  perfecerunt  quotidie  solitum  unius  diei 

iter. 

87  Deinde  angelus  ita  pergit :  Sed  ego  scio  , 
quod    non    dimittet   vos   rex  JGg-ypti ,  ut  eatis  , 
uisi   per    manum   validam.   Extendam  enim   ma- 
uum  meam  ,    et  percutiam  /Egyptum  in  cunctis  das,  reluetan- 
mirabilibus    meis  ,    quae    facturus  sum   iu  medio  teminvemt, 
eorura  :  post  hsec  dimittet  vos.  Daboque    gratiam 
populo  huic  coram  ^Egyptiis  :   et    cum    egredie- 
mini,  non  exhibitis  vacui  :  sed  postulabit  mulier  a 
vicina  sua  et  ab  hospita  sua  vasa  argentea  et  au- 
rea,  ac  vestes,  ponetisque  eas  super  filios  ac  fi-  E 
lias  vestras,et  spoliabitis  jEgy ptuw.  Hiscesigni- 
ficat  Dominus,  se  non  modo  veite  prxsenti  ca~ 
iamitaii  eripere  Israelitas,  sedpreeteritam  etiam 
utcumque    compensare ,    iisque   qualemcumque 
mercedem  dare  pro  injusta  servitute,  laboribus- 
que  gravissimis,  quibus  longo  tempore  oppressi 
fuerant  ab  jEgyptiis.    Porro   Moyses ,   auditis 
omnibus,  timidior  factus  est,  quam  erat  initio. 
Quippe  cap.  4   :  Respondens  Moyses  ait   :   Non 
oredent   mihi  ,  neque  audient  vocem   meam ,  sed 
dicent :  Non   apparuit  tibi  Dominus.  Dixit    ergo 
ad  eum  :   Quid    est ,  quod  tenes  in   manu  tua  ? 
Respondit  :   Virga.  Dixitque    Dominus  :     Projice 
eam  in  terram.  Projecit,  et  versaest  in  colubrum, 
ita  ut  fugeret  Moyses.  Dixitque  Dominus  :  Extende 
manum  tuam,  et  apprehende  caudam  ejus.  Exten- 
dit,  et  tenuit,  versaque  est  in  virgam.  Ut  credant, 
inquit,  quod  apparnerit  tibi  Dominus  Deus  patrum 
suorum,  Deus  Abraham,  Deus  Isaac,  et  Deus  .lacob. 
Dixitque  Dominus  rnrsum  :    Mitte  manum  tuam 
in  sinum  tuum.    Quam  cum   misisset  in   sinum  , 
protulit  leprosam  instar  nivis.  Retrahe  ,   ait,  ma- 
num  tuam   in  sinum  tuum.  Retraxit,  et  protulit  .,, 
iterum,  et  erat  similis  cami  reliquae.   Si  non  cre- 
diderint,   inquit,   tibi ;   neque  audierint  sermonem 
signi     prioris  ,     credent    verbo    signi     sequentis. 
Quod    si   nec  duobus  quidem  his  signis  credide- 
rint,  neque  audierint  vocem  tuam  :   sume  aquam 
rluminis ,     et   effunde     eam     super    aridam  ,     et 
quidquid   hauseris  de  fluvio  ,  vertetur  in  sangui- 
nem . 

8S  Postquam  hisce  signis  excusatio  preecedens  et  se  excu&an- 
Moysi  erepta  erat,  ad  aliam  deprecando  se  con-  tm, 
vertit.  Sic  enim  prosequitur  .-  Ait  Moyses  :  Ob- 
secro  ,  Domine,  non  sum  eloquens  ab  heri  et 
nudiustertius  :  et  ox  quo  locutus  es  ad  Servum 
tuum  ,  impeditioris  et  tardioris  lingiue  sum.  Sen- 
sus  obvius  horum  verborumest :  Jamanteaelo- 
qiwns  aut  facundus  non  fui :  at  nunc;  prse  ti- 
more  fortasse,  iingua  mihi  magis  impedita  est 
et  magis  tarda  ad  etoquendum.  At  textus  He- 
braicus,  qualis  hodie  est,  exhibet  hunc  sensum. 
Nec  antea  eloquens  fui,  ac  nenunc  quidem,  ex 
quo  cojpisti  toqui  Servo  tuo,  eloquens  sum.  Du- 
bitari  quoque  hic  potest,  utrum  defectus  ilte  elo- 
quentiee  orireiurex  linguse  impedimento  aliquo  , 
quale  est  balbuties,  uti  midtilocum  intelligunt , 

an 


DIE  QUA^RTA  SEPTEMBBIS 
A  anveroexdefectueruditionis,  quem  kic  confes- 
sus  fuerit  Moyses.  S.  Ambrosius  secundum  sen- 
sum  amplexus  est  lib.  2  de  Abraham  cap.  10  , 
Ucet  agnoscat  Moysen  eruditum  fuissc  omni  sa- 
pientia  Mgxjptiorum,  quod  illam  nihili  faceret 
ipseMoyses.  Hinc  ait  Ambrosius  :  Denique  quasi- 
inerudito  respondetur  quod  erudiretur  a  Domino  i 


Eg*o  aperiam  os   tuum 


27 
addit  de  vulgato  rumore,  Numen  in  monte  Sinai 
nabitare,  fabulosum  quoque  apparet.  Insuperma- 
te  Moysen  audaciae  arguit  ,  quod  eo  venisset. 
tieri  qutdem  potest,  ut  Josephus  respexerit  ad 
Moysis  verba,  qui  montem  Horeb  vocat  mon- 
tera  Dei  :  at  male  collegit  ex  illis  verbis,  jam 
tunc montem  Horeb  aut   Sinai  (qui  sunt  duo 


4CCTOII 

J  s. 


,   et  instruam  te ,  quod  ejusdem  montis  cacumina)  Deo  sacrum  f*m 

,  debeas  loqui  ..  8am  verba     qux  sequuntur,  cum  Moyses  solum    vocaverit    mon    m    0 Too 

Doceboque  te,  quid  loquans,  favent  huic  senten-  ea,  qux  deinde  ibidem  sunt  facta.  Hisceobser 

tm.  Swe autem  Ungux,  stve eruditionis  defectum  vatis  verba  Josephi  subjungo,  ceteros  lansusTn 

causatus  sit  Moyses,  angelus  excusationi  satisfe-  fra  correcturus.   Aliquanto  vero   post    Jit  1 

cithocmodo i:Dmt  Dominus  ad  eum  :  Quis  fecit  stura  grreges  in  montera,  qui  dicitur  Sina    omn 

os    homims?   aut  quis  fabricatus  est   mutum    et  in 


IUII) 


petentemquevt 
magisidoneus, 
uvtetiam  Mes- 
sias  mittere- 
lur,  sed  tati  - 
dem  obedien- 
tem. 


surdum,  videntem  et  caecum?  Nonne  eg-o?  Perge 
igitur,  et  ego  ero  in  ore  tuo  :  doceboque  te,  quid 
loquaris. 

S9  At   ille  :    Obsecro  ,  inquit ,  Domine ,  mitte 
quera    missurus  es.    Sensus   obvius  est ,   Mitte 


ea  regione  celsissimum ,  et  pascuis  valde 
commodum  ;  abundabat  enim  herba  ,  eo  quod 
vulgato  rumore,  Numen  illic  habitare,  pastoribus 
hactenus  inaccessus  ob  religionera  loci  fuerat. 
In  eo  monte  mirabile  vidit  prodig-ium:  ignia 
enim  rubi  fruticem  depascere  visus,  neo  frondes, 


idoneum   magis  ,   quem  mittere   decrevisti.   At     nec  flores,  nec  ramos  quidquam  lasit,  oum  tamen 


1* 


multi  Patres  et  interpretes  locum  intelligunt  de 
Messia,  qui  Missus  vel  Mittendus  vocatur  Gen. 
49  j^49,  Donec  veniat,  qui  Mittendtjs  est,  id  est, 
donec  veniat  Messias.  Sane  hsec  expositio  non 
est  incongrua  :  nam  poterat  tanti  momenti  li- 
beratio  Israelilarwn  Moysi  apparere,  tantde- 
que  simid  difficidtatis,  ut  existimaret  opus  esse 
Messia,  quem  Deus  mittere  statuerat,  non  in- 
dignum.  Poterat  adventum  Messias  Moyses  fla- 
gitare,  quod  nosset  Israelitarum  duritiam,  il- 
lamque  sua  opera  non  satis  corrigendam  existi- 
maret,  quodque  speraret  populum  a  Messia  non 
solum  servitute  JEgyptiaca  educendum,  sed  et- 
iam  improbitate,  moribus  perversis,  ac  pecca- 
torum  vinculis  solvendum.  Verum  Dominus 
Moysen  non  exaudivit,  et  plures  excusationes 
amputavit,  graviori  tono  voluntatem  suam  de- 
clarans :  Iratus  Dominus  in  Moysen,  ait.  Aa- 
ron  frater  tuus  Levites,  scio  quod  eloquens  sit : 
ecce  ipse  egreditur  in  occursum  tuum,  videns- 
que  te  laetabitur  corde.  Loquere  ad  eum,  et 
pone  verba  mea  in  ore  ejus  :  et  ego  ero  in  ore 
tno,  et  in  ore  illius,  et  ostendam  vobis,  quid 
agere  debeatis.  Ipse  loquetur  pro  te  ad  popu- 
lum,  et  erit  os  tuum  :  tu  autem  eris  ei  in  his, 
quse   ad   Deum    pertinent.   Virgam  quoque  hanc 

*  i.  c  qua  vel  sume  in    manu  tua,    in   qua  *  facturus  es  signa. 

per  quam  Tandem  nihil  aasus  opponere  ,  quod  divinam 
C  voluntatem  omnino  perspexisset ,  abiit  Moyscs 
(cum  grege  suo  ,)  et  reversus  est  ad  Jethro  so- 
cerum  suum,  dixitque  ei :  Vadam  et  revertar  ad 
fratres  meos  in  iEgyptum,  ut  videam,  si  adhuc 
vivant.  Cui  ait  Jethro  :  Vade  in  pace.  Ita  hu- 
milis  Moyses  visionem  divinam  celat  socerum 
suum,  honestam  simuletveram  abeundi  afferens 
causam,  cui  ille  acquievit. 


%  X.  Visio  et  missio  Moysis  a  Jose- 
pho,  Philone,  et  Artapano  relata, 


Joiepfms  non     -josephus  lib.  %  cap.  12  visionem  ac  missionem 


i/ttu  non      T1 

erroribvs    J  ; 


sine  erroribxu  j  narraturus  ,  mox  offendit  in  tempore  desi- 
narratvino-  gnando  :  nam  relato  adventu  Moysis  in  Ma- 
dianitidem,nuptiisquecum  Sephora  ibidem  sta- 
tim,  ut  opinatur,  contractis,  tempus  visionis  as- 
signat  per  voces  aliquanto  post,  cum  tamen  in~ 
tercesserit  anni  quadraginta.  Quod  paulo  post 
Septembris  Tomus  II. 


inde  maxirna  et  flagrantissima  namma  emimis- 
set.  Hle  tam  inopinato  spectaculo  non  metliocri- 
ter  attonltus,  mag-is  etiam  obstupuit ,  postquam 
vocem  ex  ig-ne  emissam  et  nominatira  sibi  vocato 
verba  facientem  audivit  :  quibus  et  andaciam  E 
ejus  taxavit,  qui  non  slt  veritus  locum  hactenus 
ob  relig-ionem  hominibus  inaccessnm  calcarr,  ot 
consuluit  insuper,  ut  quam  lon-issirae  a  flamrais 
abscederet :  et  contentus  quidem  sit  hac  visione, 
non  indig-nus  ea  propter  suam  ac  majorum  suorum 
virtutem  habitus,  caeterum  ulterius  nihil  cnriose 
inquirat. 

91    Preedixit    etiam  ,    quantum    honorem   ac     ,  , 

.  l  misstoncm 

g-lormm  consecuturus  esset  apud  homines,  divi-  mmi$t 
no  favore  assistente :  jussitque  coufiilcnter  in 
^gfyptum  proficisci,  futurum  iilic  ducera  ac  ducto- 
rem  Hebrieorum  muititudinis  ,  ct  libcraturum 
cog-natum  populum  ab  iniqua  ejus  g-cntis  domi- 
natione.  Etenim  habitaturi  sunt,  inquit,  tcrram 
illam,  quam  Abrahamus  g-encris  vestri  princeps 
tenuit,  et  omnia  bona  ejus  percepturi,  tua  pru- 
dentia  ad  hauc  felicitatem  IIlos  perducente.  Sed 
fac  memineris ,  ut  eductls  Hebraeis  e»  Elgypto 
in  hoc  loco  sacriticium  gratiarum  actionis  obfe- 
liccm  succcssum  oflferas.  Et  oraculum  quidem 
tale  ex  igaie  prodiit.  Moyses  vero  tam  visis  (juem 
auditis  territus,  infit  :  Potentiae  quidem  tuffi,  Do-  m 
mine,  quem  et  eg^o  veneror  et  innjuros  raei  co- 
luerunt,  non  sura  tam  insanus  ut  parere  dubi- 
tem  :  attamen  non  Intelligfo,  quomodo  Vir  jiri- 
vatus  et  nullis  viribus  prfledltus,  vcl  meis  per- 
suadcre  potero,  ut  relicta  terni,  quam  nunc 
habitant,  me  ducem  sequantur :  vel  etiamsi  per- 
suasero,  quomodo  Pharaothes  sit  coyendus,  ut 
illos  exire  permittat  ,  quorum  opcra  et  labore 
constat  .E^ryptiorum  felicitas.  Deus  autem  jussit 
illum  seourum  esse  de  toto  hoc  nogotio,  se  illi 
numquam  non  adfuturum  pollicitus,  ct  sive  ver- 
bis  opus  fuerit,  vim  persuadcndi  larg-ituruni,  si- 
vc  operibus,  virinm  satis  addfturum.  Mo\  jus- 
sit,  ut  virg-a  in  terram  projecta  fidem  promisso 
rum  accipcret.  Quo  facto  ,  draco  humi  rcpc- 
bat,  et  in  spirasse  convolvens  caput  eriffehal 
quasi  repugnaturus,  si  qui  insequetur  :  ac  mox 
denuo  in  virgfara  est  mutatus.  Post  hoo  maunm 
in  sinum  mittere  jussus,  cura  paruisset,  albam  et 
colorecalci  similem  cximit,  qu«e  mox  in  pristinum 
colorem  rediit.  Jesus  deinde  aquam  c  propinquo 
haustam  humi  effundere,  vidit  in  colorem  san- 
g-uincum  vcrsam. 

92  Ad  haec    stupentem,     ut    confidat    hortatur,  aliaque  xbnlem 
cum  sciat  raaximum   sibi    adjutorem    afforc,    ut-  facta: 

10  que 


J.S. 


28 

que  apud  omnes  his  prodigiis  utendo  fidem  Wii 
faciat,  a  Deo  se  missum,  ejusque  jussu  omma 
facere  ■  iret  sine  cunctatione,  et  festmus  m  &r 
gyptum  properaret,  neque  die  neque  nocte  iter 
iutennittendo,  neve  diu  tempus  terendo,  lon- 
giorem    Hcbrseos    servitutem  et  afflictionem  red- 


DE  S.  MOYSE  PROPHETA. 

vidento  faciebat   sPem  ,  tot  horrendorum  pen-   D 
culorum  fore  l.tum  et  faoilem  exitum    B a  ^n 
jectura   excutiatur   diligentms.   Rubus   ( u     dixi) 
frutex  debilis  est  et  senticosus,  ut  vel  solo  eon- 
tactu  vulneret.  Nec  absumitur  igmi  ™raci  na- 

qualis   antea   fuit 
ut  nitesceret 


tura  ,  imo  conservatur  etiam 

adeo   nihil   amittens 


deret.  Moyses  autem  nihil   amplius  duWtans_da     P"^    omuia    desiffnilbant    exhortationem 


aliquol  iptiun 
crrorct  Uflf- 

(jnantur  : 


proniissionibus,  quarum  certitudinem  tot  argu 
mentis  auditis  et  visis  satis  colligebat,  precatus, 
ut  eamdem,  potentiam  in  ^gypto,  cum  exerta 
opus  fuerit,  cxperiretur  :  supplex  illud  etiam 
rogabat,  ut  quem  conspectu  ac  colloquio  suo 
dignatua  fuerat,  ei  nomen  quoque  suum  volens 
ac  libens  indicaret,  ut  rem  divinam  illi  ahquan- 
do  facturus,  nominatim  eum  ad  sacrificium  m- 
vocare  posset.  Tum  Deus  aperit  ei  suum  no- 
men,  numquam  antea  hominum 
aut  cognitum,  quod  mihi  eloqui  nec  jus  nec  fas 
esse  arbitror.  Moysi  vero  non  tunc  tantum,  sed 
quotiescumque  opus  esset,  talium  prodigiorum 
facultas  aderat  :  atque  ita  nihil  dubitans  de  ora- 
culi  ex  igne  redditi  veritate,  deque  Dei  adju- 
toris  favore,  magnam  spem  concepit  fore,  ut 
tandem  et  sui  liberarentur,  in  ^gyptii  insigni 
B  aliqua  cladc  afficerentur.  Bactenus  Josephus , 
cujus  primos  lapsusjam  supra  nolavi,  cseteros 
hic  obscrvaturus. 

93  Primo  igitur  discedit  a  Scriptura,  dum 
ait  suasum  esse  Moysi,  ut  quam  longissime  a 
tlammis  abscederet  :  nam  Moysea  tantum  scri- 
bit,  sibi  dictum  esse ;    Ne  appropies   huc    Ad- 
dita  quoque  Scripturse  sunt,  et  parum  congrue 
conficta,  qum  sequuntur  :  Et  contentus  quidem 
sit  hac  visione,  reliquaque  usque  ad  finem  nu- 
meri.  Secundo  labitur  Josephus,  dum  duobus 
primis  signis  cum  nonnulla  amputatione  relatis, 
tertium  quoque,seu  aquam  in  sanguinem  versam, 
apud  rubum  contigisse  scribit :  nam  angelus  so- 
lum  prsecepit,  ut  tertium  illud  in  JEgypto  patra- 
rettsiprimis  non  crederetur ;  at  istud  apud  rubum 
non  est  patratum.  Terlio  ordinem  quarumdam 
rerum  invertit  hic  scriptor,  prsesertim  dum  scri- 
bit  Moysen  petiisse  nomen  Dei tpostquam  jam  cer- 
tus  erat  de  Dei  promissionibus  :  nam  nomen  Dei 
citius  petitum.  Fatsam  quoque  petiti  nominis  ra- 
tionem  allegal,  scribens  ittud  petilum,  ut  nomina- 
tim  eumad  sacrificium  invocare  posset.  Quarto  de- 
r  mum  varia  prsetermittit,  uii  facile  videbit  lector, 
modo  verba  Scripturse  cum  verbis  Josephi  con- 
ferre  votuerit. 
Philonli  >rh-       !)  !■  Phiio  quoque  non  sine  tapsibus  aliquot  hanc 
u»  </«■  visione,    historiam  e.vposuit ;  sed  eas  corrigemus  post  ver- 
ba  tpsius   data.    Accidit  quondam  ,   inquit ,    ut 
dum  sectatur  loca  herbida,  rigua  Uetaque  pascuis, 
in  quodam   nemore   videret  visionem  horribilem. 
Rubus  crat,  frutex  spinosus  et  invalidus,  is   ne- 
mine    ignem    admovente,    subito   incensus    est  : 
correptusque    totus    a     radice    usque    cacumen  , 
fiamma  in    morem    fontis   scatente,  manebat   in- 
teger  et  illajsus,  quasi  non  esset  incendii  materia, 
sed  ipse  ab  igne  aleretur.   E    medio    promicabat 
forma  qutednm  pulcherrima  nulli  visibili  similis, 
divinum  simulacrum,  luce  fulgens  clarissima,  ut 
suspicari    posset   Dei   esse    imaginem.    Vocemus 
eam  angelum,   quandoquidem   futura   pramuucia- 
vit  tanto  clarius,  quauto  magnificentior  erat   vi- 
sio  :  siguiticabat  enim  ardens  rubus  oppressos  in- 
juria,  urens  vero  ignis  oppressores.   Quod  autem 
non  exurebatur    materia,    portendebat  non   peri- 
turos,    qui   affligebautur,   inimicorum    violentia ; 
sed    couatum     eorum    fore    irritum ,    illos  vero 
evasuros  incolumes.   Porro   nuucius  divin»   pro- 


imssione 
Moysis, 


E 


quandam,  tantum  non  inclamantem  pressis  ca- 
lamitate:  Nolite  succumbere  :  h3ec  vestra ,  m- 
firmitas  est  potentia,  qua3  punget  vulnerabitque 
plurimos.  Qui  delere  cupiunt  vos ,  mviti  ser- 
vabunt,  tot  mala  ill©si  evadetis,  et  cum  maxi- 
me  vastari  videbimini,  tunc  maxime  emtebitve- 
stra  gloria.  Vos  quoque  crudeles  et  igm  voraci 
similes,  ne  nimium  confidatis  vestris  vinbus  : 
auditum  cogitate  invietissimas  opes  aliquando  deletas,  et 
resipiscite.  Ecce  flamma,  suapte  natura  urens,  ut 
liguum  uritur,  lignum  vero  cremabile  urit  evi- 
denter  ignis  in  modum. 

95    Hos   ostento    mirifico   postquam  Deus  Mo- 
sem   de   rebus  futuris  manifeste  prsemonuit;    ad- 
dit  et  oraculum,   ut  sine   cunctatione   ad  curam 
suse   gentis  revertatur,   pollicens   se    non    solum 
libertatis  autorem,   sed    etiam    ducem  novas  oo- 
loniae  paulo  post  dedncend»;    et  promptum   fa- 
vorem  offerens    ad  omnia.  Jam  dudum  ,    inquit, 
me   miseret    oppressorum    intolerandis   injuriis  , 
quos  nemo   vel  miseratur  vel   sublevat,  et   video 
tum  singulus  tum  universos  unanimiter  supplices 
implorare  sperareque  meum   auxilium.   Sura   au- 
tem  exorabilis  et  propitius  veniam  petentibus  ex 
animo.    I ,  regem    accede  ,   nihil    omnino    solici- 
tus.  Qui   tum  regnabat,  cum  prae  metu  fugeres, 
defunctus   est  :    in    regnum   successit  alius,    cui 
nulla    tecum  simultas   intercedit.  Eum   accedens 
una    cum    tuae    gentis    senioribus  ,    die    oraculo 
meo  juberi    universam   gentem  ,    ut  extra  fines 
regni  progressi  trium  dierum  itinere,  sacra  patrio 
ritu  mihi  faciant.  llle  non  ignarus  tribules  suos 
cseterosque    omnes   haudquaquam   his  dictis   cre- 
dituros  :   Quid   si,    inquit,   percontabuntur,    quod 
sit  nomen   ejus,  qui  misit  me,    nec  dicere  pote- 
ro  ,    nonne    impostor   videbor  ?   Cui   Deus  :    Pri- 
mum  dic  eis,   Ego    sumqui    sum:   ut  discant 
differentiam  inter   ens,   et  non  ens,  et  nullum  no- 
men  de  me  dici  proprie,   cui  soli  esse  competit. 
Quod  si  ,   ut  sunt  debiliores  ingenio  ,    requirent 
appellationem ;  indica  eis,   non  tantum   esse  me  p 
Deum  ,   sed  etiam  trium   virorum  a  virtute  de- 
nominatorum  ,  Deum  Abraham  ,  et  Deum  Isaac 
et    Deum  Jacob  :    quorum    alius    doctrina,    alius 
natura ,    alius    meditatione  quaesitse   virtutis    est 
regula. 

96  Quod  si  etiam  tunc  nolint  credere ,  tri-  pivdigib  tunc 
bus  prodigiis  docti  flectentur,  quse  antea  nemo  facti8> 
unquam  vel  vidit  vel  audivit.  Erant  autem  ha^c  : 
virgam,  quam  habebat,  in  terram  projicere  jus- 
sus  est :  ea  mox  animata  reptabat,  versa  in  dra- 
conem  serpentum  principem.  Ille  territus  mon- 
stro ,  pra3  timore  fugam  parans  revocatur ,  et 
a  Deo  confirmatus,  jubetur  caudam  ejus  pre- 
hendere  :  quo  facto,  draco  adhuc  repens  ad  ta- 
ctum  constitit,  extensusque  in  longum,  mox  de- 
nuo  in  baculum  versus  est,  mirante  utramque 
mutationem  Homine  ,  et  vix  discernente  ,  utra 
esset  horribilior  :  in  tantum  erat  ambiguus  ani- 
mo.  Sequutum  est  confestim  aliud  prodigium. 
Alteram  manum  jussus  est  in  sinum  mittere,  et 
paulo  post  eximere  :  eo  facto ,  manus  nive  can- 
didior  repente  apparuit  ,  rursumque  condita  in 
sinum  ac  prolata  pristinam  speciem  coloremque 

nativum 


*ICT0II 

J.  s. 


DIE  QUAKTA  SEPTEMBRIS.  29 

A  nativura  recepit.  Haec  solus  a  solo  discebat,  tan-         99  Artapanus  de  morte  regis  JEgyptii,  et  vi- 

quam  a  magistro  discipulus,  habens    secum  in-  sione  ac  missione   Moysis  pauca   narravit,   ab 

strumenta    prodig-iorum ,    manum     et    baculum ,  Eusebio    sic   expressa  lib.   9  cap.    4   :    Interea  /*r'aPam"<k 

quibus  quasi   viatico  instructus  est.  Tertium  nec  elephantiaB  morbo,  quoniam  multis  modis  Judseos  ^lJdt^T' 

circuraferre    secum    nec  prasdiscere  potuit,  quod  premebat,   jEgyptiorum  regem  expirasse  (isse-  indequevera 


atqtie  excusa 
tione  Matjsis, 
$ecutaquc  cjus 
obedientia, 


B 


noniiullu  cor 
rectiouc  indi 
gcre  ostendi- 
tur. 


zEg*ypto  servabatur  non  minus  horrendum  stu 
pendumque.  Id  tale  fuit.  Sume  ,  inquit,  aquam 
fluminis ,  et  effunde  in  terram  ,  eritque  sanguis 
cruentissimus,  cum  colore  mutatis  et  caeteris  vi- 
ribus.  Visum  est  autera  hoc  quoque  credibile , 
non  solum  propter  certam  ■  Autoris  fidem  ,  ve- 
rum  etiam  propter  prseterita  manus  virgaeque  mi- 
racula. 

97  Nihilominus  deprecabatur  hanc  functionem, 
causatus  exilitatem  vocis,   et  ling^uae  tarditatem, 
negansque     sibi    adesse     facuudiam ,    preesertim 
postquam  Deum  loquentem  audierat  :  ratus  enim 
mutam  esse  humanam    eloquentiam  cum  Verita- 
te  collatam,  et  verecundo  ing^enio  praeditus,  sub- 
trahebat  se  graviori  quam  pro   viribus,   ut  puta- 
bat,    oneri ;    rogabatque    ut   alius   elig*eretur    ad 
exequenda  mandata  mag-is  idoneus.   Deus  pudore 
delectatus,  respondit  :   An   nescis,  quis  os  homi- 
ni    dederit,   et   linguam    indiderit ,    quis    g*uttur 
creteraque    vocis   rationalis   instrumenta   fecerit  ? 
Ego  sum,  noli  timere,  meo   nutu   articulate  dis- 
seres  omnia ,  facundia  mutata  in  melius,  et  us- 
que  proficiente,    nec    aliter  absque   impedimento 
fluente    et    cogitationes    promente,  quam    fontes 
manant  lympidissirai.  Quod  si  opus  fuerit  inter- 
prete ,   fratrem    habebis    sermonis   ministrum   ac 
vicarium,    qui    ad    populum    tua    dicta    perferat 
nuncius,    tu    vero    illum    Dei    mandata   docebis. 
His  auditis,   quia  periculosum  erat  amplius  con- 
tradicere ,   profectus    etc.  De  toto   hoc    Philonis 
discursu  paucas  observationes  subnecto. 

93  Primo,  quod  ait  num.  94-  de  forma  quadam 
pulcherrima  e  medio   igne  promicante,  nec  ex 
sacris  Litteris  haurire  potuit  Philo,  nec  veri- 
simile   est ,  sed  plane   fictitium    videtur.    Quas 
vero  subditur  explicatio  rubi  ardentis  sine  com- 
bustione ,  aliis  quoque  placuit  et  satis  videtur 
congrua.  Aliqui  eamdem  sic  immutant,  ut  per 
ignem  intelligant  Deum,  qui  per  JEgxjptios  in- 
cenderit  quidem  et  purgaverit  populum  suum, 
sednon  consumpserit.  Secundo  num.  95  conjun- 
git  ea,  quse  diversis  temporibus  Moysi  sunt  di- 
C  cta  :  nam   de  morte  Pharaonis  serius  certior 
factus  est  Moyses,  quam  hic  insinuatur.  Deinde 
qute  subjicit  auctor  de  nomine  Dei,  lucem  acci- 
pient  ex  S.  Hieronymo ,   qui  in  Epistolam  ad 
Ephesios  cap.  3  sic  disserit  ad  propositum  no- 
stritm  :  Loquitur  in   Exodo  Dominus  :   Ego   sum 
qui  sum.   Et  :   «  Haec  dices  filiis  lsrael  :   Qui  est 
/i  misit  me  ad  vos  ».   Numquid  solus  Deus  erat, 
et  cetera  non  erant?  Utique  angeli,  coelum,  ter- 
ra,   vel  maria,   et  ipse   Moyses,   cui   Dominus  lo- 
quebatur,  et  Israel,  et  yEgyptii,  ad  quos,  et  con- 
tra  quos,    Priuceps,  et  Adversarius   mittebatur, 
erant.   Et  quomodo  nomen  comrnune  substantiae, 
sibi  proprium  vendicat  Deus  V  llla,  ut  diximus, 
de  causa;    quia    cetern,    ut  sint,    Dei   sumpsere 
beneficio.   Deus  vero,   qui  semper  est,  nec  habet 
aliunde   principium,  et  ipse  sui  origo  est,   su©- 
que  causa  substantise,  non  potest  intelligi  aliun- 
de   habere    quod    subsistit.    Brevioribus    verbis 
theologi  id  sic  explicabunt  •  Quia  solus   Deus 
est  Ens  a  se,  et  alia  omnia  sunt  entia  ab  alio. 
Tertio  demum   Philo    aliqua   ex  mandatis   et 
promisstonibus    Dei    omisit ,    uti    et    reditum 
Moysis  ad  Raguetem.  At  cetera  satis  recte  ex- 
posita. 


rit.)  Ad  alia  enim  opera ,   qu»  ipsos  construere  ^*'*  "*"«*• 
jussit ,  diversam  etiam ,  quam  .Egyptii ,    vestem 
indui   voluit ,   ut    facilius   cogmti  ,    ab    omnibus 
tamquam  impii  punirentur,  Mosem  autem  a  Deo 
quotidie   liberationem  populi  petere,   et    quodam 
die  repente   corara  eo  ignem   e  terra,  ubi    nulla 
incendio  apta  materies  erat,  subito  erupisse,  ac 
vocem  editam  fuisse,  liberandos  sibi  esseJudaeos, 
et  in  antiquam  patriam  ducendos.   Hactenus  Eu- 
sebius  sententiam  recitans  Artapani,  qui  aliqua 
de  omnibus  audivit,  sed  falsa   versis  miscuit. 
Primo  obiisse  eo  tempore  Pharaonem,  certum 
est ;  at   incertum,  an  elephantiasi  finem  viven- 
di  fecerit   :   incertum   cvque  est ,    an   Hebneos 
vestem  mutare  jusserit  Pharao.  Quin  magis  ap- 
paret   verisimile ,   eos    semper    vestitos  fuisse 
more  suo,  eoque  diverso  ab  sEgyptiis.  Clarius 
tamen  est,  errare  Artapanum,  dum  afflrmat, 
ignem  subito  e   terra   erupisse  :  nam  Moyses  E 
incensum    vidit   rubum ;    non   ignem  e   terra 
erumpentem.  Plura  ejusdem  scriptoris  figmen» 
ta  ordine  suo  refidabimus. 


§  XI.  Iter  Moysis  in  TEgyptum, 
quaeque  in  illo  itinere  eidem  con- 
tigerunt  :  missio  Moysis  coram 
Israelitis  probata. 

Quamquam     varias    excusationes     attulerat  Moytetab 
Moyses  ,    ne    mitteretur    in   JEgyptum    ad  ungelointeiu- 
'erandos  diuturna  servitide  Israelitas ,  nihil  gjtnorum 

,.     .  ...  i  i         -i  !■      t    Iftnraonti,  et 

tamen  dixisse  legitur  de  penculo  vitx  sune,  licet  Mmm  ngm 

nonnihil  quoque  de  eovideatur  fuisse  sollicitus,  pantnaeiitr 

cum  existimaret,  sibi  adeundum  esseregemil-  rcniturum: 

lum,  a  quo  fuerat  ad  mortem  quiesitus.  Certe, 

postquam  reversus  erat  in  urbem  Mmlinn,  diri- 

na  bonitas  hunc  quoque  scrupidum  eidem  exi- 

mere  voluitper  angelum.  Quippe  Moyses  Exod.  p 

4  }  19  sic  prosequitur  narrationem  suam  ;  Di- 

xit  ergo  Domifius  ad  Moyscn  in  Madinn  :  Vadc, 

et    revertere    in    yEgyptum   :  mortui  eunt   enim 

omncs,   qui  quaerebant  animara  tuam.  Tulit  ergo 

Moyses  uxorem   suam,  et  fllioB    suos ,    et   impo- 

suit  cos  super  asinura,  reversusque  est  In  /Kgyp- 

tum,    portans    virg-am  Dei   in  manu  sua.    Dixit- 

que  ei  Dominus  revertenti  in   45gyptum  i  Vide, 

ut  omnia    ostenta,  quae  posui   in    manu  tua,   fa- 

cias  ooram    Pharaone   :  ego  Indurabo  cor  ejus, 

et  non  dimittet  populum.  Pauca  hic  observan- 

da  de  induratione  Pharaonis  frequenter  recur- 

rente,  quee  occasionem  disputandi  prsebuit  tam 

Catholicis  quam  Iwereticis.  Notim  improbare  mut- 

ta,  qua:  a  doctoribus  Catholicis  dicta  sunt  ad  lo- 

cum  elucidandum,  sed  pauca  mihi  su/ficient  ex 

S.  Augustino,  ne  simjusto  protixior. 

lnj   Sanctus  Doctor  tib.   i  ad  Simplicianum  ,/l(«  occasione 

quxst.lsvmilessacrx  Scriptune  locutiones  fuse  oitendtt 

examinat,  versansque  illa  verba  Apostoli  Rom,  9  ^'J™' 
*  16    Ig-itur   non    volentis,    ncqiic    curn-ntis,    sed   ,miurartali~ 
miserentis  est  Dei;    alque  illa  1  18,  Brgo  eujus  <p*m,a*)srtfo 
vnlt  raiscretur,  et  quem  vult  indurat,   observat  ***** 
posteriorem    sententiam  ita  sententue   supenon  g 
posse  congruere,   ut  obduratio  Dei   sit  nolle  ' 


iam  con  • 
ruam. 


mi- 

sereri 


30 


DE  S.  MOYSE 


UCTWOI 

J.  s. 


B 

ProftcittccnB  in 
Mgyptum  dc 
uita  periclila- 

txtj',  lilinniin 

nuf  airoumci 
tionofilU  : 


nogw  <•'•" 
tofrti  ,i  ncctmu- 
i-m  peccati 

llvhrl  (l/i/u,    ot 

"••ii  •  ircumci 
niffi  cfffiu  A 

/inrn  : 


sereri;  ut  uon  nb  illo  (DeoJ  irrogetur  aliquid, 
quo  sit  homo  deterior;  sed  tantuin,  quo  sit  me- 
lior,  non  erog-etur.  Itaque  clare  videlur  S.  Au- 
yustinus  edicere,  obdurare  Dei  et  non  inisereri 
hic  tdem  esse.  Jam  vero ,  ■  quid  sit  miseren 
Dei,  paulo  ante  declarat  his  verbis  :  Item  ve- 
rum  est  :  m  Non  volentis  neque  currentis  sed 
„  miserentis  est  Dei  :  «  quia,  etiamsi  multos  vo- 
cet,  eorum  tamen  miseretur,  quos  ita  vocat, 
quomodo  eis  vocari  aptum ,  ut  sequantur.  Et 
mox  :  Cujus  autem  miseretur,  sic  eum  vocat , 
quomodo  scit  ei  congruere,  ut  vocantem  non 
respuat.  Ex  hisce  manifeste  sequi  videtur,  ver- 
ba  illa.  Ego  indurabo  cor  ejus  significarei  Si- 
nam  indurari  cor  Pharaonis,  nec  dabo  ei  gra- 
tiam  congruam,  seu  talem  gratiam,  qua  duri- 
tiam  cordis  sui  emolliat ,  et,  prseceptis  meis 
obaliat.  Cum  hac  expositione  facile  conciliari 
possunt,  quse  fusius  habet  S.  Augustinus  in 
Quzestionibus  in  Exodum  queest.  18  et  sequen- 
tibus  aliquot. 

102  Pergamus  igitur  cum  Moyse  ,  qui  nar- 
rationem  suam  sic  prosequitur  :  Dicesque  ad 
eum  (ad  Pharaonem  nimirum  :)  Hasc  dicit  Do- 
minuw  :  FIIIub  meus  primog-enitus  (id  est  instar 
primogeniti  dilecius)  Israel.  Dixi  tibi  :  Dimitte 
filium  mcum ,  ut  serviat  mihi ;  et  uoluisti  di- 
mittere  eum  :  ecce  ego  interficiam  filium  tuum 
primogenitum.  Hactenus  de  mandaiis  Dei  ad 
Moyeen  in  Mgyptum  proficiscentem.  At  mirabile 
et  obscurum  est,  quod  sequitur  :  Cumque  esset 
in  itinere,  in  divcrsorio  occurrit  ei  Dominus,  et 
volebat  occidere  eum.  Tulit  illico  Sephora  acu- 
tissimam  petfatn,  et  circumcidit  pneputium  filii 
suij  tetigitque  pedes  eius,  et  ait  :  Sponsus  san- 
guinum  tu  inihi  es.  Et  dimisit  eum,  postquam 
dixerat  :  SponBUB  sanguinum,  ob  circumoisionem, 
QutCri  primo  hicpolest,  utrum  Moysen,  anfilium 
ipsius  Eliezerum  occidere  voluerit  angelus  oc- 
currens  :  nam  diversse  hac  de  re  sunt  senten- 
tiue.  Veruui  pkrasis  videtur  exigere ,  ut  peri- 
cidum  occisionis  de  Moyse  inteltigamus ,  cum 
dioatur  ;  Ooourrit  ei  Dominus,  et  volebat  occi- 
dere  eum,  de  filio  vero  ipsius  nihil  prsecedat. 
Uubitatur  seruitdo,  cur  angelus  Moysi  mortem 
intentarii.  At  hoc  etiam  dubium  Scriptura  ut- 
ownaue  eccimit  .  q\uia  Sephora  filium  noncir- 
cumcidisset  hujus  pericuii  causa,  nisi  inteitexis- 
set,  sive  ex  signo,  sive  ex  verbis  angeli,  Moysen 
periclitari  ob  filium  necdum  circumcisum. 

L08  h\v  htic  causa  pericuii  tertia  oritur  dubi- 
tatio,  nimirum  an  peccaverit  Moyses  non  ci- 
tius  circumcidendo  fdium  suum  :  nam  mors 
intentata  suspicionem  peccati  injicit :  et  revera 
mulii  interpretes  ita  de  hoc  facto  laquuntur, 
ut  agnoscere  vidcantur  nonnullam  Moysis  negli- 
gentiam  in  prxtermissa  eatenus  circumcisione 
ftlii,  Non  cideo  tamcn,  id  ccrto  dici  posse  aut 
debere,  quia  vcrisimiie  non  est  circumcisionem 
filii  a  Moyse  dilatam  fuisse  sine  causa ,  quam 
fustam  legiUmamque  oredidit.  Comelius  a  La- 
i>i<lc  in  hunc  locum  o%m  aliis  censet,  dtlatam 
a    Mnvsi'   esse    Circumcisionem,    quod   minor  hic 

iilius,  EUezer  soilioet,  reoens  jam  eseel  Batus, 
oui  proinde  vel  Moses,  vel  potius  meter,  gravia 

dnnma  ilincris  metueret  ,  si  enm  oiroumcideret. 
Distulit  ergo  rem  Moses,  doneo  veniret  in  -Kyyp- 
tum.  Hao  enim  eadem  de  causa  Hebr&i  pere- 
gri&oates  in  deserto  per  quadraginta  annos  non 
nrat  ttroumcisi,  ut  patet  Josue  cap.  v.  Verum 
angeras  mortoiu  minitans  Mosi,  huno  nimium 
i:i       ni  iiu  excufiBit,  idque  ne  Moses  legislator 


PROPUETA. 
futums,  remissor  in  lege  servanda  fuisse  vide- 
retur.  Moses  enim  quasi  dux  CBBteriB  perfecto  m 
leg-e  implcnda  exemplo  prfflira  debebat.  Si  res 
ita  contigerit,  omni  culpa  Moysen  absolvere  fa- 
cile  possumus  :  nec  tamen  existimare  debemus, 
terrorem  ilium  ei  sine  causa  objectum  ab  an- 
gelo.  Quippe  exemplum  Legislatoris  nocere  po- 
tuisset  illis ,  qui  ignordturi  erant  causam  di- 
latse  circumcisionis  filii  ipsius.  Forsan  etiam 
Dominus  hoc  terrore  Sephoram  ad  circumci- 
dendum  fitium  adigere  voluit,  ut  Moyses  ipsam 
cum  filiis  non  invitam  posset  domum  remitte- 
re,  ne  impedimento  essent  in  JEgypto.  Certe 
Augustinus  quwst.  12  in  Exodum  Sephoram 
a  Moyse  remissam  credit ,  sic  concilians  duo 
in  speciem  contraria,  nimirum  quod  Exod.  4> 
asino  imposita  sit,  ut  duceretur  in  Mgyptum, 
atque  Exod.  18  reversa  sit  ad  Moysen.  Verba 
ipsius  accipe  :  Sed  intellig-endum  est ,  post  il- 
lam  ,  quse  ab  angelo  futura  erat,  interfectionem 
Moysi  vel  infantis,  reversam  fuisse  (Sephoram) 
cum  parvuiis.  Nam  quidam  putaverunt  propter 
hoc  angelum  terruisse,  ne  ad  impedimentum  mi- 
nisterii,  quod  divinitus  impositum  Moyses  g'ere- 
bat,  femineus  sexus  comitaretur.  Voluit  verisi- 
miiiter  Moyses  secum  uxorem  et  fiiios  ducere, 
ne  illam  repudiare  videretur ;  ideoque  circum- 
cisionem  fiiii  ad  preces  uxoris  differri  posse 
forsan  existimavit.  Verum  Dominus  injecto  ter- 
rore  totum  illud  negotium  disturbavit ,  timo- 
remque  timore  pepidit.  Hoec  ex  conjecturis,  uti 
in  re  obscura. 

104<  Quarto  in  tarias  admodum  sententias 
abierunt  scriptores,  qui  interpretati  sunt  se- 
quentia  verba,  Tetigitque  pedes  ejus  :  nam  aiii 
inieliigunt  pedes  angeli,  quos  Sephora  tetigisset 
suppiicabunda  pro  vita  Mariii ;  aiii  interpretan- 
tur  pedes  pueri,  ac  demum  aliipedes  Moysis.  Ho- 
rum  mihi  preepiacet  sententia,  quod  tota  phrasis 
sic  melius  connectatur.  Sane  mihi  vix  dubitan- 
dum  videtur,  quin  Sephora  ejusdem  pedes  te- 
tigerit,  cui  dixit  :  Sponsus  sanguinum  tu  mihi 
es.  Atqui  hsec  verba  non  dixit  angelo ;  nee  pe- 
des  igitur  angeii  tetigit.  Quapropter  existimo 
Sephoram  se  supplicem  abjecisse  ad pedes  Moysi, 
eique  dixisse,  Sponsus  sang-uinuin  tu  mihi  es, 
ut  iilis  verbis  insinuaret,  se  maiie  manere  do~ 
mi,  a  qua  necdum  ionge  aberat ,  quam  cum 
tanto  periculo  eum  comitari  in  JEgyptum.  Sic 
etiam  sequentia  verba  recte  inteliiguntur  de  Se- 
p/tora  :  et  dimisit  eum,  postquamdixerat  :  Spon- 
sus  sang-uinum ,  ob  circumcisionem  :  Sephora 
nimirum  dimisit,  id  estt  solum  proficisci  sivit 
Moysen,  ut  ipsa  cum  filiis  rediret  ad  patrem ; 
postquam  dixerat ,  Sponsus  sang-uinum  ,  quod 
Moysi  dictum  jam  vidimus,  quodque  dixit  ob 
circumcisionem,  seu  quia  coacta  fuerat  in  cir- 
cttmcisione  sanguinem  fitii  sui  effundere.  Alii 
voces  iltas  et  dimisit  eum  intelligunt  deangelo 
Moysen  dunittente,  seu  non  amplius  volente  oc- 
cidere.  Verum  illi  mire  torquere  et  luxare  de- 
bant  phrasim  Vulgatx ,  et  personas  mutare 
agentes  et  toquentes  sine  justa  causa,  cum  Vut- 
gata  omnem  actionem  et  tocutionem  clare  videa- 
tur  ad  Sephoram  referre. 

105  ltaque  verba  rursum  accipe  ,  ut  commo- 
dam  omnium  paraphrasim  subnectamus ;  Cum- 
que  esset  in  itinere,  in  diversorio  occurrit  ei 
Dominus ,  et  volebat  occidere  eum..  Tulit  illi- 
co  Sephora  aeutissimam  petram ,  efcircumci- 
dit  pra>iiutiuni  rilii  suT,  tetig-jtqiie  pedes  ejus , 
et  ait  :  Sponsus  sanguinum  tu  inihi  es.  Et  di- 

misit 


I) 


E 


textns  obscit- 
rus  antea 
allatns 


probitbili  jia 
raphrasi  ex- 
plicatnr, 


et  respondetur 
ud  rationes 
explicationi 
opposilas  : 


c 


Scphoru  do- 
mutti  '  emista: 
Aaron  ocear- 
rit  Moysi,  qui 
cum  eo  uoiun- 
latem  Dei 
/>■/■[(.'./'■  '  ■ 
ponit. 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIb 
misit  eum,  postquam  dixerat  Sponsus  sang-uinum 
ob  circumcisionem.  Nunc  et  paraphrasim,  quee 
mihi  apparet  probabilior,  subnecto  :  Cum  Moy- 
ses  se  itineri  commisisset  cum  uxore  Sephora  et 
duobus  fitiis,  divertissetque  ad  quoddam  hospi- 
tium,  occurrit  ei  angelus  mortem  eidem  mini- 
tans.  Sephora,  cum  intelligeret  illud  Moysi  peri- 
cidum  imminere  ob  filium  nondum  circumcisum, 
illico  arripuit  petram  acutissimam,  quw  forte 
obcia  erat,  aut  jam  ante  przeparata  ad  circumci- 
sionem,  eaque  filium  suum  circumcidit .  Placato 
sic  angelo,  et  forsan  disparente,  Sephora  supplex 
advoluta  est  Moysis  pedibus,  dicens,  eum  serva- 
tum  non  esse,  nisi  sanguine  filii  sui,  insinuans- 
que  se  redire  malle  quam  tanto  cum  periculo  co- 
mitari.  Cumque  Moyses  ipse  mallet,  at  uxor  cum 
filiis  domi  maneret,  hcbens  annuit  ejus  precibus. 
Quare  Sephora  Moysen  iter  suum  prosequi  sivit, 
domum  reditura  cumparvulis.  Rupertus  inExo- 
dum  lib.  i  cap.  20  hanc  expositionem  amplexus 
est,  illaque  haud  dubie  recte  congruit  cum  textu 
VulgaUv.  Favet  quoque  datse  expositioni,  quod 
constet  Sephoram  cum  filiis  remissam  fuisse  a 
~M.oy$e,quodqueiUaremissionesciaturaliotempore 
facta.  Fateor  tamen  interpretes  complures  non 
sine  ratione  aliam  sententiam  fuisse  amplexos; 
atque  hac  decausa  eorum  argumentis  brevitcrest 
respondendum. 

10G  Primo  opponunt  verba  Septuaginta  inter- 
py*etum,  qui,  inquiunt,  pro  Et  dimisit  eum,  ha- 
bent,  Et  recessit  ab  eo  ang-elus,  vel,  et  abiit  ang'e- 
lusab  eo.  Verum  in  pluribus  editionibus  non  legi- 
tur  adjectavox  ang-elus,  ita  ut  dubitaripossit,  an 
vox  illa  ad  textum  pertineat,  prtesertim  cum  in 
Hebraico  textu  nec  tempore  S.  Hieronymi  reper- 
ta  sit,  nec  nunc  reperiatur.  Objiciunt  secundo 
hodiernum  textum  Hebraicum,  qui  est  :  Et  ipse 
dimisiteum,  idest,  ang-elus  Moyseu,  non  pergens 
ei  mortem  intentare.  Hoc  argumentum  plane 
evinceret,  non  posse  hic  intelligi  Sephoram,  si 
textus  Hebraicus  hodiernus  plane  esset  incorru- 
ptus  :  nam  verbum  Hebraicum  secundum  pro- 
prietaiem  illius  linguse  denotat  genus  masculi- 
num,  quod  Sephorw  non  congruit.  At  quis  nos 
securos  plane  reddat  de  sinceritate  textus  Hebrai- 
ci?  Certe  S.Hicronymus  linguse  Hebrdkw  peri- 
tissimus,  si  in  suis  codicibus  eamdem  phrasim 
Hebrdicam  invenisset,  non  videtur  phrasim  Lati- 
nam  expressurus  fuisse  eo  modo,  quo  nunc  eam* 
dem  habemus  expressam.  Dicitur  de  Sephora, 
Tulit...  et  circumcidit...  tetig-itque..  et  ait,  et  mox 
nidlo  alterius  personte  indicio  addito,  et  dimisit. 
Quis  illud  dimisit  non  intelligat  de  eadem  per- 
sona,  de  qua  prtecedentia  omnia  dicta  sunt,  prrn- 
sertim  cum  rursum  sine  indicio  mutatse personse 
subdatur,  postquam  dixerat,  hocque  similiter  de 
Sephora  sit  intelligendum?  Phrasis  erit  plane 
hiulca,  si  verbum  dimisit  de  alio  intelligamus 
quarn  de  Sephora. 

107  Porro,  quidquid  sit  de  propria  loci  istius 
intelligentia,  quam  iyxcertam  esse  fateor,  cum  et 
plures  aliee  explicationes  dentur;  omnino  tamen 
existimo  cum  S.  Augustino,  Sephoram  cum  fiiiis 
suis  ea  occasione  domum  fuisse  remissam  a  Moy- 
se  ,  qui  iter  suum  prosecutus  est  ,  fratremque 
Aaronem  invenit,  Deijussu  occurrentem.  Quip- 
pe  Moyses  v  27  sic  pergit  :  Dixit  autem  Domi- 
nus  ad  Aaron  :  Vade  in  occursum  Moysi  in  de- 
sertum.  Qui  perrexit  obviara  ei  in  montem  Dei 
(Horeb  aut  Sinai)  et  osculatus  est  eum.  Narra- 
vitque  Moyses  Aaron  omnia  verba  Domini  , 
quibus  miserat  eum,   ct  sigiia,  quae  mand;< .   rat. 


Veneruntque  simul  (in  jEgyptum  ,  seu  in  ter- 
ram  Gessen  ,  in  qua  habitabant  Israelita*)  et 
congreg-averunt  cunctos  seniores  filiorum  Isn  I. 
Locutusque  est  Aaron  omnia  verba  ,  quse  dixe- 
rat  Dominus  ad  Moysen  :  et  fecit  ( Moyses 
nempe)  signa  coram  populo  ,  et  credidit  popu- 
lus.  Audieruntque  ,  quod  vitasset  Dominus  fi- 
lios  Israel ,  et  quod  respexisset  afflictionera  il- 
lorum  :  et  proni  adoraverunt.  Facile  crediderunt 
Moysi  IsraeliLv,  quando  edidit  signa  a  Deo  man- 
data,  quod  nihil  sibi  metuerent  mali :  at  si 
ac  gravius  eaoccasionepremi  cceperunt  ab  Mgy> 
ptiis,  Moysi  et  Aaroni  statim  obmurmurarunt,  ut 
videbimus. 


XII.  Josephi  et  Philonis  rela- 
tiones  de  pr&missis  :  utrura 
Movses  imposterum  ab  uxore  ab- 
stinuerit. 


ACCTUIK 

J.  s. 


in  ASgypto, 


Iter  Moysis  in  JEgyptum  .  gQstaque  ejus  pri-  Josephi  narra- 
ma  cum  Aarone  et  senioribus  Tsraelitarum  tiodeuintn 
satis  concinne  narral  Josephus :  at  omittit  eat 
quse  occasione  angeli  mortem  Moysi  minitantis 
facta  jamvidimus;  et prtcter  Scripturam  ait,  se- 
niores  Israetitarum  eidem  obviam  progressos. 
Verbaipsius  accipe  :  Curaque  (Moyses)  cog-novis- 
set  Pharaothem  .Egyptiorura  reg-eiu  ,  sub  quo 
ipse  fug*erat ,  esse  defunctuni  ,  a  Rng-utde  com- 
meatum  rog-at  ,  ut  salva  ejus  pace  ac  g-ratia  li- 
ceai  sibi  in  /Egyptum  ob  pubUoam  oognatorum 
ac  tribuliura  suorum  utilitatem  proficiaol  -.  quo 
impetrato,  et  assumpta,  quam  ibi  duxerat,  lla- 
guelis  filia ,  liberisque  comraunibus  ,  (Jcrso  et 
Eleazaro ,  iter  in  jEg^yptum  arripuit.  Quorum 
nomiuum  prius  pkrkorinum  aigniflcat  ,  poate< 
rius  ,  DBI  auxilium  ,  quod  divina  opc  insiili  is 
jEg-yptiorum  evaeisset.  Cumquc  jain  uon  long-e 
a  liraitibus  abessent,  Aarun  frater  veriit  obviam, 
Deo  sic  jubente  :  cui  mox  indicavit ,  quulquid 
in  monte  viderat,  et  omuia  mandata,  quro  ui- 
vinitus  illic  acceperat.  Mox  ultcrius  pro^ressus  , 
-obvios  iiivcnit  prfflatantieaimoa  quosque  Hebraao-  y 
rum,  qui  adventum  cjus  prasenserant  :  et  mos 
ne  quid  araplius  de  fide  Moysis  dubitarent,  pro- 
digia  divinse  voluntati  attcstantia  suut  eis  ob 
oculos  exhibita  :  quibus  prairr  oiuiirm  opinio- 
nem  visis  attoniti ,  sperare  jam  ooeperuut  pru- 
videntiani  Dei  sccurit;iti  iiionun  Bt  incolumitati 
non  dcfuturam.  Atque  ita  obsequentiores  nactus 
Ilubraos,  <  i  in  puicstate  ipsius  sc  futuros  pollioen 
tes,  accensos  nimiruin  hiicrtaiis  amore,  ad  novum 
rcg'cm  se  oonfert. 

109   Phito  quoque  non  omnia  narrani,  qu&  utietPhiio. 
Moysi  in  itinere  acciderunt;  at  pauca  sotum  de  »<'»  •  utaquc 
prtediclis  brerdcr  sic  expressit  :  Profcctus  una  "mittit  aliqua. 
cum  uioreac  liberi   iter  faoiebat  in  JUgyptum  :  in- 
vcntoquc  fratre  ,  qui  venerat   obviam ,  adjunxit 
cum    silii    i-oiiiitciu ,     couimuuicatis    oraoulis.     Is 
jam   antc  hahchni    pra-par;itam    .li\initus  animam 

ad  obsequium,  ut  incunctanter  assentiret  Beque- 
returquc.  Sic  in-rcssi  figyptum  unanimiter, prl 
mum  senioribus  gentis  clam  convocatis  indicant 
oraculum,  Dci  miseratione    instare  libertatem  et 

njJM  incli.uvs  ;      idquc      ipsiun 

Deum   polliccri ,    offerreque  se   ducem    itincris. 
Hiec  Phiio,  nihil  memorans  de  angeto  occurren- 

te, 


DE  S.  MOYSK  PKOPHETA. 


Al>CTOItl 
J.S. 

Aliqui  Pottct 
habrnt,  Noy- 
tenpoit  visio- 
Mtn  rubi  ab 
«jcori»  unt 
abttinuiue, 


eaqucmitrnttu 
est  wirisimilit, 
qniu  iiiiHiik 
dcindc  tciiifur 
genuimc    ibc- 
roi. 


32 

te,  nec  explicans,  utrum  Sephora  cum  ftliis  in 
ASgyptum  usquecomitata  sit. 

110  Nonnullorum  sententia  est ,  Moysen  post 
audita  apud  rubum  divina  oracula  deinceps  se 
conlinuisse  ab  uxore.  S.  Gregorius  Nazianzenus 
Orat.  47  sic  loquitur  hac  de  re  :  Mosem  ferunt 
post  auditaDeioraculanunquam  cum  uxore  con- 
suetudinem  habuisse  ,  nec  liberos  procreasse. 
Idem  magis  asseverat  S.  Epiphanius  HaeresilS 
num.  16  his  verbis  :  Etenira  Moyses  ,  postea- 
quam  propheta  esse  coepit,  nullam  amplius  cum 
uxore  consuetudinem  habuit ;  neque  liberos  in 
eo  statu  suscepit  :  quippe  qui  cum  Domino  ma- 
jori  vitae  suse  parte  versaretur.  An  ,  si  nuptiis 
vacare  voluisset  ,  quadraginta  noctes  ac  dies  in 
monte  Sina  perseverare  potuisset?  Potuisset  qua- 
draginta  totos  annos  in  solitudine  ad  divinarum 
se  rerum  adrainistrationem  intendere?  sacerdotio 
vacare?  enarrare  Dci  mysteria?  Cum  Deo  deni- 
que  perpetuo  colloqui  nuptiarum  obstrictus  onere 
potuisaet?  S.Hieronymuslib.  i  adversus  Jovinia- 
num  idem  innuit,  sic  scribens :  Perspicuum  est 
de  Moyse,  quod  periclitatus  esset  in  diversorio,  nisi 
Sephora,  quae  interpretatur  avxs,  filium  circumci- 
disset,  et  prssputium  nuptiarum  cultro  euangelico 
desecasset.  Iste  nempe  Moyses  est,  quiquum  vidis- 
setvisionem  magnam,  et  angelum  sive  Dominum 
loquentem  in  rubo,  nequaquam  valuit  ad  eum  ac- 
ccdere,  nisi  solvisset  corrigiam  calceamenti  sui,  et 
abjecisset  vincula  nuptiarum.  Nec  mirum  hoc  de 
Amico  et  propheta  et  legifero  Dei,  quum  omnis 
populus  accessurus  ad  montem  Sina,  tribus  die- 
bus  sanctificari  jussussit,  et  se  ab  uxoribus  absti- 

uere. 

111  5.  Ambrosius  lib.  \de  Cain  et  Abel  cap.  2 
de  Moyse  sic  habet  ;  Iluraanae  dignitatem   condi- 
tionis  excessit  eo   usque,  ut  Dei  donaretur  nomi- 
ne  ,   sicut  habemus    scriptum  ,  dicente  Domino  : 
n  Posui  te  in   Deum  Pharaoni.  «  Etenim  victor  pas- 
sMMium  omnium,  ncc  ullis  captns  saeculi  illecebris, 
qui  omnem  istam  secundum  corptis  habitatiouem 
Cffilestis  puritate  ronversationisobduxerat,  mentem 
regens,  osrnexn  subjiciens,  etregia  quadam  aucto. 
ritate  castigaus,  nomine  Dci  vocatus  est,   ad  cu- 
jus  similitudinem  se  perfectm  virtutis  ubertatc  for- 
raaverat.  Non  clare  quidem  asserit  Ambrosius, 
Moysen  «&  uxore  se  abstinuisse  post  visionem  in 
rubo;  puritatem  tamen  ipsius  adeo  celebrat  et 
continentiam,  ut  suspicionem  prsebeat,  se  ejus- 
dem    cum    laudatis  Patribus  fuisse  sententiee. 
Ihtnc  autem  sententiam,  prwter  ?*ationes  a  Patri- 
bus  atkttas,  maximeprobabilem  facit,  quod  iibe- 
ros  nullos  habuisse legatur  Moyses,  nisifitios  duos 
antea  genitos;    quodque  Sephora  remissa  fuerit 
adrpatrem,  Fuitquidem  illa  ad  Moysen  reducta 
cum  filiis  Ea  od,  1 8;  at  nuttibi  legitur  Moyses  eam 
recepisse  ad  usum  matrimonii,  neo  ulta  deinde 
Sephorx  in  Scripturis  fit  mentio,  nisi  Num.  12, 
ubi  ipsius  causa  soror  Moysis  Maria  cum  Aarone 
locvta  est  vontra  Moyseu.A^  hanc  Marisemurmu- 
rationem  n  equaquam  favere  contrarite  sententise, 
suo  toco  videbimus.  Fateor  tamen  rem  esse  incer- 
tam. 


Q^ 


D 


S  XIII.  Moyses  et  Aaron  man- 
data  Dei  Pharaoni  exponunt  :  Is- 
raelitee  gravius  ea  de  causa  op- 
pressi ,  obmurmurant  Moysi  et 
Aaroni  :  hi  vero,  jubente  Domi- 
no,  signa  coram  Pharaone  edunt; 
sed  frustra  :  prima  ^Egyptiorum 
plaga. 

Quid   egerint  Moyses    et    Aaron  ,  postquam  <%*« « 
consentientes  sibi  seniores  Isractitarum  in-  ^■JJJ^  " 
venerant,  exponitur  Exod.  5   in  hunc  modum  •  nxmlpharao. 
Post  haec  ingressi  sunt  Moyses  et  Aaron  ,  et  di-  ni, 
xerunt  Pharaoni :  Haec  dicitDominus  Deus  Israel : 
Dimitte  populum  meum,  ut  sacrificet  mihi  in  de- 
serto.  At  ille   respondit :  Quis  estDominus,  ut  au- 
diam  vocem  ejus,  et  dimittam  Israel?  Nescio  Do- 
minum  ,  et  Israel   non   dimittam.   Dixeruntque  :  E 
Deus  Hebreeorum  vocavit  nos,  ut  eamus  viam  trium 
dierum    in   solitudinera  ,  et  sacrifieemus  Domino 
Deo  nostro  :    ne  forte    accidat    nobis    pestis   aut 
gladius.  Ait  ad  eos  rex  jEgypti  :    Quare  Moyses 
et  Aaron  sollicitatis  populum    ab    operibus  suis? 
Ite  ad  onera  vestra.  Hsec  Pharao  non  sine  indi- 
gnatione  gravique  iracundia  :  nec  dubitari  po- 
test,  quin  Moyses  et  Aaron  statim  recesserint,  ut 
consulerent  Dominum,  quid  ulterius  esset  agen* 
dum. 

113  Pharao  vero  hisce  non   contentus  ,  cum  Qvtgrwior* 
suis  consilium  iniit,  statuitque  lsraelitas  gravius  ° 
premere,  ne  similia  imposterum  petere  sustine- 
rent,   prout  sequitur  in  textu  sacr^o  :   Dixitque 
Pharao  :  Multus  est  populus  terrce  :  videtis  quod 
turba  succreverit   ;   quanta    magis    (succrescet,) 
si  dederitis    eis    requiem   ab   operibus?  Praecepit 
ergo  in  die  illo  praefectis  operum  et  exactoribus 
populi,   dicens  :  Nequaquam  ultra  dabitis  paleas 
populo  ad   conficiendos  lateres,  sicut  prius  :  sed 
ipsi  vadant ,  et  colligant  stipulas.  Et  mensuram 
laterum  ,   quam    prius    faciebant ,  imponetis  su- 
per  eos  ,  nec  minuetis  quidquam  :,  vacant  enim, 
et    idcirco    vociferantur ,     dicentes  ;   Eamus ,   et  F 
sacrificemus  Deo   nostro.    Opprimantur  operibus, 
et  expleant  ea   :  ut  non  acquieseant  verbis  men- 
dacibus.  Igitur  egressi  praefecti    operum  et  exa- 
ctores ,    ad   populura    dixerunt  :  Sic    dicit   Pha 
rao  :  Non  do    vobis  paleas  :  ite  ,    et    colligite , 
sicubi  invenire  pcteritis,  nec  minuetur  quidquam 
de   opere   vestro.    Dispersusque    est    populus  per 
omnem   terram    Mgypti    ad    colligendas  paleas. 
Pnefecti    quoque    operum    instabant ,    dicentes  : 
Complete    opus  vestrum   quotidie ,  ut   prius   fa- 
cere    solebatis  ,   quando    dabantur     vobis   paleae. 
Flagellatique  sunt ,   qui    prceerant   operibus  filio- 
rum  Israel,  ab  exactoribus  Pharaouis  dicentibus  : 
Quare    non    impletis    mensuram    laterum  ,  sicut 
prius,  nec  heri  nec    hodie?  Ex  hisce  mire  elu- 
cet  tyrannica  Mgyptiorum  crudelitas,  cum  ve- 
risimititer  plus  operisexigerent,  quam  omnisuo 
conatuperficere  possent  Israelitse :  nam  collectio 
patearum,  quaeconcisas  luto  miscebantur  ad  so- 
hdxtatem  taterum,  muitum  hauddubie  temporis 
absumebat. 

\U  Hac  de  causa  pr&positi  Israelitarum 
qui  pro  ahis  puniebantur ,  quod  non   labora- 

rent 


Israetitas  ; 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS. 


33 


Deum  recxir 
rens,  novis 


A  rent  ultra  vires  suas ,  convenerunt  Pharaonem 
horumpr&po-  ip$umt  ut  conquererentur  de  tyrannico  illo  pro- 
"olam  Pha-  ce<^endi  modo ,  seque  excusarent  denon  expleto 
raonefrustra  opere  imperato  :  sed  nihil  apud  tyrannum  pro- 
giwrunhir,  de-  fecerunt.  Audi  Moysen  hasc  enarrantem :  Ve- 
tnde  Moysi  et    neruntque  prsepositi  filiorum  Israel ,  et  vociferati 

Aaroniobmur'  .       3  i\t_  1.  ^       •. 

murant  ■  sunt  a(*  Pharaonem  ,  dicentes  :  Cur  lta  agis  contra 
servos  tuos  ?  Paleae  non  dantur  nobis ,  et  lateres 
similiter  imperantur  :  en  famuli  tui  flagellis  caedi- 
mur,  et  injuste  agitur  contra  populum  tuum.  Qui 
ait :  Vacatis  otio  ,  et  idcirco  dicitis  :  Eamus  ,  et 
sacrificemus  Domino.  Ite  ergo  ,  et  operamini  : 
paleae  non  dabuntur  vobis  ,  et  reddetis  consuetum 
numerum  laterum.  Hoc  accepto  responso,  Israeli- 
tarum  prgepositi ,  nescientes  quo  se  verterent , 
Moysi  et  Aaroni  afflictionem  suam  imputarunt. 
Videbantque  se  preepositi  filiorum  Israel  in  malo, 
eo  quod  diceretur  eis  :  Non  minuetur  quidquam 
de  lateribus  per  singulos  dies.  Occurreruntque 
Moysi  et  Aaron  ,  qui  stabant  ex  adverso  egre- 
dientibus  a  Pharaone  :  et  dixerunt  ad  eos  : 
B  Videat  Dominus,  et  judicet,  quoniam  foetere 
fecitis  odorem  nostrum  coram  Pharaone  et  ser- 
vis  ejus  ,  et  praebuistis  ei  gladium  ,  ut  oc- 
cideret  nos. 

Moysesveroud  115  Audito  hoc  convitio  ,  Moyses  ad  mise- 
ricordiam  magis  quam  ad  iracundiam  motus 
est .  quia  non  iqnorabat ,  se  revera  occasionem 

promtssiom-  '     ■*  **  '  .»..,. 

busspemsuum  seu  preetextum  prsebuisse  Pharaoni  Israelitas 
confirmat,       crudelius  opprimendi.  Itaque  dolore  et  miseri- 
cordia  tactus,  reverenter  querelas  suas  coram  Deo 
exposuit,  ejusque  opem  cum  fiducia  imploravit  t 
nec  frustra :  nam  ita  pergit  sacer  textus :   Re- 
versusque  est  Moyses  ad  Dominum,   et  ait  ■  Do- 
mine,   cur  afflixisti  populum   istum  ?  Quare  mi- 
sisti  me?    Ex  eo  enim  ,  quo   ingressus   sum   ad 
Pharaonem  ,   ut  loquerer  in  nomine  tuo ,   afflixit 
populum  tuum ,    et    non  liberasti  eos.   Dixitque 
Dominus    ad    Moysen  :   Nunc    videbis ,    quae   fa- 
cturus  sum  Pharaoni :   per  manum   enim  fortem 
( pressus  ,)  dimittet  eos,   et  in  manu  *   robusta 
(coactus  )  ejicietf  id  est ,  exire  compellet)  il- 
los  de  terra  sua.  Locutusque  est  ( ulterius )  Do- 
minus  ad   Moysen   dicens  :    Ego    Dominus  ,  qui 
apparui    Abraham  ,    Isaac ,    et    Jacob ,    in    Deo 
omnipotente :    et  nomen    meum    Adonai  non  in- 
dicavi  eis.   Quasi  diceret ,  Tibi  majorem  prmbui 
fiducise  causamt  quam  majoribus  tuis ,  quibus 
0  nomen  meum  tetragrammaton  (id  .  quia  ineffa- 
bile  Hebrseis ,   Adonai  seu  Dominus,   Latine  so- 
let  exponi)  non  indicavi  ,   sicuti  tibi  indicavi 
apud  rubum.  Pergamus  cum  textu  :  Pepegique 
fcedus  cum  eis ,  ut  darem  eis  terram   Chanaan  , 
terram  peregrinationis  eorum  ,    in    qua    fuerunt 
advenae.    Ego  audivi   gemitum    filiorum    Israel , 
quo    ^lg-yptii  oppresserunt    eos  :     et   recordatus 
sum  pacti  mei.   Ideo  dic  filiis  Israel  :    Eg-o    Do- 
minus  ,  qui  educam  vos   de   ergastulo   ^Ggyptio- 
rum ,  et  eruam   de  servitute  :  ac  redimam  in  bra- 
chio  excelso  ,    et   judiciis  magnis.    Et  assumam 
vos   mihi  in    populnm  ,  et    ero   vester  Deus  :   et 
scietis  quod  ego  sum  Dominus  Deus  vester ,  qui 
eduxerim  vos  de  ergastulo   ^Egyptiorum ;   et   in- 
duxerim  in  terram  ,  super  quam   levavi  manum 
meam  ,  ut   darem  eam  Abraham  ,  Isaac,   et  Ja- 
cob   :    daboque    illam    vobis    possidendam ,    ego 
Dominus. 
aiqut  israeii-         116  Heec  consotatio  fiduciam  Moysis  nonni- 
tas  frustra       hU  depressam  magis  erexit .-  verum  Israetitse  prse- 
consoiatus,       5en^'  $ua  calamitate  ita  animos  abjecerant,  ut  ne 
jubeturPhu       ^sce  qUidem  promissionibus  eos  resumpserint, 
'g2 "uggreZ. '    non satisconsiderantes,  admagnapassimnonper- 


1.  e    per 

manum 


veniri,  nisi  per  magnos  labores.  Verba  Moysis 
accipe :  Narravit  ego  Moyses  omnia  filiis  Israel  : 
qui  non  acquieverunt  ei ,  propter  augustiam  spi- 
ritus,  et  opus  durissimum.  Locutusque  est  Do- 
minus  ad  Moysen ,  dicens  :  Ingredere  ,  et  loque- 
re  ad  Pharaonem  regem  iEgypti,  ut  dimittat  fi- 
lios  Israel  de  terra  sua.  Redpondit  Moyses  co- 
ram  Domino .-  Ecce  tilii  Israel  non  audiunt  rae  : 
et  quo  modo  audiet  Pharao ,  praesertira  cura  in- 
circuracisus  sim  labiis.  Pusitlanimitas  Israelita- 
rum  fecit ,  ut  Moyses  ad  pristinam  excuaatio- 
nemrelaberetur.  Verum  Dominus  cap .  7  ampu- 
tavit  ulteriores  excusationes ,  jussitque  Moysen 
signorum  ostentatione  aggredi Pharaonem,  ma- 
joremque  auctoritatem  apud  regem  superbum 
assumere.  Rem  Moyses  narrat  his  verbis  .-  Dixit- 
que  Dominus  ad  Moysen  :  Ecce  constitui  te 
Deum  Pharaonis  :  et  Aarou  frater  tuus  erit  pro- 
pheta  tuus.  Tu  loqueris  ei  omnia ,  quae  maudo 
tibi :  et  ille  loquetur  ad  Pharaonem  ,  ut  diiiiit- 
tat  filios  Israel  de  terra  sua.  Sed  ego  indurabo 
cor  ejus  ,  et  multiplicabo  signa  et  ostenta  mea 
in  terra  .Egypti ,  et  uon  audiet  vos  :  iramittam- 
que  manum  meam  super  yEgyptum ,  et  educam 
exercitum  et  popnlura  meum  ,  filios  Israel  de  ter- 
ra  ^Egypti  per  judicia  raaxima.  Et  scient  /Egy- 
ptii ,  quia  ego  sura  Dorainus ,  qui  extenderim 
manum  meara  super  YEgypmm ,  et  cduxcnrn  fi- 
lios  Israel  de  medio  eorum.  Fecit  itaque  Moy- 
ses  et  Aaron  ,  sicut  prajceperat  Dominus ;  ita 
egerunt.  Erat  autem  Moyses  octogiuta  annorum, 
et  Aaron  octoginta  trium,  quando  Iocuti  sunt  ad 
Pharaonem. 

117  Hisce  generatim  expositis ,  ad  singuta 
enarranda  Moyses  sic  procedit :  Dixitque  Domi- 
nus  ad  Moysen  et  Aaron  :  Cum  dixerit  vobis 
Pharao  ,  Ostendite  signa :  dices  ad  Aaron:  Tol- 
le  virgam  tuam  ,  et  projice  eam  corara  Pharao- 
ne ,  ac  vertetur  in  colubrura.  Ingressi  itnque 
Moyses  et  Aaron  ad  Pharaonem ,  fecerunt  sicut 
praeceperat  Dominus  :  tulitque  Aaron  virgam  co- 
ram  Pharaone  et  servis  ejus  ,  quaj  versa  est  in  co- 
lubrum.  Vocavit  autem  Pharao  sapientes  et  ma- 
leficos:  et  fecerunt  etiam  ipsi  per  incantationes 
iEgyptiacas  et  arcana  qmedam  sirailiter.  Projece- 
runtque  singuli  virgas  suas,  quss  versaa  sunt  in 
dracones  :  sed  devoravit  virga  Aaron  (in  colubrum 
versa)  virgas  eorum.  Induratumque  est  cor  Pha- 
raonis,  et  non  audivit  eos  { Moysen  nimirum  et 
Aaronem)  sicut  praeceperat  Dominus.  Prxcipui 
horum  maleficorum  creduntur  fuisse  Jannes  et 
Mambres ,  de  quibus  Apostolus  2  Timoth.  3^8  ait : 
Quemadmodum  autem  Jaunes  ct  Marabres  restite- 
runt  Moysi  etc.  Hi  autem  suis  prccstigiis  effece- 
runt ,  ut  Pharao  potuerit  existimare  ,  Moysen 
et  Aaronem  simiti  arte  uti ,  et  magos  solum  esse 
magis  suisperitiores,atqueeade  causa  non  move- 
returad  consentiendum,  sicut  Dominus  futurum 
pr&dixerat ,  quando  preecepta  sua  dahat  Moysi 
et  Aaroni.  Hoc  primum  prodigium  coram 
Pharaone  factum  non  computatur  inter  decem 
ptagas  JEgypti  :  nam  ex  eo  nihil  mali  obvenit 
JEgyptiis. 

118  At  prima  /Egypliorum  plaga  statim  sub- 
nectitur  hoc  modo :  Dixit  autein  Dominus  ad 
Moysen.  Ingravatum  est  cor  Pharaonis  ,  nou 
vult  diraittere  populum.  Vade  ad  eum  mane  , 
ecce  egredietur  ad  aquas :  et  stabis  in  occursum 
ejus  super  ripara  fluminis  :  et  virgam  ,  quas  con- 
versa  est  in  draconem,  tolles  in  manu  tu;i.  Di- 
cesque  ad  eum :  Dominus  Deus  Ilebrseorum  mi- 
sit  me  ad  te,  dicens:  Dimitte   populum   meum, 

ut. 


ACCTO"! 

J.  s. 


Verlil  J/oyitci 
utrgam  suam 
in  scrpentem, 
quod  imitan- 
inr  magi : 


vertu  uquam 
Ifl  sanguiitcm 
per  totam 
/figyptum, 


34 


DE  S.  MOYSE  PROPHETA 


tlrhnni 


itwroM  ut  sacrificet  mihi  in  deserto  :  et  usque  ad  prae- 
J  s-  sens  audire  uoluisti.  Haec  igitur  dicit  Dorainus  : 
In  hoc  scies  quod  sim  Dominus  :  ecce  percutiam 
virg-a,  quae  in  raanu  mea  est,  aquam  fiurainis  , 
et  vertetur  in  sanguinem.  Piscesquoque,  qui  sunt 
in  fluvio  j  morientur  et  computreseent  aquae , 
et  nflligrentur  JSgyptU  bibentes  aquara  fluminis. 
Dixit  quoque  Dominus  ad  Moysen.  Dic  ad  Aa- 
ron :  Tolle  virgam  tuam ,  et  extende  mauum 
tuam  super  aquas  JSgypti  ,  et  super  fluvios  eo- 
rum  ,  et  rivos  ac  paludcs ,  et  omnes  lacus  aqua- 
rura,  ut  vertanturin  sang-uinem:  et  fit  cruor  in 
orani  terra  JSgypti ,  tam  in  lig-neis  vasisquamin 
saxeis.  Eecerunfque  Moyses  et  Aaron,  sicut  prffi- 
ceperat  Dominus  :  et  elevans  virg-am  percussit 
aquam  fluminis  coram  Pharaone  et  servis  ejus: 
quas  versa  est  in  sang-uinem.  Et  pisces  ,  qui  erant 
in  flumine  ,  mortui  sunt :  computrnitque  fluvius  , 
et  non  poterant  J3gyptii  bibere  aquam  fluminis  , 
etfuit  sanguis  in  tota  terra  iBgyptl.  De  hac  plaga 
1'sahn.  77  1  M-tsic  canit  Psalmista:  Et  convertit 
in  sanguinem  flumina  eorum  ,  et  imbres  eorum , 
ne  biberent.  Et  Psalm.  104  f  29  :  Convertit 
aquas  eorum  in  sang-uinem :  et  occidit  pisces 
B  eorum. 
tjuoditem  jjg   posi  prsedicta  vero  Moyses   addit  cau- 

'ZuT^utniM  sam  '  cur  non /lecteretur  pertinacia  Pharaonis , 
prima  h*c  ita  scribens  :  Feceruntque  similiter  malefici  JGgyp- 
plaffa  etiam  tiorum  incantationibus  suis ;  et  induratum  est 
/tairft Aimtb  cor  phataonis,  neo  audivit  eos  ,  sicut  praecepe- 
rat  Dorninus.  Avortitqne  se  et  ingressus  est  do- 
mura  suam  ,  nec  apposuit  cor  etiam  hac  vice. 
Qumritur  hic  passim ,  unde  aquam  illam  ,  guam 
verterunt  in  sanguinem ,  acceperint  malefici , 
cum  omnis  aqua  JEgypii  in  sanguinem  fuerit 
conversa  a  Moyse  ?  Variis  id  modis  fieri potuit: 
nampotuit  illa  aqua  esse  marina,  quse  versa  non 
eratin  sanguincm,  uipote  ad  potandum  inepta. 
Potuit  fodi  puteus,  prout  revera  puteos  foderunt 
/Egyptii,  atque  ex  itlo  aqua  illa  hauriri.  Po- 
tuit  itla  aqua  accipi  a  magis  ,  priusquam  omnis 
aqua  in  sanguinem  erat  conversa  :  non  enim  di- 
citur  tota  conversio  unico  momento  temporis  fa- 
cta.  Ptures  etiam  modos,  quibus  &qua  ilta  a  ma- 
gis  haberi  potuit,  recitant  interpretes  ;  sed  pro- 
babitiores  solum  recensere  breviter  volui.  S.  Au- 
gustinus  qussst.  2;i  in  Exodum  existimat,  terram 
<:  Gcssen  a  ptaga  sanguinis  et  sequentibus  fuisse 
immunem  ,  ibique  aquam  a  magis  acceptam , 
quam  in  sanguinem  verterunt.  Et  sane  non  vi- 
deo  ex  Scripturis  probari  posse  ,  ierram  Gessen 
eadem  ptaga  fuisse  tactam  ,  licet  interpretes  va- 
rii  id  velint  probare  ewhis  verbis:  Et  fuit  san- 
guia  in  tota  terra  Bgypti.  Quippe  oap.  8  f  24 
Hmititer  musca  venisse  dicitur  in  omnem  terram 
-ll-ypti :  et  tamen  ex  eodem  capite  constat ,  ter- 
rnm  Gessen  a  plaga  muscarum  fuisse  liberam. 
Itirque  sententia  illa  S.  Augustini  mihi  prx  ce- 
feris  videtur  probabilis  :  non  enim  idonea  ratio 
faeile  assignari  poterit,  eur  tota  terra  Mgypti 
uno  loco  magis  eomprehendat  terram  Gessen , 
quam  altero.  Demum  guid  feeerint  Mgypffi  hac 
plaga  percussi,  WLQysessicrefertiloteTxtiiimtem 
onroes  >:<rvptii  per  Qirouitum  fluminis,  atjuam  ut 
biberent :  non  enim  poterant  bibere  deaquafluml- 
nis.  Impletique  sunt  septem  dies,  postquam  perous- 
sit  Dominus  fluvium.  Ilactenus  deprima  JEgyp- 
tiorum  plaga  ex  sacris  Litteris. 


i> 


§  XIV.  Josephi,  Philonis,  et  Arta- 
pani  de  prsemissis  relationes  exa- 
minatse. 

Josephus  primum  Moysis  cum  Pharaone  con*  Josephwgcsta 
gressum  cum  secundo,  ordinemque  rerum  ge-  «.^ 
starum  mire  confundii  :  varia  quoque  Moysi  ^^ 
dicta  attribuit ,  quse  nec  vera  sunt ,  nec  pro- 
babilia.  Verba  accipe,  observaiionibus  nosins 
castiganda :  Ad  novum ,  inquit ,  reg-em  se  con- 
fert.  Ibi  posteaquam  commemorasset  operam 
suam  pro  ^Egyptiis  contra  ^Ethiopas ,  contem- 
ptim  ag^ros  eorum  vastantes,  navatam  ,  labores- 
que  exhaustos,  dum  non  aliter  quam  pro  suis 
popularibus  bellum  administraret ,  adjicit  malam 
g-ratiam  pro  tot  beneficiis  sibi  redditam.  Oraou- 
lum  deinde ,  in  Sina  monte  acceptum  ,  reg-i 
aperit ,  necnon  prodigria ,  quibus  de  voluntate 
Dei  confirmatus ,  omnem  hjesitationem  posue-  j; 
rit ,  singillatim  enumerat  j  addit  deinde  preces  , 
ne  per  incredulitatem  Dei  decretis  obstaculo  es- 
se  velit.  Caeterum  cum  a  reg-e  contemptim  au- 
dirise  animadverteret ,  eshibet  illi  specimen  pro- 
digiorum,  quae  in  Sina  viderat.  Prodigia  ilta  regi 
sunt  exhibita  non  inprimo,  sed  in  secundo  con- 
gressu.  Deinde  non  est  verisimiie,  Moysen  me- 
rita  sua  regi  exprobrasse ,  aid  tam  enucleate  vi- 
sionem  suam  eidem  statim  exposuisse.  Redeo  ad 
Josephum. 

121  Eex  vero    iratus   sceleratum    eum  appel-  Moysis  cum 
lat,   qui  /Egyptiorum  olim    fug-itivus ,  nunc  ma-  Pharaone  non 
gicisprEestigiis  instructus  ,  ad  reliquos  decipien-  solumcon3e~ 

c  °  '  ^  L  ctuns  suis, 

dos  venerit.  Habere  se  quoque  sacerdotes ,  qui 
eadem  ostenta  repraesentare  nossent ,  non  minus 
peritos  hujusraodi  artium  :  nec  esse,  cur  se  Moy- 
ses  jactare  debeat ,  quasi  solus  divina  prae  caete- 
ris  virtute  polleat  ,  atque  ita  apud  rudem  mul- 
titudinem  quasi  supra  mortalem  conditionem  po- 
situs  se  venditet :  confestimque  cum  et  ipsi  suas 
virg-as  projecissent,  in  dracones  sunt  versae.  Tum 
Moyses  nihil  his  motus ,  Ne  ipse  quidem  ,  in- 
quit,  ignoro  aut  contemno  artes  .Egyptiorum  : 
attamen  qu&e  ego  operor  ,  tanto  prsestantiora  esse  p 
aio,  quam  istorum  mag-iam  ,  quanto  intervallo 
res  divinai  humanas  post  se  relinquunt :  jamque 
manifeste  declarabo,  non  esse  haec  proestig-ias  veri- 
tatis  specie  parum  cautis  imponentes  ,  sed  ipsissi- 
mam  Dei  virtutem ,  arg-umentum  omnipotentis 
illius  voluntntis  apud  incredulos  futuram  :  et  cum 
dioto  virgam  in  terram  mittit ,  jubens  ut  fiat  draco, 
qua?  mox  dicto  parens  ^g-yptiorum  virg-as ,  quae 
draeonum  specie  reptabant  ,  unam  post  aliam 
agg-ressa,  omnes  ad  unam  devoravit,  ac  mox  in 
pristinam  speciem  reversara  Moyses  rursum  su- 
stulit.  In  hisce  Josephus  rursum  varie  labitur. 
Nam  primo  Pharaonem  ex  sotis  conjecturis 
loquentem,  etMoysi  exprobrantem  inducit.  Se- 
cundo  cum  ait ,  Cum  et  ipsi  (magi)  suas  vir- 
gpas  projecissent  ,  supponit  Moysen  id  antea 
fecisse  ,  prout  revera  per  Aaronem  fecit  ■  idem- 
que  rursus  factum  narrat ,  acsi  Moyses  idem  bis 
fectsset.  Tcrtio  de  Aarone  silet,acsi  non  adfuisset, 
ommaque  verba  et  opera  soli  Moysi  attribuit  • 
cum  tamen  constet ,  omnia  per  Aaronem  facta, 
jubente  Moyse.  Quarto  Moysen  pessime  sic 
loquentem  xnducit ,  acsi  magicas  JEgyptiorum 
artes  approbasset. 

122  Hex 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS. 


35 


A         122    Kex   autem,  ait  pergens  Josephus ,  ad 
sedordine        indignationem  magis  quam  admirationem  hoc  fa- 

etiam  confuso     „4.«  „„  .,  .,  ,. 

corrumnit  commotus,   fium  nihu    acturum   respondisset, 

neque  quidquam  /Egyptiacis  artibus  profecturum, 
mandat   operarum    exactori  ,    qui    Hebraeis    erat 
pra^positus,    ut  de  labore    nihil  eis  remittat,  sed 
gravioribus    etiam    quam  antea  operum  difficul- 
tatibus  premat.  At  ille  prius  paleas  eis  ad  late- 
res    fingeudos  prsebere   solitus,  posthac  id  facere 
desiit  :  sed  interdiu  deteutos  in  opere,  noctu  ad 
comportandas  paleas    dirnittebat,  pristini    laboris 
onus   conduplicaturus.  Moyses  autem  neque  mi- 
nis  regis  a  proposito   deterrebatur ,    neque  assi- 
duis  suorum  querelis,  ut  a  coepto  desisteret,  vel 
minimum     flectebatur   :     sed    obfirmato    contra 
utrumque  animo,    in    hoc   totus  erat,  ut  suos  in 
optatissimam  libertatem  restitueret.  Itaque  denuo 
regem    accedit  ,    suadens    ut    dimittat    Hebraeos 
in    Sina    montem,    illic    Deo  sacrificaturos  ,   hoc 
enim  ipsum  jussisse,  necposse  quemquam  ejus  vo- 
luutati  resistere  :  quapropter  dandam  operam  ne 
favorem    ejus    contemnere    videatur,    utque  po- 
pulo  potestatem  exeundi  faciat ,  ne  forte  contra 
moliendo  posthac  culpam  in  se  transferat,  si  quid 
B  ipsi  tale  acciderit,  qualia  Dei  voluntati  resisten- 
tibus  evenire    solent.   Nam  necessario   calamita- 
tes  eos  comprehendere,    qui  divinam  iram  in  se 
provocaverint  :   et    tum    terram   tum  aerem  illis 
infestum    existere ,    tum  procreationem    filiorum 
parum    feliciter   procedere  ,   elementis   etiam    ad 
vindicandum  in  eos   concitatis.   Atque  haec  mala 
non  posse    evitare    /Egyptios ,    etiamsi   Hebrseos 
regionem  eorum  exire  contingat,   nisi  hanc  pro- 
fectionem     bona    pace     ipsorum    impetraverint. 
Hactenus  Josephus,  qui  recte  quidem  oppressio- 
nem  majoremHebrseorumprimo  congressui post- 
ponit ;  sed  eam  perperam  postponit  signis,  quse 
in  seeundo  congressu  contigerunt,  quod  utrum- 
que  confuderit,    ut  jam  vidimus.   Deinde  alte- 
rum  Moysis  cum  Pharaone  conventum  quidem 
narrat :  sed  solum  minas  quasdam   Moysis,  ex 
conjecturis  confictas,  illi  eorum  conventui  attri- 
buit :  licet  Moyses  tam  cito  non  videatur  miratus 
Pharaoni.  Reliqua  Josephi  de  hisce  asserta  ac- 

cipe. 

C         123  Rege  vero,    inquit,   nihili   faciente  verba 

primapiaga      Moysis,  neque   vel  tantillum  ad  ejus  preces  ad* 

abeodemnar    vertente,   gravissima  mala  in  yEgyptios  incubue- 

rata,error-  singulatim  recensebo,   tum    propter 

nue  ipsius  cor-    AU"U        H  .  '      ■* 

rcctxts.  eorum  novitatem,  tum  ut  eo  magis  appareat,  non 

vanas  fuisse  Vatis  nostri  prgedictiones  :  postremo 
quia  hominum  interest  talia  cognoscere,  quo  ma- 
gis  ea  caveant,  quibus  irritatus  Deus  ad  infligen- 
das  pcenas  commoveri  solet.  Primum  annis  san- 
guineis  fluentis  prolabens,  ad  potus  inopiam  eos 
redegit,  cum  prseterea  nullum  fontem  habeant  : 
nec  coloris  tantum  id  erat  vitium,  sed  si  quis 
siti  coactus  gustaret,  confestim  acri  dolore  corri- 
piebatur  :  eratque  talis  yEgyptiis  solis,  Hebraeis 
vero  dulcis  ac  potabilis,  et  omnino  pristinam 
naturam  retinens.  Quo  miraculo  rex  inops  consilii, 
timens  incolumitati  gentis,  permisit  Hebraeos  abire; 
cumque  malum  cessasset,  rursum  ad  pristinam 
mentem  rediit,  sententiam  suam  revocans.  Peccat 
Josephus,  dum  asserit  post  hanc  plagam  permi- 
sisse  Pharaonem,  ut  Hebrcei  abirent,  sed  senten- 
tiam  revocasse.  Potius  referre  debuerat,  a  magis 
quoque  aquam  in  sanguinem  conversam  ;  atque 
itafactumesse,utPharaopertinax  in  sententia 
sua  persisteret. 

124  Philo  in  narratione  ejusdem  historite  sub- 
inde  quoque  a  sacra  Scriptura  recedil,  et  obser- 
Septembris  Tomus  II. 


vationes  suas  de  more  adjungit.  Singula  excu-       imron 
tiemuspost  data  ipsiusverba,  quse interpres  La-        Js 
tine  sic  reddidit :  Post  hac  (  Moyses  et  Aaron)  phito  pr,mum 
regem  ipsura  audent  appellare,  ut  populum  ex-  )lZ'rL™Zn- 
tra  fines    regni   emittat  ad  sacrificium.    Aiebant  0m*Um,e}m- 
enim  solitudine   opus   esse    ad    peragendos   ritus  r*  «zitum, 
patrios,  diversos  ab  aliorum  caeremoniis,  et  ideo 
secessum    requirentes,    ne   vel     offendant    alios, 
vel    protauentnr  exterorum   oculis  parum  faven- 
tium    spectaculo.    At  rex  ab  incunabulis  innutri- 
tus  majorum  suorum  fastui ,  nec  credens  ullum 
Deum  prseter  ista  visibilia,   contumaciter  respon- 
dit :    Quis    est ,    cui    me  obedire  jubetis?    Non 
novi  istum  ,  quem  praedieatis  novum   Dominum  : 
non    dimitto    gentem,    pra^textu   celebritatis    sa- 
crorumque   cupientem    jugum   excutere.    Deinde 
liomo  iracundus    et  inclemens     ignominia    notat 
prrafectos  operum ,  qui  sinerent  otio  laseivire  po- 
pulum,    alioqui  nou  desideratum  festa   et    sacri- 
ficia.     Hsec    enim     non     essc    intentorum   operi 
necessario ,  sed  suaviter   delicateque    viventium. 
Ergo,  cum  populus  gravius  quam   ante  premcre- 
tur,  et  Mosi  sociis  indi^naretur  ut  impostoribus, 
eis  clamque  palamquc   impietatem  objieiens ,    ac  E 
ementita    oracula ;    tandem  Prophcta  agftyredltur 
exerere   miracula  ,   qua?  didicerat ;  quo  spectato- 
ribus  incredulitatem   eximeret  :    interfuit    et  rex 
cum  cohorte  purpuratorum.  Per  pra?fcctos  operum, 
quos  ignominia  notavit  Pharao,  intclligi  dvfwnt 
prwfecti  ex  Hebreeis,  quibus  rursum  pr<verant 
JEgyptii.  Quos  vero  asserit  de  obmurmurationibus 
contra  Moysen,  acsi  pro  impostore  citm  suis  habi- 
tus  fuisset  ab  Hebroeis,  nonnihil  exaggerata  simt 
supra  retationem  S.  Scripturx ;  licet  alioquin 
non  careant  omni  verisimilitudine,  et  pro  conje- 
cturis  haberi  possint . 

125  Philo  deinde  sic pergit  :  ltaqueeonttuentc  prodigtum 
ad  regiam  multitudine,  frater  Mosis  baciilum,  mutatuintu^ 
elatum  prius,  ut  esset  omnibus  conspicuus  in  fcer-  Pmtm  mr9•r• 
ram  projicit;  qui  mox  id  diaconem  mutatur.  Tum 
circulus  spectatorum  prae  raetu  stuporeque  solutus 
diftugit.  Sophistae  vero  magique,  quotquot  ade- 
rant,  Quid  vos  terret?  inqniunt.  Nec  nos  sumus 
rudes  talium  artium  :  et  nos  talia  patrarc  possu- 
mus.  Dcinde  cum  quisque  suam  virgam  projccis- 
set,  multi  draconcs  circa  primum  Hlum  volveban- 
tur  sinuosis  orbibus  ;  ille  vero  arrccta  cmice 
immani  hiatu  non  aliter  quam  objectos  pisces 
eireunv|uaquc  [ictitns  alwirbuit  :  atque  ita  de;rlu- 
titis,  in  pristinam  virgai  naturam  rcdiit.  M  tam 
magnificum  spcctaeulum  etiam  iniquis  anirais 
omnem  suspicionem  exemit,  ne  putarent  hrec  agi 
humanis  vaframentis  aut  artibus  excogitatis  ad 
ludibrium, sed  divina potentia, qua  mliil  non  faclle 
pcrficitur.  Quod  hic  asseritur  de  dracone  ex  Moy- 
sis  virga  facto,  quem,  post  devoratos  serpentes  ex 
magorum  virgis  ortos,  rursum  in  virgam  muta- 
tum  affirmat ,  ex  probabili  conjectura  dicitur : 
nam  Scriptura  non  exprimit,  quomodo,aut  quan- 
do ,  secunda  illa  mutatio  facta  sit.  Potui  jieri 
mutatio  Aarone  caudam  serpentis  arripiente,  ut 
Moysi  contigit  apud  rubum ;  aut  sponte  etiam, 
ut  credidisse  videtur  Phito,  quem  rursus  audia- 

mus. 

126  Attamen  cum  ne  tam  manifesta  quidem  ^^  ^^ 
efflcacia  posset  eis  exprimi,  ut  victcs  se  fateren-  {jmcralimi 
tur;  sed  nihilominus  pertinaci  audacia  resistnrent, 
addicti  obstinata-  inhumanitati  impietfttiflue  ,  tara- 
quam  laudatis  virtutibus;  ncc  miserantes  oppres- 
sos  iniquo  servitio ,  nec  divina  mandata  exsequi 
inducentes  in  animum,  tum  manifestis  oraculis 
declarata,    tum    ostensis  subsecutis    atque  prodi- 

11  giis  : 


36 


AlCToni 

J.S. 


DE  S 

censura,   ut  afflictioui- 


i. 


dd  inniinm 

sinifilliitim 
rrfnrits,    nm 

jgQlura»  <t 
aliquo»  ffio 
r«i  admiicet. 


giis :  opus    fuit  graviore 

bus  ag-minatim  ingruentibus  castigarentur  stolidi, 
qui  dedig^oabautur  erudiri   boni.s  rationibus.    De- 
cem  poenjE  «gioni  inflictfR  sunt,  ut  qui  in    pec- 
cando  nihil  stbi  reliquum   fecerant  ad   summam 
malitiazD ,    punirentur    modis    omnibus ,  feriren- 
turque    perfecto     poenarum   numero.    Ne    genera 
quidem  poeme  fuerunt  vul^aria.    Nam   elementa 
mundi,    terra ,   aqua,  aer,   ig-nis  conspirarunt  in 
impios,   Deo    vindice ,   ad  dcclarandam   ejus   po- 
tcntiam,    ea,    quibus  ad  creationem   salutemque 
rerum  0808  est,    vertentis  quandolibet  in  impio- 
rum   perniciem.    Hae   poenee   trifariam    distribota? 
sunt   :    trcs  pertinentes  ad    crassiora    elementa  , 
terram    et    aquam ,    ex  quibus   constant   corpora 
cum   sois   qualitatibus ,  fratri  Mosis  commissaj : 
totidem  soli  Mosi,  quas  inflixit  per  igmera  et  ae- 
rem  :  .  .  .    uua    utriquc  communis,   ordine  septi- 
ma,    trea  reliquje  ad  complendum  denarium   Deo 
servata;  sunt.   Ab  aqua  fuit  initium  :  hanc  quo- 
niam   honorant  iEg'yptii  praj  caeteris  ,    tamquam 
rerum    omnium    principium  ,    primam      adhibuit 
Deus    ad    terrendos    castig-audosque  noxios.  Ha- 
ctenus  Philo.  Divisio  illa  decem  plagarum  pla- 
cuitetiam  Origeni  Ilom.  4  in  Exodum.  Ex  hi- 
sce,  licet  Deus   omnes  praecipue  intulerit,  tres 
primte,    nimirum  sanguinis,  ranarum,   et  sci- 
niphum,  attribuuntur  Aaroni,  quod  ipse  in  iis 
manum  aut  virgam  extenderit,  in  duabus  su- 
per  aquas,  in  tertia  super  pidverem  terrse.  In 
reliquis  dividendis  Philo  non  servat  ordinem  , 
quo  illatse  sunt,  sed  quo  ipse  eas  erat  narratu- 
rus.  Tres  soli  Moysi  adscribit,  quod  in  itlis  Moy- 
ses  legatur  manum  autvirgamin  cvelum  exten- 
disse,  idi  factum  est  in  ptaga  septima  grandinis, 
in  octava  tocustarum  ,  et  in  nona  tenebrarum. 
Seootam  plagam  ulcerum  ,  quam  septimam  vo- 
cat  et  recenset  Philo,  soli  Moysi  attribuit  Ori- 
genas,  quod  itle  solus  cinerem  in  ccelum  sparse- 
rit ;  at  utrique  eam  adscribit  Phito,  quod  ambo 
simul    cinerem    colligerint.   Demum   tres  atise, 
nempe  quarta  muscarum,  quinta  pestisanima- 
lium  ,   et  decima  ,  seu  mors  primogenitorum , 
soli  Deo  attribuuntur,  quia  nihit  in  hisce  operati 
alii. 

167  Quid  igitur  raox  acoidit  ?  Mosis  fratre 
jnssu  D&i  percutiexite  virg-a  fluvium,  in  sang-ui- 
iumii  vertitur,  quam  loagus  est  ad  raare  usque 
ab  .Ethiopta  ,  idcm  in  stagais,  fossis  ,  puteis  , 
fontibus,  et  omaibus  ^Eg^ypti  aquis  eveait,  ut 
defloiente  aqua  potablli  ripas  nemo  petere,  et 
novas  vcnas  aperientibus  pro  limpido  liquore 
;  san^-uis  emioaret  tamquam  e  vulnere  :  piscium 
quoque  genera  extinota'  sunt  ouncta,  vitali  fa- 
oultate  versa  in  pestifer&m,  ut  fcetore  coraple- 
rentur  omnia,  putresoentibue  siinul  tot  corpo- 
ribus,  hominum  quoque  siti  enectorum  mag-uus 
aumerus  aoervatim  jacebat  in  triviis,  aon  suffl- 
cientibus  doraesticis  ad  sepulturffl  offloia  :  uam 
per  septem  dies  hoo  malum  duravit ,  donec 
.■Kjryptiis  supplioitor  Mosrm  invocantibus,  et  illo 
deprei  aute ,  Deus  misertus  eat  pereuntium.  Is 
cum  sit  exorabilis,  mutavit  sanguiaem  inaquam 

dulccm,  redditis  anmi  fluentis  salubribuS  ,  qua- 
lia  prios  foerant.  In  hac  plaga  narranda  bis  la- 
bitur  Philo ,  aut  certe  idoneum  non  habet  in 
Scriptura  fundamentum,  Asserit  primo,  sangui- 
nem  emicuisse  novas  venasaperientibus,  seu  pu- 
teos  fodientibus.  Verum  id  ridctur  repugnare 
hiscc  verbis  E.vod.  7  f  24  :  Foderunt  autem 
oraues  jEgyptii  per  oirouitam  tiuuiiuis,  aquam  ut 
biberent :  non  euiin  poterant  bibere  de  aqua  flu- 


MOYSE  PKOPHETA. 

rainis.  Clare  hic  textus  insinuat,  aquam  fodxenM 

fuisserepertam,  prmtante  miserwordia  Dei  illud 
remedium  JEgyptiis,  ne  omnes  siti  enecarentur 
Secundo  nutlibi  asserit  ScripturaMnc W™* 
plagam  cessasse  per  preces  Moysts,  "Mj^ 
Philo.Verisimiliuset congruenttus  sacris Litte>  is 
dici  potest,  primam  plagam  cessasse  solum,  ui 
eamsecunda  exciperet. 

128  Artapanus  homo  gentilis  de  hisce  aliqua 
audierat,    verisimiliter  ex  traditione  aut  reta- 
tione  JEgijptiorum  :  at   fabulas  potius  edidit , 
quam  veram  historiam.  Eusebius  mentem  ipsius 
hoc  modo  exprimit  toco  s&pius  indicato  :  Hac  re 
( voce    nimirum    divina )    fretum     ( Moysen , ) 
priusquam    exercitura    comparasset  ,    ad     regem 
^g-yptiorum  soceri   consilio  descendisse  (asserit,) 
dixisseque  orbis  Domini  jussu  liberandos  esse  Ju- 
dseos.   Quo   audito,  iu  carcerem  ipsum  fuisse  ia- 
trusum  :    uude    nocte  ,    custodibus    mortuis  ,    et 
repente    portis    patentibus,  januisque  omnibus, 
qua?    ibi    fuerant,    fractis,   exivisse,  rectaque  via 
in  regiam  usque  ad  reg*is  cubiculum  januis  aper- 
tis  ad  ipsum  reg'era  intrasse  :  interrogatumquev  a 
stupente    reg-e  ,    quodnam    esset    Dei   nomen ,    a  E 
quo    missus   esset.  Cumque   cervicibus  inclinatis, 
Moses    iu   aure    sibi  dixisset,   audieutem   mutum 
cecidisse,  et  a  Mose  suscitatum  fuisse,  scripsisse 
quoque  ipsum  nomen  Dei  in  tabula  dicit  :  quas 
litteras   cum  aonnulli  sacerdotum  deriderent,   le- 
g-ere    nescientes  ,    spasmo    ait  omnes  expirasse  : 
tunc  etiam,  sig-num   rege    peteute  ,    baculum    a 
Mose  iu  serpentem   conversum,   omnibusque  ma- 
gno    timore     perculsis,   a  cauda    captum    draco- 
nem,   in   baculum  rursus  convertisse  :  deinde  Ni- 
lum  baculo  percussum,  abundasse  adeo,  ut  uni- 
versa  ^Egyptus  submersionera  timuerit,  siugulis- 
que.  annis   ex    illo  tempore  similiter  abuadarit  : 
postea ,    cum    aqua    rursus    baculo    percussa,  in 
alveum  suura  rediisset,  animalibus  in  fluvio  cun- 
ctis    morte    corruptis,    mag-no  fcetore  aquam  ita 
oluisse,  ut  -Eg'yptii  siti  simul  et  pestilentia  simul 
laborarent;    regpem    autem   perterritura,   inclina- 
tum   jam  fuisse  ad  dimittendum  populum  :   sed 
Memphiticos   sacerdotes    vocatos ,    morique    jus- 
sos,  nisi  aliquod  sig;num  ipsi  etiam  ederent,  ma- 
gicis    artibus    dracone  pvoducto,   et  fluvii  colore 
mutato ,    effecisse,  ut   elatus    rex   atroeiter    Ju- 
daeos    tractarct     Hactenus   ille,    vera  fatsis  mi- 
scens. 

129  Primo  fallitur,  dum  ait  Moysen  soceri 
sui  consilio  ad  Pharaonem  ivisse  :  quod  vero  de 
exercitu  non  comparato  dicitur,  ineptum  est.  Se- 
cundo  carcer  ille  Moysis ,  omniaque  occasione 
carceris  relata,  fictitia  plane  apparent ,  ticet 
alioqui  mirandum  sit,  non  prcecepisse  Pharao- 
nem,  ut  Moyses  carceri  inctuderetur .  At  veri- 
simite  est,  Pharaonem  inprimo  congressu  magis 
contempsisse  Moysis  dicta,  quam  ab  eo  timuisse  : 
deinde  vero  ob  signa  visa  magis  timuisse,  quam 
ut  auderet  carceri  Moysen  inctudere.  Tertio  pro 
aquis  Niti  in  sanguinem  conversis  ingentem  ex- 
undationem  sic  substituit ,  ut  tamen  agnoscat 
aquas  fuisse  corruptas,  piscesque  mortuos;  quin 
etpestilentiam  ortam,  quam  Scriptura  sacra  non 
agnoscit.  Quarto  aquas  fuisse  rursum  percussas, 
sicque  in  alveum  rediisse,  regemque  iis  signis 
fuisse  inclinatum  ad  dimittendos  Israetitas,  rur- 
sum  non  habet  Moyses  ipse  ,  neque  hic  edicit , 
quomodo  flumus  deinde  ex  sanguine  rursus  in 
aquam  fuerit  mutatus.  Quinto  fabulosum  est , 
annuam  Nili  exundationem  a  fictitia  illa  exun- 
datione  ortum  habere.  Sexto  demum  alia  qux- 

dam 


Dc  liisce  ab 
Artupano  gcn- 
tili  nonnulla 
eliam  relala, 


V 

sed  multis  er- 
roribus  et 
fabulis  detur 
pata. 


DIE  QTJARTA  8EPTEMBBIS. 
dam  minus  exacte  et  perturbato  ordine  relata 
sunt,  modo  tamen  uteumque  tolerabili.  Ex  hisce 
autem  colligere  possumus,  mirabilia  a  Moyse  in 
■ffigypto  patrata  etiam  a  profanis  scriptoribus  re- 
lata  fuisse,sednon  sine  erroribus,  utipassimcon- 
tigit  in  antiquis  historiis  profanis. 


S7 


§  XV.  Secunda  plaga  ranarum,  ter- 
tia  sciniphum,  quarta  muscarum, 
quinta  pestis  jumentorum,  sexta 
ulcerum,  septima  grandinis. 

Secwuia  piaga  T)ostquam  prima  plaga  JEgyptiorum  diebus 


rmitinnn. 


septem  continuatat  Pharaonem  non  permove- 
quam  tmitan-  ra(  .  j)ixit  quoque  Dominus  ad  Moysen  (  Exod. 
8  : )  lugTedere  ad  Pharaonem,  et  dices  ad  eum : 
Ha?c  dicit  Dominus  :  Dimitte  populum  meum  , 
B  ut  sacrificet  mihi  :  sin  autem  noluerisdimittere  , 
ecce  eg-o  percutiam  omnes  terminos  tuos  ranis. 
Et  ebulliet  fluvius  ranas  :  quae  ascendent,  et  in- 
gredientur  domum  tuam,  et  cubiculum  lectuli 
tui,  et  super  stratum  tuum,  et  in  domos  servo- 
rum  tuorum,  et  in  populum  tuum,  et  in  furnos 
tuos  ,  et  in  reliquias  ciborum  tuorum  :  et 
ad  te  ,  et  ad  populum  tuum ,  et  ad  omnes  ser- 
vos  tuos ,  intrabunt  ranae.  Bsec  mandata  cum 
minis  adjunctis  Moyses  per  Aaronem  Pharao- 
ni  denuntiavit,  licet  Scriptura  id  non  referat, 
sed  potius  subintelligendum  relinquat.  Dixitque 
Dommus  ad  Moyscn,  nimirum  quia  Pharao  non 
flectebatur  .-  Dic  ad  Aaron  :  Extende  mnnum 
tuam  super  fluvios ,  ac  super  rivos  et  paludes, 
et  educ  ranas  super  terram  iEgypti.  Et  (jubente 
Moyse )  extendit  Aaron  manum  super  aquas 
JEgypti,  et  aseenderunt  ranss  operueruntque  ter- 
ram  /Egypti ;  tanta  nimirum  copia\,  ut  secun- 
dum  comminationem  prsemissam  domos ,  cubi- 
cula,  leelosque  ipsos ,  et  alia  loca  ingrederen- 
tur.  Fecerunt  autem  et  malerici  per  incantntiones 
suas  similiter,  eduxeruntque  rnnas  Super  terram 
0  yEgrypti.  Sane  difficile  non  erat  dicmoni  ranas, 
Deo  permittente,  aliunde  adducere,  et  coram  ma- 
gis  statuere. 
Moysis  preci.  131  Fastus  tamen  regis  hoc  prodigio  nonnihil 
btudeinde  depressus  est,  ut  sequitur  :  Vocnvit  autem  Pharao 
Moysen  et  Aaron,  et  dixit  eis  :  Orate  Dominum, 
ut  auferat  ranas  a  me  et  a  populo  meo  :  et 
dimittam  populum  ,  ut  sncrificet  Domino.  Dixit- 
que  Moyses  ad  Pharaonem  :  Constitue  mihi, 
quando  deprecer  pro  te  ,  et  pro  servis  tuis,  et 
pro  populo  tuo  ,  ut  abigantur  rana;  a  te ,  et  a 
domo  tua ,  et  a  servis  tuis  ,  et  a  populo  tuo  : 
et  tantum  in  flumiue  remaneant.  Qui  rcspondit  : 
.Cras.  At  ille ,  Juxta,  inquit,  verbum  tuum  fa- 
ciarn,  ut  scias  quoniam  non  est  sicut  Dominus 
Deus  noster.  Et  recedent  ranae  a  te,  et  a  domo 
tua,  et  a  servis  tuis ,  et  a  populo  tuo  :  et  tau- 
tum  in  flumine  remanebunt.  Egressique  sunt 
Moyses  et  Aaron  a  Pharaone  :  et  clamavit  Moysea 
ad  Domiuum  pro  sponsione  runarum,  quam  con- 
dixerat  Pharaoui.  Fecitque  Dominus  juxta  vcr- 
bum  Moysi  :  et  mortuae  sunt  rana;  de  domibus, 
et  de  villis ,  et  de  agris.  Congregaveruntque 
eas  in  iramensos  ag-geres ,  et  computruit  terra. 
Videns  autem  Pharno,  quod  data  esset  requies, 
iugravavit  cor  suum ,   et  non  audivit  eos,  sicut 


ablata 


pra?ceper;it  Dominus.  Non  stetitpromissis  Pharao       «w»« 
post  abtatam  plagam,sive quod non  nisi  ficto  ani-        J- s 
mopromisisset,  sive  quod  homo  inconstans  rnen- 
tem  moxmutaverit.  Verum pertinacia  iltaconti- 
nuo  aliam  sensit  plagam. 

132  Quippe   Moyses  sic  progreditur  :    Dixit-  ,   ,.    , 

~ ,,  „      T\  •  .       .  r  -  trrtta  plwja 

que  Dominus  ad  Moysen :  Loquere  ad  Aaron.  icimphum, 
Extende  virgam  tuam,  et  pcrcute  pulverem  ter-  iuam  imitari 
ras:  et  sint  sciniphcs  in  universa  terra  .Kgvpti.  "on  v*"*™* 
Feceruntque  ita.  Et  extendit  Aaron  manura',  vir-  magt " 
gam  tenens  :  percussitque  pulverem  terra.,  etfa- 
cti  sunt  sciniphes  in  hominihns,  et  in  jumentis  : 
omnis  pulvis  teme  versus  est  in  sciniphes  per 
totam  terram  /Egypti.  Disputant  interpretes,  qua- 
le  genus  insecti  designetur  pervocem  scinipbes, 
aut,  xd  atii  scribunt,  ciniphes  :  nam  vox  ride- 
tur  derivari  a  voce  Gr<vca  nonnihit  moltita,  quoe 
scribitur  v/.vizz; ,  aytvintq  et  zvirrs;  in  singulari 
anvity  vel  xvu|i.  Alii  culices  explicant,  alii  pe- 
dicutos,  alii  pulices ,  atii  animantia  nova ,  et 
ante  numquam  visa.  At  mihi  piwplacet  senten- 
tia  Phitonis,  cujus  verba  dabo  §  sequenti.  Por- 
ro  hyperbole  est ,  cum  dicitur  omnis  pulvis  in 
sciniphes  versus  .*  at  illa  hyperboleostenilit ,  innu- 
meram  fuisse  multitudinem  sciniphum,  Quisuis  yA 
punctionibus  haud  dubie  ingentem  excitarioit 
molestiam,  tam  hominibus  quam  jumentis.  Vo- 
luerunt  et  hoc  prodigium  imitnri  magi  Pharao- 
nis ;  sed  frustra,  Deo  id  nonpemuittente.  Audi 
textum  sacrum  :  Feceruntqne  similiter  mnlefici 
incantationibus  suis,  ut  cducerent  sciniph<\s  ,  et 
non  potuerunt  i  erantque  sciniphes  tam  in  lio- 
minibus,  quam  in  jumentis.  Et  dixerunt  nialeflci 
ad  Pharaonem  :  Dig-itus  Dei  est  hic.  [nduratum- 
qtte  eat  cor  Phnraonis,  et  non  audivit  eos  ,  si- 
cut  praBceperat  Dominus.  Obserrari  hic  potest 
primo,  Pharaonewi  de  hac  plaga  non  pramioni- 
tum  fuisse,  aut  certe  id  non  dici  in  sacris  Lit- 
teris.  Secundo,  magos  hic  agnovisse  potentiam 
Dei,  eamque  professos  esse  coram  Pkaraonet  qui 
tamen  ne  hac  quidem  illorum  confessione  perti- 
naciam  suam  deposuit.  Hinc  post  tertiam  hanc 
ptagam  continuo  suhsecutaest  quarta,  Pharaone 
rursum  przemonito 

138    Hanc   Moyses    refert  hisce  verbis :  Dixit  fjuartaplaga 
quoque    Dominus    ad     Moyscn  :     Consurge    diln-   rmucarnm 
culo  ,   et    sta  coram    Pharnone  :  egredietur  enim  '"'""''"" 
nd    aijuas  :     et    dices  ad  eum  :    HfflC   dir.it   Datni-   y  ' 
nus  :   Dimitte  populum  meuni,  ut  sacrificet    mi- 
hi.    Quod   si   non   dimiseris  eum,  eece  ego  lm- 

mittam  in  le,  et  in  serTOH  tuos,  <■)  m  populum* 
tuum  ,  et  in  domos  tuas,  omne  genus  musoa- 
rum  :  et  Lmplebuntur  domus  ^Sgyptiorum  mu- 
scis  diversi  ffeneris,  et  universs  terra,  ld  qua 
foerint.  Faciamque  mirabilem  in  dis  llla  terram 
Gessen,  in  qua  populue  meus  eet,  ut  non  sint 
ibi  musca^  -.  et  scias  quoniam  ego  Dominue  in 
raedio  tcrrae.  Ponamque  divislonem  Inter  popu- 
lum  meum  et  popuium  tuum  i  orae  erit  Bignum 
istud.  Pecitque  Dominus  ita  (nimirum  ubi  fru- 
stra  a  Moyse  monitus  erat  Pharao.)  Et  venit 
muscn  g-ravissima  in  domoa  Pharaonifl  et  servo- 
rum    ejus  ,   et  in  omnem  terriun  Jlgypti  :  cor- 

ruptaque  est  terra  ab  hujusoemodi  muaoU.  De 
hac  plaga,  uti  et  de  secunda  Psal.  77  }  46  8io 
dicitur  i  Mieit  in  eos  (Mjenomyiam ,  et  comedit 
eos ,  (sanguinem  exsugendo  ,  acriterque  tor- 
quendo  morsibus  suis  ; )  et  ranam ,  et  dUperdl- 
dit  eos.  Rursum  Psat.  101  >■  :il  de  hac  et  ter- 
tia  :  Dixit,  et  venit  ca*nomyia  :  et  ciniles  in 
omnibus  finibus  eorum.  Vox  Grseca  xoivor/Ocz, 
qum  hic  servata  est  ab  interprete  Latino,  ad  lit- 

teram 


38 


DE  S.  MOYSB 


kvcroht       teram  significat  communem    muscam  ,    id  cst , 

J  s        omne    genus   muscarum  ,  prout   recte  vertit  S- 

Hieronymus   cum    atiis.    Muscarum   morsibus 

etiamhomines  occisiinJEgypto  dicuntur Sap.  16 

jtw  non  fun        134  S.  Augustinus  in  Bxodum  qusest.  26  de 

interraGcs-    exemptione  Hebrseorum  a  plagis  hic  primum  in- 

mt^ncc°ha'  dicata>  sic  loquitur:   Quod  liicScriptura  aperuit, 

prrcedmtu  :    ne  ubique  diceret,  intelligere  debemus  et  in  poste- 

rioribus  et  in  prioribus  siguis  factum  esse,  utter- 

ra,  in  qua  habitabat  populus  Dei,  nullis  plagis  ta- 

libus  vcxaretur.  Opportunum  autem  fuit,  ut  ibi  hoc 

aperte  poneretur,  unde  jam  incipiunt  signa,  quibus 

magi    similia  nec  conati  sunt  facere.  Procul  dubio 

enim,    quia    ubique    fuerant    sciniphes  in   regno 

Pliaraonis,    non    autem    fuerant  in  terra  Gessen, 

ibi  conati  sunt  magi  similiter  facere,  et  non  po- 

tuerunt.     Quousque     ergo    deficerent    ( magi , ) 

nihil  de  illius  terrae  de  segregatione  dictum  est  ; 

sed   ex   quo    coeperunt  ea   fieri,  ubi  jam   illi  si- 

milia  facere  nec  conari  audercut.  Ihcc  observatio 

S.  Augustini  mihi  admodum  apparet  probabi- 

H  lis;  omnino  tamen  certa  non  est :  nam,  siexi- 

stimare  quis  velittres  plagas  proecedentes,  san- 

guinis  videlicet,  ranarum  et  sciniphum,  etiam 

fuisse  in  terra  Gessen ,■  dicere  poterit,  nec  aquam 

fuisse  sanguineam  Hebrccis,  sed  solis  Mgyptiis ; 

nec  ranas  aut  sciniphes  quidquam  Ilebrceis  mo- 

lestiee  intulisse  :  nunc  vero  terram  ipsam ,  in 

qua  erant  Ilebrsei,  a  communi  plaga  excipi,  ut 

Hebivcorum  exemptio  jEgyptiis  clarius  innote- 

sceret,  * 

Phwao  u>w  \  35  porro  piaga  hvcc  muscarum  Pharaonem 

ptagaduranto  movn  .  sea\  non  ita  permovit,  ut   Dei  mandatis 
promillitli'  ..  ... 

bertatemab'    prorsus  obtemperare  voluerit  :  m  sacrificium 

9undilifhr.us,  enim   Ilch/vcorum  conscnsit,  at  non  in  egressitm 

ted doindo nun  eorum  ,-,,-  JSgypto,   Moysen  audiamus  :  Vocavit- 

'  que  Pnarao  Moysen  ct  Aarou,  et  ait  eis  :  Ite,  et  sa- 

criJir.itr   Deo   vestro  in   terra  hac.  Et  ait  Moyses  : 

Non     potost    ita  iicri  :  abominationes  cnim  -Egy- 

ptiorum  imxnolabimus  Domino  Deo  nostro  :  quod 

si  mactaverimus  ea,  quse  oolunt  .Kgyptii,  corain 

eis ,   lapidibus  nos  obruent.   Viam  trium  dieium 

pergemus  in  solitudinem  :   ct   sacrificabimus  Do- 

niino  Deo  nostro  ,  sicut  prascepit  nobis.  Dixitque 

Pharao :  Ego  dimittam    vos,    ut   sacrificetis   Do- 

q  mino   Deo    vestro    in    deserto  :  verumtamen  lon- 

gius  ne  abeatis  :  rogate  pro  me.  Et  ait  Moyses  : 

Egressus  a   te,   orabo  Dominura  :  et  recedet  mu- 

sua   a    Pharaone,  et  a  servis  suis,  et  a   populo 

ejus  cras :  verumtamen  uoli  ultra  fallere,  ut  non 

dimittas  populum  aaorifioare  Domino.  I^rcssusque 

Moyses  a    Pharaone,  oravit  Dominum.  Qui  fecit 

ju\i;t     verbum    illius  :  et  abstulit  muscas  a    Pha- 

raone  ,   et   a  servis  suis,  et  a  populo  ejus  :  non 

superfiiit  ne   una  guidem.    Et    ingravatura   est 

eor  Pharaonis ,    ita  ut  nec   hac   quidera  vice   di- 

mitteret  populum.  Solet  hic  queerit  quid  intelligat 

Moyses  per  abominationes  3Cgyptiorum;  Verum 

res  mihi  elucidari  videtur  pcr  sequentia  verba  : 

Quud  si   maotaverimus  ea,  quea  colunt  -Egyptii 

etc.  Per    abominationes  Egyptiorum  igitur  in- 

telliguntur  ea  animalia,  quse  colebant  JBgypHi  ; 

et  abominationes  dBgyptiorum  sunt  abominanda 

jEgyptiorum   numina*     Sic  Apin  colebant   in 

forma   bovis  et  vitulii  Jovem  Hammonium  in 

ariete.    Colebant    et  alia  animantia,  ut  c/vco- 

iltlos,  ibcs,  aliaque  mxdta.  At  hoc  modo  non  qiwe- 

ritur. 

Ftagaquinta        136  Pertinacia  J*haraonis  et  perfidia  in  non 

mortauima-     servandis  promissis  aliam  mox  adduxit  plagam 

quam  Mnyses  sic  exponit  Exod .  9  :  Dixit  autera 


PKOPHETA. 
Dominus  ad  Moysen  :  Ingredere  ad  Pharaonera  D 
et  loquere  ad  eum  :  Haec  dicit  Dominus  Deus 
Hebraaorum  :  Dimitte  populum  meum ,  ut  sa- 
crificet  mihi.  Quod  si  adhuc  renuis,  et  retmes 
eos  :  ecce  manus  mea  erit  super  agros  tuos  :  et 
super  equos,  et  asinos,  etcamelos,  et  boves , 
et  oves,  pestis  valde  gravis.  Et  faciet  Dommus 
mirabile  inter  possessioues  Israel  et  possessiones 
.Egyptiorum,  ut  nihil  omnino  pereat  es  his,  quae 
pertinent  ad  filios  Israel.  Constituitque  Dominus 
tempus,  dicens:  Cras  faciet  Dominus  verbura 
istud  in  terra.  Annuntiavit  hsec  Moyses  Pharao- 
ni,  sed  frustra.  Eecit  ergo  Dominus  verbum 
hoc  altera  die  :  mortuaque  suut  omnia  animam- 
tia  /Egyptiorum  :  de  auimalibus  vero  filiorum 
Israel  nihil  omnino  periit.  Observa  hic  vocem 
omnia  non  stricte  intelligendam  de  omnibus  omni- 
no  animantibus  JEgyptiorum,  cum  aliqua  dein- 
de  grandine  occisa  legantur,  sed  vel  de  omni- 
bus,  quse  erant  in  agris,  ob  prsecedentia  verba, 
Erit  manus  mea  super  agros  tuos ;  vel  de  omni- 
bus,  quse  peste  contacta  erant;  vel  denique  vo- 
cem  omnia  hic  significare  multa  aut  pleraque, 
paucis  solum  retictis.  Addit  textus  sacer  ;  Etmi-  E 
sit  Pharao  ad  videndum  :  nec  erat  quidquam  mor- 
tuum  de  his,  quaa  possidebat  Israel.  Iugravatum- 
que  est  cor  Pharaonis  ,  et  non  dimisitpopulum. 
De  hac  plaga  Psal.  77  f  50  sic  legitur :  Viam 
fecit  semitae  irae  suse,  non  pepercit  a  morte  ani- 
mabus  eorum  :  et  jumenta  eorura  in  morte  con- 
clusit. 

137  Moyses  vero  ad  plagam  sextam  sic  pro-  sextaulcerum. 
greditur:  Et  dixit   Dominus   ad  Moysen  et  Aa-   *W«J*™* 

n.   .,.,  .  .         .        ,  .  commiiiulione 

ron  :   lolhte    plenas   manus   cmens   de  cammo  ,    pharaonm 

et  spargat  illum    Moyses  in  cselum  coram   Pha-  aggreditur, 

raone.   Sitque  pulvis  super  omnera   terram  iEgy- 

pti :  erunt   enim  in  hominibus  et  jumentis   ulce- 

ra,  et  vesicae   turgeutes  in  universa  terra  -^Egy- 

pti.    Tuleruntque  cinerem   de  camino  ,    et  stete- 

runt   coram    Pharaone,  et   sparsit  ilium    Moyses 

in    caelum  :  factaque  sunt  ulcera  vesicarum  tur- 

gentium  in  homiuibus  et  jumentis  :    nec  pote- 

rant   malefici   stare    coram   Moyse  propter  ulce- 

ra,  qua3  in  illis  erant,  et  in  omni  terra  .Egypti. 

Induravitque    Dominus     cor    Pharaonis  ,    et   non 

audivit  eos,  sicut    locutus  est  Dominus  ad  Moy- 

sen.  Non  dicitur  Pharao  ipse  hac  ulcerum  pla-  Y 

ga  fuisse  percussus  :  venum  terribili  commina- 

tione  eum  urgerejussus  est  Moyses,priusquam  se- 

quentem  plagam  nominatim  prmdiceret.    Verba 

accipe  :  Dixitque  Dominus    ad  Moysen  :   Mane 

consurge  ,    et  sta  coram  Pharaoue  ,   et  dices  ad 

eum  :    liaec    dicit  Dorainus    Deus   Hebraeorum  : 

Diraitte  populum  meum,  ut  sacrificet  mihi.  Quia 

in  huc  vice  mittam  omnes  plagas  meas  supercor 

tuum  ,   et    super    servos  tuos,  et  super  populum 

tuuni;  ut  scias  quod  non  sit  similis  mei  in  om- 

ni  terra.  Nunc  enim  estendens  manum  percutiam 

te  et  populum  tuum  pcste,  peribisque  deterra.  Per 

pestem  hic  non  designatur  pestitentia  proprie  di- 

cta,  sed  matum  quodcumque  mortem  inferens  ■ 

nam  interplagas  &gyptiacasnonrecenseturpe- 

stis  hominum.  Pestis  igitur  pro  morte  ponitur 

uti  Septuaginta  habent,  non  pestis,  sed  mortis 

mentionem  facientes:  et  mors  revera  Pharaoni 

mullisque  e  prcvcipuis  proceribus  et  poputo  ejus 

itlata  fmt,  dum  persecutus  est  Israetitas per  ma- 

re  rubrum. 

I  qq    ji  j  *       •       •  .  prxdicens  ge- 

ite  Aliqui,  inquit  m  hunc  locum  Cornelius  ^rat.momnim 
a  Lapide,  ex  Hebreeo  data  verba  sic  vertunt  et  mala>?u*  in~ 
connectunt  cum  sequentibus  :  Et  quidem    si  vo-  Pfel  °e" 
luissem,  potuissem  te  occidere  peste,   et  perisses  IZZmfe- 

[jg    standum, 


B 


mnens  hac  de 
aiusa  crescere 
perlinaciam 
Pharaonis. 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS. 

de  terra  ;  verum  ideo  posui  et  servavi  te,  ut  osten- 
dam  iu  te  fortitudinem  meam.  Favere  uicumque 
huic  expositioni  videntur  sequentia  verba,  quse 
sic  leguntur  in  Bibliis  vulgatis  ;  Idcirco  autem 
posui  te,  ut  ostendam  in  te  fortitudinem  meam,  et 
narretur  nomen  meum  in  universa  terra.  Ve- 
rum ,  ut  observat  laudatus  interpres ,  phra- 
sis  Hebraica  non  habet  particulam  si,  et  ver- 
ba  Hebrsea  assertive  ,  nou  autem  conditionate 
minautur  Pharaoni  pestem  et  interitum  :  .  .  quasi 
dicat  ( Dominus  : )  Plag-as  plagis  addam  ,  do- 
nec  excidaris  a  terra.  Hsec  igitur  interpretatio 
tenenda  est,  nec  sequendus  videtur  Chaldseus,  qui 
alteriusinterpretationis  est  primus  auctor  .-  nam 
illi  longe  prseferenda  est  versio  S.  Hieronymi,  et 
Septuagintainterpretum,  quibus  multse  alise  con-t 
sonant.Prsetereaabsolutacomminatiofuturorum 
malorum  usque  ad  interitum  Pharaonis  rectius 
cohaeret  cum  verbis  prsecedentibus  :  In  hac  vice 
mittam  omnes  plagas  meas  etc.  :  nec  idlo  modo 
repugnat  verbis  istis  :  Idcirco  autem  posui  te  , 
ut  osteudam  in  te  fortitudinem  ineam,  et  narre- 
tur  nomen  meum  in  universa  terra  :  nam  hisce 
verbis  rationem  reddit  Dominus,  cur  plagis  tam 
midtis  percutiat  Pharaonem  ,  priusquam  eum- 
dem  morte  puniat,videlicet  ut ptagarum  multitu- 
dinenomen  suum  illustrius  faciat  peruniversum 
orbem.  Hunc  sensum  exigunt  Septuaginta,  in 
quibus  pro  posui  te  legitur  servatus  es. 

139  Apostolus  Rom.  9  f  17  verba  illa  citat 
hoc  modo  :  Dicit  enim  Scriptura  Pharaoni  :  Quia 
iu  hoc  ipsum  exeitavi  te,  ut  ostendam  in  te  vir- 
tutem  meam  :  et  ut  annuntietur  nomen  meum 
in  universa  terra.  S.  Augustinus  qusest.  33  in 
Exodum  expendens  hsec  verba,  observat  Deum 
mala  permittere,  malisque  ad  tempus  parcere, 
ut  erudiantur  etecti,  hsec  subdens  ;  Novit  ergo 
Deus  bene  uti  malis ,  iu  quihus  tameu  huma- 
nam  naturam  non  ad  malitiam  creat ,  sed  per* 
fert  eos  patienter,  quousque  scit  oportere  ;  non 
iuaniter,  sed  utens  eis  ad  admonitionem  vel  exer- 
citationem  bonorum.  Ecce  enim  ut  auiiuntiaro- 
tur  nomen  Dei  in  universa  terra ,  vasis  miseri- 
cordia3  utique  prodest.  Ad  eorum  itaque  utilita- 
tcm  Pharao  servatus  est  ,  sicut  et  S  ;:•;)-,  ura 
testatur,  et  exitus  docet.  Porro  Deum  non  exci- 
tasse  Pharaonem  ad  pertinaciam  itlam  rnuttis 
locis  declarat  idem  sanctus  Doctor,  et  nominatim 
qusest.  36  verba  Exod.  10  f  1,  Ego  enim  indu- 


ravi  cor  ejus 


ut  faciam  sigua  mea  luec  in  eo, 


^cjitnna  filittja 
qi  andini$j 


duriorem  quidem  in  speciem  habere  signiftcatio- 
nem  agnoscit.  Sed,  inquit,  sic  intelligendum  est, 
acsi  diceret  :  Ego  enim  patieus  fui  super  eum 
et  servos  ejus,  ut  non  eos  auferrem  ,  ut  ordiue 
superveuiant  signa  mea  super  eos.  Qtiia  enira 
paticntia  Dei  obstiuatior  fiebat  raalus  ani  - 
mus,  ideo  pro  eo,  quod  est,  Patiuns  ix  eum  fui, 
dicitur ,  Gravavi  cor  ejus.  Ita  dixerat  qusest. 
24  etiam  ipsam  Dei  patientiam  ,  qua  parcebat 
inter  causas  obdurationis  Pharaonis  numerari 
posse.  Quippe  patientia  Dei  ,  inquit ,  secundum 
corda  homiuum,  quibusdam  utilis  ad  pcenitendum, 
quibusdam  inutilis,  ad  resistendum  Deo,  et  in  inalo 
perseverandum  :  non  tamen  per  se  ipsa  inutilis  est, 
sed  secundum  cor  malum,  sicut  jam  diximus.  lloc 
et  Apostolus  dicit :  Ignoras  quod  paticntia  Doi  ad 
pceniteutiam  te  adducit  ?  Secundum  autem  duri- 
tiam  cordis  tui,  et  impcenitens  cor,  thosaunzas  tibi 
iram  etc. 

110  Post  comminationem  ittam  generalem  jus- 
sus  est  Moyses  Pharaoni  prsedicere  plagam  gran- 
dinis,  quse  ordine  septima  est,   quamque  haud 


39 
dubieprsedixit  iis  verbis,  quibus  eum  instruxit 
Dominus  a  t  17  :  Adhuc  retincs  populum  meum  : 
et  non  vis  dimittere  eum  ?  En  pluam  cras  hac 
ipsa  hora  grandinem  multam  nimis,  qualis  non 
fuit  in  .Egypto,  a  die,  qua  fundata  est,  usque 
in  tempus  praesens.  Mitte  ergo  jam  nunc ,  et 
cougrega  jumenta  tua  ,  et  omuia ,  quae  habes  in 
agro  :  homines  enim  ,  et  jumenta ,  et  universa , 
quae  inventa  fuerint  fons ,  nec  congregata  de 
agris,  cecideritque  super  ea  grando ,  morientur. 
Aliqui  huic  comminationi  fldem  adhibuerunt  in 
bonum  suum,  eam  vero  alii  malo  suo  neglexe- 
runt ,  ut  sequitur  .-  Qui  timuit  verbum  Domini 
de  servis  Pharaouis,  fecit  confugere  servos  suos 
et  jumenta  iu  domos  :  qui  autem  neglexit  ser- 
mouem  Domini,  dimisit  servos  suos  et  jumenta 
in  agris.  Et  dixit  Dominus  ad  Moyseu  :  Exten- 
de  manum  tuam  in  cEelum ,  ut  fiat  graudo  in 
uuiversa  terra  /Egypti  super  homines  ,  et  super 
jumenta,  et  super  omnem  herbam  ;igri  in  terra 
iEgypti.  Extenditque  Moyscs  virgam  in  ofielum  , 
et  Dorainns  dedit  touitrua ,  et  grandinem ,  ac 
discurrentia  fulgura  super  terram  :  pluitque  Do- 
minus  graudiuera  super  terram  JSgypti.  Et  gran- 
do  et  ignis  raista  ferebantur  :  tantajque  fuit  raa-  k 
gnitudiuis  ,  quauta  ante  numquara  apparuit  iu 
uuiversa  terra  ^Sgypti  ,  ex  quo  geus  illa  condi- 
ta  est.  Et  percussit  graudo  in  onini  terra  dSgy- 
pti  cuncta ,  qiuo  1'uerunt  iu  agris  ,  ab  homiue 
usquc  ad  jumentum  :  ounotamque  herbam  ngri 
percussit  grando,  et  omne  lignum  rogiouis  con- 
fregit.  Tantura  iu  terra  Gessen,  uhi  crant  filii  lsrael, 
grando  non  cecidit. 

1U  Hanc  plagam  variis  tocis  breviter  atti- 
git  sacra  Scriptura.  Psatm.  11  f  i-7  :  Et  occi- 
dit  in  grandiue  vineas  eorum  ,  et  moros  eorum 
in  pruina.  Et  tradidit  grandini  jumenta  eorum  , 
et  possessiouera  eorura  igni.  Rursum  Psatm.  101 
T  32  :  Posuit  pluvias  corum  grandinem  ,  ignem 
combureutem  iu  terra  ipsorum.  Et  pcrcussit  vi- 
neas  eorum  ,  et  fieulneas  eorum  :  ct  conlrivit 
liguum  fiuium  eorum.  Sapient.  L6  \  L6  magis 
explicatur,  quam  multiptex  et  mirabilis  fuerit 
hsec  plaga  :  Negantes  enira  te  nosse  impii ,  per 
fortitudinem  brachii  tui  ilagellati  sunt  :  novis 
aquis  ,  et  graudinibus  ,  et  pluviis  per  eoutionem 
passi ,  et  per  igncm  consumpti.  Qm-d  enim  mi« 
rabile  erat ,  in  aqua,  quffi  omnia  cxlinguil,  plus 
ignis  valebat  :  vindex  est  enim  orbie  justorum* 
Quodam  euim  tcmpore  mansuctaljatur  IgniSj  ae 
comburerentur ,  quffl  ad  Lmpios  missa  erant  ani- 
malia  :  sed  ut  ipsi  videntes  ticirent,  quoniam  I >* ■  i 
judicio  patiuntur  perseoutionem.  Et  quodam  tem- 
pore  in  aqua  supra  virtutom  ignis,  exardesoebal 
undique  ,  ut  iniquai  tcna;  uationciu  cxtcrinina- 
ret.  Et  }  22  ;  Nix  autem  et  glaoies  sustinebant 
vim  ignis  ,  et  non  tabesccbant  :  ut  scircnt,  quo 
niam  fruotufl  inlmicorum  exterminabat  ignis  ar- 
dens  in  grandine  et  pluvia  coru^cans.  Demum 
cap.  19  y  19  ;  Ignifl  Ln  aqua  valobat  supra  BUam 
virtutem,  et  aqua  extinguentis  natursa  oblivisce 
batur.  Ex  hisce  facite  cotligitur,  terribitem  fuis- 
se  tempestatem,  conspirantibus  contra  MgypUos 
omnibus  fere  aeris  injuriis;  grandine  nimirum 
inusitatse  magnitudinis,  horrendistonitribus,  no- 
xiisque  fulguribus  per  terram  discurrentibus  at- 
que  obvia  quieque  consumentibus  xjunctis  quoque, 
quo  tempestas  appareret  magis  mirabitis,  glacie^ 
nive,  pluvia ,  ut  ctare  agnoscerent  /Egyplii  ab 
omnipotente  Dei  manu  se  percuti, 

112  Agnovit  id  ipsum  Pharao,  tantoque  ter- 
rore  correptus  estf  ut  homo  superbus  se  humi- 

liaret 


11'CTOII 

J.s. 


ytH    mnl(ipl».e 
fuii, 


AtlCTORE 

J.  s. 

et  Pharaonem 

vehementer 
frruil :  }'!u- 
rimaqueintulit 


H 


itumiia  ;  nec 
Ittmen  l'liu- 
riiuurm   (lr<  il . 


40  DE  S.  MOYSE 

liaret  coram  Moyse,  et  culpam  fateretur,  non 
tamen  ut  serio  converteretur .  Audiamus  Moy- 
sen  rei  exitum  enarrantem  cap.  0  f  27  .-  Misit- 
que  Pharao ,  et  vocavit  Moysen  et  Aaron ,  di- 
cens  ad  eos  :  Peccavi  etiam  nunc  :  Domiuus 
justus  ;  ego  et  populus  raeus  impii.  Orate  Domi- 
num,  ut  desinant  tonitrua  Dei,  et  grando  :  et  di- 
mittam  vos ,  ut  nequaquam  hic  ultra  maneatis. 
Ait  Moyses  :  Cum  egressus  fuero  de  urbe,  exten- 
dam  palraas  meas  ad  Dominum  ,  et  cessabunt 
tonitrua  ,  et  grando  non  erit  :  ut  scias ,  quia 
Domini  est  terra  :  novi  autem  ,  quod  et  tu  ,  et 
servi  tui  ,  necdum  timeatis  Dorainum  Deum. 
Damnum  JBgyptiorum  infrugibus  ierrx  sic  de- 
inde  subdit  :  Linura  ergo  et  hordeum  lassum  est, 
eo  quod  hordeum  esset  virens ,  et  linum  jam 
folliculos  germinaret  :  triticum  autem  et  far  non 
sunt  laesa,  quia  serotina  erant.  Bonfrerius  in 
hunc  tocum  observat  primo  ,  voces  Rebraicas  , 
quas  S.  Hieronymus  vertit,  Eo  quod  hordeum 
esset  virens  alias  reddiposse,  Quia  hordeum  erat 
in  spica;  et  verii  a  Septuaginta,  Hordeum  ger- 
minaverat,  iia  ut  hordeum  tuncvideatur  habuisse, 
inquit,  culmum  etspicam,  sed  eam  adhuc  teneram 
et  rirentem.  Secundo  ait,  pro  voce  folliculos  poni 
calamum  ab  aliis  :  Sed  ,  inquitt ,  eodem  res  re- 
dit  :  folliculus  cnim  est  theca  seu  extrema  pars 
calami  crumpentis,  qua;  fruraenti  spicam  vel  lini 
semen  iuvolutum  tegit.  Ilaque  hordeum  et  iinum 
grandine  confracta  et  comminuta  sunt  :  atque 
hoc  damnuyn  accessit  ad  detrimentum  hominum 
ei  jumeniorum,  qui  occisi  erant  in  agris :  et  ar- 
borum ,  quoa  partim  fulmine  partim  grandine 
erant  confractw. 

143  Tertio  observat,  vocem  far  ab  aliis  exprimi 
speltam  aut  zeam.  Deinde  rationem  illamnon  igesi 
triiiciet  farris,  Quia  serotina  erant,  sic  eiucidat  : 
Eedditur  .  .  .  ratio,  cur  istis  grando  nou  nocuerit, 
quia  serius  prorumpebant  ct  gerraiuabant.  Intelli- 
geudum  ergo  vel  adhue  h&c  non  erupisse  e  terra, 
vcl  adluic  in  herba  fuisse,  ita  ut  ei  non  multum 
grando  ct  fulgura  nocere  potuerint;  nocent  enim 
hueciis,  quffi  reststuntj  at  vero  quae  adhuc  in  terra 
latent,  aut  facile  cedunt,  non  multura  nocere  pos- 
sunt . .  .  Dlxi  autem  hseo  adhucve]  in  terra  latuisse, 
vel  in  lierba  fuisse,  ita  ut  grermen  adhuo  in  sua  ra- 
dicc  lateretj  ita  enim  sonaut  Ilebraea,  «  Quiaadhuc 
»  caliginosa  et  obscura  erant ",  hoc  est  necdura  ap- 
parebant,  seu,  ut  vertuut  Tigurina,  »  adhuo  late- 
ti  bant ».  Finem  plagte  et  pertinaciam  Pharaonis 
Moyses  enarrat  sequentibus  verbis  t  Egressusque 
Moyses  a  Pharaone  ex  urbe,  tetendit  manus  ad  Do- 
minum  :  et  oessaverunt  tonitrua  et  grando,  nec  ul- 
tra  stiUavit  pluvia  super  terram.  Videns  autem  Pha- 
rao,  quod  oessasset  pluvia,  ct  grando,  et  tonitrua, 
auxit  peooatum  :  et  ingravatum  estoor  ejus,  et  ser- 
vorum  illius,  et  induratum  nimis  :  ncc  diraisit  fiHioa 
[srael  ,  siout  prsaoeperat  Dominus  per  manum 
Movsi. 


PKOPIIETA. 


D 


<n) 


<JZ 


§  XVI.  Quid  de  secunda,  tertia, 
quarta,  quinta,  sexta  et  septima 
plaga  scripserint  Josephus  Philo 
et  Artapanus. 


Plaga  rana- 
rum  ex  Jose- 
io, 


Secundam  Mgyptiorum  plagam  Josephus  nar 
ravit  his  verbis  :  Deus  autem  motus  hominis  in-  ^ 
gratitudine,  qui  nec  a  periculo  ltfoeratus  vellet  sa- 
pere,  aliam  plagam  .Egypto  infligit.  Eanarum  vis 
immensa  terram  eorum  populabatur,  refertus  erat 
et  fluvius,  ut  aqua  inde  nonnisi  sanieharura  viciata 
hauriri  posset,  immorientibus  earum  plerisque  et 
imputrescentibus.  Plenaerat  et  terra  turpi  limo,  ex 
quo  enascebantur,  rursusque  in  eundem  resolveban- 
tur:quinet  domesticum  victum  fosdabant  in  escu- 
lentis  atque  poculentis  nusquam  non  repertae  :  et  in 
cubilibus  quoque  passim  oberrantes  :  ita  ut  omnia  E 
foeterent  putore  e  ranis  mortuis.exhalante  infecta. 
His  malis  cum  exagitarentur  /Egyptii,  rex  jubet 
Moysen  cum  Hebrseis  abire,  quo  velit  :  et  quampri- 
mum  hoc  dixit,  evanuerunt  ranae,  terraque  simul  et 
fiumen  in  pristinam  naturam  sunt  restituta.  Vix 
dum  hoc  malum  cessaverat,  cum  Pharaothes  denuo 
mutatus,priorum  oblitus,  retinere  populum  coepit  : 
et  quasi  aliarum  etiam  afflictionum  naturas  experiri 
vellet,  negabat  exitura  ,  quem  prius  concesserat 
timore  magis  compulsus  quam  ex  animi  sui  senten- 
tia.  Hactenus  Josephus.  quem  nonnidla  omittere 
ex  collaiione  cum  sacris  Litteris  facile  advertet 
lector. 

14-5  Philo  quoque  eamdem  plagam  refert  in  et  PhUonte. 
huncmodum  :  Sed  non  multo  post  remissam  mul- 
ctam  scelerati  ad  eandem  crudelitatem  redierunt, 
quasi  omnino  e  terris  migrasset  justitia,  aut  quasi 
elapsi  ex  una  poena  non  possent  aliam  iucurrere. 
Itaque  more  puerorum  per  aetatem  nondum  sapien- 
tium  suo  malo  didicerunt  non  contemnere,  nam  vin- 
dicta  secuta  e  vestigio,  ut  illis  cessantibus  tardave- 
rat,  itaadiniquitatemproperantesprasvertit.  Kursus  F 
enim  Mosis  fraterjussus  ad  fossas  et  stagna  palu- 
desque  virgam  porrexit.  Vix  manum  exteuderat, 
cum  ranarum  tanta  vis  prorepsit,  ut  non  tantum 
fora  compleret  ac  loca  subdivalia,  verum  etiam  do- 
mos  villasque,  et  cuncta  jedificia,  tam  sacra  quam 
profana,  tamprivata  quam  publica,  haud  secus  acsi 
hocgenusaquatilium  missum  esset  in  diversi  ele- 
menticoloniam,  natura  mutante  rerum  vicissitudi- 
nes  :  nam  terra  estaquse  centraria.  Itaqne  cum  nec 
foras  progredi  posent  homines,  viis  oppletis  ;  nec  in- 
tusmanere,refertis  etiam  intimis  penetralibus,  etad 
summasquoque  contignationesranis  obrepentibus 
ad  extremam  desperationemredacti,  rursumadeos- 
dera,utante,  confugiunt,  rege  pollicitante  permis- 
surum  se  Hebraos  abire  impune  ac  libere.  Sic  exo- 
ratoDeopopuli  sui  precibus,  ranaa  partim  recene- 
ruut  se  in  fluvium,  partira  mortu»  cumulabantur 
m  trivns,  etiam  e  domibus  eodem  congest»  propter 
intolerabilemgraveolentiamexhalautem  e  cadave- 
nbus  bestiolarum,  quaa  vivae  quoque  molestm  sunt 
sensibus.  Artapanus  apud  Eusebium  de  ranarum 
plaga  brevissime  meminit. 


146  In 


DIE  QUARTA.  SEPTEMBRIS. 


A 

In  tertiaplatja 
scinipfiibus  pe~ 
diculos  male 
substituit  Jo- 
sephus  : 


41 


B 


Kt.  Plulo  scini- 
phes  describil. 


' Gracc  tir 

rcant 


146  In  tertia  plaga  Josephus  a  sacris  Litte- 
ris  abberrat .-  nam  pro  sciniphibus  seu  culici- 
bus  pediculos  substituit ,  quos  pedunculos   no- 
minat  interpres  Latinus,  Grseca  Josephi  verba 
Latine  sic  exprimens  :  Rursum  igitur  Deus  alia 
clade    in    hominem    fraudulentum   vindicat,   pe- 
dunculorum  enim  magma  vis  e  corporibus  JEgy- 
ptiorum  scatebat,  a  quibus  mali  male  perdeban- 
tur,  neque  lavacris  neque  medicamentorum  inun- 
ctionibus  exting-uere  eos  valeutes.  Qua  nova  peste 
turbatus   rex,   et  non  magis  ipso  periculo  quam 
ejus  fceditate    ac    turpitudiue    territus ,    nequam 
cum  esset,  segre  dimidiata  ex  parte  resipuit.  He- 
brseis    enim   exire   permissis ,   ac  mox  malo  ces- 
sante ,   liberos   et   uxores    reditus  obsides  ab  eis 
exigebat,   quo  facto   magis  etiam  Deum  exaspe- 
rat ,   putans    se   providentiam    ejus  circumvenire 
posse,  quasi  Moyses  et  non   potius  Deus  poenas 
de  JEgyptiis  Hebrseorum   oppressoribus  sumeret. 
Hanc  Josephi  sententiam  de  pediculis  Hebreei 
passim  et  Hebraizantes  imitantur,  vocem  He- 
brdicam  cbinnim  sic  interpretantes.  Verum,   in- 
quit  Pererius  in  cap.   8  Exod.  disp.  2,  istam 
opiniouem   de  pediculis  improbabilem   facit  nar- 
ratio  ipsa  Moysis  describentis  bauc   plagam  :  ait 
euim  ex  pulvere   terrae  percussae  g'eueratos  fuis- 
se  sciuipbes.  Atpedieuli  e\  ipso  humano  corpo- 
re  generantur ;   sicut  etiam  Josephus  supradictis 
verbis   scripsit ,    diceus  per    hanc  plagam  scatu- 
risse  pediculos  e  corporibus  ^Eg-yptiorum,  infide- 
liter    profecto    Historiam  sacram   commemorans , 
quae  non  ex  corporibus  .Egyptioruru,  sed  ex  pul- 
vere  terrae  generatos  esse  ait  sciniphes.  Alterum 
Josephi  peccatum  in  prsemissis  verbis  est ,  quod 
asserat,  Pharaonem  promisisse,  se  abeundi  licen- 
tiam  daturum  Hebrseis  :  at  de  ilia  promissione 
tacuit  Moyses  ipse. 

147  Pkilo  de  tertia  illa  plaga  longe  rectius 
Josepho  veriusque  raiiocinatur ,  sciuiphes  aut 
scniphes  exacte,  ut  videtur,  describens  :  Post- 
quam ,  inquit ,  ab  hac  poena  (ranarumj  respi- 
rarunt  modicum,  sicut  athletae  collectis  viribus, 
quo  veheraentius  urgerent  *,  ad  consuetam  re- 
versi  malitiam  ,  obliti  sunt  eorum ,  quae  pertu- 
lerant.  At  Deus  aquis  cessare  jussis,  terrestrem 
poenam  induxit,  eodem  usus  castigatore  :  qui 
ubi  terram  virg"a  percussit ,  tot  scnipcs  ex  ea 
profusi  sunt,  ut  vclut  exteusa  nubes  totam  ob- 
tineret  /Egyptuni.  Id  animal  est  molestissimum, 
quamvis  minutum  admodum.  Nam  non  solam 
sunerficiem  cutis  lsedit  pruritu  noxio ,  verum 
etiam  interiora  per  aures  naresque  penetrat,  in- 
volat  et  in  oculos,  nisi  quis  caveat  :  sed  qui  ca- 
veri  poterant  tot  dira  examina?  Qua^ret  fortas- 
se  aliquis,  cur  Deus  tam  vilibus  animalibus  ad 
vindictam  uti  maluerit,  quam  ursis,  pardis  ,  leo- 
nibus ,  cseterisque  feris  carnivoris  :  aut,  si  hae 
non  placebaut,  saltem  fainiliaribus  ^gypto  aspi- 
dibus,  quarum  morsus  sine  mora  enecat.  Is  si 
nescit,  discat,  Deum  voluisse  incolas  castigare, 
nou  tollere.  Nam  si  cos  omnino  delere  voluisset, 
non  opus  erat  aniraalium  opera,  sed  divinitus 
immissa  fame  ac  pestilentia.  Praiterea  discat  et 
illud  iu  omni  vita  profuturum.  Quidnam  ?  llo- 
mines  quando  bella  gerunt,  auxilia  sibi  ascisce- 
re  potentissima ,  quibus  suam  iufirmitatem  sup- 
pleant  :  Deura  vero  oranipotentem  et  nullius 
egentem  opera,  .si  quaudo  vult  tamquam  instru- 
mentis  quibusdam  uti  ad  exigenda  supplicia,  non 
valida  eligere,  quorum  robur  curat  minime,  sed 
vilia  parvaque  instruere  invictis  viribus,  atque 
ita   noxios    plectere  ,  quod  nunc  quoquc  uccidit. 


«CCTOftK 
J.S. 

uti  et  Oritje- 
nes,  ita  ut 
inseclumvi- 


148    Quid    enim    scnipe    vilius?    Tamen  tan- 
tum    effecit,   ut    tota  ^gyptus   deficiens    exela- 
mare  cogeretur,  hunc  esse  Dei  digitum,  manum 
enim  (Dei)  ne  a  tota  quidem  terra  ,  quanta  est, 
sustineri  posse,  imo  nec  a  mundo  universo.  Hasc  ,leatur  fw*** 
sunt  inflicta  per  fratris  ministerium.  Ita  Phito,   *W-*mw' 
cujus  in  sciniphibus  describendis  ideomihima-  3"" 
jor  est  auctoritas,   quia  Hebr&us  Hebrdicam  vo- 
cemintelligerepotuit,  et  JEgyptius  animaleuluw 
ipsum  cognoscere,  quod,  nisi  cognovisset,  non  vi- 
detur  tam  proiixe  fuisse  descripturus.  Philoni 
satis  consonat  Origenes  Hom.  5  th  Exodum  cini- 
phes  sic  describens  :  Hoc  aniraal  pennis  quidem 
suspeuditur  per  aera  volitans,  sed  ita  snbtile  est  et 
niinutum,  ut  ocuh  visum,  nisi  acute  cerneutis,  ef- 
fugiat  :  corpus  tamcn  cum  insederit,  acerrimotere- 
brat  stimulo,  ita  ut,  quem  volantem  videre  quis  non 
valeat,   sentiat  stimulantem.  Horum  sententiam 
reliquis  omnibus  probabiliorem  existimo;  scini- 
phesque  fuisse  insectum  aliquod  sEgyptiis  non 
ignotum,  seu  fuerint  genus  quoddam  minulissi- 
morum  cidicum,  seu  spectes  insecti  a  cuiicibus 
quoque  distincta.  g 

1 1!)  De  quarta  sEgyptiorum  plaga  breviter  j0$ephus  m 
magis  quam  exacte  Josephus  sicscripsit  ■.  Varias  <iwtapiaga 
ergo  et  raultiforraes  bestiolarum   (Qrsece        - V.jv,  i,rommc,$ 
%d    est    ferarum)  speeies    nnmittit,  tiuales  nemo  adQplavit  . 
ante  eam   diem    umquam  viderat ,  tanta  copia, 
ut  tota  reg'io  malo  hoc  repleretur;  prne  quarum 
frequentia   et   homincs   plurimi  extinguebantur , 
et    terra    nullo   pacto    coli   poterat  :  ct  qui  pra- 
sentaueum  exitium  evadebant,  insecti   tamen  ea- 
rum  veneno  a   morbis   corripiebantur.  Aberrare 
videtur  primo  Josephns,dum  ait  ferarum  fuis- 
se  kancplagam  :el  secundo,  dum  huic  insistens 
opinioni,  plurimos  homines  ab  hisce  feris  pcr- 
emptos  affirmat.  Quippe  ,  etsi  quidam  iuUwie- 
rint  muscarum  morsibus,  ut  dicitur  Saj>.  lily 
9,  de  occisis  in  hac  plaga  hominibus  nulla  alia 
est  mentio  in  Scripturis;  nec  Derisimile  est  nu- 
merum  occisorum  lantum  fuisse,  quantum  insi- 
nuat  vox  plurimi.  Quod  vero  spectal  <ttt  speciesfe- 
rarion,Josephumsecuti  sunt  aliqui  Hebratzautes, 
qui  vocem  Hebrdicam  harob  interpretantur  mix- 
tionem,  itiamque  explicanl  <!<•  mixtitme  quarum- 
libet  bestiarum  noxiarum ,   tam  venenosarum 
quam  rapacium  ,   ut  scrpentium  ,    draconum  ,   y 
leonum,  luporum,  scorpionum,  similiumque  alm- 
rum.  Verum  hitic  expiicationi  non  modo  contra~ 
ria  sunt  Dibtia  vulgata,  sed  etiam  Septuaginta, 
aliiqueantiqui,  ut  probabo  post  data  de  hisce  Phi- 
tonis  verba. 

150  Philo  quartam  hanc  plagam,  non  serva-  phUovcro 
to  ordine  Scripttt,\v,  scrius  commemorai,  qutul  >><<"i<«-  »m- 
eam  recenseat  inter  iilas  ,  quas  Deus   iuftixit  ,  'ctm  canintm 


non  adhtbita  Aaronis  aut  Moysis  opera,  uti  hic 
factum  Origenes  quoque  observavit  Ilom.  4  in 
Exodum.  Philo  autem  hanc  sicnarrare  incipit 
Supersunt  tria  genera  infliota  ab  ipso  Deo,  sine 
ullo  liumano  ministerio  ,  quffl  singula  indicabo  , 
quantum  potero  ;  primum  per  animal  omriiuni 
audacissimum  cyuomyiara,  cui  veram  appellatio- 
nem  imposuerunt  periti  nominum  ,  ut  erant  sq 
pientissimi,  compoaitam  e  duobus  impudentie 
rais  aniuiantibu.s  ,  musca  et  cane ,  altera  viucen- 
te  omnes  volucrcs  temeritate,  altero  omnes  fcer- 
rcstres  quadrupedes.  Accurrunt  enim  intrepide  , 
et  si  quis  arc-eat,  non  ccdunt  pervicaci;i  ,  donec 
satientur  carnibus  et  saiiguinc.  Ac  oynomyia  par- 
ticeps  arnborum  audacia»,  mordax  t-t  insidiosum 
est  animal  Xain  e  longinquo  cum  stridore  iu  te- 
li  morem  raagmo  irapetu  advolat  ,  infixaque  cuti 

haere 


i  lolligunt 


lUCTOBi 

J  s 


at  contBitdit  $. 
Blwonymut 

legendum  esse 
mtucarn  com~ 
nwnem,  non 
mninam. 


Pettcm  uni- 
maHwnomiltU 
JascphiiK,'snl 
vam  refbrl 

phiio .- 


ulrmnn  jiUujt 
9X  Utri"j\ti  . 


42 

haeret  pertiuaciter.  Tunc  vero  diris  exagitata; , 
multo  molestiorcs  erant,  ultra  nativam  sitim  san- 
guinis  annatae  ad  ultionem  divinitus  contra  ho- 
mines  impios.  Sic  ille,  secutus  Septuaginta  tn- 
terpretes,  qui  vocem  Hebraicam  item  interpre- 
tantur  cynomyiam  ,  seu  muscam  canicam.  Ita 
quoque  legerunt  Origenes,  S.  Augustinus,  aln- 
que  Patres,  qui  Septuaginta  interpretes  seque- 
bantur,  et  antiquiores  sunt  versione  S.  Hierony- 

mi.  . 

151  Verum  S.  Hieronymus  ,  ubicumque  ha>c 
vox  reperitur,  legi  vult  koivo>uw  non  xwopw  , 
seu  musca  communis,  id  est,  omne  genus  mus- 
carum,  non  musca  caniua.  Accipe  verba  ipsius 
in  Epislola  ad  Suniam  et  Fretellam  :  KLoiv6>ui«, 
non  ut  Latini  interpretati  sunt ,  musca  canina 
dicitur  per  v  Graecam  litteram  ;  sed  juxta  He- 
braicam  intelligentiam  per  MyBovyav  debet  scn- 
bi  01 ,  ut  sit  KOtvopvXot ,  id  est  ,  omne  muscarum 
genus.  Aquila  7r«fjt/uxrov  ,  id  est ,  omnimodam 
muscam,  inlerpretatus  est.  lnnuit  hisce  S.  Hie- 
ronymus  vitium  irrepsisse  in  lectionem  Septua- 
ginta  interpretum  ,  atque  in  illis  potius  legen- 
dum  Kotvopvta  quam  Kvvopvi*  :  id  tamen  incertum 
est,  cum  passim  omnes  in  Septuaginta  legerint 
Kwopvta,  eaquelectiousitatior  sit  quam  xoivopuia. 
Hac  de  causa  eccistimant  interpretes,  Saptuaginta 
expressisse  unam  speciem  muscarum,  eamque 
molestissimam  et  impudentissimam  pro  omni 
muscarum  genere;  atque  ita  Septuaginta  inter- 
pretes,  Philonem,  Patresque  antiquos  cum  Scri- 
ptura  vulgata  conciliant.  Ceterum  agi  de  mus- 
cis,  non  de  bestiis  aut  feris  majoribus,  ex  eo  etiam 
fit  verisimile,  quod  ex  aliis  plagis  constet  Deum 
voluisseminutisbestiis  domare  ferocitatem  JEgy- 
ptiorum,  non  vero  innumera  ferarum  multitudi- 
ne  omnes  opprimere.  Artapanus  apud  Eusebium 
interplagas  JEgyptiorum  eiiam  recenset  muscas 

venenosas. 

152  Josephus  ad  aliam  plagam  progressurus 
labiturin  effectuquartse  narrando,  dum  ait  Pha- 
raonem  post  quartam  plagam  dimittere  quidem 
viros  et  mulieres  voluisse,  sed  pueros  retinere  : 
quse  oblatio  Pharaonis  serius  contigit.  Dequinta 
plaga  idem  prorsus  silet,  sed  a  quarta  ad  sex- 
tam  transilit.  Phito  vero  quintam plagam  seupe- 
Stam  animalium  breviter  narrat  hoc  modo  '.  Post 
hanc  pcBnam  (muscarum)  successit  alia ,  nerai- 
ne  tuno  quoquc  ministro  irati  Numinis ,  videli- 
cel  interitus  pecuduin  :  nam  arnienta  et  greges 
ovium  caprarumque;  rmutorea  jumenta  omnis 
jeneris,  una  die  tamquam  ex  oomposito  grega- 
tim  moriebantur,  portcndcntia  paulo  post  se- 
OUturam  pestem  hominum  :  qucmadmodum  aiunt 
publicas  pestilentias  solere  primum  in  bruta  sae- 
vire  animalia.  Qnod '  hic  dicit  de  futura  hominum 
pestilentia  ,  intelligit  de  subita  morte  omnium 
primogenitorum,  uti  ex  sequentibus  ipsius  verbis 
coltigitur. 

L58  Sc.Ham,  seu  utcerum  ptagam ,  Joscj>ln<s 
narrat  hoc  modo  :  Rege  vero  ne  tum  quidem 
resiplscente  ,  ut  voluntati  diviiur  ccderet , .  .  . 
non  defuerunt  Deo  variffl  prioribus  etiam  gra- 
viores  pcBna;,  quibus  ob  regis  malitiam  in  uni- 
versam  gentem  severe  animadverteret :  sed  exul- 
ceratis  intus  in  cutc  corporibus,  miserabilem  in 
modum  non  mcdiocris  numerus  absumebatur. 
Philo,  observans  ad  sewtam  plagamconcurrisse 
Aaronem  et  Moysen  ,  exactius  de  eadcm  phi- 
losophatur  in  hunc  modum  :  Uuam  (plagam) 
de  communi  sententia  fratrcs  ambo  infiixerunt 
in    Uunc  modum.   Dco  jubente,  cinerem  e  forna- 


DE  S.  MOYSE  PROPHETA. 

ce  hauserunt  manibus  ,  quem  solus  Moses  ja-  D 
ctavit  in  aerem.  Moxque  pulvis  exci  atus  «t 
longe  lateque  dispersus,  hommibus  brutisque  di- 
ra  per  totam  cutem  inussit  ulcera  carmbus  si- 
mul  intumescentibus,  et  fcedis  pustu hs  scatenti- 
bus,  acsi  successae  clam  effervescerent.  Quo  cru- 
ciatu,  sicut  per  erat  in  exulceratione  ac  inflam- 
matione,  oppressi ,  non  minus  animo  laborabant 
quam  corpore  ;  misere  vexati  dolonbus.  Videba- 
tur  enim  unum  ulcus  a  vertice  usque  ad  imos 
pedes,  his,  qua3  membratim  sparsa  erant,  conti- 
nua  serpigine  in  unum  coeuntibus  :  donec  rursum 
Legislatore  supplicante  pro  affectis,  morbus  levatus 
est.  Cseterum  hsec  castigatio  commissa  est  ambo- 
bus  :  propter  pulverem  fratri,  penesquem  eratcura 
poenarum  e  terra  provenientium  ,  Mosi  propter 
aerem  mutatum  ad  affligendos  incolas  ,  nam  hic 
erat  minister  calamitatum  ex  aere  cceloque  nascen- 

tium. 

154  De  septima  ,  seu  grandiais  plaga ,  je-  uti  ct  grandi- 


june  rursum  Josephus  hsec  scribit  :  Et  cum  ne  sic  f&f*  ™; 


quidem  rex  resipisceret,  grando  numquam  ante  in 

JSgyptio    caelo    visa  ,     tunc    vero    major     quam 

apud    alios    hiberno  tempore  ,  aut  in  Septentrio- 

nali    regione ,    vere  jam    adulto    superne    ruens 

omnes  eorum  fructus   contrivit    Philo,  ut  osten- 

dat ,  quam  nova  et  inusitata  JEgyptiis  accide- 

re  debuerit  htec  grandinisplaga,prolixe  ratio- 

cinatur  de   constitutione  JEgxjpti  ,  quse  pluvia- 

rum  prorsus  fere  est  expers,  magisque  grandi- 

nis,  fulminis,  tonitruum,  similiumque  aeris  in- 

juriarum;  Nili  exundatione,  quse  statis  tempo- 

ribus  quotannis  inchoatur,  terras  fcecundante. 

Rationes,  quas  affert,  de  raritate ptuvise  in  JE- 

gypto,  non  discutio  :  sed  totum  ipsius  ratiocini- 

um  huc  transfero.  Nunc  videamus,  inquit,  quas 

poenas  ipse  Moses   sumpserit ,  et  ex    quibus   na- 

turffi    partibus.  Aer  ac    cselum   mundi    portiones 

purissimae,  aquis  et  terrse  successerunt  in   Mgy- 

ptiorum  castigatione ,   cujus  administrator  Moses 

electiif-    fuit.  Aer  prior   turbari    coepit.    Nam  M- 

g-yptus  pene  sola  inter  reg-iones  in  meridiano  tra- 

ctu  sitas,  unam  ex  quatuor  anni  temporibus  ig-- 

norat  hyemem  ,  vel  quia  ( ut  fertur )   non  long^e 

abest  a  zona  torrida  ,  cujus    occulto    afflatu   ca- 

lescunt  finitima  :  vel  quia   circa  aestivum  solsti- 

tium    inundans    fluvius    nubes   absumit.   Incipit 

enim  crescere  sestatis  initio ,   et  sub    ejus  finem 

desinit  :  quo  tempore   etesise    quoque  impjngunt 

ex  adverso  in  Nili  ostia,   impediturque  aquarum 

exitus,   raari    turaescente  per   ventorum    violen- 

tiara ,  et  fluctibus   quasi  pro  muro  se  opponenti- 

bus,  ita  ut  amnis  fluenta  retro  ag-antur.  Ita  fit  ut 

aqtiis  sibi  invicem  occurrentibus ,  tum  his,  quse 

superne  a  fonte  descendunt,  tum  his,  quse  repel- 

luntur  ab  ostiis,  et  dilatari  nequeuntibus  propter  ri- 

pas  eminentiores  exag-geratasque,  'tandem  necessa- 

rio  supereffundatur. 

155  Est  et  alia  causa,  cur  hyems  ^Egypto  sit 
supervacanea.  Nam  quod  imbres  alibi ,  hic  re- 
stagnationes  fluminis  efficiunt,  arva  foecundantes 
ad  proveutus  frugum  annuos.  Natura  autem  non 
solet  ita  in  vanum  operari,  ut  pluvias  terra?  non 
indigenti  largiatur,  simulque  gaudet  varietate  sui 
artificii,  concentum  e  contrariis  qualitatibus  tem- 
perans  ,  et  ideo  aliis  superne  e  cselo  ,  aliis  in- 
ferne  e  fontibus  ac  fluviis  praabet  aquarum  com- 
moda.  In  hoc  statu  regionis  vernantis  alienis 
mensibus ,  quse  circa  brumam  irroratur  parvis 
rarisque  pluviis  duntaxat  in  locis  maritimis,  su- 
pra  Memphim  autem  regiam  nullas  omnino  sen- 
tit ,  repente  aer  novam    sumpsit  faciem ,  ut  hy- 

bernis 


lo,  relata  con 
stitutionc  M 

E 


conatur  magis 
etucidare. 


DIE  QUAB.TA  SEPTEMBRIS.  4;i 

A  berms  regionibus  consueta;  tempestates  simul  in-  armentis  :  est  enim  solemnitas  Domini  Dei  n0- 
gruerent,  imbres,  grandines ,  procelloe  atque  stri.  Et  respondit  Pharao  :  Sic  Dominus  sit  vo- 
turbiues,  collisiones  nubium ,  continua  fulgura  biscum  ,  quo  modo  ego  dimittara  vos ,  et  par- 
tonitrua  prodigiosa  specie.  Grando  enim  intermix-  vulos  vestros.  Cui  dubium  est ;  quod  pessime  co- 
ta  nec  ipsa  liquescebat,  nec  extinguebat  ful-  gitetis  ?  Non  fiet  ita,  sed  ite  tantum  viri ,  et 
mina,  sed  utraque  uno  eodemque  deferebantur  sacrificate  Domino  :  hoc  enim  et  ipsi  petistis 
impetu.  Nec  solum  inclementia  caeli  ^ontristabat  Statimque  ejecti  sunt  de  conspectu  Pharaonifl. 
incolas,  verum  etiam  rei  novitas.  Credebant  enim  ,  Sic  Pharao  eludebat ,  non  solum  Moysen  et  Aa- 
nec  falso  ,  ab  irato  Deo  mutari  omnia  tempesta- 
tibus  insolitis,  arbusta  segetesque  vastantibus, 
pereuntibus  simul  non  paucis  auimalibus  ,  par- 
tim  frigore  absumptis ,  partim  elisis  grandine 
ruente  more  lapidum ,  nonnullis  etiam  ictis  ful- 
mine ,  ex  quibus  si  quag  supererant ,  ambusta 
circumferebant  vuluera  ad  terrorem  vid^tium. 


ACCTOIE 

J  S. 


sequitur  octa- 


B 

Minalur  Moy 
ees  tocustu7'\tm 
plagum, 


$  XVII.  Plaga  octava  locustarum, 
et  nona  tenebrarum  narrantur 
ex  sacra   Scriptura. 

Quandoquidem  pergebat  Pharao  contra  sti- 
mulum  calcitrare ,  jussus  est  Moyses  no- 
vani  ipsi  plagam  comminari ,  uti  refert  cap.10 
his  verbis  :  Et  dixit  Dominus  ad  Moysen  :  ln- 
gredere   ad    Pharaonem  :  ego    enim  induravi  cor 


ejus 


proceribusf/uc 
Pkaraoni  fru 
stra  suadenti- 
bus  ut  pareat 


et  servorum  illius  :  ut  faciam  signa  mea 
hcec  in  eo  ,  et  narres  in  aures  filii  tui ,  et  ne- 
potum  tuorum ,  quoties  contriverim  iEgyptios  , 
et  signa  mea  fecerim  in  eis  :  ut  sciatis  quia  ego 
Dominus.  Introierunt  ergo  Moyses  et  Aaron  ad 
Pharaonem  ,  et  dixeruut  ei  :  Hasc  dicit  Dominus 
Deus  Hebra-orum  :  Usquequo  non  vis  subjici  mihi  ? 
Dimitte  populum  meum,  ut  sacrificet  mihi. 
Sin  autem  resistis  ,  et  non  vis  dimittere  eum  : 
ecce  ego  inducam  cras  lucustam  in  fines  tuos  : 
quae  operiat  superficiem  terrae  ,  ne  quidquam 
ejus  appareat ;  sed  comedatur  ,  quod  residuum 
fuerit  grandiui :  corrodet  enim  omnia  ligna ,  quie 
germinant  in  agris.  Et  implebunt  domos  tuas ,  et 
servorum  tuorum  ,  et  omuium  ^Egyptiorum  :  quan- 
tam  non  viderunt  patres  tui ,  et  avi ,  ex  quo 
C  orti  sunt  super  terram  usque  in  prsesentem  diem. 
Avertitque  se  ,  et  egressus  est  a  Pharaone.  Rex 
totam  hanc  comminationem  videtur  frigide  au- 
divisse;  at  non  ita  proceres  ejus ,  preeteritis 
malis  edocti ,  numquam  vanas  fuisse  Moysis 
comminationes . 

157  Hi  igitur  Pharaoni  suaserunt ,  ut  satis- 
faceret  tandem  Moysi ,  nec  sineret  totam  Mgy- 
ptum  funditus  interire.  Pharao  non  ausus  aper- 
te  refragari  procerum  suorum  consilio  ,  notens 
tamen  Israelitas  dimitlere ,  arte  usus  est,  jussit- 
que  Moysen  coram  proceribus  totam postutatio- 
nem  suam  enucleate  exponere  ,  ut  sic  videretur 
procerum  suorum  consitio  detulisse ,  rectcque 
recusare,  quod  petebatur,  tamquam  nimium  fuis- 
set ,  et  nullo  modo  concedendum.  Hanc  Pharao- 
nis  mentem  cottigo  ex  relatione  Moysis ,  qui  prx- 
cedentibus  heec  subdit :  Dixerunt  autem  servi  Pha- 
raonis  ad  eum  :  Usquequo  patiemur  hoc  scanda- 
lum  ?  Dimitte  homines ,  ut  sacrificent  Domino 
Deo  suo.  Nonne  vides  quod  perierit  /Egyptus  ? 
Revocaveruntque  Moysen  et  Aaron  ad  Pharao- 
nem  :  qui  dixit  eis  :  Ite,  sacrificate  Domino  Deo 
vestro.  Quinam  sunt ,  qui  ituri  sunt  ?  Ait 
Moyses  :  Cum  parvulis  nostris  et  senioribus  per- 
gemus,  cura  filiis  et  filiabus,  cum  ovibus  et 
Septembris  Tomus  II. 


ronem ,  sed  suos  etiam  consitiarios ;  at  non  im- 
pune. 

Ih8  Dixit  autera  Dominus  ad  Moysen  :  Exten- 
de  manum  tuam  supcr  terram  ^g-ypti  ad  lo-  mAi« 
custam  ,  ut  ascendat  super  eam  ,  et  devoret  om-  'ocu*"'«  omnia 
nem  herbam  ,  qure  residua  fuerit  grandini.  Et  vaitantibu'> 
extendit  Moyses  virgam  super  terram  ^Egypti  : 
et  Dominus  induxit  ventum  urentem  totadieilla 
et  nocte  :  et  mane  facto ,  ventus  urens  levavit 
locustas.  Quffi  asi-cnderunt  super  uuiversam  ter- 
ram  .Egypti  :  et  sederunt  in  cuuctis  flnibua 
/Kgyptiorum  innumerabiles  ,  qualcs  ante  illud 
tcmpus  non  fuerant ,  nec  postea  futur©  sunt 
Operueruntque  universamsupcrficiem  ternc  ,  vas- 
tantes  omnia.  Devorata  est  igitur  Iierba  terrro  ,  et 
quidquid  pomorum  iu  arboribus  fuit  ,  quse  E 
grando  dimiserat  :  nihilque  omnino  virens  reli- 
ctum  est  in  lignis  ct  in  herbis  terr»,  in  ounota 
iEgypto.  Psalmista  hujus  etiam  plagte  damna 
memorat  psalm.  77  >  li«  .■  Et  dedit  arugini  fm- 
ctus  corum  ,  et  labores  eorum  loousta.  Etpsalm. 
104-  y  34  ;  Dixit  ,  et  vcnit  locusta  et  bruchus,  cu- 
jus  uon  erat  numerus.  Et  comedit  omne  fcs- 
num  in  terra  eorum  :  et  comcdit  omnem  fru- 
ctum  terrae  eorum.  Vox  JOrugo  significat  cor- 
ruptionem  seu  vitium  frumenti;  quod  solct  in- 
duciper  pluviam.  VerumS.  Eieronymus  aliique 
vocem  Hebra'icam,quam  septuaginta  exposuerunt 
©ruginem  ,  interpretati  sunt  bruchum;  atque 
ita  uterque  PsalmisLv  locus  consonat ,  nihilquB 
addit  relationi  Moysis  :  nam  bruehus  est  species 
quivdam  tocustarum. 

159  Sapicits  cap.  16  V  Qvidetur  tticerejocustas,  rt/iomfaw 

uti  et  muscas  antea  ,  hominibus  etiam  mortem  '< P8  tuflM 

attutisse :  lllos    enim    (inquit)    locustarum    et       "'',',',!,'„"'. 
muscarura   occiderunt  morsus ,  et  non  est  inventa  humiiiaiur 
satinas  animae  illorum  :  quia  digni   crant  ab   hu-  roxtatnon 
jusraodi    exterminari,  Crediderim ,  non   quidm  cn,m,'titw- 
unico  bestiolarum  itlarum  morsu  occisos  fuisse 
AHgyptios,  sedvel  muUiplicatis  pncter  modum 
itlarum  morsibus  ad  mortem  usque  vexatos  ,  vet  \f 
ex  earum  morsibus  corruptionem  aut  malum 
atiquod  in  corporihu.s  /Ktjijptiorum  ortum  ,  quo 
deintle  mortem  oppctierunt.  Aliqui  votunt  fame 
enectos  Mgyptios,  quod  locustse  omnid  consum- 
psissent  :  at  id  rerbis  datis  non  est  conforme , 
cum  dicatur  morsus  occiderunt,  non  fames  ex 
morsibus  deinde  enata.  Tantum  damnum,  quan- 
tum  ex  hac  ptaga  toti  /Egypto  iltatum  cst,  mo- 
vit  Pharaonem  ,  ut  mato  qusereret  remedium  , 
non  tamen  ut  mandato  divino  acquiesceret.  Moy- 
sen  audiamus  :  Quaiunbrera   festinus  Pharao  vo- 
cavit   Moyscn     ct  Aaron,   et    dixit    cis  :  Peccavi 
Dominum  Dcuin  vestrum  ,  et  in    vos.  Sed  nunc 
dimittitc    peccatum    mihi    etiam    hac    vice ,    et 
rogate   Dorainum    Deum    vcstrum ,    ut  auferat  a 
me  mortem  Istam    Egressusque  Moyses  de  oon- 
spectu    Pharaonis ,    oravit    Dominura.  Qui    fiarc 
fecit  ventura  ob  Occidcnte  vehemcntissiraum ,  et 
arrcptam  hjcustam  projecit  iu  marc  Kubrum  :  non 
rcmansit    ne    una  quidcm  in  cunctis  finibus  M- 
gypti.  Et  induravit  Dominus  cor  Pharaonis  ,  nec 
dimisit  filios  Israifl. 
160  Secuta  est  plaga   nona  ,   minus  quidem  s'onaViaga 

12  damni  t™*™™** 


11  CTOhl 

J   S. 


cuju$  tcrri 
bilet 


tffcctu* 


41  DE  S.  MOYSE 

damni  illatura  ,  sed  plus  terroris.  Non  prsemo- 
nuit  Pharaonem  Dominus  ,  atque  ex  eo  etiam 
capile  terror  Pharaoniset  JEgijptionrum  auctus 
est.  Plagam  hanc  Moyses  breviter  narrat  his  ver- 
bis  :  Dixit  autem  Pominus  ad  Moysen  :  Extende 
manum  tuam  in  ceelum  :  et  sint  tenebra;  super 
terram  vEfrypti  tam  densae ,  ut  palpari  queant. 
Extenditque  Moyses  manum  in  caelum  :  et  fa- 
cta;  sunt  tenebrae  horribiles  Ifi  universa  terra 
-Egypti  tribus  diebus.  Nemo  vidit  fratrem  suura, 
nec  movit  se  de  loco  ,  in  quo  erat  :  ubicum- 
que  autem  habitabant  filii  Israel ,  lux  erat.  Quan- 
tumvis  sit  brevis  hsec  descriptio,  abunde  tamen 
patet,  quam  vehemens  fuerit  JEyyptiorum  formi- 
do,  cum  toto  triduo  nultus  se  de  loco  movent.  At 
fusius  omnia  hujus  plagrn  mala  describit  Sapiens 
cap.  17  ,  ex  quo  itta  paulo  latius  enucleabo,  ne 
textus  sotus  obscuriorquibusdam  appareat.  Pn- 
mo  tenebrarum  horrore  erant  ita  attoniti ,  ut 
essent  quasi  vincutis  et  catenis  constricti.  Hoc 
Sapiens  ,  prsemissa  justitia  divinorum  judicio- 
rum,  sicenarrat  •>  Maguasunt  enim  judieia  tua, 
B  Domine,  et  iuenarrabilia  yerba  tua  :  propter  hoc 
indisciplinata;  animas  erraverunt.  Dum  enim  per- 
suasum  habent  iniqui  posse  dominari  nationi 
sanctae;  vinculis  tcnebrarum  et  longae  noctis 
corapcditi,  inclusi  sub  teotis ,  fugitivi  perpetuae 
providentite  jacuerunt.  Hscc  tania  formido  eos 
cohibuit ,  ne  toco  se  movere  auderent.  Voces , 
fugitivi  perpetua  providenttae,  significant ,  ca- 
rentes  perpetua  Dci  providentia  ,  qua  statis  tem- 
poribus  post  noctem  lux  reducitur . 

161  Secundo  timor  augebatur  sonitu  terrorem 
incuiienie  ,  mCBS-Msqw  visionibus  ,  uti  subdit  Sa- 
piens :  Bt  dum  putant  se  later-e  in  obscuris  pec- 
catis,  tenebroso  obliviouis  velaiueuto  dispersi  sunt, 
pavcntcs  horrende,  et  cum  admiratione  nimia 
perturbati.  Neque  enim  ,  quoe  continebat  illos 
spelunca,  sine  timore  custodieb-it  :  quoniam  so- 
nitus  descendens  perturbabat  illos,  et  pcrsonae 
tristes  illis  apparentes  pavorem  illis  pwestabant. 
Tertio  nutta  luce  poterant  tenebm  dispetti :  sed 
ad  augendam  formidem  ignis  subinde  corrusca- 
tiones  apparebant,  quse  sotse  videbantur  cum  spe- 
ctris  quibusdam  terrificis,  ita  ut  magi  prse  tre- 
more  languerent.  Verba  accipe :  Et  ignifl  qui- 
dem   nulln   vis  poterat  illis  luincn  prajbere  ,  nec 

q  sideruin  Irmpidffl  flamimu  illuminare  poterunt  il- 
lam  noctem  horrendam.  Appnrebat  autera  illis 
subitaneus  ijrnis ,  tiiuorc  plmus  :  et  timore  per- 
culsi  illi-is  ,  qufle  non  videbatur,  faciei ,  nesti- 
mabant  detcriora  esse,  quas  videbantur  :  et  ma- 
gicie  artls  appositi  ernnt  derisus  ,  et  sapiontiae 
{rloriai  corraptio  cum  coutnmclia.  llli  cnim,  qui 
promittcbant  timores  et  perturbationes  expellere 
se  ab  anima  languente  ,  hi  cuiu  derisu  pleui 
timore   lan^uebant. 

162  Quarto  qualibet  voce  animalium  quo- 
rumownque,  aliarumque  rerum  strepitu  etiam 
naturali  ob  conscientiaw  soeierum  suorum  ,  at- 
que  ob  immobititatem  horrore  ingenti  percelle- 
bantur,  idi  exponit  ^Sapiens,  sic  pergens  :  Nam 
etsi  nihil  illos  ex  monstris  perturbabat ;  tr&nsitu 
animalium  e1  Berpentiuna  sibilatione  commoti , 
tremebundi  peribant  :  et  acrem  ,  qnem  nulla 
ratione  qui  effligere  posset  ,  negantes  se  vide- 
re.  Cum  sit  enim  timida  nequitia  ,  dat  testimo- 
nium  condemnationis  :  semper  enim  praesumlt 
saeva  perturbnta  conscieutia.  Nihil  euim  est  ti- 
mor,  nisi  proditio  cogitationis  auxiliorum.  Et  dum 
ab  intus  miuor  est  expectatio,  majorem  com- 
putat   iuscieutiam   ejus    causoe,    de  qua   tormen- 


PROPIIETA. 
tum  prsstat.  Illi  autem ,  qui  impotentem  vere 
noctem,  et  ab  infirais  ,  etab  altissimis  infens  su- 
pervenientem  ,  eumdera  somnum  dormientes,  a  i- 
quando  monstrorum  exagitabantur  timore  ,  ali- 
quando  animse  deficiebant  traductione  :  subita- 
neus  enim  illis  et  inspiratus  timor  supervenerat. 
Deinde  si  quisquam  ex  illis  decidisset ,  custodie- 
batur  in  carcere  sine  ferro  reclusus.  Si  enim  ru- 
sticus  quis  erat,  aul  pastor ,  aut  agri  laborum 
operaiius  praeoccupatus  esset ,  ineffugribilem.su 
stinebatnecessitatem.  Una  enim  catena  tenebra- 
rura  omnes  erant  oolligati.  Sive  spiritus  sibilans, 
aut  inter  spissos  arborum  ramos  avium  sonitus 
suavis,  aut  vis  aqust  decurrentis  nimium ,  aut 
sonus  ♦lidus  prsecipitatarum  petrarum^  aut  lu- 
dentium  animalium  cursus  invisus,  aut  mu- 
gieiitiura  valida  bestiarum  vox,  aut  resonans  de 
altissimis  raontibus  echo ;  deficientes  faciebant  il- 
los  proe  tiraore. 

163  Hxc  satis  indicant,  omnia  timorem  incus- 
sisse  Mgyptlis,  quod  hi  nihil  videntes  vel  mini- 
ma  haberent  suspecta ,  quodque  cum  conscieniia 
scelerum  suorum,  tum  prseteritarum  plagarum 
experientia,  sseva  omnia  tristiaque  sibi  imminere 
suspicarentur.  At  nonnutta  ex datis  verbis ,  utpote 
obscuriora ,  paululum  elucidanda  sunt.  Vrimo 
verba  itla  ,  Etsi  nihil  illos  ex  monstris  pertur- 
babat,  eumdem  videntur  habere  sensum,  acsi 
legeretur  ,  perturbasset  :  quasi  diceret ,  Etsi  non 
vidissent  spectra  illa  terrifica ,  vel  solus  anima- 
lium  transitus  et  serpentium  sibilatio  moriife- 
rum  itlis  inferebant  timorem.  Secundo  voces  it- 
las,  Nihil  cnim  est  timor,  nisi  proditio  cogita- 
tionis  auxiliorum,  sic  interpetror,  Timor  nihil 
facit ,  nisi  abjicere  omnem  cogitationem ,  seu  om- 
nem  spem  anxiliorum  interpreiandorum  :  prodi- 
tio  enim  hic  est  abjectio.  Tertio  sequens  versicu- 
lus,  Et  dum  ab  intus  minor  est  expectatio, 
majorem  eomputat  inscientiam  ejus  causse  ,  de 
qua  tormentum  praestat ,  ita  videtur  exponen- 
dus,  Quanto  minor  in  animo  est  expectatio,  seu 
spes  auxilii ,  tanto  majorem  credit  causam  igno- 
raiam,  quse  suo  timore  torquet :  nam  voces  in- 
scientia  ejus  causse  idem  significant,  ac  Causa 
ignorata,  seu  non  recie  cognita.  Quarto  sequens 
versiculus  rursum  est  obscurus ,  in  quo  nox  vo- 
catur  impotens  ,  quia  ASgyptios  reddebat  impo- 
tentes,  diciiurque  ab  infimis  et  ab  altissimis  (id 
est ,  profundissimis  )  inferis  supervenisse ,  quia 
tenebrse  erant  simites  inferni  tenebris  j  deinde  vox 
dormientes ,  ponitur  pro  dormiebant ,  aut  dor- 
mientes  erant :  demum  aniraae  traductio  idemest. 
ac  animae  deiiquium.  Ilis  positis ,  totum  versicu- 
ium  sic  expono  :  Iili  ,  quitriduo  iilo  tenebrarum, 
qutV  tenebris  infernatibus  simiies,  omnes  quasi 
impotentes  reddebant  ,  eodem  modo  manebant 
loco  afftxi  instar  dormientium  ,  atiquando  mon- 
strorum  exagitabantur  timore,  aliquando  prae 
vehementia  metus  animse  patiebantur  detiquium. 
Retiqua  satis  ctara  sunt. 

164-  Quinto  Hebrsei  tumine  fruebantur ,  at- 
que  omnia  apud  ittos  peragebantur  moresolito : 
nam  Sapiens  ita  pergit :  Omnis  enim  orbis  ter- 
rarum  limpido  illuminabatur  luiuine,  et  non  im- 
peditis  operibus  contiuebatur.  Solis  autem  illis 
superposita  erat  grravis  nox  ,  imngo  tenebrarum  , 
quae  superveutura  lllis  crat.  Ipsi  ergo  sibi  erant 
graviores  tenebris.  Sanctis  autem  tuis  maxima 
eral  lux,  et  horum  quidem  vocem  audiebint  , 
sed  fig-uram  uon  videbant.  Et  quia  non  ipsi  ea- 
dem  passi  eraut,  raagnificabaiit  te  :  et  qui  ante 
Uesi   erant  (per  sEgyptos ,)  quia   non   ltedeban- 

tur. 


1) 


exponuntur 

E 


Hebrais  niltil 
pattentibus  : 
1'liatuo  in 
pertinacia 
pcrsistit, ' 


ct  Stoystn  non 
vocavit,  dn 
runtibus  tcne- 
briSf  sed  iis 
abtatis  posl 
friduwn. 


Josepftus  errut 
in  jilagn  locu 
tlurum , 


DIE  QUAHTA 
tur,  gratias  agebant  :  et  ut  esset  differentia, 
donura  petebant,  continuationis  videlicet.  Hacte- 
nus  de  terribili  hacpiaga,  quee  timoremnon  exi- 
guum  Pkaraoni  haud  dubie  ingessit  :  attamen 
eumdem  nonpermovit,  ut  omnibus  postulatis  an~ 
nueret.  Audi  Moys?n  rei  eventum  enarrantem 
i  24  :  Vocavitque  Pharao  Moysen  et  Aaron,  et 
dixit  eis  i  Ite,  sacrificate  Doinino  :  oves  tantura 
vestrae  et  armenta  remaneant  ,  parvuli  vestri 
eant  vobiscum.  Ait  Moyses  :  Ilo-stias  quoque  et 
holocausta  dabis  nobis ,  quae  offeramus  Doraino 
Deo  nostro  :  nimirum  permittendo ,  ut  omnia 
animalia  nobiscum  ducamus,  quemadmodum 
subdit  :  Cuncti  g-reg-es  perg-ent  nobiscura  ;  non 
remanebit  ex  eis  ung-ula  :  quae  necessaria  sunt 
in  cultum  Domini  Dei  nostri  \  praesertim  oum 
ig-noremus,  quid  debeat  immolari ,  donec  ad  ip- 
sum  locum  perveniamus.  Induravit  autem  Domi- 
nus  cor  Pharaonis,  et  noluit  dimittere  eos.  Di- 
xitque  Pharao  ad  Moysen  :  Recede  a  me,  et  cave, 
nc  ultra  videas  faciera  meam  i  quocumque  die 
apparueris  mihi,  morieris.  Kespondit  Moyses  j  Ita 
fiet,  ut  locutus  es,  non  videbo  ultra  faciem  tuam; 
videlicet ,  nisi  ultro  me  vocaveris ,  uti  fa- 
ctum  est. 

165  Duo  hic  quseri  possunt ,  primo  quo  modo 
Pharao  vocaverit  Moysen  et  Aaronem,  si  nultus 
toto  triduo  tenebrarum  se  loco  moverit.  In  va- 
rias  sententias  abierunt  interpretes ;  at  una  so- 
him  solida,  plana  et  facitis  mihi  apparet  respon- 
sio,  nimirum  Moysen  ejusqite  fratrem  non  fuisse 
vocatos  a  Pharaone  durantibus  tenebris,  sed  post 
lucem  Mgypto  redditam.  Ortse  suni  ienebrse , 
non  prsemonitorege,  esedemque  recesserunt  post 
triduum,  nec  rogante,  nec  deprecante,  aut  quid- 
piam  promittente  Pharaone,  idque  ex  ipso  Moyse 
satis  coliigitur.  Quippe  ait  tenebras  fuisse  tribus 
diebus,  nec  quemquam  ASgyptiorum  se  de  loco 
momsse.  Relataque  gravitate  et  diurnitate  mati, 
tandem  effectum,  quem  in  animo  Pharaonis  re- 
liquerat,  breviter  narrat ;  non  dicens,  Pharao- 
nem  rogasse,ut  tenebris  Uberaretur;  quodsignum 
est,jam  tum  iis  tiberatum  fuisse ;  solumque  ad- 
vocasse  Mnysen,  ne  rursum  simile  quid  patere- 
tur . .  Secundo  ,  quomodo  Moy ses  prsedixerii  de- 
cimam  piagam  Pharaoni,  uti  ipsum  fecisse  con- 
stat  ex  cap.  xi,  cum  non  fuerit  vocatus  a  Pha- 
raone  ante  illam  ptagani ,  et  hic  dicat  se  uttro 
non  accessurum.  Respondeo  Moyseu,  priusquam 
a  Pharaone  recederet,  reveiatione  divina  moni- 
tum ,  eidem  pnedixisse  decimam  plagam ,  seu 
mortem  primogeniiorum,  uti  infra  dicam,  cum 
de  ea  tractabo.  Nunc  missis  quibusdam  qusestio- 
nibus  minoris  momenti,  ad  Josephum  et  Philo- 
nem  regredAor. 


§  XVIII.  Octava  et  nona  plaga  ex 
Josepho  et  Philone,  quorum  lap- 
sus  corriguntur. 

josephus  plagam  locustarum  breviter  tradit , 
J  corrigendus  in  eo,  quod  oblationem  Pharao- 
nis,  qnse  secuta  est  post  plagam  nonam,  octa- 
vse perturbato  ordine  subjungat.  Verba  ipsius  ac- 
cipe  :  Et  si  quid  intactum  g-rando  reliquit,  nu- 
bes  locustarum  supervenientes  ita  absumpserunt, 
ut  fructuura  colligendorura  spes  ^ftg-yptiis  omni- 
bua  omniao  sit  nuYmpta.  Quod  sirex  stultnstan- 


SEPTEMPRIS. 


45 


tura,  et  non  etiam  malus  fuisset,  poterat  vel  -^»** 
jara  dietis  eladibu.s  admonitus  resipiscere,  ut  tan-  J  * 
dem  de  aliquo  tot  malorum  remedio  cogntare 
inciperet.  At  Pharaothes  tametsi  non  ita  insa- 
niebat,  ut  causam  non  intelligeret,  tamen  tanta 
malitia  pectus  ejus  obsederat,  ut  adduei  nullo 
modo  po*set,  quiu  Deo  quasi  per  contentionem 
repug-nare,  et  in  publica  commoda  sciens  volens- 
que  peccare  per^eret.  Itnque  tamlern  Uobneis 
pueros  etiam  nua  cum  mulieribus  concedit,  sed 
jussis,  ut  hona  sua  yE^yptiis  tanquam  prajdam 
relinquerent,  eo  quod  ex  ipsorum  bouis  nihil 
post  tot  cnlamitates  suporesse  conquerebantur. 
Ho?c  ratio  retinendi  bona  Hebrseorum  non  habe- 
tur  in  Scriptura.  Vera  ratio  erat,  vt  retentis  bo- 
nis  Heb7\vorum  de  eorumdem  reditu  securior  es- 
set  Pharao. 

Hi7  Phito  in  hac  ptaga  referenda  ordinem  et  Phih  quo- 
etiam  perturbat :  nam  conditiones a  Pharaone  ob-  queordintm 
latas  Moysi,  quce  inier  comminationem  ptagw  et  i,erturba' 
plagam  ipsam  intercesserunt  perperam  postpo- 
nit  plag(v,  quam  recte  describit  hoc  modo  ■  Post  E 
fitiem  autem  hujus  cl.nlis  (grandinis,  et  commi- 
nationem  alterius )  reg*e  cum  suis  reverso  ad 
contum.iciam  ,  Mo.^es  jubente  Deo  virg"am  ex- 
tendit  in  aerem.  Moxqur  auster  incubuit  violen- 
tissimus,  per  totam  diom  uoctcraque  invalescens, 
malum  vel  per  se  yaldfl  noxiuin.  Bat  enim  ari- 
dus  invehens  dolurem  eapitis  et  gravedinem, 
lang-uorisque  t;edinm ,  pnescrtim  in  .Kgypto, 
reg-ione  ad  Austrum  opposita,  ct  cxposita  soli- 
bus,  ut ,  quampriinum  is  ventus  movotur,  ae- 
stu  exurat  omuia.  Tunc  vero  intulit  etiam  lo- 
custarum  ag^raina  in  stirpium  pernicieni,  qiue  in- 
desinenter  affluentes  absumpaerunt,  quidquid  jiost 
tempe.states  superfuorat ,  ut  in  amplissima  re^rio- 
pe  uihil  relinqtieretur  viriilc.  Ad  has  oxtnunas 
oalamitates  rodacti  vi\  resipuerunt  reg"i  occlaman- 
tes  :  Quous(iuo  non  ]n'nuittis  his  viris  exitnm? 
An  nondum  aentis  /Rg-yptum  perditara?  llle , 
ut  lura  vidcbiitur,  assensit  :  relaxataque  olade  ad 
Mosis  doprecationom ,  ventus  a  mari  exnrtus  lo- 
custas  dispulit. 

16S  Josephus  plagam  tenebrarum  retaturus ,  [titmobri» 
statim  o/fcndit,  dum  asserii  ortas  tenebras,  Moy-  £gyptionm 
se  cum  Pharaone  aitercantc ;  nisi  veiit  sotum  di- 
cere,  controversiam  inter  Moysen  et  Pharaonem 
necdum  finitam  fuisse ,  quando  cceperunt  tene- 
brce.  Aiia  quoque  mox  corrigenda  immcisuit  nar- 
rationi ,  hisce  verbis  concepLv  i  M.oyse  vero  ne- 
g"nute  sequum  postulari,  alioijui  non  habituro^j  un- 
de  sacrificarent ,  atque  hac  ooutroversia  diutius 
durante,  tam  deneaa  teaebrae  omnisquc  luminis 
expertes  ^Sgyptiia  sunt  eircumfusa.1,  ut  prospe- 
ctu  in  universuna  privati  alii  nlio  oasu  abaume- 
rentur,  illo  quoque  metu  imminente,  ne  forte 
ponitus   ab   ca    OaHgine  :it)sor!)or'Mitnr.  DeindQ  hle 

discussis,  post  tres  dies  n<-  totidem  nootes,  cnm 
nondum  flecteretur  Pharaothea,  ut  liberum  exi- 
tum  permitteret,  his  verbis  eum  Moyees  aggre- 
ditur;  Quousque  repugnabis  Dei  voluntati,  qui 
omnino  vult  ac  jubet  Hebraeoa  dimitti,  nec  est 
aliud  piieter  hoc  reraedium  adversus  malBj  qui- 
bus  affligiroini.  Hex  voro  irato  ferens  hano  di- 
cendi  libertatemj  minatus  esteum  capite  pleoten- 
dum,  si  posthac  de  hac  re  molestus  ease  perge- 
rot.  ltespondit  Moysos ,  86  non  amplius  hnc  de 
causa  vcrba  fncturum,  sod  ipsum  cnm  Optfmati- 
hus  .K^yptiis  ultro  Ilohneos  rogroturum  ,  Ut 
quamprimum  inde  profioiscantur,  otqiu-  bifl  di- 
ctis  abiifc  Peecat  vn  hisce  Josephu»  primo,  quod 
alia  verba   attribuat   Moysi ,  quam  eo  tempore 

coram 


■iti  ir  lauUur 
JoBophxu, 


46 


DE  S.  MOYSE 


ilCTORE 
J.S. 


neque  ea$  eza 
cte  narrat 
P/iilo. 


qui  dutti  n 
contet  eauicu, 
quibut  potue 

lllltt  lil  lll   lr- 

nebr.r,  sr,l 
itnthits   nii)irii 
baniutt  : 


itltl  ipiiu* 
vrroret  coi  >  < 
gutUur. 


coram  Pharaone  ab  co  dicta  narrant  sacrse  Lit- 
tertv.  Secundo,  licet  Pharao  deinde  ultro  voca- 
verit  Moysen  et  Aaronem ,  tamen  id  eum  fa- 
cturum  non  legitur  prsedixisse  Moyses,  uli  ni- 
mis  libere  afjirmat  Josephus.  Tertio  errat  dum 
ait,  his  dictis  abiit :  nam  mortem  primogenito- 
rum  prius  Pharaoni  praedixit  Moyses  :  quam  ille 
prsedictionem  omisit. 

169  Philo  in  referendis  JEgyptiorum  tenebris 
nonnulla  quoque  discussione  eget,  mox  subjun- 
genda  :  nam  ita  ratiocinatur  ;  Verum  hoc  quoque 
malo  defunctis,  quia  rex  manebat,  ut  ante,  dif- 
ficilis,  supervenit  calamitas  major ,  quam  ulla 
hactenus.  Sereno  enim  die  repentc  offusse  sunt 
tenebrse.  sive  ob  defectum  solis  majorem  soli- 
to,  sive  continuis  densisque  nubibus  cselum  sub- 
texentibus,  et  nimia  constipatione  interclusis  ra- 
diis,  ut  dies  nihil  differret  a  nocturna  caligine  : 
qua  per  triduum  continuata,  videbatur  una  per- 
petuanoxlongissiraa.  Tunc  aiunt  eos  aut  non  au- 
sos  e  cubili  surg-ere;  aut,  si  necessitates  natu- 
rales  nrgerent,  more  CEecorura  palpando  parietes, 
et  sf  quid  crat  prce  manibus,  cegre  potuisse  pro- 
gredi.  Nam  ignis,  quo  utimur  quotidie,  vel  aere 
tnrbato  extingMiebatur,  vel  vincebatur  a  crassissi- 
mis  tencbris,  ita  ut,  salvis  oculis,  summe  necessa- 
rium  videndi  sensum,  ceu  exoculati,  requirerent : 
quo  adempto,  caeterorum  nullus  usus  erat.  Nam  nec 
loqui,  nec  audire,  nec  cibis  frui  licebat,  sed  per  si- 
lcntiurn  farnc  cruciabantur,  nulli  vacantes  scnsui, 
prn-sniti  malo  pnsgravante,  donecMosesmiseratio- 
ne  motus  Deum  exoravit.  Tum  deraum  successit  lux 
tcncbris,  et  nocti  dies  serenissima.  His  plagis 
percussos  ferunt  a  Mose,  mixta  fulminibus  gran- 
dine,  etlocustjs,  et  tenebris  lumen  nullum  admit- 

tcnlibus. 

170  Ad  hanc  Philonis  expositionem  observo 
primo,  dupUcem  ab  eo  causam  afferri,  qua  oriri 
potuerint  ienebrse  Mgyptiacse,  sed  neutram  cer- 
to  afflrmari.  Prima,  ab  eclipsi  solis  petita,  plane 
rejicienda  est;  nam  eclipsis  naturalis  ac  totalis 
nepcr  integram quidemhoram  durarepotest,ne- 
dum  per  triduum.  Deinde  eclipsis  solis  tam  spis- 
sas  nequit  inducere  tenebras  :  obscurato  enim 
sole  perinterpositionem  lunss,  alia  sidera  nonni- 
kilprsebent  luminis.  Demum  si  solis  defectio  lu- 
men  ademisset  Mgyptiis,  itlud  similiter  adem- 
ptum  fuisset  Hebrmis.  Altera  causa  tenebrarum, 
em  densitate  et  nimia  constipatione  nubium  peti- 
ta,  aliis  etiam  ptacuit,  tum  quia  tenebrse  vocan- 
tur  palpabiles,  tum  quia  nec  sidera,  nec  aliud 
quodvis  lumen,  poterat  tenebras  illas  itluminare, 
teste  sacra  Scriptura.  At  ne  hsec  quidem  causa 
mihi  placett  quiat  cum  inter  JEgyptios  degerent 
Hebrmi,  si  sola  nubium  constipatio  causa  fuisset 
tenebrarum,  h,v  fuisseul  utrisquecommunes.Ma* 
1  m  igitur  dicere  tenebras  illasplane  fuissepro- 
digiosas,aliamqueearwm  causam  ignoraritquam 
quod  Deus  illas  produwerit  adposnam  Mgyptio- 
rumt  Deumque  id  facere  potuisse  variis  modis, 
quorum  aliquos  indicare  possemus,  sed  nullum 
certostatuere,cum  deeo  nihildictum  sitinScri- 
ptura. 

171  Secundot  Philo  harum  tenebrarum  tem- 
pore  nihilfere  agi  potuisse  ab  JEgyptiis  asserit; 
et  nonnihil  tamen  actionis  iis  attribuere  uoluit; 
mnsatis  consequentert  quantum  mihi  apparet. 
Nam  si  nec  loqui  potuerintt  uti  asserit;  nec  ci 
bis  frui,  uli  irrisimile  est  ex  sacris  Litteris  , 

nagis  progredi  potuerint,  ad  satisfaciendum 
naturee  necessitatibus,  sane  non  video.  Quin 
/;'"'  Hlum  ex  toco  in  locum  apertius  negat 


PROPliETA. 

sacra  Scriptura,  quam  prsecedentia  :  clare  enim 
Moyses  dicit  :  Nemo. .  movit  se  de  loco,  vide- 
ticet  quia  una,  ut  ait  Sapiens,  catena  tenebra- 
rum  omnes  erant  colligati.  Tertio  usum  atxorum 
sensuum  non  perdiderant,  uti  videtur  Philo  ,as- 
serere  :  imo  ne  ocutorum  quidem  usu  prorsus 
erant  destituti,  cum  spectra  aliaque  timorem  in- 
cutientia  viderent.  Verum  ex  tenebris  subito  or- 
tis,  aliisqueper  Sapientem  relatis ,  tanto  correpti 
atque  abrepti  sunt  timore,  ut  hic  usum  sensuum 
multum  potuerit  impedire.  Quarto ,  quod  axt 
oratione  Moysis  cessasse  tenebras,  Scriptura  non 
habet. 

§  XIX.  Pradicta  plaga  decima  :  pe- 
tita  iEgyptiorum  supellex:  Pascha 
primum,  jubente  Domino,  cele- 
bratum  :  plaga  decima  ^Egyptiis 
illata,  seu  occisi  omnium  primo- 
geniti. 

Ubi  post  plagam  tenebrarum  Pharaon,  nolens 
pecora  Hebrseorum  dimittere,  sub  intermi- 
natione  mortis  Moysi  et  Aaroni  prohibuerat , 
ne  amplius  ad  se  redirent ,  priusquam  abibat 
Moyses  cum  fratre,  revelatione  divina  jussus  est 
Pharaoni  postremam  ptagam  prsedicere,  quod  et 
fecit  :  neque  enim  alio  modo  conciliari  possunt 
duo  a  Moyse  scripta,  quod  non  rediret  ad  Pha- 
raonem,  nisi  vocatus ;  quodque  postremam  cla- 
dem  Pharaoni  prasdixerit.  Revelatio  jubentis  Dei 
et  prsedictio  Moyses  refertur  cap.  xi  hoc  modo  : 
Et  dixit  Dominus  ad  Moysen  :  Adbuc  una  pla- 
ga  tangam  Pharaonem  et  JEgyptum,  et  post  hsec 
dimittet  vos ,  et  exire  compellet  Qusenam  es- 
set  hsec  plaga,  Dominus  item  Moysi  aperuit  : 
nam  ille  pro  auctoritate ,  quam  adeptus  erat 
apud  omnes,  illam  mox  prsedixit,  non  veritus 
minas  registut  narrat  his  verbis  :  Euitque  Moyses 
vir  vahle  magnus  in  terra  ./Egypti.  Et  ait  :  Hasc  di- 
cit  Dominus  :  Media  nocte  egrediar  in  yEgyptum  : 
etmorietur  omne  primogenitum  in  terra  .Egyptio- 
rum,  a  primogenito  Pharaonis,  qui  sedet  in  solio 
ejus,  usque  ad  primogenitum  ancillse,  quae  est  ad 
molara  :  et  omuia  priraogenita  jumentorum.  Erit- 
que  clamor  magmus  in  universa  terra  ^Eg-ypti,  qua- 
lis  nec  ante  fuit ,  nec  postea  futurus  est  Apud 
omnes  autem  filios  Israel  non  mugiet  canis  ab  ho- 
mine  usque  ad  pecus  :  ut  sciatis  quanto  miraculo 
dividat  Dominus  yEg-yptios  et  Israel.  Hsec  pcense 
prsedictio,  in  qua  breviter  elucidanda  sunt  non- 
nulla. 

173  Primo  ancilla  ,  quae  est  ad  molam  ,  seu 
quse  trusatitem  motam  versat  in  pistrino,  sumi- 
tur  pro  vitissima  persona,  et  Pharaoni  tamquam 
exeellentissimo  opponitur ;  quasi  diceretur  t  A 
primogenito  summi  usque  ad  primogenitum  infi- 
mi.  Secundo,  non  mug-iet  cauis,  proverbium  est, 
quo  significatur ,  omnia  quieta  fore  apud  He- 
brseos.  Porro  prsedicta  plaga  ,  Moyses  quoque 
pr&dicit,  quem  iita  effectum  habitura  esset,  quod 
hactenus  non  fecerat  :  sic  enim  prosequitur  : 
Descendentque  omnes  servi  tui  isti  ad  me,  et 
adorabunt  rae,  dicentes  :  Egredere  tu,  et  omnis 
populus,  qui  subjectus  est  tibi.  Post  haic  egre- 
dieraur.  Et  exivit  a  Pharaone  iratus  nimis.  Hsec 
Moysis  dicta  ingentem  haud  dubie  terrorem  in- 

gesserunt 


D 


MotJSCSJUSSM 

mbpomamor- 

tis  non  redire 
ud  Pharao- 
nem,  ante- 
quam  abit, 


prrdtcit  ulti 
mum  }>  (tgam, 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS. 


ad  dies  ali  • 
quot  differen 
dam.  Petwit 
Hebraii  pretio 
sam  JEgyptio- 
rutn  supelle- 
ctilem  : 


hunc  Mpoliatio- 
uem  /Egyptto- 
rum  contru 
Munivh.ros  de- 
fendit  Augu- 
§timu, 


gesserunt  Pkaraoni.  At  ne  vel  sic  quidem  saper- 
bia  et  pertinacia  ipsius  flecti  potuerunt.  Dixit 
autem  Dominus  ad  Moysen  :  Non  audiet  vos 
Pharao,  ut  multa  signa  fiant  in  terra  JSgypti. 
Moyses  autem  et  Aaron  fecerunt  omnia  ostenta,  quae 
scripta  sunt,  coram  Pharaone.  Et  induravit  Dominus 
cor  Pharaonis,  nec  dimisit  filios  Israel  de  terra 
sua. 

174  Plaga  autem  illa  postrema ,  cujus  diem 
Moyses  non  significaverat,  non  statim  nocte  se- 
quenti  fuit  inflicta,  quia  filiis  Israel  varia  erant 
agenda,  antequam  JEgypto  exirent.  Primo  jus- 
sit  Dominus  petere  pretiosam  JEgyptiorum  su- 
pellectilem,  uti  cap.  xi  f  2  narrat  Moyses  hoc 
modo :  Dices  ergo  omni  plebi  ( ait  Dominus 
Moysi )  ut  postulet  vir  ab  amico  suo ,  et  mu- 
lier  a  vicina  sua,  vasa  argentea  et  aurea.  Dabit 
autem  Dominus  gratiam  populo  suo  coram  .Egy- 
ptiis.  Mandata  Domini  Moyses  exposuit  poputo, 
atque  hic  lubens  obtemperavit,  ut  refertur  cap. 
12  v  35  his  verbis:  Feceruntque  filii  Israel,  sicut 
prfficeperat  Moyses :  et  petierunt  ab  JSgyptiis 
vasa  argentea  et  aurea ,  vestemque  plurimam. 
Dominus  autem  dedit  gratiam  populo  coram 
-Egyptiis  ,  ut  commodarent  eis:  et  spoliaverunt 
/Egyptios.  Hac  de  causa  dicitur  PsaL  104. i  37  :  Et 
edusit  eos  cum  argenteo  et  auro:  et  non  erat  in 
tribubus  eorum  infirmus.  Singulare  quoque  hoc 
et  insigne  Dei  beneficium  notari  pqtest,  quod 
omnes  Israelitge  recte  valerent,  quando  egredien- 
dumerat  JEgypto,  licet  ingens  eorum  esset  multi- 
tudo. 

175  Porro  Manich&i  hanc  JEgyptiorum  spo- 
liationem  improbabant,  Moysen  carpentes  tam- 
quam  injustwn.  Hinc  S.  Augustinus  lib.  22  con- 
tra  Faustum  Manichseum  ei  sic  respondet:  Quid 
ergo  jam  de  exspoliatis  .Egyptiis  Faustus  obji- 
cit ,  nesciens  quid  loquatur  ?  Quod  faciendo 
Moyses  usque  adeo  non  peucavit ,  ut  non  fa- 
oiendo  peccaret.  Deus  enim  jusserat ,  qui  uti- 
que  novit  non  solum  secundum  facta,  verum 
etiam  secundum  cor  hominis,  quid  unusquisqite, 
vel  per  quem  ,  perpeti  debeat.  Carnalis  itaque 
adhuc  ille  populus.erat ,  et  rerum  terrenarum 
cupiditate  occupatus:  /Egyptii  vero  sacrilegi  et 
iniqui:  uam  et  auro  illo  ,  hoc  est ,  Dei  crea- 
tura,  male  utentes  ad  Creatoris  injuriam  ,  suis 
idolis  serviebant ,  et  homines  peregTinos  labore 
gratuito  injuste  ac  vehementer  afflixerant.  Digni 
ergo  erant  et  isti ,  quibus  talia  juberentur  ;  et 
-illi,  qui  talia  paterentur:  et  forte  secundum  suas 
voluntates  et  cog*itationes  Hebraei  magis  permissi 
sunt  facere  ista,  quam  jussi  :  sed  eis  Deus  per- 
missionem  suam  per  famulum  suum  Moysen  in- 
notescere  voluit ,  quando  mandavit ,  ut  dice- 
ret.  Eieri  autem  potest,  ut  sint  aliae  oausae  oc- 
cultissimse,  cur  hoc  illi  populo  divinitus  dictum 
sit:  sed  divinis  imperiis  cedendum  obtemperan- 
do,  non  resistendum  est  disputando.  Apostolus 
dixit:  Quis  enim  cognovit  sensum  Domini,  aut 
qui  consiliarius  ejus  fuit?  Sive  ergo  ista  sit  cau- 
sa,  quam  dixi;  sive  alia  quaelibet  in  secreta  et 
abdita  Dei  dispositione  lateat,  cur  hoc  per  Moy- 
sen  illi  populo  dixerit,  ut  ab  /Egyptiis  sibi  com- 
modanda  peterent,  quae  auferrent  :  hoc  tamen 
confirmo  ,  nec  frustra  nec  inique  dictum  esse, 
nec  licuisse  ,  Moysen  aliter ,  quam  Deus  dixe- 
rat,  facere,  ut  penes  Dominum  esset  consilium 
jubendi,  penes  Famulum  autem  obsequium  per- 
agendi. 

L76  Brevius  de  eodem  facto  idem  sanctus  Do- 
ctor  qiicBst.  39  in  Exodum  sic  scribit :  Non  hinc 


47 

quisque  sumendum  exemplum  putare  debet  ad 
exspoliandum  isto  modo  proximum.  Hoc  enim 
Deus  jussit,  qui  noverat ,  quid  quemque  pati 
oporteret:  nec  IsraeliUe  furtum  fecerunt,  sed 
Deo  jubenti  ministerium  prabuerunt :  quemad- 
modum  cum  minister  judicis  occidit  eum  ,  quem 
judex  jussit  occidi :  profecto  si  id  sponte  faciat, 
homicida  est,  etiamsi  eum  occidat ,  quem  scit 
occidit  a  judice  debuisse.  Addo  verba  Sapientis, 
qui  cap.  10  breviter  perstringens  oppressionem 
Hebr&orum  in  Mgypto,  signaque  et  prodigia 
ibidem  patrata,  subjicere  videtur  rationem,  cur 
Deus  peti  et  auferri  jusserit  bona  /Egyptiorum, 
ita  scribens  f  15  et  sequentibus  :  Haec  ( Sa- 
pientia  divina)  populum  justum,  et  semen  sine 
querela,  liberavit  a  nationibus  ,  quaa  illum  de- 
primebant.  Intravit  in  animam  Servi  *  Dei ,  et 
stetit  contra  reges  horrendos  in  portentis  et  si- 
gnis.  Et  reddidit  justis  mercedem  laborum  suo- 
rum,-  illorum  videlicet  laborum,  quibus  coacti 
fuerant  gratis  servire  jEgyptits.  Dedit  autem 
mercedem  illam  jubendo  spoliationem  JEgyptio- 
rum :  nam  de  hac  agere  Sapientem,  liquet  ex 
ordine,  quo  facta  singulapcrstringit,  moxsub- 
dens  de  exitu  Rebr&orum,  Et  deduxit  illos  in 
via  mirabili.  Hsbc  sufficiant  dejustitia  et  cequitate 
hujus  facti. 

177  Atiam  quoque  quaestionem  hic  versat  S. 
Augustinus  qitccst.  39  in  Exod.,  htec  sciHbens  : 
Est  etiam  ista  nonnulla  qua;stio.  Si  seorsum  ha- 
bitabant  Hebraei  in  terra  Gessen ,  ubi  nec  pla- 
gffi  fiebant,  quibus  regnum  Phantonis  affligeba- 
tur,  quomodo  petit  quisque  a  proximo  vel  a 
proxima,  (in  Scripturis  vicina,  ut  mox  obser- 
vat )  aurura  ,  argentum  ,  et  vestem  P  .  .  .  Unde 
intelligendum  est,  etiam  in  tcrra  Gessen  qod  bo- 
los  Hebraeos  habitasse,  sed  eis  aliquos  iEgyptios 
in  illa  terra  cohabitatores  ftiisse  ,  ad  quos  po- 
tuerunt  merito  Hebrieorum  etiam  illa  divina  be- 
neficia  (immunitatis  a  plagis )  pervenire ;  ut 
hinc  eos  et  diligerent  iidem  /K^yptii  cohabita- 
tores ,  et,  quod  petehant ,  facile  commodareut  : 
nec  tamen  Deus  judicavit  ita  illos  alienos  fulsse 
ab  injuriis  et  contritionibus  ,  quas  populus  Dei 
pertulit,  ut  nec  isto  damno  ferirentur,  qui  pla- 
gis  illis,  propterea  quod  terra;  illi  parcebatur, 
percussi  non  erant.  Tota  conjcclura  S.  Augustini 
huc  reducitur.  Videntur  /Egyptii  in  terra  Oes- 
sen  cum  Hebrms  habitantes  fuisse  soli  immunes 
a  plagis  Mgyptiorum.  Gontra  vero  soli  amisisse 
pretiosam  suam  supettectilem.  Verum  pterique  in- 
terpretes  non  admittunt,  JEgyptios  in  terra  Oes- 
sen  immunes  fuisse  a  ptagis  :  eumque  non  pau- 
ciHebrseiper  retiquam  JEgyptum  degerent,  ut- 
pote  ibidem  ad  varia  opera  deputati,  potucrunt 
itti  etiam  vasa  pretiosa  ab  atiis  Mgyptiti  pete- 
re,  quibus  vicini  erant,  ita  ut  probabitius  itfi- 
pareat,  spoiiationem  ittam  etiam  factam  extra 
terram  Oessen,  licet  verisimile  sit,  in  terra  Gessen 
maxime  tocum  habuisse. 

178  Prteterea,  antequam  Dominus  percuteret 
primogenitos  JEgyptiorum  ,  filiis  /srnM  imm-u- 
tandus  ac  commendendus  erat  agnus  Pasckalis, 
quam  festivitatem  Dominus  in  Mgypto  per  Moy- 
sen  instituit,  ac  prima  vice  cetebrari  jussit,  ut 
deinde  quotannis  Paschalis  solemnitas  eodem  ritu 
observaretur  inperpetuum.  De  hujus  insHtutio- 
ne  ac  celebratione  breviter  agam,  uti  et  de  atus 
ritibus,  cceremoniis,  legibusque  per  Moysen  m- 
stitutis,  populoque  Hebrseo  datis,  sine  exacta  ri- 
tuum  itlorum  aut  tegum  expositione,  ne  Com- 
mentariushicinimmensumexcrescat,pr3esertim 

cutn 


IUCTOM 

4.  S. 

fuit  It*  c  m*r 
ces  debitu  la- 
borum  pro 
.Eijijptiii  »u*- 
ceptorum  : 


*  Movsi* 


tpotiatio  illa 
maa  iftna  fuit 

■ii  ti-rrn  fi'i'« 
sen  ;  vvriiimi- 
litrr  fOffim  i» 
allii  quoquc 
Incit. 


fubetw  Moy- 
191  tolt tnnita 

tem  l'u»cha- 
inn  inttUuirt. 


48 


DE  S.  MOYSE  PROPHETA. 


tUCTMI 

J  s. 


cum  res  aestx  lioysx*  sine  expositione  rituumac  Pascha  et  saug*uinis  effusionem :  ne,  qui  vasta- 
lequm  institutarum  commode  explicari  possint.  bat  primitiva,  tan<reret  eos.  In  conventu  jam 
Moysescap.  VI  institutionem  esus  agni  Paschalis,     relato  potuit  etiam  Moyses  exponere  mandatum 


T> 


atque  agnwn 
a  tiugulis  fa  ■ 
mitiix  immo- 
tandum  eura 
r»  ; 


ut\,  \lny»e 
jubcntc,  fecc- 
runt  Itrlir.rr, 
/hic  tlc  cnurnt 

primogenitot 

IU0I  HtlU  ttlll-* 

turi. 


totiusque  festivitatisper  septem  dies  coniinuandm 
e.rponit,  atque  ita  orditur :  Dixit  quoque  Domi- 
nus  ad  Moysen  et  Aaron  in  terra  £gypti:  Men- 
sis  iste  (Nisan,  respondens  fere  pro  majori  parte 
Martio  nostroj  vobis  principium  mcnsium :  pri- 
mus  erit  in  mensibus  anni,  ( certe  quoad  res 
ecclesiasticas .)  Loquimini  ad  universum  euetum 
filiorum  Israel,  et  dicite  eis  :  Decima  die  raen- 
sis  hujus  tollat  unusquisque  (paterfamilias,  nisi 
tam  exiguam  habeat  famitiam,  ut  atleri  potius 
jungi  debeat)  aguura  per  familias,  et  domos 
suas.  Si  autem  minor  est  numerus  (famiiise,)  ut  suf- 
ficere  possit  ad  vescendum  agnum,  aftsumet  vici- 
num  suum,  qui  junctus  est  domui  sua?,  (aut  ilti  ac- 
cedet,)  juxta  numerum  animarum,  quse  sufficere 
•  possunt  ad  esum  ngni. 

179  Non  debebat  immolari  agnus  eadem  die 
decima  mensis  Nisan,  sed  quatriduo  servari  ac 
tunc  demum  immolari ,  ut  sequitur  j  6 ;  Et 
servabitis  eum  usque  ad  quartam  decimam  diem 
mensis  hujus:  immolabitque  eum  unfversa  mul- 
titudo  (nimirum  suum  singulse  familise )  filio- 
B  rum  [srael  ad  vesperam.  Et  sument  de  sang-uine 
ejus,  ac  ponent  super  utrumque  postem  ,  et  in 
supcrlirainaribus  domorum  ,  in  quibus  comedent 
illnm. . .  •  Et  transibo  per  terram  /Egypti  nocte 
illa,  pcrcutiamque  omne  primogenitum  in  tcrra 
AJgypti  ab  Immine  usque  ad  pccus :  et  in  cun- 
ctis  diis  ^Egypti  faciam  judicia,  eg*o  Dominus. 
Urit  autcm  sangMiis  vobis  in  signum  in  sedibus, 
in  quibus  critis  :  et  videbo  sanguinem,  et  transibo 
vos:  nec  crit  in  vobis  plaga  disperdens,  quando 
peroussero  terram  iEgypti.  Habebitis  autem  hunc 
dicm  iti  monumeinuin  :  et  celcbrabitis  eam  solem- 
ncra  Domino  in  generationibus  vestris  cultu  sempi- 
terno.  Qualis  deberet  esse  agnus  immolandus,  aut 
pro  agno  hcedus,  quibus  cwremoniis  atteruter 
comedi  deberet ;  quam  religiose  servari  septem 
dies  azymorum,  quantaque  solemnitate  celebrari 
dies  prima  et  septima,  ibidem  expositum  vide, 
aut  latius  apud  interpretes. 

1.80  Voeavit  autera  Moyses  ,  ut  sequitur  f 
21,  omncs  seniores  flliorum  IsraSl,  et  dixit  ad 
eos :  Ite  tollentes  animal  (agnum  aut  hcedwn) 
per  familias  vestras  ,  el  immolate  Phase.  Fasci- 
-  culumque  hyssopi  tingite  in  sanguine,  qui  est  in 
limiiic ,  et  aspergrite  ex  eo  superliminare  ,  et 
utrumque  postem  :  nullus  vestrum  egrediatur 
ostium  domus  sum  usque  mane,  Transibit  enim 
,  Dominus  percutiens  £gyptioa :  cumque  viderit 
sanguinem  in  superliminari,  et  in  utroque  poste, 
transccudet  ostium  domus,  et  non  sinet  percus- 
sorcm  injrredi  douins  vcstras  et  hedere.  Custodi 
verbuin  istnd  legitimum  tibi  et  filiis  tuis  usque 
in  mternum.  Cumque  Introieritis  terram,  quam 
Dominus  daturus  eat  vobis ,  ut  pollicitus  e  , 
observabitis  cmremonias  istas.  Et  cum  dixerint 
vobis  lilii  vestri  :  Quffl  est  ista  relig-io?  dicetis 
eis :  Victima  transitus  Domiui  est,  quando  trans- 
ivitsuper  domos  ftllorum  Israel  in  JSgypto,  per- 
cutiens  ^Egyptios,  ct  domos  nostras  liberans. 
Inourvatusque  populus  adoravit ;  summa  reve- 
rentia  esscipiens  mandata  Domini ,  ct  Moysis, 
cujusauctQritatemprodigiispr&cedentibusabun- 
destabilioeral  Deus.  Exacte  quoque  illa  imple- 
verunt,  ut  sequitur:  Et  egressi  Jilii  Israol  fe- 
cerunt,  sicut  prn-crperat  Dominus  Moysi  et  Aa- 
ron.  De  Paschate  celebrato  per  Moysen  sie  lo- 
quitur  Apostolus  lleb.   \i    v  fcS:  Pide  celcbravit 


Domini  de  petenda    JSgyptiorum  supellectite 
prxcipereque  ut  omnia  alia  ad  iter  pararent,  at- 
que  ad  urbem  Ramessen  confluerent,  simulac 
monerentur  ,ut  inde  omnes  simul  proficiscerentur 
xv  mensis. 

181  Comesio  ab  Hebrteis  agno  Paschali,  Do- 
minus  percussit  JSgyptios  decima  plaga,  quam 
Moyses  sic  refert :  Factum  est  autcm  in  noctis 
medio  (inter  diem  xiv  et  xv  mensis  Nisan ) 
percussit  Dominus  omne  primogenitum  in  terra 
^Egypti,  a  primogenito  Pharaonis,  qui  in  folio 
ejus  sedebat,  usque  ad  primog-enitum  captivae, 
quse  erat  in  careere,  et  omne  primog-enitum  ju- 
mentorum.  Surrexitque  Pharao  nocte,  et  omnes 
servi  ejus,  cunctaque  /Egyptus  :  et  ortus  est  cla- 
mor  magnus  in  /Egypto :  neque  enira  erat  do- 
mus,  in  qua  non  jaceret  mortuus.  Plagam  hanc 
Psalmista  memorat  psal.  77  f  51  his  verbis :  Et 
percussit  omne  primog*enitum  in  terra  /Eg-ypti, 
primitias  oranis  laboris  eorura  in  tabernaculis 
Cham.  Et  psal.  101  f  36 :  Et  percussit  omne 
primogenitum  in  terra  eorum  ,  primitias  omnis 
laboris  eorum.  Per  primitias  omnis  laboris  eo- 
rum  ipsos  rursum  intelligit  primogenitos,  qitia 
primo  a  patribus  suis  geniti,  et  a  matribus  por- 
tati:  per  tabernacula  Cham  designantur  urbes 
ASgyptiorum,  q.ui  a  Cham  ducebant  originem. 
Psai.  \'6o  f  10  rursum  dicitur :  Qui  percussit  Mgy- 
ptum  cum  primog-enitis  eorum. 

182  Plura  vero  de  hac  Mgyptiorum  calami- 
tate  explicuit  Sapiens  cap.  18.  Primo  enim  ob- 
servat  ^  5  hanc  sequissimam  fuisse  posnam  J2gy- 
ptiorum,  qui  Hebrocorum  infantes  voluerant  oc- 
cidere ,  quando  Moyses  fuit  servatus  Cum  co- 
g-itarent  ( Mgyptii  )  justorum  occidere  infantes  : 
et  uno  esposiio  filio  (Moyse)  et  liberato,  in  tra- 
ductionem  illornm,  mnltitudinem  filiortim  abstuli- 
sti.  Deinde  cladem  JEgyptiorum  Hebreeisprseco- 
gnitam,  horumque saiutem  ac  comestionem  agni 
Paschatis,  voce  sacrificabant  indicatam,  sic  per- 
git  exponere  :  llla  enim  nox  ante  cog-nita  est  a  pa- 
tribus  nostris,  ut  vere  scientes,  quibus  juramentis 
crediderunt,  animaequiorea  essent.  Suscepta  est  au- 
tem  a  populo  tuo  sanitas  quidemjustorum,  injusto- 
rumautem  exterminatio.  Sicut  enira  lzesisti  adver- 
sarios  :  sic  et  nos  provocans  magnificasti.  Absconse 
enim  sacrificabant  justi  pueri  bonorum,  et  justitiae 
legem  in  coucordia  dispbsuerunt :  similiter  et  bona 
etmala  recepturos  justos;  patrum  jam  d^cantantes 
laudes.  Haec  itla  nocte  agebant  Hebrcei,  a  Moyse 
de  omnibus preemoniti,  et  ad comedendum agnum 
Paschalem  a  vespera  pr&cedenii  per  famiiias 
congregati. 

18)1  Resonabat  autem  inconveniens  iuimico- 
rum  viix,  ct  flebilis  audiebatur  planctus  plora- 
torum  infantium.  Simili  autem  poena  servus  cum 
Domino  afflictus  est,  et  popularis  homo  regi  si- 
milia  passus.  Similitcr  ergo  omnes,  uno  nomiue 
mortis  ,  mortuos  habebant  innumerabiles.  Nec 
enim  ad  sepeliendum  vivi  suflSciebant:  quoniam 
uno  momento,  quaa  erat  prjeclarior  natio  illo- 
rum,  exterminata  cst.  De  omuibus  enim  (prx~ 
cedentibus  plagis)  non  credentes  propter  vene- 
ficia  (seu  magorum  prodigiosa  opera-.)  tunc 
vero  priruum,  cum  fuit  exterminiuin  primog-e- 
nitorum,  spoponderunt  ( id  est ,  confessi  sunt, 
ut  habetur  Gnvce)  populum  Dei  esse,  Cum 
enim  quietum  silentium  contineret  omnia,  et  nox 
et  suo  cursu  medium  iter   haberet ,   omuipotens 

Sermo 


Decima  ptagix. 
rjua  perempti 
nmnes  /Egyp- 
tiorum  primo- 
geniti  : 


xquu  tuec 

eorum  pipnti 
fuit,  et  He- 
br.tis  prxco- 
gnita  ; 


quatn  laf 
patem 


*  id  e$t,  non 
simtilatum 


quamque  tei 
ribitis  fueril 
h.rr  clades, 


B 


gw  vietus 
Pharao,  tle- 
brxos  ubire 
jnbet. 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS. 
Sermo  tuus  de  caelo  a  regalibus  sedibus,  durus  de-      vero  quartadecima 
bellator,  iu  mediam  exterminii  terram  prosilivit  : 
gladius  acutus  insimulatum  *  imperium  tuura  por- 
tans, -et  staos  replevit  omnia  morte  ,  et  usque  ad 
caelum  atting-ebat  stans  in  terra. 

184  Tunc  continuo  visus  somniorum  malorum 
turbaverunt  illos ,  et  timores  superveneruut  inspe- 
rati.  Et  alius  alibi  projectus  semivivus  ,  propter 
quam  moriebatur  ,  caus:iru  demonstrabat  mortis. 
Visiones  enim,  qum  illos  turbaverunt,  hsec  prse- 
monebant,  ne  inscii ,  quare  mala  patiebantur , 
perirent.  Ex posterioribus  hisce  verbis  cottigitur, 
JEgyptios  superstites  morientium  clamoribus 
didicisse  causam  miserabilis  hujusce  stragis,  li- 
cet  alias  causam  satis  scire  potuissent  ex  prwdi- 
ctiane  Moysis,  si  hxc  omnibus  innotuisset.  Verum 
credibile  est ,  Pharaonem  ejusque  proceres  sem- 
percurasse,  ne  preedictiones  et  comminationes 
Moysis  multis  innotescerent ,  autper  JZgyptum 
tndgarentur.  De  csede  hacprimogenitorum  varise 
tractantur  queestiones ;  sedcum  itleenon  spectent 
propriead  Moysenipsum,  brevitatis  gratia  omnes 
prsetereo . 

185  Cessit  tandem  hac  plaga  percussus  Pha- 
rao,  nec  ausus  est  diiUius  iter  Hebrseorum  im~ 
pedire.  Quin  potius  tam  ipse  quam  ceteri  Mgy- 
ptii  vehementissime  institerunt ,  ut  sine  mora 
proficiscerentur.  Audiamus  Moysen  ipsum  hsec 
referentemcap.  VI  f  81;  Vocatisque  Pharao  Moy- 
se  et  Aaron  uocte  ,  ait  :  Suvgite  ,  et  egrredimini 
a  populo  meo,  vos  et  filii  Israel  :  ite  ,  immolate 
Domino  ,  sieut  dicitis.  Oves  vestras  et  armenta 
assumit.e,  ut  petieratis  ,  et  abeuntes  benedieite 
mihi.  Urg*ebantque  .Eg-yptii  populum  de  terra 
exire  velociter ,  dicentes  :  Omnes  moriemur. 
Quam  vehementer  eorum  abitum  urserint  Mgy- 
ptii,  magis  dicetur,  cum  Israelitarum  egressum 
narrabimus.  Porro  cum  Dominus  morte  primo* 
genitorum  JEgypti  effecisset ,  ut  Eebrsei  libere 
egrederentur ;  cumque  horum  primogenitis  eodem 
tempore pepercisset ,  in  memoriam  tanti  beneficii 
omne primogenitum  Hebrxorum  sibi sacrum  esse 
voluit,  utprolixe  refertur  cap.  13,  cujus  prima 
verba  subjungo  :  Locutusque  est  Dominus  ad 
Moysen ,  dicens  :  Sanctifica  mihi  omne  primog-eni- 
tum,  quod  aperit  vulvam  ,  in  filiis  Israel  ,  tam  de 
hominibus  quam  de  jumentis  :  mea  sunt  enim  om- 
nia.  Tulit  hanc  legem  Moyses,  eamdem  tatius  ex- 
plicans  ,  prout  ibidem  vidcri  potest . 


\'j 


Joiephus  come- 

ttionem  a<jni. 


%  XX.  Praemissorum  relatio  ex  Jo- 
sepho  ,  Philone  ,  et  Artapano 
examinata. 


Josephus  Hebrteorum  prseparationem  ad  iter  , 
comestionem  agni  Paschatis  ,  mortem  primo- 
genitorum  Mgyptiorum  ,  datamque  Hebneis 
abeundi  facuttatem  refert  hoc  modo :  Dcus  au- 
tem  cum  decrevissetadhuc  una  plag^aictns  -Eg-yp- 
tios  cog-ere  ad  dimittendos  Ilebraeos,  jussit  Moysen 
edicere  populo  ,  ut  paratum  habeant.  sacrifi- 
cium  ,  prseparatum  tertiadecima  Xanthici  mon- 
sis  in  quartaradecimam  ,  qui  apud  .Kgyptios  Phai- 
muihi  vocatur,  idem  Hebraeis  Nisan,  et  Mace- 
donibus  Xanthicus  :  utque  ipse  Ilebrajos  edu- 
cat  ,  omnia  sua  secum  portantes.  HJe  vero  in- 
structos  prius  ad  profectionem  ,  et  per  sodalitia 
distributos,   in  uno  loco  continebat.   IUucescente 


.  omnes  ad  exitum  animati  sa- 
cnficabant  ,  et  sanguine  domos  lustrabant 
wpersBshyssopo  rOraw  "wvdmW  ■,/***,  ^W 
pom«,  M?*tf,siimptis  hyssopi  fascicnlis,  nimi- 
rum  pro  aspergilto  )  et  peracta  ccena  reliquias 
carnium  exus.erunt,  tamquam  exituri ,  unde 
nunc  quoque  solemne  manet  nobis  idem  sacri- 
ficmra,  qui  festivitatem  voearaus  Paseha  ,  id 
transitura  si-nificat,  eo  quod  Deus  illa  die  prie- 
teritis  ilhesis  Hebneis  ,  .Egyptios  morbo'  per- 
cussit. 

187  Nam  pestis  illa  nocte  absumpsit  primo- 
g-enita  .Kgyptiorum  ,  ut  ag-miuatim  ad  regiam 
concurreretur  a  proximis  ,  vociferantibus  non 
amplius  detinendns  Bebrfflos.  Tum  rex  ,  accito 
Moyse  ,  mandat  ut  abeant,  ratus  post  oorum  exi- 
tum  regionem,  cessantibus  calamitatibus  ,  sub- 
levandam  .-  donis  etiara  llebneos  honorabant, 
alu  quo  celerius  discedorent,  alii  propter  vici- 
nitatis  consuetudinrm.  Posterioribus  hisce  verbis 
dissimulat  scriptor  potiticus  magis  quam  retigio- 
sus,  petitam  ab  Hebneis  fuisse  supeltectitem 
JEgyptiorum  ,  tamquam  ad  usum  sacrifkii  ne- 
cessariam  ,  etpostea  reddendam  ;  donaque  Mgy- 
ptiorum  substituit,  haud  dubie  veritus  ,  ne  of- 
fenderenturgentihsatqur  Sebrxos  injustitim ac- 
cusarent,  si  rem  candide  enarrassct.  Ejusnn.it 
dissimidationibus  plenus  est  Josephus,  qui  sxpe 
honorisxur  gentis  magis  consuluit  quatn  VSritati, 
et  non  raro  facta  narravit  eo  modo,  quo  magis 
apparerent  verisimilia,  licet  minus  essent  vera. 
Tempus  quoque  prcvparati  et  comesti  agni  non 
recte  exprimit. 

188  Philo  non  memorat  hoc  toco  comestioncm 
agni  Paschatis,  sed  de  ptaga  primogenitorum  , 
aliisqueanteegres&umfactisproliaieratio^  inatur. 
Tandein,  inquit ,  accessit  extreraa  pcana  deci 
ma,  superioribus  oinnibus  alrocior  ,  ipsis  JEfgy- 
ptiis  morientibus  ,  non  tamen  omnibus :  nolebal 
enim  Deus  regMoncm  desertam  reddere ,  quam 
castig-atun  lantum  voiuit.  Itaque paroens  maximo 
turba^  omnis  aBtatis  virorum  atque  mulierum  , 
morti  addixit  solos  primogcnitos ,  exorsua  a 
maximo  natu  regio  filio,et  in  vilissims ancillffl 
pistrinariaa  filium  desinens.  Nam  oiroiter  nootem 
mediam  quotquoi  primi  patris  matrisquc  appella- 
tionem  jucundissimam  attulerunt  parentibus,  et 
vieissim  ab  ipsis  primi  nominati  sunt  iilii ,  sani 
valentesque,  nullo  prtecedfnU'  morbo,  rcj)cntc 
interierunt  ad  ununi  ,  ut  nulla  familia  Bine  do- 
mestico  luctu  tunc  inventa  sit.  Prima  vcro  Juce  , 
cum  quisque  suos  charissimos  inopinata  neoe  su- 
blatos  vidcret ,  cuui  qinbus  superiorc  dic  Buaviter 
usque  vesperam  oonvixerat,  ut  in  publico  luctu 
g-ravissimo,  comploratione  impleverunt  omoia : 
cum  enim  oemo  esset  exors  ejus  oalamitatis,  unus 
erat  clamor  omnium  ,  uno  luctu  obtinente  totam 
regioncm ,  quacumque  patebat  :  qui  tantisperdum 
intra  privatos  parietea  sc  continebat ,  slngulis 
aliena  mala  ignorantibus,  privatus  etiam  tum  vi- 
debatur.  [Jbivero  alii  diccrunt  ex  aliis,  gcinina- 
batur  coraploratio,  aceetlente  yravanteque  dolore 
publico ,  ut  ne  con>o!ator  quidem  existeretj 
quis  enira  solaretur  altcrum,  Ipse  consolatione  iu- 
digciis  P 

189  Cfflterum  ut  in  tali  caeu  solet  ficri,  pu- 
tantes  Ikcc  esse  majorum  malorum  initia  ,  t-t  bo- 
liciti  de  interitu  superstitum  ,  flentes  convolubant 
in  regaam,  scissiaque  suis  vestfbus  ngi  cuusam 
calamitatis  Emputabant ,  riicentes  nilxil  mali  se 
pasauros  fuisse  ,  si  Moses  impetrassel ,  qua?  pe- 
tierat :  nunc  habere  sc  obtinata;   pervicaciai  con- 

tentionisque 


•  i  Tton 
J.S 


aliaque  refttt 
non  tine  erro- 
ribtu  ■ 


Philo  mortem 
primvgenita- 


tffectum,  et 

'["•lllllllUI.il, 

Egyptiorum 

narrat  : 


50 


nerou  tentionisque  intempestivae  prajmia.  Deinde  pro 
J-s  se  quisque  certatim  hortabatur  populum  ,  ut  pro- 
pere  tota  regione  decederent ,  vel  unam  diem 
horamve  differre  longum  rati  ,  et  periculosum 
insuper.  Ad  hunc  modum  expulsi  protrusique , 
memores  ingenuitatis  pristinae,  ausi  sunt  facinus, 
quo  injurias  acceptas  rependerent  :  multum 
enim  praedae  nacti ,  sarcinas  partim  sui.s  humeris, 
partim  jumentis  imposuerunt,  non  prae  avaritia 
(ut  obtrectatores  dicerent)  aut  alienarum  for- 
tunarum  concupiscentia  f  quae  enim  esse  pote- 
rat?)  sed  primum  ut  diuturni  laboris  necessa- 
riam  mercedem  reciperent:  deinde  ut  pru  ac- 
ceptis  tempore  ,  quo  servierant ,  injuriis ,  si  non 
pro  merito ,  aliquid  tamen  damni  reponerent. 
Nec  enim  est  par  jactura  libertatis  et  pecunise , 
cum  nerao  sanus  non  malit  vita*.  quara  libertatis 
adire  periculum  :  itaqufi  utruraque  factura  jure 
tueri  possunt,  sive  ut  in  pace  mercedem  rece- 
perunt,  qua  tamdiu  fraudati  fuerant :  sive  ut 
bello  victores  victos  bonis  spoliaverunt ,  ah  illis 
enim  orta  fuerat  injuria  ,  qui  hospites  supplices- 
quesuos  (  ui  ante  dixi )  quasi  captivos  in  servi- 
ti  tutem  redeg-erant.  Tandem  ubi  se  obtulit  occa- 
sio  meliorum  temporum  ,  populus  inermis  illa- 
tam  sibi  vim  ultus  est,  protegente  ipsa  Justitia. 
Hactenus  Philo  ,  qui  spolia  Hebrseorum  iis  ra- 
Uonibus  cxcusat ,  ut  satis  videaiur  probabilis 
prioret  Scripturse  conformis,  non  eeque  secunda, 
quie  magis  vindictam.  sapit.  Attamen  brevius 
solidiusque  Hohr.vnrum  justitiam  ostendisset,  si 
cum  sacra  Scriptura  edixisset,  omnia  acta  esse 
jussu  Dei,  penes  quem  rerum  omnium  est  domi- 
nium.  Debuerat  similiier  addere,  quo  modo  spolia ' 
ilta  obtinuerint. 
deinde  fortc$  L90  Deinde  idem  auctor  plagas  JEgypiiacas 
Mgyptiorwn  oreviter  recenset ,  ac  Hebrseorum  sortem  etegan- 
ti  livbrwrnm  ^  distinguit  a  calamiiatibus  -JEgyptiorum ,  sic 
rcctcdittu,-  scribens  :  Tot  plagifl  JSgyptus  eastigata  est ,  qua- 
gwt.  nim  tamen  nulla  llebneos  attigit ,  quaravi.s  coha- 

bitantes  in  eisdem  oppidis,  vicis,  domibus  ,  terra, 
aqua  ,  aere,  igne,  prcecipuis  naturse  partibus  con- 
spirantibus  ,  ut  impossibile  esset  effugere ;  id  quod 
maxiine  mirum  fuit ,  ab  eisdem  rebu.s  uno  eodem- 
que  luco  ao  tempore  ,  alios  servari ,  alios  interirai. 
C  Pluvius  vcrsus  crat  in  sanguinem  ,  at  non  Ile- 
brseis  :  his  enim  haurientibus  fiebat  potabilis. 
Ranse  ex  aquis  interram  subrepentes  fora,  villas, 
domos  impleverant  ;  solos  Hebrseos  devitabant , 
acsi  scirent  disceruere ,  qui  puuicndi  essent,  qui 
nequaquarn.  Non  scnipes ,  non  cynomyae ,  non 
looustffl,  qusa  arboribus,  satis,  animalibus,  ho- 
minihus  vastitatem  intulerant ,  ad  hos  advola- 
verunt :  non  imhrium ,  grandinum  ,  fnlminum 
continuata  vis  ad  hos  usque  pervenit:  exulcera- 
tioneni  molestissimam  ne  in  somnis  quidem  sen- 
serunt  ;  eum  densissima1  tenebnv  offunderentur 
aliis,  ipsi  in  diuma  puraque  luce  degebant.  Cum 
interirent  /Kgyptiorum  primogeniti  ,  nemo  He- 
braus  periit  j  et  merito  ,  quamlo  ue  peeudum  qui- 
dem  pestis  nd  horum  grcgcs  ulla  venerunt  con- 
tagia.  Nec  aliud  videri  poterant  illo  tempore  quam 
spectatores  calamitatum  alieuarum ,  ex  quibus 
utilissimamdoetrinam  pietatis  pereiperent :  num- 
quam  enim  tam  manifestum  bonorum  et  malorum 
judieinm  extitit  ,  altrris  exitium,  alteris  salutem 
afferens. 
Artapanutde  191  Artapanus  quoque  de  Mgyptiorum  ca- 
emni&walj-  lamilatibtts  nonnulla  commemorat  apudlauda- 
quidconfust  tumjam  seepe  Eusebium  ,  qui,  prout  redditus 
est  Latine  ,  post  relatam  primam  plagam,  de 
ceteris  eum  h&c  scribere  affirmat :  Tunc  a  Mose 


DE  S.  MOYSB  PROPHETA. 

terram    baculo    percussam ,    muscas    venenosas ;   V 


deinde  rursus  percussam  ,  ranas  ,  locustas  ,  aliaque 
hujusmodi  raonstra  produxisse  .  -  .  Tandem  cum 
grandine  percuteretur ,  et  terrae  motu  ^gyptus 
universa  quateretur,  quo  domus  et  templa  multa 
ceciderunt,  perfractum  calamitatibus  regem , 
Judfcos  liherasse;  quos  ab  iBjryptiw  argentea 
aureaque  vasa  ,  vestem,  ac  aliam  gazam  mutuo  ac- 
cepisse  etc.  ln  hisce  mulia  quidem  corngenda 
cum  nullus  sit  plagarum  ordo  ,  nulla  exacte  sit 
relata.  Attamen  vel  sic  ex  hisce  colhgere  hcet , 
memoriam  calamitatum  suarum  apud  Mgyptios 
diu  viguisse  ,  etiamsi  confusa  illa  fuemt ,  et  po- 
pularibus  traditionibus,  ut  fieri  soiet,  non  parum 
oorrwota 

192  Ad  inter  catamitates  Mgyptiorum  fue-  ^atZl 
rit  terrse  motus,  quo  domus  et  templa  mutia  cor-  rJB  ?J10,UJ)  qui 
ruerint ,  certo  definire  non  ausim.  Nam  expres-  „0n  mnt  tm 
sa  mentio  de  terrse  motu  in  Scriptuns  nullibire-  probabiics. 
peritur;  sed  plaga  grandinis  modo  tam  terribili 
refertur,  uVqusedam  concussiones  terrse  cum  ful- 
minibus ac  tonitribus  grandinem  comitari potue- 

rint,  idque  sileri  in  Scriptura.  Salianus  ex  Grseco 
Eusebii  textu,  quem  consulere  volui,  verba  Ar- 
tapani  plenius  sic  reddit  Latine  :  Rege  autem  E 
adhuc  dementato ,  Moysen  grandinem  et  terrse 
motus  noctu  excitasse,  ut  qui  terrse  hiatus  effu 
gerent ,  grandine  interirent,  et  qui  vitarent  grau- 
dinem ,  terrse  hiatibus  absorberentur.  Verumta- 
men  magis  crediderim  terrse  motus  fuisse  partem 
piagse  decimse,  iisque  idola  templaque  idolorum 
corruisseea  nocte,  quapercussi  sunt  primogeniti 
jEgyptiorum.  Certe  Dominus  prsedixit  de  hac 
quoque  plaga  :  Et  in  cunctis  diis  .Egypti  faciam 
judieia.  Factum  id  esse,  quando  perierunt  pri- 
mogeniti ,  asseritur  Num.  33  i  4.  Non  expri- 
mit  quidem  Scriptura,  quo  id  factum  sit  modo  : 
nec  tamen  dubitari  potest,  quin  factum  fuerit ; 
nec  aptior  videtur  dari  posse  conjectura ,  quam 
sisuspicemur  idolorum  templa  terrse  motibuscor- 
ruisse.  Ceterum  varias  plagas  ab  Artapano  prm- 
leritas  ,  aliasque  non  nisi  confuse  relatas,  facile 
videbit  lector,  modo  relationem  nostram  ,  ex  sa- 
cris  Litteris  datam,  cum  ipsius  verbis  conferre 
voiuerit.  F 

193  Philo  porro  priusquam  egressum  Israeli-  Phitoregm 
tarum  ex  JEgyptonarrat,  multa  disserit  deprin-  constltutum 

a      -kk  ___,..  ,Wowse»  asse- 

cipatu  Moysis  ,  quem  regem  et  pnncipem  no-  rit  ,  al  rcctius 
minat,  atque  hoc  tempore  principatum  Israeli-  dvx  vocatur, 
tarumadeptum  asserit.  Regis  tamen  nomen  non  autlegislator: 
ita  congruit  Moysi ,  quam  ducis  et  legislatoris  , 
ut  postea  videbimus.  Dux  vero  Israetitarum  a 
Deo  proprie  constitutus  est  Moyses,  quandoper 
visionem  in  rubo  jussus  est populum  JEgtjpto  edu- 
cere ;  at  dici  potest,  hoc  tempore  agnitum  fuisse 
ab  Israelitis ,  nisi  id  jam  factum  fuerit  in  con- 
ventu  seniomon ,  quos  convocavit,  simuiac  JEgy- 
ptum  est  ingressus.  Quidquid  autem  verius  sit 
de  tempore ,  quo  Israeiiise  Moysen  pro  duce  suo 
agnoscere  cceperunt,nonpotuit  itle  libere  impe- 
rare  Israelitis,  quamdiu  cum  iisdem  sub  domi- 
nio  Pharaonis  erat  constitutus ,  atque  ideo  Philo 
principatum  Moysis  recte  orditur  ab  egressu  Is- 
raelitarum.  Porro  quanti  populi  dux  fuerit , 
declarat  primum  his  verbis  :  Erant  autem  viri 
demigrantes  supra  sexcenta  millia.  Loquitur  de 
viris,  qui  ea  erant  seiate ,  ut  arma  portare  pos- 
sent ;  atque  hi  deinde  recensi  sunt  et  inventa 
sexcenta  tria  millia  virorum  quingenti  quinqua- 
ginta ,  ut  legitur  Num.  i  f  46.  Reliquas  turhae  , 
inquit  Philo  ,  senum  ,  puerorum  ,  mulierum  , 
iniri  non  poterat   numerus.    Huc  accedebat    ser- 

vitiorum 


DIE  QUARTA  SEPTEMBIUS. 


51 


u  Deo  princi- 
patum  adeptus 
quanta  inte- 
gritate, 


continentia. 

modestia, 

justitia, 


amicitia  cum 
Deo,  altisque 
virtutibus 
■  illum  admi- 
nistraverit. 


vitiorum  multitudo  promiscua  et  quasi  suppositi- 
tia.  Hos  Haebrei  susceperant  e  feminis  ^Egyptiis, 
contributos  paterno  generi.  Quidam  etiara  pie- 
tatis  amore  se  adjunxerat  :  et  erant,  qui  tot 
contimiis  castigationibus  profecerant  in  melius. 
Quam  itaque  jingens  fueritmultitudo,  quilibet  fa- 
cile  videbit. 

194    Horum    omnium  ,    ait    Philo  ,     princeps 
Moses  electus  est  :  quam  potestatem  accepit,  non 
ut  alii,  fretus  armis  et   machinis,  aut  equestri- 
bus,  pedestribus,   navalibusque   copiis  :   sed    vir- 
tutis    ergo  honoratus   et  charitatis,  qua   univer- 
sos   prosequebatur  indesinenter,   Deo  quoque   fa- 
vente    honori    Viri    optimi.    Nam    quia   regnum 
^Eg-ypti   dereliquerat  cum  esset  nepos  regius,  et 
offensus    incolarum     superbia    violentiaque     ado- 
ptatores    suos    abdicaverat,    simulque   spes    illas 
abjecerat  prse  generosa  magnanimitate  et  amore 
justitiae,  visum  est  omnipotenti  rerum  Guberna- 
tori,  frequentioris   meliorisque  gentis  regnum  ei 
reponere ,    quse    una    omnium   erat   functura   sa- 
cerdotio,   et  vota    factura   pro  universo    humano 
genere,   quibus  et  mala   averterentur,    et    impe- 
trarentur   prospera.  Assumpto  autem   principatu, 
non  hoc  egit,   sicut  nonnulli  solent,   ut  augeret 
suam    familiam,    et    filios,    quos    duos   habebat, 
extolleret,  socios  ac  mox  successores  habiturus  : 
sed  ubique  incorrupte  se  gerens,  in  rebus  mini- 
mis  seque  ac  maximis,  superavit  naturalem  affectum 
erga  liberos,  malens  rationis  obtemperare  judicio. 
Unicum  enira  habebat  propositum  necessariura,  ju- 
vare  subditos,  etdictis  factisque  utilitati  eorum  con- 
sulere,  nullam  occasionem  praetermittendo  in  pro- 
movendis  eorum  negotiis. 

195  Solus  hic  omnium,  qui  unquam  princi- 
patus  gesserunt,  non  aurum,  non  argentuin  in 
thesauros  condidit,  non  tributa  exegit,  non  pa- 
latia,  non  latifundia,  non  greges,  non  famuli- 
tia,  non  reditus,  non  alias  opes  sibi  paravit, 
quamvis  posset  habere  omnium  harum  rerurn  co- 
piam  ;  sed  existimans  animse  pauperis  indicium 
esse,  mirari  raateriales  divitias,  has  quidem  ut 
caecas  contempsit,  illas  vero  naturales  perspica- 
cesque  honoravit  et  amavit ,  si  quis  unquam 
alius,  in  vestitu  victuque  quotidiano  nihil  prae  se 
ferens  fastus  tragici,  sed  simplicitatem  frugalita- 
temque  exercens  privati  hominis  Regem  autem 
in  his  solis  agebat,  quse  vere  sunt  regia,  ut  sunt 
continentia,  fortitudo,  sobrietas,  solertia,  pru- 
dentia,  scientia,  industria,  tolerantia,  justitia, 
voluptatis  contemptus,  ad  virtutem  exhortatio, 
objurgationes ,  castigationesque  peccantium  le- 
gitimae,  et  recte  facientium  laudes  atque  prae- 
mia,  Itaque  quouiam  avaritise  renuntiaverat,  et 
divitiis  honoratis  apud  homines,  perfectas  maxi- 
masque  divitias  pro  his  ei  Deus  reddidit  :  hoc 
est,  ut  tantumdem  posset,  quantum  terra  et  mare  ac 
flumina  elementaque  caetera,  et  quae  ex  his  sunt 
condita. 

196  Eecit  enim  eum  suae  potentiae  partici- 
pem,  totum  mundum  ei  subdens  tamquam  hae- 
reditarium.  Quamobrem  singula  elementa  obe- 
diebant  ut  Doraino,  ad  jussum  ejus  suas  vires 
mutantia.  Nec  mirum,  quandoquidem  juxta  pro- 
verbium,  amicorum  omnia  sunt  communia,  ami- 
cus  autem  Dei  Propheta  dicitur  :  unde  con- 
sequitur,  ut  divinte  possessionis  usum  habeat  : 
nam  Deus  nullius  eget,  cura  po.ssideat  omnia. 
Bonus  autem  vir  nihil  proprie  possidet,  nec  se- 
ipsum  quidem  verum  de  thesauris  Dei,  quan- 
tum  potest,  accipit,  et  merito.  Cum  mundi  ci- 
vis  sit  :  ideo  nullam  privatim  in   orbe  habet  pa- 

Septembris  Tomus  II. 


tnam  :   quippe  qui  haereditatem  habet  non  unam 
quarapiam    regionera,    sed  mundum   universum. 
Quid    quod   majorem    etiam     cura    omnipotente 
rerum   Patre    conditoreque    societatem    adeptus  , 
communi    appellatione  dignatus   estP  norainatur 
en-im  totius  gentis  deus  atque  rex,  et  caliginem, 
ubi  Deus  erat,   intrasse  dicitur,  hoc  est  in  illam 
invisibilem,   incorpoream ,   specie    formaque    ca- 
rentem,  exemplarem   essentiara,  abstrusas  a  mor- 
tali  natura  contemplationes  considerans.  Beipsum 
quoque  suamque    vitam,   qunsi  tabulam   elegan- 
tissime    pictam    proposuit    spectandam,   divinura 
opus  imitandumque  posteris.  Ita  disserit  Philo; 
nec  in  omnibus  illis,  qucv  de  moribus  Moysis  af- 
firmat  quidquam  reprehendendum  video .  Verum 
non  invenio,  ubinam  Moyses  nominatus  fuerit 
totius  gentis  deus  atque  rex.  An  vero    Moyses 
divinam  essentiam  viderit,  stio  loco  discutietur, 
Deinde  ostendit  Philo,  quantum  populo  prosit 
bonum  principis  exemplum,  quantumque  eidem 
noceat  malum,  de  Moyse  sic  subjiciens  :  Et  for- 
tasse,  quia  Legislator   futnrus   erat,   multo  ante 
ipse  Lex  animata  rationalisque  factus  est  per  Dei 
providentiam ,    quae    nescientem   destinabat   huic 
muneri. 


XXI.  Egressio  Israelitarum  :  pri- 
ma  mansio  in  Ramesse,  secunda 
in  Socoth,  tertia  in  Etham,  quarta 
in  Phihahiroth  :  transitus  maris 
Rubri,  etinteritus  Pharaonis  cum 
toto  suo  exercitu. 


Moyses  Exod.  12  i  40  ail  :  Habitatio  au- 
tem  filiorum  Isracl ,  qua  manserunt  in 
iEgypto,  fuit  quadringontorum  et  triginta  anno- 
rum.  Quibus  expletis,  eodera  die  cgressus  est 
omnis  exercitus  Domini  de  terra  /Kgypti.  Heec 
verba  multis  qucvstionibus  et  controversiis  dede- 
runt  materiam,  cum  clare  possitprobari  ex  Scri- 
pturis,  Isractitas  ab  ingressu  Jacobi  aut  Josephi 
non  tanto  tempore  in  JEgypto  mansisse;  idque 
abunde  ostendit  S.  Augustinus  quaist.  47  in  Exo~ 
dum,  dicens quadringentos  itlos  et  trigintaannos 
inchoandos  esse  a  promissione  Abrahamo  facta, 
secundum  Apostolum  Gat.  ;J  ?  17,  ubi  ait :  Quae 
post  quadringentos  et  triginta  annoa  facta  est 
Lex  (in  monie  Sinai  primo  anno  post  egrcssum) 
non  irritum  facit  (testamentum  Dei)  ad  cva- 
cuandam  promissioncm.  Audi  ipsum  Augusti- 
num  :  Ex  illa  ergo  promissionc,  qua.  vocatus  eat 
Abraham,  et  credidit  Deo,  post  quadringentos 
et  triginta  annos  factara  Legem  dicit  Apostolus, 
non  ex  tempore,  quo  Jacob  intravit  in  /Kgy- 
ptum.  Deindc  etiara  ipsa  Scripinra  Exodi  satis 
hoc  signifieavit  :  non  eniin  dixlt,  <•  focolatufl 
»  filiorum  Lsracl  »,  qucm  incoluerunt  in  fcerra 
J2gyptO,  ;mni  quadringenti  triginta;  sed  apertc 
dixit,  n  Quem  incolucrunt  in  terra  /Kgypto  ct 
„  in  terra  Chanarm,  Ipai  ct  patres  eornni  ».  Sic 
additur  in  Septuaginta,  et  in  terra  Chanaan.) 
Et  recte  conctudit  sanctus  Doctor  :  Ac  per  lioc 
raanife.stum  est,  computandum  esse  tempus  et- 
iam  patriarcliarum,  Abrithae,  Isaac,  et  Jacob, 
ex  quo  peregrinari   coepit  Abraliam  in  terra  Cha- 

13  naan : 


ACCTOM 

J.S. 


E 


Egrctti  Aigg 
ptonmt  fliral - 
litt»  annit  680 

post  promis- 
sioncm  Abra- 

Iiiiiiiii  furtmn. 


4i  >  rofit 
J.  S. 


die  xv  meirtit 
Miian,  nume- 
10  scxcenta 
circiter  miltia 
virornm,  nullo 
infirmocxi- 
ttente ; 


fifimtt  i-ontm 
mamio,  lew 
loms  congrc- 
gationti  /tu- 


5H 

naan;  id  est,  ex  illa  promissione,  in  qua  ejus 
fidem'  laiidat  Apostolus,  usqne  ad  illud  tempus, 
iliio  ingressus  est  Israel  in  /Egyptum.  Toto  quippe 
isto  teraporeperegrinali  sunt  patres  in  terra  Cha- 
naan,  et  deinde  semen  lsrael  in  ^gypto  :  ac  sic 
completisunt  quadringenti  triginta  anni  a  promis- 
Bioneusque  ad  exitum  Israel  ex  .£gypto,  quando 
facta  est  Lex  in  monte  Sina,  quse  non  infirmut  testa- 
mentum  ad  evacuandas  proraissiones.  Hxosenien- 
tia  S.  Augustini,  uti  multis placuit,  ita  mihivi- 
detursatis  certa. 

198  Egressi  autem  sunt  Israelitx  die  mensis 
Nisan  xv  ,  cujus  prsccedente  nocte  perierunt 
Mgyptiorum  primogeniti ;  nec  sufficiens  habue- 
runt  tempus  ad  paranda  cibaria  longinquo  iti- 
neri necessaria.  Tulit  igitur  popuhis,  inquit  Moy- 
ses  cap.  W  1  3t,  conspersara  farinam,  autequam 
fermentaretur  :  ct  ligaos  in  palliis,  posuitsuper  hu- 
meros  suos.  Rursum  f  39  :  Coxeruntque  fari- 
nain,  quam  dudum  de  vEgygto  conspersam  tu- 
lcrant  :  et  fecerunt  subcinericios  panes  azymos  : 
ncquo  er.im  poterant  fermentari,  cogcntibns  exi- 
re  Jlgyptiis,  et  nullam  facere  sinentibus  moram  : 
uoc  pulmeuti  qnidquam  occurrerat  praepirare. 
Eac  festinatio  tamen  non  effecit,  ut  Moyses  ob- 
livisceretur  prsecepti  Josephi  patriarchoe,  qui 
Gen.  50  ?  %\  jusserat  ossa  sua  asportari  ex  JEgy- 
pto.  Nam  Exod.  18  t  19  Tulit  quoque  Moyses  os- 
sa  Joseph  sccuin  ;  eo  quod  adjnrasset  Jilios  lsrael, 
dicens  :  Visitabit  vos  Deus,  efferte  ossa  mea 
hinc  vobiscum.  Quarn  ingenti  numero,  et  un- 
de  profecti  sint,  narratur  cap.  12  }  tf7  his  ver- 
bis  :  Profectique  sunt  filii  Israel  de  Hamesse  in 
Socoth,  scxcnta  ferc  inillia  peditum  virorura, 
absque  parvulis.  Sed  et  vulgus  promiscuura  in- 
numerabile  asc<Midit  eum  eis,  oves  et  armenta  et 
animnntia  diversi  generis  multa  nimis.  Huic  egres- 
sui  Psat.  104  i  37  sic  accinitur  :  Et  eduxit  eos 
cum  argento  et  auro  :  et  non  erat  in  tribubus 
corum  infirmus.  Laetata  est  iEgyptus  in  profe- 
ctione  eorura;  quia  incubuit  timor  eorum  super 
cos. 

L90  Prima  mansio  Israelitaru?n  passim  sta- 
iuitur  Ramesses,  quse  urbs  erat  JEgypti,  quam 
ipsi  wdiftcaverunt  Pharaoni,  ui  dicitur  Exod.  i 
£  xi.  HsSG  autem  prima  mansio  sic  intettigenda 
est}  ut  sit  tocns,  ad  quctu  ctutccnernnt  IsraHi- 
i  tx,  ad  egrediendum  /Egypio  ;  non  vero  locus, 
in  quo  castrametati  sunt  post  iter  primi  diei  a 
congrcgato  agniiue  iustitutum  S.  IIierony//ius 
in  Epistotaad  Fabiolamde  12  Mansionibus  Israe- 
litarum  de  Hamesse  sic  scribit  :  Ad  hano  urbem, 
qutu  iu    extremis   /Egypti  Unibus   erat,    populus 

oongrcgntus  cst,  qui  in  desertuin  exire  cupiebat. 
Credunt  noumdlt  Israetitasjam  congregatos  fuis- 
se  in  Ramesse,  aut  in  ejus  vicinia  die  pncceden- 
ti,  ibiquc  agnum  Paschalem  comedisse,  At  non 
video,  quam  apte  id probari possit  ex  Scriptura, 
cum  id  nullibi  dicatur  .  nam  urbs  Ramesses  ve- 
risimiliter  tantam  multitudinem  non  capiebat, 
nec  videntur  in  castris  agnum  Paschalem  come- 
disse  :  in  Uloenim  ritu  describendo  variisvici* 
bus  domuum  ftt  mentio,  non  tabernacutorum, 
MaUm  igitur  existimare,  Israelitas  tempore.ma- 
tutino  undique  con/tuxisse  ad  urbem  Ramessen, 
et  eodem  die  inde,  postquam  congregati  erantt 
profectos  esse  in  Socoth.  Postremum  minimedu- 
bium  est  :  nam  Nion.  38,  ubi  mansiones  Israe- 
litarum  enu/neranturt  ita  legitur  ■.  Ila*  aunt 
mansiones  filiorum  Israel,  qui  egresai  snut  de 
Kjrypto  per  iurmas  suas  iu  manu  Moysi  et  Aa- 
ron,  quas  dcseripsit  Moyses  juxta  oastrorum   lo- 


DE  8.  MOYSE  PROPilETA. 

qua3  nomini  jussione  mutabant.  Profecti  igritur  D 


de  Ramesse  mense  pnmo,  quintadecima  die  merisis 
primi,  altera  die  Phase,  filii  Israel  iu  manu  excelsa, 
videntibns  cunctis  JJgyptiifl,  et  aepelientibus  prf- 
mogenitos,  quos  percusserat  Dominus  (nam  et  in 
diis  corum  exercuerat  ultioneml  castrametat.  sunt 
in  Soccoth.  Idota  JEgyptiorum  fuisse  destructa 
eodem  tempore,  quo  occisi  sunt  primogeniti,  ut% 
Dominus  Moysi  promiserat,  ex  hoc  loco  evinci-- 
tur,  sive  id  terrx  motibus  factumfuent,  sive  atio 
auocumque  modo.  , 

200  Quod  vero  dicitur  Dominus  eduxisse  po-  ^tXT 
pulum  suum  in  manu    excelsa,  quodque    Psat.  fuerilhiedt^ 
185   ?   12  exprimitur,   in    manu  potenti   et  bra-  cessus . 
chio  excelso,  seu  potenti  dextera  cogendo  Pha- 
raonem  ad  dimittendum  populum ,  putem  intel- 
ligendum  esse  non  solum  de  posieriori  plaga,  sed 
de  omnibus  plagis  et  prodigiis  simul  consideratist 
qitcV  tandem  Pharaoni  consensum  extorserunt. 
Sic  Jos.  24  1  5  nomine  Domini  Israelitis  dicit  Jo- 
sue ;  Misique  Moysen  et  Aaron,  et  percussi  ^gy- 
ptum  multis  signis  atque  portentis.  Eduxique  vos 
et  patres  vestros  de   JEg-ypto.  Ita  et  Stephanus 
Act.  7  f  36  de  Moyse  dicit  :  Hic  eduxit  illos,  fa-  lfi 
ciens  prodig;ia  et  signa  in  terra  ^Egypti.  Quapro- 
pter  et  locum  Apostoli  de  omnibus  hisce  expli- 
candum  existimo  Heb.  xi  ?  27  de  Moyse  dicen- 
tis  :   Fide    reliquit  ^lg-yptum,   non    veritus    ani- 
mositatem  reg-is  :   invisibilem   enim  tamquam  vi- 
dens  sustinuit.  Porro  gloriosus  admodum  Israe- 
litis  erat  hic  discessus  :  nam  discedebant,  supe- 
ratis  JEgyptiis,  plagisque   ac    metu   debeltatis, 
tamquam  victores.  prout  aliis  quoque  locis  sa- 
crse  scripturse  innuitur.  Utilissimus  quoque  erat, 
non  solum  quia  durissima  servitute  tiberabantur, 
sed  etiam  quia  midtas  JEgijptiorum  divitias  se- 
cum  portabant,  tamquam  mercedem  diuturnse 
servitutis.  Deinde  quiajam  magis  singulari  pro- 
tectione   Dei  erant  fruituri ,   uti  populus  Deo 
ejusque  servitio  dicaius,  quemadmodum  dicitur 
Psal.  113    f  i  his  verbis  :  In   exitu    Israel    de 
iEgypto,   domus    Jacob    de  populo    barbaro ;   fa- 
cta  est   Judsea  sanctificatio   ejus,   Israel  potestas 
ejus. 

201  Singularem  hanc  Omnipotentis  proteclio-  columna  nubis 
nem    discere    poterant,    cum   ex  prodigiis    in  ?er  iUem> 
jEaunto  factis,  tum  ex  eo,  quodin  tanta  midtitu-  *gn,s  vero  !>cr 
dine  nullus  esset  infirmus.  Ahud  vtsibue  divinse  dens,  eorum 
in  eos  benevoieniiee  signum  erat  columnanubis  iterdirigebat; 
per  diem  prsecedens  contra  nimios  soiis  ardores, 
et  columna  ignis  noctu  prsccedens  ad  tenebras  p 
dispeiiendas,  eademque  columna  utroque  tempore 
dux  erat  viarum,  per  quas  proftcisci  oportebat. 
Audi  de  hisce  Moysen  Exod.  13  }  21  :    Domi- 
nus  autem  praecedebat  eos  ad  ostendendam  viam, 
per  diem    in   columna  nubis,   et  per  noctem    in 
columna    ig:nis   :    ut    dux    esset  itineris   utroque 
tempore.    Numquam    defuit    columna    nubis    per 
dfem,  nec   columna  ignis  per  noctem,  coram  po- 
pulo    Psai.  10-i  ^  39  :   Expaudit  nubem  in  pro- 
tectionem  eorum,   et   ignem,  ut   luceret   eis   per 
noctem.  Sap.  10  f  17  :  Et  fuit  illis  (Dominus per 
columnam)   in    velamento   diei,  et  in  luce  stel- 
larum  per   noctem.  Sic  Moyses  exorans  Domi- 
num   Xum.    U  t  14  dicit,  Qui   audierunt  quod 
tu,    Domine,    in    populo    isto    sis,...   et   nubes 
tua    protegat  illos,   et   in  columna    nubis   praece- 
das   pos  per  diem,  et  in  columna  ig-nis  per  no- 
etem.  2  Esdr.  9  t  19  dicitur  Deo  :  Tu  autem  in 
misericordiis  tuis  multis  non  dimisisti  eos  in  de- 
serto   :    columna  nubis   non  recessit  ab    eis  per 
diem,  ut  duceret  eos  in  viani;  et  columna  ig-nis 

per 


DIE  QUAKTA. 

A  per  noctem  ,   ut  ostenderet  eis  iter,  quod  ingre- 
derentur.  Nubis  hujusce  etiam  meminit  Apostolus 
i  Cor.  10  1  i. 
Deo  igitur,  202  Ex  hac  columna  patetf   non    Moysi,  sed 

non  Moy$i,  jyeo  adscribendutn  esse,  quod  Israelitx  non  recta 
^uodnon^rTt'  vio,  ex  JSgypto  in  PaUcstinam  sint  profecti.se d 
via  Paiettinam  Per  midtos  circuitus  eo  landem  pervenerint  : 
petierint ;  Moysis  enim  offtcium  erat  cotumnam  sequi  du- 
rationes  cem.  Porro  de  itinere  non  instituto  recta  in  Pa- 

tsestinam  Moyses  Exod.  13  ^    17  sic  habet :  Ig-i- 
tur   cum  emisisset  Pharao  populum,  non  eos  du* 
xit  Deus  per  viam   terrae  Philisthiim,  quae  vicina 
est  :    reputans,   ne   forte  poeniteret  eum,  si  vidis- 
set  ndversum   se  bella  consurgrre,   et  revertere- 
tur    in   /Egyptnm.  Sed  circumduxit  per  viam  de- 
serti,    quae    est   juxta  mare  Rubrum  :   et  armati 
ascenderunt  filii  Israei   de    terra  ^Eg-ypti.  Voces 
armati  ascenderunt  varias  controversias  pepere- 
runt  apud  interpretes,  preesertim  quia  Septua- 
ginta  pro   iis  habent .    Quinta  autem   progenie 
ascenderunt;  Oleaster,  Quini  ascenderunt ;  alias, 
Aocincti  ,    Quintati  ,   Accincti    armis,   Instructi ; 
alii  demumt  Accincti  quinque  armorum  generi- 
bus.  Jam  vero  expositio  Septuaginta  interpretum 
II  verum  quidem  continet  sensum,   uti  varii  jam 
ostenderunt ; prseferenda  tamen  est  expositioScri- 
pturee  vutgatee,  quam  et  alii  interpretes  tradide- 
runt.  Ne  autem  hic  sim  prolixior  ,nihit  aliud  mihi 
videtur  significari,  nisi  Israelitas  nonnullis  ar- 
mis,  quatia  comparare  potuerant,  fuisse  instru- 
ctos  ;  atque  instar  agminis  armati  pulchro  ordi- 
ne  iter  instititisse.  At  non  crediderim,  itlos  fuisse 
armatos,  sicuti  milites  armantur,  quando  ad  bel- 
tum  procedunt ;  sed  sotum  ad  defensionem  suam, 
quantum  fieri  potuerat.  Plura  arma  oblinuerunt 
post  demersum  in  mari  Rubro  Pharaonis  exerci- 
tum ;  et  post  victos  Amatecitas. 
danturkujus        203  Redeo  ad  rationes,  ob  quas  divina   pro- 
eircuitw.        videntia  Israetitas  longissimo  tempore  per  loca 
deserta  ducere  votuit,  cum  eos  potuisset  paucis 
diebus  ad  terram  promissam  perducere.  Deut.  H 
y  2  Moyses  Israelitas  sic  alloquitur :  Et  recor- 
daberis  cuncti   itineris,   per  quod  adduxit  te  Do- 
ininus  Deus  tuus    quadrag-inta  annis  per   deser- 
tum,    ut  uffligeret   te,   atque    tentaret  ,  et    nota 
fierent,   quae  in   tuo    animo  versabantur  ,    utrum 
custodires  manduta  illius,  an  nou.   Afflixit  te  pe- 
C  nuria,   et   dedit   tibi    cibum  Manna,   quod  igno- 
rabas  tu  et  patres  tui  :   ut  ostenderet  tibi,  quod 
non  in  solo  pane  vivat  homo,   sed  in  omni   ver- 
bo,    quod    eg-reditur    de    ore    Dei.    Vestimentum 
tuum  ,     quo    operiebaris  ,   nequaquam    vetustate 
defecit,  et  pes  tuus  non    est    subtritus,   en   qua- 
dragrsimusanuns  est :   ut  recog-ites  in  corde  tuo, 
quia  sicut  erudit  filium  suum   homo,  sic    Domi- 
nus  Deus   tuus  erudivit  te,  nt  custodias   mauda- 
ta  Domini  Dei  tui.  Rursum  Moijses  in  Cantico 
suo  Deut.  32  >'  9  deiis  ita  canit  :  Pars  autem 
Domini  ,    populus    ejus  :    Jacob   funiculus  hfflre- 
ditatis  ejus.  Invenit  eum  in  terra  deserta,  in  lo- 
co    horroris    et    vasta?    solitndinis :   circumduxit 
eum,    et    docuit:   et    custodivit  quasi    pupillam 
oculi  sui.    Sicut    aquila  provocaus   ad  volandum 
pullos  suos,  et  supcr  cos  volitans,   expandit  alas 
suas,  et  assumpsit    eura,    atque   portavit  iu   hu- 
meris  suis.    Hx  rationes  circumducendi  popu- 
lum  non  pugnant  cum  prima  :  nam  omnes  con- 
currunt  ad  eumdem  finem.  Noluit  Dominuspau- 
cis  diebus  Israetitas  ad  terram  promissam  per- 
ducere,   ne   homines  diuturna  servitute  timidi 
betlorumapparatuterrercntur.Voluit  autem  eos- 
dem  plurimis  annis  hterere  in  locis  adeo  deser- 


SEVTEMMUS. 


53 


tis,  ut  ibidem  non  possent  alimenta  invenire  ad  worau 
vitam  conservandam,  itaque  eov  dato  divinitus 
victu  discerent,  quantum  de  divina  providentia 
esset  sperandum  .-  deinde  ut  Leges  quoque  suas 
meliusdiscerent,  quando  non  erant  aliis  occu- 
pationibus  distracli  in  sotitudine. 

20t  S.  Hieronymus  de  secunda  mansione  Is-  Scmnda  n  tr, 
raetitarum  sic  scribit  in  laudala  StVpiwtque  lau-  tia  maM,°- 
danda  Epistola  ad  Fabiolam,   citans  illa  verba,  '" /,ac  Pr""° 

r  '  '    memoratu» 

Castraraetati   snnt  ni    Soccoth  :   Secunda  mansio.  f0;umna . 
In  hac    coquunt    panes  azymos,   et  primuin  ten- 
dunt    tabernacula ,  unde  et    ex  re  locus   nomen 
aecepit :    Soccoth  quippe   interpretatur   in   lingua 
nostra    tabernacula    sive   tentoria.    Coctos    ibt 
panes    azymos    subcinericios,    habemus   Exod. 
12  i  39,    et    verba   jam    dedimus  num.   108: 
nec  quidquam  prieterea  de  hac  mansionc  tegt- 
tur.  Tertia  mansio  Num  33  ^  (5  assignatur  his 
verbis :  Et  de   Soecoth  venerunt  in   Khnm,  quae 
est  in   extremis  finibus  solitudinis.  Et  Exod    13 
f  20  :   Profectique  de   Socoth,    oaatrametati   sunt 
in   Ethara  in  extremis  finibus  solitudinis.  De  hac 
ita  laudatus  Hieronymus  i    Tertia  mansio  offer- 
tur    post    T;ibernacnla  ,   in  qua  prirauin    videtur 
Dorainus  nocte  in  columna  ignis,  et  per  dicm  in  ^ 
colurana    nubis  ;   ut    prscedat   populum,    ct   dn\ 
itineris  flat.  AUcram  observationem  mox  adjun- 
git  in  hunc  modum  :   Ex  quo  inteUigimus  Looum 
Soccoth  adhuc  juxta  iEgypti  fnisse    Feglonea  :   in 
eo  enim,  quod  dicitur,  Qiue  est  in   extremta  lini- 
bus  solitudinis,  ostenditur  inter  confinia  a^e  ercmi 
et  .Egypti. 

205   Crediderim   idrumque  tocum  fuisse  intra  ner  tamtn 
terminos  regni  JEgijptiaci,  sed  Soccoth  fuisse  in  probartpotett, 
parte  JEgypti  habitata  et  culta,  Etham  vero  in  "^"^1'" 
terra  deserta  versus  Arabire  confinia,  nisi  Etham  ciepme. 
,jam  fuerit  in  ipsa  Arabia  ,    ubi    est  sotitudo 
Etham,  atias  Sur  dicta,  per  quam  profecti  sunt 
IsraelitcT  post  transitum  maris  Rubri.  Ul  cer- 
tum  videturt  Etham  fuisse  aut  in  ipso  Arabuc 
limite,  aut  ei  viciniorem,  quam.  fuerit  sequens 
mansio.  Porro  prima  Hieronymi  observatio  non 
passim  ab  omnibus  admittitur,  quia  Scriptura 
non  dicit  columnam  nubis  et  ignis  primum  pr.v- 
cedere  incepisse  in  Etham,  scd  salum,  retato  ad- 
ventu  in  Etham,  subditur,  Dominus  autem   pr«- 
cedebat  eos....  in  COlumiJB  etc;  atque   illud  pTffl- 
cedebat  icque  referri  potest  ad  anteriora   tem-   V 
pora,puta  ad  Ramessen,  quam  a>/  Kthnm.  Sota 
ratio,  qux  favet  S.  Hieronymo,  esl ,  quod  de  itla 
cotumna  Moyses  now  sit  ante  iocutus.  At  ecrlem^ 
modo  refert  Moyses  ibidem  f   19  o.ssa  Josephi 
asportata  esse  a  se,  postquam   jam   narrOrat 
adcentum   in  Soccoth.  Quapropter  itla  Ilierony- 
mi  observatia  nec  cerUi  miht  a/>/vrc/,  ncc  tamen 
prorsus  repudianda  :  neque  enimprohar/  potest, 
cotumnam  citius  prwcessisse ,  dicique  polest,  du 
ctum  columnse  nonfuisse  necessarium  in  regione 
Mgypli  habitata  et  nota,  ideogue  videri  tantum 
incepisse  prxcedere,  quando  venerunt  ad  sotitu- 

dinem. 

"0(i    Quarta    mansio  fuit    non  longe  a    rnari   Quartaman- 
Rubro,  eaque  sic  assignatur  Num.  33  >  7  :  In-  -^r»« '- 
de  {eco  Etham)  egressi  venerunt  contra  Pbiha^  lltruraJ}tntnt 
hirotli,  (|u:r  reapicit  Beekephon,  et  caatrametati  proptman 
Bunt  ante  Magdalum.   Tter  ad  hanc  mansionem  i\ubm,„ .- 
institutum  est  expresso  Domini  jussu,  qui  vo- 
tuit    ut   Israelitie,   qui  mare   Rubrum  circuire 
potcrant,  ac  sic  ex  Mgypto  in  Arabiam  pene- 
trare   pro/iciscerentur  ad  tatus  yEgyptium  ma- 
ris   Rubri,  quod  deinde  transeundum   erat,  ut 
pervenirent  in  Arabix  solitudines.  Hoc  iter  pra- 
1  beha t 


ntTtwt 
J.S. 


tiine  Pharao 
temcre  cum 
cxercitu  intc 
quitur : 


murmuranl 

liac  dc  causa 
contra  /Uoyien 
Itratlitn, 


&*  DE  S.  MOYSE 

bebat  Pharaoni  occasionem  ita  persequendi  He- 
br&os,  ut  pamam  pertinaeiee  sueeincurreret.  Au- 
di  Moysen  Exod.  14  i  i :  Locutus  est  autem  Do- 
miuus  ad  Moysen,  dicens :  Loquere  filiis  Israel : 
Reversi  castrametentur  e  regione  Phihahiroth, 
quaa  est  iuter  Magdalum  et  mare  contra  Beelse- 
phon  :  in  conspcctu  ejus  castra  ponetis  super  mare. 
Dicturusque  est  Pharao  super  filiis  Israel  :  Coar- 
ctati  suut  in  terra,  conclusit  eos  desertum.  Et 
iudurabo  cor  ejus  ac  persequetur  vos  :  et  glori- 
ficabor  iu  Pharaone  ,  et  in  omni  exercitu  ejus  : 
scientquo  /Egyptii,  quia  ego  sum  Dominus.  Eece- 
runtqueita. 

207  Et  nuntiatum  est  regi  /Egyptiorum,  quod 
fugisset  populus  :  immutatumque  est  cor  Pharao- 
nis  et  servorum  ejus  super  populo,  et  dixerunt : 
Quid  voluimus  facere,  ut  dimittercmus  Israel,  ne 
serviret  nobis  P  Junxit  crgo  currum,  et  omnem 
populum  suum  assumpsit  secum.  Tulitque  sex- 
centos  currus  electos,  et  quidquid  iu  ^Egypto 
curruum  fuit,  et  duces  totius  exercitus.  Indu* 
ravitque  Dominus  cor  Pharaonis  regis  iEgypti, 
et  persecutus    est    filios    Israel  :    at   illi   egressi 

B  erant  in  manu  excelsa.  Cumque  persequerentur 
/Kgyptii  vestigia  prascedentium  ,  repererunt  eos 
in  castris  BUper  mare  :  omnis  equitatus  et  currus 
Pharaonis,  et  universus  exercitus,  erant  in  Phi- 
hahirolh  contra  Beelsephon.  Insignem  Pharaonis 
temeritatem  in  persequendo  Deipopulo  expendit 
Sapiens  cap.  19,  observans  justo  Dei  judicio  per- 
missum  esse,  ut  Pharao  tam  inconstanter  ageret, 
et  ad  pcenam  sceleribus  suis  dignam  deducere- 
tur,  Impiis  autem,  inquit,  usque  in  novissimum 
sine  misericordia  ira  supervenit.  Prussciebat  enim 
( Deus)  et  futura  illorum  :  quoniam  cum  ipsi 
f  /Egyptii)  permisissent,  ut  se  educerent  ( He- 
briei)  et  cum  magna  sollicitudine  pra;raisissent 
illos-  conscquebantur  illos  poanitentia  acti.  Ad- 
huc  enim  inter  manus  liabentes  luctum,  et  de- 
plorantes  ad  monumenta  mortuorum,  aliam  sibi 
assumpscrunt  cogitationem  inscientiffl :  et  quos 
rogantes  projeoerant,  hos  tamquara  fugitivos  per- 
sequebantur:  duoebat  enim  illos  ad  hunc  finem 
digna  m-ressitas  :  ct  horum,  quEe  acciderant , 
commemorationem  amittebant,  ut  quae  deerant 
tormentis,  repleret  punitlo  :  et  populus  quidem 
tuus  mirabiliter  transirct,  illi  autem  novam  mor- 

C  tem  invenirent.  lUec  Dei  consitia  Moysi  non 
erant  incognita,  nec  ille  timebat  Pharaonis  exer- 
citum. 

808  Verum  multitudo  populi  timidi,  nec  tam 
exacte  instructi  de  providentia  divina,  nec  tanta 
fide  de  auxilio  Dei  confidentis,  ut  ex  prwteritis 
beneficiis  futura  sperare  auderet,  tanto  correpta 
est  timore,  ut  in  graves  obmurmurationes  contra 
Moysen  eruperit.  Audiamus  Moysen  ipsum  rem 
exacic  referentem  Exod.U-  v  10:  Cumque  ap- 
propinquasset  Pharao,  levantes  filii  Israel  ocu- 
los ,  viderunt  /Egyptios  post  se :  et  fcimuerunt 
valde:  elaniavcrnntque  ad  Dominum,  et  dixe- 
runt  ad  Moysen :  Porsitan  non  erant  sepulora  in 
Egyptoj  idoo  tulisti  nos  ,  ut  moreremur  in  so- 
litudine:  quid  hoc  facere  voluisti,  ut  educeres 
nos  de  /Egypto?  Nonue  iste  est  sermo  ,  quem 
loquebamur  ad  te  in  /Egypto,  dicentes  :  Kecede 
a  nobis,  ut  serviamus  iEgyptiisP  Multo  euim 
melius  erat  servire  eis,  quam  mori  in  solitudine. 
Hsec  murmuratio  filiorum  Israel  non  carebat 
peccato,  meritoque  reprekenditur  Psal.  105  )  7  ; 
Patres  nostri  in  JSgyptO  uou  iutellexerunt  mira- 
biliatua:  nou   fuerunt  mcmores  multitudinis  mi- 


PROPHETA. 

sericordias  tuas  :  et  irritaverunt  ascendentes  in  ma- 

re,  mare  Rubrum.  , 

2U9  Verumtamen  tanta  futt  Dei  bonitas,  ut 
nec  peccantes  desereret,  sed  mirabili  modo  con- 
tra  inimicos  protegeret,  uti  ibidem  mox  subdi- 
tur:  Et  salvavit  eos  (Deus)  propter  nomen 
suum,  ut  notam  faceret  potentiam  suam.  Et  m- 
crepuit  mare  Rubrum,  et  exsiccatum  est:  et  de- 
duxit  eos  in  abyssis  sicut  in  deserto.  Et  salvavit 
eos  de  manu  odientium :  et  redemit  eos  de  ma- 
nu  inimici.  Et  operuit  aqua  tribulantes  eos:  unus 
ex  eis  nonremansit.  Et  ( sic  tandem  rursus) 
crediderunt  verbis  ejus  :  et  laudaverunt  laudem 
ejus.  Hxc  fusius  Moyses  ipse,  qui  timorem  Is- 
raelitis  primum  sic  eximere  conatus  est  i  13  : 
Et  ait  Moyses  ad  populum  :  Nolite  timere  :  state, 
et  videte  magnalia  Domini,  quas  facturus  est  ho- 
die  :  iEgyptios  enim ,  quos  nunc  videtis,  ne  - 
quaquam  ultra  videbitis  usque  in  sempiternum. 
Dominus  pugnabit  pro  vobis,  et  vos  tacebitis. 
Dixitque  Dominus  ad  Moysen  ( orantem  haud 
dubie  pro  salute  populi :)  Quid  clamas  ad  me  ? 
Loquere  filiis  Israel,  ut  proficiscantur.  Tu  autem 
eleva  virgam  tuam,  et  extende  manum  tuam 
super  mare,  et  divide  illud  :  ut  gradiantur  filii 
Israel  in  medio  mari  per  siccum.  Ego  autem  in- 
durabo  cor  iEgyptiorum,  ut  persequantur  vos  : 
et  glorificabor  in  Pharaone,  et  in  omniexerci 
tu  ejus,  et  in  curribus  et  in  equitibus  illius.  Et 
scient  JEgyptii,  quia  ego  sum  Dominus,  cum  glori- 
ficatus  fuero  in  Pharaone,  et  in  curribus  atque  in 
equitibusejus. 

210  Providit  interim  Dominus,  ne  ilta  no- 
cte,  antequam  mare  Rubrum  ingressi  erant  He- 
brcci,  eis  nocere  possent  jEgyptii,  ut  sequitur  : 
Tollensque  se  angelus  Dei,  qui  praecedebat  ca- 
stra  Israel,  abiit  post  eos  :  et  cum  eo  pariter  colu- 
mna  nubis,  priora  dimittens,  post  tergum  stetit, 
iuter  castra  /Egyptiorum  et  castra  Israel  :  et  erat 
nubes  teuebrosa  (ex  parte  sciticet  jEgyptiorum,  ) 
et  illumiuans  noctem  (ex parte  Hebrseorum)  ita 
ut  ad  se  invicem  toto  noctis  tempore  accedere  non 
valerent.  De  hac  tenebrosa  nube,  quse  JEgxjptiis 
Hebreeorum  conspectum  abstulit,  etiam  meminit 
Josue,  de  liberatione  Hebreeorum  sic  breviter 
scribens  cap.  24  ^  C :  Eduxique  vos,  ait  Domi- 
nus  Israetitis,  et  patres  vestros  de  JEgypto,  et 
venistis  ad  mare  :  persecutique  suut  ^Egyptii  patres 
vestros  cum  curribus  et  equitatu  usque  ad  mare 
Bubrum.  Clamaveruut  autem  ad  Dominum  filii 
Israel :  qui  posuit  tenebras  inter  vos  et  iEgyptios, 
et  adduxit  super  eos  mare,  et  operuit  eos.  Hujus 
quoque  nubis  mentionem  facit  Sapiens  cap.  19  ? 
l,cujus  verba  mox  dabo.  Videamus  interim  mira- 
bitem  maris  Rubri  divisionem,  et  transitum 
Israelitarum. 

n\  Moyses  Exod.  14  y  iil  de  hisce  sic  lo- 
quitur  :  Cumque  extendisset  Moyses  manum  su- 
per  mare,  abstulit  illud  Dominus  flante  vento 
vehementi  et  urente  tota  nocte,  et  vertit  in  sic- 
cum  :  divisaque  est  aqua.  Et  ingressi  sunt  filii  Is- 
raSl  per  medium  sicci  maris  :  erat  euim  aqua 
quasi  murus  a  dextera  eorum  et  heva.  Sapiens 
cap.  19  nonnulla  addit  hoc  modo :  Omnis  enim 
creatura  ad  suum  genus  ab  initio  refigurabatur 
( id  est,  novam  quasi  figuram  assumebat )  deser- 
viens  tuis  praceptis,  ut  pueri  tui  custodirentur 
illa3si.  Nam  nubes  castra  eorum  bbumbrabat,  et 
ex  aqua,  quas  aute  erat,  terra  arida  apparuit  , 
et  in  mari  Rubro  via  sine  impedimento,  et  cam- 
pusgerminans  de  profundo  nimio^ew  in  sum- 

ma 


1) 

Moyse  vcroeos 
excitat  ad 
/iduciam: 


iingelus  co- 
lumna  nubis 
utnque  excr- 
citui  interpo- 
situ  impedit 
accessum  M- 
fjtiptiorum  ; 


deitidc  Moyse 
mamtm  exten- 
dnnte  dividi- 
tur  mure, 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS.  55 

ZmlaSariS  ^lf^  ?"  quem  (cam-     sit  in  mare-  e*  *  altitudine  inferorum  (icl  est, 
K  *     T  (^htica)   transivit,   qua     gu^i  a  profunclilate  inferni)  eduiit  illos.  Ideo 

legeoatur  i 

monstra. 


«ebatur  tua   manu,  videntes    tua   mirabilia  et     justi  tulerunt  spolia  impiorum,  et  decantaverunt, 


ACCTOII 

i.  S. 


uc  viam  upera 
hraelitis, 
gui  tranteunt 
Wsri  ; 


.,.,.,  Domine,   nomen    sanctum    tuum  ,    et   victricem 

212  Psalmista  quoque  mirabiha  hxc  non  ta-  manum  tuam  laudaverunt  pariter  •  quoniam  Sa- 

cutt,  nam  Psal    113  huc  respiciens,  exclamat :  pientia  aperuit  os  mutorum   (Israelitarum    ea- 

\  idit  mare    et  fagit  :  Psal.   76  .-  Notam  fecisti  tenus  quasi  mxdorum  in  laucies  Dei)  et  lingmas 

(Deus)  m  populis   virtutem  tuam  :  redemisti  in  infantium   fecit  disertas.  De  prmlicis  omnibus 
brachio  tuo  populum  tuum,  filios  Jacob    et    Jo 


seph.  Viderunt  te  aquae,  Deus,  videruut  te  aquse  : 
et  timuerunt,  et  turbatae  sunt  abyssi.  Multitudo 
sonitus  aquarum  :  vocem  dederunt  nubes,  Ete- 
nim  sagrittae  tuse  transeunt  :  vox  tonitrui  tui  in 
rota.  Illuxerunt  coruscationes  tuae  orbi  terree  : 
commota  est  et  contremuit  terra.  In  mari  via 
tua,  et  semitae  tuss  in  aquis  multis  :  et  vestigia 
tua  (quia  redierunt  mox  aquee)  non  cognoscen- 
tur.  Deduxisti  sicut  oves  populum  tuum,  in  manu 
Moysi  et  Aaron.  Hic  locus  totus  videtur  intel- 
ligendus  de  transitu  maris  Rubri  i  nam  prima 
et  ultima  satis  sunt  clara.  Per  media  autem 
describuntur  imbres  (Multitudo  sonitus  aquarum; 


Judith  5  ?  xi  hwc  referuntur  .-  Cumque  ejecis- 
sent  eos  -Egyptii  a  se,  et  cessasset  plaga  ab  eis, 
et  iterum  eos  vellent  capere,  et  ad  suum  servi- 
tium  revocare,  fugfientibus  his  Deus  casli  mare 
aperuit,  ita  ut  hinc  inde  aquse  quasi  murus  soli- 
dareutur,  et  isti  pede  sicco  fundum  maris  per- 
ambulando  transirent.  In  quo  loco,  dmn  innu- 
merabilis  exercitus  .Egyptiorum  eos  persequere- 
tur,  ita  aquis  coopertus  est,  ut  non  remaneret 
vel  unus,  qui  factum  posteris  nuntiaret.  Judith 
ipsa  orans  Dominum  cap.  0  V  fi  de  tenebrosa 
nube,  qua  castra  Uebrseorum  videre  nequive- 
runt  sEgyptii,  deque  horum  interitu  sic  memi- 
nit :  Respice  (Domine)  castra  Assyriorum  nunc, 


B  et  conjuncta  tonitrua  (Vocem  dedernnt  nubes)  et     sicut  tunc  castra  yEg-yptioruni  videre  dignatua  es. 


fulmina  (sagittae  tuae)  et  tonitrua  rursum  rotas 
corruum  Mgxjptiorum  subvertentia  (vox  tonitrui 
tui  in  rota)  ac  demum  fulgura  et  terrse  motus 
per  sequentem  versicidum.  H&c  igitur  valent 
ad  exponenda  jam  data  Moysis  verba,  Et  ecce 
respiciens  Dominus  super  castra   /Eg-yptiorum... 


quando  post  servos  tuos  armafi  currebant,  con-  E 
fidentes  in  quadrig-is,  et  in  equitatu  suo,  et  iu 
multitudine  bellatorum.  Sed  aspexisti  super  ca- 
stra  eorum,  et  teuebrse  fatig-averunt  eos.  Tenuit 
pedes  eorum  abyssus,  et  aqme  operueruut  eos. 
Demum  Moyses    Deut.   xi    j>  3  et   seq.    hujusce 


mterfecit  exercitum  eorum  :    et    subvertit    rotas      facti  meminisse  jubet  Israelitas,  ut  grati  sint  Do 
curruum  etc.    Rursum  Psal.   77    V  13  :  Interru-      mino  pro  tanto  beneficio. 


pit  mare,  et  perduxit  eos  :  et  statuit  aquas  (non 
defluentes)  quasi  in  utre  (essent.)  Quin  et  sine 
timore  transgressos  Israelitas,  innuit  ibidem  f 
53  :  Et  deduxit  eos  in  spe,  et  non  timuerunt :  et 
inimicos  eorum   operuit  mare.  Plures  locos  af- 


215  Moyses  vero  ipse   statim  in  gratiarum  Canticum 
actionem  pulcherrimum  Canticum  concinnavit    !"rl"imrtimde 

...     ,  c  .  l|    mox  retato. 

lUudque  cum  umverso  populo  cecinit.  Pars  hu- 
jus  cantici  prior  eleganter  enarrat  facta  in  mari 
Rubro,  parsautem  posterior  futuraprsBdicittlicet 


feraminfra,  ubi  interitus  JZgyptiorum  expone-  .  more  prophetico  omnia  dicantur  tamquamprm 


.Egyptios  vero 
sequentes  mu 
re,  adpristi- 
nam  formam 
regredicns, 


umvertos  m- 
volvit,  el  suffo 
cat. 


tur, 

213  Stultam  Pharaonis  prgesumptionem  ejus- 
que  interitum  pergens  Moyses  sic  narrat  f  33  : 
Persequentesque  /Egyptii  ingressi  sunt  post  eos, 
et  omnis  equitatus  Pharaonis ,  currus  ejus  et 
equites,  per  medium  maris.  Jamque  advenerat  vi- 
gilia  matutina,  et  ecce  respiciens  Dominus  su- 
per  castra  ^E^yptiorum  per  columnam  ignis  et 
nubis,  interfecit  exereitum  eorum  :  et  subver- 
tit  rotas  curruum,  ferebanturque  in  profundum. 
Dixerunt  ergo  .Eg-yptii  (sero  sapientes  :)  Fug-ia- 
mus  Isaaelem  :  Dominus  enim  pug^nat  pro  eis 
contra  nos.  Et  ait  Dominus  ad  Moysen :  Ex- 
tende  manum  tuam  super  mare,  ut  revertantur 
aquEe  ad  iEgyptios  super  currus  et  equites  eo- 
rum.  Cumque  extendisset  Moyses  manum  con- 
tra  mare,  reversum  est  primo  diluculo  ad  prio- 
rem  locum  :  fug-ientibusque  ^Egyptiis  occurre- 
runt  aquse,  et  involvit  eos  Dominus  in  mcdiis 
fluctibus.  Reversaeque  sunt  aqua?,  et  operuerunt 
currus  et  equites  cuncti  exercitus  Pharaouis,  qui 
sequentes  iug-ressi  fuerant  mare :  nec  unus  qui- 
dem  superfuit  ex  eis.  Eilii  autera  Israel  perrexe- 
runt  per  mcdium  sicci  maris,  et  aquse  eis  erant 
quasi  pro  muro  a  dextris  et  a  sinistris  :  liberavit- 
que  Dominus  in  die  illa  Israel  de  manu  /Egy- 
ptiorum.  Et  viderunt  /Eg-yptios  mortuos  super 
littus  maris,  et  manum  mag-nam,  quam  exer- 
cuerat  Dominus  contra  eos;  timuitque  populus 
Dominum,    et    crediderunt    Domino,     et    Moysi      submersi  flunt  quari  plumbum  m  nquw  vehcmenti- 

servo  eius  ous. 

211   Sap  10/  1    18   :    Transtulit    (  Domtnus  )         Qnis  similis  tui  in  fortibus,  Domine?  Quis  similis 
illos   per  mareRubrum,  et  transvexit  illos    per     tui,  mag-nificus  insanctitate,  tcrnbilia  atquc  luuda- 

aouam  nimiam.  Inimicos  autem    iilorum   demer-      bilis,  faciens  mirabilia? 
^  bxtenuisti 


terita.  Totum  Canticum  huc  lubet  trans/&rr$tprout 
exprimitur  Exod.  15  praemissis  his  verbis : 

Tunc  cecinit  Moyseset  filii  Israel  carmeu  hoc  Do- 
mino,  etdixerunt : 

Cantemus  Domino :  g-loriose  enim  maynilicatns 
est,  equumet  ascensorem  dejecit  in  mare. 

Eortitudo  mea,  et  laus  mea  Dominus,  et  faclus  est 
mihi  in  salutem  :  iste  Deus  meus,  et  g-Iorificabo 
eum  :  Deus  patris  mei,  et  cxaltabo  eum. 

Dominus  quasi  vir  pug;nator,  omuipotcns  nomen 
ejus. 

Currus  Pharaonis  et  excrcitum  ejus  projecit  in 
mare  :  electi  principes  ejus  submersi  sunl  in  mari 
Eubro. 

Abyssi  operuerunt  cos,  descenderuut  in  profun- 
dum  quasi  lapis. 

Dextera  tua,  Domine,  mag"nifieata  est  in  for- 
titudine  :  dextera  tua,  Domine,  percussit  iuimi- 
cum. 

Et  in  multitudine  gloriaj  tuae  deposuisti  adversa- 
rios  tuos  :  misisti  iram  tuam,  quffl  devoravit  eo.s  si- 
cut  stipulam. 

Et  iu  spiritu  furoris  tui  congreg-ataesunt  aquaj : 
stelit  undaflucns,  congreg-atae  suut  abyssi  in  medlc 
mari. 

Dlxit  inimicus  *  :  Persequar  et  comjirehendam, 
dividam  spolia,  implebitur  anirna  mea  :  evaginabo 
g-ladium  meum,  interficieteos  manus  mea. 

Flavit  spiritus  *  tuus  ,   et  operuit  eos  mare  : 


rii.ii  ..ii 


M-lllll- 


56  DE  S.  MOYSE  PROPHETA. 

Extendisti  manum  tuam,  et  devoravit  eos  ter-  tia  die  pervenerunt  Beelsephontem  ad  Rubrum 
ra;  nempe  fundus  maris.  Hactenus  de  prxte-  mare  sitam  ,  cuinque  nihrl  per  viam  invenirent 
rilis  propter   solitudinem,    macerata    farina,  et   modi- 

217  Nunc  sequitur  futurorum  prsedictio  :  se-  co  calore  in  panis  speciem  solidata,  se  sustenta- 
turii.quodin  quen$  tamen  versiculus  partim  etiam  congruit     bant  :  quo  victu  per  trig-inta  dies  sunt  usi,  ne- 


u » rou 
J.  S 


partim  de  fu 


r> 


rnm  omm 
populo. 
*  tcrram 


grattarum  .,  . 

acUoncm  ccc,  prxterittS. 

nit  Mojftet  Du*  ftiiBti  in  misericordia  tua  populo,  quem  rede- 

misti :  et  portasti  eum  in  fortitudine  tua  ad  hubita- 
culum  *  sanctum  tuum. 

Ascenderunt  populi,  etiratisunt :  dolores  obtinue- 
runt  habitatores  Philistiim. 

Tunc  conturbati  sunt  principes  Edom,  robustos 
Moabobtinuittremor :  obrigueruntomneshabitato- 
res  Chanaan. 

Irruat  super  eos  formido  et  pavor,  in  rnag-ni- 
tudine  brachii  tui  :  fiant  immobiles  quasi  lapis, 
donec  pertranscat  populus  tuus ,  Domine  ,  do- 
nec  pertranseat  populus  tuus  iste,  quem  posse- 
disti. 

lntroduces  eos,  et  plautabis  in  montc  haereditatis 
tuae,  firmissimo  habitaculo  tuo,  quod  operatus  es, 
Dorninc  :  SffDCtuarium  tuum,  Domine,  quod  firma- 
veruutmanus  tu». 

Dorninus  regriabit  in  aeternum,  et  ultra. 
Ii       IngTessua  est  enim  eques  Pharao  cum  curribus  et 
equitibus  ejus  in  mare  :  et  rcduxit  super  eos  Domi- 
nus  aquas  maris  :  Pilii  autem  Israel  ambulaveruut 
persiccum  in  medio  ejus. 

Ultimo  hoc  versieulo  repetit  Moysis,  quod  primo 
proposuit.  Ifoc  idem  Canticum  cecinerunt  etiam 
mulicres  ,  prvccunte  Maria  sorore  Moysis  ,  ut 
subjungitur  :  Sumpsit  ergo  Maria  prophetissa , 
soror  Aaron,  tympauum  in  manu  sua  :  egressas- 
que  sunt  ornnes  muliercs  post  eam  cum  tympa- 
nis  et  choris,  quibus  prascinebat,  dicens  :  Cante- 
musDomino,  glorioseenim  magnifioatus  est,  equum 
et  asoensQpera  ejus  dejecit  in  marc  Hactenus  de 
giorioso  maris  Rubri  transilu,  qui  populum  ad 
aliquot  dies  in  officio  continuit.  Verum  non  (ixe- 
runt  ibitentoria  Israelitm,  nec  diu  sorte  sua  fue- 
runt  contenti,  ut  videbimus. 


que  enim    plus  commeatus    ^Egypto    extulerant , 

atque  eum  ipsum  parce  dispensab  tnt  ad  necessi- 
tatem  magis  quam  ai  satietatem.  Quapropter  in 
memoriam  ejus  inopiaa  festa  per  octo  dies  cele- 
bramus  ,  quos  vocamus  Azymorura.  Casterum 
multitudo  migrantium  una  cum  liberis  et  uxori- 
bus  vix  erat  numerabilis  :  qui  vero  militarem  aetatem 
habebant,  sexcentorum  millium  numerum  exple- 
bant.  Rel  querunt  autem  ^Eg-yptum  raenseXanthico, 
luna  quintadecima,  anno  quadring-entesimotrig-esi- 
mo,  postquam  Abraham  pater  noster  in  Chananaeam 
venit :  et  post  Jacobi  raigrationem  in  /Eg:yptura 
anno  ducentesimo  decimoquinto.  Moyses  vero 
annum  tunc  agebat  octuag-esimum,  et  frater  ejus 
Aaron  triennio  erat  major,  deferebant  etiam  secum 
ossa  Josephi,  ita  ut  filiis  suis  mandaverat.  Quod 
ait  scriptor  festa  azymorum  instituta  essepropter 
inopiam  cibariorum  in  via  toleratam,  indignum 
sane  est  homine  Hebreeo,  cvm  dies  azymorum 
institutos  constet  in  Mgypto  una  cum  agno  Pa- 
schali. 

218  Philo  de  itinere  Hebreeorum  rectius  scri-  utietPhiio 
bit,  sic  tamen,  ut  debuisset  asseveraniius  loqui 
de  columna  ducente,  et  causam  non  electi  iti- 
neris  recti,  Deo  potius  quam  Moysi  attribuere. 
Erg-o,  inquit,  postquam  (Moyses)  de  commu- 
ni  consensu  accepit  imperium  non  sine  Numine, 
decrevit  ooloniam  in  Phcenicen  ,  Ccelesyriam  , 
Palaestinamque,  tunc  communi  nomine  Chana- 
meam,  deducere  ,  cujus  fines  disterminabantur 
ab  JSgypto  trium  dierum  itinere.  Duxit  autem 
per  viam  minime  compendiariam  :  tum  quia  ve- 
rebatur,  ne  regionum  earum  incolfe  metu  araitten- 
darura  una  cum  Jibertate  sedium  armati  occurre- 
rent;  ipsi  vero  ab  hostibus  rejecti  ad  hostes  reverti 
cog-erentur,  a  novis  ad  veteres,  pragler  Indibrium 
passuri  graviora  quam  antea ;  tum  quia  volebat  per 
vastassolitudines  ducendo  experiri  horum  obedien- 


F. 


f/ui  ratwnes 
iion  electi  ilt- 
nerit  recti 

perperam 
Moysi  attri- 
buit. 


Jotoptnu  dii 

CMIUffl  W(- 

brttorum  nur 
"i/  rion  .iiiic 
i  / 1  oribut  ; 


tiam,  instructorum  non  amplis  commeatibus,  sed 
S  XXII.  Qua3  de  ltinere  Israelitarum      Paul*tim  defimentibus,  Quamobrem  de  recta  via 

decedens,  mvenit  obliquura  tramitem  :  eum  in- 
g'ressus  est,  ratns  ad  Rubrum  mare  ducere.  Pertur 
illo  tempore  accidisse  ing-ens  naturae  miraculum, 
quale  numquam  auditum  fuerat  post  hominura 
memoriam.  Praeoedebat  populum  nubes  in  magnse 
columnie  speeiem,  solari  splendore  lucens  interdiu, 
noctu  vero  flammeo,  ut  ejus  ductu  absque  periculo 
crroris  inoederent.  Credi  tamen  potest  aliquem 
e  summi  Regis  praefeotis  angrlum,  nube  volutura 
eos  duvisse,  quera  nefas  sit  aspici  mortalibus 
oculis. 


usqueadmare  Rubrum,  marisque 
transitu  relata  a  Josepho,  Phi- 
lone,  et  Artapano,    discutiuntur. 


Josephus  iter  Ilebncorum  usque  ad  mare  Ru- 
brwtt  sic  describit,  ut  nihil  de  columna  prse- 
cedente ,  nihil  de  ordinatione  Dei  commemo- 
rett  ftthts,  opinor,  gentitibus  suspectam  fore  tan- 
tam  Dei  cum  homine  familiaritatem.  Verba 
'^"sstthttmgo:  Atque   hoc   pacto  exitum  est,      fectus  reeto  itinere,  iterque~et  t 

raonissic  exponit  :  ^g-yptios  autem  j.cenituit, 

cumque  rcx  prse  ca3- 


219  Josephus  consilium  Pharaonis  persequen- 
di  Hebraeos,  rationes,  cur  Moyses  non  sit  pro- 


Josephi  relatio 

de  !'ltaruonis 

inseqxtentit 

consifio. 


malam  traotationem.    lter  autem   taciebant  per     quod  Hebraeos  dimisissent 


Latopolim    (Qrmce   h™;;  n6hvt  id  est,  Latonie     teris  hanc  rem  aeffre  ferret  tot 
civitatem)    tunc  desertam  :   Babylon   enim   post     sis  imputans,  dccretum  est    ut    l 


propmqutor  vtdealur  fuisse,  quam  fuit  Babylon 
Mgyptiaca :  nam  hmceo  fere  loco  sitaerat,  ubi 
n\nc  est  Caints,  qux  ex  ejus  aliorumque  loco- 
rum  vonjunvtione  coaluit.  Pergit  ita  Josepkus  ; 
Cumque  abeuntes  iter  strenue  continuarent,  ter- 


s  sit  concessus:  sperabant  etiam 
feoile  se  m  potestatem  redacturos  inermes,  et  de 
via  lassos.  Itaque  obvium  quemque  rogantes  , 
qua  tendcrent,  raptim  insequebantur,  tametsi 
per  v.am  U]fficilem  ,  non  solum  evercitibus,  sed 
expedrtis  quoque  viatoribus.    Moyaes    autcm  hac 

Hebrseos 


et  de  rationi- 
bus  ilineris 
obliqui  corre 

eta  : 


Philonis   itar- 
ratio  tle  perse- 
fjuente  hraM-> 
litas  Pharau- 
■ne. 


DIE  QUARTA 
A  Hebraeoe  ideo  dnxit,  ut  si  JEgyptii  mutata  sen- 
teDtia  persequi  eos  vellent,  poenas  militise  vio- 
latique  pacti  persolverent  :  neve  Palsestini,  qnos 
ob  veterem  simultatem  infensos  habebat,  de  hac 
profectione  certiores  fieri  possent,  est  enim  il- 
lorum  regio  /Egypto  contermina ,  quapropter 
omissa  via,  quae  in  Palsestinam  ducit,  per  de- 
sertum  via  dispendiosa  ac  difficili  voluit  Cha- 
nana?am  invadere  :  obiterque  juxta  Dei  mandata 
in  montem  Sina  popnlum  sacrificaturum  addu- 
cere. 

220  Sed  ubi  ad  Rubrura  mare  perventura  est, 
ecce  /Egyptiorum  multitudo  circumfusa  in  arctum 
eos  compellit  :  aderant  enim  septingenti  currus 
cum  equitum  quinqung-inta  millibus,  et  ducen- 
ta  millia  scutatorum  peditum.  Hi  vias  omnes  ob- 
sederant,  quibus  eflugium  Hebraeis  patere  pote- 
rat,  inter  rupes  et  raare  conclusis,  quo  loco 
mons  prag  aspretis  invius  ad  littus  usque  pro- 
currit,  atque  ita  ne  fug*se  quidem  spe  relicta 
Hebraeos  mare  inter  et  montem  obsidione  pre- 
raebant,  oppositis  armatis,  qua  exitus  in  cam- 
pos  aperiebatur.  In  hisce  primo  frivolum  vide- 

B  tur,  quodait  Pharaonem  cogitasse  non  offenden- 
dum  Deum,  si  Israelitas  persequeretur ,  qui  his- 
ce  semel  concesseral  exitum.  Nam  sola  Pharao- 
nis  inconstantia  effecisse  videtur,  itt  pmniteret 
eum  datae  obeundi  facultatis,  spesque  eos  facile 
retrahendi  ad  sequendum  impulit,  id  facile  cot- 
ligi  potest  ex  verbis  sacris  Exod.  14  f  et  5.  Se- 
cundo  accuratum  quoque  non  est,  quod  scribit 
de  rationibus,  quse  Moysen  impulerunt  ad  iter 
instituendum  per  solitudinem  :  nam  id  totum 
volente  Deo  ob  rationes  ante  datas  factum  vidi- 
mus  num.  202  et  203. 

221  Philo  de  consilio,  apparatut  et  expedi- 
tione  Pharaonis  ad  retrahendum  Israetitas  h&c 
scripsit  :  At  rex  .Eg-yptius,  postquam  aniraad- 
vertit  hos  ferri  per  devia,  sicut  putabat,  ingres- 
sos  desertum,  a  nullis  tritum  viatoribus  j  gau- 
debat  eos  aberrasse  a  recto  itinere,  videlicet 
ratus  non  inventuros  exitum  :  jamque  missionis 
poenitens,  statuit  eos  persequi,  aut  metu  retra- 
cturus  in  servitutem  aut  internecioue  deleturus 
gentem  profug"am.  Deinde  assumpto  omni  equi- 
tatu,  jaculatoribus  ,  funditoribus  ,  sagittariis  , 
velitibus,  et  universis  levis  armaturae  militibus, 
sexcentisque  falcatis   curribus,   prsefectisque   huic 

q  expeditioni  purpuratis,  quo  alacrius  sequerentur 
cseteri  sine  detrectatione  militiae ;  excurrit  sura- 
ma  celeritate,  properans,  ut  fugientes  impro- 
visos  opprimeret.  Sulent  enim  insultus  repentini 
terrere  gravius,  et  securi  facilius  intercipiuntur 
quam  soliciti  :  idtunc  quoque  sperans  ille  sequen- 
batur,  quasi  ad  primum  claraorem  victor  evasu- 
rus.  Et  jam  populus  iu  littore  castra  posuerat  : 
quibus  prandium  parautibus  primura  exaudieba- 
tur  strepitus,  ut  propinquante  tanta  virorum 
equorumque  multitudine  certatim  properantium  : 
mos  progressi  extra  tabernacula  circumspectabant 
arrectis  auribus :  paulo  post  cunspuctus  est  in 
tumulis  hostilis  exercitus  instructus  ad  praeliuin 
explitata  acie.  Sexcentos  currus  Pharaoni  attri- 
buit  Philo,  septingentos  Josephus,  uter  reciius 
non  facile  dixero  i  nam  Scriptura  Exod.  14  i 
7  enumerat  sexcentos  currus  electos,  et  quid- 
quid  iu  .Eg-ypto  curruum  fuit.  Nihilo  magis  de- 
finiri potest,  uter  equitum  peditumque  numerum, 
reiiquumque  apparatum  rectius  recensuerit,  sed 
uterque,  opinort  conjectura  usus  est  ex  viribus 
JEgypii  desumpta. 
222   Subdit  mox  laudatus   Josephust  quibus 


SEPTEMBRIS. 


57 


animis  Rcbraei  in  angustios  redacti  exercttum 
Pharaonis  aspeccerint.  In  hac,  inquitt  locorum 
iniquitate  conclusi,  cum  nec  obsidionem  pneiuo- 
piatolerare,  nec  exitum  ad  fugam  invenire  pos- 
sent,  nec  arma  adessent,  etiarasi  maxime  pu- 
g-nare  cuperent,  nihil  superesse  videbant,  nisi 
ut  turpi  deditione  saluti  consulerent :  quo  factum 
est  ut  Moysen  incusarent ,  obliti  prodijriorum  , 
quibus  libertatem  eis  Deus  significaverat  :  mini- 
mumque  aberat,  quin  Propheta  Iapidato,  con- 
temptisque  per  incredulitatera  potlicitationibus , 
deuMtione  in  pristinara  servitutem  redirent ;  nam 
et  laraentis  mulierura  ac  puerorum  exasperaban- 
tur,  nihil  nisi  perniciera  expectantium,  cum  es- 
sent  rupibus  et  mari  et  armatis  circuracirca  cin- 
cti,  nec  ulla  spes  effngii  relinqueretur.  Hacte- 
nus  de  hisce  Josephus  satis  recte,  si  de  peri- 
culo  Moysis  magis  caute  fuisset  tocutus  :  nam 
Scriptura  non  habet,  parum  abfuisse,  quin  ta- 
pidaretur. 

223  Philo  vero  pressius  Scriptune  adhxrenst 
et  solum  pauca  ex  probabiii  conjectura  addens, 
eadem  hoc  modo  enarrat:  IIoc  tara  inexpectato 
casu  perterriti,  cura  ncc  arnia  illis  ad  defensio- 
nem  suppeterent  (non  enim  ad  bellum,  sed  a'd 
quEerendas  sedes  exiveraut)  nec  ip^i  fujram  ex- 
pedirent,  a  terg-o  mari  claudonte,  a  fronte  im- 
rainentibus  hostibus,  ab  utroque  latere  abjacen- 
tibus  vastis  inviisque  solitudinibus,  fcrepidabant 
desperantes,  ut  fit,  in  tantis  calamitatibus,  in- 
cusabantque  Principem,  occlaraautcs  :  Num  dee- 
rant  sepulereta  iu  J3<rypto,  ut  nos  huc  adductos 
necatosque  sepelires  in  solitudinc  ?  Nonne  quffl- 
vis  servitus  est  morte  levior?  Inescasti  plebecu- 
lam  spe  libertatis,  ut  adiret  vitae  pcriculom, 
abusus  es  nostra  simplicitate,  quasi  nescires  iEgy- 
ptiorum  malitiam  et  irueundiara.  Non  vides  nul- 
lum  patere  nobis  e  tot  malis  instantibua  cffu- 
g-iura  ?  Quid  agimusp  Inermea  armatis  occuire- 
mus?  At  fugicmus?  Quoraodo,  cum  simus  cin- 
cti,  ceu  cassibus,  infcstissimis  hostibus ,  locis 
inviis,  et  mari  carcnte  navigiis,  si  tamen  cst  navi- 
g*abile  ? 

224-  Deinde  Josephus  Moysen  inducit  allo- 
quentem  HebrseOS  oratione  quidem  tali,  qua  idi 
poterat  Dux  poputi,  de  Dei  subsidio  confitfeas  ; 
sedrursus  nimis  timidus  scriptor  ptwttictionem 
Moysis  de  morte  omnium  JEgyptiorum,  uti  et 
preces  ejusdem,et  promissionem  Dei  sdentio pres- 
sit,  ita  de  hisce  scribens :  Moyses  autem  eflfe- 
rata  licet  contra  se  turba,  nulli  succumbens  dif- 
ficultati,  non  ccssabat  eis  prospieere,  Deo  fre- 
tus,  qiK-m  post  tot  Iibertatis  prfflHaffia  probabi- 
le  non  erat  pennUsurum,  ut  aut  delermtur  , 
aut  in  potcstatem  inimicorum  pelftberentnr.  Cum- 
que  mcdius  in  concione  constitissot,  sic  ad  eos 
verba  fecit  :  Si  liomo  aliquis  res  veslras  bene 
ac  prudenter  hartenus  adminiatrassetj  oportebat 
et  in  posterum  similem  ejua  curam  et  diligen- 
tiam  cxpectiire  :  nunc  poetquam  Deua  ipse  guber- 
nandos  vos  suscepit,  quanta  insante  ftierit  ejus 
opera  non  sperare,  qui  per  me  ultro  vobis  pras- 
stitit,  quidquid  ad  vestram  halutcm  :k-  libi-rt.aicra 
conferre  videbatur  :  inio  hfflfl  ipaa  difflcultas  et 
ang-ustia  magis  vos  ad  spcrandum  aocendepe  de 
buerat ;  ipse  enim  vos  in  arotum  hunc  Iocum  con- 
cludi  voluit,  ut  ex  tanta  necessitate  praeter  ve- 
stram  fflque  ac  hofltium  opinionem  servaret,  at- 
que  in  hunc  modum  declararet,  non  solum  po- 
tentiam  suam,  sed  favorem  etiam,  quo  vos  per^ 
petuo  prosequitur:  non  enim  in  parvis  rebus 
Deus    propitius    auxiliura   afferrc  solct,    sed    inm 

potissirauin 


ItCTOKe 

J.S. 
Jotephus  in 
referenda 
murmuratione 
populi,  nimit 
exaggerat  pe- 
riculum  Afoy- 
ti»  : 


ut  Philo  in 
hisee  Seriptu- 
rx  adttxret  ; 

E 


vursum  Jotc- 
pliUi  vii    tircti- 

tioneattribuit 
Woyai  oratio- 
iicm,  Soriptu- 
i  ■  parum 

nni/oriitnn   ; 


58 


PE  S.  MOYSE 


?-  D 


AUCTOlt 
J.S. 


Philo  vero 
tninus  a  Scri- 
ptura  recedit. 


Ji 


Jaicphut  mi- 
rabilia  in 
transitu  murts 
Hvbri  facta 


extenuat, 

mriotqut  nd- 
miscet  crro- 

rct ; 


potissimuin  quando  spei  supereat  minimum.  Ergo 
hujus  ope  freti,qui  potest  et  ex  parvis  magna  fa- 
oere,  ethorum  potentiam  debilem  reddere,  ne  ter- 
reamini  ^gyptiorum  apparatu,  nequc  propter  fu* 
gammari  et  montibus  impeditam  animum  despon- 
dete ;  potest  enim  Deus  et  hos  in  planiciem,  et  mare 
in  terram  vertere. 

225  Philo  autem  minus  recedit  a  narratione 
Moysis,  de  quo  subjungit :  His  ille  auditis  (po- 
puli  obmurmurationibus)  ignoscebat,  memordi- 
vini  oraculi :  divisisquc  mentis  et  sermonis  offi- 
ciis,  eodem  tempore,  altera  deprecabatur  Deum 
tacitus,  ut  eos  e  desperatis  rebus  eriperet :  al- 
tero  confirmabatsolabaturque  tumultuantes  :  No- 
lite  animo  concidere,  aliud  est  humanum,  aliud 
divinum  auxilium.  Cur  tantum  credibilibus  ser- 
monibus  fidem  accommodatis  ?  Noster  adjutor 
nullis  opus  habet  apparatibus,  exitum  invenire 
in  rebus  dubiis  est  Deo  proprium,  solus  ille 
plus  quam  universa  creatura  potest.  His  illos  et- 
iam  tum  sui  compos  hortabatur,  paulo  vero  post 
jam  afilatus  familiari  Numine  hsec  cecinit  :  Exer- 
citus  iste  instructissimus,  ut  videtis,  armis  viris- 
que,  non  terrebit  vos  postea,  internecione  totus 
delebitur  submergeturque,  ut  ne  reliquiae  quidem 
ejus  in  terra  maneant,  idque  non  post  longum 
tempus,  sednocteproxima.  Hocilletum  responsum 
edidit. 

220  Josephus,  ubi  ad  divisionem  maris  Ru- 
bri  transitumque  Israelitarum  progreditur,  ma- 
luit  more  sibi  consueto  rem  totam  sic  referre,  ut 
genlilibus  utcumque  verisimilis  appareret,  quam 
mirabilia  illa,  ut  gesta  sunt,  enarrare ;  atque 
hac  de  causa  varios  narrationi  suae  immiscet  er~ 
rores  mox  corrigendos.  Verba  accipe :  Haec  ef- 
fatus  (Moyses,)  ad  mare  eos,  iEgyptiis  spe- 
ctantibus ,  ducebat.  Ilabentes  enim  eos  sub 
oculis,  quod  essent  persequcndo  dcfatigati,  pu- 
gnam  in  sequcntem  diem  differre  consultius  pu- 
tabant.  Ut  vero  ad  extremum  littus  ventum  est, 
tum  Moysessumpta  virga  Deum  in  auxilium  sup- 
plex  invocat,  dicens  :  Tu,  Domine,  scis  ipse, 
quod  nec  viribus  ,  neo  artibus  humanis  ullum 
hinc  nobis  patet  effugium  :  superest,  ut  ipse  sa- 
lutem  huic  populo  cxpedias,  qui  yEgypto  reli- 
Ota,  huc  est  delatus,  tuam  voluntatem  tuamque 
fidem  secutus.  Ad  te  solum  omni  alia  spe,  omni 
consilio  destituti  confugiraus :  ad  tuam  tantum 
providentiam  rcspicimus,  qu»3  sola  nos  iratis 
.Kgyptiis  eriperc  potcst.  Succurre  igitur  propere, 
et  potontiam  tuam  exere,  et  populum  jam  con- 
clainntte  salutis  ad  fiduciam  et  spem  excita :  in 
diffioultatibus  constituti  sumus,  sed  nostris  non 
tuis.Tuum  est,  Domino,  hoc  mare,  tuus  et  mons, 
qui  nos  olaudit  :  et  hio  potest  te  jubente  aperiri, 
ct  illud  in  terram  vorti ;  possumus  et  per 
aerem  sublimes  offugcre,  si  ita  nos  servari  tibi 
plaoeat, 

227  Ilaec  preeatus ,  mare  virga  percutit : 
quo  ictu  repente  scissum,  et  retrorsum  se  reci- 
piens,  nudum  solum  Hebreeis  ad  fugam  capes- 
sendam  relinquit.  Moyses  autem  vidcns  adesse 
Deum ,  et  mare  de  suo  solo  cessisse  ,  primus 
progrcditur ;  hortatur  llcbricos,  ut  alacriter  se- 
quantur  per  viam  diviuitus  datam,  et  loeti  prae- 
tcrito  periculo  gratias  agant  ob  tam  incredibilem 
salutis  rationem,  tam  subito  exortam.  Illis  vero 
impigTe  subsequcntibus,  nimirum  divina  ope  fre- 
tis,  Mgyptu  prirnum  insauire  eos  putabant,  in 
xaanifestam  peruiciein  ruentes.  In  hisce  corrige 
sequentia.  Primo  falsum  est,  Hcbtwos  ad  mare 
ductos  a  Moyse,    spectantibus  JEgyptiis:  nam 


PROVHETA. 

interposita  nubes  tenebrosa  Israelitarum  conspe- 
ctum  JEgyptiis  adimebat,  certe  donec  ilh  lon- 
gius  permareprocesserant,  quam  ut  ns  nocere 
possent&gyptii.  Hac  quoque  de  causatneptum 
est,  quodait  Mgyptiosprimum  eceistimasseznsa- 
nire  Hebrxos.  Secundo  oratio  illa,  qum  Moysi 
attribuitur,  non  congruit  Prophetee,  qui  jam 
omnem  rei  eventum  a  Deo  didicerat,  ejusque 
mandata  acceperat.  Tolerabilior  tamen  esset,si 
fuisset  citius  Moysi  adscripta  ;  nimirum  simutac 
adventum  agminis  Mgyptii  audiverant  Heorm. 
Preeterea  miraculum  istud  extenuat,  omissis 
non  paucis,  quibus  istud  redditur  illustnus,  ut 
videri  potest  num.  211  et  212. 

228  Idem  scriptor  de  JEgyptiis  per  mare  se-  Sedinteritum 
quentibus  ita  prosequitur  :  Postquam  ivero  vide-  ^™  . 
runt  eos    longe    processisse,    et  lmpune   absque 

omni  impedimento  iter  facere,  impetu  facto,  per- 
sequi  eos  cceperunt,  quasietipsi  tutum  per  ma- 
re  iter  habituri  :  et  prsemissis  equitibus,  a  litto- 
re  descendebant.  Jamque  in  adversum  littus  eva- 
serant  Hebraei,  hostibus,  a  tergo  relictis,  quos 
armis  graves  ipsa  etiam  miraculi  novitas  nonni- 
hil  est  remorata  :  sed  cum  incoluraes  illos  terram  E 
tenere  viderent,  sibi  quoque  eundem  eventum 
poilicebantur,  Yerum  fefellit  eos  hfec  opinio , 
nescientes,  non  quorumvis  talem  viam  esse,  sed 
Hebrfeorum  tantum;  et  fugientibus  tantum  ad 
salutem  patere,  non  hostibus,  qui  eos  perden- 
di  animo  infectarentur.  Ergo  cum  jam  universus 
exercitus  introgressus  esset,  refunditur  iterum 
mare,  et  ^gyptios  fluctibus  involvit,  ventis  et- 
iam  eodem  impellentibus  :  accesserunt  et  imbres 
de  ccelo,  et  aspera  tonitrua  fulguribus  simul  in- 
termicantibus  :  fulmina  quoque  deferebantur,  et 
nihil  omnino  deerat  eorum,  quse  ab  irato  Deo 
hominibus  ad  perniciem  immitti  solent  :  nam  et 
nox  eos  caliginosa  nimis  ac  tenebrosa  comprehen- 
dit  :  atque  ita  totus  ille  exercitus  est  deletus,  ut  ne 
nuncius  quidem  cladisdomum  reverteretur.  Nihil 
in  hisce  magnopere  reprehendendum  invenio  : 
nam  imbres,  tonitrua,  fulgura  et  fulmina,  suo 
loco  confirmavi  ex  Psalmista. 

229  Philonis  de  hisce  relatio  nsevis  quoque  non  pku0  referens 
caret,  licet  alioquin  magis  inh&reat  sacris  Lit-  transitumtie- 
teris  hic  auctor,  prsecedentia  sic  enarrans  :  Post 
solis  autem  occasum  exortus  est  Auster  vehemen- 
tissimus,  qui  mare  tunc  solitum  cum  sestu  dece- 
dere,  protrusit  etiam  ulterius,  nudatis  littoribus, 
sicut,  fit  in  torrentium  eluvie  :  nox  quoque  den-  . 
sis  nubibus  obscura  nullis  illustrabatur  sideribus, 
quo  magis  caligo  persequutoribus  esset  formida- 
bilis.  Tum  Moses  jussus  virga  mare  percutit  : 
quo  facto  aquse  scinduntur,  et  altera  pars  in  al- 
tum  tollitur  stans  more  parietis  solida ,  altera 
ceu  freno  imposito  vi  occulta  retrahitur,  media 
scissura  siccata  patentem  latamque  viam  praeben- 
te  ad  populi  transitum.  Moses  gaudens,  conspe- 
cto  hoc  tam  prodigioso  miraculo,  suis  addebat 
animum,  jubebatque  castra  movere  quam  pos- 
sent  celerrime.  Inter  cunctandum  autem  novum 
prodigium  se  obtulit.  Nubes,  qua3  hactenus  vise 
dux  solita  erat  praecedere,  tunc  retrograda  in  ex- 
tremo  visa  est  agmiue,  quasi  ad  ejus  custodiam, 
objectu  suo  fugientes  a  persequentibus  dirimens, 
illis  muniens  iteo  tutius,  hos  retardans  et  infrin- 
gens  impetura  eorum  celerem.  Quo  portento  -Egyp- 
tii  perterriti,  turaultu  atque  trepidatione  com- 
plebant  omnia,  turbatis  pra3  metu  ordinibusincur- 
santes  in  se  invicem,  ac  sero  frustraque  conantes 
fugere. 

230     Nara    Hebra?i  summo    mane    per    siccam 

viam 


brxorum, 


A 

et  internecio- 
ntm  JEgyptio- 
rum,  etiam 
frequenter  la- 
'ritur  : 


B 


reliqua  de 
hisce  a  Josepho 
scripta  corri- 
gvmtur. 


DTE  QUAKTA  SEPTEMBRIS. 

viam  trajiciebnnt  una  cura  uxoribus  ac  libpris. 
Hostes  autem,  undis  marinis  rursum  in  unum 
coeuntibus,  merg-ebantur  cum  suis  equis  et  cur- 
ribus,  a^stum  refiuum  volventibus  etiam  Aquilo- 
uis  flatibus,  ut  ne  ignifer  quidem  superstes  re- 
linqueretur,  nunciaturus  acceptam  cladem  Mgy- 
ptiis.  At  Hebrsei  stupentes ,  qnod  prodigiosam 
insperatamque  sine  sang-uine  nacti  essontvictoriam, 
et  vid«*ntes  hostem  deletum  momento  temporis, 
duos  choros ,  alterum  virorum  ,  alterura  mulie- 
rum  ,  statuerunt  in  littore  ,  cecineruntque  Deo 
hymnos  gratulatorios,  prceeunte  carmen  viris  Mo- 
se  ,  sorore  vero  hujus  mulieribus  ,  nam  in  cho- 
reas  ductabant.  Hactenus  Phiio,  qui  primo  or- 
dinem  rei  gestse  mutat,  dum  ventum  pneponit 
divisioni  maris,  et  pcrcussioni  Moysis.  Secundo 
nonnihil  extenuat  miraculum,  dum  fittora  xstu 
per  ventum  adjuto  nxtdata  dicit.  Tertio  male  no- 
ctem  obscitram  omnibus  inducit,  cum  tenebras 
a  catiginosa  nube  productas  solis  Mgyptiis  ad 
scribere  debuisset.  Quarto  mare  a  Moy»e  virga 
percussum  affirmat  cum  Josepho  muttisque  atiis ; 
at  Scriptura  solum  habet,  Moysen  extendisse  ma- 
num  et  virgam  etevatam  super  mare,  ita  ut  per- 
cussio  illa,  ut  minimum,  sit  incerta.  Quinto  tte- 
mum  non  satis  exprimit  prodigia  illa,  quibus 
Dominus  exercitum  Mgyptiorum  detere  ccepit  in 
mari ;  maleque  commemorat  refluum  maris  cur- 
sum,  quo  minueretur  miracxdum. 

231  Lastitiam  et  cantica  Rebrseorum,  recte  re- 
lata  a  Philone,  sic  quoque  exprimit  Josephus : 
Hebrsei  vero  vix  sui  compotes  erant  praa  gau- 
dio  ex  tara  inopinata  salute  concepto,  acceden- 
te  huc  etiam  hostium  interitu,  quo  major  essej 
libertatis  securitas  ,  nemine  superstite ,  qui  eos 
in  servitutem  vindicare  cuperet,  et  Deo  ex  pro- 
fesso  illis  auxilium  subraittentp.  Quapropter  tum 
sua  salute,  tum  inimicorum  supplicio,  lse t i  ma- 
g'is  quam  illi  antehac  homines,  iu  hymuis  et  hi- 
laritate  totam  noctera  exegerunt  :  et  Moyses  car- 
men  laudes  Dei ,  et  ob  pra3:-eiitem  favorem  gra- 
tiarum  actiones  continens,  hexametro  versu  com- 
posuit.  Ilasc  eg*o ,  ut  in  sacris  codicibus  inveni, 
ita  sigill  itim  conscripsi.  Diem  potius,  aut  certe 
tempus  matutinum,  in  l&titia  et  canticis  exege- 
runt  Ilebrcei  :  nam  interitus  Mgyptiorum  conti- 
git  in  vigilia  matutina,  seu  primo  diluculo.  At 
gravius  peccat  idem  scriptor,  dum  ait  se  omnia 
scripsisse,  prout  in  sacris  codicibus  invenit,  tum 
quia  a  sacris  Litteris  subinde  sciens prudensque 
videtur  reccdere,  tum  quia  deinde  de  transitu 
maris  nimis  timide  disputat,  acsi  res  fuisset  du- 
bitationi  obnoxia.  Addit  mox  Josephus  :  Poste- 
ra  vero  die  ,  cum  aestus  ct  ventus  arma  JEgy- 
ptiorura  in  littus  expulisset,  in  quo  tum  Ilebrai 
castra  posuerant,  Moses  id  quoque  divina  pro- 
vidcntia  factum  interpretatus  ,  ne  posthac  iner- 
mes  essent,  collecta  viritirn  distribuit:  atque  ita 
jam  probe  muuitos  ad  Sina  montem  duxit  ,  sa- 
crificaturus  ibi  Deo  ,  et  munera  pro  salute  po 
puli  oblaturus.  Quod  hic  de  cottectis  Mgyptiorum 
armisdicitur,  etsi  in  Scriptura  ctarenon  expri- 
matur,  passim  tamen  creditur,  quia  Exod.  14 
y  31  Israeliise  viderunt  .Kg-yptios  mortuos  super 
littus  maris  :  castrametatos  vero  ibidem  fuisse 
Hebrceos,  perperam  affirmat  Josephus,  cum  re- 
pugnet  sacra  Scriptura  Num.  33  omnes  enume- 
rans  mansiones. 

232  Artapanus  apud  Eusebium  transilum  ma- 
ris  Rubri,  ei  interitum  JEgyptiorum  agnovit, 
sed  daptici  modo  rem  narratam  fuisse  asserit. 
Memphitas  enim   dicere ,   cum  magrnam  locjrum 

Septembris  Tomus  II. 


59 

Moses  haberet  peritiam,  refluxuro  mari  observasse, 
ac  ita  cum  populo  traaaivisse.  Ita  nimirum  Mem- 
phitae  Mgyptii  transitum  miraculosum  ,  quem 
negare  nequibant  ,  conabantur  peritise  >!■ 
adscribere,  acsi  modo  naturali  contigisset.  At 
fluxus  aut  refluxus  marisefficere  nequit,  ut  aqua> 
hincmde  murorum  instar  assurgant,  et  medium 
spatium  retinqnant  vacuum  rl  siccum,  quemad- 
modum  hic  factum  conslat  ex  sacris  Litteris. 
Quare  melior  est  attera  Artapani  relatio,  quam 
Eusebius  subjungit  hoc  modo  :  Heliopolitarum  [ci- 
vitas  eratprimaria  JSgypti)  propter  g-azam,  quam 
•lud»i  mutuo  abstulerunt,  rejrera  commotum,  ma- 
gna  maau  in  Judasosprofectum  fuisse  :  Mosem  vero 
pereussissebaeulo  mare,  ut.  crelesti  voce  admonitus 
fuit,  et  sic  diviso  mari  transisse  :  cum  post  Juiheos 
persequerentur  /Kyvptii,  tum  fulminibus,  tura  re- 
fluentibus  nqms  periisse,  Jodaaosque liberatos annos 
triginta  (i?no  quadraginta)  in  eremo  vixisse,  quasi 
nivem  (mana  scilicrt)  Deo  qnotidie  illia  pluente, 
qua  nutrieb  mtur.  Atios  scriptores  ethnicos,  qui 
multa  mentiti  sunt  de  discessu  Israelitarum  ex 
JEgypto,  huc  non  transfero,  ne  si>n  prolixior; 
eademque  ratio  suadet  a  fabulis  Ihdibinorum 
abstinere. 


»«  l  r.,re 

i.  s. 

Arlapanut 
(ramitum 
agnovit,  ted 
fttha  irru 
miscet 


§  XXIII.  Quinta  mansio  in  Mara, 
ubi  raurmurat  populus  ob  defe- 
ctum  aqu^e  dulcis,  quam  ex  amara 
Moyses  impetrat  :  sexta  mansio  in 
Elim  :  septima  ad  mare  Rubrum  : 
octava  in  deserto  Sin,  ubi  mur- 
muranti  populo  primum  coliuni- 
ces  dantur,  deinde  et  manna. 


Laudatus  Ilieronymus  quintam  Hrhr.carum 
mansioncm  imlirtd  his  rrrhts  :  Quinta  mau- 
sio  est  in  Mara  ,  quoa  interpretatur  Amauitudo. 
Quomodo  iltuc  pervenerint,  indicalur  Num,  88 
^  8  :  Profectique  de  Phihahiroth ,  traneflerunt 
per  raedium  mare  in  solitudinem  :  et  ambulantes 
tribus  diebus  per  desertum  Etham,  oaatrametati 
sunt  in  M.ira.  Jam  terlia  mansio  fuerat  in  E- 
tham  ;  nuncvero  ad  quintam  perveniunt  per  de- 

sertum  tttluim.  Xoni/t>/!i  r.r  his  /oris  ro/ucrunt 
inferre,  Israelitas  non  ■prr/.rtinsirissr  bUitutHnem 
maris  Rubri  a  littore  JEgyptiaco  usque  ad  LUtus 
Arabicum  ,sr<lin  Lmtgituditw  marn pn-tiansiis- 
se,  ingressos  nimirum  per  littus  Arabicum,  el 
per  idem  tittus  egreSSOS.  Verum  illa  opinio  mihi 
prorsus  apparet  improbabilis,  quia  sic  non  fuis- 
sent  conctusi  inter  exercitum  Pharaonis  et  ma- 
re,nec  vere  transivissent  per  medium  uvwo.Ne. 
que  Etham  occurrens  in  tertia  mansione  et  in 
itinere  ad  quintam  desortnm  Etham  quidquam 
habet  difficuttatis  :  nam  Etham  videtur  fuisse  in 
limite  JEgypti  et  Arabicc  ad  Septemtrionem  ma- 
ris  Rubri ;  desertum  autem  Etham  se  late  exten- 
disse  in  Arabiam  seu  juxta  tittus  Arabicum  ma- 
ris.  Israetitse  vero  ,  dum  erant  in  Etham  ,  re- 
versi  sunt  ut  dicitur  Exod.   H  f  i ,  seu  versus 

14  Meridiem 


Qutnta  monifo 

iii  Mtuti.  t0C0 

dinTit  Etham, 
ijiwd  idi'o  du- 
!''••-  ttotuinon 
tiohet 


AVCTORE 
J.    S. 


ntwmuranl 

ibidem  ob 

amariludinnn 

aquarum, 

quas  htoyse* 
injecto  Ugno 
facit  dutcet : 


B 


pr.reejrta  qux- 
dam  jinputo 
data.  Sexta 
mansio  iu 
Elim, 


60  DE  S.  MOYSE 

Meridiem  a  confinio  ArabicV  regressi,  et  dein  ca- 
stra  posuerunt  ad  littus  JEgypliacum  maris  Ru- 
bri.  Itaque,  postquam  mare  transiverant,  vene- 
runt  ad  desertum  Etham,  quod  etiam  desertum 
Sur  vocatur,  ut  mox  videbimus. 

234  Exod.  15  i  2*2  iter  ad  quintam  man- 
sionem,  factaque  ibidem  sic  referuntur  i  Tulit 
autcm  Moyses  lsmel  de  mari  rubro,  et  egressi 
sunt  in  desertum  Sur  :  ambulavcruntque  tribus 
diebus  per  solitudinem  ,  et  non  inveniebant 
aquam.  Et  venerunt  in  Mara  ,  nec  poterant  bi- 
bere  aquas  de  Mara ,  eo  quod  essent  amarae  : 
unde  et  congruum  loco  nomen  iraposuit  ,  vo- 
cans  illnm  Mara,  id  est,  amauitudinem.  Et 
murmuravit  populus  contra  Moysen  ,  dicens  : 
Quid  bibemus?  Ai  ille  clamavit  ad  Dominum  , 
qui  ostendit  ei  lignum  :  quod  cum  raisisset  in 
aqnas,  in  dulcedinem  versae  sunt.  Quam  fuerint 
terribilia  deserta,perquse  iter  erat  instituendumt 
dicitur  Judith.  5  y  14  ;  Egressi  vero  mare  Ru- 
brum  ,  deserta  Sina  montis  occupaverunt ,  in 
quibus  numquam  liomo  habitare  potuit ,  vel  fi- 
lius  hominis  rcquievit.  Illic  fontes  amari  obdul- 
cati  sunt  eis  ad  bibendum.  Ecelesiasticus  cap.  38 
jf  4>et  5  tignum,  quod  Movsi  ostendit  Dominus, 
comparat  cum  medicamentis  naturatibus,  ideo- 
que  videtur  innuere ,  aquas  vi  nalurali  istius 
ligni  dulces  esse  factas  et  potabilcs  :  Altissimus, 
inquit ,  creavit  de  terra  medicamenta ,  et  vir 
prudens  non  abhorrebit  illa.  Nonne  a  lig-no  in- 
dulcata  est  aqua  amara?  Argumentum  sane  il- 
ludpro  medicamentis  naturatibus  non  conctude- 
ret,  nisi  naturalis  ligni  vis  aquam  dulcem  fe- 
cisset,  Dissentiunt  tamen  nonmdli  interpretes , 
votuntque  tignum  non  fuisse,  quod  dutcedinem 
aquiB  frihxtl ,  sed  Deum  miracuto  aquas  fecisse 
potabitcs  ad  solam  ligni  prwsentiam.  Dubilans  de 
hisce  8.  Augustinus  qiuest.  57  in  Exodum,  pro- 
pendensque  ibidem  in  priorem  sententiam,  quae 
mihi  quoque  apparet  propabitior,  recte  subdit  ; 
Sed  in  tali  etiam  natura  ligni  quis  nisi  Creator  et 
Demonstrator  laudandusest  ? 

235  Priusquam  ex  eo  loco  recederent  Israe- 
ULv,  Deus  nonmdla  eis  prmcepta  dedit,  cseremo- 
nialia  verisimititer  et  judicialia,  quibus  exjie- 
riretur,  quam  essent  obedientcs  suis  tegibus.  Non 
c.rjirimitur,  qucvnam  itta  fuerint  prcvcepta,  nec 
lubet  quorumdam  de  hisce  conjecturas  recensere. 
At  de  legibus  datis  Moyses  sic  toquitur  Exod. 
15  7  25  et  seq.  :  Ibi  constituit  ei  prieceptu,  at- 
quejudioia,  et  ibi  tentavit  cum  ,  (dando  nimi- 
rum  prtvdicta  pnecepta  ad  experimentum  obe- 
dienti<v  aut  inobedientUv)  dicens  :  8i  audieris  vo- 
cein  Domini  Dei  tui,  et  quod  rectum  est  eoram  eo 
feceris,  et  obodieris  mandatis  ejuSj  custodierisque 
omnia  pnccepta  illius ,  cunctum  lang-uorera  , 
quem  posui  in  ;Kg'ypto,  non  inducam  super  te  : 
ego  enim  Doininus  sanator  tuus.  Ex  quinta  man- 
sione  profccti  sunt  ad  sextam,  qiuv  Elim  dicitur, 
qucvqueco»i»i<Hti<i,-  fuit  prxcedente ,  nec  atiquo 
eventu  est  notabilis.  Num,  33  f  9  itta  sic  de- 
SCribitur  :  Profectique  de  Mara  vcnerunt  in  Elim, 
ubi  erant  iluodccim  fontcs  aquarum,  ct  palmte  se- 
ptuaginta,  ibique  castrametati  sunt.  Nec  pturadi- 
cuntur  Exod.  15  j  27  quam  km  ;  Vencruut  au- 
tem  in  Elim  filii  tsrael,  ubi  erantduodecim  foutes 
aquarum,  et  septuag-inta  palmiB  :  et  castrametati 
sunt  juxta  aquas. 

236  Septima  7nansio  fitiorum  Israet  non  rne- 
moratur  in  Exodo,  quod  nikil  in  itta  memora- 
bite  contigerit.  Verum  Num.  33  i  10  breviter 
describitur  his  cerbis  :  Sed  et  iude  fex  Elim) 


PROPHETA. 

egressi,  fixerunt  tentoria  super  mare  Rubrum. 
S  Bieronymus  aliquid  hic  sibi  difficuttatis  obji- 
cit.  Et  qureritur  ,  inquit ,  quomodo  post  transi- 
tionem  maris  Rubri  et  fontis  Mara,  et  Elim  , 
rursura  ad  mare  Rubrum  venerint,  nisi  forte  m 
itinere  pergentibus  sinus  quidam  mans  occur- 
rerit,  juxta  quem  castrametati  sunt.  Almd  est 
enim  transire  mare  :  aliud  in  proximo  fig-ere  ta- 
bernacula .  .  .  Verbum  Jam  Suph  apud  Hebrasos 
ex  mari  et  rubro  compositum  est.  Suph  autem 
et  rubrum  et  sciupus  vocatur.  Unde  possumus 
suspicari,  quod  venerint  ad  paludem  quamdam  , 
qui  et  carecto  et  juncis  plenus  fuerit.  Qnod  au- 
tem  omnes  congregationes  aquarum  Scriptura 
sancta  maue  vocet,  nulla  dubitatio  est.  Verum 
nulta  mihi  apparet  difficultas  in  illa  castrameta- 
tione  ad  mare  Rubrum  ;  et  ne  quidem  necesse 
est  sinum  aliquem  longius  procurrentem  imagi- 
nari ,  nedum  pro  mari  Rubro  lacum  aliquem 
substituere,  cum  IsraelitcV  numquam  longe  a  ma- 
ri  Rubro  recedere  debuerint,  ut  pervenirent  ad 
montem  Sinai  ,  qui  mari  Rubro  est  vicinus. 
Itaque  mirandum  non  est,  Israelitas  aliquando 
castrametatos  fuisse  ad  mare  Rubrum  ,  videlicet 
in  littore  Arabico,  cum  numquam  longe  ab  eo 
deberent  recedere.  Errarunt  rnutti  interpretes  et 
geographi,  quod  montem  Sinai  justo  longius  a 
mari  Rubro  removerint,  quoque  crediderint  Is- 
raelitas,  antequam  venerunt  ad  montem  Sinai, 
tongius  a  mari  Rubro  in  Arabiam  penetrasse, 
quam  revera  sit  factum. 

237  Octava  Israetitarum  mansio  fuit  in  so- 
litudine  Sin,  de  qua  S.  Hieronymus  observat  se- 
quentia  :  Sciendum,  quod  oranis  usque  ad  mon- 
tem  Sinai  eremus  Sin  vocetur,  et  ex  tota  pro 
vincia  etiam  locus  unius  mansionis  nomen  acce- 
perit;  sicut  et  Moab  tam  urbis  quam  provinciae 
nomen  est.  In  hac  solitudine  quinque  mansiones 
sunt  :  Jam  Suph  (atias  ad  mare  Rubrum  )  de 
qua  supra  diximus ,  et  Euemus  Sin  ,  et  Deph- 
ca  ,  et  Alus,  et  Raphidim  ,  de  quibus  loque- 
mur  in  consequentibus.  Num.  33  f  10  adven- 
tus  ad  hanc  mansionem  sic  indicatur  :  Profecti- 
que  de  mari  Rubro  ,  castrametati  sunt  in  deser- 
to  Sin.  Exod.  16,  omissa  septima  mansione,  ut 
jam  monui,  de  hisce  leguntur  sequentia  :  Pro- 
fcctique  sunt  de  Elim,  et  venit  omnis  multitudo 
filiorum  Israel  in  desertum  Sin ,  quod  est  inter 
Elim  et  Sinai ;  quinto  decimo  die  mensis  secun- 
di,  postquam  egressi  sunt  de  terra  /Eg-ypti.  hn- 
penderunt  igitur  IsraetitcV  mensem  lunarem  iti~ 
neri  a  Ramesse  usque  ad  desertum  Sin  :  nam 
decimo  quinto  dieprimi  mensis  intersuum  inchoa- 
verant.  Ex  hisce  coltigitur ,  ipsos  in  aliquibus 
mansionibus  ad  dies  atiquot  substitisse,  non  ta- 
men  ad  muttos  :  cibaria  quoque,  quse  secum  ex 
Mgypto  tuterant,  huc  usque  durasse,  misi  in  lo- 
cis  quibusdam  minus  desertis  atiquid  subinde  ci- 
bariorum  impetrare  potuerint.  At  cibaria  tan- 
demfuerunt  consumpta,  indeque  murmuratio  ob 
hanc  causam  ibidem  orta. 

23S  Moyses  hanc  enarrat  hoc  modo  :  Et  mur- 
muravit  omnis  congregatio  filiorum  Israel  con- 
tra  Moysen  et  Aaron  in  solitudine.  Dixeruntque 
filii  Isracl  ad  eos  :  Utiuam  mortui  essemus  per 
manum  Domini  in  terra  .Egypti  ,  quando  sede- 
bamus  superollascarnium,  et  comedebamus  pa- 
nem  in  saturitate.  Cur  eduxistis  nos  in  desertum 
istud,  ut  occideretis  omnem  raultitudinem  fame  p 
Dixtt  autem  Dominus  ad  Moysen  (  orantem , 
opinor,pronecessitatepopuli:)  Ecce  eg-o  pluam 
vobis    panes  de   caslo  :   eg-rediatur    populus  ,    et 

collig-at, 


D 

septima  ad 
vtare  Rnfirum, 
u  quo  num- 
quam  longe 
reccsscrunt 
usque  ad  mon- 
temSinai. 


Octava  man$io 
in  descrto  Sin, 
ttbi  jiosl  meii' 
scm  ittneris 
de/iciunt  ciba- 
ria  : 


o>  (a  inde 
mnrmuratio- 
ni;  Dcus  cibos 
promittit  Moy- 
tit  AJoyses  po- 
pulo : 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS.  61 

telat;r   ^fficiunt  per   singulos    dies  :   ut      runtque  ita  filii  Israel :  et  collegerunt,  alius  plus, 
i   eum,  utrum  ambulet  m  leffe  mea ,    an      alms   minus.   Et    mensi    sunt  ad   mensuram  go- 

mor  :  nec  qui  plus  collegerat,  habuit  aroplius  : 


ICCTO-- 

J.S 


non.  Die  autem  sexto  parer.t,  quod  inferant  : 
et  sit  duplum,  quam  collig-ere  solebant  per  sin- 
gulos  dies.  Quod  dicitur  de  duplo  colligendo 
die  sexlo,  seu  die  Veneris,  ordinavil  Dominus, 
ut  dies  Sabbati  sancte  observaretur,  nullumgue 
opus  in  illo  fieret.  Pergo  iterum  cum  sacro  tex- 
tu  :  Dixeruutque  Moyses  et  Aaron  ad  omnes  fi- 
lios  Israel  :  "Vespere  scietis,  quod  Dominus  edu- 
xerit  vos  de  terra  J_g*ypti  :  et  mane  videbitis 
g-Ioriam  Domini  :  audivit  enim   murmur  vestrum 


nec  qui  minus  paraverat,  reperit  minus  i  sed  sin- 
ffuli  juxta  id,  quod  edere  poterant,  congreg-a- 
verunt. 

241  Dixitque  Moyses  ad  eos  :  Nullus  relin-  deguovarim 
quat  ex  eo  in  mane.  Qui  non  audierunt  eum  ,  o6*M™"«"'. 
sed  dimiserunt  quidam  ex  eis  usque  mane  et  max'm*Pf* 
scatere  ccepit  vermibus  atque  computruit :  eUra-  tZHT 
tus  est  contra  eos  Moyses.  Colligebant  autem 
mane  singruli,  quantum  sufficere  poterat  ad   ve- 


contra  Dominum   :  nos   vero  quid  sumus,    quia      scendum  :  cumque  incaluisset  sol,  liquefiVbat.  Tn 


idem  Dcus 
rursvs  pro- 
millil  Moysi, 
audientc  popv- 
h,  cui  cotur- 
nicnm  multi- 
tudo  data* 


mussitastis  contra  nos  ?  Et  ait  Moyses  :  Dabit 
vobis  Dominus  vespere  carnes  edere ,  et  mane 
panes  in  saturitate ;  eo  quod  audierit  murmuratio- 
nes  vestras,  quibus  murmurati  estis  contra  eum  : 
nos  enim  quid  sumus?  Nec  contra  nos  est  murmur 
vestrum,  sed  contraDominum. 

239  Dixit  quoque  Moyses  ad  Aaron  :  Dic 
universa.  congreg"ationi  filiorum  Israel  :  Accedi- 
te  coram  Domino  :  audivit  enim  murmur  ve- 
strum.  HcVC  Moyses  edoctus  a  Domino,  qui  ipsius 
auctoritatem  apud  populum,  muttis  jam  prodi- 
giis  vindicatam,  novo  rursum  modo  stabilire  de- 
creverat,  uti  mox  fecit  :  nam  subditur  :  Cum- 
que  loqueretui*  Aaron  ad  omnem  ccetum  filio- 
rum  Israel ,  respexerunt  ad  solitudinem  :  et  ec- 
ce  gloria  Domini  apparuit  in  nube.  Looutus  est 
autem  Dominus  ad  Moysen  ,  (audiente  poputo) 
dicens  :  Audivi  murmurationes  filiorum  Israel , 
loquere  ad  eos  :  Vespere  comedetis  carnes,  et 
mane  saturabimini  panibus  :  soietisque  quia  ego 
sum    Dominus    Deus  vester.    Utrumque  statido 


C 

deinde  manna 

per  annos 

quadrarjinta 

continuatum, 


die  autem  sexta  collegvrnnt  cibos  duplices ,  id 
est,  duo  g-omor  per  sing-ulos  homines  :  venerunt 
autem  omnes  principes  multitudinis,  narraverunt 
Moysi.  Qui  ait  eis  :  Hoc  est  ,  quod  locutus  est 
Dominus  :  Requies  Sabbati  sanctificata  e.t  Do- 
mino  cras  :  quodcumque  operandum  est,  facite  : 
et  quos  coquenda  sunt,  coquite  :  quidquid  au- 
tcm  reliquum  fuerit,  reponite  usque  in  mane. 
Feceruntque  ita,  ut  praeeeperat  Moyses ,  et  uon 
computruit,  neque  vermis  iuventus  est  in  eo. 
Dixitque  Moyses  :  Comedite  illud  hodie  quia  E 
Sabbatum  est  Domini  !  non  invenietur  hodie 
in  agro.  Sex  diebus  collig-ite  :  iu  die  autem  se- 
ptirao  Sabbatum  est  Domini,  idcirco  non  inve- 
nietur.  Venitque  soptima  dics  :  et  cgressi  de 
populo,  ut  collig-eront ,  non  invonerunt.  Dixit 
autem  Dnminus  ad  Moysen  :  Usque  quo  non 
vultis  custodire  mandata  mea,  et  legem  meamP 
Videte  quod  Dominus  dederit  vobis  8abbatum , 
et  propter  hoc  die  sexta  tribuit  vobis  oibos  du- 
plices  :  maneat  unusquisque  apud  Bemetipsum  , 
tempore  est  secutum.  Factum  est  ergo  vespere,  nullus  egrediatur  de  loco  suo  die  septlmo.  llmc 
et  ascendens  coturnix  cooperuit  castra  :  mane  reprehensio  non  cadit  in  Moysen,  sed  in  quos. 
quoque  ros  (id  est,  manna)  jacuit  per  circui-  dam  Israetitas ,  qui  contra  mandatum  ipsius 
tum  castrorura.  Primum  beneficium  nonfuitper-  castris  exiverant  die  Sabbati  ad  manna  cot- 
manens ,  sed  pro  unica  tantumvice populodatum.  ligendum.  Verum  mandatum  Domini  et  Moy- 
Dedit  quidem  Dominus  rursum  muttitudinem  in-  sis  tandem  cceptum  est  ab  omnibus  observa- 
gentem  coturnicum  apud  Sepulcra  concupiscen-  ri ,  ut  sequitur  :  Et  sabbatizavit  populus  die 
tise,  (sic  locus  ex  facto  vocatus)  at  tunc  coturnices     septimo. 

magis    in   pcenam    murmurantium    datee   sunt  242    Nomen    cibi   Israetitis    dati  ,  figuraque  t!fi»m,  napor 

quamprobeneficio-.sedhacvicepopiduscoturnices     ejus  el   gustus ,    mox  expticantur  hoc  modo  ■.  ^lltYa^Znn* 
comedit  sine  pcena.  De  prioribus  hisce  toquitur      Appellavitque    domus  Urael     uomen    ejus  (cibi) 
Psalmista  Psal.  104  y  40  :  Petierunt,  et  venit  co-      man   :   quod  erat   quasi    semen    coriandri   aibuin, 
turnix  :  et  pane  caeli  saturavit  eos.  De  posteriori-      g:ustusque  ejus  quasi  simila3  cum  melle.   De  eo- 
bus  vero  variis  locis  agitur.  dem  Num.  xi  ?  7  sic  tegitur -.  Erat   autem   nam 

240  Atterum  beneficium ,  quod  continuavit  quasi  semen  coriamlri ,  coloris  bdellii  (id  est ,  t1 
Deus  annis  quadragiuta ,  latius  explicat  Moy-  coloris  candidi  et  htcidi,  seu  nonnihit  ad  /ta- 
ses,  simid  enarrans ,  quoties  monendus  fuerit  vedinem  vergentis.)  Circuibatquc  populus ,  et 
populus  ut  eo  uteretur  eo  modo ,  quo  volebat  collig-ens  Illud  frangebat  mola ,  sive  terehat  in 
Deus,nimirumneptus  singuli  coltigerent,  quam  mortario,  coquons  in  olla,  ot  faciens  ex  eo  tor- 
mensuram  prxscriptam,  qute  erat  unius  Gomor  ;  tulas  saporis  quasi  pania  oloati.  Oumque  deeoen- 
ne  irent  coltecturi  die  Sabbati ;  ne  servarent  in  deret  nocte  super  oastra  roe,  desoendebat  ].ariter 
posterum  diem,  quod  frustra  foret;  et  alia  si-  et  man.  Effectus  hujusce  cibi  magis  excelten- 
mitia,  qux  rudis  populus  non  statim  observabat,  tes  describit  Sapiens  cap.  16  ?  20,  ita  eumdem 
seu  quod  mentem  sancti  Legislatoris  non  satis  celebrans  '■  Pro  quibus  angrelorum  esca  nutri- 
percepisset,seuquod  non  satis  studeret  prxscri-  visti  populum  tuum  :  et  i);ir:<tnm  panem  de  Cfiblo 
pta  servare.  Moyson  audiamus  •■  Cumque  (man-  proBtitisti  illis  sine  Labore,  omne  delectamentum 
na,  ante  ros  vocatum)  operuisset  superficiem  in  se  habentem ,  et  omnis  saporifl  suavitatem. 
terras,  apparuit  in  solitudine  minutum,  et  quasi  Substantia  enim  tue  dulcedinem  tuam,  quam  in 
pilo  tusum,  in  similitudinem  pruins.  super  ter-  filios  habefl,  oatendebat  :  et  deserviens  uniuscu- 
ram.  Quod'cum  vidis.sent  filii  Isracl  dixerunt  ad  jusque  voluntati,  ad  quod  quisque  volebat,  con- 
invicem  :  Manhu,  quod  sig-nificat,  Quid  est  hoc?  vertebatur.  Verba  hSBO  ciare  evincunt,  saporem 
Iguorabant  enim,  quid  esset.  Quibus  ait  Moy-  mannae  non  fuisse  unicum,sed  singutari  tribuen- 
ses  :  Iste  est  panis ,  quem  Dominus  dedit  vobis  tis  Dei  beneficio  mutatum  fuisse  pro  arbitrio  et 
ad  vescendum.  Hicestsermo,  quem  pnecepit  desiderio  comedentium,  modo  hi  se  indignos  non 
Dominus  :  Collig-at  unusquisque  ex  eo,  quan-  redderent  hac  Dei  tiberalitate  :  nam  plerique  in- 
tum  sufficit  ad  vescendum  :  g-omor  per  sinyula  terpretes  existimant  idem  benefiaum  vanorum 
capita,  juxta  numerum  animarum  vestrarum  ,  saporum  non  fuisse  concessum  impiis,  quos  bre- 
quje  habitant  in  tabernaculo,  sic  tolletis.  Pece-  vi  teedere  ccepit  hujusceeibi,  quod  non  percipe- 
H  rent 


62 


DE  S.  MOYSE 


JUCTORI 

J.S. 


unum  gomor 
«  eo  in  taber 
nacuto  repoti 
tum. 


rent  nisi  saporem  naturalem ,  primo  ex  Moyse 
indicatum.  Amplectilur  hanc  expositionem  S.Au- 
gustinus  lib.  8  Retract.  cap.  20,  ibi  restringens, 
quod  de  varietate  saporis  mannte  sine  ulla  restri- 
ctione  assuerat  lib.  1  ad  Quiestiones  Januarii 
cap.  3. 

£43  Beneficium  dati  Hebneis  mannse  in  de- 
serto  celebratur  variis  Scripturee  locis.  Psalm. 
77  t  23  :  Et  mandavit  ( Deus )  nubibus  desu- 
per,  et  januas  caeli  aperuit.  Kt  pluit  illis  man- 
na  ad  mandueandum,  et  panem  caeli  dedit  eis. 
Panem  angelorum  manducavit  homo  :  cibaria 
misit  eis  in  abundatitia.  Mitto  alios  cum  vete- 
ris  tum  novi  Testamenti  locos ,  quod  plura , 
quam  hactenus  dicta  sunt,  de  manna  non  tra- 
dant,  et  solum  cum  Moyse  subjungo  sequentia 
Exod.  16  f  32  ;  Dixit  autem  Moysea  :  Iste  est 
sermo,  quem  praecepit  Dominus  :  Imple  gomor 
ex  eo  et  custodiatnr  in  futuras  retro  generatio- 
nes  ;  ut  noveriut  panem  ,  quo  alui  vos  in  soli- 
tudine,  quando  educti  estis  de  terra  Jfigrypti.  Di- 
xitque  Moysea  ad  Aaron  :  Sume  vas  uuum,  et 
mitte  1 1 > i  man,  quantum  potest  capere  g-omor  : 
jj  et  repone  coram  Domino,  ad  servandum  in  ge- 
nerationes  vestras,  siout  prascepit  Dominus  Moysi. 
Posuitque  illud  Aaron  in  tabernaculo  (nimirum 
in  illo,  quod  tuuc  exstabat,  et  postea  in  taber- 
naculo  fosderis)  reservandum.  Filii  autem  Israel 
comederuut  mao  quadraginta  annis,  donec  ve- 
nirent  in  terram  habitabilem  :  hoc  cibo  aliti  sunt, 
usque  qno  tanfferent  fines  terrae  Chanaan.  Gomor 
autem  deoima  pars  est  ephi.  lleecposiremaverba 
adduntur  ad  expiicaiionem  mensurx  gomor,quse 
singulis  dabatur  :  at  de  quaniitate  itlius  auctores 
non  consentiunt. 


$  XXIV.  Facta  in  deserto  post  tran- 
situm  maris  Rubri  usque  ad  man- 
na  impetratum  exJosepho  etPhi- 
lone. 


JoBephui itov a  josephus  iter  a  mari  Rubro  usque  ad  tocum 
J  Mara  compendiose  et  satis  recte  descripsit  ,■ 
at  gesta  ibidem  solita  temeritate  corrupit,  ut 
mox  ostendam.  Etecentem  hano,  inquit,  laetitiam 
C  ex  insperato  acceptaa  salutis  offuscavit,  nonnihil 
itineris  molestia,  quo  per  deserta  iu  Sina  mon- 
teiu    ducebantur  :   quod   emetienda   esset   regio 

tlillicilis  propter    cihurum    et    aquaruiu   extremam 

inopiam ,  et  ne  brutis  quidem  alendis,  nedum 
hominibus  idonea  :  erat  enim  tota  squalida,  et 
nihil  omnino  humorifl  habens,  unde  fructus  pro- 
venire  solent.  Talem  autem  viam  necessario  sunt 
ingressi,  oum  aliam  non  possent,  deferebantque 
secum  aquam,  priusquam  desertum  intrarent, 
hauatam,  Duoe  ita  prasmonente  :  qua  absumpta, 
puteos  magno  labore  propter  duritiem  terr»  fo- 
dientes  aquabantur  :  ae  ne  sio  quidem  vel  satis 
bonam,  vel  quantum  sufficeret ,  inveuiebant.  In 
hunc  modum  iter  faoientes,  perveniunt  prima 
vespera  iu  looum  quemdam,  cui  propter  aquas 
vitiosas  nomeu  fecerunt  Mau,  amarorem  vocabulo 
significante:ibique  lassis  de  via.eteommeatu  quoque 
jam  absumpto,  inopiam  sentire  inoipientibus  diver- 
tere  placuit. 

24>5  Invitabat  ad  maueudum  puteus  forte  re. 
pertus,  qui  tametsi  tantis  copiis  non  posset  suf. 
ficere,  nonnihil    tamen  solatii    propter    uaturam 


man  liubi 

tufis  rvvti 

enatrat, 


PKOPHETA. 

regionis  praebebat :  audiebant  enim  nihil  aquae  in 
progressu  se  inventuros,  hffio  ipsa  quoque  amara 
fuit,  et  nulli  potabilis,  uon  homini  solum,  sed 
ne  'jumento  quidem.  Moyses  autem  videns  eis 
animun  cecidisse,  nec  habens  quod  diceret  ( non 
enim  erat  res  cum  hoste,  quem  virtute  repellere 
posset,  sed  et  viri  et  imbelUs  mulierum  acpuero- 
rum  multitudo  ex  aequo  periclitabanturj  aegre  expe- 
diebat  consilium,  populi  miseriam  ad  proprium  in- 
fortunium  refrrens  :  ad  hunc  unum  enim  concurre- 
bant  mulierculse  infantibus  opem  implorantes,  viri 
vero  mulieribus;  ue  se  despiceret,  utque  salutis 
remedium  aliquod  quaereret.  Ad  preces  igitur  ver- 
sus,  orat  ut  Deus,  mutata  aqua,  ex  vitiosa  potabi- 
lem  reddat. 

£46  Quod  annuente  hanc  gratiam ,  arripit  fru- 
stum  ligni,  forte  ibi  jacens,  et  medium  per  lon- 
g-itudinem  scissum  in  aquam  mittens,  docet  He- 
brajos  Deum  exauditis  precibus  pollicitum ,  da- 
turum  se  aquam  desiderantibus,  si  gnaviter  jus- 
sa  peragerent.  Quibus  rogantibus ,  quid  facto 
opus  sit,  ut  aqua  mutetur,  jubet  robustissimum 
quemque  certatira  puteum  exhaurire,  dicens,  ma- 
jore  parte  evacuata  reliquum  potabile  fore,  Quo 
facto ,  aqua  agitatione  contiuua  purior  reddita, 
potum  jam  non  aspernandum  multitudini  exhi- 
buit.  Obscuravit  hic  scriptor  divinum  benefi- 
cium,  quo  per  tignum  a  Deo  assignatum  aquis 
amaritudo  fuit  ablata,  dum  agitationi  continuse 
e/fectum  attribuit,  qui  ligno,  aut,  ut  alii  volunt, 
soti  miraculo  erat  adsvribendus.  Peccat  in  hisce 
primo,  dum  lignum  forte  obvium,  quod  scissum 
fuisse  Scriptura  quoque  non  memorat,  aquis  in- 
jectum  scribit :  lignum  enirn  istud  non  casu  for- 
luito  inventum ,  sed  Moysi  ab  angelo  ostensum 
fuii.  Peccat  secundo  gravius,  dum  medicationem 
aquse  soli  Moysis  industriie  attribuit,  acsi  agita- 
tione  dulcis  fuissei  reddita,  existimans  id  credi- 
bilius  fore gentilibus.  Tertio  dissimulat  llebrseus 
scriptor  murmurationem  populi  sui,  eamque  mu- 
tat  in  modestam  auxilii  implorationem ,  quam 
necessitas  exiorquebat,  ita  consulens  honori  na- 
tionis  sute,  At  vera  fuerant  scribenda,  non  cre- 
dibiliora  aut  Hebr&is  honorifica;  prceserihn  cum 
dixerit  se  narraturum  omnia,  in  sacris  Litieris 
inventa. 

24,7  Philo  ilta  omnia  enarrat  sincerius ,  ita 
scribens  :  Relicto  deinde  mari,  aliquandiu  facie- 
bant  iter  s<  eurum  crepti  hostibus  :  sed  cum  per 
triduum  aquam  non  invenirent ,  rursum  pra  siti 
ma3stiadquerelasrevertebantur,quasi  nnllo  accepto 
beneficio  :  semper  enim  prsesens  molestia  solet 
aufcrre  memoriam  voluptatis  praBteritaB:  Con^pectis 
deinde  fontibus,  accurrunt  laeti,  decepti  vana  spe, 
tamquam  hausturi  :  amaraa  enim  erant  aqusr,  qua- 
rum  gustu  offensi  defecerunt  et  animis  et  corpori- 
bus,  non  tam  suam,  quam  puerorum  vicem  dolen- 
tes,  quos  petcntes  potum  nou  poterant  videre  siecis 
oculis.  Nonnulli  vero  inconstantiores ,  et  parum 
certaB  pietatis,  etiam  praeterita  incusabaut,  ut  quae 
non  salutem  afferrent,  sed  graviorem  perniciem, 
quod  multo  satius  esset  hostili  manu  cadere, 
quam  siti  excruciari  insuper  :  illic  enim  esse  ci- 
tam  mortem,  vel  potius  ad  immortalitatem  transi- 
tum  :  hanc  autem  veram  esse  mortem,  diuturnam 
simul  ac  cruciabilem,  cum  seusus  ejus  magis  quam 
ipsa  timeatur. 

218  In  hac  laraentatione  populi  rursum  Mo- 
ses  supplex  Deum  precatur;  ut  guarus  imbecil- 
Litatis  auimalium,  prsesertim  hominum  ,  propter 
corporis  necessitates  a  cibo  pendenlium,  et  du- 
ro   tautum   ventri   servientium,  det   veniam    de- 

sperantibus 


D 

at  gesta,  et 
jnvsertim  viu- 
tationem  aqux 
atnawa 


iii  dtUcem, 
eormmpit. 


Pliilo  mwnvtt' 
rationem  po- 
puli, 
l1 


et  mutalionem 
(if/HY  amaTK 
eaponit  rec- 

(ius. 


B 

Errores  Jose- 
plii,  murmu- 
rationem  po- 
puh  ud   locum 
non  suum 
referentis  r 


DIE  QTJAETA  SEPTEMBIUS 
sperantibus  ;  et  omnium  egestatcm  expleat ,  id- 
que  sine  dilatione  ,  quando  mortalium  naturalis 
incnria  celerem  opem  desideret.  Ille  facile  exo- 
ratus  aperit  supplicis  animse  oculum,et  ostendit 
lignum,  quod  sublatum  jussit  in  fontes  immitti. 
Sive  vis  ea  nativa  fuit,  igraorata  hacteuus  :  sive 
tum  primum  ad  prsesentem  usum  est  indita.  Quod 
ubi  factum  est,  fontes  dulcedinem  acceperunt,  ut 
essent  potabiles,  acsi  numquam  aute  amari  quid- 
quam  habuissent ,  adeo  nullum  relictum  fuerat 
vestiguum  vitii  pristini.  Ad  huuc  modum  extincta 
siti  voluptas  geminata  contigit ,  quandoquidera 
quoties  prseter  spern  incidit,  majorem  affert  lae- 
titiam.  Impletis  deinde  hydriis,  discesserunt  tau- 
quam  epulati  in  festivissimo  convivio,  ebrietate 
non  temulenta  ebrii,  sed  illa  sobria  ,  quam  me- 
racam  hauserant  ex  propinationibus  sui  Principis 
pietati  deditissimi.  Hactenus  Phito,  recte  dubi- 
tans,  ittrum  vis  ligni  naturalis,  an  indita  a  Deo 
ad  hunc  usum,  aquas  fecerit  dulces  :  nam  utrum- 
que  est  probabile. 

249  Josephus  vero  pnedictis  erroribus  alios 
adjungit,  sic  prosecittus  :  Hinc  castris  motis  , 
pervenerunt  Uym  (Elim)  agrum ,  ut  primo 
aspectu  e  long'inquo  videbatur,  non  malum,  fe- 
rebat  enim  palmas.  Ut  vero  propius  est  ventum, 
fefellit  omnium  expectationem.  Palmaa  enim  non 
plures  erant  quara  scptuag-inta  ,  eteque  non  ad- 
modum  procerae  propter  loci  ariditatem  ,  nam 
ne  a  fontibus  quidem  rigabantur  ,  qui  duodecim 


Philonis  dts- 

cursus  de 
mansione 
Elnn  : 


eo  loeo  erant ,  sed  non  ita  larg-i,  ut  emissis  ri- 
vulis  huiniditatem  terroe  submiuistrarcnt.  Quare 
■ad  egereudam  arenam  versi,  in  nullas  venas  in- 
cidere  poterant,  et  si  quid  modicum  distlllaret, 
fossione  turbatum  inutile  ad  potum  reddebatur. 
Arbores  quoque  non  raultura  fructum  ferebant 
propter  eandera  aquarum  inopiam.  Quamobrem 
exortum  est  murmur  multitudinis  contra  Ducto- 
rem,  omnem  miseriae  suae  causam  in  unum  il- 
lum  conforentis  :  trig-inta  enim  dierum  itinere 
confecto ,  corameatum  omnem,  qucm  secum  ex- 
tulerant ,  jam  absumptum  desiderabant. ;  et  cum 
nihil  alimentorum  in  terra  deserta  invenireht  , 
minimum  a  desperatione  aberaut :  atque  ita  pree- 
sente  egestate  prffitcritorum  tam  Dei  quam  Moy- 
sis  beneficiorum  memoriam  excutiente ,  in  iiam 
concitati,  videbantur  jamjam  correptis  saxis  iu 
Iinperatorcm  suum  invasuri  ,  autorem  interitus 
sibi  clamitantes.  Brratin  hisce  primo  Josephus, 
quod  locum  Elim  accuset,  acsi  ibidem  aquarum 
penuria  laborassent  Hebraei  :  nam  locus  Exod, 
15  ?  27  laudatur  a  duodecim  fontibus,  etoastra- 
metati  suntjuxta  aquas,  ncc  ultaaqiuv pcuuria  ibi- 
dem  innuitur.  Errat  iterum,  dum  murmuratio- 
nem,  serius  ortam,  illiloco,  ct  partim  aquarum 
penuriie  attribuit. 

250  Rectius  Philo  de  eo  loco  sic  disputat : 
Atque  ita  pervenerunt  in  stationem  secundam 
(a  transitu  maris  Rubri  ,  sed  alias  sextam) 
aquas  habentem  et  arbores  ,  cui  nomen  .Klim 
erat  ,  rig-uam  duodecim  fontibus ,  apud  quos 
erant  septuag-inta  palmae  ramosae  ac  virentiflflimSB, 
bonum  omen  g'enti  afferentes  ,  si  quis  observet 
oculis  mentis  perspicacibus  :  nam  ea  dividitur  in 
tribus  duodccim ,  singulas  fonti  similes,  ut  quaj 
pietatis  fluentis  scateant ,  unde  indesincnter  pro- 
ficiscuntur  prseclara  facinora.  Principes  autem 
familiarum  totius  g-entis  fuere  Beptuaginta,  me- 
rito  assimilati  palmre  arborum  praestantissimae  : 
quae  aspectu  pulcherrima ,  fructum  quoquc  fert 
optimum  ,  et  vitalem  vim  habet  non  in  radici- 
bus  defossam,    ut  caeterae,   sed  in  sumrao  ,  quasi 


63 

cor,  sitam  in  ramorum  medio,  a  quibus  circuin- 

quaque   stipatur,  ceu   priuceps  a  suis  satellitibus. 

Cujusmodi  naturaestetiam  mentis  qu-ecumqm    an- 

ctitatem  deguetavit,  solet  enim  hajc  sursum  specta- 

re  et  iu  sublimibus  versuri,  ocoupatacontemplandis 

divmispulchritudinibus,  naucifaciena  terrenas,  et 

hasc  lusus  reputans,  illa  seria.  Quod  diciturdese- 

ptuaginta  gentis  pnncipibus,  deinde  statutumvi- 
debimus, 

251  Pergit  deinde  Philo  ad  murmurationem 
populi,  exortam  in  deserto  Sin  ob  defectumcx- 
bariorum  ,  quam  Josephus  anticipavit  ,  ut  jam 
vidimus.  Audiamus  igitur  primum,  quo  n 
quietem  populo  redditam ,  idem  Josepkus  refe- 
rat.  At  ille,  inquit ,  irritatam  innliitudinem  ,  et 
tam  acriter  in  se  concitatam  animadvertena  , 
fretus  Deo  et  couscicntia  ivi  bona  fide  admini- 
strat»,  prodit  in  medios  vociferantea  et  aaxa 
tentantes;  cumque  singularem  quamdam  gratiam 
in  vultu  prsefercet ,  popularisque  faoundia  cum 
primis  polleret,  exorsus  est  iram  corum  mitiga- 
re,  obsecrana  ne  in  praBsentem  neceasitatem  in- 
tenti  onmium  pnBteritorum  benefioiorum  memo- 
riam  abjioerent  :  utque  a  diffloultate  tunc  pre- 
mente  animum  ad  Dei  g-ratiam  ao  dona  verte- 
reut,  quibus  toties  pneter  opinionem  oumulati 
fui.ssent.  Nunc  quoque  expectareni  eum  bonum 
exitum  procuraturum,  quem  verisimile  sitad  pro- 
bandam  eorum  fortitudinem  ,  patientiam  et  gra- 
titudinem,  utque  appareat  praateritane  an  prae- 
sentia  plua  apud  cos  possint,  hanc  ivrum  ang-u- 
stiam  immisisse,  Cavendum  igiiur  ne  ob  intole- 
rantiam  atque  ingratitudinem  divino  favore  in- 
dig-ni  deprehendantur  ,  qui  et  voluntatem  ipaius, 
quam  seouti  (Egyptum  reliquiasent,  oontemnant, 
et  se  Ministrum  ejus  iniquis  odiis  peraequantur, 
priesertim  cum  hactenua  iu  nullo  eorura  ,  quaa 
Dei  jusau  gerenda  ausceperat,  deceptoa  Be  queri 
possint. 

2.") i  Enumeral  deinde  ainjrillatlm  ,  quomoda 
afllicti  fuerint  ^Egyptii,  dum  eos  eontra  Dei  vo- 
luntatem  detinere  conarentur  :  quomodo  idem 
flumen  illis  quidem  oruentumetad  potuminuti- 
le  ,  ipaia  vero  duloe  fuerit  ao  potabile ,  quorao- 
do  ita  refluo  mari  looum  eis  et  viam  ad  effugium 
cedeute,  ipsi  quidem  per  eam  evadentes  salutem 
sint  consecuti ,  inimlcoa  vero  internecione  dele- 
tos  inspectaverint :  et  quomodo  in  '■■>m  uaque 
diem  inermes  ,  Deo  prsebente  armorum  quo- 
que  copiam  aibi  comparaverlnt :  tum  quotii 
ipsie  interitus  faucibus  eos  prsBter  omuium  opi- 
nionem  incolumea  Deua  eripuerit,  qui  cum  aem- 
per  sit  omnipotenB ,  ne  tum  quidem  de  [p  Eus 
providentia  dei  perandum.  Qu  imobrem  iequo 
animo  ferenda  omnia  ,  cog*itandumque  oon  ease 
serum  auxilium  ,  quantumvis  dlfferatur  ,  quod 
rebus  adhuc  intefrris  accipitur;   et  sic   exlfltlman- 

dum,  non  eontemni  a  Deo  aua  perioula  aed  for- 
titudincm  explorari  ac  libertatis  amorem,  ut  vi- 

deat  utrum  ejufl  OUpidinc  et  ciljorum  et:i(|uarura 

inopiam  flustinere  valeant,  an  potius  morepecui 

dum    dominis  in  suum   iisuin   paflCentibufl  servirc 

maliut, 

253  8e  quidem  non  tam  sibl  privatim  time- 
rc,  cui  C&3SO  Injuste  □ihil  mali  aocldere  possit; 
quam  ipsorum  incolumitati,  sl  per  Ifltam  lapida- 
tionem  facta  et  consilia  Dei  damnare  videantur. 
His  verbis  furentes  ad  saniorem  mentem  redu- 
xit,  et  jara  ad  facinus  arraati  axa  dc  inanibus 
excussit.  Huc  usque  Josephus,  corrigendus  pri- 
mo,  quod  periculum  lapidationis  Moysi  adscri- 
bat,   correptaque  jam  a  populo  saxa  asserat,  ti- 

cet 


J.  s. 


alii  errore$ 

Josephtin 

murmura- 

tionepoputi 

compressa 


justa  lonqio- 
rem  orationcm 
Moyti  attri- 
bitentt», 


rjusquc  pcrt- 
rulum  nimis 
cxagrjerantit, 


6t 


DE  S.  MOYSE 


iucroM       cet  in  Scripturis  de  pericuto  lapidationis  eo  tem- 

J.S.        pore  nuila  fiat  mentio,  sed  primum  in  alia  mur- 

muratione,  deinde  in  Raphidim  secuta.  Secundo 

popidarem  facundiam  non  recte  Legislatori  attri- 

buit,  ideoque  longiorem  orationem  texuit  quasi 

adeodem  dictam  :  nam  Moyses  non  solebat  multis 

verbis  murmurantem  popidum  compescere ;  sed 

precibus  ad  Deum  confugere  ,  miracutisque  et 

prodigiis  os  obstruere  conquerentibus. 

at  murmura-       25  fc  Pliito  hanc  populi  murmurationem  ex- 

nonem  Ulam,    pressu  his  verbis  :  Non  mtiltum  deinde  fluxittem- 

poris  ,  cum  deficientibus  cibariis  fame  tentaban- 

•  tur ,  quasi  per  vices  prementibus    eos  necessita- 

tibus.  Graves    enim    domime    sitis  et  fames   suo 

quaeque    tempore   urgebant,    ut,  altera  cessante , 

succederet  altera  :  id   vero  afflictis  erat  moleatis- 

simum  et  intolerabile   :  qui  postquam   sibi   vide- 

banlur  evasisse  sitis  perieulum,  in  famis  insidias 

inciderant.  Nec  solum   prffisens  gravabat  inopia, 

sed  etiam  in   futurum  commeatus  desperatio  :  vi- 

dentes  enim  vastam   solitudinem  ,   frugum  steri- 

lem ,     despondebant    animum.     Nihil    apparebat 

praeter    rupes    asperas ,  aut  campos   salsuginosos 

B  saxososve  tumulos  ,  aut  arenarum  acervos   altis- 

simos  :  nusquam    fluvius    vel  torrens  vel  peren- 

nis  ,    nusquam  fons  ,  nulla  sata  ,  nullse  arbores, 

non    mites  ,   non    silvestres  ,  non  volucre  ,  non 

terrestre  animal,  nisi  venenosa  reptilia  pernicio- 

sa  homini  ,  serpentes  et  scorpii.    Adhajc    subibat 

animum   copia    et    ubertas    regionis   vftgyptiffi  , 

quam  conferentes  cum  egestate  premente,  tanto  ma- 

gis  indignabantur;  tales  voces  jactantes  alii   apud 

alios  :  Librrlatis  spe  migravimus,  nunc  ne  vivere 

quidem  possumus.  Kelices  nostri  Ducis  pollicitatio- 

nibus,  reipsasumus  miserrimi  omnium  mortalium. 

Quis  finiserittam  longi  etinutilis  itineris?  Tum  na- 

vigationes,  tum  terrestres  pcregrinationes  habent 

terminutn  allquem  propositum,  vcl  port.um  frequen- 

tem  commerciis,  vcl  urbcm  aut  regionem  quam- 

piam. 

,1  mmtcm  255  Soli  nos  vagamur    per  invias  solitudines 

Moytitin  illa,  destituti  spc  rerum   omnium  :  progredimur  enim 

rectiut cxpU-  dcscrta  patentissimo  similia  pelago,  et  indies 

tttt  rhilo.  * 

mnjor  offert    se  vastitas.    Postquam  nos    inflavit 
vanis    sermonibns  ,  et  aures   spe  replevit ,   nunc 
vcntres  fame  vexat,   neo  alimenta  expediens  ne- 
q  cessaria.     Prffltextu    deducendffl    colonise   tantam 
deoepit    multitudinem  ,  e   locis  cultis   in  incnlta 
seductam  :   BUperest    ut  eam  deducat  ad  inferos, 
qujc  est  via    vitffi    ultima.   llis  opprobriis    petito 
non  tam  molestura  erat   malc  audire,   quam  fer- 
re  hominttm  inconstatttiam   :  experti  enim  pluri- 
ma   miracula    prfflter    aolitum     rerum    ordinem  , 
non   dehehnnt  amplius  suas  conjecturas  seqni  ut- 
cumque    probabiles  ,  sed    potius  amplecti   tidem  , 
cujus  toties  experimenta   viderant,  Attamcn  cum 
rcputarct    nullam   calamitatcm  cssc  graviorem  in- 
opia,   facilc  ignoscehat   imperito    vulgo  et  suapte 
natura  mobili,   t:intum  inh-nto  prfflsentibus  ,  quro 
tura   prroteritorum    mcmoriam    eximuut  ,  tum  in 
futurum  spem  adimunt.  II.vc  Philo,  voces  mur- 
murantis  populi,  et  deserti  vastitatem  sic  ex  con- 
jecturis  amplificans,  nt  tamen  a  probabilitate  non 
recedat, 
Reiatio  Jotcttin      s25t*  Jnsrjih/is  de   impetrato  per  Moysen  cibo, 
decotumici-     cotumicibus  videlicet  et  manna,  luvc  deinde  scri- 
hupopu/o do-  fat   .   gg^    quoniam   iutelligebat    (Moyses)    non 
de  nihilo    cuncitatos,  ad  preces  et  supplicationes 
confugit  :  et  consceusa   quadam    specula  ,  opem 
Dei  rebus  pcr   inopiam     afflictis   dcposccbat ,   iu 
cujus  solius  manibus  salus  populi  reposita  esset; 
utque  propitius    veniam    darct  populo  ,  duris  re- 


PBOPHETA. 

bus  exasperato  ,  et  propter  hoc  more  huraano  D 
ab  officio  decedenti.  Deus  vero  curae  sibi  po- 
pnlura  fore  pollicetnr,  et  opem  ,  quara  pete- 
rent,  jamjara  affuturam.  His  impetratis ,  Moy- 
ses  descendit  ad  multitudinem  :  iUi  vero  ammad- 
vertentes  promissionibus  diviuis  laetum  ,  et  lpsi , 
posito  mcerore  ,  vultus  hilares  sumpseruut.  Tum 
ille  staus  in  raedio  concionis,  ait  se  prffisenti  ne- 
cessitati  a  Deo  remedium  afferre.  Nec  lta  multo 
post  magna  vis  coturnicum  ,  quod  genus  avium 
prffi  cffiteris  Arabicus  sinus  alit,  superato  mterja- 
ceute  mari,  longo  volatu  fessarum,  qui  ahoqnin 
etiam  non  est  sublirois,  in  Hebrffios  defertur. 
Illi  vero  cibos  divinitus  oblatos  certatim  com- 
prehendentes  ,  remedium  inopiffi  quEerebant  :  et 
Moyses  rursum  ad  supplicationes  vertitur  ,  ob 
auxilium  a  Deo  promissum  simul  atque  exhibi- 
tum  :  qui  ad  hunc  modum  pastis,  alia  raox  alimenta 
demisit. 

267  Nam  interim ,  dum  Moyses  precabun-  utftfdamm- 
dus  palmas  attollit ,  ros  de  coelo  delabitur  :  qui  «•**«•■*. 
cum  manibus  ejus  hserens  concrevisset ,  suspi- 
catus  ille  ,  hanc  quoque  alimoniam  a  Deo  de- 
mitti,  degustat  :  lffitusque  re  comperta  ,  turbam  E 
ignaram  et  putantem  hiberna  terapestate  ningere, 
monet  opinione  falli ,  nec  vulgarem  rorem  de 
Cffilo  descendere  ,  sed  alimoniam  ,  quae  ope  alia 
destitutos  periculo  famis  eximeret  :  ac  mox  prae- 
gustatum  offert  ,  ut  experto  crederent.  Illi  ve- 
ro  ad  ejus  exemplura  riovo  cibo  lffiti  frneban- 
tur  ,  qui  suavitate  ad  mellis  dulcedinem  accede- 
bat  ,  aspectu  vero  ad  aromatis  similitudinem , 
quod  bdellium  dicitur ,  rnagnitudine  coriandri 
semini  similis.:  eumque  pro  se  quisque  certatim 
colligebant ,  sed  mox  edicto  admonentur  ,  ut 
ex  sequo  assaronis  mensuram  quotidie  colligerent : 
non  enim  defore  hoc  cibi  genus.  Quod  eo  fa- 
ctura  est ,  ne  infirmioribus  deesset  ,  dum  robu- 
stiores-  per  avaritiam  plus  satis  colligunt  :  quod 
si  quis  ,  contempto  edicto ,  ultra  prsescriptum 
modum  collegisset ,  plus  defatigatus  nihilo  plus 
habebat  quam  cseteri.  Quidquid  enim  ultra  assa- 
rouem  sequenti  die  supererat ,  inutile  reddeba- 
tur  ,  amaritudine  ac  vermibus  corruptum  :  adeo 
divinus  et  incredibilis  erat  hic  cibus  :  cujus  hffic 
natura  est ,  ut  qui  hunc  habet,  alium  non  desi- 
deret.  p 

258  Quin  et  nostris  temporibus  tota  ea  regio  inmiavarti 
genere  hoc  compluitur  ,  quemadmodum  olim  in  ntignantw 
Moysis  gratiam  Deus  id  alimentum  demisit,  hoc  erront! 
Hebrffii  Manna  vocant  :  nam  hffic  vox  man 
in  nostra  vernacula  est  percontativa ,  quid  hoc 
est  interrogans,  atque  ita  perpetuum  gaudium 
ac  securitatem  per  hunc  cibum  sunt  adopti,  quo 
per  annos  xi  deinceps  sunt  sustentati.  Nonnulla 
hic  rursum  observanda.  Primo  Moysen  orantem 
in  quadam  specula  inducit,  seu  in  colle  quodam, 
de  qua  specula  nihilin  Scrijituris.  Contra,  Deum 
coram  populo  ad  Moysen  fitisse  locutum  tacet. 
Secundo  de  altera  Moysis  oratione  post  acceptas 
coturnices,  nihil  quoque  in  libris  sacris.  Tertio 
apertum  figmentum  est,  quod  manna  orantis  Le- 
gislatoris  manibus  adluvserit,  ab  eoque  fuerit  gu- 
statum;  quodque  populus  ningereputaverit,er- 
roremque  dedoctus  sit  a  Moyse  :  manna  enim 
descendens  non  vidit  populus,  cum  noctuautpri- 
mo  dituculo  deciderit,  et  non  intra  castra ,'  sed 
per  circuitum  oastrorum ,  ubi  mane  inventum, 
ut  dicitur  Exod  16  ?  13.  Quarto  perbdeltium, 
cui  colore  manna  simile  dicitur,  aroma  intelli- 
git  Josephus,  ita  interpretatus  vocem  Hebrdicam 
bedolach  ,  quam   Septuaginta   explicarunt  per 

crystallum  : 


differentix 
varix  inter 
manna  vul- 
gare,  et  man 
na  hraelita- 
rnm. 


Philo  datum 
populo  manna 


detcribent, 
mvlta  omittit. 


DIE  QUARTA 
crystallura  :  Paginnus  marg-aritam  interpretatus 
est,  alii  onychem ,  alii  cum  Plinio  volunt  bdel- 
lium  esse  g-ummi  transparens.  Ex  kisce  satis  ap- 
paret ,  significatio?iem  vocis  Hebraicoe  incertam 
esse.  At  certum  est,  manna  fuisse  atbum,  cum 
id  habeat  Scriptura  ,  cui  etiam  Philo  recte  con- 
sentit. 

259  Quinto  demum  disputant  eruditi ,  an 
manna  vulgare  ,  quod  suo  tempore  in  Arabia 
fuisse  ait  Josephus ,  quodque  etiamnum  reperi- 
tur,  ejusdem  sit  naturae  cum  manna,  quo  pasti 
sunt  IsraelitcV.  Litem  illam  dirimere  non  est  fa- 
cile  :  at  certo  affirmari  potest ,  manna  singulari 
beneficio  Dei  datum  fuisse  Israelitis  ,  et  multas 
habuisse  qualitates,  quibus  caret  manna  hodier- 
num.  Primo  enim  decidebat  constanter  per  an- 
nos  quadraginta ,  exceptis  solis  Sabbatis ,  tanta- 
que  quantilate,  ut  innumeree  multitudini  ad  ci- 
bum  sufficeret,  At  hodiernum  manna  non  repe- 
ritur  constanter  toto  anni  tempore ,  sed  solum 
quibusdam  mensibus  ;  nec  tanta  illius  invenitur 
copia ;  nec  excludit  dies  Sabbati.  Deinde  man- 
na  vulgare  non  statim  corrumpitur,  sed  asser- 
vatur  et  venditur ;  idemque  caret  omnibus  illis 

#  effectibus  natura  superioribus  ,  quosdemanna 
Israetitarum  suo  loco  narravimus.  Quapropter 
frivotum  videtur ,  velle  manna  vulgare  prorsus 
comparare  cum  manna  Israetitico ,  asserereque 
ciboillo,  qualis  nunc  reperitur  in  Arabia,  per 
annos  quadraginta  sustentatos  fuisse  Israelitas 
sine  utlo  miracuto, 

2'JU  Philo  ordine praepostero  prius  egit  de  man- 
na,  deinde  de  coturnicibus ;  posterius  beneficium 
primum  referens  hoc  modo  :  ltaque  incestis  omni- 
"bus  et  nihil  praeter  extremam  cahimitatem  expe- 
ctantibus,  imminentem,  ut  putabant  ,  capiti  : 
Deus  partim  propria  motus  clementin.  ,  partlin 
in  honorem  Ducis  suo  jussu  electi ,  quo  mag'is 
ejus  pietatem  sanctitatemque  comineudaret ,  pa- 
rem  prosperis  rebus  et  dubiis  ,  miserise  remedium 
exhibuit,  novum  et  inauditum  antea :  ut  tam 
manifestis  sigriis  sui  favoris  praesentis  reverentiam 
eis  induceret:  ne  si  quando  non  omnia  ccderent 
ex  sententia,  spem  simui  et  patientiam  abjice- 
rent.  Quid  igitur  accidit  ?  Postridie  diluculo  mul- 
tum  roris  circum  castra  decidit  paulatirn  nivis  in 
morem ,  dissirailis  huic  vulg-ari  et  pene  quotidia- 

C  no  ,  quippe  qui  nec  aqua  erat,  nec  grando ,  nec 
nix,  nec  glacies  ,  quod  g*enus  nubcs  invchuut 
hibernis  tempestatibus :  sed  in  milii  speciem  rai- 
nutus  candidissimus  ,  ut  acervatim  cxtra  taber- 
nacula  jaceret  mirando  spectaculo  ,  quo  stupe- 
facti  scitabantur  cx  Duce  ,  qusenam  essct  luee 
numquam  ante  visa  pluvia,  aut  in  quem  u*um 
demissa.  Tum  ille  divinitus  hoc  oraculum  edidit: 
Mortalibus  data  sunt  arva  campestria  sulcis  pro- 
scindenda,  ut  sementem  agricolis  reddant  cum 
foenore  proventus  annui ,  quantum  satis  sit  ad 
rerum  victui  necessariarum  copiara  :  at  Deo  non 
una  pars,  sed  totus  raundus  subditur  ,  cujus  por- 
tiones  pro  potestate  vertit  in  usus  quoscumque 
vult.  Nunc  sic  illi  visum  est ,  ut  alimentis  aer,  non 
aqua  subserviat,  quandoquidem  tcrra  quoque  solet 
producere  pluviam.  yEgyptius  fluvius  quotannis 
arva  inundans  et  irrigvins,  quid  aliud  cst  quam  ter- 
restris  pluvia. 

261  Miranda  sane  res,  etiamsi  nihil  accessisset 
novi  prseterea  :  accessit  tamen  quod  mag-is  mire- 
ris.  Afferebantur  certatim  vasa  jumentis  et  hu- 
meris  hominura ,  ut  et  in  futurum  commeatus 
sufficeret :  sed  non  erat  opus  reponere ,  ex  quo 
Deus    decrevit  recentia   semper  dona    sug-gerere. 


SEPTEMBRIS.  65 

Urgenti  necessitati  abunde  satis  factum  est,  cun- 
ctissuaviter  vescentibus .-  quidquid  servatum  est 
in  crastinum,  totum  periit  ,  ita  corruptum  ,  ut 
fceteret  scateretque  vermiculis.  Abjectis  ig-itur 
his  reliquiis,  inveniebant  cibos  alios ,  cum  rore 
matutino  depluentes  quotidie ,  tum  quoque  se- 
ptimo  diei  honor  eximius  est  habitus.  Quoniam 
enira  nihil  operis  eo  die  permittitur,  a  parvis  ma- 
g-nisque  cessatione  indicta,  ne  feria;  violareutur 
propter  usum  necessarium,  duplum  Deus  pluebat 
pridie  Sabbati ,  jusso  populo  colligere  ,  quod  dura- 
ret  iu  biduum  proximura,  cibo  tantisper  incor- 
rupto  manente  praeter  solitum.  Successit  ct  aliud 
miraculum  haudquaquam  pnetereundura  silentio, 
per  coutinuos  quadrag-inta  annos ,  toto  illo  tam 
diuturno  itinere ,  necessarius  victus  non  defuit 
juxta  semel  institntum  ordinem  temporum ,  non 
secus  quam  si  ex  horreis  dimensum  distrihue- 
retur  singnlis  :  simulque  discebant  observationem 
illius  diei  sacratissimffl  ac  desideratissim».  Cum 
enim  jam  dudum  qmesissent,  quis  esset  mundi 
natalis  ,  quo  hoc  universum  absolutum  est;  rem  a 
suis  majoribus  ig-noratam  tandem  didicerunt , 
non  solum  oraculo  ,  verum  etiam  argumento 
raanifestissimo.  Yidebant  euim  oorrumpi  ( ut 
dixi  )  quidquid  supererat  diebus  cateris,  quod 
depluebat  pridie  Sabbati,  duplum  proveuire,  dur;i- 
requein  biduum.  LTsus  vero  ejus  erat  hujusmodii 
prima  luce  collectum  molebant  aut  terebant,  dein 
elixo  quasi  placeutis  vescebantur suavissime,  absque 
pistoris  opera. 

262  Ileec  de  dato  Israelitis  manna  Philo , 
quem  omisisse  non  pauca  adjuncta  ,  facilevide- 
bit  lector ,  modo  conferat  datam  ex  Scripturis 
relationem.  Addidit  quoquesuas  conjecturas  idem 
scriptor ,  dum  Moysen  cum  poputo  loquentem 
inducit.  Verumprwcipuus  ipsius  lapSUSest}quod 
innuat,  coturnices  datas  post  manna,  cum  de  illis 
hsec  subjiciat .  Cmo  ne  delicatioribus  quidem  oibis 
diu  caruerunt,  quales  aabenturin  regionibus  habi- 
tatis  etfelicibus,  Dco  proferentc  suas  opes  in  soli- 
tudine.  Vespertinis  enim  horis  cotumicum  oubes 
advolabat  a  mari ,  tota  castra  inumbran.s,  terrffl  lam 
propinqua  ,  ut.  facile  presberet  aucupium.  Elas  ca- 
piendo  coquendoqur,  ut  ouique  libebat ,  fruebantur 
carnibus  optimis,  ne  desiderarent  obsonia.  Datte 
fuerunt  conturnices  vespertino  lempore,  et  ante 
manna;  at  non  singulis  vesperis,  ut  sensu  obvio 
intetligi  polesl  Philo  ,  iterum  hic  lapsus,  si  istud 
votuerit. 


§  XXV.  Nona  mansio  in  Daphca  , 
decima  in  Alus,  undecima  in  Ra- 
phidim,  ubi  murmurantibus  da- 
tur  aqua  ex  percussapetra  :  victo- 
ria  de  Amalecitis:  adventus  Je- 
thro. 

Postquam  coturnices  et  manna  in  octava  man- 
sione  impetraverant  hractitas  ,  rursum  se 
dederunt  intineri.  Nonammansionemeldecimam 
non  commemoravit  in  Exodo  Moyses,  quod  ni- 
hil  magni  momenti  inittis  occurrerit;  al  Num. 
3Ii  ?  VI  et  seq.  de  iis  sic  habet  :  Unde  egressi , 
vcnerunt  in  Daphca.  Prima  littera  mutata  ,  Se~ 
ptuaginta  legerun/.  Raphca ,  et  S.  Hieronymus 
in  E/Jislotu  ad  btihudnm  svribit    Deplica.    Dcci- 

nnt. 


i.  S 


at  ei  coturm- 
ch  perptrcm 
po$tponii. 


Sfantio  nona, 
r!  ilrrima  : 
undi  > """  "i 
Raphtdim,  ubi 
murtnural 
pojmlui, 


60 


DE  S.  MOYSE 


iwTOM  ma  mansio  in  Atus  mox  ita  subditur  t  Profe- 
iS-  ctique  de  Daphca  ,  castrametati  sunt  in  Alus. 
Continuo  etiam  adjungitur  mansio  undccima  in 
Raphidim  hisce  verbis  :  Egressique  de  AJua  in 
Raphidira  fixere  tentoria  ,  ubi  populo  defuit  aqua 
ad  bibendum.  Exod.  17  de  hoc  itinere  ,  et  ad~ 
ventu  in  Raphidim  leguntur  ista  :  Iga'tur  pro- 
fecta  omais  multitudo  filiorum  israel  de  deserto 
Sin  per  mansiones  suas  ,  juxta  sermonem  Domi- 
ni,  castramentati  snnt  in  Raphidim,  ubi  non  erat 
aqua  ad  bibendum  pupulo.  Qui  jurgatus  contra 
Moysen  ,  ait :  Da  nobis  aquam ,  ut  bibamus. 
Quibus  rcspondit  Moyses  :  Quid  jurg-amini  con- 
tra  rae?  cur  tentatis  Hominum?  Sitivit  ergo  ibi 
populns  prse  aquae  penuria,  ct  murmuravit  con- 
tra  Moysen,  dicens  :  Cur  fecisti  nos  cxire  de  /Eg-ypto, 
ut  occideres  nos,  et  liberos  nostros  ,  ac  jumenta 
siti  ? 
cui  Moyses  '/64  Moyses  hac  rursum   murmuratione  im- 

aquamdatox  petitus  ,  ad  Dominum  confugit ,  ut  mato  reme- 
petraptrcwBu.  dium  quxrerct :  nec  sua  eum  spes  fefelltt.  Audi 
textum  sacrum  :  Clamavit  autem  Moyses  ad 
Dominum  ,  dicens:  Quid  faciam  populo  huic? 
M  Adliuc  paululum  ,  ct  lapidabit  ine.  Et  ait  Domi- 
DUfl  ad  Moyscn  :  Anteccdc  populum  ,  et  sume 
tccura  de  senioribus  Israel ;  et  virg-am  ,  qua  per- 
cussisti  fluvium,  tolle  in  manu  tua ,  et  vade.  En 
ego  stabo  ibi  coram  te  ,  supra  petram  Horeb  : 
percuticsque  petram ,  et  exibit  ex  ea  aqua ,  ut 
bibat  populns.  Pecit  Moyscs  ita  coram  seniori- 
bus  Isracl  :  ct  vocavit  nomcn  loci  illius  tenta- 
tio  ,  propter  jurginra  filiorum  Israel  ,  et  quia 
tentaverunt  Uoininum,  decentes:  Estne  Domi- 
nus  m  nobis,  an  non  ?  Psal.  77  ?  13  de  hoc 
Dei  beneficio  dicitur :  Lnterrupit  petram  in  cre- 
mo :  et  adaquavil  eos,  velut  in  abysso  multa. 
Kt  ednvit  aquam  dc  pctra  :  ct  deduxit  tamquam 
flumina  aquas.  Et  Psal.  104  f  41  :  Dirupit  pe- 
tram,  et  fluxerunt  aquse:  abierunt  in  sicco  flu- 
mina.  Ejusdem  facti  meminit  Apostolus  i  Cor. 
10  V  4,  Verum  non  confundenda  est  hxc  mur- 
muralio  cum  alia  ,  qusc  contigit  sub  finem  vitse 
Moysis  ad  Aquam  contradictionis  ,  ubi  pctram 
bis  percussit,  ut  ex  ea  aquas  eliceret. 

2BB  Atiud  in  eodem  loco  Israelitis  superve- 
nit  periculum  ab  Amalecitis  ,  qui  degebant  in 
Avabia  Petrma  inter  Mgyptum  et  Chanaaniti- 
dem,  quique  popidum  Israeliticum  nec  opinan- 
tem  aggressi  sunt.  Factum  narrat  Moyses  Exod. 
17  y  8  et  seqq.  hoc  modo  :  Venit  autem  Amalec  , 
et  pugnabat  contra  IsraSl  in  Etaphidlm.  Dixitque 
Moyses  ad  Josue  :  Elige  viros,  et  egressus,  pu- 
gna  contra  A.maleo:  erasegostabo  in  vertioe collis, 
habens  virgam  Dei  in  manu  mea.  Pecit  Josue  , 
ut  looutus  crat  Moyses ,  ct  pugmavit  contra  Ama- 
lec  :  Moyscs  autem  ,  et  Aaron ,  et  Ilur  ascende- 
ruut  BUper  vcrticcm  oollifl.  Cumquc  levnivt  Moyses 
manus,  vinoeb&t  Lsrael :  sin  autem  paululum  re- 
misisset,  superabat  Amalec.  Manus  autem  MD  psi 
erant  graves:  nimirum  propter  diutumamex- 
tensionem  in  altum  ,  quam  volebat  Deus ,  ut 
daret  victoriam  Israelitis.  Sumentes  igitur  lapi- 
dcm,  posuerunt  subter  eum  ,  in  quo  sedit  :  Aaron 
autemet  ilur  sustentabanl  manus  ejus  ex  utraque 
parte.  Et  factum  est,  ut  (hoc  modo )  manus 
illius  non  lassarentur  usque  ad  occasum  solis. 
Fugavitque  Josue  Amalec,  et  populum  cjaiinore 
gladii. 

200  De  hac  victoria  Bliackirn  sacerdos  sic  lo- 
quitur  Judith  4  *  13  ;  Memores  estote  Moy- 
si  servi  Domini ,  qui  Amalcc  confidentem  in  vir- 
tute  sua ,  et  in  potentia  sua  ,  et  in  exercitu  suo 


Victoria  de 

Amalccitis 


prccibus  il/oi/- 
rfi  Impttrata : 


PROPIIETA. 

etinclypeis  suis  ,  et  in  curibus  suis ,  et  in  equi- 
tibus  suis,  non  ferro  pug-nando ,  sed  precibus 
sanctis  orando  dejecit.  Ad  hanc  quoque  victonam, 
et  ad  aquam  e  petra  datam  respexit  Sapiens 
cap.  xi  ita  scribens  de  Israelitis  :  Direxit  opera 
eorum  in  raanibus  Prophetjc  sancti  (  Moysts .)  Iter 
fecerunt  per  deserta ,  qua3  non  habitabantur  : 
et  in  locis  desertis  fixerunt  casas.  Steterunt  con- 
tra  hostes,  etde  inimicis  se  vindicaverunt.  Sitie- 
runt,  et  invocaverunt  te,  et  data  et  illis  aqua  de 
petra  altissiraa,  et  requies  sitis  de  lapide  duro. 
Per  qua3  enim  poenas  passi  sunt  inimici  lllorum 
(Mgyptii,)  a  defectione  potus  sui ,  et  in  eis, 
cum  abundarent  filii  lsrael,  lsetati  sunt ;  per  luec, 
cum  illis  (Mgyptiis)  deessent,bene  cum  illis  actum 
est. 

267  Prseterea  voluit  Deus,  ut  aliquando  pce- 
nte  sumerentur  de  Amalecitis  ob  factum  hoc  in- 
humanum  ,  quo  Israelitas  nihit  maH  meditantes 
in  itinere  aggressi  sunt.  Audi  Moysen  Exod.  17 
fH:  Dixit  autem  Dominus  ad  Moysen  :  Scri- 
be  hoc  ob  monimentum  in  libro ,  et  trade  auri- 
bus  Josue  :  delebo  enim  memoriam  Amalec  sub 
caelo.  iEdificavitque  Moyses  altare  :  et  vocavit 
nomen  ejus,  Dominus  exaltatio  mea  ,  dicens  : 
Quia  manus  solii  Domini  ,  et  bellum  Doraini , 
erit  contra  Amalec ,  a  generatione  in  generatio- 
nem.  Prseceptum  suum  de  puniendis  Amalecitis 
repetiit  Dominus  Deut.  2b  }  17  :  Mcmento , 
quse  fecerit  tibi  Amalec  in  via ,  quando  egre- 
diebaris  ex  zEg-ypto  :  quomodo  occurrerit  tibi , 
etextremos  ajrminis  tui ,  qui  lassi  residebant ,  ce- 
ciderit,  quando  tu  eras  fame  et  labore  confe- 
ctus,  et  non  timuerit  Deum.  Cum  erg"o  Domi- 
nus  Dcus  tuus  dederit  tubi  rcquiera  ,  et  subjece- 
rit  cunctas  per  circuitum  nationesin  tciTa,.yuam 
tibi  pollicitus  est;  delebit  nomen  ejus  sub  cselo. 
Cave  ne  obliviscaris.  Provincia  delendi  penitus 
Amalecitas  a  Deo  demandata  fuit  Sauli ;  qui  ta- 
men  minus  exacte  mandatum  Domini  exsecutus 
est ,  ideoque  ipse  regno  privatus.  Vtde  i  Reg. 
cap.  15. 

20S  In  eadem  mansione  Jethro  cum  Sephora 
et  fitiis  Moysis  ad  Prophetam  accessit ,  xditeque 
eidem  suggessit  consilium  de  magistratibus  infe- 
rioribus  constituendis  ,  uti  advertit  laudatus  see- 
pe  S.  Hieronymus ,  dicens :  Devicto  adversario 
(  Amalecita  )  supervenit  Jethro  ,  adduxit  Ze- 
phornm  et  utrumque  filinm  ;  dat  concilium  se- 
ptuag-iuta  Seniorura.  Audiamus  Moysen  Exod. 
18:  Cumque  audisset  Jethro,  sacerdos  Mad;an  , 
cog-natus  Moysi ,  omnia ,  quse  fecerat  Deus 
Moysi ,  et  Israeli  populo  suo ,  et  quod  eduxis- 
set  Dominus  Israel  de  ^Eg-ypto  :  tulit  Sephoram 
uxorem  Moysi,  quam  remiseret,  et  duos  filios 
ejus,  quorum  unus  vocabatur  Gersam  ,  dicen- 
te  Patre  :  Advena  sui  in  terra  aliena  :  alter  ve- 
ro  Eliezer  :  Deus  enim  ,  ait  ,  patris  mei  adju- 
tor  meus  ,  et  eruit  me  de  g-ladio  Pharaonis.  Ve- 
nit  erg;o  Jethro  cogmatus  Moysi  ,  et  filii  ejus  , 
et  uxor  ejus  ,  ad  Moysen  in  desertum  ,  ubi  erat 
castrametatus  juxta  montem  Dei ,  ( Horeb  vide- 
licet.)¥X  mandavit  Moysi  ( ante  adventum  per 
nuntium)  dicens  :  Ego  Jethro  cog-natus  tuus 
venio  ad  te,  et  uxor  tua  ,  et  duo  filii  tui  cum 
ea.  Qui  egressus  in  occursum  cognati  sui ,  ad- 
oravit ,  et  osculatus  est  eura  :  salutaveruntque 
se  mutuo  verbis  pacificis.  Dubitatur  hoc  loco  , 
an  hic  Jethro  idem  sit  cum  Raguete  socero  Moy- 
sis;  quia  hic  Latine  non  vocatur  Socer,  sed  co- 
g-uatus.  Verum  eadem  est  vox  Hebraica  cho- 
then,  qu&  atias  socer  vertitur  ,   atias  cognatus, 

quseque 


\) 


prmts  postcu 
de  Amulecitis 
sumere  jiibef 
Dens. 


Jclhro  cum 
Sepftoraet  filiis 
Moysis  venie 
ad  castra. 


et  honorificc 
mscipitur  u 
ifoyse, 


cui  consHtum 
Buggcrit  dc 
creandis  judi 
cibus  inferio- 
ribus  : 


DIE  QUARTA 

A  quseque  proprie  ^Sinem  significat,utvariiinter- 
pretes  observant.Hac  decausavox  Eebraicaetiam 
hoc  loco  socer  reddita  est  a  variis,  uti  reddita  est 
in  Vulgata  de  eodem  Jethro  Exod.  3^1.  Quapro- 
pter  probabilius  existimo ,  fuisse  Jethro  ipsum 
Moysis  socerum,  qui  filiam  suam  Sephoram  ad 
eum  adduxit;  ut  latius  dixinum.  65. 

269  Quid  vero  inter  Moysen  et  Jethro  actum 
fuerit,  mox  Moyses  narrare  pergit  hoc  modo : 
Curaque  intrasset  (  Jethro  )  tabernaculura  ,  nar- 
ravit  Moyses  cog-nato  suo  cuncta,  quaa  fecerat 
Dominus  Pharaoni,  et  .-Eg-yptiis  propter  Israel  ; 
universumque  laborem,  qui  accidisset  eis  in  iti- 
nere,  et  quod  liberaverat  eos  Dominus.  Ltcta- 
tusque  est  Jethro  super  omnibus  bonis,  qiue  fe- 
cerat  Dominus  Israeli,  co  quod  eruisset  eum  de 
manu  iEgyptiorum ,  et  ait  :  Benedictus  Domi- 
nus,  qui  liberavit  vos  de  manu  JEgyptioruni  ,  et 
de  manu  Pharaonis;  qui  eruit  populum  suum  de 
manu  /Egypti.  Nunc  cogmovi,  quia  mag'nus  Do- 
minus  super  omnes  deos  :  eo  quod  superbe  eg^e- 
rint  contra  illos.  Obtulit  erg'0  Jethro  cog-natus 
Moysi    holocausta   et    hostias    Deo :  veneruntque 

B  Aaron  et  omnes  seniores  IsraSl  ,  ut  comederent 
panem  cum  eo  coram  Deo.  Jethro  fuisse  veri 
Dei  sacerdotem,  jam  ante  monui;  idque  abun- 
de  colligifur  ex  sacrificio  per  ipsum  oblato.  Nec 
quidquam  in  contrarium  evincunt  heec  verba  , 
Nunc  cog^novi  etc.  :  neque  enim  ex  illis  inferri 
potest,  potentiam  Dei  ante  non  fuisse  cognitam 
Jethro,  cum  angetus  Dei  personam  gerens  Gen. 
22  y  12  eodem  modo  dicat  Abrahamo ,  filium 
suum  immotare  paranti  :  Nunc  cog-novi  quod 
timeas  Deum  etc.  Solum  igitur  dictis  verbis  in- 
nuit  Jethro,  prodigia  in  JEgypto  patrata,  quee 
ei  narraverat  Moyses,  esse  illustre  divinse poten- 
tise  argumentum. 

270  Hisce  observatis,  cum  Moyse  pergamus  : 
Altera  autem  die  sedit  Moyses,  ut  judicaret  popu- 
lum,  qui  assistebat  Moysi  a  mane  usque  ad  vcspe- 
ram.  Quod  cum  vidisset  cog^natusejus,  omniaaoi- 
licet,  quaeag^ebat  inpopulo,  ait  :  Quid  csthoc,quod 
facis  in  plebe  ?  cur  solus  sedes,  et  omnis  populus 
praestolatur  de  mane  usque  ad  vesperam  ?  Cui  re- 
spondit  Moyses  :  Venit  adme  populusquserens  sen- 
tentiam  Dei.  Cumque  acciderit  eis  aliqua  discepta- 
tio,  veniunt  ad  me,  ut  judicem  inter  cos,  etosten- 
dam  praecepta  Dei  et  leges  ejus.  At  ille,  Non  bo- 
nam,  inquit,  rem  facis  :  stulto  labore  consume- 
ris  et  tu  et  populus  iste,  qui  tecum  est  :  ultra 
vires  tuas  est  negotium,  solus  illud  non  poteris 
sustinere.  Sed  audi  verba  mea  atque  consilia,  et 
erit  Deus  tecum.  Esto  tu  populo  in  his,  quae  ad 
Deum  pertinent,  ut  referas,  quse  dicuntur,  ad 
eum  :  ostendasque  populo  cseremonias  et  ritum 
colendi,  viamque ,  per  quam  ingredi  debeant , 
et  opus,  quod  facere  debeant.  Provide  autem 
de  omni  plebe  viros  potentes,  et  timentes  Deum, 
in  quibus  sit  veritas,  et  qui  oderint  avaritiam  ; 
et  constitue  ex  eis  tribunos ,  et  centuriones,  et 
quinquag-enarios  ,  et  decanos,  qui  judicent  po- 
pulum  omni  tempore  :  quidquid  autem  majus 
fuerit,  referant  ad  te,  et  ipsi  minora  tantumrao- 
do  judicent  :  leviusque  sit  tibi,  partito  in  alios 
onere.  Si  hoc  feceris,  implebis  imperium  Dei , 
et  praecepta  ejus  poteris  stustentare  :  etomnis  hic 
populus  revertetur  ad  loca  sua  cum  pace.  Hsec 
Jethro  libere  pro  auctoritate  soceri,  et  pruden- 
ter. 

271  Moyses  autem,  uti  vir  erat  non  minus 
docilis  et  humilis,  quam  prudens,  nec  segre  tu- 
lit  tibertatem  in  monendo,  nec  datum  consilium 

Septembris  Tomus  II. 


SEPTEMBRIS.  67 

neglexit,  utimox  sequitur  .  Quibus  auditis,  Mov- 
ses  fecit  omnia,  qute  ille  suggesserat.  Et  electis 
viris  strenuis  de  cuncto  Israel ,  constituit  eos 
principes  populi,  tribunos,  et  centuriones  ,  et 
quinquag-enarios  et  decanos.  Qui  judicabant  ple- 
bem  omni  tempore  :  quidquid  nutcm  graviuserat, 
referebant  ad  eum,  faoiliora  tantummodo  judi- 
cantes.  Dimisitquc  cognatum  suum  :  qni  rcversus 
abiit  in  terram  suam.  Miris  elogiis docilitatem 
et  humilitatchi  Moysis  proseqttuntur  sancti  Pa- 
tres,  quia  consilium  soceri  sui  tam  facile  seeutus 
est.  At  sufficiet  brevis  obserratio  S.  Augustini, 
qui  qusest.  68  in  Exodum  de  hiscesic  loquitur  .- 
Insinuatur  hic  etiam  humilitalis  cxcmpluin,  quod 
Moyses;  t-um  quo  loquebatur  Deue,  non  fastidi- 
vit,  neque  contempsit  alienig-crae  soceri  sui  con- 
silium.  Quamqunm  et  ipsc  Jothor,  cum  Israe- 
lita  non  fuisset,  utrum  iuter  viroa  verum  Doum 
colentes  religioseque  sapientes  habendus  sit, 
quemadmoduin  ct  Job,  cum  ex  ipso  populo  non 
fuisset,  merito  quicritur  :  immo  oredibilius  habe- 
tur. 

272  Porro  Moyses  Deut:  i  f  9  pauio  tatius 
narrat ,  quomodo  judices  statuerit ,  cosque  in- 
struxerit,  ita  populum  altocutus  :  Dixique  vo- 
bis  illo  in  tempore  :  Non  possum  solua  sustine- 
re  vos,  quia  Dominua  Deus  vester  multiplioavil 
vos  ,  et  estis  hodie  sicut  stolhc  caali  plurimi... 
Non  valeo  solus  ncgotia  vestra  Bustinere,  etpon- 
dus  ac  jurg-ia.  Date  ex  vobis  viros  sapientefl  ct 
g-uaros,  et  quorum  conversatio  sit  probntu  in 
tribubus  vestris,  ut  ponain  eos  vobis  principes. 
Tunc  respondistis  mihi  :  Bona  res  cst,  quam  vis 
facere.  Tulique  de  tribubus  vestris  viros  sapicn- 
tes  et  nobiles,  et  constitui  eos  prinoipes,  tribu- 
nos,  et  ccnturioucs,  et  quinquagenarioa,  ao  de- 
canos,  qui  doccrcnt  voa  aingnla.  Proaoepique  els, 
dicens  :  Audite  illos,  et  quod  justum  est ,  judi- 
cate;  sive  civis  sit  ille,  sive  peregrinus.  Nulla 
erit  distantia  personarum,  ita  parvum  audictis  ut 
magnum  :  neo  aoclpletia  cujusquam  personam, 
quia  Dei  judicium  est.  Quod  si  diilicile  vobis 
visum  aliquid  fucrit ,  rcferte  ad  me  ,  ct  cgo 
audiam.  Praeccpique  omnia,  quai  facere  deberitia. 
H&c  Moyses. 

273  Ceterum  aliqua  dubitatio  hic  expenden- 
da  venit  de  tempore  et  loco,  quo  Jethro  ad  Moy- 
sen  venit,  videticet  an  in  Raphidim,  eoque  tem- 
pore,  quo  factum  cum  Moysc  narravi ,  an  vero 
in  sequenti  mansione  sotitudinis  Sinai ,  uti  vo- 
lunt  Abidensis,  Torniettus,  Salianus,  aliiquB, 
quos  secutus  est  Calmetus  in  Exodi  caput  18, 
rationespro  hac  ojrinione  breviter  altegans  ordi- 
ne  sequenti.  Prima  ratio  petitur  ex  datis  verbis 
Exod.  18  /  5  :  Vcnit  erg-o  Jothro. . .  ad  Moy- 
sen.  .  .  ,  ubi  erat  castrametatus  juxta  montcra 
Dei  :  nam  montem  Dei  de  monte  Sinai  expo- 
nunt.  Verum  mansio  in  Raphidim  propinqua 
erat  monti  Horeb  ,  qui  frequenter  raons  Dei 
dicitur,  etpars  est  montis  Sinai.  Itlaigitur  ratio 
nihit  prorsus  evincit  contra  mansionem  in  Ra- 
phidim,  ubi  castra  erant,  quando  Moysi  dice- 
bat  angelus  Exod.  17  f  0  :  En  ego  stabo  Ibi 
coram  te,  supra  petram  Iloreb  :  percutiesque 
petram  ,  et  exibit  ex  ca  aqua.  Atterum  argu- 
mentum  sumit  ex  verbis  mox  datis  Deut.  1  f  9, 
Dixitque  vobis  in  illo  tempore  etc. ,  quia  1  6 
prirmiititur  :  Dominus  Deus  noster  locutus  cst 
ad  nos  in  Iloreb  :  Sufflcit  vobis,  quod  in  hoc 
monte  mansistis  ;  revertimini,  et  venite  ad  mon- 
tem  Amorrhajorura.  Posteriora  verba  haud  du- 
bie  dicta  sunt  sub  finem  mansionis  ad  montem 

1 5  Sinai. 


ICCTOII 

j  s. 

Moytet  vcro 
tllud  magna 
/'umiliiatit 
taude  «ecu/iu, 


vanos  magt 
stratiu  iittti 
tuit . 
E 


rrcdunt  uliqxii 
Jfthroscriu» 
vcnisio  ad 
Moyson  ; 
eorum  rutio- 
rwi 


6S 


idctom  Sinai.  Quapropter  si  voces,  illo  in  terapore , 
J  s-  idemplanetempus  designant,non  instituit  Moy- 
ses  judices  inferiores  in  Raphidim,  ubi  castra- 
metatus  fuerat  anno  fere  integrocitius.  Hocprse- 
cipuum  videtur  pro  xlla  opinione  argumentum, 
cui  tamenduplici  modo  responderi  potest.  Primo 
Moyses  quadragesimo  \itineris  anno  loquens  ad 
populum,  muttaque  prcvterita  breviter  recensens, 
noluit  istis  vocibus,  illo  in  tempore,  idem  plane 
tempus  significare,  quo  mandaverat  Dominus , 
ul  ex  vicinia  montis  Sinai  proficiscerentur,  sed 
dumtaxat  tempus  aliquod  vicinum,  ut  Salianus 
ipse  annotavit  ad  annum  mundi^hW  num.  723. 
AUera  responsio  est,  vocem  dixi  idem  signifi- 
care  posse  ac  dixcram,  uti  ssepe  fit  apud  He- 
brseos.  Utraque  responsio  est  Bonfrerii  in  Deut. 
cap.  i  f  9. 

proponuntur        274   Tcrtio  argumentatur  Calmetus  ex  Num. 

etrefutantwi  cap^  lo,  ubi  Moyses  sub  discessum  a  monte  Si- 
nairogat  cognatumsuumUobnb,  ut  secum  pro- 
ficiscatur.  Credit  autem  Calmetus  Hobab  eum~ 
dem  esse  cum  Jethro,  adeoque  adventum  ejus 
circa  id  tempus  contigisse.  Verum  respondeo 
Hobab  probabitius  esse  filium  Jethro,  ut  suo  loco 
B  ostendam.  Quarto  argumentatur  ex  murmura- 
tione  contra  Moysen  orta  Num.  12  propter  uxo- 
rem  Sephoram  i  nam  conjicit  Calmetus,  Sepho- 
ram  necdum  multo  tempore  fuisse  in  castris , 
quando  illa  murmuratio  illius  causa  orta  est.  At 
illa  conjectura  exigui  est  momenli,  et  plane  in~ 
certa,  cum  mulier  xque  prwbere  possit  occasio- 
nem  obmurmurandi  post  diuturnam  commora- 
tionem  quam  post  brevem.  Quintam  demum 
rationem  profert  Calmetus  ex  Exod.  18  f  16,  ubi 
Moyscs  socero  suo  ait,  Et  ostendam  praecepta 
Dei,  et  legrs  cjus  :  quie  verba  intelligit  de  legi- 
bus  in  monlti  Sinaidatis.  Verum  faltit  ista  con- 
secutio.  S.  Augustinus  nobiscum  sentiens  quccst. 
07  in  Exodum  sic  respondet  :  Quasri  potest , 
quomodo  ista  Moyses  dixcril,  cum  lex  Dei  ad- 
huc  nulla  conscripta  esset  :  nisi  quia  lex  Dei 
sempHerna  est,  quam  consulunt  omnes  pice  mentes, 
ut  quod  in  ca  invcnorint,  vcl  faciant,  vel  ju- 
beant ,  vel  vetent ,  seeundum  quod  illa  incom- 
mutabili  veritate  prseceperit.  Sane  nonerantlle* 
brsei  sine  lege  naturse,  multaque  de  itla  occur- 
rere  poterant  dubia.  Prseterea  habebant  legem 
circumcisionis,  Sabbati,  multasque  alias  sibipro- 
C  prias,  qitcV  partim  in  JEgypto,  partim  in  itine- 
re  tatcV  erant  et  promulgatse,  ut  dictum  est  suis 
locis;  ita  ut  ista  ratio  prorsus  sit  inanis .  Nihilo 
magis  urgent  alieequsedam  ratiunculx  a  Calmeto 
neglectse,  qualis  est  ,  qitod  Jethro  Exod.  18  f 
12  holoeausta  ct  hostias  Deo  obtulerit.  Nam 
dudum  ante  hotocausta  Deo  ablata  sunt,  sacri- 
(lciaque  alia :  et  Jethro  ea  haud  dubie  obtulit 
ritu  sibi  consueto,  non  ritu  per  tegem  Mosdi- 
ca  prxscripto.  Temporis  quoque  brevitatem  , 
qua  Israelitas  credunt  in  Kaphidimpcrstitisse, 
immerito  objiciunt  adversarii  :  nam  potuerunt 
Israelitee  facile  adoctiduum  subsistere  in  Raphi- 
dim,  ut  paucis  ostoido.  Vcncrunt  in  solitudi- 
nem  Sin,  seu  mausianem  octaram,  quintodeei- 
mo  die  mensis  seoundi,  ut  dicitur  Exod.  16  i 
i.  Substiterint  ibi  ad  dies  quinque  aut  sex,  at- 
que  hisce  addamus  iter  tridui,  quo  deinde  per 
Daphca  et  Alus  vencrunt  in  Rapkidim,  Eo  igi- 
tur  pervenire  potuentid  die  vigesima  quarta  aut 
vigesima  quinta  mensis  secundi.  Jam  vero  ad 
mansionem  Sinai  venerunt  die  tertia  mensis  ter- 
tii,  eademque  die  profecti  erant  ex  Raphidim  , 


DK  S.  MOYSE  PEOPHETA. 

ut  suoloco  ostendam.  Facile  igitur  ad  octiduum  D 
subsistere  potuerunt  in  Raphidim.  Ex  ommbus 
autem,  qu<e  narrantur  de  Jethro,  non  colhgitur 
ipsum  plusquam  triduo  apud  Moysen  perstitisse 
Itaque  temporis  brevitas  non  obstat  sententite  no- 
strse. 


275  Quapropter    non  video,  cur  cum  Hiero    ^.^^ 
nymo  ,    Augustino,  aliisque   Patnbus  et  inier-  litnr  smen[ia 
pretibus  plerisque,  sequi  non  debeam  ordinem,  nostra. 
quem  Moysesin  rebus  referendis  tenuit  in  Exo- 

do.  Sane  solus  hic  ordo  majoris  momenti  est, 
quam  sint  omnia  argumenta  in  contranum  alla- 
ta,  cum  probari  nequeat,  ordinem  rerum  a 
Moyse  fuisse  perturbatum.  Ad  hanc  rationem , 
qucv  alias  vel  sola  sufficere  debet,  accedit  conje- 
ctura  admodum  verisimilis  a  loco  et  tempore. 
Nidlamansio  Israelitarum propinquior  fuit  urbi 
Madian,  in  qua  habitabat  Jethro,  quam  man- 
sio  in  Raphidim  propemontem  Horeb  :  nam  con- 
stat,  Moysen  antea  oves  Jethro  duxisse  ad  vi- 
ciniam  montis  Horeb.  Certe  sequens  mansio  pro- 
pe  montem  Sinai  longius  abest  a  mari  Rubro, 
adeoque  ab  urbe  Madian,  quee  mari  adjacet. 
Locus  igitur,  utpote  vicinior  urbi  Madian  ,  sen- 
tenticv  nostrse  favet.  Verum  tempus  eamdem  con-  E 
firmat  fortius.Adventus  Jethro  sic  referturExod. 
18  i  i  :  Cumque  audisset  Jethro  .  .  .  omnia  , 
quse  fecerat  Deus  Moysi,  et  Israeli  populo  suo, 
et  quod  eduxisset  Dominus  Israel  de  yEgypto  , 
tulit  etc.  Quis  credat  Jethro  illaprimum  audi- 
visse,  postquam  toto  anno  transacta  erant ;  aut. 
si  citius  dicatur  audivisse,  toto  anno  distulisse 
adventum  suum  ?  Tanto  id  incredibilius  est , 
quanto  minus  scire  poterat  Jethro,  occasionem 
invisendi  Moysis  sibi  postea  non  defuturam,  et- 
iamsi  iter  differret.  Nonne  Jethro  existimare  po- 
terat  et  prudenter  debebat,  Moysen  cum  Israelitis 
iter  suum  prosecuturum  sine  diuturna  commo- 
ratione,  sicuti  fecerunt  usque  ad  montemSinai  ? 
Et  vero  non  disiulisse  Jethro  itersuum,  sedocca- 
sionem  visendi  Moysis  statim  arripuisse  ,  cum 
maxime  erat  vicinus,  aliaetiamevincunt.  Quippe 
dicitur  Jethro  audivisse ,  quse  contigerant  in 
jEgypto  et  in  exitu  Israelitarum  ;  non  quee  facta 
erant  in  monte  Sinai,  ticet  essent  magis  vicina. 
Narravit  Moyses  socero  suo,  quse  in  JEgypto,  et 
in  itinere  erant  facta ;  non  vero  quee  prope  mon- 
tem  Sinai  et  in  ipso  monte  patrata  erantmirabi-  I1 
lia  :  non  alia  utique  de  causa,quamquodposte- 
riora  hsec  necditm  facta  essent,  cum  Israelitse  ad 
montem  Sinai  nondum  pervenissent.  Hsec  dispu- 
tare  volui,  ut  ordo  rerum  gestarum,  quem  sine 
idoneis  rationibus  quidam  perturbare  aggressi 
sunt,  integrum conservemus;licet  alioquin  contro - 
versiaschronologicasbrevitatis  causa  omittendas 
duxerim. 

276  Altera   occurrit  dubitatio  de  judicibus  Dubitatiode 
per  Moysen  hoc  tempore  statutis,  nimirum  an  tcmPorecrea- 
in   iis  cum  S.  Hieronymo  numerare  debeamus  tornm  seplua' 
septuaginta  Seniores  :  nam  plerosque  neotericos  f.™ma  "m° 
in  ea  video  esse  sententia,  ut  crcdant  septuagin- 

ta  Seniores  serius  constitutos  esse  ipsius  Dei  jus- 
su  Num.  xi  y  16.  Verumtamen  non  video,  sen- 
tentiam  S.Hieronymi  improbabitem  esse,  si  recte  • 
intelligatur  et  exponatur  :  nam  septuag-inta  Senes 
jam  memorantur  Exod.  24,  quando  lsraelitcV 
degebant  prope  montem  Sinai ,  ita  ut  non  sit 
omnino  improbabile,  illos  jam  creatos  fuisse  hoc 
tempore  designarique  primo  toco  per  principes  • 
eosdem  vero  deinde  majori  auctoritate  ac  spiritu 
prophetico  donatus  a  Deo,  ut  Moysen  subtevare 

possent 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS 
A  possent  non  solum  in  rebus  civilibus,  sed  etiam 
in  spiritualibus.  Verum  hsec  breviter  potius  in- 
dicare  placet,  quam  certi  quidpiam  statuere. 


G9 


§  XXVI.  Eadem  ex  Josepho  et 
Philone  ,  quorum  relatio  discu- 
titur. 


AdventuB  in      T"\*  adventu  in  Raphidim  ,  gestisque  ibidem, 

Rupfiidim,  et  LJJosephus  ita  orditur  :  Sed  ex  loco  ,  in  quo 
^™'sab0ian~  haeC  Primum  contig-erunt ,  castis  motis  ,  post- 
quam  in  Raphidim  pervenerunt,  extrema  jam 
siti  laborabatur,  eo  quod  et  prascedentibus  die- 
bus  raros  fontes  invenire  datum  est ,  et  tunc  in 
reg-ionem  omnino  aquis  carentem  inciderunt. 
Eursum  ig-itur  Moysi  irascebantur.  llle  vero 
declinato  aliquantisper  turbse  furore,  ad  depre- 
candum  vertitur,  rogans,  ut,  qui  cibum  in  eg*estate 
dederat,  nunc  potum  quoque  in  extrema  necessitate 
largiretur  tantum  non  siti  deficientibus ,  quan- 
B  doquidem  solus  cibus  in  hoc  rerum  statu  uihil 
proderat.  Deus  vero  nihil  cunctatus ,  promittit 
Moysi  daturum  se  fontem  et  aquarum  abun- 
dantiam  ,  unde  minime  sperarent ;  jubetquc  ut 
virg-a  feriens  petram  in  conspectu  sitam,  inde  pe- 
teret  ea,  qure  desiderabant,  velle  se  ut  per  otium 
et  absque  labore  potum  adipiscantur.  His  ac- 
ceptis  a  Deo ,  Moyses  revertitur  ad  populum 
prEestolantem  ,  et  intentis  oculis  se  spectantem  : 
jam  enim  videbant  a  specula  descendentem.  Qui 
postquam  reversus  est,  ait  Deum  eos  ex  hac 
etiam  necessitate  liberaturum  ,  et  iusperato  modo 
salutem  larg-iturum  ,  fluvio  de  petra  illa  prorum- 
pente. 
ex  pctra  data  £78  Quo  audito  territis,  si  lassitudine  ac  siti 
exJosepho;  euectis  petra  esset  excidenda  ,  Moyses  ferit  eam 
virgra,  quse  e  vestig-io  dehiscens  aquam  evomuit 
copiosissimam  simul  ac  limpidissimam.  Illi  vero 
inopinato  spectacnlo  attoniti  ,  vel  aspectu  ipso 
recreabantur  :  moxque  magna  cum  voluptate  bi- 
bebant ,  quod  esset  dulcis ,  et  qualem  divinitus 
datam  esse  conveniebat.  Quapropter  et  Moysen 
plurimi  faciebant,  quem  Deo  tam  carum  vide- 
C  rent ,  et  Deo  pro  accepto  beneficio ,  quas  pote- 
rant,  per  sacrificia  gratias  referebant.  Testantur 
autem  sacrae  Literae  iu  teraplo  dedicatae  ,  quod 
Deus  Moysi  praedixerit  petram  ex  se  aquam  pro- 
fluentem  esse  edituram.  Hsec  Josephus  ,  quiomit- 
tere  debuerat  terrorem  fictithtm  Israelitarum , 
acsi  credidissent  petram  sibi  excidendam  fuisse : 
nam  ne  quidem  ex  Scriptura  probari  potest,  prse- 
dictum  fuisse  a  Moyse,  quo  modo  Isrdetitse  aquam 
acciperent,  priusquam  illam  e  petra  fluentem 
conspexerunt. 
*t  PhUone.  279  Philo  ,    omissa  populi  murmuratione,  et 

mutationibus  castrorum,  aquam  ex  petra  datam 
sic  narrat  :  In  hac  copia  ciborum  intervenit  ma- 
gna  potus  inopia  :  jamque  deplorata  erat  salus 
omnium,  cum  Moses ,  sumpta  sacra  illa  virg-a, 
per  quam  in  yEgrypto  prodiga'a  patraverat,  Nu- 
mine  correptus  ,  rupem  percutit,  quse  seu  vena 
opportuno  ictu  aperta ,  seu  aquis  tum  primum 
eo  corrivatis  per  occultos  cuniculos ,  erumpen- 
tibusque  prae  impetu,  more  fontis  tantum  pro- 
fudit  ,  quantum  et  ad  sitis  remedium  ,  et  addiu- 
turnam  aquationem  suffecit  tot  milibus.  Omnes 
enim  hydrias  impleverunt ,  sicut  prius  ad  fontes 
amaros  ,   in  dulcem   naturam     versos ,  Dei   provi- 


deutia.  Quod  si  quis  huic  narrationi  non  credit ;  »i;ctom 
non  novit  Deum,  nec  quaerit  uoscere ;  alioqui  JS- 
certo  certius  sciret ,  miracula  ista  esse  Dei  ludi- 
cra,  collata  cum  seriis  operibus :  quale  est  crea- 
tio  cseli  cum  fixis  erraticisque  sideribus ,  lucis 
diei,  solisque  productio  etc.  Similia  multa  na- 
turse  miracula  auctor  agglomerat,  recteque  sub- 
dit  :  Verum  ista  ,  cum  digna  sillt  admiratione 
maxima ,  contemnuntur  propter  consuetudinem  : 
quse  autem  inusitata  sunt ,  quamvis  minora,  mi- 
ramur  indulgentes  novis  imaginationibus  Recte 
hsec  advertit;  at  parum  probabile  esf,  quodait 
dubitanter  de  vena  opportuno  ictu  aperta ,  quse 
forsan  aquas  dederit  :  nam  sotimiracido  res  est 
attribuenda. 

280    Bellum  Amalecitarum  prolixe  narrat  Jo-  Cbnaiw^ma- 
sephus,  cujus  relationem  subjungo  :  Uebneorum  ledtarum  ad 
autem  farna  longe  lateque  divulgata,  rumoribus-  irai«bndum 
que  de  his  per  omnes  gentcs  circumquaque  spar- 
sis  ,  non  mediocris    metus  accolas    ejus  rogionis 
occupavit ,  et  missis  ultro   citroque   legationibua 
adhortabautur  se  invicem  ,    ut  aut  nreoront  ,   aut 
delerent  etiam ,   si   modo    possent ,    adventantem 
multitudinem.  Prsecipui  vero  Iiujus   expeditlonia 
instigatores  erant ,   qui   Gobolitidom  reg'ionem  et  -, 
urbem    Petram    ineolunt  ,  vocanturque  Amaleci- 
t»,  inter  eas  (jentes  pugnaeissimi.    llorum  rcg"cs 
et  se  invicem  et  fiuitimos  ad  Bebramum   bellum 
concitabant ,  externum    exercitum  ,    .Kyyptiorum 
fugitivos ,  peruiciem  sibi  struore  diotitantea  :  quos 
non  oportere  contemni  ,  sed    priusquam  vires  eo- 
rum   augeantur,    uberem    aliquam  reglonem  ad- 
eptae ,  et  fiducia  ex  ipsorum  cessatione  concepta, 
priores   bellum  ag-grcdiautur ,    tuto  posse    oppri- 
mi  ;   consultiusque     osse   in   deserto   eorum   cona- 
tus  ulcisci,   quam    expectare  ,   dum   Urbibua  bo- 
nis  ac  opulentis  potiantur.    Hoo   enim  esse  pru. 
dentium  ,    initiis  advorsariorum  potentiae  quampri- 
mum    obstare,  ncc    expoctaro,  dum  quotidianis 
successibus   in    majus   augeatur ,   et    potiue  cu- 
rare  ,  ne  in  discrimen veniant ,  quam  utperioulo 
eximantur.    Post  hujusmodi  logationos  decretum 
est   communi    oonsilio  ,    ut   HebrfiBOS adorti   prffl- 
lio  repellere  conentur.   Apparatus  hic  Amaleci- 
tarum  in  Scriptura  omissus  est ;  at  probabiliter 
a  Josepho  expositus.  Plures  conspirasse  Amaleci- 
tarum  regesadmodum  verisimile  est,cum  nequeat 
dubitari,  quin  ea  gens,  seque  acvicinge,  plures  _ 
haberet  principes  ,   qui  reges  vocabantur.  Minus 
certumest,  an  aliarum  quoque  gentium  princi- 
pes  quidam  adfuerint,  cum  de  sotis  Amatecitis 
loquatur  Scriptura  sacra.    Quod  vero  dicitur  de 
incolis  urbis  Petrse ,  si  intettigatur  metropotis 
Arabise  Petrsese ,  minus  est  probahilv,  rtmi  hsec 
videatur  fuisse  aut  Madianitarum  aut  Idumsco- 
rum. 

281  Quid  Moysos  egerit  ,  ubi  hostes  adven-  horumvero 
tantes  audivit,  mox  ita  exponit  :  Nihil  tum  mi-  adrettitendum 
nus  expectabat  Moysea  ,  quam  motum  alfquem  prtparatiot 
indig-enarum  :  crg-o  cum  vidorot  tro[)idare  ac  tu- 
multuari  populum,  cui  de  improvi.^o  et  impara- 
to  cum  InstructiBsimo  hoate  oonfligendum  erat: 
hortatur  ut  l»''i  .^ntentia  freti ,  cujus  auspiciis 
libertatem  servituti  pra;tulissent,  nihil  aliud  (juam 
victoriam  cog-itarent  :  ncve  reputarcnt  quod  ar- 
mis,  pecuniis,  commeatu  et  aliis  hujusmodi  pra- 
sidiis  sint  infcrioros  :  sod  cum  Dcum  pro  se  con- 
tra  hostes  stantem  habeant ,  tales  animos  conci- 
pereut,  ac  si  humanis  etiam  OplbUB  essentlonge 
superiores;  nec  ig-noraro  iilos,  quantus  sit  Adju- 
tor,  toties  in  g-ravioribus  malis  expcrtos ;  hunc 
et  hostibus  esse  infensum  ,  ct  Hebrseis  propitium  ; 

eum^iue 


70  DE  S.  MOYSE 

»iciore       eumque  favorcm  satis  declaratum ,  dum    famem 
J  s-         ac  sitim   prodigiose  ab  eis  depellit,  dum  mari  et 
monte  inclusis  insperatum  effugium  expedit :  ad- 
Iwec   tanto  magis  ad  victoriam  aspirandum,  quod 
post  hancnihil  sint  desidcraturi  eorum ,  quae    ad 
humaniorem   victum    pertinere  videntur.   Talibus 
dictis    auimato    populo ,    convocatisque    tribunis 
et  optimatibus,    universos  et  siugulos  hortatur, 
juniores  quidem    ut   grandiorum  dicto    audiant ; 
hos  vero   ut   omnes  imperatoris  sui  nutus  obser- 
vent.    At   illi  periculum    contemnentes ,    et  con- 
flictus  cupidi,   sperabant  hanc  pugnam  miserise 
fincm  allaturara,  et  ultro  Moysen    rogabant ,    ut 
se  confestim  in  hostem  duceret ,  neve    intempe- 
stiva  cunctatione  alacritatcm  militum   hebetaret. 
Moytiscura,         282  Tum    ille    selectis    e    reliqua    multitudine 
initium pugrue  a<\    pugnam  idoneis  ,    Jesum   prreficit  Naveci  fi- 
lium  ,   e  tribu  Ephraemitide  ,  virum  manu  ac  con- 
silio  juxta  promptum,   et  pietate  insignem  ,  et  a 
Moyse  pr»ccptore  hac  parte  non   degenerantem  : 
aliquot  etiam  cohortes  ita  disponlt  ,   ne  ab  aqua- 
tione  intercludi  po.ssit,   plures  etiam  ad  prasidium 
castrorum  et  imbellis  multitudinis  relinquit.   Per 
B  noctem   deinde  ad   prfelium  se  cxpediunt,  et  ar- 
mis  simul  ac  corporibus  curatis  ,  intenti  signum 
classico  per    Moysen  dari  expectant  :  qui  et  ipse 
pernox   cum  Jesu  consultabat ,    eumque    de    in- 
Struendis   ordinibus   admonebat.  Appetente    vero 
jain   dic  ,    hortatur  ducem  ,    ut  spei  de  se  conce- 
ptffi  respondere  studeat ,  et  re  feliciter  gesta  ex- 
i.stimationem  sibi   apud  milites  comparare  :  simi- 
litcr    Ilebrajorum    optimum    quemque    privatim, 
ac  mox  omnes  armatos  verbis  ad  fortudinem  ac- 
cendit,  atque   Lta  instruotos  et  animatos  Jesu   et 
Deo     committit.    Ipse     rnoutcm     asccndit.    Jam- 
que  ad  manus  vcntum  erat,  pugnabaturque  stre- 
nuc  ,   nec  adhortationes  mutu»  deerant :  etquam- 
diii  Moyses  erectas   mauus  tendebat,  Amalecitse 
deteriore  conditione  prseliabantur. 
quainsujncm       288  Moyses  vero  extensione  manuum   lassatus, 
vtoioritm  con-  cmn  observasset ,  quoticscumquc  manus  dcmitte- 
/SwiHmn       ret,toties  buos    non    ferentes  hostis  impressio- 
ncm  oedere  ;  jubet  fratrem    Aaronem  ,  et  sororis 
Mariames  maritum   CJronem,  utrimque  astantes , 
mauus  sibi  indesincntcr  sustinere  ,  ncque  perrait- 
tcrc ,  ut  per  lassitudincm  deferrentur.  Quo  facto, 
C  egregie  vicerunt  Ilebnci,  fuissentque  internccione 
deleti  Amaleoit»,  nisi  interveniente  nocte  ,  fuga 
et    latebris    quidam    eorum     salutem    sibi    qu»- 
sissent.  Qua  victoria  non  alia  vel  raagnificentior 
vel  magis  opportuna  majoribua  nostris  contigit : 
nam     et     occurrcntcm     cxcrcitum    fuderuut     ac 
fugaverunt,   et    omnibus   circumquaque   degen- 
tibus   magnum    terrorem   Lnousserunt ,    et  labo- 
ris    prtemium   prffldam    opimam    reportaverunt : 
namque    castris   ctiani    hostilibus   expugnatis  pu- 
blice  et  privatim  sunt  ditati ,  qui  ad   eam  diem 
vi\    quotidiunum    victum    sibi    parare    poterant. 
Ncc  in  prflssens  tantum   ca  viotorla  profuit ,  scd 
in  futurum    el  ia  m  :   non    solum    enim    eorpora 
adversariorum ,  sed  animi  quoque  eo  prffilio  sunt 
fracti     :     et    omnibus     circumquaque     gentibus 
cx    illo    tempore    fncti    sunt    formidolosi.  Ipsis 
vero  opulentiffl   non   mediooris    acoessio  cst    fa- 
cta  :  multum  cnim  auri  et  argenti  in  castris  fuit 
repertum,  multa   eeramenta  vel  escaria  vel    co- 
quinaria  .  mugnus  ctiam  pecuniffi  Biguatffi  nume- 
rus  :  ad  luec    textilia    et  armorura  ornatus,   alia- 
que  supellex  oastrensis  et  varia  proda  jumento- 
rum  et   impcdimcntorum  ,   quffl    excrcitum  sequi 
solent.  Quin    et  audaciores  raulto    successus   hic 
Uebreeos  reddidit  et  fortitudinis  ac  iudustria?  ma- 


PROPHETA. 
gis  studiosos,  nihil  non  sibi  poUicentes ,  si vir-  D 

tutem   strenue  eolerent :  et  hoc  quidem  pr»lium 

talem  exitum  estsortitum.  fruetu* huj u« 

m  Sequenti  vero    die  Moyses   cffisorum  cada-  ^J 
vera  spoliavit;  arma  ,  qu»  fugientes  abjeoerant, 
lolLl    et  ilis,  quorum   opera  msigmor  fue- 
a      primia    distribuit ;    Jesumque    ducem    pro 
ncioPne   collaudavit  ,    mUite    per  acclaraaUor s 
laudem    viri    coraprobante  :   adeoque     mciuente 
fuit  hsc    victoria,  ut  ne    unus   quidem   ex  He 
Lis    desideraretur,    cura    hostiliura  cadaverum 
numerus  pr»  multitudine  incompertus   manserit. 
Mactatis  deinde  pro  gratiarum  actione  victimis, 
arara    Deo    victori   posuit  :  prajdixitque   interne- 
cione   delendos   Amalecitas,  ut  ne  unus  quidem 
ejus    generis   relinquatur  ,    quod    Hebr»os    ultro 
armis  aggressi  essent ,  idque  in  deserto  et  inopia 
laborantes.   Postremo   ducem    exercitus  victonali 
epulo   excepit.    Hoc   fuit  primum    prsehum  post 
exitum  de  /Egypto  ,  quo  hostem  lacesseutem  for- 
titer  rejectum  magna  clade  affecerunt :  post  quod 
per   dies  aliquot    festis    epiniciis    celebratis ,    et 
quiete    viribus    reparatis  ,   iustructo   agmine  lter 
continuabant.   Jam  enim  creverat  armatorum  nu- 
merus ,  et  ad  hunc  modum    paulatim  proceden-  E 
tes,  tertio  mense   postquam    ex   JSgypto  move- 
rant,    ad    moutem     Sina     pervenerunt ,    in   quo 
Moyses  visiouem    ardentis  rubi  viderat  ,  ut  jam 
ante  commemoravimus.  Haclenus  de  hac  pugna 
Josephus,  relata  a  Moyse  conjecturis  probabih- 
bus  augens ,   sic  tamen ,  ut  nonnulla  opus  sit 
correctione. 

285  Primo,  improbanda  est  spes  illa  de  hu-  norowKain 
maniore  mctu  obtinendo  per  istam   pugnam  ;  ^"^M 
Moysi  enim  satis   constabat ,  ditionem  Amaleci- 
tartum  a  Deo  non  concedi  populo  suo  ad  habita- 
tionem  ;  sed  pergendum  esse  per  solitudines  ad 
Chanaanitidem.  Secundo,  quse  ad  pugnam  spe- 
ctabant ,  potius   per  Josue  ordinata  videntur , 
Moyse  jubente  ,   quam  per  Moysen  ipsum  ,   cui 
pleraque   perperam   attribuit    Josephus  :  ndm 
Exod.  17  y  9    Moyses  dicit  Josue  :  Elige  viros ; 
et  egressus  ,  pugna  contra  Amalecitas.  Tertiovi- 
ctoriam  majorem  facit  Josephus,  quam  eamfa- 
cere  videtur  Scriptura  ,  quse  solum  testatur  fu- 
gatos  esse  Amalecitas.   At  ilte  et  castra  hostilia 
expugnata,  spoliaque  ditissima  obtenta  nimis  li- 
beraliter  addit ;  hsec  enim,  ut  minimum,  incerta  F 
sunt.  Nihilo  certius  est,  quod  nullus   ex  Israe- 
litis  in  pugna  ceciderit ,  tacente  rursum  Scri- 
ptura.  Quar-to  incertse  item  sunt  conjecturse,quee 
dicunturde  prsemiis  post  pugnam  distributis,  et 
laudatione  Josue.  Quinto  demum  Uer  versusmon- 
tem  Sinai  contigit  quidem  paulo  post,  sed  non 
ante  adventum  Raguelis,  uti  vult  Josephus  :  nec 
itle  est  mons  ,  in  quo    visionem    ardeutis    rubi 
viderat   Moyses  ;  certe  quatenus  collis   Horeb  , 
cui  in  Raphidim  paopinqui  erant  Israeiitse ,  a 
monte  Sinai,  ut  pars  a  toto,  distingui  potest. 

286  Philo  in  referenda  pugna  et  victoria  de  p«?namcon_ 
Amalecitis  gravius  taoitur ,  quemadmodum  os~  t 
tendam  post  data  ipsius  verba.  Tandem,  inquit, 
post  pererratas  diu  solitudines  invias  apparuerunt 
quidam  terrw  habitabilis  termini ,  ceu  suburba- 
na  regiouis  ejus ,  quam  sibi  destinaverant.  Ila- 
bitabatur  autem  a  Phoenicibns.  Hic  sperantes  vi- 
tam  quietam  tranquillamque  ,  multum  opinione 
sua  falsi  sunt :  uam  regiouis  ejus  rex  populatio- 
nem  agrorum  metuens ,  excita  oppidatim  juven- 
tute ,  opposuit  se ,  ut  arceret  eos  a  transitu. 
Quod  si  armis  viam  sibi  aperire  couarentur,  ag- 
grederetur  integris  viribus  et  receuti  milite  fessos 

itineribus 


deacribens 
Philo, 


DIE  QUARTA  SEPTEMBKIS. 
A  itineribus  et  commeatuum  inopia  aquarumque  pe- 
nuria,  quibus  illi  necessitatibus  laborabant  alter- 
nantibus.  At  Moses,  re  per  exploratores  cognita,  non 
longe  ab  hoste  castra  metatus  est.  Delectu  junio- 
rum  habito,  imperatorem  bis  Jesum  praeficiens  , 
unum  e  minoribus  ducibus,  ipse  properavit  ad  quse- 
rendum  majusauxilium.  Purificatus  enim  solemni- 
bus  lustrationibus,  ascendit  propinquum  tumulum, 
suppliciter  Deum  invocans,  ut  Hebraeisdaret  victo- 
riam,  quos  liberasset  a  g'ravioribus  periculis,  de- 
pulsa  non  solum  bominum  violeutia,  verum  etiam 
lue,  quse  corruptis  elemeutis  ^Egyptios  infestave- 
rat,  atque  etiam  per  totum  iter  fame  alias  inevita- 
bili. 

2S7  Cum  autem  starent  utrimqueinstructseacies, 
novum  acciditprodigium  in  ipsius  Prophetae  mani- 
bus,  modo  levissimis,  modo  mire  gravibus,  quae 
quoties  levitatem  recipiebant,  ad  cselum  sublatae, 


71 

rum  iiberos  salutaturus.  Is  laetus  soceri  adventu, 
sacrificium  instaurat,  et  populo  epulum  praebet 
prope  rubum ,  et  flagrationem  illaesus  evaserat. 
Dum  vero  multitudo  per  suas  quisque  cog-natio- 
nes  epulatur,  Aaron  cum  suis,  assumpto  et  Ra- 
g-uele,  laudes  divinas  concinebant,  Autorem  sa- 
lutis  ac  libertatis  celebrantes :  Ducem  quoque 
suum  faustis  carminibus  prosequebantur ,  cujus 
virtute  omnia  sibi  ex  sententia  successissent.  Ra- 


AtCTOH 

J.  S. 


1/1  vanos  tnct 
dit  errores. 


Adventtts  "(t 
guelis,  in  qm> 
vnria  cmen 
dantur  : 


confirmabant  socios   ad  rem    g^erendam   fortiter : 
quoties  vero  degravabantur ,   praevalebat  hostilis 
acies,  Deo,   sig"nificante  ,  quod  alterorum  propria 
haereditas  sit  terra,  mundi  pars  infima,  alterorum 
H  aether  sacratissimus,  et  quemadmodum  in  rerum 
universitate  caelum  est  terra  potius,  sic  etiam  popu- 
lum  suum  bello  superaturumadversamaciem.  Cum 
ig-itur    aliquantisper    mauus    bilancis   in  morem 
nunc  sursum  tollerentur  ,  nunc  deorsum  verge- 
rent,  certareturque  marte  dubio,  tandem  repente, 
velut  pinnas  habentes  pro  dig*itis,  sublatae  volita- 
bant  per  aerem,   manentes  in  sublimi,  donec  He- 
brseis  certa  victoria  contigit ,    internecione  dele- 
tis  hostibus,  et  clade  justa  domltis  ab  his,  quos 
injustis  armis  lacessebant.  Tunc  Moses  altare  de- 
dicavit,   quod  ex  re  nominavit  Dei  refugujm,   in 
quo  vota    persolvit    mactatis  victimis.   Hactenus 
Philo. 

288  Verum  statim  gravissime  labitur  in  loci  et 

gentis  descriptione,  dum  afflrmat  pugnam  hanc 

contigisse  circa  terminos  reg-ionis  ejus,  quam  sibi 

destinaverant  Israetitee,  Phaenicesque  fuisse,  qui 

illic  habitabant,  ubi  dimicatum  est.  Primo  enim 

solitudo,  in  qua  pugnatum  est,  non  longe  distat 

amari  Rubro,  multoque  longius  aberat  a  Cha- 

naneea  seu  Patsestina,  quam  petebant  Israetitce, 

quam  ab  ea  distabat  ipsa  terra  Gessen,  ex  qua 

ante  mensem  fere  et  dimidium  erat  egressi.  Se- 

cundo  Amalecitee  et  Madianitw  tunc  eos  tractus 

C  incolebant,  iisque  vicini  erant  Idumaei  et  Moa- 

bitse,  qui  communi  regionis  vocabulo  Arabes  vo- 

cari  poterant,  non  Phoenices,  qui  jam  tunc  ad 

mare  Mediterraneum  habitabant.  Tertio  mire  nu- 

gatur  Philo  de  manibus  Moysis  orantis,  nunc 

subitam  gravitatem  eis  attribuens,  nunc  tantam 

levitatem,  acsi  pennis  fuissenl  subtatse.   Verum 

in  gravitate  manuum  Moysis   nullum  apparet 

miracutum,  cum  continua  elevatione  tassaren- 

tur,  gravioresque  apparerent ,   quod  vires  ele- 

vantem  deficerent.  Eac  de  causa  cogebatur  sub- 

inde  manus  demittere,  ut  sic  vires  resumeret,  do- 

nec  impositus  lapidi,  et  sustentantibus  utrimque 

manus  ejus  Aarone  et  Hur,  continuare  laborem 

elevandi  manus  potuerit,  sive  modo  naturati, 

sive  quod  Deus  sufftcientes  preeberet  vires  :  nam 

solum  dicitur,  manus  ipsius  eo  modo  non  fuisse 

lassatas. 

289  Josephus  retata  prsedicia  victoria,  inter- 
jectaque  perperam  castrorum  motione,  adventum 
Raguelis  seu  Jethro,  a  Philone  prsetermissum, 
narrare  incipit  non  sine  erroribus  mocc  corrigen- 
dis.  Cum  autem,  inquit,  rei  feliciter  gestse  fa- 
ma  ad  Kaguelem  quoque  pervenisset ,  gratula- 
bundus  occurrit ,   Moysen  et  Sepphoram ,   et  eo- 


g*uel  quoque  privatiin  multa  in  populi  laudera, 
multa  in  Moysis  ejus  servatoris  ceeinit ,  cujus 
auspiciis  tot  viri  boni  ac  fortes  regerentur.  Er- 
ratprhno  in  hisce  scriptor,quod  Sephoram  filios- 
que  Moysis ,  quos  Raguel  secum  adduxit,  apud 
Moysen  ante  jam  fuisse  insinuet.  Secundo  quod 
dicat  Moysen  obtulisse  sacrificium  :  nam  id  fa- 
ctum  est  a  Raguete.  Tertio  qme  adduntur  de  car- 
minibus  in  Moysis  taudem  dictis,  deque  epulo 
multitudinis  per  cognationes,  mene  sunt  conje- 
cturee. 

290  Josephus  deinde  sic  prosequitur  .-  Sequenti  co«<ili»mo 
autem  die  ftaguel,   videus    Moysen    multitudine  ««!>»•'•■*«■«» 

,        .         ,,..,,-         ,-.  rrcatosque  m- 

neg"ociorum    obrin ,    (  hmebat   enim   lit.es  ,    quo-  diees 
rum  opus  erat,  omnibus  ad  ipsum  deferentibus,  g 
etalio  arbitro  jus  suum  tenere  se  posse  nou  existi- 
mantibus,  et  his  etiara,  qui  causam  sub  tali  ju- 
dice  perdebant,  aequo    animo  sententiam    1'eren- 
tibus  )  tunc   quidem   siluit,   neminem   volens  im- 
pedire,   quo    minus  justitia   Viri    frueretur.    Ubi 
vero  tandem   a    negotiorura  tumultu   absolutum 
vidit,  seductum  seorsum,   quid  facto  opus  esset, 
docuit :  consuluitque,  ut  minores  oausas  aliis  co- 
gnoscendas   cederet ;  ipse  vero  tantuin    reipubli- 
caa  neg-otia  tractaret :  non   deesse  enim  Eebrseis 
et  alios,  dijudicandis  litibus  idoneos  :    euram   ve- 
ro  tot  milium  salutis  sustinere   posse   neminem, 
nisi  Moysi    similem.  Itaque    cura    non  ignores  , 
inquit,  tuas  dotes,  quse  totis  pupulo  periclitan- 
ti  fuerunt  usui,  tibi  ipse  paroens,   permitte  alils, 
ut  ipsi   inter  se  lites  ex  jure   dirimant:  tu   vcro 
divino  tantum  cultui  deditus  esto ,  quo    faoilius 
populum  e  praesenti  necessitate  eximas.   Quin   et 
illud  pro  virili  oonsuluerim,  ut  lustratis  ac  reoen- 
sitis  copiis,  eas  in  dena  milia  distribuas,  singu- 
lis  hujusmodi  legionibus  suos  d,uoes  prroficiendo  : 
easque  rursum  in  cohortes  millenarlas,  quingena- 
rias,   centenarias  et   quinquug-enarias    pnrtinris: 
itemque  in  mauipulo.s  triffinta  et  viginti  et  decem 
commilitonum.  Tum  deinde   ita  distinctis  prafe-  ^1 
ctosiraponas,  sing-ulis  appellatione  a  numero  sub- 
ditorum  militum  indita.  .1  udices  autem  viros  rirtute 
acjustitia  praestantes  populi  suffraffiis  creabis,  qui 
de  controversiis  eorum  decernaut :  et  si  forte  quid 
gravius  inciderit,  ejus  coffnitionem  fld  te  relegent: 
atquc  hoc  pacto  nequc   IIebni:orum  quisquain  suo 
jure  fraudabitur,  et  tu  sine  intcrpellatione  Deum 
colens,  favorem  ejus  propensiorem  exercitui  couci- 

liabis. 

291  Hoc  Raguelis  consilium  Moyscs  iibenter  exponit  Jote- 
admisit,  fecitque  quidquid  ille  monuerat ,  non  jjjj^*1 
sibi  hoc  commentum  uaurpans  ,  neque  autorem 
ejus  celans,  sed  pro  conoione  populo  indioans, 
cujus  hoc  inventura  fuerit.  Quin  et  in  libris  suis 
Kag-ueli  ascribit  inventioncm  ordinum  militarium 
ac  judiciorum,  malens  dignos  sua  laude  non 
fraudare,  quam  sibi  alienura  decus  usurpare, 
hinc  quoque  virtutcm  ipsius  conjicere  liceat  : 
qua  suis  locis  saepe  nobis  dicendum.  Pauca  ob- 
servanda  de  consilio  Moysi  dato,  quod  hic  exse- 
cutus  est.  Ordines  inScriptura  sic  enumerantur 
Exod.  18  f  25  principes  populi;  hisce  autem 
dena  millia  subditorum  attribuit  Josephus  pro 

'  militia 


ut 
dc 


T^ 


»ccTom  militia.  At  plerique  neotenci  existimant,  vocem 
J  s-  priucipes  generatim  fuisse  positam,  nec  hac  voce 
designari  magistratum  aliquem  distinctum  a  se- 
quentibus,  qui  enumerantur.  Ratio  illorum  est, 
quod  Jethro  Exod.  18  f  21  consilium  istud 
Moysi  suggerens ,  principes  non  nominaverit, 
quodque  illi  ubique  omittantur  apud  Septuaginta 
interpretes.  Verumtamen  jam  monui  non  mi- 
hi  videri  improbabile  ,  per  principes  intelligi 
sepluaginta  Seniores.  Manipulos  autem  tri- 
ginta  et  vig-inti  Josephus  male  addidit  Scriptu- 
rse,  in  qua  post  principes  solum  recensentur  tri- 
buni ,  centuriones,  quinquagenarii  et  decani : 
hique  electi  dicuntur  pro  judiciis,  non  pro  miti- 
tia. 


$  XXVII.  Duodecima  mansio  apud 
montem  Sinai  :  Lex  populo  data  , 
foedusque  solemni  ritu  inter  Deum 
k       et  Israelitas  sancitum. 


DE  S.  MOYSE  PROPHETA. 

rael  ex   .Egypto  in  vertice  montis    Sinai  Leg*em   0 


^  e   adventu   ad    mansionem    duodecimam, 


fsraMitx  vc-        -r-\ 

niunlad  tnon-      I    J 


-  vlurimis    rebus  nobilitatam  ,   Num.    33   f 

tem  Stnat  dic  *  ,  _      _     . .  ,       _      .  .  , . 

tertio  memii     15  hiBC  leguntur :  Profectjque  dc   Raphidim,  ca- 
ttrttt  .-  strametati  sunt  in  deserto  Sinai.  Tempus  additur 

Exod.  19  in  hunc  modum :  Mense  tertio  egres- 
siouis  Israrl  de  terra  Mgypti,  in  die  hac  vene- 
runt  in  solitudincm  Sinai.  Nam  profecti  de  Ra- 
phidim,  et  pervenlentes  usque  in  desertum  Sinai, 
castramctati  sunt  in  eodem  loco  ,  ibique  Israel 
ii\it  tentoria  e  regione  montis.  Deannoet  men- 
se  nutta  est  difficultas  ;  nam  eodem  anno,  quo 
egressi  sunt  JEgypto,  et  anni  itlius  mense  ter- 
tio,  venerunt  ad  montem  Sinai.  Verum  voces 
hee,  in  die  hac,  varie  admodum  explicantur  ab 
interpretibus ,  quorum  alii  diem  mensis  primum, 
alii postremum  intetligunt ;  at  hi  parum  proba- 
biliter.  Plures  vero  probabitius  tertium  mensis 
diem  designatum  volunt,  vocesque  in  die  hac 
idem  significare  phrasi  Hebraica,  ac  in  die  ea- 
dem.  HcVC  quoque  explicatio  mihi  pra?ptacet , 
C  quia  prsecedit ,  mense  tertio ,  atque  eo  videtur 
referri  illud  in  die  hac.  Atiqui  tamen  suspican- 
tur  vocos  in  die  hac  referri  ad  discessum  ex  Ra- 
phidim,  nihilque  significari,  nisi  eodemdie,  quo 
discesserunt  ex  Raphidim,  venissettd  niontem  Si- 
nai.  At  hssc  sententia  magis  placeret,si  discessus 
ex  Raphidim  commemoratus  esset  ante  voces  in 
die  hac.  Verum  cum  tota  temporis  epocha  pnc- 
mittatur,  eo  commode  referri  nequeunt  isUvvo- 
ces.  Prwterea  sic  diem  non  assignasset  Moyses, 
sed  mensem  sine  die :  hoc  autem  ipsius  consue- 
tudini  repugnat,  cum  diem  quoque  mensis  com- 
memorare  soleat  ubicumque  mensem  assignat. 
Demum  cum  Lex  data  credatur  in  Pentecoste, 
seu  die  quinquagesimo  ab  exitu,  et  sexto  mensis 
tertii,  eaque  data  sit  die  tertio  post  diem  adven- 
tus  non  computatum,  ut  mox  videbimus ,  vix 
dubitandum  videtur,  quin  die  tertio  mensis  ter- 
tii,  qui  Sinuan  dicitur,  ad  hanc  mansionem  vene- 
rint  Israetit.v. 
man$ioiwe  293   S.   Hie7*onymus  in  Mansione  12  ait:  Ad 

plurimi$ fuctis  huuc  locuin  qundrag-esiiua  septima  die  perve- 
niuut.  Altataque  probatione  ex  verbis  scriptu?^ 
infra  altegandis,  subdit :  Supputemus  numeruni, 
et  inveniemus  quinquagesimo  die  egressionis  Is- 


datam.  Unde  et  Pentecostes  celebratur  solenni- 
tas  ,  et  postea  Euang-elii  sacramentum  Spiritus 
saucti  descensioue  completur.  Quam  multa  xn 
hoc  locofacta  sint,  moxita  breviter  perstnngit : 
Long-um  est ,  si  replicare  velim  ,  quid  in  Leg"e 
prteceptum  sit :  quomodo  fabricatum  tabernacu- 
lum,  quae  varietas  hostiarum,  qua?  vasorum  di- 
versitas,  quse  iudumenta  pontificis,  quae  sacer- 
dotum  et  levitarum  caeremonise,  quid  eg-erint: 
quomodo  populus  numeratus  sit.  Hoc  tantum 
dicam,  quod  media  pars  Exodi,  et  totus  Levi- 
ticus  liber,  et  Numerorum  pra:cepta  nou  mo- 
dica,  et  per  sing-ulas  populi  tribus  distributio , 
et  oblatioucs  principum  in  hac  mansione  descri- 
ptse  sintj  multorumque  voluminum  disputatio 
huic  loco  sufficere  vix  possit.  Hxc  verba  Rie- 
ronymi  me  etiam  monent,  ut  memor  propositse 
brevitatis,  ea  solum  pertractem,  qux  ad  Moysen 
spectant  proprius ;  leges  vero  ,  cxremonias, 
indumenta  sacerdotalia,  tabernaculum ,  omnia- 
que  ad  illud  spectantia  non  nisi  leviter  attingam, 
et  suis  Scripturae  locis  assignem.  Ceterum  hic  oc- 
currit  lapsus  Calmeti  breviter  observandus,  ne  E 
lectorem  minus  attentum  in  errorem  trahat.  In 
Exodi  cap.  i  f  i  ait,  uno  die  ex  Raphidim  non 
fuisse  perventum  usque  ad  montem  Sinai,  quia 
castrametati  antea  fuerunt  ad  montem  Horeb. 
Verum  Moyses  Num.  33  enumerat  exacte  omnes 
castrametationes ;  at  nullam  collocat  in  Horeb, 
cui  mansio  in  Raphidim  tam  propinqua  erat, 
ut  ibidem  ex  petra  Horeb  aquas  acceperint  Israe- 
tiUe. 

294  Gesta  ad  montem  Sinai  Moyses  narrare  Moysesjwcn 
incipit  Exod.  19  >f  3  hoc  modo :  Moyses  autem  teDco,curat 
ascendit  ad  Deum  ( oraturus,  opinor,  in  parte 

aliqua  montis, )  vocavitque  eum  Dominus  de 
monte ,  et  ait :  Hjec  dices  domui  Jacob  ,  et  an- 
nuntiabis  filiis  Israel:  Vos  ipsi  vidistis,  quae  fe- 
cerim  ^Egyptiis  ,  quo  modo  portaverim  vos  su- 
per  alas  aquilarum,  et  assumpserim  mihi.  Si  er- 
go  audieritis  vocem  meam  ,  et  custodieritis  pa- 
ctum  meum,  eritis  mihi  in  peculium  de  cunctis 
populis :  mea  enim  omnis  terra.  Et  vos  eri- 
tis  mihi  in  regnum  sacerdotale,  et  g-ens  sancta. 
Hsec  sunt  verba  quae  loqueris  ad  filios  Israel. 
Dubitari  potest,  an  heec  eodem  die,  quo  perven- 
tum  erat  ad  montem  Sinai,  angelus  Dei  nomi-  -p 
ne  dixerit  Moysi,  an  vero  die  sequenti.  Quid- 
quid  sit  de  hac  diei  differentia ;  Venit  Moyses : 
et  convocatis  majoribus  natu  populi  ,  exposuit 
omnes  sermones  ,  quos  mandaverat  Dominus. 
Responditque  omnis  populus  simul  :  Cuncta , 
quae  locutus  est  Dominus  ,  faciemus.  Cumque 
retulisset  Moyses  verba  populi  ad  Dominum , 
ait  ei  Dominus :  Jam  nunc  veniam  ad  te  in  ca- 
ligine  nubis,  ut  audiat  me  populus  loquentem 
ad  te,  et  credat  tibi  in  perpetuum.  Secunda  hsec 
est  Dei  monitio  apud  montem  Sinai.  Quod  vero 
sequitur,  in  secundo  illo  coltoquio  Moysi  manda- 
tum  videtur,  licet  verba  sequentia  novum  con- 
gressumprimo  intuitu  insinuent:  Nuntiavit  erg-o 
Moyses  verba  populi  ad  Dominum.  Qui  dixit  ei 
(id  est,  quantum  existimo,  Cum  preedicta  nun- 
tiabat  Moyses,  Dominus  insuper  dixit  ei)  Vade 
ad  populum ,  et  sanctifica  illos  hodie  et  cras 
(id  est ,  die  quarto  mensis  tertii  quo  hmc  dicta 
sunt ,  et  die  quinto  ejusdem  mensis)  laventque 
vestimenta  sua. 

295  Et   sint    parati  in    diem  tertium  (sextum  utmundetw 
videlicet  mensis: )  in  die  enim  tertia  descendet  popuimad 
Dominus  coram   omni    plebe  super    montem    Si-  a,tdienda man- 

.    data  divina  : 

nai 


apparutus  ter- 
ribilts  pro- 
mulgationi 
d^calogi  prx- 
uiitt  : 


DIE  QUARTA 
A  nai.    Constituesque    termiuos    populo    per  circui- 
tum,   et  dices  ad  eas  :  Cavete  ne  ascendatis  in 
montem,   nec   tangatis   fines  illius  :    omnis,  qui 
tetig-erit   montem,    morte    morietur.   Manus'  nou 
tang-et  eum,  sed  lapidibus  opprimetur,  aut  con- 
fodietur  jaculis  :   sive  jumentum   fuerit,  sive  ho- 
mo,    non  vivet.   Prohibitio  est   non   transeundi 
terminos.   Cum  cceperit    clang-ere  buccina,    tunc 
ascendant  in  montem,    nempe  usgue  ad  statu- 
tos  tenninos.  Hxc  mandata  Domini  data  sunt 
uno  die  post  adventum  IsraeUtarum  ad  montem 
Sinai,  seu  die  quarto  mensis ;  quod  forsan  et- 
iam  verum  est  de  primo  colloquio  Moysis  cum 
Domtno,  at  de  illo  minus  certum  :  nam  fier 
quidem  potuit ,    ut    Moyses  post    iter    ex   Ra 
phidim  die  tertio  mensis  semel  montem  ascen- 
derit,  et  collocutus  fuerit  cum  angelo  ;  at  fieri 
non  potuisse  videtur,  ut  iter  illudt  ascensio  mon 
tis,  convocatis  seniorum,  iterataque  ejusdem  mon 
tis  ascensio,  in  eumdem  diem  inciderint ;  pra> 
sertim  cum  nihil  sitt  quod  cogat  omnia  illa  in 
unum  diem  congerere;  sed  rationes  potius  sua- 
deant,  ultima  hsec  mandata  a  die  adventus  sepa- 
B  rare.  Redeo  ad  textum  sacrum  ;   Descenditque 
Moyses  de  monte  ad  populum,  et  sanctificavit  eum. 
Cumque  lavissentvestimentasua,  aitad  eos  :  Estote 
parati  in  diem  tertium,  et  ne  appropinquetis  uxori- 
bus  vestris. 

296  Quo  apparatu  deinde  promulgata  sit  Lex, 
seu  decalogus,  sic  pergit  Moyses  exponere  :  Jam- 
que  advenerat  tertius  dies,  et  mane  inclaruerat  : 
et  ecce  coeperunt  audiri  tonitrua,  ac  micare  ful 


g*ura,  et  nubes  densissima  operire  montem,  clan- 
gorque    buccinae   vehementius    perstrepebat    :    et 
timuit   populus ,    qui    erat    in    castris.    Cumque 
eduxisset  eos  Moyses  in   occursum  Dei   de    loco 
castrorum,    steterunt   ad  radices    montis.    Totus 
autem   mons  Sinai  fumabat,  eo   quod   descendis- 
set  Dominus  super   eum    in  ig-ne,  et  ascenderet 
fumus   ex    eo    quasi   de    fornace    eratque    omnis 
mons  terribilis.  Et  sonitus  buccinae  paulatim  cre- 
scebat  in  majus,  et  prolixius  tendebatur   :  Moy- 
ses    loquebatur ,    et    Deus    respondebat    ei.    De- 
scenditque  Dominus  super  montem  Sinai  in  ipso 
montis  vertice,  et  vocavit  et  Moysen  in  cacumen 
ejus.  Quo  cum   ascendisset,  dixit  ad  eum  :  De- 
scende,    et  contestare    populum,    ne    forte    velit 
C  transcendere    termiuos  ad    videndum    Dominum, 
et   pereat   ex  eis  plurima    multitudo.  Saccrdotes 
quoque  ,    qui    accedunt   ad   Dominum  ,    sanctifi- 
centur,    ne    percutiat   eos.   Dixitque    Moyses    ad 
Dominum     :    non    poterit    vulg-us    asceudere    in 
montem  Sinai   :  tu  enim  testificatus   es,  et  jus- 
sisti,  dicens   :   Poue  termiuos,  circa  montem,  et 
sanctifica  illum.    Cui   ait    Dominus  :    Vade,    de- 
scende  :    ascendesque  tu,   et  Aaron   tecum  :    sa- 
cerdotes  autem  et  populus  ne  transeant  terminos, 
nec  ascendant  ad  Dominum,  ne  forte  interficiat  illos. 
Descenditque  Moyses  ad  populum,  et  omnia  narra- 
vit  eis. 
Uecuiogutab        297  Post   hsec  angelus  Deum  reprsesentans, 
ungeio  promui    quique  idcirco  Dominus  vocatur,  ut  ostendi  num. 
vuiuscoram      82  et  83,  preecepta  decalogi  promulgavit  coram 
omni  populo,  vocem  itlius   audiente,  sed  nut- 
lam  formam  vidente.  De  hisce  Exod.  20  sic  le- 
gitur  :   Locutusque  est  Dominus  cunctos  sermo- 
nes  hos   :   Ego  sum  Dominus  Deus  tuus  etc.  De- 
cem  prsecepta  ibidem  tegi  possunt.  Prseceptis  au- 
tem  subduntur   hsec  f  18  ;    Cunctus   autem  po- 
pulus  videbat  (id  est,  pervipiebat  sensibus)  vo- 
ces  et  lampades,  et    sonitum   buccinae,  montem- 
que  fumantem  :  et  perterriti  ac  pavore  concussi, 


SEPTEMBUIS.  V6 

steterunt  procul,  dicentes  Moysi  :  Loquere  tu 
nobis,  et  audiemus  :  non  loquatur  nobis  Domi- 
nus,  ne  forte  moriamur.  Et  ait  Moyses  ad  po- 
pulum  :  Nolite  timere  :  ut  enim  probaret  vos, 
venit  Deus,  et  ut  terror  illius  esset  in  vobis, 
et  non  peccaretis.  Deut.  4  Moyses  narrat  popu- 
lo  gesta  hoc  tempore,  promulgationem  Decaloai 
sic  exponens  a  i  9  .-  Ne  obliviscaris  verborum 
qu«  viderunt  oculi  tui,...  a  die,  in  quo  ste- 
tisti  coram  Domiuo  Deo  tuo  in  Horeb,  quan- 
do  Domiuus  looutus  est  mihi,  dicens  :  Congre- 
g-a  ad  me  populum,  ut  audiant  sermones  meos, 
et  discaut  timere  me  omni  tempore,  quo  vivunt 
m  terra  doceantque  filios  suos.  Et  arcessistis  ad 
radices  moutis,  qui  ardebat  usque  ad  c;elum  : 
erantque  iu  eo  teuebra?,  et  nubes,  et  cali^o.  Lo- 
cutusque  est  Domiuus  ad  vos  de  medio  ig-uis. 
Vocem  verborum  ejus  audistis,  et  lormam  pe- 
nitus  non  vidistis.  Et  ostendit  vobis  paotum 
suum,  quod  pnecepit  ut  faceretis,  et  decem 
verba  (id  est,  prxcepta,)  quae  scripsit  in  dua- 
bus  tabulis  lapideis.  Mihique  maudavit  in  illo 
tempore,  ut  docerem  vos  cajremonias  et  judi- 
cia,  qua3  facere  deberetis  in  terra,  quam  possrssuri 
estis. 

298    Rursum    Deut.  5    de   hisce  egit    Moyses 
cum  populo  }  2,  verba  sua  sic  referens  :  Domi- 
nus  Deus  noster  pepig-it  nobiscum  foedus  in    llo- 
reb.   Non  cum  patribus  nostris  iniil   paotum  (ta- 
le  nimirum,   Legem  suam  dando ;)  scd  uobis- 
cum,   qui   iu   pra^sentiarum    sumus,   et   vivimus. 
Facie  ad    faciem  locutus  est  nobis  in  monte  de 
medio   ig;nis.  Ego  sequester  et  medius  fui  inter 
Dominum   et  vos   in    tempore  illo,    ut  annuutia- 
rem  vobis  verba  ejus.  Timuistis  enim  ig-nem,  et 
non  ascendistis  in  montera.  Quxret  hic  atiquis, 
quomodo  Moyses  quadragesimo   anno ,   quando 
pterique  erant  mortui,  qui  adfuerant  promul- 
gationi  Legis,  poputo  dicat  fcedus  pactum  esse 
Nobiscum,   qui  in    prajsentiaruin   surnus  et   vivi- 
mus.  Respondeo  ita  locutum  esse,  qn.ni  fcedus  ini- 
tum   erat   cum  populo,   qui   illo    etun,,    tcmpore 
idem  censebatur.  Deinde  vero  Moyses  repetit  de- 
cem  prxcepta,  ac  de  iis  subjungit  ibidem  f  22  : 
Ifcec  verba  Iocutus  est  Doraiuus  ad  omnem  mul- 
titudinera  vestram  in  monte  de  raedio  ignis,   et 
nubis,  et  calig-inis  voce  mag-na,  niliil  addena  am- 
plius  :  etscripsiteain  duabus  tabulis  lapideis,  quas 
tradidit  railii.   Vos  autem,  postqunm  audistis  vo- 
cem    de   medio   tenebrarum,   et    raontem    ardere 
vidistis,  acuessistis   ad  me    omnes   principcs  tri- 
buum,    et    majores  natu,    atque  dixistis   :    Bcce 
ostendit  nobis   Dominus   Deus   noster  majestatera 
et  raag-riitudinem  suam    :  vocem   ejus  audivimus 
de  medio  ig-nis,   et  probavimus  Iiodic,    quod   lo- 
quente    Deo    cum     homine ,    viverit    homo.    Cur 
erg;o  moriemur,   et  dovorabit  nos  ig-nis   hic   ina- 
xiraus?  Si   enim   audicriraus  ultra   vocem   Domi- 
ni   Dei   nostri,  moricmur.   Quid   est  oranis  caro, 
ut   audiut    vocem   Dei    vivcntis  ,    qui    de   raedio 
ig-nis    loquitur,    sicut    nos   audivimus,    et   possit 
vivere?  Tu  magis   accede  :   et  audi  cuncta,  qua? 
dixcrit  Dominus   Deus  noster  tibi   :    loquerisque 
ad    nos,    et   nos    audientes    faciemus    ea.    Tanto 
terrore  poputum  inconstantem  percettere  votuit 
Dominus,  ut  eumdem  mandatis  suis  redderet  ob- 
sequentiorem. 

2(J9  Cum  autem  hanc  reverentiam  et  timo- 
rem  probaret  Dominus,  reliqua  prwcepta  soli 
Moysi  exposuit  angetus,  ut  ilte  eadem  populo 
communicaret,  sicuti  et  duas  tabulas,  pnccepta 
decalogi  jam  promulgati  continentes,  Moysi  de- 

inde 


AlCTORl 

J  s. 


qui  iiimio  cor- 
replus  ter- 
rore,  roqat 
.Voysen,  ut 
rctiriua  cx  ipso 

audiro  Uceat 


/■»>■  de  causa 
revertitjube- 
tur  puputusad 
tcnlorio, 


71 


DK  S.  MOVSE 


avctohb       inde  dedit  in  monte.  Audi  textum  sacrum,  sic 
J.S.        prosequentem  :    Quod  cum   audisset    Dominus, 
ait  ad  me   :  Audivi  vocem   verborum  populi  hu- 
jus,  quae  locuti  sunt  tibi   :    bene   omnia  sunt  lo- 
cuti...   Vade   et  dic   eis  :   Kevertimini  in   tento- 
ria  vestra.    Tu    vero   hic  sta   mecum,   et    loquar 
tibi  omnia    mandata  mea,   et  caeremonias   atque 
judicia  :  quae  docebis  eos,   ut  faciant  ea  in  ter- 
ra,   quam    dabo    illis    in    possessionem.   Ad    hoc 
quoquetempus  spectare  videturpromissio  Messiaz 
a  Domino   Moysi  facta,   licet  Moyses    eam  po- 
pulo  tantummodo  communicasse  legatur  sub  fi- 
nem  vitx.   Certe  Deut.  18  f    15   Moyses  popu- 
lum  alloquitur  his  verbis  :  Prophetam  de  gente 
tua  et  de  fratribus  tuis,  sicut  me,  susoitabit  tibi 
Dominus  Deus    tuus    :  ipsum  audies,   ut  petisti 
a    Domino   Deo   tuo    in    Iloreb  ,    quando    eoncio 
congrogata  est,  atque  dixisti  :    Ultra  non  audiam 
vocem  Domini    Dei    mei,   et  igncm    hunc  maxi- 
mum  amplius  non  videbo,  ne  moriar.  Et  ait  Do- 
minus  mihi    :  Bene   omnia  sunt   locuti.    Prophe- 
tam  suscitabo  eis  de   medio  fratrum  .suorum  si- 
milem  tui  :  et  ponam  verba  mea  in  ore  ejus,  lo- 
B  queturque   ad   eos   omnia,  quae   praecepero   illi    : 
qui   autem   verba  ejus,  quae   loquetur  in   nomine 
meo ,    audire    noluerit ,    ego  ultor    existam.    De 
Messia,  seu  de  Chrislo,  hssc  verba  explicat  S. 
Petrus  Act.  3  }  22,   ita  loquens  Judseis  :  Moy- 
ses   quidem  dixit  i   Quoniam  Prophetam   suscita- 
bit  vobis  Dominus  Deus  vester  de  fratribus  ve- 
stris,  tamquam  me,  ipsum  audictis  juxta  omnia, 
quascumque    locutus   fuerit    vobis.   Erit  autem    : 
omnis  anima,    quae    nou    audierit,  Prophetam  il- 
lum,  exterminabitur  de  plebe.   Jam  vero  verba 
ipsa  Moysis  abunde  indicant ,  promissionem  illam 
faetam  esse  occasione  populi  deprecantis  audire 
ipsam    Domini  vocem.  At   non  additur,   Moy- 
senjussum  esse  promissionem  illam  moxpopulo 
communicare. 
Moyscs  vero         300  Porro  Moyses  jussus   monlem  ascendere 
montemasccn-  ad  Dominum,  id  se  fecisse  refert  Exod.   20  f 
derc,xibivaria  o\   }his  verbis  t  Moyses  autem  accessit  ad  cali- 
accipitvum      ginem,    in  qua  erat  Deus.  Dixit  prseterea   Domi- 
nus    ad  Moysen    :    llec    dices  filiis  Israel  :   Vos 
vidistis,    quod    de  caslo   locutus    sim   vobis.   Non 
faoietis  deos  argenteos,  nec   deos  aureos    facie- 
tis  vobis.  Pergit  deinde  Dominus,  seu  angelus 
q  eum  reprwsentans,  plurima  prsecepta  pro  majo- 
ri  parte  judiciatia  Moysi  preescribere,  uti  stu~ 
diosus  leclor   inveniet   dicto  cap.   20.  cap.  21, 
cap.  22  et  cap.  23,  ubi  i  80  kxc  inseritur  pro- 
missio  :  Eoce  ego  mittam  angeluni  nieum,  qui 
praaoedat   te,  et   custodiat   in    via,  et    introducat 
in   locum,   quem  paravi.   Observa   eum,   et   audi 
vocem    cjus,    uec   contemnendum    putes    :    quia 
non    dimittet ,    cum   peccaveris ,    et   est    nomen 
meum  in   illo  (id  est,  opinor,  agit  meo  nomine.) 
Quod   si    audieris   vocem  ejus,  et  feceris  omnia, 
quffi  loquor,  inimicus  ero  inimicis  tuis,  et  affli- 
gain  affligantes  te  etc.  Hsec  promissio  non  caret 
comminalionibus,  et  revera  post  Legem  latam 
non  impune  peccaverunt,  aut  murmuraverunt 
Israelitx,  sed  severa  punitio  sontes  mox  secuta 
est ,  ut  facile  videbit   studiosus  lector ,    modo 
omnia  attente  consideraverit.  Promissiones  plu- 
res,  sed  omnes  sub  ea  conditione,  si  mandata  Dei 
servarent,  angelus  ibidem  accumidavit,  pr&ser- 
tim  de  poputo  in  terram  promissam  inducendo, 
incotisque  ipsius  conterendis.  Verum,  priusquam 
discederet  Moyses,  redeundi  mandatum  accepit, 
uii  exponitur  cap.   24  1   i   his  verbis  :  Moysi 
quoque   dixit   :    Ascende    ad    Dominum    tu,    et 


PftOPHETA. 

Aaron,   Nadab    et    Abiu   (filii  Aaronis,)    et    se-   D 
ptuaginta    senes  ex  Israel,  et  adorabitis  procul. 
Solusque    Moyses  ascendet  ad  Dommum,   et   ilh 
non    appropinquabunt    :    nec    populus    ascendet 


data, 


cum  eo. 


Deo  obstrin 


301  Hisce  mandatis  acceptis,  Moyses  descen-  qwscripta 
dit  de  monte,  utea  Israelitis,  quos  in  hunc  fi-  £"»£*; 
nem  congregare  debuit,  commumcaret  summa-  J*™*^ 
tim   primum,  singula   deinde  exacte  solemm-   l)et 
ter  prselecturus.  Rem  sic  narrat  cap.  42  f  $  :  gu. 
Venit  ergo  Moyses  et  narravit  plebi  omnia  ver- 
ba   Domini,   atque  judicia   :    responditque   omms 
populus   una  voce   :   Omnia  verba   Domini,  quae 
locutus    est,    faciemus.    Scripsit    autem    Moyses 
(post   dimissum    populum,   tempore   vespertino 
aut  nocturno)    universos    sermones  Domini   :   et 
mane    consurgeus    sediticavit    altare    ad    radices 
montis,    et  duodecim  titulos   per  ■  duorlecim    tri- 
bus  lsrael.   Misitque  juvenes  de  filiis  l^rael  (ve- 
risimititerexsingulistribubus,quiai>acerdotium 

necdum  alicui  tribui  erat  proprium)  et  obtule- 
runt  holocausta,  immolaveruntque  victimas  pa- 
cificas  Domino ,  vitulos.  Tnlit  itaque  Moyses  E 
(de  immolatis  victimis)  dimidiam  partem  san- 
guinis,  et  misit  in  crateras  :  partem  autem  resi- 
duam  fudit  supcr  altare.  Assumensque  volumen 
fcederis,  legit  audiente  populo  :  qui  dixerunt  : 
Omnia ,  quffi  locutus  est  Dominus ,  faciemus , 
et  erimus  obedientes.  llle  vero  sumptum  sangui- 
nem  (ex  crateribus)  respersit  in  populum,  et 
ait  ;  Hic  est  sanguis  foederis,  quod  pepig'it  Do- 
minus  vobiscum  super  cunctis  sermonibus  his. 
Omnem  populum,  et  librum  etiam  Legis,  asper- 
sum  fuisse  illo  sanguine,  cui  aqua  erat  admix- 
ta,  docet  Apostolus  Eeb.  9  1  19,  ubi  quoque 
ait,  id  factum  esse  lana  coccinea  et  hyssopo,  ni- 
mirum per  aspergillum  ex  utrisque  compositum. 
Verba  Apostoli  accipe  :  Unde  nec  primum  qui- 
dem  (Testamenium)  sine  sanguine  dedicatum 
est.  Lecto  enim  omni  mandato  Legis  a  Moyse 
universo  populo ,  •  accipiens  sanguinem  vitulo- 
rum  et  hircorum,  cum  aqua,  et  lana  coccinea, 
et  hyssopo;  ipsum  quoque  librum,  et  omnem 
populum  aspersit,  dicens  :  Hic  sanguis  Testamen- 
ti,  quod  mandavit  ad  vos  Deus.  Hmc  solemni- 
tate  conditum  est  Testamcntum  vetus,  fcedusque 
initum  inter  Deum  et  populum  Israetiticum,  quo 
hic  se  obstringebat  ad  observandum  leges  a  Deo  p 
datas ;  Deus  vero  promittebat,  Israelitas  fore  po- 
pulum  sibi  singulari  modo  dicatum  et  proprium, 
quem  semper  protegeret,  quamdiu  dictas  leges 
observaret. 


(3D 


XXVIII 


DIE  QUAliTA  SEPTF.MBRIS. 


ADCTOIK 


Mor/scs  cum 
senioribus 
7nontem  ascen- 
dit,  ubi  augti- 
sta  eis  offertur 
species  ; 

B 


dein  Moyscs 
quadraginta 
diebus  sine 
eibo  et  potu 
manet  in 
monte. 


$  XXVIII.  Moyses  per  dies  qua- 
draginta  cum  Deo  moratur  in 
monte,  ubi  accipit  prsecepta  de 
tabernaculo,  aliisque  ad  taberna- 
culum  spectantibus,  uti  et  de  in- 
dumentis  et  consecratione  sacer- 
dotum :  acceptis  quoque  tabulis 
descendit,  populoque  in  idololat- 
riam  lapso  ,  tabulas  frangit  ac 
Deum  placat. 


Post  peractam  solemnitatem  fcederis  Moyses, 
memor  preecepti  Dominici ,  quo  jussus  erat 
ad  montem  redire,  eo  pergit  cum  sociis  designa- 
tis,  ut  refertur  Exod.  24  his  verbis :  Ascende- 
runtque  Moyses  et  Aaron ,  Nadab  et  Abiu ,  et 
septuaginta  de  senioribus  IsraeT  :  et  viderunt 
Deum  Israel :  et  sub  pedibus  ejus  quasi  opus  la- 
pidis  saphirini,  et  quasi  cslum ,  cum  serenum 
est.  Nec  super  eos ,  qui  procul  recesserant  de 
filiis  IsraeT  (et  ideo  propinquiores  facti  erant ) 
misit  mnnum  suam  (eos  occidendo;  sed  contra 
communem  eorum  persuasionem, )  videruntque 
Deum  et  (pergentes  vivere)  comederunt  et  bi- 
berunt.  Locus  quidem  obscurior  est ;  at  data  ex~ 
positio,  uti  multorum  est,  ita  etiam  prceplacet, 
et  satis  videtur  genuina.  Principes  hi  viderunt 
augustam  aliquam  formam  aut  Regis  cujusdam 
aiti  Legislatoris,  quantum  apparet,  cum  de  pe- 
dibus  fiat  mentio.  At  contra  hanc  sententiam  Cal- 
metus  in  hunc  locum  objicit  primo  verba  Moysis 
ad  populum  Deut.  4  f  15 :  Nou  vidistis  aliquam 
similitudmem  in  die,  qua  locutus  est  vobis  Dominus 
in  Horeb  de  medio  ignis.  Respondeo  agi  de  die, 
qua  pr&cepta  decalogipoputo  promxdgavit  Domi- 
nus.  Verum  nulta  est  consecidio  ilta :  Universus 
popidus  illa  die  non  vidit  atiquam  similitudinem ; 
ergo  aliqui  seniores  electi  nutto  umquam  tem- 
pore  svnilitudinem,  seu  formam  aliquam  huma> 
nam,  qua  Deus  reprxsentabatur,  videre  potue- 
runt.  Nihilo  melius  concludit  secunda  ipsius  ratio, 
nempe  quod  Moyses  detnde  adhuc  desideraverit 
Deum  videre.  Poterat  enim  Legislator,  quia  satis 
noverat,  se  non  vidisse  ipsam  Dei  naturam,per- 
fectiorem  Dei  visionem  optare.  Redeo  ad  textum 
sacrum . 

303  Dixit  autem  Dominus  ad  Moysen :  Ascende 
ad  me  inmontem,  et  esto  ibi :  daboque  tibi  tabulas 
lapideas,  etLeg-em  ac  mandata,  quae  scripsi,  ut  do- 
ceas  eos.  Surrexerunt  Moyses  et  Josue  minister 
ejus:  ascendensque  Moyses  in  montem  Dei,  senio- 
ribus  ait:  Expectate  hic,  donec  revertamur  ad  vos. 
Habetis  Aaron  et  Hur  vobiscum  :  si  quid  natum 
fuerit  quEEstionis,  referetis  ad  eos.  Cumque  ascen- 
disset  Moyses,  operuit  nubes  montem,  ct  habitavit 
g-lorii  Domini  super  Sinai,  teg-ens  illum  mibe  sex 
diebus:  septimo  autem  die  vocavit  eum  de  medio 
caliginia.  Erat  autem  species  glorise  Domini,  quasi 
i^-nis  ardens  super  verticem  montis  ,  in  conspc- 
ctu  filiorum  Israel.  Ingressusque  Moyses  medium 
nebulse  ascendit  in  montem :  et  fuit  ibi  quadra- 
Septembris  Tomus  II. 


Ffl  acri- 
pittet  dimnm 
duat  tabulas. 


g-mta  diebus,  et  quadraginta  noctibus.  Mansisse 
Moysen  in  montc  in  quadraginta  diebus  et  totidem 
noctibus  sine  omni  cibo  et  potu,  legitur  Deut.  9 
?9,  atque  ex  eodem  loco  colligitur ,  sex  dies 
pnores,  quibus  cum  Josue  fuit  in  nebuta,  inter 
quadraginta  dies  computandos,  non  vero  iis  su- 
'os,  uti  volunt  aliqui:  nam  ait  Moyses 
ibidem  .-  Perseveravi  in  monte  quadrag-inta  die- 
bus  ac  noctibns,  pancm  non  comedens,  et  aquam 
non  bibens.  Non  dicit,  quadraginta  sex  diebus, 
uti  tamen  dicere  debuisset,  si  contraria  sententia 
esset  vera. 

304  Porro  Moyses  multa  rursum  ptwvepta  uWmntta 
illotemporeaccepit,  eaque  uarrantur  Exod.  tro 
et  sequentibus  capitibus.  Cap.  25  refertur,  quas 
nam  oblationes  deberet  accipere  a  popuh  ad  con 
Structioncm  tabernaoutt ,  art\v  ,  propitiatorii , 
menscv,  candelabr i,  et  aliorum  huc  speotantium, 
quorum  forma prxsvribitur  partim  ibidem,par- 
timcap.Z&etN.  Deinde  cap,  28  jubetur  Aaro- 

nem  ejusque  fiiios  quatuor  sacerdotes  consecrare 
hisverbis:  Applica  quoque  ad  te  Aaron  fratrem 
tuum  cura  filiis  suis  de  medio  filiorum  [srael,  ut 
saceinlotio  ftmgantur  milii :  Aaron  ,  Nadab,  et  E 
Abiu,  Eleazar,  et  Ithamar.  Faciesque  vestem  san- 
ctam  Aaron  fratri  tuo  in  g-loriam  et  decorem. 
Mox  quoque  describitur,  qualia  Deus  vellet  Aa- 
ronis,  seu  summi  sacerdotis,  veslimenta,  et  qua- 
lia  fitiorum  ipsius ,  seu  aliorum  sacerdotum, 
Deinde  cap.  29  refertur  ,  quo  ritu  Aaronvm 
et  fitios  ejus  conseerare  deberet.  Rursum  cap. 
30  de  altari  tkymiamatis,  variisque  ad  taber- 
naculi  et  sacerdotum  inunctionem  spectantibus 
prxcepta  dantur.  Cap.  31  designat  Dominus 
duos  viros,  Beseteet  et  Ootiab,  quos  idonea  in- 
struxerat  sapientia,ut  pr&dicta  omuia  m>apo- 
nerent.  Sabbati quoque  requies  sub  p-ma  mortis 
prscscribilur .  Tandvm  tabidas  avvipit  MoyseSj 
ut  ibidem  legitur  f  1S  .-  Deditque  Domimifl  Moy- 
si,  corapletis  hujusccmodi  sermonibus  iti  monte 
Sinai,  duas  tabulas  tcstimonii  lapidcas,  scriptas  di- 
g'ito  Dei. 

305  Dum  Moyses  in  monte    Sinai  ccelestihus  Uraitita  Inta 
hisce  favoribus  gaudet,  popidus  inconslaas,  iliu-  rtmingraot* 
turnam  pertsesus  moram,  ad  gravissimum  idoto-  i"mtm 
latruv  vrimvu  profnpsus  vst .   M03    ■■     ipsv    tf.rod. 

32  rem  expticat  hoc  modo :  Videns  autezn  po- 
pulus,  quod  moram  facen;t  desccndendi  dc  mon- 
te  Moyses ,  congreg"atus  adversus  Aaron  ,  di- 
xit:  Surge,  fac  nobis  deos,  qui  nos  in-a-crdant  : 
Moysi  enira  huic  viro ,  qui  nos  eduxit  de  terra 
yEgypti ,  ig^noraraus  qtii  accidcrit.  Miranda  sa- 
ne  /uvc  poputi,  qui  tot  signa  et  prodigia  vidarat, 
qui  tot  tantosque  Dei  favores  obHnuerat,  QU/i  fos- 
dere  tam  solemni  nuper  se  divino  servitio  adstrin- 
xerat ,  inconsiderata  levitas;  seu  Moysen  mor- 
tuum  aut  abtatum  crediderit,  seu  se  ab  eo  de- 
relivtum.  Verum  non  minus  mira  apparet  pusil- 
lanimitas  Aaronis,  quod  non  fortius  se  tanto  cri- 
mini  opposuerit,  sed  sotum  tentaverit  indirecte 
sceius  impedire  jubendo,  ut  pretiosiora  sua  ad- 
ferrent,  sperans  verisimititer  id  iltos  non  factu- 
ros,  atque ita rem exitu  carituram.  Moysen '/'"'/"- 
mus  sic  prosequentem :  Dixitque  ad  eos  Aaron : 
Tollite  inaures  aureas  de  uxorum  filiorumque  ct 
filiarum  vestraium  auribus  ,  et  afferte  ad  me. 
Fecitque  populus ,  qua;  jusserat  ,  defcrens  taau- 
res  ad  Aaron.  Qtias  cum  illc  accepisset,  forma- 
vit  uperc  fusorio ,  et  feoit  ex  eis  vitulum  con- 
flatilcm.  Divcruntqiic  :  Ili  stmt  dii  tni  Israt-I  , 
qui  te  eduxerunt  de  fcerra  Mgypti.  Quod  cum 
vidieset  Aaron-,   eediflcavit  altare   coram   eo,  et 

16  pra^conis 


V 


76 


IVCJOM 

J.$. 


labuntui    "!"■ 
tolatrix  rri- 
mcn, 


pneconis  voce  elamavit ,  dicens  ;  Cras  solcm- 
nitas  Domini  est.  Surgentesque  mane  ,  obtule- 
runt  holocausta,  et  hostias  pacificas ,  et  sedit 
populus  manducare  ,  et  bibere  ,  et  surrexcruut 
ludere.  Per  ludere  hic  probabilius  intelligo  cafie- 
re,  choreas  agere,  et  similia  facere  in  honorem 
idoli:  nam  in  hisce  idololatrise  crimen  fuisse  cla- 
re  edicit  Aposlolus  i  Cor.  10  f  7,  hsec  ipsa  ad~ 
ducens  verba.  Fucrunt  nonnulli,  qui  conati  sunt 
in  hisce  omnibus  excusare  Aaronem,  quod  vo- 
luerit  omnia  referre  ad  cultum  veri  Dei.  Verum 
non  lubet  ipsius  intentionem  curiosius  indagaret 
cum  saltem  constet ,  eum  nimia  induigentia  pec- 
casse,  et  accusetur  a  Moyse,  et  ab  ipso  Deo,  uti 
infra  vidcbimus. 

300  S.  Stephanus  Act.  7  ^  36  de  Moyse  et 
de  hacidolotatria  Israelitarum  sic  loquitur i  Hio 
eduxit  illos,  faciens  prodigia  et  signa  in  terra 
£5gypti,  ct  in  Rubro  mari ,  et  in  deserto  annis 
quadraginta.  Uic  est  Moyses,  qui  dixit  filiis  Is- 
,;n  I  :  Prophetam  suscitabit  vobis  Dcus  de  fra- 
tribus  vestris,  tamquam  me,  ipsum  audietis.  Ilic 
«■  I,  qui  fuit  iu  ccclcsia  in  solitudine  cum  ange- 
lo  ,    qui  loquebatur  ei  in  montc   Sina,   et    cum 


DES   MOYSE  PROPHETA. 

titudine  magna  et  in  manu  robusta  ?  Ne  quaeso 
dieant  EffYPtii :  Callide  eduxit  eos,  ut  interficeret 
Tontibu.s  et  deleret  e  terra :  quieseat  ira  tua, 
et  esto  placabilis  super  nequitia  populi  tui  Recor- 
dare  Abraham,  Isaac,  et  Israel,  servorum  uorum, 
quibus  jurasti  per  temetipsum,  dicens  :  Multiph  a- 
bo  semen  vestrum  sicut  stellas  cceh :  et  umyersam 
terram  hanc,  de  qua  locutus  sum,  dabo  semmi  ve- 
stro,  et  possidebitis  eam  semper.  Placatusque  est 
Dominus,  ne  faceret  malum,  quod  locutus  fuerat, 
adversuspopulumsuum.A«awicn  necdum  omm- 
noplacatus  eratDominus,  ut  colligitur  exsequen- 

tibus. 

308  Et  reversus  est  Moyses  de  monte  ,  por- 
tans  duas  tabulas  testimonii  in  manu  sua,  scn- 
ptas  ex  utraque  parte,  et  factas  opere  Dei :  scn-  Aaroncmgra_ 
pturaquoque  Dei  erat  sculpta  in  tabulis.  Audiens  vitcr  objurgat, 
autem  Josue,  (quem  in  priori  montis  loco^  mo- 
rantem  Moyses  reviseral)  tumultum  populi  vo- 
cifcrantis,  dixit  ad  Moysen :  Ululatus  pugnse  aii- 
ditur  in  castris.  Qui  (rectius  edoctus)  respondit. 
Non  est  clamor  adhortantium  ad  pugnam  ,  ne- 
que  vociferatio  compellentium  ad  fugam  :  sed 
vocem    cantantium    ego    audio.    Cumque   appro- 


dcsccndit  de 
montc,  tabulas 
confringit, 


B 


patribus  nostris:  qui  accepit  verba  vte  dare  no-      pinquasset  ad  castra ,   vidit  vitulum,  et  choros: 
bi.s.  Cui  nulucruntobedire  patres  nostri :  sed  re-      iratusque  valde  projecit  de  manu  tabulas,  et  con- 


E 


pulcrunt,  et  aversi  sunt  cordibus  suis  in  mgj- 
ptum  ,  dicentcs  ad  Aaron  :  Fao  nobis  deos,  qui 
pracedant  nos :  Moyses  enim  hit^,  qui  eduxit 
no.s  de  tcrra  JUgypti,  nescimus  quid  factum  sit 
ei.  Bt  vitulum  fecerunt  in  diebus  illis,  et  obtu- 
lerunt  hostiam  simulacro,  et  lsetabantur  iu  ope- 
ribus  manuum  suarum.  Psat.  105  V  19  idem 
Israelitarum  peccatum  graviter  perstringiturhis 
verbis:  Et  fcccrunt  vitulum  iu  Ilorcb  :  et  ado- 
raverunt  sculptile.  Et  mutaverunt  Gloriam  suam 
( id  est  ,  Deum)  in  similitudinem  vituli  come- 
dentis  fcenum.  Obliti  sunt  Deum  ,  qui  salvavit 
eos,  qui  fecit  mag-nalia  in  ^Egypto,  mirabilia  in 
terru  Cham  ,  terribilia  in  mari  Eubro.  Et  dixit 
(Deus  ,)  ut  dispcrderct  eos;  si  non  Moyses 
electus  ejus  stctissct  in  confractione  in  conspe- 
ctu  ejus;  ut  avcrtcret  iram  ejus,  ne  disperderct 
cos.  Clarum  est  Moysen  precibus  suis  impedi- 
visse,  ne  IsraeliUv  pro  hoc  crimine  prorsus  per- 
derentur  a  Deo.  At  voces  illte  in  confractione 
variis  modis  congruenter  exponi  possunt.  Nam 
primo  intelligi  possun  de  confractione  fosderis 
C  cum  Deo  initi,  et  sic  solum  designant  tempus,  quo 
Moyses popidum  suumservavit  a  ruina.  Possunt 
quoque  sumi  de  confractione  tabularum,  autpo- 
lius  de  comminutione  vituli,  et  sic  indicant  mo- 
dum,  quo  Moyses  usus  est  ad  iracundiam  divinam 
placandam,  licetpreces  quoque  et  pcenam  mutto- 
rum  adjunxerit. 
quoangehu  U07  Moyses  crimen  popidi  sui  ex  angelo  in- 

Moysiindirat:  teuexit  %n  monte,  uti  narrat  Fxod.  32  f  1  sic 
scribens :  Locutus  est  autcm  Dominus  ad  Moy- 
scn  ,  diccns ;  Vade ,  dcscende  :  peccavit  populus 
tuns  ,  quem  eduxisti  de  terra  .Eg-ypti.  Kecesse- 
ruiit  oito  de  via ,  quam  osteudisti  eis :  fccerunt- 
que  sibi  vitulum  conflatilcm  ,  ct  adoraverunt , 
atque  iminolantes  ei  hostias,  dixerunt  :  lsti  sunt 
dii  tui,  Isracl,  qui  te  eduxerunt  de  terra  Av^x- 
pti.  Iiursumque  ait  Dominus  ad  Moysen  (jam 
verisimiliter  pro  popido  orayxtem  :)  Cemo  quod 
populus  iste  durce  cervicis  sit  :  dimitte  mc,  ut 
irascatur  furor  meus  contra  eos,  ct  deleam  eos, 
faoiemque  te  iu  gentem  magnam,  Moyses  autcm 
orabat  Dominum  Deum  suum ,  dicens :  Cur , 
Domine  ,  irascitur  furor  tuus  contra  populum 
tuum  ,  quem  eduxisti  de    terra    JEgypti,  iu  for- 


hic  vero  orat 


fregit  eas  ad  radicem  montis :  arripiensque  vitu- 
lum,  quem  fecerant,  combussit,  et  contrivit  us- 
que  ad  pulverem ,  quem  sparsit  in  aquam ,  et 
dedit  ex  eo  potum  filiis  Israel.  Dixitque  ad  Aa- 
ron:  Quid  tibi  fecit  hic  populus,  ut  induceres 
super  eum  peccatum  maximum?  Cui  ille  re- 
spondit:  Ne  indig-netur  Dominus  meus :  tu  enim 
nosti  populum  istum ,  quod  pronus  sit  ad  ma- 
lum  :  dixerunt  mihi:  Fac  nobis  deos ,  qui  nos 
prsecedant :  huic  enim  Moysi ,  qui  nos  eduxit 
de  terra  ^Egyti ,  nescimus  quid  acciderit.  Qui- 
bus  ego  dixi :  Quis  vestrum  habet  aurum  ?  Tu- 
lerunt,  et  dederunt  mihi :  et  projeci  illud  in 
io-nem,  egressusque  est  hic  vitulus.  Frivola  sane 
hscc  erat  excusatio.Moysesvero,  licet  alias  esset 
mitissimus,  honorem  Dei,  scelere  tam  enormi  Ise- 
sum,  insigni  magis,  quam  eatenus  cceperat,  se- 
veritatis  specimine  reparare  studuit,  ut  hoc  et- 
iam  modo  Deum  faciiius  deinde  redderet  propi- 
tium.  E 

809   Videns   ergo   Moyses  populum,  quod    es-  etper  Levitas 
set  nudatus  (auro  suo,  et  magis  honore  amici-  vtginti  tria 
tixdivinse)  spoliaverat   enim  eum  Aaron  propter  ,l0mmumiml' 

.    .  ,.      /■  i         .      -j   t  7  ■     lia  occidi ju- 

lgnomiuiam  sordis  (ul  est,  idoti,  quod  eo  nomi-  ^  . 
ne  vocatur,  ut  secpe  alibi,  seu  propter  ignomi- 
niosum  idolum)  et  inter  hostes  nudum  (divina 
protectione  ,  aut  inermem,  ut  alii  volunt)  con- 
stituerat;  et  staus  in  porta  castrorum,  ait :  Si 
quis  est  Domini ,  jung-atur  mihi.  Congregatique 
sunt  ad  eum  omnes  filii  Levi  :  quibus  ait  :  Hsec 
dicit  Dominus  Deus  Israel :  Ponat  vir  (quili- 
bet)  gladium  super  femur  suum  :  ite ,  et  redite 
de  porta  usque  ad  portam  per  medium  castro- 
rum ,  et  occidat  uuusquisque  fratrem ,  et  ami- 
cum,  et  proximum  suum  (id  est ,  obvios  quos- 
que  sine  ulla  distinctione .)  Eeceruntque  filii  Le- 
vi  juxta  sermonem  Moysi,  cecideruntque  in  die 
illa  quasi  viginti  tria  millia  hominum.  Et  ait  Moy- 
ses  :  Consecrastis  manus  vestras  hodie  Domino , 
unusquisque  in  filio  et  in  fratre  suo,  ut  detur  vo- 
bis  benedictio.  Hac  punitione  perfecta ,  in  qua 
apparet  mira  auctoritas  Moysis,  hic  deinde  mi- 
tius  populum  reprehendit ,  ac  Deum  placavit , 
ut  ridebimus. 

310  Verum  lubet  prius  audire,  quee  de  hisce 
Moyses  ipse  populo  exposuit  Deut.  9  ?  S,  ubi 

sic 


A 

cum  vellet  ob 
hoc  peccatum 
Dominus  to- 
tam  gentem 
tlclcre, 


DIE  QUAKTA  SEPTEMBRIS. 


Z!Tl!Zl  %***". :  .mm  ?  !n  Horeb  Pro-     <>Uur  dG  c***  ■***  trium  miltium, 


vocasti  eum  (Deum)  et  iratus  delere  te  voluit, 
quando  ascendi  in  montem  ,  ut  acciperem  tabu- 
las  lapideas ,  tabulas  pacti ,  quod  pepig-it  vobis- 
cum  Dominus  :  et  perseveravi  in  monte  quadra- 
g"iuta  diebus  ac  noctibus  . .  .  Deditque  mihi  Do- 
minus  duas  tabulas  lapideas,  scripta  dig-ito  Dei , 
et  continentes    omnia  verba ,   qua*  vobis   locutus 


77 
qittV  Moy- 


ACCTOIE 
J.  S. 


B 


prccibusinter- 
cessit  Moyscs, 


sisjussu,  et  Domino  haud  dubie  inspirante , 
peracta  erat.  Quod  vero  prxcedit,  in  die  ultio- 
ms  yisitabo,  commode  intelligi  potest  de  die  ju- 
dicn,  seu  de  scterna pcena  infligenda  iis,  quipec- 
catum  suum  debita  posnitentia  non  delevissent 
aut  delerent.  Verum  prwcipue  hic  interpretes  di- 
sputant  de  verbis  Moysis,  Dcle  me  de  libro  tuo  etc., 
est  m  moute  de  medio  ig;nis ,  quaudo  concio  quccruntque,  idrum  petierit  mtema  beatitudine 
popuh  congregata  est.  Cumque  transissent  qua-  prirari  ,  si  Dominus  peccatum  popido  non 
dragmta  dies  ,  et  totidem  noctes  ,  dedit  mihi  condonaret ,  an  vero  solum  prxsenti  vita,  an 
Dommus  duas  tabulas  lapideas,  tabulas  foederis,  alia  quapiam  piwrogativa,  qua  libro  Dei  esset 
dixitque  mihi   :   Surge  ,   et    descende  hinc  cito ,      inscriptus. 

quia  populus  tuus,   quem   eduxisti   de  .Egypto ,  318  S.  Augustinus    qtuvsL   147   in    Exodum  hicinorondo 

ueseruerunt   velociter  viam  ,    quam  demonstrasti      mentem  suam  sic  eooprimit ;  SeottPUS  fluidem  hoc  "'«"»«*«* 
eis  ,   feceruntque   sibi   conflatile.   Rursumquc    ait      dixit,  ut  a  conscquentibus  ratiocinatio  concluda-  '°'cm- 
JJommus  ad  me  :  Cerno  quod  populus  iste  durse      tur ,  id  est ,   ut    quia  Deus   Moysen  non  deleret 
cervicis   sit  :  dimitte  me,  ut  conteram  eum ,  et      de  libro  suo ,  populo  peccatum  illud   remitteret. 
deleam  nomen  ejus  de   sub  ckIo,  et  constituam      Verumtamen  advertendum  est,  qmmtum  malum 
te  super  gentem,   quse  hac   major  et  fortior  sit.      in    illo  peccato  perspexerit   Moyses ,  quod  tanta 
Cumque  de  monte  ardente  descenderem,  et  duas      ctede  crediderit  expiandum,   qui   eos  sio  dUige- 
tabulas  fcederis    utraque    tenerem    manu ,   vidis-      bat,  ut  pro  eis  illa  verba  Deo  fundcrct.  $.  Pau- 
semque  vos  peccasse  Domino  Deo  vestro,  et  fe-     linus   Nolanus   consilium  Moysifl  eodem    modo 
cisse   vobis    vitulum   conflatilem ,    ac  deseruisse     exponit   in   Epistola  ad  Amandum ,   quse  erat  E 
velociter  viam  ejus,  quam  vobis  ostenderat :  projeci      21,  at  in  nuperrima  editione  est  VI  :  nam  recita* 
tabulas  de  manibus  meis,  confreg-ique  eas  in  con- 
spectu  vestro. 

311  Et  procidi  ante  Dominum ,  sicut  prius , 
quadrag-inta  diebus  et  noctibus  panem  non  co- 
medens,  et  aquam  non  bibens ,  propter  omnia 
peccata  vestra  ,  quse  gessistis  contra  Dominum  , 


qui,  cuni  diffi- 
cidter  impe- 
trare  posset, 
ut  ignosceret 
Deus,  sum- 
mam 


et  eum  ad  iracundiam  provocastis  :  tiraui  enim 
indignationem  et  iram  illius,  qua  adversum  vos 
concitatus ,  delere  vos  voluit.  Et  exaudivit  me 
Dominus  etiam  hac  vice.  Adversura  Aaron  quo- 
que  vehementer  iratus,  voluit  eum  conterere,  et 
pro  illo  similiter  deprecatus  sum.  Peccatum  au- 
tem  vestrum,  quod  feceratis,  id  est  vitulum,  ar- 
ripiens,  ig-ne  combussi,  et  in  frustra  comminuens, 
omninoque  in  pulverem  redig-ens,  projeci  in  tor- 
rentem ,  qui  de  monte  descendit.  Hsec  idtima 
verba  insinuant ,  quomodo  Moyses  dederit  po- 
tum  Israelitis  ex  aqua ,  in  quam  projecerat 
pulverem  vituli ;  nimirum  quia  ex  dicto  tor- 
rente  potum  sibi  hauriebant.  Quod  vero  nar- 
ratur  de  iterato  quadraginta  dicrum  jejunio , 
acceptisque  secundis  tabulis,  extra  ordinem  oc- 
casione  fractionis  primarum  dicitur  .-  nam  ali- 
quot  diebus  serius  factum  est.  Reliquia  vero  con- 
tigerunt  eodem  die,  quo  descendit  Moyses  de  monte 
Sinai. 

312  Quid  sequenti  die  egerit  Legislator ,  di- 
citur  Exod.  32  f  30  :  Eacto  autem  altero  die, 
locutus  est  Moyses  ad  populum  :  Peccastis  pec- 
catum  maximum  :  ascendam  ad  Dominum ,  si 
quo  modo  quivero  eum  deprecari  pro  scelere 
vestro.  Keversusque  ad  Dominum  ait  :  Obsecro, 
peccavit  populus  iste  peccatum  maximura,  fece- 
runtque  sibi  deos  aureos  :  aut  dimitte  eis  hanc 
noxam,  aut  si  non  facis,  dele  me  de  libro  tuo, 
quem  scripsisti,  Cui  respondit  Dominus  :  Qui 
peccaverit  mihi,  delebo  eum  de  libro  meo  :  tu 
autem  vade ,  et  duc  populum  istum,  quo  locu- 
tus  sum  tibi  :  ang-elus  meus  prascedet  te.  Eg"o 
autem  in  die  ultionis  visitabo  et  hoc  peccatum 
eorum.  Percussit  ergo  Dominus  populum  pro 
reatu  vituli,  quem  fecerat  Aaron.  Aliqui  cre- 
dunt  Israelitas  eodem  loco  et  tempore  punitos 
plaga  quadam  nullibi  nominata ,  uti  peste  aut 
simili ;  alii  volunt,  in  poenam  iltius  peccati  in- 
flictas  esse  om?ies  itineris  difficultates,  quaspassi 
sunt  in  deserto  At  fortasse  percussio  illa  intelli- 


tis  Prophctt-e  verbis,  de  illis  sic  loquitur  ;  Quod 
ille  divini  colloquii  Particeps ,  non  salutis  sute 
neg-lig-ens,  nec  insolens  Doraino ,  profundi  arte 
consilii  ausus  est  dicere ,  ut  Doraino  justo,  de- 
bitura  peccatori  populo  interitum  comininanti  , 
oblationera    sure    potius    abolitionis    opponeret  , 


divinae  videlicet  pietatis  justitiasquc  securus,  ut 
parceret  et  injustis  raisericordia  Domini,  dum 
justum  non  potest  delere  Justitia.  Rursum  Au- 
gustinus  Serm.  88 ,  alias  18  de  Verbis  Domi- 
ni,  de  hac  Moysis  oratione  sic  ratiocinatur  : 
Indieat  Deus  Famulo  suo  populi  factura,  et  dicit 
eos  se  perditurum  a  facie  sua.  Intercedit  Moyses 
ad  ipsum  populum  rediturus...  Et  ne  forto  hoo 
necessitate  potius  quam  caritate  fecisse  videre- 
tur,  obtulit  illi  Deus  alium  populum  :  Faciatn  te, 
inquit,  in  g-entem  mag:nam,  ut  illos  deleret.  At 
ille  non  aceepit,  cohaTct  ppecatnrilnis,  petit  pro 
peccatoribus.  Et  quomodo  petit  ?  Mag-na  jiroba- 
tio  dilectionis,  fratrcs.  Quomodo  petit?  Videtc  il- 
lam,  de  qua  saspe  locuti  sumus,  maternani  quo- 
dammodo  earitatem.  Cum  Deus  minaretur  sacri- 
leg"o  populo  ,  pia  Moysi  viscera  trcmuerunt  ,  y 
opposuit  se  pro  illis  iraeundia;  Dei.  Domine,  in- 
quit,  si  dimittis  eis  peccatum  :  sin  autcm,  dele 
me  de  libro  tuo,  quem  scripsisti.  Quam  paternis 
maternisque  visceribus,  quam  securus  hoc  dixe- 
rit,  adtendens  justitiam  ct  misericordiam  Delj 
ut,  quia  jufitUfl  est,  non  perdcret  justuin ;  quia 
misericors  est,  ig-nosccrct  peccatoribus.  ILvc  exi- 
mia  Moysis  caritas  certa  est,  recteque  exposita 
videtur  petentis  intentio  :  at  de  quo  libro  loqua- 
tur,  incertius  mihi  apparet,  quam  ut  certi  ali- 
quid  statuendum  videatur. 


C£D 


6  XXIX. 


J.S. 


7S  DE  S.  IIOYSE 

§  XXIX.  Moyses  rursum  agit  cum 
Domino,  cujus  minas  tandem  se- 
dat,  ac  faciem  videre  desiderat  : 
quomodo  Deum  viderit  :  iterum 
quadraginta  diebus  manens  in 
monte,  tabulas  secundas  accipit, 
et  vultu  splendente  descendit. 


Domimujw-  (^\uamquam   Moyses    urgeniissimis   precibus 

gitieiratum     \^Dominum  mox  placare  conatus  est,  plenam 

poputo  ostai-    lamen  reconciliaiionem  non  nisi  paulatim  obti- 

nuit.  Jam  ante  descensum  e  monte  impetraverat, 

ne  totum  poputum  deleret  Deus.  Dei  autem  se- 

quenti  maxime   institerat  pro  reconciiiatione ; 

at  responsum  acceperat  non  p7'orsus  favorabile, 

B  uti  videri  potestnum.  312.  Eidem  responso  insti- 

tit  Dominus ,  seu   angetus  ordinis  superioris , 

Dominum  reprsesentans ,  Exod.  33,  ubi  legun- 

lur  sequentia  :  Locutusque  est  Dominus  ad  Moy- 

sen,  dicens  :  Vade,  ascende  de  loco  isto  tu,  et  po- 

pulus  tuus,  quem  eduxisti  de  terra  JEgypti,  in 

terram,  quain  juravi  Abrahara,  Isaac,   et  Jacob, 

dicens   :  Semini  tuo  dabo  eam  :  et  mittam  pra> 

cursorem  tui  angelura,  ut  ejiciam  Chananueum,  et 

Amorrhamm,  ct  Hetheaum,  et  Pherezasuro,  et  He- 

vtDum,  et  Jebusieum,  et  iutres  in  terram  fluentem 

lacte  et  melle.   Non  enim  ascendam  tecum,  quia 

populus  durre  cervicis  es  :  ne  forte  disperdam  te  in 

via.  Audiensque  populus  sermonem  hunc  pessi- 

muin,  (quod  Dominus  noliet  comitari.)  luxit  :  et 

nullus  ex   more  indutus  est  cultu  suo.  Dixitque 

Dominus  ad  Moysen  :  Loquere  filiis  Isracl  :  Popu- 

lus  durae  cervicis  es  ,  semel  ascendara   in  medio 

tui ,  et   delebo  te.  Jam  nuin-  depone   tuura ,  ut 

sciam ,   guid  faoiam  tibi.  Deposuerunt  ergo  filii 

IsraSl  ornatum  suum   a  monte  lloreb.  Post  ha~ 

sce  Domini  minas ,   Moyses  quoque  ad  augen- 

dum  populi  timorem,  et  forsan  etiam,  jebente 

Domino ,   tabemacutum    extra   castra    posuit. 

C  At  non  agitur  hic  de  iabernacido ,    quod  Do- 

minus   componi   jussit  ;    itlad    enim    necdum 

erat  exstructum,  sed  soium  de  tabemaculo  prio- 

ri,  seu  Moysis  itlud  fuerit,   seu  omnibus  com- 

mune. 

etMoyieita.         ^15   Vwba  textus  sacri  accipe  f  7  ;  Moyses 

hrruurutum      quoque  tollons  tabernaculum ,   tetendit  extra  ca- 

ponitta -irant.  stra    procul  ,    vocavitque    nomen    ejus   Taberna- 

culum  feodcris  (uti  aliud  quoqtte  deindc  fuit  vo- 

catum.)  Et  oinnis  populus,  qui  habebat  aliquam 

qusestioneni ,   cgrediebatur   ad  tabemaeuluin  foe- 

deris ,    extra    castra.  Curaque    cgroderetur    Moy- 

Bes  ad    tabernaeulum,   surgebat  universa   plebs, 

et  stabat  unusquisque  in  ostio  papilionis  sui,  aspi- 

ciobantque    tergum    Moysi ,    donec  ing-rederetur 

tentorium.  Ingresso  autem  illo  tabernaeuluin  fce- 

deris,  desoendebal  columua  nubis,  et  stabat  ad 

ostium,    loquebaturque    cum   Moyse   (augelus  e 

nube)  ecrnentibus  universis,   quod  columua  nu- 

bis  staret  ad  ostium  tabernaculi.  Stabantque  ipsi, 

ct  adorabant  pcr  fores  tabernaculorum  suorum. 

Loquebatur  autem  Doraiuus  ad  Moyson  facie  ad 

faciem,  sieut  solet  loqui  horao  ad  amicum  suum. 

Cumquc  ille  reverteretur  in  castra,  minister  ejus 

Josue  filius  Nun,   puer,   uou    rccedebat    de  ta- 


stro  : 


PROPHETA. 

bernaculo.  Quod  supra  dicitur,  Moysen  tocutum  D 
fuisse  cum  Domino  facie  ad  faciem,  non  significat, 
eum  vidisse  Domini  faciem  :  nam  paido  post  eam 
videre  desiderat,  sed  familiariter  fuisse  cumeo 
tocutum,  et  cum  prsesente  coram,  sic  tamen,  ut 
angelum,  quocum  loquebatur,  non  videret.  Josue 
autem  puer  vocatur  non  ab  ictate  puerili,  sed  quia 
erat  Moysis  discipulus,  eoque  multojunior  :  Grse- 
ce  vioz  juvenis  legitur. 

316  Quo  autem  modo  novis  rursum  precibus  JJ*£j^ 
Dominum  deprecatus  fuerit  Moyses,  ac  tandem 
obtinuerit,  quod  petebat ,  subditur  f  12.  Dixit 

autem  Moyses  ad  Dominum  :  Prsecipis  ut  edu- 
cam  populum  istum  :  et  non  indicas  mihi,  quem 
missurus  es  mecum,  prsesertim  cum  dixeris  :  Mo- 
vi  te  ex  nomine ,  et,  Invenisti  gratiam  coram 
me.  Si  ergo  inveni  gratiam  in  conspectu  tuo , 
ostende  mihi  faciem  tuam ,  ut  sciam  te ,  et  in- 
veniam  gratiara  ante  oculos  tuos  :  respice  popu- 
lum  tuum  g;entem  hauc.  Oratio  Moysis  nonni- 
hil  obscuritatis  habet,  et  varie  exponitur.  Vc- 
rum  expositio  Bonfrerii  mihi  prseplacet.  Hsec 
autem  talis  est ;  Quia  Deus  supra  asseruerat  se 
nolle  cum  eis  asceudere,  sed  dumtaxat  missurum  ^ 
angelum  suum  prEecursorem,  quse  res  Moysi  nullo 
modo  arridebat,  amice  cum  Deo  queritur  Moy- 
ses  non  esse  desiderio  sua  satisfactum,  nec  sibi 
assignatum  ducem,  quem  cupiat.  Petit  ergo  an 
perstet  in  sententia,  missurusne  sit  angelum  se- 
cura  ,  an  vero  ipseraet  Deus  ,  tabernaculo  ei  in 
castris  constructo ,  sit  eos  comitaturus ,  et  dux 
in  terram  promissam  futurus.  Hsec  primorum 
verborum  explicatio.  Media  vero  significant  sitm- 
mam  Moysis  apud  Deum  gratiam ,  qua  utitur 
pro  argumento,  ut  petat  :  Ostcnde  mihi  faciem 
tuam,  ubi  Hebrsea  habent ,  Ostende,  vel,  Fac 
me  cognoscere  viam  tuara.  Atque  hinc  colligit 
cum  aliis  Bonfrerius,  Moyses  hic  nondum  pe- 
tere  visionem  Dei,  xtti  petiii  postea ;]  sed  solum, 
ut  Deus  se  comitem  et  ducem  vise  exhibeat.  Ra- 
tio  hujus  expositionis  est,  qitia  Moyses  in  eo  to- 
tus  esse  videtur,  id  id  obtineat  a  Deo.  Favent 
quoque  verba  sequentia,  quibus  Deits  Moysi  an- 
nuit  :  Dixitque  Dominus  :  Pacies  mea  prtecedet 
te  (id  estt  ego  ipse  prsecedam)  et  requiem  da- 
bo  tibi.  ji 

317  Et  ait  Moyses  :  Si  non  tu  ipse  prascedas,  uthraelitas 
ne  educas  nos  de  loco  isto.  In  quo  enim  scire  wiit  comilari 
poterimus  ego  et  populus  tuus  invenisse  nos  '" via "' r0(jam 
gratiam  in  conspectu  tuo,  nisi  ambulaveris  no-  q 
biscum,  ut  glorificemur  ab  omnibus  populis,  qui 
habitant  super  terram  ?  Dixit  autem  Dominus 
ad  Moysen  :  Et  verbum  istud,  quod  locutus  es, 
faciem  :  invenisti  enim  gratiam  coram  me,  et 
te  ipsum  novi  ex  nomine  ;  id  est ,  Nominatim 
te  cognosco  et  charum  prae  ceteris  habeo ,  in- 
quit  rursum  Bonfrerius ,  qui  existimat  quo- 
que,  nihil  hic  petitum  esse  a  Moyse,  aut  con- 
cessum  a  Deo ,  quod  verbis  prsecedentibus  non 
erat  concessum ;  sed  eam  concessionem  approba- 
tam  et  confirmatam.  Posset  fortasse  dici,  Moysi 
soii primam  promissionem  convenire;  secundam 
vero  omnipopulo.  Certe  Moyses  dese  tantumini- 
tio  tocutus  fuerat,  dixeratque  angelus,  prsecedet 
te;  at  deinde  de  toto  popido  agit,  et  Dominus 
similiter  annuit.  Hisce  autem  obtentis,  ad  aliam 
postulationem  prosilit  Moyses,  ut  sequitur  ;  Qui 
(Moyses)  ait  :  Ostende  mihi  g-loriam  tuam.  Re- 
spondi  :  Ego  osteudam  omne  bonum  tibi  et 
vocabo  in  nomine  Domini  coram  te  :  et  mise- 
rebor,  cui  voluero;  et  clemens  ero ,  in  quem 
mihi  placuerit.  Kursumque  ait  :  Non  poteris  vi- 

dere 


faciem  videj-e, 


pui-timexa»- 
ditur  : 


!'. 


dcinde  jubctur 
duas  tubulas 
componere,  el 
cum  iis  7non- 
tetn  asccndere, 
ubi  fruilur 
visione. 


qux  varie   ex- 
ponitur  : 


DIE  QUART 
dere  faeiem  meam  :  non  enini  videbit  me  homo, 
et  vivet.  Et  iterum  :  Ecce,  inquit  ,  est  locus 
apud  me,  et  stabis  supra  petram.  Cumque  trans- 
ibit  gloria  mea ,  ponam  te  in  foramine  petr», 
et  protegam  dextera  mea,  donec  transeam  :  tol- 
lamque  mauum  rneam,  et  videbis  posteriora  mea : 
faciem  autem  meam  videre  uon  poteris.  Hwc 
verba  rursum  multas  habent  diffiadtates. 

31$  Primo  hte  voces  Ostendam  tibi  omnc  bo- 
num,  videntur  hic  solum  significare,  Ostendam 
tibi  bonum  aliquod  excellentissimum,  seu  gloriam 
meam,  at  exparte,  ut  infra  additur ■.  Secundo 
voces,    Vocabo    ix    nomine   Dei    coram   te    :  et 

MlSEREBOE,       CUI       VOLUERO  ,       ET       CLEMEXS       ERO  , 

in  quem  mihi  placuerit,  attribuendx  sunt  an- 
gelo,  qui  ty^ansiturus  erat  coram  Moyse,  et  sic 
indicaturus  prsesentiam  suam,  dicendo  indelicet 
nomen  Dei,  et  aliqua  Dei  epitheta,  prwsertim 
hcec,  Miserebor  etc. ;  quas  simul  indicabunt  me 
gratis  hunc  tibi  favorem  prcestare.  Tertio  poste- 
riora  omnia  satis  insinuare  videntur,  nihil  aliud 
hic  promitti  Moysi,  nisi  quod  videret  corpus  it- 
lud  gloriosum,  quod  assumebat  angelus  Deum 
reprsesentans ,  quocum  frequenter  ct  familiariter 
Moyses  loquebatur,  sic  tamen,  ut  voces  quidem 
ex  propinquo  aucliret ;  at  corpus  assumptumab 
angelo  non  videret.  Nihit  prseterea  Moysi  hic 
promissum  esse,  cotligitur  quoque  ex  eventu  mox 
referendo.  Utritm  vero  ipsam  Dei  essentiam  ali- 
quando  in  vita  videret  Moyses,  latius  inquiram 
circa  finem  Commentarni. 

319  Porro  Dominus  per  angelum  suum  eo- 
dem  temporejubet  Moysen  duas  tabidas  compo- 
nere,  quales  fuerant  priores,  mandatum  suum 
sic  exponens  cap.  34  ;  Ac  deinceps  fMoysi  Do- 
minus  ■)  Praecide,  ait ,  tibi  duas  tabulas  lapi- 
deas  instar  priorum  ,  et  scribam  super  eas  ver- 
ba,  quse  habuerunt  tabulie  ,  quas  fregisti.  Esto 
paratus  mane,  ut  ascendas  statim  in  montem  Si- 
nai,  stabisque  mecum  supcr  verticem  montis. 
Kullus  ascendat  tecum,  nee  videatur  quispiam 
per  totum  montem  :  boves  quoque  et  oves  non 
pascantur  econtra.  Excidit  erg'0  duas  tabulas  la- 
pideas  ,  quales  antea  fuerant  :  et  de  nocte  con- 
surg-ens  ascendit  in  montem  Sinai.  Mox  sequitur 
impletio  promissionis^loysidieprteccdente  facLv, 
quod  videret  posteriora  Domini,  eaque  sic  nar- 
ratur  :  Cumque  descendisset  Dominus  per  nu- 
bem,  stetit  Moyses  cum  eo ,  iuvocans  nomen 
Domini.  Quo  transeunte  coram  eo  ,  ait  :  Do- 
minator  Domine  Deus,  misericors  et  clemens, 
patiens  et  multas  miserationis,  ac  verax,  qui  cu- 
stodis  misericordiara  in  millia  :  qui  aufers  iniqui- 
tatena ,  et  scelera  ,  atque  peccata ,  nullusque 
apud  te  per  se  innocens  est.  Qui  reddis  iniquita- 
tem  patrum  filiis  ac  nepotibus,  in  tertiam  et 
quartam  prog-eniem.  Disputant  hic  interpretes  , 
utrum  verba  illa,  tempore  visionis  dicta,  Domi- 
nator  Domine  etc,  Moysi  attribuenda  sint,  uti 
insinuat  textus  Vutgatse;  an  angeto  transeunti, 
ut  quidam  volunt  habere  textum  Ilebrccum,  et 
Septuaginta  interpretes.  Verum  textus  Ilebrseus 
ambiguus  est,  et  utrique  sensui  aptari  potest, 
uti  et  textus  Septuaginta.  Quapropter  non  vi- 
deo,  necessario  hsec  verba  Moysi  abjudicanda  es- 
se.  Idem  dicendum  de  vocibus  invocans  nomeu 
Domini,  quse  rursum  in  Eebneo  ambiguie  sunt, 
Et  invocavit  nomcn  Domiui ,  uti  et  in  Grseco, 
Et  vocavit. 

320  Cornelius  a  Lapide  in  hunc  locum  cum 
multis  aliis  existimat,  relata  verba  Domino  seu 
angetopotius  attribuenda  esse  quam  Moysi,  quia 


V  SEPTEMBKIS.  79 

cap.  33 1  19  similia  verba  se  in  transitu  dictu-  «ctok 
rum  promiserat  Dominus,  et  quia  Num.  II  y  Js- 
17  eadem  fere  verba  Domino ,  ut  ante  di  >, 
attnbmt  Moyses ;  atque  huic  expositioni  adapta- 
nposseverba  Vulgatx  ostendit,  vultque  Domi- 
num  itla  verba  di.risse  ,  ut  Moysi  traderet  for- 
mulam  orandi.  Probabilis  sane  est  hmc  interpre- 
taho;  at  cum  fateatur ,  tecctum\  Hebraicum  et 
G>\vcum,  utrique  sensui  ajdari  posse  ;  idque  fa- 
cilius  fieripossit,  quam  verba.  Vulgatm sic possint 
exponi,  ut  voces  sxpe  dicLv  ongelo  aut  Do^nino 
attribuantur,  aUera  ejusdem  expositio  mihi  tnw 
ptacet.  Ilanc  tradit  eo  modo  :  Si  verba  nostri  in- 
terpretis  de  Mose  velis  aeeipere  ,  tanquam  ab 
eo  prolata;  dicito ,  Deum  transentom  coram 
Mose  hiec  verba  priino  protulisse,  deinde  Mo- 
sem  Deum  secutura  sccundo  llla  pronuntiaase, 
nt  ab  eo  haao  Dei  verba  iterata  fUerint.  /((- 
alia  quoque  miki,  singuta  consideranti,  expli- 
catio  incidit;  eamque  lectori  lubens  comnntnica- 
bo.  Recitavit  Moyses  cap%  33  \  10  verba,  quse 
transiens  Dominus  erat  dicturus  ,  uti  et  alia, 
quse  acturus  tunc  erat,  mox  ibi  subjungit.  Ve- 
rum  cap.  32  t  5  et  seq.  de  hisce  silet  Moyses,  E 
quiajam  relata  erant ;  ct  tantum  narrat,  quid 
ipse  occasione  istius  msionis  dixerit,  Rwc  conje- 
ctura  mihi  apparet  verisimilist  quia  verba,  qum 
Domino  dicenda  attribuuntur ,  muito  breviora 
sunt,  et  non  plane  eadem  cum  iis,  qum  Moy- 
ses  dixit  secundum  hanc  sententiam,  Verba  rero 
Num.  Hf  17  parum  ad  rem  \faciunt,  cum 
non  sint  eadem,  et  cottecta  poiins  videantur  ex 
dictis  diverso  temporc.  S.  Augustinus  qusest.  154 
in  Exodnm  rrcdidit,  promissam  Moysi  visionem 
mysticc  cxplicandam  essc,  Moysique  oblatam  non 
fuisse,  quia  nullibi  dicitur  Moyses  posteriora  Do- 
minividisse.  Verum  atiiomnespassiu)  exhtimant, 
eamvisionent  hic  referri,  licet  non  omnia  rur- 
sum  expressis  verbis  asserantto-  facta,  quse  pro- 
missa  erant. 

321  Postquam  visio,  qiuv   brevis  haud  dubie  oram  rwtum 

fuit ,    quaque    durante  Moyses  stetit  immotust  propopvlo^ao 

ex  ocidis  ipsius  evanuerat.  ad  solitas preces  /■<••  '/'""'""'""" 

L  ,  .       ,,  ■  ,  oiwtti  ma/tunt 

vertitur  :  nam  sic  putem  intelligenda  verba  se-  ll{  mn(0 

quentia  ;  Festinu.squo  Moyseflj  ourvatus  est  pro- 

nus  in   terrara,  et  adorans  ,   ait  :  Si    invcui  n-ra. 

tiam    in    conspectu    tuo ,    Douiine ,     obsecro    ut 

gradiaris   nobiscum    (populus  enim    durffl    cervi-  y 

cis  est)   et  auferafl  iniquitatcs  nostras  atque  pec- 

cata ,    nosque   possideas.      Respondit     Dominus  1 

Ego  inibo   pactum  videntibus  eunctis,    siyna  l'i 

ciam,  qua3   numquam  visa  sunl    super  terram  , 

nec  iu  ullis  gentibus:  ut  cernat populus  i.ste,  in 

cujus  es   medio ,    opus    Domini  terribile,    quod 

facturns  sura.   Observa  ounota,  qnaa  hodie  man- 

do  tibi  :    ego   ipsa   ejioiam    anta    faciem  tuam 

morrliieum    etc.    Deinde   traduntur   varia  prse- 

cepta ,    quorum  observationem  Dominus  incut- 

cat  :  subditurque  $  27  .■  Scribc  tibi  verba   luec, 

quibus  et  tecum  ct  cum  [srael  pepigl  foadus,  Fuit 

erg-o  ibi  cura  Domino   quadrajrinta  dles  et  qua- 

drag-inta  noetes  :  panem   non  comedit  el    rn^uam 

non  bibit,  et   scripsit  in    tabuli.s    verba    fuideris 

decem.  De  hisce   loquitur   Moyses  ad  populum 

Deut.  10  >•  10  hoc  modo  :   Bgo  autem  Bteti  in 

monte,  siout  priue,   quadraglnta    diebua  ac  no- 

CtibUS  :  exaudivitque  rae  Dorninus  etiara  hac 
viee,  ct  te  p<  v^-y^  nolnit.  Dixitque  inilii  :  Va- 
de ,  et  pra:cedc  populum ,  ut  in^rediatur,  et 
possideat  terram  ,  quam  juravi  patribus  eorura 
ut  traderem  eis. 

322  Et    ibidem  y  1  de   tabidis  :   In    tcmporc 

illo 


so 


DE  S.  MOYSE  PROPHETA. 


Al  l.  TOBt 

J  s. 


deinde  arcx 
inclusit : 


splendar  vuf 
tus  Mot/sis. 


illo   dixit  Dominus  ad  me  :  Dola  tibi   duas  tabu- 

las    lapideas,    sicut    priores  fuerunt,  et    ascende 

inseriptude     ad  me  in  montem  :  faciesque   arcam  lig-neam,  et 

em  prxccptis  scribam    in    tabulis  verba ,   quae    fuerunt  in  his, 

recipit,qutu     qUas  ante  confregisti,  poncsque  eas   in  arca.  Fe- 

ci  ig-itur   arcam  de    lignis  setim.  Cumque  dolas- 

sem  duas  tabulas  lapideas  instar  priorum,  ascen- 

di  in  montem,  habens  eas  in  manibus.  Scripsit- 

que    in  tabulis  juxta    id,   quod  prius  scripserat, 

i.  c.  praccp-  verba    *    decem,    quae    locutus  est    Dorainus  ad 

1  vos    in   monte  de    medio  ignis,   quando   populus 

congreg-atus  est  :   et  dedit  cas  mihi.  Reversusque 

de  monte,   descendi  ,  et  posui  tabulas  in  arcam, 

quam  feceram,  quae    huc    usque   ibi  sunt ,    sicut 

mihi  prsecepit  Dominus.   Quod  dicitur  de  tabu- 

lis  arcm  impositis,  paulo  serius  factum  est,  ni 

mirum  postquam  arca  erat  composita.  At  Moy- 

ses  in  Deuteronomio  facta  solet  narrare  sine  or- 

dine  temporis,  prout  singula  magis  conducebant 

ad  propositum.  Mansisse  deinde  quogue  tabulas 

in  arca  ,  habemus  3  Reg.  8  9  9,  ubi    hcec  te- 

guntur  :  In  arca  autem  non  erat  aliud,   nisi  duae 

tabulae  lapideae,   quas  posuerat   in  ea  Moyses  in 

Horeb,      quando    pepig-it    Dominus    fcedus    cum 

B  filiis    Israel,  cum    eg-rederetur  de  terra  iEg-ypti: 

Idem  dicitur  2  Paralip.  5  1  10  ;  earumdemque 

in  arca  positarum  meminit  Apostolus  Hebr.  9 

y  5. 

323  Cum  autem  de  monte  cum  tabulis  de- 
scendit  Moyses,  novum  ac  gloriosum  spectacu- 
lum  obtulit  vultu  splendente ,  et  radios  instar 
cornuum  emittente.  Audi  verba  ipsius  Exod.  34? 
i  29  :  Cumquc  descendcret  Moyses  de  monte 
Sinai,  tenebat  duas  tabulas  testimonii,  ct  igno- 
rabat  quod  cornuta  esset  facies  sua  ex  consor- 
tio  sermonis  Domini.  Videntes  autem  Aaron  et 
filii  Israel  cornutam  Moysi  faciem ,  timuerunt 
prope  accedere.  Vocatique  ab  eo ,  reversi  sunt 
tam  Aaron  quam  principes  synag-og-ae.  Et  post- 
quam  locutus  est  ad  eos,  vencruut  ad  eum  et- 
iam  omncs  filii  Israel  :  quibus  prsecepit  cuncta, 
qua;  audicrat  a  Domino  in  monte  Sinai.  Imple- 
tisque  scrraonibus,  posuit  vclamen  super  faciem 
suam.  Quod  ingressus  ad  Dorainum,  et  loquens 
cum  eo,  auferebat,  donec  cxiret,  et  tunc  lo- 
quebatur  ad  filios  Israel  omnia,  qua3  sibi  fuerant 
imperata.  Qui  videbant  faciem  egredieutis  Moy- 
si  esse  cornutam,  sed  operiebat  ille  rursus  fa- 
(;  ciera  snain  ,  si  quando  loqucbatur  ad  eos.  Ha- 
ctenus  textns  sacer.  Dubitari  autem  non  potest, 
quin  splendorem  illum  ,  qui  tantus  erat  ,  ut, 
teste  Apostolo  2  Cor.  3  f  7,  non  posscnt  inten- 
dere  filii  Israel  in  faciem  Moysi,  propter  grloriam 
vultusejus,  Deus  Moysi  contulerit  ad  majorem 
auctoritatem  et  reverentiam  ei  concitiandam 
apud  populum,  intimamque  suam  cum  eo  fami- 
liaritatem  declarandam.  De  velamine,  quo  Moy- 
ses  faciei  splendorem  obtegat,  ui  Israelitcr  li- 
berius  cum  eo  loquerentur ,  meminit  Apostotus 
2  Cor.  3  f  13,  altegoricam  illius  significationem 
exponens. 


(SD 


D 


§   XXX.     Tabernaculi   aliorumque 

constructio  ,  erectio  et  conse- 
cratio  :  Aaron  et  filii  ejus  sa- 
cerdotes  consecrati  :  ac  duo  ex 
his  morte  divinitus  puniti. 

Postquam  fcedus  Israelitarum  cum  Domino 
instauratum  erat  per  Moysen,  plenaque  po~ 
puli  reconciliatio  iterata  tabidarum  acceptione 
erat  confirmata,  sanctus  Legistator  omnem  adhi- 
buit  diligentiam  ,  ut  mandata  Domini  populus 
perfecte  impteret.  Hac  de  causa  populum  con- 
vocatum  docuit ,  quid  fieri  jussisset  Dominus, 
ut  legitur  Exod.  35  :  Igitur  congreg-ata  omni 
turba  filiorum  Israel ,  dixit  ad  eos  :  Haec  sunt, 
quae  jussit  Dominus  fieri.  Repetitoque  prsecepto 
de  Sabbato  religiose  observando,  procedit  ad  ob- 
lationem  omnium,  quse  necessaria  erant  ad  con- 
struendum  tabernaadum ,  aliaque  ad  cultum 
Dei  et  cveremonias'  spectantia.  Et  ait  Moyses  : 
( $  4 )  ad  omnem  catervam  filiorum  Israel  : 
Iste  est  sermo ,  quem  praecepit  Dominus ,  di- 
cens  :  Separate  apud  vos  primitias  Domino. 
Omnis  voluntarius  et  prono  animo  offerat  eas  Do- 
mino  :  aurum  et  argentum  et  aes ,  hyacinthum 
et  purpuram  ,  coccumque  bis  tinctum ,  et  bys- 
sum,  pilos  caprarum ,  pellesque  arietum  rubri- 
catas,  et  ianthinas  ,  ligna  setim  ,  et  oleum  ad 
luminaria  concinnanda ,  et  ut  conficiatur  un- 
guentum ,  et  thymiama  suavissimum  ,  lapides 
onychinos,  et  g^emmas  ad  ornatum  superhumera- 
lis  et  rationalis.  Hcec  dona  erant  offerenda.  Prse- 
terea,  ut  sequitur,  Quisquis  vestrum  sapiens  est 
(seu  peritus  artifex)  veniat,  et  faciat,  ( sub 
directione  videlicet  Beseleel  et  Ooliab)  quod  Do- 
minus  imperavit  :  tabernaculum  scilicet,  et  te- 
ctum  ejus;  ceteraque  ad  cultum  divinum,  cse- 
remoniasque  et  vestes  sacerdotales  spectantiay 
quse  ibi  enumerantur. 

325  Promptissime  mandanti  hsec  Moysi  pa- 
ruerunt  Israelitse  ,  uti  dicitur  f  20  :  Egressa- 
que  omnis  multitudo  filiorum  Israel  de  conspe- 
ctu  Moysi  ,  obtulerunt  mente  promptissima  at- 
que  devota  primitias  Domino ,  ad  faciendum 
opus  tabernaculi  testimonii.  Quidquid  ad  cultum 
et  ad  vestes  sanctas  necessarium  erat,  viri  cum 
mulieribus  prasbuerunt  ,  armillas ,  et  inaures, 
annulos,  et  dextralia  :  omne  vas  aureum  in  do- 
naria  Domini  separatum  est.  Si  quis  habebathya- 
cinthum  et  purpuram  ,  coccumque  bis  tinctum, 
byssum  et  pilos  caprarum,  pelles  arietum  rubri- 
catas,  et  ianthias,  arg-enti  aBrisque  metalla,  ob- 
tulerunt  Domino,  lignaque  setim  in  varios  usus. 
Sed  et  mulieres  docta3 ,  qure  neverant ,  dederunt 
hyacinthum,  purpuram,  et  vermiculum,  et  bys- 
sum,  et  pilos  caprarum ,  sponte  proprio  cuncta 
tribuentcs.  Principes  vero  obtulerunt  lapides 
onychinos ,  et  gemmas  ad  superhumerale  et  ra- 
tionale  (vestimenta  sunt  summi  Sacerdotis)  aro- 
mataque  et  oleum  ad  luminaria  concinnanda  et 
ad  prasparandum  unguentum,  ac  thymiama  odo- 
ns  suavissimi  componendum.  Omnes  viri  et  mu- 
heres  mentes  devota  obtulerunt  douaria,  ut  fie- 
rent  opera,  qua3  jusserat  Dominus  per  manum 
Moysi.  Cuncti  filii  Israel  voluntaria  Domino  de- 
dicaverunt.  Imo  tantus  fuit  ardor  Israelitarum. 

ut 


^foyscs  cxponit 
mandata  Do- 
mini  de  taber~ 
naculo,  aliis- 
que  con- 
struendis  : 


E 


populus  vero 
dona  offert 
hunc  in  finon 
plura,  quam 
erat  neccssr 


el  arttfices 
prompto  ani- 
mo  opus  ag- 
grediuntur, 


B 


ita  ut  sex  aut 
scptem  mensi- 
bus  omniafue- 
rint  perfecta  : 


DIE  QUAIITA  SEPTEMBKIS 
ut  fmem  non  fecerint  offerendi ,  nisi  jussi  novo 
mandato.  Audi  ea  de  re  dicta  Moysis  cap.  36 
f  3  :  Qui  ( artificcs )  cum  instarent  operi  ,  quo- 
tidie  mane  vota  (  id  est ,  dona )  populus  offere- 
bat.    Unde    artifices 


Bl 


jubetur  Moyses 
tabcrnuvuluui 
erigareet  sa- 
cerdotet  con- 
secrare  ; 


veuire  eoiupulsi  ,  dixerunt 
Moysi  :  Plus  offert  populus  quam  necessarium 
est.  Jussit  erg-o  Moyses  praeconis  voce  cantari  : 
Nec  vir  nec  mulier  quidquam  offerat  ultra  iu 
opere  sanctuarii.  Sicque  cessatum  est  a  muneri- 
bus  offerendis  ,  eo  quod  oblata  sufficerent  et  supe- 
rabuudarent. 

32G  Porro  uti  pretiosissima  qiuvque  promptis- 
sime  offerebantur  ab  Israclitis  ,ita  artifices plu- 
rimi  se  sponte  obhderunt ,  ut  sub  designatis  a 
Domino  Beseleet  et  Ooliab  omnia  perficerent  ope- 
ra,  quoe  Dominus  fieri  jusserat.  Bescleel  vero  et 
Ooliab,  quos  Dominus  singutari  sapientia  et  in- 
telligentia  ad  hunc  finem  instruxerat ,  Moyses 
poputo  preesentavit ,  ut  habetur  cap.  85  circa  fi~ 
nem.  Hi  vero  cum  atiis sesponte  offerentibus  opus 
alacriter  aggressi  sunt ,  sicut  exponitur  cap.  3G 
his  verbis  :  Fecit  ergo  Beseleel  et  Ooliab  ,  et 
omnis  vir  sapiens  ,  quibus  declit  Dominus  intel- 
lig-entiam  et  inteilectum  ,  ut  scirent  fabre  opera- 
ri ,  quae  in  usus  sanctuarii  necessaria  sunt,  et  quse 
prcecepit  Dominus.  Cumque  vocasset  eos  Moy- 
ses  ,  et  omnem  eruditum  virum ,  cui  dederat 
Domiuus  sapieutiam  ,  et  qui  sponte  sua  obtule- 
rant  se  ad  faciendum  opus  ,  tradidit  eis  universa 
donaria  filiorum  Israel.  Hoc  igitur  modo  a  diciis 
artificibus  constructa  sunt  tabernacutum,  arca, 
vestes  sacerdotales,  ceteraque  omnia  ad  taberna- 
culum  cultumque  divinum  et  cueremonias  atti- 
nentia  ,  in  quibus  materiam  pretiosissimam  opus 
haud  dubie  superavit ,  cum  ideam  omnium  Do- 
minus  ipse  Moysi  suggesserit ,  Moyses  vero  eam 
artificibus  communicaverit ,■  atque  hi  singulari 
scientia  et  peritia  ad  omnia  scite  exequenda  a 
Domino  sint  donati. 

327  Sex  circiter  menses  omnium  constructioni 
videntur  impensi  ,  aut  ad  summum  menses  fere 
septem :  nam  mense  tertio  inchoato  Israeiiim  ve- 
nerunt  ad  montem  Sinai ,  ibique  fuerunt  iribus 
ut  minimum  mensibus,  antequamconsiruciioprse- 
dictorum  inchoaretur,  ut  facilc  cotligi  potestex 
gemina  Moysis  quadraginta  dierum  mansione  in 
monte,  gestisque  anterioribus  et  intermediis,  ita 
ut  opera  illa  inchoata  videantur  mense  sexto.  Ita- 
que  ,  cum  omnia  fuerint  perfecta  ante  finem 
anni ,  ut  mox  videbimus ,  per  sex  menses,  et 
forsan  partem  septimi ,  constructio  omnium  te- 
nuit.  Porro  pturima,  eaque  admodum  pretiosa, 
quse  jwrtinebant  ad  solum  tabernacuiutn ,  cxpti- 
cat  Exodus  cap.  36,  ubi  partes  tabernaculi  de- 
scribuntur.  Cap.  37  narratur  constructio  arccV, 
propitiatorii,  mensse,  candelabri,  lucernarum, 
altaris  thymiamatis  ,  ac  thymiamatis  ipsius,  et 
unguenti  ;  uti  et  cap.  38  altaris  holocausti ,  la- 
bri  senei,  totiusque  atrii  tabernaculi  cum  partu 
bus  suis.  Tandem  cap.  39  enarrantur  omnia  in- 
dumenta  pontificalia  ac  sacerdotalia  ab  iisdem 
composita,  afflrmaturque,  omnia  constructa  fuis- 
se,  quse  fieri  jusserat  Dominus,  ita  ut  nihii  cx 
omnibus  deesset.  Demum  ibidem  y  43  subjungi- 
tur  :  Quse  postquam  Moyses  cuncta  vidit  completa, 
benedixiteis. 

32S  Perfectis  autem  omnibus  ,  mandatum  ac- 
cepit  Moyses  a  Domino,  quod  refertur  cap.  10 
his  verbis :  Locutusque  est  Dominus  ad  Moy- 
sen  ,  dicens:  Mense  primo  ,  prima  die  meDsis , 
eriges  tabernaculum  testimonii ,  et  pones  in  eo 
aream,  demittesque  ante  illam  velum  ( ad  scpa- 


rationem  sancti  a  sancto  sanctorum  :)ct  illata 
mensa,  poues  super  eam,  qute  rite  prascepta 
sunt.  Candelabrum  stabit  cum  lucernis  suis  ,  et 
altare  aureum  ,  iu  quo  adoletur  incensum ,  co- 
ram  arca  testimonii.  Teutorium  in  introitu  ta- 
bernaeuh  poues  ,  et  ante  illud  altare  lmlocausti  - 
labrum  mter  altare  et  tabermiculum ,  quod  im- 
plebis  aqua.  Circumdabisque  atnum  teiltoriis 
et  m-ressum  ejus.  Et  assumpto  unctionis  oleo 
ung-es  tabernaculum  cum  vasis  suis,  ut  sauctifi- 
centur:  altare  holocausti  et  omnia  vasa  rju i: 
labrum  cum  basi  sua  :  omnia  unctionis  oleo  con- 
secrabis,  ut  sint  sancta  sauctorum.  Applicabis- 
que  Aaron  et  filios  ejus  ad  fores  tabemaouli  te- 
stimonii  ,  et  lotos  aqua  indues  sanotia  vestibua, 
ut  ministrent  mihi ,  et  unotio  eorum  m  sacerdo 
tium  scmpiternum  proliciat.  Feoitque  Moyses 
omnia,  guaj  prsceperat  Dominus.  Verum  non 
omnia  uno  die,autleviopercsuni  perfecta, 

329  I-itur,  ut  scquitur  y  15,  mense  primo 
anni  secundi  ( ab  egrcssu , )  prima  die  mensis, 
collocutum  est  tabernaculum.  Erexitque  M^  ,  , 
illud,  et  posuit  tabulas  ac  bases  el  7eotes,sta- 
tuitque  columuns,  et  expandit  tectum  super  ta- 
bernaculum,  imposito  desui»er  operimento,  si- 
cut  Dominus  iniperaverat.  Hxc  tota  tabernaculi 
constructio  ,  per  parlcsnominata,  se  l  SineatrtO. 
Sequiiur  arca  cum  oracxdo  seu  propitiatorio , 
qiue  locanda  erat  in  ilia  tabernaculi  parte,  qum 
vocatur  sauclum  Sanctomm,  veloque  separabatur 
ab  altera  parte ,  qiuv  dicitur  sanotum.  \  L8  Po- 
suit  et  testimonium  ( id  est ,  tabutas)  in  arca  , 
subditis  iniVa  vectibus ,  et  oraculum  desuper. 
Cumque  intulisset  arcam  iu  tabemaoulum ,  ap- 
pendit  antc  eam  velurn .  .  .  Posuit  et  menaam  in 
taberuaculo  testimonii  ad  plag-am  Septemtriona 
lem  extra  velum  .  .  .  Posuit  et  oandelabrum  in 
tabernaculo  testimouii  e  rcgione  mensaj  in  parte 
Australi  ,  locatis  per  ordinem  lucernis  .  .  .  1'osuit 
et  altare  aureum  sub  tecto  testimonii  eontra  \e- 
lum ,  et  adolevit  super  eo  iueensum  aromatum.. 
Posuit  et  tentorium  in  introitu  t&bernaouli  testi- 
monii  ,  et  altare  holocausti  in  vestilolo  testi- 
monii,  offereus  in  co  holocaustum  et  sacrilieia  .  , 
Labrum  quoque  statuit  inter  taberuaculum  testi- 
monii  et  altarc  ,  iraplens  illud  aqua.  Laverunt- 
que  Moyses  et  Aaron  ac  filii  ejus  manus  suas  et 
pedes ,  cum  ingrederentur  tectum  fmderis ,  et 
accedcrent  ad  altare  .  .  .  Erexit  et  atrimn  per  gy- 
rum  tabernaculi  et  altaris  ,  ducto  in  introitu  ejus 
tentorio.  Ihccpositio  toiius  tabernacuii cum  <<in<>, 
omnibusque  ad  illud  pertinentibus.  Oniuia  autem 
facta  suut ,  ut  Dominus  imperaverat ,  quod  frc- 
quenter  repetitur. 

;;;;o   postquam  omuia   perfeota   sunt ,    operuit 
nubes  tabernaculum  testimonii,  et  giorfa  Domini 
implevit   illud.  Ncc  poterut  Moyses   Lngredi  te- 
ctum    feederis  ,    nube    opcriente    omnia,    et   ma- 
jestate   Domini  coruscante  ,    quia   ounota    aubea 
operuerat.  Quod  non  posset   Moyses  ingredi  ob 
nimiam  nubis  claritatem  ei  densitatem,  initio 
tantum  contigit  in  dedicatione.  Nam  atias  W03 
ses  ssepe  ingrediebatur  ,ut  consuieret  Dominum, 
ut  habetur  Num.  7  y  80  :   Cumque  ingrredere- 
tur  Moyses   tabernaculum   fo^deris ,    ut    cousule- 
ret  oraculum  ,    audiebat  voecra   loquentis  ad    ie 
de  propitiatorio  ,    quod  erat  euper  aroam  te  ti 
monii  inter  duos  eherubira  ,   unde   et  loquebatur 
ei.  Post  erectionem  autem  tabernacuti,  cx  nube 
ei  incubante  discebant  Israelitse,  quando  profi 
cisci  deberent,  aut  manere  inloco,  quemadmu 
dum  Exod.  40  y  34  exponitur  his  verbis  :    Si 

quando 


iccrou 

J.S. 


erectiotabtr- 

tmruli,  posi- 
tioqw  omnium 

ml  ilhnl  spe- 
ctantlwn  •- 
E 


ijloria  Domtni 
illud  nlmm- 
hral : 


Bfi 


umnu  quando  nubes  tabernaculum  deserebat,  proficisce- 
J  s'  banturfiliilsrafdperturraassuas:  si  pendebatdesu- 
per,  manebant  in  eodem  loco.  Nubes  quippe  Do- 
miui  tacubabat  per  diem  tabernaculn,  et  ignis  in 
nocte,  videntibus  cunctis  populis  Israel  per  cunctas 
mansioncs  suas.  Haec  de  tabernaculi  nube  refe- 
runtur  occasione  erectionis.  At  redeamus  ad  ea, 
quse  Moyses  fecit  eo  die,  quo  tabemaculum  non 
solus,  sed  juvantibus  artificibus,  qui  istud  con- 
struxerant,  erexit. 
contcerutio  331  Jusserat  Dominus  non  solum  erigere  taber- 

tabemacuU,     nacutUm,  sed  etiam  illud  cum  ceteris  omnibus 
consecrare,  atque  inungere  insuper  Aaronem  et 
quatuor  filios  ejus,  ac  sacerdotio  initiare.  Csere* 
monite  hse  inchoatse  creduntur  eodem  die,  et  con- 
iinuatx  suntper  dies  septem,  sicuti  refertur  Le- 
vit.  8,  ubi  etiam  referuntur  sacrificia,  quse  sin- 
gulis  diebus  hac  de  causa  per  Moysen  fuere  obla- 
ta.  Ritus  consecrationis  ibidem  legi  potest.  Exod. 
vero  29  prsecipii  Dominus  Moysi,  quo  modo  omnia 
fieri  deberent ;  ibique  1 37  altaris  consecratio  seque 
per  septem  dies  continuanda  prsescribitur,  quam 
B  consecratio  pontificis  et  sacerdotum.  Et  Levit.  8 
f  10  ante  unctionem  Aaronis,  sic  refertur  taber- 
naculi  aliorumque  inunctio  :   Tulit  et  unctionis 
oleum  (Moyses),  quo   livinit  tabernaculum  cum 
omni  supellectili  sua.  Cumque  sanctificans  asper- 
sisset  altare  septem  vicibus,  unxit  illud  et  omnia 
vasa  ejus,   labrumque  cum  basi  sua  sanctificavit 
oleo.  Totis  illis  septem  diebus  consecrandi  mane- 
bant  in  tabernaculo  ut  dicitur  f  33  ubi  additur : 
Septem  enim  diebus  flnitur consecratio.  Hancsolus 
peragebat  Moyses,  qui  et  sacrificia  iisdem  diebus 
cuncia  offerebat. 
cujus  cau$u         JJ32  Porro  hujus  consecrationis  grottia  princi- 
principes  mu-  ^e$  Israelitarum  ingentia  obtuterunt  munera. 
'"'"  Num.   7  de  hac  oblaiione  leguntur  sequentia  .- 
Pactum    est  autem  in  die  ,  qua  complevit  Moy- 
ses  tabernaoulum ,  et  erexit  illud:  unxitque  et 
sanctificavit  cum  omnibus  vasis  suis,  altare  simi- 
liter  et  omnia   vasa    cjus  :    obtulcrunt    principes 
[sraSl  ct  capita  familiarum,  qui  erant  per  singu- 
las  tribus,  %>r»fectique  eorum,  qui  numerati  fue- 
rant  (jam  ante  perfectum  tabernacutum  Exod. 
28   f  25)   munera  coram    Domino  ,    sex   plaustra 
tecta  oum  duodeoim  bobus.  Serviebant  hsec  plau- 
C  stra  ad  vehendas partes  tabemaculi,  quando  erat 
proficiscendum.    Emc    obiaiio    ficri  poiuit   die 
prima  mcnsis,  qua  tabernaculum  erectum  est. 
Verum  alteva   principum  oblatio   f   10  relata  , 
qu<v  diebus  duodecim  roiUinuata  est,  tantum  vi- 
detur  inchoata  post  dedicationem  absolutam,  seu 
die  octava  mensis,  eaque  sic  refertur  i  Igitur  ob- 
tulerunt  duces  in    dedicationcm  altaris  die  ,  qua 
unctum  cst ,  oblationem  snam  antc  altare.  Dixit- 
que  Domiuus  ad  Moysen :  Sing-uli   duoes  pcr  sin- 
gulos  dies  offerant  muncra  in  dedicationem  alta- 
ris.  Singuli  auiem  eadem  munera  per  dies  duo- 
deoim  obtulerunt,  id  ibidem  videri  potest.  lianc 
oblationem  verisimiliter  tantum  cceptam  esse  die 
octava  mensis  ,  ea  de  causa  asserui ,  quod  obla- 
tiones  fierent  ad  sacrificia  offerenda,  quodque 
non  alia  sacrificia  oblata  videantur  diebus  se- 
ptem  ,  quibus  duravit  consecralio  ,  quam  qiuv 
hunc  in  finem  referuntur  oblata  Levit.  S.  Quod 
vero  dicitur,  die ,   qua  unctum  cst,   altare  sci- 
licet ,  potest  exponi  de  die  prima  post  absolutam 
unctionem  :  et  forsan  reetius  de  tcmporc  indeter- 
minato ,   ut  solum  significet  oiroa  illud  tempus, 
Certe  ita  intelligi  debet  oblatioomnium  duodecim 
pritwipwn  ,  de   qua  dicitur  y  Sl  :    Ikec  in  de- 
dicatione  altaris  oblata  sunt  a  priucipibus  Israel, 


DE  S.  MOYSE  PROPHETA. 

die,  qua  cousecratum   est  ,  acetabula   argren- 


itfiit  "i 


tea  duodecim  etc. :  nam  duodecim  diebus  con- 
sequentibus  singuliunum  acetabulum  cum  alns 
muneribusobtuleruntpervices.  rnflMeeratia 

333  Die  octava   mensis  primi  Aaron  sacrzfi-  — * 
cia  offerre  ccepit  cum  quatuor  filns  saceraotious  ■  ^.^  no&f_ 
sed  duoex  his  seniores  eodem  die  sublati  sitnt  titmla. 
morte  repentina.  Res  tota  narratur  Levit.  J  et 

10  hoc  modo :  Pacto  autem  octavo  die  ,  voca- 
vit  Movses  Aaron  et  filios  ejus,  ac  majores  na- 
tu  Israel ,  dixitque  ad  Aaron  :  Tolle  de  armen- 
to  vitulum  pro  peccato ,  et  arietem  in  holocau- 
stum  .  utrumque  immaculatum  ,  et  offer  lllos  co- 
ram  Domino.  Et  ad  filios  Israel  loquens  :  Tolle 
bircum  pro  peccato  etc  .  .  .  Hodie  enim  Domi- 
nus  apparebit  vobis  (  aliquo  nimirum  prodigio,) 
Tulerunt  ergo  cuncta ,  quae  jusserat  Moyses  ,  ad 
ostium  tabernaculi  :  ubi  cum  omnis  multitudo 
astaret ,  ait  Moyses  :  Iste  est  sermo  ,  quem  prae- 
cepit  Dominus  :  facite  ,  et  apparebit  vobis  g-lo- 
ria  ejus.  Deinde  referuntur  varia  sacrificia,  quse 
sacrificavit  Aaron  ,  juvantibus  filiis.  Subditur 
vero  f  22;  Et  extendens  ( Aaron)  manus  ad 
populum  ,  benedixit  ei.  Sicque  completis  bostiis 
pro  peccato ,  et  holocaustis  et  pacificis  ,  descen-  E 
dit.  Ingressi  autem  Moyses  et  Aaron  in  taberna- 
culuin  testimonii ,  et  deinceps  egressi ,  benedi- 
xerunt  populo.  Apparuitque  g-Ioria  Domini  omni 
multitudini :  et  ecce  egressus  ignis  a  Domino  , 
dcvoravit  holocaustum ,  et  adipes ,  qui  erant  su- 
per  altare.  Quod  cum  vidissent  turbre  ,  laudave- 
runt  Dominum ,  ruentes  in  facies  suas.  Hactenus 
Lvta  omnia  novis  sacertotibus ,  quos  Dominus  hoc 
prodigio  honorificavit. 

334  At  tristiora   eodem  ,  ut  videtur  ,  die  se-  duoexsacsr- 
cuta  sunt,    dum    Dominus  nonnullam  duorum  dotibus,  qum 

....  ■  t     -,  i    ad  sacrifican- 

negligcntiam   severa   pcena  punire  voluit  ,    ut  dnm  su'_ 

ostenderet  quanta  cura  ad  altare  oporteat  accede-  rmtignm  non 

re.  Cap.  10  Moyses  factum  et  pcenam  sic  expo-  sitcrum,morte 

nit:  Arreptisque  Nadab  etAbiu,  filii  Aaron  (na-  i""lUi 

tu  majores )  thuribulis,  posuerunt  ignem  et  in- 

censum  desuper  ,   offerentes  coram  Domino  ignem 

alieuum   :    quod    eis    praeceptum  non   erat ,    (id 

est  vetitum  erat.)  Egressusque  ignis  a  Domino  , 

devoravit   eos  ,    et  mortui    sunt   coram   Domiuo  , 

in  tabernaculo  videlicet.  Num.  3  y  4  de  morte 

iita  hoc   legitur  :   Mortui  enim   sunt   Nadab    et 

Abiu  ,    cum  offerrent  ignem   alienum   in  conspe-  ^ 

ctu    Domini    in    deserto    Sinai,    absque    liberis. 

Item  Num.   26   t  61  •"  ^e   Aaron  orti  sunt  Na- 

dab   et    Abiu ,    et    Eleazar   et  Ithamar  :   quorum 

Nadab  et   Abiu   mortui    sunt  ,    cum    obtulissent 

igncm  alienam  coram  Domino.  Ratio  mortis  ubi- 

gue  eadem  ponitur ,   nimirum    quod  obtulissent 

ig-nem     alienum    coram    Domino ,  id  est  ,    quod 

ignem  non  sacrum,  thuribiUis  ad  tabernaculum 

altatum  ,  posuissent  in  altari  thymiamatis,  cum 

debuissent  sumere  ignemab  aitari  holocaustorum, 

ut  ex  hoc  loco  coiligitur.  Certe  locum  sic  expli- 

cant  pierique  interpretes ,  et  recte  ,  quantum  ex- 

istimo.  Negiigentiam  hanc  morte  punivit  Domi- 

7ius.  At  ex  gravitate  pcencV  iitius  temporalis  non 

recte  coUigemus  gravitatem  peccati  eorum,  cum 

leve  etiam  peccatum  morte  punire  possit  Domi- 

nus  ,  vitse  mortisque  arbiier. 

335  Quid  autem  Moyses  fecerit  ,  visa  hac  seimitique,  at 
morte  duorum  fratris  sui  fitiorum ,  quos  Domi-  veiitum  aius 
nijussu  sacerdotes  consecraverat  ,  narrat  Levit.  er\rc  ^erna' 
10  }  3  sic  prosecutus ;  Dixitque  Moyses  ad  Aa- 
ron  :  Hoc  est  ,  quod  locutus  est  Dominus  :  San- 
ctificabor  in  iis ,  qui  appropinquant  mihi ,  et  in 
conspectu  omnis  populi  g-lorificabor.  Sensus  est , 

justum 


culu 


DIE  QUAKTA  8»TRUBBI8 
justum  me  ostendam  puniendo  peccata  eontm, 
qui  mihi  appropinquant ,  seu  sacerdotum  ;  et 
efficiam,  ut  hanc  meam  justitiam  populus  videat 
et  prsedicet;  atque  ita  a  peccatis  deterreatur. 
Quod  audiens  tacuit  Aaron.  Vocatis  autem  Moy- 
ses  Misaele  et  Elisaphan  filiis  Oziel,  patrui  Aa- 
roD#  ait  ad  eos  :  Ite  et  tollite  fratres  vestros  de 
conspectu  sanctuarii,  et  asportate  extra  castra. 
Coufestimque  pergentes  tulerunt  eos,  sicut  jace- 
bant,  vestitos  lineis  tunicis,  et  ejecerunt  foras, 
ut  sibi  fuerat  imperatura.  Portabantur  extra  ca- 
stra  ad  sepulturam,  quia  Judsei  in  urbibus  aut 
in  castris  mortuos  non  sepeliebant.  Pr^seterea 
Moyses  Aaroni  ejusque  filiis  prohibuit,  neexterna 
doloris  signa  proderent,  quemadmodum  refert 
i  6  his  verbis  :  Locutusque  cst  Moyses  ad  Aaron, 
et  ad  Eleazar,  et  Ithamar ,  filios  ejus  :  Capita 
vestra  nolite  nudare,  et  vestimenta  nolite  scin- 
dere,  ne  forte  moriarnini,  et  super  omnem  coe- 
tum  oriatur  indig-natio.  Fratres  vestri,  et  oranis 
domus  Israel,    plangant  incendium,    quod  Domi- 


aliis  quoque 
saeerdfitibus 
nonnihil  e  ro 
ris  obrepscral 


nus  suscitavit :  vos  autem  non  egrediemini  fores 
tabernaculi  ,  alioquin  peribitis  :  oleum  quippe 
sanctaeunctionis  est  super  vos.  Qui  fecerunt  omnia 
B  juxta  prseceptum  Moysi.  Poterant  alii plangere  et 
lugere  defunctos  incendio ,idque  re  ipsa  fecerunt ; 
at  non  Aaron  ejusque  filii,  quia  erant  in  ministe- 
rio  sacro. 

336  Porro  aliis  quoque  sacerdotibus  aliquid 
erroris  obrepsit,  sedpcenam  non  incurrerunt.  Sa- 
cerdotes  enim  de  sacrificiis,  excepto  holocausto, 
aliqua  comedebant,  Moysesque  id  eos  facere  jus- 
serat  f  12.  At  i  16  inter  hsec  hircum,  qui  obla- 
tus  fuerat  pro  peccato,  cum  qusereret  Moyses, 
exustum  reperit  :  iratusque  contra  Eleazar  et 
Ithamar  tilios  Aaron,  qui  remanserant ,  ait:  Cur 
non  coraeuistis  hostiam  pro  peccato  in  loco  san- 
cto,  quas  sancta  sanctorum  est,  et  data  vobis, 
ut  portetis  iniquitatem  raultitudinis,  et  rog-etis 
pro  ea  in  conspectu  Domini,  praesertim  cum  de 
sanguine  illius  non  sit  illatum  intra  sancta  et 
comedere  debueritis  eam  in  sanctuario  ,  sicut 
prseceptum  est  mihi  ?  Eespondit  Aaron  :  Oblata 
est  hodie  victima  pro  peccato,  ot  holocaustum 
coram  Domino  :  mihi  autem  accidit,  quod  vides. 
Mortem  duorum  filiorum  insinuat ,  et  sic 
pergit  ;  Quomodo  potuit  comedere  eam  ,  aut 
placere  Domino  in  caeremoniis,  mente  lug-ubri  ? 
Quod  cum  audisset  Moyses  recepit  satisfactio- 
nem.  Similia  ostendunt ,  quam  attentus  ad 
omnia,  quam  peritus  cseremoniarum,  quamque 
accuratus  in  minimis  etiam  fuerit  sanctus  Le- 
gislator. 


§  XXXI.  Enumeratio  populi :  Le- 
Vitae  ad  usum  tabernaculi  assum- 
pti  et  numerati :  tubse  compositse, 
aliaque  ad  servandum  ordinem  in 
profectione  agminis. 


Leget  muli* 
acceptr  a  Deo 
et  comcriptx, 


Erectio  tabernaculi,  aliaque  ea  occasione  fa- 
cta,  quse  narravimus,  magnam  partem  ab- 
sumpserunt  mensis  primi  anni  secundi  ab  egres- 
su.  Reliqua  pars  illius  mensis  videtur  impensa 
fuisse  variis  legibus  ad  ritus  et  cseremonias  spe- 
ctantibus,  quas  seu  in  monte  Sinat,  seu  in  ta- 
Septembris  Tomus  1L 


88 

bernaculo,   a   Domino   accepit  Moyses,    et  per 
partes  haud  dubie  conscripsit  et  promulgavit 
cum  omnes  simul  conscribi  et  promulgari  non 
potuennt   ob   multitudincm  ;  cumque  multa  ex 
illis  ad  solos  sacerdotes  spectent  aut  ad  Levitas. 
Vtden  de  illis  potest  totus  liber  Leviticus    qui 
nihil  fere  continet  nisi  leges  maxime  ca>rem'onia- 
les,quasdam  tamen  etiam  morales  et  judiciales 
In  fine  autem  totus  liber  clauditur  his  verbis  : 
Hiec    sunt    prfficepta  ,   quae     raandavit    Dominus 
Moysi  ad  filios  Israel  in  monte  Sinai.   Et  caput 
penidtimum  hoc  etiam  modo  finitur :  IIxc  sunt 
judieia    atque    pracepta,    et    leges,    quas    dedit 
Domiuus  inter  se  et  tilios   Israol  in  monto    Sinai 
per  manum  Moysi.    Verumtamen  ex  his  verbis 
nolim  concludere,  omnia  pr&cepta  Moysi  data 
fuissein  monte  Sinai:  nam  data  verba  intelligi 
possunt  de  tribus  uUimis  capitibus,  cum  caput 
25  sic    inchoetur :  Locutusque    est   Dominus  ad 
Moysen  in    raoute    Sinai   etc.    Contra  ex  multis 
atiis  tocis  facile  coltigipotest,  multa  adhuc  Moysi 
prsecepta  data  fuisse  posterectumtabernaculum  : 
eo  autem  tempore  Dominus  Servo  suo  toqui  sole- 
bat  in  ipso  tabernaculo.  Ilto  quoque  tempore  con- 
tingere  potuit  dubitatio  illa  de  pcena  homini  bta 
sphemo  irroganda :  de  qua   consultus  Dominus 
Levit.  24- 1  13  jussit  hominem  lapidibusobrui,  uti 
factum  refertur  jf  23  his  verbis  i  Locutusqur  sst 
Moyses  ad  filios  Israel :  et  eduxerunt  eiun,  qui 
blasphemaverat,extr;i  castra,ac  lapidibus  npprossc- 
runt.  Eeooruntquo  filii  Israol,  siout  prSBOeperat  Do- 
minns  Moysi. 

838  Multa  deinde  ordinata  sunt  per  Moy- 
sen,  jubcnte  Domino,  ut  tam  in  castrametatio- 
nibus  quam  in  itineribus  elegans  servaretur  di- 
spositio.  Primum  ad  hunc  finem  conducebat  enu- 
meratio  totius  populi  per  singulas  tribus,  de  qua 
Num.  i  htVC  leguntur  \  Locutusque  est  Domi- 
nus  ad  Moysen  in  deserto  Sinai  in  tabernaoulo 
fosderis,  prima  die  mcnsis  secundi,  anno  altoro 
egressionis  eorum  ex  /Kfrypto  ,  ilicens  :  Tollitfl 
summnm  universffi  congregationis  tiliorura  Israel 
per  cogfnationes  et  domos  suas,  et  nomina  sin- 
g-ulornm,  quidquid  sexus  est  masoulini  a  viffeai- 
mo  anno  et  supra,  omnium  virorum  fortium  ex 
fsrael,  et  numerfibitis  eos  por  turmas  suns,  tu  et 
Aaron.  Kruntque  vobiscum  [irincipos  tribuum  BO 
doraorum  in  cofrnationibus  suis.  Nominatis  au- 
tem  duodecim  tribuum  principibus,  ut  ibidem 
videri  potest,  sic  pergit :  lli  nobilissimi  princi- 
pes  multitiKiinis  per  tribus  ot  cofrnationos  suns, 
et  capita  exercitus  Israel  :  quos  tulorunt  Moyses 
et  Aaron  oum  omni  vulg-i  rniiltitiniine  :  et,  confrre- 
gaverunt  primo  die  mcnsis  secnndi,  receMeiites 
eos  por  cognationes,  ct  domos,  ao  1'amilias,  et 
caplta,  ot  nomina  sing-ulorum,  a  vip-osimo  anno 
et  supra,  sicut  pneceperat  Duninus.  Numor.ttiijue 
sunt  in  deserto  Sinai.  Singutarum  tribuum  nu- 
merum  mox  Moyses  ibidem  refert,  acde  omnibus 
simut  computatis  t  45  sicsubjungit  \  Pueruntqufl 
omnis  numerus  filiorum  [srael  per  domos  et  fa- 
milias  suas  a  vig-esimo  anno  et  supra,  qui  pote- 
rant  ad  bella  procedere,  sexcenta  tria  milia  viro- 
rumquingenti  quinqnafrinta.  Levitse  non  compre- 
kendebantur  hoc  numero  :  attamen  duodecim 
erant  tribus,  quia  posteri  Josephi  duas  tribus 
cons t itueba n  /,Kphraim  nimirum  et  Manasse,  ita 
ut  tribus  Levi  esset  decima  tertia.  Levitas  autcm, 
utsequitur,  in  tribu  familiarum  suarum  non  sunt 
numerati  cum  eis,  ita  mandante  Domino,  qui 
hanc  tribum  elegerat  ad  usum  tabernacuti,  ut 

dicemus. 

17  339  Enumeratis 


ACCTOM 

J  s. 


po/nriui  enu 

mevalm, 


84 


DE  S.  MOYSE  PROPHETA. 


iVCTORC 

J    S 

totus  excrcitus 

in  quatuor  ag~ 

mina  divisus, 


B 


Levitn  od  l« 

vittum  tuhrr- 
naculi  OWUttl  - 

)ih,  ttr  his 

vaiio  modo 
reccnsiti 


C 


339  Enumeratis  Israetitis,  totum  exercitum 
jussit  Dominus  dividi  in  quatuor  agmina,  quse 
singula  constarent  ex  temis  tribubus,  et  quorum 
primum  ad  Orientem,  alterum  ad  Meridiem  , 
tertium  ad  Occidentem,  ac  quartum  demum  ad 
Aquilonem  castrametaretur ;  utet  in  itinere  eo- 
dem  ordine  proficiscerentur.  Pulcherrima  hsec 
dispositio,  qua  numerosissimi  exercitus  confusio 
vitabatur,  refertur  Num.  2  hoc  modo  :  Locutus- 
que  est  Dominus  ad  Moysen  et  Aaron,  dicens  : 
Sing-uli  per  turmas,  sig-na,  atque  vexilla,  et  do- 
mos  cognationum  suanim  castrametabuntur  filii 
lsrael,  per  fryrum  tabernaculi  foederis  :  seu  ta- 
bernaculo  relicto  in  medio.  Mox  primumagmen 
ita  describitur  :  Ad  Orientem  Judas  ( caput  hu- 
jus  agminis )  fig-et  tentoria  per  turmas  exerci- 
tus  sui  :  eritque  prineeps  filiorum  ejus  Nahasson 
filius  Aminadab  :  et  omnis  de  stirpe  ejus  summa 
pugnantium  ,  septua<^int;i  quatuor  millia  sexcen- 
ti.  Jnxta  eum  castrametati  sunt  de  tribu  Issachar, 
quorum  princcps  fuit  Nathanael  filius  Suar  :  et 
omnis  numerus  pug*natorum  ejus  ,  quinquag-inta 
qualuor  millia  quadringenti.  In  tribu  Zabulon 
princeps  fuit  Eliab  filius  Helon.  Omnis  de  stirpe 
ejus  exercitus  pug-natorum,  quinquag-inta  septem 
millia  quadrinffenti,  (Jniversi,  qui  in  castris  Ju- 
da?  annumerati  sunt,  fuerunt  centum  octoginta 
sex  millia  qaadringenti :  et  perturmas  suaspri- 
mi  egredientur.  Hocprimum  agmen  ceteris  erat 
numerosius.  Secundi  agminis,  ad  Meridiem  ca- 
strametati,  caput  erat  tribus  Ruben,  eique  ad- 
junctcV  erant  tribus  Simeon  et  Gad.  In  hoc  agmi- 
ne  erant  oentum  quinquaginta  millia  et  mille  qua- 
dr  <nli  quinquaginta.  Tertii  agminis,  ad  Oe- 
cidenlem  tocati,  caput  fuit  tribus  Ephraim,  quse 
secum  habcbat  trtbus  Manasse,  et  Beniamin, 
Summa  erat  centem  oeto  millia  et  ecntum.  Agmini 
quarto,  ad  Aquilonem  constituto,  prseerat  tribus 
Dan,  erantque  adjunctte  tribus  Aser  et  Nephtha- 
ti.  Eraut  aideni  in  huc  tttjjnittc  puguatores  centum 
quinquaginta  septem  millia  sexcenti,  qui  uttimum 
agmenconstituebant. 

840  Qitemadmodum  ordinem  duodecim  tri- 
buum  putcherrime  disposuit  Moyscs,  mandante 
Domino,  ita  non  m/iitts  accttrulc  tlicisit  mini- 
steria  Levitarum,  qui  hac  etiam  de  causa  seor- 
sum  uumerati  stint.  Num.  i  f  <t8  indicat  Do- 
minus,  adquod  ministerium  destinasset  Levitas. 
Moysen  audiamus  :  Locutusque  est  Doraiuus 
ad  Moyscn,  dioens  :  Tribum  Levi  noli  nume- 
rare  (cum  aliis, )  neque  pones  suuimam  eorum 
cum  iiliis  Israel  :  sed  constitue  eos  super  taber- 
naculuni  testimonii  et  cuneta  vasa  ejus,  et  quid- 
quid  ad  083remonias  pertinet.  Ipsi  portabuut  ta- 
bernaeulum  et  omnin  utensilia  ejus  :  et  erunt  m 
ministerio,  ac  per  yyrum  tabernaculi  metabun- 
tur  ( vtdcticet  inter  tabernaculum  et  quatuor 
Israelitarum  agmina  jam  dicta.)  Cum  profiei- 
scendum  fucrit,  depouent  Levitre  tabernaculum  : 
cum  castrametaudum  ,  erig-ent :  quisquis  evter- 
norum  aceesserit,  occidetur.  Metabuntur  autem 
castra  iilii  Israel  unusquisque  per  turmas  et  cu- 
neos,  atque  exercitura  suum.  Porro  Levita?  per 
g-yruin  tabernaculi  iiyent  tentoria,  ne  riat  iudi- 
g-natio  super  multitudiuem  filiorum  lsracl,  et  ex- 
eubabunt  in  custodiis  tabcrnaculi  testimonii. 
Cap.  3^5  ad propositum  nostrum  ha>e  dicuntur  ; 
Locutusque  est  Dominus  ad  Mnysen,  dicens  :  Ap- 
plica  tribum  Levi,  et  fac  stare  iu  conspeetu  Aa- 
ron  saccrdotis,  ut  ministrent  ei,  et  excubent , 
et  observent  quidquid  ad  cultum  pertinet  multi- 
tudiuis    coram    tabernaculo  testimonii,  et  custo- 


diant  vasa  tabernaculi,  servientes  in  ministeno 
ejus  Dabisque  dono  Levitas  Aaron  et  filiis  ejus, 
quibus  traditi  sunt  a  lsrael.  Aaron  autem  et 
filios  ejus  constitues  super  cultum  sacerdotn. 
Mox  quoque  addit  Dominus,  se  Levitas  sibi  ven- 
dicare  pro  primogenitis,  quos  jam  in  Mgxjpto 
sibi  sanctificaverat.  Census  deinde  Levitarum 
habitus  est,  sed  non  eodem  plane  modo,  quo  aln 
Israelitse  erant  enumerati ;  at  pueri  etiam  unius 
mensissunt  recensiti.  De  his  dicitur  }  14:  Lo- 
cutusque  est  Dominus  ad  Moysen  in  deserto  Si- 
nai,  dicens  :  Numera  filios  Levi  per  domos  pa- 
trum  suorum  et  familias,  omnem  masculum  ab 
uno  mense  et  supra.  Numeravit  Moyses  ,  ut  prae- 
ceperat  Dominus,  et  inventi  sunt  filii  Levi  per 
nomina  sua,  Gerson  et  Caath  et  Merari.  Hi  tres 
erant  filii  Levi,  et  patres  omnium  Levitarum, 
qui  ab  illis  divisi  fuerunt  in  Gersonitas,  seu 
filios  Gerson  ;  Caathitas,  seu  filios  Caath  ;  et 
Meraritas  .  seu  filios  Merari :  trium  harum 
familiarum  ministeria  per  Moysen  distincta  vi- 
debimus.  Gersonitse  ab  uno  mense  et  supra  re- 
censiti  sunt  septem  millia  quingenti  :  Caathitse 
octo  millia  sexcenti  :  Meraritas  sex  miUiz  ducen- 
ti.  Exiguus  sane  horum  erat  numerus,  si  com- 
paretur  cum  numero  atiarum  tribuum.  Levitas 
autem  omnes  pro  primogenitis  Aaroni  dedit  Deus 
ad  ministerium  tabernacidi.  Deinde  aliam  enu- 
merationem  Levitarum  ab  annis  triginta  usque 
ad  quinquaginta  fteri  jussit  Deus,  ut  sua  singu- 
lis  ministeria  assignarentur.  Omnes  autem,  ut 
habetur  Num.  4.  j>  46,  qui  recensiti  sunt  de  Le- 
vitis,  et  quos  resenseri  fecit  ad  nomen  Moyses 
et  Aaron,  et  principes  Israel,  per  cognationes 
et  doraos  patrum  suorum,  a  trig-inta  annis  et  su- 
pra,  usque  ad  annum  quinquagesimum  ,  ingre- 
dientes  ad  ministerium  tabernaculi,  et  onera  por- 
tanda,  fuerunt  simul  octo  millia  quingenti  octo- 
g-inta. 

341  Ministeria  autem  Levitarum  sic  divisa 
leguntur  Num.  4.  Postquam  Aaron  cum  filiis 
suis  omnia,  quce  erant  in  tabernaculo,  videlicet 
arcam,  mensam,  candelabrum,  altare  aureum 
seuthtjmiamatis,  retiquamque  minorem  supelle- 
ctilem,  deposuerant,  et  probe  multis  operimentis 
involverant,  dabant  ea  omnia  Caathilis,  quibus 
prccerat  Eleazar  sacerdos  ,  iltique  omnia  ista 
humeris  suis  portare  debebant ,  sacerdotibus  one- 
ra  dividentibus.  Hoc  erat  ministerium  Caathiia- 
rum,  ex  quorum  familia  erat  Moyses  ipse  et  Aa- 
ron.  GersonitcV  vero,  quibus  prajfecttts  erat  Itha- 
mar  saccrdos,  portabant  omnes  cortinas,  et  attare 
eeneum  seu  holocaustorum,  omniaque  ad  iilud 
attare  spectantia.  At  hiptaustra  habebant,  quibus 
onera  sua  vehere  poterant.MeraritcV,  quibus  item 
erant  plaustra,  vehebant  omnes  tabulas,  vectes, 
columnas,  et  bases  tam  tabernaculi  quam  atrii, 
aliaque  eo  spectantia.  Hisce  item  Ithamar  prse- 
erat.  Latius  hxc  videri  possunt  Num.  4.  Deplau- 
stris  vero  Gersonitis  etMeraritis  non  veroCaathi- 
tis  per  Moysen  datis,  sic  legitur  Num.  7^6;  Ita- 
que  cum  suscepisset  Moyses  plaustra  et  boves, 
tradidit  eosLevitis.  Duo  plaustra  et  quatuor  boves 
dedit  filiis  Gersou ,  juxta  id,  quod  habebant  ne- 
cessarium.  Quatuor  alia  plaustra  et  octo  boves 
dedit  filiis  Merari,  secundum  officia  et  cultum 
suum,  sub  mauu  Ithamar  filii  Aaron  sacerdotis. 
Eiliis  autem  Caath  non  dedit  plaustra  et  boves  : 
quia  iu  sanctuario  serviunt,  et  onera  propriis  por- 
taut  humeris. 

342   Porro,  ut  Levitx  designata  ministeria 
obirent,  eos  primum  consecrari  voluit  Dominus. 

Hac 


deitide  sua 
acciptunt  mt- 

nisteria, 


ei  ideo  conse- 
crantur  ab 
Aarone  ; 


DIB  QUARTA 
A   Hac  de  causa  Moysen  docuit  ritum  consecratio- 

ms  Levitarum ,  ipsamque  consecrationem  fieri 
)ussit  per  Aaronem,  uti  legitur  Num.  8,  ubi 
etiam  cseremoniee  consecrationis  enarrantur.  De 
re  peracta  *  20  habenlur  sequentia  :  Fecerunt- 
que  Moyses  et  Aaron  et  omnis  multitudo  filio- 
rum  Israel  super  Levitis  ,  quae  prseceperat  Do- 
minus  Moysi:  purificalique  sunt,  et  laverunt  ve- 
stimenta  sua.  Elevavitque  eos  Aaron  in  couspe- 
ctu  Domini  ,  et  oravit  pro  eis  ,  ut  purificati  in- 
grederentur  ad  officia  sua  in  tabernaculum  fcede- 
ris  coram  Aaron  et  filiis  ejus.  Sicut  praeceperat 
Dominus  Moysi  de  Levitis,  ita  factum  est.  Quan- 
to  autem  tempore  servire  tabernaculo  deberent 
Levitae,  mox  ita  subjungitur  :  Locutusque  est 
Domiuus  ad  Moysen,  dicens  :  Ha?c  est  lex  Le- 
vitarura  :  A  vig-inti  quinque  annis  et  supra  in- 
gredientur,  ut  ministrent  in  tabernaculo  foederis. 
Cumque  quinqnag-esimum  annum  BBtatis  impleve- 
rint ,  servire  cessabunt  :  eruntque  ministri  fra- 
trumsuorum  in  tabernaculo  foederis,  utcustodiant, 
qu;e  sibi  fuerint  commendata,  opera  autem  ipsa 
non  faciant.  Sic  dispones  Levitis  iu  custodiis  suis. 
B  Hactenus  de  Levitis,  quorum  singulis  familiis 
suus  etiam  assignatus  est  castrametandi  locus,  ut 
videri  potest  Num.  3.  Prceterea  aliqiicc  leges  cse- 
remoniales,  iisdem  temporibus  tatas,  legi  possunt 
Nwn.  5,  6  et  9. 
/»6*  du.v  com-  343  Priusquama  monteSinai  recesserunt  Israe- 
pusii.r  .qno  litte,jussit  demum  Dominus  componi  duas  tubas 
ngno  pro/teu-  argenteas,  quibus  tanta  multitudo  imperium  Moy- 

cervnturaut  ■•..,.  ,  ,  ■        5     ,  *7 

quiescerem       su  facihus  posset  cognoscere,  uti  reftrtur  Num. 

Israeiitx.  10.  Sacerdotes his  tubis clangebant,ususque earum 

erat  multiplex.  Nam  pro  varietate  clangoris,  va- 
ria  significabantur ;  illisque  tubis  convocabatur 
nunc  populus  universus ,  nunc  soli  principes  : 
alias  iisdem  tubis  signum  dabatur  ad  castra 
movenda,  earumdemque  erat  usus  tam  in  bel- 
lo  quam  in  festivitatibus .  Hisce  omnibus  dispo- 
sitis ,  sanctus  Legislator  exspectabat  signum 
ad  proficiscendum  ,  deserendumque  locum ,  in 
quo  per  integrum  annum ,  exceptis  aliquot 
diebus ,  non  otiose  nec  inutiliter  fuerat  castra 
metatus.  Signum  istud  Num.  9  f  15  et  seq.sic 
describitur :  Ig-itur  die,  qua  erectum  est  taber- 
naculum,  operuit  illud  nubes.  A  vespere  autem 
super  tentorium  erat  quasi  species  ignis  usque 
C  mane.  Sic  fiebat  jugiter  :  per  diem  operiebat  il- 
lud  nubes  ,  et  per  noctem  quasi  species  ignis. 
Cumque  ablata  fuisset  nubes,  quae  tabernnculum 
protegebat ,  tunc  proficiscebantur  filii  Israel :  et 
(quando  erant  in  itinere)  in  loco,  ubi  stetisset 
nubes,  ibi  castramctabantur.  ( Atque  eo  modo ) 
ad  imperium  Domini  proficiscebantur,  et  ad  im- 
perium  illius  figebant  tabernaculum.  Cunctis  die- 
bus,  quibus  stabat  nubes  super  tabernaculum, 
manebant  in  eodem  loco  :  et  si  evenisset  ut  mul- 
to  tempore  maneret  super  illud,  erant  filii  Lsrael 
in  excubiis  Domini  ,  et  non  proficisccbantur , 
quot  diebus  fuisset  nubes  super  taberuaculum. 
Ad  imperium  Domini  erigebant  tentoria,  et  ad 
imperium  illius  deponebant.  Si  fuisset  nubes  a 
vespere  usque  mane,  et  statim  diluculo  taberna- 
culum  reliquisset ,  proficiscebantur  :  et ,  si  post 
diem  et  noctem  recessisset,  (similiter  ad  iter) 
dissipabant  tentoria.  Si  vero  biduo  aut  uno  men- 
se  vel  longiori  tempore  fuisset  super  tabernacu- 
lum ,  manebant  filii  Israel  in  eodem  loco ,  et 
non  proficiscebantur  :  statim  autem  ut  recessis- 
set  movebant  castra.  Per  verbum  Domini  fige- 
bant  tentoria,  et  per  verbum  illius  proficisce- 
bantur :    erantque    in    excubiis    Domini  (id  est  , 


SEPTEMBIUS.  85 

diligenter  observantes  motum  nubis)  juxta  impe-       **«*« 
rium  ejus  per  manum  Moysi.  Hactenus  degestis  in        J  s 
deserto  Sinai,  unde  Moysen  cum  toto  exercitu 
discedentem  videbimus,  postquam  Josephum  et 
Philonem  de  gestis  ibidem  discusserimus. 


§  XXXII.  Asserta  Josephi  et  Phi- 
lonis  de  gestis  apud  montem 
Sinai  expenduntur  et  corrigun- 
tur,  multis  tamen  brevitatis  causa 

omissis. 


Josephus  lib.  3  de  gestis  apud  montem  Sinai  /onpAuipWo- 
sicagitut  honori  gentis  su,v  consuleremalue-  ntgestaapud 
rit,  et  fidem  historuv  etiam  apud  gentiles  con-  mommSinai 
cxlxare,  quam  omnia  exacte  narrare,  qiuv  in  sa- 
cris  Codicibus  invenit.  Priori  de  causa  penitus 
omissa  est  confiatio  vituli  aurei,  et  illius  adora- 
tio,  uti  et  pcena  tantum  scelus  secuta  ,  et  con-  ^ 
fractio  tabularum :  eadem  quoque  de  causa 
tantum  unius  mansionis  in  monte  per  quadra- 
ginta  dies  continuaUe  meminit.  Attera  ratio 
Josephum  haud  dubic  impulit,  ut  facta  prodi- 
giosa  aut  prorsus  omitteret,  aut  narraretmodo 
minus  mirabiti,  imo  etiam  de  relatis  in  Scri- 
ptura  libertatem  sentiendi,  qiuv  velUmt,  lectori- 
bus  imprudenter  attribueret.  Ut  autem  singida 
aptius  discutiam,  verba  ipsius  subjungo.  Interea 
(inquit  cap.  §)  dum  hia  locis  populus  hfliret, 
Moyses  pro  concione  ait  se  ire  in  montem  Sina, 
collocuturum  cum  Deo,  ct  aliquid  utile  eis  inde 
reportaturum  :  jubetquc  ut  ipsi  interirn  in  propin- 
quo  castramctcntur  viciniorcs  Dcofuturi.  Hisdiotis, 
ascendit  Sina  montem  omnium  regionis  ejuscel- 
sissiraum  ,  et  ob  nimiam  altitudinem  cautcsque 
praruptas  non  ascensua  tantum  liominum  ,  scd 
aspectus  quoque  ipsos  defatigantem,  ut  non  im- 
merito  propter  Numen  incolcns  reli^iosus  habcre- 
tur.  Hebrsei  vero  juxta  maudatum  Proi^hctffimotis 
castris  radices  montis  occupant,  sUvSi^cnsi  nnimis, 
quidnam  boni,  ita  ut  promiserat,  esset  e  Deo  repor- 
taturus:  atquc  intcrim,  dum  Ductorcm  suum  ex- 
pectant,  festos  dies  agebant,  castitatem  pervantcs  y 
tum  in  cseteris,  tum  abstinendo  a  con^ressu  mulic- 
rum  pcr  triduum,  sicut  jussi  fucrant,  et  as.siduis 
precibus  Deum  solicitantes,  ut  propitius  Moysem 
excipicns,  donum  sibi  pcr  eum  aliquod  mittcret, 
quod  ad  vitara  bene  ac  fcliciter  dcgendam  conduci- 
bilc  foret. 

345  Interim  et  victu  sumptuosiore  uteban-  VarU»  crrori- 
tur  ,  et  ornatu  splendidiore  una  oum  uxorlbus  tnueorrum- 
ac  liberis  cxcolcbantur  :  atquc  in  hunc  modum  '"' 
duabus  dicbus  inter  epulas  exactis,  appetentc 
jam  tertia ,  nubcs  primum  praeter  solitum  supra 
tota  castra  HebrBwnim  suljlimis  pcpcndit ,  tcn- 
toria,  quam  late  patebant,  contcg-cns,  ndiquum 
cselum  circumquaque  clara  serenitate  obtinente: 
proccllBe  dcindc  cum  imbre  vchementi  ruebant , 
et  fulfrura  simul  crebro  micantia  terrebant,  ful- 
minaque  elisa  sig-nificabant  Moysen  cx  pententia 
cum  Deo  propitio  convenisse.  Hrec  lectun ,  ut 
cuique  placuerit,  accipiant :  mihi  certe  fas  nou 
fuit  discedere  ab  illis,  qua;  in  sacra  historia  con- 
scripta  habnntur.  Ilactenus  Joscphus,  impruden- 
ter  permittens,  ut  lecturi,  ut  cuique  placuerit, 
accipiant  relata,  cum  ea  in  sacris  Littens  haberx 
dicat.  At  non  pauca  alia  hic  corngenda.  Pn- 

mo 


StlTORI 
J.S. 


nqucntta  veio 


niftito  exactiw 


DE  8.  MOYSE  PROPIIETA. 

et  conjugibus,  ut  Deum  loquentem  eis  audiant, 
et  quid  agendum,  doeentem,  ne  dicta  minus  au- 
ctoritatis  haberent,  si  per  humanam  linguam  in 
animos  eorum  illaberentur :  itaque  omnes  au- 
diebant  vocem  e  sublimi  descendentem,  ut  nemo 
non  intelligeret.  Prajcepta  autem  ,  qu^  Moyses 
duabus  tabulis  inscripta  roliquit,  non  est  fas  to- 
tidem  verbis  evulgare,  sententias  tantum  eorum 
indicubimus.  Hsec  Josephus,  decem prsecepta  de- 
inde  sic  compendio  recitans,  ut  primum  in  duo 
dicidat ;  nonum  vero  et  decimum  tamquam 
unum  habeat.  Corrige  insuper  in  datis  verbis 
primo  hsec  verba,  continebant  se  intra  tabernacula 
mcesti  :  nam ,  ut  dicitur  Exod.  19  f  17  Moy- 
ses  eduxit  popidum,  postquam  audiri  cceperunt 
tonitrua,  fulguraque  micare,  et  maxime  post- 
quam  clangor  buccinse  perstrepebat,  quem  pcr- 
peram  omisit  Josephus.  Secundo  fictitius  est  ille 
Hebr.rorum  timor  de  salute  Moysis,  qui  ipsis 
aderat,  donec  ad  momentum  a  Deo  vocaretur  in 
montem.  Tertio  fictitia  item  est  aeris  illa  sereni- 
tas,  quse  reddita  esset  ad  adventum  Moysis,  an- 
tequam  prsecepta  erant  per  angelumpromulgata. 
Quarto  prolixior  illa  Moysis  declamatio  ad  po- 
pulum  co  tempore  locum  non  habuit.  Sexto  de- 
mum  tabulie  eo  tempore  datse  non  sunt  Moysi  , 
sed  postea.  Porro  recitatis  decem  preeceptis  eo  , 
quo  dixi,  modo,  subjungit  auctor :  Haec  ubi 
multitudo  laeta  ex  ipso  Deo  ,  sicut  Moyses  prae- 
dixerat ,  audivit ,  dimissa  est  concio.  Sequenti- 
bus  autem  diebus  scepius  ad  Ducis  tentorium  ven- 
titantcs,  postulabant  ut  etiam  leges  eis  a  Deo  depor- 
taret.  Ille  et  in  hoc  gratificatus  lcges  tulit,  et  quid, 
quove  modo  agendum  esset,  per  idem  terupus  prae- 
scripsit.  Aliqua  hic  omissa,  quse  suo  loco  videri 
poterunt  ex  sacris  Litteris  relata. 

849  Jarn  vero  Josepltum  audiamus  de  Moy- 
sis  ascensu  in  montem,  deque  gestis  populi  qua- 
draginta  dicbus,  qitibus  abfuit  .-  Eodem  fere  tem- 
pore  Moyses  rursum  in  Sina  montem  ascendit , 
praemonito  ante  populo :  nam  et  spectare  eos 
ascunsionem  suain  voluit.  Cumque  diutius  mora- 
retur  ,  per  xl  enim  dies  abfuit;  coeperunt  so- 
liciti  esse,  ne  quid  gravius  illi  aceidisset,  neque 
iu  tot  fflrumriis  aliud  quidquam  eos  sic  coutrista- 
vit,  ut  interitus  Moysis  opinio.  Variabant  enim 
rumores  ,  dum  alii  devoratnm  a  bestiis  jactant, 
maxime  qui  minus  eum  amabant;  alii  raptum  a 
Deo  videri  malunt :  qui  vero  prudentiores  erant, 
inter  utramque  sententiam  ancipites ,  quod  alte- 
rum  ab  humauis  casibus  non  alienum,  alterum 
"Viri  illiua  virtuti  convenientins  videbant ,  ipsius 
sortem  satis  lequo  animo  ferebant  :  suam  autem 
vicem  dolebant,  quod  tali  Praeside  ac  patrono 
essent  orbati  ,  qualem  alium  inveniri  credebant 
impossibile:  et  neque  sollicitudo  sperare  eos  si- 
nebat ,  neque  spe  adempta  non  dolere  poterant ; 
ac  ne  ca*tra  movere  quidem  audebant,  reditum 
expectaro  jussi. 

350  Tandem  xl  diebus  totidemque  noctibus 
elapsis  revertitur,  nullo  interim  humano  alimen- 
to  degustato  :  adventuque  suo  tota  castra  ingen- 
ti  gaudio  replevit,  divinam  providentiam  illisad- 
esse  signifieans  ,  et  rationem  bene  ac  beate  vi- 
vendi  se  per  eos  dies  didicisse  :  postulareque 
Deum  ut  tabernaculum  ei  faciaut ,  quo  descen- 
deret ,  quoties  placeret ,  quod  etiam  migrantes 
secum    circumferre  possent ,  ut  non  sit  opus  am- 


mo  illud  Numen  incolens  montem  Sinai ,    acsi 

mons  itle  jam  ante  fuisset  religiosus,  refutatum 

est  num.  90.  Secundo  Hcbrsei  casira  non  posue- 
rant  in  ipsis  moniis  radicibus,  ut  hic  dicitur, 

vum  vetitum  eis  fuerit  Exod.  10  y  12  tincs  illius 

tangere.   Tertio  Moyses,   dum  prima  vice  mon- 

tem  ascendit,  non  mansit  ibi  triduo,  ut  ait  hal- 

tucinans  Josephus,  sed  post  iteratos  iiusetredi- 

tus  triduo  populum  prscparavit  ad  mandata  Dei 

excipienda.  Quarto  triduo  itlo  non  eputabantur, 

necfestos  dies  agebant ;  sedpuritati  tam  externse 

quam  iniernse  erant  intenti.  Quinto  nubes  tertia 

die  tridui  supra  tota  pendens  castra  prorsus  ficti- 

tia  est. 

316  Hisce  observatis ,  Josephum  rursus  au~ 

diamus  :    Cseterum  ,    inquit ,    Hebraei  visa   inso- 

lita  tempestate,    ejusque  horrendo  strepitu  aures 

fcrionte ,   supra  modum  turbabantur  ,  nam  et  rei 

novitas  terrebat,    et  rumor  vulgatus  dc  monte  , 

quod    crebro    Deus    eura    inviseret.   Quamobrem 

continebant  se    intra  tabernaeula  mcesti,    putan- 

tes  actum  de  salute  Moysis,  et  illo  per  iram  Dei 

sublato,    se  quoque   simile   exitium    mauere.  In 
B  tali  rcrum  statu  eoce  tibi  Moyses  exultants  l;eti- 

tia  ,    vultuque  ipso   animum    gaudio   gestientem 

prfflferena  :  quo  conspecto  ,  repeute  metus  omnis 

abiit,  inque  locum  cjus  spes  magni  alioujus  bo- 

ni  successit:  nam  et   aer   ad  ejus  adventum  pri- 

stinam   serenitatem    rcccpit.    Mox    igitur  concio- 

nem   advocat ,    audituram,  quai  mandata   a    Deo 

roforat.    Quam    ubi   convenis.sc    animadvertit ,    e 

superiore    loco ,    ut    ab    universis   audiretur,  in 

huno    modum     est   affatus  :    Viri    Hebra:i,    Deus 

optimus  raaximus,   quomadmodum   nuinquam  an- 

tea   vota   nostra   ost  aspornatus  ,    ita  hoc   quoque 

tcrapore  me  Legatum  vcstrum  benignissirne   ex- 

oepit,  c!  jam-in  castra  vestra  pracsens  ac  propi- 

tius    adest ,    praesoripturus    vobis    vivendi    ratio- 

neiii ,    qua  nulla  beatior  nc  cogitari   quidcm  po- 

test. 

847   Quarc  pcr  ipsura  perque   ejus   magnifica 

opera    vos    obsecro,    ne    contemnatis  quae    vobis 

dioturus   sum  ,    meam    mcdiocritatem   intuentes , 

quodque  humanam  linguara  audituri  estis :  sed 
ex])endentes  mandatorum  bonitatem  ac  utilita- 
tem  ,  agnoseite  ejus  majestatom ,  qui  ut  vestra 
OOmmoda  proveliat,  rae  intiM-nunoio  ad  vos  uti 
non  est  dedignatus.  Non  enim  Moyses  Amara- 
mai  et  Jochabelis  filius,  sed  is ,  qui  pro  vestra 
salutc  Nilum  sanguincis  fluentis  labefecit ,  et 
-Kgyptiorum  contumaciam  tam  variis  calamitati- 
bus  fregit,  qui  per  marc  viam  vobis  munivit,  qui 
omuium  egenis  cibos  caelitus  excogitavit,  qui 
potura  dcsidorantibus  e  petra  scatere  jussit,  a  quo 
Adamus  terroe  ac  raaris  usumfruetum  accepit , 
por  quem  Noe  diluvium  effugit,  per  quera  Abra- 
haraus  nostri  generis  autor  ex  errone  possessor 
OhananBBfia  terroa  est  factus,  perquem  Isacus  con- 
feotis  sonio  parentibus  est  uatus,  per  qtioni  .laoobus 
duodooim  honestissimis  filiis  est  omatus,  per  quem 
Josophus  in  /Kgy ptiorum  pra-sidem  cvasit  :  is,  in- 
quam  ,  vobis  mec  pnecepta  largitur  :  ego  uihil 
aliud  snm  quam  tanti  Numinis  interpres.  Ea 
vobis  sacrosaneta  erunt,  et  oonjugibus  ao  liberis 
antiquiora :  illis  enim  parendo  beatam  vitam 
agetis,  fruentes  terra  fertili,  mari  trauquillo,  pro- 
gonio  juxta  naturee  legcs  felioi,  eritisque  hostibus 
vestris  serapor  formidolosi.    Kgo   enim  oum    Deo 

ooram  eollocutus,  imraortalem  ojus  vocem  audivi:      plius  in  Sina  asccudere,  sed  intervisitans'  crebro 

adeo  illi  cordi  estis  vos  et  generis  vestri  inoolu-     et   tantum   non  cohabitans,    praasto  sit  votis  eo- 

mitas.  rum  ac    deprecationibus:     mensuram    quoque  et 

3iS    llis    dictis  adducit   populum  cum  liberis     formam  tabernaculi   sibi  praemonstratam ,    nihil- 

que 


D 

describit 


E 


idcut  gr.mantiii, 
Moi/siscommo- 
ralionem  in 
mottle 


F 


ut  unam 
narratt  omit- 
tens  varia 

rjeitti  sux  pro- 
bi  osa  : 


dona  tamen  ad 
constructio- 

nem  taberna- 
culi  collata. 


B 


recttus  rnar 
ral. 


*  Gritct  (jnau 
tii  vosa 


uii  rt  dediea- 
fionem  taber 
nucutt,  et 

conMeeratio- 

nem  tacerdo- 
tum  : 


DIE  QUARTA 

que  superesse,  nisi  ut  ad  ejus  fabricam  quampri- 
mum  se  accingerent.  His  dictis  profert  duas  ta- 
bulas  continentes  decem  praecepta  inscripta,  in 
sing-ulis  quina;  erat  autem  Dei  manus  ea  scri- 
ptura.  Huc  usque  Josephus,  duas  mansiones  in 
monte ,  utrasque  quadraginta  dierum,  confun- 
dens,  et  populi  idololatriam,  ac  primarum  ta- 
bularum  confractionem,  tamquam  probra  gen- 
tis  suse  studiose  prsetermittens.  Conjecturse  vero 
populi  timentis  ob  diuturnam  Moysis  absentiam 
haberi  possunt  ut  conjecturse  non  improbabiles  ; 
sed  ese  solum  congruunt  primse  commorationi 
Moysis  in  monte ;  retiqua  vero  spectant  ad  ipsius 
descensum  post  secundam  commorationem.  At 
multa  rursum  sunt  prsetermissa,  quse  locis  suis 
enarravi. 

351  Largitionem  populi  ad  tabemaculi  alia- 
rumque  rerum  constructionem  ipsamque  structu- 
ram,  ceteris  rectius  sic  explicat :  Illi  vero  prae- 
sentia  sermoneque  Moysis  lseti,  pro  se  quisque 
certatim  ad  structuram  tabernaculi  conferebant, 
aurum  ,  arg-entum,  cuprum  ,  materiam  ligneara 
elegantem  et  contra  cariem  firmam,  pilos  capra- 
rum,  et  ovium  pelles,  partim  hyaciuthinn,  par- 
tim  punicea  tinctura  ,  quasdam  etiam  caudidas 
colore  ,  et  alias  purpurae  flore  infectas.  Adhaee 
lanas  eisdem  coloribus  tinctas,  et  linum  byssi- 
num,  lapillos  quoque  pretiosos,  qui  ad  orna- 
tum  auro  includi  solent,  atque  insuper  vim  ma- 
gnam  odoramentorura  :  nam  hujusmodi  erat  ma- 
teria  tabernaculi,  quod  nihil  ab  ambulatorio  tein- 
plo  et  portatili  differebat.  Erg'o  posteaquam  istae 
species  ambitiose  sunt  collatae,  viritim  contri- 
buentibus,  nonnullis  etiam  plura  quam  pro  do- 
mesticis  facultatibus  ,  architectos  operi  Propheta 
prasficit  ex  mandato  Dei,  sed  tales,  ut  non  alii 
delig-endi  fuerint,  etiarasi  populi  suflrag-iis  res  com- 
missa  fuisset. 

352  Eorum  nomina  etiam  nunc  in  sacris  co- 
dicibus  extant  :  Beselel  ex  tribu  Juthe,  Uronis 
filius  et  Mariammes,  quffl  erat  ducis  soror  :  et 
Eliabus  Isaraachi  tribus  Davidis.  Plebs  autem 
tanta  alacritate  operain  et  impensam  offerebat  , 
ut  edicto  coercendi  fuerint  ,  et  praeconis  voce 
admonendi  ,  non  esse  opus  pluribus  :  ita  enira 
fabricatoribus  est  visura.  Atque  ita  structuram  ta- 
bernaculi  ag"g;rediuntur,  Moyse  et  mensuram  et 
raag-nitvidinem  designante,  sicut  in  raonte  ex  Dei 
colluquio  didicerat  ,  tum  quantum  instrumen- 
tum  *  capere  deberet  ad  usum  sacrificiorum  et 
sacrorum  ministerium,  rite  ac  ordinate  praescri- 
bente.  Nec  minor  fuit  largitio  mulierum  circa 
vestes  sacerdotales,  et  caetera,  quae  vel  ad  taber- 
naculi  ornamentum,  vul  ad  divinum  cultum  at- 
tinere  videbantur.  Narrat  deinde  idem  auctor 
erectionem  tabernacuti,  ittudque  describit  cum 
omnibus  eo  spectantibus,  uti  et  vestes  pontificales 
ac  sacerdotates,  ac  demum  teges  populo  latas.  At 
horum  omnium  examen,  ut  nimis  prolixum,  prse- 
termittendum  censui. 

353  De  dedicatione  vero  tabernaculi,  conse- 
cratione  sacerdotum  ,  et  de  morte  duorum  ex 
illis,  quid  referat,  audiamus  :  Initio  vero  se- 
quentis  anni ,  inquit  cap.  9,  mense  Xanthico 
Macedonum  ,  Ilebraeorum  Nisau  ,  novilunio  ta- 
bernaculum  dedicatum  est,  et  quidquid  vasorum 
in  eo  fuerat.  Statiraque  Deus  indicavit  gratum 
sibi  essc  et  non  supervacaneum  laborem  Ilebraeo- 
rum  ,  praesentem  se  fano  suo  hunc  in  modura 
declarans  :  cum  ccelum  esset  alias  serenum,  su- 
per  solum  tabernaculum  calig-o  descendit  ,  non 
quidem   tanta,  quantae  solent  esse  hibernae  nebu- 


i"  i'i.-k 
J .  s. 


da  morte  duo- 

■  Uffl  n  ipsii 
rurie  labitxtr 

K 


SEPTEMBIUS.  $7 

lse,  nec  tamen  tam  tenuis,  ut  aspectum  huma- 
num  transmitteret  :  jucundusque  ros  distillabat 
ab  ea  ,  praesentiae  Dei  fidem  populo  astruens. 
Moyses  autem  ,  distributis  prius  in  fabricatores 
tanti  operis  pro  cujusque  merito  praemiis,  victi- 
mas  mactabat  in  atrio  tabernaculi  juxui  praescri- 
ptum  .  .  .  Deinde  sanguiue  victimarum  ornatum 
Aaronis  et  filiorum  ejus  aspersit,  purificans  eos 
fontanis  aquis  ac  unguento,  ut  Dei  tierent  sa- 
cerdotes :  atque  hoc  modo  per  septera  dies  ipsos 
et  vestes  eorum  curabat :  tabcrnaculura  item  et 
ejus  vasa  ungucnto,  sicut  jam  dixi,  confecto,  et 
sang-uine  taurorum  et  arietura  ,  alternis  diebua 
juxta  g-enus  suum  mactatoruin.  Octava  autem  die 
festum  indixit,  et  sacrificareunumquemquc  pro  fa- 
cultatibus  imperavit.  At  illi  dicto  parentes  certatim 
et  ambitiose  victimas  offerebant,  quibussuper  aram 
impositis,  subito  sponte  sua  ex  illis  ignia  fulg-uria 
in  morem  eraicuit,  et  inspectante  populo  omnia 
flamma  absumpsit. 

354  Per  idem  tempus  accidit  Aaroni  qusedam  <" '» nftren 
oalamitaSi  paterno  animo  g-ravis  :  quam  tamen 
greneroae  pertulit  :  erat  enim  vir  fortia,  et  intel- 
Ug-ebat  hoc  non  sine  Dei  voluntate  facturn.  Bx 
quatuor  fillis,  quos  dixi,  seniores  duo.  Nabadus 
et  Abius,  cum  in  aram  intulissent  viotimas,  non 
juxta  praiscriptum  Moysi,  sed  qualea  antea  so- 
lebant  ,  combusti  sunt  flamma  in  cos  converaa 
et  vultus  ac  pectora  eorum  depascente :  nec  suc- 
curri  potuit,  quin  ita  ocoumberent-.  Moyses  au- 
tem  jussit  patrem  eoruni  ao  fratres  sublata  ca- 
davera  extra  castra  deferre,  atque  ibi  honoriflce 
sepelire :  totusque  populus  Inopinatam  banc  eo- 
rum  mortem  luxit:  solos  fratres  ac  patrem  Moy- 
ses  voluit  a  raoerore  abstiucre,  et  potiorem  Dei 
honorem  quain  suam  tristitiam  habere  ,  jam 
enira  sacrum amictum  Aaron  gestnbat.  Itadehi 
sce  Josephus,  qui  rursum  nonnulla  eget  corre  - 
ctione.  Nam  primo  dum  dicit  Nadab  et  Abiu 
victimas  intulisse,  quales  antea  solebant,  mate 
supponit,  jam  ipsos  ante  consecrationem  suam 
sacriftcare  solitos,  quod  nequaquam  est  V&risim\ 
le.  Mate  quoque  asserit  culpam  eorum  fuisse  in 
qualitate  victimarum ;  cum  solum  peccaverint. 
quod  ignem  non  sacrum  adhiberent .  Secundo  ve- 
risimile  non  est  ,  combustos  fuisse  Nadab  et 
Abiu,  vidtusque  eorum  et  pectora  igne  depast.it, 
cum  Levit.  10  ^  5  dicantur  clata  eorum  cada- 
vera,  sicut  jacebaut,  cestita  lincis  tuniois.  IH- 
citur  quidem  ibidem  f  Z  lg-nis  ,  .  devoravit  eos, 
sed  vox  devorare  ssepe  idem  in  Scripiuris  sigutfi- 
cat,  ac  occidere  :  nam  et  gtadius  devorare  dt 
citur,  id  est,  occidere.  Itaque  probabiiius  est, 
sotum  igne  dioinitus  immisso  occisos  fuisse,  non 
combustis  corporibus,  quse  mox  cum  lineis  vesti- 
mentis  elata  sunt.  Tertio  ctarius  sacris  Litteris 
repugnat  Josephus,  dum  assrrtt  curpora  <><et- 
sorum  elata  fuisse  per  Aaronem  atiosque  sacer- 
dotes  :  nam  hisce  non  modo  tuctum  externum, 
sed  corporum  quoque  etationem  severe  prohibuit 
Moyses. 

:;o."(  Porro  metiora  sunt,  qute  de  gestis  Moy- 
sis  idem  scriptor  sic  subjungit :  Ceterum  Moy- 
ses,  recusatis  omnibus  honoribus  a  populo  Blbl 
oblatis,  totus  cultuJ  divino  erat  deditua :  et  in 
Sina  quidem  non  amplius  asceudebat,  sed  in  ta- 
bernaculura  ventitans  oracula  ,  quoties  opns 
erat,  a  Deo  refere  »at,  cultu  ct  habitu  privali 
hominis  uti  persoverans;  neque  quiibjuam  pm- 
ter  reipublicae  curam  pra;  aliis  sibi  vindicana.  Le- 
ges  praeterea  scribebat  et  vivendi  rationem  , 
quam  scrvantes  et  Deo  placere    possent ,  et  ipsi 

inter 


demum  de 

\Ii>i/»i-  ei  popu- 
hi  (dujiui  $ati* 
i  i  iii  ln 


ss 


DK  S.  MOYSB 


iUCTOftt 
J.S. 


(telatio  PhilO' 
nis  de  idolola- 
tria  poputi, 


quam  Moif$r$ 
ifi  monte  intet 
UyenBf  et  pro 
bot  ad  le  vo- 
canB. 


mter  se  socialiter  pacateque  vivere  :  atque  hsec 
nmnia  Dei  monitu  faciebat.  Et  post  alia  quM- 
dam  de  populo  item  recte :  Tabernaculo  dedica- 
to ,  et  omnibus  (  quaecumque  ad  sacerdotalem 
ordinem  pertinebant  ,  rite  peractis  ,  populus , 
Deo  in  castrorum  contubernium  recepto  ,  laetus 
ad  hymnos  et  ad  sacrificia  se  convertit,  non  ali- 
ter  quam  omnibus  malis  jam  averruncatis,  et 
omnia  prospera  in  posterum  sperantes  :  donaque 
Dco  tam  privatim  quam  publiee  per  singulas  tri- 
bus  offerebant.  Principes  enim  tribuum  bini  de 
suo  conferentes  plaustrum  cum  duobus  bubus 
contribuebant,  ut  sex  plaustra  tabernaculo  per 
viam  devehendo  inservirent :  et  prfeter  hoc  unus- 
quisque  eorum  obtulit  phialam  etc  . . .  Praeterea 
vitulum  etc  . .  .  atque  ita  per  duodecim  conti- 
nuos  dies  sacrificavcrunt ,  qualibet  die  unus; 
nimirum  per  Aaronem  et  sacerdotes,  qui  sacri- 
ficdbanti  principes  vero  victimas  sacrifxcandas 
donabant.  Ha>c  ex  Josepho  attulisse  de  gestis  ad 
montem  Sinai  sufficiat . 

856  Philo  nihil  de  iis  tradidit  lib.  i  Vitse 
Moysis,  ubi  alias  singula  historice  narrare  sotet. 
At  tib.  3,  ubi  monet  se  dicturum  de  sacerdotio 
Moysis  ,  multa  memoravit  de  labernaculo  ,  de 
vasis  sacris  ,  de  sacerdotibus  eorumque  vesti- 
bus,  de  Levitis  ,  aliisque  similibus,  quse  excu- 
tienda  non  censui.  Pauca  quoque  hinc  inde  pro 
exemplis  refert  de  illis  gestis  Moysis,  quse  ante 
memoravi.  llsec  igitur  audiamus.  Pag.  52-i  de 
idololatria  Hebrworum,  quando  vitulum  aureum 
fecerunt  et  adoraverunt,  sic  loquitur :  Cum 
Moses  ascondisset  montem  proximum  ,  ibique 
aliquot  diebus  colloqueretur  cum  Deo  sine  ar- 
bitris  ,  quidam  inconstantcs  ,  tanquam  orbati 
Principe,  absentiam  ejus  verterunt  in  impietatis 
orcjisioucm  :  oblitique  Dei  veri,  coeperunt  a?mu- 
lari  figmenta  iEgyptia,  facto  juvenco  aurco  ad  imi- 
tationcm  animalis  ejus  regionis  sacratissimi  :  cui 
profana  saora  faciebant,  et  choreas  agebant  incou- 
ditasj  hymnos  coneincndo  lamentis  similes,  et  ex- 
pleti  mero  congeminarunt  temulentiam,  vino  pari- 
ter  furentes  ao  insania,  pernoctando  in  comessatio- 
nibus,  oblectandoque  se  factis  pessimis,  ignari  ultio- 
nis  imminentis,  qnam  provocabant  sua  malicia,  et 
excfflcati  Buis  affeotibus.  Ubi  vero  clamores  castren- 
ses,  ut  in  turba  celebritateque,  longe  lateque  audie- 
bantur,  adro  ut  ad  montis  cacumen  pervenirent, 
perculsus  aures  Moses  haerebat,  ut  amator  Dei 
simul  et  hominum,  nec  disecdere  sustinensa  divino 
colloquio  ,  quo  privatim  honoratus  fuerat ,  nec 
despioere  plebem  miserc  tumultuantem  per  princi- 
pis  absentiam.  Sentiebat  enim  tumultum,  vocibus 
confusis  et  inarticulatis  indicantibus  perturbationes 
animi  ,  proisertim  sagaoi  prudentique  Homini , 
feoile  Intelligenti  hano  esse  debacchatioucm  pu- 
blicam ,  per  vinolentiam  non  abstinentium  ab 
injuriis. 

857  Itaque  diu  huc  illucque  incertus  distra- 
hcbatur :  sed  oraoulum  dubitationem  exemit  his 
verbis  :  1,  descende  celeriter :  populus  ad  impie- 
tatcm  prolapsus  est,  juvencum  manu  factum  ad- 
orans  pro  nnmine,  et  victimas  ei  sacrificans , 
oblitus  omnium,  quae  hactenus  vel  vidit  vel  au- 
divit,  et  totius  pietatis  atque  religionis  acceptffl 
a  majoribus.  Ille  stupefactus,  cum  non  posset 
non  credere  oraculo,  tanquam  sequester  et  ar- 
biter,  non  statim  resiliit,  sed  prius  deprecaba- 
tur  pro  populo,  supplicitcr  orans  peccati  ve- 
niam  :  deinde  placato  ltege  omuipotente,  rever- 
tebatur   mixta    gaudio  moestitia.  Gaudebat  euim 


E 


PBOPHETA. 

Deum  non  repulissse  suam  supplicationem  con-  D 
tristatus  autem  fuerat,  quod  iniquissime  ferret 
patrias  leges  derelictas  a  populo.  Ubi  vero  ca- 
stra  introgressus  ,  vidit  repente  mutatos  ntus  , 
et  figmenta  recepta  pro  veritate,  non  omnes  te, 
men  infectos  ejus  mali  contagio  ,  sed  superesse 
quosdam  sanos,  quibus talia  displiceant,  volen jda- 
scernere  incorruptos  ab  insanabilibus,  et  videre, 
num  qui  revertantur  ad  poenitentiam,per  prjeconem 
populum  monuit  edicto,  cujus  indicio  tum  pios  tum 
impios  manifeste  cognosceret.  Verba  edicti  fuerunt 
hsec  :  Si  quis  est  Domini,  veniat  ad  me  :  brevia 
sane,  sed  magnam  vim  continentia.  Perinde  acsi 
diceret  :  Si  quis  nihil  manu  factum,  nihil  creatum 
habet  pro  Deo,  sed  unum  rerum  Dommum,  ad  me 

veniat.  , 

358  Itaque  alii  ,  qui  iSgyptiacum  typbum  severepunit, 
prsetulerant ,  edictum  coutempserunt  :  alii  for- 
tasse  metu  pcenae  non  ausi  sunt  propius  accede- 
re,  sive  Mosem  timentes,  sive  seditionem  po- 
puli.  Solet  enim  vulgus  saevire  in  dissentientes  a 
sua  dementia.  Sola  ex  omnibus  Levitica  tnbus, 
audito  pra?cone,  tanquam  ex  composito  accur- 
rit  propere,  pedum  celeritate  indicans  alacrita- 
tem  animi ,  et  quanto  affectu  pietatem  coleret. 
Quos  ubi  vidit  Moses  certatim  ad  se  concarre- 
re  :  Siatim  apparebit,  inquit,  num  eadem  ani- 
mis  insit  alacritas,  quae  corporibus.  Sumite  gla- 
dios,  c&dite  mille  supplicia  meritos,  qui ,  vero 
Deo  relicto,  falsos  sibi  fecerunt,  indito  corru- 
ptibilibus  creatisque  essentiis  incorruptibilis  illius 
increatique  nomine  :  non  cognatis,  non  amicis 
parcite,  amicitiam  ac  cognationem  sestimando 
sanctitate  proborum  hominum.  Vix  ea  dixerat , 
cum  illi  exasperati,  et  infensi  sceleri  jam  inde  a 
principio,  ruentes  in  ca^dem,  interemerunt  ad 
tria  millia  virorum  conjunctissimorum  antea.  Quo- 
rum  cadavera  medio  foro  jacentia  plebs  videns  in- 
doluit,  simulque  metuens  ultricem  iram  adhuc  fer- 
vidam,  statim  resipuit. 

359  Hsec  ubi  narraverat  Philo,  de  prsemio  Le-  quidam  in 
vitarum  subjungit :  Tum  Moses,  publice  laudata  JJjJJJJJ^™1 
horum  fortitudine,  honorem  eis  decrevit  perpetuum, 
convenientem  facinori  prseclarissirao.  Per  honorem 
illum  intelligit  sacrum  ministerium.  Et  sane 
Levitas  in  prsemium  illius  facti  sacro  mini- 
sterio  admotos  esse  non  negaverim :  attamen  id  F 
statim  factum  non  est,  ut  insinuat  Philo,  sedpost 
menses  octoautnovem.Pluraetiam  in  prsecedenti 
relatione  sunt  corrigenda.  Primo  male  dicitur 
Moyses  audivisse  clamores  Israelitarum,  ante- 
quam  monereturab  angelo  deillorumidololatria: 
nam  clamores  illos  postea  audivit,  quando  cum 
Josuede  monte  descendit.  Secundo  oravit  quidem 
pro  populo  Moyses,  priusquam  descenderet,  et  in- 
teritum  Hebrseorum  avertit ;  sed  non  ita  penitus 
placavit  Deum,quam  Phito  innuit.Tertio  gravior, 
aut  certe apertior ,est  tapsus,dum\x'vd.m\\Y\^sotum 
numerat  occisorum  a  Levitis,  cum  occisi  fuerint 
ad  viginti  tria  m\\\m.Hic  error  ab  eodem  repetitur 
pag.  53i3 ,  ubi  factum  iterato  commemorat.Quarto 
multa  hujus  historim  adjuncta  prxtermittit  au- 
ctor :  at  id  minus  hicest  improbandum,  cum  affe- 
ratur  dumtaxat  pro  exemplo,  quam  quod  totam 
historiam  loco  suo  suppresserit. 

360  De  mansione  Moysis  in  monte  per  qua-  eJnsdem  rela 
draginta  dies  sine  cibo  et  potu  sic  habet  pag.  oU :  ralione  iVoyll-, 
Primum  sicut  anima,  sic  et  corpus  puhficandum   inmante.ci- 
erat  ab   dmni  contagio  rerum  mortalium  ,  cibo  ,  °orum  absci- 
potu,    et   consuetudine   cum    mulieribus.   Verum  nenliaetsPlen- 
hoc   affectu  jam   dudum    non    tangebatur  ,    pene 

jam 


DIE  QUARTA 
A  jam  inde  postquam  coepit  afflari  diviuo  spiritu  ,  ut 
semper  esset  paratus  accipiendis  oraculis.  Nam  per 
quadrag-iutadies  coutinuos  acibo  etpotu  abstinuit, 
nimirum  alimentis  recreatus  melioribus,  cselitus  as- 
pirantibus  ,  et  primo  menti,  mox  corpori  etiam  uti- 
litatem  per  animam  afferentibus,  ut  et  viribus  et 
habitudine  proficeret,  adeo  ut  intuentes  eum  vix 
oculissuiscrederent.  Cura  enim  ascendisset  sacrum 
monten  in  eotractu  ceUissimum,  Deojubente,  quod 
alioqui  nemini  licuit  impune  facere,  fertur  ibi  du- 
rasse  tot  diebus  ,  quot  dixi,  quamvis  nihil  secum  tu- 
lerat ,  quo  uaturali  desiderio  satis  faceret :  attameu 
exacto  ibi  tanto  tempore  reversus  ad  suos  praesto- 
lautes  ad  moutis  radicem,  visusestpulchrior,  quam 
cum  ascenderet,  adeo  ut  stupentes  miraculo  ue  ob- 
tueri  quidem  possent  ejus  faciem  splendore  solari 
fulg-idam.  Dum  autem  in  monte  moraretur,  discebat 
cuncta  mysteria  sacerdotii,  et  ante  omnia  de  tem- 
pli  vasorumque  sacrorum  apparatu.  Hactenus  Phi- 
lo  ,  ex  quo  plura  non  adduco  de  gestis  ad  montem, 
quia  ipse  pleraque  genti  suie  dedecorosa  omittere 
voluit. 


§  XXXIII.  Discessus  Hebrseorum  a 
monte  Sinai :  Hobab  a  Moyse  in- 
vitatus  comitatur  :  murmuratio 
populi :  mansio  13  apud  Sepul- 
cra  concupiscentise  :  septuaginta 
seniores  instituti  :  carnes  populo 
datse,  et  poena  secuta. 


Discesms  a       -ryostquam  Moyses  apud  montem  Sinai  rempu- 
monteSinaiad   y   bticam  Hebrteorum  ordinaverat,  leqibnsque  a 

solttudtnem  . 

p/taran,  uco  datis  mstituerat ,  discessit  cum  toto  exer- 

citu  ex  deserto  Sinai  ad  solitudinem  Pharan, 
processitque  usque  ad  locum  ,  qui  ab  eventu  dein- 
dedictus  est,  Sepulcraconcupiseentim  :  nam  Num. 
33  ^  16  de  hoc  itinere  sic  legitur  .-  Sed  et  de 
,;olitudine  Sinai  egressi ,  venerunt  ad  Sepulcra 
concupiscentiae.  Tempus  suscepti  hujus  itineris 
C  exprimitur  Num.  10?  11  his  verbis  :  Anno  se- 
cundo  ,  mense  secundo  ,  vig-esima  die  mensis  , 
elevata  est  nubes  de  tabernaculo  fcederis  :  pro- 
fectique  sunt  filii  Israel  per  turmas  suas  de  de- 
serto  Sinai  ,  et  recubuit  nubes  in  solitudine  Pha- 
ran.  Hcec  epocha  ostendit ,  Israetitas  in  prsedictis 
castris  ad  montem  Sinai  non  integro  anno  man- 
sisse,  cum  ad  ea  venerint  die  tertio  mensis  tertii 
pr&cedentis  annu  Quapropter  non  salis  capio, 
quidvoluerit  S.  Hieronymus,  quando  in  Mansio- 
ne  13  scripsit  ,  Postquam  juxta  montem  Sinai 
commoratus  est  anno  uno  et  diebus  quatuor , 
mira  dispositione  castrorum  egressus  est  in  soli- 
tudinem  Pharan,  nisi  fortasse  voluerit  includere 
totum  tempus ,  quo  fuerunt  in  Raphidim ,  seu 
in  mansione  undecima,  quod  ilta  non  longe  ab- 
esset  a  monte  Sinai. 
inutante  Voy  362  Porro  elevatio  nubis  signum  erat  profe- 
seadcomitan  cnoniSm  Itaque  elevatajam  nube  ,  postquam 
Moyses  mandata  dederat  ad  iter  clangore  tuba- 
rum  indicandum  ,  et  quando  sacerdotes  taber- 
nacuium  deponebant ,  sacraque  vasa  debite  in- 
volvebant ,  ut  sua  Levitis  assignarent  onera  , 
Moyse3  Hobab  affinem  suum  invitavit  ad  comi- 


SEPTEMBMS 


v.t 


dum  Hobub 

infjnatum 

tttttm, 


tandum  :  nisi  forsan  pr&monitus  esset  ab  angeto       *tcioo 
de  itinere instante ,  atque  ita  id  paulo  ante  fece-        *•*- 
rit.  Certe  huc  spectat  iocus  Num.  10  1  29,  ubi  res 
ita  narratur:  Dixitque  Moyses  Ilobab  ,   filio  Ra- 
g-uel   Madiauitm,    cognato :    Proficiscimur  ad  lo- 
cum   ,    quem    Dominus   daturus  eet  nobis  :  veni 
nobiscum  ,  ut  benefaciamus  tibi  :  quia  Duminus 
bona   promisit    Israeli.   Cui    ille   respondit :  Non 
vadam     tecum ,   sed    revertar  in   terram    meam , 
in   qua  natus    sum.  Et  ille  :    Noli  ,  inquit ,   nos 
relinquere  :  tu  enim   nosti  ,   in    quibus  locis  per 
desertum  castra  ponere  debeamus,   et  eris  duetor 
nostcr.  Cumque  nobiscum  veneris,   quidquid  opti- 
mum    fuerit    ex    opibus,    quas    nobis   tmditurus 
est    Dominus,    dabimus   tibi.    Varia    hic   quari 
possunt.  Primo  quid  opus  erat  ductore,  cum  an- 
gelus  per  nubem   exercitum  duceret ,  et   nttbes 
semper  quiesceret  in  hcis ,  ubi castra  erant  /<■ 
genda?  Verum,  non  obstante  angeli  ductutpo- 
terat  opera  taiis  ductoris  utilis  cssc  Moysiei  Ile- 
brteis,  quia  nubesunotantum  loco  quiescebat,  tri- 
delicet  ubi  figendum  erat  tabernaculum  ,  castra 
veroob  immensam  populi  multitudinem  ,  ad  rn« 
gens  intervallum    circumquaque    erant  eosten- 
denda :  atque  ad  hunc  finem  utilis  esse  poterat  $ 
ductor  locorum  pcritus,  qui  insuper  ostenderepo* 
terat  fontes  ,  aliasque  locorum  commoditates , 
docereque  quales  essent  poputi  ,  quorum  ditiones 
aut  confinia  erant  pertransiluri  ,  ct  alia  plura 
id  genus. 

363  Secundo  queeri  potest ,  an  Hobab  revera  quivarMmili' 
Moysi  acquieverit :   id  enim  nec  clare  affirma-  rtr«m"0<ul 

,  ,  A,  iii  ,  -,         tnt,  rt  ttlint  est 

tur ,  nec  negatur.  Ai  prQOaotlius  c.st  ,  comiUt-  „,;,„„,.,,. 
tum  csse ,  tum  quia  non  dit  itur  aliquid  reposuis-  \toytii  toceto. 
se ad  iteralam  Moysis  invitationem,  sedmoassub- 
ditur  ,  Profecti  sunt  ergo  etc.  Tum  quia  po- 
steri  Hobab  videntur  habitassc  iu  tcrra  /,ro,itissa 
cum  Israeiitis  ,  uti  cotiigitur  t\r  Jud,  I  y  II, 
ubi  filii  seu  posteri  Ilolmb  cog^nati  Moysi  memo- 
rantur  ,  et  vocantur  Cinivi.  Item  Jud,  \  >  L6 
dicitur  -.  Pilii  autem  Ciiuui  cognati  Moysi  .  as- 
eendcrunt  dc  civitate  Palmarum  ,  cum  iiliis  Ju- 
da  ,  in  desertum  sortis  ejus,  quod  est  ad  nicri- 
dicm  Arad ,  et  habit;ivcruut  oum  60.  Dubitari 
quidem  hic potest,  anHobab  ipse,  an  paterejus 
Raguei,  vocetur  Cinfflua :  atcertum  videtur,  filios 
fulsse  Hohab  ,  seu  ipsius  posteros,  qui  in  iribu 
Juda  sedes  fixerunt.  Ptura  de  his  non  adduco,  ,,, 
Porro  tertia  qutvstio,  eaque  magis  controversa 
est,  utrum  Hobab  sit  socer  Moysis  ,  idomque 
cum  Raguete  et  Jethrone  ,  an  vero  diversus. 
Atii  iria  itta  nomina  ejusdem  hominis  esse  vo- 
lunt ,  qui  et  Cinasus  dictus  fuisset,  quia  omnes 
vocantur  Hebraice  chothen  ,  qua  voce  soeerum 
significari  contcndunt.  Vcrum  hmc  Opinio  mi- 
hi  non  apparet  probabiiis  :  nam  Ilobab  filius 
Raguet  ctare  dicitur  ;  nec  uiium  habemus  fun- 
damentum ,  cur  fitium  dicamus  senioris  cujus- 
dam  Ragueiis.  Secundo  Ilobab  mansit  cum  Moy- 
se  ,  ut  vidimus.  At  Jethro  jam  ex  Raphidim  do- 
mum  est  reoersus,  ut  dictum  est  num.  271  :  ve- 
risimile  quoque  non  est,  Raguetem,  qui  seu< 
admodum  esse  debebat ,  deinde  rediisse,  reiicta- 
que  famitia  sua  ,  Moysi  adhsesisse.  Itaque  ,  sive 
Ragucl  et  Jeihro  idern  sit,  ut  probabitius  mihi 
videtur  ,  sive  Jethrosit  fitius  Ragueiis  ,  ut  aliqui 
volunt  ;  nequeo  dubitare ,  quin  Ilobab  sit  fi- 
lius  Ragueiis  soceri  Moysis ,  et  vel  fitius  Je- 
thronis ,  vet  frater  natu  minor,  Quod  enim  de 
voce  cbothen  objicitur ,  exigui  est  momenti  ,  et 
jam  ante  dixi  vocem  sumi  de  quotibet  afftne  , 
sive  is  socer  sit ,  sive  soceri  fiiius  ,  aut  etiam  ne- 

pos. 


1UCTUILI 

J.S. 

Ordo  itineri$ 
per  tresdtei 


murmuralin 
in  itincrcorta, 
muttique  ettle 
»ti  igncabtnm 
ptt: 


murmuratio 
ob  drfrrtum 
carntum,  ru- 
jus  occasione 
Atoytcs  pctit 
adjutorcs  in 
regimint, 


90  m  S.  MOYSE 

pos.  Ab  hoc  diverticulo  ad  discedentes  Israelitas 

redeamus. 

a<;  i  Ordoproficiscentium  hic  erat.  Totum  exer- 
citum  prxcedebat  arca  foederis  a  Caathitis  ge- 
stata.  Sequebatur  tota  tribus  Juda  cum  tribus  Is- 
sachar  et  tribu  Zabulon.  Post  has  tabernacu- 
tum  ,  quod  vehebatur  partim,  partim  portaba- 
tur  a  Gersonitis  et  Meraritis.  Deinde  tmbus  Ru- 
ben  cum  adjunctis  tribubus  Simeon  et  Gad.  Has 
tribus  sequebantur  Caathitas,portantesomniava- 
sa  tabernaculi  ,  excepta  arca.  Deinde  tribus 
Ejmraimcum  tribubus Manasse  elBeniamin.  De- 
mum  agmen  claudebant  tribus  Dan,  Aser,  et  Ne- 
phthati,  uti  pluribusnarratur  Num.  10  ,  ubi  f  33 
hzec  adduntur  ;  Profecti  sunt  ergo  de  monte  Do- 
mini  viam  trium  dierum  ,  arcaque  fcederis  Do- 
mini  praecedebat  cos  ,  per  dies  tres  providens  ca- 
strorum  locum.  Nubes  quoque  Domiui  super  eos 
erat  per  diem  ,  cum  incedereut.  Cumque  eleva- 
retur  arca  ,  dicebat  Moyses  :  Surge  ,  Domiue  , 
et  dissipentur  inimiei  tui  ,  et  fugiant ,  qui  ode- 
runt  te,  a  facie  tua.  Cum  autem  deponeretur  , 
aiebat  :  ReverUre  ,  Doraine ,  ad  multitudinem 
exercitue  IsraeX  Ordine  prvedicto  tribus  diebus 
processerunt  Israeiiim  ,  interposito  tamen  ne- 
cessario  tempore  ad  corpora  curanda  ,  et  quie- 
tem  capiendam,  sed  loca  illat  ubi  sic  quiesce- 
bant  ,  inter  mansiones  non  fuerunt  numerata, 
quod  non  figerentur  lentoria. 

365  Verum  continuata  illa  itinera  trium  die- 
rumnovsemurmuraiionioccasionemprsebuerunt 
ignavis  quibusdam  ,  qui  in  ipso  ilinere  acerbe 
coeperunt  conqueri ,  et  malum  pluribus  commu- 
nicarunt.  Quippe  Num.  xi  Moyses  haec  scribit : 
Interea  ortum  est  murmur  populi ,  quasi  dolen- 
tium  pro  laborc ,  contra  Dominum.  Quod  cum 
audisset  Dominus,  iratus  est.  Et  accensus  in  eos 
ignifl  Domini  dcvoravit  extremam  castrorum  par- 
tcm.  Verisimile  est ,  murmurationis  auctores  , 
qui  aut  lassi  erant ,  aut  magis  se  lassos  simula- 
bant,  resedisse  in  via,  acsi  non  potuissent  sequi, 
atque  ideo  extremam  fuisse  castrorum  partem, 
quze  cielesti  hoc  igne  percussa  est.  Psal.  77  f  21 
,/r  },<t-n<i  h.rc  dicttuv.  Kt  ignis  aceeUBUS  est  m 
Jacob ,  et  ira  asoendit  in  Israel :  quia  non  cre- 
diderunt  in  Deo,  nec  speraverunt  in  salutari  ejus. 
Inchoata  autem  hac  punitione ,  mox  territi  ad 
Moyseu  recurrerunt  ,  qui  iram  Omnipotentis 
sedavit ,  ut  legitur  Num.  XI  t  fc  :  Cumque  cla- 
masset  populus  ad  Moysen  ,  oravit  Moyses  ad 
Dominum,  ct  absorptus  est  ig-nis.  Vocavitque  no- 
men  loci  illius  incknsio  ;  eo  quod  incensus  fuis- 
set  contra  eos  ignis  Domini.  Crediderim  hunc 
locum  non  longe  ab/uisse  a  mansione  decima 
lertia,  et  continuatam  ibidem  fuisse  murmuratio- 
nem  de  defectu  carnium  ,  aliorumque  ciborum, 
quos  in  Mgypio habuerant. 

866  Certe  illa  murmuratio  de  defectu  ciborum 
sic  refertur  ,  ut  videaturjam  ccepta  cum  alia ,  et 
deinde  continuata  in  castris,  fletibus  tamen  ma* 
gis  quam  insolentibus  clamoribus.  Audi  }  1- :  Vul- 
g"us  quippe  promiscunm  ,  quod  ascenderat  cum 
eis  ,  flagravit  desiderio ,  sedens  et  flens  ,  junctis 
sibi  pariter  tiliis  lsrael ,  et  ait  :  Quis  dabit  no- 
bis  ad  vescendum  carues  P  Kecordamur  piscium. 
quos  comedebamus  in  xEgrypto  gratis  :  iu 
mentem  nobis  veniunt  cucumeres  ,  et  pepo- 
nes  porrique  et  cepe  et  allia.  Anima  nostra 
arida  est,  nibil  aliud  respiciunt  oculi  nostri,  nisi 
man  *  .  .  .  Audivit  ergo  Moyses  flentem  populum 
per  familias,  singulos  per  ostia  tentorii  sui.  Ira- 
tusque  est  furor  Domini  valde  .  sed  et  Moysi  in- 


PBOPHETA. 

tolerandares  visa  est.  Facta  hsec  sunt ,  postquam 
tentoria  sua  jam  fixerant  Israehtae,  ut  patet  ex 
allatis  verbis;  mirandumque  sane  ,  quodpomx 
murmurantibus  illata  in  itinere  non  cohibuent 
maliprogressum.  Moyses  ipse  tantam  xnconstan- 
tispopuli  levitatem,  indocilitatem,  tementatem- 
queadeo  sensit  sibi  gravem  esse ,  ui  mortem  tan- 
to  oneriprxferendam  duceret.  Audiamus  sequen- 
tia  ejus  verba  :  Et  ait  (  Moyses  )  ad  Dominum  : 
Cur  afSixisti  Servum  tuum  ?  quare  non  mvemo 
gratiam  coram  te  ?  et  cur  imposuisti  pondus  uni- 
versi  populi  bujus  super  me?  Numquid  ego  con- 
cepi  omnem  hanc  multitudinem  ,  vel  genui  eam. 
ut  dicas  mibi  :  Porta  eos  in  sinu  tuo  ,  sicut  por- 
tare  solet  nutrix  infantulum,  et  defer  in  terram, 
pro  qua  jurasti  patribus  eorum  ?  Unde  mihi  car- 
nes  ,  ut  dem  tantae  muititudini  ?  Flent  contra  me, 
dicentes  :  Da  nobis  carnes ,  ut  comedamus.  Non 
possum  solus  sustinere  omnem  hunc  populum  , 
quia  gravis  est  mihi.  Sin  aliter  tiui  videtur , 
obsecro  ut  interficias  me  ,  et  inveniam  gratiam 
in  ocuiis  tuis,  ne  tantis  afficiar  malis.  Hactenus 
Moyses  ,  haud  dubie  voluntati  divinse  se  reveren- 
ter  subjiciens ;  nonenim  oportetnos  verba  ipsius 
reprehendere,  cum  ea  non  reprehenderit  Domi- 
nus,  sed  precibus  ejus  annuerit. 

:167  Accipe  textum  sacrum  :  Et  dixit  Dominus 
ad  Moysen  :  Congrega  mihi  septuaginta  vi- 
ros  de  senibus  Israel ,  quos  tu  nosti  quod  senes 
populi  sint  ac  magistri :  et  duces  eos  ad  ostium 
tabernaculi  fcederis,  faciesque  ibi  stare  tecum,  ut 
descendam  et  loquar  tibi  :  et  auferam  de  spiritu 
tuo ,  tradamque  eis ,  ut  sustentent  tecum  onus 
populi  ,  et  non  tu  solus  graveris.  Haec  prxcipua 
fuerat  postulatio  Moysis  :  nam  carnes  ,  de  qui- 
bus  infra  videbimus ,  directe  populo  nonpetie- 
rat.  Paruit  Moyses  mandanti  Domino ,  ut  re- 
fertur  f  24  his  verbis :  Venit  igitur  Moyses,  et 
narravit  populo  verba  Domini  ,  eongregans  se- 
ptuaginta  viros  de  senibus  Israel ,  quos  stare  fe- 
cit  circa  taberuaculum.  Descenditque  Dominus 
per  nubem  ,  et  locutus  est  ad  eum  ,  auferens 
de  spiritu,  qui  erat  in  Moyse,  et  dans  septuaginta 
viris.  Cumque  requievisset  in  eis  Spiritus ,  pro- 
phetaverunt  ,  nec  ultra  cessaverunt.  Aliqua  hic 
obscutHora  sunt,  et  nonnulla  egent  dilucidatione. 
Primo  senes  illi  non  vocantur  seiate,  sed  gravi- 
tate  morum ,  et  sapientia,  ut  facile  colligitur  ex 
illisverbis,  Quos  tu  nosti  quod  senes  populi  sint 
ac  magistri.  Heec  eadem  verba  insinuant,  jam  ali- 
quod  munus  antea  senibus  illis  fuisse,  cum  di- 
cantur  magistri  ;  ideoque  mihi  probabile  vide- 
tur  fuisse  hosce  septuaginta  ex  numero  illorum  , 
quos  consilio  Jethronis  constituerat  Moyses  Exod. 
18. 

868  Verum  ,  inquiet  aliquis  ,  quomodo  ergo 
Moyses  conqueritur  supra ,  se  solum  sustinere 
onuspopuli?  Respondeo,  id  eum  conquestumesse, 
quia  judices  illi  inferiores  solum  dirimebant  lites 
quasdam  minoris  momenti ;  nec  tanta  gaudebant 
auctoritate  apud  populum  ,  ut  hic  in  rebus  ma  • 
joris  ponderis  eos  audire  dignaretur,  aut  eorum 
consiliis  acquiescere ,  quod  carerent  Spiritu pro- 
phetico  :  nam  populus  ille  indocilis  contineri  non 
poterat  in  officio,  nisiprodigiis,  gravibusque  sup- 
pliciis  divinitus  iltatis,  ut  exemplis  multis  abun 
deliquet.  Itaque  cum  nullus  inter  Israelitas ,  nisi 
solus  Moyses  ,  videatur  usque  ad  iliud  tempus 
dono  prophetiw  proeditus  fuisse ,  nullusque  satis 
intetlexisse,  quanta  bona  Deus  promitteret  obse- 
quentibus  Israeiitis,  quanta  vero  mataminare- 
tur  inobedientibus  ;  nulius  satis  audebat  aut  po- 

terat 


D 


et  Dominus 
septuaginta 
scnio?-es  donat 
spiritnprophe- 
tico  :  hi  veri- 
similiter 


fuerunt  ex 
xtatutis  ante 
lethronis  con- 
silio,  ted  ma- 
jori  gratia  et 
uncloritate 
nnnc  donati, 


IHE  QUARTA  SEPTEMBRIS. 
terat  discedentes  ab  officio  rninis  terrere,  terren-     vices  gerens  angelus 


9i 


doque  cohibere;  sed  totum  iltud  onus  soli  incum 
bebat  Moysi,  ad  quem  semper  recurrebatur ,  sive 
iracundia  Dei  humitibus  precibus  placanda  esset, 
sive popidus aliqua  de causa  conquereretur.  Pree- 
terea  solus  Moyses  populum  leges  divinas  do- 
cebat,  Deique  mandata  eidem  solus  exponebat. 
Certe  nullus  alhis  huc  usque  tegitur  aid  populum 
docuisse,  aut  Dei  mandata  exposuisse,  aut  mur- 
murantes  descedentesque  ab  officio  terruisse  aut 
cohibuisse.  Nam  ne  Aaron  quidem,  quando  Le- 
gistator  in  monte  aberat,  etiamsi  cum  Hur  sta- 
tutus  esset  a  Moyse,  ut  popidum  interim  regcret, 
gravissimum  idololatriee  crimen  impedire  valuit. 
Hoc  igitur  sensu  Moysen  dixisse  existimo  se 
portare  pondus  universi  poputi. 
nihu  tamen  oG9  Obscurum  quoque  est,  quomodo  Deus  ab- 

xdeo  umittauc  stHterit  de  Spiritu  Moysis,  aut  qui  erat  in  Mov- 


Moyse 


gut  cuptcbat 
dona  sua  mul- 
tiscommunica- 
ri. 

C 


se,  ut  daret  senioribus.  Nam  jam  observavit  S. 
Augustinus  qiwest.  1S  in  Numeros,  Latinos  in- 
terpretes  fecisse  hunc  sensuiu  laboriosum  ad  in- 
telligemlum.  Quippe  verba  ita  sonant,  acsi  ali- 
quid  ablalum  esset  Movsi  aliisque  datum.  At  is 
sensus  merito  repudiaiur,  cum  Moyscs  nihii  ex 
gratia  aut  dono  prophetandi  amiserit.  Observat 
autem  laudatus  Augustinus  Gncce  apud  Septua- 
ginta  non  legi,  Auferam  de  Spiritu  tuo,  sed, 
de  Spiritu,  qui  est  super  te  ;  qusestionem  sic 
solvit  :  Nunc  autem  cum  ita  scriptum  sit  ,  .  . 
facilior  est  absolutio  quiestionis  :  quia  intelligi- 
mus,  nihil  aliud  Ueum  siguifieare  voluisse,  nisi 
ex  eodem  Spiritu  gratise  illos  quoque  habituros 
adjutorium,  ex  quo  habebat  Moyses;  ut  et  isti 
habereut,  quantum  Deus  vellet,  non  ut  ideo 
Moyses  minus  haberet.  Non  video ,  cur  verba 
Latina  hoc  eodem  sensu  exponi  nequeant :  nam 
de  Spiritu  tuo  inteltigi  sic  potest,  de  Spiritu  eo- 
dem,  qui  tuus,  seu  tibi  datus  est.  Nec  videtur 
dubitandum,  quin  Deuspromittat,  se  septuaginta 
senioribus  communicaturum  uberius  dona  sua 
sine  idlo  Moysis  detrimento ;  atque  ita  revera 
factum  sit  :  nam  alias  Moyses  plus  perdidisset 
subtractione  propriorum  donorum,  quam  acces- 
sione  alieni  auxiiii  fuisset  lucratus. 

370  Quam  porro  alienus  esset  ab  invidia 
Moyses,  quamque  nollet  sotus  esse  in  oculis  tanti 
populi,  non  sotum  ostendit  prxdicta  auxiiii  pe- 
iitio,  sed  idem  magis  declaratur  per  illud,  quod 
ea  occasione  factum  est,  de  duobus  e  Senioribus 
ad  tabernacutum  evocatis,  qui  pras  humitiiaie, 
ut  pierique  existimant,  eo  non  accesserant,  nec 
tamen  dono  prophetiee  fuere  privati.  Res  ita  nar- 
ratur  i  26  :  Remanseraut  autem  in  castris  duo 
viri,  quorum  unus  vocabatur  Eldad,  et  alter 
Medad,  super  quos  requievit  Spiritus :  uam  et 
ipsi  descripti  fuerant,  et  non  exierant  ad  taber- 
naculum.  Cumque  prophetarent  in  castris,  cu- 
currit  puer,  et  nuntiavit  Moysi,  dieens  :  Eldad  et 
Medad  prophetant  in  castris.  Statim  Josue  filius 
Nun,  minister  Moysi,  et  electus  e  pluribus,  ait  : 
Domine  mi  Moyses,  prohibe  eos.  At  ille,  Quid,  iu- 
quit,  aemularis  pro  me  ?  Quis  tnbuat,  ut  omnlfl 
populus  prophetet,  et  det  eis  Dominus  Spiritum 
suum.  Reversusque  est  Moyses,  et  majores  natu 
Israel  in  eastra;  id  est,  quitibet  ad  sua  tentoria  : 
nam  alias  tabernaculum,  ad  quod  convenerant, 
in  medio  erat  castrorum.  Nunc  ad  carnes  poputo 
dandas  accedamus  ;  nam  itlse  simul  Moysi  fuere 
promissie,  quando  jussit  Dominus  septuaginta 
seniores  congregari ;  sed  facta  singula  votuicon- 
sequenter  narrare. 

371  De    carnibus  dandis    Dominus,  seu  ejus 
Septembris  Tomus  IL 


Moysi  sic  loquitur  }  18  : 
Populo  quoque  dices  :  Sanctificamini  :  cras  come- 
detia   carnes.    Eg-o   enim  audivi  vos  dicere  ■   Quis 
dabit  nobis  escas   carnium?   Bene  nobis  erat    in 
.Egypto;  utdetvobis  Dominus  carnes,  et  come 
datis,  non  uno  die,  nec  duobus,  vel  quinque  aut 
decem,  uec  viginti  quidem,  sed  usque  ad  mensem 
dierum,  doucc  exeat  per  nares  vestras,  et  vertatur 
innauseam,  eo  quod  repuleritis  Dominum,  qui  m 
medio  vestri  est,  et  fleveritis  coram  eo,  dicentes  : 
Quare  egressi  sumus  ex  dBgypto  P  ILrr  promissio 
Dominierat  punientis  potius  quam  »userentis, 
ut  patet  ex  ipsis  rerbis,  et  ab  eventu,  Repulerant 
IsraelitcV    Dominum,   quia   contcnti   non  erant 
manna.  At  uti  non  omnium  erat  hic  contemptus 
cibia  Domino  dati,  sic  non  omnium  fuit  p< 
sed  morigeri  Garnes,  hac  occasioue  in  poenam 
murmurantium  datas,   utiliter  manducaverunt. 
Porro  Moysos  non  statim  videtur    mentem   aut 
consilium    Dei  percepisse,   fortasse  quia  adhuc 
nonnihil  turbatus  erat  absurda  populi  murmu 
ratione.  Hinc  nec  increduli  nec  dubitantis  de 
potentia  Domini,  sed  mirantis  potius  suntt  qum 
sequuntur  ;  Et  ait  Moyses  :  Sexcenta   millia  pe- 
ditum  hujuspopuli  sunt  (preeter  feminas,  pueros, 
Levitas,  JEgyptios  et  servos)  et  tu    dioia  :  Dabo 
cis  esum  carnium  mense  Integro  P  Numquid  ovium 
e^  boum  multitudo    cB3detur,  ut  jios^it    suffloere 
ad  cibum  ?  vel  onmes  pisces  maris  ln  unura  con- 
greffabuntur,    ut    eos    saticnt  ?    Cui    respondit 
Dominus  :   Nuniquiil   inanus  Domini   invalida  est? 
Jam  nunc  videbis,  utrum  meus  sermo  opera  oom- 
pleatur. 

372  Vidit  sane  die  sequenti  non  solum  Mov 
ses,  sed  omnis  populus  promissionem  angeli  im- 
ptetam-.nam^  '6\  res  ita  refertur  .  Veutus  au- 
tem  eg-rediens  a  Domino,  arreptans  trans  mare 
eoturnices  detulit,  et  demisit  in  castra  itinere, 
quantum  uno  die  confici  potest,  ex  omni  p;irte 
castrorum  per  circuitiim,  volahantquc  in  aere 
duobus  cubitis  altitudine  supcr  terram.  Surgens 
ergo  populus  toto  die  illo,  et  nocte,  ac  die  al- 
tero,  conjrres'avit  coturnicuin,  qui  ])arum,  de- 
cem  coros  (alii  itaque  ptures  : )  et  sici-avenmt 
c;is  per  pyruni  caslroiuin.  Comederunt  igitur, 
satlem  atiqui,toto  mense  cotumices,  ut  ex  pr<v- 
dictis  intetligitur ;  at  non  sine  punitione  rebet- 
lium,  ut  sequitur :  Adhuc  carnea  erant  in  denti- 
bus  eorum,  neo  defeceranl  hujuscemodi  oibuB  :  et 
eccefuror  Domini  concitatufl  in  populum,  perouB- 
sit  eum  plag-a  maffna  nimis.  Vocatusque  est  ille 
locus,  Skimii.cra  C0NCUPI80BHTia  i  ibi  enim  se- 
pelierunt  populum,  qui  desideraverat.  De  kisce 
quoque  Psat.  77  f  26  dicuntur  sequenti"  fTrans 
tulit  Austrura  de  citlo  :  et  induxit  in  virtute  sua 
Africum.  Et  pluit  super  eos  sicut  pulverem  car- 
nes  :  et  sicut  arenam  maris  volatilli  penuata.  Et 
ceciderunt  in  medio  castrorum  eorum,  <-irca  ta- 
bernacula  corum.  Kt  mandueaveruiit  et  saturati 
sunt  nimis,  et  desiderium  eorum  attulit  eis  :  non 
suntfraudati  a  desidcrio  .suo.  Adhuc  eaC83  eorum 
erant  in  ore  i[isorum  :  et  ira  Deiflflcendit  sijjicr 
eos.  Et  occidit  ping-ues  eorum,  et  eleotoa  [flraei 
impedivit. 

373  Non  exprimit  sacra  Scriptura,  quo  mor- 
tis  genere  perierint.  Verum  rnihi  credibite  est, 
malum  ab  ipsis  cibis  ortum  esse,  morbogue  ex 
nimia  guta  contracta  piurimos  periisse,  ut  puni- 
rentur  usu  carnium,  quas  temeraria  cupiditate 
postulaverant.  Suspicionem  hanc  mihi  ingerunt 
verba  Domini,  carnes  promittentis,  douec  ci- 
bus  iite  exeat  per    nares,  .  . .  et  vertatur  in  nau- 

18  seam. 


ACCTORt 
J     S. 
Camet  in 
memem  inU- 
grum  promii- 
«r, 


B 


dataqwim" 

tncnta  tmtlti- 
tudo  cotnnu 


led  in  ponam 

tnu,  ntttratio- 
msmulti  sunt 
occiii. 


9-2 


DE  S.  MOYSE 


iuctmi  seam.  Accedit  dcnominatio  loci  Sepulcra  concu- 
piscentise,  quse  videtur  innuere,  concupiscentiam 
gulamque  ipsis  mortem  attutisse,prsesertimquia 
nullum  aliud  mortis  genus  exprimitur,  Fateor 
tamen  rem  esse  incertam.  At  displicet  illorum 
sententia,  qui  incendio  ante  relato  occisos  pu- 
tant,  cum  incendium  istud  ortum  sit  in  via  et  in 
extrema  castrorum  seu  agminis  parte,  quia  ali- 
qui  murmurabant  denimio  labore,  locoque  nomen 
dederit  incensio  ;  hic  vero  locus  dictus  sit  Sepul- 
cra  concupiscenti». 


XXXIV.  Josephi  relatio  de   prae- 
dictis  expenditur :   Philo  arguitur. 


Josephus  mur-  ~Tosephus  de  prsedictisbreviter  agit,  muttaprse- 
murationem  J  termiltens,  atia  vero  variis  erroribus  detur- 
jwpuii  apud     panSm     Verba   ipsius  cap.    12    hsec    sunt :  Non 

Scpulcru  con  -  ,  _ . 

cupiscmtin       multo  post  a  Sina  monte   castra    moventur  :    et 
jj  post  aliquot   mansionea,  de  quibus  dicemus,   ven- 
tum    est  ad  locum,   qui   dioitur  Iseremoth  :  ubi 
denuo  populus  seditionibus  ngitari  coepit,  et    la- 
borioswe  perefrrinationis   culpam  in   Moysem  con- 
ferre.  Illiuaauasu  sercliquis.se  re^rionem  fertilis- 
simam,  et  nunc  non  solum   ejus  ubertate  carere, 
verumetiarn  pro  sperata  felicitate  in  extremi3  mi- 
seriis   huc    et  illnc    oberrare,  aquarura  inopia    Ia- 
borantes  :  ct  si  manna  quoque   aliquo  oasu  defi- 
ciat,     proculdubio   fame     interituros.    His    adde- 
bant  multa  convitia,   qmc  in  Virum   optime  me- 
ritum   passim    jactabantur.    Exortus    est    interim 
unus  e  populo,  qui  admonitos  pr?eteritorum   Moy- 
si  beneflciorum,   bonam  spena  habere  hortabatur, 
ne  tura  quideraopem  divinam  frustra  requisituros. 
Vulgus    autem  his  vcrbis    vehementiua    concita- 
tum,  magis  ae  mag-is  contra  Prophetam  tumultua- 
batur.  Qui  vidensita  deaperatoa,  jubet  Bequoanimo 
esse,  pollicendo  se,  qnamvis  pravibus  conturaeliis 
immerito    petitum,    copiaa     tamen    carnium   eis 
exhibiturum,  non  in  unum  tautum  diem,  sed  in 
plures  etiam.    Illia  vero  credere  nolentibua,  quo- 
ilam   etiam  rogante,    unde  tot  hominum  millibus 
(;  providere  poasitP  Deus,  inquit,  et  ego,  quantum- 
vis  male  apud  vos   audientes,   numquam    tamen 
desineraus    veatri    curam     gerere  :     idque     brevi 
estis    visuri.    Vix    ha?c  dixerat,   cum  toto    castra 
coturnioibua  oomplentur,   quaa  acervatim    vena- 
bantur.  Deua  tamen  non  multo  post  in  Hebrreo- 
rum  insolentiam  ao  malediota  animadvertit,   non 
paucis  e   populo  deaideratis.  Nam  et  hodie  locus 
Ille  nomen  ex  eo  oaau  Inditum  retinet,  vocaturquc 
Cabrothaba,  quasi  dicas    conoupisoentisa   monu- 
menta. 
mutu$  inqui-        875   In  hisce  primo  corrige,  qvnd  dicitur  de 
nat  erroribus:  aqUarum  inopia  i  nam  eo  defectu  ibidem  non  ta- 
boraverunt  Israelitx,  nec  de  eo  conquesti  sunt. 
\o)i  rectequoque  easposuit  murmurationis  cau- 
sam,  sitens  desiderium  camium  tsediumqueman- 
nse  eidem  occasionem  p/wbuisse.   Secundo  pro 
fletupopuli  convitia  inMoyaen  male  substituit  : 
nam  deconvitiis  kic  silet  Scriptura.  Tertiounum 
aliquem  epopulopro  Moyae  loguentem  perpe- 
ram  inducit,  silente  rursum  Scriptura,  Quarto 
Moysen   quoque  loquentem  facit,  non  sicut  ha- 
bet  Scriptura;  sed  utiipse  finant  Josephus,  qui 
male  addit,  populum  verbis  ipsius  non  credi- 
disse.  Quinto  coturnicesstatim  advolasse  post  pro- 


PKOPHETA. 
missionem  Moyais perperam  asserit  scriptor  veri  D 

incuriosus,  cum  intercesserit  electio  septuaginta 
seniorum,  quam  cum  muttis  aliis  prsetermittit. 
Sexto  denique  ne  loca  quidem  recte  expressit : 
res  enim  non  contigit  post  aliquot  mansiones  a 
monte  Sinai,  nec  in  Iseremoth,  per  quam  Hase- 
roth,  seu  mansionem  decimam  quartam  intetligit, 
sed  in  mansione  tertia  decima,  seu  prima  post 
mansionem  deserti  Sinai.  Hi  similesque  Josephi 
errores  ostendunt,  scriptorem  habuisse  curam 
non  magnam  vera  scribendi ;  sed  contentum 
fuisse,  modo  possel  historiam  conscribere  utcum- 
que  gentilibus  verisimilem,  et  Judseis  honorifi- 
cam  :  idque  magis  etiam  patet  ex  truncationibus 
innumeris ,  corruptionibusque  gestorum  de  in- 
dustria  factis. 

376    Phito    quoque  non  satis   sincere   Vitam  ncePUUosin- 
Moysis  conscripsit,  sed  nimium  studuit  honori  cerB  BerlPttt- 
gentis  suse.  Etenim  aliam  causam  non  invenio, 
cur  multa  prsetermiserit,  quee  vel  maxime  ad 
Vitam  Moysis  spectabant,    sed   genti  Hebraicae 
probrosa  erant ;  curque  alia  non  pauca  loco  suo 
avulserit,  malueritque  referre  lib.  3  Vitse  Moy- 
sis  sine  ordine  temporis,  tantaque  brevitate,  ut  E 
levitas  et  inconstantia  Hebrseorum  in  iis  vix  ap- 
pareat.  Prsecipue  autem  culpandus  est,  quod  ea 
de  causa  veritatem  etiam  neglexerit.  Accipe  evi- 
dentem  rei  probationem.   Lib.  i  Vitse  pag.  493, 
postquam  narraverat  victoriam  de  Amalecitis  re- 
tatam,  qiuv  incidit  in  mensem  secundum  anni 
primi  ab  egressu  ex  Mgyplo,  stathn  sic  prose- 
quitur.     Post    prEelium   decernit    exploratores  ad 
inspiciendas  sedes  gcnti  suai  destinatas    mittere, 
anno  secundo,  postquam  iter  ingressi  fueraut  etc. 
Non  ignoravit  nec  ignorare  potuit  Phito,  mis- 
sionem  exploratorum  anno  integro  etmenseuno 
alterove  posteriorem  esse.  Cur  igitur  eam  ponit 
mox  post  victoriam  de  Amatecitis  relatam  ?  Non 
aliam  reperio  rationem,   quam  ne  lectores  ad- 
verterent,   magnam  retinqui  lacunam    in   Vita 
Moysis.  Nam  omittuntur  gqsta  omnia  apud  mon- 
tem  Sinai,  aut  potius  loco  suo  avelluntur,  ut  lib. 
3  de  iis  atiqua    narrarentur,  qiue  magis  elu- 
cere  poterant ;  quseque  probrosa  erant  Hcbrms, 
breviter  perstringerentur .-    omittuntur  omnia, 
quse  apud  Sepidcra  concupiscentice,  et  in  Hase- 
roth  contigerunt ;  nam  hsec  nimio  erant  dedecori 
Hebrxis,  prsesertim  quia  tantillo  tempore  post 
Legem  acceptam  apud  montem  Sinai,  tam  in-  y 
dociles  levesque  fuerunt  inventi.  Hsec  notare  vo- 
tui,  ut  fidem  utriusque  scriptoris  Hebrsei  melius 
perspectam  habeat  studiosus  tector. 


$  XXXV.  Murmuratio  Marise  et 
Aaronis  contra  Moysen  :  poena 
Mariae  ;  mansiones  aliquot :  mis- 
sio  exploratorum,  murmuratio 
Israelitarum  et  rebellium  poena. 


T)ost  mortuos  in  Seputcris  concupiscentuv  se-  ^usioinUa 
-L  pultos,  Israelitse  venerunt  ad  mansionem  de-  «"»'A,uW 
cinuun  quartam  in  Haseroth,  ut  dicitur  Num    MariaH 
83*17   his     verbis:    Profectique    de    Sepulcris  IZTi^' 
concupisceptire,    castramctati    sunt   in  Haseroth     r'",'" 
Et   num.   xi  f  84:    Egresei   autem  de    Sepulcris 
ooncupiscenti»,   veneruut  in   Haseroth,    et  man- 

serunt 


DIE  QUARTA  SEPTEMBKIS. 


objurgato  au- 
tem  utroquc 
per  ange- 
lum,  Maria 
lepra  csl  infe 
cta, 


caque  non  "<>• 
pott  septem 
dies  Moytit 
precibus  libc 
rata. 


A  serutitibi.  Locum  hic virtutem  sancti  Legislatoris 
rursum  exercuit,  dolorque  ipsius  tanto  debuit 
esse  acerbior,  quanto  propinquiores  erant  pet^so- 
nas,  qiue  contra  Virum  mitissimum  se  erexenmt. 
Factum  Moyses  ipse  narrat  Num.  12  hoc  modo  : 
Locutaque  est  Maria  et  Aaron  contra  Moysen 
propter  uxorem  ejus  YEthiopissam ,  et  dixerunt  : 
Num  per  solum  Moysen  looutus  est  Dominus  ? 
nonne  et  nobis  similiter  est  locutus  ?  Pauca  hic 
observanda.  XJxor  Moysis  Mlhiopissa  erat  Se- 
phora  Madianitis,  qwv  /Ethiopissa  vocatur,  quia 
regio  Madianitarum  olim  a  Chusitis  seu  JEthio- 
pibus  fuit  inhabitata  ,  ut  ante  diximus  num. 
69.  Hoc  satis  videtur  certum,  licet  aliqui  olim 
dissenserint.  Verum  non  seque  clara  aut  certa  est 
occasio  seu  causa  hujus  jurgii,  cum  de  ea  magis 
inter  se  dissentiant  interpretes.  Mihi  pnvptacet 
conjectura  illorum,  qui  existimant,  Sephoram 
nimis  sibi  placuisse  ob  familiaritatem  Moysis  cum 
Deo,  secutamque  ex  ea  auctoritatem  apud  homi- 
nes ,  eosque  Moysis  favores  ita  extulisse  apud 
Mariam  et  Aaronem  ,  ut  sibi  quoque  pluscu- 
lum  arrogaret ,  et  forsan  se  Marice  prxferret, 

U  quod  tanti  PropheLv  et  Legislatoris  esset  uxor. 
Verba  Aaronis  et  MaricV  favent  huic  conjecturie  : 
et  verisimile  est,  jurgium  istud  ortum  esse,  ab- 
sente  Moyse. 

378  De  hac  fratris  et  sororis  sucV  impruden- 
tia  non  videtur  conquestus  esse  ?nitissimus  Pro- 
pheta,qui  fortassene  quidem  verba  murmuranti- 
um  audiverat,  aut  certe  facile  condonasset.  At  Do- 
minus  auctoritatem  Amici  sui  tanto  prontytius 
vindicavit.  Audi  sequentia  :  Quod  cum  audissct 
Dominus  (  erat  enim  Moyses  vir  mitissimus  su- 
per  omnes  homines ,  qui  morabantur  in  terra , 
ideoque  injuriam  sibi  factam  facile  neglexisset) 
statim  locutus  est  ad  eum  ,  et  ad  Anron  et  Ma- 
riam  :  Egredimini  vos  tantum  trcs  ad  tabernacu- 
lum  foederis.  Cumque  fuissent  egrressi ,  descendit 
Dominus  in  colurana  nubis,  et  stetit  in  introitu 
tabernaculi,  vocans  Aaron  et  Mariam.  Qui  cum 
issent,  dixit  ad  eos  :  Audite  sermones  meos  :  si 
quis  fuerit  inter  vos  propheta  Domini,  in  visio- 
ne  apparebo  ei ,  vel  per  somnium  loquar  ad  11- 
lum.  At  non  talia  servus  meus  Moyses  :  qui  in 
omni  dorao  mea  fidelissimus  est.  :  ore  enim  ad  os 
loquor  ei  :  et  palam,  et  non  per  tenig-mata  et  fi- 
g-uras  Dominum  videt.  Quare  ergo  non  timuistis 
detrahere  servo  meo  Moysi  ?  Iratusque  contra 
eos  ahiit  :  nubes  quoque  recessit  :  quae  erat  su- 
per  tabernaculum  :  et  ecce  Maria  apparuit  can- 
denslepra  quasi  nix.  Voces  stetit  et  abiit  fere  in- 
sinuard,  angelum  hic  apparuisse  forma  humana, 
idque  aliqui  crediderunt.  At  mihi  longe  proba- 
bilius  apparet ,  Aaronem  et  Mariam  nihit  vidisse, 
nisi  nubem,  ex  qua  vocem  audiebant.  Haic  vox 
cum  nube  primo  descendit,  deinde  stetit ,-  ac  de- 
mum  abiit.  Verisimile  enim  mihi  non  apparet, 
angelum  humana  forma  expropinquo  loco  visum 
esse  ab  Aaroneet  Maria,  cum  Moyses  antea  faci- 
em  ejusvidere  desideraverit,  ac  solum  posteriora 
viderit.  Porro  ex  pcena  Marix  coltigitur,  ipsam 
magis  fuisse  culpabilem  Aarone,  qui  non  omni 
tamen  culpa  vacavit,  cum  fuerit  reprehensus,  et 
in  sorore  utcumque  castigatus. 

o?9  Ad  relationem  historise  regrediamur  : 
Cumque  respexisset  eam  Aaron,  et  vidisset  per- 
fusam  lepro  ,  ait  ad  Moysen  :  Obsecro  ,  Domi- 
ne  mi ,  ne  iraponas  nobis  hoc  peccatum  ,  quod 
stulte  commisimus  ,  ne  fiat  hajo  quasi  mortua , 
et  ut  abortivum  ,  quod  projicitur  de  vulva  ma- 
tris  sua?  :  ecce  jam  medium  carnis  ejus  devora- 


tum  est  a  lepra.  Clamavitque  Moyses  ad  Domi- 
num,  dicens  :  Peus ,  obsecro ,  sana  eam.  Cui 
respondit  Dominus  :  Si  pater  ejus  spuisset  in  fa- 
ciem  ilhus  ,  nonne  debuerat  saltem  septem  die- 
bus  rubore  suffundi?  Separetur  septem  diebus 
extra  castra  ,  et  postca  revocabitur.  Exclusa  est 
ltaque  Maria  extra  castra  (secundum  Legem  de 
segregatione  teprosorum  latam  Num.  5  f  l)  et 
populus  non  est  motus  de  loco  illo,  donec  revocata 
estMaria.    Ita   Dominus    partim  preces  Moysis 

exaudivitsanitatembrevireddendo,partimaucto- 

ritatiipsiusconsuluit  inflictampoenam  adseptem 
dies  sicprotrahendo,  ut  populo  deberet  innotesce- 
re.  Nam  parum  pvobabilis  est  aliquorum  senten- 
tia,  quivoluerunt  Mariam  statim  fuisse  sana- 
tam  ;  sed  amandatam  solum  fuisse  extra  ad  im- 
perium  Domini  .-  quia  segregatio  sequebatur 
lepram,  qua  eam  percusserat  Dominus,  qui  noluit 
eam  a  communi  lege  eximi,  ut  non  solum  lepra, 
sed  et  segregatione  confunderetur,  atque  ita  efp- 
cacius  corrigeretur. 

330  Sanata  autem  post  septem  dies  revocata- 
que  Maria,  populus  iter  suum  prosecutus  esL 
Mansio  erat  decima  quinta,  ad  quam  proficisce- 
bantur ,  atque  ea  vocatur  Rethina  Num.  S3  / 
18,  ubi  sic  habetur  :  Et  de  Ilaseroth  venerunt 
in  Rethma.  Num.  13  fr  1  de  eodem  itinere  dici- 
tur  :  Profectusque  est  populus  dc  llaseroth  ,  fi- 
xis  tentoriis  in  deserto  Pharan.  S.  Ilieronymus  in 
Mansione  xvadpropositum  nostrum  notatsequen- 
tia  :  Et  notandum  quod  reliquffl  mansiones  de- 
cem  et  octo  ,  quarum  nunc  breviter  oatalogua 
describitur,  a  Rhethma  usque  ad  Asiong-aber,  id 
est,  usque  ad  trigesimam  seoundam  mansionem, 
sub  Pharan  solitudinia  nomine  contineantur ,  in 
quibus  universa,  qme  scripta  sunt,  diversis  tem- 
poribus  g*esta  sentimus  :  quaa  quia  non  sunt  per 
mansiones  singulas  distributa,  q  nobis  quoque  in 
commune  dicentur  .  . .  A.b  hac  itaque  inausione 
usquc  ad  trigesimam  secundam  istiusmodi  conti- 
nentur  historiae.  Duodccim  exploratores  niittun- 
tur  ad  Terram  sanctam  i  botrns  refcrtur  in  li 
g;no  ,  et  Christi  breviter  jiassio  demonstratur. 
Murmurat  populus  Judceorura  ,  ffigantum  impe- 
tum  reformidans.  Pugnat  contra  Amaleo  et  Cha- 
nanfflum  nolente  Deo,  ct  victus,  intelliffit,  quaa 
debebat  in  Terra  sancta  exercere  saorificia.  Da« 
thau  cl  Abiron  et  filii  Corc  (imo  Core  ipse  sine 
fitiis)  consur^uat  contra  Moyscn  ct  Aaron  ,  ct 
terrffl  vorag-inc  glutiuntur.  Enter  mortuos  et  vi- 
ventes  pontifex  medius  thuribulo  armatus  ing-re- 
ditur ,  et  currcns  ira  Dei  sacerdotis  voce  prohi- 
betur.  Virg-a  Aaron  et  florem  proferl  el  folia  ; 
et  in  ffiternam  memoriam  virens  siccitas  conse- 
oratur  eto.  Hwc  omnia  incBrlis  locis  gesta  esse, 
quod  Moyses  nomina  locorum  non  expressmi. , 
cum  facta  narravitt  recte  observavit  sanctus  Do- 
ctor. 

:isi  Quapropter  negueo  ut  certam  amplecti 
sentenliam  midtorum  e  neotericis  qui  missionem 
exploratorum  quintse  decimx  mansimii  tt/figunl, 
cum  nuttum  inveniam  in  Scripturis  fundamen- 
tum,  quo  futciatur  htvc  assertio.  Hacde  causa 
accipe  mansiones  omnes,  quibus  factaa  S.  Ilie- 
ronymo  breviter  perstricta  sic  congruunt,  ut  nul- 
!/  drifrminal.-fatiqtitd,  cerf.o  /xtssit  atlrihai,  Drri 

ma  sexta  est  Remmomphares,  post  quam  ordine 
sequuntur  alicV  usque  ad  trigesimam  secundam, 
sic  memoratcv  Num.  33  a  f  19  :  Profectique  de 
Kethrna  castrametati  sunt  iu  Ecmmornpharcs. 
Unde  egressi  ,  venerunt  in  Lebna.  De  Lebna  , 
castrametati  sunt  in  Ilessa.  Egressiquc  de  Rcssa, 

venerunt 


kLCTQmt 

J   s 


Mantiouet 
nuir  indtstr 

(o  PAwwij 
E 


«(  tncertum, 
•/iinl  in  xingu- 
fi*  f/fiitum  ; 
nca  comtat,  cx 
tjuuta 


94. 


kUCTORI 

J  s. 


mitti  '■",.' 
txphrutore*, 

mm  nequeat 

dif  t  i/uota  sit 
Cudrslmrnr, 
ex  (]\ia  tunt 
mitti. 


B 


Hogante  popu 
lo  ct  anmunte 

!)eo. 


venerunt  in  Ceclatha.  Unde  profecti,  castrame- 
tati  sunt  in  montc  Sephcr.  Egressi  de  monte  Se- 
pher,  venerunt  in  Arada.  Inde  proficiscentes  cn- 
strametati  sunt  in  Maceloth.  Profectique  de  Ma- 
celoth  ,  vcnerunt  in  Thahath.  De  Thahath  ,  ca- 
strametati  sunt  in  Thare.  Unde  egressi ,  fixere 
tcntoria  in  Methca.  Et  de  Methca  ,  castrametati 
sunt  in  Hesmona.  Profectique  de  Hesraona  ,  ve- 
nerunt  in  Moseroth.  Et  de  Moseroth  ,  castra- 
metati  sunt  in  Beneiaa*  m.  Profectique  de  Be- 
neiaacan  ,  venerunt  in  montem  Gadgad.  Unde 
profecti  ,  castraraetati  sunt  in  Jetebatha.  Et  de 
Jetebatha  venerunt  in  Ilebrona.  Egressique  de 
Hebrona,  castrametati  eunt  in  Asiong^ber.  Hsec 
est  ma?isio  trigesima  secunda,  si  nullse  sint  prse- 
termisstV. 

382  Existimare  porro  nequeo,  mansiones  ali- 
quot  prsetermissas ,  cum  unice  hic  intentus  sit 
Moyses  mansionibus  enumerandis,  muttasque  re- 
censeat  ,  in  quibus  nihil  memorabile  contigit. 
Jam  vero  exploratores  ad  Terram  promissam 
missos  esse  e.c  Cadesbarne,  constat  ex  testimonio 
Moysis  infra  dando;  atque  ideo  aliqui  votunt , 
mansionem  fuisse  in  Cadesbarne  a  pr&dictis  om- 
nibus  distinctam.  At  longe  probabilius  mihi  vide- 
tur,  Cadesbarne  fuisse  vicinum  locum  alicui  ex 
dictis  mansionibus,  mansionemque  nominari  a 
Moyse  potius  Cadesbarne.  in  Dcutcronon/io  qnam 
alio  nomine  ,  quo  recensetur  Num.  33  ,  quia 
Cadesbarne  locus  erat  celebrior  et  notior  Israeli- 
tis:  Cum  autem  incertum  sit,  cui  mansioni  Ca- 
desbarnc  vicina  fuerit,  qitcvve  mansio  eo  nomi- 
ne  fuerit  designata  ,  ceqxte  est  incertum,  utrum 
ex  mansione  decima  quinta,  an  ex  aliqua  e  pro- 
xime  sequentibits  missi  fuerint  exploratores.  At 
constat  missos  esseanno  seeundo  ob  egressu,  inde- 
que  colligi  potcst,  ex  mansione  decima  quinta  aut 
ex  alia  non  nimis  longe  sequente  missos  esse. 

883  De  missione  ipsa  exploratorum  Moyses 
Num.  13  i  2  sic  habet  :  Ibique  fin  deserto  Pha~ 
ran)  loeutus  Osl  Pomiuns  ad  Moyson  ,  dicens  : 
Mitte  viros  ,  qul  considerent  tcrram  Chanaan  , 
qnam  daturus  sum  iiliis  Israel,  sing-ulos  de  singu- 
lis  tribnbus,  e\  prinoipibus  ;  id  est  ex  primariis, 
non  ipsos  tamen  tribuum  principes ,  uti  ex  no- 
minibus  innotescit.  Porropopulum  etiam  petiisse 
a  Moyse,  ut  ex})lorato7*es  mitterentur,  habemus 
Deut.  i  v  1!),  ubi  Moyses  hac  de  re  poputum 
ila  alloquitur  :  Profeeti  autem  de  Iloreb,  traus- 
iviiuus  per  eremum  terribilem  ct  maximam  , 
quam  vidistis ,  per  viam  montis  Ainorrliaii,  sicut 
pr»oeperat  Dominus  Deus  noster  nobis  Cumque 
venissemtis  in  ( 'ailesbnrne  ,  di\i  vobis  :  Venistis 
ad  montera  Amorrha-i  ,  quem  Dominus  Deus 
noster  daturus  est  nobis.  Vide  terram  ,  quam 
Dominus  Deus  tuus  dat  tibi  :  ascende  et  posside 
eam,  sicut  locutus  cst  Dominus  Deus  noster  pa- 
tribus  tuis  ;  noli  timere,  nec  quidquam  paveas. 
Et  accessistis  ad  me  omnes,  atqiie  dixistis  :  Mit- 
tamus  viros  ,  qui  eonsiderent  terram  ;  et  reuuu- 
tient,  per  quod  iter  uYbcamus  aseendcre,  et  ad 
quas  pergvre  civitates.  Cumque  mihi  sermo  pla- 
cuisset,  misi  e\  vobis  duodeoim  viros  ,  singulos 
de  tribubus  suis.  Hes  tota  sic  ridcfur  ordinanda. 
Hortatus  eslMoyses  populum,  ut  ad  possessionem 
Ternv  promissse  se  accingeret.  llle  verorogavit, 
ut  primum  mitterentur  exploratores.  Consullus 
vero  hac  de  re  Dominus  prsscepit,  ut  explorato- 
res  duodecim  mittcrentur. 

384  Audiamus  rursits  Moysen  Num.  13  t 
4  :  Fecit  Moyses,  quod  Dominus  imperaverat , 
de  deserto  PUaran  mittens  principes  viros,  quo- 


DE   S    MOYSE  PROPHETA. 

rum  ita  sunt  nomina.  De  tribu   Ruben  (misit) 


Sammua  filium  Zechur.  De  tribu  Simeon ,  Sa- 
phat  filium  Huri.  De  tribu  Juda,  Caleb  filmm 
Jephone.  De  tribu  Issachar,  Igal  filmm  Joseph. 
De  tribu  Ephraim  ,  Osee  filium  Nun.  De  tribu 
Beniamin,  Phalti  filium  Raphu.  De  tnbu  Zabu- 
lon,  Geddiel  filium  Sodi.  De  tribu  Joseph,  sce- 
ptri  Manasse,  Gaddi  filium  Susi.  De  tribu  Dan , 
Ammiel  filium  Gcmalli.  De  tribu  Aser ,  Sthur 
filium  Michael.  De  tribu  Nephtali  ,  Nahabi  fi- 
lium  Vapsi.  De  tribu  Gad ,  Guel  filium  Machi. 
Haec  sunt  nomina  virorum,  quos  misit  Moyses 
ad  considerandam  Terram  :  vocavitque  Osee  fi- 
lium  Nun  ,  Josue.  Misit  ergo  eos  Moyses  ad 
considerandam  terram  Chanaan,  et  dixit  ad  eos  : 
Ascendite  per  meridianam  plagam.  Cumque  ve- 
neritis  ad  montes  considerate  Terram,  qualis  sit : 
et  populura  ,  qui  habitator  est  ejus  ,  utrura  for- 
tis  sit  an  infirraus  :  si  pauci  numero  an  plures  : 
ipsa  terra  ,  bona  an  mala  :  urbes  quales,  mura- 
tse  an  absque  muris  :  humns,  pinguis  an  sterilis, 
nemoro&a  an  absque  arboribus.  Confortamini  , 
et  afferte  nobis  de  fructibus  Teme.  Erat  autem 
tempus,  quando  jam  praecoquse  uvae  vesci  pos- 
sunt. 

385  Curaque  ascendissent  ,  exploraverunt 
Terram  a  deserto  Sin  usque  Rohob  intrantibus 
Emath  (id  est,  usque  ad  confinia  Emath,  ur- 
bemSyrise,  seupartem  Terrse  promissze  Septem- 
trionatem. )  Ascenderuntque  ad  Meridiem  ,  et 
venerunt  in  llebron,  ubi  erant  Achiman  et  Si- 
sai  et  Tholmai,  filii  Enac  :  nam  Hebron  septem 
annis  ante  Tanim  urbem  iEgypti  condita  est. 
Pergentesque  usque  ad  Torrentem  botri  ,  absci- 
derunt  palmitem  cum  uva  sua  ,  quem  portave- 
runt  in  vecte  duo  viri.  De  malis  quoque  grana- 
tis  et  de  ficis  loci  illius  tulerunt  :  qui  appellatus 
est  Nehelescol  ,  id  est,  Torrens  botri ,  eo  quod 
botrum  inde  portassent  filii  Israel.  Reversique 
exploratores  Terrse  post  quadrag*inta  dies ,  omni 
rejrione  eircuita  ,  venerunt  ad  Moysen  et  Aaron 
et  ad  omnem  coitum  filiura  Israel  in  desertum 
Pharan  ,  quod  est  in  Cades.  Locutique  eis  et 
orani  multitudini  ,  ostenderunt  fructus  Terrae  : 
et  uarraverunt,  dicentes  :  Venirnus  in  Terram  , 
ad  quam  misisti  nos,  quae  revera  fluit  lacte  et 
melle ,  ut  ex  his  fructibus  cognosci  potest  :  sed 
cultores  fortissimos  habet  et  urbes  grandes  atque 
muratas.  Stirpem  Enac  vidimus  ibi.  Amalec  ha- 
bitatin  Meridie  ( sed  extra  Terram  promissam  ) 
llethoeu.s  et  Jebusaeus  et  Amorrhsaus  in  monta- 
nis  :  Chananaeus  vero  moratur  juxta  mare  et  cir- 
ca  fluenta  Jordanis.  Non  omnes  recensentur  gen- 
tes,  qucV  habitabant  in  Terra  promissa  et  deinde 
occupata  ;  at  exploratores  refemtnt  solum,  quan- 
tum  intellexerant  in  itinere,  atque  ideo  etiam 
memorant  Amalecitas,  qitod  Hebrgeorum  hostes 
essent,  licet  alias  non  habitarent  in  terra  per  Is- 
raetitas  occupanda.  Jam  hsec  relatio  in  animis 
audientium  nimium  timorems  murmurque  exci- 
taverat. 

386  Occurrere  itaque  voluit  Caleb,  ut  sequi- 
tur  :  Inter  haec  Caleb  compescens  murmur  po- 
puli,  qui  oriebatur  coutra  Moysen,  ait  :  Ascen- 
daraus  et  possideamus  Terram  ,  quoniam  poteri- 
mus  obtinere  eam.  Alii  vero  (decem,  nam  Josue 
alia  erat  mente )  qui  fuerant  eum  eo  ,  dice- 
bant  :  Nequaquam  ad  hunc  populum  valemus 
ascendere,  quia  fortior  nobis  est.  Detraxerunt- 
que  Terree,  quam  iuspexerant,  apud  filios  Israel, 
dicentes  :  Terra  ,  quam  lustravimus  ,  devorat 
habitatores    suos   \    populus ,  quem   aspeximus  , 

procerae 


1) 

Moyscs  mittit 
in  Terram 
piomitium  ex- 
liloratoret, 


E 

qui  cam  lu- 
strant  :  rcvcr 
sique  ubcrla- 
tern  luwlant, 
et  incolarum 
fortitudittcm 
exaggerant, 


V 


Calcbo  conante 
vtnrmur  )>o- 
puli  Sfdare  ; 
decem  explo- 
ratoret  per- 

ijitiit  iStud 

alere, 


DIE  QUAETA 
A   procerae  staturge  est.   Ibi   vidiraus  monstra   qiue- 
tlam  filiorum  Enac  de  genere  giganteo  :  quibus 
comparati    quasi   locustae    videbamur.    De    hisce 
Deut.  1  f  24.  Moyses  ad  populum  ita  disserit  : 
Qui   (  exptoratores  )  cum   perrexissent  et  ascen- 
dissent  iu  montana ,   venerunt  usque  ad  Vallem 
•a/.  Torren-     botri  *  :  et  considerata  Terra,  sumentes  de  fru- 
tem   otn         ctibus  ejus ,  ut  ostenderent  ubertatem,  tulerunt 
ad  nos,   atque  dixerunt   :  Bona  est  Terra ,  quam 
Dominus  Deus  noster  daturus  est  nobis.  Et  no- 
luistis  ascendere,  sed  increduli  ad  sermonem  Do- 
mini  Dei  nostri,  murmurastis  in  tabernaculis  ve^ 
stris,  atque   dixistis  :   Odit  nos  Dominus,   et  id- 
circo  eduxit    nos   de    terra  iEg-ypti ,   ut  traderet 
nos    in    manu    Amorrhsei ,    atque    deleret.    Quod 
ascendemus?  Nuntii  terruerunt  cor  nostrum,   di- 
centes   :  Maxima  multitudo  est,  et  nobis  statura 
procerior  :  urbes   mag-me ,   et    ad    cselum    usque 
munitai,   filios  Enacim   vidimus  ibi.  Hsec  ccepta 
fuerant  in  ipsa  relatione  exploratorum,  aucta- 
que  sunt  deinde  in  tentoriis,  ubi  decem  explora- 
tores  perfidi  calumnias  suas  populo  ita  incutca- 
bant,  ut  Caleb,  Josue  et  Moyses  ipse  tumuttum  se- 
B  dare  nequiverint. 
itautMoyses        387   Quid  Moyses  ipse  egerit ,   pergit   ibidem 
ijM^nonpoiw-  narrare  hoc  modo  i  Et  dixi  vobis  :  Nolite  me- 
ifomapflm*       tuere ,    nec  timeatis   eos   :   Dominus    Deus ,    qui 
revocarc,         ductor  est  vester ,   pro   vobis    ipse  pugnabit ,  si- 
cut  fecit  in  iEgypto ,    cunctis    videntibus.  Et  in 
solitudine     ( ipse    vidisti )    portavit    te     Dominus 
Deus  tuus,    ut  solet  homo  g-estare  parvulum   fi- 
lium  suum ,  in  omni  via,  per  quam  ambulastis, 
donec  veniretis  ad  locum  istum.  Et  nec  sic  qui- 
dem  credidistis   Domino  Deo  vestro,  qui  praeces- 
sit   vos   in   via ,   et   metatus    est   locum,    in  quo 
tentoria  figere  deberetis,   nocte  ostendens   vobis 
iter  per  igmem;  et  die  per  columnam  nubis.  Idem 
cum  aliis  peccatis  graviter  Israetitis  exprobrat 
Moyses  Deut.   9  f  22,   dicens   ipsis   :   In  Inceu- 
dio  quoque,  et  iu  tentatione,  et  in  Sepulcris  cou- 
cupiscentLas  provocastis  Dominurn  :  et  quando  misit 
vos  de  Cadesbarne ,  dicens   :  Ascendite ,  et  pos- 
sidete   Terram ,   quam    dedi    vobis   :  et   contem- 
psistis  imperium  Domini  Dei  vestri,   et  non  cre- 
didistis  ei,  neque  vocem  ejus  audire  voluistis  :  sed 
semper  fuistis  rebelles  a  die,  qua  nosse  vos  coe- 
C  ^WMirandum  sane  est,  poputum  inler  continua 
divime  protectionis  indicia,  miracidaque  etpro- 
digia,tam  pusittanimem  fuisse  tamque  incredu- 
lum,  ut  inconsidey^ato  et  temerario  timori  suo 
plus  tribueret,  quam  efficacissimis  Moysis  ratio- 
nibus  ac  promissionibus ,  quse  ipsos  numquam 
fefellerant.  Factum  id  tamen,  et  ne  a  blasphemiis 
quidem  temperatum. 
ctrebaliium         38S  Moyses  Num.  14  temeritatem  populi  re- 
animo»  erige-    oems  sic  exponit  :  Ig-itur  vociferans  omnis  turba 
"  3™antibw    flevit  nocte  illa,  et  murmurati  sunt  contra  Moy- 

licet  Aoroue  TT  . 

Jomeetcau-    sen  et  Aaron  cuncti  filii   Israel,  dicentes  :     Uti- 
i<> ;  nam  raortui  essemus  in  /Egypto   :  et  in  hac  va; 

sta  solitudine  utinam  pereamus,  et  non  inducat 
nos  Dominus  in  Terram  istam,  ne  cadamus  gda- 
dio,  et  uxores  ac  liberi  nostri  ducantur  captivi. 
Nonne  melius  est  reverti  in  yEgyptum?  Dixe- 
runtque  alter  ad  alterum  :  Constituamus  nobis 
ducem,  ut  revertamur  in  yEg-yptum.  Quo  au- 
dito  Moyses  et  Aaron  ceciderunt  proni  in  ter- 
ram  coram  omni  multitudine  filiorum  Israel. 
At  vero  Josue  filius  Nun,  et  Caleb  filius  Jepho- 
ne,  qui  et  ipsi  lustraverant  Terram ,  sciderunt 
vestimenta  sua,  et  ad  omnem  multitudinem  filio- 
rum  Israel  locuti  sunt  :  Terra ,  quam  circuivi- 
mus,   valde   bona  est    Si  propitius    fuerit  Domi- 


SEPTEMBRIS. 


95 


nus,  inducet  nos  in  eara,  et  tradet  humum  la-  «ww« 
cte  et  melle  manantem.  Nolite  rebelles  esse  con-  Js 
tra  Dominum  :  neque  timeatis  populum  Terras 
hujus,  quia  sicut  panem  ita  possumus  eos  devo- 
rare  :  recessit  ab  eis  omne  priesidium  :  Domi- 
nus  nobiscum  est,  nolite  metuere.  Cumque  cla- 
inaret  oranis  multitudo ,  et  lapidibna  eos  vellet 
opprimere,  apparuit  gtoria  Domim  super  teetum 
fcederis  cunetis  filiis  Israel.  Hic  fniis  rebeltionis  ; 
at  nonpcawv. 

389    i;t    dixit   Doraiuus   ad    Moysen   :    Usque  do»cc  o«u 
quo   detrahet   mihi   populus   iste  ?  Quousque   ium   omnibmmi- 
credent  mihi,   in  omnibus  signis,   quffl   feci   co-  m,,vM"'mor- 
ram  eis?Eeriam  igitur  cos  pestileutia,  atque  con-  all^orlL, 
sumam  :  te  autem  faoiam  prinoipem  super  fjen- 
tera   magnam ,   et    fortiorera  quam   h;ec   est.   Et 
ait  Moyses  ad  Dominuin   :  Ut  audiant  iEgyptii , 
de   quorum    medio    eduxisti   populum    istum  ,    et 
habitatores    Terra;    hujus,    qui    audicrunt ,    quod 
tu,   Domine,   in   populo  isto  sis,   et   faeie  videaris 
ad  faciem,  et  nubes  tua  protegat  illos,  et  in  co- 
lurana  nubis   pivecedas  eos  per   tliem  ,  et  in  co- 
lumn.i  ignis  per  noctem  :  quod  OOOideris  tantam 
multitudinera  quasi   unum   hominem,   et  dieant  :  E 
Non    poterat    iutroducere    populutn    in   Terram , 
pro  qua  juraverat  :  idcirco  .ocoidit   eos  in   soli- 
tudine.   Magnifieetur  erg-o   fortitudo   Domini ,  si  ■ 
cut   jurasti,  dicens  :   Duminus   patiens   et   nmltffl 
misericordiie ,    auferens    iniquitatem    et   scelera , 
nullumque  innoxium   derelinquens ,    qui    visitas 
peccata   patrum   iu  filios  in   tertiam   et  quartam 
g-enerationem,   Diraitte,  obsecro,  peccatum  popu- 
li  hujus  seoundum   magnitudinem   miaerioordiiB 

tuae ,  sicut  propitius  fuisti  egredieutibus  de  K- 
g-ypto  usque  ad  loeum  istum.  Hactenus  Moyses 
orans  pro  populo  rebetti  :  at  verisimite  est,  to- 
tam  orationem  non  esse  hic  sxpositam,  atque 
idcirco  initium  videri  abruptius.  Eccauditus  est 
sanctus  Legislator  :  $ed  non  ita  prorsus  omnia 
obtinuit,  ut  gravissimum  orimen  debita  oaruerit 
pcena  :  nam  pro  morte  acceloratd  diuturnum  re- 
bellibus  datum  est  exsilium,  nec  nisi  morte  finien- 
dwn. 

390    Audi    sequentia    :    Dixitque    Dorninus    :  p-maiitaeom 
Dimisi   juxta  verbura   tuum.   Vivo  eg*o  :  et  im-  muioiurin 

plebitur  irloria   Dommi    universa   terra.   Attamen 

r  o  i.,nni)i). 

omnes  homines,  qui  viderunt  majcstatcm  meam, 
et  signa,  qusa  feoi  in  yEg*ypto  et  in  solitudine,  P 
et  tentaverunt  me  j.un  pi-r  deerm  vices  (i<l  cst, 
frequenter)  nec  obedioruut,  voci  mejc,  non  v\ 
debunt  Terram,  pro  qua  juravi  patribus  eorum, 
nec  quisquam  ex  illis,  "qui  detraxit  mihi,  inlue- 
bitur  eara.  8ervum  meum  Caleb ,  qui  plenus 
alio  spiritu  seoutus  est  me,  inducam  in  Terram 
hanc,  quein  circuivit  :  et  semen  ejua  possidebit 
eam.  Quoniam  Amaleeites  ct  ChananEBUfl  babi- 
tant  in  vallibus  (ut  dixistis  :)  Cras  movete  «';i- 
stra,  et  revertimini  in  solitudinem  per  vlam  ma- 
ris  Rubri,  seu  versus  mare  Rubrum.  liiud  Crftfl 
revertimini  non  videtur  absotutum  Domini  im- 
perium,  cum  sequenti  die  non  sint  reversi  Israe- 
tiUe.  Videtur  potius  esse  concessio  indignantis 
Dei,  ut  revertantur  postridie,  si  vetint  i  reditus 
tamen  omnino  imperatus  fuit,  sed  serius,  quan- 
tumapparet. 

89]   De  hac  ptjsna  Israelitarum    Moyses  ad  itautnulliu 

poputum  loquitur  Deut.  1  1  34  in  hunc  modum  : ■* 

Cumque  audisset  Dominus  vocem  aermouuin   ve-  '^' '"" 

strorura  iratus  juravit,  et  ait  :  Non  videbit  quifl. 
piam  de  hominibus  generationls  hujus  peasimaa 
Terram  bonam,  quara  aub  juramento  pollicitus 
sura  patribus  vestris,  prater  Caleb  filium  Jepho- 

ne. 


96 


DE  S.  MOYSE  PROPHETA. 


AVCTORK 

J.S. 


ingrcsturus 
ettct  Tcrram 
promitsam, 
exceptit  Jonte 
ct  Catcbo  ; 


*  id  csi,  pa- 
ii,'iiii  Bcctcris 


dtcom  oxplO' 
ratorcs  repen 
tina  morlc 
sublati. 


t: 


ne.  Ipse  enim  videbit  eam,  et  ipsi  dabo  Terram, 
quam  calcavit,  et  filiis  ejus,  quia  secutus  est 
Dominum.  Nec  miranda  indignatio  in  populum, 
cum  mihi  quoque  iratus  Dominus  propter  vos 
(postea)  dixerit  :  Nec  tu  ingredieris  illuc  :  sed 
Josue  filius  Nun  minister  tuus,  ipse  intrabit  pro 
te...  Parvuli  vestri ,  de  quibus  dixistis,  quod 
captivi  ducerentur,  et  filii ,  gui  hodie  boni  ac 
mali  ignorant  distantiam,  ipsi  ingredientur  :  et 
ipsis  dabo  Terram,  et  possidebunt  eam.  Vos  au- 
tem  revertimini,  et  abite  per  viam  maris  Rubri. 
Utroque  loco  citato  solus  Caleb  a  condemnatione 
diserte  excipitur  :  at  Josue  quoque  exemptum 
fuisse,  tam  hic  innuitur,  quam  clare  affirmatur 
verbis  mox  dandist 

392  Rursum  Num.  14  a  f  26  hanc  pcenam 
Moyses  paulo  fusius  sic  exponit  .-  Locutusque 
estDominus  ad  Moysen  et  Aaron,  dicens  :  Usque- 
quo  multitudo  haec  pessima  murmurat  contra 
me?  Querelas  filiorum  Israel  audivi.  Dic  ergo 
eis  :  Vivo  ego,  ait  Dominus  :  sicut  locuti  estis 
audiente  me,  sic  faciam  vobis.  In  solitudine  hac 
jacebunt  cadavera  vestra.  Omnes,  qui  numerati 
estia  a  viginti  annis  etsupra,  et  murmurastis  con- 
tra  me,  non  intrabitis  Terram,  super  quam  le- 
vavi  manum  meam  ut  habitare  vos  facerem,  prse- 
ter  Caleb  filium  Jephone  et  Josue  filium  Nun. 
Parvulos  autem  vestros,  de  quibus  dixistis  quod 
praedee  hostibus  forent,  introducam,  ut  videant 
Terram ,  quffi  vobis  displicuit.  Vestra  cadavera 
jacebunt  iu  solitudine.  Pilii  vestri  erunt  vagi  in 
deserto  annis  quadraginta,  et  portabunt  fornica- 
tionem  *  vestram,  donec  consumantur  cadavera 
patrum  in  deserto ,  juxta  numerum  quadraginta 
dicrum,  quibus  considerastis  Terram  :  annus  pro 
die  imputabitur.  Et  quadraginta  annis  recipietis 
iniquitates  vestras,  et  scitis  ultionem  meam  : 
quoniam,  sicat  locutus  sum ,  ita  faciam  omni 
multitudini  huio  pessimse,  quae  consurrexit  ad- 
versum  me  :  in  solitudine  hac  deficiet ,  et  mo- 
rictur. 

^93  Igitur  omnes  viri,  quos  miserat  Moyses 
ad  considerandam  Terram ,  et  qui  reversi  mur- 
murare  fecerunt  contra  eum  omnem  multitudi- 
nem,  detrahentcs  TerrfiB,  quod  esset  mala,  raor- 
tui  sunt  atque  percussi  in  oonspectu  Domiui. 
Josue  autem  filius  Nun,  ct  Caleb  filius  Jcphone, 
\i\(Timl  ex  omnibus,  qui  perrexerant  ad  consi- 
derandam  Terrara.  Locutusque  est  Moyses  uni- 
versa  verba  hfflc  ad  omnes  filios  Israel,  et  luxit 
populus  uiinis.  Ex  dictis  facile  colligitur,  decem 
exploratores  statim  subitanea  morte  periisse , 
qtuui  i i)se niurmu raiioni occasionem  prsebuissent; 
reliqaos  vero paulatim  iuteriisse  tempore  triginta 
octo  annorumt  et  aliquot  mensium,  quibus  in  so- 
litudine  circuierunt  i  nam  quod  dicitur,  Pilii  ve- 
sfcri  erunt  vagi  in  descrto  annis  quadraginta,  sic  in- 
tetligi  debet,  ut  simid  computetur  tempus,  quo 
jam  fuerant  in  deserto,  ubijam  agebant  annuui 
secundum. 


<JZD 


D 


J 


XXXVI.  Missio  exploratorum  , 
murmuratio,  ejusquepoena  ex  Jo- 
sepho  et  Philone,  quorum  relatio 
examinatur. 

osephus  et  Philo  murmurationem  Marim  et  fotoioJoBephi 
Aaronis    contra  Moysen ,    utpote   genti   sux  *£*£ 


minus  honorificam,  prorsus  prmtermiserunt. 
Attamen  missionem  exploratorum,  ignavamque 
Israelitarum  rebellionem  litteris  consignarunt. 
De  illa  Josephus  cap.  13  scribit  sequentia  :  Moy- 
ses  autem  posteaquam  abductos  inde  adduxisset 
in  locum  humanae  habitationi  parum  aptum,  non 
longe  a  finibus  Chananaeorum  situm ,  qui  dicitur 
Pauces,  in  concionem  populum  advocat.  Cum- 
que  in  mediis  constitisset ,  Duo  bona ,  inquit, 
Deus  nobis  dare  decrevit,  libertatem  et  felicis 
terrae  possessionem  :  quorum  alterum  ex  ipsius 
munificentia  jara  habetis,  alterum  quoque  mox 
habituri.  Sumus  enim  in  Chananseorum  finibus, 
a  quibus  adeo  nulla  civitas ,  nullusve  rex  nos 
arcebit,  ut  ne  universa  quidem  gens  collatis  in 
unum  viribus  efficere  hoc  valeat.  Ergo  parati 
simus  ad  rem  fortiter  gerendam.  Neque  enim  sine 
prffilio  regione  sua  nobis  sunt  cessuri,  sed  post 
magna  certamina  victoriae  prffimium  erit.  Ante 
omnia  mittendi  sunt  speculatores,  qui  et  terrffi 
ubertatem,  et  habitatorum  potentiam  explorent. 
Nos  vero  in  primis  concordiae  studere  oportet, 
et  Deum  adjutorem  ac  auxiliatorem  nostrum  de- 
bito  cultu  prosequi.  Haec  ubi  locutus  est,  po- 
pulus ,  collaudato  Moysis  consilio  ,  explorato 
res  eligrit  duodecim  nobilissimos,  ex  unaquaque 
tribu  unum. 

395  Qui   exorsi  a  partibus  ad  jEgyptum  ver- 
gentibus  ,  totam   Chananaeorum  regionem   perlu- 
straverant  ,  donec    ad    Amathen  *  urbem   et  Li- 
banura   montcm  pervenircnt  :  explorataque  terrae 
simul  et  incolarum  natura,  reversi  sunt  ad  suos, 
quadraginta  diebus  in  hoc  negotium  insumptis. 
Lt  fructuum   quidem  pulchritudo   quorum  speci- 
raen    erat   allatum ,   ubertasque   regionis ,   quam 
audiebant,   animos  multitudinis  ad  bellum  susci- 
pienduin  erigebat.   Contra    deterrebantur  narran- 
tibus    difficilera    fore    ejus    acquisitionem ,    quod 
flumina  superanda  essent  magna  ac  profnnda,  et 
montes  ardui    transcendendi ,  et  urbes  moenibus 
firmissimis  cingantur.  Apud  Hebronem  vero  etiam 
gigantum  progeniem  se  reperisse   aiebant,  atque 
ita   cxploratores ,  cum  omnia  majora  apud  Cha- 
nanaeus   invenissent,    quam   quae    hactenus    post 
exitum  ex   ^Egypto    viderant ,    suo    timore    reli- 
quara  etiam   multitudinem    data   opera    impleve- 
runt.  Qui  ex  eorum  narratione    impossibile   rati 
talem  terram  acquirere,  soluta   concione  domum 
reversi  cum  uxoribus  et  liberis    lamentabautur , 
dicentes    Deum   verbis   tantum    multa    polliceri, 
re  autem  omnino  nihil  auxilii  prsestare.  Rursum- 
que    Moysen   incusantes,   in    eum  simul    et  fra- 
trem  ejus  Aaron  pontificem    vociferabantur  :  at- 
que  ita  totam  noctera  inquieti  exegerunt,  in  utrum- 
que  convicia  jactaudo.   Mane  vero  ad  concionem 
concurrunt    hoc    animo ,    ut    lapidatis  Moyse    ao 
fratre  ,  in  .Egyptum  retro  unde  venerant  rever- 
terentur. 

39G  Quem 


E 


murmuratione 
tuncorta. 

*  Emath 


A 

studio  Josuce  et 
Calebi  multi- 
tudinem  te- 
dwidi, 


DIE  QUAIiTA  SEPTEMBIUS.  97 

396    Quem    eventum  nietuentes  duo  e  specu-     phemiam  Deut.n  27  duriorem  reddidit   Quinto 

latoribus,  Jesus   Navechi  filius  ex  tribu  Ephrae-     demum  multa  prxtermisit,  aut  saltem  tevissime 

mitide,  et  Chaleb  ex  tribu  Judse ,  proceduut   in      solum  attigit,  uti  facile  videbit  studiosus  lector 

medmm   et  populum  compescunt ,  orantes  ut  bo-      modo  cum  hac  relatione   conferat  expositionein 


ilXTOftl 

J.S. 


H 
Muysis  prtci- 
bus,  ct  senten- 
tia  Deiin  re- 
belles  lata, 


111  (jiiibusdam 

corrigttw. 


na  spe  sint ,  neve  Deum  msimulent  mendacii  , 
temere  fidem  habentes  quibusdam,  qui  vanis  ser- 
monibus  de  rebus  Chananaeorum  vulgatis  mul- 
titudinem  credulam  territarent  :  quin  potius  eos 
sequerentur ,  qui  illis  regionem  tam  felicem  ac- 
quirendi  autores  ac  duces  se  prseberent.  Neque 
enim  montium  mag-nitudinem,  neque  amnium 
profunditatem  obstaturam  viris  fortiter  rem  ge- 
rere  paratis ,  prsesertim  auspice  Deo ,  et  pro  il- 
lis  in  acie  prasliaturo.  Ite,  inquiunt,  posito  orani 
timore  alacres ,  Deoque  freti ,  qua  vos  duce- 
mus,  sequimini.  Talibus  verbis  conabantur  se- 
dare  tumultuantem  populum.  Moyses  interim  et 
Aaron  procidentes  in  faciem  supplicabant  Deo  , 
non  pro  suasalute,  sed  ut  insanientem  multitudi- 
nem  ad  sanam  mentem  reduceret,  tot  praesentibus  et 
instantibus  necessitatibus  turbatam  :  cum  subito 
nubes  super  tabernaculum  exorta,  adesse  prsesen- 
tem  Deum  significat. 

397  Quo  viso,  Moyses  animatus  infert  se  in 
turbam ,  et  ultro  pcenam  eis  a  Deo,  tanta  inso- 
lentia  provocato  ,  minatur  ,  nou  tamen  quantam 
peccati  euormitas  merebatur,  sed  qualis  esse  so- 
let  paterna  castigatio.  Sibi  enim  tabernaculum  in- 
gresso  ,  et  internecionem  populi  cum  lachrymis 
deprecanti ,  commemorasse  Deum  ,  quot  et  quan- 
tis  beneficiis  affecti ,  ingrati  esse  pergerent  ,  et 
quod  nuuc  speculatorum  ignavia  seducti,  eorum 
verbis  plus  veritatis  inesse  putarent ,  quam  suis 
promissionibus.  Quamobrem  non  deleturum  qui- 
dem  totura  illud,  quod  caeteris  mortalibus  omni- 
bus  prastulisset :  attamen  terrainChanameam  ejus- 
que  ubertatem  illis  non  concessurum,  sed  siue  lare 
et  sine  urbe  in  deserto  quadraginta  anniserratu- 
ros,  quo  peccati  poenas  exsolvant.  Liberis  tamen 
eorum  terram  illam  daturum  ,  eosque  commodo- 
rum,  quibus  patres  se  per  intemperantiam  indiguos 
redderent  ,  dorainos  esse  constituturum.  Ilis  de- 
nunciationibus  vulgus  attonitum,  totum  se  mcesti- 
tiae  dedidit,  Moysemque  obsecrabant,  ut  depreca- 
retur  Deum,  quo  reconciliatus,  peccatisque  condo- 
natis,  urbes  hostiles  eis  traderet.  Ille  vero  negabat 
Deum  laturum  talibus  se  tentari  precibus.  Non 
;  euim  temere  aut  humano  more  ad  hancindignatio- 
nem  essecommotum,  sedjustam  hanc  sententiara 
protulisse. 

39S  In  hac  relatione  Eebrseus  scriptor  minus 
aperte  recedit  a  sacris  Litteris,  qitam  faciat  fre- 
quenter  in  aliis  .-  nec  tamen  desunt,  quse  corri- 
gantur.  Primo  non  perspicio ,  cur  locum  ,  ex 
quo  missi  exploratores,  Grsece  ydpayyx,  Latine 
Eauces  nominaverit,  nisi  forsan  naturam  toco- 
rum  ea  voce  voluerit  explicare,  aut  ex  Pharan 
infiexerit.  Secundo  oralio  Moysis  ad  popidum 
satis  quidem  est  congrua  loco  et  iempori;  at  non 
exacte  confirmis  est  sacrm  Scripturse,  prsesertim 
cumconsitium  de  mittendis  exptoratoribus  Moysi 
attribuat  ,  iicet  Moyses  potius  videatur  expto- 
ratores  misisse,  rogantc  populo  et  Deo  permtt- 
tente,  quam  id  consilium  primo  suggessisse,  ut 
dictum  est  num.  8S3.  Tertio  erant  quidem  mon- 
tes  et  fluvii  superandi  Uebrseis,  ut  acquirerent 
Terram  promissam  :  atnon  legimus  in  sacris  Lit- 
teris,  hanc  difficultatem  exaggerasse  explorato- 
res,  aut  ea  territum  fuisse  populum,  prout  nar- 
rat  Josephus.  Quarto  blasphemas  voces  Israeiita- 
rum,  Deum  vcrbis  tantum  mulia  polliceri  etc.  in 
Scripturis  non  invenit  Hebrseus  scriptor,  sed  blas- 


■rn- 

agrorum 


datam  exsacris  Litteris. 

399  Philo  non  minus  dissimtdanter  agit  in  hoc  PMtorfi  »<m 
facto  narrando,  quam  Josephus,  imoetiamma-  'ali'fideli* 
gis  :  nam  murmurationem  contra  Moysen,   con-  retati° 
silium  redeundi  in  &gyptum,vocesque  seditio- 
sas  el  btasphemas  Hebrseorum  prorsus  omittit 
solum  memorans  Josiueet  Calebi pericutum ,  imo 
nepcenam  quidemaDeo  ob  rebellionem  inflictam 
clare  exposuit.  Deinde  in  eumdem  cum  Josepho 
errorem  lapsusest,  dum  Moysen  faoit  primum 
auctorem  mittendiecsploratores.  Quinet  gmvio- 
re  tapsu  Legislatorem  dubitantem  inducit  defer- 
tilitate  Terrse promissse,  et  exploratoribus  dia 
tem   :  Alioqui  pro  professioue  sterilium 
ultro  subire   pericula,  summa  Stultitifl  fuerit.  No- 
verat  sane  Moyses,  Terram  illam  admodum  esse 
fertilemjussusque  erat  a  Deopopulum  ad  illius 
possessionem  ducere  -.quando  igiturjussit  explo- 
ratores  considerare,  terrane  esset  bonaan  mala, 
non  id  fecit,  quod  de  bonitate  terrm  dubitaret,  E 
sed  utpopulus  universus,audita  terrx fertilitate, 
magh  emcitaretur  ad  possessionem  illiusadeun- 
dam.  Sisce  prsevie  monitis,  verba  Philonis  sub* 
jungam  i  nam  errorem  de  missis  oooploratoribus 
statim  post  victoriam  de  Amalecitis  relatam  jam 
ante  correxi. 

400  Post  pnelium  (cum  Amalecitis  ,  de  quo  ^mittUpw 
egerat)  decrcvit  (Moyses)  exploratores  ad  iu-  Woyun "^10' 
spiciendasscdcs  gcnti  suaa  destinatas  mittere,  an-  moriov$t 
no  secundo  postquam  iter  ingressi  fuerant  :  ne 
forte  more  solito  per  ignorantiam  dissentirent  a 
Ducis  consilio  :  utquc  re  auditu  cognita,  quid 
agendum  esset ,  in  coramune  dispicerent.  Missi 
sunt  e  duodeciui  tribubus  totidem  prinoipes  cle- 
cti  ex  optimatibus  ,  ut  oninium  esset  par  auto- 
ritas  :  utquc  ex  asquo  tribus  omnes  de  statu  re- 
gionis  cognosceivut  ex  honoratiQribus  ,  si  modo 
illi  rennnciare  vcra  volucrinL.  Eleotos  autem  sio 
alloquitur  :  Ccrtaminum  ac  perioulorum  ,  ([Uffi 
sustinuimus  et  sustiucmu.s  hodieque ,  proamium 
erit  agrorum  divisio,  quara  sjhmd  ratam  faxit 
Dcus  optimus  maximus,  ut  gentem  frequentissi- 
mam  deducamus  ln  coloniam,  Profuerit  autem 
plurimum  locorum  ,  hominum  ,  n  rum  conditio- 
ncm  pernoscere,  sicut  ig;norare  haso  est  noxium.  y 
Ideo  vos  elegimus,  ut  vestris  ooulis  atque  imn 
tibus  illa  inspiceremus.  Eritis  i^itur  tot  millibus 
pro  auribus  et  oculi.s  ,  ut  cognoflcatis  ,  quCB  Q08 
scire  oportet,  nimirum  tria  luec ,  incolarum  fre- 
queutiiiui  ac  potentiamj  urbium  situm,  tnunltaa 
sint  ac  slne  munitlonibus  poetremo  quosnam  Bit 
agri  uatura,  uum  ferax  et  apu  vinetiSj  arbustis 
atque  eegetlbus,  an  contra  sterilis  j  ul  adversus 
vires  copiasque  incolarum  inslruanius  nOS  lrgio- 
nibus ,  quas  illis  tuto  possimus  opponere  ,  con- 
tra  locorum  autem  diffloultates  niaohinfs  oppu- 
gnatoriis.  Naturam  quoquc  regionl  BCiri  oeces- 
sum  est,  bona  sit ,  an  non.  Alioqui  pro  posses- 
sione  steriliurn  agrorum  ultro  subire  pericula, 
summa  stultilia  fuerit.  Arraa  autcm  uofltraetma- 
chinse  atque  coplae  aitaa  sunt  in  aola  erga  Deum 
fiducia.  FIoo  apparatu  freti  nullis  cedemus  \<vro- 
nlms :  noo  vincemus,  etiamsi  fuerimus  inferiores  ■ 
robore,  habitudine,  audacia,  peritia,  copilfl  :  hoc 
instructi  etiam  iu  vasta  Bolitudine  nihil  requiflivi- 
mus  eorum,  quaa  habenturin  urbibufl.  Tempiiflquo- 
quc  iiuuc  cstexplorationi  aptlsflimum,  rernum  vi- 
delicet,  quando  ad  maturitatem  tendunt  segetes, 

et 


its 


tHCTOU 

j.  s. 


dc  Terra  in$ 
peeta, 


H 


de  discordia 
exploratonnn, 
et  populo  (ul 
icditionem 
eoncituto, 


et  arborum  fructus  proferre  se  inoipiunt.  Prse* 
stat  tamen  differre  in  aestatem  reditum  et  afferre 
aliquid  fruetuum,  quod  sit  reg-ionis  ejus  ubertatis 
specimen. 

401  His  auditis,    ad    explorandum  proficiscun- 
tur,  deducente    universa   multitudine,    solicita , 
ne  comprehensi    luant   supplioium,  et  accipiatur 
g-erninum  incommodum,    virorum  tributim   sele- 
ctorum   interitus ,  cum    jgnoratione  rerum  hosti- 
lium  ,   quarum   petebatur  noticia.  Habebant  au- 
tem  secum   duces  peritos  locorum,    quos    seque- 
bactur  in  itinere.  Cumque  appropinquassent  fini- 
bus,    ascenso    monte    altissimo,   contemplabantur 
regionem  raag-na  ex  parte  campestrem  ,  feracem 
hordei,  tritici,     atque    pabuli.    Montana   quoque 
vitibus  et  arbustis  erant  consita,  ubique  virentia, 
distinctaque  rivis  ac  fontibus  ad  aquandi  copiam, 
ut  a  radicibus    usque  eacuinina  tota  latera  mon- 
tium     opaca    essent  eontinuis  arboribus,  praeser- 
tim  juga  et  valles  mediffl.  Vidcbant  etiam  urbes 
natura  simul  et  arte    munitas  egregne.   Amplius 
deindc  inquirendo  videbant  incolarum  immensum 
numerum,  g*igantibus  similium  proeeritate  ac  ro- 
bore.   Ilfiec  ut   dilig-entius  perspicerent,  hanserunt 
ibi  diutiua,  ne  fallerentar  primo  intuitu,  sed  cer- 
tiorcs  menti  notae   imiirimercnt.   Simulque  cura- 
verunt,  ut  decerptos  arborum   fructus  jam  semi- 
maturos  suis    tribulibus    ostcnderent,  eos  praeci- 
pue,  qui  non  corrumpuntur  facile.  Sed  nihil  ma- 
gis  quam   vitis   fructum    inirabantur.   Pendebant 
miin   prffljrr&ndes  uvas  de  palmitibus,  spectacu- 
lum  vix  credibile.   Hnrnm  unam  exactam  suspen- 
derunt  e    vecte  medio,  cujus    extrema  imposue- 
runi    huraeris  duorum  juvenum  ,    atque   ita  de- 
portabant,  aliis  post  alios  propter  pondus  succe- 
dentibus. 

4-02  De  cffltero  non  consentiebant.  In  itincre 
COnvenire  eis  non  poterat ,  quid  renunciandum 
esset  de  commuui  sententia ,  ne  quid  seditionis 
oriretur  in  populo.  Sed  hoc  fuit  levius.  Post  re- 
ditum  extitit  major  discordia.  Alii  de  urbium 
inunimentis  et  civium  frequentia  narrantes ,  at- 
tolleutesque  in  majus  omnia  ,  verbis  territabant 
concionem  :  alii  conlra  clevabant,  quidquid  vide- 
rant ,  hortando  ut  forti  essent  animo  ,  et  colo- 
niain  quaerereut,  consecuturi  ad  primum  clamorem 
victoriam.  Nullam  urbem  laturam  tantse  multi- 
tn.linis  simul  ingruentis  impetum  ,  nec  parem 
futuram  incuinbenti  oneri.  Atque  ita  utrique  in- 
venerunt  in  plcbe  ,  quus  imbuerent  suis  affecti- 
bus,  ig-navia  timidi,  fortes  vcro  spe  atque  audacia. 
Verum  hi  portio  quinta  fuerunt,  timidis  quintu- 
plo  superantibua  ceeteros,  quo  factum  est,  ut  pau- 
corum  fortitudo  obscururetur  in  tanto  ig"navorum 
nuiuero.  Puobus  autoribus  optimi  consilii  praeva- 
luerunt  decem  dissuasores  eorum  sententia?  ,  qui 
pertraxerunt  in  suas  partes  totam  plebeiam  mul- 
titudinem.  Omnes  uno  ore  laudabant  moutana 
a^que  atque  campestria  :  sed  confestim  reclama- 
batur  a  coucioue  :  Quid  opus  est  nobis  alienis 
fortunis  asservatis  tauto  praesidio,  ut  non  possint 
adirai  pristinis  dominis?  Vix  temperatum  est  a 
manibus,  quin  duos  diversum  sentientes  lapidibus 
obruerent,  malentesaudirc  jucunda  quamutilia,  et 
veris  falsa  prasferentes.  Quoda;g-errinie  ferebatDux 
multitudinis,  diris  agitari  eam  suspicaus,  qute  tam 
contumaciter  aspernaretur  oraeula:  nec  loug*e  ul- 
tionem  abesse ,  sicut  eventus  docuit.  Nam  1111 
decem  exploratores  timidi  absumpti  sunt  pestilen- 
tia  cum  turbasequuta  ipsorum  ignaviain.  Soli,  qui 
suaserunt   euudum  iutrepide  A  servati  suut   prae- 


DE  S.  MOYSE  PROPHETA. 

mium  referentes  pietatis,  et  reverenter  accepti  ora- 
culi. 

403  Hebc  causa  fuit  serius  diduct®  coloniae. 
Cum  enim  potuissent  secundo  anno,  postquam  ex 
^Eg-ypto  demigrarant,  agros  Syriae  dividere;  de- 
flectentes  a  via  compendiaria ,  vagabantur  per 
secessus  Iong"inquos  et  '  devios ,  alios  quserendu 
post  alios  ,  frustradefatig-antes  animum  cum  cor- 
pore,  ut  meritas  impietatis  pcenas  persolverent  : 
quippe  qui  praeter  tempusjam  elapsum,  perxxxvjn 
annos,  astatem  hominis,  susque  deque  oberrantes 
per  invia,  vix  quadrag-esimo  anno  pervenerunt  ad 
eosdem  ,  quos  antea,  terminos.  Hactenus  Philo, 
recte  enumerans  annos,  quibus  in  deserto  vagaii 
sunt  Israetitee  ;  sed  silens  ,  omnes  viginti  aut 
pturibus  annis  nalos  interim  defunctos  esse  , 
paucis  exceptis.  Eodem  silentio  tegit  cladem  re- 
bellium,  quipugnam  detrectaverant,  dnmjubebat 
Dominus;  et  mox  contra  ejusdem  pruhibitionem 
temere  ad  pugnam  processerunt,  ui  statim  vide- 
bimus.  Porro  et  alia  quasdam  in  data  relatione 
incerta  sunt  aut  minus  exacta.  Primo  an  decem 
exploratores  pestilentia  interierint ,  ut  asserit 
Philo,  an  alio  mortis  genere,  ex  Scriptura  non 
liquet.Secundo  quod  dicitur  de  agris  Syrias  divi- 
dendis,  intelligendum  est  de  parte  Syrise  latius 
sumptze,  seu  de  Patsestina,  quse  Syriee  late  sum- 
plve  includebatur.  Tertio  minus  exacte  tempus, 
quo  abfuerunt  exptoratoy^es,  a  vere  in  aestatem 
protrahit,  acsi  diutius  abfuissent  quam  quadra- 
gintadiebus,  ticet  fatearidex  ipsius  verbis  non 
sequi ;  contra  tacet  ditigentiam  exploratorum  in 
circumeunda  tota  Pateestina.  Demum  qusedamex 
conjecturis probabititer  magis  quam  certo  refert} 
qualis  est  pro  majori  parteoratio  Moysis  adpo- 
pulum,  timor  de  exploratoribus ,  horum  discordia 
in  itinere  etc. 


§  XXXVII.  Pugna  ,  prohibente 
Moyse  ,  suscepta  et  clades  : 
colligens  die  Sabbato  ligna  la- 
pidibus  obrutus  :  conspiratio  Co- 
re,  Dathan  et  Abiron,  insigniter 
castigata  divinitus  :  poena  mur- 
murantium  :  virgse  Aaronis  pro- 
digium. 

Sententia  contra  rebelles  Israetitas  per  Deum 
lata  et  per  Moysen  divutgata ,  qua  plerique 
erant  condemnati  ad  mortem  in  deserto  Arabiae 
obeundam,  non  modo  ingentem  luctum  populo 
attidit,  sed  tantam  quoque  audaciam,  aut  po- 
tius  temeritatem  rebeltium  animis  infudit ,  ut 
pugnam  ultro  deposcerent,  et  invito  etiam  Moyse 
ad  certamen  properarent.  Itaque  qui  ausi  non 
fuerant  ingressum  Terrw  promissee  tentare  , 
quando  favor  Domini  aspirabat,  inaudita  teme- 
ritate  ad  hostes  appropinquarunt,  renuente  Deo, 
partim  exsecuturi  hac  sua  inobedientia  senten- 
tiam  mortis  contra  se  latam.  Moyses  Num.  14  f  40 
de  hisce  habet  sequentia  ;  Et  ecce  mane  primo 
surg-entes  aseenderunt  verticem  montis ,  atque 
dixerunt  :  Parati  sumus  ascendere  ad  locum,  de 
quo  Dominus  locutus  est  :  quia  peccavimus. 
Quibus    Moyses ,    Cur  ,    inquit ,    trausgredimini 

verbum 


ac  de  diuturna 
Bsbrxorwn 

vagatione  : 
varia  in  hiice 
correcta. 


E 


hraelitx, 
prohibente 
Domino,  ad 
pugnampro- 
gresst, 


DIE  QUAltTA  SEPTEMBRIS. 


99 


A  Sram»  nS;^  V°biS  110n.Cede^n   Dri        <*«««*  «m  »  carcerem,   nescfentes  q_uid  su- 
sperum:'  Nolite  aseeudere,  nou  emm  est  Dommus      per   eo    facere    deh^Pnt     r!i   »     A    n  ~  •  * 

vobiscum  i  ne  eorruatis   coram   inimieis  vestris.      Moysen    Mo  te  morhtur  £M       *    T 

Amalecnes  et  Ghena***  ante  vos  sunt,  quorutn     lapkus  3  «SZtiS^  Cut£  eT 

xissent  eum  foras,  obrueruut  lapidibus,  et   mor- 


"  i  roiu 

JS. 


g"Iadio  corruetis,  eo  quod  nolueritis  acquieseere  Do- 
mino,  uec  erit  Dominus  vobiscum.  At  illi  contene- 
brati  ascenderunt  in  verticem  montis.  Arca  autem 
testamenti  Domini  et  Moyses  non  recesserunt  de 
cast-ris,  Descenditque  Amalecites  et  Channnfeus, 
qui   habitabat   in   monte   :  et  percutiens  eos   at- 


tuus  es-t.  sicut  praseeperat  Dominus.  Hoc  factum 
tnsinuat,  IsraiUitas  eo  tempore  Sabbatum  reti- 
giosissime  observass&. 

407  Porro  eodcm  illo  tempore,  quo  vagi  per 
deserta  ferebantur  Israi-litx,  gravissima  erupit 


que  coucidens,  persecatus  est  eos  usque  Horma.     conspiratio  contra  Moysen  ct  Aaronem    eaaue 
tr,  quantus  fuerit  occisorur  non  inchoata  motu  populari  inconstantis  ndgi. 


Con*iiirutio 
Coie  ttqvt 
aaVixrcntium 


gravi  cladc 
repcllunlur 


itcr  eorum 
versus  vna  c 
Rubrum  .• 
legesqiiKilum 

vtoluits  Sahha 

tum  lapidibus 
obruttts. 


merus;  at  non  exiguum  fuisse  verba  ipsa  satis 
innuunt. 

405  Deut.  1  *  41  de  eadem  pugna  et  clade 
Moyses  pojndum  sic  alloquitur  :  Et  respondistis 
raihi  :  Peccavimus  Domino  •  ascendemus  et  pu- 
gmnbimus,  sicut  prsecepit  Dominus  Deus  noster. 
Cumque  instructi  armis  perg*eretis  in  montem, 
ait  mihi  Dominus  :  Dic  ad  eos  :  Nolite  ascen- 
dere,  neque  pugmetis,  non  enim  sum  vobiscum  : 
ne  cadatis  coram  inimicis  vestris.  Locutus  sum, 
et  non  audistrs  :  sed  adver.santes  imperio  Domi- 

B  ni,  et  tumentes  superbig,  ascendistis  in  montem. 
ttaque  egressus  Amorrhseus ,  qui  habitabat  in- 
montibus,  et  obviam  veniens,  persecutus  est  vos, 
sicut  solent  apes  persequi  :  et  cecfdit  d'e  Seir 
usque  Horma.  Cumque  reversi  ploraretis  coram 
Domino,  non  audivit  vos,  nec  voci  vestraa  votuit 
acquiescere.  Sedistis  erg-o  in  Cadesbarne  mulxo 
tempore.  Qiuvri  hic  potest,  quo  modo  diu  manse- 
rint  in  Cadesbame,  cum  jussi  essent  vcrsus  may%c 
Rubrum  proficisci  die  primo  post  rebellionem  ? 
Respondeo,  Israelitas  illi prascepto  non  paruisse, 
sed  eodem  die  processisse  ad  pugnam  illam  in- 
faustam.  Cum  autem  illa  inobedientia  ingenti 
strage  esset  punita,  Deum  verisimiliter  pcrmisis- 
se,  ut  diutius  in  eodem  hsercrent  loco,  donec  vul- 
nerati  aut  morerentur  aut  sanarentur.  Verum 
noluit  permittere  Dominus,  ut  iterato  adpugnam 
procederent,  uti  videntur  petiisse  post  cladem  ac- 
ceptam.  Qbservari  quoque  potest ,  Amorrhamm  hic 
vocari,  a  quo  czesi  sunt  Israelitm ;  at  Nitm.  14 
dici  Amalecitem  et  Chananamm  :  videntur  itaque 
tres  illi  populi  arma  contra  Israelitas  conjun- 
xisse,  nisi  Amorrhcei  Num.  14  vocentur  Ch&mm&i 
propter  commune  nomen  popidorum  Terrsepro- 
missse. 

C  406  Ubi  diu  circa  Cadesbarne  castrametati 
fuerant  IsraMitsc ,  itinere  retrogrado  profecti 
sunt  versus  mare  Rubrum ,  donec  pervenirent 
ad  mansionem  trigesimam  secundam ,  seu  in 
Asiongaber,  locum  sinui  Elanitico  maris  Rubri 
adjacentem.  De  longissimo  hoc  itinere  Moyses 
Deitt.  2  sic  breviter  toquitur  :  Profectique  inde  (ex 
Cadesbarne)  venimns  in  solitudinem,  qure  ducit 
ad  mare  Rubrum,  sicut  mihi  dixerat  Dominns  : 
et  circuivimus  montem  Seir  long-o  tempore.  Va- 
ruv  interim  et  diuturna?  fuerwnt  mansiones  tem- 
pore  illius  itineris,  uti  videri  potest  num.  881 
at  ignoramus,  quid  in  singulis  earum  sit  gestum. 
Hac  de  causa  eo  ordine  referam  gesta  temporis 
intermedii ,  quo  relata  sunt  a  Moyse  in  libro 
Numerorum  sine  alia  loci  aut  temporis  nota. 
Num.  15  recensentur  leges  variee  cccremoniales, 
quas  prwscribuntur  observandse,  postquam  in- 
gressi  forent  Terram  promissam,  Tbidem  f  Wtpre- 
nahominis,  qui  Sabbatum  viotaverat,  hoc  modo 
narratur  :  Factum  est  autem  ,  cum  esset  iilii 
Israel  in  solitudlne,  ct  invenissent  hominem  col- 
lig-entem  lig"na  in  die  Sabbati  ,  obtuh-runt  eum 
Movsi  et  Aaron  et  universfle  multitudini.  Qui  re- 
Septembris  Tomus  II. 


sed  studiose  conflata  per  viros  principcs,  qui  im* 
perium  Moysi ,  Aaroni  vero  pontificatum  in- 
videbant.  Levitse  fuerunt  et  Rubenit<v,  qui  impe- 
rium  Moysi  abrogare,  et  Aaronis  sacerdotit>,,> 
commune  pluribus  fac&re  motiebantur.  Dux  to- 
tius  factionis  Core  Levita,  patruelis  crat  M 
ndm  avits  idrique  communis  crat  Caath  ;  koy- 
ses  autem  crat  fdius  Amrami,  qui  Caathi  4fai 
filius  natu  major ;  Core  vero  patrem  habcbat 
Isaar,  filium  Caathi  secundum,  itt  videri  potest 
Exod.  6  y  1S  et  21.  Hac  observata  sangtxinis  pro- 
pinquitate,  Moyscn  audiamus,  qui  Num.  l(J  fi- 
ctum  ita  narrare  aggreditur  ;  Ecce  autcm  Core, 
filius  Isaar,  filii  Caath ,  filii  T,evi ;  et  Pathan 
atque  Abiron ,  filii  Eliab ;  Ilon  quoqur ,  tilius 
Pheleth,  de  filiis  ftuben,  surrcxorunt  contra  Moy- 
sen,  aliique  filiorum  BsYB&l  ducenti  quin<iun^inta 
viri  procercs  synag-og-je,  ot  qui  tempovo  fiondlii 
per  noraina  vocabuntur.  Eccti.  51.  f  «2  de  illis 
dicitur  :  Quia  contra  illum  (Aaronem)  stetorunt 
alieni,  et  propter  invidiam  circumdcderuut  illnm 
homineS  in  deserto,  qui  rrant,  cum  Dathan  et 
Abiron,  et  congreg-atio  Core  in  iracundia.  Yidif 
Dominus,  et  non  placuit  illi,  et  eonsurnpii  sunt 
in  impetu  iracundise.  Fecit  illis  monstpa ,  et 
consumpsit  illos  in  rlamma  i^'nis.  Pcenam  itlam 
latius  videbimits,  ubi  conspirationis  conatus  fue- 
rit  expositus. 

k08  De  eo  Moyscs  f  3  sic  prosequitur  i  Cum- 
que  stetissent  axlversua  Moysen  et  Aaron,  dlle 
runt  :  Sutficiat  vobis,  quia  omnis  multitudo  san- 
ctorum  est,  et  in  ipsis  est  Dominus.  Cur  eWfl 
mini  super  populum  Oomini?  Quod  cum  audlsael 
Moyses ,  cecidit  pronus  in  faciem  :  Iooutusque 
ad  Corc  ct  ad  omncm  multittnlinom  :  Manc,  in- 
quit,  notum  facict  Dominus,  qui  ad  se  perti- 
neant,  et  snnctos  applicabit.  sibi  :  et  quos  cle- 
g-erit,  appropinquabunt  el.  Hoc  ig'itur  Pacite  : 
tollat  unusquisquc  thuribula  sua ,  tu  Core,  ct 
omnc  concilium  tuum  :  et  hausto  cras  ig"ne,  pro- 
nite  desuper  thymiama  eoram  Dornino  :  et  quem- 
oumque  eleg^erit,  ipse  erit  sanctus  :  muHurn  eri- 
g-imini,  filii  Levi.  Dixitque  rursum  ad  Core  : 
Audit.e,  filii  Levi  :  num  parurn  vohis  esl  ,  quod 
separavlt  vos  Deus  I  nnM  ab  omni  populo,  ct 
junxit  sibi,  ut  serviretis  ei  iu  oultu  tabernaculi, 
et  staretis  coram  frequentia  populi,  ct  rninistra- 
retis  eiPIdcircoad  se  fecit  accedere  te  et  omnea 
fratres  tuos  filios  Levi,  ut  vobifl  etlam  Bacerdotiuri] 
vendicetis,  et  omnis  g-Iobus  tuus  stet  COtltra  Domi- 
num  ?  Quid  est  enim  Aaron  ,  ut  murmurctis  cofltra 
cum?  His  vcrbis  Core  eique  adfuvrentes  Levitas 
nequidquam  ad  mcliora  consilia  reducere  stude- 
bat  Moyses. 

409  Mque  pertinaces  erant  Dathan  et  Abi- 
ron  cum  Rubenitis  sibi  adhxrentibus ,  ,>i  Se- 
quitur  :  Misit  erg-o  Moyses,  ut  vooaret  Dathan 
et  Abiron  filios  Bliao.  Qui  respondbrtfiit  :  PCon  vr- 
nimus.  Graviaque  addentes  convitia,  sic  prose- 
ftuti  sunt  :  Nunquid  parum  est  tibi ,  quod  edu- 

19  xisti 


Moytan 

rt  Aaronom, 


(juun  gravibu  i 
impelunt  con- 
oitiit     itayn 

vcru  ortuttr. 


UtTliTir 

J.S. 


100  DE  S.  MOYSE  PROPHETA. 

xisti  nosdeterra;  qura  lacie  et  melle  manabat,  ut     g-ationem  Abiron.  Et  exarsit  ignis  in   synagoga   D 

occideres  in  deserto,    nisi    et    dominatus    fueris 


nostri  ?  Kevera  induxisti  nos  in  terram ,  quae 
fluit  rivis  lactis  et  mellis ,  et  dedisti  nobis  pos- 
sessiones  agrorum  et  vinearum.  An  et  oculos  no- 
stros  vis  eruere  ?  Non  venimus.  Hsec  convitia 
graviter  pungere  debebant  sanctum  Legistato- 
rem,  quia  diuturnee  commorationis  in  deserto, 
quam  suis  sceleribus  imputare  debuerant  Israeli- 
tse,  omnemcausam  Moysifalso  imputabant ;  acsi 
magnaittepromisisset,  atqueinterim  nihitprm- 
stare  potuisset.  lratusquc   Moyses  valde,  ait  ad 


eorum  :  flamma  combussit  peccatores.  Verum 
aliunde  constat,  Core  a  terra  dehiscente  haustum 
fuisse;  at  filios  ipsius,  utpoteinnoxios,mirabi- 
liter  fuisse  periculo  ereptos.  Quippe  Num.  26 
Moyses  texens  genealogiam  Dathan  et  Abiron , 
de  hisce  f  9  scribit  ilta  :  Isti  sunt  Dathan  et 
Abiron  principes  populi ,  qui  surrexerunt  contra 
Moysen  et  Aaron  in  seditione  Core  ,  quando  ad- 
versus  Dominum  rebellaverunt  :  et  aperiens  ter- 
ra  os  suum,  devoravit  Core ,  morientibus  plu- 
rimis ,    quando  combussit    ig-nis    ducentos  quin- 


Dominum.  Ne  respicias  sacrificia  eorum  :  tu  scis     quag-inta  viros.  Et  factum  est  grande  miraculum, 
quod  ne  asellum  quidem  umquam  acceperim  ab  eis, 
nec   afllixerim   quempiam    eorum.    Dixitque    ad 


Core  :  Tu,  et  omnis  congreg^atio  tua  state  seorsum 
coram  Domino,  et  Aaron  die  crastino  separatim. 
Tollite  singuli  thuribula  vestra,  et  ponite  super  ea 


ut ,  Core  pereunte ,  filii  illius  non  perirent.  Ita 
Dominus  innocentes  a  noxiis  separavit  :  neque 
enim  dubitandum  videtur ,  qui  filii  Core  plane 
fuerint  insontes,  atque  ea  de  causa  eis  pepercerit 
Dominus.  Porro  Core  etiam  fuisse  in  tabernacido 


ineensum,  offerentcs  Dominoducenta  quinquaginta     suo,  quando  periit,  cottigitur  ex  mandato  Dei, 


B 

Dathan  et 
Ahiron  terra 
iehtecente 
absorbenlur, 
alii  i  ero  _50 
ignc  eontum  - 
pti: 


thuribula  :  Aaron  quoque  teneat  thuribulum  suum. 
Quod  cum  fecissent,  stantibus  Moyse  et  Aaron,  et 
coacervassent  adversum  eos  omnera  multitudinem 
ad  ostium  tabernaculi,  apparuit  cunctis  gloria 
Domini. 

410  Looutusque  Dominus  ad  Moysen  et  Aa- 
ron ,  ait  :  Scparamini  de  medio  congregationis 
hujus  ,  ut  eos  repente  disperdam.  Qui  cecide- 
runt  proni  in  faciem,  atquc  dixerunt  :  Eortissi- 
mc  Deus  spirituum  universa;  carnis  ,  num  ,  uno 
peccante  ,  contra  omnes  ira  tua  desraviet  ?  Et 
ait  Dominus  ad  Moysen  :  Prtecipe  universo  po- 
pulo,  ut  separetur  a  tabernaculis  Core  ,  et  Da- 
than  ,  et  Abiron.  Surrcxitquc  Moyses  ,  et  abiit 
ad  Dathan,  et  Abiron  :  et  scquentibus  eum  senio- 
ribus  tsrael,  dixit  ad  turbam  :  Recedite  a  taber- 
naculis  h.ominui_  impiorum  ,  et  nolite  tang-ere 
qura  ad  eos  pertinent,  ne  involvamini  in  pecca- 
tls  eorum.  Cumque  recessissent  a  tentoriis  eorum 
pcr  circuitum,  Dathan  ct  Abiron  egressi  stabant 
in  introitu  papilionum  suorum ,  cum  uxoribus 
ct  liberis  omnique  frequentia.  Et  ait  Moyses  :  In 
hoc  scietis  ,  qnod  Dominus  miserit  ine  ,  ut  fa- 
cerem  universa ,  qura  oernitis,  et  non  ex  pro- 
prio  ca  corde  protulerim.  Si  consueta  hominum 
morte  interierint  ct  visitaverit  eos  plag-a,  qua  et 
cetcris  visitari  solent,  non  misit  me  Dominus  : 
sin  autem  novam  rem  fecerit  Dominus,  ut  ape- 
piens  terra  os  suum   defflutiat  eos ,  ct   omnia . 


quojussit  universum  poputum  separaria  taber- 
naculisCore  et  Dathan  et  Abiron.  Itaque  verisimi- 
liter,  abeunte  Moyse,  ad  tentoria  Dathan  et  Abi- 
ron,  Core  eumdem  secutus  est,  relictisque  Le- 
vitis  sibi  adhserentibus,  qui  incensum  offerebant, 
ad  tentorium  suum  recessit,  ibique  modo  praedi-  E 
cto  interiit. 

412  Post  mortem  seditiosorum  expositam  ,  laminx  ex 
Moyses  prosequitur  narrationem  suam  Num.  16  thuribvii* 
t  36  hoc  modo  :  Locutusque  est  Dominus  ad  ocfs0™™ 
Moysen  ,  dicens  :  Prsecipe  Eleazaro  hho  Aaron 
saceadoti,  ut  tollat  thuribula,  quaa  jacent  in  in- 
cendio ,  et  ignem  huc  illucque  disperg;at  :  quo- 
niam  sanctificata  sunt  in  mortibus  peccatorum  : 
producatque  ea  in  laminas,  et  affig-at  altari ,  eo 
quod  oblatum  sit  in  eis  incensum  Domino ,  et 
sanctificata  sint,  ut  cernant  ea  pro  sig*no  et  mo- 
nimento  filii  Israel.  Tulit  erg-o  Eleazar  sacerdos 
thuribula  tenea,  in  quibus  obtulerant  hi,  quos  incen- 
dium  devoravit,  et  produxit  ea  in  laminas,  affig-ens 
altari  :  ut  haberent  postea  filii  Israel,  quibus  com- 
monerentur,  ne  quis  aceedat  alienigena,  et  qui  non 
est  de  semine  Aaron,  ad  offerendum  incepsura  Do- 
mino,  ne  patiatur  sicut  passus  est  Core,  et  omnis 
congregatio  ejus  (id  est,  ei  adhserentium)  loquente 
Domino  ad  Moysen. 

4-13  Mirum  est,  tam  insigni  rebetlium  pcena  ortaobmor- 
cohibitos  non  fuisse  Israelitas  a  murmuratione  tem  uiorum 
contra    Legislatorem.  Attamen  constat  .    hanc  p"pulimur~ 

j,  -,  ...   niuratio  puni- 

tpsam  poenam  altem  rursum  obmurmuratiom  lur  morteaiio 


Core  >iuoque 
ftiatu  terrx 
absorptus,  non 
tamen  ejtts 
filii  ; 


qura    ad    illos  pertinent,  descenderintque  viven 

tes^in   in!ernum,^scietis    quod   blaspheraaveriut      occasionem  prxbuisse.  De  hac  ita pergit  Moyses  f  romiffOO,- 

41  ;  Murmuravit  autem  omnis  multitudo  filio-  r1 
rumlsrael  sequenti  die  contra  Moysen  et  Aaron, 
dicens  vos  interfecistis  populum  Domini.  Cum- 
que  oriretur  seditio  et  tumultus  incresceret , 
Moyses  et  Aaron  fug-erunt  ad  tabernaculum  foe- 
deris.  Quod ,  postquam  ingressi  sunt ,  operuit 
nubes,  et  apparuit  g-loria  Domini.  Dixitque  Do- 
minus  ad  Moysen  :  Recedite  de  medio  hujus 
multitudinis  ,  etiam  nunc  delebo  eos.  Cumque 
jacerent  in  terra,  dixit  Moyses  ad  Aaron  :  Tolle 
thuribulum,  et  hausto  igne  de  altari  ,  mitte  in- 
censum  desuper  ,  perg-ens  cito  ad  populum  ,  ut 
roges  pro  eis  :  jam  enim  egressa  est  ira  a  Domi- 
no,  et  plag-a  desravit.  Quod  cum  fecisset  Aaron, 
et  ciuurrisset  ad  mediam  multitudinem  ,  quam 
jam  vastabat  ineendium ,    obtulit  thvmiama   •   et 

abernaeuhs  et  universa  -.bstantia  eorum,  quain      stans  inter  raortuos  ac  viventes  ,   pro  popuVde 

linlu.haut  in  medio  Israel.  Xi/nlo  maois  nomina-      ,^ot„o   «♦      _♦   «i„„ _.-   '  I       PT 


Dominum.  Confestim  ig-itur  ut  cessavit  loqui , 
dirupta  est  terra  sub  1^-ilibus'corum  :  et  aperiens 
os  sunm,  devoravit  illos  cum  tabernaoulis  suis 
et  universa  substantia  eorum  ;  descenderuntque 
vivi  in  infernum  operti  humo,  et  perierunt  de 
medio  multitudinis.  At  vero  omnis  Israel ,  qui 
stabat  per  gyrum,  fugit  ad  clamorem  pereun- 
tium  ,  dicens  :  Ne  forte  et  nos  terra  deglutiat. 
Sed  et  ignis  eg-ressus  a  Domino  ,  interfecit  du- 
oentos  quinquaginta  viros ,  qui  offerebant  in- 
censum. 

411  Non  potest  exhoc  loco  intelligi,  an  Core 
dehicente  terra  absorptas  sit ,  an  cum  Levitis 
suis  igne  intcrfcctus.  Quin  etiam  Deut.  xi  j  6 
soli nominantur  Dathan  atque  Abiron,.  ..  quos 
aperto  ore  suo  terra  absorbuit,  cum  domibus  et 


magis  nomma 
tur  Core  Psat.  1(T>  f  15  ,   ubi  paaia  rebellium 

sic  exprimitur  :  Et  irritaverunt  Moysen  in  ca- 
stris,  Aaron  sauctum  Domini.  Aperta  est  terra , 
et  deglutivit  Dalhan  ,    et  operuit  super  congre- 


precatus  est,  et  plaga  cessavit.  Fuerunt  autem, 
qui  percussi  sunt,  quatuordecim  milla  hominum, 
et  septing-enti  ,  absque  his  ,  qui  perierant  in  se- 
ditione  Core.  lxeversusque  est  Aaron  ad  Moy- 
sen    ad    ostium    tabernaculi   foederis,    postquam 

quievit 


cui  ptaga 
Aaronispreci 
busfinis  alla- 
ftu  : 

•  i.  e.  Isracli- 
las 

•  Aaron 


sacerdotium 
Aaroni  magis 
con/irmafwu 


c 


prodigio  virgx 
ipsius  (lores- 
centiit. 


DIE  QUARTA 
quievit  interitus.  Ostendere  voluit  hoc  facto  Domi- 
nus,  quam  iniqua  esset  criminatio  perversorum, 
qui  Moysi  et  Aaroni  imputabant  mortem   sedi- 
tiosorum. 

414  Factum  Aaronis  laudat  Sapiens  cap.  18 
t  20  his  verbis :  Tetig-it  autem  tunc  et  justos  * 
tentatio  mortis,  et  commotio  in  eremo  facta  est 
multitudinis  :  sed  non  diu  permansit  ira  tua.  Pro- 
perans  enim  homo  *  sine  querela  deprecari  pro 
populis,  proferens  servitutis  suae  seutum  oratio- 
nem,  et  per  incensum  deprecationern  alleg-ans, 
restitit  irae,  et  finem  imposuit  necessitati  ;  osten- 
dens  quoniam  tuus  est  famulus.  Vicit  autem  tur- 
bas,  (  id  est,  plagam,  quse  populum  perturba- 
bat)  non  iu  virtute  corporis,  nec  armaturae  po- 
tentia ,  sed  verbo  illum  ,  qui  se  vexabat , 
(angelum  exterminatorem )  subjecit,  juramenta 
parentum  (seu  juramenta  parentibus,  id  est, 
Abrahamo  etc.  facta)  et  testameutum  commemo- 
rans.  Cum  enim  jam  acervatim  cecidissent  super 
alterutrum  mortui,  interstitit,  et  amputavit  im- 
petum,  et  divisit  illam,  quas  ad  vivos  ducebat, 
viam.  In  veste  enim  poderis,  quam  habebat,  to- 
tus  erat  orbis  terrarum :  et  parentum  mag-nalia 
in  quatuor  ordinibus  lapidum  erant  sculpta,  et 
mag-nificentia  tua  in  diademate  capitis  illius  scul- 
pta  erat.  II  is  autem  cessit  qui  exterrainabat,  et 
hasc  extimuit  :  erat  enim  sola  tentatio  irse  sufii- 
ciens.  Hactenus  de  hisce  Sapiens,  cujus  obscu- 
riora  verbaper  interpositasparenthesesbreviter 
explicare  conatus  suni:  at  plura  videri  possunt 
apud  interpretes. 

415  Quamvis  auctoritas  Moysis  et  Aaronis, 
hujusque  electio  ad  pontificatum  satisesset  asser- 
ta  et  vindicata  tot  millium  seditiosorum  suppli- 
cio,  placuit  iamendivinde Providentiee  elcctionem 
summi  sacerdotis  xdterius  confirmare  novo  pro- 
digio,  quodMoy$Qs  narrat Num.  17  inhuncmo- 
dum  :  Et  locutus  est  Dominus  ad  Moysen,  di- 
cens  :  Loqucre  ad  filios  Israel,  et  accipe  ab  eis 
virg-as  singailas  per  cog-nationes  suas  ,  a  cunctis 
principibu^  tribuum  virg'as  duodecim,  et  unius- 
cujusque  nomen  superscribes  virgse  suae.  Nomen 
autem  Aaron  erit  in  tribu  Levi,  et  una  virga 
cunctas  seorsum  familias  continebit :  ponesque 
eas  in  tabernaculo  fcederis  coram  testimonio  , 
ubi  loquar  ad  te.  Quem  ex  his  eleg-ero,  g^ermi- 
nabit  virg-a  ejus  :  et  cohibebo  a  me  querimonias 
filinruin  Israel  ,  qnibus  contra  vos  murmurant. 
Locutusque  est  Moyses  ad  filios  lsrael  :  et  dede- 
runt  ei  omnes  principes  virg-as  pcr  sing-ulas  tri- 
bus  :  fneruntque  virg-te  duodecira  absque  virg*a 
Aaron  (qmv  erat  decim,a  tertia,  idi  tribus  Levi 
erat  decima  tertia  tribus.  ) 

416  Quas  cum  posuisset  Moyses  coram  Do- 
mino  in  tabernaculo  testimonii  :  sequonti  die 
regressus  invenit  gerrainasse  virg-am  Aaron  in 
domo  Levi  :  et  turgentibus  g-emrais  eruperant 
flores,  qui,  foliis  dilatatis,  in  amygdalas  defor- 
mati  sunt.  Protulit  ergo  Moyses  omnes  virgas  de 
conspectu  Domini  ad  cunctos  filios  Israel  :  vide- 
runtque  et  rece]ierunt  sing-uli  virgas  suas.  Dixit- 
que  Dorainus  ad  Moysen  :  Refer  virg-am  Aarou 
in  tabernaculum  testimonii,  ut  servetur  ibi  in 
signura  rebellium  filiorum  Israel ,  et  quiescant 
querelae  eorum  a  me,  ne  moriantur.  Fecitque 
Moyses,  sicut  praeceperat  Pominus,  Apostolus 
Hebr.  9  y  4  inter  ea  ,  quse  erant  in  arca  testimo- 
nii,  recenset  tirgam  Aaron  ,  quffi  fronduerat, 
ita  ut  non  solum  retata  sit  ad  sanctum  sanctorum, 
ubi  ante  arcatn  flores  acceperat,  sed  ipsi  quoque 
arcsefueril  imposita.  Ceterum  IsraelitcV,  viso  tan- 


SEPTEMBRIS.  ]<)! 

to  prodigio,  diu  quieverunt,  aut  certe  nihil  de  *,,CTO" 
eorum  murmitrationibus  legitur  ante  obitum  Ma-  J  s 
ruv,  qu<v  incidit  in  annum  postremum  diidumi 
eorumdemexsilii.  Modeste  tamen  crebra  suorum 
fitnera  deplorarunt  apud  Moysen  Num.  17  t  12  : 
Dixerunt  autem  filii  Israel  ad  Moysen  :  Ecce  con- 
sumpti  sumus,  omnes  perivimus  :  quicuraque  ac- 
ceditad  tabernaculumDomini,  moritur.Nurn  usque 
ad  internecionem  cunctidelendi  sumus?  Htecdicta 
fuisse  a  tugentibus,  novasque  clades  timentibus, 
sed  debita  cum  revercntia,  censent  passim  inter- 
pretes  ;  et  sane  verba  illa,  etiamsi  varie  intelligi 
possint,  nonreprehendunturaUoyse,  qui  usque 
ad  annum  egressionis  quadragesimum  nihil  am- 
plius  narrat  de  gestis  Israelitarum,  sed  solum 
recenset  Num.  18  et  19  leges  aliquot  cmremonia* 
les  interim  latas. 


XXXVIII.  Quid  de  pugna  cum 
Chananaeis,  et  seditione  poena- 
que  Core  et  aliorum  Josephus 
scripserit,  et  Philo. 


Philo   tib.    i    ViUv    Moysis  nec  pugnam  cum  ;„„,,/„■  relatio 
Chanamvis,  nec  seditionem principum  d$in-  dapugnaab 
de  secutam  commemorare  voluit ;  at  de  posterio-  hn,Hili*> '»- 
re  facto  qusedam  scripsit  inferius  examinanda. 
Josephus  vero  utramquehistoriammore  suo  nur- 
ravit.  Primum  de  pugna  cum  Chananssis  lib,  I 
Antiquit.  cap.  i  sic  habet :    Hebraios  autem  du- 
ram  vitam  in  deserto  agentes,  et  multis  miseriis 
afflictos,  nihil    pejus   habuit,    quara    quod    Deus 
non  sinebat  eos  armis  cura  ChanancBls   experiri : 
ncc  jam  amplius  Moysen  audire   volebant  quies- 
cere  jubcntem,  rati  etiam  sinc  illius  auspioiis  \  i- 
ctoriara  de  hoste    se   posse  obtinere :   aeousabant- 
que  eum,  quasi  hoc  tantum  agentem,  ut  in  ma- 
gna  inopia  constituti,  semper   ab   illiua  consiliis 
penderent :  et  omnino  pugnare  decreverunt,   au- 
xilium  Dei  sibi   pollicentes,  non   tam  Moysis  re- 
spectu,  quam  quod  in  ejus  tutelajam  inde  a  ma- 
joribus  essent  :  et  quos  prius  ob  pietatem  dignos 
libertate  duxisset,   cis  nunc   quoque  si  rem   stre     ^ 
nue  gerant,  victoriam  non  negaturum.  Batis  sibi 
viriura  advcrsus  eas  jrentes  (esse),  etiamsi  Moyses 
Deum  ab  ipsis  alienare  oonetur:  omnlnoque  es 
pcdire  sibi   ut   arbitratu  sua  potius   rcm   Jjerant, 
quara  pro  excnssa  .Kgyptioruin  servitutc   Mnysis 
tyraunidcm    suscipiant,    ejusque  libidini   seduoti 
pareant ,  jaotantis    divina    colloquia,     quibus,  ut 
Deo  prffl  ca;teris  carus,  dc  rebus  gerendis  pro- 
moneatur :  quasi    vcro    non  omnes    ex  a:quo   A- 
brahse  essent   posteri,    ut  unus    sing-ulari    gratia 
praiscientiarn   futurorum   divinitus  habere  debeat. 
Prudentium  esse,    ut  con;empta  unius    Hominis 
arrog-antia,    \h'<>    putius    promissori  credentes,   ad 
acquirendam  eam   cegionem  se  expediant,  neque 
diutius  sub  Dei  praitextu  verba  sibi   dari  siuant. 
Cogitandum   de    praesenti  in<  oia,  quam  loca  de- 
serta  graviorem  in  dics  reddant,  etductore  \)eo 
manus    cum    Chananaeis   quamprimum  conseren- 
das,   aeo  ampllus  assensum  Leg-Islatoris  expectan- 

dum. 

418    Comprobata   deinde  omniurn  calculis   hac  infeliciier 
sententia,  populariter  in  hostea  vadunt:  qui  ne-  ««»*■» 
que  feroci   eorum    iropetu,  neque  immensa  mul-   ' 

titudine 


ACC70U 

i.  S. 


Idcm  Josepittt 
contpirado- 
ixcm  Corc  nar 
raru. 


<; 


■  onjectU' 


102 

titudiue  perterriti,  irruentes  in  se  excipiunt  fojt 
titer  :  ct  bona  parte  Hebrseoruni  caesa,  reliquos 
turpiter  vertere  terga  coactos  insequendo  tre- 
pido-s  in  castra  compellunt.  Ea  clades  ,  praeter 
omnium  opinioncm  oblata,  vehementer  animos 
muitituUinis  dejecit,  pejora  metuentis,  cogitan- 
tisque  ab  irato  Numine  immissam  esse  ,  eo  quod, 
non  cxspectato  oraculo  ,  ad  pugnaui  prorupis- 
sent.  Moyses  autem  videns  tum  suos  accepta  cla- 
de  consternatos ,  tum  hostem  victoria  recenti 
elatum,  veritus  ne  praesenti  successu  non  con- 
teutus,  majora  moliretur,  decrcvit  copias  retro 
in  desertum  reducere.  Cumque  populus  posthac 
in  Ducis  potestate  se  fore  polliceretur,  malo  ad- 
monitus  nihil  absque  ipsius  consilio  prospere  ces- 
surum,  motis  castris,  itum  est  iu  desertum  hoc 
aniino,  ut  non  prius  contra  Chananaeos  pugnam 
capesserent,  quam  signo  divinitus  accepto.  Rtec 
Josephus,  verbis  sacrie  Scripturse  conjecturas 
suas  adjungens.  Nam  primo,  quie  jactitala  dicit 
per  Israetitas  contra  Moyscn,  non  leguntur  in 
sacris  Litteris ;  at  non  abhorrent  ab  ingenio 
llebrmorum  istius  temporis,  nec  improbabile  est, 

B  similia  pcr  aliquos  saltem  jactala  fuisse,  cum  ad 
pugnam  procederent,  Muyse  invito.  Malim  ta- 
men  existimare,plurimos  eorum  sibipersuasisse, 
se  deteturos  peccatum  inobedientise  per  ignaviam 
contractum,  si  fortiter  in  hostem  irent,  illique 
persuasioni  pertinaciter  inh<xsisse,Moysenequid- 
quam  dehortante.  Ihcc  enim  sententia  congruit 
verbis  eorum  ad  Moyscn  Deut.  i  V  41  ;  Peccavi- 
mus  Domino  :  asccndemus  ct  pugnabimus,  sicut 
prceeepil  Duininus  Deus  noster.  Altera  Josephi 
conjectura  est,  quod  Moyses  duxerit  ad  interiora 
deserti  metu hostilis  exercitus.  At  faltit  hsec  con- 
jectura,  cum  diu  deinde  in  codem  loco  castra 
permanserint. 

<  419  Ad  seditionem  Core  aliorumque  ei  adhze- 
rcntium  Joscphus  deinde  progreditur  hoc  modo  : 
Sed  quemailinoilum  in  exercitu  ingenti  usu  ve- 
nit,  maxime  rebus  advcrsis,  ut  dilllcilcs  se  mo- 
toatoribus  praibeant,  ita  Judaeis  ctiam  idem  au- 
ridit.  Quuiu  riiim  essent  numero  sexcenta  millia, 
ct  vel  iu  aeounda  fortuna  parum  tractabilcs  prce* 
fectis  vlderentur,  tauto  magis  iu  egcstate  ac  iu- 
luituniu  tam  in  36  iuvieem  quam  in  linperatorem 
sunm  exasperabatur.  Quapropter  tanta  scditione 
cst  laboratum,  quantam  nec  apud  (Jhkcos  nec 
apud  Barbaroa  umauam  fuiase  accepimus.  Qme 
res  dublo  prooul  in  extremum  jam  pcriculum 
dclatos  pcrdidisset,  in  Moyses  oblitus  acccpt® 
iujuriie,  quod  minimum  abfuit  quiu  lapidaretur, 
ivlms  labantibua  Qpem  attulisset.  Ao  nc  Deus 
quidem  curam  eorum  pror.sus  abjccit,  scd  tunietsi 
contumcliosos  non  solum  erg»  Legislatorem,  ve- 
rum  etiam  in  mandata  divina  per  Moysem  ac- 
fpta,  liberavit  tamen  e  pernicioaisaima  aeditione, 

cujus  absquc  BUR  providcntia  non  nisi  tristissi- 
mus  cxitus  cxpcctari  poterat.  llanc  seditionem, 
et  quemadmodum,  ea  scdata,  Moyses  rcm  ad- 
ministraverit  nuno  dioemus,  causa  ejus  primum 
expi isita .  Hactcnus  Josephus  satis  probabili- 
ter. 

k£0  Mox  scdilionem  ipsam,  cujus prescipuum 
auctorcm  mmto  faoit  Core,  exponere  sic  inci- 
pit  -.  Cores  vir  genere  el  opibus  inter  Hebraios 
olarus,  et  populari  quadam  moundia  praditus, 
vidcns  Moyscm  in  ecUo  diguitatis  constitutum, 
molestc  ac  iuvidcntcr  ad  fercbat.  Cum  cnim  es- 
set  c\  eadem  tribu  et  ooguatione,  iniquum  oen- 
sebat  sc  illi  posthabcri,  et  divitiis  polleutiorem 
et  genere  nihilo  iuferiorem  ;  multaque  in  iJlum 


DE  S.  MOYSB  PROPHETA. 

apud  contribules  Levitas*et  inter  cognatos  con- 
cionabundus  vociferabatur ,  rem  indignam  dicti- 
tans,  nec  diutius  ferendam ,  Moysem  ambitiosia 
artibus  sub  prsetextu  cujusdam  divinitatis  cum 
aliorum  injuria  suse  tantum  gloria?  studere  :  et 
nuper  praeter  jus  et  fas  sacerdotium  absque  po- 
puli  suffrag-io  fratri  Aaroni  dedisse  ,  et  alias  di- 
g-nitates,  quasi  tyrannide  arrepta,  pro  libidiue 
distribuere.  Gravem  hanc  esse  injuriam ,  quod 
ita  latenter  se  in  dominationem  iusinuet,  ut  prius- 
quam  sentiri  possit,  populi  libertas  opprimatur. 
Qui  enim  principatu  se  dignum  sibi  sit  conscius, 
eum  volente  ac  persuaso  populo  sine  vi  ad  tale 
fastigium  aspirare.  Qui  vero  bonis  artibus  eo 
pervenire  desperent ,  a  vi  quidem  abstinere,  ne 
bonitatis  ac  honestatis  opinionem  amittant,  sed 
technis  maliciosis  ad  id  consequendum  niti.  Ta- 
lium  conatus  in  medium  protractos  puniri  e  re- 
publica  esse,  priusquam  e  clanculariis  insidiato- 
ribus  aperti  hostes  evadant.  Quam  enim  ratio- 
nem  Moysem  afferre  posse ,  cur  Aaroni  potissi- 
mum  et  filiis  sacerdotium  dederit.  Si  enim  ex 
Levitica  tribu  alicui  honor    is  ex    diviua  volun- 


tate  deberetur,  se  merito  fuisse  praefereudum,  ge-  E 
nere  Moysi  parem,  aetate  atque  opibus  potiorem. 
Quod  si  autiquissimas  tribus  ratio  haberetur,  op- 
timo  jure  viris  Rubelitidis  tribus  diguitatem  eam 
deferendam,  Dathamo,  Abironi,  et  Phalao,  divi- 
tiis  juxta  ac  setate  inter  contribules  prseminen- 
tibus.  Heec  Cores,  videri  volens  reipublicsa  curam 
habere ,  revera  hoc  tantum  agens,  ut  concitato 
populo  pontificatum  invaderet. 

421  Plerseque  hse  criminationes  Core  proba- 

Mles  sunt ,    cum   satis   congruant   verbis    ejus 

ad  Moysen  Num.    16  y  3 ,  cumque  non  potue- 

rit  tot    viros  primarios    in   partes  suas    per- 

trahere ,   nisi   occultis  criminationibus   Moysis 

et  Aaronis  famze  detraxisset.  Nonnulla  tamen 

minus  sunt  verishnilia.    Primo    snim    impro- 

bandwn  videtur,  quod  Core  se  setate  ct  divitiis 

Moysi  et  Aaroni  preeferat  '  nam  utrumque  in- 

certum  est,  nec  admodum  verisimile.  Secundo 

quod  fingat ,    ipsum    aperte    votuisse  sacerdo- 

tium  ad  alium   transferre  :  nam  verba  ipsius 

Num.  16  v  3  tantum  insinuant,  voluissc  ipsum, 

ut  sacerdotium  omnibus  Levitis  fieret  commu- 

ne;   atque  id   solum   tentasse  :  negare   tamen 

nolim,   id   eum  facere  potuisse,  ut  deinde  fa- 

vore  poputi  pontificatum  ad  suam  pertraheret 

famitiam.   Tertio  licet  loquatur  Josephus  ma- 

xime  de   sacerdotio ,   satis  tamen  indicat  con- 

spirationem  etiam  fuisse  contra  supremam  Moy- 

sis  dignitatem.  Et  sane  intentio  seditiosorum  ea 

fuisse  videtur,  ut  non  solum  Aaroni  eriperetur 

pontificatus ;    secl  Moysi  quoque  suprema  pote- 

stas.  Innuunt  utrumque  verba  Core  Num.  16  y 

3  :  Sufficiat  vobis  quia  omnis  multitudo  sancto- 

rum  est,  et  in  ipsis  est  Dominus.  Cur  elevamini 

super  populum  Dei?  Eodem  tendunt  verba  Da- 

than  et  Abiron,  TAaysX  parere  recusantium  y  13 

Nuuquid  parum  tibi  est  quod  eduxisti  nos,    ...nisi 

et  domiuatus  fueris   nostri  ?  ltaque  dubitandum 

non  est ,  quin  tam  Moysen  quam  Aaronem  in 

ordinem  redigere  voluerint  seditiosi.  At  Domi- 

hus   defendit    viros  a  se  electos  ad  regendam 

Israchtarum  rempublicam;  nec  passus  est  aut 

sacerdotium  aut  supremum  principatum  ad  alios 

transferri.    Quarto   corrigendus    est  Josephus, 

quod  Dathamo  et  Abironi  adjungat  Phalaum,  de 

quo   in  sacris  Litteris   nulta  fit  mentio  ,  dum 

illorum  refertur  conspiratio.  Hon  adjungi  pote- 

rat,  non  Phalaus,  per  quem  videtur  designari 

Phallu, 


purlimptoba- 
bilibus,  parlim 
improbubilihus 
et  falsis: 


couspiratio- 
nem  quoquc 
confundil  cutn 
murmuratio- 
nepoputi  po$t 
secula : 


et  in  oralione 
ad  populum 
Moysi  attribu~ 
la 


DIE  QUARTA.  SEPTEMBRLS 
Phallu,  filius  RitbeniNum.  2«  >  5,  et  ibidem^ 
8  avus  Dathani  et  Abironis,  ita  ut  diu  debuerit 
esse  defunctus  ante  hanc  conspirationem. 

■422  Hisce  observatis  ad  Josephi  textum  re- 
gredior.  Nec  diu,  inquit,  se  intra  unam  tribuin 
hae  criminationes  eontiuuerunt  :  veruin  spavsus 
paulatim  rumor,  dum  quisque  auditis  de  suo  ali- 
quid  addit,  totis  jam  castris  pervag-abatur:  bre- 
vique  eo  res  deveuit,  ut  duceuti  quinquaginta  e 
primatibus  factionem  Corce  sequerentur,  qui  om- 
nes  operam  dabant,  ut  sacerdotium  fratri  Moy- 
sis  ademptum  iu  illum  trausferretur.  Populus  pr?e- 
terea  tam  concitatus  erat,  ut  ad  lapides  concla- 
maretur  :  concurrebatque  incondita  mnltitudo  in 
concionem  ,  ubi  stans  ante  Dei  tabernaculum 
vociferabatur ,  tollendum  Tyrannum ,  et  popu- 
lum  e  serviture  eximendum  ,  cui  sub  religionis 
prsetextu  dura  imperaU  imponerentur.  Dcum 
enim ,  si  ipse  esset  sacerdotis  elector ,  aliquem 
dig-num  fuisse  ad  hunc  honorem  provecturum , 
non  eum  ,  qui  multis  esset  merito  posthabeudus  : 
vel  si  Aaroni  eum  dare  decrevisset ,  populi  suf- 
fragio  potius  quam  Fratris  beneficio  fuisse  datu- 
rum.  In  hisce  Josephi  verbis  regnat  confusio  : 
nam ,  ut  dixi ,  necdum  agebatur  de  Sacerdotio 
ad  Core  transferendo  :  necdam  etiam  erat  tanta 
populi  exacerbatio,  ut  ad  lapides  co?icurreretnr; 
sed  ea  orta  est  postridie,  dum  mortem  seditioso- 
rum  Moysi  et  Aaroni  imputare  cccpii  popidus  ad 
graviorem  seditionem  concitatus. 

423  Pergamus  cum  Josepho  :  Moyses  autem  , 
qui  Corse  calumnias  non  ignorabat ,  videns  po- 
pulum  irritatum  ,  nequaquam  expavit :  sed  fre- 
tus  conscieutia  rei  bene  administrata.1,  et  sciens 
fratrem  electione  Dei  pervenisse  ad  sacerdotium, 
non  sua  gu*atia ,  prodiit  in  concioncm  :  et  quo- 
niam  non  erat  imperitus  artium ,  quibus  vulg-us 
tractandum  est  ,  ad  Corem  versus  elata  voce : 
Mihi ,  inquit,  Cores  ,  vel  tu  ,  vel  unus  quivis 
ex  istis ,   intenta  in  ducentos  et  quinquag*inta  vi- 


in;i 


»LXTOllt 

J.  s. 


conformis. 


!•; 


ttttsoitint  lun- 


reditur  m   ratvpuguta 

confuntlit. 


ros  manu  ,  honore  dig-ni  videmiui  :  imo  ne  reli- 
quam  quidem  concionem  contemno ,  etiamsi  vo- 
bis  divitiis  et  caeteris  dotibus  nou  sint  conferen- 
di.  Narn  nec  Aaron  ideo  sacerdotio  potitur,  quia 
ditior.  Tu  enim  ampliores  ,  qnam  uterquc  no- 
strum  ,  facultates  po^sides  :  neque  quia  nobilior; 
commune  enim  universis  g^enus  nobis  Deus  vo- 
Cj  luit ,  cujus  eundem  cunctifl  autorem  dedit:  ne- 
que  fraterno  affectu  motus ,  quod  aliis  debeba- 
tur ,  fratri  contuli;  nisi  enim  jus  et  fas  prajotni- 
lis  habuissem,  nequaquam  oblitus  mei,  de(lis.scm 
alteri  ,  cum  nemo  sit  mihi  mo  ipso  propinquior, 
et  mihi  non  minus  quam  illi  bene  velim  ;  etalio- 
qui  qualis  erat  prudentiffi  ,  me  violati  juris  rcum 
facere ,  et  hujus  faciuoris  prajmium  alteri  ccde- 
re?  Vcrum  et  a  mea  probitate  absit  tale  scelus, 
neque  Deus  sustinuisset  aut  se  coutcmni  ,  aut  vos 
ig*norare,  quid  illi  gTatissimum  facturi  cssctis.  [pse 
sacerdotem  sibi  elegit ,  ipse  ab  lioc  crimine  im- 
munem  me  reddidit.  Attamen  licet  non  meo  be- 
neficio,  sed  divina  electione  hunc  honorcm  ade- 
ptus  ,  non  dubitat  in  medium  depositum  vcstris 
suffrag-iis  committere  ,  nullam  prairog-ativara  po- 
stulans  ex  co,  quod  hactenus  eo  sit  legitime  fun- 
ctus  ,  ut  qui  omni  ambitione  posita,  malit  vos 
.•,ine  seditione  viderc ,  tamctsi  vcstris  etiam  cal- 
culis  ante  jam  comprobatus,  Neque  enim  Dei 
voluntatem  in  hoc  hesimus  ,  quod  vestrum  t- 
assen-.um  accedere  voluimus.  Sed  quod  iile  ultro 
detulit ,  salva  pietate  recusaro  non  licuit  ;  quem« 
admodum  et  illud  a^qnum  est ,  ut  qui  semel  de- 
dit     suum   donum  ratum  ac   perpctuura   efii 


124  Quamobrem  judicabit  denuo  ,  quem  ve- 
lit  pro  vobis  sacra  facere,  et  pietatis  vcstne  an- 
tistitem  esse.  Iniqnissimum  enim  fuerit,  Corcm  $mr'  'W'u 
per  ambitionem  obstare  ,  quo  miuus  liberam  ele-  Z 
ctionem  sui  sacerdotis  habeat.  Nihil  est  igitur 
quod  seditionibus  turbemini ,  quantum  ad  hanc 
causam  attinet.  Cras  mane  cum  sua  quisque  acer- 
ra  et  ig-ne  ac  odoramentis  adesto.  Tu  vero,  Co- 
res,  cede  Deo,  et  calculum  ejus  expccta,  neque 
majorem  ,  quam  Deus  habeat,  autoritatem  tibi 
arroga  :  sed  tu  quoque  inter  cffiteros  hujus  ho- 
noris  competitores  judicandus  adesto  :  nec  video 
cur  vel  Aaron  a  petitione  debeat  excludi ,  eo- 
dem  genere  natus,  et  qui  jam  in  hao  fuuctione 
irreprehensibile  sui  spccimen  dedit.  Ubi  vero  cou- 
veneritis ,  coram  toto  populo  suffitum  facitote  , 
et  cujus  sacrificium  acceptius  Deo  fuerit ,  eum 
mea  quoque  autoritate  confirmabo  ,  meque  ab 
hac  calumnia  collatie  per  privatam  g-ratiam  in 
fratrem  summffi  digruitatis  exolvam.  Ilis  auditis, 
turba  ettumultuari  simul ,  et  male  suspicarlde 
Moyse  destitit :  et  insuper  oonsilium  ejus  col- 
laudavit  tamquam  c  republica  futurum  :  atque  ita 
concio  dimittitur.  Hactenus  Josephus,  quiinprin- 
cipio  orationis,  quam  Moysi  attribuit  amente  sa- 
crarum  Littcrarum  longe  reccdit  ,  dum  Moysen 
inducit  callide  abblandientem  Core  ceierisqueLe- 
vitisyquosgravi  oratione  pcrstriu.nl  Num.  L6j  8 
et  sequentibus.  Media  autem  orationis  pars  ex 
conjecturis  formata  est,  Scriptura  nec  repugnan- 
te  nec  favente ;  at  postrema  demum  pars  oratio- 
nis  ScripturtV  textui  est  conformior. 

125  Pcenam  rebeltium  narrat  Josephus  cap.  ponamwdU 
3  non  sine  multa  confusione et  erroribus  aliquot. 
Verba  audiamus  :  Postera  vero  die 
concioneiu ,  ut  sacro  facto  interessent  diviuo  ju- 
dicio,  per  quod  competltorum  certamcu  eratdi- 
rimenduiu  :  cratque  nonnihil  tumultus  ,  innltitu- 
dine  suspensa  ad  eventus  expectationem ,  qui- 
busdam  Moysen  in  ordinem  redig-i  cupientibus, 
qui  vero  prudentlores  eranl ,  seditionum  flnem 
exoptantibua :  timebant  enim  uc  actum  esset  de 
repuljlica,  si  ultcrius  seditio  procedcret.  Mulli- 
tudo  quoque  natura  novariun  rcrum  cupida  ,  et 
ad  obloqucndum  iuag'istratibus  prona  ,  omnibuB 
rumoribus  circumferebatur.  Moyscs  auti-in  mis- 
sis  ad  Dath.imum  et  AI>ironcm  viatoribus,  jussit 
ut  ad  coudictum  venirent  saoris  interfuturi.  Posl 
quam  uutem  negaverunt  se  obtemperaturos,  ne- 
quo  diutius  passuros  Moysi  potcntiain  ;irtibusma- 
lis  quBssitam  in  populo  aug-cri  :  his  renunoiatis 
assuinptisquc  aliqunt  pr;estantioribus,  non  cst  de- 
dignatus  ad  contumaccm  Oatljami  factionem  vc- 
nire,  sequentibus  se  iibenter,  quos  jusserat.  Huc 
usque  Josephus  rei  gestse  ordinem  ei  tempora 
confundens :  nam  primo  seditionis  '//<■  Moyses 
//'/  se  vocari  jusserat  Dathanum  et  Abironem, 
iiiiquc  parere  recusaverant.  Moyses  vero  ,  au- 
dito  eorum  responso  contuniftiis  pleno,  eodem 
die  Dominum  oraverat  ,  ne  awlirei  sediliosos, 
jussitque  Core  sequenti  die  ad  tabernacutum  ac- 
cedcre  cum  suis  Levitis.  Secundo  igitur  die  \l'<y- 
ses  adivit  teyitoria  Dathani  et  Abironis  ,  secu- 
tumgue  est  tam  itlorum  quam  Levitarum  sup- 
plicium. 

t26    Audiamus  Josephum  ,    qui    ita    pergit :  etattribuU 
Tum    Dathamufl    CUm  BUifl    audito     Moysni    cum    M»u*ii»-m 
primatibufl  ad  se  adventare,  progreflflicum  Ube-  "','i^^''1' 
ris  et  uxoribus  antc    tabernaoula,    expectabant 
quidnam  acturus  essct.   Aderaiit  ctiam  satelliteB, 
qui  arcerent  eum  ,   ea  quid  vi  agere  vellet.   lllc 
vero  jarn   propior,   sublatis  iu  cadura   mauibus  , 

et 


F 


104 


kvcroM  et  elata  voee,  ut  a  tota  multitudine  exaudiripos- 
J  s  set,  Domine,  inquit,  caeli  et  terrae  ac  maris,  ut 
qui  mihi  testis  es  fide  dignissimus ,  quod  quic- 
quid  hactenus  feci ,  ex  tua  sententia  feci ,  qui 
raiseratus  res  Hebrasorum  perpetuus  adjutor  mi- 
lii  faiflti ,  exaudi  hanc  orationem.  Tu  enim  scis 
omnia,  ipsas  etiam  cogitationes  homiuum.  Qua- 
propter  non  dedignaberis  rei  veritatem  atque  isto- 
rum  ingratitudinem  in  medium  proferre.  Nosti 
sane  exacte  et  illa,  quae  nativitatem  meam  prae- 
cesserunt,  visa  nimirum  non  audita :  nunc  in 
illis  rebus  testimonio  tuo  me  subleva,  quas  isti 
cum  non  ig*norent  ,  male  suspicari  tamen  non 
vcrentur.  Eg-o  cum  vitam  ag*erem  quietam  ,  id 
quod  mea  virtute  et  tua  voluntate  Rag-uelisffue 
soceri  beneficio  consecutus  eram ,  tamen  relictis 
ejus  voluptatibus  et  commodis,  me  ipsum  totum 
dedidi  aerumnis  pro  isto  populo  perferendis :  et 
pnmum  pro  libertate  eorum  ,  nunc  vero  pro  sa- 
lute  promptissime  magnos  labores  suscepi.  Nunc 
ergo  quoniam  in  suspicionem  veni  hominibus , 
qui  mea  cura  ac  provideutia  tot  mala  incolumes 
evaserunt,  tu  qui  in  ig"ue  illo  ad  montem  Sina 
mihi  apparuisti,  et  tua  voce  spectaculoque  illo- 
B  rum  prodigiorum  me  dig-natus  es,  qui  in  Mgy- 
pto  leg^ationc  tuo  nomine  fungi  voluisti  ,  qui 
JSgyptiorum  opibus  alflictis  ,  servitutem  eorum 
effug'ere  concessisti,  et  Pharaotis  potentiam  suc- 
cumbere  mihi  fecisti  ,  qui  ignaris  viae  per  mare 
inedium  iter  aperuisti  ,  cujus  postea  fluctibus 
/Kgyptios  involvisti,  qui  inermes  armis  munivisti, 
(jtn  ex  vitiosis  fontibus  potabiles  reddidisti  ,  et 
potum  nobifl  inopia  laborantibns  e  petra  produ- 
xisti  ,  cibumque  in  terra  nou  invenientibus  a 
m.iri  attulisti,  e  caelo  denique  nunquam  ante  au- 
ditum  ea  largitus,  qui  legibus  ac  institutis  rem 
nostram  ornasti ,  adesto  mihi ,  Domine  ,  judex 
omnium  ac  testis  incorruptissimus  ,  quod  neque 
munera.  a  quopiam  Ilebraeorum,  favorem  meum 
contra  justitiam  oaptante  ,  admisi ,  neque  pauperem 
bonam  causam  habentem  propter  adversarium  di- 
vitem  perdere  litem  sum  passus. 
neciptiu*  127  Kt  nunc  republica  sincerissime  administra- 

mamuctmitnt,  fa  (  jn  suspicionem  oulpaa,  a  qua  suin  alienissi- 
mus ,  venio ,  quasi  fratri  ob  privatum  affectum, 
et  non  tua  voluntate  ,  saccrdotium  tuum  contu- 
lerim  :  ostende  quod  omnia  tua  providentia  di- 
Bpensantur ,  ot  nihll  fortuitis  casibus,  sed  tua 
<:  vulu.itate  nd  etfectum  pervciit  :  el  qu<>d  res  lle- 
bnuorum  cordi  tibi  sint,  justa  in  Dathamum  et 
Aliinnii-ni  animadversione  doclara  ,  qui  te  stupi- 
duni  faciunt ,  meis  impOSturiB  circumveniri  ja- 
Otantes.  IWies  autem  manifestam  adversus  insa- 
nos  g'loriai  tua3  detractores  vindictam ,  si  non 
communi  more  intereant,  ue  quis  nihil  huma- 
num  passos  existimet ,  sed  terra  ,  quam  iudig"ni 
oaloanl  ,  dehiscene  oum  familiis  et  fooultatibus 
eos  absorbeat  :  huc  modo  et  tua  potentia  omni- 
bus  apparebit,  e1  exemplum  posteris  statuetur, 
ni'  quis  secus  quam  pinm  eat  de  tua  majestate 
aentire  audeat :  et  meum  ministerium  ex  tua  sen- 
tentia  esse  coinprobabitur.  Quod  si  vera  suut  cri- 
mina,  qme  in  me  con^Truut,  tum  iu  meum  ca- 
put  dirai  vertant ,  illis  ,  quos  cxecratus  sum,  in- 
oolumibus.  Atque  ita  exaota  poeua  a  populi  tui 
turbatoribus  ,  reliquam  multitudinem  in  pacc  , 
concordia  ,  et  niaudatorum  tuorum  custodia  ser- 
va  intactam  ,  ct  expcrtcin  supplicii  sccleratisho- 
minibus  debiti :  quandoquidem  alicnum  est  a  tua 
justitia  ,  illorum  pcenas  immeritaiu  israeliturum 
turbam  dependere.  Ita  Josephus  pro  suo  ingenio. 
At  varia  sunt  corrigenda,  Primo  longa  fuvc  ora- 


DE  S.  MOYSE  PKOPIIETA. 

tio  Moysis  ad  Deum  incongrue  concinnata  cst.   I) 


Prior  tamen  parsf  qua  Dei  beneficia  recensentar , 
vera  est ;  sed  Josephum  potius  quam  Moyseu 
habet  auctorem  ,  certe  pro  majori  parte,  Se- 
cundo  graviter  peccat  scriptor  Hebrasus  ,  dum 
Moysen  inducit  orantem,  ut  adversarii  dehiscen- 
te  terra  absorbeantur :  nam  hunc  quidem  illorum 
interitum  praedixit  Moyses,  sednon  rogavit  Do- 
minum,  ut  sic  punirentur  ,  neque  empreces  exi- 
mige  sancti  Legislatoris  mansuetudini  sunt  con- 
formes.  Tertio  falsum  quoque  est  et  incongruum, 
quod  Moyses  sibi  dira  precatus  sit,  si  verajacta- 
rentur  a  seditiosis. 

428  Supplicium  Dathani  et  Abironis ,  omisso  Dathani  ct 
perperam  Core ,  mox  ita  narrat :  Hajc  cum  la-  A^mitnW' 

*V    r  ,  phctum  refert , 

chrymis  effato,  terra  horrendum  repeute  contre-  omissg  Core 
muit ,  et  undante  superficie  ,  non  secus  quam 
pelag-us  vento  fluctuans,  universum  populum  ter- 
ruit  :  immani  mox  sonitu  eliso  ,  qua  seditiosi 
tenebant  solum  subsidit,  et  eodem  momento  om- 
nes  ad  unum  absorbet :  sublatisque  in  hunc  mo- 
dum  profauis  ,  hiatus  ille  ita  rursum  clauditur, 
ut  ne  vestig-ium  quidem  ejus  superesset.  Ilic  fi- 
nis  seditiosas  factionis  ,  illustre  argumentum  di-  E 
viuae  providentiae  simul  et  potentiae  ,  fuitque  hic 
casus  eo  miserabilior  ,  quod  adeo  nemo  ne  pro- 
pinquorum  quidem  aut  cognatorum  eos  est  mi- 
seratus  ,  ut  totus  quantus  erat  populus  ,  ante- 
actorum  oblitus  ,  Uetis  acclamationibus  Dei  sen- 
tentiam  comprobaret  ,  ac  ne  luctu  quidem  di- 
gnos,  ut  pestem  ac  perniciem  popularium  ,  ex- 
istimaret.  Falsum  est ,  quod  asseritur  ,  nullum 
fuisse  luctum  de  morte  seditiosorum,  cum  sequen- 
ti  die  altera  orta  sit  seditio  illormn  ,  qui  vocife- 
rabantur  Moysen  et  Aaronem  interitus  istorum 
fuisse  causam  ,  ut  ipse  quoque  narrat  Jose- 
phus. 

421)  Non  minus  in  sequentibus  a  vero  aber-  quemperpe- 
rat  scriptor parum  accuratus,  qui  itapergit:  Post  ram  ^1'9" 
Dathamum  cum  suis  extinctum  Moyses  pontifi-  „}jsumptis  ■ 
catus  Eemultos  convocat ,  Deo  denuo  commissu 
rus  electionem ,  ut  ei  sit  ratum  sacerdotium  , 
cujus  sacrificium  Deo  gratissimum  apparuerit. 
Itaque  conveniunt  ducenti  quinquaginta  viri  sum- 
mo  in  precio  semper  apud  populares  habiti,  tum 
quod  a  majoribus  omni  virtute  praeclaris  oriundi 
essent ,  tum  quod  ipsi  nequaquam  deg-enerarent: 
cumque  his  procedunt  et  Aaron  et  Cores  :  dein- 
de  stante  *  ante  Dei  taberuaculum  adolebant  acer-  •Cr^ceomnes 
ris  odorameuta ,  quse  secum  attulerant :  cum  su-  F 
bito  tantus  ig-nis  effulsit ,  quantum  nec  homines 
ipsi  unquam  excitaverunt ,  nec  in  terris  sponte 
ardentibus,  uec  in  sylvis  per  aastum  austri  flatu 
collisis  et  attritis  excitatum  viderunt ,  sed  qualis 
divinitus  accendi  poterat  ,  fulgentissimus  simul 
ac  flagrantissimus  :  cujus  vi  ac  impetu  ducenti 
illi  et  quinquag-inta  una  cum  Core  ita  sunt  ab- 
sumpti ,  ut  ne  cadaverum  quidem  reliquiae  com- 
parerent.  Solus  Aaron  superfuit  illaesus  ,  ut  ma- 
nifestum  esset  diviuitus  coortum  hoc  incendium. 
His  ita  absumptis,  Moyses  volens  perpetuam  ejus 
supplicii  memoriam  ad  posteros  tradi ,  ut  et  il- 
lis  non  iguoraretur ,  jussit  Eleazarura  Aaronis 
filium  acerras  eorum  afiixas  altari  aereo  conse- 
crare  ,  ut  hoc  monumento  omnes  terrerentur  , 
qui  cseleste  Numen  humanis  dolis  putant  circum- 
veuiri  posse.  In  hisce  corrige  primo  tempus  : 
neque  enim  hi  Levitse  congregati  sunt  post  mor- 
tem  Rubenitarum  ;  sed  jam  ante  convenerant  , 
et  verisimiliter  eodem  tempore  combusti  sunt , 
quo  alii  terrat  hiatu  absorpti.  Secundo  Core  non 
fuit  cum  kisce  combustus  t  ut  aliqui  cum  Jose- 

pho 


A 


finem  quoque 
seditionis  con- 
fuse  narrat, 
illum  attri- 
buens 


virgx  flores- 
centis  prodi 
gio,  quo  con- 
/irmatum  cst 
Aaroni  sacer- 
dotimn 


DIE  QUARTA 

pho  voluerunt ,  sed  hiatu  quoque  terrse  demersus, 
ut  antea  dicoi.  Tertio  perperam  ait  Josephus,  hos 
non  degenerasse  a  praeclaris  parentibus,  quando- 
quidem  seditiosi  fuerint  contra  Principem  suum 
et  sacerdotem  a  Deo  electos.  Quarto  non  solum 
Moyses ;  at  Deus  ipse  jussit ,  acerras  eorum  in 
laminas  duci  et  altari  eeneo  afjigi  in  signum  re- 
bellionis,  perpetuamque  rei  memoriam. 

430  Demum  Josephus  cap.  4  confusa  rur- 
sum  rei  expositione  omnibus  hisce  tumultibus  f,- 
nem  imposuit,  omittens  incendium  divinitus  ex- 
citatum  ,  quo  perierunt  quatuordecim  millia  ho- 
minum,  quodque  Aaron  a  Moyse  misstis  sua  de- 
precatione  tandem  cohibuit.  Postremum  vero  tu- 
midtum  omnium  furiosissimum,  quo  Moyses  ipse 
et  Aaron  ad  tabernaculum  fugere  coacti  sunt, 
non  morte  tot  millium,  sed  sola  Moysis  pruden- 
tia  sublatum  fingit  per  effiorescentem  Aaronis 
virgam.  Verba  ejus  accipe  :  Post  tam  evidens  ar- 
g-umentum  cum  jam  satis  constaret ,  non  ambi- 
tu ,  ut  Eratris  gratia ,  sed  divino  judicio  sacer- 
dotium  ad  Aaronem  pervenisse ,  sine  ulla  con- 
troversia  posthac  illud  tenuit :  nec  tamen  ob  hoc 
diu  cessatum  est  a  seditione ,  imo  pene  gTavior 
priore  est  insecuta.  Nam  ex  talibus  causis  ortum 
habuit,  ut  facile  appareret  longo  tempore  dura- 
turam.  Cum  enim  semel  animos  hominum  oc- 
cupasset  haec  persuasio,  nihil  sine  Dei  volunta- 
te  geri,  arbitrabantur  Deum  in  gratiam  Moysis 
ista  facere.  Huic  igitur  imputabant  omnia,  tan- 
quam  non  peccatorem  odio  Deus  saeviret ,  sed 
a  Moyse  solicitatus  :  aegreque  ferebant  quod  non 
solum  impune  tot  optimatum  morte  populum 
mulctasset,  sed  praemium  etiam  auferret  confir- 
matum  jam  fratris  pontificatum  :  quandoquidem 
nemo  posthac  eum  affectaturus  erat,  cum  aliis 
id  male  cessisse  videret.  Adhaec  cognati  extin- 
ctorum  agebant  apud  populum ,  rogantes  ut  su- 
perbse  et  animse  Moysis  potestati  modum  aliquem 
statueret,  facile   enim  hoc  illi  esse. 

431  Tum  ille  mature  seutiens  excitan  turbas, 
veritus  ne  qui  rursum  res  novas  molirentur,  uu- 
de  magnum  aliquod  malum  accidere  posset,  con- 
cionem  advocari  jubet.  Et  auditis  postulatis  ni- 
hil  respondens,  ne  magis  irritarentur,  hoc  tan- 
tum  principibus  tribuum  mandavit,  ut  virgas  af- 
ferrent  tribuum  nominibus  inscriptas.  Ejus  enim 
fore  sacerdotium ,  in  cujus  virga  Deus  signum 
ostenderit.  Quod  ubi  placuit ,  inscriptas  attule- 
runt,  cum  alii ,  tum  Aaron,  inscriptam  habens 
in  sua  Leviticam.  Eas  Moyses  acceptas  in  Dei 
tabernaculum  deposuit.  Sequenti  vero  die  omnes 
protulit,  qu33  facile  ag*noscebautur,  quod  essent 
et  a  principibus,  qui  attulerant,  et  a  caetero  po- 
pulo  notatae  :  videbantque  alias  eadem  specie  ma- 
nere,  qua  erant  pridie,  cum  eas  Moyses  acci- 
peret ,  ex  Aaronis  vero  ramos  et  gcrmina  esse 
exorta,  et  quod  magis  mirum,  amygdala  matu- 
ra,  quod  virga  ex  hoc  genus  ligno  constaret. 
Hac  novitate  spectaculi  vulgus  attonitum,  omis- 
sis  odiis,  quibus  tam  Moysem  quam  Aaronem 
prosequebatur,  totum  in  admirationem  divini  ju- 
dicii  versum ,  amplius  Deo  repugnare  desiit,  ra- 
tumque  Aaroni  sacerdotium  esse  voluit :  atque 
ita  tertio  Dei  calculo  confirmatus,  nemine  post- 
hac  contradicente,  fuit  pontifex;  et  liebrceorum 
populus,  longis  seditionibus  agitatus,  hoc  modo 
ad  quietem  tandem  pervenit.  Hactenus  Josephus, 
cujuserroresjamassignavi:  tumultus  enim  po- 
puli  cohibitus  fuit  punitione  quatuordecim  miU 
lium ,  priusquam  prodigium  in  Aaronis  virga 


SEPTEMBRIS. 


105 


u  <  ron 
J.  S. 


et  tUppUcto 
seditiosarum 


esset  patratum:  atque  eo  demum  prodigio  sacer- 
dotium  Aaroni  est   confirmatum. 

432  Philo    lib.    3  pag.    536  et   seq.  de  pama  PhilonUbnoU 
Core  aliorumque  ei  adfwerentium  ,  nullum  tamen  relati0  ** con- 
nominans,  adfert  sequentia-.   Estet  aliud  ejus  '^™ 
oraculum  conjunctum  cum   majore  prodigio,  cu- 
jus  supra  mentionem  feci  de  pontiricatu    Prophe- 
tse  disserens:id  quoque  prolatum  ex  afflatu  Nu- 
niiuis,    sine    dilatione    eventus    cousecutus    est. 
Templi   ministrorum  duo  sunt   ordiues ,  sacerdo- 
tum  potior,  tedituorum  inferior.  Erant  illo  tem- 
pore    tres    sacerdotes,   aedituorum   multa   millia. 
Hi  freti  suorum  multitudine   paucitatem  sacerdo- 
tum   eontemnebant   peccato    nou  simplid,     dum 
et  majoribus  adimunt  honorem  debitum,  et    mi- 
nores  ultra  modum  extolluut,  sicut  fit  insur^vn- 
tibus  contra  suos  prtefectos  subditis,   turbntoque 
ordine    publico.   Deinde    ccetus    faoiendo    clama- 
bant    in    Prophetam,   quod   propter    domesticam 
necessitudinem  fratri  ejusque  flliis  donasset  sacer- 
dotium  conficto  oraoulo  ,  ut  videretur  id   ex  au- 
toritate  Dei  facere.  Quamobrem  exasperatus  alio- 
quin  Vir  ing-enii  mitissimi ,    non   tulit  tam  insi- 
gnem    injuriam    simul  et  maliciam  ,   petiitque  a  E 
Deo  ut   aversaretur  illorum  sacrificia  :   non  quod 
periculum  esset  ne  justissiraus  Judex  sacra  impio- 
rum   acciperct,  sed  quia  hic  est   peculiaris  effe- 
ctus  Deo  chari   animi,  adversari  propalam  nefa- 
riis  conatibus. 

433  Necduin  justa  indignatio  furorqm'  defer- 
buerat ,  cum  Numiue  afflatus  insuper  hoo  edi- 
dit  vaticinium :  Grave  malum  est  ineredulilas , 
sed  solis  perniciosum  increduiis.  lli  faotis,  non 
dictis,  castigandi  sunt.  Poeua  docebit  eos,  me 
non  mentri ,  quando  scire  nolunt ,  quod  sciunt. 
Mors  decernet  de  hac  controvtTsia.  Si  naturali 
morte  decedent,  fictum  est  meum  oraoulum.  Quod 
si  novo  inusitatoque  lethi  genere  absumentur,  te- 
stata  erit  mea  veraoitas.  Video  terram  vasto  specu 
dehiscere ,  absorbcri  numcrosas  oognationes  una 
cum  suistabemaculis,  vivos  homiues  ad  inferos  de- 
scendere.  Vix  hoBceffatus  erat,  cum  terra  cuncussa 
ruinpitureo  potissimum  loco,  uhi  teudebant  iinpii  : 
momentoque  tcmporis  universos  operit.  Kursum 
euim  hiatus  coivit,  velut  suo  defunctus  oflicio.  Mec 
ita  multo  post  seditiusi  duoenti  quinquaginta,  qui 
pra^cipui  tumultus  autores  fueranl,  repente  de 
caelo  tacti  una  eonfiagraveruut,  iic  minimo  qui- 
dem  membro  relioto,  quod  sepulohris  pusse  in- 
ferri.  Atque  ita  liorremlis  pa-uis  oumulatis  aliis 
super  alias  magnopere  illustrata  cst  Prophet» 
pietas,  Deo  testimonium  pr83bente  veritati  oracu- 
lorum. 

434-  Ubi  opera3  pretium  est  oonslderare  quo-  nonnihlUmen' 
modo  cajlum  terraque  poenas  exegerunt  ah  im-  datur  , 
piis  hominibus  ,  ceu  divisis  muniis  inter  prima- 
rias  mundi  partes  ,  unde  caitcra;  sumpserunt 
originem.  Nimirum  quia  soelesti  inaliciam  SUam 
radicatam  in  terram,  in  lantain  altitudinem  ex- 
tulerunt  extenderuntque  ,  ut  cajlum  attingeret , 
ideo  terra  simul  et  lether  in  eos  sa:viit ;  altera 
diducens  se,  ut  absorberet  inutilia  ponderis  ;  al- 
ter  exurens  eos  fulminibus,  imbris  in  morem 
densis  et  crebro  micantibus.  Pinis  autem  et  ab- 
sorptorum  et  cxustorum  idem  fuit.  Nam  utrique 
disparuerunt,  alteri  operti  solo  restituto  in  pri- 
stinam  planiciem,  alteri  absumpti  fulmineis  ignl- 
bus.  Hiec  Phito,  relata  in  Scripturis  suo  modo 
explicans,  et  quibusdam  augens  conjecturis : 
nam  conjecturo  solum  est,  quod  Levitas  ducen- 
tos  quinquaginta  ita  consumptos  igne  asserat,  ut 

nihit 


I-1 


106 


DE  S.  MOYSE  PROPIIETA. 


l\  CTMI 
J.S. 


utiet  expotitin 
ejusdem  de 
virga  Aaroni» 
florciccnte. 


nihiiex  eorumcorporibus  superfuerit.  Conjectu- 
ra  item  est,  et  quidem  parum  probabilis,  quod 
ignem  divinitus  immissum,  quo  occisi  sunt,  per 
crebra  fulmina  exponat,  cum  uno  motnenti  pe- 
riisse  videantur  igne  ilto.  Peccat  insuper,  quod 
rebellionem  et  pomam  ita  exponat,  acsi  eodem  die 
omnia  essent  peracta,  cum  constet  noctem  unam 
intercessisse. 

(•35  Idem  scriptor  lib.  3pag.  525  de  conspira- 
tione  Levitarum,  quos  aedituos  vocat,  eadem  fere 
narraverat ,  pomamque  rebellium  ibidem  prx- 
termiltens,  de  prodigio  in  virga  Aaronis  facto 
sic  loquitur  :  Sensit  Moyses  hanc  conspirationem 
contra  se  tendere,  quia  fratrem  pontificem  ora- 
culi  jussu  desigfnaverat.  Id  factum  non  caruit  ca- 
lnmnia  ,  quasi  prtetextu  oraculi  plus  valuisset 
domestica  gratia,  quam  utilitas  publica.  Quod,  ut 
erat,  visum  est  indignissiraum,  non  solum  in 
dubium  revocari  fldem  approbatam  tot  cselesti- 
l)ii3  prodigiis,  verum  et  de  religione  ambigi  , 
quas  fucatis  etiam  liominibus  solet  veritatis  con- 
fessionem  exprimerc.  Veritas  enim  a  Deo  non 
sejungitur.  Proindesupervacaneum  ratus   eos  pro- 

H  lixa  oratione  beneficiorum  acceptorum  commo- 
nefacere,  quos  jam  adversariorum  criminationi- 
bus  pracoecupntos  animadverterat  :  Deum  exo- 
ravit  ut  evidenti  signo  declararet ,  sinceram  in- 
corruptnmque  fuissc  clectioncm  pontificis.  Ille 
jusdit  iiiin  xii  virgas  ,  pares  tribuum  numero  , 
inscribere  nominibus  phylarohorum  undecira,  duo- 
decimaniquc  pontificis  fratris  sui  nomine,  deinde 
[nferre  adytis,  Fecitjussa  vates,  intentus  in  exitum. 
Postera  die  monitus  oraculo,  in  praesentia  totius 
populi,  deprompsit  virgas  ,  cu-teras  nil  rnutatas  , 
eam  autem  quam  nomine  pontificis  inscripserat, 
ostento  novo  conspicuam.  Nam  basc  mirifice  tota, 
quanta  erat,  frondcs  fructusque  protulit.  Erant  au- 
tem  uuce  i,  diversa  natura  abaliia  fructibus.  Hacte- 
nus  Philo,  prolixe  deinde  disputans  de  natura 
nucum.  Verum  nonnulta  hic  sunt  emendanda. 
Primo perperam  ait,  virgas  tantum  fuisse  unde- 
cim  prseter  virgam  Aaronis,  quxnoyieratduode- 
cima,  sed  decima  terlia,  utclare  dicitur  Num.  17 
v  (i.  Sccundo  peccat,  dum  innuit  Moysen  ab  initio 
conspirationis  statimt  jubcnte  Deo,  usumesseeo 
signo,  ut  seditiosos  compesceret,  nutta  facta  ibi 

q  mentione  de  seditiosorum  suppticio.  Tertio  per 
nuces ,  quas  asserit  productas  a  virga  Aaro- 
nis  ,  ami/gdala  intettige  ,  quse  species  quxdam 
sun!  mieum,  llisce  observatis,  ad  atia  progre- 
diamttr. 


S  XXXIX.  Mansio  trigesima  tertia, 
mors  Mariae,  murmuratio  populi, 
peccatum  Moysis  et  Aaronis,  qui- 
bus  ingressus  in  Terram  promis- 
sam  negatur  a  Deo. 


ttw  I  I   .1.-     | 
gabertui  dc- 
terlum  Sin, 
«'>•  ntonito  .Ci 
"«<  "i  Codai,- 


Trigesima  seeunda  IsraeHtarum  mansio  fv.it 
in  Asiongabcr  ad  marc  Rubrum,  quo  jussi 
erant  regredi,  ut  ante  vidimus.  Tnde  tandem 
discesserunt  circa  initium  quadragestmi  peregri- 
naiionis  su.v  anni,  veneruntque  rursum  iwsus 
um  promissam,quam  cito  ingredi potuisstmf, 
si  transitus  per  ldunuTar»)  fvisset  concessus.  De 
'i'<  rvntu  exAsiongaber  ad  mansioncn  trigesimam 


tertiam  Num.  33  f  36 :  Inde  profecti  ,  vene- 
runt  in  desertum  Sin,  baec  est  Cades.  Et  Num. 
20  f  1  :  Veneruntque  filii  IsrnSl ,  et  omnis  mnl- 
titudo  in  desertum  Sin,  mense  primo :  et  man- 
sit  populus  in  Cades.  Nonnulla  hic  observanda 
sunt  de  loco  et  tempore.  Primo  satis  clarum  est, 
hoc  desertum  Sin ,  in  quo  fuit  mansio  trigesima 
tertia,  distingui  a  deserto  Sin  ,  in  quo  fuit  man- 
sio  octava ;  nam  octava  mansio  fuit  in  deserto 
Sin,  quod  situm  est  non  longe  a  mari  Rubro  e 
regione  Mgypti ,  atque  inter  Mgyptum  inferio- 
rem  et  montem  Sinai.  At  desertum  Sin  ,  ad 
quod  nunc  pervenerunt  Israelitse,  situm  est  re- 
motius  a  mari  Rubro ,  magisque  ad  Orientem  et 
circa  confinia  Idumsese  Utriusque  distinctionem 
notatetiam  S.  Hieronymus,  probatque  ex  diver- 
sitate  nominis  Hebrdica  :  nam  Sin,  in  qua  octa- 
va  mansio  ,  habet  primam  litteram  Hebrdicam 
Samech  ,  alterius  vero  Sin  prima  littera  est  Sade, 
ita  ut  nulla  esse  possit  de  diversitate  dubitatio. 

437  Verum  non  eeque  clarum  est,  utrum  Ca- 
des  deserti  Sin  distinguatur  a  Cadesbarne,  unde 
missi  fuerunt  exploratores  anno  peregrinationis 
secundo  :  Cadesbarne  enim  subinde  etiam  Cades 
vocatur ,  et  potuerunt  Israelitse  ad  eumdem  lo- 
cum  redire.  Dissentiunt  quoque  hac  de  re  scri- 
ptores,  quorum  alii  contendunt  eamdem  esse  ur- 
bem ,  alii  loca  diversa ;  atque  eam  ob  causam 
diligentiori  examine  hic  utendum  judicavi  0- 
mnibus  autem  Scripiurse  locis ,  ex  quibus  aliquid 
tucis  potest  affulgere  ,  attente  consideratis,  longe 
probabiiias  mihi  apparet,  urbes  fuisse  diversas, 
et  quidem  longe  dissitas.  Situs  civitatis  Gadesbar- 
ne  haud  difftcuiter  assignari  potest,  cum  Num. 
34-  et  Josue  15  sic  memoretur  in  limite  Meri- 
dionali  Terrsc promissce,  utnecessario  collocanda 
sit  in  ipso  limite  Meridionaii  inter  mare  Mor- 
tuum  et  mare  Mediterraneum.  Dchoc  iliiusur- 
bis  situ  facite  consentient  adversarii,  illique  et- 
iam  haud  dubie  agnoscent,  eo  usque  processisse 
Israelitas  secundo  itineris  sui  anno,  ut  illac  Cha- 
naanitidem  invaderent ;  sed  itlud  Moysis  consi- 
lium  impeditum  fuisse  per  rebellionem  poputi 
ibidemexortam.  Precterea  observo,  locum  ipsum 
vicinium  fuisse  regioni  Amalecitarum,  cum  hi 
simulcum  Amorrhxis  et  Chananmis  ibidem  ce- 
ciderunt  Israelitas,  vetante  Moyse  ad  pugnam 
progressos.  Cadesbarne  veravicinam  fuisse  Idu- 
maese,  nullibi  dicitur  in  Scripturis.  Quamvis  au- 
tem  ipse  loeorum  siius  satis  insinuet,  urbem  hanc 
non  longe  admodum  ab  Idumsea  disiare  potuisse, 
in  ipso  tamen  iimite  aut  confinio  Idumaese  sitam 
fuisse  non  existimo.  Non  quidemignoro  inple- 
risque  tabuiis  geographicis  Terra?  sancLv  prope 
Idum.vam  cotlocari,  quia  limites  Occidentaies 
Idumtcx  passim  nimis  extensi  fuerunt  versus 
marc  Mediterraneum,  cum  limites  Australes  po- 
tius  fuerint  extendendi  usque  ad  sinum  Eianti- 
eum  maris  Rubri,  cui  adjacebat  Asiongaber  urbs 
Idumsese,  ut  dicitur  3  Reg.  9  f  2G  his  verbis  :  Clas- 
sem  quoque  fecit  rex  Salomon  in  Asiong-aber  , 
guffl  est  juxta  Ailat  in  littore  maris  Rubri,  in 
terra  idumaese.  Extendebatur  igiturldumma  in- 
ter  mare  Mortuum  et  mare  Rubrum  ;  at  probari 
nequit,  tam  ionge  extensam  fuisse  versusmare 
Meditcrraneum  ,  ut  Cadesbarne  in  ejus  confi- 
nio  esset  sita.  Hactenus  desitu  Cadesbarne  et  Idu- 
mseze, 

ffifl  Nunc  paucrt  tjuoque  diccnda  sunt  de  iii- 
nerc  TsraelitarUm  usque  in  Asiongaber,  indeque 
fti  Moabitidem  ,  ut  clarius  appareat,  ipsos  ex 
Asiongaber  non  rediisse  in  CadeSbarne,  sed  pro- 

fectos 


disputalur  an 
htec  CaJes 
eadem  sit  cunt 
Cadcsbarne, 

E 


vamsque 

vbscrvatis  de 

ttinenbus 

Israelitarum, 


DIE  QUARTA  SEPTEMBTUS 
A  fectos  esse  per  viam  maxime  diversam.  Ex  Mgy- 
pto  itsque  ad  montem  Sinai  numquam  longius 
reeesserunt  a  mari  Rubro,  sed  fere  ab  Occidente 
profecli  sunt  in  Orientem.  A  monte  Sinai  recta 
perrexerunt  ad  limites  Terrae promissx ,  relicta 
ad  Orientem  Idumsea,  ad  quam  propius  acces- 
sisse  in  illo  itinere  nuspiamleguntitr,atqueita 
venerunt  usque  ad  Cadesbarne.  Inderegredicoa- 
ctiper  midtos  circuitus  smpe  accessentnt  ad  con- 
finia  Idmnaeec  et  verisimiliter  etiam  per  loca 
quaedam  deserta  illa  provincuv  transierunt  :  at- 
que  idcirco  dicit  Moyses  Deut.%i%  :  Et  circuivi- 
mus  montem  Seir  (id  est,  Idumseee  montes)  long-o 
tempore.  Has  vagationes  finitse  videntur  in  Asion- 
gaber,  aut  in  stationeprascedenti,quandojussit 
Dominus  per  Idumacam  versus  Aquilonem  pro- 
ficisci,  ut  dici  Moyses  Deut.  2/3  his  verbis  : 
Dixitque  Dominus  ad  me  :  Sufficit  vobis  cir- 
cuire  montem  istura  :  ite  contra   Aquilonem  :  et 


probatur, 


populo  praecipe,  dieens  :  Transibitis  per  termi- 
nos  fratrum  vestrorum  filiorum  Esau,  qui  habi- 
tant  in  Seir ,  et  timebunt  vos.  Videte  erg*o  dili- 
geuter,  ne   moveamini    contra  eos  :  ucque  enim 

K  dabo  vobis  de  terra  eorura,  quantura  potest 
uuius  pedis  c;ilcare  vestigiura,  quia  in  possessio- 
nem  Esau  dedi  montem  Seir.  Gibos  emetis  ab 
eis  pecunia,  et  comedetis  :  aquam  emptam  hau- 
rietis,  etbibetis.  Transiisse  revera  Israelitas  per 
partem  quamdam  Idumacac  circae  Asiongaber , 
mox  subjungit  i  8  hoc  modo :  Cumque  transisse- 
mus  fratres  nostros  filios  Esau,  qui  habitabnnt  in 
Scir,  per  viam  campestrem  de  Elat  et  de  Asion- 
g-aber,  venimus  ad  iter,  quod  ducit  in  deser- 
tum  Moab.  Clare  hic  asseriturjsraelitas  per  Idu- 
maeam  transiisse  versus  confinia  Moabitarum : 
in  illo  aiUem  itinere  stationes  fuerunt  in  Asion- 
gaber,  in  Cades,  ad  montem  Ilor,  in  Salmona, 
in  Phunon,  in  Oboth,  unde  venerunt  in  Jieaba- 
rim,qua3estinfinibus  Moabitarum,w/  dicitur  Num. 
38  V44. 

439  Hisce  observatis,  facile  ostendi  potest  , 
Israelitas  ex  Asiongabcr  non  rediisse  in  Cades- 
barne,  sed  venisse  ad  aliam  urbem,  Cades  quoque 
diciam,  atqne  adeo  hanc  necessario  ab  illa  distin- 
gui.  Calmetus,  licet  contrariam  opinionem  pro- 
pugnet ,  in  Deut.  %  i  3  nobiscum  existimat  in 
Asiongaber  aut  in  vicina  Elat ,  iliud prseceptum 

■)  Moy.si  dotum  fitisse  db  angelo  :  Sufficit  vobis  cir- 
cuire  montem  istum  :  ite  contra  Aquiloncm  etc. 
Et  sane  nitlhtm  potest  esse  dubium,  quin  illud 
preeceptum  acceperit  Moyses,  priusqxtam  veniret 
ad  stationem  sequentem  in  Cades,  ubivi  illius 
pugnare  noluit  cum  Idumaeis ;  cum  ipse  dicat 
\  8,  se,  accepto  illo  prsecepio,  venisse  per  viam 
campestrem  de  Elat  ot  de  Asiongaber  versus 
Moabitidem.  Jam  vero  in  illo  itinere  ex  Asion- 
gaber  in  Moabitidem,  ad  cujus  con/inia  perro- 
nerunt  statione  sexta,  prima  mansio  occurrit  Ca- 
des,  quae  Num.  20  v"l 0  ponitur  in  extremis  tinibus 
Idumseorum.  Hsec  igitur  est  nequit  Cadesbarne 
in  limite  Meridionali  Terrae  promissae  posita, 
et  ad  Occidentem  Idumaex  prope  Amalecitarum 
regionem.  Nam  primo  Cadesbarne  non  erat  in 
via,  quae  ex  Asiongaber ducebat  versus  Moabitas, 
sed  tam  longe,  aut  etiam  verisimititer  tongius, 
distabat  ab  Asiongaber ,  quam  ipsa  distabant 
Moabitarum  confinia.  Secundo  inter  Cadesbarne 
et  Moabitidem  media  erat  tota  Idumaea ,  ubi 
iatissima  est  ad  confinia  Terrge promissae :  Itaque 
si  Moyses  cum  Israelitis  ex  Asiongaber  profectus 
esset  in  Cadesbame  ,  indeque  in  Moabitidem  , 
maxime  ccepisset  circuiremontes  Idumseos,quan- 
Septembris  Tomus  II. 


107 
do  Dominus  jitbcbat  circuitus  diulurnos  finire 
Praeterea  credibile  non  est  ,  lsraelitas  unico 
tractuprocessisseex  Asiongaber  usque  ad  Cades- 
barne  ob  mmiam  utriusque  loci  distaniiam,  cum 
tamen  untca  tantum  mutatio  castrorum  note- 
tur  ab  Asiongaber  usque  Cades  Num.  33  t  36  Hm 
rationes  prorsus  persuadent,  Cades  deserti  Sin 
distinguendam  esse  a  Cadesbarne,  et  Cadesfuisse 
urbem  zn  finibus  Austratibus  aut  Orientalibus 
Idumaeae,  cum  Cadesbame  ad  Occidentem  esset 
Idunicvae,  nec  videatur  tam  propinqua  Idumms 
/uisse  quam  Amatecitis,  Amorrh<vis  et  Chana- 
nacis. 

440  Porro  non  desunt  ali<v  quoque  rationes, 
quibus  distinctio  ostendatitr.  Primo  Cadesbarne 
erat  in  deserto  Pharan,  Cades  vero  in  deserto 
Sin.  Prior  quoque  passim  vocatur  Cadesbanie  ad 
distirictionem  mdicandam  ,  et  uhi  \in>/.  13  ) 
27  vocatur  Cades,  additur  desertum  Pharan  , 
quo  satis  sccemebatur,  Cades  quoquc  desertiSin, 
licet  atias  sohtm  Cndes  nominctur  ,  Num.  %1  l 
14  diserte  dicitur  Cades  deserti  Sin,  et  quidem 
postquam  ibidem  mentio  fuerat  de  deserto  Sin  t 
ita  ut  voces  deserti  Sin  omnino  additm  videantur 
addistinctionem.  Adhacc  argumenta  respondere 
co?iatur  Calmetus  in  cap.  13  Num.  }  27,  ubi 
versat  hanc  controversiam.  Ad  primum  dicit  , 
desertum  Sin  fttisse  vicinum  deserto  Pharan ;  at- 
que  idcirco  ttrbem  Cades  aui  Oadesbarne  motto 
uni  ,  modo  alteri  deserto  attribui.  Ut  autem 
ostendat,  desertum  Sinnon  longenbfuissca  Ca- 
desbarne,  adducit  iter  exploratorum,  qui  missx 
sunt  ex  Cadesbame,  et  de  quibus  dicitur  \ 
13  ?  22  :  Cumqua  ascendissent,  exploraverunt 
terrara  a  deserto  Sin  ,  usque  Uohob  intrantibus 
Emath.  Atque  ex  his  verbis  conrludit  ,  dei 
tum  Sin  fuisse  in  vjcinia  Cadesbarne,  aut  Ca- 
desbame  fuissc  inipso  desertoSin.  Uespondeoex 
altatis  verbis  nihilposse  concludi,  nisi  explorato* 
res  ccepisse  speculari  Terram  promissam  «  il<' 
serto  Sin;  indcque  perrexisse  usque  ad partem 
Septemtrionalem ejusdem  Terrm*.  neque  enim  ex 
primititr,  quantum  itineris  impenderint,  prins- 
quam  pervenissent  ad  desertum  Sin§  quosvefe 
cissent  circuitus,  ut  non  agnoscerentur,  Sane  ne 
quaquam  est verisunilr,  ipsos  recta ex castris suis 
in  Terrampromissam,quamconiem platu H  $ ra nt , 
profectos  esse  ,  etiamsi  id  supponat  <  'almetus:  sic 
cnim  faciie  fuisscnt  agniti  et  comprehensi.  Dico 
igitur,  speculatores  istos  per  Tdummam  profectos 
esse  aii  desertum  Sin,mari Mortuo  vicinum,ind8' 
que  terram  explorarecospisse. 

iii  Desertum  Sin  fuisse  prope  mare  \for 
tuum,  habemus  ex  attero  Svripturm  loco,  quem 
item  pro  sua  opinione  allegat  Calmettus.  Limes 
Meridionalis  Terrm  sanctm  ab  Oriente  usquead 
Occidentem  describitur  Num,  84  hoc  modo  ■  Pars 
Meridiana  inoipiel  a  solitudine  8in,  qaaa  estjuxta 
Edom  :  et  habebil  terminos  contra  '  Wentem 
mare  fa]  issimum  :  qui  circuibunt  Australem  pla- 
p-;un  per  Ascensum  Scorpionis  ,  Ita  ut  transeant 
enna,  et  perveniant  a  Meridie  usque  ad  Ca 
desbarne,  unde  egredientur  confmfa  ad  villani 
nomine  Adar,  et  fcendent  usque  ad  Asemona  : 
ibitque  per  gryrum  terminns  ab  Asemons  usqne 
ad  torrentem  I  ;',vpfi,  et  maris  mag^ni  Ifttore  fi- 
nietur.  Eodem  fere  modo  times  Meridionatis  tri- 
bus  Juda  describitur  Josue  15,  primumque  ad 
Orientem  ponitur  ibidem  quoque  desertum  8in, 
ultimumque  ad  Occidentem  mare  mnfi-nnm  ,  id 
est ,  Mediterraneum.  Uterque  locus  omnino  in- 
nuit  desertum  Sin  fuisse  in  anguto  Orientali  et 

20  Meridionati 


»CCTG(U 

J  s 


tliarfncfam 

f\\i»tt  a  Cadet- 
barne  :  argu- 
mmtfk    Cntine- 

ti. 


V 


";■"■ lil 

awrenld, 


105 


DE  S.  MOYSE 


AtlTOnE 

J.  S. 


€xpe>idiififiif . 


et  adiinguta 
reipondetur, 


u  irmgui   i  a 
tionibui  notti 

leiitcnliu  COH 

/ii iniiinr. 


Meridionati  Terrmpromissm,interque  mareMor- 
tuumetldummam  partim  faissesitum.  Calmetus 
quidem  locum  atiter  explicare  nititur,  sed  violen- 
tert  ut  studioso  lectori  patebit,  verba  ipsius  consi- 
deranti.  Porro  non  exprimitur  illis  locis,  quo, 
quamquelate illud  desertum  se  extenderet  a  parte 
Meridionali  maris  Mortui.  Verum,si  idem  sit  cum 
deserto  Sin,  inquourbs  Cades  erat  sitajongese 
e.rlemhi.  per  confinia  Iditmmm  versus  mare  Ru> 
brum,  cum  Cades  non  admodum  propinqua  esset 
mariMortuo.  Ex  dictis  liquet,  nec  viam  explora- 
torum,  nec  desertum  Sin,  favere  sententim  Cal- 

meti. 

142  Ad  secundum  argumentum  de  distinctione 
nominum  Cades  et  Cadesbarne,  ait  ,  Cadesbarne 
atiis  etiam  locis  vocari  Cades.  Verum  id  raro  ftt, 
et  sine  pericuto  confusionis,  ut  vidimus.  Lubens 
quoque  fateor  argumenlum  istud  ex  nominum  di- 
stinctione  non  magni  esse  momenti.  At  alia 
atlata  sunt,  eaque  firmiora.  Beinde  vero  ait  idem 
scriptor,non  memorari  secundam  atiquam  urbem 
in  descriptione  Meridionalis  limitis  Terrm  san- 
ctm.  At  idptanefrivotumest,cumCadesdeserti 
Sin  non  esset  vicina  Terrm  sanctm,  nedum  inter 
ejus  limites  sita.  Dicit  quoque,  sed  non  probat, 
lam  Cadesquam  Cadesbame,  esse  fmitimam  Idu- 
mmmet  Chanaanitidis.  Verumjam  dixiincertum 
esse,  an  Cadesbarne  finitima  fuerit  Idummm;  quod 
contra  certum  esl  de  Cades.Si  tamen  urbs  utraque 
fuit  in  limite  Idummm ;  Cades  fuit  Meridiem  ver- 
sus  in  limite  Orientali,  Cadesbarne  vero  versus 
Septemtrionem  in  iimiie  Occidentati.  Vicinia  au- 
tem  Chanaanitidis  vera  est  de  Cadesbarne,  fatsa 
de  Cades,  cum  sotum  unius  diei  itinere  abesset  a 
mari  Rubro. 

W'i  Deinde  pergens  Calmetus,  utramque  fa- 
cit  vicinam  monti  Uor,  urbi  Arad  et  loco  Jlorraa. 
Atrespondeo  urbem  Cadesbarne  longe  abfuisse  a 
nvonte  Ilor,  Idummamque  fuisse  interjectam,  ut 
patet  <'.'■  dictis  num.  487  et  488.  Prmterea,  S.  llie- 
ronymus  lib.  dcLocis  Hebraicis  montem  Ilor  col- 
locatjuxla  urbem  Petram,  qum  ab  omnibus  pas- 
si)n  notatur  ad  timiies  Orientales  Idummm.  Ni- 
hilo  verius  est,  quodasseritur  <le  cicinitate  urbis 
Arad  :  nam  hSBC  urbs,  sive  cum  plerisque  geogra- 
phis  cottocetur  prope  mnre  Mortuwn  intra  timi- 
tes  tribus  Juda,  siveextra  istos  limites  pauto  ma- 
gis  ad  Oriontem  et  Meridiem,  non  tam  erat  vicina 
urbi  Cadesbarue,  ut  faceat  sententim  Calmeti.  De- 
n/ttiu  locus  Eorma,  sive  unus  fueritt  qui  occurrit 
Num.  1 1'  i  4fi  et  Num.  21  }  3,  sive  fuerit  geminus, 
nihil  plane  evincit ;  nam  ne  quidem  situs  illius 
toci  potest  assignari,  cum  hesciamus,  quo  loco 
oonftixerint  Israelitm ,  quando  infeliciter  pu- 
gnarunt  Num.  \l;  nec  prmcise sciamus locum, 
in  quo  victores  fuerunt  Num.  %\.  Scimus  quidem 
multitudinem  tempore  prioris  pugnm  castrame* 
tatam  fuisseprope  Cadesbame,  tempore  autem 
atterius  prope  montem  Hor.  At  ideo  necdum 
novimus  determinatum  pugnee  locum,  cum  ag- 
men  ad  conflictum  amandaretur  tonge  a  ca- 
stris, 

iii  Itaque  perperam  asserit  Catmetus  ,  nihit 
dici  posse  de  ur&eCades,  quod etiamverum  non 
sit  de  Cadesbarne;  omniaque  fere  argumenta 
qumad  hocprobaw/uni  u/legatt  probatione  quam 
macoime  indigent,  cum  pleraque  mdeantur  fah 
sa,  aut  certe  nihil  evincani,  siqua  vere  asserta 
sunt.  Prseterea  inopinione  Calmeti  intelligihe- 
quit,  <ur  Moyses,  dum  erat  in  Cades ,  transi- 
tuia  petierit  per  Idummam,  qu&inter  Chanaanv 
tidem  et  Cadesbame  non  erat  media  :  Cadesbar- 


PKOPUETA. 

neenim  erat  in  limite  Meridionali  Terrm  san- 
ctm.  Secundo  dum  Moyses  cum  exercitu  suo  ex 
Cades  venit  ad  montem  Eor,aut  recta  ivit  ver- 
sus  Septemtrionem  t  uti  jusserat  Dominus  ;  aut 
iterum  regressus  est  versus  Meridiem.  Si  pri- 
mum  quis  dixerit;  necessario  etiam  dicere  debe- 
bit,  iter  illud  fuisseper  Terram  promissam ;  quod 
Scripturm  repugnat,  qum  testatur  Moysennum- 
quam  ingressum  esse  in  Terram  promissam.  Si 
vero  cum  Catmeto  dixerit,  Israelitas  iterum  ex 
Cadesbarnein  Horregressos  esse  :  cur  rex  Arad 
illos  potius  aggressus  est,  quando  erant  apud 
montem  Hor,  quam  quando  viciniores  erant  in 
Cadesbarne?  Quomodo  audivit  Num.  33  y  40 
Chauanams  rex  Arad,  qui  habitabat  ad  Meri- 
diem  ,  in  terram  Chanaan  venisse  filios  Israel , 
quando  erant  apud  montem  Hor,  illudque  non 
audivit  potius  quando  erant  in  Cades,  si  hmc  erat 
vicinior.  Tertio  cur  dicit  Moy.ses  Dextt.  2  ?  14 : 
Tempus  autem  ,  quo  ambulavimus  de  Cadesbar- 
ne  usque  ad  transitum  torrentis  Zared,  trig-inta 
et  octo  annorum  fuit;  si  anno  peregrinationis 
quadrageswio  Maria  soror  ejus  mortua  est  in 
Cadesbarne,  ut  vult  Calmetus  confundens  Cades 
et  Cadesbarne,  cum  eodemanno quadragesimo  tor- 
rentem  Zaredtransierint  ?  Quarto  in  Cadesbarne 
longo  tempore  fuerunt  Israelitm  sine  defectu  ul- 
lius  rei,  in  Cades  vero  passi  sunt  aqum  penuriam. 
Hisce  omnibus  consideratis ,  sententia  Calmeti, 
quant  diligentius  examhxavi,  quiajam  aliis  pta- 
cuit  mihi  improbanda  videtur ,  quod  recte  con- 
ciliari  nequeat  cum  itinere  Hebrmorum  ,  et  cum 
sacra  Scriptura. 

445  Nunc  videamus  ,  quid  in  mansione  itla 
trigesima  tertia,  seu  in  Cadcs  acciderit  Israelitis. 
Primum  refertur  mors  Marim,  sororis  Moysis 
et  Aaronis,  Num.  20  ?  1  his  verbis  :  Mortua- 
que  est  ibi  Maria,  et  sepulta  in  eodem  loco.  Lu- 
xerunt  haud  dubie  hanc  mortem  Moyses  et  Aa- 
ron,  et  verisimiliter  populus  universus ;  at  de 
eo  luctu  Scriptura  non  meminit.  Verum  gravior 
sanctum  Legislatorem  excepit  dolor,  dum  vidit 
populum  suum  ad  pristinas  murmurationes  re- 
lapsum  in  eodem  loco.  Audiamus  ipsius  verba  y 
2  :  Cumque  indigeret  aqua  populus,  convenerunt 
adversum  Moysen  et  Aaron  :  et  versi  in  seditio- 
nem,  dixerunt  :  Utinam  periissemus  iutcr  fratres 
nostros  coram  Domino.  Cur  cduxistis  ecclesiam 
Domini  in  solitudinem,  ut  et  nos  ct  nostra  jumenta 
moriamur?  Quare  fecistis  nos  asccndcre  de  .Eg-ypto, 
et  addnxistis  in  locum  istum  pessimura,  qui  seri 
non  potest,  qui  nec  ficum  g"ig'nit  ,  nec  vincas  , 
nec  malogranata ,  in.<uper  et  aquam  non  habet 
ad  bibendum?  Ing-rcssusque  Moyses  ct  Aaron , 
dimissa  raultitudine,  tabernaculum  foederis,  cor- 
ruerunt  proni  in  terram,  clamavcruntque  ad  Do- 
minum,  atquc  dixerunt  :  Domine  Deus ,  audi 
clamorem  hujus  populi,  et  aperi  eis  thcsaurum 
tuum  fontcm  aquce  vivae,  ut  satiati,  cesset  mur- 
muratio  eorum.  Et  apparuit  gdoria  Domini  super 
eos.  Locutusque  e^t  Dominus  ad  Moysen,  di- 
cens  :  Tolle  virgam,  et  congrega  populum,  tu 
el  Aaron  frater  tuus,  et  loquimini  ad  petram  co- 
rara  eis,  et  illa  dabit  aquas.  Cumque  eduxeris 
aquam  de  potra,  bibet  omnis  multitudo  ct  jumenta 
ejus. 

446  Tnlit  ig-itur  Moyscs  virg-am,  quee  erat 
in  conspeotu  Domiui,  sicut  prseceperat  ei,  con- 
g-reg-ata  multitudine  ante  petram.  dixitque  eis. 
Audite,  rcbelies  et  iucreduli  :  num  de  petra  hac 
vobis  aquam  poterimus  ejicere?  Cumque  elevas- 
set  Moyses  manum,  percutiens   virg-a  bis  silicem, 

e^ressae 


n 


E 


Mors  Mttnx  : 

mwmuratio 

popnli  ob  de- 
fectum  uqux 


Moytes  peicw 

tienS,  juhrritr 
Deo,  fictrain, 
secundu  vice 
atjwts  eltctf, 


DIE  QUARTA 
A  egressae  sunt  aquae  larg-issimse  ,  ita  ut  populus  bi- 
beret  et  jumenta.  Dixitqne  Dominus  ad  Moysen 
et  Aaron  ■  Quia  non  credistis  mihi ,  ut  sanctificare- 
tis  me  coram  filiis  Israel ,  non  introducetis  hos 
populos  in  Terram  ,  quam  dabo  eis.  Hsec  est  Aqua 
Contradictionis  ,  ( id  est  ,  locus  itte  vocatus  est 
Aqua  Contradictionis)  ubijurg-ati  sunt  filii  Israel 
contra  Dominum  :  et  sanctificatus  est  in  eis.  Pec- 
cassehic  Moysen  et  Aaronemnonnulla  difpdentia, 
ideoque  exclusos  fuisse  ex  Terra  promissa  ,  cer- 
tum  est  et  indubitatum  ,  cum  id  ipse  asserat  Do- 
minus.  Attamen  illud  peccatum  colligi  nequit  ex 
verbis  prmcedentibus  ,  quse  alias  benigno  sensu 
possent  explicari  ,  ut  notat  S.  Augustinus  qutest. 
19  in  Num.  ;  atque  eadem  de  causa  difficutter 
determinari potest,  in  quo prxcise peccatum  fue- 
rit  a  sanctis  Fratribus. 
peccansnon-        447   Interpretes  attulerunt  opiniones  varias  , 

nulla  diffiden-    quarum  nuifa  mfaj  satis  videtur  certa  ^  Hcet  ^w. 

res  sint  probabiles.  Psal.  105  f  32  et  33  de  hisce 

ita  loquitur  Psalmista :  Et  irritaverunt  eum  ad 
Aquas  Contradictionis  :  et  vexatus  est  Moyses 
proptcr  eos  :  quia  exacerbaverunt  spiritum  ejus : 
\\  et  distinxitin  labiis  suis.  S.  Augustinus  inPsal. 
105  hunc  locum  ita  explicat  :  Quid  est ,  distin- 
xit  ?  Quasi  illud  non  posset  facere  Deus  ,  qui 
tanta  jam  fecerat ,  ut  aqua  de  petra  proflueret. 
Dubitanter  enim  petram  virga  percussit ,  et  ideo 
hoc  miraculum  distinxit  a  ceteris  miraculis  ,  in 
quibus  non  dubitaverat.  Hinc  offendit ,  hinc  au- 
dire  meruit ,  ut  moreretur  ,  ne  intraret  in  Ter- 
ram  promissionis.  Pcrturbatus  enim  murmure  po- 
puliiufidelis,  non  tenuit  fiduciam  ,  qualcni  tlebuit. 
Cui  tamen  Deus  tamquam  Electo  suo ,  etiam  post 
mortem  ejus  bonum  perhibet  testimonium  ,  ut  intel- 
ligamus  illam  fidei  ejus  titubationem  hac  sola  poe- 
na  fuisse  correptam  ,  quod  in  eam  Terram  ,  quo 
populum  ipseducebat,  non  est  permissus  intrare. 
Absit  autem,  ut  eum  credamus  alienatum  a  regmo 
gTaticeDei,quodsignificabatillaTerra  promissionis, 
unde  lac  et  mel  defluere  dicebatur.  Quipluresde 
peccato  Moysis  conjecturas  desiderat,  adirepote- 
rit  interpretes.  Rogasse  Moysen  deinde,  ut  sibi  li- 
ceret  ingredi  Terram  promissam  ;  sed  id  eum 
numquam  impetrare  potuisse  ,  suis  locis  videbi- 
mus. 


§  XL.Transitusperlduroaeamfrustra 
petitus  :  mansio  trigesima  quarta 
ad  montem  Hor:  mors  Aaronis  : 
victoria  de  Chanannseo  rege  Arad. 


Tmnsitus  pa  s-\nando  castra  erant  in  Cades  ,  Moyses  ,  ut 
Idumjram  \Jrectius  posset  ad  Terram  promissam  perge- 
fnutrapeii  ..^  transitum  pctivit  permediam  Idumwam,  in 
cujus  erat  ftnibus.  Rem  narrat  Num.  20  i  14  hoc 
modo  :  Misit  interea  nuntios  Moyses  de  Cades  ad  rc- 
g-em  Edom,  qui  dicerent :  llaec  mandat  frater  tuus 
Israel :  Nosti  omncm  laborem,  qui  apprehendit  nos, 
quomododescenderintpatres  nostri  in  dSgyptum,  et 
habitaverimus  ibi  multo  tempore,  afflixerintque  nos 
.Ejrvptii,  etpatres  nostros  :  et  quomodo  clamaveri- 
mus  ad  Dominum,  et  exaudierit  nos,  miseritque  an- 
gelum,  qui  eduxerit  nos  de  JEgypto.  Ecce  in  ur- 


SEPTEMBKIS.  109 

beCades,  quae  est  in  extremis  finibus  tuis,  positi,  ob-       iktom 

secramus  ut  nobis  transire  liceat  per  terram  tuam.  J  s 
Non  ibimus  peragros,  nec  pervineas;  non  bibemus 
aquas  de  puteis  tuis ;  sed  gradiemur  via  publica,  nec 
ad  dexteram  nec  ad  sinistram  declinantes,  douec 
transeamustcrminostuos.Cui  respondit  Edom  :  Xou 
transibis  per  me,  alioquin  armatus  occurram  tibi 
Dixeruntque  filii  Isra6i:  Per  tritam  gradiemur  viam: 
et,  si  biberimus  aquas  tuas  nos  et  pecora  nostra. 
dabimus,  quod  justum  cst :  nulla  erit  in  pretio  diffl- 
cultas  :  tantum  velociter  trauseamus.  Atillc  respon- 
dit :  Non  transibis. 

449  Statimquc  effressus  est  obvius  cum  infini-  .d«7l«m»». 
ta  multitudine  et  manu   forti,  nec  voluit  acquie-  pwKmft« 
scere  deprecanti ,  ut  conccderet  tranaitum  per  fi-  ,0'imHu- 
nes  suos;  quam   ob    rem    divertit  ab  eo    [srael.  "Monim ' 
Prohibuerat  enim  Deus  ,  ne  confligerent  cum 
Idumaeis ,  atque   idcirco  declinaverunt  ab   eo- 

rum  exercitu  ,  sic  tamen ,  ut  non  statini  fini- 
bus  Idumgeontm  excederent  :  nam  seqxtcns  statio 
in  fhiibus  Idumaw  fuit  ,  ut  moso  videbimus,  Vi- 
detur  primo  intuitu  h<vc  responsio  regis  Idumwi 
contraria  promissioni  Dei  Dcut.  2  vi;  Trausibi- 
tisper  tcrmiuosfratrum  vcstrorum  filiorum  Esau,...  j,; 
et  timebuut  vos.  Quin  et  Moyses  ibidem  f  2i> 
regem  Sehon  regasse  se  ait  ,  ut  darct  transi- 
tum  ,  sicut  fecerunt  filii  Esau  ,  qui  habitant  in 
Seir.  Respondeo  hevc  ita  conciliari  posse.  Non 
opposuerunt  se  Idumeei  transeuntibus  perextre- 
mos  limites  Israelitis ,  nec  iltos  aggressi  sunt, 
quod  non  minits  timerent  p  ugnam  ,  quam  illo- 
rum  transiium;  et  sic  transitum  aliqito  modo 
concesserunt ,  non  tamen  per  mediam  regionem  , 
quam  armata  manu  tuebanlur.  Credunt  etiam 
aliqui  dircrsos  eorum  fuisse  principes  ,  quorum 
alii  transilum  concesserint,  alii  negarint. 

450  Adventusin  mansionem  trigesimam  quar-  mormui 
tam,  gestaque  ibidem  ,  Num.&\  v  ;J7  breviter  sic  Auroni»  »"»* 
referuntur  :    EgTessique    de    Cades  oastrametati  '' 

sunt  in  monte  Ilor ,  iu  extremis  flnibus  tcrrae 
Edom.  Ascenditque  Aaron  saccrdos  in  montem 
Ilor  ,  jubentc  Domino  :  et  ib]  raortuus  est  an- 
no  quadragesimo  i^-rcssionis  filiorum  IsraS]  ex 
.Ejrypto ,  inensc  quinto,  prima  die  mensis,  oum 
esset  annorum  ccntum  viginti  trium.  Audivitque 
Chananaius  pex  Arad  ,  qui  habitabat  ad  Mrri- 
dicin  ,  in  terram  Chanaan  vcnis.sc  fllios  Lsrafil,  |; 
Num.  20  t  22  mors  Aaronis  narratur  hoc  mo- 
do  :  Cumquc  castra  movissent  dc  Cadcs  ,  vcne- 
runt  in  montcm  Ilor,  qui  est  in  finibus  terrflB  Edom: 
ubi  locutus  est  Dominus  ad  Moyseu  :  Pergat , 
inquit,  Aaron  ad  populos  suos  :  nou  euim  intra- 
bil  Terram,  quam  dedi  iiiii-s  Israel,  eo  quod  Inoredu 
lus  fucrit.  ori  meo  ad  Aquas  Contradiotionis.  Tolle 
Aaron  etfilium  ejus  oum  c",  et  duces  cos  in  inontcm 
llor.  Cumque  nudaveris  patrem  veste  sua,  induesea 
Eleazarum  fllium  ejus  :  Aaron  colliffetur,  ct  morie- 
tur  ibi.  Eccit  Moyscs,  ut  pra:ccpcrat  Domtnus:  e( 
asccndcrunt  in  montem  ilor  coram  omni  muliitudi- 
ne.  Cumque  Aaron  spoliasset  vestibus  auis  ,  induit 
eis  Eleazarum  filium  ejus.  Ilio  mortuo  In  montis 
supercilio ,  descendit  cum  Eleazaro.  Omnfa  au- 
tcm  inullitudo  vidcn  nccubuisse  Aaron  t  flevit 
super  e,o  tri^intadicbus  jtercunctas  familias  suas. 
Amplum  Aaronis  elogium  composuit  Ecclesia* 
sticus  cajj  \">  ,  ut  ibidem  videri  potest.  Lu- 
ctuosus  haud  dubie  Moysi  fuit  charissimi  fra- 
tris  obitus  ,  pncsertim  cum  ex  illo  tamguam 
in  sjtccuto  cerneret,  quidsibi  immineret.  AUamen 
inviata  fortitudine  perrexit  negotia  populi  sui 

diligenter 


110 


DE  S.  MOYSE 


iuctou  ditigenter  promovere,  et  rem  publicam  more  so- 
J  s-  litoadministrare. 
obdi/ficuiia-  451  Deitl.  10  a  ?  §  alius  locus  mortis  Aaron, 
temtxrtoco  ei  auud  tempus  apparenter  insinuatur ,  dum 
cjus  mortuali  inteft  gesta  apud  moniem  Sinai  haec  quasi  ex 
mrlf!"'  ubrupio  inseruntun  Filii  autera  Israel  moveruut 
&r4»uWi  castra  ex  Beroth  filiorum  Jacan  in  Mosera,  uDi 
ceria,  Aaron    mortuus    ac  sepultus  est ,  pro  quo  sacer- 

dotio  functus  est  Eleazar  filius  ejus.  Inde  vene- 
runt  iu  Gadg-ad  :  de  quo  loco  profecti,  castra- 
metati  sunt  in  Jetebatha  ,  in  terra  aquarum  at- 
que  torrentium.  Difficitimus  hic  locus  est ,  nec 
ipsius  di/ficullates  ita  enodant  interpretes  ,  ut  le- 
ctori  studioso  faciant  satis.  Condbor  igitur ,  uti 
conati  sunt  alii ,  aliquid  afferre  \  quo  locus  elu- 
cidetur  ,  et  varia  concitientur  ,  quve  invicem  vi- 
dentur  contraria ;  at  non  ausim  sperare  ,  cogita- 
tiones  meas  probandas  ab  omnibus  ;  neque  sa>ie 
idprsetendo.  Poterit  eruditus  lector,  cuimeanon 
saiisfecerint,  conatum  interim  non  improbare , 
et  atiam  quierere  viiam  singula  exponendi.  Quse 
certa  apparent,  ad  claritatem  explicationis  pr^se- 
miito  ,  verisimilia  quoque  ,  et  difficuitatem  pa- 
U  rientia,  mox  eadem  decausa  recitaturus.  Primo 
certum  est ,  Aaronem  defunctum  esse  in  monte 
Ilor  anno  quadragesimo  egy^essionis  ex  JEgypio, 
die  prima  mensis  quinti  ;  castraque  tunc  fuisse 
apud  eumdem  montem.  Secundo  certum  est,  ca- 
stra  tunc  fuisse  in  Mosera.  Tertio  ex  hisce  certa 
coMilits/at/t'  dcduritur ,  monlem  IlorcV  Mosera  lo- 
ca  fuisse  vicina.  Quarto  ex  diciis  certo  conctu- 
ditur  ,  Moysen  aliquando  eidem  mansioni  diver- 
sa  dedissenomina.  Ilocautem  minime  mirandum 
est  ,  quia  ob  ingcntem  populi  muiiitudinem  ca- 
stra  ad  varia  loca  se  extendebant ,  ideoque  varia 
ab  iis  sortiri  poterant  nomina.  Quinto  certum  est, 
Tsraelitds  eo  ordine  adivisse  mansiones ,  quas 
reccnset  Moyses  Num.  33  ,  quo  ibi  enumerantur. 
Sextocertuni  esi,  Israelitas  multos  fecisse  circui- 
tus  circa  inontcin  Seir.  Ili  auteiu  /lexus  et  reflexus 
contigerunt  a  reditu  ex  Cadesbarne  usque  ad  an- 
nuiu  circiter  quadragesimum ,  et  verisimillime 
ustjttr  ad  ksiong&ber  ,  cum  ibi  videatur  Dominus 
Mo\sn/m7.v,sv.  Sufflcit  vubis  oircuire  montem  istuin: 
iteconlra  A(]uilonem. 
uliaquoqm  452  Post  hsec,  QU&  nullo  modo  negari  possunt ; 

vcrisniuiitv,  ana  queedam  subjungo  tam  verisimilia ,  ut  negari 
('  non  debeant  sine  neccssitate.  Primo  verisimiie  est 
ittlco,  Moysen  Num.  33  omnes  reccnsuisse  Israeii- 
tarum  mansioncs  ,  ut  negari  non  debeat,  modo 
omnia  atia  Scripturse  loca  sic  recte  exponi  pos- 
sinl.  IHuc mansioin  Cadesbarne,  quceibinonoc- 
cttrrtt  cudfm  itominc ,  aiio  ibidem  nomine  desi- 
gnata  creditur,  sicut  mansio  in  monte  Hor,  Deut. 
lo  v  i;  dicitur  Mosera.  Secundo  verisimile  est , 
mansiones  istas  quatuor  ;  cx  Deut,  10  supra 
positas  ,  in  quarum  secunda  Aaron  mortuus 
est ,  spectare  ad  annum  quadragesimum,  quo  de- 
fuuclus  est  Aaron:  Moysea  enimsotum  videtureas 
reccnsuisse  ibidcm  ,  ut  toqueretur  de  morie  Aa- 
roit  ,  ct  subs/ilutione  Eteazari  ,  et  iltis  recen- 

sitis  mo.c  rcgrcdduradgesta prope  montem  Stnai. 
Certe  locus  nullo  sensu  tam  naturali  et  genuino 
exponi  potest,  ali&que  expiicationes  tantum  quse- 
sitss sunt,  ut  difftcultates  occurrentes possent  faci- 
tius  cxponi.  Tertio  vcrisimile  est ,  ioca  Gadg-ad 
ct  Jetebatha,  scu  vnansionis  vigesimx  nonw  ct  tri- 
gesinuv  Num.  a3  t  32,  esse  eadem  cum  tocis 
Gadg-ad  et  Jetebatha  Deut.  10  t  7  :  num  utro- 
que  toco  venisse  dicuntur  cx  Gadgad  in  Jeteba- 
tha  ,  quod  miriim  esset,  si  factum  esset  in  diver- 
sis provinciis;  ptwsertim  cum  Moseroth  Num.  33 


PROPHETA. 
et  Beneiaacan  ab  iis  nontonge  distent  ;  et  Deut.  '> 
10  Mosera  et  Beroth  filiorum  Jacan  ,  de  quibus 
agam.  Quarto  verisimile  est ,  Mosera  et  Moseroth 
esse  eumdem  iocum,  cum  Mosera  a  Moseroth  He- 
braice  non  distinguatur,  nisi  sicut  singutaris  a 
plurali ;  et  cum  utrique  satis  vicinum  sit  Gad- 
g-ad  ,  et  deinde  sequatur  Jetebatha.  Quinto  ve- 
risimile  quoque  est  ,  non  distingui  Benejaacan 
a  Beroth  filiorum  Jacan,  Hebraice  Beroth-bene- 
jaacan  ,  cum  primum  nomen  Latine  sit  Filii  Jaa- 
can  ,  aiterum  vero  Putei  filiorum  Jacan ;  nisi 
forte  primum  nomen  designaverit  ioium  agrum 
seu  provinciam  iilius  populi ,  quipars  erat  Idu- 
mseorum  ;  et  secundum  nomen  signiftcaverit  lo- 
cum  aliquem  itliusprovincise.  Certe  dubitari  ne- 

'  quit ,  quin  aut  idem  fuerit  tocus,  aut  eo  solum  mo- 
do  distinctus,  aut  saltem  fuerint  toca  invicem  vi- 
cina ;  quod  etiam  ex  propinquitate  cum  locis  an- 
te  dictis  clare  eruitur. 

453  Sexto  verisimile  est ,  verba  illa  Deut.  1  1  i  excerti* 
Circuivimus  montem  Seir,  sic  inteltigenda  esse, 

ut  nonsoium  profecti  sint  juxta  unum  latus  mon- 
tis  ,  aut  montium  ittorum  ,  sedjuxta  varia  iate- 
ra,  vagatique  diu  sint  per  deserta  ldumsese  loca, 
sicuti  per  alias  Arabix  Petraese  solitudines  ft 
transierunt :  hoc  enim  est  circuire.  Ex  hac  ob- 
servatione  sequitur  ,  consonum  esse  sacree  Scri- 
pturge,  aut  certe  ei  non  repugnare,  si  dixerimus, 
Israeiitas  in  itinere  ex  Cadesbarne  in  Asionga- 
ber,  in  quo  ita  circuierunt  montem  Seir,  in  Idu- 
mseam  penetrasse,perque  varios  circuitusad  ejus 
limites  Orientales  pervenisse,  indeque  in  Asion- 
gaber  per  Madianitidem  profectos  esse.  Hse  om- 
nes  observationes  tantum  habent  fandamentum 
in  sacris  Litteris,  ut  nuitam  ex  iis  negandam  fo- 
re  existimem  ab  uito  inierpreie,  sisinguias  seor- 
sum  consideraret ,  et  sibi  non  imaginaretur  aiiis 
Scripturx  locis  esse  contrarias  ;  omnes  enim 
sumpttB  sunt  extextibus  sensu  maxime  naturaii 
inteilectis.  Solum  dubitari  potest,  an  uitima  ilia 
consecuiio  de  transitu  per  Idumseam  et  Madia- 
nitidem  statuendo  ,  quam  dixi  Scripturis  confor- 
mem,  tam  firmum  habeat  fundamentum.  Verum 
postea  patebit,  transitum  illum  non  modo  non  re- 
pugnare  Scripturis,  uti  hactenus  assevero  ;  sed 
solido  etiam  niii  fundamento. 

454  Exprsedictis  omnibus  variee  oriuntur  dif-  acdemum  or- 
ficuttates,  quarumcausapierique  interpretes  quse-  uex "'  d'^~ 
dam  ex  iis  negarunt.  Nam  primo  si  idem  iocus  bis  c"Ua(es' 
retatus  sit  Gadgad  ;  quomodo  Num.  33  f  32  di- 

cuntur  Israelita? exReneyaacan  venissein  Gadg^ad, 
et  Deut.  10  f  7  ad  eumdem  locum  Gadg*ad  ve- 
nisse  ex  Mosera?  Secundo  ,  quomodo  Num.  33 
f  31  ex  Moseroth  dicuntur  profeeti  in  Benejaa- 
can ;  contra  vero  Deut.  10  }  6  ex  Beroth  filic- 
rum  Jacan  in  Mosera,  cum  Moseroth  a  Mosera, 
et  Benejaacan  a  Beroth  filiorum  Jacan  non  di- 
stinguamus  ?  Respondeo  difficultates  hasce  expree- 
missis  observalionibus  facile  explicari.  Quando 
enim  Israeiitse  circuibant  montem  Seir,  seuper 
deserta  Idumcese  ioca  vagabantur,  mansionem  vi- 
gesimam  septimam  habuerunt  in  Moseroth,  viga- 
simam  octavam  in  Benejaacan,  non  rectoitinere 
incedentes,  sed  huc  iliuc  vagantes,  prout  damna- 
tos  ad  diutumum  exsilium  columna  preevia  du- 
cebat.  Hinc  vigesimam  twnam  mansionem  habue- 
runt  in  Gadg-ad,  trigesimam  in  Jetebatha  ,  quee 
loca  fuerunt  autinlimite  Orientati  Idumaae,  aut 
cxtra  Idvmmmin  regione  Madianitarum ;  inde- 
queper  Hebronam  veneruntin  Asiongaber. 

455  Cum  autem  ex  Asiongaber ■,  jubente  Domi-  quarwntenta- 
no  ,  per  confinia  Idumsex  profecti  sunt  versus  ""' ehlcidali*- 

Moabitidem, 


itata  expositio 
iiouiiullis'ta- 
tionibwfirma 
tar. 


('Itananx  us  rex 

Arad  aggrtdi 

tur,  tsraeti- 
tas:  at  oecidi  ■ 
tur,  et  urhes 
ejus  detenlur  : 


DIE  QUARTA  SEPTEMBIUS. 
Moabztidem,  loca  illa  quatuor  rursum  transie- 
runt,  sed  duo  priora  inverso  ordine.  Itaque  sla- 
tionem  trigesimam  tertiam  habuerunt partim  in 
Beroth  filiorum  Jacan,  partim  in  Cades,  aut  in 
deserto  Sin,  quee  diversis  istis  nominibus  appetia- 
tur,  a  diversis  locis,  qucV  agmen  numerosissimum 
occupabat.  Statio  vero  trigesima  quarta  fuit  in 
Monte  Hor,  seu  in  Mosera  aut  Moseroth.  Inde, 
cum  Idumeeorum  rex  transitum  per  mediam 
Idumseam  negaret ,  deflexerunt  ad  dexteram  , 
seu  versus  Orientem  et  partim  etiam  ad  Meri- 
diem ,  quantum  apparet ,  per  viam  ,  quae  dueit 
ad  mare  Kubrura,  ut  kabeturNum.  21  f  4 ,  non 
tamen  eo  animo,  ut  rursus  ad  mare  Rubrum  pro- 
flciscerentur ,  sicut  antea  pereamdem  fere  viam 
eo  pervenerant,  sed  ut  circumirent  terram  Edom. 
Hoc  flexu  ex  Mosera  venerunt  in  Gadgrad,  quo 
ante  ex  Benejaacan  fuerant  perlati ;  habitaque 
partim  in  Gadgad,  partim  in  Salmona,  (uti 
mansio  illa  vocatur  Num.  33^41J  statione  tri- 
gesima  quinta:  perrexu?it  in  Jetebatha  et  Phu- 
non,  habiteruntque  illic  mansionem  trigesimam 
sextam.  Ex  hac  autem  mansione,  a  qua  ante  per 
Hebronam  profecti  erant  in  Asiongaber  ad  mare 
Rubrum,  secunda  hac  vice  recta  profecti  sunt  in 
Septetntrionem  versus  Moabitidem,  in  cujus  flni- 
bus  habuerunt  stationem  trigesimam  octavam,  ut 
videbimus. 

456  Tota  hcvc  expositio  talis  est,  ut  locus  dif- 
ficillimus  Deut.  10  intetligatur  sensu  proprio,  et 
recte  concilietur  cum  Num.  33 ,  cumque  aliis 
omnibus  Scripturce  locis,  ita  ut  existimem  nihit 
reperiendum  in  Scriptura  ,  quod  nequeat  cum 
hac  conciliari.  Verum  mirari  quis  posset,  quod 
esedem  mansiones  diversis  subinde  nominibus  ap~ 
pellatce  sint  a  Moyse ;  et  quserere,  qua  de  causa 
id  factum  sit.  Respondeo  de  itla  nominis  muiaiio- 
ne  constare  ex  mansione  montis  Hor,  quam  alio 
loco  Mosera  vocavit,  ut  certum  est,  et  alio  rur- 
sum  loco  Moseroth,  ut  ratione  verisimillima  osten- 
di.  Cum  autem  certo  sciamus  id  factum  esse 
semel,  mirari  minus  debemus  idem  ssepius  con- 
tigisse.  Cur  autem  mansionum  nomina  mutare 
potuerit  Moyses,  facile  dictu  estt  nimirum  quia 
midtitudo  populi  immensa  ita  se  extendebat,  ut 
subinde  varia  occuparet  loca,  a  quibus  castra 
nomen  sortiri  poterant.  Cur  vero  voiuerit  eadi- 
versitale  nominum  uti,  certo  dicinonpotest.  For- 
san  Num.  33  recensuit  toca  tabernaculo  suo  aut 
tabernaculo  foederis  viciniora;  in  Deuteronomio 
vero,  cum  ailoquebatur  populum,  loca  celebrio- 
ra  magisque  nota,  ad  quee  se  castra  extenderant 
eodem  tempore.  Forte  etiam  Num.  33  mansiones, 
quee  iisdem  locis  fuerant,  diversis  nominibus  de- 
signavit,  ut  mansionum  numerus  et  diversitas 
ctarius  innotesceret .  Quacumque  demum  decausa 
id  fecerit  Moyses,  satis  est  quod  constet  de  facto. 
Porro  si  quis  contra  expositionem  datam  obji- 
cere  vettet  tabulas  geographicas,  quas  nonnulii 
de  mansionibus  formarunt,  breviter  responde- 
rem,  tabutas  iltas,  quas  quidem  ego  viderim,  mul- 
tis  scatere  erroribus,  uti  facile  probari  potest  ex 
sacris  Litteris. 

4-57  Ab  hac  digressione,  quse  necessaria  visa 
est ,  redeo  ad  montem  Hor ,  ubi  Moysen  cum 
Israeiitis  reiiqui  in  luctu  de  morte  Aaronis.  Pu- 
gnandum  fuit  lsraetitis,  quando  castra  habebant 
apud  montem  Hor,  uti  narrat  Moyses  Num.  21 
his  verbis :  Quod  cum  audisset  Chananaeua  rex 
Arad,  qui  habitabat  ad  Meridiera,  venisse  scili- 
cet  Israel  per  exploratorum  viam,  puguavit  con- 
tra  illum,  et  victor  existens ,  duxit  ex  eo  prse- 


111 
dam.  At  Israel  voto  se  Domiuo  obligans,  ait  : 
Si  tradideris  populum  istum  in  manu  meaf  dele- 
bo  urbes  ejus.  Exaudivitque  Dominus  preces  ls- 
rael,  et  tradidit  Chananamm ,  quem  ille  interfe- 
cit  subversis  urbibus  ejus  :  etvocavit  nomen  lo- 
ci  ilhus  Horma,  id  est,  Anathema.  Locus  hic 
rursum  non  caret  difficuitalibus  magnis,  quas 
aln  sitentio  prceterierunt,  alii  variis  modis  conati 
sunt  exponere.  Prima  difficultas  oritur  ex  consti- 
tutione  locorum  ,  quia  rex  Arad  dicitur  habi- 
tasse  ad  Meridiem,  nec  additur,  utrum  habita- 
verit  in  ipsa  Terra  promissa,  an  extra  illam,  si- 
cut  Num.  13  f  30  dicitur  ,  Amalee  habitot  in 
Meridie,  sciticet  extra  Terrampromissam.  Num. 
33  t  40  de  eodem  rege  legitur  •.  Audivitque  Cha- 
nameus  rex  Arad  ,  qui  habitabat  ad  Meridiem  , 
in  terram  Chanaan  venisse  fllios  Israel.  TecctUS 
hic  videtur  dicere  Israetitas  venisse  in  terram 
Chanaayi :  id  autem  verum  non  est  eo  sensu, 
quod,  dum  erant  apud  montem  llor,  intrassent 
iltam  regionem,  quam  postea  possederunt,  etsi 
itta  soleat  venire  nomine  tenw  Chanaan.  Vidii 
Bonfrerius  difflcultatem,  ideoque  in  hunc  loctm 
noiavit  sequentia  :  Porro  quod  dieatur  hic  rex  au- 
divisse  filios  Israel  venisse  in  terram  Chanaan;  in- 
telligendum  est  de  advontu  inchoato,  non  perfeeto  . 
nempe  quia  erant  in  via,  imo  in  proximo,  ut  eo  per- 
venirent,  quaerentcs  omnem  aditum,  quo  in  earrj 
penetrarent. 

458  Verum  illud  in  tkruam  Ciianaan  ,  quod 
in  textu  nostro  ad  IsraSlitas  et  verbtini  vknissk 
referri  debet  ,  in  Ilebneo,  Chalcheo ,  et  8eptua- 
ginta  ad  regem  Arad  et  ejus  habitationem  refer- 
ri  debet;  ita  enim  habent  ilebrma  :  "  Et  audivit 
"  Chananasus  rex  Arad,  et  ipse  habitans  in  Me- 
"  ridie  in  terra  Chanaau».  Kt  vero  fortfl  tntex- 
tu  nostro  loco  movenda  est  interpunotlo,  qua: 
antecedit,  in  teuiiam  Ciianaan  ,  et  iisdem  ver- 
bis  postponenda ,  ac  forte  per  ablativum  legen- 

dlim  ,      IN     TERUAM     CllANAAN,      llt      llebniia    t't     l'i' 

teri  textus  habent.  Quod  autem  aliqui  negant 
hunc  regem  Arad  in  Ghananeaa  <'t,  Terra  promis- 
sa  habitassc  ,  cxistimo  a  Scripturas  mente  alie- 
num  :  si  enim  is  Chananaeus  erat,  si  civitas 
Arad  in  sortem  tribus  Juda;  cecidit,  ut  habetur 
Judic.  i  j/  16;  quae  eadem  mutato  nomine  IIou- 
ma  vel  IIeuma  dicta  est ,  et  sub  eo  nomine  at- 
tributa  est  Juda;  tribui,  Josue  15  1  3  ;  si  JoBUfl 
15  inter  ceteros  reges,  qui  cum  Israelitis  in  Cha- 
nanaea  puynarunt ,  et  a  Josue  c«3si  sunt ,  ni\ 
Arad,  sive  Ilered  ( nam  eadera  est  vox  iti  Be- 
braeo )  nominatur,  qua  ratione  is  dit^i  potest  in 
terra  Clianaan  non  habitasse  ?  Ita  ratiocinatur 
iile  interpres,  cujus  opinionem  opposita  sattem 
probabitiorem  existimo,  maxime  ob  tocum  Ju- 
dic.  i  f  I0f  ubi  desertum  sortis  Judiv  dicitur  esse 
ad  Meridiem  Arad.  Quod  vero  de  Ilorma  et  Ile- 
red  asseritur,  minus  certum  est,  etsaltcm  utrum- 
queverum  non  est,  quia  Josue  12  f  13  harum  ur- 
bium  reges  distinguuntur  his  verbis  :  Etex  1 1  ermfl 
unus,  rex  Ilered  unus. 

450  Verum  atia  rursum  oritur  difflcultas ; 
nam  si  rex  Arad  habitabat  inparte  Meridionati 
Terrse  promissw  circa  mare  Mortuum,  ut  recte 
ait  idem  Donfrerius  in  Num.  21  cum  muttis 
aiiis;  inter  regnum  ipsius  et  montem  Ilor,  uhi 
erant  Israeiitse,  pars  Idumsese  erat  interposita. 
Quomodo  igitur  Chananseus  agressus  est  Israidi- 
tas,  et  quomodo  Israelitse,  eo  victo,  urbes  ejus 
subverterunt,  cum  ex  monte  Hor  non  recta  pro- 
fectisint  inChananseam?  Primapars  nonpatiiur 
magnam  difflcuttatem  .   Chananwus  enim  cum 

exercitu 


(CCTOBt 

J  s. 


pro&a6(fitu 
habUabat  rcr 

ille  i»  Pai  I  ■(' 

na 


'  ii  'u  marr 

Miii/nuin 


DE  S. 


tlCTORL 

J  s. 


6 

t.l  per  Idu- 

mieatn  aggret- 

iti*  est  Israili- 
tas  ;  hi  Vtro 
eadcm  vto 

rcgmi»i[>jiis 
polucrunt  in- 
grcdi : 


od  diffiaxUlata 
obJMtai  rw- 
pondffut' 


112 

exercitu  suo  obviam  Israelitis  venire  potuit,  eos- 
que  aggredi,  uti  revera  factum  est.  Parsaltera 
Bonfrerio  visa  est  tam  difficilis,  ut  recesserit  ab 
obvia  et  naturali  expositione  loci,  et  probare  vo- 
luerit,  urbcs  istius  regis  non  esse  subversas  tem- 
pore  Moysis ,  sed  postea  ,  quando  occupata  est 
Terra  promissa.  Alii  vero  eadem  de  causa  ma- 
luerunt  regnum  Arad  extra  Umites  Terrm  pro- 
missse  collocare,  quod  minus  improbarem,  si  lo- 
cus  aliter  exponi  non  possel.  Verum  difficidtas 
mihi  non  videtur  insuperabilis,  si  omnia  attente 
considerentur.  Quapropter  sequor  obviam  et  na- 
turalem  loci  intetiigentiam,secundum  quam  affir- 
■mat  Moyses,  primo  regem  Arad  venisse  ad  oppu- 
gnandos  Israetitas ,  quando  castramelabantur 
apud  montem  Ilor;  secundo  regem  illum  Chana- 
nseum  eodem  tempore  victum,  occisumque,  et  ur- 
besejus  subversas  esse.  Tertio  saltem  utprobabi- 
lius  admitto,  regem  illum  habitasse  in  parte  Me- 
ridionali  Terrse  promissse  circa  mare  Mortuum, 
et  adconfinialdumsese:  atque hisceprsesuppositis, 
cxplicare  aggredior,  quo  modo  hsec  omnia  con- 
sistrrepossint  cum  assertis  aliis  sacrse  Scriptu- 
r.r,  et  inlelligi  ratione prorsus  verisimili. 

460  Supra  vidimus,  petitum  esse  a  Moyse  tran- 
situm  per  Idumseam,  dum  erat  in  Cades  :  regem 
vero  Idumsese,  negato  transitu,  occurrisse  cum 
ingenti  exercitu.  Moyses,  cui  prohibita  erat  pu- 
gna  cum  Idumseis,  ex  Cadessicprocessit  ad  mon- 
tem  Hor,  ut  prmlium  vitaret,  et  tamen  non  rece- 
deret  a  confmiis  Idumsese,  sed  per  ejus  limites 
magis  versus  Chananseam  proeederet,  et  veniret 
ad  montem  Ilor,  ubi  in  finibus  Idumsese  diu  ca- 
struuietttli  fueruut  Israelitas.  Iliee  non  sinunt  nos 
dubiiare,  quin  VQK  IdumSBUS  pfi-re.rerit  cum  ex- 
ercitu  suo  observare  Israetilas.  Cum  aulem  im- 
mensa  horum  multitwlo  lerrorem  tatius  sparge- 
ret,  videtur  rex  Arad  accurrisse,  ut  simul  cum 
Idumseis  transitu  prohiberet  Israetitas,  sicque 
divisas  fuisse  partes  inter  Chananseos  et  Idu- 
ma>os,iUChantui;ri  rnnsisterentinparteldumatze, 
per  quampatebat  ingressus  in  regnum  Arad.  Rex 
autem  itte  Chanawcus,  non  contentus  transitu 
prohibere  Israelitas,  eosdem  ccepit  lacessere,  et 
quideminitiosatis  felieiter,il<t  ut,  victoria  reiata, 
spolia  quoque  consequcretur.  Moyses  cum  suis  ita 
lacessitus ,  e.r  ingenti  multitudine  beitatorum  , 
quos  habebat ,  electum  agmen  adpugnam  e. vpedt 
rit,  Tum  voto  nuncupato  de  deicndis  Chanansei 
istiusurbibus,  csssisque  Chananseis  cum  regesuo, 
fugientesperldumseam  seculi  suntvictores  Israe- 
tit.v,  ac  simul  cum  illis  penetrarunt  in  regnum 
Arad  ,  quod  ferro  flammaque  vastarunt,  Compte- 
to  voto ,  expeditioni  quoque  finem  imposuerunt, 
etper  eamdem  viam  regressi  sunt  ad  castra  ad- 
huc  constituta  apud  montem  Ilor.  Hoc  aut  simi- 
limodo  rcstota  peragi  potuit  ,  cum  nihil  sit  in 
sacris  Litteris ,  quofl  huio  expositioni  repugnet. 
Talis  fuit  hsec  expeditio,  qualis  suscepta  fuit  coa 
trtt  Madianitas  Num,  ;'.i ,  quse  suq  loco  eatplica 
bitur. 

16]  Qusehic  objicit  Bonfrerius,  non  difftculter 
eaiponijiossmb  AUprimo,si  Israeli(se tunc  pe- 
netrasscnt  in  Chananseam,  satius  eis  fuisset pro- 
sequi  victoriam  in  Ghanansea,  quam  regrediet 
iter  longumper  Moabitas  capessere.  Verum  id  li- 
berum  non  erat  Israelitis ,  qui  castra  non  moce- 
bant  nisi  prsevia  et  ducente  oolumna  :  necdum 
enim  advenerat  tempus  ,  quo  Deus  decre 
eosinpossessionem  Terr.r  promissm  inducere.  Ait 
secundo  ,  regem  et  urbem  AraU  Ueinde  super- 
fuisse,  At  non  contendimus,  ita  prorsus  excisam 


MOTSE  PROPHETA. 

fuisse  urbem  Arad,  ut  nonpotuerit  restitui.  Po- 
tuit  sane  urbs  illa  ex  ruinis  iterum  erigi,  atque 
alius  rex  priori  succedere,  aut  loco  ipsius  eligi. 
Porro  omnes  regni  urbes  excisas  fuisse,  Scriptu- 
ra  non  clare  affirmat.  Subverterunt  certe  illas  , 
quas  adierunt  et  ceperunt.  At  necesse  non  est , 
ut  dicamus  omnes  fuisse  captas  et  deletas.  Hinc 
etiam  incertum  est,  utrum  urbi  Arad ,  an  toti  re- 
gno,  an  vero  loco,  ubi  voverunt ,  aut  ubi  pugna- 
runt,  dederint  nomen  Horma :  quod  aliis  quoque 
locis  deinde  datum  fuit.  Ceterum  notimcontende- 
re,omnia  facti  adjuncta,  talia  prorsus  fuisse  , 
qualia  dedi  ex  conjecturis  ea  solum  intentione,  ut 
ostenderem  obvium  Scripturse  sensum  retineri 
posse.  Itaque  si  quis  alio  modo  omnia  seque  com- 
binare  possit,  me  facile  habebit  consentientem. 


%  XLI.  Quse  de  morte  Mariae  et  Aa- 
ronis  aliisque  deinde  secutis  nar- 
rarunt  Josephus  et  Philo,  dantur 
et  examinantur. 


E 


De  gestis  anno  peregrinationis  quadragesimo , 
huc 


Josephus  dc 

usque  ex  Scriptura  recilatis,  pauca  so-  (ransitu  Ver 
lum  narraverunt  scriptores  Ilebrsei  ,  Josephus  *™*™ 
et  Philo  ,  multaque  prsetermiserunt ,  prsesertim  m<trf'eMarix 
murmurationes  populi ,  utpote  genti  suse  parum 
honorificas.  Josephus  lib.  4  cap.  \-post  relatam 
seditionem  Core  ,  aliaque  tuncfacta  ,  itineribus 
transituque  per  Idumteam  petito,  ac  de  morte 
Marise  sic  toquitur  :  His  ita  post  seditionem  dis- 
positis,  castra  movit ,  et  cum  omnibus  copiis 
ad  Idumcai  fines  pervenit.  Leg-atis  primum  ad 
regem  prremissis  ,  petebat  ab  eo  tantum  liberum 
transitum  ,  pnratus  ipsius  arbitrio  fidem  dare  , 
sine  cujusquam  injuria  iter  se  facturum  :  praeter- 
ea  forum  rerum  venaliura  suis  exhiberi  poscebat , 
persoluturusetiam  aqu8e  precium  ,  si  rex  ita  jube- 
ret.  Ille  vero  leg-atis  re  infecta  dimissis  ,  nega- 
toque  transitu,  armatus  cum  exercitu  estobviam 
profectus,  prohibiturus  Moysem,  si  vi  viam  ape-  p 
rire  conaretur.  At  Propheta,  consulto  prius  ora- 
culo  ,  et  leo  non  permittente  ,  ut  ipse  pugnae 
principium  faceret,  retrorsum  abduxit  exercitum, 
per  desortum  iter  facturus.  Eodem  tempore  so- 
rori  ejus  Mariammre  ultimus  vitue  dies  advenit, 
quadragcsimo  anno  ,  rx  quo  .Eg-yptum  relique- 
rat ,  mensis  \antici  luna  prima  ,  sepultaque  est 
publico  sumptu  mag'nifice  ,  super  quodam  monte 
qui  appellatur  Sein.  Hfcc  Josephus,  mox  addens 
luctum  fuissc  menstruum  de  morte  Marise.,  po- 
puiumque  post  luctum  fuisse  lustratum  a  Moyse. 
ILvc  lustratio  sumpta  est  ex  legibus  Num.  19 
latis  ;  sed  locum  non  videtur  habuisse  pro  om- 
ni  poputo.  Secundo  mons  Sein  haud  dubie  sum- 
ptus  est  a  deserto  Sin  ,  sed  montem  istius  no- 
minis  non  incenio.  Tertio  commode  inteliigenda 
est  abductio  exercitus  retrorsum,  nimirum  quod 
Moysos  deflecteret  magisad  timites  Idumsese,  non 
autem  quod  retrocederet. 

468  De  progressu  exercitus  et  morte  Aaronis 
idem  scriptor  deinde  hsec  narrat :  Casterum  fu- 
nesto  exercitu  ita  ,  ut  dixi ,  lustrato,  per  deser- 
tum  cum  eo  pergens ,  Arabiam  petiit.  Cumque 
venisset  in  agrum   urbis   Arabum  primarise,   quse 

olim 


dc  jDogressu 
Itrtulitantm, 

et  morte  Aaro- 

nis,  breoiter 

agit  t 


DIE  QUARTA 
A  olim  Arce,  nunc  Petra  nominatur ,  lioc  loco 
montem  excelsum,  quo  ag-er  clauditur,  Aaron 
conscendit ,  praemonitus  a  Moyse ,  quod  esset 
moriturus  :  et  in  conspectu  totius  exercitus,  stans 
in  loco  acclivi,  exutam  pontificiam  stolam  Elea- 
zaro  filio  tradidit,  ad  quem  jure  ajtatis  successio 
pertinebat.  Atque  ita  spectante  populo  moritur, 
eodem  ipso  anno,  quo  sororem  amisit,  anno  jeta- 
tis  centesimo  vigesimo  tertio.  Dies  mortis  ejus 
incidit  in  primam  lunam  mensis,  qui  Athenien- 
sibus  Hecatombffion  dicitur,  Macedonibus  Lous, 
Hebrseis  Sabba.  Luxit  eum  populus  diebus  tri- 
giuta,  et  luctu  finito,  Moysis  ductu  pervenit  ad 
fluvium,  qui  nominatur  Arnon.  Ita  Josephus , 
multa  fransiliens :  nam  adfluvium  aut  torrentem 
Aruon  post  aliquot  stationes  intermedias  venerunt 
Israelitse.  Alia  etiam  hic  observanda.  Urbem  Pe- 
tram,  quam  Arcen  olim  vocatam  dicit,  recte  qui- 
dem  locat  in  Arabia,  cum  fuerit  Arabise  Petrsex 
metropolis ;  recte  etiam  circa  illam  assignat  mon- 
tem  Hor,  in  quo  mortuus  est  Aaron  ;  at  non  recte 
ldumeeam  ab  Arabia  distinguit,  cum  illius  pars 
fuerit,  cumque  urbs  Petra  Idumxse  fuerit,  ut 
B  vult  Hieronymus  lib.  de  Locis  Hebraicis,  aut  certe 
adejus  limites  in  vicina  Madianitide,  ut  aliqui 
existimant, 
Philonis,mul-  4,6 i  Philo,  reliquis  omnibus,  de  quibus  hic 
TJZ^iaL  a9iMUS>  prxtermissis,  solum  narravit  gesta  cum 
Idumseis,  et  cum  Chananseo  rege  Arad.  De  prio- 
ribus  hsec  scribit  :  In  aditu  regionis  (promissse) 
habitabat  g-ens  cogmata  ( utpote  oriunda  ex 
Esau)  quos  (Israeiitse)  sperabant  fore  belli  ad- 
versus  vicinos  g-erendi  socios ,  adjutoresque  iu 
parandis  novis  sedibus  :  aut  si  hoc  gravarentur, 
certe  neutris  se  adjuncturos  partibus.  Nam  utri- 
usque  g-entis  primi  conditores,  tum  Hebraica;, 
tum  accolentis  fines  hostiles,  una  matre  unoque 
partu  editi  fuerant,  quorum  familiae  felici  aucta; 
sobole  in  duas  populosas  gentes  tura  excreve- 
rant.  Harum  altera  in  suis  mansit  sedibus  :  alte- 
ra  (ut  ante  diximu.s)  in  .Eg-yptum  propter  ia- 
raem  translata,  post  aliquot  ajtates  retro,  unde 
venerat ,  rediit.  Ilasc  cognatiouis  non  oblita, 
quamvis  dudum  disjuncta  scdibus  .-  ct  tuuc  quo- 
que  nihil  de  ritu  majorum  agmoscens  in  dege- 
neribus  posteris,  arbitrabatur  deuorum  esse  man- 
suetis  ing-eniis,  si  antiqua;  uecessitudini  aliquid 
i^  tribuerent.  In  altera  nullum  supererat  amicitia- 
vestig-ium,  quie  long-e  diversis  assueta  moribus, 
rationibu.s,  consiliis,  studns,  avita  renovabat  odia. 
Nam  primus  hujus  g-entis  autor  jus  primogvni- 
tnrffl  fratri  veudiderat,  quod  paulo  post  facti 
poenitens  repetiit,  atque  etiam  necem  iuteutando 
cxtorquere  voluit.  Ilse  majorum  privatffl  simultatea 
apud  integras  postcrorum  gcntes  instauratae  sunt  eo 
tcmpore. 
iiv petito i><>  L65     Caeterum     Dn\     rlebrseorum      Moses   , 

tdwn»um  quamvis  primo  incur.su  poterat  eos  opprimere  , 
iniquum  id  ratus  propter  jus  autcdirta:  cognatio- 
nis,  maluit  transitum  per  eorum  ag-ros  pctere, 
pollicendo  se  iter  facturos  sine  iucolarum  injuria, 
intactis  agris  et  pecoribus  :  ne  potum  quidem 
aqua;  necessarium  sumpturos  absque  precio,  in 
potestate  incolarum  fore  aunonam,  sc  usuros  fo- 
ro  ex  ipsorum  arbitrio.  At  illi,  coutemptis  cadu- 
ceatoribus  conditiones  foederis  offerentibus,  ar- 
mati  obviam  profeeti  suut,  bcllum  ostentates 
cis,  si  auderent  fines  transcenderc,  imo  vcl  at- 
tiugere.  Id  responsuin  a?gTc  forente  populo,  et 
jam  ad  arma  concitato,  Prophuta  e  superiore  Io- 
eo,  ut   exaudiri    posset,    sic    eos   allocutus    est  : 


SEPTEMBIUS. 


113 


Non  est  iniqua,  viri   fortissimi,  vestra  indignatio        mciou 
qui   bonas   conditiones   offcreudo   rei.ulsara 


passi 


j.  s 


estis  a  praviset  perversis  hominibus.  Illi  quidem 
di-ni  sunt,  ut  inhumanitatis  pcenas  dent,  nos  ta- 
men  decet  mitius  agere,  et  revereri  gentiles  ne- 
cessitudines.  Alioqui  quod  erit  inter  bonos  ma- 
osque  discnmen,  si  magis  cojritabimus,  quid  il- 
h  mereantur,  quam  quid  nos  deceat?  His  dictis 
avertit  alio  populum,  cum  videret  omnes  aditus 
iusessos  pnesidiis  ab  his,  quibus  nihil  imminebat 
periculi  :  tantura  prie  iuvidia  viam  compondia- 
riam  intercluserant  :  quod  crat  certissimum  In- 
dicium  malevolentiffl  raolesto  ferentium  gentcm 
libertati  redditam,  quam  in  iEgypto  gTavi  servi- 
tute  premi  autea  libenter  audicrant.  Necesse 
enim  ut  qui  alterius  felicitnte  dolet,  ejus  calami- 
tate  g:audcat,  quantumvis  disalmulet.  In  tantum 
enim  res  suas  cum  impiis  oonsooiaverant,  ut  iu 
summam  maliciam  prolapsi,  Infensi  essent  bonis 
omnibus,  a&gre  ferrent  successus  eoruni,  gauderent 
calamitatibus. 

IG&  Id  tum   latere   non    potuit  :    cohibitus   cst  »»'»<«  aeerba 
tamen  populus  a  suo  Princ-i j>c,  eadem   opera  g*e-  wf»W'"MMJ 
mino  exemplo  edito  tum  bonitatis  tum  pruden-  ""°""u"(\ 

.  .  r  cgci  correcttO' 

tiffl.  Prudeutcr  enim  feoit,  quod  disoessum  est  ne . 
siue  mutuis  injuriis  :  quod  vero  cognationis  re-  E 
spectu  ultionem  cohibuit,  humanitatis  fuit  offl- 
cium.  Ita  phitosophatur  Phito,justo  iniquior  in 
Idumseos,  qui  mctu  non  prorsus  temerario  vi- 
dentur  transitum  negasse.  Vemm  hoc  generatim 
de  causa  negati  transitus  diansse  sufflciat,  cum 
veram  causam  certo  scire  non  possumus.  At  alia 
qiwedam  particulariter  sunt  emendanda.  Primo 
Moyses,  a  quo  primo  incurau  opprimi  potuisse 
Tdu hueos  nimis  jactanter  afflrmat  Philo,  a  betlo 
eis  inferendo  abstinuit  ob  mandatum  a  Lk-o  acce 
ptum.  Secundo  nimis  accusantur  Idummi,  dum 
dicuntur  bellum  minatit  si  Moyses  auderet  eo- 
rumflnesvel  attingere  :  nam  constat,  TsraQlitas 
pereorum  flnes  transivisset  nec  tamen  cum  Idu- 
mseisconflixisse.  Tertio  exmera  conjectnra,  fe- 
renda  tamen  et  probabiti,  dicuntur  TsraUitm  ad 
arma  concitati  fuisse,  dum  audicbant  transitum 
negari  db  Idumssis.  Verum  iniquiores  sunt  con- 
jecturte,  quibus  odium  et  invidiam  Tdummorum 
miret  exaggerat  Philo  -.nametsi  illis  revera  ni 
hil  immineret  periculiab  Tsraelitis  <>l>  mandatum  « 
divinum ;  id  veriSimiliterignorabant,  ideoque  nec 
fldem  piwbebant  optimis  eorum  promissis,  nec 
libericranta  timore  imminentis,  ui  crederepote 
periculi. 

167  Bellum  regis  Chanamei  Philo  deinde  sic  tdomdong$ 
enarrat   :    Horum    (Idumaorum)  oppidis    pr»>  chananua 
teritiSj  cum  ad  ulteriora  pergerentj   rex  quidam  ; 
flnitimus  ,    Chananes    nomine ,    nbi   coffnovit   e 
spcculatoribus  rxcrcitum  ]"t  Io«-:i   non  longe  dle- 
sita  iter  facere,  putans  ^1"    sine  ordine  Inceden 
tes  facile  poa  e  opprimi,  cum  armata  Buorumju- 
ventute   Invasit,  et   primo   assultu    quoadam,   ut 
imparatos,  cocg-it  tcrg-a   vertere  :  interceptisque 
aliquot  captivis,  insperato  successu  Inflatus,  pro- 
cedebat  ulterius,  quasi  omnea  iu  suam  poteflta- 
tem  redacturus.   At  il!i  nihil  territl   acoepto  In- 
commodo,    imo    accensa    audacia,    ut   abolerent 
IgnomiDiam,   hortabantur  se  Invicem    :    Viri   si- 
mus,  jeramua   rem  alacriter  in   primo   regionis 
promissffl  adltu.    Lntrepide  pugnemua   pro  muni- 
mento   habi  nte    audaciam.   Per    Initia  ssnpe    de 
eventu  decernitur.   Dum  in  liminc  sumus  terro- 
rem   incutiamus  incolis,  ut  inopia,   <|ua  in   locis 
taboravimufl,  permutemua  agrorum   fer- 

tilium 


vadcnto, 


III 


DE   S 


ai  TOftl 

J.S. 


et  vieto,  in 
quibuidam 

eorrigitur, 


tilium  et  bene  cultorum  copiam.  Sic  animati  vove- 
runt  Deo  primitias  agrorum,  ejus  regis  oppida  cum 
suis  finibus. 

468  Nec  fuerunt  vota  irrita ,  propitio  Numi- 
ne  Ilebrseis  robur  addente,  ad  extorquendam  ho- 
sti  victoriam.  Itaque  pugnatum  est  egregie,  sup- 
plicatumque  post  victoriam  i  prasda  tota  conse- 
crata  Autori  tantae  felicitatis.  Oppida  cum  .viris 
et  auro  argentoque  Deo  dicari  placuit,  unde  to- 
tum  id  regnum  anathema  nominatum  est.  Quem- 
admodum  enim  unusquisque  vir  pius  consecrat 
primitias  fructuum  comportatorum  ex  agris  suis  : 
ad  eundem  modum  gens  universa  portionem  ma- 
gnse  regionis,  in  cujus  possessionem  migrabat,  et 
eam  quidem  non  exiguam,  regnum  integrum, 
quod  primum  bello  quaesitum  est,  novae  colo- 
nise  primitias  Deo  dicavit.  Nefas  enim  putabant 
vel  agros  dividere,  vel  in  urbes  immigrare,  an- 
te  consecratas  horum  primitias.  In  hac  relatione 
corrige  primo  locum,  quia  res  gesta  est  in  ipsis 
Idumxorum  finibus.  Secundo  non  invasit  rex 
Chananseus  iter  agentes,  sed  castra  habentes  ad 
montem  Hor,  Tertio  oratio  hortantium  invicem 
B  IsraUitarum  sotum  est  conjecturalis ;  nec  regnum 
illiusregis  Chanansei  tantum  videtur  fuisse,quan- 
tum  fuisse  insinuat  Philo. 


§  XLII.  Aliquot  mansiones  :  mur- 
muratio  populi,  cui  Deus  immittit 
ignitos  serpentes,  serpens  seneus 
erectus  :  subacta  regna  Sehon  et 
Og,  regum  Amorrhaeorum. 


/Jtt.i  nmnniu- 

luijfnguwuni 
attcmtra 
mwmuratio 
populi  tgnitit 
wrpmtibw 
punita  .- 


De  r 
fer 


montc  Ilor  IsraUiUe  profecti  per  limites 

-e    Idumseorum ,    per   Madianitidem   et 

Moabitidem,  brevi  lempore  pervenerunt  ad  ti- 

mites  terrie  primum  occupandse.  Num.  33  man- 

siones  sequentes  sic  recensentur  a  ?  41  :  Et  pro- 

fccti  rle  monte  Ilor,  cnstrametati  sunt  in  Salmo- 

na,  (qum  mansio  fuit  trigesima  quinta,  alias  a 

monte  Gadgad  nomen  sortita,  uti  et  sequens  alio 

loco  Jetcbnthn  dicta  tegitur.)  Unde  egressi  vcne- 

runi  iii  Phunon.  tn  atterutra  harum  mansionum, 

aut  fortasse  in  ipso  ilinere,  orta  rursum  est  gra- 

ns   murmuratio,  de  qua  Moyses  agit  Num.  21 

\  I   ita  scribens :  ProIVcti  sunt  autem  et  de  mon- 

te  Elor  per  viam,   quaa  duoit  ad  mare  Rubrum  , 

ut  ciroumirent  terram    Kriom.  Et  taedere  coapit 

populum   itineris  ao   laboris:   locutnsquc  contra 

Deum  et  Moysen,  ait :  Cur   eduxisti  nos  de  A<)- 

gypto,   ut  moreremur  in  solitudineP    Deest   pa- 

nis,  non  sunt  aquca  .  anima  nostra  jam  nauseat 

super  eibo  isto  levissimo.  Quamobrem  misit  Do- 

minus  in  populum  ignitos  Berpentes,  ad  quorum 

plagas  et  mortes  plurimorum3  venerunt  ad  Moy- 

sen,  atque  dixerunt  :    Peccavimus,    quia  locuti 

sumus  contrn  Dominum    et  oontra  te    :    ora,  ut 

tollat  n  nobis  serpentes  .  Oravitque   Moyses  pro 

populo,  et  locutus  est    Dominus   ad  eum  :  Fac 

serpentem  Gsneum,  et  pone  eum  pro  signo  :  qui 

percussus  aspexeril  eum,  vivet.  Peoit  ergoMoy- 

ses  serpentem  seneum,  et  posuit  eum  pro  siguo: 

quem  cum  pcrcussinspieeivnt,  sanabantur. 

470  Cum  exaUationc  hujus  cenei  serpentis  ex- 
altatio?ie?n  suam  incrucm  cotnpararit  Ch?*istus 
ipse  Joan,  3  t  14;  /idemque  in  Christumcum 


MOYSE  PKOPIIETA. 

aspectu  hujus  serpentis,  dicens ;  Sicut  Moyses 
exaltavit  serpentem  in  deserto;  ita  exaltari  opor- 
tet  Filiura  hominis :  ut  omnis,  qui  credit  in 
ipsum,  non  pereat,  sed  habeat  vitam  aiternam. 
Murmurationem  vero  iltam  Apostotus  i  Cor.  9 
vocat  tentationem  Dei,  suositaEebreeorum  exem- 
plo  monens  ;  Neque  tentemus  Christum  :  sicut 
quidam  eorum  tentaverunt,  et  a  serpentibus  pe- 
rierunt.  Sapiens  cap.  16  t  5  de  hisce  ita  scribit 
Ktenim  cum  illis  (Bebrseis)  supervenit  sajva  be- 
stiarum  ira,  morsibus  perversorum  colubrorum 
exterminnbantur.  Sed  non  iu  perpetuum  ira  tua 
permansit :  sed  ad  correptionem  in  brevi  turbati 
sunt,  sig-num  habcntes  salutis  ad  commemora- 
tionem  mandnti  legis  tuae.  Qui  enim  conversus 
(seu  sanatus)  est,  non  per  hoc ,  quod  videbat , 
sanabatur  ,  sed  per  te  omniura  Salvatorem  :  iu 
hoc  autem  ostendisti  inimicis  nostris,  quia  tu 
es  ,  qui  liberas  ab  omni  malo  .  Et  mox  f  10  : 
Eilios  autem  tuos  ,  nec  draconum  venenatorum 
vicerunt  dentes  :  misericordia  enim  tua  adveniens 
sanabat  illos.  In  memoria  enim  sermonum  tuo- 
rum  exterminabantur,  et  velociter  salvabantur, 
ne  iu  altam  incidentes  oblivionem,  non  possent 
tuo  uti  adjutorio.  Etenim  neque  herba,  neque 
malagma  snnavit  eos,  sed  tuus,  Domine,  scrmo, 
qui  sanat  omnia.  Priori  mansioni  ex  duabus  for- 
san  magis  probabiliter  hsec  murmuratio  tribue- 
tur.  Atposteriori  magis  congruit,  quod  ait  Moy- 
ses  Deut.  2  /  8;  Veuimus  ad  iter,  quod  ducit 
in  desertum  Moab. 

471  Hoc  igitur  loco  figendum  prseceptum  Do- 
mini,  sic  ibi  a  Moyse  relatum  :  Dixitque  Domi- 
nus  ad  me  :  Non  pugnes  contra  Moabitas,  nec 
ineas  adversus  eos  prselium  :  non  enim  dabo  ti- 
bi  quidqunm  de.  terra  eorum,  quia  filiis  Lot  (a  quo 
Moabitse,  uti  et  Ammo7iitse)  tradidi  Ar  (regio- 
nis  ?netropotim)  in  pcssessionem  Num.  33  a  f  43 
ita  enumerantur  ??ia?isiones  secutse,  acpri?nu?n 
trigesi?na  septima  est  Oboth  :  Profectique  de 
Phunon,  castrametati  sunt  in  Oboth.  Et  de  Oboth, 
venerunt  in  Jieabarim,  quae  est  in  finibus  Moa- 
bitarum.  Profectique  de  Jieabarim,  fixere  ten- 
toria  in  Dibongad.  Bsec  mansio  trigesi?na  ?xona 
in  Dibongad,  alias  dicitur  ad  torrentem  Zared, 
ut  obscrvat  S.  Hieronymus,  et  patebit  ex  ver- 
bis  dandis.  Num.  21  f  10  de  hoc  itinere  sic  le- 
gitur  :  Profectique  filii  Israel  castrametati  sunt 
in  Oboth.  Unde  egressi  fixere  tentoria  in  Jieaba- 
rim,  in  solitudine ,  quae  respicit  Moab  contra 
Orientalem  plag-am.  Et  inde  moventes  venerunt 
ad  Torrentum  Zared.  Deut.  2  f  13  ad  proposi- 
tum  ?iostru?n  hscc  ?iarrat  Legislator :  Surgentes 
erg*o,  ut  trausiremus  torrentum  Zared,  venimus 
ad  eum  .  Tcmpus  autem  ,  quo  ambulaviraus  de 
Cadesbarne  usque  nd  transitum  torrentis  Znred, 
trigintn  et  octo  annorum  fuit  :  donec  consume- 
retur  omnis  pcneratio  hominum  b^llatornin  de 
ca.^tris,  sicut  juraverat  Dominus  :  cujus  manus 
fuit  adversum  eos,  ut  interirent  de  castrorum  me- 
dio.  Loquitur  de  o??mibus,  qui  ad  mortem  in 
dese?Ho  obeunda?n  damnati  erant  prope  Cades- 
barne  ob  ?*ebellione??i  occasione  exptoratoru?n 
enatam.  Perierunt  igitur  hi  omnes  non  modoan- 
tc  transitum  Jo?-danist  sed  etia?n  ante  beltu?n 
cont?'a  duos  A??wr?*hseorum  reges  gestum  trans 
Jo?*dane)n. 

472  Priusqua?n  p?vgrederentur,  cum  propin- 
quare?it  ad  limites  Ammonitarum,  beltum  con- 
tra  iltos  gerere  vetuit  Dominus,  uti  fecerat  de 
Idumseis  et  Moabitis.  Audia?nus  Moysen  Deut. 
2  t  16  sic  p?*osequentem  ;  Postquam  autem   uui- 

versi 


D 

ud  medet Qin 
vero  pcrcusto- 
mm  lerpem 
.rneui  trectm 


v: 


mandalwn 

Dominide  von 
oppugnandis 
Moabitis  : 
niansiane* 

rarir  ■ 


1- 


prwceplum  dr 
Ammonitii 

non  impeten- 
dis    p>  ogres- 

sns  c.vircilill 
nil  itiireiitem 
Arnon, 


DIE  QUARTA.  SEPTKMBRIS 

versi  ceciderunt   pugnatores,  locutus    est  Dorai- 

nus  ad    me  ,   dicens  :   Tu  transibis   hodie  termi- 
nos  Moab,   urbem    nomine    Ar  :  et 


to  divino,  etiam 


115 


ubiquxdam 

facta  prodigia 
obscureinsi- 
nuantur  ; 


accedens  in 

vicina  filiorum  Ammon,    cave  ne  pugnes  contra 
eos,  nec  movearis   ad   praelium  :    non  enim  dabo 
tibi  de    terra  filiorum   Aramon  ,  quia  filiis  Loth 
dedieam  in  possessionem.   Mansio   sequens,  seu 
quadragesima,  Num.  33  }  46   sic  exprimitur  : 
Unde   (ex  Dibongad)  egressi,   castrametati  sunt 
in  Helraondeblathaim.  Locus  hic  erat  prope  tor- 
rentem  Arnon,  quem  oportebat  transire  ad  in- 
grediendam  terram  Amorrhxorum.  Hinc  Num. 
21*     13   dicitur   -.    Quem    (torrentem   Zared) 
relinquentes  ,    castrametati    sunt   contra  Arnon  , 
quae  est  in  deserto,  et  prorainet  in  finibus  Amor- 
rhaei.    Siquidem  Aruon    terminus  est  Moab  ,   di- 
videns  Moabitas  et  Amorrhseos.  Unde  dicitur  in 
libro  Bellorum  Domini   :  Sicut  fecit  in  mari  Ru- 
bro,  sic  faciet  in  torrentibus  Arnon.  Scopuli  tor- 
rentium   inclinati  sunt ,  ut  requiescerent  in  Ar , 
et   recumberent  in  finibus    Moabitarum.    Ex    eo 
loco  apparuit  puteus,  super  quo  locutus  est  Do- 
minus   ad  Moysen  :  Congrega  populum ,   et   da- 
B  bo  ei  aquam.  Tunc  cecinit  Israel  carmen  istud  : 
Ascendat  puteus.   Concinebant   :    Puteus  ,   quem 
foderunt  principes  ,    et  paraverunt   duces  multi- 
tudinis  in  Datore  legis ,   et  in   baculis  suis  .  De 
solitudine,   Matthana.  De  Matthana  in  Nahaliel  : 
de  Nahaliel  in  Bamoth.  De  Bamoth,  vallis  est  in 
regrione  Moab  ,    in  vertice   Phasga,   quod   respi- 
cit  contradesertum. 

473  Multa  hic  admodum  obscura  sunt.  Li- 
ber  Bellorum  Domini  postea  examinabitur.  Ex 
adductis  hocloco  versicidis,videtur  fuisse  metri- 
ce  conscriptus,  et  prophetice,  ut  atiqui  volunt  : 
quod  tamen  minus  certum.  Sensus  hicestobvius. 
Sicut  midta  prodigia  facta  sunt  in  mari  Rubro, 
quibus  victi  sunt  JEgyptii,  ita  prodigiis  in  tor- 
rentibus  Arnon  patrandis  vincentur  Amorrhsei. 
Secundo  quse  dicuntur  de  puteo ,  declarant  popu- 
lum  facili  negotio  et  prodigiose  aquas  accepisse, 
quod  alibi  scriptum  non  est,  uti  nec  alia  prodi- 
gia  ibidem  facta.  Tertio  loco  varia,  qua?  deinde 
nominantur,  non  signifcant  diversas  mansiones, 
saltem  universsemidtitudinis.  Verum  signi/icare 
possant  diversa  loca,  per  quse  transiverunl  Israr- 
UtiV,  dum  processerimt  ab  una  mansione  ad  alte- 
C  ram  :  aut  castrametationes  varias  agminis  con- 


jubet  Dominw 

orcupuri  ter 
itimAmorrii.io 
rutn,  qutl/us 
lcgati  mitlun 
tw 


tra  Sehonem  missi .-  autdemum  loca  illa,  adqiue 
se  extendebant  castra,  Israelitarum,  dum  Canti- 
cum  istud  cecinerunt,  aut  dum  aquas  prodigio- 
se  acceperunt.  Rsec  de  locoillo  obscuro  sufficiunt, 
cum  proprie  ad  intentum  meum  non  spectet  in- 
tegra  illius  expositio. 

174/«  illa  mansione  apud  Amon,  quod  loci 
seque  ac  torrentis  seu  fluvii  est  nomcn,  videtur 
Moyses  accepisse  mandatum  de  occupanda 
Amorrhxorum  terra,  nisi  illudjam  accepisset  in 
mansione  prxcedenti  apud  torrentem  Zared.  II- 
lud  Deut.  2  i  24  sic  exprimit  :  Surgite  ait 
Dominus)  et  transite  torrentera  Arnon  :  ecce 
tradidi  in  manu  tua  Sehon  regom  Ilcsebon 
Amorrhaeum,  et  terram  ejus  incipe  possidere,  <t 
committe  adversus  eum  praelium.  Ilodie  incipiam 
mittere  terrorem  alque  formidinem  tuam  in  po- 
pulos  ,  qui  habitant  sub  omni  cselo  :  ut  audito 
nomine  tuo  paveant,  et  in  morem  parturientium 
contromiscant,  et  dolore  teneantur,  Ex  eodem 
toco ,  opinor ,  misit  Moyses  nuntios  ad  regem 
Sehon,  ut  peterent  transitum,  licet  non  ignora- 
reteum  negandum.  Verum  sic  causam  ipsum  ag- 
grediendi,  quam  justissimam  habebat  ex  rnanda- 
Septembris  Tomus  II. 


verisimili  ratione  vicinis  re- 
9'busprobarepotcrat.  De  ealegatione  Deut.  2  1 

Cad  moth  ad   Sehon    regem   Ilosebon   verbis  pa- 

nublt,       ^8  ^    1Wibim»s  Per  terram  tuam , 
publc     gradiemur  via  :  non  declinabimus  neque^ 

vendenobis,utvescaraur:  aquam  peeunia  tribue, 
et :  sic  bibemus.  Tantum  est  ut  nobis  eoncedas  tran- 

s£  '  *u   ,      unt  m  Esm1'  qui  habitftnt  «" 

oeir,  et   Moabitre,    qui    morantur 


tocrou 
J  S. 


uegato  autem 
ab  Amorrhxit 

afflrmare  tranitu, 


m    Ar.    Donec 
vemamus  ad  Jordanem,  et  tranaeamua  ad  Terram 

quam  Dominus  Deus  noster  daturus  est  nobis  No- 
luitque  Sehon  rex  Hesebon  dare  nobis  transitum  • 
quia  mduraverat  Dominus  Deus  tuus  spiritum 
ejus,  et  obfirmavcrat  cor  illius,  ut  traderetur  in 
manns  nostras,  sicut  nunc  vides.  Num.  8]  i  fc]  • 
Misit  autem  Isracl  nuntios  ad  Sehon  re«*em 
Amorrhaeorum,  dicens  ■  Obseoro,  ut  transirc  mihi 
liceatperterramtuam:  non  deolinabimus  in  agros 
et  vineas,  non  bibcmus  aquns  ex  puteis,  via  regia 
gradiemur,  donec  transeamus  terminos  tuos. 
Qui  concedere  noluit,  ut  transiret  Israrl  per  tines 
suos,  E 

475  Dupleco  in  allegatis  verbis  occurrit  diffl-  «iirmiffum 

cultas  :   nam  primo  videtur  Moyses    his  rcrbis    i'''<e,ui"™  • 
Sicut  fecerunt  tilii   Esau,  qui   habitant  in  Seir,' 
et  Moabitaa  ,   qui    morantur    in    Ar 
transitum  sibi  fuisse  concessum  ab  Idummset 
Moabitis.At  Judic.  m  a  fr  16  Jephte  disputans 
cum  Ammonitis,  contrarium  asserit,  iterque  Is- 
raelitarum  sic  narrat :  Quando  de   K-vpto  con- 
scenderunt  ,    amhulavit    ( gens    IsraMitica)   per 
solitudinem  usque  ad  mare  Rubrum,  et  venit  in 
Gades.   Misitque    nuntios  ad    pegrem   Edom ,  di- 
cens:   Dimitte  ine,    ut  transeam  per  terram.  Qui 
noluit   acquiesoere  precibus  ejus     Misil    quoque 
ad  rcerem  Moab,   qui  et  ipsc  transitum    prssbere 
contempsit.   Mansit  itaque  in  Cades,   et  oirouivii 
es  Latere  terram  Edom,   et  terram    Moab :    ve- 
nitque  contra  Orientalem  plajrain    lomp    Muali, 
et  castrametatus  est  trans   A.rnon:  neo  voluit  in- 
trarc  terminos    Moab  :   Arnon    quippe  conflnlum 
cst  terraB   Moab.  Misit   itaqtie  braSl  nuntlos  ad 
Sehon  reffem    Amorrhaeorum ,    qui    habitabal   la 
Hesebon,    et  dixerunt    ei  i    Dimitte  ut  transeam 
pcr  terram  tuam  usque  ad  fluvium,   Qui  et  Ipse 
Esrael  verba  despiclens,  non  dimialt  eum  transire 
per  terminos  suos  :  sed  infinita  multltudine  con- 
gregata,  egressus  est  contra  eum  in  Jafa,  et  for- 
titer  resistebat.  Ad  apparentem  contradidtionem 
respondeo,nec  Idumseos,  nec  Moabitas,  conson- 
sisse,  ut  per  terram  suam  transirent  TsraMitiB, 

sctl  rrrbis  /r/insttifw  wf/assr,  sttllrw  prr  uiterio- 

ra  regni  sui,  ut  afflrmat  Jophte,  et  Moyses  ipse 
jam  antea  narravit  derege  Tdummorum,  Tidem 
tamen,  tam  Idumm  quam  Moabitse,  transitum 
reipsa  concesserunt,  saltem  per  limites  suoi  et 
deserta  regnorum  suorum  ;  nimirum  quia 
transeuntes  Israelitas  nonsunt  agressi,  nec  fini 
bus  suis  arcuerunt .  Itaque  Moyses  vere  afflrmat 
sibi  transitum  fuisse  concessum  ab  Idumssis  et 
Moabitis ;  quia  per  illorum  terras  transiverat, 
nec  utlibi  ab  eis  fuerat  oppugnatus;  ita  ut  illi, 
quod  verbis  negabant,  reipsa  concederent,  sive 
ad  timore  facerent,  sive  qttod  resistere  non  vaie- 
rent :  nam  ilta  omnia  regi  kmorrhmorum  ewpli- 
care  non  debebat  Moyses,  qui  wquissimas  ei  con- 
ditiones  proponebat. 

476  Verum  hinc  oritur  altera  difficuttas,  n- 
delicet  quomodo  M-  e  iis  conditionibus  transi- 
tum  petere  potucrit,  cum  prxcepisset  Deus,   ut 


»*')  iuiii  cgrei- 

iufli  Sthonm 

1 1  gi  m  i  nm 
•  i,i  i  iinc.r- 


l\ 


regnum  duntliratliu 


trtTORI 

J.  s. 


oi  totum  ipiiut 
i  egnum  o\  <  u 
pant : 


0 


116 

regnumAmorrhxorumeverteret?Respondeoquia 
noverat  Amorrhwum  non  admissurum  conditio- 
nes  obtatas ;  ideoque  hasce  non  obfuturas,  quo 
minus  mandatum  Dei  exsequeretur.  Verisimile 
estf  Deum  ipsum  voluisse,  ut  hoc  modo  proce- 
deret  sanctus  Legislator.  Certe  post  negatum 
transitum  Moyses  iteratum  accepit  inandatum, 
quod  Deut.  2  f  31  una  cum  relata  victoria  sic  ex- 
ponit  :  Dixitque  Dominus  ad  me :  Ecce  ccepi  tibi 
tradere  Sehon,  et  terram  ejus,  incipe  possidere 
eam.  Egressusque  est  Sehon  obviam  nobis  cum 
omni  populo  suo  ad  pradium  in  Jesa.  Et  fcradi- 
dit  euiD  Dorainus  Deus  noster  nobis :  percussi- 
musque  eum  cum  filiis  suis  ct  omni  populo  suo. 
Cunctasque  urbes  in  lempore  illo  cepimus,  in- 
terfectis  habitatoribus  earum  ,  viris  ac  mulieri- 
buset  parvulis.  Non  reliquimus  in  eiequidquara  : 
absquc  jumcntis,  quffl  in  partem  venere  praedan- 
tiura  :  et  spoliis  urbium,  quas  cepiraus  ab  Aroer, 
quffi  est  super  ripaxn  torrentie  Arnon  ,  oppido  , 
quod  in  valle  situm  est,  usque  Galaad.  Non  fuit 
vicus  ct  eiviias,  quffl  nostras  effngeret  manus  : 
B  omnos  tradidit  Pominus  Dcus  nostcr  nobis:  Abs- 
qii**  f'Ti'a  fiJinriini  Ammon,  ad  quam  non  accessi- 
raus.  et  cuuctis,  quse  adJBeent  torrenti  Jeboc , 
et  nrbibus  montanis,  universisque  locis,  a  quibus 
nos  proliibuit  Dominus  Deus  noster .  De  hac 
tictoria  et  lerra  per  eafn  occupala  Num.  21  y 
23  leguntur  sequsniia  ;  Quin  potius,  exercitu 
congregato  (Sehon)  egrossus  ost  obviam  In  de- 
eerto,  etvenit  in  Jaea,  pugnavitque  eontra  eum. 
A  quo  percussus  est  in  ore  gladii,  et  possessaest 
terra  ejue  ab  Axnon  usque  Jeboc,  et  filios  Amraon  : 
quia  forti  prfflsidio  tenebantur  tcrmini  Ammonita- 
rum  (nec  permiserat  Deus,  ut  terra  Ammonita- 
rum  occuparetur. 

477  Tulit  ergo  FsraS]  omnea  oivitatea  ejus,  et 
uabitavil  in  urbibua  Amorrhasi,  in  Hesebon  sci- 
licetj  el  \ioulis  ojus.  Urbs  Hesebon  fuit  Sehou 
regis  Amorrhaai  ,  qui  puffnavit  eontra  rcgem 
Moab  ;  et  tulit  omnem  terram  ,  qua  ditionisil- 
liua  Puerat,  usque  Arnon.  Ad  hanc  cictoriam 
spectat ,  quod  narratur  J  ■'<:'.  ■.  Misitque  Moyscs 
qui  explorarenl  Jozer  :  cujus  ceperunt  vieulos  , 
e1  possederunt  habitatorea.  Judic.  w  >  &]  victo- 
ria  cum  terminis  terrm  occupats  sic  describitur : 
Tradiditque  eum  Dominus  in  manus  [srael  cura 
orani  exercitu  suo,  qui  peroussit  eum,  et  posse- 
dit  omnem  terram  Amorrhffli  habitatoris  regtfo- 
nis  illius,  el  universoa  flnes  ejus,  de  Arnon  us- 
quo  Jaboo,  et  de  solitudine  usque  ad  Jordanem. 
Dominus  er^o  Deua  [srael  aubvertit  Amorrhanim, 
puguante  contra  illumpopulo  suo  [srael.  Omnes 
termini  nitide  hic  exprimuntur:  nam  ab  Qcci* 
denteerat  Jordanis,  a  Meridie  torrens  Arnon, 


DE  S.  MOYSE  PEOPHETA. 

et  occurrit  eis  Og  rex  Basan  cum  omni  populo 
suo ,  pugnatarus  in  Edrai .  Dixitque  Dominus 
ad  Moysen  :  Ne  timeas  eum  ,  quia  in  manu  tua 
tradidi  illum,  et  omnem  populum  ac  terram  ejus  : 
faciesque  illi,  sicut  fecisti  Sehon  regi  Amorrhaeo- 
rum  habitatori  Hesebon.  Percusserunt  igitur  et 
hunc  cum  filiis  suis,  universuraque  populum  ejus 
usque  ad  internecionem  ,  et  possederunt  terram 
illius.  Deut.  3  latius  de  hisce  loquitur  Moyses 
hoc  modo  :  Itaque  conversi  ascendimus  per  iter 
Basan:  egressusque  est  Og  rex  Basan  in  oceursum 
nobis  cum  populo  suo  ad  bellandura  in  Edrai. 
Dixitque  Dominus  ad  me  :  Xe  timeas  eum  ,  quia 
in  manu  tua  traditus  est  cum  omni  populo  ac 
terra  sua  :  faciesque  ei  ,  sicut  fecisti  Sehon  regi 
AmorrhEeorum,  qui  habitavit  iu  Hesebon.  Tradidit 
ergo  Dominus  Deus  noster  in  manibus  nostris 
etiam  Og  regem  Basan,  et  universum  populum 
ejus  :  percussimusque  eum  usque  ad  interne- 
cionem,  vastantes  cunctas  oivitates  illius  uno 
tcmpore.  Non  fuit  oppidum,  quod  nos  effugcret : 
sexaginta  urbes,  omnem  regionem  Argob  regni 
Og  in  Basan.  Cunct»  urbes  erant  munitae  muris 
altissimis,  portisque  et  vectibus,  absque  oppidis 
innuracris,  quai  non'  habebant  muros.  Et  dele- 
viraus  cos,  sicut  feceramus  Sehon  regi  Hesebon, 
disperdentes  omnern  civitatem,  virosque  ac  mu- 
lieres  et  parvulos:  jumenta  autem  et  spolia  ur- 
biura  diripuimus. 

479  Tulirausque  illo  in  torapore  terrara  de 
manu  duorum  regum  Amorrhaeorum,  qui  erant 
trans  Jordanem  :  a  torrente  Arnon  usque  ad  mbn- 
tem  Ilermon  ,  quera.  Sidonii  Sarion  vocant ,  ct 
Amorrluei  Sanir  :  omnes  civitates,  qua^  sitffl  suut 
in  planitie,  et  universam  terram  Galaad  et  Ba- 
san  usque  ad  Belcha  et  Edrai  civitates  regni  Og 
in  Basan.  Solus  quippe  Og  rex  Basan  restiterat 
de  stirpe  gigautum.  Monstratur  lectus  ejus  fer- 
rcus  ,  qui  est  in  Rabbath  filiorum  Ammou  f  no- 
vera  cubitos  habens  lougitudinis  et  quatuor  lati- 
tudiuis  ad  raonsuram  cubiti  virilis  manus.  Ter- 
raraquc  possedimus  tcrapore  illo  ab  Aroer,  quae 
ost  super  ripara  torrentis  Arnon,  usque  ad  me- 
diam  parteni  montis  Galaad  .  De  hisce  victoriis 
etiani  loquitur  Josue  cap.  13  et  :U  y  S.  Psal- 
misla  quoque  Psal.  184  y  10  illas  ut  maxime 
memorabiles  celebrat  his  verbis :  Qui  percussit 
g*entes  multas  :  et  occidit  reges  fortes  ,  Sehon 
pegem  Amorrhaeorum,  et  Og*  regem  Basan.  Et 
rursumPsaL  185y  17:  Qui  percussit  reges  ma- 
gnos  :  . .  et  occidit  rcges  fortes,  ....  Sehon  re- 
goin  Amorrha-orura  ,  .  .  ,  et  Og  regem  Basan  : 
e1  dedit  terram  eorum  hereditatera,  .  .  .  heredita- 
irni  [srael  servo suo. 

t80  Ceterum  incertum  est.  an   castra  Israe- 


quanti  mo- 
menti  essent 
h.r  victorix : 


quo  separabatur  a  Moabitide,  cujus  olim  pars  litarummota  sint  tempore  hujusce  expeditionis, 

fuerflt .  ab  Orienteautem  solitudo  erat  et  regnum  an  vero  semper  manserint  apud  torrentem  Ar- 

Ammomtarum,  et  a  Septemtrione  torrens  Ja*  non,seu  in  HebnondeMathaim,  ubi  manere  po- 

ooc,quo  ab  altero  Amorrhmrum  regnoemtdi-  terant  cumparte  milUum  ad  eorum  et  imbellis 

vtsum.  De  htsee,  utt  ei  de  altera  mctoria  mom  multitudinis  custodiam destinato,  dumpars  al- 

A,v""'                  {     "       opheta  inpersonaDo*  tera  militum  ad  bellum  mitiebatur.  At  verisi- 

mtntcap.%  }  8  ita  scribens:  Bffo  autem  ester.  mile est,  castra  translata  fuisse  ad  mansionem 

minavi    A.morrhaum    a   faoie  eoriun    (Israelita*  quadragesimam  primam,  priusquam  totum  istud 

rum  :)  oujus  altitudo,  oedrorum  alUtudo  ejus,  lellum  finitum  est. Potuitidfieripostsuperatum 

Bl  Fortis  ipse   quasi  querouss  et  contrivi  fruotmn  Sehonem  regem,  quando  agmen  ad  pugnam  ex- 

ejus  desuper,  e1  radioea  ejus  subter :  hac  allegoria  peditum  adversus  regem  Og  progrediebatur   ut 

ans  Amorrhms  usque  ad  interneoionem  sic  castra  multitudinis  imbellis  bellantibus  essent 

cassostetflinditusdeletos.  viciniora.  Motus  hic  castrorum  Num    33  <  47 

1 '  S  '                              ctori™  ***  '               non  refertnr  hoc  modo  :  Egressique  de  Helmondebla- 

:L-\ ----■■'     ^</,  qua  Movsos  Num.   II   t  thaim  ,  venerunt  ad  raontes  Abarim  contra  Na- 

-' «  ■"»■   f  m*            ™< ;  ^  wteruntque  se  et  ascen-  bo.  Loca  h*c  erant  in  regno  Sehonis  occupato, 

9 ■  ••          deruB1  ^™*™  Septemtrtonem)  per  viam  Baaan,  ubietfuerunt  postrema  castra,  sed  propinquiora 

htvc 


i/n.i  nltimn 
mausvjues. 


DIE  QUARTA.  SEPTEMBRIS 

hsecerant  Jordani  fluvio.  Ad  hxc  autem  trans- 
zerunt  Jsraelitee  post  subactum  utrumque  Amor- 
rh&orum  regnum,  ibique  manserunt  non  modo 
usque  ad  mortem  Moysis,  sed  etiam  usque  ad 
transitum  Jordanis  sub  Josue.  Num.  ZZfipost 
victoriam  de  Amorrhaeis  de  xdtimo  castrorum 
motu  ita  habetur :  Profectique  castrametati  sunt 
in  Campestribus  Moab,  ubi  trans  Jordanem  Je- 
richu  sita  est.  Num.  33  f  48  extensio  castrorum 
magis  explicatur  hoc  modo ;  Profectique  de 
montibus  Abarim,  transierunt  ad  Campestria  Moab, 
supra  Jordanem  contra  Jericbo.  Ibique  castrame- 
tati  sunt  de  Betsimoth  usque  ad  Abelsatim  in  pla- 
nioribus  locis  Moabitarum.  Quid  gestum  sit  tem- 
pore  postremse  hujus  mansionis,  infra  videbimus. 
At  hic  observandwn  est,  Campestria  Moab  eo  tem- 
pore  non  fuisse  ditionis  regis  Moabitarum,  cum 
essent  trans  torrentem  Arnon;  sed  ita  vocari, 
quod  olim  fuissent  sub  Moabitis,  qui  illa  regni  sui 
parte  privaii  fuerant  per  A^norrficvos. 


J.S. 


Josephus  hcl 
lum  contru 
Sehonem 
gestum 


quibiudam 

augetcoujectn- 


§  XLIII.  Josephi  et  Philonis  narra- 
tiones  de  praecedentibus,  praeser- 
tim  de  bellis  contra  'Amorrhseos. 


Josephus  lib.  4  cap.  5  narraturus  bellum,  con- 
tra  reges  Amorrhseorum  feliciter  gestum,  sub 
finem  cap.  4  ita  orditur  i  Moyses  dictu  (popu- 
lus  Israeliticus )  pervemt  ad  fluvium ,  qui  no- 
minatur  Arnon.  Is  ex  Arabias  montibus  exortus, 
desertum  medium  pererrnns  ,  in  Asphaltitera  la- 
cum  influit,  Moabitas  ab  ArooraMs  disterminans. 
Estque  haec  reg;io  frugifcra,  et  fructus,  quan- 
tum  satis  est,  incolis  suppeditat.  Ad  ejus  reg-em 
Sehonem  misit  leg-atos  Moyses,  qui  transitum 
per  regnum  peterent,  fidem  daturus,  quod  sine 
dnfrimento  vel  ag-rorum  vcl  colonorum  militem 
traduceret  :  sed  persolutnrum  precium  rerum  ve- 
nalium  ok  sequo  et  bono  ,  etiamsi  potura  aquse 
sine  precio  dare  gravarentur.  Sehon  vero  neg-a- 
to  transitn ,  et  armato  suorum  exereitu  ,  vada 
Arnonis  oecupat  ,  prohibiturns  ,  si  Hebrsei  flu- 
viura  transire  conarentur.  Moyses  autem  post- 
quam  intellexit  AmoraBos  hostilem  in  se  animum 
gvrere,  haud  ferendum  contemptum  ratus ,  et 
videns  Hebraeos  ,  g"enus  hominum  intractabile  , 
ocio  simul  et  egestate  faoile  adduci  posse,  ut  pri- 
stinos  tumultus  ac  seditiones  renovarent ,  occa- 
sionera  eis  adimere  volens,  consuluit  Dcum,  an 
bello  viara  aperire  permitteret.  Deo  vero  an- 
nuente,  et  victoriam  insuper  pollicente,  mag;no- 
perc  hac  spe  animatus,  militem  quoque  fiducia 
complet,  clamitans  adesse  tempus,  quo  pugnan- 
di  cupiditatem  exsatiarent,  auspice  Deo,  et,  quo 
sponte    jam    propendercnt,    autoritate    sua   com- 

pellente. 

482  At  illi  perniissn  potestate  laeti,  arma  oor- 
vipiunt ,  et  evestig-io  instructa  acie  ad  hostem 
properant.  Amoraeus  contra ,  ut  vidit  adventan- 
tes,  oblitus  pristinse  ferocise,  tum  ipse  est  terri- 
tus,  tum  milites  animos ,  quos  ante  visum  ho- 
stem  prag  se  ferebant,  prae  timore  demiserunt.  Ita- 
que,  vix  primo  conflictu  excepto,  terg*a  vertunt, 
in  sola  fuga  spem  salutis  reponentes.  Conride- 
bant  enim  munitis  urbibus,  qnje  tamen  nihil 
prorsus    eis    profucrunt.    Nam    Hebr:L*i,    ut   pri- 


mum  animadverterunt  hostes  eedere,  acriter  m- 


117 

stiterunt ,  turbuisque  eorum  ordinibus,  in  ex- 
treraara  formidinem  illos  conjecerunt.  Jamque 
totis  campis  sparsi,  effuso  cursu  alii  alias  urbes 
petebant;  nec  altari  persequendo  fatigantur,  im- 
perfectam  victoriam  relinnuere  noleutes  i  sed 
cnm  essent  funditores  optimi,  et  ejus  pug-na:  ge- 
neris  ,  quod  omni  telorum  genere  eminus  g-ori- 
tur,  in  primis  periti ,  et  expeditiores  quain  ut 
armis  gravarentur :  aut  pedibus  fugatos  asseque- 
bantur,  aut  giandibus  et  jaeulis,  si  quos  celerio- 
res  tiraor  fecerat.  Itaque  magna  strages  editur : 
et  si  qui  effugerant,  cum  vulneribus  et  siti  con- 
flictabantur.  Erat  enira  sestas.  Cumque  desiderio 
potus  ad  rluvium  agraine  magno  ferrentnr,  ab 
iusequentibus  circumventi,  eminus  sagittis  acja- 
culis  sunt  conrixi :  et  inter  caeteros  Sehon  rex 
cecidit. 

483    llebrrei   vero    csesos    spoliabant ,    prredas  etnonnihii 
ag-ebaut ,  magna  rerum  copia   frucbantur,   quod  'M,m'«"«'"ro 
fructus  nondum  ex  agris  collecti  essent.  Et  mili- 
tes  totam   regionem    percurrebant    impune  diri- 
piendo  ,  captivosque  abducendo.  Nemo  enim  re- 
sistebat,  robore  ejus  reg^ionis  in  pug'na  absumpto. 
Talis   clades    Amoneis  accidit,    qui    nec   consilio 
prudenter  ,    nec   arrais   fortiter  sunt  usi.   Ilebnei  E 
vero  terrara  eam  occupaverunt,  inter  tres  amnes 
insulffi  modo  sitam.  Nam    Arnouis  rtpffi  Moridio- 
nale  ejus  latus  terminant,  JobaoehuB  vero  8epten" 
trionale,  qui  in  Jordanem   innuons  nomen  amit- 
tit  :    Occidentalis   tractus  Jordane  ainnr  alluitur. 
Ractenus  Josephus ,  ex  conjecturis  descrihens 
prselii  modum-.  nam  deeo  in  sacris  Litteris  nihil 
invenit .Verum  nonnidla quoquc a l '! n/ '/ i  Scriptura 
contraria  ,  aliavero  dissimxtacit.  Priwo  Scri 
ptune  contrarium  est,   quod  dicitur  dc  captivis 
abductis,  cum  ne  pueris  quidem  aut  muliaribus 
fuerit  parcitum.  At  voluil  scriptor  Hebmusom- 
nimodam  illam  Amorrlucoru),/  excisiomm  dissi- 
mulare,  licet  divino  mandato  facta  essct.  Secundo 
plus  timoris  Amorrhms  attribuit,  et  sic  ri<-to- 
riam  faciliorem  facit,  quam  patitur  sacra  Scri< 
ptura  Judic,  \i  t&l,  ubi  Sehon  fortiter  restitisse 
dicitur.  Tertio  causam  inchoandi  id  bcllum  re- 
petit  ex  negato  transitu,  Deique  mandatum  omil~ 
tit,  ac  perper^am  mandafo  divino  substituit  /><•/•- 
missionemetpoUiciiationeiu.victoruciomnia  hmc 
concurrerunt,  secl  alio  ordine,  quam  auo  relata 
suntaJosepho. 

I  s  i  Tdem  auctor  bellum  contra  alterum  Amor- 
rhcvorum  rcgem  deinde  subjungit,  itapergens 
In   hoc    rerum    statu    exorltnr    Israelitis    novus 
hostis   Ogcs,    Galadime    et    Qaulanitidis    vegio 
num  rex,  in  auxilium  Solionis  amioi  et  sooii  ve- 
16:  cujus  res  quum  jam  perditas  videret,  ni- 
hilommus  viotorfam  sperans,  virtutis  suorum  :><■ 
hostium  periculum  facere  decrevit.  Quo  spe  fru 
stratus  et   ipse  in  ]ini'li')  periit,  et  exeroitus  od 
unum  es1  deletus.    Woyse^s  vero,    Jobaccho    flu- 
vio  supcrato ,   regnum   o-is   ingressus,    urbem 
unam  post  aliam  subvertebatj   habitatores 
necione  vastans ,    qui  omnes  ejus  terraa  homines 
divitiis   et  agrorum   fertilitate  superabant.  Oges 
etiara  vir  heroXca  apecie  corporis,  ne  viribua  qui- 
dem  ac  virtnte   fuit  infcrior  :  0UJUS  roboi     i 

tuKe  argumerrtum  exstabat  tnexpugrnata  n  :■■-  ar 

be  Amraanitidis  rngionis,  dicta  Sftbathai  lectus 
prat  ferreus  quatuor  cubitorum  iatitudinej  Q0« 
vera  longitudine.  Hujus  virl  oasum  non  -solura 
prasene   aebrasorum   felioitea  est  insecuta,  sed 

,,i    lutunini  etiam   inajorum  BUCCi      UUm   HIiB  OftU- 

:i  ,, ..,  faoto)  9exaginta enim  oppJda  egrreffie  mu- 
nita  de  eju.s  ditione  ceperunt,  et  ex  prasda  fcam 

privatim 


F 

nocomni  carel 
crrorci)\>*'l''in 

relatto  belll 
contra  Og 

QUtf. 


«UCTOftB 
J.S. 


Philo  quxdam 
</•  invento 
puteo  et  itine- 
ribiu  minut 
aeeurate  ; 


magiti  ttiam 
tabiiur  ni  nflf" 
rainlu  bollO 
contrn  Scho- 
nctn  geito. 


118 

privatim  quam  publice  sunt  locupletati.  Post  hac 
Moyses  castra  Jordanem  versus  movet,  et  campum 
mag-num  e  regione  Hierichuntis.  Ea  est  urbs  copiosa 
palmisabundans,  et  balsamum  ferens.  Jn  hacrela- 
tione  corrigendum,  quod  Rabatham,  seu  Rabbalh 
vocet  expuynatam  :  nam  eam  tunc  non  expugna- 
runt  Israetitx,  cum  esset  metropolis  Ammonita- 
rum,  quos  bello  non  impetebant. 

485  Philo  ante  belli  relationem  qusedam  prse- 
mittit  de  invento puteo  el  de  ilinere  Israelitarum. 
Paulo  post  (inquit)  fontem  copiosum  invene- 
runt,  qui  omnibus  potum  prtebuit.  Is  erat  in 
puteo ,  in  ejus  provineia;  finibus.  Ibi  ,  acsi  me- 
rum,  uon  aqaarn  hausisscnt,  exbilarati,  pias  cho- 
reas  circa  puteum  ducendo  novum  earmen  cane- 
bant  in  laudem  Dei  datoris  agrorum  et  autoris 
colonia;,  quod  emensi  longas  solitudines ,  ter- 
ram  promissam  attigissent,  et  iu  ipso  limine  in- 
venissent  aqua;  copiam,  meliore  nota  signandum 
rati  huric  puteum.  Fuerat  enim  excisus  non  ple- 
beiorum,  sed  regum  opera  et  diligentia :  qui  ut 
fertur  raag-num  sumptum  quierendo  aquam  et  ap- 
parendo  puteum  fecerant,  sicut  appareb.it  ex  ope- 
ris  regii  rna^nificentia.  Ilis  inopinatis  successibus 
IeetUS  Moses  progrediebatur  ulterius  ,  juventute 
disposita  in  priino  extrernoque  agmine  :  seniorum, 
mulierum,  puurorumque  turba  incedebat  media, 
utrimque  munita  priesidio,  sivc  frontem  sive  terga 
hostis'lacesseret.  Hsec  Philo,  in  chronotaan  mini- 
me  accuratus :  nam  putei  inventionem  ponit 
paulo  post  CSSSum  regem  Arad,  licet  muitse  man- 
siones  intercesserint,  variaque  in  iis  gesta,  quge 
prsetermisit;  et  mox  ab  invento  puteo,  quod  fa- 
Ctum  circa  conftnium  Amorrhceorum,  ad  horum 
aujionem  pervenisse  ail  llebruos  post  aliquotdies 
itineris. 

i-si;  De  bello  contra  Amorrhoeos  gestonecple- 
ne  nec  accurate  scribit  sequentia :  Post  aliquot 
die,s  regionem  Amorrceorum  attigit,  missisque  le- 
gatis  ad  regem  eorum  Suon ,  invitabat  ad  cas- 
dem  oonditiones,  quaa  prius  cognatis  obtulerat. 
lllc  adeo  contumeliose  reepondit,  ut  vix  sibi  tera- 
peraret  a  mauibus ,  occisurus  ui  legatos  tutare- 
tur  jus  g-entium :  contraotisque  mox  eopiis  ex- 
peditionem  suscepit  ,  yiotoriam  sibi  pollicens. 
Congressus  autem  sensltsibi  rem  esse  ouminvi- 
eiis  militibus,  qui  jam  ante  exeroitatis  duratisque 
imn  corporibua  tumanimis,  non  semel  \irtutis 
speoimen    ediderant,    Quapropter   egregie    tunc 

quoque  vicerunt ,     a    prflsda    tamen   abstinucrunt, 

ut  sacrarent  Deo  oertaminum  suorum  primitias, 
oujus  ope  subsistebant  magis  quam  propriis  con- 
siliis  aut  viribus,  illo  addente  animos  adremge- 
rendam  ,  et  oausam  suam  defendendam  fortiter  , 
siout  tuno  quoque  apparuit.  Noc  eral  enim  opus 
itorato  pralio,  una  acie  debellatum  est,  fusis, 
fugatis ,  tnterneoione  deletis  hostilibua  copiis. 
Urbes  etiam  eodem  tempore  exhausteael  repletea 
sunt,  vacuaa  veteribus  incolis,  plense  viotoribus. 
Similiter  villffl  preadiaque  rustioa  mudo  deserta 
peoipiebant  oolonos  meliores.  Hoc  bellum  gen- 
tes  omnes  e.sianas  terruit,  prsasertim  finitimas  , 
quibus  proprius  imminere  videbatur  perioulum. 
Corrigenda  hic  varia.  Primo  falso  ait  a  praxla 
abstinuisse  Israelitas,  ut  eam  Deo  consecrarent : 
hoc  enim  locum  non  habuit  in  eo  bello,  nisi  de 
hominumpr&da  idsolum  inteltigat  Philo.  Secun- 
do  tam  superbum  Schonis  responsum,  ut  etiam 
legdtos  voluerit  occidere,  nullibi  exprimitur  in 
Scriptura,  Tertio  omissum  est  totum  bellum  , 
ouod  mox  secutum  estcontra  Og  regem  Basan, 


DE  S.  MOYSE  PROPHETA. 


I) 


§  XLIV.  Balaam  a  rege  Moabitarum 
accersitus,  ut  malediceret  Israeli- 
tis  :  ejus  molitiones  frustranese  ; 
sed  pessimo  ejusdem  consilio 
Israelitse  ad  peccatum  inducti. 


Strages  internecina  Amorrhceorum  nata  erat 
ingentem  incutere  terrorem  vicinis  gentibus- 
Moabitse  prse  ceteris  timere  poterant ,  tum  quia 
transitum  Israelitis  negaverant,  nec  victualia  iis 
vendere  voluerant,  ut  dicitur  Deut,  22  f  4,  tum 
quod  viderent  eos  ,  superatis  Amorrheeis  ,  ad 
limites  suos  redire,  iisque  vicinos  esse,  quando 
castrametabantur  prope  Jordanem  in  Campe- 
stribus  Moab.  Itaque  mirandum  non  est  regem 
Moabitarum,  qui  ignorabat  se  divino  mandato 
immunem  fore  a  bello  Israeliiico,  consilia  con- 
tulisse  cum  vicinis  Madianitarum  principibits , 
ut  periculum  a  se  averterent,  licet  modus,  quo 
illud  facere  conati  sunt,  revera  sit  mirabilis. 
Audiamus  Moysen  Num.  22  1  2 ;  Videns  au- 
tem  Balac  filius  Sephor  omnia ,  qute  fecerat 
Israel  AmorrhaBo,  et  quod  pertimuissent  eum 
Moabitae  ,  et  impetum  ejus  ferre  non  possent , 
dixit  ad  majores  natu  Madian  (id  est,  principes  seu 
duces  Madianitarum ,  regno  suo  vicinos  : )  Ita 
delebit  hic  populus  omnes ,  qui  in  nostri  fini- 
bus  commorantur ,  quo  modo  solet  bos  herbas 
usque  ad  radices  carpere.  Ipse  erat  eo  tempore 
rex  in  Moab.  Misit  erg-o  nuntios  ad  Balaam  fi- 
lium  Beor  ariolum,  qui  habitabat  super  flumen 
terrae  filiorum  Ammon ,  ut  vocarent  eum  ,  et 
dicerent :  Ecce  egressus  est  populus  ex  .Eg-ypto, 
qui  operuit  superficiem  teme,  sedens  contra  me. 
Veniig-itur,  ei  maledic  populo  huic,  quia  for- 
tior  me  est :  si  quo  modo  possim  percutere  et 
ejicere  eum  de  terra  mea.  Novi  enim  quod  be- 
nedictus  sit ,  cui  bcnedixeris  ,  et  maledictu^,  in 
quem  maledicta  congesseris.  Hasc  verba  abunde 
docent,  Balaam  hominem  fuisse  famosum  et  ma- 
gni  nominis. 

488  Verum  disputant  eruditi  de  variis  ad 
Balaam  magis  quam  ad  Moysen  spectanlibus, 
videlicet  de  patria  et  genere  ipsius,  et  prteser- 
tim  an  fuerit  propheta  veri  Deif  an  vero  idolo- 
latra  et  magus.  Quapropter  ut  hasc  ex  aliis  Scri- 
ptiow  locis  nonnihil  luminis  accipiant,  adducam 
ea  ,  qiur  sparsim  de  Balaamo  perstringuntur. 
Deut.  23  f  4  dicitur  Israelitis  de  Moabitis  : 
Quia  conduxerunt  contra  te  Balaam  filiura  Beor 
de  Mesopotamia  Syriie ,  ut  raalediceret  tibi :  et 
noluit  Dominus  Deus  tuus  audire  Balaara,  ver- 
titque  maledictionem  ejus  in  benedictionem  tuam, 
eo  quod  diligeret  te.  Ex  hoc  loco  interpretes  pas- 
sim  existimant,  ex  Mesopotamia  oriundum  fuisse 
Balaamum,  vaHeque  explicant,  quod  supra  dici- 
tur  habitasse  super  fiumen  terrafiliorum  Ammon. 
Vo«  rideo,  cur  dici  nequeat  ,  locum  natalem 
exprimi  in  Deuteronomio,  et  Xum.-ll  designa- 
n  locum,  in  quo  habitabat  eo  tempore .-  atque 
ita  uterque  locusinvicem  concitiabitur.  Sanene 
satis  quidem  ccrisimile  apparet,  ex  Mesopota- 
miaaccersitum  fuisse  Balaamum  a  rege  Moabi- 
tarum  propter  ingentem  locorum  distantiam , 
ptwsertim  cum  priores  legati  redierint  sine  Ba~ 

laamo, 


Baluc  Moabi- 
tarumrex  cum 
principibus 
Madianitie 
accersit 


E 

Balaamum,  in 

Mesopota- 

mia  natum  et 

apud  /luviuni 

Ammoniturum 

tunchabitan- 

tem. 


B 

4111  potiuspro- 
pheta,  sed  im- 
probus,  fuisse 
videtur,  quam 
magus, 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS 
laamo,   aliique  missi  fuerint,   quos  tandem  est 
comitatus  vectus  asinasua,  ita  ut  quater  emetien- 
dum  fuerit   iter  plusquam  centum  horarum,  id- 
que  totum  fere  per  Arabiam  desertam,  nisi  ve- 
hementer  me  fallant  tabxdse  geographicx.  Jam  ve- 
ro  si  consideremus  gesta  omniapost  mortem  Aa~ 
ronis,  anno  quadragesimo  peregrinationis,  men- 
sisque  quinti  die  prima  defuncti,  usque  acl  expli- 
cationem  Legisper  Moysen,  qusefacta  est  diepri- 
ma  mensis  undecimi,  seu  sex  mensibus  serius, 
facile  videbimus  tantum  tempus  molitionibus  re- 
gis  Moabitarum  attribui  nonposse,  quantum  at- 
tribui  deberet,  si  Balaam  tam  longe  abfuisset._ 
Prasterea  vix  intelligi  posset,  qito  modo  dein  occi- 
sus  sit  apud  Madianitas,  cum  domum  redierit  ex 
Moabitide,  ut  dicetur  num.  500.  Demum  omnia,  • 
quse  de  legatis  et  Balaami  itinere  dicuntur ,  insi- 
nuant  viamlonge  breviorem,  quam  sit  distantia 
Mesopotamice  a  Moabitis.  Hcec  de  patria  ejus  ab 
habitatione  iltius    temporis   distinguenda,  quse 
faciet  ut  interpretes  minussetorqueredebeant  in 
explicando  flumine,  ad  quod  habitabat  Balaam. 
489  Balaam  perstringitur  %  Petr.   2  ^15  his 
verbis  ;  Derelinquentes  rectam  viam  erraverunt, 
secuti  viam   Balaam  ex  Bosor,  qui  mercedem  ini- 
quitatis    amavit  :  correptionem    vero  habuit  suae 
vesaniaB  :  subjugale  mutum   animal,  hominis  vo- 
ce  loquens,  prohibuit  prophetae  insipientiam.  Ar- 
guitur  iniquitatis  et  avaritim,  uti  et  vesanise  ; 
atsimul  propheta  cocatur.  Judas  in  sua  Episto- 
la  >  xi  eumdem  sic  perstringit :  llrrore  Balaam 
mercede  effusi  sunt,  insinuans  Balaamum  amori 
pecunixjustitiamposthabuisse.Apoc.%  v   14  di- 
citur  episcopo  Pergami :  Habes  illic  tenentes  do- 
ctrinam  Balaam,  qui   docebat  Balac  mittere  scan- 
dalum    coram    iiliis    Israel,    edere,    et    fornicari. 
De  hoc  consilio  plura  dicemus  suo  loco.  Ex  al- 
legatis  autem  colligitur,  Balaamum  fuisse  impro- 
bumt  aut  certe  impium  prwbuisseconsilium.  Ve- 
rum  ex  eo  colligi  nequit,  magum  fuisse  et  ido- 
lolatram,  prazsertim  cum  propheta  vocetur  a  S. 
Petro :  nam  propheta  esse  potuit,  donoque  pro- 
phetise  itlustratus  a  Deo,  imo  et  pius  et  sanctus, 
etiamsi  in  gravia  peccata  deinde  sit  lapsus.  At 
hariolus    vocatur,     indeque  plures    concludunt, 
magum  fuisse  et  d&monem  consuluisse,  non  ve- 
3  rum  Deum.  Ne  hsec  quidem  consecutio  mihi  ne- 
cessaria  videtur,  uti  nec  visa  est  S.  Hieronymo, 
qui  lib.  de  Qittcst.  Rebraic.  in  Gen.  cap.  22  ge- 
nus  Balaami  deducens  ex  Buz  filio  Nachor,  san- 
ctum  prophetam  fuisse  existimat,  sed  amore  pe- 
cunicV  corruptum  ,   ita  scribens  :   Et   ex    hujus 
(Buz)  genere  est   Bulaam  ille  divinus  ,    ut   He- 
braei    tradunt  :    qui   in  libro    Job    dicitur  Eliu  , 
primum  vir  ^anctus  et  prophetes  Dei:  postea  per 
inobedientiam  et  desideriuin    munerum,  dumls- 
rael    maledicere   cupit  ,    divini   vocabulo    nuncu- 
patur.   Non  admodum  probabile  est ,  quod  solum 
ex  Hebrxorum  auctoritate  narrat  Hieronymus  , 
Balaamum  esse  eumdem  cum  Eliu  ;  at  magisve- 
risimile  est  prophetam  fuisse,  cum  multa  eo  et- 
iam  tempore  prophetaverit  ,  quo  adductus  erat 
ad  m/Uedicendum  Israelitis ;  cumque  initio  se  sa- 
tis  religiose  gesserit  ,  Deumque  verum  ubique 
consulat  ,  eoque  inspirantc  loquatur*    Ihcc  ipsa 
Vtdetttr  S.  Augustini  sententia  tib .  2  ad  Sim/>U- 
cianum  qiuvst.  1  num.  9,  ubi  exemplo  Bataami 
ostendit,  donum  prophetix  in  atiquo  esse  posse  si- 
■ae  charitate.   Idem  quogue  apparebit  ex  aliis 
ejusdem  sancti  doctoris  cerbis  infra  dandis.  H<cc 
igitur  sententia  mihi  apparet  probabilior ,  licet 


AccTOKE 
J.  s. 

i*f  muiedicat 
Itracliltt  :  ille 
aatem  primo, 
contutto  Deo, 
rflUlfl  eo  ire ; 


119 

contrariam  improbare  nolim ,  cum  ea  multoset- 
iam  habeat  patronos. 

490    Hisce   observatis  ,  redeo  ad  textum   sa- 
crum  ,  qui   Num.    22  y  7  ita  habet  :    Perrexe- 
runtque  seniores  Moab,  et  majores  natu  Madian, 
habentes  divinationis  pretium  in  manibus.  Cum- 
que  venissent  ad   Balaam  ,  et  narrassent  ei  om- 
nia    verba    Balac  j     ille    respondit .-  Manete   hic 
nocte  ,    et    respondebo  ,    quidquid  mihi   dixerit 
Dominus.   Maneutibus  illis  apud  Balaam  ,  venit 
Deus   ,    et  ait  ad  eum  :  Quid  sibi  voluut  homi- 
nesisti  apud  te  ?  Respondit :  Balac  filius  Sephor 
rex  Moabitarum  misit  ad  me ,  diccns  :   Ecce  po- 
pulus ,  qui  egressus  est  de  ^Jgypto  ,  operuit  su- 
perficiem  terrae  :   veni  ,    et  maledic   ei ,    si  quo 
modo    possim    pugnaus    abigere   eum.    Dixitquc 
Deus  ad  Balaam  :  Noli  ire  cum  eis ,  aeque  mu- 
ledicas   populo  :  quia  benedictus  est.    Qui  mane 
consurgens  dixit  ad  principes  :  Ite  in  terram  ve- 
stram  ,  quia    prohibuit  me  Dominus    venire  vo- 
biscum.    Reversi    principes    dixerunl     ad     liulac  : 
Noluit    Balaam    venire    nobisrum.     Kursum    ille 
multo  plures    et   nobiliores  quam   aute  miserat , 
misit.  Qui  cum  venissent  ad  Balaam  ,  dixerunt.    l, 
Sic  dicit    Baluc  filius  Sephor  :   Ne  eunoteris  ve- 
nire  ad  rae  :  puratus  sum  honorare  te,  et  tiuid- 
quid  volueris,  dabo  tibi  :  veni  et  muledic  populo 
isti.  Respondit  Balaam  :  Si  dederitmihi  Balac  ple- 
nam  domum  suam  argentiet  auri,  non  potero  im- 
mutare  verbum  Domini  Dei  mei,  utvel  plus,  vel 
minus  loquar. 

391   5.  Angustinus  qiuvst.   48  in  Num.  notat  dauuie  vero 
in  hoc  responsOj  quod  verbis  immutatis  adducit  «un*rumcu" 

liitlitatr  tiietui, 

Drmii  rurtut 
ctmtulit, 


F 


ex  Septuaginta,  hactenus  nultum  cssepeccatum  : 
Sed  ,  inquit  ,  quod  sequitur  ,  uou  est  siue  gravi 
peccato.  Jam  enim  constans  esse  debuit ,  semel 
audito  ,  quod  ei  dixcrut  Dominus  :  "  Nou  ibis 
!•  cum  eis ,  neqtie  malcdices  populum  :  est  enim 
n  benedictus  »  \  neo  eis  ullum  spem  dare,  quod 
posset  Doiuinus  ,  tamquam  ipse  lialaam  niuneri- 
bus  et  honoribus  flexus,  advcrsus  populumsuum, 
quem  beucdictum  esse  dixerat ,  suam  inuiare  sen- 
tentiam.  Sed  ibi  se  victum  cupiditatL'  monstravit, 
ubi  loqui  sibi  Dominum  de  hac  rc  iterum  voluit, 
de  qua  ejus  jam  cognuveiat  vuluntatem  . .  Pro- 
inde  Dominus  videns  ejus  oupiditatem  captam 
devictamque  muneribus  ,  permjssit  eum  ire  ,  ut 
per  jumentum  ,  quo  vehebutur ,  ejua  avariliam 
coerceret ;  hoc  ipso  oonfuudeus  illam  dementiam, 
quod  prohibitiontiin  Uomini  ,  per  angelum  i'a- 
ctam  ,  transgredi  asina  non  audebat,  q,uam  ille 
cupiditate  truusgredi  conaretur  ,  quamvis  eam- 
dem  cupiilitatcin  timore  supprimeret,  Ilacicnus 
Augustinus  ,  rccte  describensprophdnut  avaritia 
et  cupiditate  tapsum  ,  sicuti  tapsus  est  Judas 
apostotus. 

192  Verba  autem,  quac  S.  Augustinus  merito  stdiicedit, 
improbat  ,  sequuntur  >    1'.'  hoc  modo  :  Obsecro 
ut  hic  muncatis  etiam  hac  noote,  et  sciiv  queam, 

quid  mihi  rursuui  n  pi.ndcat  Uoiniiius.  Venit  er 
go  Deus  ad  Balaam  nocte,  et  ail  el:  8i  vocare 
te  venerunt  hoinines  isti  ,  surge  ,  et  vade  cuui 
eis:  ita  dumtaxat ,  ut  <iuod  tibi  prflecepero ,  lu- 
cias.  Surrcxit  Balaam  manc ,  et  Btrata  aeinasua 
profectus  est  cuin  eis.  Et  iratus  «■,  1  Deus.  Stetit- 
quc  angelua  Domini  in  via  contra  Balaam,  qui 
insidehat  asinai ,  <*t  duos  pueros  habebat  secum. 
Cerncns  asina  angclum  stuntem  in  via  e«agina- 
to  gladio  ,  avertit  se  de  itinere  ,  fct  ibat  pt-r 
a^rum.  Quam  cum  verberaret  Balaam ,  et  vellet 
ad  semitam  reducerc,  stetit  angelus  in  angustiis 

duarum 


hr,,  permit  - 

leiitc  :  tetl  ab 

tuina  tua  rt 

jHlfirildltlll 


.U'CTOHE 

J.  s. 


rt  nc  tioqui' 


120 

duaruru  maceriarum  ,  quibus  vineas  cingrebantur. 
Quem  videns  asina  ,  junxit  se  parieti,  et  attrivit 
sedentis  pedem.   At  ille   iterum  verberabat  eam: 
ct  nihilominus  angelus  ad  locum  angustum  trans- 
iens ,   ubi  nec  ad  dexteram  nec  ad  sinistram  po- 
terat  dcviare,   obvius  stetit.  Cumque  vidisset  asi- 
oa  stantcm   an^elum  ,  concidit   sub  pcdibus  se- 
dentis:  qui  iratus  vehementius  c&debat  fuste  la- 
tera  ejus.  Aperuitque   Dominus  03  asinae  ,  et   lo- 
cuta  est :  Quid   fecit  tibi  ?  cur  percutis  me  :  ecce 
jam  tertio?  Respondit    Balaara  :  Quia  commerui- 
sti  ,  ct  illusisti  mihi  :  utinam  habcrcm  gladium  , 
ul  te  percuterem.  Dixit  asina  :  Xonne  animal  tuum 
sum,  cui  sempersedere  consuevisti   usque  iu   prae- 
sentem  diem  P  Dic  ,  quid  simile  umquam  fecerim  ti- 
bi.  At  illc  ait :  Numquam. 
493   Protinus  aperuit  DomiQue  oculos  Balaam, 
dcmre$ipt»c<tr  ct  vidit  angclum  stantcm  in   via  evaginato  gla.- 
dio ,  adoravitque  cum  pronus  in  terram.  Cui   an- 
gelus  :  Cur,  inquit,  tertio  vcrberas  asinam  tuam? 
EgO    vini  ,    ut    adver.sarer    tibi  ,  quia  pcrversa 
est  via  tua  ,    mihique  contrarfa  :  ct  nisi  asina 
declinasset  de   via,  dans  locum  resistenti,   te  oc- 
.j  cidisaemj  et  illa   viveret.  DixitBalaam:  Pecca- 
vi,  nesciens  quod  tu  stares  contra  me  :  ct  nunc, 
ei  diaplicet  tibi  ut  vadam,  revertar.  Aitang-elus: 
Vadc  cum   istis  ,   et  cavc  ne  aliud  quam  prsece- 
pero  til>i  Loquari».  tvit  igitur  cum   principibus. 
Laudatus   Auguslinus  notat  ,    Baiaamum   post 
permisi  ionem  cundinonconsuiuisseiterumDeum, 
sicut  fecerat  iterato  post  prohibitionem.  Et  cur, 
inquil ,  nisi  quia  ejus  maligna  eupiditas  appare- 
bat,  quamvia  timore   Domini  premeretur?  Cupi- 
ditas  munerum  promissorum  impettebat,  ut  ireU 
timor    Domini  utcumque    eum  continebat  ,  ne 
iret  aut  guid  loquereiur ,  nisi  Deo  permitten- 
te  ;  (U  cupiditati  t  cui  jam  indulgere  crvjjerat , 
timorem   Domini  tandem  omnino  ppsposuit ,  ut 
videbimus,  Interim  hsec  rursum  notat  Augusti- 
nus  :  Nihil   liic  sano    mirabilius  videtur,   quam 
quod  l< j*i iuii 1 1 •  asina    territus  uon  est,  scd  msu- 
per  ei,   velut  talibus  monstria  assuetuSj  ira  per- 
severanle  respondit.  Rationem  <i>U  sanctus  doctor 
qusest.  50  hisce  verbis  .-  Nimirum,  inquit,  <ju,vsi. 
,  Este  tanta  oupiditate  ferebatur,  ut  neotanti 
monstri  miraoulo  terreretur  Priori  rero  loco  sic 
pergit  i   Postea  tlli  el  angelus  loquitur,  aryuens 
I    e1  improbans  ejus  viam  :  quo  viso  tamen  exter- 
ritua  adora^  ii.  Deinde  ire  permissus  est,  ul  jam  per 
ipsum  prophetis  clari  sima  proferretur.  Nam  omni- 
no  permii  us  non  esl  dioere,  quod  volebat,  sed  quod 
virtute  Spiritus  cogebatur. 
receptma  l[il  Quid  Balac  fecerit,  audito  Balaami adven- 

pergit  narrare  Moj  >esj  36  his  verbis :  Quod 
s,"'"f;  oum  audisset  Balacj  egressus  es1  in  occiirsum 
ejus,  lii  oppido  Moabitarum,  quod  situm  est  iu 
extremia  flnibus  Arnon.  Dixitque  ad  Balaam : 
Misi  nmitiu->  ut  vooarem  te  .  our  non  statim 
venisti  ad  me  ?  an  quia  meroedem  adventui  tuo 
reddere  nequeoPCui  ille  respondit:  Ecoeadsum: 
numquid  loqui  potero  aiiud  ,  nisi  quod  Deus 
posuerit  in  ore  meo?  Perrexerunl  erga  simul, 
et  venerunl  In  urbexo  ,  qusB  in  extremis  rcgni 
ejus  finibus  erat.  Cumque  occidissel  Balac  boves 
et  oves ,  misit  ad  Balaam  ,  el  principes  ,  qui 
cum  eo  erant,  munera.  Mane  autem  facto  duxit 
eum  ad  exoelsa  Baal,  et  intuitus  est  extremam 
patrem  populi,  Dixitque  Balaam  ad  Balac.JSdi- 
fica  mihi  hio  septem  araa,  el  para  totidem  vi- 
tulos  ,  ejusdemo^ue  numeri  arietes.  Cumque  fe- 
cisset  juxta  sermonem  Balaam  ,  imposuerunt  si- 
mul  vituium  et  arietem  super  aram.  DixitqueBa- 


DE  S.  MOYSE  PROPHETA. 

laam  ad  Balac :  Sta  paulisper  juxta  holocaustum 
tuum  ,  donec  vadam,  si  forte  occurrat  mihi  Domi- 
nus,  et  quodcumque  imperaverit,  loquar  tibi.  Cum- 
que  abiisset  velociter,  occurritilli  Deus.  Locutusque 
ad  eum  Balaam  :  Septem,  iuquit,  aras  erexi,  et  im- 
posui  vitulum  et  arietem  desuper.  Dominus  autem 
posuit  verbum  in  ore  ejus,  et  ait :  Bevertere  ad  Ba- 
lac  ,  et  hsec  loqueris. 

495  Aliqui  volunt  aras  prxdictas  ,  et  sacrifi- 

cia  iis  imposita ,  a  Balaamo  fuisse  oblata  dx- 

moni;  at  id  mihi  minus  apparet  probabite ,  cum 

Balaam  vero  Deo  dicat,  se  septem  aras  erexisse  , 

iisque  imposuisse  sacriftcia  ;  cumque  mens  ipsius 

illustrata  fuerit  a  Deo  ad  prophetandum.  Atii 

malunt  dicere  sacrificia  quidem  oblata  fuisse  ve- 

ro  Deo ;  sed  adhibitas  fuisse  cseremonias  super- 

stitiosas,  eumque  illicitis  artibus  voluisse  a  Deo 

divinationem  quserere.  Verum  cum  ignoremus  sa- 

criftcandi  ritus,  quibus  utebantur  veri  Dei  cul- 

tores,  quinon  erant  lsraetitae,  superstitiosas  istas 

ceeremonias  non  possumus  certo  cotligereex  rela- 

tis  hoc  loco  :  cumque  Balaam  ubique  legatur  ve- 

rum  Deum  consulere,  et  nutlibi  in  sacris  Litte- 

ris  clare  arguatur  de  superstitione ,   nedum  de 

magia,  matim  credere  Baiaamum  hisce  sacrificiis 

usum  esse  ad  verum  Deum  sibi  dernerendum  :  im- 

prudenter  tamen  fecisse  et  peccasse,  quod  cupidi- 

tati  munerum  iia  indidgeret,ut post  agnitamDei 

votuntatem,  eum  quasi  irahere  vetiet  ad  sua  desi- 

deria. 

496  Ad  textum  regrediamur.  f  6  Reversus 
( Bataam )  invenit  stantem  Balac  juxta  holocau- 
stum  suum,  et  omnes  principes  Moabitarum  :  as- 
sumptaque  parabola  sua,  (idest,  incipiens  pa- 
rabotice  loqui)  dixit  :  JJe  Aram  adduxit  me  Ba- 
lac  rex  Moabitarum  ,  de  montibus  Orientis  :  Ve- 
ni ,  inquit  ,  et  maledic  J~acob  :  propera  ,  et  de- 
testare  Israel.  Quo  modo  maledicam  ,  cui  non 
maledixit  Deus?  Qua  ratione  detester,  quem  Do- 
minus  non  detestatur?  De  summis  silicibus  vi- 
debo  eum  ,  ei  de  collibus  considerabo  illum.  Po- 
pulus  solus  habitabit ,  et  inter  gentes  non  repu- 
tabitur.  Quis  dinumerare  possit  pulverem  Jacob, 
ct  nosse  numcrura  stirpis  Israel  ?  Moriatur  ani- 
ma  mea  morte  justorum  ,  et  fiant  novissima  mea 
horum  similia.  Dixitque  Balac  ad  Balaam  :  Quid 
est  hoc  ,  quod  ag-is  ?  Qt  malediceres  inimicis  meis, 
vooaviteiettu  econtrario  benediois  eis.  Cui  illeres- 
pondit:  Num  aliud  possumloqui,  nisi  quodjusscrit 
Doininus? 

197  Dixit  ergo  Balac  :  Veni  raecum  iu  alterum 
locum  ,  unde  partem  Israel  videas,  ettotum  vi- 
(Umv  non  possis,  inde  mnlcdicito  ei.  Cumque  du- 
xisset  eum  iu  locura  sublimem  ,  super  vcrticem 
niontis  Phasga ,  axliHeavit  Balaam  septem  aras , 
et  impo.-itis  supra  vitulo  atque  ariete ,  dixit  ad 
Balac  :  Sta  hiojuxta  holooaustum  tuum,  donec 
ego  obvius  pcrg-ara.  Cui  cura  Dominus  occur- 
rissct  ,  posuissetque  verbum  in  ore  ejus  ,  ait  : 
Revertere  ad  Balac ,  el  haec  loqueris  ei.  Ee- 
versus  invenit  cum  stantem  juxta  holocaustum 
suura ,  ct  principes  Moabitarum  cura  eo.  Ad 
quem  Balac:  Quid  ,  inquit,  locutus  est  Domi- 
uus?  Atille,  assurapta  parabolasua,  ait  :  Sta 
Balao  ,  et  ausculta,  audi  fili  Sephor.  Non  est 
Deus  quasi  homo  ,  ut  mentiatur:  nec  ut  filius 
hominis  ,  ut  mutctur.  Dixit  ergo,  et  non  faciet? 
locutus  cst,  et  non  implebit  ?  Ad  benedicendum 
adduotus  sura,  beuedictionem  prohibere  non  va- 
leo.  Non  est  idolum  in  Jacob  ,  nec  videtur  si- 
raulacrum  in  Israel.  Dorainus  Deus  ejus  cum  eo 
est,  et  clangor  victorise  regis  in  illo.   Deus  edu- 

xit 


veriiimititer 
vero  Deo, 


aquo  illustra- 
tvs,  faueta  de 
Israelitis  p7\v- 
dicit  : 


mututo  loco, 
rurms  bona 
vuiicinatur  de 

iisdem  .- 


tertio  loco 
similUer 


B 


funsta  et  glo- 
riosu  t(c  Israr- 
litis,  irtucente 
frustra  Bala- 
co, 


DIE  QUARTA 

A  xit  illum  de  .Eg-ypto ,  cujus  fonitudo  similis  est 
rnmocerotis.  Non  est  auguriuin  in  Jacob ,  nec 
divinatio  in  Israel.  Temporibus  suis  dicetur  Ja- 
cob  et  Israeli  (  quid  operatus  sit  Deus.  Ecce  po- 
pulus  ut  leaena  consurg-et ,  et  quasi  leo  erigetur: 
non  accubabit,  donec  devoret  prcedam  ,  et  occi- 
sorum  eanguinera  bibat.  Dixitque  Balac  ad  Ba- 
laam  :  Nec  maledicas  ei,  nec  benedicas.  Et  ille 
ait  :  Nonne  dixi  tibi ,  quod  quidquid  mihi  Deus 
imperaret,   hoc  faoerem  ? 

498  Et  ait  Balac  ad  eum  :  Veni  ,  et  ducam  te 
ad  alium  locum  :  si  forte  placeat  Deo  ,  ut  inde 
maledicas  eis.  Cumque  duxisset  eum  super  ver- 
tieem  montis  Phogor  (  qui  respicit  solitudinera , 
dixit  ei  Balaam  :  ^Edifica  mihi  liic  septem  aras , 
et  para  totidem  vitulos,  ejusdemque  numeri  arie- 
tes.  Fecit  Balac  utBalaam  dixerat  :  imposuitque 
vitulos  et  arietes  per  singulas  aras.  Cumque  vi- 
disset  Balaam  quod  placeret  Domino ,  ut  benedi- 
ceret  Israeli,  nequaquam  abiit ,  ut  ante  perre- 
xerat,  ut  augurium  qusereret :  sed  dirig-ens  con- 
tra  desertum  vultum  suum  ,  et  elevans  oculos, 
vidit  Israel  in  tentoriis  commorantem  per  tribus 
suas  ;  et  irrnente  iu  se  Spiritu  Dei ,  assumpta 
parabola  ait :  Dixit  Balaam  filius  Beor :  dixit 
homo ,  cujus  obturatus  est  oculus :  dixit  audi- 
tor  sermonum  Dei ,  qui  visionem  Omnipotentis 
intuitu3  est,  qui  cadit,  et  sic  apcriuntur  oculi 
ejus.  Heec  omnia  dese  Balaam.  Obscuriora  quse- 
dam  sunt ,  et  idcirco  variis  modis  eayplicantur, 
dum  alii  corporis  oculum  obturatum  faisse  vo~ 
lunt ,  alii  oculum  mentis.  Maxime  obiuratus 
erat  munerum  cupiditate  mentis  oculus,  cum  vo- 
luntatem  Dei  perspectissimam  habere  deberet,  et 
tamen  anhelare  pergeret  ad  occasionem  aliquam 
satisfaciendi  Moabitarum  regi,  ut  promissa  au- 
ferretmunera,nonperspiciens  se  ita  ad  ruinam 
tendere,  et  in  summam  tandem  impietatem  la- 
psurum,  uti  lapsum  mox  videbimus.  Pergebat 
interim  Deus  liominem  improba  cujnditate  ab- 
ductum  dono  prophctise  illustrare  ad  utititatem 
aliorum. 

409  Prophetantem  igitur  audiamus :  Quara 
pulchra  tabernacula  tua  Jacob ,  et  tentoria  tua 
Israell  ut  valles  nemorosse ,  ut  horti  juxta  flu- 
vios  irrigui ,  ut  tabcrnacula,  quae  fixit  Domiuus, 
quasi  cedri  prope  aquas.  Fluet  aqua  dc  aitula  e- 
jus,  et  semen  illius  erit  in  aquas  multas.  Tolle- 
tur  propter  Agag  {servatum)  rcx  ejus  (  Saut,  ) 
et  auferetur  reg-num  illius.  Deus  eduxit  illum  de 
^Egypto,  cujus  fortitudo  similis  est  rhinoccro- 
tis.  Dcvorabunt  g-entas  hostes  illius,  ossaque  eo- 
rum  confrigent ,  et  perforabunt  sagittis.  Accu- 
bans  dormivit  ut  leo,  et  quasi  lesena,  quam  sus- 
citarc  nullus  audebit.  Qui  benedixerit  tibi ,  erit 
et  ipse  benedictus:  qui  maledixerit,  in  malcdi- 
ctione  reputabitur.  Iratusquc  Balac  contra  Ba- 
laam  ,  complosis  manibus ,  ait  :  Ad  maledicen- 
dum  immicis  meis  vocavi  tc  ,  quibus  econtrario 
tertio  bencdixisti  :  revertcre  ad  locum  tuum.  De- 
creveram  quidem  mag-nifice  honorare  te  ,  sed 
Dominus  privavit  te  honore  disposito.  Ee 
dit  Balaam  ad  Balac :  Nonne  nuntiis  tuis ,  quos 
misi^ti  ad  me,  dixi  :  Si  dederit  mihi  Balac  ple- 
nam  domura  suam  argenti  et  auri ,  non  potero 
praeterire  sermonem  Domini  Dci  mei ,  ut  vel  bo- 
ni  quid  vcl  mali  proferam  ex  corde  meo  :  scd 
quidquid  Dominus  dixerit ,  hoc  loquar?  Verum- 
tamen  pergens  ad  populum  meum ,  dabo  consi- 
lium,  quil  populus  tuus  populo  huic  faciat  ex- 
tremo  tempore.  Loquitur  de  pessimo  et  impiissi- 
mo  consilio  inducendi  Uebrseos  ad  fornicationem 


SEPTEMBRIS. 


121 


et  idolotatriam ,  ut  divino  favere  privarentur. 
Hoc  autcm  consilio  palam  fecit  Balaam  ,  se  oc- 
casionem  semper  qusesimsse  nocendi  Israel 
quia  mercedem  iniquitatis  amavit,  teste  S.  Petro. 
500   Verumtamen  voluit  Deus  ut  impius  pro- 
pheta  prius  pergeret  futura  prxdicere,  ut  sequi- 
tur:  Sumpta  ig-itur  parabola,  rursum  ait:  Dixit 
Balaam  filius    Beor :    dixit   homo  ,  hujus  obtura- 
tus  est  oculus:  dixit  auditor  sermonum  Dei,  qui 
novit  doctrinam    Altissimi  ,    et  visiones  Omnipo- 
tentis  vtdet ,   qui  cadens    apertos  habet  oculos  : 
Videbo    eum ,   sed    nou    modo :   intuebor    illum  , 
sed  non  prope.   Orietur    stclla  ex  Jacob  ,  ei  con- 
surg-et  virga  de  Israel :  et  percutiet  duces  Moab, 
vastabitque    omues  filios  Seth.    Et    erit   Idumsea 
possessio  ejus:  hereditas  Seir  cedet  immicis  suis  : 
Israel  vero  fortiter   aget.    De  Jaoob  erit,  qui  do- 
minetur,    et   perdat  reliquias    oivitatis.    Cumque 
vidisset  Amalec,  assumena  parabolam  ,  ait  :  Prin- 
cipium  gentiura  Amalec ,  cujus  extrema  perden- 
tur.   Vidit  quoque   Cinajum  ;  et  assumpta  parabo- 
la,  ait :  Robustum  quidem  est  habitaculnm  tuum: 
sed   si   in    petra  posueris  nidum  tuum,  et  fuerls 
electus  de  stirpe  Cin ,  quamdiu  poteris  permane- 
re?  Assur-  enim  capiet  te.  Assumptnque  parabo- 
la  iterum   locutus    est :    Ileu,  quis   ricturus  est, 
quaudo  ista  facict  Deus  ?  Venient  in  trieribua  de 
Italia ,  superabunt  Assyrios ,   vastabuntque    He- 
braeos,   et  ad  extivmum  etiam   ipsi   peribunt,  Sur- 
rexitque  Balaam,  et  reversus  est  in  looum    suum: 
Balac  quoque   via ,    qua    vcnerat ,    rediit.   Hacte- 
nus  locutus  erat  Balaam  ,  omniaque  illa  prsedi- 
ucerat  tamquam  propheta ;  diciturque  deinde  <<•■ 
diisse. 

501  Verum  haud   dubie  spe  munerum  acci- 
piendorum  ,  antequam  a  rege  Modbitarum  di- 
scederet ,  ex  proprio  spirituloqui  cozpit,  docuit- 
que  Balac  mittere  scandalum    ooram  flliis  Isnn-l, 
cdere  et  fornioari ,   ut   dicitur    Apoc,    2    i    II. 
Suasit  igitur  homo  nequissimus,   ut   mulieres 
Moabitarum  et Madianitarum  familiares  sefa- 
cerent  Israelitis  ,  eosque  ad  fomicationem  et  ido* 
lolatriam    iiidncerent.   Audi  Moysen    Num.    ;il 
^  15  de  feminis  Madianitarum,  quos  Israelitae 
non  occiderant  :   Cur  feminas   reservastisP  Non- 
ne  istze  suut,  quae  deceperunt  fllios  Israfil  ad  aug 
g-estionem   Balaam,  et  praavaricari  vos    feoerunl 
in   Domino  supcr   pecoato  Phogor,  unde  et  per- 
cussus  est  populus?  Iit  Balaamo  nihil  magii  <■■■ 
probant  sacrm  Litterm  quam  hoc  consilium,  ejus 
que  arariliam  ,  qua  ad  tantum  scelus  perductus 
est    Non  ignordbat  igitur  homo  nequam  verum 
Deum,  cumsciret  Israelitas  fore  invictos%  quam 
diu  gauderent protectionc  divina  ;  nec  hacprote 
ctione  orbandos  ,  nisiper  peccata  ,  aeprsesertim 
per  idotolatriam. 

502  Ssecautem  scientia  magis  congruit  pro- 
phetic  quam  rnago  et  idfololatrse ,  ita  ut  hoc 
ipsum  consilium  magis  verisimile  /<>•  iat  prophe- 
tam  fuisse  qiaim  <><«!/*>>>>.  V"'  obstat  magnitudo 
criminis :  nam  incredibite  non  esl  ,  prophetam 
ad tantum  scelus  prolapsum  esse,cum  sciamus 
apostolum  gravius  etiam  cecidis.se.  Imoparum 
mihi  apparet  credibile ,  Deummago  et  idolola' 
trse  tam  excellens  prophetim  donum  dedisse, 
quam  habuit  Balaam.  Certe  nullo  alioememplo 
id  con/irmari  potest.  Ttaque  >»»'<>  probnhitius 
apparet  verum  fuisse  prophetam,  et  s«-  tota  hi$- 
toria  faciiius  explicaripotest.  Quodautem  bario- 
id  rocatur,  quodque  Num  M  i  I  dicitur,  ut 
aug-urium  quaereret ,  quod  divinationis  pretium 
memoratur    Num.    22   y    7,   factum    mdetur  a 

Moyse 


AICTOBE 
J-S. 


m\Kltaq\iede 
aliis  gentihut 
pergit  vatici- 
t\art  : 


Balaam  do- 
rnutn  061 
nnfe  )<•■>■)■'■>•- 
■uni  coniWuni 

Iktlaco  tugge- 

r,t  ; 


•  •■  quo  coniiito 
probabitiu  ■ 
eitfprophetam 
impi  obum 
fulito  quum 
magum. 


ACCTORE 

J.S. 


Jotephui 

hittoriam 

Balaami 


122 

Moyse  ob  improbitatem  hominis,  qui  donis  Dei 
nitebatur  abuti ,  ideoque  indignus  erat  konora- 
tiori  nomine ,  digniorque  iis  vocabulis,  qu#  pU- 
rumquein  malampartem  interpretamur ,  etiamsi 
contrario  sensu  explicori  possunt.  Nomen  prophe- 
taefl  S.  Petro  datum  Balaamo  eamdem  difficulta- 
tem  priebct  patronis  contrariae  sententise. 


%  XLV.    Historia   Balaaroi  ex  Jo 

sepho  et  Philone  ,  quorum 

relatio    examinatur. 


De  Ballaci  et    Ilalaami  molitionibus   contra 
TaraMitas  Josenhus  lib.  4  can.  6   ita   ordi 


Israetitas  Josephus  lib.  4>  cap. 
tur  :  JJalacus  Moabitarum  rex  ,  habens  veterem 
amioitiam  et  societatem  cum  Madianitis,  cum 
res  lsraSlitarum  In  tantum  crescere  videret,  cce- 
pit  etiam  de  suo  regno  esse  solicitus.  Nesciebat 
enim  Deum  vetaro  ,  no  Hebrffli  quidquam  ulte- 
rius  prfflter  Ohananseam  usnrpare  appetant ;  at- 
que  ita  non  satls  consulte  de  rebus  n<4vis  coffita- 
U  vit.  Et  bello  quidem  agrgredi  elatos  tot  victoria- 
rnm  successu  non  est  aueus,  obstare  tamen  vo- 
lens  ne  ulterius  procedorent ,  legatos  de  com- 
inuiiilms  comuKjdis  ad  Madianitas  mittit.  Illi  ad 
ttalamuin  quendam  ultra  Euphratem  ,  nobilem 
in  eis  locis  vatnm,  et  sibi  amicum  ,  cum  Balaci 
legatls  mittunt  etiam  de  suis  honoratissimum 
quomquo  ,  ro^antes  ut  veniret  ad  se  ,  et  diris 
impreoationibufl  [srafilitds  dovoveret.  Vates  lega- 
tis  comiter  exceptia ,  el  hospitali  mensaj  adhibi- 
tis,  oonauluit  Deum,  quee  sit  ojus  de  Madiani- 
taruin  postulatifl  sontontia.  Qui  cum  votarct  illis 
obsoqui  ,  rovcrsns  ;id  eos,  ait ,  sibi  non  deesse 
voluntatem  illis  gratifloandi ,  sed  obstare  Deum, 


DE  S.  MOYSE  PIIOPHETA. 

set  in  culpa,  sed  ipse  obstaret  iter  contra  Dei 
voluntatem  facienti.  Tum  vates  territus  volebat 
retro  abire  :  sed  Deus  jussit  eum  pergere,  quo 
instituerat,  modo  nequid  aliter  agat  quam  divi- 
nitus  admoneretur.  Jta  Josephus,  solito  pressius 
sacris  Litteris  inhzerens,  sed  nonnulla  magis  com- 
pendioseenarrans.  Quod  autem  ait,  Balaamum, 
visoangelo,  voluisse  redire ,  minus  accuratum 
est,  cum  cuperet  semper  Balacum  adire,  spe 
munerum  incitante ;  et  solum  peteret,  an  vellet 
Angelus,  ut  rediret.  Hac  quoque  de  causa  tam 
hic  angelus ,  quam  ante  abitum  Deus,  proprie 
non  jussit,  sed  permissit  potius,  ut  proficiscere- 
tur  ad  Balacum. 

505  Pergis  hoc  modo  Josephus:  His  manda- 
tis  perceptis  ad  Balacum  pervenit  :  exceptusque 
a  rege  honorificentissime  ,  voluit  ad  quemdam 
montem  deduci,  unde  Hebrseorum  castra  contem- 
plari  posset.  Balacus  vero  ipse  cum  regio  comi- 
tatu  deducit  vatem  in  montem  proxime  imminen- 


D 


CUJUI 


benefioio  debeat    irloriam    ex   veris  hacte 


cx  sact-is  Lit 
lerii 


nus  prsediotionibus  comparatam.  Nam  oxorcitum 
illum,  quem  ipfli  execratum  velint,  esse  Deo  lon- 
go  oariBslmum.  Deditque  consilium  ut  ob  hanc 
oausam  ad  Esraelitas  profecti,  pacem  cum  illis 
quibuscuinque  oonditionibufl  facerent.  His  dictis 
legationem  dimtalt,  Ilnrfcnus  Josephus  satis  re- 
cte :  non  tamen  csrtum  est ,  Balaamum  ultraEu- 
phratem  ,  seu  in  Mcsopotamia,  habitasse  eo  tem- 
pore ,   uti  obserravi    num.     iss.    Nihil  quoque 

C    kdbet   Srr/jifuni    dr   COnsUtO    paCl$   jirfrtnf.V   per 

Balaamum  dato  :  quod  ex  mera  conjcctura  ad 
didit  scriptor  Hebr&us. 

B04  ///c  autem  sic  prosequxtur  :  Ait  Madiani- 
tao  (imo  et  ipse  Balac  cum  iis)  Balaco  maxi- 
mia  preoibus  urgente ,  eadem  de  re  donuo  lo- 
^:itus  mittunt  ad  Balamum  :qui  oupiens  homini- 
bua  obsequi,  Deum  oonsulit.  Dcus  vero  offensus 
jubei  ut  legatia  assentiatur,  ls  ratua  Deum  haeo 
serio  jubere  ,  oum  Legatia  proficisoitur.  Inter 
eundum  autem,  oum  ventum  osset  in  viam 
quandam  angustam,  interduas  macerias  sitam, 
oocurrit  ei  angolus  :  quo  animadverso,  asina  , 
qua  vehebatur,  declinana  appressit  oum  ad  alte- 
rum  Beptum,  nihilquo  inovob;itur  verberibus  scs- 
soris,  prcssuram  moleste  ferentis :  oumque  nec 
angelua  de  via  oederel ,  nec  vatea  verberandi  fi- 
nem  faoeret,  tandem  prooumbens,  Deo  sic  vo- 
lente ,  lminana  voce  Balamum  inouaat ,  quod 
numquam  antehao  leesua  seeviret  in  se,  non  in- 
telligvns  Deum  prohibere  quo  mlnus,  quibus  cu- 
porot ,  obsequatur.  Boo  prodigioso  asinffi  sormo- 
nc  dum  ille  turbarotur,  npparuit  ei  augelus,  ob- 
jurgnns  verbcratorem,    quod  jumentum    non  es- 


varrans  solita 
rectius. 


tom  ,  qui  a  castris  stadia  sexaginta  aberat.  Qui- 
bus  consideratis  ,  jubet  regem  septem  aras  ex- 
truere  ,  et  totidem  tauros  ac  arietes  exhibere.  Id 
ubi  coleriter  jussu  regis  est  factum  ,  mactat  vic- 
timas,  ut  victoriam  prsesagire  posset.  Deinde  sic 
fatur  ;  Felices  vos,  quibus  Deus  larg"am  bono- 
rum  praebet  copiam  ,  et  providentiam  suam  per- 
petuam  ducera  et  auxiliatricem  annuit.  Quoniam 
nullum  e-^t  horainum  genus  ,  cui  non  innocen- 
tia  morum  ,  virtutisque  ac  probitatis  studio  sitis 
anteferendi  ,  liberos  pragstantiores  etiam  succes- 
sores  habituri  ,  quandoquidem  Deus  vos  solos 
hominum  complectitur ,  et  ut  omnium  sub  sole 
felicissimi  sitis  prospicit.  Quamobrem  obtinebitis 
teri-am  ,  ad  quam  vos  misit ,  et  posteris  vestris 
in  perpetuum  po^sidendam  relinquetis  :  et  gloria 
vestri  nominis  implebitur  universa  terra  simul  et 
mare,  adeoque  multiplicabitur  gens  vestra ,  ut 
nulla  non  orbis  regio  vestri  sanguinis  homines 
admlxtos  sit  habitura.  Beatus  vos  exercitus  et  ad- 
rairatione  dignissimus,  ex  uno  parente  in  tantum 
auctus.  Nunc  vobis  parum  amplum  pro  dignitate 
ac  numero  domicilium  Chananasa  continget ,  sed 
totum  olim  torrarum  orbem  habitationi  vestrae 
destinatum  scitote ,  ut  tam  in  insulis  quam  in 
oontinonte  sit  vobis  degendum  pra;  multitudine, 
ipsis  caeli  stellis  numero  aequiparanda.  Cumque 
tam  innunicri  futuri  sitis,  nihiloinmus  nihil  vo- 
bis  ad  summam  rerum  copiam  deesse  patietur, 
in  jiaoe  ot  in  bcllo  virtutom  viris  addet.  Inimicis 
nostris  in  mentem  veniat,  ut  hostes  vestri  esse, 
ot  in  vos  arma  sumere  velint.  Non  enim  rever- 
totur  c  tali  pra?lio  victor,  qui  laetitiam  conjugi- 
bu  ac  liboris  afferat.  Tanta  vobis  fortitudo  di* 
vino  favoro  oontigit  ,  qui  solus  potest  et  quod 
superesl    detrahere,   ot  quod  deest  addere. 

506  Talia  vates  fatidica  voce  canebat ,  extra 
se  raptus,  ot  Nnminc  totus  correptus,  rege  in- 
digne  forente,  et  pacta  non  servare  clnmitante, 
licet  magnis  muneribus  ab  amicis  conductum  : 
vonisse  eum  ad  excerandum  hostes  ,  quos  nunc 
mactos  virtute  ac  pietate  caneret#.  Ad  quem  va- 
tes :  Putas,  inquit,  quoties  fata  sunt  aperien- 
da,  in  nobis  situm  esse,  quid  dicamus  aut  ta- 
ooamus  afflati  divino  spiritu?  Ipse  voces,  quales 
vult,  profert  et  oraonla ,  nobis  nec  scientibus 
nec  oogitantibus.  Equidem  satis  memini,  ad  quid 
precibus  Madianitaruin  sim  adductus,  eaque  cau- 
sa  veni  ut  voluntati  tuae  raorem  g-ererem.  Sed 
potentior  ost  Dous  quam  raea  voluntas,  qui  con- 
tra  Dei  volnntatem  ad  gratiam  hominum  loqui 
proposueram.    Quamprimum    enim    nostrum    pe- 

ctus 


E 


quatdam  ta- 

mcn  cnujecln- 
ras  iiuettas 
adjungil, 


DIE  QUABTA  SEPTEMBMS 
A  ctus  subintrat,   nihil  amplius  nostrum  ibi  rema- 
net.  Eg-o  certe  nihil  in  horum  laudem  dicere  in 
animo  habui ,  nec  quae  Deus  eorum  generi  dare 
decrevit ,    commemoranda    putavi  :     sed    Numen 
illis  propitium  ,   quod   gentis  felicitati  studet  ac 
gloriae ,   pro  destinatis  haec  verba  raihi  subdidit. 
Nunc  age  quando  animus  est  tibi  atque  Madia- 
nitis  rem  gratam   facere,  quorum  preces  me  non 
decet  non  admittere,  alias  aras  crigamus  et  sacra 
instauremus ,    si  forte  Deum  flectere  possim,   ut 
execrationibus  hoc  genus  hominum  devovere  li- 
ceat.  Cumque  Balacus  id  fieri  permisisset,   ac  ne 
iterato    qnidem    sacro    potestatem  devovendi  im- 
petravisset,   collapsus  in  faciem  pronus  prsedice- 
bat ,    quidquid  eventurum   esset  regibus  et  civi- 
tatibus  clarissimis,  quarum  quaedam  nondum  con- 
ditae  videntur  :  quae  vero  extant  earum  res  terra 
marique    gestas    ita   praedictionibus  responderunt 
usque  ad  nostram   memoriam,  ut  facilis  sit  con- 
jectura,   reliquum  ctiam  ejus  oraculi  non  vanum 
fuisse ,    eventum  aliquando  comprobaturum.   Ita 
auctor  Hebrseus,  qui  de  prmlictionibus  Balaami 
faciliora  solum  narravit,  variaque  conjunxit , 
qute  locis  diversis  leguntur  prsedicta :  nam  bis  lo- 
B  cum  mutavit  Balaam,  rogante  Balaco,  ita  ut  tri- 
bus  diversis  locis  fausta  Rebr&is  praedixerit. 
Illam  locorum  mutationem  siluit  Josephus,  con- 
tentus  dicere  sacra  semel  instaurata  fuisse.  Quod 
spectat  ad  responsionem  Balaami,  se  Balaco  ex- 
cusantis,  non  tota  quidem  illa  habetur  in  sacris 
Litteris,  at  satis  verisimilis  est,  etpessimamha- 
rioli  intentionem  optime  explicat.  Demum,  quod 
ait,  Balaamum  prophetasse  collapsum  in  faciem, 
collegit   ex  verbis  Num.  S4  i  4,   Qui  cadit ,  et 
sic  aperiuntur  oculi  ejus.  Verum  verba  illa  non 
videntur  hunc  sensum  habere,  et  diversimode 
explicantur  apud  interpretes. 
ct  crrores  507  Redeo  ad  Josephum,  qui  hsec  subjungit : 

satis  opertos.    Balacus  autem   segre    ferens    expectationem   fru- 
stratam,  sine  honore   vatem  ablegat.  Ille  domum 
repetens ,    cum  Euphratem  attigisset,  accito  Ba- 
laco  et  principibus   Madianitarum  ,    Balace ,    in- 
quit ,    vosque    Madianitae,   quandoquidem  neces- 
se  est  ut  vel  praeter  Dei  voluntatem   vobis  obse- 
quar  ,    Hcbraeorum  quidem  genus  numquam  est 
interiturum ,  nec  bello  ,  aut  pestiientia  fameque  , 
aut  alio  casu  delebitur.  Deus  cnim  curam  habet 
(;  ejus   g-entis  a  malis    servandre ,   ne  quando  talis 
clades  incidat,   qua  universi  de  medio  tollantur. 
Interdum   tamen    qucedam    vitari    non   poterunt, 
quibus  ad  tempus  afflicti,  mox  magis  quam   an- 
'  te  florebunt,  castigatione  tali  ad  sanitatem  revo- 
cati.    Quapropter    si    brevem    victoriam    de    illis 
consequi    quaeritis ,    hoc    consilio   voti   corapotes 
efficiam.   Eiliarum  formosissimas,   quae  pulchritu- 
dine  sua  mentes  eorum  expugnare  possint,  quan- 
tum    fieri  potest ,    cultas  ac  ornatas  mittite ,   ut 
circum   castra    obversentur,    et  juvcnibus    com- 
plexus  expctentibus  faciles  se  praebeant :  ubi  ve- 
ro  cupidine  captos  vidcrint,  subito.sc  proripiant: 
cumque  rog*atae  fuerint  ut  maneant,  non  annuant 
nisi  persuasis,  ut  rclictis  patriis  lcgibus  et  cultu 
Dei  ,    a    quo    illas   acceperunt,   Madianitarum   et 
Moabitarum    deos    venerentur.    Sic    enim    Deum 
iratum  sibi  reddent.  Post  haec  monita  abiit.  Ha- 
ctenus  Josephus.  At  parum  probabiliter  Bataa- 
mum  ad  Euphratem  usque  deducit,  priusquam 
si'.ggessitperniciosumistudconsitium.Minusquo- 
que  aut  potius  nutlo  modo  verisimile  est,  Bala- 
cum  cum  principibus  Madianitarum  venisse  ad 
Euphratem,  aut  accitum  fuisse  a  Bataamo.  Non 
consideravit  scriptor  incuriosus  veri,  quantum 
Septembris  Tomus  II. 


123 
inter  Moabitidem  et  Euphratem  sit  intervallum.  *«™" 
Sane  inter  Jordanem,  ubi  castra  erant  Israeli-  J  s- 
tarum  ,  qiuv  Balac  et  Balaam  simul  tustrave- 
rant,  et  Euphratem  plusquam  centum  horarum 
spatium  collocant  tabxdx  geographicx.  Itaque  vi- 
detur  Balaam  impium  consilium,  quodmodosa- 
tis  verisimili  exponitur,  dedisse,  antequam  abi- 
ret;  aut,  si  forte  abire  cceperat ,  rediisse  adre- 
gem,  ut  hac  sua  iniquitate  regis  munera  obti- 
neret. 

503    Philo  pag.    498   eadem    historiam   sic  Redufo  PAifo. 
narrare  incipit  i  Unus  autem  e  vicinis  regitma,  •""■ *  B(I'a<1- 
Balaces  nomine,  habens  in  Oriente  magnum  po-  mo  wowUo» 
pulosumque    imperium  ,   non  ausus  armis  decer- 
nere,  dorai  se  continuit :   et  timens  olades,  quaa 
bellum   afferre  solet,  ad    auguria  se  vertit  atque 
divinationes  ,  putans  se   diris  execrationibus  ex- 
pugnaturura     invictam     llebneorum    potontiam. 
Erat  illo    tempore   vates   majruae   celebritatis  in 
Mesopotamia  ,    peritus    omnium  divinationis  ge- 
nerum.   Sed  maxirac   augurali  scientia  sibi  auto- 
ritatem  paraverat,  cujus  multa  saspc  experimen- 
ta  ediderat  magna  ,   et   vix  oredibilia.  Nam  ali- 
quando  imbres   futuros   prsBdioebat   testate  prea-  E 
fervida,  rursum  aliis  siooitatem  BBStusque  brumali 
tempore  :     aUquando     ubcrtatein    anuonre ,    rur- 
sum  alias    famem  et  penuriam :    nuviorum  itom 
defectus  inundationcsquc  ,    et    procurationes  pe- 
stilentioe,  aliaque   innumera :  quae   aingula  ouxq 
prsesagire    videretur,    erat  in  ore  omnium  ,   in- 
clita   fama  divinitatis  ejus  indies  se  spargcnte  la- 
tius.   Ad  hunc  rex  misit  amicos  aliquot,   rogans 
ut  veniret,  multa  rcpraesentans  dona,  plura  pol- 
licens ;  nec  dissimulans  cur  accerseret  hominem. 
Ille  non  ingenuc  constantcrque,  sed  fucata  civi- 
litate,    quasi   Propheta  oximius,   et  nihil   ahaque 
divino  nutu  facere  solitus,  tergiversabatur  :    ne- 
g-ans  sibi  hoc  permitti  a  Numine.  Sic  legati  rcversi 
suntinfecto  negocio. 

509  Rex   alios    mox    honoratiores   misit   oum 
majore  vi  pecuniae,  jussos  etiam  polliccri   ampUo- 
ra  quam  antca  munera.  Vates  inesoatua  et  prae- 
senti  utilitate,  ct  spe  futuri  commodi,  simulque 
oratorum    dignitatcm    rcvcritus,    persuaderi  sibi 
passus   est,   rursura  fucatc  causatus  de  Numinc. 
Itaque  postridie  parabat  se  itincri ,   narrana  ad- 
monitum  se  in  somnis  viaione   manifesta  ut  oun- 
otanter  Legfttos  sequeretur.    Ad   hanc    P/ulonis  y 
narrationem  nonnulla  sunt  observanda.  Primo 
dubitandum  nonvidetur,  quinvariis  pradictio- 
nibus  inclaruerit  Balaam,  iisque  consecutus  sit 
tantam  famam,  ut  ea  ad  Balacum  usque  per- 
venerit.  At  incertum  est,  quibus  de  rebus  fue- 
rint  illts  prxdictiones,  ita  ut  merx  sint  conjectu- 
rse,  quas  nobis  obtrudit  Philo,  aut  fortossf  /!■ 
gmenta  Hcbrccorum,  dum  ait,  imbres,  siceita- 
tes,  wstus,  aliaque  ab  ipso  prxdicta.  Secundo 
dum  Balaamum  describit,  ut  auguriis  et  divi- 
nationibus  addictum,  sententiam  suam  de  eo  pro- 
dit,  quamplures  alii  probabiliter  suu< <  << m plea 4  r 
at  nobis  contraria  videlur  probabilior,  ut  videri 
suprapotest.  Certe  minus  probare  possum,  quod 
ait  Balaamum  initio  venire  noluisse  fucata  qua- 
dam  tergiversatione,  cum  clare  edicat  Scriptu 
ra,  eum  venire  recusasse,  quia  prohibuerat  0" 

yninus . 

510  Gesta  in  itinere  Balaami  mox  idem  au-  vexatopa 
ctor  subjungit  hoc  modo ;  Oetcrum  in  vla  pro-  ***+ 
digium  iugcns  ei  se  obtulit ,    omnino   adversum 
ominosumquc   illius  proposito.  Jumentum  enim, 
quo    vehcbatur;    primum  repente  conatitit.  De- 
inde  quasi   ex  adv.ru  vlolenter  rcpulsura,  m  ter 


pflj  ufanfa ;»'»- 
uMim,  delnda 
itcr  suicfpfim- 

('■. 


22 


e:um 


12 1 


DE  S.  MOYSE 


iucTOMt  terg^um  retro  cedebat ,  nunc  ad  dextram,  nunc 
s  s'  ad  isevam  flectendo  errandoque  trepide  more  te- 
mulentorum ,  etiam  verberibus  contumax ,  ut 
pene  sessorem  excuteret,  vexatum  vicissim  non 
mediocriter.  Erant  enim  ex  utroque  vias  latere 
sepes  et  maceriae.  In  has  impingente  jumento  , 
dominUB  atterebat  lacerabatque  crura  et  genua. 
Videlicet  obvio  spectro  jam  dudum  territabatur 
animal,  cui  soli  erat  illud  conspicuum  :  homini 
vero  non  item,  quo  magis  argfueretur-ejus  stupidi- 
tas.  Tunc  enirn  brutum  perspicacins  erat,  quara  is, 
qui  se  jactabat  videre  non  mundura  solum,  verum 
etiam  ipsum  mundi  Kectorem  Conditoremque.  Tan- 
dem  vix  agnito  rcsistente  ang-elo,  non  quod  dig*nus 
essctf>  spectacolo,  sed  ut  indigrntatem  suam  intel- 
ligeret,  ad  supplicationes  deprecationesque  versus, 
unibai  vrniam  ig-norantia?,    negans  sibi  fuisse  pec- 

candi  animum. 

ttet  tamon  511    Cumquc  debuisset  revcrti  evestigio,  ma- 

proiequmte,      ]ujt  rogare  ;ni^'liim,  num  redire  domum  jubeat. 

lllc  intelligen    et   Indigrne    ferens  siraulationem 

(quid  enim  opus  erat  scitari   in  re  tam  aperta, 

quam  ipse  videbat,   ncc    indigcbat   verbis  tidem 

'*  adstruentibus  ,    nisi   forte   oculis    minus  creditur 

quam  fluribus)   Vade,»  inquit,  quo   propcras.  Sed 

nihil  efflcies ,  me  subjiciente  vcrba  prseter  tuam 

ententiam  ,  et  instrumenta  vocis  vertcnte  ,   quo 

fafl  ac  pium  est,  Nam  cgo  ero  tui  sennonis  re- 

Otor  ,  per  tuam  ling-uam  invitara   fundens  oracu- 

la .  LoQuelam  asin.ce  omisit  Phito,  hic  Josepho  ti- 

midior.  Verba  quoque  angeli  nonnihil  immuta- 

vit,  ea  adaptans  sententise  suas .-  nam  angelus 

prohibuit,ne  quid  loqueretur  Bataamtnisi  jussus. 

Al  non  dixit  angetus  nihil  efflcies,  acsi  nihil  lo~ 

cutnrus  reoera  esset,  nisi  angelo  subjiciente  ver- 

ba  :  non  enim  angelus  per  ejus  linguam  invitam 

loeutus  estt  dum  pessimum  Balaco  suggessit  con- 

silium,  Cetera  satis  recte  e.rposita. 

''•■<■<■!■'" «  518    Progrediamur  cumPhitone  .-  Interea  Ba- 

''"'"•"■- ''■"  "  laces,  ut  audivit  vatem  esse  in  proximo,  prodiit 

obviam    cum  Batelhtio :    deinde    post  solcnnera 

oonsalutationem    mutuam  ,    aliquantum    questus 

eat    de   tarditatc ,   exposlulans   quod  non  incun- 

otanter  se  dedisset  in  viam  :  atque  ita  versi  sunt 

ad  epulas  regio  luxu  paratas  exeipiendis  hospiti- 

bus,    cfflteraque  hospitalitatis  offlcia  pari  splen- 

dore  ornatlssima.    Poatera  die    diluoulo   Balaces 

C  vatem  duxitin  tumulum  sacratum  cuidam  genio, 

bujus  Btatuam  indigene  venerabantur  divinis  ho- 

norlbus.    [nde   prospeotus  erat  m  partem  castro- 

rum    Hebramorum  ,    quee    ostendebantur    mago 

tanquam  e  speoula.  Bis  visis,  dixit :  Tu  rexposi- 

tis  septem  aris,  in  singulis  vitulum  oaade  etarie- 

tem:  ego  interim  Becedam,  ut.  divinituB  discam, 

quid  dioendum  ait.   Progressus  autem  foras  con- 

iVstim  afflatur  Numine,   quod  omnem  ejus  arti- 

floialem  divinationem  exterminavil  ex  anima.  Neo 

enim  fas  erat  Banotum  Spiritum  oohabitare  cum 

majriois  artibus,   Post  haw  reversus,  et  videns  vi- 

ptimas    ardere  aris  impositas,   tanquam  alienus 

interpres  sic  cecinit :  E  Mesopotamia  me  aooivit 

Balaces,   ul  longum  iter  emensua  exeorarer  Ile- 

brseos.    Sed    quomodo    exeorabor ,    quos  J)eus 

non  execratur?    Possum  eoa  ex    alto  monte  de- 

spioere,  et  vota  oonoipere,  Bed  Ladere  oon  pos- 

sum  singuiarem  ao  eximium  populum,  qui  non 

oonnumeratur  oum  oateris  gentibus,    non    tam 

locis  sepnratus  et  sedibns,  quam  ritibus  propriis 

multum  diversis,    nec  eontaminatis   nlla  externa 

ceremonia.   Quia    exaote    novit    primam    horum 

originem?  Corpora  quidem  ex  humanis  sunt  nata 

seminibus ,    ex  divinia   autem   animss,  Deo  co- 


PROPHETA. 
gnatse  hactenus.  Tollatur  anima  mea  ex  hac  vita  I) 
corporali,  ut  connumeretur  cum  justorum  ani- 
mabus,  quales  sunt  horum  hominum.  Hsec  Phi- 
lo,  insistens  sententuv  suee de  magicis  Balaami  ar- 
tibus.  Rectecetera,  quantum  apparet.  Atpartem 
propheticV  Balaami,  ubi  Num.  23  f  10  de  ingenti 
multitudine  Israetitarum  loquitur  propheta,  ille 
perperam  deflexit  ad  eorumdem  originem  ;  et  de 
origine  animarum  mate  scribit. 

5\SContinuo  idem  scriptor  sic  progreditur:  mutattofr»- 
His  auditis,  Balaces  ing-emuit.  Conduxi  te ,  in-  «"■&<*, 
quit,  ut  hostes  execrareris ,  nunc  non  pudet  te 
illis  fausta  ominari?  Quam  me  fefellit  opinio , 
qui  amicum  putans,  opposui  te  hostibus.  Jam  sa- 
tis  apparet ,  quo  sis  animo.  Hoc  est  nimirum , 
cur  tara  cunctanter  venisti ,  benevolentiam  ,  qua 
istos  prosequeris,  et  odium  mei  dissimulans.  Li- 
cet  enim  ex  manifestis  de  incertis  conjecUiram 
facere.  Tum  magus  jam  a  spiritu  relictus :  Inju- 
stam,  inquit,  sustineo  calumniam.  Nihil  ex  me 
ipso  dicere  soleo,  interpres  tantum  Dei  sum , 
sicut  et  antea  me  protestatum  ex  legatis  novisti. 
Bex  spcrans  posse  vel  vatem  decipi ,  vel  divi- 
nam  mutari  sententiam,  si  locum  ipse  mutaret;  . 
illinc  petiit  alium  montem  editiorem ,  unde  con- 
spiciebatur  magna  pars  liostilis  exercitus:  ex- 
struetisque  denuo  septem  aris  aliis ,  et  mactatis 
totidem  ,  quot  ante ,  victimis ,  misit  vatem  ad 
captanda  meliora  auspicia.  Ille  in  secessu  corre- 
ptus  Nnmine,  et  extra  se  raptus  ut  suamet  ipse 
verba  non  iutelligeret ,  ore  suo  sententiam  alie- 
nam  pronunciavit  hoc  vaticinio.  Surge  rex ,  et 
audi  attentis  auribus.  Non  est  Deus  quasi  homo, 
ut  mentiatur,  nec  quasi  filius  hominis,  ut  mu- 
tetur.  Dixit  et  faciet,  locutus  est  et  rata  erunt 
verba  ejus,  quandoquidem  ipsa  verba  sunt  ejus 
opera.  Ad  bene  precandum  adductus  sum  ego  , 
non  ad  execrationem. 

514  Non   erit  labor  in   Hebraeis  nec  iassitudo.   etiraacente 
Deus  eos  manifeste  ceu  clipeo  proteg"it.  Is  etiam   Butaco, 
iEgyptiacas  calamitates  ab  eis  depulit  ,    et    tam 

multa  millia  tamquara  unura  hominem  eripuit. 
Ideo  populus  Israeliticus  nihil  moratur  aug-uria 
Cffiteraque  divinationis  g-enera  omnia,  fretus  uno 
totius  mundi  Principe.  Video  populum  insurgen- 
tcm  ut  leonis  catulum  ,  superbum  leonina  fero- 
cia.  Satiabitur  praeda,  et  bibet  occisorum  a  se 
sang-uincm.  Ac  ne  tum  quidem  in  cubile  se  con-  y 
fcret ,  sed  pervig-il  victoriale  carmen  concinet. 
Tum  Balaces  praa  dolore  ob  spem  divinatione 
frustratam  exclamat  :  Desine  homo  et  execrari  et 
fausta  ominari.  Praestat  silere  quam  injucunda  di- 
cere.  Jta  itte,  totam  prophetiam  satis  apposite  ex- 
pticans.  ln  uno  tamen  versicido,  ubi  in  Vulgata 
habetur  Num.  23  f  21  :  Non  est  idolum  in  Jacob, 
nec  videtur  simulachrum  in  Israel,  ille  secutus 
Septuaginta,  posuit  Gnece :  'Oux  iurzi  novoq  r, 
fxox-o?  ev  'ESpatoi^,  idque  Latinus  interpres  vertit : 
Non  erit  labor  in  llebneis  ncc  lassitudo.  Alias 
verba  Gnvcq  reddi  possunt  i  Non  erit  dolor  in 
1 1  '--brteis  nec  labor.  Voces  Hebraicsc  utrumque  sen- 
sum  recipiunt ;  sed  sensus  Vutgatse  prmfertur  a 
pluribus,  verbaque  Greecasic  exponi  possunt  me- 
tonymice,  quia  taborem  et  dolorem  cuttoribus  suis 
creant  idota. 

515  Subjicit  Phito  ;   Moxque  mutata  senten-  tribuBvidtw 
ua,  duxit   vatem    m   locum  alium ,  unde  osten-  vaiirinante, 
dens   ei  partem  copiarum    Hebraiearum  ,    horta- 

batur  ut  diras  execrationes  contra  eas  deprome- 
ret.  Mag-us  reg-e  nihilo  melior,  quamvis  contra 
iucusatiouem  objectumque  praevaricationis  cri- 
men  vere  praefatus,  se  nihil  de  suo  proloqui,  tan- 

tum 


tic  demum 
pessimo  consi 
lio  fialacum 


DIE  QUARTA 

A  tum  interpretem  esse  Numinis,  quo  incalesce- 
oat  :  cum  debuisset  domum  reverti,  cupide  comi- 
tatus  est ,  tum  propter  insig-nem  arrog-antiam  , 
tum  propter  odio  suppuratum  animum,  quippe 
qui  male  volebat  populo,  cui  tamen  non  sine- 
batur  male  precari.  Cumque  venisset  iu  moutem 
celsiorem  prioribus,  longo  ascensu  arduum,  ju- 
bet  instaurari  eadem  sacrificia,  rursum  aris  se- 
ptem  positis,  et  superimpositis  quatuordecim  vi- 
ctimis,  binis  ut  antea,  vitulo  ac  ariete.  Ipse  ve- 
ro  non  abiit  more  solito  ad  captanda  aug-uria. 
Damnata  hac  divinatione  et  quasi  obliterata,  ut 
nihil  certi  posset  ex  ea  percipi :  et  alioquin  etiam 
vix  tandem  senserat  repug-nare  Dei  voluntati  re- 
ffis  propositum  :  sed  versus  ad  solitudinem,  con- 
siderabat  singulas  tribus  Hebrfeorum  et  castro- 
rum  ordinem  populosse  civitati  similiorem  quam 
militari  multitudini.  Moxque  afflatus  in  hsec  ver- 
ba  erupit  :  Hsec  dicit  homo  vere  videns  ,  cui 
Deus  in  somnis  manifeste  visus  est  insopito  ani- 
ma±  oculo :  Quam  pulchra  tabernacula  vestra, 
Hebraei;  tentoria  vestra  ut  valles  opacae  nemo- 
ribus,  ut  horti  secundum  flumen  irrigui,  ut  ce- 

B  drus  prope  aquas.  Egredietur  olim  homo  ex  vo- 
bis  ,  et  imperitabit  multis  g*entibus  ,  cujus  re- 
gnum  indies  crescens  mag;is  ac  magis  exaltabitur : 
Populus  hic,  ex  quo  ^Eg-yptum  reliquit,  per  to- 
tum  iter  a  Deo  deductus  est  uno  agrniue.  Pro- 
pterea  devorabit  multas  g-entes  hostiles ,  et  pin- 
guitudinem  earum  exsuget  medullitus,  configet- 
que  sagittis  adversarios.  Dormiet  cubans  ut  leo 
vel  leonis  catulus  securus,  neminem  ipse  timens, 
et  alios  territans  insuper.  Infelix  quisquis  eum 
excitaverit.  Qui  tibi  bene  precatus  fuerit,  ipse 
quoque  faustus  erit :  execrabilis  vero  quisquis  te 
diris  devoverit.  Hactenus  Philo,  semper  inhse- 
rens  sententise  de  magia  Balaami.  In  prophetia 
vero  paucula  sunt  omissa,  uti  et  tota  pars  po- 
strema,  quse  reliquis  magis  estobscura.  Pro  vo- 
cibus  autem  Vulgatas,  Cujus  obturatus  est  ocu- 
lus,  posuit,  Vere  videns,  ut  fere  habent  Septua- 
ginta. 

510  Deinde  idem  scriptor  rursum  ita  pergit  i 
Kex  majore  quam  ante  indig-natione  percitus , 
ait :  Ut  hostes  meos  devoveres  vocatus,  jam  ter- 
tio  bene  illis  precatus  es  ?  Fuge  quantocyus,  ne 
indignatione  furens  aliquid  sajvius  in  te  consu- 
lam.  Quantum  auri,  quantum  gloriae  tibi  iuvi- 
disti  ,  liomo  insane  ac  perdite.  Kedibis  domum 
vacuis  manibus ,  ipse  plenus  opprobriis  ,  irrisus 
illususque  cum  ista  tua,  quam  tautopere  jactas, 
scientia.  Respondit  ille  :  Quse  hactenus  audisti  , 
omnia  sunt  divina  oracula :  quce  vero  jam  dicam,  ' 
meas  conjectationes  sunt.  Tum  dextera  prehonsum 
seduxit  a  caeteris,  et  solus  soli  dedit  consilium  , 
quibus  rationibus  sibi  cavere  posset  ab  infeato 
exercitu.  Quo  facto  inussit  sibi  ipse  notam  impie- 
tatis  turpissimam.  Dixerit  enim  aliquis,  cur  pri- 
vatim  das  consilium  oraculis  contrarium,  nisi  pu- 
tas  id  potentius  et  efficacius.  Ag-e  vero  examine- 
mus  ista  praeclara  consilia,  qualibus  artibus  uta- 
tur  ad  interrumpendas  perpetuas  victorias  fortis- 
simi  populi.  Sciebat  Hebrseos  per  solum  legum 
contemptum  expugnabiles,  tentatos  malo  impoten- 
ti  libidinis  :  ideo  voluptate  inescatos  conatus  est 
adgravissimum  scelus  impietatis  pertrahere.  Sunt, 
inquit,  in  tuo  reg-no  mulieres  formosissimse,  nec 
alia  re  vir  facilius  capitur  quam  mulieris  eximia 
specie.  Harum  pulcberrimas  si  permiseris  ob  quse- 
stum  vulgare  sua  corpora,  hoc  hamo  capietur  ju- 
ventushostium. 
517  Sed  prsemonendse  sunt ,  ne  statim  faciant 


SEPTEMBRIS.  m 

sui  copiam  rogantibus  :  nam  htec  fucata  tergi- 
versatio  maffis  incitabit  et  accendet  cupidinem. 
Atque  ita .  obtorto  collo  pertraeti  a  suismet  con- 
cupiscen  ns,  nilnl  non  vel  patientur  vel  facient. 
Sto  affectum  amatorem  ubi  viderit  captatrix  fo3- 
mina,  superbe  loquatur  :  Non  est  fas  habere  te 
mecum  voluptatis  cousuetudinera  ,  nisi  abjurato 
ntu  patno  ,  colas  eadem  mecum  numina  Nec 
antecredamte  mutatum,  quam  videara  non  ab- 
horrere  a  nostris  sacris  et  libationibus  ,  quaj  in 
delubns  perag-imus.  Tum  ille  miser  captus  hia 
cassibus,  conditionem  accipiet ,  et  repulsa  ra- 
tione  monitrice,  imperata  faciet  addictus  in  ser- 
vitutem  cupidini.  Hoc  fuit  consilium.  Id  quo- 
mam  videbatur  non  inani' conjectura  subnixuin, 
antiquata  leg-e  de  stupris  et  adulteriis  ,  data  eat 
fceminis  iicentia  concubitus  cum  viris  quibusli- 
bet.  Hisce  Philonis  dictis  admixte  suntconjntf 
rse,  sed  probabiles.  Unum  minus  apparet  pro- 
babile,  quod  dicat  hac  de  causa  abrogatam  legem 
de  stupris  et  adulteriis,  cum  abrogatio  legis  non 
esset  necessaria  adpropositum,sedadpessimum 
tstud  consitium  sequendum  satis  esset,  impuni- 
tatem  et  prsemia  ad  tempus  promittere. 

§  XLVI.  Lapsus  Israflitarum  in 
Idololatriam  ,  poenaque  secuta  : 
census  populi  :  mors  propinqua 
Moysi  indicata,  et  Josue  suc- 
cessor  designatus  :  leges  quae- 
dam  conditse  :  Madianitae  victi  et 
excisi. 


Quantam  perniciem  Israelitis  attuterit  pcr- 
versum  Balaami  consilium,  quod  avide  se- 
cuti  sunt  MoabiLv  et  Madianitse,  docent  sacrss 
Litterse  locis  variis.  Moyscs  Num.  25  >  i  im- 
pietatem  popidi  sui  sic  narrat :  Morabatur  autem 
eo  tempore  Israel  in  Settim,  (id  est,  in  sadem 
mansione,  quse  atias  vocatur  Oampestria  Moab, 
ubi  erat  Settim,  vet  A.belsatim)  et  fornicatus  est 
populua  cnm  tiiiabus  Moab,  qum  vooaverunt  BOfl 
ad  aacrifioia  aua.  At  illi  comederunt  et  mlorave- 
runt  deoa  earum.  Initiatuaque  eat  forae]  Beelphe- 
g-or.  Idolum  erat  Moabitarum,  de  quovarie  di 
sputant  interpretes.  Josue  422  »  17  de  eo  tlHmi' 
ne  sic  habetur  :  An  p;irum  vobis  eat,  quod  pecca- 
stis  in  Beelphegor,  et  uaque  lo  prfleaentem  diem 
macula  hujus aceleria  in  nobis  permanet?  multl- 
que  de  populo  currucrunt.  Ps/d.  LOB  y  28:  Et 
initiati  sunt  Heelphcffur  :  v\  cninrderunt  BacrJfi- 
oia  mortuorum  fseu  mortuis  uiolis  oblata).  At 
sequitur  mocc  poena  :  Bt  Irritaverunl  eum  Id  ad- 
invntionibus  auia  :  et  multiplicatfl  eal  Es  i  I  rui- 
Iia  ,  gt  stetil  Phineea  ,  et  placavit  :  et  oe  ai  11 
qua  .'itio.  Elt  reputatum  eat  el  In  justitiam,  in 
g^enerationem  <■'  grenerationem  uaque  in  sempiti  r 
nura.  Factum  Phineis  mox  tatius  ecoplicabitur, 
Interim  quanta  inde  orta  sit  poputi  ruina,  aliis 
etiam  locis  dicitur.  I><>vt.  I  <  :i  poputo  M< 
ita  toquitur :  Oculi  vt-stri  vidcrunt  oiimi.-i,  qU83 
fecit  Dominus  contra  Beelphegror,  quomodo  con- 
triverit  omueB  oultorea  cjua  de  medio  vestri.  i 
Cor.  10  y  H  Apostotus  immensam  hanc  populi 
ruinam  memorat,  Christianos  a fornicationa  de 
terrens  hisverbis .  iSrque  fbrnicemur,  sicut  qui- 

dam 


»1 CTOIt 

j  >. 
[tutniaitoj 

quotl  hie  cupi- 
tlt  tct/uiittr   • 
iii  tingulit 
ninniihil  crro- 
ritcorrectum. 


!■'••>  liiriitio  et 

tdotolftlria 
ttraSlitarwn, 


12G 


*.(.Toni  dam  ex  ipsis  (Israeiitis)  fornicati  sunt,  et  ceci- 
J  s-  derunt  unadie  viginti  tria  millia. 
tevere  punita  519  Rem  totam  latius  explicare  pergit  Moy- 
«Mfflpfum  ses  tfum.  25  i  3  :  Et  iratus  Dominus,  ait  ad 
danir  Vhinet,  Movsen  .  JoUe  cunctos  principes  populi,  et  sus- 
pende  eos  contra  solem  in  patibulis :  ut  averta- 
tur  furor  meus  ab  Israel.  Dixitque  Moyses  ad 
judices  Israel  :  Occidat  unusquisque  proximos 
suos  ,  qui  initiati  sunt  Beelphegor.  Verum  heec 
jussa  non  videnturstatim  fuisse  exsecutioni  man- 
data,  forte  quod  nemo  auderet  incipere  ob  ni- 
miam  noxiorum  muttitudinem ,  donec  Phinees 
alios  suo  animaverit  exemplo.  Audi  Moysen  f 
6  prosequentem  :  Et  ecce  unus  de  filiis  Lsrael  in- 
travit  coram  fratribus  suis  ad  scortum  Madianiti- 
dem ,  vidente  Moyse ,  et  omni  turba  filiorum 
Israel  ,  qui  flebant  antc  fores  tabernaculi.  Quod 
eurn  vidisset  Phinees  filius  Eleazari,  filii  Aaron 
sacerdotis ,  surrexit  de  medio  multitudinis  ,  et 
arrepto  pugione,  ingressus  est  post  virum  Israe- 
litem  in  lupanar,  et  perfodit  ambos  siraul,  vi- 
rum  scilicct  et  muliercin  ,  in  locis  genitaiibus» 
Cessavitque  plaga  a  filiis  Israol  i  et  ooOlsi.eunt  vi- 
B  ginti  quatuor  raillia  hominum.  Nonnulta  hic  sunt 
ambigua.  Primo  dubitatur,  an  hae  voces,  Sus- 
pcnde  eos,  referendee  sint  ad  principes,  iia  ut  hi 
fuerint  suspendendi,  sicut  verba  primo  intuitu 
innuunt.  Verum  aliqui  sic  verterunt  textum  He- 
braicum,  ut  Moyses  jubealur  principes  sibi  in 
subsidium  advocare,  et  per  eos  suspendere  no- 
xios.  Eo  etiam  sensu  utcumque  Latina  verba  in- 
tetligi  possunl  ;  Tollc  ( seu  convoca )  cunctos 
prinoipes  populi,  et  suspcnde  eos  ,  (id  est,  no- 
xios.)  lluic  expositioni  favent  sequentia,  cum 
Moyses  convocatis  judicibus  mox  dederit  man- 
data  denoxiis  occidendis.  Secundo  dubitalur,  an 
noxii  fuerint  suspendio  necati,  an  vero  sotum 
suspensa  sint  occisorum  corpora  :  necoccurrit  ul- 
taratio,quie  attcrutram  sententiam  reddatcer- 
tam.  Tertio  Apostoius  supra  dicit,  Ceciderunt 
una  difi  viginti  tria  inillia.  llic  vero  occisi  sunt 
vigintJ  qufttuor  rnillia.  Verum  Apostolus  ponit  oc- 
cisos  una-die  :  at  Moyses  enumerat  omnes. 
cnjiu fbriiiudv  5fc0  Doinde  1  10  sanctus  Legislator  subdit 
sequentia  :  Uixitque  Dumiuus  ad  Muysen  :  Phi* 
bees,  flliue  Eleazari,  tilii  Aaronis  sacerdotis  aver- 
tit  iram  meam  a  filiis  JsraSl  :  quia  zclo  meo  com- 
niotus  est  contra  608  ut  non  ipsc  delerem  filios 
Esrael  ln  zelo  meo.  [doirco  loquere  ad  eum  :  Ecce 
do  ei  p&oexn  fesderis  inei,  et  erit  tara  ipsi  quam 
semini  ejus  p&otuzn  Bacsrdotii  Bempiternum,  quia 
zelatus  est  pro  Deo  suo,  ei  expiavit  soelus  filio- 
rum  Lsrael,  Erat  autsm  nomen  viri  [sraelitas,  qui 
oeoisua  est  oum  Madianitide,  Zambri  filius  Salu, 
dux  de  oognatione  et  tribu  Simeoois.  Porro  mulier 
Madianitis,  qua  pariter  interf-eota  est,  vocabatur 
OozbifiliaSur  principis  nobiliflsimi  Madianitarum. 
Looutusque  est  Dominus  ad  Moysen  ,  dioens  : 
Elostes  voa  Bentiant  Madianitea,  et  percutite  eos  j 
quio  et  [psi  Uostiliter  egorunt  oontra  vos,  et  de- 
cepere  insidiis  per  tdolum  Phogor,  e1  Cozbi  filiam 
ducis  Madian  sororem  suam,  qu&a  peroussa  esl  in 
die  plagea  pro  saorilegio  Pkogor.  Eoc  tnandatum 
postea  renocatum  videbimus  ct  impletum  ,  at 
alue  guadam/Uere  interposita,  qumei  nos  prixts 
rabimus, 
Voku» jiojmfi  581  Moyses  Num*  '-()  de  novo  populi  censu 
agit  cumque  a  Deo  prssceptum  fUisse  affirmai 
his  verbis  :  Postquam  noxiorum  sanguis  effusus 
aat,  dixit  Dominua  ad  Moysen  et  Eleaz&rum  fi- 
lium  Aaron  sacerdotem  :  Numerate  omnem  sum- 
mam  filiovuin  lsrael  &  viginti  aunis  et  supra,  per 


DE  S.  MOYSE  PROPHETA. 

domos    et  eognationes  suas  ,  cunctos  ,    qui    pos-   D 
suntad  bella  procedere.  Locuti  sunt  itaque  Moy- 
ses   et  Eleazar  sacerdos   in   Campestribus    Moab 
super    Jordanem    contra   Jericbo  ,    ad    eos  ,    qui 


ramiwmtn. 


■  || . 


eraut  a  viginti  annis  et  supra,  sicut  Dominus 
imperaverat.  Deinde  recensetur  numerus  singuta- 
rum  tribuum,  qui  non  multum  differt  a  nume- 
ro,  quo  fuerant  apud  montem  Sinai,  excepta 
tribu  Simeon,  qum  a  quinquaginta  novem  niilh- 
bustrecentis  decreverat  usque  adviginti  duomil- 
lia  ducentos,  ita  ut  verisimile  sit,  hanc  tribum 
maxime  obnoxiam  fuisse  peccatis  fornicationis 
et  idolotatrise,  recenter  tot  mitlium  morte  punitis, 
prsesertim  cum  et  dux  Zambri  ,  quem  occidit 
Phinees,  ex  eadem  esset  tribu.  Numerus  autem 
omnium  pugnatorum  duodecim  tribuum  par  fere 
erat  numero  ante  invento  apud  montem  Sinai , 
atque  ita  exprimitur  }  51:  Ista  est  summa  filio- 
rum  Israel,  qui  receusiti  sunt,  sexcenta  millia  et 
mille  septingenti  triginta .  Et  mox  additur  hoc 
prseceptum:  Istis  dividetur  terrajuxta  numerum 
vocabulorum  in  possessiones  suas.  Pluribus  ma- 
jorem  partem  dabis  ,  et  paucioribus  minorem  : 
sing-ulis,  sicut  nunc  recensiti  sunt,  tradetur  pos-  E 
sessio  etc.  Levitte  quoque  seorsum  recensiti  sunt : 
Fueruntque  omnes,  qui  numerati  sunt,  viginti 
tria  millia  generis  masculini,  ab  uno  mense  et 
supra. 

522  Demum  retato    censu,   haec   additur  ob-  dummortui 
servatio  :  Hic  est  numerus  filiorum    Israel ,  qui  erantomne» 
descripti  sunt  a  Moyse  et  Eleazaro  sacerdote,  in  J    (i£  Jo8Jj 
Campestribus    Moab   supra  Jordanem   contra    Je-  et  Calebo. 
richo,    inter    quos   nullus    fuit    eorum,   qui   ante 
numerati  sunt  a  Mo^^se  et  Aaron  in   deserto  Si- 

nai .  Praedixerat  enim  Dominus  ,  quod  omnes 
morerentur  in  solitudine.  Nullusque  remansit  ex 
eis,  nisi  Caleb  filius  Jephone,  et  Josue  filius  Nun. 
Hcec  verba  ciara  sunt  pro  morte  omnium,  qui 
enumerati  erant,  duobus  exceptis.  At  non  tan- 
gunt  Levitas,  qui  non  erant  recensiti  cum  cete- 
ris,  nec  a  viginti  annis.  Attamen  ne  ex  hisce 
quidem  videntur  superfuisse  multi,  qui  tunc  fue- 
rant  viginti  annorum  aut  majores,  quia  nume- 
rus  Levitarum  non  erat  midtum  auctus.  Levitas 
quoque non  involvunt  verba  Ecclesiastici  cap.  -iii 
t  9,  ubi  dicit  de  Josue  :  Et  in  diebus  Moysi 
miscricordiam  fecit  ipse,  et  Caleb  filius  Jepbo- 
ne,  starc  contra  hostem,  et  perfringere  murmur  F 
malitiyp.  Et  ipsi  duo  conslituti,  a  periculo  libe- 
rati  suntanumero  sexcentorum  millium  peditum. 
Inter  sexcenta  millianon  numerantur  Levitte,  et 
interpretes  passim  observant,  ittos  generaliter 
non  fuisse  invotutos  communi  condemnationi. 
Sane  dubitandum  non  videtur,  quin  Eleazarus 
sacerdos  saltem  viginti  annos  attigisset,  quando 
facta  est  enumeratio  populi  apud  montem  Sinai. 
Quin  imo  Calmetus  in  cap.  U  videtur  et  alios 
quosdam  ex  enumeratis  excipere  velle.  At  non 
rideo,  quomodo  hcccverba,  Nullusque  remansit  ex 
eis  ctc.  cum  tali  opinione possint  consistere. 

523  Dum  in  eodem  loco  erant  castra  Israelita-  PHfobu*  Sal- 
rum,  filia  Saiphaad  in  deserto  mortui  sine  ullo  l>l'md  ,tdJ'ldi- 
filio,cumviderentsenuliam  in  Terra  promissa  r.^T^''"' 
acoepturas  possessionem,  quia  carebant  fratre, 
quiaUasutcaputfamilli&partemacciperedebuis- 

set,  supptices  accesserunt  ad Moysen,  Eleasarum, 
eiprincipespopuli,et  expositaque  causa  etratio- 
nibus  suis,  dixerunt  Num.  27  y  3  :  Date  no- 
bis  possessiouem  iuter  cognatos  patris  nostri.  Ke- 
tulitque  Moyses  eausam  earum  ad  judicium  Do- 
mini.  Qui  dixit  ad  eum  :  Justam  rem  postulaut 
filia;  Salphaad  :  da  eis  possessionem  iuter  cog-na- 

tos 


DIE  QUAKTA 
A  tos  patris  sui  (    et   ei  in  hereditatem  succedant. 
Additur  lex  de  successione  filiarum  in  heredita- 
tem,  si  filii  non  fuerint  superstites,   pluresque 
ahm  de  hereditatibus.  Verum  lex  de  successione 
fiharum  postea  ingessit  timorem,  ne  ea  occasione 
possessiones  alicujus  tribus  minuerentur  ;  et  ad 
aliam  tribum  transirent,  si  filias  paternarum  pos- 
sessionum  heredes  nuberent  viro  alterius  tribus. 
Hac  de   causa  Num.  36  1  G,  hajc    lex  super  fi- 
liabus  Salphaad  a  Domino  promulgata  est  :  Nu- 
bant ,   quibus  voluut ,   tantum  ut  sum  tribus  ho- 
minibus.  Lex  eadem  quogue  ad  alias  mulieres, 
et  ad  viros  extensa  ibidem.  Ostendunt  hiec,  quam 
exacte  in  dubiis  omnibus  Moyses  consuluerit  Do- 
minum. 
Moyse$  de  i-i-       52-1  Eodem  fere  tempore  monitus  est  Moyses 
stantemorte     de  morte  sua  instante,  et  de  successore  sibi  deli- 
ZlltZl   gend0>  ut  refertur  Num.  27  ?   12  his  verbis  : 
tus,  ^ixit   ^uoque  Dominus  ad  Moysen  :   Ascende   iu 

montem  istum  Abarim,  et  contemplare  inde  Ter- 
ram,  quam  daturas  sum  filiis  Israel :  cumque  vi- 
deris  eam ,  ibis  et  tu  ad  populum  tuum  ,  sicut 
ivit  frater  tuus  Aaron  :  quia  offendistis  me  in  de- 
11  serto  Sin  in  contradietione  multitudinis,  nec  san- 
ctificare  me  voluistis  coram  ea  super  aquas  :  ha3 
sunt  Aquae  contradictionis  in  Cades  deserti  Sin. 
Cui  respondit  Moyses  :  Provideat  Dominus  Deus 
spirituum  omnis  carnis  horninem ,  qui  sit  super 
multitudinem  hanc,  et  possit  exire  et  intrare  an- 
te  eos,  et  educere  eos  vel  introducere  :  ne  sit 
populus  Domini  sicut  oves  absque  pastore.  Di- 
xitque  Dominus  ad  eum  :  Tolie  Josue  filium 
Nun,  virum  in  quo  est  spiritus,  et  pone  manum 
tuam  super  eum.  Qui  stabit  coram  Eleazaro  sa- 
cerdote  et  omni  multitudiue  :  et  dabis  ei  praece- 
pta  cunctis  videntibus  ,  et  partem  glorise  tuse , 
ut  audiat  eum  omnis  synagoga  filiorum  Israel. 
Pro  hoc ,  si  quid  agendum  erit  ,  Eleazar  sacer- 
dos  consulet  Dominum.  Ad  verbum  ejus  egre- 
dietur  et  ingredietur  ipse  ,  et  omnes  filii  Israel 
cum  eo ,  et  cetera  multitudo.  Eecit  Moyses  ,  ut 
praeceperat  Dominus.  Cumque  tulisset  Josue,  sta- 
tuit  eum  corarr.  Eleazaro  sacerdote,  et  omni  fre- 
quentia  populi.  Et  impositis  capiti  ejus  mauibus, 
cuncta  replicavit,  quaj  mandaverat  Dominus.  Jliec 
ibi. 
C  525  De  iisdem  quoque  agitur  in  Deuterono- 
postqmm  mio,  ex  eoque  habemus ,  petiisse  Moysen  ,  ut 
fmstraroga-    s^  Uceret  inqredi  Terram  promissam.  sed  fru- 

verat  ut  sibi  „   .        3  ....  , 

Uceret  Ter-  stra.Petitio  tuvc  verisimiliter  prtecessit  manda- 
ram  promis-  tum  de  ascendendo  monte  Abarim,  ita  ut  videatur 
sam  ingredi,  Dominus  mandato  illo  respondisse  adpreces  Pro- 
phetse,  nec  voluerit,  ut  mox  in  montem  ascen- 
deret ,  sed  die  postea  designando.  Deut  4>  f  23 
Moyses  petitionem  suam  et  Domini  responsum 
populo  Israelitico  sic  exponit  .-  Precatusquc  sum 
Dominum  in  tempore  illo  ,  dicens  :  Domine 
Deus,  tu  caepisti  ostendere  Servo  tuo  magnitu- 
dinem  tuam ,  manumque  fortissimam  :  neque 
enim  est  alius  Deus  ,  vel  in  cado,  vel  in  terra, 
qui  possit  faccre  opera  tua,  et  comparari  forti- 
tudini  tuse.  Transibo  igitur  ,  et  videbo  Terram 
hanc  optiinam  trans  Jordanem,  et  montem  istum 
egregium  ,  et  Libanum.  Iratusque  est  Dominus 
mihi  propter  vos,  nec  exaudivit  me,  sed  dixit  : 
Sufficit  tibi  :  nequaquam  ultra  loquaris  de  hac 
re  ad  me.  Ascende  cacumen  Phasgae  ,  et  oculos 
tuos  circumfer  ad  occidentem,  et  ad  Aquilonem, 
Austrumque  et  Orientem  ,  et  aspice  :  nec  enim 
transibis  Jordanem  istum.  Deut.  &  >  21  de  re- 
pulsa  hac  iterum  ita  loquilur  ■.  Iratusquc  est  Do- 
minus  contra  me   propter  sermones  vestros  ( ni- 


SEPTEMBIUS. 


127 


mtrum  quod  hi  occasionem  dederint  diffidmtius      «wwm 
peccato  apud  Aquas  Contradictionis)  et  juravit        J  s 

ut  nou  transirem  Jordauern,  nec  iugrederer  Ter- 
ram  optimam  ,  quara  daturus  est  vobis.  Ecce 
morior  m  hac  humo.  nou  tnmsibo  Jordanem  :  vos 
transibitis,  et  possidebitis  Terram  egregiam 

52G    Deut.  i   1  37  rursu.u   hicc    populo  dicit  poputa* 


Legistator  ;  Neo  mirauda  mdi 


guatio  in  populum,  mortetm 


cum   mihi    quoque    iratus  Dominus   propter   vo> 

£fi: Xec  tutinff:cdiens  iUuo :  8ed  joaue  *■  ~- 

hus    Nun   mimster    tuus  ,   ipse   intrabit   pro  te.  ^tat. 
Hunc  exhortare  et  robora,   ct  ipse  sorte  Terram 
dividet   IsraeTi.    Deut    3   i  2S,  relata    repulsa 
sua;  et  pncdictione  Domini  de  instante  morte, 
de  Josue  hao  subdit  Domini  verba  :  Prsecipe  Jo- 
sue ,    et    corrobora    eum    atquc    couforta  :   quia 
ipse  prsecedet  popnlum  istum,  et  dividct  eis  Ter- 
ram,  quam  visurus  es.  Ex  hiscc  clare  coUigitur, 
omnia  peracta  esse  hoc  ordiuc.  Moyses  cum  vi- 
deret  subjectum esse  utrumque  Amorrhivorum  re- 
gnum,  illudque  sciret  ab  Israelitis  possidendum, 
sperare  ccepit  Dominum  sibi  pcrmissuruin,  ut 
idterius  ad  occupationem  Terrx promissw  proce- 
dere.  Rogat  igitur,  ut  sibi  liceat  in  huno  finem  K 
cum  popido  Jordanem  transmittere.  At  Domi- 
nus ,  qui  partem  Moy.si  concesserat  ,  religuum 
vero  Josue  resercabat,  respondit  Moysi,  cogitan- 
dum  non  esse  de  transitu  Jordanis,  sed  mortcm 
ipsius  esse  propinquam,  quam  obiret  in  monte 
Abarim,  alias  Nebo,  et  qiudem  in  vertice  mon 
tis  Phasga  dicto,  ubi  ante  mortem  Tcrram  pro- 
missam  intueri  possct.  Moyscs  voluntati  divinee 
humiliter  se  submiUens,  rogat  de  successore  sito. 
Dominus  vero  ei  successorem  designat  Josuc, 
eumque  inaugurari  jubet  per  Moysen  manuum 
impositione ,    et   modo  num.  52 1  relato.   Voluit 
quoque  Dominus,  ut  Moyses  prxcepta  ei  ad  mu- 
nus  suum  recte  obeundum  daret  coram  omnipo- 
pulo.  Horum  partem  scu  breve  compendium  per- 
stringit  Lcgistator  Deut.  3  >  II  hisverbis  :  .lu.sue 
quoque  in  tempore  illo  pnecepi,  dicens  :  Oculi  tui 
viderunt,  qure  fecit  Dominus  Deus  vester  duobus  liis 
regibus  :  sic  faciet  omnibus  regnis,  ad  quai  transi- 
turus  cs.  Ne  timeas  cos  :  Dominus  cniin  Deus  ves- 
ter  puguabit  pro  vobis.  De  manuum  impositione 
Deut.  34  £  0  hwc  dicuntur  :  Josue  vero  fillua  \uu 
repletus  est  spiritu  sapienti89|  quia  Moy.ses  posuit 
supcr  eum  manus  .suas.  !>' 

527  Quamvis  Josue  hisce  cwrcmoniis  dcsigna-  Moj/mpet 

tus  esset  succcssor  Moysis,  pergebat  tameu  san*  ("'W- 

ctus  Legtstator  regere  populum  usque  aa  mor-  ,„/,„,„.„,„. r, 
tem.  Crediderim  hoc  tcmpus  totum  fere  impen  benta  Domino 
su?n  fuissc  adhortando  populo  ct  legibus  con- 
scribendis,  ita  ut  posteriora  capita  libri  Nume* 
rorum  et  Deuteronomium  eo  tempore  scripta 
fuerint,  et  pleraque  ad  concionem  dicta,  Num. 
28,  29  et  30  varix  recensentur  leges  ceeremo- 
niales  a  Deo  per  Moyscn  popido  datm,  Verum 
cap.  31  narratur  expeditio  contra  Madianitas 
suscepta,  qitam  Dominus  mandavit,  ne  scelus 
illius  poputi  maneret  impunitum.  Moabitm  ad 
idem  crimen  concxtrrerant,  nec  tamen  illos  pu 
niri  hoc  temporejussit  Dominus.Af  nostrum  non 
est  /mjus  difjcrentuc  rationes  investigare,  cum 
res  fuerit  peracta  mandato  Domini,  qui  aliorum 
crimina  juste  punit,  aliorum  vero  sontium  sup- 
plicia  non  minori  justitia  sibi  in  aliud  tempus 
clementer  reservat.  Jam  ante  Num.  BS  >  L6 
mandaverat  Dominus,  ut  Israelitm j>unirent  Ma 
dianitas,sedtempus  non  expre-  ■>>>'  nisx  quia 
crederc  malit,  nec  sane  improbabiliter ,  man- 
datum  hoc  solum  tempore  datum  /uisse,  et  ibi 

breciter 


128 


DE  S.  MOYSE 


»vcto«       breviter  relatum  esse  a  Moyse,  quia  cum  relato 
J  S         ibicrimine  Madianitarum  erat  connexum.  Quid- 
quidsit  verius,  Moyses  Num.  31  aut  idem,  aut  ite- 
ratum  prseceptum  sic  exponit  :  Locutusque  est 
Dominus  ad  Moysen,    dicens  :  Ulciscere    prius 
filios  Israfil  de  Mandianitis,  et  sic  colligeris  ad  po- 
pulum  tuuni. 
bdlum  deccr-       528  Statiinque   Moyses  ,   Armate,    inquit,   ex 
nitcontra        vobis    viros    ad    pugnam ,    qui   possint  ultionem 
Sladianttai,      j)omini  expetcre  de  Madianitis.  Mille  viri  de  sin- 
jESST     gulis  uib.ib.is  eligantur  ex  Israel,  qui  mittantur 
nmeKdm-      ad  bellum.  Dederuntque  millenos  de  singulis  tri- 
<«r«  bubus,   id  cst,  duodecim  millia  expeditorum  ad 

pugnam  :  quos  misit  Moyses  cum  Phinees  filio 
Eleazari  sacerdotie,  vasa  quoque  sancta,  et  tubas 
ad  clangcndum  tradidit  ci.  Gumque  pugnassent 
contra  Mailianit.-is  atque  vicissent,  omnes  mares 
occiderunt,  et  reges  eorum,  Evi ,  et  Recem,  et 
Sur,  et  Ilnr,  et  Rebe,  quinque  principes  gentis : 
Balaam  quoque  filium  Beor  interfecerunt  gladio. 
Ceperuntque  mulieres  eorum,  et  parvulos,  omnia- 
que  pecora,  et  ounctam  supellectilem  :  quid- 
H  quid  habere  potuerant,  depopulati  sunt  :  tam 
urbes  quam  vlculoa  et  castella  fiamma  consum- 
psit.  Et  tulerunt  pnedam  ,  et  universa,  qua?  ce- 
perant  tam  ex  nominlbua  quam  ex  jmnentis,  et 
adduxerunt  ad  Moysen  et  Eleazarum  sacerdotem, 
etadomncm  multitudiwm  filiorum  Israel.  Reliqua 
autem  utensilia  portaverunt  ad  castra  in  Campe- 
stribus  Moiib  juxta  Jordanem  contra  Jericho.  Hic 
nonnihit  sisttmdum. 
neottmmiota  520  Primo  r.otunt  aliqui  Josue  fuisse  hujus 
ijont  Madiani-  gcopeditionis  /fucem  :  at  illius  nulla  fit  mentio. 
turum  deteta  .•  g0ius  nominatur  Phinees ;  nec  alium  fuisse  ku- 
jus  agminis  ducem ,  existimans  atii.  Secundo 
aliqui  ita  toquuntur  de  hac  victoria,  acsi  tota 
gens  Matlianitarum  fuisset  excisa  -.verum  idmi- 
hi  verisimile  non  est,  cum  Madianitm  deinde  eva- 
ser/<i/  ptdnttissimi,  ct  IsvtiMitas  in  servitutem 
redegerint  Judic.  *'>.  Nullus  quoque  Scripturm 
locus  indicat,  jussisse  Deum  totius  gentis  exci- 
t/itti)/,  aut  totam  gentem  pev  Israelitas  deletam. 
N/tm.  88  f  17  solum  dicitur ,  Hostes  vos  sen- 
tiant  Madianitffi  et  percutite  eosj  et  Num.  31 
f  l,  Qloiscere  prius  filios  EsraSl  de  Madianitis. 
Itaque  omm-s  quidem  ninrrs,  quos  potuerunt  at- 
C  tiugerc ,  nrcidmmt,  et  reges  eorum  ,  SCllicet 
quinoue  prinoipes  gentis,  guorum  ditio  erat  m- 
ciniov  castris  TsraSlitarum,  l</  tfitione  quoque  ho- 
rumprincipum  urbes,  vicutos,  castella  combus- 
serunt,  omniaque  pecora  et  alia  spolia  abstule- 
runt.  Af  verisimite  non  est,  Xsraelitas  usque  ad 
eoctremos  Madianitarum  limites  p?*ocessisse,  cum 
hi  usqtte ad  mare  Rub  se  extenderent;  sed 
longe  probabilius  est,  ne  ouidem  culpabiles  fuis- 
se,ttttt  cum  Moabitis  conspirasse,remotiores Ma 
ttitijit/tis.  Quapropter  ><<■>  esse  non  est  inquirere, 
qiutt  factum  s/l  de  Jethro  Moysis  socero,  si  vi- 
vebnf  eo  tempore,  aut  de  posteris  ipsius ,  cum 
tetnpestas  hxc  nequaquam  videatur  eousquede- 
sseviisse,  //"<•  iamen  decausa  non  existimo  d 
fuisse  gentes  Madianitarum  distinctas,  alter 
ad  Orientem  maris  Mortui,  alteram  prope  ma- 
re  Rufrrum,  uti  voluerunt  aliquisine  ullo  sacrse 
Scripturm  testimonio  \  at  magis  credot  Madia- 
nitas  seper  totum  illum  tractv  n  extendisse  sub 
diversis  regulis  aut  prim  ■■■.  Tertioquseripo' 

test,  qno  modo  Balao  occisus  sit  in  Madianiti- 
de,cum  antea  legatur domum  rediisse,  quse  lon- 
ge  abevat  a  ditione  Mddianitarum  9  Verisimite 
est  t  a  principe  quodam  Madianita  revocatum 


PROPHETA. 

deinde  fuisse,  nisi  abiens  se  rediturum  ultro  pro-  D 

miserit.  .  . 

530    Hisce  observatis  ,  videamus  quo    modo  JJJJ1^ 
Moyses  victores  exceperit  reduces.  Egressi  sunt  muli;,.es  prm  _ 
autem,   inquit  f  13,    Moyses    et   Eieazar   sacer-  tervfrgtnee, 
dos,    et    omnes   principes   synagogae,  in    occur- 
sum  eorum  extra  castra.  Iratusque    Moyses  pnn- 
pibus   exercitus,    tribunis,    et    centurionibus , 


ci 


qui  venerant  de  bello,  ait  :  Cur  feminas  reser 
vastisP  Nonne  istae  sunt,  quae  deceperunt  fihos 
lsrael  ad  suggestionem  Balaam ,  et  praevaricari 
vos  fecerant  in  Domino  super  peccato  Phogor  , 
unde  et  percussus  est  populus  ?  Ergo  cunctos 
interficite,  quidquid  est  generis  masculini,  etiam 
iu  parvulis  :  et  mulieres,  quae  noverunt  viros  in 
coitu ,  jugulate  :  puellas  autem  et  omnes'femi- 
nas  virgines  reservate  vobis  :  et  manete  extra 
castra  septem  diebus  (ob  immunditicm  legalem) 
Qui  occiderit  hominem ,  vel  occismn  tetigerit , 
lustrabitur  die  tertio  et  septimo.  Et  de  omni  prae- 
da,  sive  vestimentum  fuerit,  sive  vas,  et  aliquid 
in  utensilia  prseparatum,  de  caprarum  pellibus, 
et  pilis  ,  et  ligno ,  expiabitur.  Eleazar  quoque 
sacerdos  ad  viros  exercitus  ,  qui  pugnaverant ,  jj 
sic  locutus  est  :  Hoc  est  praeceptum  legis,  quod 
mandavit  Dominus  Moysi  :  Aurum,  et  argentum, 
et  ses,  et  ferrum ,  et  plumbum  ,  et  stannum  ,  et 
omne,  quodpotesttransire  perflammaSjignepurga- 
bitur  :  quidquid  autem  ignemnon  potest  sustinere, 
aqua  expiationis  sanctificabitur  :  et  lavabitis  vesti- 
menta  vestra  die  septimo,  et  pnrificati  postea  castra 
intrabitis.  Hsec  omnia  ostendunt  exactam  legis 
obsevvantiam, 

531  Dixit  quoque  Dominus  ad  Moysen  :  yrads  ingenti 
Tollite  summam  eorum  ,  quse  capta  sunt,  ab  dlvt$lo.- 
homine  usque  ad  pecus ,  tu  et  Eleazar  sacerdos 
et  principes  vulgi  :  dividesque  ex  aequo  praedam 
inter  eos  ,  qui  pugnaverunt  egressique  sunt  ad 
bellum,  et  inter  omnem  reliquam  multitudinem  : 
et  separabis  partem  Domino  ab  his,  qui  pugna- 
verunt  et  fuerunt  in  bello ,  unam  animam  de 
quingentis  tam  ex  hominibus  quam  ex  bobus  et 
asinis  et  ovibus,  et  dabis  eam  Eleazaro  sacerdo- 
ti ,  quia  primitim  Domini  suut.  Ex  media  quo- 
que  parte  filiorum  Israel  accipies  quinquagesi- 
mum  caput  hominum,  et  boum ,  et  asinorum, 
et  ovium  ,  eunctorum  animantium  ,  et  dabis  ea  « 
Levitis ,  qui  excubant  in  custodiis  tabernaculi 
Domini.  Peceruntque  Moyses  et  Eleazar ,  sicut 
praeceperat  Dominus.  Fuit  autera  pra^da ,  quam 
exercitus  ceperat ,  ovium  sexcenta  septuaginta 
quinque  millia,  boum  septuaginta  duo  millia, 
asinorum  sexagTinta  millia  et  mille  :  animse  homi- 
num  sexus  feminei  ,  qua3  non  cognoverant  vi- 
ros,  triginta  duo  millia.  Dataque  est  media  pars 
liis  ,  qui  in  prajlio  fuerant  ,  ovium  trecenta  tri- 
ginta  septem  millia  quingentae  :  e  quibus  in  par- 
trm  Domini  supputat»  sunt  oves  sexcentae  septua- 
ginta  quinque.  Kt  de  bobus  "triginta  sex  millibus, 
boves  septuaginta  et  duo  :  de  asiuis  triginta  mil- 
libus  quingentis,  asini  sexagiuta  unus  :  de  ani- 
mabus  hominum  scdecim  millibus,  cesserunt  in 
partem  Domini  triginta  tuae  auimae.  Tradiditque 
Moyses  numerum  primitiarum  Domini  Eleazaro 
sacrrdoti,  sirut  fuerat  ei  imperatum  ,  ex  media 
parte  filiorum  tsrael,  quam  separaverat  his,  qui 
iu  pnelio  furrant.  De  media  vero  parte ,  quae 
contigerat  reliqus  multitudiui ,  id  est ,  de  ovi- 
bus  trecentis  triginta  septem  millibus  quingeutis, 
et  de  bobus  triginta  sex  millibus,  et  de  asinis 
trigiuta  millibus  quingentis,  et  de  hominibus  se- 

decim 


DIE  QUAKTA 

A  decimmillibus,tulitMoyses  quiu,quagesimum  ca- 
put,  et  uedit  Levitis,  qui  excubabant  in  tabernaculo 
Uomim  sicutpneceperat  Dominus. 

;:t^r\/Sovumquvc^isseut  priDcipes  esercitus 

aa  Moysen ,  et  tnbum  centurionesque  ,  dixe- 
runt  :  Nos  servi  tui  recensuimus  numerum  pu- 
gnatorum  ,  quos  habuimus  sub  manu  nostra  :  et 
ne  unus  quidem  defuit.  Ob  hanc  causam  offeri- 
mus  m  douariis  Domini  singuli,  quod  iu  prasda 
aun  potuimus  invenire,  periscelides  et  armillas, 
annulos  et  dextralia,  ac  murasnulas  ,  ut  depre- 
ceris  pro  nobis  Dominum.  Susceperuntque  Moy- 
ses  et  Eleazar  saeerdos,  omne  aurum  in  diversis 
speciebus,  pondo  sedecim  millia ,  septingentos 
quinquagrinta  siclos,  a  tribunis  et  centurionibus. 
Unusquisque  enim  quod  in  priEda  rapuerat,  suum 
erat.  Et  susceptum  intulerunt  iu  tabernaculum 
testimonii,  in  monimentum  filiorum  Israel  coram 
Domino.  Posteriora  hsec  difficxdtatem  non  habent, 
sedegregie  declarant  tam  religionem  Israetita- 
rum  eo  tempore  vigentem,  quam  singularem  Dei 
protectionem. 


B  §XLVII.  Josephi  et  Philonis  rela- 
tiones  de  lapsu  Israelitarum  et 
bello  contra  Madianitas  dantur  et 
discutiuntur. 


SEPTEMBUIS. 


129 


Juseulius  iltc-       _  7  ,    ,  .  _.     , 

cebras  Madia-   ToseP/nts  >    retato   pesstmo   Bataami   consiho, 
nitidum,  J  fraudem    Madianitidum  ,   qua  ad  peccatum 

pertracti  sunt  Israelitm  ,  ita  subnectit  :  Ma- 
dianitis  autem  ita  ut  moniti  fuerant  filias  mitten- 
tibus  ,  Ilebrajorum  juvenes  pulchritudine  puel- 
larum  capiuntur  :  et  in  colloquium  venientes  , 
rogant  ne  sibi  voluptatem  ex  earum  pulchritu- 
dine  capere  invideant,  neve  consuetudinem  eorum 
aversentur.  Illae  libenter  et  verba  juvenum  et 
complexus  admittunt  :  jamque  blanditiis  illectos, 
et  cupidiue  ferventes  relinquere  parant  Tum  il- 
li  tristes  mulierum  discessu,  precibus  instant,  ue 
se  relinquant;  sed  futuraj  conju^es  et  omnium 
facultatum  domin®  apud  illos  maneant.  llaec 
promissa  jurejurando  confirmabant  ,  Deum  te- 
^  stem  invocando  ,  et  lachrymas  fundendo ,  quo 
mag-is  eas  ad  miserationem  flecterent.  Tum  illte, 
postquam  omnino  captos  et  consuetudine  sua  dc- 
vinctos  animadverterunt,  sic  respondent  :  Opti- 
mi  juvenes ,  non  desunt  nobis  domi  nec  amplai 
facultates,  nec  parentum  ac  domesticorum  arfe- 
Ctus  :  neque  inopia  talium  rerum  huc  ad  vos  ve- 
nimus,  aut  formam  corporis  nundinaturaj  preces 
vestras  admisimus  :  sed  persuasa;  viros  csse  bonos 
hac  hospitali  gratia  non  dedigmatae ,  qua  vos 
opus  habere  videbamus,  faciles  nos  vobis  prae- 
buimus.  Nuuc  quandoquidem  amare  vos  et  abi- 
tionem  nostram  moleste  ferre  asseveratis;  ne  has 
quidem  preces  aversabimur.  Quare  si  beuevo- 
lentiae  conjugalis  fidem  dederitis ,  qua?  sola  no- 
bis  satisfacere  potest ,  libenter  vobiscum  ut  le- 
gitimae  nuptae  convicturae  sumus.  Veremur  enim 
ne  libidine  exsatiata,  cum  injuria  ct  contumelia 
nos  retro  ad  parentes  nostros  ableg"etis  :  cui  no- 
sta  solicitudini  veniam  vos  darc  ajquum  postula- 
mus. 
etfomica(>o.  594    i\yls   Vero   quolibet    modo  fidem   daturos 

TrTam^ului-  se    pollicentibus  ,    et  nihil  praj  amore    nimio  re- 
tarum  cusantibus  :   Quaudoquidem  ,    inquiunt,   ita    vo- 

bis  videtur  ,  et   mores  habetis  ab  omnibus   alilfl 


diversissimos,  ut  cibis  etiam  propriis  vestro  more      mctoh 
utamini,  nec  potum  cum  aliis  communem  susti-        J  s 
neatis,  necesse  est,  si  vultis  uobiscum  vitam  de- 
gere,   deos  nostros  colatis ;  neque   enim  alio  ar- 
ffumento  persuadebitis  amorem    istum    vos    non 
fingere  ,   msi   eosdem   nobiscum    deos    adoretis 
Nec  absurdum    fuerit    ant    vitio    vertendum      si 
terras  ,   in  quam  venistis  ,  peouliares  deos  colere 
mahtis  :  praesertim  cum  nostri  per  omnes  rc^io- 
nes  honoreutur  ,  vestrum  nemo  prieter    vos  cul- 
tu  dignetur  aut  ceremouiis.   Aut  ig-itur    ca?tero- 
rum  more   vobis  est  vivendum  ,   au1  alius    orbis 
quserendus,  ubi  soli  juxta  vestra  instituta  vitam 
agatis.  At  illi  cupidine  casci,  dicta  earum  com- 
probant ,  et    quo  trahebautur  sequentes  ,   a  reli- 
gione  patrum  desciscunt  :  et  plures  deos  credere 
inducti ,  sacra  illis  ejus  g-entis   ritu    faciunt  :  ci- 
bis  quoque  indifferenter  utebantur,   et  iu   mulie- 
rum  gratiam  nihil  non  contra  legem  faciebaut   : 
ut  jam  tota  castra  juvenura  impietas   invaderet, 
et  seditio  priore  pejor  glisceret,  et  avita   lvlig-io 
in    extremum    periculum    deduceretur.  Juventus 
enini,  g-ustatis  semel  peregTinis  moribus,  inexple- 
biliter    in   eos   ferebatur  :   et  si  qui  nobiiitate  a  ti 
majoribus  accepta  praeeellebaut ,   una   cum    reli- 
qua  turba  corrumpebantur.  Ita  Josephus ,  rela- 
ta  de  hisce  breviter  in  sacra  Scriptura  multum 
suis  amplificans  conjecturis  :  nam  modus,  quo 
Madianitides  ad  suam  tibidinem  peraxisse  Is- 
raelitas  referuntur,  mera  est  conjectura;  quod- 
que  additur  de  nuptiis parum  est  probdbile,  cum 
Scriptura  fornicationis  meminerit  et  idolotairue, 
at  nuilibi  nuptiarum, 

535  Hac  decausa  nuptias  Zambri cam Chos-  oariitatmji 
bi  Madianitide  etiam  improbabiles  existimo  ,  r'tiris' 
prxsertim  cum  Moyses  iltam  mulierem  vocet 
srortum  :  ncc  pr<>h<ihtliorc,>)  c.ss<-  /tnubri  tt/ter- 
cationem  cum  Moyse,  patebit  pertegenti  factum 
Num.  25.  Verba  tamen  Josejiht  </<•  illis  subjun- 
go  :  Zambrias  etiam  Simeonidis  tribus  princeps, 
ducta  Chosbi  Madianitide  ,  Uri  bli:!  g^entis  ejue 
dynastse,  jussus  ab  uxore,  *'t  oontemptie  in  ejufl 
gratiam  Moysis  plaoitis,  alieno  ritu  Bacrifioabat, 
et  alienigena  conjuge  non  dissimulanterBe  oble- 
ctabat.  In  hoc  rerum  statu  Moyses  veritus  ne 
g-ravius  aliquid  scqmu-etur,  advooata  eoucione  , 
nemincm    quidcni     iioiiiiuatiiii    aivusavit,   nolcns  j»1 

in  desperationem  adducere  eos ,  qui  tantiaper , 
dum  latere  se  putant,  ad  sanitatcm  reduoi  pote- 
rant  :  sed  dicebat  rem  indig-nam  ,  nec  ipsia  ncc 
majoribus  eorum  deooram  ,  quod  voluptatem 
pluris,  quam  Deum  et  peliffionem  faoerent,  Ex- 
pedire  illis ,  ut  dum  tempua  est  resipiscanl ,  ct 
non    leg^um  oontemptu  ,  sed  compesoendis   pra« 

vis  cupiditatibus  fortc.s  viros  -l'''-l;i i'-n1 .  Absur- 
dum  praeterea  dicebat ,  quod  cum  in  deserto  mo- 
deste  vixissent,  uunc  iu  bona  regaone  ita  bac- 
charentur  :  ct  quea  per  inoplam  quffifliverant , 
nunc  per  aflluentiarn  pcrditum  irent.  Talibus  dictis 
conabatur  juventutem  corrigere  ,  et  ad  saniorem 
mcntem  reducere. 

336  Tum  Zambrias  insurfrcns  :  Tu  ,  inquit ,  partim  Impr9 . 
Moyses  ,  tuis  leg-ibus  uterc ,  quibus  jam  longO  babitibut, 
usu  robur  addidisti  :  quod  ni  fecisses,  BSSpe  jam 
poena.s  dedisses  ,  et  tuo  inalo  non  csse  Qebrffiifl 
imponendum  didicisses.  Me  certc  numquam  ad 
tua  tyrannica  jussa  obstrictum  habebis ,  neque 
enim  aliud  haotenufl,  quam  sub  Legis  ac  rcligio- 
nis  prtPtextu  uobis  servitutem,  tibi  principatum, 
malitiosis  artibus  adstruis ,  voluptatem  nobis  ac 
vita;  Iiceutiam  adimens,  qua;  libcrorura  sunt,  et 
sub   nullius    imperio  deg-entium.  lloc  enim    vel 

dSgyptiaca 


tUCTORl 

i.  s. 


amplificat 


130 

/Eg-yptiaca  servitute  fuerit  gravius  ,  in  quemvis 
tuis  legibus  pro  tuo  libitu  animadvertere,  cum  ipse 
multo  dig-nior  sis,  qui  puniaris,  quandoquidem  ab- 
rog-atis,  quffiomnium  consensus  approbat,  plustua 
quam  csetcrorum  mortalium  placita  valerepostulas. 
Kg-o  quae  nunc  facio,  quia  bene  facta  judico,  ne 
fateriquidem  inhoc  coetu  gravabor,  mulierculam 
alienigenam  me  duxisse.  Audis  a  me  ipso  mea  fa- 
cta,  ut  ab  ingenuo.  Neque  enim  latere  cupio.  Sa- 
cra  etiam  diis  facio  prseter  consuetum,  quia  id  ®- 
quum  censeo,  ex  multis  mihi  veritatem  quaerere, 
etnonsicut  sub  tyrannide  vivere,  de  unius  tantum 
fiducia  pendentem.  Nemo  mihi  rcm  gratam  fecerit, 
nui  in  rebufl  meis  meipso  plus  arbitrii  habere  volue- 

rit. 

537  Ilasc  Zambria  pre  se  et  quibusdam  sui 
similibus  afferente  ,  populus  quietus  expectabat, 
quonam  audacia  hsecesset  evasura,  maxime  quod 
videret  Legifllatorem  amplius  nolle  contendere  , 
ne  hominem  insolentem  irritatiorem  redderet. 
Verehatur  enim  ne  plures  talis  in  loquendo  im- 
pudentiiB  imitatorefl  facti,  turbas  in  populo  ex- 
cltarent.  Atque  ita  tum  concio  dissolvitur.  Ac 
H  fortasse  ulterius  malum  hoc  aerpsisset ,  ni  Zam- 
hrias  maturesublatusesset  talem  ob  causam.  Phi- 
nees  tum  aliis  rebus  ,  tum  patris  dignitate,  ju- 
ventutis  facile  prinoeps,  Eleazari  pontificis  filius, 
et  Moysen  magnura  patruum  habens  ,  regerrime 
tulit  Zambriffl  contumaoiam  :  cujus  impunitate 
ue  Legum  contemptus  erescerct,  vindicare  in  fla- 
gitiosos  decrevit,  non  ignarus  qnod  exempla  pri- 
inaltini  in  utramvis  partem  pluriraum  valeant. 
Cumque  tanto  esset  auimi  et  corporie  robore , 
ut  non  temere  aliquid  arduum  ag-grederetur , 
quod  non  etiam  parflceret  ,  ad  Zambriffi  tento- 
rium  vadit,  et  eodem  ictu  ipsum  una  cum  Chos- 
bi  transfigit.  Quo  exemplo  juventua  ad  pulcher- 
rimam  virtutis  sBmulationem  accensa,  certatira  In 
ejusdem  oriminis  reos  facit  impetum,  ct  bonam 
illorum  partem  ferro  oonficiunt,  reliquoa  insecuta 
pestia  sustulit,  per  iram  Numinia  infiictaj  et  ne 
iilis  quidem  peperoit,  qui  oum  Jurecoffnationista- 
ii  Mi  suofum  petulantiam  cohibere  deberent,  aut 
diasimulare  aut  acoendere  etiam  maluerunt :  neo 
priue  destitit,  quam  quatuordeoim  millia  virorum 
defliderarentur, 
(;  638  Rejectis  jam  nuptiis,  tolaque  illa  oratio- 
"■'"''""'  ne  Zambri,utimprobabilibust  nonnihil  quoque 
obs3rvai}dum  est  de  ceteris.  Primo  non  videtur 
crimen  Zambri  et  ceedes  contigisse  in  ipsius  ta- 
bernaculo,  cum  locus  Num,  &5  i  8  vocetur  lu- 

panar.  Sccundo  satis  probabile  8St,  ctiamsi  aliqui 

repugnent,  ewemplo  illo  Phineis  dtios  ecccitatos 
fuisse  ad  occidendos  noscios,  ct  quidem  fcrro  ■ 
nam  Moyses  ipse ,  relata  illa  csede:  f  9  sub- 
dit  -.  Et  oooiBi  sunt  viginti  quatuor  millia  homi- 
num,  nec  ait,  quo  modo  fuerint  occisi.  Etjam 
antea  ?  5  diosejrat  Mo^  rs  judicibus  •■  Occidat 
unusquisque  proximos  suos,  qui  initiati  sunt.  Iloc 
autem  prmceptum  implere  cospit  Phinees, 
que  exemplum  imitati  sunt  alii,  quanium  appa- 
ret,  Nec  refert  ,  quod  i  I  jubeantur  suspendi 
noooii  :  nam  poterant  suspendipost  mortem,  De- 
indevoayilla  oooisi  denotat  potius  aedemhui 
na  opera  factam,  quam  illatam  a  solo  Deo;  ideo- 
quc  illoruiu  sententia,  qui  volunt  divinitus  itla- 
tam  fuisse  mortem,  non  omnino  certa  apparet. 
Dicitur  quidem  $  S  iVssavitque  plag-a  ,  atque 
iude  illi  probabilitcr,  at  non  certo  colliguntab 
ipso  Dco  punitos  fuissc  noxios.  At  Moyses  per 
plagam  inlettigerc potuit '  pcccatwa  ipsum  forni- 
cationiset  idololatrix,  omnium  sane  plagarum 


DE  S.  MOYSE  PROPHETA. 

maximam,  quod  csede  Zambri  aliorumque  ces-  D 
savit.  Certe  nullibi  clare  dicitur,  Israetitas  ea 
occasione  percussos  fuisse  plaga  ahqua  divimtus 
inflicta,  ita  ut  prorsus  incertum  sit,  quod  de  pe- 
steasserit  Josephus,  qui  et  numerum  occisorum 
vehementer    minuit ,   dwn   quatuordecim  milha 

enumcrat 

539  Deinde  idem  auctor  recte  asserit  bellum  £^» 
hanc  ob  causam  Madianitis  illatum  fuisse,   sed  Madiani(as 
omittitDei  mandatum,  ut  scepeahas,  itaprose- 
cutus.  Hanc  ob  rem  Moyses  in  Madiamtas  con- 
citus  ,  ad  g-entem  internecione  delendam   exerci- 
tum  misit :  de  qua  expeditione  mox  narrabimus, 
postquam,   quod  omissum   ante  non  oportuit,  di- 
xerimus,   Balamum  illum,  qui  a  Madianitis  acci- 
tus  ad  execrandos  Hebraeos  ,  quo  minus  hoc  fa- 
cere  a  Deo  est  prohibitus  ,  nihilo    secius    tamen 
talc    hostibus  consilium  dedit,  quo  effectum  est, 
ut  quibusdam   infectis  prava  opinione ,   pene    to- 
tius    populi   religrio   sit  corrupta  :   hunc  inquam 
Balaraum    tanto  honore  dig-natus  est   Propheta  , 
ut  oracula  ejus  suis  literis  inseruerit    :   cumque 
nihil  vetaret,   quin  ea  pro  suis  ederet  ,   nec   ullo 
teste  id  factum  ejus  coargui  posset,  maluit  eum  E 
debita  apud  posteros  memoria  non  fraudare.   Sed 
ha?c  quisque  ut  lihuerit,   ita   consideret.  Moyses 
autem,   ut  dicere  cceperam,   in  Madianitas   misit 
exercitum    duodecim  millium,  singulis  tribubus 
mille  militibus  imperatis  :  eisque  copiis  Phineem 
prajfecit ,    cujus   opera    leg-es  vindicatas  ,   et    de 
Zambria  violatore    earum    poenas    exactas    paulo 
ante   memoravimus.    Madianitae     vero    intellecto 
hostium  adventu  ,  et  quod  jam    non   longe  abes- 
sent,  et  ipsi  copias  in  unum  contrahunt ,  et  qua 
in  reg^onem  suam  irrupturos   putabant ,  munito 
pro  tempore  aditu  ,  praesto   erant ,     impetus  eo- 
rura  pro  viribus  propulsaturi. 

540    Sed    mox    primo    c^ng-ressu    tanta  multi- 
tudo  Madianitarum  est  ceesa,  ut  numerus   cada- 
verum  iniri  non  posset,   ne  reg-ibus  quidem  ser- 
vatis.  ili    fuere    Ochus ,    Sures ,   Robeas  ,    Ubes  , 
et    quintus    Recemus  ,  a  quo   deductum   nomen 
primaria    urbs  Arabum  et  hodie  retinct ,  Receme 
dicta  ,  quam  Greeci  Petram  vocare  maluut.    Pu- 
sis    hostibus  ,  Ilcbrrei    regionem     sunt  populati , 
prasdas  abig-endo  ,  et   incolas    una  cum   mulieri- 
bus  interimendo  ,'  solis  parcentes  virginibus  :  hoc  I 
onim  Phinees  a   Moyse  mandatum  acccperat.  Qui 
reducto    incolumi    ac    illaeso    exercitu  ,    prsedam 
quoque    mcmorabilem   retulit  ,     boum    quinqua- 
g-inta  duo  millia  ct  insuper  sexagfinta  septera,  asi- 
norum   sexag-inta    raillia ,   vasorum    aureorum   et 
arg-enteorum  raagaium  numerum  ,  quibus  in  do- 
meatioa  suppelleotile  utebantur.  Etenim  pro  opi- 
hus  lautiore   victu   delectahantur.  Abductae   sunt 
etiam  virgines  oiroiter  triginta  duo  raillia.  Moy- 
ses  autem  partitua  prtedam,  quinquag"esimam  ejus 
partem  Eleazaro  dedit  et  sacerdotibus  ,    et  Levi- 
tis  alterius  quinquagesimam,  reliquum   vero  po- 
pulo  distribuit.  Quo  factum  cst  ut  deinde  suaviter 
viverent ,    opibus   virtute    quaesitis ,  otium   quo- 
quc  ad  fruendum   nacti.   Moyscs  autem  jam  ad- 
modum  senes   Jesum  desig-navit,  qui  sibi  in  pro- 
phetsa  et  ducis    (si    opus  foret)  muniis    succede- 
ret  ,  Deo  ita  jubente  ut  huuc  principatus  succes- 
sorem  faceret.    Erat  enim   totius  divini  atque  hu- 
maui    juris   peritissimus,    Moyse   praceptore  do- 
ctus.   Hactenus  Josephus  ,  recte  quidem  memo- 
rans  designationem  successoris  Josue,  sed  eam- 
dem  perperam  postponens  relato  belto,  cum  an- 
te  iliud  dcsignatio  videatur  facta.  In  ceteris  quo- 
que  hsec  corrigenda.  Prxda  non  recteenumerata, 

nec 


et  victoria  non 
sine  erroribits 
relata. 


Philonis  7-cla- 
tio  de  forniea- 
tione  Israetita- 
rum 


B 


punita  salis 
probabilis  : 


at  uuoniffn 
contru  Hadia- 
nitas  tcriptu- 
rui,  in  iri" 

rem  tabitur  ; 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS 
nec  illius  divisio  exacte  narrata,  ut  videri  potest 
ivum.  531.  Secundo  solis  parcitum  esse  virgini- 
ous  vere  quidem  affxrmat ;  sed  ceedem  aliarum 
niuherum  et  parvulorum  non  ita  referre  debue- 
rat,  acsi  statim  in  pugna  fuissent  occisx  mulie- 
res  et  parvuli.  Tertio  non  plane  certum  est  ,  ur- 
bem  Petram  fuisse  Recem  dictam  ab  uno  e  regi- 
bus  occisis;  nec  tamen  id  falsum  affirmare  ausim. 

541  Philo,  postquam  asseruerat  feminis  Ma- 
dianitidis  datam  esse  licentiam  peccandi  cum  Is- 
raelitis ,  ita  procacitatem  earum  exponit  et  la- 
psum  Israelitarum :  Qua  impunitate  factum  est , 
ut  juventutem  ad  se  pertraherent  corrupta  prius 
anima  ,  et  hujusmodi  prcestiguis  ad  impietatem  il- 
lecta  :  donec  Phinees  filius  pontificis ,  indig-ne 
ferens  perire  animas  simul  cum  corporibus  ,  et 
hsec  voluptate  ,  illas  impietate  corrumpi  ,  ausus 
est  facinus  viro  bono  honestoque  convenientissi- 
mum.  Conspicatus  enim  quendam  suae  gentis 
hominem  post  profana  sacra  ad  meretricem  in- 
gredi  ,  non  furtim  ,  ut  mos  est  verecundis  scor- 
tatoribus  ,  sed  propalam  erecta  cervice  quasi 
ostentantem  impudenter  multitudini  suam  turpitu- 
dinem  ,  ncc  minus  sibi  placentem  quam  in  ali- 
quo  prseclaro  facinore ,  admodum  exasperatus  et 
ira  justa  repletus  ,  invasit  jacentem  in  complexu 
adamatee  meretricis  ,  et  utrumque  peremit  adacto 
mucrone  per  g*enitalia ,  eo  quod  operarentur  ge- 
niturse  nefariae. 

512  Quo  exemplo  animati  quotquot  semula- 
bantur  pietatem  ac  continentiam  ,  Mose  quoque 
jubente  ,  imitati  sunt  autorem  ultionis  ,  et  omnes 
simulachris  initiatos  sine  cognationis  amicitiscque 
respectu  ad  unum  deleverunt,  atque  ita  g*entem 
expiaverunt  exacto  inclementer  a  noxiis  suppli- 
cio.  Eeliqui  satis  approbaverunt  suam  pictatem, 
nemiuem  sontem  miserati  ,  ne  conjunctissimum 
quidem  sang-uine  ,  plus  vnlente  apud  eos  indi- 
g-natione  quam  affectu  necessitudinum  :  nec  quis- 
quam  ex  his  homicidis  pro  impuro  aut  caede 
polluto  est  habitus.  Imo  visa  est  haec  res  g*esta 
nnlli  e  superiorihus  cedere ,  quantum  ad  veram 
meritamque  laudem  fortitudinis  attinet.  Fertcrr  , 
uno  die  csesa  vigintiquatuor  millia ,  moxque  sub- 
latum  publicum  piaculum  ,  quo  tota  castra  con- 
taminata  fuerant.  Quibus  expiatis  ,  Moses  dispi- 
ciebat  de  pr&emio  decernendo  filio  pontificis,  qui 
primus  fortitcr  ultionem  ag-gressus  fuerat.  Id  co- 
g-itanti  mature  oraculum  redditur  :  pacem  a  Deo 
dari  Fhinei ,  quod  bonum  mortalis  nemo  dare 
potest  :  dari  et  perpetuum  sacerdotium,  quod 
lisereditario  jure  ad  posteros  quoque  ipsius  per- 
tineat.  Esec  Philo,  non  improbabiliter  meo  judi- 
cio  exponens  cmdem  viginti  quatuor  millium  ido- 
lolatrarum.  Alii  horum  mortem  aliter  contigisse 
existimant ,  ut  supra  observavi  num.  519  ,  neu- 
tram  sentenliam  improbans. 

543  Expeditionem  Israetitarum  deinde  nar- 
rat  ,  at  in  ipso  limite  labitur  ,  dum  asserit  sus- 
ceptam  fuisse  contra  Balacem  Moabitarum  re- 
gem  ,  quem  Israelitm  non  impugnarunt ,  solos 
Madianitas  punire  jussi.  Ad  hunc  modum,  in- 
quit,  intestinis  malis  defuncti ,  quando  etiam  de 
transfugio  proditioneque  suspecti  omnes  cecide- 
rant  ,  Israelitae  arbitrabantur  venisse  opportunum 
tempus  expeditionis  contra  Balacem  ,  nihil  non 
comitum  ut  laederet,nec  frustratum  suo  consi- 
lio  :  quippe  qui  per  vatem  devovere  delereque 
copias  IlebrjEorum  speraverat  :  per  mulieres  ve- 
ro  impudicas  ingcntera  plagam  tum  libidineeor- 
poribus  ,  tum  animabus  impictate  inflixerat.  Non 
fuit  tumen  universornm  cxpeditio ,  ne  finitimce 
Septembris  Tomus  II. 


131 

grentes  excirentur  ad  arma  communi  periculo  ' 
simulque  consultum  videbatur  manere  cseteros  m 
subsidiis ,  si  forte  res  posceret  uova  submitti  au- 
xilia.  Milleni  de  singulis  tribubus  selecti  sunt. 
Sic  armatis  duodecim  miUibus  imperator  datur 
Phinees ,  spectatfe  jam  fortitudinis  vir  :  qui  *a- 
cris  rite  peractis ,  ubi  litatum  vidit,  militeshunc 
in  modum  pro  concione  adhortatns  est  :  Non  de 
imperio  nuuc  certamen  instat,  nec  de  invu- 
dendis  occupandisque  alieuis  possessionihus  ,  qU;r 
causa  belli  vel  sola  movet  alios  vel  pnvcipua  ; 
sed  pro  tuenda  pietate  ac  sanctimonia,  quam  no- 
stris  cognatis  amicisque  dum  hostes  eripiunt ,  pa- 
raverunt  eis  gravissiraam  perniciera.  Absurdum 
igitur  et  periniquum  fuerit ,  si  parcamus  scelcra- 
tis  hostibus  ,  qui  domesticis  minus  noxiis  non  pe- 
percimns  :  si  magistros  impietatis  impune  abirv 
sinamus ,  qui  se  discipulis  puraas  sunipsimns  : 
prsesertim  cum  totius  calamitatis  culpti  penes  nu- 
tores  impietatis  sit.  Hxc  Philo  ,  aut  potius  ejus 
interpres  Latinus,  Philonis  mentem  nonrecte  as- 
secutus. 

511  Nam  primo  totam  hanc  orationem  Moysi 
attribuit  Philo,  non  Phinei,  uti  satis  ctarum  est 
ex  textu  Grxco.  Franciscus  Zinus  apud  Surhuti 
ad  iv  Septembris  eumdem  textum  Grtvcum  Lati- 
ne  expressit  hoc  modo  :  Duodecim  igitur  fortisM- 
morura  juvcnum  millia  ( tot  cnim  suut  Irihns  ) 
ex  .singulis  mille  delegit  ,  Phineesque ,  401  j;nn 
militaris  audaciae  spcciracn  dederat  ,  ducem  con- 
stituit  (  Moyses. )  IIos  armis  iustructos  dimittcns, 
sic  allocutus  est  etc.  Hic  quoque  evitatur  at- 
ter  error  interpretis  Getenii ,  qui  verb/s  tllis  , 
Sacris  rite  peractis ,  ubi  litatura  vidit ,  gentilium 
superstitionem  inspiciendi  ecota  Moysi  nori  ob- 
scure  attribuit  contra  mentem  Philonis.  Vertm 
tamen  Zinus  non  plene  expressit  verba  Grtsoa 
Philonis ,  qui  de  Moyse  armatos  dimittente  sic 
habet  :  £7u  /.aAof;  tepstoi;  e££jrs/7.Trre  rou;  &rrAt'ra;, 
xai  TaptiCvoiv  rotah  ijie;/;ei.  Mentio  sane  hir  ftt  tle 
victimis ,  atnonde  iis,  quas  obtulerat  Moyses, 
sed  quas  oblaturi  crant  milites  in  jnwlio,  dum 
occisuri  erant  Madianitas  ,  tamquam  destinatas 
Deo  victimas  :  nam  vox  errt  ,  cum  verbo  motus 
adjungitur ,  frcquenler  significat  ad  ,  oontra  , 
adversus.  Itaque  verba  Grccca  recte  et  plene  sic 
exprimas  Latine  :  Ad  pulchras  victimns  dlmiait 
armatos,  animansque  nos,  talia  est  looutua.  Deinde 
subditur  Moysis  oratio  ,  aut  Phitonis  potius , 
cum  hic  eam  composuerit  eo  modo,  quo  Moysi  eo 
tempore  loquendum  fuisse  credidit. 

515  De  pugna  et  victoria  Israelitarum  hwc 
subjungit  Philo :  His  diotiB  animati  juvenes  ac- 
censique  amnlius ,  tamo.uamad  oertam viotorlam 
affercbant  invicta  pectora  :  collatisqin1  slgnig  tan- 
tum  praevalucrunt  roborc  ac  audacia,  ut  macta 
tis  more    {'(''•ikIhiii  hostibus,  ipsi  onmcs  iv\rtrrrn- 

tur  incolumes,  ne  uno  quidem  e  suisve]  deslde. 
rato  vcl  saucio.  Aliquis  Ignarus  facti  ex  ce- 
deuntium  pecie  conjectans  di\issct  eos  v\rv 
ti  .-i  decursione  militari,  non  «-\  acie  referre  vi- 
ctoriam.  Ailoo  intacti  erant  haud  seeus  quam 
post  mcditationem  armorum  ludicram.  Devictaj 
urbes  flamiiiis  ferroque  solo  saquataa  sunt,  ut 
niilliirn  saperesset  habitationis  vestigium ,  acsi 
numquam  ea  terra  habuisset  incolas.  Captlvorum 
abductus  cst  infinitus  numcrus.  K\  his  in  ^1"1 
et  mulicres  internecione  sfflvitum  est :  In  alteros , 
quod  ab  his  petiti  fuerant  injustis  armis  ct  scele- 
stis  consiliis:  in  altcras,  quia  hfflsuifl  pre3BtIgiis 

juvcntiitfui     M'-br:r.:un     . -.1 1 J  \*t;j  ut  ,    cui    l:i,,rivi:i' , 

iiuuietatis,  ac  postremo  necis  causa  fuerant :  te- 

1  23  ncra 


AI-CTOM 

J.S. 


aliosquc  erra- 
m  iutdidit 
l.atimts  inter- 
pre» : 

E 


pugna  m 

oodtin  •■<  >-••'!" 

.  la  nonnihtl 

•■iii  i  Igmda 


132 


DE  S.  MOYSE  PROPHETA. 


iucTORs       nera  aetas  ,  puen  virg-inesqueimpetrarunt  veniam. 

Ad  ha>.c  solum  observo  ,  servatos  non  fuisse  pue- 

ros,  sedcum  mulieribus  occisos  jussu  Moysispost 

reditum,  solasque  servatas  virgines ;  viros  vero 

ne  quidem  abductos  captivos  ,  sed  in  pugna  aut 

statim  post  pugnam  occisos. 

pndaejwqM      54(5  De  praeda ,    ejusque  divisione ,    ac  aliis 

huc  spectantibus  haee  demum  narrat  laudatus 

Philo  :  Pracda    ing-ens  parta   fuit,  exhaustis  non 

solum  opibus  reg-iis ,  sed  etiam  privatis  possessio- 

nibus  :  non    minus    enim    ex  agrris    avectum  est 

quam  ex   oppidis.   In    castra  convexerunt  totas, 

qtiantie  fuerant ,   hostiles  divitias.  Moses  laudato 

pro  concione  Phinee,  commilitonumque  eo   bello 

spectata  fortitudine ,    parique     continentia  ,    qui 

maluerant  praedam  commune  proponere  qnamsi- 

biueurpare;  ut  etiam  in  castris  relicti  forent  ejus 

participes,   jussit  victores   extra   castra  per  ali- 

quot    diee    tendere  :  pontifici   autem  mandavit , 

ut    lustrurct  reversos    a   recenti    casde    hostium. 

Quamvis  enim   prr  leg-rs  liecat  hostem  oeccidere, 

tamcn  qui  oecavil   homlnem  ,  etiamsi  coactus  ct 

11  propulBana   injurlam,   obnoxiufl    videlur,   propter 

antfquam  grenerie  cognationem ,  criundi  ab  uno 

capitc.  IJa:c  tumfuit  luatrandi  causa ,  utnespe- 

cies  quidem  sceleris  in  cos  competeret.  Aliquan- 

to    j.o.i  pradam  divisit,  nis  qui    militaverant , 

multo  pauciorlbua  prea   ea:teris  ,  assi^natn  parte 

dimidia,  reliqua  vero  his  ,  qui  in  castris  reman- 

serant :  aquum  enim   censebat  hos  quoquevicto- 

r::i'  fructum  oapere,  qui  si  non  corporibus ,  ani- 

mis  tamen    decertaverant.   Nam   qui  manent   in 

statione  parati  auxilio,   tempore,  non  alacritate 

cedunt  potioribus, 

547  Itaquc    cum    pauci  acccpissent  plura  pro- 

pter   navatam   operam,   plures  pauciora ,  ut  qui 

intra  munitiones  se  continuerant ,  visum  est  ne- 

oessarium   totius  presdffl  saorare  primitias.   Quin- 

quagesimas   subsidiarii,    quing-entesimas  propu- 

gnatores  oontulerunt.  Il.-r  pontifici  datas sunt  jussu 

Propuetaa:  altera  portlo  cessit  asdituis,  quos  Le- 

vitns  nominant.    Tribuni  ,    centuriones,    cseteri- 

que  prasfeoti  ordinum<  virtutis  ergo  aoceperunt  sua 

pramiia,    ornamenta    vasaque   aurea,    quantum 

Ouique     in   direptione     obvenit.    Ea  pro  sua  mi- 

U  litumque    salute    sponte   obtulerunt,    ut   essent 

donaria  .- qufla   Moses,    deleotatus  virorum    pie- 

tate i  ,    dicavit    tabernaculo   Dei  ,    monumentum 

fftatitudinis.  Laudanda  sane  primitiarum  distribu- 

tio    Qui  nou  militarant  de  suo  dimidio  prorapt» 

voluntatis,    non    opera*    prasmio  ,    Levitis    obtu- 

1^'int   cx    Prophetje   pnescripto  :  pontifici   autem 

JIJ1' ,!U1  wtitudine  absolutissimu  etiam  caput  ob- 

Jeoerunt  perioulis,    nimirum   capiti    sacratorum 

^remoniis     homiuum.     Uurtmim    prmfecti    ordi- 

num  saorarunt  Deo  suas  prlmltiafl ,  eummo  totins 

unlversitatis  prinoipi.  Sactenus  Philo ,  posterio- 

ra  fuvc  recte  exprimens  :  non  tamen  omnia  tam 

atcurateet   enudeate  exponens ,  quam  Moyses 

*pse  eadem  exposuerat. 


dtviiio  rectc 
txpoiita. 


QS) 


§  XLVIII.  Terra  Amorrhseorum 
trans  Jordanem  per  Moysen  di- 
visa  duabus  tribubus  et  dimidiae  ; 
limites  quoque  terrae  occupandse 
assignati  :  alia  ordinata,  et  lex 
populo    exposita. 


Eodem  fere  tempore ,   quo  gestum  est  bellum  nubenitx  et 
contra  Madianitas  ,  aut  certe  non  diu  post,  Gaditx  Pro 
per  Moysen   divisa  sunt   Amorrhseorum  regna  SHaP°*sess'one 
jam  ante  occupata,  quorum  possessionem  popu- 
lo  suo  concesserat  Dominus.  Occasio  hujusdivi- 
sionis  Num.   32  ita  re/ertur :  Filii  autem  Kubeu 
et    Gad   habebaut  pecora    multa  ,  et  erat  illis  in 
jumentis  infinita  substantia.  Cumque  vidissent  Ja- 
zer   et   Galaad   aptas  aniraalibus   alendis  terras  ,   E 
venerunt    ad  Moysen  ,  et  ad  Eleazarum  sacerdo- 
tem,  et  principes  multitudinis  ,  atque    dixerunt : 
Ataroth,    et    Dibon  ,  et  Jazer,  et    Nemra ,    Hese- 
bon  ,    et    Eleale  ,    et  Saban ,  et  Nebo,    et  Beon , 
terra  ,   quam   percussit  Dominus  in  conspectu  fi- 
liorum   Israel ,  re^io  uberrima  est  ad  pastum  ani- 
malium  :  et    nos  servi  tui  habemus  jumenta  plu- 
rima  :   precamurque  ,    si  invenimus   gratiam  co- 
ram  te ,  ut  des  nobis  famulis  tuis  eam  in  posses- 
sionem  ,  nec  facias  nos   transire  Jordanem.    Qui- 
bus  respondit   Moyses  :   Numquid    fratres   vestri 
ibunt    ad   pugmam  ,    et  vos  hic   sedebitis  ?  Cur 
subvertitis  mentes  iiliorum  Israel,  ne  transire  au- 
deant  in  locum  ,  quem  eis  daturus  est  Doniinus? 
Nonne  ita  eg-erunt  patres  vestri  ,  quandomisi  de 
Cadesbarne    ad    explorandam     Terram  ?  Cumque 
venissent  usque  ad  Vallem   Botri ,  lustrata  omni 
regione,   subverterunt    cor   filiorum    Israel  ,    ut 
non   intrarent  fines  ,  quos  eis  Domiuus  dedit.  Qui 
iratus  juravit,  dicens  :  Si  videbunt  hominesisti, 
qui  ascenderunt  ex  ^ypto  ,   a  vig-inti    annis  et 
supra ,    Terram ,  quam  sub  juramento   pollicitus 
sura  Abraham,  Isaac,   et  Jacob  :  et  noluerunt  se- 
qui  me,  prseterCaleb  filium  Jephone  Cenezaium,  p 
et  Josue  filium  Nun  :  isti  impleverunt  voluntatem 
meam.  Iratusque  Dominusadversumlsrael,  circum- 
duxit  eum  per  desertum  quadrag-inta  annis,  donec 
consumeretur  universa  generatio,  quae  fecerat  ma- 
lum  in  conspectu  ejus.  Etecce,  inquit ,  vossur- 
rexistis  pro  patribus  vestris ,  incrementaetalum- 
ni    hominura  peccatorum  ,    ut  augeretis  furorem 
Domini    contra    lsrael.    Quod  si    nolueritis  sequi 
eum  ,  in   solitudine  populum  derelinquet ,  et  vos 
causa  eritis  necis  oranium.   Tam  gravi  oratione 
Moyses  verisimiliter  objurgavit  Rubenitas  et  Ga- 
ditas,  quod  existimaret  nolte  illos  transire  Jor- 
danem  ad  subjugandam  Terram  promissam,  quia 
dixerant,  Ne  facias  nos  transire  Jordanem' 

649  Verum  illi,   excepta  modeste  hac  corre-  ^amtran* 
pttone,  intentionemsuam  clarius  explicarunt  ,  Jordanl 
aut ,  si  forte  alia  fuerat  prima  eorum  intentio  ,  «««p««»»» 
eam  mutarunt :  sic  enim  pergit  textus  sacer  •  At  ^*  Ips'8  ea 
ffll   prope   accedentes,    dixerunt  :   Caulas   ovium  W,""'0,* 
fabncabimus,   et   stabula  jumentorum ,    parvulis 
quoque    nostris   urbes    munitas:nos  autem    ipsi 
armati   et    accincti    perg-emus    ad  prffllium   ante 
fihos  Israel ,  donec  introducamus  eos  ad  loca  sua. 

Parvuli 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS. 
A  Parvuli    nostri  ,   et   quidquid    habere  possumus  ,      et  Carmthni™     *♦  xt  v. 

erunt    in   urbibus    muratis,  propter  habitatorum  ^mthaiIU'   e*  Nabo,  et  Baal 


133 


conceditur,nl 
cutn  aliis  ar- 
matisuuiyunt 
Chanaiuum, 


adjuncla  quo 
r/tti  duabus 
tribubui  est 
media  trtbus 
Manasse 


msidias.  I\Ton  revertemur  in  domos  nostras  ,  us- 
que  dumpossideantlsraeltilii  hereditatem  suam  : 
nec  quidquam  quaeremus  trans  Jordanem  ,  quia 
jam  habemus  nostram  possessionem  in  Oricutali 
ejus  plag-a.  Hisce  conditionibus  bene  firmatis  et 
stabititis,  annuit  tandem  Legislator  postulanti- 
bus;  Quibus,  utsequitur,  Moyses  ait  :  Si  facitis, 
quod  promittitis,  expediti  perg-ite  coram  Domi- 
no  ad  pugnam  :  et  omnis  vir  bellator  armatus 
Jordauem  transeat,  (quando  tempus  transeun- 
di  advenerit)  donec  subvertat  Dominus  iuimi- 
cos  suos,  et  subjiciatur  ei  omnis  Terra  :  tunc 
eritis  inculpabiles  apud  Dominum  et  apud  Israel, 
et  obtinebitis  reg-iones,  quas  vultis  ,  coram  Do- 
mino.  Sin  autem,  quod  dicitis,  non  feceritis  , 
nulli  dubium  est,  quid  peccetis  in  Deum  :  et  sci- 
tote  quoniam  peceatum  vestrum  apprehendet  vos. 
jEdificate  erg-o  urbes  parvulis  vestris,  et  caulas 
ac  stabula  ovibus  ac  jumeutis  :  et  quod  pollici- 
ti  estis,  implete.  Dixeruntque  filii  Gad  et  Ru- 
beu  ad  Moysen  :  Servi  tui  sumus,  faciemus  quod 
B  jubet  Dominus  noster.  Parvulos  nostros,  et  mu- 
lieres,  et  pecora,  ac  jumeuta  relinquemus  iu 
urbibus  Galaad  :  nos  autem  famuli  tui  omues  ex- 
pediti  pergemus  ad  bellum,  sicut  tu,  Domine  , 
loqueris. 

550  Prsecepit  erg-o  Moyses  Eleazaro  sacerdo- 
ti,  et  Josue  filio  Nuu,  et  principibus  familiarum 
per  tribus  Israel,  et  dixit  ad  eos  :  Si  transierint 
tilii  Gad  et  filii  Ruben  vobiscum  Jordanem  , 
omnes  armati  ad  bellum  coram  Domino,  et  vo- 
bis  fuerit  Terra  subjecta  :  date  eis  Galaad  in  pos- 
sessionem.  Sin  autem  noluerint  transire  armati 
vobiscum  in  terram  Chanaan  ,  inter  vos  habi- 
tandi  accipiant  loca.  Responderuntque  filii  Gad  , 
et  filii  Rubeu  :  Sicut  locutus  est  Domiuus  servis 
suis,  ita  faciemus  :  ipsi  armati  perg-emus  coram 
Domino  in  terram  Chauaan  ,  et  possessionem 
jam  suscepisse  nos  confiteraur  trans  Jordanem. 
Hujus  promissionis  memores  Rubenitas  et  Gadi- 
tas  fecit  Josue,  ut  tegitur  Jos.  i ,  illique  eam 
exsecuti  leguntur  Jos.  14  f  1%,  Moyses  quoque 
ipse  Deut.  3/18  hoc  suum  praeceptum  narrat 
his  verbis :  Prsecepique  vobis  in  tcmpore  illo  , 
dicens  :  Dominus  Deus  vester  dat  vobis  terram 
hanc  in  hereditatem,  expediti  prscedite  fratres 
vestros  filios  Israel  omues  viri  robusti  ;  absque 
uxoribus,  et  parvulis,  atque  jumentis.  Novi  enim 
quod  plura  habeatis  pecora,  et  in  urbibus  rema- 
nere  debebunt,  quas  tradidi  vobis  donecrequiem 
tribuat  Dominus  fratribus  vestris,  sicut  vobis 
tribuit  :  et  possideant  ipsi  etiam  Terram,  quam 
daturus  est  eis  trans  Jordanem  :  tunc  revertetur 
unusquisque  in  possessionem  suam,  quam  dedi  vo- 
bis. 

551  Heec  omnia  hactenus  peracta  esse  dicun- 
tur  cum  solis  tribubus  Ruben  et  Gad  :  verum- 
tamen  etiam  media  tribus  Manasse  possessionem 
suam  accepit  in  parte  Orientali  Jordanis,  ubi 
adhuc  supererant  atiquot  Amorrhzei  subigendi. 
Audiamus  rursus  Moysen  Num.  32  f  33  :  De- 
dit  itaque  Moyses  filiis  Gad  et  Kuben  et  dimi- 
dise  tribui  Manasse  filii  Joseph  regnum  Sehon 
regis  Amorrhaei,  et  regnum  Og  regis  Basan,  et 
terram  eorum  cum  urbibus  suis  per  circuiturn. 
lgitur  extruxernnt  filii  Gad ,  Dibon  ,  et  Ata- 
roth  ,  et  Aroer  ,  et  Etroth ,  et  Sophan ,  et  Ja- 
zer ,  et  Jegbaa ,  et  Bethnemra  ,  et  Betharan  , 
urbes  munitas,  et  caulas  pecoribus  suis.  Pilii 
vero    Rubeu    aedificaverunt    Hesebon,  et  Eleale , 


meon,  versis  no- 

mmibus,  Sabama  quoque  :  imponentes  vocabula 
urbibus,  quas  extruxerant.  Porro  filii  Machir,  filii 
Manasse     perrexerunt  in  Galaad,  et  vastaverunt 
eam,   mterfecto  Amorrhaeo  habitatore  ejus    Dedit 
ergo   Moyses  terram  Galaad  Machir  fiUo  Manass 
qui  habitavit  in  ea.  Jair  autem  tilius  ManasS 
etoccupavit   vicos  ejus,   quos   appellavit  HAvo 
Jaik   ul  est,  vilias  Jair.  Nobe  quoque  perr* 
apprehendit  Chanath  oumviculissuis  :  vocavitaue 
eamexnomine  suoNow.Observarihicpotest  fair 
genere  paterno  fuisseex  tribu  Juda,  et  solum  re- 
putatum  /uzsseex  tribu  Manasse,  quiaoriundus 
fuit  ex  fdui  Machir,fiUiManasse,utrin', 
test  i  Paral.  2  f  21  et  2i>,  ubi  ejus  recensetur 
genealogia.   Matrimonium  iltud  fuerat  initum, 
pnusquam    tatia   matrimonia   erant  prohibita. 
Athwc  parum  spectant  ad  Moysen,   Eadem  re- 
feruntar   Deut.  3    ?    12    et   sequentibus.  Josue 
quoque   eamdem    Movsis  donationem    memorat 
cap.  22. 

552  Porro,  sicut  studiose  curavit  sanctus  Le- 
gislator,  ut  itti,  accepta  possessione  sua,  reliquos 
fratres  suos  non  desererent,  ita  nonminus  fuit 
solticitus,  ut  atii  omnes  debito  modo  possessionem 
acciperent,  acceptamque  observatione  divinorum 
mandatorum  servarent  Hac  de  causa  frequenter 
in  Deuteronomio  inculcavd  mandatum  Domini, 
ita  expressum  Num.  33  y  51  -  Looutua  est  Do- 
minus  ad  Moysen  :  Pnecipe  filiis  tarael,  et  dic  ad 
eos  :  Quaudo  transieritis  Jordanem,  Intrantea  ter- 
ram  Qhanaan ,  diaperdite  cunctos  uabitatorea 
terra?  illius  :  confringite  titulos,  et  Btatuas  com- 
minuite,  atque  omnia  cxcelsa  vaatate,  mundan- 
tes  terram,  et  habitantes  in  ca  :  e<ro  enim  dedJ 
vobis  illam  in  possessionem,  quam  dividetis  vo- 
bis  sorte.  Pluribua  dabitia  latiorem,  et  paucis 
angustiorem.  Singulia  ut  sors  eeoiderit,  ita  tri- 
buetur  hereditas.  Per  tribus  et  familias  posses- 
sio  dividitur.  Sin  autem  nolueritia  interflcera  habi- 
tatorcs  terrsa :  qui  remanserint  erunt  vobis  quaai 
clavi  in  oculis,  etlanceaein  lateribua,  et adveraa- 
buntur  vobis  in  terra  habitationis  vestrai:  etquid- 
quid  illis  cogitaveram  facere,  vobis  faciam.  Sisce 
cap.  34  subjicitur  desvriptiolimitumtotius  Terrse 
promissa* ;  designanturque  principes  ex  singidis 
tribubus,  qui  cum  Josue  terram  erant  dimsuri 
novem  tribubus  et  dimidisc.  Cap.  35  cura  habe- 
tur  Levitarum,  quibus  urbes  quadraginta  octo 
dari  voluit  Dominus  :  atque  ex  hisce  sex  desi- 
gnari,  in  quibus  asylum  haberent*  qui  casu  ati- 
quo  et  sine  culpa  hominem  occiderant :  leges  quo- 
que  homicidii  ibidem  recitantur.  Demumcap.  86 
pnescribuntur  teges  de  tribubus  non  miscendis 
per  connubia. 

553  Cum  Moyses  magis  magisque  ad  diem 
viUe  postrcmum  ti/j/„-opni<jim/-(>t  ,  ci.im  fsrae- 
litie  novus  esset  poputus,  (paucissimis  exceptis) 
qui  nec  mirabilia  Domini  in  Mgypto  vidcrat, 
nec  Legis  expositionem  audierat  apud  montem 
Sinai;  sanctus  Legislator  Legem  iterum  ante 
mortem  suam  suscepit  expticandam,etprcecipua, 
quce  tam  in  /Egypto  quam  in  deserto  contigerant, 
populo  commemorare  votuit ,  ut  eum  efficacius 
hortaretur  ad  accuratam  Legis  observantiam. 
Qucevero  adconcionem  disseruit,  descripsit  quo- 
que  in  libro  Deuteronomii,  ei  hanc  quasi  prge- 
fatiuncutam  prmnittens  Deut.  i  :  IIa;c  sunt  ver- 
ba ,  qua;  locutus  est  Moyses  ad  omnem  Isratil 
trans  Jordanem  in  solitudine  campestri,  contra 
mare  Hubrum,  inter  Pharan  et  Tophel  et  La- 
ban  et  Iiaseroth,  ubi   auri  est  pluriraum  :   uude- 

cim 


J.  s. 


E 

Oura  Moy$it 
"f  /mnrsiio. 
nnn  «tiiomnei 
accipereiM  et 
icrvarent; 


I  rr  jittjmto 
rwium  expo- 

ttta  <rpoii- 
ttontt  focui  et 
tomput  i 


UiIoftK 
J     S 


cim 
que 


nonnuU.r  loci 
obicuri 


difficuUau 


134  DE 

diebus  de  Horeb  per  viam  montis  Seir  us- 
ad  Cadesbarne.  Quadragesimo  anno,  unde- 
cimo  mense ,  prima  die  mensis ,  locutus  est 
Moyses  ad  filios  Israel  omnia,  quse  prsceperat 
illi  Dominus,  ut  diceret  eis:  postquam  percussit 
Sehon  reg"em  Amorrhu:orum,  qui  habitabat  in  He- 
sebon  :  ct  Og  regem  Basau,  qui  mansit  in  Asta- 
roth,  et  in  Edrai,  trans  Jordanem  iu  terra  Moab. 
Ccepitque  Moyses  explanare  Lcgem,  et  dicere. 
Hsecprsefatio,  quse  designat  tocum  et  tempus  ha- 
bitse  primte  congregationis  ad  explanandam  Le- 
gem,  nonnullas  invotvit  difficultates,  quas  inter- 
pretes  variis  modis  conatisunt  tollere.  Duo  inte- 
rim  hic  satis  sunt  certa,  videticet  ternpus  habitse 
congregationis  clare  expositum ;  et  tocus  obscu- 
rius  quidem  hic  indicatus,  sedaliunde  satis  cer- 
tus,  videlicet  Campestria  Moab  ,  seu  postrema 
mansio,  quse  erat  prope  Jordaneme  regioneurbis 
Jericho. 

554  Verum  quserunt  primo  interp-retes  ,  quo 
modo  tocus  assignatus  dicatur  esse  contra  mare 
Kubrum  :nam  constat,  Campestria  itla  Modb  a 
mari  Rubro  multum  esse  dissita.  Calmetus  hic 
asserit  non  debere  necessario  intelligi  mare 
J*  Rubrura,  quia  in  textu  Ilebrdico  solum  habetur 
apud  Suph.  Al  non  modo  S.  Hieronymus,  sed  pas- 
sim  omnes ,  qui  lextum  Hebrdicum  verterunt , 
hic  per  vocem  Suph  intellexerunt  marc  Hubrum, 
itaut  hsec  inlcrpretatio  omnino  videatur  retinen- 
da,  nec  tam  facite  sine  utla  atia  ratione  deseren- 
da.  Bonfrerius  existimat,  non  assignari  locum  , 
ubi  contenta  in  Deuteronomio  ad  concionem  locu- 
tus  est  Moyses,  sed  locum,  ubi  prima  vice  Le- 
gem  exposuerat,  sive  desertum  Sinai,  eoque  tra- 
hit  istud  initium,  HfflC  aunt  verba,  quae  locutus 
eat  Moyses  etc.  Atii  votant  itlud  Deuteronomii 
initium  spectare  ad  praeedentes  Moysis  libros,  et 
ad gcsta  in  iis  relata.  Verum  nihilex  hisce  omni- 
bus  congruit  proprue  et  naturali  verborum  signi- 
ftrationi.  (Juu/iropter  /»ra-/i/acrt  mihi  sententia 
Cornelii  a  Lapide  aliorumque.  qui dicunt  vocem 
contra  hio  significare  c  regionQj  idque  dici  de  loco 
etiam  prooul  <lissilo.  Commodior  tamen  explica- 
/tn  ilnri  poterit ,  si  voces  contra  mare  Rubrum 
possiui  m^tpzdoeolitudineoainpfiatri,  seu  de  toto 
ilto  deserto  potius,  quam  de  soto  loco,  quempopu- 
tus  congregatus  occupabat.  Sensus  verborum 
C  tunrerit,in  illa  solitudine  oampestrl,  qu.vseeo}- 
trmlit  itsqnc  at!  u/arc  Ititbruut.  Quidqitid  sit,  non 
ihthitii  quin  toci   obsritrttas  oriatur  ),ia.ruite  ea) 

ignorationelocorum,quinommantur;  necpossum 
dubitare,  quin  desoribatur  locus,  in  quo  Deu- 
teronomium  fiiitpopulo  gatpositum,  sicuttempus 

r/arr  assiijmttttr. 

655  Porro  assignatum  fuisse  locum  exposiii 

/>cittcr<>ito)niit  r/arc  crttic/tcr  c.r  VOClbuS  istis  , 
Tnms  Jurdnnem  in  terra   Moab  :  verba  caiai  itla 

refe,rrinegueuntadlocum*  in  quo  regnmit  Og 

rc.r  liasan,  </«/'  nihil  posscttil  tffl  tlitione  Moabi- 

tarunt  ■    ncc  i./irasts  imtitur,    ut    rcfcrantur  ad 

regnum  Sehont  etiamsi  hic  ditionem  iltam  />osse- 
<irri/.  Uague  inteiligenda  neoessario  suntda  loco 
eamUoati  Deuteronomii,  uti  obeius  et  naiurali& 

rrr/iorthn  sensus  rcqitirit.  At  laborant  rursum 
interprctcs  ta  assianatahi  ra/ionc  illarum  VQCUm 

trans  Jordanam.  Gaknetus  iterum  diffkultatem 

niajureni  sibi  ftnxit,  quam  rrrrra  sit ;  atqae  rxi- 

stinia/  duos  pritnos  versiculos  Deuierononux  non 

rsse   Moysis,   quod  itle  Jordaneni  non  transicis- 

set,  ideoque  de  parte  OrientaliJordanis.inqua 
erat,nou  videatur  potuisse scribere  traus  Jorda- 
nem.  At,  si  hsec  ratio  valeat,  oportebit  plures  in- 


MOYSE  PROPHETA. 

terpotationes  agnoscere,  cum  Moyses  iisdem  voci- 
bus  de  parte  Orientali  Jordanis  frequenter  uta- 
tur  tam  in  NumerisquaminDeuteronomio;  uti 
Num.  32  1  32,  et  cap.  34  y  15,  cap.  35  r  14, 
et  multo  sxpius  in  Deuteronomio .  Quapropter 
ostendetur  num.  662.  Moysen  sic  revera  toqui 
potuisse,  et  certo  ita  tocutum  esse  tocis  variis. 
Portio  illa  ad  Orientem  Jordanis  dicitur  trans 
Jordanem  respectu  habito  ad  totamTerrampro- 
missam,  cujus  pars  maxima  erat  ad  Occidentem 
Jordanis,  pars  vero  minima  ad  Orientem  Jor- 
danis,  atque  idcirco  hsec  dicitur  trans  Jorda- 
nem  sita,  quod  ilio  ftuvio  separetur  a  parteprasci- 
pua. 

556  Loca  illa  Pharan,  Thophel,  Laban  et 
Ilaseroth  cognita  non  sunt;  ut  interpretes  pleri- 
que  agnoscunt :  neque  enim  Pharan  et  Haseroth 
hoc  loco  videntur  posse  confundi  cum  locis  ejus- 
dem  nominis  ante  in  itinere  Hebrseorum  memo- 
ratis,  a  quibus  Campestria  Moab  longe  sunt  dis- 
sita.  Voces  vero  hse ,  undecim  diebus  de  Horeb 
per  viam  montis  Seir  usque  Cadesbarne,  ita  vi- 
dentur  explicandee,  ut  designent  distantiam  Cam- 
pestrium  Moab  a  monte  Horeb  vet  Sinai,  quse  sit 
itineris  undecim  dierum,  si  iter  instituatur  via 
recta,  seu  per  viam  montis  Seir  eatur  usque  ad 
Cadesbarne,  quemadmodum  anno  secundo  pere- 
grinationis  sua>  fecerant  Israeiitie.  Addidit  istud 
Moyses  ,  opinor,  quia  Israetitee  annos  fere  tri- 
ginta  novem  eidem  itineri  impenderant.  Porro 
ubi  Moyses  hanc  pr&fationem  absolvit,  mox  in- 
cipit  describere  primum  discursum  adpopidum, 
qui  imptet  prima  quatuor  capita  Deuteronomii. 
Tribus  autem  prioribus  exponit  multa,  quee  in 
deserto  a  monteSinai  usque  ad  istud  tempus  ac- 
ciderant;  atque  eajam  suis  tocis  inserui.  At  cap. 
4  magis  hortatur  populum  ad  perfectam  Legis 
observantiam,  ita  exorsus  :  Et  nunc  Israel  audi 
prsecepta  et  judicia,  quae  ego  doceo  te  :  ut  fa- 
ciens  ea  vivas ,  et  ingrediens  possideas  Terram , 
quam  Dominus  Deus  patrum  vestrorum  daturus  est 
vobis.  Non  addetis  ad  verbum,  quod  vobis  loquor, 
nec  auferetis  ex  eo  ;  custodite  mandata  DominusDei 
vestri,  qute  egoprcecipio  vobis,.  .  Haec  est  enim  ve- 
stra  sapientia  et  intellectus  coram  populis,  ut  au- 
dientcs  universa  pnecepta  haec,  dicant  :  En  populus 
sapiens  et  intelligens,  gens  mag-na  etc.  Ita  pergit 
hortari,  miscens  minas  et  promissa,  nonnullaque 
ex  factis  pr(vteritis  breviterperstringens,  usque 
ad  y  41. 

557  Post  primam  hanc  concionem  f  -1-1  nar- 
rantur  sequentia,  qiur  dicta  non  suntadpopu- 
tum,  quantum  existimo  :  Tunc  separavit  Moyses 
trea  dvitates  trans  Jordanem  ad  Orientalem  pla- 
gam,  ut  confug'iat  ad  eas,  qui  occiderit  nolens 
proximum  suum  ,  nec  sibi  fuerit  inimicus  ante 
unmu  et  alterum  diem,  et  adharum  aliquam  ur- 
1'iuiii  possit  evadere  :  Bosor  in  solitudine,  qua* 
sita  est  in  terra  campestri  de  tribu  Kuben  :  et 
Kauioth  in  Galaad,  qua?  est  in  tribu  Gad  :  et 
Golan  in  Basan,  qua;  est  iu  tribu  Manasse.  Nar- 
rato  hoc  facto,  quod  Dominus  Moysi  mandave- 
ra/ ,   uf  supra  esl  dictum  ,  secundo  discursuisuo 

m  pr&fatiunculam  prcvponit  hocmodo  .-  Ista 
tst  lex,  quam  proposuit  Moyses  coram  filiis  Is- 
rael,  ct  hfflQ  testimonia  ct  ^eremoui;r  atque  ju- 
dioia,  quffl  locutus  est  ad  filios  Israel,  quando 
eg-ressi  sunt  de  -Kgypto,  traus  Jordanem  in  valle 
coutra  1'anum  Phog-or  in  terra  Sehon  reg-is  Amor- 
rlnvi,  qui  Uabitavit  in  Hesebon,  quem  percus- 
sil  Moyses  etc,  Cabnetus  in  prcvfatione  ad  Deu- 
teronomium  suspicatur,  verba  hsec  non  esse  Moy- 

sis. 


expenduntur  : 
prima  Mo>/si$ 
concio  in  Deu- 
tcronomio 

scripta, 


tres  clnlates 
rcfttfjii  asn- 
gnatx .-  ultera 
de  Leae 


DIE  QUARTA 
A  sis,  sed fuisse  ab  alio  hagiographo  deinde  Deute- 
ronomio  inserta.  Verum  similes  suspiciones  mihi 
nequeunt  probari,  nisi  solida  nitantur  ratione ; 
nec  talem  affert  laudatus  auctor.  Quapropter  lon~ 
ge  probabilius  apparet,  Moysen  non  quidem  h<ec 
dixisse  adpopulum,  sed  scripsisse  in  Deuterono- 
mio  ,   ut   discursus  suos  ita  distingueret.  Lo- 
cus  habitee  hujusce  congregationis  secundee  as- 
signatur  his  verbis  j  Trans  Jordanem  in  valle  con- 
tra  fanum   Phogor  etc%    Tempus  confuse  expri- 
munt  hse  voces :  Quando  egressi  sunt  de  ^gy- 
pto  :  id  est,post  egressum  ex  Mgypto,  antequam 
in  Terram  promissam  pervenerant.  Ditbium  au* 
temnon  est,  quin  illa  congregatio  habita  sit  eo- 
dem  mense  undecimo  anni  quadragesimi  et  in 
eisdemcastris,  in  quibus  prima,  seuin  Campe- 
stribus  Moab. 
condo  habiia,       558  Dircursum  suum  Moyses  cap.  5  sic  nar- 
qu--fortein      rare  incipit .  Vocavitque  Moyses  omnem    Israe- 

duas  dwuten-     ,  ,    *,.    .         *  *  •* 

da  .  ^em  ,   et   dmt  ad  eum  :  Adi   Israel    caeremonias 

atque  judicia,  quas  ego  loquor  in  auribus  vestris 
hodie :  discite  ea,  et  opere  complete.  Deinde 
mox  exponit,  quo  modo  pnvcepta  decalogi  data 
B  sint  a  Deo  in  monte  Sinai,  eorumque  observan- 
tiam  sollicitus  inculcat,  ad  idololatria  preesertim 
pluribus  verbis  popuhtm  deterrens.  Postea  ad 
alia  quselibet  Legis  prsecepta  cum  moralia  tum 
judicialia  et  aeremonialia  progreditur,  multis- 
que  rationibus,  minisque  et  promissionibus  hor- 
tatur,  ut  ea  exacte  impleant.  Prophetiam  quoque 
de  venturo  Messia  cap.  18  f  15  adducit  in  hunc 
finem,  ac  demum  cap.  26  f  16  prolixam  hanc 
orationem  conchtdit  his  verbis :  Hodie  Dominus 
Deus  tuusprsecepittibi,  ut  facias  mandata  luec  at- 
quejudicia:  et  custodias  et  impleas  ex  toto  corde 
tuo,  et  extota  anima  tua.  Dominum  elegisti  hodie, 
ut  sit  tibi  Deus,  et  ambules  in  viis  ejus,  et  custodias 
caeremonias  illius,  et  mandataatque  judicia,  et  obe- 
dias  ejus  imperio  :  et  Dominus  elegit  te  hodie,  ut  sis 
ei  populus  peculiaris,  sicut  locutus  est  tibi,  et  cu- 
stodias  omnia  praecepta  illius  :  et  faciat  te  excelsio- 
rem  cunctis  gentibus,  quas  creavit,  in  laudem,  et 
nomen,  et  gloriam  suam,  ut  sis  populus  sanctus 
Domini  Dei  tui,  sicut  locutus  est.  Incertum  est,  an 
unica  vice  omnia  peroraverit  Moyses  a  capite 
quinto  usque  ad  vigesimum  septimum ;  nam  ser- 
mo  ille  prolixior  est,qitam,  ut  uno  tempore  videa- 
C  tur  pronuntiatus .  Credunt  aliqiti  probabiliter  se- 
cundum  Moysis  sermonem  ftniri  ante  caput  duo- 
decimum,  ibique  inchoari  tertium,  eumqueusque 
ad  initium  capitis  27  protrahi  :  at  parum  refert, 
unicane  an  pluribits  vicibus  omnia  peroraverit 
Moyses,  cum  constet  dicta  ab  ipso  fuisse  ad  po- 
pulum. 
aUarursum  559  Alia  popitli  congregatio,  seu  tertia  hsec 
concio,  in  <jua  fuerit  seu  quarta  ,  inchoatur  cap.  27 ,  ubi  sic 
minaturgra-  ieg(iur .  Praecepit  autem  Moyses  et  seniores  ls- 
mTolterlan-  rael  populo  dicentes:  Custodite  omne  mandatum, 
tibm:  quod  pr^cipio  vobis   hodie.    Uoc    autem  ut  effl- 

cacius  et  altius  omnium  animis  insculperetur , 
jubentur  IsraelitcV  post  transitum  Jordanis  ere- 
ctis  lapidibus  Legem  inscribere,  sedificatoque  al- 
tari  sacrificia  offerre,  ibique  in  vicinia  omnem 
populum,  partim  in  monte  Garizim,  partim  in 
monte Hebal collocare,  ut  recitarentur  benedictio- 
nes,  quibus  fruerentur  Legem  servantes;  et  simi- 
liter  maledictiones,  qux  Legem  violantibus  im- 
penderent.  Plurima  sane  gravissimaque  mala 
,,'inatur  sanctus  Legislator  transgressoribus,  ac 
multa  bona  promittit  obedientibus,  uti  hiec  latius 
riileri  possunt  cap.  27  et  28.  Tandcm  cap.  28  y  61 
concludit  his  verbis:  Insuper  et  universos  lan- 


SEPTEMBRIS. 


136 


guores,  et  plu^as,   quaj  non  sunt  scripfce  in  vo-       auctok 
lumine  Legis  hujus,  inducet  Dominus   super  te,         J  s 
donec  te  conterat :   et  remanebitis  pauci  nunr -.-.., 
qui  prius  eratis  sicut  astra  cieli  pne  multitudi- 
ne  ,    quouiam    non   andisti    vocem    Doinini    Dei 
tui.  Et  sicut  ante  ketatus  est  Dominus  super  vos, 
bene  vobis  faciens,  vosque  muUipUcaus  .-  sic  Iffi- 
tabitur  disperdens  vos   atque  subvertens ,  ut  au- 
feramini  de  Terra,  ad  quam  ingTedieris  possiden- 
dam.   Disperget  te  Dominus   in  omnes   populos, 
asummitateterrae  usque  ad  terminos  ejus  :  et  ser- 
vies  ibi  diis  alienis,  quos  et  tu  ignoras  et  patres 
tui ,  lignis  et   lapidibus.  In  geutibus  quoque  il- 
lis  non  quiesces,  neque  erit  requies  vestigio  pe- 
dis  tui.  Dabit  enim  tibi  Dominus  ibi  cor  pavidum, 
et  deficientes  oculos,  et  animam  consumptam  moe- 
rore.  Et  erit  vita  tua  quasi  pendens  aute  te.  Time- 
bis  nocte  et  die,  et  non  credes  vitffl  tuie.  Mane  dices ; 
Quis  mihi  det  vesperum  ?  et  vesperc  :  Quis  mihi  det 
mane?propter  cordistviiformidinem,  quaterrebcris, 
et  propter  ea,  quae  tuis  videbis  oculis.  Itedueet  te 
Dominus  classibus  in  iEgyptum  per  viam,  de  qua 
dixittibi  ut  eam  amplius  non  videres.  Ibi  veuderis 
inimicis  tuis  in  servos  et  ancillas,  et  non  erit  qui 
emat.  Hccc  aliaque  anteriora  non  solum  ut  com-  „ 
minationes ,  sed  etiam  ut  pncdictiones  haberi 
possunt. 

5G0  Alia  rursum  congregatio  habctur  cap,  29  rurmn  ^ 
et  ^O  ,  de  qua  cap.  29  i  i  Moyses  ita  orditur  i  rfa  rcnovat ione 
Ilaec  sunt  verba  fcederis,  quod  prfficepit  Doxni-  A*r('<"''<  om 
nus  Moysi  ut  feriret  cum  iiliis  lsra*;l  in  tcrra  e0' 
Moab  :  praeter  illud  f;cdus ,  quod  eum  eis  pe- 
pigit  iu  Iloreb.  Vocavitque  Moyses  omnexn  Is- 
rael,  et  dixit  ad  eos :  Vos  vidistis  universa,  qufie 
fecit  Dominus  coram  vobis  in  terra  JEgypti  lMia- 
raoni,  et  omnibus  servis  ejus,  unlversEeque  tcr- 
rae  illius,  tentationes  magnas,  quas  viderunt  ocu- 
li  tui,  signa  illa  portentaque  ingcutia,  8t  non 
dedit  vobis  Dominus  cor  intelligens  ,  et  oeu- 
losvidentes,  et  aures  quae  possunt  audire,  U8- 
que  in  prajsentem  diem.  Adduxit  vos  quadra- 
ginta  annis  per  desertum  :  non  sunt  attrita  vcsti- 
menta  vestra,  nec  calceamenta  pcdum  vestroruiu 
vestutate  consumi)t;i  sunt.  Panem  non  com-di- 
stis,  vinum  et  eioeram  nou  bibistis:  u1  soiretla, 
quia  ego  sum  Dominus  Dcus  vcster.  . .  .  Custo- 
dite  ergo  verba  pacti  hujua,  et  impletfl  ea,  ut 
intelligatis  universa,  quea  facitis.  Vos  etatie  ho- 
die  cuncti  coram  Domino  Deo  vestro ,  princi-  j,t 
pes  vestri ,  et  trious,  ao  majores  natu,  atque 
doctores,  omnis  populus  tsrael ,  libcri  et  uxo- 
res  vestrae  ,  et  advena ,  qui  tecum  moratur  In 
castris,  exceptis  lignorum  caisoribus,  el  his,  qui 
comportant  aquasj  ut  transeas  in  foedere  Domi- 
ni  Dej  tui,  et  in  jurejurando ,  guod  hodle  Do- 
minus  Deus  tuus  percutit  teoum:  ut  susoltet  te 
sibi  in  populurn,  et  ipse  sit  Deus  tUUfl,  sicut  LooutUS 

est  tibi,  etsiout  juravit  patrlbus  tuis,  ,a.braham, 
Isaac,  et  Jacob.  Nec  pobis  soiis  ego  hoo  fcedus  fe- 
rio,  et  hfficjuramenta  oonfirmo,  sed  ounotia  preesen- 

tibus  et  absentibus. 

:>c,  i  iiuju.s  fcederis  obseroationem  multti  deinde  rnjlis  llhtt,r. 
rationibus  incutcat ,  jn-.nlirens  calamiiates  po-  vantiam ef/lca' 
pulo  obventuras,  si  a  cuttu  Dei  recedat,   et  vel  otnimtt  ratio- 
maxime  quo  modo  ejicerentur  ab  hostibus  e  terra 
sua.  Addit  quoque  cap.  80  reducendos  a  Domi- 
no  in   terram  suam,  si  sinccrc  ad  cultum  Dci 
fuerinl  reversi,  totumque  discursum  concludit  >'f- 
ficaci  hac    monitione  cap.  30  1  ll:  Mandatum 
hoc,  quod  cgo  preacipio   tibi   hodie,  non    supra 
te  est,  nec  procul   positum  ,   nec  in  o»lo  situm, 
nt   possis  dicere  :   Quis  nostrum   valet  ad  r;l;lum 

ascendere, 


136 


iveion       ascendere,  ut  deferat  illud  ad  nos ,  et  audiamus 
J   s.        atque     opere    compleamus?    Neque    trans    mare 
positum:  ot    causeris,  et  dicas  :   Quis  ex  nobis 
poterit  transfretare  mare ,  et  illud  ad   nos  usque 
deferre :  ut  possimus  audire  et   facere,  quod  prae- 
ceptum  est  ?  Sed  juxta    te    est  sermo  valde ,   in 
ore  tuo,  et  in  corde    tuo,  ut  facias  illum.  Con- 
sidera  quod  hodie  proposucrim  in   conspectu  tuo 
vitam   ct  bonum  ,   et   econtrario  mortem  et  ma- 
lum :  ut  diligas   Dominum  Deum  tuum,  et  am- 
bules  in  viis  ejns,  et  custodias  mandata  illius  ac 
caeremonias  atque  judicia:  et  vivas,  atque  mul- 
tiplicet  te,  benedicatque  tibi  in  Terra ,  ad  quam 
ingredieris  possidendam.  8i  autem  aversum  fue- 
rit  cor  tuum ,   et  audire   nolueris,  atque   errore 
deceptus   adoraveris    deos    alienos,    et    servieris 
eis    prsedico   tibi    hodie   quod  pereas ,   et   parvo 
tempore  moreris  in    Terra  ,    ad  quam ,    Jordane 
tran.smisso,  ingredieris   possidcndam.    Testes  in- 
voco    hodie   caelum    et   terram ,   quod    proposue- 
rim   vobis  vitam  et   mortem  ,   benedictionem    et 
maiedictioncm     Elige  ergo  vitam  ,  ut  et  tu   vi- 
vas,  et  Bemen  luum:  et  diligas  Dominum  Deum 
tunm,   atque  obedias  voci  ejus,  et    illi  adhaereas 
U  (ipse  est  enim   vita    tua,    et    longitudo    dierum 
tuorum)   Ut    habit.es  in    Terra  ,  pro  qua  juravit 
Dominu.s  patribus  tuis,  Abraliam,  Isaae,  et  Jaeob, 
ut  daret  eam  illis.  Hactenus  sanctus  Legistator  et 
Propheta. 
Sanetw  mor-        568  Vorro  certo  dici  nequit,   an  ad  eamdem 
temiuamin-     congregat ionem,  an  ad  atiam  spectent,  quse  cap. 
ttantemprt-     ;1[    seqUUnfur   hoc   modo :   Abiit    itaque  Moyses, 
ImZSEw     et  looutus   est  omnia   verba  heo  ad  uuivcrsum 
Jo$uc,  Israfil  ,  e1    dixit    ad    eos:  Centum  viginti  auno- 

rum  sum  hodie,  non  possum  ultra  egredi  et  in- 
gTedi,  prBBertim  cum  et  Dominus  dixerit  milii : 
Nmi  tranaibls  Jordanem  istum.  Dominus  ergo 
Deus  tuus  transibit  ante  te :  i]ise  delebit  omnes 
gentes  has  in  conBpeotu  tuo,  et  possidcbis  eas; 
(>i  Josue  Iste  transibit  ante  te,  sicut  lccutus  est 
Dominus.  hieietque  Dominus  eis  ,  sicut  fecit 
Sehon  et  Og  regibus  Amorrhffiorum ,  et  terrae 
eoruin  ,  delebitque  eos,  Cum  ergo  et  hos  tra- 
diderit  vobis,  similiter  faoietiB  eis,  sicut  praece- 
pi  vobis.  Viriliter  agite  et  confortamini :  nolite 
timcre  ,  nec  paveatis  ad  conspeotnm  eorum: 
qula  Dominua  Deus  tuus  ipse  est  ductor  tuus, 
C  et  non  dimlttet,  neo  derelinquet  te.  Vocavitquc 
Moysee  Joaue  ,  el  dixit  ei  coram  omni  Iarael  i 
Confortare,  et  eato  robustues  tu  enim  introdu- 
ces  populum  Istum  In  Terram,  qnam  daturum 
se  pntribus  eorum  juravit  Dominus,  ct  tn  eam 
fbrte  divides.  Kt  Dominus,  qui  duotor  est  ve- 
ster,  ipBQ  erit  tecumi  non  dimittet,  nec  dere- 
linquet  tc :  noli  timere ,  nec  pavcas.  Huc  nsque 
Mciysrs,  lotjiwns  cum  ad  populum,  tum  ad  Jo- 
sue  coram  populo. 

etLegemase  568    Qu»    tuitcot     viva     VOCe   ad   populum    j>c/-- 

icriptam ifti-    oravit  in   roriis  i-ongregationibus  modo  relatis, 
auliitepten-      ej(fem  ddnde  conscripta  roluit  rclnanwre.ut  le- 

IHIS  OIJIHI    /'11-  ,  .  ... 

auloprxlegi      ctione  subinde  repetita  omntum  memori,v  tmprt- 
jubet.  nicrcntiir.    QUUntum    fieri   poterat.    Atque    hSBC 

fuit  ratio  scribendi  Pcutcronomii.  de  quo  sequun- 
tur  ista  :  Scripsit  itaque  Moyses  Legem  hnnc, 
et  tradidit  eam  Bacerdotibua  filiis  Levi,  qui  por* 
tabant  arcam  fcsderie  Domini ,  et  ounctis  senio- 
ribus  Israel.  Pw&oepitque  eis,  dioens;  Post  se- 
•  i.  e.  Sabaiico  ptem  nnnus ,  anno  remissionis  *  ,  in  sollemnita- 
te  tabernaoulorum ,  convcnientibus  ounotia  ex 
Israel ,  ut  appnreant  in  conspectu  Domini  Dei 
tui ,  in  loco  ,  quem  elegerit  Dominus ,  leges 
verba  Legis  hujus  coram    omni  Israel ,  audieu- 


DE  S.  MOYSE  PROPHETA. 

tibus  eis,  et  in  unum  omni  populo  congrega- 
to,  tam  viris  quam  mulieribus ,  parvulis ,  et 
advenis,  qui  sunt  intra  portas  tuas  :  ut  audien- 
tes  discant,  et  timeant  Dominum  Deum  vestrum, 
et  custodiant,  impleantque  omnes  sermones  Le- 
gis  hujus:  filii  quoque  eorum  ,  qui  nunc  igno- 
rant,  ut  audire  possint ,  et  timeant  Dominum 
Deum  suum  cunctis  diebus ,  quibus  versantur 
in  Terra  ad  quam  vos ,  Jordane  transmisso, 
pergitis  obtinendam.  Aliqui  volunt  agi  supra  de 
omnibus  libris  per  Moysen  scripsis,  seu  de  toto 
Pentateucho.  At  alii  rectius  locum  explicant  de 
soto  Deuteronomio,  cui  atia  paulo  post  adjecit 
Sanctus,  ut  videbimus. 


§  XLIX.  Quid  Josephus  et  Philo 
referant  de  divisa  Amorrhseorum 
terra,  aliisque  mox  relatis,  expen- 
ditur. 


Josephus  cap.  7  post  narratam  cladem  Ma-  Josephus  dc 
dianitarum  mox  ita  pergit:  Per  idem  tem-  divitattrra 
pus  dua?  tribus,  Gadae  et  Kubeli ,  et  dimi-  duabw  tribu- 
dia  Manassitis,  numero  pecudum  et  aliis  rebus  bu$etmednt 
abundantes,  de  communi  consilio  rogant  Moy- 
sem,  ut  sibi  extra  sortem  traderet  Amoritidem 
terram,  quae  non  multo  ante  bello  capta  fuerat: 
esse  enim  pascuis  uberem.  llle  vero  suspicatus 
eos  pra^lia  contra  Chananaeos  metu  detrectare  , 
et  curam  pecudum  ig-naviaa  praetexere ,  convi- 
tio  viros  excipit,  meticulosos  simulatores  dicti- 
tans:  velle  eos  in  otio  luxuque  terram  commu- 
ni  marte  qua^sitam  possidere,  et  nollearmacum 
csetero  exercitu  ferentes,  terram  ultra  Jordanem 
a  Deo  promissam  capere,  devictis  gentibus,  quas 
ille  pro  hostibns  haberi  jusserat.  Qui  videntes 
eum  iratum,  ne  merito  irasci  videretur,  respon- 
dent  se  neque  per  ignaviam  pericula,  neque  per 
desidiam  labores  fugere,  sed  hoc  tantum  agere, 
ut  prajda  in  locis  commodis  relicta  ,  expeditio- 
res  ad  certamina  tierent :  paratosque  se  aiebant, 
si  oppida  ad  tutelam  liberorum  et  conjugum  ac 
facultatum  ipso  dante  acciperent,  reliquum  exer- 
citum  armatos,  quocumque  ducerentur,  sequi, 
et  coinmunibus  militare  auspiciis.  Tum  Moyses  * 
comprobata  eorum  voluntate ,  advocatoque  Ele- 
azaro  pontifice,  et  Jesu ,  cseterisque  magistrati- 
bus,  concedit  illis  Amoritidem  hac  couditione  , 
ut  siraul  cum  cognato  populo  adversus  commu- 
nem  hostem  bellum  geraut ,  douec  omnia  ex 
sententia  confecta  fuerint ,  atque  hoc  pacto  ac- 
cepto,  quod  petierunt ,  et  exstructis  munitis  op- 
pidis,  liberos  et  uxores  atque  impedimeuta  in  illis 
depouunt. 

565   Moyses  quoque   in  eadem   ree:ione  decem 

.,..,,  .  .  et  slatulis 

urbes  condidit,  m  lllum    quadraginta    octo    nu-  u,bibus  refu- 
merum  computaudas,  in  quarum  tribus  asyla  san-  gii,innemnul' 
civit,  illis  tautum  profutura,  qui   caede  non  spon-  '" corriaen- 
te  commissa  eo    confugissent.  Statuitque  talibus 
exilii  tempus  ,   tantisper    dum  poutifex  viveret , 
sub  quo   canles  accidit.  Post  cujus  obitum  redi- 
re  in  patriam   permisit.  Exilii  vero  tempore  lice- 
re  cuivis  e  cognatis   interempti   homicidam    im- 
pune  occidere,  duntaxat  extra  urbem  refugii  de- 
prehensum  :  idque  jus  solis  cognatis  esse  voluit, 
aliis  non   item.  Caeterum  oppida  refugii   fuerunt 
haac :   ad  fines  Arabiae   Bosora  ,  in  Galadena  re- 

gione 


DIE  QUARTA 
A  gione   Arimanum,  in  Bataneade  Gaulademan.   Et 
post    captam    Chananaeam    totidem    ex   Leviticis 
oppidis  jussu  Moysis  destinata  sunt,   ut  hoc  ge- 
nus  exulibus  refugium  et    habitationem   prsebe- 
rent.  Hactenus  Josephus,  non  longe  a  sacra  Scri- 
ptura  recedens  ,  nec  tamen  eidem  perfecte  inhse- 
rens.  Primo  enim  dimidia  tribus  Manasse  non 
statim  accessit  ad  Moysen  cum  tribubus  Gad  et 
Ruben  ;  accepit  tamen  cum  iis  portionem  suam 
ad  orientem  Jordanis  ,  quia  verisimiliter  terra 
illa  major  erat ,  quam  ut  duabus  tribubus  to- 
tadeberetpossideri,  ne  alise  tribus  ad  Occiden- 
tem  Jordanis  minorem  acciperent  portionem.  Se- 
cundo  res  hsec  profosita  non  fuit  soli  Moysi,  sed 
simul  Eleazaro  pontifici  et  principibus  popidi, 
quos  postea  a  Moyse  advocatos  perperam  asseiHt 
Josephus ,  cum  ab  initio  adfuerint.  Tertio  nidli- 
bi  in  sacris  Litteris  dicitur  Moyses  in  regione 
Amorrhseorum  decem  urbes  condidisse,  nisi  veli- 
mus  dicere  a  Moyse  esse  conditas,  quas  sub  ipsius 
imperio  condiderunt,  aut  instaurarunt,  duseprse- 
dictx  tribus  et  dimidia.  At  hocsensu  nonmodo 
decem  ,  sed  multo  plures  urbes,  dici  potest  con- 
didisse. 
B      56C  De  poshdatione  filiarum  Salphaad  Jose- 
neqne  exacte     phus  breviter  magis  quam  exacte  hsec  memorat  r 
scnbudepo      Eodem  tempore ,   cum  defunctus  esset  quidam  e 

stulattone  .         ...  ,_  .      ,.  ~*  , 

flliarumSal-     Priraa"bus  Manassitidis  tnbus,  nomine  Salpades, 
phaad:  liberis  deterioris  tantum  sexus    relictis,   tribules 

ejus  viri  insignis  Moysem  consulunt,  an  filiarum 
ejus  in  divisione  et  sortitione  agrorum  ratio  ha- 
beri  debeat.  Is  respondit,  si  in  domum  tribulis 
nuptum  darentur,  fortem  dotalem  fore  :  sin  mal- 
lent  in  aliam  tribum  elocari ,  sortem  in  sua  tri- 
bu  relinquerent:  atque  hac  occasione  instituit , 
ut  cuique  tribui  suae  sortes  perpetuo  manerent. 
Corrige  in  hisce  sequentia.  Primo  ipsse  filise  Sal- 
phaad,  non  vero  tribules  earum,  postulaverunt , 
ut  sibi  pro  patre  suo  defuncto  sors  aliqua  dare- 
tur :  ac  Moyses,  Deo  consulto  et  annuente  ,  sor- 
tem  eis  dari  jussit,  prsesentibus  rursum  reigestse 
Eleazaro  aliisque  principibus.  Secundo  non  re- 
spondit  Moyses  sub  conditione  hic  perperam  as- 
serta ;  sed  sortem  filiabus  Salphaad  omnino  con- 
cessit ,  sic  tamen,  ut  ea  occasione  postea  prohibe- 
rentur  nubere  extra  tribum  suamt  eademque  tex 
ad  omnes  extenderetur,  ne  tribuum  possessiones 
minuerentur  aut  confunderentur.  Lex  iltatamen 
n  non  poterat  obtinere  in  tribu  Levitica,  cum  hsec 
possessionibus  careret,ut  interpretesjamobserva- 
runt. 
oratio vero ad  507  ldem  scriptor,  omissis  quibusdam,  dein- 
poputum,  de  procedit  ad  monita  legesque  populo  datas  ulti- 
mo  mense  vitse  Moysis.  At  varias  congregatio- 
nes  in  hicnc  finem  institutas  non  satis  distinxit ; 
Moysique  orationem  attribuit ,  piam  quidem  et 
tempori  satis  congruentem,  sed  non  in  omnibus 
sacrse  Scripturse  consonam  :  nam  plurima  ad  po- 
pulum  dicta  omisit ;  aliqua  vero  inseruit ,  de 
quibus  nulla  in  Deuteronomio  fit  mentio.  Quum- 
que  jam  ,  inquit ,  de  quadragesimo  migrationis 
annis  triginta  tantum  dies  superessent,  advocata 
concione  ad  Jordanem,  eo  loco,  ubi  nunc  op- 
pidum  Abila  visitur,  agrum  habens  palmetis  con* 
situm ,  ubi  populum  omnem  prtesto  vidit ,  in 
hunc  modum  verba  fecit :  Viri  commilitones  et 
longi  laboris  socii ,  quoniam  Deus  ita  vult,  et 
aetas  cxx  annorum  exacta  postulat,  ut  ex  hac  vi- 
ta  discedam ,  et  rebus  ultra  Jordanem  gerendis 
interesse  me  Deo  non  est  visum,  aequum  duxi, 
ut  quantum  ad  vestram  felicitatem  attinet,  ne 
nunc  quidem  officio  desim  :  sed  pro  gratia  mihi 


SEPTEMBRIS.  137 

data  provideam,  ut  pro  commonstrata  ad  eam  «rcwo 
via,  sempiterna  apud  vos  memoria  dignus  ha-  J' s* 
bear.  Hic  observo  breoiter,  non  congruere  humi- 
htati  Moysis  posteriora  verba:  neque  enimilte 
de  sempiterna  sui  apitd  homines  memoria  SOlici* 
tuserat,sed  de  cultu  Dei,  et  de  salute  poputi 
sui.  Mox  alia  qiuedam  sequuntur  minus  mode- 
sta ,  quse  Moysi  attribuenda  non  sunt ,  sed  Jo- 
sepho, 

56S   Hic    ita    progreditur  •.    Age   igitur  ,   ubi  ,    mnltm 
prius,  in  quo  lam  vestra  quam  posterorum  beati-  T/oT«Vam" 
tudo  consistat,  indicaverimus,  et  hoe   pietatis  er-  '"<'*. 
ga  vos  nostrae  perpetuum   monumentum  relique- 
rimus,   libentes  ex   hac  vita  decedamus.  Fidem 
enim,  sat    scio ,  mereor,   vel    quod  antehac   ve- 
stris  commodis    iudesinenter    serviens    uunqnam 
vos  fefelli,   vel   quod    aniraa    prope  exitum  con- 
stitua   in  omni  virtute  ac  veritate    Beipsa  melior 
redditur.  Filii  Israelis  ,  una  omnibus   homiuibus 
felicitatis  est   causa,  Deus  propitius  :  quam   solus 
dignis   dare  ,   et  peecantibus   in  se  auferre  potis 
est.  Cui  si  vos  tales  praasteritis,  qualea  ipse  po- 
stulat,  qualesve  ego  ex  ipsius  sententia  inatituo  , 
nunquam  non  macti  virtute ,  aMnulaudique  omni-   K 
bus  eritis  :  sed  et  qum  jam  oontigerunt  bona,  e- 
ruut  perpetua ,  et   quod    deest    brevi     oonseque- 
mini.  Tantum    voluntati  diviure   oDBequimini  t   et 
mandatis  ejus  parete :  et   neque  legibua  per  rae 
latis  alias  prteponite,  neque  in  religione  per  con 
temptum    quicquam    novate.    Quod    si    ferrritis, 
bello  praestantissimi  inter  omnes  gentes,  et  om- 
nibus  hostibus  iusuperabiles    eritis,    nam    auxi- 
liante    Deo   ininae    omnes    facile    contemnuntur, 
Cseterum  virtutis  praemia  magna  per  omnem  vi- 
tam   sunt  proposita ,  et  ipsa  sibi   primum  est  ao 
potissimura  prsemium  :  deinde   per    hano  CBBtera 
bona  facile    parantur:  qua   inter  vos  invicrm    11 
tentes  et  vitam  beatam  duoetis,  et  ffloriam  iuiu 
apud  exteros  tum  apud  posteros  iinranrt.alciu  rnn- 
sequemini. 

569  Haec  vobis  sunt  speranda  ,  si  legea  mo-  nonettomninc 
nitu  Dei,  me  perferente ,  scriptas  neo  ipfii  vlo-  conformis 
letis ,  nec  alios  violare  patiamini,  et  liarum  in 
tellectum  ac  usum  nunquam  nou  meditemini. 
Ego  vero  commodis  vestris  leetus  discedo,  vos- 
que  pietatis  ac  prudentia;  legibus,  ct  virtuti  du- 
cum  ac  magistratuum  corameudo ,  qui  incolu- 
mitatis  ac  felioitatis  vestrae  posthac  curam  sunt  F 
habituri.  Deus  autem  sub  cujus  ductu  haotenufl 
egistis,  et  cujus  favori  debotis,  quiihpiid  utilita- 
tis  ex  me  percepistis,  non  desinet  vobis  ]>rospi- 
cere ,  sed  quam  diu  ipsum  ct  pietatem  oolueri- 
tis,  tam  diu  sub  ejus  prajsidio  perraanebitis. 
Nec  deerunt,  qui  vobis  optiraa  raonita  suggc- 
rant,  quibus  parentes  beati  eritis ,  nimirum  pon- 
tifex  Eieazarus  et  Jesus,  et  senatus  ac  primates 
tribuum,  quibus  cavete  vos  difflciles  praibeatis, 
scientes  quod  qui  bene  parere  novit,  ctiam  be- 
ne  imperaturus  est,  ubi  ad  potestatem  pervene- 
rit  :  neve  in  hoc  libertatem  sitam  existimetis,  si 
maudatis  principum  obmurrauraveritis.  Nam  ba 
ctenus  in  contumacia  contra  benefactores  liber- 
tatem  reponebatis:  a  quo  vitio  si  vos  in  po»te- 
rum  servaveritis,  res  vestras  in  meliore  statu  vi- 
debitis.  Absit  autem  ut  ita  in  hos  exasperimini, 
quemadmodum  aliquoties  in  me  incanduistis.  Me- 
ministis  enim  quod  sajpius  a  vobis  de  salute  pe- 
riclitatus  sum  quam  ab  hostibus.  Quod  non  ex- 
probrandi  causa  dico  :  nolim  enim  vos  hac  com- 
memoratione  in  exitu  vita)  contristatos  relinque- 
re ,  qui  etiam  tunc  tequo  animo  vos  tuli :  sed 
ut  admoniti  iu  posterum  sapiatis,  id   quod  in  ve- 

atram 


13S 


DE  S.  MOYSE 


hoenu      stram  etiam  rcm   futurum  est.  Et  ne  in  praeposi- 
J  s«        tos  contumeliosi  sitis,  elati  opum  affluentia,  qui- 
bus  trajeeto  Jordane  et  occupata   Chananaea  po- 
tiemini.   Esec   Josephus ,  vehementer  inculcans 
obedientiam  ducibus  et  magistratibus  praestan- 
dam,  quse  revera  Israelitis  maxime  erat  neces- 
saria,  omnibusque  hominibus  est  utilissima;  at- 
tamen  Moyscs  magis  commendavit  observantiam 
mandatorumDei,nectam  multa  legitur  dixisse 
de  exhibenda  magisiratibus  obedientia, 
tacritScriptu-      570  Pergit  Josephus  hoc  modo  :  Alioqui  si  per 
rr:  has  insolentiores  facti   in  contumaciam   et   virtu- 

tis    contemptum    prolabamini  ,    Deum    fautorem 
nequaquam  cstis  habituri,  quem  si  vestro  merito 
inimicum   vobis   reddideritis ,    et    terram   virtute 
partam  opprcssi  ab  hostibus  per  summam  igno- 
miniara  amittetis,   et   per  totum  quam  late  patet 
orbem  dispcrsi ,  servitute   vestra  terra  ac  maria 
replebitis.  Quo  si  ventum  fuerit,  jam  frustra  poe- 
nitebit  patrfaa  leges  non  servasse.  Quare  quo  mi- 
nus  periculi  sit,   ne  illas  violetis,  post  victoriam 
neminem   hostium  superesse  patimini :  idque  re- 
bus  vcstris  conducibilius  existimate,   ne  cum  il- 
i;  Us  viventes,  ad  similia  studia  prolapsi,  patriam 
institutionem  corrumpatis.   Praeterea  lucos  et  aras 
ettempla,  quotquot  habont,  ad  unum  tolli  jubeo, 
ferroque  et  flammis  ita  deleri,    ut  etiam  memo- 
ria  eorum    omnis  aboleatur.    Sic  enim  bona  ve- 
Btra  tutius  conscrvabitis.   Vcrum   ne  per  ignoran- 
tiam    meliorum  natura  vestra   in  deterius  depra- 
vctur,   Deo    jubentc  et   leges  conscripsi ,  et  for- 
mam    administrationis    rerum    tam    publicarum 
quam  prlvatarum,  a  quibus  si   nusquam  disceda- 
tis,  mnrtaliura  oinnium  felicissimi  eritis. 
rjus  relatto  da      571    HfiBO     locutus    tradit    cis   codicem ,    leges 
codioo  Legii     80riptafl  ct  instituta    bene  '  vivcndi  continentem. 
III)   vero  solvebantur  in  lacrymas ,  et  jam  tum 
desiderlo   Ducls  masrebant:  mcmoresque   quanta 
porioula  pertulisset,   quamque  alacriter   salutem 
ipsorum    procuravisset :    et    dc    futuro   soliciti, 
quod  non  essent  talem    principem    habituri ,  ac 
ne   Deum    quidem  »que   propitium,  Moyse  non 
amplius    depreeatore :   tum    pcsnitentea    eorum, 
qu»  in  deserto  per  furorcm  contra  illum  commi- 
scrant ,  gravissiinc  dolebant :  ita  ut  totus  popu- 
lus  laorymana   nullam  consolationem  admitteret. 
C  Moyses  vero  solabatur   cos,   et  jubens  a  lacry- 
mis  desistere,  ad  leges   acoipiendas  hortabatur. 
Atque  ita  tum  concio  est  dissoluta.  llactenus  Jo- 
sephus  ,    in   cujus  verbis  corrigendum  primo, 
quod  ait     Prutra    poenitebit  patrias    leges  non 
servasse :  nam  istud  contrarium  est  promissioni 
Deut.  30  retatss,  Secundo  codicem  legum  Moy- 
ses  non  tradidit  populo,  sed  Leges  populo  viva 
vocr  declaravit,  et    codicem  jussit   poni  iatere 
aroa  taderia  Deut  81  >  86. 
■  t  &  fiBdm         572  Sisce  subjungit    Josephus    leges  IIebr:ris 
;"-'""M,f"       datastquarum  expositionem  me  non  attingere 
jamante  monui,  Postlegesvero  de  fosdere  cum 
populo  instaurato  ito.  progeditur .-  Postridie  po« 
pulo  oum   uxoribus  et  liboris  in  concionem  col- 
leoto,  ne  manoipiis  quidem  exolusis,  jurejuran- 
doeosad  legum  oustodiam  adstrinxit:  utque  Dei 
voluntatem   diligenter    expendentes,    ueque  co- 
jrnatiouis   gratiam,   neque    perioulorum  metum, 
uegue  ullara  aliam  oausam  tanti  facerent,  ut  eam 
potiorem  legibua  duoentea,  ab  caruin  proacriptis 
disoederent ;  sed  aive  consanguineorum  unus  ali- 
quis,  aive   urbs  queepiam,   oirca  eas  turbare  ali- 
quid,  aut  statum  earum  labefactare  conetur  pri- 
vatini  et  publice   illis  periclitautibus  auxiiium  fer- 
rent    Quam  si  viciasent,  a  fundameutis  ut  deser- 


PROPHETA. 

tricem  revellerent,  et  ne  solum  quidem  ipsius  ,  D 
si  fieri  possit,  superesse  paterentur.  Sin  vero  id 
efficere  non  valerent ,  nec  pcenas  meritas  exi- 
gere,  saltem  testarentur  se  impietati  alienae  non 
consentire.  Hffic  populus  in  foro  jurejurando  fir- 
mavit.  Ita  Josephus ,  nonnihil  ex  legibus  ante 
latis  immiscens  instaurationi  fcederis ;  videri  pos- 
sunt  Deut.  13,  quse  de  punienda  idololatria  hic 
alieno  loco  commemoravit. 

573  Philo    de  divisa  Amorrhteorum  terra  in  Phiionhnar. 
Vita  Moysis  lib.  1  pag.  504  ffc   habet :  Tantum  J^jJJ 
hostium   ferocium    debellarunt    Israelitae ,   pnus-  e[  GadUas 
quam  Jordanem  ejus  regionis  fluvium  trajicerent :  terratrans 
qui   hostes    transamnensem  tffcic   tractum  incole-  Jordanem, 
bant  felicem  et  frugiferum ,   campestrem    magna 

ex  parte  aptumque  vel  frumento  vel  pabulo.  Hoec 
loca  ubi  viderunt  dua?  tribus  pecuariae ,  sexta 
pars  totius  exercitus,  a  Mose  petebant  hos  agros 
sibi  dividi,  ut  tandem  alicubi  certas  sedes  acci- 
perent:  esse  regiouem  pascuis  aptissimam,  pro- 
pter  aquarum  copiam  et  pabuli ,  sponte  funden- 
tem.  alimenta  pecoribus.  Ille  ratus  eos  praeroga- 
tivam  in  agris  dividendis  quaerere ,  aut  immuni- 
tatem  a  bellis  imminentibus,  cum  adhuc  super-  u 
essent  cis  Jordanem  reges  multi,  occasionem  ex- 
pectantes  tanquam  ex  insidiis  ,  valde  ira  commo- 
tus  respondit :  Itane  censetis  sequum  vos  hic  o- 
ciosos  ante  tempus  considere,  immunitate  frui- 
turos  ?  Quid  interim  fiet  amicis  sociisque ,  et 
quae  sanctior  necessitudo  est,  conjunctis  nativo 
consanguinitatis  fcedere  ?  Num  placet  eos  de- 
fertos  objici  opprimendos  hostibus  ?  Itane  vos 
soli  quasi  re  bene  gesta  praemiis  potiemini ,  pu- 
gnas ,  labores,  aerumnas ,  pericula,  relinquetis 
caeteris  ?  Non  est  justum  vos  frui  pace  commo- 
disquealiis,  quae  pacem  sequuntur ,  vestros  fra- 
tres  atteri  tot  bellis  ac  certaminibus,  et  ut  parti 
bene  sit ,  vexari  totum  exercitum :  illud  magis. 
decet,  ut  cum  universis  copiis  partes  etiam  in 
fortem  agrorum  veniant.  Omnes  aequo  jure  de- 
gitis,  unum  genus  omnibus  ab  iisdem  protectum 
conditoribus,  una  familia ,  mores,  ritus,  leg*es, 
sacra  eadem,  et  alia  plurima,  quae  vel  singula 
foedus  araicitiamque  conciliant.  Quid  est,  cur  ha- 
ctenus  pares  in  summe  necessariis  muniis,  in  a- 
grorum  divisione  rationem  vestri  haberi  postu- 
letis  extra  ordinem ,  quasi  cseteros  habeatis  pro 
servis  aut  subditis. 

574  Atqui    debuerant     vos     aliorum    exe-mpla 

,  ,  ,  ,  *         auorum  pcti- 

aocere  modestiam :  nam  prudentes  nolunt  suo  Umi  m0,/scs 
raalo  discere:  nunc  ne  domesticae  quidem  clades  primumre- 
vos  admonent  officii ,  quas  spectatis  in  vestris  fra9atw  ■' 
patribus.  Exploraverunt  illi  regionem  expetitam ; 
sed  quia  de  possessione  desperaverunt ,  omnes 
pcricrunt,  duobus  tantum  exceptis.  Illorum  igi- 
tur  libet  imitari  formidinem ,  o  vecordes  ,  quasi 
haio  consilia  non  tcndant  ad  vestram  perniciem, 
dum  ipsimet  vobis  auimos  adimitis  et  audaciam  : 
ojiandoquidem  properantes  ad  pcccatum ,  pro- 
peratis  ad  suppllcium.  Nam  vindictam  quantum- 
vis  tardam ,  si  semel  moveatur  contra  noxios , 
nemo  potest  effugere.  Ubi  debellatum  fuerit, 
sublatis  oranibus  hostibus,  socii  vero  virtutem 
suam  approbaverint,  sine  crimine  desertorum  et 
detrectactorum  militiae,  aliove,  quod  officiat  vi- 
ctoriie,  prompte  usque  bclli  finem  usi  animo  et 
corpore  ;  agri  quoque  vacui  fueriut  colonis  pri- 
Btinis  :  tum  demum  tribubus  ex  aequo  sua  con- 
tingent  pramia.  Ha>c  Moysis  adhortatio,  licet  ni- 
hil  contineat ,  quod  non  potuit  probabiliter  dici, 
non  satis  indicat,  quid  Sanctus  pr&cipue  time- 
ret,  carque  supplices  tam  duris  corripuerit  ver- 

bis- 


ted,  eorum 
intenlione  in 
tellecla,  an- 
nuit : 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS 
A  bis.  Metuebat  ille  videticet  ne  formido,  ex  qua 
profectam  existimabat  hanc  postulalionem,  aliis 
se  tribubus  communicaret,  atque  ea  formidine 
a  transitu  Jo-rdanis  deterrerentur,  acsic  rursum 
divinam  provocarent  indignationem. 
575  Verum  responsio  Gaditarum  et  Rubenita- 
■  rum  Moysi  timorem  illum  exemit,  eumque  ad 
consensum  impulit ,  ut  exponit  Philo,  ita  per- 
gens :  Hanc  admonitionem  illi  tulerunt  ita  ut  fi- 
lios  decuit,  nempe  profectam  a  paierno  animo  . 
Sciebant  enim  eum  haud  superbe  principatum 
g*erere  ,  solicitum  de  toto  populo,  juris  et  asqui 
observantissimum,  saevientem  non  ad  subditorum 
contumeliam,  sed  ad  emendationem  eorum,  qui 
videbantur  corrig-ibiles.  Responderunt  igitur  :  Ju- 
sta  est  indignatio  tua,  si  suspicaris  nos  a  societa- 
te  desciscere,  et  ante  tempus  agros  petere  :  sed 
scire  debes  ,  nos  nullis  terreri  laboribus ,  qui 
cum  virtute  conjuncti  sint.  Judicamus  autem  vir- 
tutem  esse  obedientiam,  praesertim  sub  principe, 
qualis  tu  es  :  nec  deerimus  futuris  expeditioni- 
bus,  quantumlibet  difficilibus,  donec  res  nostras 
ad  optatum  finem  perveniant.  Sequemur  caete- 
B  ros,  ut  ante,  armati  trans  Jordanem,  sine  vaca- 
tione  cujusquam  ,  qui  sit  armis  ferendis  ido- 
neus.  Pueros  et  puellas  cum  matribus  uxoribus- 
que  et  pecorum  gregibus  pace  tua  relinquemus, 
exaedificatis  in  hunc  usum  oppidis  et  caulis  peco- 
ri,  ne  pateant  incursionibus  hostium,  si  non  in- 
cludantur  munitionibus.  Tum  Propheta  vultu  et 
voce  jam  placidiore  :  Si  ex  animo,  inquit,  pol- 
licemini,  habebitis  ag-ros,  quos  extra,  sortem  peti- 
tis.  Belinquite  ita ,  ut  vultis ,  uxores  cum  li- 
beris  etgregibus  :  ipsi  armati  cum  sociorum  exer- 
citu  trajicite ,  mox  a  trajectu,  si  opus  fuerit , 
explicaturi  aciem,  et  armis  de  rei  summa  dimi- 
caturi  cum  hostibus.  Quibus  proflig-atis  deletis- 
que  internecione ,  quando  jam  pacato  hostico 
ag;ri  dividentur  victoribus  ,  vos  quoque  revcrti- 
mini  ad  domestieos  fruituri  vestri  eommodis  , 
percepturique  fructus  ex  agrris,  quos  ip.si  cleg,r- 
stis.  Hac  promissione  audita,  pleni  alacritate  ac 
gaudio  domesticos  cum  pecoribus  reliquerunt  in 
locis  tutioribus ,  quorum  plerosque  manu  muui- 
veraut.  Ipsi  armis  sumptis  expeditiouem  suscepe- 
runt  cum  sociis  non  recusaturi  vel  totum  belium, 
vel  maximam  ejus  partem  propriis  viribus  conti- 
C  cere.  Nam  qui  devincti  suut  muneribus,  prom- 
ptissime  navant  oj)eram,  nou  conferendo  sed  re- 
ferendo  gTatiam  debitam.  Hactenus  Philo,  non 
paucapreetermittens,  quemadmodum  videri  po- 
testsupra,  ubitotam  historiam  ex  sacraScriptura 
narravi. 
,-eiatio  de  po$-  576  Postulationem  fdiarum  Salphaad  Philo 
icssione /Ma-  exposuit  tib.  3  pag.  532  in  huncmodum  :  Erat 
bu* A  *  quidam    nominc    Salpaath,     vir   probus,  c  tribu 

non  obscura  natus.  Is  quiuque  deterioris  sexufl 
liberos  genuit,  liullam  rero  prolem  masculam. 
Puellas  post  obitum  patris  veritae ,  nc  paterno 
agello  exciderent,  quia  maribus  agri  divisi  fuc- 
rant ,  reverenter  adierunt  Principem,  non  tam 
de  possessione  solicitae,  quam  nomen  dignitatem- 
que  sui  patris  conservare  cupientes.  Haj  sic  lo- 
cutae  sunt :  Pater  noster  obiit,  non  seditione  ab- 
sumptus ,  ut  multi  alii ,  sed  fato  raptus ,  cum 
privatam  vitam  ag-eret  procul  negotiis.  NuIIa 
ipsius  culpa  factum  est,  quod  caruit  mascula  so- 
bole.  Adsumus  igitur  pupilla*,  ut  videtur,  re  ve- 
ra  tamen  te  loco  parcntis  habitura*.  Xam  legiti- 
mus  princeps  non  minus  quam  pater  curat  sub- 
ditos.  Ille  iniratus  prudentiam  virginum,  et  pie- 
tatem  erga  parentem  ,  suspendit  sententiam  re- 
Septembris  Tomus  II. 


139 

spectu  legis,  quse  solis  viris  agros  dividit,  praj-  *<  <  «*.»< 
mium  laborum  militarium.  Nam  mulieribus  cura  J  s- 
natura  nnmunitatem  ab  his  tribuat,  non  admit- 
tit  eas  ad  pramiia.  Ergo  hanc  quoque  causam  ut 
ambi-uam  ad  Deum  retulit,  quem  sciebat  solum 
veracibus  lncorruptisque  judiciis  etiam  in  parvis 
controversiis  ostendere  suam  veritatom  et  justi- 
ciam.  Tum  ille  rerum  Conditor,  mundi  Pater  , 
terrffi,  coelo  ,  mari ,  aeri  ,  rebusque  in  his  con- 
tentis  imperans ,  Princeps  deorum  et  hominnm , 
non  est  dedignatus  respondere  puellis  patre  <>r- 
batia  Respondens  autem  plus  quam  judicis  offi- 
cio  functus  estille  clementissimus,  cuneta  replens 
sua  beneficentia...  iEquum  postulant,  inquit, 
filia  Salpaath...  At  Moyses,  laudala  postula- 
tione  virginum ,  ne  has  quidem  inhonoratas  re- 
liquit,  nec  tamen  requavit  viris  bellatoribus  :  sed 
his  agros  debita  ob  virtutem  prsemia  reddidit , 
puellis  vero  gratiam,  non  pnernium  :  quod  etiara 
verbis  declaravit  manifestissime,  donum  hano  rem 
appellans,  non  retributionem.  Ita  Philo,  reliqua 
fereusquead  obitum  Moysis pr&tcrmittens.  Quod 
autem  ait,  Moysen  appellasse  donum  possessio- 
nem  fdiarum Salphaad,  non invenio  insacris  Lit-  E 
teris. 


§  L.  Postrema  Sancti  gesta  :  bea- 
tus  obitus,  et  sepultura,  cujus  lo- 
cus  incognitus. 

QUcV  hactenus  enarrata  sunt,  manifeste  ostenm  MatftBt  do 
dunt ,  efpcacissima  a  Moyse  adhibila  fuis-  fatwli  firaJ- 
se  monita  ct  consilia,  ut  IsraeliUv  futuris  quo-  Utarm  pw- 
que  temporibus  in  timore  et  amore  Dei  confir-  cnt'*''doclt"' 
marentur,  ejusque  leges  exacte  studerent  obs>-r- 
vare :  maxime  autem  ab  idololatria  eosdeni  sem~ 
per  deterruit.  Verumtamen  ante  mortcm  suam 
sanctus  Legislatordivina  rcwclaliont'  <ii<licit,  />o- 
pulum  suum  in  cidtu  veri  Dei  inconstantem  /b- 
re,  illudque  ipsumjussus  est  iis  prgecidere  ac  lit- 
teris  consignare,  ut  hwc  pnedictio  rebellibus  vs- 
scl  /,/'o  testimonio  divimc  justituv cvqueac  miscri- 
cordim*  Deut.  31  f    14  hsec  ita  enarrantur  ■.  Et 
ait  Dominus  ad  Moysen  :   BcCe  prope  8unt  diee  f 
mortie  tuaa  :  voca  Josue,  et  state  in  tabernaoulo 
te  tiuiniiii,  ut  praaolpiam  ei.  Abicrunt  ergo  Moy- 

ses  et  Josuc  et  steteruut  in  tabernaculo  tcstimo- 
nii  :  app;iruitque  Dominus  ibi  in  colmnne  nubis, 
quffl  stetit  in  introitu  tabcrnaculi  .  Dixitque  Do- 
minus  ad   Moysen :    Kccc  tu    dorniics  «-11111    patri- 

bus  tuis,  et  populus  iflte  consurgenjB  pQpnioabl 
tur  post  dcos  alienoe  in  Terra,  ad  quazo  ingre* 
ditur,  ut  habitet,  in  ea  :  ibi  dereUnquel  me,  et  ir- 
riiiim  faoiet  icedus,  quod  pepigi  oum  eo.  Et  ira- 
Bcetur  furor  meuscontra  eum  in  dic  illo:  at  >U'- 
relinquam  eum,  et  absoondaxn  facleni  roeam  ab 
eo,  et  crit  in  devorationcm  :  invenient  eum  om 
nia  mala  el  arBiotiones,  ita  u1  dioat  in  illo  die  : 
Vere  quia  DOn  est  Deus  mccuin.  l*]yo  autem  ab- 
scondam  et  celabo  faeiem  meam  in  die  illo,  pro- 
pter  omnia  mala,  qua;  fecit,  quia  BfiOUtua  6  I 
deosalicuos. 

578  Nunc  itaquc  scribite  vobis  Gantioum  1  fcud, 
etdooete  iiiir»    Larael :  nt  memoriter  teneant,  et 

ore  dccaiitcnt,  et  .sit  mihi  carnem  Ifltud  pro  ta- 
stimonio  inter  filios  israel.  introducam  cnim  eum 
in  Terram  ,  pro  qua  juravi  patribUfl  fj'is,  lacte 
et  melle   manantcm.  Cumque  comcderint,  et  sa- 

24,  turati 


/OBi"- 
g  tfl    ■  '  iiiin  t 
•  antlcumjut' 

.    1     l)ii  I(M- 

blt  t 


140 


DE  S.  MOYSE 


J.  S. 


]i 
lUudquo  /»>)'■> 

to  (jruvistimin 

vcrbi*  tnonUo 

,»  'Itijit. 


Jtunu  iii  »1011 
(«ni  atcendore 
ntoWfuwSj 
ut>;  iivgulin 

Inhtihns  I»  ur 
)»i;-tit,: 

rat. 


turati  crassique  fuerint,  avertentur  ad  deos  alie- 
nos  et  servient  eis  :  detrahentque  mihi,  et  ir- 
ritum  facient  pactum  meum.  Postquam  inveue- 
rfnt  enm  mala  multa  et  afflictiones,  respondebit 
ei  Canticum  istud  pro  testimonio  ,  quod  nulla 
delebit  oblivio  ex  ore  seminis  sui.  Scio  enim  co- 
gitationes  ejus,  quae  facturus  sit  hodie ,  ante- 
quam  introducam  eum  in  Terram,  quam  ei  pol- 
licitu-s  sum.  Scripsit  ergo  Moyses  Canticum ,  et 
docuit  fllios  lsrael.  Praecepitqua  Dominus  Josue 
filio  Nun,  et  ait  :  Coufortare,  et  esto  robustus  : 
tu  enim  introduces  filios  Israel  in  Terram,  quam 
pollicitus  sum  ,  et  ego  ero  tecum.  Hactenus  de 
illa  collocutione  Dei  cum  Moyse  et  Josue.  Canti- 
cum  autem  tunc  scriptum  legi  potest  cap.  32.  Me- 
morantur  in  illo  attegorice  primo  ingentia  Dei  in 
Israetitas  beneficia,  secundo  idololatria  futura 
poputi  ingrati,  tertio  pcense  gravissimse  infideli- 
tatem  istam  secuturse,  et  demum  quarto  miseri- 
cordia  Deipopulum  suum  pwnitentem  liberaturi, 
et  inimicos  ipsius  punituri.  Hoc  Canticum  Deu- 
teronomii  libro  adjunxit  Moyses. 

579  Quid  autem  deinde  fecerit,  refert  Deut. 
;;i  >  24-  his  verbis  i  Postquam  ergo  scripsit 
Moyses  verba  Legis  hujus  in  volumine,  atque 
complcvit:  praecepit  Levitis,  qui  portabant  ar- 
cam  foederis  Domini ,  dicens :  Tollite  librum 
istum,  et  ponite  eum  in  latere  arcaj  foederis  Do- 
mini  Dei  vestri  :  ut  si  ibi  contra  te  in  testimo- 
nium.  EgO  enim  scio  contentionem  tuam  ,  et 
ccrviccm  fuam  durissimam.  Adhuc  vivente  me 
et  mgrediente  vobiscum,  semper  contentiose  egi- 
stis  contra  Doininum  :  quanto  magis  cum  mor- 
tuus  fuero  ?  Congregate  ad  me  omnes  majores 
natu  per  tribun  vestras  ,  atque  doctores,  et  lo- 
i|ii;ii  audientibus  eis  sermones  istos,  et  invocabo 
contra  eos  cailuin  et  Terram  i  (id  fit  initio  Can- 
tici.  )  Novi  enim  quod  post  mortcra  meam  ini- 
que  a;r'ii  ,  ('t  declinabitis  cito  de  via  ,  quam 
preeoepi  vobis;  et  occurrent  vobis  mala  in  ex- 
tremo  tcmporc,  qimndo  feceritis  malura  iu  con- 
spectU  Uomini  ,  ut  irritctis  cum  pcr  opera  ma- 
iuiuui  vcstraruin.  IxOOUtUS  cst  crgo  Moyses,  au- 
ilente  universo  coetu  Israel,  verba  carminis  hu- 
jus ,  ct  nd  finem  usque  complcvit.  Canticum  , 
eujltS  scnsum  breviter  perstrincci,  ita  inchoatur : 
Auditc,  ca-li,  quffl  loquor,  audiat  terra  verba  oris 
mci.  Deinde  cap.  32  l  -I  1  subjungitur :  Venit 
ergo  Moyses  ,  ct  locutus  est  oiunia  verba  Cau- 
tici  hujus  in  auribus  populi,  ipse  et  Josuc  filius 
Nun.  Complevitque  omnes  Bermones  istos ,  lo- 
quens  ad  univcrsum  Isracl.  Et  di\it  ad  eoe  :  IV 
nite  corda  vcstra  in  orania  verba,  quse  ego  te- 
stifieor  vobis  hodie  :  ut  mainletis  ca  liliis  vcstris 
custodirc  et  faocre  ,  c!  implere  uuiversa,  qme 
scripta  sunt  Legis  hujus  :  quia  non  incassum  prai- 
eepta  sunt  \ubis,  sed  ut  singnli  La  eis  vivcrent: 
quffl  laricutcs  longo  perseveretis  terapore  in  Tcr- 
m,  ad  quam,  Jordane  traasmisso,  ingTcdimini 
possidendam. 

560  Loontusqufl  est  Dominus  ad  Moysen  in 
eadem  dio,  dioens:  Asoende  in  montem  Istutn 
Aharira  ,  id  ost ,  Trausitunm,  in  moutem  Nebo, 
qui  est  In  terw  tfoao  eonftra  Jerioho :  et  ?lde 
icrrara  Chanaan,  qunui  cgo  tradam  filiis  [sraSl 
obtinendam ,  et  morere  iu  monte.  Quem  con- 
soendens  jungeris  popnlis  tnis,  aiout  mortuus  est 
Aaron  fratcr  tuus  in  inontc  lior,  et  appositus 
populis  Buls:  quia  pncvaricati  cstis  contra  mc , 
iu  msdio  tiliorum  lsrael ,  ad  Aquas  Coutradi- 
ctionis  in  Cadcs  dcscrti  Sin  :  et  non  saaottfioastifi 
rae  inter  filios  Israel.    Econtra   videbis    Terram 


PKOPHETA. 

et  non  ingredieris  in  eam,  quam  ego  dabo  filiis 
Israel.  Huic  mandato  obedivit  Sanctus :  prius  ta- 
menuniversopopulo  beneprecari  voluit,  istudque 
exsecutus  est  tamquam  magnus  Propheta,  prse- 
mittens  laudes  Dei,  et  prxdicens  breviter  singulis 
tribubus  aliqua,quibus  distinguerentur  areliquxs , 
proutvideripotest  Deut.  33.  Hasce  quoque  bene- 
dictiones  haud  dubie  scriptis  mandavit,  ati  et 
mandatum  Domini  modo  relatum,  priusquam 
montem  moriturus  ascendit. 

581  Hisce  vero  peractis  ,  locum  mortis  suse 
accessit,  ut  refertur  Deut.  34  hisce  verbis : 
Ascendit  ergo  Moyses  de  campestribus  Moab  su- 
per  montem  Nebo,  in  verticem  Phasga  contra 
Jericho :  ostenditque  ei  Dominus  omnem  terram 
Galaad  usque  Dan  ;  et  universum  Nephthali , 
terramque  Ephraim  et  Manasse,  et  omnem  ter- 
ram  Juda  usque  ad  mare  novissimum,  et  Austra- 
lem  partem  ,  et  latitudinem  campi  Jericho  civi- 
tatis  Palmarum  usque  Segor.  Dixitque  Dominus 
ad  eum :  Haec  est  terra ,  pro  qua  juravi  Abra- 
han>,  Isaac  et  Jacob,  dicens  :  Semini  tuo  dabo 
eam.  Vidisti  eam  oculis  tuis,  et  non  transibis  ad 
illam.  Mortuusque  est  ibi  Moyses  servus  Domi- 
ni ,  in  terra  Moab  ,  jubente  Domino:  et  sepe- 
Hvit  eum  in  valle  terrae  Moab  contra  Phogor  : 
et  non  cognovit  homo  sepulcrum  ejus  usque  in 
praesentem  diem.  Moyses  centum  et  viginti  an- 
norum  erat,  quando  mortuus  est :  non  caliga- 
vit  oculus  ejus,  nec  dentes  illius  moti  sunt.  Fle- 
veruntque  eum  filii  Israei  in  Campestribus  Moab 
triginta  diebus  :  et  corapleti  sunt  dies  planctus 
lugentium  Moysen.  Josue  vero  filius  INun  reple- 
tus  est  spiritu  sapientise,  quia  Moyses  posuit  su- 
per  eura  manus  suas.  Et  obedierunt  ei  filii  Israel, 
feceruntque  sicut  praecepit  Dominus  Moysi .  Et 
non  surrexit  ultra  propheta  in  Israel  sicut  Moy- 
ses  ,  quem  nossct  Dominus  facie  ad  faciem,  in 
omnibus  signis  atque  pcrtentis,  quae  misit  per 
eum  ut  faceret  in  terra  ^Egypti  Pharaoni,  et  om- 
nibus  servis  ejus  ,  universaeque  terrae  illius ,  et 
cunctam  manum  robustam,  magnaque  mirabilia, 
quae  fecit  Moyses  coram  universo  Israel.  Hactenus 
textus  sacer. 

5S2  Porro  de  morte  Moysis  multse  fuerunt 
qusestiones,  dum  atii  negarunt  mortuum  esse, 
alii  resuscitatum  diccerunt.  Verum  mors  Sancti 
tam  claris  asseritur  verbis  in  sacra  Scriptura, 
ut  hsec  opinioni  contrarise  nutlani  relinquere  vi- 
deantur  probabilitatem.  Primo  enim  Deut.  32 
^  'M)  ei  dicit  Dominus  :  Ascende  iu  montem  .  .  et 
morere  in  monte.  Quem  conscendens  jungeris  po- 
pulis  tuis,  sicut  mortuus  est  Aaron  frater  tuus  in 
moutc  Hor,  et  appositus  popuiis  suis.  Nidlus, 
opinor,  dubitat,  quin  Aaron  vere  sit  mortuus, 
td  testante  Scriptura  locis  variis :  Moyses  au- 
tem  moriturus  dicitur  sicut  mortuus  cst  Aaron, 
dicitur  jungendus  populis  seu  majoribus  suis, 
sicut  Aaron  appositus  est  populis  suis.  Itaque  , 
sicut  vera  morte  defunctus  est  Aaron,  ita  vere 
obiit  Moyses ,  cujus  mors  cum  morte  Aaro- 
nis  comparatur .  Deinde  majores  Moyeis  et 
Aaronis,  quibus  hi  fuerunt  juncti  vet  appositi, 
mortuierant.  Ittis  igitur  adjuncti  sunt  per  mor- 
tem,nonper  translationem  aliquam  sine  morte 
factam.  Secundo  obiit  Moysesawte  ingressum  in 
Terram  promissam  seque  ac  Aaron  in  pcenam 
peccati  ad  Aquas  Contradictionis  commissi.  Mor- 
tem  autem  hanc  tam  exilem  fuisse  pasnam  seni- 
btts  Moysi  et  Aaroni  cxistimavit  S.  Augustinus 
in  Psalm.  08,  ut  dicat,  Quid  est,  quod  in  illos 
viudicatum  est ,    qiuero  j    et  secuudum  homines 


D 


asccndit,  in- 
spectaque 
Terru  pro- 
missa  morilur 
et  sepelilur  : 
Hlustre  ipsiw 
cloyium. 


E 


Cnm  dc  martc 
Moysis  aliqui 
dubitaverint , 
mort  ejus 


non 


DIE  QUAETA  SEPTEMBRIS. 


141 


ITmlaLT  r\Sl  Cr1d!dlSSet  aimeh0-      exeo  P™  «**  orporali  Moysis  aliqui  Jnere 

7^2r"TSZ^  TJTHL*     !*S"*"-  o^ionJPatronZaliquot  e 


AtJCTORC 
J      S. 


vanis  rationi- 
bus  probatur, 


B 


et  occullati 
sepulcri  ratio 
assignatur 
probabilis 


S.  Bilariu» 
non  negavit 
mortem  Moy- 

sis  ; 


saneexchisio  a  Terra  promissa,  qussjamexi 
gua  eratpcena  ob  provectam  setatem,  sic  non  vi- 
deretur  pcena,  sed  eximia  potius  gratia  diccre- 
tur,  vitse  continuatio  tam  diutuma.  Quantum  ab 
illa  opinione  absit  Augustinus,  ostendunt  hsec 
ejus  verba  ibidem  :  Quaerimus  vindictam  iu  Moyse, 
prope  nullam  habet,  nisi  quod  ad  extremum  ait 
illi  Deus :  Ascende  in  montem  ,  et  morere.  Ait 
Seni,  morere  :  jam  pereg-erat  aetates  suas,  num- 
quid  numquam  erat  moriturus?  Tertio  Deut.  34  f 
6  non  solum  mortuus,  sed  et  sepultus  dicilur 
Moyses.  Sepultura  autem  veram  et  corporalem 
mortem  certissime  indicat,  non  raptum  aut  trans- 
lationem  aliquam. 

583  Quarto  S.  Judas  apostolus  in  Epislola 
sua  catholica  i  9  hsec  scribit :  Cum  Michael  ar- 
chang-elus  cum  diabolo  disputans  altercaretur  de 
Moysi  corpore  etc.  Quomodo  disputari  potuit 
de  corpore  Moysis,  nisi  corpus  fuerit  examme? 
Si  enim  in  vivis  mansisset,  non  fuisset  disputa- 
tum  de  ipsius  corpore :  sed  aut  disputatio  nulla 
fuisset,  aut  de  ipso  fuisset  vivente.  Porro  de  cau- 
sa  hujusce  disputationis  non  omnino  convenit  in- 
ter  scriptores  :  at  illorum  sententia  mihi  prsepla- 
cet,  qui  existimant  voluisse  diabolum,  ut  inno- 
tesceret  Israelitis,  ubi depositum  esset  corpus  san- 
cti  Prophetse,  ut  ita  daretur  idololatrise  occasio. 
Idvero  noluisse  et  Dei  imperio  prohibuisse  ar- 
changelum,  atque  ita  factum  esse,  ut  sepulcrum 
maneret  incognitum.  Sane  Israetitas  in  idolola- 
triam  fuisse  proclives,  plurimis  sacrm  Scripturse 
testimoniis  et  exemplis,  notissimum  est.  Moysen 
quoque  maximi  factum  ab  ipsis  ob  patrata  pro- 
digia,  nulli  potest  esse  dubium. 

584..  Quare  Origenes  in  Selectis  in  Numeros 
de  causa  non  introducti  per  Moysen  poputi  in 
Terram  promissam  occultatique  ejusdem  sepid- 
cri  ita  loquitur :  Cum  Moyses  non  glorificasset 
Deum  coram  populo,  nou  permissum  est  ut  ul- 
tra  progrederetur  cum  eo  .  Ne  enim  ,  quem  vi- 
vum  colebant,  honoribus  divinis  mortuum  affi- 
cerent,  ab  oculis  omnium  removit  sepulcrum 
ejus.  Consentit  Chrysostomus  Hom.  5  in  Mat- 
thseum  hscc  scribens:  Ipse  etiam  tanti  populi  Dux 
id  ,  quod  pro  se  ipso  rogabat ,  impctrare  non 
valuit;  sed  post  tot  tantosque  labores  etrerumnas, 
postquam  per  aunos  quadraginta  populo  prasfue- 
rat,  in  terram  totis  promissam  intrare  prohibitus 
est.  Quade  causa?Non  utilis  hsec  g-ratia  fuisset, 
imo  damni  multum  intulissct,  Judaeorumque  mul- 
tos  supplantavisset.  Si  enim  ex  .  ftg-yptn  tantum  a 
Mojse  liberati,  Deo  dimisso,  Moysen  requin shanl 
ipsique  totum  referebant,  si  se  vidissent  ab  illo 
introductos  in  Terram  promissionis,  quo  non  pro- 
rupissent  impietatis.  Idcoque  sepulcrum  ejus  occul- 
tum  mansit. 

585  Data  ratio  non  inducti  in  Patsestinam 
populi  non  excludit  culpam  Moysis ;  sed  proba- 
biliter  explicat,  cur  ob  teve  peccatum  illo  sola- 
tio  Servum  suum  privaverit  Deus.  At  prsecipue 
ad  propositum  nostrum  spectat  ratio  occuttati 
sepulchri,  de  qua  B.  Petrus  Damianus  in  Sermo- 
ne  de  Transtatione  S.  Hiiarii  sic  quoque  scribit : 
Quid  est,  inquam  ,  quod  Moyses  ab  horainum 
notitia  removetur ,  nisi  ut  tollatur  occasio  ,  ne 
qui  tam  Deo  charus  et  familiaris  extitissc  eogno- 
scitur ,  divinus  honor  illi  ab  Israeliticse  plebis 
perfidia  prasbeatur?  Hsec  ratio  ignoti  Moysis 
seputcri,  quse,  etiamsi  certa  non  sit,  maxime  ta- 


sanctis  Patribus  nonnulli  facere  rolue?*unt :  at, 
si  verba  Patrum  illorum  recte  expendantur,  po- 
terunt  facile  atiter  expticari.  Addudtur  impri- 
mis  S.  Hilarius  cap.  20  in  Matthseum,  ubi  di- 
cit:  Si  quis  conditionem  et  mortis  et  sepultune 
et  sepulchri  Moysi  diligenter  adverterit,  et  secre- 
tarum  Seripturarum,  secundum  Apostoli  aucto- 
ntatem  ,  cog-nitionem  adeptus  sit ;  iutelliget 
omnia  ita  esse  tractata,  ut  Moyses  potuerit  jam 
(in  transfiguratione  Christi)  videri.  Hwc  qui- 
dem  verba  indicant,  singularia  qusedam  fuisse  tn 
morte,  in  sepultura,  et  in  sepulcro  Moysis;  at 
nonevincunt,  voluisse  insinuare  S.  Hilarium  il- 
lorum  opinionem,  qui  crediderunt  Moysen  non 
esse  mortuum .  Singulare  in  morte  ipsius  fuit, 
quod  obierit  sine  morbo  aut  violentia,  quantum 
ex  Scripturis  potest  colligi :  singulare  in  sepultu- 
ra,  quod  non  fuerit  septdtus  ab  hominibus,  sed 
a  Deo ,  aut  potius ,  Deo  jubente ,  ab  angelis  , 
uti  ex  altercatione  S.  Michaelis  cum  diabolo  col- 
ligivitletur  :  nam  verisimiltimum  cst  hanc  alter-  E 
cationem  contigisse  in  sepultura.  Singulare  quo- 
que  fuitin  septdcro,  quod  hoc  manserit  abscon- 
ditum,  cumatiorum  Sanctorum  scpulcra  soleant 
esse  cognita.  H<vc  singularia  sic  relata  sunt  in  sa- 
cris  Litteris,  ut  suspicionemprsebere  possint  cor- 
pus  Moysis  non  solum  occultatum  mansisse,  sed 
etiam  incorruptum,  adeoque  ad  tempus  resumi 
potuisse  ab  anima,  volente  Deo ,  ut  transfigu- 
rationi  interesset,  ac  videretur,  et  rursitm  deinde 
relinqui. 

r>S{J  Nolim   tamen  certo  assey^ere   hanc   esse  tedillamctar* 
mentem  S.  Hilarii,  cum  hsec  sit  admodum  ob-  vtdmragna 
seura ;  nec  id  certum  affirmo  ita  Moysen  trans-  vme: 
ftgurationi  inter/uisse,  cum  varii  sint  modi,  qui- 
bus  eidem  adesse  et  videri  potuerit.  At  solum 
ostendere  volui,  ex  verbis  S.  Ilitarii  non  sequi, 
mortem  Moysis  ab  ipso  negatam  esse,  ut  aliqiti 
affirmarunt.  Porro  sanctus  Doctor  cap.  17  clare 
ostendit,  se  mortem  Moysis  agnovisse  .*  nam  ibi 
num.  2,  assignans  rationes,  cur  Chns/xs  roiue- 
rit  Eliam  et  Moysen  tranfigurationi  inlcssi^pro 
secunda  ratione  hanc  attegat,  Ut  et  humanifl  cor- 
poribus  deeretfl    <'-s*('  resurrectionis    ffloria  dooe 
retur,   cum  quando   Moyses    conspicabilis  ad-ti-   ,, 
tisset.  Non  hscc  dixisset  Hilurtus,  nisi  credidisset 
Moysen  corporea  morte  fuisse  defunctum  i  resur- 
rectio  anim  doceri  nequit  visu  ittius,  qui  num- 
quam  fuit  mortxtus  :  atque  ideo  hanc  rationem 
nonaffert  dc  pr.vsentia  EliiB,  qui  numquam  vive- 
re  desiit.  Ita  Chrysostomus  lh<m.  50,  alias  57,  in 
Matthseum  ait ,  Htiam  et  Moysen  a   Christo  ad 
trans/igurationem  adductoStUtdwvrontiA/jns/o 
li)  ciiiu  vt  vilie  et  mortis  potestatein  habece,  ac  ca> 
laj  tilnis  jiariter  atque  terrenisimpcrarc.  Quapropter 
et  eum,  qui   mortuus  erat,  et  eura,  qui  nondum 
obierat,  in  QiediuzQ  adducit.  Hxc  sufficiunt  advin- 
dicandum  S.   Hilarium  ab  opinione  perperaffl 
eidem  imputata. 

537    Hadem   opinio  a  quibusdam  attribuitur  s.Ambroiiu* 
S.  Ambrosio,  quia  lib.   i   de  Cain  et  Abel  cap.%  obteurcqul- 
ita  ambigue  toquitur:  Et  ideo  aon  legimue  de  fomtoeutu* 
eo  (Moyse)  sicut  de  ccteris,  quia  deficiens  mor-  ^ml9  .'  e 
tuus  cst:   sed  "   per   verbum  Dei    mortuus    est  » 
Deus  enim  neque  dcfertioncm  aut  diminutionem 
patitur  ,    neque   adjcctionem  capit.   Unde  et  ad- 
didit  Scriptura  :   »    Quia    nemo   scit   sepulturam 
"  ejus  usque  in  hodiernum  diem  «  ut  translationem 
magis  ,    quam    interitum    ejus    intelligas.   Mors 

enim 


m 


DE  S.  MOYSE 


IVCTOIE 

J.  s. 


mortuum  /« 
huh  agnoidt 


enira  secessio  qufledam  est  animae  et  corpons. 
Mortuus  igitur  est  per  verbum  Dei,  ut  ait  Scn- 
ptura,  non  secundum  verbum  ;  ut  advertas  non 
nuntiiim  mortis,  sed  gratiae  munus  expressum , 
qui  translatus  magis,  quam  derelictus  est,  cujus 
nemo  novit  sepulturam.  Quis  enim  in  terrenis 
reliquias  ejus  potuit  deprehendere  quem  secum 
esse  Dei  Filius  in  Euang-elio  demonstravit?  De- 
nique  et  Elias  siraul  est  visus,  qui  translatus  cur- 
ru  est,  non  sepultus  nec  mortuus  legitur.  Vivit 
enim  qui  cum  Dei  Eilio  est.  Moyses  autem  mor- 
tuus  quidem  loffitur,  sed  per  verbum  Dei  mor- 
tuus,  per  quod  facta  sunt  omnia.  Verbo  autem 
Dei  cffili  firmati  sunt.  Per  verbum  igitur  Dei 
non  lapsus  operis  ,  sed  firmamentura  est.  Non 
erg-o  tamquara  relapsus  in  terram  deprehenditur 
corporis  solutione  ,  sed  tamquam  Verbi  caelestis 
operatione  donatus  et  munere;  ut  quietem  raa- 
g*is  caro  ejus,  quam  bustum  acceperit.  Bene  au- 
tem  inter  Dominum  et  Servum  servatur  distan- 
tia.  Ut  prujrogativam  Domiui  inteliigas,  servi 
gratiam,  de  Moyse  legitur,  qui;i  sepulturam  ejus 
nemo  scit :  de  Christo  autem ,  Sepultura  ejus 
de  terra  sublata  est;  quia  ille  secundum  my- 
B  sterium  Legia  exspeotabat  redemtionem ,  ut  re- 
surgeret :  hic  sccundura  Euangelii  donum  re- 
demtionem  non  exspectabat ,  sed  donabat.  Et 
ideo  sepultura  ejufi  ignorata  non  est,  sed  eleva- 
ta,  quam  diutius  crratura  tcncrc  iifui  potuit;  quia 
per  Ipaum  omnifl  oreatuTa  propcravit  a  corruptionis 
servitiiselevari.  \emo  ergo  scit,  sepulturam  Moysi, 
quia  vilam  BJUfl  oinncs  novcrunt :  (  hri.sti  autem 
sepulturam  vidimus,  sed  nuno  jam  non  novimus, 
qui  resurreotionem  ejus  ag-novimus.  Debuit  enim 
cognosci  tumulus  cjus,  ut  resurrectio  manifestare- 
tur;  ct  itlco  i;i  EuHiitfclio  tumulus  summa  expres- 
Blone  d< ■.  criliiiur  :  in  Leg"e  non  quucritur  ;  quia  licet 
resuiTcctioneni   ejufl    Lex  annuiitiavcrit,  nobis  ta- 

men  ttuangelii  Beries  pleniBaime  oomprobavit.  Ila- 
ctenus  Ambrosius,  quem  mystice  loqui  verba  ipsa 
indicant. 
588   Verumtamen  h.vc  ipsa  verba,  quibus  S. 

■  Ambrusius  prmrogativas  mortis  Moysis  extollere 
voiuit,  satis  indicant  veram  ipsius  mortem  ab 
ipso  fuisse  agnitam;  soiumque  asserere  voluisse, 
Moysen  non  obiisse,  ut  ceteri  passim  homines  mo- 
riit/dnr  deficientis  corporis  causa  ;  corpusque 
ipsiusnec  dissufi(ftn)! fuisse  nec  corruptum,  sed 

.  ab  anima  ditmtaxat  separatum.  Moriem,  seu 
separationem  animse  a  corpore  in  "Moyse  agno- 
scere  Ambrosium,  $w  verbisejus  sic  ostendo.  Ait 
primo  de  ipso :  Exspeotabat  redemtionem,  ut  re- 
aurgeret:  cryo  mortuum  fuisse  agnoscit ,  quia 
r&surrectio  m>n  datur  ,  nisi  mors  praycesserit. 
Prxtereahanedistinctionem  inter  Eliamet  Moy- 
sen  ponit,  quod  prior  nou  sepultus  nec  mortuus 
tegatttr,  Moyses  vero  tegatur  mortuus,  non  qui- 
dcm  ttt  cctcri  moriuntur,  eco  morbo,  senio,  aut 
c.ctcrna  riolcufiti,  scd  per  vcrbum  Dci,  uf  ipse  legit 
Deut.  34  ^  5,  ubi  nos  legimus,  jubente  Domino. 
Tertio,  Mors  euim,  inquit » secessio  qutedam  est 
animjuet  corporis :  hanc  seccssionem,  seu  separa- 
tioiifni  animee  et  corporis  se  in  Moyse  agnoscere 
insinunt,  dum  dicit  infcrius,  lt  quictem  magis 
caro  ajua,  quam  bustuni  aeceperit.  Caro  enim  et 
quietem  accepit  ct  bustwn,  dum  relicta  ab  anima 
et  motu  privttta  est  et  scpulcro  illattt.  Magis  au- 
tem  quietem  accepisse  dicit  Ambrosius  quam  bu- 
Stum,  <inm  cnrnis  corruptioiem  ct  dcstructionem 
ridetur  negare.  Certe  hoc  sensu  intetligi possunt 
raria  ipsius  asserta.  Dicit  seputturam  ignotani, 
ut  translalionom  magis  quam  iuteritum,  seu  de- 


PROPilETA. 
structionem  corporis,  intellig-as  :  at  non  dicit  ma- 
gis  quam  mortem.  Deinde  vehementer  urget,  quod 
dicatur  mortuus  per  verbum  Dei,  indeque  infert : 
Non  erg-o  tanquam  relapsus  in  terram  depre- 
henditur  corporis  solutione,  id  est,  non  deprehen- 
ditur  corpus  fuisse  resotutum  in  ossa  et  cineres : 
idque  recte  probatur  ex  ignoto  sepulcro,  et  reli- 
quiis  a  nemine  visis :  nullus  enim  asserere  po- 
test,  corpus,  quod  non  vidit,  redactum  esse  in  ci- 
neres. 

589  Argumentum  quoque ,  quocl  ex  trans- 
figuratione  sumit  Ambrosius,  solum  ostendit  in 
eaipsumfuisse  sententia,  quod  tempore  transfi- 
gurationis  vivus  apparuerit  Moyses  ,  sicut  vi- 
vusapparuit  Etias.  At  hinc  determinari  nequit, 
utrum  crediderit  Moysen  fuisse  ad  vitam  revo- 
catum  permanentem,  an  vero  corpus  integrum 
ab  anima  ad  breve  tempus  fuisse  resumptum, 
ut  vivus  adesset  transfigurationi.  Verba  inferius 
posita,  Nemo  erg-o  scit  sepulturam  Moysi  ,  quia 
vitam  ejus  omnes  noverunt ,  magis  favent  re- 
surrectioni  ad  vitam  permanentem,  videnturque 
prorsus  insinuare,  Ambrosium  credidisse,  Moy- 
seu  fuisse  ad  vitam  revocatum,  sicuti  Christus 
ipse  resurrexit.  Eamdem  sententiam  insinuat 
hicc  comparatio  inter  Christum  et  Moysen  insti- 
tuta:  Ut  praerogativam  Domini  intellig-as,  Servi 
gratiam,  de  Moyse  legitur,  quia  sepulturam  ejus 
nemo  scit:  de  Christo  autem,  Sepultura  ejus  de 
terra  sublata  est;  quia  ille  secundum  mysterium 
Legis  exspectabat  redemtionem  ,  ut  resurg-eret : 
hic  secundum  Euang*elii  donum  redemptionem 
non  exspectabat,  sed  donabat.  Prcerogativa  Chri- 
sti  erat,  resurgere  a  mortuis.  Cum  igitur  idem 
attribuat  Sanctus  doctor  Moysi  per  gratiam , 
quod  Christus  habuit  per  prserogativam,  omnino 
videtur  sentire,  Moysen  fuisse  ad  vitam  revoca- 
tum.  Hactenus  de  loco  admodum  obscuro  S.  Am~ 
brosii. 

590  Quod  autem  spectat  ad  resurrectionem 
Moysis,  eidem  sententive  favet  S.  Hieronymus  in 
cap.  8  Amos,  ubi  sic  toquitur  :  Ascendit  Do- 
minus  in  cffilum  cum  Enoch;  ascenditcum  Elia; 
ascendit  cum  Moyse ,  cujus  sepulturpe  locus  , 
quia  in  caelum  ascenderat,  in  tcrra  non  potuit 
inveniri.  Verum  dubitari  potest,  an  hic  agatur 
de  ascensione  corporea,  cum  subdat  :  Ascendit 
cum  Paulo  etc;  et  magis  etiam,  quia  prsemi- 
serat  de  Christo  ;  Quotidie  credentes  et  membra 
corporis  sui  aedificat;  et  de  terris  ad  ctelum  le- 
vat  ,  ut  iu  illis  ipse  conscendat.  Certe  Paulus 
ipse  de  raptu  suo  ait  2  Cor.  12,  }  2,  Sive  in  corpore 
nescio  ,  sive  extra  corpus  nescio,  ideoque  credi- 
bile  non  est,  votuisse  S.  Hieronymum  asserere, 
Pauti  raptum  fuisse  corporeum.  Et,  licet  ra- 
ptus  itle  fuisset  corporis,  non  ascendit  tunc  in 
cxtum,  ut  ibidem  maneret.  Mutto  minus  creden- 
tes  tevantur  sic  quotidie  in  castum,  ut  ibi  cor- 
pore  et  anima  permaneant.  Ex  hiscerecte  con- 
ctuditur,  S.  Hieronymum  non  toqui  de  vera  et 
corporea  ascensione  vel  eievatione  in  ceeium,  cum 
illa  intetligi  nequeat  de  omnibus  ,  quos  recen- 
set. 

591  Mentem  suam  'clarius  aperuit  S.  Hiero- 
nymus  lib.2  adcersus  Jooinianum,magnumin- 
ter  Moysen  et  Eliam  assignans  differentiam  his 
ccrbis  :  Breviter  audiant;  Moysen  mortuum  et 
sepultum,  Eliam  igueo  curru  rapturn  etc.  Et  in 
Cap.  17  Matthei ,  ita  toquitur  de  transftgura- 
tione  Domini  :  Hic  vcro,  ut  Apostolorum  au- 
geat  fidem,  (Christus)  dat  signum  de  caelo  , 
Elia    iude    desceudente,    quo    consceuderat  ,    et 

Moyse 


al  ciedidisse 
vidctur  ad 
vilam  deinde 
faisse  revoca- 
tum  ; 


uti  S,  Hiero- 
tn/mus  etiam 
unoloco 
vidctur  dice- 
re, 


qui  clare 
mortuum  dicit 
cttm  Isidoro 
ei  Augustino. 


A  Moyse  ab  inferis  resurg-ente.  Smc  verba  mani- 
feste  indicant,  ne  resurrectionem  quidem  Moy- 
sis  ab  Hieronymo  fuisse  agnilam,  saltem  ante 
transfigurationem  Christi.  S.  Isidorus  lib.  deSan- 
ctis  in  elogio  Moysis  de  ipsius  morte  scribit  se- 
quentia  :  At  extremum  conscendit  montem  Ne- 
t>0,  terramque  promissionis ,  demonstraute  Do- 
mino,  aspicit  :  mortuusque  est ,  jubente  Domi- 
no,  in  monte  Abarim  ,  sepultusque  a  Domino 
in  valle  Moab ,  quse  est  in  Arabia.  Rexit  autem 
populum  Dei  in  heremo  annis  quadrag-inta,  obiit- 
que  annorum  centum  viginti.  Quidam  autem  vi- 
vere  eum  testantur,  pro  eo  quod  sepulcrum  ejus 
non  reperitur,  et  quia  apparuit  Domino  in  moute 
cum  Elia.  Mortuum  autem  illum  esse  ,  non  ra- 
ptum,  certissime  sacra  Scriptura  testatur.  Con- 
sentit  S.  Augustinus  tract.  124  in  Joannem,  ubi 
sic  habet  :  Si  quidam  Moysen,  mortuum  neg-ant, 
quem  Scriptura  ipsa,  ubi  sepulcrum  ejus  nusquam 
inveniri  leg-imus,  mortuum  tamen  esse  sine  ulla 
ambig-uitate  testatur  etc. 
sepuitmdici-  592  Nonnulli  voluerunt  ,  Moysen  fuisse  se- 
angelorum:     Pultum  a  se  ipso,  seu  obnsse  in  sepulcro,  quod 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS. 


143 


i  2.  Quarto  demum  die  Jordanem  transiit.  Hxc 
omnia  simul  computaia  facient  dies  novem  aut 
aecem  ita  ut  necessario  obitus  Moysis  statui  non 
aeoeatpost  diemprimum  mensis  duodecimi,  sed 
nonvquecertodicipossit,  an  non  contigerit  uno 
alterove  die  citius. 


§  LI.  Ultima  Sancti  gesta,  obitusque 
et  sepultura  ex  Josepho  et  Phi- 
lone. 


Josephus  lib.  4  cap.  8  sub  finem  gesta  et  tno- 
nita  postrema  sancti  Legislatoris  exequitur, 
referens  Jesum  seu  Josue  etiam  prophetasse] 
quia  simul  cum  Moyse  recitamt  Canticum  ante 
memoratum,  in  quo  futura  prxdicuntur.  At  Jo- 
sue  attribuendum  non  est  Canticum  istud,  sed 
Moysi,  saltem  preecipue,  etiamsi  Hebtwus  scri- 
ptor  de  Josue  solo  loquatur,  ita  scribens  :  Sed 


iCCTOII 

JS. 


Jotephm 


vivus  intraverat.  Alii  credunt  a  Josue  et  Elea-  et  Jesus,  superstite  etiam  tum  et  prrosente  Moy- 

zaro  clanculum  fuisse sepultum.  Hasce  opiniones  se,    vaticinatus  est,  quidquid    pro   salute  populi  E 

B  refertet  non  refutat,  Calmetus  in  Dissertatio-  gesturus   erat ,    vel    foris    bello    administrando  , 

ne  de  morte  et  sepidtura  Moysis.  Verum  neutra  vel  domi  ferendis  legibua ,   et  ad  vivendi   ratio- 

mihi  apparet  probabilis.  Prioris  falsitas  facite  nem    reoens    institutam   eos  praeparans  ,    divino 

ostenditur  ex  loco  mortis  et  seputturee  distincto  :  monitu  se  prsesag-ire  aiebat,  quod  Bi  patrlam  re- 


nam  mortuus  est  in  monte,  sepultus  vero  in  vat- 
le.  Non  potest  igitur  verum  esse,  in  sepulcro  suo 
obiisse  Moysen.  Sepultum  quoque  non  fuisse  a 
Josue  et  Eteazaro,  quamvis  id  verisimile  dicat 
Calmetus  ,  mihi  certum  videtur  \  itli  enim  se- 
pulcrum  ipsius  cognovissent,  si  corpus  eidem  in- 
tidissent  :  at,  teste  Scriptura,  non  cog-novit  ho- 
mo  sepulcrum  ejus.  S.  Hieronymus  Epist.  37, 
alias  53,  ad  Riparium  ait,  Moysi  corpusculum  .  . 
juxta  Hebraicam  veritatem  ab  ipso  sepultum  Do- 
mino  :  per  ipsum  Dominum  videlicet  ministerio 
angelorum,  ut  habent  alii.  Audi  S.  Epiphanium 
hseresi  H  :  Quandoquidem,  inquit,  sacrte  istud 
Litterffi  sig-nifieat  :  nbn  esse  ab  hominibus  Moy- 
sis  corpus  sepultum  ;  sed  ab  angelis  videlicet  : 
quod  verba  ipsa  tacite  intellig-entiae  nostrae  sub- 
jiciunt.  Anteobservarat,  jussum  esse  in  montem 
ascendere  et  illic  mori,  ut  illius  sepulturam  ho- 
q  minum  nemo  cog-nosceret.  Hsec  sententia  de  se- 
pultura  Moysis  per  angelos  Dei  ministros,  uti 
plurimos  habet  adstipulatores,  sic  et  longe  atiis 
est  pneferenda  :  nam  cum  disputaverit  Michaet 
archangelus  cum  diabolo  de  corpore  saneti  Legis- 
latoris  ;  verisimillimum  est,  id  contigisse  in  se~ 
pultura,  ut  jam  ante  monui. 
morti$  temjn»  593  Annus  Sancti  emortuatis  difficultatem 
nullam  habet,  cum  certum  sit  eum  obiisse  anno 
quadragesimo  ab  egressu  ex  JEgypto.  At  dies 
obitus  et  mensis  non  tam  certo  assignari  potest. 
Facite  iamen  ostenditur  obiisse  Moysen  circa  fi- 
nem  mensis  undecimi  aut  initium  duodecimi. 
Quippe,  ut  legitur  Jos.  4  $  19,  Israetitse  Jor- 
danem  transierunt  anno  sequente  decimo  die  raen- 
sis  primi.  Inter  obitum  autem  Moysis  et  trans- 
itum  Jordanis  intercesserunt  primo  triginta  dies 
luctus,  qui  absumpserunt  mensem  integrum  duo- 
decimum,  si  obierit  uttimo  die  mensis  undecimi 
aut  primo  sequentis.  Secundo,  finito  luctus  tem- 
pore,  missi  sunt  exploratores  in  Jericho,  atqui 
hipreeter  itum  et  reditum  tres  dies  tatuerunt  in 
montibus,  ut  habetur  Jos.  2  f  22.  Reversis  ve- 
ro  exploratoribus  ,  Josue  movit  castra  versus 
Jordanem  ,  et  morati  sunt    ibi  tres  dies   Jos    3 


Hg-iouem  violarent,  clades  non  etVugerent.  Nam 
et  reg-ionem  ipsorum  armis  exterorum  opplen- 
dam,  et  urbes  diruendas,  et  tcmplum  inccnden- 
dum  ,  et  ipsos  sub  hasta  victoris  venundandos , 
serviturosque  g-entibus ,  quae  affllotorum  uulla 
miseratioue  tang-erentur  :  ac  tum  demuin  seram 
atque  inutilem  erratorum  poenitcntiam  acturos. 
Deum  tamen  ipaorum  conditorem  ,  et  urbea  BUifl 
civibus  et  templum  populo  redditurum.  Ihcc 
autem  fore,  Ut  non  semel  tantum  amittant ,  sed 
syej)ius. 

595  Deinde  Moyscs  cxhortatus  Jesum  ,  ut  davUimit 
in  Chananajos  excrcitum  duceret ,  aiVul.urumque 
cceptis  cjus  Deum  pollicitus  ,  et  populo  omnia 
fausta  ominatus  :  Quoniam  ,  inquit ,  ad  patres 
nostros  abco,  et  Deus  hanc  mihi  diem  abitus 
praefiuivit,  gratias  illi  vivriis  adhuo  et  vobis  pru3- 
sentibus   ag-o  pro  cura  ac  providcntia  ,  quam  de 

rebus  vestris  Iiactenus  habuit,  unn  solum  de-  F 
pellendis  adversis ,  sed  commodis  etiam  larg*iter 
exhibeudis  :  ct  quia  laborcm  mcum  ac  solicitu- 
dinem  ,  dum  vestrum  statum  in  meliorem  fortu- 
nam  reducere  conor,  propicius  semper  adjuvit  : 
imo  vero  ipse  et  exorsus  eat  rem  ct  absolvit,  me 
ministro  usus  vicario  in  obeundis  ,  qua)  ad  ve- 
stram  felicitatem  pertinere  visa  sunt.  QuaproptflT 
aequura  est,  ut  priusquam  decudam  ,  ejus  po- 
teutiie,  qui  et  iu  posteruin  vobi..  QOD  deerit,  di- 
gnas  laudes  rependam ,  meque  QOO  dcbito  exol- 
vam,  vestiteque  memoriai  corainendem,  quod  liuno 
solum  colere  et  veuerari  convenit  :  et  lejres  ejus 
habcre  in  precio,  ut  quffl  omnibus  reliquis  donis 
jam  acceptis,  aut  in  postcrum  a  propicio  conferen- 
dis,  louge  sint  antcponendre.  Gravis  eniin  adver- 
sarius  est  vel  horao  Icg-islator,  si  constitutiouibus 
suis  autoritatem  adimi  scntiat :  Dei  veri  indig-natio- 
nem  absit  ut  experiamini,  quie  lcgibus  ipsius  con- 
temptis  excitari  posset. 

596  Ilfflc    postrema    verba    Moyse    loquente  ,  Moy9itgMiti 
et  singulis  tribubus  sua  fata  aperiente,  universa 
multitudo    in   lacryinas    erupit ,    ut   ct    mulieres 
plangentes  dolorem   ob  futuram    ipsius    mortem 
conceptum  declararent ,  quin  et  pueri  proe  mce- 

roris 


144 


DE  S. 


u,  m*r 
J.S, 


mortequt  ct 

Mttimttura 


teribont, 


roris  impotentia  plorautes  prae  se  ferebant,  quod 
tanta  esset  Viri  virtus  ac  magnificentia,  ut  ne  il- 
lam  quidem  aetatem  latere  posset.  Itaque  certa- 
men  quoddnm  erat  inter  minores  et  gTandiores, 
utros  major  haberet  moestitia.  Aiteri  enim  intel- 
lig-entos  quali  orbarentur  Antistite,  futuram  suam 
conditionem  lamcntabantur.  Alteri  hoc  ipsum 
lugebant ,  quod  priusquara  ejus  virtutem  satis 
degustassent,  jam  carendura  eo  seque  destituen- 
dos  videbant.  Quanros  autem  fuerit  populi  plo- 
rutus  et  querimoniae,  conjecturam  capere  licet 
ex  eo ,  quod  tum  Prophetae  accidit.  Quamvis 
enim  persuasissimum  scmper  habuit,  non  esse  in- 
stante  morte  dolendum  ,  ut ,  quas  prseter  Dei 
vohintatem  ao  natnrsc  leges  non  veniat,  viso  ta- 
men  affectu  populi,  a  lacrymis  temperare  non 
valuit.  Ilsec  Josephus.  qui  fletum  iilum  univer- 
sorum  non  didicit  ex  sacris  Litteris,  cum  de 
tanto  popuii  ptoratu  ne  verbum  quidem  ibidem 
legalur.  Fateor  tamen  lucium  ilium  fletumque 
pupifh.  atlmodum  ess<'  verisimifetn,  Al  non  tam 
est  verisimile,  ut  pro  certo  afflrmari  debuerit , 
'•n  ipsum  erupisse  in  lacrymas,  quse  omit- 
ti  poterant ,  uti  in  scriptura  omissse  sunt,  cum 
prorsus  sint  incertse.  Prceterea  poenitentiam  He- 
brxorum  vocare  non  debuerat  inutilem  ,  cum 
quod  pcenitentia  de  peccatis  semper  sit  utilis  ad 
salutem  xternam ,  tum  quod  pieniientia  Israe- 
titarum  iis  frequenter  utitis  fuerit  etiam  ad  recu- 
perandum  felicitatem  temporaiem,  idque  ipsum 
Moysrs  prcedixerit.  Adhortatio  quoque  Moysis 
cx  solis  fere  conjecturis  concinnata  est  a  Josepho, 
nec  satis  est  conformis  sacrse  Scripturae,  in  qua 
futura  populi  peccata  pnsdicuniur,  eorumque 
suppticia  enuntiantur. 

697  Discessum  et  obitum  PropheLv  deinde  Jo- 
sephus  narrat  hoc  modo  :  Dum  vero  eo  profici- 
BCitur ,  ubi  dispnriturus  erat ,  omnes  cum  fletu 
aequebantur.  Tum  Moysee  his,  qui  longlua  abe- 

iinl  ,  manu  mota  signifioavit  ut  consisterent  : 
propiores  autem  rogabat,  ne  exccssum  suum  la- 
orymabilem  facera  pergerent,  oum  fletu  prose- 
queudo,  uii  vero  et  hann  extremam  gretiam  ei 
referendam  exiatimantea ,  ut  qucmadmodum  cu- 
[iihii,  aeorsum  seoederetj  continuerunt  se  in- 
tar  B9  iacrymantes.  Solus  autem  sensAus  eum  de- 
duxit ,  et  pontifex  Gleazarus,  et  imjterator  Je- 
sus.  Ut  vero  iu  monte  Abari  vocato  constitit , 
qui  oelsus  c  rcffionc  llioriehuntis  attollitur  ,  et 
oonsoendentibua  tate  Chanamea;  terne   prospectum 

eKhibet ,  aen&tum  dimiait,  Curaque  post  mutuos 
eomplexua  Eleazaro  ao  Joau  ulfcimum  vale  dice- 
ict  ,  Inter  ioquendum   rapentina  nube  circunda- 

tus    in    vallem    quandam    est    ablatus.    In    sacris 

autam  voluminibus  Bcripait  se  mortuura,  veritus 
ue  propter  exoellentem  ajus  virtutem  a  Deo  ra- 
ptum  prffldioaxent  Vitsa  ejua  tempus  univeramn 
c  Qtum  viffinti  «nnoruin  fuit,  oujus  tcrtiam  par- 
t<uu  iu  Imperio  sxeffit,  uno  mensa  minus. 

698  Mortuusque  eat  ultimo  anni  mense ,  die 
prime  mensis,  qui  a  Maoodonibus  Pystrus  difi- 
tuf,  a  noatria  vero  Ldar,  Vir  omnium  quotquot 
umquun  fuera  prudentissimusj  el  qui  oonsilia  bo- 
naoptlme  nossel  ezequi  :adhasa  eloquentia  e1  iu 
toaotaado  populo  gratia  et  dexteritats  ineompa- 
v.ihiiis  :  afieotus  quoque  Lta  aempeB  in  potestate 
habuit,  ut  omnino  illis  oacsre  videretur,  et  uo- 
mina  tantum  eorum  c\  his,  qusB  ln  aiiis  hoxnini- 
luis  aosspioerel  ,  cog-nita  habere  :  impBrator 
idem  cuiu  primis  bonus,  vatsa  vero,  qualis  ne- 
mo  nlius,  ut  omnia  ejus  verba  viiu  oraculorum 
obtinoreut.  Quapropter  trig-inta    diebus   eum   lu- 


MOYSE  PROPHETA. 

xit  populus,  cui  nunquam  quidquam  tristius  ac-  D 
cidit  quam  tunc  Propbetae  mors.  Nec  in  prse- 
sens  tantummodo  sui  desiderium  reliquit,  sed 
maximam  apud  omnes  existimationem  ,  quotquot 
scripta  ejus  evolvere  contig-it,  dum  ejus  virtu- 
tem  es  illis  gestimant.  Atque  hsec  sunt  qute  de 
Moysis  exitu  dicenda  habuimus.  Hactenus  Jose- 
phus,  ad  cujus  retationem  aliqua  sunt  obser- 
vanda. 

599  Primo  incertum  est,  an  abeuntem  Moy-  mrie  labitu 
sen  omnes  sint  secuti  :  eeque  incertum,  an  a  se- 
natu,  seu  a  principibus,  deductus  sit  in  mon- 
tem  ;  quia  de  hisce  nihil  legitur  in  Scripturis. 
Imo  parum\probabileest,principes  comitatos  esse 
in  montem ,  cum  videatur  voluisse  Deus ,  ut 
Moyses  montem  solus  ascenderet ,  aut  fortasse 
comitantibus  Eleazaro  Poniiflce  et  Josue  suc- 
cessore.  Certe  Scriptura  Num.  20  memorat , 
quinam  cum  Aarone  morituro  ascenderint  mon- 
tem  Hor  :  at  de  morte  Moysis  agens  nultum  as- 
signat  comitem.  Secundo  magis  improbabile  est, 
quod  ait.  Moysen  preesentibus  Eieazaro  et  Jo- 
sue,  repentina  nube  circundatum  et  in  vallem 
quamdam  fuisse  ablatum  :  nam  quamquam  nul-  e 
ius  videatur  scivisse,  quo  mortis  genere  Moyses 
obierit,  ideoque  Scriptura  solum  dicat ,  eum 
obiisse,  jubente  Domino ,  tamen  certum  est  de- 
functum  esse  in  monte,  priusquam  corpus  trans- 
ferretur  ad  valtem,  quod  hic  videtur  negare  Jo- 
sephus.  Deinde,  si  Eleazaro  et  Josue  adstanti- 
bus,  repentina  fuisset  nube  circumdatus  et  ab- 
latus,  id  ipsum  narrare  non  prdetermisissent : 
mortem  enim  Moysis  ab  atterutro  verisimiliter 
scriptamesse,  non  ab  ipso  Moyse,  infra  dicemus. 

G00  Phito  lib.  3  in  fine  mortem  Moysis  nar-  PMloquoqw 
rathisverbis  :  Postremo  migraturus  ad  Superos, 
et  exuta  mortalitate  ad  immorta-litatem  transfe- 
rendus,  vocante  Patre,  ut  eum  e  duplici  corpo- 
ris  anim&que  natura  transformaret  in  simplicem, 
jam  tum  prope  totus  versus  in  animum  et  qui- 
dem  illustrissimum,  replctus  divino  spiritu,  non 
solura  in  universum  gentem  suam  praamonuit, 
verum  etiam  singulis  tribubus  suos  casus  futu- 
ros  aperuit  :  quorum  pars  jum  evenit,  reliquum, 
adhuc  spectatur,  ea  fide  repraBsentandum  olim, 
quam  experti  sumusin  prasteritisoraculorum  even- 
tibns.  Postulabat  enim  rei  dignitas,  ut  quorum 
tam  diversa  fuit  origo,  praesertim  materno  g-enere,  p 
hi  secuti  diversa  studia  consiliaque ,  haberent 
Stiam  sua  fata  prcesignata  oraculis.  Miranda  sunt 
tUBO,  sed  raag-is  ethra  mirari  convenit  finem  sacro- 
rum,  quse  reliquit,  volurainura,  quas  sunt  seu  caput 
juris  totiufl, 

601  Jara  enira  assumendus,  et  in  ipsis  stans 
carceribus,  unde  ad  caelestem  metam  erat  evo- 
laturus,  tuno  quoquc  afllatus  diviuitus,  vivens  rcferenda. 
adhuc  prophetavit  de  seipso  tanquam  mortuo , 
ante  obitum  narrana  se  mortuum  sepultumque  in- 
spectante  nemine,  videlicet  manibus  non  mor- 
talium,  sed  virtutum  iraraortaliura,  nc  majorum 
quidera  monumentis  illatum  :  quippe  cui  monu- 
nicntura  contig*it  eximium  haud  cuiquara  notum 
homini.  Luxit  eum  universa  g-ens  lacbrymis  dif- 
fluens  per  mensem  integ-rum ,  accedentibus  ad 
pnblioum  luctura  privatis  affeetibus,  quandoqui- 
dfilB  erat  inenarrabilis  ejus  providentia  benevo- 
lentiaque  erg:a  universos  ac  sing-ulos.  Hujusmodi 
fuit  vita  obitusque  Mosis ,  regis  ,  leg-istatoris , 
vatis  et  pontificis,  sicut  sacris  literis  proditur. 
Ilrc  Philo  in  Vita  Moysis,  quam  hic  claudit. 
St  psit  'iHidemidem  auctor  in  aliis  Opusculis 
non  pauca  de  sancto  Legistatore,  eaque  suis  lo- 

cis 


m  morte  et 
seputtura 


iionnihil  cot 
rigitur. 


DIE  QUAKTA  SEPTEMBRIS. 
A  cis  mseriet  examinari  potuissent  i  al  ea  attinge- 
re  nolui ,  ne  molem  hujusce  Commentarii  auge- 
rem  ;  prwsertim  cum  veritas  nec  ex  Philone  nec 
eccJosepho  haurienda  sit,  sed  ex  sacra  Scriptura. 
602  Ad  locum  vero  adductum  duo  observan- 
da.  Primo  obscuriora  sunt  illa  verba,  Ut  eum  e 
duplici  corporis  animseque  natura   transformaret 
in  simplicem.   Zinus  apud  Surium  verba  Gmeca 
vertit  hoc  modo  t   Qui  ipsum  a  se  ex    duobus , 
corpore  nimirum    animoque    compactum  ,  in  na- 
turam  unam  redacturus  erat.  At  neutra  interpre- 
tatio  mihi  genuinaapparet.  Quare  verba  Grxca 
acctpe  :    "O^  cc-jtov    (W<5«    ovtsv,   e&pa    y.a.1   <\>Jxr>v, 
%k  y-ovxdo<;  avsffroi/EioGro  yvaiv.  Interpretatio  litte- 
ralis  hasc  est ;  Qui  ipsum  duo  existentem  ,  cor- 
pus   et  animam ,    in    unius    naturam    resolveret. 
Porro  innuunt  hasc  verba  errorem  Ptantonis,  qui 
docuit  animas  exstitisse  ante  corpora,  sed  deinde 
obpeccatum  in  corpora  fuisseconjectas:  nam  alio- 
quin  homo  duabus  quidem  constat  partibus,  cor- 
pore  scilicet  et  anima,  sed  una  solum  hominis  est 
natura ,  non  gemina.  Secundo  quod  asserit  cum 
Josepho  ,  Moysen  scripsisse,  se  mortuum  sepul- 
B  tumque  ,  parum  est  probabile,  ui  dicemus  infra 
latius. 


Elogiaqux 
dinn 


xcrvi  Dei 
Moijiis, 


gLIL  Elogia  qusedam  ex  sacris  Lit- 
teris  :  quomodo  apparuerit  cum 
Christo  in  transfiguratione. 


Memoriam  Moysis  Ecclesiasticus  tali  comynen- 
davit  elogio  cap.  45  :  Dilectus  Deo  et  ho- 
minibus  Moyses  :  cujus  memoria  in  benedictio- 
ne  est.  Similem  illum  fecit  in  gdoria  Sancto- 
rum ,  et  magnificavit  eum  in  tiniore  inimico- 
rum  ,  et  in  verbis.  suis  monstra  placavit.  Glorifi- 
cavit  illum  in  conspectu  regum  ,  et  jussit  illi  co- 
ram  populo  suo ,  et  ostendit  illi  gdoriam  suam. 
In  fide  et  lenitate  ipsius  sanctum  fecit  illum,  et 
elegit  eum  ex  omni  carne.  Audivit  enim  eum, 
et  vocera  ipsius ,  et  induxit  illum  in  nubcm.  Et 
dedit  illi  coram  prsecepta,  et  legem  vitag  et  di- 
sciplinse  ,  docere  Jacob  testamentum  suum  ,  et 
judicia  sua  Israel.  Breve  ipsius  Domini  elogium 
Num.  12  f  6  his  verbis  exprimitur :  Si  quis 
fuerit  inter  vos  prophetu  Domini  ,  in  visione  ap- 
parebo  ei  ,  vel  per  somnium  loquar  ad  illum.  At 
non  talis  servus  meus  Moyses ,  qui  in  omni  do- 
mo  mea  fidelissimus  est :  ore  enim  ad  os  Ioquor 
ei,  et  palam ,  et  non  per  araigrnata  et  flguras 
Dominum  vidit.  Verum  hocja?n  suo  loco  recita- 
tum  est ,  uti  etalia  multa,  qiuv  idcirco  non  repe- 
tam.  Psalmista  vero  prseter  alia  ex  ipso  data 
Psat.  98  habet  :  Moyses  et  Aaron  in  sacerdoti- 
bus  ejus:  et  Samuel  inter  eos ,  qui  invocant  no- 
men  ejus  :  invocabant  Dominum  ,  et  ipse  i 
diebat  eos  :  in  columua  nubis  loquebatur  ad  eos. 
Custodiebant  tcstimonia  ejus  ,  et  praBceptum,  quod 
dedit  illis,  etc.  EtPsal.  102 1  7  :  Notas  fecit  vias 
suasMoysi. 

G04  Observatione  quoque  digyium  est ,  quod 
nullus  in  sacris  Litteris  ita  passim  nominetur 
servus  aut  famulus  Dei  quam  Moyses  ,  cui  id 
nomen  est  quasi  proprium.  Txdiosum  est  omnes 
locos  recensere,  ubi  a  Deo  vel  a  Sanctis  honorifi- 
co  hoc  nomine  insignitur.  Lubet  tamen  atiquol 
adferre  pro  specimine  Jos.  \  ^  \  •.  YX  factum  est 


lt:> 
post  mortem  Moysi  servi  Domiui  ,  ut  loqueretur 
Dommus  ad  Josue  rUiuin  Nun ,   ministrum  U 
si ,  et  diceret  ei  :    Moyses  servus  meus  mortuus 
est  etc.  Hursum  *  6  ait  Dominus  Josue  :  Cou- 
fortare  .  .  .  ut  custodias  et  facias  omnem  legem, 
quam   praecepit    tibi  Moyses  servus    meus.  f  13 
dicit  Josue :   Memeutote   sermonia ,  qucm    pra»- 
cepit    vobis  Moyses    famulus  Domini.  Et   f  15  : 
Revertiraini   in    terram ,  .  .  .    quam    vobis    dedit 
Moyses  famulus  Domini.  Jos.  8  >  &1  j  Sicut  prie- 
ceperat  Moyses  lamulus  Domini.  GabaoniLv  Jos. 
9  f  24 :  Nuntiatum  est  nobis , .  . .  quod  promisis- 
set    Dominus    Deus   tuus    Moysi  servo    suo   etc. 
Cap.  xi  f   l-Z  ,    Moyses  famulus  Domini.  Ita   de- 
inde  frequentissime  nominatur  :  at  infmitussim, 
silocos omnes huc  accumxdare  velim.  Quapropter 
ununi  dumtaxat  addam  locum  Apostoli  Heb.  3, 
wfoMoyses comparatur  cum  Christo,tamquam  fa- 
mulus  Dci  cum  Filio  Dei,  diciturque  y  :>-.  Et  .\Ky  - 
ses  quidem  fidelis  erat  in  totu  doino  ejustamquam 
famulus  ,  iu   testimonium   eorum  ,   qua3  diOMide 
erant. 

605  Ad  laudem  Moysis  etiam  magnopere  con- 
ducit ,  quod  singulari  modo  a  Deo  adjutus  fuerit 
et  protectus.  Hujusce  aidem  divinia/txilii  etpro- 
tectionis  singula?'is  pturima  quoquc  in  sacris 
Litleris  reperiuntur  testimoyiia  prccter  ca,  qtta 
suis  locis  inseruimus.  Jos.  i  >•  5  didt  Dominns 
ad  Josue  :  Sicut  fui  cum  Moysc,  &ta  cro  teouiD. 
Et  Israelitx  *  "17 :  Sicut  obedivimus  iu  ouBOtte 
Moysi,  ita  obedicmus  ct  tibi :  tantum  .sit  Domd 
nus  Deus  tuus  tecum  ,  sicut  fuit  ouin  Moyso. 
Rursum  cap.  $  $  1  dicit  Dominus  ad  Josue  : 
Hodie  incipiam  exaltare  te  eoram  omtii  lsrarl  , 
ut  sciaut  quod  ,  sicut  cum  Moyse  fui,  ita  el  b€ 
cura  sim.  Et  cap.  &  ?  M  dicitur :  \u  die  illo 
raagrnificavit  Duminus  Josue  coram  omni  [srafll, 
ut  timerent  cum ,  sicut  timucrant  Moyscn,  ihnn 
adviveret.  Singularis  Dei  in  Moysen  facor  </<■- 
claratur  Isaix  (>'•'>  1  \i  his  verbis .-  Et  reoordav 
tus  est  (  Dominus  )  dierum  scculi  Moysi  ,  ct  po- 
pnli  sui  :  ubi  est  ,  qui  eduxil  eos  de  mari  chiii 
pastoribus  grcgis  sui  ?  ubi  est,  qui  posuit  in  nic- 
dio  ejus  spiritum  Sancti  sui  ?  Qui  cduxit  ad  deoc- 
teram  Moyscn  bracliio  majestatis  sua3 ,  qtii  sai- 
dit  aquas  ante  cos ,  ut  faceret  sibi  nomcu  scm- 
pitcrnum.  Qui  eduxit  cos  pcr  abyssos  ,  quasi  cquum 
in  dcserto  non  iinpin^vntem.  Quasi  aniiual  in 
campo  deseendane,  Spiriius  Domini  ductor  cjus 
fuit  :  sic  adduxiflti  populum  tuuin  ,  ut  faceres 
tibi  noracn  g^loriffi.  Quanti  vaterent  apud  Deum 
preces  Moysis  ,  cottigitur  ex  Jeremise  cup.  LCS 
V  i  htS  vcrbis  :  Et  dixit  Dominus  fid  IS«  !  Si 
ateteiit  Dloyaei  el  Bamue]  corazzi  mefad  oran- 
dum  nimirjim )  uon  cst  anima  mca  ad  popu- 
lum  istum.  Adducitur  Moysea  cum  Samuele,  tam- 
quam  potentissimus  apud  Dcwn  patronus  ;  uti  el 
suisjam  locis  frequenter  patuit,  qiw \m  efflca* 
sent  Moyaia  preces. 

606  Christus ipse  Moyeen  frequenter  comnwmtit 
vit    tum   observationem  Moysaicw   Legis  man- 
dando ,  uti  factum  est  Mattk.  H  !  4,  Maro,  i 
i    li,  Lvc   :>  y    II;  tum  Legem  servando ,  uti 
tegitur  circumcisus  et  obtalus  in  templo  secun- 
dum  Legem  ,  tum  ipsius  auctoritatem  inculcan- 
do,  quemadmodum  fecit  Matth.  23  i  -Z  his  IW 
bis :  Super  oathedrain  Moysi  aederuBt   scriba)  et 
phariaeat.  Omnia  erffo,  qaaMomp^ie  dlxepinl  vc 
bis  ,    servatc   et  facite.   St  Luc.    Lfl  t    -'■'  ^1"" 
hamsic  loquentem  inducit .  Habent  Moyaen  ,  et 
prophetas:    audiant    illos.    Et    f    «1   ■    Moys.-i.  , 
et   prophetea   nou  audiunt :    uequo  ,  si    quis    ex 

mortuis 


i.  s 


qum  Homi- 
nus  siiujtihri 
tnodo  protexit, 


Cl  itijiu  Cltii- 

iu   tpie  ittpe 
ftono)  •/>■  >■ 
nu  minit,  jui 
•  i  i  um  froni' 

ji  QUt  "!'">" 

...i     ,  volttit 


4UCT0RE 

J.S. 


DE  S.  MOYSE  PROPHETA. 
credent.  Joan.  5   t  Vo  ita     qu*  ceteris   non  nisi   in  ^novissirao    est  futura  , 


B 

071  Moytcs 
trantfiyura' 
tioni  inter- 
fucrit  in  cor- 
pore  aitump- 
to, 


om  poiiui  in 
proprto  c0i  ■ 

pore  AtlltC  '" 
finnn  a<l  fflffl- 

pui  animcilo  ' 


H6 

mortuis  resurrexerit  . 
Judseosalloquitur  Dominus  :  Est  qui  accusat  vos 
Moyses  ,  in  quo  vos  speratis.  Si  enim  crederetis 
Moysi /crederetis  forsitan  et  mihi :  de  me  enim 
ille  scripsit.  Si  autem  illiufl  litteris  non  creditis: 
quomodo  verbis  meis  credetis.  Multa  alia  mis- 
sa  facio  ,  quibus  honorificam  de  Moyse  men- 
tionemfecit  Dominus.  Verum  prsecipue  sanctum 
Legislatorem  honoravit  Dominus ,  quando  eum 
cum  Elia  pr&sentem  essevoluit  in  gloriosa  trans- 
figuratione  sua  in  monte  Thabor.  Historiam  illam 
refert  Mattheeus  cap.  17  ubi  de  Moyse  et  Elia 
sic  legitur  f  3;  Et  ecce  apparuerunt  illie  (Pe- 
tro  ,  Jacobo  et  Joanni ,  illic  preesentibus  )  Moy- 
ses  et  Elias  cum  eo  loquentes.  Eespondens  au- 
tem  Petrus  ,  dixit  ad  Jesum  :  Domine ,  bonum 
est  nos  hic  esse  :  si  vis ,  faciamus  hic  tria  ta- 
bernacula,  tibi  unum,  Moysiunum,ct  Eliae  unum. 
etc.  Marc.  9  *  3  :  Et  apparuit  illis  Elias  cum  Moy- 
se  :  et  erant  loquentes  cum  Jesu.  Luc.  9 1 30  :  Et  ec- 
ce  duo  viri  loquebantur  cum  illo.  Eraut  autem  Moy- 
ses  et  Elias  ,  visi  in  majcstate  :  et  dicebant  ex- 
cessum  ojus,  quem  eompjeturua  erat  in  Jerusa- 
lera.  Petitio  IJetri  utrobique  etiam  additur,  uti 
apud  Matthceum. 

607  Porro  in  explicanda  hac  Moysis  appari- 
tione  cum  Elia  non  convenit  inter  scriptores,  qui 
in  varias  abierunt  sententias.  Primo  non  sequen- 
da  nec  muttum  curanda  videtur  sententia  illo- 
rum,  qui  crediderunl  non  vere,  sed  sotum  phan- 
tastice  apparuisse  Moysen  et  Eliam  :  nam  Scri- 
ptura  clare  asserit ,  ambos  apparuisse ,  et  locu- 
tos  esse  cum  Christo.  Secundo  ex  vera  Moysis 
przesentia  in  transfiguratione  non  posse  probari 
eum  non  fuisse  vere  mortuum,  jam  dictum  est  § 
50,  Tertio  ibidem  nwmt  591  adduxi  verba  S. 
llieronymi,  asserentis  Moysen  ab  inferis  resur- 
rexisse  ,  ut  adesset.  Verum  S.  Thomas  3  part. 
qutest,  15  art.  3  ad  secundum  verba  S.  Hierony- 
misicexponit  ;  Quod  uon  est  sic  intellig-endum, 
quaBi  auima  Moysisuum  eorpus  resumpseritj  sed 
quod  axdma  ejua  apparuit  per  aliquod  corpus  as- 

sumptum  ,   sicut  aiifrcli   apparent.     llelias   autem 

apparuit  in  proprio  oorppre ,  uon  quidem  de  ca> 
1q  empyrco  allato,  sed  de  aliquo  eminenti  loco , 
in  quem  fuerat  in  ourru  igneo  raptus.  Idem  de 
Moysis  apparitione  docet  in  cap.  17  Mattheei. 
Vutt  igitur  S.  Thomas  hanc  esse  differentiam 
inter  apparitionem  Moysis  et  Eiicv,  t/noit  hic  np- 
paruerit  in  proprio  corpore  ,  anima  vero  Moysis 
assumpserit  alieuum  cttrpus ,  tn  ctnptc  apfuirve- 
rit.  Hanc  sententiam  jam  ante  docuerat  Tertul- 
lianustib.  .r>  tlc  Hesurrectione  car^iis  cap.  55  his 
verbis  :  ITbi  etiam  Moses  et  Helias  ,  alter  in 
imagine  carnia  uoudum  reoeptsa ,  alter  in  ve- 
ritate  Dondum  defuuotaa ,  eaudem  tamen  habi- 
tudiuem  OOrporU,  etiam    in  gloria  prrseverare  do- 

ouerunt. 

inis  Verumtamen  plures  alii  docent  ,  Moy- 
seu  iit  proprio  corpore  apparuisse,  atqueinter 
iltos  certo  recensendi  sunt  s.  Hilarius  et  S.  Am- 
brosius,  quorum  verba  data  sunt  num,  588  et 
587.  Auctor  ttc  Mirabilibits  sac/\v  Scriptursv  , 
editus  post  tomum  tertium  Operum  S.  Aagusti- 
ni postremm editionis ,  lib,  3  cap.  \\  sententiam 
suam  clare  e.rjiheaf  kis  ccrbis  :  Sed  dum  Elias 
maneus  adhuo  in  oorpore  vei  ad  talem  condu- 
etionem  venerat,  quid  de  Moyse  dioendum  eatP 
Utrum  in  oorpore  iterum  aii  uano  ostensionem 
aderat :  an  ex  aere  simulatum,  siout  Samuel  vi- 
sus  est ,  habitum  fingebatP  Et  si  auo  corpore 
indutua  venit,  si  hao  vioe  rcsurrectionem  auam , 


D 


complevit?  De  qua  quaestione  auctores  .  una  ea- 
demque  sententia  prolata ,  non  differenter  dicunt, 
quod  dum  Dominus  cum  tribus  discipulis  suis , 
et  Elias ,  non  cum  imaginatis ,  sed  veris  corpo- 
ribus  convenisse  non  dubitantur  ,  et  ipse  Moy- 
ses  in  suo  vero  corpore  resumto  videtur.  Sed  si 
Dominus  Jesus  primo-enitus  mortuorum  recte 
creditur:  Moysi  iterum  post  hanc  visionem  cor- 
pus  sepulturae  commendatur ,  ut  ipsum  in  no- 
vissimo  die  ,  quando  resurgent  mortui  ,  assu- 
mere  posset.  Hxc  sententia ,  qua  dicitur  Moy- 
ses  corpus  suum  resumpsisse,  et  deinde  rursum 
deposuisse,  magis  conciliari  potest ,  cum  ante 
adductis  S.  Hieronymi  verbis  et  pluribus  pro- 
batur  scriptoribus.  Eamdem  quoque  approba- 
vit  S.  Augustinus  tract.  124  in  Joannem ,  ubi 
refutat  opinionem  quorumdam  ,  qui  credebant 
S.  Joannem  non  esse  mortuum,  atque  ita  scri- 
bit  :  Non  enim  possunt  deesse  ,  qui  credant 
( Joannem  vivere  ,  )  si  non  desunt ,  qui  etiam 
Moysen  asserant  vivere ;  quia  scriptum  est  ejus 
sepulcrum  non  inveniri ,  et  apparuit  cum  Domi- 
no  in  monte  ,  ubi  et  Elias  fuit,  quem  mortuum  K 
leg-imus  non  esse  ,  sed  raptum.  Quasi  Moysi 
corpus  non  potuerit  alicubi  sic  abscondi  ,  ut 
prorsus  homines  lateret ,  ubi  esset,  atque  inde 
ad  horam  divinitus  excitari,  quando  cura  Chri- 
sto  Elias  et  ipse  sunt  visi  :  sicut  ad  horam  raulta 
Sanctorum  corpora  surrexerunt,  quando  passus 
est  Christus  ;  et  post  ejus  resurrectionem  ap- 
paruerunt  multis  in  sancta ,  sicut  scriptum  est , 
civitate. 

609  Fuerunt  quoque  nonnulli ,  qui  existima- 

rent  Moysen  in  fine  mundi  rediturum  cum  Elia. 

S.   Hilarius    cap.  20    in  Matthdeum   hanc  opi- 

nionem  insinuat  his  verbis  i  Et  hos  quidem  eos- 

dem  prophetas  duos  prsevenientes  adventum  ejus 

esse  intellig-imus  ,  quos  Apocalypsis  Johannis  ab 

Antichristo    perimendos    esse  dicit    :    licet  variae 

vel  de  Enoch ,    vel  de  Jeremia,  plurimorum   ex- 

stiterint   opiniones  ,    quod    alterum    eorum  sicut 

Eliam  mori  oporteat.     Sed  non  possumus  verita- 

tis  fidem,  quam  Dominus  tribussuperioribus  testibus 

revelavit  ,  sensus    nostri    opinione    corrumpere  : 

neque    alios  venturos    existimare  ,  quam   qui  ad 

sponsionem  tidei  (  id  est ,    transfigurationem  ) 

venisse   conspecti    sunt.    De   Moyse   loquitur    et 

Elia ,  quos  ante  nominaverat.  Eamdem  opinio- 

nem    asserit  S.  Hilarius    tract.   in  Psalm.  52 

num.  12.  Locus  Apocal.  xi  ?  3  hic  est :  Et  da- 

bo  duobus  testibus   meis,   et    prophetabunt -die- 

bus  raille  duccntis   sexaginta,  amicti  saccis.  Hi 

sunt  duffi  olivae  ,  et  duo   candelabra  ,   in   conspe- 

ctu  Domini   terrse  stantes.   Et  si  quis  voluerit  eos 

uocere ,   ignis  exiet  de  ore  eorum  ,   et   devorabit 

inimicos  eorum  :   et  si  quis    voluerit  eos  laedere, 

sic   oportet    eum    occidi.    lli    habent  potestatem 

olaudendi  crolum ,  ne  pluat  diebus  prophetia?  eo- 

rum  :  Bt  potestatem   habent  super  aquas  conver- 

toiuli   eas  in  sanguinem  ,  et  percutere  terrara  om- 

ni    piaga    quotiescumque    voluerint.  Et  cum   fi- 

uierint  testimoniura  simm  ,  bestia  ,  quse  ascendit 

de  abysso ,   faciet  adversum   eos  bellum  ,  et  vin- 

cet  illos  ,    et  occidet  eos.   Et  corpora   eorum  ja- 

cebunt  plateis  civitatis  mayme,  quae  vocatur  spi- 

ritualiter   Sodoms  ,   et  .Kg-yptus ,  ubi  et  Domi- 

nus  corum  crucitixus  cst  etc. 

610  Atterum  ex  hisce  testibus  fore  Etiam 
communi  consensu  docent  Patres  cx  Malach.  4 
f  5  ,  et  atiis  Scripturae  tocis.  Alterum  fore 
Enochpleriqt(ePatrescrediderunt,dissentienleta- 

men  , 


S.  Bilariu» 
credidit  Moy 
sen  in  fine 
mundi  cuni 
Elia  reditu- 
ruvi  ; 


wd  idones 
i  ationei  non 
pro  hac 
sententia, 


et  plerique 
existhnant 
Enoch  forc 
EU.\  sociu  wi 


DIE  QUAKTA  SEPTEMBRIS. 
l  men,  ut  Vtdimus,  S.  Hilario,  quem  secuti  sunt 
aliqui  recentiores.  Ratio  illorum  est,  quod  sicul 
alluditur  ad  potestatem  Elise,  3  Heg.Yl  exerci- 
tam,  claudendi  cadum,  ne  pluat,  ita  etiam  allu- 
datur  ad  potestatem  Moysis  convertendi  aquas  in 
sanguinem,  uti  factum  ab  ipso  constat  Exod.  7. 
At  frivola  est  hsec  ratio,  nec  idonea  hsec  conje- 
ctura,  ut  aliquid  staluatur  contra  unanimem  fe- 
re  Patrum  et  doctorum  consensum,  pr(vsertim 
cum  de  morte  Moysis  constet,  nec  verisimile  sit, 
ad  vitam  esse  revocatum,  ut  in  fine  mundi  iterum 
moreretur.   Alia  est  ratio  de  Elia   et   Enoch, 
qui  hactenus  in   vita  servati  sunt.  Et  Enoch 
quidem  translatus  dicitur  Eccli.  44-  f  16,  ut  det 
gentibus    poenitentiam.    Bsec   sane  verba    insi- 
nuant    futuram    ipsius    prsedicationem    apud 
gentiles ;  sicut  futura  Elise  prsedicatio  apud  Ju- 
dseos  prsedicitur  Malach.  4  V  5  et  6,  Eccli.  48 
?  10,    et  Matth.   17   ?   xi.    De  Moyse  vero  ni~ 
hil  simile  in  ullo  sacrse  Scripturee  loco  dictum 
invenitur.  Quodautem  apparuerit  cum  Elia  in 
transfiguratione  nihil  evincit  pro  futuro  adven- 
tu,  cum  nulla  inter  illam  apparitionem  et  fu> 
B  turam  prsedicationem  tempore  Antichristi    sit 
connexio.  Quapropter  tuto  insistemus  sententiee 
Patrum,ex  Scripturishaustse,  qusenon  Moysen, 
sed  Enoch  facit  Elise  socium  in  futura  illa  prse- 
dicatione. 

611   Tertullianus   lib  .  de  Anima    cap  .  50  ; 

Translatus  est ,  inquit ,    Enoch    et   Helias  ,    nec 

mors    eorum  reperta    est ,  dilata  scilicet .    Caete- 

rum   morituri  reservantur,   ut  Anticliristum   san- 

guine  suo  extinguant :  id  est,  ut  sanguine  suo  ob- 

iineant  a  Deo  mortem  A^itichristi.  S.  Augusti- 

nus  tum  aliis  locis,  tum  lib.  9  de  Genesi  ad  lit- 

teram  cap.  6  ad  propositum  yxostrum  ita  scribit : 

Neque  enim  arbitrandum  est,   Eliam  vel  sic  esse 

jam  ,   sicut    erunt  Sancti ,    quando   peracto   ope- 

ris  die  denarium  pariter  acceptnri  sunt;   vel  sic 

quemadmodum  sunt  homines,   qui   ex    ista    vita 

nondum  emigrarunt,  de  qua  ille  tamen  non  mor- 

te,  sed  translatione  migravit.  Jam  itaque  aliquid 

melius  habet ,   quam  in  hac  vita  posset ;  quam- 

vis  nondum  habeat,  quod  ex  hac  vita  recte   g;e- 

sta  in  fiue  habiturus  est.  Et  mox  de  Enoch  dicit : 

Qni  ,   filiis  genitis,    Deo  placens    non     mortuus, 

sed  translatus  est.  Et  dpmum  de  utroque  :  Nam 

si  Enoch  et  Elias,  in  Adam  mortui,  mortisque  pro- 

pag-inem  in  carne  gestantes,  quod  debitum  ut  sol- 

vant,  creduntur  etiam  redituri  ad  hanc  vitam  (id 

est,  ad  vitam  communem  et  societatem  atiorum 

hominum)  et,  quod  tamdiu    dilatum  cst  ,   mori- 

turi,  nunc  tamen  in  alia  vita  sunt,ubi  ante  resurrec- 

tionem  carnis,  antequam  animale  corpus  in  spiri- 

tale  mutetur,  nec  morbo,  nec  senectute  dcficiunt. 

Mitto  alios  Patres,  quia  res  ad  Moysen  proprie 

non  spectai  :  et  adjungo  breve  ratiocinium.  Cum 

constitutum  sit  omnibus  hominibus  semei  mori ; 

cumque  constet  Enoch  et  Eliam  necdum  obiisse; 

dubitare  non  possumus,  quin  mortem  sint  obitu- 

ri.  Itaque  nihiio  magis  dubitandum  videlur,  quin 

illi  ipsi  sint  itli  duo   testes,  quos  occidet  Anti- 

christus,  prsesertim  quia  prior  servatus  est  a 

morte,  ut  det  gentibus  pcenitentiam;  atter  vero 

venturus  est,  et  restituet  omnia,  ut  loquitur  Chri- 

stus  Matth.  17  i  xi. 


147 


J.S. 


§  LIII.  Utrum  Moyses  in  vita  vide- 
rit  divinam  essentiam  ? 


Septembris  Tomus  II. 


T)0ssem  huc  congerere  plurima  atque  illustria  i)0Cmttti- 
jl  elogia  ,  quibus  sancti  Patres  Legislatorem  qwmdoS. 
Uebrseorum  exornarunt,  et  non  pauca  in  hunc  ^»9",'«'"" 
finem  jam  annotaveram  :  verum  cum  omnia  ex  <iir"""" ",fR* 
sacris  Litteris,  tamquam  ex  fonte,  sint  hausta, 
huic  collectioni  superscdeo.  Attamen  examinare 
lubet,  quibusnitatur  fundamentis  singularisprtV- 
rogativa,   quam  Moysi    attribuerunt   nonnulli, 
qui  existimant  divinam  essentiam,  xd  loquuntur 
theologi,  ab  ipso  in  vita  visam.  S.  Augustinus 
videtur  duobus  locis  assemiisse,  naturam  aut  sub- 
stantiam  Dei  a  Moyse  fuisse  conspectam  in  vita. 
Primoiib.  VI  de  Gcnesi ad  litteram  cap.  27  ita 
habet  :  Coucupiverat  enim    ( Moyses)  ,  sicut  in 
Exodo  [cap.   33  t   13)  leg-imus  ,    videre   Deum  ;  v 
non  utique  sicut  viderat  iu   inonte,  nec  sicut  vi- 
debat  in  tabernaculo,  sed  in  ea  substantia  ,   qua 
Deus   est  ,    nulla    assumpta  corporali   creatura  , 
quas  mortali?.  carnis  sensibus  pnesentotur :  neque 
in  spiritu  rig-uratis  similitudinibus  corporum  ;  sed 
per  speciem  suam,  quantum  eum  oapere  nutura 
rationalis  ct  iutellectualis  potest,  scvocata  ab  omni 
corporis  sensu,  et  ab  omni  sig-niiicativo  esniffmate 
spiritus.  Deinde  refert,  ubi  id  Moyses  desidera- 
verit,  et  quo  modo  idem  Deus  visus  sit  negasse 
per  responsum  flguratum  ,  ut  existimat :  et  de- 
mum  hsec  subjungit :  Nisi  tumen  conoupitam  et 
desideratam  Dci    claritatem    Moyses  videre    me- 
ruisset,   nuu  iu   libro   Numerorum   dicerct    Deus 
ad   Aaron  ct    Mariam   fratres  ejus  etc-  Adducit 
locum  Num.  12  1  0   et  seq.,  quem  postea  exa> 
minabo  :  recitaiisque  verbis,  observat  visioncni 
istam  non  fuisse  corpoream,  sed  solius  intellec- 
tus.   Satis  ciare  hic  suam  scntentiam  indicavit 
Augustinus,  ut  patet  exprioribus  verbis,  quibus 
exponit  Moysis  devidendo  Deodesiderium,  quod 
imptetum  affirmat. 

618  Non  minus  aperte  eamdem  sententiam  uMoj/$oin 
asserit  sanctus  doctor  in  libro  de  Videndo  Deo  ad  «'<«  "<"»»■ 
Paidinam,  {seu  episi.  147 ,  alias  L12)  <"/'•  v 
13,  ubi  post  multam  disputationem,  post</i><'  as- 
sertam  S.  Paulo  eamdem pnerogativam,  deUoy- 
86  sie  toquitur  :  .Quamquain  et  illi  fideliaaimo  an- 
tiquo  iamulo  Dei  Moysi  mirum  nisi  in  hao  terra 
laboratum ,  populumque  illura  adhuo  peoturo, 
concessum  est ,  quod  petivit,  ut  olarltatem  Do- 
,nmi  viderct,  oui  dixerat :  »  si  Inveni  gratiam 
»ante  te  ,  ostende  mihi  temetipsum  maniferte  «. 
Axoepit  enim  in  prajscntia  confrruum  responBum, 
quod  faciem  Dei  videre  non  poieet,  quam  ne 
mo  videret  et  viverct,  hoc  modo  aignifloante 
Deo  altcrius  potioris  vitaj  illam  ease  visionem. . 
Quod  autem  dicere  institueram,  desidcrio  ejus 
etiam  illud  ,  quod  peticrat,  fuisse  concessum  , 
in  iibro  Numerorum  postea  demon  tratum  cst , 
ubi  Dorainu6  ar^uit.  contumaoiam  Hororis  IpaiuB, 
et  dicit  aliis  propbetis  in  visionc  se  apparere  <-t 
in  aomno,  Moyei  autem  per  epeoiem,  non  pcr 
araigmata:  ubi  etiam  addidit,  dlcens:  «Et  fflo- 
„riam  Domini  vidit  ».  Quid  ergo  est  ,  quod 
eum  sic  fecit  exceptum,  nisi  torte  guia  illa  con- 
templatione  dignum  etiam  tunc  habuit  popull  BUi 
talem  Rectorcm  et  Ministrum  in  tota  domo  sua 

2.f)  iidelem. 


HS 


DE  S.  MOYSE 


$at\s 
tolida, 


McrtM      fidelem,  ut  quemadmodum  coacupiverat,  videret 

J- s*         Deum  sicuti  est,  quje  contemplatio  cunctis  filiisin 

fine  promittitur.  Heec  S.  Augustinus  uno  tantum 

sacrze  Scripturse  loco  fretus :  nam  multis  locis 

fatetur  necdum  Moysi  concessum  fuisse  istudpri- 

vilegium,  quando  petivit  Exod.  33  y  13 :  Ostende 

raihi  facieratuam. 

atraUoiiliut       614  Locus  autem,  ex  quo  talem  Moysis  pras- 

itntentix  non    rogativam  colligi  existimavit  eo  tempore  S.  Au- 

isoppartt     gustinus,  sunt  verba  Domini,  seu  angeli  vicem 

ipsius  gerentis,  ad  Aaronem  et  Mariam  Num. 

12  y  6 :    Si  quis    fuerit  inter  vos    propheta  Do- 

mini ,  in  visione  apparcho  ei,  vel  per  somnium 

loquar  ad  illum.  At  non  talis  servus  meus  Moy- 

ses,  qui  in  omni  domo  mea  fidelissimus  est :  ore 

enim  ad  os  loquor  ei  :  et  palam,  et  non  peraeni- 

gmata  et  figuras  Dominum  videt.  At  verba  illa 

aut  nimium  videntur  probare,  aut  non  probare 

istud  ipsum,  quod  quseritur.  Quippe  agitur  de 

modo,  quo  solebat  Deus  cum  Moyse  agere,  non 

de  privilegio  atiquo,  eidem  semel  aut  bis  con- 

cesso.  Itaque,  si  quid  evinceret  ille  textus,  evin- 

cere  deberet  Deum  solitum  esse  videri  a  Moyse 

jj  in  propria  substantia;  non  vero,  semel  dumta- 

xat  aut  ilerum  fuisse  visumper  privilegium  ati- 

quod  singulare.  Nuttus  autemt  opinor,  admise- 

rit ,    consuetum  fuisse  Moysen  videre  divinam 

naturam  seu  essentiam.  Ex  eo  igitur  loco  probari 

nequit, .  Moysen  eo  privilegio   gavisum  fuisse : 

sed  verba  exponenda  sunl  de  majori  familiari- 

tate  Dei}   seu   angeti,  cum  Moysc,  quocum  lo- 

quebatur  tamquam  pnesens  cum  jjrccsente ,  et 

cui  mandata  sua  ctaris  verbis  exponebat,  non 

per  mnigmata  aut  /iguras  obscuras.  Hiec  aut  si- 

milis  expositio  confirmari  potest  ex  loco  Exod. 

33 ,     ubi  y    13    Moyses    ait    Domino ,     Ostcnde 

mihi  faolem  tuam  :  et  1  18,    Ostendo  mihi  glo- 

riam    tuam.    Cui    y    respondct    Dominus :    Non 

poteria    videre    faciem  meam:  non  cnim  videhit 

me  homo  ,    et  vivet.  Sane  non  satis  intelligo , 

quo  modo  existimare  possimus  Moysen  vidisseit- 

lud  ipsum,  de  quo  Dominus   ei  dicit,    Non  po- 

teris  videre.  Itaque  sive  ibidem  Moyses  petieril 

videre  divinam  essentiam,  sive  clare  intueri  cor- 

pus  illud  gloriosum,  quo  angelus  erat  circum* 

datus  t  non  videtur  obtinuisse  totum,   quod  pe- 

tebat. 

(-      615  Tpse  S.  Augustinus  dcindc  videtur  agno- 

ntHptBAugu    visse ,   claram  Dei  visionem  Moysi  concessam  , 

titnusagnovit    mr  SC0  allegato  toco  Num.  VI,  nec  aliunde  satis 

'"''""■       ostendi  ;  ideoque  scripsisse  contraria  vriori  sen- 

mnteiuiam        tentue,  quam  ita  titctfc  cnletur  retractasse,  licet 

eam  aperte  non  revocaverit  in  lihris  Rctractatio- 

num.  Opusde  Qenesiad  litteramscripsitsanctus 

doctor  sub  initium  seculi  v,-  ad  Paulinam  vero 

ciroa  annum  418  ,  ut  ostendi  in  Commentario 

/nwcio  ad  ipsius  Acta  tom.vi  Augustipag.  355 

et&ftft.Jam  rcro,  si  ostendi  potest  sanctum  Do- 

ctorem  in  Operibus  postet  ius  scriptis,  frequenter 

asseruisse  sententiam  contrariam,  lectoreruditus 

facilc  mecum  perspiciet,  S.  AugusHnum  poHus 

numerandum  csse  interillos,  quiclaram  Deivi- 

sionem  vivenH  Moysi  abjudicant  ,    quam  inter 

jnitronos  opintonis  oppositx.  Primo  in  Sermone 

122  de  Divorsis,  qui  in  postrema  ediHone  est 

28,   claram   Dei  visionem  Moysi  non  attribuU 

cicenti,  ubi  ibidem  lector  inveniet.  Ulud  privi- 

legium  nihilo  magis  Moysi  adscribit  in  Psakn. 

138  >■  ti.   Dictam   visionem  Moysi  quoque  abju- 

dicat  qu.Tst.  L54.i«  Exodum,  EmcautemOp^ 

duo  ab  Augustino  conscripta  sunt  diu  post  U- 

brum  ad  Pautinam,  laudatumque  Opus  de  Ge- 


PROPHETA. 

nesi.  De  tempore  vero  Sermonis  memorati  nihit  H 
certi  potest  statui;  at  verisimile  est,  etiam  poste- 
rius  dictum  esse,  cum  visio  clara  Dei  in  illo  simi- 
liter  Moysi  abjudicetur. 

616  Prxter  locos  solum  indicatos,  tres  alios  frequenter 
adducam,  in  quibus  S.  Augustinus  solidis  ra-  docenset  pro 
tionibus  ostendit,  visionem  divinx  essentias,  seu  ham 

Dei,  sicuti  est,  non  esse  Moysi  adjudicandam  in 
vita  mortali.  Evangelium  S.  Joannis  exposuit 
Augustinus  circa  annum  417,  ut  dixi  tom.  vi 
Augusti  pag.  356.  Porro  tract.  3  Joannem 
vehementer  urget  verba  illa  Joan.  i  i  18  Deum 
nemo  vidit  umquam,  et  pergit  sic  ratiocinari  : 
Quid  vidit  Moyses  ?  Moyses  vidit  nubem  ,  vi- 
dit  ang-elum,  vidit  ignem  :  omnis  illa  creatura 
est :  typum  Domini  sui  g-erebat,  non  ipsius  Do- 
mini  prassentiam  exhibebat.  Namque  aperte  ha- 
bes  in  Lege  :  Et  loquebatur  Moyses  cum  Do- 
mino,  coutra  in  contra,  sicut  amicus  cum  amico 
suo.  Sequeris  ipsam  Scripturam  ,  et  invenis 
Moysen  dicentem  :  Si  inveni  gratiam  in  conspe- 
ctu  tuo,  ostende  mihi  teipsum  manifeste,  ut  vi- 
deam  te.  Et  parum  est  quia  dixit  :  responsum 
accepit,  »  Non  potes  videre  faciem  meam  »  .  E 
Loquebatur  erg'o,  fratres  mei,  cum  Moyse  an- 
gelus  ,  portans  typum  Domini  .-  et  illa  omnia  , 
quaj  ibi  per  ang-elura  facta  sunt,  futuram  istam 
gratiam  et  veritatem  promittebant.  Tract.  53  in 
ilta  verba  Joan .  12  i  41  Haec  dixit  Isaias  , 
quando  vidit  gdoriam  ejus  etc.  non  minus  clare 
loquitur.  Quid  viderit  Isaias,  inquit,  et  hoc 
quomodo  ad  Dominum  Christum  pertineat,  in 
libro  ejus  legundum  et  intelligendum  est.  Yidit 
enim  non  sicuti  est,  sed  modo  quodam  sig-nificati- 
vo,  sicnt  prophetae  visio  fuerat  informanda.  Nam 
vidit  et  Moyses,  et  tamen  ei,  quem  videbat,  dice- 
bat :  Si  inveni  gratiam  ante  te,  ostende  mihi 
temctipsum  manifeste  ,  ut  videam  te  :  quia  non 
videbat  sictjti  est.  Quando  autem  nobis  hoc  fu- 
turum  sit,  idera  iste  sanctus  Johannes  euang-elista 
in  Epistola  sua  dicit :  »  Dilectissimi,  filii  Dei  su- 
"  mus,  et  nondum  apparuit  quid  erimus  :  scimus 
quia  cum  apparuit ,  similes  ei  erimus ,  quoniam 
»  videbimuseumsicuti  est  <>  .  Poterat  dicere,  Quo- 
niam  vidkiumus  eum,  et  non  addere,  sicuti  est. 
Sed  quia  sciebat  a  quibusdam  Patribus  et  pro- 
phetis  visum ,  sed  non  sicuti  est  :  ideo  cum 
dixisset,  videbijius  eum  ,  addidit  ,  sicuti  est  .  K 
etc. 

617  Tertiuslocus  se  offert  tib.  %  contra  Ma-  inOperibus 
ximinum  Arianum,  scripto  ab  Augustino  sub  fi-  pw«*w 
nem  viLv,  seu  anno  429,  in  quo  cap.  26  num.  scriptis '" 
10  sanctus  doctor  Maximinum  ita  alloquitur  : 
Frustra  itaqueasseris  Filiura  Dei  visum  fuisse  ab 
horainibus  ,    Patrem  autem   non    funse    visum  • 

cura  per  subjectam  sibi  creaturam  et  Pater  vi- 
dcri  potuerit,  et  Filius,  et  Spiritus  sauctus;  per 
suam  substantiara  nullus  illorum  visus  est  . 
Er^o  Deus,  sicut  infirmis  hominum  sensibus  , 
magis  sig-uificatus  quam  demonstratus  est.  Non 
itaqno  visus  est  sicut  est  :  hoc  quippe  in  futura 
vita  promittitur  Sanctis.  Unde  dicit  apostolus  Jo- 
hannes:  «  Dilectissimi,  nunc  filii  Dei  sumus  , 
»  et  nuiulum  apparuit  quid  erimus :  scimus  au- 
•>  tem  quia  cura  apparuerit ,  similes  ei  erimus  , 
<>  quoniam  videbimus  eum  sicuti  est  »  .  Viderunt 
ergo  et  in  hoc  seculo  Apostoli  Dominum  j  vi- 
derunt  ,  sed  non  sicut  est  .  Denique  Moyses 
eum  sibi  cupiebat  ostendi,  quamvis  cum  eo  fa- 
oie  ad  faciera,  Scriptura  iudice ,  loqueretur.  Si- 
mUiarepetitnum,  \l.  Ex  dictis  intelligi  potest 
S.  Augustinam  aliquando  quidem  existimasse  et 

docuisse, 


A  docuisse,  substantiam  Dei  a  Moys< 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS. 


H9 


J.S. 


won  adhxsisse  sanctum  doctorem,  ideoque  eum  ubi  h  tcZ  -,!,< /     p      ,wP  WS"Se  ltb'  *  Cap'  2' 

-nv^a^^^.^^^a^^.Xn;::;:  ^1'^  Sssfs  ,tc3tificatu,r  ,scri-  =•- 

prxcjpuum  illius  sentcntix  patronum.Si  diligen-  Israel ,  sicut   Ze        ui  2"^"""  /n  «  - «*» 

a ^./^w^irti.,  Diis, ser Lad o  ;z;„:r,m T" 

W^amc.ton^/U^.non^V^,.  neque  inspecie,  nequ    perl-ni™    HaZL 

prform,  5.  618  5.  TAowos  2.  2.  q.  lUart.  Iprobat  Moysen  5.  Ambr 

tntZnZm-   (ms.se^cfllentiSfimum  omnium prophetarumve- 


cotilninum  ; 


tus  est  S.  Tho- 
mas, 


teris  Testamenti,  idque  facile  ostenditur  ex  po~ 
sterioribus  verbis  Deuteronomii,  qux  allegat. 
Verum  ut  Moysis  exceltentiam  probet,  asserit 
quoque  divinam  essentiam  visam  esse  a  Moyse.  Ut 
autemprobet  hanc  sententiam,  allegat  auctorita- 
tem  S.  Augustini,  locosque  a  nobis  datos  citatpar- 
tim  ibi,  partim  qusest.  175  art.  3,  ubiidem  privi- 
legium  Moysi  et  Paulo  conatur  asserere.  Quin  et 
eumdem  locum  Num.  12,  quem  attiderat  S.  Au- 
gustinus,  similiter  adducit  ad  probandum.Powo 
auctoritas  S.  Augustini ,  hunc  laudante  et  se- 
quente  S.  Thoma,  non  immerito  maximi  mo- 
menti  visa  est  theologis,  et  nonnullos  impulit  ad 
sequendam  prsedictam  scntentiam.  Verum  si 
consideremus  attente  omnia,  videlicet  S.  Augu 


nquam,  Basilio  hic  consentire 

osius :  attamen  verba  ipsa  tam  clara  non 
sunt,  ut  nequeant  alio  sensu  exponi.  Et  sane  vi- 
detur  S.  Ambrosius  in  alia  fuisse  sententia,quam 
apertius  dectarat  locis  aliis.  In  Psalm.  118  num. 
16  ita  scribit  :  Lcg-imus  iu  veteri  Testamento  ] 
quod  deprecatus  sit  Moyses  ut  vultum  Dei  vide- 
ret,  et  responsum  sit  ei  :  Nemo  videbit  faciem 
meara,  et  vivet.  Deinde  lociim  variis  modis , 
mystice  et  litteraliter ,  conatur  exponere,  et  cla- 
re  edicit,  non  obtinuisse  Moysen,  quod  deside- 
rabat.  Quin  et  innuit  petiisse  Moyscn,  ut  ocu- 
lis  corporeis  Deum  intueretur,  sic  scribens  num. 
17:  Norat  utique  sanctus  Vates  Domini  quod 
invisibilem  Deum  facie  ad  faciem  videre  non  pos-  E 
set :  sed  devotio  sancta  mensuram  supergreditur, 
et  putavit  Deo  etiam  hoc  esse  possibile;  ut  cor- 
poreis   ooulis    faoeret  id,    quod   est   incorporeum 


stinum  ab  illa  sententiarecessisse,  et  post  ssepe     comprehendi.  Non  est  reprehensibilis  hio   i 
docuisse  contrariam;  S.  Thomam  vero  unice  fere     sed  etiara  grata  cupiditas  atquc  incxplcbilis,  quod 


eumdemque 
videlurdocuis 
se  S.  Basilius: 


*  Grxce, 

id  cs^veslruni 


niti  tam  auctontate  Augustini,  quam  ratione  ab 
eo  primum  allegata,  et  deinde  deserta:  non  ma- 
gnopere  amplius  nos  commovere poterit  allegata 
auctoritas  doctorum,  licet  maximorum.Quapro- 
pterulterius  investigandum  est,an  aliorum  magni 
nominis  Patrum  sententiaprscdictse  opinioni  ma- 
gis  faveat :  nam  pro  ea  citatos  invenio  S.Basilium 
et  S.  Ambrosium. 

619  S.  Basilius  hom-.  i  in  Hexaemeron  ita  de 
Moyse  habet :   Qui  octogresimum  jam  natus  an- 
num,  Deum ,  quantum  homini   videre  licet ,  vi- 
dit;  imo  quantum  nulli    alii  datum  est ,    juxta 
ipsum  Dei  testimonium  :  «  Si  fuerit  propheta  ve- 
ster   *  Domino,    in   visione    ei    agraoscar,   et    in 
»  somno  loquar   ei.    Non  ita  velut   servus  mcus 
■'  Moyses,   in   tota    domo   mea  fidelis  est.   Os  ad 
»  os  loquar   ei,    in   specic,   ct  non    per  amig-ma- 
»  ta  ».   Hic   itaque  divina?  ipsius  faciei  conspe- 
C  ctu  ,    perinde  ac    ang-eli  ,   dig-natus  ,   ea  ,  quae  a 
Deo  audivit,   nobis  refert.  Idem   Pater  lib.    de 
Spiritu  sancto  cap.  26  citans  hsec  verba  Erod. 
33  f  21,  Ecce  locus  apud  me,  et  sta   supcr  pe- 
tram  (in    Vulgata,   Et  stabis  supra  petramj  sic 
loquitur :    Quid  aliud  appellans   loeuru,    nisi  vi- 
sionem   in  Spiritu  ,    in    qua  cum   esset  Moyses , 
potuit   videre  Dcum   evidenter   ipsi    apparentem. 
Utroque  loco  videtur  sanctus  doctor  afftrmare 
Moysen  vidisse  Deum  ipsum  mentis  oculis,  seu 
ipsam  Dei  substantiam ;  tum  quia  visionem  Moy- 
sis  comparat  cum  visione  angelorum,  qui  certo 
Deum  intuentur,  tum,   quia  secundo  toco  clare 
agit  de  visione  in  spiritu,  dicitque  potuisse  vide- 
re  Deum  evidenter  ipsi  appailentkm  :   nam 
visio  in  spiritu  ostendit,  non  agi  de  visione  Dei 
in  assumpto  aliquo  corpore  :  et  evidens  appari- 
tio  evincit,  non  loqui  Basitium  de  quaticumque 
visione  inferioris  ordinis,  sed  de  >~isione,  quam 
theologi  vocant  intuitivam.  Qua  de  causa  existimo 
S.  Dasiliuni  in  ea  fuisse  opinione,  ut  crediderit 
essentiam  divinam  a  Moyse  fuisse  visam  :  nihit 
enim  huic  opinioni  contrarium  aliis  locis  ab  eo 
scriptum  reperio. 
620   S.  Ambrosius  ,  uti  atias  Basilium  fre- 


Dorainum  snum  velut  mauu  tcnere  ,  et  obtutu 
oculorum  vidcre  cupiebat,  etc.  Qui<i<pti<l  sit  de 
intentione  petentis  Moysis,  non  eccauditum  asse- 
ritnum.  18  hisverbis  :  Irritus  quidem  crat  po- 
stulntionis  crTectus,  sed  amvtus  prolmbilis  Ser- 
vi;  quia  ultni  nnturara  suara  devotione  progrcs- 
sus,  de  Domini  ang-elis  (visis,  ut  ante  dixit,  in 
pgura  nimirum  assumpta)  iestimabat,  quantuin 
in  Domini  vultum  plus  desidcrairt,  quo  cupidita- 
tem  suam  g*estiret  explerc.  Noverat  in  [pso  lio- 
mine  aliam  futuram  g*loriam,  aliam  claritatem.. 
Quiergohsao  scire  poterat,  merito  prfBBumebatj 
ut  vultum  Dei  videre  cuperct,  qucm  essot  obita 
corporis  mortc  visurus  etc.  Ex  his  patet,  non  cre- 
didisse  S.  Ambrosium,  vidisse  Moysen  divinam 
essentiam,  cum  affirmet  eum  non  obtinidsse,quod 
petebat,  cumque  visionem  iltam  ei  solum  post  obi- 
tum  (Utribuat.  /,'><,>/</<•„>  si-ulfiilnthi  S.  Ahthrosius 

claredocet  in  Psalm.  13  num.  BQ.Itaque  et  priora  v 
Ambrosiiverbanonvidenturexpon<><i<tn  ■!<■)•  isione 
divinw  essentise  ;  sed  de  clara  et  perspicua  cogni- 
tione  prsesentia?  divinse,  seu  de  revelationibus, 
quibus  sine  ambagibus  aut  mnigmatibus  intelli- 
gebat  votuntatem  divinamper  angelum  sibi  fami- 
liariter  toquentem. 

621  S.   Oregorius  Magnus  lib.  Mn  tib.  1  Av-  utietS.Qre. 
gum,  seu  in  cap.  5  num.  !)  mystice  explicans  »"''"»  Ma- 
itta  verba  }  3  ascendentes  ad    Dominum    ln  Be-  'JltH*' 
thel,  de  Moyse  sic  loquUur:  Ad  Dominum  quip- 
pc   in   Bethel    Moyse.s    ascenderat,    quando   cnm 
co   in   monte  loqucbatur.   Scd   qui   ad  lucem   pcr- 

ni  ].it  ,  quam  Inhabitat  Deus,  lucem  ,  qusB 
ipse  Deus  erat,  quaerebat,  dicens :  «  Ostende 
»  mihi  faciem  tuam  ».  De  quo  ctin.ni  s(-riptum 
est,  quia  »  Loquebatur  Moysi  Dominiis  f&ole  ad 
»  faciem  ».  Quld  est,  quod  focie  ad  Caciem 
Moyses  cum  Domino  loquitur,  et  tamen  Do- 
minum  nbsecrat  ,  ut  faciem  suam  Dominus 
ostesdat?  8ed  facies  Dei  cog-nitio  cjus  est.  Co- 
gnoscitur  autem  Deus  per  speculum  cognosci- 
tur  per  seipsum.  Per  speculum,  hic,  per  semet- 
ipsum  in  caelo  .  .  .  Moysc.s  autcm,  qui  facie  ad 
faciem    Deum   videre  dicitur,  et  ejus  faciem  ad 

videndura 


150 


kvctoM       videndum  postulare,  quid  rectius  desigmat  quam 

J  S"        perfectionem  electorum,  qui  jam  speculum  illius 

summae  lucis  intuentur,  sed  tamen  ad  ipsam  lucis 

veritatem   pertingere   vehementer    cupiunt.   Post 

aliqua  deinde  indicat,  quo  usque  viri  perfecti, 

quos  cwn  Moyse  comparaverat,  in  hac  vita  per- 

tingant,  his  verbis  :  Cum  multum  in  ista  vita  pro- 

ficimus,  videre  ipsam  lucem  Conditoris  per  specu- 

lum  possumus,  in  se  ipsam  autem  minime  valemus. 

Hanc  sententiam  jam  expresserat  lib.  1  ejusdem 

Operis  num.  4  his  verbis ;  illa  Conditoris  nostri 

perfecta  cog-nitio  (visio  intuitiva)  a  solis  illis  beatis 

civibus    haberi  potest ,    qui   in   superna  illa  su- 

blimitate  consistunt.  Non  vull  Gregorius,  opinor, 

Deurn  absolute  non  potuisse  talem  gratiam  alicui 

impertiri;  sed  noluisse  id  facere  in  hac  vita  de- 

gentibus, 

ss.  Hcrnar-         622  S.  Bernardus  similiter  visionem  esseniite 

du»,  citrygo-    divinee   Moysi  abjudicat  Serm.  2  in  Dominica 

itomu»,  /7)C-    palmarum,  ubi  sic  habet  :  Attamcn  quantum  ad 

rom/mut,  ,.  ,  .       „     .  ,n.  .i 

ultl  alios,   ipsi    mag-is    facie  ad  facicm  eum  vident , 

juxta  quo  item  de  Moyse  scriptum  est ,  quia 
ceteris  quidem  prophetis  per  visiones  et  somnia, 
Moysi  vero  facie  ad  faciem  loquebatur.  Quan- 
Jj  tum  ad  plenam  sane  visionem,  nec  ipse  Moyses, 
dum  viveret  in  hoc  mundo  impetrare  potuit  fa- 
ciei  ipsius  vi.sioncm,  quia,  sicut  ipse  ait,  »  Non 
u  vidcbit  me  homo  ,  et  vivet  ".  Non  videbor  , 
inquit  ,  in  hac  vita  :  non  videbit  quis  faciem 
mcam  in  hac  vita.  S.  Chrysostomus  Hom.  15  in 
Jofi.it/tcu/  f.r/ilifu/ts  i.iia  verha  Jou/t.  \  \  17 
Deum  nemo  vidit  umquam  etc.  rogat,  cur  id 
dixe.rii  Joatincs,  cum  Moyses  aiiu/ue  propheUe 
Deum  vidisse  narrentur ;  et  respondet :  Ut  osten- 
deret  illa  omnia  attcmperationem  quamdam  esse  , 
non  nudffi  substantim  visionem.  Nam  si  ipsam  na- 
turam  vidissent,  non  diverso  vidissent  modo  eic. 
S.  Hieronymus  lib.  3  Dialog.  adversus  Pelagia- 
nos  sentcntiam  suam  declarat  hoc  modo  :  Sin  au- 
tem  ab  his  ,  qui  suut  mundo  corde,  in  hoc  se- 
culo  putas  videri  Deum  ,  quare  Moyses  ,  qui 
prius  dixerat:  «  Vidl  Dominum  facie  ad  faciem, 
i>  et  salva  lacta  cst  anima  mcit  »  :  postea  depre- 
oatur,  ut  cum  videat  oognosoenterP  Quem  qula 
dixerat  sc  vidissi',  audit  a  Domino  :  »  Non  po- 
"  tes  vidcre  facicm  meam.  Non  enim  videbit 
't  homo  faciem  meam,  et  vivet  ».  Unde  et  Apo- 
stolns  invisibilem  soluin  Dcum,  qui  ct  lucem  ha- 
C  bitat  inacrcssibilem,  ctqucm  nullus  hominum  vidc- 
rit ,  neque  possit  videre  ,  appellat.  Et  Johaunes 
euangelfsta  sacra  voce  testatur,  dioens:  »  Deum 
"  iicmo  vidit  umquain.  Uni^cnitus  Filius,  qui  est 
"  in  sinn  1'alris,  [pse  narravit  ». 
qwrum  icn-  (W>  Sum/tsit  t/uitiem  U ieronym us  iapsu  me- 
tenttavidm»  morix  rerba  Jacobi  Gcn.  32  y  80  pro  rerbis 
Mo\sis;  ruauel  tatuen  rts  primi  argumenti  , 
tjuia  SSBpS  tie  Moyse  simitia  referuntur.  AUeruui 
Hieronymi  argumentum  sunl  mrba  Apostoti  i 
Tituuth.  6  |  L6  >te  Deo  :  Lucem  habitat  inac- 
oesaibilem  :  quem  nullus  hominum  vidit,  sed  ncc 

videiv    potest,    Quibus  addidit    800  cap.    i  y   17, 

quod  Lnviaibills  nominetur.  TerHum  argummt- 
tut/i  ea>  Eumgeliq  Joan.  i  >  18.  Addit  dei/ule 
quartum  ex  i  Joan.  3  f  2,  ubi  nobis  visio  Dei 
p?*0  altera  vita  prouii/titur  his  rerhis  ;  u  Soimue, 
»  quoniam  cum  apparuerit ,  elmiles  ci  erimus: 
»  quoniam  vidcmus  cum  sicuti  esl  <<  :  quibus 
subdit  :  Quamquam  erg-o  filii  Dei  simus,  tamen 
similitudo  Dei,  et  vera  oontemplatio ,  tuuc  no- 
bis  repromittitur,  quaudo  apparuerit  iu  olaritate 
sua,  Hisceplura  e  Patribus  addi  possunt :  at  ton- 
geplurajam  recensui,  quaminitio  statueram. 


DE  S.  MOYSE  PROPllETA. 

Quapropterex aliatis  solurn  conctudo,privilegium    D 
visse  Dei  essentiee  non  videri  attribuendum  sancto 
Legislatori,  cumet  sacree  Liiteree  iltud  nonaffir- 
ment,  sed  negare  videantur  locis  variis ;  et  Scri- 
pturaspierique  Patres  sic  exposuerint . 


%  LIV.  Pentateuchus  a  Moyse  scri 
ptus  ostenditur. 


Pentateuchum ,  seu  quinque  primos  sacrse  Pentateuefma 
Scriptura?  iibros,  Genesim,  Exodum,  Levi-  «*%«"*- 
ticum,  Numeros  ,  et  Deuteronomium,  a  Moyse  v  "  ' 
fuisse  exaratos,  constans  est  traditio  cum  Judseo- 
rum  ium  Christianorum,  eaque  ex  sacris  Litteris 
faciie  confirmari  potest.  Non  lubet  huc  congerere 
innumera  testimonia,  tum  ex  sacra  Scriptura, 
tum  ex  sanctis  Patribus,  tum  ex  scriptoribus 
Hebrieis  et  profanis  auctoribus.  Dabo  tamen 
sufficientia  ex  singulis,  id  agnosci  possit  hanc  ve- 
ritatem  testatissimam  esse,  nec  posse  rem  tam 
constanter  traditam  in  dubium  vocari,  nedum  E 
negari,  ob  difficultates  quasdam,  qute  moveri  et 
objici  solent  ab  hominibus,  qui  gloriee  sibi  ducunt, 
si  certissima  quseque  frivolis  aliquol  ratiuncutis 
oppugnare,  et  inficiari  valeant.  Utar  autem  in 
hac  disputatione  opera  aliorum  ,  qui  eamdem 
controversiam  diligenter  tractarunt,  quique  labo- 
rem  singula  argumenta  cotligendi  nonparum  mi- 
nuerunt  :  at  non  statui  tatnpresse  eorum  insistere 
vestigiis,  ut,  si  aliunde  atiquse  rationes  se  mihi 
obtulerint,  eas  sim  neglecturus ;  aut  etiam  omnia 
atiorum  argumenta  sine  deiectu  et  examine  sint 
adoptaturus. 

025  Primo  ex  ipsis  libris  Moysis  ostenditur,  ut  ostcnditur 
non  pauca  ipsum  scripsisse.  Exod.  17  f  14-  post 
retatam  de  Amalccitis  victoriam  Moysi  dixit  Do- 
minus :  Scribe  hoc  ob  monimeutum  in  libro,  et 
tradc  auribus  Josue.  Exod.  24  ?  4  alia  a  Moy- 
se  exarata  dicuntur  his  verbis  :  Scripsit  autem 
Moyses  universos  sermoncs  Doniini.  Et  y  7  ; 
Assumensque  volumen  fcederis ,  legi  audiente 
populo.  Quod  volumen  ,  obsecro,  legit  Moyses, 
nisi  leges  a  se  conscriptas,  prout  in  Exodo  refe- 
runturl  Exod.  34  f  27  :  Dixitque  Domiuus 
ad  Moyseu  :  Scribe  tibi  verba  hsec,  quibus  et  j* 
tccum  et  cum  Israel  pepigi  foedus.  Et  f  2<S  .•  Et 
'scripsit  in  tabulis  verba  foederis  decem.  Exhisce 
constat,  variaspartes  Exodi  scriptas  esse  a  Moy- 
se.  Idem  de  tibro  Numero7*um  clarum  est  :  nam 
Nutn.  '6'6  y  2  mansiones  descripsit  Moyses  juxta 
castrorum  loca ;  id  est,  totum  fere  istud  caput. 
Pneterea  constat  ex  Deut.  31,  et  Canticum 
Moysen  scripsisse,  quod  habetur  cap.  32,  et 
Legis  votumen,  de  quo  Deut.  31  y  21.  Eodem 
cap.  <  '•>  hssc  teguntur  :  Scripsit  itaque  Moyses 
Legem  hauc,  ct  tradidit  eam  sacerdotibus  filiis 
Levi  ,  qui  portabant  arcam  icedcris  Domini  ,  et 
cuuetis  senioribus  Israel.  Praecepitque  eis  dicens  : 
Post  septem  annos,  anno  remis^iouis,  in  sollem- 
nitate  tabt-rnaculorum ,  convenieutibus  cuuctis 
ex  Israel,  ut  appareant  in  couspectu  Domini 
Dei  tui  in  iooo,  quem  eleg-erit  Dominus,  leges 
verba  Leg-is  hujus  corani  omni  Israel,  audien- 
tibus  eis,  et  in  unnm  omni  populo  eongregato, 
tam  viris  quani  mulieribus,  parvulis  et  advenis, 
qui  sunt  intra  portas  tuas  :  ut  audientes  discant 
et  timeaut  Dominum  Deum  vestrum,  et  custo- 
diaut  impleantque  omnes  sermoues  Leg-is  hujus : 
tiiii  quoque    eorum,  qui  uunc  ignorant,   ut    au- 

dire 


parlim  ex 
ipso  Penta- 
teucho, 


partim  ex  aliis 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS. 
A  dire  possint,  et  timeant  Domiuuin    Deum    suum 
cunctis    diebus,    quibus    versantur   iu    Terra ,  ad 
quam  vos,  Jordane   transmisso,  pergitis  obtinen- 
dam. 

626  Ex  allatis  clarum  est,  Moysen  scripsisse 
aliqua  in  Exodo,  Numeris,  et  Deuteronomio ; 
nec  solum  ieges,  sed  ipsum  quoque  volumen  ab 
eodem  fuisse  scriptum.  Idem  inteliigitur  ex 
Deut.  17,  ubi  futuro  Israeiitarum  regiprsecipitur 
v  l^,  ut  describat  sibi  Deuteronomium  leg*is  hu- 
jus  in  volumine,  accipiens  exemplar  a  sacerdoti- 
bus  Leviticse  tribus,  et  habebit  seeum,  leg-et- 
que  illud  omnibus  diebus  vitas  suse,  ut  discat  ti- 
mere  Dominum  Deum  suum,  et  custodire  ver- 
ba  et  caeremonias  ejus,  quae  in  Leg-e  prjecepta 
sunt.  Jubetur  rex  a  sacerdotibus  accipere  Deute- 
ronomium  :  Moyses  autem  Deut.  9  Legem  , 
quam  scripsit,  tradidit  sacerdotibus.  ItaqueDeu- 
teronomium,  quod  rex  legere  jubetur,  Moyses 
conscripsit  ;  nam  per  Leg-em  eo  toco  indicari  aut 
Deideronomium,  aut ,  ut  atii  volunt,  totum 
Pentateuchum,  certum  est.  Porro,  si  Moyses 
conscripsit  non  solum  leges  in  Deuteronomio  re- 

B  latas,  sed  facta  quoque  historica,  ut  ex  dictis 
colligitur,  et  ex  muttis  aliis  deinde  probabitur ; 
si  similiter  conscripsit  teges  in  Exodo,  in  Leviti- 
co  et  in  Numeris,  uti  indubium  est,  cum  omnes 
leges  sint  a  Deo  datee  et  scripttv  a  Moyse  ;  si  in- 
super  alia  qusedam  in  Exodo  et  Numerisab  ipso 
constat  exarata,  qua  verisimilitudine  dici  pote- 
rit,  gesta  alia  libris  hisce  inserta,  non  esse  ejus- 
dem  scriptoris,  cum  fatendum  necessa)'io  sit  in 
Deuteronomio  tam  facta  historica  quam  leges  ab 
eodem  fuisse  litteris  mandata  ?  Ttaque  vet  soia 
hsec  ratio,  perpetuse  traditioni  adjuncta,  suffice- 
re  deberet  ad  veritaiem  hanc  sine  tdta  ambigui- 
tate  admittendam.  Verum  non  deerunt  argumen- 
ta,  quibus  id  ipsum  evidentius  ostendatur,  idem- 
que  evincatur  de  Genesi,  quse  est  quasi  pr&fatio 
ad  leges  in  quatuor  aliis  iibris  relatas. 

627  Secundo  Legis  Moysis  frequentissima  men- 
tio  est,  tam  in  veteri  quam  in  novo  Testamento. 
Atpaucos  solum  locos  seligam  e  mtdtis,  eosque 
potissimum,  qui  ostendunt  non  sotum  Deutcro- 
nomium  per  Legem  Moysis  designari,  sed  alios 
quoque  Pentateuchi  iibros.  Jos.  i  y  7  Deus  ita 
alioquitur  Josue  :  Confortarc  igitur   ct  esto   ro- 

C  bustus  valde  :  ut  custodias  et  facias  omnem  le- 
gem,  quam  priecepit  tibi  Moyscs  servus  meus... 
Non  recedat  volumen  leg-is  hujus  ab  ore  tuo  : 
sed  raeditaberis  in  eo  diebus  ac  noctibus,  ut  cu- 
stodias  et  facias  omnia,  quae  scripta  sunt  in  eo. 
Jam  vero  ita  ratiocinari  licet.  Josue  non  soium 
observare  debebat  leges  in  Deuteronomio  repeti- 
tas,  sed  ilias  etiam,  quie  in  Exodo,  in  Levitico 
etinNumeris  sunt  scripUv.  Itaque  voluraen  le- 
g:is  hujus  non  designat  sotum  Deuteronomium, 
sed  Exodum  quoque,  Levilicumque  et  Nume- 
ros  :  quin  et  totum  Pentateuciium  ea  voce  kio 
designari  cerisimillimum  est,  cum  totus  pro  uno 
libro  haberi  possit,  et  habeatur  frequenter.Cum 
autem  hsec  dixerit  Dominus  stalim  post  mortem 
Moysis,  libros  itlosjam  ante  mortem  ipsius  scri- 
ptosoportuit.  Hac  de  causa  verisimile  est,  totum 
quoque  Pentaieuchum  designari  Deut.  '6\  y  21 
his  verbis :  Postquam  esgo  .scripsit  Moyses  ver- 
ba  Lcgis  hujus  in  volumine  atquc  complevit : 
prsecepit  Levitis  ,  qui  portabant  arcam  fcedcris 
Domini ,  dicens :  Tollite  Iibrum  Utum,  et  po- 
nite  eum  in  latere  arcae  fcederis  Domini  :  ut  8it 
ibi  contra  te  in  testimoniuin.  Ratio,  cur  totum 
Pentateuchum  designari  existimem,  prima  est, 


151 


ilCTOlt 
J.S. 


quodinverbis  mox  allatis  volumen  legis  hujus 
non  atiud  videatur  esse,  quam  volumen  istu.f, 
%n  quo  Moyses  hic  scripsisse  dicitur  verba  legifl 
hujus.  Altera  ratio  est,  quod  non  solum  Deute- 
ronomium,  sed  totus plane  Pentateuchus  deberet 
esse  in  testimonium  Isractitis  a  mandatisDei  re- 
cedentibus  ;  quemadmodum  totus  Pentateuchus 
conducere  poterat  Josue  duci,  adpoputum  rccte 
gubernandum  ;  exempla  enim  proavorum,  in- 
numera  Dei  beneficia,  comminationes,  promis- 
siottes,  punitiones,  atiaque  in  toto  Pentateucho 
relata,  utiiia  erant  ad  ducem  populi  instruen- 
dum,  nec  minus efftcacia  ad  confundendos  rebcl- 
les,  eisque  ostendendum,  quamjuste  pro  peccatis 
suis  castigarentur  a  Deo.  Confirmari  potest  hsso 
sententia  ex  eo,quod  Deuteronomium  LegisaLege 
subinde ctare  distinguatur:  nam  Dcut.  17  y  1S  reco 
futurus  jubetur  sibi  describere  Deuteronomium 
legis,  et  Jos.  S  y  32  super  lapides  scribitur  TVute- 
ronoraium  Iep-is  Moysi,  quod  ille  digesserat,  vide- 
licet  pro  compendio  totius  legis, 

62S  Porro  quidquid  sit  de  prwdicta  sententia,  Ufffcnj  rM«. 
quam  fatcor  non  esse  omnino  certam,  certissime  menti 
constat  ex  variis  Scripturx  locis,  per  Leg-em,  e 
axd  per  librum  Moysis  non  solum  intelligi  Deu 
teronomium.  Nam  2  Paralip.  ;$">  narraiur  so~ 
lemnis  celebratio  Pascltatfs  perJosiuni  rcijcm  fa- 
cta,  et  y  xi  fuvc  dicuntur-.  Vx  immolatum  eat 
Phase  :  asperseruntque  saeerdotes  mmiii  sua  san- 
g*uinera,  et  Levitas  detraxcruut  pelles  holocau- 
storum :  ct  Beparaverunt  ea,  ut  darent  per  do- 
mos  Qt  familias  sing-ulorura,  ct  onerrentur  Do- 
mino,  sicut  scriptum  est  in  libro  Moy.si.  Obser- 
va  hic  librum  Moysis  dici,  in  quo  ritus  illi  sunt 
scripti.  Atqui  ritus  hic  rclati  nuspiam  leguntur 
scripti  in  Deuteronomio  ■.  narn  Deut.  L6  prseci- 
pitur  quidem,  ut  IsraHiLv  faciam '  Plmsc  Diuni- 
no,  et  ritus  etiam  nonnulli  explicantur ;  at  ibi 
nihil  dicitur  de  aspersione  sanguinis,  nihil  <fc 
manducando  agno  per  domos  et  familiaa,  sed 
idrumque  pr&scribUiu-  J:'.ro</.  !2.  Exodus  igitur 
non  minus  est  liber  Moysis  quam  Dcuterono- 
mium.  Ex  hac  quoque  observatione  colligi  po- 
test,  librum  lcgis,  quem  cap.  :u  Hclcias  sacer 
dos  reperisse  narratur,  totum  fuisse  Pentateu 
chum.  Audiamus  tamen  primo,  quid  de  invcn- 
tione  libri  rcferat  textus  sa< ■<■>•.  Tempuslibri  iu- 
venii  exprimitur  cap.  84  »'  8,  diciturque  uuno  p 
octavodeoimo  rejrni  regis  Josieefacta  instauratio 
templi.  Ilujus  autem  instaurationis  occasione 
liber  eodem  annoinventus  est,  utinarratur  <  I  I 
his  verbis :  Camque  efferrent  peouniam,  qubb 
illata  fuerat  in  templum  Doraini,  reperit  n ■■■ 
cias  sacerdoa  librum  legia  Domini  per  manum 
Moysi.  Et  ait  ad  Saphan  scrlbam  :  Librum  I 
inveni  in  domo  Domini.  Et  tradldit  ci.  At  illc 
intulit  volumen  ad  regem,  ''t  auntiavit  '■!,  di- 
cens :  Oinnia,  quaa  dediati  in  manu  aervorum 
tuorum,  ccce  coraplentur...  Pr83terea  tradidit  mibJ 
llclcias  aaoerdos  huno  librum,  Quem  oum  rege 
prsssent'-  recitaflset,  audis  etque  llle  verba  Legia, 
Boidit  veatimenta  sun  :  et  prajcepit..-  [teetorati 
Dominum  pro  me,  et  pro  reliquiia  LaraSI  et  Juda, 
super  univeraia  aermonibua  libri  latiua,  qui  reper- 
tuseat:  mag-nus  enim  fuior  Doraini  stilkivit  .-ujxr 
nos,  eo  quod  non  oui  todierint  patrea  noatri  verba 
Domlni,  ut  faoerent  omnia,  quaa  Bcrlpta  unt  m  isio 
voluraine. 

62fl  Rex  sota  tibri  lectione  ita  terriius,  ubi 
consuita  fuerat  Olda  prophetis,  quw  mala  Ju- 
dieis  imminere  ob  neglectum  Legis  •  o.tfirmabat, 
convocavit  Judaeos,  Quibus  audientibUB,   ut  ha 

betur 


llj'tl, 


152 


uiaoM  betur  f  30,  in  dorao  Domini  legit  rex  omma 
J-  S.  verDa  voluminis :  et  stans  in  tribunali  suo,  per- 
cussit  fcedus  corara  Domino,  ut  ambularet  post 
eum,  et  custodire  praecepta,  et  testimonia ,  et 
justificationes  ejus,  in  toto  corde  suo,  et  in  to- 
ta  anima  sua,  faceretque  quae  scripta  sunt  in  vo- 
lumine  illo,  quod  legerat.  Adjuravit  quoque  su- 
per  hoc  omnes,  qui  reperti  fuerant  in  Jerusalem 
et  Benjamin  :  et  fecerunt  habitatores  Jerusalem 
juxta  pactum  Domini  Dei  patrum  suorum...  Cun- 
ctis  diebus  ejus  non  recesserunt  a  Domino  Deo 
patrum  .suorum.  Jam  vero  unum  ex  illis,  quse 
fecerunt,  ut  novum  fcedus  suum  servarent,  fuit 
Phase  priedictum  ;  nam  cap.  35  f  19  Octavodeci- 
mo  anno  regni  Josiae,  (quo  liber  fuerat  inventus  ) 
hoc  Phase  celcbratum  est.  Hoc  autem  celebratum, 
sicut  scriptum  est  in  libro  Moysi,  utique  in  libro 
Moysis,  qui  eodem  anno  erat  inventus,  et  cujus 
inventio  sotemnitati  occasionempraebuerat.  Ita- 
que,  cum  ostenderim  observatos  fuisse  ritus  quos- 
dam,  qui  non  in  Deuteronomio,  sed  in^  Exodo 
prsescribuntur,  dubitari  nequit,  quin  liber  in- 
ventusetiam  Exodumcomplecteretur,  ideoqueet 
ceteras  Pentateuchi  partes. 
B  (•:}()  Jn  libro  Nehemise,  sed  secundo  Esdra?, 
etciarmima  multa  quoquc  leguntur,  ex  quibus  clare  colligi- 
tur,  iotum  Pentateuchum  a  Moyse  esse  exara- 
tum.  Cap.  8  t  !  dixerunt  Esdrae  scribse,  ut  af- 
ferret  librum  legis  Moysi,  quarn  pneceperat  Do- 
minus  Isniel.  Oeinde  narratur,  quomodo  Fs- 
dras  legerit  in  illo  libro  coram  populo  :  et  f  18  : 
Legit  autem  in  librn  Lcgis  IVi  per  dies  singulos, 
a  dic  primo  usque  nd  dicm  novissimum  :  et  fe- 
cerunt  solcmnitatem  scptem  diebus.  Rursum  cap. 
Q  >  :; :  Et  ooneurrexerunt  ad  atandum  et  lege- 
runt  in  volumine  Legis  Domini  Dei  sui,  quater 
in  die,  et  quater  confitebantur ,  et  adorabant 
Dominum  Deum  suum.  Qui  vero  libri  populo 
prmlegerenturt  clare  patet  ex  verbis,  quibuspost 
lectionem  inDei  taudes  erumpebant:  nampri- 
mo  multa  proferunt  in  Genesi  relata,  ex  qui- 
bussubdo  nonmdla.  lta$  ftordiuntur:  Tu  ipse, 
Domine,  solus,  tu  feeisti  c»lum,  et  calum  cae- 
lorum,  et  omnem  exercitum  eorum  :  terram,  ct 
univeraa,  qua  in  ee  sunt...  Tu  ipse,  Domine 
Deua,  qui  eleglsti  A.bram,  ef  eduxisti  eum  de 
igne  Chaldroorum,  et  posuisti  nomen.ejus  Abra- 

£  ham.  //<•)'(•  ttliutjite  r.r  (lencsi,  ijnmn  populo  prw- 

lectam  tunc  fuisse,  manifeste  evincunt  dicta  illa 
de  Abraham:  nam  clare  ewprimuntur  cerba 
Gen.  m  y  81,  et  mutatio  nominis  Gen.  17  v  i; 
relata.  Hsec  autem  tam  singularia  ad  Deum  lau- 
dandum  non  fuissent  electa,  nisiex  Lege,  id  est, 
Pentateucho  seu  Genesi  fuissent  ante  prxlecta,  Td 
ipsum  confirmatur  ex  iis,  qusekausta  ex  lioro 
Exodi  mox  ita  sequuntur  )  '*  :  Et  vidisti  affli- 
ctionem  Patrum  nostrorum  in  .Kgypto :  olamo- 
remque  eorum  audisti  auper  mare  Etubrum.  Et 
dedisti  signa  atque  portenta  in  Pharaone,  i  i  in 
universis  servis  ejus,  e1  in  omni  populo  terraa 
illius :  cognovisti  enim  quia  superbe  egerant  con- 
tra  eoa  :  et  Eeoisti  tibi«  nomen,  aiout  et  in  hao 
die.  Et  mare  divisisti  anie  eos  ,  et  trausierunt 
per  medium  maria  in  aiooo  :  perseoutores  autem 
eorum  projecisti  in  profundum,  quasi  lapidem 
iu  aquas  validas.  Kt  in  oolumna  nubis  ductor 
eonun  fuisti  per  diem,  e1  in  oolumna  i^nia  per 
nootem.  Sequuntur  gesta  ad  montem  Sinai,  /<•- 
gestjiie  datse,  qux  partim  in  Exodo,  partim  in 
Levitico,  partim  in  Numeris  legunturt  nec  ptw- 
termittuntur  cibus  potusgue  proditjiose  populo 
dati. 


DE   S.  MOYSE  PROPHETA. 

G31  Beneficia  igitur  prsecipua,  quee  refert 
Exodus,  hic  populus  compendio  recitat :  leges- 
que  ejusdem  libri,  uti  et  Levitici  et  Numerorum 
attingit.  Plura  veroeNumeris  f  15  :  Et  aquam  de 
petra  eduxisti  eis  sitientibus,  et  dixisti  eis  ut  in- 
grederentur  et  possiderent  terram,  super  quam 
levasti  manum  tuam,  ut  traderes  eis.  Ipsi  vero 
et  patres  nostri  superbe  egerunt,  et  induraverunt 
cervices  suas,  et  non  audierunt  mandata  tua  :  et 
noluerunt  audire,  et  non  sunt  recordati  mirabi- 
lium  tuorum,  quze  feceras  eis.  Et  induraverunt 
cervices  suas,  et  dederunt  caput,  ut  converterentur 
ad  servitutem  suam,  quasi  per  contentionem.  Eeec 
fusius  Num.  20.  Demum  pauca  subdo,  quse  ex 
tectione  Deuteronomii  dicerunt.  f  21:  Quadragin- 
ta  annis  pavisti  eos  in  deserto,  nihilque  eis  de- 
fuit :  vestimenta  eorum  non  inveteraverunt,  et 
pedes  eorum  non  sunt  attriti.  Et  dedisti  eis  regna, 
et  populos,  et  partitus  es  eis  sortes  :  et  possede- 
runt  terram  Sehon,  et  terram  regis  Hesebon,  et 
terram  Og  regis  Basan.  Priora  ex  his  leguntur 
Deut.  $,posteriora  verotam  in  Numeris  quam  in 
Deuteronomio.  Cur,  obsecro,  ex  quinque  Penta- 
teuchi  libris  ratione  tam  visibili  recensentur  bene- 
ficia  Dei,  nisi  quod  illi  libri  tunc  populo  fuerint 
preelecti  et  expticati  ?  Tanto  manifestior  est  hmc 
ratio,  quanto  pauciora  et  magis  generica  sunt, 
quse  sequuntur  deinde  in  eadem  oratione,  ita  ut 
dici  nequeat,  illa  ex  ullo  nominatim  Scripturse 
libro  fuisse  hausta.  At  tiber,  qui  tunc  preelectus 
est,  liber  erat  legis  Moysi,  ut  ante  dictum.  Itaque 
liber  tcgis  Moysis  esl  ipse  Pentateuchus  per  Moy- 
sen  scriptus. 

682  Nanc,  omissis  plurimis  aliis  antiqui  Te- 
stamenti  locis,  accedo  ad  novum  Testamentum, 
ex  quo  eadem  veritas  non  minus  solide  probari 


D 

ex  Nehemia  ■ 


potest.  Christus  Luc  .  1G  y  20  dicitin  persona 
Abra/icV :  Ilabent  Moysen  et  Prophetas  :  audiant 
illos  Et  t  31  -  Si  Moysen  et  Prophetas  non  au- 
diunt;  neque,  si  quis  ex  mortuis  resurrexerit, 
credent.  Clarum  est  agi  hic  de  scriptis  Moysis 
et  prophetarum  ;  cumque  ad  Judceos  loqueretur 
Christus,  non  alia  idique  Moysis  scripta  desi- 
gnavit,  quam  qua>  Judsei  per  Moysen  exarata 
credebant,  videlicet  Pentateuchum.  Ipsa  quoque 
verba,  Habent  Moysen  et  prophetas,  ostendunt, 
nec  pauca  nec  exigui  momenti  esse  scripta  Moy- 
sis.  Hwc  igilur  probatio  valet  pro  toto  Pentateu- 
cho  Moysi  attribuendo,  uti  et  haec  verba  Philip- 
pi  ad  Nathanaelem  Joan.  i  v  44  et  45,  Quem 
scripsit  o  yses  iu  Lege  et  prophetae,  invenimus 
Jesum  etc.  Pentateuchum  Moysi  attribuendum, 
similiter  ostenditur  ex  duplici  loco  Luc.  24.  Re- 
fertur  ibi,  quo  modo  Christus  apparuerit  dudbus 
discipulis  in  Emmaus  euntibus,  et  quo  modo 
necdum  eognitus  eisdem  exposuerit  przedicta  de 
se  in  Testamento  veteri,  quod  y  27  sic  exptica- 
tur :  Et  incipiens  a  Moyse,  et  omnibus  prophe- 
tis,  interpretabatur  illis  in  omnibus  Scripturis  , 
quffl  dc  ipso  erant.  Incepit  Dominus  a  Moy.-e, 
quia  illius  libri  erantjwimi ;  nec  dubitari  iwtest, 
qnina  Genesi  duxo-it  exordium,  cum  in  ilto  li- 
brociarissimus  locussit  de  adventu  Christi,  alii- 
queplures  figaris  adumbrati.  Si  autem  Genesim 
Moysi  necessario  attribuere  debemus,  ridiculum 
esset  de  aliis  Pentateuchi partibus  dubitare ;  nec 
dubium  est,  quin  totus  Pentateuchus  per  Moy- 
sen  ///'<•  designetur,  Totv.s  quoque  Pentateuchus 
designatur  haud  dubie  ibidem  >•  4i  illis  Christi 
redivici  re?'bis  ad  Apostolos  congregatos :  Haec 
suut  verba,  quae  locutus  sum  ad  vos,  cum  ad- 
huc  essem  vobiscum,    quoniam    necesse   est  im- 

pleri 


idem  solidissi- 
me  probatur 
ex  Testamento 
novo, 


DIE  QUARTA 

A  pleri  omnia  ,  qua;  scripta  sunt  in  Lege  Moysi ,  et 
rrophetis  et  Psalmis  de  me.  Incongrue   locutus 
fuisset  Dominus  ,   quod  absit ,  nisi  per  Legem 
Moysi  designare  voluisset  totum  Pentateuchum, 
cum  non  tam  in  legibus  ipsis,  quam  in  aliis  Pen- 
tateuchi  locis  de  ipsa  agatur.  Rursum  Joan.  5 
y  45  Dominus  alloquens  Judmos  per  Moysen  in- 
telligit  Pentateuchum  his  verbis  :  Nolite  putare 
quia  eg-o  accusaturus  sim   vos  apud  Patrem  :  est 
qui  accusat  vos  Moyses ,  in  quo  vos  speratis.   Si 
enim  crederetis  Moysi ,  crederetis  forsitan   et  mi- 
hi  :  de   me  enim  ille  scripsit.  Si  autem  illius  lit- 
teris    non    creditis,   quomodo  verbis  meis  crede- 
tis?  Scripsit  Moyses  de   Christo  variis  locis  in 
Pentateucho,  atque  hoc  Opus  indubitanter  Moysi 
attribuebant  Judeei ,  quos  alloquitur  Dominus  : 
illud  ipsum  igitur  verbis  allatis  significat.  Plura 
adferripossunt,  sed  heec  sufflciunt  pro  totoPen- 
tateucho  simid  vindicando .  Nunc  pauca  de  sin- 
gulis  libris  colligam,  ut  ostendam  singulos  etiam 
seorsum  vindicari  posse. 
exquoaeor-         633  De  Genesi  haud  dubie  loquitur  Philippus 
ju»i  Moyn       a^  Nathanaelem  verbis  supra  adductis,  Quem 

vindtcantur  ,  r  »     t» 

Gene$is,  scnpsit  Moyses  etc.  :  m  Genesi  enim  cap.  49  ^  10 

clarissime  prmdicitur  Christi  adventus  his  ver- 

°  bis  :  Non  auferetur  sceptrum  de  Juda  et  dux  de 
femore  ejus  ,  donec  veniat  qui  mittendus  est,  et 
ipse  erit  expectatio  gentium  etc.  Chaldceus  habet, 
Donec  veniat  Messias.  Itaque,  ubi  apud  Joannem 
ibidem  f  41  dicitur ,  Invenimus  Messiam  ,  clare 
ad  prmdictum  locum  respicitur  :  neque  enim 
antiqui  Judmi  dubitabant  ,  quin  adventus  Mes- 
sirn  ibidem  prsediceretur ,  licet  posteriores  co- 
nati  sint  locum  frivolis  explicationibus  corrum- 
pere  ,  ne  cogerentur  fateri  Christum  dudum  ve- 
nisse.  Ostendit  igitur  locus  Joannis  tum  nomina- 
tim  Genesim  a  Moyse  scriptam  esse,  tum  totum 
Pentateuchum ,  quia  ridiculum  esset,  Genesim 
Moysi  attribuere,  reliquosvero  Pentateuchi  libros 
eidem  abjudicare.  Pro  Genesi  nominatim  etiam 
adduci  potest  allegatus  jam  locus  Luc,  24  f  27  , 
cum  Christus  haud  dubie  a  Genesi  exorsus  sit 
expositionem  suam.  Prmlerea  Apostolus  i  Cor. 
14  $  35  citat  Genesim  sub  nomine  Legis ,  cum 
ait  mulieres  viris  subditas  esse  ,  sicut  etLex  di- 
cit,  nimirum  Gen.S  ?  10.  Esec  breviter  deGe- 
nesi. 

C  634  Exodus  clare  citatur  in  novo  Testamento 
Exodut,  Levi-  Sub  nomine  Moysis.  Primo  Marc.  10  ;  Moyses 
enim  dixit  :  Houora  patrem  tuum  et  matrem  tuam. 
Ipsa  hsec  verba  leguntur  Exod.  20  1  12.  Luc  20 
y  37  Jwec  dicit  Christus  :  Quia  vero  resurg-ant 
mortui,  et  Moyses  ostendit  secus  rubum ,  si- 
cut  dicit  Dominum  ,  Deum  Abraham ,  et  Deum 
Isaac,  et  Deum  Jacob.  Locus  ille  habetur  Exod. 
3,  ubiverba  illa  ,  Deus  Abrnham  ,  Deus  Isaac, 
et  Deus  Jacob,ter  repetuntur  ab  angelo,num- 
quam  vero  dicuntur  a  Moyse  Itaquenonatia  de 
causa  Moysi  attribuuntur  a  Christo  ,  quam  quia 
Exodum  scripsit  Moyses.  Marc.  12  f  16  res  ita 
refertur  :  De  mortuis  autem  quod  resurg;int 
non  legis  in  libro  Uoysi ,  super  rubum  quomo- 
do  dixcrit  illi  Deus  etc.  Christus  ipse  Exodum 
hic  vocat  librum  Moysis  ,  aut ,  si  malis  ,  to- 
tum  Pentateuchum.  At  locus  est  Exodi ,  qui  cita- 
tur.  Hactenus  de  Exodo.  De  Levitico  res  non 
minus  est  manifesta.  Matth.  8  y  4  dicit  Chri- 
stus  leproso  jam  mundato  :  Ostende  te  sacer- 
doti ,  et  offer  munus ,  quod  praecepit  Moyses. 
Ubinam ,  quseso ,  prmcepit  Moyses,  ut  lepro- 
sus  accedat  sacerdotem  ,  et  munus  offerat  ? 
Levit.  14  *  &  hmc  lex  refertur,  tamquam  a  Deo 


ticus, 


SEPTEMBRIS.  153 

lata.  At  sctnpta  est  a  Moyse ,  et  ab  eodem  no-  «ctoii 
raine Dei  populo  prxscripta.  Itaque  Christus  ad-  J' S 
duxit  Leviticum  sub  nomine  Moysis,  uti  etiam 
videri  potest  Marci  >  40  et  Luc.  5  f  14,  ubi 
idem  refertur.  Joan.  8  >  5  dicunt  Judiei  oc- 
casione  mulieris  in  adulterio  deprehensm  :  In  Le- 
ge  autem  Moyses  mandavit  nobis  hujusmodi  la- 
pidare.  Lex  autem  hsec  legitur  Levit.-UM  10. 
Ita  Apostolus  Rom.  10  y  5  :  Moyses  enim  scri- 
psit,  quouiam  justitiam  ,  quse  ex  Lege  est,  qui 
fecerit  homo  ,  vivet  in  ea.  Quse  posteriora  verba 
leguntur  Levit.  18  t  5.  Hsec  sufpciant  de  Le- 
vitico. 

635  Porro   liber    Numerum    minus    quidem  Vumtritt 
laudatur  in  novo  Testamento  sub  expresso  Moy-  Dmeron°- 
sis  nomine.  Verum  cum  citetur  nomine  Legis ;  '""""' 
Lex  autem  sit  Moysis  ,  idem  id  est ,  rtcs*Mo\sis 
nomine  adduceretur.  Paitca  igitur  accipe.  Chri- 

stus  Matth.  12  f  5  dicit  Judxis  :  Aut  non  legistis 
in    Lege  ,    quia    Sabbatis    sacerdotes    in   templo 
Sabbatum  violant,  et  sine  crimine  sunt.  I.<><jirttt>,- 
ad  mentem    Judxorum  ,  vocesque  ,  Sabbatum 
violaut,  signiftcant,  laborant.  Citat  autem  Num. 
2S  >•  9  ,  ubijubentitr  sacerdotes  Sabbatis  offer  '6 
sacrificia,  quod  non  fit  sine  labore  ;   nec  fieret 
sine  riolatione    Sabbati ,    si   Sdbbatum    omni  K 
labore  violaretur.    Gum  Act.  21  J  21  accusatus 
esset  Paulus,  quod  doceret  disoessionem  a  M03 
se,  suadetur  ei  f  24  ut  se  jungat  viris  Quatuor , 
qui  habebant  votum  Nazaricomon  ,  atgue  ut  hi 
radant  capita  sua  :  Et ,   inquiunt  ,  seient  omnes 
quia,   quffl    de    te    audicnint,    i*alsa    sunt  ,   sed 
ambulas    ct  ipse  eustodu-ns   Legem,   Leoo  autem 
Nazar&atus  habetur  I\um.  6,  et  ibidem    1  is 
rasio  capitis.  Ilaque  hic  etiam  liber  tamguam 
Moysis,  aut  lex  Moysis,  taudatur  in  novo  Testa- 
mento.  Verum  nitllus  e  quinque  libris  Pentateu- 
chi  freguentius  adducitur  in  novo  Testamento 
quam  Deuteronomium.  Laudaturhic  liberprimo 
subnomine  Moysis  occasionclibellircjuuli!  Matth. 
19  >■  7 ;  ac  de  eadem  re  Marc.  10  >r  i  Judsei  dicunt 
Chrisfo  •■  Moyses  (Deut.  24  >'  \)  permisit  libellum 
rcpudii   scribere,   et    dimittere  {n.eorcm.)  Quibus 
respondens  Jesus,  uit  :  Ad  duritiam  oordis  vestri 
scripsit  vobis  praiceptum  istud  etc.  Matth.'i%  >  '  l 
dicitnt  Sadduciei  Chrtsto :  Magister,  Moyees  dixil 
(Deut.  25  1  beti)  :)  Si  quis  mortuus  (uerlt  oon 
hab  ns  iiliuin,  utduoat  fraterejus  uxorem  illiue^c.  p 
Eadem  leguntur  Marc.  19  >  1'.' ,  et  Luc.  -!0  ^  28, 
ubi  dicitur ,  Moyses  scrijisit    uuhis.    Plura  non 
adduco,  quia  adducla  abunde  sufflciunt,  ut  nut- 
lumpossit  esse  dubium  de  auctorc  Pentateuchi  iis 
omnibus,  qui  sacris  Litteris  fidem  debitam  aU 
tribuunt. 

636  Wtque  non  adducam  verba  sanctorum  Pa     Coramttunt 
trum  ,  ttt   fuec  veritas  magis   stabiliatur ,  sed  "'"<""  ■ 
solum  ut  ostendam  eam  ab  iis  fuisse  agnitam.  Ori-  A( .^"J^" "J;c_ 
genes  lib.  Scontra  Cetsumnum.  6  in  fine  sic  ha-  rmf)L  4ugil 
bet : Hebraicaa    Literas,    quaa  Moyses  In  soriben    tiimu,Ba$i- 
dis  qniN(iui-:   miuus  ,  qui  pro  sacris  apud  JudsBos  "«*#  Ambro 
habentur,  adhibuit ,  diversaa  sunt  ab  ^Egyptiaois.  ,ut' 

S.  Athanasius  Moyaifl  scripta  memorat  in  Epi* 
stola  ad  episcojpos  Mgypti  et  Libym  duobus 
locis  num.  4  et  alibi.  tn  Synopsi  vero  8cri- 
pturm  sacrm singulos  enumerat.  Et  primo  gui- 
dem  ita  scribit  deQenesi:  Liber  hio  Geneseo 
v„-  ;.-.  e  t  ,  qui  ea,  qusa  in  Illo  continentur,  1 
jussu  Domini  locutufl  est,  et  Bcripsit.  Deinde  de 
');„„/,,  .  i-.t  imnc  Kxodi  librum  Moyaefl .  de  quo 
jam  meminimufl,con8cripflit.  De Levitico  autem  .- 
Bt  bic  liber  Leviticus  a   Moyse  cous.Tipt.u,  cst. 

De 


15t 


ArCTORE 

J.S. 


DE  S.  MOYSE  PROPHETA. 
Ejusdera  Moysis  est  hic  Numero-     alios,quos  omnes  sota  Operum  inspectione  huic 


et  Chrtjtotto- 

mw, 


muldnue  ali 


De  Numeris 
rum  Hber.  Demum  de  Deuteronomio  ita  loqui- 
tur :  Et  hunc  librura  Moyses  conscripsit ,  et 
quse  in  illo  sunt ,  locutus  est.  Non  desunt ,  qui 
Synopsim  lau/Iatayn  S.  Alhanasio  abjudicant,  sed 
id  non  agitur  hoc  loco  :  nam  si  revera  Synopsis 
illa  non  sit  Athanasii  ,  erit  alterius  scriptoris ; 
et  sic  alius  scriptor  accedet  ad  numerum,  isque 
antiquus.  S.  Cyriltus  Hierosolymitanus  Catechesi 
4-  num.  3d  de  iis  scripsit  sequentia  :  Legis  enim 
sunt,  primi  quinque  libri  Mosis,  Genesis,  Exodus, 
Leviticua,  rCumeri,  Deuteronomium.  S.  Augustinus 
serm.  i  in  Psal.  70  num.  19  ;  Moyses  quinque  li- 
brosscripsit  etc.  De  his  quinque  libris  meminit 
quoque  in  Psal.  102  num  15;  et  in  Psal.  143 
num.  2,  uti  et  toeis  aliis.  S.  Basilius  et  S.  Am- 
brosius  statim  initio  Operum  suorum  in  He- 
xaemeron  Moysen  laudant  multisque  prsedicant 
lanKpuini  anrl.nrem  Geneseos  ;  nec  opus  est  eo- 
rumdem  sententiam  de  aliis  Moysis  libris  afferre, 
cum  quilibet  facile  admissurus  sit  totum  Penta- 
teuchum  a  sancto  Legislatore  scriptum  t  modo 
fateatur  de  Genesi. 

fw7  S.  Chrysostomus  scripta  Moysis  muttislo- 
cis  sub  nomino  ipsius  laudat :  ad  pauca  solum  ad- 
ducam  Hom.  4  in  Genesim  :  Ag-c,  inquit , .  .  . 
consuetam  nunc  vobis  mensam  .  .  .  rursum  admi- 
rabilem  illum  convivii  exhibitorem  beatum  Mosem, 
magnum  propnetam,  bonaj  hujus  doctrinse  ducem 
facientes  .  ..  Nou  enim  sua  virtute  loquitur ,  sed 
quuicumque  ilii  Spiritus  sancti  gratia  insonat ,  ea 
per  suam  lingniam,  docendo  Inimanum  g*enus 
profert,  Et  Hom.  l!>  \  [terum  vos  ad  consuetam 
mensam  ducere  volo  ,  et  es  verbis  Moysis  con- 
vivium  proponcre ,  imo  ex  verbis  saiu-ti  Spiritus. 
Ncquc  rniin  8  seipSO  Moyses  hacc  nohis  exposuit, 
8ed  Spiritu  sancto  aulatus.  Hisce  plurimi  textus 
addi  possunt  teque  clari  non  sotum  pro  Genesi , 
sed  eiiam  pro  aiiis  libris  Pentateuchi.  Verum  , 
omissis  omnibus  ,  unum  dumtawat  addamto- 
cum  ,  qui  simul  exponet  intentionem  sancti 
scriptoris.  Montfauconius  in  nova  editione  Ope- 
rum  Chrysosfoitii  loni.  (I  //  pag.  :W  t  inscruit  Sy- 
nopsim  veteris  <■'  novi  Testamenti ,  posieriore 
tamen  parte  mutilam,  eamque  dissertatione  pr/e- 
viaeidem  asserere  conatus  est.  Siveautem  Chrij 
sostomus  sit  auctor ,  sive  alius  quispiam ,  guod 
hic  non  examino,  scriptor  initio  Operis  ad  py*o- 
posituw  nostrum  ita  habet ;  Neoessafium  etiam 
putavil  M03  les  ui  I  irias  veteres  dcscribere  :  non 
seoundum  externorum  morem;qui  liistorias  scri- 
inint  ea  mente  tantum,  ut  rerum  narrationes  te- 
canl  ,  e1  bella  pugnasque  in  medium  agant, 
atque  ex  Boriptis  gloriam  sibi  parent.  At  Legi- 
slator  non  sic  :  sed  semper  liistoriris  scribit  illu- 
strium  virorum,  qui  res  prreolaras  ffesserunt , 
ut  vitea  lllorum  narratio  posteris  sit  optinm!  do- 
otrin»  argumentum  [deoque  non  modo  eos , 
t[ui  Be  probe  gesserunt,  In  medium  adducit.  sed 

otiam  perrntoivs  ;  ut  illos  aunulcmur  ,  hosautem 
fugiamua ,  e1  utrimque  virtutem  diligentiamque 
majorem  adipiscamur.  Ne  quis  ergro  existiraet 
extra  Legislatoris  offlcium  esse  historias  veteres 
narrare,  et  leges  prescribere.  Etenim  qunm  vim 
habel  l«'\  ,  eamdem  obtinet  Sanotorum  vitre 
narratio. 
638  Mitto  reliquos  Patres,  neque  enim  finis 


Patrcs,  tjwims  essett  sj  0m)ics  cetleni  reccnsere,  puta  Trrtullia 
num ,  Justinnm,  Chmentem  Atexandrinum  , 
Lactantium  ,  Cyprianum,  Hilarium  ,  Bpipha- 
niumt  CyrUlam  Alc.raivlrinum ,  Gregorios,  Na- 
zianzenumt   Nyssenum  et  Magnum  t  pluresque 


E 


argumentum 


veritati  adstipulantes  inveni,  uti  et  S.  Hierony- 

mumcujusverbadabunturaliaoccasioneinferius. 
Imo  nulium  e  Patribus  hactenus  consului ,  in 
quo  testatissima  haec  veritas  non  reperiatur  ex- 
pressa.  Mitto  similiter  Josephum,  Philonem  , 
ceterosque  scriptores  Hebrseost  qui  hic  cum  Chri- 
stianis  Patribus  optime  consentiunt.  Mitto  gen- 
tiles  omnes,  quossi  quis  desiderat,  majori  numero 
quam  necesse  erat,  laudatos  reperiet  apud  Hue- 
tium  in  Demonstratione  Euangetica  prop.  4  cap. 
2  :  at  nolim  affirmare  omnibus  ibidem  enumeratis 
Moysen  satis  fuisse  cognitum.  Mitto  demum 
reliqua  omnia  argumenta ,  quibus  Pentateu- 
chus  Moysi  vindicatur  ab  aliis  ,  atque  unam 
dumtaxat  considerationem  adjungo.  Pentateu- 
chus  semper  lectus  fuit  Moysis  nomine  ,  eique 
inscriptus,tam  apud  HebrseosquamChristiayios; 
nec  ostendi  potest ,  ullo  umquam  tempore  ex- 
stitisse  sine  nomine,  aut  nomine  scriptoris  alte- 
rius :  itaque,etiamsi  evidentissima,  qu3e  habemus, 
sacree  Scripturse  testimonia  non  exstarent ,  im- 
prudentis  esset  et  maie  feriati  hominis,  tam  con- 
stantem  traditionem  negare  velle,  aut  solum  in 
dubium  revocare. 

639  Audiamus  S.  Augustinum,  cujus  verbat 
etiamsi  in  aiia  disputatione  fuerint prolata,  recte  experpetua 
intorqueri  possunt  contra  oppugnatores  hujus  tradmone. 
veritatis.  Sanctus  doctor  lib.  '63  contra  Faustum 
cap.  6  Manichivos  ita  alloquitur  :  Sed  quid  vobis 
faciam  ,  quos  contra  testimonia  Scripturarum 
ita  obsurdefecit  iniquitas  .  .  .  ?  Usque  adeo  a  Chri- 
stiana  doetrina  aperte  aliena  est ,  quam  prsedica- 
tis  ,  doctrina  dsemoniorum ,  ut  eam  sub  Chri- 
stianae  doctriua?  nomine  defendere  nulla  ex  parte 
possitis  ,  nisi  dicatis  falsas  esse  Scripturas  (vete- 
ris  Testamenti,  Euangelistarum  et)  Apostolorum. 
Infelices  inimici  animaB  vestrae ,  quai  umquam 
litteraj  ullum  habebunt  pondus  auctoritatis ,  si 
Euang-elicae ,  si  Apostolicse  non  habebunt?  De  quo 
libro  certum  erit  ,  cujus  sit,  si  litteraa,  quas 
Apostolorum  (imo ,  et  quas  Moysis)  dicit  et  te- 
net  Ecclesia  ,  .  .  .  utrum  Apostolorum  (et  Moysis) 
sint ,  incertum  est.  Deinde  comparationem  in- 
stituit  cum  libris  auctorum  profanorum,  exor- 
dium  ducens  ab  Hippocraie ,  atque  ita  loqui- 
tur  :  llos  autera  libros  ,  .  .  unde  eonstat  esse  F 
llippocratis,  unde  ,  si  quis  hoc  neget ,  nec  sal- 
tem  refellitur,  sed  ridetur  ,  nisi  quia  sic  eos  ab 
ipso  Hippocratis  tempore  usque  ad  hoc  tempus  et 
deinccps  successionis  series  commendavit,  ut  hinc 
dubitare  dementis  sit  ?  Platonis  ,  Aristotelis  ,  Ci- 
ceronis  ,  Varronis ,  alioruraque  ejusmodi  aucto- 
rnm  iibros  unde  noverunt  homines  ,  quod  ip- 
sorura  sint  ,  nisi  eadem  temporum  sibimet 
succedentium  contestatione  continua  ?  Multi 
mnlta  de  litteris  ecclesiasticis  conscripserunt , 
non  quidem  auctoritate  canonica,  sed  aliquo 
adjuvandi  studio  sive  dicendi.  Unde  constat, 
quid  cujus  sit ,  nisi  quia  his  temporibus,  qui- 
bus  ea  quisque  scripsit ,  quibus  potuit  insinua- 
vit  atque  edidit,  et  inde  in  alios  atque  alios 
continuata  notitia  latiusque  firmata  ad  posteros , 
etiam  usque  ad  nostra  tempora  pervenerunt,  ita 
ut  interrog-ati  ,  cujus  quisque  liber  sit ,  non  hse- 
sitcmus  ,  quid  respondere  debeamus  ?  Sed  quid 
pergam  in  long-e  praeterita?  Ecce  istas  litteras, 
quas  habemus  iu  manibus  ,  si  post  aliquantum 
tempus  vitai  hujus  nostFae ,  vel  illas  quisquam 
Fausti  esse,  vel  has  negret  esse  meas;  unde  con- 
vincitur,  uisi  quia  illi ,  qui  tunc  ista  noverunt , 
notitiam  suam  ad   long^e  etiam   post  futuros  con- 

tinuatis 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS 
tinuatis  posterorum  successionibus  trajiciunt  ?  Hoc 
argumenium  evincit  vel  solam  traditionem  tam 
constantem  ,  quam  est  traditio  de  Pentateueho 
per  Moysen  scripto,  sufpcere  debere,  etsiomnis 
aha  deesset  auctoritas. 


155 


Al  .TMRC 

J  s 


prsedictam  veritatem  allatae. 


bcriptorcs,  qui 
Pentateuchum 
Moysiabjudi- 
carunt.  Scri- 
bx,  quos  Simo- 
nius  substituil 


plunc  vidcntw 
fictitii : 


positwnem  Peutateuchiattribuere,non  modo  quia 
sacra  Scriptura  illam  Moysi  attribuit,  quodso- 
lum  debet  suffxcere ;  sed  etiamt  quia  Moysea  ecc- 
cellebat  tam  sacra  quam  profana  eruditione,  et, 
quodcaputest,  spiritupropheticoet  famitiaritate 
cum  Deo  omncs  alios  longissimo  superabat  inter- 
vallo. 

(H2  Simonius,  ut  scribas  suos  aliquo  saltem  rationeivtn, 
LV.   Refutantur  objeCtlOneS  COntra      fund(l))^o  conaretur  fuicire,laudatJosephum  3""0"*?* 

lib.  2  (imo\)  contra  Apionem,ubi  ille  pag.WW 
de  cura,  qiuv  fuit  apud  lsraelitas  in  scribcwh 
historias,  sic  habet ;  De  nostris  vero  proyenitori- 
bus,  qui  eandezQj  quam  pnedicti  (sEgyptii  et  Ba- 
bylonii)  habuerunt  in  dcscriptionibus  solicitudi- 
ncm  (desino  dieere,  etiam  potiorem)  pontifieibuset 
prophetis  hoc  imperantes  etc,  Similia  affcrt  ex 
Eusebio  lib.  de  Ptwparat.  Euang.,  at  cum  locum 
non  assignet,  vey^ba  ipsanoninvenio.  Verum  atta- 
ta  verba  ncquaquam  probant,  prophetas  aut  pon- 
tifices  tcmpore  Moysis  fuisse  statutos  ad  obeun- 
dum  munus  scribendi  historias ;  sed  potius  cviti- 
cerent,  saltem  probabititcr,  nisi  idem  certojam 
constaret  ex  Scripturis,  Moysen  ipsum  suotem- 
pore  idmunvs  eoc8rcuisset  cumspiritupropheHco  e 
esset  maximus,  talisque  ptane,qualis  >\>l  p/\rdi- 
ctum  munus  fuissct  cligendus,  si  hominwn  ea 
fuisset  electio.  Itaque  conclusio  Simonii  phuie 
inepta  est,  dum  ex  prwmissis  ita  inferl  pag,  l*  : 
Admodum  igiturverisimilcest,  fuissejam  atcmpo- 
re  Moysis  id  j4'enus  prophetns,  qui  rnmt .  nerrssarii 
ad  colligenda  Acta  eorum,  qua:  tiehant  iu  republi- 
ca.  Inepte,  inquam,  id  infert,  cum  Moyscs  ipse 
obiret  id  munus. 

CA'6  Verumtamen  longe  pejora  sunt,  qiue  in  sfmflnfoipro 
ruinoso  hoc  fundamento  ineedificat,  sic  prose-  *»»  iinimtfa, 
qucns  :  lloc  supposito,  in  quinque  librla Legls di- 
stinfruemus  srripfa  per  Moyscn  a  scriptis  pcr  hosce 
proplietas  aut  scribas  publicos.  A.ttribuenlur  Moysl 
lcg-es  et  pnecepta,  qura  populo  preasoripsit;  oon- 
tra  vcro  hi    ipsi   soribffl   publicl  poterunt  statul 
auctores   maximae   partia   nistoriae.   Moyaea  tam- 
quam  legislator  acripsit  omnia  ,  quffl  speotabant 
ad    praiccpta ;    ouram    vero   oolligendi    a.ota  de 
prffloipms    rebus   gestia ,  ut  lue  posteritatis  me- 
moriic    transmrtterentur,    permiserit   soribis   seu 
prophetis.  Paradoxon  hoc  (itaiemerariam  hanc 
opinionem  voco,  non  quiapersetam  mirabilis 
est,  sed  quia  tam  aperte  Scripturm  contraria)  p 
paradoxon  hoc,  inquam,  mox  ita  probare  niti 
tur  :  Methodus  ,    qua  historia  Pentateuchl  com 
po  M:i    esl  ,    hanc    veritatem   \  Idetur  Lnsinuara , 

qnia  faota  pleraque  Ibidem  eo  relata  a modo, 

qui  persuadet  alium  quempiam  a  Moyse  ln  ordi 
nem  redeg"i  ae  Lnnalea  Istos.  Non  Ensistam  bio  pro- 
bationibus  a  quibuj  dam  allatis,  ut  ostenderent  M03 
sen  nou  fuisse  auctorem  Pentateuohij  Quia,  in- 
quiunt,  non  fuissel  de  ae  locutusin  tertia  persona, 
Qec    proprias    laudea    retulieset.   Non  hisoe,    in- 
quaiu ,  argumentis  innitar,  quia  eadem   fecerunt 
soriptores  ;ilii.  Ca  ai  de  ae  ipse  loquitur  In  ter- 
ti;t  persona  in  Commentariis  sais;  Josephus  idem 
quoque    Csci1    '"  Historia  sua  de  Bello  Judaico, 
ubi  ae  etiam  el  ■:  io  ■    oi  aat.  A.ddi  possunt  Tsaias, 
Jeremias,  pluresque  prophetSB,  Evangelistmque 
et  alii  scriptores  sacri,  ita  ut  frivola.' ist<v>/"-> 
rumdam  ratiunculx  utleriori  responso  non  indi 

geant. 

r, 1 1   a/  audiamus ,  an  melius  raHocinstw  partim/attM 
Simonius  ipse.   Ilic  Uapergit  1   Vcrum  si  quan-  iun«, 
tulacumquc  attentione  oonsideremuJ  totuxn  Pen 
,  hum,    poteril  ibidem  deprehendi  dietinotto 

illa   scriptorum,    dc    quibus    loqucbar.     Id   etiam 

20  mag-is 


P^ynus,  qui  Pentateuchum  Moysi  abjudicare 
in  scriptis  suis  sustinuit,  et  partes  tantum 
aliquas,  quas  scripsisse  dicitur  in  ipso  Penta- 
teucho,  Moysi  attribuit,  est  Thomas  Hobbesius, 
scriptor  heterodoxus  Anglus  seculi  xvu  ,  qui 
accusatus  fuit  Atheismi.  Volebat  ille  Pentateu- 
chum  de  Moyse  potius  quam  a  Moyse  fuisse 
scriptum.  Placuit  temerariaheec  opinio,  cxpar- 
te  saltem,  Isaaco  Pereyrio  Gallo,  sectte  Przeada- 
miticcV  auctori,  qui  affirmavit,  Pentateuchum 
non  esse  Moysis,  sed  ex  scriptis  ejusdem  excer- 
ptum  :  ideoque  multa  in  eo  reperiri  obscura  t 
trunca,  confusa  et  inordinata  temere  asseruit. 
Benedictus  de  Spinosa,  primum  Judseus  in  Hol- 
landia  natus,  ac  deinde  in  Atheismum  tapsus , 
in  Tractatu  Politico-Theologicoprscdictorumte- 
meriiate  secutus  est,  docuitque  Pentateuchum 
non  a  Moyse,  sed  longo  tempore  post  ipsum  fuis- 
secompositum.  Ab  horum  opinione  temeraria  non 
satis  longe  recessit  Richardus  Simon,  presbyter 
Gallus  Congregationis  Oratorii,  qui  in  Opere 
Gallico,  cui  titulus,  Ilistoria  critica  veteris  Te- 
stamenti,  agnoscit  quidem,  Peutateuchum  scri- 
ptum  esse  tempore  Moysis,  eoque  jubente;  non 
tamen  per  Moysen,  sed  per  scribas  ab  ipso  con- 
stitutos.  Secuti  sunt  deinde  et  alii  quidam  hete- 
rodoxi  in  Hollandia  :  at  minime  opus  est  adpro- 
positum  nostrum  omnes  recensere  adversarios. 
Prsedictus  autem  Simonius  cap.  2  Operis  indi- 
cati  primo  observat,  in  rebus  publicis  bene  ordi- 
natis,  et  maxime  in  Oriente,  status  fuisse  scri- 
bas,  qui  rcs  prsecipuas  ad  rempublicam  spcctan- 
tcs  in  commentarios  referrent,  quod  jam  tempo- 
re  Moysis  servatum  fuisse  suspicatur  magis  , 
quam  probat,  aut  quam  prdbare  potuit :  nam  ni- 
hil  occurrii  in  toto  Peuiateucho,  unde  ostendi 
possit,  tales  scribas  Moysi  fuisse  per  totos  iiios 
quadraginta  annos,  quibus  cum  poputo  suo  fuit 
in  deserto. 

641  Quin  potius ,  si  consideremus  ,  Moyseo 
consilio soceri sui  instituisse  magistratus,  quiju- 
diciis  pncessent  Exod.  1S,  et  septuaginta  senio- 
res,  jubenies  Deo,  Num.  xi  :  si  consideremus, 
inquam,  hasce  institutipnes,  uti  etiam  sacerdo- 
tum,  Levitarum,  aiiasque  plurimas,  diligenter 
litteris  mandatas  essein  Pentateucho ;  de  scribis 
vero  talibus  nihil  ibidem  legi;  facile  animad- 
tertemus,  scribxs  taies  non  modo  destitutos  esse 
omni  fundamento  insacris  Litteris,  sed  merum 
esse  figmentum  sac/\v  Scripiurse  non  satts  conso- 
num  ;  prtcsertim  cum  sciamus  mansiones  omnes 
Israelitarum  in  deserto,  quas  alioquin  scribsepro 
munere  suo  debuissent  conscribere ,  ab  ipso  Moy- 
se  fuisse  conscriptas  Num.  33,  prout  i  Zctaris 
verbis  asseritur.  Prseterea  si  tamverum,  ct  <rr- 
tum  esset ,  quam  fictitium  est ,  et  fundamento 
dcstitutum  ,  tales  Moysi  fuisse  scribas  in  deserto, 
temerarium  esset,  illis  potius  quamUoysicom- 
Septembris  Tomus  II. 


156 


DE  S.  MOYSE 


uroon       magis  patebit  per  decursum  hujus  disputatiom., 
JS         ubi  manifesie  ostendo    falsitatcm  rationum,  qtti- 
bus  Judiei    utuntur ,    ut  ostendant  Moysen  esse 
auctorem  totius  Legis.   Hactenus  nihil  habemus, 
nisi  verba  et  promissa  magnifica  :  vehementer- 
que  exspecto,  quid  tanto  dignum  hiatu  promissor 
ille  demum  sit  atlaturus  :  nam  post  verba  allata 
ad  alia  digreditur,  quee  parum  aut  nihil  ad  hanc 
controversiam  spectant.  Cap.  5  iterum  ad  Penta- 
teuchumita  regreditur  i  Difficile  non  est  aha  af- 
ferre    argumenta  ,    ut  ostendamus  ,  Moysen  non 
esse  solum  auctorem  totius  Pentateuohi.  Detnde 
citat  S.Hieronymum,  Masium,  Pererium,  Bon- 
frerium,  qui  non  audent  asserere,  totum  Penta- 
teuchum  sic  esse  Moysis,  ut  nihit  ab  atnssic  ad- 
ditum ,  demumque  ex  hisce  conctudit  ultimum 
caput  Deuteronomii,  ubi  mors  Moysis  narratur, 
ipsius  non  esse.  Id  ultro  admittimus,  nec  opus 
erat  ea  de  causa  tot  scriptores  afferre  i  at  nultus 
ex  citatis scriptoribus  maximam  ,  aut  solumno- 
tabilem,Pentaieuchipartem  Moysi  abjudicat,ideo- 
que  non  juvant  Simonium,  qui  abest  longissime 
ab  itlorumsententia.  Audiamus  S.  Hieronymum, 
n  ad  cujus  locum  ante,  id  est,  cap.  4  assignatum 
remiltit.  A/fert  ibidem  hwc  verba  Hieromjmi  con- 
tra  Hetvidium  i    Sive    Moysen    dicere    volueris 
auctorcm    Pcntateuchi ,  sive  Ezram  ejusdem   in- 
stauratorem  Operis  (subintellige,  scriptorem  ver- 
borum  a  me  citatorum)  non  recuso.  Itaque  S. 
Hieronymus  ,  qui  citaverat  uttimum  Deuterono- 
mii  caput,  ubi  de    morte    et   sepultura   Moysis 
agitur;   illud   solum  caput  in  dubium  revocat, 
itti  pterique   auctores   istud  Moysi  abjudicant. 
Contra    Moysen    vocat    auctorem     Pentateuchi  : 
Esdram  vero  instaurationcm,  quia  sacros  codices 
correxil.  Falsum  igitur  est,  quod  ait  Simonius 
capA<;  H.  llieronymus  scribcns  contra  Ilelvidium, 
non  andct  absolute  sub  nomine  Moysis  citaro  libros 
Legis  :  nam  id  sotum  de  citatis  a  se  verbis  dicit 
Ilieront/nius.    Quin  imo  non  multo  post  tocum 
citatum  in  eodem  libro  teguniur  heec  Hieronymi 
verba  :  Moysea  sorlbit  In  U\odo  :  «Pactum  estau- 
»  tcm  »  etc.  Ecsod,  12  v  &9 :  atque  ita  facit  sex- 
centis  locis  aliis,  Lubet  in  gratiam  scriptoris, 
qui  Hieronymum  voeare  voluit  in  subsidium  cau- 
sm  tam  desperatte,  Eieronymi  sententiam  aper- 
tius  dectarare.  Hic  sanctus  doctor  in  epistota  ad 
Cyprianum  presbyterum  sub  initium  de  Moyse 
c  hm  scripsit:  Sive  igitur  viri,  sive  hominis  appel- 
latio,  sam-to  Viro  competit,  et  ei,  qui  viditDeum 
faoiead  faciem,  etaalva  faote  estanima  ejus  :  cu- 
jus  orc  oreaturam  mundi,  eorum  dumtaxat  quu; 
visibilin  sunt,  oonditionem  hominis,  etomnisretro 
hiatoriffl  didioimua  veritatem,  qui  non  solum  nobis 
guinque  celiquit  libros,  Qenesim,  Exodum,  Leviti- 
oum,  Numeros  et   Deuteronomium :  sed  undeoim 
quoque   Psalmos    etc.   ILvccine  sunt  verba  non 
audentis  citare  libros  Legis  sub  nomine  Moy- 

sis  P 

i,i..  Deinde  posi  verba  qu&damex  Pentateu- 
purhm  fr.vo-    ^  ^^   .^  pema%  (/,,,r  objccit  Simonius  cum 

aliis,  acsi  iton  patuisscitt  scripta  csse  a  Moyse, 
gumgue  infraexa  ninabimus ;  aliud  sumit  argu- 
mentum  ex  eo,guodvaria  repetantur  in  Penta- 

teucho,  quodgue  illm  repctitiones  ejusdera  rei non 
SOlum   oeeurrant  in  libris  diversis,  necsalumin 

distinctis  capitibus,  sed  subinde  etiam  in  unoeo- 
demque  capite,  prout  fieri  asserit  Qen.  7  in  de- 
scriptione  diluvii,  ei  in  referenda  hominum  cor- 
ruptione  ibidem;  rursum  L\vod.  31  variis  vici- 
bus  repcti  ait  prseceptum  deobservando  Sabbato; 
assignatisquealiquot  locis  aliis,  ita  argumentum 


PBOPHETA. 

istud  concludit  :  Observandam  tamen  est ,  me  D 
non  loqui  de  quibusdam  repetitiombus,  quae  aeque 
suam  habent  gratiam  in  Ubrfs  Moysis,  quam  m 
versibus  Homeri ,  quemadmodum  m  histona 
arcas,  ubi  Noe  repetit  ma-nam  partem  eorum  , 
qua>  ipsi  fuerant  prasscripta.  Postrema  hasc  repe- 
titio  auctoris  est,  scriptaque  fuit  ad  ostenden- 
dam  fidelem  mandati  exsecutionem.  Moyses  et 
Homerus  ea  in  re  sunt  similes,  quia  eorum  ex- 
pressiones  omniuo  sunt  naturales ,  ideoque  qm- 
busdam  repetitionibus  obnoxi^e.  Quin  imo  vide- 
mus  Martialem  non  potuisse  se  continere  ,  quo- 
minus  in  Epigrammate  quodam  hanc  ob  causam 
irrideret  Homerum.  Verum  in  libris  Moysis  oc- 
currit  aliud  genus  repetitionem,  qua3  textum  fa- 
ciunt  obscurum,  quia  res  eadem  repetitur  m 
diversis  locis  nonnihil  invicem  distantibus  :  tunc 
enim,  ut  ordo  reperiatur  in  verbis,  saepe  muta- 
tur  sensus,  cum  tamen  supponendum  sit  ut  cer- 
tum,  quod  ordo  in  Scriptura  satis  frequenter  sit 
neglectus.  Ita  criticus  noster,  cujus  argumen- 
tum  quam  sit  frivolum,  ex  ipsa  ejus  lectione  cla- 
rum  est. 

6-10   Responsum  autem  inchoabo  ipsis  Simo-  etseipsx 
nii  verbis   :  Yerumtamen  ,  inguit ,  fieri  potest,  fatruentes, 
ut    magna    pars  harum  repetitionum   oriatur  ex 
proprietate    linguae    Hebraicffl ,    quai    lingua  est 
maxime  simplex,  quasque  frequenter  eadem    re- 
petit    vocibus    diversis.     Id    apparet  in  omnibus 
fere  libris  sacrae  Scripturse  :  quin  idem  quoque  vi- 
demus  in  mandatis  regum  nostrorum,  et  in  stylo 
cancellarise    Rornans,    uti  et  in  stylo  palatii  fo- 
rensis   pro    causis    civilibus  :  in  quibus  plurima 
agglomerantur  verba,  qua3  idem  significant.  Quan- 
do°repetitiones  ista?   non  sunt  invicem  nullo  in- 
termedio  conjuncta?,  S.   Augustinus  eas    nominat 
kecapitulationes  ,    ac    plerique    interpretes    eum 
hac    in    re  sunt  secuti.  Verum,  sive  illse  repeti- 
tiones    proveniant    ab   eis,    ut    monumenta  (sa- 
crze  Scripturse)  collegerunt,  et  qui  eas  ibidem 
reliquerunt,  quia  serviebant  pro  explicatione  ;  sive 
proveuiant  a    proprietate    sermonis   Hebraici,  ad 
propositum    erat  easdcm   annotare,   ut  stylus   sa- 
crce    Scripturse    melius    cognoscatur.   Vides,  opi- 
nor,  studiose  lector,  quam  non  obscure  criticus 
noster  recedat  ab  argumento,  quod  tanto  conatu 
orsus  fuerat,  acsi  mirabilia  nescio  qux  fuisset  $ 
protaturus.  Posset  hic  meritopost  tanlum  hiatum 
dici  cum  Horatio  :  Parturiunt  montes  :  nasce- 
tur  ridioulus  mus.  Malim  tamen  dicere,  nequa- 
quam  esse  mirandum,  homini  Gallo,  tot  anno- 
rum  mitlibus  post  Moysen  natot  stylum  Rebrai- 
cum,  Moyses  tempore  usitatum,  non  talem  fuis- 
sevisum,  quati  ipse  uti  vetlet ;  cum  stylus  Ho- 
meri  displicuerit  Martiali  homini  tatino,  licet 
inter  sermonem  Qreecum  et  Latinum  minor  fit 
differentia,  guam  inter  Hebraicum  et  Gatlicum, 
minusque  ab  Homeri  xtate  abfuerit  Martiatis 
quam  ab  eetate  Moysis  Simonius.  Prmterea  longe 
minus  peccal  contra  recte  scribendi  methodum, 
qui  bis  terve  idem  inculcat  in  eodem  capite  voci- 
bus  non  multum  mutatis,  quam  peccet  itte,  qui 
in  eodem  capite  scribit  contraria,  ut  facit  Simo- 
nius,  cttjus  tamen  Opusculum  interpolatum  esse, 
hacde  causa  nemo  prudens  asseruerit.  Contraria 
hxc  jam  attuli,  ut  breviter  ostendo.  Primodicit 
num.  015  sibi  cas  displicere  repetitiones,    quee 
textum    faciunt    obscurum,    et    mox    num.    6-16 
dubitat,  an  ULv  repetitiones ,  quas  carpit,   non 
fucrint  retictx  a  collectoribus  monumentorum, 
quia  serviebaut  pro  explicatione.    Non  satis  ca- 
pio,  quo  modo  exdem  repetitiones  sensum  faciant 

obscurum, 


BEE  QUARTA 
A  obscurum,  et  a  viris  prudentibus  judicentur  ad 
explicationem  conducere.  At,  si  disputator  criti- 
cus  ardore  disputandi  potuit  in  tales  antilogias 
mcidere,  probe  perspicio,  quomodo  sanctus  Le- 
gislator  laudabili  studio  utilia  et  necessaria  in- 
culcandi  subinde  eadem  possit  repetere,  prxser- 
tim  cum  Apostolus  dicat  Philip.  3  *  i :  Eadem  vo- 
bisscribere  mihi  quidem  non  pigrum,  vobis  autem 
necessarium. 
partim  simui       647  Deinde  Simonius  incipit  varia  referre  de 
frivoi*  ordine  perturbato  in  Pentateucho,  atque  ex  eo 

persuadere  conatur,  libros  Legis  a  Moyse  scri- 
ptos  non  fuisse  eo  ordine,  quo  exstant  hodieque : 
verum,  ut  singula  scribebantur  in  foliis  separa- 
tis ,  ordinem  foliorum  fuisse  mutatum  :  qui 
etiam  sine  ulla  probatione  asserit,  libros  Bibiio- 
rum,  quos  habemus,  tantum  esse  compendium. 
Mox  tamen  fatetur praeclarissimos  scriptores  in 
hunc  defectum  subinde  incidere,  nec  certam  ex 
eo  argumento  deduci  consequentiara.  Quin  imo, 
inquit,  non  videntur  Juda?i  multum  laborasse,  ut 
ordinem  servarent  in  scribendo;  quemadmodum 
facile  ostendi  posset  ex  stylo  Epistolarum  S.  Pauli. 
B  Idem  quoque  confirmat  ex  rerbis  Haronis  Judeei. 
At  mox  ad  criminandum  regressus,  sic  prosequi- 
tur  :  Attamen  multitudo  locorum,  in  quibus  ordo 
perturbatus  est  in  libris  Legis,  mihi  persuadet, 
libros  illos  non  fuisse  eo  modo  compositos  ab 
initio.  Lubet  examinare ,  an  vere  tanta  ordi- 
nis  inversio  reperiatur  in  libris  Moysis,  quan- 
tam  sibi  imaginatus  est  criticus  noster  ;  tan- 
tam  enim  perturbationem  nuspiam  deprehen- 
dere  potui.  Pro  exemplo  primum  allegat  histo- 
riam  creationis  hominis  Gen.  1  et  2,  in  qua  con- 
tendit  totum  rectsc  narrationis  ordinem  fuisse  in- 
versum.  Primo  observat  creationem  viri  et  midie- 
ris  referri  Gen.  i  f  27,  ubi  heec  leguntur  :  Et 
ereavit  Deus  hominem  ad  imag-inem  suam  :  ad 
imaginem  Dei  creavit  illum,  masculum  et  femi- , 
uam  creavit  eos  etc.  Observat  secundo,  suppo- 
ni  cap.  2  necdum  creatam  fuisse  feminam,  re- 
ferrique  modum,  quo  formata  est  ex  costa  Ada- 
mi.  Verba  ScripturcC  accipe  Gen.  2  f  20  et  seq.  : 
Adce  vero  non  inveniebatur  adjutor  similis  ejus. 
Immisit  ergo  Dominus  Deus  soporem  iu  Adam  : 
cumque  obdormisset  tulit  unam  de  costis  ejus , 
et  replevit  carnem  pro  ea.  Et  redificavit  Domi- 
C  nus  Deus  eostam,  quam  tulerat  de  Adam,  in  mu- 
Iierem  :  et  adduxit  eam  ad  Adara.  Tertio  ob- 
servat  Adamojam  ante  datum  faisse  prxceptum, 
quod  ibidem  fr  17  sic  exprimitur  :  Dc  lig-no  autem 
scientiffi  boni  et  mali  ne  comedas  :  in  quocumque 
enim  die  comederis  ex  eo,  morte  morieris. 
et  faisx,  6"iS  H&6  ordine  tali  scripta  fuisse,  non  existi- 

mat  Simonius,  qui  raidtam  ordinis  j/erturbatio- 
nem  sibi  imaginatur.  Verum  nulia  in  prmdi- 
ctis  omnibus  assignari  potest  ordinis  inversio  i 
nani  cap.  i  Moyses  breviter  narrat  creationem 
omnium  rerum,  sex  diebus  perfectam.  Cap.  2 
primo  refert  quietem  diei  septimi,  et  tatius  qum- 
dam  explicare  incipit,  viam  paulatim  sternens 
adnarrandum  Adami peccatum,  et pcenas  iltius 
peccati.  Hinc  ibi  datur  descriptio  paradisi,  in 
quo  kdam  fuit  positus.  At  ante  hanc  descriptio- 
nem  y  7  dicitur,  ex  qua  materia  formatum 
fuerit  corpus  Adami ;  post  descriptionem  vero 
subdiiur,  qua  de  causa  in  paradiso  fuerit positus, 
quoque  prsecepto  adstrictus.  Deinde  vero  ex- 
plicatur,  quid  egerit  in  paradiso  ante  creatio- 
nem  Evx  videlicet  quod  singulis  animalibus  de- 
derit  nomina  :  atque  hisce  formatio  Eiw  subjun- 
gitur.   Quid  in  hisce  omntbus  contra  ordinem 


SEPTEMBKIS. 


157 


fuerit  peccatum,  sane  non  perspicio ,  nisi  scri-  «ctom 
ptor  toties  contra  ordinem  peccet,  quoiies,  histo-  J- s 
rxaaliqua  pnmum  compendio  relata,  nonnulla 
facta  prxapua  iatius  exponere  aggreditur  ; 
namzd  solum  fecit  Moyses.  Creationem  rerum 
omnium  primum  compendio  retulit  ,  ac  postea 
formationem  primo  viri  deinde  midieris  paulo 
dishnctiusexposuit.  Eadem  facilitateexponipos- 
sunt  reliqua,  quorum  ordinem  carpit  Simonius  : 
at  necesse  non  existimo  id  ostendere ,  cum  argu- 
mentum  ipsius  nidtius  esset  7*oboris ,  etiamsi  re- 
vera  ordo  narrationis  frequenter  esset  minus  con- 
cinnus  :  nam  scriptores  sacri  minus  curaverunt, 
ut  ordinis  concinnitatem  servarent ,  qitam,  ut  n>- 
ra,  utiliaque  narrarent.  Accipe  tamen  ,  studio- 
se  lector,  secundum  exemplum ,  quod  criticus 
noster  affert ,  ut  ostendat  ordinem  in  Pentateu- 
cho  perturbatum.  Gen.  21  versiculi  tertius  , 
quartus  et  quintus  contra  ordinem  naturalem 
sitnt  collocati ,  et  quintus  primo  loco  poni  de- 
buerat ,  si  crisi  ipsius  lubet  annuere.  Audi  igitur 
quinque  primos  versiculos,  et  ride  hominis  amen- 
tiam  :  Visitavit  autem  Domiuus  Sarnm ,  sicut 
promiserat  :  et  implevit,  qme  locutus  est.  Conce-  E 
pitque  et  peperit  filium  in  senectute  sua  ,  tem- 
pore  quo  prcedixerat  ei  Deus.  Vocavitque  Abra- 
ham  nomen  filii  sui ,  quem  genuit  ei  Sara  ,  Isaac  : 
et  circumcidit  eum  octavo  die ,  sicut  praicepe. 
rat  ei  Deus ,  cum  centum  esset  aunorum  :  liac 
quippe  ffitate  patris  natus  est  Isaac. 

649  Tertium  argumentum  prxdictus  scriptor  oerfmtwn 
desumitex  diversitate  styli,  quem  ait  reperiri  in  °""lf''  f,/(l"* 
libris  Pentateuchi :  atquc  ex  eo  suspicatur  Opus  tncpt,r- 
nonesse  ejusdem  Scriptoris.  Verum  nec  ifirersi- 
tatem  iliam  styli  probat,  nisi  verbis  sotis  :  atque 
ipse  fatetur,  scriptores  Hebrwos  eo  defectu  lubo- 
rare ,  atque  id  satis  colligi  ex  Epistolis  S.  Pau- 
li.  Inanis  igiiur  hiec  rursum  est  caviltatio,  quee 
nihit  ciarius  probat,  quam  quod  scriptor  itte  nm- 
jori  temeritate  quam  reverentia  disputaverit  de 
libris  Sacris,  et  Judicorum  quorumdam  ineptis 
observationibus  aures  nimium  accomodaverit. 
Alius  quidem  est  stylus  Moysis  ,  vhi  hisfarins 
narrat  ;  alius  ,  ubi  genealogias  breviter  recen- 
set ,  rursum  alius ,  ubi  populum  alloquitur  et 
hortatur ,  ac  demum  alius  ubi  leges  recensof. , 
autpopuii  census.  VerumhiecstyH  diversitas  pro 
diversitate  rerum  adeo  reprehcndenda  non  <>st , 
ut  potius  sit  laudanda.  Itaquc  relictis  fHvolis 
istis  ineptisque  cavallationibus,  examinare  aggre- 
diar  locos  quosdam  ex  Pentateucho  objectos,  </"/ 
nonnullam  habent  diffwuiiaiem ,  ita  ut  aliqui  >■■>'- 
istiment,  iocos  istos  deinde  Pentateurhn  fuisso  <<<f 
jectos  per  aiios  scriptores  sacros,  qui  id  fecerint 
explicationis gratia.  Ilorum  quidem  sententia  mi- 
nus  improbanda  est ,  cum  Moysen  asserant  /',, 
tateuchi  scriptorem  ;  an  vero  etiam  sequenda  vi- 
deantur,  patebit  ex  decursu. 


§  LVI.  Exarainantur  textus  ali- 
quot ,  quos  existimant  aliqui  non 
potuisse  scribi    per   Moysen. 


l  nte  hanc  disputationem  breviter  observan-  Moym  eutt 
iY"Vt  sunt  atiqua,  ut  dicendis  nonnihit  tucis  Pentatauo/it 
accedat.  Primo  ex  locis  allegandis  sua  sumpse-  JJJ^ 

runt  argumenta  scriptores  itti,  qui  contra  perpe-  ,  „„cn: 

tuani  $oripta  t 


ul  nullut 
lulnnttitur 

lnntx,  rrrr/itti 

ultimo  capite 
DnKeronomit. 


m  DE  S 

■«*«■  luam  traditionem,  et  aperta  sacrse  Scripturx  te- 
JS*  stimonia  negare  sustinuerunt,  Moysen  scripto- 
rem  esse  Pentateuchi.  Sic  autem  illi  ratiocinaban- 
tur.  Non  potuit  Moyses  scribere  verba  illa ,  quse 
ex  Pentateucho  proferimus  :  Pentateuchi  igitur 
non  est  auctor.  Verum,  etiamsi  tantisper  suppo- 
nere  velimus  antecedentem  propositionem  esse  ve- 
rissimam,  fallet  tamen  consecutio :  nam  legitime 
solum  inferri  poterit,  in  Pentateucho  reperiri 
nonnullos  textus,  qui  non  sunt  Moysis,  sive  non 
omniaprorsus  Moysis  esse,  quie  leguntur  inPen- 
tateucho.  At  nequaquam  inferri  poterit,  Moysen 
non  esse  scriptorem  istius  Operis,  cum  id  non  se- 
(jaatur  ex  antecedente ;  cumque  aliunde  certissi- 
me  constet,  Pentateuchum  per  Moysen  esse  scri- 
ptum.  Secundo  cum  certum  sit ,  libros  sacros 
fttisse  correctosper  Esdram  t  existimanl  aliqui 
ejus  operatextus  illos  fuisse  Penlateucho  insertos, 
licet  alioquin  admitlant  Pentateuchum  fuisse  a 
Moyse  compositum.  Quod  spectat  ad  caput  idti- 
mum  Deuteronomii  ,  plerique  agnoscunt  Moysis 
nperibus  id  additum  esse ,  sive  per  Josue,  sive 
per  Esdram,  sive  per  alium  quempiam  hagio- 
graphum.  Ilisce  posterioribus  lubens  accedo,  non 
H  modo  quia  mors  et  sepuliura  Moysis  ibi  refer- 
tur ;  sed  vel  maxime  propter  hac  verba  y  6 : 
Et  non  cog-novit  homo  scpulcrum  ejus  usque  in 
ppBBflentem  dlem.  Clarum  enim  videlur,  id  scri- 
ptum  esse  posl  mortem  Moysis. 

65]  Verum  non  seque  probari  potest ,  alia 
qucedam  post  Moysen  Pentateucho  fuisse  inserta  ; 
atqueilla  sententia  majorem  quoque  atiunde  ha- 
bet  difflcultatem.  Certe  nuilo  modo  ferenda  vide- 
turassertio  Simonii,  qui  cap.  7  enunliare  susti- 
nuitytol  esse  additiones  in  libris  Moysis,  ut  di- 
scerni  nequeat  ,  quid  iUius  sit ,  quidve  ab  aliis 
adjeclum.  Scriptor  ille  audacissimus  quidem  est 
in  asserendo ;  at  in  probanrht  prorsus  in/trmus, 
utjam  vidimus.  Quare  dictum  istud  jam  abun- 
de  rcfutaium  est,  et  magis  quoque  refutabilur 
in  hac  disputatione,  qua  conabor  ostendere,  ne 
quiilrm  modicas  istas  interpotationes,  quas aliqui 
admittuut  tamguam  auctoritati  sacrarum  Litle- 
rarum  minime  contrarias,  necessario  admitten- 
das  esse,  cum  omnia  shic  Ulis  c.cponi  jiossint,  ac 
Moysi  attribui.  Locos  omnes  impugnatos,  quos 
invcnire  poiero  in  variis  scripioribus,  fideiiier 
recensebo,  ac  sinceruni,  de  singulis  pronuntidbo 
n  judicium,  quod  lubcus  etiam  mutabo,  si  quis  me- 
lioribus  rationibus,  quam  kactenus  allatas  vidi, 
cnnccre  poiuerit,  qusedam  scribi  a  Moyse  non 
potuisse. 

PWmuiJocui        (ucl  /■-'.'•  Ucitcsi  raria  profcrunlnr.  PrimO  Cap. 

objectut  l/oyii  i  >  ^  (^  HOi  rcfcrtur  migratio  Abrahami  ex  pa- 
tria  in  tcrram  Chanaan,  hsec  leguntur  :  Chana- 
na-us  autem  tunc  erat  in  terra  [Chauuan.)  ll.cc 
aiunt  sccipta  cssc  post  Moysru,  quia  Moysis 
tempore  Chanan.vi  eamdem  terram  pos&idebant ; 
ttcs/  c,r  rcrbis  tunc  erat  necessario  sequeretur 
non  fuissc  amplius  Chananesum  in  PalSBstina, 
qum  lo  hmc  scripta  sunt.Respondeo  miserrin 
esse  argutiolant ;  nec  mttgis  sequi  ex  rucibus 
tunc  crat  in  terra ,  eosdem  ibidcm  non  fuisse 
tempore  scriptoris ;  guam  ea  verbis  angeli  Gen 
:l:l    >     12  ,    Nunc    COgHOYi    quod    tinies    Deum  , 

sequatur  id  eum  ante  non  cognovisse,  Unice  ioi- 

tur  saccr  tc.ctus  docct,  Chanaunvs  habitasse  in 
terra  Chanaan  ,  quando  in  illain  ingressus  est 
Abraham,  quod  llcbr.ri  Moysi  tempore  icque  po- 
terant  ignorare  quam  nos  ignoraremus  hodic, 
uisi  Moyees  id docuisset. 
653  Objiciuntur  sccundo  heec  rerba  Gen.  36 


MOVSE  PHOPIIETA. 

f  1  :  Reges  autem  ,  qui  regnaverunt  in  terra 
Edom ,  antequam  haberent  reg-em  filii  Israel , 
fuerunt  hi.  Volunt  autem  hdec  scripta  esse,  post- 
quam  filii  Israel  regem  acceperunt  ,  quia  dici- 
tur,  antequam  haberent  reg-em  filii  Israel,  acsi 
scriptor  supponeret,  fdii  Israel  suo  tempore  re- 
gem  fuisse.  Verum  respondeo  Moysen  ita  videri 
locidum ,  qxdaposteris  scribebat,  etnon  ignora- 
bat  regem  deinde  eligendum  ab  lsraelitis,  ut  con- 
stat  ex  Deut.  17  et  28.  Pr&terea  ,  etsi  id  nesci- 
visset  Moyses,  certum  est,  scriptorem  horum 
verborum  sic  loquendo  non  magis  supponere  de- 
buissesub  rege  Judseos  fuisse  suo  tempore;  quam 
Uatthmus,  dum  cap.lf  18  scripsit,  Antequam 
convenirent  (Maria  et  Joseph,)  supponere  de- 
bueritpostea  usum  matrimonii  fuisse  inter  san- 
ctissimos  Conjuges.  Objiciebat  quidem  locum 
itlum  Maitheei  contra  perpetuam  virginitatem 
sanctissiniiB  Virginis  impius  Hetvidius;  at  S.  Hie- 
ronijmo  lib.  contra  Helvid.  objectio  tam  vide- 
batur  inepta,  ut  dicai  '•  Doleamne  an  rideam,  ne- 
scio.    Imperitiae    arguam ,    an    temeritatis    accu- 


D 

aller  locu$ 


sem?  et  argumentum  deinde  muttis  diluit.Por- 
ro  vocem  antcquam  hic  nihito  magis  valere  ad 
propositum ,  quam  valebat  ibidem,  faciii  nego- 
tio  ostenditur  :  nam  si  ex  vocibus,  antequam  con- 
venirent,  nuiio  modo  sequatur  ,  postea  conve- 
nisse ,  ut  ceriissimum  est ;  ex  vocibus  antequam 
haberent  regern,  etiam  non  sequitur,  umqxtam 
reges  fuisse  Israeliiis  :  quomodo  igitur  ex  iisdem 
possit  deduci ,  regem  Israelitis  fuisse ,  dum 
verba  illa  sunt  scripta  ?  Itaque  taies  objectiones 
suni  hominum  non  satis  attendentium  ad  pro- 
prietates  iingute  Hebrdicx,  et  arma  quxlibetob- 
via  statim  arripientium. 

654  Numerus  quoque  regum ,  qui  recensen- 
tur,  satis  innuit  ea  fuisse  scripta  tempore  Moy- 
sis  :  nam  solum  octo  reges  recensentur ,  quorum 
postremus  tum  vivebat,  au  certe  non  diu  erat 
defunctus  :  Moyses  enim  eodem  anno,  quo  de- 
funcius  est,a  rege  Edom  transitum peiierat  Num. 
20.  Cum  autem  octo  prmdicti  reges  non  debue- 
rint  totidem  generationes  constituere,  quia  filii 
non  ieguntur  succcssisse  parentibus ;  incertum  est3 
an  singuli  diu  regnaverint ;  nec  improbabiiis  erit 
conjectura,  si  dicamus  id  regnum  inchoari  po- 
tuisse  non  diu  ante  natum  Moysen,  qui  centum 
et  viginti  erat  annorum  ;  imo  inchoari potuisse 
etiam  serius.  At  quidquid  sit  de  tempore  regni 
inchoati,  certum  est  ante  obitum  Moysis  sufft,- 
ciens  reperi)-i  tempus,  quo  octo  reges  potuerint 
regnare  :  nec  minus  est  ctarum  ,  inter  Moysis 
obitum  et  primum  regem  Israeiitarum  plus  tem- 
poris  fiuxisse,  quam  ut  credibile  sit,  ab  octo  re- 
gibus  fuissc  iutjilctum.  Quod  vero  spectat  ad  du- 
ces,  qui  ibidem  quoque  recensentur  y  40,  ex 
ipsis  verbis  patet,  iiios  vixisse  omnes  simul,  et 
verisimiliter  sub  octavo  rege  :  nam  ita  enuntian- 
tar  :  Haee  eryo  nomina  ducum  Esau ,  in  co- 
ynationibus  ,  et  locis  ,  et  vocabulis  suis  :  dux 
Tlnuina,  dux  Alva  etc.  Et  y  l'S :  Ili  duces 
Edom  habitautes  in  terra  imperii  sui.Sic  antea 
V  15  septem  filii  Etiphaz  vocantur  duces,  et  qua- 
tuor  fiiii  Raguel.  Undecim  horiuu  ducum  avus 
eratEsau,  atque  exejus  filiis  varii  quoque  nomi- 
naniur  duoee,  Itaque  si  omnia  exacte  considere- 
mus,  probc  pcrsjiicicuias  toto  itto  capite  genealo- 
giam  Esau  solum  rcferri  usque  ad  Moysis  tempo- 
?-a.  Atii  quoque  aliter  ad  objectionem  respondent .- 

licta  mihi  videntur  sufficere. 

655  Objiciunt  tertio  hunc  locum  Deut.  2  y 
12  :  In  Seir  autem  prius  habitaverunt  Horrhsi  : 

quibus 


E 


cidcm  vindieu- 
lur ; 


nec  ratio  est 
tertium  tocutn 
AJoysi  ahjudt- 
candi  ; 


DIE  QUAKTA 
A  quibus    expulsis  atque   deletis,   habitaverunt  filii 
-bsau,  sicut  feoit  Israel  in  terra  possessionis  suje, 
quam  dedit  illi  Dominus.   Sic  vero  ratiocinantur. 
Israehtx  tempore  Moysis    necclwn  possidebant 
lerram   promissam  :  Moyses   igitur  non  potuit 
scribere, Sicut  fecit  Israel  in  terra  possessionis  suse. 
Verum  etsi  eo  tempore,  quo  hsec  Moyses  dixit 
et  scripsit,  tota  terra  promissa  non  esse  occupata 
ablsraelitis,  saltem  occupaverant  et  possidebant 
duo  Amorrhdeorum    regna  trans  Jordanem,  et 
de  illis  Moyses  scribere  poterat  adducta  verba. 
Hcsc  sola  explicatio  sufficit  ad  ostendendum  po- 
tuisse  hsec  Moysen  dicere  et  scribere.  Si  autem 
recte  ita  loqui  potuerit  Moyses,  non  nisi  impru- 
denter  admitti  poterit,  hsec  ab  alio  fuisse  inser- 
ta.  Verumtamen  alii  alias  expositiones  afferunt, 
quge  sua  non  carent  probabilitate.  Alii  dicunt 
Moysen  more  prophetarum  usum  esse  prseterito 
pro  futuro  ;  alii  voces  sicut  fecit  hic  explicant, 
sicut    facere  decrevit;  alii,    sicut    facere  coepit! 
Hisce  omnibus  modis  verba  Hebraica  exponipos- 
sunt,  indeque  facile  intelligitur,  objectionem  esse 
nullius  momenti,  sive  textus  Moysis  intelligi  de~ 
beat  de  regnis  Amorrhseorum,  sive  alio  quopiam 
B  modojam  dato  explicaru 
quanmiocm        656  Objectio  quarta  petitur  etiam  ex  Deute- 
fabL^ZT0      ronomio>  ubi  caP-   3  y  XI  hsec    leguntur  :  Solus 
AfoysisnL       cluiPPe  Og  rex  Basan    restiterat  de  stirpe  g-ig-an- 
esset:  tum.   Monstratur  lectus  ejus  ferreus,    qui    est  in 

Rabbath  filiorum  Ammon,  novem  cubitos  ha- 
bens  longitudinis,  et  quatuor  latitudinis  etc.  Ni- 
mirum  non  capiunt  critici  illi,  qui  ubique  sibi 
imaginantur  additiones  aut  interpolationes ,  car 
Moyses  voluisset  describere  lectum  hnjus  gigan- 
tis,  prsesertim  cum  Israelitse,  ut  volunt,  eum- 
dem  satis  cognovissent.  Imo  ctiam  asserere  susti- 
nent,  lectum  illum  verisimiliter  non  fuisse  ab  Is- 
raelitis  detectum  ante  tempora  Davidis,  qui  ur- 


SEPTEMBKIS 


159 


bem  Rabbath  expugnavit  2  Reg.   V. 


::).  Re- 


spondeo  mmime  mirandum  esse,  quod  Moyses 
immanem  hujusce  regis  staturam  voluerit  notam 
facere,  cum  id  conduceret  ad  mirabilia  Dci  U- 
lustrius  enarranda  et  explicanda.  Lecti  autem 
descriptio  manifeste  ostendebat,  gigantem  illum 
tantse  fuisse  molis,  ut  consuetam  hominumsta- 
turam  longissime  excederet.  Frivolum  vero  et  ne 
verum  quidem  est,  quod  hic  ait  Catmetus,  sta- 
C  turam  immanem  regis  Og  omnium  oculis  fuisse 
objectam  :  neque  enim  omnes  Israelita?  ad  expe- 
ditionem  contra  Og  fuerant  profecti,  imone  de- 
cima  quidem  eorum  pars,  si  mulieres  conside- 
rentur  et  parvuli.  Verum  supponamus,  gigan- 
tem  itlum  ab  omnibus  fuisse  visum;  non  solisprai- 
sentibus  scribebat  Moyses,  sed  vel  maxime  po- 
steris :  prsesentes  enim  verbis  instruere  poterat, 
non  item  posteros.  Quod  ait  idem  Galmetus  eX' 
pressionem  hanc  Monstratur  Iectus  ejua  etc, 
nonvideri  scriptoris  contemporanei,  et  notanar- 
rantis,  rursum  placere  mihi  yxequit ;  quia  scri- 
ptores  quotidie  notissima  solent  confirmare  qui- 
busdam  testimoniis,  ut  retata  apud  posteros  ma- 
jorem  habeant  auctoritatem  :  nec  solum  id  fa- 
ciunt  scriptores  profani,  sed  etiam  sacri.  Quin 
potius  si  ipsum  dumtaxat  locum  consideremus, 
facile  videbimus  esse  auctoris  synchroni ;  quia 
non  additur,  usquc  in  praesentem  dicrn,  autquid 
sirnile,  quemadmodum  solet  fieri  quando  derebus 
prseteritis,quse  aliquo  tempore  servata  sunt  in 
eodem  statu,  instituitur  sermo.  Demum  quod  di- 
citur,  lectum  illum  verisimiliter  inventum  esse  in 
Rabbath  tempore  Davidis,  omni  caret  auctori- 
tate  sacrse  Scriptune ;  nec  verisimile  est,  maluis- 


se  aliquem  hagiographum  ea  de  lecto  Og  Deute-       ««ou 
ronomio  tnswere,  quam  inventionem  lecti  suo  h-        J  s- 

co  referre. 

G57   Quintam  objectionem  formant  adversarii  ^n,. ,«,«, 
ex    htsce  Deut.  3*11   verbis  :  Jair  tilius   Ma-  ^<'^^' 
nasse  possedit  omnen  regionem  Argob  usque  ad  difficuUatem  • 
terminos  Gessuri   et  Jtfachati.  Vocavitque  ex  no- 
mine   suo    Basan,  IUvoth    Jair,     id   —    viUag 
Jair,  usqueiuprnesentemdiem.  ILvc  objectio  plus 
habet  difPcultatis  quam  ulla  ex  pnvcedenlibus 
Observatio  quoque  mox  data  de  p/lrastusque  iu 
praesentem  diem  videturadversariis  favere.  Ve- 
rumtamen  heec  phrasis  non  cogit  noscredero,  tex- 
tum  hunc  Deuteronomio  postmodum  fuisse  inser- 
tum  :  nam  etsi   frequenter   loquantur     Litte- 
rse  saerx>y  quando  res  aliqua  diu  in  codem  statu 
mansit  aut  idem  nomen  retinuit,  subindetamen 
eadem  quoque  utuntur  phrasi  de  re  non  diu  pr<v- 
terita,  prout  hic  factum  est.  Sane  multum  suda- 
bit  et  frustra,  qui  ostendcre  voluerit  phrases  islas 
usitatissimas  in  veteri   Testamento  usque  in  pra> 
sentem  diem,    usgue  in    pnesens,    usque    hodie, 
usque  in  hndimmm  diem,  numquam  adhibitas 
fuisse  nisi  de  rebus  antiquis,  Certe  Matthseus  vap.  $ 
27  v  S,et  cap.  28  ;    15  ita  loquitur  de  rebus 
satis  novis,  itti  et  Paulus  Act.  TS  v  i,  ct  Act 
26  y  22. 

658  Si  autem  velimus  perscrutari  Testamen-  ndcomprfm 
tum  vetus,  clare  videbimus  similes  phrases  ad- 
hibitas  fuisse  in  facto  minus  antiquo,  quam  erat 
nomen  Havoth  Jair,  quando  hmc  peroravit  <>t 
scripsit  Moyses.  Exod.  7  f  16  Dominus  jubet 
Moysen  in  tertio  congressu  sicloquiad  Pharao- 
nem :  Dominus  Deus  Hebrfflorum  misit  me  ad 
te,  dicens  :  Dimitte  pojmlnin  meum,  ut  sacri- 
ficet  mihi  in  dcserto  :  ct  DSQOB  LD  i  n  I ■■  k\s  an- 
dire  uolufsti.  Atqui  dubitari  nequit,  quin  fuc- 
rit  minus  spatium  inter  primitm  et  tertium  COn- 
gressumMoysl*  cum  Pharaone quam fuerit  inter 
occupationem  urbium,  quw  vocatee  sunt  Elavoth 
Jair,  et  orationem  Moysia  ad  populum.  Clare 
igitur  patet,  ex  pkrasi  usque  in  prfflsentem  diem 

nihil inferri posse  pro   intcrpolal.iom',   phrasim 

que  illam  usurpari  ab  Rebrseis,  quoties  aliquod 
tcmpus,  sive  longum  sive  brevet  inter  rem  cce 
ptam  et  narrationem  intercedit.  Si  autem  hisce 
necdum  acquiescant  adversarii,  audiant  aliud 
exemptum.  Anna  mater  Samu'4lis  cum  multo  „ 
dolore  et  lacrymis  orans  Dominum,  acebrieta- 
tis  idcirco  accusata  ab  Eeli,  ita  ei  respondet  i 
Reg.  i  y  ]<j  :  Ne  reputea  ancillam  fcuam  quasl 
unam  de  fUiabus Belial :  quia  >■■.  multitudine  do- 
loris  et  moerorls  mei,  Iocuta  sum  usque  in  ph  e 
82ns.  Loquitur  Annasolum  de  tempore  quoora- 
verat,  et  tamen  ulitur  phrasi  illa  usque  In 
prasens ;  quis  igitur  prudens  ex  vocibus  usque 
in  praesentem  diem,  diutumum  tempus  necessa- 
rio  colligendum  putet,  locumque  interpolationis 
accusandum  ? 

65P  At  alio  etiam  ex  capite  locus  allegatus  7„„„i».mw,. 
ab  adversariis  impugnatur.  Judic.  LO  j  l  d&  totlituri 
Jair  Israelxtarum  judice,  qui  Tholse  successit, 
hsec  leguntur  :  Huio  successit  Jair  Qalaadites , 
qurjudicavit  [srafilem  per  viginti  etduos  annos, 
i  itriginta  fllios,  sedentes  uper  triffinta  pul- 
los  asinarum,  et  princlpes  triglnta  civitatum  , 
qus  cx  nominc  ejus  aunt  appellata  Havoth 
Jaib,  id  estj  oppida  Jair,  □  que  In  prfflientera 
diem,  in  terra  Galaad.  Hunc  locum  ohjecit  Cat- 
metusincap.  3  f  H  Deut.,  ut  ostenderet  lo\  um 
Deuteronomii  suspectum  esse  interpolationis.  Ve- 
rum-si  quicl  probareobjectio,  plusprobaret  quam 

vetit 


«CCTORE 

J.S. 


*cxtu  objcctiu 

CSt  rriijui 

momenti : 


160 

velit  ipse  interpres,  qui  locum  objicit.  Ait  ille 
quidem  idoneas  esse  rationes,  quee  persuadeant, 
alterum  Jair  ab  altero  distingui.  At  istud  non 
erat  subtimide  et  dubitanter  asserendum,  cum 
certum  sit  et  indubitalum  ex  sacris  Litteris  : 
nam  primus  Jair  contemporaneus  fuit  Moysi, 
et  subegit  partem  Galaaditidis,  cui  nomen  suum 
imposuit,  uti  non  modo  Deut.  3  legitur,  sed 
etiam  Num.  32  f  41,  ubi  eadem  refertur  hi- 
storia.  Alter  vero  plusquam  duobus  secutis  fuit 
posterior,  et  tunc  fuit  judex  Israeiiiarum,  qua 
dignitate  caruerat  prior :  nec  hic  legitur  triginta 
filios  habuisse,  uti  habuit  secundus.  Contra  se- 
cundus  Jair  non  legitur  subegisse  civitates  illas, 
aut  vicos  potius,  quibus  dedit  nomen  Havoth 
Jair.  Nihil  igitur  habent  commune  nisi  nomen 
Jair,  quodque  a  nomine  itlopars  Galaaditidis  vo- 
cata  sit  Ilavotli  Jair.  Verum  ne  quidem  necesse 
est  affirmare,  nomen  illud  ab  ulroque  fuisse  da- 
tum  :  nam  de  secundo  solum  dicitur,  Quffi  ex 
nomine  cjus  sunt  appellata;  Havoth  Jair.  Htvc 
autem  verba  sic  exponi  possunt,  ut  civitates  aut 
vici  illi  intelligantur  nomen  sortitcV  a  nomine, 
B  quod  habebat  Jair  judex,  licet  nomen  istud  vi- 
cis  non  fuerit  impositum  hujus  tempore,  nec  per 
ipsum,  sed  tempore  primi  Jair,  a  quo  constat 
fuisse  impositum.  Favet  huic  expositioni  textus 
lh'bnticus,inquo  ne  quidem  legitur  ex  nomine 
suo.  At  sive  dicamus  civitates  iilas  aprimo  so- 
lumJair  dictas  esse  HavothJair;  sivecredamus 
secundum  quoque  auctorem  esse  istius  nominis, 
locus  Deuteronomii  nequit  merito  suspectus  esse 
interpoiationis  :  nam  secundus  Jair  nomen  anti- 
quum  continuaverit,  aut  abolitum  restituerit, 
sicut  nomen  HierosolynicV,  quod  per  Adrianum 
imperaiorem  erat  abolitum,  deinde  fuit  restitu- 
tum,  et  sicut  aliarum  civitatum  nomina  ali- 
quando  abolita  aique  iterum  restitida  novimus, 
Ceterum  oppugnatus  Deuteronomii  iocus  eaquo- 
queratione  minus  suspectus  esse  debet  interpo- 
lationis,  quod  pars  sit  orationis,  quam  Moyses 
habuit  ti<i  i«rpulum. 

600  Sexta  objectio  peiitur  ex  verbis  Exocl. 
I(>  >  35  .-  Filii  autem  [srael  eomederunt  Man 
quadraglnta  annis,  donec  venirent  in  tcrram  ha- 
iiiiniiiii-ni  :  Ikic  rilio  niiti  sunt,  usquequo  tan- 
r.rivni  finea  terrea  Chanaan,  Nam,  uti  obser- 
vant,  manna  desierunl  manducare  Tsraelitsepost 
mortem  Moysis,  uti  narratur  Jos.  5  f  m  et 
L2  his  rrrbis  :  VX  comedorunl  dc  frugibus  ter- 
ne  .  .  .  Defeoitque  manna,  postquam  comcde- 
runt  de  frugibus  terrae  eto,  Ifaque  Moyscssm- 
bere  non  potuit,  si  credimus  criticis  quibusdam, 
quamdiu  manna  comederint  filii  Israel,  Verum 
frivola  hsec  est  ratiocinatio :  nam  Moyees  sriebat, 
antequamobiitt  Israelitas  annis  circiter  quadra* 
ginta  manna  pastos  esse  indeserto,  idquehaud 
dubie  soribere  potuit,  et  scripsit,  sicuti  Deut.  8 
\  :'  ad  populum  locutus  est  sequentia  :  EH  rec  ir- 
daberis  ounoti  itineris,  per  quod  adduxit  te  Do- 
minus  Deus  tuus  quadraginta  annis  per  desertum. 
Necdumerani  impleti  anni  quadraginta,  quan- 
do  hmc  dicebat  Moyses,  sed  annus  quadragesi- 
mus  ilineris  ad  finem  decurrebat,  et  sic  paulo 
postdicitj  i  :  Eq  quadragesimus  annus  est.  At 
poterat  Sanctus  tempus  istud  numero  rotundo  vo- 
care  annosquadraginta,etsi  deessentaliquot  dies, 
auteiiam  menses  aliquot  defuissent,  ut  in  simi- 
libus  fieri  solet.  Poterat,  inquam,  ita  loqui  san- 
ctus  Legislator,  licet  ignorassei  mannapost  breve 
tempus  cessaturum,  cum  non  negaret  Israrlitas 
maima  deinde  etiam  cibandos,  Quippesolum  scri- 


D 


seplimaob- 
jectio  variis 
modis 


E 


DE  S.  MOYSE  PROPHETA. 

psit,  Israetitas  comedisse  manna  quadraginta  an- 
nis,  et  usquequo  tangerent  fines  terrae  Chanaan. 
Hoc  auJtem  totum  erat  impletum  ante  mortem 
ipsius,  cum  solo  Jordane  a  terra  Chanaan  sepa- 
rarentur  Israelitse.  Noverat  quidem  Moyses/s- 
raelitas  brevi  ingressuros  in  terram  promissam, 
ideoque  hac  etiam  scientia  uti  poterat i  at  istud 
necessarium  non  erat  ad  scribendum  verba  obje- 
cta.  lmo  scientia  illa  usus  hic  non  videtur ;  cum 
nec  diem,  nec  locum,  quo  manna  defecit,  assigna- 
verit ;  et  ne  quidem  affirmaverit,  utrum  ante,  an 
post  transitum  Jordanis  deficeret.  Quapropter 
ipsa  enuntiatio  vaga  adversarios  docere  debue- 
rat,  Moysen  illa  scripsisse,  quando  manna  necdum 
defecerat. 

661  Septima  objectio,  quam  jam  breviter  te- 
tigi  num.  555,  sumitur  ex  Deut.  i  V  i  ,  ubi  Moy- 
ses  dicitur  locutus  ad  popuium  trans  Jorda- 
nem.  Constat  enim  Moysen  numquam  transivis- 
se  Jordanem ;  atque  ea  de  causa  existimant  ad- 
versariinon  potuisse  eumdem  scribere  has  voces 
trans  Jordanem.  Late  pater  hsec  objectio,  cum 
esedem  voces  reperiantur  muttis  aliis  locis,  vide- 
licet  Num.  32  f  32  et  cap.  34  f  15  et  cap, 
35  j  14;  uti  et  Deut.  i  f  5  et  cap.  3  ?  8, 
cap.  4  f  41,  46,  47  et  4,9;  atque  omnibus 
istis  iocis  voces  trans  Jordanem  significent  regio- 
nem  illam,  quse  sita  est  ad  Orientatem  partem 
Jordanis.  Si  Calmetus  omnes  istos  textus  ditigen- 
ter  considerasset,  non  tam  faciie,  opinor,  con- 
cessisset  in  opinionem  quorumdam  criticorum, 
neque  ex  ailatis  vocibus  inferre  voluisset,  duos 
primos  Deuteronomii  versiculos  Moysi  esse  abju- 
dicandos.  Accipe,  studiose  lector,  primum  ex  lo- 
cis  aitegatis,  et  judica  mecum,  an  prudenter 
Moysi  possit  abjudicari,  alterique  hagiographo 
attribui.  Num.  32  f  31  et  32  hsec  leguntur  : 
Responderuntque  filii  Gad  et  filii  Ruben  :  Sicut 
locutus  est  Dominus  servis  suis,  ita  faciemus  : 
ipsi  armati  pergemus  coram  Domino  in  Terram 
Chanaan,  et  possessionem  jam  suscepisse  nos  con- 
fitemur  trans  Jordanem.  Si  Gaditse  et  Rubeni- 
tte,  qui  eo  tempore  Jordanem  nihiio  magis  tran- 
siverant  quam  Moyses,  ita  loqui  potuerunt,  cur 
Moyses  non  potuit  ita  scribere?  Quare  nuilum 
mihiest  dubium,  quin  pluribus  locis  ita  scripse- 
rit,  aut  certe  scripserit,  sicut  habet  textus  He- 
braicus,  Nam  varii  scriptores  observarunt  vocem 
Hebraicam  heber  ambiguam  esse,  et  Latine  ex- 
primi  posse  cis  aut  tran.s.  Alii  volunt  textum  He- 
braicum  significare  in  transitu  Jordanis.  Noiim 
hasce  observationes  improbare  :  quin  et  veras  ex- 
istimo  et  sufficientes  ad  objectionem  solvendam. 
Verum  ne  quidem  mihi  necessaricV  videntur  istx 
vocis  HebrdiCcV.  expticationes,  cum  ipsa  verba 
Latina  trans  Jordanem  faciie  possint  defendi,  et 
recte  intelligi,  cur  Moyses  partem  illam  ditionis 
Israelitarum,  quae  sita  eratad  Orientem  Jorda- 
nis,  ab  aitera  parte  distinxerit  per  voces  trans 
Jordanem. 

662  Noverat  Moyses  terram,  quee  sita  est  in- 
termare  Mediterraneum  et  Jordanem,  promis-  ^uostenditw  .- 
sam  fuisse  Israeliiis,  ideoque  hanc  totam  per  ex- 
ploratores  curaverat  lusfrandam  Num.  13.  Nec 
modo  noverat  terram  illam  fuisse promissam,  sed 
etiam  ccrto  sciebat  occupandam  ab  Israelitis, 
qtiia  Num.  84  fines  totius  terrm  Chanaanjussu 
Dei  descripsit.  Poterat  igitur  Moyses  ditionem 
totam,  quam  IsraelitcV  erant  possessuri,  conside- 
rare,  qualem  noverat  futuram  atque  inspicijus- 
serat,  et  minorem  partem,  quam  Jordanes  a 
majori  dividit,  vocare  regionem  trans  Jordanem, 

quemadmodum 


solvipolest, 


octava  objcctio 
ex  variis 
nominibus, 
Moyse,  utvo- 
tunt  posicrio- 
ribus  .- 

c 


ptimumvocem 
objectam  non 
etse  Moyse 
posteriorem, 


quemadmodum  fieri  solel  in  itrbibus  aut  provin- 
cns,  quas  flumen  aliquod  intersecat.  Tanto  ma- 
gis  ea  consideratione  uti  poterat  Moyses  ,  quod 
non  solum  scriberet  pnesentibus,  sed  etiam  poste> 
ns,  qui  eo  loquendi  modo  usuri  erant,  atque 
uti  debebant ;   quod  Abraham,  Isaac  et  Jacob , 
quorum  posteris  terraeratpromissa,  habitassent 
inter  Jordanem  et  mare.   Eoc  aidem  loquendi 
modo  Moysen  revera  usum  esse,  facile  ostendi 
potest.   Num.  34  post  descriptam  terram   Cha- 
naan,  mari  et  Jordani  interjectam,  y  12  Moy- 
ses  Israeiitas  sic  alloquitur  :  Hanc  habebitis  ter- 
ram  per  fines  suos  in  circuitu.  Pracepitque  Moy- 
ses  filiis  Israel,   dicens:   Hsec  erit  terra ,   quam 
possidebitis  sorte  ,   et  quam  jussit  Domiuus   dari 
novem  tribubus  ,  et  dimidire  tribui.  Tribus  enim 
filiorum   Rubeu ,  .  .    et    tribus  filiorum    Gad  ,  . . 
media  quoque  tribus  Manasse.  .  acceperunt  par- 
tem    suam    trans   Jordanem    conlra     Jericho    ad 
Orientalem  plagam.  Hic  non  solum  in  scriben- 
do  ,  at  in  loquendo  etiam  pr&dicto  modo  utitur 
Moyses.  Aliis  quoque  locis  ita  non  modo  scribit, 
sed  et  loquitur  Sanctus.  Verum  satis  erit  unum 
afferre  locum.  Gen.  50  narratur,  quo  modo  Jo- 
seph  corpus  defuncti  patris  sui  Jacobi  portaverit 
in  terram  Chanaan ,  et  $  10  dicitur :  Venerunt- 
que  ad  Aream  Atad ,  quse   sita  est  trans  Jorda- 
nem.  Runc  autem  locum  esse  situm  ad  Orientem 
Jordanis  patet  ex  sequentibus :  nam  y  13  sitb- 
ditur  :    Et   portantes  eum    in    Terram    Chanaan 
etc.  Locum  quoque  eumdem  ad  Orientalem  il- 
lius  flavii partem  assignat  S.  Hieronymus  inLo- 
cis  Hebrdicis.   Ex  hisce  sequitur,  Josephum  et 
socios  ipsius  nondum  transivisse  Jordanem,  ubi 
dicuntur  venisse  ad  locum  situmiv&ns  Jordanem; 
clarumque  est ,  Moysen ,  quando  illa  scribebat, 
non  respexisse  ad  iocum,  in  quo  erat,  sedaddi- 
visionem  Terrse  promissze ,  seit  ad  terram,  in  qua 
hdbitaverant  Abraham,  Isaac  et  Jacob ,  quibus 
promissio  cratfacta. 

663  Ociavo  demum  objiciunt  varia  nomina 
urbium  ,  locorum,  aliarumque  rerum  simitium, 
contenduntque  nomina  illa  non  fuisse  usitata 
Moysis  tempore,  sed  posteriora  esse  sancto  Legis- 
latore :  quod  si  verum  est ,  ab  eo  scripta  non  fue- 
runt;  at  deinde  per  alium  hagiographum  fuerint 
Pentateucho  inserta  explicationis  gratia.  Sane 
nonnulli  id  crediderunt :  ad  non  video  eos  pro  no- 
minibus  istis  Moysi  abjudicandis  melioresafferre 
rationes,  quam  afferunt  pro  tocisjam  refutatis. 
Verumtamen  non  operose  discutiam  omnia  nomi- 
na,  qxtse  alicubi  objecta  reperio  tamquam  Moyse 
posteriora,  qualia  sunt  Phison,  nomen  fluviie 
paradiso  egredientis,  Ilevilat,  terra,  quam  dictus 
fluvius  circuit  Gen.  1  i  xi  ,  Bahel  turris  Gen. 
xi  f  9,  Ninive  urbs  Gen.  10  1  xi,  ct  Chaldffii  gens 
variis  locis  in  Genesi.  Hiec  quidem  inter  nomina 
objecta  reperio  apud  Remigium  Ceillier  in  Bisto- 
ria  generati  auctorum  sacrorum  tom.  i  pag.  80  in 
Moyse  ,  ubi  et  singuiorumantiquiiaiem  vindicat: 
at  cumnon  videam  objectiones  illas quidquam  ha- 
bere  fundamenti  in  Scripturis,  aut  vel  minimum 
difficuttatis  invoivere,  satis  erit ad laudatum scri- 
ptorem  remittere  lectores,  eaque  examinare  no- 
mina,  qucV  primo  saitem  intuitu  aiiquid  videntur 
difficultatis  habere. 

864  Tdie  est  nomen  Dan  ,  de  quo  Gen.  11  1 
li  Persecutus  est  eos  usque  Dan  :  Abraham 
nimirum  cum  expeditis  vernaculis  suis  persecu- 
tus  est  quatuor  reges  illos,  qui  regem  Sodomorum 
reqesqueei  {«-<!<;■<>/<■*  ricerottf,  ct  So>!<mw  alias- 
qveurbesspoliaverant.  Per  Dan  autem  hic  wl- 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS. 


ACCTOBI 
J.  S. 


hob 
ea 


161 
versarii  intelligunt  urbemillam,  quam  Danitx 
expugnasse  leguntur  Judic.  1S ,  ubi  f  29  h<ec 
habentur:  Erat  autem  civitas  sita  in  reg-ione  Ro- 
quam   rursum   extruentes   hubitaverunt  in 
vocato    nomine  civitatis    Dan  ,  juxta    voca- 
bulum  patris  sui  ,  quem   genuerat    Israel  ,   quse 
prius  Lais  dicebatur.   Jos.  19  i  47  de  eadem  ci- 
vitate  fuvc  dicuntur  :  Ascenderuntque  filii  Dan , 
et  pugnaverunt  contra  Lesem,   ccperuntque  eam  : 
et  percusserunt  eam  in  ore  gladii,  et  possiderunt 
et  habitaverunt  in  ea,   vocantes  nomen  ejus  U> 
sem  Dan  ,  ex  nomiue  Dan  patrifl  sui,    Ex  hisce 
Caimetus  aliique  concludunt ,  nomen  loci  istius 
Dan  posterius  csse  Moyse,  ac  libris  ipsius  deinde 
insertum.  Respondeo  vocem  Dan  in  textu  objecto 
non  necessario  inteltigi  debere  de  illa  urbe ,  sed 
ibidem  fuisse  rivum  aut  fluciohtm,  qui  Dan  <!i- 
ctus  fuit ,  quique  cum  altero  simito  Jor  dicto , 
Jordani  fluvio  ortum  et  nomen  dedisse  dicilur 
a  S.  Hieronymo  infra  citando.  Scio  quidem  Cal- 
metum  in  Dictionario  Biblico  ad  vocem  Jordanis 
falsitatis  suspectos  habere  duos  istos  fontes,  ex 
quibits  Jordanis  profluere  dicitur ;  sed  hanc  ipsius 
assertionem  jam  refutavi  tom,  v  Augusti ,  ubi 
pag.  748  Joinviliius  in   Vita  S.   Ludovici  regis  ® 
Franciee  de  urbe  itta  ,  quse  secundion  atiquos  de- 
inde  Paneas  et  Csesarea  Philippl  vocata  ffif,  sic 
habet :  Sita  est  hroc  urbs  supra  fontem  puloruxa  , 
Jor  dictum.  In  campis  planis ,  qui  ante  hanc  ur- 
bem  extcuduntur  ,  fons  est  alius    admodum  pul- 
cher,    Dan  nominatus  :   horumquc    duorum    fou- 
tium  rivi   satis  procul  ab  urbc  confluunt ,  inde- 
que  fluvius  ,  ex    fontibus  his  ortus  ,  vocatus  est 
Jordanis.   Ita  scriptor  illc,  qui  in  loco  fuerat, 
et  fonies  videre  potuerat.  Hujus  testimonium  ibi- 
dem  in  Annolatis  confirmavi  testimonio  unius  e 
Missionariis  nostris  in  Syria,  qui  ambos  fontes 
exacte  etiamdescribit.  Quapropter  non  continuo 
credendum  esse  Calmetocensui,  asserenti  falsum 
essc,  Jordanem  cx  duoOUfl  nniiiibus  conflari,  am- 
neraquc  aliquem  cpsc,  qui  Dw  appelletur,  licet  ta- 
bulffl  geographioffl  plerfflquesto  ferant.  Nam,  quod 
mirum  videbitur,  Catmetus  ipse  <*<!  vocem   Dan 
ait :  Dan  (urbs )  ad  radices  Libani  sita  erat,  juxta 
rivum  Dan,  sive  Jordanem.  Em  hisce  concludo 
textum  Gen.  Hfl  hexplicariprobabiliterpossede 
rivo  Dan.  F 

6G5  Secundo  ,  etiamsi  certum  ess<i  in  textu  VarlU  modtt 
attegato  non  riviim ,  sed  oppidum  designatum  o$tmdttwn 
esse,  ne  vet  sic  quidem  adversariorutn  argumen* 
tum  ccrln  etnnceret ,  rocem  illam  textui  serius 
esseinsertam.  Nam  incertum  csiprimo,  an  urbs 
LaisttfJ  Lesem  antea  non  fuerit  dicta  Dan,  ita 
ut  antiquum  civitaiis  nomenfuerit  dumtawat  re- 
novatum  a  Danitis.  Cer/c  raro  legimus,  TsraQli- 
tas  eo  tempore  urbibus  captis  majorum  suorum 
nomina  imposuisse.  Hinc  suspicio  esse  potest,  id 
ideo  de  hac  urbe  contigisse,  quia  antiquitus  Dan 
fuerat  nominata.  Deinde  in  teatu  objecto  atia 
potest  civitas  designari,  quse  Dan  quoque  dicta 
fuerit :  neque  enim  incredibile  <■■,/,  aliam  quoque 
fuisse  civitatem  ,  aut  vicum  aliquem  tempore 
Abrahx,  qui  Dan  fueritvocatus.  8.  Eieronymus 
locumderivo  Dan  mdetur intellecoisse :  namlib. 
Qusest.  llebraic.  in  Genesim  cap.  Mad  verba 
objecta  :  Bl  persecutu  esl  eoa  asque  Dan,  sic 
habet:  Ad  Phoenicia  oppidum ,  quod  nuno  Pa- 
nk\s  dicitur.  Daw  autem  unufl  e  tontibu  e  I 
Jordanis.  Nam  et  alter  vocatur  Joe  ,  quod  in- 
terpretatnr  pfy*t  id  est,  rivue.  Duobufl  ergo 
fontibue,  qul  haudprocul  aaedJ  Eant,  in  unum 
rivulum   toderatis,   Jojldaxib    deincepi     appella- 

tur. 


162 


m  S.  MOYSE 


»ccto«  tur.  Jam  vero  eum  de  rivo  Dan,  non  de  urbe  Pa- 
J  s-  neade,  locum  intelligere  ,  facile  probatur  :  nam 
lib.  de  Locis  Hebraicis  ad  vocem  Dan  ita  scri- 
bit:  Dan  viculus  est  ift  quarto  a  Paneade  millia- 
rio  euntibus  Tyrum  :  qui  usque  hodie  sic  vocatur. 
Distinguit  igitur  inter  Dan,  olim  Lais  vel  Lesem 
dictam,  uti  habet  ad  has  voces,  et  urbem  Panea- 
dera  :  nec  alia  de  causa  adducit  oppidum  istud; 
quod  situm  erat  ad  rivum  Dan,  quam  utper  oppi- 
dum  notius  assignaret  rivum  minus  notum,  de 
quo  textum  Scripturx  interpretatur.  Ceterum 
locus  ipse  ne  minimum  quidem  habet  indicium 
insertse  vocis  :  neque  enim  aliquapotuit  esse  in- 
serta,  nisialia  fuerit  subtata,  quod  nequaquam 
mihi  est  verisimile. 
idempnMiur  666  Altera  vox,  quse  Pentateucho  inserta  ex- 
dcwunda  plicationis  gratia  a  quibusdam  creditur,  est  He- 
vocc  objecta,  ^TQU  .  aique  hsec  revera  variis  locis  ita  repeti- 
tur,  ut  solum  addita  videatur  ad  expositionem. 
Primo  Hebron  memoratur  Gen.  13  y  18  hoc 
modo  :  Movens  igitur  tabernaculum  suum  Abram, 
venit  et  habitavit  juxta  convallem  Mambre  , 
quje  est  in  Hebron  :  id  est ,  juxta  Hebron. 
B  Gen.  23  y  2  dc  Sara  dicitur :  Et  mortua  est  in 
civitate  Arbee ,  qua3  est  Hebron.  Rursum  Gen. 
35  i  27  :  Venit  etiam  ( Jacob  )  ad  Isaac  pa- 
trem  suum  in  Mambre ,  civitatem  Arbee  ,  hfec 
est  Hebron.  Clarum  est  ex  locis  allatis ,  urbem 
illam  Arbee  dictam  fuisse,  et  sic  aliis  locis  vo- 
catur,  Cariath  Arbe.  Hoc  autem  fuisse  antiquum 
urbis  nomen ,  discimus  ex  Jos.  14  y  15  ,  ubi 
legitur  :  Nomen  Hebron  ante  vocabatur  Ca- 
hiath  Ahbk.  Id  quoque  asseritur  Judic.  i  /10. 
Cum  autem  inter  filios  Caleb ,  qui  urbem  He- 
bron  obtinuit,  reperiatur  unus  x  Paral.  2  y'  42 
llebron  dictus,  facile  inferunt  critici  nostri , 
laudatam  urbem  ab  eo  Calebi  filio  nomen  acce- 
pisse.  Quod  si  h&c  observatio  vera  sit,  nomen  He- 
bron  Pentateucho  variis  locis  insertum  est.  Ve- 
rum  respondeo  conjecturam  speciosam  magis, 
quam  solidam  esse ;  nullo  enim  Scripturee  testi- 
monio  probari  potest ,  urbem  Hebron  a  Calebi  fi- 
lio  denominatam  fuisse.  Quod  vero  subinde  duo 
istius  urbis  nomina  simul  recenseantur ,  dicatur- 
que,  Quse  est  Hebron,  aut,  Eroc  est  llebron,  suspi- 
cionem  injicere  posset,  ista  explicationis  gratia 
q  fuisse  addita,  si  ubique  in  Pentateucho  ista  recur- 
rerent.  Verum  cum  aliis  locis  urbs  uno  solum 
nomine  Hebrcra  appelletur,  ista  quoque  suspicio 
evanescit.  Certe  Gen.  13  }  1S  Hebron  vocatur  sine 
mentione  nominis  antiquioris  Arbee  ,  aut  Cariath 
Arbe.  Et  Gen.  137  t  14  similiter  dicitur  Hebron 
sine  mentione  alterius  nominis.  Num.  13  y  23 
de  exploratoribits  legitur  :  Ascenderuntque  ad 
Meridiem  ,  et  venerunt  in  Hebron  .  .  .  Nam  He- 
bron  septem  annis  ante  Tanira  urbem  /Egypti 
<•  indita  est.  Nulla  quoque  ibi  mentio  alterius 
noniinis.  Moyses  urbem  llebron  variis  nomini- 
bus  designavit  in  Genesi ,  ubi  videtur  uti  vo- 
luisse  antiquo  nomine ,  quia  id  necdum  exule- 
verat  tempore  illot  de  quo  scribebat.  At  scribens 
de  gestis  sui  temporis  solo  nomine  Hebron  usus 
est,  ve>'isimiliter  quia  idmagis  tunc  erat  usita- 
tum.  Confirmaturid  ex  Josue  cap.  14  y  13,  ubi 
de  tradita  Calebo  Hebrone  sic  legitur .-  Bene- 
dixitque  ei  Josue  :  et  tradidit  ei  Hebron  in  posses- 
siouem:  atqueexeofuitllebron  Caleb  filio  Jephone 
Cenezaeo,  Et  moxi  15  :  Nomen  Hebron  ante  voca- 
batur  Cariath  Arbe.  Quo  respicit,  obsecro,  illud 
ante,  nisi  ad  tempora  rebus,  qiuv  narrantur,  anti- 
quiora  ?  Alioquin  enim  dixisset  Scriptor,  tunc, 
non  ante. 


PROPHETA. 

667  Tertium  denique  nomen,  quod  atiquibus  D 
visum  est  non  convenire  Moysis  eetati,  est  Moria  mijmm  ** 
mons,  in  quo  templum  deinde  xdificatum  est. 
Volunt  nimirum  montem  illum  non  gavisum  esse 
isto  nomine,  nisi  dum  destinatus  est  ad  construc- 
tionem  templi.  Vanum  et  prorsus  ineptum  esse 
istud  argumentum,  patet  ex  ipso  ,  qui  oppugna- 
tur,  loco.  Gen.  22,  postquam  Abraham  pro  Isaaco 
fitio  suo  arietem  obtulerat  holocaustum  ,  y  i* 
additur:  Appellavitque  nomen  loci  llhus ,  Do- 
minus  videt  (  Hebraice  Moria  ,  id  proprie  est 
Dominus  videbit,  sed  utroque  modo  verti  potest.) 
Unde  usque  hodie  dicitur  :  In  monte  ,  Dominus 
videbit  (Moria.)  Asserit  ipsa  Scriptura  no- 
men  monti  ab  Abrahamo  fuisse  impositum. 
Quis  igitur ,  qui  sacris  Litteris  fidem  adbibet, 
affirmare  ausit  nomen  id  esse posterius?  Neque 
sane  id  argumentum  ab  ullo  Catholico  adopta- 
tum  novi.  Hactenus  collegi  et  discussi  argumenta 
illa,  ex  quibus  primum  probare  voluerunt  non- 
nulli  Pentateuchum  non  esse  Moysis  :  quodcum 
alii  scriptores  ut  prorsus  improbabile ,  et  Scrip- 
turis  contrarium  rejicerent,  et  nimium  tamen  al- 
latis  ratiunculis  tribuerent ;  dixerunt  qusedam 
Pentateucho  inserta  fuisse  per  Esdram  aut  alium  E 
hagiographum.  Verum  cum  nec  horum  sententia 
mihisatis  appareat  probabilis,  singulas  objectio- 
nes  diligenter  discutiendas  censui,  ettamprolixe 
respondendum,  ut  lector  studiosus  intelligere  pos- 
sit,  quam  infirma  sint  omnia  adversariorum  fun- 
damenta. 


LVII.  De    tempore  scripti  Pen 
tateuchi. 


Quandoquidem   Pentateuchum  ,    in    quinque  CeUUeriusvuU 
libros  divisum,  videlicet  Genesim,  Exodum,  Pentatmchwn 
Leviticum,  Numervs  et  Deuteronomium  ,  Moysi  «riptum  «((•- 
vindicavimus  ;  restat  ut  aliqua  dicamus  ae  tem-  annQ  . 
pore  ,  quo  libros  illos  conscripsit  Moyses  :  scrip- 
tores  enim  in  varias  admodum  sententias  abie- 
runt.  Existimantaliqui  Genesim  a  Moyse  scrip- 
tamesseinMadianitideautcertetemporeservitutis 
JEgyptiacze ;  aliiGenesim  solum  prseponunt  Legi 
apud  montem  Sinai  acceptse :  alii  rursum  volunt  y 
exaratam  esse  in  deserto  post  Legem  acceptam. 
Verum  laudatus  ante  Ceillierius  conatur  tribus 
argumentis  evincere,  Pentateuchum  compositum 
esse  postremo  Moysis   anno,  seu  quadragesimo 
peregrinationis  per  desertum.  Sententia  hmcne: 
cessario  ex  parte  vera  est,  cum  Deuteronomium 
et  pars  Numerorum  scribi  non  potuerint  ante 
illum  annum,  quo  relata  in  iis  contigerunt.  At 
minus  certa  mihi  apparet  pro  aliis  Pentateuchi 
UbiHs.   Quapropter  laudati  scriptoris  argumenta 
expendere  et  nonnihil  elucidare  conabor,  omissis 
ceteris  scriptoribus ,  qui  minus  certo   inhderent 
determinato  alicui  tempori ,  ne  disputatio  fiat 
prolixior. 

669  Primum  Ceillierii  argumentum    hoc  est.  atprimum 
Moyses  in  Genesi  cap.  22    y    14,   et  cap.    27   V   iptiwargu- 
20   utitur    nomine    Dei    tetragrammato .  Atqui  me,ittm  non 
Exod.  6  y  3  dicit  Dominus  Moysi  de  Abraha-  ^b^ 
mo,  Isaaco  et  Jacobo :  Et  nomen  meura  Adonai 
(  in  Hebrsco  habetur  nomen  Dei  tetragramma- 
ton )  non    indicavi    eis.    Itaque ,   inquit ,    verisi- 
mileest,  istud  Deinomen  fuisse  incognitumusque 
ad  tempus,  quo  Pharaonem  secunda  vice  acce- 
dere  debebat  Moyses.  Hoc  argwnentum  ,  si  con- 

sequentia 


scd  plane 
etiam  corruit 


B 


alterum  argu- 
mentwn,quod, 

etiamsi  lcgiii- 
me  conclude- 
ret,  non  satis 
proharct, 


DIE  QUAKTA  SEPTEMBRIS. 
sequentia  legitime  deducta  esset,  solum  evinceret, 
Genesim  non  esse  scriptam  ante  tempus,  quo  Moy- 
ses  apud  Pharaonem  urgebatdiscessum  IsraHita- 
rum  ex  Mgypto.  Aut  potius,  ut  inferendum  erat, 
usque  ad  visionem  Moysis  apud  rubum  :  in  ea 
enim  nomen  Dei  Moysi  indicavit  angelus,  sicut 
narratur  Exod.  3  f  14.  Verum  ne  hsec  quidem 
consecutio  mihi  apparet  legitima  ,  quia  hsec  ver- 
ba  ,  Et  nomen  meum  Adonai  non  indicavi  eis,  non 
debent  sic  intelligi,  ut  nomen  Dei  tetragramma- 
ton ,  quod  Jehovah  pronuntiatur  e  muttorum  sen- 
tentia,  credamus  Abrahamo prorsus  fuisse  igno- 
tum ;  at  sufficit,  si  dicanius  vim  et  explicationem 
venerandi  istius  nominis  Abrahamo  aliisquepa- 
triarchis  non  fuisse  cognitam,  quemadmodum  iU 
la  cognita  fuit  Moysi  ,  explicante  anqelo  Exod. 
3  *  14. 

670  Locum  sic  recte  explicat  Bonfrerius  in 
Exod.  6  y  3  post  alios  :  nam  ,  ubi  observarat 
Deum  Gen.  15  }  1  et  alibi  usumesse  illonomi- 
ne,  ita  pergit  :  Sequor  Cajetani  ,  Lyrani  ,  To- 
stati ,  Eug-ubini  explicationem  ,  qui  explicant , 
Deum  apparuisse  patriarchis  in  Deo  omnipoten- 
te  ,  seu  iu  forti  et  omnipotente  ,  hoc  est  decla- 
rasse  illis  sufficienter  vim  istorum  suorum  nomi- 
num,  et  dedisse  illis  satis  distinctam  notitiam  il. 
lorum  suorum  attributorum  ,  fortitudinis  et  suf- 
ficientiae  seu  omnipotentise  :  fortitudinis  ,  eos  Te 
ipsa  fortiter  ex  variis  periculis ,  difficultatibus  et 
hominum  insidiis  liberando ;  sufficientiffi  ac  omni- 
potentiae  ,  multa  eis  bona  ac  beneficia  largien- 
do.  Xomen  autem  suum  tetragrammaton  iis  non 
indicasse  ,  sicuti  Moysi  indicaverat,  et  per  Moy- 
sen  ceteris  Hebrseis  ,  cum  supra  dixit  Moysi  , 
Ego  sum  qui  sum  ,  et  hoc  ipsum  renuntiari  jus- 
serat  Judaeis  ,  Qui  est  misit  me  ad  vos.  Quod 
non  sic  intelligrendum  est,  quasi  ■patriarchae  illi 
non  scirent  Deuin  sic  vocari,  ejusdemque  nomi- 
nis  quoad  vim  et  potestatem  coufusam  aliquam 
notitiam  non  haberent,  sed  quod  non  ita  distin- 
cte  sit  illis  explicata  vis  istius  nominis  (quod  Dei 
esse  sive  ens  illimitatum  significat ,  estque  cetero- 
rum  attributorum  per  modumqualitatum  significa- 
torum  quasi  prima  radix  et  fundamentum)  sicuti 
Moysiet  ceteris  istorum  patriarcharum  postcris;  et 
re  ipsa  paulo  post  tot  prodigiis  ac  miraculis  ostensu- 
rus  esset  se  esse  fontemomnis,cs.>e,  utendo  creaturis 
quomodolibet ,  et  earum  naturas  pro  arbitrio  com- 
mutando  vel  dcstruendo.  Rsec  expositio  ,  quse  ge- 
nuina  videtur ,  argumentum  primum  Ceitlierii 
prorsus  destruit. 

671  Hic  autem  secundum  argumentum  samit 
prsecepto  Dei  dato  Noe  ante  diluvium  Gen.  7  ?  2, 
ubi  distinctio  fit  animantium  mundorum  et  im- 
mundorum,  quia  dicitur  •.  Ex  omnibus  animan- 
tibus  mundis  tolle  septena  et  septena  ,  mascu- 
lum  et  fsemiuam  :  de  animantibus  vero  immun- 
dis  duo  et  duo  etc.  Ex  hoc  loco  infert  Gene- 
sim  scriptam  non  esse  ante  publicationem  legisde 
animalibus  mundis  et  immundis  ,  quse  habetur 
Levit.  xi.  Credit  enim  laudatus  scriptor  distin- 
ctionem  animantium  mundorum  et  immundorum 
ignotam  fuisse  Israelitis  ante  illam  legem,  atque 


163 

tranonofferenda;  sz  non  ignoraverii ,  quibus  fo 
vtdll  Tet '  et  a  quibus  ^nenlum  ;  non 
2*  Z:  7  S°Tiam  n°n  ^-nicaslet  po- 
steris  suis,  et  qua  de  causa  non  potuerit  scienfia 
rlla  pervenire  usque  ad  tempora  lo^^ 
damus  distznctionem  illam  expresso  Dei  mandato 
pr*ceptamfuisse  a  temporibus  Not;  7vTmt 
limus  extstimare  ,  instinctu  quodam  naiurali 
fuisse  mtroductam,usuque  et  consuetudine con* 
firmatam. 

672  At,  inquit  Ceitlierius,  Deus  in  Lege  lsrae- 
htas  mstruxit  de  distinctione  mundorum  et  im- 
mundorum  ■  necesse  igitur  est  ut  dicamus,  lsrae- 
htas  ante  Legem  datam  non  habuisse  utlam 
regutam  distinguendi  inter  animantia  mundaet 
immunda.  Verumfaltit  hsecconsecutio,  quiamul- 
ta  aha  prsecepta  sunt  in  Lege  Moysis  et  explicata, 
hcet  antea  essent  usitata  apud  Israelitas  et 
prsescripta  :  cum  enim  Lex  omnia  contineat  prm- 
cepta,  quse  observanda  erant  Israclitis ;  si  omnia 
illa  eo  tempore  primum  mandata  sunt,  sequere- 
tur  nihil  obserrandum  fuisse  Israelitis  ante  Le- 
gem  latam  ,  cum  iamen  constet,  multa  prsecepta 
moralia  et  nonnulla  etiam  legalia  ipsis  antefuis- 
se  observanda.  Sane  non  est  credendum  IsraHitas 
ante  Legem  latam  qusevis  animalia  sine  delectu 
ad  cibum  aut  ad  sacrificium  adhibuisse.  Poterat 
igitur  Moyses  ante  Legem  latam  loqui ,  sicut  lo- 
cutus  est  Gen.  7*2,  et  sic  loquens  intelligi  ab 
Israelitis,  ita  ut  istud  argumentum  nultius  sit 
momenti  ad  investigandum  tempus  scripti  libri 
Geneseos  totiusque  Pentateuchi. 

673  Tertium  argumentum  desumit  Ceillierius 
ex  verbis  Gcn.  14  f  7,  ubi  dicitur  de  quatuor  regi- 
bus,  qui  regem  Sodomorum  aliosque  quatuor 
ei  adhasrentes  deinde  vicerunt :  "Reversique  sunt 
et  venerunt  ad  fontem  Misphat  ,  ipsa  est  Cades 
etc. ;  quia  S.  Rieronymus  lib.  Qusest.  Rebraic. 
in  Genesim  in  locum  allcgatum  de  fonte  Misphat , 
seudefonte  Judicii  ,  ut  sonat  vox  Rebraica,  sic 
loquitur  :  Per  anticipationem  dicitur,  quod  post. 
ea  sic  vocatum  est.  Significavit  autem  lo^um  apud 
Petram  ,  qui  Fons  Judicii  nominatur  :  quia  ib» 
Deus  populum  judicavit.  Ex  hisce  autem  ita  ndio- 
cinatur  laudatus  scriptor  ;  Fons  Misphat  seu  ju- 
dicii  nomen  istud  accepit  anno  quadragesimo  pe- 
regrinationis  Israelitarum  ,quando  poputus  apitd 
Aquas  contradictionis  murmuravit,  ut  refertur 
Num.  20 ,  et  Moyses  ipse  et  Aaron  fuere  ex- 
clusi  ingressu  Terrse  promissw  ob  nonmdlam 
diffidentiam ,  ut  ibi  dicitur  y  1-2.  Moyses  igitUT 
heec  ita  scribere  non  potuit  ante  illum  annum  qua- 
dragesimum  etultimumvitsesum.  Consecidio  hwc 
legitime  deducta  est ,  modo  sententia  S.  Riero- 
nymi,  sicut  exponitur,  satis  sit  certa.  Verumpro 
ilta  sententia  ,  quam  S.  Rieronymo  attribuunt  ac 
sequunlur  aliqui  interpretes  ,  non  invenio  satis 
ftrmum  fundamentum  in  sacris  Litteris  :  nam 
Moyses  nullibi  insinuat  Aquas  contradictionis  et 
Fontcm  .Misphat  nomen  accepisse  ab  ulto  eventu 
sui  temporis.  Quis  autem  facile  credat  ,  Moysen 
itlo  nomine  xisum  esse  per  anticipationem  ,  cum 


tccTote 
i.S 


MimitUer  eu 
illegitimum  . 


tcrtium  vcro 
phn  probaret, 


idcirco  non  potuisse  Moysen  antea  sic  scribere ,     eodem  nomine  numquam  sit  usus postquam  loco 

nomen  fuisset  inditum ,  prxsertim  cu  1  locu 


quia  IsraelitcV  non  intellexissent ,  quid  vellet  per 
animantia  munda  et  immunda.  Verum  cum  fa- 
teatur  distinctionem  mundorum  et  immundorum 
animantium  cognitam  fuisse  Noe ,  qui  alioquin 
prsedictum  Domini  mandatum  non  potuisset  ex- 
sequi ;  non  invenio  fundamentum  satis  firmum 
ad  dicendum  distinctionem  iltam  fuisse  incogni- 
tam  Israelitis.  Quippe  si  Noe  sciverit,  qusenam 
Septembris  Tomus  II. 


istum  frequenter  alio  nomine  designet,  et  vocet  ad 
Aquas  contradictiouis  P 

674  Prreterea  ,  si  consideremus  loca  victna 
gentesque  eo  tempore  victas  a  quatuor  iitis  regi- 
bus,  postquam  venerunt  ad  fontem  Misphat,  ve- 
risimitius  apparebit,  per  Cades,  ubi  erat  Fons 
Misphat ,  non  intelligi  urbem  Cades  deserti  Stn, 


nim  tneerto 
fundamento 
niteretur. 


27 


ubi 


164. 


J  S. 


Nec  uttimo 
Afoysi»  anno, 
necants  Legem 
acceptam 
Genesis  vidc- 
tur  tcripta  : 


c 


rsis  tamen 
■i  Bsodu» 
teribi  potue 
runt  apud 

moittrni 
Sinai, 


ubi  fuerunt  Aqure  contradictionis 
Cadesbarne  in  limite  Terrw  promissx  seu  tribus 
Juda,  quia  Gen.  14  J  6  dicitur  de  istis  quatuor  re- 
gibus,  quod  pervenerint  varias  gentes  percutien- 
do  usque  ad  Campestria  Pharan  ,  quae  est  in  soli- 
tudine.  Reversique  suut  et  venerunt  ad  Fontem 
Misphat,  ipsa  est  Cades  :  et  percusserunt  omnem 
recrionem  Amalecitarura,  et  Amorthreum,  qui  ha- 
bitabat  in  Asasonthamar  Certe  Amalecitarum  re- 
gio  vicina  erat  urbi  Cadesbarne,  uti  eteidem  vici- 
nierant  Amorrkm  Moysis  tempore,  eratqueurbs 
sita  in  deserto  Pharan ,  ita  ut  omnia  illa  opti- 
me  congruant  urbi  Cadesbarne.  At  urbi  Cades, 
ubi  fuerunt  Aqure  contradictionis  ,  et  urbi  Pe- 
trw,  nec  Amalecitarum  regio,  nec  Amorrhseorum 
gens ,  nec  desertum  Pharan,  videtur  fuisse  vi- 
cinum.  Certe  eam  vicinitatem  nidlo  sacras  Scri- 
pturee  loco  probandam  existimo.  Itaque  cum 
num.  437  et  sequeniibus  ostenderim  Cades  de- 
serti  Sin  et  Cadesbarne  urbes  fuisse  diversas  ; 
cumque  ex  dictis  pateat,  hic  potius  intelligendam 
esse  Cadesb;irne  quam  Cades;  fons  Misphat  nomen 
accipere  non  potuit  ab  iis  ,  quse  facta  sunt  apud 
Aquas  contradictionis,  sed  aut  nomen  est  Moyse 
antiquius,  vel,  si  ipsius  tempore  locofuit  imposi- 
tum  ,  oriri  potuit  ex  rebellione  Israelitarum  oc- 
casione  exploratorum  orta,  quando  tota  fere  gens 
Israeiilarum  condemnata  est  ad  mortem  in  de- 
serto  obeundam.  Porro,  si  nomen  fontis  Misphat 
sit  Moyse  antiquius,  ut  verisimilius  est,  totum  ar- 
gumentum  corruit.  Si  vero  ortum  sit  tempore 
commorationis  Israelitamtm  apud  Gadesbarne  , 
Moyses  ista  non  scripsit  ante  secunditm  peregrina- 
tionis  annum. 

675  Ex  dictis  sequitur,  argumenta  jam  exa- 
minata  non  sufflcere  ad  statuendum  aliquid  certi 
de  tempore  scripti  per  'Moy.-on  Pentateuchi  ;  nec 
facile  crediderim  Genesim  dilatam  esse  usqite  ad 
annum  postremitm  vitte  Moysis.  Nihilo  magisve- 
risimile  mihi  apparet,  Genesim  esse  scriptam  in 
Madianilide,  priusquam  celebrem  illam  visionem 
inrubo  Moysi  obtulisset  Deus  ,  quia  non  videtur 
ante  prsedictam  visionem  tanta  spiritus  prophe- 
iici  gratia  fuisse  prseditus  ,  quanta  necessaria 
erat  ad  Genesim  componendam.  Si  vero  conside- 
remus  tempits  iliud,  quo  in  Mgypto  deinde  man- 
sit,  utexitum  Israelitamtm  itrgeret  apud  Phara- 
onem,  nihii  forte  inveniemus,  cur  illo  tempore  Ge- 
nesim  componerenon  potiterit,  nisi  nimiam  tem- 
poris  brecitatem  et  varias  occupationes  ,  quse 
nascebantitr  ex  imposita  per  Deum  citra  tibe- 
randi  Israelitas.  Verum  hiec  temporis  brevitas 
sufpcere  mdetur  ,  ne  facile  credamus  tale  Opus, 
quaie  est  Genesis,  tunc  a  Viro  pluribus  curis  di- 
stricto  fuisse  compositum  :  atqxte  eadem  raiio  fa- 
cit,  ut  credere  neqiteamxts  fitisse  conscriptam  Ge- 
nesim,prhtsqitam perventum  erat  ad  montem  Si- 
nai,  et  priusqnam  Lex  ibideni  popitlo  erat  data  ; 

rtinn  n  mdlaexmansionibusanterioribusIsraeliWe 
diusubstiterint,  et  apitd  montem  Sinai  continuis 
ni'c n pationibus detentus  fuerit  Noyses  nsque ad Le- 
gem  acceptam. 

67fi  Primum  igitur  tempus,  quo  Moyses  Gene- 
Sim  componerepotuit,  atque  Exodum  fere  totitm, 
occumt  apud  montem  Sinai  post  Legem  ac- 
ceptam,  quando  construebatxtr  tabernacitiitmcum 
omnibus  ad  tdbemaculurn  et  r-esies  sacerdotaies 
spectantibus.  Nam  toto  ilto  sex  aut  fe?*e  septem 
mensium  spatio  ,  quo  omnia  illa  fuere  constru- 
cta  ,  minoribus  curis  detentus  fuisse  ridetin-Moy. 
aes,  cum  nihil  de  gestis  istius  temporis  refera- 
tur  in  sacris  Litteris.    Verisimiie  quoque  est 


DE   S.  MOYSE  PROPHETA. 
sed  urbem     curam  illam  scribendi  Genesim  et  Exodum  ibi 


dem  susceptam  essea  Moyse.w*  rempitbticam  Iie- 
brceorum  majorum  suorum  exempiis  erudiret  t 
Deique  beneficiis  tam  antiqitis  quam  novis  ad  Le- 
gis  observantiam  excitaret.  Sane constat  ilio  in  lo- 
co  leges,  ritus,  cseremonias,  sacerdotium,  taber- 
nacutum,  ceteraque  omnia  ad  rempublicam  ali- 
quam  recte  ordinandam  necessaria  ,  Deojubente, 
constitutaesse ;  vehemens  igitur  potest  essesuspi- 
cio,  eodem  in  loco  exaratam  esse  Genesim,  qum 
mirum  in  modum  conducere  poterat  adpopidum 
rectius  instituendum. 

677  Porro  si  Moyses  Genesim  scripsit  et  Exo- 
dum  assignatojam  tempore,  Leviticitm  quoque  et 
Numeros  usque  ad  caput  decimum  conscripsit 
post  erectum  tabernaculum,  antequam  montcm 
Sinai  cum  suis  reiinqueret.  Initium  Levitici  tate 
est :  Vocavit  autem  Moysen,  et  locutus  est  ei  Do- 
minus  de  tabernaculo  testimonii  etc.  Hsec  verba 
evincunt ,  Leviticum  scriptum  esse  post  erectum 
tabernacutum  ,  cujus  erectio  narratur  idtimo  ca- 
pite  Exodi.  Cum  autem  erectio  ilia  sit  facta  pri- 
mo  mense  anni secundi  et  die prima  mensis,cum- 
que  iiber  Numerorum  inchoetur  a  prima  die  men- 
sis  secundi,  seu  a  censupopuii  tunc  instituto,  ad- 
modum  verisimiie  est  totum  Leviticum  scriptum 
esse  a  Moyse  mense  primo  anni  secitndi ;  tibrum 
vero  Numerorum  usque  ad  caput  decimum  mense 
secundo  ante  discessum  a  monte  Sinai,  qui  in- 
cidit  in  diem  vigesimum.  Posteriores  autem  par- 
tes  Numerorum  suspicor  deinde  exaratas  esse  di- 
versis  temporibus  ,  postquam  singula  facta,  quse 
notatit  digna  videbantur,  acciderant.  Mansiones 
vero  cap.  33  relatas  haud  dubie  Moyses  iibro 
Numerorum  adjunxit  in  mansione  xdtima,  post- 
quam  inteliexerat  non  mutandum  castrorum  to- 
cum  ,  se  vivente  :  idque  dicendum  est ,  sive  exi- 
stimemus  singuias  in  toco  suo  per  vices  fuisse 
descriptas ,  sive  credere  malimus  omnes  simul 
eo  tempore  primum  recensitas.  Demum  ordine 
temporis  adjecit  tria  uitima  capita  Numerorum; 
ettohtm  Deuteronomium  mense  uttimo  vitiecom- 
posuit,exceptopostremocapite,  quodverisimiliter 
Josite  aut  Eteazarus  adjecit. 

678  Jam  vero  conjectura  data  de  scripta  Genesi 
apud  montem  Sinai,  etiamsi  mihi  videatur  ceteris 
probabitior,  mera  tamen  conjectitra  est.  Et  iubens 
fateor  ,  potuisse  Moysen  Genesim  majoremque 
partem  totius  Pentateuchi  conscribere,  postquam 
Israelitse  db  rebellionem  in  Cadesbarne  excita- 
tam  ad  diuturnum  exsitium  erant  condemnati. 
Verum  sententia  de  toto  Pentateucho  scripto  an- 
no  peregrinationis  quadragesimo  minus  mihi 
placet ,  quia  non  video  rationes,  ob  quas  Moy- 
ses  Opus  istud  tam  diu  distidisset,  et  iltud  tan- 
dem  in  fine  vitse  fuisset  agressus,  prxsertim  cum 
iiio  anno  maxime  fuerit  occupatus,  et  vix  suffi- 
ciens  otium  habuisse  videatur  ad  tantum  Opus 
exarandum.  Preeterea  negari  nonpotest ,  muttas 
leges  variis  locis  repeti,  rursumque  incidcari  in 
Levitico,  Numeris  et  Deideronomio  partem  iiia- 

qxtie  primo  peregrinationis  anno  jam  iaUv 
,  et  in  Exodo  conscriptm.  Harum  autem 
repehtionum  tam  frequentium  nutta  metior  ra- 
tio  dari  posse  videtur,  quam  quod  leges  iiiie, 
quxanon  satis  observabantur,  nec  satis  omnibus 
essent  notee,  rursum  iteratis  vicibus  incuicaren- 
tur  a  Moyse  ,  qui  minus  curabat  nitorem  Operis 
sui  quum  fideiitatem  in  annotandis  omnibus 
qux  preescnbebantur.  Non  poterant  vitari  re- 
petitiones  iiise  a  Moyse  ,    si  variis  temporibus 

Opus 


utiet  Leviticus 
et  pare  Xume- 
rorum  ■■  yuf- 
bus  reliqxia 
ordinfi  tempo- 
ris  potuerunt 
adjici : 


rum , 
erant 


riuwnes,  cur 
Itbn  Moijsis 
videantnr  per 
purtes  con- 
scripti  et  unte 
tiiimim  ulti- 
nium. 


quo  cxpficatio- 
nctct  obscrva- 
tioncs  quxdum 
adjici  potttc  - 
runl. 


B 


Aliqui  exisli- 
mant  librum 
Job  a  Moysc 
scriptnm, 


DIB  QUAHTA  SEPTEMHIUS 

K  Opufsuum  per  partes  exaraverit,  prout  supra 

aixi :  at  facile  vitari  potuissent ,  si  sub  finem  vi- 

m  ex  adversariis  antea  compositis  totum  Penta- 

teuchum  consequenter  scribere  voluisset.  Videmus 

quoque  in  Exodo,  Levitico,  Numeris  et  Deutero- 

nomio,  factis  historicis  leges  subinde  quasdam 

inseri,  aut  legibus  facta  quaedam  historica.  Non 

aliam  rursum  hujusce  ordinis  rationem  reperio 

quam  quod  singuta  suis  temporibus  sic  illigaverit 

Moysesperpartes,  ut  noluerit  attendere  ad  or- 

dinem  rerum  magis  concinnum.  Si  autem  Opus 

suum,  seu  totum  Pentateuchum,  in  fine  viLv  com- 

ponendum  suscepisset,  facitepotuissetlegesomnes 

conjungere,  atque  item  conjungere  facta  histori- 

ca  ;  ut  ordo  exsurgeret  nitidior,   et  omnes  leges 

minorilaborepossentpervotvi.Id  vero  non  a>qua- 

lifacilitate  fieri  poterat,  si  compositis  primum 

Genesi  et  Exodo,  alia  deinde  per  partes,  sicut 

singula  contingebant,  fuere  conscripta. 
079  Ceterum  lubens  fateor  totam  hanc  dispu- 

tationem  meris  niti  conjecturis,  nec  tales  afferri 
posse  conjecturas pro  uno  aut  altero  temporescri- 

ptee  Geneseos  et  Exodi,  saltem  post  Legem  da- 
tam,  ut  conjecturis  pro  opposita  aliqua  sententia 
afferendis  multumprasponderent.  Verisimile  quo- 
que  esse  fateor,  Moysen,  si  prsecipuam  partem 
Pentateuchi  composuerit  apud  montem  Sinai,aut 
si  idfecerit,  postquam  popalus  in  Cadesbame  ad 
diuturnam  commorationem  in  deserto  erat  con- 
demnatus,  in  fine  vitse  totum  Opus  suum  revidis- 
se,  et  forsan  hinc  inde  aliquid  adjecisse,  sive  ut 
locum  aliquem  elucidaret,  sive  ut  adderet  ali- 
quid,  cujus  notitiam  postea  acceperat.  Hac  de 
causa,  si  aut  in  Genesi  aut  in  Exodo  nonnulla 
subinde  occurrunt,  quse  Moyses  magis  videtur 
nosse  potuisse  anno  peregrinationis  quadragesi- 
mo  quam  primo  atd  secundo  ;  ex  iis  inferri  certo 
neqiiit,  libros  illos  anno  quadragesimo  scriptos 
esse  ;  cum  sufficiat,  si  dicamus  illo  anno  quibus- 
dam  observationibus  aut  explicationibus  fuisse 
auctos  aut  elucidatos .  Hac  sola  observatione  cor- 
ruunt  argumenta  Ceillierii,  quibus  alia  jungi 
possent  pro  ultimo  Moysis  anno  determinando,  si 
solum  ageretur  de  explicationibus  quibusdam 
illo  anno  verisimiliter  Pentateucho  additis. 


Wj 


J.  S. 


E 


§  LVIII.  Liber  Job  Moysi  attribu- 
tus  a  quibusdam,  sed  parum  pro- 
babiliter,  si  agatur  de  conscripto 
toto  libro,  quem  interpretari  po- 
tuit  Hebraice  et  augere  :  non 
videtur  auctor  aliquot  Psalmo- 
rum. 

Aliqui  scriplores  ,  cum  antiqui  tum  neote- 
rici,  non  solum  Pentateuchum  a  Moyse 
scriptum  existimant ;  sed  eidem  quoque  attri- 
buunt  librum  Job,  et  Psalmos  aliquot.  S.  Chryso- 
stomus  tom.  6  Operum  nuperrimae  editionis  in 
Synopsi  Scripturse  sacrmpag.  367  dubitatdeau- 
ctore  libri  Job,  atque  ita  habet  i  Narratur  Salomo- 
nem  hunc  adornavisse  Jibrum,  nisi  forte  ipsius  Moy- 
sis  sit  Opus.  Huetius  in  Demonstratione  Euange- 
lica  prop.  4  pag-  221  recensens  varias  opiniones 
deauetore  HbriJob,  ita  enumerat  scriptores,  qui 
cum  Moysi  attrnbuerunt :  Librum  scripsisse  Mo- 


sem  ad  solatium  Israelitic*  ^entis,  eum  iEgy- 
ptiorum  tyrannide  premeretur,  mihi  sane  vid^tur 
perquam  probabile.  Ea  est  Thalmudistarum  sen- 
tent.a  m  Baba  bathra ;  ea  R.  Davidis  Kimchi, 
et  Eabbmorum  complurinm.  Eamdem  amplexus 
est  auctor  posterioris  Commentarii  in  Jobum  , 
qui  Ongsnis  sibi  nomen  prascripsit ;  eamdem 
Methodius  apud  Photium  ( in  Bibliotheca  cap. 
Z35;)  et  Polychronius,  et  Julianus  Halicarnas- 
seus  apud  Nicetam  in  Catena  in  Jobum  ;  eamdem 
denique  recentiores  bene  multi.  Id  ipsum  sensisse 
Hieronymum  dicas  ex  ejus  Epistola  ad  Paulinum, 
m  qua  libros  sacros  recensens,  Pentateucho  Jobi 
hbrum  subjicit,  posthabito  etiam  libro  Josua: ,- 
quo  ejusdem  esse  utrumque  et  auctoris  et  jetatis 
significet. 

681    Allata   horum  auctoritate ,    opinionem  qwd  Buniu* 
suam  rationibus  quoque  firmare  conatur  Hue-  ratiQn<ou» 
tius.  Primo  allegat  styli  similitudinem.  At  alii  pro6are  ^ 
contendunt  stylum  Pentateuchi multum  differre  'Zion»"" 
a  stylo  UbriJob  :  magnamque  satis  esse  difteren- 
tiam  utriusque  styti,  ex  ipsis  Huetii  verbis  col- 
ligipotest;  cum  fateatur  grandius  aliquid  sona- 
re  in  libro  Job,  crebrioresque  in  eo  esse  senten- 
tias :  quod  florenti  Moysis  setati  adscrtbendum 
piUat :  existimat  enim  librum  Job  a  Moyse  exa- 
ratum  esse,  dum  degebat  in  Madianitide  apud 
socerum.  Alteri  objectioni  majoris  momenti  oc- 
currit  his  verbis  :  Uccurruut  quidem  in  Jobi  li- 
bro  Arabismi  et  Syriasmi  ,    uti    notatum  est  ab 
Hieronymo  j     nonnumquam    etiam    Chaldaumi. 
Verum  poetam  ag-enti  affines  usurpare  dialectos 
licuit,   et    speciosa   vocabula    rerum    proferre  in 
lucem,    et    obscurata    populo    verba    eruere.    Id 
sibi  juris   arrog-ant  poetse.  Id  ab  Homero  summa 
licentia  factitatum    est.    Addit ,  Moysen  potuisse 
patriam  loquelam   nonnihit  inquinare  diuturno 
commercio  cum  Madianitis,  lingiuvque  Hebrdicm 
puritatem  resumere,  postquam  ad  suos  fuit  re- 
versus.  At  neutra  responsio  omnem  videtur exhau- 
rire.difficuttatem :  non  prima,  quia  in  Canticis 
Pentateucho  insertis  etiam  poetam  agii  Moyses  : 
nec  secunda,  quia  vir  eruditus,  qualis  erat  Moy- 
ses,  non  tam  facite  sermoni  patrio  aliena  miscet 
idiomata,  pnesertim  quando  tibrisunt  scribendi ; 
si  vero  eo  usque  inqidnasset  semnonem  vernacu- 
lum,  non  facili  negotio  illius  puritatem  Senex  re- 
sumpsisset.  Adde,  meram  esse  conjecturam,  qua 
Moyscs  librum  iilum  scripsisse  dicitur,  quando  y 
degebat  in  Madianitide, 

682  Quod  vero  spectat  ad  auctoritates  addu-  nec  ailclorUu, 
ctas,  hcB  non  sunt  magni  momenti,  prwipue  tcs  <tj,iuct.r 
siauferamus  S.  Hieronymum,  qiti  reliquis  non  'uffidwu  od 
recte  videtur  aggregaius.  Quippe  quod  Hierony-  ®"f?*  ^** 
mus  in  Epistota  ad  Paidinum  de  tibro  Job  agat 
statimpost  Pentateuchum,  nihit  probat,  cum  in 
ea  Epistota  ordinem  temjioris,  quo  scripti  sunt 
singuti  iibri,  nequaquam  observet :  nam  ut  atia 
omittam,  deDavide  agit  postomnes  Prophetas, 
licet  David  omnibus  Prophetis  sit  antiquior.Quin 
imo  verba  ipsius  talia  sunt,  ut  tibruiu  ipsi  Jobo 
videatur  attribuere,  Job  ,  excmplar  patientiffl  , 
inquit,  qute  nou  mysteria  suo  sermone  comple- 
ctitur?  Prosa  incipit ,  versu  labitur ,  pedestri 
sermone  fJnitur :  omuesque  leg-es  dialecticaj,  pro- 
positione,  assumtione ,  contirmatione  ,  couclu- 
sione  determinat  etc.  Loqui  Ilieronymum  de  Jo- 
bo  ipso,  non  de  tibro,  insinuant  voces  Ulm  exem- 
plar  patientiae.  Idem  indicant  verba  hac  mox  se- 
quentia:  Et,  ut  de  cajteris  Bileam,  reaurreotio- 
nem  corporum  sic  prophetat ;  ut  nullus  de  ea 
vel  manifestius  ,  vel   cautius   scripserit :  «  Scio, 

ii  iuquit, 


166 


DE  S.  MOYSE 


wcToat      a  inquit,   quod  Redemptor  meus  vivit  «  etc.  In 

JS*        Epistola  ad  Pammachium  adversus  errores  Jo- 

hannis  Hicrosoiym.  eadem  verba  adducturus,  ita 

loquitur  Hieronymus  :    Tonet  Job  tormentorum 

vietor  etc.  Et  ibidempost  varias  animadversiones 

sic   subjicit:    Nonne  tibi  videtur  jam    tuuc  Job 

contra  Origenem  scribere  ?  etc.  Itaque  S.  Hiero- 

nymi  sententia  non  favet  Moysi ;  nec  tanta  est 

auctoritas  aliorum,  quicitantur,ut  Moysi  librum 

illumattribuere  certo  possimus,  cumplures  gra- 

vioresque  Patres  repugnent,  et  Hebrsei  ipsi  ma- 

xime  sint  divisi. 

aiiqui  credwu      gg3  Xuctor    anonymus    in    Job,    cujus  lucu- 

HbrumJobcx    frrati0  attributa  olim  fuit  Origeni,  et  quse  in  no- 

bflicum^-     vissima  editione  Operum  Origenis  legitur  in  Ap- 

ctum,  pendice  tomi  2  pag.  851  existimat   librum  Job 

conscriptum  esse  Syrorum  lingua,   sive  ab  ipso 

Job,  sive  ab  amicis  ejus.  Ac  deinde  subdit  .-  In- 

terpretata   autem   sunt  (Jobi  certamina)  a  ma- 

gno  illo  viro    Mose  in    Hebraicam  linguam,   at- 

que  filiis  Israel  tradita.   Quod  ostendit  ipsa  Scri- 

ptura  Job ,    diceus  :   «  Hoc   interpretatus  est  ex 

"  Syrorum  lingua  ».    A   quo   iuterpretatus  ?  Ma- 

B  nifestum  est,   quod  a   Mosc   in    Hebraeum.    Item 

vero  a  Septuagiuta  interpretibus    ex    Hebraeo  in 

Graicum   translatus  est.  In   yEgypto  scilicet  olim 

Moses  illum  ex  Syro  in  Ilebrseum  transtulit.  Item 

in  vEgypto  etiam  Septuaginta  sub   Ptolemaeo  ex 

Hebraeo  in  Graecum  illum  tnmstulerunt.  Ita  qui- 

dem  scriptor  ille  ratiocinatur  ex  verba  Appen- 

diculce,  quue  addita  est  libro  Job  apud  Septuagin- 

ta.  At  illa  Appendicula  minime   dicit,  Moysen 

fuisse,  qui  librum    ex  lingua  Syriaca  in  He- 

braicam  transtuiit ;  quin  piotius  videretur  dice- 

rc,  iibrum  ex  lingua  Syriaca  in  Grsecam  fuisse 

translatum,  nisi  aliunde  constaret  eumdem  ex- 

stare  Hebraice.  Cum  iamen  sententia  hujus  scri- 

ptoris  non  sit  improbabiiis,  quid prxterea  a  Moy- 

scpr&stitum  existimaverit,  audiamus :  Erat  ni- 

mirum,  inquit,  pridcrn   Syriace    ex  parte  scripta 

( llistoria  Job )  non  ita   diligenter  neque  ita  vi- 

gilanter ,    qucmadmodum    postea    a   Mose.    Solae 

enim  responsiones  atque   replieationes   a    primor- 

dio  scriptye  sunt.  Nam  quis  illorum  poterat  nos- 

se,    quomodo    venerint    angeli,    ut    starent  ante 

Deum,   vel  quomodo    diabolus   venerit,    vel  quid 

dixerit,    vel   quid    responderit  ?    Nullus  illorum 

(j  paterat  hoc  nosse,    vel  hoc   quod  Deus  ad  dia- 

bolum  locutus  fucrit,    nisi    solus   Moses  Spiritus 

sancti  revelatione.   Sicut  enim  de  factura  ceeli  et 

terrsB  oemo  alius  ita  diligenter  poterat  nosse  vel 

l'it|tii    vei    seribere,    sicut   Moses ,    ita   nec    ea, 

qute  circi  Job  gesta  sunt.  Ita  scriptoriste  disse- 

rit;  sed  nimis  a/firmanter  loquitur,  cum  alius 

quiiibei  propheta  potuerit  revelatione  divina  di- 

scere,  quie  Moyses  sic  didicit.  Addit  aliud  argu- 

mentum  ex  tempore,  quofioruit  Moyses.  Hoc  au- 

tem,  utiet  preecedens,  rem  facit  verisimilem,  non 

certam. 

initwqucct  684    Cawom    vero    libruyi  interpretandi  et 

«IIT'""1"    au9^idl  Moysi  fuissc  asserit,  ut  afftictos  sotare- 

tnr   Israelitas.  Accipe  verba  ipsa  :  Super  luec 

autem  omuia,    o    amici  ,   invenimus  in  antiquo- 

rum   dictis,  quod  eum  magnus  ille  Moses  in  _E- 

gypto  a  Deo    fuisset    missus,   et  vehementem  af- 

flictionem   liliorum    Esrael    videret,    et    consolari 

eos  ub  anxietatc   lnmontabilis   eorum  affiictionis, 

qua  illos   -Egyptii   affligebaut  ,    minime    valeret  | 

\   Uemeutes  illos  atque  terribiles  Job  dolores  pro 

eonsolatione  illis  enurraverit,  ...   ut  .  . .  htec  le- 

gentea,  .  .  .  invicem  se  consolarentur ,  et   cum 

patientia  atque  gratiarum   aetiouibus  mala,  quai 


Moysc. 


PROPIIETA. 

eos  circumdederant  ,  sufferrent ,  et  ut  bonam  D 
remunerationem  Domini,  quam  Job  per  toleran- 
tiam  largitus  est,  audientes,  etiam  ipai  liberatio- 
nem  sperarent,  et  beneficia  beatas  mercedis  labo- 
rum  suorum  exspectarent,  etc.  Eisc  omnia  satis 
sunt  verisimilia  ;  at  non  certa.  S.  Gregorius  Ma- 
gnus  prsefaiionem  in  Job  ita  orditur :  Inter  mul- 
tos  ssepe  qua;ritur  ,  quis  libri  beati  Job  scriptor 
habeatur.  Et  alii  quidem  Moysen  ,  alii  unum 
quemlibet  ex  prophetis  scriptorem  hujus,  Operis 
fuissesuspicantur.  Verum  Gregorius  refutare  co- 
natur  sententiam  illorum,  qui  librum  Moysi  attri- 
buunt,  maxime  quia  credidit  Jobum  vixisse  tem- 
pore  Judicum.  At  Jobum  eo  tempore  floruisse  non 
recte  probat ,  ideoque  non  evertit  suspicionem 
satis  verisimilem  tfeMoyse  mox  expositam.lt aque 
existimo  totum  librum  Job  non  esse  scriptum  a 
Moyse  .preesertim  ob  dialectos  Syriacse  et  Arabicse 
linguse  in  eodem  noiatas,  et  quia  ex  lingua  Syria- 
ea  translatus  narratur.  Verum  hse  dialecti  non 
obstant,  quo  minus  credi  probabiliter  possit  trans- 
latus  a  Moyse  in  linguam  Hebraicam,  initioque  et 
fine  auctus.  E 

685  Quidam  e  Patribus  crediderunt,  aiiquot  AUqui  Patrcs 
etiam  Psalmos  a  Moyse  fuisse  compositos.  He-  Psal»,0*wl~ 

,  ,  .  , '  .  ,.  ~.  .    ■       deam&toysi 

orxorum  quorumdam  videiur  hxc  fuisse  opinio,  it^scr^xmt, 
quam.secutus  est  Origenes,  in  cujus  Selectis  in 
Psalmos  toyn.  2  Operum  nuper  recusorum  pag. 
514-  heec  invenio  :  Ego  vero  arbitrabar  in  libro 
Psalmorum  unum  sic  inscriptum  esse  :  »  Oratio 
"  Moysis  hominis  Dei  ».  Sed  deinde  quffistionem 
movens  Jullo  patriarchse  ,  et  cuidam  apud  Ju- 
dseos  sapientis  famam  habenti  ,  audivi,  in  uui- 
verso  Psalmorum  libro  a  primo  et  secundo  psal- 
mo  eos,  qui  apud  Hebragos  inscriptione  carent, 
vel  inscriptionem  quidem  habent ,  sed  non  scri- 
ptoris  nomen ,  ad  eum  scriptorem  pertinere , 
cujus  nomen  fertur  in  praecedenti  primo  psalmo, 
qui  nomen  seriptoris  habet.  His  autem  de  rebus 
verba  faeiens,  primo  dicebat  tredecim  esse  Moy- 
sis  psalmos.  Cum  autem  ex  iis  ,  qujfi  audierain, 
reponerem  ipsi ,  undecim  tantum  esse  :  percon- 
tatus  deinde  eum,  qui  apud  illos  sapiens  audie- 
bat,  edidici  esse  revera  undecim.  Deinde  unde- 
cim  illos  psalmos  enumerat,  primumque  ponit 
octogesimum  nonum,  cujus  titulus,  Oratio  Moy- 
si  hominis  Dei  ,■  et  initium;  Domine,  refujrium 
factus  es  nobis.  Hisce  vero  addit  decem  sequen-  •? 
tes  usque  ad  centesimum  exclusum.  Verumtamen 
varii  ex  illis  in  Vidgata  nostra  nomen  Davidis 
habent  in  titulo  prxfixum.  At  istud  nomen  ibi- 
dem  non  haberi  in  Hebrteojam  ab  illo  tempore, 
colligitur  ex  iis,  quse  post  enumeratos  undecim 
istos  Psalmos  subdit  Origenes :  Post  hos  autem 
undecim,  iuscriptum  haberi,  tum  in  Hebraico  , 
tum  apud  omnes,  Davidi  Psalmus  ;  ita  ut  cen- 
tesimus  non  ultra  Moysis  esset,  aiebat  nimirum 
Judxus  ille.  Versio  quoqueS.  Hieronymi  innullo 
ex  psalmis  istis  undecim  nomen  Davidis  aut  cu- 
juscumque  alterius  habet  in  titulo,  quia  titutos 
Vulgatie  nostrae,  seu  Septuagintainterpretum,  in 
Hebrteo  non  invenit. 

6SG  Ptacuit  Hebrxorum  illorum  ct  Origenis  aecuaregUfom 
sentenha  S.  Hieronymo,    qui  in  iaudata  num.   Hebnrorvmad 
GUBpistola  ad  Cyprianum  presbyterum  eosdem  scriPtorem> 
imdecimpsaimos  Moysi  asserit,  eodemque  utiiitr  >,s"'mon""' 
argumento,  hsec  addens  :  Quod  autem  in  pleris- 
que    codicibus    nonagesimo    octavus    habet  titu- 
lum  ,   Psalmus   David  ,    in    Hebraico   non   habe- 
tur  s  hanc   habente    Scriptura  sancta  consuetudi- 
nem,  ut  omnes  psalmi ,    qui  ,  cujus  sint,   titulos 
non  habent,  his  deputentur ,  quorum    in    priori- 

bus 


B 

nomine  aucto- 
ris  carentium, 
diynoscendum: 


'  Vulgata 
sacerdotiltu; 
*  ibid.  qtii 
invocanl 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS.  167 

McUachiam  vronhptam.    <?    BY/«*>;«r>  «■„  m  „/  ^iupon* ,   euncwu*  psalmum  scrtptum 

«nn  pivpntiiam.  a.  nuanus  in  proloao     essediunost  UraHHnm**  .«  £  , 

diversoruin  auctorum  nominibus  sub  diversis  su- 
perscriptionibus  habentur  ,  antiquorum  virorum 
lsta  traditio  est ,  quod  ex  eo  psalmo  ,  cujus  au- 
ctor  in  superscriptione  prajponitur,  qui  deinceps 
sine  auctoris  superscriptione  succedunt,  ejus  esse 
existimandi  sunt,  qui  anterioris  psalmi  auctor  in- 
scribitur,  usque  in  eum  psalmum,  in  quo  nomen 
alterius  auctoris  prajferatur.  Et  deinde  :  Qu»  tra- 
ditio  ab  Esdra  quantum  creditur ,  Psalmos  post 
captivitatem  in  unum  librum  collig-ente  profecta, 
si  falsa  aut  improbabilis  existimabitur ;  ab  his , 
qui  contradicunt  ,  auctores  horum  psalmorum 
demonstrari  necesse  est.  Haec  8.  Hilarius,  qui 
ex  eodem  principio  consequenter  undecim  psal- 
mos  Moysi  haud  dubie  attribuerit  cum  Origene 
et  Hieronymo. 

687  Argumentum  quoque,  qaod  contra  hanc 
opinionem  statim  in  oculos  incurrit,  solvere  co- 
natur  eodem  plane  modo,  quo  laudatus  Judseus 
apud  Origenem  ad  istud  respondet,  Quod  si  forte 
aliquis,  inquit  Hilarius,  per  id  intellig-entue  huic 
fideni  detrahet ,  quod  in  his  psalmis  ,  qui  eum 
psalmum,  cui  Moyses  auctor  praslatus  est ,  sub- 
sequuntur  ,  scriptum  sit ,  id  est,  in  nonag-esimo 
octavo,  "  Moyses  et  Aaron  in  sacerdotes  * 
»  et    Samuel     inter     eos     iuvocantes    * 


itcToas 
J.S. 


C 


at  regutu  illu 
refututur, 


ejus, 
nomen 

"  ejus  »,  non  posse  a  Moyse  eum  prophetatum 
videri ,  cum  Samuel  nomen ,  qui  tanto  postea , 
quam  Moyses,  natus  est,  exstet  in  psalmo ;  me- 
minerit  nulli  mirum  aut  difficile  videri  oportere, 
ut  tantus  Propheta  tanti  prophetae ,  postea  li- 
cet  futuri ,  nomeu  ediderit  ;  cum  in  Regnorum 
libris  Josiae  regis  nomen  sit,  antequam  nascatur, 
prophetatum  ,  propheta  dicente  ,  »  Altarium  , 
ii  altarium  ,  hsec  dicit  Dominus  :  Ecce  filius  na- 
ii  scetur  David,  Josias  nomen  ejus  »<  :  per  quod 
non  incredibile  esse  oportere,  ut  Samuel  a  Moy- 
se  prasdictus  sit  :  maxime  cum  secundum  Jere- 
miam  dicentem,  »  Nec  si  stet  Woyses  et  Samuel  >• 
Moysi  connomiuatus  et  coaequatus  sit  merito  san- 
c.tit&tia.Ad argwnentumde  Josia?  nomine prasdicto 
3  Reg.  13  y  2,  addi  potest  aliud  de  Cyro  Persa- 
rum  rege,  citjus  nomen  expressit  Isaias  cap.  44 
f  28  et  cap.  46  y  1,  licet  multo  sit  Cyro  antiquior. 
Hisce  rationibus  utcumque  satisfieret  difficuitati 
de  nomine  Samuelis  propositce,  si  regula  illa  Ile- 
bneorum  ,  quam  adoptarunt  prsedicti  patres  , 
firmioribus  niteretur  fundamentis. 

68S  Verum  occurrunt  atia  argumenta ,  quse 
regulam  illam  videnlur  evertere.  Nam  primus 
etsecundus  psalmus  carent  inscriptionemon  mo- 
do  apud  Hcbrseos,  sed  etiam  in  Vulgata  nostra. 
Cui  igiturscriplori  assignari poterunt  hipsalmi, 
si  regula  illa  Hebrseorum  subsistat  ?  Signum  id 
evidens  apparet,  istam  regulam  non  fuisse  ser- 
vatam  in  collectione  Psalmorum.  Deinde  certum 
est  ex  Apostoto,  psaimum  nonagesimum  ouwr~ 
tum,  qui  unus  est  ex  undecim  secundum  memo- 
ratam  reguiaai  Moysi  attributis,  a  Dacide  fuis- 
se  compositum  .-  nam  citatur  Jlebr.  1  >  7  laftidck 
tus  psaimus  hoc  modo  :  Iterum  tcrminat  diein 
quemdam  ,  llodie  ,  iu  David  dicendo,  post  tan* 
tum  temporis  ,  sicut  supra  dictum  est  :  Hodie 
ii  ti  vocem  ejus  audieritis ,  nolite  obdurare  cor- 
ii  da  vestra  ».  Verba  citata  ab  Apostoto  leguntur 
psalm.   %li  8 ;  nec  modo  nomen,  David  ostendit, 


posse  Moysi,  cum  unum  ex  illis  Apostolus  attri- 
buat  Davidi  Verumtamen  luic  ratione  necdum 
tolhtur  suspicio  de  psabno  octogesimo  nono  in 
cujus  Utulo  nomen  Moysi  legitur,  quique  hac  de 
causa  a  pluribus  Moysi  tribuitnr. 

689  At  si  illum  ipsum  psahnum  b<)  diiigen-  uKsipmlfeA 
ter  inspiciamus,  difjictdtcr  oredere poterimus  a  -<■'«""«<■• 
Moyse  fuisse  scription.  Certe  in  eo  t  10  et  \\ 
leguMtur  htec  cerba  :  Dies  annorum  uostrorum 
in  ipsis,  septuag-inta  anni.  Si  autcm  in  potentati- 
bus  octog-inta  auni  :  et  BmpliuB  eoPHDQ  ,  labor 
et  dolor.  Quis  credat  hm  Moysen  jor^MfoM,  i 
habuerit  annos  centum  et  viginti  ,  fraterque 
ipsius  Aaron  eam  setatem  triennio  fere  eaxesse- 
rit,  et  soror  utriusque  Maria  ad  plures  quoque 
annos  pervenerit,  prmseritm  oum  intantosenio 
non  ita  essent  frarfi,  ut  nihil  ipsis  superessettnisi 
labor  et  dolor?  Josue  etiam  et  Caleb  octoginta 
annoslongissime  sut>craruiil,  vegeHtamen  erant  E 
et  robusti.  Clarum  igitur  apparet,  hsc  scripta 
nonesse  Moysis  tcmporc,  uu<>  .rtns  hominum  erat 
prolixior;  sed  conrenire  Davidis  tempori,  </>><> 
hominum  mtas  multum  erat  imminuta,  Aliam 
quoque  rationem  Moysi  kunc  psalmum  non  at- 
tribuendi  dat  S.  Augustinus  in  psal.  80  ita 
scribens  *Non  enim  oredendum  est  ni>  [pso  om- 
nino  Moyse  istum  psalmum  fuissc  eonsorlptnm, 
qui  ullis  ejus  litteris  inditus  non  est,  ia  quilms 
ejus  cantica  scripta  sunt  :  sed  alicnjus  sig-nilicu- 
tionis  g-ratia  tam  magnJ  mcriii  Servi  Dej  noraen 
adhibitum  est ,  c\  qno  dlgepetur  legentia  vol 
audientis  intentio,  Idem  sanctus  doctorlib.  r-  de 
Civitate  Dei  cap.  14.  dicii  illorum  sententiam  esse 
credibitiorum,  qui  omnes  Psalmvs  Davidi  attri 
buunt.  Vcrum  hanc  controversiam  hic  eaoaminare 
non  est  nccesse,  cum  sut.is  rideulur  probtUnm  , 
Moysen  ne  auctorem  quidem  esse  illius  psalmi, 
qui  occa$iou<'iu  prmbuii  decem  sequentes  eidem 
attribuendi. 


§   LIX.    An  qusedam  alia   Moysis  v 
scripta   in  Penlateucho  allegeo- 
tur  ?   Scripta  apocrypha  ,    quae 
Moysi  a  nonnullis  fuere  attributa. 

Qtuiudof/uittem  in  l'entateucho  8ubinde  me»'  va,milli>nt- 
tio  fieri  videtur  aliorwn  scriptorum  \  aliqui  tatauokomo- 

c,ri;,tim.itut,    illu    a     M-r,.r    COmpQSita    fuisSe,  83d   """""'  " "'"'" 
intercidtsse.   PrtmO   quia  Exod.   \t   y  II  UQmi     „„v , 
nus  dirit  Moysi  dc  bello  contra  Amalecitasge 
sto,   Soribe    hoc  bb  monimentura   in   Libro  etc, , 
voiunt  quidam  librum  dehocbeUoatioyBB  seri 
ptum  fuisse,  eamque  nominant,   Commentarium 
ie    bello  eum    Ajnaleoitis.    Verwm  cwn  bellum 
istud  Amaleciticum  eodem  loeo  tsonecriptum  le- 
gatur  in  Exodo,  cerba  allala  minime  exigunt, 
ut  dicamus  librum  \eparaium  de  ao  bello  />■■ 
composiium.  Sectmdo  Bosoa\%b)  fc/w»  haben 
lur  :  Senpail  »oteHi  Moyse»  universos    epinoi 
Domini;  videln>t*   ,      omni    ,  qtm  usque  ad 
id  tempus  a  Deo  acceperat.  Hinc  ?  1  subditm 

Aasu;n"i.  q    i 


16s  DE  S.  MOYSE 

.ccto»  Assumensque  volumen  foederis ,  legit  audiente 
'■  s  populo.  Ex  his  in/erunt,  scriptum  esse  a  Moy- 
se  tibrum,  qui  ab  Hebreeis  dicitur,  Liber  fae- 
deris  prior.  Ad  illi  nec  probant,necprobarepo- 
terunt,  totum  hunc  librum,  qui  sane  liber  dici 
poterat  et  debebat,  priusquam  Pentateuchus  erat 
conscriptus,  non  fuisse  totum  insertum  Penta- 
teucho,  et  illius  modo  partem  esse.  Tertio  cum 
Exod.  34  *  27  Dominus  Moysi  quadraginta 
dies  in  monte  Sinai  moranti  legatur  dixisse  : 
Scribe  tibi  verba  baec,  quibus  et  tecum  et  cum 
Israel  pepigi  feedus ,  alius  rursum  Moysis  liber 
confingitur ,  ac  nominatur ,  Liber  fcederis  po- 
sterior.  Verum  hic  liber ,  licet  initio  fuerit  se- 
paratus,  eeque  ac  prsecedens,  insertusest  Penta- 
teucho.  Quarto  scriptores  iidem,  qui  libros  Moy- 
Bis  muttiplicare  desiderant,  alium  librum  inve- 
niunt.  Num  33  1  2 ,  ubi  Moyses  dicitur  de- 
scripsisse  mansiones  filiorum  Israel,  eumque  hoc 
exomant  titulo  :  Descriptio  mansionem  duarum 
et  quadraginta.  At,  sicut  inficiari  nolim  Moy- 
sen  fortasse  mansiones  singulas  primo  seorsum 
in  adversaria  retutisse ;  ita  minime  dubito,  quin 
libellus  iste  legatur  Num.  33,  si  antea  separatim 
B  fuerit  exaratus. 
tedparLnnt  6fil  Quinto  Deut.  31  habetur  :  Soripsit  erg-o 
{pilutPenta-  Moysee  Canticum,  et  docuit  filios  Israel.  Hinc 
tcuchi  i  quoque  Canticum  istud  inter  scripta  Moysis  nu- 

merare  voluerunt  aliqui.  Verum  Canticum  istud 
legitur  Deut.  32,  ideoque  de  illo  seorsum  loqui 
non  oportebat  eos,  qui  Deuteronomium  totum- 
quc  Pentateuchum  Moysi  indubitanter  attri- 
buunt.  Sexto  Lex  etiam  Moysi  attribuitur  seor- 
sum  a  Pentatevcho,  sed  fundamento  non  meiio- 
rey  quam  si  quis  vetlet  pnvcedentia  omnia  a  Pen- 
tateucho  esse  distincta,  nec  ittiusesse partes,ut 
videtur  credidisse  scriptor,  qui  hmc  collegit  ex 
Hebrwis.  Ratio  assertionis  sunt  verba  Deut.  31 
f  9  :  Soripait  ergo  Moyses  Legem  hanc,  et  tra- 
didit  eam  Bacerdotibus  filiis  Levi  etc.  Et  i  24-  : 
Postquam  ergo  scripsit  Moyses  verba  legishujus 
in  voluminc,  a1i|uo  complevit  :  prsecepit  Levi- 
tis  ,  .  .  .  dicens  :  Tollite  librum  istum  ,  et  po- 
nlte  cum  in  latere"  area;  foederis  Domini  Dei 
vestri  :  ut  Bit  ibi  oontra  te  in  testimonium.  Atver- 
ba  attata  nequaquam  probant  opinionem  exposi- 
tam  :  nam  loquitur  ibi  Moyscs  aut  de  toto  Pen- 
C  tateucho,  aut  de  Deuteronomio,  aut  certe  de 
partc  Deuteronomii,  puta  de  ultimo  fcedere  Is- 
ravlitarum  cum  Deo,  quod  cap.  29  sic  inchoa- 
tur.  Heeo  sunt  verba  foederis.  Queecumque  ex 
hisce  sententiis  sit  vera,  Lex  aut  vohimen,  de 
quo  loquitur  Moyses,  erit  aut  Pentateuchus  aut 
pars  illius,  ita  ut  nequeat  recenseri,  tamquam 
Opus  a  Pentateucho  distinctum.  E&comniami' 

hi  sntis   upparentccrta,  hcc  nntltum  habent  dif~ 
ficultalis. 
Liberbrih-  698     Verum     ftimt.   21   f  14  allegatur  Liber 

iiH»  Domini,  belloruni  Doinini  ,  i/c  quo  magis  dubitari  po- 
dequov<m.r  ^*  n/rinn  Movsis  sit,  an  alterius  ;  et  rursum, 
si  crci/amus  Movsis  cssc  O/tusiclinn,  utrum  i/i- 
versum  plane  sit  a  Pcntateucho,  an  cum  reliquis 
fra<jmcnt/s  in  uninn  coa/uerit  Opus,  et  partem 
Pcntatcuchi  constitunt.  S.  AugustinUS  (pu.vst.-M 
in  Numeros  eooistimat  Librum  bellorum  Domiui 
esse  scriptoris  Moyse  antiqxdoris  profanum 
optts,  quod  citarit  Moyses,  quemadmodum  Apo- 
stotus  quoque  subinde  profanos  adduxit  scri- 
ptores.  At  h<vc  scntcutia  pturibtts  displicet,  nec 
immerito  ;  quia  Liber  H/e  beUorum  Domini,  sive 
titulum  spectcmus,  sive  vcrba  ex  eo  Libro  ad- 
ducta,  videtur  egisse  de  bellis  Israelitamtm,  non 


PROPIIETA. 
de  beilis  alterius  gentis.  Alii  observant,  vocem  D 
Hebraicam  Sepher  non  necessario  de  libro  expo- 

nendam,  cum  significet  solum  relationem  seu  nar- 
rationem  \  et  pro  dicitur  Hebraice  legi  dicetur 
Hisce  autem  observatis,  volunt  sensum  horum 
verborum,  Unde  dicitur  in  Libro  bellorum  Do- 
mini,  hunc  esse  ;  Unde  dicetur  in  relatione  bel- 
lorum  Domini,  seu  quando  bella  Domini  narra- 
buntur.  Haec  expositio,  eeque  ac  prsecedens,  Li- 
brum  aliquem  bettorum  Domini  Moysi  abjudi- 
cat ;  quin  et  librum  ipsum  omnino  tollit.  Alii 
rursum  existimant,  Librum  bellorum  Domini 
eumdem  esse  cum  Libro  Justorum,  qui  tauda- 
tur  Jos.  10  1 13,  et  2  Reg.  1  }  18.  At  nullam  addu- 
cunt  rationem  idoneam  hujusce  assertionis.  Bon- 
frerius  incap.  21  Num.  i  14  observat,  scriptum 
istud,  cujuscumque  fuerit,  metrice  videri  fuisse 
compositum. 

693  De  hisce  observationibus  nihil  certi  po-  probabiiius 
test  statui.  Verum  nihit  obstat,  quominus  atiquis  «one«Jfoi/««, 
ex  Israelitis,  quiscuntque  ille  fuerit,  aut  soluta 

aut  ligata  oratione  composuerit  Librum  Bellorum 
Dcmini,  in  qua  narrare  poterat  gesta  in  Mgy- 
pio  et  ad  mare  Rubrum,  ubi  Pharao  cum  toto  E 
exercitu  periit ;  victoriam  Israeiitarum  de  Ama- 
lecitis  ;  pugnam  infelicem,  contra  Dei  et  Moy- 
sis  imperium  anno  secundo  egressionis  susce- 
ptam;  relatam  deChananseo  rege  Arad  victoriam, 
et  demumprodigiamulta  in  itinere  usque  adtor- 
rentem  Arnon  patrata.  Heec  omnia  ,  et  plura 
aiia,  in  illo  iibro  accurate  scriptaesse  poterantt 
quando  eum  Moyses  citavit,  sive  Moyses  ipse 
eum  scripserit,  sive  id  ab  alio  quopiam  fuerit 
prsestitum.  Si  quis  autem  existimare  matit,  Li- 
brum  istum  non  fuisse  nisi  Canticum  atiquod  aut 
carnem  breve,  in  quo  retala?  Dei  beneficio  de 
hostibus  victoricV  celebrabantur ,  nequaquam  re- 
fragabor.  Verum  sive  liber  iste  fuerit  justcvmoiis 
Opus  ,  quod  minus  crediderim,  sive  breve  ali- 
quod  poema  ,  probabiiius  apparet ,  non  fuisse 
compositum  a  Moyse ;  aut,  si  ab  eo  compositus 
fuerit,  verisimile  est  totum  fere  insertum  esse 
libris  Exodiet  Numerorum.  Ex  dictis  plane  cor- 
ruit  suspicio  quorumdam,  qui  rursum  ex  cita- 
tione  illius  libri  interpolationem  seu  additionem 
aiiquam  se  invenisse  credebant .-  nam,  uti  osten- 
di  convenire  Moysis  tempori  Librum  bellorum 
Domini,  ita  improbabite  apparet  eum  diu  post 
compositum  fuisse,  et  in  Numeris  commemora-  ™ 
tum.  Quis  enim  credat  Esdram,  aut  aliunde  ha- 
giographum ,  Numeris  infarturum  aliquid  ex 
Libro  beiiorum  Domini,  cum  de  illo  libro  in 
propriis  scriptisnuttus  hagiographususpiam  me- 
minerit  ? 

694  In   Constitutionibus  Apostolorum ,  quas  o,mscuiu 
edidit  Coteterius  tom.iSS.  Patrum,  iib.Gcap.  quadam  apo- 
16  dicitur  :  Et  vero  apud  veteres  nonnulli   con-  c>wha  A%s'e 
scripserunt    Mosis ,     Enochi ,     Adami  ,      Esaige      ,wmiup  h,s'' 

-      ,,,  -,,  .   ,  '  '    gmia,  utt 

Davnhs  ,  LUae,  et  tnum  patnarcharum  libros  varva  Gene- 
apocryphos  ,  exitiales  ,  ac  repugnantes  veritati.  m, 
Cotelerius  in  Annotatis  ad  hunc  locum  enume- 
rat  aliquot  Opuscula  Moysi  supposita,  et  plura 
quoque  alibi  invenio  memorata.  Inter  haec  primo 
toco  nominari  potest  Parva  Genesis  ;  cum  aiiqui 
Patres  iiiud  O^uscutum  non  prorsus  videantur 
contempsisse :  nam  S.  Epiphanius  Opuscutum  ci- 
tat  HtvresiM  num.  6,  eique  videtur  aliquid  sal- 
tem  auctoritatis  attribuere,  dicens  in  eo  exstare 
uxorum  Caiui  Sethique  nomina.  S.  Hieronymus 
in  Epistota  ad  Fabiolam  de  Mansionibus  42 
mans.  18  idem  Opusculum  sic  memorat  :  Hoc 
verbum ,   quautum  memoria  sug'gerit ,  uusquam 

alibi 


DIE  QUARTA 
A  alibi  in  Scripturis  sanctis  apud  Hebrasos  memi- 
nisse  me  novi ,  absque  libro  apocrypho  ,  qui  a 
Grrecis  Aeim?,  id  est,  parva  Genesis  appellatur. 
De  eodem  rnrsum  meminit  mans.  24.  Alii  quo- 
que  scriptores ,  Greeci  maxime,  de  parva  illa 
Genesi  mentionem  fecerunt.  Passim  dicitur  iUir- 
Toyivnjiz,  at  'Ifof3/;Xa'"a  quoque  nominatur  a  lau- 
dato  Epiphanio,  nescio  qua  de  causa,  licet  Co- 
telerius  rationem  hujus  nominis  reddere  conatus 
sit.  Cedrenus,  uti  non  abhorruit  a  fabulis,  sta- 
tim  initio  Compendii  Historiarum  proftetur  non 
pauca  se  ex  parva  Genesi  sumpsisse  ,  Ulamque 
deinde  non  raro  laudans,  pag.  4  sic  habet :  Ut  in 
parva  Genesi  legitur,  quam  etiam  nounulli  aiunt 
esse  Moysis  patefactionera.  (Grsece  'Anoxdi-jtyiv, 
id  est,  apocalypsim  seu  revelationem.)  Gesta  ab 
initio  mundi  usque  ad  Moysis  tempora  fuisse  in 
parva  Genesi  descripta ,  colligitur  ex  eodem  Ce- 
dreno,  qui  illam  adducit  pag.  48  pro  gestis  in 
Mgypto  tempore  Moysis  nati. 
aiiat  Moysis  695  Porro  Gelasius  Papa  hunc  librum  inter 
Kcvdaho  seu,    Opera  apocrypha  recensuit  his  verbis  :  Liber  de 

j\  1 11  H    i  I  \  HMS  z»l"V  ii  ^i 

dicttt  .  nliabus  Aase    Geneseos   apocryphus  .   Ita  in  De- 

B  creto  apud  Labbeum  tom.  4  Concil.  col-  1264. 
At  posteriores  voces  varie  legunturavariis.  Fon- 
taninus  in  Antiquitatibus  Hort/e  in  Appendice 
pag.  328  vult  legendum:  Liber  de  filiabus  Adae, 
hoc  est ,  Leptog-enesis,  apocryphus  ,■  sed  in  co- 
dice  suo  mendose  invenit  lectuin  g"eneseos/3ro  Le- 
ptogenesis.  Consului  etiam  codices  nostros  Mss.t 
in  quibus  decretum  istud  habetur  ;sed  seque  men- 
dosum  est,  quod  preefigitur  voci  Geneseos  in  uno, 
in  altero  Genesis.  Dubitandum  tamen  non  vide- 
tur,  quin  idem  liber  designetur,  quem  jam  an- 
teapocryphum  nominaverat  S.  Hieronymus.  Ne- 
que  auctoritatem  isti  Opusculo  conciliare  potest, 
quod  Georgius  Syncellus  in  Chronographia  sua 
pag.  27  asserat,  locum  quemdam  ex  eo  addu- 
ctum  fuisse  ab  Apostolo  Gal.  6  >  15,  dicens  : 
Ex  Moysis  Kevelatione  haec  habet.  Nam,  etiam- 
si  certum  esset  verba  Apostoli  sumpta  esse  ex 
eo  libro,  Apostolus  ideo  non  agnoinsset  libri  au- 
ctoritatem,  sicuti  non  agnovit  auctointatem  poe- 
tarum  gentilium,  quorum  similiter  adduxit  ver- 
ba,  et  quidem  monens  poctas  ita  habere.  Verum 
Gal.  6  y  V>  Aposlolus  neminem  verborum  suo- 
rum  laudavit  auctorem  ;  ideoque  aut  verba  illa 
q  ex  alio  non  desumpsit,  aut  certe  ejus  auctorita- 
•iem  non  agnovit.  Ceterum  agere  Syncellum  de 
parva  Genesi,  quam  Revelationera,  Greece  'Atto- 
y.ciiutyiv,  hic  nominat,  satis  cotligitur  ex  dictis 
ipsius  anterioribus  pag.  4,  ubi  habet ;  Prout  in 
parva  Genesi,  quam  quidem  Moysis  Revelatiouem 
vocant  etc. 
sermunes  »i>/  696  Tria  alia  Opuscula  Moysi  supposita  recen- 
",w'  set   supra   laudatus    Cotelerius  ,   videlicet  Ser- 

mones  mysticos,  Testamontum,  et  Assumptionem, 
quam  eamdem  credit  cum  Ascensione .  In  His- 
toria  concillii  Nic&ni  scripta  per  Gelasium  Cy- 
zicenum  ,  editaque  apud  Labbeum  tom.  2  Con- 
cil.  pag.  190  citatur  Liber  sermonum  mystico- 
rum  .Moysis  et  quidem,  ut  videtur,  sub  nomine 
ipsius  Moysis,  cum  Eusebius  Cwsariensis  contra 
gentilem  philosophum  disputans,  ibidem  dicatur 
hisce  usus  verbis  :  Et  in  Libro  sermonum  rnysti- 
corum  Moysis ,  ipse  Moyses  de  Davide  et  Sa- 
lomone  praedixit  etc.  Non  tamen  clare  liber  iste 
Ifoysi  attribuitur  :  nam  potuit  alius  quispiam 
sermones  Moysis  enarrare,  aut  certe  librum  eo 
titulo  conscribere,  in  quovaria  referret  tamquam 
a  Moyse  dicta.  Quod  autem  legatur,  lpse  Moy- 
ses  pr»dixit,  necdum  evincit  librum  ipsum  Moysis 


SEPTtMBRlS. 


169 


fuisse  creditum  i  nam  italoquipoterat  Eusebius,  ««<>»■ 
quia  recitabat  dicla  Moysi  id  eo  libro  attributa.  J"  s- 
Swe  autemhbrum  Moy si  attribuerit  disputator 
Eusebius,  aut  disputationem  narrans  Gelasius; 
sivecrediderint  Librum  esse  alterius,qui  Sermo- 
nes  Moysis,  aut  sub  nomine  Moysis  descripse- 
nt :  liber  illenumquam  fuit  canonicus.  Eumdem 
hbrum  memorasse  videtur  Evodius  in  Epistola 
ad  Augustinum,  inter  Augustinianas  postremte 
editionis  158,  olim  253,  ubi  sic  habet  ;  Qunm- 
quam  et  in  apoeryphis,  et  in  Secretis  ipsius 
Moysis,  quae  scriptura  caret  auctoritate  etc.  Se- 
creta  et  Sermones  mystici  verisimiliter  idem  sunt 
Opus,  non  Moysis  sedalicujus,  qui  ipsius  nomine 
abusus  est.  Aut  certe,  si  forsan  auctor  proprio 
nomine  de  Moyse  scripsit,  liberque  solo  errore 
deinde  UoysiaUributus  fuit,  ut  fim  ctiam  po- 
tuit ;  Opuscidum  istud  tam  accurate  scriptum  non 
estt  ut  fdem  diu  obtinuent . 

697  Idem  dici  potest  de  Assumptione  vel  As-  ^«umjKtetil 
censione  Mo^-sis  ;  nam  idem  suspicor  esse  Opu-  Atccnti0> 
sculum,  cum  vox  Gneca  'AvaA^i;  utroque  modo 

possit  Latine  exprimi.  Laudatur  luvc  Amilopsis  in 
prxdicta  Historia  concilii  Niavni,  ubi  lihcr  itle 
variis  vicibus citatur  in  proiixa  disputatione  con- 
tra  gcntiles  philosophos,  non  ita  tamsn,  ut  cla- 
re  Moysi  altribuatur.  Origenes  de  Prinoipiis  ttb. 
■i  cap.  2  de  eodem  Opusculo  meminit  his  verbis  i 
De  quo  in  Asceusiouo  Moysi,  cujus  libelU  me- 
minit  in  Epistola  sua  sipostolus  Judas,  MiohaSl 
archang^elus  cum  diabolo  disputana  dfi  corpore 
Moysi  etc.  Assertio  itla  Origenis  rninime  accu- 
rata  est  :  nam  Judas  apostolus,  quando  scnpstt 
adducta  verba,  non  laudat  libelhou  de  dscen* 
sione  Moysis,  uti  obvio  sensu  inteltigi  potest  Ori- 
genes.  Hic  quidem  votuit  dumtaxat  dicere,  ver- 
ba  allegata  JudcV  ex  isto  tibello  fuisse  drprompta, 
aiU  certe  facti  istiusnotitiam.  Ad  id  plane  incer- 
tum  est,  quia  non  constat,  an  libcthts  de  Ascen* 
sione  Moysis  Juda  apostolo  sit  antiquior  ,  itno  si 
detanta  istius  libelli antiquitate  constaret,  rctsic 
maneret  incertum  ,  xdrum  eco  illo  libello  ,  an 
aiiunde  certamen  MichaiHis  archangeli  cum  dia 
bolo  didicerit  Judns  afmslotus.  (Jifi<t</it/>t  autem 
sit  ea  de  re  verius,  in  Synopsi  sacra  Scripturat  S, 
Athanasio  attributa  Assutnptio  Moyais  uumcru- 
tur  inter  libros  apocryphos.  Consent.it  S.  Nice- 
phorus  Constantinopolitanusin  Chronologiacom-  p 
pendiaria  circa  finem,  ubi  inter  Scripturas  <ii»>- 
crtfphasveterisTestam<,iili  lianc  libellum  ita  P6 
censet:  Assumptio  Moysis  verauum   kod,  Plures 

scri/dores,  qtti  apnrrgphum   is/um    hhc/hun  mO' 

morarunt,  assignat  Carolus  de  la  Rue  editor  r<> 
vissimus  Operum  Origenis  in  annotatis  ad  />>■ 
cum  mox  adductum.  Dubito  tamen,  an  inter  itlos 
recte  numeret  Evodium,  cujus  mrba  swpra  ad- 
duxipro  Sermonibus  mysticis, 

698  Quartum  Opusculum  apocryphum  a  Co-  Touammtm 
telerio  assignatum  est  TeatHmentum  Moyais.  Eoc  fochymia 
in  taudata  mox sacrrn Scripturae Synopsi  interli-  w™11  '"" 
bros  apocryphos  veteris  Testamen/i  sic  ponitur  i  ' 
Testamentuin  Moysis.   Ktapud   Nu-v.phorum  toco 
assignato  :    Testamentum    Moyaii    vcrsuiun    KC, 

Idem  Testamentumsic  recensetur  in  Cata(<><)<>  quo 
dam  tibrorumsacrx  Scriptura; et  apocryphorum 
apud  Cotelerium  ante  Constitul «<«<■.  /Uementis 
pag.  196.  Plura  dc  apocrypho  hoc  Testamento 
non  invenio.  Porro  hic  obscrvare  iubet,  Opuscu- 
ta  ilia  apocrypha  Moysis  quidem  nomine  fuisse 
insignita;  at  non  consequi  ecc  allatis  hactenus, 
Moyai  proprie  ita  fuisse  supposita,  ut  eorum  au- 
ctores  persuadere  voluerint,  ab  ipso  Propheta 

fuisse 


170 


DE  S.  MOYSE  PROPIIETA, 


tonom  fuisse  conscripta,  si  primum  forte  excipiamus, 
J  s  Ceillierius  in  Hisloria  generali  scriptorum  sacro* 
rum  tom.  i  pag.  55  prsedictis  libris  apocryphis 
jungit  primo  ,  Vitam  Moysis ,  seu  Historiam 
Tarbis  filiae  regis  /Ethiopiae  ,  uxoris  Moysis , 
dubitans  an  Opus  istud  fabulosum  Josepho  prse- 
luxerit ;  an  vero  ex  fabulis  a  Josepho  relatis  aur 
ctor  ipse  Opusculum  suum  auxerit.  Secundo  tra- 
ctatumde  Chymia  Moysis  nomine  procusum  fuis- 
se  observat,  uti  et  alii  jam  tradidere.  Quin  et 
magorum  secreta  eidem  impiissime  fuisse  attri- 
buta. 
Moyientai-  699  Chymistx  haud  dubie  ea  impostura  non- 
P$me,  impic  nihil  auctoritatis  ridiculis  suis  inquisitionibus 
caiumniuti  conoiliare  conati  sunt.  Magi  vero  tanto  audacius 
$unt  aiiqui .-  videntur  impietatem  suam  Moysi  adscribere  vo- 
luisse,  quod  Plinium  habeant  ducem  lib.  30  cap. 
i  ita  scribentem  :  Est  ct  alia  mag-ices  factio,  a 
Mose  et  Jamne  ct  Jotapc  Judaeis  pendens.  Plinio 
erranti  potius  quam  calumnianti  facilius  ignosci 
potest.  Quippe  Jannes  et  Marabres,  quorum  no* 
mina  nonnihil  corrumpit,  revera  erant  magi, 
non  Judaei  quidem,  sed  Mgyptii,  cum  quibus 
B  Moysen  hallucinans  conjunxit  ,  quod  magicas 
illorum  artes  divina  virtute  superaverit,  ut  di- 
ctum  est  suo  loco.  Porro  si  impiissimi  illi  calum- 
niatores  pro  argumento  assumere  velint  quod 
Moyses  fuerit  eruditus  omni  sapientia  Mgyptio- 
rum,  audiant  S.  Ambrosium  lib.  fi  Ilexaem. 
cap.Zexplicantem,  quantum  a  vanitatibus  ejus- 
modi  et  impietatibus  abfuerit  Moyses,  qui  ne 
curiosa  quidem  narrare  voluit  :  Certe,  inquit , 
Moses  eruditus  eral  in  omni  sapientia  JSgyptio- 
rum  :  sed  quia  Spirilum  Dei  accepit ,  quasi  mi- 
nister  Dei  manem  lllam  et  usurpatoriam  philoso- 
phiffi  dootrlnam  veritatia  rationi  posthabuit :  et 
ea  descripsit  mihi,  qua:  nustne  spci  accoramoda 
judicavit..  .  Vidit  enim  iri  snncto  Spiritu  non 
ilins    maroesoentia  jam   aapienti»  vanitates   se- 

quendns,  qn;c    rclms  iucsplii-aliilihus   mcnt.cni  no- 

stram  oooupant,  luduntque  operam;  sed  ea   po- 

tiua  desorioenda,  quse  ad  virtutis  speotarent  pro- 

Feotum.  Verum  de  hisce  jam  aliqua  dicta  sunt 

num,  16, 

vatiaquoqm       700  5.   Eptphanius  aliud  quoque  Opus  Moysi 

]udni$ub        faho  attrih  norat  ffseresi  88  Ptolemai- 

sjutnamine       taritni  ita  srrihrus  :  Seniorum   Iraditioncs  A;ure- 

eonfiaerunt.  ^  ^  (     ,(  jUl|a.js  vooantur.  Quatuor  autcm  illarum 

u,ii   p;enera,  Primum   est,  quod   Bub  Mosis   no- 

mine    oiroumferunt.  Secundum  eat,    quod   rabbi 

Akibse  tribuunt.  Tertlum  Add&B,  sive  Judffi.  Quar- 

tum   ad   Asiunouau   filioa  refertur.  Uisce  similia 

alii memorant,  qualia  stmlTria  oapita  aroana,  et 

Septuaginte  duo  librl  a  senioribus scripti,dictante 

Moyae,  librigue    Thalmudici,  quos  Judsei  qui- 

dam  flngunt  a  Moyse  dvoinitus  acceptos,  uti 

scripsit  Scipio  Sgambalus  in  Archivis  veteris 

TestamentiHt,  Bpap.SSl.  Verum certius  est,  illa 

omnia  Moysisnoti  esse,  quam  ut  hisce  inhserere 

lubeat,  Qua  de  causa  huic  Commentario  flnem 

impono. 


D 


VITA 


auctore  S.  Gregorio  Nysseno 
CAPUT  I 

Natales,  pueritia,  educatio  in  aula, 
ccedes  Mgyptii,  fuga  matrimonium, 
visioapud  Rubum,gesta  in  JEgypto. 


Q 


uas   ob  res  a  Moyses  ille   in  exemplum   no-   ^%«*  »at«s 


,  .      in  persecutto- 

bia  proponatur  :   cujus   Vitam    si   pnus    (si-  nBtprimooc, 

cut  a  divinis  libris  didicimus)  breviter  percurra-  CuUaiur,dem- 

mus,  sic  demum  consentaneum  historia?    sensum  <ie  exposims 

investig-abimus  ,  quo    perfectam  hominum  vitam  mvenitwa 

facilius  cognoscemus.   Scribitur  ig-itur  ,    Moysen,  fl,aie^s- 

quando  ^g-yptii   lege  tyranni,  masculi   Hebra^o- 

rum  infantuli  vivere  vetabantur ,   tunc  in  lucem 

editum  fuisse  :  quem  gratia  quadam  statim  ab  in- 

cunabilis  scitum  ac  eleg-antem  cum  vidissent  pa- 

rentes,  majori  studio  fuisse,    ut  vitam  ei  conser-  E 

varent,  conatos.  Deinde  cum  tyranni  niiuse  pra3- 

valuissent,  non  temere  in  fluenta  Nili  projectum, 

sed  in  arcula    quadam    collocatum  ,   cujus   rimae 

bitumine  ac   pice  illitse  fuerant,   ita  flumini  ex- 

positum ,  divinaque    voluntate  eam    arculam  re- 

g-ente,  ad  eam  ripam  amnis  vorticibus  aquarum 

ejectam  b,  qua  regas  tunc  fi]ia  forte  spatiabatur.  /, 

Ita  cum  infantili   vagfitu   se   prodens  c,  repertus  P 

esset,  ob  gratiam,  quse  in  eo  apparebat,  et  spe- 

ciem  a  reg*is  filia  dilectus,  in  filiura  fuit  adopta- 

tus.    Verum  natura     quadam  insita    mammillam 

alienig-enajfastidiens  d,  consilio  cujusdam  ex  pro-  rf 

pinquis,  a  propria  enutritur  parente. 

2  Cura    vero    in  regia   educatione ,    doctrina-   educatus  in 

que  seculari  ex  ephebis  jam  esset  egressus,   in-  a,t/a  et  erwli- 

glorius  deg^ere  apud  suos  maluisse,  quam  fictam  e  ',ts'  a"  "m 
1  o        •  deserit,  fu- 

illam  ,  cujus  adoptatus    iu  nlium   erat ,  matrem  giensque  ex 
profiteri.     /Egyptio  autem   viro  ,   in   Hebrasorum  Mgypto,  uxo- 
quemdam    impetum  faciente  ,  occiso  ,   duos  He-  rem  ducil  ■' 
braeorum  contentione    commotus    in    rixam    ad- 
monuit  non  ita  concitari,  sed  natura,   quaa  pro-  ™ 
pinquitate  ipsos  conjunxit,  conciliatrice,  et  quasi 
judiee  arbitroque  fratres  uti  oportere.  Sed  ab  eo, 
qui    proximo    injuriam    afferebat ,   repulsus,     ad 
contcmplationem  /'hac  contumelia  impellitur.   Ci-  f 

vitatum  enim  turbationibus  omnino  relectis,  se- 
cum  viverc  maluit,  filia  cujusdam  alienig-euas  in 
uxorem  ducta :  qui  tanta  erat  ad  pernoscenda 
ingenia  hominum  moresque  comprehendendos 
prudentia  presditus,   ut  unica  re    gesta  g}  quam  ;/ 

Moyses  adversus  pastorum  vim  mag-no  animo  fe- 
cerat ,  Adolescentis  virtutem  conspexerit ,  quod 
non  proprio  lucro  aut  laude  commotus,  pro  ju- 
stitia  pugnaverit;  sed  justum  ipsum  per  se  ac 
natura  sua  honestum  judicans ,  pastores,  qui  ni- 
hil  in  seipsum  peccarunt,  castigavit,  eorumque 
injuriam  repulit.  Quapropter  virtutem  Juvenis 
admiratus  ,  pnestantiorem  ipsam  aliorum  divitiis 
existimans,  filiam  ei  tradidit  in  uxorem,  facul- 
tatemque  fecit,  ut  ipse  quamcumque  vivendi  ra- 
tionem  vellet,  eligeret.  At  ille  montanam  ac  so- 
litariam  eleg'it,  ubi  ab  omni    circumforanea  tur- 

ba 


mirabili  vi- 
aionc  jubetur 
Israelttas  ser- 
vittite  liberare: 


DIE  QUARTA  SEREUBBI8. 

baremotus,  inovium  cura  sibi  in  deserto   atten- 
debat. 

3    Quo    in  genere   vitse   non    parvo     transacto 
tempor-is  spatio,   mirabilem  dicit  Historia  ipsum 
vidisse  visionem.   In  medio  enim  claroque  die  alia 
praestantior,   quam  solaris  lux,   circa  oculos  ejus 
effulsit.  Cujus  rei    insolentia  cum  respexisset  ad 
montem,  arbustum  h  ardens  scribitur  aspexisse : 
cujus  rami  cum  arderent,  quasi  continua  irriga- 
tione  virescebant,   admiratumque  secum  dixisse : 
Vadam  et  videbo  visionem  hanc  magnam,  ne  vi- 
delicet  oculos  solum  ,   verumetiam    (quod    mira- 
bilius  est)   auditum  radiis  ejus  lucis  illuminaret. 
Natura  enim  illius    lucis,    veluti   in  duorum  ob- 
jecta  sensuum  divisa,  ut  in   oculos  splendore  ra- 
diorum  fulgebat,   sic  immortalibus  auditum  do- 
g*matibus  illustrabat.  Vetuit  igitur  lucis  illius  vox 
ad  montem  mortuorum  calceorum  pondere  pres- 
sum   accedere,  solvereque  jussit  calceamenta,   ac 
demum  nudo  pede  terram   illam  atting^ere ,  quae 
divina  luce    resplendebat.    Deinde  ne  longior  in 
historia  sim  ,    et  ut  a  proposito    non   discedam, 
hac  visione    corroboratus  ,  ab    .Egyptiorura   ser- 
vitute    suos   liberare    jubetur.    Sed    ut  disceret, 
quanta  divinitus  virtus  sibi  praestaretur  ita,  Deo 
jubente  ,  istis  quse  erant  in  manu  periculum  fe- 
cit :   erat  hoc    autem    ejusmodi.    Virga  manu  in 
terram  projecta  vitam  accipit,   inque  animal  ver- 
titur.    Colubra  id  erat  animal  :   rursusque   manu 
recepta,    ut  virga  prius   erat,    subito    facta  est. 
Manus  quoque  in    sinu    recondita ,  in  nivis  can- 
dorem  immutatur,  et    iterum   in  cumdem  sinum 
immissa,  in  pristinam  rediit  naturam. 
congrcssus  4  Descendente    autem    ipso    in  .Eg-yptum,    ad- 

Moytitaum       Jucenteque    secum    uxorem  alienigenam ,   et    li 

Pharaonc 


171 

ram  et  cogitantes  et  agentes  acriter  plcctebantur.   A.  s.  Gnuo- 

Nam  aqua  pcr  universam   .Egyptum  in  sangui-  «°  *«««>. 

nem ,  jubente  Moyse  ,  conversa  est ,  ut  vel   pi- 

sces  ipsi  ab  aquarum  crassHudiae  carnea  necarea- 

tur :   Judffiis    solis  sanguis   aqua  erat  limpidior. 

Unde  habuit  occasionem    ars   magica  sanguinla 

speciera  in  aqua  ,  qu»  apud  Ilebrieos  invenieba- 

tur,  fallaciter    adumbrandi  m.    Similiter  quoque  m 

ranarum  n  irropens  raultitudo,  quarum  generatia  » 

non  naturali   cursu    elementorum  ,  sed  coactis  , 

ut  ita     dicam ,    elementis ,  jubeute    Moyse  facta 

est ,  et  repletas  domos  infestans  solis  turpissima 

^Egyptis   inferebat   fastidia  :    JudBMTum  vero  vi- 

ta  nihil  ex  hujusmodi  bestiolis  incommodi  patie- 

batur. 

G  Sic  etiam  aer  uullam   diei  nc  noctis  fitoiebat  •*  ju«tom  ex 
differentiam  o,   .Eyyptiis  in  eadem continue oraa-  aliisbm»tcr 


at  Judrcis  niliil  no\ :  afie 


jierttrtctx 


o 

1»    1 


E 


B 


pnmus,  el 
secundus  pro- 
digio  adjutut  ; 
at  uterque  ir- 
rilus : 


,i,i.'  pritn  i  ■ 
JEgypliM  »»' 


beros  sibi  ab  ea  natos,  angelus  obviam  factus  ti- 
morem  mortis  intulisse  fertur :  quem  mulier  cir- 
cumeisionis  filii  sang-uine  facile  placavit  i.  Tunc 
Aaron  quoque  frater  ejus  divinitus  monitus  ob- 
viam  prodiit,  et  paulo  post  in  concioncm  ab 
utrisqne  populus  .Eg-yptius  convocatur,  libertas 
tam  laboriosa  servitute  oppressis  proponitur. 
Cum  ipso  quoque  tyranno  hac  de  re  loquuntur. 
Irritatur  ille  magis  quam  ante,  cum  in  eos,  qui 
praeeraut  operibus  k,  tum  in  ipsos  Israelitaa  :  au- 
getinportandis  imbricibus  pensum ;  imperat  du- 
riora,  ut  non  solum  luto  ,  sed  paleis  stipuliaque 
colligendis  afflicti  Judaei  contabescant.  At  vero 
Pharao  [id  enim  nomen  erat  tyranno)  divini- 
tus  faotis  miraculis  ac  signis  resistere  conabatur, 
ad  hoc  mag-orum  usus  praestig-iis.  Postquam  au- 
tem  in  praesentia  jEgyptiorum  virgam  suam  in 
serpentem  animassct  Moyses,  idem  quoque  suis 
in  virgis  se  faeturos;  existimabant  liagi  Sedfal- 
laciain  efflcacitas  redarguit,  dum  serpens  ex  Mo- 
eisvirga  conversus,  mag-ica  lig-na,  serpentes  soi- 
licet,  comedendo,  nullam  in  aliis  esse  vim  ad 
propulsandam  injuriam,  ant  vitam  dandam  Ogten- 
dit,  praeter  speciem  quam  oculis  eorum  ,  qui 
fecile  decipi  poterant ,  pra?stigiae  Mag-orum  cx- 
hibucrant  / 

5  Tunc  consentientes  tyranno  .Egyptios  o- 
mnes  cum  vidisset  Moyses ,  in  univcrsam  eorum 
o-entem,  nemine  omnino  excepto ,  intolerabilia 
infert  vulnera.  Commovebantur  autem  jussu  e- 
jus  ad  hunc  in  JEgyptios  impctum  ,  tanquam 
exercitus  obediens,  elementa  ipsa,  qasa  in  hoc 
universo  cernuntur ,  terra  scilicet,  iffnie ,  aer , 
aqua  ad  hominumpropositum  actiones  suas  com- 
mutabant.  Eodem  enim  quoque  tcmpore  atque 
eodem  in  loco  Judaei,  ab  officio  non  receden- 
tes,  nil  mali  sentiebant :  Jlgyptii  vero  perpe- 
'  Septembris  Tomus  II. 


situdino  palpitantibus  .  »«  «uumu  u,,»»  uu»,  tim  - 
rebat.  Similiter  OBatera  quoque  omnia  ae  habe-  jEgypto. 
bant,  g-rando  p  scilicet,  ignis,  oinyphes  q,  mu- 
scae  caninae,  locustarum  r  nubes  :  luec  adversua 
yEgyptios  omnia  ut  natura  sua  fert,  pernloioslfl- 
siraa  erant :  Judaei  vero  ruraoribus  solum  ,  ver- 
bisque  cohabitnntium  hos  raorbos  ,  nnllo  suo 
incommodo ,  cognoscebaut.  PoatremO  prlmoga- 
nitorum  5  omniura  nece  ,  cum  illi  quidem  sao- 
rum  pernicie  confusi  lugerent,  hi  vero  aanffui- 
nis  signaculo  liminaribus  atqua  postibus  inunotla 
tuti  quiescerent,  (pianta  inter  Judaaum  el  Egy- 
ptium  esset  differentia,  cunotia  apparuit.  Ltaque 
percussis  clade  primogenitorum  JSgyptiia ,  sua- 
que  publicc  ac  privatam  lugentibus,  eduoit  Moy- 
ses  faraelitaa  a  se  prsBmonitoa,  ut  specie  commo- 
dationis  .rgyptiorum  divitias  /  eeoum  auferrent. 

ANNOTATA. 


a  Prmfationem  totam,  quia  protixior  estt  et 
inoperibus  Ni/sseni  Ugi  potest,  breritatis  causa 
preetermisi. 

b  In pr&cedentibusomnibussensum  saorm  Scri- 
ptunc  expressit  Nyssenus,  uti  videri  potesi  in 
Commentario  §  %.  Verum  in  hoc  facto  plusoulum 
Josepho  tribuit,  quaan  patiatur  saorarum  LittB 
rarum  veritas.  Quippe  asseruit  JosephusUoy' 
sen  fuisse  in  flumen  prqjectum  ei  llu.ru  avectum  . 
id  ipsum  credidit  Nyssenus,  cum  dicat  amnjq 
vortivibus  arculam  fuisse  ejectam  adripam.  kt 
GMmdi  inCowmant.  num.  17  (isvtdlam,  oui  Puer 
erat  impositus,  solum  fuisse  posilam  m  careoto 
npa:  lluiaiiiis,  nec  aquis  fuisse  delahn,,. 

cNon  legitur  infantili  vagitu  se  prodidisse 
Jnfans ;  srii  visa  fuit  ftscella  In  papyrione,  eaque 

allata  et  aparla,  ddarunt  1'arvuliuii  va^imh  n> 
Exod.  2  ?  5  et  0. 

AUtn-  Josephiesl,  nou  mr.r:r  Xcrtphh.v.  1U»t 
sule  Comment.  uum.  21,  ubi  id  improbavu 

elhvc  vocc  insinuat  adhwsisse  Nyssenum  Phi* 

loni,  quiasseruit  arle  c/fccisse  rhttraonis  fdiamt 
utcrederetur  H03  .-  fUia*  prbprius,  non  ado- 
ptivus.  Verumistud  etiam  refutam  num.  M. 

f  Contemplationem    per  annos  quadragintOj 
quibus  in  Madianitide  vixit,  Moysi  etiamattri 
buit  S.  Basilius.  Attamen  amor  oontemplaHoma 
non  videtur  fuisse  causa  fugx  ex  Mpypto  ;  sed 
fuaa  occasionemcontemplandi  prmbuit. 

g  Insinuat  defensionem  fttiarum  Raguehs  sa- 
cerdotis,  relatam  in  Comment.  §  7  et  8,  ubi  et  de 
nuptiis  actum  est.  At  hasce  non  tam  cito  con- 
Iractas  esse,  ut  ante  Ulas  unica  ilta  defensione 
Moyeis  ingenium  et  mores  noverit  Raguett  osten- 

di  num.  76. 

28  U  Orsece 


17;J  VITA  S.  MOYSIS  PROPHET.E. 

A  I.M-        h  tate,  $uod  fruticetum  potfu  mter-     qu*  Dei  jussu ,    non   natura    pracedebat  ,    non 

„o  h-»  ^^  ia^-L  debuisset,  quam  arbustum  ;     presso  aere  vaporibus  aut  ventorum  .mpetu  den- 

ZquiaGnvcavoxidmagis^roprie  sigmficat,     sato  constituta,  sed   «l.ud  qmddam  dmm tus      - 

quam  quia  icl  rubo,  quemtojBet  vidit,   rectius      que  altius,  quam  bumana  mens  percpere  valeat 


convenit.  Detotavero  hac  visione  consuli  potest 
Comment.  §  9  eMO. 

i  De  toto  hoc  facto  varia  disputata  sunt  §  sx. 

k  Videtur  hic  dici,  Pharaonem  iratum  quoque 
fuisse  JEgyptiis  operum  prwfeciis,  quiamox  ad- 
diiur,  Tum  in  ipsos  Israelitas.  Verum  Scriptura 
non  asserit  in  de  prsefeetis  JEgyptiis,  sed  de  prse 


siquidem,  ut  Scriptura  testatur,  tale  miraculum 
apparebat,  ut  dum  ardentes  solis  radii  fulge- 
rent,  populum  quasi  septo  interjecto  protege- 
ret ,  atque  umbra  tenuique  rore  diffuso  aeris 
illi  ardorem  mitigaret :  noctis  vero  tempore  in 
ignem  versajam  indea  vespera  usque  ad  solis  or- 
tum  suo  lumine  Israelitis  facem  prseferret.  Hsec, 


fectis  Hebrxis,  qui  curare  debebant,   ut  tantum      inquam,   nubes,  quam  veluti  ducem  Moysis   pa- 


prinjrrssi 
erant,  sequi 
lur  ; 

a 


rentes  monitis,  sequebantur ,  priore  omisso  lti- 
nere,  in  Eubeum   mare   b  ducebat. 

8  Devenerunt  igitur  sequuti  Ducem  Hebraei 
usque  ad  littus :  quos  /Eyptii  persecuti  ,  uudi- 
que  ita  concludunt,  ut  nulla  jam  fuga  humano 
consilio  posset  excogitari.  Ante  ipsos  mare  Ru- 
beum  erat  :  post  ipsos  validissimus-  atque  instru- 
ctissimus  /Egyptiorum  exercitus.  Tunc  res  acci- 
dit,  quse  prae  cseteris  omnibus  fidem  excedit  : 
suinmus  ille  Vir  divinitus  monitus  ad  littus  de- 
scendit,  mareque  Kubrum  virga  percussit  c ,  et 
subito,  ut  in  vitro  ,  facta  scissura  facile  ex  al- 
tera  parte,  in  alteram  pervenit :  sic  ictu  Mosai- 
cae  virgae  in  oppositam  usque  ripam,  hinc  atque 
hinc  cedentibus  aquis,  scissura  pervenit.  Itaque 
facto  per  medium  pelagus  itinere,  una  cum  uni- 
verso  populo  siccis  pedibus  profuudam  maris  a- 
byssum  permensus  est,  nec  extimuit  repente  stru- 
cta  illa  ex  fluctibus  moeuia,  cum  utraque  ex  par- 
te  undse  aquarum  quasi  muri  consisterent. 

9  Pharao  autem  impetu  animi  concitatus  , 
per  novam  illam  in  aquis  viam  insequitur.  Tum 
vero  unda  undae  iterum  jungitur,  et  redeunte  in 
semet  mari ,  pristinumque  recuperante  statum  , 
una  fit  rursus  aquae  facies.  Hebraei  oppositum 
littus  incolumes  cum  pervenissent ,  a  longo  per 
medium  pelagus  itinere  quiescentes,  cantum  Deo, 
qui  incruentum  adversus  hostem  sibi  trophaeum 
praibuerat ,  grato  animo  cecinerunt ,  /Egyptio- 
rum  exercitu  universo,  equis,  armis,  ac  curribus 
mari   absorptis. 

10  Mox  pergit  Moyses  ,  triumque  dierum  iti- 
nere  coufecto ,  cum  aqua  deficeret ,  in  angustias 
redigitur ,  non  inveniens ,  quo  sitim  exercitus 
solaretur.  Erat  uamque,  ad  quem  castra  locarant, 
lacus  quidam  marinarum  aquarum,  atque  adeo 
marina  amarior.  Cui  cum  adsedissent ,  sitique 
torquerentur ,    Moyses    divino   monitus    oraculo , 

que  Omniutn  JEgyptlOrum  :  man$i0-     ^um,  quod  in  eis  locis    invenerat,    in    illas 

aquas  marinis  acerbiores  immisit :  et  ilico,  natura 
U€S  VariW,tn  qUlOUS  aqm  amara  in      d    ligni    aquarum    ablata    amaritudine  ,    dulces 

dulcem  mutata,  item  aqua  educta    T?   P°tabiles  **?*?  fuerun\  Nubia  *einde 

ductu,  quam  praecedentem  sequebantur,  et  qua 
staute  ipsi  quoque  castra  metabantur,  ad  locum 
deveniuut  aquis  atque  arboribus  amoenissimum. 
Duodecim  enim  fontibus  continue  irrigaba- 
tur  ,  et  septuaginta  palmis  consitus  erat,  quae 
parvo  hoc  numero ,  eo  quod  pulchritudine  et 
proceritate  excellereut ,  miraculo  videntibus  e- 
rant. 

11  Hiuc  mota  rursus  dux  illa  nubes,  alium 
in  locum  deduxit  exercitum.  Erat  hic  autem  de- 
sertus,  arena  obtectus  ,  ac  sterilis ,  nec  ullo  a- 
quarum  fiuento  irrigabatur :  ubi  rursus  populus 
siti  allligebatur.  At  Moyses  ex  lapide  e  quodam 
virga  percusso,  jucundissima  atque  copiosissima 
aquarum  fluenta  exilire  fecit.  Hic  f  commeatus 
etiam  omuis ,  quem  exeuntes  ab  JEgypto  addu- 
xerant ,  quuin  defecisset ,  et  populus  fame  pre- 
meretur  ;    miraculum  fit ,  quod  prae   cseteris  est 

incredibile 


operis  perficeretur,  quantum  imperaverant  exa- 
ctores  jEgyptii.  Consule  dicta  in  Comment.  num. 
IVdei  114. 

1  Deprodigio  mutatmvirgselaiius  ibidem  num. 
117. 

m  Varias  sententias  de  accepta  a  magis  aqua, 
quam  in  sanguinem  verterent,  recensui  in  Com- 
ment.num.  119. 

n  Esbg  ptaga  secunda,  et  sequentes  iatius  expo- 
sitaesunt  §  15,  et  sequentibus. 

o  Nona  hmc  esi  tenebrarum  ptaga,  de  qua  §  17. 
jj  Ex  hisce  videmus  ordinem  plagarum  non 
fuisse  servatum  a  Nysseno,  qui  etiam  nonnultas 
omisit. 

p  Grando  et  ignis  concurrerunt  in  plaga  se- 
ptima,  de  quanum.  101  et  seq. 

q  De  ciniphicibus  seu  tertia  plaga,  et  de  quar- 
ta  muscarum  varii  gencris  potius,  quam  canina- 
rum,  consule  Comment.  num.  132  et  sequentibus, 
et  num.  146  et  sequentibus. 

t  Deoctava  piaga  locustarum  §17  actum  est. 

s  Mors  primogenitorum,  quie  plaga  fuit  deci- 
ma,  relata  est  §  19.  Ante  hanc  piagam  jussi  sunt 
Hebrasi  comedere  agnum  Paschalem,  illiusque 
sanguine  liminariaet  postes  eedium  suarum  tin- 
gere,  ut  relatum  est  ibidem. 

t  De  vasisaureis  el  argenteis,  aiiaque  sEgypiio- 
rum  supetiectile  juste  ablata,  disputatum  est  num. 
llbetseq. 


CAPUT  II. 

Discessus  hraelitarum  ex  JEgypto 
transitus  maris  Hubri ,  submersio 


scissn  autem 
in  tliuts  parles 
mari,  per  sic- 
cum  transeunt 
IsraeUtx, 


insequen»  vero 
Pharao  cum 
toto  exercitu 
submergitur. 


Varte  man- 
siones  ;  aqua 
amara  »n 
dutcem  muta- 
ta  ; 
F 


e    petra ,    manna    datum  , 
Amalecitce. 


victi 


PharaoUrav-  "TTcrum    cum  jam  tribus  extra  /Egyptum  per 
litas,  tjui  ad        V  rcxisset    diebus ,     vidct    irritatum     hostem 

™*ll*x*' "'""  <luoa  se  Juda)i  iu  libertatem  vindioassant ,  cum 
maguo  exeroitu  et  iustructissimo  cquitatu  adver 
susse  fcstiuare.  Quaa  res  non  mediocriter  imbel 
lem  populum,  neque  talibus  prodigiis  a  assuefa 
ctum ,  in  Moysen  concitavit.  At  ille  iutrepidus 
voce  quidem  populum,  ut  in  Domino  spem  ha 
bereut,  hortabatur,  animo  autem  ad  Deum  pe 
nitus  conversus,  auxilium  tacitus  implorabat 
Quo  recoudito  clamore  Greator  exoratus ,  pree 
sto   miseris  ac    mirabiliter  affuit.    Nubes  enim 


item  aqua  e 
petra  educta 
maima  impe- 
tralum. 


DIE  QUARTA 
A  incredibile  g:  non  a  terra  ipsis  ,  ut  solet,  quffi 
victum  pra?stabant,  oriebantur,  sed  a  coelo  quotidie 
rons  mstar  defluebant.  Etenim  sub  crepusculum 
sparsim  ros  diffundebatnr,  qui  in  cibum  se  dedat 
legentibus  :  isque  non  aqueum  erat,  ut  in  rore  fieri 
adsolet,  stilUcidium,  sed  loco  g-uttarum  crystallini 
grumuli  in  coriandri  feminis  formam  cong-lobati, 
quod  rusticatim  dicitur  xoAtWpov,  descendebant, 
qui  ad  cibum  collecti  gustum  mellis  pene  affere- 
bant. 
deqmvaria  i2  Huic  miracule  accedebat  et  aliud  :  mul- 
tis  emm  nec  pari  aetate,  nec  viribus  ,  ut  con- 
sentaneum  est ,  aequalibus  ad  collectionem  con- 
fluentibus,  non  minus  alter  altero ,  aut  propter 
^tatem,  aut  propter  infirmitatem  sibi  assumpsit : 
nec  qui  validior,  sibi  plus  quam  esset  opus,  nec 
quid  infirmior,  minus  in  eo  die  potuit  arripere. 
Aliud  insuper  miraculum  bistoria  habet,  quod  sci- 
licet  uno  die  collectum  fuerat,  ejus  nihil  omni- 
no  in  crastinum  fuisse  reservatum.  Quod  si  quis 
timore  furtim  quandam  sibi  particulam  ad  crasti- 
num  conservasset,  totum,  quod  repositum  erat, 
per  noctem  corruptum  in  verraes  transformaba- 
g  tur.  £st  in  bac  historia  quiddam  mirabile :  nam 
cum  ex  hebdomadze  diebus  una  mystica  ratione 
quadam  cessatione  ab  Hebraeis  honoraretur,  ne 
quid  in  ea  die  prseter  consuetudinem  facere  co- 
gerentur,  quaravis  tanto  in  colleg'io  unusquisque 
studium,  quantum  in  caeteris  diebus,  die  sexta 
adhiberet,  duplum  tamen  collectum  sibi  esse  in- 
veniebat :  ne  esse  iu  causa  victus  necessitas , 
quamobrem  opere  aliquo  Lex  violaretur.  In  quo 
etiam  divina  elucescebat  potentia  :  nam  cum  re- 
liquis    diebus,    quod    supererat,    corrumperetur, 

h  in  sola,  quaa  Sabbatum  prrecedebat  ,   parasceve  h 

collectum  (hoc  enim  otiosae  illi  diei  nomen  fuit) 
incorruptura  perdurabat ,   ita  ut  recentiori  nihilo 
rancidius  videretur. 
Victoriade  13  Bellum   deinde  adversum   g^entem  alienig-e- 

Amatecttts.  uaiUj  Amalecitas  nomine  ,  exarsit  et  tunc  pri- 
raum  Ilebrsei  constructi  in  aciem  sunt ,  non 
omnes ,   sed  electi,  quibus  Josue,  qui  post  Moy- 

'  sen  g-ubernacula    populi   susceperat  i  ,    prsefuit. 

Nara  Moyses  extia  prEelium  in  colle  quodam 
altiore  una  cum  duobus  necessariis  constiterat, 
ad  caelos  aspiciens,  quando  (  ut  in  historia  tra- 
ditum  est)  id  quoque  inter  caetera  mirabile  dictu 
C  factum  est.  Nam  cum  Moyses  manus  in  ccelum 
-  elevaret,  tunc  ing*enti  animo  irruebant  in  hostes 
Hebrsei :  cum  vero  manus  remisisset,  tunc  con- 
tra  ferociores  facti  hostes,  facillime  Judaeos  pel- 
lebant.  Quod  aliquoties  factum  facile  intellexe- 
runt,  qui  cum  eo  erant.  ItaqueMoysi  ulnassubeun- 

/.  tes  occulta  k  quadam  de  causa  graviores  factas  ma- 

nus  ejus  susteutabant.  Verum  quia  imbecilliores 
erant,  quam  ut  possent  rectum  diutius  Moysen  su- 
stinere,  lapide  illi  in  sedem  supposito,  facilius  ad- 
miniculo  effecerunt,  ut  manus  in  ccelum  levatas 
diutius  retineret.  Quo  facto  fusi  omnino  fug-atique 
hostes  sunt. 

ANXOTATA. 

a  Grccce  mirabilibus:  nam  solum  loquitur  de 
mira  agminis  JEgyptii  multitudine,  non  depro- 
digiis  naturam  superantibus.  De  timore  autem  et 
murmuratione  poputi  dictum  in  Commentario 
num.  203,  ubi  videbit  lector  iltum  timorem  esse 
ortum,  quando  Israelitm  castra  habebant  apud 
mare  Rubrum,  ita  ut  mare  haberent  ante  se,  a 
</o  autem  JEgyptiorumexercitum. 

b  Jussu  quidem  Dei  et  ductu  nubis  seu  columnse 


SEPTEMBRtS.  173 

a  priore  itinere  versus  mare  Rubrum  profecti  *- s-  Gawo- 

suntIsraetittT:idtamen  non  contigit,  postquam  •■*—- 

jam  in  conspectu  habebante.rercitum  Pharaonis, 

sedantea,  ut  dictum  est  in  Comment  num.  206. 

ltaque  prxdwtus  timor  populi  et  processus  ad 

mareRubrum  incerso  ordine  hie  sunt  relati.  De 

nube,  aut  columna  ignis  et  nubis,  consule  Com- 

ment.  num.  201. 

cJosephuset  Phito  similiter  scribunt  mare  a 
Moyse  virga  percussum  ;  at  Scriptura  id  non  ha- 
bet,  ita  idsattemsit  incertum,  sicut  observaviin 
Comment  num.  230.  De  transitu  Israelitarum  et 
submerso  Pharaone  cum  toto  exercitu  suo  actum 
est  ibidemnum.  211  etseq. 

d  In  Comment  num.  ZMegideaquis  itlis  ama- 
ris  indulcesmutatis,  ibique  probaci  sententiam 
illam  de  mxdationeper  ligni  naturam  facta  vide- 
ri  probabitiorem  et  conformiorem  Scriptiow,  li- 
cetdtiqui  dissentiant. 

e  Factum  hoc  revera  contigit,  sed  post  manna 
datum,  cui  illud  ordine  preepostero  prssponitur, 
Itaque  de  murmuratione  in  Raphidim  obdefectum 
aqiuv,  et  de  aqua  ibidem  cducta  e  petra,  conside 
Comment.  §25.  K 

f  Non  eodem  loco,quo  aquam  c  petra  edwcit 
Moyscs,  manna  depluere  cwpit,  sedidbenrficium 
impctrarant  IsraeliLv  in  mansione  OCtava,  ut 
dictum  est  in  Comment.  §  23,  ubi  de  manna 
fusius  actum  est ;  idi  et  de  colurnicibus  hic 
omissis. 

g*  Voce  hac  incredibile  utitur  subinde  Nysse- 
nus,  non  quod  velit  insinuare,  credi  non  debere 
factum,  de  quoistud  dicit,  sed  maxime  esse  mi- 
randum. 

h  Vox  Gnvca  est,  qiuv  proprie  preaparationejn 
signi/icat  ;'sed  in  Scripturis,  utiet  hic,  sumitur 
pro  die prsecedente  aliquodfestum  seu  Sabbatum. 
QitcS  aidem  mox  parenlhesi  includuntur,  rcfc- 
runtur  ad  Sabbatum,  non  ad  pdrasceven, 

i  Vox  Gncca  reddenda  erat  susoepit,  aut  ges- 
sit :  nam  habetur  y.xBrr/taxro,  et  phrasis  omnino 
hanc  inlcrpretationem  requirit. 

k  Causa,  cur  lassafcV  sint  manus  MnysisW  gra- 
vaLv,  non  videtur  occulta,  sed  naturatis;  videli- 
cet  ob  nimis  diuturnam  extensionem. 


CAPUT   III. 

Adventus  hraelitarum  ad  monlem  Si- 
nai ;  lex  ibidem  promulgala,  man- 
dataque  accepta  de  tabernaculi  ac 
vestium  sacerdotalium  constructio- 
ne. 


Cum    autem  eodem    in    loco  nubes    maneret,  /;flU,  nccc«a- 
qu:i'    populi    viiE   dux    erat ,  nec   ipsum    po-  rlaprntata 
pulum  alio  commigrare   necesse  planc  fuit,  curn  ^J^jj^J' 
ducem    migrationis    non   baberet.  fllo   ergo  cum  m0ntmSi* 
ad  victum  lllie absaue  labore  cun<-ta  suppeterent,  naiwiUnb- 
cum  aer  sursum  illis  pancm  deplueret,  deorsum  «'«"" 
vero    rupes   potum    prffiberet ,   rursu  <{u<-    mnIh;: 
omnem  C03li  molestiam  mitig-aret :  sic    ut   Inter- 
diu  ffistum    arceret ,    et   noctu    tlammco  quodam 
fulgore  tenebras  dissiparet,  sine  molcstia  in  illa 
descrti    regione    montibus    subjacenti    vers;iban- 
tur,  iu   qua  exercitus  castra  posuerat.  Ilis  ita  fa- 

ctis 


171 


VITA  S.  MOYSIS 


A.  S.  Grko- 

kio  NTSfBKO. 


ubi,  terribili 
appuratu  prx- 
cedcnte, 


angelut  co~ 

rum  pOpuh 

promulgat 

(trrciu  /ir.i  - 
ccpta  : 

ftfoyttu  vofo 


reliqua  m 
«wni  accipii  ■ 

;>aura  d«  KStn 

perstricta  : 


ctis  majora  occultioraque  mystena  Deus,  et 
ipsum  Ductorem  et  populum  instruere  cum  vo- 
luisset,  prascepit  populo  per  Movsem ,  ut  tam 
corpore  quam  animo  mundus  fieret ,  adeo  ut 
etiam  ab  ipsis  uxoribus  certo  quodam  dierum 
numero  abstineret ,  aspersionibusque  quibusdam 
maculas  abstergeret,  ut  omni  labe  animi  corpo- 
risque  deposita;  mundus  ad  montem  Sinai  posset 
accedcre. 

15  Qui  quidem  mons  ratione  utentibus  solum 
illotempore  aditum  prsestabat :  neque  his  omni- 
bus,  sed  viris  solummodo  :  nec  viris  etiam  omni- 
bus,  sed  illis  tantum,  qui  diligenter  a  se  omnem 
maculam  expulissent.  Studium  autem  omnibus 
crat  non  parvum,  ne  qnid  brutorum  monti  ap- 
propinquare  paterentur.  Quod  si  forte  aliter  ac- 
ciderit,  lapidibus  obrui  a  populo  statutum  erat, 
quidqtiid  brutum  juxta  montem  apparuisset  a. 
Hifl  ita  dispositis,  in  sereno  die  subito  tenebris 
mons  circumdatufl  fait,  et  ignis  e  medio  tene- 
brarum  exiliens,  ae  totum,  ut  videbatur,  montis 
tractum  depascens,  terrebat  prospicientes,  fumo 
atque  caligine  omnia  repleta  :  adduccbat  tameu 
ad  montem  populum  Moyses,  quamvis  ipse  quo- 
que  aujusoemodi  visu  timore  perculsus  b  ita 
erat,  ut  Isra61itafl  celare  id  minime  posset :  sed 
vel  ipsius  corporis  motibus  commotum  se  pate- 
fecit:  nec  enim  tantum  pcr  oculos,  verum  etiam 
per  auditum  terror  animas  invndebat :  cum  cce- 
litus  terrifioa  vox  quasdam  in  ouncta  subjecta 
locorum  spatfa  erumperet,  cujus  primus  quidem 
impetus  cnjusvis  auribus  intolerabilis  buccinffi 
sonitum  refcrebat;  sed  omnem  ejusmodi  exem- 
plorum  terrorem  exeedebat  ,  quantoque  magis 
progrediebatur,  tantu  terribiliorcm  sonum  ede- 
bat. 

16  Vox  autem  illa  ftiit  articulata  :  nam  aer 
absque  vocalibus  inslrumcntis  non  inanem  ora- 
tionem ,  sed  sig-nilieuntem  divina  fnrmabat  vir- 
tutc,  quae  populo  leg*es  atque  instituta  ponebat. 
Quffi  omnia  cum  ferre  populus  non  posset,  im- 
petravll  b  Moyse,  ut  a  Deo,  ipso  mcdiante,  Lex 
sibi  traderetur,  nec  se  quidquam  retractatururn, 
ssd  omnia,  sicuti  ab  Ipso  Deo  pcr  Moysen  sibi 
tradita,  crediturum  asseruit.  Ita  populus  quidem 
m\  Mibjeeta  montis  loca  relabitur  c.  Moyses  ve- 
ro  solus  in  monte  rellctus,  contra  quam  casteri 
homines  pati  solent,  affectus  est.  Nam  cum  ea> 
teri  orancs  desolati  mag-is,  in  societate  minus  ti- 
meant,  tpse  dereliotus  solus  audacior  faetus  est. 
Unde  patuit,  non  ut  tiraidum  quemdam  pcrtcr- 
ritum  iu  principio  fuissc ,  sed  charitate  timeutis 
populi  fuisse  eommotuni.  Quare  eum  quasi  onus 
quoddam  tirnoivm  populi  deposuerit,  at  in  seipso 
furtus  eoset,  tunc  etiam  in  ipsam  calig-iuom  aUda- 
oter  ingreditur.  Itaque  Inter  invisibiliaversatur,  nec 
j;im  intuentibus  npparet.  Nam  divimv  initiationis 
ndytum  ingressus,  oum  invisibili  non  conspectus 
ipse  versabatur,  ut  nos  (ut  arbitror)  his  gestis  in- 
Btrueret,  quod  oporteat  si  quis  velit  cssc  cum  Deo, 
omnia  hac,  quas  vidcntur,  contemnere ,  ac  mcn- 
tcm  suam  ad  invisibile  atque  incomprehensibile, 
quasi  ad  summitatem  montis  dirigere  :  ibique  cre- 
dere  Deum  esse,  quo  pervcnire  cog'itntio  uou  po- 
test. 

17  Ilae  igitur  in  summitate  montis  constitu- 
tus  Moyses,  divina  suscipit  mandnta ,  quse  via 
doctriunquc  BVHrl  ad  virtutcra.  Cujus  cnput  est 
pietntis,  ut  scilieet  emulecentes  de  Deo  opinio- 
ues  habeamus,  quod  omnera  eognoscibilein  spe- 
ciem ,  omneque  superexcedat  cxemplum,  nulli 
rei,  quoe  cog*noscitur,  similis.  Jubet  enim  ad  nul- 


PROPIIET.E. 

lam  rem,  quae  comprehendi  possit,  respicere :  nec  iis 
similem  putare  naturam,  qua?  super  omnia  est, 
qufe  comprehensione  cog-noscuntur:  sed  esse  quidem 
ipsam  credere  oportere  :  quanta  vero,  aut  qualis, 
autunde,  aut  quomodo  sit,  uon  esse  quterendum, 
cum  eo  perveuire  humana  ingenia  nequeant. 
Ad  pietatem  autem  etiam  adduutur  illa ,  quse 
morum  sunt  castigationes,  iu  genere  vel  in  parte 
distributa.  In  genere  quidem,  totam  simpliciter  m- 
justitiam  propellit  lexilla,  quod  oporteat  proximum 
amare,  quo  stabiliter  constituto,  uecessario  sequi- 
tur,  nihil  adversus  proximum  cuiquam  esse  fa.- 
ciendum.  In  parte  vero  parentes  colere,  et  a  cri- 
minibus,  quas  dilig*enter  enumerantur,  cavere  prffi- 
cipit. 

18  Quibus  leg*ibus  quasi  instructus  ad  subli- 
miora  trausit  mysteria  ,  tabernaculo  divina  sibi 
virtute  proposito.  Taberuaculm  d  autem  erat 
templum  inaudita  quadara  varietate  pulcherri- 
mum,  propylsea,  columna3 ,  cortinffi ,  mensa  e 
et  caudelabrum  /,  et  thuribulum  g,  altare  /*  ac 
propitiatorium  i,  et  quod  intra  sanctum  est  ady- 
tum  impenetrabile  et  inaccessum.  Quorum  omni- 
um  dispositionem  ac  pulchritudinem ,  partim 
ne  memoriam  fugiat,  partim  etiam  posteris  mi- 
raculum  subaperiat,  non  picturae  tradere  ,  sed 
materiali  aedificatione  immateriale  illud  exemplar 
divino  consilio  splendidis  acceptis  raateriis  imita- 
ri  compellitur.  Puit  igitur  plurimum  aurum  in 
columnis  circumfusum,  et  cum  auro  arg-entum 
cacumina  et  bases  eorum  exornabat,  ut  varieta- 
te  coloris,  sicuti  arbitror,  magis  fulgerent.  Sed 
asris  quoque  materia  non  inutilis  visa  est :  capi- 
ta  enim  et  bases  columnarum  ex  aere  factffi  sunt. 
Cortinze  porro  atque  tentoria  ,  totiusque  tcmpli 
septum ,  et  super  columnas  extensum  tectum, 
omuia  per  textoriam  artem  ,  conveniente  singu- 
lis  attributa  materiam  ,  conficiebantur.  Aliis  ex 
hyacintha  et  purpura  erat  tinctura ,  et  igneus 
cocci  rubor ,  splendor  quoque  byssi  natura  ipsa 
perductus  ac  sine  arte  confectus  color.  In  aliis  li- 
num,  in  aliis  pili  j  prout  texturae  usus  petebat,  assu- 
mcbantnr.  Sed  rubricatse  quoque  pelles  nonnum- 
quam  acceptffisunt. 

19  Verum  haec  posteaquam  de  monte  descen- 
dit,  per  ministros  secundum  expositum  sibi  exem- 
plar  opificii  Moyses  construxit.  Tunc  autem  cum 
in  illo  adhuc  absque  manu  constituto  templo  h 
esset,  quibus  saccrdos  vestibus ,  quando  iu  tem- 
pli  penetralia  intrandum  erat,  uteretur,  de  in- 
teriore  simul  atque  exteriore  amictu  leges  acci- 
pit,  initium  non  ab  interiore ,  sed  ab  exteriore 
facicnte  sermone :  superhumeralia  l  variis  colo- 
ribus  ex  iis  rebus  ,  ex  quibus  velum  contex- 
tum  erat,  atque  insuper  auro  distincta  fuerunt. 
Uncinos  quoque  ,  quibus  superhumeralia  con- 
uectuntur,  fecit,  et  catenulas  sraaragdos  in  cir- 
oulum  auro  connectentes.  Hi  lapides  tum  natu- 
ra  virides  atque  fulgentes,  tum  sculptura  mira- 
biles  videbautur:  nec  ad  simulachrorum  fig-uram 
aliquam  sculptura  tendebat.  Sed  patriarcharura 
nomiua  sex  iu  sing-ulis  lapidibus  erant  impressa; 
ex  his  ad  anteriorem  partem  unciui  quidam  de- 
peudebant ,  et  complicatae  eatenae  in  se  permu- 
tatim  in  quemdam  numerum  connexce  atque 
rhythraum,  in  modum  retis  a  fibulis  ex  utraque 
partedesuper  ab  uncinisextensa?,  ut  magis  conne- 
xio  prasfulgeret. 

20  In  his  erat  ex  auro  fabricatus  ille  orna- 
tum  m  pectoris,  in  quo  diversi  patriarcharum  nu- 
mero  lapides  tres  in  sing-ulis  ordinibus  ,  ordines 
quatuor  fuerunt,   tribuum   nomiua   litteris   expri- 

mentes. 


D 


mandatu  Dei 
de  tabernacu- 
lo  et  mpelle- 
ctile  sucra 
componenda. 

d 

e 
f    9    h 


uti  el  de  vesti- 
bns  summi  sa- 
ccj'doti$,  su- 
pcrhumerali, 
k 


rationali,  («- 
nica  et  cet€' 
rtt. 

m 


DIE  QUARTA  SEITEMBK18. 

menles.  In  his  erat  tunica  n  intra  superhume- 
raha  ad  talos  a  cervicibus  delapsa  ,  fimbriarum 
appendiculis  concinne  ornata  :  in  his  erat  infe- 
nor  limbus  ,  non  texturae  varietate  solum  ,  ve- 
rumetiam  aureis  appendiculis  pulclierrimus.  Hepc 
autem  erant  aurea  tintiunabula,  pomaque  puni- 
ca  vicissim  dictum  limbum  ambiunt.  Tum  capi- 
tis  vitta,  quse  tota  fuit  hyacinthina,  et  lamina  o 
Pontificis  imminens  fronti  ex  auro  purissimo  , 
ineffabilibus  literis  quibusdam  exarata  j  et  cin- 
gulum  ,  quo  circumfusus  amictus  stringebatur  , 
et  ornatus  occultior  :  ac  caetera  omnia  qute  per 
aenigmata  in  amictus  specie  sacerdotalem  ostendunt 
virtutem. 


175 


thina,  ac  dmnum  decingulo  byssino  et  feminali- 
ous  qutV  fcotffaunfur  oruatus  occultior,  comuli 
potest  sxpedictum  caput  ExodiiM  et  seq.,  ubi 
etiam  agiturde  vestibus  aliorum  sacerdotum. 


CAPUT  IV. 


A.  S.  Greco- 
mo  Nnmo. 


ANNOTATA. 

a  Deadventu  ad  montem  Sinai  actum  in  Com~ 
mentario  §  27,  ubi  num.  291-  et  sequentibus  totus 
apparatus  promutgationi  decem  mandatorum 
praevius  exsacris  Litteris  expositus  est. 

b  De  timore  aut  terrore  Moysis  in  Scriptura 
nihil  reperio.  At  de  terrifico  hoc  apparatu,  et 
B  ingenti plebis  timore,  varia  adduxi  num.  296  et 
seq. 

c  Hsec  latius  exposita  vide  ibidem  num.  297 
et  sequentibus.  Decem  preecepta  articulata  voce 
coram  populo  promuigavit  angelus;  reliqua  Moysi 
data  sunt  in  monte,  ut  is  a  communicaret  cum 
populo. 

d  Mandatum  de  construendo  tabernaculo,  de- 
que  omnibus  ad  tabernaculum  spectantibus ,  uti 
et  de  vestibus  sacey^dotalibus ,  accepit  Moyses  , 
dum  prima  vice  per  quadraginta  dies  fuit  in 
monte  Sinai,  ut  dictum  est  in  Comment.  num. 
2»Q^;sed  omnia  muiio  serius  fuere  constructa. 
De  tabernaculi  constructione  et  erectione  consuli 
potest  §  30. 

e  Propyteca,  columnee  et  cortime  erant  partes 
tabernacuti  \  mensa  vero  stabat  in  tabernaculo 
antevetum,  quo  separabatur  Sanctum  sanctorum 
a  Sancto,  ad  partem  Septemtrionalem  intra  San- 
ctum.  Mensa  autem  hwc,  cujus  forma  describitur 
Exod.  25  i  23  et  seq.,  ibi  erat  locata,  ut  itti  impo- 
nerentur  panes  propositionis. 

f  Candelabrum  hoc  aureum,  quod  describitur 
Exod.  25  ^  31  et  seq.,  stabat  item  ante  vetum  e  re- 
q  gione  raensse  seu  adpartem  Austraiem. 

g"  Per  thuribulum  /tic,  opinor,  inteliigitur  aitare 
thymiamatis,  quod  stabat  intra  mensam  et  can- 
detabrum.  Forma  et  usus  ipsius  exponitur  Exod. 
30. 

hAiiare  holocausti  stabat  in  atrio  antetaberna- 
culum.  Describitur  Exod.  27. 

i  Propitiatorium  erat  supra  arcain  testimonii 
intra  Sanctum  sanctorum.  Arcam  autem  videtur 
designare  per  vocem  adytum.  Ptura  commemorri 
potuissent,  sed  auctor  brevitati  studuit, 

k  Montem  designat,  quem  ob  singutarem  Dei 
prsesentiam  templum  nominat. 

1  Superhumerale  vestimentum  erat  Pontifici 
proprium,  quod  describitur  Exod.  28  ?  G  et  sr>/., 
cum  suis  unicis  etcatenuiisaureis,et  tapidibus 
onychinis,  qui  /i*csmaragdi  vocantur. 

m  Ornatus  pectoris  designat  rationale,  quodPon- 
tifex  superhumerali  annexum  gestabat  inpecto- 
re.  Ornamentum  istud 'pontificate  late  describitur 
Exod.  28  ay  15. 

n  Tunica  summi  Pontificis  hyacinthina,  cum 
tintinabulis  matisque  punicis  iimbum  ejus  am- 
bientibus,  item  describitur  ibidem  a  f  31. 

o  De  tamina  aurea  Ponti/icis  vittaque  hyaoin- 


Tabulce  Legis  acceptm  ,  at  confra- 
ctm  ob  populi  idololatriam  :  ac~ 
ceptce  alim  ;  leges  ,  tabernaculum 
et  sacerdotium  instituta  :  gesta  re- 
liqua,  et  mors. 


H- 


amictus  caliyine    a 


aec  cum  mvisibili  ista 
Deo  ipso  perdoctus  ,  majorque  Beipso  hac 
effectus  *  esset  arcana  doctrina,  descendit  a  uum- 
te  ad  suos,  ut  eos  eandem  disoiplinam  doceret, 
et  leg-es  eis  proponcivt  ,  e1  templum,  Bacerdo, 
tium  ,  et  quod  in  monte  fuerat  illi  ante  mon- 
stratum  exemplar  a.  Ferebat  enim  nmnibus  ta- 
bulas  sacras,  quui  divinuin  invmitum  ao  doniini 
erant,  nec  humano  auxilio  ,  ut  produoerentur , 
indigueraut  ;  sed  ipsius  Dei  opus  utrumque  fuit 
tam  materia,  quam  littene  in  Lpsa  tmprefls©.  Ve 
rum  populus ,  qui  autequam  Lcgislator  desoen- 
deret,  ad  idololatriam  defeoeral  ,  hoo  munus 
impedivit.  Nam  cum  guadraginta  diebus  ao  no- 
ctibus  nullius  indigens  rei  b  ,  quibus  hoo  oorpus 
sustentatur,  immortali  vita  sub  Hla  oaligine  Moy- 
ses  vivcret,  quasi  pueri ,  cum  pajdagogi  uou  ad 
sunt ,  sic  j^opulus  adversus  Aaron  ooncitatos  , 
impulit  eum  ,  ut  ad  simulaohrum  aureum  ado- 
randum  dux  eis  fieret  :  simulachrum  autem  vitulus 
erat. 

22  Quare  offcnsus  Moyses  perrupit  tabulas , 
ne  in  homines  indignos  tanta  res  devenirel  :  de- 
inde  Lovitis  administrantibus ,  tribulum  sangui- 
ne  scelus  expiavit,  simulaohrum  oontrivit,  oum- 
que  sua  iracundia  ,  qua  in  eoe,  qui  peooarant, 
exarseral  ,  Deum  propitium  reddidisset,  Lta  rur- 
sus  quadraginta  dicrum  spatio  tabulas  a  Deo  im- 
petravit  :  quas  ipsc  quidem  oomposuit,  Deus 
autem  perscrijisit  c.  llas  rni  ttfl  aooipit,  oum  DS 
turam  in  tanto  dierum  oumero  excesslsset,  alia 
quadam  ratione  nobisque  Lnsolitam  vilain  tradu- 
cens  ,  dum  niliil  ooruui  ,  qiui!  natnrain  dciincn- 
tem   cibo  sustentaut,    in    buo  oorpore   admiflit, 

Sic   igitur  illis   tabcrnaciilum   BBdifloavit,  flt    Legifl 

praeccpta  iradidit ,  oonstituto  pro  Inepiratfl  »iW 
divinitus  doctrina  saoerdotio.  El  pOBtquam  om- 
nia  ,  prout  a  Deo  monftus  eral  ,  materiall 
opiticio  perfeoit,  tabernaonlum ,  vefltibula,  cun- 
ota  interiora,  thurtbula  ,  altare ,  eandelabrum  , 
vele ,  propltiatorium   m  adytifl,  BaoerdotH  orna- 

tum  varlum ,  sacrihciorum  modum ,  alium  iu 
puryationeui  dt  alium  in  agt-ndis  gratiis,  alium 
ad  avcrtcnda  rnala  inimincntia,  alium  adespianda 
peccata. 

»3  Ilaic  omnia  jfostquam  optirae  perfccit  at- 
que  constituit ,  suorum  perpessus  Lnvidiam  eflt, 
quod  vitium  liumana;  BfltUT89  innatmn  eflt  i  si«: 
ut  ct  Aaron,  qui  eacerdotali  fuerat  houore  de- 
coratus,  et  soror  ejufl  Maria  zclolypia  e  quadam 
muliebri  commota  oh  delatum  illi  honorem  8 
Deo,  quippiam  proloquuti  fuerint ,  quo  divi 
na  ira  commota  veloccra  intuiit  punitionem :  qua 
in   re  mirabflis  clementia ,  tenditEqnfl  mansue- 

tudo 


Moytes  m«- 
ii'  ii  s  quadra- 
ijintn  dicbus 
irt  iihKijf  ta- 
bulas  tucifni, 
'  tii.  mendose 
aOectua 


u(  iltat  ob 

idololairiam 
populifrangit, 

filucittoque 
Ueo  secundut 

impetrat  i 
i rijrs  aliague 
ntatuta 


mumutiutiij 
Marix  e.t  Aa- 

•  onfipunita  ; 

itcm    /io/ju/i 

iiuu  mwaitOf 
Ucet  obtlntu* 

rit  carnei  : 


A.  S.  Gheoo- 
nio  Ntsswo. 


exploratoret 
miMi,  et  popu  ■ 
li  rcbetliaaliu 
mwmu- 
ratio  popu- 
/,,  qua  Moyitt 
ii,  pecealum 
tabilw  : 
<j 


h 
'  i.  c.  duro 
presrupto 
mwmwatio 

:.n  !>■  ntibu» 

punita,  eontra 
ifuon  ertotut 
ttrpont  mtuti 


176 

tudo  Moysi  visa  est.  Non  enim  solum  iratus  in- 
videnti  non  fuit ,  sed  Deum  etiam  oratiombus 
sorori  propitium  reddidit.  Cum  vero  multitudo 
voloptate  victa  carDes  edere  desideraret,  me- 
liusque  se  in  Jlgypto  vixisse,  ubi  carnibusabun- 
dabat,  quam  coelesti  cibo  in  deserto,  praidicaret; 
tunc  Deo  Moyses  rem  commlsit.  Deus  vero  mi- 
ra  multitudine  aves  f,  per  stativa  Judseorum  cir- 
cumvolantes,  gregatim  sic  immisit,  ut  aucupium 
esset  facillimum.  Quarum  carnium  nimium  re- 
pleti,  in  morbos  deciderunt,  mortuique  non  pauoi 
fuerunt  :  quas  res  residuis  exemplo  ad  modestiam 

fuit. 

U  Exploratores  deinde  ad  promissioms  Terram 

mittuntur,  qui  reversi  non  idem  omnes,  sed  multi 
pene  impossibilcm  esse  transitum  nuntiaverunt. 
Undc  rursua  inultitudo  adversus  Moysen  commota 
fuit,  multique  desperarunt  se  posse  illuc  perveni- 
re:quiomnes  divino  judiciocondemnati,  ea  pcena 
mulctati  sunt,  ut  promissam  sibi  regionem  g  non 
vidcrent.  Proficiscentcs  autem  per  desertum,  cum 
rursusaqusj  penuriaprcmerentur,  necullam  mira- 
culorum  Dei  tenercnt  mcmoriam  ,  tajn  adversus 
Deurn,  quam  adversus  Moysen  imple  conclamabant: 
sic  ut  Moyscs  quoquc  visus  fuerit  una  cum  po- 
puli  incredulitate  impegisse  h.  Verumtamen  ex 
acrotomo*illolapidc  rursus  fontes  aquarum  mire 
produxit. 

25  Cum  autem  rursus  illis  ciborum  voluptas 
gTiltt  oupiditatem  excitasset,  et  nullis  rebus  ad 
vitam  suatentandam  necessariis  destituti ,  Mgj- 
ptiacafl  epulae  expetiissent,  more  juvenum  petu- 
lanter  fle  gcrentium  flagellis  castigantur.  Quam- 
ubrcm  serpentes  i  vcnenosis  morsibus  divinitus 
eis  immi.ssi  :  cumquc  plures  hoc  modo  indies  pe- 
rircnt,  divino  nixus  consilio  Moyses,  aes  in  ser- 
pentis  oonfudit  iig-uram,  quam  in  tumulo  quodam 
imposuit  :  jussitque,  ut  quioumque  serpentis  morsu 
laborarent,   ln  fiereum  serpcntem  aspieerent,  atque 


VITA  S.  MOYSIS  PROPHETJ3. 

parum  his  contenti  a  transitu  prohibebant,  sed 
pugna  victi  m  concesserunt  inviti,  quod  sponte 
dare  noluerant.  Posthaec  Balach  Madianitarum  n 
gentis  magnas  princeps  ,  eorum,  qui  ante  deleti 
fuerant,  exemplo  perterritus  ,  et  jamjam  se  pa- 
ribus  damnis  ab  Israelitis  affectum  iri  expectans, 
non  ab  aliis  armorum,  vel  copiarum,  sed  a  Ba- 
laam  augure  quodam ,  qui  magicis  artibus  ac 
daemonum  invocatione  claruerat  :  famaque  de 
ipso  erat,  saepius  civitatibus  etiam  ingentibus  suis 
artibus  nocuisse  o ,  auxilium  petiit.  Is  cum  ad 
regem  Balach  iter  faceret ,  asinse  voce  non  pro- 
speram  eam  sibi  viam  fore  instruitur,  et  visione 
quadam  quid  faciundum  esset ,  didicit,  ac  de- 
mum  infirmioressensit  esse  maleficas  illas  praesti- 
gias,  quam  ut  possent  illis,  quibus  auxilium  fe- 
rebat  Deus  ,  aliquod  damnum  inferre  ;  sed  pro 
daemonum  furore  divino  aflflatu  impulsus  tales 
emisit  voces ,  ut  econtra  imminentis  prosperi 
successus  illius  populi  essent  prophetiae.  Ex  quo 
enim  suis  artibus  ne  noceret,  impeditus  est,  di* 
vinss  virtutis  sensum  accepit,  et  vaticinandi  ar- 
te  neglecta  ,  divinse  voluntatis  se  interpretem  et 
internuntium  exhibet.  Ita  natio  vincitur  alieni- 
genarum  p.  Sed  populus  in  bello  victor  ,  non 
parva  ex  parte  luxuria  vincitur.  Tunc  Phinees 
zelo  virtutis  uno  ictu  tam  Judaeum,  quam  alie- 
nigenam  mulierem  in  ipso  impudico  actu  confo- 
dit  :  quo  facto  divina  in  eos ,  qui  peccaverunt , 
iracessavit. 

28  His  ita  gestis  ascendit  in  altum  Moyses 
montem  ,  et  procul  repromissam  majoribus  suis 
terram  speculatus,  humanam  vitam  q  exuit,  ita 
ut  nihil  in  terris  hujus  migrationis  suse  signum 
aut  monumentum  in  sepulchris  relinqueret.  Mi- 
rum  autcm  est,  quod  nec  formae ,  nec  pulchri- 
tudinis  suae  quicquam,  nec  ex  facie  sua  resplen- 
dentem  gratiam  ,  noc  oculorum  aciem ,  vel  tem- 
porum  ,  quibus  cum  hominibus  erat ,  spatia   vel 


D 


mors  Sancli 
ct  teputtura. 


teditio  ponii 
t/i  uvittimit 
conwretta  ; 
( 


'  wflficloii 
nblaln 


victi  houet, 

molitioMt 

Balaam  nn 
l ',  psccatum 

populi  ; 


ita  pestiferumex   morsu  serpentum  morbum  fuga-     labores  comminuerant;  sed  uno  eodemque  modo 

vit.  [mmlttebantur  enimex  visu quasi  antidota k 

quffldam  in  corpus,  quod  serpentium  venena  im- 

beoilliora  reddebat,  quam  ut  possent  homines  oc- 

cidere. 

26  Rursus  jnqiulo  in  cum  seditione  insurgen- 
te,  ac  nonnullis  in  scipsos  transferre  saccrdota- 
iem  dignitatem  oonantibus  l,  Moyses  quidem  pro 
peccantibus  orabat  :  Deus  vero  non  ut  ille  ora- 
bat,  scd  ut  justum  erat,  hiatu  terra;  omnes  se- 
ditiosos ,  gui  in  Moysen  insurrexerunt ,  absor- 
psit,  Qui  autcm  sacerdotii  cupiditatc  exarserunt, 
igne  oremati  oirciter  duoenti  et  quinquaginta  , 
exemplo  suo  cseteros  tribulessuosadsanam  men- 
tem  reduxerunt.  Verum  u1  crederent,  non  ab  ho- 
minibus,  sed  b  Deo  sacerdotii  gratiam  concedi, 
virga  Utterls,  a  quo  csset  oblata  *,  significante, 
per  uiiauiquuinque   tribuir,   ussumpta  est,  quaa   in 

templo  Moysea  apposuit :  ao  posterodie  sententiam 
de  saoerdotio  DeJ  omnibus  ostendit :  sola  enim  a.a- 

ron  virga  Boruit,  frnetumque  cdidit.  Nux  autcm 
crat  fruetu.  Quod  quiiUun  miraoulum  ctiam  iutidc- 
libus  inaximum  omniuin  vismn  6St,  stnpentibus 
scilicctquomndo  sieeuin  ae  levigatum  lignnm  tam 

parvo  temporiaspatioarborisnaturam  suscepitatque 
perfeoit.  Nam  pro  uligine  terree,  pro  cortioe,  pro 

huinoie,  pro  radieibus  ct  ramis  divina  virtus  ci  suf- 
feeit. 

27  Proccdebat  dcindc  ultcrius  cum  populo 
Moyses,  edixitque  ivgiam  (ut  dieitur)  viam 
esse  oustodiendam,  ne  videlicet  ad  dexteram  vel 
sinistraiu  declinarent  ,  nevc  quiequam  habitan- 
tium  oa  Looa  arriperent.  Coloui   autem    locorum 


virtutes  corporis  atque  sensuum  in  eo  sempervi- 
guerunt.  Iltec  quidem  sunt,  quae  de  illo  Viro  ab 
historia  divina  percipimus ;  quse  cursim  narrata 
jam  tempus  est  proposito  nostro  accommodare , 
ut  videamus  veteris  Scriptura?  historiam  ad  per- 
fectam  vitam  multum  conducere  r. 

ANNOTATA. 

a  Verba  Greeca  non  exacte  reddita  sunt  Lati- 
ne.  Phrasis  postrema  hic  habet  ;  Ad  suos  descen- 
dit  contribules  ,  communicaturus  ipsis  mirabilia 
sibi  in  visione  Dei  ostensa  ,  et  leges  propositu- 
rus ;  ac  templum  et  sacerdotium  ,  secundum 
exemplar  sibi  in  monte  moustratum,  populo  con- 
stitutnrus. 

b  Moysen  quadraginta  diebus  mansisse  inmon- 
te  Sinai  sine  cibo  et  potu,  dictum  est  in  Commen- 
tario  num.  303,  ubi  etiam  mox  num.  301  et  seq. 
de  tabulis  acceptis,  de  idololatria  populi,  de  con- 
fractione  tabularum,  comminidione  vihdi  aurei, 
pomaque  popula  inflicta  actum  est. 

c  Quantopere  laboraverit  Moyses,  ut  Deumpla- 
caret populoque  integre  reconciliaret,  ac  tandem 
secitndas  hasce  tabulas  acciperet,  dictum  est  §28 
et  29,  ubi secunda  quadraginta  dierum  commora- 
tio  in  monte,  et  secundarum  tabularum  acceptio 
exponilur  num.ZZl  et  322. 

d  Quatuor  genera  Sacrifleiorum  hic  enume- 
rantur ,  videlicet  primum  ad  purgationem ,  id 
est ,  dutn  aliquis  contraxit  immunditiam  lega- 
lem;  secundwn  in  gratiarum  actionem  de  bene- 

ficiis 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS.  177 

ficas  obtentis ;  tertium  ad  avertenda  mala  im~     num.  474  et  seouentih»*  p„/    *  f  at 

mtnenka,  et  demum  quartum  ad  expiandapec-     kic  etiam  reSe^c^n^  ^T? 

cata.  Verum  hac  enumeratione  minime  compre-     oui  XS^  C**  «"*""'  wpew  Anw*. 

ciorum  erant   holocaustum,  quod  totum  combu-      eo  actum  num.  451 etsea 

rebatur   m  honorem  Dei ;    hostia  pacifica  ,  et 

hostia  pro  peccato,  ex  quibus  aliqua  comedebant 

sacerdotes  aliique.  Singula  autem  variis  de  cau- 

sis  offerebantur,  et  sic  in  varias  species  possunt 

subdividi.  Consuli  de  hisce  possunt  priora  capita 

Levitici,  et  interpretes. 

e  De  hac  oblocutione  Maruv  ,  cui  et  Aaron 
implicitus  fuit,  actum  est  §  35,  ubi  etiam  depcena 
Marix,  etprecibus  Moysis^ro  eafusis,  Nyssenus 
hocfactum  narravit  ordine  preepostero  :  contigit 
enim  post  carnes  ab  Israelitis  male  desideratas, 
de  quibus  mox  loquetur. 

f  Coturnices  intelligit,  de  quibus  in  Commen- 
tariumnum.  372,  ubi etiam  demorte plurimorum 
in  pcenam  murmurationis  et  gulas  illata,  qualis- 
cumque  kaec  fuerit.  Murmuratio  vero  relata  est 
num.  366. 

g*  De  missis  exploraioribus  ,  murmuratione 
j3  rebellis  populi,  pcenaquea  Deo  inflicta,  actum  est 
in  Comment.  num.  383  e£  sequentibus. 

h  De  hac  murmuratione  popidi ,  et  peccato 
Moysis,  actum  est  num.  445  etseq. 

i  De  hac  historia  consule  Comment.  num.  469 

etm. 

k  Rsec  sententia  non  satis  videtur  consona 
sacras  Scripturse-.nam  Num.%1  f  9  serpens  seneus 
solum  dicitur  positus  pro  sig-no.  Et  clarius  Sap. 
16^7  dicitur  de  iis,  qui  viso  serpente  eeneo  sana- 
bantur  :  Non  per  hoc  ,  quod  vivebat  fserpen- 
tem  seneum  aspiciens,)  sanabatur,  sed  per  te  om- 
nium  Salvatorera. 

1  De  hac  seditione  et  conspiratione  Core,  Da- 
tkan  et  Abiron  actum  est  §  37  a  num.  407,  ubi 
videri  poterit  eam  esse  pr&ponendam  variis  fa- 
ctishicjam  relatis. 

m  De  Sehone  et  Og  Amorrkseorum  regibus 
haec prsecipue  intelligenda  sunt.  Hiautem  trans- 
itum  proprie  non  concesserunt ;  sed  vitam  cum 
regno  victi  amiserunt.  Consule  de  hisce  Comment. 


A.  S.  finrr.O' 
nio  Ntsseko. 


ii  Balac  rex  erat  Moabitarum  ,  non  Modio- 
nitarum,  licet  hi  ipsius  essent  amici  et  tncini, 
tdeoque  collatis consiliis  Balaai num  accersendum 

curaverint.  Adipro  hisce  Co?nment.§U,  ubitota 
fuvc  historia  est  exposita. 

o  Unde  didicerit  Nyssenus  hanc  famam.qxuv 
ferebat,  Balaamum  civilatibus  etiam  infjentibua 
suis  artibus  noeuissc,  non  satis  perspicio.  Certe 
necsacw  Litterm  nec  Josephus  tale  quidhabent 
Philo  quidem,  in  Comment.  num.  508  citatus , 
varias  enumerat  calamitatcs,  quas  asserit  • 
dictas  fuisse  a  Balaamo;  at  illatas  fuisse  ipsius 
artibus  non  affirmat.  Itaquesiad  ibidem  monui 
relationem  illam  Philonis  suspectam  essefah 
tis;itamonetidumvidetur,h;ccnihiloessecertiora; 
prcvsertim  cum  sententia  Nyssenide  magicisarti* 
bus  Balaami  usque  adeo  certa  non  sit,  ut  oppo- 

sitaappareatprobabilior,quemadmodumostendi 

in  Comment.  num.  4S9  et  502. 

p  Hic  rursum  aliquid  est  confusionis  et  pra* 
posteri  ordinis.  Videtur  insinuare  Nyssenus, 
victos  ab  Israelitis  esse  subditos  Balaci,  quod 
Balaam  non  potuisset  maledicere  Israelitis  ,  et 
quidem  ante  peccatum  ab  kisce  commissum  cum 
mulieribus  Moabitarum  et  Madianitarum.  At 
IsraeliLv  solos  aggressi  sunt  Madianitas,  idque 
factum  est  post  istud  peccatum  .•  dcccptio  enim 
mulierum  bello  causam  prsebuit,  uti  expositum 
est  in  Comment.  §  46,  ubi  primo  actum  estde 
peccato  Israelitarum  per  midieres  Moabitidas  et 
Madianitidas  deceptorum,  deinde  vcro  debetlo 
hanc  ob  causahi  contra  Madianitas  suscepto  , 
iisqae  victis  et  excisis. 

q  De  morte,  sepidturaque  actum  est  fusius  in 
Comment.  num.  SWetseq. 

r  Subjungit  historiw  moralem  expositionem 
Nyssenus  :  at  illa  ad  propositum  nostrum  non 
conducit,  ibique  videri  potest. 


DE     SANCTA     CANDIDA 

A  S.  PETRO  APOSTOLO  CONVERSA 


NEAPOLI 


SYLLOGE  HISTORICA 


j 


De  cultu  et  gestis 


SSC.  1    POST  ME- 
DIUM. 

Candidx  vi- 
dux  memoria 
in  Fattis,  et 
etogium  : 


D 


uas  sanctas  MulieresNeapolitanas,ejusdem 
\ambas  nominis ,  Martyrologio  Romano  ad 
hune  diem  inseruit  Baronius,  Priorem  ita 
nemorans  :  Neapoli  in  Campania  natalis  sanctae 
Candidce,  quae  sancto  Petroad  eam  urbem  venienti 
prima  occurrit,  atque  ab  eo  baptizata,  postea  san* 
clo  fine  quievit.  Secutus  est  Philippus  Ferrarius 
in  Catalogo  Sanctorum  Italiae,  ubi  elogium  con- 
texuit,  quo  omnia  fere  comprehenduntur  kujus 
Sanctle  gesta,  uti  traduntur  a  Scriptoribus  va- 


riis.  Candida,  inquit  ,  cognomento  Senior  ,  ad 
alterius  Candidac  discrimen  ,  vidua  Ncapolita- 
na,  priraa  B.  Petro  apostolo  Neapolini  venlen- 
ti  ,  cum  Romam  proficisccretur ,  occurrit ,  ac 
hospitio  accepit;  a  quo  ad  Christum  conversa  , 
in  fideque  erudita,  aquis  salutaribus  expiata  cst, 
a  dolore  capitis,  quo  assidue  Iaborabat,  libe- 
rata ;  cum  ad  Apostoli  sermonem  eo  carere  coe- 
plsset.  BflSO  rharitate  flafrrans,  eo  dolore  libc- 
rata  ,    Aspten    viri  vitae  probitate  insig-nis ,  jam 

annos 


178 


DE  SaNCTA 


41CT0RE 


B 

ctim  veiu 
Ciuteltanu» 
hanc  a  Can- 
dida  janiore 

non  diittngui ; 
ex  vuriit 
obiervationi- 
bui, 


rt  monumon* 

tis  utcumtjue 
ontiquit, 


annos  viffinti  aegrotantis  et  in  lecto  decumbentis 
recordata,  Apostolum  pro  eo  rog-are  ccepit.  Qui 
Candidffl  baculum  ,  quo  iunitebatur  ,  porrigens  , 
ait  :  Hunc  Aspreni  trades,  et  dices  :  Petrus , 
seu  Crucifixi  discipulua  ,  manda ,  ut ,  morbo 
illtco  recedente,  pristinam  recipias  sanitatem. 
Accepto  itaque  baculo  (qui  adhuc  in  ecclesia  me- 
tropolitana  asservatur)  ubi  ,  illo  Aspreni  porre- 
cto  ,  verba  ,  quae  Apostolus  mandaverat  ,  pro- 
nunciasset,  statim  is  e  cubili  sanus  prodiit.  Post 
Apostoli  discessum  ,  Candida  Deo  orationibus  , 
jejuniis,  et  piis  operibus  deserviens,  ffltate  con- 
fecta  obdormivit  in  Domino  Prid.  Non.  Septem- 
bris,  in  sede  ab  Apostolo  (ut  creditur)  dedicata, 
in  qua  ipse  celebrassC  fertur,  -sepulta.  Iu  cujus 
prfflfesto  post  Vesperas  aqua  quotannis  a  sacer- 
dotc  bcncdicitur  reliquiis  Sanctas  sig-nata,  quam 
fcrnnt  totO  anno  incorruptam  servari ,  ac  febrici- 
tantibuflexeabibentibus,ei  fideaccedant,  prodesse. 
Eactenus  Ferrarius,  cilans  Vitam  in  Vita  S. 
Aspreni  contentam. 

2  Castellanus  in  Martyrologio  universali  an- 
nuntiat  quidem  utramque  Candidam  cum  Ro- 
mano  Martyrotogio  :  attamen  existimat,  non  nisi 
unam  esse  eamdemque,  dicens  ad  marginem  , 
Seniorem  recenter  Martyrologio  insertam  esse  ob 
auctoritatem  Vilse  S.  Aspreni,  quam  omnino 
ueotericam  nominat.  Anno  1010  editus  est  Nea- 
poli  iibcllus,  compositus  jussu  eminentissimi  Car- 
dinatis  Decii  Carafa  archiepiscopi  Neapoliiani, 
alque  hunc  prseferens  titulum  :  Catalogus  San- 
ctoruin  allquot,  ab  omnibus  ecclcsiasticis  Nea- 
poli,  et  pcr  totam  dioacesim,  Offioio  de  com- 
muni  impostcruni  celcbrandorum.  In  hoc  libello 
ad  diem  iv  Septembris  S.  Candida  senior  cele- 
branda  proponitur  ritu  semiduplici  cum  com- 
memoratione  S.  Camlidse  junioris.  Addunturau- 
tem  sequentes  observationes  :  Duas  Candidas 
Neapolitanas  habet  hac  die  Martyrologium  Roma- 
mun  ,  ct.  tamcn  unain  tantum,  lioc  est,  Senio- 
ii-ni  haotenus  semiduplioi  Officio  coluimus.  In 
posterum  ainlms  uno  die  venerabimur.  Brachium, 
el  dentes  aliquot  senioris  Candidss  babent ,  ut 
aeoepimus,  Canouici  Regulares  in  fflde  S.  Pctri 
ad  Aram.  De  ea  in  Vita  S.  Aspreni,  et  in  tabulis 
ecclesiaa  Neapolitanffl.  Porro  S.  Candida  junior 
lini  ciinjugata':  vixitquc  pr©stanti  pietate  et  fide 
anic  annos  mille,  hoo  est,  Imperante  Mauritio... 
Extat  nobile  epitaphium  marmori  incisum  in 
aade  S.  Andrisa,  ubi  et  corpus  ejus  oolitur.  Tndc 
vero  pars  ossium  ejus  ad  ffldem  arohiepiscopalem 
in  oappellam  Thesauri,  pars  vero  in  propinquum 
templum  8.  Angeli  ad  Nidum  honorifice  transla- 
ta  sunt.  Ihc  observationes  satis  ostendunt.  notu- 
lam  margintdem  Castcllaui  cxactum  non  esse  ; 
necseniorem  Candidam  memorari  cosptam  occa- 
sionc  Jttninris ,  sctf  Seniorem  cultam  rsse  Neapo- 
//,  priusguam  Junioris  memoria  celebraretur. 
Hoc,  inquam,  x  datis  observationibus  sequ 
nisi  quis  temere  afftrmare  voluerit,  Candidam  ju- 
niorem  prius  a  seculo  vii  translatum  fuisse  ad 
tempora  S.  Petri  apostoli,  atgue  ita  occasionem 
dedisse  alteram  Candidam  comminiscendi.  Verutn 
errorcs  tam  crassi  non  prsesumendi.  aut  temere 
afflrmandii  sed  solideprobandi  sunt, 

;s  Quod  vero  ait  Castellanus  S.  Candidam  m- 
niorem  Romano  Martyrologio  inse  i  sseau- 
ctoritate  ViUc  S.  Aspivni,  eatenus  rcrum  cst,quod 
omnia  fere,  qu<v  de  ilta  Sanofa  na  / 
dicta  Vita  sintaccepta,  Jam  illa  compendio  dedi- 
mus  ex  Ferrario,  qui  ActaS.Aspreni  satis  re- 
cte  est  secutus.  Verum  Vita  illa  S.  Aspreni  tam 


D 


CANDIDA. 

recens  non  est,  quam  insinuat  Casteltanus  ;  ejus- 
que  Vitse  auctoritas  aliud  etiam  utcumque  ful- 
citur.  Bartholomxus  Chiocareltus  in  Catalogo 
antistitum  Neapolitanorum  de  prima  Vitapag. 
10  ita  loquitur  :  Habetur  etiam  sancti  Aspren 
Vita...  sincerrime,  etsi  rudi  stylo  nulloque  fuco 
atque  orationis  eleg-antia  elaborata,  sed  sincera 
tantum  historica  veritate  referta,  quse  conscri- 
pta  videtur  (si  conjecturaj  locus  est)  paulo  post 
Silvestri  Papse  et  Constantini  augusti  tempora  , 
quze  antiquis  Long-obardicis  litteris  exarata  ser- 
vatur  in  majoris  ecclesiae  Thesauri  sacello.  Eam 
Neapolitana  ecclesia  ab  antiquissimis  temporibus 
in  Sancti  ejusdem  ecclesiastico  Officio  recitare 
consueverat,  in  novem  lectiones  dig-estam,  quod 
quidem  OfScium  typis  editum  habetur.  Vitam 
istam  recitat  laudatus  scriptor ,  eademque  a 
nobis  data  est  ad  ni  Augusta  in  Aspreno.  An 
autem  revera  tam  sit  antiqua,  quam  eam  esse 
conjicit  Chiocarellus,  non  definio.  Attamen  stylo 
satis  est  simplice  et  puro;  nec  dubitari  potest, 
quin  sit  antiqua ;  et  satis  mihi  apparet  verisimile, 
scriptam  esseautante  tempora  junioris  Candidse, 
aut  certe  non  diu  post.  At  observo,  mulierem  E 
illam,  quse  a  S.  Petro  conversa  narratur,  quce- 
que  nunc  Candida  senior  nominatur,numquam 
nomine  proprio  vocari,  sed  sotum  dici  Vetulam, 
aut  Mulierem ,  aut  Mulierculam  senem.  Eeec 
autem  omissio  nominisproprii  nonnullam  pr&bet 
suspicionem,  nomen  sanctge-illius  Mulieris  fuisse 
incognitum ,  atque  ideo  Candidam  vocatam  a 
posteris.  Suspicio  tamen  illa  solido  caret  funda- 
mento  :  nam  scriptor  ilte  nomen  S.  Candidae 
omittere  potuit,  quia  de  ea  non  agebat,  sed  de 
Aspreno.  Deinde  omnes  scriptores  posteriores 
Sanctam  hanc  nominarunt  Candidam,  nec  ullus 
afprmat  nomen  iltud  esse  post  mortem  Sanctee 
datum. 

4  Habemus  vetus  Ms.,  in  quo  narratur  ere-  inquibm 
ctio  sacelli  S.  Marise  de  Principio,  et  in  quo 
repetitis  vicibus  mentio  fit  de  S.  Candida,  uti  et 
de  S.  Aspreno.  Hoc  scriptum  a  Chiocarello  pag. 
25  ita  taudatur  :  Vetus  historia  sanctae  Marise 
de  Principio,  quee  in  solemniis  dedicationis  ejus 
ecclesice  in  Offlcio  ecclesiastico  ,  quod  priscis 
temporibus  leg-i  consueverat ,  et  in  canonicorum 
archivio  asservatur,  Longobardis  litteris  descri- 
pta,  quam  ad  verbum  fere  descripsisse  videtur  F 
Joannes  Villanus  Neapolitanus  in  Chron.  Neap. 
lib.  1  cap.  xli.  Rclata  quidem  hoc  Ms.  fabu- 
lis  inquinata  videntur,  atque  idcirco  hunc  trans- 
ferenda  non  censeo,  qu/e  in  eo  leguntur  de  con- 
structioneet  dotationeiltiusecclesiseper  Constan- 
tinumMagnum.  Attamen  huc  transferam,  quse 
de  S.  Candida  in  eo  narrantur,  quia  ob  qualem- 
cumque  istius  scripti  antiquitatem  saltem  valent 
ad  Candidam  seniorem  ajuniore^distinguendam. 
Erat  ctenim  prope  dictam  cappellam  S.  Joannis, 
et  prope  porticum  dicti  palatii  episcopalis ,  do- 
muncula  ,  sivc  cellula  cum  oratorio  seu  altari  , 
ubi,  dum  vixit  S.  Aspren,  illa  sancta  vetula  Can- 
dida  cffilibem  vitam  duxit.  Mox  additur,  tocum 
fuisse  cidtui  dirino  mancipatum  propter  devo- 
tionem  S.  Candidre.  Inferius  vero  asseritur  ma- 
gnus  ibi  fuisse  concursus  popidi,  quia  illic  illa 
sancta  votula  Candida  in  servitio  Dei  juxta  ec- 
clesiam  et  palatium  dicti  antistitis  Aspren,  vitam 
finivit.  Nolim  quidem  iilam  Candida?  habitatio- 
nem  ut  certam  aut  admodum  probabitem  assere- 
re  ,  quod  scripti  auctor  sit  mtdtis  seculis  po- 
sterior,  ut  patet  ex  ducatu  Spoletino  ,  atiisque 
locis,qux  in  scripto  itlo  designantur  nominibusre- 

centioribus 


nonnulla  di- 
cuntur 


de  S.  Candida 
teniore. 


de  ejutconver 
sione  pcr  S. 
Petrum, 


DIE  QUARTA  SEPTEMBTUS. 
A  centioribus;  attamen  incredibile  apparet,  h&c 
conficta  esse  de  juniore  Candida,  quee  vixit  im- 
perante  Mauritio,  seu  sub  finem  seculi  vi. 

5  Mox  in  eodem  Ms.  subditur  ,  corpus  S. 
Candidse  sepultum  fuisse  in  ecclesia  S.  Petri  ad 
Aram,  prout  etiam  asserunt  neoterici.  Deinde  de 
miraculis  dicuntur  sequentia  :  Et  quia,  S.  Can- 
dida  multis  effulsit,  et  quotidie  fulget  miraculis, 
ad  utilitatem  ignorantium  non  est  prietermitten- 
dum  silentio,  quod,  si  quis  molestetur  vel  infir- 
metur  vitio  frigoris ,  seu  quartanae ,  simul  cum 
devote  biberit  aquam  lotionis  capitis  seu  ossium 
dictse  Sanctse ,  quod  quolibet  auno  conficitur  in 
die  suse  festivitatis,  sicut  miraculosum  vinum  S. 
Antonii  ,  virtute  omnipotentis  Dei  ,  et  meritis 
prsefatae  S.  Candidas,  illico  convalescit ,  et  pro- 
tinus  liberatur.  Quae  quidem  aqua,  quod  est  mi- 
rabile  dictu,  virtute  Dei  per  annum  et  ultra  im- 
putressibilis  et  saporosa  servatur.  Ita  fere  exem- 
plar  Ms.  ,  anno  1638.  Neapoli  transmissum  a 
Beatillo  nostro,  qui  frequenter  in  hoc  Opere  lau- 
datus  est.  Desumptam  autem  notatur  ex  vetustis 
codicibus  majoris  ecclesias   Neapolitana?.    At  vo- 

B  ces  noyxnutlee  ita  coniractee  et  misere  exaraUv  sunt 
in  meo  exemplari,  ut  legi  non  poiuerint,  atque 
idcirco  fuerint  omittendse.  Data  tamen  satis  cla- 
re  leguntur;  nec  sensusvocum  est  immutatus. 
Quod  vero  hic  dicitur  de  aqua  singulis  annis  be- 
nedici  solita  per  reliquias  Sanctse,  congruit  cum 
dictis  num.  i  a  Ferrario. 

6  Chiocareltus  pag.  xi  recitat  alteram  Vitam 
S.  Aspreni,  cujus  ante  me  habeo  exemplar  Ms. 
sub  hoc  titulo  :  Qualiter  B.  Petrus  apostolus  pri- 
mo  venit  in  civitatemNeapolitanam  .  Antonius 
Caracciolus  lib.  de  Sacris  monumentis  ecciesiee 
Neapolitawe  cap.  5  de  hoc  scripto  sic  loquitur 
per  conjecturam :  Cujus  ego  auctorem,  si  e  sty- 
lo  conjicere  liceat,  facio  Petrum  subdiaconum , 
qui  S.  Agnelli  miracula  scripsit.  .  .  Vixit  Petrus 
subdiaconus ,  circa  annum  Christi  millesimum 
ducentesimum.  Chiocarellus  de  setate  scripti  nihil 
dicit.  Ego  vero  scriptum  iilud  antiquius  credo, 
quia  videiur  przeiuxisse  Alberico,  tertise  Vitoeau- 
ctori,  qui  scripsit  circa  annum  1220  aut  1230, 
ut  videbimus.  Porro  in  dicta  Vita  de  S.  Candida 
referuntur  omnia,  quee  inpriori.  Quippe  relato 
S.  Petri  adventu  Neapoiim,  de  visa  et  interro- 

C  gata  ab  eo  Candida  sic  habet :  Et  disponente  Deo 
(Petrus  Neapolim  ingressus)  quandam  mulie- 
rem  satis  antiquam  illic  conspicit  transeuntem , 
quam  ad  se  vocatam  percunetatur,  si  ipsa  civis 
esset  civitatis  ipsius,  et  quo  nomine  vocitetur. 
Cui  respondit  sc  civem  esse,  et  Candidam  no- 
minari.  Quamque  nominatam  interrogat  de  civi- 
tatis  statu,  de  civium  habitu,  de  forraa  moruro, 
de  qualitatibus  animorum  :  et  quai  eis  jura,  quae 
devotio  ,  quaj  leges  in  cultura  Deitatis  ,  qusa  in 
pietate  religio  etc.  Cum  autem  ab  hisce  interro~ 
gationibus,  quibus  Candida  respondebat,  Peirus 
ad  fidei  prsedicationem  progrederetur,  et  de  pa- 
iratis  miracuiis  mentionem  faceret ;  dixit  Can- 
dida  se  credituram  ea  esse  vera,  si  capitis  dolo- 
re,  quo  soiebat  affiigi,  liberaretur.  Petrus  con- 
tinuo  fugat  divina  virtute  dictum  capitis  doto- 
rem.  Mutier  vero  credit,  et  deinde  baptizatur. 
Missa  quoque  ad  Asprenum  segrotantem  a  Petro, 
illwn,  jubente  Petro,  sanitali  restituit.  Heec  ibi- 
dem  pturibus  verbis  sunt  enarrata. 

1  Tertia  S.  Aspreni   Vita  quam  etiam  indicat 

Chiocarellus,  edita  est  in  Itatia  Sacra  Ughetti 

recusa  tom.ti  cot.  10  et  sequentibus.  Auctor  hu- 

jus  est  Atbericus  quidam,  qui  eam  scripsit  ad 

Septembris  Tomus  II. 


170 
Petrum  antistitem  Neapoiitanum,  ejusque  jussu. 
Petrum    II  intelligit    Ughetlus  ;  cumque  Ulius 
episcopatum  ordiatur  anno  1210,   Vita  soripta 
referturineditionesecunda  ad  annum  circiter 
1230.   Quid  porro  tertix  hujusce  Vitx  scriptor 
Alberwus  prvstiterit,  ipse  indicat  ia  prtVfatione 
ad  Petrum  archiepiscopum  hisce   verbis ;  Tuis 
itaque,   pater  octies    beatissime ,  jussionibus  ob- 
secundans  ,  eorum,   qui  dcelamatorie  in  ecclesia 
plebem  alloqui  consueverunt ,  nitor   exequi  mo- 
rem.  Et  in  sancti  confessoris  prteconia  ca,  quai 
ipse  exarata  dedisti,  stylo  alio  intermiscens ,  ad 
novem    quantitatis    mediocris    lectionum   distiu- 
ctiones ,    qualemcumqne     conabor   eruetare   ser- 
monem.  Vetustiorem  igitur  Vitam  habebat,  eam- 
quejubebatur  oratorio  sermone  expolire  et  am- 
plificare,  utjam  ctarius  supra  dixerat,  ita  scri- 
bens  :  huperas,  ...  ea  ,  qua;  de  hoc  Banoto  vi- 
ro  breviter  ,  et  inculto    eorruptoquc   sermom'   tn 
tomo  chartie   mihi    exarata   dedisti,    stylo  ditVu- 
siori  atquo  excultiori  prosequl  ourem.   Fecit   Al- 
bericus,  quod  petebat,  atque  eadem  ptvrsus,  ex> 
posuit  de  Aspreno  et  Candidn,  qumin   ViHs  aa- 
te  memorath  legimus.  sive  illas  ipsas  ante  se  ha-  E 
buerit,sive  aiiud  Ms.  antiqUum.  Em  hisce,  opi- 
nort  satis  tiquet  S.  Candidam  seniorem  non  esse 
desumptam  ex  Vita  plane  neoterica  S.  Aspren\ 
sed  exmonumodis  non  quidem  tam  vetustis,  ut 
omnia  indubitatam  fidem  mereantur ;  at  ea  sal- 
temvetustate,  ut  suspicari  nonpossimus  seniorem. 
Candidam  cum  juniore,  sub  finem  seculi  vi  de- 
functa,  camdem  esse.Addit  Chiocarellus  pag.  15 
litteras regum  Neapolitanorum  secuti  xiii  vt  xiv. 
et  Gasparis  archiepiscopi  Neapolitani  anni  1 ! -l-s, 
in  quibus  omnibus  S.  Aspren  et  S.  Candida  a  S. 
Petro  conversi  dicuntur ;  muttosque  alios  pro  ca- 
dem  opinione  adducit  auctores.  Pro  eadem  quo- 
que  sententia,  quatenus  spectat  ad  conversiou<->a 
et  episcopntum  S.  Aspreni,  plura  apud  nos  atle- 
gata  sunt  in  Asjtreno  addiem  m  Augusti. 

8  Antonius  Caracciolus  supra  laudatus  <"/J 
5  /uvc  insuper  adpropositina  nostrum  scribit:  ln 
veteri  Ms.  Uituali  ecolesiae  Neapolitanre  ,  in  l,i- 
taniis,  <|u;i'  pro  agoniznntibus  diecbantnr,  in- 
vocabatur  ct  Candida  cum  aliis  sanctis  vir^ini- 
bus.  .  .  .  vSnl  ciim  in  Offloio  rrchsiastico  colatiir 
utMulier  sanqta,  talem  ipnam  fuiase  existlmamus, 
quamquam  virginitatis  corona  hnnd  ornatam.  Fa- 
cite  assentior  Caracciolo,  virginitatem  B.  Candi 
dm  non  esse  rerisimilem,  si  tam  provecla  fuerit 
setate,  dum  conversa  est  a  S.  Petro,  quam  ubi 
que  in  Vita  S.  Aspreni  indicatur  •.  nam  virgini- 
tas  rara  erat  apud  gentites.  De  nobiti  genere  el 
consanguinitate  cum  8.  Aspreno  non  tam  facile 
Carraccioto  consentire  possum.  Ait  ille  guidem 
Fuisse  vcro  etiam  nobilem,et,  ut  nonnulli  pu- 
tant,  Aspreni  consanguimam,  apud  mc  certum 
est :  apud  aliquos  dubiura.  At  iltius  certitudinis 
rationes  solidas  non  atiegat.  Quod  enim  aliqui 
scriptores  neoterici  affirmarint  consanguiaenn* 
Aspreni  fuisse,  quodque  vulgus  ita  autumct,  <"' 
certitudinem  non  su/ficit,  si  vetera  deficiant  mo- 
numenia.  Piuscuium  probarei,  si  satis  distin- 
ctum  ei  ccrtum  esset,  quod  subnectit  his  verbis  i 
[nterea  tamen  dod  video,  cur  credere  oon  de- 
beamus  Summontio,  scriptori  sane  dUIgenti;  qui 
ailirmat,  sc  in  vetustis  Xcipolitanaj  ecclesiaj  mc- 
numentis  Iegisse .  Candldam  fuisse  Asprcni  oon- 
sanguineam.  Verumnon  indicavit,  cujus  tempO' 
ris  sint  monumenta  iita,  quw  Summontius  vetu- 
sta  vocavit,  ideoque  nescimus,  an  suffwiant  ad 
fidem  certam  faciendam :  nam  ut  ceria  nobis  res 

20         esset, 


nrcrone 
J  S. 


oani  tptctanti 

lw*  {  clttrr 

ostmditur, 


180 


ICCTOBK 

J.S. 


esset,tam  monunienti  antiquitas  quam  fides  erat 
probanda,  etverbaipsa  recitanda. 
vcrmmiu  n<m  9  Ex  dictis  hactenus  colligo,  nequaquam  esse 
oue,  Candi-  dubitandum,  quin  Candida  senior  ajuniore  di- 
dam  $eniorcm  stinguaiur>  quoci  contra  Castellanum  probare  vo- 
mmjZio".  lui.Namprimo  perpetua  traditio  ecclesim  Nea- 
politanee,  quee  saltern  videtur  viguisse  a  seculo  ix, 
habet  Candidam  fuisse  conversam  a  S.  Petro,  et 
fuisseoccasionem  conversionis  Aspreni.  At  nullo 
modo  verisimile  est,  id  creditum  fuisse  de  mulie- 
resub  finem  seculi  vi  defuncta,  cujus  nonnulla 
gesta  sunt  cognita,  et  de  qua  antiquum  eocstat 
epitaphium,  in  quo  asseritur  obiisse  imperante 
Mauritio.  Secundo  Candida  senior  passim  voca- 
JwrVctula  -.juniorvero  defuncta  asseritur  circa 
annumsetatisquinquagesimum.  Tertio  Seniorin- 
vocata  fuit  olim  cum  virginibus ,  teste  Caraccio- 
lo;  el  in  vetusto  monumento,  aut  saltem  eetatis 
medise,  adducto  num.  4  dicitur  cEelibem  vitam 
duxisse,verisimiliter  quia  erat  vidua.  At  junior 
nec  virgo  credi  poterat  nee  vidua,  cum  constet 
mortuamesseantemaritum.  Quarto  Seniorisre- 
liquiss  servantur  in  Ara  Petri,  ibique  sepulta 
$  creditur.  Junioris  vero  corpus  est  in  ecclesia  S. 
Andrese  ad  Nidum.  Quinto  demum  nulla  umquam 
fuit  in  Actis  utriusque  confusio  ,  nec  gesta 
unius  alteri  leguntur  attribula  i  nec  ullus  um- 
quam  anle  Castellanum,  quod  quidem  noverim, 
ex  duabus  unam  facere  voluit,  aut  de  distinctio- 
ne  dubitavit,  nec  ullum  sane  invenio  dubitandi 
fundamentum ;  ita  ut  existimem  ex  sola  gesto- 
rum  utriusque  ignorantia  id  asseruisse  Castella- 
num,  quod  non  inveniret  duas  olim  Neapoli  fuisse 
cultas. 
QetmSaneta  10  Demum,  ut  huic  Commentario  finem  im- 
ponam,  sidtjungo  cx  Vita  S.  Aspreni ,  data 
apud  nos  ad  ni  Augusti,  omnia  illa,  qu.3e  ad  S. 
Candidam  spectant,  ut  ex  iis  pateat,  quid  ad- 
ditum  sit  a  Ferrario.  Princeps  Apostolorum  Si- 
mon  Petrus,  Antiochensi  fundata  ecclesia ,  Ro- 
mam  acccdcns ,  ad  mceu  ia  urbis  Neapolitana? 
transcundo  pervenit  :  ubi  longo  fatig'atus  itine- 
re,  quicscens  paululum  ,  quamdam  Mulierculam 
sencm  transire  conspcxit.  Sciscitatur  ab  ea  de  ci- 
vitatis  statu,  dc  dvium  habitu  ,  de  forma  mo- 
rum,  de  qualitatibus  animorum  :  quca  eis  vita, 
quu)  leges,  quu>  lctfum  ccrimonias,  quae  in  Dei- 
(j  tatis  cultura  devotio,  quao  in  pietate  relig*io  eis 
incsset :  ct ,  si  alioujus  novso  sccta^  ratio  incon- 
vlnoibilis  innotesoeret  eis,  si  proni  fierent  ac  mo- 
biles  susceptores.  De  sua  quoqne  conditione  , 
quo  insti^-antc  maturet  ab  urbem  ,  Mulierculae 
nnrravit  eidem  :  qiue  nova  ferat,  quae  invisa  , 
qusa  inandita  et  felicia  modernis  tunc  tempori- 
bus  emerserint,  euangeUzans  Christum,  seriatim 
adaperit,  .  .  .  sig-na  et  prodigia  Christi,  visa  per 
eum,  narnins  eidein.  Ad  quod  dictum  Petri  Ve- 
tula  silentium  rumpcns  ,  ait  :  Teuebo  ccrta  ,  et 
credam  indubia,  si  cjus,  quem  tantis  effers  prte- 


DE  SANCTA  CANDIDA. 

coniis,   nomine  invocato,   solutis  doloribus  meis,  D 


plene  mihi  fuerit  sospitas  restituta. 

11  Tunc    Petrus  ,   Christi    nomine     invocato,  ™    "*r 
inquit :   Tibi ,  qui  hanc  crucias  Vetulam   impie  , 
morbe  pestifer  ,    effug-e,   evanesce  ;   et   evacuare 

in  nihilum,  illius  nomini  dans  honorem,  cui  est 
cum  Patre  et  vivifico  Bamine  par  virtus,  aequa- 
lis  honor  ,  g-loria  concors,  majestas  eadem  per 
omnia  secula  seculorum  .  Cumque  Christicolae  , 
Petri  secuti  vestigia  ab  Antiochenis  finibus,  re- 
spondissent,  Amen,  Vetula  protinus  est  sanata, 
et  miratur,  tam  repente  sese  tam  subito  innova- 
tam,  et  alteram  factam  es  altera.  Credidit  Mu- 
lier  ,  et  reg-enerantis  liquoris  baptismi  rore  per- 
funditur  salutari,  et  dicit  Mulier  Petro  :  Habeo 
amicissimum  quemdam  ,  nomine  Aspren ,  atro- 
cissimo  morbo  quassatum  ,  hominem  benignum, 
pium  ,  modestum  ,  sobrium  ,  et  religiosum  :  .  .  i 
qui  si  sanari  per  te  poterit,  fidem,  quam  prsedi- 
cas,  statim  recipiet;  ejusque  assertor  idoneus  , 
defensor  robustus  et  propugnator  existet.  Tunc 
Petrus  Vetulse  dixit :  Vade  propere,  et  manu  ap- 
prehensa  Aspren  ,  dicas  ei :  Petrus  Jesu  Christi  E 
in  Judsea  crucifixi  discipulus,  mandat  tibi ,  ut , 
segritudine  vanescente ,  ad  sanitatem  pristinam 
continuo  reformeris.  Et  veniens  Muliere  ad 
Aspren  ,  vix  prsecepta  Petri  complens  ,  ( id  est , 
compleverat,  cum)  e  vestigio  est  sanatus.  Ha- 
ctenus  cteCandida,  nec  plura  in  Vita  S.  Aspreni. 
Hxc  vero  eodem  prorsus  modo,  sed  pluribus  ver- 
bis  enarrantur  in  duabus  aliis  Vitis. 

12  Quapropter  ignoro,  unde  neoterici,  et  cum  ?«»6usnonnuf- 
ipsis  Ferrarius,  hauserint,  S.  PetrumCsmdi&si  luud<ii^runt 
tradidisse  baculum  suum,  dum  mittebatur  ad  sa- 
nandum  Asprenum.  Similiter  ignoro,  unde  diem 
emortualem  acceperit  cum  aliis  Ferrarius ;  et 

quo  fundamento  Caracciolus  annum  emortualem 
tamquam  certum  asserat  his  verbis  :  Obiit  Can- 
didabouorummeritiscumulataannoChristiLxxvin, 
Lini  Papse  ix.  Vehementer  suspicor  diem  et  an- 
num  obitus  prorsus  fuisse  ignotum;  sed  asseri 
deinde  ccepisse  mortuam  esse  die  vi  Septembris, 
quia  eo  die  colitur;  diem  autem  iv  Septembris 
pro  festivitate  ipsius  electum  esse,  quocl  illo  die 
obierit  et  colatur  Candida  junior,  de  qua  infe- 
rius  agemus.  Verum  annus  a  Caracciolo  assertus 
non  modo  mihi  incertus  apparet,  sed  parum  etiam  F 
probabilis.  Quippe ,  siVetula  fuit  tempore  conver- 
sionis,  non  est  verisimile,  eam  deinde  superfuisse 
ad  annos  fere  triginta  quatuor,  uti  sequeretur 
ex  calculo  Caraccioli.  Hisce  de  causis  annum 
emortualem  fixi  modo  quodam  vago  post  medium 
seculi  i.  Demum  si  quis  voluerit  exquirere,  an 
omnino  certa  videantur,  quse  de  S.  Candida 
sunt  recitata  ex  Vita  S.  Aspreni;  candide  fate- 
bor  Vitam  S.  Aspreni  nec  tam  antiquam  esse  nec 
tam  accurate  scriptam,  ut  omnia  pro  omnino 
certis  haberi  debeant;  atceteris  saltem  esse  pro- 
babiliora. 


DE 


DIE  QUARTA  8EPTEMBRIS. 

DE    SANCTA    HERMIONE 


1S1 


FILIA    SANCTI    PHILIPPI 

EPHESI 

COMMENTARIUS    PR^VIUS 

Sanct9e  memoria  in  Fastis  :  utrum  fuerit  filia   S.  Philippi  apostoli  an 
Diaconi  ?  Acta  fabulosa  ex  Menaeis  edenda. 


J.S. 


Cihca  cxvn,       ^  rasci  hac  die  annuntiant  in  variis  Fastis 

IZZsan-  |TS*  Hermi0nem  filiam  S-  PhiliP2»  apostoli: 
ctxinFastis  vl  Philippum  tamen  diaconwn  claris  verbis 
Grxeis  .•  in  plerisque  designant  ,apostolum  illum  vocantes. 
B  Menologium  Sirletianum  ita  habet :  Item  sanctre 
Hermiones,  quae  fuit  una  ex  quatuor  filiabus 
Philippi,  qui  Candaces  reginse  eunuchum  bapti- 
zavit.  Haec  sancta  Hermione  sub  Trajano  impe- 
ratore  pro  Christiana  confessione  forti  et  constanti 
animo  perferens  tormenta,  multis  editis  miracu- 
lis,  migravit  ad  Dominum.  Allegatum  elogium 
non  omnino  congruit  cum  Menms,  nec  cum  Me- 
nologio  Basilii  imperatoris  jussu  edito,  in  quo 
heec  leguntur  ad  iv  Septembris  :  Eodein  die  cer- 
tamen  sanctre  martyris  Hermiones,  filiae  sancti 
Philippi  apostoli  :  atque  hoc  subditur  Elogium : 
Sancta  martyr  Hermione,  filia  Philippi  apostoli, 
floruit  Trajano  imperatore.  Habuit  autem  soro- 
rem  nomine  Eutychen,  cura  qua  Ephesum  per- 
rexit,  ut  Joannem  thcologum  adorarent ;  non 
tamen  invenerunt  eum  :  translatus  enim  jara  fue- 
rat.  Venit  autem  et  Trajanus  imperator  Ephesum 
ad  Persicam  expeditionem,  audivitque  nomen 
Hermiones  percelebre  ac  veneranduin,  eo  quod 
prophetico  csset  afflata  spiritu.  Comprehensam 
igitur  cura  a  Christi  cultu  abducere  non  possct, 
jubet  illi  alapas  incuti  :  cui  Dominus  apparens 
addidit  animum ,  confirmavitque  ,  ut  torraenta 
fortiter  perferret.  Sed  paulo  post  a  Trajano  di- 
mittitur,  quod  ei  praedixisset  fore,  ut  de  Persifl 
triumpharet.  Adrianus  vero  geuev  et  successor 
Trajani  comprehensam  iterum  cogit  Christum 
abneg-are,  idolisque  sacrificare.  Quod  cum  illa 
facere  renuissct,  jussit  amputari  ejus  caput.  Are- 
scentibus  vero  carnificura  manibus,  ipsi  etiara 
in  Christum  crediderunt,  atque  una  cum  illa  ca- 
pite  plexi  sunt. 

2  In  hisce  elogiis  manifesta  est  discrepantia, 
cum  in  posteriori  asseratur  mors  violenta,  in 
priori  tormenta  quidem  memorentur  toierata, 
sed  mors  iis  illata  non  dicatur .  In  elogio  ex  Me- 
nseis  dando  Sancta  rursum  torta  dicitur  sub 
Adriano,  damnataque  capitis.  Verum  cum  manus 
carnificum  exaruissent,  hi  conversi  asseruntur, 
et  Sancta  in  eodem  loco  in  pace  defuncta.  Quid 
ex  hisce  appareat  probabitius,  infra  investigabi- 
mus.  Interim  corrigi  debet  asserta  hic,  utietiam 
in  Menms,  translatio  S.  Joannis  apostoli,  qusc 
nonnullis  olim  placuit;  sed  satis  certum  est  obiis- 
se  S.  Joannem,  uti  obierunt  atii  Apostoti.  Annun- 


C 


«juorum  elogia 
non  consonant 
in  omnibus. 


tiatio,  quw  prcvponitur  in  Menscis,  martyrium 
non  indicat,  uti  nec  versictdi  sequentes.  Jerba 
Qrseca  accipe :  Ty  ctvrvj 4psp?  pviffui  -«■  dyU%  'Ep/aw- 
yyfc,  [xiz;  rwv  Wriyarepcov  «NJUtt-qj  tou  o\t:o<jt61o\j.  K;i- 
dem  die  memovia  sanct»  Hermiones,  unlus  e  fllla- 
bus  Philippi  apostoli. 

Xcopei  7rp6;  a-jTov^  oupavou^lipjjuovy;, 

'Epfxatov  eupy]xua  ty.v  ercoryjpiav. 

Abit  ad  ipsos  crelos  Ilermioue, 

Stabilera  consccuta  salutcm. 
Ferrariusin  Catatogo  generali  Ilorraiuara  vocat, 
et  de  ea  sic  habet  .-  Apnd  Hierapolim  Phryffisa 
sanetaa  Ilermina;  martyris,  fiUse  S.  PMUppi  di- 
scipuli  sub  Trajano.  Verum  nec  nomen  Sauct.v, 
nec  iocummartyriijiic  recte  expressit  Ferrari  us , 
quod  non  videatur  considuisse,  nisi  Menotogium 
Sirtetianum,  illudque  exacte  non  fuerit  secuius, 
sed  suas  adjunxeritconjecturas.Accuratius  men- 
tem  Gnvcorum  expressit  Castctlanus  in  Martyro* 
logio  universali,Sanctam  sic  annuntians  .-  Ephesi 
sanctffi  llcrmiones,  quam  Grraoi  faoiunt  fiHam 
S.  Philippi  apostoli,  et  inartyrem  sub  Adriauo. 
ILvc  tatius  dicuntur  in  Basitiano  Menoiogiojam 
laudato,  et  in  etogio  ex  Merucis  recitando. 

3  Verumiamen  dupiex  ex  laudatis  monumen- 
tis  oritur  dubitatio,  nimirum  utrum  Hermione 
censenda  sit  filia  Philippi  apostoli,  unius  ex  duo- 
decim,  an  vero  Philippi  diaconi,  qui  etiam  a 
promutgato  Euangelio  Apoatolus  subinde  voca- 
tur,  maxime  apud  Qrmcos.  Sorum  Fasti,  cum 
dicant  jiliam  fuisse  Philippit  qui  baptizavit  eu- 
nuclatm  Cartdaces  regin,v,non  obscure  desiguuul 
Vhiiijiputii  fliaronum,  de  qito  id  narraiur  Act. 
8,  quique  revera  quatuor  habuit  filias  virffinea 
prophetantea,  sicut  Act.  21  >■  s  iegiiur.  Verum 
aiiqui  scriptores  neoierici  magis  credunt  epistofa 
Polycratis  sub  finem  seculi  2  Ephesini  episcopi  ad 
Victorem  I  Rdmanum  Pontiftcem.  Eanc  Episto* 
larn  taudarunl  Eusebius,  S.  Ilieronymus  ei  Hu> 
finus,  citaii  apud  nos  ad  i  Maii  in  8.  PhilippO 
apostoto  §  2.  Satiserit  huc  fragmenium  transfer 
re  ex  S.  Ilieronymo.  qui  non  exiguam  iliius 
Epistolse  partem  recitat  in  Catalogo  scriptorum 
ecclesiasticorum  in  Potycrate,  hujus  verba  sic 
exprimens  :  Etenim  in  Asia  elementa  raaxima 
dormierunt,  quse  resurgent  in  die  Domini,  quao 
do  venturus  est  de  c®lia  in  majestate  sua,  et  su 
citaturus  oranes  Sanctos,  Pliilippum  ioquor  de 
duodecim  Apostolifl,  qui  dormivit  Hierapoli,  et 
duas   filias    ejus ,    qu»    virgiues    seuucrunt;    et 

aliam 


Duhitutur, 
nfi  inn  //(.'/■  - 

niiontiit  l'lii- 

lififii  ajiustiili 

un  diaooni 
flUa  . 
P 


is-z 


DE  SANCTA 


avctobb      aliam  ejus  filiam  ,  quse  Spiritu  sancto    plena   m 
J*s-        Epheso  occubuit.   Dubitari  vix  potesl,  quin  fi- 

lia  illa  Phiiippi  apostoli,  Ephesi  defuncta,  si  ipsa 
Ilermione,  de  qua  agimus.  Atqui  manifeste  os- 
serit  Polycrates  eam  fuisse  fdiam  Phitippi,  unius 
exduodecim  Apostolis.Si  igitur  Polycrati  episco- 
po  Ephesino,  circa  finem  seeuli  2  scribenti  de 
Sancta  Ephesi  defuncta,  volumus  Jfidem  adhibe- 
re,  necessario  dicendum  est,  Hermionem  fuisse 
filiam  Philippi  apostoli  :  nam  Philippo  apostolo 
varias  fuisse  filias,  etiam  scripserunt  Clemens 
Alexandrinus,  aliique  a  Florentinio ,  Eenschenio 
et  Tillemontio  laudati.  Verum  hsec  infra  paulo 
latius  tractabuntur. 
ittm  anvirgo  4>  Quxri  deinde  potest,  an  Hermione  virgo  fue- 
iit  et  martyr.  rit ;  et  an  martyr,  uti  asserunt  rursus  Grsecorum 
Fasti :  utrumque  enim  videtur  ambiguum.  Ad- 
ducta  verba  Polycratis  filias  Philippi,  quse  Hie- 
rapoliobicrunt,  virg-ines  fuisse  docent ;  at  devir- 
ginitate  illius,  qute  Spiritu  .sancto  plena  in  Ephe- 
so  occubuit,  prorsus  tacet  Polycrates,  itludque 
silentium  tanto  majorem  suspicionem  ingerit , 
quanto  e:rpressiusaiiarum  virginitatem  eodem  lo- 
B  lo  deciarat.  Ambiguitatem  auget  Clemens  Ale- 
xandrinus,  qui  lib.  3  Stromatum  ait  :  Philip- 
pus  autem  filias  quoque  suas  viris  tradidit.  Hsec, 
inquam,  virginitatem  S.  llcrmiones  ambiguam 
faciunt.Responderi  tamen  potest^Polycratem  non 
negare  virginitatem  Hermiones;  sed  de  ea  solum 
tacere,  quod  aliunde  satis  esset  commendala  ller- 
mione.  At  hsec  responsio  non  poterit  omnem  de 
ipsius  matrimonio  suspicionem  totlere.  Poterit 
quoque  elevari  auctoritas  Ctementis  Alexandrini, 
quia  hic  in  alios  subinde  errores  incidit;  at  osten- 
di  certo  non  poterit,  eum  errasse  in  verbis  aite- 
gatis.  Id  tamen  certum  est,  Glementem  non  de- 
bere  inteliigi  de  omnibus  filiabus  Philippi  aposto- 
ti,  quandodioit  mariiatas  fuisse,  cum  certe  duse 
jicrmanserint  virgines ;  idcoque  necessenon  esse, 
ut  iiia  ipsius  verba  de  Ilermione  expiicentur ; 
ptures  enim  fiiias  habere poluit  Phiiippus,  prout 
septem  ei  filias  attribuit  Menologium  Basilii  im- 
peratoris;  atque  ex  illis  marilatse  manerepotue- 
runt  in  Palastina,  virgines  vero  in  Asiam  pro- 
ficisci.  liaque  de  virginitate  Ilermiones  nihii  cer- 
tipotest  statui  ab  ittis,qui  existimant  fuissc  fiiiam 
unius  ex  duodecim  Apostolis.  At  fuisse  probabi- 
lius  fiiiam  diaconi ,  et  consequenter  virginem 
(i  mox  probabo.  Martyrium  ivque  incerlimi  reddi- 
tur  exaliegatis  verbis  Polgcratis,  atque  ex  siten- 
lio  anti([iMruni  Ofiiniunt  ■  />, -;cs< ■,  tna  quia  Poiy- 
cr/ttvs  iit  ctt/fcm  Epistola  fi/idiun  nmrlyrii  non 
Omisit  deomnibus  Sanctis,  quos  in  Asia  mortuos 
scribit :  sed  S.  Joannem  Euangetistam,  Polycar- 
jjutit,  Thraseam,  et  Sagarem  mnrtyres  nominat. 
Martyrum  igitur  Hermiones,  quod  modo  pa- 
rum  probabiti  in  Menseis  et  Mcnotogiis  refertur, 
videtur  incertuni ,  cum  negueat  probari  s<ttis 
oertOi 
DuoPhilipm  ^  Porro  varii  scj-iptores  existimarunt,  filias 
oUmaboiiqui  Philippi diaconi  per  errorem attributas  esse Phi- 
toufuencon-  ^^  ap0sfol0.  (i///  contra  conlcndv.nl,  utrique 

P/t  i/  i  p/tn  >t  <  >  ,i  n  i'Ji(ts  /'itisse  filiasMuapropteropersB 
pretium  eritt  $i  e&aminavero  paulo  uberius  am- 
biguam  hanc  controversiam.  Valesius  in  Anno- 
tationibus  suis  ad  Historiam  ecclesiasticam  Euse- 
oii  lib.  3  cap.  31  p)-imo  observat,  verba  Euse- 
/>ii  iton  recte  fiiisse  Latine  cwpressa  a  Christo- 
j,horsono,  qui  pro  Philippo  uno  ex  duodecim  Apo- 
stoli^,  Philippum  unum  ex  septem  diaconia  sub- 
stituit.  Sequens  tamen  iilius  sententiamt  hsec  sub- 
dit :  Vetus  quidem  hic  error  iuit,   ut  Philippum 


HERMIOXE. 
diaconum  et  euangelistam  cum  Philippo  apostolo  D 
confunderent.  Et  quia  in  Actibus  Apostolorum 
cap.  xxi  Philippi  euangelistse  quatuor  filias  vir- 
gines  prophetasse  legerant,  Philippum  aposto- 
lum  conjug-em  habuisse  et  tilias  suscepisse  dixe- 
ruut.  Ita  praeter  Polycratem  Clemens  Alexan- 
drinus  supra  in  capite  xxx,  et  Papias  infra.  Ye- 
rum  ex  Actis  Apostolorum  manifeste  colligutur 
Philippum  diaconum  eum,  a  quo  eunuchus  bapti- 
zatus  est,  et  qui  quatuor  habuit  filias  prophe- 
tantes,  alium  fuisse  a  Philippo  apostolo.  Vide  Isi- 
dorum  Pelusiotam  in  libro  primo  epistola  cdxlvii 
et  sequentibus  ,  ubi  id  apertissime  demonstrat. 
Hactenus  Valesius,  non  dubitans  Polycratem, 
Ctementem  Alexandrinum  et  Papiam  erroris 
arguere,  acsi  Philippum  apostolum  et  Philippum 
diaconum  confudissent.  Difficulter  sane  credere 
possem,duorum  Philipporum  dictinctionem  scri- 
ptoribus  tam  antiquis  fuisse  incognitam,  nisi 
Isidorus  Pelusiota  illius  confusionis  fidem  face- 
ret,  etnisi  Eusebius  ipse  occasionem  prseberet  su- 
spicandi,  se  non  prorsus  fuisse  immunem  ab  itla 
confusione,quam  eiattribuitFioreniinius.  Verum- 
tamen  forsan  necesse  non  erit  confusionem  Phi-  E 
lipporum  agnoscere ;  sed  satis  erit,  si  dicamus 
filias  unius  aiteri  attributas. 

6  Varia  sane  prseter  opinionem  in  hac  quse-  etprobabWw 
stione  se  mihi  obtulerunt ;  nam  dum  sententiam  "J  diafon^ 

_.    _  _ _  ,,,        .  '    _.  .  ,        ,.,  /ilias  Apostolo 

de  fihabus  Phiiippi  apostoh,  primo  traditam  a  fllisse  attribu. 

Florentinio,  confirmatamque  ab  Eenschenio  et  tas .- 

a  Tillemontio,  quam  omnino  veram  et  satis  cer- 

iam  existimabam,  diligenter  versabar,  ut  eamf 

si  fieri  posset,  novis  rationibus  firmarem ;  con- 

traricV  potius  rationes  occurrerunt,dubitationem- 

que  satis  vehementem  de  veritate  illius  sententise 

mihi  ingesserunt,  prsesertim  quia  Eusebius  con- 

traricv  magis  favet  senteniise,  aique  ita  occasio- 

nem  prsebet  suspicandi  filias  illas  Philippi  apo- 

stoii  cx  sola  confusione  ortas.  Henschenius  ipse 

nonnihil  de  veritate  suse  opinionis  se  dubitasse 

ostendit  in  Phitippo,  dum  ad  hunc  locum  remittit 

num.  16,  ut,  si  erratum  fuerit,  hic  emendetur. 

Nolim  tamen  prorsus  asserere,  erratum  fuisse, 

aut  sententiam  de  filiabus  Phiiippi  apostoti  fatsi- 

latis  arguere;  at  solum  ostendam  incertam  sai- 

tem  esse,et  opposita  sententia  minus probabi\em  : 

atque  istud  evincent,  opinor,  rationes  mox  dan- 

dse.   XJt  aidem  ctarior  sit  disputatio,  quse  certa  y 

apparent,  breviter  prsemittam.  Primo  satis  cer- 

tum  est,  Phitippum  apostolum  sepuitum  esse  Hie- 

rapoli,  ibique  etiam  sepultas  atiquot  virgines  fi- 

lias  atterutrius  Philippi,  harum  vero  sororem 

Hermionem  Ephesi  seputtam  esse.  Secundo  facite 

admittam,Poiycratem  favere  adversariis,  nisi  lo- 

cusipsiussit  corruptus.  Hisce  positis,  momenta 

utriusque  sententise ponderare  incipio. 

7  Primus,  qui  de  fiiiabus  Philippi  apud  Eu-  ruun  PapLr, 
sebium  meminit,  est  Papias  Hieropotitanus  epi-  PolycratiE, 
scojms,  qui  vixit  cum  disciputis  Apostotorum  ,  ct  p™cui\ v€>" 
et  multa  se  ex  ittis  didicisse  testatur  apud  Euse-  iMcUcxit™ 
bium  lib.  3  cap.  39,  ubi  Eusebius  deinde  ad 
propositum  nostrum  hsec  habet  :  Philippum  qui- 

dem  npostolum  una  cum  filiabus  Hierapoli  dege- 
re  solitum  superius  docuimus.  Nunc  vero  quem- 
admodum  Papias,  qui  iisdem  temporibus  vixit  , 
mirabilem  quamdam  narrationem  a  Phiiippi  filia- 
bus  aecepisse  se  refert,  exponamus.  Scribit  enim 
mortuum  sua  a?tate  ad  vitam  revocatum.  Hsec 
primosaltem  intuitu  favent  senientise  de  filiabus 
Phitippi  apostoli :  atqueexhoc  fonte  haurire po- 
tuit  Polycrates.  Ptura  habet  Eusebius  lib.  3  cap. 
31,  atque  ad  hunc  iocum  respexit  in  verbis  al- 

legatis. 


B 

aut  eerte  ex- 
plicuil  de 
filiohus  Philip- 
pi  diaconi, 


nisiulrUHiquL 
P/iilippum 
coufuderit  : 
tjuod  non  est 
verisimile. 


*  ltliabus 
"  coraraoi  anti 
bos 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS 

™9atls'  Adducit  ibidem  ex  epistola  Pohjcratis  ver. 

Danum.  3  data.  Postea  sic  pergit :  Deinde  in  Dia- 

log-oCaii,  cujussuprafecimus  mentionem,  Proculus 

adversus  quem  instituta  est  disputatio,  de  Philippi 

ejusque  filiarum  exitu  plane  consentiens  cum  iis, 

qua3  modo  retulimus  ,  sic  ait  :   Quatuor  postluec 

Philippi  filise  prophetides  fuerunt  Hierapoli  Asiffl 

civitate,  ubi  etiam  earum  et  patris  Philippi  se- 

pulcrum  visitur.  Haec  ille.  Lucas  vero  m  Actibus 

Apostolorum  ,    Philippi  filiarum  meminit ,     qua? 

dono  prophetiae  ornatae ,  apud  CffiSaream  Judffiffl 

tunc  temporis  cum  patre  degebant.    «  Venimus 

»  inquit,  Caesaream  :   et  ingressi  in   domum  Phi- 

"  lippi  euang-elistae,  qui  erat  unus  e  septem,  mau- 

»  simus  apud  eum.  Huic  autem  erant  quatuor  fi- 

<<  liae  virg-ines  prophetantes «  .   Hactemts    Euse- 

bius  ,  aut  duos  Philippos  ipse  confundens,  aut 

modesta  quadam  insinuatione  aliorum  dicta  cor- 

rigens :  nam  filue  quatuor  apud  Lucam  memora- 

tee  sine  illo  dubio  erant  Philippi  diaconi,  ut  ipsa 

verba  dectarant. 
8  Porro  Eusebium  loqui  de  iisdem  Phitippi  fi- 

liabus  ,  clantm  videtur,  tum  qaia  Litcam  citans, 

nxdlam  distinctionem  insinuat,  tum  etiam  quia 

ait,  Quae  dono  prophetiae  ornatae  apud  Caesaream 

Judaeae    tunc    tempouis    cum  patre  deg-ebant , 

innuens  vocibus  tunc  temporis  postmodum  alio 

profectas  esse_;  sibique  easdem  videri  cum  se- 

pitltis  Hierapoli.  Si  autem  alio  fuerint profeotse, 

uti  aliunde  quoque  verisimile  esse  videbimus  , 

facitem  confusioni  occasionem  pnebere  potue- 

runt ;  nec  erit ,  cur  tantopere  inhcerere  debea- 

mits  auctoritati  Polycratis,  qui  et  errare  potuit  , 

et  ex  una  tantum  epistola  innotuit,  ita  %tt  scire 

nequeamus,  quam  fuerit  in  scribendo  accuratus. 

Ego  sane mecum  itadisputo.  Vidi  Eusebius,  quid 

Papias,  quid  Polycrates,  quid  Proculus  apud 

Caium  ,  quid  denique  Clemens  Alexandrmus,  de 

filiabus  Philippi  dixisset  ,   aitatisque   omnium 

dictis  ,  sententiam  suam  exprimit  Lucce  verba 

allegando  de  filiabus  Pkilippi  diaconi ,  ut  alio- 

rum  dicia  confirmet.  Itaqite  ,  si  credidit  Phi- 

tippi  apostoti  filias  fitisse,  qitse  seputhv  erant  Ilie- 
rapoli  et  Ephesi,  utrumque  Philippum  confudit : 

quod  difficulter  credi  potest  de  viro  tam  docto , 
prsesertim  cum  alleget  verba  Lucse,  ubi  Philippus 
pater  illarum  filiarum  dicitur  unus  e  septem  , 
diaconis  nimirum.  Si  vero  duos  Philippos  non 
confuderit  Eitsebius ,  uti  est  veriszmitius,  omnia 
aliorum  dicta  intellexit  de  filiabus  Philippi  dia- 
coni ,  et  Polycratem  si  correxit.  Rufinus  vidit 
mentem  Eusebii  esse  ambiguam,  atque  ea,  ojti- 
nor,  de  causa  in  versione  Eusebii  lib.  3  cap. 
30  Phiiippitm  vocat  Apostolum  ,  retiquis  vera 
Euangelistam,  etiam  inipsa  Epislola  Polycratis 
lib.  5  cap.  24,  prout  alii  jam  observarunt,  mcri- 
to  conquerentes  de  infidelitate  Rufini  in  interpre- 
tando.  Credibile  tamen  est,  Rufinum  sic  verba  Eu- 
sebii  Latina  fecisse,  quod  existimaret  agi  revcra 
de  fitiabus  Phiiippi  diaconi,  atque  idcirco  huic 
sententuv  nonnihit  ponderis  addidit. 

9  Florentinius  in  Indiculo  Apostolorum  pag. 
101 ,  et  Tillemontius  tom.  i  Monum.  Ecclesiast. 
nota  4-  in  Philippum  ,  existimant  uirumque  Phi- 
lippum  ab  Eitsebio  confusum,  nixi  nimirum  au- 
ctoritate  Poiycratis.  Audiaio  u.s  Fhrentinium,  cui 
Tillemontius  adhxret :  Sed  hic  vereor ,  inquit , 
ne  tam  Gaius  quam  Eusebius  Philippum  diaco- 
num  cum  Apostolo  ex  duodccim  confundant ,  et 
quatuor  in  Actis  Apostolicis  Philippi  diaconi  fi- 
lias  Ciesaream   incolentes  cum    duabus   Apostoli 


183 
prrecipue  Eusebius ,  qui  Ciesareae  Juda?a  *  reli- 
cta  ,  Ilierapolim  incoluisse  putat  filias  quatuor 
Phihppi  ex  septem  diaconis,  cujus  Lucas  in  Apo- 
stohcis  Actis  mcminerit  •  cum  tamen  exantiquis 
et  oculatis  testibus  Polycrate  et  Papia  diversissl- 
mas  hrcc  filiae  sint  e  di7ersisslmis  patribus.  Ita 
ttle.  At  durum  mihi  videtur  de  Eusebio  dicere 
quod  non  noverit  Philippum  diaconumab  Apo- 
stolo  distinguere;  idque,  si  opus  esset.m,, 
suspican  de  Papia  et  de  Polycrate ,  quorum  mi- 
nor  fuit  entditio.  Aitdi ,  quid  ipse  Eusebius  lib. 
3  cap.  39  de  Papia  scripserit: 
scriptor  alia  nonnulla   nudffl 


J.  s. 

*  forte  Cacsa 
rea  Juilxcc 


filiis  *  Ilierapoli  commorantes  *  immisceant ,  et     genuinum  Paschze  agere  diem 


[dem  praterea 

vocis  traditione  ad 
se  pervenisse  testatur,  novas  quasdam  scilicet 
Servatoris  parabolas  ,  aliaque  fabulis  propiora. 
Inter  quae  et  mille  anuorum  spatium  post  enrpo 
rum  resurrectionem  fore  dicit,  quo  regnum  Chrl- 
sti  corporaliter  stet  in  orbo  terrarum,  Quai  qui- 
dem  ita  opinatus  osse  vidctur  Papins  es  male  in- 
tellectis  Apostolorum  uarrationibus  .  .  .  Euit  enim 
mediocri  admodum  Ingenio  praeditus,  u1  ex  scri- 
ptis  illius  conjicere  licet :  plerisquc  tamen  post 
ipsum  ecclesiasticis  scriptoribus  ejusdem  erroris 
occasionem  prtebuit,  hominis  vetustate  sententiam 
suam  tuentibus.  Mmc  de  Papia  Eusebius.  Ih>- 
que  in  iitum  potius  cadit  suspicio  COnfusionis 
quam  in  Eusebium  ,  cum  Philipporum  distinctio 
haitrienda  esset  ex  Scripturis  ,  tpuis  nou  mullum 
scrutatits  videtur  Papias  ,  qui  ipse  ibidem  sic  lo- 
quens  inducitur  ab  Eusebio  :  Nequc  enim  ex  li- 
brorum  lectionc  tantam  me  utilitatom  eMpcn'  pns 
se  existimabam,  quantam  ex  hominum  adhuosu- 
perstitum  viva  vocc  Cur ,  inquam  ,  Papias  con- 
fusionis  istius  auctoresse  nonpotuerit ,  ct  Vohj- 
cratem  in  errorem  inducere,  non  satis  perspicio: 
neqiteenimipse alterutrum e Phil i ppis ridit ,  cum~ 
que  uterquevocaretur  apostolus, /iliusdinfimiapo- 
stoio  attribuere potuit,  etsi  eas  vidisset;  autcerte 
de  itiis  tam  ambigue  scribere,  nt  Polycratem  in 
errorem  deduxerit. 

10  Verumad  txtendam  sententiam  nostram  ne- 
cesse  non  est  Papiam  erroris  arguere ,  citm  ver- 
ba  itiius  de  /iliabus  Philijipinutlitnsiut  e.rpressa, 
et  ideonesciamus,  decujus  Philippi filidbus  fue- 
rit  iocntus.  Eusebiusvidetitr  ipsum  inteilexissede 
fiiiabus  diaconi,  uti admittere  debitit  Fiorculi u  us , 
cum  Extsebhtm  confusionis  suspectum  faciat  t  et 
hac  forsan  decausa  Tittemontius  Papiae  auctori' 
tate  pro  sententia  sua  non  xditur.  Qitapropter 
tota  fere   qiucstio  reducitur   ad   auctoritatem 
Potycratis ,  quam  Tittemontius  vehementer  ur- 
get  loco  indicato ,  et  rursum  tom.  2  pola  0  in  l'hi- 
lippum  diaconum  ,  ubi  tamen  fatetur  ei  adver 
sari  verba  Proculi  in  Dialogo  Caii  ex  Eusebio 
ante  citata.  At  litbet  qumrere,  cur  tanti  facienda 
sit  auctoritas  Polycratis,  quiintegro  seculos*  ri 
psit  post  mortem  utriusque  Philippi,  et  octo- 
ginta  aitt  pturibus  annis  post  mortem  flliarum  , 
de  quibus  disputatur ,  nisi  ad  insolitam  setatem 
pervenerint  ?  An  tanti  momenti  est  unicum  illud 
fragmentumepi$tolSB,utcredereoporteat8cripto- 
rem  fuisse  errorinon  obnoxium  ?  At  itiud  ipsum 
fragmentum  exiguam  eruditionem  aut  peritiam 
rerum  in  Asia  duobus  primis  seculis  gestarum 
insinuat  ;  cum  dubium  non  sit,  quin  tongeptu- 
res  magni  viri  intra  tllud  tempua  in  Asia  vitam 
finierint,  quam  quos  recenset  Polycrates*  MajO' 
remsane  audaciamin  asserendo  et  jactantiam 
epistola  Uia  exhibet ,  quam  veriiaiis  curam    kit 
se  cum  fratribus  tot  orbe   di 
pe  contutisse,  et  se  cum  Asiie  episcopis  verur 

videlicet  <-nui  Ju- 
dffiorum 


iii  •'  min/ui  ftt 

fhctonda  Poly* 
cratliawto 

ritas, 


184 


m  SANCTA 


AVCTORI 

J  s. 


quam  Ewe- 
biut,  Hierony- 
mut  el  fiufhms 
tequi  nolue- 
rnrd  i 


noc  obstat 
wtUviiti.t 
MMn  .  t/uod 

Philipptu  mt/m 
fltidtnu  antea 
habitavtrit 
'  'Ktarw. 


dieorum  populus  ferinentum  abjieeret.  At  certum 
est ,  id  eum  non  didicisse  ex  collatione  cum  fra- 
tribus  toto  orbe  dispersis ;  nam  teste  Eusebio , 
lib.  5  cap.  23  Synodus  congregata  in  Patsestina, 
et  altera  Romse,  episcopi  Ponti,  et  Galliee ,  eccle- 
siee  Osdroenae  provincise ,  episcopus  Corinthio- 
rum  pluresque  alii ,  omnes  unanimi  voce  decla- 
rarunt  Pascha  celebrandum  esse  die  Dominica 
Resurrectionis,  uti  in  retiquis  totius  orbis  eccte- 
siis  fiebat. 

11  Quod  vero  spectat  ad  auctoritatem  Poly- 
cratis  in  re  ,  de  qua  agitur ;  ei  credidisse  non 
videntur  Eusebius,  Hieronymus  et  Rufinus,  et- 
iamsi  omnesepistolamipsiusviderint.  Eusebius, 
utjam  vidimus ,  Philippi  diaconi  fitiasmemorat, 
ut  explicet  Papise ,  Potycratis,  Proculi  et  Cle- 
mentis  Atexandrini  verba.  Hieronymus  autem 
lib.  i  adversus  Jovinianum  ait :  Quamquam , 
excepto  apostolo  Petro  ,  non  sit  manifeste  rela- 
tum  de  aliis  Apostolis:  et  quum  de  uno  scriptum 
sit ,  ac  de  caeteris  tacitum,  intelligere  debemus 
sine  uxoribus  eos  fuisse  ,  de  quibus  nihil  tale 
Scriptura  sig-mficet.  Fateor  quidem  Hieronymum 
hic  agere  de  sola  Scriptura ,  in  qua  nihil  scri- 
ptum  est  de  uxore  Phitippi  apostoti.  At  nec  pro- 
bi  nec  honesti  viri  erat,  nedum  sancti ,  ex  silen- 
tio  Scripturie  inferre  velte  reliquos  Apostolos 
uxoribus  caruisse,  si  Polycrati  ,  filias  Philippi 
apostoti  memoranti,  fidem  certam  habuisset  Hie- 
ronymus.  Ru/inus  vero  sententiam  suam  fecit  ma- 
nifestam  in  versione  Eusebii,  dum  omnibus  locis, 
ubi  de  Philippi  fdiabus  agitur ,  pro  Apostolo 
Euangetistam  substituit,  uno  loco  excepto  ,  ubi 
Apostolum  nominat,  sed  non  addit  de  duodecim, 
ut  ille  ipse  locus  sit  ambiguus ,  et  de  diacono  in- 
teltigi  possit,  imo  et  debeat  propter  alios  locos. 
Verum  ,  inquiet  aliquis ,  cur  igitur  nec  Euse- 
bius,  nec  Hieronymits,  quando  verba  Polycratis 
adduxerunt ,  errorem  illius  indicarunt  ?  Respon- 
deo  id  eos  non  semper  facere  sotitos ;  Eusebium 
tamen  id  etiuni  atiilnrtis  LuvcV  verbis  modeste  fe- 
cisse.  Quapropter  si  Eusebius ,  Hieronymus  et 
Rufinus ,  quibus  addi  potest  Proculus  cum  Caio 
(lispitluiis  paucis  annispost  scriptam  Polycratis 
vpislulam,  iiujus  asscrtionimanusnondederunt, 
nec  nobis  id  faciendum  esse  existimo,  preesertim 
cum  varia  sint  ,  qiuv  confusionem  faciant  vi- 
risimitem. 

12  Atlamen  objicit  Florcntinius ,  cui  Hen- 
schenius  et  Tillemontius  consenserunt,  Ccvsarea?, 
non  Hierapoli  fUisse  domum  Philippi  diaconi 
ejusque  ftliarwn  ,  idquecertum  est  ex  Actibus 
Apostolorum  cap,  ■-!  )  21  pro  anno  circiter  58, 
quo  Paulus  <■"  uenit.  At  incertum  est  ex Scriptu- 
ra,  an  Phitippus  ibidem  cum  filidbus  suisman- 
svr/l .  Ostciuteiv  r/  ilhnl  runantur  ex  S.  Hierony- 
mo,  qui  iii  Epitaphio  S.  Paulm  refert  eamve- 
nisse  C&saream  ,  in  qua  Cornelii  (  centurionis  ) 
domum  .  Christi  vidil  ecolesiam  j  et  Philippi  (dia- 
voni )  tfidioulas  etcubicula  quntuor  virg-inum  pro- 
phetarum.  Verumnon  uideo  eca  t)i$a  domo  Plii- 
tt'ppi,ct  cubicidis  /iliarutn  ipsiusyrectc  infem  . 
Phitippum  cum  (iliaiws  (\vsmv;v  usque ad mor- 
tem  permansisse.  Rectius  id  inferretur,  si  dicere- 
lnr  svpiflcritm  ipsontw  ibi  fv.isse  visum  ;  svd  ifv 
sepulcro  ipsorum  tacet  tlieronymus.  Tltudautem 
silentium  Eieronymx  de  seputcro  aut  religuiis  S. 
Philippi  ejusgue  filiarum  majoris  mihi  momenti 
apparet,  ad  negandum  eosibidem  mortemoppe- 
tiisse,  quamsit  cisio  tfomus  et  cubicularum  ad 
moriem  eorumdem  Csesarese attribuendam.  Quip- 
pe  sepulcra  Sanctorum  studiose  frequentabant , 


HKKMIONE. 
sacrosque  eorum  cineres  religiose  venerabantur  D 
sanctm  ittee  mulieres.  Audi  Paulam  ipsam  et  fi- 
liam  ejus  Eustochium  scribentes  ad  Marcetlam 
Epist.  inter  Hieronymianas  in  editione  Martia- 
neei  44,  olim  17  ,  ubi  sic  habent:  Et  martyrum 
ubique  sepulcra  veneramur ,  et  sanctam  favillam 
oculis  apponentes,  si  liceat,  etiam  ore  contingimus. 
Deinde  inter  Romanse  urbis  decora  recensent  tro- 
phaea  Apostolorum  et  martyrum ;  sed  prseferentes 
Patmstinayn  obpretiosa  Domini  monumenta,  qude 
ibidem  venerari  poterant,  ita  toquuntur :  Ergone 
eritilladies,  quando  nobis  liceat  speluncam  Salva- 
toris  intrare  ?  .  .  .  Samariam  perg-ere,  et  Johannis 
Baptistas ,  Elisaei  quoque  et  Abdiae  pariter  cineres 
adorare  P 

13  Atiorum  quoque  sepulcra  ibi  recensentur ,  sedpotiu» 
uti  et  fons  ,  in  quo   Philippo    eunuchus  est  tin-  favet>  ?"<>d 
ctus.  At ,  omissis  pturibus,  quserere  liceat ,  an  ve-  "0"  enatur 
msimile appareat,  domum  Phitzppi  et  fitiarumm  [uus aut 8Cpul 
veneratione  fuisse  ftdelium,  sepulcrum  vero  in  tu*  cum  iU- 
obtivione  ,  omnino  Ceesarese  Philippus  cum  ftlia-  dem .- 

bus  mortuus  esset  et  seputtus  ?  Huic  igitur  opi- 
nioni  altegata  S.  Hieronymi  verba  magis  ad- 
versantur  quam  favent.  Praeterea  non  exigui  g 
momenti  est  silentium  Eusebii ,  aut  potius  locus 
ejusdem  ante  altegatus,  in  quo  sepulcrum  filia- 
rum  Phitippi  diaconi  statuere  videtur  Hierapo- 
li  t  locum  sic  explicante  ipso  Florentinio.  Quis 
credat  Eusebium}  qui  in  eadem  urbe  cathedram 
episcopatem  diu  tenuit,  ignorare  potuisse  Phitip- 
pum  et  /itias  ipsius  defunctas  esse  Csesareee,  si  ibi- 
demrevera  obiissent  ?  An  domus  Philippi  et  filia- 
rum  tanti  fiebat,  ut piis peregrinis  ostenderentur; 
Philippus  vero  ipse  cum  fdiabus  ita  negligebatur, 
ut  Eusebius  ipse  ignoraverit  eos  in  sua  eccle- 
sia  fuisse  defunctos  ?  Tanti  sane  non  est  epi- 
stola  Potycratis ,  ut  id  mihi  faciat  verisimile 
aut  credibile.  Accedit,  quod  Greeci  in  Menolo- 
gio  suo  affirment,  Phitippum  fuisse  episcopum 
Tratlensem  in  Asia  minore :  cumque  Act.  21  ^  8 
vocetur  euangelista ,  dubitari  non  potest ,  quin 
fidem  prsedicare  perrexerit ,  sicutjam  cceperat 
Act.  8 ,  quando  eunuchum  baptizavit.  Si  au- 
tem  fidem  prwdicare  perrexerit ,  uti  dixi,  vix 
etiam  dubitari  potest,  quin  episcopus  fuerit  or- 
dinatus ,  et  fitiabus  quoque  suis  usus  fuerit  ad 
privatam  mutierum  instructionem  :  nam  iltee  ve- 
risimiliter  prophetantes  vocantur  magis  a  cura  F 
instruendi  mutieres  ,  quam  a  futurorum  preedi- 
ctione,  ticet  hanc  quoque  gratiam  ipsis  negatam 
asserere  nolim.  Ex  omnibus  hisce  admodum  est 
verisimile,  fitias Phitippi  cum  patre  suo  in  Asiam 
profectas  esse,  ad  eum  in  prsedicatione  Euangelii 
juvandum.  Nec  obstat ,  quodanno  58  adhuc  Gee- 
sareic  cum  patre  degerent :  nam  potuit  eas  ibi- 
dem  detincre  pater,  donec  setate  essent  tampro- 
vecta,  ut  sine  alicujus  o fjensione  aut  perictdo  ca- 
stitatis  comitari  possent ;  et  tunc  demum  eas  se- 
cum  ducere. 

14  Baronius ,  consideratis  omnibus ,  quae  de  Raroniide 
Philippi  apostoti  et  diaconi  fitiabus  retata  sunt 
apxtd  antiquos ,  ad  annum  Christi  58  ambigui- 
tatem  suam  ita  dectarat .-  Quid  in  his  ambig*uis 
dioendum  sit ,  uon  habemus;  nisi  quod,  quae  di- 
cuntur  de  Philippi  diaconi  filiabus  ,  iisdemque 
virginibua  ,  ex  divina  Scriptura  sibi  vendicant 
auctoritatcm  :  quae  autem  de  filiabus  apostoli  ab 
aliis  sunt  velata ,  ex  incerto  feruntur  auctore  , 
et  nomiuis  errore  jactata  putantur  ;  dum  ,  quge 
suut  Philippi  diaconi ,  Philippo  apostolo  sunt  ad- 
script»  ,  cum  praesertim  ing*enue  profiteatur  Hie- 
ronymus,    nullam    haberi  certitudiuem ,    praeter 

Petrum , 


hiscndubim 
iio  .- 


A   p  .  ™  QUARTA  SEPTEMBRlb 

^  .  um  '  aliquem  alium  Apostolorum  conjugio 
omigatum  fuisse.  Porro  Clemeutis  de  uuptiis  filia- 
rumPhihppi  assertio  omnium  attestationerejicitur; 
cum  quotquot  de  his  agunt  scriptores  ,  omnes  ex 
aequo  easdem  virgines  nominent.  Hactenus  Baro- 
nius,  cujus  sententia  sustineri  nequit,  si  Philip- 
pum  diaconum  cum  filiabus  Ccesarex  mortuum 
credamus  et  sepultum.  At  id  jam  abunde  esl  re- 
futatum. 


Ctementis 
Alexandrini 
ussertio  incer 
la  est,  nec  cer 
to  nobis  con- 
traria : 


B 


qao  modo  con 
fwio  oriri 
potuit,  qua 
filia  Phitippi 
diaconi  Apo- 
stolo  fuerint 
attribntx  ■■ 


Acta  ex  A/«- 
nxis  edenda, 
in  quibu»  mul- 
ta  sunt  fabu- 
hsa. 


15  Quod  vero  ait  de  rejecta  ab  omnibus  Clemen- 
tis  Alexandrini  assertione,  locum  non  habet  hoc 
tempore  :  nam  Tillemontius  ex  eo  locoprobare 
nititur  Clementem  agere  de  fitiabus  Philippi  apo- 
stoli.  Argumentum  ejus  ita  formatum  est.  Cle- 
mens  asserit  aliquas  Philippi  filias  esse  nuptas  : 
at  filise  Philippi  diaconi  erant  virgines  .-  de  filia- 
busigitur  Apostoli  loquitur  Ctemens.  Verumsug- 
gerit  ipse  Tillemontius  aptum  responsum  ,  dum 
observat  diciposse  aliam  quamdam  Philippi  dia- 
conifiliam  nuptam  fuisse ,  a  quatuor  virginibus 
distinctam  .-  Scriptura  enim  nullibi  asserit,  non 
fuisse  plures  Philippo  diacono  filias.  Hxcsane 
responsio  inepta  non  est,si  tamen  credatur  neces- 
saria  :  nam  Clemens  nuptiarum  causam  agens  , 
facile  aliquid  pro  nuptiis  asserere  potitit ,  quod 
nec  certumerat,  nec  idoneo  fundamento  nixum, 
uti  atia  plura  asseruit,  quse  passim  ut  falsa  re- 
jiciuntur.  Itaque  ratio  Tillemontii  ex  Ctementis 
auctoritate  petita  duobus  nititur  principiis  seque 
incertis  :  incertum  enim  est,  an  verasit  Clementis 
assertio  ;  et  incertum,  an  sit  de  Apostolo  intelli- 
genda.  Totum  vero  ipsius  argumentum  corruit , 
sialterutrum  sit  fatsum. 

'6  Quapropter  matim  suspicari,  omniaitta, 
quee  de  filiabus  Philippi  apostoli  dicuntur,  ex  so- 
la  confusione  esse  nata,  et  filias  esse  Philippi  dia- 
coni,  quarum  duee  Hierapoli ,  tertia  Ephesi ,  et 
quarta  loco  nobis  ignoto  sit  seputta.  Ita  enim  in- 
tetligemus,  memoriam  illarum    Virginum,  quee 
cetebres  fuerunt  in  vita,  non  fuisse  oblivioni  da- 
tampost  earum  obitum.  Quo  autemmodo  omnia 
facile  contingere,  et  dicta  confusio  oriri  potue- 
rit,  paucis  explico.  Philippus  diaconus  post  an- 
num  58  profectus  fuerit  in  Asiam  ad  prtediean- 
dum  Euangelium  ,  comitantibus  eum  filiabus  : 
factus  tum  fuerit  Traltensium  episcopus,  ut  asse- 
runt  Grseci.  Eo  autem  defuncto  ante  Phitippum 
et  Joannem  apostolos,  quos  diu  superfuisse  con- 
stat,  potuerunt  fduvipsius  separtimad  Phitip- 
pum  apostolum,  partim  ad  Joannem   conferre , 
ut  istis  assisterent,  et  sicpartim  Hierapoli  ,  par- 
tim  Ephesi  vitam  finire.  Imo  incredibite  non  est, 
eas,  vivente  patre,  se  atiis  Apostolis  junxisse ,  ut 
iis  servirent ,  quod  pro  patris  sui  servitio  una 
sufficeret.  Verum,  quandocumque  id  factum  fue- 
rit,  verisimile  est  eas  Ephesum  et  Hierapolim  ve- 
nisse,  ut  dictis  Apostolis  opem  ferrent ;  atque  ea 
occasione  ab  atiquibus  habitas  fuisse  pro  fttiabus 
Phitippi  apostoli ,   quod  hic  Hierapoli  obiisset ; 
quodque  Phitippus  diaconus  etiam  Apostolus  vo- 
caretur.  Demum  atiis  similibus  modis  confusio 
induci  potuit ;  et  confusionem   revera  in  hisce 
Philippi  filiabus  esse,  satis  ostendunt  verba  Eu- 
sebii,  qui  assertiones  aliorum  admodum  diversas 
collegit,  acsi  invicem  consentientes  essent,  etde 
Phitippi  diaconi  filiabus  exposuit.  Huic  igitur 
sententize,  non  quidem  ul  certse,  sed  tamquam 
probabiliori  malim  adhasrere. 

17  Quod  spectat  ad  Acta  S.  Hermiones  in 
Menseis  relata,  illa  muttis  haud  dubie  fabulis 
inquinata  sunt,  ticet  fieri  possit ,  ut  verra  non- 
nutlafalsis  sint  immixta.  Dicitur  in  ittis  Sancta 


Oe 


185 
primum  passa  sub  Traiano ;  sed  ab  eo  post  ali- 
quot  cructatus  libera  dimissa.  Deinde  vero  rur- 
sum  captajussu  Adriani ,  multisque  tormentis 

T.fl  r!m  ^6'  Ve™™t™  >nirabilibus 
^stoavestttxtradjunctis,  ut  nullam  mereantur 
fidem  qux  de  martyrto  refhuntur.  Deinde 
cum  Adnanus  imperium  adeptus  sit  anno  \\1  ad 
xtatem  admodum  hngxvam  penxmire  debuit 
Hermione  ut  viveret  usque  ad  imperium  A-> 
amant.  Id  tamen  incredibile  non  est,  cum  Pa> 
pias,  qui  Apostolos  ipsos  non  vidit ,  sed  solum 
Apostctorum  disciputos  ,  ex  fitiabus  Philippi  se 
aliqutd  dtdicisse  asserat,  ita  ut  ULv  diu  post  Apo- 
stolos  videantur  fuisse  superstites.  Hacdecausa 
mortem  SancUv  fixi  circa  annum  117  cum  mut- 
ta  latitudine,  et  additis  vocibus,  ut  fcvtuv ,  quia 
epocha  ilta  incertior  est ,  quam  ut  mdubitanter 
stt  asserenda.  Avta,  ticet  fabulis  inquinaia  ,  ut 
dixi,  ex  Mem-eis  Latine  reddita  per  Raderum 
Societalis  nostne  subjungo. 


ACTA 


Ex  Menseis  Grsecis 

Interprete  Matthceo  Radero 
S.    J.    in  Opere    Ms. 

inctissimus   apostolus  Philippus  ,  qui   Canda. 

ceu  a  baptizavit,  quatuor  habuit  lilias  ,  quaa 
Euangelista  Lucas  prophetidas  et  virginea  fuiase 
testatur.  E  quibua  llormione  et  Eutyohia  b  in 
Asiam  profed;^  i|uaisivcruut  H.  .Iuauiirm  Uimln 
g-um.  Quo  non  reperto ,  quod  a  Deo,  slcul  E- 
nocU  et  Elias,  translatus  c  easet ,  invenerunl  iv 
tronium  d  S.  Pauli  apostoli  diacipulum,  a  quo 
institutae  e  vitam  quoquo  illius  imitabantur.  Ib'r- 
mione  autem  medioinsB  operam  dedit/^ad  quam 
magna  hominum  copia  cunnuxit,  quos  illa  invo- 
cato  Christi  nominc  g  omnes  euravit.  Trajano  /( 
autem  imperatore ,  cum  in  Persas  Iret,  asiam 
transeunte ,  delata  est  apud  ilium  8.  Eermione, 
quodChristiaua  esset.  Ergo  adductum  adseblan- 
dis  verbis  conabatur  Oircumvenire  ,  et  a  Cliristo 
abdueore.  Sed  cum  frustra  ossrt  ,  ju.sii  ill.im  pei 
aliquot  horas  colaphis  objuigari. 

2  Sed  Uormioue ,  cum  videret   Christum    pro 
tribunali,  in  habitu  et  forma  PetronU  reeldere, 

atque  illam  allotjucntiiii  ot  ad  constantiam  hor- 
tantom,  verbera  pro  nihilo  duzit.  Etaque  Impe- 
rator,  sjiectata  illius  animi  flrmitudine,  robore- 
que  et  coustantia ,  vorocumiatus  dimisit  lllam, 
Tune  Sanota  publicum  aperult  In  Asia  hospi- 
tium  ,  in  quo  oraues  qua  spiritu  qua  cor])'»iv  , 
consolabatur  et  juvabat.  EraUpie  illic  videre 
Deum  ab  mortalibus  laudari  ac  celebrari ;  quo- 
ad  vixit  Trajanus  :  quo  ox  humanis  sublatO,  cum 
etlladrianus  i  genor  ipsius  in  imperium  successls- 
set,  audissetque  de  illa,  per  satellitefl  illam  ad 
se  deduci  imperavit:  quam  allocutus,  Dic  rai- 
hi ,  inquit,  anicula,  quot  cs  annorum  ?  et  un- 
de  g*enus  trahis?  et  cujus  auctoritate  vivis?  Et 
Sancta :  Quot  ,  inquit  annorum  sim,  et  unde 
g-enus  ducam  ,  Christus  meus  novit.  Brgo  irn- 
perator ;  Devestite  iUam  et  ctedite  k  ac  monete, 
ut  quitrenti  imporatori  modeste  et  revorontcrn'- 
spondeat.   Cumque    atrociter  cajderetur,  illa  Do- 

minum 


J.  s. 


Vita  Stinrti 
Bphett:  coram 
Trajano  cotn- 
pliis  cxtlitnr, 


>J     t> 


'"■  ili  inde 

libera  dimitH 

t'tr.  Coram 
Aitriitmt  rur- 
*um  lorta, 


ACTA  SANCT.E  HERMIONES. 


Ex  Minxis. 


varitsque  cru- 
ciatibusnc- 
quidquam  tcn- 
tata, 


idota  prccibm 
dqjioit  ct  com- 
mimtit  ■•  dc- 
mum  capttii 

dnmnata. 


fltlOI  tiflorrs, 

quibva  rnoiiu  ■ 
exarturant, 

canvcrttt.  et 
cum  tit  oran» 
iiwritur. 

I 


186 

minum  publicelaudabat :  cumque  defecissent  licto- 
res,  imperavit  aliis,  ut  plantis  pedum  ipsius  fibulas 
subjicerent. 

3  Quo  facto  ,  Sancta  Deum  adhuc  amplius  collau- 
Uabat.  Quo  magis  incensus  tyrannus,  jussit  ahenum 
plenum  pice,plumbo,bitumine  et  sulphure  incendi, 
Sanctamque  in  illud  injici.  Cumquejam  vehementer 
arderet,  Sancta  sublatis  in  coelum  ocuhs,  factoque 
signo  crucis ,  lebetem  ingressa  est ,  et  igms  subito 
extinctus  ,  et  liquatum  piumbum  effusum  est.  Quo 
viso  tyrannus,  Incendite,  inquit,  lebetem,  donec 
ossa  illius  in  cinerem  redigantur.  Ergo  qui  ignem 
igni  addebant,  viderunt  Sanctam  tamquam  m  rore 
stantem:  et  Sancta  ad  tyrannum  ,  Vivit ,  inquit , 
Dominus  Deus  meus  ,  quemadmodum  tu  sedes, 
etnonsentis  ardentis  aheni  ignem,  itanecego.  Quo 
dicto,  imperator  attonitus  praj  admiratione  surrexit 
e  tiirono,  et  admota  ad  lebetem  manu,  subito  cu- 
tis  unacum  unguibusdecidit  a  manu.  TuncSancta 
exclamavit :  Magnus  Deus  Christianorum.  Et  tyran- 
num  amplius  ira  inflainmavit.  Curavit  ideo  sartagi- 
nem  incendi,  ut  scintillsepassimexilirent ,  inquam 
Sanctam  prorsus  omni  vcste  spoliatam  projecerunt. 
Sed  angelus  Domini  ,  qui  cum  ipsa  erat,  flammam 
utriraque  divisam  dissipavit ,  ita  ut  multi ,  qui 
juxta  sartaginem  deprehensi  erant,  incenderetur. 
Illa  vero  in  sartagine  quasi  in  tepenti  horti  virida- 
rio  versabatur,  Deumque  laudabat. 

'],  Quod  cum  Iladrianus  imperator  coram  spe- 
ctaret,  tam  inusitato  prodigio  exterritus  contre- 
muit,  jussitque  Sanctara  extrahi  ,  veritus  ne  et 
ipse  pabulum  ignis  fieret.  Extracta  Sancta  irape- 
ratorum  allocuta  est  :  Imperator  ,  iuquit  ,  Domi- 
nus  meus,  cum  in  sartagine  torrerer  ,  immisit 
inihi  somnium  ,  et  videbar  adorarc  magnum  Iler- 
culem.  Ltetus  lioc  somnio  imperator  statim  jussit 
illara  duci  ad  fanura  1  [erculis ,  quod  illa  iugressa, 
iuvocata  olam  Dei  clemontia,  statira  tonitru  in- 
g-eus  e  coelo  infrcrauit,  et  idola  omnia  humi  fu- 
sa  et  comminutasunt ,  et  quasi  in  cinerem  reda- 
cta.  ISgreesaque  fauo  Sancta,  Ingredere  ,  inquit 
ad  imperatorem,  et  porrige  diis  tuis  auxiliatricem 
manum ,  quia  conoiderunt ,  et  non  possunt  am- 
plius  surgere.  Ingressus  impcrator  fauum  ,  vi- 
sisque  diis  suis  et  idolis  dejectis  et  contritis,  prae- 
cepit  ut  Sanotae  extra  urbem  sanctum  caput  pra3- 
oideretur, 

;;  Theodulufi  ergo  et  Timotheus  l ,  publici  sup- 
plioii  administri  ,  cum  illa  urbem  egressi,  prius- 
quam  llla  preces  ad  Deum  suaa  posset  ablegarc, 
iliara  impetu  SUbito  volebant  antevertere  ,  ct 
oum  plagam  intentare  oonaTentur,  repente  raa- 
nus  ntriusque  cxaruerunt.  Itaque  ad  pcdes  Sanctae 
procidentes,  sinoere  toto  peotore  InDominum  uo- 
strum  Jesum  Ohristum  orediderunt,  et  subito  si- 
bi ,  ceoeptis  manibus ,  rcstituti  sunt.  Interimgue 
rogaruut  Sanctam  ,  uti  pro  ipsis  deprecaretur  ,  ut 
et  animns  Domino  Dco  redderent  in  couspectu 
e]ua  ,  et  ita  faotum  est ,  statlmque  in  Domiuo 
obdormierunt.  Neo  ipsadiutius  in  vita  morata, 
eodem  In  loco  requievit.  Veneruntque  pii  qui- 
dam  et  religiosi  viri,  collectaque  horum  corpora 
Ephesum  detulere  ,  ibique  claro  in  loco  m  repo- 
suerunt  ad  Laudem  Patris  et  Filii  et  Spiritus  saucti. 


ANNOTATA 


a  Ita  habet  textus  Grsecus  fidehter  expressus  , 
acsinomen  esset  eunuchi,  cum  constet  nomenfuis- 
se  reginm  ipsius.  Historia  baptizati  per  Phtlip- 
pum  diaconum  eunuchi  reginse  Candaces  narra- 
turAct.8}Metseq.  . 

b  Eutyche  vocatur  in  Menologio  Basitiano. 
Potuit  hmc  esse  quarta  filia  Philippi  diaconi,  si 
ex  illis  duse  Hierapoli  obierint.  Verum  de  Euty- 
che  illa  nullibi  plura  reperio ,  et  dubitan  potest , 
verumne  sit  nomen,  an  fictitium.  Fuit  inter  di- 
scipulos  S.  Joannis  apostoli  aliquis  Eutyches,  cte 
quo  apud  nos  actum  est  ad  U  Augusti.  At  dici 
nequit,  an  nomen  illius  sit  sorori  S.  Hermiones 
per  errorem  impositum. 

c  Translatio  illa  S.  Joannis  probabilis  non  est, 
licet  olim  ab  aliquibus  fuerit  asserta.  Ad  26  Se- 
ptembris  in  elogio  S.Joannis,  mors  ipsiusquoque 
asseritur;  at  auctores  Menseorum  non  curarunt 
eamdem  ubique  sequi  sententiam. 

d  Hic  Petronius  Pauli  discipulus  seque  est  in- 
cognitus  atque  Eutyche  ante  memorata  ,  nisi  for-  E 
te  sit  Petronius  episcopus  et  martyr  in  Asia,  de 
quo  ex  Apographis  Hieronymianis  breviter  apud 
nos  actum  est  ad  12  Martii. 

e  FiliseS.  Philippi  institutse  sunt  injuventute, 
non  postquam  Ephesum  pervenerant.  At  verba 
sic  intelligipossunt,  ut  credantur  Petronio  deinde 
usse  magistro,  ejusque  mores  imitatse. 

f,  Grsece  ,  exercuit   artem  medicam. 

g*  Gr&ce,  invocatione  Christi  sanavit ;  acsi  ope 
divina,  non  medicinis  naturalibus  accedentes  sa- 

nasset. 

h  Profectus  est  Trajanus  ad  ultimam  expedi- 
tionem  Persicam,  aut  potius  Parthicam,  anno 
118  aut\U ,  ut  vult  Tillemontius  nota  22  in  Tra- 
janum.  Potuit  igitur  esse  Ephesi  dicto  anno  114. 
i  Obiit  Trajanus  Selinunte  in  Cilicia  anno  117, 
et  eodem  anno  Adrianus  imperium  assumpsitAn- 
tiochise  ,  iudeque  profectus  est  Romam,  quoper- 
venit  anno  sequenti.  Itaque,  si  vera  sunt,  quse  hic 
narrantur,  affigenda  sunt  anno  117. 

k  Grsece  ,  o^avre?  tg  itodliov  aV  aur^s»  tvkt&ts 
aurvjv  efcpeiflwc,  ,  id  est,  Tollentes  ab  ea  pallium  , 
verberate  eam  non  parce. 

1  llosce  duos  TUeodulum  et  Timotheum  eosdem  -p 
credimus  cum  memoratis  hodie  inter  Prseter- 
missos  ex  Menologio  Sirletiano  et  Menseis  Theo- 
timo  et  Theodulo,  ubi  tamen  dicuntur  igne  com- 
busti.  Timotheum  et  Theotimum  idem  significare 
ibidem  observavi,  ubi  etiam  videri  possunt  ratio- 
nes,  ob  quas  a  nobis  non  annumerantur  Sanctis. 
Ceterum  facile  videbit  studiosus  lector,totam  hanc 
martyrii  relationem  esse  talem,  ut  parum  aut 
nihil  fidei  mereatur. 

m  De  sepulcro  S.  Hermiones  in  elogio  S.  My- 
ropes  ad  2  Decembris  hsec  tradunt  Mensea  :  Ad 
S.  llermiones  ,  unius  e  Philippi  apostoli  filiabus 
monumentum  parvula  excubabat  (  Myrope  , )  ubi 
unguentum  ,  quod  ex  sepulcro  Sanctaa  stillabat , 
exfipiebat,  et  omnibus  certatim  subministrabat : 
unde  et  nomen  Myrope  .^ortita  est.  Eadem  legun- 
tur  apud  Sitietum.  De  hac  S.  Myrope  breviter 
apud  nos  actum  ad  13  Julii,  ubi  collectio  illa  un- 
guentorum  simUiter  legitur  ex  Basiliano  Syna- 
xario,  non  tamen  ibi  memoratur  sepulcrum  S. 
Her,niones.  DE 


DIE  QUARTA  SEPTEMHRIS. 


IS7 


DE  S.  MARCELLO  MARTYRE 

PROPE  CABILONEM  IN  DUCATU  BURGUNDLE 


COMMENTARIUS     PR^VIUS 


J.  i. 


§  I.  Ecclesia  in  honorem  Sancticum  monachorum  coenobio  Sec.  VI  fundata 
a  S.  Gunthramno  rege,  qui  illam  ornamento  decoravit    magnificentissimo. 


ClRCA  AN. 
CLXXVllt. 

Breves  notitis 
de  urbe    Cabi- 
lonensi,  nbi  S. 
Marcelli  cul- 
tus  sec.  (J 
viguit. 

B 


S.  Qtmthram- 

nus  rex  eccle- 
siam  cum  mo 
naslerio, 


Cabilo,  Cabilonum  vel  Cabillonum  urbs  in  duca* 
tu  Burgundise  ad  fluvium  Ararim  sita,  quse 
apud  veteres,  uti  apud  Christophorum  Cella- 
rium  lib.  2  Geographim  antiquse  cap.  2  aliosque 
videre  est,  multa  alia  nomina  illis  affinia  obti- 
nuit,primum  ab  JEduis  Gallim  Celticm  populis 
habitata  fuit.  Romani  eam  imperio suo  subactam 
provincim  primm  Lugdunensi  adscripserunt. 
Quibus  putsis,inBurgundionum potestatem  tran- 
siit.  Dein  Francis paruit ;  quorum  rege  Clotario 
I  an.  561  vita  functo,  et  inter  quatuor  ejus  filios 
ditionum  facta  divisione,  Aurclianense  et  Bur- 
gundim  regna  S.  Gunthramno  obtigerunt.  Hic, 
posthabitis  Aurelianis,  regiam  sedem  Cabiione 
fixit  ac  veluti  caput  constituit  regni  Burgundici ; 
cujus  prmcipuum  patronum  idem  rex  piissimus 
S.  Marccllum  agnovisse  videtur,  celeberrimum 
scilicet  illum  martyrem  prope  Cabiloncm  sub 
Marco  Aurelio  imperatore  passum,  atque  ad  hanc 
diem  Fastis  sacris  adscriptum.  S.  Gunthram- 
nus,  cujus  Acta  ad  xxviii  Martii  Henschenius 
dedit,  regnavit  ab  anno  501  usque  ad  593.  Non 
dubito,  quinanteilla  tempora  Cabilonenses  Mar- 
cellum  suum,  a  quo  Christi  fidcm  seprimumac- 
cepisse  gloriantur,  singidari  fuerint  veneratione 
prosecuti.  Certe  solemnis  apud  illos  jam  erat 
sancti Martyris  festiviias anno  regis  Gunthramni 
26,  Christi  587  ;  qucmadmodum  constet  ex  testi- 
monio  S.  Gregorii  episcopi  Turonensis,  quod 
num.  9  producetur.  Basilica  S.  Mareelli,  cujus 
idem  scriptor  locis  infra  citandismeminit,  insi- 
gne  monumentum  est,  quo  Gunthramnus  saam 
ergaSanctum  illum  pietatem  imprimis  testatam 
retiquit. 

2  Ctaudius  Perry  inter  documenta,  quibus 
suam  de  urbe  Cabitonensi  Historiam  confirmat, 
pag.  22  vetustum  producit  Gunthramni  regis  in- 
strumentum  sub  titulo,  Fundatio  abbatia?  sancti 
Marcelli.  Additur .-  Ex  cartnlario  ejusdem  ab- 
batiae.  Priorem  instrumenti  partem  huc  transfer- 
re  visum  est.  Divina  disponente  gratia,  servus 
servorum  Domini  Gontrannus  rex  ,  regnante 
Deo,  universis  sanctse  matris  Ecclesiae  filiis  sa- 
lutem.  Quoniam ,  culpis  exig-entibus ,  tum  ob 
immodcratam  principum  ingluviem,  tum  ob  ne- 
gligentiam  prselatorum  et  incuriam,  caelestibus 
fundatas  obsequiis  ecclesias  heu  !  pessundari  do- 
lens  vidco,  indeque  doleo  j  nec  me  cunctis  pro 
velle  efficacem  sentio  :  unam  saltem,  ne  ad  Do- 
minicam  arcam  manu  vacua  redcam,  prctiosi.ssi- 
mi  videlicet  martyris  Marcelli  Cabilonensis , 
quam  ei,  Deodonante,  construximus  basilicam,  et 
Septembris  Tomus  II. 


solidioribus  ditare  presdiis  ct  ordinationibus  munire 
et  officiis  (id  est,  mdificiis  ad  monachorum  usus 
et  officia,teste  Cangioj  disponimus.  Censemus  ergo, 
regalique  authoritate  roborainus,  ut  ibi  manentes 
servi  hospitale  construant  etc.  Dein  octodecim  vici 
nominatim  reccnsentur,  quos  omnes  Mabittonias 
tom.  i  Annalhtm  pag.  175  noco  monasterio  a  rege 
attributos  fuisse  ait,  et  singulis  singulm  :c<h'ficii 
partes  construendm  assignantur.  Instrwnentum 
integrum  legi  potest  tom.  ni  Martii  pag.  720. 
Confeclum  fuit  ante  annunt  579,  uti  ex  numero 
sequente  patebit. 

2    Vetus  Chronicum,    F/-e<tctjario  Scholastico 
tribittion,  et  a  Theoderico  Huinart  pQStS.  Qre-   FitSagartun 

OnnO  !*"!>  r.rfi 

UtU  01  '<''!''< 

Iiir. 


tjn.-  contra 


gorii  Turonensis  Historiam  Francorum  editum, 
capitulo  i  de  ecctesia  a  Gunthramo  sttpra  san- 
cti  Martyris  sepulcrum  condita  et  monachorum 
ccenobio  ibidem  fundato  lucc  habet  i  Anno  wi\ 
regni  sui,  divino  iimore,  ecolesiam  beati  Mar- 
celli,  ubi  ipso  pretiosus  requieaeit  in  corpore , 
suburbano  Cabillonensi ,  sed,  quidem  tamen  Se- 
quanum  est  territoriiun  ,  mlrifloe  et  sollerier 
axlificari  jussitj  ubique  monachis  congrcg*atis  mo- 
nasterium   coudidit ,  ipsamque   eoelesiam   rebus 

plurimis  ditavit.  Frrat  Frnfeynritts,  ttnm  .rdifi 
cationem  ecclesuv  et  monaslerii  ml  ttnnuni  retjis 
Gunthramni  24  differt .  nam  itto  antiquior  Qre- 
gorius  Turonensis  tib.  B  Historim  Francorum  a 
Ruinartio  vulgatce  cap.  28,  Anno,  iwjuit,  quar-  p 
to  Childebertij  qui  fuit  deoimus  ootavus  Ount- 
chramni  et  Chilperici  regum,  apud  Cavlllonum 
civitatcm  synodus  actaest  jussu  principis  Gunt- 
chramni,  in  qua  episcopi Salonius  Fbredunensis 
et  Sagitiarius  Vapincensis,  gravium  criminum 
rei,  episcopatu  dejiciuntar,  et  in  basillcam  bea- 
ti  siarcelli  suh  oustodia  detruduntur.  Eco  hoc  to- 
■tnifestum  est,  8.  Marcelii  basilicam,  quo 
nomine  ecclesiam  cum  adjuncto  ei  monasterio 
Gregorius  hic  intettigit,  jam  extitisse  anno  L8 
Gunthramni  regis,qui  cum  anno  Christi  579  com  • 
ponitur.  Sagittario  episcopo  Vapincensi  deposito 
subrogatusest  8.  Arigius  vet  Arediust  guiin  Vita 
sua  tom.  i  Maiipag.  LO0  num.  2  legitur  ob  |  fer> 
vorem]  deeiderantis  anlmi  8.  Marceili  martyris 
Cabilonensis  eooli  in:  adiisse,  et  valvas  ejuet 
jubentereginaBrunechildetsibiocclu8astoratione 
<<!><■,  idsse. 

I  Silum  loci,  ubi  ecctesia  et  ceenobium  san-  taneto  Mvfy- 
ctiMartyns  condita  fuere  ita  designat  Aimoinus  £«™'^ 
monachus  Floriacensis  lib,  8  de  Qestis  Franco-  l)IIHI)  rnbilo. 
rumcap.VQ:  Ilauc  denigue  basilicam  Ipse  Gun'  ,„■„„, 
thramnus ,    divino  succensus  omore,    in   subur- 


30 


bio 


1S8 


kVcroBi 

JL 


*  Frtdeffiirmn 
apud  RiffnorJ 

Oillilll» I     l 

rt  tcn  iloriuni 


bio  quidem  praedicUe  civitatis  Cabilonensis 
in  territorio  Segonum  saltuque  Brexio  studiosissi- 
me  ffidificavit:  ubi  monaclios  aggregans,  mona- 
sterium  construxit,  quod  pluribus  prrediis  facul- 
tatibusque  ditavit.  Verba  Aimoini  hac  observa- 
tione  cxcipit  Hadrianus  Valesius  in  Notttia 
Galliarum  pag.  9G  :  Vocat  Aimoinus  territo- 
kiim  Segonum  corruptc  AGBUM  Sequanoiium  trans 
Ararim,  ubi  in  suburbano  Cabillonensi  et  saltu 
pagoque  Brexio  monasterium  S.  Marcelli  condi- 
tum  est,  cum  Cabillonum  sit  citra  Ararim  in 
iEduis.  Unde  apud  Fredegarium  et  in  Chronico 
S.  Arnulfi  ecclesia  S.  Marcelli  in  suburbano 
Caijjllonnknse,  sed  tamkn  Sequanum  est  ter- 
riturium  *.  Nimirum  pars  pagi  Cabillonensis 
una  cum  monasterio  isto  suburbioque  civitatis 
Cabilloni  trans  Ararim  e.st,  quo  fluvio  vEdui  a 
Sequanis  dividuntur  :  quam  agri  Cabillonensis 
portionem  hodieque  Brexiam  Cabillonensem  no- 
stri  cognominant,  la  BitEssi-;  Cualonnoise.  Con- 
formis  est  hsec  Valesii  exposiiio  verbis  aucto- 
rum,  quos  laudat :  illis  tamen  non  assentitur, 
nam  Brexiam  Cabilonensem  cum  monasterio 
B  S.  Marcclli  in  JEduis  locare  mavidt,  nidla  alia 
ratione  ductus,  quam  quod  illa  diceceseos  Cabillo- 
nensis  flnibus  contineatur,  Cabillonura  autem  sit 
opidum  jEduorum.  Sed  quidni  fluvius  Arar , 
ubi  Cabilonemprgeteriabitur,Sequanos  ab  JEduis 
ila  exacte  separaritt  ut  ultra  ejus  ripas  neu- 
trius  gentis  fines  ibi  patueriid  ?  Perrius  lau- 
datus  pag.  29  et  33  adfert  diptomata  Ludovici 
Pii  et  Caroli  Crassi,  qaibus  bona  abbatuv  S.  Mar- 
celli,  a  canonicis  secularibus  ictate  utriusque  im- 
peratoris  habitaUc,  conftrmantur.  Vicus,  in  quo 
iltam  S.  Gunthramnus  fundavit,  Hubiliacus  a 
Ludovico,  Ubiliaeusa  Carolo  no)ainatur.  Hujus 
diploma  datum  est  anno  8H5,  itlius  835  vel  se~ 
quente. 
eamque  totiu*  5  Paulus  Warnefridus  diaconus  Forojulien- 
Qallitt  prciiu-  sjs  mK  3  de  Gestis  Longobardorum  capite  penul- 
sxmmo  £jmo  narrais  gm  Qunthramno  in  mira  quadam 

visione  revelatum  fuisse  locum,  ubi  ingens  auri 
copia  tatebat.  Effossus  est,  inquit,  locus  ille,  et 
lnffl8tlmabiles  theBauri,  qui  ibidem  antiquitus  po- 
siti  fuerant,  sunt  reperti.  De  quo  auro  ipse  rex 
postmodum  ciborium  solidum  rairaj  magnitudinis 
et  magni  ponderis  feoit,  multisque  illud  pretio- 
C  sissimis  gemmis  decoratura  ad  sepulchrum  Domi- 
ni  Hierosolymam  ,transmittere  voluit.  Sed  cum 
minime  potuisset,  idem  supra  corpus  beati  Mar- 
celli  martyris,  quod  in  oivitate  Cavilonno  se- 
pultum  est,  ubi  sedes  regnl  illius  erat,  ponit  fe- 
eit  :  et  est  ibi  usque  in  pnesentem  diem.  Nec 
est  usquam  ullum  opus  ex  auro  effectum,  quod 
ei  valeat  oomparari.  Mdjnificentissimum  S.Gun- 
thramni  donum  Aimoinusin  Gestis  Francorum 
iib.  3  i'f/yj.  3  ciboriura  quoquc  VOCat,  illudque, 
ciuit  propter  itineris  difficultatem  et  i>tcursiones 
Saracenorum  Paleestinam  infestantium  tutollie- 
rosolymum  mitti  non  posset,  sancti  regis  jussu 
positum  fuisse  ait  iu  basilioa,  QU83  Cabilonensi 
adjaoet  oivitati,  oujus  condendffl  ipse  auotor  ex- 
titerat,  super  sepulohrum  s.  Marcelli.  Tum  ista 
subjungit  r  Quod  {ciborium)  quamdiu  tumu- 
lum  saneti  Marlyri.s  venustovit,  nullura  in  tota 
Gallia  opus,  quod  ci  oequipararetur,  potuit  in- 
veniri.  llinc  dcducttur  pretiosissimum  istud  or- 
namentum,  quo  sancti  Martyris  tumulus  deco- 
rabatur,  non  amplius  extitisse  setate  Aimoini, 
qui  seculo  x  et  initio  sequentis  ci.vit.  Ibidemad- 
huc  visebatur seculo  vm  temporibus  Caroli  Mag- 
niiuam  Paulus  diaconus,  quitunc  GestaLon- 


DE  S.  MARCELLO  MARTYRE. 

sed      gobardorum  conscripsit;   id  diserte  hisce  verbis   1 


testatur  :  Et  est  ibi  usque  in  prjesentem  diem. 

6    Quid  ego  intelligam  per    ciborium,    quod  daavuoma 
PautusdiaconusetAimoinus  supra  corpus  san-  «J? 
cti  Martyris  pia  Gunthramni  munificentia  ex-  expmitur. 
structum  fuisse  scribunt,  verbis  exponam,  qui- 
bus  utitur  Cangius  in  Glossario  aucto  tom.  %  coL 
602.   Ciborium  appellant  scriptores   ecclesiastici, 
quod  Ordo  Komanus  tegimen  et  umbraculum  al- 
taris..  Illud  autem  quatuor  columnis  iisque  prae- 
altis   attollebatur,  et  in  fastigiatam  formam  edu- 
ctum,  totum  altare  contegebat.  Col.   CUi  in  rem 
nostram  hsec  observat :  Ciboria  plerumque    San- 
ctorum    corporibus    imposita  legimus ,    quod    ea 
sub   altaribus    recondi  solerent,    proiudeque   una 
cum  altaribus  unico  umbreculo  tegerentur.  Haec 
ad  notionem  vocis  ciborium  sufficiunt.  Qui  plu- 
ra  desiderat,  adeat  eumdem  Cangium  lib.  3  Con- 
stantinopolis  Christianm  in  descriptionetempli  S. 
Sophisenum.  57  et  seqq.  In  VitaS.  Sori  eremi- 
tcv  tom.  i  Februarii  pag.  202  de  Gunthramno 
7^ege   ista  memorantur  :   Reperto  Dei   nutu   co- 
pioso   thesauro...    in    urbe    Cabillonica    fimo    in 
agro  ejus   suburbano)   saneti    martyris   Marcelli  jj 
mausoleum    opere   polymito  ,    auro,    gemraisque 
miro    construxit   emblemate.  Per   opus    polyini- 
tum,  id  est,  versicoloribus  liciis  contextum,  non 
ciborium,  de  quo  egimus  (hoc  enim  ex  auro  soli- 
dumfuisse  Paulus  diaconus  afftrmat;)  sed  sepul- 
cri,  vel  attaris,  vel  ciborii  super  utrumque  erecti 
ornatum  textilemintellige.  Ciborium  aureumor- 
nare  potuerunt  vela  polymiti  operis.  Vide  Can- 
gium  in  Operejamjam  citato  num.  65 .-  undeverba 
Anastasii  Biblwthecarii  in  Leone  III  huc  trans- 
fero  .-Eecit  et  in  circuitu  altaris..  alia  vela  alba  ho- 
loserica  rosata  *,  quae-  pendent  in  arcu  de  ciborio 
numero  quatuor  etc. 


*  id  est,  rosei 
coloris,  vel 
rosisdislincta 


§  II.  Jugis  psalmodia  apud  tumu- 
lum  S.  Marcelli,  cujus  verisimi- 
liter  ope  SS.  Gunthramnus  et 
Austregisilus  mortis  periculo 
erepti;  perjurus  punitus  ;  lipsa- 
notheca  pretiosa ;  patrocinium  in 
necessitate  pluviae;  Officium  pro- 
prium. 


Sunt  et  alia  ab  antiquis  scriptoribus  memorise 
tradita,  quse  uti    S.    Gunthramni  pietatem 


Ut  apud  sepul- 
crum  Saneti 

erga   Martyrem    nostrum  manifestant,    ita   et  nopleAlC(ine  : 
hujus  gtoriam  posthumam  itlustrant.  In  Chroni-  neretllni.  erre. 
co  S.  Benigni  Divionensis  apud  Acherium  tom.  citS.Gun- 
i  Spicilegii  prioris  editionis  pag.   370  invenio  ,  thramnw  in 
sanctum  regem  efjecisse,  ut  monachi  abbatuv  a  se  s'jnodo 
fundat&apud  scjnt(rhru?yi  S.  Marcelli  Dei  laudes 
nocte  dieque  cayxerent.  Verba  accipe.  Insuper  et- 
iam  instituit,  ut  ad  similitudinem  monasterii  San- 
ctorum  Agauuensium  scit  Martyrum  Thebseorum, 
Agauni  in  Vallesia  HelvctLv  tractu  passorum, 
diu  noctuque  diviuum  in   hac  ecclesia  abbatuv  S. 
Benigni  persolveretur  officium  .  .  .    Similiter  in- 
stituit  de  loco   sancti  Marcelli,  ubi  ipse  rex  cor- 
pore   quiescit;   quem  thesauris  et    pecuuiis,  pos- 
sessiouibus    etiam  multis   ditavit,  operibus  miris 
et  ffidificiis  decoravit.  Mabillonius  in  Przefatione 
ad  partem  2  secidi  iv  Benedictini  num.  20i  et 

seqq. 


A  seqq. pluribus  adversus  Cointium  probat ,  psal- 
;.  quam  apud  Agaunenses  S.  Sigismun- 


ISO 


40  episcopo- 
rum,  qux  ati 
Valentina  U, 
an  Malisco- 
nentis  II  fue- 
rit,  controvet 
litur. 


}> 


aus  rex  Burgundionum  introduxerat,perenncm 
fiiisse.  Hanc  postmodwn,  ad?iitente  rege  Gitn- 
thramno,  in  monasterio  S.  Marcelli  institutam 
fuisse  confirmatur  exFredegarii  Chronico  apud 

Ruinartium  capit.  i  :  Anno  xxiv  reg-ni  sui .  .  . 
synodum  quadrag-inta  episcoporum  fieri  prace- 
pit,  et  ad  instar  institutionis  monasterii  Sancto- 
rum  Ag-aunensium,  quod  temporibus  Sigismundi 
regis  ab  Avito  Viennensi  et  ceteris  episcopis, 
ipso  principe  jubente,  fuerat  confirmatum,  hu- 
jus  synodi  conjunctione  monasterii  S.  Marcelli 
Guntchramnus  institutionem  formandum  (forte 
formandum,  rel  ut  alibi  est ,  firmandura)  cura- 
vit.  Legi  possunt,  qum  adiMaiiin  Commenta- 
rio,  Vitse  S.  Sigismundi  regis  prsevio,  a  num.  3 
Henschenius  scripsit.  De  S.Avito  episcopo  Vien- 
nensiegit  Bollandus  ad  v  Februariu 

8  Synodum  40  episeoporum  ,  in  qua  decre- 
tum  fuit,utmonachi  S.  Marcelli  exemplo  Agau- 
nensium  die  nocteque  psallerent,  Fredegarius 
affigit  regis  Gunthramni  anno  xxiv,  qui  licet  in 
S.  Gregorii  Turonensis  calculo  respondeat  anno 
Christi  585,  tamen  secundum  numerandi  mo- 
dum  Fredegarii  cum  anno  581.  componi  debet. 
Manifestissime  id  in  Opere  nostro  demonstratum 
est  tum  ad  i  Februarii  in  Comment.  de  S.  Sige- 
berto  AustrasicV  rege  §9,  tumin  Exegesipr&li* 
minari  ad  tomum  iii  Martii  de  Genealogia  re- 
gum  Dagobertinorum  cap.  i  Quoniam  ipso  an- 
no  584-  jussu  Gunthramni  habitum  fuit  conci- 
lium  Valentinum  II,  et  in  eo  confirmata  fuere, 
qiuvcumque  basilicae  S.  Marcelli  et  aliis  tocis  sa- 
cris  rex,  ipsius  conjux  et  filice  contulerant,  vel 
in  posterum  collaturi  essent ;  hinc  Ruinartius  in 
Notis  ad  Fredegarii  textum  opinari  maluit , 
institutum  Agaunensis  monasterii  monachis  8. 
Mareelli  in  eodem  concitio  traditum  /uisse,  quam 
assentiri  Valesio  tom.  2  Rerum  Francicarum 
pag.  277  et  aliis,  qui  id  factum  esse  arbitrantur 
in  synodo  Matisconensi  II,  quee  etiam  jussu  Gun- 
thramniconvocatafuit.Neutraopinio  cum  Fre- 
degarii  verbis,  auno  vegui  sui  xxiv . .  .  syno- 
dum  quadragiuta  episcoporum  etc.  conciliari  po- 
test :  non  Ruinartii,  quia  concilio  Valentino  11 
non  40,  sed  17  dumtaxat  episcopi  \nterfuere  : 
C  neque  etiam  Valesii ;  nam  Matisconense  II,  cui 
43  episcopi  prseter  tres  alios,  qui  sedes  non  ha- 
bebant ,  et  20  absentium  antistitum  legati  sub- 
scripserunt,  celebratum  fuit  anno  585,  qui  se- 
cundum  Fredegarii  calculum,  non  24 ,  sed  25 
annus  regis  Gunthramni  fuit.  Facile  tamen' cre- 
diderim  alterutram  sententiam  veram  esse,  et 
in  Fredegarii  Chronico  vel  episcoporum  nume- 
rumvelannum,  quo  convenerunt,  alienum  deter- 
minari. 
s.  MarceUo  9    Cum  festivitas    S.  Marcelli  anno  587  apud 

ad&eribipotest,  Cabilonenses  ageretur,  Gunthramnus  in  sancti 
quo  uem  >>x  flfarlyris  ecclesia  a  sicario pene  interfectus  fuit. 
Theophilus  Raynaudus  in  Sanctorum  Lugdunen- 
sium  Indiculo  de  S.  Marcello  nostro  agens  ,  hu- 
jus  itlum  ope  mortem  evasisse  scribit.  Verum 
ut  res  contigerit,  optime  ex  Gregorio  Turonensi 
cognosces.  Interea,  inquitlib.% Historiae  Franco- 
rum  cap.  3,  advenit  fe.stivitas  S.  Marcelli,  quse 
apud  urbem  Cahillonensem  men.se  septimo  cele- 
bratur;  et  Guntchramnus  rex  adfuit.  Verura  ubi 
peractis  solemnibus  ad  sacrosanctum  altarium 
communicandi  gratia  acccssisset ,  venit  quidam 
quasi  aliquid  sug-gesturus.  Qui  dum  properat  con- 
tra  re^em  ,    culter  ei  de  manu   dilabitur;  adpre- 


DIE  QUARTA  KBPTEMBBIS, 

bensoque  repente.  alium  cuItmm  evaginatum  , 
manu  ejus  repenunt  Neo  mora,  eduotus  a  basilica 
sancta,  vmctuset  tormentis  addiotus,  confltetur  se 
emissum  ad  mterriciendum  regem  etc.  Apud  Gre- 


AfCTOH* 

J.  L. 


9or tumhb.  9,  cap  27  pium  ,,.yn, ,„„,„,,,„,. 

27","  *-*»  s  MaroelU. Quoadvixit, 

aytPatrmumsuumflrebatur:  .„  cujus  etiam 

ecciesm  post  mortem  sitatn,  qum  an.no  593  conti- 
gtt,  sepehn  voluit,  teste  Fredegario  capit.  1 1  d 

10  Qui  cum  Raynaudo  credunt  ,  Gunthram- 

num  ope  S.  Mareelli  ritam  conservasse  ,  ejus 
ettam  patrocinio  facile  adscribent,  quod  S.  Au- 
stregisdus,  antequam  ecclesix  Bituricensi  praes 
set,  mortis  pericuh  croptus  fuerit.  Tn  sanctihu 
jus  prmulis  Actis  ad  x\  Maii  editis  num.  bet 
seqq.  historia  fuse  describitur,  quam  ita  contra 
mt  Aimoinus  lib.  4.  cap.  2  i  A.ustregisUus  quo- 
que  Bituricensis  archiprsBSul,  qui  sub  rege  (luu 
tranno  diu  in  palatio  oonversatus,  mappam  ei 
ad  exterg-endas  praabere  consueverat  manus.  Hio 
quadam  vice  a  quodam  pessimaa  mentis  bomine 
falso  accusatus,  quaedam  absque  jussione  prinoi- 
pissoripta  confecisse :  dum  id  sedulo  denegaret, 
jubetur  a  rege  armis  objecta  repellere,  Qui  di- 
luculo  surgensj  dum  per  puerum  omnem  suo- 
rum  apparatum  armorum  delVrri  fecisset.  innun 
pum  ,  et  ad  exoranduni  Dominum  ecclosiam  bea- 
ti  Marcelli  (in  actis  additur  solito  more)  r\- 
peteret;  obvianti  pauperi  et  eleemosynam  rogan- 
ti  trientem  tribuit  :  sicque  orationi  Inoubuit.  Nec 
defuit  orationi  effectus ;  nam  dum  cum  rege  ad 
locum  certaminis  properaret,  ooourrit  eis  nun- 
tius,  dicens,  advcrsarium  cjus,  dum  ad  designa- 
tum  occurrere  festinaret  looum,  ego  cnrruissc, 
vitaaque  terminum  inourrisse,  Tunc  rex  ad  beatum 
conversus  virum,  Lastare,  inquit,  amantissimejuve- 
nis,  quia  Dominus  defensortuus  est,  nc  tibi  noceret 
possit  inimicus. 

11  Opportunus  hic  iocus  est  ea  transcribendi, 
qutv  Gregorius  lib.  1  de  Gtoria  Martyrumcap. 
53  refert  :  De  beati  vcro  Marcelli  Cavillonensis 
martyris  virtutibus  seu  miraculis,  qu&  certo 
ipsi  attribui  possunt,  pauca  ad  nos  mittenda  me- 
morite  moniraenta  vencrunt  :  qu03  quamlibet  par- 
va  censeantur  in  diotis,  ad  eum  tamen  referenda 
sunt,  qui  hsec  operatur  in  singulis.  Causa  qU83- 
dam   esstlterat,  ut  Pedamius ,    Eunomii    quon- 

dam    Arverni    presbytnri    flllus   ,    Cavillonensem 

urbem  adiret;  Idemque  apud  basilicam  sanotl 
martyris  MarceUi  hospitalem  *  habebat,  ad  abba- 
te  loci  victus  stipendia  capiens,  [pse  snim,  quaa 
loquor,  exposuit.  [nter  duos  ,  inquit ,  viros  or- 
ta  fuit  intentio  *  :  hisqne  litigantibus  ,  in  hoc 
lis  ipsa  subiit,  ut  eam  saoramento  derimerent, 
In  gressique  basilicam  sanotl  Martyris,  elevatis  ho- 
mo  raanibus  ad  perjurandam,  cura  nomen  San* 
cti  volulsset  ore  patulo  nomtnare,  hsBslt  vox  In 
faucibus,  nec  ling^ua  potcrat  ad  offlcium  refle- 
(•ti.  Bed  ne  hoc  quidem  parum  videretur  ad  bea- 
ti  Athletae  gloriam,  ipsc  cum  clcvatis  raanibus 
qua  i  EBneus  totua  Lnriguit.  Tuno  oratio  faota  pro 
eo,  absolvi  diaboli  artc  vincturn  obtinult  !  Ipse 
quoque  post  ahsolutionem  sermone  proprlo  opus 
suura  confessus,  qu»  neg-lig^enter  egerat,  cmen- 
davit. 

12  Abbatiam  sancti  Martyris ,  quam  Gun- 
thramnus  monachis  Ordinis  S.  BmedtQti  ■  ondi- 
dit,  .canonici  secutarvs  possedcruvt,  sul  Carolo 
Magno  Francorum  rege,  qui  anno  779  eorum 
privilegia  et  immunitates  confirmavit,  violato- 

res 


'■i  S.  Austrtgi 
tilus  mortit 
periculum 


Por  Sftnfffuffi 

l«jrniluro 
Ungua  tltotwn 
cot  piH  obrin 
gutt. 


*  In)S|iitium 


nl   C(iii(i'jiti,t 


i  >■  j    Uudinu 
abbati*  S. 

Munrtli,  (jux 

nunc  ut  i>i  tn- 
rutu»  Ord. 
<  luniacmrit: 


DE  S.  MARCELLO  MARTYRE. 


ttCTuB.(. 

J.L. 


'  foitv  [ini- 

Hllllllllll 


B 


ubt  in  tficnt 

magniflca 

Sanrti  nnsti 
tniatur. 

'  fmo  Marcolll 


190 

res  sexcentis  solidis  mulctans,  quorumdusepar- 
tes  monasterii  xrario  persotvendee  erant :  de  ter- 
tia  vero,  quse  fisco  cedere  debebat,  ita  statuit : 

Quidquid  exinde  fiscus  noster  potuerit  sperare, 
in  luminibus  ipsius  ecclesiae  sancti  Marcelli  mar- 
tyris  pro  stabilitate  regni  nostri,  seu  nostra  sub- 
sequente  progenie  proficiat  in  aujrmcntum.  Joan- 
nes  VIII  Papa,  synodus  Cabilonensis  habita  an- 
no  873,  Ludovicus  Pius  et  Carolus  Crassus 
imperatores  canonicis  S.  Marcelli  seculo  ix  plu- 
rimum  etiam  faverunt.  Instrumenta  e  quibus  ista 
commemoro,  exstant  apud  Pierrum  Historise  Ca- 
bilonensis  Probalionibus  inserta  inter  Paginas 
28  et  34.  Apud  Labbeum  tom.  3  Conciliorum  tres 
invenio  episcoporum  synodos  in  Sancti  basilica 
celebratas  ,  annis  videiicet  875 ,  88G  et  915. 
Nunc  suhjicio  fragmentum  monumenli ,  quod 
ab  editore  Perrio  pag.  42  in  margine  anno  1075 
n.r-arnl.uni  fuisse  uuitii.ur.  Wrmri  hK-iij  c<i'nobmm 
(S.  Mareclli)  juxta  rclig-iositatcm  consctructoris 
in  oinni  honestate  diepositum  ,  postmodum  per 
inhabitantium  Booordiara  paulatim  ad  pcrversos 
mores  et  superbiam  prolapsum,  fallere  nequivit 
interim  Judicis  OOillum,  quin  ctiam  in  praesenti 
lueret  posnas  adfnventionum  suarum ,  confla- 
grantibus  Hungaris  et  villam  et  oratorium,  ra- 
pientibue  quoque  quicquid  inibi  est  repertum. 
Credo  id  accidisse  anno  937 ,  quo  Hungari  to- 
tum  Burgundim  ducatum  depopulati  fuere. 
Discedentibus  autem  illis,  adhuc  ex  vindicta  di- 
vinae .  inis  violenti  quoquc  sibi  distra- 

\cruni  fundos  ad  eumdem  pertinentes  locum ; 
utpote  C8B30  oapite,  membra  passim  rxposita  pro 
libitu  vicina  sibi  quisque  diripuit  :  inter  quse  ct 
memorata  eccle  s  Ploriaoensis  (de  aua  vide  in- 
fra  nuni.  L8  et  seqq.)  ad  sortem  dirimentium  de- 
venit.  Sed  quia  iniquorum  oontumaoia  hoc  mo- 
du  |inisii;ii;i  :  bc,-iii  \i;ii'!\ ris  srpulchrum  dcbito 
obsequio  u  quequaque  frustrari  non  debuit,  lon- 
go  post  tempore  ruintB  ejuadem  loci  sanoto  ab- 
bati  Mayolo,  qui  anno  094  rita  defunctus  est, 
oomraissce  ao  Cluniacensium  Fratrum  traditse  di- 
spositioni,  quantum  ad  priorom  g-loriam  ct  po- 
Bteridrum  dejeotionem  mediooriter  restitutae  sunt 
ab  Ipsis.  De  S,  Majoto  abbate  Ctuniacensi  actum 
est  ad  xi  Maii.  Lncus  S.  Mareellia&  cotcmpore, 
quo  sancto  abbati  roucessus  fuit,  litulum  priora- 
tus  gessit  et  ab  Ordinis  Cluniacencis  monachis 
habitatus  fuit . 

13  Papebrookius  anno  1668  Roma  per  Gal- 
liuiu  iu  Belgium  rediens,  inter  alia  a  se  et  socio 
Henschenio  visa,  hsec  annotavit  :  Cabilone  ad 
monasterlum  s.  MarcelHni  *  egressi  ,  divitem 
ollm  abbatiam,  vidimus  thecam  aureis  in  fronte, 
argenteis  alibi  ,  teotam  laminis  ,  in  qua  sancti 
Martyris  corpus  reconditur  ;  puteum  itcm  in 
quem  vivus  defossus  ad  olngulum  terturmortem 
obiisse.  Duo  /v!it/iosi  HructlicHni  c  rongregatione 
S.  Mauri  in  Itinerariolitterario,  Parisiis  anno 
1717  exruso,  parte  i  pag.  225,  Conspicitur,  in- 
quiunt,  in  eoolesia  (prioratus  S.  Marcelli)  su- 
pra  altaro  majua  oapsa  Buperba,  in  qua  oonser- 
vantur  reliquuu  saneti  Marcclli  martyris.  Sanoti 
theca  ,  cujus  Papebrochius  ct  duo  monachi 
Benedivtini  in  suis  Iti nerariis  mctuincrunt,  eam- 
demesse  arbitrorcuui  illu,  quam  Perrius  in  tau- 
data  sua  Historia  ad  annwn  1436  a  Joanne  Ro- 
lino  Cabilonensipr&suteet  simul  rectore  S.  Mar- 
celli  argentOf  in  quo  martyrium  ejus  repr/esen- 
tabatur,  coopertam  fuisse  scribit,  quamque  ad 
annum   1502  /clicilerevasisse  narrat  sacritegas 


heterodoxorum  iconomachorum    manus,  qui  ea 
se  ditandos  sperabant. 

14  Sanctum  a  Cabilonensibus  ad  pluviam  ter- 
rse  frugibusimpetrandam  invocari  solium  fuisse 
testatur  Perrius  in  sxpius  memorata  Historia 
ad  annum  1603.  Substantiam  accipe  eorum,  quee 
ibiin  rem  nostram  Gallico  idiomate  narrantur  ; 
Consuetudo  obtinet ,  ut  ,  quando  ager  Cabilo- 
nensis  prse  diuturna  aeris  serenitate  arescens  plu- 
via  indig-et,  theca  S  Marcelli  apostoli  in  urbem 
portetur.  Unde  necessaria  pluvia  anno  mdciii  de- 
ficiente,  monachi  abbatije  (vet  potius  priora- 
tus)  S.  Marcelli  cum  theca  reliquiarum  ejus  et 
capite  S.  Gunthramni  abbatise  fundatoris  Cabi- 
lonem  processerunt,  et  sacra  ossa  pcr  totam  ur- 
bem  circumtulerunt :  dein  magna  civium  multi- 
tudine  comitante  ad  monasterium  suum  reversi 
sunt-  In  Vig-ilia ,  quse  festum  Corporis  Christi 
prsecedit,  clerus  et  religiosi  urbis  Cabilonensis 
solennem  ad  templum  sancti  Martyris  supplica- 
tionem  instituerunt,  precibus  aliisque  piis  ope- 
ribus  ibi  vacaturi.  Omnis  populus  illis  interfuit 
nudis  pedibus  progrediens,  et  virgam  albam  ma- 
nibus  gestans.  Adolescentuli  et  puellje  incede- 
bant  candidis  vestibus  induti.  Cabillonensium 
devotio  per  merita  Sancti  petitam  pluviam  a  Deo 
impetravit.  Vidimus  nos  idem  beneficium  in  si- 
mili  necessitate  alias  impetratum  fuisse.  Miraban- 
tur  heterodoxi  ,  nec  tamen  convertebantur.  Nu- 
per  civis  Cabilonensis  me  edoruit,  piam  etiam 
nunc  in  patria  sua  vigere  consuetudinem,  ut  t 
urgente  ptuvixpenuria,  ad  S.  Marcelli  opem  con- 
fugiatur. 

15  In  Officiis  propriis  ecclesise  Cabilonensis  , 
auctoritati  Cyri  de  Tyard  episcopi  anno  1620  ex- 
cusis,  Sancti  festum  ritu  duplici  per  totam  dioz- 
cesim  celebrari  jubetur.  Oratio  hsec  recitanda 
prxscribitur  :  Deus,  qui  beatum  Marcellum  mar- 
tyremtuum  virtuteconstantiaeinpassioneroborasti, 
ex  ejus  nobis  imitatione  tribue  pro  amore  tuo  pro- 
spera  mundis  despicere,  et  nulla  ejus  adversa  for- 
midare.  PerDominum.  Lectiones  secundi  Noctur- 
ni  concinnatcB  sunt  ex  breviore  Passionis  histo- 
ria,  quse  post  hunc  Commcntariam  primo  loco 
dabitur.  In  Cathedrali  Cabilonensi  aram  Sancto 
dedicatam  extitisse  iestatur  Petrus  Cussetus  in 
urbis  Historia  tom.  2  pag.  40. 


III.  Loca  extra  dioecesim  Cabilo- 
nensem,  quorum  sanctus  Martyr 
patronus  ;  ecclesise,  quse  eum  Of- 
ficio  ecclesiastico  honorant ;  Mar- 
tyrologia. 


Non  modo  in  dicecesi  Cabilonensi ,  sed  et  in 
mxdtis  aliis  extra  illam  locis  sanctus  Mar- 
tyr  cultum  obtinuit.  In  Vita  S.  Clari  abbatis  , 
tom.  i  Januarii  a  pag.  55  edita,  a  num.  3  va- 
ria  ccenobia  intra  et  extra  Viennam  AUobrogum 
metropolim  condita  recensentur,  e  quibusduo  ita 
commemorantur  :  Sancti  quoque  Marcelli  mar- 
tyris  ccenobium  triginta  monaehos,  sanct®  Blan- 
dinae  viduarum  sanctimonialium  locus  viginti 
quinque  religiosas  alebat.  Num.  4  lego  S.  Cla- 
rum  viduis  directorem,  dein  monachis  S.  Mar- 
celli  abbatem  prsefectum  fuisse :  num.  xi,  eum 

supremo 


Cabiloitemc* 
ipsuminvocunt 
in  nccessitate 
pluvi*, 


E 


et  Officio  pro 
prio  sub  rilu 
dupliei  hono- 
rtint. 


Vctustum  S. 
Marcelli  cano- 
bium  prope 
Viennam  Allo- 
brQgum  : 


cttltus  in  vici- 
na,  ubi  illud 
conditum  fue 
rat,  crijpla  : 


paratctx,    qwt 
nomen  traxere 
a  S  Marccllo; 
an  noslro  ? 
Iluic  sacram 
credo  eccle- 
tiam  Floriu- 
rensem, 


*  l*ouche 


DIE  QUAKTA  SEPTEMBRIS. 
supremo  morbo  laborantem  ex  S.  Blandina  sibi  dicti  Martyris  Hx 
apparenle  audivisse  :  Tertiadie,  hora  quiuta  san- 
ctus  Marcellus  et  eg-o  ad  te  venientes  te  no- 
biscum  ad  felicia  regna  ducemus.  Num.  12  di- 
citur  S.  Clarus  sepultus  fuisse  in  ecclesia  monia- 
Uum  beatse  martyris  Blandinaj  sanctorumque  Mar- 
tyrum  quadraginta  octo,  Lugdunensium  sciticet, 
anno  177  sub  Marco  Auretio  imperatore  passo- 
rum,  de  quibus  ad  2  Junii  egimus.  In  eadem 
persecuttone ,  in  qua  S.  Blandina  et  socii  Mar- 
tyres ,  eiiam  S.  Marcellus  Lugdini  in  carcerem 
conjectus  fuit ;  at  mortem ,  quam  fuga  etapsus 
illic  evaserat,  paulo  post  propeCabilonem  oppetiit. 
Hcec  adjuncta  omnia  me  inducunt,  ut  cum  Tille- 
montio  tom.  3  Monumentorum  ecciesiasticorum 
pag.  SQcredam,  patronumccenobii,  cui  S.  Clarus 
abbas  seculo  vnpr&fuit,  fuisse  Marcellum  no- 
strum. 

1"  Itaque  de  sancto  nostro  Martyre  ego  intet- 
tigenda  esse  censeo  ,  quze  Nicolaus  Chorier  in 
Disquisitionibus antiquitatum  Viennensium  anno 
1655  vulgaiis  parte  %  lib.  5  cap.  2  Gallice  scribit, 
et  lectori  Laline  communico  :  Porta  urbis 
Viennensis  S.  Marcelli  dicta  .  .  .  nominis  hujus 
originem  trahit  ab  antiquo ,  nunc  a  muttis  se- 
culis  diruto  vel  collapso  ,  monasterio  ,  quod  non 
procul  inde  aberat .  .  .  Huic  vicina  est  crypta  , 
in  qua  S.  Marcellum  ,  sive  ut  paganoruin  crude- 
litatem  latitando  declinaret,  sive  ut  a  societate 
hominum  segreg-atusfamiliarius  cum  Deo  ag-eret , 
aliquam  vitse  partem  traduxisse  ,  rudis  populus 
sibi  persuasit.  Unde  et  altare  Sancto  ibi  erectum 
fuit ,  et  ad  morborum  quoruradam  ,  quibus  pueri 
lactentes  obnoxii  sunt,  sanationem  ejus  inter- 
cessione  a  Deo  consequendam  saepe  ibidem  pre- 
ces  et  doua  votiva  offeruntur.  Absit  a  me  ,  ut 
ego  hanc  devotionem  improbem  :  at  hoc  venim 
est ,  S.  Marcellum  ,  queux  Simeon  Metaphrastes 
archimandritam  appellat  ,  numquam  trajecisse 
mare,  ut  iu  Gallias  veniret.  His  ct  proxime  se- 
quentibus  verbis  auctorindicat,  sanctum  vetusti 
cosnobii  patronum,  cujus  cidtum  in  vicina  crypia 
ad  suam  usque  setatem  perseverasse  ait,  fuisse 
S.  Marcellum  archimandritam,  qui  ad  xxix  De- 
cembris  Martyrologio  Romanoinscribiiur.  Ader- 
rorem  hunc  confutandum  satis  est  dixisse,  cceno- 
bium  istud  in  Vita  S.  Clari,  seculo  vm  conscri- 
pta,  nominari  sancti  Marcelli  martyris ,  qui  ti- 
tulus  archimandritte  non  convenit ,  cum  Con- 
stantinopoii  in  pace  quieverit.  Traditionem  po- 
puli  credentis  S.  Marcellum  in  memorata  crypta 
aliquamdiu  habitasse,  fabulis  accenseo. 

18  Catalogum  generalem  bene/iciorum  regni 
Francias  Parisiis  anno  169S  impressum  pervoi- 
vens ,  pr<eter  sacellum  S.  Marcelli  in  ecclesia 
Campi  Eerreoli  dicecesis  Cabitonensis,  in  archie- 
piscopatu  Lugdunensi  et  suffraganeis  dicecesibus 
Lingonensi  et  Matisconensi  quinque  inveni  pa- 
rcecias  Sainct  Marcel  dictas.  Vehementer  fallor  , 
sinuilaearum  Sanctum  nostrum  patronum  co- 
tat,  cum  jaceant  in  dicecesibus  Cabitonensi  con- 
terminis ,  cujus  metropolis  quoque  Lugdunum 
est.  In  episcopatus  Lingonensis  decanatu  S.  Se- 
quani  etiam  notatur  prioratus  S.  Marcelli  Floria- 
censis  ,  membrum  dependens  a  prioratu  sancti 
Marcelli  Cabilonensis.  Uti  hunc  prioratum  ,  ita 
et  Floriacensem  ei  subjectum  sub  Sancti  nostri 
patrocinio  constitutum  credo.  Ecclesia  Floriucen- 
sis  super  Oscaram  *  fluvium  sita,  olim  juris  fuit 
S.  Marcelli ,  tradente  eam  illi  cum  aliis  multis 
opulentis  praediis  piae  memoriae  Gumtramno  reg*e 
fundatore  monasterii,  quod  tegit  sepulchrum  jam 


191 

i  ex  instrumento,  quod  apud 
Permumnum.  12  postremo  loco  citatum  exstat. 
Proxime  sequuntur,  qUde  ibidem  ex  ilto  tran- 
scrtpst  Dein  ecclesix Fioriacensis  restitutio  prio- 
ratui  S.  Marcelli  facta,  ita  narratur  .-  Tandem 
tempore  doraui  HugonU  (1)  abbatis  Cluniacen- 
sis,  cujus  sancti  viri  Acta  ad  xxix  Apritis  de- 
dtmus;  cum  eumdem  loeum  (8.  Marcelli  prope 
Cabilonem)  regeret  Prior  in  perquirendis  saueti 
Martyns  rebus  sagaciter  proraptus  ,  factum  est 
colloquium  incastro,  quod  Palluel  dicitur ,  Bur- 
gundionum  principum,  in  quibus  erat  dux  Bur- 
gundicv  Hugo  (l,)  et  comes  Willermus  Burgun- 
duv  trans  Ararim  *  ,  atque  Cabilonensis  co- 
mes  Hugo  (II,)  et  multi  alii  iuferiorum  digui- 
tatum. 

19  Tum  erg-o  jam  dictus  Prior  oportunura 
ratus,  ut  in  conventu  tantorum  virorum  de  in- 
juria  sancti  Patroni  conquereretur ,  et  maxirae , 
quia  in  praafata  ecclesia  Fioriacensi  Robertusdux 
Burgundicv  nuper  dedecorose  obierat,  atque  lurc 
res  plurimos  populares  terruerat ,  pro  illa  potia- 
simum  rogaturus  accessit.  Taulam  ePffO  -raliaiu 
Dominus  ,  cooperante  beato  Martyre  ,  servo  SUO 
tribuit,  ut  unanimitrr  omnis  cnHus  primatum  in- 
staret,  quateuus  ssepe  dicta  ecclesia  monachis  rcd- 
deretur.  In  prirais  ergo  dux  Hugo  quioquid  pra- 
decessores  ejus  usurpavere,  inibi  dimisit  et  ab- 
jecit.  Deinde  Cabiloncnsis  coimvs  llu^-o  ,  qui  deeo 
illa  jure  bcncficii  tenere  videbatur,  a  se  repulit, 
de  commissis  quoque  similiter  veniam  postulavit 
etc.  Hsec  contigerunt  non  diu  post  nuirtrm 
Roberti  ducis  ,  quam  pterique  affigunt  anno 
1075,  addentes  eum  subito  et  ignominioso  mor- 
tis  genere  obiisse ,  sed  quale  illud  fuerit  ,  non 
explicant.  Tomo  i  Junii  pag.  886  sub  finem 
column.e  1  hm  iego  :  Bodem  EEugone  ( //  ar- 
chiepiscopo  Vesontionensi )  consoio  et  favente , 
Ilug-o  dominus  de  Trevas  eoolesiam  iu  suo  ca- 
stro  fundavit  sub  patrocinio  S.  Petri  Apostoli  et 
S.   Marcclli   Cabiloncnsis   martyris  ,  anno  Christl 

MLXXIII. 

20  lu  templo  sancti  Marcelli  de  Careyret  dice- 
cesis  Ucctiensis,  quod  duabus  leucis  Balncoli  * 
distat,  leg-itur  sequens  in.scrij)tio  Inoisamonumen- 
to  lapideo  ,  ornato  pampinis,  folils  etc. 


AOCTOtt 

J.  L. 


*  le  fvanchc 
comtd 

l>riorat\ii  S. 
MarcelliCobit. 

restitHtam 
beneficio,  ut 
tiaditur,  jnit- 
vti   Maityris  . 

letnptutn  i» 
1  csontionensi 


yz 


s7e  marme   c^>- 

ET  SCE  CAOCISc£> 
ET  SCORVM  MARTV 
RVM  MARCELLI 

etmlerjAni  oyi  pT 

SVNT IMTERRITVRI 

VMCIV/T/lT/SC/?)IION 

NENSLS^>£€>tO 


utfftio  alterum 

hi  Vcctierui 

OpttQOpalU  illi 

dodieatUNi  .■ 

reliquitr  ; 
'  lln^iinls 


A  parte  inscriptioni  observa  crux    lapidi  inscul- 
ptaest,  non  absimilis  cruci  equitum  Mclitensium. 

Hsec 


m 


DE  S. 


AUCtORE 
J.L. 


cultui  late 
propagatus 


B 


Eioronymia* 
noij  <!"■>'  San  - 
ttumcelebrant: 
0 


fl«c  accepi  ex  Historia  nova  Trenorchiensi  Pe- 
tri  Juenin  ,  tomo  2,  jui  iftzus  probationes  com- 
pteciilur ,  pag.  37.  De  S.  Valeriano  M.,  qui  in 
allala  epigraphe  memoratur,  agetur  ad  xv  Sep- 
tembris,  quo  die  prope  dioecesis  Cabilonensis  op- 
pidum  Trenorchium ,  vutgo  Tournus,  in  eademt 
qua  S.  Marccllus,  persecutione  martyrio  coro- 
natus  fuit.  Dominus  Lebeuf  tom.  2  Historiee  Au- 
tissiodorensis  in  cotlectione  monumentorum  pag . 
145  dat  catalogum  reliquiarum  ecclesiee  cathe- 
dralis  anno  circiter  14.20  confectum ,  in  quo 
notatur  :  De  ossibus  S.  Marcelli  Cabillonensis. 
Perrius  ssepe  taudatus  baculum  S.  Marcelli  apo- 
stoli  Cabilonensis,  arg-ento  opcrtum  ,  ab  helero- 
doxis  anno  1862  ex  templo  cathedrali  Cabito- 
■tu-nsi  ihrrphim.   fuis.se  scribit. 

21  Nunc  variarum  ecclesiarum ,  qu&S.  Mar- 
celltim  Officio  ecclesiastico  honorant ,  Breviaria 
et  Catendaria  accipe ,  ut  inde  magis  innotescat , 
quam  long<-  l<iii->i><r  publica  ejus  veneratio  propa- 
gata  fuerit.  Breviarium.  Corisopotense  antiquce 
impressionis  ,  Burgense  S.  Andeoii  anno  1502 
editum,  Viennense  in  Gallia  anni  1522,  Belto- 
vacense  anni  1554,  Wormatiense  anni  1576,  Ve- 
sontionense  anni  1590,  Lingonense  anni  1G04, 
Uihtriccnsc  imni  l(J:Jli ,  Turonense  anni  1635, 
Noviomense  anni  1C80  ,  Parisiense  anni  1700  ; 
item  antiquum  Breviarium  Ms.  ecciesise  collegia- 
tse  S.  Petri  Lovanierisis,  abbatise  Majorismona- 
sterii  in  dvacesi  Turonensi  an.  1534  excusum , 
atque  Ordinis  Prasdicatorum  Parisiis  an.  1510 
editwit  ;  hsec,  inquam,  omnia  Breviaria ,  quse 
in  museo  nostro  servantur,  ad  iv  Septembris  ha- 
bent  Officium  de  S.  Martyre,  ritu  simplice  te- 
gendum  :  quaie  etiam  priescribitur  in  Calenda- 
riis  Mss.  Cenomanensi  vetusto  et  Aurelianensi 
secuti  prsecedentis ,  necnon  in  Autissiodorensi 
impresso  an.  1 1.10.  In  Calendario  apographo  anni 
ii;:;;  dioscesis  Nivernensis  ad  v  hujus mensis po- 
nitur  :  Maroelli  M.  semid.  (Iieri ;)  in  Mozarabico 
hodierno  ecclesia  Toletanic,  quod  Tractatus  ad 
tomum  \i  Julii  prseliminaris  a  pag.  82  exhi- 
bet ,  notatur  mi  hunc  diem  ,  Marcelli  martyris, 
novem  leotionum, 

22  Quoniam  ante  flnem  seculi  vi,  ut  §  1  et  ini- 
tio  sequentis  ostensum  est ,  in  suburbiis  Cabi* 

loncnsibtts  jmn   rrlchcrritnus  crat  Situcti  cultus, 

atque  hic  dein  latissimepropagatus  fuit ,  quem* 
admodum  oo&jam  dictis  liquet ;  kinc  minimemi- 
ror,  eum  omnibus  pene  ecciesiss  Latinm  Marty- 
rologiis  inscriptum  legi. Hieronymiana ,  qumB. 
Maroellum  commemorant  t  sunt  Corbeiense  Ma- 

jtts,  ct  (icttoitcnsc  cttitt  S,iu   Iirntigiano,  San-Oat- 

tcnsi  et  Baluziano  Sanctum  quoque  referentibus 
collatunt ,  tom.  2  Spicilegii  Acheriani  anno  L72S 
recusipagAl  et  H;  vetustius  Martyrologium  a 
Florentino  vulgatum  pag.  807  j  vetustissimum 
Eptemacense,  cujus  textum  citatus  Florentinius 
in  notisproducit ,  Blumianumt  cujus  tectiones  a 
vetustiore  Martyrologio  variantes  idem  auctor 
eoshibet  a  pag.  L058 ;  Rkinoviense,  Riokenoviense 
Augustanum  S.  Udalricit  Labbeanum,  Reginm 
Sueoim  seu  Seno  le  ta  S,  I  h  nbmt  in  Opere  no- 
strotom.vnJuniipost  indieei  Samctorun  ,  Mar- 
tyrologium  alterum  Reginm  Suecimapud  ittustris- 
simum  Franciscum  Mariam  de  Astcinnotis  ad 
Romanum  ;  Autissiodorense  S.  Oermanit  Mor- 
bacenseet  Turonense  a  Martenio  tom.  8  Thesau- 
ri  anecdotorum  col.  1547  et  seqq.  edita*  Annun- 

tiatur  rttc.it  S     Manvllus  nostcr  in  anfiquo    Ca- 

lendario  Corbeiensi,  quod  dai  laudatus  Marte- 
nius  a  col,  1503.  Tpsum   quoque  ceiebrant  Ilic- 


P 


E 


l.  Cabilone 


MARCELLO  ilAllTVRE. 

ronymiana  nosira  apographa  Barberianum  se- 
cundum,  Trevirense  S.  Martini,  Romano-Galti- 
cum  et  Aquisgranense,de  quibus  videripotest  Sol- 
leriinostri  Praefatio  ad  Martyrologium  Usuardi- 
num  cap.  i  art.  i  §  2.  Inter  enumerata  Martyro- 
logia  Epternacense ,  Reginse  Suecise  seu  Seno- 
nense  S.  Coiumbse,  Barberianum  secundum  et 
AquisgranenseSanctum  episcopi  titulo  insigniunt. 
In  aitero  Martyroiogio  Reginae  Suecim  etiam  con- 
fessor  appellatur ,  sed  perperam.  An  dignitate 
episcopali  fuiserit  §  uttimo  dispicietur.  Cetera 
Hieronymiana  nihit  praeter  Sancti  nomen,  mar- 
tyriumet  ejus  paieestram  memorant. 

23  Martyrologia  nostra  Mss.  Bedm  aitributa,  ehgia 
Tornacense  S.  Martini ,  Atrebatense  S.  Marise 
et   Lsetiense  hgec  habent :  In  Gallia  ,  civitate  Cabi- 
lonis  *  ,  natale  S.  Marcelli  martyris  ,  qui  virtutibus  *  Lniense 
coruscans    et  in    confessione   Domini   constanter  Cavolloms 
perseverans    temporibus    Antonini  (fuit  is  Mar- 
cus  Aurelius  Antoninus  Verus,  agnomento  Phi- 
losophus)   sub    Prisco    praeside    medius  in  terra 
fossus  consummavit    martyrium.   Etogium  hoc  a 
Floro  Bedce  Martyroiogio  additum  fuisse  cen- 
set  hujus  editor  Papebrochius  ante   tomum    2 
Mariii  pag '.  xxxi .  Wandelbertus  post  Moysen  de 
Sancto  ita  canit : 

Tunc  etiam  Cabillon  Marcelli  sanguine  vernat. 
Rabani  et  Adonis  eiogia  multum  diversa  sunt  , 
hoc  sqIo  fere  concordantia,  quod  in  utrisque  San- 
ctus  usque  ad  cingulum  terrse  infossus  martyrium 
consummasse  afjirmetur.  Diversas  sciticet  passio- 
nis  ejus  Historias  priv.  oculis  habuerunt.  Ado  eoc 
breviore  omnia  sua  mutuatus  fuit.  Cabilonas  *  , 
inquit ,  natale  S.  Marcelli,  qui  temporibus  An- 
tonini  Veri  ex  numero  quinquag-inta  Martyrum  , 
qui  Lugduni  in  erg-astulum  trusi  fuerant ,  cum 
Valeriano ,  patefactis  custodiaa ,  cui  mancipati 
erant,  divinitus  claustris,  aufugit.  Et  cum  Lati- 
num  quemdam  ,  a  quo  hospitio  susceptus  fuerat, 
cum  omni  domo  sua  ad  fidem  Christi  convertis- 
set,  Cabilonensium  expetens  (omnia  exempla- 
ria  Passionis  brevioris,  qiuvnum.  26  recensebun- 
tur,  habent  praetermittens)  civitatem ,  Priscum 
quemdam  piwsidem  diis  suis  immolantem  incur- 
rit.  Cumque  ab  eo  ad  prophanum  convivium 
fuisset  invitatus  ,  et  ipse  hujusmodi  execransepu- 
las ,  omnes  ,  qui  aderant,  cur  idolis  deservirent, 
Hbera  increpatione  corriperet ;  inaudito  crudeli- 
tatis  genere  defodiri  *  eum  cing*ulo  tenus  jussit. 
Sicque  sanctus  Dei  Martyr ,  tertio  die  in  Dei 
amore  et  laudibus  perseveraus ,  in  secundo  ab 
oppido  Cabilonensi  miliario  incontaminatum  reddi- 
dit  spiritum. 

1 1  Rabanos  Adone  paulo  antiquior  ex  Passio- 
nc  prolianore  ista  decerpsit  :  In  urbe  Cabilonensi 
natale  sancti  Marcelli  martyris  ,  qui  sub  Anto- 
nino  imperatore  per  Priscum  prassidem  passus  est. 
Nam  cum  nollet  idola  adorare  ,  raultipliciter  tor- 
quebatur.  Sauctus  crg-o  Martyr  in  animo  caelesti 
virtute  roboratus  ,  secundum  loca  idolorum ,  ita 
etsupplicia  oommutabat.  Equuleis  extensa  mem- 
bra  oatenarum  Stridore  laniat  ,  ig-nium  g-lobibus 
urit  ,  et  dissolutis  ictibus  artus  cxusta  corporis 
elementajungebant.  Mendosa  est  hmc  periodus: 
neque  Passionis ,  unde  desumpta  est,  exempla- 
ria ,  qum  prm  manibus  sunt,  ad  iilam  restituen- 
dammequidquam  juvant,  cum  in  omnibus  ob- 
SGurissimo  solcscistno  corrupta  legatur.  De  Va- 
riis  suppliciorum  generibus,  quibus  in  eadem  pe~ 
riodo  Sanctus  cruciatus  fuisse  dicitur,  brevior 
Passio  nihil meminit.  Cum prolixioris  auctore ita 
prosequitur  Raba^ius  :  Sed    Athleta  fortissimus, 

auctoris 


dcfodi 


'■  i.  aliis 


DIE  QUARTA 
A  auctoris  sui  Jesu  Christi  iutra  viscera  retinens 
passiouem,  gloriosiore  certamine  triumphabat;  hoc 
semper  imqui  persecutoris  interrog-ationi  respon- 
dens  ,  fieri  nequaquam  posse  ,  ut  qui  Deum  vi- 
vum  sensibus  recepisset,  saxa  sensu  carentia  aut 
simulachra  dsbmonum  adoraret.  Quem  nequissi- 
mus  praeses,  cum  in  suppliciis  divini  favoris  gra- 
tia  adverteret  fortiorem  ,  iuaudito  crudelitatis 
exemplo  ,  plus  quam  furore  persecutoris  insaniens, 
defodi  eum  cingulo  tenus  jussit  :  sed  triduo  in 
laudibus  Christi  omnipotentis  Domini  ac  Dei  sui 
ore  et  amore  perdurans,  interim  terris  membra 
terreua  commendans ,  spiritum  sanctum  emisit 
ad  caelos. 
Xwtyrologii*.  25  Eiogium ,  quo  Notherus  S.  Marcellum  or- 
nat,  compendium  est  Adoniani.  Secundam  hu- 
jus  partem  ,  resecta  priore,  qua  Sancti  evasio  e 
carcereLugdunensi  et  conversio  Latini  narratur, 
Usuardus  adoptavit  j  cujus  annuntiatio  deinde 
paululum  mutata  in  Martyrologium  Romanum 
transiit ,  in  quo  Sancti  martyrium  ita  refertur : 
Cabikme  iu  Gallia  S.  Marcelli  martyris  sub  Anto- 
nino  imperatore  ,  qui  cum  a  prosside  Prisco  ad 
profanum  convivium  fuisset  invitatus  ,  et  hujus- 
modi  epulas  execrans ,  omnes,  qui  aderant  ,  cur 
idolis  deservirent ,  libera  iucrepatione  corriperet; 
ab  eodem  preeside,  inaudito  crudelitatis  genere, 
cingulo  tenus  defossus  est  in  terra  :  sicque  tri- 
duo  in  laudibus  Dei  perseverans ,  incontamina- 
tum  spiritum  Deo  reddidit.  In  multis  Eiero- 
nymianis  etplerisque  aliis  Martyrologiis  Sanctus 
Cabilone  annuntiatur,  quod  in  ejus  viciniapas- 
sus  fuerit.  Rabanus  martyrii  ejus  paiiestram  in 
urbe  Cabilonensi  minus  recte  consignat.  Florus 
et  alii,  qui  pro  urbe  posuerunt  civitate  minime 
arguendi  sunt :  haec  enim  vox  apud  Julium  Cse- 
sarem  et  alios  veteres  ssepe  urbem  simul  et  ejus 
territorium  significatione  complectitur.  Ad  am- 
biguitatem  tollendam  malui  in  hujus  Commenta- 
rii  fronte  locum  certaminis  prope  Cabilouem  con- 
stituere. 


%  IV.  Gemina  Acta  ;  breviora  alteris 
verisimiliter  antiquiora,  quaeaTil- 
lemontii  etaliorumcensuris  vindi- 
cantur. 

Excmpiariv.  -^assionem  S.  Marcelli  breviorem,  ex  qua  ,  ut 
passiouis  cum  jT  supra  indicavi ,  elogium  Adonianum  extra- 
ctum  fa.it  ,  primum  edidit  Surius  ad  iv  Se- 
jptembris;  dein  anno  16G4  Petrus  Franciscus 
Chiffietius  nosterin  Ilistoruv  Trenorchiensis  Pro- 
bationibus  a  pag.  52.  Stylum  pro  more  suo  expo- 
livit  Surius ;  primigenium ,  at  mendis  atiquot 
aspersum  ex  Mss.  Aceiensi,  Corneolensi  et  san- 
cti  Theuderii  protultt  Chiffletius  et  Petrus  Jue- 
nin ,  itlius  edilionem  secutus,  in  nova  sua  Hi- 
storia  Trenorchiensi  anno  1733  excusa  tom.  2 
pag.  5.  Impressum  Chi/fietii  exemplar  nostris 
quoquc  i<jpis  pubiicabiiur,  coliatum  cum  apogra- 
pho  ex  Ms.  D.  du  Chesne  cosmographi  regis  Chri- 
stianissimi.  Cetera  exemptaria,  quee  ad  hunc  diem 
seposita  inveni,  ex  iisdem  descripta  sunt  codici- 
bus,  e  quibits  Chifjietius  Passionem  a  me  eden- 
dam  vutgavit :  sed  variantes  eorum  lectiones  an- 
notandas  non  censui ,  quia  vet  exigui  momenti 


SEPTEMIiUls. 


193 


sunt ,  vet  non  differunt  ab  iis,  qu<v  in  Chesniano      *ccw.t 
exemplan  teguntur.  j.  l. 

27  Passionem   prolixiorem ,  unde  Rabanum  um«*M0. 
accepisse  dixi,  qua>  de  Sancto  in  Martyroiogio  suo  * 
memorat    ex  veteri  Legendario  eccleaias  Cabilo- 

nens.s  descmpsit,  et  majoribus  nostris  transmi- 
sit  Claudius  Perry,  auctor  Ristori*  Cabilonensis 
anno  10^9  impressx  ;  cujus  Probationibus  pag 
xi  itlam  insertam  reperio ,  et  dein  anno  100* 
recusam  ad  calcem  alterius  Wstoria'  Cabihnensis 
aCussetoeiucubraUv.  Bamdemquogue  P< 
ex  coduubus  Mss.  lknigniano ,  Cabilonensi  et 
terho  quodam  in  lucem  dederunt  Chiffletiuslau- 
datus  a  pag.  55  ,  et  ex  eo  Jueninus  a  pag.  7. 
Chiffietianam  iterumeditionem  sequar,  guia  Pcr- 
rianapaulo  emendatior  cst.  Non  pa  n  in 

illa  loci  corruptisunt,  e  quibus  aliguos  res\ 
ex  duobus  vetustis  musei  nostri  codicibus  ,  quo- 
rum  alter  signaiur  Q  Ms.  6,  alter  Q  ftfs.  T. 
Exemplar  a  Pcrrio  vuigatum,  uH  ct  duoapo- 
grapha,  quomtm  primum  acceptum  essenolatur 
ex  vetustissimo  codice  D.  consiliarii  Bouhier  Di- 
vion.  ,  secundum  ex  Ma.  D,  A.ndre88  du  Cheane 
cosmog-raphi  rcg-is  Christianissimi  ,  wulli  nobis 
usui  erunt ;  quia  quve  ex  illis  correctio  cxcm-  E 
plari  edendo  adferri  potest,  e  duol  us  nostris  co- 
dicibus  atiaturus  sum. 

28  Certum  est,  vet  Passionem  seuActaSancti  vorMmiUtw 
breviora  e  prolixioribus  contracta  ,  vel  hssc  eoo  «oWteompW- 
iitis  amplificata  fuisse.   Utraque  inter  seconfe-  /fcf"r- 
renti  id  evidentissime  patebit.  Non  modo  omnem 
substantiani  ,  sed  ctiam  omnia  pene  rerum  in 
brevioribus  Aciis  narratarumadjuncd/  inproli- 
xioribus  reperies  :  imo  in  utrisque  integra  ssepe 
periodorum  membra  occurrunt  <-.r  iisdem  rocibus 
constructa  :  adeo  utprolixioradbalteris  <i>>"  dif 

ferant ,  nisi  quod  ilia  prologum.  ct  cpilogum  ha- 
beant,  eamdem  rem  verbosius  c> tphrasi  passim 
magis  contorta  et  obscurareferant,  ti/./m-  insu- 
pernonnulla  facta  commcmotvut,  qussa  brevio- 
ribus  absunt.  ILvc  atteris  vetustiora  esscti/ficmat 
laudatus  Chif/letius  pag.  00  ;  idcm  censent  au- 
ctores  Historiic  litteratee  FrdncisB  tom.  S  pag, 
409  ;  nam  proiixiora  breviorum  paraphrasim 
esse  ajunt.  Opinionem  hanc  confirmat  stylipuri- 
las  el  simplex  (jn.vda/tt  graritas,  qiuv  ubitjue  ma* 
gis  eiucet  in  Actis  brevioribus  ,  nihil  continen 
tibus,  quod  moderati  ingenii  criticum  magnopc-  ., 
re  offendere  possit ;  sed  iili  adversantur  verba, 
quibus  prolixiorum  auctor  epiloffum  suum  ordi- 
tur :  HffiO  itaquc,  sicut  de  triumpho  sancti  Mar- 
celli  .  .  .  fidelium  rclatione  comperta  flunt  .... 
mens  dcvota  conscripsit,  Videri  potest  ,  per  (ide- 
lium  relationem  tantum  ea  intelligenda  esse,  qum 
ittorum  sermouibus  circumferebatur  ;  unde  con- 
sequitur,  Actaprolia  iora  non  ew  brevioribus  am- 
plificata,  sedliwc  ex  ittis  contractn  esse,  nec  gra- 
viore  su/fulciri  auctoritate  ,  quum  fidelium  ser- 
monibus.  Ilinc  ulterius  infertur  ,  suspectte  esse 
fidei  e  brevioribus  Actis  desumpta  Sancti  elogia, 
qucB  in  Adonis ,  Usuardi,Notkerivt  RomanoMar- 
tyroiogio  leguntur  ,  quieque  in  IJreviarus  <■,,,- 
nium  pene  ecctesiarum,  num,  21  enwm&ratarwn, 
clero  ad  Matutinum  recitanda  proponuntur. 
Arguincido  ,     unde    sequeUc    tsh'c    itedwuutur  , 

opponi  potest,  vocibus  fidelium  relarione,  em  >i<"> 
prolianorum  auctor  se  8t  ripsisseait,  non  exciudi 
ea,  quse  narrantur  in  Aciis  brevioribuSi  >/<><>- 
rum  ille  substantiam  Iransumpscrit ,  tongia  et 
scahrosispi;  lodisdid.nxerit,  a<- norislmic indt  n>i- 
junctis  vestierit,  intermixtis  ctiam  rebus  aliquu 
bus  ,  quas  ex  narratione  fidelium  ore  tradita  uc- 

ceperiU 


iicTom 
J  L. 


Contra  Tillc- 
montium  et 
atioi 


Postioiiia  bre 
viori» 


•  oi.patcfaitis 


m  m  s 

ceperit.  Hsec  responsio  mihi  non  improbanda  vi- 
detur  ob  non  obscura  majoris  antiquitatisindicia, 
qu&  Acta  breviora  prse  se  ferunt  f  quaeque  mihi 
eomanifestioraapparent,quo  attentius  illaper- 
volvoetexactius  cumprolixioribusconfero.  Utra- 
que  infra  edentur ,  ut  lector  ipse  rem  dispicere 
possit. 

29  Tillemontius  tom  3  Monumentorum  eccle- 
siasticorum  pag.  35  de  SS.  Marcelli  et  Valeriani 
MM.  Actis  generatim  affirmatt  non  tantte  ea  ve- 
tustatis  esse ,  ut  magna  auctoritate  valeant.  Idem 
de  illis  fert  judicium  pag.  001  in  Notis  ;  ubi  de 
tempore  ,  quo  prolixiora  sancti  Martyris  nostri 
Acta  conscripta  fuerint,  hanc  conjecturampro- 
fert :  Videntur  a  monacho  quodam  abbati®  S. 
Marcrlli  Cabilonensis,  ut  festa  ejus  die  in  Of- 
ficio  divino  leg-erentur  ,  ac  proinde  non  citius  , 
quam  flub  finera  seculi  vi ,  composita  fuisse.  De 
brevioribus  ,  qux  apud  Surium  exstant,  ibidem 
ita  pronuntiat :  Citant  subinde  rumorem  commu- 
nem,  quod  indicium  cst  ea  non  satis  antiqua  esse. 
An  prolixioribus  recentiora  judicet,  nullibi  ex- 
primit.   Legitur  id  editione  Surii ,  Objurgatio, 

B  qua  Sanctus  Lationum ,  ut  ibi  vocatur ,  idola 
adorantem  corripit ,  tantam  vim  habuisse  fertur, 
ut  brevi  tempore  tota  ejufl  domus  ad  fidem  con- 
versasit.  Unicus  hiclocus  (pturesenim,  in  qui- 
bus  vox  feitur  aut  similis  occurrit ,  neque  in  Su- 
riano  neque  in  aliis  cxemplaribus  num.  26  recen- 
sitis  inveniuntur)  unicus  ,  inquam ,  hic  locus 
su/fecit  Tillemontio,  ut  assereret  in  Actis  brevio- 
ribus  subinde  citari  rumorem  communem  seu  po- 
pularem  ,  atque  hinc  inserret  requisitam  iis  ve- 
tustatem  deesse.  IIoc  itia  <lrf<u  tu  taborare  etiam 
Bailletus  scribit  in  Tabula  critica  ad  iv  Seplem- 
bris.  Continuatorcs  Galtite  Christiame  a  Dionysio 
Sammarthano  inchoatm  tom.  4  col.  860,  Certe, 
inquiunt  ,  Vulffi  rumoribus  nituntur,  Supralau- 
dati  auctores  Historiic  titterarur  Francim  ea  exi- 
gui  inoiiicnti  etlevis  auotoritatifl  esse  ajunt.Cum 
Scriptores  illi  solidam  rationem  non  ad/erant , 
cur  ita  judicent ,  neque  ullam  adferri  posse  vi- 
deam,  ogo  censuras  eorum  nihil  curo.  Tillemon- 
tium,  nii  r.r  i<His<itatismanifesteapparet,csece 
secuti sunt,  Actorum  antiquitati  et  fidei  detrahen- 
tem  hoc  argumentoperperam  intorto  :  citant  su- 
binde  rumorexn  oommunem, 

q  80  Qua  rigidus  ille  criticus  tom.  3  pag.  35  sibi 
displicere  indicat,  nihil  etiam  evincunt.  Acta, 
inauit  \  breviora  scilicet,  nam  in  margi^ie  eo- 
rum  editorem  Surium  hic  citat )  et  Ado  in  Mar- 
tyrologio  buo  diount ,  eos  (  88,  Marcellum  et 
Valerianum)  in  carcerem  conjcctos  fuisse  sub 
M.  Aurelio  Antouino  cum  illustribus  Martyribus 
Lugdunensibua  anno  L77  ;  sed  oaroere  per  mira- 
oulum  aperto  ,  de  ouo  tamen  Martyrum  Lug1- 
ilunrnsium  historia  nihil  meminit ,  ambo  indc 
abierunt,  Creditu  faoilius  eat,  uti  multos  alios , 
ita  et  illoa  faga  evasisae  ,  oum  in  Christianos  in- 
ouireretur,  Neque  inActisa  SuriophrasinonnihU 
correcta  editis  ,  negue  in  Adonis  Martyro- 
logio  aperte  dicuntur  ss.  Maroellua  et  Valeria- 
nus  e  carcerej  per  miraoulum  aperto,  exivisse. 
ApudAdonem  tantum  leguniur  Sancti,  patefactis 
custodia.4 ,  oui  mancipati  exant,  divinitus  clau- 
strisj  apud  Surium  vero,  patefaoto  divinitus  oar- 
oere,  aufugisse,  Tpsa  ejus  verba  .  gui  breviora 
Acta  SCripsitj  hic  a<tju/igo:  Ex  quorum  numero 
martyrum  Lugdunensium  Marcellus  et  Valeria- 
nus  ,  oustodiss  illius,  oui  fuerant  mancipati ,  ef- 
fraotis  *  divinitus  elaustria  .  . .  fugam  latenter  ar- 
ripiunt.  Qnod    lVi  pro\  alcntia  ordiuatum  ne  quis 


M.YKCELLO  MAKTYRE. 

ambigat ,    ut    ad  illa  scilicet  loca 


1) 


(iucior'tia$  de- 


V. 


ubi  eis  pas- 
sionisconsummatio  debebatur,  intenderent  prope- 
rare,  et  gentilium  mentes,  quae  per  eos  in  Chri- 
stum  erantcrediturae,  exemplismartyrii  roborareut. 
Asseret  hic  quidem  auctor ,  divinitus  factum  seu 
Dei  providentia  ordinatum  fuisse  ,  ut  custodix 
claustra  effracta  fuerint  et  uterque  Sanctus  eva- 
serit:  sed  quis  inde  miraculum  perlegitimam 
consequentiam  inferat?  Multa  sane  divinitus, 
seu  quod  idem  est  ,  ex  singulari  Dei  provi- 
dentia  fiunt,  quse  nec  debent  necpossunt  pro  mira- 
culis  haberi.  Sic  si  modo  et  mediis  naturalibus, 
sed  singutari  Dei ,  ne  heec  deessent ,  disponentis 
providentia  carcer  a  Sanctis  effractus  vel  apertus 
fuerit ,  recte  id  dicitur  contigisse  divinitus,  licet 
sine  miraculo. 

31  Verumesto  :  Sancti  miraculose  liberati  fue- 
rint.  An  ideo  verisimilius  est ,  SS.   Marcellum  et  fendtlw> 
Valerianum  ,  persecutione  Lugduni   uigruente, 

fuga  elapsos  ,  nec  comprehensos  et  in  carcerem 
conjectos  fuisse  ?  An  ideo,  inquam,  severo  magis 
quam  exacto  critico  credendum  est,  conjecturas 
obtrudenti  contrarias  Actis,  quaeipse  quidem  sup- 
ponit  non  satis  antiqua  et  sincera  esse  ,  sed  nidlo 
alicujus  roboris  argumento  probat  ?  Tate  non  est 
silentium,  quod  objicit,  Historiae  de  Sanctorum 
Lugdunensium  martyrio ,  seu  epistotse  eccle- 
siarum  Viennensis  et  Lugdunensis  ad  fideles  in 
Asia  et  Phrygia  constitutos  apud  Eusebium  Cse- 
sariensem  lib.  5  Historice  ecclesiasticee  cap.  i  et 
seqq.  ;  nam  facillime  fieri  potuit ,  ut  Christiani 
Viennenses  ac  Lugdunenses  ignorarint  modum 
(  sive  is  miraculosus  fuerit,  sive  non  ,  )  quo  car- 
cer  apertus  fuit ,  cui  SS.  Marcellus  et  Valeria- 
nus  includebantur .  Hauddubie  quideminaudive- 
rant  ,  ambos  inde  evasisse ;  sed  quoniam  sibi 
proposuerant  Martyrum  suorum  certamina  ad 
AsicV  Phrygievque  ecclesias  perscribere  ;  mirum 
p  rofecto  non  est }  si  taciti pnvterierint  illos  e  car- 
cere  elapsos  fuisse ,  qui  nulla  forte  constantuv 
Christianse  axd  fortitudinis  specimina  memoratu 
digna  ediderant ,  etvideri  poterant  metu  mortis 
et  suppliciorum  aufugisse.  At  neque  pro  certo 
haberi  potest ,  quod  utriusque  Sancti  carcerem  et 
fugam  epistola  illa  non  commemoret,  cum  haec 
integra  non  supersit.Postquam  Eusebius  in  Histo- 
riam  ecctesiasticam  lib.  5  cap.  i  et  seqq.  ex  illa 
transcripsisset  ,  qttiV  ipsi  "'I  institutum  SUUm 
pertinere  videbantur  ,  ipsa  cap.  4  subjungit: 
Cu-toniin  qnid  opus  est  expressum  in  supra  dicta 
epistola  catalogum  martyrum  hic  recensere  , 
quorum  alii  secuti  percussi  ,  alii  feri  objecti  , 
alii  in  carcere  exanimati  sunt  ?  Quid  item  opus 
c.->t  referre  numerum  confessorum,  qui  postea  su- 
perfuerunt  ?  Hos  inter  SS.  Marcelium  et  Valeria- 
num  non  recenseri ,  vel  si  recenseantur,  reticeri 
eorum  carcerem  et  liberationem ,  illi  affirmare  au- 
smt,  qui  totam  epistolam  perlegerunt,  et  rem  ita 
se  habere  compei^erunt . 

32  Prmter  argumcnta  ,  quie  jam  infirmavi , 
ncque  Titlemontius  neque  alii,  quod  sciam,  cri- 
tici  contra  breviora  Acta  quidquam  objiciunt  ; 
necvideo  ,  quid  efficaciter  objicere  possint.  Nunc 
meam  sententiam paucis  accipe.  Cum  demonstra 
rinequeat  breviorum  auetoi*em  post  tempora  S. 
Gunthramni,  quiabanno  SGlusqueadMSregna- 
rit  ,  imo  post  seculumy  aut  iv  scripsisse,  cum- 
que  in  narratione  sua  sincerus  appareat ,  nec 
quidquam  adferat,  quod  rationi  aut  veritati  ma 
nifeste  repugyiet ;  ego  ipsius  auctoritate  stan>t»,„ 
esse  censeo,  neque  ab  ea  recedendum ,  donecpro- 
betur,  quod  adfidemfaciendam  inidonea  sit :  onvs 

autem 


\ 


rique  inharen- 
ifimi  esse  pro- 
nuntiattir. 


DIE  QUART 

VjtT  TfTdi  *  inc™l>it,  qui  lalem  esse  con- 
tenaunt.  Aclorum  proiixiorum  scriptor,  qui  Til- 
temontto,  seculo  viexeunte  non  antiquior,  et  mihi 
oreviorum  auctorejunior  videtur,  in  notis  subin- 
ae  reprehendetur :  nam  aliqua  refert,  qua>  censor 
etiam  benignissimus  improbabit. 


V.  Varia,  quse  de  Sancto  tradun- 
tur  et  in  Actis  silentur ;  episcopa- 
tus  illi  abjudicatus  ;  tempus  mar- 
tyrii. 


SS.  Alarccllum 
et  Valerianum 
consanguineos 
fuissc  innuit 
S.  Greg.  Tu- 
roncnsis :  alia 


de  ipsis  tra- 
duntur  sine 
idonea 


uuctoritate  : 
verisimditcr 
non  fuere 
laici. 


Nonnulla  a  variis  scriptoribus  de  S.  Marcel- 
lo  litteris  tradita  invenio,  quas  in  utrisque 
Actis  reticentur,  et  proinde  eorum  editioni  hic 
prsemitto.  S.  Gregorius  Turonensis  lib.  1  de  Glo- 
ria  Martyrum  cap.  54  scribit  :  Huic  Martyri 
(S.  Marcello,  de  quo  capite  prmcedente  egeratj 
adjungitur  et  saDguine  et  agone  propinquus  bea- 
tus  athleta  "Valerianus,  qui  apud  castrum  Tri- 
norciense .  .  consummato  certamine ,  tumulatus 
est.  Si  vocula  et  hic  suo  offlcio  fungatur,  quod  est 
distincta  conjungere,  sequitur  utsancti  Martyres 
fuerint  fratres  vel  cognati.  In  Theophili  Ray- 
naudi  Indiculo  Sanctorum  Lugdunensium  et 
Martyrologio  Gallicano  Saussayi  Sanctus  noster 
dicitur  fuisse  civis  Lugdunensis,  et  primarius  in- 
ter  eos,  qui  cum  S.  Photino  in  persecutione  Antonini 
suut  comprehensi.  Qui  eum  Lugduno  oriundum 
affrmet ,  Reynaudo  antiquiorem  non  novi.  In 
Actis  brevioribus  apud  Surium  quidem  lego  :  E 
quibus  f50  Christianis  Lugduni  in  carcerem  de- 
trusisj  primarii  fuere  beatissimus  Marcellus  et  Va- 
lerianus  :  sed  a  nostris  omnibus  exemplaribus 
foa;primarii  abest. 

34  Jacobus  Severtius  parte  3  Operis  de  ar- 
chiepiscopatu  Lugdunensi  cap.  4  sect.  5  §  4,  S. 
Marcellum  discipulum  fuisse  asserit  S.  Photini 
primi  Lugdunensis  episcojji ;  quod  auctores  Ili- 
storuv  UtteraricV  Franciac  tom.  lparte  1  pag.  225 
verisimile  esse  ajunt,  mera  conjectura  ducti,  cui 
ego  ab  auctoritate  nihil  probabititatis  adferre 
possum.  Garnerius  monachus  Trenorchiensis  in 
Passione  S.  Valeriani  apud  Jueninum  supralau- 
datum  pag.  2S>  S.  Photinum  Lugdunensium  con- 
versioni  iaborasse  scribit,  ascitis  secum  veneiabi- 
libus  collegis  suis  et  beatis  confessoribus  Valeriaiio 
atque  Marcello  :  sed  Garnerii  testimonium  ido- 
neum  non  est,  cum  secuio  xn  scripserit,  longissi- 
mo  temporis  intervailo  remotus  a  SS.  Photino 
Marcello  et  Vaieriano,  qui  seculo  2  ctaruerunt.  In 
Viennensium  ei  Lugdunensium  epistoia  dicuntur 
comprehensi  fuisse  ex  utraque  ecclesia  praestautis- 
simi  quique,  et  quorum  maxime  labore  atque  in- 
dustria  rcs  hic  constituUe  fuerant :  sedex  generali 
hac propositione,  qune  tam  de  viris  quam  de  fem  i 
nisftam  de  laicis  quam  sacro  Ordine  initiatis  in- 
teiligenda  est,  consequenter  non  deducuntur  sin- 
guiaria  illa,  quce  de  88.  Marcello  et  Vaieriano,  qui 
exeorum  numero  fuerunt,  a  Raynaudo,  Surio, 
Severtio  et  Garnerio  preedicantur. 

35  Sanctum  Marcellum  sacerdotem  fuisse  con- 
tendit  Raynaudus  citatus.  Acta,  inquit,  breviora 
S.  Marcellum  aperte  statuunt  sacerdotem  ;  jus- 
sum  enim  idolis  sacrificare,  respondisse  referunt, 
se  quotidie  hostiam  sinceram  Deo  offerre,  idco- 
que  non  posse  impuris   hostiis  contaminari.  Ad 

Septembris  Tomus  II. 


:V  SEPTEMMilS.  105 

hxc  reponunt  laudati  contimuxtores  Galluv  Chri-       «™« 
shanxex  TiUemontio  tom.  3  pag.  602  :  Nullius        J   L- 
pondens  est  ejusmodi  argumentum  ;  alia  qulppe 
n  «acnflcm,  qUffi  laici  etiam  ipsi  Deo  offerre  pol- 

nnn  i,  rUlUC  re*Ponderunt.  ^os  sacerdotes  esse 
non  posse  m  eonfesso  est.  Sic  S  Serapia,  cujus 
Acta  constdt  possunt  tom.vQAugusHpag.  m, 

Mm  h  mandato  respondit :  .  Quotidie  Christo  <* 
fe.o  sacrifiem,  adorans  illum  ei  deprecans  die  ac 
<>  noote  «.  Responsio  Juvc  Raynaudi  argumentum 
pemtus  enervat  r  sed  ex  iisdem  Actisaliud  pcti 
potest,  undesaltem  eruitur ,  SS.  Maroellum  et 
Valerxanum  verisimiliter  laicosnon  fuiSSe  Te- 
statur  lUorum  auctor ,  eos  e  carcere  Lugdu- 
nensi  evasisse ,  idque  divina  providentia  ordina- 
tum  fuisse,  ut  ..  grentilium  mentes,  qmo  per  eos 
in  Uinstum  eraut  eredih™,  exemplis  martyrii 
roborarcnt;  dein  ilios  diversum  iter  ingressos 
fuisse,  S.  Marcellum  ad  Sequanos,  S.  Valeria- 
num  ad  sEduos ;  ut  gentes  htas  :u\  vn-i  lv, 
cultum  divini  verbi  pradicatione  conTetterent 
Hi  ioci  obstant,  quo  minus  Sanctos,  qui  Stqua- 
nos  et  Mduos  Christiana  pde  instituendos  susce- 
perant,  laicos  dicere  ausim.  Neque  id  faciie  sibi 
de  S.  Marcello  persuadebunt,  qui  credunt  eum  E 
Cabilonensium  apostolum  fuisse.  Traditio  Juvc  a 
multis  scriptoribus  refertur  i  quibtis  nil  contra- 
dico,  nisi  veiint  Sanctum  in  ipsa  urbe  Evange- 
lium  prc-edicasse ;  hanc  enim,  quemadmodum  etc 
utrisque  Actis  liquet,  non  prius  ingressus  fuit , 
quam  cum  a  Prisco  prcvsidejam  comprehensus 
esset.  Laborum  apostoiicorum  aiia  ipsi paLvstra 
esse  non  potuit,  quam  qurn  martyrii  fuit,  id  est, 
ea  territorii  Cabitonensis  pars,  qum  ad  sinistram 
Araris  ripam  jacet,  quamque  Fredegarius  et 
Aimoinus  num.  4  citati  Sequanorum  provincitv 
adscribunt. 

36  Raynaudus  sancto  Martyri,  quem  sacer- 
dotem  fuisse  dicit,  episcopatcm  digniiatem  atyu 
dicat,  asseverare  non  dubitans,  de  itta  nullibi  sivc 
in  Actis,  sive  alibi  uspiam  mentioncm  fieri,  pra- 
terquam  apud  Severtium  citatum.  Sed  de  qito  ''i'ZZ 
igitur  Marceito  ad  hunc  diem  agit  apographn,» 
Hieronymianum  Epternacense,  mediosecuto  vm 
antiquius,  Mareelli  episcopi ;  de  quo  Aquisgra- 
nense,    iu   Cabalono  S.   Marcelll   epiacopi  P  An 

hica  nost 'ro Martyre diversus cst  ?  ( 'unjeeturu  h;c<- 
non  dispticuisse  videtur  Florentinio  in  Nuiis  ud  V 
veiustius  Martyrotogium  de  Sancto  nostro  ita 
scribens  :  Ilunc  episcopuni  vdi-.iI  Martyrol.  vctu- 
stissimum  Ei)tcrnacense,  quln  etlam  epiBOOpum 
ct  confessorcm  Ms.  EegiiUB  Sueoioa  oontra..  ioto- 
rum  fidem,  ut  duos  CabilonenaeB  Marcelloa  fuJ  ae 
suspicioncm  inducant.  Martyroiogii  Ms.  Regu 
nse  Sueciic  textum  a  Fiorentinio  visum  profert 
iUustrzssi/uus  Franciscus  Mariu  <lc  Astc  archie- 
piscopus  Hydruntinus  in  notis  ad  Romanuni4 : 
Cabillone  in  Uallia  8.  Marcelli  episcopj  et  con- 
fessoris.  Mox  subjicit  ■.  Elioiuntur  eco  hujus  $t 
atiorum  Martyrotogiorum  annuntiationibus  duo 
Marcelii  Ibidem  nac  die,  unua  martyr,  alter 
epi  eopufl  et  confi.-.s.sor.  Bammarthani  vero  Inter 
Cabillonfiiscs  episcopoa  hunc  Marcellum  non  fcra- 
didere.  Sed  si  ecciesim  isti  prmfuerit  s.  Mar* 
oellnfl  confessor,  quis  Ute  synonymus  episcopus 
martyr,  quem  cetebrant  Hieronymianum  Reginic 
Sueciie  seu  Senonense  S.  Coiumbce,  a  Sollerio 
tom.  vn  Junii  editum  ;  Galllifl,  civitate  I  r.illono, 
passis  s.  B^arcelli  episcopi  et  martyriB,  et  H"rbe- 
rianum  secundum  :  Cavelloniflj  pflfl  lo  S  Wflrci  lli 
episcojM.  8i  singulis  lasce  Martyrologii8  /dena 
fides   hohcatur,  jam  duo   Marcdli   Cabitonenses 

31         episcopi 


S,  Mnrccllm, 
r/UOtll  (/miiijuo 
lln  Knn/iniana 
ittt  liuiii'  ihvm 
epitcopi  titttlo 


ltXTOKE 
J.    L. 


a  nottro  Mur- 
tyreditlin- 
guemlus  non 
e$t, 


/ 


nii  dignitutom 

ilhim    iiiij\itti 

cnmxi*. 


196 

episcopi  admittendi  sunt,  alter  martyr,  confessor 
alter;  uterque  distinctus  a  sancto  nostro  Marty- 
re,  si  episcopus  non  fuerit. 

37  Licel  S.  Marcellus  in  quinque  Hieronymia- 
nis,  quorum  textus  retuli,  episcopus,  et  in  uno 
eorum  confessor  nuncupetur ;  eum  tamen  non  di- 
stinguendum  judico  a  S.  Marcello,  quem  quinde- 
cim  alia,  quse  pervolvi  Hieronymiana,  necnon 
Rahani,  Adonis,  Usuardi  et  aliorum  Martyrolo^ 
gia  martyrem  solummodo  appellant.  Sanctus,  qui 
ad  eumdem  diem  in  Martyrologiis  omnibus  an- 
nuntiatur ,  et  cujus  locus  natalis  in  plerisque 
idem,  in  nullo  diversus  signatur,  in  duos  statim 
non  dividendus  estt  quia  nonnulla  aliis  titulisor- 
natum  reprxsentant.  Veterum  codicum,  prseser- 
tim  usualium,  ut  sunt  Martyrologia  et  Legendx, 
communis  et  dolenda  est  haec  conditio,  ut  exscri- 
benlium  oscitantia,  temeritate  vel  imperitia  mul- 
tis  in  locis  corrupta  smt.  Ex  Martyrologiis nulla 
swpius  transcripta,  imo  pro  arbitrio  amplificata 
et  contracta  sunt  quam  Hieronymiana  :  unde 
mirum  videri  non  debet,  quod  frequentissimis 
mendis  et  erroribus  scateant.  Hisce  accenseo  epi- 
B  scopi  in  quinque  eocemplaribus  apographis,  et  in 

uno  conf appellationem  S.  Marcello  Cabilo- 

nensi  attributam.  Unum  igitur  hujus  nominis 
Sanctum  Cabitonensem  agnosco,  eumque  nec  epi- 
scopum  nec  confessorem,  sed  martyrem  dumla- 
xat.  Nullum  ego  auctorem  novi,  cui  vel  suspicio 
Inciderit, plures  admitti  /»>ssc,prtvter  Florenti- 
nium  et  illustrissimum  Franciscum  Mariam  de 
Aste.  Qui  unicum  fatentur,  inflcientur  necesse 
esl,  eum  roaffssoreni  esse ,  hoc  videlicet  sensu, 
quod  sancto  ftne  in  pace  quieverit ;  nam  de  mar- 
tyrio  ejus  consummato  constat. 

;;s  Quicum  Severtio  ipsum  episcopum  faciunt, 
memorata  quidem  quinque  Eieronymianainopi* 
nionis  susb  conftrmationem  allegare  possunt  \  sed 
ecojam  dictis  satis  apparet,illorum  aiwtoritatem, 
nulla  alia  >jrmriore  suffuttam,non  sufficere.  ut 


DE  S.  MARCELLO  MARTYRE. 


bilonensi  Martyre  confusus  causa  vel  occasio  esse 
potuit,  ut  huic  episcopatus  in  uno  Hierony?niano 
apographo  adscriberetur,  qui  error  dein  in  alia 
transierit.  Errori  etiam  occasionem  preebere  po- 
tuit  traditio,  qua>  fert  Sanctum  Cabilonensium 
apostolum  fuisse;  unde  et  eorum  episcopus  puta- 
ripotuit. 

39  Sanctum  Marcellum  iv,  ejus  vero  socium 
S.  Vaterianumxv  Septembris  martyrmm  subns- 
se,  extra  controversiam  est  :  Passus  est  autem 
beatissimus  Valerianus  anno  ab  Iucarnatione  Do- 
mini  centesimo  septuag-esimo  nono,  Marco  Antoni- 
no,  cog-nomento  Vero,  Romanum  imperium  admi- 
nistrante ,  Lucio  Aurelio  et  Commodo  ex  aequo 
consulibus  Ita  Acta  S.  Valeriani  a  Garnerio 
monacho  sec.  xn  scripta,  qui  unicum  consulem, 
Lucium  Aurelium  Commodum  imperatorem,  in 
duos  mate  dissecat ;  ejus  tamen  consulatum,  in 
quo  T.  Annium  Aurelium  Verum  cotlegam  ha- 
buit,  anno  179  recte  affigit.  An  etiam  passionem 
S.  Valeriani,  et  qui  undecim  ante  itlum  diebus 
coronatus  est  S.  Marcelli?  Tiltemontius  tom.  3 
pag.  602  annum  a  Garnerio  determinatum  se 
adoptasse  ait,  quod  tempus  aptius  non  inveniret. 
Eumdem  designarunt  Martyrologium  Parisiense 
anno  1727  editum,  Baitletus,  Castellanus  et  alii. 
Juenino  in  Tabula  chronologica,  tomo  1  Histo- 
riee  Trenorchiensis  subjecta,  prseplacuit  annus 
177,  quo  L.  Aurelius  Commodus  etiam  consul 
fuit  cum  Quintillo.  Ego  supra  Sancti  nostri  mar- 
tyrium  posui  circa  annum  clxxviii,  quod  tempus 
latius  extendi  nolim,  quam  ad  annos  177  vet  179. 
Certe  ante  aniium  177  passus  non  fuit :  nam  Acta 
breviora  S.  Marcellum  referunt  ad  fortiter  oppe- 
tendam  mortem  se  animasse  exemplo  prsemisso- 
rum  sociorum,  Ijugdunensium  scilicet,  cum  qui- 
bus  comprehensus  fuerat ,  quique  circa  finem 
mensis  Julii  et  initium  Augusti  annilll  capite 
truncati  vet  feris  objecti  fuere,  Photino  et  aliis 
exceptis,  qui  non  diu  ante  in  carcere  obierant. 


Pas&us  ett 
anno  circiter 
178. 


nutia  mia   qravwrv  sufftiutivn,  nun  s«//iwl*,   «&      ou/i/of/**»,  >±™*>   •»"•»   «.«,  «,..„~  ...  — ~-.  - 

Sanrti  ej,ixrop>dnm  criucant.  In  eeieris  Marty-      Non  videtur  etiam  Sancti  martyrium  differen 

,  - 1     .    •/ a     n :.:    w. .*.*«« **»*>*„         rhiwi  nvvo  tinvf  avtvra.m  1  7!)  :  nn.m.  pt.  Aet.is  xatix  col 


0 


rologiist  in  Operibus  8,  Grregorii  Turonensis, 
totque  atiis  vetustis  documentis,  quve  Sanctum 
celebrant  et  <*  me  superius  §  i  et  %  producta 
sunt,  solum  ejus  martyrium  eaprimitur  :  nec 
quidquam  in  utrisque  ipsius  Actis  narratur,ex 
quo  episcopalis  dignitas  ewtundi  possit.  In  nuttis 
etiam,  quos  inspicere  licuit,  Cabitonensium  an- 
tistitum  catatogis  S.  Maroellus  nominatur,  exce- 
pt.ii  UlOj  quem  Severtius  a  Sancto  eworditur,  Sed 
quotnodo  hic  primus  cathedram  Cabilonensem 
occupare  potuit,  guxt  cum  Lugduni  in  car- 
i , ,. ,    ■  mitteretur,  nondum  erecta  erat,  ut  certum 

est  apud  omues,  quttmque  ipse  postat  eritjere  non 

potuittnam  ex  Actis  manifestum  est,  eum  Ca- 
bilone  numquam  substitisse,  nisi  forte  postquam 
jitnt  iii  manus  Prisci  tyranni  incidisset,  negue 
etiam  missum  fitisse,  ut  ibxdem  episcopatus  insti- 
tueretur;cum  e  carcere  Lugdunensi  fugam  la- 
tenter  arripueritt  et  Sequtums  rrru  /i<tr  iu/fwru- 
dos  susceperit,  non  vero  <Eduos,  in  quorum 
terru  itrlts  Cufnfoueitsis  jttrcbat,  Primus,  quem 
hi  populi  episcopum  habuere,  non  Cabilone,  sed 
Augustoduni  procul  dubio  sedit ;  cum  hac,  non 
itttt  urfis  Mduorum  captU  esset.  Primusautem 
Augustodunensis  episcopus  S.  Amator  martyrio 

Sancli  nostri  rcrte  posterior  est.  litter  sanelos  Sy- 
nonymos  cctrftres  sttnt  episcopi,  ApamienStS  >>tar- 

tyr,  Parisiensis  ei  Diensis  confessores.  Hic  ad  \\ 
Aprilis ,  iste  ad  i  Novefnbris,  ilte  ad  xiv  Au- 
tjusti  Martyrologio  Romano  iusrriptus  est.  Ati- 
quis  ex  tribus  illis  episcopis  cum  cognomine  Ca- 


dum  essepost  annum  179  :  nam  ex  Actis  satis  cot- 
ligitur,  quod  pluribus  quam  duobus  annis  post 
Martyrum  Lugdunensium  certamina  vitam  non 
protraxerit.  lmo  quo  diligentius  expendo,  quve 
Sanctus  a  fuga  e  carcere  Lugdunensi  usque  ad 
mortem  suam  egisse  narratur ,  eo  verisimilius 
mihi  apparet,  illum  biennio  non  supervixisse,  et 
consequenter  ejus  passionem  ulra  annum  178  non 
differendam  esse. 


PASSIO 
auctore  anonymo, 

Ex  editione  Petri  Francisci  Chiffletii, 
collata  cum  Ms\  Andrece  du  Chesne 
geographi  regii. 


Cum  sub  principe  Antonino  ,  qui  Romaui 
imperii  apicem  gnibernabat ,  per  omnes  pro- 
vincias  vel  civitates  a  adversus  Christianos  im- 
pias  persecutionis  edicta  b  penderent,  quae  uni- 
versitatis  *  dignitatum  provinciarumque  rectores 
non  tara  obtemperandi   studio ,   quam   vera?  reli- 

g-ionis 


fn  /!■ rsccntio- 
ne  sub  M. 
Atirelio  Anto- 
nino  Lugduni 
5ll  Chriitiani 
in  carcerem 
mitluntur, 

a 

b 
'  in  Mt.  Chts- 
nianouniTcr- 
sitas 


A 


e  quo  S,  Mar- 
celius  elapsus 
ad  Sequanos 
Uer  arripit, 
fidem  illis 
anmintia- 
tnrus  : 
*  it.patcfactis 

f 

9 


ib.  compita 


DIE  QUAKTA  SEPTEMBRIS 

gfionis  odio  ita  instantius  exequi  nitebantur,  ut  per  in  alia 
omnia  loca  ultra  humanam  crudelitatem  in  Chri- 
stianorum  sang-uine  cbestiarum  feritate  stevireut; 
eo  tempore  in  urbe  Lug-duneustum  vehementer  per- 
secutionisrabiesaestuabat.  Ubi  cum  populi  savien- 
tis  arbitrio  uterque  sexus,  omnis  aetas  atque  conditio 
■o  raperetur  aptaretur  *  ad  pcenam;  quinquaginta  d  aaorae  reli- 
d  gioniscultibusdediti,  diversis  suppliciorum  crucia- 

tibuspragparandi,  jussu  praesidis  e  iu  ergastulis  re- 
truduntur. 

2  Ex  quorum  numero  martyrum  Marcellus 
et  Valerianus,  custodiae  illius ,  cui  fuerant  mau- 
cipati,  effractis  *  divinitus  /"claustris,  juxta  Euau- 
gelicam  auctoritatem  et  g  ad  civitatem  aliam  fu- 
gam  latenter  arripiunt.  Quod  Dei  providentia 
ordinatum  ne  quis  ambigat;  utad  illa  scilicet  loca, 
ubi  eis  passionis  cousumraatio  debebatur,  inten- 
derent  properare,  et  gentilium  mentes,  quee  per 
eos  in  Christum  erant  credituras,  exemplis  mar- 
tyrii  roborarent.  Quique  ut  tutius  h  ab  illoperse- 
cutionis  turbine  declinarent,  non  mente  sed  flumi- 
ne  i,  non  fide  sed  itinere  dividuntur  :  c  quibus  Va- 
lerianus  Augustidunensis  visa  compos  *  iter  Mar- 
cellusSequanici  territorii  aggreditur;  ut  utriusque 
B  ripae  incolas  ad  veri  Dei  cultum  divini  verbi  praedi- 
catione  convertereut ,  et  non  solum  de  proprii 
effusione  sanguinis,  verum  etiam  propter  multo- 
rum  crudelitatem  in  Christo  de  diabolo  triumplia- 
rent  k. 

3  Cumque  sanctus  Marcellus  latendi  studio 
viam  itineris  occulte  conficeret;  Domiuus  noster 
Jesus  Christus  Confessorem  suum  diutius  latere 
non  passus  l,  accidit  ut  a  Latino  m  quodam  ei 
improvisa  hospitalitas  przeberetur ;  qui  statuam 
iMartis  equestrem  ,  Mercurii  etiam  et  Miuervae 
simulacra  eodem  expressa  metallo  ,  in  vestibulo 
posita ,  cultu  peculiari  adoraret  et  coleret.  Cujus 
cum  profanae  superstitionis  errorem  Sanotus  Dei 
non  sine  dolore  vidisset,  admonet  *  hospitem,  ut 
ab  hac  miserabili  superstitione  discederet,  ad- 
struens,  saxa  sensu  carentia  effectus  non  posse  pra> 
stare  votorum;  sed  illos  autstultis  pecudibus  com- 
parandos,  aut  non  multum  ab  impolitis  distare 
ib.  credcrcut  lapidibus,  qui  deos  colerent  *,  quos  humana  mauus 
in  similitudinem  daemonum  fabricasset.  Cujusob- 
»  jurgatio  in  tantum  valuisse  perhibetur  n,  ut  brevi 

C  tempore  totam  domum  hospitis  ad  crudelitatem 
Christi  spreto  errore  converteret.  Et  cuin  ibidem  pro 
laetitia  non  irriti  Iaboris  aliquantulum  moraretur, 
agnoscit  fervere  locis  omnibus  persecutionis  instan- 
tiara  o. 

4  Tuuc  Cabilonense  oppidura  praetermittens  p 
et  Argeutomagensis^  aggeris  oarpena  viarn,  prae- 
sidem  Priscum  solemni  apparatu  profanis  sacri- 
ficiis  numinibus  suis  immolantcra  incurrit;  quem 
illc  ad  conviviura  raore  hospitalitatis  invitat*.  ISed 
sanctus  Dei  Martyr  abhorrens  epulas,  convivas  ob- 
jurgandos  potius  credidit  quara  imitandos  Et  cum 
se  Christianura  castigatione  prodidlsset,  DOvia  ailli- 
gendura  cruciatibus  ii,  qui  aderant,  decreverunt; 
ut  per  arborisraraos,  quosnatura  perdiversa  diffu- 
derat ,  omni  corpore  separandus  laqueis  tendere- 
tur:  quibus adductis  etnaturali  vigore  redeuntibus, 
compago  membrorum  constrictis  {artubus  discerpe- 
retur. 

b  Verum  cum  fidei  constantia  Martyr  in   COH- 
fessionis   suffi    proposito    immobilis   permaneret , 
cruento  persecutoris  nequissimae  crudelitatis  con- 
silio  atrocius  visum  est,    ut  in  conspectu  populi 
r  diversis  poenarum  suppliciis  interiret  r.  Jubet  ita- 

que  eum  ad   Saturni    statuam   duci  ,   quse    ripae 
*  .6.  littoris       Araris  *  imminebat,  et  ad  solis  simulacrum,  quod 


tiospitem  cum 
tota  fumilia 
ad  Christum 
convertit  ; 
persecutionem 
dechnans 
l    m 


*  ib.  ammo- 
nuil 


197 

parte  s  fluminis  positum  adorabant  :  qui- 
JlrnrVT,  !?  n°n  ad(*uies^et,  gladio  puni- 
re  ur  *  Sed  hdes  Martyris  sancto  Spiritu  robo- 
rata  fr^,  potuit  ^  ^  ^ 

gata  respondens  :  Quicumque  Deum  vivum  to- 
tis  ammie  viribua  et  perfecta  eordis  oredulitate 
recepent,  insensibilibus  idolis  saorifloare  nonpo- 
tent.  Et  nefas  est ,  ut  anima  o»Utua  data  ,  vita 
ra»  Auctore  neglecto ,  simulaora  daanonum  co- 
lat,  quas  diabolus  ad  perditionem  humani  gene- 
ns  adoran  persuadet :  se  numquain  tam  profanis 
sacnficns  polluendum ,  qui  Christo  quotidie  ho- 
stiam  sinceritatis  offerret ;  sed  potius  pnemisso- 
rum  sociorum  t  exempla  soquuturum,  cum  qui- 
bus  se  confideret  aeternae  g-lorio  prfflmiis  mune- 
randum. 

6  Quem  prseses  cum  videret  neo  minas  neo 
nipplioia  metuentem  ,  furentis  iraoundia  stimu- 
lis  inoitatus,  inaudito  orudelitatia  genere  infodl 
erectum  oingulo  tenus  jubct ;  ut  aepultura  vivo 
esset  ad  posnam,  gusa  defunotia  prabetur  ad  re- 
quicra.  Sic  sanctus  Dei  Martyr  in  aeoundo  aq 
oppido  Cabilonensi  milliario,  vivens  Christo, 
mcdius  sepelttur  :  qui  tertio  die  in  Dei  amore  el 
laudibus  perseverana ,  inoontaminatum  reddidlt 
spiritum  ,  sancti  corporis  nobis  exuvias  ad  pa- 
trocinium  derelinquens  -.  regnante  Domino  no- 
stro  Jesu  Christo  *oui  cst  honor  ,  jrloria  et  vir- 
tus  cum  Patre  et  Spiritu  sanoto  in  saeeula  asaou- 
Iorum.  Amen. 


A.  Akoectuo. 

"   lb.    [KTII1M 

rotm 


tn-rx  clnguto 
tfinii  infbdt 

fUtlit,  cui 

tuppliciopoti 
fWdmini  ")'■ 
mmitur. 


A.NMHWTA. 


iii  ju.isidem 
Priscum  inci 
dit,  qui  eum 
post  varios 
cruciatits 

V 

>l 
•  ib  invilavit 


intentatos 
idohs  imnio" 
tare  constan- 
tcr  renuentem 


a  In  Ms.  et  per  omnes  provinoiaa  et  oivita- 
tes.  Persecutioncm,  in  qua  88.  MaroelluseJ  Va- 
lerianus  cum  aliis  48  martyribus,  qui  a  pal&- 
stra  Lugdunenses  vocantur,  comprehensi  suntt 
generalem  fuisse  testatur  Eusebius  lib.  .r>  Histo- 
riaecclesiasticseabSenricoValesioGrsBco  Latine 
editse  in  Procemio :  Annustunoagebatur  aeptimua 
decimus  imperii  Antonini  Veri,  Christi  L71  Quo 
tempore  cum  In  nonnullia  terrarum  partibua  vio« 
lentior  adversus  nostros  perseoutio  oommota  es 
set  cx  incursione  popularium,  Innumerabilea  prope 
martyres  per  universum  orbem  enituisse  ex  ii«, 
qua;  in  tinica  provincia  [iUgdunensl  oontigerunt, 
conjicere  est.  Sequuntur  apud  Eusebium  capx  i  et 
seqq,  fragmenta  epistolse  ecclesiarum  Viennensis 
et  Lugdunensis ad  Christianos  in  Asiaet  Phrygia 
degentes,  de  88,  Martyrum  Lugdunensium  cer 
taminibus  exeorum  ore conscriptw,  qui  illisprm 
sentes  adfuerunt. 

b  TiUemontius  tom.   2  Momtmentorum  eccle 
siasticorum  pag.  808,  et   tom.  3  pag,  610   i/ 
Aurelium  Antoninum    Verum  numquam    gene 
rale  aliquod  decretum  contra  l  'hristianos  edidisse 
affirmat.  Necesse  non  est,  ut  illius  assertionem 
hoc  loco  refellamt  nam  Acta  ewponi  possunt  de 
is,  quss  provinciarum  prmsidei    urbiumve 
magistratus  publice  affiaerunt  ,  qumque  vulgo 
credita  fuerunt  ab  ipso  M.  Aurelio  emanasse, 
quod  ejus  velconniventisvelapprobantis  nomine 
atque auctoritate  illi  uterentur.  Satisigitur  >■■./ 
■,/  edictis publice  appensis,  sive  imperatorem  ••>■ 
ctorem  habuerinl,  sive  non,  persecutio  decreta 
fuerit.  Actis  non  adversatur  Eusebius ,  <jui  il- 
lam  ex  incur  [one  popularium  commotam  fuisse 
icribit;  nam  populi  tumultibus  clamoribusque 
priesides  aut  magistratus  ad  edicta  contra  Chri* 
stianos  promulganda  instigari  potuorunt.  Sub 
initium  epistola?  ecclesiarum  Viennensts  <■/  Lug- 
dunensis •fuec  lcgo  ■  Nihll  quippe  Ententatum  reli- 

quit 


19S 
A.  AncKirao.  quit  advcrsarius,  dum  ministros  suos  assuefacit,  et 
quibusdam  quasi  proludiis  exercet  adversus  ser- 
vos  Dei  :  adeo  ut  non  solum  ab  aedibus ,  a  bal- 
neis ,  a  foro  arceremur  ;  verum  etiam  interdi- 
ctum  fuerit,  ne  quis  nostrum  quocumque  de- 
mum  in  loco  appareret.  Quidni  per  edicta,  quo- 
rum  Acta  meminerunt,  istam  quoque  interdictio- 
nem  intelligere  liceat?  An  quia  in  Actis  subdi- 
turt  illorum  exsecutionepturimum  Christianisan- 
guinis  effusum  fuisse?  Sed  et  de  interdicto  isto 
idem  dici  potest.  Hoc  certum  est  ex  eadem  epi- 
stola ,  aliquos  Chrislianos,  ilto  pjublicato  ,  muU 
ta  passos  fuisse,  acelamationes  scilicet ,  plagas, 
raptationes ,  spoliationes  bonorum  ,  lapidum  ja- 
ctus ,  carceres  ,  cuncta  denique  ,  quas  vulg-us  fu- 
rore  et  rabie  concitatum  adversus  hostes  et  ini- 
micos  comminisci  solet.  Perducti  deinde  in  fo- 
rum  a  tribuno  militum  et  a  majristratibus  civita- 
tis  ,  coram  universo  populo  interro^ati  confessi- 
que,  usque  ad  prajsidis  adventum  conjecti  sunt 
in  carcerem,  ac  postea  martyrii  lauream  conse- 
cuti.  Qui  cum  Tillemontio  tom.  %  pag.  6G3  cen- 
sent ,  Metitonem  Sardianum   episcopum  apolo- 

H  giam  suam  pro  Christianis  M.  Aurelio  circa 
idem  verisimiliter  tempus  obtuiisse,  quo  persecu- 
tio  inOaltia effervescerecocpit,  inficiari  nequeunt, 
tuncedicta  per  Asiam  contra  fideles  etiam  pro- 
mulgata  fuisse :  nam  apud  Eusebium  lib.  $  Hi- 
storiie  ecclesiasticse  cap.  26  Melito  imperatorem 
ita  altoquitur  :  Persecutionem  nunc  patitur  pio- 
rum  homlnum  genus ,  novis  per  Asiam  decretis 
exagltatum.  [inpudcntissimi  namque  dclatores  et 
alienarum  opum  cupidi  ,  ex  imperialibus  edictis 
oooasionem  nooti ,  palam  diu  noctuque  grassan- 
tur,  epoliantque  innoxios  .  .  .  Si  bsec  tuojussu 
fiant  ,  rccte  atquc  ordine  facta  sunto .  .  .  Nos  li- 
benti  nnimo  ejusmodi  mortis  prseinium  ferimus 
ctc. 

c  In  Ms.  ultra  humanam  crcdulitatem  iu  Chri- 
Stlanorum  Banffuinem. 

d  De  4)8  Marlyribus  Lugduni  coronatis  egi- 
mus  ad  diem  2  Junii,  ubi  singuta  eoritm  nomi- 
na  proferuntur;  quibus  additiSS.  Marcollus  no- 
ster  et  Valerianus,  de  quo  ad  15  Septembris  age- 
tur,  numerum  quinquagenarium  complent, 

.  /:.r  laudata  epistola  constal ,  aliquos  Mar- 
lyresa  magistratu  Lugdunensi,postquam  inforo 

(;  vorant  omni  popido  interrogati  essent,  usque  ad 
prn-sidisadventum  in  carcerem  fuisse  conjectos. 
flinc  ttnnen  verto  infcrri  neqttit ,  id  jussu  pra> 
sidls  factum  non  fuisse:  nam  absens  edoceripo- 
tuit ,  tjuid  Lugduni  ageretur  ,  et  magistratui 
ntandtirc  ttl  illos  npprehendorvt,  interrogaret,  et, 
si  rei  deprehenderentur,  carceri  inclusos  usque 

nd  rcditum  suttm  detinsret.  Utut  sit :  hoc  indtt- 
bitabile  esi  ,  ceteros  martyres  nondum  apprehen- 
sos  ex  mandato  prasi&is  Lugdunum  reversiin 
carcerem  missosfliissoi  natn  ChrisHani  Viennen- 
seset  Lugdunenses  in  epistola sua testantur, post 
illius  adventum  luec  inter  alia  coniigis.se  :  Com* 
prehendabantur  quotidie  ,  qui  digxri  erant ,  ut 
numerum  Lllorum  Jdscem  lapsorwn)  supplecent: 
adeo  ut  ex  utrague  eoolesiaprostautissimi  guigue  , 
et  quorum  maximelabore  atgue  induatria*  res  bio 

constitutii'  l'urr;mt  ,  Minul  umnos  tenorontur.  Ca- 
pti  sunt  etiam  guidam  nostrorum  servi,  qui  g-euti- 
ieserant  :  quandoquidem  prsases  nos  omnes  requirj 
palamjusserat. 

tLegedicta  in  Coniment  num.  30  et  seq. 

g  Vocida  ot ,  lundat,  a  Ms.  abest. 

hlnMs.  Quiutoovus. 


E 


PASSIO  6.  MAfiCELLI  MABTYRIS. 

i  Arari  $cilicett  vutgo  la  Saone,  in  Rhodanum  D 
fluente  Lugduni,  Segusianorum  metropoti;  qui- 
bus  poputis  a  Septemtrione  contermini  erant  jE~ 
dui  ad  dexteram,  et  Sequani  ad  sinistram  Araris 
ripam  habitantes.  Hos,  ut  mox  nar-ratur,  adire 
constituit  S.  Jlarcellus  :  ai  S.  Valerianus  Augu- 
stodunum  versus,  primariam  Mduorumurbem, 
iter  arripuiL  Vide  annotationem  in  Acta  altera 
sub  littera  k. 

k  Sensum  subobscurum  ita  exposuit  Surius  : 
Utnon  solum  proprii  sang-uiniseffusione,  sed  etiam 
multorum  ad  Christianam  religionem  traductione  de 
diabolo  triumpharent. 

1  InMs.  passus  est.  Accidit  ut  etc. 

m  Apud  Surium  Lationus  vocatur.  Cabilonenses 
se  a  S.  Marcello  Christi  fidem  primum  accepisse 
credunt,  licet  ex  Actis  manifestum  sit,  eum  in 
ipsa  urbe  Cabilonensi  commoratum  non  fuisse, 
antequam  in  Priscum  tyrannum  incideret,  neque 
in  ittis  legatur  ullus  ad  veram  fidem  conversus 
fuisse  prxter  Latinum  cum  tota  familia.  Hinc  ta- 
men  ne  quis  inferat  Cabilonensium  traditionema 
veritate  et  Actorum  narratione  alienam  esse.  In- 
telligi  potest  ejus  veritas,  si  S.  Marcellus  in  agro 
Cabilonensiprima  fidei  Christiana?  semina  jece- 
rit.  Cum  Actis  eadem  traditio  cohterebit,  si  Lati- 
nus  eum  familia  a  Sancto  conversus  fuerit  in 
Brevia  vel,  ut  alii  scribunt,  Bressia  Cabitonensi, 
id  est,  in  eo  territorii  Cabitonensis  tractu,  qui 
smistrcV  Araris  ripce  adjacet :  hic  enim,  testibus 
Fredegario  et  Aimoino  in  Comment.  num.  4,  olim 
pars  erat  provinciie  Sequanorum,  quam  Sanctus 
adire  decreverat. 

n  Vide  Comment.  num.  29. 

oJulius  Capitolinus  in  M.  Antonino  philoso- 
pho ,  seu  Marco  Aurelio  imperatore  ,  Res ,  in- 
quit,  in  Sequanis  turbatas  censura  et  auctoritate 
repressit.  Eruditissimus  Franciscus  Bosquetus 
tib.  2  Historiarum  ecclesiee  Gatticanse  id  circa  an- 
num  178  contigisse  existimat;  turbas  vero  illas 
causa  rcligionis  excitatas  fuisse :  quod  admodum 
verisimite  mihi  apparet,  cum  aliunde  constet  in 
Galtiis  vehementiorem  fuisse  incursionem  popu- 
tarium,  ex  qua  persecutionem  cotitra  Christianos 
annolll  commotam fuisse Eusebius scribit.  Hanc 
autem,  ut  vulgi  tumuttuantis  furor  sedaretur, 
primo  ptwsidum  provincialium  seu  magistra- 
tuum  urbicorum,  dein  ipsius  etiam  Marci  Auretii 
imperatoris  auctoritate  roboratam  fuisse,  evinci 
potest  primo  ex  epistota  ecclesiarum  Viennensis 
et  Lugdunensis,  quse  narrat  pr&sidem  litteris  ad 
caesarem  datis,  de  his  omnibus,  qui  inclusi  tene- 
hanturtf  sente::tiam  ejus  exspectasse;  ccesarem 
vero  rcscripsisse  ,  ut  confiteutes  quidem  gladio 
casdereutur  :  hi  vero  ,  qui  negarent,  dimitteren- 
turincolumes.  Secundo  ex  Passione  SS.  Epipodii 
et  Atexandri,  Lugduni  anno  178  coronatorum; 
in  qua  apud  Ruinartium  in  Atis  Martyrum  sin- 
ccrts  et  selectis  num.  i  hcvc  lego  :  Potestas  eos 
iucrepat ,  furorem  suum  hujusmodi  clamore  te- 
statur  :  .  .  .  Etiam  nunc  convelluutur  principum 
sanctiones  ,  et  uno  eodemque  majestatis  crimine 
impexator  impug-natur  etnumina?  Tertio  ex  Pas- 
sione  S.  Symphoriani,  qui  anno  circiter  1S0  Au- 
gustoduni  martyrium  subiit,  apud  eumdem  Rui- 
nartium  num.  2;  ubi  hoe  ipsius  M.  Aurelii  de- 
crctum  produeihir  :  Aurelius  imperator  omnibus 
admiuistratoribus  suis  atque  rectoribus.  Compe- 
rimus  ab  his,  qui  se  temporibus  nostris  Christia- 
nos  dicunt,  leg-um  praecepta  violari.  Hos  com- 
prehensos,  nisi  diis  nostris  sacriticat  eriut ,  diver- 

sis 


> 


DIE  QUARTA 
A  sis  punite  cruciatibus,  quatenus  habeat  districtio 
prolata  justitiam,  et  in  resecandis  criminibus  ultio 
terminata  jamfinem. 

p  Acta  prolixiora  hic  addunt,  Sanctum  Ara- 
nm  trajecisse ;  \quod  ex  hisce  quoque  conficitur, 
nam  numero  sequente  habent  :  Jubet  itaque  Pri- 
cus  eum  ad  Saturni  statuam  duci,  qute  ripa»  Araris 
imminebat,  et  ad  solis  simulacrum,  quod  in  alia 
parte  fluminis  positum  adorabant ;  cui  cum  immo- 
lare  nollet,  cingulo  tenus  terrse  infoditur.  Sed 
hoc  contigit  ad  sinistram  Araris  ripam,  ubi  S. 
Gunihramnus  postmodum  insignem  basilicam 
cum  monasterio  sancto  Martyri  extruxit :  igitur 
in  eadem  ripa  solis  simulacrum  positum  erat.  Ri- 
pa  vero,  cui  Saturni  statua  imminebat,  dextera 
fuerit  oportet,  cum  solis  simulacrum  a  gentilibus 
adoraretur  in  alia  parte  fluminis.  Ex  his  patett 
Sancium  Ararim  trajecisse,  et  a  Sequanis,  in 
quorum  provincia  Latinum  converterat,  ad  jE- 
duos  dexteram  fiuminis  ripam  accolentes  perve- 
nisse.Hic  via  Argentomagensi  iterfaciens  inpne- 
sidem  Priscum  incurrit ;  qui  eum  ad  Saturni  sta- 
tuam  eidem  dexterw  ripse  imminentem,  dein  ad 
ti  solis  simulacrum,  in  alia  parte  fluminis  erectum, 
ducijussit ;  ubi  martyr  occubuit.  Sic  igitur  qui  a 
Sequanis  paulo  ante  ad  Mduos  transierat,  rur- 
sum  ab  JEduis  ad  Sequanos  reductus,  martyrium 
in  Sequanis  consummavit. 

q  Ex  jam  dictis  consequitur,  ut  agger  seu 
via  Argeutomagensis   fuerii  in  jEduis.  Petrus 
Franciscus  Chiffietius  probationibus  Historize 
Trenorchiensis  a  pag.  59  prolixam  de  aggere  isto 
notationem  inseruit,  in  cujus  flne  hanc  suam  de 
Argentomagi  situ  conjecturam  adfert :  Ecquid  er- 
g-o  tum  erat  Argentoniagus,  a  quo  agger  Argen- 
tomagensis  a  Cabilono  deductus?  In  iEduis  quae- 
rendus  est,  et  loco   haud    remoto.  Distat    Argil- 
Jiacum   ab   urbe   Cabilone    leucis  horariis  admo- 
dum    quinque.    Locus    est  non  obscuri  nomini.s , 
et  Burgundia?  ducum  villa  quondam  regia  ;  sed 
Romanas   antiquitatis  nulla    (quod  sciam )  habet 
vestigia.  Ilaud  procul  ArgilUaco  tumulus  est  an- 
tiquse  urbis.  Locum    ipsum   acoola;    hodie  Bolar- 
tum   vocaut ;  ab  omnibus  quidem    solo  superex- 
stantibus    aedificiis    vacuum,  sed  fcetum   ruderi- 
bus ,  ac   nummis,   aliisque  llomani  imperii  mo- 
numentis ,  in    quse  subinde    agricolarum  ligones 
C  atque  aratra  offendunt.   Ex   hujus  antiqui  oppidi 
rediviva  materie    conjectura  est  exstruetuin  aevo 
recentiore  Argilliacum,   quod    ab    Argentomago 
appellationem  traxerit.  Ajgeutouiagum  vetus  ibi 
agnosco,  quod  aggeri  Argentoiuageusi  noineu  le- 
cerit :  donec  aliud   quid    vcro  propius  antiquam 
topographiam  perscrutanti  Deus  objiciat.  In  ali- 
quot  tabulis  geographicis  antiquam  Gatlium  atquc 
ejus  sub  Romano  imperio  vias  mititares  exhibcu- 
tibus,  unam  Cabiione  Lingones  usque  sic  ductam 
inveniOj  ut  neccssario  transiejit  per  JEduori',,, 
agrunijVicinum  loco,ubi  nunc  Argilliacuiu  jacet, 
vulgo  Argilly  ;  quod  in  charta  geographica  duva- 
tus  Burgundiie  apud  Btavium  haud  itaprocui  ab 
Arari  Cabiionem   inter   et  Divionem   notatur. 
Viam  illam  dicerem  esse  aggcrem  Argentomagen- 
sem,  de  quo  Acta  S.  Marcclli  meminerunt;  si  urbs 
antiqua,  cujus  vestigia  prope  Argilliacum  sua 
setaie  extitisse  Chifjietius  testaiur,  Argentomagus 
fuerit :  verum  uti  hoc,  ita  et  iltud  incertum  est. 
Mihi  veterem  Argentomagum  ,unde  agger  seu  via 
Cabilone  deducta    nomen  acceperit ,  eruderare 
conanti  nihil  occurrit,  quod  vero  magis  accedere 
mihi  culetur,  quam  conjeclura  Chi/ftetii  jam  j>"j- 
posita. 


SEPTEMBRIS.  m 

r  Videri  possunt  observationes,  quibus  Passio- 
nem  sequentem  excepturus  sum  ,  iittcns  q 
ei  a.i . 

s  Relege  annotationem  datam  ad  Utteram  p. 
t  Martyrum  Lugdunensium ,  cum  quibus  in 
carcerem  conjectus  fuerat. 


PASSIO    ALTERA 
auctore    anonymo, 

Ex  editione  ejusdem  Chiffletii  collata 
cum  daobus  vetustis  musei  nostri 
codicibus  Mss.,  signatis  QMs.  6  et 
QMs.   7  a. 


Passiouem  sancti  Marcelli  martryris,  cujus  pa- 
trocinio  Cabiloneusis  urbis  sublim  uiinr  moB« 
nia  pariter  ct  tutautur  b,  sicuti  pei  BUQOedentia 
U'inpora  ad  nostram  usquc  memoriaro  celajtione 
sanctissimorum  Patruiu  Christo  ailjuvanlr  perve 
nit ,  pro  coiiiirmandis  Catholica!  plebis  ^nilili- 
candisque  votis  ndelium ,  divina  auotorltate  c  fir- 
matam,  veritatis  stutlio  et  obeuiiMitia-  oultu  <lu- 
ximus  scribendam  :  ut  dum  Martyrum  oaleatfs 
victoria  recensetur ,  sit  laus  Jesu  Christi  Dfll  ao 
Kcdemptoris  uostri,  qui  in  singulis  ccrtamiuibus 
Martyrum  triumphavit;  ut  dum  per  rcvoluta  an- 
norum  spatia  cognoscitur,  oatarnis  Sffioulifl  pro- 
pagctur.  Plurima  eiiim  memoritt  I  railii.i,  \rlni  sorJ 
pta  retinentur  d,  pelatlonibuaque  aaaiduifl  faota  cla 
riora,  rerum  potius  admirationc  servantur 

%  Igitur  sub  Antonlno  Lmperatore  g"eneraliter 
adversum  omnes  Christianos  praaoeptfi  Impiffi  per- 
secutionis  cxstitcrant,  qua;  a  praafeoUa,  vir.-mis- 
que  eorum  praasidibuB,  ac  prfflpositis  proyincda- 
ruiu  et  obtemperandi  studio,  et  Ghrifltianffl  celi- 
gionis  odio,  etsacrilcgic  perseoutiocifl  Enatantie 
eustodia  vehcmeutissime  coinplubanlur  :  ac  ' 
per lunivfirflas  atsooiter  civitatcs  ordinati  reotores 

in  Chrislianoniui  saiiyuiiH-in  hofitlli   ferocita-te     BB 
vissirne  grassabautur.   Eodem  itaque   tempore  iu 
urbc  Luga\unensi  quinquaffinta  prfflataiitissimi  vi- 
ri  e  Christjanffl  celigianis  eultu  fn  ergfistulorum 
custodia  subdendi  immanibus  suppiiolis  retrude 
hantur    ;.  Y,\  quo  numaro  eanotue  MnrceUue  at 
sauctus  Valerianufl  trsmerandi  maj^res  fuerunil  : 
quibus   obscratis  *,  oooturno   tampore ,  angeli 
Cffi   visitationis  /'  allcctu ,    ad   egceflflum    libi-niiu 
dcnuo    rcclusa    divinitus    claustra  patutnunl.    I; 
liquorum    vcro   fclix   consumniaUo    Lugdunensl- 
bus  proceribus,  suimnoquc  senatui,  ve)  oireum- 
jectis  ejusdem  urbi.s  Cabllouenafs  g  oppidifl,  popu 
li.quc  per  mauifcstum  jiassionis  h  ordincm,  ut  de 

ipsis  legitnr,  ^loriosi  oertaminis  viotoria  non  lia- 

bctur  incognita.  Nos  autcm  ad  prfflsentil  uiar- 
tyrii  ordincm,  ut  inclioata;  rcJatioui.,  gTBlifl  \><>- 
stulat,  redeamus. 

a  Soluti  itaqui',    ut  supra  dictum  cst,   u\>  i 
gastulorum   custodia    sancti    M;ni,i<      t)  seiiloet 
quibus  divina  ordinatione  in  aiiis  Jocjh  pas.sioni.s 
gloriosa    consumuiatio    dcbchatur;    POluntBJ    Dei 

i'uit,  i.'  anctus  Valerianus  Cabilonensls  territo- 
rii  /*:    aggcrem   munitum,   et  beatu     Marcellue, 

interposito 


A.  AxoNrwo, 


Ciiki  SS   Afaf'< 

[i/rihtta    LtlQ 
ilini'  ■imibut 

eompralu  ndi 

tur  ;  mlujir 

angolica  « 

-  an  '■'■'■  Ubn 

ratui 

'  •«  atroqvi 

cod,  iii^ini- 

etu 

•  ,„  iniii 

lanc 


'  in  nti  oijui 
peli  uduntur 


■ ...  Ptii  i 

■  ,i ..  i.ii.i 
/ 


l-  <lii>in„M  ucra 

/ftr    1,1  .1,1,11  ,1 

iltit  tntrtpil  , 

i 


2U0 


PASSIO  ALTERA  S.  MAKCELLI  MARTYRIS. 


•  in  utroque 

iiiic 


Arari  ,  Sequanorum  silvestre    iter  ar-  pulta  perierint.  Qmbus  si  quis  crediderit,       Dei 

atenus    Whlet»   Christi   illuc  * ,   quo  omuipoteutis  ,    qui  ante  .ecu  I.  futf,   et   semper 

«tinati,    ante  consummationem  Christo  est,  semperque  futurus  est,  sternu 

e  debitam   atque   paratam  ,  utriusque  rip*  dum    poenarum  jud.emn. ;  sustmeb 


a.a,o»»o.     interposito  ~- -^ — -—-^.  #  omnipotentis  ,    qui  ante 

nperet,   quatenus  Atmeise   wrara m  ^  semoeraue  futurus  est,  aeternum  ac  tremen- 

fuerant  destinat.,   ante  consummat.onem  (  e*L8epX^  JStam  sustinebit.    Cbristiauus 

poterant,  vel  sum  :   Christum  Dei    Filium,  sancto  Patri  t  coae- 


D 

*  ibid.  additui 
cum  ipsis 


ad  qaam  hos  • 

pitem  suum 

cam  totafa- 

miha  convcr 

tit  ;  pcnecu- 

tioni  se  subdu-   eque 


incolas  ad  veri  Dei  cultum  ,  q 
directi  fuerant,  Apostolica  institutione  pertrahe- 
rent.  Divina  quippe  gratia  aliorum  profectibus 
meretur  l.  Ad  Cabilonensem  ergo  civitatem  et 
abscessus  eorum  Lugdunen.si  ab  urbe ,  et  ordo 
itineris,  fama  celeriter  deferente ,  vulgatur,  hos 
tantum  m  duos  instanti  persecutioni  filisse  sub- 

tractos. 

4.    Interea    sanctus    Marcellus    iter    carpens 
a    Latino   quodam    no- 


qualem,  caeli  et  terrae  marisque  factorem,  etrerum 
omnium  conditorem  me  credere,  libera  et  irrevoca- 
bili  voce  *  profiteor  w.  Priscus  vero  praeses  animi 
indignatione  succensus,  sanctum  Marcellum  mar- 
tyrem  impiis  trucidandum  carnificibus  assigna- 
vit;  isdemque  *jussit,  ut  ante  simulacra  statua- 
rum,  quae  in  civitate  erant,  spectante  vulgo  gen- 
tilium  ,  pro  insanientium  libitis  multimodos  ex- 
ciperet   cruciatus.  Primum  ergo  ad  Saturni  sta- 


*  ibid.  dcnun- 
tiatione 

u 

*  ibid.  idem- 
quc 


provinciae   Sequanorum , 

inine   gratla  hospitalitatis    excipitur,   qui  errore      tuam,   qu»  ripae  Arans  immmebat,  eculeo  disten 

gentilium,      profanis     ritibus ,    statuam     Martis 


ihllt.    Illldlllll 


tus,  innumera  ictuum  flagella  suscepit.  Deinde  ad 
«jtrl  efflffiei  politl  lapidis  argumentatione  for-  solis  imaginem  ,  quae  intra  muros  Sequanicae  x 
matam ,  Mercurii  etiam  et  Mmervae  ex  eodem  portae  errore  gentilium  praecipuo  colebatur,  nec 
metallo',  celebri  *  vestibulo  positas  excolebat. 
Quod  cum  Dei  Servus  videre  sine  animi  crucia- 
tu  non  posset,  admonet  hospitem  cum  summa 
patientia  et  doctrina,  ut  ab  hec  irrita  miserabi- 
Liquesuperstitionediseederet  ,asserens  non  valere 

aliquid  impertiri   petentibua,    neque  effectus  in-      perdurans,  secundum  loca  ita  et  supphcia  com 
dulffere  votorum  effigies  mutas,  vel   saxa  sensu      mutabat  :    eculeis  extensa  membra 
carentia:   nec  multum  cos  ab  ipsis  distare  lapidi 


non  ad  atrium  divi  Hamonis  y,  ubi  effigies  olo- 
vitrea  z  celso  columnaeadorabatur  collocata  fastigio, 
in  secundo  milliario  civitatis,  praeside  jubente,  per- 
ducitur. 
8  Qui   sanctus  Martyr ,  animi   caelestis  virtute 


ibid.  [i  80 


iii  /irrHidnn 
l'i  i  i  iun  in- 
•  iii  i  ii,  qni 
ijmuu,  iihi 

Chriitia  um 

iiijniiKil , 


'  iimi.  crotlitlil 


bus,  qui  hoec  *  facta  sibi  esse  credant  meliora. 
Cujus  magna  objurgatio  in  tantum  valuisse  per- 
hibetur,  ut  brevi  tempore  ad  cultum  veraj  reli- 
giouis  totarn  lclieissimi  hospitis  domum  exhibe- 
ret.  Sed  cum  ibidem  pro  redemptione  animarum 
non  irriti  htboris  gratulatus,  exigui  teraporis  spa- 
tio  moraretur,  agnoscit  fervcre  locis  omnibus  vi- 
oins  urbifi  statuta  n. 

6  Visum  itaque  est  ei  ut  praetermissa  Cabilo- 
nensium  olvitate,  Bagonam  ,  o  locis  secretioribus 
tranamearet,  Argentomagensis  aggeris,  transmis- 
rio  amne,  iter  aggredienB  hospitiumjo  Prisoi  pr&Bsi- 
dis    sanotus    Dei    Mareellus   ingTeditur :  solemni 

rpularuin  apparatu  propriis  ipsum  pnesidem  gen- 
tilibuflque  numinibuB  immolantem  reperit.  Quem 
illr  ut  conspexit  oeleriter  pmperantcm,  ad  convi- 
vium  ,  saorilegiB  oultibua  apparatum  ,  more  hu- 
manitatifl  Invitat.  Bed  testis  Ohristi  sanctufl  Mar- 
ceUus  pefugiena  epulas  profano  errore  pollutas, 
convivas  objurgandos  polius  credit*,  quam  vi- 
tandos.  Et  oum  se  (Jhristianum  inrerrogatUB  fi- 
duoialiter  prodidiBsetj  uovis  afficiendum  crucia- 
q  tibuB  protinua  savi  preesidis  deerevit  imperium. 
arbnrit  pomd      ,;  Sio  ergo  oura  viuoulis  elatua  in  arborem  per 

atligntnM  nu-  disivdeutes  rainus  in  uiuni   OOrpore   laqueis    impo- 

sitis  tenderetur ,  et  membrorum  oompage  distri- 
ota  extensi  artua  adatrioti  nexibus  jungerentur  q, 
vetustum  ad  be3c  r  patria  orimen  oonsumpsit  in 
ii  i  ore,  ooBlestis  Qhriati,  regenerationia  novea  glo- 
riam  Domini  Lmitatua  deolaravit  in  Ligno  :  ut  tluin 
pomtferum  oomedit  edullum,  inviotum  oruoia  pro- 
oederet  ad  triumphum.  Dum  in  proposito  Banotus 
Ettaroellua  vioino  raortis  (rigore,  oalore  ndei  immo- 
bilis  perduraret,  uequiBsimo  perseoutoria  tractatu 
oompetentius  visum  est,  tit  inoonspeotu  populi  al- 
latis  supplioiia  puniretur.  Tuno  eit  orudeiissimus 
prsBaes :  Nomen  tuum,  Maroelle,  erroremque  com- 
perimus.  Saoratissimi  imperatoris  nostri  divalia 
pm\M.'pta  conslant  s,  ut  qui   venorandorum  nuini- 

nuiu  prinoipatum,  Saturnum  patrem,  ao  Jovem 
omnipotentem,  eorumque  filios  ao  propinquoa  ado- 
caxe  detreotant,  oapite  puniantur.  Quod  nisi  feceris, 
truoibus  supplioiis  punieris. 

7  Sauctus  Marcellus  respondit  :  Simulaora  ista, 
qua3  nominas ,  adeo  fuore  mortalia  ,  ut  suifl  pol- 
necowianiiam  luta  oriminibus,  dudum  mortua  et  in  inferno  se- 


dai  i.   ihni 

Diim  ij/tti  i" 

verx 

<l 
r 


fidti  iuofes- 
■iOiu  cf  idolo- 
rum  detcttatio* 


cateuarum 
stridore  laniata,  igneum  globum,  qui  dissolutos 
ictibus  artus,  exusti  corporis  alimenta  *  junge- 
bat  aa,  Athletafortissimusauctoris  sui  Jesu  Chri- 
sti  fidem  intra  viscera  retinens,  passione  glorio- 
sa  efferre  certamine  bb  triumphabat :  et  antiquam 
fidem  tormentorum  novitas  mutare  non  poterat, 
hoc  scmper  iniquae  *  interrogationi  respondens; 
fieri  nequaquara  posse,  ut  qui  Deum  vivum  sen- 
sibus  recepisset,  saxa  sensu  carentia,  aut  simu- 
lacra  daemonum  adoraret  :  se  potius  Apostolo- 
rum  exempla,  et  praemissorum  martyrum  *  gloriosa 
certamina  secuturum  :  ac,  si  ita  res  se  haberet,  loco 
martyrii,  non  fide  umquam  a  suis  commilitonibus 
separandum. 

9  Quem  nequissimus  praeses  cum  in  suppliciis  di- 
vina  fervoris  *  gratia  adverteret  fortiorem,  inaudito 
crudelitatis  exemplo,  plus  quam  furore  persecuto- 
ris  insaniens,  defodere  erectum  cingulo  teuus  jus- 
sit :  atque  ita  medius  jam  sepultus,  sed  totus  vivus, 
ad  cceli  regna  festinans,  terras  supplicia  non  refugit : 
sed  triduo  in  laudibus  Christi,  omnipotentis  Domini 
ac  Dei  sui  ore  et  amore  perduraus,  terris  inte- 
rim  membra  terrena  commendans,  spiritum  misit 
ad  cselos. 

10  llaec  itaque,  sicut  de  triumpho  sancti  Mar- 
celli  ac  bcatissimi  martyris  fidelium  relatione 
oomperta  sunt ,  ad  coufirmandos  plebis  animos 
Catholicae,  Christo  auctore  mens  devota  conscri- 
psdl  :  ut  dum  festivitas  sancti  Martyris,  felicibus 
ipso  patrociuante  temporibus,  revoluta*  in  eevum 
anni  circulis,  celebratur ;  pro  statu  Catholicae  reli- 
gionis ,  pro  defeusioue  urbis  propriae ,  pro  salute 
summiPontificis.prosacerdotum  vcneratione,  proin- 
victi  principis  felicitate  et  totius  plebis  conversa- 
tione,inolyti  Patroui  ao  raarlyris  patrocinium  depre- 
oantes,  et  adejus  remunerationem,  qui  obedienter 
Legenda  composuit,  tautam  *  dici  sollemnitatem 
votls  sedulis  excolamus,  praestante  cc  domino  no- 
stro  Jesu  Christo,  qui  cum  Deo  Patre  et  Spiritu  san- 
cto  vivit  et  regnat  per  infinita  saeculorum  sascula. 
Amen. 

AKNOTATA. 

a  Cotlicem  notatum  Q  Ms.  G  deinceps  Ful- 
iJensem  vocabot  quod  ev.m  Bollandus  a  Fuldensi 
Societatis  nostrx  eollegio  permutatione  acceperit. 

Codicem 


v    - 


vwiis  aliis 
cruciatibus 
frustra  tcn- 
tasset, 

E 

*  ibid.  ele 
menln 

ati 

bb 

*  ibid.  iuiqui 
pcrseculoris 


Lugdunen 


cingnlo  tcnus 

■vivum  sejjcliri 

jubet. 

*  ibid.  favoris 


F 

Epilogus 


ibid.  revolu 


tis 


ibid.  tanlse 
cc 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS 
A  Codicem  Q  Ms.  7  iisdem  hisce  characteribus  ab 
altero  distinguam.  Lectiones  in  utroque  varian- 
tes  ab  exemplari  Chiffietiano,  quo  utor,  tantum 
notabihores  assignabo.  Ea,  inquibus  heec  Passio 
cum  priore  convenit  nullis  notis  illustrabuntur, 
cumjam  datsesint.  Ex  ceteris  nonnulla  tamquam 
inepta,  falsa  aut  minus  verisimilia  mox  impro- 
babuntur.  Duplex  mihi  ratio  fuit,  cur  deteriorem 
hanc  Passionem  edere  constituerim: prima,  quia 
antiqua  est ;  nam  ex  illa  Rabanus  elogium  desum- 
psit}  quod  ad  iv  Septembris  de  Sancto  legitur  in 
ejus  Martyrologio,  circa  annum  845  conscripto. 
Secunda,  ut  lector  ipse  illam  cum  notis  a  me 
appositis  pervolvere,  et  cum  priore  Passione  con- 
ferre  possit,  atque  ita  clarius  videre,  hanc  veri- 
similius  vetustiorem  esse  ;  de  quo  alioquin  dubi- 
tareposset  ob  argumentum  in  Comment.  num.  28 
adductum.  In  codice  Q  Ms.  7  Passioni,  quse  nunc 
datur,  singidaris  titulus  prsefigitxtr  :  Incipit  Pas- 
sio  beati  Alarcelli  Cabalonensis  urbis  episcopi ; 
quam  dignitatem  Sancto  abjudicavi  in  Comment. 
num.  33. 

b  Cetera  Prologi  desunt  in  codice  Fuldensi, 

c  In  Epilogo  aitetor  dicit,  se  de  Sancto  Marty- 
B  re  tidelium  relatione  comperta,  et  quidem  Chxisto 
auctore  scripsisse.  Hic  vero  a  divina  auctoritate 
narrationi  sute  fidem  conciliat.  H&c  sane  illum 
scriptorem  tneptiim  esse  arguunt,  nonsatis  anti- 
quum,  nec  fide  dignum,  nisi  iniis,  in  quibusab 
altera  Passione  non  recedit ;  quam  ab  illo  inter- 
polatam  et  corruptam  esse  credo,  licet  se  fidelium 
relatione  comperta  litteris  mandasse  asserat.  Vide 
Comment.  num.-ZS  . 

d  In  codice  Q  Ms.  ita  pergitur ;  et  jam  relatio- 
nibus  quae  assiduis  etc. 

e  Vox\heec,  qiae  in  prioribus  Actis  non  legiturt 
perperam  hic  adjicitur  ;  nam  Martyres  Lugdu- 
nenses  utriusque  sexus  fuerunt. 

f  In  alteris  Actis  leguntur  Sancti  custodize  .  .  . 
effractis  divinitus  claustris  fugam  arripuisse,  nul- 
la  angelicfle  visitationis  facta  mentione. 

g'  In  utroque  codice  nostro  vox  Cabilonensis 
omittitur. 

h  Epistolam  ecclesiarum  Viennensis  et  Lugdu- 
nensis  ad  fideles  in  Asia  et  Phrygia  scriptam  au- 
ctor  intelligit.  Eusebius  lib.  5  Historim  ecclesia- 
sticre  in  Prooimio  testatur,  se  eam  in  Opefe  de 
Martyribus  integram  dedisse .-  sed  cum  Opere 
n  isto  excidit  pretiosissimum  illud  antiquitatis 
ecclesiasticcB  monumentum,  prseter  fragmenta 
aliqua,  queeEusebius  citatus  a  cap.  iprofert. 

i  Uterque  noster  codex habet .-  Solutis  itaque,  ut 
supra  dictum  est,  ab  ergastulari  eustodia,  scilicet 
quibuseta. 

k  Sanctus  Valerianus,  quam  Acta  priora 
Lugduno  profugum  Augustodunum  versus  iter 
suscepisse  dicunt,  longius  non  progessus  fuit, 
quam  Trenorchium  (  Tournus )  JEduorum  op- 
pidum  ad  Ararim,  pari  fere  intervallo  Cabilone 
et  Matiscone  dissitum  ;  ubi  undecimpost  8.  Mar- 
cellum  diebus  martyrio  affectus  fuit.  Etsi  Tre- 
norchium  nunc  in  civilibus  sit  territorii  Matis- 
conensis ;  olim  tamen  ad  Cabilonense  pertinuit  : 
uti  diploma  Caroli  Calvi  imperatoris,  anno  875 
Trenorchium  monachis  S.  Philiberti  donantis, 
atque  alia  antiqua  monumenta  diserte  testantur, 
qu&  auctores  Ristorix  Trenorchiensis  Chi/fletius 
et  Jueninus  adducunt.  Itaque  agger  seu  via, 
quam  in  aliquot  GallicB  Romano  imperio  subje- 
ctse  tabulis  geographicis  Lugduno  Matisconemet 
Trenorchium,  atque  hinc  Cabilonem  et  Augu- 
stodunum  deductam  invenio,  fuit  Cabilonensis 


201 
tewitorii,  ubi  Trenorchium  pertransibat.  A.  Akommo. 

\  In  codicibus  nostris  legitur :  pertraherent ; 
divinam  quippe  gratiani  aliorum  profectibus  me- 
rituri. 

m  Falsum  fama  vulgavit,  nisi  sensus  sit,  SS. 
MarceHum  et  Valerianum  e  numero  50  Christia- 
norum,  cum  quibus  Lugduni  in  carcerem  con- 
jecti  fuerant.  solos  evasisse. 

n  Mutilam  et  mendosam  hanc periodum  codices 
nostri  iisdem  vocibus  perficiunt,  sed  dicersis  cor- 
rigunt.  ln  Fuldensiest,  vicinisque  urbibus  statu- 
tam  imperiali  edicto  persccutionis  iustantiam  ;  in 
altero,  vieiureque  urbi  statutara  etc. 

o  In  cod.  Q  Ms.  7,  Saug-onnnm ;  in  Fuld. 
Auconnam  pro  Saucounam.  Ararim,  inquit  Va- 
lesius  in  Notitia  Galliarum  de  hoc  /furio  ugens, 
postea  Galli  (  iucertum  quaui  ob  causam  )  Sau- 
connam  vocavere  non  multo  ante  ajtatcm  Am- 
miani  Marcelliui,  quamadmodum  arbitror.  Oer 
te  hic  historicus  primus  omnium,  quos  equidem 
leg-erim,  circa  annuni  cccxc  in  defloriptlone  Rho- 
dani  Ararim  eo  uomine  appellari  in  libro  w  Ui- 
storiffi  (cap.  \i )  docet  his  verbis  :  «  Viennensem 
»  urbem  latcre  sinistro  perstringit,  dextro  Lug"- 
"  dunensem  ;  et  emensus  spatia  llexuosa  Ararim,  jg 
»  quem  Sauconnam  appellant....  PUUXD  In  no- 
»  men  adsciscit  ».  A  Sauconna,  vel  ut  Ammiano 
juniores,  quos  Valesius  adducit  ,  scripserunt, 
Saug-onna,  Saojronna,  Sag'ona  etc.  deriratum  est 
nomen  la  Saone,  quo  Galli  nunc  Ararim  appel- 
lant. 

p  Verisimile  non  est,  S.  Maroellum,  qui  ut 
persecutioni  se  subtraheret,  e  Sequanis,  trajecto 
Arari,  in  sEduos  fugerat,  atque  urbewi  Cabi- 
lonensem  eademexcausa  studiose  declinasse  vi* 
detur  ;  ultro  hospitiwn  Prisci  prsBsidis  ingres* 
sum  fuisse,  et  ad  eum,  cum  idolis  immolantem 
videret,  celeriter,  ut  moco  dicitur,  properasse. 
Nostri codices pro  hospitiuin  habeut  oilicium  :  '/"" 
rocesi  iiUettigfttuf  rcgid,  in  </>'<i  o/firio  prsssidis 
fungebatur,  tota  narratio  credibilior  erit. 

q  In  alteris  Act/s  dicuntur  ii,  qui  aderant, 
convivee  sciticet,  obepulas  em  deorum  sacrifi<ns 
instauratas  a  Sanr/<>  rrjireltensi,  decrevisse  ut 
ejus  corpits  arboris  ramis  violentcr  adductis  <dli- 
gatum ,  hisce  repente  lacoatis ,  discerperetur. 
Statim subjungitur :  Verum  cum...  Martyrlnoon- 
fessionis  sute  proposito  immobilis  permaueret, 
cruento  pcrsecutoris  Prisri...  eonsilio  atrooiufl  I'' 
visum  cst,  ut  in  oonflpeotu  popull  divrrsis  pOjna- 
rum  suppliciis  interirct.  ll;v.c  mihi insinuare  vi* 
dentur,  supplicium,  quod  convivarum  vel  Pris- 
cisimul  et  illorum  sententia  dccretum  fuerat, 
Sancto  irrogatumnon  fuissc  ;  sedprsssid\  m  illud 
commutasse  invarias  atiaspoenas,  quibus  gene- 
rosus  Christi  Pugil  <>f»  SUam  nt  (i<l<'i  /jro/cssione 
et  idotolatrite  detestatione  constantiam  in  univer- 
sipoputi  conspectu  excarnificandus  esset.  Verum 
quidquidsit  de  mente  auctoris ,  qui  Acta  priora 
conscripsit ;  ew  ejus  verbiselicinequeunt,  quse 
hic  obscura  phrasi  narrantur. 

r  Nostri  codices  kic  AdflB  terrcni  patris,  et 
paulo  infra  pro  comedit  habont  conternnit.  Ce- 
tera  in  illis  non  minus  quam  in  hoc  exemplari 
inepta,  contorta  et  obscura  sunt,  sive  voces  et 
membra,  e  quibus  periodus  componitur,  sive  il- 
lorum  significationem  specfas. 

s  In  cod.  Futdensi  \  Sacratissimi  impcratores 
nostridivina  prflBCeptS  COnetHuunt. 

t  In  utroque  ;  Christuro  Dei  Filium,  Spiritum 
sanctum,  I'atri  ac  Filio  conMjiiab-ni. 

u  Prisci prwsidis  ad  B.   Marcellum,  atque  hu- 

jus 


202 

a.  Aiwxtmo.  jus  a(i  uium  verba,  quibus  interpolator  hoc  Ct 
prmcedente  numero  historiam  martyrii  amplifi- 
cavit,  m  Actis  prioribus  non  leguntur. 

x  Credo  quidem  Cabilone  portam  Sequanicam 
fuisse,  ita  dictam,  quod  illa  ad  Sequanos  iretur : 
sed  dubito,  utrum  solis  imago,  ad  quam  preeses 
S.lhwcvWuxnducijvAsit,  intra  rauros  istius por- 
tse  steterit.  Altera  Acta  num.  l>  testantur,  eam 
inaliapartc  fluminis positam  fuisse  quamstatuam 
Saturni ;  qum  cum  dextcrx  Araris  ripse  immine- 
ret,utiprobatumest  in  annotatione  ad  litteram 
p  iisdem  Actis  subjecta ;  oportet  simulacrum  so- 
lis  erectum  fuerit  ad  sinistrum  fluminis  tatus. 
Sed  an  temporibus  S.  Marcelli  urbem  Cabilonen- 
sem  Arar  interfluens  divisit  in  duas  partes,  qua- 
rum  minima,  sinislro  lateri  adjacens,  fuerit  mu- 
ris  cincta  et  portam  Sequanicam  habuerit  ? 

y  In  codice  Q  Ms .  7  Decubaconis,  in  Futdensi 
Divionis.  Valesius  in  Notitia  Galliarum  pag .  022 
in  alio  exemplari  Ms.  legit  Divibavonis  :  quod 
nomcn  (iallicum  Dei...  fuisse  ait :  ut  Abellionem  in 
Convenis,  Afrhonem  apud  Big-herrones,  alios  alihi 
invenireest. 


PASSIO  ALTERA  S.  MARCELLI  MARTYRIS. 


z  Idest,  totovitrea,  ex  Qrseco  S).to:  et  Latino 
vitrum.  In  codice  Fuldensi  et  alibi  est  effig-ies  ele- 
ctrina.  Electrum,  prseter  succinum,  etiam  signi- 
ficat  metalligenus,  cujus  quintaportio  argentum 
estt  ceterte  aurum.  Vide  Plinium  lib.  33  cap.  4, 
9tf  42, 

aa  Ex  atiis  exemplaribus  non  satis  lucis  mihi 
affulget,  qua  adjutus  obscuram  hanc  periodum 
ctare  explicem  :  proinde  varias  eorum  lectiones 
hucnon  transfero.  Diversa  suppliciorum  genera, 
quibus  S.  Marcellus  vruciatus  fuisse  hoc  loco  asse- 
ritur,  alterius  Passionis  auctor  non  memorat. 
Scribit  quidem  num.  5,  Prisco  visum  fuisse,  ut 
Sanctus  in  conspectu  populi  diversis  pcenarum  sup- 
pliciis  interiret ;  sed  an  illa  subierit,  et  qualia 
fuerint,  non  exprimit. 

bb  In  utroque  nostro  codice  ita  legitur :  Jesu 
Christi  intravisceraretinerjs"  passionem,  g-loriosiore 
fcrre  certaminetriumphabat. 

cc  ln  codice  Q  Ms.  7  Acta  ita  concluduntur  : 
reg-nante  Domino  nostro  Jesu  Christo,  cui  honor  et 
g-loria  in  aeterna  saecula.  Amen. 


D 


DE   S.    MARCELLO   EPISC.    ET    MART 


E 


TUNGRIS  VEL  TREVIRIS  IN  GERMANIA 


J.L. 


SYLLOGE 


Episcopatus  Tungrensis;  gesta  Sancto  afficta;  Trevirensium,    qui  eum  ut 
ecclesiae  suae  antistitem  et  martyrem  honorant,  incerta  traditio. 


Sbo.  iii. 
Tungrenm 
inter  SS.  Wo* 
(Hiiutn  <i 
Sorvattum 
epiioopi,  tolo 
nomfna  Uwi 

rjeta  tiOli 


A 


uctorcm,  qui  hunc  S.  Marcellum  commemo» 
ret ,  nemo  hactenus  llarigero  dbbate  Lobiensi 
antiquiorem  producoit.  Conscripsit  is  secuto 
x  (td  flnem  declinante  :il  primorum  Tungren- 
sium  et  Tmjectensium  episcoporum  Gesta,  a 
Joauue  (■haprarillo  an.  I(il2  edita  cum  addi- 
q  tionibus  Mgidii  a  Leodio  Aurese.  vallis  mona- 
chi,  i/h/  circa  annum  LS40  floruiU  Stsi  Ilari- 
gerus  iu  /',•>><,■////'<>  (estctnr  siuyulorum  se pontifi- 

cum  collegisse  tempora  ct  geata,  qu»  undeoum- 
que  potuere  corradi  ;  de  sanctis  tamen  Navito, 
Maroello,  et  aliis  secs  episcopis,  qui  post  S.  Ma- 
ternum  ecclesim  Tungrensi  prmfuerunt,  nihil 
quodproferret,  invenit  prater  nuda  eorumnomi- 
naetordinemt  quo  sibi successerunt.  Post  ejue, 
inquitcap,  17.  S.  Materni  scilicet,  decessum  iu 
pontifloio  aibi  per  ordiuem  sucoeaserunt  Navitus, 
MmivcIIus  ,  Metropolua .  Severinus  ,  Florentius  , 
[Martinus,]  Maximinus,  Valentinus.  Et  hi  quo- 
rum  imperatorum  vel  oonsulum  olaruerint  tem- 
pore,  vel  quoa  vita  Bingulorum  babueril  exitus, 
quotque  annia  administraverint  singuli  offloium 
pontifioatus  ,  vel  quis  illorum  aepultura  sil  lo- 
cus,  nullius  a  nobia  requiral  esaotio,  cum  ec- 
olesiarum  totiua  Qallisa  memoriam  [horumjabo- 
leverit  fapta  per  Bunnos  aubversio.  Ita  caute 
ac  sapienter  Harigerus,  qui  ingenue  profiteri 
maluit,  determinatum  vita  tempus,  mortis  ge- 
nus,  durationem  epi$copatus,etlocum  seputtura 


P 


octo  istorum  prsesulum  sibiincomperta  esse,quam 
de  illis  ex  conjectura  atiquid  statuere.  Non  adeo 
sinceri  et  prudentes  fuere  scriptores  Harigero 
juniores,  qui  de  iisdem  varia  tradiderunt,  quse 
vel  tamquam  figmenta  ab  eruditis  hodie  rejiciun- 
tur,  vel  tamquam  opiniones  incertac  in  dubium 
vocantur.  Imo  non  desunt  viri  docti,  quibus  S. 
Maternus  tertius  Trevirensium  et  primus  Tun- 
grensium  antistes  non  distinguendus  videtur  a 
S.  Matemo  Cotoniensi  episcopo,  qui  anno  314 
concitio  Arelatensisubscripsit.  Unde  consequitur, 
ut  inter  iltum  et  S.  Servatium,  qui  an.  3±7  con- 
citio  Sardicensi  interfuit,paucioresprocul  dubio 
quam  oclo prcvsules ecclesiam  Tungrensem  rexe- 
rint,  cum  unus  altcrve  sufficiat  ad  annos  com- 
plendos,  qui  inter  Matemi  et  Servatii  episcopa- 
tum  medii  fluwerunt:  adeo  ut  de  Sancto  nostro 
nihil  r.rtra  omnem  controversiam  positum  sit 

\m  ejus  cidtus,  cujus  solius  gratia  locum  hic 
6i  damus,  mam  interim  ineuntes,  quam  stravit 
Eenschenius  in  Easegesi  prmliminari  de  episco- 
patu  Tungrensi  et  Trajectensi,  tomo  vn  Maii 
prrnfum  ;  ubi  nominati  octo  prxsules  Tungrensi- 
busconceduntur.  Granssima,  quam  mox  attigi- 
tmis,  quxstio  discutietur  ad  xiv  Septembris,  c  „  „ 
quando  S.  Matcmus  colttur.  *,  'W""s 

g  Uartgero  cttato  ^Egidius  de  S.  Marcello   Xqvm :*«««- 
hmc  adjunant:    Post  cujus   ( S.  Naviti )  deces-   i("^»^ 
sum  tertius  successit  sanctus  MaroeHos,  vir  omni    f^  '€olebaj 

(tir  :  vana  rfc 
sanctitate    illo  figmenta. 


Trcvirenses 
entndem  »( 
SUttm  qxwquc 
episcopum 


DIE  QVARTA 

A  sanctitate  conspicuus.  Codex  Aurex  vallis,  Cha- 

peavitlo  teste,  in  margine  hanc  additionem  ka- 

oet :  A  quibusdam    ag-itur    festum    septimo    Ca- 

lend'.  Octobris.  Licet  hodie  Tungrenses  neque  isto 

neque  alio  die  Sanctum  colant,  illos  tamen  per 

vocem  quibusdam  designari  suspicor  ;  nam  ad 

ewndem  diem  vn  Calendas  Octobris  in  Florario 

nostroMs.  Sanctorum  habetur  :   Apud  Tungren- 

ses  natale  sancti  Marcelli  episcopi  ejusdem  urbis 

tertii,  discipuli  sancti    Naviti  episcopi.    Hic  vir 

strenue   praedicavit  ultra  mare  iu   tantum,   quod 

Lucius    rex   Britannise    mandavit  Eleutherio  Pa- 

pffi   ( ut  supra   notatum  est,  )     quod  cum    g^nte 

sua   vellet    baptizari.    Ex   eo  tempore  proventus 

ecclesiarum  Tungrensium  putantur  provenisse  ex 

Anglia.  Obiit  vn  Kal.  Octobris  anno  salutis  xxcc. 

Fabulosum  hoc  elogium  sine  dieet  anno  emor> 

tuali  etiam  legiturin  Gestis  pontificum  Leodien- 

sium  ab  auctore  anonymo  usque  ad  annum  1343 

perductis,  quge  exstant  in  Ms.musei  nostrico- 

dice,  signato  f  Ms.  112.  Jdem  commehtum  de 

Lucio  Britannise  rege,  ad  veram  fidem  ample- 

ctendam   per    S.  Marcellum  permoto  ,  Joannes 

B   Wilsonus  Martyrologio  Anglicano  ad  iv  Septem- 

bris  inseruit,  addens  Sanctum  natione  Britan- 

num-  fuisse,  et  dispersos  inpatriasua  Christia- 

nos  congregasse,  quos  S.  Josephus  de  Arimathia 

et  socii  ejus  ad  Christum  converterant .  In  mar- 

gine    citat  Antonium  Monchiacenum  Democha- 

rem  lib.  2   de  Divino  Missce  sacrificio  cap.  37 ; 

ubi   hcvc    lego  :    Marcellus    (ibid.    cap.  33  eum 

Marcellinum  vocat)  Tungarus,   fit  episcopus  an- 

no   cxci.   Tungrim   quatuor  sacris   aedibus  auxit, 

quarum    priorem    divo    Materno    inscripsit,   alte- 

ram    Joanni   Euangelistas,   Tertiam  Jacobo   Apo- 

stolo  ,    quartam  divo  Andrese.  Lucium  Britanniaa 

principem  tota  cum    geute  praedicatione  sua  per- 

movit.  Praefuit  annis  vig-inti  novem  usque  ad  an- 

num  salutis  ccxx.  Demochares  laudatus  deepi- 

scopis  Tungrensibus,  Trajectensibus  et  Leodien- 

sibus  acturus,  lectorem  przemonet,  se  eorum  ea- 

talogum  potissimum  collegisse  exJoanne  Ptacen- 

tio  Trudonensi  Dominicano,  scriptore  nugacissi- 

?no,  qui  ut  alias  ejus  ineptias  sileam,  singidorum 

fere  ptwsutum  Tungrensium  patriam  et  genus 

edisserit.  Divus  Maternus,  inquit,  Longobardus, 

fuit,  patre  comite  Papiae  progmatus;  Navitus  ducis 

rj  Galliarum  filius  et  Tungrorum  regis  cx  fratre  ne- 

pos;  Sanctus  noster,  Tung-arus,  vir  spectatae  nobi- 

litatis;  ejus  successor  Metropolus,  filius  Metropoli 

ducis  Lotharing-iag  ex  Ungariaj  reg"is  filia  etc.  Seda 

ridicidis  hisce  figmentis ad  S.  Marcelli  cidtumre- 

deamus. 

3  Sanctum  nostrum,  qui  Materno  post  Na- 
vitum  in  regimine  Tungrensis  ecclesite  successit, 
Trevireyises  in  antistitum  suorum  serie  vigesi- 
mum  ponunt ;  eumque  iv  Septembris  non  modo 
ut  episcopum  suum,  sed  etiam  ut  martyrem  ve- 
nerantur  :  nam  Lectionarium  de  sanctis  quibus- 
dam  Trevirensis  Officii,  anno  1 045  excusum,  ejus 
memoriam  dicto  die  sub  ritu  simplice  seu  feriati 
ita  recolendam  proponit  :  Sancti  Marcelli  epl- 
scopi  et  martyris  Trevirensis.  Lectio  tertia,  in 
Matutino  recitanda,  hsec  subjicitur  :  Marcellus 
in  antistitum  Trevirorum  et  Tungrorum  ordinem 
adscriptus,  utriusque  ecelesiie  populos  commu- 
ni  cura  atqne  vig-ilantia  tutatus  est  eo  tempore, 
quo  Diocletianus  imperator  et  MaximiaDUS  impft- 
rii  consors ,  pari  Christiani  nominis  flagrarent 
odio  ,  gravissimis  suppliciis  animadvertendi  in 
veram  religionem  :  et  Thebaea  Ieg"io  ac  proceres 
Trevirenses  in  Christi  causa  sub  Kictio  Varo  , 
Septembris  Toraus  II. 


SEPTEMBRIS. 


203 


Trevenm  ingtesso,  inter  has  procellascaduntur* 
Per  eosdem  ergo  dies  fortiter  pro  Christo  lucta- 
tus  Marcellus,  sanguine  iu  martyrii  arena  pro- 
tuso,  viam  in  cielum  sibi  muuivit,  pridie  Nonas 
Septembns  eelebris.  Christophorus  \Browerus 
lib.J  Annahum  Treri^nsium  pag.tH  scribit 
S.  Marcellum  anno  2Si  sacrum  negimen  susce- 
pisse,  pag.  220  eum  martyrium  subiisse  anno 
ZM;quo  etiam  Martyres  Trevirenses,  de  quibus 
ad  diem  vr  Octobris  agctur,  coronatos  tuisse  nar- 
rat. 

4  Cultus,  quem  Sanctus  apud  Trevirenses  ob- 
tinuit,  antiquus  non  est;  cum  in  nullo  Marty- 
rologio  Treviris  hoc  die  referatur,  quod  vetusta- 
te  superet  FtorayHum  nostrum  Ms.  Sanctorum  , 
cui  auctor  in  conclusione  se  xdtimam  manum  ap- 
posuisse  ait  anno  salutis  mcdi.xxwi  ipso  die 
Luciio  virginis  g-loriosa?  .  seu  xtii  Decembris. 
Annuntiatio  Florarii  est  :  Apud  Treverim  1'auli 
conf.  ,  seu  Paidini ,  de  quo  Actum  ad  \wi 
Augusti :  item  beati  Marcelli  episcopi  Trevhvns^ 
et  Tung-rensis.  Titulus  martyris  ei  adscribitur  fa 
Usuardo  aucto  editionis  Lubeco  Coloniensis anni 
1490  ;  Itera  Treviris  beati  Maivclli  cpiscopi  et 
martyris.  Addit  Grevenus  ;  qui  Trevirensem 
siraul  et  Tungrensem  rexit  ecolcsias.  Ex  Marty* 
rologiis  Greveno  recentioribus  duo  tantum  etogia 
huc  transcribo;  alterum  breve  ex  Romano 
hodiemo  :  Treviris  sancti  Marcelli  episcopi  ct 
martyris;  alterum  prolixum  ex  Gatlicano  Saus- 
sayi  :  Ipso  die  Trcviris  natalis  S  Marcelli  t-piscnpi 
hujus  metropolicaj  sediset  martyris,  qui  S.  Avito* 
succedens  eo  tempore,  quo  persecntionera  pro- 
cclla  asperis  motibus  dirisque  fluotlbus  na\iiu 
Ecclesiai  quatiebat,  proreta  pervig-il  et  strcnuus 
adversus  tot  atros  turbines  in  puppl  undique 
concussa  sedit ,  creditasque  aninias  supcratis 
quihusquc  vorticibus  in  salutis  portum  fellol  re- 
mig-atione  direxit  ac  evoxit.  Natn  rerbo  et  Opere 
potens  ut  impios  fidci  hostcs  fortlter  expugna- 
vit,  sic  pios  Christiquc  amantcs  vera  in  reliffione 
solidatos  animavit  Bedulo  ad  justltlea  ct  virlutis, 
qua  ad  caelum  itur ,  tramitem  bcatum  oonse- 
ctandum.  Quibus  ct  cruore  fuso  piirpuratus,  adi- 
tum  ad  supermc  felicitatis  ^raudium  pnemonslni- 
vit. 

5    Noverat  Henschenius,  Trevirensem    ecote 
siam  tamquam  suos  episcopos  Offloio  ecclesiastico 
honorare  Natntum  vu  Julii,  Maroellum  hoo  die, 
Metropolum  vin,  Severinum  xxiv,    Florentium 
xvii  Octobris,    Maximinum  xx  Junii  et   Valen 
tinum  xvi  Jutii;   non   ignorabat  etiam  sanctos 
hosce  Prafsutes  ut  Trevirenses annuntiari  in  Mar- 
tyrologio  Romano  ,  prir.ter  Navitum  ei  Metro 
polum  ei   nondum  inscriptos.     Vihilominus    in 
Exegesi  de  episcopatu  Tungrensict  Tmjrctensi 
ante  tomum  vn  MaU  cap.  1  illos  omnes  unacwn 
Ftorentii  successore  Martinn  Basbanim  np<>:J <>!<>, 
quem  dein  ad  xxi  Junii  illustra/oit,  eco  Tr&viren 
sium  antistitum  catatogo  expungendos  rssc  cen- 
suit,   utpote  qui  non  aliam  quam   Tungrens&tn 
cathedram  occuparint.  Vostquam  'trijKntr,!/,/.  ad 
opinionem  suam  stabilien<i<in>  idonea,  quB  loco 
citato  tegi  possuntjlensdtenius prod 'n.rissei ,  Trc 
virenses  ita  modeste  compeitat  :  BfflBC  proponlmu 
considerand;i    viiis  in   antiquitflte  apud  Trevlros 
eruditis,     qul   si   possint   contrarimn   r-vid-Miiilm 
arg-umentis    erlncere  ,  libenter    certlorem     vi;tm, 
ab  iis  monstnnidiiin  [ngrediemur.  Ad  ra  Junii 
deS.  Valentino  episcopo  Tnngrensi  agena,  <juem 
Trevirenses,  ut  siniun  dicebam  ,  xvi    Julii  co- 
lunt,  rursum  profitetur  rir  veritotis  amantissi- 

32  mus, 


J  L 

cxduntur 


t(  martyrem 
lioc  tiie  V4i\t  • 
rantur  i 


!.  .Ninili* 


I'1 

<ji\riH  llrmrltr- 

nfui  Tungrtt 

HUIt     TfVVtflK 

Halitie  cotmt: 


ftCCTOU 

J     L 


tjus  martij- 
rium  ineer- 
ium. 


m  DE  S.  MAKCELLO 

mus,  se  libenter  sententiam  suam  cum  gratiarum 
actione  retractaturum ,  si  certiora  monumenta 
proferantur,  quam  sit  Chronicon  Trevirense  ini- 
tio  fabulosum  et  seculo  xi  non  antiquius ;  quo  uni- 
ce  nititur  Trevirensium  traditio,et  cujus  exiguam 
auctoritatem  satis  elevant  rationes  in  laudata 
Exegesi  adductx.  Post  Vatentinum  Henschemus 
Martinum  et  Maximinum,  Sollerius  vero  Navt- 
tum  diebus  supra  cuique  assignatis  dederunt,  sy- 
stemati  in  eadem  Exegesi  tradito  inheerentes :  cui 
et  ego  insisto,  donec  evertatur  a  Trevirenszbus, 
quorum  nemo,  quodsciam,iUudhactenusimpu- 

gnavit.  _.. 

6  De  martyrio  S.  Marcelli  Bartholomseus  Fisen 
in  floribus  ecclesise  Leodiensis  ad  iv  Septembns 
itaexmeosensupronuntiat:  E  primis  ecclesue 
Tungrensis  patribus  hic  unus  est,  quem  tamen  po- 
steritas  erudita  novit  solo  nomine,  episcopique  di- 
gnitate  ac  sanctitudinis  testimonio.  Martyrii  pal- 


EPISC.  ET  MART. 

mam  adeptum  esse  nonnullis  placet :  ...  at  revera 
certisrationibus  probari  non  potest.  Verum  ignora- 
re  nihil  illepotest,  cui  certamus  inhac  vita,  quique 
vincentes  in  cajlo  coronat.  His  addo  sanctum  Prse- 
sulem,  si  martyr  fuerit,  verisimilius  Trevinsnon 
fuissepassum,  cum  in  Tungrensi  cathedra  dvm- 
taxat  sederit.  Rursum  ex  sententia  Henschenn 
loquor,  aquamihinonrecedendumjudicavi.  In- 
terim  fateor  eam  pro  certa  atque  indubitabih  ha- 
bendam  non  esse.  Atque  ha>c  ratio  est,  cur  ego  S. 
Marcellum  Trevirensibus,  liceteum  ecclesice  suse 
episcopum  et  martyrem  sine  solido  fundamento 
credant,  omnino  non  eripuerim,  atque  hancsyllo- 
gen  inscripserim  de  S.  Marcello  episcopo  etmart. 
Tungris  velTrevirisin  Germania.  Inmargineno- 
tavi  eum  ad  vitam  beatiorem  transivisse  seculo 
iii,  ad  quodplerique  recentiores  mortem  ejus  re- 
ferunt. 


D 


H 


DE  SS.  RUFINO,  SILVANO,  MARCELLO,  GAIANO,  HELPIDIO 

ANTONINO,  EUSTICO,  MAXIMO 

EDSEBIO,  ALTERO  GAIANO,  VITALICA,  GAISONE,  MAGNO,  CASTO,  SATURNINO 

DONATO,    ELEUSO 


K 


CUM    SOCIIS    MARTYRIBUS 


J.  S 


Tns  VartyfM 

»eotxum  fiii- 
tmiitititi  iii 

Faitit .  vt 
rariuni  tm 

ulu  : 


ANCYH/E  IN  GALATIA 
SYIXOGE  CBITICA 


M: 


artyrologium  Romanum    hodie  annuntiat 

sequentes  Martyres  :    Ancryre    in   Galatia 

oatalis    sanotorum    trium    puerorura     Etu- 

fini  ,   Silvnni  ,   et   Vitallol   martyrum.    Et  post  , 

interjectis   aliis  :    Eodem   die    aanotorum   mar- 

tyrimi   Ma-ni,  Casti,    et    Maximi,    acsi  distinctce 

q  h,r  essent  Martyrum  classes.  Ad  priores  hsec 
notavii  Baronius  .  De  hia  Item  Beda  (imo  po- 
tiusAdo)  Usuardus  el  alii  recentiores,consentiunt- 
qur  vetera  manusoripta,  Suspicordesignari  Mar- 
tyrologiaMss^nonvero  Acta,  cum  nullumhorum 
Martyrum  elogium  uspiam  inveniam.  Adsequen- 
tem  Martyrum  classem  idem  Baronius  observat, 
sotos  Megnum  et  Castum  annuntiariab  Usuardo 
sine  Rlaximo.  Verum  Maximus occurrit invariis 
auctariie  Usuardi,  exquibus  adoptatus  fuita  Ga- 
lesinio,  indequea  Baronio.  Qalesinius  autem  non 
solum  Maximiun  adjunantt  sed  etiam  locum  assi- 
gnare  roluit,  ita  habvns  :  ELomm,  beatissimorum 
martyrum,  Magni,  Casti  et  Maximi.  At  cautior 
Baroniuslocum  omiUeremaluit,guod  videreteum 
non satis solido  niti fundamento  .■  namrevera  ri- 
debimus,  Ancyrss  potius  quam  Ttomm  attribuen- 
dos  esse  tam  posteriores  Martyres  quam  priores, 
et  utramqueclassem  verisimiliterconjungendam, 
aUisQuepluribusaugendami  quemadmodum  mul- 
to  plures  conjunguntur  in  Hieronymianis  Apo- 
graphis,  e&quibus  Martyrum  horum  notitiapri- 
mum  videtur  profluansse. 

■i  Hieronymiana  apud  Ftorentinium  ita  ha- 
bent :  Iu  Anffira  Gall.  flege  in  Anevra  Galatiaa  , 
ut  habent  alii  codices)  natalis  sauctorum  Rufi- 


ni.  Silvani.  Macelli  *.  Gaiani.  Hepidi.  Antoni- 
ni.  Eustichi.  Maximi.  Eusebii.  Item  Gaiani.  Vi- 
talici.  Gaisuti.  Magni.  Cassi  *.  Saturnini.  Do- 
nati.  Eleusi,  cura  Sociis  eorum.  Septemdecim 
hic  Martyres  conjunguntur ,  et  aitribuuntur 
Ancyrx  in  Galatia  :  nec  secundam  classem  indi- 
cat  particula  itcm  interposita,  quia  hscc  solum 
adjuncta  videtur  ante  Gaianum  secundum,  quod 
jam  alius  Gaianus  esset  nominatus,  ut  insinua- 
retur,  duos  esse  ejusdem  nominis  distinctos  Mar- 
tyres.  Nomina  qusedam  horum  Mariyrum  men- 
dose  scripta  sunt,  ut  passim  contingit  in  Hiero- 
nymianis  :  et  nonnulla  corrigi  possitnt  ex  aliis 
codicibus,  etiamsi  alia  rursum  in  istis sintluxa- 
ta.  Enumerati  septemdecim  Martyres  occurrunt 
etiam  in  Ms.  Corbeiensi  apud  Florentinium  in 
Annotatis ,  et  in  eo  Ms. ,  quod  vetustissimun 
nominat  ,  uti  etiam  apud  Acherium  Spiciiegii 
recusi  tom.  2  in  supra  dicto  Corbeieyisi  S.  Hie- 
ronymi presbyteri  nomine  insignito.  Textum  Cor- 
beiensis  ita  recitat  Florentinius  :  Prid.  Non.  Sept. 
In  Anoyra  Galatise  natalis  SS.  Eufini,  Sylvani, 
Mamelli,  Gaiani,  Helpidi,  Antonini,  Eustici , 
Maximi  ,  Eusebi ,  item  Gaiani  ,  Vitalica?;  Gai- 
son  ,  Mag-ni  ,  Casti,  Saturnini ,  Donati  ,  Eleu^i 
cum  Sociis  eorum.  Ab  hoc  textu  nonnihil  differt 
te.rtus  laudaH  Hieronymiani  apud  Acherium , 
qui  sic  edidit  ;  Pridie.  Non.  Seit.  Iu  Ancyra 
Galatia?  natalis  sanctorum  Rufini,  Silvani,  Mar- 
celli  ,  Gaiani  ,  Helpidi  ,  Antonini,  Eustici,  Ma- 
ximi  ,  Eusebii.  Item  ,  Gaiani  ,  Vitalicas,  Gai- 
son  ,    Magni  ,    Casti,   Saturniui ,   Donati ,  Eleusi 

cum 


verwn  hi  sex 
in  Bierony- 
mtunis  covjun- 
guntur  cum 
pltti  ibus  aliis, 

*  at   Marcclli 

*  al.  Casti 

F 


et  simut  m*- 
tnero  teptem- 
decnn  atlri- 
buuntur  An- 
cyrxin  Gala- 
tia  : 


'  Helpidi 

*  Vitalici  attt 
Vitalicae 

*  al.  Eleusi 


B 


quorumdam 
nomina  varie 


scripta. 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS. 
cum  Sociis  eorum.  Hic  nomina  minus  mendosa 
videntur,  quam  sint  in  prcvcedentibus. 

3  ffcvc  sufpciunt,  ut  existimare  possimus  se- 
ptemdecim  Martyres  recensitos  cum  Sociis  ali- 
guot  anonymis  passos  esse  Ancyree  in  Galatia. 
Idem  tamen  confrmari  potest  ex  duobus  aliis  co- 
dicibus,  quamvis  ordo  in  iis  fuerit  mutatus,  et 
prior  admodum  mendosa  habeat  nomina.  Accipe 
igitur  textum  Vetustissimi  Ms.t  apud  Florenti- 
nium  sic  editum  :  n  Nonas  Septembris.  Iu  An- 
cira  Gallitiae  natalis  Marcelli,  Gaiani,  Belpidaj  * 
Antoni,  Rufini,  Silvani,  Eustoci,  Maximi,  Euse- 
bi.  Item  Gaiani,  Italicee  *,  Gausunti,  Magni , 
Casti,  Saturnini,  Donati,  Decisi  *.  De  Sociis  hic 
nulla  fit  mentio.  Martyrologium  regirne  Sue- 
cise,  apud  nos  editum  post  tomum  vn  Junii , 
brevius  septemdecim  Martyres  indicat  his  ver- 
bis  :  In  Ancyra  Galatise,  natalis  sanctorum  Sil- 
vani,  Marcelli,  Maxi 


ir*^**^ 


205 


cum 


AlCTOtt 
J     S. 


Prriei  S«- 
ptemdecim 
enumetatct 


mi,  cum  aliis  xiv.  Hic  pr&- 
ponitur  Silvanus;  in  praecedenti  Marcellus;  in 
tribusvero  prioribus  Rufinus.  At  ubique  septem- 
decim  Martyres  Ancyrse  adscribuntur .  Reliqua 
Martyrologia  Hieronymiana  contracta  aliquos 
tantum  ex  prxdiclis  recensent,  uti  videri  po- 
test  in  reliquis  apud  nos  editis ,  in  Gellonensi 
apud  Acherium,  ac  in  nonnultis  illorum,  quse 
edidit  Martenius  tom.  3  Thesauri  anecdotorum, 
et  tom.  6  Collectionis  amptissimse  veterum  monu- 
mentorum. 

4  Porro  ex  hac  classe  septemdecim  Martyrum 
nominatorum  cum  Sociis  aliquot  anonymis  tres 
solum  annuntiavit  auctor  Martyrologii  Romani 
veteris  seu  parvi,  quod  edidit  Rosweydus;  at- 
que  eos  memoravit  his  verbis  :  Ancyrae,  mar- 
tyrum  trium  puerorum,  Rufini,  Silvani ,  Vitali- 
cae.  Hunc  de  more  secutus  est  Ado  his  verbis  : 
Et  apud  Ancyram  Galatiae,  natalis  sanctorum 
martyrum  trium  puerorum ,  Rufini ,  Silvani  et 
Vitalicae.  Cur  pueri  vocentur  hi  Martyres ,  cum 
de  eorum  pueritia  in  Hieronymianis  nihil  occur- 
rat,  non  facite  divinavero,  nisi  forsan  auctor 
ille  aliquid  de  Actis  illorum  Sanctorum  viderit, 
aut  id  aliunde  didicerit.  Wandelbcrtus  et  Raba- 
nus  de  iis  tacent .'  at  Notkerus  sic  habet :  Et  apud 
Ancyram  Galatiae  sanctorum  martyrum  Rufini , 
Silvani  et  Vitalici.  Usuardus  etiam  Vitalicum 
substituit  pro  Vitalica;  atque  eum  imitatus  vide- 
tur  Notherus,  licet  pueros  dicere  notuerit.  Difje- 
rentia  illa  haud  dubie  orta  est  ex  Ilieronymianis, 
quia  in  quibusdam  exemplaribus  legebalur  Vita- 
licae,  in  aliis  Vitalici,  uti  etiamnum  in  iis  legitur, 
in  pluribus  tamen  Vitalicse;  quod  idcirco  vi- 
detur  prceferendum  :  in  uno  exemplari  mendo- 
se  scribitur  Italicre.  Potest  quoqite  dubium  esse 
de  aliorum  quorumdam  nominibus  :  nam  qui  in 
titidonostro  Marcellus  dicitur,  in  quodam  exem- 
plari  Macellus,  in  alio  Mamellus;  quin  et  Uar- 
cella  in  Rhinoviensi  et  Richenoviensi  scribitur. 
Verum  in  pluribus  Marcellus  recte  nominatur, 
quantum  conjieio.  Pneterca  Gaison  in  titulo  da- 
tus  ex  duobus  exemplaribus,  in  alio  Gaiautus, 
et  in  quarto  Gaisuntus  lcgilur.  Euatlcus  vero 
rursum  ex  duobus  apographis  titulo  insertus,  in 
alio  Eustichus,  in  alio  Eustocus  dicitur.  Sic  Ca- 
stus  uno  loco  scribitur  Cassus;  et  Eleusue  semel 
Decisus. 

5  Jam  vero,  licet  abunde  liqueat  hosce  omnes 
Martyres  ad  unam  spectare  classem,  qu&ri  ta- 
men  potest,  an  eodem  die  non  sint  statuendi  alii 
Mag-nus,  et  Castus ,  quos  seorsum  memoravit 
Usuardus ;  iisque  superaddendus  Maximus,  uti 
fecerunt  aliqui,  quos  secutus  est  Baronius.  Hie- 


Ma&num,  Castum  et  Saturninum   inferius  rur- 

l^pepmmum  ex  editione  Acherii,qU*  sic  ha- 
bet  .  Bom»,  n  coemeterio  Maximi,  via  Salaria, 
depoaitio  Bonifacii   episcopi.   Ad  srmctmn  ^_ 

Firmini  Hoc  loco  rnsuper  occurrit  Firminua 
uti  etiam  in  eodem  Ms.  Corbeiensi  apud  Flo- 
renhnnim,  qui  fragmcnta  dedit  ex  eo  ,  ouod 
totum  edidit  Achcrius.  At  Firminum  istum  nnllo 
alwlocoreperio.  Textus  Hieronymiani a  Ftoren- 
hnw  edih,  omisso  Firmiuo,  talis  est .-  Romaj  in 
cimiteno  Maximj ;  via  Salaria,  depositio  Bonifacii 
episcopi.  Ad  Seam  Felicitatem  natalis  sanctorum 
Magni.  Casti.  Saturnini.  Adjunxi  annuntiationem 
^.  Bomfacn  I,  ahas  huc  non  spectantis,  ut  sensus 
verborum  facilius  appareat.  Ad  textus  rero  at- 
legatos  duo  observo  :  primo,  si  Magnus  et  Ca- 
stus  attnbuendi  sunt  cwmeterio  S.  Felicitatis  ■ 
ns  quoque  jungendus  est  Saturninus,  ct,  si  sm- 
gula  nomina  statim  sint  adoptanda  ,  Flrminua 
eham.  Secundo  istud,  ad  S.  Felicitatem  rcrisi- 
mdxter  spectat  ad  Bonifacium  Papam,  qui  se-  e 
pulhts  rcfcrtur  in  ccemeterio  S.  Felicitatis  via 
Salaria,  ubi  illud  cmmeterium  fuisse  ostendit 
Aringhus  in  Roma  subterranea  lib.  4  cap.  21). 
Franciscus  Pagius  in  Bremario  Romanorum 
Pontificum  in  Bonifacio  Iex  Ciaconio  negat,  cce- 
meterium  SancUv  Felicilatis  fuisse  via  Salaria  : 
sednon  negasset,  opinor,  si  tegisset  Aringhum  de 
ccemeterio  S.  Felicitatis  disputantem,  nisi  roluis- 
set  assertum  Ciaconiiantiquis  omnibuspr.rfcrre. 
At  locus  sepulturx  S.  Bonifacii  magis  examina- 
bitur  ad  xxv  Octobris,  quo  memoratur  in  Marty- 
rologio  Romano. 

6  Ex  dictis  vero  cotligo,  nullam  rationem  ha-  mnvidmtut. 
bendam  essenominum  repetitorum  Maffni,  Casti,  *<-<»•*..».  ,ta- 
S;iturnini  et  Firmini,  quod  tdtimum  ex  uno  se-  tnmdtaUyU 
ptemdecim  prxcedentium  verisimititer  corrup-  *vm"Jmi: 
tum  est.  Ratio  est,  quod  hisce  nominibus  nutlus 
addatur  locus  in  iis  apographis,  quse  alias  tocum 
habent  additum  i  nam  pro  septemdeoim  Sociis 
assignatur  Ancyra,  pro  Bonifacio,  cujus  certo 
non  sunt  Socii ,  habetur  Konia;  Marcello  item 
Cabillonensi  martyri,  et  Paulino  Trevirensi  epi- 
scopo  locus  additur.  Porroew  Qregorio  Magno,   l. 
cujus  vcrba  detti  tom.  I  Scpt.  pag.  <;i  I,  halwmtts 
locum  passionisadditiint  fuisse  in  Martyrologiis 
antiquis,  idcoque  ibidcm  observavi  int.fr/ndatio- 
nes  esse  censendas,  ubi  nomina  nuda  occurrunt 
sine  loco  in  II ieronymianis  Martyrotogiis,  prae- 
sertim  si  adsint  atiw  rationes,  qucV  interpotatio- 
nem  insinuant.  Ilic  autem  varia  sunl ,  qum  suspi 
cionem  interpolationis  ingerunt .  ""<"  primo  nec 
Romie,  nec  utto  alio  toco  noti  sunt  tres  martyres 
Socii,  qui  vocantur  Maynn.s,  CattUHel  8atUPDinu 
Secundo   hi   secunda  vice  enumeriminr  oodem 
plane  ordine,  quo  antea  inter  pradictos  Septenu 
decim  fuere  recensiti,  Tertio  in  variis  Hierony 

inianis    coutrfn-tis   jMii^ijus   cl    (';,(,,..    jm.unitur 

itidcm  post  Bonifacium  ,  cum  quibusdam  aliit 

ex  prioribus  Septemdecim,  imo  etiam  cum  uno 
ex  tribus  illis,  quo  Ado,  Usuardus,  aliique  lau- 
dati  mariyroiinji  primo  lOCO  seorsum  naauniia- 
verant.  Silvanua  certe  tam  in  Gettonenst  apud 
Acherium ,  quarn  in  Augustano  et  Labbeano 
tifitxl  nos,  cum  posterioribus  recensdnr.  l.r  hac 
autem  observatione  evidens  est ,  ctassem  ittam 
sr/iirradecim  Martyrum  varie  et  confuse  fuisse 
divisam ;  atque  ex  confusa  itia  divisione  facite 
contingere  potuisse,  ut  cottectores  ilti,  qui  suis 

Martyrologiis 


MFCTOM 

J.  S. 


20G 

Martyrologiis  nulla  Sanctorum  nomina  volebant 
deesse,  eademnomina  iterum  descripserint,quia 
alios  putabant  Sanctos,  quos  non  videbant  eisdem 
Sociis  conjunctos,  nec  eidem  loco  adscriptos ;  nam 
ex  hac  aut  simili  occasione  factum  oportuit,  ut 
atiqui  Sancti  non  modo  diebus  diversis,  sed  iis~ 
dem  quoque  fuerint  bis  repetiti,  uti  revera  fa- 
ctum  satis  constat. 
rationet,quz  7  Verumtamen  rationes  etiam  nonnutlie  alle- 
procontraria  .  po$sunt  pr0  geminandis,  aut  certe  distin- 

riponunt,  guendis  ab  Ancyranis  Martynbus  Magno,  Oa- 
sto  et  Saturnino.  Prima  est  auctoritas  Usuardi 
pro  duobus  prioribus  :  nam  illos  seorsum  sic  me- 
moravit  :  ipso  die ,  sanctorum  Magni  et  Casti. 
Respondeo,  Usuardum  de  Sanctis  illis  non  satis 
fuisseinstructum,  ut  patet  ex  toco  martyrii  prse- 
termisso.  Cum  autem  dubilaret,  quo  spectarent, 
quod  illos  modo  in  Hieronymianis  inveniret  cum 
aliis  Ancyranis  junctos,  modo  seorsum  annun- 
tiatos\;  videtur  tutiorem  viam  elegisse,  et  eos 
annuntiasse  sine  loco,  ut  annuntiatio  vera  esset, 
sive  Ancyrani  essent,  sive  alii.  Eadem  dubitatio 
videiur  fuisse  Baronio,  qui  locum  simili  cautela 
B  omisit ,  licet  Maximum  adjunxerit  Magno  et 
Oasto.  Neuter  erravit;  sed  uterque  minus  exa- 
ctam  de  istts  Martyribus  dedit  notitiam.Secundo 
Florentinius  in  Annotatis  ait,  se  dubitasse,  an 
voces,  ;nl  nauctam  Fclicitatem,  jungideberentcum 
Bonifacio  Papa,  an  cum  Magno  el  Sociis,  quod 
constaret  Bonifacium  seputtum  esse  ad  sanctam 
Felicitatem,  et  contra  quod  sic  locus  prceter  mo- 
rem  Sancto  postponeretur.  Atque  hac  ultima  ra- 
tionese  ait  inductum,  ut  voces  ud  Sanctam  Felici- 
tatem  jungeret  cum  Magno,  Casto,  et  Satur- 
niuo.  Verum  cum  constet  de  sepidtura  Bonifacii 
in  illo  loco,  et  nullibi  sit  mentio  de  Casto,  Magrio 
et  Satuinino  RomOB  passis,  aut  sepultis  ad  San- 
ctam  Feticitutem ;  cumque  sepultune  locus  alibi 
etiam  Sanctorum  nominibus  tegatur  postpositus, 
ut  videri  potest  apud  ipsum  Ftorentinium  ad  \v 
Julii ;  mihi  probabile  non  est  voces  illas  ad  S.  Feli- 
citatem  alio  spsctare  quam  ad  S.  Bonifacium; 
ideoque  RomSB  attribuendi  non  sunt  hi  Mar- 
tyres ;  sed  credendum  repetitos  fuisse  sine  loco 
adjuucto, 

8  Objicit  prmt&rea  Florentinius,  Saturninum 
martyrcm  via  Salaria  sepultum  esse,  atque  istud 
satis  cst  certum.  Yerum  atius  itle  est  Satuniintts 
martyr,  oujus  memoria  in  Martyrologio  Roma- 
no  recolitur  x\i\  Novembris,  uti  ibidem  videri 
pOtest  in  Annotatis  Baronii  <"/  istiun  dicm.  SSSC 
igitur  obsercatio  Fiorentiuii  non  prodest  ad  Sa- 
turninuiu  hodif'rnum  Romse  nndicandum.  JEque 
inulilis  est  ad  Magnum  Romcv  attribiuindum 
altera  annotatio  Baronii,  hisce  rcrbis  concepta  ; 
Dc  trauslatione  corporis  S.  Magni  martyris,  de- 
que  ajus  rsUquiis  reconditis  in  ecolesia  sancti 
htiohaelis  airhangcii  pro£e  Vaticanum  tampore 
Leonia  quarti    Rom&ni   Poutifiois ,    ilocet    vetus 

insi-ripiiu    inarmori    incisa ;    in    cudom    collocata. 

Quippeoum  plures  Romsssint  mtirtyres  istud  no- 

minis,  prius  iiiquiretuimn  essct,  cujus  Mugni  sit 
istud  corpus,  ut  pro  hodicmo  aUquid  posset  in- 
ferri  :  t<t<juc  satts  vidit  ipse  Baronius,  qui  Ott- 
sus  nott  cst  Maguuun,  1'astuin  ct  Maximum  Ro- 
nttt'<tttrtbucret  etiamsi  idjam  fecisset  Galcs^nius; 
quiquc  Saturuinum  prorsus  omisit.  L\v  dictts  igi- 


txigw  iunt 

iiiuilii  ii!i. 


ACTA  SANCTORUM. 

iur  concludo,  dictos  Martyres  eosdem  videri  cum 
Ancyranis,  quibuscum  annuntiantur  in  antiquis 
quatuor  Martyrologiis. 

9  Porro  obscura  horum  Martyrum  notitia,  et 
locus  martyrii  in  Romano  Martyrologio  preeter- 
missus  occasionem  dederunt  Hispanis  fabulato- 
ribus,  ut  sibi  vindicare  conarentur  tres  illos,  qui 
in  Romano  Martyrologio  conjunguntur ,  eosque 
continuo  Actis  quibusdam  fictitiis  eccornarent. 
Aucli  Joannem  Tamayum  Salazarium  in  Marty- 
rologio  Hispano  ad  iv  Septembris  i  Uticffi  in  Hi- 
spania  Baetica  SS.  Maximi,  discipuli  S.  Jacobi,  Hi- 
spaniarum  apostoli,  Magni  et  Casti  martyrum,  qui 
in  Neroniana  persecutione  comprehensi ,  propter 
Christi  fidem  martyrio  coronati  sunt.  In  annotatis 
pro  anno  martyrii  designat  annum  Christi  G6. 
Quin  et  notat  Acta  prorsus  periisse,  sed  eleganti 
stylo  rediviva  fuisse  conscripta,  videlicet  ex  sup- 
posititiis  pseudo-Dexteri  scriptis  :  nam  ex  illis 
omnia  fuere  hausta,  exceptis  camninibus  quibus- 
dam,  quas  recitat  sine  auctoris  nomine  :  nec  du~ 
bitaripotest,  quin  carminailla  sint  supposititia, 
et  recenti  manu  composita;  sicut  eruditi  et  pru- 
dentiores  Hispani  hodie  agnoscunt  de  fictitiis 
Dexteri  et  aliorum  chronicis,  et  sicut  Nicolaus 
Antonius  de  carminibus  istis  indubitanter  pro- 
nuntiat  in  scri])to  mox  citando.  Non  lubet  mihi 
immorari  refutandis  fabulis  istis,  cum  istud  hoc 
tempore  minus  sit  necessarium.  Attamen  brevem 
ittarum  seu  refutationem  seu  agnitionem  subjun- 
gam  ex  Scriptis  posthumis  Nicolai  Antonii,jam 
frequenter  in  hoc  Opere  adductis. 

10  Hte  in  Opusculo  Ms.  nobis  communicato 
pag.  65  de  iis  ita  scribit  '•  Celebrantur  jv  Se- 
ptembris  die  his  verbis  in  Komauo  Magnus,  Ca- 
stus  et  Maximus.  «  Eodem  die  SS.  martyrum 
»  Magni ,  Casti  et  Maximi  » ;  quorum  ultimi 
Usuardus  nou  meminit,  laudatis  primis  duobus. 
Ignorabatur ,  qni  atque  uudenam  essent  Marty- 
res.  Prsesto  fuit  clarificandis  iis ,  aethereus  ut 
quidam  sol,  Dexter,  qui  ait  ad  annum  lxvi  : 
i<  Nec  multo  post  Uticae  in  Bastica  Maximus  !)• 
n  Jacobi  discipulus  in  Ilispania  cum  sociis  Ma- 
n  gno  et  Casto  patitur  ».  Certe  ad  eum  Maxi- 
mum  S.  Jacobi  apostoli  discipulum  is  respexit, 
qui  iuter  alios  ejus  sacri  collegii  sodales  appella- 
tur  in  Historia,  sive  Pelagii  Ovetensis  episcopi, 
cui  et  hanc  notitiam  attribuit  Joannes  Mariana 
lib  iv  cap.  2;  sive  Sampvri  Asturicensis ,  apud 
quem  hodic  legituv  in  editione  quatuor  princi- 
pum  Hispaniaa  hi.storicorum,  Paceusis ,  Salmanti- 
ni,  hujus  Asturicensis,  Pelagiique  Ovetensis  pra?- 
sulum  a  Sandovallio  procurala.  Quem  statim 
opjiortunum  credidit  luculentiori  de  eo  formanda^ 
historiae :  reperieusque  huuc  nostrum  ejusdem  no- 
minis  Martyrem  non  alicui  adscriptum  loco  :  Esto 
tiij  ait,  ille  Maximus  Jacobi  discipulus  :  uec 
mora,  tam  eum,  quam  socios  Castum  et  Maguum 
ad  uos  pertulit ,  atque  Uticam  Ba^tica?  oppidum 
hoc  triplici  diademate  cinxit.  Addit  ptura  lauda- 
tus  scriptor,  et  ubi  ostenderat,  non  nisi  supposi- 
titia  adduci  testimonia ,  ita  merito  subjungit  : 
Non  his  testimouiis  ageuda  nunc  res,  sed  antiquis 
et  omui  suspicione  carentibus.  Verum  adducta 
mihi  sufftciunt,  quia  Tamayi  fabxdm  eruditis 
abunde  innotuerunt* 


D 


Bitpani  qui- 

dam  ex  pseu- 
do-Dextero 
tibi  vindicant 
Hfagmim,  Ca- 
stum  et  Maxi- 
mum  : 


E 


ted  illos  me- 
rito  ridet 
Nicolaus  An- 
tonius. 


BE 


UIE  QUARTA  SEPTEMBRIS. 

DE  SS.  THEODORO,  OCEANO,  AMMIANO 

ET  JULIANO   MART. 


207 


I) 


Sylloge  ex  Martyrologiis  et  Menolosiis. 


J.S. 


Annuntiat  hodie   Romanum  Martyrologium 
quatuor  martyres   Grxcos  his  verbis  :  Item 


Sub  Maximuno 
Galerio. 
Quutitor  Mar- 

tyresl9uibus     I  l.sanctorum  niartyrum  Theodori,   Oceaui,  Am- 
maie  udditur     miani  et  Juliani,  qui  sub   Maximiano  imperatore 

JSET-  diSSectiS  PedibuS  in  *ne*  «onjecti,  martyrium 
consummarunt.  Quintus  hisceadditur  in  Meno- 
logio  Graeco,  quod  Latinum  fecit  Bminentissimus 
Sirtetus;  at  perperam,  ut  probabo  inferius,  sive 
error  ilte  fuerit  ipso  Menotogio  Gnvco,  sive 
ortus  sit  ex  interpretatione  Latina,  quod  depre- 
B  hendere  nequeo,  cum  textus  Greecus  non  sit  ad 
manum.  Elogium  vero  in  laudato  Menologio  ta- 
lereperitur  :  Eodemdie  sanctorum  martyrum  Cen- 
terionis,  Oceani,  Theodori,  Ammiani  et  Juliani, 
qui  fuerunt  ex  oppido  Candale.  Hi  omnes  cum 
Christum  confiterentur,  post  multos  cruciatus 
jussu  Waximiani  in  lavacrum  injecti  sunt;  atque 
illinc  a  divino  ang-elo  erepti,  abscissis  securi  pe- 
dibus,  in  ig-nem  conjecti  consummati  suut.  Vi- 
derunt  Galesinius  et  Baronius  Centerionem  non 
recte  adjungi,  aut  certe  dubium  esse,  ideoque 
illum  prudenter  omiserunt.  Sane  Centerio 
prorsus  omittitur  in  Menologio  Basiiiano,  quod 
Sirletiano  est  antiquius.  In  Menseis  autem  men- 
tio  quidem  fit  v.zvTr^iwoc,,  et  titulus  seu  annun- 
tiatio  tam  est  ambigua,  ut  facile  quis  existimare 
possit  esse-  nomen  proprium  Martyris  :  at  ad- 
juncti  versiculi  ambiguitatem  toltunt,  et  osten- 
dunt  quatuor  dumtaxat  Martyres  annuntiari, 
atque  ea  de  causa  vocem  zsvr^&twv  explicandam 
esse  de  ofpcio,  reddendamque  Latine  centurio  : 
nam  Grseci  posteriores  vocem  illam  Latinam 
linguse  suse  inseruerunt,  usique  sunt  non  solum 
C  voce  y.wjpiw,  sed  etiam,  una  littera  mutata, 
-/.ivry^iwv,  uti  videri  potest  apud  Cangium  in  Glos- 

ignis  suppiicio  sario  Grseco-barbaro, 

vitamfinie-  2  Versiculi  laudati  in  Menssis  inxpressis  ita  te- 

'*""  guntur : 

'0  K£vr/;ptG>y  Kup  t:6^o'j  ^rzioj  Trviwv, 
xVvyriu  r.po^xjy.vc,  ziqro  nuo  dnoKviet, 
TptTTOic,  'ABhrjscl^  •(,  nvptx  Y.litj.rxc,  qivr,, 

At  tz,  dvfJSoV  O-JpXVQV  TlpOC,  70  7r/aro$. 

Reliqua  in  hisce  versiculis  satis  ctara  sunt :  at 
nonnihil  obscuritatis  habet   vox  %ivri  voci  vXi\i.ct.\ 
juncta,  quiV  hic  vertenda  est  inusitata,  aut  novu, 
sicuti  vox  illa  aliquando  sumitur.  Jtaque  versi- 
eulos  Latine  sic  exprimo  : 
Centurio  ig-uem  divini  desiderii  spirans, 
Animam  alacriter  in  igne  exspirat. 
Ternis  Athletis  rogus  est  scala  inusitata, 
Per  quam  ascendunt  ad  caeli  latitudinem. 
Clarum  est  hic  quatuor  solum  Martyres  memo- 
rari,  videlicet  primo  Centurionem  seorsum,  de- 
inde  vero  tres  simul,  qui  forsan  fuere  milites. 
ld  tamen  non  dicitur  ;  at  sotum  itta  suspicio  esse 
potest,  qui  primus   dicitur   Centurio.     Quamvis 
aulem  hic  primo  solus  cetebretur,    non    tamen 
existimandum  est,  coronatum    esse  ante  atios, 
aut  atio  mortis  genere :  sed  potius  credendum, 


id  ilti  honoris  delatum,  quod  videatur  omnium 
fuisse  antesignanus  ;  sive  is  fuerit  Oceanus,  qui 
in  Menms  et  apud  Sirtetum  primus  nominatur  j 
sive  Theodorus,  qui  in  Menologio  Basitiano prx- 
ponitur. 

ZPorroquaein  Menxis  prssterea  dicunturde  «mmefa. 
hisce  Martynbus,  congruu.t/  plane  cum  elogio  """"- 
ex  Menelogio  Sirletiano  recitalo:  asseruntur 
enim  venisse  ex  Kupw  Kxvo^Xr^  ex  png-o  Can- 
daule.  Torti  primum,,  deindeque  ferventi  bal<  q 
neo  injecti  dicuniur  jussu  Mawimiani,  que 
Maximianum  Gateriwn  ecoptico,  cum  videan- 
tur  passiin  imperio  Orienhti i .  Reliqua  etiam  ita 
consonant,  acsi  verba  Menmrum  Latina  fecis 
setSirtetus.  Verum  in  Menologm  edito  Basilii 
imperatoris  jussu,  quod  nuper  Grmo-Latinum 
prodiit  Urbini,  pautoprotixius  teontur  elogium,i 
hac  annuntiationc  pramissa  .■  Eodeni  die  oerta- 
men  sanctorum  martyrum  Theodori  ,  Oceani  , 
Amiani,  et  Juliani.  Ita  enim  subjungitur i  lli 
sancti  Martyrea  floruere  Maximlano  Imperatore. 
Comprehcnsi  autem,  ct  iutcrrog-ati,  cum  Chri- 
stum  Doininum  canfiterentur,  suspensi,  tlcjtt-xi- 
que  ad  ossa  fuere  :  deinde  in  ferventieflimum  bal- 
neum,  sig-illo  imperatoris  ohsiynatum,  ne  Inde 
exire  possent,  sed  intcrire  ibi  cogerentur,  detrusl. 
Sed  angelus  Domini  eoa  lllessos,  foribus  e  pes- 
sulo  firmatis,  et  obsig-nntis  eduxit.  Hursus  au- 
tem  capti,  abducuntur  oxtra  urbem  iu  desertum 
locum,  ut  truculentcr  Lnterflcerentur  :  ubi  petlta, 
et  impctrata  a  oarniflcibus  ad  orandum  hora, 
stantcs  multum  preoati  sunt  Dcum,  primum  qui- 
dem  pro  totius  orbis  constitutione,  sanctarumqua 
Eccleeiarum  tranqfulilitate :  deinde  gratiaa  eidem  ^ 
egerunt,  quod  diyni  hablti  essent,  quimartyrinm 
pro  ipso  suhirent.  Atquc  ita  pnccisis  singulis 
membris  cruribusquc  confractis,  iu  Ignem  ipjeotl 
finein  vivcndi  feccrunt. 

4.  Omittitur  hic  tocus,  ex  quo  venisse  dicun-  eoronativi- 

tur  Sancli.  tif,  sauconnniitnt  nnt  ricus  ( -aiid.-iii Ji>     '''"'"'"' 

...  ,,  .  .  ..  flrivntf,  non 

tn    quo    passi   /uisse    rcfcriuiliic    in  prtortbus  <„//,,,,„„„„ 

Fastis,  difflculter  inveniri  poterit,  licet  in  ilhro- 
nico  Eusebii  et  apud  atios  scriptores  inter  PBffes 
Lydise  inveniatur  atiquis Candaulcs  nomine,  a  quo 
locus  ittenomen  accipere potuit,  indeque  nonnul* 
laoriri  ntspicioin  Lydiat  minoris  Asim  provin- 
cia,  coronatos  esse.  Si  tuberet  audire  suppositi- 
tiuiii  Dewteri  Chronicon  ad  annum  808,  ubi  tres 
exitiis  Martijrihus,  omisso soto  Annnlano,  recen- 
set  cum  atiis  quibusdam  ,  in  Hispania  <j/t<vren- 
da  cssethorunt  Mnrttjrum  pa.lawira .  Tamayus  iu 
suo  Martyroiogio  Ilispanico  addii  A.mmianum 
tribus  atiis,  et  retiquos  in  Dexteri  Chronico  h  I  < 
junctos  atio  remittit.  Narrat  etiam  ii<-  iis  dispu 
tatum  fuisse  inter  scriptores  Eispanos,  quod  alii 
hosce  Martyres  dirmesi  Hispalensi  attribuere  ni- 
terentur,  aiii  Qiennensi.  Verum  NicolaUB  An- 
tottius  iti  ()jjcrc/,<)\titu>/">  ,<•>!, r.  rnuimunicalo  /jtjfj. 
JO  sotito  candorfi  /n-onuntiat,  scrtptarcs  ittos  An- 

dahatarum 


208 


ACTA  SANCTORUM. 


Al'CTORI 

J.S. 


nec  hujus  Ju- 
tiani  corpu* 
e$t,  quod  tcr- 
vatur  Cincra- 
ni : 


dabatarum  more  caecos  prseliari  atque  inter  se  con- 
tcndcre  de  horum  Martyrum  patria.  Nam  variis 
argumentis,  quse  brevitalis  causa  prastermitto, 
ostendit  Martyres  illos  ad  Hispaniam  nonperti- 
nere ;  sed potius  ad  Orientem,  Ut,  inquit  in  fine, 
ex  factain  omnibus  Graeeis  libris,  in  nullo  autem 
(antiquo)  Latinorum  memoria,  argumentisque  aliis 
plenissime  convincitur. 

5  Petrus  Paulus  Bosca  in  Martyrologio  Me- 
diolanensi  die  iv  Septembris  ita  habet :  Roraa3 
sancti  Juliani  Martyris,  cujus  corpus  Ciserani  in 
dioecesi  Mediolanensi  mag-nam  habet  veneratio- 
nem.  Addit  in  Annotatis  :  Ex  tabulario  paro- 
chialis  ecclesise  Cae.sariani  in  agro  Bergomate, 
quem  pagum  vulg-us  adulterino  nomine  appellat 
CisiiKANUM.  Corpus  autem  S.  Juliani  recog-ni- 
tum  fuit  in  curia  archiep.  die  xx  Augusti  anno 
mdclxxviii.  Dies  venerationis  suspicionem  inge- 
rere  poiest,  corpus  illud  S.  Juliani  esse  Juliani 
ejusdem,  de  quo  agimus,  prmsertim  cum  nullus 
alius  J \i\i&u\i8  hodie  in  Martyrologiis  reperiatur. 
Verum  huic  suspicioni  refragatur,  quod  Julia- 
num  suum  Jtomse  annuntiet  Bosca  ■  verisimile 
B  enim  non  est  Romoepassos  esse  Martyres  nostros. 
Prteterea  nihil  de  suo  Juliano  cognovisse  videtur 
Bosca,  nisicorpus  ipsius  fuisse  Homa  acceptum, 
et  Ciserani  inmagna  veneratione  habitum,  ita ut 
dies  iv  Septembris  ideo  fortasse  solum  electa  sit 
pro veneratione  istiusJuliani,quod  Julianus  ali- 
quis  eadem  die  celebraretur  in  Martyrologio  Ro- 
mano,  licet  cum  hocille  idem  essenon  crederetur. 


statuendum 
sub  Maximia. 
no  Gaterio. 


6  Baronius  in  Annalibus  ad  annum  308  re-  D 

fert  martyrium  quatuor  Martyrum  nostrorum  martyHum 

num.  27.  Annus    ille  quidem  incertus  est,    nec 

tamen  longe  a  vero  aberit.  Etenim  non  dubito, 

quin  sub  Maximiano  Galerio  passi  sint  Martyres 

illi,  sive  postquam  Diocletianus  et  Maximianus 

Herculius  imperio   se  abdicaverant,  quod  conti- 

git  anno  305;  primo  quia    dicuntur  passi   sub 

Maximiano  ;  secundo  quia  res  contigit  in  Orien- 

te,ubi  ssevissima  fuit  persecutio  sub  Galerio,  et 

ubi  Herculius  raro  fuit ;  ac  tertio  demum,  quia 

tormenta  Martyribus  hisce  illata  cum   moribus 

Maximiani  Galerii  optime  congruunt.  Nam  tes- 

tatur  Lactantius  libro  de  Mortibus  persecutorum 

cap.  21  pcenam  ignis  maxime  usitatam  fuisse 

Galerio,  et  quidem  eo    usque  processisse  illius 

crudelitatem,  ut  post  tormenta  damnati  lentis  igni- 

bus  urerentur.    Constat    autem  hosce  Martyres 

ignis  cruciatu  martyrii  lauream  adeptos.  Porro 

nonnulta  est  differentia  in  relatione  pcense ,  quse 

ignem  preecessit .-  Mensea    enim  et  Sirletianum 

Menologium   habent,    Martyrum     pedes   securi 

fuisse  abscissos,  et  sic  in  ignem  injectos.  Basilia- 

num  vero  habet  ;  Prascisis  faut,  ut  vox  Grseca 

•/.a-ay.onivTiq  etiam  verti  potest,  concisis)  singulis 

membris  cruribusque  confractis  igni  injectos  esse. 

Nonpotest  certo  dici,  utrum  membra  Martyrum 

fuerint  abscissa,  an  solum  contusa  et  confracta  ; 

at  certum  est  gravissima  passos  esse,  atque  ita 

gloriosam  coronam  consecutos. 


E 


DE  S.  MARINO  DIACONO  CONF. 


PATRONO    REIPUBLIC.E    COGNOMINIS    IN    ITALJA 


i  v. 


COMMENTARIUS     FR^^VItJS 


%  I.  Notitia  loci,  in  quo  Sanctus  solitarie  vixit;  memoria  in  Fastis  sacris 
an  corpus  Ticini  :  cultus  in  pluribus  aliis  urbibus  :  Acta  et  Commenta- 
rius  Italicus  quantae   lidei. 


Cmca  i  ik)  m 

I  M    I  1    IV. 

Heipublica 
Sancti  ndmin 
appellata  ; 


11 


oast  in    cujus  oaverna    vitam  solitariam 
diuvU    hir    Sa/irltis,    roraha/nr    aiifiqu/fits 

Titas  vel  Titanus  sive  a.oerj  efoincfo  SanMa- 
plnoaft  incolis  dictus  eco Sancti  nomine.  Situsest 
hi  Ttalia  Romati  liolam  interet  ducatum  Urbina- 
tem,  distatque  Arimino  milliaribus  Ttalicis  de- 
rrin,  Leopoldi  rrrosr.r.  hi  hujus  montis  cacumine 
&dificatum  fuit  oppidum,  guod  hodieque  Fanum 
S.  Marini  seu  Marinum  appellaturt  caput  parvse 
reipublicxlibermet  suijuris;  quo  titulo  ga 
ab  anno  600  secundum  Ba\  ndum  tomo  2 
pag.  320,  ubi  vicos  eidem  subjectos,  numerum 
incolarum  modumque  gubernationis  rea 
Nicolaus Coletus in  Ualiasacra  Ughelli  Venetiis 
■ecusa  tomo  2  coL  844  aittoppidum  esse  satis 
amplum  duplicique  muro  circumdatum,  fo 
dvibuset  eedificiis cum  pubHcistum  privatis  ni- 
tons,  Magisad  propositum  nostrum  faciuntqum 
sidhfn  :  Princeps  ecolesia   I).  Marino  sacra  est  et 


in  caoumine  montis  ad  Orientem  verg-it,  constru- 
cta  lapidibus  seetis  et  quadratis,  tribus  navibus 
ordine  Etrusco  distincta  .  .  .  In  ara  majori  requie- 
scit  corpus  S.  Marini,  prout  infra  ostendetur  ex 
ejusdem  inventione. 

8  In  additionibus  ad  Martyrologium  Bedze  to-  annHntiatio  in 
molMartii  pag.  x\xi  memoratur  Sanctus  no-  TelTs!°um- 
ster  cum  socio  Lcone  iii  Septembris  ex  Mss.  Va-  VI  .■  ^ 
ticano  et  Cyriaci;  sed    sine  loco.  Ambo  etiam 
habentur  ad  iv  Septembris  in  Ms.   Calendario 
Missalis  Mcdiolanensis  anni  1560,    hoc  modo  : 
SS,   Leonis  et   Marini    confessnrum.   De  illo  Leo- 
nr,  qui  et  Leus  dicitur,    egimus  tomo  i  Augu- 
sti  a  pag.  4tl.  Marinum   Ticini  annuntiant  Beli- 
nus,    Molanus,    Galesinius     et    Martyrotogium 
Germanirum,  quod   vidgo    Canisii  vocatur,  ad 
lii  Septembris ;  e  quibits  sotus  Galesinius  titulum 
diaconiexprimit  itascribens  ;  Papise,  sancti  Ma- 
rini    diaroni  et  confessoris.   Martyrologium  Ro- 

manum 


DIE  QUAKTA  SEPTEMBRIS 
manum  hac  die  :  Arimini  sancti  Marini  diaconi; 
aa  quse  Baroniusnotavit,  aKcwfti  Maurum  scri- 
oi  pro  Marino.  Franciscus  Maria  de  Aste  archi- 
episcopus  Hydruntinus  in  Disceptationibus  suis 
in  Martyrologium  Romanum  Beneventi  editis 
anno  1716  ,  locum  emortualem  sic  corrigit  ex 
Ferrario  in  calce  Novse  topographia?  :  Non  Ari- 
mini  ,  sed  apud  montem  Titanum  obiit ,  ut  in 
ejus  Vita.  Refertur  item  Sanctus  iv  Septembris 
apud  Maurohjcum,  Grevenum,  Withfordum  in 
Martyrologio  Anglicano  ,  et  Canisium  in  Ger- 
manico  laudato;  quod  xdtimum  distinguere  i-i- 
hunc  Marinuma&eo,  quem  pridie  annun- 


ibi  esse  qui  dicitur  factus  a  Sancto,  et  m 
xn  angulo  clausiri,  unde  intrati 
id  est,  coenobium  Canonieor 


2U0 


UHC  est 

ur  tn  coiirc,: 
um  Laleranensi,  ,,t. 

IZ     7     f'V''eL  Hui"s  sit''»'P>-opema;uu 
vjw  Onentem  exhibet  tabuU,  topographica  ci- 
i  taus  Aru.nnens.spost  tomum  s  Collectionis  M- 
stoncw  de/undaUone  Ariminietc,  , 
Ckmentini  sermone  Italico  consc%*CoZ 

P^tereaSanctusArbvhtLiburnia.BononucCx- 
senw,  VtguentixfVoyhen  ;a  i/„  dkvcesiFerruriensi 


AUCTOftl 
J.V. 


B 


fletium  Ticinij 
non  tamen 
corpus  ; 


c 


cuttusArimmt 
aliitqHe  tn 
locis. 


detu: 

tiarat  Papia;  :  sed  illum,  quem  ibi  colitur,  eum- 
dem  esse  cum  Sancto  hodierno,  constat  ex  Jaco- 
bo  Gualla  lib.  5  Sanctuarii  Papim  cap.  1  et  4  quod 
compendium  est  Actorum.  Idem  mox  patebit 
ahunde  ,  ubi  retulero  elogium  ex  Greveno  his 
verbis  conceptum  :  In  Titano  monte,  sancti  Ma- 
rini  Levitae  et  confessoris  ,  qui  cum  esset  do- 
landorum  lapidum  peritus  et  a  Diocletiano  con- 
ductus,  de  laboribus  suis,  pauperibus  Iarg-e  sub- 
veniebat ;  Christianos  quoque  ,  ob  Christi  fidem 
in  opere  praegravatos ,  adjuvabat.  Postea  vero 
Eomani  Pontificis  jussu  diaconus  ordinatus, 
quievit  in  pace.  An  omnia  hsec  vera  sint,  infra 
videbitur. 

3  Ferrarius  in  Catalogo  Sanctorum  Itatise  ad 
ni  Septembris  exhibet  e  Petro  de  Natalibus  com- 
pendium  Actorum;  sedrecte  subdit  in  Annota- 
tione,  multa  correctione  illa  egere.  Deindecirca 
cultum  observat  sequentia  :  In  Martyrol.   Rom. 
natalis    S.   Mariui    prid.    Non.  Sept.    adnotatur , 
cum    in    M.  Titano  ,     M.   Feretrano  ,     Arimini  , 
Papiae ,  et  aliis  in  locis  in  Non.  celebretur.  In 
Catalogo  generali  ad  eumdem  diem  dubitanter 
loquitur  de  loco,  in  quo  Sanctus  requiescit,  hsec 
notans   :    Corpus   in    M.    Titano    op.   Ariminen. 
dicec.  (secundum   Ughellum  Leopolitanse  dicece- 
sis)  asservaci  fertur,    cum    illud  Papise  in   sacra 
aede   ejusdem    S.     Marini    quiescere    affirmetur , 
nempe  a  laudato  Gualla  cap.  i.  Huic  consonant 
informationes  a  R.  P.  Joanne  Antonio  Galto  re- 
ctore  Collegii  nostri  Ticinensis  huc  missse  anno 
168G  ,  signantes  tamen,  Sanctum  in  illa   urbe 
coli  non  iii  Non. ,   ut  supra  aiebat  Ferrarius, 
sed  pridie  Nonas  cum   Romano  Martyrotogio. 
Verba  accipe-  Die  iv  Septemb.  ag-itur  dc  S.  Ma- 
rino  diacono  sub  ritu  duplici  in  sua  propria  ec- 
clesia  .   quia  ibi   adest  cjus   corpus ,  ct  e&t  cjus- 
dem  titulus.  Bernardus  Saccus  Eistorise  Ticinen- 
sis  libro  10  cap.  8  scribit,   temptum  S.  Marlni 
una  cum  monasterio  ad  majorcm  aliquarum  rell- 
quiarum  honorificentiam  in  urbis  medio  eleganter 
constructum  fuisse  ab  Aistutpho  Longobardorum 
rege,  adeoque  circa  medium  seculi  vm.  Euntdem 
conditorem  istius  ecctesise  sub  nomine  omnium 
Sanctorum,  modo  autem  divi  Marini  agnoscit  Guat- 
la  citatus;  sed  enormi  anachronismo  Aistulpht 
mortem  cotlocat  anno  salutis  quinquagesiino  octa- 
vo  supraducentos. 

4  Ceterum  per  corpus  hic  aliqusc  dumtaxat 
reliquice  intelligi  possunt,  et  recte  ittud  Ticino 
non  attribuit  memoratus  Saccus  :  constat  enim  ex 
instrumentis  postea  edendis,  corpus  S.  Marini  an- 
no  luSG  in  ejus  nominis  oppido  inventum,  ibi- 
dem  adhuc  fuisse  anno  16G1,  si  costam  ewcipias; 
nec  iLSpiam  occornt  mentio  uUqua  translationis 
corporis  Ticinum  factsc  vel  Ticino  Marinum. 
Templum  item  Sancto  dicatum  est  Arimini,  pro- 
ut  testatur  Raphael  Adimari  libro  i  de  Situ 
Ariminensi  Italice  edito  pag.  88,  addens  puteum 


tocisquealiisdicBcesis  Anmtnensiset  Feretranm 
idiasseritauthcnticum  instrurnentum anni  L66]  ' 

Niverm  quoque  in  Gallia  et  quidem  ritu  dupli- 
«,  teste  Kalendario  Nivernensi  M.  ad  n  Septem- 
bns,  Marini  conf.  dup.  De publieaet  solemni  ve- 
neratione,  qua  Patronum  ac  Protectorem  suum  • 
prosequuntur  San-Marinenses,  opportunius  aae- 
turznfra.  v 

5  Actorum  duplex  habemus   exemplar  Ms.;  4«<i«  JW.. 
atterum  Roma  missum  a  P.  du  Lorey,  cujus  hic  ",mlio  r^M'° 
est  titutus  :  Iucipit  Vita  sanoti  Marini  oonfesso- 
ris  desumpta  ab  antiquissimo  libro  mann  scripto, 
qui    est  pcnes   iliustres  DD.  Sooietatis  S.  Biero- 
nymi   de    Arimiuo    a    fol.    167   usque  fol.    L74  :   ]g 
atterum,  quod  etcordio  multisque  aliisapriori 
discrepat  et  correctius  est,  accepimus  anno  L64 1 
a  P.  Joanne  Gamans  Soeielatis  Jesut  descriptum 
exPassionali  pergameno  Bodecensis  cosnobii  Ca- 
nonicorum  Eegularium  s.  Augustini  in  dicecesi 
Paderbornensu  Duobus  hisce  addi  p&ssunt  ix  Le- 
ctiones  Offwii  proprii  Ms.,  necnon  Divl   Marini 
Triumphus  carmine  heroico  celebratus,  $ed  hic 
mutilus  estnecvitiiscaret.  Exstat  insuper  Vita 
typis  excusa  tibro  s  cap.  86  apud  Petrum  de 
Natalibus,  quoad  omnia  fere  consonans  Lectio- 
nibus  citatis  ;  item  alia  multo  prolimior  tomo  2 
Mombritiifol  52,  comptectens  quidquid  habetur 
in  Vitisjam  memoratis,  sedpreeferensfalso  hunc 
tituium  :  Passio  SS.  Leonis  et  Marini  martyrum, 
cumambo  in  pace  obicrint.  Acta  a  quo  primum 
conscripta  sint,  non  invenio  :  ad  tempus  quod  <</ 
tinety  Tilichtontius  nota  70  in  Arianos  tomo  fi 
pag.  785  videri  sibi  ait,  stylum  esse  seculi  m  et  \. 
Verum  seeuto  xi  antiquiora  non  esse  indical  me- 
moratus  Clementinus ,  dum  parte  i  anno  1617 
edita,  Ubro  1  pag,  123  Vitam  Sancti  emaratam 
asserit  ab   annis  circiter  000.    Emigua   igitur 
Actorum  est  auctoritas  ab  ivtate  scriptorisx  utpo-  P 
tequi  totis  0  seculis  a  Sancto  distdbat.  Tmo  auoto~ 
ritatem  omnem  alio  etiam  eco  capite  illis  abjudicat 
citatus  Titlemontius,  et  Acta  nou  sinestomacho 
repudiat. 

(1  Sane  in  iis  narrantur  qumdam  minimecO'  ^immtrUot 
hmrentia,  et  qua  ftdem  historicam  non  meron- 
tur  :  nam  l<>imperitus  scriptor  inducit  Diocle* 
tianum  <'/  Maximianum  imperatores,  dire  see 
vientes  in  Christianos,  urbemqnt'  Ariminensem 
resedificari  jubentes  circa  annum  -i'>l ;  nempe 
diu  antequam  ilh  imperarent,  et  priusquam  Ari- 
minum  a  DemosthctK-  Liburnorum  reget  nescio 
guot  vastatum  esset,  quod  tantum  annoapartu 
Viryinis  :l(W,  contigtssc  rotmtt  taudntus  CUnnenti- 

nus  pag.  122,  et  Vincentius  Maria  CimareUi 
alter^ aurto,  Italuelib.  :i  B.istorise  Urbinatium 
pag.  8.'i.  Imo  Lectiones  Offlcii  proprii  et  1'cirus 
de  Natalibus  aiunt  urbem  reparari  coeptam  cir- 
ca  aunos  Domini  coxx,  Sanctique  obitum  affl 
gunt  anno  257.  Asserit  ■■l-  Virct  stntctn,»  jnm. 
tum  Christianum,jussu  prwdictorum  imperato- 
rum  venisse  Ariminum,  operam  collaturum  ad 
civitatem  reiedifxcandam  ■  hoc  tamen  in  antiqui- 
tatibus  patrise  suat  testatum  non  invenit  Ctcmen- 

tinus 


210 


DE  S.  MAEINO  DIACONO  CONK. 


acctork  tinus  nobilis  Ariminensis,  cum  libro  2  pag.  126 
J  v-  scribat,  dou  bene  solido  fundamento  numerari 
SS.  Leonem  et  Marinum  inter  architectos,  lapi- 
cidas,  cdementarios  aliosque  operarios,  qui  tunc 
eo  confluxerunt.  Mullo  minus  idreperit  in  ma- 
nuscriptis ,  quae  variis  locis  citat ,  Gaudentius 
Brunacci  auctor  Vitse  Italicx  S.  Gaudentii  Ari- 
minensis  episcopi  et  martyris  ;  siquidem  libro  2 
pag.  58  narrat ,  Leonem  et  Marinum  juvenes 
et  adhuc  gentiles  accessisse  Ariminum  sub  hoc 
sancto  episcopo,  quem  Julius  I  ordinaverat,  uti 
habet  pag.  4,1 ;  ibidemque  ab  illo  ad  fidem  Chri- 
sti  conversos  et  baptizatos  fuisse.  Denique  ut  alia 
omittam,  quis  fabulam  non  xstimet,  inquit  Fer- 
rarius  in  Catalogo  Sanctorum  Italiae  pag.  569, 
illud  de  urso,  loco  aselli,  quem  devoraverat,  Ma- 
rinum  vehente? 
Commentariui  7  Accepimus  anno  1665  Commentarium  Ita- 
itaiiciu  Ucum  bene  longum  de  Vita  et  gestis  Sancti,  con- 

cinnaium  per  DD.  Alexandrum  Belluzzi  et  Joan- 
nem  Franciscum  Manenti  nobiles  San-Mari* 
nenses,  qui  eumdem  juridice  coram  notario  et 
testibus  recognoverunt  et  approbarunt  ix  Decem- 
B  bris  anni  1661.  Post  instrumentum  illud  appo- 
situmque  de  notarii  fide  testimonium,  auctoritate 
publica  et  sigillo  reipublicee  firmatum,  subditur 
episcopi  dicecesani  approbatio  in  hunc  modum  : 
Bemardinufl  Scala  Dei  et  S.  sedis  Apostolicse  gra- 
tia  episcopus  Feretranus.  Plcnam  fidem  facimus 
ct  verbo  veritatis  attestamur,  retroscriptam  nar- 
rationem  gestorum  divi  Marini,  per  perillustres 
ot  cxccllentissimos  DD.  Alexandrum  Bellutium 
et  Joannem  Franciscum  Mancntium  de  S,  ftla- 
rino  recollcctam  ct  dcscriptam  ,  et  coram  D. 
IPranefeco  ELonofrio  publioo  et  authentico  nota- 
rin  reipublioffl  S.  Marini,  in  eaque  ad  praesens 
oanoellario  nostro ,  rccog-nitam  cum  Ieg*alitate 
diotffl  reipublio»  a  nobis  bene  visam,  lectam  at- 
que  jam  debito  pondere  <'t  maturitate  examina- 
liuu,  esse  vcritati  consonam ;  niliilquc  continere 
qu»d  non  muniatur  auotoritate  scribcntium  pu- 
liliioruiu  nioiiuinciitonim ,  et  immemorabilium 
traditioimm  pcr  diireosim  nostram  communi- 
ter  aooeptarurjD  et  pie  oreditarum.  Quaproptcr 
ad  laudezo  omnipotentis  Dei  et  honorem  pnedi- 
cti  divi  Marini  ,  nostros  approbaiionis  robur  , 
quantum  ln   nobis  est,  pwesentibus  addere  non 

(;  dubilamus.    ln    quorum     fidem    ctc.    Datum    Pin- 

nw  ex   palatio  nostro   episoopali ,  die  xxni  De- 

cembris  MDOLXI.  Uernnrdinus  Scala  episcopus  Fe- 

iriranus  et  juxta  ipsius  sigiiium  inferne  appo- 

situm,  Joannes   Baptista  Franchinus  canc.   epi- 

scopalis  Feret. 

i u liiidmn  rn.i-      *  Commentarius  iste  non  saiis  criticus  omnia 

oMuottii  abi     adoptat  ut  vera,  qu<v  in  Actis  tum  impressis  tum 

?iffl  ■  ?«"      Mss.  refertmtur,  prssterquam  aliquot  anachro- 

nisinos  ,  quos  ita  corrigendos  censuerunt  iliius 

aurtorrs,  rrtrahunt   ruin   Adimaro  lib.l  pag.  2 

tidiotum  Diocletiani  pro  instauranda  urbe  Ari- 
minensi  ad  annum  circiter  800,  et  sub  idem 
tempus  dicunt  eo  accessisse  Marinum  cum  Leone 
jam  Christianum,  at  juvenili  atate  floridum; 
Ua  ut  anno  859  interesse  potuerit  ooncilio  An- 

miurnsi  rinu  S  (laudcnth  episoopO,  CUJUS  Ordi- 
nationem  non  Damaso,  uti  perperam  Pctrus  de 
Natalibus,  sed  Julio  /  tribuunt.  Recte  guidem 
lar  distinguuntur  tempora  Diocletiani  rt  S.  Gau- 

dentii  rpiscopi;  sed  rrrisijnitr  aou  rst,  ut  Fc>*ra- 
rius  obsercat  pag.  181,  Mariuum  cum  socio  lo- 
casse  operam  suam  Arimini  sub  Diocletiano,  ac 
deinde  sub  Constantio  imperatore  ordinatum  esse 
diaconum  a  S.  Gaudentio.  Vide  Gfamontinum  su- 


pranum.  6.  Malim  igitur  credere  Srunaccio  ibi- 
dem  citato,  Sanctos  venisse  dumtaxat  Ariminum 
tempore  S.  Gaudentii  episcopi :  sic  metius  cohae- 
rebunt  cetera,  et  Marini  obitus  statui  poterit  sub 
finem  seculi  iv.  Ceterum  non  est  necesse  integrum 
illum  Commentarium  ex  Italico  Latinum  facere ; 
nam  Acta  ipsa,  e  quibus  potissimum  coaluit,  po- 
stea  dabuntur :  et  in  iis,  qum  gesta  memorat  a 
Sancto  vivente  ex  Petro  de  Natalibus,  qui  identi- 
dem  citatur  in  margine,  haudquaquam  tantm  au- 
ctoritatis  est  ac  putavit  illustrissimus  Bemardi- 
nus  in  relata  approbatione .  Alia,  qum  Actis  su- 
peraddidit,  paragrapho  sequente  proferentur , 
vel  in  Annotatis  post  Vitam. 


§  II.  Solemnis  veneratio  apud  San- 
Marinenses  prsecipue  post  inven- 
tionem  corporis,  quse  datur  ex 
instrumento  authentico  ;  alia  ad 
cultum  pertinentia. 


i) 


E 


-^elix  ejus  transitus,  inquit  Itatice  memora-  Pecuiiarit  cut- 
X^  tus  Commentarius,  m  Septembris  festive  re-  'us 
colitur  a  republica  S.  Marini  cum  magnificentia 
musicorum  concentuum  et  ornamentorum ,  cum 
extraordinario  peregrinorum  concursu  ad  cele- 
britatem  Sancti.  Nonnultis  interjectis  de  cultu 
in  variis  atiis  locis,  quorum  aliqua  retuli  num. 
4,  sic  prosequitur  :  Eemansit  itaque  eidem  rei- 
publicse  integra  hereditas  pretiosarum  ejus  exu- 
viarum  ,  quas  veluti  piguus  protectionis  illa 
conservat  obsequiosa  diligentia  in  ecclesia  majo- 
ri,  dedicata  eidem  Sancto,  sub  clavibus  commis- 
sis  custodiae  illustrissimorum  capitaneorum,  qui 
sunt  supremus  illius  magistratus.  Thesaurus  ve- 
nernbilis  ejus  capitis  exponitur  quotannis  admi- 
rationi  non  miuus  quam  venerationi  :  siquidem 
conspicitur  id  post  tredecim  secula  prEeservatum 
a  corruptione  cum  aliquot  dentibus,  qui  vivaci 
rubore  gingivae  conjunctae  minime  cedunt  den- 
tibus  viventium.  Residuum  venerabilium  ejus 
ossium  jacet  inclusum  urnae  marmoreae,  cui  cer-  y 
nitur  imprcssum  scalpro  inerudito  sed  pio  sequeus 
distichum  : 
Clusa  *  ab  antiquis,  nobis  aperta.  Marini  .  al  ciuusa 

Sancta  manent    membra ,   nobis   cunctis    reco- 

lenda. 
]  0  Commentarii  auctores  non  videntur  memi-  apud  San  ■ 
nisse ,  dum  illa  scriberent ,  quod  costa  Sancti  Mariwnm 
translata  fuerit  ad  civitatem  Arbensem  in  Li- 
burnia  •  miror  etiam  mdtum  eos  verbum  fecisse 
de  inventione  corporis.  Documentum  hujusce  in- 
ventionis  edidit  Cotetus  tomo  2  Italuv  Sacrte  re- 
cusw  col.  854-,  sed  in  quibusdam  mendosum  ; 
dabo  iltud  correctius  ex  instrumento  authentico 
anni  1628,  quod  et  ptura  alia  ad  cultum  San- 
cti  spectantia,  necnon  iitteras  translationis  testes 
rontinet,  ac  proinde  hic  inseri  meretur.  In  no- 
mine  Domini  nostri  Jesu  Christi.  Anno  ab  ejus 
nativitate  sacratissima  mdcxxviii  Indictione  Eo- 
maua  xi ,  sedente  sanctissimo  DD.  Urbano  VIII 
divina  providentia  Tont.  Max. ,  die  vero  ulti- 
ma  mensis  Octobris  anni  antedicti.  Universis  et 
singulis  sit  notum  et  evidenter  pateat,  compa- 
ruisse  in  Terra  S.  Marini  Feretraoffi  dioecesis  co- 
ram  perillustri  et  reverendissimo  D.  Jo.  Baptista 

Cioniuo 


"  ex  dictis  Capuccinis  s 


concernen- 
tem 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS 
A  Cionino  J.  U.  D.  abbate,  protonotario  Apostoli- 
co,  et  lilustnssimi  ac  reverendissimi  D.  episcopi 
Jeretrani  vicario  generali,  perillustrem  et  ad- 
modum  reverendum  D.  Michaelem  Thomam  de 
eivitate  S.  Leonis  J.  U.  D.  archipresbyterum 
matncis  ecclesise  seu  plebis  S.  Marini  Terr®  pra?- 
dictae  perpetua  libertatis  ejusdem  S.  Marini,  et 
pro  dicta  ecclesia,  atque  ad  g-loriam  et  hono- 
rem  ipsius  sancti  Titularis  ac  Tutelaris  perpe- 
tuamque  memoriam  ,  in  termino  competente 
produxisse  et  exhibuisse  in  suo  proprio  origina- 
li  fidem  scriptam  et  subscriptam  manu  propria 
quondam  illustris  et  adm.  reverendi  et  excellen- 
tis  D.  Marini  Bonetti,  dictse  ecclesise  archipre- 
sbyteri,  confectam  sub  die  iv  Octobris  mdxcv 
(hic  inseritur  initium  et  finis)  concernens  *  in- 


211 


=>utnmo   cum   tremore    ac 


*ITT0II 

J   V. 


rta,    Marini 
s  cunctis  rcco- 


f(  t,nlemniter 
rltvntum  ; 


B 


o  tempore 
immemora- 
biii : 


inventum  tbi 
co/yus  anno 
1586 


ventionem  et  translationem  sacri  corporis  pras- 
fati  S.  Marini,  patroni  in  eadem  ecclesia  sua; 
petens  illam  recipi  et  admitti  et  recognosci  man- 
dari  per  testes  habentes  notam  manum,  in  for- 
ma  ad  perpetuam  memoriam,  ut  supra,  omnem- 
que  alium  bonum  finem  et  effectum  etc.  omni 
etc. 

11   Et  insuper ,   pro    neg*otiis  in    Eomana    cu- 
ria  susceptis    ad   magis  promovendum    honorem 
et  cultum   erg-a  eumdem  Sanctum,  petiisse  et  in- 
stitisse  dictum  D.   compareutem ,  unum  vel  plu- 
res  notarios  deputari  ad  suscipiendas  testifieatio- 
nes  ac  testimonia  in  forma  probanti,  super  intra- 
scripta   videlicet    solemnitate   festi   ipsius  Sancti, 
ag-i    solita   die    ni  Septembris  ab    immemorabili 
tempore  citra  ejusdem  gdoriosi  natalis.   Item  su- 
per  processione   generali ,  solemnissime  in  eadem 
festivitate    quotannis   celebrari  solita,  cum   dela- 
tione    per    Terram    ipsam    sacri    capitis  ejusdem 
Sancti.    Item  quod  in  libris  antiquissimis  cantus 
firmi    ecclesise     prasdictae     extent    Antiphonse    et 
Responsoria   Officii  ex    propriis   ejusdem    S.  Ma- 
rini  ,   illudque  fuisse  solitum  decantari    in  dicta 
ecclesia;  deque  aliis  hujusmodi  neccssariis  et  op- 
portunis.    Et  similiter  ad   dictum  effectum  insti- 
tisse ,  accedi  ad  eandem    ecclesiam   per  D.  I.  R. 
ad  faciendum  visum   et  repertum  de  sacro  depo- 
sito  ejusdem  Sancti,   nec  non  votis  appensis,  sa- 
crisque    ejus  lectuiis,  libris  ac  memoriis  etc.  ita 
etc.  omni  etc.   Qui  perillustris  et  reverendissimus 
D.  vicarius   generalis  Feretranus  sedens  etc.  prae- 
dicto  admisit  si  etiuquantum,  et  successive  fidcm 
supradictam    recognosci     mandavit   in  forma,  et 
ad  supradicta  omnia  in  not^irium  ac  notarios  in- 
solidum    deputavit    DD.   Lactantium    Vallum    ct 
Livium  Pelliccerium    de    S.  Marino  ,   offerens  se 
paratum  ad  dictum   accessum  juxta  petita  ita  etc. 
omni  etc.   Ita  pronunciavi  ego    Jo.  Baptista  Cio- 
ninus  vicarius   generalis  Feretranus.    Tenor  vcro 
fidei  supradictffi  est  qui   sequitur,  videlicet. 

VI  ii  Quia  inTerraperpetuaslibertatis  SMarini 
»  Eeretranse  dicecesis  de  corpore  Sancti  ejusdem 
ii  nominis  dubitabatur,  et  propter  talem  suspicio- 
ii  uem  in  dies  mag-is  ad  dictum  Sanctum  devotio 
n  diminuebatur,  licet  in  pede  altaris  majoris  ple- 
ii  bis  ejusdem,  Sancti  prsdicti  corpus  quiescere 
n  suspicaretur.  Hinc  eg-o  Marinus  Bonettus  di- 
ii  ctse  plebis  archipresbyter  corpus  praedictum 
»  exquirere  constitui :  et  prius  maturo  habito 
»  colloquio  cum  illuetrissimo  et  reverendissimo 
/i  D.  Jo.  Erancisco  Sormauo  Mediolaiirwisi  ,  di- 
n  cta?  Feretrana?  dicecesis  antistite ,  precibusque 
n  per  aliquot  dies  cum  multis  fratribu.s  Caj 
«  cinis  ad  Deum  pro  hac  re  delatis,  tandem  in 
»  festo  Inventionis  S.  Crucis  dc  anno  mdi.xxxvi 
»  ad  horas  tres  noctis  cum  interventu  duorum 
Septembris  Tomus  II. 


"timore    pedem    prsdicti    altaris  rupi ,     ibique 

"  bUS  1Qsculpti  sunt,  videlicet 

"  °lausa    ab    antiquis,    uobis  ape 
"  baiicta    manent  membra   nobi 
«  leuda. 

ii  et    12?    **?    UrUa    C°ram    dict0    ^tistite 
<<  et  populo  prwdict»  Terras  aperta,    clare  vidi- 

«  mus   omnes ,  ibi    omuia    ossa    corporis    Sancti 

«  prttfati  extare  cum  quadam  parva  cruce  «nea 

"  et  quibusdam  paucis  nummis ,  quorum  Imago 

'<  mimme  agnoscebatur.  In  die  postea   n,  proxi- 

■  mioris  mensis  Septembris ,  in    qua   Sancti    so-       • 
"  lemma  agi  solent  eum  mag-uo  vicinorum  eon- 

■  cursu,  licet   imbres  immensi  de  mane  restite- 

■  nnt;  prasdieta  ossa  prrefatusautist.es  et  alii  di- 
ii  gmores   cleri  per  totam  Terram   cum   hymnia 

■  canticiset  instrumentis  musieis  devote  asport* 
»  vcre,  et  reposita ,  pront  etiam  nuno  eztant 
ii  super  piwdictum  altare  majus,  ibique  majori 
«  quam  pnus  veneratione  coluntur  ad  laudem  et 
»  gloriam  Dei  omnipotentis  et  Sanoti  prodiotl 
»  Et   quia    eg-o  preadiotus  Mnrinus   Bonettua  ut 

«  supra  his  omnibus  interfui,  his  manu  mea  pro-  E 
«  pna  scriptis  et  subscriptis,  de  omnibua  Hdem 
ii  facio  Hub  hac  die  iv  mensis  Ootobris  anxcv. 
n  Idera  Marinus  mauu  propria  ».  Tomo  oitato 
Italim  Sacree  col.  855  notaturiduno  anno  serius 
nempe  1596 ;  sed  fides  nostri  Ms.  est  potior, 

14  Sequitur  ejusdem  recoynitio  in  hunc  mo- 
dum:  Die  dicta  ultima  Ootobris  loaxxnxx.  Co-  LZS  n 
ramdicto  reverendissimo  D.  vicario  g-enorali  in  ngnUto, 
accessu  facto  ad  ecolesiam  matrioem  praadiotum 
S.  Marini ,  personaliter  constituti  perillustria  et 
adm.  cxceilens  ac  11.  D.  Camillus  Bonellus  J. 
U.  D.  et  protonotarius  Apostolicus  dr  S,  Warino 
ataiis  suaa  annorum  i.w  ,  neo  non  IUuatrll  et 
adm.  reverendus  D.  Auivlms  BellutiUB  rector  |>a- 

rochialis  s.  Micliariis  dc  Domaffnano  oomitatua 

dictaa  Ternn  S.    Marini    FeretranflB    diosceala    au- 

norum  lx,  singuli  singillatim  diligenter  Interro- 
gati,   et   8ervatis  servandis  medio  Juramento  ta- 

ctis  Scripturis  ctc.  uuus  post  alium   tciicus  in  ma 

nibus  propriis  lidom  supradiotam  (nsuo  originali 
existens*  in  oalce libelli,  in  quo  est  VitaS.  Ma- 
rini  dcscrijila  ,  recog-noverunt  ct  IpBorum  quilt-  M  ontc 
bet  reoognovit  illam  formiter  Boriptam  et  Bubacri-  u 
ptam  manu  propria  ipsiusmct  I).  arohipreBbvteri 
Bonetti  bon?e  memoriflB  oonoludentibua  rattonl- 
bus;  quia  scilicet  notam  habebant  et  babent  ma- 
num  illius,  quippe  qui  erat  conBobrinus diotl D. 
Camilli,  el  docuit  scribere  prflefatum  I).  Aure- 
lium,  videruntque  pluries  illuin  BOTlbere  eto.  o- 
mni  Ctc.  Pnrsriitilms  ad    pivrdicta  in   sacrisli.-i    di 

ctae   plebis  II.    I).  Pranoiaco  Qeorglo  de  8.  Aga- 
ta,  et   I).  Gregorlo    1'hmibono  de  S.  Leone,  te 
stibus  rogatifl  etc. 

L6  Varia  deinceps  peculiaris  veneratio/iis  ar*  Saorvreti 
gumenta  sic  re/eruntur .  Die  dicta  eodemque  ao- 
cessu    reverendiseimufl   D.    vioariufl   i  apradlotuB, 
pra;mi.ssa  debita  oratione  ante  diviniBBimum  Ku- 

charistia;  Sacramenttiin    in  Bacello   8.    PetpJ  dictflB 

plebis,  ubi  dicitur  oonBtruotftm  fuifl  e  ->\>  eodem 

S.   Marino  sacram  illam  :edicuJaui  cidcm   Aposto- 

lorimi  Principj  dioatam,  et  ubijuxta  dictum  alta- 
re  retro  extant  duo  lectull  in  flaxo  excavatl  ;  ln 
ub  postea  ipBam  plebem  eidem  divo  Marino 
dicatam  Btructurea  antiquiflBimsB  ac  venustaa  mul- 

tis  capcllis   f,    ac  altanbus  exornatam  et  perpul 
cris  inauratis  pellibus  vestitaiu,  et  oui   Ineerviunt 
reyulariter  decem  sacerdotes  ultra   alios  olericoa 

B8  una 


l/ill    •■  /llHIIII    [ 

flcontiui  vo- 

n,  ,1,1,1.1    lllltlll 

UOtUi  17  ; 


e.  sriccllis 


HCTORS 

J    V. 


t,  iconis 


atta  QtotloMM 
rt  niiijutarii 


'  .  i  cuslodci 
'i  voet  Italtca 

IH.1Sti.llli 


vmtrationu 
argumwta  . 


212 

una  cum  dicto  archipresbyterio  et  magistro  ca- 
peliffi,  accessit  ad  sacrum  altare  majus  decenter 
exornatum  et  eidem  divo  Marino  dicatum ,  ut 
ipse  vidit,  legitque  sculptum  in  summitate  icco- 
nffi  *lapideae  albae  afTabre  fabricatse,  intra  quam 
pulcraextatsimilis  lapidis  slatua  ejusdem  S.  Ma- 
rini  in  habitu  diaconali  manibus  Terrara  ipsam 
sustinentis.  Et  subtus  basim  ac  planitiem  statua; 
prsedictffl  vidit  et  veneratus  fuit  sacrum  caput  e- 
jusdem  S.  Marini  ,  ibidem  theca  argentea  reve- 
renter  asservatum  ,  custoditum  sub  pluribus  cla- 
vibus  ac  seris,  in  qua  theCB  Iegitur  infrascripta 
inscriptio,  videlicet  «  Auctori  perpetuae  liberta- 
n  tis  sua3  Divo  Marino  protectori  Kespublica  S. 
«  Marini  fieri  curavit  anno  mdcii  et  die  2  raen- 
n  sis  Septerabris  //.  Atque  ibidem  intrinsecus  e 
regione  ejusdem  sacri  capitis  vidit  immuratum 
sacrum  deposituin  corporis  cjusdera  ,  ut  per  in- 
acriptionem,  qu»  ibi  extat  sequentis  tenoris,  vi- 
dclicet.  »  Aurato  hoc  argento  Divi  Marini  ca- 
..  put  includitur  ,  reliquo  intus  corpore  asserva- 
»  to.  Opus  autem  stipato  hinc  inde  sere  conse- 
»  ctum  opera  Pabritii  Bellutii  ac  Flamini  Cio- 
«  nini  tutorum  Kal.  Sept.  «non  »■ 

16  Vidit  orationem  manuscriptam  in  tabella 
adipeum  Sanctum  directam,  bujus  qui  sequitur 
tenoris  ,  videlicet.  »  Salve  Pater  sancte,  flam- 
«  macaritatis,  speoulum  posnitenti»,  propugna- 
»  culum  castitatis,  ffloria  Titani  montis  ,  prae- 
h  dioator  Euangeliij  fundator  libertatis,  fami- 
»  liaia  tuam  respicc  ,  apprehende  arma  et  scu- 
»  tnra,  ct  exurge  in  adjutoriura ;  ut ,  prostratls 
ii  iniraicis  animui  et  corporis,  tecum  in  cadis 
//  triumphare  valeamus.  Oremus.  Deus,  qui  nos 
ii  beati  Marini  meritls  temporali  libertate  dona- 
//  sti,  concede  propitiua,  ut  ejusdem  interoessiO" 
u  oe  ab  omnibus  peccatis  liberi  libcrtatem  ater- 
//  ii;im  couscquaiuur.  IVr  etc  ».  Vidit  lampadem 
pendentem  accensam  ad  praediQtum  sacrura  cor- 
pus ,  quui,  ut  fuit  afllrmatum  et  est  notorium, 
perpetuo  ordet  eare  publico  et  speoiali  oura  Kei- 

pubUoBS,  quffi   quidem    Miigulis  annis  ab   autiquis- 

simis  temporibus  oitra  creatin  oonsilio  generali 
duos  oives,  quos  appellant  Massarios  *  de  San- 
cto  ,  curam  gerentes  ilctffl  lampadis  et  eleemo- 
synarum   oblatarum  ,    ac   ctiain  quinque  elaviura 

supradiotffl  sanotuarii,  assooiantes  etiam  ipsum  sa- 
cruni  caput  funalibus  aooensis ,  cum  defertur  in 
generali  prooessione  ln  natali  ejusdem  Sancti  die 
iii  Septembris.  Vidit  multa  ac  raulta  vota  argeu- 
tea  e1  alia,  appensa  hino  iudc  ad  diotum  sacrum 
depositum  c\  voto  ct  gratia  obtenta.  Vidit  dcpu- 
tatos  esse  perpetuo  legato  ad  altare  prsedictum 
de  Sanoto  nunoupatam  duos  partioularea  oapel- 
lanos  similiter  dc  Sancto  nuneupatos,  inscrvicn» 
tcs  illi  ultra  dominum  arehipresbyterum  ejusque 
eapellanum  cura  aliis  ut  supra  destinatis. 

17  Acccssit  poslmudum  ad  lcctum  cjusdem 
Sanotij  cxcisum  iu  BaXO  ao  rupe  ad  cornu  Kuan- 
gelii  supradioti  altaris  majoris  ,  ibique  Invenit 
lampadem  appensam  e1  aooensam,  ex  legato  posi- 
tam.  Vidit  ctiam  ibi  magnam  votorum  quantita- 
tem,  et  acoepit  a  multis,  multuin  eumdem  sa- 
cruru  lectulum  a  populis  frequentari  ac  veuerari. 
Vidit  statuam  sancti  prtodicti  AuaehoreUe  pr«- 
paratam  exponi  iu  codem  lcctulo,  reprtesentau- 
tem  curadem  Sauctuni  pu-nitcntciu.  Vidit  tabcl- 
lam  appenaam ,  oontinentem  oratiouem  sequen- 
tem.  "  Clemoutissime  Domiue  Jesu  Christc,  qui 
u  beato  Marino  patri  nostro  tantum  spiritura  con- 
»  ferre  dignatus  es,  ut  jejuniis,  laboribus  ac  vi- 
«  giliia  fatigatus  etiam  hoc  duro  lapide  cubaret ; 


DE  S.  MARIXO  DIACONO  CONJ?. 

«  largire  quaesumus,  ut  nos  eodem  spiritu  re- 
a  pleti  rebellem  carnem  nostrara  domantes,  ca- 
„  stitate  floreamusetjugiter  in  sancto  amoretuo 
•  crescamus.  Qui  vivis  etregnas  etc.  «.  Vidit  et- 
iam  in  alia  tabella  carmen  in  haec  verba,  videh- 
cet  ••  Ad  Dium  lecti  S.  Marini  visitatorem. 
Saxea  qui  recolis  devote  cubilia  Sancti, 
Sasea  corda  pone. 

colis  ,    perpende    animo  ,    dulcedine 


quinam    quove   altius 


dederit  mirarc  Marino 


Officium  pro~ 
prtum,  quod 
prudenter  in- 
termissum, 


Dumque 
quanta 

Perrea  corda  doment. 
Deinde    animo   reputes , 
ipsa 

Aurea  corda  trahant. 
Quas  etiam  hffic  penna 

Saxea  raollities. 
Sic  nou  vana  tibi  fuerit  visitatio,   multus 

Sed  tibi   fructus  erit; 
Teque    suos    inter  poterit  laudare ,   tremendus 

cum  stabis  ante  Deum. 
Franciscus  Paradisus  Parisiensis  posuit  ». 

18  Accessit  deinde  idera  reverendissimus  ad 
sacristiam  a  dextro  cornu  prffidicti  altaris  majo- 
ris,  eta  choro  jussit  asportari  ad  eum  libroscan- 
tus  iirrai  ejusdem  ecclesiffi;  et  duobus  maximis  E 
libris  allatis  antiquissimis  in  pergamo  folio ,  in 
altero  illorum...   invenit,  vidit  et  legit  fol.  lxx 

et  seq....  Officium  proprium  de  S-  Marino  te- 
noris  ut  infra,  videlicet...  Ad  Matutinum  In- 
vitatorium. 
JEternum  trinumque  Deum  laudamus  et  unum, 
Qui  sibi  Marinum  transvexit  ad  ffithera  san- 
ctum. 
Reiiquas  antiphonas  e  Vita  depromptas  aliaque 
non  iranscribo.  Eisce  autem  ibi  relatis  absque 
ulla  mentione  Orationis  aut  Lectionum  propria- 
rum  ,  subditur :  Quibus  omnibus  ad  dictura  Of- 
ficium  spectantibus  visis  et  perlectis,  ut  supra , 
ab  eodem  reverendissimo  D.  vicario  g-enerali , 
prsesentibus  ibidem  inter  alios  adm.  ill.  K.  ex- 
cellente  D.  Jo.  Ant.  Bellutio  J.  U.  D.  olim  dictas 
ecclesiae  archiprcsbytero  antecessore  moderni , 
et  ill.  ac  R.  D.  Aurelio  Bellutio  rectore  S.  Mi- 
chaclis  et  antiquissimo  dictffi  plebis  chorista,  nec 
non  adm.  K.  D.  Mattheo  Mazzochetto  capella- 
no  similiter  antiquo  ejusdem  ecclesiae  ,  uuanimi 
consensu  ipsi  affirmaveruut  et  ipsorum  quilibet 
affirmuvit ,  Officium  prffidictum  fuissc  ob  innu-  -? 
merabili  temporc  in  usu  in  parte  cantari  solita  in 
dicta  ecolesia  et  choro.  proeterquam  a  viginti  an- 
nis  citra ;  cum  D.  archipresbyter  Marinus  pras- 
defunctufi  coepit  illud  intermittere  ex  se  ipso  abs- 
que  aliqua  prohibitioue  (quod  sciatur :  )  assu- 
mendo  in  festo  S.  Marini  et  per  octavam  omnia 
de  communi  Confessorum.  Prudenter  sane  meo 
judicio,  nam  Officiumproprium  fabidis  non  caret. 

19  Atque    idem  adm.  K.   D.    Aurelius    chorista  et  oratio 
et  musicus  ostendit  et  effective  exhibuit  in  conti- 

neuti  hymuuin...  iu  cantu  figurato  cautari  soli- 
tum,  ut  ipse  testatus  est,  in  solemniis  sacri  cor- 
poris  ejus,  proesente  reverendissimo  D.  anstitite 
Sormano  et  assistentc  uti  episcopo  Feretrano ; 
prffidietaque  uotoria  fuissc  et  esse  etc.  Acta  ge- 
staque  in  locis  supradictis  ,  ibidem  pra^seutibus 
supra  nominatis  K.  D.  Francisco  Georgio  de  S. 
Agata ,  et  D.  Gregorio  Plombono  de  S.  Leone, 
testibus  rogatis  etc.  Ego  Livius  Pellicerius  nota- 
rius  i*ogatus  etc.  omui  etc.  Orationem  propriam 
accipe  ex  alio  Officio  Ms.t  cujus  memini  num. 
5  ;  Propitiare  nobis  famuiis  tuis,  quffisumus  Do- 
mine,  per  ipsius  sancti  Marini  coufessoris  tui , 
qui  in  prffisenti   ecclesia    requiescit,  merita   glo- 

riosa  : 


DIE  QUABTA  SEPTEMBUIS.  213 

^aJlt2,M^^^oneabomnib«sprote&Maur     vnrola,  dura  erant  Legati    Romandiol»,  aliisque 

pnesulibus    veluti    D.    Lapio  episcopo  Fanenai , 


adversis.  Per  Dominum  nostrum  etc.  Superiora  sa 
iis  demonstrant,  quanto  affectu  et  veneratione 
Patronum  siium  prosequantur  San-Afarinenses  : 
nolo  tamen  supprimere  publicam  declarationem 
magistratus  loci,  ac  reliqua  laudato  scripto  con~ 
tenta,  forsitan  aliis  futura  stimido  ad  similia 
aadendum  pro  Sanctis,  quos  colunt. 


AtJCTOM 

J    V 


Marinensis  prsecedentia  confir- 
mans;  aliorum  testimonium  de 
translatione  costse  ad  civitatem 
Arbensem  in  Liburnia  :  patroci- 
nium  Sancti,  spelunca  et  hortus. 


k 


Publica  ma- 
gistratus  loci 


lutifleatio  de 

annua  festivi 
tate, 


*  Uatice 
Pievc 


D.  Pavone  episcopo  Arirainensi,  D.  Mantica  vice- 
legato  Komandiol» ,  D.  Scotto  gubernatore 
Arimini,  D.  Pavoue  olim  OttbiouU  pmfeoto  Pau- 
li  V  et  Gregorii  \V,  alUsque.  Quarto,  quod 
memoratum  saeruni  caput  foris  reservatum  sit  , 
ut  exponatur  ad  honorem  ipsius  Sancti  et  conso- 
lationem  populi  ejus,  quando  facta  est  solemnis 
translatio  omnium  saoratissimorum  iUiua  ossium 

m-p.     !        ,.  .  tempore   D    Sormani  quodam  episoopi  Feretrani 

JJeclaratlO   magistratus    San-     etD.Bonetti  arohipresbyteri  diot»  plebis. 

23  Quse  ossn  omnia  ojusdem  saori  oorporis  S. 
Marini  opera  PP.  Capuccinorum  et  quoruradam 
nostrorum  civiura  fuernnt,  servntis  servandis,  dete- 
cta  et  reperta  examussini  eo  Ipso  in  loco,  ubi  anti- 
qua  traditio  ferebat  illa  requiescere,  id  est,  sub 
altari  majore  diotse  paroohialis  eooleaiaa ,  in  pede 
illius  intra  urnam  e  sa\o  montis  nostri  candido 
marmore  coopertam ,  oum  duobus  vcrsibus,  qui 
deelarabant,  iliud  reapse  verum  eorpus  essecjus- 
dem  Saneti  cum  infinito  jubilo  et  applausu  hujns 
patrire.  Et  instituta  post  cum  codem  saero  corpore 
solemnissima  BUpplioatione  IpSO  ejus  natali  m 
Septembris  ,  nssistente  et  faeultatem  concedente 
priedicto  D.  episcopo  Sormano  loci  ordimirio,  illud 
ipsum  fuit  transtaium  et  tvpositum  intra  eamdem 
urnam  in  eodem  altari,  verumtamen  sursum  e  re- 
gione  mensie  altaris  illius  intra  murum,  et  sub 
statua,  qure  hae  tempestate  illic  cernitur  supra 
erecta;  ibique  ad  latus  custoditur  sacruin  oaput 
illius  supradioti. 

24  Denique  quiescit  ibi  reipaa  diotum  eorpus 
sacrum,  et  per  misericordiam  Del  IpBiusque  San- 
cti  fruimur  tam  pretioso  theaauro,  atque  ibi sem> 
per  in  veneratione  fuit  hodieque  est  omni  popu* 
lo.  Lbi  ante  illud   sumptibus  publioia  ouratur  ut 

perpetuo  ardeat  lampas,  8t  siugulis  annis  crean- 
tur  a  Republica  oostra  duo  oustodes,  Blaasarii 
nominati,  qul  ouram  saor!  istlua  deposlti  gerant, 
Illic  quotidie  ob  favores  recurritur  ab  omnibuB, 
etiam  a  peregrinis.  Apud  illud  appenduntur  voti- 
va  anathematn  nrgentoa  aliaque,  ut.i  oemltur. 
lllic  quotidie  curnntur  celehrandio  Misso3  votivea 
etiam a devotis  remotarum  regionum,  ibiqueex  piis 

legatis  habentur  sarrllani  porpotui,  Ijiiii j«;i ■■.  :ir;;vn 
tea  centum  et  amplius  scutorum,  ornamenta,  et 
pecuime,  quibus  tota  eeelesin  ornats  esl  pellibus 
colore  aureo  duotis,  atque  etiam  oorona  argentea 
concinna  ct  pulora  ad  sacrum  illudeaput  eoronan- 
dum. 

25  Postremo  teatificamur  etiam  ,  tres  leotofl 
eupradioti  Sanoti  excavatoa  In  nipc,  uhi  p<mi 
tenti&B  vaoabat,  hoo  est,  duos  In  bJub  saoello  s. 
Petri,  et  alterum  In  ecclesla  paroohiall  ad  eornu 
Euangelii  altariB  majoris ,  venerationl  emper 
fuisse  hodieque  ease  populiflj  potisfllme  tamen 
illum,  qui  est  in  ecclesia  paroohiali  prope  sacra- 
tissiinn  ijus  ossa  :  apud  quem  lectulum  oontinur 
ardet    lampas,    multfleque     imt  tabellffl   votiva-   ftl 


'"'  oinum 
praefpiM  poi( 

inventionem  ; 


Die  vii  mensis  Novembris  mdcxxviii.  Con- 
stituti  personaliter  coram  me  notario  epi- 
scopali  in  hac  parte,  testibus  infrascriptis,  per- 
illustres  viri  infrascripti  videlicet  D.  Julianus 
Bellutius  annorum  xvm,  D.  Michael  Ang.  Bus- 
signanus  ann.  lxii,  capitanei  reipublica?;  admo- 
dum  excellens  D.  Camillus  Bonellus  lxx,  adm. 
exc.  D.  Heratius  Bellutius  lxvi,  adm.  exc.  D. 
Petrus  Tonsinus  l,  adm.  exc.  D.  Mnrcus  Ant. 
Bonettus  xxx  ,  D.  Franciseus  Gianinus  ann. 
lxxxix,  D.  Bellutius  de  Bellutiis  ann.  lxviii  , 
D.  Fredericus  Gotius  ann.  li,  D  Vincentius 
Zampinus  ann.  xlvi  de  S.  Marino  cives  et  con- 
siliarii  ejusdem  reipublica?,  omnes  et  singuli  unus 
post  alium  pro  veritate  requisiti,  una  pariter  unn- 
nimi  consensu  testificati  sunt  et  indubiam  fidem 
fecerunt  universis  et  singulis  ut  infra  sequitur  , 
videlicet  etc.  Declarationem  Italicam  Latine  sic 
verto. 

21  Nos  pro  veritate  perquisiti  testificamur  et 
certam  fidem  facimus,  primo  verum  fuisse  et 
esse,  quod  festum  S.  nostri  fundatoris  ct  gloriosi 
protectoris  Marini  semper  quotannifl  celebrntum 
fuerit  a  tanto  temporc,  ut  non  sit  meraoria  in 
contrarium  ;  celebraturque  assidue  cum  omni  so- 
lemnitate  possibili  et  magno  concursu  advenarura 
et  nobilium  et  prsesulum  niSepterabris  in  plebe* 
(i.  e.  ecclesia  parochiali)  hujus  patrise  dedicata 
eidem  Sancto.  Secundo ,  quod  semper  institutn 
fuerit  et  quotannis  dicto  festo  instituatur  gencra- 
lis  et  solemnis  supplicatio  numerosi  cleri  cum 
selecta  musica  ex  finitirais  civitatibus  modo  Ca> 
sena,  modo  Arimino,  et  interdum  Piaauro,  Fa- 
no,  Foro  Sempronii  et  Urbino.  In  qua  supplicatione 
semperhucusque  a  translatione  sacri  corporis  ejus- 
dem  Sancti  solemniter  circumlatum  fuit  et  assidue 
circumfertur  sncrum  ipsius  cnput  argento   inclu- 


tlc  jioregrinii 
cii  riOUTTtnti' 

hnt,  logati» 
jiii$ 


•  (  VOHVIt  nnu- 

thematit. 


sum,  quod  portant  in  tabernaculo  quatuor  diaconi      devotiones.    Ita    dioimufl  61  atteatamur   pro  veri- 


veneruttonr 
cajiitis 


cum    magna    veneratione    et    devotione    populo- 
rum. 

22  Tertio ,  quod  idem  sacrum  caput  conser- 
vatum  sjt  et  conservetur  in  dictn  ecclesia  paro- 
chiali  super  altari  majore ,  quod  communiter 
vocatur  altare  Sancti ,  illudque  semper  tale  iudu- 
bitanter  existimatum  et  habitum  fuerit  :  ac  veluti 
tale  cultum  semper  fuit  coliturque  a  populo  et 
ab  episcopis  Feretranis,  qui  fuere  pro  tempore 
et  speciatim  ab  hodierno,  et  a  multis  eminentis- 
simis  DD.  Cardinalibus  ut  Sforza,  Ursino  et  Ki- 


tate  quisque  nostrum,  quia  sie  vidimus,  intel- 
leximus  ,  rstqur  piiblicuin  ot  notoriurn  ao  eertn 
vox  et  fama  in  loco  et  alibi  (sequentia  Latine 
scripta  erant : )  singula  flingulli  peferendo  etc 
rogatis  ctc.  juranteH  taetifl  BoriptOXll  ad  dnlatio- 
nem  mei  etc.  Actum  in  palatio  rjusdem  Kcipu- 
blica3  sanoti  Marini  ,  ibid<ni  ;  r csentlbUfl  DD. 
Jacobo  Serafflno  et  Kuangelista  Bellutlo  tefltibufl 
etc. 

20  Prmcedentibus  subditur  atlerum  instrumen- 
tum,continens  prseter  iitteras  translationem  costx 

testantes, 


Uttera  de 

tramlata  costa 


214 


DE  S.  MABINO  DIACOXO  CONF. 


itCTOKK 

JV. 


adciviinftHi 
Arbemem 


testantes,  exemplar  libelti  supplicis  oblati  sum- 
mo  Pontifici,  in  quo  tamen  non  sit  specialis 
mentio  retiquiarum  Sanctinostri.  In  Dei  nomi- 
ne  amen  etc.  hic  xiv  Novembris  mdcxxviii. 
lloc  est  transumptum  litterarum  et  scripturarum 
existentium  penes  adm.  illustrem  ,  reverendum 
et  excellentem  D.  Michaelem  Thomam  archipre- 
sbytcrum  S.  Marini  Feretranae  dioecesis,  tenoris 
videlicet  etc.  Utraque  epistola piis  votis  et  grati 
animi  testificationibus  plena,  inscribitur  Adm. 
R.  D.  Marino  Bonetti  archipresb?jtero  San-Ma- 
rinensi  supra  memorato.  Prima  est  judicum  et 
syndicorum  magnificm  communitatis  Arbensis, 
quam  summatim  Latine  ita  verto  :  Quandoqui- 
dem  Kev.  dominatfoni  vestne  placuit  civitatem 
hanc  ornare  sacris  reliquiis  costae  gloriosi  corpo- 
ris  8.  Marini  popularis  nostri ,  gratias  ag-imus 
quarn  possumus  maximas  de  tam  caro  et  pretioso 

dono Beri   sanctissimre   istffl  reliquiae  appro- 

batae  fuerunt  et  repositae  apud  alias  in  sanctuario 
hujus  ecclesiaa  cathedralis.  . .  Arbie  xxix  Januarii 
mdxcvi  etc. 

27  Tcnor  vero  alterius  epistolae  reverendis- 
simi  D.  episcopi  Arbensis  civitatis  talis  cst...  fo- 
n  ris...  Locus  f  sigilli  optime  impressi,  in  quo 
Ic^itur  :  Pascalis  Padavinus  episcopus  Arbens. 
Intus  vero  Italice  hsec  habentur  :  R.  D.  Bizzi 
archipresbyter  hujus  meae  cathedralis  notum  mi- 
hi  feoit  infrens  desiderium  dominationis  vestrae 
habendi  autlicnticum  cxcmplar  libelli  supplicis 
olim  ab  eo  Romam  missi  pro  transferendis  reli- 
quiis  S.  Marini ,  humanitate  et  pietate  domina- 
tionis  vestra)  concessis  huic  patriaj,  quae  illas 
tantopeir  desidcrabat.  Mitto  itaquc  istius  exem- 
plar ,  quod  firmam  et  certam  habet  auctorita- 
fcem.  .  .  Artni-  xxiv  Auguetl  mdc.  Ptura  ex  his 
epistolis  Latine  vertere  necesse  non  est.  Sequitur 
exemptar  memoratitm;  quod,  ticet  nullas  reli- 
quias  nominatim  exprimat,  omittendum  tamen 
nonduxi;  prtesertimcum  illustrissimus  Arbensis 
testetur  in  suis  litteris,  tibellum  illum  suppticem 
obtatum  fuisse  j)ro  transferendis  reliquiis  Sancti 
nostri. 
pum  «xtinun  SJS  Oonoessio  autem  summi  Pontiflcia  est  in- 
frasoripti  tenoria,  videlicet :  Licentia  cxtrahen- 
di    rcliquias   Feretrana.    Beatieaime   Pater ,   cum 

devotua  S.  V.  orator  Marinus  Bitius  canonicus 
eoelesia)  Arbrnsis  pia  devotionc  ductus ,  utque 
C  surc  eaclesis  Christi  fldelium  devotio  plurimum 
amplietur  ad  augendam  eoruudcm  Christi  fide- 
Uum  aalutem  et  dcvotioncm  ,  et  eadem  ecelesia 
ea>pius  viaitetur,  nonnullas  SS.  et  Sanctarum 
peliquiaa  ex  s  Marini  eoolesia  ex  oppido  S. 
Marini  Feretranaa  dicBcesis  extrahenfl  et  ad  partea 
transmittens ,  easdem  tn  locis  sacris  non  siue 
magna  lllio  degentls  populi  cousolationc  hono- 
ritice  ,  ut  decot ,  eollocari  facere  desideret;  sup- 
pUoat  prolnde  humiliter  S.  V.  dietus  orator, 
quatenus  pio  ajus  desiderio  annuens  cumque  spe- 
Oialibua  favqribus  et  gratiis  prosequens  ,  eidom 
oratori  ,  ut  nounullas  Sanotorum  et  Sauctarum 
reliquins  ,-\  dicta  ecclesia  et  oppido  extrnhi 
faoere,  illasque  ad  dictas  partes  deferre  et  deferri, 
et  iu  loeis  saeris  sibi  benevisis,  honestis  tameu 
et  ad  hoo  congTuentilms  oollooari  faoere  libere 
et  lioite  absque  aliquo  censuraram  et  poeuarum 
incursu  valcat  .  licentiam  concedere  paritcrque 
indulgere  diyuomini  do  ^ratia  spcciali ,  non  ob- 
stantibus  quibuscumquc  prohibitionibus  desuper 
quomodolibet  faotis ,  oeterisque  coutrariis  qui- 
buseumquc    oum     olausulis   opportunis  ,    tiat    ut 


petitur.  Hippolitus.Et  cum  absolutione  a  censuris  ad  D 


concessione  ac  induto  ,  ut 


summi   Ponii' 


E 


effectumetc. 

29  Et  de  licentia , 

supra,  et  quod  sola  pnesentis  supplicationis  signa- 
tura  sufficiat  et  ubique  fidem  faciat  in  Romana 
curia  et  extra  eam  absque  alia  desuper  htterarum 
expeditione  seu   per  breve  S.  V.  et  de  consensu 

et  dummodo  non  sint  ex  principalibus  aut 
insig-nioribus  reliquiis  ibidem  existentibus ,  fiat 
Datum  Romai  apud  sanctum  Petrum  sexto 
decimo  Kal.  Aprilis.  Presbyter  Bernardinus 
Maralli  at  cancellarise  episcopalis  Arbensis  vice- 
cancellarius  ex  actis  ejusdem  per  sibi  fidem  extrahi 
fecit  seque  in  fidem  subscripsit.  Pascalis  Padavi- 
nus  episcopus  Arbensis  omnibus  fidem  facimus, 
suprascriptum  R.  presbyterum  Bernardinum  Ma- 
relli  esse  notarium  et  vice  cancellarium  nostrum, 
ideoque  ejus  actis  et  scripturis  ubique  fides  ad- 
hiberi  potest.  In  quorum  fidem  etc.  Datum  Ar- 
bse  die  xxvin  mensis  Aug-usti  16...  Pascalis  epi- 
scopus  Arbensis.  Cet.  de  mandato  locus  t  si- 
gilli.  Ego  Livius  Pellicerius  connotarius  ut  su- 
pra,  confirmo  ut  supra  etc.  Subjungo  aliqua  de 
protectione  Sancti,  qua  potissimum  gtoriantur 
San-Marinenses  necnon  de  inspectione  ejus  spe- 
tuncse  et  horti. 

30  Bernardus  Saccus  lib.   10  Eistorise   Tici-  ReipubiieM  li- 
nensis  cap.  9  postquam  monuit,  apud  Blondum    er  M 
corruptam  passim  tectionem  esse,  prgecipue  ubi 
scribitur  castellum  sancti   Martini,  legendumque 

esse  Marini  et  non  Martini;  subdit  sequentia  i 
Quod  quidem  castellum  hodie  etiam  suam  liber- 
tatem  servat  in  arduo  situm;  finitimi  ejuspinnas 
sancti  Marini  apicem  montis,  ubi  aedificatum  est, 
ab  altitudine  appellant.  Nec  defuerunt  Itali  mili- 
tes ,  qui  sub  Paulo  III  insidias  incolis  tendere  , 
ac  inhiare  oppidanorum  rebus  conati  sunt,  fru- 
stra  semper  eorum  rapiditate  cedente.  Nam  a 
Scptemtrione  planiciem  Arimino  finitimam  spectat, 
ab  aliis  lateribus  valles  profundas  in  circuitu  ha- 
bet,  jung"iturque  Apennino,  montis  pinna  utrum- 
que  copulante.  A  quacumque  ig^itur  petatur  sive 
adeatur  partc,  pra^videatur  viator  a  longe  ne- 
cesse  est.  Ubi  vero  appropinquaverit,  locum  non 
habet,  iu  quo  lateat,  jacereque  quietis  gratia  queat; 
ang-usta  tantum  eum  recipiente  via.  Sic  itle  ;  at 
Coinmentarii  Italici  auctoi^es  num.  7  memorari 
conservationem  antiqusetibertatispatrise  suee  non 
loci  naturse  aut  munitionibus,  verum  patrocinio  y 
S.  Marini  acceptam  referunt  :  uti  patet  ex  ipso- 
rum  narratione,  cujus  partern  Latine  huc  trans- 
fero. 

81  Cum  iii  Junii  anno  1543  ingruentibus  te-  patrocinio 
nebris,  Arimino  egressus  esset  Fabianus  del  Mon-  Sonc'' c0"" 
te  quingentos  ducens  mitites,  quibus  sese  debe- 
bant  jungere  in  reipubticx  confiniis  turmee  atise 
Bononia  venientes,  ad  postea  simul  per  noctis  si- 
lentia  oppidum  ex  improviso  invadendum  tum 
fimibus  scansoriis  tum  scatis  tigneis;  subitane- 
bula  serenwn  ccetum  obtexit,  ita  ut  deerraittes  a 
via  totam  noctem  vagerentur  nec  accederent  ad 
locum  destinatum,  quo  tantum  convenerunt  cta- 
raluce,  animo  confusi  quod  tanto  temporisspa- 
tio  non  confecissent  breve  iter  decem  milliarium, 
nempe  Italicorum.  Itaque  cum  adhuc  procul  ab- 
essent,  audirentque  sere  campanodari  ab  arce 
signiini  custodia?;  ausi  non  sunt  motitione?n  suam 
prosequi  ,  qxwe  ignorata  a  civibus  secure  dor- 
micntibus  sortita  fuisset  exitum  funestum,  ?tisi 
vigilansp?'0  ipsis}\iir'mip?*otectio  nebulosu??i  istum 
labyri?ithu??i  p?*&pa?*asset  hostiwn  pedibus.  Hi?\c 

ju?^e 


DIE  QUARTA 
A  juremeritissimo  inomnibus  antiquis  et  recentio- 
nbus  picturis  repreesentatur  Sanctus  montosam 
suam  rempublicam  brachio  complectens,  ad  ex- 
primendum  patrocinii  ipsius  auxilium.  Hactenas 
praedicti  Commentarii  auctores. 
intpectio  spe-  32  De  spelunca  et  horto  Sancti  scribunt  iidem 
""""'  Italice  sequentia  :  Cernitur  etiam  hodie  in  rupe 
montis  caverna  et  hortus,  ubi  inter  spinas  absti- 
nentise  floruerunt  lilia  puritatis  Marini ,  et  de- 
votum  horrorem  incutit  mentibus  horror  loci 
tam  acclivis  et  sylvestris.  Ante  speluncam ,  in 
qua  Sanctum  aiunt  ad  sex  dies  jejunium  protra- 
xisse,  extendit  se  angusta  hortuli  planities  hor- 
rida  prsecipitiorum  sepe  circumdata  :  semperque 
fuit  fama  ,  ibidem  absque  cultura  humana  pro- 
digiose  ultro  germinare  et  multiplicari  alium  pro- 
pagatum  ab  eo  ,  quod  ibi  sua  nianu  plantavit 
Sanctus.  Verum  similis  rumor  a  paucis  creditus, 
abomnibus  neglig-ebatur  propter  periculum  scan- 
dendi  per  prsrupta  ad  deprehendendam  verita- 
tem  testimonio  oculorura.  Attamen  nostra  tem- 
pestate  pietas  quorumdam  e  primariis  reipublicie 
civibus  non  relinquit  ultra  dubitandi  locum  in- 
credulis  :  dum  ipsi  xx  Octobris  mdclxi  ,  scala- 
rum  ope  ascensu  faciliore  reddito ,  cum  multis 
aliis  personis  (inter  quas  fuit  ille,  qui  praesentem 
Vitam  collegit,  utinotaturin  margine)  facXi  sunt 
spectatores  istius  mirandae  veritatis,  participatffl 
posteaquasicum  omnibus  distributionealiis  recen- 
tiset  aridi.quod  carpserant  ex  parvo  illo  beati  veris 
receptaculo... 
ubimiruqu.r-  33  Ad  dexteram  speluncye  oritur  e  g'eng*a  * 
damreperta.  pulcra  planta  violarum  flavarum,  et  prope  con- 
siZtfJti,!'"  sPiciuntur  multae  plantse  caryophyllorum  ,  forsi- 
tan  defectu  culturae  sylvestrium;  et  circum  viret 
odorus  lauri  ambitus,  quse  triumphalium  suarum 
frondium  pompa  honorat  gloriosa  tropasa  casti- 
tatis  Marini ,  quibus  ille  locus  illustratus  fuit. 
Istud  de  lauro  ibidem  conspecta  mirandum  est  eo 
magis,  quodasserant,  in  nulla  alia  montis  par- 
te  lauros  gigni.  Unde,  inquiunt,  oportet  agno- 
scere  et  venerari  providentiam  Dei,  qui  talibus 
signis  voluit  manifestare  Famuli  sui  dignitatem. 
Nunc  demum  profero  qualiacumque  Acta,  qute 
ob  rationes  num.  9  datas  eruditi  Itali  non  wgre 
ferent,  ut  opinor,  fabulosa  appellari.  Omittam 
C  autem  verbosam  apographi  Ariminensis  et  Mom- 
britianm  editionis  de  persecutione  Diocletianzea 
preefationem,  ac  potissimum  sequar  Ms.  Bode- 
cense,  paucas  dumtaxat  e  pturimis  verborumdi- 
screpantias  notaturus.  QucV  vero  addenda  vide- 
buntur  ex  Ms.  Ariminensi  et  Mombritio,  uncis 
distinguam. 


SEPTEMBIUS. 


215 


significatio- 
nem  invenire 
non  potui. 


(SD 


VITA 


FABULOSA 


auctore  anonymo 


luij  m  fhrtur, 


Ex  apographo  Bodecensi  collato  cum 
Ms.  Ariminensi  et  editione  Mombri- 
tiitom.  2a  fol.  52. 


■pxiit   edictum    a    Diocletiauo    et    Maximiano  Moto  Uorii 
-L^imperatoribus,  ut    moeuia   Ariminensis   civi-  ffairieompuJ- 
tatis  reasdifloarentur  [  et  ]  ad    priatinum    statum 
arces   jani    dudum   dirutm     revocarentur ;    qura, 
sicut  vetusta  retuiit  faraa,  a  Demostenea  Ubur- 
norum  rege  olira  excism  fuerant  Ponticit  olasse. 
Igitur  ab  inearnatione  Doraini  uostri  Jcsu   Chri- 
sti  decursis  annorum  curriculis  [plua  minusve  | 
ducentorura    quinquag-iuta  scptem  b,  co  $empo 
re,  quo  scelestissimus  nefandm  recordationis byo 
thanatus  c  Diocletianus  rabido  flammarum  Incen- 
dio  divinos  libros   comburi    prarepit  ,   ci    saccr- 
dotes  Domiui  in  Ipso  saorifloiorum  tempore  cir- 
ca  altaria  trucidabantur,  alii   vcra  8Ub  antrorum 
specubus  oocultabantur;  data  est  juseio  per  ani- 
versas  provincias   Europre  ,  Ut   omnes    populi   SX 

diversis  regionibus  diversarum  artium  magistrij 
arohiteoti,  flguli  et  do landorum  lapidum  Inoiso 
res  impcrialibus  preeoeptis  universaliter  obtem- 
perantcs  convcnircnt  iu  uiium  ad  BBdifloandam 
scilicet  Ariminum  d  civitatem  ln  nonore  aomi- 
nis  ac  memoria  virtutis  triumphorum  Diooletiani 
et  Maximiani  imperatoruni.  Confluentes  itaque 
hinc  inde  cx  universis  Kuropai  partibus  (iallia- 
rum  et  Gerraania3  populi ,  Italiffi  et  Dalmatia- 
rum  *  incohc  ,  Komani  ct  Jlarbari,  ct  quJ  Inha- 
bitabant  Macedoniam ,  favorc  regio  oompulsi , 
unanimi  concursu  ,  atrepitu ,  reliotis  urbibufl  et 
dulcibus  natis  terra  simul  et  mari  dolnti  umJ mjim- 
convencrunt  et  oastra  mctati  sunt  apud  Aiimi- 
num. 

2  Intcr  qnos  Viri  Dei  ex  dlvina  providentia 
de  finibus  Dalmatias  per  Ulyriol  fluotus  ffiquoro 
in  littus  Hesperiffi  *  cum  navi#io  perducti  appa 
ruerunt ;  quorum  unus  JjCO  ,  alter  rocabatur 
Marinus  e.  Ili  videlicet  ambo  ,  rcltdi.s  parcnti- 
bus  et  dulcibus  arvis  patrim  ,  prrcn-rc  profeoti 
sunt,  ut  calcatia  mundi  facultatibus  cmlesti  Kc- 
gl  mag-is  quam  terrenia  deservirent  tyrannis. 
liiruil   cT<n>    jnTsrvcraiilc.s  iitriijiP'  pariliT  in  \)v\  li- 

more  et  amore  unius  voluntati   afleoti  proposito, 

dirbus  ac  noctibus  orationibus  [  et  |  Jejunfi  In 
dcsinentcr  dcditi  ,  nihil  in  prajsciili  ^;i-cnIo  am- 
bientes,   nisi   qiifmiodn  in  \<yi-    Doinini  <■[.  pnccc- 

ptis  ejus  sine  offcndiculo  cujuslibet  rei  graderefl 

tur.  Mens  eoruni  iu  spiritalibus  dcsidcriiK  crat 
dcfixa  ,  ita  ut  gaudia  jjra:.s(;iitis  vitu;  ftlgientes, 
saecuii  divitias  velut  tabefacta  et  vayabunda  lu- 
dibria  eese  arbitrarentur.  Tanta  humllltatis  ct 
suavitatts  (fratia    Jlorebat  in   ip.siH,   ut  in  famula- 

tum  omnium  tamquam  servulos et  cunotomm  mi- 
nimos  ultranea  voluntate  seipsos  subju^arent. 

'■>  Sanctus 


■  Hfombrit 
Dalmatlo 
I' 


oum  tooto  vr~ 

»<r   Ai  uiunum 
*  i.  o.  Ilnliii- 


VITA  FABULOSA  S.  MARIXI  DIACONI  CONF. 


A.  Akontmo. 
egregiit  in  - 
structus  vtr- 
tutibui. 


*  at.  consc 
quentibui 


•   Momb, 
(ieliciis 


*  Momb. 
Inhiantor 

ibique  laborat 


et  in  Titano 
moiKr. 


216 

3  Sanctus  autem  Marinus  omnium  artium  in- 
dustria  pollens,  sicut  apes  prudentissima  de  cun- 
rtis  floribus  nectareas  dapes  colliefit  et  in  g-azo- 
philacium  cerae  redolentia  mella  distillat,  ita  san- 
ctarum  virtutum  redolentiam  in  archivo  sui  sa- 
cratissimi  pectoris,  inspirante  gratia  divina ,  ala- 
cri  desiderio  recondebat.  Erat  in  ipso  facundiae 
tauta  solertia,  [  ut  ]  eloquentiffi  floribus  deco- 
rata  verba  ejus,  velut  clavi  in  internis  cordibus 
audientium  defigerentur.  Vernabat  in  eoomnium 
virtutum  genitrix  sapientia,  quatenus  cunctorum 
anirnos  ad  admirundum  micantis  ex  ore  ejus  di- 
vina2  gratise  fulgorem  provocaret.  Erat  primati- 
bus  subditus,  sodalibus  blandus,  universis  *  fra- 
terna  charitate  communis  ,  [  omnibus  benevo- 
lus.  ]  Scniores  quasi  patres,  juniores  quasi  filios 
amabat,  pauperibus  et  pupillis  inomnibus  famu- 
lans  indefessus  obtemperabat.  [  Nulli  se  prsefe- 
rens  ,  omnium  se  minimum  existimabat.  Susci- 
piebat  gratanter  senes  et  prudcntes  juvenes  ,  si- 
militcr  incrcpando  coercebat  nefandos  audacter. 
Quotidianis  diebus  stans  in  orationibus  sine  in- 
tcrmissione  perseverans.  Corpore  in  terris  posito, 
anfma  in  cadestibus  divitiis  *  pascebatur.  ]  Erat 
castitatie  et  humilitatls  exemplar ,  patientiae  et 
humllltatie  inagister  ,  doctrinae  ct  charitatis  imi- 
tabilis  doctor.  In  pratia  divinanim  Seripturarurn 
luminaria  sui  corporis  pascebat ,  obtutum  vero 
mcntis  in  tethercis  sedibus  defixum  tenebat,  ni- 
tlda  coBlefltis  vitae  eloquia  cunctis  convcnienter* 
Impertiebatur. 

4.  Tanta  religionis  studiosa  sollicitudo  ejusha- 
bebat,  ut  neo  uniua  momenti  spatium  absque 
bene  gerendi  oilieio  prmterirct.  Aut  enim  lectio- 
nibus,  aut  aotualibus  mannum  operibus  vaca- 
bat  ut  et  ipse  mcrcrctur  dicere  :  nullum  [diem] 
perdidi  ,  in  quo  nihil  feccrim  boni.  Et  dum  ore 
ac  spiritu  divina  oarmina  psalleret,  manibus  in- 
dei  inenter  operabatur  utilia  ,  unde  crebro  prcesi- 
dium  indigentibufl  exhiberet,  Itaque  postquam 
pervenit  Banotus  Marinus  ad  Ariminensem  civi- 
tatem  ,  sub  profeotfs  et  pr»positia  diversorum 
operum  slngull  laboris  sui  aortiti  sunt  partem. 
Videns  autem  Vir  Dei  plenus  pictatis  et  gratias 
provinciales  et  itinciis  sui  comites  injustislabo- 
rum  pondcribus  nggravari  ,  compatiebatur  eis , 
et  pro  injuriis  IUorum  graviter  anxiatus /*frater- 
Qaa  oharitatis  amore  fervebat ,  ad  instur  sancto- 
rum  virorum  Josepb  et  Moysi ,  qui  pro  salute 
fratrum  usque  ad  mortis  pcriculum  animas  suas 
impenderunt.  Et  quod  amplius  erat ,  in  interio- 
ribus  mentia  auo  prsBoordiia  reminiaoebatur ,  qua- 
litcr  omnium  crcaturariim  immcnsurabilis  geni- 
tor  Chrlstua  Deus  Dei  Piliua  ,  qui  quasi    in  pu- 

gillo  digitali  inolcin  temu  ct  gvrum  cfflli  appendit, 
ab  arcibus  BBthcrcis  paterno  radiantis  olympi  re- 
gno   advenlens,   fragilem     ereaturam   creator   in- 

duens, pro ealute humani  generia  nd  terrenamor- 
talium  habitaoulu  dignatua  est  deacendere,  vel 
quanta'et  qualia  pro  redemptione  terrigenarum  ad- 
veraum  antiqui  hostis  insidias  dimioando  perpessus 
cst.  Harumfluotuationibusourarum  beatua  Marinus 
Inoessabiliter  eastuans,  cmitsibi  ipsiquoddam  sub- 
jugale,  quatenus  oum  lllius  adminioulo  suia  fratri- 
bu8  in  divcrsorum  Laborum  pressura  posset  aliquo 
modo  subvenire. 

5  Post  aliquod  vcro  temporia  intervallum  , 
ouin  lisec  et  alia  gererentur,  jussum  est aprssfa- 
tis  imperatoribns  Dioeletiauo  et  Maximiano  ut 
omnes  magistri  inoidendorum  lapidum   ad   saxo- 

sas  montium  crcpidiucs  proiiciscerentur  ,  ad  ex- 
eidendas    iuibi    diversorum   marmorum    species , 


quod  et  factuni  est.  Ibant  ergo  sancti  viri  Mari- 
nus  et  Leo  cum  multitudine  incisorum  ad  cacu- 
miua  divexi  montis,  qui  lingua  rustica  *  vocatur 
Titanus.  Qui ,  inquam ,  mons ,  ut  accolae  fe- 
runt,jugis  asperrimis  scabrisque  rupibus  et  sco- 
pulis  ad  aethera  tendentibus,  ab  occasu  tenditur 
in  burim  *  g.  Pervenerunt  itaque  ad  locum  de- 
sideratum,  et  operati  sunt  ibi  per  anuos  tres  : 
quibus  completis ,  profectus  est  sanctus  Lco, 
paucis  se  comitantibus ,  ad  jugum  montia  Sili- 
ciani  h,  qui  vulgari  sermone  mons  Feretri  nun- 
cupatur,  et  ibidem  sibi  cellam  constituit,  et  ta- 
bernaculum  Deo  dedicavit.  Sanctus  vero  Mari- 
nus  videns  afflictionem  fratrum  suorum  non  de- 
seruit  eos ,  sed  expleto  triennio  in  duris  exci- 
dendorum  lapidum  laboribus  ,  reversus  est  cum 
eis  ad  civitatem  ,  ibique  fraterna  dilectione  re- 
tentus  formam  aquae  ductilem  duorum  mensium 
spatio  et  ter  quinis  diebus  fabricando  munivit. 
Tantae  enim  valetudinis  erat,  ut  cum  alii  defessi  re- 
quiescerent,  et  nocturnis  temporibus  deficientia 
membra  quieti  concederent,  ille  per  silentia  sublu- 
strium  noctium  non  cessaret  laborare  :  nec  requiem 
corpori  suo  dabat,  nisi  cum  in  Dominicorum  dierum 
solemniis  Missarum  officiis  vacaret.  Sed  et  spatium 
mensurati  laboris,  quod  vix  cseteri  cum  binis  boum 
paribus  operabantur,  ille  unius  aselli  adminiculo 
adjutus  cooperante  divina  virtute  sine  querela 
complevit. 

6  Assignatis  igitur  omnibus  laboribus  et  di- 
gestis  ordinabiliter,  praefecti  operum  et  prseposi- 
ti  magistrorum  tanta  admiratione  in  sancto  Ma- 
rino  permoti  sunt,  ut  ad  vestigia  ejus  provoluti 
gratulantes,  et  Deum  per  ipsum  mag'iiificantes , 
omnia  opera  sua  per  illius  auxilium  felicitercon- 
summata  fuisse  profiterentur.  Deinde  praefectis  * 
universis  operibus  ,  pro  quibus  collecti  fuerant 
artifices  ,  cum  ad  suas  singuli  regrederentur  re- 
giones,  beatus  Marinus ,  natalis  soli  dulcedine 
contempta  ,  mansit  in  supradicta  civitate  Arimi- 
nensi,  in  qua  praedicaus  annis  duodecim  *et  men- 
sibus  tribus  euangelicas  virtutes  i  et  tramitem 
perpetuae  salutis  ignorantibus  demonstrans ,  ci- 
vitatem  eetheream  vivis  ex  lapidibus  constructam 
ca^lesti  Rcgi  oOBpit  sedificare.  Ita  siquidem  ex 
ore  ejus  vcrbum  Dei  inflammabat  corda  audien- 
tium,  ut  non  solum  plebem  universam,  quae  ha- 
bitabat  apud  Ariminum  ,  ad  fidem  Catholicam 
informaret ;  verum  etiam  ipsos  simulachrorum 
sacerdotes  ad  contcmnendam  vanse  superstitionis 
rcligionem  excitaret.  Non  enim  aliter  viam  vitse  et 
scmitas  justitiae  in  cordibusig-naras  plebis  praepara- 
batj  quoniam  ut  tuba  veritatissanctus  Joannes  ve- 
lut  lco  rugiens  in  eremo  clang-orem  pcenitentise  al- 
tisonis  clamoribus  intonuit,  itautsterilis  quondam 
terraet  spinarum  ag-g-eribus  inculta,  reperiretur  in 
brcvi  g-rauiferis  spicarum  frug-ibus  in  uberem  sege- 
tem  concrevisse. 

7  Dum  hfec  igitur  virtus  divina  pcr  sanctum 
Marinum  administraret,  hostis  antiquus  humanDe 
propag;inis  insidiator,  graviter  ferens  quae  ab  ho- 
mine  Dei  circa  salutem  animarum  g-erebantur, 
novas  artes  virulento  pectore  versans,  cruentis 
dentibus  fremens,  venenata  trisulcis  ling-uisvelut 
ang-uis  acris  vencni  spiramina  in  Athletamccele- 
stis  militia  sparg-ere  conabatur.  Inventis  denique 
noceudi  artibus,  cum  millenas  insidiasex  mille- 
formibus  telorum  speciebus  jaculari  in  Yirum 
Dei  niteretur,  eo  quod  malignitate  sua  consum- 
ptus  per  invidiffl  zelum  cum  vehementissime  tor- 
queretur ,  aptum  tandem  ad  insidiandum  arg-u- 
mentum,   quoddam  vas    teterrimum   veneni  con- 

tagione 


D 

'  Momb. 
Ethrusca 


ul.  Borcam 


E 


Arimim   pr.r- 
dicans  mul- 
tos  convcrtit : 


'  Mombr, 
pcrfcctis 


*  idem  quat 
tuordecim 


E 


impudica  mu- 
iiere,  vxorem 
sc  iitius  vten- 
tita 


tagione 


*  M$.  Arinwi. 
furore 


ei  ad  scehns 
solicitante, 


at.  stupore 


H 


yenerose  re- 
mtfsa. 


DIE  QUARTA  SEPTEMBIUS. 

violatum    reperit,   per   qnod    introitum 

quondam   ad   protoplastum  adeptus  est,  et,  lethi- 

erum  telum  ,   quo  massam  humanoe  stirpis  mor- 

tis  rorag-ine  demerserat,  jaciendum  iteruni  arri- 

piebat.  Ingressus  erg:o  fatuum  et  vacuum  pectus- 

culum  cujusdam  mulierculte,  implevit  illud  anti- 

qua  sug-g-estionis   influore  *    et  per  falsas  rerum 

imag-mationes  extra  suae  meutis  tramitem  aliena- 

tam  ad    tantam  dementiaB  hebetudinem   perduxit 

miseram,  ut  sancti  Marini  legitimam  se  esse  cou- 

jug-em  denuntiaret;   quse  profecto  mulier   ad  ta^ 

lia  ludicra  pramarata  de  finibus  Dalmatiae  per  II- 

lyrici  fluctus  icquora   ad   ig-notum  Hesperias   lit- 

tus,    urbisque    Ariminensis   portum    delata    per- 

vemt.  v 

8  Ubi  cum  de  sancto  Marino  curiose  sciscita- 
retur  arbitrati  cives  propter  medendi  caussam 
aut  devotiouis  gratiam  hominem  Dei  a  muliere 
reqmn;  locum  ubi  manebat,  ostendunt,  mores 
ethabitum  produnt.  Cumque  venisset  mulier  ad 
habitaculum  beati  Marini ,  viso  eo,  sopore  * 
mentis  perculsa,  imo  de  pectore  long-a  suspiria 
trahens,  impudico  ore  simulatisque  verbis  sic 
demum  profata  est:  Heu  heu  Marine  super  vi- 
tam  desiderautissime,  sola  spes  et  lux  vitffl  meffi, 
quanta  anaris  et  terrs  pericula  propter  tuam  di- 
lectionem  passa  sum ,  universa  vitje  contraria 
parvipendens  pro  amoris  tui  ardore.  Nunc  ergo 
quia  te  video  diu  expectate ,  carissime  conjux, 
deprecor  da  veniam  ,  da  pia  ora  tueri ,  suscipe 
memiseram,  vastis  huc  fluctibus  actam.  Haic 
ait  et  palmas  alacres  utrasque  tetendit  perfundens 
faciem  lacrymis  oraque  simul  falsis.  Respiciens 
extemplo  post  se  vir  Domiui  Marinus  ,  ag-novit 
luridam  faciem  et  hostiliacolloquia  lubrici  serpeu- 
tis,  ac  placidio  [ore]  propheticum  versum  arripiens 
exorsus  est  dicens :  Exurgat  Deus  et  dissipentur 
immici  ejus. 

9  His  dictis  repulit  eam   viriliter  a  se.   At  illa 

non  ferens    venerabilem    tanti    Viri    gravitatem, 

recessit  ab  eo  ululans   et  crebris  sing-ultibus  mi- 

serabilem  gemitum  producens,  totamque  replens 

questibus  urbem  ,   pervenit   ad  prassidem  ,   Cujus 

astans  cum  ejulatu  magrno  tribuualibus  improbo 

ore  locuta  est:  Adjuro   te,  piissime    prases ,   per 

immortalia   fata  deorum,   et  per    invictam  virtu- 

tem   imperatorum,    ut  mihi    fandi    facultatem   u- 
!  nius  horae  spatio  concedas,  et  ut    horibus  pieta- 

tis   tuaa  varias  dolorum   meorum   arumnas   tran- 

quille  suseipias.   Ego    enim  fatorum   meorum  di- 

spensatione  totius  ponti  teliurisque  inextricabili- 

bus  periculis  miserabiliter  fatig-ata  ad  haec  vestra 

surgrentia  mceuia  de  long-inquis  Dalmatia;  finibus 

tandem  defessa    perveni ,   propter    virum    videli- 
cet  meum  Marinum,  qui   mihi  ritu  g-entis  nostr» 
et  leg-ibus  patriis  leg-itimo  conjugio  debet  copu- 
lari.  Et   notum  sit   praecellentiae  tua3,    quod   non 
solum   ipse  est  contemptor  deorum,   et  Christia- 
nae  sectae  probabilis  doetor  et  cultor;  sed  et  plu- 
rimos    nobiles    reipublicse     viros     ad    colendura 
Deum,   qui  dicitur  Christus  ,  seducit.   Dum    hsec 
nefandissima  mulier  profauo  ore  loqucretur,   con- 
tigit  ex  eveutu  Tycium   quendam   nomine   Chri- 
stianaa  relig-iouis    virum    supervenisse :   qui   cum 
audisset  tantum  nefas  ante  pnesidem   prolatum , 
subducens  re  de  medio  eorum  concito  cursu  fe- 
stinans  devenit  ad  locum ,   ubi    erat   vir   Domini 
Marinus  in  orationibus  persistens,  et  provolutus 
ad  vestigia  ejus  retulit  ei   omnia,   qua;  ante  tri- 
buual  prssidis  ab  infanda;  mulieris  ore  audierat. 
Cum  igitur  audisset  beatus  Marinus  relatu  Tycii 


A.   AltOHTHO. 


atperam  vi~ 
tam  inttitvit 


217 
hfflc  ita  fieri,  iutelleMt  invidi  hostis  callidas  versu- 
tias  adversura  se  cogitari. 

stifmilitfr    infra/e  COnferret    AtUctn    code./^cta» 

stis  mihtue,   quomodo  diabolicas  insidias  evade-  "rf  »">'""» 

rei,    e\  duino   oraculo   cousilium   rcperit     rerai-   Titam,m'-bi 

niscens  euangrelioi  mandati  dicentia ,  Ottm'  perse- 

euti  vos  fuerintin  oivitate   iata,  fogite  i,   a         . 

surg-ensque   per  opacoa  nootia  ailentium  Jvitde 

omteta  rdmquens   unanimea  oontubernalis  ami- 

oitia  sodalea,  et  carpena  iter  ignotum,  oomitan- 

teDeo,  pervenitad  radiccs  asperrimi  montis  quj 

dicitur  !Tyta8j  ubi  ipse  pridem  oum  ineisoribus 

lapidum  operabatur.  Yidens  ergo  inculti  ayri  spe- 

ciem  et  vaatiesima  remotioris  eremi  opaca  nemo 

ra,  ferarumque  silvestria   luatra,  conspioil    inter 

caiterasub  g-elida  rupc  imminentia  montia  ing-ena 

etvetustiasimum  saxum,  undique  arboribua  olau- 

sum  ac  horrentibus  umbris   obaitum.  Quo  viso 

dum   singula    ourioae    requirerel  ,  oernit  antrum 

ibidem    pendentibua  soopulia    abditiasimum  ,   et 

;"i"•''-,  duloia  venam  inlus  emanantem,  oaptuaque 

nimium  amore  looi,  oum  ex    divina   providentia 

praaparatum  sibi  fuisse  cognoviaset  locum  Illuxn, 

abdiditse  in  eo  amoie  acelerataa  mulieria,  adin- 

starHeliffl  prophetffl  tugientia  a  (ncie  Jezabelret 

duodecim   mensibua  oum  omni    erenere  ferarum 

ac  monstris  eremi  solua  habitans,  faoiem   homi- 

nis  non  vldit,  poat  horam  nonam  ngrestia  olera 

ad  refociUandum  apiritum  vita  comedens,  at  pa- 

rumaquffl  de  petra  rupia  ad  extingruendum  sitia 

ardorem  sumua.  Sanc  quando  corpuaoulum  quie- 

ti  concedcbat,  jrlareis  frig-idffl  fcelluris  Inoumbens 

lapidem  ad  oaput  auum  revolvebat,  parvo  ;-;  t.cg-mi- 

nisamiotu  rigidoa  artua  induena,  ungruentl  el  Iava« 

cri  expera  erat,  prolixis  hyemia  nootibua  in  oratio 

nibus  persiatensae  marmoreaa  columnaa*  algida 

raeiubra  vix  tandem  repUoabat. 

11    Ommgenarum    ferarum    apeotamen,'  di- 
vcrsorura    faoinorum    monatruosa    portenta,    et 
quos    aolet   vaatffl    Bolitudinia  largitaa  produoen 
apros,   uraos,  elepbantoa,  et  lupoa  ululare   per 
umbraa  ad  terrendum Chriatl  Militem  milleA  m 
fcifes   diabolua  Inatigabat.  Scd   vir  domlnl   MarJ 


K 


•  Ah, 


Artm, 


*  Mumhy. 

tapottbm 

iniinntiivjs 
parvlpndant 
tarrtoulamm 
iu  dttmonit. 


1-' 


nus  Immobilia  intra  semetipaum  peraiatena  parvi- 
pendcbat  callidi  hostla  Iudicra  oertamlna,  Ulnd- 
que  paalmographi  ore  plaoldo  promens  :  Qul 
confidit  in  Doraino,  aicut  mons  Syon  non  oom 
movebitur  in  jctmium.  In  Ii.yrania  etiam  et  ''.-111 
ticis  spiritualibus  pernootana,  matutlnie  ^oluorum 
cantibus  prophetica  oarmina  Inserebat,  <*t  hoc 
veniente  die  ,  hoo  reoedente  Indefe  ibu  ;  aemper 
faciebat.  Deourala  vero  duodenla  l  menaium  olr- 
culis,  ex  quibua  aoUtarlam  vitam  aanctua  Marlnua 

inchoaverat,  antiquus  hostis  invidcii.;  ln-.-ilutidini 
ejus,  torquebatur  malignltatis  auffl  zelo,  et  quorebat 
anxie  qualiter  per  allquaa  aue  verantlffl  Insldiaa 
homlnia  Dei  angelicam  convcrs.-itionern  deturbaret. 
[8ed  quanto  altina  se  oontra  electos  Del  erigit, 
tanto  magis  *  ad  infernale  prwcipitium  damnatus 
ruit.] 
12    Interea   voniebant    de    ArlmlnenBe  oivitate 

hicniis    truipi.n-      iihnlci    ;m!    y,u»;\n;ini\<.n    jHMcoruin    /n ,,,/„,,,,    WIK. 
greges:  qui  dum  per  vastitatern  soliliidinis  BlngU-  «««  tnvmtut 
la  loca  et  avia  ferarnm  lustra  saginandi  gratia 
peragrarent,  ad  ultimum  etiam  ad  abditisflimum 

ereuii  locum  ,  ubi  ■.■iir-tn  Marinu  crat  ,  /htvc- 
nerant.  Quos  cum  vidisset  Vir  Dei  ,  atuporc 
mcntis  ilioo  perculsus,  ab  oculis  eorum  effilgli  D 
abdidit  se  in  spelunca  interiore,  qua;  sub  rupe 
latebat.  Bubulci  vero  noviwtem  rei  admirantes, 
od     horaincm    inter    ferarum     Iustra    viderent, 

pavore 


&/i,  Arim. 

\1101  lllllis 

A  tubuteit  et 


'i1 


21S 


VITA  FABULOSA  S.  MARINI  DIACONI  CONJP. 


*  nl.  fatigiui 
i.  c.  taborem 


itcrum  *<d 
frtistra  ten~ 
tatur  nh  i n 
tlem ; 


a.  Ahojttuo.  pavore  mentis  conterriti ,  proni  vestigia  sancti 
Viri  peientes  ante  illum  provoluti  sunt.  Sanctus 
vero  Marinus  graviter  hoc  ferens ,  data  venia  , 
annuit  manu  ut  egrederentur :  qui  post  aliquot 
dies  revertentes  ad  civitatem  ,  vidisse  [se]  san- 
ctum  Marinum  in  secretis  eremi  locis  solitariam 
vitam  ducentem  divulgabant,  dicentes :  Inveni- 
mus  Marinum  magistrum  et  doctorem  nostrum 
angelicam  vitam  inter  feras  in  terris  agentem. 
Rudiens  haec  a  pastoribus  mulier  illa  nefandas  re- 
cordationis,  stimulis  diabolicae  malignitatis  ite- 
rum  exagitata,  anhelando  cucurrit  ad  ipsos  su* 
bulcos  ,  et  diligenter  ab  eis  sciscitabatur ,  ubi 
vcl  qualiter  Marinum  vidissent.  Responderunt  ei 
pastoros ,  in  abditis  et  secretis  ulterioris  eremi 
locis  vidimus  eum  solitaria  degere  vita.  Mulier 
[iterum]  dixit,  ducitc  me  ad  locum,  ubi  illum 
vidistis,  et  dabo  vobis  propter  itineris  fastidium  * 
nummos  argenteos  duodecim.  Pastores  itaque  pla- 
citum  facientes  cum  muliere ,  altera  die  aurora 
lucescente  ,  perrexerunt  cum  ea  viam,  quse  ad 
solitudinem  ducit ,  et  eremi  vastitate  superata, 
devenerunt  ad  locum,  ubi  sanctus  Marinus  latita- 
ii  bat. 

18  Fortuito  autem  ea  hora,  qua  illis  accesse- 
runt ,  memorandaj  religionis  Vir  in  hortulo  suo 
agrestia  olera  sercbat;  quem  cum  vidisset  mulier 
illa  profana  ,  repcntina  procacitate  clamitans  di- 
xit :  Bene  valeaa  magis,  quid  agis ,  quid  ope- 
raris  ?  Numquid  ad  pulmentarium  nobis  praepa- 
randum  olera  feris?  Beatus  Marinus  foeminea 
voce  attonitus  noluit  respicere  eam;  sed  vexillum 
erucia  fronti  sudb  imprimens ,  ilico  recepit  se  in 
spelunoam  suam,  quam  ipse  sub  gelida  rupe  in 
latere  montia  exciderat.  Et  introgressus  clausit 
januam  ,  et  sex  diebus  totidemquc  noctibus  in 
jcjiiniis  et  orationibus  pcrsistens ,  preces  et  la- 
cryinis  .ic  gemitibus  ad  Deum  eaeli  contra  dia- 
bolioas  infestjitioues  indesincntcr  fundebat.  Tuno 
mulier  B  pastoribus  derelicta  cum  se  delusam  a 
diabolo  oognovisset,  fletibus  et  crebris  singulti- 
bus  nl  deplorans,  nimiopavore  perterrita,  tandem  a 
facie  Viri  Dei  confusa  recessit,  etrcversa  ad  civita- 
tem  Ariiiiincnscin  professa  est  palam  omnibus,  con- 
tra  famulum  Christi  Marinum  impie  se  diabolicis 
exagitatam  stimulis  egissc,  statimque  a  diabolo 

anvpta,  uYfiiiirln  iv.f . 

H  Mx  illa  die  timor  magnus  incubuit  super 
plurimoa  eorum,  qui  erant  in  ipsa  civitate,  et 
magnifloabant  nomeu  Dei  vivi  qui  ostendit  mi- 
rabilia  in  Sanotia  suia  etinjuriarum  omnium  iu  se 
sperantium  non  oblivisoitur.  Dloil  enim  Scriptu- 
ra  :  Mihi  vindictam  *,  ergo  retribuam.  0  quan- 
taa  insidiaa,  quantaa  artes  oontra  Dei  famuioa  et 
ni  Ohristo  pie  viventea,  teterrime  hostis  diabole, 
oonoitaatiP  Quid  ssevis,  quid  furis,  quid  rabi- 
dia  dcntibns  aoriter  infrendiflP  Ubi  sunt  jacula 
tua,  ubl  uuno  faiiachu  tusa  aculeus ,  ubi  sunt 
arma  tua  P  Collapsa  Bunt,  et  confraota  in  ver- 
tioem  tuum  oeoiderunt.  Qladius  tuua  et  sagit- 
t«B  inaidiarum  tnarum  in  prrecordiis  tuis  iufixre 
sunt,  et  qui  te  dudum  Deo  similem  esse  puta- 
bas ,  modo  ab  uno  DeJ  Famulo  deviotua  jaoes 
atque  prostratus,  Poat  intervallum  aliquantorum 
dierum  videns  beatna  Nfarinus,  quia  nimium  in 
ioco  iiio  frequentaretur  ab  omnibna ,  migravit 
inde,  et  deveniena  ad  jugum  montia  Tytani,  ha- 
bitavit  ibi  primitua  sub  tegmine  parvo.  Deinde 
posuit  terminum  interse  et habitatores looi  Hliua 
ut  uon  esset  ad  eum  ampliua  oonoursua  populi 
am  aocessus  mulieris,  vel  oujualibet  fcaminej  se- 
sus,  CoBpit  etiam  Laboribus  manuum  operam  da- 


tlein  tecedit  i 
jugum  vum 
tis  rt  tacellw 
wdificai . 
*  /.  \  indicto 


brorumcon- 
tractione  pu- 


E 


re  :  nam  struxit  sibi  cellulam  priraum  ad  inhabitan-  D 
dum,  postmodum  aedificavit  ecclesiam  m  in  honore  m 

beati  Petri  principis  Apostolorum. 

15   Virissimus   n   autem  quidam  nomine  unus  /tiwmvidn* 

ex  accolis  solitudinis,  filius  insignis  cujusdam  vi-  «*Wftun«n- 

duae  ,  qua?  vocabatur    Felicissima  o ,  cum   vidis- 

set  quod  sanctus  Marinus  terminos  designasset  et 

aedes  construxisset  in  monte ,  coepit   tumore  su- 

perbiae  et  furiis  elationis  contra   eum  permoveri. 

Repletus  igitur  ira  die    quodam    accessit  ad    lo- 

cum ,    ubi    Vir    Dei  laborabat  in  agro ,    volens 

aliquam  controversiam   facere  illi  :  quo  de  longe 

conspecto ,   beatus    Marinus    eievans    ad    ccelum 

oculos,  dixit:  Domine  Jesu  Christe  ,  ne  permittas 

istum  propius  venire,  aut  aliquid  iniquum  agere 

adversum  me.   Vix   verbum   compleverat  ,  et  ea- 

dem   ora    brachia  hominis  illius    arefacta    suut, 

crura   et   omnes   membrorum    compages  contra- 

ctae  subito  tabuerunt,  vox  faucibus  hiesit  et  lin- 

gua  obmutuit.  Sentiens  ergo  talia  in  se  dilapsus 

in  terram  corruit,  et  sublevatus  ab  aliis  ad  ma- 

trem  suam  deductus  est.  Quem  cum   vidisset  illa 

revulsis  compaginibus  et  collapsis  membris  attra- 

ctum  vexari ,  ait :    Ileu    me ,  fili  mi ,  quid   tibi 

contigit ,   vel  quo  casu   hoc   tibi    evenit  ?   Forsi- 

tan  Eremitam  illum   in  aliqua  re  offendisti.  At  il- 

le  innuens  capite,   nam  loqui    non   poterat,    hoc 

ita  fuisse  indicavit.   Cognoscens  itaque  mater  per 

acta  rei  caussam,  surrexit  et  pervenit  ad  locum, 

ubi    sanctus    Marinus  orando  laborabat ,   statim- 

que  procidens  ad  vestigia  ejus,  obortis  lacrymis 

deprecabatur   eum   dicens:   Pater    mi,    miserere 

supplicantis  viduae,  et  misericordiam  tuam  osten- 

do  super  filium  raeum.  Absolve  eum  in  virtute  Dei 

tui,  et  quodcumque  praeceperis,  vel  petieris  a  nobis, 

dabimus  tibi. 

16  Ad  haec  beatus  Marinus  respondens  dixit  : 
Nihil  aliud  a  vobis  quaero  ,  nisi  ut  credatis  in 
Deum  vivum  et  verum  ad  salutem  animarum  ve- 
strarum  ,  et  ut  expellatis  simulachra  mutaetmor- 
tua  daemoniorum  ,  quae  sub  vana  religione  colitis  , 
et  convertaraini  ad  veram  religionem  Domini 
mei  Jesu  Christi  ,  baptizati  in  nomine  ipsius. 
Partem  vero  montis  istius  ad  sepulturam  meam 
si  mihi  eoncesseritis  ,  recipio.  Cui  mulier  respon- 
dens  ait :  Non  solum  montem  tibi  dabimus ,  sed 
et  omnia  confinia  et  promoutoria  *  ,  quae  sub  * 
montibus  sunt ,  tibi  et  successoribus  tuis  perpe-  ¥ 
tua  successione  concedimus.  Protinus  exurgens 
beatns  Marinus  venit  ad  locum  ,  ubi  adolescens 
jaoebat ,  et  accedens  propius  tetigit  eum  dicens : 
In  nomine  Patris  et  Filii  etSpiritus  Sancti  surge 
et  ambula,  loquere  et  convalesce.  His  verbis  au- 
ditis,  pristinae  valetudini  redditus  est  illico  ado- 
lesceus,  et  surgens  exclamavit  clara  voce,  dicens  : 
Gratias  ago  tibi,  Domine  Jesu  Christe,  qui  di- 
guatus  es  me  visitare  in  Salutari  tuo  per  famu- 
lum  tuum  Marinum.  Nunc  cognosco,  qui  nou  est 
alius  praeter  te  in  ccelo  sursum  et  in  terra  deor- 
sum  ;  tu  conteris  et  sanas  ,  mortificas  et  vivifi- 
cas.  llav  pnstquam  dixit ,  corruens  in  terram  pro- 
atratus  est  cum  genitriee  sua  ad  vestigia  sanoti 
Viri  ,  et  abrenuntiautes  simulachris  et  idolis  , 
quibus  hacteuus  deservierant ,  conversi  sunt  cum 
omni  domo  sua  et  farailia,  credideruntque  in  Do- 
miuum  illo  die  non  plus  minusve  quinquagiuta 
viri  p. 

17  Eodera  tempore  ,  quo  haec  gerehantur  vir- 
tute  Dei  per  sanctum  Marinum ,  directus  est 
Gaudentius  epiacopns  aburbe  domina  urbium  Bo- 
ma  ad  pnedicandum  gentibus  ,  et  his ,  qui  erant 
in  civitate  Ariminense  ,   cunctisque  suburbanis  et 

fiuibus 


remituit  sa- 

mtati  et  cum 
tota  fantifia  ad 
<  hristum  con- 
vertit. 


c.  collcs 


lUaconxu  or 
iinatur  <i  S 
Gaudmtto; 


*  Ms.  Arim, 
tlogmale 


a  DIE  QUARTA  SEPrEMBRlS 

i  nmbusejus.  Cum  i^itur  ingressus  fuisset  urbem, 

audivit  a  Christianis,    qui  ibidem  erant,    de    fe- 

ma  et  virtutibus   sanctorum    virorum  Leonis  et 

Alanm.  Repleta  namque  erat  fere  tota  urbs  illa 

nuraculis  et  magmalibus,   quae  per  eos  divina  po- 

tentia  operabatur.   Quibus  auditis,  sanctus  Gau- 

dentms  direxit  ad  iUos  litteras,  ut  venirent  ad 
eum  hi  sancti  Viri,  ut  receptis  Ordiuibus  ab  eo, 
Jrent  praedicare  g-eutibus,  baptizantes  eos  in  no- 
mme  Patris  et  Filii  et  Spiritus  sancti.  Lectis  itaque 
Iitteris  pontificalibus,  sancti  viri  Leo  et  Marinus 
unauimesinspiritalimilitia*  Ariminum  pervene- 
runtadGaudentiumepiscopum,  [quo  viso  mag-no 
graudio  repleti  sunt  ;  ]  permanseruutque  cum 
eoahquantis  diebus,  accipientes  ab  eo  sacrorum 
Ordinum  consecrationes  :  nam  beatus  Leo  g-radum 
presbyteni  sortitus  est,  sanctus  vero  Mariuus 
Levitici  ordinis  percepit  benedictionem  q.  Qui- 
buscumgrandihonoreperactis,  valedicentes  Viri 
Dei  beato  pragsuli  Gaudentio,  reversi  sunt  ad  loca 
sua. 


^19 


mrsum  jubel 

dworaiiasini 

minitterium 

obire. 


•.  fciinam 


SJarciani 
teltitma,  t/<  b- 
/ii*  Sunci  i 
obilus  el  se- 
puituru. 


18  Contig-it   autem,    revertente    beato    Marino 
ad  cellam  suam,   ut  conspiceret  in    hortulo    suo 
immanem   ursum,  visu  atrocem    et    horrcndum, 
comedentem  asinum  ipsius,  quem  solum    in  so- 
latium  cujuslibet  laboris  habebat.  Tunc  Vir  Do- 
mini  coutristatus  dixit  ad  bestiam  :  Praecipio   tibi 
in  uomine  Patris  et  Filii  et  Spiritus  Sancti,    ut 
nonrecedas  a  loco  isto,  donec  compleas  ministe- 
rium    illius,    quem    iliicite    devorasti  :    et    arri- 
piens    capistrum,    quo    asinum    solebat    ducere, 
ligavit   cum  eo  ursum  nodis  strictissimis,  duxit- 
que  illum  in  pistrinum  suum  et  ibi  nexibus  vin- 
ctum    dimisit.  Mira  res  et  dig-na   memoriaj  cora- 
meudanda,    ut   ursus   indomitus,    omni  ferocitate 
dcposita,  ad  tantam  mansuetudiuem     pcrveniret, 
quatenus  manibus  parvulorum  teretem  reflectens 
ccrvicem  humiliter  mcliuaret,    et    qui  antca  per 
vastitatem  eremi  sang-uinem  sitiens  feraruin  car- 
nibus    vescebatur,    nunc    modico    pabulo    [pratij 
conteutus,  omnia  pondera   asini,    quem    devora- 
rat,  humiliter  et  ubedienter    portabat,   et  in  pi- 
strino   ligatus  ad  molam  laborabat.  Ncc  mirum 
si  ille,  qui  regem  quoudam  Babyloniie   r  subita 
inflatione  superbia;    elevatum  deposuit,    et    inter 
bestias  fcenum   sicut  bovem    [per  septena   auuo- 
rum   volumina]    comedere    feoit  ,     nunc     potuit 
per  merita  famuli  sui  Marini  sievitiam   indomita; 
et  trueulentee  fera;  mansuefacere.   Et,  si  sauetus 
Marinus  per   humilitatis  et  sufferentiaj  virtutem 
sevitiam  diaboli,  a  quo  omuis  raalitia  cxorta  est, 
superavit;  quid  inirura   est,    quod  operantc  Deo^ 
feralem    *    s®vitiam   mansuescere  fecit  P   Joannes 
etenim  dicit :  Certum  est  quod  quicumque  raan- 
datis  divinis  se  subdiderit,  universa  ei  a  Doinino 
raansuete  subdita  erunt.   lisdem  temporibus,   qui- 
bus  adversus  eallidi   hostis   insidias  talia  bella  ge- 
rebat  vir  Domini    Marinus,   bcatus  Leo  de  prm- 
sentis  sseculi  aerumnis  liberatus  ad  desiderata  ea:- 
lestis  reg-ni  gaudia,  sublevantibus  cceli    cceiorum 
choris,devictomundiprincipetriumpiiatormig-ravit. 
19  Post  cujus    exitum,    exortura    cst,    ut  ip.se 
pr#nuutiavit,   schisma  hsrescos,    instijfante   dia- 
bolo,    a    Marciano    quodam    Ariminense    presby- 
tero,  qui  velut  ang-uis  de  squaiido  antro   fcetida 
venena  vomens,  Christianae    relig-ionis  inviolabi- 
lem  gdoriam  violare   conabatur.   Adversus  quem 
sanctus  Gaudentius  episcopus  universalem  Chri- 
stiauorum    ecclesiam    cong-rcg-avit    s,    et    coram 
omni  populo    divino   judicio    superatura  anathe- 
matizavit,   praesentibus   multis    Cathoiicis    viris; 
Septembris  Tomus  II. 


w™       ffrmi°  SanCtlfc  et  iu™Iat*  ^cclesia,,  a-a ., 

i  l     re-t°np    CtUm^Um  mn^a  confusione  pro- 
u y  es  •   Prteses    autem,   qui   m  diebus  pne- 

71 2  t  Arm,nensi'  ^^S«ineua  ejusdem 
Maremai   h^retiei   fuit.    is   cum   audisset  quod 

Mareanusdamnatusesset  et  turpiter  ab  Ecclesia 
dejec  us,  omnes  Christianos  interticere  jj 
««  tempwtata  alii  Christianorum  in  StaJ 
aln  in  spelnnds  abdere  se  studueruut ,  nam  et 
sanctus  Gaudontius  episcopus  ad  raajora  eerta- 
mma  se  reservans,  absconditus  est  tribus  diehus 
totidemque  noctibus  in  antro  venerabilis  viri 
Mercualis  Libensis  cpiscoi)i  /    Beatus    autem  et  * 

recordandaa  virtutis  Levita  Domini  Marinus  sta- 
biliter  in  cellula  sua  persevernns,  nec  imminentis 
persecutionis  dirani  procellam  uspinm  deoHnans 
postquam  innumeris  carnalis  vitaj  castigntiouilu.> 
dig-iium  sese  aidereis  mansionibus  exhibuit  buo 
die  tertio  Nonas  Septembria  u  mlgrana  de  hao 
luce  susceptus  est  ab  ann-eiis  aa  atern8  ^aU(Ua 
ccelestis  vitrn,  ao  sepultus  est  tamonte  Tytano  *  Bj.Tiiano 
in  ecolesia.  quam  ipse  sibi  sadiftoaverat,  ad  hm- 
dem  Pomininostri  Jesu  Christi,  qui  eum  Patre  et 
Sj)iritu  sancto  vivit  et  reg*nat  in  sieeula  sssoulorum. 
Amen. 


K 


ANNOTATA. 

a  Demoslhcnes  ille  rex  Liburnorum  aliunde 
notus  non  est. 

b  Diocletianus  tanium  capit  imparan  anno 

Z83>Maximianusveroetiamse/'itt\. 

c  In  margine  notatur  i  e.  bis  mortuus,  sed 
perperam:  vox  enim  biothanatus  composita  ex 
GrtVco  ftx  vis  et  ^ovara?  mors,  non  signiflcat 
bis  mortuum,  sed  morte  violenta  pereuntem  vel 
perire  dignum.  Plura  de  biothanatis  kgipossunt 
apudCantjiiau  in  utroque  Glossar/».  Diocletia- 
num  autem  inedia  sibimortem  conscivisse  <>t  for- 
tassis  etiamhaustovenc/to,  soribit  Tillemontius 
in  Ilistoria  imperatorum  tom .  I  pag.  ■>  I . 

d  Ariminum,  vulgo  Himini,  antiqua  Emilim 
urbs  est  in  Italia  ad  mare  Adriaticum,  tiam 
<j>>t<temnonnegoa  Libumis  fkisse  dirutam  <■(  a 
Diocletiano  instauratam;  verum  publioi  edicti 
hunc  in  finem  per  univewas  provincias  Guropffl, 

itt  SUpradiiilur,  promulgtili  mrnt/oiirm  n<m   />/- 
venio  apud  veteres. 

c  Lectionei  Offlcii  propriidicuntur  fuisse  ma 
g-istri  dolandorum  lapidum,    .     i-\   Ajblensl  >■! 
vitate  oriundi,  Christiani  ab  Infontio.  Est  autem 
Arba  seu  Arbum  parva  urbs  insula  oognominis 
ni  lAbumia,  uti  habet  Daudrandus.    Qt<<>  tem 
pore  Arbuinvm  vencrint   Sancti,    rulc  (hmmc/t- 
tarium  num.  (i  et  s. 

f  Hicet  infra  verbosior  est  MombriHus,  intcr* 
m/sccnsetiam  tocos  S.  ScHpturm  a/pographum 
vero  Ariminense  omnia  hoc  numero  comprehensa 
omittit. 

g  Additurinmargine  i.  *•.  curvaturazn.   Locum 
ita    describunt   auctores    Commen/timt    Ttalict , 
num,  1  memorati :  Attollitur  xnons  Titanus  intcr 
conflnia    Romandiolea   <■!   montem    Peretranum   \ 
mllliarlbus  supra  Ariminum,  cum  horrido  ajtj.s 
simarum  rupium  prospectu  rersus  mare  Adriati- 
oum.  A  latere  Australi  et  Occidentall  varie  i 
tenditur  in  campos,  silvas  ei    valles,  quas   tunc 
temporis  nemors  erant  *'t  tesqua  ind    tincte,  non 
allifl  Encolis  babftata  quam  lupl  ,  ursievari]  qui 
Narrant  ddnde  quo  /•"■  to  diverterit  8an- 
ctus  ad  locum  abditum  in  occiduo  moniis  (>/(<-rrt 
aiuntque  habitacutum  iilud  Sancti  secundum  an- 

tiquam 


F 


34 


220 


VITA  FABULOSA  S.  MARINI  DIACONl  CONF. 


a-  iM.Mi(i.  tiquam  traditionem  apud  incolas  pagi,  Aqua- 
Viva  nominati,  fuisse  in  rupe,  quse  est  supra 
scaturiginem  fontisy  unde  prsedictus  pagus  no- 
men  trahit.  Tum  fuse  et  oratorie  describunt 
asperum  vitse  genus  in  illa  solitudine  victasque  a 
Sancto  tentationes  dsemonis. 

h  Mombritius  Filitimani,  seque  mendose;  Ms. 
Ariminense  paulo  rectius  Faeliciani.  Mons  Feii- 
cianus  seu  Feretranus  designatur,  vulgo  Mont 
Feltro,  ubi  degit  hic  sanctus.  Vide  tom.  i  Au- 
gusti  pag.  46. 

i  In  apographo  Ariminensi  euang-elicam  veri- 
tatem,  ubi  plura  passim  aliter  leguntur  .-  Mom- 
britius  quoque  prsecedentia  magis  am'plificat  ;$ed 
opersc  pretium  non  est  ea  omnia  notare. 

k  Adde  fraudum  vet  simile  quid. 

1  Ms.  Ariminense  subslituit  duorum,  omissis 
iistquieprsecedunt  hocnumero.  Ceterum  viden- 
tur  mihi  prscstigim ilise  diabolicse  utiplura  alia 
in  hisce  Actis  poetice  conjicta  esse,  nimirum  ut 
vita  Sancti  mirabilior  appareret. 

m  Itafert  traditio.  Vide  Commentarium  prse- 
vium  num.  15.  Auctores  lit.  g  citati  aiunt,  sedi- 
B  culam  itlam  vix  aliud  imprsesentiarum  servare 
de  sua  antiquitate  quam  nomen  et  situm  primse 
{sdificationis.  Addunt,  Sanctum  injugo  montis 
degentem  excavasse  sibi  in  saxis  durioribus  tres 
lectos,  qui  conspiciuntur expositi publicse  venera- 
tioni  in  memoriam  tam  gloriosi  Herois.  Adi  Com- 
mentar,  num.  25. 

u  Apud  Mombritium  et  alibi  Vcrissimus.  Ni- 
hil  de  sequenti  miracuto  habet  apographum  no- 
strum  Ariminense  :  Theatrum  autem  civitatum 
liaiise  part.  i  pag.  217  narrat  illud  contigisse 
piuribus  filiis  Fcticissima? ;  sednullius  nomen  ex- 
primit. 

o  Felloltas  vocatur  ab  aucloribus  Commenta- 
rii  Italici,  qui  insuper  meminerunt  prwdii  in 
parvo  monte,  appettato  Montecchio,  ad  pedem 
Titani  versus  Austrum,  ubi  vidua  itla  cum  (i- 
tio  rustivabatur ;  citantque  ad  marginem  scri- 
pturas  et  memorias  ant.iquissimas  in  archivo  rei- 
publicSB  conservataSj  secundum  quas  Verissimus 
et  Feliritas  erant  nobtites  Ariminenses.  Quod  ad- 
ditur  iu  monorato  Commentario,  ferocientem  il- 
iumjuvenem  sagittas  torquere  votuisse  in  San- 
ctum,  noncaret  verisimilitudine. 
C  p  Mombritius,  cmliderunt  in  Christo  nomi- 
na  plus  mlnuBve  quinquaginta  tres.  Totidem 
etiamaSancto  conversos  et  baptizatos  numerat 


Offtcium  proprium  et  Comment.  Italicus,  qui  E 
additjuga  illa  postgratuitam  montis  donationem 
habitari  ccepta  esse  a  Sancto  ejusque  sociis,  non 
amplius  ut  tatibulum,  sed  veluti  patrimonium; 
atque  ex  itla  hora  mutato  Titani  nornine,  postea 
semper  montem  S.  Marini  appellatum. 

q  Ordinibus  sacris  initiatos  fuisse  a  S.  Gau- 
dentio,  tradit  etiam  Brunaccius,  num.  6  Com- 
ment.  prsevii  citatus ;  sed  alio  tempore  id  factum 
narrat  magisque  verisimiliter .  Ceterum  S.  Gau- 
dentius  Ariminensis  episc.  et  martyr  colitur  14 
Octobris. 

r  Nabuchodonosorem  Dan.  4.  Fabulam  de  urso 
confictam  hoc  exempio  nititur  verisimilem  red- 
dere  biographus,  quam  fortasse  huc  transtulit, 
mutatis  quibusdam  adjunctis,  ex  Vita  S.  Maxi- 
mini  ep.  Trevirensis,  ubi  de  asello  et  urso  narra- 
tur  quid  simile,  Vide  tom.  vn  Maii  pag.  21. 
Fabeltam  auxit  Comment.  Italicus  asserenst 
Sanctum  nostrum  urso  tamquam  cicure  jumento 
vectum  fuisse. 

s  Id  ptane  fictitium  est.  De  Marciano  autem 
presbytero  Ariana  tabe  infecto,  quem  S.  Gau- 
dentius  excommunicavit  post  damnatum  Arimi-  E 
nense  conciliabidum,  meminit  Baronius  ad  an- 
num  359  num.  46.  Aiunt  memoraii  ssepe  Com- 
mentarii  Italici  auctores  et  Brunaccius  pag.  63, 
interfuisse  Sanctum  nostrum  cecumenicse  et 
iegitimse  synodo  Ariminensi,  et  cum  Gaudentio 
aliisque  ob  Arianorum  vesaniam  inde  recessisse 
adpagum,  Catholica  dictum,  miltiaribus  15  di- 
stantem  Arimino. 

t  Mombritius  sancti  Mercualis  Livensis  epi- 
scopi  Lectio  ix  Officii  proprii,  in  atrio  S.  Mer- 
curialis  Livicnsis  episcopi.  De  S.  Mercuriale 
episcopo  Foroliviensi  Papebrochius  disputavit  ad 
30  Aprilis.  Qu&  hoc  numero  prsecedunt,  in  ec- 
grapho  nostro  Ariminensi  omissa  sunt. 

u  Anno  Domini  ducentesimo  quinquaginta  se- 
ptimo,  inquit  Officium  proprium  tectione  ix  ;  Ca- 
stettanus  in  Martyrologio  universati  circa  cclv 
at  seculo  iv  vixisse  debuit,  si  diaconus  ordinatus 
sit  a  S.  Gaudentio.  Commentarius  Italicus,  ci- 
tans  memorias  antiquissimas  in  archivo  reipu- 
blicse,  obitum  Sancti  coilocat  non  multo  post  tra- 
g-oedias  conciliabuli  Ariminensis,  quod  habitum 
fuit  anno  359.  Cum  hinc  vet  aliunde  erui  cer- 
tus  annus  nequeat,  mortis  tempus  signavi  sub  fi-  F 
nem  secuii  iv  cum  atiqua  latitudine. 


DE 


DIE  QUARTA  SEPTKMBRIS 


»1 


DE   SS.    MAURO,   SALVINO   ET    ARATORE 

EPISC.  CONFESSORIBUS 


VIRDUNI IN  GALLIA 
SYLLOOE     HISTORICA 

§  I.  Cultus  et  miracula  ex  Berthario  ;  corpora  sec.  vi  a  S.  Agerico  elevata 
m  ecclesia  S.  Petri  Apostoli,  dein  sec.  ix  translata  in  templura  S.  Me- 
dardi ;  reliquiae  coenobio  Theologiensi  donat». 


J.L. 


Ante  MEI>U'M 
SHCDIJ  V. 

Sanctorum 
yloria 


D 


/.  dclalcc 


posthuma  ex 
Bcrthario  : 


-\  e  antiquo  et  insignibus  miraculis  illustrato 
SS.Mauri,  Salvini  et  Aratoris  cultu  hs>c  tit- 
teris  et  posterorum  memorise  commendavit 
Bertharius  presbyter  in  Historia  brevi  episcopo- 
rum  Virdunensium  apud  Lucam  Acherium  tom. 
12  Spicilegii  pag.  252  .-  Post  hunc  (  S.  Sanctinum, 
primum  episcopum  ecclesix   Virdunensis ,  quee 
eum    xi    Octobris   colit ,  )     leg-imus    fuisse    san- 
ctum  Maurum,   et    sanctum   Salvinum,    et  san- 
ctum  Aratorem ,   quorum   merita  ad  sepulcra  il- 
lorum   ostendunt  frcquentia  miracula  :  siquidem 
sancto  Ag-erico  divinitus  ostensa  sunt  eorum  mo- 
numenta  ,  et  ab  eodem    honorabiliter    et  sanctis- 
sime    ordinata.   De   istis    enim  ,  quse  nostris  ocu- 
lis  vidiraus  ,    qunmplurima  referre  possumus.  Tem- 
pore    etenira   Lotharii  junioris    regris ,  et  domini 
Attonis  nostrae  civitatis  episcopi,  de  istis  sanctis- 
simis  Viris  reliquise  sunt  surapta? ,  et  ad  Theolo- 
g-ium  monasterium ,  quod  isti   ecclesiae  estsubje- 
ctum  ,  nostris  temporibus  sunt  dilatae  *.  Deus  te- 
stis  est  conscientiae  mea? ,  quia  non   possum  ad 
memoriara   reducere  ,    quae  a  pueritia   usque  ad 
C  perfectam  aetatem   meritis  Sanctorum  istorum  ad 
sepulcra    illornm  divina    clementia   operari  vidi. 
Qnot    caeci  illuminati  ,  quot   surdi   sanati  ,    quot 
claudi    erecti ,    quot    daemoniaci     liberati ,    quot 
segroti   a   variis  langruoribus   liberati,  nullatenus 
stylo  compreliendere  queo.  Aliqua  tamen  subcom- 
pendio  colligam. 

2  Duo  contracti  causa  orationum  ecclesiam 
ipsorum  ingressi,  protinus  meritis  Sanctorum  isto- 
rum  sunt  erecti.  Quaxiam  femina,  nomine  Em- 
ni  ,  multis  diebus  lumine  prfflsentis  saeculi  priva- 
ta  ,  in  mea  praesentia  ibidem  est  illuminata.  Simi- 
litcr  et  altera  femina  ,  quas  erat  rnuta  ,  post  per- 
actas  Matutinas  me  audiente  ccepit  loqui.  Qui* 
dam  etiam  homo  per  xi  annos  contractus,  et 
per  multos  annos  in  porticu  sancti  Stephani  Me- 
tensis  ecclesiae  jacens  ,  curriculo  evectus  ad  isto- 
rum  Sanctorum  sepulcra  delatus  fuerat.  Prima 
vcro  parte  noctis  coepit  voces  emittere,  et  u8- 
que  ad  Matutinas  easdem  emittens  voces  sospi- 
tatem  meruit  obtinere.  Ad  quod  mirandum  cum 
domino  Attone  episcopo  eadem  die  venimus, 
simulque  cum  illo  vidimus  coxam  ejus  cum  cru- 
re  usque  ad  nates  excoriatam  ,  quasi  nihil  aliud 
habuiflset  quam  ossa  :  et    qui   vix  in  vehiculo  ve- 


nerat  jam   seucx  et  plenus  dierum,  pedes  ot  sa- 

nus  reversus  est  ad  propria. 

3  Historiam ,  e   qua  ista   desumpsi ,  licrtha- 

rius  ecclesix  Virdunensis  presbytcr  iu   Prmfa-  '«npora  «"•• 

tione  ad  prsesulem  suum  Dadonem  sc  scripsisse  '',m"'u'  •  '>'"- 

ait,   postquam   hic  episcopatwn  <t<h»inistra$$ct  ba? "*»*'' 

per  triginta  et  sex  annos  ,  et  templum  cathedrale,  °  7'" 

asservatique  in  eo  libri  et  memorisa  eanctorum 

patrum  . .  raagrna  cx  parte  flammis  absumpta  es> 

sent  :  annus  autem  36  Dadonis  episcopi  connec- 

tendus  et  cum  anno  Christi  916  .  nam  cathedram 

ascendit  anno  880.  Esatra  dubium  hoc  ponit  Dado 

ipse  apud  Augustinum  Calmet  tom.  i  Eistorim 

Lotharingicse ,  in  Probationibus  col.  -r»  10  :  ubi  do- 

cumentum  de  ge$tis  decessorum  Eattonis  <■?  Ber* 

hardi  ab  illo  conscriptum proferlur ,  cujushoc 

est  initium  .-  Anno  ah   Inoarnattone    Domlni  no- 

stri  Jesu  Chriati  ootingfenteslmo  aonaffesfmo  ter- 

tio,    reg-nanto    vero    domino  Anmlpho  fflorlosifl- 

simo  rege  Lotharin<rue  annn  quinto  ,   nofltrffl  au- 

tem  ordinationis  docirno   tertio,   [ndiotione  nona, 

na  ,    cgfo      Dado     Viilunnnsis    ecolesiffl    epIflCOpUfl 

etc.  Dado  succe$$e?-ttt  Berhardo,  hic  llattoni  . 

» 

qui ,  ut  ille  in  laudato  suo  documento  testatur , 
fuit    temporibua    Lotharli   Imperatorle,    >-\    [tem 
Lutharii  h"lii   ojus;  et  pervenit  usque  ad  annum 
primum  Cnroli   regifl.    Lotharius  I  imperator  , 
abdicalo  imperio ,  monachus  factus  e$t  ann<»  vi 
ta>  sua?  ultimo  966  ,  quo  filius  Lotharius  hseredi 
tatem  adirit  istarum  ditionunt,  qu&  abipsono* 
mc»  l,ot|i;irm,'_'-Ki'  ncceperunt,  itodiecitu  >,>td,t»  <tm 
plioris.  Lothario  juniore  an.  SflO  vita  defunctO, 
rcgnum  ejus  patrui   Carotus  Calnus  rex  Fran* 
cise  et  Ludovicus  rex  Germaniie  anno  sequente 
inter  se  divi$erunl. 

i  /.,/■  dictis  patet  primot  Hattonem antistitem  'l''^''',^"""" 
Virdunensem  ohtissc  anno  870;  ejusdemenim  ur. 
bis  episcopus.  Dado  itlum  pervenisse  Bcribit  u  que 
ad  annumprimum  Caroll  regie,  Lotharingim  sci- 
licet ;  cujus  hic  atteram  partem,  in  qua  Virdu 
num  erat ,    alteram  Ludovicus  frater,  uterque 
cum  tituto  regis  memorato  anno  870  obtinuerai 
secundo ,  eumdem    Eattonem,   qui,   ut  Bertha 
rius  apud  Acherium  pag,  16]  afflrmat ,  per  an- 
nos  vig-inti  et  tres  ecctesia    Vtrdunensi  prmfuitt 
sedere  ccepisse    anno  847  ;  tertio ,  reliquiOA    88t 
Mauri,  Salvini   et  Aratoris  ad  Theotogiense   mo. 

naslerium 


F 


contigerunt, 


J.  L. 


B 


S,  Ageriout 

tibi  "'■  uwjiUk 

vwnttrata 

eorumcorporu 


c 

elevat  ii\  tu-cle- 
nu  S,  i'ttn 
ApmtuU  ;  U( 

Ihiiiii  Fluri 

nfacanili 
icrlbit, 
'  i.  lovoto 


222  DE  SS.  MAURO,   SALVINO 

nasterium  translatas  fuisse  intra  annos  8j5  et 
869  ;  nam  Bertharius  supra  num.  i  id  factum 
fuisse  ait  tempore  Lotharii  junioris  reg-is.  De 
translatione  ista  sermo  redibit  infra  num.  9.  Mi- 
racula,  quae  Deus  apud  Sanctorum  sepulcra  ope- 
ratus  fuit,  quxque  idem  scriptor  se  vidisse  te- 
statur,  non  contigerunt  ante  regnum  Lothari* 
junioris ,  seu  annum  835  ;  uti  eruitur  ex  iis  f 
quae  apud  laudatum  Acheriumpag.  261  de  Hat- 
tonis  ,  anno  870  mortui,  successore  Berhardo  re- 
fert  :  Canonicos  suos  canonice  vivere  fecit,.. 
et  pucros  ( inter  quos  ego  Bertharius  unus  fui) 
in  humanis  et  in  divinis  libris  per  se  et  per  alios 
cum  summa  caritate  instruxit.  Eruditi ,  qui  de 
S.  Agerico  Virdunensium  prsesule  scripserunt, 
initium  episcopatus  ejus  ponunt  circa  medium 
secuium  vi.  S.  Gregorius  Turonensis  lib.  9  Hi- 
storise  Francorum  cap.  23  ipsius  mortem  refert 
ad  regis  Childeberti  II  annum  13  ,  quem  Ope- 
rum  S.  Gregorii  editor  Ruinartius  cum  anno 
Christii%%  componit.  Ex  sancti  istius prsesulis 
letate  innotescit  antiquitas  cultus,  quemSS.  Mau- 
rus  ,  Salvinus  et  Arator  Virduni  obtinuerunt  :  Si- 
quidem  ,  inquit  Bertharius,  sancto  Ag-erico  di- 
vinitus  ostensa  ttunt  eorum  monumenta  ,  et  ab 
eodem  ad  fidelium  venerationem  bonorabiliter  et 
sanctissime  ordinata. 

5  Sancti  Agerici  ,  qui  i  Decembris  colitur  , 
gemina  Acta  prltB  manibus  sunt;  in  quorum  bre- 
vioribuSt  gum  mihi  alteris  antiquiora  apparent, 
narratur  ,  angelos  ipsi  oranti  revelasse  locum  , 
ubiSanctorum  nostrorum  corpora  quiescebant. 
Cum  quadam  noote  in  cubiculosuo  oraret  sanctus 
Agericus;  candela  ,  quae  juxta  morem  ante  lc- 
ctum  ejus  ardebat ,  extincta  est;  et  ecce  cum 
majrno  splendore  affuit  multitudo  angelorum  cho- 
ros  ducentium  <it  laudantium  Dominum ,  qui 
beato  Agerioo  sanctorum  oonfesaornm  Mauri , 
Salvini  et  Aratoris  corpora  rerelaverunt ;  qui  plu- 
rimia  ante  eum  anniB  Virdunenaem  ecclesiam  g*u- 
bemantea  in  suo  sc]>ulchro  conjuncti  latcbant  ; 
quos  sanctus  Afrcricus  elevavir,  et  honorifice  col- 
locavit,  llli  autem,  qul  sub  eodera  tecto  jace- 
bant,  de  visione  et  jubilatione  pertcrriti ,  pene 
exanimea  Bunt  facti  :  quoa  aanctus  conaolana  ,  ne 
hoc,  quod  nudicrant ,  cuiquam  dicerent,  impe- 
ravil. 

0  Mirahilis  ista  visio,  in  qua  Sanctorum  no- 
strorumcorpora  S.Agerico  ostensa  fuere,  fusius 
describitur  in  ejus  Actis  proliwioribus  et  in  Chro- 
nico  Virdunensi  Hugonis  abbatis  Flavinacensis, 
qui  apuil  Phitippum  Labbeum  tom,  i  Bibtiothc- 
csb  librorum  Mss.  pag.  98  ista  subjungit  :  La> 
tata  *  sunt  crg*o  Sanotorum  corpora  auro  obry- 
zo  prcciosiora  ,  et  in  reclesia,  ubi  sedera  habue- 
runt  ivquiotionis  ,  saneti  Petri  Apostoli  nomine 
:i  beato  8anotlno  oonseorata,  honorabiliter  et  sau- 
ctiaaime  ab  ipso  viro  Dci  S.  Agcrico  pridie  No- 
nas  Septembria  sunt  ordinata ;  ct  dies  translatio- 
nis  et  revelutioiiis  covum  per  succedcntia  tem- 
pora  oelebritatiti  annuaa  est  honore  insignita.  Quo- 

nim   mrnti    ;u\    Bepulohra   illorum    usteuduut   fro- 

quentia  miracula.  His  subjicio,  qiuv  auctor  Chro- 
nici  Virdunensis pag,  83  prsemiserat :  Narrave- 
runt  auteiD  dc  beato  filauro  posteri  illi ,  qui  In- 
terfuere  tranalationi ,  quaa  a  beato  Agerico  tunc 
temporia  facta  est,  posterioresscriptis  adnostram 
usque  notitiam  transmiserunt ,  beatum  Maunnu 
diversis  suppliciorum  generlbus  afieotum  ve- 
ritati  testimonium  perhibuisse  ,  et  pro  fide 
Christi  martvrium  OQOttbuisae  ,  sicut  ip-i  [n 
defunoto  videre ,  et  necdum  soluto  corpurc  San- 


K 


ET  AEATORE  EP.  CONF. 
cti  piis  osculis  dulcia  vuluera  co-atrectavere.  Bea-  D 
tus  tamen  Agericus  et  temporis  illius  fideles  me- 
moriam  illius  sub  nomine  et  honore  martybis 
celebrari  non  institueruut;  quas  hodieque  [utiet 
SS.  Salvini  et  Aratoris  memoria  )  sub  nomine 
confessoris  veneratur. 

7  Abbatia  S.  Vitoni  ,  vulgo  Saint-Vanne  ,  quse  "I  s.  Joannu 
nunc  visitur  intra  arcem  urbis  Virdunensis ,  JJjJJj^ 
olim  suburbana  fuit ,  eodemque  in  loco  condita  ,  voluntt  quibtu 
ubiquondam  stetit  vetustissima  S.  Petri  Apostoli  nonassentior. 
ecclesia  ,  in  qua  Chronicon  Virdunense  SS.  Mau- 
ri ,  Salvini  et  Aratoris  corpora  ab  Agerico  in- 
venta  et  honoriftceelevatafuisseasserit.Dissen- 
tit  ab  illo  Cointius  in  Annalibus  ecclesiasticis 
Francorum  ad  annum  Wlnum.  47-  Inter  templa 
inquit,  quae  vel  construxit  vel  reparavit  Ageri- 
cus  episcopus  Virodunensis  ,  ultimum  locum 
obtinere  non  debent  oratorium  S.  Martini ,  quod 
iu  ipsa  urbe  aedificavit ,  et  alterum  ,  quod 
olim  prope  muros  civitatis  a  sancto  Mauro,  se- 
cundo  Viroduuensium  antistite  ,  in  sancti  Joan- 
nis  Baptistse  memoriam  erectum  acpene  dirutum 
non  restauravit  modo  vel  ausit  in  honorem  sancti 
Medardi  ;  sed  etiam  sanctissimorum  praedeces- 
sorum  Mauri  ,  Solvini  et  Aratoris,  qui  secundo , 
tertio  et  quarto  loco  in  episcopatu  Virodunen- 
si  sederant,  corporibus  ibi  repertis  exornavit,  ut 
observat  Wasburgius ,  seu  Richardus  de  Wasse - 
bourglib.  2  Anliquitatum  Galliae  Belgicee ,  Pa- 
risiis  anno  1549  editarum,  fol.  76.  Deinceps  haec 
a^des  promiscue  sancti  Joannis  dicta  est  et  san- 
cti  Medardi,  donecsancti  Mauri  nomen  sub  Hey- 
mone  pontifice  obtinere  ccepit.  Similia  lego  apud 
Calmetum  lib.  7  Historiee  Lotharingicee  num.  38 
et  alios  scriptores  neotericos  ,  Wasseburgium 
seculos.  Illis  ego  non  assentior  ,  donec  S.  Mau- 
rum  in  honorem  S.  Joannis  Baptistos  ecclesiam 
erexisse  ,  atque  in  ea  ipsum  ,  Salvinum  atque 
Aratorem  posl  mortem  suam  depositos  fuisse  , 
antiquiore  documento  probetur,  quam  sit  Chro- 
nicon  Virdunense  ,  cujus  auctor  Hago  Flavinia- 
censis  vivere  desiit  initio  seculi  xn.  Huic  interim 
adhsereOy  asserenti  Sanctorum  corpora  a  S.  Age- 
rico  elevala  fuisse  in  ecclesia,  ubi  sedem  habue- 
runt  requietionis ,  sancti  Petri  Apostoli ,  in  qua 
eliam  antiquorum  prsesulum  Virdunensium  Pul- 
chronii ,  Possessoris  et  Firmini,  qui  Sanctis  no-  P 
stris  proxime  successerunt,  sepulcra  sub  monu- 
mento  S.  Vitoni  iempore  Hattonis  episcopireper- 
ta  fuisse,  Berthariustom.  12  Spicilegii  Acheria- 
ni  pag.  253  ct  251  diserte  testatur.  De  S.  Pul- 
chronio  actum  est  adxvn  Februarii.  SS.  Pos- 
sessor  et  Firminus  dabuntur  ad  iii  Decembris, 
eorum  vero  successor  S.  Vitonus  ad  ix  Nocembris, 
S  Cum  sub  Hattonis  episcopatu  SS.  Pulchro- 
nii ,  Possessoris  et  Firmini  sepulcra  in  Petri 
Apostolorum  principis  seu,  ut  tunc  vocabatur,  S. 
Vitoni  ecclesia  invenirentur ,  trium  Sanctorum 
nostrorumcorpora  in  templo  S.  Medardi  quies- 
cebant :  huc  enim  translata  fuerant  ab  Hattonis 
'lcccssore  Hildiao  vcl  Hilduino  ,  qui  sub  impera- 
tojubus  Ludovico  Pio  et  Lothario  I  sedit.  T?*ans- 
lationis  istius  meminit  Chronicon  Virdunense  a- 
pud  Labbeum  pag.  120  ;  Hic  (  Hatto  )  acce- 
pit  partem  reliquiarum  sanctorum  confessorum 
pariterque  pontificura  Mauri  ,  Salvini ,  Arato- 
ri^,  quorum  corpora  sancto  Agvrico  revelata  et 
ab  codera  fueraut  honorabiliter  et  sanctissirae  or- 
diuata  in  eadem  ecclesia  ,  ubi  primo  fuerant  tu- 
mulata,  sancti  IVtri  Apostoli  uomine  cousecrata, 
sed  a  domno  llildino  in  uova  sancti  Medardi  ec- 
clesia  erant  translata ;  et  reposuit  in  monasterio, 

quod 


Sac/a  curpoiu 
in  ttmplwn  V 
Medardi 

trunslata  ■ 


reliquix  mona- 
tterio  Tfieolo- 
giensi  donalx. 


B 


liractiinm  S. 
Muuri  deposi- 
tum  m  Ilafio 
nis  castro, 
cujus  ecclesia 
Sancto  conse- 
crata  cucn 
annuin  l~>-> 


DIE  QUART 
quod  Theologium  dicitur,  ecclesia  su»  subjectum 
Quomam  ecclesia  S.  Medardu  in  quam  Hildinus 
fc>&.  Mauri,  Salvini  et  Aratoris  co?pora  transtulit 
nova  hic  appellatur  ;  vix  dubitoquin  ab  isto  pr<e- 
sule  condita  fuerit,  quem  apud  Bertharium  pag. 
2G0  lego  fuisse  virum  bouum  et  sanctum,  qui  con- 
struxit  multas  ecclesias  iu  episcopatu.  Cointius, 
cujus  verba  supra  dedi,  Calmetus  et  alii  ex 
Wasseburgio  scribunt,  ante  Hitdinum  ecclesiam 
S.  Medardi  apud  Virdunenses  extilisse,  quam 
seculo  vi  S.  Agericus  xdificarit :  sed  ut  hoc  ve- 
rum  esse  credam,  idonea  auctoritate  prius  pro- 
baridebet. 

9  De  subjecta  olim  ecclesias  Virdunensi,  at 
nunc  archiepiscopatus  Trevire?isis  abbatia  Theo- 
logiensi,  adquam  in  laudato  Chronico  Sancto- 
rum  nostro7*um  reliquuv  ab  Hattone  episcopodi- 
cuntur  translatse  fuisse,  legi  possunt  Commen- 
tarii prsevii  de  S.  Paido  antistite  Virdunensi  ad 
viii  Februarii  a  nu?n.  9,  et  de  S.  Co?irado  Trcvi- 
re?isi  archiepiscopo  desig?\ato  ad  iJuniinum.  i. 
Bertharius  initio  hujus  Sylloges  tempore...  Lo- 
tharii  junioris  reg-is,  idest,  intra  annos  855  et  869, 
memoratam  Ordinis  S.Benedictiabbatiam,  vulgo 
Tholey  ?iuncupata?n,  sac?is  istis  reliquiis  ab  Hat- 
tone  ditaiam  fuisse  ait.  Ad  hunc  diem  sepositum 
inve?ii  scriptiun,  quod,  uti  Sollerius  antiotavit, 
misit  D.  abbas  Theobertus  de  Theolegia  an. 
mdccxxxiv,  i  Febr.  In  fine  ad  re?n  nostra?n  hxc 
habet :  In  quodam  libro  Epistolarura  et  Euang-elio- 
rum  monasteriiTheologieusisest  catalogusreliquia- 
rum,  qui  ita  incipit ;  Hae  sunt  reliqui»,  quje  conti- 
nentur  in  longissimo  scrinio  etc.  ;  ubi  post  alias 
SS.  muneratas  reliquias  leg'itur  :   Buaciuum  sancti 

MaTJUI,    BRACHIUM    SANCTI    SaLVINI,  BKACHIUM   SANCTI 
AllATOIUS. 


K  II.  Ecclesia  S.  Mauri  in  Hatto- 
nis  castro,  et  abbatia  monialium 
Virduni,  ubi  ejus,  Salvini  et  Ara- 
toris  corpora  honorantur  ;  Officia 
propria  et  Martyrologia  ;  gesto- 
rum   memoria  obliterata. 


Verbis  e  Virdu?xe>isi  Chronico  num.  8  tran- 
scriptis  heec  proxi?ne  subjunguntur  :  Ura- 
chium  vero  alteru?n  S.  Mauri  llatto  in  ecclesia, 
quam  ipse  in  castello  novo,  quod  nunc  Hatto- 
nis  castrum  ab  auctoris  nominc  vocatur,  coil- 
struxerat,  sub  altari  recondidit  ;id  salutem  et 
praesidium  posterorum.  Hatto  i?i  loco,  qui  ab 
ipso  nomen  accepit,  S.  Mauro  non  sotu?n  ara?n 
erexerat,  sub  qua  ejus  brachium  deposuit ;  sed 
ipsam  etiam  ecciesia?n  in  ejusde?n  Sa?icti  hono- 
rem  sedificarat  ■.  nam  inter  alia,  quse  ex  inst?*u- 
mento  ante  medium  seculwn  xiv  confecto  mox 
producentur,  haec  occurrunl :  Cujus  (  S.  Mau 
ri)  merito  et  honore  paroohialia  ccclesia  dc  Hat- 
tonis  castro  antiquitus  est  fundata.  Jacet  Ilatto- 
nis  castrum,  vulgo  Hatton-cbatel,  inter  fluvtoi 
Mosam  et  Mosellam  tribus  ab  oppido  S.  Mi- 
chaelis,  sex  vero  circiter  leucis  ab  urbe  Virdv^ 
ne?isi.  Post  conditoris  Hattonis  tetnpora  in 

lumaccrevit;  in  cujus  ecclesia  parceciatiH. 
Mauro   consecrata    Henricus  d'Aspremont    epi- 


V  SEPTKMBRIS. 


228 


scopus  Virdu,ie?isiscoUegium  canonicorum  circa 
annum  L328  insHtuit  Calmetus  inProbatio, 
Histowe  Lotharingicw  tom.  2  a  col.  5S1  ipsas 
Henrta  pt\csuliS,ecclesia?n  coltegiatam  in  Hatto- 
?ns  castro  erigentis,  litteras  producit,  e  quibus 
sequentia  excerpo. 

H    Attendentes    quod     inter    reverendissiraos 
patrea  et  prassules  beatissimos,  quinoatres  Virdu- 
nensi  eoolesiffl   pro  tcmpore  hactenus  praBfuerunt 
beatissimus    Dei    oonfessoi  aanotus  Maurua    per 
8U8  perluoida    atque   salutaria  dMcumenta   pra-di- 
ctum  nostram   Virduuenscm  illustravit  eooleaiamj 
deeorayit   virtutibus  et  moribus  informavil  ;  ou- 
jus  altis  virtutibus  et  decoria  operibus  ampla  no- 
stne  ejusdem  ecclesiie  fabrica  velut  ffemmisver- 
nantibua  rutilat,  et  eleg-antia  sinffulari  gloriosiua 
sublimata   coruscat  :  ad  honorera  divini   nominia 
ct  grloriam  salutemque  lidelium  ct   pnedicti  egxe- 
gii  confeasoria  S.   Maurj  reverentiam,  oujua  me- 
rito    et    honore    parochialis  ecolesia  da    Battonia 
oastro  antiquitus  est  fundata  ;  piiaduoti  oonailiia 
digniaque  atudiis  excitati  praaeuti  aoripto  Ln  per- 
pctuum    valituro    concorditer   ordinamua,   u1    in 
prasdicta    parochiali    ccclesia  major  ail    uumerua 
personarum   cxhibcutium   ibidem   deinoepa  huiui- 
lem  Domino   famulatum.  Quapropter  unanimiter 
statuimus  ct   inviolabiliter  volumus  atquc  dcccr 
nimus,   ut    in    praadiota  ecclesia,    quas   duntaxat 
paroohialia  fuerat,  ait  et  ftat   collegium  approba- 
tum,    iu  quo  tunc  erunt  vig-inti  canonici,  ettotl 
dem  pnnbendte.  Cetera  legi  possunt  apud  Calme 
tut/i,  qui  lib.  2.')  siicV  Ilistori.v  num,    108  capi 
tuliitn  cano?iicorut/i  ew  Hattonis  castro  ad  oppt 
dum  S.  Mickaelis  anno   L7Q7  translahtm   fiiisse 
sc?'ibit. 

12  Auctor  swpe  laudaii  Chronici  Virdunensis 
apud  Labbeum  pag.  l?;i,  Sed  nec  [p8e,  inquit, 

doinnus  Hciino  epistvptts  Vtrttiniensis  <th  ittnto 
circiter  987  usque  ad  1024  vet  seq.  u  bonifl 
operibua  vacantem  animum  praabuit,  quin  potius 
ecclesiam  sanoti  Johann|8  in  proapeotu  oivitatla 
eitam,  in  qua  aancti  oonfeaaorea  Maurus,  8a1 
vinus  ,    A.rator  requlesountj    melioratam    restau- 

ravlt,   >'t.  iu   ca    conyrc^ationeui     monialium    BUb 

diapoaitione  patria  Eichardi,  abbatis  S.  Vitoni, 
quem  ad  \iv  Junii  dedtmus,  regulariter  vlven- 
tium  iustituit,  et  matrem  eis  eonallio  ejusdem 
providit  Adelbergam    fldelem    Christi    famulam, 

qure    rn^-noiniuahatiir    Ava.     0UJU8     memorifl     6flt 
B3terna.  Agitur  hic  de prhnordiis  nhhad.r  niouia 
lium  Benedictinarum  S.  Mauri,  olim  etiaut  S. 
Joannia  dictsc.  et  extra  muros  Virdunensos  fun 
datx  ;  sed  gum  nunc  solius  S.  MaurJ  nomine  vo 
catur,  atque    intra   urbis  mcenia   conspicitur, 
TheodericUS  epXSCOpUS  Virdunensis  ab  nnno  11)1-7 
in   rharta   <iou<ttit>nis    notts  ehronicia  destituta, 
quam  dat   Catmetus  in  Probationibus  Historim 
Lotharingicse  tom.  i   a  ool.   !;!'),  se  omni  post 
ordinaiionem suam  amore  coluisseait  oooti  Jo 
hai   ilfl  monasterium  in  vioinio...  civltatfs  sftumj 
ab  Eleymone  episcopo   divae   memoriae  priedcces 
sore...    honorifice    incoaptumj    et    honorifloentiui 
devotione  fldelium  exaltatum;    uhl  etiam  corpu 
orii    Chrii  tl    MaurJ  permultis,  Deo 
gratias ,   adornatum    quieacit   miraculis,    Omnes 
ejusdem  ccenobii  possessiones  xxiv  OctobrU  anni 
L049  s.  Leo  IX  Papa  conflrmavit ,    in  cujui 
Bulia,  quam  Catmetus  laudatus  a  col     MM  ad 
fert,  dicitur   Heimo  locum  in  auburbio    Vlrdu 
nen  I  juxta   rivulum    Scancije  *  situm,  ct  in    l    , 
norem  sancti  Joannifl  Baptistffl  et  sancti  Joan 
EoangelistflB  con/eotum ,  ubi   sanctorum    Mauri, 

Silviui 


ULTOHt 

JL. 


rr  ftarcrciati 
in  cottegiatam 
erigitttr. 


Abbalio.  mo- 
nialiutn  ad/uti 
ijitur  Sancto 

runi  covjiori- 

t>U*  rrun  ulllil 

oi  cltiin  s. 
JoannU  Bopt., 


;   ■  .,,  i 


AfCTOK 

J.L. 


Otim  qunqur, 
ut  credilur, 
S.  Medardi 
dictx  ;  q\ix  a 
novo  patronu 
S.  Maurino- 
men  obtinuit. 


B 


C 


Matrantt  ea 
ju$diuii  bi  ga 
tptum  piitat 


22 1  DE  SS.  MAURO,  SALVINO 

Salvini  atque  Aratoris  corpora  ab  ejusdem  urbis 
venerantur  incolis,  renovasse  et  instruxisse  pro- 
pter  aquae  commoditatem,  ut  moniales,  quas  ibi 
sub  monastica  regula  ordinavit,  usualia  omnia  sua 
intra  fines  loci  illiua  habere  possint. 

13  Wasseburgius  et  Calmetus  num.  7  citati, 
necnon  Cointius,  cujus  verba  ibidem  retuli,  af- 
firmant,veterem  S.  Joannis  Baptistse  ( in  Bulla 
Leonis  IX  additur  et  sancti  Joannis  Euang-elistae ) 
ecclesiam,  cum  ruinosa  velpenitus  coltapsa  es- 
set,  resedificatam  et  S.  Uedardo  consecratam 
fuisse,  seculone  vi  a  S.  Agerico,  ut  illi  volunt  ; 
an  vero  seculo  ix  ab  Hitdino?  Secundum  cre~ 
dere  mato,  quam  primum.  Vide  dicta  num.  8. 
In  rem  nostram  observat  Cointius  laudatus,  di- 
ctam  ecctesiam  in  honorem  S.  Medardi  reocdifi* 
catam,  tam  hujus  sancti  quam  antiqui  patroni 
S.  Joannis  Baptistse  nomen  gessisse  usque  ad 
tempora  Heimonis  episcopi,  sub  quo  S.  Mauri 
aqnominari  coeperit.  Addit  Wasseburgius  lib.  % 
Antiquitatum  Gallise  Belgicse  fot.  76,  aliud  tunc 
S.  Medardo  templum  exstructum  fuisse  in  loco 
vicino  novse  abbaticc  S.  Mauri;  cui  hodieque  pa- 
rcecialis  S.  Medardi  ecctesia  proxime  adjacet. 
Eum  in  finem  hsec  adduco,  ne  ex  dictis  num.  8 
et  prsecedente  lector  statim  inferal  inter  Hildini 
et  Ileimonis  episcopatum  SS.  Mauris,  Salvini  et 
Aratoris  corpora  ex  templo  S.  Medardi  in  aliud 
translata  fuisse  ;  cum  memorali  auctores  ab  illo 
non  distinguant  ecctesiam  S.  Joannis  Baptistse, 
ubi  asservabantur  sub  Ileimone  episcopo  ;  qui  in 
illa  moniates  Ordinis  S.  Benedicti  constituit.  Mo- 
nachus anonymus  S.  Vitoni,  qui  Bertharii  Histo- 
riam  de  episcopis  Virdunensibus  usque  ad  me- 
diumseculixiconiinuavit,  apud  Acherium  tom. 
i :'  Spicilegii  pag.  2fiG,  0  quanta,  inquit,  viri  hujus 
Eeimonis  erga  ecolesias  sollicitudo  !  oum  ecclesiam 
beati  Jolmnnis   Bnptistm  mutaverit,    nmtatam  nin- 

pliaverit ,  <'t  congreffationi  necessaria  ex  rebus 
majoris  eoclesiffi  providerit...  EJjus  exemplo  ejusque 
dei  iderio  Amious  Propositus  ecolesiam  sanctaaCru- 
cis  asdifloavit,  canonicos  duodecim  locavit.  .  .  et 
potitione  episcopi...  banoto  Mauho  aubdere  non 
reoui  a^  it,  id  est,  eos  obligare,  ut,  quemadmodum 
in  /futdalaS.  Leonis  IX  Butla  exponitur,  heb- 
domadarii  in  jam  dioto  monasterio  <tf>  Beimone 
fandato  divinia  lnserviant  offlciis,  neocanonioam 
ui.  i  ab  abbatissa  reoipiant.  Hinc  colligitur,  Hei- 
monem,  quam  ipse  ampliarat  S.  Joannis  Bapti- 
stas  ecclesiam,  consecrasse  S.  Mauro  tamquam 
patrono  saltem  secundario,  a  quo  adjuncta  illi 
abbatia,  quam  Theodericus  episcopus  numero 
prmcedente  sanoti  Joannis  monaeterium  vocat, 
etiam  S.  Mauri  nomen  acceperit,  quod  hodie  solum 
inusuest. 

1 1)  Dum  Virdunensi  sanoti  Mauri  parthenoni 
praaesset  Girberga  abbatissa,  nobilis  queadam  fe- 
mina  ejus  propinqua,  EUohildis  nomine,  .  .  .  or- 
bataviro,  .  .  .  ia  monasterio  non  paucis  diebus 
liabitavit,  tntcrim  seoundis  nuptiis  animum  ad- 
jeoil  :  sed  oum  multam  illi  basilicaa  reverentiam 
tum  propter  suffragia  Sanctorum  (  Mauri,  Sal- 
vini  et  Aratoris,  )  quorum  oorpora  ibidem  re- 
quiescunt ,  tuui  propter  inhabitantium  religio- 
nem  haberet;  plaouit  ipsi,  ut  de  se  ipsa  potius, 
quam  de  rebua  oeteris  el  alienis,  viotimam  Deo 
et  sanoto  Mauro  solveret.  Ad  altare  igitur  S. 
Mauri  pridta  quam  secundo  nubere  disposuerat, 
aocessit,  seque  ipsam  et  liberos  ei  se  nascituros 
Deo  et  sanoto  Mauro  vovil  ea  lege,  ut  unaquea- 
que  proles  annuum  censum  ad  altare  sanoti  Mau- 
n  otlonvt,    mas    quidom    denarios    duos,    tomina 


ET  ARATORE  EP.  CONK. 

tres  obolos.  Ita  pia  illa  matrona  statuit  edito 
hac  de   re  instrumento    ahno    mciii  ,    pr^esidente 

VlRDUNENSI    CATHEDR^   VENERABILI   THEODORICO     EPI- 

scopo  etc.  Verum  non  cohaerent  hae  chronolog-i- 
cae  notse;  nam  praedicto  anno  ecclesiffi  Virdu- 
nensi  praesidebat  Richerus,  successor  Theoderici, 
qui  anno  mxc  decesserat.  Ita  Mabitlonius 
tom.  5  Annalium  Benedictinorum  lib.  70  num. 
71. 

15  Porro  trium  sanctorum  nostrorum  Prsesu- 
lum  corpora,  quse  abbatia  S.  Mauri  ab  initio 
fundationis  suse  possedit,  etiam  nunc  in  ejus  ec- 
clesia  religiose  asservantur.  Itlorum  tertium  S. 
Aratorem  ita  memorat  Castellanus  in  Supplemen- 
to  ahemerorum  pag.  909  ;  S.  Arator  episcopus 
Virdunensis,  cujus  corpus  honorant  religriosse  S. 
Mauri  Virdunensis  cum  corporibus  S.  Salvini,  et 
S.  Mauri  episcopi  Virdunensis,  patroni  earum 
ecclesiae  post  S.  Joannem,  qui  ipsius  est  antiquus 
patronus  titularis.  Sacra  corpora,  quibus  monia- 
tes  S.  Mauri  ditantur,  integra  non  sunt  :  nam 
ab  episcopo  Hattone,  ut  supi^a  num.  9  et  seq. 
dictum  est,  cujusque  Sancti  brachium  ad  abba- 
tiam  Theologiensem,  atque  alterum  S.  Mauri 
brachium  ad  Hattonis  castrum  translatum  fuit. 
Hujus  etiam  Sancti  nescio  quse  reliquise  servan- 
iur  Parisiis  in  monialium  Ordinis  S.  Bcnedicti 
abbatia  Vallis-gratise ;  uti  me  docet  Martyrolo- 
gium  Parisiense  an.  1727  editum,  S.  Maurum  ad 
vni  Novembris  ita  annuntians :  Virduni,  sancti 
Mauri  episcopi,  de  quo  reliquiae  ad  sanctam  Mariam 
in  Valle-gTatise  ab  Anna  Austriaca  regina  Fran- 
ciae,  Ludovici  XIV  regis  mare,  pie  depositse 
sunt. 

1G  In  Calendario,  quod  ecclesise  Virdunensis 
Breviario  Parisiis  an.  1625  recuso  prwmittitur, 
adiv  Septembris  notatur :  Translatio  beatorum 
Mauri,  Salvini  et  Aratoris  epi.  Virdu.  9  lect.  In 
primi  et  secundi  Nocturni  lectionibus,  quas  Bre- 
viarium  recitandas  proponit,  de  vita  S.  Mauri 
varia  referuntur,  quse  prudentem  fidem  non 
merentur,  ut  num.  ultimo  probabitur.  Tertii 
Noctumi  lectiones  eadem  continent,  quse  supe- 
rius  ex  Berthario  transcripsi ;  sed  aliqua  minus 
verisimitia,  imo  etiam  falsa  admiscentur,  quse 
ex  ante  dictis  atque  etiam  ex  ipso  Berthario  cor- 
rigipossunt.  Lectionum  auctor  omnia  desumpsis- 
se  videtur  ex  Wasseburgio  Ub.  i  Antiquitatum 
foi.  30  verso  et  seq.  necnon  fol.  35  ;  quem  ego 
scriptorem  pluris  facerem,  si  apocrypha  a  legi- 
timis  distinxisset,  et  fideliter  Gallice  r*eddidisset, 
qusein  Historia  Berthariiet  aliisfide  dignis  mo- 
numentis  invenerat.  Lectio  nona  ita  concludi- 
tur :  Meritis  etiam  beatissimi  Mauri  urbs  Virdu- 
nensis  ab  iinminenti  incendio  servata  est ;  et  ig-nis 
ventorumque  sasvientium  ita  est  sedata  potestas,  ut 
neodomus,  e  qua  egressus  fueratignis,  damnum 
aliquod  pateretur.  Sis  adjungo  quse  anonymus 
seculi  wi  auctor  in  Serie  chronologica  episcopo- 
rum  Virdunensium  apud  Joannem  Fredericum 
Schannat  Coilectione  2  Vindemise  iitterarisepag. 
91  de  S.  Salvino  scribit ;  Emersit  in  tantam  sancti- 
tatis  famam,  ut  partus  abortivi  ante  Sancti  illius 
ossa  cxpositi,  mulioresque  praegnantes  vitam  et 
sanitatem  recipiant. 

17  Translatio  SS.  Mauri,  Salviui  et  Aratoris, 
cujus  memoriam  Virditnenses  iv  Septembris 
recoluni,  iila  ipsa  est,  qux  secuio  vi  a  S.  Age- 
rico  facta  fuit.  Ctarissime  idaffirmat  Chronicon 
Virdunense  verbis  supra  num.  6  adductis.  Ex 
Mirtyrologiis,  quse  Sanctos  ad  eumdem  diem 
commemorant,  pauca  accurata,  nuila  antiqua 

sunt. 


D 


>I<k  in  sw 
nominis  abba- 
tia  etiam  nunc 
quiescit  cum 
Salvino  et 
Aratore  ;   Re- 
liquix  alibi. 


Mcmoriatrans 
lationis  eo- 
rum  Officio 
proprio  reco- 
litur  i  Se- 
jUrmbvis  : 


ad  qui-m  diem 
Martqrologiis 
uliquot  in- 
scribuntnr. 


•S.  Muuri  cttl 
tus  die  nalal 
x  Novembris 


DIE  QUARTA 
A  sunt .Usuardinum  in  codicibtts  Florentinis  et  edi- 
tionibus  Belini  et  Motani  annuntiatione  sancti 
Maun  confessoris  augetur  ;  sed  non  satis  ,  adjun- 
gendi  enim  erant  Salvinus  et  Arator.  Non  satis 
etiam  augeturin  codice  Ms.  Bruxeltensi,  qui,uti 
etFlorariumnostrumMs.  Sanetorum,  Aratorera 
reticet,  et  pro  Salvini  habet  Silvini.  In  apographo 
Luxoviensi,  quod  singulos  nominat,  ponitur  Syl- 
vani ;  apud  Ferrarium  in  Catalogo  generali  San- 
ctorum,  et  Saussayum  in  Supplemento  Martyro- 
logii  Gallicani  Sylvini.  Recte  Grevenus :  Translatio 
sanctorum  confessorum  atque  poutificum  Mauri, 
Salviniatque  Aratoris,  et  Martyrologinm  Germa- 
nicum  Canisii,  ut  vocari  solet :  Item  Virduni  ele- 
vatio  sanctorum  etc. 

1S  Natalem   S.  Mauri   Virdunensis  ecclesia  x 
.  Novembriscolit,  quo  die  memoratum  illius  Bre- 
viarium  Ofpciumnovemlectionumpra>seribit.  In 
sex  prioribus  agitur  de  %terna,qua  S.  Maurus 
fruitur  et  pii  ejus  imitatores  ac  cidtores  frui- 
turi  sunt,  beatitudine.  Tres  posteriores  sunt  ex 
Homilia  S.  Gregorii  Papge  in  Evangelium  secun- 
dum  Lucam  :   In  illo  tempore  designavit  Domi- 
nus  etc.  Refertur  S.   Maurus  ad  dictum  diem   x 
H  Novembris  in  quatuor  Martyrologiis  Usuardiau- 
ctis.  ln  Luxoviensi  legitur :  Virduni,  sancti  Mauri 
episcopi  et  confessoris.  Burdigalense  ri.r  differt. 
Bruxellense  habet  :   Apud    Verdunura    depositio 
sancti  Mauri  episcopi  ejusdem  civitatis  et  coufes- 
soris  ;  editum  a  Greveno  .-    Mauri  episcopi.    In 
Martyrologio  Romano  Sanctus  annuntiatur  ad 
viii  Novembris  :  Apud    Virdunum  saneti  Mauri 
episcopi  et    confessoris.  Eodem  die ,   quo   tamen 
nec   Virduni  nec  alibi,  quod  quidem  noverim  , 
colitur ,  memoratur  a  Molano  ,   Ghinio,    Gale- 
sinio  ,  Saussayo,  Castellano,  et  in  Martyrologio 
Parisiensi  anni  1727,  cujus  verbanum.   15  dedi. 
Porro etsiin  dicecesi  Virdunensi  festum  deposilio - 
nis  S.  Mauri  celebretur  die  x  Novembris ,   quia 
tamen  de  ejus  vita  nihil  retatu  dignumadpo- 
steros  transmissum  est,  qu<e  vero  de  gloria  ejits 
posthuma  adnostram  notitiam pervenerunt,  ma- 
jori  ex  parte  SS.  Salvino   et  Aratori  communia 
sunt :  ego  ab  liis  illum  non  divideyidum  puta- 
vi ,  sed  omnes  simul  dandos  hoc  die,  quo  eorum 


AUCTOIB 
J      I. 


nthilftdedi- 

ijnum  oblivioni 
xuperett. 


SEPTEMBRIS.  n- 

translalionis  memoria  agitu,- ,  ouemqui  sotum 
V.rdunenses  SS.  Salvini  et  Aratoris  cullui  conse- 
crarunt. 

]*Q"*<1cvitasinguloritmepiSCoporumMMT\,  *«**« 
balvim   et   Aratoris    Wasseburgius  !ib      i    Anti-  «K*n*nrffti 
quitatum  et  alii  recentiores  tradiderunt     mihi  " 

l^o^mmmHtiaessemdentur.quibustranscri^ 

bendis  tempus  perdere  non  lubet,  cum  su/Hcien- 
ter  tstudevincere  possim,  licet  ealectorum  oculis 

non  subjiciam.   Historiam  episcoporum  V« 
nensium  a  Berthario  inceptam  .  et  ab  anony- 
mo  monacho  S.   Vitoni  ad  medium  seculum  xi 
continuatam,  Laurentius  a  Leodio  usque  ad  an- 
num  1114  perduaiit:  qui  scriptor  apud  A\ 
riumtom.   12    Spicilegii  pag.  &74   in   epistola^ 
quaAlheroni  cpiscopo  Virdunensi  lucubration 
suam  dedicat,  de  Sanctorum  nostrorum  et  a 
rum  prmsulum  gestis  in  oblivionem  adductis  ita 
conqueritur  :   Ecee  sanoti   pradeoessorea  vestri 
Sanctinus,  Maurns,  Salvinus ,  Aratnr,  Puloronius, 
Possessor,  Firminus,   Vitonus  et  multi  alii,  quo 
tempore  vixerint,  qute  mira,  quaa  gesta  vivi  efie 
ccrint  hodie  nescimus,   ot  indifrnnin,  pro   nefas  I 
Patronorum  nostrorum  patimur  [gnorantiam  ,  quo- 
rum  meritis  illustramup.  Tbidem  pag.  B75,   dau-   l 
danda,  inquit,  esl  tamen  Bertharii  pln  Industria, 
qui  de  ipsis  ciueribus  ot  puinis  [noensas  urbla  et 
ecolesiffl  omnia,  prout  potuit,  prtBdeccssorum  sal- 
tein  pra?sulum  vol  nuda  nomina  erutt  ,  vel  quoa 
dam  ^estorura  nobis  sointlUavit  :  nam  Ipsam  tan 
tillam   de  nostris  pr©3ulibua   notitiam    ab    Ipao 
aceepimus  ;  quitamen  nihil  omnino,  quod  adS. 
Mauri,  vel  S.  Salvini,  vel  S.   Araloris  vitam   perti 
neat ,  ab  oblivione  vindicavit ,   /■:.,-  i,is  relinqui- 
tur,  ut,  quie   Wasscburgius  et  atii  trcs  nostrOS 
Ptwsules,  cum  rivcrent,  egisse  narntut ,  verisi- 
millime  excogitnta  fuerint  post  annnm  II  I ■!-,  quo 

Laurentius  dc  Leodio  scribendi  ftnem  fecitt  et 

COnsequenter  ftdem  non  mereantur.  Saucti  uostri 
vita  et  episcopatu  defuncti  fuerunt  ante  annum 
circiter  450  ;  lunc  enim  8,  Pulchronium  proooi- 
mum  eorum  successorem  ecolesix  Virdunensi 
prsefuissetmultorum  sententia  est,  imo  omnium, 
si  tempus  assignatum  per  adjunctam  vocem  oirci- 
ter  ditates  ab  anno  140  usque  ad  160. 


DE  S.  MUNESSA  seu    MONESSA  V I  R  G. 


IN  HIBERNIA 


COMMENTARIUS     r»RvF:VITTN 


cs. 


Varia   Sanctse   nomina,   cultus,  aetas,  qua  vixit 


PROBVBILIIS 
POST  CDLIT. 

Varie  Sancta 
a  icriptoribus 
apjtellata. 


V 


lane  prorsus  Sancta  fuec  apud  Ilibernise 
scriptores  hagiophitos  nominata  reperitur. 
Jocelinus  in  Vita  S.  Patricii  cap.  159  apud 
Cotganum  in  Triade  thaumaturga  pag.  1 00  eam 
MeniessamappeUat;  Probusapud  eumdem  pag.  59 
Muneriam  vocat ;  auclor  Vitse  S.  Patricii,  tertio 
loco  a  Colgano  editse,  quem  S.  Benignum  fuisse 
opinatur,  eamden  cap.  78  Munessam  nominat. 
Ultimam  hancappettationem  reliquisprtefert  lau- 
datus  Cotganus  pag.  34,  Nota  74  sic  scribens  : 


Mondose  a  Jocelino  vocatur  Momcssa,  ot  a  IVoho 
Munkria  :  rectius  (  ut  vidotur  hic  )  MnnosHa.  Nnm 
ab  hi.s  authorihns   fcrtur  coli  utflanota,   et  ecclesla 

ojus  nomini  dlcata :  sed  non  reperio  Datalem  alicujus 
Munoria;,  IfumesflB),  vel  Mcnx-ssa-  a  DOfltris  haglo- 

graphifl  ohservari ;  sed  bene  S.  Monc.ssa-,  sivc,  quod 
idem  est,  ob  rationem  S83plua  datam,  Nohsjc,  iv.Sop- 
tembris.   Curn  hisce  eam  Monossnm  scu  Munessum 
vocamus. 
■2  Probuslib.  2  cap.  26  in  Vita prmfati  Btber 

ttt,T 


£26 


DE  S.  MUNESSA 


mciou      nix  Apostoli,  quam  laudatus  Minorita  quintoloco 
c  s-        edidit,  hujus  S.  Virginis  cultum  ad  seculum  v 
Cuttui  Sanct*  rererre  videtur ;  ita  enim  ait :  In  ipso  quoque  loco 
«  Probo,  ^  m0rtua  etsepulta  est  8.  Monessa,  quam  Mu- 

neriam  appellat)  celluiampostmodum  futuram  esse, 
ganctus  Patriciuspra:dixit,  in  qua  virgrines  Deo  fa- 
mulaturae  congreg-ari  deberent  :  quod  et  factum 
estnon  long"e  ab  illo  tempore.  Nam  ejusdem  sancts 
Virg-inis  memoria  colitur  in  eodem  loco  usque  in 
prsesentem  diem.  Illius,  inquam,  cultum  ad  secu- 
lum  v  referre  videtur  his  verbis  :  Quod  et  factum 
est  non  long-c  ab  illo  tempore,  sive  illud  tempusad 
S.  Virrjinis  obitum,  sive  ad  factam  a  S.  Patricio 
prsedictionem  refercndum  sit.  Sanctus  enim  Hi- 
berniie  Apostolus  anno  460  vivendi  finemfecit,  ut 
ostendit  Papebrochius  tom.  %.  Martii  pag.  525  : 
quamdiu  vero  ante  obitum  suum  hanc  prasdic- 
tionemprotuterit,  incertum  est.  Verumtamen  40 
illis  annis,  qui  a  sancti  morte  usque  adseculi  vi 
initium  fluxerunt,  celtula  hzec,  in  honorem  utique 
S.  Moness»,  /edificari  debuit,  si  non  longe  ab  illo 
tempore  vere  fuerit  exstructa.  Quodnam  tempus 
B  idem  auctor  designet,  dum  Monessa;  memoriam 
Usquo  jn  pra?sentem  diem  ibidem  asserit perseve- 
rasse,  incertum  plane  est,  cum  de  ipsius  Probi 
a>tate  nihil  certi  habeatur ;  consuli  potest  lauda- 
tus  Colganuspag.  01 ,  et  Papebrochius  noster  loco 
citato  pag.  Bll.  Utinam  Probus,  cujuscumque  is 
wtatis  fuerit,  exstructse  celluLv  locum  indicasset ; 
sic  enim  forte  certius  atiquid  de  hoc  cultus  in- 
dico  reperire  licuisset.  De  eodem  loco  et  celtuta 
attum  etiam  silet  Jocelinus  ,  silent  alia>  S.  Pa- 
irioii  Vitm  et  ipse,  qui  eas  notis  illustravit  Colga- 
nus. 
Coigano  8  Unius  igitur  Probi  auctoritate  ha>c  cellula 

nititur,  pro  cujus  fide  spondere  ego  non  ausim, 
preesertim  cum  Colgano  teste  nonnulla  contineat 
omnibus  atiis  rerum  Patricianarum  scriptoribus 
contraric,  queedam  eto  /><trte  forte  insertaali- 
brariis  de  nominibus  locorum  et  regionum  ,  veri- 
tati  plane  contraria  ,  de  quibus  vide  laudatum 
Minoritam,  Ardmachss  tamen  Sanctx  nostrx 
corjins  srrra/aw  fnissr,  insinuat prie fal.vTriadis 
thaumaturgm  auotor  pag.  811,  ubi  sub  sequenti 
titxdo,  Da  quibusdam  aliia  sanctis  Ardmacha;  quie- 
scentibus,  recensetur  Sancta  Munessa,  sive  Mo- 
nessa  filia  iv^-is  Britonum  .  .  .  quae  oolitur  iv  Se- 
ptembris.  Verum  ibid,  nonnisi  relatos  supra  au- 
q  ctores  ac  Vit.as  citat ;  ex  iis  autem  solus  Probus, 

CUJns  rrrha   dedimUS  ,  raai  saarhim  rarat  ;    Vita 

tertia  suscepto  illam  baptismo  iw  manus  angeio- 
ram  tradidisse  animam  asserit ;  sexta  vero  addit, 
ojus  saori  corporis  glebam  post  datas  Deo  taudes 
a  S.  Patricio  reliquisque  astantibus  iamorifice 
faissr  terrsB  mandatam.  Sed de  hismox ser* no 
recurret .  pergo  ad  alios, 

tlCaiaiogit  \  Inter  malta,   QUX   P.    Strpfianus   Vitus  e  So 

cietatenostra  Diliyiganusprofessorsubinitiumse- 
culi  \\i\aif  P.  Rosweydum  transmisit,invenio  ya« 
rios  catalogosde  sanctis  Hibemise,  ecoquibus  duo 
Sanctam^  de  qua  agimus,  continent.  Aiter  ser- 
vatus  apud  nos  sub  inwlucro  t  Ms.  L67  D , 
sub  titido ,  Nomlna  sanotarum  feamlnarum  qua- 
rumdam  ex  prosapia  regum  Scotorum  Lbemlsa 
sio  illius  meminii  ■  s,  Muneria  (seounduxn  Pro- 
bum  .  aut  Munessa   seoundum  meura    Ms. )  tiiia 

regus  Britonum  ,  bajitix.ita  tamen  a  Patricio  et 
mortua  in  lberni;i.  Altcr  sub  involucro  t  Ms, 
107  F.  sic  exorditur :  Octavua  Catalog^us  sancto- 
rum,  qui  iu  ii>sa  vetere  Scotia  seu  Hibernia  aut 
mortui  sunt  ,  aut  post  mortem  eo  translati.  Es 
quorum  plurimis    pauciorum,  qui  sequuntur,  uo- 


SEU  MONESSA  VIRG. 

minahic  (Ditingse  ut  videtur  )  ubi  dego  ,  reperta  D 
dabo.  Deinmultisrecensitis,  scribitur  Muneria  , 
quae  et  Memessa  virgro,  filia  reg-is,  baptizata  a  S. 
Patricio,  qui  ejus  animam  in  caelum  ascendentem 
viderat  circa  annura  salutis  ccccl.  De  anno  emor- 
tuali  agemus  a  num.  6. 

5  His  accedit  P.  Henricus  Fitz  Simon  nostrde  SS.  Bi$erni*. 
itidem  Societatis,  qui  in  Catalogo  pr&cipuorum 
Sanctorum  Hibemiee  edito  anno  1611,  et  anno 

1619  recognito  et  recuso,  sanctam  etiam  Memes- 
sarn  collocat ,  in  eo  tamen  corrigendus  ,  quod 
ibidem  Mumeriam  quoque  tamquam  a  Memessa 
diversam  recitet.  Non  dubito,  quin  apud  alios 
fortenonpaucos  hujus  sanctseVirginis  memoriam 
invenire  sit  :  id  enim  mani feste  innuit  Colganus, 
qui,  ut  supra  dictum  est  ,  ab  hagiographis  suis 
natalem  S.  Monessse  sive  Nessse  iv  Septembris 
observari  testatur.  An  hagiographi  illi  editi  sint 
an  inediti,  penitus  me  latet :  certe  votvi  et  per~ 
volvi ,  quotquot  de  Britannicis  ac  Hibernis  his- 
torias  sacras  scripsisse  compereram,  sed  conatu 
prorsus  irrito,  adeo  ut  non  satis  mirari  potuerim 
tam  constans  de  hac  sancta  silentium  scriptorum, 
qui  alioquin  nihii  prsetermisisse  cognoscuntur,  fl 
ut  taudabili  prorsus  studio  Sanctos  suos  popu- 
lares ,  aut  qui  quoquo  modo  Hiberniam  virtuti- 
bus  illustrarunt ,  e  tenebris  erutos  in  tucem  pro- 
ducerent.  Scripsimus  etiamadRR.  PP.Minoritas 
Hibernos  Lovanienses,  precati,  ut  si  quid  de  hac 
Sancta  inter  Colgani  ( is  enim  ibidem  Sanctorum 
suorum  popularium  Acta  conscripsit )  monu- 
mentaservarent,  idnobiscumcommunicaredigna- 
rentur.  Responsum  accepimus  humanissimum  ; 
at  inventum  nihil. 

6  Vitam  Sanctse  a  nemine  ex  professo  scriptam  tnquiritur 
7'eperio  ;  per  compendium  tantum  occasione  ba-  'c'»;j,ts  vtfv 
ptismi,  a  S.  Patricio  ipsi  collati  ,  de  ea  agunt 
auctor  Vitse  tertise,  Jocelinus,  et  Probus  apud 
Cotganum  in  Triade  ,  alter  tamen  altero  paido 
auctius.  Eorum  verba  huc  sic  transferam,  ut 

quid  quisque  auctor  dwersum  ab  atio  addiderit , 
moniturus  sim.  Sed  prius  de  tempore ,  quohsec 
gesta  sunt,  paucacensui  prgelibanda.  S.  Patricium 
in  Hiberniam  missum  esse  anno  432,  ostendit 
Papebrochius  tom.  2  Martiipag.  524.  Ejusdem 
sanctissimum  obitum  anno  460  affigit  pag.  525. 
Hinc  conficitur,  ea,  quee  de  sancta  nostra  Virgine 
prodiderunt  laudati  scriptores,  inter  annos  432,  „ 
et  400  contigisse ;  nam  extra  hos  terminos  vagari 
neutiquam.  pcrmittit  collatus  a  S.  Patricio  baptis- 
mus.  Videndum  igitur  ulterius,  prioribusne,  an 
posterioribus  apostolatus  ejus  annis  h&c  historia 
innectenda  sit.  Mihi  sane  verisimiltimum  vide- 
tur  eam  ad  unum  e  5  posterioribus  esse  referen- 
dam.  Rationem  accipe.  Edita  est  a  laudato  mox 
Papebrochio  c  vetustissimo  Nobiliacensis  S.  Ve- 
dasti  monasterii  codice  Ms.  Confessio  S.  Patricii 
de  Vita  ct  eonvrrsatione  sua.  Scriptam  a  Sancto 
ipso  opinatur  post  Ardmachanae  sedis  erectionemt 
adroquepost  annum  451,  ut  ex conjecturis  colligit 
pag.  510  num.  1 1. 

7  Jam  rcro  in  hac  sua  confessione  apostolatus  nc  f>&,„(5  sm 
sui  uberes  fructuscap.  4.  num.  ISrecensens,  cum  eu  , 
ingentis  gaudii  significatione  traductas  a  sese  ad 
Christum  rirginescommemorat,nec  ullam  tamen 

sancta  Miuu^sa  facit  mentionem.  Libet  ipsum 
audireloquentem.  Kilii  Scottorum  et  filiae  regulo- 
rum  monachi  et  virgines  Christi  esse  videntur. 
Et  etiam  una  Scotta  henedicta ,  nobiiis,  pul- 
cherrima,  adulta  erat ,  quam  eg-o  baptizavi :  et 
post  paucos  dies  una  causa  venit  ad  nos :  insi- 
nuavit  namque    nobis  ,    responsum    accepisse    a 

nuntio 


et  probabilius 
ttatuilur  intet 
annot  i  'j  f  a 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS 

■  ^ntio  Dei*>  qui  monuit  eam,  ut  permaueret  vir^o 
Chnsti,  et  sic  Deo  prosimaret.  Deo  gratias, 
sexta  ab  hac  die  optime  et  avidissime  arripuit 
iHud,  quod  etiam  omnes  virgines  Dei  similiter 
faciunt. 

3  Vides,  erudite  lector,  quam  dutciter  Hiber- 
nise  apostolus  de  messe  sua  in  Domino  glorietur. 
Quis  credat,  illaudatam  ab  eo  S.  Monessani  prx- 
tereundam  fuisse,  si  jam  tu?n,  qiuv  de  ipsa  nar- 
rantur,  contigisscnt.  Etenim  si  Scottx  itiius,  quia 
nobilis,  pulcherrima,  adulta,  ab  eoque  baptizata, 
virginitatem  servare  decreverat,  tam  diserteme- 
minit,  quanto  magis  inter  apostolatus  sui  fructxts 
Monessam  commemorasset,  quee  nonnobitismodo 
sed  Britonum  regis  fdia  adhuc  gentiiis  nuptias 
spreverat,  Deum  videre  arserat,  post  longum 
cum  parentibus  certamen  ab  iis  ipsis  ad  Sanctum 
adducta  fuerat,etab  ipso  baptizata  ac  Christi 
corpore  refecta  mortem  Sanctorum  tam  mira- 
bihter  obierat,  et  ut  Sancta  fuerat  honorifice 
tumidata.  Enimvero  tam  iliustre  reguv  Prolis 
exempium  nequaquam  prtetermissurus  fuisse 
videtur,  si  jam  tum  contigisset :  prmsertim  si, 
ut  suspicatur  Papebrochius,  hanc  suam  coyifes- 
sionem  velut  testamentum  disciputis  suisrelin- 
quere  voiuerit  occasione  quarumdam  perseciUio- 
num  adversus  se  suscitatarum.  Atque  hcec  ratio 
me  movit,  ut  obitum  iiiius  inter  annum  454  et 
400 probabilius  coiiocarem.  Nunc  quee  de  Sancia 
nostra  mcmorise  prodita  reperi,  ex  laudatis 
scnpioribus  accipe. 


tradidit  iu  manus    angelorum:   et   ubi    moritur,      A.  iw 
ibi  et  .epehtur  k.   ln   ipso  quoque  loco  cetlulan  * 

po,t  nodum  futuram  esse  sanctus    Patrioius  pra- 
dix.t    inqUa   Tlrffinei    ^  famul 

6    » ^  dehcrent:  quod  et  factum  eatnonlon^Tb 
lo  ta mporo  Nam  ejusd«  Mncte  Vir?inis  £ 

n     c ohtur    m  eodem    loeu    usquo    in  pnesontem 


VITA 

Qualiscumque  auctore  Probo  apad  Col- 
ganum  in  quinta  Vita  S.  Patricii 
lib.  2. 


c 

S.  Muneria 
regis  filia 
nondnm  bapli- 
zata  a  virgi- 
nitatis  propo- 
sito  se  dimo- 
veri  iiniiis  mi- 
rtfi  patitur  .• 

a 

b 

c 

d 


Quaproptcru 
parcntibus  ad 
S.  Patrieium 
deductu  bapti- 
satur,  pie 
moritur,  et 
honoriflee 
sepclitur. 
tj     /i     i 


Cujusdam  enim  regis  a  filia  egregia  facie  et 
perfecta  virtute,  cui  nomen  tum  erat  Mu- 
neria  b,  Spiritus  sancti  subito  repleta  cst  gratia  : 
cujus  multi  nobiles  ac  divites  cxpetierunt  amplexus 
conjugales,  et  non  adquievit  eis,  licet  non  adhuo 
essct  baptizata,  nec  fide  c  imbuta  :  nam  ad  id, 
quod  nolebat,  a  parentibus  compelli  non  poterat : 
quffl  videlieet  inter  verbera  et  crebras  increpa- 
tiones  d  interrognret  matrem  et  nutricem,  si 
compertum  haberent  rotae  factorem,  cujus  luce 
mundus  illuminatur.  Et  cum  rcsponsum  ab  eis 
accipcret,  solis  factorem  csse  eurn,  cui  cffllum 
sedes  estj  rogavtt,  ut  ei  copularetur  conju^ali 
vinculo  e,  qui  tam  dccorum  iumen  haberct  in 
caelo.  Intellexit  siquidem  Virg-o  prarfata  per  na- 
turam  totius  creaturae  factorem  f,  in  hoc  pa- 
triarehaa  Abrahae  secuta  exemplum.  Parentes 
autcm  ejus  quid  agerent,  quo  se  verterent,  ne- 
sciebant. 

Lfl  Tandem  inito  consilio  a  Deo  sibi  tradito, 
sanctum  Patricium  accersiri  feccrunt  g,  ut  super 
hac  causa  consulcrcnt  illum  h.  At  ille  per  8pl- 
ritum  sanctum  cdoctus  omnia,  statim  ad  prfflfa- 
tam  Yirginem  accessit,  et  elevata  voce  dixit  ad 
eam :  Si  credis  in  Deum  ex  toto  corde  tuo  P 
Puella  respondit,  Credo.  Tum  \u  Domini  Pa- 
tricius  sacro  lavacro  spiritns  et  aquffl  reg-ene- 
ravit  eam  i.  Xec  mora  solo  prostrata  spiritum 
Septembris  Tomus  II. 


ANNOTATA. 

.8  Tertia  vita  8.  Patrioii  ex  vetustis  membranis 
^burg-eusihus  in  Bavaria  apud  Coiganum  pag. 
Iicap.  ISpatrem  Sanct.v  gentilem  regem  Brito- 
num  vocat.  Jocelinus  cap.  159  iiiam  fdiam  cujus- 
dam  pnnnpisiv-uantisin  quibusdam  finibus  Bri- 
tanui;e  dicit. 

b  Jocelinus  Memesaam,  ts*Ha  Vita  Muucssam 
vocat.  Forte  m  baptismo  Munerias  nomen  in  Mu- 
nessffl,  vel  Monessm  mutatum  est;  mutatum  enim 
fuisse  nomen  non  obscure  innuitur  his  verbis  • 
Cui  nomen  tunioia!  Muneria. 

cldest  Christiamc  fidei  musforiis.  puta  /ncar- 
nationisetc.  Deum  enimremuneratorem  cretffl- 
bat  idique,  si  Spiritus  sancti  rephta  fuit  gratia  i   K 
sine  fide  enim  impossibile  est  placere  Deo. 

dMagicasetiftmnrtes  ad  lubcfactnwtitm  Vir- 
ginis  animum  a  parmtibus  abhibitas,  tradunt 
auctor  tertur  1  'it.r,  et  JocelinUs, 

e  Mctaphorice  h.vc  tlieta  accipc,  nisiforte  Vir- 
go  sic  procorum  ac  parentum  motimina  ctudere 
voiuerit. 

f  Non  exelwii  hinc  tjratiam  ipse  nttctor  sunra 
indicat,  dum  eam.  S.  Spiritus  gratia  reptetam 
dicii. 

gRectius  auctor  terlice  VitiB  et  Jocetnus  San- 
ctam  a  parentibus  ad  S.  Patricium  adduC&tM 
scribunt,  baptizata  cnim.  cst  non  \n  Ih/tannia, 
sed  in  Sibernia.  Potest  tamenet  sic  inteUigi  ut 
velit  eosin  ffibemiam  profectosS,  Patricium  ad 

sese  accersieissc. 

h  Joeciinus  sic  hahct  :  Ca.sso  ifritur  lahoro  in 
eam  diu  dcsudantes,  communi  tandciu  consllio 
perduxerunt  Puellam  parcnt.es  cjus  ad  S.  Patrioium, 
oujus  sanctitatia  famasiffnia  ac  prodiglifl  prdbata, 
ac  propalala  orat  uliiqmr  trrrarniii.  Insinuavo- 
runt  utique  S.  Patricio  pucllare  proposit.tmi,  oh- 
nixius  implorantes,  nt  lllam  ad  Dei  sui,  in  qiiem 
concupivit,  et  defecit  anima  ejus,  studeret  per-  F 
ducere  conspeotum.  Idem  Dei  videndi  deside* 
rium  suscepti  itineris  causam  assignat  auctor 
terHm  Vitm  S.  /'"tricii,  parentes  Virginis  sic  t>>- 
guentes  inducens :  Nos  coactl  sumul  venlre  ad  te 
causa .  Filiaj  uostrffl,  qute  nlmio  desiderlo  oupit  vi- 
dereDeum. 

i  Recte  Jocelinus  dapHsmo  instructionem   de 
mysteriis  fldet  prsemissam  notat.  Addii  etiam 
Baptizatam  Dominici  Corporfs  et  Banguinis  saora> 
mentis  communivit,  »s'.  Patrieius. 

k  Tertia  Vita  :  ct  statim  accipiens  baptismum, 
solo  prostrata  tradidit  animam  in  manus  angelo- 
rum,  et  ibi  mortua  -•  t  ibique  sepulta,  Bmc 
phrasium  consonantia  suspicionem  mihi  movett 
atterum  auctorem  atterum  in  sfcribendo  prm  ocu- 
tis  habuisse.  Jocetinus  stytum  pauto  exornavit : 
Illa  vero,  inrjuit,  Viatico  accepto,  solo  pro- 
strata    intor   vorha   oralioni.s,   sjjiritum    alllavit  *  :    W.  fifQaTll 

iofjtir-  di    )., vacro    i  i   ad  :■    dealbata,   manibn 
que  angelicis  deducta  ad  Dilecti    sul  candidi  et 
rubicundi  conspectum  et  complexum  demigravit. 
De  seputtura  hmc  addit :  8anctus  efgo  PatriciuB 
et  omnes,    qui    adcrant,    Dcum    fflorlflcaverunt, 

35  ejusque 


228  VITA  S.  MUNESSiB  SEU  MONESSJ)  VIBG. 

A  ejusquesacri  corporis  ^lebam  honorifice  sepultos     memoria  S.  Monessx  eo  loco  celebrata  nihil  habent 


tradiderunt. 
1  De  hac  cellula,    Virginum  contubemio,  ac 


tertia  et  Vita  Jocelinus. 


DE  S.  CANDIDA   JUNIORE 


MULIERE  CONJUGATA 


NEAPOLI 


J.  S. 


COMMENTARIUS    PR^VIUS 


Cultus,  elogium,  annus  emortualis,  inventio  corporis 


Anno  rlxxxvi.  ipv^  hodie  Neapoli  Candidas  coli,  easque  re- 
Variaadmo-  \n,ra  distinclas  esse,  late  ostendi  supra  in 
TSm  "  XjCandida  seniore.  Junior  in  Martyrologio 
B  Romano  posl  Seniorem  ita  annuntiatur :  Ibidem 
sanctns  Candid»  junioris,  miraculis  claraj.  Inter 
Officia  Neapolitana,  anno  1525  impressa,  ha- 
betur  etiam  Candida  hujus  Offtcium  proprium 
novem  lectionum,  ex  quibus  lectiones  sex,  spe- 
ctantes  ad  gesta  Sanctse,  infra  dabo  tamquam 
brevia  Acla.  lloc  autem  Officium  ostendit,  verba 
Catalagi  Sanctorum  aliquot  Neapolilanorum  an- 
ni  1619,  quibus  dicitur  sola  Candida  senior  us- 
que  ad  illud  tempus  Neapoli  culta  fuisse  Officio 
semiduptici,  nonnutla  egere  explicatione ;  nisi 
fortasse  Officium  Candidaa  junioris  impressum 
quidem  fuerit  anno  1525  sed  non  recitatum. 
Malim  tamen  existimare  sic  explicanda  esse  ver- 
ba  laudati  Calalogi,  ut  credamus  Candidam  ju- 
niorem  non  fuisse  cultam  per  totam  duscesim 
Neapolitanam,  Quidquid  sit,  instituit  Ulustrissi- 
mus  Decius  Carafa,  archiepiscopus  Ncapolita- 
nus,  Ut  inipostcruni  Cmtdida  scnior  colcretur 
OfflotO  Semiduplici,  cl  dc  Cundid;i  juniore  ftcret 
commemoratio .  De  hac vero  inlaudato  Catalogo 
notantur  scquentia  :  Porro  S.  Candida  junior  fuit 
C  conju^ata  :  rixitque  prrostanti  pietate  et  fide  an- 
teannos  mUle,  hoo  est,  imperante  Mauritio.  De  ea 
Martyrologium  Romanum  die  iv  Septembris,  et  Ba- 
ronius  in  notationibus.  Extat  nobilc  epitaphium 
marmori  Inoiaum  in  fflde  S.  Andreoe,  ubi  et  corpus 
ejus  colitur.  Ende  vero  pars  ossium  ejus  ad  esdem 
arohlepiscopalem  In  oapellam  Thesauri,  para  vero 

In  propinquumtrmplum  S.  An^vli  ;nl  Xidum  hono- 

rifioe  stranslata  sunt. 
et  cufotmSau-  -l  Ihiriil  RoniBUS  in  Opusculo  de  septem  san- 
w,  tpactantia  cfc  GUStodibuS  urhis  Neapolis,  ubi  etiam  enar- 
rai  Vitam  S.  Candida  junioris,  pag.  130  de  ea 
sic  habet  .  Kjus  oorpus  In  tumulo  e  marmore  in 
Dede  N.  Amlvnr  in  Nido  vico  scpultum,  et  in  te- 
nebris  absoonditum,  nuper  rrpertum  atque  ef- 
fossum  esl  ;t  Paulo  Tasso  Neapolitano,  saoerdo- 
te  pio  et  integerrimo,  templi  aadituo.  Paulus 
Regius  tom.  B  d$  Vitis  Sanctorum  regni  Neapo- 
lifani  pag.  940  de  sepultura  ei  miraculis  San- 
ctss  Italice  refertt  qute  infra  legentur  in  Offlcio 
dando.  Deinde  vero  pag.  941  hsec  subjungit : 
Porro  devotio  erg*a  hano  aanctum  Mulierem, 
qua^  oooasione  mutationum  status,  bellorum  et 
pestilentiarum ,  in  peotoribus  NeapoUtanorum 
cefrixeral ,  divina  providentia  temporibus  no- 
stris  tuit  instaurata.  Beotor  illius  eoolesisa  S.  An- 


drea?  erat  dominus  Franciscus  Carafa,  quando, 
suadente  domino  Paulo  Tasso,  tunc  canonico  Nea- 
politano,  et  nunc  reverendissimo  et  dignissimo  ar- 
chiepiscopo  Anxanensi  *,  innovatum  est  altare 
hujus  Sanctse,  novoque  marmore  exornatum ; 
atque  imag-o  nova  ejusdem  sanctse  Candidse  erecta, 
qualis  hoc  tempore  cernitur.  Sacra  autem  ip- 
sius  ossa  quae  jam  ex  veteri  sepulcro  erant 
elevata,  inclusa  sunt  urnte  marmoreae,  et  collocata 
sub  altari  ipsius  nomini  dedicato,  apud  quod 
ctiamnum  cernitur  vetus  sepulcrum,  ubi  primum 
sepultaest  Sancta.  Ibidem  etiam  leguntur  versus 
aliquot  Latini,  quibus  continetur  epitome  eorum, 
quae  supra  narravimus.  Hactenus  illustrissimus 
Regius. 

'6  Versus  autem,  de  quibus  jneminit,  sunt  anti- 
quam  Sanctte  epitaphium,  apud  varios  impres- 
sum,  quod  Baronius  alia  accasione  ad  annum  715 
sic  expressit  : 
t  Mors,    quae   perpetuo     cunctos  absorbet    hiatu, 

Parcere  dum  nescit,  saepius  ipsa  favet. 
Fcelix,  qui  affectus  potuit  demittere  tutos  : 

Mortalem  raoriens  non  tiraet  ille  viam. 
Candida  praesenti  teg"itur  matrona  sepulchro, 

Moribus,  ingenio,  et  g;ravitate  nitens. 
Cui  dulcis  remanens   *  conjunx   natusque  super- 
stes  ; 

Ex  fructu  Mater  noscitur  sobole. 
Hoc  precibus    semper,   Iacrymosa     hoc    voce  pe- 
tebat  : 

Cujus  nunc  meritum  vota  secuta  probant. 
Quamvis  cuncta  domus  numquam  te  flere  quies- 
cat : 

Felicem  fateor  sic  meruisse  mori. 

flllOREQUIESCIT  IN  PACE  CANDIDA  C.  F., 
QILE   VIXIT    PL.M.    ANN.    L.    DIE    IIII.     I D.    S  E  P  T. 

imp.  D.  N.  Mauuitio  P.  P.  aug.  ann.  iiii.  p. 
C.  ejusd.  an.  ii.  Ind.  quarta,  Voces  contra- 
vtas  sic  lego :  Hic  requiescit  in  pace  Candida  C. 
(alii  habent  G)  filia,  quae  vixit  plus  minus  an- 
nos  quinquagiuta,  (obiit)  die  quarta  Idus  Se- 
ptembris  (id  est  10  Septembris,  sed  apud  Ro- 
hi.vum  legitur  die  iv  Septembris,  omissa  voce 
Idus)  imperante  domino  nostro  Mauritio,  patre 
patriie,  aug-usto,  anuo  quarto,  post  consulatum 
ejuadem  anno  secundo,  Iudictione  quarta.  Vi- 
detureditio  Baronii,  cui  Ugheltus  consentit  tom. 
6  ltalix  sacrse  col.  52,  correctior  esse  quam  sit 
editio  Ronuvi ;  adeoque  legendum  esse  die  iv  Idus, 
seu  die  x  Septembris ;  non  vero  die  iv  Septem- 
bris,  ticet  neoterici  varii  tradant  Sanctam  die  iv 

Septembris 


E 


<li  Lanciano 


epitaphium, 


*  forte  rcma- 

ncnt 

P 


DIE  QUARTA 

A  Septembris obiisse,  quod  ex  Ronueo  fortasse  acce- 
ptum.  Poterunt  ipsi  eruditi  Neapoiitani  ex  Epi- 
taphio,  si  hactenus  integrutn  persistat,  diem 
emortualem  certius  statuere. 
exqtu>videtur  4  Annus  vero  in  epitaphio  expressus  designat 
obimediex  annum  mrse  vuigaris  586,  quo  quidem  quintus 
a,mi  m  :  Mauntn  imperatons  annus  inchoatus  est  die  xiv 
mensis  Augusti,  sed  annus  totus  solum  vocaba- 
tur  quartus  Mauritii,  et  secundus  post  ipsius 
co7isxdatum,  quem  gessit  anno  584.  Hsec  fusius 
explicantur  et  probantar  apitd  Paghtm  in  Criti- 
ca  ad  annos  Maitritii  imperatoris.  Satis  erit  huc 
transferre  prima  ipsius  verba  ad  annum  586, 
quem  sic  orditur  :  ls  annus  hac  formula  notatus  : 
»  iv  Post  consulatum  Mauricii  Tiberii  Aug.  so- 
"  lius  iterum.  »  Id  est,  quartus  Mauritii  an- 
nus,  et  secundus  post  ipsius  consulatum.  Eodem 
etiam  anno  erat  Indictio  quarta,  cum  ceteris  re- 
cte  expressa  in  epitaphio.  Quapropter  a  recta 
chronologia  aberravit  Romseus ,  qui  ait ,  San- 
ctam  in  ccelum  migrasse  Pridie  Nonas  Septem- 
bris,  anno  fere  Christi  dlxxxii,  anuo  iv  regni 
Mauricii  Graeci ,  Pontifice  Eomano  Pelag-io  II, 
H  Pontifex  solus  recte  expressus,  cetera  mendose. 
Caracciolus  item  nec  diem  nec  annum  exacte  de- 
dit  cap.  2S,  ubi  de  Candida /imwre  agit,  ita  scri- 
bens  :  Decessit  quinquageuaria,  tilio  et  coujuge  su- 
perstitibus,  Prid.  Non.  Septemb.,  uti  ecclesiasticse 
habent  tabulse,  anno  dxc.  In  quibus  tabulis  eccle- 
siasticis  diem  et  annum  ilhtm  legerit  Carraccio- 
lus,  me  latet :  certe  Officium  mox  dandum  recte 
assignat  Quartum  Idus  Septemhris,  idest,  diem  x 
hujus  mensis ;  anmtm  vero  eeree  vulgaris  non  no- 
minat,  sed  quartum  Maxtritii  imperatoris  desi- 
gnat  .*  nec  dubito,  quin  illa  desumpta  sint  ex  epi- 
taphio,  inquo  omnia  exacte  posita  sunt  pro  tem- 
pore,  quo  fuit  scriptum.  Qui  vero  uti  voluerit 
hodierno  loquendi  more  dicet  Sanvtam  esse  defun- 
ctam  die  x  Septembris,  anno  terpz  vulgaris  586, 
Pelagii  II  Papse  9,  Mauritii  imperatoris  5,  Indi- 
ctionc  quarta, 
fuit  $tirpe  tio-  5  Nobili  stirpe  natam  fuisse  S.  Cnndidam  tra- 
WK-  dunt  leetiones  mox  recitandze ,  idquc  et  epita- 

phium  et  marmoreitm sepulcrum  insinuant.Lau- 
datus  Caracciotus  insuper  verisimite  facerc  ni- 
titur,  ortam  fuisse  stirpe  Brancatia,  ita  disse- 
rens  :  Fuisse  autem  ex  antiqui.ssima  ct  nobilissima 
C  familia  Braucatia,  traditio  est :  quae  si  vera  est,  his 
conjecturis  fulciri  potest.  Quod  in  ecclesia  con- 
tigua  reg-ioui,  in  qua  censendi  sunt  habuisse  do- 
micilia,  qui  ex  ea  eraut  familia,  unde  postea  in 
proximum  Sedile  Nidi  adscripti  fuere ,  sepulta 
sit.  Quod  primum  a  Candida,  in  caelum  transla- 
ta,  beneficium  mortalibus  exhibitum,  in  Philip- 
pum  lirancatium  paralyfli  laborantem  fuerit  col- 
latum ,  ut  habet  lectio  3  Lectiouarii.  Quod  fre- 
quenter  ex  ea  familia  rectores  fuerint  ecde  [aa 
S.  Andrca^,  in  qua  ipsa  tumulata.  Bt  quod  Aloy- 
sius  Brancatius  anno  «OOCLXX  domos  aliquas 
coemerit  ad  ecclesise  illius  bonum ,  certe  pieta- 
tis  erg-o  in  grentilem  suara  ibi  jaccntem.  Id  nu- 
pera  testatur  inscriptio  in  sacello  ejUfl  in  ecclesia 
S.  Ang:eli  ad  Sedile  Xidi ,  a  Raynaldo  Cardina- 
le  Brancacio,  circiter  anno  Domiui  mccciaxxiv 
erecta,  adaucta  postea  nosocomio  anno  mcdxxvi, 
quae  est  hujusmodi  :  u  Sacellum  sanctte  Candi- 
n  dae  Neapolitanse  ex  familia  Brancatia  ».  Quod 
sacellum  erectum  fuit  occasione  ossiculorum  ex 
ejus  corpore  acceptorum.  Ilactenus  Caracciotus, 
qui  ex  hisce  rationibus  non  intendit  atiquid  certi 
statuere  :  neque  ad  id  sufficiunt  conjecturce  alte- 
gatae. 


SEPTEMBRIS. 


229 


ACTA 

Ex  Officio  proprio,  impresso  Neapoli 
anno  1525. 


Lectio  i.  In  civitate  Neapolitana,   qure  quon-  Sancflint 
dam  ab  antiquis  Parthenopc   vocabatur,  quie-  <"0,,j«!J<«*, 
dam   venerabilis  inulier,  ex  uohili  prosapia  orta  virlitlf,« 
divinitus,  Candida   nomine ,  probis    actibus    no-  P 
men  suum  decoravit.  Ila^c  quippe  beata  feuiiua, 
Candida  nomine  et  corpore  (divina  g-rntia)  can- 
didior  fide  et  sauctis  operibus,  omnipotenti   Deo 
placitum    exhibebat   obsequium.   Prrefata  quippe 
Dei  Faraula,   quamquam   conjugi  eonuexa  viro; 
tamen  pietatis  opo-ra  ob  hoo  non   ortuseabantur. 
Insistebat    itaque    assidua   in   diviui,-   preoibua  : 
frequentans  eeclesiaruin   limina,   non  pigvbat  vi- 
sitare   :  divina  vcrba   audiens,   et  ea  sffiplus  ru-   i, 
■  minans,   sicut  hona  terra,   suseopta  semina   mul- 
tiplioare   nitebatur.  Et  quia   secundum   ApostolJ 
dictum,   nou   auditorea   Legtfs  justi   sunt  apud 
Deum,  sed  faotores   Legis  Justifloabuntur  \  non 
immemor  Dei  pncceptorum ,  ea,  quaa  didioerat, 
ad  misericordia'  opera  convertebat,  Quamvia  ma- 
ritum  et  filium  haberel  unioum,  qui  re  vera  aunt 
merita  a  oupiditatia  ot  avaritieaj  attamen  elee  .1 

mosynis  et  ceteris  pictatibus  insistens,  soli  Deo 
placere  desiderabat.  Audierat  enim  Dominum  in 
Euangelio  dicentem  :  Qui  diligit  fllium  aut  fi- 
liam  plus  ijuam  me ,  non  est  dignuS;  *-t  cetera, 
qua;  sequuntur.  llis  et  hujusmodl  aanotitatls  plena 
praaceptis,  mundo  mortua,  Deo  vivens,  ejua  ef- 
fecta  liostia,  ei  sacriticium  contritionls ,  dovo- 
tionis  et  sanotitatis  offerre  Batagebat.  [Jnde  Da- 
vid  in  lValmo  Inquit  :  Saorifloium  Deo  Bplritua 
contribulatus,  cor  oontritum  et  humiliatum  Deum 
uon  spernlt. 

%   LiEOT,   n.    Nam    in  COnspeotU    Dei   Offlli    nulla   mortbtata 

est  differentia  conditionis,  Besus  aut  mtatls,  ser-  quamobutui 

vilutis   aut   lilicrtatis,   maris  Bive  femlno^,   juvrn     ""'""■''«'. 

. .  .,    . .  .  ....      rtiifc  maritum 

tutis   seu   seucctulis  m   cxcrcilatjono  m   sorvitn  :   ,,, fililim 

non  ig-itur  erit  differentia  oonditlonls  in  remu-  k 
ncrationc.  Unda  Dominus  In  Euangello  i  Qul- 
cumque  fecerit  voluntatem  Potrls  mel ,  qui  in 
osalifl  est,  ipse  meufl  frater,  soror,  el  mater  est. 
Et  Propheta  in  Paalmo  i  Beati,  Inquit,  omnes, 
qui  timent  Dominum,  qui  ambulant  In  vils  ejus. 

Kt  in  alio  Ioco  idnn  l'ropheta  nit :  Omnl  caro 
ad  te  veniet,  Deus.  His  Itaqua  prajmiflsls,  scrmo 
ad  acta  prffifat83  beatSB  CandidaB,  Domino  coo- 
perantc ,     vcrlatur.    Ila:c    dcniqm;    Matrona    san- 

ctitatis  ornata  moribus,  ut  ostensum  est,  oum 
haberet  virum  <'t  fllium  unicum,  quotidie  ln  suis 
orationibus,  quas  laorymosas  preoes  Deo  fun- 
dcbat ,  deprecana  ul  [neffablll  pfetatl  animam 
suam  susciperc  dignaretur;  et  utrumque,  scili- 
cct  viruni  ct  fiiium  ,  Buperstitem  dereiinqueret. 
Cujua   vota    Deus   omnipotens   ex    alto   pro  pe 

ctans,  haud  pctitioni  ejus  defuit  :  el  ul  patefe- 
ceret,  quantl  qualisquc  sit  ineriti,  primum  in  Iioc 
ostendcrc  dignatufl  est:quia,  quod  Ipsa  rogavit, 
consecuta  est.  Nam  rnarlto  et  filio,  sicut  exo- 
raverat,  vivt^ntibuH,  Deo,  ouJ  seduls  servierat, 
reddidit   animam.    Corpus   vcro   ejus  honorifloe 

cuni  hymnis  et  laudihus  rcpo  ilnm  fuit  Ju  monu- 
mento   marmoreo  In   basilica  sancti  Andrcie  apo- 

Stoli, 


230 


ACTA  S.  CANDID.E  JUNIORIS. 


Oleumex 
tepulcro  tlit- 
lant  :parahj 


et  feltri  /]•{«>■ 
tana  laboram 

irimrf, . 


stoli,  quse  sita  est  infra  eamdem  civitatem  Neapoli- 
tanam  in  loco,  ubi  dicitur,  Ad  Nidum,  quarto  Idus 
Septembris,  Indictione  quarta,  imperante  domino 
Mauritio  papa  b  et  augusto  auno  quarto,  ecclesiffi 
ejus  c  anno  secundo,  apud  nos  regnanteDomino  no- 
stro  fFesu  Chrisio  etc. 

3  Lect.  iii.  Igitnr  post  multa  curricula  tem- 
porum ,  quidam  liquop  de  eodem  marmoreo  se- 
pulchro,  in  quo  corpus  ejusdem  beatse  Candidae 
repositum  fucrat,  exibat.  Quod  religiosi  Christiani 
colligentes,  loca  dolentia  vel  infirma  humano- 
rum  corporum  in  nomine  Domini  ungebant;  sa- 
nique  fiebant,  a  quocumque  languore  detineban- 
tur.  Undc  quidam  nobilis  vir,  civis  ejusdemNea- 
polis ,  nomine  Philippus ,  cui  cognoiuen  erat 
Brancatius ,  maximam  patiebatur  infirmitatem , 
quam  medici  paralysira  vocant  :  membra  enim 
medietatis  eorporis  ejus  adeo  torpentia  seu  arida 
erant,  ut  nihil  operis  facere  posset.  Prsefatus 
quippe  vir  carnalem  medicinam  propter  niinia? 
infirmitatis  incommodum  penitus  despiciens,  pe- 
tere  caaleste  potius  devotc  qutesivit  auxilium.  Per- 
rexit  Itaqua  fldufl  ad  si-pnlchrum  praifatum  venera- 
bilis  Kcmina;;  prostratusque  ante  illud  in  oratione, 
prout  melius  scivit,  prolixis  precibus,  mcestisque 
suspiriis  ct  geraitibus  camdem  Dominam  supplici- 
ter  deprecatus  est,  quateuus  per  sanctam  ejus  in- 
tercessionem  a  sua,  qua  tenebatur,  iniirrnitate  libe- 
rarctur.  Lfl  nimirum  divina  misericordia  ita  sanus 
efleotua  est,  acsi  numquam  tali  valetudine  detentus 
fniset. 

4»  Leot.  ix.  Alius  quidam  homo  ita  prorsus 
;inii  i  i-;il  cloquentiui  possibilitatem ,  ut  pcnitus 
mutus  effeotus,  non  pauco  temporis  spatio  inito 
silentio ,  ore  frenato  nihil  loquerctnr.  At  ubi 
venit  ail  tiiuiulnm,  in  quo  corpus  beatae  Candi- 
dsB  peconditum  fnerat,  ibique  juxta  illud  in  ora- 
fclone  proatratua  :  orc  silentl  ( quia  aliter  facere 
nequibat)  BOlo  puri  contritlonifl  eordifl  conamine 
deVOtUB  ail  Deum  prolixas  ct  laeryinosas  preces, 
ut  melius  oorde  percipere  potuit ,  suppliciter 
effudit  ,  quatenus  sua  misericordia  et  mcritis 
ejusdem  beataj  Dominoi  ad  pristinum  lingfu» 
offloium  verteretur.  Qui  Dimirum  ibidem  non 
multo  temporc  nmratus ,  atque  intcrvriiirntc 
beata  Candida,  a  Dco  twauditus,  ad  prislinum 
oris  otlicium ,  soluto  Linguffi  vinculo,  reatitu- 
tus  est. 

B  \.\m\  v.  Quodam  alio  tempore  quidam  pres- 
byter  ejusdem  oivttatis  Neapolitan»,  nomine  Era- 
clius,  gravissimo  ijuartansa  frigoris  febrisque  co- 
iuit;uiiis  valetudine  detinebatur  :  qui  dum  u 
mrdicis  modura  sanilatis  vrl  lvmcdium  nullum 
habere  posset,  fretus  tam  de  divino  quam  hu- 
mano  subaldio,  et  quia  solverat  multos  reoupe- 
raviase  sanitatem,  fusis  Deo  preoibus,  e1  beatse 
Candld»,  exemplo  eorum  se  eidem  Dominee  eora- 
mendavlt  dicens  :  Venerabilis  «'t  Deodileota  Can- 
dida,  Biout  oredo  it1  Domino  nostro  Jesu  Christo, 
ipBO  miserante,  sanctis  aotionibus  tuis  placuisse, 
atque  multos,  te  auxiliante,  q  languoribus  sani- 

tati  restitutos,  ita  tuam  solitam  depreoor  pieta- 
tem,  ut  tua  mlserloorditer  interecssionc  Doraiuum 
ac  Etedemptorem  nostrum  Jesum  Christum  pro  mc 
jelinquente  eiorare  digneris,  u1  ab  ista,  quam 
graviter  sustiueo,  innnnitate  me  liberare  dignrtur. 
Ab  illa  quippe  hora,  divina  gr&tia  oooperante,  oum- 
quam  illam  Lnfirmitatem  passus,  pristinsa  bi 
rcstitutus  est. 

6  Lbot.  vi.  Kt  quia  secretlim  re^is,  ut  sa- 
pieus  Salomou  d  ait,  oelare  bonum  est,  opera 
vero  Dei  revelare  houoriiieum  cst  :  et  licet  cuu- 


eta,  quae  Deus  operare  dignatus  est  propter  me-   D 

rita  famulse  suce  Cacdidae,  in  scriptum  redigi  ne-  ^quwamtuu», 

queant;  tamen    hoc   contegi  silentio  nolo,  quod  JJJJJ^fjJJ 

nuper    contigisse    reminiscor;    dum    quidam    vir  invenitur' 

nobis  et  dives  de  Italiae  partibus  gratia  balneo- 

rum    quseeivit   in    ipsifl  Parthenopen    civitatem  : 

atque  secum  gentes  armigeras  adducens,  fortuitu 

incuria    armig-erorum    equum   uuum  ,    lig-amine 

rupto,   clam  fug*ieutem   amisit.    Igitur  per   equi 

amissionem  armig-eri  ceterique  ministri  non  me- 

diocriter  contristati,   Domini  sui  timentes  minas 

et  verbera,  ac  propria  damua,  venientes  circum- 

quaque  long-ius  quassierunt,  diu  quserentes  nuu- 

quam  comperire  potuerunt.  Et  sicut  annexum  est 

ipsis ,  ex  long-inquis  partibus  advenientibus ,  di- 

verso  iufortunio  damnum  verentes ,  tum    impro- 

borum   subjectionem    latronum  ,    tum    avidorum 

ora  leonum  ac   luporum,  tum  ob  straneam  *  re-  'extraneam 

gionem  damnura  posse  pati  formidabant:  quorum 

unus    audiverat    opinionem    miraculorum ,    qua3 

Deus  omnipotens  meritis   et  intercessionibus  an- 

ClUflB  suas  Candidae   operatus  fuerat.  Eam   depre- 

catus  est,   et  ei   votum  vovit,  dicens  :  Beatissima 

domina,  Deo  dilecta  Candida,  ut  audivi  et  credo  e 

nonnullis  te  misericordiae  munera  contulisse ;  ita 

et  ego,  licet  indignus,  tuam  solitam   suppliciter 

exoro  clementiam ,  ut  ipse  tuus  servulus  gratia? 

tuai   beneiicium  impetrare  valeam,  ut  priusquam 

nox  incipiens  lumina  coudat,  equum  Domini  il- 

luesum   reperiamus.  Cujus  vota  Deus  exaudivit  : 

socius  ejus  quidam  clamitans  se  equum  invenisse 

illaasum  voce  innotuit.  Deinde  qui  votum  voverat, 

quam  citius  potcrat,  ejusdem  venerabilis  Dei  Ancil- 

la;  redderc  studuit,  reminiscens  illius  Psalmista? : 

Vota  mea  reddam  in  atriis  domus  Domini.  Hasc  et 

multa  alia  omnipoteus  Deus  per  merita  famulse  suse 

Candldse  dignatus  est  operari  .-  atque  puro  men- 

tis   afFectu    eam   digne    petentibus    largiri   usque 

ad    prajscntem  diem  ad  laudem  et  gloriam   Do- 

mini  nostri  Jesu  Christi,  qui  cum  Patre  et  Spiritu 

sancto  vivit  et  regnat  per  infiuita  secula  seculorum. 

Amen  e.  e 

AXNOTATA. 

a  Obscura  sunt  hsec  verba.  At  suspicor  scripto- 
reniOfficiitqui  minus  peritus  fuit  sermonisLatini , 
nihil  aliud  velle,quam  maritum  et  filium  frequen- 
ter  occasionem  ptwbere  cupiditati  et  avaritise. 

b  Clarum  est,  auctorem  Officii  notas  chronolo- 
gicas  satis  recte  cxepitaphio,  dato  in  Gommenta- 
rio  num.  3  deswnpsisse.  Verum  bis  hallucinatus 
est  in  explicandis  titteris  ejusdem  epitaphii.  Pri- 
mus  error  est  in  voce  Papa,  quse  nullo  modo  con- 
gruit  Mauritio,  quzcque  haud  dubie  sumpta  est  ex 
litteris  P.P.,  quse  expticandve  erant  Patre  patrise. 

c  Alter  hic  error  ex  epitaphio  male  intellecto  : 
nam  ibidem  habetur  P.  C.  ejusd.  an.  n.,  id  est, 
post  cousulatum  cju.sdem  anno  secundo,  quod  per- 
peram  ad  ecclesiam  fvt.il  translatum. 

d  Tob.  12  v  7  Haphael  archangelus  dicit  To- 
biss  :  Etenim  sacramentum  regis  abscondere  bo- 
uum  cst  :  opera  autein  Dei  revelare  et  confiteri 
honorificum  est :  quod  tapsu  memorim  Salomoni 
attributi' 

e  Rcliqiuv  tres  lectiones  ad  gesta  Sanctsenon 
spectant ;  nec  in  oratione  aut  antiphonis  aliquid 
occurrit  notatu  dignum.  Ceterum  existimo  hasce 
lectiones  compositas esse ex  celeri aliquo  Ms.,quia 
PaulKs  Regius,  enumerans  infine  ViUvS.  Caudi- 
da?  monumenta,  quse  secutus  est,  inter  ea  cum  hoc 
Of/icio  recenset  antiquum  codicem  Ms. 

DE 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS. 


231 


I) 


DE    SANCTA    GRATA 


VIRGINE,  UT  FERTUR 


UEKGOUI  IN  ITALIA 


COMMENTARIUS    PR.EMUS 

§  I.  Sanctae  cultus:  quaenam  de  ea  a  recentioribus  scripta;  Acta 


J.S. 


FonTE  SEC.  IX. 
Acla  S,  Gratn 
ptorsxisintri- 
cata : 


11 


in  Fastts  uliis 
Virgo,  aliis 
Vidxia  nomi- 
iiala  : 


oulta  item 
idms  nt  Virgo, 
alias  ttt  Vidua. 


~t  acta  S.  Grate,  gravissimis  impleasa  dif- 
ficultatibus,  lucis  aliquid  accipiant :  primo 
investiganilum  tndetur,  quidde  ca  habeant 
antiquiores  martyrologi,  nam  Acta  ralde  anH- 
»  quanonhabemus.Deindeexponendum  quid  scri- 
pserint  recentiores,  ut  hisinter  se  collatis,  sub- 
sidioque  historix  ejus,  quo  rixit,  temporis  con- 
juncto,  statuere  utcumque  possimus  ,  quant 
fideitribuendum  sit  Vitae  ejus,  seculodemum  xin 
scriptm,  iisque,  qui  eam  secuti  sunt,  postcriori- 
bus  scriptoribus.  Quapropter  antiquum  sanctw 
cultum  demonstrare  aggredior,  martyrologorum 
deinde  dictisper  decursum  usurus,  duasque  for- 
san  Gratas  reperturus ,  quarum  gcsta  confusa 
tantas  in  Gratffl  Actis pepererint  tenebras. 

2  Memoriam  S.  Gratae  nullam  invenio  in  Uar- 
tyrologiis  classicis,  sive  in  Hieromjmianis,  Ro- 
mano  antiquo  ,  Martyrotogiis  Adonis  ,  Usuardd, 
Beda?,  Ftori,  Rabani,  Notkeri.  Invenio  illam 
primo  inadditionibus  ad  Usuardum  uariis.  Beli- 
nus  ad  i  Maii  ita  Sanctam  annuntiat  ■  Bergo- 
mi  Galliie  CisalpinaB  S.  Gratse  virg-inie,  Gh 
nus  alio  Sanciam  die ,  alio  elogio  celel 
nempe  xxvi  Augusti  his  rerbis  :  Gratae  matrome 
Banctffl,  quaa  beatum  Alexandrum  sepelivit.  Mo- 
tanus  iu  additionibus  ad  Usuardum  i  Mau 
gomi  Galli»  Cisalpina?  Gratse  virgrinis.  Qalesmius 
ejusdem  Sanvtw,  titulo  virginis,  translai Hon  , n  i 
Maii  sic  memorat.  Bergomi  in  Gallia  Cisalpina 
translatio  8.  Gratsa  virginis.  Virginem  etiam vo- 
cavit  in  Romano  Baronius:  Bergroini  sancta  Gra- 
tae  virg-inis.  Viduam  vero  nominat  hodiernum 
Martyrologium  Romanum  ad  diem  \  Maii .-  Ber- 
gomi  sanctffi  Gratsi  vi<lu.-c.  Ut  viduam  item 
eam  celebrat  Ferrarius  ad  i  Maii,  et  xxv  Au- 
gusti.  Reccntiores  atios  martyrotogos  prmtermit- 
to,  <i»i  partim  Virginem,  Viduam  partim  nomi- 
nant. 

Ji  S.  Gratam  cotuere  Bergomates  usqueadan 

num  1700  Officio  viduis  congruo,  non  virgini- 

bus.  lneo  treserant  lectiones  c.r  Vita  desumptm, 

idque  xxv  Augusti.   Verum   anno   L70fi  a  sacra 

Rituum  Gengregatume  ddes  quarta  Septeml 

ejus  fesMmtaU  fuit  assignata,   Offlciwnque  rinjt- 

nibus  proprium,  in  quo  nullve  tamen  tectiones  di- 

■ r  exVita  deprompi ',/■  ,sed  omnes ex communi 

virginum  Officio  pr/escribuntur.  Tn  Ealendarw 

antiquiori sanctos  Bergomi  prxcipue  cultos  con- 

te,  nobisque  cum  aliis  monumentis  transmis- 

Grata  memoratur  i  Maii  post  SS.  Aposto- 

los  Philippum  et  Jacobum,  ac  8igi  nre- 

gem,  ac  deinde  xxvn  Augusti  cu\  >  &,  Xamoepi- 


K 


tjuinque,  quot 
uoluni  ducet 
Borgomatoi 
qwmodoa 

iri  ,,111,1,  ,/,„., 


scopo,  nec  additur  Virgone  fusrit,  an  V\dua\ 
Cultum  /tabuisse$.('ri-nU\m  aseculosati 
tet  extranslatoanno  10&7  venerando  <;;,    i 
abAmbrosio  Marlincngo  BergomaHum  ep 
utlaHussuoloco  enarrabitur.Ein  ■ 
ctssabunde  stabilitum  habemus,  non  vero  subla- 
tas  dijftcultates,  oirea  Vitam    ocourrentes.    //,* 
dierni  aut  nuperi  Bergomenses  scriptores  subtili 
magis  quam  verisimili  responso  conciliare  inter 
se  conantur  martyrologos ,  aliosque  scriptores, 

quorumquidamVirginemappellanttaHiViduami 
et  Virginem  simul  ac  Viduam  fuisse  contendunt, 
Verum  ut  melius  elucescattquantum  singulapro- 
babititatis  habeant;  horum  cfeS.  Gratu  ejusquefa 
milia  sentenda  lectori  breviter  ecsponenda. 

bPrQbusimperatorannoMO,  utmUQuerrinus 
inSynop&i  rerum  Bergomensium,  anno  i.  'i  re 
cusa  pag.  i,  Orotacium  ob  res  prmlare  gestas 
Bergomi,  toHusque diiionis  i  enetaducem  consti- 
tuit.  Crotacio  defuncto  suocessit  anno  "■■■  Lupus 
filius  tunc  paganus,  post  Catholicus  et  sanctus,  onUnaia 
kabenasqueurbis  moderatusestannis  \.b,aitJoan- 
nes  Antonius  Quamerius  in  Vita  S.  Lupi.  Tdem 
in  VitaS.Adtegd.r,  Lupo  admeliorem  vitam  pro< 
fecto  Adleydam  anno  800  suffectam  a  Bergomati- 
bus  scribit;  Adleydam  post  annum  unum,  st  dies 
18,  nimirum  anno  801,  xxvuj  Junii  temporale 
dominiiun  cum  regno  mtemo  commutasse.  ffuic 
vel  reluctantem  substituunt  Bergomates  Gratam 
filiam,  gw#tandem,  inquitinejus  VitaGuarne 
rius,  multis  exhaustia  laboribu  ,  ■"-     morl 
prcssa,  anno  a  Cbristo  nato coovj  tetatis  huojlx,  iv 
vero,  quam  ei   reipublloai  Bi  ■  ■   n  tat!    ;  i  louratio 
mandata  fuerat,  vi  Cal.  Sept,   Ie  Beatorum  cmtura 
advolavit.    Post  Gratam  reipubliom  gubemacuto 
admoverunt  ejus  amicam  et  sociam  8.  Besteriam, 
seu  Asteriam  martyrem,  qua  post  </>><>■;  /',>,-■ 
gimini.s  annos,   «ti  -*-i    -■   «-n jiittr   ulierrliQUXn   tulit 
martyrli  <*t  virffinitati  i  prfflmiuni   n    Ldu      \  ug, 
anuo  cccviij  uti  idem  habet  in  ejus  Vita  Guarne 

rius.  II"  Ule  8ant  torum  durnm  chronotoijittm  <>r 

dinat,  omniaqueiis  scribit  adjunctis  vestita,   ut 
auctor  GQSBVus  et  ocutatus  id  facore  nonpossit 
('.nichc.H,   \i'uc  s/mii/tcr  co)plicandwn,  guid  << 
ijuoi/ht-t  htirnmd.ur.nm,  ad  fldem  Calholicam  pro 
movendam,  gestum  velinh 

5  Lupumpost  mortem  8.  Alewandn  marty 
ris,  quam  in  ejus   Vita   Uatuit  COntigisse  anno 
200,  convcrsum  ope  fllise  S.  Grata  narratQuar- 
us. JPost conversiotum  kmc  intei  alia  abeo 
gestamemorat  :  Templa  plurima  in  orbea  Bi 
matibus  talsis  diifl  eon  ecratfl  ique  deo 

rum 


F 


yutuSS    I" 

/.',   >  i    Ail/,  </,l . 

- 1  i  o)  umd  ," 


232 


DE  SANCTA  GKATA. 


•CCTORI 
J.S. 


B 

S.  Gratx  an- 
nus  natalin, 
nuptir,  obitu» 
mariti, 


mlitus  in 
patriam.  a.Utt- 
qite  rcs  gett.r, 
qnonwdo  nb 
iiidem  exftosi- 
ttt. 


rum  simulacris  exornata.  Non  solum  simulacra 
eversa  sunt ,  sed  etiam  templa  diruta  :  quodque 
perceptse  veritatis  ingens  fuit  arg-umentum,  si- 
mulacra  abscissa ,  et  detruncata  inter  prostratos 
jacentia  postes  templorum,  sine  ullo  eorum  deo- 
rum  metu  visebantur.  Novum  vero  templum  , 
ubi  Christiano  ritu  sacrificaretur,  in  summo  col- 
le  excitatum  est,  Salvatorique  Christo  dicatum  , 
et  praediis  nonnullis  donatum.  Ibi  Lupus  ejusque 
domestici  ac  necessarii  baptisrao  initiati  sunt.  Hsec 
sui  (emporis  Josias,  et  quidem  impune  sub  Ma- 
coimiani  imperio,  si  fidem  habemus  Guarnerio. 
Audiamus  quid  Adleyda,  eodem  auctore,  in 
commodum  religionis  Catholicse prsestiterit.  Tem- 
plum,  inquit  in  Vita  Adleydse ,  in  summo  colle 
extruxit,  idque  S.  Mariae  dicavit...  Aliud  iu 
foro  veteri  condidit ,  et  S.  Michaeli  consecra- 
vit,  id  a  propinquo  arcu  S.  Michaelis  arcus  no- 
mine  appellavcre.  Praedia  item  ei  attribuit,  quo- 
rum  fructibus  sacerdotes,  qui  templo  praeessent, 
alerentur.  Ethsecsub  Maximiano.  Res  S.  Gratse 
attributse  paulo  altius  repetendse,  latiusque  expli- 
candse. 

6  Natam  circa  annum  245  necesseest  S.  Gra- 
tam  parentibus  Lupo  et  Adleyda,  si  sexagena- 
ria  obierit  :J05,  ut  retutit  supra  num.  4  Guar- 
nerius.  Grata  ,  ait  in  Vita  Lupi  idem  auctor, 
cum  jam  adulta  esset ,  et  nubilis ;  cum  forma 
excellens  ,  ttira  spectatus  pudor  ,  qui  mirabiles 
sui  amores  in  mentibus  sanorum  hominum  exci- 
tare  solet,  effecit ,  ut  eam  plurimi  adolescentes  , 
g-enere  et  copiifl  insignes  sibi  uxorem  expeterent. 
Neque  tantffi  dlgnitatis  ae  venustatis  fama  se  lta- 
liffi  terminis  continuit,  scd  in  Germaniam  quo- 
que  perlata  est.  Quamobrem  juvenis  quidamGer- 
manus  reffiffl  nobilitatis  (alii  regis  fitium  dicunt, 
indequB  Gratam  deinde  reginam  nominatam) . . 
miasis  Bergomum  legatiB,  ut  ea  sibi  desponde- 
retur,  postulavit.  Mox  deliberatur  et  annuit , 
patre  id  cupiente ,  Virgo :  nuptise  celebrantur  , 
magno  comitatu  in  Germaniam  ad  sponsum 
mittitur.  Gnitn  nuptiis  etiamin  Germania  cele- 
bratis,  pudioo  Ingenlo,  ait  auctor,  pia  humilitate, 
et  cuHus  habitusque  moderatione,  non  solum 
;i  marito  amorem  Bibiet  gratiam  oonciliavit,  bar- 
bariemque  ez  moribus  et  diaciplina  delevit,  sed 
Intra  paucos  menses  euni  ad  normam  Kuangeli- 
cffi  pietatis  erudivit.  Ned  cuni  is  immaturo  iute- 
ritu  esset  extinctus  ;  etsi  (ii-nta:  erat  carissiraus 
et  Juoundissiinus,  tiiinen  cm  nefaa  6886  duxit,  ejus 
inortein  laerymis  et  lamentis  muliebriter  pro- 
sequij  oujus  animam  in  sedes  piorum  concessisse 
sibi  persuadebat. 

7  Refert  deinde  Snnctam,  deposito  regio  or- 

riafit,  iu  /iiitr/oni  rrttitr/ttm^   ritttm   fcrc  duxisse 

solitariamcum  S.  Sesteria:  quo  temporeS.  Ale- 
wandrum  martyrem  eadem  socia  sepelivit,  pa- 
rentesque  ad  Christinn  nmrcrtit,  si  auctori  <■>■<>■ 
dimus.  Regimini  urbis  admota,  Tria,  ait  Guar- 
vcrins ,    templa   magnlfloa  adifioavit,  sanetoque 

Alexandro  dienvit...  Omnium  illud  maximum 
ejus  operum  fd.it ,  quod  valetudlnarium  ad  pau- 
peres    GBgrotantea    alendoa     curamiosque ,     ubi 

nuno  vieus  Cnnnlis  est  situs,  cons1ru\it.  Ibi  non 
solum  in^raveseentem  jnm  retatem  sanote  et  reli- 
giose  transeg-it,  sed  morbo  laborantibus  medi- 
oaments  propriia  manibus  adbibuit.  Hmc  iUenon 
SOlusdeS.  Grata  ;  scd  rcccnfiores  Bergomensium 
rcrutti  scrijitorrs  pOSStm,  secuti  in  multis  Fra- 
trem  Pinamontcm  Peregrinum  de  Brembate  Do- 
minicanum,  quisecuto  xm  VitamS.  Qmtmlittoris 
mandavit.  Cujus  uuctoritate  cuffl  illi  ferenitan- 


Mta$  Pina- 


moniimcnta, 
quibutad  hanc 
scribcndam 


tur,  sedulo  expendendum  est,  quantam  iliefidem  0 
exsetate,  et  modo  scribendi  mereatur .-  sed  adver- 
tat  lector  non  omnia  ex  Pinamonte  deprompta  : 
multa  enim  prseter  mentem  ejus  ab  auctoribus 

nuperis  addita  indecursupatebit. 

8  Jacobus  Echardus  in  Bibliotheca  scripto 
rum  Ordinis  Prsedicatorum  tom.ipag.  246  de  JJJJJjy^JJ 
hocauctore,  inter  alia,  hsec  tradit.  F.  Pinamons  s.Grat*: 
Peregrinus  Brembati,  Italus  Bergomas,  nobili 
genere  natus  ,  jam  aetate  maturus,  doctrina  in- 
signiter  excultus,  juris  praesertim  utriusque  pe- 
ritia,  magnaeque  apud  cives  suos  auctoritatis  et 
famffi,  Ordinem  Prsedicatorum  ingressus  est.  Ibi- 
demque  Prior  conventus  Bergomensis  anno  1266, 
ut  pturibus  verbis  ait,  obiit  cum  fama  sanctita- 
tis.  Vixit  itaque  Pinamons  piusquam  900  annis 
post  S.  Gratam,  cujus  Vitam  conscripsit,  si  om- 
nia,  quse  refert  vera  sunt,  unique  Gratas  attri- 
buenda.  Quapropter  setasexiguamipsi  auctorita- 
tem  dare  potest,  nisi  habuerit  eu  monumenta, 
quibus  huic  incommodo  mederetur.  Consideran- 
dum  itaque  quibus  in  scribenda  Vitse  historia  mo- 
numeniis  usus,  quibus  subsidiis  fuerit  adjutus  : 
id  ipse  nos  abunde  docebit  Pinamons.  K 

U  ln  prologo  ad  Vitam  ita  scribit  auctor.  Anti- 
quorum  solertia  pervigili  studio  multa  memora- 
bilia  posteris  in  scriptis  reliquit,  quse  moderno- 
rum  inertia ,  vanitatibus  seculi  dedita,  ex  incu- 
ria  amisit.  Hinc  est  quod  multorum  venerabilium 
Sanctorum  gesta  aut  semiplena,  aut  ex  sola  fa- 
raa,  seu  etiam  conjecturis  ,  vix  possint  haberi; 
et  quorum  nomina  scripta  sunt  in  caelis,  eorum 
Acta  aut  perdita,  aut  combusta,  seu  ig*ne  cre- 
mata,  aut  non  scripta  sint  in  terris,  et  memoria 
rarior  habetur.  Beatissimse  igitur  Gratae  gloriam 
ad  memoriam  revocemus  ,  et  qualiter  cffilestia 
meruerit ,  secundum  quod  per  antiqua  seripta  , 
et  verissima  dicta,  per  idoneos  testes  ad  nos  san- 
ctita  (forte  sancita^  trausmisit  auctoritas.  Cum 
ait,  Bcatissimse  ig-itur  Gratae  gdoriam  ad  memo- 
riam  revocemus,  innuit  eam  ex  eorum  fuisse 
Sanctorum  numero,  quorum  nomina  scripta  sunt 
in  caelis,  sed  Acta  aut  perdita,  aut  combusta.  . 
aut  non  scripta  in  terris,  quorum  rarior  memo- 
ria  habetur.  Auctor  igitur  antiqua  S.  Gratffi  Acta 
non  habuit.  Verum  id  clarius  coltigemus  ex  se- 
quentibus. 

10  Cap.  28  Vitse,  unde  sua  hauserit,  sic  do- 
cet :  Accipite  hoc  Opus,  dilectissimi,  et  vos  ma-  mon$, 
xime,  ancillae  Christi,  cum  magna  diligentia  vi- 
gilatum.  In  quo  multa,  quae  in  diversis  erant  lo- 
cis,  aut  in  libris  et  quaternis  scripta,  quos  etiam 
de  circumstantibus  civitatibus,  et  terris  aportari 
feci  :  aut  in  cartis  et  privilegiis  annotata,  aut  in 
muris  et  parietibus,  seu  etiam  in  quibusdam  ver- 
sibus  exarata,  aut  in  quibusdam  seriptis  de  litera 
Beueventana,  quae  a  paucis  legi  poterant,  preci- 
bus  et  documentis  venerabilis  abbatissae  nomine 
Gratiae,  in  unum  ad  honorem  et  gloriam  Domi- 
ni  nostri  Jesu  Christi  aeterni  Dei,  et  gloriosffi  Ma- 
tris  ejus  Virginis  Marise,  ac  sanctffi  suae  Gratse, 
fideliter  et  devote  compilata  sunt.  Qusedam  et- 
iam  scripsisse  eatenus  incognita,  qusedam  exfa- 
ma  poputari,  seu  ex  auditu  adjunxisse,  insi- 
nuat  cap.  29  his  verbis :  Obsecro  autem  in  no- 
mine  Jesu  Christi  legentes  et  intelligentes  hoc 
Opusculum,  ut  si  forte  aliqua  invenerint.  quae 
nlibi  non  reperiant,  non  aestiment  me  adinvenis- 
se,  sed  in  diversis  locis,  sicut  supra  memini,  le- 
cta,  et  a  fide  dig*nis  audita,  me  noverint  scri- 
psisse. 

11  Habes ,  lector ,  quibus   in   Vita   S.  Gratae 

cons&Hptione 


F 

tmi  cst  Pina- 


nata  sunt  trt 
errorem  indu 
cere  non 
admodum 
hhiorix  peri- 
lo$. 


Acta  unde 
acccpta  : 


Lectiones  Mss 
noa  tdend» . 


DIE  QUARTA  SEPTEMBKIS. 

conscribenda  usus  sit  monumentis  virpius  tnagis, 

quamcriticus.  Uti  autem  hujusmodi  monumenta 

ad  historiam  augendatn,  aut  facta  qu&dam  pro- 

banda  valent  phonmum,  siquis  iis  utatur  acri 

adsinguladiscemendajudiciopy*aeditustperfecta- 

quehistori3e,chronologi<epraesertim  ac  geogra- 

phixyscientia  imbutus:  ita  innumeros  exsimilibus 

monuynentis  errores  scaturire  necesse  est,  siquis 

sine  delectu,  sinejudicio,  necprseeia  chronologu-e 

aut  historiae  luce,  singula  quseque  compilet,  atque 

in  chartam  conjiciat ,  modo  conducere  videantur 

ad  memoriam  illius,  de  quo  agit,  illustrandam. 

Etenimsi  viros  o?nnibus  ad  crisim  recte  ferendam 

subsidiis  instructissimos,  dum  ex  hujusmodi  mo- 

numentis  conjecturas proponunt  suas,  siepe  cespi- 

tantesoffendimus;s<epissime  impingat  necesse  est, 

qui  minoribus  munitus  subsidiis  ex  incertis  his 

monumentisconjecturasformat,  neque  eas  ut  con- 

jecturas  proponit,  sed  ut  compertas  narrat  histo- 

rias :  quod   magis  etiam  fiet ,  si  amor  patrim 

accedat,  viritatis  historica?  inimicus.Jam  vero  Pi- 

namontem  in  historia  ,  in  chronologia,  in  geo- 

graphianon  admodum  versatum  fuisse,  lapsus 
B  ejus,ad  Vitam  notandi ,  satis  demonstrant.  Mi- 

rari  itaque  non  debemus,  si  multa  confuderit,  si 

disjunctacon)unxerit,si  deniqueante  ipsuminau- 

ditacimctisque  incognita  narraverit,  fulequidem, 

ut    existiynare  licet ,    bona   usus ,   sed   majori 

crediditate ,   quam  crisi  instructus ,  ut  patebit 

§  seq,,  cum  quse  ipse  de  parentibus  Sanctse  scri- 

psit,  quveque  addidere  recentiores ,  incredibilia 

esse  ostendemus ,  si  eo,  quo  votunt,  hi  tempore 

vixerint. 
12  Acta  S.   Gratffi ,   a    Pinamonte  ynemorato 

scripta,  accepimus  Bergomo  per  laudatum  stepe 

in  Opere  nostro  Martinum  Antonium  Guerri- 

num  S.  theologicV  ac  juris  utriusque  doctorem  , 

atque  ecclesise  Bergomensis  canonicum,  quiea  te- 

stimo7iiis  maxime  authenticis,  atque  ipsius  etiam 

episcopi  subscriptione  et  sigillo  muniendas  cura- 

vit,  ut  cey*ti  esse  possimus,  apographum  concor- 

dare  cum  codice  Ms.   Habentur  autem  Bergomi 

in  magno    codice  in    membranis    in    folio,  bra- 

cteis    cupri    undique    vallato    caracteris  Gotici  , 

continente  Acta  passionis  S.   Alexandri  ,   Gratte  , 

Hesterije,  et  aliorum  ,  juris  archivii  antiqui  mo- 

n;i.sterii  S.  Gratye  in  Columellis  civitatis  Bergoml, 

monialium  Ordinis  S.  liencdicti  ,  qui  npparet  col- 
2  lectus  ex  ultima   pagina  circ;i    annum     124-0.  .  . 

Habentur  a  prima  pag-ina  usque  ad  16.  Ita,  qui 
ea   descripsit ,   notarius.  Dividuntur  in  capita 

29 :  nos  ea  in  pauciora  dicidemus  ,  quneque  in 
iis  coyditientur  minus  credibilia  ,  in  notis  obser- 
vabimus ,  nisi  ea  in  Commentario  jam  fuerint 
discussa. 

lii  Preeter  dictajam  Acta  habent  Bergomates 
Lectionarium  Ms.,in  quo  Ojficia  duo  dc  S.  Gra« 
ta ,  in  novem  tectioyies  dicisa  ,  atterum  Vitse 
compendium  ,  alterum  corporis  translationem 
enarrans.  Scriptum  fuit  hoc  Lectionarium  secuto 
w  ;  verum  ex  antiquiori ,  ut  asserunt.  Boschius 
iyi  Actis  S.  Hesteriw  tom.  i  Augusti  pag.  .Hl 
inquirit,  quo  tempore  hae  lectiones  priynum  vi- 
deantur  conscyHptse  ;  ac  probat  lcctiones  de  S.  Ile- 
steria ,  eideyn  insertas,  scribi  non  potuisse  ante 
aymum  121)0  ,  quo  corpus  S.  Hesterix  transta- 
twn  ;  cum  itla  antea  cultum  non  habuerit.  Jayn 
vero  dubium  esse  vix  potest ,  quin  tectiones  de 
S.  G v<itaeode~m temporesint compositse,  cum omnes 
lectiones  eodem  ptane  stylo  et  yyiodo  sint  compi- 
tatse,  eademque  contineant,  quse  in  Bergomatium 
historia  confusionem  pariunt.  Atiunde  etiam  pa- 


233 
tet,post  VUamaPinamontescriptam  haslectiones 
foymxatas  esse ;  midta  enim  contineyit,  quxipsi 
fuere  igyxota,  yxec  ignota  esse  potuisseyit  ,  si  ipso 
Vttam  coyiscnbetite  jam  extitissoit .  In  his  lectio- 
nxbus  omma  fe>>e  habmtur,  qua>  rece*Uiores  Be- 
yiattus,  Guatmerius,  Ctelestinus,  et  alii  fusius 
narraveruyit.  Cum  autetn  Vita  atque  translatio  a 
Ptyiamonte  sit  cotiscripta ,  has  tectiones  edendas 
non  pidavi.  Ubi  eas  citabo,  id  faciam  sub  nomiyxe 
Lectionum  Mss. 


§  II.  An  quinque  duces  Bergomen- 
ses  ,  a  recentioribus  asserti,  sint 
admittendi  sub  finem  seculi  iii  et 
initium  iv. 


pag. 


itCTORI 

J  s. 


Henscheyiius  tom.  2  Junii 
tractatis  breviter,  qiuv  ad  SS. 


289  ri  seq, , 
Lupum  et 

Adleydayn  spectantia  tunc  reperire  potnit.  ra- 
tioyies  quasdam  recensuit,  cur  Sayicti  hi  ad  /»•,■- 
secutioyiem  Diocletiani  et  Maaimiani  pertinere 
non  possint,  suspenso  tameti  de  re  totajudicio. 
Excitavit  Bergomates  viri  gravissimi  judicium, 
dubie  quidem  propositum,  iis  tamen  ratiottibus 
fultuyn,  ut  ambiguum  non  esset,  quam  in  par- 
tem  inclinaret.  Excussa  igilursunt  Bergomiscri' 
nia  omyiia  t  ynoyutynenta  omni  diligenter  con- 
quisita  ,  nobisquc  pari  humanitate  ao  diligentia 
transmissa.  AUaboravii  praceteris  /vr  humanis 
simus,  suprat/Kc  laudatus  Guerrinus,  transmis 
sa  nobis  dissertatione  prolixa  ,  qua  QStendere 
yiititur,  duces  Bergomi  fitissc  suh  ftnem  seculi  nt 
et  initium  iv,  Crotncittm,  l.npum  ,  Aillajtlam  , 
Gratam,  Ilesteriayn,  ut  traditio  habet  Bergomen 
sis.  Aitiintii  Dissertatiom  huntanissimas  litteras, 
quibus   petebat ,  ut  quamprimum  res  ulterius 

c.nttninarctur,  tt.cprim.ft  occusitmc  captata,    /lcn 

schenii  dubium  dcpoyieretur.  Facere  id  modestd 
renuerunt  Majorcs  mei  loco  nonsuo,  prmertim 
quod,  expeyisis  rationibus  omnibus,  sententia 
in  quamindiyiabat  Henschenius,  non  retractanda 
videretur , sed  confirmanda :  a<l  hunc  itaquelo 
cum  traditw  ilta  ttc  thtcihus  lleryumvnsihus  fuit 
remissa.  Quadecausa  seduto  cxpcnttttm  rationes 
omnes,  quibus  itttt  traditio  nititur ,  iisquB  per 
peyisis,  rationes  attegabo,  cumon  videatui  admit 
tenda. 

V)  Adprobandam  traditionem  urbissumprofert 
Guerrinus  auctoritatcm  scriptorum  quorumdam 
recentiorum,  quosomnes  breviter  commemorabo, 
cum  eadem  adillossitresponsio,  Bartholommuh 
Peregrinus  in  Vinea   Bergomensi  ,   Francisous 

Bettafinus  in  HistOria  originis  ct  tcmporum 
urbis  Bergomi ,  Joannes  '  'twysostomus  /.<>,, 
chus  in  Opere  de  Qrigine  (h-olmn-um  et  Ceno 
manorurn  hos  duces  mcmorant ;  at  scriptorcs  hi 
sunt  secuti  xvi.  Jacobus  Philippus  Forestus  Ber 
gomas,  qui  fltjrn.it  sub  finem  seculi  \\  in  Ope 
re  de  Ctaris  mutieribus  cap.  oxi  hSBO  dc  8.  Gratu 
asserit:  Grata  matrona ,  et  pudicJHHirna  vir."<<, 
#enere  et  dignitate  InflfgoU,  aed  admirandifl  vir- 
tutibus et flanotitate  insignior,  eo  anno,  quo  df- 
vua  Constantinufl  Magnnfl  totiufl  fmperii  monar- 
chiam  est  atssecutu.s,  post  deviotum  hujufl  Beoull 
cursum ,  meriti.s  tfloriosa  flt  optima  flenectute 
apud  Berg-omum  CihaJpina;  Gallia;  civitatem  suam, 

vitffl 


E 

BmuhtntuM 
non  quiui  ett 

admittct»  du* 
cc»  liergami 

HflClllo  111  ct  IT. 


Pro  oimi  '  ndl 
hlt  duotbui 
profartw  ait- 
ctoritu 
toriptorwn  w 

r\tli  XV  Ct   IVI, 


%u 


«CIORK 

J.S. 


et  Pinamontin 
biographi  t 
lccttonc»  M»s., 
et  intoriptio 
antiquai  ut 
votunt  : 


tcd  hso  nupe- 
ra  admmlum 

pvobatuv. 


alimimcriptio- 
»m,  guarum 
uitlht  anliqua : 
Afoysi  (j  OU0IH 
ci(an(j  psrfj- 
««nrf  lecudun 

XII. 


vitse  fiucm  sortita  est.  Haec  itaqae  ex  Bergomo 
urbe  originera  ducens  ,  Lupum  ditissimum  ipsius 
urbis  ducem  kabuit  parentem  ,  cui  cum  filia  hae- 
res  esset,  eidem  opulentissimum  extitit  patrimo- 
niam.  Quae  cum  ab  ipsasua  adolescentiaintercaete- 
rassuae  rejrionis  faeminas  evasisset  speciosissima, 
asserunt  cuidam  rnajrnoGermanorum  principifuisse 
despousatam ;  sed  nuptiaenumquam  celebratag.  Hasc 
jHhttm  fawenthodiernx  traditioni  Bergomensi,- 
partim  adversantur.  Nam  non  nisi  unum  Ber- 
gomi  dueem  memorat  Lupum,  de  ducatu  Gratae 
tacet.  Atnihil attinet  htec  studiosius investigare  ; 
neque  enim  ea  est  aetas  Bergomatis,  ut  ipsius  au- 
ctoritas  magnum  pondus  traditioni  adjicere  pos- 
sit :  recurrendum  igitur  est  ad  fonles,  unde  sua 
hausere  recerdiorcs  iili. 

16  Fons  autem  tolius  hujus  traditionis  vide- 
tur  historia  Vitae  S.  Gratae^er  Fratrem  Pinamon- 
tem  scripta,  de  una  §  i  fusius  egimus.  At  quam 
parum  ad  jidem  faciendam  congrue  scripta  sit 
hssc  historia,  jam  ostendimus,  etulterius  inno- 
landis  ad  illam  ostendemus.  Addunt  tamen  ad 
auctoritatemhorumscripiorumquaedamaiia.Pri- 
mo  lectiones  Mss.,  de  quibus  num.  13,  quaemo- 
numenta  vocant  antiqua.  At  has  esse  Piramonte 
posteriores ,  ibidem  jam  probavimus.  Deinde  m- 
s<r//,h'<n>emt  ut  aiuni,  antiquam  a  Ccelestino  in 
Ilistoria  Bergomensi  part.  i  lib.  2  cap.  1C  his 
verbis  rclaiam  i  Quiaob  pneclara  tum  prudentiae 
iiini  fortitudinia  gesta  Ootacius  a  Probo  impe- 
nilorc  primua  BergOini  dux  declarari  meruit,  qui 
Lupum  gpenttlt  ,  Bub  cnjus  imperio  Catliolicai  H- 
d&j  priua  adivo  Basnaba  jaeta  scmina  in  umver> 
00  populo  ilfii-ucrunt  ,  civitas  krec  perpetuaB  illi 
t  i ■  i ii-s-.-i i ii i:i-  memoria?  monumentu  dicavit.  Hanc 
,'jj/<jr<tjift<'/i  nurrtttfnissr  strb  inttigiintsetlentis  lw- 
saris,  imponentisque  coronam  capiti  equitis  cu- 
jusdem  genua  flectentis,  quaiemmodo  coronam 
geslant  duces  Veneti,  Nondicit  Ccclestinus,  quam 
antiqua  sit  hmo  inscriptio.  At  veronon  esse  ad- 
mothttn  nnlu/uant  c.i-  ruriis  munifrstum  est. 

17  Primo  in  eadem  auia  fuit  alia  inscriptio , 
tjutt  ni  tl  uobus  nhh  incsecutispositamtestatur  Guer- 
rin/its  in  dicta  hissrrtatione  Ms.  ad  nos  missa, 
quamquepostprimam  recitat  CaHestinus,  hisver- 
bis  conceptam :  &nuo  virginei  partua  cclxxx  pro- 
priifl  dueibua  regi  caapit,  CrDtaoia  jtrimura,  quo 
imperante  totiuaprovinciiu  Venotie  caputfuit :  divis 
deinde  Lupo,  Adlcida,  Grata,  llcsterin.  VcrisimUe 
itaqueest,  priorem  eodem  cum  hnr  tempore posi- 
ia<m  Seoundo  antiqui  <  'hristinni  sunctos  suosnon 
nominabant  I  (ivos,  prout  hir  vncntnr sanctus Bar* 
mthns:  mos  ille gentUium  erat,  jutdivoa  vocabant, 
quos  1«  deorum  numerum  refbrebant.  Teriio 
inepta  prorsus  est  inscriptio  tota  sine  uUa  rpocha 
temporisj  quo  resprmtenditur  facta  ,  quoveipsa 
■  inscripiio  :  deinds  monumentum  inepte 
Crotacio  pagano  dioitur  erectum\  quia  sub  Lupo 
floruit  religio.  Quarto  nulla  hujus  inseripH  is 
mentio  apud  Pmojmontemt  qui  alias  recitai  minus 

■    em  .  wnde  colligas  ipso  saitem  esse 

posteriorem,  Umique  <• m  esse  atque  ficti- 

tiam   insrrifitionnn    istnm,  On/nihtts  argumentis 

probabimus ,  quibus  ostendemus  hos  duces  Be?'- 
gomi  non  fuisse, 

L8  Afferunt  ct  alias  hujusmodi  inscriptiones 

Bergomates,  $  verbo  diwisse  sufficiat,  nul- 

iis  esse  antiquom,  Moysen  etiampoetam 

luorilium  advocant,  citatum  jam  a  Pinamon- 
tr  iu  Vitaoap,  7  apud  nosk,  eumque  scripsisse 
rolunt  anno  salutis  707.  At  ^furatorius,  qui  in 
scriptoribus  rerum  Ualicarum  rarmen  Mot/sis 


DE  SANCTA  GRATA. 

preio  reddidit  tom.  5  a  pag.  529,  in  przevia  ad 
illud  monitione  erudite  ostendit,  Moysen  scripsis- 
se  carmen  suum  seculo  xu,  non  vtii  .-  atque  sttb 
finem  prxfationis  ita  monet.  Quod  superest,  ori^ 
ginem  Bergamensis  urbis  Moyses  multis  fabellis 
iufarsit,  scilicet  pro  suorum  temporum  ^enio.  Qua- 
propier  exigui  momenti  essepotest  Moysis  hujus 
calculus,  sive  illius  astatem  spectes,  sive  scribendi 
methodum.  Guerrinus  quidem  in  recusa  rerum 
Bergomensium  Synopsi  pag.  23  et  sequentibus, 
Muratorii  argumentis  quibusdam  respondere  co- 
natus  est,  sed  non  omnia  attigit,  neque  tam  solidet 
quse  tetigit  ,  solvit ,  ut  sententia  Muratorii  non 
videatur  preeponenda.  De  Moyse  tamen  paulo 
post  agemus  piuribus,  de  inscriptionibus  etiam 
quandoque  recurret  sermo.  Haec  sunt,  quae  in  fa- 
vorem  traditionis  Bergomatium  deantiquis  duci- 
bus  suis  reperio  :  nunc  expendenda,  quee  hanc 
opinionem  plane  evertunt,  argumenta  nec  pauca 
nec  levia. 

19  Primus  Bergomensium  ducum  memoratur 
Crotacius,  a  Probo  imperatore,  ut  volunt,  con- 
stitutus.  Res  gestas  Probi  scripserunt  aucioresva- 
rii,  prce  ceteris  accurate  Favius  Vopiscus,  at- 
que  ex  eo  aliisque  Tiiiemontius  tom.  Sdelmpe- 
raioribus  a  pag.  4+20.  Unde  ergo  factum  dice- 
mus,  ui  rem  tantam  memoriee  posterorum  non 
commendarint  ?  An  ignoravit  Vopiscus  Crota- 
cium  ducem  Bergomi  statutum  ?  At  hoc  prorsus 
est  incredibite,  cum  ad  quahtor  successores  ille 
Crotaciiprincipatus  fueritpropagatus,  sifidesha- 
benda  Bergomatibus.  An  dignum  non  putavit 
hoc  factum,  quod  historias  suse  insereret  ?  At  res 
longe  minores  inseruit.  Sub  finem  vero  historiae 
monet  sequentia  .-  Haec  sunt ,  quae  de  Probo  co- 
g-novimus ,  vel  qnse  digna  memoratu  existima- 
vimus.  Itaque ,  cum  ducatus  Crotacii  celebrior 
fuisset,  quam  ut  memoratu  esset  indignus;  latior- 
quet  utpote  totam  provinciam  Venetam  comple- 
xus,  et  inposteris  sattem  diuturnior,  quam  ut 
latere  Vopiscum  potuisset ;  non  alia  de  causa  ab 
ilto  auctorenon  memorarividetur  dux  Crotacius, 
quam  quia  a  Probo  numquam  fuit  institutus. 
Argumentum  hoc  negativum  vim  maximam  ha- 
bere  debet,  quia  idem  ille  Crotacius  usque  ad  se- 
cutum  duodecimum  omnibus  omnino  auctoribus 
fuit  incognitus. 

20  Atiud  contra  traditionem  Bergomensem 
argumentum  peiitur  ab  initio  ducum  in  Italia ; 
quod  jam  objecit  Henschenius  taudatus  in  Actis 
SS.  Lupi  et  Adieydee  ,  ubi  num.  0  ita  habet ; 
Bapugnat  tali  oroduiitati  ipsa  traditio  populari; 


P 


Ducatus  Cro- 
tacii  fietitius 
■probalur 
omniuvi  anti- 
quoruni  silen- 
tio. 

E 


et  quia  ducum 
in  Italia  insti- 
tutio  longe 
posterior  ; 


qua3  duces  13erg*omatium  facit,  quales  ante  Lon- 
^Ml,;irdorura  iu  Italia  reg-num  nulli  fuerunt.  Non 
omnes,  siverba  tantum  spectes,  huic  Henschenii 
dirto  assentiuntur.  Atsi  de  re  agatur,  non  dis- 
sentient,  aut  certe  dissentire  non  debent.  Anto- 
nius  Caraccioius  in  Monumentis  ecclesice  Neapo- 
litame  cap.  30  sect.  i  probat  ducitm  in  Itaiia  in- 
siiiuiionem  Constantino  Magno  esse  posteriorem, 
rt  n,i  Justiniani  tempora  revocandam,  quod  sa'- 
tis  est  nd  iiitrntum  nostrum.  Sripio  Maffeius  in 
Bistoria  Verome  iib.  10  late  agit  deprimadu- 
cum  institutione  in  Itaiia ,  contenditque  itlam 
non  Longobardis,  sed  Gnvcis  tribuendam,  ante 
Longobardorum  in  Italiam  adventum.  Satis  id 
quoqueadpropositum  nostrum  .-  lubet  tamen  pau- 
cis  e&aminare,  an  Longobardi,  ut  rutt  Maffeius, 
non  aliam  induxerint  mutationem,  quam  quod 
vrbibus  occupatis,  pro  foxcis  ducibus ,  suos  im- 
posuerint. 
21  Paulus  Diaconus  lib.  2    de  Gestis  Longo- 

bardorum 


quorum,  $i 
proprie  loqua- 
mur.  ad  Lon 
gobardos  refe 
rendum  ml- 
/i'ufM  : 


ex  quo  euvncl- 
tUT  fabulosas 
csse  Bercfoma- 
tium  inscri- 
ptionct. 


EvertUur 
opinio   Bergo- 

matiuitt  iilus 
rationibus, 


DIE  QVART 
bardorum  cap.  32,  post  relatam  cap.  31  Cleph 
Longobardorum  regis  ca?dem,  ita  scribit.  Post 
cujus  mortem  Lang-obardi  per  annos  decem  re- 
gem  non  habentes  sub  ducibus  fuerunt.  Unus- 
quisque  enim  ducum  suam  civitatem  obtinebat  \ 
Zaban  Ticinum  ,  UvaiUari  Berg-omum  ,  Alachis 
Brixiam  ,  Evin  Tridentum  ,  Gisulphus  Fornm- 
Julii.  Sed  et  alii  extra  hos  in  suis  urbibus  triginta 
duces  fueruut.  Ita  ille  tom.  i  Scriptorum  ItotLv 
pag.  430.  Duces  quidem  illi  elecio  rursum  Lon- 
gobardorum  regi  deinde  fuere subjecti ',  xd  vasalli 
supremo  domino ,  in  regimine  tamen  urbium 
suarum  permanserunt,illudque  ad  posteros  eliam 
propagarunt.  Tales  non  fuere  Otwcorum  duces; 
nam  duces  Longobardorum  urbes  suas  regebant, 
utearum  domini ;  Grcecorum  vero  duces,  ut  im- 
peratoris  aut  exarchi  administri.  lloc  itaqueto- 
co,  idest.post  mortem  Clephonis,  secundi  Lon- 
gobardorum  in  Italia  regis,  ducum  initium  sta* 
tuendumvidetur,si  duces  qutvrimits  urbium  sua- 
rum  dominos,  etnon  solo  nomine  a  gubematori- 
bus  distinctos.HcVC  breciterpro  illorum  sentcntia, 
quiduces  Italos  aLongobardis  dixerunt  habuisse 
initium,  a  quibus  verbis  magis  quam  reipsq  dissi- 
det  laudatus  Maffeius,  Nunc  ad  rem  nostram 
propius  revertamur, 

22  Duces,  quos  nobis  a  seculo  in  et  iv  ob~ 
trudunt  Bergomates,  eo  describuntur  modo,  ut 
fuerint  ditionis  siue  domini,  supremo  tamen  im- 
peratoris  dominio  subjecti ,  quales  sunt  vasalli 
seu  feudatarii,  uti  Itodie  loquimur.  Etenim  dum 
corona  ducali  ab  imperatore  Probo  redimitum 
pingunt  Crotacium,  dum  in  atia  epigraphr  di* 
citnt,  Propriis  ducibus  regi  coBpit  Crotacio  pri- 
mum  . .  .  deinde  Lupo  ,  Adteida  ,  Grata  ,  lie- 
steria;  dum  Adleidam  ,  Gratam  ,  Hesteriam  , 
apopulo  regimini  urbis  adnw/as,  dum  Lupum 
patri  snccessisse  scribunt :  vel  luvc  omnia  com- 
mentitia  esse  necesse  est,  vel  ditces  memoratos 
Bergomo  pnefuisse,  nonut  imperatons  pr/efe- 
ctos,  sed  nomine  suo,  quemadmodum  duces  Lon- 
gobardi  prgeesse  urbibus  suis perrexerunt.  etiam 
post  reges  restitutos.  Atjamprobavimus,  tales 
duces  ante  Longobardorum  regnum  in  Italia  non 
fuisse  sub  Romanorum  imperio.  Itaque  fabulosas 
esse  has  inscrijUiones ,  has  populi  etectiones,  has 
hnerediiarias  successiones,  dicamus  necesse  est; 
et  hanc  ducum  Bergomensium  scriem  csse  prorsus 
incrcdibilem. 

23  In  Actis  S.  Atcxandri,  qxuc  dedi  xwi 
Augusti,  num.  9  dicitur  ,  quaedam  matrona.  .  , 
rneritis  castissima,  et  nominr  Grata,  (in  Officio 
antiquo  de  S.  Alexandro  Vidua  rocatur)  corpus 
sancti  Alexandri  sepeiiisse  inprcediolosuo.  Ilanc 
ipsam  volunt  Bergomi  postea  ducem,  Lxtpi  et 
Adleydse  ducum  filiam.  At  quis  credat  tantam 
Gratae  dignitatem  ab  auctore  fuisse  silentio  invo- 
lutam  ?  Quis  existimet  nutlam  Lupi  et  Adteydse 
mentionem  facturum  fuisseauctorem,  si  Bergo- 
mensemtunc  administrassent  rempubl i<  am  9  Ife- 
steriam  in  sepeliendo  sacro  corpore  sociam  (iratae 
fuisse  contendunt.  Attum  rursus  de  Ilestcria  in 
Actis  Alexandri  silentium.  Templum  unum  a 
Lupo,  duo  ab  Adleyda,  tria  /r  Graia,  icdificata 
scribunt.  Quis  in  animum  inducat  credere,  id 
factum  esse,  ut  advertit  Henschenius,  initio  se- 
culi  iv  ,  perseeutionc  conira  Christianoa  tunc 
vel  maxirae  saeviente,  ut  noti.-simum  est ,  Dio- 
cletiano  ct  M.iximiano  tyrannis  extremos  adhi- 
bentibus  conatus  ad  exterminium  nominis  Chri- 
stiani,  tum  in  omnibu.s  aliis  provinciis,  tum  rca- 
xime  per  Italiam.  An  ignorare  Maximianus  ejus- 

Septembris  Tomus  1/. 


\  SEPTEMBRIS. 


•:■:>:> 


que prxfcvti poiuerc  tot  Bergomi  templa  structa  ? 
An  idpermittere  tyrannussui  dissimilis  potuitt 
Res  sane  minmdo  simitis  videri  debuisset  re- 
gnasse  Bcrgomi  quatuor  Christianos  principes 
tcmpla  stru.risse  plurima,  cives  fere  omnes  ad 
fidem  convertisse,  dum  steviret  per  Ttaliam  Ma- 
ximiani ghdius,  ac  Bcrgomi  ctiam  quosdam  (vr- 
lo  fransmitteret.  Attamtm  remtantam,  tamque 
stupendam  vei  ignorarunt  illius  temporis  scri- 
ptores,  aliique  eoitem  scndo  secuti,  ret  indignam 
putarunt,  quam  memon\v  proderent ;  quod  non 
minus  stupendum,  Imo,  quiActa  S.  Alexandri 
postmoifum  scripsere,  mdtam  templi  Alexandro 
sedificati  mentionem  fkciunt,  ubi  idlocusea 
bat  :  In  quu  loco,  inguii  Actorttm  auctor  . 
0  locum  sepulcri  designans ,  semper  Dominna 
mcritis  beftti  Mariyris  axoratns  ostendii  prodi- 
gifi  ,  et  vota  snpplionm  complet.  Cur  templum 
non  memorai,  si  templum  ibidem  a  Qrata  jam 
erat  conditumf 

-z\  Objicit  prseterea  Henschenius  nomen  Ad- 
leydse  Longobardicum,  sive  Teutonicum,  et 
trimonium  Qrataa  as sertum  cum  principe  Oerma- 
uico  in  Oermania.  Veqi  b  snim  /iro  seculo  m  aut 
iv  hsec  suntverisimilia.  Minus  etiam  verisimite 
cst,  quod  hodie  adjungunt  aliqui,  cum  marito 
in  mrginitate  vixisse,  ut  acute  scilicet  ostendant, 
quomodo  et  vidua  fuerit  et  virgo.  Petita  n\ 
i>c  fuit  in  matrimonium  Grataa  sponso,  fo\ 
ejus  pulchritudine  capto;  ubi  >*<•,■<>  eam  acci- 
pit  uasorem,  db  ea  prorsus  abstinet  homo  ethni- 
cus.  Prodigium  id  estt  si  vera  narrant  Bergoma- 
tes  :  at  hujusmodi  prodigia  sine  idoneis'testibus 
fidcm  noninveniunt.  Plura  adferri  possunl  ar- 
gumcnto,  quibus  supersedeo,  cum  hsec  sufficere 
existimem.  Lapsus  item  chronologicos  non  exagi- 
to,ne  sim  longior.  Carmina  tamen  Moysis  Ber- 
gomatis,  in  quantum  adremfaciunt,  eascutienda, 
ut  pateat,  quam  undique  labascat  prmcipuum 
Rergomatiu,n  argumenlum. 

25  Ponam  verba  Moysis,  />r<>t>t  citantura  Pina- 
monte  in  Vita  cap.  !i. 
Ilmc  ubi  procedea  paulum  titania  ad  ortum, 
Respice  Crotacii    Pslicem  divitia  ortum  (  /><>,■ 

tum  :) 
Qnem  regina  potena  omblvit  marmore  Grata, 
Pergameae  sedia  regerel  cumaoeptra  beata, 
Regina  vocatUr  Qrata,  inquiunt,  quia  regiQer* 
mano  fuit  nuptn.  At,  si  poetSB  credimus,  reglnfl 
vocatur,  qmaregina  Bergomensem  rempublicam 
administrabat,  id  enim  ngniftcant  hsecverba: 
p(  i  gameae  sedia  peg*ere1  cum    ceptra,  nec  n 
modo,  sed  potena  reffina.  Et  sane  divitiis  poten 
iem  fuissc  oportci ,  si  quadriennio  regni  sui  tria 
templa  cum  xenodochio  mdiflcavit,  amplisquere- 
ditibus  ditavit ,  si  kortum  t  'rotacii  marmorecin 
xit.  Sed  magnopere  mirandum,  cur  hunc  hor 
tum,  in  quo  idololatria  vigebat,  ubi  Crotacius, 
si   Cselcslino  mrmoralo  lih.   2  cap,  1\   etQuerri 
no  in  Synopsi  pag.  :J  credcndum,  gentilium  m 
perstitione  in  divos  relatus,  adorabatur,  tanto 

prrr  adtnmissrl  rnjinn  ('.hrisf.iuna ,  ul  rnjia   tua- 

gniflcentia  marmore  cingeret.  Sed  redeamiu  ad 
Moysis  carmina. 
lilicomne  virel  genua  omni  tempore  florum, 
Kx  quibu  anan   vJh  exil  odorum. 

Hi  fforcs,  8t  prodigiosam  mnandi  vim  kabue- 
rint,  attribuendi  videntur  S.  Alemndro  ibidem 
occiso  :  sedmerito  miramur,  nullaminActis  hu- 
jus  sancti  mariyris  ''•■  hit  mentionem  fleri  Ea\ 
hoc  tamen  loco  profluxisse  Videntw  ,  qum  de  Jtu- 
po  per  flores  ad  fidem  converso  tradii  in    Vitn 

Lupi 


4i .  roni 
J  s 


tiuiitit  bnv\ 
tatit  ttudio 
omff  tfi 


Uoyun  poi>~ 

lOffl  DW| i'i 

<  <  filieat  i  (i 
Qorgomatibtu 


23G 


DE  SANCTA  GRATA. 


farfunt 


mtciwi  Lupi  Quarnerius,  quamvis  multum  sint  diver- 
J"s*  sa.  Divino,  inquit,  consilio  factum  est,  ut  qui 
corpus  S.  Alexandri  efferebant,  defessi  in  iti- 
nere,  deposito  feretro,  tantisper  morarentur,  dum 
se  ex  labore  reficerent.  Quo  in  loco  feretrum 
positum  est,  ibi  terra  cruore  perfusa  purpureos 
flores ,  ex  quibus  suavissimus  odor  efflabatur , 
edidit.  Ilac  oblata  occasione  miraculi ,  Grata 
decerptorum  florum  fasciculum  ad  patrem  attu- 
lit,  et  cuxn  rem  omnem  ordine  narrasset,  ad  pa- 
tris  narea  flores  admovit :  verbisque  ad  rem  con- 
gruis  usa,  patrem  ad  fidem  convertit.  Suspicor, 
inquam,  ex  floribus  Moysis  hanc  deductam  con- 
sequentiam ;  neque  enim  aliud  hujus  conversio- 
nis  invenio  vestigium.Eadem  per  fiores  conversio 
Lupi  narratur  in  lectionibus  Mss.  S.  Lupi,  sed 
flores  aecepti  dicuntur  exloco,  ubi  S.  Alexan- 
der  occisus,  quod  propius  saltem  ad  Moysen  ac- 
cedit,  At  tectiones  iltse  non  tam  antiquse  sunt  ut 
fidem  iis  tulo  habere  possimus. 
u  ruiitur  :  20  Pergamus  cum  Moysc. 

cujm  obioura  Crotacus  liujus  avus  re^'ina3  dicitur  illam 

vnrbaadrem  Constit uisse  bonifl  propriifl  mag-nopere  villam. 

Unde  fuisse  locum  reteres  dixere  vocatum, 
Cujufl  et  ipse  locus  conservat  corpus  humatum. 
B  Sig-na  dei  manifesta  tibi  dabit  alta  columpna, 

Poftt  obitum  Domino  quem  gens  fabricavit 
alumpna. 
Post  quse  ita  subjicit  Pinamons  :  In  hoc  siquidem 
loco  posita  fuit  statua  qmedam,  quae  Plotacio 
voqabatur,  ubl  dflBinonia  oolebantur  :  ab  hac  et- 
iam  etatua  quidam  locum  prsedictum  Plotacium 
vocaverunt.  Ptotacio  certe  et  statua  et  locus  vo- 
calur  in  Actis  S.  Alexandri,  quse  et  Moyse  et 
1'inamonte  longe  sunt  antiquiora,  neque  ulta  ibi- 
dem  Urotacii  flt  mentio.  Unde  in  Commentario  ad 
Acta  xxvi  Augusti  num,  xi  dixi,  Moysen  vero- 
simitius  respicere  ad  antiquiora  tempora,  quibus 
elium  /■'',</'■■■  lierynmi  fu/ssc puuln  antc  dixerat  his 
verbis  : 

ELioveterum  fulgentmiranda  palatia  regum. 
Ex  quibus  concludo>  Oedipo  opus  esse,  utintet- 
ligamus,  quid  poeta  ille  voluerit ,  neque  ex  eo 
protraditione  Bergomatiumargumentumdesumi 
possc,  cum  incertum  sit,  de  quo  tempore,  ac 
de  quibus  personis  utjui.  htsupcr  colligimus  ex 
{•  dictis,  quam  incerta secutus sit  monumenta Fra~ 
ter  Pinamonsi  iit  velhinc  fiat  verisimile,  mul- 
tu  ,  i[u;r  de  diversis  feminis  cjusdem  nominis 
invenit,  in  unam  S.  Qratam  confudisse,  nobisque 
tradidisse  Vitee  historiam  ,  cujus  confusionem 
facile  perspicere,  sed  difficulter  admodum  possis 
extricare.  Ceterum  Moysen ,  etiamsi  de  Qrata 
locutus  csset,  nobis  non  repugnare,  patebit  § 
sequenti. 


§  III.  /Etas  SS.  Lupi  et  Adleydoe 
Bergomi  ducum  probabiliter  assi- 
gnata  :  conjectura  de  duabus 
Gratis  confusis  :  aliqua  Vitae  du- 
bia  discussa. 


Qtm  disputavimus  §  pr&cedenti,  non  eo  ten- 
dunt  ,    ut  in   dubium  revocemus  ,  an  SS. 
Lupum  ct  Adleydam  civitatis  suaprincipes  ha- 


beant  Bergomates ;  illud  solum  probare  intendi-  D 
mus,  non  eo  vixisse  tempore,  quo  eos  vixisse  sine  ;Vumm!" 
antiquorum  testimonio  hodie  contendunt  Bergo-  ^  ^9™! 
mates :  Sanctos  iltos  fuisse  Bergomi,  principes  bardtrum 
etiam  urbis  fuisse,  eorum  traditioni  credimus ;  tanpore 
neque  interesse  vel  ad  Sanctorum,  vel  ad  Bergo-  cu*u*' 
matium  gloriam  existimamus,  tertione  an  octa- 
vo  seculo  floruerint  Sancti,  modoconstet  Sanctos 
fuisse,  ac  Bcrgomi  principes.  Hoc  itaque  toco  in- 
quirimus,  qua  probabitius  setate  floruerint  SS. 
duces  Lupus  et  Adleyda;  ex  quo  deinde  coltige 
mus,utrum  illi  sanctam Gratam  habuerint  fitiam  : 
ac,  si  habuisse  videantur,  an  eadem  hgec  sit,  quse 
S-  Atexandri  corpus  sepidturse  curavit  traden- 
dum.  Csetestinusin  Historia  Bergomensi  part.  1, 
lib.  2.   cap.  17  nummum  exhibet,  qui  continet 
ab  una  parte  Bergomum,  ab  alia  ducem  Bergo- 
mensem  cum  hac  epigraphe  :    Lupus  nux  per- 
gami.  Nummum  hic  vide  ,  qualem  dedit   Csete- 
stinus,  cuique  aureum  reperiri  similem  affirmat. 


Observat  recte  taudatus  Csclestinus,  hunc  ducem 
non  esse,  quem  Crotacii  filium  et  Gratse  patrem 
volunt  seculo  ni,  sed  ducem  Longobardum  :  ne- 
que  item  hunc  nummum  a  posteris  cusum  adho- 
norem  S.  Lupi :  hi  enim  titulum  Sancti  non  omi- 
sissent.  Prnsdictus  auctor  insuper  cap.  31  inqui- 
rit,  a  quo  duce  prsedicti  nummi  cusi  fuerint, 
muttisque  rationibus  probat,  cusos  esse  a  Lupo 
duce  Longobardo ,  quem  sibi  Carolus  Magnus 
cum  regno  Longobardorum  subjecit,  atque  ad 
fidem  Catholicamconvertit.  Prsecipuas  rationes 
perstringam  breviter,  non  ut  sententiam  ipsius 
sequar  de  Lupo  gemino  Bergomatium  duce,  sed 
ut  ostendam,  Lupum  atiquem  sub  finem  seculi 
vm  Bergomo  ducempr&fuisse.  P 

28  Prima  ratio,  allata  cap.  17,  petitur  a  co-  «'<«?»e»i° 
rona,  qua  redimitus  exprimitur  Lupus  :  neque  "*#BtePr0" 
enim  corona  hsec  ducatis  videtur  usitata  fuissese- 
culo  iii  aut  iv.  Altera  ratio  est,  quod  facidtas 
cudendi  nummossubimperatoribus  Romanis  non 
videatur  data  fuisse  urbibus  Itatise,  data  vero 
fuerit  a  Desiderio  Longobardorum  rege  ducibus 
LongobarUis,  ut  testatur,  inquit,  Joannes  An- 
nius  Vitcrbieusi  duci  concessam.  Tertia,qua  omne 
sibi  dubium  sublatum  dicit,  sunt  Mss.y  et  in- 
ter  ilta  Chronicum  Gregorii  Moretli,  quse  omnia 
asserunt  Ducem  Bergomi,  nomine  Lupum,  in- 
ventum  fuisse  a  Carolo  Magno,  cum  bettum  ge- 
rebat  cumDesiderio  Longobardorum  rege,  re- 
gnumque  Longobardicum  sibi  subigebat.  Adjicit 
et  aliud  argttmentum  ex  barba  obtoyiga  Lupi , 
quam  nummus  exhibet.  Hisce  ego  rationibus  hoc 
atljicio  argumentum.  Scribitur  in  nummo  dux 
PorgnmrnsU.  At  egregie  probat  cap.  30  Ctelesti- 
nus,  urbis  nomcn  ante  Longobardorum  tempora 
fuisse  Bergomum,  non  Pergamum,  quod  tempo- 
re  Longobardorum  fuit  introductum.  Ergo  num- 
mus  itte  post  ingressum  Longobardorum  in  Ita- 
ham  fmt  procusus  :  nec  est,  cur  atteri  eum  tri- 
buamus,  quam  Lupo  a  Carolo  Magno  converso. 

De 


DIE  QUARTA  AUGUSTI. 


Lupum  Ber- 
gomi  ducem 
fttute  secuio 
▼iii  : 


quem  aanctum 
Lupum  etse 


varia    n 
argunu  nta 


A  De  hocLupo  narratcap.  teexGregorio  Morello 
et  aliis  duobus  Mss.,  post  modicam  defensionem 
Carolo  se  subjecisse,  /idemque  Catholicam  fuisse 
amplexion  :  nam  paganus  erat,  id  est  Arianus, 
ut  vult  ex  sequentibus  Ceelestinus,  an  recte,  de- 
fectu  monumentorum  assererenon  possum. 

29  Idem  auctor  lib.  o  cap.  i  Lupum  cum  Caro- 
lo  profectum  narrat ,  ad  subjiciendas  Longobar- 
dorum  reliquias  quasdam ;  cap,  2  reversum  cum 
Lupo  Carolum  Bergomensi  ecclesim  varia  conces- 
sisse  privilegia,  qum  et  alii  auctores  referunt. 
Templa  itidem  qumdam  instaurasse  ;  qumdam 
nova  sedificasse  ,  corpusque  S.  Alexandri  vene- 
ratum  esse,  dixerat  jam  cap.  32  lib.  2.  Verum 
hmc  curiosius  pertractare  necesse  non  est  adpro- 
positum  nostrum.  Satis  adinteptionem  meam  est* 
Lupum  Bergomi  ducem  inventum  esse,  eumque 
ad  fidem  Catholicam  conversum.  Juvabit  tamen 
etiam  meminisse,  templa  eodcm  tempore instau- 
rata.  Hisceenim  prmsuppositis,  probabiliter  sah 
tem  setatem  SS.  Lupi  et  Adleydse  conjugis  ejns 
detegemus,  ac  Qratam  pro  una  forsan  geminam 
deprehendemus.  Ut  autem  clarius  procedamus , 
duo  observanda  ;  primum  ea>  traditiohe  diuiurna 

B  ecctesim  Bergomensis,  S.  Lupum  prmfuisse  ali- 
quando  reipublicas  Bergomensi,  conjugemque  ha~ 
buisse  Adleydam;  idenimjam  a  seculoxiu  huc  ns- 
que  constanter  creditum  est,  ut  inteliigimusex  Pi- 
namonte,  ipsumque  secutis  auctoribus  :  neque  vi- 
demus,  unde  fuvc  opinio  facileoriri  poluerit,  si 
res  ita  se  non  haberet.  Secundum  prdbatum  suffi- 
cienter  putamus ,  nempe  Lupum  non  floruisse 
Diocletiani  et  Maximiani  temporibus.  Ilis  itaque 
notatis,  rem  totam  breci  ratiocinio  conficio. 

30  1/abuit  Bcrgomum  S.  Lupum  civitatis  suo? 
principem  et  ducem.  Non  autem  alium  habuit.  ci- 
vitatis  sum  duccm,  Lupum  nomine,  prmter  Lu- 
pum,  qui  sub  finem  secuti  viii  a  Carolo  Magno 
victus ,  ct  ad  fidem  conrcrsus  fuit.  Ilic  ipse 
igitur  credendus  cst  Lupus,  quem  Bcrgomates 
Offwio  colunt  ecclesiastico  ,  dudumque  cum  con- 

juge  Adleyda  coluerunt.  Singula  nuncpaululum 
elucidemus.  Alium  non  fuisse  Lupum  ducem  Ber- 
gomatibus,  colligimus  ex  silentio  Pavti  Diaco- 
ni  scriptorumque  omnium  ;  nequeenim  licet  sine 
ullo  teste  Lupos  fingere  ,  axd  Bergomatium  du- 
ces.  Hunc  vero  sub  finem  seculi  vm  fuisse ,  ex 
C  variis  auctoribus  probatum  est :  nec  obstat  silen- 
tium  Paidi  Diaconi,  qui  usque  ad  ea  tempora  Ili- 
storiam  stta?n  non  perduxit ;  nec  aliorum  scri- 
ptorum  ;  nam  nidlus,  qui  quidem  suppar  Lupo 
vixerunt  scriptor,  hactenus,  puto,  innotuit,  qui 
Bergomatium  et  Longobardorum  res  accurate 
pertractavit.  Ituque  mirari  non  possumus  Lu- 
pum  a  prmcipuis  secidi  i\,  x  et  \i  ,  ac  secutis 
postea  scriptoribus  non  commenwrari,  iiuleque 
ortam  esse  confusionem,  quamin  ejus  historia 
hodie  regnare  perspicimus. 

31  Si  nobis  ad  annum  essent  motiumenta 
Mss.,  qumcitavit  Cselestinus,  qumque  ducem  Lu- 
pum  indicaverunt ,  forsan  ibidem  et  Adleydam 
reperiremus  uxorem  ,  et  Gratam  filiam.  Adley- 
da  certe  nomen  Longotm > 'd lu ■» m  tempori  impri- 
mis  convenit ,  conveniunt  et  Gratffl  nuptim  cum 
principe  Germano,quas  jam  Pinamons  asseruit  , 
aliique  post  ipsum,  non  eodem  tamen  modo,  scri- 
pserunt.  Conveniunt  huic  etiam  tempori  aedifica- 
ta  templa  per  Lupum,  Adleydam,  Gratam  ,  opi- 
bus  forsan  Caroti  Magni  ad  id  adjutos  ,  cum 
id  etiam  Carolo  acceptum  referant  aliqui,  qui 
tamdiucerto  Bergomi  non  substitit,  ut  idperse 
perficere  potuerit.  Convenit  et  huic  Lupo,  quod 


237 


ad  Catholicam  fidem  dicatur  cmversus  S.  Lu- 

pus.  Neque  mirari  possumus ,  homiaem,  modo 
conversum,  mox  sanctum  cvasisse :  cum  eodem 
fcrc  tempore  iUustre  habeamus ,  \min  Wit* 

tekindo  Saxonum  Westphalorum  duce,  Caroli 
Magni  itidem  opera  ad  fidem  ■,,,,  de  qu0 

ita  majores  nostri  tom.  i  Januarii  pag.  380 
Quoniam,    ut    Apostolus    nnvtlioat    ,   ubi    supera- 
bumlavit  deliotum,  ssepe  superabundat et gratiaj 
eveuit  qumuloque  ,  ut  qui  acerrimo  bello    Eoole- 
siam  Dei  fuerant   perseouti  ,  ii    deinde  pro  ejus 
honore    gloriose    depugnent  >   atque   insigni   do 
reant  BanotimoniK  laude.  Quo  in  genere  eximie 
sese   Wittekindi    Saxonum  duois  virtus  extulitj 
qui  emn  annos  plures    bella  oum   Franois ,  non 
tam  pro   gentis  suaa  libertate  ,  quam  odio  Chxi 
stianra  religionis  ges  Issel  ,  tandem  divinagratia 
emollitum,  ad   exosa    prius   saora  complectenda 
adjecit  annimum  eo  ardore,  ut  deinceps  h  pietn 
tis   haud  vulgarem  gloriam   vivus  ,  el  Divorum 
post  mortem  lionores  sortitus  sit.  Esec  Lupo  nostro 
magna  ex  parte  convenire  possunt.  Ttaque  vehe* 
menter  suspicamur,  hunc  esse  sanctum  Lupum, 
quem  colunt  I:  ates. 

32  S.  Gratam  Lupi  et  Adleydse  filiam  asserit 
Pinamons  in  Vita.  eumque  secuti  auctores  plu 
rimi.  Gratam  verotquaS  11  \dri  funus  cti* 
ravitj  horum  filiam  non  esse  ,  ex  dictis  abunde 
demonstratum  est.  Porronon  existimamus  Pina- 
montchi  ,  virum  pium ,  imponere  voluisse  lectO' 
ribussuis  ;  neque  videmus,  undein  hanc  <>i>niith 
nem  deduci potuerit ,  nisiLupuset  Adleyda  //- 
Uam  revera  habuerint,  hoc  nomine  appellatam 
Unde  in  eam  deducor  sententiam,  ut  existimem 
8.  Gratsm ,  quam  colunt  Bergomates,  Lupi  et 
Adleydse  reipsa  ftliam  fuisso;  cum  et  alia  sint, 
quse  id  suadeant.  Primo  enim  guatuor  num.  % 
dedimus  martyrologia ,  quse  Gratam  Virginem 
nominent ;  at  virginem  nominare  non  potuers 
sanctam  illam  mulierem,  Gratam  etiam  nomine, 

qiuv  S.    Attf.randrum  sepelivit  ;  CUm    in  Actis   S, 

Atexandri  matrona  appelletur.  Ttaque  ad  aliam 
omnino  Gratam  videntur  hi  martyrologi  respexis- 
se.  Adde,  quod  Martyrologium  illudunum  %in 
quo  S.  Gratam  viduam  vocari  num.  Zvidimus, 
sepulturam  S.  Alexandri  ei  attribuat  ,  alioque 
s.  Gratam  die  commemoret  ,  puta  ad  xxvi  Au- 
gusti  cum  Alexandro.  Martyrologia  vero,qusB 
virginem  dicunt  ,  nec  sepultura  S,  Aleasandri 
meminerunt  ,  nec  eodem  cum  Ateaandro  dio 
Gratam  annuntiant,  Unde  diversas  commrmora 
ri  Grataa  verisimile  est,  ac  Gratam  Lupi  filiam 
virginem  vocari  ,  illam  vero  Gratam  ,  quse  S. 
Alexandrum  sepelivit,  dici  dduam. 

38  Accedit   ad  argumenta    prmdicta  ,    quod 
nullum  S.  Grataa  cidtus  vestigium  reperiam  an 
te  seculum  u,  quo  corpus ejusab  Ambrosioepi 
scopo,  ut  dicemus  §  4,  a  loco  sepulturm  transla* 
tum  fuit  ad  templum  ejus  nomini  dedicatum, 

Atqui    Creitibilc   aou    r.vi f,  juutierchi,  qu;r  septin 

genlis  jam  annis  latuerat,  neque  ulli  Martyro- 
logio  inserla  erat,  tum  demum  cuttum  adeptam 
esse.  Addc.  trarlitioueut  lier<jowntium,qum  hospi 
tale  ab  ea  constructum,  qum  varia  templa  me- 
morat  mdificata  hmc  enim  in  curatricem  fune- 
risS.  Alexandrinon  cadunt,utostendimus ;  con- 
gruunt  vero  quam  Optime  Gratffl  Lupi  ducisft 
U3B.  Ex  dictis  concludo  ,  s.  Gratam  ,  quamco- 

iu.nt  /ier</oma.f.es,   prot>«t>itius   e.sse    Lupi  <■(  Ad- 

leydm  filiam,  atque  eeculo  vni,  vel  initio  secuH 
ix  videri  adscribendam   nec  alia  decaueaadan 

teriora  tempora  relatam  esse ,  quam  quod  eam 

cum 


vi  i  TOtl 

J  s 


i  art»  ratio 
nMtuorfffil 
dtint  ctsr  Qra\. 
uu. 


•iiiiii  confltdtt 
Uographuii 


U iTOIU 
J.S. 


ni  facilt  fleri 

potuisie  osten- 
ditw. 


fttatrimoniwn 
S,  Orata  outii 
principe  Gtv 
rnano  awvti 
Ptwamon», 


238  DE  SANCTA 

cum  altera  confuderit  Pinamons  biographus.  At 
,,r  />.rc  crmfusio  lectorivideaturincredibilis.quam 
facile  potuerit  Pinamons  in  eam  labi,  breviter 
ostendam. 

U  Habuit  memoratus  auctor  Acta  S.  Alexan- 
dri  martyris :  nam  ex  iis  quccdam  descripsit , 
ut  in  annotatis  monebo.  ln  his  reperit  Gratam 
piam  mutierem,  qum  sanctum  martyrem  sepeli- 
cil.  IIo.hti.it  scripta  Moysis  Bergomatis  ,  qu&  ci- 
tat  ,  ubi  Gratam  quamdam  invenit  Crotaciine- 
ptem,  eamdenif/ue  re^inam  nominataro.  /Iabuit 
haud  dubie  monumenta  quicdam,  aut  certe  tra- 
ditionem  Bergomatium  ,  qux  Gratam  docerent 
Lupiet  Adteyda *dut  "oi  fdiam  -.namidipsum  fxn- 
asisse  non  autumo.  Jiabuit  traditionem,  aut  for- 
san  eliam  svripfo  t/o/vtooi  de  templis  a  Lupo, 
Adleyda  ac  Grata  constructis.  Ilinc ,  cum  non 
satis  historia  et  ckronologiaeperitusesset,  eansti- 
mare  potuit  eamdem  ubique  esse  ( I  ratam,  prwser- 
tim  cum  iestetur  se  undique  ex  chartis  et  in- 
scriptionihus  Vitam  collegisse  ,  itaque  potuit  se- 
cumratiocinori  Grata  ftliaest  Lopi,neptis  Cro- 
tacii  i  Crotacius  itaque  pater  Lupi.  Rursus : 
Grata  sepelivit  klexandrum  Maximiani  tempore 
martyrio  coronatum  ;  vixit  igitur  et  Grata  , 
et  Lupus  eodem  illo  tempore  Maximiani,  nec 
midto  ante  Crotacius.  Viden,  qum  maxime  dis- 
juncta  sunt ,  quam  facilierrore  ronjungi  potue- 
rint  ,  si  eamdem  ubique  Grntam  intelligamus  ? 
Al  si  Gratara  /."/"  fUiam  distinguamus  a  ma- 
trona  ilta,  ou.v  8,  Alexandri  corpus  seputturx 
mandavit,  evanescit  illico  <>>uois  illa  ducum  se- 
ries,  contra  historicam  oeritatem  conflcta.  Regi- 
na  autem  illa  Grata  ,  a  Moyse  poeta  memorata 
voot  orn  ('ml.orio,  <"!  proartiK  rvtjvs,  ( 'hristO  nato 

diu  anteriores ,  si  veradeiis  quidam  narrave- 
runt,  ritlrtur  ableganda  t  nisi  quis  r.ristimare 
maluerit,  Lupi  flliam  i»>rtir<t  Ucentia  Reginam 
vocari,quod  nostrse sententite  oon  repugnat-.po- 
tuit  enim  et  illa  seculo  vm  avum  hdbere  Crota- 
cium  ,  ijrrt.i  iii\ -iii-in  Moyses  ,  non  principem  , 
ni  corrupte  nunc  legitur ,  nec  Bergorai  ducem 
vocavit,  oti  nec  Pinamons  biogrdphus.  ld  male 
emeorum  dictis  collegerunt  posteri,  quo  minus 
miremur  etiam  Pinamontem  qusedam  nonrecte 
collegisse. 

;;.ri  Quwret  hic  aliquis  ,  si  8.  Gratam  admit- 
tamus  Lupi  ftliam,  a  prmcedenti  ejusdem  nomi- 
nis  mdua  distinctam,  an  illius  nuptias  cum  prin- 
cipe  Oermano  revera  factas,  iltamque  Bergomi 
ducem  post  parentes  fttisse,  credendum  pute 
Hsec  duo  hocloco  elucidanda  veniunt,  De  nup- 
tits  varie  admodum  loquuntur  auctores.  Pina- 
monsin  Vitacap,  t nuptias omnino  factas,  ma- 
trimoniumque  consummatum  innuit  ,  <htm  ita 
scribit.  Grata  in  juvenilibua  annis  regi,  lilio  re- 
g-is ,  deaponsntur;  jam  tunc  sortita  spiritum  bo- 
num.  Tandem  thoro  marltali  conjunota  ,  cleemo- 
sinis  et  operibus  misericordiB?  fnaistendo  nobi- 
lem  marltum  ,  in  quantum  potuil  ,  Deo  dev©- 
tum  effeoit.   Yvruoi   n\  lino  rem  mihi  pvr- 

suadet  biographus,  quod  mdeatur  illud  collegis 
sv  v.r  Moyse  poeta,  qui  Gratam  vocai  reginam  , 
utsequentia  insinuant  .  Kt  aon  solum  quia  p;itor 
sanotfie  Gratoa  ...  de  reffali  prosajiiu  desoendit, 
sed  etiam  qula  ipsa  re$i  fuit  maritata,  idcirco 
ijis;i  beatn  Grata  regina  appellata  eafr,  et  egra- 
-iii  lUe  versificator  Moysea,  qui  Pergraminum 
oopipoauit,  de  ea  traotans  ipaam  reg-inam. appel- 
lare  non  formidavit,  Si  meliorem  su&  opinionis 
probationem  habuisset  Pinamons,  itlam,  opinor, 
adduxisset. 


GRATA. 

36  Certe  Jacobus  Phitippus  Bergomas  in  Ope- 
re  de  Claris  mulieribus  cap.  cxi,  etiamsi  in  mul- 
tis  Pinamontem  sequatur,  de  matrimonio  S.  Gra- 
tie  ejus  opinioni  repugnat,  atque  ita  rem  enar- 
rat :  Qua;  cum  ab  ipsa  sua  adolescentia  inter  cae- 
teras  suse  regionis  fceminas  evasisset  speciosissima, 
asserunt  cuidam  mag-no  Gcrmanorum  principi 
fui^se  desponsatam  ;  sed  nuptiae  nunquam  cele- 
bratffi.  Desponsationem  ,  ut  vides ,  ex  aliorum 
opinione  refert,  matrimonium  omnino  negat.  Un- 
de  ne  ipsa  quidem  desponsatio  omnino  mihi  vide- 
tur  certa  ;  matrimonium  vero  magis  etiam  in- 
certum  ,  et  minus  probabile:  neque  enim  dubi- 
to  ,  quin  rationes  quasdam  habuerit  Bergomas  , 
cur  a  Pinamonte  dissentiret,  virginemque  voea- 
ret ;  neque  itidem  sine  ratione  virginem  nomina- 
runt  martyrologi  ante  citati,  nulta  nuptiarum 
mentione  facta.  Quod  autem  nuperi  quidam  scri- 
ptores  asserunt,  maritatam  fuisse,  sedcumma- 
rito  virginitatem  servasse  :  inventum  illud  est 
subtile  quidem,  et  solvendee  difflcultati  opportu- 
num,  at  non  satis  soliduro  :  nam  ante probandum 
erat,  cum  maritoconjugio  altigatam  vixisse,  quam 
remtantam,tamqueinusiiatam,sineulloantiquio~ 
rum  testimonio  ftngcrent :  quod enim pauciin ma- 
trimonio  virgines  vixerint,  sufficiens  fundamen- 
tum  non  est  asserendi,  id  etiam  hic  contigisse. 
Colligioius  ex  dictis,S.  Gratara  Lupi  filiam  pro- 
babilius  rirginem  esse,  sive  desponsata  fuerit,  si- 
ve  per  procuratorem  forsan  etiam  nupta,  sive  ne 
ilrsponsata  quidcm,  quse  incerta  existimo.  Nunc 
ojl  dubium  alterum  procedamus. 

37  Bergomatiumrempublicam  gubernasseS.  Gra- 
tam  non  agnovit  Pinamons,  ejus  Vitae  scriptor. 
Namprimo  hunc  ViLv  prcvfigit  titulum :  De  sancta 
Grata  nobili  matrona  Per^-amensium.  Ita  ma- 
trnnam  /o  titido  vap.  i ,  in  tituto  cap.  2  vidnam 
vocat.  Deinde  nullibidocet,  ipsam  cicium  suffra- 
giis  duccm  electam,  nullibi  in  dignitatem  paren- 
tum  successisse,  aut  urbi  prsefuisse.  At  cap.  13 
ita  svribit  :  Quod  beata  Dei  ancilla  Grata  opta- 
ta  quietis  silentia  convenienter  habere  non  po- 
tcrat ,  cogitavit  Dei  Famula  modicum  secedere  , 
et  ibi  prope  locum  alium  ad  habitandum  eligere, 
in  quo  uaque  ad  finem  vitae  posset  in  Dei  servitio 
permancre.  Mox  cap.  14  subjungit  xenodochium 
ab  ea  vonditum  ,  ejusque  in  iltud  secessum  ,  et 
rop.  1S  ,  Cum  igitur,  inqxdt ,  in  praedicto  ho- 
spitali  per  multorum  annorum  spatia  in  Dei  ser- 
vitio  perseverarat , . , .  ccepit  in  praBdicto  xeno- 
dochio  gravi  corporia  aegrotatione  lang-uescere  ; 
mortemque  in  xenodochio,  et  seputturam  conti- 
nuo  subdit.  Ex  hisce  manifestum  essc  existimo  , 
P 'inamonticontrariosesse scriptores  illos,quieam 
vtriooi  calculis  civitatis  rcgimini  admotam,  it- 
lique  immortuam  dixere.  Neque  discrepat  a  Pi- 
namonte  Bcrgomas  in  abjudicanda  dignitate  du- 
cali ,  dum  ita  scribit  cap.  cxi :  Ea  de  causa  ut 
sc  mundo  mortuam  ostenderet ,  prima  ea  in  urbe 
oiaustralem  vitam  exercere  ccepit  ,  et  plurimas 
virgines  sibi  in  Dci  servitio  cong-regrans,  gloriosis 
virtutibus  et  miraculis  valde  clara  effulsit.  Potest 
itaque  dux  vovari  Sancta  ob  parentum  dignita- 
tem  ,  non  autem,  ut  videtur,  ob  suam  urbis  ad- 
ministrotionem. 

38  Hestcriam  in  pluribus  Gratre  sociam  ad- 
jungit  Pinamons  .■  at  sanctam  aut  martyrem 
non  dicit,  mutto  minus  Bergomatium  ducem: 
quamvis  pietatem  illius  commendet  pturimum. 
Dubium  videri  potest,  eademne  haec  sit  Hesteria 
cum  sancta  Hesteria,  quam  xi  Augusti  cotunt 
Bergomates,  si  quidquid  de  S.  Hesteria  hoc  tem- 

pore 


D 

deiponsatio- 
nem  iolam 
Bergomus  • 
rujus  prxfe- 
renda   scnleii- 
tia  .- 


ducem    Bergo 
malinm  non 

fuisse  S.  Gra 

tum  probatw 


S.  Hestn  unn 

s.  Gratn  *«• 

rtum 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS. 


2S9 


A 


B 

varia  mtioncx 
Hfadenf  «rf  sr- 
chIhjh  viii  per 

linrn-  ; 


alqtu  ex  CQn  - 

furionedua- 
i  ujnGrafai  um 

pi  i  pj  i  am  ini 
ii.  i  n  i  ufioiinn 

Dioclil 

■ 


pore  referunt ,  u*  m-uiw  admittimus:  neque 
enimt  quse  scribit  Pinamons,  cum  relatis  de  S. 
Hesteria  satis  concordant.  Verum  in  tanta  confu- 
sione  rerum,  adSanctosBergotnatesspectantium, 
facilius  credam,  etiam  in  S.  Hesterige  gestaexea- 
demconfusioneerrores  quosdam  irrepsisse,qtuim 
dicam  Hesteriam  S.  Gratae  sociam,  a  S,  Hesteria 
esse  distinctam,  quod  ipsi  Bergomates  non  sunt 
admissuri.  Sane  S.  Hesteria  usque  ad  annum 
1290,  quo  sacrum  ejus  co?*pus  cum  tribus  mar- 
tyruni  corporibus  inventum,  ut  refertur  tom.  m 
Julii  pag.  204-,  incognila  fere  fuit  Bergomati- 
bus,  ita  ul  dubitare  non  possimus,  quin  valde 
incerta  sint,  quee  de  ea  postmodum  reperiuntur 
conscripta.  Qua?  autem  de  ejus  cum  S.  Grata  /«- 
miliaritate  habet  Pinamons,  accipere  potuit  ex 
documenlis  quibusdam  de  S.  Grata  agentibus  , 
indeque  existimare  in  sepultura  S.  Ale.vandri 
Gratae  non  defuisse,  qwe  in  omnibus  aliis  non 
deerat.  Hinc  videmus,  quo  ex  capite  ad  perse- 
cutionem  Dtouletiani  referri  potuerit ,  etiamsi 
eam  secido  vm  cum  S.  Grata  conjunctissime  vi- 
xissecrederemus.  Multa  porro  sunt,  qua?  seculo 
potius  viii,  quam  Dioctetiano  imperante,  in  ku- 
manis  fuisse  suadeant. 

39  Primo  sepulta  tegitur  S.  Hesteria  in  tem- 
plo  catkedrali  S.  Alexandri  martyris :  at  tem- 
plum  S.  Atexandri  anno  307,  quo  marturio  co- 
ronatam  volunt ,  nondum  erat  wdificatum,  ut 
probavimus.  Neque  dici  cum  fundamento  potest, 
postea  in  temptum  S.  Atexandri  itlatum  sacri 
corporis  thesaurum :  nutiius  enim  transtationis 
ante  annum  12U1  fit  mentio;  neque ,  si  semel 
fuisset  transtata,  Sanctte  memoria  adeo  fuisset 
abolita.  Secundo  Caetestinus  Ilist.  Bergom.  part. 
pag.  1292  ex  Sanctuario  Bergomensi  profert  ksec 
cerba:  Fertur  etiam  quod  in  translationc  ipsinfl 
inventa  suut  ossa  lucidissima,  ct  velut  auro  et 
arg-ento  mi\t;i,  mirabiliter  redolentia,  Hcef  (|iiin- 
^•cntis  annis  absconditu  stetissent.  Contigit  Iwec  in- 
ventio  anno  129U  ,  uti  tom.  ui  Julii  pag.  2(H 
legi  potest  una  oum  inventionis  et  transtationis 
kistoria.  Ex  hac  Lect.  6  depromo  sequentia .-  Ossa 
quoque  integra  ,  velut  ar<rentum  lucida  vide- 
runt  ,  e  quibus  emanabat  optimi  odoris  fragran- 
lia.  Unde  si  quin»-cntis  annis  abscondita  ,  idem 
sit  quod  quing-entis  annis  sepulta,  ab  anno  1290 
deducemur  ad  annum  790 ,  et  deveniemus  ad 
eetatem  S.  Gratae  Lupi  ducis  fitiie.  Quod  argu- 
mentum ,  modo  verba  recte  a  CMestino  citata 
sint,  superiora  etiam,  quse  de  gemina  (Jrata  di~ 
sputavi ,  utcumque  conftrmat.  Tcrtio  in  Actis 
S.  Aleccandri  nulta  Heateriaa  habetur  memoria. 
Itaque  socia  potius  fuisse  videtur  Gratae  atterius, 
quam  ittius,  qum  Alexandro  ultimum  pr/rstitit 
obsequium  :  neque  enim  Hestcriam  omisissel  au- 
ctor,  feminam  sanctamet  illustrem,  sipartem  in 
seputtura  habuisset. 

■40  Obstare  tamen  videtur  his  rationibus,  quod 
S.  Hesteria  sive  Asteria  cotatur  ut  martyr,  nihit 
enitn  de  Hestcriie  martyrio  memorat  Pinamons. 
Sed  responderi  potest,  de  martyrio  Sanctse  nihit 
constare  exveteribus  rnonumentis,  adeoque  hanc 
opinionem  de  ejus  martyrio  admodum  esse  incer- 
tam.  Sane  ejus  martyrium  pnetermisisset  Pina- 
,mjas,  si  quid  de  eo  innotuisset .  Deinde  si  omni- 
no  constaret  martyrem  fuisse,  non  est  cur  etiam 
secuto  viii  vel  odio  fidei,  vet  pro  virginitate  tuen- 
da  occidi  non  potuerit,  itaque  martyrii  taurea 
redimiri.  Quapropter,  nisi  duas  sine  sufficienti 
raiione  Hesterias  fuisse  fingamus,  dicendum  vi- 
detur,  hanc  ipsam  esse  Hesteriam,  quam  xi  Au- 


gusti  colit  ecclesia  Bergomensis,  qu<vque  eodem 
errore,  quo  Lupus,  quo  Adleyda,  quo  Grata  ho- 
rum  filia,  ad  persecutionem  Diocletiani  fuerit 
relata,  ita  utt  detecto  errore,  seculo  viu  videa- 
tur  restituenda.  H,vc  de  duplici  Grata,  ex  cujus 
confusione  omnis  error  videtur  natus,  de  Lupo, 
Adleyda,  Heslena,  probabUUcr  rfispututa,  ita 
velim  lector  accipiat ,  ut  tantum  his  tribuat  , 
quantum  altatis  rationibus  tribuendum  existima- 
verit.  Neque  enim  certa  nos  attutisse  existima- 
mus,  quod  in  tanta  monumentorum  penuria  fteri 
non  potuit:  sed  cum  de  Sanctorum  illorum  ctd- 
tu  constaret,  ac  gesta  undique  confusa  et  inro- 
luta  vidcrcmus,  itta,  quantum  potuimus,  evol- 
vereconati  sumus.  Hoc  siquis  tnetioribusinstru* 
ctus  documentis  prsstare  certius  possit ;  illius  nos 
libenteretgratanteramplectemur  sententiam. 


%  IV.  Utriusque  Grate  gesta  proba- 
biliter   ordinata :  Corporis  trans- 

lationes. 


.t .  ron 

I.S 


Si  secundum  dicta  §  pracedenti  duas  admitta* 
mus  Grataa  invicom  distinctas,  quarum  gesta 
confudit  ,  unique  attribuit  biographus  ,    plera* 

gue ,  '/"•''  narravit ,  ut  vera  admitti  f>t>/f>-iutt, 
subttda  personarum  ac  temporum  confusiono, 
Juvat  itaque  kic  indicarc,  quid  cuique  videatur, 
quoque  ordine  tribuendum.  Primat  qmjb  Diocle 
tiani  et  Ma.vimiani  tempore  i>i  humanis  fUit, 
8.  Atewandri  martyris  corpus  in  prssdio  suo  se- 
peliit,  quod  in  Actis  s.  Aleocandri  ad  jcxvi  Au- 
gusti datis num,  D  narratur  hoc  modoi  Dehino 
post  dics  aliquot  quaadam  matrona  peniens,  me< 
ritis  castissima,  nc  uomlne  Grata,  beatum  cor- 
pus  Inveniene ,   oum  gfaudio  Laatabundo  exoepit, 

illudquc   cuiu    siiis  hoininil)\is    ;id  praBdiolum    de- 

tulit  suuin,  quod  siiuiu  oernitur  penea  jam  1'atic 
urbis  Bergami  muros,  Iblque  oum  aromatibua 
optimo  sepelivit  in  looo,  Quibus  pauto  post  sub< 
jungitur:   \\\  quo  Loco  semper  Dominua  meritifl 

br;ili    iu:irt \  ri  ■   c\ur;il.iis  usicudit.   |inu|i;;'i;i   ''I    vuta 

supplioum  oomplet.  Ex  his  r<->-i>is  colligimus, 
tcmptum  S.  Aterandro,  ibi  deindo  structum  , 
non  videri  kuic  Gratuj  attribuondum ,  cum  av 
ctoritlius  nutima.  faciat  mentionem,  >>/  fecissot 
indubie,sijam  fuisset  mdiftcatum,  f/.ir  sola  dr 
imr  (ii';il;i  mafrona  nulxs  innotuerunt  l  rrliqua 
omnia,  nisi  quis  ftctitia  esse  velit,  atteri  Gratoa 
veniunt  adscribenda.  Primss  Qrataa  memoriam 
annuntiat  Grevenus  in  additionibus  tlsunnh  mf 
xxw  Augusti  rcrbis  anm.  :l  (litlts,  OCCdsione  Ut 
r/t/ctur,  atterius  Gratu?,  vit/its  srrulo  i  memo 
ria  trtitisUtto  rorporr  rrtrhrait  cwpil  ,  ut  infra 
narrabimus. 

42  Grata  altera ,  eaque  >>t  videtur  ss.  Lupi 
et  AdteytLv  filia,  secundum  dicta  §  prwcedenti 
nataesse  debuit oirca  medium  seouli  vm;siqui- 
dem  Lupuni  sub  fiaemittius  seculi  a  Caroto  Ma- 
qao  suprratum,  atqar  rctigionrm  Catholiram  arn 
plexum  diximus.  Nubilis  princvpi  cuidam  Ger- 
mano  forsan  desponsata,  et,  ii  1'inamonti  cre- 
dimus,  etiam  nupta  fuit.  Verum,  si  desponsatio 
et  nuptur  mrra  sint  factae,  subiato  immatura 
morte  vel  marito  vet  sponso,  totam  se  piis  operi- 
bus ,  diviwique  cuttui  devovit ,  ac  vitam  fere 
duxit  solitariam,  itatamen,  ut  Opes  suasvet  in- 
staurandis  vet  construendis  ecctesiis  impenderet. 

Post 


E 

Qt  ■./.!  prftnif 
Gralw  ilutm 
eta  ■ 


u!<  ei  teaundi 


240 


UCTOBI 
.1    S. 


71*0  eircitcr 
tcmporc  hmc 
facta. 


Sfpultura,  ct 
tranilatic  1  1 
">ort'«  ji-  n.i.i 

'i"i'V 


Iftu  epifa- 

f/iiliro  .■ 


Pos*  obitum  parentum  ampli  patrimonii  hseres, 
illud  totum  od  pia  opera  expendisse  videtur.  Tri- 
bus  templis  S.  Alexandro  vel  instauratis  ,  vel 
structis,  xenodochium  excitavit,  in  quod  tan- 
dem  ipsa  secessit  quietioris  vitse  causa  ;  materque 
miserorum  et  pauperum  jam  dudum  facta,  se 
ipsa  ad  illorum  sublevandas  miserias  totam  ad- 
dixit,  illorumque  se  famulam  fecit,  ui  cap,  14 
narrat  Pinamons  ;  donec  plena  operibus  bonis  in 
eodem  xenodochio  ad  Dominum  migro.verit,  quod 
factum  vi  Kalendas  Octobris  scribit  Pinamons 
cap.  18,  Bergomas  vero  Kalendis  Maii ;  sed  hic 
diem  obitus  cum  die  transtationis  confudisse  vi- 
detur. 

48  Facta  hsecfere  omnia  videntur  sub  episcopo 
Bergomatium  Agino,  de  quotom.  1  col.  411  et 
seq.  in  episcopis  Bergomensibus  sequentia  scri- 
bit  Uyhellus :  Aginus  eleotus  fuit  anno  dcci.yiii, 
perque  spatfum  lii  annorum  libl  creditam  con- 
sultissime  rexil  ecclesiam,  fatoque  functua  estan- 
no  ucccx ,  intjiic  r;;ithcfirali  sepulcrum  accepit. 
Narrant  supra  citati  auotores,  hujus  Agini  tera- 
poribus  Bergomum  Carolum  Magnum  venisse , 
H  pluraque  templa  statuisae,  non  pauca  demolita 
Iterum  excftas  e,  Jam  notavimus,  Carolum  non 
tamdiu  substitisse  Bergomi,  ut  hsecper  se  efjlcere 
potuerit ;  indeque  tcmpla,  qum  a  Lupo,  Adley- 
da,  ac  Grata,  leguntur  sediftcata,  videri  a  Ca- 
rolo  designata  ,  ittorumque  cura  seu  constructa 
seu  instaurata.  Hsec  sunt,  quse  in  Vita  S.  Gratae 
usque  adobitum  mihi  videntur  probabitia.  Quse 
autem  de  fide  catholica,  ipsius  opera  propagala, 
in  Vita  teguntur;  nonquitlcm  / > rorsus respuenda 
existimo  ;  sed  ilta  per  episcopum  et  presbyteros, 
ipsa  hortante  opibusquc  juvante,  videntur  per- 
fecta. 

ii  Ttelata  S.  Grataa  morte,  sic  rontinuo  subdit 
cap.  18  Pinamons:  Sepulta  autem  luit  Perga- 
ini  iu  praadioto  lenodochio,  quod  ipsa  aedifica* 
verat,  ubi  sacrosanotum  corpui  ejua  usque  ad 
tempora  venerabilis  Ambrosii  Pergamensis  epi- 
seopJ  requievit:  idestusgue  ad  annum  Christi 
L027,  quo  translatum  fuit  ,  ul  refert  cap.  26. 
De  hao  translatione  Ughellus  tom.  k  col.  ii.'i 
soribit  Sequentiai  Anno  mxwh  prima  die  Maii 
(Ambrosius  episcopus  Bcrgamus)  transtulit  cor- 
pus  S.  Gratee  ea  antiquo  rtenodoohii  templo  ab  ipsa 
C  fundato  in  eccleaiam  monaaterii  S.  Mariaa  veteria 
Ordlnia  8,  Benedicti,  quam  deinceps  de  nomine 
S,  Grataa  de  Columnellis  dixeruni  ,  utpote  <|uam 
haud  iin  pridem  eidem  SanotfiBdedicaverant.  Nbbile 
eepulorumj  ubi  honoriflce  oondita  jacet,  Eis  epita- 
phiis  exornarunt, 

Prfflsul  Ambrosius  meritis,  et  nomine  dignus 
Corpus  Matronffljuato  sepelivit  honore, 

Digna  fuitcalis  Domino  Matrona  fldelis: 
Semper  Apostolico  fungitur  et  solio. 
Idem  epitaphium  reoitai  Pinamonsi  unde  colli- 
gaSyjam  antiquum  utcumque  esse,  neque  fbrsan 
diu  post  translationem  positum,  certeante  /'. 
montem,  Nihil  autem  in  hoc  epitaphio  est,  quod 
■  recentiorum  opinioni  faveat,  nihil,  quod  dispu- 
tatisa  nobis  non  conveniat, 

VoSubdtt  hutc  aliud  Ughellust  guodmultoest 
recvntius,  et  Pinatnonte posterius,  em  cujus  hi- 
storia  videtur  compositum  1  aut  iUicerte  in  omni- 
bus  consonat.  Recentius  esse  Pinamonte,  colligo 
ex  eo,  quod  ipse  illud  non  proferat,  sed  >iicat, 
Circa  loca  illa  teie  epitaphium  oontinetur,  quod 
nunc  dedimus.  Accipetamen  etalterum  UgheUia- 
num,  ut  perspicias9  nein  eoquidem  quidpiamha- 
beri,  quod  Pinamonsnon  tradiderit. 


Ambrosius    pater    quam    transtulit  D 


DB  SANCTA  GRATA 

Hic   jacet 

olim, 
Qusspatris  patriae  condidit  ossa  pii. 
Perg-araa  quae  vanisdocuit  non  fidere  divis, 

Attestans  Christum  reg-na  tenere  poli. 
l)ux  Lupus  hanc  g-enuit:  vinxit  Germanicus  et 
Rex. 
Quo  functo  repetit,  patre  vocante,  solum. 
Succurrit  miseris  tfedas  exosa  jugales : 

yEre  potens  condit  plurima  terapla  Deo. 
Fida  satis  coraitem  junxit  se  Hesteria  virgo, 

Inservire  Peo  cautius  unde  queat. 
Caelesti  nunc  juncta  choro  pia  vota  precantum 
Exaudita  refert  Grata  beata  Deo. 
Hsec  omnia  satis  congruunt  cum  dictis,  excepta 
geminse,  ut  putamus,  Gratae  confusione,  in  qua 
poeta,  ut  in  aliis,  sequitur  Pinamontem.  Plura 
de  hac  translatione  dabit  suo  loco  Vit"  ipsa. 

46  Festum  hujus  translationis  qx,r>tannis  cele- 
brant  Bergomates  post  Kalendas  Maiidie  prima 
non  impedita  Offxcio  semiduplici  decommuni  Vir- 
ginum,  ut  videri  potest  in  Ofpciis  ipsorumpro- 
priis,  anno  1707  preto  datis.  In  hujus,  inquit 
laudatus  Ughetlus ,  translationis  memoriam  in 
diePalmarum  solebat  Bergomensis  episcopus  post 
solennem  precationem  super  ramos  olivarum  a 
S.  Alexandri  ad  S.  Vincentii  cathedralera,  atque 
inde  ad  S.  Gratae  templum  solemniter  progredi , 
ibique  genuflexis  monialibus  singulis  ramum  olivae 
prsebcre,  illisque  bene  precatus  solemnem  suppli- 
cationem  illara  explere.  Refert  hoc paulo prolixius 
bioyraphus  cap.  27.  Hoc  tempore  die  1  Maii  epi- 
scopus  cum  capitulo  in  translationis  memoriam 
S.  Gratae  ecclesiam  visitat,  ut  scribit  Guerrinusin 
Synopsi  suapag.  59. 

47  Atias  sacri  hujus  corporis  transtationes 
memorat  instrumentum  authenticum  impressum, 
a  notario  publico  Bergomensi  Antonio  Facherio 
subscriptum,  nobisque  transmissum,  cui  titutus .- 
Sepulcri  antiquissimi  marmorei ,  in  quo  primum 
S.   Aloxandri  martyris  Thebanse    legionis  vexilli- 


ecclcsia  San- 
vtx  quotannis 
solemniter  tib 
episeopovisi- 
tata. 

E 


Tramtatio 
altera, 


feri ,  et  successive  S.  Gratse  Berg-omi  patrono- 
rum  sacra  condita  fuere  corpora,  translatio.  In 
hoc  instrumento ,  narrata  prima  S.  Gratee  trans- 
latione ,  ita  subditur :  Cumque  postmodum  pro- 
pter  inceptum  hujusmodi  urbis ,  ut  dictum  fuit, 
munimcu,  praidicta  quoque  antiqna  ecclesia  S.  Gra- 
tae  nedum  ruinam  minaretur,  sed  jam  coepisset 
ruere;  fuit  propterea  anno  Domini  mdlxix  pro  exe* 
cutione  raandati  pradicti  illustrissimi  Cornelii  Se- 
uiori.s  (Ueryomensis  episcopi,  quem  Ughellus  col. 
604  tt<l  cathedram  Patavinam  anno  1577  transla- 
tum  scribit)  extracta  dicta  arca  cum  sua  capsa, 
sie,  utpnemittitur,  clausa,  etquadecuit  revereutia 
hujusraodi  capsa  delata  iu  ecclesiolam  interiorem 
praidicti  monasterii  S.  Mariae  veteris  nuncupatam, 
ubi  repositum  reperiebatur  praadictum  antiquissi- 
mum  monumentum  S.  Alexandri,  et  in  eo  pariter 
recondita  fuit  dicta  capsa,  sacras  roliquias  et  corpus 
S.  Grntffl  continens,   et  servata  usque  ad  aunum 

MDCXV. 

48  Quando  ex  memorato  sepulcri  S.  Alexan- 
dri  vaae,  intra  quod  visum  fuerat  penetrare  per 
illius  rimulas  seu  fixuraa  liuniidum  quoddam,  ita 
ut  dubitaretur  sacras  reliquias  hujus  B.  Virg-iuis 
tractu  temporis  facile  putresrere ,  aut  con^umi 
posse,  regente  Bergomatem  eeclesiam  illustrissi- 
mo  D.  Joaxme  Emo  ,  fuit  extracta  dicta  capsa  , 
et  prius  devote  illis  reliquiis  expurg*atis,  in  priori 
antiqua  marmorea  arca,  seu  mausolaeo  ipsius  B. 
Gratte  inaurato,  et  his  litteris  insculpto  ,  Sepul- 
ckvji  S.  Gkatx    virgixis,  post    altare   dictae    ec- 

clesiolffi 


auarta  ad 

ecclesiam  nc 
vam  Sanctx 
sacram. 


clesiolae  S.  Mariss  elevato,  eadem  capsa  hono- 
nfice  recondita  sunt,  et  ibi  asservata  usque  ad 
annum  wdcxxvii. 

49  Et  tunc ,  sedente  illustrissimo  D.  Auffu- 
stmo  Priolo  episcopo,  etiam  extracta  fuit  dicta 
capsa  lig-nea,  duabus  seris,  ut  prius,  clausa,  et 
deinde  reverenter  cum  intortitiis,  et  aliis  lumi- 
nibus  delat»,  et  iterum  in  memorato  inausolreo 
eminenti  post  altare  primum  exterius  novae  ec- 
clesiay  S.  Gratae,  nuper  in  ampliori,  et  aug-ustio- 
ri  forma  jam  reaedificatse,  eidem  S.  Gratffl  iuscri- 
ptum  prope  chornm,  a  parte  dextera  ingressus 
ecclesiae  praaparato,  et  marmoreo  teg-umento  et- 
iam  cooperto,  et  gypso  linita  fuit  reposita,  eo- 
dem  vetustissimo  sepulcro  divi  nostri  patroui  in- 
tra  idem  monasterium  ad  hanc  usque  diem  asser- 
vato.  Subdit  deinde  relationem  tumbm  marmo- 
rese,  in  qua  post  S.  Alexandrum  sancta  Grata 
fuerat  posita,  honorifice  intra  altare  S.  Alexan- 
dri  depositte;  quam  dedimus  in  Commentario  ad 
Acta  ejusdem  Sancti  xxvi.  Augustinum.  26.  Nunc 
Acta  subjungimus,  in  quibus  miracula  qxuedam 
lector  inceniet,  de  quibus  nihil  putavimus  p>\r- 
monendum :  nam  siquid  dubii  occurrat  in  anno- 
B  tatis  explzcabimus. 


VITA 


Auctore  Pinarnonte  Pereo;rino 


DIE  QUARTA  AUGUSTI. 


De     moribus    et 


241 
conversatione     sanctae  a.  r.x«oim, 


de  Brembate. 
Ex  Ms.  Bergomensi 


PRIOK  CaPITUM  DIVISIO. 

Caput  i.  lncipit  Prologus  in  Vita  sanctae  Gratee 
venerabilis  matronae  Pergamensium. 
ii.  Explioit  Prologus.  Incipit  Vita  illustris  viduae 
sanctac  Gratue.  Et  primo  de  ejus  nobili  ortu. 
iii.  De  bona  indole  ipsius. 
iv.  Qualiter  nuptui  tradita  fuit. 
;      v.  De  morte  inariti,  et  qualitcr  Perg-amum  re- 
means  in  sancta  viduitate  permansit. 

vi.  Desocia  ejus  Hesteria,  et  qualiter  cum  ea  se 
haberet. 

vii.  De  morte  beati  Aloxandri  martyris,  etde  loco 
Crotacii  avi  beatissims  Gratae. 

viii.  Qualiter  beata  Grata  sepelivit  martyrem 
Alexandrum  in  praedio  suo. 

ix.  De  miraculo  exhibito  circa  porcum  beatae 
Gratae. 

x.  Qualiter  Pergamenses  per  adjutorium  sanctae 
Gratas  conversi  sunt  ad  Dominum. 

\i.  Quomodosanetus  Luppus  pater  sanctae  Gratae 
fecit  ecclesiamsancti  Salvatoris  in  monte,  et  aliade 
ipso  Sancto. 

xii.  Qualiter  beata  Adleida  mater  sanctae  Gratae 
aedificari  fecit  ecclesiam  Dominae  sanctae  Mariae  ve- 
teris;  et  ecclesiam  S.  Michaelis  de  Archu,  et  alia  de 
ipsafamula  Dei. 

xiii.  Qualiter  beata  Grata  aedificavit  ecclesiam 
primambeati  Alexandri,  et  multa  ei  oontulit. 

xiv.  Qualiter  beata  Grata  aedificavit  hospita- 
Ie,  juxta  locum,  ubi  Christi  martyrem  sepelierat, 
et  qualiter  ibi  se  haberet,  et  quod  plura  ei  do- 
navit. 


XV. 

Gratae. 

Us  Grata!  laUdC  ^  imitatioue  f^«l»  Dei  venerabi- 

De7Gra!i.SratiarUm  "*"  et8U«^  «cte 
xviii.  De  felici  obitu  sanct»  Grata,  et  quomodo 

ad  g:lonani  trausivit  aeternam. 
six   Demiraeulis  post  mortem  sanctea  Gratea   et 

ToZthl[i  mirificata' et  de  curatioue  •**! 

xx.  De  illuminatioue  eujusdam  creci  per  beatam 
uratam. 

xxi.  QuomodomeritisbeatiAlexandritet8.Grato 

iibei-ati  sunl  quidam  a  feris  pessimis. 

xxii.  De  quadam  muliere  liberata  a  periculo 
partus  per  beatam  Gratam.  Et  de  alio  simili  mi- 
raculo. 

mii.  QualiterbeataGrataadjuvit  quandam  do- 
mmam,  quro  de  equo  cadebat,  ita  ut  l&sionem  nul. 

lam  seutiret. 

xxtv.  Dequodam  alio  beneticio  a  beataGrata  col- 
lato  ouidam  sibi  devoto. 
xxv.  Conolusio  :  etquareomnia  supradiota  sori- 

pta  sunt. 

«vi.  De  translatione  venerabilis,  et  illustrisma- 
tronm  dominaa  sanotn  Gratsa, 

wvii.  Quomodo  incepta  fuit  statio,  quaa  In 
Ramis  Palnmruiu  fit  in  ripa  rubea  nb  episoopo 
clero,  et  populo,  ob  devotioncm  dumime  s 
GrataB. 

Hvm.  Unde,  et  qualiter  legenda  sanotaa  Grato 
compilata  sit,  et  ccetera. 

xxix.Oratioetexcusatioauoturis.  Explioiunt  oapi- 
tulaiu  leg-enda  sanctie  Gratss. 

PBOLOGUS. 

/■"Nmnipotentis  Dei  filiis,  el  in  Dei    Pilio  Jesu 
wChristo  carissimis,  tamquam  flliia  grratiee,  et 
ooheredibus  (jlori»,  universis,  qui  Ohristiana  pro- 
fessione  censentur,  salutem,  et  in  sanotam  subsequi 
professione I»titiam,  et  iila  respuerej  quea  hulo  InJ 
mioasuntnomini,  eteaquasuntapta  seotari.  UitJ 
quorum  solertia  pervigili  studio  multa  memorabi 
lia  posteris  iu  scriptis  roliquit,  quai  modeniorum 
inertia,  vanitatibusseculi  deditn,  cx  incuria  amlslt. 
Ilinccsl  riuiid   iuultnrum  venerahilium   Sanotorum 
g-esta  aut  semlplena,  aut  exsola  fama,  seu  etiam 
OOnjecturiSj  vix  posslnt  luiberi  :  et(|iionim   nomina 
soripta  sunt  i;i  caelis,  corum  Aota  aut  perdlta,  aut 
comhusta,  seu  i-nc  ernmata,  aut  uon  scripta  slnt 

iu  terrisj  et  memoria  rarior  habetur,  Beatisslma 
[gitur  Qratffl  gloriam  ad  memoriam  cevooemus, 
et  qualiter  caelestia  meruerll  ,  seoundnm  quod 
per  antiqua  scripta,  et  vcrissima  dicta,  per  ido- 
neos  testes  ad  noc  sanctita  *  transmi.;ii  auotoritBJ, 
Jesu  Christo,  qui  esl  via  et  verltas,  nos  fluoente  et 
docente,  rudi  quidcm,  sed  vcra.-i  uio  sub  cornpen- 
dio  elucidemus. 


C^D 


I.AP.  i. 
ffdffOflOfn  tlat. 

nir  Aano  y> 
(arn  i  rtpnrit. 


/ui/r  loncita 


CAIUJT 


2i:l 


VITA  SACT 


A.    PlJIAHOXTB 


CAPUTI. 

Ortus,  parentes,  indoles  bona,  nup- 
tice,  mors  mariti,  reditus  in  pa- 
triam,  vidum  cum  socia  Hesteria 
conversatio. 


„  a    nno     tgitUT    Domini    ducentesimo    octuage- 

PaterSanet*,   Asimo    nono ,  prsesidente   Dei  ecelesiae   in  ur- 

a  be  Koma  beato  Marccllo  a  Papa   et  martyre,  et 

regnante  ImpiisBimo  cassare  Maximiano,  fuit  in 

b  c         Ttalia  civitate  Pergami  b  de  stirpe  rrgia  c  dignus 

d         memoria    nobilis  vir,  dux  laudabiliB  Luppus  d 

•  hpoi  nomlne,  non  quasi  Luppus  *   sed  quasi  agnua  si- 

bi  Bubditia   manfluetua,  vir   rectissimus,  Btrenue 

militans,  et  a  JufltitJa  non   deolinans.  Siquidem 

tunc   temporlfl,   secundum    quod    antiqua    Lum- 

e         bardorum  e  narrat  historia,  erat  hase  provineia, 

qUj  punc   Lumbardia  dicitur,  in  tres  partes  distin- 

f  r,       cta  /'.  Quarum  una  dicebatur  Liguria  g  et  exten- 

A        debatur  ab  Abdua  /'   flumine  uaque  ad  Appeni- 

,    h  Doa   /'  niontes   vcrsiis  Oivideiitcm,    l'adum    /t   flu- 

vium  a    Meridie   relinquenfl,  Beounda  autem   di- 

i         oebatur  /Kmilia  /  a  Pado  flumine  usque  ad  ma- 

rr   Terfl.ua   Meridiem,   et  versua  mare   protende- 

batur  usque  ad  fluvium,  qui  dioitur  Benus.  Ter- 

tia  vero  ab  Abdua  flumine  versus  mare  extende- 

batur  usque  in  Panoniam  ;  baec  habebat  procon- 

flnio   montea   a  Septemtrione,   et  dicebatur  Ve- 

m        netiesm. 

patr(a,nata  ;j   ln    haO  Iffitur    provincia    nna  nobilium    civi- 

loi,nomvn,       tatum    IVrgamuin    hnlicbatur  :   unde  a  quaraplu- 

n  ribus  oaput  dioebatur  Venetiarum  n.  Etideose- 
8  des  duoatufl  o,  et  aceptrum  in  ea  residebant.  In 
hao  ergo  oivitate  venerabilifl  dux  dc  sua  noblM 
conjuge,  Adlt;yila  QOmine,  BUBOepit  tiliam,  quam 
quodam  prBBsagio  futurorum  Grafcam  nominavit, 
quoil  et  rci  pOfltmodum  probavit  eventus.  Fult 
rnim    DOn   BOlum   nnniinr,   scd   et  opcre  et  meri- 

to  (jrata,  Grata  slqnidem  Deo  ftiit,  grata  fuit 
angelis,  rt  grntn  fuit  hominibus.  Deo  namquc 
grata  falt  per  veram  et  profundam  humilitatem, 
V  anffellB  per  munditiaa  puritatem,  hominibua  per 
oontlnuam  oaritatem.  Circa  enim  hieo  tria  ejua 
labor  el  studium  ftrit,  non  solnm  viduftatie  tem- 
porej  sed  etiem  In  juvenili  ©tate  in  diebua  ju- 
ounditattfl  bub  \  nam.  violam  humilitatis,  lilium 
munditiaa  et  purltatis,  et  roaam  rubicundam  ca- 

ritalis  uhsrrvahat. 

,,,.  I    B©C    juvenoulfl  (Iraia   nobili    morc  rdurata, 

mortt,  -i  itfi    Bapientia ,    honeatate ,   puloritudlne   omnea   prav 

tuiNPuBHa      oeUebat;    Nobllla   oarne,   sed   nobilior   mente    i 

pulora  faole,  aed  pulcrior  fldej  juvenoula  cor- 

pore,  Bed  animo  oana.  Nnm  m  illa  ana  juvenili 

Bstate  oor  ei  jam   Enerat  senile,  et  sensus  vene- 

randa  oanitiea  sub  tenelln  taeio  latitabat.   Sene- 

otus  enim   venerabilis  est  non  diuturna,   neque 

numero   annorum    oomputata  i  oani   enim  sunt 

sensua  hominis,  e1  GBtaa  aeneotutla  vita  Immaou- 

tat.a.  Fama   ejua  abique  evolat,  et  omnium  oou- 

lis  extal  gratioaa.  Virgo  vero  nobilissima  Qrata, 

Creatorla  sul  in  se   benefloia  reoognoaoensj  non 

ae  aupcrbit  de  talibus,  scd  illi  soli   plaoere  stude- 

bat,  a  quo  Be  omma  reoepisBe  oognosoebat.  Gau- 

dcbant   pnrontcs   dc  su83    Bliffi    profectu,   el    ei    in 

omnibus    applaudebant,  disponentes .   et  solioite 


E  GBATiB. 

cogitantes,  qualiter  possent  eam   alte  et  nobiliter  D 

5  Erat  in  diebus  illis  in  quadam  parte  Theu-  "■       . 
toniae,    quas    dicitur  Germania  p,  rex   prspotens  p 

et  dives,  qui  Theutonico  more  latius  reg-nabat. 
Uic  mag-na^  et  bona;  indolis  habebat  filium,  quem 
arctius  diligebat,  et  post  se  regnare  disposuerat, 
et  jam  reg-nare  incipiebat.  Audita  igitur  celebn 
fama  tant*e  Virg-inis,  summum  sibi  profectum  re- 
putat  et  honorem,  si  reg-i  juveni  filio  suo  unigre- 
nito  copuletur.  Juvenis  rex  ad  idem  asstuabat, 
et  mnltipliciter  patrem  sollicitabat,  ut  legatos  mit- 
tere  non  tardaret.  Elig-untur  leg-ati,  fideles  nun- 
cii  majores,  et  sapientiores  prie  ceteris,  et  cum 
diviciis  mag-nis,  ac  cum  omni  mundi  g"loria  ad 
ducem  patrem  Virg-inis  pro  virgine  Grata  Per- 
g-amum  dirig-uutur.  Datnr  audientia  ambaxato- 
ribus  *  regis,  qui  magnis  promissionibns  summas  *  tegatit 
blanditias  adjiciunt,  si  hoc  conjug-ium  -lux  et  sui 
facere  compromittant.  Anuuit  dux  i»recibus  le- 
gatorum,  et  Grata  iu  juvenilibus  annis  regi,  filio 
reg-is,  desponsatur  :  jam  tunc  sortita  spiritum  bo- 
num.  Tandem  thoro  maritali   conjuncta  q  eleemo-  n 

sinis,  et  operibus  misericordiae  insistendo  nobi- 
lem  maritum,  in  quantum  potuit,  Deo  devotum  K 
ctfecit.  Et  non  solum  quia  pater  sancta?  Gratae, 
sicut  supradictum  est,  de  regali  prosapia  descen- 
dit,  sed  etiam  quia  ipsa  regri  fuit  maritata,  id- 
circo  ipsa  beata  Grata  regina  appellata  est,  et  egre- 
g-ius  ille  versificator  Moyses,  qui  Pergaminum  com- 
posuit,  de  ea  tractans,  ipsam  reginam  r  appellare  r 

non  formidavit. 

6  Soluta  tandem  a  lege  viri  tam  dilecti  mariti  v. 

sui  per  mortem  ipsius,  licet  se  videretlonge  po-  morttwmari- 

sitam  a  cognatis  et  noti.s,  et  quasi  derelictam  in-  ^)!^,!" 

ter    extraneos,    non    desperavit,   neque    tristitia  (,t,,.SH>  mnde- 

nimia    se   absorberi    permisit ,    neque   de    cetero  »te 

alicui  alteri  mortali  nubere  proposuit,  sed   se  to- 

tam  Doraino  Jesu  Christo  servituram  statuit,  qui 

sibi  contulerat  totum.  Unde  statim  abjectis  pornpis 

scculi  ct  ve.stimentis  vanitatis,  in  vili  et  humili 

habitu  procedebnt,  Deum  habens  prae   oculis,    et 

mundi  caducam  gloriam,   quae   tam   cito    deserit 

sperantes  in   se.  Interea  pius  pater  de  filia   sua 

dilecta  Grata  admodum   solicitus,    solempnes  le- 

galos  mittit  ad  illnra  \  qni  dura  eam  sic  humilem 

respiciunt,  auspirantes  dicunt  :   Nonne  hasc  est 

regina  ducis  noatri  tnm  incliti  filia?  "Non  est  hic 

habitus  reginaa  ducis  filiie.  Illius    antem  vultus  F 

non   est  in   divcrsa  mutatus,  quam  nullus  araor 

potuit  ab    amorc  Jesu   Christi  sequestrare.   Dicti 

autcm  nuneii  illara  assnmentes,  etcum  reverentia 

debita  deducentcs,   Pergamum  ad  patrem  perdu- 

xerunt,   ubi  ipsa  cajlesti   sponso  suo  Domino  Jesu 

Christo  ardenter   inhsesit  scrviens  ei    omni   tem- 

pWB.  Speravit  enim  in  Domino  sicut  vere  vidua, 

et  seculo   desolata,   instans  oratiouibus  et   obse- 

crationibus  die  ac  noote  secundum  Apostoli  docu- 

mentum.  Nam  vidua,  quse   in  deliciis  est,  vivens 

mortua  est.  Unde  ad  haac  summopere  studuit,  ut 

gratia  Salvatoris  adjuvante  irreprehensibilis  per- 

mnneret.  Non  cum  ludentibus  se  miscuit,  neque 

cuan  his,  qui  in   levitato  ambulant,  participem  se 

pra&buit  Timcbat  autem  Deum  valde,  nec  erat,  qui 

loqueretur  cum  ea  verbnm  mahim.  Erat  enim  vir- 

tuti  castitatis  adjuncta,  ita  ut  non  cognosceret  vi- 

rum  omnibus  diebus  vitBB  suae,  ex  quo  defunctus 

est  vir  ejus. 

7   Ut  autem  ancilla  Doi  Grata  melius  et  hone-  „ 

stius  posset  vacare  divinis,  et  in  Dei  servitio  per-  eipiavwit 
manere,   nobilem   mulierem,    honestam  ,  et    re-  ™m'ocia 

i-  .  .  Htsterio, 

ugiosam    sociam,     Hestenam    s    nomine,   secum 

assumpsit 


DIE  QUARTA 
A  assumpsit  in  sanetae  societatis  solatium ,  et  reli- 
gionis  aug-mentum ,  quae  ei  comes  individua  ex- 
titit  m  operibus  bonis  omnibus  diebus  vitae  suae. 
Quis  enim  enarrare  sufficiat,  quae  et  quauta  bo- 
na  ha3  sanctfe  mulieres  egerunt?  Ipsa  autem  quasi 
lucernae  super  candelabrum  positae ,  delectabile 
cunctis  clarumque  sauctitatis  spectaculum  exhi- 
bebant ,  factae  omnibus  vitae  speculum ,  religio- 
nis  et  honestatis  exemplum.  Gaudebaut  enim 
si  possent  parce  vivere  propter  Christum  ,  scien- 
tes  quod  parca  vita  occidit  vitia,  extinguit  libi- 
dinem  ,  virtutes  nutrit ,  animum  roborat,  rnen- 
tem  ad  caelestia  sublevat.  Erant  enim  in  oratione 
assiduae ,  in  jejuniis  saepe ,  oaritate  praecipuse , 
compassione  anxiae,  et  humilitate  subjectse.  Spe- 
cialem  gratiam  contulerat  illis  Deus  flendi  pro 
peccatoribus ,  pro  miseris,  et  afflictis,  et  aniraa- 
rum  pereuntium  zelo  succensae  ,'  aliquando  in 
orationibus  pernoctabaut.  Frequenter  autem  et 
aures  divinae  clementiae  hac  speciali  petitioue  pul- 
sabant,  quatenus  Deus  iniquitatem  a  cordibus 
Perg-amensium  auferre  diguaretur  ,  ut  relictis 
idolis  suis  ,  convertereutur  ad  Deum  vivum  et 
verum,  et  unicum  Filium  ejus  Dominum  Jcsum 
B  Christum. 

ANNOTATA. 

a  Marcelli  pontificalui  initium  dat  Pagius  anno 
308,  ibidem  num.  l.Aberrat  itaque  avera  chrono- 
logia  annis  nonpaucis. 

b  Pergami,  ita  tempore  Longobardorum  scri- 
bi  cceptum  Bergomum  ,  dixi  in  Commentario 
num,  28. 

c  Lupum  ex  regia  Longobardorum  stirpe  fuis* 
se  seculo  viii,  non  est  inverisimile,  regia  vero 
fuisse  stirpe  natum,  minus  esset  verisimite  secuto 
iii,  cum  reges  dudum  in  Italia  essent  ignoti.  De 
setate  itaque  Lupi  consule  Comment.prsevium  §3. 

d  Luppus,  alii  rectius  Lupus  scribunt,  ut  patet 
ex  sequentibus,  ubi  lupum  agno  opponit. 

e  Lumbardornm.  Longobardi,  contracte  voluit 
ab  Italis  Lombardi. 

f  Hanc  LongobardicV  divisionem  in  Liguriam, 
JEmitiam,  et  Venetam  ditionem,  non  esse  accura- 
tamfacile  perspiciet  lector  geographise  utcumque 
peritus. 

g-  Liguria  Mediterranea  attera  est,  attera  Lit- 
C  torea,  Genuensem  fere  ditionem  comptexa.  De 
Mediterranea  intettigendus  auctor,  quse  pars  est 
hodiernie  Longobardue.  Mediterranese  autem  Li- 
guriae  terminos  Baudrandus  ita  describit:  Inter 
montem  Apenninum  ad  Meridiem,  Alpes  maritimas 
ad  Ortum,  Padum  fluvium  adSeptcmtrionem,  Tido- 
nem  fluvium  et  Padum  ad  Occasum  comprehcnsa. 
Fuere  termini  Liguriae  varii  pro  variis  tempori- 
bus ;  numquam  tamen,  ut  opinor,  quates  hic  de- 
scribit  Pinamons. 

li  Abdua,  seu  Addua  (lumen,  Bergomensem  di- 
tionem  dividit  a  Mediotanensi. 

i  Apenninus  notissimus  est  Italix  mons,  ittam 
perpetuo  ferejugo  in  duas  partes  secans  db  At- 
pibus  maritimis  usque  ad  extremos  Satentinos  et 
Brutios.  Verum  Alpes  hicpotius,  quam  Appenni- 
num,  designat  auctor,  cum  velit  Padum  a  Meridie 
iqui. 

k  Padus,    inquit    Baudrandus ,   fluvius  [taliffl 
maximus,   et  celeberrimus,  qui  Eridanus  a  poe- 
tifl  dictus ,    ortus   in  Gallia    Subalpina  ,  et  Gal 
liam  Cisalpinam  in  Cispadanam  et  Transpadanam 
■ins. 

1  .Emilia,   ait    Baudrandus ,    regio   fuit    Ita- 
Septembris  Tomus  II. 


SEPTEMBKTS. 


243 


lite,  partemLongobarditeCispadana?,  et  Romandio-  A.  Pmuowri. 
lam  late  sumptam  complectens.ab  Arimino  Placen- 
tiam  usque  protensa,  et  usqne  ad  Apenninum  mon- 
tem :  non  usque  ad  mare  Medtten-anewn.  Rhenus 
Bononiensis,  vidgo  Reno,  secat  ^miliam,  at  nul- 
tibi  terminat . 

m  Nihilo  prsedictis  aptius  Venetam  Provin- 
ciam  describit  auctor ,  cum  eam  in  Pannoniam 
usque  extendat.  Audi,  quibus  terminis  Venetam 
Provinciam  stricte  dictam,  de  qua  hic  agitur, 
circumscribai  Baudrandus  j  Terminatur  a  Septejn- 
trione  valle  Telliua,  et  comitatu  Tyrolis,  atque  Ca- 
rinthia  provinciis  Germaniae,  a  quibus  separntur 
Alpibus  Carnicis  et  Juliis;  ab  Occasu  U-rminatur 
ducatu  Mediolanensi,  a  Meridie  duoatu  Mantuano, 
ditione  sumrai  Pontificis  et  raari  Adriatico,  nunc 
sinu  Veneto  dicto ;  quo  etiam  ab  Ortu  termiuatur  et 
Carniolia  provincia. 

n  Bergomum  caput  aliquando  fuisse  Venetw 
provincuv  alibi  non  inveni;  ncque  Pinamonti , 
eumque  secutis  auctoribus  tuto  oredi  posse  ex- 
istimo. 

o  Sedes  ducatus  Veneti  eodcm  fundomento  Ber* 
gomi  statuitur,  quo  prmedentia  fucrc  dicia, 

P  Qermaniamdistinguita  Teutonia^partemque  k 

TeutonitV  dicit.  Vcrinn,  ctsi  Tcutmics  non  scmpcr 
fuerint  iidem  cum  Qermanis  ,  tamen  Qermania 
numquam  Tetttonuv  pars  fuit ;  $ed  Tculoues  olim 
fuerunt  inparte  kodiernm  Qermaniss,  Auetorva~ 
ga  itla  principis  iltius  assignatione  ostenttit,  se 
satis  novisse,  quis  esset  rex  ilte  Qermanhv,ctsic 
rem  totam  magis  facii  dubiam, 

q  §  3  Comment.  qiuesivimus,  an  hcc  nupttJB  vi- 
deantur  perfecUv. 

r  Dc  alia  forsan  Grata  Moi/sen  fuisse  locutum 
diximus  num.  'M  Commcntarii  1'orro,  dum  ta- 
lem  auctoritatem  pro  nuptiis  adduoit,  pcvbct  oc~ 
casionem  suspicandi,  nuptias  itlas,  ut  multa  alia, 
ex  solis  conjecturis,  iisque  >>>,t/c  fUndatis  enatas, 

s  De  Ilesteria  consuie  Commcnt.  §  3,  a  nu>>>. 
38.  Hactenus  dicta  Gratai  Lupi  fiti/e  sitnt  attri- 
buenda. 


CAPUT  II. 

S.  Alexandri  marlyrium,  ac  sepultara: 
ecclesice  per  sanclam  axlificata  :  mi- 
raculum  :  Derrjomatium  conversio. 


Erant  autem  in  tempore  Illo  In  ofvttate   Per-        v». 
ffaml    perpauci    Cliristiani  ,   qui    tiinon-     Mfi-  S.AlKiandri 
ximiaiu   a   Christum    puhlire  confilcn    non   ande- 

bant.  In  diebus  illis  aooidlt,  quod   Chrlfltl  vene- 

rabilis   miles  Alexander  b,  qui   c\  illa  Hiincta  et  n 

devota    Oei    legione  Thebajorum   «ig-nifer  fuit , 

divina  diepenaante  inisericordia,  ut  Christi   auge- 

retur  gfloria,  Pergamun]  perveniret:   ubl  juxta 
urbem  In  pnediOj  'i11'"'  dioitur  Pre3toria;  aliqui- 

bus  diebus  ir<  orationc  [M-rrnan  it.  Supfrvenerunt 
autem  subito  milites,  et  rninistri  MaximlanJ  083 
saris,  qui  more  bestiarum  mox  crucntiH  mani- 
bus  sanctum  Dei  martyrem ,  non  fuglentem , 
neque  divertentem  nb  hoatlbufl  ,  oomprehende- 
runt ,   et   ad  vicum ,    qui   dj^ebatur    Crot;iciura  , 

37  conduxerunt : 


A.  Pnunonti 


ifirtts,  ubi 
occiiut, 


lilaw» 

d 

hortum 


I 


,l  1'lohtm  toeil 
martt/rii  m» 
dus,  c,t  dics. 
h 


VIII. 

Qrata  eum 
jiiii  eovpw 
Sancti,  ■">'!' 

•  •Iltll,     lllll    <ll<   I 

IU|  /nrritt . 

ttmplOf 

l 


ulioque  in  tnn, 

lii  /ir.nf.n  miii 

iqielit : 


244 

conduxerunt:  ubi  nunc  est 
ejusdcm  incliti  martyris  Alexandri,  quae  dicitur  in 
Columpna.  Nobilis  enim  et  dives  Crotacius  c  avus 
sanctaeGratae,  hunc  vicum  propriisdiviciisconstru- 
xit,  etabeo  locus  ipse  denominatus,  et  ibidem  ho- 
norabiliter  est  sepultus. 

9  Refertur  ctiam ,    quod   in    loco   illo    flores 
oriebantur  ,    quorum    odore   curabantur    infirmi. 
In  illo  insuper  Ioco  post  obitum   illustris  Crota- 
cii,  populi  in  signum  triumphi,  etin  titulum  me- 
morias  altam  columpnam  fabricari  fecerunt,  sicut 
in    Pergamino    egregius  ille  versificator  Moyses 
supradictua  nobili  stilo  descripsit,  baec  omnia  di- 
cens: 
Bino  ubi  procedes  paulum  titannis  *  ad  ortum 
Kespice  Crotficii  fclirein  divitist/  ortura  *  : 
Quem  regina  potcns  arnbivit  raarmore  Grata, 
Pergamees  sedis  regeret  cum  sceptrae  beata. 
lllic  omne  viret  g-enus  omni  tempore  florum, 
Ex  quibus  negrotos  sanans  vis  exit  odorum. 
Crotacufl  /'hujus  avus  reginGB  dicitur  illam 
Constituisso  bonis  propriifl  magnopere  villam. 
Unde  fuisso  locum  veteres  dixere  vocatum  : 
Cujusetipse  looua  oonaervat oorpus  humatum. 
Signa  Dei  g  manifesta  tibi  dabit  altacolumpna, 
Post  obitum  Domino  quam  gens  fabricavit  alum- 
pna. 

10  ln  hoc  siquidcin  loco  posita  fuit  statua  qua> 
dam,  «|iia-  Plotaoio  h  vocabatur,  ubl  daemonia  cole- 
bantur.  Ab  hao  etiam  statua  quidam  locum  prsedi- 
ctum  Plotaoium  i  vocavcrunt.  Ad  hane  igitur  sta- 
tuani  venerabilem  Ohrfsti  militem  Alexandrum 
violcnter  traxerunt,  ut,  sl  Ibidem  saorifloare  idolis 
nollil,  juxta  pneecpUiu  caisaris  Maximiani  capi- 
te  pleoteretur.  Ad  quera  looum  ut  Christi  miles 
pcrvcnit,  Spiritu  sancto  repletus  Christum  con- 
Btantissime  fatebatur.  Aquam  erjro  postulat ,  et 
manua  lavat,  Dominumque  multiplioiter  benodi- 
oit,  et  aspiciens  In  ceelum,  dixit:  ln  manus  tuas, 
Dominej  oomendo  splritum  mcum.  Ktsic  decollatur 
Beptimo  ICalendae  Septembria  k.  Angeli  vero  ani- 
inam  ejus  BUBOipientea,  ad  cajlorum  gaudia  perdu- 

erunt. 

11  Oum  autem  deteatabiles  ministri  impiissiml 
Maxlmiani  reoeflaisaent ,  relicto  Bacrosanoto  cor- 
poro  In  Joco  passlonifl  oociso  ,  'beatissima  Orata 
zelo  Dei  suocenaa,  eltiena  etiam  Ipsa  et  deside- 
rans  palmam  martyrii ,  et  oompa,tiens  martyri 
Ohriflti,  assumpta  fidelissima  sooia  Heateria  /,  de 
i|n;i  upra  feoimua  miMit iunfin  ,  et  aliquibua  de 
anoillia  auia,  assuraptis  etiam  quibusdam  de  col- 
legio servorum  Buorum,  qui  Jam  faoti  Christiani 
fld  ili  niii  erant,  oum  ipsia  pariter  ad  locum  pas- 
Bionlfl  acoaasit.  E1  invcnto  corporc  sacro  ,  ipsa 
beatisaima  Qrata  propriia  manibus  reverenter,  et 
cum  maffna  devotione  caput  martypfa  elevavit, 
et  in  braehiali  buo,  quod  de  veste  pendebat,  po- 
suit  ,  portans  manihus  propriis  m.  Reliqui  au- 
tcin   scrvi    ejus   saeruin    corpus    vcncrahiliter  as- 

sumpserunt,  lu  Looo  vero  ante  altam  columpnam, 

ubi  oeeisus  fucrat,  postmodum  tempore  procedeuti 

bcata  Qrata  viriliter  aooenaa,  statuam  idoli,  quas 
diecbntur  PlotaoiOj  dejeoit,  oonfrefflt, et  comminuit, 
eteliminata  omni  Bpuroioia  idolorum  w,  epolesiam 
ad  honorem  Banoti  martyris  BBdifloari  fooit  ,  quea 
dicitur  in  oolumpna  o,  de  qua  supra  habita  mentio 
est. 

18  Kt  quia  tunc  tcmporis  non  patebat  facilis 
asoensus  ad  oivitatem  Juxta  raoutera,  in  quo 
nuno  est  ecoleala  ad  honorem  prothomartyris  Ste- 
phaui  sedificata  ,  per  prata  portantes  saoras  reli- 
quias ,  versus  Orientera  ad  alium  vicum   perre- 


VITA  SANCT^  GRAT.E. 
ecclesia  ad  honorem      xerunt.  Et  cum  pervenissent  ad  crucem  viae  pu- 


D 


blicse  ,  sacrum  corpus  deposuerunt  ,  volentes 
quiescere,  et  humeros,  super  quos  portaverant, 
commutare.  Et  quia  portitores  ibi  talem  muta- 
tionem  fecerunt,  ideo  deinceps  ille  vicus  appel- 
latus  est  Burgus  de  Mutatione,  licet  quidam  ma- 
le  scribant  de  Murg-azone  p.  Quia  vero  aliquffi 
stillse  preciosi  sanguinis  martyris  incliti  ibidem 
ceciderunt;  postea  tempore  alio  illustris  Grata 
ibi  in  meditullio  viae  ecclesiam ,  quse  appellatur 
sancti  Alexaudri  de  Cruce,  ad  honorem  preciosi 
martyris  construi  fecit,  quam  et  ego  ipse  oculis 
aspexi.  Deinde  portantes  saorosanotum  corpus , 
pervenerunt  ad  praedium  beatse  Gratse  ,  quod  erat 
extramuroscivitatis  Perg-ami,  ubi  nunc  est  nobilis 
ecclesia  cathedralis  ad  honorem  martyris  aedificata  : 
et  ibi  eum,  sancta  Grata  ad  caput,  beata  vero  He- 
steria  ad  pedes,  obsequium  praestantibus  q,  honora- 
biliter  et  devote  sepelierunt,  ubi  tale  epitaphium 
continetur. 
Conditurin  Gratte  martyrtellure  beatae. 
Cernitur  ut  multum,  nec  distat  ab  urbe  sepul- 

tum. 
Multisque  miraculis  claruit,  et  usque  in  hodier- 
num  diem  Dominus  per  ejus  merita  mirabilia  ope- 
ratur. 

13  Sepulto  venerabili  martyre  Alexandro , 
pruecepit  beata  Grata  dispensatori  domus  suse, 
ut  porcum  quendam  ,  quem  habebat ,  occide- 
ret ,  et  servis  Dei ,  qui  in  sepeliendo  martyre 
laboraverant,  et  reliquae  familia?  refectionem  pa- 
raret.  Quo  jussa  complente ,  refecerunt  corpora 
post  laborem  ,  comedentes  eum  timore  Domi- 
ni,  et  ei  gratias  rcferentes.  Cumque  facto  pran- 
dio  dispensator  accessisset,  ut  quippiam  operis 
faceret  ( mirum  dictu )  mox  alium  consimilem 
porcum  vivum  et  sanum  reperit  in  loco,  ubi  alius, 
qui  comestus  erat,  stare  consueverat.  Egressus  au- 
tem  dispensator  narravit  hoc  domimesuaevenerabili 
Gratae,  et  Hesterias  socisesuae,  ac  aliis  de  familia. 
Quse  audicutes  super  raisericordia  Dei  g*avisse  sunt, 
el  ei  gratias  retulerunt.  lllum  autem  porcum  in 
misericordia?  operibus,  et  refectionem  pauperum, 
viduarum,  ct  orphanorum  aDcillae  Christi  eonsum- 
pserunt ,  reddentes  eum  Domino ,  qui  eis  illum 
divinitus  ministraverat  r.  Multa  abinde  Dominus 
in  vita  beatissimaa  Gratae  meritis  illius  fecitmi- 
racula :  scd  ipsa  Dei  Famula  ea  studuit  attentius 
oecultare. 

1 1>  Coruscabat  tunc  temporis  martyr  Ale- 
acander  miraculis,  et  sic  lucerna  super  candela- 
brum  posita  gioriosis  meritis  et  miraculis  ,  noc 
solum  Pergamenses,  sed  omnes  jier  circuitum 
Illuminabat ,  ita  ut  plures  ejus  fulgoribus  illu- 
strati  lumeu  fidei  ciare  viderent.  Beatissima  vero 
Grata  sataycbat ,  quantum  poterat  ,  ut  g-entem 
suam  abidolorura  revocaret  cultura  :  sciebat  enim 
quod  secundura  Apostolicam  doctrinam  suo- 
rum ,  ct  maxime  doraesticorum  curam  habere 
debemus.  Suorum  igitur  salmem  ancilla  Dei  Gra- 
ta  primum  desiderans,  instabat  precibus  die  ac 
DOCte,  ct  mouita  salutis  dabat  illis.  Unde  factum 
est  ut  apud  suos  taliter  laboraret  ,  quod  adju- 
vantc  gratia  Salvatoris,  qui  neminem  vult  peri- 
re,  sed  vult  omnes  homines  salvos  fieri,  et  ad 
agnitionem  verltatis  venire,  ut  omnes  conver- 
terentur  ad  unum  Deum  vivum  et  verum  ,  et 
unicum  filium  cjus  Dominum  Jesum  Christura, 
idola  vana  ,  surda  et  muta  spernentes.  Viderunt 
enim,  quod  infelices  sunt,  et  inter  mortuos  spes 
illorum  est,  qui  appellaverunt  deos  opera  ma- 
nuura  hominura.  Aut  si  quis  artifex  faber  de  silva 

rectum 


IX. 
prn  porco 
operariis  oc- 
ciso  alius  in- 
ventus  ; 


convcrsio 

Rergomatium 

mlfidem. 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS. 

A  rectum  lig-num  secuerit,  et  hujus  arte  doctus 
eradat  omnem  corticem  ,  et  per  scientiam  artis 
SU33  fig-uret  illud,  et  assimilet  imag-ini  hominis, 
aut  alicui  ex  animalibus  comparet  illud ,  et  fa- 
ciat  ei  dignam  habitationem  ,  in  pariete  ponens 
illud,  et  confirmans  ferro ,  ne  forte  cadat,sciens 
quoniam  non  potest  se  adjuvare ,  iniago  enim 
est ,  et  opus  est  illi  adjutorio,  et  substantia 
sua,  et  de  filiis  suis,  et  de  nuptiis  votum  faciens 
inquirat,  nonne  stnltissimus  est  homo  hujusmo- 
dlP  Non  erubescit  loqui  cum  illo,  qui  sine  anima 
est.  Nonne  pro  sanitate  infirmum  deprecatur? 
etpro  vita  mortuum  rogatPNonne  in  adjutorium 
inutilem  invocat,  et  de  itinere  petit  ab  eo,  qui 
amhulare  non  potest?  Initium  enim  separationis 
a  Deo ,  est  exquisitio  idolorum  ,  et  adinventio 
illorum  corruptio  vitae.  Non  enim  eraut  abinitio, 
neque  erunt  in  perpetuum.  Unde  Perg-amenses 
beatissimi  Alexandri  meritis,  et  meritis  et  docu- 
mentis  beatissimse  Gratae,  ahominanteset  execrantes 
idola,  couversi  sunt  ad  Dominum ,  et  a  paucis 
presbyteris  Christianis,  qui  tunc  erant  quasi 
occulti,  omnes  baptizati  sunt  in  nomine  Patris  et 
Filii   et  Spiritus  sancti.  Amen.   Et  sic  secundum 

B  desiderium  heatae  Gratse  completum  est :  quas 
super  omnia  in  hac  vita  desiderabat ,  ut  gens 
sua  converteretur  ad  Domiuum  5. 

ANNOTATA. 

a  Hcvc,  quse  sequuntur,  alteri  Gratas  tribuen- 
da,  qutV  Alexandrum  sepelivit.  Vide  dicta  §  3, 
a  num.  32,  et  §  4-  ab  initio. 

b  S.  Alexandri  Acta  dedimus  ad  26  Augu- 
sti,  ubi  confirmantur ■,  quse  hic  narrat,  przcter- 
quam  quod  locus  mortis  Ptolacium,  non  Crota- 
cium   appelletur. 

c  Crotacium  nec  ducem  nec  principem  vocari 
a  Pinamonte  jam  observavimus  num.  34  Com- 
mentarii ;  unde  a  recentioribus  ad  cumidum  fa- 
bidarum  hoc  adjectum. 

d  Divitis  etiam  legit  Muratorius  tom.  5  Scri- 
ptorum  Italisc  pag .  530.  Alii  substituerant  priu- 
oipis. 

e  Runc  locum  exposuimus  num.  25,  et  num. 
34  et  S.  Gratam  hic  probabilius  non  designari 
tliximus,  quamvis  id  putaverit  Pinamons. 
C  f  Crotacus  legit  recte ,  opinor  ,  Pinamons. 
Alii  deinde  contra  metri  leges  ediderunt  etCvo- 
tacius. 

g*  Dei  legit  Pinamons.  Muratorius  et  alii 
rei. 

h  Plotaeio.  Coram  hac  statua,  sacrificare  re- 
nuens,  occisusest  S.  Alexander.  De  ea  actum  in 
Commentario  ad  Actaejusdem  Sancti  num.  9, 
ttbi  probavimus  idolum  fuisse;  aquibusdam  au- 
tem  Plutonem,  ab  aliis  ipsum  Crotacium  in  deos 
relatum  putari. 

i  Hoc  verum  videri  nomen  diximus  in  Actis 
S  Atexandri  loco  citato. 

k  Hsec  omnia  in  Actis  S.  Alexandri  circa  fi 
nem  inveniet  lector. 

Sociam  Qrata  in  seputtura  Alexandri  Ile- 
steriam  nesciunt  Acta  S.  Alexandri :  ex  quo  col- 
legim  us  probabilius  hoc  ab  auctore  adjectum.  Vi- 
de  dicta  §  3  num.  3S. 

m  Videtur  hoc  dici  ex  conjectura ,  quia  ita 
conveniens  existimabat  auctor. 

n  Quam  parum  h&c  sint  verisimilia,  Maxi- 
miani  persecutione  vigente,  jam  diximus. 

o  Templum  hoc  serius  conditum,  fortasse  ope- 
ra  Gratze  Lupi  filix. 


245 

p  An  hoc  noment  et  nominis  ratio  recte  da-  A.  P«iu.mt:. 
ta,  inquirere  possunt,  qui  propius  adsunt  Ber- 
gomates. 

q  Videtur  hoc  loco  auctor  oblitus  caput  san- 
cto  Martyri  fuisse  amputatum  ;  ita  incongrue 
ejus  sepeliendi  modum   nan*at. 

r  Nescio,  an  fuvc  cum  ducali  regiaque  ma- 
gnificetitia  conciliare  possint  Bergomates;  id  cer- 
te  me  non  posse  profiteor. 

&Si  tantumpro  Christi  fide  prxstitisset  S.Gra- 
ta  Maximiani  tempore,  mirandum  sane  esset, 
curam  non  habuisse,  ut  Bergomi,  quod  totius 
tunc  Venetse  ditionis  caput  fuisse  volunt,  creare- 
tur  episcopus.  Itaque  ad  posteriora  tempora  hxc 
i*eferendat  atque  oratorie  magis  quam  historice 
prolata  esse  existimandum.  Conside  dicta  in  Com- 
ment.  num.  43. 


CAPUT  III. 

Structw  per  SS.  Lupum  et  Adleydam 
ecclesice :  item  ecclesia  et  xeno- 
dochium  per  S.  Gratam. 


In  tempore    illo    venerabilis    et    inclitus   dux ,  X\. 

supradictus    videliret     sam-tus    Luppus  ,   pater  s. /-«i»mi, iim« 
beatm  GratEe,    factus    Christianissimus ,  suam  et  vh s'  s     ' 
aliorum  desiderans  salutcm,  coepit  anhdarc,  quo- 
modo  g^intem  suain   sibi  subditatn  ad  Chrislian.-iiii 
fidem    melius    6t  faoilius    possct    allicerc.    Unde 
precibus    ct    exemplis   bonorum    operum   eos  ju- 
vabat  ,     et    sanctis    ammonitionibus    instruobat  , 
vidcns  quoniam   apparuit  gratla  Salvatoris  nostri 
Dei  omnibus   hominlbus  ,    erudicns  nos  ,   ut    ab- 
negantes  Impietatem  ct  secularia  desidcria,  so- 
brie  ct  justc  et    ple  vivamua  in    hoo  seculo,  ex- 
pcctantes  beatam  spcm  et  adventum   gloriffl  nm- 
gni  Dci ,   et   Salvatoris  nostri    Jesu   Christi,   Ipsi 
enim  audivimus  et   scimus,  quin  hio  est  vere  Sal- 
vator  niundi  Jesus  Christus ,  qui  constitutuH  cst 
a    Patre  judex  vivorum    et  mortuorum:  unde  et 
Salvatorem    expectamus   Domlnum    Jesum    Ohri-  y 
stum,   qui    reformabit  COrpUS  humilitatis    noatrfiB, 
config^uratum  corpori  olarltatis   bued.   El  Ldeo  vc- 
nrrabilcm  eccilcsiam  ad  bonorem  8alvatoris  aeter- 
ni  Dei  Jesu    Christi  in  quodaru  cminentiori   loco 
Fergameffl  olvitatis   sBdifloare  volult  supermemo 
ratus  sanctus  Luppus,  et  ab  universls  sibl  eub- 
jectis  Salvatorem  Deum    Dominum    Jesum  Ohrl- 
stum  coll  et  venerarl. 

]0     Cumqne      multo      laborc      p'T     temporalia  ■•<i<f:cato, 
transicns   in   populorum    refflmine    desudaret ,    vi  ">>"',  •">'"'"■ 

cursum  Buumin  Dei  servitio  consummasset ,  ad  l/(,„t(, 
extremum  vitsB  susa  perduorus,  mortalitatis  ter- 
minum  Immortalltatifl  vitffl  oontinuavit  initlo , 
ingressus  Ln  abundanols  sepulchrum  Inrequieo- 
pulenta,  Pertur  etiam  post  obitum  olarulsse  mi- 
raculis:  nec  miruui  si  regnans  in  patria  beatus 
JjUppus  virtutum  algniB  claruit,  qui  adhuo  ln  via 
militans  virtutibus  plcnus  fuit.  Dicitur  autem  «e- 

pultus  fuiflfle  in  dicta  ecolesia  sanotl  Salvatoris, 
quarn  ijj-sc  ffldiflcaverat :  et  adhuc  iiH«i,u-  :ili  ^O" 
(licrnum  diem  cjus  imag-o  sive  fig-ura  juxtaaltare 
depicta  cum  circulo  coronae  in  capite,81CUt  San- 
cti  alii  <hipinf.niiit.iir,  et  cum  BupcrHcriptionc  sul 
nominis  evidenter  apparet.  Et  hfflO  prima  ccele- 

Bla 


2*6 


VITA  SAXCT-E  GRAT-E. 


A.    PlXtMOSTK 

a 

*  w  vel  o- 
mcga 


XII. 

6*.  Adlcydu, 
conttructa 
ecctesia  S. 
Marix  veterit 


B 

vi  S.  AficFiaMii 

•!'■     \i  rit,  piu 


XIII. 

i,  itijilum 
su/ivr  eorpiil 

S.    MiiiihiIi  i 
structnm. 


siaesse  dieitur ,  quae  in  civitate  Perg-ami  extitit 
aedificata  a  :  satis  enim  congruum  fuit  a  Salva- 
tore,  qui  est  alpha  et  o  * ,  principium  et  finis  f 
osdificationis  ecclesiarum,  et  domus  orationis  ha- 
bere  principium :  fundamentum  enim  aliud  ne- 
mo  potest  ponere ,  praeter  id  quod  positum  est , 
qnod  est  Christus  Jesus. 

17  Interea  venerabilis  et  fidelissimo  Christia- 
na  nobilis  Adleyda,  mater  beatae  Gratae,  de  qua 
supra  fecimus  mentionem ,  volens  iinitari  bea- 
tum  Luppum  maritum  suum  in  operibus  bonis; 
oog-jtavit  etiam  ipsa  qualiter  Reg^inaecaeli  g-lorio- 
S8C  Virffini  Marias ,  Matri  Salvatoris  Jesu  Chri- 
sti  GBterni  Dei ,  devote  servire  posset.  Unde  in- 
cidit  illi  consilium  bonum  ,  et  aliam  ecclesiam, 
non  longe  a  supradicta  ecclesia  sancti  Salvatoris, 
ad  lionorem  beatae  et  gioriosae  Virg^inis  Matris 
Dei  Mariae  aedificari  fecit,  quae  postmodum  san- 
cta  Maria  vetus  b  appellata  est.  Apud  quam  et- 
iam  ad  honorem  beatissimae  Gratae  constructum 
et  dicatum  est  nobile  monasteriuin,  et  multis  do- 
iii  privileg*iatum  ,  ubi  laudabilis  sanctimonialium 
Qumerae  habitat,  et  in  quo  uaque  ad  hodiernum 
lih/n  anciUEB  Christi  ,  spousae  Dei ,  gratum  Deo 
exhibent  famulatum 

IS  Volens  quoque  beata  Adleyda ,  supradicta 
mater  sanctaj  GratBB,  DOQ  BOlum  in  bonis  operi- 
bus  aequi  virum  suum,  scd  ctiam  superabuuda- 
re ,  et  excedere  in  operibus  pietatis  ct  Chri- 
stianae  religionis;  et  ut  sibi  ,  et  suis  omnibus 
omtiones  et  merita  ac  sufltagia  omnium  beato- 
rum  spfrltuum  luoraretur;  allam  fecit  aedificari 
ecoleslam  ad  honorem  et  gioriam  beati  Michae- 
lis  arehang-eli  et  omnium  angelorum,  quae  nunc 
appellatur  ecclesla  sancti  MiohaSlifl  de  Arcu  c.  In 
hao  ctiam  ecclesia  ancilla;  Chrisii  Deo  long'0  tem- 
pore  servicrunt ,  dcgcntcs  sub  obedientia  vene- 
pabillfl  abbatissas  monasterii  de  sancta  Grata , 
qaod  situm  cst  juxta  ccclcsiaiii  Dominaj  sanctas 
Marius  vetcris  supradictie.  Uude  etiam  post  mul- 
totempore  sacerdos,  qui  iu  dicta  sancti  Michae- 
lis  eooleaia  minifltrabat,  a  venarabili  abbatissa 
monasterii   sanotlfl    Mariiu    BUpradiotffl  et    sanctse 

Gratoa   administrati sm    peolpiebat.    Beata  vero 

Dei  i.uiiiiia  Adleyda  aomine  ,  operlbua  pietatia 
et  miserioordlfia  iusistcns,  et  In  sanota  conversa- 
linnc  perseveranfl ,  ao  in  bonia  operibus  Deo 
erviens,  migrana  ad  Dominnm  intravit  in  gau- 
dlum  Domfni  sui ,  ubi  cum  beato  Luppo,  viro 
buo,  Regem  {ploritB  Filium  Dei  oernlt  In  decore 
suo ,  Jesum  Chrlstum  Dominum  nostrum,  qui 
oum  Patre  et  SpirltQ  Banoto  vlvit,  et  regnat  per 
omnia  aeoula  seoulorum.  Amen. 

19  Beata  quoque  Qrata  martyris  sui  uon  im- 
memor  Alexandri,  Bed  pexnper  de  eo  solicita,  et 
Udciissiina  exlstena  ei  el  devotlsalma,  attendens 
quod  martyr  Dei  Indeoenter  ataret  in  pradio  suo, 
slne  domo  et  siue  teoto,  mauus  Buas  miait  ad 
fortia,  dlsponens,  et  ooffitans .qualiter  templum 
deoens  possel  super  aanotum  corpus  erlg^ere,  iu 
quo  ftdeles  ChrisUani  martyris  Christi  possent 
auflraffia  Impetrare  s  cogitavit. ,  inquam,  et  quod 
oogitavil  ,  eireoit,  Nam  de  Buis  dlvitiifl ,  quas  m 
DeJ  scnitio  libentissinie  expendebat,  ecoleaiam 
beatl  Alexandrl  primam  BBdinVari  fccit  dcceutem 
et  utilem  ,  secundum  quod  tuno  temporls  quali- 
tas  exigebat.  Deditque  illi  eoolesisB  doua  magna 
et  larga,  omnia  videlioet,  quaa  poaaldebat  Dei 
Famula  circa  lOCUm  Sancto  dicatuin,   quffl  adhuc 

usque  In  hodlernum  dlem  illi  eooleaiea  pertinere 
noscuntur.  Pennansil  autem  haeo  ecolesia  ad  ho- 


norem  martyris  tempore  long-o ,   quo  usque  illa  , 
quae  nunc  est,   fuit  aedificata  d. 

20  Crebrescentibus  enim  miraculis  meritis 
beatissimi  Alexandri ,  populi  in  devotionem  non 
modicam  accensi ,  sanctum  martyrem ,  quem  in 
caelo  indubitanter  constabat  a  Domino  honora- 
tum  ,  in  terris  honorare  et  exaltare  cupiebant. 
Unde  templum  illud  nobile  ,  quod  nunc  est,  a 
fidelibus  Christi  sdificatum  est  et  ditatum.  Nam 
multi  divites  et  magni  multa  et  mag-na  donaria 
ad  honorem  Christi  et  martyris  ejus  libentissime 
tribuebant,  sperantes  a  Domino  mercedem  seter- 
nam,  pro  cujus  amore  qui  dederit  calicem  aquae 
frigridie,  non  perdet  mercedem  suam.  Quia  ve- 
ro  fideles  Christiani  frequentissime  et  assidue  lo- 
cum  prioris  tabernaculi  frequentabant  in  tantum, 
quod  beata  Dei  ancilla  Grata  optata  quietis  si- 
lentia  convenienter  habere  non  poterat ,  cog-ita- 
vit  Dei  Pamula  modicum  secedere,  et  ibi  pro- 
pe  locum  alium  ad  habitandum  elig-ere,  in  quo 
usque  ad  finem  vitae  posset  in  Dei  servitio  per- 
manere. 

21  Igfitur  beata  Dei  Grata  vidua  non  long*e  a 
loco,  ubi  corpus  beati  Alexandri  martyris  Chri- 
sti  venerabiliter  sepelierat ,  xenodochium  e  sive 
hospitale  ad  receptionem  pauperum  construxit , 
et  ibi  totam  in  operibus  misericordise  se  dedit , 
et  se  ibi  omnium  pauperum  ancillam  fecit.  Ne- 
minem  abhorrebat,  in  tantum  etiam  ut  infirmos 
aleret,  pedes  lavaret,  ministraret  necessaria ,  et 
in  tribulatione  g-auderet :  nam  g"audere  cum  gau- 
dcntibus ,  flere  cum  flentibus  long-o  tempore 
consuevit.  Omues  personas  advenieutes  largo  ex- 
cipiebat  caritatis  sinu,  et  cum  omnes  diligeret, 
ab  omnibus  amabatur.  Et  non  solum  materiale 
hospitale  construxerat,  sed  de  cordis  hospicio 
xenodochium  fecerat ,  et  misericordiae  viscera  a- 
licui  claudere  nesciebat,  affluens  pietate  et  mise- 
ricordia,  et  se  totam  in  proximorum  curam,  at- 
que  miserorum  compassionom  efifundens.  Cum 
enim  haberet  multas  divitias  et  possessiones  ve- 
lut  ducissa  f  et  reg-ina  et  domina  civitatis ,  aut 
in  ecclesiis  et  hospitalibus  fundandis,  construen- 
dis  ,  ditandis  ,  aut  pauperibus ,  orphanis,  et  vi- 
duis  sustentandis,  dispersit  deditque  pauperibus : 
et  ideo  justitia  ejus  manet  in  seculum  seculi. 

•II  Xullus  enim  egenus  esse  poterat,  ubi  ma- 
ter  misericordiSB  heatissima  Grata  erat.  Ipsa  mul- 
torum  filios  educavit ,  multos  hospitio  recepit : 
ipsa  tribulatiouem  patientibus  subministravit :  i- 
psa  omneopus  bonum  subsecuta  est.  Vere  enim, 
et  nbn  immerito ,  potest  de  ista  Deo  Grata  illud 
dici ,  quod  bcatus  apostolus  Paulus  Timotheo 
Boriblt,  diccns:  Vidua  eligatur  in  operibus  bo- 
nis  testimonium  habens.  Ista  enim  est  illa  vidua 
euang-elica,  qiue  posuit  in  gazophilacio  Domini  duo 
niinuta.  Posuit  homines ,  posuit  mulieres ,  po- 
suit  buos,  posuit  extraneos,  Nam  per  hoc  ipsum, 
quod  se  obtulit  in  obsequium  martyri  Christi 
exponena  se  martyrio,  cupiens  et  ipsa  martyr 
effloi  pro  Christo,  tam  suos  quam  extraneos , 
tam  tonge  positosquam  propinquos,  circa  partes 
Perg-amcas,  in  g-azophilacium  fidei  obtulit  Chri- 
sto.  Multa  etiam  bona,  multasque  divitias  huic 
oaritaUfl  loco  contulit  veuerabilis  Grata,  mater 
pauperum,  quorum  plura  usque  in  hodiernum 
dicm  perseverant,  in  obsequio  pauperum  et  in- 
firmorum. 


AXXOTATA 


quo  dettruclo 
aliud  xdifica- 
tum. 


E 

XI?. 

S.  Grataxeno- 
dochinm 
struil,  inquod 
secedens, 
e 


¥ 

tolam  se  mi- 
seriis  paupe- 
rum  sublevan- 
dis  consecrat. 


DDS  QIWRTX  SEPTEMBKIS. 


ANXOTATA 


XV. 

Vturix  virtutes 


a  Deeetate  S.  Lupi  egimus  §  3.  Ex  dictis  ibidem 
colhget  facile  lector,  si  templum  S.  Salratoris 
primum  fuerit  Bergomi  instauratum  potiusvide- 
n  a  S.  Lupo,  quam  primitus  constructum.  Qxuv 
autem  dicit  auctorde  S.  Lupi  imagine,  cum  circu- 
lo  coronee  in  capite  depicta,  conducere  possunt  ad 
cultum  ejus  antiquum  ostendendum  ;  quiper  Offi- 
cium  ecctesiasticum,  festumque  celebrarisolitum, 
satisjam  stabilitus  est. 

b  Ad  hanc  ecclesiam  corpus  S.  Grata;  deinde 
fuit  translatum,  ut  diximus  §  4. 

c  Hsec  ecclesiarum  sive  structio,  sive  instaura- 
tio  ad  seculum  item  S  referenda,  secundum  dicta 
m  Comment.  §  3. 

d  Id  est,  usque  ad  initium  seculi  x,  quando, 
prton  ab  hostibus  vastata,  cura  S.  Adelberti  no- 
va  fuit  constructa,  ut  in  citato  s<epe  Commenta- 
no  ad  Acta  S.  Alexandri  diximus  num.  23 
Prioris  cedificatio,  siperS.  Gratam  facta  est,  ut 
habet  traditio  Bergomensis,  ad  finem  seculi  vin 
referenda. 

e  Hujus  xenodochii  constructionem  certius,  ut 
opinor,  S.  GraUe  omnino  tribuemus  :  nam  templa 
forsan  instaurata  partim  sunt,  partim  structa. 

f  Ex  hoc  loco  non  recte  concludes  ducissam, 
reginam,  aut  dominam  civitatis  fuisse,  sed  tan- 
tas  possedisse  divitias,  quantas  ducissa  posside- 
ret :  licet  id  auctor  dixisse  videatur,  quia  patre 
duce  et  domino  civitatis  nata,  regique,  ex  menle 
saltem  illius,  nuptafuit. 


GAPUT  IV. 

Virtutes  S.  Gratce :  mors,  et  sepnl- 
tura. 

T^on  solum  autem  in  prjedictis,   verum  etiam 
lNinseipsa  beatissima  Grata  morum  honestate 
pollebat,     tanto    divini    fervoris    impetu   fereba- 
tur,  ut  ipsam  esse  vas  honoris  et  gratiae,  vas  or- 
natum   omni  lapide    pretioso ,   nemo  (  qui  vitam 
ejus    dilig-enter  adverteret ,  dubitaret.   Tanta  et- 
iam  in  Ancilla  Dei   lux  divime  grati.-e  radiabat, 
ut  amorem  sibi    omnium  raperet,    et  ipsos  quo- 
que   adveraariofi  fidei,   vi  quadam  honestatis  alli- 
ceret,   ut  ab  illis  etiam   amaretur.   Unde   et  de 
ipsa  pronuntiabant  sapieutes,  quod  necesse  erat 
hujusmodi  Ancillam   Dei   pra-dcstiuatam  fore  ad 
vitam.  Et  ideo   plures  exemplo   Banltatia    illius, 
veraa  fidei  et  christianitatis  mcruerunt  apprehen- 
dere  discipiinam  ;  uam  motus  illicitos  Saneta  Dei 
sub  disciplina  coercebat,  et  membra    et   aei 
suos  studebat   restrinyere ,   ne    possent    lascivite 
et  levitati  deservire  :   aapectua  auua  erat  simplex, 
et  humilis,   ne  fixe  aspieeret  oculus,  quod  illieite 
concupiscerct    animus  :    auditus    suus    fuit    pu- 
rua    et  discretus,    ea  ,    quie    superflua    sunt    et 
vana  ,  respuens  ,    et   ea  ,    qua:    Dei  suut,   Qratfl 
Dei    gratanter  suscipiens.    Sermo   suus  fuit  sale 
conditus ,   ociosa  et    nociva   detestane ,    bona    et 
utilia  commcndans  :  in  suo  corde  fuit  mundicia  : 
incessus  suus  fuit  cum  gravitate ;  in  vultu  pudi- 
citia,  status  cum  reverentia,  motus  cum  maturi- 
tate,    habitus  cum  honestate.   Ubicumque  erat , 
resplendebat  ejus  sanctitas,  servabatur  houestas: 


■217 

in  omuibus  motibus  suis  taliter  laborare  studebat, 
ut  mhil  faceret ,  quod  cujusquam  oflenderet  as- 
pectum,  sed  quod  suam  snnetitatem  deceret  ■  sirj 
emm  lucebat  lux  suacoram  hominibus,  ut  viderent 
ejus  bona  opera  :  et  grlovificabaut  Patrcm  jeternum, 
qui  iu  ca?lis  est. 

M  Bas  virtutes  aanotam  Dei  Qratam  posse- 
disse  non  ambigebant,  quioumque  ejua  adhuc  in 
carne  positas  conversuiioue  noverant  ,  quam 
virtutibus  plenam  fuisse,  etsi  taceat  lingua  car- 
nis,  clamant  miraeula  ,  felicem  ejus  transitum 
tam  prieeedcntia ,  qunm  etiam  subseeuta.  HffiO 
autem  iu  summa  qmedam  dc  beatlsBim.ee  Grataa 
moribus,  et  sanctitate  vitie  ,  breviter  perstrieta 
sunt,  ut  uou  minus  quidem  de  hiis  aanotia  et  uo- 
bilibus  muribus,  qnam  e\  iniraeuloruin  prodi- 
ffiia,  quam  di-ne  apud  Deum  ,  et  apud  hoinines 
meritis  sanctissima  et  glorioaa  habonda  sit,  Uiee 
clarius  eluceac&t.  Utrumque  autem ,  videlicet  et 
morum  nobilium  sanotitaa,  et  miraoulorum  di- 
vinorum  coruaoatio ,  ad  nostrum  denique  profe- 
ctum  diri^itur;  dum  et  in  miraeulis  quod  admi- 
ramur,  aspieiiuus,  e1  in  sanotls  et  uonestia  mori- 
bus,  quod  nobisad  imitandum  proponitur,  tnveni- 
inus,  ad  houorem  siquidem  illius,  et  ^loriam,  qui 
Sanctos  suus  et.  meritorum  venustat  virtutibus,  et 
quando  vult,  et  proul  vult,  etiam  miraeulis  ooru8care 
concedit,  Jesus  Christus  Dominua  noster  Pillue  Dei 
vi\i,  qui   euin   Patre  ct    Spiritu   sauelo  iu    Trinl- 

tate  perfecta  vivii  et  regnat  in  seoula  aeoulorum. 
Ainen. 

25  Quis  beatiaaimea  et  sanotissimea  Gratee  vir- 
tutes  et  opera  sancta  usquequaqne  imitari  sulli- 
ciat?  Mirari  poasumua,  el  Ipaiua  exemplo  pen  e 
re  corporis  noatri  inertiam  ,  et  predaentla  tempo 
ris  miseriam.  Posse  vero,  quod  illa  potuit,  oon 
humame  virtutis,  sed  aingulariB  eBt  (jratiro. Lau- 
demus  ern-o  cam  magnifloe,  et  dioamua:  Tuglo- 
ria  Pergamenaium,  tu  Iffltitia    nobilium,  tu  iio- 

noriiieentia  populi  nostri  ,  qula  feolatl  vlriliter, 
et  confortatum  cst  cor  tuum,  eo  auod  oastita- 
tem  amaveris,  et  poat  viruui  luuiu  alterum  ne- 
scicris,  et  ideo  manua  Domini  oonfortavll  te, 
ct    eris    benedieta  in    BJtemum,     Imilrniur  eryo, 

prout  poaaumua,  materna  veatigla,  elmul  el  aga 
mus  gratia  Etedemptori,  quJ  talem  In  via,  qua 
amijulamus,  Duotrloem  exhlbuit  anolllls  buIs,  at 
deprecemur  mi  ericordidrum  Patrem,  ut  iilo  nos 
reg-cnteSjjiritu,  (/uofilii  Del  n^nnUiy,  per  termlnoBj 
quos  poauerunt  patrea  noatrij  ad  eandem  metam 
perpetuee  fellcitatis,  et  Bempiternoa  beatitudinlB,  ad 
quam  illa  ijeatissiuia  Doo  Grata  sine  flne  felix  in 
troivit,  nos  quoque  indefesso  tr.uuite  pertingere 
mereamur. 

^o  Qui-<  ergo  tibi,  bi  itJ  ima  Grate  ,  tali  ao 
tantffl  matronaB  dig*ne  valeat  juro  ijratlorum  et 
iaudum  preaconia  Impendere,  quee  tuo  Ingulari 
opere civitati  Pergameee  Buccuriatl  perditttP  Quaa 
tibi  laudea  fragilitaa  PerA/amenalum  peraolveret, 
'jn.r  tuo  speciali  adjutorio  ad  fidem  Chriati  per- 
veniti'  Et  qu;is  tibi  Liudee,  t>  Sauctiasima ,  oo 
atra  fragilitae  peraolvet,  quae  noa  tall  ao  tanto 
Domino  obtulisti?  0  sancta  DeJ  Grata^  a  Chri 
sto  g-ratifi<-ata  ,  moribua  ornata,  flda  Ijeata ,  Bpe 
flrmata,  cariiate  radicata,  et  in  omnJ  loco  fun- 
data!  o  matei  noatra,  o  Domina  Qoatra,  <>  Ma- 
g-istra  nostra ,  noa  Deo   gratiflca,   nos  morlbua 

orna,  in  fide  instruc,  in  sjm-  rouliruia,  in  cari- 
tate  corrobora,  ct  in  OmnJ  bOUO  roiiHoJida.  Ac- 
<-ip<- ,  Bancta   Dei,  accipe,  Qrata,    accipe  ,  ba- 

crata ,  aecipe  ,  Uoniioa  w>  \U-u  ;  a^ejpc  itaque 
exiics,   quascumque  meritis    tuis    iiupares,   gra- 

tiarum 


\      l'l>\UOSTC. 


ex  qutbus,  uti 
rt  ex  miracu- 
Ut  rjns  sancti- 
tas  cognosci- 
tur. 


XVI. 

VU  (ufei  pro- 

Itouit  imitan- 
itas. 


XVII. 

$anot(imqui 
tnm  ijratia- 
ntni  aCtiOM 

auctorim  •>■  •■> 


248 


A.    PlMMOMTS. 


Jt 


XVIII. 

SupremuK 
Sanct*  mor- 
bus,  obitut, 
ttpullwa. 


tiarum  actiones :  et  cum  susceperis  vota,  culpas 
nostras  orando  excusa :  sit  per  te  excusabile , 
quod  gerimus,  fiat  impetrabile ,  quod  fida  men- 
te  poscimus:  accipe,  quod  offerimus;  redona, 
quod  rogamus;  et  excusa,  quod  timemus.  Sen- 
tiant  omnes  tuum  juvamen  ,  quicumque  cele- 
brant  tuam  sanctam  commemorationem.  Assiste 
parata  votis  Pergamensium ,  et  repende  omni- 
bus  per  circuitum  optatum  effectum  :  sit  tibi  stu- 
dium  assidue  exorare  pro  venerabili  Gratia  a  ab- 
batissa  tua,  vicaria  tua ,  de  tuis  laudibus  mul- 
turn  sollicita,  pro  ancillis  tuis,  pro  omnibus  tui 
monasterii,  pro  me  fratre  Pinimonte  b  misero  pec- 
catore,  sed  devoto  tuo,  pro  me  scriptore  servo  tuo, 
pro  me  laudatore  tuo,  licet  insufficicnti  et  mdi- 
gno,  pro  toto  clero,  et  pro  omni  populo  Perga- 
mensi ,  quaa  fecleti  benedicta  cum  tuo  adjutorio 
ad  Chriflti  fidem  converti.  Non  sit,  o  Sanctissima 
Dei,  non  sitinanisaut  vanus  labor  tuus  in  nobis, 
scd  sieut  nos  induxisti  ad  fidem  Christi,  ita  meritis 
et  precibus  tuifl  pcrduci  mereamur  ad  gaudia  para- 
disi,  tc  ducente,  et  Domino  nostro  Jesu  Christo  adju- 
yante,  cuiesthonor,  etgloriain  secula  seculorum. 

Amon. 

27  Cum  igitur  in  prsedicto  hospitali  per  mul- 
torum  annorum  spatia  c  in  Dei  servitio  perseve- 
raeset,  ct  omnes  per  circuitum  nationes  jam  Do- 
miiio  famularentur  d,  cupiens  dissolvi  ,  et  esse 
oum  OhrifltO,  plena  operibus  bonis  ,  et  dierum 
multorum  ,  approquinquante  finc  certamims  , 
oursuB  meta,  ct  bonorum  laborum  fructu  glo- 
rioso,  repoaitam  sibi  ooronam  justitiaj  acce- 
ptura  in  cffilo,  oapit  in  praedicto  xenodochio 
trravi  oorporlfl  ajgrotatione  languescere,  spiritu 
kamen  Deo  Infatigabiliter  adhearebat.  Convoca- 
tis  iffitur  majoribufl  xenodoohii ,  ooapit  eos  ad 
charitatia,  et hospitalibua  obflervantiam,  ad  virtu- 

lis  constmilinm  c\h(irtari.  Certa  quippc  de  sua,  pro 

suorum  erat  aalute  eolioita.  Denique  beatisaima 
Dei  Grata  pOflt  Labores  diuturnos,  quibus  in  vinea 
Dominl  Sabaoth ,  In  oonversione  videlicet ,  et  in 
salvatione  Pergamenflium ,  et  in  operibus  bonia 
fldeliter  deaudaverat,  introivit  in  gaudium  Do- 
miiii  sui,  dlurnumuue  aooepit  denarium,  coniplc- 
\  itque  diei  n  iuob  in  bono,et  annoa  Buoain  gloria, 
sexto  ICalendaa  8eptembria  c,  migrans  a  oorpore, 
ct  prfflsentie  incolatum  miseriffl  supcrnce  habita- 
tiunis  ct  hral.ituiliiiis  coramutuns,  ubi  ab  ubertate 
domua  Dei  felioiter  inebriatur,  liogem  gloriaj  Do- 
mlnumque  virtutum  in  deoore  suo  oonspiciena 
Jeaum  Ohriatum  Dominum  noatrum, qui  cumPa- 
tre  et  Spiritu  aanoto  vivit  et  regnat  per  omuia 
Beoulo  aeoulorum.  Amen,  Sepulta  autem  fuit  Per- 
ffami  in  pradioto  tenodoohio, quod  ipsa  ffldifloave- 

rat,    ubi   flaoroaanctnm  eorpus  cjus  usquc  ;ul  tcm 


VITA  SANCM  GKAT^. 

e  Utrum  hoc  revera  die  obierit  Sancta,  an  id 
auctor  existimaverit,  quia  aliquando  illo  die  fuit 
culta,  mihi  incertum  videtur. 


D 


pora   venerabilia  Ambrosii 
requievit. 


IVrgamensis   cpiseopi 


\\V>TATA. 

a  Hssctum  pneerai  fnonasterio  8.  Gratse,  g    i 
etiam  quesdam  subministrasse  documenta,  sibi- 
quead  Vitam  scribendam  auctorem  fuisse  dicit 
cap,  6  num,  10. 

b  Pinimonte.  Pinamontem  passim  nomxnatum 
invenio. 

o  Einc,  etew  morte  in  eodem  coenodochiot  coUe- 
gimuSj  contra  sententiam  biographi  esse,  quod 
reipublica  administratio  Sanctes  attribuatur. 

d  Anno  305,  quo  BJUS  mortom  co^isignant  hodie, 
nondum  omnes  per  oircuitum  nationes  Domino 
famulabantur. 


GAPUT  V. 

Miracula  post  mortem  facta 


XIX. 

Miracula  ge  ■ 
neratim. 


E 


-i— vx    quo    autem    beata  Dei  Grata  transivit  de 
XJ/morte  ad  vitam  ,   de   mundo  ad   cselum  ,   de 
labore  ad  requiem  ,  de  carcere  ad  palatium  ,  de 
luctu    ad  gaudium ,   de  loco    xenodochii   ad    so- 
lium  regni,   de   ducatu  temporali  a  ad  sceptrum 
paradisi  ,  de  pugna   mundi    ad  prsemium    eaeli  , 
post  obitum  videlicet  ipsius  nobilis  sanetae  Gra- 
tae  divina    non  defuere  miracula :    quorum   qui- 
dem   plurima  per    negligentiam   delevit  oblivio, 
mater  ingratitudinis,  gratia?  inimica  :  plurima  ve- 
ro  conscripta  sunt  ,    diligenti   prius    inquisitione 
discussa,  et   fidelium   attestatione   probata.   Nam 
caecos  illuminavit,    claudos  ambulare  fecit,  con- 
tractos  erexit ,    paralyticos  sanavit ,  surdis  audi- 
tum  restituit,  mutis  loquelam  j    et  multos   a  di- 
versis  aegritudinibus,  et  variis  languoribus  mira- 
biliter  curavit.  Audientes  autem  haec  auribus  no- 
stris  nonne  admirabimur?   Vere    enim    mirabilis 
cst  Deus  in  Sanctis  suis.  Ipse  enim  est  Deus,  qui 
facit  mirabilia.    Et  ideo ,    sicut    dicit   propheta : 
Filli  hominum  scitote  quoniam  mirificavit  Domi- 
nus  Sanctam  suara.  Mirificavit  Dominus   eam  in- 
tra  jocunditate    conscientiae    et   suavissimis  affe- 
ctionibus.    Mirificavit   eam    etiam    multipliciter : 
mirificavit  enim  iutra,    prout  aupra,   mirificavit 
cam  extra,  mirificavit  eam  erga,  mirificavit  eam 
supra:  mirificavit  eam  intra,  videlicet  jocunditate 
conscientiae,  et  suavissimis  affectionibus  :  mirifica- 
vit  eam  extra  nobilibus  moribus,  et  pietatis  et  mi- 
sericordiffi  operationibus.  Mirificavit  eam  erga  sci- 
licet  proximum,  miraculorum  virtutibus,  et  sanctis 
illustrationibus.  Mirificavit  eam  supra,  splendidis- 
simis  glorificatiouibus,  jam  glorificata  in  anima  : 
tandem  glorificabitur  in  corpore,  scilicet  in  resur- 
rectione,  quando  fulgebunt  justi  sicut  sol  in  reg-no 
Pntris  eorum,  qui  est  su])er  omnia  benedictus  in  se- 
cula  seculnrum.  Araen. 

29  Redeuntes  autem  ad  historiam  ,  qusedam 
miracula,  quae  per  idoneos  testes  ad  nos  sanctita  conce$su$ 
transmiflit  auctoritas  ,  huic  Opusculo  inserenda 
decrevi.  Inter  quae  et  admiratione  digna,  primo 
illud  occurrit  fide  perspicuum,  et  laude  dig-num, 
quod  qusedam  puella  de  Telg-ate ,  cognomento 
Abbatissa,  per  plures  annos  infirmitate  constri- 
cta,  tibiarum  et  pedum  erat  officio  destituta.  Ti- 
biasquoque  proprias  frustra  et  quasi  alienas  por- 
tabat:    nam  cum    crozolis  b  vix  ire   poterat ,  et  b 

sine  his,  vel  alio  fulcimento  non  poterat  ire  quo- 
cumque.  Cumque  dictara  puellam  doruiua  Pax, 
amita  ejus,  in  raonastcrio  aanctffl  Gratce  causa 
informationis  et  instructionis  iu  litterarum  scien- 
tia  collocasset ,  tam  dicta  domina  Pax ,  quam 
ctiam  ipsa  puella,  sa^pe  oratorium  beatse  Gratas 
IngredienteSj  ejus  adjutorium  et  misericordiam 
implorab.int.  Igitur  cum  diu  beatissimae  Gratae 
pcr  liberationem  dicta»  puellaB  preedicta?  surTragia 
postulaasent ,  coutinuo  affuit  Dei  virtus,  et  me- 
ritis  sanctfe  Gratse  tibiarum  et  pedum  vires  rece- 
plt  et  usura.  Eeoessit  ig-itur  restituta  plenariae  sa- 
nitati,  dimisitque  crozolas  in  praedicto  monaste- 
rio  sauctre  Gratte  in  argumentum  tanti  miraculi, 

Jesu 


F 

daudx  gretnu 


II. 

cxco  visus ; 


ixi. 
lupi  repi-essi, 

c 

B 


•  t.  e. 

'l.un 


quon- 


c 

XXII. 

dn.r  mulieres 
partus  pericu- 
Iq  UberatK ; 


DIE  QUARTA  SEFrEMRRIS 
Jesu  Christi  gratias  agens  nomini,  ac  beatre  Gratae 
testimonium  perhibens  sanctitati. 

30  Sane  praetereundum  non  est  abundans  et  evi- 
dens  argumentum  sanctitatis,  quod  beatffl  Gratas 
meritis  non  tautummodo  salus  regris,  gressus  elau- 
dis,  loquela  mutis,  sed  et  lumen  csecis  redditur  ocu- 
lorum.  Nam  quidam  cwcus  longo  tempore  extiucti 
sustinuit  dampna  visus,  nec  ullius  potuit  medi- 
caminis  exhibitione  juvari.  Ilic,  divina  sibi  reve- 
lante  clementia,  vidit  in  visione  se  veuire  ad  sacra- 
tissimum  corpus  beatissinne  Gratae,  et  lumen  ocu- 
lorum  jam  diu  perditum  recuperare ,  et  iutegre 
recipere.  Unde  statim  quasi  infusa  luce  securitatis, 
fiducia  recuperandas  sanitatis  et  luminis  oculo- 
rum  in  eo  perfecta  est.  Veniens  erg-o  cum  magna 
fiducia,  et  cum  devotione  non  modica,  ad  corpus 
venerabilis  Grats ,  invocata  beatissima  Grata , 
votum  fecit ,  et  statim  lumen  recepit.  Nec  mi- 
rum,  si  reg-uans  in  patria  aperit  oculos  corporis, 
qure  adhuc  in  carne  vivens  reserabat  oculos  men- 
tis. 

31  Adjiciendum  et  hoc  laudibus  Dei  et  san- 
cta3  Famulas ,  ad  conterendum  molas  obloquen- 
tis  inique.  Iu  Cumana  c  autem  dioeccsi  sunt  duffl 
villa;,  quarum  una  Moltrasium,  alia  vero  Ver- 
cana  nuncupata  est.  Prope  villas  istas  apparue- 
runt  lupi  rapaces,  et  ferffl  pessima;,  qme  iuva- 
debant  homines  et  intrautes  domos ,  pueros 
asportautes  interficiebant :  sicque  timor  magnus 
et  tremor  invasit  omnes,  neo  audebant  exire  ad 
opus  suum,  nec  ad  operationem  suam  etiam  ad 
vesperam.  Kecordati  sunt  autem  de  suncta  ac  ve- 
nerabili  Grata,  eo  quod  monasterium  suum  cou- 
dam*,  possessioues  ibi  habere  consueverat,  Pa- 
cto  autem  ab  incolis  terra?  voto  ad  beatissiraum 
Martvrem  Alexandrum  et  ad  beatissimara  Dei 
Gratam,  iuvenit  se  gens  llla  a  feris  pessimis  proti- 
nus  liberatam.  Votum  autem  illoruinfuit,  utquam- 
diu  viverent  semel  in  auno  cum  crucibus  processio- 
naliter  corpus  sacrosanctum  martyris  Alexandri,  et 
corpus  sanctissimum  venerabilis  Gratee,  devote  et 
solicitc  visitarent.  Quod  votuiu  long-o  tempore  ira- 
pleverunt,  quamdiu  duravitpax,  et  quamdiu  jjens 
illa  vivebat,  qua;  se  tali  voto  adstrinxerat,  Veniebant 
autem  cantantes  et  Sanctos  laudantes:  et  gratias 
Deo,  et  beato  Alexandro,  et  beatffi  Gratffl  multipli- 
ces  referentes,  quia  eos  a  feris  pessimis  liberavc- 
rant. 

32  Nec  sileuda  est  cujusdam  juvenculffl  mira 
liberatio  ad  ejus  gloriam  et  honorcm,  qui  cx  oru 
iufantium  et  lactentium  perficere  novit  laudem, 
ut  destruat  inimicum  suai  perfidiffl  defensorem, 
Gravida  siquidera  dicta  puella  pervenit  ad  par- 
tum  ,  ct  g-ravi  partus  dolnre  uryebatur.  Itaquc 
vehementissimi  cruciatus  aculeis  agitata,  nec  ci- 
bum  caperc ,  nec  quiescere  poterat ,  nec  sorn- 
num  ocuiis  capiebat :  nam  dolores  ejus  sicut  par- 
turientis.  Uude,  velut  furiosa,  continuis  ciamo- 
ribus  ululab.it.  Facto  autem  voto  ad  beatissimam 
Gratam,  tara  sibi  quam  filio  edito  liberationera 
obtinuit  in  momento.  Simile  miraculum  de  qua- 
dam  alia  intellexi,  qu;e  cum  multum  in  partu 
maguis  afiligeretur  doloribus ,  invocatur  ab  [psa 
devotissime  beata  Qrata,  et  subito  a  gravisaiwia 
doloribus  fuit  liberata.  Nee  rairum  si  reguans  iu 
Cffilo  dolores  aufert  corporales ,  quu;  adhuc  vi- 
vens  in  mundo  ,  dolores  a  multis  abstulit  infer- 
nales:  multos  enim  sui.-s  raeritis  et  exeraplis,  ac 
sauctis  monitionibus  docuit,  ad  Deum  attraxit, 
et  ad  Christi  tidem  convertit.  Inerat  enim  ei  mi- 
ra  omuium  ,    et  maxime    rerg-amensium  salutis 


249 
fflmulatio,  et  iu  faemineo  pectore  virilem  animum 
gerens,  couterebat  molas  iniqui,  et  de  dentibus  illius 
auferebat  priedam. 

33  Illud  quoque  nulla  obhvione  delendum , 
quod  quffldam  nobilis  domina  de  Pergamo,  fide 
digna,  et  a  multis  nota,  iu  se  ipsa  experta  est 
patratura  miraculum.  Cum  enim  aliquando  cum 
decenti  societate  et  honesta  iret  Triseuriura  , 
coutigit  iu  via  quod  equus,  euper  quem  sede- 
bat,  ipsa,  laseiviens  ,  et  priores  oaloes  elevans 
in  duobus  posteriorioua  pedibus  se  erexit.  At 
vero  dicta  domina  periculum  magnum  aibl  im- 
minere  oonsiderans,  invocavit  devote  beatissi- 
mam  Gratam,  et  statim  ibi  iu  adjutorium  stium 
Sauctara  Dei  habuit  visibiliter  pnepnratam.  Nam 
sibi  manifeste  visum  fuit,  quod  beata  Grataeam 
iu  braohiis  acoepit ,  et  adeo  leniter  diotam  do- 
minara  de  equo  deposult,  ut  Qullam  omnino  loeaio- 
nera  sentiret.  Utautem  dictn  domina  tanti  doni  non 
essel  ingrata,  veniens  ad  monasterium  sanotieaimffl 

Gratffl,  Domiuo  Jesu  1'hristo  salvatori  nostro,  et 
beata-   Dci  liratffi  ancilhe  sufflgratlaB  DOn  modioas 

refereus,  dominffl  abbatissa de aanota Grata,  etaUis 

quam  pluribus  lnec  omnia  devote  et  fldeliter  enar 

ra\  it. 

34  Soribantur  et  hma  ln  gfeneratione  altera, 
ut  populus,  qui  oreabitur,  laudet  Dominum  in 
venerabili  Grata  anoilla  sua,  et  nlhilominus  Gra- 
t.un    laudibus    attollat  in   Uomiuo  ,    qul  dat  laSSO 

virtutem  et  robur  multiplloat,  et  apei i  mu- 

fcorum,  et  linguaa  faoit  dlsertas.  Ggo  autem,  ut 
non  ingratus  inveniar,  libenter  proflteor,  quod 
antcquam  iu  servitio  beatiasimee  Gratffl  Laborare 
iuciperem  ,  iuvalidus  eram  ad  Borlbendumj  ser- 
mo  horrebat,  et  vix  aliquid  feoere  poteram.  Dt 
autcm  invocata  prlua  Spiritus  sanoti  gratia,  et 
suffrag-iis  sanotissimfflGratiB,  devote  quidem,  guan- 
tum  potui,  statim  persensi  mihl  divinum  auxillum 
affuisse.  Nam  mihi  in  continenti  collats  fuil  cffllitus 
<l  et  posaibUitas  et  faoultas  Boribendi,  e1  ffratia  et  fa- 
cilitas  dietandi :  et  quidam  ardorexarsll  Lo  oorde 
meo,  ut  quiescere  dod  possem,  quamdiu  Opu  i  Lpsius 
venerabilis  et  inclitea  Grataa  flne  debito  termlnas 

Bem     per  OMiuia  benedicluH  Ueus,  qui  adjuval  ;;|u' 

rantes  Ln  se. 

36  Uuiia  quidem  et  alia  tam  in  vita  ^rlorlosi    i 
moa  Gratm  illustris  refflntB  et  duci  sm,  quam  posl 
obiium  perpetrata  Inootuere   miracula,  quoe  oon 
suntstyli  offloio  deafgnata.  De  ourationibus  etiam 
inflrmitatum  plura  innotuerunt,  qum  ad  prmaea 
sorlpto  mandata  dod  sunt,  ejus  sanctltatla  Lni  ignia, 
Hfflo  autem  breviter,  fldeliter,  e1  devote  annotata 
sunt  ad  sanotitatlsejus  astruotionem,  ud  Pergamen 
sium  commendationem  et  Lnatructionem,  ad  omnJ 
um  Christianorum  Bsdlficationem,  ad  laudem  quo- 
que  et  gfloriam  ejus,  qui  facit   mlrabllia  moj 
solus,  tjui  Trinus  In  personis,  et  unua  in  ei  ec 
tia,  vivit  et  regnatper  Lnflnita  seculorum  secuia. 
Amen. 


ANNOTATA 


A.    Pl!UMt»TI. 


XXIII. 

mutieri  ab 
equo  Uuetotin- 
te  periclitanti 

subventum  : 


£ 

XXIV. 

oucCoH  "i? 
teribtndum 

fnntttus  ,l,tt,t 


\XV. 

concluiio 

jir.M-nlrntiuni 


a  Ila  verisimiliter  loquitur ,  quia  ducis  esl 
Fitia. 

})  Orozola ,  inguit  Cangius  ,  baculus  auperne 
rostratus  vel  In  formam  crucis  efformatu  ,  Fulcra 
itaque  sunt  claudorum  flrmandisgre  tsibus, 

.-  Intelligenda  hit  est  dimeesu  Comensis  velNo- 
vocomensis  in  ducalu  Mediolanensi  ad  lacum 
Larium,  nunc  Comensem  dictum ,   in  qua  sunt 

villse 


250 


a.  PnuMoifR.  villw  sequentes.  Certe  Multrasiura  reperitur  apud 
Paulum  Jovium  in  descriptione  lacus  Larii.  Co- 
menses  quoque  olim  Cumanos  reperivocatos. 

d  Vereor,  ne  vir  bonus  sibi  imprudens  imposue- 
rit :  nam  sive  stylum  spectes,  quem  tamen  sevo 
barbaro  condonare  possumus,  sive  ordinem,  sive, 
quod  prsecipuum  est,  veritatem  relatorum,  non 


VITA  SANCT/E  GRATJ-:. 

Dei  fabricato,  quam  in  oratorio  humili  et  a  ci- 
vibus  satis  remoto.  Venerabilis  itaque  pontifex 
Ambrosius  antedictus ,  Spiritu  sancto  inspiratus, 
convocato  clero ,  et  populi  multitudine ,  in  die 
Kalendarum  Maii  cum  magna  reverentia  et  de- 
votione  ad  hospitale  ,  quod  ipsa  Dei  Grata  ad- 
huc  vivens  construxerat,  cum  ipsis  accessit,   ubi 


D 


opusessevideturmagno  miraculo,  ad  Vitam,si-      prius  sacrum  corpus  fuerat  tumulatura.^  uumque 


cuti  conscripta  est,  componendam. 


GAPUT  VI 


Translatio  corporis :  ex  quibus  docu* 
menlis  Vita  scripta. 


XXVI. 

Ambroiiui 
cpticoput  ad 
precct  abba 
liiir  S  Mari 
vctcriu 


T 


ranslationom    a   bcatse    et   gloriosae    illustris 
matrome ,    domime   sanctae    Gratae ,    diligvn" 


monumentum  aperuissent,  fertur  a  sacris  reliquiis 
odor  suavissimus  effragrasse,  in  tantum  ut  vide- 
retur  odor  agri  pleni ,  cui  benedixit  Dorainus. 
Miracula  etiam  plura  in  die  illa  meritis  sanctae 
Gratae  claruerunt ,  quae  per  neg-ligvntiam  obli- 
vioni  tradita  sunt  et  neglecta.  Cum  autem  por- 
tando  sacras  reliquias,  laudes  divinas  intonando  et 
jubilando,  ad  locum,  qui  dicitur  Ripa  russa,  seu 
Kipa  rubea,  sub  raonte  videlicet  sancti  Johannis, 
pervenissent,  nullo  modo  sacrum  corpusmovere  po- 
tuerunt. 

38  Quamobrem  vpnerabilis  praesul  praedica- 
tionem  fecit,  et  orationes  indixit,  ut  pius  Deus, 
ter  et  fideliter  cupio  declarare,  et  qualiter  de  lo-  et  sanctissima  Grata  gratiam  talem  praestare  di- 
co  xenodochii  ad  locum  monasterii  sacrosanctae  g-narentur,  ut  g-Iebam  sacri  corporis  ad  locum 
reliquiffi  corporis  sacri  dclatae  fuerint,  vestrae  de-  destinatum  possent  transferre.  Quibus  peractis, 
votioni  ad  memoriam  revocare.  Placuit  enim  6jne  aliqua  difficultate  statim  corpus  sacrum  mo- 
Deo,  ct  translata  est.  Ante  translationem  autem  veri  potuit ,  et  deductum  est  ad  decentem  eccle- 
tcstimonium  multiplex  habuit  placuisse  Deo  :  sine  siara  in  ejUs  nomine  fabricatam  :  et  sic  post  al- 
fide  autem,  ut  ait  Apostolus,  impossibile  est  pla-  tare  majus  devote  et  fideliter  reconditur  cum  ho- 
core  Deo.  Ipsa  vero  De!  Pamula  fidem  Jesu  Chri-  nore.  Festumque  statuitur  celebre  eodem  die  , 
sti  aeterni  Dei  a  priraajvo  ifitatis  suae  plenissime  et  multa  ad  Dei  laudem,  et  sanctse  Gratae  sub- 
hnbuit,  et  demura  Pcrgvimenses  Christianam  fi- 
dem  habere  fecit.  Ig-itur  sacrum  corpus  beatae 
Gratffl  requievit  in  xenodochio,  quod  ipsa  con- 
Htruxcrat,  in  loco,  ubi  primo  fuerat  tumulatum, 
Ugque  ad  tcmpora  vencrabilis  praesulis  Ambrosii 
Verg-amensis  episcopi  ,  viri  scientia  et  moribus 
adornatl,  Hujus  ln  temporibus  fuil  in  monaste- 
rio  sanotffl  Marlffl  veteris  ,  quod  nunc  est  ejus- 
iliin  ,;;iiiii;i-  (irata;,  vencrabiiis  abbatissa ,  re  et 


quod  iii  via 
immobile  fa~ 
clum,  post 
preces  move- 
tur,  et  post 
altare  majus 
deponilur  : 

E 


limationcm  praestantur  beneficia.  Circa  etiam  loca 
illa  Deo  et  sanctae  Gratae  dicata  tale  epitaphium 
continetur: 
Praesul  Ambrosius  meritis  et  nomine  dignus, 
Corpus  Matronce  justo  sepelivit  honore. 
Digna  fuit  caelis  Domino  Matrona  tidelis, 
Semper  apostolico  fung-itur  et  solio. 
Postquam  autem  corpus  beatae  Gratae  translatum 
fuit  ad  locum  supradictum,   in  quo  nunc  requie- 
LOmine  Oilicia,    sapiens    et  discreta,  quae  circa      scit,  placuit   venerabili    Pergamensi  episcopo  et 


dlvina  JUXta  BUl  nominis  consonantiain  ofhciosis- 
eima  iuit  et  solUcita,  Hroc  Spiritu  sanoto  inspira- 
ta,  caepit  in  corde  suo.  tractare,  qualiter  corpus 
sacrum  Banrtn;  GraUe ,  tam  videUcet  preeiosum 
thesaurum  posset  acquirere,  et  in  suo  monaste- 
rio    venerabiliter    oollooare.    [Jnde    venerabilnn 

ccclcsiam  ,    pulchram    ct   devotam    orationis   do- 

muin,  quffi  perseverat  usque  ad  hodiemum  diem, 
ad  honorem  sanot&e  Gratw  construi  feoit,  et  de- 
oenter  ornari.  Quibua  peraotis,  accessit  ipsa  do- 
iinii.i  Offloia  ad  supradiotum  venerabilem  Am- 
broaium  eplscppum  ,  et  flngitnre  ccepit  preoibus 
Importunla  cum  magna  Instantia  et  inoonsoiabiU 

i'01'ilis  ;iii\irl:ilr,  ul  fol'|His  sin-|'us;i uclum  liratis- 
simmtinita1   silu   roinvdeiv  dig-n.-irctur  ,  qualmus 

in  venerabiU  templo,  quod  Ipsa  aibi  paraveratj 
reverenter  et  oum  devotione  multimoda  post  al- 
tare  ejusdem  Banotss  Qrats  venerabUiter  Looare- 
tur.  [nstabant  etiam  quam  plures  alii,  et  gratia 
ipsius  domina  abbatissffl,  el  qui  devotione  aooensi 
Sanotam  Dei  ezaltare  ei  honorare  intendebant :  et 


canonicis  hospitale  trausferre  ,  et  in  loco ,  ubi 
nunc  dicitur  hospitale  sanctae  Gratae ,  in  Yineis 
collocare. 

3(J  A  terapore  vero  translationis  sanctae  Gra- 
tae  statutum  et  ordinatum  fuit  ,  et  a  venerabili 
episcopo  Ambrosio ,  et  a  ceteris  pontificibus  in 
Pergamensi  episeopatu  successoribus  suis ,  quasi 
pro  legv  observatum  est,  ut  in  Dominica  Palma- 
rum,  postquam  pontifex  olivas  cum  palmis  apud 
sanctum  Alexandrum  benedixerit,  ad  locum  pra?- 
fatum ,  qui  dicitur  Ripa  rubea ,  in  quo  corpus 
sanctum  beatae  Gratse  imrnobile  ad  tempus  inari- 
sit,  nec  moveri  potuit ,  stationem  faciat  episco- 
pus  cum  clero  et  populo.  Et  facta  ibi  praedica- 
tionc  ct  data  benedictione,  versus  sanctum  mar- 
tyrera  Vinccntium  procedunt.  Cum  autem  pro- 
cessio  ante  portam  ecclesiae  sanctae  Gratae  perve- 
nerit ,  pontifex  manu  sua  palmam  honorabilem 
et  deeentem  venerubili  abbatissae  de  sancta  Gra- 
ta  houorilice  reprfflsentat ,  dataque  sibi  benedi- 
ctione,  ad  sanotum   Vincentiura  pontifex  progre- 


XXVII. 

visitatio  loci 
HlivM  in  die 

Palmarum. 

F 


desiderio  aanoto  permoti,   virum  Dei  cpisoopum     ditur  cum  honore,  et  divina  cum  g-audio  pera 
Imbrosium  Instantius  flagitabant,  ut  acquiesoeret     g-untur. 


trunsftit  Son- 

ClW  inrfiilt  nd 

iiouam,  oi'7«e 
dicufain  ccctc- 


depreoanti. 

■>i  a  Ille  ui  erat  miseratione  pleniasimus, 
si'imti;i  ri  disoretione  Qonspiouus,  attendens  Dei 
honorem  et  sanotea  Qrata  subUmationem  ,  snn- 
ctis  desideriis  el  juatis  postulationibus  aoquievit. 
Ooneideravll  aniro  vir  1'fi,  quod  s»pius  et  faoi- 
lius  poaset    a  populo   frequentari  et  visitari,  et 


in  Accipite  hoc  Opus,  dilectissimi ,  et  vos 
maxime  ,  ancillffl  Christi.  cum  magrua  dilig-entia 
vigilatum,  in  quo  muita,  quse  in  diversis  erant 
locis,  aut  iu  libris  et  quaternis  seripta,  quos  et- 
iam  de  ciroumstautibuscivitatibus  et  terris  appor- 
tari  feoi:  aut  in  cartis  et  privilegiis  annotata, 
aut  in  nuiris  et  parietibus,  seu  etiam  in  quibus- 


XXVIII. 

Ex  quibns 
documcttti* 
hzc   Vtlatcri- 
pta  : 


quod  deeentius    et    honorabUiufl    requjesoeret   iu     dam  versibus  exarata,  aut  in  quibusdam  seriptis 
nobili   tcmplo  et  decenti ,    ad   honorem    Sanctfle     de  litera  Beneventana  &,  quae  a  paucis  leg-i  pote- 

rant, 


DIE  QUARTA 
A  rant,  precibus  et  documentis  venerabilis  abba- 
tiss©  dominas  Gratise,  iu  unum  ad  honorem  et 
gloriam  Domini  nostri  Jesu  Christi  reterni  Dei, 
et  g-lorios»  Matris  ejus  Yirgrinis  Marise,  ac  sau- 
cUe  suae  Gratae,  fideliter  et  devote  compilata 
eunt.  Vere  et  congrue  per  solicitudinem  domime 
Gratiae  gratiam  hanc  habere  debuimus,  ut  juxta 
sui  nominis  consonantiam ,  totum  quod  circa 
hoc  neg-otium  gestum  est ,  gratia;  Dei  attribuen- 
dum  est,  ut  sit  gTatia  pro  Gratia.  Quapropter  de 
cetero,  qui  in  Perg-amensi  populo  Christianam  fi- 
dem  hauuerit,  sanctissimre  Gratae  devotam  fe- 
stivitatem  facere  non  omittat,  nec  ancillse  Chri- 
sti,  sanctaj  Gratae  sorores  et  filiae,  ejus  glorio- 
sam  memoriam  diebus  sing-ulis  decantare.  Nam 
laus  venerands  ducisste  et  reg-inas,  beatissimie 
Grata^,  a  multis  lacrymas  devotionis  excussit, 
audientium  liquefecit  affectum ,  emollivit  duri- 
ciam,  et  pium  in  eorum  cordibus  invexit  ardo- 
rem,  sicut  in  suave  sonantibus  canticis  spiritua- 
libus,  nuper  editis,  devota  anima  poterit  expe- 
riri.  Qufe  idcirco  commemorata  sunt ,  ut  leg'en- 
tium  devotio  deinceps  in  laudem  sanctae  Dei  Gra- 
tas  solicite  et  fideliter,  ac  ferventius  auimetur. 
B  Igitur,  ancillffi  Dci,  hiec,  quae  suprascripta  sunt 
ad  honorem  Dei  et  sanctissimae  Gratae,  ad  con- 
solationem  et  aedificationem  vestram  et  omnium 
Christianorum,  devote  suscipite,  et  sanetse  ma- 
tris  vestrae  Gratae  castitatis  et  caritatis  temulationem 
fcrvete. 


SEPTEMBIUS.  251 

41  Obsecro  autem  in  nomine  Jeeu  Christi  le- 
g-entes  et  iutellig-entes  hoc  Opusculum,  ut  si  for- 
te  aliqua  inveneriut,  qure  alibi  non  rcperiant , 
non  a?stiment  me  adinvenisse;  sed  in  diversis  lo- 
eis,  sicut  supra  meinini,  lecta  et  a  fide  di-nis 
audita  me  noverint  scripsisse.  Si  autem  pauciora 
qunm  novcrint ,  repererint ,  nec  mihi  illud  im- 
putent,  quia  aut  exemplarin  non  habui ,  aut  plu- 
ra  nou  novi,  qure  digna  essent  fidft,  TVnodieti 
itaque  sint  n  Domino,  qui  haec  scripta  lo-vrint, 
scripserint,  habuerint,  aliis  commodaverint,  au' 
dieriut,  vel  retulerint.  Et  ut  cura  beatissimo 
Alexamlro  ot  snnotissima  Gratn,  ct  cum  aliis  justis, 
quorum  in  hoc  libello  mcmoria  hnbetur,  ha- 
beant  consortium,  pro  me  raisero  peccatorc  frn- 
tre  rinimontc  orare  dig-uentur.  Orate,  inqult 
beatus  Jacobus,  pro  inviccra,  ut  snlvomini.  Ad 
aeternam  salutem  in  g-loria  pnrndisi  freofbufl  et 
meritis  beatissima^  Grata>  nos  pferduoefe  dirfnetur 
Dominus  Jesus  Christus,  qui  cum  1'atrc  ct  Spiritn 
saneto  vivit  ct  regnat  pcr  intinitnscculaseculonnn. 
Amcn.  Explicitlcgvmla  sanctro  Gratie.  DeogTnlins. 
Amen. 


ANNOTATA. 

a  Consuli  possunt  de  translatione  notata  ffl 
Commentario  §  I. 
b  Litteris,  opinor,  Longobardicis. 


XtU. 

eonciuiio. 


DE  S.  FREDALDO  VEL  FRODOALDO 


EPISCOPO  ET  MARTYRE 


MliMATE   1N   OCCITANIA 


COMMENTARIUS     IMfc^liiVIUS 


c.s. 


Notitia  loci,  in  quo  Sanctus  colitur:  annuntiatio  in  Martyrologiis;  an  fucrit 
episcopus  Mimatensis  ?  tempus  martyrii,  et  sepultura  locus,  Acta.        1«' 


I>TIU  ANJiOS 
IICCCXIV  BI 
«CCCXL. 

Sotitta  loci, 
quo  Sttnctns 
colitur. 


*  itum  ac  descriptionem  loci,  in  quo  hic  san- 
ctus  Episcopus  ac  martyr  colitur  ,  tradit 
Baudrandus  tomo  1  Gcographiic  pag.  056  : 
Mimatum  seu  Mimate,  inquit  (indigenis  Mande 
rocatur)  urbs  Gallire,  alias  in  Aquitania,  nunc  in 
Occitanin,  Gabalorura  caput,  versus  Cemenos  mon- 
tes  et  fontesOlda?  fluvii,  cpiscopalis  est  sub  arehic- 
piscopo  Albigensi,  ct  Anderitum  scu  G&b&ltun  dioi- 
tur  a  quibusdam  ;  sed  re  vera  distat  quatuor  leuoifl 
a  ruderibus  Anderiti,  ubi  nnnc  vicus  incst  Javoux 
dictus,  teste  Catello,  et  crevit  ex  ejua  ruinis,  cum 
antea  tantum  cssct  vicus  ad  montis  Gredonensis 
radices,  ubi  hodie  sita  est,  et  ubi  occubuit  S.  Priva- 
tus  martyr  :  decem  leucis  distat  a  Floriopoli  in 
Ortum  hybernum,  uti  ab  Anicio,  et  quatuordcciin  a 
l{utcnis  in  Ortum,  estque  in  tractu  montuoso  sed 
feraci.  Consonat  fere  Dionysius  Sammarthanus 
in  Gallia  Christiana  novissimae  editionis  tom.  1 
col.  83  et  seqq.t  in  eo  iarnen  discrepans,  guod  Mi- 
Septembris  Tomus  II. 


"fttensemcivitatem  ivqualitcr  pcno.  a  tribus  CLSsi 
gnatis  urbibus  dissitam  faciat   />>•  Javoula  vero 
sic  ait  :  Quidam  volunt,  rtcuin  bbu  oppiduluni 
Javoci.s,    cjuod  a   Mimate  quatuor  leucla  <Ii  tal 
fuiese  olim   caput   grentifl   Qabalorum ,   Bimilltu- 
dine   nominis  potlus,  quam    aliquo   certo  teati- 
monio  adducti.  Addit  etiam  Mimat&m  olim  ur- 
bem  episcopalem8ubmetropoliBHuricen8i  fuisse, 
ac  nunc  sub  Albiensi,  ae  intrajurisdu  imnem  par- 
lamenti   Totosani  contineri .   Porro  de   Qabalit 
(vemti<  ule  li     Qevaudana)  muttis  agit  Eadria 
nus  Valesius  in  Notitia    GaUiarum  pagina  213 
et  seqq.  Ea>  quo  vero  tempore  Qabalitanm  gen 
tis  catkedra  Mimatem  translata   '/,  tiisi-utiemus. 
Sancti  interim  in  Fastis  memoriam  accipe. 

2  Martyrolo<i ium  Parisiense  <-:/ltum  anno  1727  Cutmter 
sic  eum  annuntiat  :  Aj-ipI   GabalitanoSj  eanotl  Muit,p-i" m 
Predaldi  Qabalenaifl    epl  copl  et  ninrtyris,  oujua 
capsa  sfficulo   decimo  sexto  a  Calvinianorurn  fu- 
rore  servata  fuit.  Castettanus  in  Marlyrologio  uni- 

38  versatt 


252 


DB  S.  FREDALDO  VEL  FRODOALDO  EP.  ET  MART. 


UCTORI 
C.   S. 


/''»i/  tpitcoput 
Gabalitanui  t 


I0d  ttirrrium 
ttt,  Gabuline 
tedent,  on 
'Vinntfr. 


versali  Gnllice  conscripto  locum  addit,  in  quo 
sacra  ejus  ossa  quiescunt.  Verba  ex  Gallicis  La- 
tina  fuvc  sunt  :  In  comitatu  Gabalitano  in  Occi- 
tania,  S.  Frodoaldus  episcopus  Gabalensis  [Gal- 
liceest  de  Javoux  ;)  cujus  corpus  honoratur  apud 
Canonicara  (  Gallice  a  la  Canourgue  )  in  ec- 
clesia  sui  norainis.  Eumdem  assignat  laudatus 
supra  Sammarlhanus  col.  88,  ubi  in  serie  epi- 
scoporum  ecctesise  Mimatensis  hzec  habet :  S.  Fre- 
daldus  tempore  Ludovici  Pii  martyrio  sublatus 
est  ab  impiis  hominibus,  quorum  dux  fuit  ipsius 
nepos,  alter  Judas,  osctilo  adhibito  ad  ipsum 
prodendum,  memoraturque  iv  Septembris  in  Offi- 
cio  sanctorum  Mimatensium.  Ejus  corpus  custo- 
ditur  in  templo  ipsius  noraine  insig-nito  prope  Ca- 
nonicam.  Locum  cultus  exprimit  Ferrarius  in 
Catalogo  generali  Sanctorum  his  verbis  :  In  civi- 
tate  Mimatensi,  S.  Fredaldi  episcopi  ejusdem  ur- 
bis,  ct  martyris.  Consonat  Andreas  Saussayus  in 
supplemento  Matyrologii  Gallicani  dicens  :  Mi- 
mate  Gabalorum  natalis  sancti  Frodoaldi  episco- 
pi  et  marlyris.  Dein  prolixum  ipsius  elogiumte- 
xil  ex  lectionibus  Sancti  propriis,  quas  infra  re- 
cudemus.  Denique  Simon  Peyronetus  in  Catalogo 

B  Sanctorum  in  Notis  de  ejusdem  cultu  scribit  se- 
quentia  :  Cl.  Roberto  ac  Saussaio  Frodoaldcs 
dieitur,  Chenutio  Fredoaldijs  ;  in  Proprio  ve- 
ro  Mimaten:  i  Kukhaldus  ,  vulg-o  Fresal  ,  apud 
Catellum  nostrum...;  sub  qua  nuneupatione  ha- 
bet  ecclesias  et  loca  sibi  dicata  in  prcedicta 
dioecesi  Mimatensi ,  ct  quidem  in  archipresbyte- 
ratu  Oebennarum  extat  parochia,  seu  locus, 
vul^o  s.  Febbal  de  Vkviai.on  dictue,  et  in  arohi- 
prcsbyteratu  de  Bariac,  8.  Frk/.als  dk  Greze,  et 
S.  Kim;/m, i, ksi.es  la-Canouroe,  S.  Fredaldus  phope 
Canonh-am,  rt  Ibi  oetenditur  locus,  ubi  a  nepote 
occisus. 

3  Sanctum  Martyrem  nostrum  episcopalem  ca- 
thedram  ten  uisse  apud  Gabalos  in  Occitania 
omnibus  in  confesso  est.  Hadrianus  Valesius  in 
Notitia  Galliarum  pagina  £13  et  seq.  deGaba- 
lis  proli.rt'  Mifis  traclans,  Anderitum  urbem  per- 
antiquam  gentis  Gabalitamv  olim  caput  statuit, 
qu.v  deposita  propria  veterique  appellatione  no- 
men  gentis,  exomplo  aliarum  Gallimurbium,  sus- 
cepit,  olvitas  Gabalum,  ac  Gabali  did  ccepta.  Fi- 
xam  hic  fuisse  episcoporum  sedem  ex  eorumdem 
in  variis  Galliarum  conciliis  subscriptionibus 
manifestumcst.Audi  lanthtt ioii  sttpraSatwnartha- 

^  num  cot.  Hii  de  ecclesia  Mimatensi  differentem : 
Mimas  ad  Oltum  fluvium,  nunc  sedes  episcopa- 
lis  Gabalorum,  olim  vious  tantum  erat,  n  mon- 
te  Mematensi,  cui  adjacet,  sic  dlotus;  qui  illu- 
stratus  martyrlo  el  Bepuloro  sancti  Privati  episco- 
pi  Gabalitani ,  olarior  evaait;  tandemque  sede 
epiaoopali  nobilitatua  est  ao  faotua  oivitaa  :  quod 
Eadrianua  Valeaiua  in  Notitia  Galliarum  putat 
non  diu  ante  annum  Christi  milleaimum  conti- 
gtsse.  Priua  Itaque  Gabalitanus  epiaoopns  oathe- 
dram  uabult  iu  oivitate  Gabalum  seu  Gabalo- 
rum ,  ut  probant  priorum  Clnlliaa  conciliorum 
plurimaa  Bubsoriptiones.  Porro  oivitatem  illam 
vooatam  Andbritum,  dooent  multa  veterum  teati- 
monla.  Hucusque  Sammarthanus,  cuietreliqui 
eruditi  consentiunt. 

i  At  incertum  est,  <t  quo  tcmpore  cathedra 
c.r  urbe  Qabalitana  in  Mimatensem  translata  sit; 
unde  ulterius  dubium  fit,  in  hac  an  in  illa  S. 
Predaldus  sedem  suam  hdbuerit.  Res  extra  con* 
troversiatn  fbrei  posita,  silongioribus  Actis  S. 
Privati,  cujus  martyrium  Cuperus  noster,  tom. 
iv  Augusti  ad  dicm  xxi,  post  meoUum  seculi  m, 


aut  initio  v  statuit,  certa  fides  adhiberi  posset  \ 
in  hisce  etenim  et  S.  Privatus,  et  quotquot  eum 
prtecesserant ,  Mimate  sedisse  dicuntur.  Verba 
accipe  :  Tunc  regioni  sive  ecclesiae  illi  sanctusPri- 
vatus  praBsidebat,  eedem  in  Mimatensi  habens 
viculo,  prrpterea  quod  qui  ante  ipsum  episco- 
patus  ordinera  tenuerant,  in  eo  loco  et  commo- 
rati  fuerant  et  sepulti.  Si  hisce ,  inquam,  Actis 
indubitata  fides  adhiberi  posset,  omnino  dicen- 
dum  esset,  S.  Fredaldum  Mimate  sedem  habuisse, 
cum  hic  aliquot  seculis  S.  Privato  sit  posterior. 
Verum  Acta  illa,  ut  notavit  laudatus  Cuperus 
pagina  436  num.  15,  propter  ea  ipsa  displicent 
eruditis,  inter  quos  Tiltemontius  tomo  4  Monu- 
ment.  Eccles.  pag.  651  aliique  suspicantur,  illa 
post  seculum  decimum  composita  esse  :  Cuperus 
vero  fatetur,  se  antiquitatem  eorumdem  certis 
argumentis  defendere  non  posse. 

5  Displicuere  etiam  Sammarthano  loco  cita- 
to,  ubi  post  relata  a  nobis  verba  sic  prosequitur  : 
Proindeque  juxta  haec  Acta  ab  Christianaa  reli- 
gionis  exordio,  Mimas  semper  fuisset  sedes  epi- 
scopalis,  quod  pugnat  contra  veterum  consue- 
tudinem,  et  canones,  quibus  cautum  erat,  ne 
in  viculis  cathedrae  episcopales  constituerentur. 
Et  post  pauca  :  Prseterea  ex  his  Actis  habetur, 
plures  episcopos  (cum  solus  sanctus  Severianus 
apud  ipsum  sit  cognitus)  praecessisse  S.  Privatum 
in  episcopatu;  quod  minime  eruditis  adproba- 
tur;  maxime  iis,  qui  volunt,  S.  Privatum  oc- 
cisum  esse  in  irruptione  Alamannorum  sub  Chro- 
co  duce  facta  an  cclxv  ,  aut  cclxviii  :  quam  sen- 
tentiam  Cuperus  noster  in  re  dubia  sequendam 
duxit,  donec  certiora  pro  contraria  producan- 
tur.  Deinde  mentem  suam  idem  eruditus  Bene- 
dictinus  aperit  his  verbis  :  Verisimile  tamen  est, 
Mimatem  vicum  post  S.  Privati  martyrium,  pa- 
ce  ecclesiffi  reddita,  populorum,  qui  ad  ejus  se- 
pulcrum  confluebant,  frequentia  factum  esse  ce- 
lebrem;  hocque  loco  episcopum  et  clericos  se- 
dem  fixisse.  H<ec  vaga  tocutio  nullum  certum  se- 
culum  determinat  :  verum  ex  iis,  quse  subdit, 
satis  eruitur,  existimasse  Sammarthanum,  jam 
diu  ante  S.  Fredaldi  tempora  hanc  cathedrse  trans- 
lationem  peractam  fuisse  :  nom  mox  occurrit  ob- 
jectioni,  quam  noverat  ex  priorum  Gallise  conci- 
liorum  subscriptionibus  ab  eruditis  formari.Nec 
obstat,  inquit,  quod  hi  praesules  dicti  sunt  nihi- 
lominus  Gabalitani;  non  enim  ita  dicti  sunt  a 
vico  Javouls,  sed.  a  tota  g-ente  Gabalorum,  cui 
prajerant  :  quemadmodum  diu  dicti  sunt  Arver- 
ni  episcopi,  qui  apud  Clarum-montem  sedebant, 
non  Claromontenses,  et  qui  Anicii,  episcopi  Vella- 
vorum  appellabantur,  non  Ancienses  aut  Podien- 
ses.  Itaque  juxta  Sammarthani  mentem  S.  Fredal- 
dUBj  cujus  martyrium  sub  Ludocico  Pio  secido  ix 
contigit,  in  urbc  Mimatensi  sedem  suam  jam  olim 
constitutam  tenuit. 

G  At  vero  Hadrianus  Valesius  loco  jam  cita- 
to  existimat,  translationem  illam  nou  multo  ante 
annum  Domini  millesimum  contigisse.  Ad  Vale- 
siitm  prope  accedunt  eruditi  Benedictini  Historix 
Occitanix  scriptores,  qui  tomo  1  in  Notis  pag. 
640  et  641  de  hac  controversia  disputantes , 
translata?  cathed/\v  epocham  ad  medium  circiter 
seculi  x  verisimillime  referendam  arbitrantur. 
Rationes ,  quibus  tum  hi  tum  itle  ducuntur , 
accipe.  Argumentum  preecipuum  desumunt  ex 
prioribus  Galliarum  conciliis,  quibus  episcopi 
Gabalitani  plures,  nidlus  Mimatensis  subscri- 
psisselegunlur.  Verbi  causa,  concilio  Arelatensi 
1  anni  314  subscripsit  :  Genialis  diaconus  de  ci- 

vitate 


Hejicitur  sen  - 
tcniia  auctoris 
Actorum  S. 
Pnvati  : 
Dionysii  Sam~ 
marthanimens 
imponitur  ; 

E 


eui contraria 
iipitiantur 

\alesius,  et 
scriptores 

Occtfanir 


qui  non  m$t 
teculo  s  Mi- 
matem  cathe- 
dra  episco  - 
pali 


illustratam 
este  arbitran 
tur. 


I,  Gabililann 
/.  WimaUiiM 


riE  QUARTA  SBPTBMBRK 

vitate  Gabalum  provincia  Aquitanica  :  Agathen- 
si  anni  506  Optimus  diaconus  ,  niissus  a  Lcoui- 
co  episcopo  Gabalum  civitatis :  Avernensi  an- 
ni  535  Hilarius  episcopus  ecclesire  Gabalitnme  : 
Aurelianensi  iv  anni  541  Evanthius  episcopus 
civitatis  Gabalitame  :  Remensi  anni  625  vel 
630  Agricola  Gabalensis  episcopus.  Quid  multa? 
ipse  Sammarthanns  in  serie  episcoporum  Mi- 
matensium  fatetur ,  Agenulfum ,  qui  S.  Fredal- 
do  posterior  est  ,  anno  876  concilio  Pontigonen- 
si  subscripsisse  ut  Gabalitaneusem  episcopum : 
quin  etiam  notat ,  quod  Ragamundus  seu  Rai- 
mundus  primus  omnium  anno  1031  in  concilio 
Bituricensi  se  Mimatensem  episcopum  subscri- 
pserit. 

7  Cum  itaque  Valesius  invenerit  nullum,  qui 
ante  annum  millesimum  se  Mimatensem  episco- 
pum  diceret,  hinc  collegit,  Mimatem  circa  id 
tempusepiscopatupnmum  illustratam  fuisse.  At 
vero  laudati  Occitanuv  scriptorcs  citant  chartam 
quamdam  anno  950  confectam ,  in  qua  diserte 
legitur :  Egro  Stephanus  eoolesia  Mimateosis  epi- 
scopus.  Chartam  iltam  recitat  Mabillonius  de  Re 
diplomatica  pagina  5G9.  Unde  illi  inferunt  trans- 

B  lationem  cathedree  post  medium  seculi  decimi  dif- 
feri  non  posse.  Occasionem  transferendse  sedis 
certam  non  proferunt ;  suspicantur  tamen,  tum 
forte  eversum  fuisse  Gabalum  ab  Hungaris,  qui 
circa  annum  925  Aquitaniam  infestarunt.  Ad 
responsum  autem  Sammarthani  num.  5  allatum 
reponunt,  diffcultatem  non  dilui  exemplo  Claro- 
montensium  aut  Aniciensium  ;  mirum  enim  non 
esse,  quod  priores  Arverni  appellarentur,  etiam 
dum  apud  Clarum-montem  sedebant,  cum  Ctaro- 
montana  civitas,  mutato  nomine,  eadem  sit  oum 
veteri  Arvernensi ;  adeoque  nulla  hic  intervenerit 
cathedrm  translatio.  De  Aniciensibus  vero  faten- 
tur  quidem,  eospost  fixam  Anicii  sedem,  Vellavo- 
rum  prsesulum  titulum  conservasse,  sed  ita  ta- 
men  ut  et  eodem  tempore  Anicienscs  scriberen- 
tur  ,  quemadmodum  apud  eumdem  Sammartha- 
num  tom.  2.  Instrument.  col.  221  et  scqq.  vi- 
dere  licet ;  simile  autem  quid  dc  Mimatensibus 
neganl  reperiri. 

8  Opinionem  suam  idterius  stabiliunt  scri pto- 
res  Occitanise  ex  Adone  secidi  ix  martyrotogo  , 
qui  Mimatem  sub  vici  nomine  commemorat  ad 
diem  xxi  Augusti  sic  annuntians :  lu  territorio 
civitati.s  Gabalitame  vico  Mimatensi  natalis  S. 
Privati  episcopi.  In  eamdem  sententiam  citant 
Reginonem  ,  qui  in  Chronicis  inilio  secxdi  x  con- 
scriptis  lib.  i  recensens  martyres  sub  Vateriani 
et  Gallieni  imperio  passos  ,  hac  habet  ■  lu  terri- 
torio  Canallitano  *  ,  vico  Mitaneusi  *  1'rivatus 
episcopus.  Si  igitur  secido  ix,  si  initio  decimi  vi- 
cus  tantam  fuerit  Mimas,  qua  ratione  contra  an- 
tiquos  canones  episcopi  tum  temporis  in  ea  rese- 
disse  dicuntur?  Sane  ipse  taudatus  Dionysius 
Acta  S.  Privati  suspecta  habet,  quia  juxta  hacc , 
inquit  ,  ab  Christiaua;  rcligionis  cxordio  ,  Mimas 
sempcr  fuisset  sedes  episcopnlis  ,  quod  pugriat 
coutra  veterum  cousuetudincm  ct  canones,  qui- 
bus  cautum  erat ,  ne  in  viculis  cathfdra:  cpi  ■■•< 
pales  constituercntur :  at  eadem  consuetudo,  iidem 
canones  assignatis  seculis  vigebant ,  adeoque  si 
Mimas  tum  tantum  vicus  fuerit ,  nondum  itla 
dignitate  fulgcbat.  Huic  argumento  qppont  po- 
test ,  quod  citati  auctores  de  Mimate  loquantur 
non  prout  secuto  ix  et  initio  subsecuti  erat ,  sed 
prout  fuerat ,  cum  S.  Privatus  martyrio  corona- 
retur.  Inficiari  nequeo  ,  hunc  genuinum  csse 
Reginonis  sensum  ;  sed  aliler  de  Adone  sentio  : 


253 
ndm  itlepahvstram  ,  hichcum,  quo  suo  tempore 
sanctus  martyr  colebatur,  assignat :  Mimas  au- 
tem,dum  Pri  vatus  passus  est,  ttrbs  certe  non  erat, 
et  conseqnenter  in  Mimatensi  urbc  occubuisse  di- 
ci  non  debuit .-  at  si  S.  Adonis  temporcjam  civitas 
eptscopalis  cvasissct ,  ( quod  iltum  non  potuis- 
set  latcrc)  niepte  ab  eodem  in  tcrritorio  civita- 
tis  GabalitaiKc  vico  Mimatousi  natalis  S.  Privati 
annuntiatus  fuissct. 

9  Vidcamus  modo  ,  qu<v  contra  relatam  opi- 
nionem  proferantur  difficultatcs.  Bwhibent  eas 
jam  s.vpe  memorati  scriptores  Occitam\v  ,  ct  ad 
earum  quamlibct  rcspondcrc  QOnantur,  B®  Actis 
S.  Amatii,  tom.  \lib.  3  num.  62  dixcrant ,  Qa~ 
balitanam  urbema  Wandalis  Croco  ducesubini- 
tium  seculivpeniluswzstatam  /Uisse,  Hisoonfbr* 
mia  narrantur  in  Actis  S.  Privad,  qua  apud  Cu- 
perum  nostrum  ad  dimn  \\i  Augusti  legere  est; 
et  a  Gregorio  Turonensi  lib.  \  Historue  Franco- 
rum  cap.  S2.  Ilinc  infcrri possc  tnnitunt ,  eversis 
Gabalis ,  Mimatem  in  urbem  excrevisse  ct  trans* 
lata  eodem  cathedra  auctam  esse.  Sed  argumenr 
tum  hic  non  multum  morari  nos  debet :  nam  in 
primis,  ut  citati  Benediotini  notavere}  Qrego- 
rius  Turoncnsis  nusguam  diserte  asserit,  <;>!- 
balitanam  urbem  a  prmfaUs  barbaris  f\  ., 
excisam;  sed  ncc  id  af/irmani  kcta  S,  Privati; 
quamquam  tam  hssc,quam  illetotam  illam  regio* 
nem  miserandum  in  modum  a/flictam  rastatam- 
que  fuisse  refcrant.  Quid  S.  Amatii  Acto  ad 
propositum  tradant,  ignoro:  <d  respondent  dtati 
Benedictini,  ea  recentiora  videri,  quam  ut  i'Wo- 
rum  auctoritatc  tuto  stari  possi/.  /■'<>>■{<■  hasoea- 
dcm  in  Operenostro  disoutienda  venient  i  cgo  in- 
terim  nec  rejicere  possum  necadmittere  osrum- 
tamen  non  vidco  ,  sententiam  supra  j><>s//<nn  eco 
hac  parte  solide  posse  oppugnari :  ut  enim  Quid 
quam  roboris  hocargumentum  haberet,  ostenden* 
dum  erat,  presdictam  urbem  non  modo  penitus 
fuisse  detetam  ;  sed  ita  deletam  ,  ut  reddita 
postmodum  pace ,  non  fuerit  restaurata  id  vero 
factum  non  esse persuadere  videnturallata  num, 
(i,  7,  ct  S  rationes. 

1U  Allcram  difficultatem  sibi  objiciunt  ex  eo- 
dem  S.  Grcgorio   Turonensi,  qui  til>.  M)  cap.  2!» 
supponere  videtur,  inquiunt ,  Mimatem  oirca  sc- 
cxdi  vi  /inem  episcopatn  jam  decoratam  fuisse 
agcns  enim  de  8.  Aredit  obitu,  energumenam  sio 
loquentem  inducit .   Eoce  fldest  Julianus  ex   Brl- 
vate  ,   Prlvatus  ez  Mixnate.    Verum  >■</<>  hinc  n\ 
hil  aliud  ewtundere  possum,  nisi  <j>n»/  s.  c,c<j<> 
rius  ibide  Miinii/c  /<><j/n  \  ideatur  tamquam  >><■  i<> 
co  sepulturse aut  etiam  cultue,  utobservax  it  /•'"//■ 
/•■//<;,  /,/  \  i/a  s.  Privati .  sed  id  non  obs/at,  quomu 
nus  episcopi  eo  tempore  adhuc  in  veteriQabalo 
resedtssf  dicantur,  Pergunt  (nuduti  ■.< .  iptores  /■/ 
alio  ejusdem  eancti  historict  locoobjectam  difflcul 
tatem  au<j<j>>-  nituntur.  Lib.Qcap.  87  s.  Lupen- 
tius  dioitur  abbas  basilicaa  s.   Privatl  martyrii 
urbl   GabalitansB.  K,c  hisce  verbis  concludt  posse, 
aiuut ,  quod  cum  memorati  martyris  monaste 
rium   verisimillime  lepulcroejus  et  Mimati  <jui- 
//<■,.<  insBdificatum  fuerU,  Mimas  seouio  m  scncs- 
cente,  quo  8.  Lupeniius  viansse  traditur,  veteris 
Gabaloruo-  metropolii  vocabuto,  adeoque  et  epi- 
scopalt  cathedra  jam  gavisa  fuerit. 

II  At  ex  hoc  argumento  ,  in  quo  omnia  du- 
bia  eunt,  nihit  certi  eruipotest.  /Jubium  est  1°. 
anpriefatum  monasterium  in  ipso  sancti  scpulcro 
Mimate  fuerit  exstruclum.  Dubium  est  2°.  an 
sanctus  iUe  martpr  eo  loco ,  ubi  nunc  Mimas 
condita  est,   sepultiira;  mandatus  sit :  certe  id 

nusquam 


IDCTORI 

c.s. 


Hetpondetur 
ad  difficulta- 

tet. 


E 


qw»  /iuio  opi- 

nfoni 


opponuntur  : 

e,t  liniilalii 

D&ncdtotinit 

Muhtnribitur. 


DE  S.  FBEDALDO  VEL  FRODOALDO  EP.  ET  MART. 


l'CTOU 

c.s. 


Tempui 

murtyrii 


254 

nusquam,  guod  sciarn,  diserte  traditur.  In  Actis 
apud  Cuperum  supra  citatum  nullus  determinate 
locus  assignatur.  Enverba:  Quia  tunc  tanta  in 
Christianos  persecutorum  fervebat  rabies,  ut  Dec 
Sanctorum  cineribus  parcerent  ,  crypta  ia  sub- 
terraneo  facta  cst ,  in  qua  sanctum  corpus  cum, 
honore  collocatum  est.  Prseterea,  quod  caput  est, 
qua  ratione  probabunt ,  verbis  illis  urbis  Gaba- 
litanae  Mimatem  designari?  Enimvero  hsec  non 
ad  vocem  basilicae ,  sed  ad  Martyris  referenda  es- 
se  ,  ipsa  verborum  naturalis  conneccio  manifeste 
innuit  :  ut  sensus  sit,  S.  Lupentium  fuisse  ab- 
batem  basilicaiS.  Privati  martyris,  idestquimar- 
fuit,  urbis  Gabalitanai:    Gabali  enim 


ty/ 


li 


non 
Mimate ,  qtUB  tum  vicus  tantum  erat ,  S.  Pri- 
valus  cum  martyrium  subiret ,  fatente  Sammar- 
thano,  episcopus  residebat  :  frustra  itaque  ex  ci- 
tatis  verbiseruere  quis  voluerit,  Mimatem  seculo 
vi  Gabalorum  gentis  metropotis  adscito  nomine 
metropolim  fuisse  et  episcopatem.  Fateor  tamen. 
scriptorum  Occitanise  sententiam  non  adeo  cer- 
tam  esse ,  ut  alterius  probabilitatem  prorsus  eli- 
dat :  neque  vero  id  ilii  ipsi  contendunt,  suam  dum- 
tawat  ut  vatde  verisimilem  defendere  contenti. 
Ilos  ego,  dum  certiora  pro  Mimatensi  S.  Fredaldi 
cathedra  pro/rrontur  ,  ut  probabitioribus  nixos 
rationibus  sequendos  censeo.  Forsitam hisce  anti- 
quitatis  tenebris  in  unam  aiteramve  partem  ali- 
quid  luminis  afferent  SS.  Amatii  et  Lupentii Acta, 
cum  in  Opere  nostro  venerint  examinanda. 

I  %  f)e  anno  ,  quo  Sanctus  noster  martyrio  co- 
ranatus  esi,  nihil  certi  memorise  proditum  repe- 
riotnisi  quod  illud  fc^mpore Ludovici  Pii  ,  CajpaU 
Mflgoj  flliij  snhiisse  tradatur  in  Officio  proprio 
MinuUcnsis  0oal$8i&  infra  recudendo.  Porro  Lu- 
dovicus  Piusanno  78]  rrgno  Aquitanico  apatre 
donatus  est  :  anno  vero  814,  mortuo  Carolo,  im- 
perium  obtinuit.  Quamobrem  si  verba  Ofjirri 
Ai/uitanicum  Ludovici  regnum  designent,  mar- 
tyxium  Sancti  in  seeulum  vm  vergens  ad  finem 
potuit  incidisse  :  si  imperium  denotenl,  non  nisi 
secutowjam  aliquQt  annis  inokoflto  statuendum 
est :  imperii  tamen  tempus  hic  notari  existimo. 
Otm  itaque  Ludovious  ab  anno  SM-  usquead  84-0 
imprrarrrif,  mtra  horum  annorum  limites  mors 
Saitctt  slatucmta  rsl ,  At  tlirinarenon  ausim.quo 
i/e/crminatc  aunocoittttjrrit.  Casteltanus  inMar- 
.,  ttjrohgio   itnircrsati  ram  K:>0  illigat  ;    l^ir/sirusr 

circQ  eumdem  uel  SSQ&tatuit:  Dionysius  SammaT' 

thanusa//itu>  de  00  sifet,  contentus  sancti  martij- 
rium  ad  prafati  nupcratoris  tempora  retutisse  : 
iiithi  niiiU  rrr/ms  apparet,  qitam  quod  ccrus  obi- 
tu&  annns  ijnorr.tar, 
locw  wpuffu-  \3J)is/inrfni.s  itr  scjmltaiw  loco  agunt  scripto- 
rx  res  ,  ijitanicis  de  eo  Acta ,  QUM  viderim,  etiam 

siteant.  Saussaijus  in  supplemento  ad  iv  Se- 
ptembris  locum  his  rerbis  assignat  :  Sucer  Prca- 
sul  decisum  caput  prupriis  manibus  resumens  eo 
usque  mirabiliter  gradiendo  detnlit  ,  nhi  a  ge- 
innitr    li.lrli   pspulo    lwuiorifiee   BepultUS   ftstj  non 

tooge  aJb  oppi^o  vi  oaatro  da  Canonioa,  ubi  iu 

nsceteriolo  sui  nomiui.s,  Ordinis  saiu-li  Hcnodioti, 
lmno  uaque  aaa«ryatuj  et  oolitur,  Scriptores  Oc- 
cifti.ua-  tom.  l  lib.  i>  aum.  103  toeum  sepulh 
ttisttngitttitl  a  mo.i.tsfcrio  ,  in  quo  juxta  Satts- 
sai/um  sacra  ejtts  ossa  quiescunt.  Ycrba  c.c  lial- 
iico  hae  sunt  .  Nrjmlius  luit  iu  ecelosia  vicina 
castro  Cauoniea  f  ia  Canourge )  ac  paulo  post, 
tVi»u.slatns  m  quoddaW  monastorium  Ordiuis  S. 
lio,iuidioti  in  oodom  Lo.00  rxsfruvtuin.  Mouaste- 
rium  hoo  sub  nomino  y.  Martiui  dedioatum  posjt- 
modum  abbatiai   S.    Victoris    iMassilionsis    subje- 


ctum  fuit ,  cui  etiamnum  cum  titulo  Prioratus  ^ 
conventualisparet.  Detempio,  S.  Fredaldo  dedica- 
lof  nihit  addunt :  at  Sammarthanus  tom.  i  Gal- 
lim  Christianae  col.  88  illius  diserte  meminit  in 
episcopis Mimatensibus  de  Fredaldo  subdens:  Ejus 
corpus  custoditur  in  templo  ipsius  nomine  insig-nito 
prope  Canonicam. 

14  Porro  Canonicam  inter  destruetas  dioecesis  assignatur. 
Mimatensis  abbatias  citatus  auctor  recenset  col. 

m  ,  ubi  et  loci  situm  paucis  assignat :  Canonica  , 
vulg-o  la  Canourgue  ,  sub  S.  Martini  patrocinio  , 
fuit  antiquitus  celeberrimum  coenobium  ,  situm 
in  episcopatu  Mimatensi  ,  in  pago  Bearnecensi : 
distat  autem  5  leucas  majores  Gallicas  Mimate 
juxta  ejusdem  tabulam  ,  iomo  iprgefixam.  Dein- 
de  refert ,  quod  seculo  xi  grassante  simoniaca 
hceresi,  monasterium  illud  in  iaicorum  hominum 
dorainationem  devenerit,  donec  tandem  sub  Aide- 
berto  I  episcopo  anno  1060  dbbatiee  S.  Victoris 
Massiliensi  fuerit  subjectum.  An  in  hocce  loco 
Sancti  reliquice  adhuc  asservaventur  ,  cum  secu- 
lo  xvi,  teste Martyrologio  Parisiensi,  a  Catvinista- 
rum  furore  servatse  sunt,  nusquam  reperi.  Ittud 
certum  est,  Occitaniam  assignato  seculo  ab  heere- 
ticis  iiiis  miserandum  in  ynodum  vastatam  esse ,  E 
prout  apud  Occitanise  scriptores  tom.  5  videre 
est  :  ubi  et  Mimatensem  urbem  ssepius  ab  iisdem 
captam,  et  anno  1579  ferro  flammaque  magnam 
partem  deletam  fuisse  reperies. 

15  Iidem  Benedictini  tom.  i  lib.  9  pagina  i94  Aaarecu- 


quorumdam  S.  Prsesuiis  Actorum  meminerunt , 
citantes  in  margine  Saussayum  in  suppiemento 
Martyrologii  Gailicani ,  Cointium  ad  annum  831 
num.  G,  et  Sammarthanum  tom.  ipag.  88.  Ve- 
rum  Acta  illa  nihit  aliud  esse,  quam  ipsum  S. 
Fredaidi  Ofpcium ,  sive  iectiones,  quse  inter  Offi- 
cia  propria  Mimatensis  ecclesisB  eaJGUSa  sunt,  ipsi 
auctores  citati  faciunt  manifesium.  Dionysius 
Sammarthanus  ad  hoc  Officium  remittit  :  Coin- 
tius  verba  Saussayi  describit :  Saussayus  deni- 
que  Lectiones  prsedictas  ita  contraxit,  ut  ipsas 
non  uno  in  loco  phrases  ipsasque  voces  servaverit, 
nihitque  addiderit ,  prseierquam  quod  locum  de- 
signet,  in  quo  sepultus  est,  et  sacra  ejus  ossa  debi- 
to  cum  honore  asservantur.  Itaque  cum  atia  de  hoc 
sancto  Martyre  mihi  monumenta  non  suppetant, 
hoc  ipsum  Officium  huc  transfero.  Quod  autem 
prw  manibus  habeo ,  editum  est  Lugduni  anno 
1G19 ,  ac  prseter  mortis  reiationem,  sacriiegique 
parricidse  pcenam  vix  quidquam  continet,  nisi 
elogia. 


OFFICIUM 


(lcnda  qu.r 


D 


puoriiiuM. 


ie  iv  Septembris.  In  festo  sancti  Fredaldi 
Mimntensis  a  episcopi ,  et  martyris  ,  duplex. 
Okatio.  Deus  fidelium  remunerator  animarum, 
qui  huno  diern  beati  Fredaldi  pontificis  nostri 
martyrio  consecrasti  :  tribue  nobis  ,  qufesumus  , 
famulis  tuis,  utcujus  veuerandam  celebramus  festi- 
\  itatem ,  precibus  ejus  iudulgentiam  consequamur. 
Per  Oomiuum  etc. 

In  ju-imo  Nocturno  ,  lectiones  de  Scriptura  oc- 
currentc. 


lN 


Of/ichtm  Stm- 

<-h  propriwn. 

a 


Apostolico$ 
Saneii  labores 
non  ferens 
dtabolus, 

b 

c 


ejusdem  nepo- 
tem  in  illum 
excitat, 

B 


</ui  eumpro- 
ditorie  obtriW' 
rnt.  Sanctw 
abscissutn   ca- 
pnt  defert   : 
et  tepelitur  ; 
peena  parrici* 

e 
f 


DIE  QUARTA  &KPTEMBRIS.  o55 

i 

nione  suffocatus   interiit.   Sic   Fredaldum   crebris  1) 

lx  II  NocrurvNO.  miraculia  g  clarum  et  snlutis  asterme  cupiditati- 

bua   fretum,    hujus    vitie   desMem»   viiuvnvin , 

Domini  propitintio  coronavit.    Sic   nepotcm  inju- 

ste  steculi  bonis  mhinutera,  et  inuoccntis  Patnii 

sanguini  uon  parcentem  justitia  divina  daumavit. 

r^  Stola  jucuuditatis. 


17  Lbctio  iv.  Fredaldus  Mimateusis  episeo- 
pus,  tempore  Ludovici  Pii  b  Caroli  magni  tilti, 
Gabalum  c  animos  tuno  agrestes  et  iucultos,. 
utpote  magna  adhuc  ex  parte  gentiles)  verbi  di- 
viui  copia  et  omuium-  virtutum  exemplo  vcuit 
exculturus.  Jamque  tanti  A-gricolse  operatione  rurn 
haec  prius  infcecunda ,  divino  semiue  suseepto 
germinante ,  et  ad  maturitatem  perveuiente, 
abunde  horreum  Domini  replebant ;  cum  teter- 
rimus  humani  generis  hostis  tot  fructug  Servo 
Dei  iuvidens  et  diffidens.,  tauto  Pastore  super- 
stite,  se  posse  ab  ejus  manu-  oves  abripere  et 
perpetuo  dilaniandas  ad  aetema  supplicio  depor- 
tare;  varios  iustigat,  sed  frustra,  qui  vigilau- 
tissimo  Antistiti  violentasmanus  inferrant.  fyj  Ho- 
nestum  fecit  illum. 

18  Lectio  v.  Interim  cceptis*  non  tempcrat 
cacodpemou,  molitur  et  tendit  iusidias;  et  tun- 
dem  suis  technis,  prsestigiis,  et  sollicitationibus 
tantuin  potest,  ut  uuum  etiam  ex  Episcopi  pro- 
pinquis  et  uepotibus  inveniat  idoneum,  qui  suis 
suasionibus  obtemperans ,  haereditatis  ndeunda*. 
spe  deceptus  d,  sacrileg'as  in  eum  mauus  inji- 
ciat.  Venit  igitur  ad  Patrui  a;des  infoelix  nebulo, 
beuig'ne  condignoque  apparatu  ab  Autistitis  fa- 
milia  plaudentibus  cunctis  excipitur;  salutcm  , 
quam  omnes  maximo  impertiuntur  atfcctu  ,  ille 
frauduleuto  animo  reddit.  Loeum  inquirit,  ubi 
Fredaldus  de  more  divinis  incumbebat  precibus; 
locum  indieaut  vernaculi  :  illuc  accurrit  vir 
nequam,  salutem,  ut  aiebat,  daturus.  r).  Desido- 
rium  animae  etc. 

19  Lectio  vi.  Locum  ingEBSBQ  nepoti  ob- 
viam  veuit  Fredaldns  salutaturus,  cum  ecce  das- 
moniaco  impctu  agitatus  ganeo,  osculo  Servum 
Dei  patruum  suum  tradens ,  violentas  manus  ei 
infert,  et  caput  crudclis  obtruucat.  Mirum  di- 
ctu  !  Propriis  manibus  eaput  suuin  illuc  detulit  e 
Pastor,  ubi  corpus  a  gemeute  populo  honoriiico 
sepultune  mandatum  est  /.  Ilomieida  ad  propjtia 
reversus,  Deo    pcrpetrati    sceleris  vindiec,  a  dae- 


l.\   lll    X(uii*i;\o 

Homilia  sancti  Gregoril  Paprc  in  Euangelium: 
Si  quis  venit  ad  me;   et  non  odit  patrem  suuin 
etc.  De  Communi   uuius  mnrtyris. 

\\\oT.\T\. 

a^  Vide  Commcntarium  a  ttum.  3. 
b  De  tempore,  quo  martyrium  subiit,  actum 
est  num.  12. 
c  De  Oabalis  consule  num.   i. 
d  Debuit  is  pravorum  snasu,qui  sancH  Pa- 

storisvirtutemautjustasrrprchrnsiou<sfcj;-c>ton 

poterant,  spe  hssreditatis  ad  fucinus  fuisse  im- 
pulsus  :  si  enim  sota  harsditatis  adeunda  spes  E 
iilum  ad  sacrilegum  parricidium  incitaverit , 

non  video,  qua  ratione  martt/rtt  patma  Saurfo 
adscribatur, 

e  Non  habeo ,  mde    miraculum  hoc  <<»i/ir- 
mem,  nec  etiam  unds  refutem  isolatamsn  ha- 
rum  Lectionum  auctoritasa/pud  metanti  non  est, 
ut  indubitatam  fidcm  adhibeam,  scrttpulum 
deponam,    ne  ex    impcriti  vulgi   opinione   hoc 
mydigium  natum  sit,  \  ide,  quse  desimilibus  no 
tata  sunt  apud  nos  tom.  i.  Septcmhris  pagina 
■2:is,  Sane  st  rera  sit  /t,rc  rapitis  ycstalio,  Oportet 
ut  per  quiuque  leucas  majorcs   Gallicas    oaput 
suunt  prodigiose  gestavcril,  sive  Mimate  obtrun 
ealis  sit ,  sioe  Oabati  :  tantum  enim  ut  mini- 

mum  uierque  tacus  disUU  a  Cauon/ra,  quantum 
cottiyo   em  tabuta  Dionysii  Sammarlliam  Qp$r\ 

pr&fiaa. 

f  Adi  Comment.  num.   13. 

g  Miracuta  luee  nusquam  repcn. 


DE  SANCTA  IDA  VIDUA 


HERTZFELDII  IN  EPISCOPATU  MONASTERIENSI 


COMMENTARIUS     J'M«    i<:\  IUS 


C.S 


§  I.  Cultus,   Vitae    scriptor,  tempus  mortis 


PRODUH  II  I 
IfKOH 

1,,  |  ■  v:il 

Locutvultusex 
martyi 


Inter  vidaas,  qiue  sacrum  cullum  in  Ecclesia 
Dei  promeruerunt ,  hoc  die  memoranda  ve- 
nit  s-  Ida  ,  insignis  sanctitatis  matrona  II"- 
bitavit  ea  cum  marito  suo  Eeberto  Hovestadii 
(incolis  Hovestad )  in  episcopatu  Monasteriensi 
ad  Luppiam  Flumen,  inter  Lu/jpia,/>  \Ln>  !,,<<,,> 
que  civitates.  Nec  procul  Hovestadio  Rertzfel- 
dium  visitur,  ubi  Sanctaprope  ecclesiam,quam 
Ecbertus  e^struxeral,  post  hujus  obitum  /eti- 
quum  setatis  transegit ,  in  eaque  seputta  clar 
ruit  miracutis.  Sitet  quidem  de  illa  cum  anti- 
quioribus  Martyrologium    Romanum;     v> 


posteriora  una  cum  Ufflngo  Vita  ejus  soriptore 
nullum  dc  sanctse  hujus   ViduB  legitimo  et  an- 
tiquo  cultudubium  relinquunt:  Qrevenus  in  Au 
ctariis  Usuardi  apud  Sotterium  nostrum  die  i\ 
Septembris  ipsam  cum  hoc  etogio  annuntmt 
Itera     anctffl   Edsj    ridtue    Dobillf,   <iii;i'    ^1'"1 
pore    Karoli    Magni    ln    Weatphalia  juxta    I.jji- 
piam,  decurso  Btatu  conjugall,   in  portlou  eccl 
.,,Kini  maritu   eju   impj  nsis  auih  oonatruxerat, 
rcclusoriuiii   sibl    statucns,  iu  m-ig-ua  aanotitftte 
degcDH,   (,*t    vore    eiduam     e  oitendena,    qud 
vit    in    pacc.    Simititer  Motanus  .   In    territo] 

Mona.sl.'  i  n  n    i 


256 


DE  SANCTA 


AUCTORE 

c.s. 


et  Uffingo 
Sancto  iionra- 
pho 


forlt  a\ib\ 


Non  ia(U  <•<■!■■ 

tum,  ijuii  tem- 

pora  nriftu 

tnchoutui  *it 
»<tl  autiipiun 

'VltllHt, 


Incertut  an 

/iiu  morttu> 
lit  antc  SIT> 
«fMfuijfroba- 
ftifiiu  noii  po- 
CM(. 


Monasteriensi  supra  Lippiam  fluvium ,  deposi- 
tio  B.  Idae  viduae  ma^nae  sanctitatis.  Eujsdem 
quoque  meminit  Florarium  nostrum  Ms.  adprm- 
dictum  diem  ,  omisso  cultus  loco :  Yds  viduae 
memoria,  quse  floruit  tempore  Karoli  Alagni. 
Mitto  Ferrarium  in  Catalogo  generali ,  Cani- 
sium  in  Martyrologio  Germanico  ,  aliosque ,  a- 
pud  quos  ejusdemSanctasmemoriaannuntiatur. 
%  Unum  addo  Uffingum  seculi  x,  ut  ostende- 
mus,  auctorem,  qui  in  illius  Vita  ejusdem  san- 
ctitatem  miraculis  comprobatam,  cultumque  so- 
lemni  corporis  per  Mimigarfordiensem  episco- 
pum  elevatione ,  dedicataque  sub  ejus  nomine 
temptiparte,  et  indicta  simul  annua  festivitate 
stabilitum  atque  confirmatum  luculenter  osten- 
dit.  Qum  cum  ex  danda  infra  Vita  futura  sint 
manifesta,  pauca  hic  tantummodo  delibo.  Relata 
itaque  sacri  corporis  elevatione ;  ita  pergit  Uffin- 
gus :  His  pcractis ,  venerandus  antistes  (Mi- 
migarfodiensis)  australem  ecclesiaj  structnram, 
id  eet  turrim,  in  honorem  S.  Dei  Oenitricis  Ma- 
rfaa  ;ic  stib  13.  Ida;  nomine  consecrat,  cunctis- 
quefn  viojno  dcg^entibns  diem  translationis  ct  de- 
dlcatlonifl  annuall  semper  recursu  solenniter  fe- 
rfandum  et  celebrandum  jubet.  Prgemiserat  ibi- 
dem:  Ut  autem  sacrorum  pig-norum  veneratio 
odchrior  alicubi  *  haberetur,  memoratus  pon- 
tifes  n Jiqujis  ex  eis  secum  tulit  particulas,  quas- 
darn  dorninus  abbas  (Werthinensis)  ad  nostrurn 
transvexit  monasteriurn  ,  quas  omnes  saeris  ve- 
stibus  Indutl  ,  ad  Calondas  Decembris  magaio 
honoreet  apparatu  offlciofliBfllnie  suscepimus. 

3  Translationis  tempus  sicporro  assignat :  Fa- 
ota  Bunt  bffio  anno  Dominicfle  Lncarnationia  non- 
g-ontesimo  oetuug^csimo  ,  vr  Calonciarum  Decem- 
briiun  dic  etc.  Exhis  manifestum  sit,jam  ase- 
cuto  \  publioos  sacros  honores  ab  antistite  Mimi- 
garfordiensi  S.  tdaa  fuissedsoretos :  atexquotem- 
pore  eos  poputus  jam  tum  detulisset,  haut  faci- 
/<■  ih-lerminare  est.  Nam  quie  Uffingus post  nar- 
ratuiit  Stnnl.f  ohittuti  rl  /nutori/icam  seputtitmnt 

subdit;  Ubl  attestantlbus  medelis,  qualiterapud 
Deum  Inbcjitur,  lueirtissiine  catenus  comproba- 
tur;  nullum  cerium  tompus  designant.  Quinimo 
non  statim  ab  ipsius  morte publicum  ejxts  cultum 
viguisse  ,  verbis  minime  obscuris  laudatus  scc- 
j>c  biographus  declarat  cap,  2;  in  cujus  exor- 
dio  conquestus,  quod  tpse  loous  (sepulturx  uti- 
quQ)  niin  ab  aliia  b»reditarla  suocessione  possi- 
deretur,  ob  prea  Identium  inouriam  vilitatibua 
obaolesoare  ooBpiesel ,  sic  progreditur ;  Et  quia 
Sanotea  Del  opinio  aeodum  in  aperto  emiouit, 
penes  eam  pusionem  (Rudolphi  c<>»iitis  fUium) 
Bepelierunt.  Verum  hinc  tdes  sanctitas  itlustris 
evasit :  quippe  Dei  nuiu  terejectoe  Sanctsetu- 
mulo  pueri  cadavere,  ./  profano  sepulcri  usu 
imposterum  absHnuerunt.  Refloruit  doniquoiUius 
vonoratio  sub   Eogoro  Worthinonsi  abbaie,  qui 

tocum    i/litm  s  Anut/jiho  ))}0)iasteriopor 

potuo  annoctondum  impetravit:nam  exindefver- 
ba  Ufflngi   sunt)  oostrorum  solertia  sanota  stu- 

diOfliUB  latibula   inooluit  ,  et   priorifl  Ignaviffl  Squa- 

lore  dctocato,  angustis  ouravit  addere  rebus  ho- 
Dorexn.  Tum  quoque  interoepta  pridem  sanlta- 
tum  exhlbitio  optato  plurlmls  redivit  omine  ,  et 
quotquol  Lujus  munerls  rumor  adsoiverat ,  Do- 
mino  seoundante,  reduoJ  oertatim  abieruut  inde 

inoatu. 

4  Annum  .  <iko  ew  vivis  eexessit .  nusquam 
otiam  ewprimit  biographus  i  hinc  variivarium 
statuunt,  Schaionius  «•  Societate  nostra  in  Histo> 

ria  ttre$tphalitYlib.  10  mortem  anno  CArwft'810 


IDA  YIDUA. 

affxgit  citans  in  margine  Ufpngum,  Surium  ac 
Eareum  in  Vitis  Sanctorum :  sed  quomodo  ex 
priore  annum  iltum  determinate  eruat,  non  vi- 
deo  -.  alter  quidem  eum  in  margine  annotare  vi- 
detur;  sed  annum  790,  non  810  statuit;  nisi 
forte  in  editionem  Coloniensem  anni  1618  ,  quam 
pr&  manibus  habeo  ,  id  mendum  irrepsent.  Ter- 
tius  dsmique  notatum  a  Schatenio  annum  emor- 
tualem  non  nisi  adjuncto  adverbio  circiter  ad- 
struit.  Ego  cum  argumenta  desint,  illum  certo 
determinare  non  possum  :  verumtamen  cum  Ec- 
bertus  Sanctse  nostrse  conjux  verosimiliter  idem 
sit  cum  eo,  qui  apudEccardum  ex  Annatibus  Loi- 
selianis  anno  811  ex  parte  Francorum  pactum 
cum  Hemmingo  juravit  (de  quo  vide  infra  num. 
%%)  obitus  S.  Idce  ante  annum  813  statui  non 
potest :  quinimo  ut  etiam  ad  unum  alterumve 
annum  differatur,  eceigere  videtur  Uffingi  nar- 
ratio.Nunc  descriptore  Vitseagamus. 

5  Suffridus  Petrus  Leovardiensis  seculi  xvi 
scriptor  decade  7.  cap.  5  de  Scriptoribus  Frisise, 
biographum  S.  Ida±  Uffingium  assignat  his  ver- 
bis :  Uffing-ius,  qui  et  Uffo,  Vorcomiensis  patria, 
natione  Frisius ,  professione  monacbus  Benedi- 
ctinus  in  monasterio  S.  Ludgeri  Vertinae,  claruit 
circa  annum  m.  Extat  autem  antiquum  exemplar 
manuscriptum  historise  collatas  per  hunc  de  Vita 
S.  Idae  viduas.  Suffrido  consonat  Valerius  An- 
dreas  in  Bibliotheca  Belgicalit.  v.  Ufiingiussive 
Uffo ,  Vorcomiensis  Frisius  Ordinis  S.  Benedicti 
in  coenobio  S.  Ludg-eri  Vertime ,  claruit  circa 
annum  Domini  m.  Scripsit  Vitam  S.  Idae  viduae 
iv  Septembris  apud  Surium.  Eumdem  Mabillo- 
nius  Secuto  Benedictino  iv  in  Observantionibus 
prseviis  ad  Vitam  S.  Ludgeri,  inter  Werthinen- 
ses  scriptores  agnoscit.  Porro  monasteriwnWer- 
thinense,  seu  Werdinense  a  praeterlabente  fluvio 
Kura  nomen  etiam  sortitum  ,  situm  est  in  sal- 
tu  Wideburg*  adjacens  dioecesi  Coloniensi  ,  in- 
quit  taudatus  Mabitlonius,  JEtas  biographi  a  Suf- 
frido  et  Vaterio  assignata  eruitur  ex  ipsa,  quam 
daturi  sumus,  Vita:  ubi  tradens  translationem 
corporis  sanctee  Viduve  peractam  esse  anno  980, 
ita  de  ea  agitt  acsi  ipse  cuni  reliquis  monachis  sa- 
cras  retiquias  suscepisset.  Verba  dedimus  num.  2. 

6  Ex  his  consequitur,  Ufpngum  duobus  circi- 
ter  seculis  post  Sanctos  beatum  ex  humanis  exces- 
sum  hanc  Vitamconscripsisse.  Quapropter  ipse  in 
prologo  profitetur ,  permulta  illius  miracula,  vel 
antiquitate  temporum  vel  scriptorum  inopia  obti- 
terata,sibiineognita  esse:  illa  vero,  quse  apersonis 
idonois  rulgata  didicisset,  modernis  temporibus 
simutvisu  et  auditu  propalata,  veraci  et  simpli- 
ci  retatione  se  traditurum.  Quod  tam  fideliter 
prxstitisse  videtur,  ut  Bollandusnoster,  hac  Vita 
pertecta,  eam,  quam  S.  Ludgeri  scripsit,  summo- 
pere  desideravit  tom.  in   Martii  ad  diem  xxvi  in 

Vita  S.  Ludgeri;  Extaret  utinam  ,  inquiens , 
quffi  ab  Urling-o  monacho  ,  sive  ut  Browerus 
eum  vocat,  Ustingo,  scripta  dicitur  Vita.  Fuisse 
enim  virum  multrc  cruditionis  et  eleg-anti»,  tra- 
dit  Ciucinnius;  et  faoile  est  coujicere  ex  Vita 
S.  Idte  ab  eo  composita,  et  iv  Septembris  edita 
a  Surio.  Tanta  itaque  est  hujus  biographi  aucto- 
ntas,  guantam  sc7*iptor  ab  eruditis  ut  eruditus 
habitus,ner  ullius  falsitatisconvictus,in  rebus, 
qua  partim  sua  (vtate,  pai*tim  diu  ante  accide- 
runt,   referendis  mcretur. 

7  Dixi:  Partim  sua  mtate  ;  nam  et,  transla- 
tioni  seeontemporaneum  docet,  et  sponte  emer- 
gentiseterra  saxexarca?  miraculum  suo  tempo- 
re  contigisse,  signifxcat,  Deum  testem  invocans, 

se 


I' 


U/Jingus  San- 
ct-r  biographut 
tecu.lt  x  «cri- 
ptor 


nteruditusha- 
bitus 


tnter  ea,  qua 
tcribit,  >jui 
butdatn  con- 
temporaneut 
ett. 


edenda . 


DfE  QUART 
A  se  plurimosin  hac  luce  vidisse,  qui  supremum 
non  amplius  operculi  verticem  in  sua  pueritia 
apparuisse ,  et  postmodum  in  id  ,  quod  nunc 
cernitur ,  exuberasse  ,  testarentur.  Hxc  autem 
prodigiosa  arcas  elevatio  per  nonnullos  annos  sen- 
sim  erumpendo  contigerat.  Nec  abs  re  existimo 
annotare,  Uffingum  Vitam  Sanctae,  ut  ita  dicam, 
jam  domesticee  conscripsisse,  quippe  cujus  sepul- 
turae  locus  una  cum  sancto  corpore  Werthinensi 
monasterio  jam  pridem  fuerat  in  perpetuum  an- 
nexus.  Hinc  enim  potuit  facilius  antiqua  ,  si 
qua  fuerint,  monumenta  inspicere,  vel  his  de- 
ficientibus,  rem  penitius  examinare.  Habuisse 
eum  reipsa  qusedam  monumenta  innuere  videtur 
num.  1 9,  ubi  prsefatur,  diversa  diversis  temporibus 
miracula  veridicorum  testium  aunotatione  suffulta 
enituisse. 
vuaxmde  8  Porro  duplex  Ms.  habemus,  quorum  atte- 

rum  P.  Joannes  Gamans  Societatis  nostrx  anno 
1641  ad  majores  nostros  transmisit  ;  notatur- 
que  in  fronte  :  Ex  Bodecensis  ccBnobii  Ordinis 
Regularis  S.  Augustini  Diceces.  Paderboru.  Pas- 
sionali  perg-ameno  Ms.  insig-ni  mensis  Novembris 
B  fol.  xc.  Alterum  est  Lovaniense  ;  verum  illud 
nonnisiavolantecalamo,  etiam  cum  antiquitatis 
dispendio  brevioris  styli  amante,  descriptum  vi- 
detur.  Quare  cum  nihil  contineat  prseter  ea,  quee 
in  Bodecensi  habentur,  multa  autem  sitentio  pre- 
mat,  illud  negtigendum  duxi.  Prioris  exemplar 
prae  manibus  habuit  Surius  an  diem  iv  Septem- 
bris,  nec  nisi  verbis  hinc  inde  perpaucis  ab  illo 
discrepat.  Eamdem  Vitam  Leibnitius  in  libro , 
cui  titulum  fecit  :  Scriptores  rerum  Bruusvicen- 
sium  illustrationi  iuservientes,  edidit ,  Surio  et 
Bodecensi  Ms.  conformem,  si  pneftxos  titulos  ex- 
cipias.  Ego  laudatum  Ms.,  mutato  tamen  more 
nostro  capitum  ordine,  typis  edam,  menda,  quse 
describentis  incuria  irrepserunt,  ex  editione  Su- 
riana  emendaturus.  Ceterum  ad  calcem  memo- 
rati  Ms.  hsec  a  Papebrochio  nostro  annotata  in- 
venio  :  Ibidem  (in  monasterio  Werthinensi)  extat 
libellus  Ms.,  qui  inscribitur  Sermocinalis  de  vita 
et  sancta  conversatioue  ejusdem  Beatjn  (IdcV)  con- 
scriptus  a  Joanne  Cincinno  Presbytero,  qui  vixit 
circa  annum  Christi  mcdlxxx  olim  archivi  Werti- 
nensis  dircctor.  Hunc  libellum  non  habeo  :  sed 
cum  scriptor  ille  quinque  propemodum  seculis 
C  Uffingo  posterior  sit,  non  existimo  eum  referre 
quidquam,  nisi  forte  miracuta,  prseter  ea,  qwe 
Uffingiana  Vita  habet. 


§11.  Illustris  prosapia  et  parentes, 


Sataits  &in-  "f~\<r  illustri  prosapia  natam  esse  Sanctam  no- 
etm  itlustr*  Cjstram,  Uffingus  diserte  tradit  in  sua  Pncfa- 
WMrr  '  tione,  ubi  hcec  habet  :  Quae  videlicet  veneratida 
Christi  Ancilla  summo  iuter  suos  loco  nata  tera- 
pore  Magni  reg-is  Caroii  claruisse  refertur,  ex 
regali  scilicet  idole  SS.  virginum  Odilia;  et  (- 
trudis  filise  sancti  Pippini.  Idem  cap.  i.  S.  Idas 
patrem  unum  ex  summis  illius  loci  primatibus 
appellat.  Fortunm  etiam  bonis  afftuxisse,  haud 
obscure  innuit,  dum  Carolum  Magnum  ad  con- 
ciliandas  S.  Idse  cum  Ecberto  nuptias,  huic  de- 
disse  ait,  in  eisdem  partibus  raultas  possessiones 
de  publico,  quatenus  viciniore  potentia  soceris 
acceptior  factus  non  minori  apud  illos,  quam 
in  g-enitali    solo   praecelleret  dignitate.  Denique 


i.  SEPTEMBRIS. 


257 


ipsius  Caroli  Magni ad  contrahendum  matrimo-  «ctom 
nium  requisitus  assensus,  et  per  eumdem  obten-  c  s* 
tusineum  finem  parentum  favor  iltustres  sane 
Sanctxnatales,  fiorentemque  fortunam  indicant. 
Sed  priusquam  progredior,  lectorem  monitum  rr- 
lim,  manuscriptum ,  quo  utor ,  hic  discrepare 
ab  editione  Surtana  in  verbis  initio  hujus  nu- 
meri  ailatis  :  illud  enim  habet  :  Gertrudis  tilire 
regis  Pippini  j  hxc  vero  :  Gertrudis  filite  snucti 
Pippini.  Posteriorem  hanc  lectionem,  quam  apud 
alios  etiam  reperi,  ut  genuinam  secutus  sum  : 
videtur  enim  agere  de  S.  Gertrude  Niveltensi 
abbatissa,  cujus  pater  B.  Pipinus  rex  non  fuit. 
Quod  si  tamen  manuscripti  lectione  stare  quis 
velit, consulere potest  Henschenium  ad  diem  \\\\ 
Martii  in  Vita  S.  Gertrudis  Niveltensis ,  ubi 
disputat,  an  attera  S.  Gertnuiis  fuerit  fitia  regis 
Pipini  cognomento  Brevis.  Nunc  ad  rem  redea- 
mus. 

10  Difficidtas  hic  est  ostendere,  qua  ratione  fUtuironiur 
ex  regrali  indole  sanctarum  virginum  Odilire  et  <**>Eccardo 
Gertrudis  orta  ab  Uffingo  dicatur.  Non  potuisse 
Idam  ex  prtvdictis  Sanctis  descendere,  ex  earutn 
virginitate  ctarum  est.  Restat  itaque  inquiren- 
dum,  an  asserta  cum  utraquc  consanguinitas  ex  e 
collaterali  linea  queat  stabiliri,  ld  ijisw)}  jam  in- 
quisivit  eruditus  Eccardus  in  Veterum  monumen- 
torum  quatemione  pag .  29  et  seqq.  ubi  UtramquQ 
hanc  cognationem  cx  Bemardi  cujusdam  comitis 
cum  Gundlinde  (quos  maternos  S.  ldie  avumavi- 
amquc  statuit)  nuptiis  repetit  :  sic  ut  per  />Vr- 
nardum  ad  S.  Oertrudis,  per  Qundlindem  ad 
S.  OdilicV  familiam  Sanctanostra  referenda  sit. 
En  tibi  Geneatogicam  hanc  ex  taudato  scriptore 
connexionem. 

B.  Pipinus 
S.  Beg-ga,  S.  Gertrudis 


Pipinus   major 
doinus  Aust. 

Carolus  Martellus 
major  domus  Aust. 

Beruardus  comes 
conjux  Gundlindis 


S.  Odilia 


Etloho  iln\ 
Alemanniffl 

Adalbertus  dux 
Alleinaniiim 

(iiiiiillunlis  i  uxor 
Bcrnardi  comitis 


Theodrada  abbatissa  Suessio- 
neusis,  antca  uxor  Theo- 
deriei  Elpuarll  ducis 

S.  Ida. 

Statuit  igitur  S.  fdam  in  sexto  coltateralt  a  S. 
Gertrude  gradu,  in  quarto  vero  a  S.  Oditia. 
Nunc  ut  ditucide  et  distincte  proccdamus,  sin- 
guta  ejus  quibus  nititur,  argumenta  audiamus. 

II  In  primis  Bernardi  comitis,  quem  S.   '/'<'    mdfplomatt 
rardus  in  Vita  S.  Adelardi  in  Actis  nostris  tom.  totortf*»- 
I  Janunru  pag.  11:1  / ratrcai  m.tignt   1'tptniregis 
vocat,  cum  Adalberti  ftlia  nuptias   ita  probat  - 
Quod   lda  porro    ex    indole    sivc    fauiilia    S.  Odi- 
liae    regia    descenderit ,    ut    JfflogiU   indicat,    iu 

olariore  luce   collocandum  eat.   Pacem   noble   in 

obscurissimis  seculi  octuvi  tenebris  accendii  Lll- 
dovici  Pii  iilius  Lotharius  Impepator,  In  dlplo- 
mate  enim  ,  in  jjalatio  Argentoraco  anno 
ncccxLvm  dato,  et  a  Guilimauno  in  EpifCOple  Ar- 
gcntincnsihus  cap.  v  edltOj  i«  dlclt,  Recitat  dein 
sensurn  diptomatis,  sed  unius  vocutw  immuta- 

tione 


25S 


DE  SANCTA 


«cro«      twne  obseurwrem  :  quamob-remea  ex  ipso  lau- 

c  s-        dato  Ouilimanno  describo.  Omoium  fidelium  ean- 

ctoe  Dei  Ecelesia:  et  nostrorum  .  .  .  oomneriat  ra- 

dustria,  qualit.r  'Jjlecta  congnata  aostra  venera- 

bilis  sanctimonialis  et  abbatissa  S.  Protbomartyris 

Stepbani  Huadrut,  in  ambjto  infra  rauros  Argen- 

toraco,  majeBtatem  nostram  adiit  offerens  obtutibus 

nostrisauctoritatcs  etinuniminachartarum  illustrig 

parentelffl  nostrae  progenitoria  ducis  Adalberti.  Lo- 

llnirins  tifitur,  qui  ex  S.  BeggasororeS.  Gertru- 

clis  descendit,  Adalbertum  illustris  eum  parentel» 

proqenitorem  agnoscit. 

tiVitaS.  LB   Pm^gH  Eccardus  i  Nec  fugit    historiarnra 

Adeivdt,        perito  ,  parentei  denotaw  agnatos  et  consangui- 

n,o  ,  atque  ita  pamteiaa  ease  agnationem  aut 

eonsanguinitatflm.  Jam  vero  Lotharii  irnperato- 
n.s  Bguti  sive  consanguinei  illustre.s  non  alii  m- 
telligi  possunt ,  quam  Adclardus ,  Bemanus  , 
Theodrada  et  (hfcdradft,  quorum  ex  patre  fra- 
tcr  erat  Wftla  abbaB,  Lotharfi  etiam  adversuspa- 
trem  cjus  Ludovicum  Pium  amicus  :  qui  omnes 
tesle  uirni/ur.  S.  Adetardi  biographo  SS.  Pascha- 
sio  el  (hrardo,  apud  nos  tom.  1  Januarii  die 
2,  dicuntur  geniti  Bernardo  comite  regis  Pipi- 
ni  fratre.   Unde  probabiliter  horum  mater  filia 

5i  ducis  Adalberli  statui  potest.  Deinde  Adalber- 
tum  hunc  fralrem  S.  Odilise  et  filium  Ethico- 
,,,-.  Alemannia  ducie  fuisse,  probat  ex  ejusdem 
t&notB  Vitaapud  Mabitlonium,  et  ex  fragmen- 
to  rrs/us/issimo,  quod  recitat  Vignierius  inAlsa- 
tiois.  Ei  recte :  nam  apriore  in  ipso  Vitmexor- 
dio  vocalur  S.  Odiluc  pater  duK  illustris  aomilU 
Adfllrlou  i,  «i"i  rtiuui  alio  nominc  Edlohln  dice- 
batur,  Dein  num.  19  hmo  leguntur  -.  llabebat 
(S.  Odilia)  etiam  fratrem  nomine  Adaiardnm  , 
qul  tres  haoebat  fllias,  quarum  una  Bugenia, 
alia  Atulia,  fcertia  Oundlindis  dJoeoatur.  Ada- 
Iqrdus  idem  videtur  oum  Adalberto  i  nam  et 
tazius  do  Transmigratione  gentium  lib.  8,  teste 
Mabillonio  inter  quatuor  Adalriei  sive  Ethiconis 
filios  recenset  Adalbertum,  non  Adalardum ;  et 
apud  IxKtititnm  Vignierium  pag.  63  diserte  did- 
tur  ftiajbertm  dux...  Ethicoius  et  Brunswiodee 
frionu.  issims  progeniee. 
etadotyeolai  i:i  MajOPtS  difficultatis  est ,  ostendere  unatn 
c.t-  hisGO  trtbus  Adalberti  (itiabus  Bernardo  comi- 
ti  nuptui  traditam  fuissc.  Athalam  sive  Atai ><><>t 
sanctissimam  uirginem  monasterio  67.  Stephani 

<;  a,  gentoratensi  abbatissam  a patreprmfectamt  em 
laudato  Lothariidiplomatemanifestum  est.  Euge* 

niam  in  lloeiiiburyetisis  abbatuv  regimeti  sanrt.v 

amitm  sif.r  Odilim  successisse,  tradit  \fabillonius 
in  Annal.  Benedict.tom  2  pag,  ■  .  consentien- 
tc  Bucelino  Qermanim  sacra  parto  2  pag.  L02. 
Superesi  Qundlindis  :  sed  ea  una  cum  sororibus 
sese  S,  Odiliss  discipulatui  nxancipasse  traditur 

ludata   \'i(tt  /hn/.    19 1  sm  Vignii 

ciiatuspag.  ii  abbatissam  facil  tn  inferiori  ffo- 
henburgo  sew  Nidermunster,  Sccardus  nihi 
Gundlinde  certat  ;namex  dudbus 
ribus   neutram  Bemardo  (onjugcm  assignari 

sconcfl  let.  Ad  objecti      i  S.C 

lim  biographo  diffieuUatem  respon  tef,  potuisse 
Gundlindem  primum  apud  amitan  ■/,  ac 

dein  &         donuptui  tradi,  guod  sano  insolens 

rulctur. 
dljficuUatu  '  '   Qwd  tuttciii    Yignierius  cam    abbatissam 

dicai ,  negai  ullo  comtaneo  tesHmonio  posse  dc- 
\strari.  Fateor,  nullum  talc  profert  iverum 
tamen  apud  BuceHnum  ia  Qermanim  Topo-chro- 
no-stemmato-graphicm  parte  bpag.  Ufl  ea  vo- 
tustioris  <vtatis,  ut  tpsc  uit,  monwnctitis  Gund- 


IDA  VIDUA. 

linda  atiqua  cujusdam  monasterii  mdermunster  D 
abbatissa  nominatur.  Sed  an  hsec  illa  Adaiberti 
dicis  filia  fuerit ,  de  qua  modo  agimus  ,  nec 
Buceiinus  asserit,  nec  extundi  potestt  cum  vpse 
fateoiur  iltius  solum  nomen  exstare.  Accedit , 
guod  haec  Gundlindis  in  inferion  Hogenburgo 
prmfecturaeruditum  MabiUonium  latmsse  videa- 
tur,  cum  de  ea  altum  sileat  :  quamvis  ad  an- 
num  Christi  720  pag.  58  et  alibi,  Attalam  Ar- 
gentoratensi  S.  Stephani  parthenoni,  Eugemam 
Soemburgensi  prmsedissedisertetradat.  Scnbit 
quidem  idem  eruditus  Benedictinus  ,  Gundhn- 
dem  sub  S.  Odilue  disciplina  religiosam  vitam 
duxisse,  sed  cum  illud  forte  kauserit  ex  citata 
S.  Oditim  Vita,  nec  aliunde  probet,eodem,  quo 
ad  iltam  modo  responderi  potest.  Neque  vero  tam 
absonum  cuiquam  videbitur,  Gundlindem  e  cce- 
nobio  ad  matrimonium  evocari ,  si  consideret , 
potuisse  eam  sub  amitm  retigiosa  discipiina  eru- 
diri  (ut  non  semel  accidit)  nullis  religiosis  votis^ 
adstrictam  :  his  autem  alligatam  fuisse,  nullibi 
satis  probatum  reperio. 

15  Addit  Eccardus  aliquas  conjecturas  ex  respondetur 
nominibus  liberorum  Bernardi  petitas,  quae  quia  E 
levioris  momenti  sunt,  huc  referendas  non  cen- 
sui.  Sed  nec  pluribus  hisce  immoror  t  parum 
enim  ad  institutum  meum  facit ,  Gundlindisne 
fuerit  an  altera  Adalberti  filia  nupta  Bemardo  t 
an  altera,  inquam,  nam  prmter  enumeratas  Sa- 
vina  insuper  ac  Liutgardis  recensentur  a  Mabil- 
lonio  citato,  quas  Vignierius  in  Alsatisis  pag.  2 
secundis  nuptiis  ex  Bathilde  Adalberto  natas  pu* 
tat.  Sane  aliquam  ex  fitiabus  ittius  commemo- 
rato  smpe  comiti  fuisse  matrimonio  copulatam, 
suadel  Lotharii  imperatoris  asserta  in  diplomate 
parentela,  et  ex  S.  Idse  posteris  infra  confirma- 
biiur,  Hucusque  gemina  satis  probabiliter  assi- 
gnata  est  radix,  per  quam  S.  Ida  ad  familiam 
SS.  Gertrudis  ac  Odilim  referri  possit,  si  ostendi 
queat  ,  eam  ex  Bernardo  comite  et  Gundlinde 
ejusve  sorore  descendere  :  sic  enim  per  Bernar- 
dum  a  stirpe  S.  Gertrudis,  per  Gundlindem  aut 
ejus  sororem  a  S.  Oditim  familia  genus  suum  tra- 
xerit  necesseest.  Ad  Sanctm  itaque  parentes  cum 
Eccardo  descendamus. 

1G  Sanctus  Gerardus  in  Vita  S.  Adelardi  a-  fnquiritur 
pud  nos  tom.  1  Januarii  pag.  114  memorati 
smpe  Bemardi  comitis  liberos  quingue  enumerat ; 
sanotum  soilioet  Adelardum  ,  Walonem ,  Gun-  j» 
dradam,  Bernarium  ac  Theodradam.  Priores 
duo  Corbejenses  abbates  fuere  ;  Gundrada  virgi- 
nitatem  coluit ;  Bernarius  in  Corbejensi monaste- 
rio  retigiosam  citam  professus  est  ;  Theodrada 
matrimonium  experta,  Sucssionensi  S. 
MarimVirginis parthenoni  prmfuit  abbatissa.  Ul- 
timam  hanc  S.  tdaa  matrem  fuisse,  opinatur  Ec- 
cardus  hisce  ductus  rationibus,  S.  Idam,  inquit, 
unicam  flliam  patris  sui  fuiase  apud  Uffiug-um  le- 
gitur.  Ein  vero  tibi  Theodrad&m  Adelardi  et 
\\  alffl  sororem ,  ftliam  Bernardi  Carolo  Mar- 
tello  nati.  quffl  otiani  autequam  Suessionensis  mo- 
nasterii  reglmen  susoiperet,  viro  junota  et  uno 
partu  fo&cunda  fuisse  dicitur.  Ut  assertum  suum 
'  S.  Qerardum(imo  Paschasium  Rat- 
bertum)  soriptorem  comtaneum.  Sed  pace  eru- 
diti  ciri  dt.verita  ;  twuter  ex  citatis  abeoaucto- 
ribus,id  ita  asserit,  ut  non  alio  facile  sensu  in- 
teitigi possit .  Posterior  sie  att .-  Eeliqui  vero  duo, 
videlioet  Bernarius  noster  et  Theodrada  soror 
ejus  Deo  devota ,  quae  ,  jam  reddito  fructu  nu- 
ptianun,  secundum  eastimoniae  gradum  arripue- 
rat,  ad  pedes  Jesu  cum    Mariu  domi    sedebat  : 

illa 


in  Sanclx  nu 
trem 


ac  patrem. 


Ex  Sancix 
pOiteri$ 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS 
illa  quidem  Suessione  sanctimonialium  regens  vi- 
tam  etc. 

17  Amabo,  qaomodo  hinc  evinces,  Theodra- 
dam  uno  tantum  partu  fcccundam  fuisse  ?  An 
non  vere  reddito  fructu  nuptiarum ,  secundum 
castimonife  gradum  arripuisse  diceretur,  si  etiam 
plurium  liberorum  parens,  soluta  matrimonio, 
per  religiosam  vitam  Deo  viduitatem  suam  con- 
sec?wsset  ?  Sed  nec  id  de  Sanctse  matre  aperte 
affirmat  Uffingus :  ait  quidem  Idam  filiam  tmi- 
cam  fuisseeo  tempore,  quo  Ecbertusad  illius  do* 
mum  divertit  i  at  ncn  propterea  fratres  aut  soro- 
res,  qui  tum  obiisse  poterant,  habuisse  inficiatur. 
Sane  tamilla  filiaunica  dicitur,  qute  ex  multis 
est  una  supersies,  quam  quse  est  unigenita.  Id  ta- 
men  adducta  ab  erudito  viro  S.  Paschasii  aucto- 
ritas  evincit,  ut  religiosa  TheodradcV  vita  nexdi- 
qitam  possit  officere,  quominus  eodem  S.  Idx  ge- 
nitrix  recte  statui  possit.  Favetetiam  conjectura 
formata  ex  verbis  utriusque  biographi,  qiuv sen- 
sum,  quem  intellexit  Bccardus,  probabiliter  pr& 
seferunt. 
ISInpatrem  simititer  SancLvnostne  inquirens 
B  nominatus  auctor,  ita  ratiocinatur  :  Quserendus 
vero  nobis  jam  est,  per  quem  S.  Ida,  cui  no- 
men  in  memoriam  ldse  matris  S.  Gertrudis  da- 
tum  fuisse,  non  vane  suspiceris,  eum  imijoribus 
familiae  Carolinse  oonnectatur.  Et  commode  ad- 
modum  occurrit  Theodericus  comes ,  quem  an- 
nalista  Laureshamensis  expressis  verbis  propin- 
quum  regis  Caroli  vocat.  Videtur  is  in  ftipuaria 
ad  Kurarn,  atque  ita  in  finibus  Saxoni®  comi- 
tatum  habuisse  ;  ibi  enira  anno  dccciii  copias  col- 
leg-isse,  et  cura  iis  adversus  Saxones  movisse  ei- 
dem  Annalistse  dicitur...  Post  hsec  nulla  ejus 
mentio  occurrit ,  ut  adeo  paulo  post  mortuum 
esse,  credibile  sit.  Ubi  autem  potestatem  praeeipue 
exercuitTheodericus,ibi  mox  Ecbertus  Idffi  maritus 

comparet.  Ilic  erg-o  Thcodericus  pater  Idse  necessa- 

rio  constituenduscst.  Hucusque  ipse  nonimproba- 

biliter.  Nam  primo  sic  intelligitur,  qua  ratione 
Theodericus  Caroli  Magni  propinquus  dicatur, 

per    ductam    scilicet   conjugcm    Theodradam 

Bernardo    Caroli    Magni   patruo  genitam.  Se- 

cundo  hac  via  S.  Ida  per  maternam  aviam  ad 

familiam  S  Odilue,  per  avum  ad  S.  Gertrudis 
!  stirpem  admovetur.   Deinde  favet  tempus,  quo 

Theodericum  obiisse  suspicatur,  sivera  sit  opinio 

Mabillonii  tom.  %  Annalium  Benedictinorum  ad 

annum  SOisic  scribentis  :  Theodrada  hoo  tempore 

jam  vcrsabatur  in  Suessonico  partlienonc  II   Marise, 

et  forte  jam  abbatissa  crat  :  si  enim  anno  80.'S  obie- 

,d  Theodericus,   potuit  Theodrada  matrimonii 

vinculo  jam  soluta  anno  804  in  priefato  monaste- 

rio  versari.  Favet  prtvterea  Ecberti  in  Theoderici 

locum  successio,  quippe  cum  S.  lda  filia  unica  di- 

catur  ab  Uffingo,  ad  eam  devolci  debebat  paren- 

tum  hmreditas. 

19  Hinc  ad  S.  Idaj  posteros  descendamus,  ex 

iisque  hujusque  dicta  confirmemus.  Lucem  dabit 

auctor  Translationis  S.  Pusimuv,  quam  in  Opere 

nostro  legere  licet  tom.  in  Aprilis  pag.  171.  In  hac 

Translatione  dicitur  Warinus  abbas  Corbejensis 

nobilissimo  jrenerc  propagatnfl  quippe  g-enitus  Ec- 

berto  clarissimo  comite  et  ducc  :  matre  splendidissi- 

ma  nomine  Ida.Fratrem  ejusdem  adffique  HarHsirni 

viri  magui  s  dignitattbua  illustrea  etapad  e\tcros  et 

apud  domeeticos  cnituerunt.  Ilorum  neptia,  utpote 

ex  eorum  sorore  g-enita  patrc     -  i  otabili   el   valde 

inclyto,  Hadwig  $ive  Hedwigis  Herivordiensis 

abbatissaregi  Carolo  Calvolcrtio  quartoquecog-na- 

tionis  gradujungebalur.  Libet  ipsa  Translationis 
Septembris  Tomus  II. 


itCTOK 

c.s. 


259 

.Eratautemadipsumrfferf^m 
adCarolwn)  sive  consanguinitatis  pratia,  cum  ei 
tertio  quartoque  co^nationis  ^radu  jun^eretur,  sive 
quod  majores  ejua  multa  familiaritata  nc  liberalitate 
memorati  principis  usi  easent ;  tam  etiant  quod  fra- 
ter  ejus  Cobbo  in  palatio  quotidiauis  ejus  ndluere- 
bat  obsequiis.  Hic  duplex  comanguinitatis  Hed- 
loigem  mter  et  Carolum  Calvum  assertus  nexus 
genealogicam  connexionem,  quam  dedimus  non 
parum  confirmat,  ct  simut  iUustrem&cberU  fa- 
mdmm  edocet.  Quod  ut  manifeste pateat,  ratioci- 
nxum  Eccardisubnecto. 

20  Sitcrtioconsanffuinitatis  pradu  cum  Carolo  watntin 
talvo  conjuncta  fuit  liadwijris,  nccessarionvusejua  s««^ 
aviaqueCaroli,   vel  avia  ejufl  avusque  Caroli   uno 
patre  p-eniti  fuere.  Avus   !lndwi-is  a  jmtrr    mniiis 

Bobertusduxerat.avialda.sedoujuaoonnexioouin 

Carub  familiatertium  ffradum  OXOedit,  avua  nvia- 

que  t-x  parte  patris  nonia  sunt  Itfnoti :  sed  Saxones 
cum  Oarolinffis  nihil  Qommuns  nabuerunt.  Caroli 
CaUi  nvu*  paternuB  exat  QwpoIus  Magnua, 

Hildeg-ardis  Sueva,  qui  iterum  huc  non   pertineut : 

avusin.-itornus  Wrifns,  Hnvarus  Qattene, hano etiam  E 
connexionem  facere  nequtt.  Unde  ejufl  auotorne. 
cessariu  fuit  avia  Caroli  matcrna,  Wclfonis  u\.»r 
nomiue  llegihviyis,  sive,  quod  Idem  est^  Bede\rt- 
giavelHadwigiaiet  oertum  nobheat,  eamSaxo- 
nici  yeneris  fuisse.  TheganuBoap.  ^(J.  n  Sequentf 
*  ait,  annuaccepit  (  Ludovicus  Piu$ )  lilmm  Writi 
"  ducis,  qui  erat  dc  nobiliBaima  atirpe  Bavarorum, 
"  et  nomen  virginis  Judith,  qura  erat  as  parta  ma- 
"  tris  nobilissimi  generia  Saxonioij  eamque  regi- 
"  nam  constituit  «.  Nomcn  matriB  Judithffl  authop 
Translationia  S.  Bathfldis  peginaoap.  i  prodlt  nfa 
verbis:  «  Auno  vigesimo  [mpeiantfl  oum  magna 

"  felicitate   Illudovico  serenlBBimo  AuffUBtO,  vcnit 

«  Kala  monasterium  ,  ui.i  venerahlUa  abbatiasa 
»  Heg-ilwich  genetrix  Judith  Imperatrioie  magno 
"  g-reg-i  sanotimonialium  proerat.  »   Ea,  ut  hine 

apparct ,   post    inarili  nl.ilum   :.hh;itissa    ECalanBifl 

monasterii  faota  est,  et  caloulo  jam  aooupate  eatia 
deducto,  sopop  Eoberti  ducis  oonstltul  debet,  Ita 
ipse  tertium  iltum  gradum  ostew/cns.  Hoo  enim 
modo  Ecbertipatrem  Hadwiyis  hahuit  proanmi, 
idemque  proavus  Caroti  Cairi  ftdtpsr  HaQiltoU 
gem  et  Juditham.  Deinde  quartum  gradum 
subjicit.  F 


l\ 


PipinuB  rex 
Carolus  Mag  au 
LudoviouB  Piufl 

( 'nr  ihi    i  alvus 


Carolus   Martellus 

Bei  oardu    oomea 
Theodrada 
8.  tda 
Addila 
Badwlfflfl, 


In  hac  Geneatogica  tabutu  Hadwigis  qttinguQ  oonfimatur 
gradibus  a  communi  stipite  Carolo  Martello  di* 
stat,  adeoquejuxla  communem  computandi  me- 
thodum  distat  totidem  a  Carolo  Calvo.  Verum 
cum  hic  quatuor  tantum  gradibus  ao  $odem  sti- 
piteamotussit,  non  incongrue  gradtu  consangui- 
nilatis  quartus  miwtue  quinto  Carolum  Calvum 

,,<    ■        c(  jltiihr/y,',,,,  ,,(/f'/-r<>t/rr<>  //>>■/  j,<, !<■:./     </</<>o- 

que  asserta  ab  auctore  Translationis  8  PusintuB 
inter  prmfatas  personas  ulraquc  cognatio  recte 
expticatur.  lHura  apud  taudatum  scriptorem  re- 

•';!•  periet 


200 


DE  SANCTA 


ioctou       riet  curiosus  lector  :  ego  haec  inde  huc  transfe- 
,:  s'        renda  censui,  non   quod  singula  adoptem,  sed 
quod  genealogica  illa  dispositio  mihi  valde  pro- 
babilis  videatur. 

Bcbertlnobi,       22  De  Ecberto  pauca  addo.   Uffingus  L  i  cap. 

utaiacmunia.  ,  eum  fafcp  Orientis  (Ausirasise  opinor)  proceres 

recenset :  Inter  alios  ,  inquit ,  Orientis  proceres 

praefectus  (pMnm  Ecbertus  nomine  advenisse  di- 

citur.  Dein  aliquibus  interjectis,  eum  a  Carolo 

Magno  Saxonibus,  qui  inter  Khenum  et  Wisa- 

ram  habitabant,  ducemprsefectum  fuisse  scribit. 

hh-uiabauctore  Translationis  S.  Pusinnm cla- 

rissimus  comes  et  dux  appellatur :  verba  dedimus 

num.   V.K   Annates  Francorum  Metenses  apud 

Chenium  to<»<    8  pag    194  Egbertum  quemdam 

comitem  cum  aliis  Saxonise  comitibus  anno  809 

civitatemin  Essesfleth  wper  rvpam  Sturise  flu- 

minis  adversus  Danos  jussu  Caroti  Magni  con- 

didisse  tradunt.  Annaies  Loisetiani,   teste  Ec- 

cardo,  addunt,  eum  etiam  anno  SIJ ,  in pactione 

cum  Hemmingo  Dano  ex  parte  Francorum  jura- 

, ,    ,-   Ihmc  eumdemcum  S.  Idffi  marito  arbitra- 

B  iur  prwfatus  auctor  in  Qualernione  pag .  W,sa- 

//■,     ni  apparet,  probabiliter.  Namnihit  obstat, 

quominusad  itla  usque  tempora  ri.risse  creda- 

tur:  tantarum  vero  nrinaprovincia  cumEcberti 

nostri  prwclaris  natalibus,  virtule,  fide,  et  qua 

apud  Carolum  pollebat  graHa,  ojdime  coharret  : 

Erai  enim  (verba  Ufflngi sunt) prffidloto Augusto 

pP0  [nvictffl  constantiffl  et  provfdentiae  pntconiis 

non  medioorlter  aeceptus.    Cur  igitur  hic  duos 

Ecbert08  distinguamus,  dum  nostro   similium 

nmnrrum  mag-u U '.udocongruit,neo temporis ratio 

refragaturt  Plura  Eccardus. 


VITA 


1DA  VIDUA. 

comperimus;   cujus,  si    Deus  annuerit,   sanctita-   D 
tis  indicia  signorum  stipulatione  subnixa,    prout 
possumus  ,   enucleare    g-estimus.    Quie    videlicet  _ 
Ancilla  Christi  veneranda  summo  inter  suos  loco 
nata   d  tempore  magni   regis  Caroli  e  claruisse 
refertur;  ex  regali  scilicet  indole  sanctarum  virgi- 
num  Odilise  /"et  Gertrudis  g  filise  regis  k  Pippini  :        f9  » 
quarumsi  quissanitatisindigus  salutiferas  hpsanas 
frequentat,  testem  se  protinus  recuperata;  sentiet 
sospitatis.  Haec  itaque,  ut  in  sequentibus  dicemus, 
licet  conjugali  lege  constricta,  nihil  tamen  cselestis 
sponsi  pnetulit  amori  *  \  et  ideo  non  solum  nullum  > 

pudicitise  et  castitatis  damnum   k  pertulit,    imo 
centesimum  fructum  superna?  mercedis  cum  primae  ^ 

hora3  conductoribus  l  viciorum  victrix   percipere 
meruit. 

2  Hujus    perplura    miracula    vel    antiquitate  ^^Jr" 
temporum  vel    scriptorum  inopia    obiitterata  no-  (tam>  Vtlam 
bis  manent  incognita  :  illa  vero,  quse  a  personis  tamenejus 
vdoneis  vulgata   didicimus  modernis  temporibus  toaciierscri- 
visu  simul  et  auditu  propalata,  quamvis  mgemo  ^i 
obtuso    et   imperito    sermone,    veraci    tamen    et 
simplici  rclatione  ,   beata3  Ydae    comite  interven- 
tu,    conabimur    exnlanare.    Illorum    namque    in 
veteri     Testamento    non    refutatur    oblatio ,     qui  E 
post  aurea  et  argentea,  quae   a   divitibus    in  do- 
mo  Dei  offerebantur  donaria  ,    pelles    etiam   ru- 
bricatas  et  pilos  caprarum    m   devota   mente    in  m 

thesauroB  Dei  ad  usus  legitimos  transmiserunt. 
Ob  hoc  summopere  hujus  manualis  codicilli  le- 
ctorem  obsecramus,  ne,  siquid  in  hoc  Opusculo 
incompositius  indoctiusve  graramatico  incedit 
tramite  ,  temeritatis  notam  nobis  non  *  oppo-  * ubmdat 
nat,  qui  fortiora  nobis  aggressi  de  ignaviae  no- 
strse  nidulo  saltim  ad  lucem  respirare  audeamus. 
Ceterum  degencr  stylus  lineamhistoriae  prosequi- 
tur  veritatis,  cujus  ex  hinc  foelix  sorciemur  ini- 
tium. 


Auclorc   Uilingo  monacho  Werthi- 
ncnsi. 

/*>'./■  lUnleccnsis  camobii  Passionali  per- 
gameno  M$.  insigni,  collato  cum 
edilione  Siirii. 

IMi  EFATIO 

Incipit  profimium  Uffingi  cocnobitoe 
sancti  Liudgeri  a  de  conversa- 
tione  et  miraculis  sanctoe  Ydse. 


Ifaotvuta         TVM,S    &    humanffl    snlutis  provisor  Jesus   Chri- 

ciirinipro-      L/stus ,  qul  operarios  adhuo  in  vineaxn  suam 

ctorinS   u-    m"*erQ   ,l,lU   desilt,    div.Msis   :ih   mitio    Eivlesinm 

(aiidei «Dcur    ^uiiin  subllmavit  honorlbuSj  ilum  Innumera  quo- 

riti  que  ffentium  **  voluil  Sanotorum  suorum  florere 

•Suriutgen    patroolnia,  aeo  allam  terrarum  partem  donorum 

h        cffllestium  esse  azpertum.  IV  quo  soriptum  est  \ 

non  eal  personarum  aooeptor  Deus,  sed  In  omui 

gentOi  qui  timet  eum  et  voluntatem  ejus  opera- 

o         tur,  aooeptus  est  illi  c.  Quod  utiquejam  vesperi 

muiuli  iii  beatissima  Dei  Pamnla   repletum  esse 


ANNOTATA. 

a  Actwn  de  eo  est  apud  nos  tom.  iu  Martii  die 
26. 

b  Apud  Surium  legitur  Pius.  Ceteras  similes 
minutias  imposterum  non  annotabo. 

c  Locus  est  ex  Act.  apost.  1 0,  f  34  et  35 ;  sed  pro 
voluntatem  ejus  operatur  in  Vulgata  est .-  operatur 
justitiam.  p 

d  ConsuleCommentariumanum.  9. 

e  Carolum  Magnum  indicat,  ut  ex  sequentibus 
manifestum  fiet. 

f  Annun/iatur  hsec  Sancta  in  Romano  Marty- 
rologio  13  Decembris,  cotiturque  in  dicecesi  Ar- 
gentoratensi  in  Alsatia. 

g:  Egerunt  de  illa  majores  nostri  ad  diem  17 
Martii. 

\\  Vide  dicta  in  Comment.  num.  9.  De  B.  Pipino 
actum  est  die  i  1  Februarii. 

i  Ita  correxi  ex  editione  Suriana,  manuscri- 
ptum  cnim  nostrum  mendose  habet,  licet  conju- 
g-ali  leg-e  oonstriota,  nihil  etenim  sponsi  prtetulit 
amori  etc. 

klmovero  rirginea?  castitatis  damnum  in  con- 
jugaUprimumstatu,  acdein  in  viduitatis  c&liba- 
tucompensareconaia  est  insigni  vitee  sanctimo- 
nia  .■  non  enim  virginitatem  in  matrimonio  cotuit, 
u/  in  Comment.  pr&vio  ostendimus. 

1  AUudi/  ad  Caput  20  Matthxi. 

m  ExodicapiteSb. 


VBTUS 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS. 


*  forte  contrn- 
ctus 

B 


VETUS  CAPITUM  PARTITIO. 

aput    i.    Incipit    Vita    sanctse   Ydffi    vidua?  , 
cujus  festum  colitur  sexto   Kaleudas   Decem- 


Or.  i. 

Decumbenti  in 
paterna  domo 
Eebetto  S. 
Ida  inservit, 

a 
*  Stu-ius  exer- 
rilus 

b 


C 

bris. 

n.  De  migratione  beatfeYdfP  ad  Domiuum. 

iii.  De  Bertgero  presbytero,  quomodo  de  hac  vita 
transierit. 

iv.  De  effossione  infantis. 

v.  Quomodo  oratorium  beatae  Ydse  a  pag-auis  non 
potuit  concremari. 

vi.  De  ea,  quae  vestem  furata  est. 

tii.  De  arida  manu  mulieris  restituta. 

vin.  De  muliere  ab  hydropisi  curata. 

ix.  De  sanitate,  quam  sanctimonialis  ibi  adepta 
est. 

x.  De  eo,  qui  auditum  recepit. 
xi.  De  caeca  illuminata. 
xn.  De  daemoniaco  curato. 
xiii.  Qualiter  foemina  curva  subito  sit  ereeta, 
xiv.  De  mulieris  sospitate  restituta. 
xv.  De  eo,    qui   omnibus   membris  fuit  coutri- 
tus*. 
EXPLICIT  LIBER  PRIMUS.  INCIPIT  LIBER 

SECUNDUS. 

Caput  i.  Quod  sig-nis  sanctaj  Ydse  nulla  scripta 
sufficiant. 

ii.  Qualiter  ecclesiae  custos  pro  neg-lig-entia  sit 
correptus. 

iii.  Quomodo  infantulusad  tumulum  producitur, 
et  quid  de  eo  g-estum  sit. 

iv.  De  eo,  qui  pedem  cum  tibia  habebat  ad  poste- 
riora  retortum. 

v.  Quomodo  Sanctorum  g'loriam  nemo  praesentem 
edisserat, 

vi.  Quomodo  fama  beatae  Ydse  episcopum  Dodo- 
nemnonlatuit. 

vii.  Dc  adventu  episcopi,  et  reliquiarum  traus- 
latione. 

viii.  Beatae  Ydse  et  consecrationis  ecclesiaiindicta 
festivitas. 


CAPUT  I. 

JEgrotanti  Ecberto  sedulo  assistit  S. 
Ida,  cum  eoque  celebratis  nnptiis  in 
Westphaliam  discedit,  in  itinere  ec- 
clesiam  exstruit  :  mors  Ecberti ; 
Idce  sancta  viduitas,  obitus  ac  sepul- 
tura  :  ejusdem  sacellani  virtutes  ac 
pius  e  vita  excessus. 

Eo  tempore ,  quo  victoriosissimus  imperator 
Carolus  a  Saxonum  et  Francorum  sceptra  , 
multarumque  gcntium  frsena  feliciter  g-uberna- 
bat  ,  expeditio  exercitalis  *  propter  Galliarum 
seditionem  b  in  Occidentem  dirigfitur ;  ubi  tunc 
inter  Orientis  proceres  preefectus  quidam  Ecber- 
tus  adveniese  dicitur ,  qui  validam  ibi  incurrit 
a?gritudinem.   Cum    autem  ,   morbo   ingravescen- 


2C1 

te,  penitus  se  ab  hac  profectione  *  subtraheret 
imperator  illum  cuidam  c  de  summis  ipsius  loci 
primatibus  procurandum  diligentissime  comraen- 
davi  .  Erat  enim  pnedieto  Au^usto  pro  invictm 
constantiss  et  prudenti»  pHBOOiula  non  mediocri- 
er  acceptus.  Perlato  evgo  ad  hospitium  magna 
lumamtate  servitur,  quia  et  aanc  ejus  intin.u- 
tatem  non  ad  vita  pernioiem ,  sed  ad  rerum  se- 
quentium  consummutionem  ,  ex  divina ,  ut  li- 
quet,  prssdestmatione  credimus  evenisse.  Erat 
prrcfato  *,  apud  quem  hospitabatur ,  unica  filia 
umce  dilecta  ,  venusta  fronte  et  forma  egregia , 
qus3  in  tantum  aegrotanti  est  oompasaa,  utperae 
ipsam  aliquoties  illi  obsequendo  ,  quantum  auam 
personam  deouit,  et  ejus  oppalparet  uloera,  et 
oongrruadoloribusadhiberetfbmenta,  cujus  solatio 
gratanter  ipse  deleotabatur. 

4    Interea  imperator,    rebus    in    tutum    com- 
positis,  victor   reversus  prnjoellentissimi  sui  du- 
cis  haud  immemor  eamdem  ,   qua  pridem  illum 
reliquerat,  civitatem  visitandi  adiitgratia,   eum- 
que  jam  per  Dei  Salvatoris  *  ^rntiam  et  olemen 
tiam  valentiorcm  *  reperit.    Dumque  mutuo   ali- 
quamdiu  colloquio    fnierentur ,     inter     aermod 
nandum  iUnatria  vir  Eobertua  de  prfiafato  Virg] 
nis  nuptiis  prinoipi  auggreaalt,  ut  ejua  oonailio  , 
nno  Dei  auxilio ,   hujus   rci    conaequeretur  effe 
ctum.  Princeps  vcro  de  ejus  reouperatlone  aimu] 
et  postulatione  multum  gaviaua,  et  auum  ad  hoo 
assensum  ct  parcntum  adeptua  est  Eavorem  ;  de- 
ditque  illi  iu  eisdem  partibua  multaa  poaaeaslonea 
de  publieo,  quatenus  violniore  potentia  aooerla  d 
acceptior   factus  non   minori    apud    llloa ,   quam 
in  g-enitali  solo  ,    praacelleret  dignitate.   Ensuper 
etiam  cunctis    Saxonibus ,    qui   Inter   Ethenum  8t 
Wisaram  e  maxima   flumina  Inhabitant ,  duoem 
praBfeoit.  Post  heao  3ponsam   suam  Ohrietianiaal- 
mam  Ipae   admodum    religfoaua  oum  Dei  tlmore 
suscepit,   et  ab  omni  illa  parentcla  honorifioe  dl 
missusnd  su;i  i-inniiii^Taiv  decrcvit.  srinpcr  ;nl  mcn- 

tem  revocans,  quantos  oGeUtus  aucoeeaua  in  lllo  pe- 
regrinatione  ail  adeptus,  multaaque  Deogratiarum 
reddidit  aotionea. 

8  Quadam  die  cum  adhuc  Itlneri  [naiaterent, 
venerunt  ad  quemdara  locum  sccus  Lipplam  /' 
flumen,  qui  Saxonica  UngUB  llirnlvrldt  n  nnn- 
onpatur  ,  amuenis  nrrnoribus  eonsitum  ;  ibique 
inventa  non  magna  planitle  veapertlno  Jam  ln 
oumbente  orepuaoulo,  tentorla  flxerunt,  lasels- 
que  ex  professionc  somnos  dabat  berba  salubres, 
Omnibus  itaque  alto  sopore  depreasis,  venera 
bili  DlfltroniB  Vda:  an^elum  suuin  in  somnia  Do- 
minua  mittere  dignatna  <*«t ;  qul  postmulta,  qul- 
bus  eam  Inatru^lt ,  monita ,  oratorium  Ibidem 
ex  sui.s  aumptibua  construendum  praadixitj  ubl 
Domino  quandoque  llberlua  deservlrel ,  postque 
liujiis  vitM-  fiirsiim  oan  ammatum  illic  eam  diem 
rcmunerationis  scterna:  presstolaturam  una  '"11111 
viro  suo,  prsBsaga  voce  promisit.  Illa  mox  divina 
taota  compnnotione,  dum  primum  mane  Qlu  it, 
domino  auo,  quee  angelico  relatu  dldlcerat,  ple- 
nisslme  exposuit :  aquo  atatim,  quallter  ista  ani- 
mo  eju8  vidercutur,  gTatulabunda  Boiaoltatur.  Qul 
dum  verbis  firh:m  ad  ornnia  acrfmiiijorlan-l,  beata 
Vda  solotenus  inclinata,  Domino,  ut  felioia  ccBpta 
ad  calcem  usquc  perfecti  operi  perduoeret,  sub- 
missa  voce  committebat.  Non  multo  post  ln  loco 
supradicto  ,  ubi  quondam  'lcnsisHiina  «ilvarum 
obductionc  astra  ij  n  occulcbantur,  Japidea  Dfl  1 
lica  h  opere  politoconstruitur,  ac  in  aancts  fcfariffl 
genitricis  Dei  honore,  sanctlqne  Qennani  ^episccpl 
conaecrata  est. 

0  kA 


A.  1'friN...! 
*  idem  pi  1 1«- 
ctura 


*  r.icui  adiil, 
romiti 


fu/iiv  nufita  (i 

parmtibut 

honorificc 
dimittur. 

'  "lcm  s;iK;ui- 
tf| 
Sttrius  adilit 

minniii n 

mniiiin  nfiron 
E 


di  Uinort  '•>< 
angelo  monita 
ttmplum  tron> 

iht  i-tintni- 

tll  n/r    llltll  Ittl, 

f 

p  ' 


262 


A.  1'rmoo. 
Poit  pium 
congugium 

k 

l 


morluo  Ec- 

bertu,  vtdtii  - 

ttitnn  nta/m 

imniiun  mr 
ttttuui  i  •  ■  ■•  I  • 
tio  excalcni, 


B 


taroophagnm 

marmonitut 
rcbmin  /kiii/t 
PM  cnni U 

auotliiie  btt 
rtphl 


6  Ad  illum  namque  dicatum  locum,  qui  est 
in  pago  Drehin  h  in  Lippias  ripa  fluminis,  non- 
nulla  illustris  viri  Egberti  prsdia  l  respiciebant, 
ubi  Deo  dilecta  matrona  Yda  frequentius  com- 
morari  et  semper  recentibus  in  Dei  cultu  labon- 
bus  intentissime  consuerat  insudare.  Studebat  ni- 
hilominus  ex  occasione  copulaj  carnalis  Deo , 
quae  Dei  erant,  reddere ,  sic  forinsecum  amo- 
rem  temperare  ,  ut  nullius  levitatis  ntevus  ngo- 
rem  animi  ejus  potuisset  offuscare.  Si  enim,  ut 
apostolicus  sermo  sonat,  sanctificatur  vir  infide- 
I,  in  mulierc  fideli  m;  quanto  rnagis  vasa  paria 
sanctitatis  alterutris  emicant  suffulta  virtutum  in- 
structionibusr'  Quid  super  hoc  convementius  pro- 
fertur,  quam  duobus  in  carne  una  unam  inesse  Spi- 
ritus  sancti  indiscissam  operationem,  qua?  illos  de- 
foris  eonnubiali  Jure  oonnexos  ardentiori  oaelestium 
intus  inllaramavit  amore  n. 

7  Non  paucis  post  hffio  annis  elapsis  militi© 
BU83  penso  expleto,  dominus  Egbertus  vir  in 
Christo  honorandua  bumanfs  rebus  exclpitur  o% 
OUJUS  BpirltUS  mox  cffilorura  palatinas  sedes  bea- 
tus  hospes  promeruit  obtinere.  Post  cujus  mi- 
gntioiicju  bcuta  Yda  quanta  districtione  tenerum 
oorpu  artaverlt,  dictu  valde  difflcile  est  :  quip- 
pe  quaj  toturn  spatium,  quod  residuum  fuit  huic 
iucolatui,  incrcdibili  ct  pancis  imitabili  duxit  ab- 
Btinentia,  aumouam  mentla  propoaitum  a  deifica 
eultur.i  nri;i\ans  :  sccundum  Apostoli  dictum,  mor- 
tifloavit  membra  sua  super  terram  ab  omni  illi- 
cito  appetitu  vcnlris  ct  linguse,  omnemquc  illam 
pompaticam  gloriam  ,  qua  delicatissime  fuerat 
educata,  ad  aanoiscesda  laborum  suorum  emo- 
limenta  fcslioiter  immutavit,  Quidquid  vero  de 
pedditibufl  in  matrimonio  ejue  annuatim  potuit 
adunari,  per  dispenflativam  pauperum  ministra- 
tionem  in  offilestes  apotheoas  transtulit,  metuens, 
ne  paroe  seminansj  parce  et  meteret :  propterea 
Beminavil  [n  benediotlone ,  quod  in  posterura 
oentenis  manipulis  ln  area  univerealifl  measionis 
Imtabunda  trlturabit.  Et  ut  supernorum  mcdita- 
tlone  arotlus  ooouparetur ,  In  presfatsa  ecclesiae 
plaga  meridiane  contiguam  ejus  parieti  oonstru- 
\it  portioum,  in  qua  remotius  orare  et  a  vulgari 
Btrepitu  Immunis  oonversari  potuissetj  ubi  etdo- 
iii in ii;,  Bgbertufl  laudando  memorisa  conditus 
pausat. 

s  Uarmoreum  sibi  saroophagum  longe  ante 
obitum  jusail  proaparari  ob  inoerti  temporis  mo- 
nicntuin,  quem  duabus  quotidie  vioibus,  quam- 
iini  Bupervixit,  diversis  aiimentorum  aliarumve 
rerum  impensis  Bummotenus  implevit ,  et  viotu 
oarentibua  hilariter  distribuit.  Vere  beata  ,  quuj 
Intellexii  snper  egenum  e1  pauperem,  ut  in  die 
mala  liberet  eam  Dominus.  Exoubiarum  et  ora- 
tionum  privata  studia,  quce  paginalia  digne  cara- 
labitp  dosoriptioF  Suffloiat  tantum  humauajcu- 
riositati  de  hia,  quea  foris  gessit,  mirari  :  ea  vero, 
quaa  Bub  obtentu  exteriorum  Ln  solius  De)  pro- 
Bpeotu  olandestinis  sudoribus  faotitavit,  oujus 
urbana  suffloiat  enarrare  faoundia  P  Theorion  q 
quippe  intenta  dl  lolplinsa,  numquam  extrajanuam, 
quam  tncoluit  ,  oellaa  pedem  fertur  amovere , 
salvo  eo  dum  tnopum  stipendiis  deservirel  \  sem- 
per  faoto  tmitana,  quod  aoriptum  est,  perpetmu 
aniniic  delieiic   r,    Tallbus   virtutum   prffirogativis 

saorosanotum  Buum  adornavit  velamen  s,  neo 
non  iutcr  agendum  oautissime  studuil  popularem 
vitare  favorem,  flrmissimam  m  oojlis  spei  anoho- 
r.un  flgans  fragosa  sasouli  obataoula  fidei  thorace 

quasi  tuttt  earina   tranavit,    ut  al   plenam   [ 

oUonis,  qmo  Deus  est,  pertingeret  oaritatem. 


VITA  S.  U>M  VIDVM. 

9  His  ad  desiderabilem  finem  perductis,  cum 
remunerator  omnium  Deus  Turturem  suam  ad 
altiora  volare  disponeret,  ut  post  tristia  laeti  *  in 
arduis  cgeli  excellentius  nidificaret,  molesta  vita- 
lium  valetudine  acriter  pulsata  horam  prsesensit 
ultimam;  et  accito  presbytero  suo  nomine  Bert- 
gero  sibi  justis  ex  causis  fidissimo ,  pluribusque 
servis  Dei  ,  preces  eorum  expostulat ,  utque  in 
ipso  pausationis  articulo  ducatum  viae  ad  Domi- 
num  illi  impetrarent,  profusis  lacrymis  impreca- 
tur  :  factum  est ,  oratum  est ,  de  cselis  auditum 
est ,  quod  jam  olim  praedestinatum  est.  Hac  re- 
verenda  orationis  clausula  carnali  fasce  laxata 
spiritum  amatori  suo  transmisit  beata  perennitate 
cum  cselicis  agminibus  in  aethere  fruiturum.  0 
inexhausta  Salvatoris  largitio  !  Quam  magna  su- 
per  omnia  ejus  miseratio  t  sine  cujus  nutu  nec 
folium  arboris  incassum  defluit ;  cujus  immissio- 
ne  tam  sublimium  natalium  Propag-o  ,  cunctis 
qua3  illicere  poterant  *,  rejectis,  vitse  t  verse  in- 
hassit,  ut  in  reguo  Dei  multorum  palmitum  vin- 
dcmias  carpere  mereretur.  Positum  est  autem  sa- 
crosauctum  corpus  cum  deificis  laudibus  in  ar- 
cha  saxea,  quam  super  retulimus  ,  et  in  ipsa 
porticu ,  qua  se  divino  cultui  mancipavit ,  ho- 
norifice  tumulatur  :  ubi  attestantibus  medelis  , 
qualitcr  apud  Deum  habeatur  ,  lucidissime  eate- 
nus  comprobatur. 

10  Erat  autem  prsefatus  Bertg-erus  ex  illorum 
contubernio,  quos  beata  Yda  primum  de  Galliis 
secum  adduxerat,  vir  religiossa  conversatiouis  et 
perbeata3  castitatis ;  quippe  eorum  disciplinis  in- 
formatus,  qui  in  lege  Dei  sui  sine  querela  inces- 
serant :  qui  etiam  ipsam  ecclesiam  et  sacrata  mau- 
solea  u  aliquot  annis  strenuissime  divinis  humanis- 
que  ob^equiis  excoluit,  honoravit  et  venustavit. 
De  quo  et  illud  per  fidelium  ora  diffamatum  est, 
quia  inter  caetera  gravitatis  ejus  insignia,  num- 
quam  in  suis  tectis  muliebrem  personam  aut 
commorari  aut  domesticis  usibus  iuservire  con- 
sensit  :  ideoque  contra  aemulum  dimicans  casti- 
tatis,  omnem  occasionis  aditum  preecavere ,  sed 
et  radicitus  extirpare  curavit.  Cui  etiam  ob  tan- 
tam  cordis  iunocentiam  a  Deo  collatum  esse  fer- 
tur ,  extremam  vitas  horam  prsescire  :  quod  eo 
magis  liquet,  quia  ipso ,  quo  obiturus  erat ,  die 
Missarum  ex  more  Sacramenta  consummavit , 
ac  mox  Dominico  consignatus  Viatico  in  ipsis 
vestibus  sacerdotalibus  ante  sanctum  altare  ani- 
mam  reddidit  Creatori,  et  prope  sanotaa  TdfiB  tum- 
bam  digne  humatus  est  ■  ut  enim  tam  medicabilis 
gleba3  cousortium  obtinuerit,  magnum  quoddam 
fortaase,  quod  eum  commeudaret,  justitiEe  meritum 
pncccssit  x. 


D 

M. 

mortem  d$nU 
tfue  prxtagicnt 
inter  piorvm 
precet  pie 
moritur,  et 
/'omrifice 
wpulta  mira- 
atlit  rlaret. 
'  Suvws,  lethi 


*  idem  .  illici- 
ta  essent 


ni. 
Bertgerm 

virlulibus 
ctantt  mori- 
tur  et  sepeli- 
tur. 


ANXOTATA. 

a  Carolus  Magnus,  qui  Saxones  crebro  rebeU 
tfton  bellotandem  feliciter  domuit, 
ac  Christo  sibique  subjugavit. 

b  Ltcertum  est,  quam  hic  rebellionem  deno- 
tct.  Suspiwtfttr  laudatus  crebiv  Eccardus  /itissc 
vel  Britonum  vel  Hardradi,  quarum  prior  con- 
tigisset  circa  annum  786,  altera  circa  785. 
Verum  hujus  opinionis prima  pars  nonvi 
COnformisUflmgiancTe  relationi,  secundum  q 
ipse  Carolus  expeditionis  tlltus  dum  fuit  :  at  ve- 
beUes  Hrttones  non  imperator  ipse,  sed  mis- 
su&  ab  eo  Andulfus  compressit.  At  alteram  re- 
beUionem  seupotius  conspirationem  quod  attinet, 
ea  videtur  non  vi  armorum,  sed  sotertia  potiits 
exstt,icta  ,  neque  constat,  Carolum  cum  exercitu 

suo 


DIB  QUARTA  SEPTEMBRIS 
A  suo  ad  conjuratos  compescendos  fuisse  profectum . 

c  Consule  Commentarium  num.  18. 

d  Ex  hoc  loeo  notavi  in  Comment.  num.  9  il- 
lustrem  et  opulentam  Sanctse  familiam. 

e  Wisara  alias  Visurgis,  qui  et  Ptolemxo  Vi- 
surgis,  Bisurgis  Straboni,  accolis  de  Weser,  in- 
quit  Baudrandus,  oritur  in  Franconia  in  ditione 
Coburgensi,  multisque  auctus  fluviis  varias  Ger* 
maniee  ditiones  rigat,  ac  tandem  infra  Carolo- 
burgum  in  mare  Germanicum  se  exonerat.  In- 
gens  fuit  hsec  Ecberto  concessa  provincia,  ut  ob~ 
vias  tabulas  geographicas  consulenti  palam  fiet. 
Intra  prsedicta  flumina  Westphaliacontinetur, 
in  qua  prope  Lippiam  fluvium  Ecbertus  cum 
sancta  Conjuge  sua  vitatn  transegit. 

f  Lippia  sive  Luppia  Westphatuv  fluvius  in 
vico  Lipsprinck  prope  Paderbornam  exortus 
Luppiam  urbem  rigat,  dein  ditionem  Monaste- 
riensis  episcopia  comitatu  Marchige  dividens  per 
Glivensem  ducatumprope  Vesaliam  inferiorem 
se  Rheno  commiscet. 

g  Hirutfeld  a  Surio,  ab  aliis  Herifeld,  Her- 
feld  et  Hervelde  nominatur.  Stangefolius  in  An- 
B  nalibus  Circuti  Westphalici  lib.  2  pag.  104  to- 
cum  hunc  prope  Hovestat  ad  Lippiam  collocat : 
idem  fecit  F.  de  Wit  in  tabula  Westphaluv ;  quee 
si  accurata  est,  vix  quartam  leucae  partem  ab 
Hovestat  distat  Hertveld,  a  Luppia  vero  urbe 
duobus  cum  dimidio  circiter  milliaribus  Germa- 
nicis. 

h  De  hac  ecclesia  vide  infra  in  Annotatis  ad 
num.  25  lit  h. 

i  Cum  varii  hujus  nominis  sancti  sint  episco- 
pi,  incertum  mihi,  cui  hiec  ecclesia  dedicata  sit. 
Attamen  uni  ex  iis,  qui  in  Gallia  cotuntur, 
consecratam  fuisse,  verisimile  est,  cum  ex  ea 
regione  oriunda  sit  Sancta.  Designatur  itaque 
vel  S.  Germanus  episcopus  et  martyr,  qui  Am- 
biani  colitur,  quique  secido  v  obiit  ;  vel  episcopus 
Pariensis,  cujus  mors  circa  annum  576  acci- 
dit ;  vel  denique  Auiissiodorensis,  qui  anno  448 
ad  Ccvlos  evolavit.  De  priore  egimus  ad  diem  £ 
Maii,  de  secundo  xxvui  ejusdem,  de  postremo 
xxxi  Julii. 

k  Surius  tegit  Dreni.  Is  pagus  fuit  Westpha- 
lise  prope  Lippiam  fluvium  hodie  Dreveuich,  /<■- 
ste  Meibomio  Rerum  German.  tom.  3  de  Pagis 
q  veteris  Germaniie.  In  Annaiibus  Francicis  Drai- 
gni  nuncupari  idem  asserit.  Poeta  Saxo  in  ges- 
iis  Caroli  Magni  apud  Chesnium  llistorise  Fran- 
corum  tom.  %pag.  147  Dreini  appellat  Schate- 
nius  tlistorise  Westphalia  lib.  7  ejusdem  pagi  me- 
minii,  aitque  totum  illum  tractum  fuisse,  qui 
per  dicecesim  Monasteriensem  Luppise  ripisprse- 
tenditur. 

1  De  his  ita  toquitur  taudatus  mox  Schate- 
nius  lib.  9  pag.  590 ;  Sedera  dux  (Ecbertus) 
habuit  ad  Luppiam  Hovestadii ;  qui  locus  ex  ve- 
teri  castro  adhuc  conspicuus  ab  aulae  ejus  statione 
hodiedum  nomen  retinet.  Vide  etiam  si  tubet  su  • 
pra  lit.  g. 

m  Citatur  Apostotus  i  Cor.  7  1  14.  Expticatio- 
nem  dabunt  interpretes. 

u  Sic  correxi  ex  Surio :  Ms.  enim  nostrum 
mendose  habet :  Quod  super  hoc  convenientius  pro- 
fertur,  quando  duobus  in  carne  una  unara  inesse 
spiritussancti  imliscissam  operationcm,  quam  illos 
deforis  connubiali  jure  conjuncto.s  ardentiori  cae- 
lestium  intus  inflammavitamore. 

o  Incerlum  plane  est,  quo  anno  obierit  :  si 
tamen  nostra  de  Ecberto  conjectura  num.  22  in 
Commentario,  vera  sit,  ante  annum    Kll  mors 


263 
ejusdem  statui  non  potest.  Vide  dicta  ibidcm.  a  (fc#m«>. 
Pon*o  Stangefblius  Annal.  Circuli  Westphalici 
Itb.Zpag.  104  eum  virum  admodum  reiigiosum 
appellat  An  cidtu  aliquo  gauderet,  inquisivit 
oltm  Boltandus  noster,  cui  «  Utudato  Schatenio 
responsum  invenio  in  h#c  verba  :  An  inter  San- 
ctos  colatur  Eg-bertus  etc.  *\  Me  id  non  leg-isse.  Sed 
opiuor,  id  scribi  a  Cincinnio,  quia  Ida,  K-bertns 
et  Bertgerus  eonfessarius  ejus  simul  in  loco  snn- 
cto  sepulti  sunt.  Sola  [da  nomen  sanetitatis 
ex  populi  cultu  obtinet.  De  caMeris  nihil  oerti 
habeo. 

p  Caraxare  vetns  vox  a  G)\vcis  mutuata  id  signi- 

flcat,  quod  cxprimcre,  itctiucircctc.  t  undc  recte 
illius  hcosubsti/uit  Surius  :  delineabit. 

q  Id  est  coutemplativie  a  Gtwca  voce  Sea>p(«  me- 
ditatio,  contemplatio . 

r  Surius  habet  :  Redemptio  animre  propria^ 
divita^. 

s  Persacrum  velamen  ccelibem  sanctamque  vi- 
duitatem  viUe  solitaruv  pcrsimilem  intelligo,  At 
Bucelinus  in  Menologio  Benedictino  cam  Ordinis 
suiinclusis  annumerat  eco  hocj  ut  videtur,  toco, 
i\  Septembris  itade  ea  prosequens:  A  morteau-  K 
temoptimi  mariti,  inolusorum  aoatrorum  seotata 
Lnstttutum,  in  oratorio,  quod  tn  nonorem  virgi- 
num  Virginis  angelorum  Reginaa  et  8.  Germani 
jussi  angeli  oondiderat,  sese  inoludens  ao  velut 
carceri  manoipans,    numquam   deinoeps    m   vita 

omni  pedem  extra  oellffi  januam  extnlit,  variis 
que  rarissimarum  virtutum  ornamentis  saorum 
velamen  mirifioe  excoluil  Hesc  ille,  Schatenius 
supra  ciiatus  iib.  \),  pag.  .V.H  scribif,  iltam  post 
conjugis  obitum  cum  duabus  cognaiis  suis  liegga 
et  Gertrudesein  sacrum  asceterium  inclusisse< 
vemm  itle  velhanc  ipsam  porticum  sive  adhm 
rentem  tempto  domum  intetligit,  uel  Ufflngo  abs- 
queidoneo  testimonio  contradicit.  Quod  vero  ad* 
ditdeBegga  et  Qertrude,  nescio  unde  hauserit : 
sanesiB  Pipini  fllias  denotet,  erral  manifeste  ■• 
htc  quippe  jam  integro  tum  sevulo  ex  hac  vita 
commigrarant.  Certe  ea  cohdbitatio  Ufftngum 
iatuit-.cum  enimisS.  Idas  saceltani  virtides  ac 
obitum  satis  prolixe  commemoret,  ejusdem  cogua- 
tnrinu  l>i>yg;v  ct,  (Scrtriutis,  i/iuitrsciWHjne  ili.r 
fuerint,  pium  contubernium  nou  fuissct  prmter 
missurus. 

XSurius  ad  prmentem  metaphoram  aptius  ha-  p 
bet :  veraa  viti  inhtosit. 

u  Lipsanothecas  designare  ridciitr. 

x  Bertgerum  tituto  Beati  condecorat  Oelenius 
de  sacra  et  profana  Magnitudine  Coloniss  lib,  I 
ad  hunc  diem  ita   annunlians:  Supra    Lupiam 
fluvium   11.    [d83   vidiKi-    WrslptuiluriiiM    princlpffl, 
ejusdemque  Hacellaiii  lt.  Hertgerl  presbyterl.  Eo 
dem  titulo  honoratur  in  scheda  guadam  manu- 
scripta,  quam  habeo,  quieque  inscribUuK'>  Cndi 
oulua  88.  VTeatfaiiaB.  8ed  ejusdem  cuttum  negat 
Schatenius  in  altatasupra  ad  Boltandum  ep/ sto 
la.  Ad  Ufflngi  tempora   usque  Beatorum  cuttu 
certe  caruit  :  quod  duo   mihi  persuadent.    Pri 

num  est,     qUOd-laudatUS    biogruphus    uusqunm 

itlum  Jieatum  appellet,  appetlaturus  procul  du 
bio,  si  itlius  cuttum  agnorissct,  prmsertim  cum 
in  ecclesia  suo  monasterio  szibjei  ta  Bertgeri  ossa 
quiescerunt.  Atterumsunt  hsec  ipsa  i  erba    Prope 

S.  Vrhii  tiunbam  di^ne  liuiiiiitii     -■■  t  ;    nt  ' ■niiu  tani 

medicabilia  ^lebae  (id  est  corports)  consortluni 
obtinueritj  magoom  quoddam  fortaa  e,  quod 
eum  commendaretj  |o  titiflB  merltum  prfflcesflit. 
Enimvero  ddverbio  illo  dubitationU  forta  Bfl  ab- 
stinuisset,  aut  sattem  ea>  ntbsecuto  cultu  Bertge 

rum 


2G4 

A.  Vrrntao.      rum  tam  honorifica  sepultura  dignum  probasset 
si  ilti  tum  lemporis  sacri  honores  delati  fuissent 


CAPUT  II. 

Sanctce  sepulcri  profanatio  divinitus 
prohibita ;  ejusdem  ecclesiam  incen- 
dere  frustra  conantur  Ilungari ; 
varia  ibidem  patrala  miracula. 


IV. 

Putri  oadavsr 
juxtu  San* 

ctam  titmula 

tum,  ii>-  fnttw 
tfirttc  •/"  ftw . 


derunt 


Uungari  <• 

<U  ■  min   iii,  ,n 
rfirv,  0|  nim 

potiai  au/1  1 1  ,■ 
eonatt,  i  oticta 
prttda,  /rmii 
fltgtunt, 
c 


'  Sv  i  ui  .  nl 

CMtl  :^  i,|iii  - 
t-i  Minl 


Post  hajc  autem  cum    ipse  locus  ab    aliis  hse- 
reditaria  successione  possideretur,  et  ob  prze- 
Sidentium  incuriam  vilitatibus  obsolescere  coepis- 
sct,  continuo  benifrnus    Dominus   sanctae    famu- 
];j)  suhj  mcrita    Yda:   ;u\     castiffatinnem    improbo- 
rum  terribili  patefeoit  eventu.  Nam  prasclari  co- 
mitifl   liiidolplii  a  amabilis  soboles  dum  adhuc  in 
albisftab  liac  lucc  raperetur,  ad  eamdom  eccle- 
siam    defertur,   et  quia  Sanctae    Dei  opinio    nec- 
I  duin  in  aperto  eraieuit,  penes  cam  pusionem  se- 
pellerunt  i  rjui  die  sequenti  ex  tumulo  extractus 
ante  januam  veetibull  InvenJturin  loeulo,  in  quo 
erat   inclusus.    Btupflfacti,  quibus   res   erat  com- 
mlflsa,    oorpufloulum    denuo  pristino    looo   addi- 
derunt*:  quod  nihilominua  invieibili  iterum  vio- 
lentia   eminua   projeotum    reppererunt.    Obstina- 
tifl  ergo  animls  inoaflflum  laborem  prtestig-iis  im- 
putantea,  tertiam   eicem  audenter  auxerunt:sed 
in  vanum  vircs  expenderunt;  <\\w.\  quod  hester- 
no  labmv  luerat  oppiiaium,  tum  in  ejctremo  atrii 
aufltralifl  angulo  viderant  evulflum,  quod  demum 
pudore  multati  Ibidem  oommiflerunt.  lloc  prorsus 
formldabili    portento  olaruit,    quanta  provectione 
beataYdain  ceBlia  utatur,  oujus  Bepulohrum  Deua 
nullo  oarnalifl  oorruptelea  feetore  in  terris  zelatus 
eat  maoulari. 

12  Eb  tempestate,  qua  Un*rnriorum  gens  de- 
teatanda  Iffnioremifl  vaporibufl  ounotadevastavitc, 
preiratum  quoque  BanotBJ  fda  oratorium  nefan- 
da    leg-lo  adiii;   oruoea   el   oapellaa,    omnemque 

01'n: "  eoolefliaatioum   deprosdati  Bunt.    Deinde 

1,1  :illi"I':i  Boandentea  fbcoa  nonnulloa  in  Laquea- 
ribufl  oonstruxerunl ;  aed  virtute  Dei  oarbo  so- 
pitua  nulia  flammarum  Inorementfl  haurire  va- 
'"".  exoepto  quod  Paraa  quasque  tabulaa  insi- 
,l,'ml"  peredit,  per  quassine  mora  semiusta  li 
111  Inferiora  projeoii  d,  Hoo  opere  oaasatl  pervi- 
<,;,;M  conatu  nolarium  Bffgressj  .sunt,  oampanas 
«utem  deposituri.  Bed  ad  haa  In  vacuum  cicur- 
rerunt,  quia  eaa  nullia  argumentia  enodare  po- 
tu°runt  '  hli  namque,  ul  legitur,  Lffnorant  justo 
ed  sempei  vivere  rapto  :  omnia  sub  fraude  de- 
duoun1  tempora  vitaj.  Tandem  victw  pertiuacke 
01  wnil,n  elumbea  eifcoti,  aUquid  Lbi  ease  diva- 
hs  «numinis  Buspicati  sunt,  ei  moxsoUus  fuga 
oupidi  pedibus  talaria  neotunt  Qum  autem  vidi- 
ripuerunt,  posl  tliorum  ventilationem  in  oaatra  re- 
oepta  "  Mint,  el  buo  looo  inoolis  honorifloe  re- 
stituta.  Tuih  omnium  ora  ln  laudaa  Bummi  Pro- 
teotoria  genenUiter  prorumpunt^  dum  tam  evi- 
denti  Indioio  sanotaa  rdaa  pmaidie  pnasentialiter 
oernunt. 

L3  Dum  igitur  radios  sanotitatia  ejus  tatius  fa- 
vorabilis  sereret  rumori    multique  ob  expedien- 


VITA  S.  ID.E  VIDUiE. 

dae  *  salutis  votum    ad  tumbam  illius   confluxis. 
sent,    forte    accidit  advenientibus  viatoribus  sar- 
cinulas    suas  foris    porticum   deponere,    ut    quid 
quisque  ex   suo    habuerit    deferendum,   liquidius 
perspecto,    post    expeditior    fieret   ad    proceden- 
dum.    Qusedam    autem  ex   illis   muliercula  dum 
sua  marsupia  evacuare    coepisset,    stimulis   cupi- 
ditatis  agitata  sociae   suse  furata  est  camisiam /*,- 
et  aliter   eam  occulere    nescia,   sub  propria   ob- 
struxerat  veste,   seque  simulata  religionis  specie 
orantibus  miscuit.  Illa  vero,   quae  damnum    per- 
tulit,  cuncta    oculis  pervagando  hostilem  faciem 
citius    deprehendit,    ipsamque    ream    sceleris  co- 
ram  omnibus  impetere    caspit.  Tunc  infcelix  fo3- 
mina  amenti  simillima,  quo    se  verteret,  sestuat 
anceps,  fug-aeque   considere  tutissimum   rata    e6t 
consilium.  Fit  virorum    constipatio,  ubi  talis   au- 
ditur   acclamatio;  jamque  illa   miserrima,  spatio 
evadendi     adempto,    sa?pem,  qua    cimiterium  ec- 
clesiae  ambiebatur,    moribunda  insiliit,   quae  mox 
acutissima  sude  transjecta,  intestinis  omnibus  evi- 
scerata,  ibidem  patrati  sacrileg-ii  poenas  luit,  cun- 
ctis  secuturis  similia  *  audendi    horrendum  prse- 
bens    exemplum.    Dispari  quippe   vice  tale   com- 
missum  expiari  crederet  *    si  non  scelus  solum- 
modo,  sed  dehonorationem    loci    caslestis   severi- 
tas  zelaret;  sicut  enim    uberior    exhinc   sensatis 
animis    compunctio  j    ita   e   diverso    inertibus  et 
temerariis  major  confusio  et  horripilatio  g  nasce- 
batur. 

14  In  provincia  Drehin  h  mulier  fuit  Egg-u  * 
vocitata,   cui  manus  dextera  in  volam  plicata  ac 
pene  fuerat  arefacta,   et   praa   hujusmodi    incom- 
modo   multis  anuis   feriata.     Cui    quadam    nocte 
somniali  relatione  dictum  est,  ut  instar  semivivaB 
manum  ceream  formando  exprimeret,   et  ad   san- 
ctae  Ydae   tumulum    deferret,  ibique   prout  spem 
habuerit  sanitatis,  orationum  continuaret  instan- 
tiam.    Qua3    illico   intellecta    veritatis   serie    iter 
optatum    maturare    haut  segniter  ccepit,    plantis 
aerilitatem   voti  aviditas   subministrat,  aestuatque 
currendo  long-os  breviare    calles.    Quo    dum   fe- 
stinato  veniens  luctuosis  singultibus  opem  medi- 
caminis  flajritasset  ct  luminaria  ob  Sanctorum  re- 
vcrentiam,  proptcr  quos  et  ad  quos  venerat  sup- 
phcatura,  accendisset,  salubriori  usa  consilio  ibi- 
dem  pernoctandi  pormissum  *  impetravit,  ac  mox 
sohtum    manus    vig-orem     secundum    prassaffam 
sponsioncm  per  Sanctae  Dei  auxilium   ex  iutegro 
reoepit.  Sentiens  vero   postmodum  acriori  se  ine- 
dia  quotidie  attenuari,  eo  quod  pridem  sub  men- 
dioitatlB  obtentu  non  stipem  tantum,  sed  et  qme- 
stum  adipisci   oonsuesceret,   diabolicis  tendiculi^ 
Irretita    imitima   rura    deseruit,   et  ubi  facile  di- 
ffnosci     nequiverat,    nefaria   simulatione   manum 
mentitur  uncara.   Nec  talis  ultorem    mali  Domi- 
num   latuere    doli,   cujus  justo   examine  ultronea 
Iraus  haut   impune  preBteritur:  nam  mox  recenti 
dono  frustrata  m  pristinum  deformitatis  statum 
utpriua  euapte,  sic  tunc  redig-itur  coacte.  ^qua" 
Utique  vice  tanta  libratur  pervicacia,   utqu»  do- 
no    Dei    paupcrior   fieri    verebatur ,    n.eminum  { 
postea  expenretur. 

16  Ad,h,c.a  os.  ,,iam  -,d  euudom  locum  alia 
muher  hydwpioa  valetudine  horribiliter  affecta 
qj.ir  tnutum  diatento  tumuit  veutro,  ut  vix  per 
"llum  ost.um  k,  prtepedieute  mole  corporis,  va- 
luent  eftrri.  Magna  erg-o  diffieultate  sacram  a> 
dem  tatamtee,  qui  ii!am  eo  y«erant,  noctur- 
nw  ,b.  excubms  cum  ipsa  et  pro  ipsa  celebraut, 
taerymis  sepulcbrum,  preoibua  tethera  pulsant. 
Necdum  postera  eluxit    aurora,  et  totus  laathalis 

humor. 


D 

Mulier  ad 
Sanctx  sepui' 
crum  furatu 
horrendam 
pirnam  luk. 
'  idem  :  es- 
perieuda: 


*  adde  non 

*  forte  crede- 
relur 


VII. 

Arida  mulie- 
rit  manus 
restitula  ob 
nefariam 
simulationem 
rurmm  exa- 
j-escit. 

h 
'  Surius  : 
Eggua 


i.  e.  vcniam 


VJII. 

Hydropica 
tanatu. 


A 


IX. 

Sanctimonialis 
ab  aitgeh  mo  ■ 
nita,  ad  San- 
ctx  (umulum 
diutuma  pa- 
ralysi  tibera- 
tur. 

I 

m 


B 


Surdus  audi 
lum, 

o 

V 


DIE  QUARTA  SEPTEMBKIS 
numor  de  illa  fcrtidissima  lacuna  effluxit  et  omne 
pavimentum  ,  acsi  de  grandi  tumba  aqua  ever- 
teretur,  excussa  perfudit  alluvies.  Qme  statim 
laxata  cnte  et  ventre  vacuata ,  ita  levis  effecta 
est,  veluti  numquani  tam  enormis  sarcinre  fasti- 
dia  pertulisset  :  ad  sua  deindeplussolito  gratula- 
ounda  rediit ,  quse  olim  hanc  exosa  lucem  vix 
in  extrema  pendebat  marg-ine  lethi;  nec  ultra  per 
sanctas  Ydse  merita  istiusmodi  infestabatur  pas- 
sione. 

_16Yiculus  est  non  grandis  in  Nordergoa  /  Seu- 
dmon  vocatus,  ubi  quredam  sanctimouialis  We- 
rensnidis  nomine ,  honestas  inter  suos  opinionis 
habebatur.  Hsec  articularium  compagiuum  desti- 
tutione  paralysi  per  quinquennium  anxietorque- 
batur,  et  quocumque  necessitas  viarum  medendi 
causa  appulit,  autsag-o  m  vel  alio  gestatoriopor- 

tan  consueverat.  Cui  etiam  angelico    oraculo  in 

oromate  n  praicipitur,  salutifera  venerabilis  ydffi 

hmina  petere,  et    nullam    reformaudie  sospitatis 

diffidentiam  ,    fide   comitate  ,  habere.   Hac  reve- 

latione    multum   exhilarata ,    fratreni  illico  suum 

omnesque  quos  poterat  consang-uineos  accersivit, 

quale  sibi  consilium  contulerit  vaticiuium,  alacri- 

ter  explicat,  et  utcupito  itineri  ocius  subvenircnt, 

ssstuantcr   precatur.  Favent  cuucti  ejus  sug-yestio- 

nibus,   ad  fertilem  si-norum  deducta  est  locum, 

et  diem  illum  ac  noctem  iu  orationis  studio  per- 

vig-iles   expeuderunt  :   cum   vero  jam  dies  albes- 

cere  videretur,  ccepit  pristina  virtus  sensim  revi- 

viscere  per  venas ,  fibrarum  conuexio  dissociatos 

cong-lutinut   artus ,    totusque   membrorum  iterato 

revertitur   ordo.    Missarum     deiude    celebratiouc 

mcboata,  tantum  roboris  accepit,  ut  per  scipsam 

oblationes  presbytero  reddere,   et  psalteriuni  pro- 

priis    potuisset    raanibus    retinere.    Prodiit    mox 

in  publicum  tam  stupendum  miraculum,  ab  utro- 

que  sexu  mixtim   concentus    attollitur ,  tantoque 

propensius,    quanto    mag-is    sanctai    Dei    Ancilun 

sutrmn-ia    visualitcr    ag-uoverunt.   Remcat  raulier 

msueto  g-ressu   ad  currum  suum  (erat  enim  de  no- 

bilibus)  et  parvo  post  momento  perfecte  recuperata 

convaluit. 

17    In    pago    Paderarg-oa  o  homo    quidem    ce- 

phalargi»  p  coucussioue  nimis  vexabatur;  excu- 

jus  intollerabili  infestatione    per    totum  decennii 

spatium    auditus  privatus    fuerat  usu.  Quem   in 

somnis,     ut    ipsi    videbatur,  venust»    forrme   et 

nivei  amictus  fcemina  compellat ,  qua  eum  cru- 

cem  ligneam  moliri,  in  qua  capitis  sui  imag-o  ti- 

g-eretur,  clementer  edocuit ,  quam  ad  Bffipfl  di« 
ctum  oratorium  cum  amicissimis  sibi  fidelibus 
pro  sua  dcferret  restaurati one.  Expergefeotua  de 
somno  jussa  perficere  non  displicuit.  ct  fido  co- 
mitatu  ,  quo  fama  sanitatum  proditrix  persuase- 
rat ,  curaum  flectere  ccepit.  Jam  vero  mcdiantis 
vue  terminum  tranBgresei  sinistrae  quidem  auris 
obduratio  referatur,  altera  adhuc  prisca  insen  1- 
bilitate  eonclusa  est.  Per  hoc  mirabile  Indicium 
mehora  ausi  sperare,  residuum  vi«  Kyrie  eleison 
cantando  peregerunt.  Ad  atriuin  interim  psallen- 
tium  turba  pervenit :  cum  ecce  dextera  auris  su- 
bito  crepuit,  veluti  sarmentum  torridum  subito 
frangeretur,  ita  ut  e  viciuo  astantes  stupore  hcbeta- 
ti  hunc  ibidem  conjcctarent  suprerao  vitie  periculo 
citiusocL-aMirum.  A  quo  crepitu  mox  tabifluus  de 
aurehumorccepit  emanare,  totaque  discessitsanies, 
donec  venenoso  liquore  penitus  eg-esto  ,  redivivo 
rursus  auditu  donatur,  verifl  cventibus  .somni  as- 
sertionem  in  86  ipso  expertu.^.  IIoc  cer  ujum 

non  rarus  quilibetinspector,  sed  omnispeneplebe- 
cula,  quae  ad  ecclesiam  solemniter  cursitavit,  ad 


■\-  i  Fimo, 

XI. 

cxca  vitum 

recipit. 


B 


265 

deelarationem  meritorum  beat»  Yda>  cognovit  os- 
tensum. 

18   Oongroit   superioribus  miraculis  illud  quo- 
que     quod   sub  seripti   oratorii  reliffioso  presby- 

nr  ?    ~   U0Stram    mitltiam  ^  ™ltorum 

ora    volavit.   Tenipore    quodai»    cum   plurimi  ad 

eaadem  dioatas  reliquiaa  oatervatim  ooifluxiseeni 

mulier  capta  oculis  etiam  interfuit,  qu»  eo  mi- 
ffis  pra  cieteris  intensiua  oravit,  quo  visualium 
rerum  majori  affligebatur  dispendio.  Cum  vero 
Missarum  celebratio  oirca  horam  tertiam  agere- 
tur ,  ompit  iUis  ma^nis  precibus  oiroumatantea 
exposcere,  ut  presbyterum  ad  se  fecerenl  veni- 
re  :  quo  coufestim  prawentato,  sio  eum  mulier 
percunotatur  :  Estne,  reor,  aut  visus  me  refel- 
lit,  quod  alba  et  stola  nunc  sis  indutus.  [Ueita, 
utdixerat,  veraoiter  esse,  afflrmavit  :  al  illaj 
Et  eg-o  inquam  talcin  vestis  oandorem  neoullum 
omnmo  colorem  per  vi-i.ui  annorum  ourrioula 
merui  videre.  Sed  nuno  per  Sanotorum  istorum 
patrocinia  prsasentem  populum  hic  oernere  pos- 
sum.  Cum  htec  illa  repeteret,  Ententi  omnes  ora 
tenebanfj  el  eoce  sanffnineaa  laorymaa  per  g-ena  i 
gruttatim  affluentea  totam  teolem  oruentaruni 
novamque  luoem  degrener  albugo  aufUgit.  Ergo 
tali  ordine  aoutiaaimia  luminibua  potitaj  univeraoa 
qui  aderant,  et  beataa  Ydaa  sanotitatia,  et  propriai 
sanitatia  reddidil  teatea. 

li)  Superveniente  quadam   aacrosanota  Pente-        M1. 
ooates   solennitate  ,   quando    plua  solito   oonflua  Bptwbuia 
tarba  eumdem  looum  annuatim  frequentat,  dum  ''"'"""' rni 
ad  Missaa  .sanctum  reoitaretur  Euangelium,  da-  XZi! 
mmi  atrocissimus  ununi  e  turba  ephebum  infeato 
ausu    violenter   invaait  e1   in  conapeotu  omnium 
horrendis   ag^tationibua  et  grunnitlbua    vexavit. 
Quem  mo\  uon  parva  juvenum  oon  tipatlo,  do- 
nec  Missaa  tinirentur,  magna  dlffloultate  detlnult, 
eumque,  lioet  magnie  oonatibua  reluotantem,  ad 
memoratum    traxerunt    medioabile   aepulonrum. 
Tunc  pre8byter  populum  ad  nota  oonfugere  sub- 
sidia  ,  el  aanctaa  ydaa  tidHr   patroolnium    admo- 
nuit  implorare.  Fit  mox  Jugia  inatantia  preoum  : 
ferit  fflthere  clamor  :  ncc   anltr  ah  inccpto    ccrina- 
tum  ea1  opere,   quam  apurcissimus  prado   tnan 
cipium  Chriati  deseruit,   aeque  ffarriendo  vaouaa 
iu.ht  m  umbrae.  Quaa  enim,  ul  aoriptum  ei  t,  aooie 

tas  ln.-i  ;i,l  linrbr;.,-,  « j  1 1 ;  i  ■  vcro  laiuiJiaritfl      m   I   iin 

qultatia  oum  loco  sanotitatlaP  Hino  Bdeliuni  oorddta 
sag-acltas  perpendat,  quanto  dfgnitatla  eminentia 
ejuBapirituaad  auperosait  praaditus,  oujua  cineres 

dfabolioam    pervicaoiain    ,),■    suis   Hrdibus  | .iii,.!- 

elixninabant 

2U  Alio  quoque  tcmporc  ad  eaadem  rellqulaa 
mulier  nomine  Werinhill  Iq  carro  tranavehltur 
quafl  ita  ui-wis  contraotia  eral  Incllvifl  *  m.  pe- 
ctus  genibua  videretur  Inharere  :  pedea  quoque 
deformi  epeole  habebat  In  poateriora  fcran  vev 
sos  :  unde  dolendum  oernentlbua  prcBbuit  spe- 
ctaculum.  [Jnde  dum  eflbsta  corporia  virea  inten- 
sissiuic  BUpplioando  faOgaeset,  auccedente  auro- 
ra,  cum  jam  PhQBbea  lampade  oemorum  caou- 
mina  rutilare  codpiflsent,  repente  \n  divinfl  eur- 
Bum  erigitur  et  Integerrimaa  reatituta  e  I  Banitati. 
Miratur   fosmina    peregrine    aovii  veBtlgii  Enoe- 

denaplantie,  ibique  oacl ia  ione    man  ItandJ  "''""', 

non   parvum   tempus  in   f.iur.iu-   )iUn  famulatula- 
boratura  resedlt. 

21    Civitas   eat  fn  Saxonia,  quaa    Soflatfum  q 
appellatur,  commanentium  populorum  frequentia  Qiteraamt$~ 

nobillfl  :  ubi  etiam  rauJicr  cle  Solavorum  g-ente  tumwdtu- 
orlunda  fertur  comraorari  /-,  qu.-i:  toto  triennio  '"""•»•/''- 
tantam  debilitatem  a  ffenibus  uaque  deor  um  nflr-  """,r''crumm 

tulit,  «     r 


!<' 


XIII. 

Mnttri    <<•■  «, 

vata  •'  <<i<i«r 
'  «i.  luclinii 


iliviliii:  i  i"  fui 

ftabet.  in 


206 


VITA  8.  IDM 


B 


XV. 

horrendwn  \n 

modum  con- 
tttutui  gunu 
tur. 


t    lllilll 


A.Uwihco.  tulit ,  ut  steriles  artus  ob  diuturnam  infirmita- 
tem  jam  frig-escere  viderentur.  Trahebat  misera 
per  terram  inutile  pondus  ac  propriis  privata  in- 
cessibus ,  duorum  baculorum  sustentatione  pe- 
dnm  vice  utebatur.  Quaj  dum  beatissimae  Christi 
Famulae  praeconia  ceu  BOlifl  radioslonge  lateque 
diiatari  et  omnig-enis  necessitatibus  profuturaper- 
disceret,  salvationis  suae  etiam  ipsa  cupida,  as- 
sumptis  secum  cereis  ad  destinatum  locum  non 
sine  maximo  labore  pervenit.  Oblatis  ergo  suis 
inunuscuiis,  coepit  reptando  manibus  sacratam  g\e- 
bam  appetere,  erebrisque  ejulatibus  anhelum 
tundere  pectUS  :  cujus  protinus  votis  divina  me- 
dicina  afluit  sooundandis,  ct  quod  ab  electa  sua 

*  idem,  V(t-     Vernacula  *  miserandae    foeminse    affectio   extor- 
nuia  queret,   propitia  Deus   aure    suscepit   :   surgens 

namque  ab  oratione  solidatis  substitittalis,  et  na- 
turalJH  eolor  renascentem  cutem  revisit,  ac  prisco 
omnia  lffltantur  robore  membra,  Hoc  optimo  modo 
dcsidcrii  sui  oomposeffectacondignas  liberatori  suo 

•  citissima        Christo   retniit   gratias,  cnjus  citissimam  *  ope  OU> 

rationis  suro  etficatiam  beatas  Ydae  medentibus  me- 
ritis  cousecuta  est :  baoulos  vero,  quibue  olim  inni- 
tebatur,  ob  monlmentum  rei  posteris  ditfamanda; 

]iro  foribus  crrlcsiffi  suspendit,  et  ad  sua  gaudcns 
recucurrit. 

22  Nec  lUud  Bileutio  tegendum  e«se  miracu- 
Imii  Buspioamur,  quod  ad  dob  usque,  foma  vul- 
gaute,  rata  iidclium  assertio  transmisit.  Non  mui- 
toruin   poit   liffic    intcrjceto   dicrum  spatio,    homo 

miser  et  mirabilia  ad  aupra  memoratum  aspor- 
taiiir  capacezn  siffnorum  tumulum ,  cujus  facies 
ad  genua  asque  aiuiiialiuin  morc  prona  ad  ter- 
ram    vergebat,    reliquia  duIJo  *  usui  habilibus 

inrniliriH.  Ilujus  dedccoris  ilaiiinuiii  per  Iioimul- 
loa  pertullt  IngloriUB  annos,  mortalibus  liorrrn- 
iliiiu  vi;.u  portriituin  ostentatus.  [fl  etiam  iiiedi- 
canti  tuDibsB  appoaitiUB  ore,  quod  solum  potuit, 
et  bsdbu  Ibidom  Btatus  sul  orbiiatem  ct  Ipse  lu- 
/.  cos  ctuoHc  ooDquestuj  eflt,  et  eis  *  quibua  infractionifl 

auaVengor  propterDeum  meutea  permulaerat,  ut 
[ta  faoereul  ,  perhortatur,  Movet  lutuentea  ejus 
luffubris  exoratio  et  tam  dira  oorporifl  enervati 

dehODefltatio  :  funduut  ^cncratim  prccescoquisque 

fruotuosior,  quooorde  noupuuotior;  sicque  pro  uno 

unuiu  omnea  iDterprllant  Druiu.  lstinsmodi  autem 

OratiuDOUlifl   pnalibatis,  non   distulit  fu-rundn    Dci 
i 

C   clcmcntia   pcr  Hanotani  stiaiu  Tirunculain  tlcstituto 

honiini    incdclnin   iinpendere,   qiuc   Doininicis  jus- 

I, dtitilll        flis,  duin    aihivcrct,  sua    nuinquam  dcstituit  *  col- 

ln    manoiparc.    ttxplicito  namquo   dopreeandj  fltu- 

dio,  dum  singuli  se  flubrlgere  ocepiflsent  a  pavi- 

monto,  vitali  quadam  Intrinseous  perfuaione  corpus 
ojus,  ui  Ipse  asaerebat,  oouoaluit  et  petita  salua 

IflDiter   por  incinhra   rururrit.  Hav  ineoynita  cun- 

otis  delibutlone  repente  oathaplasmatufl  virea  re- 

BUmpflil     insurla.s  ,    et    huinana     flexibilifl   artuum 

oompago  deooratur  i  doDeoaenaim  seerigereooBlum- 
que  videre  coapit  aimuJ  etereotoa  ad  sydere  teude- 
re  vuiius.  Magnis  ergo  salvatori  Deo  gratiarum 
Laudibufl  peraolutia  ad  propria  remeavit  magalias 

,  iucoluinis. 

LNNOTATA. 

a  tudolphus  hic  bcd  S.  Ma,  ejusre  familia 
scmdisse  videtur  ea  eot quod  Uffingus  tuc  pr<r- 
mittat,  loeum  ab  aliis  (Ludolpho  utiquecomite) 
hsBreditaria  Bucoeasione  fuisse  possessum  :  cum  au- 
tem  constet,  Sanctam  liberos  procreass^,  meriio 
Ludolphus  hic  8.  UUv/itius  aut  nepos  creditur  : 
imo  Ecca.  dus  in  veterum  monument.  Quatemio- 


vidua 

nepag.35  satis probabiliter  eum  ejusdem  filium  D 
facit, 

b  in  albis  positi  olim  proprie  dicebantur  neo- 
phyti :  ex  veteri  enim  Ecclesise  disciplina  recens 
baptizati  in  signum  innocentise  veste  alba  induti 
per  aliquot  dies  ecclesiam  frequentabant  :  quade 
re  vide  Edmundum  Martenium  de  antiquis  Ec~ 
clesiw  ritibus  tom.  i  art.  15.  Cangium  in  Glossa- 
rio,  aliosque.  Dum  igitur  ait,  illum  in  albisoft- 
iisse,  significat,  eum  paucis  post  susceptum  bapti- 
smum  diebus,  aut  saltem  in  prima  a  baptismate 
innocentia  mortuum  esse. 

c  IJungarorum  irruptiones  varias  in  Germa- 
niam  et  jinitimas  regiones  apud  auctores  obvios, 
uti  et  in  Actis  nostris  ad  diem  2  Septembris  in 
Commentario  prsevio  ad  Vitam  S.  Stephani  regis 
legere  est.  Quamnam  hic  irruptionem  designet, 
non  satis  liquet.  Stangefolius  Annalium  Circuli 
Westphalicilib.  2  scribit,  Westphaliam  circa  an- 
num  899  miserandum  in  modum  ab  Hungaris 
fuisse  afflictam  :  alias  item  ab  iisdem  itlatas  stra- 
ges  refert  ad  annos  913,  915  et  937.  De  una  ex  his 
bioyraphus  agat,  necesse  est. 

d  Surius  habet :  per  quas  sine  mora  in  inferiora 
(carbo)  dilapsusest. 

e  ld  est  divini  :  hinc  Surius  pro  divalis  numinis   * 
substituit  :  divinitatis. 

fCamifliae^  interula  seu  interior  tunica. 
g  Id  est  capillarum  prse  tremore  erectio.  Deno- 
tat  itaque  quod  hac  ccelesti  ultione  probi  adpieta- 
tem  excitati,   improbi  horrore  percussi  sint,  ne 
similem  aliquando  vindictam  experirentur. 
h  Consule  dicta  in  Annolatis  ad  num.  6,  lit.  k. 
i  Paupertatem  scilicet  et  manus  contractio* 
nem. 

k  Prodigiosa  hsec  fuithydropisis,  nisiper  au* 
xesim  dicta  accipias. 

1  Meibomius  Herum  Germanicarum  tom.  3  in 
pagis  Saxonise  Nordgoam  pagum,  quemet  Nor- 
dergoam  appellariait,  et  eumdem  cum  Nordi  sta~ 
tuit,a  Norda  Frtsiiv  Orientalis  urbe  nomen  suum 
sortitum  fuisse  existimat.  Eccardus  in  Commen- 
tario  de  rebus  Francise  Orientalis  lib.  22  Nordgo- 
vitv  Viieminit,  quam  Bajoarue  partem  appellat. 
lininlr.iitthts  Northyocw  provinciam  Germanise 
tuhirihit interBohemiamFranconiamet Danubi-  F 
um,  \\\  qua  nuncsunt,  inquit,  Palatinatus  superior 
sou  Bavariie,  comitatus  Cambensis  et  pars  Fran- 
CQDiffi  ad  Ortum  trans  Kednitium  fiuvium  ,  ubi 
pars  BurgTaviatus  Nurenberg-ensis ;  quamquam 
nunc  ejus  veros  limites periisse  fateatur.  In  hocce 
tin  ttliu  pago  habitaverit  hsec  sanctimonialis,  di- 
vinarenon  possum  •■  Seudinon  enim  vicum  nus- 
quam  reperio. 
m  Lecticse  genus  fuisse  videtur. 
n  Iti  est  visiono;  fyotfia  Grsece,  Latinis  visio. 
o  Surius  tegit  Pedarg-oa  :  sed  nec  hoc,  nec  illud 
inter  Qermanise  pagos  oocurrU :  nisi  forte 
idem  sii  cum  Patherga  alias  Paderg-a,  cui  a  Padera 
prope  Paderbornam  nomen  inditum  est ,  teste 
Meibomio  supra  vitato. 

1'  Gh  avis  quidam  capitis humor  est .-  alias/.i-.?.- 
\zlyiz,  capitis  dolor. 

qUrbsest  in  Westphalias  eirculo  in  comitatu 
Marchimab  huligenisSo^x  vocitata. 

rHiclQQuendi  modus  innuere  videtur,  mulie- 
rem  hanc,dum  scriberet  Vffingus,  adhuc  fuisse 
superstitr 

s  Cangius  magalia  interpretatur  urbem,  aitque 
aPunico  magal.ttf  est  nova  villa  derivari:hic 
tuguria  vel  vicum  denotare  videtur. 

CAPUT 


DIE  QUARTA  BEPTEMBRIS. 
25    Kes. 


CAPUT  III. 

Ecclesia  cum  Sanctce  tumulo  in  perpe- 
tuum  Werthinensi  monasterio  tra- 
dita,  cultus  ipsius  reflorescit :  cedi- 
tui  incuria  divinitus  corripitur; 
tumba,  quce  sponte  e  terra  emersit, 
miraculis  illustratur.  Corporis 
translatio,  ejusdemque  annua  indi- 
cta  festivilas. 


LlB.  II. 

Cap.  i. 

Ex  ministto 

rum  incuria 

ei  avaritiu 


Tjujus    itaque   benedictje    Dei    Matrome   diver- 

-LJ-sa    diversis     temporibus     enituere    miracuhi 

veridicorura    testium    annotatione    suffalta,    qme 

tanto    liquidius  auditoribus  seu  etiam   lectoribus 

r  credenda    patent,   quanto   continuis   vicibus   visi- 

imminuiuM       Diles  sanitates  n;inc  attentius  commendant.    Nec 

enira  pristinis  temporibus  ab  afflietoruin  releva- 

tiouibus    eara  feriasse   confidimus,    licet   plurima 

B  nostrae   notitiae  sitit    subtracta,   quae   illorum,    ut 

supra  memoravimus,   presbyterorum  videlicet  iu- 

solentia   silendo    obduxit;    qui    non   locum,    sed 

quid    loco    conferretur,    avidissime    intentlebant. 

Ad  hoc  quippc  quorumdam    inolevit  ineptia,    ut 

«  sacrati  pulveris  a  sediculam  flocci  peudentes  suis 

b  potius  instituerent  ropositorium  usuris  b,  ac  omni 

pene   honestatis    oultu    derogato,    quisque    rebus 

propriis   consulens,  animum    ad  alia   vagari  per- 

misit.  Aliquorum  tamen  proterviam  detestandam 

dig-na  audiviraus  talioue  multatam  :  sed  quia  vicinis 

dormitionis  suse  annis  ista  increverit  neg-ligentia, 

nullus,   qui  virtutum   ejus  B3mulus   non   videtur, 

<■-  fidelis  ambigerc  potest  c  :  ex  quo  enim  pretiosus 

inibi  thesaurus  recondebatur  usque  ad  venerandi 

d  nostri  fratris  Ilogeri  d  tempora  .sub  reg-e  Arnulplio 

c  e  locus  illejuri  fuit  addictus  excellentissimi  ducis 

/  Oddonis  /*,  qui  hujus  serenissimi  Augusti  Ottonis 

g  g  fxtititproavus. 

(;       2i  A  quo  idem  venerabilis  abba  ipsam  reg-iam 

sedmb  llo-      curtem  h  aliis  repensifl  jiossessionibus  juxta  reg*a- 

geioubbute,       lem  cambi vit  ritum  ;  ac  deinceps  in  nostrte  abba- 

ipiim  eeelnia  tiae  pi  oprictate,   id  eat  sancti  Ludgreri    i.  perpe- 

bus  tradua       tuo   US(lue  m  prsasens  ceruitur  perdurare.  Exinde 

refioniii.         nostrorum  sollertia  sancta   studiosius  latibula  in- 

/t  coluit,    et   prioris  ignaviae  squalore   defecato,   an- 

'  g-ustis  curavit  addere  rebus  honorem.  Tunc  quo- 

que  intercepta  pridein  sanitatum   exhibitio    opta- 

to   pluribus  rediitomine;  quutquot  hujus  mune- 

ris   rumor   asciverat,    Domino   secundante,    redu- 

ci  certatim   abierunt  inde   meatu.    Omnia   autem 

velle  disserere,   quae  eo  loci  beatte  Yda?  opitula- 

mine  patrata   audivimus  ,    non   nostras   opis   est , 

aut    facile    sensu    comprehendere,    aut    anserino 

"  i.  e.  calamo  vomere    *  apte    exarare :    numerum   enim    exce- 

dunt .-   pauca  siquidem  ex   multis    huic    opusculo 

inseruirnu.s  imperitiae   nostraj  tantum  sulficientia, 

qui  rhetorici  antidoti  penitufl  ignari  insipidaa  sal- 

tem  rusticitatis  agresti  edulio  vix  jiaci  mercmur. 

Sed  quantum   in   nobis  est,  illius    utique  datum 

est,  a  quo  inchoat  esse  omne,   quod  tendi  ad  non 

esse;  cuju.s  gratia  adjuti  residua  adhuc  miracula, 

proutquimus  et  in  veritate  sentimus,  repetere  stu- 

debimui. 

Septembris  Tomus  II. 


quam    explioare   conamur,    illis    die- 
bus    accidisse    refertux,  quando   pradiotus   Bilo 
necdum   ad  presbyterium  promotus    llirntfelden- 
m  eoolesin  diacipulatum  k   subierat,   quem  m 
ejusdem   gremio   loci,   quamdin    vixerat,    devotis 
novimus  msudasse  obsequiis.  Magno  enim  a  pri- 
m»va  juventute  deleotabatur  amore,  ao  pro  vi- 
rmm  suarnm  modulo,  si  quid  potutt,    ib.    hone- 
statis  impendit.  Sabbathia  quoqua  et  «eterarum 
festivitatum  prsacipuis  viyiliis  eoolesiam  scobai 
altana  obvelare,  ooreos   neeendertj   ao  bene   olen- 
tes  spargere  consueveral  herbas.    Qucm    hujus- 
modi  obedientiaa  aedulo  Inaistentem  quadam  noete 
incognitaa   personaa    apeoies   in   somno    hia    ver- 
bis   raedioeriter  affatur  :   Hene  quidem  te  et  uti- 
liter  hac  in  re  egisse  approbo,  qua  ecolesiastioid 
cultibus   oomponendis    magnopere  deservis  :  sed 
valde  in  ho_o  tua  redarguenda  est  Btolida  teme 
ritas,  quia  egestoa  quisquiliarnm  et  purgamen- 
torum  ab  ecoleaia  acervoa  penea  Sanotorum  tu- 
mulos    effundia    et    salutiferam   humum    01 
sordibua  profenare  prsssumis.  Cave  <■!■-(»,  si  salu- 
ti  tua3  oonsuiere  velis;   neo  ulla  ulterius  Ibide 
honoratio  fiat.  Hujus  acilicel  piaouli  ae  uotabilem 
et  ipse  publice  est  eonfessus,  e1  tall  i  I         s  pepre> 
hensum  cum  juramento   afflrmavit;    Ule   exhinc 
caute  interdiota   vitavit,   seque   ad   oomminantis 
monita   emendatiorem    impo  terum    dedlt.    Ume 
benevolus  leotor  diiigenter  animadvertat,  qui    icra 
monumeuta  prfiesumptive  iufamare  oititur,  quanta 
7\  ritati.s  tonsura  *sit  plectendus,  si  et  IpaJ  oui- 
pam  impiugit  /,  quiper  ignaviam,  nonper  mail- 
tiam,  quantum  nobis  oonjioere  Ucetj  oontiffuo  lllis 
loea  improvide  attreotare  apprehendlt.    Perspioue 
efflcitur,  quia   Dominua  ouatodit  oaaa  Sanotorum 

omnia,  dum  eos  el  ln   terria  maneat  ha ■,  el  ln 

Dei  reg*no  sine  leti  pavore  eorum  aomiaa  laude  que 
manebuut. 

20   Mulier  qumdam  de  Saxonia  ml  erandoa  pro- 
lis  erat  g-enitrix,  oujua  faciea  ;i  primo  nativitutis 
ortu  ad  scapulas  reflexa  Lnoonvertibill  strinffebo 
tur  rigiditate,   monstrl  oujusdam  potlus ,  quam 
hominis    praatendena   efflffiem.    Elmo   portentuoaa 
deformitas  anxiaa   matri  luotuosa    admodum  coe 
tulit.  suspiriaj  et  tollerabilius  arbitrabatur  malum, 
se  numquam  puerperium  pertulisse,   quam  aem 
pcr  succrescentibua  curis  augmento  Wxisse.  Au- 
dita  autein  curationum  gratia,  quas  per  aenotam 
Ydarn  languentibua  Dominus  clementPr  Impertl- 
tur,    Domiuam  suam    festinato   adiit,    infortunii 
sui  eventum  exposuit,  atque  ut  ejua  adminiculo 
cupitum    perageret    Uer ,    gemebunda    poposcit, 
Paruil  iila  postulatis,  el  qo"  lestuantis  optio  com- 
pulit,    secum    mulierem   oum   tran  m    i    soboie 
perduxit,   ao  oratione  praimissa,   domina   pec  se 
infantulum  euper   altare    collocavlt,    bmc    perba 
obortis  lat-Tymi.s  inquiens:  Si  tua  apud  Deum  in- 
terventio,  o  beata    Ifd&j  hujus   pu  ioll    M    refor 
mationem  obtinere  dignatur,  tuo  lllum  famula 
tui  mancipandum  protinus  perpetuO  Jure  oondo 
no  m.  Hano  ilii'-"  Bponsionem  oratio,   et  oratio 
nem  ex&uditio  comitabatur  :  nam  sub  horuls  Ipslufl 
iut<'i-stitio,  cunetis  intucritibus,  lnfantia  oervioula 
rcpcntina  rotatlone  reflectitur,  vultusque  Inauum 
compactus  statum  decenter  ornatur,  uuila  exhlno 
priorie  damnl  stigmata  monstrans.  Mfnor  mox  In 
explendia  votia  non  fuitacceli  ratio,  quam  inegendifl 
Deo  laudibus  acclamatio  :  ao  ia  tbusdo- 

mum  remi  antes,DeJ  circumquaquc  m  dii  e 

minare  gaudebant 

27     Accidit    quoque    temporc    quodam,    adole- 
scentulum   alium  iMuc  adduci,  cui  dexterumi 

40  cum 


A.  Ufinfoo, 

ii. 

Ecctrtix  cu. 
*to»  ob  pro- 
fanata  toea 
sacradiviiuiui 
corripttur. 
k 


«oparc 


V. 


'  Suriiu  me- 
[tui  consuro 


lilfimi  "b  re 

Uiluiam  d'f- 
<>■>  tan\  fheiem 

S  /i/.i ■  fnmuhU» 
addioitur  .■ 


pirvull 


208 


A.   I  rPMO< 

ejtadem  /iimu- 
tatui  tnanci- 
pat  te  advtei- 
cens  contra- 
eto  crure 
tiberatus. 


*  ncmpe  ba- 
cu/tu 


li 


Dnu,  '/ii' "»' 
rui  Hunotoi 

Uv.ut  m  i  •  I' 
valuit  8  hlt 
glortam  in 
terrii  ampli 
ftcare, 

'SuHunlccmi 
*  Idem  moJfuij 
jndagationii. 


[ndaguUoQli 

i/iini  W/iiih 

fnmba  lawta 
i/tonli  nni  > 
$U  •  firra 

*  i.  c.  Iot0l'0 


'  Surjui  ni- 

IIIWMHil 

ivniululto 


cum  pede  ita  ad  posteriora  erat  supinatum,  ut 
illud  nullatenus  ad  terram  valuisset  deponere.  Ad 
hujus  miserae  cumulum  sinistri  lateris  vexatio- 
nurn  non  modicam  patiebatur,  ac  per  hoc  omui 
pene  sanitatis  spe  destitutus  non  solummodo  de- 
bilitatem,  sed  etiam  iuutile  membri  poudus  pro 
subsidio  gestabat.  Lste  etiam  pia  parentum  solli- 
citudine  coram  venerabili  transpositus  urna,  ge- 
nerali  omniuru  consulto  voto  se  obligavit,  ut 
si  ambulandi  possibilitate  beatae  Ydae  interventu 
utcumque  donaretur,  ejus  famuiitio  seinetipsuin 
proprietatis  jure  vendicare  non  differret;  erat 
enim  ex  libera  prCgenie  natus  n.  llis  condicio- 
nibus  praelibatis,  postquam  diu  fuit  oratum,  im- 
pressus  alicno  loco  pefl  paulatirn  videbatur  dila- 
bi;  ossis  quoque  diutiua  ligatura  laxatur,  tota- 
que  lateralis  coinpago  vitali  caiorc  delibuta  in 
pnstinum  vigorem  animatur.  (Jui  deindc  in  pro- 
cessu  temporia,  aonitatfi  crescentc,  adeo  conva- 
luit,  ut,  licet  claudicante  adhuc  pede,  per  se  gres- 
sum  u^ere  potuisset,  ac  non  multo  post  sine  ba- 
ouli  auatentaculo  ab  eo,  quein  prius  portabat  , 
ipse  *  ccepit  portari,  et  portitorem  suum  beni- 
prno  attrcctavit  iutuitu  :  promisi  autem  sui  non 
immemor  pro  rcsumpta  eoapitate  in  eodem  loco 
Sanctis  serviinirus  libera  colla  Bubmisit,  ac  totum 
vitie  aevum  in  beatffl  Ydau  obsequio  expendere 
deorevit 

28  Stupcnda  suuimi  Largitoria  inag-nalia,  qui- 
bue  ecclcsiasticos  *  auos  in  terris  mirificat ,  ad 
dlfirne  consorlbendum  vnldc  perplexa  videntur, 
et  quantum  numena  oapaoitas  sensualiter  sapit, 
ab  oimii  indignationia  *  caloulo  Ln  prima  adrni- 
rationia  fronte  resiliunt.  Si  enim  multifonnis  muu- 
danu;  facundiu:  nitor  totas  canninum  suorum  co- 
piaa  effundat,  timporariani  Ulorum  claritatcm 
DOn  anilicit  verboteuus  cxpolirc,  quauto  minus 
silvam  perfeotionia  eorum  poterat  pcnetrare  o? 
Uumenam  refugit  notltiam,  quam  magna  multi- 
tudo  duloedinifl  oeslestia  his  apparatur,  qui  Deum 
diiigunt  et  oolunt  in  veritate.  Inter  innumera 
quoque  Sauotorum  millia,  quffi  per  orbem  qua- 
drifidum  orthodoxa  veneratur  reiigio,  multo  nu- 
merosior  eorum  ffiatimatur  frequentia,  qui  mor- 

talinni   OOgnitioni   suutrahuntui'    et  solius   Itemu- 

naratorla  aui    obtutibua  irradiantur.  Nec  tamen 

miniuius  ooiuin  oepillufl  itpud  Deum  despectui 
habetur :  quamvia  animalii  prasaliia  propterob- 
Bouritatem  famffl  impariter  Impari  perfruantur  ho- 
nore,  omnea  tamenpariter  pari  p  ffiternitateaub- 
Umantur  in  aatria, 

sii)  liiin-  al  parnaoulam  auam  baatam  Ydam 
Domtnuaaub  talluria  affgere  noa passus est olan- 
daatinari  *;  sad  latitantem  modio  luoernam gra- 
tissimum  multia  apeotaoulum  fooere  deorevit,  ut 
eminentiori  looo  poaita  vatiorea  etiam  sauctita- 
tla  radMoa  emJnua  dllatarat.  Saxea  aoilicet  aroha, 
iu  qua   venerand»  exuviej    reoonditea   terredoue 

fuerant  rooouuneudata',  mvisibili  quadam  mobi- 
litatc  suiNiun  ecepit  onier^oro,  et  quaai  \  iolen- 
tinm    terreaa   molifl  dedignata    eontrn    preinentcin 

ae  Intrinaaoua  luotabatur,  aioqua  per  nounullos 
aunos  aenaim  erumpendo  aeae  Llquido  intuentibufl 
oatendit,  doneo  funditus  ab  humo  sequestrata  iu 
Buperfioia  pavimenti  Integrre  reaedit:  tanto  quip- 
pe  depoaito  idonaum  terra  noo  invenit  boapitium, 

unde  et  ojus  mm  pranaluit  sutVorro  ounsortium. 
Quod   si  quomquain  hnjus   roi   quasi  tiot;c,    quod 

abait,  *t  taoita  augit,  teatem  invitamua  Deum, 
nos  plurimos  in  hac  luoe  vidis^e,  qui  supremum 
non  ampliua  operouli  vertioem  in  aua  pueritiaap- 
paruiase,    et  postmodum  iu  id,   quod  uuuc  cer- 


VITA  S.  lDJ^  ViDL-E. 

nitur,  exuberasse  testantur  :   si  vero  huic  adsti- 


pulatioui  nec  sic  fidem  accommodaverit ,  ecce 
iu  promptu  babent  ex  Dei  gratia,  quas  dicun- 
tur.  Si  aures  iilam  *  refellant ,  oculorum  hsec 
indicio  probet,  et  probando  credulus  fieri  di- 
acat.  Miremur  ergo  et  indubitanter  veneremur 
non  fortuitam,  sed  essentialem  misericordiam  Do- 
miui,  ex  cujus  praeventione  tam  fructifera  apud  nos 
pullulavit  oliva  :  aliorsum  enim  ista  et  hic  similia 
non  interpretatur,  nisi  qui  animae  suee  detrimenta 
sectatur. 

30  Aliquanta  ex  parte  commemoratis  miracu- 
lis,  per  quse  beatae  Ydae  sanctitas  vicinis  popu- 
Ub  saluberrima  innotuit,  non  incougruum  suspi- 
camur  de  translatione  sanctarum  reliquiarum  ali- 
quid  huic  nostrae  historiolae  strictim  inserere,  ut 
unde  beati  cineris  .  promotio  certior,  inde  audi- 
toribus  religio  accrescat  uberior  :  nec  enim  scien- 
tiye  nostrae  gracillima  scintillula  laudum  illius  erit 
exsors ,  quam  ad  multorum  tuitionem  de  occi- 
duis  mundi  partibus  q  in  has  terras  superna  per- 
duxit  clementia  :  cujufi  etiam  inexhaustaa  larg-i- 
tati  jure  imputatur,  quod  Saxonicis  in  arvis  ta- 
lis  est  margarita  reperta,  ac  tam  humilem  situ 
planitiem  protiosissimis  dignabatur  ditare  pig-uo- 
ribus.  Ilujusmodi  mirabilium  rumusculis  dum 
plurimorum  animos  permulsisset,  ad  reverendis- 
simum  quoque  Mimigardaefordensis  Ecelesiae  prae- 
sulem  Dodonem  r  hujus  rei  notitia  pervenit. 
Tantifl  ille  congM-atuIans  bonis,  quod  vel  ejus 
temporibus,  aut  in  loco  suae  sollertiae  subjecto 
haec  maximc  eveuire  debuerunt,  opifici  omuium 
Deo  immcnsas  refercbat  g-ratias  :  uude  cum  fa- 
mosior  quotidie  de  his  relatio  crebresceret,  vi- 
sum  est  seuiori  nostro  Ludolpho  s  eundem  pras- 
clarum  episcopum  precibus  convenire,  quatenus 
beatas  Ydae  ossa  dc  tumulo  in  ecclesiam  trans- 
ferre  ac  ejua  basilicaa  consecratiouem  peragere 
dignaretur.  IIujus  exhortationis  efficatiam  fratris 
niliilomiuus  nostri  Hugii  t  beuevola  juvit  indu- 
Btrla,  cui  id  temporis  illis  in  partibus  nostrarum 
procuratio  reium  fuerat  injunota,  qui  et  ean- 
dem  restauralioucin  u  nobilitor  ampliavit.  Cum 
vero  hujus  nuncii  veritas  primitis  parochiauuis 
innotuisset,  videlicet  quod  electa  Dei  Tiruncula 
ad  suum  oratorium  esset  deportanda,  acervatim 
illo  contlueutes  reverendis  optabaut  interesse  exe- 
quiis. 

31  Tuuc  memoratus  preesul  petitis  benigne 
annuena,  die  statuto  supervenieus,  sacrosanctum 
peviait  sepulchrum,  ibique  oratione  fusa,  quod 
Lnitiandum  proposuerat,  intentissimc  summo  de- 
legavit  *  consiliario  Chri&to  :  pontificalibus  deiude 
ornatus  infulis  sacratam  ag-greditur  tumbam,  co- 
mitante  secum  iuferioris  ordinis  ag-mine  dealbato. 
Ubi  primum  seuiorem  nostrum  omnesque  simul 
astautes  admonuit  totiua  bouitatis  originem  g'e- 
neraliter  iuclumare  Deum,  ut  suae  voluntatis  ef- 
fectum  iu  hujus  facti  inchoatione  moustrare  di- 
Kuarctur;  licet  euim  de  sanctae  Dei  meritis  nul- 
lo  modo  beaaitaret,  solita  tameu  prudeutia  usus, 
nil  per  se  iucunsulte  aut  inordinate  ag-ere  voluit. 
liac  BUpplicatione  prsemissa,  pari  omnium  cou- 
sensu  et  voto  operculum  marmoris  amoveri  prae- 
oepit  :  quibus  jussa  maturantibus,  suavissima  mox 
fragrautia  do  mouumcuto  eructans,  odorifera  ad- 
stautcs  jucuuditate  resporait;  ut  liquido  omues 
sentiront,  beatffi  Ydae  merito  illam  caelitus  esse 
deatinatam.  Quo  facto,  episcopus  sacras  exuviaa 
deosculatus ,  cum  omni  honore  de  sarcophag-o 
sublevavit,  et  iu  scrinio  illorum  receptui  aptato 
dlligenter  reposuit,  monachis  iuterim  ac  clericis 

psalmos 


Suriui  illum 


VI. 

tjuo  aliisque 
prodigiie  per- 
nwtus    episcO' 
pus  Mona- 
steiiensis, 
ttupplicante 

abbute  Wer- 
thiiieiisi, 


VII. 

sacruossasua- 
viter  fragr-un- 
tia  e  loculo 
snblevat  et  so- 
liinmter  in 
ullaricoUocat, 
"  i.  e.  com- 

lllClillilMl 


▼111. 

aliquas  sibi 
rcliqtiias  ter- 
vat,  alias  ah- 
bati  concedit 
partem  tetn- 
pti  $.  Idx  dc 
dicat,  festum 
(runslatwnts 

instituit. 

x 
V 


aa     bb 


DIE  QUARTA 
L  psalmos  ac  hetaniam  instanter  psallentibus.  Deinde 
pracedentibus  crucibus ,  cereis  atque  thuribulis 
cum  dulci  modulantium  cantilena  benignus  pon- 
tifex  cum  nostro  seniore  sanctum  gestatorium  w 
portandum  suscepit  ,  et  in  ccclesia  honorifice 
super  altare  collocavit.  Ibi  quoque  aliqua  de 
beatffi  Ydae  sanctimonia  populo  succincte  reolta- 
vit,  ac  mox  ipso  te  Deum  laudamus  elevante , 
plebeise  laudis  succentu  omnia  concrepab;tnt. 

32  Ut  autem  sacrorum  pigraorum  veneratio  ce- 
lebrior  alicubi  haberetur  ,  memoratus  pontifex 
aliquas  ex  eis  sibi  tulit  particulas,  quasdam  do- 
minus  abba  ad  nostrum  transvexit  monasterium 
x,  quas  etiam  omnes  sacris  vestibus  induti  pri- 
die  y  Kalendas  Decembris  magno  honoris  appa- 
ratu  suscepimus  z.  Ilis  ita  peractis  venerandus 
antistes  australem  ecclesiee  structuram,  id  est  tur- 
rim  in  honore  sanctae  Dei  gpenitrlcig  Mariffi  ac 
sub  beatas  Ydre  nomine  consecravit ,  cunctisque 
in  vicinio  deg-entibus  diem  translationis  et  dedi- 
cationis  annuali  semper  recursu  solenniter  fe- 
riandum  indixit.  Tanta  rerum  eongruentia  duin 
strenue  cuncta  praeparasset ,  populum  episcopali 
benedictione  raunitum  ad  propria  ire  perraittens, 
ipse  quoque  cum  suis  laettis  inde  discessit.  Faeta 
sunt  hsec  anno  Dominicae  Incarnationis  nong-en- 
tesimo  octuagesimo ,  sexto  Kalendarum  Decem- 
brium  aa  die  ,  feria  quarta  bb  Indictione  oeta- 
va,  imperante  victoriosissimo  caesare  Ottone,  an- 
no,  ex  quo  cum  divae  raeraori;e  seniore  auffusto 
genitore  suo  regmare  ccepit ,  vigesim.0  ,  cx  quo 
vero  aug-ustalem  monarchiam  solus  obtinuit,  an- 
no  octavo  cc,  super  omnia  rcg-nante  aeterno 
principe  domino  nostro  Jesu  Christo ,  cujus  im- 
perii  autoritas  totius  orbis  frrana  solo  modcra- 
tur  arbitrio,  ct  a  cunctis  creatis  per  omnia  ce- 
lebratur,  laudatur  ct  adoratur  in  saecula  saeculorum. 
Amen. 


ANNOTATA. 

a  Sancta?  Tdae  reliquias  intelligit. 

h  Per  usitras  designari  qusestum  ex  rebus  sa- 
cris,  innuunt  prmcedentia ;  puta,  qui non  locum, 
sed  quid  loco  conferrctur ,  avidissime  intende- 
bant. 

c  Obscuram  hanc  phrasim  sic  explico  :  Nullus 
fidelis,  qui  virtutnm  ejus  (S.  hUv)  aamulufl  uon 
vidctur,  id  est,  qui  ejus  virtutibus  non  inri- 
det,  ambigere  potcst,  quia  ( id  est,  quinj  viH- 
nis  dormitionis  (id  est  obitus)  suse  annis  ista 
increverit  negliffentia.  Porro  his  verbis  cavet 
biographus  L°.  ne  quis  existimet,  exparteS.  [daa 
stetisse,  quominusptura  beneficia  mortatibus  con- 
ferret  :  cavet  2°.  ne  quis  hune  sacrarum  rerum 
neglectum  sub  WerUtincnsibus  monachis  irrep- 
sisse  arbitretur. 

d  In  Surio  legitur,  Patris  Ilo^vri.  Syllabus  ab- 
batum  Werthinensium  et  Hehnstadiensium  au- 
ctore  F.  Henningio  Ibigen,  e.r  Ms.  editus  a  Leib- 
nitio  Scriptorum  Brunsvicensium  tom.  3  pag. 
600,  notat  Hogerum  quintum  Werthinensium 
abbatem.  Consonat  Bucctinus  in  Germania  TopO 
■  hro.to-stemmato-graphica  parte  %,pag.  300  ubi 
et  ejus  obitum  post  quatuor  ferme  annorum  prm- 
fecturam  anno  902  illigat.  Eadem  fere  coliigi 
possunt  ex  Mabitlonio,  qui  in  Annal.  Benedict. 
adannum  Christi  887  ait,  post  mortem  S.  Ilitde- 
grimi  etectum  fuisse  Andolfum,  eique  eodem 
anno  decedenti  successisse  Hembilem  ;  dein  sub* 
dit   :  Non  diuturna  fuit   ejus  pnefectura,  neque 


SEPTEMBKIS. 


2fi9 


successoris  Adaigagi,  Odonis  et  Hofferi 

e  Amulphus  Carohmanni  Bajoarim  regis  filius 
Germanuv  regmtm  obtinuit  anno  Christi  887, 
postea  etxam  ad  imperium  eveetus 

fSuriushabet  Ottonis.  Fuit  hSaxonim  dux 
dequo  smputsmeminit  Eccardus  in  Commmta- 
™**r*bus  Francke  Orientalis  Tnter  ceterail- 
if^^>]thntensimom 

m.Ftltum  habuit  Henricum  cognomento  Attcu- 
pem  Germanim  regem,  cui  anno  036  demortuo 
suffectus  est  Otto  Magnus  ejus  fUius, 

S  Designatur  Otto  II,  Magni  Ottonis  fitius, 
Henrici  Aucupis  nepos,  ac  Oltonis  Saeoonum  du- 
cispronepos.  Hic,  teste  Pagio  in  Critica,  Gcrma- 
nuv  rem  a  patre  creatus  est  anno  961,  imperator 
coronatus  a  Joanne  XIII  PP.  anno  967,  deni- 
que  extremum  diem  clausil  anno  !is;j. 

hPsrresiam  ourtem  hicmllam  regiam  intel- 
Ugi  existimo ;  in  qua  signxficatione  in  antiquis 
fbrmulis  sxpe  reperiri,  notat  Calepinus,  Vilta 
h&c  fnit  Ilertveldum  sive  llinitwUt,  complr.tr- 

baturque  eeciesiam  a  s.  [d*a  ewstructam.  Schate 
nius  in  epistola  suprd  allegata  scribit,  ecclesiam 

illam  fuisse  sua  tempore  uii  et  prius  parochia- 
lem;  ar  primo  quidem  videri  ibi  fuisse  cmtum   i 
sacerdotum,  sed  postea  in  Werfhinensibus  mo 
nachis  parochiam  fuisse  administratam,  subin 
de  tamen  etiamapresbi/trris  secutaribus,  Addit, 
anno  Ifi63,  quo  Kvr  scribebat,  Werthinense  cosno- 
bium  per  monachos  suos  ibi  divina  denuo  mi 
nistrasse. 

i  DeS.  Ludgero  Werthinensis  cmnobii  funda- 

tore  vide  Acta  nostra  tom.  m  Martii  die  ~'ii, 

k  Id  est  ministerium  cusiodts  obibat :  patct  id 
ex  ipso  tituto  apud  Ufflngum,  </»/  sic  habet  Qua 
liter  eoolesisa  oustos  pro  oegrligentla  sii  corroptua. 
Unde  et  Surius  locum  himr  ita  interpretatus  est 
Quando...  offlciura  custodis  adrainistravlt, 

I  Id  est,  si  Deus,  velS.  Ida  liihmi  adpsr  ad- 
Seripsrr/f,  quod  r.r  ir'i/1  i^rnt i,i  SanctQrum  tiuint- 
los  ftedaverit,  quanto  scverius  rnstiijnturus  est 
eos,  qui  id  ex  malitia  facere  prsesumpserint, 

m  Frequens  hme  olim  fuit  suit  suorumve  ali- 
cujus  monasterii  vel  ecclesim  famulatui  mancipa 
tio.  AUi  ad  censum  annuwm  persoivendum,  alii 
adcerta  prsestanda  obsequia,  alii  denique  ad  per 
petuum  famutatum  se  vet  suos  (ut  in  casu  h.rr 
ttuunnii  itnritt,v  siuv  prnlrtn)  der-orehant.  ,t 

n  Nam  siservitis  conditionis  fuisset,  votum  hu 
jusmodi  absque  domini  consensu  irritum  fuisset, 

o  Totam  haur  periodum  Surius  sic  immuta 
vit :  Ni  enim  humana sapientia  (etlamei  omneeauos 
oervo  i  intendat)  temporariam  lllam  olarltatem  non 
sufflcii  'i"  .■  iii'»  ad  verbum  buIh  colorlbaa  deplnge 
]■(•,  quanto  mfnue  ipaam  aaternam  perfectlonera  de« 
[ineare  poterit  !J 

|i  Vera  hmc  sunt,  si  de  sola  mtemitatis  dura- 
tioneet  gloriaessentiali  accipiantur ;  falsa,  si  d& 
accidentali  qloria  dicantur 

<\  Td  est  Neustria 

r  Dectmus  Mimigarfordensium  seu  Monaste 
riensium  episcopus  Dodo  recensetur,  tam  in  Ca 
talogo  episcoporum  prmdictm  dimcesii  pet  Mat 
thmum  Tympiwn,  quam  in  Chronico  Monaete 
riensi  Arnoldi  de  Bevergeme  <<i>»<i  Antonium 
Maithmum  in  veteris  mvi  analectis  Prior  tn  rem 
nostram  ita  loquitur  i><<'i"  e!  vlta  et  dootrina 
sui.s  facem  prsetulft...  ct  U.  Ida  oue  raultlplfoJ. 
bus  clara  miraculis  una  CUD3  Ludolpho  abbate 
Werdensl  anno  chviii  es  bumili  tumulo  levavit, 
digrioque  in  eccleflfa  Hertzfeldensl  ,  quam  Ip  le 
(lege  IpsaJ  olira  ple  eawtruxerat ,  Joco  reposult. 

Advei  ie 


\    (TrrmM. 


270 


VITA  S.  ID-E  VIDU^. 
annum  908  mendose  pro  980,     culas  quasdam  de  S.  Id»  corpore  eo  ab  abbate  de 


A.  Qnmta     Adverte  tamen 

forte  ex  typothetarum  negligentia  (quod  in  cyfris 
Arabicis  non  semel  accidit)  expressum  esse. 

s  Laudatus  supra  Syltabus  inter  Werthinenses 
abbates  Ludolphum  14  numerat.  Consonat  Buce- 
linus  in  citato  superius  Opere  parte  2  pag.  312  ; 
Ludolplius  abbas  xiv  Werthinensis  ,  Friso  nobi- 
lis,  vir  surama;  devotionis  ac  pietatis.  Hic  anno 
OMLXII  corpiu  S.  [dflB  vidutc  cum  cpiscopo  Mo- 
nasterioiisi  Dodone  in  ecclesia  DOStTfl  Hertefeld 
prope  Luppiam  fluvium  e  terra  elevavit  et  ho- 
nariflce  in  ;ilt;iri  collocavit. 

t  Bueelinus  laudatus  Hugium  Herzfetdensem 
parochum  nominat  :  Acta  sunt  hmc....,  inquit, 
eub  prasdicto  abbate  Werthinense  Ludolpho,  et 
Bertefeldensie  eccleefas  paetore  Bugio  monacho 
ccenobii  Werthinensifl.  Citat  autem  Ufftngum  et 
Cincinnum,  adeoque  procuratio  ilta,  quam  Uffin- 
gus  Hugio  commissam  fuisse  tradit,  pastoralem 
curam  etiam  comptectebatur. 

u  Apud  Surium  est :  qui  et  camdem  ecclesiam 
qod  modicfl  reetauratlone  nobiliter  ampliavit. 

w  Cui  scilicet  sacrse  [dee  reliquise  erant  impo- 

U   8itSB> 

\  Bucelinus  citatus  de  hac  reliquiarum  trans- 
latione sic  habet :  CuJub  f5.  Idse)  .'metum  caput 
'■nni  solemni  processione  Wertliinam  eodem  tcm- 
pore  magna  runi  n ■wivntiu  inde  translatum  est. 
Contra  in  manuscripto  indiculo  Sanctorum 
Westphati;c  h.vc  /ct/o  :  cjus  (S.  fdm)  sacrnm  ca- 
juii  Bflaervatur  LeiflboniflB  in  co?nobio.  Utrum  e 
duobus  monasteriis  sacrum  huno  thesaurum  pos- 

sidcal ,   c.r/jloriifittii   nmt  hahco  ,-    comnnrlc  tamen 

diota  in  speciem  sibi  opposita  conciliari  possunt, 
si  dicamus,  sacri  rn/iifis  partem  alteram  in  cce- 
nobio  Werthinensit  alteram  in  l.dsbomensi  as~ 

scrnin.  Kttttc  si  tnot/ni/ilti   n-r/iis   sfaiulum   est, 

non  videtur  totum  caput  tum  temporis  Werthi- 
nam  fl&isse translatum  ,  cum  ia)ttuntnio<!<>  pnrti- 


latas  tradat :  hic  vero  loquendi  modus  de  tam  in- 
signi  corporis  parte,  qualis  caput  est,  non  nisi 
inepte  adhiberelur. 

y  Surius  legit  :  ad  Kalendas  Decembris. 

z  Hisce  innuit,  sese  reliquiarum  susceptioni 

inter  ruisse . 

aa  Hinc  coltige,  cur  in  titulo  capitas  i  veteris 
partitionis  dicatur  :  cujus  festum  colitur  sexto 
Kalendas  Decembris. 

bb  lta  etiam  notatur  in  editione  Suriana,  sed 
utrobique,  ut  videtur  mendose,  nam  anno  980, 
Indictione  vni,  vi  Kat.  Decembris  incidit  in  fe- 
riam  vi,  non  iv. 

cc  Congruit  hxc  duplex  Ottonis  II  epocha  cum 
assignato  Christi  anno  et  Indictione,  si  prioris 
initium  sumas  non  ex  quo  in  societatem  imperii 
apatre  adscitus  est,  sed  ex  quo  in  Germanise  re- 
gni  consortium  ab  eodem  assumptus  est.  Nam  ab 
anno  Christi  961,  quo,  ieste  Pagio  in  Critica, 
Germanim  rex  creatus  cumpatre  regnare  coepit, 
usque  ad  annum  980  sexto  Kat.  Decembris,  vige- 
simus  annus  currebat.  Rursus  idem  Otto  II,  ge- 
nitore  suo  Nonis  Maii  anni  973  defuncto,  impe- 
rium  solus  obtinuit  :  anno  itaque  980,  sexto  Kal. 
Decembris  inchoatus  jam  erat  annus  octavus , 
quo  imperii  friena  solus  moderabatur.  Quod 
autem  duptex  hxcepocha  itaab  Ufftngo  adhibea- 
tur,  patet  ex  ipsis,  quos  adhibet,  terminis  :  per 
regnare  enim  Germanise  regnum,  per  aufrustalem 
monarchiam  imperium  indigitat.  Hsec  notanda 
censui,  ne  quis  ex  Pagio  aliisque  Uffingum  erro- 
ris  insimulet.  Pagius  enim  anno  Christi  9S0  Ot- 
tonis  II  annum  octavum  et  decimumquartum 
iltigat :  sed  itte  posteriorem  epocham  eosorditur 
ab  anno  907,  quo  vivente  patre,  imperator  coro- 
natus  est  :  cecteroquin  Uffingi  dicta  cum  Pagii 
catcidis  optime  cohxrent. 


DE     B.     IRMGARDE     VIRGINE 


COMITISSA  ZUTPHANI^ 


COLONl  E   HGBlPPlN.fi 


t     s 


COM  IYI  BNTA  HIUS      PTtJI^,  VIUS 


Cultus  antiquus,  annus  emortualis,    nobiles  natales,   Vita  ex   Germanico 

edenda. 


Gim  i  rutui 

III  II  l  \l.\l   I 
IMIII    M    Ml. 

i  'ii.Viiv  firota 
nfur 


/^tolonit 

I    Sanct 


olonia   Agrippina    inter   innumeras 

>torum  ewuvi  i  sinu  religio- 

miplectitur,  gaudet  etiam  sacro  i 
/■c  IV  Irmgardis  virginis  eximm  humilitatis ac 
religionis,  cujusannuam  memoriam  ibidem  hac 
die  celebrari  solitam  in  Pastis  reperio  Ex  hisce 
aliquos  accipe  .-  in  primis  Florarium  nostrum, 
anno  I  ;s         scriptmn,  hujus  !  v  bis  mc- 

minit ;  ac  semel  q\  S  iens  .- 

I  iolo         \  i  •■  io  suramo   :  tempta     sauot® 

S  i '  \  wetnbris  :  Co- 


lonisa    s  inctn 


Vrrag 


Ueriorem 


diem  fuissc  ei  emortualem  statuit  Cratepolii  Ne- 
crologium   in    Catalogo  episcoporum   Col< 
KhayoinAnimabusillu 
busJulise.  Verum  ad  diem  iv  Septembris 

•  hujus  memoriam  referendam  esse  constat, 
ijrologiis,  tum  ex  annua  ejus- 
I     ginis  festivilcUe,  de  gua  infra  agetur. 
httcrim  martyrologos  audiam 

in  auctariis  Us  Solle- 

riumnostrum  adkancdie,  \m  annuntiat  : 

Irmg-ardis  virgrinis  in  majori  ecclesia  Coloni 
Motanus  ibide  Utus  adjungii 

lonis 


-r    tffli 

togii* 


B 


xmmemona- 
lit  ;  Coionix 


internmsun. 


at  vitjel   pi  "i" 
Suchtetium  i« 
monte  dielo 
tanetx  h  m 
ganlts  ■ 


DIE  Q.UARTA 
lonia  in  majori  eoclesia,  Irmgardis  virginis,  in 
cujus  prafesto  ibidem  campanse  pulsantur,  sicut 
m  praefectis  Sanctorum ,  licet  non  sit  canoniza- 
ta.  Similiter  Martyrologium  Germanicum  Cani- 
sio  adscriptum  illam  pridie  Nonas commemorat : 
Item  in  metropolitana  Colonise  sancta  virgo 
Irmgardis.  Eodem  die  annuntiatur  in  Additio- 
nibus  Martyrologii  Romani  ad  usum  Belgii; 
verba  ex  Ftandricis  Latina  htec  sunt  :  Coloniae 
Agrippime  natalis  B.  Irmgardis  ,  Zutphania*  co- 
mitis  filijE ;  cujus  sacrum  corpus  ibidera  quies- 
cit  in  sacello  trium  Regum.  Accedit  Menardus 
in  Martyrologio  Benedictino  inquiens  i  Colonire, 
in  majori  ecclesia  ,  sanctae  lrmgardis  virginis. 
Ad  eamdem  diem  cum  Beatse  titulo  illam  refe- 
runt  Castellahus  inMartyrologiouniversali,Fer- 
rarius  in  Catalogo  generali  Sanctorum  .  Wio- 
nius  in  Ligno  vitas,  Mirseus  in  Fastis  Belgicis 
etc.  Atque  hi  omnes  pro  cultus  loco  solam  Co- 
loniam  Agrippinam  assignant  :  at  Theodorus 
Rhayus  e  Societate  nostra  in  citato  mox  Opere 
alteri  preeterea  oppido  annuam  ejus  memoriam 
iv  Septembris  adscribit  his  verbis  :  Colonia 
Agrippinaet  collegiata  13.  virginis  Marias  Bessen- 
sis  ecclesia  quotannis  colit  festive  Irmgardim,  scu, 
ut  alii,  lrmtrudim,  quarum  duas  fuisse,  varii  sen- 
tiunt  auctores. 

3  Ex  dictis  manifestum  est  ,  B.  Irmgardcm, 
quamvis  non  sit  solemniter  canonizata,  lcgitimo 
et  immemorabili  cultu  gaudere  ,  quippe  cujus 
initium  assignari  non  potest,  et  quo,  anno  1 186, 
ut  Florarium  nostrum  fidem  facit,  jam  gaude- 
bat,  et  ad  nostra  usque  tempora  gaudere  ySerre- 
xit.  Ad  nostra  usque  tempora,  inquam  :  nam 
licet  cidtus  ejus  Colonise  Agrippin/e  inlermissus 
videatur,  viget  tamen  etiamnum  in  sacelto  pro- 
pe  Suchtelium  venerationi  ipsius  consecrato,  ut 
num.  f)  ostendemus.  De  prtetermisso  autem  Colo- 
nuv  cuttu  hsec  mihi  ex  ea  urbe  transmissa  sunt : 
Fe^ti  va  dies  iv  Septerabris  solemniter  in  sumrna  tede 
campanarumcompulsatione  fuit  eelebrata,  testante 
Gelenio,  uti  et  aliqui  vicarii  hujus  ecclesire  scire 
volunt,  quod  etiam  eadem  die  summum  Sacnnn  in 
ipsius  oupelia  (ubi  ejus  eorpus  requiescit)  fuit  ser* 
vatum. 

4Nunc  uutem  neque  suraraum  sacrum,  neque 
compulsatio  campan;irum  observatur.  Oliin  etiam 
ad  minimum  iu  ejus  die  festivo  ipsius  sepulchrum 
hominibus  devotis  ostendebatur  apertum,  in  oujufl 
sepulchro  etiam  scutella  Iignea,qua  ad  cibos  in 
vitasua  utebatur,  videtur.  Per  tres  autem  oirci- 
ter  aut  quntuor  nnnos  (sine  dubio  ex  mandato  il- 
lustrissimi  capituli  metropolituni)  ejus  sepulchrum 
claustris  alienis  obsignatum  fuit,  ita  ut  huousque 
numqunm  fuerit  apertum;  idque  sine  notorin  cau. 
sa  :  hinc  etiam  devotio  hominum  paulatim  deflcit, 
Sepulcrum  autem  et  corpus  8.  Irmgardis est  in  ca- 
pella  uut  sacello  S.  Agnetis  V.  et  M.  juxtu  SS.  triuni 
Regum  sediculam  in  ecclesia  metropolitana  Colo- 
niensi. 

5  Perculerant  me  hmc  inexspectata  de  inter- 
missa  Beatw  veneratione  re  ,  cum  nec  opi- 

nanti  miki  cuttus  aliunde  repelendi  spes  affulsit  .■ 
loca,inq\  eam  Solitariam  vitam 

ater perscrutarer ,  in- 
veniin  Tabulis  Fredericide  WitimposUamcoUi 
cuidam  sediculam  notatamque  S,  Ermgard.  S itus 
est  hic  afllis  in  ducatu  J  eeundum  tau- 

datas  tabul  'iaribu  s  Germa  ■ 

nicisQ  ■'  Ruramunda,  ap  unoplus  mi\ 

Suchti  -  N&balia 

ar- 


SEPTEMBUIS. 


271 


tOCTOHt 

c.s. 


ubi  imnua  fe- 
Kiuifai  octc' 
brafur  uc  ua- 

riu  bcnrfiria 

impUrmtw  ; 


detur 


chtepiscopatus  ditione  disterminat.  Cum  igitur 
lUBC  tpsa  loca  esse  perspicerem,  qum  bsata  Irm- 
gardis  mcoluisse  traditur,  subiit  mox  antmum 
spes,  fore,  xtt  aliquid  certiusde  ipsius  publica  ve- 
nerattone  cognoscerem;  nec  me  mea  exspectatio 
fefelltt  rprocurante  enim  P.  Casparo  Sartzemio 
sacrm  Theologisein  Coloniensi  universitatedocto- 
re  Societatis  Jesu,  breviter  quidcm  pro  rei  ma- 
gnitudine,  at  perspicue  tamen  instruani  me  /?.  D. 

Quirinus  FroitzheimiusPastor  in  Surhtclcu  .Ycr- 
ba  ejus  subnecto. 

G  De  sanota  [rmgarde  nata  oommitiasa  Zutpha* 
niae,  sororc  B.  Hermanni  condicti  humilis  q\ion- 
dnm  praslati  abbatiae  S.  Pantaleonis  dig-nissirai,  plus 
scribere  non  scio  ,  quam  quod  festum  ipslus  hio 
in  loco  vicino  oppido  Suehtolonsi ,  ubl  est  sacel- 
lum  in  honorem  S.  Irmgardis  oonstruotum  ,  ubi 
et  fontem  excitavit,  in  locp ,  inquam,  dicto 
Mous  S.  Irmgardis ,  oelebretur  quarta  Septem 
brls  oura  plonnriis  indul^ouliis;  quo  die  Sioutet 
per  totara  Octavara  maiimus  est  Ibidem  populi 
acoursus.  Varii  variis  languoribns  oppressi  sani- 
tatem  reouperatam  ex  devotione  ii>i  habita  ad- 
scribunt  intercessioni  S.  [rmffardis.  Quavissepti-  g 
mana  diebus  Mnrtis  et  Veneris  statuta  hora  ibi- 
dora  snoruin  logitur;  quibus  diebua  ol  livqiiens 
est  vieinorum  ooncursus.  Subscriptum  eral  .  Qni- 
rinus  Proitzheim  Ord  S.  Benedlctl,  abbntla  8, 
Pantaleonia  intra  Coloniam  professus,  Pastor  p. 
1.  in  Suohtelen,  ejusdemque  I  ihristianitatis  Deoanua 
ruralls.  Subjungit  deinde  laudatus  P,  Hartzem  t 
Hs30  anno MnccxLvi;  \\  Pebruaril  soiscltantl  mihi 
pespondit. 

7    Vigebat  jam  Beatse  nosttw  in  prafatoloco  oulmtMot» 
veneratio ,  et  procul  dubio  diu   viguerat    anno  wntttpm  vi 
L636  ,   ut  patet  ex  litteris  xn  Septembris  ejus- 
demanni  ad  Bollandum  nostrum  datis  Q.  U,  IK 
Petro  a  Streithagen  canonico  Hensbergensi;  in 
quibus   inter  cctcra  h:cc  lctjo    SuolitfloiKii  Dopo- 
sitio  S.  [rmgardis  coraitissie   Zutphani»  osis,  quaa 
iV.itri  buo  llermanno  abbati  s.  Pantaleonls  orea- 
ta   anno   miawu  ,    oi   mortuo   anno    mcxxi  ,   to- 
tura  eura    tractum  (ffuchtelio   vicinum)  ln  elee- 
raosynnm   coniulit ,  et  in  saoello  juxta  oppldum 
supra   montem   posito  quotldianis  corusoal  mira- 
oulis.    Similia  habet  Vita  Heut.r  (icrnntiticeetlita 
typis  Coloniensibus  anno   1602,  qum  etiam   con- 
cessarum  a  Sede  Apostolicn  indulgentiarum,  et 
gemini  MissiC  sacriftcit  i/uar/s   Itethtamadadici 
soliti  expresse  meminit.  1  itam  illam  infra  Lati 
no  sermone  donabimus  :  sed  e.r  quo  tempore  <  ul 
tus  hic  eo  loci  exorsus  sit,  certo  afflrmarenon 
ausim  :  dubitare  tamen  nequeo  ,  quin  fam  ab 
aliquot  seculis  ibidem   viguerit.  Cum  enim   B. 
Lrmgardie  in  ftne  seculi  -\  aut  initio  \\\  evivis 
excesserit,  ut  mox  ostensuri  sumus,  cumque  nul 
lumhujus  />" t>t tr:c  venerationis  initium  quisquam 
,, .  \gnet\   rr/isimiltimum  videtur,  coli  eam  cce 
pisse  aut  ipso,  quo  mortua  est  seculo,  aut  sat- 
tem  proxime  subsequenti.   Certe    anno   I  I  8  in 
.,  veneratione  Colonim jam  habebalur,  ttt  vi 
dimus  r.r   Florarionum,  icitatoi  non  estautem 
, .    .  imile,  Suchtelenses  incolas  accolasque  inre 
ligioso  hoc  obsequio  voluisse  Coloniensibus  cede 
re  .  prmertimcum  et  Suchtelensium  domina  />><■ 
riit  etvicinat  Sut  htelenx  Hlvas  diusolitariainco 
luerit,  et  exeitaio  etiam  divinitua  fonte  nobilita 
rit,  Quidquid  sit,  ex  hactSnus  dictit  con  Cat,  de 
i:.  [rmgardi  cultu  nullum  dubitandi  lo 
cum  esse  relu  tum. 

■  ih   anno  Beatse  emortuali  nihil  certistatut 
potest,  nisi  quod  >>•  finem     culi  xi,  aut  initium 

XII 


KICTORI 

c.s. 

AmM»  emot 
lualn  incer- 
/ui  ad  (inem 

itCtltl  XI,  UUt 

tnitiumm  re- 

fttendw  Ctt. 


Zutphanitt  co- 
mtttbui  naia 
tradttur ;  at 
tnoorlwn, 


quihn»   i/p- 

i.  i'in  iii 
rtiiMbiit, 


272  M  B 

xit  incidisse  debuerit.  ffoc  autem  sic  colligo  :  Vi- 
vebat  Irrogardis  anno  1C40;  tunc  enim  Resense 
templum,  suis  sumptibus  reaedificavit ,  ut  fidem 
faciunt  versiculi,  quos  in  ipso  templo  iconi  ejus- 
dem  Beatie  subscriptos  legisse  se  dicit  anonymus 
quidam  in  fragmento  Vitae  manuscriptas,  quam 
prsemanibus  habeo.  Versus  sunt  hujusmodi. 
Anno  millenoChristi  pariter  quadra#eno 
Condidit    hoo    teroplum   felix  Irmgardis  arace- 

num; 
Obtulit  idque  pia>,  quod  protegat  ipsa,  Marias. 
Supererat  etiamnum  in  vivis  anno  1082  ,  quo 
frater  ipsius  Herimannus  scu  Hermannus  abba- 
Um  8.  Pantaleonis  in  urbe  Coloniensi  pnefectus 
est  :  nam  ipsius  jam  abbatis  intuitu  oppidum 
SiThiMenense  cumsubjectoagro,  prmfato  mona- 
sterio  donavit,  ut  tradit  Gelenius  de  Germanim 
episcopis  tittera  I  in  S.  !rm#arde  scribens  sequen- 
tia  :  S.  LrmgardlB  oomitie  Zutphaniffi  filia...  Rees 
oppidmn  ccdc;  i;i;  Coloniensi  assip-navit,  et  Suiehte- 
lcn  cum  omnibus  sufa  attinentifs  monaaterfoD. 
Pantaleonfs,  eo  quod  illius  Conventus  abbas  huio 
ei  el  fVatcr,  donavit.  Jamvero si anno  1048  Resen- 
se  templum  exstruxerit,  erat  certe  id  temporis 
annorum  circiterW,  adeoquesi  ad  initium  secuti 
\ 1 1  pervenerit,  octogenaria  aut  octogenaria  major 
ddbuit  obiisse.  Certum  itaquc  est,  BeattV  mortem 
ad  secuti  xi  finem,  aut  subsecuti  initium  esse  re- 
ferendam,  Nuncde  ejusdem  illustribus  natatibus 

■pttuat  tticttuitts. 

w  Jniii.  vidimus,  li.  [rmgfcrdem  a  Gelenio,  et 
in  Additionibus  Romani  Martyrologii  ad  usum 
Belgix  oomltis  Zutpbanis  flllam  appetlari.  Eum- 
<i<'n>  //>■;/  titutum  attribuit  Bucelinus  in  Germa- 
nia  sttcru  /ififteZ  pag.Zbi)  in  Catalogo  abbatum 
8,  Pantaleonis  sio  scribens:  Bermannus  comcs 
Zutphanio  frater  8.  Irmgarbfs  eomitissa*.  Conso- 
iitt/.  Dionysius  Sammarthanus  Gattia?  Christiamv 
iiini. :'.  cn(.  VAU  novissimm  editionis;  ubi  taudatcB 
abbali:c  prasides  recensens,  in  remnostram  ha- 
hct   sri/uciidii    :    ix    B.  llermannua  sive   lleriinau- 

■  ,i     i,  oognomento  bumills,   ei  comitibue  /ut- 

phaniffl  genus  suum  duxlt  ;  Bororemque    habuit 

s.   Ermgardem ,    qua    sancto    Pantaleoni    multaa 

poa  eeaionea  trauKcripsit.  sin/Hiter  VitaQermani- 

ca ,  aliique  niuiii  scriptores  eodem  iilam  titulo 

eondecorant,  nemine,  quod  sciam,  contradicen 

tc.  A/  quinam  Beata  parentes  fueref  Td  entm~ 

vo.ro  crc  determinare  pronum  est,  nec  divinare 

lubet  Suspicatur  quidem  Joannes  Pontanus  in 

Eistoria  Qeldrica  lib,  5  pag  ^  illam  Qodeschalci 

Zutphanits  aotnitisaut  filiam  aut  sororem  fuisse, 

dum  i'i  genealogia  Hermanni  ait  ;  Fuerunt  for- 

i  ■■.  Hermannua  e1  [rmgardis  Itemque  Elupertus, 

Uberi  Godeschalci,  cujus  superiua  posita  genealogia 

(in  comitibus  ZutphanuB)  aut  ejus  uterque  frater 

ororque.  Se I  nullum  satis  >  onvincensprofert  ar- 

gumentum. 

in  IVbn  improbabititer  tamen  Qodeschalci  so- 

si<tfi/i  posse  oidetur.  Nam  eodem  tempore, 

guo  Beatam  floruisse  constatj  dominium  urbis 

Zutphaniensis  penes  Qodeschatcum  erat.  Probat 

idtaudatus  Pontanus em diptomatet  in  quo  Qo« 

desohalco  ejusquo   usori    a.delheidffl  dominia  op- 

pidi   Zutphaniaa  ...    \  Itrajeotum    evooatis  certm 

).t  nitjudicantuc.  Tnstrumentum  hoca  Qui- 

lielmo  Qelro  UUraject4nsium  prmsule  confi 

Signatumgue   anno   Ohriati    nux    indiotione  \n 

quinto   anno   QenricJ  regia  ,  servari  asserii  in 

archivis  curiee  Zutphaniensis,  Quod  autemeam 

sororcm  ipsius  potius,  quam   fitiam    si   tamen 

alterutra    fuerit  ■  coisendam    arbitrer ,  suadet 


IUMGARDE  VIRGINE. 

tum  memorata  mox  de  exstructo  Resens*.  templo 
inscriptio,  tum  aliud  diploma,  quo  Henricus  III 
eodem  anno  1040  Irmgardi  nostrge  villas  quasdam 
possidendas  tradit,  addita  de  iis  libere  disponendt 
potestate  :  quse  virgini  parentibus  orbae  magis 
convenire  videntur,  orba  autem  tum  non  fuisset, 
si  Godescalcum  patrem  habuerit.  Prmterea  Ge- 
lenius  in  Colonia  supptice  pag '.172  affirmat ,  sibi 
ex  archivis  certum  esse,  fratres  Irmgardi  fuisse 
B.  Hermannum,  atque  Rupertum  comitem  :  at  in 
laudato  diplomate  duo  tantum  Godeschalci  filii 
Gebehardus  et  Otho  recensentur.  Atque  h&c  de 
Irmg-ardis  stirpe  dicta  sufficiant  ,  qucv  ut  eam 
ex  ZutphanicV  comitibus  ortam  suadent,  ita  du- 
bium  retinquunt,  quos  determinate  parentes  sor- 
tita  sit. 

II  Quoniam  vero  Beata  nostra  ab  erectis  do 
tatisque  sacris  locis  in  Vita ,  quam  daturi  su- 
mus  ,  magnopere  laudatur  ,  non  abs  re  futu- 
rum  existimo ,  si  Henrici  III  diploma  ,  de  quo 
mox  meminimus  ,  commentario  huic  inseram , 
ut  hinc  tum  illustris  ipsius  prosapia  confirmetur, 
tum  etiam  ut  ita  liqueat  non  defuisse  ei  opes,  qui- 
bus  Dei  optimi  maximi  cultum  promoveret.  Re- 
peri  instrumentum  illud  in  quodam  fragmento 
Vitx  hujus  BeatcV  manuscriptse  anno,  utpnvfert, 
1621  ,  ubi  auctor  de  illo  sic  paucis  prsefatur : 
Cum  illud  autcnticum  sit  ct  hnctenus  nusquam 
exel ''1,  tale  vero  quod  simplicitatcm  illius  ssecu- 
li  sapiat,  et  multum  faciat  ad  rem  nostram,  nec 
cuiquam  obesse  po.ssit ,  integrum  dabo  ,  prout 
mihi  a  decano  Resensi  transmissum  est.  Idem 
prorsus  invenio  in  schedis,  quas  majores  nostri 
adhunc  diem  seposuerunt  :  sed  an  Irmgardis  il- 
la  eadem  sit  cum  hac  nostra  certo  affirmare  non 
ausim,  Dubium  mihi  movet  ipsum  indultum,  in 
quo  Ilenricus  Irmg-aidcm  suam  neptem  vocat , 
aitque  se  id  illi  concedere  ob  intcrventum  et  pe- 
titioncm  amborum  dncum  Gabelonis  filiique  sui 
Qodefridi.  ILvc,  inquam,  ditbium  mihi  movent, 
propterea  quod  circa  hmc  tempora  vixerit  Er- 
mengardis  qumlam  Caroti  I  Lotharingise  ducis 
filia  ■  Gobelo  vero  seuGothcto,  qui  filium  habuit 
Godefridum,  eodcm  icmpore  LotharingicV  duca- 
tum  obtinuerit,  ut  tradunt  passim  genealogi : 
unde  vehementer  suspicor,  diploma  hoc  in  gra- 
tiam  illius  LotharingiccV  Ermengardio  conces- 
sum  esse. 

12  Contra  eum  aliunde  habcmus,  ecclesiam 
coUegiatam  Resensem  ab  Irmgfarde  nostra  ex  ci- 
nere  suscitatam  fuisse  eo  ipso  anno  1040,  con- 
stetque  Reesium  ad  eamdem  Virginem  pertinuis- 
mnino  verisimile  fit,  taudatum  diptoma , 
quod  Resensis  decanusex  capitvii  aut  oppidi  ar- 
chivis  verosimiliter  deprompsit,  ad  Bealam  no- 
i  potius,  quam  adatiam  quamlibet  spectare  : 
cum  h.rc  ot  Rcscnsis  ciritatis  domina,  et  ejusdem 
sise  fundatrix  fuerit;  Lotharingic<v  vero  nil 
talc  cum  Resensibus  intercessissc  legatur.  Acce- 
dit,  quod  sacras  ipsius  iconi,  quam  anno  16+s  lTri 
incisampenes  me  habeo,  hujusmodi  subjecta  sit 
inscriptio  :  S.  [rmgardia  filia  oomitis  Zutphanisa 
et  Benrioi  Ul  imperatoris  ucptis,  virgo  nobilis- 
sima  ,  quffl  vir-initatcm  Christo  sponso  vovit , 
seque  e1  sua  Dco  obtulit.  Ploruit  circa  annum 
mi..  Nec  porro  cuiquam  mirum  oideri  potest, 
quod  consanguinitatem  vel  affinitatem  inter  Hen- 
ricum  ac  Beatam  assignare  aliunde  nequeamus, 
si  consideret,  vel  ipsosejusdem  Virginis parentes 
in  antiquitatis  iltius  tenebris  delitescere.  Nunc 
ipsum  diploma  accipe. 

13   lu  nomine  sancUe  et   individua?  Trinitatis. 

Henricus 


Ad  B.  Irnigar- 
dem  probabiii- 
ter  spectat 


datumab  Ucn- 
nco  II! 


diptoma,  in 
quo  prxdia 
qiucdam 


*  fortt  deett 
ad 


*  /brfereli- 
clum 


•  /.  tlilecUc 


forte  arcibus 


DIE  QUABTA  SEPTEMBRIS. 

Henricus  divina  favente  clementia  re\.   Omniuni 
nostrorum  tam  praesentium,  quam   futurorum   so- 
noverit  industria,    qualiter  uos   ob  iuterven- 


873 


Irmgardi 
donantnr. 


llUjUi  dipli  ■ 

mafii 


ler 

tum  et  petitionem  amborum  ducum  Gobelouis 
nMiique  sui  Godefridi,  tale  praedium,  quale  scabi- 
uorum  judicio  *,  imperiale  jus  patris  nostri  bo- 
n®  memoria?  Conradi  iraperatoris  augaisti  deve- 
nit,  nostraeque  regali  potestati  post  suum  disees- 
sum  reliquum  *;  et  potestative  iu  villis  Iterve , 
"Vals ,  Apine ,  Falkeuborg-h  habuiraus  in  pago 
Lemgoue  et  iu  comitatu  Dutbaldi  comitis  situm, 
Irmgardte  dilecti  *  nepti  nostras  iu  proprium  de- 
dimus  atque  tradidimus,  cum  omnibus  utique 
suis  pertiuentiis;  hoc  est  utriusque  sexus  mauci- 
piis,  arcis  *,  sedificiis ,  ecclesiis  ,  decimatioui- 
bus,  agris,  pratis,  terris  cultis  et  incultis,  villulis 
ad  praedictas  villasrespicientibus,  pascuis,  campis, 
sylvis,  venationibus,  aquis,  aquarum,  decur^ibus, 
niolis,  molendinis,  piscationibus,  viis,  inviis,  exi- 
tibus ,  redditibus,  qusesitis  et  inquirendis ,  cum 
omui  utilitate,  qua3  ullo  modo  inde  provcnire  po- 
test. 

14  Ea  videlicet   ratioue,  ut  praenominata  lrm- 
gardis  dc    praescripto  praedio   sibi  a  nobis  trailito 
liberam    dehinc    potestatem    habeat,   scilicet   te- 
nendi ,  dandi,  vendendi,  commutandi,   precarian- 
di,  quam  reliuquendi,  vel   quidquid  sibi  placuc- 
rit,    faciendi.   Et  ut  haec  nostrae  traditionis  rega- 
lis    autoritas  nunc  et  per  succedentia  teraporaria 
curricula  stabilis  et   incouvulsa  permaneat,    hanc 
paginam  couscribi,   manu   propria,   ut   subtus  vi- 
detur,    corroboratam,   et  sigilli  nostri  impressio- 
ne  jussimus  communiri.  Subjicitur  monograrnma 
regium  cum  hac  subscriptione  Signum  Regis  llen- 
rici    111    luvictissimi.    Ac   infra :    Data   v  Kal. 
Martii,   lndi.     vim.    Anno  Dominicae  lncaruatio- 
nissi.  xl.  Annc    autem  Dui  Henrici  m,  ordinationis 
ejus  xiii,   Regni   vero  n   ActumTreviris  feliciter. 
Hucusque  ex  fxdeutriusquemanuscripti,  quod  in 
omnibus  etiam  quoad  minimos  apices  tam  perfe- 
cte  concordat,  ut  vet  alterum  ex  attero,  vet  utrum- 
gue  ex  ipso  Resensi autographo  transcriptum  vi- 
deatur.  Ceterum  quod  ad  diptoma  spectat,  nihil  in 
eo  reperio,  unde  suppositiitum,  vet  de  supposi- 
tione  suspectum  habeatur,  ut  ex  subjectis  anno- 
tationibus  patebit. 
I      1j  In  primis  Martenius  in  veterum  scripto- 
rum amptissima  Colleclione  tom.  t  coLbdexhi- 
bet  aliud  ejusdem  Henrici  diptoma  Popponi  ab- 
bati  Stabutensi  Non.  Jun.  anno  1040  concessum, 
cujus  exordiendi  etaudendique  methodus  ac  ipS3e 
denique  phrases  adeo  simites  sunt  iis  ,  qum  in 
nostro  reperiuntur,  ut  facite  quitibet    dispicere 
queat,   utrumque  itlud  ab  eodem  rege  dimanas- 
se.  In  eo  tantum  discrepant,  quod  in  Stabulensi 
Indictio  vin,   in  nostro  vim  signetur  :  utrobique 
tamen  recte  :  nam  dumprius  Stabutai  datumest, 
secundum    vulgarem  annos  exordiendi  modum 
currebat  adhuc  annus  1040  cum  Indictione  vm  : 
at  in  nostro   Treveris  dato,  dies  xxv  Februarii 
anni  1040,  more   Treverico  ineidebat  in  annum 
1041    et  Indictionem    vim   secundum  eumdem 
computandi  modum.  Discimus  hoc  ex  Browero 
Annal.     Trevir.  lib.   18,  pag.    1052  primm  edi- 
tionis  ;  ubi  ait,  Trevirenses  annum  exordiriso- 
titosafesto  Annuntiatce  Virginis.sivea  xxv  Mar- 
tii  :  idem  tegere  est  in  Glossario  Cangiiad  vocem 
Annus.  Hinc  sit,  ut  duo priores  menses cumma- 
jori parte  Martii,  qui  ad  annum  10 11  pertine- 
bant ,  more  Treverico   annumerandi  sint  anno 
1040;  atque  ita  Indictio  ix  recte  conveniet  cum 
anno  1040  et  epochis  assignatis . 


* *. 

c  s. 

iniceritai  rxa- 
minafur, 


1G  Anno  quippe  loss  lTylV  culgarist\i\  Apri- 
Its,   ut  habet  Pagius  in  Critica ,  Henricus  111 
rex  coronatus  est :  mtmera  hine  usque  ad  wv 
Februarii  anni  I0H,  more  jam  passim  recepto, 
mvemes  annum  xm  ordinationis  seu  coronationis 
Henrtci  ad  finem  cergentem  ;sed  cumfestumAn- 
nuntiaiionis  celebretur  »v  Martii;  anno  Hitl 
seeundum  Trevirenses  annos  inchoandi  modum 
currebat  adhuc  annus  1010,  atque  ita  idem  m 
sis  Februarii  sub  varia  ratione  ad  initium  anni 
1041,    et  ad  finsm   1040  referebatur  :   utrolibet 
autem  modo  sumpseris,  currebat  tum  Tndictio 
ix.  Idem  Statue  de  assignato  regni  auno  :  nam 
Conradus  Eenriai  patere  vivis  excessit  vrJunii 
10o!) ,  ab  eoque    tempore  Henricus  cospit  solus 
regnare :  anno    igitur    10H    alias   L040    mense 
Februario  annum  regni  &  agebat  :  adeoque  sitb- 
jectmdiptomaHepocnmsibirectecohmrentContra 
male  cohmrerent,  si  indictio  rau  apposita  esset, 
tumenim  annus secundum  receptumjam  >»<>  ■ 
1040  signaretur,  in  cujus  mense  Februario  an* 
num  ordinationibus  tantummodo  xii,  regni  vero  i 
numerabat. 
17  Quodsi  diptoma  ipsum  excutiamus,  nihil,  aotrwitw 

quotl  sitjiposititiinn  sapittt,    reperiemus,    Oobeto  dHMUainr. 
procul   dubio  is  ipse  est,  quem   Antonius  Atbi-  E 
zius  in  Principum  Christianorumstemmatispag. 
23  versa   Gothsetonem  appellans  una  CUtti  fllio 
Godefrido  inter  veteres  Lotharingies  duces  rfctn- 
set :  et   eorum   primum  anno    L04i  ,    alterum 
1070  obiisse  signat.  Pagus  Lemgoue  in  tabulis 
Frederici  de  Wit  rottocatur  in  WestphatimcifCW 
lo  ad  flumen   Visurgim,  ubi  et  Palkeborgh  re- 
peries.  Quod  ^u-in/n.f  uiila  ibidem  non  reperian 
tur,  obscurse  antiquitati  mutationique  nominum 
tribuendam  est.  Ceterum  recitato  diplomati  recte 
subjungit anonymus  noster :  Qualia  jam  illa  do- 
natio    fuerit,    Uberante  omnlnOj  an  jure  oonsan- 
g*uinitatis     et     quodammodo     ex     deblto  ,    ant 
potiua    remiBsio   fuerit   dlrecti   dominii  bonorutn 
illorum  ,   quorum    jam   utile  domlnlura    tantum 
nostra   Irmgardis    babebat,  licet  non  faclle  quia 
dijudlcet  sine  peritiore   Boientta;  Lubel  tamenj  ut 
postremum    tctud  credam,   prajaertim  b!  animum 
atque  intentlonem    Virgrunculaa   oomitissaa  atten- 
dam,    quee  oocupata    non    erat  oonqulrendla  dl 
vitiis,    sed    dlsaipandifl  :  ao   proltfde  cum  i<l  oon 
posset,    quamdlu    plenum    et    per/eotum  oon  ba-  j,. 
beret   dominium!  videtur  per  ducea  Illoa  Lotba- 
ringiaa  cognatos  buos  illam  veniam  'i  coBaare  (re* 
ge   Henrico)    prfua    impetra8se,  quod  lllo   ^erta 
deaignant  i  «  Llberaa    dehinc  poteatatls  ,  soillcet 
i/teneodi,   dandi,    vendendl    eto.  «  quaei  alfquam 
quidem  habulaset,  sed  nonliberam*  Hmcillenon 
improbdbiliter.  Ad  scriptorem  Vitm  progredior, 

I  .  XoHtttst  Hnimm  pnrclarm  kujUS  VtrgMB 
Vitam  reperio,  ex  qua  retiqui  omnes  Itaitsissc. 
videntur,  quidquid  de  B.  [rmffarde  hinc  inde 
tradiderunt,  Citat  illam  Molanui  in  \<>tatibus 
Sanctorum  Belgii  <"'  prmsentem  diem tttc  scri 
bens  ■.  Memoria  lt.  Lrmgardis  ex  Vita  Latine  im- 
presea.  Si  pauto  infra  .-  InVIta  Latine  lmpreiBSj 
quse  corpua  ejufl  v\  Ltantlbufl  exhlbi  fcur ,  a  erltur 
filia  comitisZutphanlffi.  Fjusdemnonuno  locome 
minit  Getenius ,  aliique ;  sed  auctorem  nuttus , 
quem  tegi,  indicat.  Quod  vero  ad  wtatem  spe- 
ctat,  deea  Crombachius  efiooietate  nostra  in  Vi- 
S.  Ursula?  tom.  2  ca/>  '  hmc  hdbet  \";"" 
(B.  Irmgardis)  ccutum  abhlnc  annlfl  Gei 
manice  Letineqnfl  exprewam  vidi,  rimilam  ", 
„„.„„  (i  Jam  anni    ante  scriptam  legeram 

Quiesiverasint,  oportuxt  Vitam  iltnm  jam  " 

aauis 


i ,/.  Beatt 
lalUu  •■!■  flif» 
manton  ««* 
0/ofi  imimy- 
mooonti "/''" 


ta 
ejus 


300 


2U 


m  S.  IKUG 


iuctokk  annis  conscriptam  fuisse,  priusquam  Croniba- 
^  S"  chius  circa  medium  seculi  xvu  suum  Opus  ede- 
rel.  Hinc  consequens  fit,  ut  laudata  Vita  ad 
seculum  xiv  ad  minimum  referenda  sit :  ad  mi- 
nimum,  inquam,  nam  utrum  illa,  quarn  Crom- 
bachius  vidit  antorjraphum  esset,  an  apographum 
ex  vetustiori  exemplari  descriptumt  ex  ipsius 
verbis  non  liquet.  Secuto  tamen  xin  antiquior 
esse  nequit,  nisi  quam  pras  manibus  habeo,  in- 
tc,-/ji,l(ifji  :./!,  i,t  >■>!  />ui/n  tliritur  IirataUumW- 
tiura  8.  Elisabetha?  operibus  misericordAse  asmu- 
tata  fuisse :  jam  vero  sive  per  S.  Elizabetham 
Lusilanim  regina,  sive  Lantgravia  Thuringiie 
designetur,  assignato  seculo  vctustior  esse  nonpo- 
test:  nam  prior  anno  133(1,  altera  1231  humanis 
rebus  erepta  est. 
poitcriorem  | '.)    1,,/pulerant  me  Motani   diUa,  ut  pro    ea 

Utim  venam  impetranda  apud  Colonienses  instarem,  sednrw- 

edcmu».  ,  ,    ,  .  ,  .  ,    , .  \     , 

ter  expectationem  hoc  responsi  tuti :  ln   ecclesia 

metropolitana   oeque    Latine ,    oeque  Qermanioe 

con  cripta    Invenio    Vitam  S.  [rmgardis,   ni.si  il- 

l.iui    ipaam,  qua?  in  pictura  antiqua  eircum   pa- 

pietea  capellaa  S.  Stephani,  ut  eupra  numero  se- 

y  ouudo    indicabam   (vide    infra  in  annotatis  ad 

<"/'.    '■>    iit.    v)  depictam,  quam  sepulcrum  viai- 

tantibue   forte   i    bibi  re   eolebant  Ilabeo  nihilo- 

minus  <:•  r,uanice  impressu//*  Colonim  anno  1G02, 

qitm  eadem  prorsus  mdetur  cum  antiquioribus , 

do  quibus  laudati  scriptores  meminerunt,  Jdau 

tem  colligo  eco  variis  tecctibus,  quos  ipsi  ex  iis 

in  suas  lucubrationes  transtulerunt,  quique  so- 

lisprope  vocibus dissonant  anostra  VitaGerma- 

nica,  Hanc  itaque,  cum  alia  non  suppelut,  La- 

tinitate  donabimus,  servata ,   quantum   Latinm 

phrases  patientur,  in  vertendo  styli  simplicitate. 

si  quis  porroa  me  petat,  quid  de  ea  Vita  cen- 

seam  .   paucis  respondeo,    videri  mihi  simplici 

veritati  circumstantias  adeo  mirabiles  ineaad- 

mixtas,  ut  si  omnino  fabulosm  non  sint,  fabulis 

proximm  merito  possint  censeri,  ut  in  annotatis 

observabimus. 


VITA 


auctore  anonymo 
Germanice  conscripta,  interpreteC.  S. 


CAPUT  I. 

Deattv  illustres  natales ,  contemptus 
opumx  amor  solitudinis,  peregrina- 
tio  Romana,  et  reditus  Gobniam. 

ZmpAanfa  T?oolesiastioi  a  oap.  3  Bcriptum  esl  •  Quanto 
-E/magnufl  es,  humilia  w  m  omnibus,  e1  co- 
ram   Deo    inveniea  gpptiam,  Huio  dioto  audiens 


et  Ofiimam 


h.imtttutein 

adtpta 


tuii  S.  [rmegardis  nobilia  virgo,  quaa  prapotentibus 
o  toribua  ao  illustri  stirpe  progenita  Bnxia  ho- 

norum   ao   fortun»  bonia  affluebat,  Quippe  cum 
patrem  haberet  Zutphaniaa  in  Qeldria  oomitem 
terrenarum  rerum  abundantia  ac  pompa  frui  fa- 


ABDJS  ViBGINB. 

cile  poterat  :  verum  illa  caducse  hujus  vita?  bre-  D 
vem  usuram  probe  perspiciens,  didicit  rationem, 
qua  veram  iu  ceelo  excellentiam  divitiasque  com- 
pararet.  Hunc  in  finem  sese  totam  cum  ingenti 
amori.s  ffistu  diviDO  Omnipotentis  cultui  conse- 
cravit ,  meruitque  Domini  nostri  Jesu  Christi 
comitnsa  evadere.  Cum  jam  pater  ejus  persolu- 
to  naturae  debito  |  ad  quod  omnes  tenemur , 
quisque  sibi  felicem  vitae  terminum  flag-itet)  e 
vivis  excessisset,  opima  ad  illam  devenit  hasredi- 
tas  :  ac  nominatim  urbs  Reesium  b  cum  suo  ter-  h 

ritorio  pluribusque   aliis    pag-is  ,    castrum  Burgi 
Aspel  c  nuneupatum  cum  subjectis  eidem  agris,  c 

ac  denique  urbs  et  dominium  Suchtelenum  d  cum  d 

Bulfl  item  arvis. 

2  Tam     amplo    potens    patrimonip   venerabilis  mundum 
Virffo    attenta    mente    perpendit,    se    ceterorum  si'e'"en8"fti' 

°  r     r  *  tanum  vttam 

hominum    instar  ,    in  hac  vita  ut  miseram  pere-   agit 
grinam    versari ;    dicente    Apostolo  :   Non    habe- 
mus    hic    maxentem    civitatem.      IIoc    inquam  , 
matura    mente  perpendit  S,  Irmgardis  ,   videlicet 
non  diuturnam  sibi  fore  in  hisce  castris  ,  domi- 
nii.s    ac    villis    cornmorationem  ;  quapropter  divi- 
qo    famulatui    ae    totam    manoipavit  totia  viribus  E 
connixa    ad    optatum   scopum  pcrting^ere.  Itaque 
valedicens    terrenia    illecebris  semotum  ab  omui 
humano    commercio   locuin    inhabitare  decernit  , 
ut   soli    Deo    vacaret  :  cumque  erg-a  inopes  sub- 
ditos    suos    Suchtelensea    tenerrime*    afficeretur, 
parochiam   Suchteliui  e  aliquamdiu  incoluit,   ubi  • 

et  locum  solitarium  ab  omni  hominura  consue- 
tudine  liberum  eleg-it,  in  quem  se  quotidie  pre- 
candi  causa  recipiebat,  ne  quia  sua  sacra  otia 
interpellaret.  Locus  hic  non  procul  a  Suchtcleno 
in  campi  cujusdam  parte  semotiore  situs  erat. 
Placuit.  Domino  Deo  tara  eximius  solitudinis 
amor  ac  pietas,  pnedietumque  locum  propterme- 
rita  dilectae  Virg-iuis  variis  privilegiia  donavit; 
pluribua  quippe  prodigiia  ac  miraculia  olim  incla- 
ruit,  claretque  hodiedum  :  unde  et  Deo  consecratus 
approbatusque  a  S.  Sede  Romanaest,  concessis  insi- 
gnibus  indulgentiia  ft  quicumque  ibidemad  divi-  / 

num  oultum  proraovendum  ornaudumque  templum 
seu  sacellum  S.  Irmgardis  piam  stipem  elarg-iretur; 
quod  et  clexnentissimi  domini  nostri  archiepisoopx 
Colonienses  approbarunt.  In  his  templis  ao  saoellis 
qualihci  hebdomadc  duo  sacra  perpetuo  celebran- 
lur  in  gloriam  et  laudem  omnipotentis  Dei,  ejus-  F 
demque  benedictm  matris  Marias,  ac  S.  Irmg-ardis 
honorem. 

3  Cum   vero   nonnulli,   quibus  tanta  displice-   indealiodi- 
bat    humilitas,  eam  ludibriis  onerarent,  eo  quod  ?''"*0'  'UB 
pro  sua  nobilitate   Bscnli  pompam    non  sectare-  fZatoain* 
tur;   deserto    Suchteleno,   statuit  remotiorem  ter-  vi«Lponti-~ 
ram  petere,  in  qua  ignota  mortalibus  a  perver-  fldinnou- 
Borum    oonatibos   tuta   Deo    (amularetur.    Subiit  M,,; 

dein  deaiderium  Bomam  peregrinandi  ad  sacra 
limiua  SS.  Petri  et  Pauli  :  nec  mora,  spretis  tam 
longinquro  viae  perioulis,  iter  pedes  aggressa  e\- 
celsoa  iUos  montes  superavit,  ut  vel  exiguum  in 
oflBlia  looum  obtinere  mereretur.  Romam  ingres- 
sa  moi  sedula  pietatesacra  Dei templa ao septem 
pnesertim  Romame  urbis  basilicas  in  dies  invisit  ■ 
quo  factum  est,  ut  virtutes  ipsius  palam  facts 
proborum  laudibus  celebrarentur  ■  sed  id  ipsum 
rini  grave  erat  ,  utpote  quae  omnem  huma- 
nam  laudem  fugitebat  Etenim  scriptum  esf  ■  bo- 
na  opera  hominum  videbuntur ,  verumtameu 
terrcnam  inde  laudem  ne  desideres  etc.  Virgo 
hflBO  ita  se  piis  operibus  dedit,  ut  vita  sua  spiri- 
tuah  patn  Pontifici  innotuerit.  Quapropter  Pon- 
tifex  ing-euti  perfusus  gaudio  dignamque  de  uo- 

bili 


DIE  QUARTA  SEPTEMBIUS. 


276 


jui  rum  ad 
per$eve7*an- 
ttam  adhorta- 
tus,  rettquias 
SS-  virginum 
e  coneoriio  S. 
Ursulx  $tbi 
afferri  postu- 
lat. 


B 


bili  virg-ine  S.  Irmgarde  existimatioueni  conci- 
piens  ,  eam  ad  se  accersit  :  accersitce  beue  pre- 
catur,  ad  perseverantiam  exstimulat ,  supernre 
Hierosolymae  gloriam  expouit,  multaque  suavi- 
ter  disserens  de  divina  clementia  ae  misericordia, 
meminisse  jubet ,  graves  suos  labores  et  aeerba 
vestigia  pretioso  aeternitatis  thesauro  olim  esse 
remunerauda. 

4  His  instructa  monitis,  redeundi  in  Germa- 
niam  a  Pontifice  veniam  petiit,  obtinuitque  :  sed 
cum  ille  reliquias  aliquas  de  undecim  millibus 
virginum  S.  Ursulse  sociarum  g ,  quse  Coloniie 
quiescunt ,  ardeuter  desideraret,  ita  eam  allo- 
cutus  est  :  Electa  virgo  ac  dilecta  in  Deo  filia, 
si  te  forte  rursus  incessat  pia  cupido  sanctos  pa- 
trouos  nostros  Komauos  viseudi ,  postulo  ,  hanc 
exiguam  mihi  operam  prsestari,  ut  ex  veueraudis 
KS.  uudecim  millium  Virgiuum  reliquiis,  quaj 
Colonis  conditte  sunt,  partem  aliquam  asseras  : 
magno  enim  earum  desideno  teneor.  At  S.  Irm- 
gardis,  audito  Pontilicis  postulato,  indignam  se 
reputabat,  quse  tam  sacrum  cimehum  tractaret : 
petitioni  tamen  acquievit,  et  impetrata  cum  apos- 
tolica  benedictioue  discedendi  fucultate,  uon  siue 
magnis  iucommodis  Coloniam  versus  iter  arri- 
puit.  Dominus  noster  Deus  vere  omnipotens,  qui 
omnibus  suis  auxiiio  est,  diguissimam  virgiuem 
S.  Irmgardem  clementer  tutatus  est,  ut  Coluniam 
perveniret;  ubi  divinisobsequiisrursusstreuue  va- 
cavit. 

ANNOTATA. 

a  Libellus  titulum  hunc  prsefert.  Prseclara  ac 
illustris  historia  nobilis  ac  sanctse  virginis  Irmgar- 
dis  comitis  Zutphaniae  in  Geldria  aliarumque  di- 
tiouum :  cujus  prsefata;  sanctae  Virginis  corpus 
honorifice  conditum  jacet  in  choro  S.  liernardi 
in  ecclesia  metropolitana  Colouiensi  juxtra  SS. 
trium  Regum  eorpora  ;  invisiturque  a  peregri- 
nantibusex  omni  regioue  Catholica. 

b  Reesium  vulgo  Kees,  urbs  parva  Germa- 
nise  sita  est  ad  Rheni  alveum  inter  Vesaliam  et 
Embricam  in  ducatu  Clivise;  qua  respicit  Zut- 
phanise  comitatum. 

c  In  tabula  Clivige  per  F.  De  Wit  prope  Ree- 
sium  collocatur. 

d  Juxta  preefatam  tabulam  jacet  ad  Naba- 
liam  fluvium  (incolis  NiersJ  in  ducatu  Jutia- 
censi,  tribus  aut  quatuor  circiter  milliaribus  Ru- 
reemunda  dissitum.  De  eo  Teschenmacherus  in 
Annatibus  Clivise  etc.  parte  2  pag.  302  sic  me~ 
minit  :  Suchtelenum  sicut  et  Waldcnielium  mu- 
nicipia  potius  sunt,  quam  oppida  :  quorum  istud 
Irmgardis  Zutphania;  comes  ecclosia;  Colonien- 
siscollegio  Pantalebnaeo  legavit. 

e  Priusquam  huc  se  reciperet,  commorata  est 
in  Aspel,  si  vera  narrat  anonymus  in  lacinia 
Vitee  manuscriptce,  cujus  supra  mentionem  feci : 
sic  autem  habet  :  Quamdiu  ante  id  in  castro  suo 
Aspel  prope  Heesem  fuerit ,  nemo  id  faciie  affir- 
maverit ;  semita,  quas  castrum  inter  et  Reesem 
semihorario  itinere  interjacet  ,  hodieque  via  S. 
Irmgardis  vulgo  nominatur,  eo  quod  exercendie 
devotionis  causa  eam  ire  et  redire  solita  fuerit; 
ajuntque,  illam  etiam  hyeme  adhuc  herbescen- 
te  gramine  semper  vivere  in  memoriam  et  testi- 
ficationem  illius  tum  puntatis  tum  sanctitatis, 
qua;  toties  et  tanto  pietatis  sensu  illam  calcavit : 
imo  etiam  certum  quoddam  pomorum  genus  ab 
illa  adhuc  exstare  Imgardinum  vocitatum  :  sive 
quod  illa  ibi  creverint  maxime,  seu  quod  illis 
Septembris  Tomus  II. 


oblectata  fuerit  Sed  luec  illius  fidei permitto.  Vi-  *.  Asostmo. 
de  etiam  Comment.  num,  5  et  6. 

f  Conside  Commentarium  numeris  mox  cita~ 
tis,  ubi  etiam,  qu&  de  gemino  Missse  sacrificio 
dicnntur,  confirmata  reperies. 

g    De   SS.  hisce    Virginibus   ac   Marti/ribus 
agendum  erit  21   Octobris,  quo  die  in  Romano 
annuntiantur.  Crombachius  in    Vita  S.  Urs 
tom.-lcap,  Hagens  de  translatione  ptwdictarum 
reliquiarum  perXS.  [rmgardem  facta,  partem 
hac   Vita  7'ecitat,  ac  deindc  inqni/rns,  sub  quo 
Pontifice  id  acciderit,  sic  opinatur  :  Quodsi  fra- 
tris  tempore  ,  cum    pravsset  S.   Pantaleoni  {cui 
anno  1082  prcvfectus  est )  profeota  Homam  est , 
Urbauo    II    Apostolicam,    sedem    gubornante   fa- 
ctum  arbitror  :   is  nmgistro  quomlam  USUS  Pari- 
siis   S.   Bruuone   Carthusiamo   familiiu   fuudatore, 
patria  Coloniensi,   oumdem  apud  se  trienuio  de- 
tinuit ,  .  .  .  a  quo  fors&B  hausit  oliam  oam   l  rsu- 
lanas  reliquias  expetendi  oupiditatem  :  prffisertim 
cum  terra    sepulcralis    haruiu    \  irgimun  ubique 
peterctur.  Nonptacet  mihi  hsBO  Crombacltii  opu 
nio :  si  enim,  ut  supra  di.cimus,  temptum    tic- 
sense  restaurarit  anno  WWtiadeoque  jam  tum  20   q 
certe  annosnata  fuerit,  oportct  ut  tcmpore  Llrba- 
nill,  quianno  luss  Pontifeto creatus est,  annwn 
adminimum  68  numcrarct  -.  qu;r  .rtas   tam  mo- 
testo  ilincri  tertio  repetito  non  satis  aji/a  cidctur. 
Itaque  verius  mihi  videtur,peregrinationes  hasce 
in  postrema  tcmpora  Alexandri  II,  aut  priora 
Gregorii   VII  incidisse ;  quorum  prnnus  anno 
1061,  alter  1073  Pontifwatum  exorsi  sunt. 


CAPUT  H. 

Terram  sepalcralem  undecim  mil- 
lium  virginum  Romam  defert :  ad 
illius  advenlum  omnes  Urbis  cam- 
pance  sponte  pulsantur ;  terra  prw- 
fala  vertitur  in  sanguinem ,  par- 
tem  capitis  S.  Silvestri  Colo- 
niam  transfert. 


T^OBtmodum  denuo  Lubuit  Bacra  Bomaa  looa 
X  venerandi  causa  acoedere  ,  <■*<  memor  pro- 
vinciie  silii  a  Pontiflce  commisHiu  ,  looum  aepul- 
turte  undecim  millc  Virgiuum  humiUter  acce  11 
seque  indignam  pata  eaora  ossa  attingurc ,  pro- 
stravit  in  genua  et  pio  timorc  oorrepta  aliquan- 
tulume  terrasuai  chirotheca;  a  reverenter  Lnolu- 
sit,  ac  Komanum  rursus  iter  oapeBflivlt.  Jamque 
venerabilis  Virgo  urltcm  ipsam  attigerat,  oum 
ex  tam  longinquu  et  moleuta  via,  q.uod  in  nobi- 
li  Virgine  nil  mirum  est,  venementer  defatigata 
antc  portam  rescdit,  ut  paulum  quietU  eaperet. 
Interim  non  vulgare  pTodigium  contigit  b 
omiica  quippe  totiufl  EomanflB  nrbifl  campanafl, 
neminepulflantcfluaflpontfl  Bonltum  dedere.  Hoo 

miraculo  exciti    Romam  «■onnurrunt,   n-i  tani  mii- 

sitataa  causam  inquifliturf.  Ipae  Pontifei  ^gatofl 
et  mini.stros  ^uos  per  umversam  uroem  dmuttit 
jubens  eca  in  omnibufl  templifl  monaflteriiflque 
exnlorare,  num  quem  Invenirent,  in  cujus  gra- 
tiam  stupendum  illud  prodigium  aocideret.  At  illi 

41  platcas 


TorraitjnU' 
oralom  ss. 
undaoim  mUIt 

I  "  <i"ium 
Huiiiam  defe- 
rtnti  'nmpanK 
ijionfd  tonantt 


276 


VITA  B.  IRMGARDIS  VIRGIXIS. 


A.  Anwrnio. 


Pontlfiei  pr*- 

fatam  tcrram 
tradit,  qux  ffl 
tanguincm 
vcria  ad  S. 
Petributiticam 
dcpnrtatur. 


Dclnpautulum 

Hnm.t  vidii 

morata,  por- 
><■<„ ,  apitit  s. 

Silwitri  Colo- 
ntam  dff/bi t. 


plateas  perscrutati  ad  portam  pervenere,  ubi  di- 
gnissima  Virgo  recubabat :  sed  minime  rati  prop- 
ter  eam  ipsam  sacraque  Virginum  lipsana,  quse 
in  cbirotheca  attulerat,  bonuisse  campanas,  ad 
beatissimum  Patrem  retulere,  inventum  a  se  ne- 
minem,  nisi  pauperculara  fesminam  ad  urbis  por- 
tamquiesoentem,  quse  tamen  digna  non  videretur, 
propter  quam  baec  contingerentc*. 

0  Contra  Pontifex  probe  advertens  tale  pro- 
digiuin  non  casu,  sed  ex  divina  clementia  prove- 
nire  ,  nihil  dubitans,  nec  sibi  parcens  surrexit 
etegrcssus  palatio  rem  ipsemet  voluit  investiga- 
re.  Cum  ad  portam  pervenisset,  eum  mox  agno- 
vit  S.  Irmgardis  ei  accedens  ad  Sanctitatis  suse 
pedes  provoluta  est.  Ille  vcro  desiderato  Christi 
Filjjju  adventu  hetatus  ita  eam  affatus  est :  Bene 
veneris  Kiccta  in  Christo  ;  quis  ille  magnufi  the- 
saurus  cst,  quem  nobifl  afiers  ?  Cui  iila  :  Is  ipse, 
qucm  tua  Sanotitafl  a  me  flagitavit,  dum  hinc 
nuper  discedcrem  ;  nec  mora  gestienti  Pontifici 
chirothccam  porrexit  :  qua  aperta  ,  non  sacra 
ossa,  ut  arbitcatUfl  fucrat,  sed  sanguincm  d  de- 
prehondit,  eumqtie  tam  reeeutem  ,  acsi  a  SS. 
Virginibufl  cadcin  hora  effusus  esset.  Obstupuit' 
et  Jaudata  divina  clcinentia ,  causam  agnovit , 
ob  qiiam  lain  festivura  sonituin  carapana  aera  de- 
diflgent,  Dein  congregato  univcrso  cloro ,  sacra 
llpsana  oum  Bumma  reverenlla  ct  suppiicationc, 
cantantibufl  cunotia  :  Jvr  i.\  sanouink  Aom  la- 
mi  .t  BTOLAfl  si.am  ,  ad  S.  Potri  «  ba.silicam 
deportavi!  \  ubJ  honoriflce  deposita  hodiedumser- 
vantur.  Orevit  hino  Pep»erga  Ursulanas  virginee 
religio  ;  pui  lumque  benedixit  s.  [rmgardl,  et  gra- 
tiaaagcns  eam  in  Dei  famulitio  consolatus  est,  ac 
conflrmavit  e. 

7PosthflBo8,  [rmgardls  altquamdlu  Romee  com- 
morata  saorifl  Loois  visltandifl  oum  magno  pie- 
tatifleenau  venerabundfl  Inoubuit,  tandemque  ob- 
tanta  a  beatiaflimo  Patre  faoultate,  Coloniam  re- 
vrri.i  oonstltuit,  Verum  hie  acoepti  a  S.  Virgine 
aaori  l.i-n.iirii  rn.ii  iiiiiiiriniM-  gratum  se  cxhibuit 
ju\tii  id  quod  apud  N.  Augustinum  legitur:NoH 

I     T     l-H.M.,      h\M»1    ,      ||0j       Nl)N       iu.ll   ,;  „      I.UATIAM    UK 

i>ato.  Qni.i  multaP  pretlosum  ipai  thesaurum  do- 
navit,   vldelloet   venerabile  caput  f  8.  Silvcstri 

Punliliiis   ejuti  iiumiiiis   I  :  41101!   lpia  cum   apoa- 

tolloa  benediotlone  venerabunda  Busolpiena  Colo- 
niain  repetiil  :  iii.i  illiul  au  metropolitanam  s.  ivtri 
eooleslam  detulit,  ln  qua  ad  hoo  usque  tempue  ser- 
vatur,  et  iu  sulemni  supplicatione  ,  comitautibus 
presbytepis,  oanonioia,  oonsulibue,  senatu  popu- 
loque  Colonienal  quotannia  oircumfertur  g  ■.  san- 
ota  vero  Crmgardia  ob  allatum  tam  pretiosum 
oimelium  summas  a  populo  Laudes  amoremque  pro- 


iucnl;i  e  1 


AWDTATA, 


a  Suspioabar  in  antiq\  o   7ita  1  atine  com 
ptalooo ohlrotheoa/brJe  positumolim  fl 
potheoapro lipsanotheca  tstdtam  Molanus,  q 
Crombachius  ohirotheoa  Ugunt,  uti  Vita  Qerma- 
nica,  in  thren  hensohen. 

b  Suspsctum  mihi  vst  hoo  prodigium  ,  cum 
illius  iiulhts,  guod  sciam,  Ecclesiasticorum  Att- 
nallum  scriptor  meminsrii .  quod  tamm  si  re  pg- 
ra  contigisssti  latersnon  potuisset, 

0  Crombachius  m  Vita  Latina  eadem  hmcpau- 
lo  aliter  recitut.  Verba  accipei  Quiesoente  S. 
Tlrgine,  omnes  eampanestotSu&urblfl  pulsaban- 
tur  absque  Juvamlne  humano  \  quo  faoto  Ro- 
manus  pontlfex  misit  servossuos  ad  iuvestfgan- 


dum  ,  quse  caiisa  esset  hujus  pulsationis  campa- 
narum,  quae  sine  speciali  miraculo  fieri  non  po- 
terat.  Venientes  ministri  summi  Pontificis  ad  por- 
tam,  ubi  Virgo  iassa  pausabat,  redeuntesque  re- 
sponderunt  se  neminem  invenisse,  propter  quem 
talts  pulsus  factus  fuisset ,  nisi  quod  ante  por- 
tam  urbis  inveniebant  quamdam  femiuam  fati- 
gatam.  Quo  audito,  Papae  incidit  memoriae,  quod 
esset  B.  virgo  Irmg-ardis  portans  reliquias  de  so- 
cietate  SS.  undecim  millium  Virginum  :  jussit  ergo 
congregari  totamrelig-iouem  cum  ciero  ad  obvian- 
dum  tantisreliquiis. 

d  Utinam  et  de  hoc  miraculo  aliquid  certius 
aliunde  haberem.  Objectioni  huic  occurrit  Crom- 
bachius  loco,  citato  scribens  sequentia  :  Licet  tem- 
poris  injuria  Ilomae  tanti  miraculi  (terra  in  san~ 
guinem  verssey  et  campanarum  sponte  sonan- 
tium)  memoriam  obruerit,  mansit  tamcn  apud 
Colonieuses  a  majoribus  accepta,  litterisque  cu- 
stodita,  narratio  propter  nobilem  portionis  capi- 
tis  S.  Silvestri  eo  tempore  dono  Pontificis  maxi- 
mifactam  Coloniam  trauslationem.  Deinpostpau- 
ca  subdit :  In  hujus  rei  memoriam  Irmgardi  est 
erecta  statua  ,  nuper  adhuc  arsB  imposita  ,  jam 
vero  ad  ejns  latus  collocata  ,  qua  dextera  chi- 
rothecam  rubentem  sanguine,  sinistra  scipionem, 
quo  se  fulciebat  in  peregrinationibus,  exprimit, 
ne  memoria  tanti  beneficii  obliteretur.  Vellem 
addidisset ,  cujus  tetatis  illa  statua  esset ;  nisi 
enim  Vita  antiquior  fueritt  frustra  ex  ea  Vitce  fi- 
dem  nititur  stabilire .  Interim  dum  certiora  mo- 
numenta producantur ,  utrumque  prodigium  ad 
minimum  dubiummihireddit  obliterata  utrius- 
quet  ut  ipse  fatetur,  in  Romana  urbe  memoria. 

e  Laudatus  auctor  ex  memorata  Latina  Vita 
hsec  recitat  .-  Buraus  Papa  benedixit  S.  Virginem, 
eam  etiam  ducendo  ad  singula  loca  sancta,  re- 
gratiando  etiam  maxime  Virgini  de  tanto  bene- 
ficio. 

f  Portionem  capitis  inquit  Crombrachius  , 
nam  major  crauii  pars  Romse  servatur.  Ceterum 
translatio  hwc  discutiendavenietpridie  Calendas 
Januariit  quando  de  S.  Sitvestro  agetur. 

g  Circa  supplicationem  hwc  notat  Crombra- 
chius :  Quod  sacrum  pignus  ut  cives  honore  de- 
bito  prosequerentur ,  ex  eo  terapore  clerus  se- 
natus  et  populus  anniversaria  supplicatione  vete- 
racivitatis  obitmcenia,  tertiae  septimanse  Paschalis 
die  Veneris,  circumlato  capite  Silvestriuo.  Ge- 
lenius  in  Pretiosa  hierotheca  pag.  1U5  tradit 
supplicationem  hanc  jam  ante  id  tempus  a 
S.  lleriberto  fuisse  institutam.  Ipsam  audi :  In 
grataui  divins  bonitatis  et  clemeutiffl  (in  conce- 
dendapost  diuturnam  ariditatem  terrce  plucia) 
memoriam  S.  PrflBSuI  (Heribertus)  post  Pascha- 
les  ferias  suppiicationem  anuuam  Colonia^  insti- 
tuit.  .  . .  subsequentibus  vero  annis  decoravit  cam 
circunilatum  S.  Sylvestri  caput,  quod  S.  Irmgar- 
dla  virgo  in  secunda  sua  Romam  profectione  a 
Pontitice  obtinuit,  cui  chirothecam  terrss  ex  ceb- 
metcrio  undeeim  millium  Virginum  plenain  obtu- 
lerat. 


D 


CAPVT 


DIE  QUAKTA  SEPTEMBRIS. 


277 


CAPUT  III. 


Tertio  Romatn 
ingrcssa  a 
Crucipxi  si- 
mulacro 
benedictioncm 
ct  jussa  acci- 
pit, 


Tertio  Romam  adit,  ubi  eam  cmcifixi 
Domini  simalacrum  alloquitur  :  eo- 
dem  rursus  solatio  Colonice  fruitur : 
ecclesias  suis  bonis  ditat :  pie  mori- 
tur  ac  sepelitur. 


Praefatas  reliquias  S.  Virg-o  quotidie  cum  sin- 
g-ulari   reverentia  et  amore   venerabatur;  an- 


tjVUL  Ujiud 
aliam  S.  ico- 
nem  Coloniar 
cxsecuta,  ejus 
etiam  alloquio 
rccreatttr. 


te  eas  identidem  precibus  instabat,  Deum  San- 
ctosque  solatium ,  opem ,  gratiamque  enixe  fla- 
gitans,  ut  iterum  Romam  adire  et  sacra  ejus  lo- 
ca  invisere  daretur  :  quod  si  Domino  placeret , 
nihil  in  se  morro  futurum,  quominus  tam  mole- 
stam  peregrinationem   alacriter  susciperet.  Cum- 

B  que  jam  tertio  Romam  advenisset,  solitaquejpie- 
tatis  esercitia  visitandis  Dei  Sanctorumque  eccle- 
siis  obiret,  S.  Pauli  basilicam  ingressa  est :  bic 
Crucifixi  Domini  iconem  reperit  ejusdem  plane 
longitudinis,  materiro  ac  flgurro  cum  ea,  quas  in 
S.  Petri  rode  Coloniae  ante  sacristiam  erecta  est, 
et  qualis  in  sacello  S.  Irmgwrdis  in  ejusdem  ci- 
vitatis  metropolitano  templo  depicta  est.  Vix  in 
g*enua  provoluta  cceperat  precari,  cum  ex  ico- 
nis  ore  has  voces  accepit :  Electa  dignaque  filia 
mea  Irmgardis,  postulo  a  te  ,  ut  cum  Coloniam 
redieris,  metropolitanam  S.  Petri  sedem  accedas, 
et  Crucifixi  imaginem,  quam  mihi  plaue  similem 
ante  sacristiam  altari  impositam  reperies,  meis 
verbis  salutes  a.  Ad  has  staturo  voces  haesit  ad- 
mirabunda  S.  Irmgardis,  et  mox  deposito  humi- 
liter  galero,  quo  peregTinatiouis  ergo  utebatur, 
intellexit  vocem  illam  crolestem  esse  S.  Spiritus 
ore  formatam.  Respondit  itaquc,  libenter  sc  ob- 
secuturam  ,  dummodo  digna  haberetur.  Qme 
cum  diceret,  conspicata  cst,  benedici  sibi  a  si- 
mulacro,  quod  manum  dexteram  a  cruce  dissolve- 
rat. 

3  9  Hoc  viso  Irmgardis  omnipotenti  Deo  gra- 
tes  laudesque  rependit,  lrota  quod  labores  suos 
non  inaniter  iinpendisset.  Deinde  divino  Numi- 
ne  sospitante  Germaniam  repetcns  ,  Coloniam 
reversa  est,  ubi  nulla  interposita  mora,  adito  S. 
Petri  templo,  coram  prrosignata  Crucifixi  statua 
humili  pioque  auimo  genuflexa,  in  broc  verba 
prorupit :  0  sancta  crux !  0  nobilis  figura  !  0 
prroelara  imago  secundum  similitudinem  et  spe- 
ciem  Domini  mei  Jesu  Christi  formata ,  dum 
pro  me  misera  in  monte  Calvariro  in  die  sancta 
Parasceves  pependit,  mihi  Romae  in  basilica  S. 
Petri  injunctum  est  a  simulacro  tibi  in  omnibus 
simillimo,  ut  te  Coloniam  redux  salutem.  Per- 
acta  salutatione,  Crudfixi  imago,  inclinato  ca- 
pite,  hroc  retulit :  Electa  filia  tibi  gratias  ago. 
Quro  vox  utpote  crolestis  non  parvo  S.  Irmgar- 
dem  gaudio  affecit.  Ut  hujus  rei  fama  in  clerum 
divulgata  ad  episcopum  pervenerat,  ille  mox  so- 
lemni  supplicatione  instituta,  crolestcm  Hostiam 
Crucifixi  capiti  inclusit  b,  unde  multis  claret  mi- 
raculis  :  ipsum  vero  caput  sponte  ita  denuo  con- 
cluMim  est,  acsi  numquam  apertum  fuisset.  Quo 
prodigio  attoniti  cpiscopus  clerus  ac  populus  una 
cum   S.   Virgine  lrmgarde  sacramimag-inem   ce- 


Queservu+ns 

d 


K 


reis,  aliisquepiismuneribushonorarunt:atquehinc  A  amitoo. 
factum  est,  ut  etiam  hodiedum  coram  ea  lampas 
perpetuo  ardeatc.  e 

10    Post    hasc    Irmgardis    de    incerto    mortis  D**md+ 
tempore  solicita  voluit   adhue  sospes  de  terrenis  tiamSPetri 
bonis  condere  testamentum,  quo  univcrsam   h»  SStaTl 
reditatem    suam    divino    cultui    traderct ,    bono-  PamimnU 
mmque  suorum   hroredes    Deus  et  Sanctos    con-  **"** «»- 
scriberet.  Itaque  castrum  Aspel  d  et  urbcm  Itee-  *c''ibit>*9rit- 
sium  cum  annexis  agris  S.  apostolo  Petro  ca?Io-  " 
rum    patrono    consecravit,    ea  douando   ejusdem 
vicario    Coloniensi    episcopo.    Prfflterea  monaste- 
rio  S.   Pantaleonis    e   itidem    Coloniro,   eo   quod 
frater  f  ejus  illi  tum  abbas  prrosideret,  oppidum 
Suchtelenum    una  cum    ejusdem  dominio   omni- 
busque  eo  spectantibus   ad  honorcm  Dei  saneti- 
que   martyris    Pantaleouis   legavit,    eo    fine ,   ut 
illius  nbbatiai  alumni  in  divino  fnnmlifio  confir- 
marentur  :   atque   hujus   dominii    posscssio  penos 
ipsos   hucusque    pormnnsit.  Nec  pauperuiu  obltto 
est :  nam  pratcrquam  quod   magnas  opes   xeno- 
dochio  transeripsit,   aliud  iusuper  simile  domici- 
liurn  coudidit,  nunc  llnrhpfork  nominatum,  in  quo 
ipsa  se  suaqnodienoctuque  juvandis  egenis  Impen- 
dit,  et  S.  Elisabethffl  g  famulitiuin  medltata  st 
ffimulata  est,  ut  miscricordiffl  opcra  implerct,  quan- 
doquidera  in  exterioriDei  cultu  sese  exercerc  non 
posset :  donec  cnim  ndprovectam  ffltatem  pervenl- 
ret,  non  parum  vircs  suas  in  florentibua  annia  con- 
trivcrat,  et  OOrpua  suuin  in  divino  cultu  caStlgaVQ 
rat,  ut  supra  dictum  est. 

11   In    hoc  dcnique    xenodochio    vivendi   finem  'n  temoaoctao 
fecit,  quem  cum  instare  intclligcret,  divino  Via-  °  "''""'''"'^ 
tico   rccipiendo   sc    scdulo   disposuit,    ct    quinipu»  toiwrtflca 

sensibus  suis  divinsa  voluntatia  beneplaoito  oom-  ttpoiuw, 
missis  ,  in  crolcstis  Patris  manus  animam  oom- 
mendavit :  quam  mox  angeli  cum  lugenti  Iffltitla 
in  fflternffl  vito  fflorlam  evexerunt,  Corjms  vcro 
ejus  in  metrojiolitanum  templum  S.  Pctri  non 
siuc  magna  peligione  translatura  juxta  tres  SS. 
Begcs  turaulatum  cst ,  ubi  etinmnuin  quiesolt , 
et  saccllum  cjus  vieitantibuB  oatendltur  K   Elano         h 

glorinm  promcruit  eximla  ejufl  in  divino  oultu 
constantia,  in  quo,  ut  diximus,  tnmdiu  perao 
vcrnvit.  yEmulcmur  igitur  rcligiosam  rjiis  vitam, 
omnemquc  pcrvcrsi  mundi  vanitatem  coutemnn- 
mus,  ut  olim  eum  omnipotenti  Deo,  dlleotaque 
ipai  virginc  S.  Irmffarde  perpetuo  regnemus  i  aori-  ¥ 
ptum  cnim  cst :  non  qui  incepcrit,  aed  qui  peraeTe- 
raverit,  salvus  crit. 

ANNOTATA. 

a  Multum  vereor,  ne  salutatio  hujusmodi  ab 
auctore  ViUe  conficta  sit.  Facile  quidem  admise- 
rim,  quod  Crucifixi  imago  B,  [rmgardem  alto- 
cutasit  benedixeritque,  tum  Horruetum  Colonim 
at  ista  ab  una  icone  <<*'  aliam  transmissa  saluta- 
tio  mihi  fabutam  redotere  videtur,  Proprius  ail 
veritatem  accessii  Philippus  d&  la  Curce,  quian- 
no  I '  ! s  prodigium  hoc  seri  incidens,  cruciflxum 
Dominum  his  ad  eam  verbis  utcntem  expressit : 
Benedictasisfilin  rm-a  Inng-ardla, 

!j  Turjiiler  hir  hfiUur.inatus  <;sl  hiugraphus, 
dum  ea,  qum  sub  S.  Gerone  Cotoniensi  Pnesute, 
secuto  x  contigere,  Irmgardinis  actis  immiscuit. 
Rem  accipe  ex  Dithmaro,  proutea  refertw  (n 
codicenostro  Paderbomensi  Q  Ms.  8  lib.  S  i  Hi'- 
(S.  Gero)  Cruclflxum,  quod  nunc  slnt  In  nie- 
dia  ecclcsia,  ubi  ipae  pausat,  cx  ligno  fabrioarJ 
gtudio.se  fecit.  Hujua  caput  dum  flssum  videret, 
hoc    summi    artificis   et  ideo  salubriori    remedio 

nil 


278 


A.  Ahoktmo.  nil  de  ee  praesumens  sic  curavit.  Dominici  cor- 
poris  porcionem,  unicum  in  cunctis  necessitati- 
bus  solatiura,  et  partem  unam  salutiferae  crucis 
conjung-ens  posuit  in  rimam,  et  prostratus  nomen 
Domini  flebiliter  invocavit,  et  surg-ens  bumili  be- 
cedictione  integTitatem  promeruit.  Vides  studiose 
lector,  unde  miracutum  hoc  mutuatus  sit  biogra- 
phus  noster,  confuderitque  cum  gestis  Irmgardi- 
nis  ?  Confusionem  hanc  ipsa  clamat  narratio  :  ut 
examinanti  patebit.  Rectius  existimavit  Gelenius 


VITA  B.  IRMGARDIS  VIRGINIS. 

quffi  lampadis   :   an  autem    semper  arserit,    pro  D 
nunc  indagare  non  potui.   Kova    autem   lampas 
non   semper,    sed  ssepius    ex    mediis    benefacto- 

rum  ardet. 

d  Consule  Annotata  ad  caput  1,  ubietiamde 
Reesio  ac  Suchteleno  egimus. 

e  Pervetustum  id  monasterium  est  apud  Colo- 
niam  Ordinis  S.  Benedicti :  consuli  de  eopotest 
DionysiusSammarthanus  GallixChristianas  tom. 
3  coL  736  editionis  novissimee.  De  S.  Pantaleone 


in  Staurologiapag.  14,  Crucifixi  signum,  de  quo     actum  est  in  opere  nostro  27  Julii. 


Dilhmarus,  idem  esse  cum  eo,  quod  postmodum 
Beatam  nostram  afjoXum  est.  Unde  mihi  verisimit- 
limum  videtur,  biographum,cum  utrumque  illud 
miraculum  de  eadem  cruce  vel  consignatum  litte- 
risvel  ex  traditione  accepisset,  arbitratum  esse, 
quod  ulrumque  eodem  tempore  eademque  occa- 
sione  contigisset. 

c  Jn  responsis  Colonia  ad  me  missis  ad  rem 
praesentem  faciunt  sequentia  :  Statim  ante  sacri- 
stiam  majorcm  summi  templi  vides  vetustae  cru- 
cis  iconem  li^neam  :  atrjue  hsec  illa  ipsa  credi- 
tur,  quam  ,  cum  rimam  ag^eret,  S.  Gero  archi- 
B  epiHcopus  ''hliiMirn  i  .,  applicatis  roliquiis  et  sa- 
cra  Hos*tia  Integram  reddidit:  et  quse  S.  Irmgar- 
dem  alloquena  bencdietionem  lmpertiit.  Quae  hi- 
storia  etiara  in  capella  S.  Stephani  statim  retro 
capellam  IS.  M.  V.  metropolitanse  ecclesis,  non 
Holnm  in  Bummitatfl  istius  altaris,  in  qua  repre- 
:;cnt:itur  in  Hculptura  imag-o  S.  Geronis  eum  si- 
mili  crucis  icone,  sed  etiam  circum  totam  ca- 
pclliun  i:.t.:im  in  pictura  antiqua  explicata  vide- 
tur.    Lampaa   adcst,   patetque    adhuc  locus   anti- 


f  Hermannus  scilicet :  de  quo  eruditus  Bene- 
dictinus  mox  citatus  col.  739  in  Indice  abbatum 
prxfati  monasterii  ait :  XI  (abbas)  B.  Herman- 
nus  seu  Herimannus  I  coguomento  humilis  ex 
comitibus  Zutphaui®  g-enus  suum  duxit,  soro- 
remque  habuit  S.  Irmgardem,  quse  S.  Pantaleo- 
ni  multas  possessiones  transcripsit.  Hic  vir  totius 
honestatis  et  relig-ionis,  ut  in  Vita  S.  Volphelmi 
appellatur,  factus  est  abbas  circa  annum  mlxxsiii. 
Dein  paucis  interjectis.  Obiit  Herimannus  anno 
Mcxxi(alii  mcxx)  iv  Cal.  Januarii  ,  cum  prae- 
fuisset  annis  lxxxix  *  sepultus  in  oratorio  S.  Cru- 
cis  ac  duodecim  apostolorum,  quod  ipse  asdifi- 
caverat. 

g  Lantgravii  Thuringiee  vidua  designari  vi-  E 
detur ;  sed  cum  ea  diu  post  Beatae  nostrze  tempo- 
ra  vixerit,  verba  sic  accipienda  sunt,  ut  signi- 
ficent,  B.  Irmrrardem  iis  miserieordicB  operibus 
fuisse  intentam,  quibus  S.  Etisabetha  Thuringi- 
ca  postmodum  nobilitata  est.  Vide  Comment. 
num.  18. 

h  Adi  Comment.  num.  9. 


(»10  XX  XIX, 

vel  xl. 


DE  S.  ROSALIA  VIRGINE 


EXIMIA  CONTKA  PESTEM  PATRONA 


IN    MONTE   PEREGRINO    PROPE   PANORMUM  IN  SICILIA 


J.S. 


COMMENTARIUS    PR^VIUS 


§  I.  Scriptores  proccipui,  qui  de  S.  Rosalia  egerunt 


SlC    XII   POST 
UOIUH. 
.YiW/iii  011(1- 
oiiiii  ifo  S. 
Romliu  njitiv 
tcitur  •  non 
nulli  (atntn 
anlfl  fnuflnttO' 

nem  rorjwtit. 


0 


uamquam  S.  Etosalia  vitam  ducoit  abscondi- 
/,i  ,  et  td>  hominum  commercio  maxime  se- 
gregatoym,  plurimos  tamen  nactaest  vi?*tu- 
tum  suarum  prascones,  sed  recentiores  dumta- 
xat,  ct  tnultis  seculis  morte  sua  posteriores  : 
aut  certe,  si  comvus  quispiam  de  gestis  Sancta 
hujus  nonnulla  enarravit^ejusscripta  ad  poste- 
rorum  notitiam  n>>u  pervenerunt.  Qesta  igitur 
Sancta  haurienda  fuerunt  em  traditionet  inscri- 
ptionibus  et  pictis  tabuHs%  qumsokt  supererani 
umenta  .  ideoque  diligenter  emaminandum, 
quam  accurate  quamque  solide  ew  dubiis  iilis, 
errorisque  periculo  maooime  oibnowiis  instrumen~ 
tis,  gesta  sanctm  Virginis  coUecta  fhterint  et 
enarrata  :  nam  prmcipuus  Sanctm  laudator  mo- 
numenta  omniat  quibus  usus  est  posteris  commu- 
nicavit.  Antonius  TgnaHus  Afancusi  Sotieta* 
tis  Jesit  in  Ristoria  S.  Rosaliffi  Italico  idiomate 


scripta,  editaque  duobus  tomis  in  4-°.anno  1721 
typis  Panormitanis,  recenset  scriptores  preeci- 
puos,  qui  cum  ante  inventum  S.  Rosalise  corpus, 
tum  post  illius  inventionem,de  gestis  Sanctx  disse- 
ruerunt.  Quinque  autem  enumerat  auctores,  qui 
ante  corporis  inrentionem,  id  est  ante  annum 
1621,  breviter  aliqua  de  Sancta  scripserunt ; 
atque  inter  illos  antiquissimum  assignatValerium 
Rossi,  quem  ait  scripsisse  anno  1590.  Hujus  ve- 
ro  scripturam  esse  visam  a  Vincentio  Auria,  de 
cujusscriptis  agam  inferius.  Alter  est  Philippus 
PartUa,  Senatus  Panormitani  scriba,  qui  anno 
1609  nonnulla  memoravit  de  S.  Rosalia.  Ter- 
tium  recenset  Simonem  Parisium,  baronem  Mi- 
locha\  qui  in  Descriptione  Sicilim,  anno  1610 
edita,  de  eadem  Sancta  meminit.  Quartus  nume- 
rotur  VmcmHus  la  Farina,  baro  Asperimontis, 
qui  epistolam  de  S.  Rosalia  scripsit  anno  1620, 

ut 


DIE  QUINTA  SEPTEMBRIS. 


279 


SIC 


i»fer  ^uos 
pr*Ci"puu* 
est  Octavianus 
Caietanus  ; 


verum  cum 
Opus  ipsius 
correctum  et 
editum  sit 
post  in.vcntio- 
nem, 


2  Quintus  demum  et  prmcipuus  auctor  ante 
inventionem  corporis  est  Octavius  Caietanus  So- 
cietatis  Jesu  in  Vitis  Sanctorum  Sicutorum,  ubi 
brevem    S.  Rosalise    Vitam  concinnavit  pro  mo- 
numentorum,    qua  laborabat,  penuria.    Habeo 
litteras  anno   1607,  die  m  Julii  Bivona  ad  Caie- 
tanum  datas  a  P.  Bamaba  la  Vecchia  Societa- 
tis  Jesu,  quee  illam  antiquorum  monumentorum 
penuriam  abunde  ostendunt.   Verumtamen,  ubi 
nonnulla  dixerat  de  festivitate  et  ecclesia  Bivo- 
nensi  suo  loco  referenda,  mentionem  facit  de  Vi- 
ta  aliqua  antiqua,   quam  forsan   inveniendam 
sperabat,  ita  Italice  scribens,  prout  verba  ipsius 
reddo  Latine  ;  Aiunt  Panormi  esse  nescio  quem, 
qui  invenit  Vitam  hujus  Sauctte  in  monte  Pere- 
grino,  ubi  spelunca  est  cum  imagine  supra  por- 
tam    S    Rosaliae.    Addit  modum ,   quo   credebat 
hominem  illum  inveniri  posse,  eumque  asserit 
nominatum  fuisse   Vincentium  Traina.  At  fru- 
stra  qumsivit  Caietanus,  ut  colligitur  ex  altera 
epistola  nobisitem  communicata,  quse  post  mor- 
tem  Octavii  Caietani  ad  fratrem  ipsius  Alphon- 
sum  Caietanum  data  est  ultimo  die  Julii  anni 
1624.  ln  hac  Bemardinus  Lanfranchi  inter  alia 
ita  scribit  :  In  rem  inquisivi,  quodque  potui  iu- 
tellig-ere ,    id    est.    Ille   "Vinceutius   Traina ,    qui 
habebat   Vitam  ,    erat   miles ;  nec  scitur,  uti  sit 
mortuus  ,    nec  habebat    doraum    permanentem. 
Utramque  epistolam  nobis  exscripsitHieronymus 
Justiniani  Societatis  Jesu  in  collectione  Ms.  de 
S.  Rosalia  nobis  anno  1727  transmissa.  Ex  utra- 
que  antiquus  illius  Sanctm  cultus  clare  colligi- 
tur,  ut  suo  loco  videbimus;  verum  ex  utraque 
item  intelligitur,  Caietanum  frustra  laborasse, 
ut  scriptum  aliquod  antiquum  de  S.  Rosalia  nan- 
ciscereturt 

3  Porro  monendus  est  studiosus  lector,  Opus 
Caietani  de  Vitis  Sanctorum  Siculorum  editum 
esse  anno  1657,  seu  annis  triginta  et  septem 
post  mortem  auctoris ;  nec  impressum  esse  eodem 
plane  modo,  quo  fuerat  ab  Octavio  Caietano  con- 
scriptum.  Res  clara  est  ex  ipsaprwfatione  Petri 
Salerni,  qui  Opus  Caietani  edidit  .*  namibidem, 
ubi  narraverat  Octavium  Caietanum  defunctum 
esse,  Opere  fere  absoluto,  ita  prosequitur  :  Tra- 
ditum  veluti  per  mauum  tunc  fuit  Opus  istud 
nostrse  Societatis  sacerdotibus,  et  religiosis  viris 
Augustino  Caietano  Octavii  consang-uineo  ,  et 
deinceps  Alphonso  Caietano  auctoris  fratri ;  sed 
cum  vellent  ipsi  multa  perficere  et  immutare  , 
prsesertim  vero  ad  unicum,  ut  aiebant,  stylum 
omnia  conformare,  presserunt  istud  usque  ad 
annura  mdcxl.  Tum  mihi  demandatum,  ut  per- 
spicerem  ,  quid  fieri  oporteret,  ne  diutius  intra 
scrinia  nostra  delitesceret  liber  tam  pius,  tam- 
que  avide  ac  diu  expetitus.  Hxc  aliaque  ibidem 
sequentia  satis  indicant,  editionem  in  Operis 
sic  esse  factam,  ut  sciri  nequeat,  quid  Octavii 
Caietani  sit,  quid  vero  aliorum.  Porro,  etsi  pro 
aliorum  Sanctorum  Actis  parum  referat,  a  quo 
illa  fuerint  conscripta,  cum  correctores  ipsius 
pro  tis  parem  cum  eo  habere  possint  auctorita- 
tem;  pro  Actis  tamen  S.  Rosalifflnow  eadem  est 
ratio,  cum  Octavius  Caietanus  scripserit  ante 
inventionem  corporisxorrectores  vero  ipsiuspost 
corpus  inventum.  Hac  de  causa  operm  pretium 
fore  existimavimus.  si  impetrare  possemus  reta- 
tionem  manuscriptam  ipsius  Octavii  Caietani, 
prout  servatur  in  bibtiotheca  coltegii  Panormita- 


UCTOM 

J  S. 


Post  corput 
fnvfliium 


gemtnumobtinuimus  eamnplar, 

4  Bxobtentoautem  manuscripto  intelligere  li-  <*  tft.tfu 
cct,  quid  Caietanus  ante  inventnm  corpus  rfeS    rdel"r  Vila 
Rosalia  potuerit  invenire;  atquc  xdcirco  solam  b"'eiitS-Ro;. 
relationem  Ms  deinceps  nomine  Caietani  laudt,  ^S££ 
bo.Pnmo  unde  ipse  sua  hauserit,  hisce  indicai  «rfrw. 
verbis  :  Qua*  de  diva  Rosalea  scribimus,  cx  fama 
et  semorum   traditione  accepiraus.  (ijvre  mnximo 
dolemus,  nullum  de  ea  mouuraentum,  a  majoribns 
nostris  conseriptum,   uos  comperisse,  nun  oniueiu 
operam  et  studium   hnuc  in   rem  colloeaverimus. 
Ita  Caietanus  inanimadversione  ad  Vitam,  quam 
cum  ipsius  animadversionibus  primo  loco  edamt 
quia  non  exigua  laude  dignus  est  scriptor  ilte, 
etiamsi  pauca   solum  colligcre  potuerit  ,   q\ 
cogeretur  quasi  in  tvnebris palparc.  quandono- 

men  S.  Rosalia  minus  erai  celebre,  et  Sancta  ipsa 
parum  cognita.  Facem  enim  pr&tulit  ad  inve- 
niendum  corpus ,  cujus  inventione  non  pauca 

sunt  detecta,  qum  ante  latuerant.  Pratereapro- 
derit  scriptura  Caietani  ad  distinguendum  inter 

antiquas  traditiones  Sicidorum  de  S.  ftosaliafl* 
opiniones  quorumdam  post  hwentionem  corporis  K 
exortas,  quas  nonmdli  pro  antiquis  traditionibus 
habendas  contendunt.  Saotenus  de  scriptoribus, 
qui  inventionemcorporis  prmcesserunt :  nunc  si- 
militer  recensendi  prsecipui  m  illis,  quipostoor* 
pus  inventum  plura  ad  scribendum  habuerunt 
subsidia. 

5  Inter  hosce  primo  loco  recensendus  est  Jor 
danus  Cascini  Societatis  Jesu,  vir  oitmintegri 
tate ac  morum  sanctitate celebrandus  non  minus  '"'"'""'^ 
quam  doctrina  etsotertia,  gestisque  pnvcipuism  ,*,„,„ twim, 
Societate  muneribus,  prout  laHus  Dideri  potest 
in  Bibliotheca  Scriptorum  Societatis  Jesuapud 
Alegambe  et  SotueUum,  ubi  fuec  etiam  ad  pro 
positum  nostrum  teguntur  :  [u  iuventione  cor- 
poris  S.    Kosalia;   teinpore   pesl.il. ■  1 1 1 i ;  1 '  illins   potis- 

siraura  emicuit  Bag-acitas  81  Lndustria,  ui  proptor 
ea  pater  patrlffl  quodammodo  fUerlt  oaoitus. 
Cascinum  non  minori  etogio  cetebrat  Antonius 
Mongitore ,  doctor  et  canonicus  Panormitanus 
in  Bibtiotheca  Sicuta,  ubi  postcriora  sic  exponit  1 
Auno  mdcxxiv  ,    invcnto   divinitus    OOrpore  dlvas 

Rosaliffl    virginis  Panormltan&s,  ab  eodem   Joan- 

nettino  Doria  archiepiseopo  ( Cardinati  ,  cui 
Cascinum  gratum  dixerat)  tamquam  projolpuus  V 
theolog-us  fuii  electufl ,  ut  ooneultationibufl  oon 
stitutis  interesset,  ob  examen  rellqularum  cjua- 
dem  Vir^-inis :  ac  prffl  oeterlfl  deHiulavit,  ut  rei 
veritas  eluceret;  et  suramo  ejus  atudio,  saitim- 
tia  ,   ae  singulari   prudentia   euravit,   ut   ViryJnifl 

reliquiffl  publloffl  adorationl    exponerentur  :  ea- 

que    Virg-iniH    ope  1'anonriuH,  ;ie  Sicilia   fere  tota 

a  peste  Liberata  eat  :  et  Jordanua  velut  pater  pa- 

tria;  veneratus  eiiituit.   Addit  defunctum  essv  \\\ 
f)t'i-r/ithfis   ttuni    K»."i"»;   /itstfn/w   fnnr/irtti   rttlrtn 

persoluta  a  Senatu  Panormitano. 

(')  Edidit  Cascinus  anno  1**2.7  Vitarn  S.  Bo 
salia:  virgiuis  Panormitanflfl e  tabulis et parletinl  , 
situ  ae  vetuitate  obflitifi,  e  saxin,  ei  antrifl,  e 
ruderibua  oibcb  oiim  oblivione  oonflepulti»,  et 
nuper  in-lucem  evocatis  ,  ait  taudatus  Mongi- 
torius,  exscribens  primam  partem  tituti  tongio- 
ris  ,  quem  Opuscuto  suo  indidit  auctor.  Cura- 
verat  nimirum  Cascinus  antiquas  8anctm  imagi 
nes  xri  incidendas,  et  novas  quasdam  ex  antris 
corporesque  invento  addiderat ,  singutas  brevi 
inscriptionc  expticans,  atque  ita  VitamSanctw 
imaginibus  adumbratam  edidit.  Idem  eoriptor 

deinde 


cdidit  varia  dti 
quitnti  rccu- 

donda  Vita 

f.lltlllU 


IVCTORE 

t.  s. 


B 


nam  viujhk 
ffjmi  ttuliiititi 
eorreetum  e*t 
a  Satemo, 


01  /nr/ii».»,   HOfl 

pauea  aj 

uipO- 

tita. 


280  DE  S 

«fe/ntfe  awno  1631  Vitam  et  inventionem  corporis 
S.  Rosaliae,  continua  oratione  enarratam,  in  tu- 
cem  dedit,  ac  eminentissimo  Joannettino  Doria 
Cardinali  et  archiepiscopo  Panormitano  dedica- 
vit.    Hanc    Vitam  ,    citm  quia  Latine  scripta  , 
tam  quia  ab  ipso  auctore  edita,  prge  ceterts  re- 
cudendam  censui  loco  seeundo.  Demum  opus  mo- 
lis  majoris  aggressus  est  Cascinus  sermone  Italieo 
conscribere,  illudquc  in  tres  partes  dividere  vo- 
iuit.  Liber  primus  continet  inventionem  corpo- 
ris,  cullum  Sanctse  antiquum,miracula  muttti, 
aliaque  prsedicHs  annewa.  Liber  secundus  con- 
stat  e  muttis  dissertationibus,  quibus  gesla  S.  Ro- 
Haliaj  exponuntur  ope  editarum  anteimaginum, 
quas  in  hoc  libro  recudit .  Liber  tertius  totus  est 
de  honoribus,quiH.  Bowliffl  tribuuntur  in  variis 
mundi  partibus,  addilis  tamen  nonnullis  miracu- 
iis.  Tribus  hisce  libris  seupartibus  subjunguntur 
totidem   >t><ircssiones,  quarum  prima  est  dc  loco 
emortuali,  altera  de  stirpe  Sanctse,  ac  tertia  de- 
mum  de  variisin  lawlem  ipsius  compositis.  ILtc 
omnia  simul  implcnt  volumen  in  folio ,  quod  edi- 
lc, >>  cstdiupost  mortem  Cascini,  videticet  anno 
1 65 1 ,  opera  /'ciriSaterni,  quem  et  Operis  Caietani 
fhioremmonui. 

7  Jam  vero  an  Cascinus  laudatum  Opuspla- 
n$  perfeceril,  merito  dubitari  potest,  quia  tan- 
to  tempore  latuit  post  mortem  ipsius.  Verum,sive 
auotor  Opus  suum  ad  calcem  perduxerit,  sive 
imperfectum  reliqueril,  certum  est ,  nos  illud 
non  hctbere  eo  plane  modo,  quo  a  Cascino  fuit 
wriptum,  cum  interpolationis  mayxifesta  habea- 
mu8  indicia.  Accipe  nonnulla,  lector  studiose. 
Qbiit  ,  ul  tlixi  ,  Cascinus  anno  1635.  At  in 
Opere  laudato  lib.  i  cap.  7  pag.  48  adducitur 
deoretu/m  sacrw  Rituum  congregationis anno  1641 
datum,  /■!  cerle  semto  post  obilum  suum  anno 
(■tisi-titus  Operi  suo  non  inseruit;  sed  haud  du- 
htc  ab  editore  additum,  Rursum  lib.  2  cap.  6 
pttij,  II  narratur%  ijiiod  sententia  illa ,  qiwe 
stirpem  B  Ros&liffi  a  Carolo  Magno  repetit,in- 
serta  sii  Breviario  Romano;cumgueagereturde 
illa  Breviario  eanmenda,  sic  defensa  sitt  ut  in 
Breviario  manserit .-  adposteriusidcontigit  an- 
no  Ld42  j  id  c.st  ,  dift  post  mortem  Cascini  t 
quemadmodum  narrat  Vincentius  AuriainRo- 
sa  osetesti  />>i</.  86.  Plura  adduci  possunt,  qux 
non  videntur  scripta  <i  Cascino.  At  altata  suffi- 
ciunt,  ttt  intelligamus  non  omnia  Cascini  cssc, 
quse  ifi  Opere  ipsius  nomen  prsBferente  impressa 
leguniur,  Hac  <>'<■  causa  vehementer  suspicor , 
Opus  istud  non  fuisseperfectumaCascino,aut 
certe  >'<>>i  ita  fttisse  correctum  ei  emaculatum  ab 
auctore,  ui  editor  Salemus  non  habuerit  plenam 

Uem  addendi,  demendi,  mutandi,  corri- 
igue  omniat  gum  pro  sua  prudentia  vellet 
addita,  subtraota,  aui  mutata  t  quemadmodum 
fieri  sotet  iti  Operibus  posthumis,  qum  ab  aucto* 
ribus  suis perducta non suni  ad  <•<<■<>>  perfectio- 
nemt  ut  sins  nUla   muta  .  antur  lu 

aspice 

8  /■;.(■  dictis  sequitur  primo,   Vitam  Latinam 
quamipseedi  ius,  utiiiorem  esseadsetir 
tentiam  iUius  inleUigendam  ,  quam  sit  majus 
Qpus  ipsius  Uaiicwntcui  opinionessuas  inse 
potuit  Stilcnic.s.  Sequitur  secundo,  non  omnto, 
qtue  i«  laudato  Opere  Ualicoteguntur)neces& 
rio  admittenda  esse,  uti  a  Casdno  scripta 
dubitari  posset  an  ea%gum  in  Vita  LaUna  non 
leguntur,   at  solum  in  Opere  Ttal  \scini 
sint,  anSalemi.  Tmodigressiones  tres  historicas, 
iti  fine  Operis  positast  Gascini  nonesse,  sed  Sa- 


Opus  Latimim 
Salerni,  exquo 
multa  dabun- 
tur  in  Com- 
mentaria,  et 
edentur  mira- 
cuta, 

E 


ROSALIA  VIRGIXE. 

lemi,  docet  Bibtiothecascriptorum  Societatis  Je- 
su,  et  Bibliotheca  Sicula  Mongitorii  in  elogio 
Petri  Saterni,  licei  hic  nullibi  id  indicaverit , 
desiderans  totam  Operis  laudem  Cascino  relin- 
quere.  Quis  non  videat,  quantamhmc  suspicio- 
nem  ingerant,  non  exiguam  Operis  istius  par- 
tem  Salerni  potius  esse  quam  Cascini  t  Fateor 
quidem,  nihil  interesse,  hujusne  sit  major  pars 
Operis,  an  alterius,  cum  uterque  egregia  pietate 
et  doctrina  fuerit  omatus,  et  uterque  scripse- 
rit  post  corporis  inventionem.  At  cum  ex  variis 
litteris,  ad  nos  e  Sicilia  datis,  clare  videam  , 
omnem  fere  istius  Operis  laudem  uni  Cascino 
attribuiaSiculis  ;  noluiego  Salernum  parte  sua 
fraudare,  Sed  singidis,  quantum  fieri  potest ,  sua 
attribuere. 

9  Porro  Petrus  Salernus,  de  cujus  pietate  et 
eruditione  prseclara  videri  possunt  elogia  in  Bi- 
Uiothecisjamlaudatis,exOpereItalico,  de  quo 
egimus,  Latine  conscripsit  Vitam  S.  Rosaliee,  eam- 
que  inseruit  Operi  Caietani  a  se  edito  de  Vitis 
Sanctorum  Siculorum  tom.tpag.  147,  utiet  In- 
ventionem  corporis  et  miracula  aliquot,  partim 
ex  eodem  Opere  translata,  partim  aliunde  addi- 
ta.  Curn  autem  omnia  uberius  enarratasint  a 
Salerno,  quam  in  Vita  Latina,  compendiose  scri- 
pta  a  Cascino ;  totum  fere  illud  Opus  Salerni 
huic  Commentario  per  partes  inseram,  prout  sin- 
gula  ad  propositum  nostrum  conducent.Miracida 
vero post  secundam  Vitamrecudam  debitis  anno- 
tationibus  illustrata.  Porro  ex  omnibus scripio- 
ribus  deS.  Rosalia,  tresmodo  recensiti,  Caietanus 
nempe,  Cascinus  et  Salernus,  prsecipuo  loco  ha- 
benturapud  eruditos  Sicidos.  Illosego  etiamprse 
reliquis  sequendos  existimo ;  at  nequaquam  in  di- 
cta  eorum  jurandum ;  sed  singula  maturo  exami- 
ne  discutienda. 

10  Vitam  S.llosnliismiUti  alii  scripserunt  neo- 
terici,  ex  quibus preccipuos  solumcommemorabo. 
Vincentius  Auria,  Panormiianus  juris  utrius- 
que  doctor  ,  ac  muitis  aliis  scriptis  illustris  , 
Italice  composuit  Rosam  cseiestem,  in  qua  de 
inventione,  vita  et  miraculis  S.  Rosalia?  dili- 
genter  disserit.  Hoc  Opuscuium  anno  1668  Pa~ 
normi  impressum  est ;  ac  mox  anno  sequenti 
atiud  cjusdem  scriptoris  Opusculum  prodiit,in- 
scriptum  Vita  S.  Rosaliae,  quod  prxcedentis  est 
quasi  compendium.  Utrumque  Opusculum  habeo 
et  laudabo,  ubi  videbitur  operx  preiium.  Anto- 
nius  Ignatius  Mancusi  Societatis  Jesu  primo  edi- 
dit  Vitam  compendiosam,  deinde  vero  uberiorem 
sub  nomine  Historuv,  quze  anno  1721  imp?-essa 
est,  et  suislocis  adducetur,  prxsertim pro  recen- 
tioribus  miracidis ;  qusc  hic  auctor  post  alios  col- 
ligere  potuit.  Relati  hactenus  scriptores ,  plures- 
que  alii,  quos  necesse  non  est  commemorare,  iis- 
dem  fere  insistunt  vestigiis.  Verum  alia  quoque 
prodiit  Vila  S.  Rosaliaj  a  prescedentibus  multum 
diversa,  quse  et  laudatores  et  sectatores  suos  ha- 
buit,  etiamsi aliieamVitamprorsus  negligendam 
emistiment. 

11  Soror  Maria  Roccaforte  tertii  Ordinis  S. 
BtnedricH  dictaoU  P.  Francisco  Sparacino  Socie- 
taiis  Jesu  confessario  suo  Vitam  quamdam  S.Ro- 
nliffi  (•/•  iis,  qux  sibi  revelata  asseivbat.  Hanc  &a>vu*P<u 
Vitam  Sparacinvs  ipse  non  edidit ;  ateaanno  s™'mproba 
1650  prclo  subjecta  estcura  FrancisciForte  sub 
titulo  Jtalico,  guem  Latine  sic  exprimo  :    Vita 

osie  S.  Rosalia?  virg-inis  Panormitanae.  Vitam 
mirabilem  dfari*  Roccaforte  scripsit  Josephus 
Romanus  Bivonensis  doctort  uti  in  Bibliotheca 
Sicula   habct    Mongitorius;  atque  ex  illa  Vita 

Mariam 


Aliiscriplores, 
qui  secuti  tunt 
pr.rcedcntes  : 


F 


Vita  alia  er 
rcvelationibus, 
ut  fer(ur,tcri- 


^rfcla,  Sandcrujru 


Srptemiru  TomJJ  poy  2$f 


Ui  /mca<tio  nowi. 


ntiqua  . 


A 


B 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRLS. 
Mariamasanctitate  morumet  mirabilibus  post 
mortem  patratis  laudat  Mancusus  pag.  22  et  23  ; 
sed  idcirco  majorem  auctoritatem  isti  Vit<e  non 
attribuit.  Cascinus  quoque  aliique  scriptores  Si- 
cuiijam  pridem  fidem  laudatae  Vitse  abrogarunt; 
et  licet  nonnullos  habuerit  sectatores,  ut  dixi  \ 
reliqui passim  Siculi  illam  constanterrejecermit, 
ut  traditionibus  suis  contrariam.  Et  sane  qxtee 
ita  dicuntur  revelata,  non  satis  firmum  videntur 
habere  fundamentum,  ut  pro  veritate  historica, 
aut  pro  factis  indubitatis  habeantur,  cum  quia 
de  revelatione  non  satis  constat,  tum  qui  dubitari 
potest,  an  omnia,  quee  revelaiione  didicit,  post 
revelationem  satis  exacte  sint  exposita,  et  quia 
non  minus  est  incertum,  annonnidlis,  qiuvper 
revetationem  cognosci  potuerunt,  ptura  alia  ex 
conjecturis  non  sint  adjecta.  Quapropter  non 
magnopere  cleploro  jacturum  kujus  Vita\  quam 
Sicidi  alias  officiosissimi  numquam  nobis  trans- 
miserunt.  Verumtamen  satis  ex  aliis  scriptoribus 
cognoscere  potero,  in  quibus  puecipue  capitibus 
hdec  ab  aliis  dissentiat,  pnvsertim  cum  Augusti- 
nus  Inveges  pleraque  Annalibus  suis  Panormita- 
nis  inseruerit. 


281 
vationes,  sive  per  se,  sive  per  P.  Caietanum  Ma- 
mamNoto,  quen  sibi  ad  plura  nobis  submini- 
strandaetobsercationibus  illustranda  elegd  ta- 
borts  soctum:  Duplex  hujus  insoriptionis  oxem- 
plum  mittimus.  Altmini  minus  aeeurate  deli 
tuni,  quod  uuiltis  abhinc 
rnt    :     alterum 


AUCIOttK 

J.S. 


Oeslti  Sunctv 
eolligenda  ex 

iraditionibus, 
et  inscriptio- 
nibus, 


l>i  o  ni 

i.  e.  habitarc 


tjuarum  pr  j  - 
cipuu  Itic 
datur  mri  in- 


§  II.  Ex  quibus  pnecipue  monu- 
mentis  gesta  S.  Rosaliae  petenda 
sint  :  inscriptio  Quisquinensis  : 
Grseca  alia  prseterito  seculo  in- 
venta. 


Quandoquidem  nullum  exstat  monumentum 
conscriptum  de  S.  Hosalise  gestis,  nisi  qua- 
dringentis  aut  ptitribus  annispost  mortem  San- 
ctcB,merito  quseret  aliquis,  unde  gesta  ipsius  /tau- 
riri  et  cognosci  potuerint,  prsesertim  cum  obscu- 
ra  admodum  de  eadem  fuerit  traditio  tempore 
Octavii  Caietani,  ut  supra  ostendi.  Cascinus  in 
Opere  majore  Itatico,  (  quod  ejus  semper  nomi- 
ne  laudabo,  ticet  a  Salemo  correctum  dixerim) 
lib.  2  cap.  i  fatetur,  non  multa  cognosci  posse 
de  hac  sancia  Anachoretide,  recteque  adjungit, 
melius  esse  pauca  de  S.  Kosalia  scirc,  et  igno- 
rantiam  pierorumquc  gestorum  ipsiits  pati3 
quam  fabuias  sequi,  aut  vera  commentitiis  depra- 
vare.  Fundamenta  vero  Ilistorite  stue,  qu&  prp- 
bata  et  sotida  existimat,recenset  sequentta.Primo 
toco  statuit  antiquas  et  solidus  traditiones,  secundp 
acripturas,  et  prxsertira  inscripfiimcm  itt 
Quisquinensi  repertam,  quw  ab  ipsa  Bosalia  cre- 
ditur  facta,  et  his  verbis  est  concejjta  :  fijgo  Ko- 
salia  Sinibaldi  Quisquine  et  Kosarum  Dominj  ti- 
lia  amore  Domini  mei  Jesu  Christi  ini  *  hoe  au- 
tro  habitari  *  decrevi.  Hujus  inscriptionis,  pro» 
utrepcrta  est  in  antro  Quisquinensi,  duplicem 
delineationem ;  atteram  antiquam,  atteram  re- 
centiorem,  ceri  incidendam  curavi,  et  lectorum 
ocuiis  subjicio,  ut  meiius  inteiiigantur  argumen- 
ta,  gtUB  suadent  eam  Sanctx  omnino  attribuen- 
dam. 

13  Utramque  delineationem  nobis  anno  1711- 
transmisit  R.  P.  Ignatius  Stanistaus  Castigtta, 
Sicui'  pi  ncice  Societatis  Jesu  tunc  provincia- 
iis prcepositus,  et  ditigentissimus  atquc  offictosts- 
simus  adjidor  noster  in  cotttgendts  S.  JiosuUie 
actis,  uti per  decursum  frequenter  dectarabitur. 
Hasce  cero  inscriptioni  deiineatx  addtdit  obser- 


,l  rannt  riido- 


aivurate  uelmert- 
annis  oari  ineisum  fae- 
quod  evellrtitissimus  dominus 
Jo$eph  Emmauuel  Veutimi-ia,  prineeps  Puh-hri 
montis  et  QuisquiuiB  dominus,  a  l'l*.  Sooletatie 
Josu  proximis  diebus  POgfttuS,  Mnnina  eum  dilir 
gantifi  tran-entu  jussit...  Ilarum  litterarum  for- 
ma  eousouat  litteris  veterum  eomitis  Uu-em  ,  t 
reg*is  Eugerii  numiamatum,  qu»  a  Pacuta  pefe- 

runtur,  nb  A^ostiui,  atque  Llavoroamno,  in  Opere 
nitnirum,  quod  nuper  Lugduni  Batavorum  im- 
pressum  est  hoc  tituh  .-  Theaaurus  autiquitatum 
ot  llistoriarum  Sioiliea  tom.  s,  i,t  ,lH0  nonnuUa 
exhibentur  uMusoue  Rogerii  numismata  < 
liftcns  ejusdem  fbrm*.  Qhservo  insuper  in  iis  ■ 
nummisvocem  Domiui  ita  contractam  esse\  sicuti 
hic  contrata  Dm  legitur,  et  signum  orucis  eadem 
forma,  qua  hic,  in  variis  nummis  conspiei.  De 
duabus  iittcris,  qtm  diu  post  reliquas  inventm 
sunt,  gumque  non  absimih-s  sunt  cyfris  Arabicis, 
hwcdeintie  subdit  laudatus  Castiglia  .■  Poa1  uotaa 
inscriptiouis  littern.s  \ur  duiB  ali;e...  dilig-entdf 
rapem  Lnspioientibus,  pauois  ttbhiue  anuisdopre 
heusio  sunt.  Au  autem  illa-  initium  fuerint  alte- 
rius  verbi,  quod  imperfeotum  S.  Etosalia  peliquerilu 
an  nutio  Arabioffl  sint ,  numerum  duodeoimum 
vel  docimum  quintum  exprlmantes,  qulbua  aut 
Virg-inis  :utns ,  aut  quidquam  aliud  Indioetur, 
di\in:uv  aon  aueim.  Haotenus  observationes  mo- 
moraLc. 

1 1-  Datam  ttutem  inscriptionem  ob  ipsa  Bo 
snlia  sculptamsine  uUaambiguitals  oreduni  <si-  nitnuoumdt* 
cuti.Etsane  nec  paucm  nec  leves  adduci  possunt  ""'' 
mtiones,  gumhanc  veritatem  oonftrmant,  Pri- 

iua  ratio  cssc  potcst  /igura  tp.su  litterarum  jom 

dicta,  cui  ct  signum  cruois  et  contraotio  voois 
Dui jungi potest,  Siautem  litteree  minus ewacte 
videantur  formatw,  ideoque  non  sint  omninosi' 
mites  tiitcrts  Rogeriorum  numismatum,  id  ne> 
quaquam  mirari  possumus ;  quin  potius  miri  ri 
debemus,  tam  bene  duro  lapidi  insoulptas  fuu  \e 
Alterumargumentum  profert  Cascinus  pag,  178 
ex  solcecismis  ,  quibus  insoriptio  laborat,  in 
quapro  ln  legitur  ini,et  pro  oabitare  habetur 
habiteri.  <jutpjjcus.sc/-/i  Siculse  terminationis  e&  p 
sevoces  ish> .,  ideoque  merito  abservat,  nulli  in 

mentem  vcnire  pottiissr   imposton    VQGOl    ito  !■■>■- 

minare,  3a\  decausa  dehisce  SoloBciemis  ita  !<> 
quitur  Saiernus  in  Vi£a:&\  non  errassat,  w    i 
iniiin  brem  mauum,  Bioulasque  termiuationii  Idio 
tiamum  prodidjsaet.    Quare    bajc  mendc  eredide- 
rim  Puellaria  menus  non  satie  Latinam  Uugi     > 
adootaa  sigilla,    Mancusus  vero  in  Historia  §  xi 
niiitur  ostendere,  In  fuisse  scriptum,  non    Lni, 
eamque  obset  vationem   \use  inventioni  attribuit, 
uti  et  ptura  atia,  qute  /•>»  potius  meditatione, 
quam  accurata  crisi  de  hac  insoriptione  ratio 

cinatur.  Verum  poterat  Cascini  observationibus 

potius  acquiescere,  et  voois  errorem  cum  eru- 
ditioi  ibus  agnoscere ,  qw^i  ubique  mysteria 
et  miracuta  quwrere  sine  >>■<  i  timilitudine :  ne- 
que  enim  prudenti  ■  historici  est  miraculo  attri 
buere,  quse  naturalimodo  fleri  potuerunt.  Tei 
tium  argumentum  pro  veriiate  inscriptionu  tau- 
datus  Casoinus  ewprimit  his  verbis :  Sorlptura 
bjee  qod  eat  ueoterica,  -■"■  ne  quldem  rocabula 
Uodierna.    NuJIus   QOO  tempoifi  t   Dosnen 

i&tud  Sjmibaldvb,  nomen  externum^  nec  borum 

temporum 


282 


ItCTOM 

J.S. 


i«am  >/i*>  S. 
Hoiali*  attri- 
bucndam  eiie 


Alilt  IH  i/ili     .1 

Oritca,  pi  i 

ttrito  teoulo 

(iir.  ,,lu  ritui 

■  i  «<<   !<<ii, i,i. 


temporum  aut  locorum ,  nec  umquam  in  hisce 
partibu*  auditum,  sed  persona;  prorsus  incoffm- 
tae,  quam  bujus  solum  lapidis  indicio  quaerere 
hoc  tempore  coepimus,  et  magna  difficultate  in- 
venimus. 

IbPrwterea  modus,  quo  inscnptionem  ittam 
ran>ntm,t  suo  to<o  narrabimUS,  et  testes  legttU 
me  examinati  omnem  suppositionis  aut  impostu- 
rse  suspicionem  tollere  videntur.  Nam  pnmo  dum 
inventa  est  inscriptio,foramen  speluncee  tam  erat 
anqustum,  ut  nulli  homini prxberet  ingressum, 
atque  instrumentis  idoneis  fuerit  amphandum, 
ut  quisposset  ingredi  in  speluncam,  quemadmo- 
dum  narrat  Cascinus  lib.  2  cap.  2.  Hac  de  cau- 
sa  dubiiat,  an  ullus  umquam  hominum  prmter 
ftotliam  in  illa  spelunca  pedem posuisset .  Secun- 
do  inscrijdio  totaerat  contecta crusta  quadamex 
humiditate  saxorumnala,  et  sola  crux  primum 
oculis  patuit,  donec  occasione  crucis  visx  crusta 
ilta  saxis  innata  diligenter  abrasa  est,  et  sic  de- 
tecta  inscriptio  integra.  Signum  iderat  evidens, 
inscriptionem  non  /uisse  faciam  recenter ;  atque 
id  a  duodecim  juratis  testibus  fuit  confirmatum, 
ut  videbimus  suo  loco.  Tertio  qui  detexerunt  in- 
B  scriptionem,  nuito  modo  suspecti  esse  possunt  im- 
posturm,  tum  quia  ne  legere  quidem  ittampo- 
tuerunt,  nec  certe  intelligere,  utpote  ignari  lin- 
gum  Latinin ,  tum  quia  muiti  alii  adfuerunt, 
quando  angustum  spcluncie  foramen  aperuerunt, 
ei  teclam  crusta  humida  invenerunt  inscriptio- 
nem.  llsec  omnia  fusius  explicabuntur  ubi  age- 
mus  de  invcntione  speluncse  Quisquinensis,  quse 
oontigit  quadraginta  diebus  post  corpus  inven- 
ium.  Ratwnes  etiam  aliegabimus,  quibus  move- 
ri  potuil  Itnsulia  ad  similia  scribenda,  dum  age- 
mus  i/r  tin/rrssu  ipsius  in  antrum  Quisqui- 
nense. 

Mi  Alia  scriptura  S.  Rosaliffl  a  quibusdam 
attributa,  sed  ab  aliis  eidem  abjudicata,  reperta 
t-st  prmterito  seculo  in  monasterio  Panormitano 
S.  Salratoris,  i/uiiff  rirginum  cst  Ordinis  S.  Ba- 
s/l/r  Soriptura  kmc  <  i  /wca  est,  seu  Barbaro Qrrn- 
ca,ut  ferebant  tempora  S.  EtoBaliffl;  totaque  sine 
interpunotionibus  aut  urmifthus  hoc  modo  :  Eyco 
a')t).yr)  Voaohct  livy]fia6o/]  (bavco  erouro  to  £i*Aov  tou 
ccJouxou//qu  atf>«vro;  ci;  to  /JLOvaanoi  to  ottiov  TravroTtva 
to  aitouAou^yio-a:  et  Lutinc  stc  exprimitur  .Ego  soror 
BiObbUb  Sinlbalda  pono  hoo  Lignum  Domini  mei  in 
hoo  tnonasterio,  quod  Bemper  seouta  sum,  Hujus 

SCriptur,r  cum  crucetitjnea  inrentio,  alienatio  et 
restitutio  refertur  in  instrumento  restitutionis, 

quod  anno  L699/bcrutn  est  coram  iUustrissimo 
domino  Philippo  Tgnatio  <ie  Truwilloy  Guerrero, 
judice  tribunaiis  regim  monarchim  in  Sictlia, 
multisque  testibus,  per  nolarium  Panormitanum 
kntonium  Terranovcu  ei  oujus  ewemplar  alterum 

Ms.1altrrum    imp/rssnm   a</  manum  est.    Facti 

relaUone  ea  ec  accipe,  Die  quinto  mensla  Maii, 
Beptima  Lndlotione,  nnoxorv:  Cum  snno  Domini 
mimm,\  i,i  venerabili  monaaterio  sanotiasimi  Salver 
toriB  luijus  urbis ffldiflearetur  altaro  patriardhsa  S. 
Ba  lilii  iii  sooleaia,  vetere  diota,  ob  ipsius  Qovea 
ereotionem,  Inventa  rait  iu  maragmatibus  sive  fa- 
brioia  ejusdem  altaris  a  fabro  mnrario...  pyxidicule 
queidam  [Tulgo  dioitur  boasoletta)  quam  LUioo 
ablatam  absoondit,  et  Lnde  s  monasterio  profe- 
otua,  atque  ourioaitats  daotus  aperuit,  tn  ea  in- 
MMiii  oruoem  ligneam,  et  quaudam  paginam  in- 
olusam,  litteris  el  diotionibus  Graoia  soriptam 
proul  ad  proaena,  et  de  pnBsenti  apparet  Se- 
quitur  scriptura  Ormca  cum  interpretatione  iam 
data. 


nala  invento- 
ris  culpa, 


DE   S.  KOSALIA  VIRGINE. 

17  Deinde  sic  pergitur  :  Quod  quidem  manu-  D 
scriptum  cum  pradicta  cruce  faber  murarius ,  9 
nulla  data  notitia  eidem  monasteno,  ex  causis 
sibi  visis  tradidit  et  consignavit  RB.  Patribus 
Ven.  conventus  S.  Nicolai  de  Tolentino;  qux 
audientes  crucem  cum  pra^dicto  manuscnpto  re- 
pertam  esse  in  sacrosancto  altari,  summa  dih- 
c-entia  ac  veneratione  conservarunt  etc  Et  quam- 
vis,  dum  in  humanis  existeret ,  faber  murarms 
nemini  rem  manifestaverit :  instante  verotem- 
pore,  quo  animam  suam  suramo  et  immortah 
Deo  reddere  debebat,  accersito  confessano  prae- 
missa  omnia  narravit ;  et  de  peccatis  suis  vemam 
petendo ,  in  conscientiam  ei  commisit ,  totum 
Buperius  enarratum  revelari  debere  abbatissas  et 
ministris  dicti  monasterii ;  ut  supradicta  crux  cum 
pagina  restitueretur  monasterio  ,  cujus  erat,  et 
in  quo  repertae  sunt :  prout,  mortuo  deinde  dicto 
fabro  murario,  dictus  ejus  confessarius  per  Iit- 
teras  missivas  praemissa  narrando  manifestavit 
Kev.  sacerdoti  D.  Joseph  Boufiglio  tunc  confes- 
sario  ordinario  et  cappellano  dicti  monasterii  ad 
efToctum,  ut  prasdictus  Bonfigrlio  de  toto  hoc 
facto  notitiam  daret,  prout  data  fuit,  abbatissse 
tunc  temporis  dicti  monasterii.  Qua?  abbatissa 
huic  manifestationi  annuens,  per  Joseph  Ciraulo 
tuuc  agentem  dicti  monasterii  tentata  fuit  recu- 
peratio  dicta?  pixidiculas  cum  cruce  et  manuscri- 
pto  intus,  ut  supra,  servatis.  Sed,  factis  multis 
instantiis,    quibus  insistentes,  et  nolentes  Patres 


E 


S.  Nicolai  de  Tolentino  illam  restituere  ;  tan- 
dem  annuebant  velle  restituere  solummodo  di- 
ctam  pixidiculam  sine  cruee  et  absque  manuscri- 
pto  intus  repertis  :  et  stante  morte  dicti  de  Ce- 
raulo  ag-entis  prwdicti,  dicta  abbatissa,  alia^que 
pariter  abbatissae  eam  subsequentes  ob  difficulta- 
tes  repertas  in  pra^dictis  recuperandis  ab  incepto 
neg*otio  destiterunt  etc. 

18  Et  cum  fuerit  temporibus  praeteritis  per 
Rev.  Patrem  Vincentium  a  Sanctissimo  Sacra- 
mento  ,  Ordinis  et  Reg"ul  ae  dicti  conventus  san- 
cti  Nicolai  de  Tolentino  hujus  urbis ,  Patrem 
tam  maximse  venerationis  et  auctoritatis  ac  exem- 
plaritatis  vitee  ,  ore  proprio  confessum  et  dictum 
D.  Anna3  lo  Porto  ad  praesens  moniali ,  intus 
dictum  monasterium  viventi  ,  nominatse  Sor. 
Aloysiae  lo  Porto,  quae  tunc  temporis  ingredien- 
da  *  erat  in  dictum  monasterium,  et  reperieba- 
tur  in  seculo  intus  ecclesiam  dicti  conventus  tem- 
pore,  quo  dicta  sacrosancta  reliquia  lig'niS.Cru- 
cis  exposita  erat  pro  adoratione  populorum  ri- 
delium,  per  hsec  verba  videlicet  ( Italica  erant, 
qum  Latine  reddo.)  »  lloe  liguum,  quod  vides, 
»  est  monasterii  sanctissimi  Salvatoris,  quod  de- 
ii  bes  ingredi  «.  Et  prsemissa  omnia  superius  ex- 
pressata  ei  narravit,  prout  de  hujusmodi  dicto 
et  confessione  per  Rev.  Patrem  Vincentium  di- 
cto  lo  Porto,  ut  supra,  facta  ,  satis  plene  con- 
stitit  atque  constat  ex  relatione  dictse  Sororis 
Anme  Aloysire  lo  Porto,  monialis  in  dicto  ve- 
nerabili  mouasterio,  mihi  notorio  cognita?,  ex- 
istentia  cum  authoritate  infrascripta?  matris  ab- 
batissffl,  Hippolytaa  Lancellottaj  Castelli ,  ejus- 
dem  monasterii  abbatissse  m.  n.  etc.  prsesentis  , 
et  eam  authorizantis  etc.;  eadem  ipsa  de  lo  Por- 
to  vigore  pnesentis  cum  auctoritate  pra^dicta 
sponte  eum  duplici  juramento  dixit  et  declara- 
vit,  ac  dicit  et  declarat,  pra?missa  vera  fuisse  et 
esse,  ut  dixit  renuntians  etc.  Mox  additur  pro 
htsce  omnibus  testimonium  quatuor  aliarum  mo- 
nialium,  duplici  jurainentopra?mtssa  confinnan- 
tium. 


et  pOMt  multas 
diflicuUates, 


ingressuia 


19  Tum 


tribunalis  /t 
M.,  muliisque 
testibus. 


~  i.  e 
slatc 


portc- 


DIE  QUAKTA  SEPTEMBRIS 
A       19  Tum  vero  i   Hinc  igitur  Kev.   mater  soror 

prxsentejxtMce  Hippolyta  Lancellotta  Castelli ,  ad  prasens  ab- 
batissa  dicti  venerabilis  nionasterii,  divino  spiri- 
tu  ducta,  semper  maxima  cum  dilig-entia  cura- 
vit ,  atque  curat  bona  dicti  monasterii  ,  cupiens 
illud ,  quod  ab  ejus  praedeeessoribus  quavis  ex 
causa  minime  curatum  fuit ,  potuisset  divina  fa- 
vente  clementia  consequi  et  habere.  Qua  de  causa 
recursum  habuit  ad  illustrissinium  ac  reveren- 
dissimum  dominum  de  Truxillo  ,  judicem  R.  M.„ 
praemissa  humiliter  exponendo.  Qui  dominus  ju- 
dex,  attenta  tanta  bona  fide  dictffl  reverendae 
matris  abbatissa?  in  recuperando  bona  dicti  rao- 
nasterii ,  et  praecipue  reliquiam  tam  insigmeni  cum 
authentica  nostrse  protectricis  virginis  Kosaliae, 
suisque  manibus  propriis  positam  et  characteri- 
bus  authenticatam ,  motus  rogaminibus  praedi- 
ctis  ,  se  diligenter  ad  hoc  tantum  bouum  opus 
applicavit.  Tandera  facta  diligrenti  indagrine  ,  il- 
lam  in  posse  *  dicti  conventus  invenit.  Et  facto 
verbo  pro  ejus  relatione  cum  R.  Patre  Priore 
ejusdem  conventus ,  idem  ipse  P.  Prior  eo  quia 
plenam  scientiam  habebat  de  toto  facto ,  et  plene 
B  ei  dicto  nomine  constabat  ex  relationibus  Patrum 
et  Superiorum  antiquorum  sui  conventus  :  qua- 
propter  pleno  animo  volens  prseeeptis  superiorum 
obedire ,  quam  primum  de  prremissis  scientiam 
habuit ,  dicto  venerabili  monasterio  reliqniam 
praedictam  cum  dicto  mauuscripto,  invento  a  Rev. 
sacerdote  D.  Antonio  Bruno  in  mauuscriptis  et 
authenticis  reliquiarum  dicti  conventus  cum  pra> 
sentia  dicti  P.  Prioris,  restituere  et  consignare  :  et 
ob  id  ad  infrascriptum  actum  consig-nationis  prse- 
dictse  devenire ,  ut  in  futurum  prsemissa  perpctuo 
elucescant  etc. 

20    Ideo    hodie  prsesenti   die   prsetitulato  praj- 
fata    Kev.     mater    Soror    Hippolyta    Lancellotta 
Castelli  ,    abbatissa    dicti   vencrabilis    monastcrii 
sanctissimi  Salvatoris  hujus  urbis  m.  n.  c.  n.  cx- 
istens  tamen   prius   in  praesenti  cum   authoritatc 
et  interventu  Kev.    abbatis  D.    llieronymi   Filin- 
geri,  et  illustrissimi  domini  Balthassaris  Castclli, 
ejusdem  monasterii  dcputati  et  protectoris  m.  n. 
et  c.  c.   praesentium  ,  dictis    nominibus   interve- 
nientium  ,  dictamque  roverendam   matrcm   abba- 
tissam  in  his  authenticantium  etc,  nec  non  cum 
authoritate  ,  interventu  et  conscnsu  ,  ct  cxpressa 
voluntate    infrascriptarum    monialium    dicti  mo- 
nasterii,    ad  sonum    campanellae    vocatarum ,  et 
capitulariter    congreg-atarum    in     loco    solito    et 
consueto ,    ut    moris  ,    videlicet    sororis   Josephm 
Drag-o  (  et  aliarum    quadraginta  et  octo ,   qua- 
rum  nomina  recensentur )  praesentium  ,  interve- 
nientium  ,   nemine   earum    discrepante  ,  sed  una- 
nirniter  conscntientium,   necnon    cum    pncscnti» 
praefati   iilustrissimi  et  reverendissimi   domini    de 
Truxillo  ,   judicis  dicti   tribunalis   Jt.    M.,   ut  in- 
fra ,   praesentis ;    dicto    nomine    cum    auctoritatc 
et  intervcntu  praedictis  ac  praesentia  infrascripta 
vigore  praesentis  dixit  et  fatetur  habuissc  et  rece- 
pisse ,  sibique  dicto  nomine  traditam  etconsijrna- 
tam  fuisse  ab  admodum  Kev.   Patre  Benedicto  a 
Conceptione    Deiparae ,     Priore    dicti    venerabilis 
conventus  S.  Nicolai  Tolentini  hujus  urbis  m.  n. 
et  c.  c.  praesente,    et  dicto   nomiue    stipulante , 
ac  restituisse  et  consignasse  asserente  dictam  sa- 
crosanctam  reliquiam  ligni  sanctae  Crucis  Domi- 
ni  nostri  Jesti  Christi  ,  scilicet  illammet  in  dicto 
anno  mdcxliv  per  dictum    fabrum  murarium  in- 
ventam  in  fabricis   altaris  dicti  patriarchae  sancti 
Basilii  in  ecclesia  supradicti  monasterii  (  quae  ad 
Septembris  TomusII. 


ACCTOnC 

J.  s 
vclus 


veteri  attari 

■■,':  IfSIX, 


tvrifix).dr,    /3avw     STOuro    to    IvXov    zov   zdo- 
vtoc.  Stc    to    uovaoript    70    omov     Ttavronva 


monasterw 
SS.  Salvatorif 


283 
praaens  vetera  *  ob  ipsius  novae  «dificationem ) 
qua?  fuit  tunc  temporis  oonsigaata  dicto  conventui, 
utdixeruntrenuntiantes  etc. 

21  Hic  additur  ,  particulam  exiguam  ligni  nW/taw* 
sanctx  Crucis  relictam  fuisse  Priori,  consentien-  " 
te  abbattissa,  ac  deinde  sic  pergitur  .•  Nec  non 
dieta  reverenda  niater  abbatissa  dieto  nomiue 
cum  auctoritate  et  iuterventu  pnodietis,  ao  pr»- 
sentia  infrascripta,  dixit  et  fatetur  habuisse  et  re- 
cepisse,  sibique  dieto  nomine  eonsi<rnatam  fuis- 
se  a  dicto  reverendo  P.  Priore  ,  stipulantc  et  re- 
stituisse  asscrcnto  .  dietum  inanuscriptum ,  in  di- 
cta  pagina  scriptum  ,  Uim-e  tamcu  et  non  La- 
tine  ,  scilicet  illudinet  manusoriptum  ,  ut  dicto 
reverendo  patri  Priori  dioto  nomine  oonstat  e\ 
relationibus  Patrum  et  Superiorum  antiquorum 
dicti  eouventus,  oliin  insimul  euin  diota  reli- 
quia,  superius  consig-nuta,  in  dlotft  pizldionla in- 
veutum  in  dicto  mouasterio  aanotissimi  Salvato- 
ris,  et  traditam  dicto  conventni  ;  verba  cujus 
scripti  sunt  infrasoripta  ,  videlieet  :  Kyw  a&Xqsyj 
PoaaAta    2 

XOUpOU    a(p; 

axouAou5>;o*a.  Quibus  ad  Latinurum  sensum  luve  \<) 
sig-niricitntibus  verba  ,  viddicet  :  »  Eg'o  soror 
»  ltosalia  Sinibalda  pono  hoe  Ii»-num  Oninini 
ii  mei  in  monasterio,  quod  semper  secuta  sura  ". 
Quod  quidem  scriptum  fuit  pcr  diotam  abbntis- 
sam,  ad  hoc  ut  pcrpetuo  conscrvetnr  ,  positura 
in  quodam  quadretto  intus  bina  crystalln  ,  et  slo 
codem  modo ,  ut  supra,  dictum  inautiseripluin 
existens,  cum  dictis  binis  crystallis  oonslgnatum 
ct  restitutum  fuit  dictic  nhhaii  .  :r  dicfo  Domlnfl 
stipulanti,  et  hoo  in  ejus  posse  ,  ut  dixit  renun- 
tiansetc.  :  praesente  ad  hffiG  omnia  ct  sinyula  di- 
cto  illustrissimo  et  reTerendissimo  domino  l».  Phl- 

lippo  I<rnatio  dc  Truxillo  judice  U.  M.  m.  n.  e., 
et  pncsente  actui  ,  omnibusque  et  sin^ulis  in  prro- 
Senti  eontentis  stiam  ,  scu  \ciin;  diotl  tribuna- 
]is  ,  judiciarinm  auetorital.eni  pariter  et  deoretnm 
prastante  et  tribuente  omni  meliori  modo  ctc.  : 
et  similiter  pnesentibus  ad  hfiao  omnla  et  slngula 
reverendo  patre  Petro  Juatiniano  Soc.  Jesu  ,  ct 
admodum  revercndo  patrc  0  Nuncio  Sohiro 
Ordinis  S.  Basilii  Magni  m  Q,  fifl  e.  <\  ,  prBBfien 
tihus  et  cnm  juramcnto  ,  taoto  peotore  more  Bfl 
oerdotali ,  asserentibue  dictum  manusoriptum  \i- 
disse,  revidissc  ,  leg-isse  ,  et  bene  oonsideraBBe ,  „ 

et  translattim   de    idl <<■  Grasco  ad    Ejatlnum 

supradiotum  scnsum,  prout  superius  Bcrlptnm  PUit, 
et  non  alitcrctc  .liira\cnint  tacli.s  pectoribus  dn-li 
rcvcvcndi  saccrdot.es,  ctc.  Itcm  flicta;  mulieres  efc. 
Undc  etc. 

22  Sequuntur  subscriptiones,  quas  exprimam  fuutcgit 

rn  itlionitttr  .   tj  nrt  xiitf/i>t;r  fncrnnt  e,r/tf-rss;r.  rcttitutix 

i).  Pelippe  [gnatio  de  Truxillo  y  Guerrero  eto. 
D.  Oeronimo  Filingerl  doputato  etc, 
Soro  [ppolita  Lancellotts  Ca  telll  abbatlssa  etc. 
1).  Baldasflare    Casteil)  ,  e   Leroaro    protgttore 

ctc. 
Pater  1'etrus  Juatinianus  8oc,  .!*■  n  ctc. 

Pater   D.   Nunoiu     Schiro    Ordinl     8.   Baellli 

Magni  etc. 
Pater  JJencdictns  ;i    Conccptione   Virfrinis   Prior 

conventus  S.  Nicolai  etc 
Saccrdotc  Don  Astonio  Bruno  etc. 
Madre  soro  GKovanna  Caruso  etc. 
Soro  Gioseppa  Geronima  Kammaniati  etc. 
Soro  Nuncia  Percolla  etc. 
Soro  Macrina  Maria  Kcstivo  etc. 
8ow  Anna  Alovsia  lo  Porto  etc. 

42  Testes 


284. 


AtCTOBE 

J.S. 


DE  S.  ROSALIA  VIEGINE. 
Sacerdos    D.  Ignatius  de  Palermo ,      ipsius  tempore  necdum  erat  usitata.  Quin  imo  I> 


Testes  Rev 

Kev.  Sacerdos  D.  Franciscus  Bila,  et  Thomas  Magli- 
arditi ,  et  quamplures  a!ii  etc. 
Ex  Actis  notarii  Antonii    Terranova    Panormi- 

tJini  etc. 

Collationesalvaetc. 

Quid  in  hoc  instrumento  reprehendi  possit,  ex- 

ceptis  nonnullis  sotwcismis  ,  qui  non  obstant  va- 

lori  ,  sane  non  video,  Al  tubens  agnosco ,  ex  eo 

non  posse  certo  deduci ,  istud  scriptum  esse  S.  Bo- 

saliic.   Quapropter  examinandum  ,    quam  istud 

■;ii  probabiteaut  imfirobitbtle. 


%  III.  Quaeritur  ,  utrum  probabiliter 
credi  possit  ,  scriptum  istud 
Graecum,  de  quo  mox.  actum  est, 
a  S.  Rosalia  fuisso  exaratum. 


ii 


Dltciplatwn 
■  i ,  »t>  toHptu 
ra  moa  dala 

9li  S.  Hotali.i. 


c 


(' 


fbrpta  iUiiu 


charta  i 


ontroversia  non  levis  <•■>  scriptura  Gricca 
moxmemorata  apud  Siculos  enalaest,  ma- 
gnisque  animis  agitatat  nimirum  quia  brevia 
itla  verba,  si  constiterit  per  Sanctam  esse  exara- 
ta,  clare  decidunt  litem  aliam  ,  certoque  cvin- 
cunt  EtosftUam  in  monasterio  sanctissimi  Salvato- 
ris  monialem  fuisse,  priusquam  solitariam  vitam 
fnii  amplexa.   Mancusus  jam  frequenter  lauda* 

tits  in Historia 8.  B lIIbb,  et  anonymusquidam 

invariis  Dissertationibust  ontramonasticamSan- 
ctmprofe  tsionemeditis,  contentiosepugnant,scri- 
pturam  illam  &o  i  Wm  non  s  ■  a  ■■'  ■■■■ 
altumque  clamant ,  aut  i  sse  supposititiam  ,  aut 
alterius  esseRosalimtquwprseternotitvn  nun  San- 
cta  nostra  nihil  habeat  ■  ■  une.  '  'ontra  U  ■ 
nym\  s  Societa 

nxajo  ■    nostros  i  Diset  lationem  m 

scriptam.f  qua  opert  ie  i  matur  ostendere ,  lau 
datam  scripturamB,  EtoBallm  probabiliter  a 
bui  posso  <■!  d<  '■    i      lisiex    b\     n    i  r\  ■■  nodum 
in scirpo.  I  iptor  lt<i- 

hco  usus  est  idiomate,  uti  et  f  <nymi, 

'/n/  hanoconti  unt.  Pr&  U 

bis  .  argumentisque  siBpius    i 
petitis  t  quam  ut  omnia  huc  transferri  possint. 

ter  seligam  pnecipua  solum  utriu 
partis  argumenta,  eaque  ad  rei  elucidationem 
sineullo  partium studiQ ,  proponam  eruditole* 
ctorit  ut  mecum  statuere  possit ,  quiu)de  retota 
videatur  censendum. 
H  Scripturam  a  Jnt  claritatis  gr\ 

r- 
inscripsit  I  §  3  num.  10  .  Chap- 
11  '  ;  '"'  ■  ■'  !'■"  folii  ,  undique  In  extremitati- 
"ustrita,  81  purtim  etiam  to  medio  u  tiueia  cor- 
!    ■'■  '  ita  ex  vulgari  materia,  uon  ex   pa- 

Pyw  ;ml  !1""»i  c     ' .   quantum    apparel 
1",tiu-  ^uam  ■   flavi  aut  utoumque 

'  '  ■  :■'     i    ■   ori  .    .  ■ 

f"1'"  sermone  Orawo ,  feed   barbare,  sii 
consideretup,    sive  rrapWa,    Littew 

ao  hnem  inequalea  aunt  ao  distoptm,.  ita  ut  ex 
duotu  oalami  manus  muliebria  a^uosci  valeal 
h»c  descriptio  favet  iist  qui  scripturam 
oredunt  s.  RosaU»,  Verumtamm  eorum  ad\ 
sani  eweodem  etiam  (oco  argumentumsibisu- 
mere  voluerumi  ;  ct  oontmderunt  scripturem  non 
EtaalitBj  quia  vulgaris  charta,  utvolunt 


"'"'"'  '"" Tustinianusin  Ejcaminesuohistoricoi  itaDisst 

eontm  iUud     tationem  iltam  inscrinsit  )  6 


Mancusus  in  Vita  pag.  4  adducit  auctoritatem 
Papebrochii  et  Janningi,  ut  id  probet.  Verba 
illorum  in  Epistola  anno  1701  scripta  sunt  ista  : 
Nibilo  facilius  definietur,  qnando  pracise  fieri 
coeperit  charta  ,  qua  modo  utimur  passim  ad  scri- 
bendum.  Certum  tamen  est  ab  annis  500  ejus 
usum  fuisse  etc.  Epistola  haec  edita  est  in  Dis- 
cursu  historico  scriptoris  Siculi,  qui  se  Jacobum 
Calafatu.m  nominavit ,  pag.  122 ,  ubi  etiam  oc- 
casio  itiius  Epistolse  exponitur.  Laudatus  autem 
Mancusus  ait,  usum  chartae  non  c&pisse ,  nisi 
sub  finem  seculi  xn,  idque  infert  ex  verbis  reci- 
tatis,  ab  annis  quing*entis.  Verum  dum  Jannin- 
gus  scripsit ,  certum  esse,  ab  annis  quingentis 
fuisse  usum  chartae  ,  et  initium  itlius  usus  diffi,- 
culter  assignari  posse  ;  adeo  non  negavit  chartam 
tempore  S.  Kosaliaeseu  seculo  xn  usitatam  fuis- 
se  ,  ut  merito  conqueri  possimus  ,  auctoritatem 
Majorum  nostrorum  perperam  adhiberi  ad  eli- 
eiendas  conclusiojies  tam  frivolas. 

~.'j  Multis  quidem  eam  objectionem  egregie  incpiacst,cum 
refetlit  Justinianus  ;  at  mihi  pauca  sufficient  dwtawd&ori 
atiunde  petita.  Audiamus  Mabillonium  lib .  i  de 
Re  diplomatica  cap.  Hnum.  16;  De  charta  no- 
Btra  seu  papyro  vulyari ,  quse  ex  veterum  lin- 
teorum  roliquiis  contritis  ac  maceratis  confici- 
tur  ,  non  est  quod  longum  scrmonem  institua- 
mus  :  . .  .  tametsi  ejus  usus  ab  annis  amplius 
quingentis  invaluit,  ut  ex  Petri  Venerabilis  loco 
BUperiufl  rctato  observavit  eruditissimus  vir  Ha- 
drianue  Valesius,  in  notis  ad  Panegyricum  Be- 
pengarii  aug^usti.  Quo  vero  tempore  inceperit, 
nemo  haotenua  definire  ausua  est.  Deinde  inter- 
jectis  quibusdam,  quve  brevitatis  causa  prteter- 
mitto,  dicta  sua  sic  probat :  Nam  Petrus  Vene- 
rabilis  in  tractatu  contra  Judmos  memorat  libros 
suo  tempore  lectos  ,  qui  kx  rasuris  vbtbrum 
pannokum  comi',\(ti  cniiit.  Quod  sine  dubio  de 
linea  oharta  intelligendum  est.  Btsi  porro  diplomata 
el  instcumenta  fere  nulla,  qujE  quanticumquemo- 
menti  essent ,  scripta  sint  in  charta  nostra  vulg-ari, 
ejus  tamen  usus  in  epistolis  aliquando  adhibitus 
e  i  ,  ut  docet  Joinvillei  epistola  ad  sanctum 
Ludovicum  in  ejuamodi  charta  exarata,  quam 
Antonius  Herovallius  mihi  cum  multis  aliis  com- 
munlcavit.  Allatum  argumentum  probatt  vutga- 
rem  ohartamsattem  usitatamfuiSse  circainitium 
secuH  \ii ,  id  est,  quando  aut  nondum  nata ,  aut  F 
pueUa  erat  S.  Bosalia. 

•iw  Quippe  Petrus  Venerabilis  anno  1121  ele-  /"»«&■* 
ctusestabbas  Cluniacensis ,  ct  anno  1158  vitam  f"e'n[!c"ipore 

n  morte  commutavitj  ita  ut  libri  illi  haud 

dubie  oonscripti  sint  circa  initium  secuti  xu  et 

rimiliter  multo  citius,  cum  de  iis  non  ioqua- 

Petrus,  ut  dere  nova  ,  sedut  de  re  usitata. 

i       ./  ipsius  ar,-ij>,-  ex  Bibliotheca  Cluniacensi 

coi.  L069  et  1070,  ubiJud&os  ita  ridet:  Le^it, 

it.  Deus  in  osslis  librum   Talmuth.  Sed  cu- 

jnsmndi  librum  ?  Si    talem ,    quales   quotidie    in 

usu  legehdi  hahemua,  utique  es   pelbbus  arie- 

tuui  .  hipoopum,    vel   vitulorum  ,  sivc  cx  bibiis 

vi      unoie  OrientaHum  paludum,  aut  cx  rasupis 

im  pannorum,  seu    ex  qualibet   alia   forte 

viliore   materia  compaotOS   etc.    Clarum    quoque 

est  .  chartam  ex  gossipio  vel  cottone  confectam  , 

quma  Uneaparum  dif^rre potest ,  usitatam  fuis- 

n  anie  seculum  \u,  seu  ante  natam  S.Eosa- 

Itam.   Audt    rursum    laudatum    Mabilionium  ■ 

Potior  est  in  diplomatis  usus  chart»  ex  gossipio 

seu    oottone,    ut    fidem     facit    ohakta    cnrru- 

u  perg-ameuum  a  Kogerio  Sicilise  reg.e   re. 

novata. 


S.   Rosalix 


DIE  QUARTA  SEPTEMBIUS. 
A  novata,   quam  fecerat  Simon  frater  ejus  et  ma- 
«r  ejus,   apud  Rochum   Pirrum  in  Sicilia  sacra. 
Diploma  Rogerii  regis,  qxtod  hic  laudatur,   ex- 
stat  apud  Pirrum  lib.  4  Siciliee  sacrte  a  pag.  91, 
datumque  est  anno  1145  ,•  et  in  eo  confirman- 
tur  varia  diplomata,   in  carta  cuttunea  scripta 
partimsub  finemseculi  xi,  partim  sub  initium 
seculi  xii,    eaque  renovantur  iu  pergamenum, 
Erat  igitur  charta  itla  cuttunea  seculo  xi  usita- 
ta  apud  Siculos ;  nec  dubitari  potest,  quin   iita 
secido  xu  ad  scribendum  uti potuerit  S.  llosulia. 
Quapropter  primum  istud  Mancusi  argumentum 
ita  dissolutum  est,  ut  recurri  ad  itlud  deinceps 
non  possit  ab  eis ,  qui    veritati  agnitx  manus 
dare  non  recusant. 
attera  objectio,      27  Contra  inventam  scripturam   secundo  ob- 
exiingua        jicitur  idioma   Qrascum,  quia  inscriptio    Quis- 
pr*cede,ui       qutnensis  non  Graece,  sed  Latine  scripta  est.  Ad- 
nonestvxeUor,  dunt  barbariem  idiomatis  Grieci,  quodque  scri- 
ptura  sit  sine  idlis  accentibuset  interpunctioni- 
bus.  Verum  tota  hasc  objectio  parum  aut  nihil 
difficultatis  habet,  cum  utraque  lingua  esset  usi- 
tata  in  Sicilia,  atque  utraque  nota  esse  potuerit 
B  Sanctas.  Cascinus  lib.  2  cap.  5  scribit  tres  lin- 
guas  ,  nimirum  Grsecam  ,  Latinam    et   Arabi- 
cam,  usitatas  fuisse  in  Sicilia  tempore  S.  ]{..  a 
liae,  atque  id  probat  ex  illius  temporis  diptoma- 
tis,  nummis  et  inscriptionibus,  quee  partim  Gr<v- 
ce ,  partim  Latine  ,  et  subinde  etiam  Arabice 
leguntur  exarata,  Itaque  nequaquam  mirumvi- 
deri  potest,  quod   Virgo  nobilis,  qualis  erat  Ro- 
salia,  cum  Latina  lingua  Gtwcam  istius  tempo- 
ris  utcumque  noverit.  Nihito  magis  mirandum, 
scripturam  itlam  Griece potius  quam  Latine  fuis- 
seexaratam,  cum  exarata  sit  in  monasterio  Grue- 
carum  monialium,  ubi  sermo  Giwcus  haud  du- 
bie  erat  usitatus  prse  Latino.  Quod  vero  spectat 
ad  barbarismos  dictse  scripturx,  ad  omissos  ac- 
centus,  aliasque  notas  et  interpunctiones  ;  omnia 
ilta  tempori,  quo  vivebat  Sancta,  apte  rongmiunt, 
prsesertim  si  consideremus  scriptum  esse  Virgi' 
nis,  quve  verisimititer  jjarum  curavit  sermonis 
elegantiam,  et  interpunctiones  atiasque  notas  vo- 
cibus  appingi  solitas. 

2SPorro  dubitare  vix  possumus,  quin  S.  Uo- 
salia  fuerit  usa  Grsecorum  lingua  vutgari,  non 
lingua  doctorum.  De  duptice  hac  lingua  recen- 
tiorum  Gr&corum  Leo  Allatius  in  Opere  de  Ec- 
q  ctesise  Occidenlalis  et  Orientalis ])erpetua  consen- 
sione  lib.  3  cap.  8  num.  7  ita  toquitur  i  Lingua 
apud  eos  duplex  in  usu  est ;  altera  antiqua,  quam 
veteres  Graeci  in  conscribendis  librifl  usurparunt  ; 
altera  recentior  et  communior  ct  uaitatlor.  1'rio- 
re  in  sacris  celebrandis  utuntur;...  attera  in 
familiaribus  colloquiis,  concionibus  et  epistolis. 
Et  nunc  demum  hac  eadem  historiolas  ,  tracta- 
tus,  et  varii  generis  carmina  pang-unt.  Quam  ta- 
men  ,  qui  sapientiores  et  eruditiores  haberi  cu- 
piunt ,  in  Operibus  edendis ,  antiquam  sectan- 
tes,  refujriunt.  Notas  quoque  ittas,  quse  Grsecis 
litteris  adscribi  solent,  non  semper  usitatas  fuis- 
se,  idem  auctor  tradit  in  Animadversionibus  in 
antiquitatum  Etruscarum  fragmenta  num.  47 
ita  scribens  :  Guilielmus  iuterim  Canterus  Syn- 
tag".  de  rat.  emend.  Graecos  auctores  cap.  G  pro- 
bat ,  tum  ex  vetustis  oodicibus ,  tum  ex  scho- 
liastis,  veteres  Gracos  nudas  litieras  absque  api- 
cibus  illis  pingere  solitos  fuisse  ;  quod  etiam 
sspius  asserit  Politianus,  sed  potissimum  Miscellan. 
cap.  58  et  80,  ubi  carmina  sine  ullis  accentiun- 
culis  scripta  veteri  more  ,  aflirmat.  Plura  dein- 
dede  interpunctionibus,  quas  recentiores  antiquis 


tertia  objeetio 

quia  in  T'or;6'"  m<" 

*  .     ttor,  faext, 


cum  Sancta 
verisitnilUer 
usa  fueril 
lingua  Gr.rca 
vuttjar 


285 
scriptoribus  addiderunt,  ibidem  disputat.  Verum       «cro« 
hxc  sufficiunt,  ut  facile  possimus  crcdere,  totam        J*  s- 
itlam  scnpturam  exarari  potuisse  a  S.  Rosalia, 
sicutt  mventa  est. 

29    Objicitur   tertio    vox   ahl9rt   seu   soror 
qu<v  m  hacscrtptura  occurrit,  pnesctit,- 
QutsquinensiinscripUone  se  sororem  non  i 
navtt  Uosalia.  Additur  altem  differentia  iUarum 
scripturarum,  nimirum  quod  in  specu  Quisqui- 
nensi  iegatur   Rosalia  Sinibaldi   tilia,  in  charta 
vero  Poff«Aca  lurfaldr,.    Utraquc  obserrado  90  di- 
ngitur,  ut  eooistimemus  scripiuram  inventam, 
sisupposititia  non  est,attribuendam  essecuidam 
moniali,  a  8.  fiosalia  distinctse,  qwe  geminum 
habuerit  nomen  proprium,  ct  rocata  fuerii  Uo- 
salia  Sinibalda.  Quin  et  tertiam  differentiam  eo- 
dem  trahii  Afonctwiw,  qui  illa  objicit  m  Htsto- 
ria  §  12  pag.  L09  et  uu  .-  nam  magis  reverenter 
de  Ch?-isto  dicitur  in  Latino  scripto,  pro  amore 
Domini   mci  Jcsu    Christi,    quam    in    Qrmco , 
liynum  Domini  mei,  uut   lleri  mei,   (//  ille  rutt. 
Verum  vom  tywrw   pro  Domino   usurpata  du- 
dum  fuit  a  Qrxcis,  ita  ut  h&cultimaobservatio 
nuUiussitmomenti.  J>u<v  vero  priores  ceteris  <>b-  u 
jectionibus  mihi  apparent  meliores,  cum  revera 
scriptum  possit  esse  alterius.  Attamen  alte  i 
esse  Rus(di;c  scripturam  illiiu/,  ex  okjectionibus 
ipsis  certo  inferri  nequit ;  prasertim  cum  nulla 
assignetitr  Iiosutiu  Sinibatda,  qu<v  ni  monasterio 

sanctissimi  Salvatoris  vitam  traduwerit.  cumque 
conjunctio  duorum  nominum  illo  temporenon  ri- 
deatur  fuisse  tam  usitata,  quam  facta  est  nostris 
temporibus.  Pr&terea,  etsi  nomen  Sinibaldua  usi 
tatum  fuerit  eo  tempore,  nondum  inveninomen 
SiuibaM  i  datum  tuno  fuisse  mulieribus,  Imo 
ipsum  nomen  Rosalia  tuno  rarum  erat,  ita  nt 
difficittter  credi  possit,  duo  illanomina  Rosalis 
SinibaMa  Bidem  puetLv,  ut  propria,  fuisse  iut- 
posita. 

30   Quapropter  non  satis  video  litem   <?,-  ,lf,,   utnthitctrH 
scriptura satis  decidi  posse sine altera,  qumkuic  •",(,,(i"»'. 
occasionem  prxbuit.  Nec  dubito,  quin  illiipsi , 

qui  Qrmcum  id  scriptum  acriter  iui/u/i/uurunt, 
quia  vitam  monasticam  S.  Rosallee  nullo  modo 
admitterc  votuerunt ,  non  minori  studio  pugnaS' 
sent  pro  QrSBcaiUascripturaSanctseattribuenda, 
sihssc  sententiic  de  monastica  8   Etosalias  profes* 

sione  tu/ttun/    rrpugn/trct,  qttaufum  ri<triu  furrt. 

Sane  quantum  ex  modo  scribendi  Utorum  colli    p 
gerepossum,  facitc  admitterent  81nibaldam  idom 
esse    ac    Siiiit>;il.li     tilinm    in    t/tu/f/it/t    srripturn 

Grmca  :  facite  quoque  intelliger&nt,  vooem  soror 
omitti  potuisse  i>t  spetunca  a  Eto  alia,  quod  sta- 
tuisset  ibidem  vitam  ducere  sotitariam  ,  ct  ab 
omni  moniatium  societateseparatatn,  Verum  pra 

r/jji/u  r/i/iu  srripturaut  ittam  iniputjntnuli  et  fere 
un/ca  rst,  /jiiui!  citn  nnm/isticu  S.  li^.siilui-,  i/inun 
improhtibii  n  cuntciufunl ,  n/njari  u/ru  passtt, 

sischedailta  Sanctas  attribuatur.  ttaque,si  pro* 
fessio  monastica  hujusce  Sanctw  aliundeprobabi 
titer  asseri  ct  defendi  possit,  scriptura  quoque 
h/cc   pruljabtti    rutione   KoHalUB  uftribui  poterit  ; 

quinet  augrbi/  probabilitatom  pradictSB  opinio* 
nis ,  uti  argumentum  probabite  ceteris  adjun- 
cturn.  Si  vero  prorsus  improbabite  est,  Sanctam 
atiquandoin  monasteriovixt  ■  <■ ,  neque  hseochar- 
ta  probabititer  S.  Bosalifl  adsoribi  poterit.  Mitto 
igitur  objectiones  atias,  quseex  dato  instrumento 
satts  refutatse  sunt  :  et  progredior  ad  alia  gesto* 
rum  monwucnla. 


§  IV 


28G 


I)h  S.  KOSALIA 


AtlTunL 

J  > 


§  IV.  Multae  tabulae  pictae  de  S.  Ro- 
salia  :  examinatur,  an  Sancta  tem- 
pore  vitse  solitarise  prorsus  latue- 
rit  incognita,  eaque  opinio  osten- 
ditur  improbabilis  et  antiquae 
traditioni  contraria:  hincstatuitur 
de  auctoritate  picturarum. 


Antiqut a.  f^amnue  lib,   2  cap.  i  monumenta  t   quibus 

,,,„.,  <..„.        KSU8US  cst  ,  enumerarc   pergit,  et  pictas  ta- 

• i ' bulot   recensms  ,  Uc  iis  sic  loquitur       Demum 

"""'"'*'  (Vitam  colligemus)  ei  pioturieet  memoriia,  quffl 
erant  imtiquaj ,  purtim  jara  cognitte,  partim  re- 
oenter  Inventee.  B»,  quantam  hactenus  scimus, 
daaumptffi  Qon  eunt  es  aliquo  Vita  S.  Boaalim 
jj  antiquitun  eoripta  :  sunt  nihilominus  fundamenta 
\ .  t :  i  - .  quam  ounc  ci  ibimui ;  quandoquidam  aaltem 
e\  parti  eoi  ervant,  quaa  de  vita  hujus  Sanct&e 
prasteritifl  tem  i  ■  in  hominum  memoria  re- 
maai .  raat.  Praterea  ad  oonBolatiouem  iMorum  , 
quilegeronon  oorunt,  ouratumest,  uttabula 
ptemd  lm  Boma  ajrl  inoiderentuT  oum  approba- 
tione  Ulorum,  quorum  erat  faoultatem  illam  con- 
ininv  Harum  tabularum,  uti  ct  insct-iptiouis 
Quisquinensis  explioationem  se  pro  Vita  datu- 
rum  promittit,  idque  diligenter  presstitit,  Cum 
autcur  h.rr  sint  prveoipua  gestorum  9,  Ro 
monumenta,  illas  ipaas  tabulas  leetorutn  <>■  ulis 
swhibebo,  Quodut  faoere  possem,  multummeju 
nt  /:.  i'  Tgnatius Stanislaus  Castigliajam  supra 
lau  latus ,  qui  mira  hw  anitate  et  Uberalitate 
tumtrs  i.i  i     ,  quibus  usus  ost  Cascinus, 

kuc  direwit  \  qum  et  pecuniam  in  Huno  usum 
ooUegitt  ut  modicis  aut  /<><■  nuUis 
sumptibuB  no  scini  imagineu 

ow>  Opori  nosiro  inseri  possent. 

- ip/oprto-  i  quantam  il- 

irui  i.iu,  t,ut„    lisima\  ■■  auctoritateri  nmus 

aut  del  l  i  ssp     teo,   ht,     mihi 

j  |  a  , .  ■         erere,  prwsertim  s  -   isoini 

aliorumq\      ,  ,,   ww,  qua  con- 

..  litur,  S.  [iosallam  in  anfons  suis  ita  laiuisse 

■  .-.'  homini  nolafue- 
rit,  nc  moriens  quidcm.  Utcnim  non  satis  ca- 
pio  ,  quo  aliquid  innc  ■  \otuerit  de 

gostis  s.nict.r  in  spelunois  ei  montibus,  sinulius 
wnquom  Anachoreiidem  eiderii ,  nuttus 

rUe  aliquid  sciverii,  nemo  oognoverii,  vive- 
retne  an  defunota  fbret  Scioquide 
■■■   a  l reeelationee,  quibus  Virgo  ipsa  posi 
tem  ri  otuit  nonnulla,  q\  »  -t  m  ciia, 

■  ■t)i  nuUum  habemus  taHum  revekUionum  ido~ 
n$um  tcstimoniitin  nmlttts  ufn^uomamHqieui 
ptorde  simitibus  BaseXim  etppariHonibus  oei  rer- 
bo  meminit,  //<;.•  de  .     m  Safomus  in  Vitasie 
d»  Semeta  m  Si  i  qwBnam  fuorit 

ttoaaiiaa   tivendJ   ratio  in  ntroqua  antro,    aiqnia 

iat  .   uenrpara  plana  tioebit  fflaronym 
ba  da  auo  Paulo  i  ram  prindpe  >       Qao 

h  modo  iu  media  astate  vhrerft,  nut  tpns 
u:v  pertulerit  (nsidiaa,  nulli  oompoitam  haba- 
tur  ".  Verumtamen  j  riptorpostmodum, 

ubi  agit  de  cultu  s.  R  nonnihii  a  priori- 


VIKGIXE. 

bus  istis  verbis  recedere  videtur,  ista  scribens  :  l> 
Non  adeo  tamen  vitam,  mortem,  et  sepulcrum 
Kosalite  occlusit  Deus  ,  ut  ejus  sanctitatis  radii 
non  emicarint  identidem.  Qua  ratione  id  factum 
io  Virgine,  qua?  ab  hominum  se  consortio  vi- 
vens  sejunxerat ,  nos  latet;  sed  plane  factum 
ecimus,  nec  miramur,  cum  ab  admirabilis  Dei 
consilio  id  profectum  esse  intellig-amus.  Heec  il- 
le,  quia  antiquum  Sanctae  cultum,  qui  indubi- 
tatus  est,  negare  non  potest.  Verum  qumrere  li- 
ceat,  quomodo  cultus  ille  fuerit  inchoatus ,  si 
nec  vita  solitaria  Rosaliae,  nec  mors  ittius  utti 
innotuerit?  Tacet  ad  hanc  interrogationem  Sa- 
lernus  ,  nee  audet  ad  apparitionem  recurrere , 
quod  nuttum  apud  veteres  talis  apparitionis  sit 
fundamentum* 

3:i  Cascinus  loco  assignato  credidit,  aut  certe  ritancta  Soii 
SUSpicatUS  est,  aliquid  otim  de  S.  Rosalia  fuisse  u*tat»omu 
Utteris  consignatum  :  ait  envm  sibi  ad  raanus  non  gnita  . 
cssepauca  itla,  quxsubinde  de  Sancta  fuere scri- 
pta.  De  antiquis  scri/dis  haut  dubie  loquitur  , 
cumpaulo  inferius  innuat,  jacturam  illam  con- 
tingere  potuisse  incendiis  et  conflagrationibus  ta- 
butariorum.  At,  si  quid  otim  de  S.  Ilosalia  scri-  E 
ptum  fuit,  redit  quzestio  jam propositade pictu- 
ris,  nimirum  unde  habuerint  antiqui  illi,  qum 
enarrarent  de  gestis  S.  Rosaliae,  si  hsec  prorsus 
incognita  usque  ad  obitum  permanserit  ?  Idem 
scriptor  varia  narrat  de  S.  Rosalia,  quae  hausta 
affkmat  extraditione.  Quoero  rursum,  unde  ori- 
ri  potuerit  traditio  de  gestis  illis,  si  nemo  morta- 
lium  Rosaliam  noverit  ,  aut  umquam  viderit  , 
post  assumptont  vitam  solitariam?  Imo  neparen- 
tes  quidem  aut  consanguinei  Virginis  eo  casu 
umquam  scire  potuerunt,  quam  vitam  amplexa 
essct  :  ignorare  etiam  ipsos  necesse  fuit,  fugisset- 
ne  Kosalia,  an  infortunio  quodam  periisset,  aut 
furto  itu.1  raptu  esset  ablata.  Unde  igitur  enata 
est  traditio,  ex  qua  utcumque  didicit  Caietanus 
tempus,  quo  vixit  Sancta,  et  alia  plura?  Ta- 
cet  etiam  Cascinus  ad  omnes  hasce  interrogatio- 

oontentus  suis  ti-aditionibus,  picturis,  ge- 
stis  forsan enarratis ,  et  demum  cuttu  indubitato  : 
nam  religiosior  fuit,  quam  ut  sine  fundamento 
auderet  asserore,  h;ec  omuiaex sotis  revelationi- 
bus  ortum  hahuissc  ■  quam  /.->■  ignorare  non  de- 
buci-it  aut  potuerit,  urr  traditiones  de  Sancta 
prorsus  ignota  oriri,  nec  cultum  illius  inchoa-  ^ 
ri  /><>ssr.  ILi  diffumltates  tam  naturates  sunt,  ut 
spontc  sc  offerant,  modo  quis  opinionem  illam  de 
ignoi  'SttS  llosaliu  sotttm  auribus  percipiat. 

I     Q  .7,   ne    in    tenebris  avnbulare  Verumeaopi 

cogamur,  qussrere  uiterius  tubet ,   unde  Siculi  nionataett 
rtnf.S.  K      i     .   prorsus  tam  in  vitaso-  voucorporu 
litaria,  quam  in  mortefuisse  ignoiam?  An  for- 
Sancta  ips*  p  \st  mortem  reveta- 

vitf  Adid  nullo  funUumento  Uici  potest,  et  ne- 
mo,  quod  sciam,  i  \re  susiinuit  hactenus, 

fuisquam  in  I  aui  post  ipsins 

mortom  ,  soire  potut  B  am  ,  sibi  ignotam 
teque  aoeeteris,  tritam  duansse  soli  Deo  et  ange- 
lis  cuijnttiint  ?  liiUiculum  csset  i  mare,  oum 

contrattictioii  loat  U)ide  igitur,  obsecro, 

nataestiUa  opinio  apuderuditos  quosdam-f  Di- 
cam  candide,  eriri  non  j.otuisse,  nisidefectu  rei 
satis  atm»  Quippc  asseverant  aliqui,  hanc 

traditien*  /  wrmitanse  ecclesix ;  nt 
piioant,  quam  antiqua  sit  iila  traUitio ;  ncc  un- 
Ue  ortum  habucrit,  aut  haberc  potuerit.  Verum 
xislimo  iUam  traUitionem  non  esse  anti- 
quiorcnt  cor^oris  invcntione ;  et  facile  probabo 
opinionem  Cascini,  quam  alii  adopiarunt,  spe- 

cioso 


mventionem, 


tt  Caietano 

ignota  fuit  : 


t/utn  et  monu< 
men/ii  i 
prnertlm  an- 
tiqvit$imo  i  ul 
lui. 


DIE  QIWRT 
c«wo  1W0  traditionis  nomine  vestiri.  Traditiones 
suo  temporede  S.  Rosalia  vigenles  collegit  Caic- 
tanits.  At  ille  aulttbi  asseruit  ,  Rosaliam  in  soli- 
tudine  sua  ita  tnoHsse  i/tcognitam,  ut  mdlas  de 
ea  quidquam  scicerit.  Verba  iffSQ  t\v  /uoauscripto 
Caietani  accipe  :  Rosalia  virgo  Pauorini  nata 
traditur  ,  unaque  faisse  ancillarum  Marjraritaepe- 
ginse ,  quae  Willelmi  Siciliae  regis  coujux  fuit  , 
a  qua  proximum  urbi  Pauormo  montem ,  cui 
Peregrino  nomen  ,  dono  habeus  ,  eo  secessit  , 
vitamque  ab  omni  cousortio  remotam  iu  spelun- 
ca  transegit :  ibi  pie  sancteque  obiit  huinataque 
ecfc. 

35  Asserit  quidem  Caietanus  sanctam  Rosaliam 
in  spelunea  sua  vitam  duansse  ab  omui  consor- 
tio  remotam  j  sed  non  dicit  omnibus  homini- 
bus  fuisse  incognitam.  Vitam  autcm  ab  omni  con- 
sortio  remotam  ducerc  poterat  ;  ctiamsi  Panor- 
mitani  ornnes  nocisscut .  eam  ibidem  habitare , 
eamque  novissent ,  et  subinde  etiam  ad  spelun- 
cam  SancLv  accessisseut ,  ut  eidem  neoessaria  ad 
victum  procurarent,  autpia  ipsius  audirent  mo- 
nita.  Neque  hssc  tantum  consistere  possunt  cum 
vita  ab  omni  consortio  remota ,  sed  alia  etiam 
plura  Si  S.  Rosalia  dicbus  Dominicis  et  festis 
spelunca  sua  fuerit  egressa,  ut  in  monasterio  aut 
ecclesiaproxima  sacrosancto  Missss  Sacrificio  in- 
teresset  ,  ut  leviuscutas  noxassacra  confessione 
eaypiaret,  iti  Pane  eucharistico  reflceretur:  aut 
si  pius  presbyter  statis  temporibus  ad  speluncarn 
ipsius  venisset,  ut  ei  memorata p/wstaret  officia  ; 
possct  nihilominus  dici  \ntam  transegisse  in  spe- 
lunca  sua  dbomniconsortio  rcmotam-.ncqueenim 
perfectioni  utt&  solitarim  obsistere  possunt  pia 
illa  ejcercitia  ;  neque  impediunt ,  quo  minus  vita 
talis  recte  dici  possit  ab  omni  consorHo  rcmo- 
ln.  Quare  ,  sicut  j/ro  cerlo  afftrmare  nolhn  , 
Rosaliam  subinde  egressam  fuisse  spelunca  sua  , 
aul  aliquem  in  spel/uncam  admisisse,  id sacrosan- 

ctorum  mystcrioi-um  ftcrcl.  particvps  ;  quia  ido- 
nea  ad  id  afflrmanduw  monumenta  non  habeo; 
ita  aandide  proflteor  ,  me  fidem  non  habitu- 
rcni  iliis ,  qui  pia  illa  e.ccrcitia  certo  SanotiB 
Anackoretidiabjudiearecontendunt,  nisi  meliora 
adducant  documenta,  quam  hactenus  allata  vi$i, 
ut  opinionem  illam  stabiliant .  nam  relatio  Caie- 
tanisatis  ostendit,  em  antiquistraditionibusnihil 
haberi,  quo  probetur ,  8.  Rosallam  magis  fuisse 
solitariam  ,  quam  fuerunt  muUi sancti  anackore 
tae,  quistatis  temporibusaddivina  mysteria  acce- 
debant. 
96  Jam  vero,  quidquidsit  de  ewercitiis  illis,  de 
ius  nihil  statui  pot  i      \s  conjectu- 

ris ,  opinio   ilta  de  Rosalia   prorsus  incognita, 
ulo  natam  ,   traditionibus- 
que  antiquis  destit  H,  omm  ■ 

Qui  ulta  per- 

suadent ,  Rosaliam  antiquis  Siculis  fu\    e  <  ogni- 
tam  , 

Anti  i  iditio  habet  ,    I 

specu  montis  Peregrini ,  atque  idcin 

a  secuia,  ut  suo  loco  videbimus ,  tedes 
effigie  $anct&  .  I  hde,  quze- 
so,nataest  ii  le  cujus  Vi  nullue 

ai  ■?  Non  ah  ■   ■  >>■,  quam  quod  Bo 

.  saltem   uni  aut  plurlbue    esset  cognita 

t  mortefft  ■    /■"  ere  po* 

unt.  Antiqua   item  traditio  erat  de  ha 
tione  ri    "<  antro 

uogue  origmem  h  buit.  Pr&terea 

cuUus  Sanctae  tam  antiquus  est  tn  Sicitia,  ».t  Ca~ 
:s  lib    'l  cap   10  voluerit,  jamculla,, 


A  SEPTEMBRIS. 


2^7 


se  tempore  Guiliehni  ret/is,  et  Ale.vandri  Papm 
111,  idest,  uno  aut  altero  anno  post  mortem 
SancLvtsic»t  iUam  figti  Cascinus.  v 

est  ilh  opinio  Caseini,  ut  suo  hco  videbimus; 
at  cerhts  salte,»  cst  cultus  valde  antiquus,  ac  eo- 
dem    scculo  cicptus.  Intelligere  igitur  nequeo  , 
qua  consequentia  Casduus,  aliiqueipsum  se 
voluerint,  Sanctam  l»>n  mcognitam  fuisi 
porc  vita  solitaria\  ut  uc  in  supremo  quidem  ago- 
nc  uUus  ci  adfuerit ,  et  cuttum  tamen  ccep 
non  diu  posl  mortem.  An   igitur  cceperunt  n 
culi  Sanctam  colere,  quan    i   i 
bant .  nec  viventem  noverant  f  Sane  eoplioandum 
imprimis  fuerat ,  quo  id  demum  facto  conttn* 
gerepotuerit,aut  verisimiiiter <  ,7.  Quade 

causa  longe  magis  credibilia  dicemus ,  si  asse- 
ramus  Sometam  aliquibus  sattem  notam  fuisse, 
e(  vorisi  isque  Pano  witanis  , 

qui ,  ut  minimum  ,  s.  erant  Rosalian 

spcluncamontis  Peregrini degere ,  et  deindeibi* 
dem  obiisse,  ticet  vuUum  ipsius  fortasse  num 
quam  viderent, 
81 1 '  ■■■  mtiquis  S.  RoaalioB  tan- 

tribuit ,  ut  non        '    gesta        i    .    I 

nis  ca-  cnrum  aucforitafe  .',.. 

ms  de  emterna  speoie  et  vestitu  s< 
A,nachoreUdis  disserat  di<.  E  cap    11,    \tadum 
illum  oJisputandi  non  improbo,sisi  evelv 

musSanctum  tem\  ■  litatn 

ct  subinde  visam  fuisse  ,  saUem  ap  aliquibus,qui 
de  veetibus  ,   statura  et  v\  '       ,  sius  pict\ 
utcumquepotuerintins         ■    Verum  rursusnon 
capio  ,  quo  dm  \oC     inusscribere  potue- 

rit ,  tabulam  Marturanensem  .  quia  ceteris  anti- 
quio  ■  •  n  maxime 

siniiirn)  Sanctm  ,  si  existimaverit  knachoreti* 
itchi  nosiratn  anullo  umquam homine fUisse vi* 
sttm  ttci  cognitam,  postquam  in  puellari eetate 
d  \m ■•  ■  pa '  ■  ■■■■'■■■  ■'■■■  ■■'  wat,  Credit  tab\  lam  U 
tam  ab  atmo  L2B7  fuisse  pictam,  Supponamus 
etiam,  per  me  licet,  statim  fuisse  pictam  ,  ubi 
mors  s<t,n  '.i  at,  An  idcirco pictorvestes 

numquan/  /■/:■:>>:.  ,-ccic  finfuit.  c.rprimere  '  An  vul 
tum  numquam  ab  aiiquo  visum  ( nisi  forsan  in 
puellari sstate ,  guodnequidem  dicipotest  saHe 
certo)  apte  detineare  poterat,  aut  staturam  num 
quam   oculis  subjectam  ewacte    >■.         ntaret 
Vides,  opmorx  lector  quamthale  cohareantcol 
lectiones  ei  asserta   multa  eruditi  Casoini  oum 

opinione  illa  de  Ro    I     pr u  i  ignota  .  qu&    in 

Opere  ipsius  siclegitur,  ut  merito  dubitarepov- 

■■■:,  anillam  ip     a   teruerit,  aut  saltem  an 
ftrmue  in  ea  opinione  perstiterit,  Al ,  quidquid 
sitde  mente  Ca  c  i         agna  copia antiquarum 
imaginum ,  pture   e&  '•   im  per  Sicitiam  parsse  . 
i  ultusque  tam  antiquue  et  late  propagatus,  qua 
lem  ">/'>"  videbimu  ,  lucuienter  in  'inuant,  8an 
ctam  '">>'  /■<  ''"''■',  quam  '  i  ■      pt    t  m\  >  U  m  ,    <• 
tis  notam  fUisse  etcelebrem.  Plura  addua  pos 
sunt  argwnenl  busdicta  conflrmentur,  At. 

satis  ■  ■  it  m  im  adji  ■  ■  ■  obset  vationem,  Pai  oi 
mo  ,  inquit  in    TwvenHone  corporie, 

daobuB  ■.!!■'■''  d      :  u     mon    Pi 

regrid*  inouju  petunca  viaHt  et  defunoia  eet 
s.   [!o.-:ili;'.  Qui      gttut    iineidonei  antiquorum 

,,1'mti .  ■  ■■  ditt .  niii.  pmdi  nti  >■  •  redere  po  ■ 
sit ,  />>.  tanta  propinquitate  urh    oeleberrimse 

.      i  \tuiSSe   I  ■'■'   "   •  '><""<>  fu.crit  di  r>  i 

■■,.>>>■  ' 

/,,  ,■,    .,.,■/  credendam  rem  tam  insolitamet 
inusitatof/-  >    ,  "■  gunu  nta  .   et  mani 

■  ■■'■  '  a       ■  " (  y-> 

lerno 


kCCTOll 
J.S. 


iinajjnf&ui  ac 

ti9i  fifmf/ftucU* 

Dontra- 

ria  ; 

Q 


rationa  j/ro 
illaopiaiOJu 

nltittx 


AUtTOne 

J.  S. 


multa  inmtn 
lupiiumuit. 


et  ne  vel  $ir 
quuhm  rnii- 
<  ttnt ,  quotl 
fiMritur, 


lerno  prseter  leves  quasaam  conjecturas.   Audia- 
mus  Salemum  in   Vita  :   Fuerunt    anachoretse , 
inguit  ,  qui  aliqnem  ag-endi   modum  cum   horai- 
nibus  admitterent  ;  sed  alii  arctius   vitae    genufl 
sequuti,  ita  ab  humana  se  societate  secreverunt, 
ut  soli  viverent  Deo ,  in  specus  vel  seraper,  vel 
ut  pluriraum    inclusi.  Ad  buuc  vero   perfeetionis 
apicem  ,  qui   humanai    mentis    obtutum   fug-it  , 
Rosaliam  conscendis.se   necesse  fuit :  neque  enim 
nobflis    Puellfl  in  paternis,  vel    patriae  urbi  pro- 
ximifl   agris   versari    potuisset  ,  quin    ng-noscere- 
tur  :   iifc    '-iii' -J  n^nitffl  licuisset  vitam   ibi  agre- 
stem  ducere  ,   temporum  injuriis ,  bestiamm  fe- 
rocit;iti  ,   latronum  nequissimorumque   hominum 
inflidifi  expositam.  Quare  prudenter  factura  arbi- 
tror,  ut  in  siifi  iila  epigraphe  non  Acripserit  Ko- 
lalie  ,    [w    ii 40  bbbmo,   -'iut ,   i\   aoo  kowtb;  sed 
\\  boo  awtoo  fle habitaturam  ineculpserit.  llacte- 
nus  Salernus  ,   tjui  koc  argumentum  mutuatus 
est  r.r  Cascino  tib.  2  cap.  12.   Verum  nontam 
graviter  urget    haec  rntio  ,   ut  in  comparatio- 
nem  adduci  possit  cum  rationibus  pro  senten- 
tia  opposita  jam  allatis ;  etsiquid  omninopro- 
B  baret ,  solum  evinceret ,  Bosaliam  verisimititer 
fuisse  incognitam  initio  vitse  solitariic,  quamdiu 
pericutum  erat ,  ne  retraheretur  a  parcntibus. 
Ai  oum  illa  ratio  mutta  incerta  tamquam  certa 
supponati  no  quidem  evincit,  primam  Virginis 
fut/ttm  tam  clandestinam  /uisse,  ut  nutti  in.no- 
tucrit:  imo  cx  illo  argumento  nequit  certo  tnferri, 
Rosalfam  clanculum  et  invitis  consanguineis  ad 
vitam  solitariam  abivisse. 

19  Quam  multa  sitit  incerta,  qusB  tamqtuim  cer- 
ta  in  objectione  supponuntur ,  primum  accipe. 
8upponitur  in  tenella  mtate  fuisse  i£o.  alia,  dum 
aggressa  est   vitam  anachoreticam.  At  tenera 

itta  Virginis  uttis  nultti  iiistrmiieu/o  tiu/it/uo  , 
aut  argumentt)  ttttmeti  /irolmri  poterit  ,  tt/roque 
ptuurest  airrrUi.  Sermu/o  stt/i/ifmttur,   \  trtjinem 

reota  eco  paterna  dotno  aut  palatio  regio  se  in  de- 
sertum  oontulisse  ,  priusquam  exercitata  esset 
io  n/ii  monastica,  Al  nt  rursus  incertutn  est,  ut 
patetn/,  u/ii  hsec controversia  ewaminabitur  infe- 

rius.    Trrtio  suji/ionttttr,  ei.iisse  parentes   \  trtji- 

nis,  autsaltem  alios,  gut  idemjus  haberentin  Vir- 
ginem,  quando  hacelegit  psi  itariam.  Td 

eeque  esi  incertum,  cum  Etoaalia  eo  tempore  po- 

C   tucrtl  esse  <>r/>u(u  /xt  rent  tf>us,   ea,jur  ,-ssr  atate  , 
ut   fefortuii  juri   nOtl  suf>rssr(  ,  ttuf  /lutttts  tufures 

nou  haberet,  Quarto  supponitur,  Rosaliam  in  si  i 

tmtrts  sttis  /uisse  ufoto.rioni  multiS  periculis,  tam 

a  tiestutrifiu  ferocitais,  quam  malorum  hominum 
insidiis.   M  ne  iUa  quidem  pericula  satissunt 

Certa  \   /uwserttm  st   notam  /ttisse    \trt/i,its  spe- 

luncam  eanstimetnus  i  nani  hac  ita  potuil  occlu- 
di,  ut  bestiis  nulluspateret  accessus,  Qum  aut\  ■ 
prior spelunca  esset  i'n  agropatemo  ,  aUera  non 
longe  Panormo  dissita;  satis  item  occludi  poto- 
rat  eoufrtt  perversos  homines,  a  quibus  minus 
eruf  timendum ,  quia  pauper  Anachoretis  ni- 
hil  nt  uutro  suo  habebai  .  quod  oupiditatem  lo> 
tronum  eaxitare  poterat.  Itaguaomnia  fere,  </a,v 

Saferuus  ttt  certo  ussumtt,  prorstts  sttnt  ineerttt. 

Si  tamen  certa  eanstimarentur ;  no  sicguidem 
evincereni  atimi.  quam  ELoaaltam  fuisse  ignotam 
consanguineissatiStetaliisomnibuStaquibx  i 
dipotuisset;  non  oero  probarent ,  nuUiprorsus 
mortaliwn  fuisse  cognitam, 

40  Supponamus  tantisper  oertum  esse  <  koet 
non  modo  incertum,  sed  minus  ouoguo  probabi- 
le  apparet )  fugisse  BLosaliaro  invitis  acignoran- 
tibus  parenttbus  ,  consanguineis,  omnibusquede- 


E 


DE  S.  ROSALlA  VIRGINE. 

mum  hominibus,  per  quos   Virginis  consilium  D 
erumpere  poterat,  ne  agnita  domum  retraheretur. 
Cur  Virgo  nobitis  non  poterat  habere  fidam  an- 
citlulam  ,  cui  consilium  suum  probaverat ,  quam- 
que  benefiviis    suis  ad  silendum  obstrinxerat , 
ut  h&c  in  antro  latenti  necessaria  ad  tenuem  vi- 
ctum  afferret  clanculum  ?  Sane  ,    si   credamus 
Bosaliam  in  agro patemo  latuisse ,  ejusmodi  ser- 
vitium  videtur  fuisse  utcumque  necessarium  :  ne- 
que  enim  in  spelunca  invenit ,  quibus  vitam  su- 
stentaret  •  nec  spetunca  egredi  poterat  sineperi- 
culo,  ne  brevi  agnosceretur.  Deinde,  licet  quoque 
credere  vellemus  incognitam  prorsus  fuisse  initio 
vitse  sotitariiB ,   cur  latebree  iilee  tandem  erum- 
pere  non  poterant ,  sanctaque  Anachoretis  casu 
quodam  vicinis  hominibus  innotescere  ?  Profecto 
si  consideremus ,  Virginem  sanctam  ,  quminan- 
tro  Quisquinensi  vitam  traducere  /rroposuerat , 
ex  hoo  deinde  in  aiiud migrasse ;  noa  inveniemus 
rationem  atiam  probabiliorem  ,  quam  quodSan- 
cta  magis,  quamvellet,  innotuisset  in  specu  prio- 
re ;  ideoque  aliam  qusesiverit ,  ubi  magis  iateret, 
et    securius  divina  contemplaretur.  Itaque    ex 
ctandestina  Rosaiia:  fuga,  licet-certa  esset,  pri- 
mo  nequit  probari ,  omnino  incognitam  fuisse, 
aut  nultius  admisisse  servitium.  Secundo,  etsi 
initio   fugse  plane  fuisset  ignota  omnibus,  nec- 
sequeretur  ,  semper  incognitam  mansisse.  Con- 
tra  rero,  antri  mutatio  insinuat,  non  mansisse 
incognitam  in  priore   antro .-  et  traditio  anti- 
qua  de  ipsius  habitatione  in  isto  antro    plane 
ostenfl.it ,  non  fuisse  ibidem  omnino  incognitam. 
De  aniro  montis  Peregrini  res  non  minus  videtur 
clara  ,  cum  antiquorum  traditio  de  habitatione 
Bo  :iliae  in  illo  antro  ad  posteros  pervenerit ,  et 
Caietanus  scripserit  ,    montem   Peregrinum  a 
Margarita  regina  donatum  fuisse  Rosaliae  ,  ut  eo 
secetirn  I . 

41  Fateor  quidem  seque  incertum ,  ac  multa 
alia  incerta  sunt,  videri  posse,  an  Rosalia  mon- 
tem   l'< -ii  nrntum  acceperit  a  Margarita  regina. 
At  non  video  ,  cur  eruditi  Siculi ,  qui  Caietani 
auctoritatem  maximi  facere  soient,  id  rejecturi 
sint  tamquam  certo  falsum.  Verum,  etsi  id  quo- 
que  i/ists  tiberaliter  darevellem,  certe  agnoscere 
debebunt ,  Caictanum  id  scribere  non  potuisse,  si 
credidisset  ELosaliam  etnndestiyxa  fuga  aulamde- 
seruisse,  et  semper  latuisse  incognitam :  neque 
enim  regina  locum  donare  poterat  Rosalije  ,  si 
ignorabat,  ubiiateret:  si  ne  quidem  sciebat ,  vi- 
oeretne,  an  mortua  esset.  Itaque  Caietanus  existi- 
/  ,  consilium  Rosaliae  fuisse  notum  saltem 
reginse.  Imoem  ejusdem  sententia  nec  Panormi- 
tanis  erat  ignotum :  nam  donatio  tatis  toci ,  qua- 
tts  est  mtms  Peregrinus,  latere  non  poterat,  prse- 
m  si  /ieret  pcr  reginam.  Quse  de  causa,  cum 
dicai  Caietanus  ,    Quaj  de  diva  Rosalea  scribi- 
mus,  es  fama  et  seniorum  traditione  accepimus- 
idque  de  Caietano  profiteantur  et  s&pe  inculcent 
CascinttS,  Salernus  alttque  sententise  nostrse  op- 
positi  i  necssss  est ,  ut  etiam  fateantur  patroni 
cXandestinm  fugm  S.  liosaliie,  non  modo  aucto- 
rttatcm  Catetani,  sedetatitiquamtraditionem  no- 
Velta  opinioni  su<v  esse  contrariam  ;  eatnque  non 

umdodvstttutamesseomnitestimonioantiquorum; 
sedomnibus  monwnentisantiquis  ,  videiicet  tra- 
ditiontbus  ,  pteturis,  et  cultu  antiquo  prorsus 
reddi  improbabilem.  Quin  tmo  ,  si  utriusquean- 
trt  sttum  »mtureexpe,u1amus,nonimprobabile 
vuiebttur,  saceUum  aliquod  prope  Virginis  spe- 
cttmfutsse,  in  quo  divitux  mysteria  in  graiiam 
ipstus  celebrarentur ,  ne  egredi  spelunca  sua  co- 

geretur 


ac  Caietano  tt 
anliqum  tradi- 
tioni  repu- 
gnant. 


DIE  QUA&TA 

A  geretur,  Poterat  id  fieri  in  patemo  agro  Quis- 

quinensi;  poterat  etiam  in  monte  Peregri>io,  si 

hic  Virgini  donatus  est  a  regina.  Quod  autem 

Sancta  sculpserit,   In  hoc  antro,  non  vero  in  liac 

eremoautinh  c  monte.  se  habitare  decrevisse ; 

nullo  modo  favet  clandestinx  fugx;  at  utcum- 

que  insinuat,  non  fuisse  solitam  antro  suo  egre- 

Incertum         *'  SBd  l&*  constanter  in  vita  solitaria  permanere. 

an7ubZTho-      42  Hxc:  erudite  tetor,  diligenter  disputanda 

mimbu$$e        censwi,  nihil  de  ceteris  omnibus  certi  statuere 

oMtenderit  ii>-  intendens,  nisi  iltud  unicum,  quod  sancta   Ana- 

90 :  choretis  non  sic  omnibus  hominibus  incognita  in 

specu  sua  vixerit,  ut  nullus  eam  sciret  vicere. 

Verisimite  quoque  apparet,  nomen  ipsius,/,' 

et  habitationem  in  specu  passim  fuisse  nota  vi- 

cinist  et  maxime  Panormitanis;  at  non  a>que  id 

certum.  Sacrosanctis  Ecctesuv  Sacramentis  usam 

fuisse  Sanctam,  et  sacro  Missx  sacrificio  assiste- 

re  soiitam  tempore  viU-e  solitarUe,  mihi  prorsus 

persuadeo;  at  omnino  incertum,  an  spcluncasua 

in  hunc  finem  soleret  egredi;  an  vero  hwc  officia 

ante  speluncam  in  sacello  aliquo,  aut  in  parte 

B  spetuncse  ad  eum  usum  destinata  peragerentur. 

Mqxie  incertum,  a.n  accedcntibus  pia  monita  <te- 

dent;  an  vero  nemincm  alloqui  votuerit,  ut  sola 

ccelestia  meditaretur.  De  hisce,qute  incerta  dixit 

nihit  ex  antiquis  monumentis  probart  potest  t 

aut  improbari.  Scriptores  nonpauci  aliter  de  iis 

locitti  sunt,  et  conteraleruni  varia  esse  certa,  qu<v 

ego  inter  incerta  reposui.  Non  pauci  item  priori  ■ 

bus  scripserunt  contraria;  eaque  similiter  pro 

certis  tradiderunt.  At  nostri  instituti  est,  nihil 

pro  certo  habere,  nisi  idoneis  probari  possit  do- 

cumentis;  nihil  item  ut  certo  falsum  rejicere,  nisi 

certa  appareant  falsitatis  indicia :  atque  ab  hoc 

mstituto  recedere  non  Ucet. 

TtutuTLTu-       4:i  Porro  ex  dictis  statuendum  cst  de  auctori- 

ctoraute  ima    tate  imaginibus   S.   Rosaliae  tribuenda.  Nullam 

ginum  Hanct.r.   UllS  aitctorittttcm  ttttrihi/rrr  posscit,  si  ttsstnttircr 

ns,  qui  volunt  3.  Rosaliam prorsus  fuisse  incogni- 
tam,  quia  secundum  illam  opinionem  pictores 
nihil  scivissent  de  Sanctse  gestis,  eta  nter 

pinxissent  meditationes  suas,  seu  ea  solum  peni- 
cilto  expressisscut  quse  ipsifuissent  commenti  ut 
sanctcV  Anachoretitlt  congrua.    Verum  cum  itla 
sententia  mihi  improbabilisappareat,atque  omni- 
C  no  r.vistimem  nonnulla  SancLv  gesta  innotescere 
potuisse,  eam  picturis  S.  Rosalira  ncgare  notim 
auctoritatem,  quam  picturis  aliorum  Sanctorum 
attribuimus.  Tanta  autem  auctoritas  non  sotet 
dari  picturis,  quanta  VittV  conscriptm  a  roxvo 
auctore  aut  suppare,  cum  pictores  nimiam  su 
mant  ti<r,if/ti/,/  ,  rt  saepe  ,  ubi  nihil  habent  cer- 
ti ,  incerta  audacter  penicillo  exprimant.  Cete- 
rum  tanto  major  fides  imaginibus  dcbetur,  quan- 
to  vetustiores  sunt,  et  setati  Sanctas  propinquio- 
res,  prwsertim si  rcpnesenlcnt  facta  historica.  Si 
vero  ca  repr/esententtt/ ,  quse  non  solent  hominum 
ocutis  paterr,   qrtilia  sunt  officia  angelorum  et 
Sanctorum;  non  snfts  firmum  illee  imagines  pra- 
bent  fundamentum,  quo  <  <  <  <tamus,omnia  peracta 
esse,  sicuti  ocutis  objiciuntur  ;  sedplerumquepro 
aUegoriis  haberi  debent.  Ex  aniris  <irmum  et  si- 
/><  corporis  inventinonnulta  <-<<n<-<///  Cascinus,  ea- 
quesuis  tocis  examinabimus.  ll<i<  tenus  Irmonu- 
mentis  <  ew  quibus  gesta  Q.  KoB&Ua 

utcumque  coUigi  possunt. 


SEPTEMBUIS. 


289 


J.  s. 


§  V.  Disceptatur  inter  Siculos  ,  an 
Sancta  professa  sit  vitam  monasti- 
cam,  priusquam  exorsa  est  vitam 
anachoreticam. 


Y'(""'  eremiticam  scu  anachorcticam  ducoii  S.   m  whmi 
V    Uosalia,   uti  habct  antiqua   traditio ,   atque  &mw«mctan« 

omnesomninoscriptoressinecontroversiaadmit-  ,to",,B/ty» 
tunt.  Verum  .  cum  prorsus  obscurum  sit  et  tt'7,71 
mefl  quotempore,  quoto  SBtatis  anno ,  qua  gwmmttn 

occasione  ttrqito  detnum  modo  vitam  SOlitariam  •;'""'<"'» . 
amplexasit  Virgo:  cumquede  gestis  ipsius  ttnte- 
rioribus  nihilsatis  esoploratum  habeamus  aut  ccr- 
tum  ■  de  hisceomnibus  in  varias conjecturas  <thie* 
runt  auctores.  Multi  contendunt,  RoaaHam  fuga 
clandestina  <'.<■  adibus  paternis  vel  em  aula  regia 

se  proripttissr  ,    nutto  morttttittm  consrto  ,  atque 

itaadspeluncamprimamt  in  qua  vitam  solita  E 
riam  ordireturt  fltisse  delatam.  Volunt  iidem 
Sanctam  toto  s<>!t/<iri<e  vita  tempore  latuisse  in- 
cognitam ,  r/  t/nrtu  sotius  angelia  prima  spe 
luncaadalteram  fuisse  translatam  ■  «<■  ne  wwr- 
tisquidem  tempore  ulli  innotuisse,  Primus  hujus- 
ceopinionisauctorvideturesseCascinusanteiau 
datus ,  quieameat  anttquis picturis  hausit  per 
conjecturas  varias.  Cascini  auctoritatem  seouti 
sunt  alii  scriptores  «tntti,  ita  ut  h.v<-  <>/>/, u<>  pttt- 
res  aliis  omnibus  patronos  hdbere  videatur ,  .7 
passim  magis  invaluerit.  Verumjam  esoaminavi 
exparteopirt<oiroi  illam  §  pracedenti,  acrefuta- 
vi  eatenus  saltem ,  quod  ostenderim  Sanctam  in 
solitudine  sua  non  fuisse prorsus  incognitam, 

i  '  Altera  sententia  est,  Roanllam  quidem  du-  aiu  orcdunt 
xissr  ni<t,<>  solitariam  i<i  antris  et  speluncis  \  «t  '« ijwiunoa 

non  tttt  absconditam  omnibus.  "i  )<<<<iutn  ttrorsus  * '""  fH'"f 

esset  cognita,  nn}>it<<,-r  nequeo,  <{<<>, >   hxc  sen*  gn(tam. 
tentia  fuerit  Octavit  Caietani,  qui  gesta  8.  n    .1 

lias  CX  tr<i<t<t/<>li<tti<sf>r<-rt/<,r  i-<i<irro rtt ,   i/r.n/t/i,,/ 

pro  documentorum  penuria   po/rii.    Verba  <■/'- 
sius  ex  Ms,   ememplari  dedi  /<<<<<<    84,   Pro  ea 
demsententia  citaripotest  Offlcium  proprium  s.  j,i 
BoaalifB  ,  a  summo  Pontifice  Benedicto  Xlllpro 
tot<>  Sicilise  regno  approbatum.    Vawi  licet  ><<  tllo 
Qffirto  clandesHna  fuga  <■  domo  patema  asser<  ri- 
deatur  -.  nulttt'1  /</</><',/  i/t  eo  asseritur ,  fugisse 
Virginem  .  nemine  <■<<<<■.. <■/<,  ,   ao  deinde  semper 
omnibus  incognitam  in  ipsaetiam  mortemansie- 
se.  Quitt  potiu  ■  in  tinuat,  <<<></  /"<  we  omriino  igno* 
tam,  cum  ita  habeat:  Calllda  dffiiDonum  [Dsidiaa,  . 
aoriter  Beeviendo  ln  se  ferrea  oatena ,    vi^ilii-s  ct 
hunii  ouhatione  forti    animo  eupSraase,  antiques 
i>  oni     Bi^nffioant,  Nam  auctor  Offtcii    ><>i//</i>/s 
iconibus  auctoritatem  tribuere  non  /><>irr<it  aut 
</,■/■<■/>///  ,  nisi  credidi8set  pictoribus  illarum  ><<> 
num  de  </<"./ts  S,    Rosalla  nonnulla  innotuisse. 
Plures  alios patronos  /<<i/><></  /,,,<  sententiajam 
a  tempor<-  Cascini  et  Caietani,  tantoque  videtur 
pruyri  opinioneprobabilior,  <//t<i,<i<>  >  tt  antiquior, 
et  cultm  antiquo  conformiort  utantea  fusiuspro- 
ba\  > 

\:.    '/',>,/>»    ■>■,</< »t>>t  ,    </><./■  rtmui   rr>t>-////-   <'</■   ulll exbtlmant 

scino  antiquior ,  >■■'  <■<><<<«<.  qui  eanstimant  s.  pWu»m«iio- 
Rosaliam  pei    mtam  monasticam  ■"■/«.■■>■.<>/■-/»<■  '""  ["""> 
exmonastx <i  mta  <">  anacnorettcam esse progres-  ll(lm  . 
sam,  sirut  frcerunt  alii  Hancti  Banctmque  com- 

ptures  , 


ICCTOBI 
J.S. 


r.C  /n.s  il/llM 

Donedictino, 

n/ni',  lliisiiiiinii 

Ordini  Sam* 

p(om  alfi  (I l 

C 


290 

«Jwm,  0K*  fc^iWfWfl  superiorum  suorum  aucton- 
tate  e  monaslerio  ad  eremum,  aut  ad  cellam  au- 
quam  dis<  edebant,  ut  ibidem  vitam  duoerent  so- 
litotriam,  et  cmicsiia  contempUxrentur .  Senten- 
(iamhancipso  Cascim  antiquiore/n  esse,  vrob"nt 
verba  ipsius  lib.  2  ettp.  7  ,  vbi  Italice  scribtt , 
qxue  reddo  Laline  i  Uade  magis  miror  aliquem 
;  e  de  nobiliesima  virgrine  Rosalia,  eam 
nimirum  bona  suorum  venia  ad  solitudinem  ab- 
iisse  et  ita  depictam  fuisse,  acsi  suis  valedians- 
set,  prassentibus  rege,  reffina  et  archiepiacopo 
Panormitano,  subditque:  Et,  quod  pejus  est , 
,1;r,,1(IJ  i  t,  scd  sine  auctoritate  aut  probabilita- 
i,.  ,,,„,  reliqniesa  monasterfum,  et  m  solitudi- 
nem  abi  -  i  Reprebat  quidem  Cascinus ,  si  hoc 
toco  interpoMusnoneei ,  opinionem  de  monastu 
,a  SunrUcvita,  uti  ffldem  improbatur  aliis  tocis 
ejmdern  Opei  ie  ;  aitque  aeeertam  esse  ilna  auoto- 
,;,,,,  aut  probablUiate:  ai  vet  sic  osiendit ,  eem 
euotemporejamfuisse,  imo  et  opinione  sua  de 
Bftsalfa  plane  ignota  aniiquiorcut  esse,  prseser- 
tim  si  addamus  verba  ipsius  de  opinione  incota- 
rum  Montu  RegaMi  cap  0  pag.  208,  ubiagno- 

sr.it  ,  ,/r<}H,ucutunt,  /ttiquod  iis  supp/dcre ,  quO 
credunl  S.  Bo  aliam  etiam  habitasse  prope  Mon- 
tem  Regakrn,  guoniam  ostendunt  vicinampia- 
;/n,lf  fl8.  ftosalifl  nomen  antiquitus  habere ,  et 
inferius  ease  aqum  copiosam,  quw  nomsn  habet 
a  monacl*a.  Addit  deinde,  illos  eaneUmare  mo- 

oaobam  ilkm  Ot  Bosoliam  essccuuulcut.  Sauciwu. 

fii  certe  eatislimarunt,  monaoham  fuisseS,  Ro- 
Baljanij  priusquam  Cmeinuseamene  conjecturis 
iUam  opinionem  assereret ,  quod  Rosalia  plane 
fuissct  incognita,  Quin  eodem  rursum  leste  lib. 
ij  ,.,,/(  |  p0p,  in:;  ,  nonmdti  afjirmarunt  S.  llo- 
Baiiam  hom  ossa  distinctam  a  Etosalia  abbatissa , 
ffM^B  floruit  initio  secuU  nn,  seu  tempore  Frede* 
rici  U  imperatoris,  Rejicit  opinionent  utrerum* 
ljt,r  Qascinus  sine  mulia  disputatione ;  at  ideo 
negare  non  potuit  opinionem  de  oita  monastica  s. 
aoialiro  antiquam  esse.  Hmauiem  illius  opinio- 
u/s  antiquitas  magis  patebtt  ewpioturis aniiquis* 
dequibus  infra  agemus. 

17  porro  8.  Rosaliam  scriptis  OpuseuUs  Ordi- 
,,;  su0  Benedietino  asserere  oonatus  est  Petrus 
Antonius  Tornamira,  Siculus  Congregationis  Ca- 
stucusts.  Edidit  i&  anno  L008  Opusculum  Ualico 
strmone  scriptwn  ,  ouitituius  est  1  [daa  eonjeotu 
palia   ilr  viia  5.    Rosslha  virffinia  Panoraaiton» , 
monaohai  et  anaoboratidifl  Odiuia  patrlaroha  s. 
Bonedloti.  Non  videtur  opinio  in  iUo  Hbello  <■■.■■ 
t<<  multos  turcuissc  patronos  .   sed  potius  ne- 
glecta  fuisse,  Tdem  tamen  auctoranno  L670  alium 
edidil  libellum,  in  q\  ■  ,    ■    lictam  sententiam 
uoris  aliq\  ■       igumentis  probare  conatus  est ; 
ut  uc  rc!  sic  quidem  multos  invenit  sibi  consen 
tientes,  l$i  sahe  scriptor  iUe  multo  plura   in- 
trepide  afftrmai  ,  quamj  autprobare  po« 

tutt.  \ou,ti(!tit  iamen  adduwit  argvmenta, 
,!c  rdu  monastioQ  8.  RosaiiBa  suspicion&m  me 
etsiolare  noneoincant  monacham  fuisse,  ne 
Benediotini  Ordinis,  NuUus  eo  temj  more> 

tos  libeUos  oonatus  esi  refutare,  quod  seiam  .■ 
<t(  constat,  Roaaliom  passim  non  fuisse  agniiam 
pro  BenedicHna,  Verum  drca  initium  hujusse- 
ctdi  conscriptus  est  iibeUus  sub  fiditio  nomine 
Demetrii  Roscovuxi  ,  <}i«>  s.  ELosalia  ossartfur 
Ordini  S.  Basilii.  TUulus,  Opusculi  Italici  esti 
BraToa  ratiom  .  ouibus  «l.itnr  notitia  de  habitu 
i  Etosaliaa  virginis  anaohoretidis  Panormitanss, 
Opuscutum  hoe  vehenmniem  eaxiteaoii  mmutatio- 
nau  quorumdamt  qui  eawtimarunt  aliquid  de- 


hinc  acrts  C07i- 
trovertianata, 
variique  libelti 
scripti. 


m  S.  ROSALU  VIRGIXE. 

tractum  iri  gloriseS.  Rosaliae,  si  credereiur  per  D 

vitam  monasticam  gradum  fecisse  ad  anachoreti- 

cam.  .. 

48  Hac  de  causa  anno  1701  prodnt  ahus  h- 
bellus  sub  nomine  Andrese  Perrucci ,  qui  oppo- 
sitam  sententiam  tuetur,  et  refutare  conatur  ra- 
tiones  pro  vita  monastica  Basiliana  S.  Rosahse  in 
dicto  Opusculoallegaias.  Dissimularenequeoscri- 
ptorem  hunc  non  eadem  uti  moderatione  in  di- 
sputando,  qua  usus  fuerat  prior ;  majorique  acri- 
monia  quam  rationum  pondere  contra  adversa- 
rium  suum  agere.  Respondit  huic  Opusculo  au- 
ctorprioris  aut  ipsiusvindex  sub  nomine  Corne- 
lii  Dextri  :  at  istud  Opuscxdum  ad  manus  meas 
nonpervenit.  Porro  anno  1703  alter  contra  mona- 
sticam  S.  'Ros&liesprofessionem  libellus  fictitio  Ja- 
cobi  Calafati  nomine  est  editus ,  sive  ab  eodem  , 
sive  ab  alio  auctore,  quod  scire  nihit  attinet.  Cer- 
te  in  toto  itlo  libello,  studiose  cum  aliis  perlecto  , 
plus  acerbitatis  quam  solidee  rationis  inveni.  Hsec 
utriusque  Opusculi  acrimonia  excitasse  videtur 
auctorem  primi  tibelli,  seu  vindicem  professionis 
monasticcv  S.  Rosaliee,  ut  acrius  item  responderet 
adversario ,  ejusque  jactantiam  salibus  quibus-  ]? 
dam  aspergeret.  Itaque  eodem  anno  1703  edidit 
libeitum  nomine  rursum  fictitio  Joannis  Rossi, 
eique  Jtalice  titulum  fecit ,  Ceroto  Specifioo  etc. 
Ad  hunc  demum  tibeltum  responsum  est  ab  ano- 
nymo  ,  qui  idem  verisimiliter  est  cum  fictitio 
Calafato.  Titulus  Jtalici  hujus  libelliest  Respon- 
aio  generioa  etc.  Auctor  autem  in  pr<efaiione 
conqueritur  de  acrimonia  sui  adversarii,  suam- 
que  commendat  in  scribendo  modestiam.  Verum 
si  quis  sine  prsejudicio ,  ac  sine  amore  aut  odio, 
libelios  xdrimque  scriptos  diligenter  pervolverit, 
sicuti  mihi  fuerunt  perlegendi ,  facile  videbit , 
xdrimque  nimis  acriter  disputatum  esse.  Con- 
troversia  tamen  longius  progressa  non  videtur  , 
sitente  utraque  parte  ,  nisi  quod  Mancusus  anno 
1721  in  Historia  S.  Eosaliae  asserere  conetur  mo- 
nacham  non  fuisse. 

•19  Anno  1701,  die  x  Januarii ,   iltustrissimus  Edictumanti 

dominus  Ferdinandus  de  Bazan  edictum  edidit,  siMsPanor- 

quod  deinde   impressum  ,  et  variis  libellis  in-  mUam 

sertum  est ,  ut  fidem  detraheret  fabidis ,  quse 

de  S.   Rosalia  spargebantur.   Mens  hujusce  an- 

tistitis  non  omnino  clare  exposita  est,  nec  satis 

liquei  ,  quid  cdicto  suo prohibitumroluerit,  ideo-  p 

que  verba  ipsa  jnvabil  subjungere  .-   Quia  apud 

imnnullos    praesertim   Ordinum  Regularium  ,    eo 

dovotionis    fervor    erga    I>.    Rosaliam    Virginem 

Prmnrmitiinnm  '  deveuit  ,   ut   etiam    asseruerint, 

nuao  D,   Rosaliam  S.  Basilii  mag;ni  Ordinem  pro- 

fes&azn  ,    monasteriumque   sanctissimi    Salvatoris 

hujus  Urbis  Panormi  inooluisse,  ibique  multa  g'es- 

sisse ;  nuaa    Ordiuem  S.   Benedicti,  ac  etinm  D. 

ftAigustini  :  et  ex  vita  caanobitica  in  erenium  se- 

oasaisae ;  projtcrquam    quod    alii    etiam    Ordines 

habitu  susB  Eeligionis,  prsesertim  in  processioni- 

bos  ,  St   altaribus  eam    insig-uivcrint ,   multaque 

aliu  a|MHMV\pha,   ct  vana  effutiunt ,  et  dissemi- 

nant  .    411:1'   omniM    tlUB    anliqme     traditioni   non 

1    Qsonant,  tum  Officio  ejusdem  Divae,  et  Missae 

a   Baora  Oongregsitione  approbatis,    Romounque 

Martyrolog-io  ad\or.-atur,  ao  vitffl  crcmiticie  splen- 

doram  ,  et  prsjstantiam , 
lunt,  oontemplativique 
obnubilant. 

Ideo  illustrissimus  ,  et  reverendissimus 
dominus  mcus  D.  Ferdinandus  de  Bazan  archi- 
episcopus  Panormitanus ,  ne  quid  admirabilis  vi- 
tSB  divas   Rosalios  gestis  ,  quae  juxta  communem 

sensum 


?rcmitica5  splen- 
quam  scriptores   cxtol- 
suspioiunt  demiranturque 


de  spectand- 
busadS.  «0- 
saliam. 


quod  est  ob 

scii)  ius. 


Ratii 


Q 


DIE  QUAKTA  SEPTJSMBBIS 

A  sensum  sunt  recepta,  detrabatur,  vel  temere  ad- 
Jiciatur,  neve  in  futurum  aliquid  ponderis  ha- 
beant ;  vigore  pra?sentis  actus  ordinat,  providet, 
et  mandat,  ut  omnia  *resta  ,  ncta  ,  et  inventa 
(prajter  ea  ,  qua;  ex  Officio  ,  et  Martyrolog-io 
nobis  ionotescunt  )  eorumque  relatioues ,  hi- 
stona?  ,  et  quaicumque  scripta  typis  data  ,  vel 
edenda  ,  aut  calamo  exarata  ,  vel  describenda , 
nec  non  et  imagines  ab  anuo  mdcxxv  impressa?, 
vel  quovis  modo  depictae,  aut  fabrefactaj  in  tem- 
plis,  aliisve  in  locis  expositce,  et  in  posterum 
exponenda?,  quae  supradicta  respective  affirmant 
etexprimuut,  sint  nullius  roboris  et  firmitatis; 
nullumque  effectum  in  veritatis,  et  antiqmv  tr* 
ditionis  prrejudicium  parere  debeant  et  possint 
sed,  (donec  aliter  rite  ,  et  jure  deolaretur,) 
divam  Rosaliam  eremiticam  tantum  vitam  du- 
sisse,  ac  paternae  domus  opes,  delicias,  ac  spem 
majoris  amplitudinis  ,  ob  propinquitatem ,  et 
beuevolentiam  regrum  Sicilias,  contemptas  rum 
tetricae  rupis  horrore,  ct  asperitate  commutasse, 
et  pro  Christi  amore  paternum  principatum,  au- 
lamque  profugientem  in  montibus,  ac  sjiehmcis 
solitariain,  ccelestem  vitam  duxis^e,  e  regalibus 


u i roni 
J  S 


§  VI.  nauones  ,  qiia*  contra  mo- 
nasticam  vitam  S.  Rosaliae  as- 
seruntur. 


uanto  diutius  et  studiosius  sxaminemi  libel- 

lospro  ritamonastica  S.  RoaaUo  asserenda 


B  scilicet  mundi  deliciis  in  Quisquiuse  et  IV  re- 
g'rini  montium  solitudinem  se  transtulisse,,  pro- 
ut  ex  Officio  et  Missa,  ut  suprn,  approbatis,  et 
Martyrolog-io  Romano  constat  ,  omnino  existi- 
mandum,  et  in  posterum  asserendum,  sub  poe- 
nis  arbitrio  Dom.  suas  iUuatrissinwe  e1  ivveren- 
dissima^  in3ig-endis ;  quod,  ut  apud  omnes  in- 
notescat  ,  dictus  illust.rissimus  et  revemulissi- 
mus  dominus  edictum  ctiam  fieri  mandavit.  Unde 
etc. 

51  Ordinat  illustrissimus  dominus,  at  omniat 
qu3S  de  S.  Kosalia  scripta  vel  impressa  sunt  (  prav 
ter  ea,  quaa  ex  Officio  et  Martyroloyio  nobis 
innotescunt)  ....  sunt  nullius  roboris  et  tirmita- 
t\$>etc.  Itaque,si  h&cverba  in  rigore  exponenda 
sunt,  qiicvcicmque  Caietanus,  Cascinus,  Auria, 
aliique  scriptores  edicto  antiquiores,  de  S.  Kosalia 
scripserunt,  nisi  adoptata  fuerint  in  Officio  aut 
Martyrolog-io,  tamquam  nullius  ruboris  sunt  reji- 
cienda.  Secundo  cum  omnia  etiam  edenda....  vel 
describenda  deciarentur  nullius  roboris,  fides  de- 
traheretur  plurimis miracutis,  quxdeS.  Etoaalia 

r*  narrantur  a  Mancuso  aliisque,  quia  Martyrolo- 
gio  Romano  aut  Officio  non  sunt  inserta.  Verum 
(etsi  verba  talem  sensum  insinuant,  si  rigide 
sumantur)  nequaquam  probabite  est  aut  credibt 
le,  ittam  fuisse  mentem  antistitis,  cum  scripta 
Caietaniet  Cascini  semper  magni  fecerint  Siculi; 
cumque  Mancusus,  ticet  partem  edicti  proferat 
in  pnefatione  sua,  pturima  scripserit  de  8.  Eoaa- 
lia,  nec  Officio  nec  Martgroiogio  inserta.  Quapro- 
pter  verisimile  est,  antistitem  tantum  votuisse 
monere  subditos  suos,  ne  faciles  prsebcrent  aures 
lis  omnibus,  qua?  eo  temporc  de  B.  Etosalia  scribe- 
bantur,  et  solum  ut  cerlam  crederent  vitam  iltius 
eremiticam,  ceteraquein  lectionibus  Offxcii  aut  m 
Ma, -I yrol <>g io asserta.  Verum  quidquid  sitde  men- 
teantistHtis  Panormitani,  controversia,  quade 
agimus,  rnagis  agitata  post  ictud  edictum,  quam 
umquam  antea. 


Septerabris  Tomus  II. 


exaratos,  aut  scriptos  ad  illam  oppugnandam 

fautomagis  dc  illa  re  dubitare  coeph  tant 
clariusperspean\deincerta  illa  controversia  >,i- 
hilcertipossestatui,  Rationes  quidem  varia  <d> 
utraque  lljfiganttumparteafferuntur  ;  sed  null& 
efficaces  suntt  utomnem  ecsimant  dubitatio- 
nem.  Prxter  UbeUos  impressos  accesseruni  dts- 
sertationes  manuscriptset  a  mris  eruditis  co 
sitte  nobisque  transmissa.  Pro  monastica  pr 
sione  disseruit  !'.  Sieronymus  Jusiiniani  So<  fe« 
talis  Jesuparieruditioneetmodestiatse 
suamnostrojudiciosubmittens.ScriptaJusiu 
adnosmissa  vidit  inSicilia  eruditus  canonicus 
Panormitanus,  Antoninus   teongitorius,  /<?>ris 
editis  notissimus,  qui  miram  eruditione     ■ 
gnam  in  colligendis  monumentis  de  S.   Rosalia 
industriam  P.  Justiniani  agnoscit  et  pradi 
<>t  sententiam  illius  improbat  w  refutare  conatur 
missa  ad  nos  dissertatione  Ms.,  cuietalteram 
adjunxit  ad  refutandam  sententiam  Tornamirm, 
qui  Eosaliam  Senedictinis  attribuit,  cum  Justi- 
nianus  pugnet  pro  Basilianis,  Porro  cum  Mon- 
gitoriuscl  Justinianus  qusBstionem  longe  rectius 
muUoquemodestiustractaverinttquam  praceden- 
tes,  quorum  Opuscula    sunt  impressa ;  korum 
prmdpue  rationes  allegabo,  quanta  possum  bre 
vitate;  addam  tamen,  qua  apud  alios  occurrent 
notatu  digna,  qumqueipsepro  alterutraparte  in 
rrnire  potuero. 

-;;  Primum  argumentim  Mongitorii  de&umi- 
tura  traditione  eoclesias  Panormitanse,  cui  repu 
gnare  contendit opinionem  demonastica  vita  8. 
1  !i:r,  uti  etiam  rotuerunt  omnes  alii  qjusdem 
cum  eo  sententise  patroni.  Probationem  sumit  ea 
Cascino,  qui  lib,  2  cap.  :l\  pag.  21)!t  itd  halwf  : 
Quemadmodum  constantlflsimo  fuil  traditio  deS. 

Kosalia,  quod  fucrit  soIif;in;i  ;   alo   DUllfl   imi<|u;im 

fuit  tradltio,  aeo  ullum  umquam  verbum  auditum 
eal  de  Lpaiua  uabitu,  ve\  quod  fuerit  monacha 
alicujua  religionis.  Idem  Uf>.  i  oap,  i  pag,  L64 
sir  loijnitur.  ','uia  illa  non  fuil  mouaoha,  sed 
Bolitaria,  et  (sicut  dicemue  ]  uua  <\  anachoretj 
dibua  lllia  mazime  abditi  ,  de  quarum  personia 
pauofl  i1"  unl  banoteecere,  aj  >1  per  aliquam  dl 
epoflitionem  divinamj  quod  .-i  monaoha  fuiaset, 
religioai  Llliufl  l  trdinis,  oul  fuerat  adecripta  , 
Ipaiufl  rationem  habuiflaentj  et  tamen  In  nullo 
0  ae  Lpfllua  habetur  memoria,  Hsec  ultima  wer- 
ba  novum  tuggerunt  argumentum.  Addit  hisee 
Mongitorius  auctoritatem  Vincentii  Auria , 
rjui  in  Vda  s.  Boaalitfl  pag  54  afflrmat ,  con- 
stantissimam  esse  tradttionem ,  nihit  eciri  de 
Sancta  habitu  aut  vita  monastica,  sed  solum 
de  vita  eremitica.  Ad  hoc  argumentum  tatn 
Basiliam  quam  Benedictini  institutx  defensores 
re  pondent,  in  Ordinibus  istis  antiquam  esse  tra- 
mem  de  8.  BoaalisB,  olim  sut  Ordinis  atumna, 
Proferunt  etiam  mscriptiones  aliaque,  quibus 
easn  traditionem  /rrobare  nituntur.  Verum  nihil 
hactenus  vtdi  prolatum ,  quod  corporis  inven 
tione  sit  antiquius,  aut  certe  nihit ,   quo  pro 

V6  bare 


DiipuCoffodt 
vita  SoncM 
motuulieo 
admodiun  at 
ame(gfua  : 


primwn  «r- 
gumontum 
contra  vitatn 
montuttcamn 
tfaditfone 
p,  tuum 


AUCTORI 

J.S. 


auid  j/rimo  i 
illudreipon- 

dtri  potiitr 


rjuJd  ■■  ■  ■ 
■aeundfl  1 1  po 
n/iiir. 


292 

fam  MWftf,  traditionem  de  S.  Roealia  m  J* 
Orrfme  /Wm»  «•*«  <»fyor&  inventumem.  Atto 
igitur  modo  ad  istudargumentum  respondendum 

est.  ,  . 

d  54  Supponamus  tantisper  imtio  secuti  xvn  a/i- 
fe  i  orpwfi  inventum,  seu  quando  <  i  (JfttfW  OwO- 
«jim  Caietanus,  nultam  viguisse  traditionem  de 
mm8tica  vita  8,  Bo  ali»,  quemadmodum  Cate- 
tanus  de  illa  traditione  nihil  memoravtt  Nonne 
responderi  potest,  nullam  quoque  eo  tempore  su- 
perfuisse  traditionem  de  regia  stirpeB.  Bosalia, 
quamsolumexinventa  insi  riptione  Qui  tquinensi 
collegerunt  eruditi  Siculit  Vam  quid  m  Opere 
Caietani  impresso  legitur  de  nobili  grenere;  quod 
R  .,,.,,„  j-;iI11,i  am  propinquitat  ret,  inCaie- 

tani  Ms,  non  habetur,  s<-<i  <!<■  fonuiia  B  ali» 
Mdemdimit  Plerfsque  Boi  i  Lu  creditur,  dicl 
quod  >■  Lu  familiafuerit.  Si  igitur  eruditifami- 
Uam  regiam  I  .  B  i  alia  ,  stiomfi  »wKfl  tempon 
Caietam  de  ea  vigeret  traditio  certam  tamen 
, , ,  dunt  ex  <«  <  riptione  Qui  tquinensi  <  ur  vitam 
monasticam,  si  cerio,  aut  probabiliter  hauriri 

B  possitemmonumenth  inventis,  defectu  traditio- 
ni&  tempore  Caietani  vigentis  omnino  negandam 
ecoistimant '  Potuitne  Hrpsregia  sine ope tradi- 
Uonis antiqum  certoprobari :  vita  vero  monasH* 
cane probabiliter  quidem,  nisi  illa  tradiUoa\ 
cesserit  ?  Id  sane  non  existimabit,  qui  ■  mnia  sine 
prwjudii  io  <<  pari  crisi  examinare  voluerit.  Ita- 
que  non  e&  \et  omnino  negandaprofessiomonasti 
,.,    ,   Rosaliffi,  etiamsi  ita  prorsus  destituta  i    ■ 
antiqua  traditione,  quemadmodum   destitutum 
fuit  genus  regium.  M  magna  etiam  hicesi  dispa- 

fiiai    nam\  ilamonastiru  nr<-  rstnnUruantiffUftm 

traditionem,  neo  omnino  antiqua  traditionedesti- 
tuitur,  << t  facile  probari potest ;  si\  onsideremust 
non  quid  in  hominum  memoria  conservatum  esset 
tempore  Caietani,  wd  </""/  insinuetur  antiquis 
monumentis,  ea  quibus  antiquam  t>  aditionem 
maatfme  discimus. 

,.  Vullam  fuisse  traditionem  contra  monasti* 
cum  institutum  S  BoBalim,  i  patet,  quia  vige- 
batsolum  traditio de solitaria  Sanctsevita,  quss 
(requenter  inchoatur  }>t>st  m  am.    Vegai 

quidem  I  'ascinus  oitam  monasti  i  n  s  ■  l  w 
pro  opinione  sua  laudat  auctor<  u  rii  tradi 

c  tionem  non  haberi  de  vita  monastica  ,  at  nullibi 

iy. \ue  afflrmat,  neo  vereaffirmare  potuit,  tradi- 

tionemhaberideinchoata  vita  solitariaper  fugam 
clandest\  tt  sine  prmvia  vita  monastica. 

idestinam  illam  fugam  <■.<■  levibus  conjecturis 
asseruit  <  s  sine  traditione,  sine  utlo  a 

re prasvio ;  nec  tamen  conquesti  sunt  Siculi,  fa- 
traordinarium  sine  traditione  affir- 

;.  Cur  ii-  .,  iqueri  magis  possunt,  alios 

gis  ordinariam,  magisque 

prob  \ua   vita  eremitica  sotet  inchoarif 

/Vv.i,  n  fa  ■■  S.  Roaaliffi 

rutrtnf  antiqua  traditione  carere:  nam  it- 

lius  defe<       es  \o  isunt,  traditio- 

illam  insinuari  per  plures  imagines,  partim 

a  Cascino  memoratas,  partim  a  Tomamira,  in 

quibtis  Sancta  ea?j  nastico  ha- 

bitu  induta.  Btenim,  oum  gesta  8,  Etosalioe  maxi* 

me  fuerint  coUigen  !<i  ex  antiquis  imaginibue, 

uti  Cascinus  fatetur;  imagi  li  \m,  et 

sequentium  ante  inventionem  corpo- 

ris,  magis  ostendunt,  qualis  sit  antiqua  tr< 

,   i;  niam illamnobisd  ssintvariee 

Siculorum  opiniones,  qum  demum  secutc   u  i 

naLv  sunt  c.c  oonjecturis   Cascini.   Conjecturx 

n  Cascini  ob  eruditionem  ct  auctoritaiem  viri 


D 


DE  S.  ROSALIA  YIRGINK. 

prmdari  placere  quidem  potueruni  Sicuhs.uh 
revera  pterisque  placuerunt ;  aUdotrco  necdum 

:,,,rssuntantiqucetMoms,msrq^ 

^nesleroantigu^quiavete^ 
defeetum  utcurnque  supplentf  antiquam  de  S L  Ro- 
^traditionem  maanme  doeent  ^^ 
concluderr,  vitam  monasticam  non  repugnare 
antiqu*  traditioni  ecciesue  ^^^Jet 
SOlum  opinioni  Cascini  a  multis  approbatm,  et 
communiori  apud  Siculos.  _ 

56  Jam  vero  si  quis  mentem   Cascim  accu- 
ratius  investigare  voluerit,  facile  deprehendeU 
ipsum  de  vita  monastica  S.  Rosaliffi  saltem  du- 
bitasse,  et  forsan  editori  Operis  potms  quam  Ca- 
Sdno  attribuendos    esse  locos  istos,  m  gutbus 
vita  SancUe  monastica  durius  negatur.  Quippe 
lib  2  vap.  21,  ubi  agit  de  externa  effigie  et  habitu 
s   Rosaliffi,  omnibus  aliis  picturis  preefert  imagi- 
nem  Marturanensem  adformam  Sanctx  utcum- 
que  investigandam  :  et  mox  pag.  311  vestes  re- 
Ugiosas  eidem  imagini  attribuit,  uti  et  alas  dua- 
bus.  Deinde  pag.  812  quwrere   incipit,  utrum 
vestitus,    itta  imagine  expressus,  magis  faveat 
Benedictinis,  an  Basilianis,    totque    accumulat  . 
rationes  pro  utroque  Qrdine,  ut  crcdi  possit,  Ca- 
scinum  suspicatum  esse  S.  Rosaliam  exalterutro 
Ordine  ad  eremum  se  contulisse,prmerhm  cum 
non  ignoraverit  institutum  illudanachoreticum, 
„<l  qnodpercniturpost  ritam  monasticam  ;  sed 
de  illis  anachoretis  scribat  cap.  10  pag.  211.  Pro 
Benedictinis  autem  altegat  benevolentiam  comi- 
tum  Marsorum  et  regum  Sicili&  erga  Benedicti- 
nos,  conditaoue  hisce  coenobia.  Tum  loquensde 
monasterioPanormitano,  de  Eremitis  dicto,  ita 
COncludit  :    Omni    modo    crat    monastcrium,    ut 
oredo,   Benedictinum ,    ct    fundatum    a  tempore 
S.  Gregorii,    sanctorum    virorum    schola,    ac  eo 
tempore  a  reg^e  Rog-erio  instauratum  ;  ac  vicinia 
Bua   apud    aulam,    exemploque    istorum    Patrum 
poterat  virginem  Bosaliam  ad  illam  professionem 
Lnvitare,  maxime  eremitarum  nomine,  cujus  erat 
tamstudiosa.  ILncverba  non  videntur  esse  viri 
eruditi,  qui  sententiam  devita  monastica  S.  Ro- 
saliaa  repudiat  ut  prorsus  improbabilem  ;  ideoque 
credi  potest,  absolute   repudiatam  non  esse  a 
Cascino. 
;,1  Hanc  suspicionem  auget  disputatio  ipsius, 
lianis  mox  sequitur.  Observat  primo 
-Hianos  itent  habuisse  monasteriiun  regio  pala- 
icinum,  aliaque  multa  in  Sicilia  tam  viro- 
nulierum  :  atque  cx  ea  observatione 
inferti  perperam  disseruisseeostquinega- 
,cS.  Rosaliffi  Basiliana  fuissemona- 
Sicilia,  ut  dieerent  habitum  Benedicti- 
nv.n  n  fuisse  aSancta.  Observat  secundo 

pe  Basilianum  monasterium,  quod  dicebatur 
s.  Maria  la  Grotta,  multas  fuisse  speluncas,  in 
quibus  habitaverant  antiqui  Christiani  tempore 
v.  Deinde  ita  pergit :  llac  de  causa 
poterat  memoratum  monastorium  esse  gratum  S. 
Rosaliffi,  priusquam  ad  eremum  abiret,  oum  ob 
venerebilem  memoriam  antiquorum  Christiauo- 
ruin.  tum  ob  virtutcm  rcli^iosorum  Basiliano- 
rum,  qui  lllud  incoleoant ,  eique  csse  poterant 
vitao spiritualia  magistri.  Adducit  quoque  appari- 
tionem  S.  Rosalise  m  istiua  monasterii  ecctesia 
aitque  ideo  verisimiiiter  in  iUa  potius  ecclesia 
quam  in  alia  apparuisse,  quod  ibidem  prima 
spirUuatts  vitie  fundamenta,  quodque  vel- 
let  ostendere  se  amantem  esse  instituti  eremitici, 
quoditiic  olim  viguerat.  Post  qusedam  tertio  ob- 

servat, 


Ca&cimis  opi- 
iiionem  de 
vita  motiasti- 
ca 


..n,i  videtw 

rcjiiuliassc  ut 
certo  (aham, 


DIE  QVAUT\ 
A  servat,  tam  habitum  Benedictinum  quam  Basi- 
lianutn  potuisse  gratum  esse  S.  Rosalia?  ob  aspe- 
ritatem  suam;  rursumgue  rejicit  opinionem  illo- 

rwn&uinegacerant Basilianos  gestasse  ca put  ium, 
ut  habitum  Benedictinum  S.Rosalia?  attribverent, 
non  Basilianum.  Similiter  rejicit  argumentum, 
quod  pro  Basilianis  contra  Benedictinosassumi 
poterat  ex  forma  habitus  Orasca,  guse  cemitur 
in  tabida  Marturanensi;  quia  omnes  illius  eccle- 
sim  imagines  pictm  formam  Grmci  vestitus  ?•<?- 
prmsentant. 
sedpotius  58  Disputat  quidem  haec solum  Cascinus,  nisi 

afprmareno-    /n-c  gUOqUe  stf  interpolatus,  ut inquirat in habi- 

luisse,  quia  ,  '    ■'  -        .  « 

wnsatis  *um>  non  ver0  m  professionem  S.  Rosakaa.acst 
poteratpro-  voluisset dumtaxat  vestilum  alicujus  Ordinis  re- 
bari.  ligiosi  assumere,  non  tamen  institutum,  Verum 

nonnullce  rationes  allegaUv  ostendunt ,  Cascinum 
verisimiliter  non  caruissr  suspicione  atiqua  aut 
dubitatione  de  professionr  Virginis  rcligiosa,  sed 
non  invenisse  rationes satis  conrincentes  ad  eam 
professionem  omnino  affirmandam.  Quin  imo  , 
etiamsi  initio  smpe  dixerat,  vestem  tabul<v  Mar- 
turanensis  esse  Religiosam,  ideoquc  tam  muita 
de  Benedictinis  et  Basilianis  ratiocinatus  fucrat ; 
B  posteapag.2>\Q>aut  ipse,aut   ipsius  interpotator, 
sic  toquitur  :   Ad   affirimiulum  ,   hahitum  fuisse 
religiosum   (quem    gestavit  \Sancta)    finnius  de- 
sideratur  fundamentum  ;  ct  multo  mngis  ad  di- 
cendum  ,    monaclium   revera    fuisse  alicnjns  Or- 
dini.s  Religiosi.  Ultima  hmc  verba  mihi  Vtdentur 
recte  exprimere  mentem  Cascini,  gui  solum  non 
admisit  vitam  monasticam  S.   Rosalia?,  qwintum 
coltigi  potest  ex  omnibus  simid  sumptis,  qum  de 
hac  qumstione  disseruit,  quod  fundamenta  non 
inveniret  satis  sotida  ad  Sanctam  alicui  monaste- 
?Ho  attribuendam . 
Sccundum  ar-       59  Restat  solvendum  argumentum  Cascini  , 
gumentwn       qui  allegatus  num.  53  aittmemoriamB.  Etosaliee 
gentiuM;         *n  nullo  Ordine  haberi,  indeque  colligit  mona< 
chamnon  fuisse.  Hoc  argumentum  minime  COn- 
temnendum  est,  sed  ceteris  omnibus  fortius  mi- 
litat  contra  professioncm  monasticam  S,  Rosaliro, 
si   recte    deducatur.    Quippe  si   monacha  fuit  , 
mirum  est,  corpus  ipsius  post  mortem  mansisse 
in  monte  Peregrino,  ettranslatum  non  esseamo- 
nachis  ad aliquam  ecrlesiam  ;  mirumest,  non  plu- 
ra  de  vita  et  gcstis  ipsius  innotuisse  per  Ordinis 
ejusdcm  Religiosos;  acdenique  mirum  est,  me 
C  moriam  Sanctx  non  fuisse  magis  conservatam 
majomque  reneratione  cultam  in  Ordine, 
fuerat  pro/essa.  Solent  enim  Ordines  monastici 
memoriam  Sanctorum  suontiu  magis  conservare 
magisque  venerari,  quamscrretur  subi 
moria  eorum,  qui  ad  neminem  singulari  titulo 
pertinent,  ideoque  facilius  oblivioni  dantur    Vis 
garinon  potest,  hmc  mira  esse  etnonadmodum 
apparere  verisimilia.  Certum  tamen  ew  hisce  ob- 
servationibus  (i<'r i  nequit,  Etosaliam  »<»t  fuisse 
monacham,  quia  variis   casihus   ignotis  COrpUS 
in  monte,  seu  in  spelunca,  manere potuit  sepul- 
tum,  <■'  memoria  Sanctm  obsolescere  etiam  apud 
ho   ejusdem  Ordinis.  Potuit  corpus  sepe- 
liri  in  eadem  spelunca,  in  qua  vixerat  Sancta , 
quia  non  statim  post   mortem  constahat  de  san- 
ctitate,  etiamsi  vita  eremitica,  austera  ac  pia 
tis  essct  nota;  et  quia  locus  ipse  aptior  erat  ad 
sepulcrum  defunctte  prmbend\  ■■».   habita 

tionem  virenti.  Potuit  Deus  ipse  singularx 
videntia  prohibere,  ne  corpus  inde  amoveretur, 
seu  illud  reddendo  immobile,  uti  non  raro  /'»• 
ctum  est  deatiis  Sanctis,  seu  voluntatem 
alioquopiam  modo  nobis  incognit  ando. 


SEPTEMBBIS.  293 

Potuit  dcmum  multis  aliis  modis  contingere,  ut       *c«o« 
corpus  sepclirctur  et  mancrct    in  spelunca  ,   in         Jl  S' 

solitariam  vitam  duxerat  Sancta  :  a(  lubens 
fatcor  veram  causam  ignorari 

60  Quod  rero  Ordo   ille    mowisticus  ,    quem  mi quod  Mmw 
antc  vitam  crcmiticani  professn  fuisset  S.  Kosalia,   »»e««7»« 
hujusce  Sandx  memoriam  noi    co  servaverit ,  n's>muicri 
mirum  essc  fateor,  at  nec  incredibilQ  nec  sine  ^01*"' 

jilo.  Nolim  hic  tnulta  accumulare  ejusdem 
oblirionis  spcctmina  ;  at  unum  non    minus  mira- 
bitc.  rt  tamen  indubUatumtnonprxtermittam. 
Addiem  2  Septembris  egi  de  s.   Vonnoso  \ 
positomonasteriimontis  Soractis,  cujusmem* 
in  proprio  ipsius  monasterio  ita  prorsus  pe 
rat,  ut  non   sotum   ibidrm   amni  rr  ,.•  rt 

cultu  ecclesiastico  careret  ;sed  ut  monachi  Sora- 
ctis  etiam  ignorarent Sanctum  Frisingsein  Bo- 

rana,  quo  corpus  furrat  traaslahnu,  sofrnnifcj- 

celebrari,  Quin  imo,  ut  legi  potest  tom,  \  Septem- 
bris ex propria  Soractensium  clericorum  <■(  mo- 
nachorum  confessione,  dum  singulis  annis  au  ' 
bant  prxlegi  elogium  S.  Nonnosi  ex  Martyrolo* 
gioRomano,  admirabantur,  el  Btape  oolloquebantur 
suspirantea  et   dolentes  ,     quod    de    hujuemodi 
Sancto  in  didto  monte,  ubi  vitam  degit,  nullum  fe-  K 
stum  ageretur,  neo  ejus  saorum  oorpus,  ejusque 
Banota  reliquia,  ubi  extarent,  Boireturj  et  in  noo 
stntu  hoc  statu  tot  annorum  Beoula  proaterlerunt, 
/Atc  oblivio  est  tanto  magis  tniranda,  quod  S. 
Gregorius  Magnus  gesta  nonnulla  celebriora  8, 
Nonnosi  narrassrt  in  sit/s  Dialogis,  ita  ut  /iitjtts 
memoria  minus  facile  excidere  possa  videretur, 
Jam  vero  si  memoria  S.  Vbnnost,  non  obstantibus 
S.  Qregorii  scriptis,  exciderepotuit  apud  mona- 
chos  Soractenses ;  cur  idem  fieri  nonpotuitde 
S.  Rosalia  apud  monachos  Stculos,  etsi  certo  con 
staret  monacham  fuisse,  quemadmodum  constai 
de  S,  Nonnoso  ?  Sane  facilius  metnoria  S,  Hosalioa 
apud  suos  perire potuit quam  S.  Nonnosii  quia 
nullum  de  illa  exstat  scriptum  antiquutn,  de  Xon- 
noso  vero  elogium  habemus  eco  S.Gregorio,  Ttaque 
rationes  ejusmodi  non  evertunt  fundamonta,  quU 
bus  nititur  vita  monastica  S,  Rosalim,  modo  hmc 
satis  sint  solida  ,  prmsertim  cum  erndern  fere  dif 
ficultates  sint  in  contraria  opinione,   Nam  mque 
quasripotest,  curcultum  olim  late  sparsum  rofH* 
gescere  siverint  Panormitani,  curcorpus  inspe 
lunca  manere  permiserint ,   $\  locus  sepultura  [t 
olim   fuit  cognitus,  ut  verisimile  est  emsacello 
ibidem  constructo. 
(ii    Aliud    argumentum   contra    monasticam  ,,,,.,, 

professionem  8.  Hosalirc  aliqui  objiciunt  ,  illud   ., oni 

que  magni  facere  videntur    Verisimile  non  estt  ""//""  I 

inOUiunt,    S.     Urwiliam,  si    aiaaartia   fittssrt,  oh     "*"*' 

tinere  potuis  \elicentiam  deserendi  monasterium% 

et  includendi  \ olam  in  %pelunca  tam  horrida, 

tamque  procul  Panormo  dissita,  qualis  Q8t  Quis* 
quinensis.  Calafatus,   qui  ita  ratiocinatur  pag. 
?;;,  adjungit,  nullum  adduci  posse   exemplumt 
quo  doceamur,  aliquam  seculo    m  talh  instituti 
fuisse  anachoretidem   prope  r<>normum  aut,  in 
reliqua  Sicilia,   Verum  facilo  respondebunt  oon 
trarim  sententim  patroni,  verisimilius  et  credibi* 
Uus  esse,  vi\  ginem  aliquam,  poetquam  rigon  ■»<> 
nasticm  disciplinm  se  assucfacit,  licentiam  inclu 
dendi  se  horridm  spelun*  mobtinuisse  •<   »>■.  mpe* 

rioribui  .  quam  wi  m tproripuisseea  mdibus 

patemis,  ne i to     ut  in  speluncam  se 

abderet,  et  deinceps  toto  vitm  tempore  nemini 

,  stirps  nobilh  <■'  regia>  qua  B.  Bo- 

aall     ,    .     /umata,  mque  repugnat  ven  imilitu- 

......     ...    .  landestinm quam  vitm  ■."?<'">  im  \  upe- 

■  iorum 


ii  m  ttr 
um 


AUCTOM 

J.S. 


B 

Obnrvatic  ati 
p/oi  -  .  oua 

„!,  ,,{„,    .  ,  „ 
I,  „1,  ,     ■  ,  ,  hhi- 

,i„  atffudica 

f,t, 


204  UE  b* 

riorum  licentia  suscepUe.  Sivero  conu<ie>  ?»"'*, 
uter  ex  rtuobus  vitam  anachoreticam  exordiendi 
modus  kwnanm  et  divinm  prudentise  legibus  ma- 
gis  sit  consenlaneus ;  omnes  fateri  cogentur,  ta- 
lem  /ugam  omnibus  prudentise  regulis  esse  con- 
trarium,  nec  posse  a  temeritate  excusari,  msi 
solo  instinctu  Spiritus  sancti.  At  idem  non  pro- 
nuntiabunt  de  vita  anachoretica,si  inckoetur  a 
monacha  diu  emeroitatatsuperioribus  consentien- 
tibus,  licet  vel  ■■>■■  quoque  suscipiatur  Spiritu 
Sancto  impellente.  Ttaquenon  video,  quatn  vim 
habeat  istud  argumenlum,  cum  mirabUiamul- 
ta  necessario  admittenda sint  in  vita  8.  Rosali», 
sivehoc  mbdo  nve  alio  "i!  solitudinem  se  contule- 
/•//  ]  cumque  longe  magis  miranda  sint,  quse  />>■>>- 
pugnantur  ab  adversariii  Htm  ipsius  monasticae, 
quam  qum  asseruntur  a  patrdnu  oppositee senten~ 
Um  Quod  additur  de  teculo  ux,  frvoolum  est : 
nam  eo  seculo  mulierum  recluSarwm  aut  solita 
riarum  eooempla  facile  addut  i  possent,  siexem- 
plis  i  ontroversia  esset  dirimenda. 
02  Mitto  alia  argumenta  contra  monasHcam 

Sanctm  Vttam  Ollata,   >/>">>  -ftrorsu:  iniftt  iuuttlia 

videntur  ad  propositum,  atque  unam  solum  ad 
jungo  observationem.  Monastico.  vita  ^-  Etosaliee 
oerto afprmanda  non  >■  ' ,  >>>■■>  ostendatur rationi- 
bus  ,  m  i,  .  aut  probetur  >>  \  monumenti 
iw.  dubitare  ■>•>><  licet  ktquinulla  potest  afferri 
auetoritas  tanta,  nulla  ratio  tam  certa,  nullum 
monumentum  tam  evidens  ,  ut  vel  auctoritate, 
.  el  ratione,  vel  ullo  monumento  antiquo  certum 
(iot,  s.  Rosaltam  >>>  ullo  umquam vixisse mona- 
sterio.  Itaquequi  mtam  Sancta  monasticam  tan- 
quam  certam  asst  vere  volueruut,  ptus  affiriua- 
,  />,,/,  quam  probarepotuerunt  autpossunt.  Vuh 
lum  autem  afferri  argumentum  certum  et  evi* 
tlens,  quo  vita  monastica  certo  ostendatur,  clare 
patebit  inferius,  ubt  contrarim  partis  argumen- 
ta  elucidabo  Ad  hano  observationem  responderi 
poterit,  subinde  multitudine  argumentorum  pro 

lium  aliquid  satis  videri  certum,  etsi  argu 
menta  singula  non  sint  talia,  ut  rem  possint  fa- 
cere  >  ert  \m    ai  \ut   id  locum  <         ein  hae  con- 

wsia    Wateor  idaliquando  contingerein  >•>■ 
bus  historicis,  que  haberi  pro  certis  aat 

quasi  certiS)  etsi  uno  aliquo  argumento  evidenti 
i  solet, 

ido  multitudo  iila  <>>\  babi- 

Uumvimsuam  non  amittit  argumentis   i 
rns    at  ru/u  argti  probabilibus  eeque  fere 

mtur,  uti  fit  in  hac  controver* 
\ntentiose  agit,  qui  sententiam  - 
pro  ce  n,  rebus  ita  se  !<>>■ 

bentibus,  probabilitas  pro  alteruira 

parte  haben  potest ;  qus.    ■         .    pareni  tantum 

■    .  i  ■ 

ra.  Hisce  observationibus    pramissis, 
utriui 

subjungam  argume  ■ -.      e  pro  vita  monastica 
aUegantur,  ui  uditus  leetor  judicet,  non 

quidcertum  sit,sedquidtnagis  appareat  proba- 

bite  aut  rrrisimitc. 


ROSALIA  VIRGIXE. 


D 


§  VII.  Rationes  provita  monastica 
S.  Rosaliae,  quae  ab  imaginibus 
ipsius  peti  possunt. 

Prima  ratio,  quw  facit  pro  monastica  profes- 
sione  S.  ltosaliae,  petitur  ex  unaginibus,  in 
quibus  reprmsentatur  monaslico  habitu  induta. 
Cascinus  hoc  argumentum  suggerit,  aliud  qui- 
dem  agens,  mutta  tamen  ad  propositum  nostrum 
scribens.  Verba  ipsius  lib.  2  cap.  21  Latinered- 
dita  subjungo :  Minus  forsan  difficile  fuit  de  in- 
terna  imag-ine  S.  Rosaliae  dicere,  quam  futurum 
sit  loqui  de  externa;  quandoquidem  certo  affir- 
mare  non  possumus,  quaenam  inter  omnes  anti- 
quaa  irnagines  vultu  et  habitu  ei  sit  maxime  simi- 
lis.  Unde  ,  quemadraodum  deficientibus  scriptu- 
ris  in  aliia  rcbus  vitae  ipsius,  ad  picturas  conversi 
suuiu.s,  ita  et  bic  faciemus;  et  quidem  majori 
ratione,  quia  quanto  viciniores  fuerunt  Sfoti, 
in  qua  Horuit,  tanto  mag-is  debebant  tunc  sciri, 
nou  quidem  gesta  ipsius,  qute  tempore  deinde 
oblivioni  data  sunt,  sed  praecipue  fig-ura  corpo- 
ris  et  vestitus.  Deinde,  ubi  observarat ,  argu- 
rnenta  semper  peti  solere  ex  picturis,  dum  scri- 
pturm  defldunt,  sic  prosequitur  :  Porro  effig-ies 
ouinium  aliarum  antiquissima,  aut  saltem  inter 
vetustissimas  nuraeranda,  maximeque  honorabi- 
lis  venustate  sua,  non  levi,  sed  g'ravi,  non  ar- 
tifioiOBa,  sed  simplicitate  aug*usta,  de  qua  dixi- 
mus  et  dicemus  iterura,  est  in  tabula  monasterii 
Marturanensi8.Quaproptor,quiaillain  meritohabere 
posi  umus  i)i*o  maxime simili  ipsius  (Sanctse ,)tyta,m 
primam  inter  imag*ines  nostras  asri  incidendamcu- 
ravimus,  utex  ca  cipiatur  bona  aliqua  conjectura. 
Hmo  verba  satis  indicant,  quanto  inpretio  Casei- 
nus  habeat  e/figiem  illam,  et  quidemprsecipue,  ul 
c.r/j-rua.  \  'irginis  figura  el  vestitus  OX   ea  proba- 

biti  conjectura  cognoscatur. 

64  Tmaginem  vero  itlam  pag.  311  et  312  ita 
describit  :  Religiosns  vestitus  S.  Rosaliae  est  in 
tabula  vetustissima  monastcrii  eupradicti  Martu- 
asia,  qu03  non  miuusdebetesse  antiqua  quam 
treoentis  et  septuaginta  annis,  cutn  simul  eo  pcr- 
lat.i  oredatur  cura  teataiuento  et  hereditate Theo- 
phaniw   BUpradictes ,    quag   est   anni  mcclvii  ,   et 

ii  citius.  llujus  exemplar  fidelissime  expri- 
mendum  curavi.  Vide,  studiose  lector,  efflgiem 
tpsam  hicjundam.  Gascinus  deindedeeasicper- 
git  :  Nigrum   haba4  caputium  et  velum  capitis  , 

rquam  quod  Donnihil  alhefiat  ex  bombyci- 
no  crispo,  quo  duplicatur,  candido  aut  lineato. 
In  peotore  habet  vestem  satis  angustam,  quam 
voeant  patientiam  *,  operePhrygio  distinctam, 
pailium  vero  gestat  rubrum,  ct  g-lobulis  aureis 
ornatum.  Binistra  manu  tenet  orucem    auream  , 

tro  gemino  afifeotam,  quali  utuntur  patriar- 
ohasj  dexteram  vero  aliquantulum  attollens,  pal- 
raam  nobis  obvertit  tamquam  in  signum  prote- 
otionie.  Sac  data  dascriptione,  asser*it  Cascinus 
aliam  similem  imaginem,  sed  minus  vetustam , 
penes  se  esse,  ubi  S.  Rosalia  conjv.ncta  est 

cho  tamquem  patrona  contra  pestem.Hasce 

utriusque  differentias  assignat.  In  secunda 

m  est  acuphrygia  pictum,  ut  inpri- 

ma,  sed  quasi  lineatum.  Grux  autem,  quam  si- 

militer  tenet  manusinistra,  non  habet  geminum 

stipitem  iransrersarium,  sed  unum  dumtaxat. 

Prmterea 


Imago  S.  Ro- 
sali.r,  fjnam 
ceteris  pr.r- 
fert  Ccueiniu. 


K 


ex  optntone 
ipsfui  vettitum 
habet  mona- 
tticum, 


'  ni.  scopu 
larc 


utUa  Sancieruj:.. 


i. 


..**Uf  1hm.1l  hqZJH 


■■    | 


(7* ».  /«.«, «.. 


A  Pr&tereaduae 


DIE  QCAKTA  SKFFEMBBIS, 


qni  valde  si  ■ 
milis  est  vesti- 
ttti  monialiwn 
S.  Btuilii  aiibi 

exprcsso. 


Describilur 
habitut  mona 

StirtlS  Cr.iro- 

1 11,11.    ,1111 I  "I" 
gui  vocatur 
angelicutf 

i  ■ 


rosae  habentur  ad  extremdates 
crucis,  et  tertta  supra  velum  in  medio  frontis 
Hisee  ntngit  duas  alias,  in  quibus  etiam  appa- 
ret  habitus  monasticus  :  Verum,  inquit,  in  mflla 
cermturperfectus  habitus  religiosus.  S*c  ultima 
eerba  adjecisse  mdetur  Cascinus,  quia  purpu- 
ram,  aurum,  et  opus phrygionicum  non  e 
mavit  convenire  resti  religiosx,  prout  certum  est 
deauro  etopere  phrygio;  at  non  xque  certum 
de  colore  purpureo  seu  rubro,  ut  videbimus. 

65  Laudatusjam  Justinianus  cum  aliisexis- 
timat,  descriptum  modo  prsedictx  imaginis  ha- 
bttum  exacte  eonvenire  cum  hobit.it  antiguo 
nacharum  Grsecarum  OrdinisS.  Basilii.  Tpsius 
autem  opinio  tanto  mihi  probabilior  apparet  et 
verisimilior,  quanto  clarius  perspicio,  habitum 
antiquum  monialium  Ordinis  Basitiani  eodem 
feremodo  exprimi  in  Catalogo  Qrdinum  Reli- 
giosorum  Philippi  Bonanni  Societatis  Jesu  part. 
ZfiguralS;  uti  etin  Hisioria  Ordinum  mona- 
sticomim  HippolyH  Selyottom,  i  pag  281,  i 
tum  quidem  est  globulos  aureos,  et  omatumacu 
pictum  non  essevestium  religiosarum.  At  ffl 
na ntenta  esse  adjectitia,  quibusverisimiliter  San- 
ctcV  gloria  significatur,  omnino  dicendum  oide- 
tur;  quia  et  in  aliis  multis  picturis  videmus, 
vestes  Sanetorum,  quos  eonstat  Religiososfu 
segmentis aureis  esse  distinctas  ad  omatumtquo 
gloria  eorum  indicari potest.  Purpureumseu  ru- 
brum  pallium  Religiosis  item  abjudicavit  Casci- 
nus  pag.  312,  crediditque  colorem  illum  item 
esse  adscititium  ob  nobilitatem  seu  stirpem  re- 
giam,  seu  ad  gloriam  designandam,  Si  hsec  con- 
jectura  esse  vera,  nihil  evinceret  contra  restes 
monasticas,  quas  in  dicta  pictura  gestat.S,  Rosa- 
lhe  imago,  cum  colorem  sua  libertate  mutare 
potuerit  pictor,  quemadmodum  scapulare  opere 
phrygio  exornavit,  itt  ornamentis  gloriam  San- 
cta3  designaret,  et  forma  vestium  statum  mona- 
sticum.  At  mox  videbimus  colorem  rubeum  non 
videri  prorsus  inusitatum  fuisse  monialibus. 

iiti  Nunc  vero  accipe,  studiose  lector,  quam 
exacte  vestimenta  omnia,  in  efflgieet  descriptio~ 
ne  Caseini  assignata,  congruant  monialibus  pro- 
fessis  Qrxcis,  av.se  vocantur  magni  et  angelici  ha- 
bitus,  eo  quod  eeleris  majorem  perfectionem  pro- 
mtur.  Si  inspiciamus  Euchologium  seu  Ri- 
iuale  Grsecumt  quod  edidit  notisque  illustravit 
Jacobus  Goar  Ordinis  Pnedicatorum,  eidemus 
monachos  Qrsecosin  tres  ordines  distingui,  in 
novitios  videUcet,  in  proficientes,  qui  vocantur 
fiixpov  trxjifLeLTOi  vel  ur*poff%f,f/.ot,  id  est,  parvi  habi- 
tus,  ct  in  magis  perfectoa  seu  ad  majorem  per~ 
fectionem  aspirantes,  qu\ 

-.:;:,  id  est,  magni  et  angelici  habitus.  Ea- 
dem  est  distinctio  monialium  ;  et  pro  diversis 
istis  gradibus  vestimenta   quoque  sunt  diversa, 
prout  etiam  videri  potest  apud  Helyotum 
laudt  n.icap.   19,  ubi  tria  illa  vestimen- 

torum  genera  pro  viris  per  totidem  ftgurasex- 
primit.  Porro  vestimenta  eorum,  qui  sunt  parvi 
habitus,  su  a,cingui  palliumet 

dia.  Qui  vero  inagni  habitus  sunt,pro 
habent  cucullum,  et  insuper  induuntur  anala- 
bo,  ut  ibi  vocatur,  seu  scapulari  aut  patii 
ut  alias  dicitur.  Videri  hrnc  possuntapud  Goa- 
rum  in  Officio  parvi  habitus  pag.  178,  et  in 
Officio  magni  habitus  pag.  510.  Observat  autem 
laudatus  Goarpag.  198  eadem  fleri  in  consecra- 

machorwn   et   monacharum,    exx 
paucissimis,  quw   no\  vnt  ad  proposi 

nostrunt. 


67  Hisce  observatis,  facile  probari  potest,  in 
memoratus.  RosaHae  effigie  conspici  vestim 
omnifi.  qiwdabanturperfectioribu..  ,  dn- 

gulo,  quod  pallio  tegttur,  ideoque  cerni  nequit 
Conspictuntur  enim  tunica,  paAHum,  scapul 

et  eucuUus    muliehris,   seu  eaputium,  q 

■  ■    nam  percucullum  in  prtedic     i 
intelligi  caputium  seu  capitis  tegmen,  patetem 

rerbis.  quSS    /eguntur    in   Ojfleio,   dum   CUCuUus 

mitur:  Frater  noster  \.  induitur  oucullo 
siTnplicitatis,  Eu  ffaleam  sive  pileum  spei  saiuta- 
ris.  Cassianus  lib.  i  de  Habitu  monachi  cc 

■  wuUoita  habet ;  Cuoullis  namque  perparvia 
usque  ad  cervicis  humerorumque  demissis  oonfi- 
nia,  quibus  tantum  capita  conte^ant,  indesinen- 
terdiebus  utuntur  ao  nootibus,   Fig  idem 

i  iputii  muliebris,  quod  potest  e\ 
velum  vocari,  differt  a  cucullo  virili ;  at  id 
repugnat  proposito  nostro.  Quod  vero  spect  i 
cingutumet  sandalia ; primum  in  effigie conspici 
nequit,cum  pallio obtegatur i  sandalia  veroqua- 
liasintineadem  effigie,  non  satis  distinguititr, 
nec  magis  certo  sciturt  qualia  in    usu  fuerint 
antiquis  monialibus  tempore  S,    HosaliiB,  itu  ut 
hsec  nec obesse possint  nec  prodesse.  Verumcu 
culius,seucapitis  velum,et  scapulare,  prmertim 
<'""'  tuni  vntur  et  pdllio,  manifeste  evin- 

cunt,  vestes  prsedictse  imaginis  esse  monasticas, 
prout  indubitanter  pronuntiavit  Cascinus,  et 
quidem  essehabitum  monialium  GrsBcarum  a 
gni  et  angelici  habitus,  uti  partim  asseruit  lau> 
datus  Cascinus,  et  ulterius  evincit  scapulareet 
cucullus. 

<;s  Quin  et  crux,  quam    manibus  tenet,    et- 
iam  insinuat,   ftosaliam  hicreprsesentariin  habi 
tu  Basiliano:  efflgiesenim  antiques monialis  t'»t 
silianm  num,  85  assignata  apud  Bonannum  et 
Helyotum  similiter  crucem    nan  i  tenet,  sicut  et 
reliqua  vestimenta ejusdem sunt  fbrmse,  Necob' 
stat,  quod  ibidem  sii  cruco  communis,  in  efflgie 
vero  Etosalisa  crux  sit  gemino  transtro  affecta  . 
ipse  enim  Cascinus  pag.  810  dubitat,  an  revera 
sit  crux   gemini  transtri,  cum  superior  stipes 
transversus  /><>ss/i  titulum  crucis  designare  .  aut, 
si  ilte  stipes  revera  sit  ipsum  crucis  transtrum, 
inferior  stipes  transversus  designare  possit  lo* 
cum,  "i  quopedes  cruci afflgebantur.  DeindeCas- 
cinuspag.  312  memorat  aliam  efflgiem  S,  Rosalim, 
ijii.r  iisdem  vestimentis  insignita  crucem  habet 
simplicem.  Recteigitur  afflrmavit Cascinus,  ha- 
m  prsedictm  imaginis  esseQrweum  et  mona* 
sticum.   \  erum  contrari  <■  sententiw  patroni,  qui 
alias  auctoritatem  <  'ascini  plurimi  faciunt,  hic 
eam  libenter  vellent  infringere    negant  enim  ka 
bitum  illum  S    Rosaliaa  esse  monasticum,  et  vo 
lunt  omnino  esse  symbolicum    Ne  autem  Casc\ 
num  prorsus  videantur  deserere,  licet  id  re  ipsa 
faciant,  i  ■■'    eum  pag.    81         1 1    e,    in 

nulla ngine  cet  nt  habi  um  pi  i  fectum  moi     tj 

cum.  At   vert  imiliter  italoquitur,   quia   habt 
tus  monasticus  alii  i  omamentisadscititiii  auctus 
est;  sed  ea  de  i  au  w  habitu  i  ille  non  desinit  esse 
monasticu  t,  i  um  aliunde  certo  ■<  iamus  Sanctam 

Viryiii''/!',  p')st<i"ii,i>    1,'1',1'ii'u'    rehquif,  na   au 

m  ,<>■<  upere  plinjgio  nec purpura  pretiosa  orna 
tam  fttisse.  Ea  igitur  ornamenta  tolum  adjecta  a 
pictore   videntur,   ut  gloriam    aut   nobilitatem 
Sanctse  h  i  indi  aret  et  honoraret. 

/,-,  .hit  ,</  examinemus,  an  color   rubeus 
aut  purpure»      gui  in  pallioB.  Bo  fl        conspt 
iberieti       debeant  inter  ornamenta  itta 
adscititia,  uticredidit  Cascinus   Laudatus  <,,d<> 

To)  namira 


»1  ITDRK 

J  s. 

cujtis  singulr 
parfn,  qujr 

cemi  possunl, 
apparcnt  in 
dicta  imaijuie, 


Ha  ui  tiideatur 
habttva  Ba 
[fanu .    adtcU 
titto  fann  " 

ornafu  imrfnt: 


rubtut  aiu  iu- 
hrufn»  eotor, 

<  "in  non  firur- 

itufua U  ">"■ 

nachit 


m  DE  S.  ROSALIA 

Avciom  Tornamira  in  Responsis  ad  octo  interrogationes 
J  s-  pag  86  el  seq.  ostendit,  rolorem  rubrum  seu  ro- 
seum,  autpolius  subrubrum,  non  fuisse  pror- 
sus inusitatum  in  vestimentis  sui  Oi  ■<"-  Benedt- 
ctini.Atlegat  ad  id  probandum  arUiquat  ptctu- 
ras,  in  quibus  eo  colore  vestium  expressi  cemun- 
tur  B&nedictini,  Scribit  et  Benedictino  Efteno 
rufis  otim  vestimentis  USOS  fuisse  BenedicttnOS 
monasteriiReomensisin GaUia  atguee i  -dvestro 
Maurolyco  in  Mari  Oceano  Riligionum  pag. 
L60  eumdem  <  olorem  antiquis  Cisterciensibus  at- 
tribuit.  Quin  et  testatur  in  suo  monasterio  Gre- 
goriaw,  Panormi  olim  Fratrei  quosdam  roseo  <:o- 
lcrefuisseveslitos,  atqueex  iissenem  quemdam 
decrepUum  circa  a m  ibi  /» i  ss<:  notum, 

qui  eodem   /» ></ebat  uti  colore.  Concilium  Tole* 

tanum   tetiam    ostendit    colorem  rutilum  non 

fuisse  inusitatum  non.nr.his  ■.  nam  viduas  religio- 

sam  vitamprofessurae  capit  \jubet  religiosa  <-e- 

ste  indui,  atque eam  ita  describit    '  I  autemde- 

[ncepa  nihil  devocetur  ln  dnbium,  palilo  purpu- 

,-,.)  vi  i  nigri  colorii  i  apui  ■  ab  Initio  suscep- 

tsB  religioni  , 

l$      711  Audiamus,  </u<>  modo  ante  disceptationes 

$i  moniaiibw    Sioulorum  hunc  locum  scriptores  prmclarx  inteU 

tmuiiatui,      igsoerint.  Qoar  locum  citam  pag,  i>98  intelligit 

Bubrufum  pallium,  additque  verba  S.  Atkanasii 

1,1,  ,/,.   Yirgin. ,    qu\   <>'<■><  fl  sie  habet  ■  0  Inev- 

i  ...  .,■.,.  .  ,.  hwxJX>w,   B.mc   verba   Ooar 

ita  Latine  exprimitx  [ndumentum  tuum  (id  es1 
tunloa,  ait)  fuscum  Bit,  non  tinotum,  Bed  na- 
tlvi  colorii,  aut  Baltem  Bubrufum  Bive  pur- 
purasoenj.  Ita  vocem  ambiguam    -  bru- 

fnm  eive  purpuraeoene  in  tewtu  Athanasii  expo- 
nitt  at  infra  magis  litteraliter  ait,  qualia  eBtoo- 
lor  unguium.  i"  postrema  i  Operum  S, 

Athanasii.  bpag,  L18  looua  ita  redditur  La- 
/mr  Ependytea  tuun  uiger,  neque  tinctus,  sed 
uatlvl  oolorlfl,  aut  onyohlnua.  Monendus  qui* 
demes{  leotor  librum  illumdo  Virginitateinter 
dubia  Mha\  ■  Opera  solum  numerari ;  at  id 
non  obest  proposito  noi  i  saltom  sii  antiqui 

auctoris,si  nonsit  Athanasii.  Ambrosius  )Iora* 
les  Chron,  Hisp,  lib    L2cap.  88  de  concilio  To- 
letano  x  sio  loquitur  i  in  tato  oonoilio  mentio  ue 
(;  betur  de  devotl  in  nonnullifl  di- 

Btinguita  monlalibue.  Datur  illis  proster  alia  ?€ 
timenta   pro  babitu,  ul   lo  oapite  geranl   velum 

nigrum    aut     rubrum.     \  ml Lon      i  idi 

lp  i .  darl  iii  memoriam  passionii  Etedem] 
ooatri .  unii  ■  m  memoriam  Banffuinisab  tpso  effuai, 
ci  olter  iti  Luotum  tormentorum  tam  orudelium. 
Uiquo  etlam  modo  Enelnuatur,  Idem  velum  ge- 
statum  [uiflse  a  monialibus.  Mariana  itemlib.Q 
Jhstor.  dr  nhits  HispanuB  <";'.  0  patlium  illud 
purpurei  vel  aigri  ooloris,  quod  viduis  prxscri* 
/>it  coiitilintii,  vooat  flammeum  nJgrum  aut  ru- 
brum, 
noii  „h>iut  ofiU      71   Quar*  omnes  Religiosos,  etiamsi   w- 

ntonijamdi-     /„,    ^u.rrirrnt   rrsttmrntti,  rt   pUrumque 

nativi,  adeo  abhorruissi  lore  rubro,  quam 

aliqui  oajistimare  videntur,  concilium  ailegatum 
evincit.  Idomprobari  potes  s  Dorotheo  ab- 
bate,  quit  proui  editus  esi  o  Oorderio,  Institutio- 
/((*  [pag,  i"»  doa  Mutunicamonachorum 

tiestituta,  sic  rattocinatur  t  Habet  au- 
tem  colobium  nostrum  etiam  aignum  al 
purpureum  Quid  sibi  vult  sigoum  purpureum? 
Qulsquia  Regi  inilitat,  purpuram  in  penula  aua 
geatat  Cum  enim  tex  purpuram  gestet,  omnes, 
qui  illi  militnut,  purpuram  apponunt  sag-is  suis, 


w, 


VIRGINE- 

boc  est  reg-ium  Jndumentum,  ut  per  hoc  osten-  D 
dant  ae  esse  reg-ios,  regique  militare.  Ita  et  nos 
Bignum  purpureum  assumimus  in  colobium  no- 
strum  innuentes  nos  in  Christi  militiam  adscn- 
ptos  esse  etc.  Si  monacki  itli  Onentales,  hcet 
vestem  totam  non  haberent  rubram,  signum  to, 
menaliquodrubrum  in  vestibus  suis  gestarent, 
quo  se  Christi  milites  ostenderent ;  non  video. 
curmirandumsit,  si  alii  eadem  vel  aha  consi- 
deratione  ducti,  pallium  totum  gestavennt  ru- 
brum,  aut  rubro  propinquum.  Omnino  igitur 
eanstimo  rubrum  colorem  non  obstare,  quo  minus 
vestimenta  B.  Rosaii»  in  tabula  Marturanensi 
promonasticis probabilius haberi possint.  Sivero 
posset  certo  probari,  colorem  rubeumSicuhs  mo- 
nialibus  nullo  modo  usitatum  fuisse  seculo  S. 
Ro.>aliEe  ;  ilem  cum  Cascino  dici  posset,  colorem 
illum  ob  causasjam  dictas  pallio  S.  Rosaliae  esse 
additum. 

;■>  ijmproptrr,  rnn,  ritn  hujusce  SancLv  ma-  «««rttoow- 
xime  colligi  debeat  ex  antiquis  picturiset  scul-  JJJjJJ^J^ 
pturis,  cumque  nulla  sit  pictura  mehons  notee,  co 
teste  Cascino,  quam  Marturanensis,  in  quapro- 
babilius  monasticus  habitus  exhibetur,  negari  ne-  E 
quit,quinexiUa  aliisque  picturis  similia  vesti- 
menta  exhibentibus,  oriatur  suspicio  non  levis 
etprdbabilis  conjectura  de  monastica  Sanctae  di~ 
sciplina.  Quippe  si  propter  picturas,  quibus  in- 
dicantur  dsemonum  insidiw,  et  quibus  variapoe- 
nitentiarum  instrumenta  repreesentantur ,  Of/icio 
ecclesiasHco  inserta  sit  hsec  periodus,  Callidas 
dmmonum  ineidiaa,  quaj  asperae  vit;e  tsedium,  et 
Bolitudinifl  horrorem  animo  ing-erebant,  acriter 
BBviendo  iu  se  ferrea  catena,  vigiliis,  et  liumi 
cubationc,  forti  animo  superasse,  antiqua  icones 
aignificanl  :  si,  inquam,  hsec  probabilia  recte 
jihhrahi  si'ltf  ob  irones  minus  antiquas,  quam 
illn  sil,  '!<■  qito  ftgimttS;  cur  similiter  dici  ne- 
qui,  vitam  monasticam,  quas  via  est  optima  ad 
anachdreticam,  habitu  antiquissimse  picturse  in- 
sinuari,  et  non  certo  quidem,  sed  probabiliter 
ea  '■"  colligi ' 

rs  Scio  quidem  Cascinum  solidiora  requisi-  prohabuis  fa 

visse  fundamenta,  ut  monacham  fuisse  S.  Rosa-  eo»jectur&  dc 

liam  asserereti  eique  tubens  assentior,  meitem  monwtfcnpro? 

certio  <■  documenta^  ut  afprmemvi-  'em,01ie- 

tam  Sanctss  monasticam  esse  omnino  certam,  Ve- 

rum  si  ef  '>•»•  rnlncrit  Cascinus ,  probabi-  ^ 

lemex  ea  \  cturam  haberipro  <-ita 

profiteor  me  ab  ipsius  senten.- 

titt  nani,  sirv.t  nulla  hactenus   allata 

estratio,  quse  certoevincit  Sanctam  fuissemo- 

not  ■  ■■  producta  est,  quse  con- 

jecturam  de  vita  monastica  evertit.  Quod  autem 

obs<         Ca      iusA  vestem 

c/r   cujusdam    Riligionis,  et  illam  nonfue- 

rit  professa,  absolut  ■■  ve- 

Religiosa  nequit    professio  monastica  certo 

infBrri.  At  mque  verum  est,ex  veste  Hca 

\babititer  inferri  professionem  monasticam ; 

ntm  non potuerit  sciri,  qua  vesteusa 

sit  Sancta,  si  illa,  utvoluit  Cascinus,  non  modo 

masticam  disciplinam  amplexa  non  sit,  sed  in 

spelunca  suaprorsus  manserii  incognita.  Posset 

demum  contra  hoc  argumentum  cx  conjectura 

dici.  cu  monachos  aut  moniales  Or- 

dinisS.  Basilii,      S  pingereturin  habitu 

suotlicei  ittum  numquam  fuisset  pro- 

fessa.  At  nec  itta  objectio  probabUem  professione 

linis  £   spicionem  tollit,  sed  solam  rei  certitu- 

dinem.  Hactenus  cx  picturis  per  Cascinum  in 

lucem  datis. 

"1  Tomamira 


Sancta  rariis 
tocispicta  ut 
Benedtctina, 


etquidem  in 

(nbulu,  qu.r 

dicitur  nnnt 

1255, 


ut  prohaie 
eonatur  Tor- 
namii 
ttmpoi 

(ettr, 


PIK  QUARTA 

H  Tornamira  m  Idea  conjecturaU  disc.  6 
contendit,  plerasque  antiquas  picturas  S.  Rosa- 
Ha  reprmsentare  habitum  BenedicHnum  Congre- 
gationis  Montis  Virginis.  quasdam  reducens  ad 
habit  entitalem,  aiias  ad  habitum  eremi- 

ticum  ejusdem  Ordinis,  nonntUlas  quoque  ad  ha- 
bitum  Casincnsem  vel  Cluniacensem.  Tabula 
ro  MartUrahensis,  de  qua  disputavimus ,  ea> 
primit  habitum  Anachoretidis  Benedictinse  iter 
agentis,  si taudato  credimus  auctori,  quiidva* 
riis  hcis  asserit,  maxime  disc.  4  num.  20  ;  qui- 
que  id  latius  conatur  probare  in  Responsis  ad  octo 
interrogationes  resp.  7.  Verum  recte  quidem 
ostendit,  colorem  rubrum  seu  roseum  non  fuisse 
prorsusinusitatum  in  Ordinesuo  :ut  nv.Uibi  < 
cit,  talem  fuisse  habitum  iter  agentium  Anacho- 
retidum  Benedictinarumtqualis  cemiturin  fabu- 
la  Marturanensi.  Deinde  illa  ipsa  tdbuta  is 
opinionem  prorsus  cccrtit,  cum  vel  solus  illius 
aspectus  clare  ostendat,  Rosaliam  ibipictam  non 
essetamquaminitinereconstitutam-.nullum  e 
progredientis  aut  iteragentis  ullibiapparet 
cium.  Conferat  studiosus  lector  tabulam  Martu- 
rancnsem,  qum  supra  a  nobis  exhibetur,  cum 
sculptura  Biconensi,  qumCasciniestfigura  sexta; 
et  facile  videbit  in  posteriori  proficiscentem  ea> 
hiberi  Rosaliam,  non  item  in  priori.  Quapropter 
opusnonest  disputationem  illam  Tornamirm  (qui 
solet  plura  asserere  quam  probare)  latius  hic 
discutere,  cum  hac  una  observatione  totum  ipsius 
fundamentum  prorsus  corruat.  Nihilomagispro- 
bata  sunt,  qum asserit  de  iabulisaliis  per  Casci- 
num  editis,  etper  nos  recusis,  neque  opus  est  iis 
diutius  inhmrere. 

75  Attamen  idem  scriptor  resp.  8  aliam  addu- 
citpicturam,  qum  magis  favere  potest  Congrega- 
tioni  Benedictinm  Montis  Virginis,  modo  omnia, 
qum  asserit  dc  ista  pictura,  vera  sint  aut  satis 
certa.  Quippe  affirmat  primo,  picturam  istam 
esse  anni  1255,  et  consequenter  non  integro  seculo 
posteriorem  morte  S  Rosalia;.  Secundo  asserit, 
supra  caput  in  diademate  legi  has  voces,  8an- 
cta  matki;  Rosalia,  antiqub  charactere  exara* 
tas.  Tertio  jimhat  picturau)  illam  csse  im 
tam  in  ecclesia  antiqua  laudatm  Congregatio- 
nis  Montis  Virginis ;  et  vestimenta  *omnia  non 
modo  monastica  esse,  quodpatetadoculum  ;  sed 
exacte  convenire  cum  habitu  Montis  Virginis 
ostendere  satagit.  Smc  sane  insinuant,  dictam 
Congregationemjam  seculo  xtn  credidisse  S.  Ro- 
saliam  ejusdem  fuisseinstituU,ideoque  istud  Tor- 
namirm  argumentum  prsecipuum  est  e&omnibus, 
qumattulit,  modo  satis  sint  certa,  qum  de  istapi- 
ctura  dicuntur.  Hoc  igitur  prmceteris  venit  di 

tndum.   Exemplar  illius  picturm   exhibet 

Tomamira  mri  incisum  pag.  114  cum  hac  &ub* 

scriptione:  Ex  picturainpariete  monasterli  8.  Joan- 

I  'apuse  Congregationis  Montia  Virginie  Ord.  8. 

Benedicti  anni  kcclv. 

7t;  Porro  ut  illius  picturm  antiquitatem  pro* 
bet,  pag.  107  litteras  adducit  Amati  Mastrulli 
abbatismonasteriiSanctm  Marim  Montx   I  irg 

■  ".  Litterm  hm  Italico  idiomate  ad  ipsum 
Tornahiiram  scriptm asserunt,  prmdictam  ■ 

'  inventa  est,  amo- 
naChis  Montis   Virgini  >m  esse  anno 

idquecolligiposseexlitteris  Alexandri  Papa 
IVetCar  aitsetransmi 

rum.  Recitat  revera  Tornamira  pag.   102  litte- 
ras  ,\  IV  cum  inclusis  litteris  Cardina- 

Us  Octaviani  Ubaldini  datas  anno  1265  Abl 
et    conventui    Sanctae    Mariffl    Montis  Vfrginffl , 


5EPTEMBRIS. 


197 


Ordinis  sanoti  Benedioti  iviHlnensie  dicBoesis,  in 
quibus  /hcidtas  ipsis  conceditur  construendi  duo 
oratoria,  altcntm  intra  urbcm  Capuanam, 
rum  e.rtra  ttrbem.  Admitti  igitur  potes  .  «ccfe 
siam  iUam  S.  Joannis.qumdeindedirutaest,  con- 
structam  fuisseanno  1265,  Hcetex  HUerisPon- 
tificiis  non  liqueat,  de  eadem  ag  \  srum 

extempore,  quo  structa  dstecdesia,  certe  inferri 
non  potest,  imaginem  S.  Rosniire  eodem  tem\ 
in  iltius  pariete  fuisse  pictam,  cum  picturm  post- 
modum  adjtatgi  potucrint.  Itoqueantiquitas  istius 

picturm  em  sola  hac  observatione  non  est  satis 
certa. 

77  /»  litteris  laudati  abbatis  Mastruili  ad 
Tbrnamiram  hmc  leguntur  :  Nora.en  Sanetea  ao- 
Btree  RosaUce  ibi  fi«  dicta  pictura)  fuisse,  tra- 
clitio  estj  quemadmodum  e  regione  in  altero  pa 
riete ,  ubi  alius  Sanotus  depiotus  est,  aomei] 
istins  reote  oernitur,  uti  el  nomen  tnonaohi  aut 
superioris  illiua  .  qui  pioturam  fleri  ouravit,  111 
fceris  antiquis  expressum,  [ta  etiam  S,  Rosalice 
en  illio  Puisse  crediderim,  sicul  hodie  uaoel 
traditio :  attamen  preasenti  tempore  neo  Istud 
neo  aliud  uomen  istio  legitur,  quia  abrasa  est 
muri  superfioies ,  in  qua  erat  piotum  vel  soul 
ptum  nomen  S,  Rosalia  infre  pioturam,  Bisce 
congruit  testimonium  Vincentii  Abbate,  pictoris 
Capuani,  datum  et  per  pubiicum  notarium  em- 
ceptum  die  \\v  Novembris  anni  L667,  q  o 
ibidem  pag.  LlOde  eadem  pictura  sio  habei  :  Pi- 
otor...  assernit  se  Intua  Ulam  ecclesiam  dirutam 
in  pariete  ;»  parte  dextera  Invenlase  depiotam  Ima- 
ginem  Banot»  Etoaali©,  monialia  M.  V.  x  Con« 
gregationis!  oum  veatibua  albia,  sollloet  oum  tn 
nioa,  soepulari,  oum  cappa  aeu  mantello  u  que 
ad  taln.s  pedum,  oUm  sucoanno ,  el  velia  albis, 
in  cujua  manibua  in  dextera  habet  lilium,  b1  En 
sinistra  brevlarium,  et  ad  ejua  pedes,  ul  audlvit 
a  nmltis  Benibusbujua  olvitatis,  e1  praasertim  picto 
ribus,  erat  subscriptio  aominis  diotra  sanota  Rosl- 
liffl^quaaad  prfflaen8 non vldetur  ob  vetustatem pi- 
cturffl  etc. 

78  Nominis  defectus  dubitationem  ingerere 
poterat.  Ai  nomen  deinde  detectu^n  fuisse  mira 
bili  modo  narrat  Tornamirapag.  L18,  Rem  ex* 

plicat    in    Inmr    frrr    aaxlinu.    Ainm     ICDS,     cttm 

devotio  populi  Capuanierga  B.  Etosaliam  incen 
sa  motgis  esset  per  editam  eodem  anno  Ideam  <  on 
jecturalem,  multi  diligenterperscrutati  sunt  mu 
rum  circa  imaginem  prmdictam,  quamesse  8. 
Rosaiiffl  credebant.   Kb  altero,  non  sfne  impulsu 
cfflleeti ,   inquit ,   llla  parsmurf,    qua  vetu  tat 
era    oon  umpta,  ubi  deptota  erat  vlrgo  Boaalia, 
lota  Aiit ,  uti  et  lp  b  Baora   Imago.    Eoca  autem 
improvi  o  el  derepente  oum  applau  u   univi  i  ali 
tlo  :i    Imum  Ipsius  oomen, 
in  rjn    diademate  collocatum,  (et  oon  Infra ,  ut 
bodlernj   tal  10  crediderant    el   alifa  pw  maserantj 
.  criptum   litteri  i  i  etu  tis,    iouti  scrfpta  sunt  oo 
trum   Sanctorum    el    monaohorum,    qui 
in  illo  muro  sunt  depioti.  Addit  remmoxfm    < 
conftrmatam  gemino  testimonio  per  notarios  80ri< 
ptot petente domino  Silve&tro  Ayossa,  rectoreec 
:■!, ,  ss.  Co  mmct  Damianide  Qua 
dropanis,  et  consentiente  magistratu   Gapuano, 
Utrumque  testimonium  idiomah-  Ttalico  >  <  />rimi- 

tur. 

V.)  Primum   eet  trium  notariorum,  qui  tr- 
stantur se vocatoi  ad  donium  R.D.JulU   Minu 
tolo,  in  'I""  (,,'"f  dirutum  istud  lacellum,  tbi 
, .  ,,    ,-  murum  et  imaginem  B    \><-  e 
iescribui       i  ■■■'■'  jam  tupra  de  oripta  legi- 

lur. 


&OCTORI 
J.S. 


III  rnjiis  nwie 
dftmfM  /kimV- 

iuiii  imngo 
KM((U 


*  i.  e,  Bloatl 
Virginla 


r  uni  nomint 
mirobUUw 
rJi  fn  ftiMnto, 


ut  varii 
tutantw 


20S 


DE  s   ROSALI 


AICTOBE 

J.S. 


-,  inir  tmagtin 

§U$pictO  «<  '/<" 

do  profo$ilon6 
Benedioltna 
n/  nihil  ■  <  <  >■ 
poiat  ttaivi 


gitur.  Et  mox  addunt  t  Supra  caput  ipsius  est 
diadema,  in  quo  per  circuitum  leg-untur  hae  vo- 
ce  ,  S\>xta  matee  Kosalia,  exaratae  litt'-ris  vetustis 
istjtis  formae,  qua  seripta?  apparent  in  picturis  rlicti 
ijiuri.  /Jeinde  propriis  manibus  subnotarunt  testi- 
monium  die  v  Octobris  anni  mdclxviii  hoc  rnodo, 
sed  Ttalice. 

Eg-onot,  AngelusOllettino,  natus  in  clicta  cjvitate 
fidi  jii  fecio,  ut  sunra. 

Kgo  notar.  Joannes  Angelus  Rossi,  Capuanus,  fi- 

d'-iii  laeio,  ut  supra. 

Ego  Dotar,  Joannes  Leonardus  Pizzo  fidem  facio, 
ut  gupra. 

WideB  vero  notariorum  roboratur  suhjuncto  hoc 
testimonm  Lnltnr  scripto  .  Nofl  electj  ftd  regamen, 
ei  guberoal  onem  fidel  Lxnsa  eivitatis  Gapuse,  fi- 
dem  faefmus  atque  testamur,  Bupradictos,  qui 
prea  enteni  fidem  Bubscripserunt ,  esse  publieos 
reg"ia  auth,  noterios  bujus  fidelisBimeg  oivitatis 
CapuEB,  eoruraque  Beripturfa  publicis  atque  y>ri- 
\;j t i  ab  omnibuB  adbfbitam  raisse  et  adhiberi 
plenam  1 1  Endubiam  ftdem  ete.  Subsa  ipsH  Notar. 
<  b  ai  Baoconiu  Beretariu  ,  Alterum  teetimoniwn 
B  est  Eieronymi  Paccorie,  rectoris  ecclesim  paroe- 
eialis  8.  Michaelis,juramento  item  firmatumet 
prmcedenti  confonne 

80  NegaH  non  potet  ' .  guin  hmc  pictura  faveat 
causs  Benedit  tina  I  ongt  egationis  \iontis  Virai- 

,tr.    ct  susjiirttmrm  iitticrtil  >/<■  Sn iirt.r  rilti  mona- 

\h<-<<  ■  ■>  ji,  ofesstone  iUius  Ordinis,  Atlamen  nec 
tam  antiqua  estpictura  ista,  ut  rem  possit  facere 

Certaui       l'i\rtrrr/t    niiriuit    ftji/jti /■/■(.  ,    /iictt>rti//t. 

illam  Capum  fuisse  inventam,  cum  nullus  affir 
met  i;n  allam  Capum  antiguis  temporibus fuisse 
cultam  ei  ne  quidem  i  onstat,  an  ullibi  ohim  culta 
fueritab  Ordine  Montis  Virginis  nam  adducit 
i'-<i  namira  nonnullorum  di\  ta,  asserentium  tra- 
ditionem  trigere  in  illo  Ordine ,  EHosaliam  ejus 
fuisse  "■■■'■"■■  nam,  etcultum  antiguum  Sanctmin 
eodem  viguissenon  ostendit,  Demumauthenticam 
hujus  picturss  fidem  minuit,  guod  anno  L665  et 

L061  nomenB    Ro    xWvsnomijtjiarcrcl ,  idi  jititct  r.r 

allegalis  num   i  . .  annoautom  L868  nomen  tamfa 
cili  negotio  />■•      in\  entu 
ruerit  n/m  sub  pictw a ,  .■■  a  n 

batur  ea  traditione,   sed  supra  i  emate, 

c  ll. >>   omnia,  gu&   miranda  dian\  efflciunt  ut  m 
Q\  9am  pro  e  ■  \gine  ifla  s. 

Ro  aiie  ••-. .  ■  i  Q\  i   ■     argume 

Vo  na    :  iicta  miaj 

:t  ipsius  adversarii,  neodum  ullibi rep    . 
potui,    Verum  responderi  potest,  supposita  veri* 
tate  ac antiquitate imaginiSj    ■  ■       naliguidcerti 
possi  conci  !  mngijussu 

itissel  de  pro- 
fessitmc  istius  Ordinis. 


%  VIII.  Rationes alise  pro  vita  mo- 
aastica    Sanctae, 


Antiqva  tnuli- 
tio  u//,  ,,■..  .. 

/"  D    HIOIIOI   i.  ■ 

viffl  Stanclff*. 


Tam  Bmedictina  quam  BasManm  cgusmd+> 
fcnsorcs  contendunt]  iraditionem  in  Ordme 
diu  fuisse  de  s.  Rosalia  r  usdem  aliquando 
alumnai  ai  neutri  poterunt  uUum  aUegaream- 
ctorem,  qui  eam  tradiHonmn  scriptis  &msianavii 
ante  annum  L68&,  seu  anU  corporis  inventio- 
ncni.  Hac  autem  o&strvotfo  fturit,  utfocitesus- 
iguispossittcon)ecturas  nonnultorum,  qui 


A  VIRGINE.' 

post  corpus  inventwn  crediderunt  S.  Rosaliam 
hujus  aut  ittiusesse  Ordinis,  paulatim  invaluisse, 
et  post  annos  aliquot  ornari  ceepisse  honorifco 
traditumis  nomine.  Ha?c,  inquam,  suspicio  non 
immerito  oriripotest,  cum  nullus  Ordo  Religio- 
sus  legatur  sibiS.  Kosaliam  attribuisse  ante  cor~ 
pus  inventum,  nec  ullus  ipsius  memoriam  szn- 
gutari  prm  ceteris  veneratione  prosequeretur . 
Fatendum  tamenest,Benedictinos  Siculos  non  diu 
post  corporis  inventionem  sibi  attribuere  ccepisse 
S.  Bosaliam,  eique  illorum  opinioni  favere  Ur- 
banum  VIII  in  bulla  anni  1634,  qua  voluit  ut 
monasterium  8.  Kosalis,  Panormi  erigendum 
sub  regula  S.  Dominici  ex  testamento  dominee 
Margaritx  del  Carretto,  potius  fundaretur  sub 
regula  S.  Benedicti,  quia  S.  Rosalia  hujus  ha- 
bitum  gestasse  credebatur.  Bullse  illius  Tornami- 
ra  ex  archivo  dicti  monasterii  partem  altegat  in 
Idea  conjecturali  disc.  7  num.  34  ,  et  partem 
aliam  in  Epistola  dedicatoria  ad  senatum  Panor- 
mitanum  pag.  JG.  Prioriloco  heec  recitat  verba  : 
Oranesque  in  dicto  raonastcrio  receptae  et  admissae 
habitum  pcr  moniale.-i  aliorum  monasteriorum  mo- 
niaiium  observantium,  seu  reformatarum  Ordinis 
s.  Benedicti,  gestari  solitum  deferant,  cum  ^iguo 
BOHCtffi  crueis  ex  tela  alba  iu  eo  coosuto,  prout  ea- 
dem  sancta  Rosalia  ab  antiquis  temporibus  depingfi 
solet,  .suscipere,  ac  professionem  per  easdem  emitti 

netam  expressc  emittere  etc.  Hic  asserit  Pon~ 
tifex  S.  Kosaliam  ab  autiquis  temporibus  solitam 
i'  pingi  liabitu  Benedictino;  quod  saue  causae  Bene- 
dictinorura  favet. 

88  Altero  loco  rationem  reddit,  cur  velit  te- 
Hatricis  voluntatem  mutatam,  his  verbis  :  Cum 
vero   inn^'is  consentaneum    sit ,   ut  monasterium 

' ntium  tenore  erigendum  sub  reg*ula  obser- 
vantium  seu  reformatarum  sancti  Benedicti,  cu- 
jus  habitnm  dieta  sancta  Kosaiia  g-estassc  credi- 
tur,  iiistitiiatiir  ;  cum  verisimile  omnino  existat, 
iinil  si  dicta  Margarita  saootam  Rosaliam  prm- 
fatam,  erga  quamj  dum  vixit.  maximum  g-essit 
devotionis  affectumj  sancti  Benedicti  potiusquam 
ancti  Dominioi  habitum  gestasse  scivisset,   mo- 

i-ium  hujusmodi  sub  regula,  quam  dictaSan- 

professa  fuit,  erigi  mzndksset.Verba h%c  sum- 

mi  Pontificis  eonsideratione  sunt  digna  :  nam, 

licet  Urbanus  per  aUegata  verba  non  declaret, 

\m  definiattS.   Bosatiam  fuisse  Ordinis  Be- 

\  saltem  affirmat  id  suo  tempore  credi- 

et  alfegando  cam  rationem  osten- 

dit,  eam  sententiam  nm  displicuissetsedverisi- 

msibiapparuisse.prmsertimcumdicatSan- 
ctam  abantiquis  h  %s  in  kabituBenedictino 

pingi  aolitam,  atque  ite  insinuet,  quibus  maari- 
me  fundamentis  illa  nitatur  sententia.  Quapro- 
nenter  miror,  nonnuUos  contrarise  sen- 
<itasse,sententiam 
de  <"'  i  s-  Rosaliffl  contrariam  esse  tra- 

ditioni  Panormitanorum  ;  et  numquam,  quan- 
w,  aliquid  repQsuisse  ad  hsec  Urbani 
VIII  asseria,  qum  ctare  ostendunt  sententiam  il- 
lampost  corporis  mventionem  stati  -isse, 

et  emantiquis  imaginibus  habere  fundamentum 
tradttumis  antiqum.  Quod enim spectatad tradi- 
Honem  in  hominum  memoria  conservatam,si  nul- 
la  ante  corpus  inventum  erat  de  monastica  San- 
Ctm  vitat  nullaquoque  erat  contraria,  quia  om- 
nts  /ere  s.  Rosalisa  memoria  axciderat.  Roc- 
chus  Ptrrus  Sicilim  sacrm  Ub.  4  notitiaipag. 
165  item  asserit,  liosaliam  suo  tempore  creditam 
/uisse  Benedictmam;  idque  latius  probat  Torna- 
mtra  in  laudata  mox  epistoia  ad  senatum  Panor- 

mitanum 


D 


maxime  pro 
instituto  Bene- 
dictino,  nee 
sine  aliquo 
fundament» 
picturis. 


Ex  modica 
cruce  argentea 
$tmul  cum 
corpore  inven- 


B 


C 
•jitultm  gutai  <■ 
solcnf  moniale» 
Bttstlian-r, 


DIE  QUAKTA  SEPTEMBRI';.. 
mxtanum.  Ex  hisce  omnibus  conctudere  liceat, 
non  aliam  quidem  altegari  posse  traditionetn  de 
monackatu  S.  Rosaliae,  quam  quae  ex  antiquis 
picturis  colligitur  :  hunc  tamen  famx  poptdaris 
defectum  exigui  esse  momentiy  cum  gesta  fere 
omnia  Sanct^e similiter  ex  hominum  memoriaex- 
cidissent  ante  corpus  inventum. 

83  Aliud  pro  vita  monastica  argumentum 
profertur  ex  modica  cruce  argentea,  qtwe  anno 
1625  una  cum  corpore  inventa  est.  Crucem  hanc 
apud  corpus  inventam  Cascinus  lih.  2  cap.  21 
pag.  31  testatur,  eamque  sic  describit :  Exigua 
crux  arg-entea  ( inventa  est  apitd  corpus  et  eo- 
dem  lapide  tecta )  levissirai  ponderis  ,  quoniam 
tenuis  est  instar  folii  chartse,  et  tam  niodicaB  ex- 
tensionis,  ut  nequeat  divitias  sapere  iu  paupcre 
Anaclioretide  Crucis  hujus  figuram  mri  incisam 
dabo  infra  §  B4,  ubi  videri  potcst.  Tomamira 
in  Idea  disc.  7  num.  13  et  seqq.  asserit,  Bene- 
dictinos  sepeliri  solitos  cum  exigua  cruce  supra 
pectus posita,  aitque  hanc  crucem  supra  S.  Ro- 
saliae  pectus  positam  esset  dum  sepulta  est.  Ve- 
rum  id  satis  ostendit  de  cruce  cerea,  non  vero 
deargentea:  atqueineo  tabat  ipsius  ratio.  Nam 
ait  quidem  crucem  esse  potuisse  ex  quacumque 
materia :  at  id  non  probat.  Justinianus  autem 
de  dicta  cruce  fusius  disputans,  primo  ostendi/, 
inventamesse,  et  nitnc  servari  Panormi  in  mo- 
nastcrio  S.  Rosaliae  ;  quse  confirmat  instrumento 
authentico  e  curia  arckiepiscopali  accepto.  Dein- 
de  ita  ratiocinatur  Latine  :  Porro  crucern  arg-en- 
team  Basilianarum  sanctimonialium  esse  habituin, 
quo  in  Occidente  a  Benedictinis  unice  distinguan- 
tur,  apud  omnes  reipsa  compcrtum  est :  nara 
in  reliquis  idem  vestitus,  idcm  color  utrisque. 
Idque  constantissima  et  pervetusta  consuetudo 
apponenda^  g-estandreque  crucis  argrenteas  asseve- 
rat,  ilum  in  hoc  sanotissimi  Salvatorifl  monasterio 
reiiyiosa  et  solernnia  vota  virg-incs  profitentur.  Ita- 
quc  R'isalia,  ctsi  anachorctis  pauperrima,  BU89  ni- 
hilominus  profrssiunis  tcnacissima,  Basiliani  Ordi- 
nistesseram,  cruccm  nempe  argenteam,  ad  finem 
usque  mortalis  vitBB  suse  g-ostaro  ac  portarc  voluit. 
Exstal  de  crucis  hujusmodl  usu  cruditi  viri  lucu- 
bratio,  .sub  nominc  Ilellenii  Agrieolai  edita.  Ila- 
ctenus  Justinianus. 

84  Opusculum  autem  sub  fictitio  nomine  Helle- 
nii  AgricoLv  editum,  de  quo  meminit,  est  Apolo- 
giapro  ,,>onia/ibus  sanctissimi Satvatoris ,  Italice 
scripta,  qua  defenditur  usus  cjusmodi  crucis  ar- 
gente:v  palam  inpectore  gerendce,quem  vetustum 
esse  ostendere  conatur  auctor.  Dubitari  quoque 
non  potest  ex  testimoniis  per  laudatum  scripto- 

allatis,  quin  moniales  Basitianw  in  religiosa 

professione    crucem    acceperint    ab    abbatissa  \ 

at  non  zcque   videtur  constare,  utrum  crux  ilta 

per  fuerit  argentea,  an  ee  alia  materia.  Nec 

ninocerium  cj>ic>rct}  crucem  itlam  semper  a 

monialibus  Basitianis  san  Salvatoris  ge- 

>mfuisse  pataminpectore.  Bonannus  in  Ca- 
talogo  o.  part.  2  art.   15  rationem  assi- 

ur  moniales  BasUianas  c.rhibuerit  cum 
cruce  in  rnanu,  ita  scribit  .-  Imago  a  nobis  cx- 
posita  crucem  manibus  praefert,  ut  ex  ea  ritus 
innotescat  ,  quo  Basiliame  sanctimoniales  Deo 
consecrantur.  Illis  enim  abbatissa  crucem  porri- 
g-it  vel  argenteara  vel  aeream,  qua  sig-nifioutur, 
ab  eis  Christi  crucem  libcnter  amplecti,  ut  oum 
Sponso  cruci  affixa  usque  ad  mortem  S.  Basilii 
le°"es  profiteantur.  Crux  hic  dicitur  argentea  vel 
<-crca,  nec  dicitur,  an  appensa  fuerit  ante  pe- 
ctus,  an  manu  accepta :  neque  id  colligi  potest 

Septembris  Tomus  II. 


11  i  i.ihm 

J  s 


./.  }>ro/>ftione 
i(/iui  Onlini*. 


ex  verbis  abbatissa*  crucem porrigentis.  Verba  il- 
la  ex  regula  monialium  recitat  laudatus  supra 
scriptor.  nomine  Agricohv  usus,  pag.  64  i  Acei- 
pis  crucem  Domini,  eumque  sequeris  juxta  san- 
ctam  ipsius  vocem?  inquit  abbatissa.  NovitUi 
vero  respondet:  Ita  ,  mater ,  oum  Dei  auxilio. 
Addit  auctor,  ex  pcrpetuo  usu  constare,  cru- 
cem  iilam  semper  fuisse  argenteam,  et  e  collo 
noviti.v  ante  pectus  suspensam  fuissc  per  <d>ba- 
tissam. 

86  Favet  generalis  abbas  Ordinis  Basiliani  pro6o6(tti«i- 
huic  sententuv.  Quippe  postquam  moniales  san-  '' 
ctissimi  Satvatoris  ifipctrassent,  ut  <t  ClamenU 
Papa  XI  mult<v  ejusmodi  cruces  benctliccrentur 
ad  usum  jam  dietum  ,  talc  datit  testimonium 
ibidem  pag.  ultima  relatum  ;  BffO  [nftttflOri^tUfl 
pj?8QS«ntes  Lnapeoturis  fidem  facio  atquc  obtestor, 
quatitcr  in  virtutc  pWBfati  rcscripti,  transmissis 
ad  Urbcui  in  quadam  oapsula  a  lmMiialibus  SS. 
Salvatoris  civitatis  Ba&ormj  Ordinis  S.  V,  N.  lia- 
silii  Magni  nonaj4'inta  septem  jiarvis  crucilms, 
quas  juxta  reg'ulam  ejusdcm  S.  J\  N.  tamquam 
Basiliani    hahitUS    iusiyncm    tc>srram  apparfiitcr  E 

gestare  solent  in  pcctore  ex  pwetusts  nostrJ 
Ordinia  oonfluetudine  immomorahili,  Puerint  jam 

a  SS.  Domino  nostro  Clonnntr  1M'.  \1  de  mo- 
re  boncdictn'  ad  otVootum  luorundi  indul^ontias 
in  oarum  transumpto  conoossas.  ln  oujus  roi  to- 
stimonium  mo  subsoripsi  Itonne  in  QoUefflofl.  1'. 
N.   Basilii    Ma^ni,    Uoli^ionisquo   alfflllo  munivi, 

die  xxu  -lunii  uncoxv.  SubscHptio  erat:  Mag, 

D.  PetTUfl  Mcnniti  abbas  g-oneralis  Ordinis  W. 
Basilii  Magni.  7:7  hifra:  S.  Tlionl.  M.-in-.  nbbflfl 
D.   Basilius    dc    Laurentio   soorotarius  ,    et     vloe 

grerens  Hiapaniarum.  Eoa  <f/<t/s  conchtdo,  <ru- 
cem  itlam  argenteam  favere  opinioni  >/<•  inona- 
chatu  BasilianoS.  RosalicB,  sive  quis  velit  Basi 
lianascrucemjam  tamporeipsius  gestasss  in  pe- 
ctore,  sive  solum  manu  aacepisse  in  professione, 
Quin  <-t  observot  ic  pictura  Marturanensi  hae 
etiam  de  causa  S.  Etosaliam  eum  cruce  easprimi 

potitisse,  si<-i<f  factum  <i  sc  i/icit  tionannns  in  irna 

gine  monialis  Basitianx. 

^i,    Aliud    rursus  argumcn/.um  pro  vita  mo-   Esateriptura 

nastica  s.  aoaaliea  habetur  em  inscriptione  iila  •i»»<i«'- <•'•<■• 
Grssca,  de  gua  egi  §  3.  Quippeei  certo  consta- 
ret,  scripturam  illam  esse  8.  Etosallffl,  certa  quo 
que  esset  vita  ipsius  monastioa.  Cum  autem  "p 
pugneturet  contra  defendatur  fides  illiue  insori 
::is ,  nee  certo  <>■;/<'-></<'/>>>■  supposititiam  esse, 
aut  a/tcri  Rosatue  attribuendam  ,  argumenttm 
ex  illa  scriptura  petitum  ad  alia  aooedit  tam- 
quamprobabile,  non  vero  tamquam  certum  Por 
.    i  iptura  illa  assignat  etiammonasterium  ean- 
ctissimi  Salvatoris  Panormi,  in  quo  Sanota  w 
tam  monasticam  fuisset  professa,siouti  conten 
dunt Basilianas causm patronitlicet  velint  in  >>/><> 
prius  monasterio  monacham  factam,  etpostea 
,,./  uiud  translatam.  Monasterium  autem  istud 
semper  fui  w  ub  regula  8,  Basilii  scriptorea  8i 
culi  possim  consentiunt.  Rocchus  Pirrus  tom.  i 
St. ■>/>.>■  mcrss  in  Notitia  ecclesim  Panormitanm 
pag.  • '"  deeo  mona  tario  sio  habet     S.Salvatorifl 
f  monasterium)    ooeptum    ;-    Boberto    Guieoardo 
aoari ,  atque   anno  koxltoi  •■•    Bogerio  n  ge 
bonie  auctum  i  I    16j  o  nvoii  m  appellat  rea  Mar- 
tinu  eoflnoblfl  dixl  (bl.  M  t. 

Vixit    ollm     in    BO    CoriHtanti..     Bogeril     B,    fllifl  , 

quae  nupflil  deindfl  Henrioo  bnpeeatorl.  Sui» 
disciplin.-.  i  '  Bfl  Uiana  :  baud  din  -  '.  cum  ad 
nuc  Qnea  p  \\h  bant.  /'"[/  L13  *t  M  '  /""'  ,h 
xerat -.  Anno   ucxivin    regium  cojnobium,  cui 

44  a 


,-,«  ss  Salva 
(oi  tt  Qrdtnti 


ii  ctoki 
I.  S. 


non  levii  colli 


300 

a  Servatore  nomen  est,  Ordinis  S.  Basilii,  ducis 
olim  Koberti,  ac inde  Rog-erii  regis  opera  extructum, 
(  Hugo  archiepiscopus  Panormitanus  )  moniali- 

ad  incolendum  tradidit ;  quse  a  S.  Matthaei  de 
Cassaro,  S.  Theodori,  et  S.  Marias  de  Oreto  vetustis 
SBdibuB  emi#rarunt. 
H7  fn  hoc  ultimo  monasterio  monachamesse 
gitur  conjeciu  faciam  $#  Kosaliam  ,  indeque  cum  aliis  anno 
1148  ad  monasterium  88.  Satvatoris  emigrasse 
mlt  Justinianus,  et  pro  opinione  sua  atlegat 
traditionem,  et  inscriptionem  Italicam  inparie- 
tc  monasleriipositam,  qua  indicatur,  habitasse 
ibidemS.  Ko«;i)iam.  Verum  nec  traditio  iilanec 
mscf  iptio  rndetur  antiqua  ■  nam  antiquitas  istius 
traditionia  nuUibi  probatur,  et  inscriptionem  es- 
se  neotericam,  testatur  Mongitorius  in  Disserta- 
tione  Ms.  nobis  transmissa,  asserens  se  tocum 
curiose  perlustraeso  et  inscriptionem  pidisse. 
Quapropter  '«m  tantum  pro  hoc  monasterio  ha~ 
hetui  fundamentum,  quantum  pro  monasterio 
SS.  Siilniiurr;,  licetrevera  potuerit  in  hoc  com- 
migt  a\  <■  ab  uno  etribui  recen  itis,  siin  monaste- 
ric  tanctt  rimi  Salvatorisviaerit,  utihabet  Qrsh 
H  vii  iii.  1 1 -iphn.  \!>inn,irs  SS.  S<dvatoris anno  L698 
post  -'■  titutam  %ibi  prmdictam  scripturam  una 
cum  cruce  lignea,  ut  relatumest^Zanum.lb, 
non  uidetur  dubilasw,  qnin  s.  Uosalia  insuootim 
monasterio  habitasBettamquam  moniatis  ejusdem 
Qrdinh  et  monasterii,  atque  idcirco  altare  ipsi 
ereaerunt.  Verum  cum  et  scripturse  ftdes  oppu- 
gnetui  ,■>■■  fcripturaaiteriusessepossit  Rosatisti 
pt  obabilis quidom  suspit  ioet  conjectura  oritureoo 
laudato  scripto :  at  dici  nequit,  rem  ea  ds  causa 
latis  0880  certam 

ks  Argumentuni  </<■><> u"r  '•1>^"»iunt  patroni 
i  it.r  monastica  <■■  vavii  i  apparitionibu  .,  in  gui 
bus  8.  RoaalltB  ut  monacha  dicitur  visa.  f/tuntur 
earationetam  Benedictin/e quam  Basitiane  cau 
sa  defensores.Justinianus  >><  innotatis  Vitee  \fs. 
iiu  scribit  <  um  prlmum  sese  \  Idendam  obji  i  i  I 
llosalln  (ut  Bpud  Cascinum  pag.  26  Legitur,  et 
Vinoentiua    QarlfrUanua  narrat)  anno  udcxzzh  , 

m  q  I  lctobrl,  Eileronj  bhe  I  latto,  Beu  lo  I  lattutu, 

ex  prooa    ii  autenl  loo  I  lardinali    Dorlea  Jubbu  effor- 
mato,  Bub  Belifrioao  habitu,   peoieque  Banotimonifl 

pparuil  I  ideripotest  Cascinus  looo  assignU' 
I  (o  ipparitionem  infra  dabo  eco  Salemo,  quide 
■  ie  apparentis  \bORBX\fBitaloquitur:  tYdolesoen 
iiii.im  vi.i-'i  (dicta  Bieronyma  Oatto ) sanotimo- 
iimii .  Bpeoie  '■!  oabltu.  Subjungit  Justinianuspost 
varios  soriptorum  t$wtus  sequentem  apparitio- 
nem  :  Eodem  Ipso  uabltu  apparuil  Fram 
dell1  Iroo  Panormltan©,  In  raletudinario  Banciea 
Luoias  pestilentla  gravissime  laboranti,  mense  Ooto 
bri,  anno  udqxxiv,  utex  prooeasu  jussu  Cardinalia 
Dorlffl  footo  refert  GariffUanua  :  Verba  Qarigliani 
Italica  moco  subdit,  ques  sic  Latine  reddo : 
apparull    llli    mulier  quasi  monaoha  .  *iiuc    ipsi 

tlixit  vtv, 

B9  .Un.i-  Justinianus  sic  porgil  :  tdemfere  oon 

\n    Beptembrla  eodem   anno  Vinoentiaa  de 

i'  ii  fiorno  extremum  vitea  Bpiritum  n^im,  et  a 

ite  donatffl     Tr.rtus    Italici ,  quem 

recitat,   hoe  cst  initium  .    Quadam   noote  appa- 

ruit   [psj    aliqua  habitu    monaoha,   vestita  aiout 

Patrea   S    Luoiea   stc,    Monasterium   S    Lucim 

Panormi  esi  Fra^iciscanorum  refbrmatorum,  ut 

habet  Pirrustom,  i  SicUieesacrm  pagy  ^l^.  /Vo- 

sequitur  rursum  Justinianus  .  Teatatur  id  ipsum 

Nympba  SoarflUotta,   oul   pristina  valetudo  e  s. 

Rosalia  restituta  eai .    ul   quinque    mediooruzn  , 

Jaoobi  &.nastasi,   Jaoobi  Vitrani ,  Antonini  Fau- 


/:■''/"  ultima 
petiturex 
coniuetudine 
mugts  usitatu 


Mmaitim 
,.,  ofi  nioni 
oliam  faveni 

oppat  it - 

•  •,,  U . 


in  ouib\u  m 
monni 


DE  S.  ROSALIA  VIKGINE. 

suni,  Francisci  Cupacchi,  et  Jacobi  Cajolae  jura- 
mentoconstat.  Subdit  textum  Garigliam,  quo  di- 
citur  apparuissc  ut  monacha  ;  et  mox  duas  appa- 
Htiones,  oblatas  Philippo  Salonia  sacerdoti,  et 
Francisco  Facciolo  Panormitano,  quas  suts  locis 
inseremus.  Hic  solum  conctudere  hceat,  tot  appa- 
ritiones,  juramentis  firmatas  et  episcopahjudtcio 
probatas,  inquibus  monachm  habttu  visa  est  Ro- 
salia,  non  parum  favere  defensoribus  instituti 
ipsius  mono.stici.  Cum  tamen  non  eodem  semper 
habitu  visasit ;  nihil  quoque  certi  ex  hoc  argu- 
mento  coliigipotest. 

90  Postremum  argumentum,  quod  pro  vita 
monastica  S.  ILosalm  profertur,  omissis  atiis  mi- 
noris  momenti  ratiuncutis,  petitur  ab  usu  et 
consuetudine  frequentiore  et  probatiore  vitam  ordiendiana 
anachoreticam  vet  eremiticam  ordiendi.  Certum  chorain  .■ 
estet  indubitatum,  Sanctos  nonnullos  a  vitase- 
cutari  statim  progressos  esse  ad  vitam  solitanam 
veteremiticam,  sine  ulta  exercitatione  in  coeno- 
bio.  Ita  S.  Paulus  eremita,  et  alii  nonnulli  an- 
tiqui  ad  solitudinem  se  contuterunt,  nulla  prm- 
via  exercitatione  monastica :  idque  maxime  con- 
tigit  primis  Ecclesise  secutis,  quibus  rarior  erat  E 
vita  cienobitica,  etmonasteria  minas  frequentia 
minusque  nota.  Postquam  vero  crebra  per  totam 
Fcclesiam  condita  sunt  monasteria,  plures  se  ex 
ccenobiis  ad  solitudinem  receperunt,  ut  ibidem 
contemplationi perfectius  vacarent:  atque  is  mo- 
dus  inchoandi  vitam  anachoreticam  Sanctorum 
Patrum  consitiis  et  EcctesuT  tegibus  est  confor- 
mior,  et prsecedente  longe  usitatior.  Suarez  tom. 
4  de  Hetigione  tib.  i  cap.  2  num.  4  ad  proposi- 
tum  nostrum  ita  scribit :  Suppoaita  vero  illius  vi- 
tffi  (eremiticee)  sanctitate  ,  ostendere  oportet , 
fuisse  vere  statum  Keligiosum.  Circa  quod  scien- 
dum  est,  vitam  Illam  solitariam  dupliciter  assu- 
nii  posse  ;  primo,  Btatim  :i  principio  conversio- 
nis  ab  illa  inchoando  ;  secundo,  ad  illam  a  coe- 
nobitica  vita  transeundo.  IIoc  postoriori  modo 
COUBulunt  Patrcs  vitam  illam  esse  assumendam, 
postquam  Boilicel  aliquis  in  ecenobio  per  multos 
annos  se  exercuorit,  etmagnos  progfressus  in  perfe- 
otione  fecerit. 

91  kudiamus,  quid  8.  Hieronymus,  cwtoppi-  nam  ^s.  pa 
tluiu  carcer,  et  Bolitudo  paradisus  erat,  dehisce  """/'«•'»« 
scribai  ad  Rusticum  Monachum  epist,  06,  olim 
\  :  Nuno,  inquit,  monacni  incunabula,  moresque 
diaoutimus :  et  ejua  monaobi,  qui  liberalibus 
studiis  eruditus  in  adolescentia  ,  juffum  Cbristi 
collo  suo  imposuit.  Primumque  tractandum  est, 
utrum  solus ,  an  cum  aliia  in  monasterio  vive- 
re  debeas.  Mihi  quidem  plaoet,  ut  habeas  San- 
otorum  oontubernium ,  nec  ipse  te  doceas ,  et 
absque  doctore  [ngrediaris  viam ,  quam  num- 
quam  Engressua  88,  atatimque  tibi  in  partem 
alteram  deolinandum  sit,  et  errori  pateas :  plus- 
que  aut  minua  ambulea ,  quam  necesse  est ; 
ne  aut  ourrena  lasseris,  aut  moram  faciens  ob- 
dormisoas.  tn  soUtudine  cito  subrepit  superbia. 
Quod  uhi  late  probaverat ,  ita  pergit :  Quid 
IgiturF  Solitariam  vitam  reprehendimus  ?  Mini- 
me  :  quippe  quam  smpe  laudaTimus.  Sed  de  ludo 
monaateriorum  hujusccmudi  vulumus  eg-redi    mi 

quos  eremi  dura  rudimenta  non  terreant  ; 
qui  Bpeoimen  conversationis  su®  multo  tem- 
dederint;  qui  omnium  fuerint  minimi,  ut 
primi  omnium  fierent :  quos  nec  esuries  ali- 
quando,  nec  saturitas  superavit  ;  qui  paupertate 
lestantur;  quorum  habitus,  sermo ,  vultus,  in- 
oeasus,  doctrina  virtutum  est  etc.  Idem  sanctus 
Doctor  epist.  97  ad  Detnetriadem  cilam  solita- 

riam 


tuadent, 

F 


mtttatur  tno- 
nattic* 


DIE  QUAKTA 
A  riam  sic  laudat ,  ut  simul  ostendat ,  quam  sit 
penculosa  maxime  in  feminis  :  Solet  inter  pleros- 
que,  inquit ,    esse    certamen  ,    utruni  solitaria  , 
an  cum  multis  vita  melior  sit  :  quarum  prior  pra?- 
fertur  quidem  secundae  :  sed  si  iu  viris  periculosa 
est ,  .  .  .  quanto  magis  in  feminis,  quarum  muta- 
bilis  fluctuansque  sententia,   si    suo  arbitrio  re- 
linquatur,  cito  ad  deteriora  delabitur?  etc. 
"ho^icTr*        ^  Consentit  hisce  S.   Benedictus  cap.  i  Regu- 
mutlturmo-    l*'  ^uoad  probationem  in  ccenobio  viLv  solitarix 
pr&mittendam,  secundum  monachorum  genus ita 
describens  :  Deinde  secundum  genus  est  anacho- 
retarum  ,    id   est ,   eremitarum  ;  horum ,  qui  non 
conversionis  fervore  novitio  ,  sed  monasterii  pro- 
batione    diuturna  didicerunt    coutra  diabolum 
multorum    solatio  jam   docti  ,  pugnare  :  et  bene 
instructi  fraterna  ex  acie  ad  sinffularem  pugnam 
eremi ,  securi  jam  sine  consolatione  alterius,  sola 
manu  vel  brachio  contra  vitia  carnis ,   vel  cogi- 
tationum  ,    Deo    auxiliante    pug-nare    sufficiunt. 
Quin  imo  hic  Sanctus  videtur  improbare  vitam 
eremiticam  eorum,  qui  illam  sic  non  ordiuntur. 
Audiamus  sequentia  :  Tertium    vero  monacho- 
B  rum    teterrimum   g-euus    est    Sarabaitarum ,    qui 
nu.Ua   Regula  approbati  ,    vel  experientia  magi- 
stra,  sicut  aurum   fornacis  :  sed  in   plumbi  natu- 
ra    molliti  ,   adhuc  operibus  servantes  seculo  fi- 
dem  ,  meutiri  Deo  per  tonsuram  noscuntur.  Qui 
bini,  aut  terni ,  aut  certe  singuli  sine  pastore , 
non  Dominicis  ,    sed    suis    inclusi    ovilibus  :  pro 
lege  eis   est   desideriorum    voluptas;    cum  quid- 
quid  putaverint,  vel   elegeriut,  hoc  dicunt  san- 
ctum,   et  quod   noluerint,   hoc  putant  non  lice- 
re.   Videtur  revera  S.  Benedictus  his  verbis  com- 
prehendere  omnes  iilos ,  qui  in  solitudinem pro 
arbitrio  suo  secedunt ,  nulla  prsevia  probatione 
in  camobiis,  cumillinec  Regulsesubsint,necvi- 
teemonasticmexperientiam  habeant.  Verumtamen 
S.  Isidorus  de  Officiis  eccles.  cap.  \G  eremitasdi- 
stinguit  a  Sarabaitis ,  et  priores  laudat,  alios 
vero  vituperat.  Idcertum  est,  eremitas  quosdam 
sanctissimos  fuisse  initio  Ecclesix ,  sed  illum  vi- 
vendi  modum  deinde  minns  probatum,  nisi  as- 
sumeretur  legitima  auctoritate ,  seu  superiorum 
licentia. 
C      03  Porro  sicut  Patres  suadent ,  ut  vita  soli- 
lnVrta.am'       laria  non  incho^tur  nisi post  monasticam  ;  ita  fa- 


tusumptapcr-  Clle  Pr00ari  potest,  vitam  sotitanam  sic  assum- 
fectiorcst.  Pia-m  esse  perfectiorem  vita  solum  eremitica, 
quam  monastica  non  prsecessit.  S.  Thomas  2  ,  2 
q.  188  art.  8  qu&rit,  utra  vita  sita  sit  perfectior , 
cosnobiticane  an  eremitica.  Respondet  autew ,  va- 
ria  distinguendo,  sotitariam  vitam  perfectiorem 
diciposse,  quia  hxc  est  vita  perfectorum  .  Bicui 
ergo  ,  inquit ,  id ,  quod  perfectum  est  ,  pnee- 
minet  ei  ,  quod  nd  perfectlonem  exercotur,  ita 
vita  solitariorum,  si  debite  aseumatur,  prteeminet 
vitffl  aociali.  Si  autcm  absque  prascedenti  eiercl- 
tio  talie  vita  assumatur,  est  periculosissima,  nisi 
per  divinam  gratiam  suppleatur  ,  quod  in  aliie 
per  exercitium  acquiritur,  eicut  patet  de  beatis 
Antonio  et  Benedicto.  Suarez  ante  taudatus  tib. 
i  mp.  2  num.  14  explicans  S.  Thomam ,  ad 
propositum  nostrum  ita  toquitur :  UJtimo  constat 
ex  dictis  ,  quid  dicendum  sit  de  comparatione 
inter  hos  duos  etatus  ,  eolitarium  et  ccenobiti- 
cura.  Nam  D.  Thomas  .  .  .  videtur  simpliciter 
solitariam  vitam  praeferre ,  quando  debito  ordine 
ac  modo  assumitur;  quia  comparatur  ad  aliam, 
sicut  terminus  ad  viam  ;  terminus  autem  ex 
suo  genere  perfectior  est  via.  Et  in  prasenti 
Cffinobia   ad    hoc  sunt ,   ut    homines   tendant  ad 


SEPTEMBRIS.  301 

perfectionem;  vita  autem  solitaria  supponit  per-       «ao« 
fectionem    acquisitam  ,  undo    sotum  est  ad  exer-        J-  *• 
ceudam  perfectionem.   Scd  iu  primU   ,,   Thnm;is 
oquiturdevitasolitaria,quandoad   iUamper   vi- 
amhoh^osam  iu  camobio  seu  com,n,u   trans- 
itm.  Quo  modo  vita   luec  BoUtaria  jnm  BUpPonlt 
^erum  s.atum   Koligiosum.  et  ita  n0n  pm 'f  r 
status.tatui,   sed  in  eodem  stntu   pra^taT^ 
aua  perteetorum  g-radui  proheiontium.  I  adeetiam 
supponitur  dilig-ens  exorcitatio  in   vita   eommuni 
Kehffiosa,   ita    nt    perfectio  jam  comparat,  s.t 
et  ad  ilh.m  exewtondam  soliiudo  ellffatur,  non 
propwo    judicio,    sed    superioris   arbitrlo :  nam 
talis  sohtana  vita  non  caret  t.bedientin^  subordina- 
tione,    cum    nou    destrual    Religioaum  atatum 
sed  pcrficiat.  Sm  hiscB  certum  est,  meliori  0r- 
z*ne  procediadvitam  errnnitica*         ,  mobiti- 
cam  ,  quam  sine  %Ua  ;  quia  per/^cfto,  ad  ritam 
ercmittcam  necessaria,  magis  potest  acquirt  in 
mo7iasterw  ,  quam  in  eremo,  ut  egregie  ostmdt^ 
S.Basthu&in  Regulisfusiustractatiscap,  7. 

teSeguiturs*Qundotvitam*remiticamtQuaa$<  <mamttt 
sumiturpost  monasticamt  perfectiorem  esse  ere-  Mdjw ;  #..v 
mitica  aliter  inchoata,  nonsolum  quia  supponit  rf,wlw  ,,'"• 
perfectionemjam  acquisitamt  sed  etiam  quiacon-  '",mittiea- 
Hnet  ewcellentiam  vitiBmonasticasimuletsolita* 
n<vtutiexallcUisverbiseonstat.  IUa  cerolocum 
non  habent ,  si  quis  rectaex  seculo  adsohtudi. 
netn  se  conferat,  cum  nec perfectionem  acquisi* 
vent ,   nec  Religiosis  votis  sit  adstrictus,  Audia- 
mus  rursus  Suarezium ,  qui  num,  16  >!<•  hisce 
sic  toquitur  :  At  vero  quando  hio  statu.s  vitioso- 
litariaa   nnn   aupponil   Btatum    Religriosum,  lioet 
possit  fortasse  dici  modus  vlvendi  perfeotlor  quo 
ad  actionem  ,   vel  quoiul  nsum  ,  uon  poteat   dioi 
status  pcrfectior,  quia   atatUfl  Q0Q  8Bt  :  et  6X   ea 

partr  Imperfeotua  modua  vltaa  aat,  quia  poteal 
propria  voluntate  mutari.  Quomodo  dixit  Oloaaa 
in  dict.  c.  qui  veeb,  eremitam  tranaeundo  ad 
monachum  ,  transire  ad  vitum  arotiorem  ,  quia 
jam  non  poteet  habere  proprie  i  adde ,  et  quia 
jam  cst  8ub  obedientia  ,  (iuo<l  eat  omnium  optL 
inum,  quantum  ad  atatum  apeotat.  Pnefert  hio 
Suarez  ritam  monastit<tm  eremiHom  Ulit  qum 
moiitistintm  non  habuit  praviam ,  outn  tamen 
eremiHcam  assumptam  post  monasticas  eooercita- 

tiours    agnosral   cjrdlcnliorem   0SS6  monastica* 

Quanto  igitur  mag/s  illa  est  eacellentior  alia  ere» 
miticaf  Dein  itapergit  laudatus  scriptor  :  Quin  |(' 
potius,   licet  aupponatur    aeligioaua   etatuij    | 
non  Bupponitur  exeroitatio   tteligrlosa  In  oongra 
gatfone  Pratrum  ,  el  msgna   virtua  et  perfeotlo 
aoquieita;  JUud  ritaa  genue  regulariter  ioquendo 
eUgibile    noo   eat,    quia  aoo  eei    v\b    eoura  ad 
perfeotioneni  ,   aed    perioulia    plene  i  Nial   divina 
firatia  [all    I».  Thomae)  Buppleat,  quod  ln  allla 
per  ezercil  ttlonem  aoquiritur ,  ut  In  s.  Benedl 
cto  et  aliiK.  Quamobrem  abaolute  el  humano  rao« 

do   loquendo,   iUe   vivendl    modua  omnli [j 

tarins,  Illo  modo  a  umptiMj  non  oadit  aub  hu- 
manum  conailium,  oecpote  I  dioi  aimpUoiter  me- 
lior,  aed  lolum  oum  hoc  addito,  NJ  i  ipeoialli 
Spiritua  aanotl  ln  Mnotua  Interveniat,  Ita  ui  homo 
Interiua  ab  Bpiritu  aanoto  certitudioem  aooiplat, 
quod  eub  pi  el  directione  ana  lllum  i  u  ol 

piat.  Hactenui  8uarest  eweujue  posterioribm 
verbis  nrgumenlum  sibi  sumunt  oontrarim  op\ 
nionis  patroni. 

95  Contendunt  illi ,  honorificentius  essr  S.  H<,     VoiunialUM 
aaUffl,  st  ria  ewtraordinaria  ad  sanctitatis  cut-  ftonortfiom 
men  pervenerit ,  quam  si  via  ordinaria  8ando-  '"'"l,pv«" 
rurn a/i perfectam  vitam  ascenderit ;  ideouue  vo    "''  ",  ""^ 

J     '      '      tur  rlancutum 

tunt,  fagtuit 


II  t  TMll 

J.  s. 


ai  »"/•"  id 
rusqiu  «i(u 

)>rt,l>iit\ii  , 


,nft  DE  S.  ROSALIA  YIRGINE. 

,-  „„-  h*,*  VnrtrtU  sed  judicium  deillorumpraeminen- 
lunt,  Sonctom  non  per  vitam  monastieam  pro-  bu  8*^>^™  Mirandam  quidem  magis 
grc*suW  /*,m*  ad  soldariam  sed  ctandesUn*  %^^^hS^  ^cieiate  et  subsi- 
fuga  ad  eremtm  se  contultsse,  ut  «£*£»;     £m*  ^™L  miranda,  non  sunt  semper 

teV/MiorTaut  exceiientiora.  Et  certe  perfectius 
nonesl,  venisse  ex  mundana  vita  adsohtudinem, 
quam  ex  vita  monastica,  quod  hic  solum  qucvn- 


D 


.  HIJI   HOII 
UIIIMtll    | 

ttiora  *tnt. 
gun  <i> 

siinf  Nl 


garinonpotest,  quin  sanctus  Spiritus  faeUepoS- 
sit  supplere,  quod  deest  humante  industrix  ;  et 
hominem  a  vita  mundana  ad  eremiticam  ducere, 
atque  in  illa  tic  protegere  tantaque  gratia  fovere, 
ut  omnia  vitse  soiitarim  pericula  euperet,  etbre- 
vi  ad  perfectionem  perveniat.  Irno  prorsus  cre- 
dendurn  esset ,  ita  contigisse  S.  Bosflliee ,  si  ahun- 
de  satis  constaret  de  fuga  ipsius  occulta  ,  et  de 
vita  tam  solitaria,  ut  nulli  umquam  mortatium 
innotuisset  vivens  in  spelunca  sua  Rosalifl.  Ve- 
rumjam  ostendi,  fugam  itlam  clandestinam  nuU 
lo  niti  monumento  antiquo  ;  vitam  vero  omnino 
hominibus  absconditam,  non  sotum  carere  solido 
fundamento  ,  sedesse  conjecturam  neotericorum 
non  satis  prohabitem.  Quapropter prxeipuumil- 
lius  argumenti  fundamentum  jam  sublatum  est. 
At,  idiamsi  tantisper  supponamus,plane  esse  du- 
bium,  utrum  S.  BoiflHa  ctanculum  in  eremum 
/>>■/<■,  U  ,  an  alio  modo  vitam  eremiticam  BCOOrsa 
sit  ;  firilr  rrit  osfrrutcre ,  quam  multis  taboret 
,-,in.  raliocinatio  itlorum  ,  qui  volunt  S.  Hosa- 
l  .,.,,  ,-r/raordinario  modo  ad  SaneHtatem  /tcrve- 
nisse,  idque  ei  honori/icentius  rrcdunt. 

lii;  1'ituui  fjtliir,  dum  in  gesta  aticujus  San- 
,h  (nquifi  >•'<<<■ .,  rxaminamus  ,  quid  sit  verius  , 
,„>„  </„/<!  Snnrto  /lonori/icentius.  Secundo,  non 
satis  >■>>/'/•>,  >-"r  9    i;<>  :iin-  m&gis  esset  glorio- 

sii/i/,    Si    >ttrrrr„iu:    */,•<>,„    <l>mculum   (t>/   BOlitU* 

dinem  fugisse,  >/>>■>„>  sidicamu&eam postvitam 
monasttcam  perreaisse  ad  eremum,  ui  ibivitam 
drucorel  austertorem  t>>>  unt  adversarii,  primum 
fuisse  factutn  >>>>>  fteri  debuisse  ew  speciali  instin- 
rtt<  Spiritus  sancH,  quod  fucile  admisero ,  si de 
facto  constot,  Vorumdico,  transitum  ewvitamc- 
nastioa  ad  vitam  s<<ntariam  et  tam  austeram, 
qualetn  duatit  s,  Uo.salin,  etiam  non  esse  ftzotum 
tine  \pS\  iali  Spiritus  san  t>  instinctu.  Nulla  hic 
est diffsrsntia,  nisi  quodin  primocasu  Spiritus 

.  tus  \  irginem  mi  vitam  solitariam  du 
perviam  eatraordtnariam  j  tn  nitrra  per  viam 

mariam  ad  eamdem  trilam  pe\  it.  Cur 

autem  gloriosixts  sit  via  ssotraordinaria  adperfe- 

rtfinn    duci,  qtt<< 

rpicio,  Si  ouis  velit ,  majorem  esse  diff* 
tim/i  inter  vitam  mundanametsolitariam,  quam 

sif  tntrr  htnir  rf  mouastinnn  ;  ideoque  transitum 

ii  vita  mundana  ad  solitariam  \ 
<(ittnn  sit  transitus  a  monasticQ  ad  sotitariam  , 
nr  /iimr  quidem  ...  ttonom  legitimam  esse 
uideotnam  moniatis  metius  potest  perspeotas 
habere  difflcultates  ,  tatdia  et  pericula  vitmsoli- 
taria,  quampuella  mundana  ,  ct  non  minus  ab 
i!t<t  abho  atque  <•«  de  oausa  ,  licetabilia 

cdit  minus  distet,  tioti  witnws  gloriosum  est  (psi 
talem  vitam,  Deo  vocante,  amplecti;  quam  sit 
puelUe  secutari,  qum  quanto  tongius  distat  a  vita 
soPitaria,  tanto  minus  oognitas  habet  Ulius  vitss 

ilifficttttatcs. 

•',  <  v  s  Ub,  B  cap*  10  mire  eatoUU 
cellentiam  8.  Rosali»,  quod  in  sotitudine  piwerit 
sineductore  et  magistro  spirituati,  acductumso- 
tius  Spiritus  sancti  etangelorwn  sit  sm  .  \- 
uon  ridco,  quid  sanctitati  ipsius  et  eoccettentise 
obesse  possit,si  dicamuseam  abhominibusquo- 
que  instructam  fui$$e:neque  entm  s.  Pautum 
ititm,  qui  titutissime  civit  sinc  ulln  aliorum 
hominum  sooittate,  sanctioremdicimusaut  em- 
rrUcnttotvm  Antonio  ,  Bencdicto,  aliisquesimiti- 


B 


tur.  Ac  demum ,  quidguid  sit  de  majore  vel  mi- 
noreperfectione,  credibilius  est,  S.  Rosaliam  via 
ordinaria  et  probata  ad  solitariam  mtam  venisse, 
quam  modo  tamextraordinario,ut  atementate 
excusari  nonpossit,nisiper  specialem  Spintus 
sanctiinstinctum.  Ceterum  ex  dictis  hactenus  ni- 
hil  certi  eoncludere  prmsumo  ;  sedjudiaum  de^ 
argumentis  relatiset  disputatis permittere statui 
erudito  tectori.  Eabeni  rationes  suas  Benedictini, 
suas  Basiliani,  suas  quoque  eorum  adversam, 
utriusque  Ordinis  prmtensioni  repugnantes.  Id 
certum  est ,  S.  Kosaliam  ad  excelsum  sanctitatis 
cutmenvitasolitariaetausteraaseendisse  ;  atque 
hoc  conflrmatur  miraculorum  gtoria,  exortoque 
inde  celebri  cuttu  per  totam  Ecclesiam.  Itaque 
Sanctam  ceteberrimam  debita  pietate  et  venera- 
tione  omnes  prosequantur,  prmsertim  Siculi :  neo 
contendere  pergant ,  certa  esse,  qux  certo  non 
probari,  satis  ostendi. 


%  IX.  Tempus,  quo  Sancta  floruit  : 
nomen,  patria,  familia. 


Cascinus  lib.  2  Operis  sui  Italici   de  gestis  Oretiturpaa- 
S.  Bosflliee  disputoturus ,  fatetur  se  inopia  ^"^L 
veterum  scriptorum  eo  redigi,  ut  ratiocinando  et  Xllj  e(  mortua 
conjecturando  in  gesta  SanctSS  sit  inquirendum  ,  circa  onnum 
attjuc  idoirco  ait  se  partem  ittam  vocare ,  Discur-  ,l,i0  : 
Kum  lii.storii-um    de   \it;i    S.  Rosalirc.   Quare  viri 
religiosi  et  eruditi  conjecturas  sic  breviter  ex- 
pendam,  utimagines  etiam  seri  incisas  ,  qui- 
bus  ilts  nituntur,  lectorum  ocutis  simobjecturus. 
Addam  <jt(oque  aliorum  conjecturas  ,  ubi  oide* 
bitur  operse pretium,  i>t  <(iscuti possit ,  qumxam 
magis  sint  probabiles  rcl  improbabites  ;  atque  ita 
ordine  temporum pergam  usque  adobitum  San- 
otm.  Primo  igitur  inquirendum,  quoferetem-  y 
porcS.  Etosalia  vixerit.  Scriptores  Siculi  passim 
iltigant  SBtatem  S.  llosaliae  seculo  xn,  cum  ple 
rique  retiiit   cam  esse  defunctam  circa  annum 
1K)0,  lant  astatis fuisi       Imodumpro- 

Mdgis  tamcn  invicem  consentiunt  de  anno 
emortuati  utrumque  assignando,  quam  de  nata- 
li.  Octavius  Caietanus  in  Vitis  Sanctorum  Sicu- 
lorum,  prov.f  relatio  ejus  Ms,  nobis  communi- 
cata  cst,  ita  kabet  Etoaalea  virgo  Panhormi  na- 
t;i  oraditar,  anaqae  Pui&ee  ancillarum Margarits 
r.^^iiur,  qufl3  Willelmi  Sicilia^  regla  conjux  fuit, 
:i  qua  proximum  urbi  Panhormo  montem ,  cui 
PeregTillo  nomon  est,  dono  habens,  eo  secessit. 
//...  rcrba  ftutuitt  s.  Ekaaliam  in  auia  Sicula 
degentempost  medium  seculi  m  :  na/u  Pirrus  i,i 

C/ironologia  regum  Sicilitv  i/i  Willelmo  I  nuptias 
hujus  cum  Margarita  A  regis  /dia  iitigat 

anno  \\M\  ct  cottem  anno  ad  regni  administra- 
tioncm  admolum  dicit  a  patre  Rogerio,  ut  simui 
cum  eo  regnaret.  Patre  autem  defuncto  anno 
115* ,  solus  regni  gubemacula  tenere  ccepit , 
eaquecum  rita  deposuit  anno  1166,  ut  cum  Pir- 
ro  etiam  ostendit  Pagius  ad  illum  annum  num.  0 

99  Dc 


A 

verum,  si 

montem  Pere~ 
grinum  acee- 
pit  dono  Mar- 
garit*  regin*, 


ut  uorn  tcri- 
ptores  asseiue- 


mon  Sanctm 
videtur  sorim 

■  nllir  (llidtl, 

eodem  tavten 
terulo  xir. 


DIE  QVARTA  SEPTEMmu? 

99  De  testamento autem  Willdmi  I  ita  ad  pro- 
positum  nostrwn  aliis  Pi>*>*us  ibide^n  :  Testaiuen- 
to  Willelmum  filium  superstitem  post  se  regem 
edixit, . .  .  Marg-aritam  vero  uxorem  totius  reg-ni 
administratrioem,  quousque  "Willelmus  per  letatem 
aptus  esset  imperio ,  constituit.  Supcrfuit  Mar- 
garita  multis  deinde  amiis,  et  epitaphium  a  Pir- 
ro  editam  mortiea^n  statuit  a7ino  1183,  Kalendis 
Augusti.  At  Pagius  ad  ew7idem  anmun  num.  3 
adfert  diplo^na  Lucii  Papte  III, in  quode  Mar- 
garila  ut  defuncta  loquitur  Po7\tifex.  Cumautem 
diploma  sit  datum  anno  USS,  Nonis  Februarii, 
licetnotetur  anuo  mclxxxii  pro  morc  illius  tem- 
poris  ,  quo  anhmt  a  xxv  MarHi  i7ichoabant  ; 
citius  obiit  Ma7*garita,quam  asseratur  incpitu- 
phio,  quod  verisimiliter  diu  post  morlem  regi- 
nse  positum  est.Porro  cum  Margarita  regnunt 
administrare  cosperit  amxo  1166;  Si  Kosalia  mon- 
tem  Peregrinum  dojio  Margaritx  habuit,  ut 
vidt  Caietanus,  dubita^idiwi  7ion  videtur,  quin 
vita7)iproduxerit  diu  post  annwn  1160,  Eteiwn 
nonfacite  alia  assig)iabitur  ratio,  cur  tmntem 
potius  accepissedicaturdono  Margaritw  regime, 
qua>n  Willelmi  regis\,  7iisi  quod  do7tatio  illa  /n- 
cta  sit  post  mortem  Wiltelmi  I,  quando  Margari- 
ta  regnum  administrabat,  id  est,  ipso  anno  1166 
aut  paidoserius,  antequam  Wittelmus  II  per  se 
regere  ccepit. 

100  Tomamira  in  Responsis  ad  octointerro- 

gationes  resp.  5  pag.  55  et  56  pro  ilta  donatione 
MargariUv  adducit  etiam  verba  Philippi  Paru- 
ta,  et  atiorum  quorumdatn,  qui  COnstantissimam 
traditio7iem  allegant.  Inter  alios  autem  laudat 
Vaterium  Rosswn,  qui  ante  ihvenHoneth  corpo- 
ris  anno  1590  de  conventu  Minorum  MonHs 
Peregrini  Italicc  scripsit ,  quse  reddo  Latine  : 
Ecclesia  hujus  conventus  a-difu-ata  est  a  duce 
Rfedinaa .  .  .  Prope  hanc  ecclesiam  conspioitur 
ftntrum,  in  quo  habitavit  S.  Rosalia  virgo  Panor* 
mitana,  domina  dicti   montis,  qui  ei  fuit  ooncea 


» 1 1 .  t  <  i  n  ■ 
l.ft 


Vorm  n  Soni  1 1 

i/ti-i  jms  niodfi 

•  ilnittrrtftium; 

E 


sus  a  quodum  Siciliee  reg-e.  Postea  urbs  Panor- 
raitana  illiua  accepit  dominium.  Hicscriptor  ipso 
Caietano  antiquior,  etdiu  ante  inventionem  cor- 
poris  defunctus,  antiquam  na>-rat  traditionem, 
sicutVex  traditione scripsit  Caietanus.  Facile  au- 
tem  atter  atteri  potest  ca/iciliari :  nam  si  montem 
donacit  Margarita,  non  nisi  regis  fllii  sui  no- 
mine  id  facerepotuit.  Midtos alios  scriptores  pro 
illa  donatione  adfert  Justinianus  in  vita  Ms., 
sedeos  brevitatis  causa  mitto.  Cascinus  ipse  hanc 
veterum  opinionemnon  ignoravit;  sed  pag.  164 
eumdcm  rcfcrt  ut  scriptama  Caietdno;  quanwis 
eam  lib.icap.ipag.'.)jam  improbasset,  nisi  id 
posteusit  additum. 

101  Porro  laudatus  Cascinus  cap.  19  diepu 
tatdetempore,  quo  obiit  s.  Etoaalia,  aitque  ira 
ditionem  esse  ,  eam  obiissc  circa  annum  1160, 
uc  pro  ea  opinione  citat  Ferrarium,  qui  in  Ca- 
talogo  gene7*ali  ad  iv  8eptembris  scribit  :ObM 
circa  annum  Domini  siclx.  Laudat  pro  eadem 
cpocha  Caietanum.  Verum  si  verbis  Caietani , 
qui  haud  dubie  prseferendus  hic  est  Ferrario, 
presse  infuerere  velimus,  potius  otritui  Sanctm 
circa  annwn  1170   tel   11 80  coUocari  debebat. 

,  etsi  exverbis  ipsius  certo  nequeat  de 
Kosaliam  tam  sero  obiisse,  ul  tamenex  iis  prO' 
babititer  sequitur:  cum  donalio  montis  Peregrx 
ni  verisimiiiter  facta  sit  anno   L166  a>> 
cumque  in  illius  montis  antro  Sancta  ad  aliquot 
annos  vixisse  credatur  :  itaul,  supposita  tierita- 
te  ittiusdonationis,  non  videatur  certe obiisse  an- 


303 
mtum    n;o.  et  facite  civere  potuerit   •  ■ 
ad  1180  et  diutius.   Qua  de  cansa    dubito ,  an 
epocha  perCascinumeccFerrario  statuta,  el  nb 
omnibus  passim  scriptoribus  Sicutis  adoptata, 
prosatis  certahaberipossit  Quid  vero  Siculos 
scriptorespermoverit,  ut  epochee  prxdict*  firmi- 
terinfuvrerent.Cascinus  pag.  &80,  aliique  satis 
i7idicarunt.  Timuerunt  nimirum  »e  immemora- 
bili  Virginiscultuiobesset,  sicrederetur  vic 
et  defuncta  esse  tempore  Alewandri  Pap»  Ul.  At. 
ctarum  est,  inanemfuissefbrmidinem  illamti 
muiti  alii    Sancti  cuttum  immemorabilem  ha- 
bea^it,  etsi  Alexandro  112  sint  posteriores.  Ve 
rumtamen  cum  nec  Caietani  opinio  de  donatione 
montis  Peregrini,  qum  sola  traditione  nititur, 
o77i7ii7io  certasiti  cumqueetiam  incertius sitM an 
donatio  facta  sit  post  mortem  WilUlmi  I.  nihil 
certi  de  tempore  viLv  ct  obitus  s.  Rosaliea  sta- 
tuendum  existimo,  nisi  eam  oiatisse  seculo  xn, 
et  obiisse  post  medium  istius  seculi  cum  mao 
latitudine. 

102  De  nomine  8.  Rosalisa  lib.  -1  cap.  1  fuse 
disputat  Cascinus,  quia  nonnuili  olim  non  Ro 
saliam  ,  $ed  Rosoleam,  alii  Rosaleam,  atit  Ro 
sam  Leam  scripserunt.  Salernus  autem  cogitatio- 
nes  Cascini  compendio  sic  eamosuit :  Pnere,  non 
taxnen  ante  annum  ,  quod  aoiam  ,  unoxu  ,  qul 
degencreni  ,  et  mule  corruptam  a  vulgo  VOQem, 
Roaaliaa  nomen  oredidere  :  quare  ]am  tum  aple- 
risque  cosptum  ,  EIosoleau  dioi  ;  qnra  vox  ad 
Italicam  politiorem    nomenclaturam  aptius  oon- 

formata,   libenlius    al)  enulilis  iiuribus  exoipieba- 
tur.  Manavil  error  e  teoto  oedis  Olivellensia  aan- 
ctarum  virginum  picturis  varieffato,  ubi  ln  erra 
tica   sceda  a  piotore   Boriptum    8.   Robolm,  (Ca 
sdnus  ibiscriptum  dioit   Etoaa  Lea  duplici  vooe.) 
Sed  uominia  ln  Immutando  oomine  nuperam  ae 
gliffentiem  vel  aadaoiem  arg-uunt  veterea  omnea 
tabulai  RoBftlim   nomen   prraferentea  ,  Inter   quaa 
uua    in    Maturanenai   bemplo    ab    anno    acoxvn 
deaoripta  est,  lis  adde   Baorarum  precum   brevia 
ria  volumina  ,  et  Sanotorum  aomina  tn  Berie  ad 
Lrtaniaa  in  libsllo  ecclesia  Panormltan»  oUm  di- 
g-csta.  QufflsUoni  demum    flnem    [mposuit    Qu 
qulnensia  epigraphe,  ubi  hia  prolatla  vooibus,  lioo 
B      LiAj  Diva  [paa  suum  sanxit  nomen.  Hactenus 
$alemue\  oujusdiota  egent  nonnulla  oorreotiona 
autpotiusearplicatione .  nequoenim  omnibus  locis 
assignatis  tegilur  Boaalia,  utasserit,  sedquibue- 
dam  ttusaliaj  ad  idemnomenesi  Rosallafl/  Ru  h 
Ua,  sed  posteriori  hoc  modo  effvrtur  et  subinde 
seribitur  pro  consuetudina  Siculorum,  litteram  • 
m  ii  mutantium. 

L08  8mpa  laudatus  CasHglia  nobis  transmieit 
figuram  vetustat  imaginis  ad minoram formam  tatitaaigna 
oontractB,  sub  hoc  Htulo    v^etusta  imagofi.  fto-  ""■ 
aallffl,  quai    Bfabonai  En    «orario  templl  B,  antc 

nii    BUtif  diniii    ci.lebatur  iiiL<-r    duodeoim  SttHOti 

virgine    Figuram  hano  mri  incisam  hue  tiram 
fero  cum  adjuncta  inscriptione,  ubi  eayprimitur 
ftuaalia, prout  tridoripoteel  pagina  sequenii,  In 
terim  addo  obsarvationes,  quas  adjunarit  jam  <>>> 
te  taudatus  P.Caietanus  Maria  Noto    Uio  do< 

tatu   dig*num  est,   inquit,  in  jiriina   nomfnl     ylia- 

ba  litteram  o  in  d  mutatam  ,   pro  oon  aeto   si- 
fulorum  Ldfomate  :  qulbua    in   usu  est,  o  litte 

ram    italis    in    VOOlbufl  in   U    SfCUio    VOOabulO   nn 

mutare  :  itaque    ai     i     aiunt   pro    aono ,    ai 
vKnc    pro    aovno   etc.    Legatur  Caaoinl    Ilb    ! 
cap,  iv   pag".  *i,.\xw.  Testatur  ihi  Casoinm  >■">■' 
etudinem  esse  antiquam     ei  pro  ewemplo 

dat 


i  atlo  divorii 


304 


Dfc  S.  ROSALIA  VIKGIXE. 


tUCTOKI 

J.S 


dMtnomen  Gcovgim,  quodin  libroquodam  chori 
scriptum  est  Geurgiua. 


0 
n  protafur 
iwnun  nonmi 


Pergit  P.  Notoin  huncwodum  :  In  quodam  Bre- 
vi;mn  metropolltano  eoHr  in-  1'unormitanffi  Gothi- 
oifl  litterifl  IniorlptOj  quod  Bixnoa  liononia  arohiepl- 
oopufl  Ponormitanufl  anno  mcdlu  es  antlquiori 
(cujii ..  -iiiinii'  Mi  prosdiotfl  eooleaia  exstat  leotiona- 
riuin,  aeoulo,  ut  antlquarll  putant,  \in  lisdem  Litte- 
rin  Borlptum)  tran  orlbendum  euravltj  in  Litaniie 
oomen  S.  Boaaliaa  Inter  8.  Margaritam  et  Anasta- 

Hiani     [0  BOrlptUm    !'■;'  itur  !  S.  Ki IALU.  Slfl  diMiique 

Domen  B.  Roaaliaa  Ineoriptum  habel  tabulaomnium 
anlii|ins  Hiii;i,i|ii:i-  iii  Panormitano  monasterio  Mar 
turanem  I  sn  atur. 

loi-  Cascinus  fai  o  ■■■•>>■>-  assignato  satis  pn>l>nt , 
Etosoleam  numquam  fitisse  scriptum  Sancta 
mrii  ante  tabutam  Qlivellensem,  ques  picta  fuit 
non  diu  tmte  annum  I  t98,  Posh  :    ■    ■ 
poris  inventionem  usus  ille  invaluit  magis.  Tn 
\UoSi  quiscripsere  ELoBalea,/btffpse  Octavius 
Caietanus,  nomen  ubique  sio  effbrmansin  Ms, 
suo,  ubi  ei  addit    Pleriaque  Etoe  i   Lb*  oreditur  * l i - 
ot&j  quodex  Lea  familia  Fuerit  At  istasuniabedi- 
to  s  I '/ ifl  lit  falsam  eam  opi- 

nionem,quantum  e&istimo,  Bt  revera  $a  omnibus 
aliis  tabutis\  unaeoocepUk  OliveUensi,  aliisque 
adducHs  monumentis  abunde  evincitur,  verum 
NOmen  ■  ■■■■■■  LtoaaliB,  ticet  temporeinventicorporis 
plerique  scriberent  RoaoleawJ  Bosalea,  donoc  in- 
venta  sit  Quisquinensis  inscripHo,  Forte  no 
soriptum  fuit  a  Latinis  Bosalia,  a  Qrescis 
PovoAfa  ,  indeque  enata  soribendi  oarietas,  Ce- 
terum  deorigine  istius  nominis  multa  oap,  :>  di- 
sputai  Cascinus,  qum  missafacio.  Sotumobsety 
oomaleibidem  ab  eo  adduci  supposititia  chronica 
Dewtert  rt  aliorum,  utaUquod  istius  nominisan- 
tiquum  ostendai  ewemplum  :  nom  Chronica  ilia 
fictitia  sunti  at  id  necdum  innotueratt  ohmt  seri- 
bebatCascinus, 

105  SolernMS  a  nomine  pcrgit  ad  patriam  et 


famitiam  Sanctx,  ita  scribens  :  Panormi  natam 
Hosaliam  e  nobiliasimo  g-enere,  quod  reg-iam  fa- 
miliam  propinquitate  contingeret ,  vetus  ,  ut  di- 
xi ,  fama  a  raajoribus  deducta  confirmat.  Quare 
in  aula  regia  natam  eductamque  refert  :  cujus  rei 
testis  in  primis  locuples  est,  quam  laudavj,  Octa- 
viua  Caietanus.  At  non  omnia  illa  testatur  in 
Ms.  Caietanus.  De  patria  tamen  Panormo  tam 
Caietanus,\quam  reliqui passim  scriptores  Siculi 
in  unam  consenserunt  sententiam.  De  stirpe  vero 
S.  Rosalise  major  est  dissensio.  Nam  omnes  qui- 
dem  neoterici  scriptores,  quos  mihividere  licuit, 
agnoscunt  nobilissimum  Sanctse  genus ,  voluntque 
eam  a  Carolo  Magno  descendere;  et  vel  consan- 
guineam  vel  affinem  quoque  fuisse  regnum  Sici- 
tise  plerique  eccistimant.  At  lineam  genealogicam 
variismodis  formant,  nec  ulli  eorum  tam  clare 
opinionem  suam  probant,  ut  veritas  patescat.  Id 
certum  est,  sententiam  de  Rosalia  e  stirpe  Caroli 
Magni  orta,  Romas  visam  esse  tam  probabilem, 
ut  non  solum  Officio  ecdesiastico,  sed  etiam  Mar- 
tyrotogio  Romano  fuerit  inserta.  Constat  insuper, 
sententiam  illam  deinde  Romse  oppugnatam  fuis- 
se,  ut  deleretur  ex  Officio  et  Martyrologio  :  at 
tam  acriter  fuisse  defensam  a  R.  P.  Josepho  Spuc- 
ces  Societatis  Jesu,  ut  nihil  fuerit  immutatum. 
Habeo  ante  me  Discursum  Latinum  Ms.,  quem 
laudatus  Spucces  in  hunc  finem  composuit.  Ve- 
rum  titteras  aliaque  monumenta  Ms.,  quse  in 
taudata  dissertatione  altegantur,  videre  non  li- 
cuit  :  atque  idcirco  de  re  tota  minus  accurate 
judicare  possum. 

L06  Qua  de  causa  a  tricis  istis  genealogicis 
abstinere  statui.  At  sotum  verba  Salerni ,  qui 
memoratam  modo  dissertationem  Latinam,  atque 
Italicum  discursum  huic  conformem,  editum  in 
appendice  Operis  Cascini  a  pag.  81,  summatim 
exhibet,  huc  transferam  sine  ulteriori  discussio- 
ne.  Sinibaldo,  ait,  fuisse  parenti  nomen,  eumque 
Quisquinse  ac  Rosarum,  ampli  sane  terrarum  tra- 
CtUfl  ,  douiinum  ab  eadem  Quisquinensi  epigra- 
phe  primura  nobia  innotuit.  Cumque  diligentius 
de  veterl  fama  generis  Cardiualis  Auria  archiepi- 
scopus  Panormitanua  quaesivisset ,  ab  imperatore 
Carolo  Mag-no  genus  I).  Hosaliam  duxisse  tam 
multorum  optimatum  doctorumque  virorum  con- 
aenau  flrmavit,  ut  in  re  antiquissima,  tot  saculis 
a  nobis  dissita,  nulla  nec  major,  nec  melior  suf- 
fragio  deaidefari  queat.  Quare  Urbano  VIII. 
Pontifioi  M.iximo  non  modo  ,  ut  id  in  Sancto- 
runi  Martyrologio  ad  noatraa  Virginis  laudatio- 
nem  adjiceretur,  sed  cum  eadem  res  iterum  in 
examen  venisaet,  nibil  loco  movendura  esse  \>er- 
auaait.  Irapulit  vero  tantae  Virginia  amor,  uteru- 
ditissirai  quique  pervcstigare  perg-erent,  qui  tan- 
dem  Sinibaldua  pater  ad  Carolum  Mag-num  re- 
ferret  trenusj  our  ttem  ,  aul  ipae  aut  ejuaparen- 
tes  in  Siciliam  venerint ,  sodemque  Panormi  fi- 
xerint.  Qua  In  re  in  hanc  tandem  sententiam 
Jordanua  CaaoinJ  e  Sooietate  Jesu,  primus  hujua 
bistoriffl  Boriptoi  venit,  adduxitque  racile  reliquoa 
hao  plurimarum  rerum  ,  quas  affert ,  summa. 
tantia  nostri  Rogrerii  reg-is  filia  posthuma,  ut 
Benrico  V  imperatori  nuberet ,  Panormo  Rea- 
tem  honorifioe  deducta  est  a  plerisque  magnati- 
bus  :  hoa  iuter  Uatthnua  reoensetur  e  comi- 
tum  Marsorum  familia  ejusdem  Constantia*  con- 
sanguinens,  e1  Sinihaldi  aut  tilius  aut  nepos.  Sed 
hsao  Matthai  oognatio  ab  illa  Beatrice  pendet , 
qua?  Oderisii  ,  ultirai  Marsorum  comitis  filia  \ 
Rofferio  Siciliffl  reg-i  oiim  nupsit,  genuitque  Conl 
stantiara.  ln  hunc  ergro    Sinihaldum  ,  qui ,   Mat- 

thsei 


I) 

Panormi  pa$ 
sim  creditur 
nata  e  nobili 
el  regiogene 
rt, 


fjiwd  «d  Caro- 
tum  Magnum 
referunt  Stcu- 
li: 


Hogerii  regis 
cognata  ttici- 
Itir  ;  pater 
i/ishts  Sinibal- 
dus  Qui$quina 
el  Hosarum 
dmitiims. 


B 


DIE  QUARTA 
i  thaei  cum  pater  aut  avus  esset,  Rogerio  regi  affi- 
nis  fuit,  eas  incidunt  notse,  quie  D.  Rosaliie  pa- 
rentem  fuisse  indicent.  Genus  ille  quidem  repe- 
tit  suum  a  Carolo  imperatore,  cui  Mngni  no- 
men  adjunctum;  de  universa  quippe  Marsorum 
comitum  familia  id  certis  feque  ac  antiquis  scri- 
ptorum  monumentis  comprobatur  :  in  ea  etiam 
tempora  incidit ,  quibus  D.  Rosaliae  parentem , 
ob  aetatem  Filiae  mox  statuendam,  vixisse  opor- 
tuit.  Pauormum  Rogerii  sedem  regriam  incoluis- 
se ,  Matthrei ,  quam  dicebam,  profectio  arg-u- 
mento  est;  Rogerio  autem  adhsesisse  Sinibalduin, 
cum  ex  Italia,  aliisque  reg-ionibusprfeclarissimos 
ille  duces,  suique  adolescentis  regni  admiuistros 
accurate,  ut  narrant ,  eligebat ,  verosimile  est, 
bonisque  Siculis  ibi  auctum  a  munitico  reg-e  fa- 
cile  crediderim. 

107    Quod  si    tradita?    a    majoribus    famte    de 
Rosalia;   cog-natione  cum  nostratibus  Nbrtmannis 
reg-ibus,   haec ,   quam    inodo    explicavi ,  affiuitas 
non  faciat  satis,   conjectare   per  me  licebit ,  du- 
xisse  forte    Sinibaldum  Rog-erii  reg-is  consang-ui- 
neam    (quod  aliis  etiam  prajclaris  viris   tunc  ac- 
cidisse  scimus)  a  qua   et  Rosaliam,  et  amplissi- 
mam  dotis  nomine  ditionem  sit  consequutus :  un- 
de  majorem   etiam    hauriet    veri  similitudinem  , 
quod  fama   jam  diu   vulgavit,    Rosaliam   in  aula 
reg-is  natam  eductamque.    Id  taudern    certura   fi- 
xumque  esse  volo,   Sinibaldum  Rosaliae  parentem 
Quisquina;  et  Rosarum  dominum  fuisse;  id  enim 
eadem  suo  inscripsit  antro  Rosalia;  quod  factum 
puto ,  ut  de  more  ejus  temporis  ,  Sinibaldo  pa- 
renti  cognomen  faceret,    aut  usurparet,    quo  ab 
aliis  secerneretur.  Est  vero  Quisquina  mons  ille, 
quem  nunc    Coschinam    dicimus ,   ubi    oppidum 
est ,   cui  nomen    a   sancto    Stephano ;  Rosas    ho- 
die  Rosarum  montem  appellitant,  ubi  ducatus  131- 
bonensis.  Ncc  adeo  angusta  haec  omnis  ditio  fuit, 
ut  ;id    eam  despiciendam  opus  non   fuerit  excel- 
lenti  animi   ma^nitudine   fluxas  rea  dedi^nante  : 
et  plane   huc  tendere  volumus,  quae  modo  euar- 
ruvimus  ,    g-eneris    claritudinem  ,    aune    fastum  , 
divitiarum  ex  ditioue  copiam  ,  ampliorum   hono- 
rum  spem  his  nixam  radicibus,   et  ob  cognatto- 
nem  reg-is  fultam  prsssidio ;   istha-c  enim  omnia 
Rnsaliam  eorum  contemptricem  ,  atque  adco  iis 
sublimiorem  extollunt  magis,   quam  si  ea   tueri 
adamasset,  illisque   inhians,    ut   siepe    fit,  prope 
servivisset. 


Dicitur   sun 

■  <.<*('   in 

auta,  it  thm  a 

fuisie  iryntri 
Marnm  >i.> . 


§  X.  Sanctae  natales,  aetas  puellaris, 
aliaque  usque  ad  discessum  ad 
solitudinem. 


Verba  Salerni  mox  data  insinuant ,  8.  Ro- 
saliam  non  modo  vixisse  in  aula  regis  Sici- 
lise,  sed  in  eadem  quoque  natam  educatamque. 
Idem  asserit  magis  Cascinus  in  Vita  Latina  in- 
ferius  edenda  num.  1,  ubi  addit :  Margaritffl 
certe,  quaj  Ciarzia*  Navarras  regis  filia  Wiilelmo 
Rogerii  filio  (anno  1150)  nupsit,  chara  in  pri- 
mis  fuit.  Quod  chara  fuerit  regime  Ma% *gm  it < , 
coUectum  est  ex  Caietano,qui  dixit  ancittam  fuisse 
Margaritae,  et  ab  ea  dono  accepisse  montem  Pe- 
regrinum ;  ex  quo  recte  cotiigitur ,  charam  eidem 
fuiase  in  vita.  Verumtamen  Cascinus  deinde  in 
Opere  Italico  pag.  135  in  alium  sensum  verba 
ilta  pertrahere  conatus  est,  quod  videret  ea  non 


SEPTEMBRIS.  305 

satis  congruerecum  epocha  mortis  a  se  statuta. 
Mentem  Cascini  exposuit  Salemus  in  Opere  Ca- 
tetani  tom.  2  pag.  151,  ubi  sic  loquitur :  Quo 
salutis  humame  auno  mtegerrfnros  Uosalia)  ani- 
mns  in  caduni  evolarit  ,  ineertum  nobis  est  ld 
solum  fama  ad  uos  devenions  edieit ,  «nno  cir- 
eiter  sexao.esimo  supra  unuecim  secuhl  hm  cQn_ 

tiffisse.  Quare  quod  de  Margarit»  regina  bene- 
volentm  erga  Rosaliam  retulerc  majoros  id  dc 
pietate  regime  ergra  Puellain  j«m  sanotitatis  ftuna 
Ulustrein  pertinere  potuit.  Nam  Margwita  nnmun 
OQtogesimum  tertium  duodecimi  seculi  saltem  at- 
tigit.  Quamvis  si  pauoos  admoduDQ  annoa  eremi- 
ticie  Rosulire  vitffl  quis  tribuat,  potuissot  ilh  in- 
terhonorarias  puellas  Margurit:»'  in  aula  degens 
obsequi,  et  redamari  :  nam  quinquagesimo  anno 
ejus  duodecimi  seculi  mipsit  Mfargarita  Quillel- 
moSicilue  regi.  Havtemts  Salemus,  qui  matuit 
dubitare,  an  Margaritm  oonviwerit  in  axrta, 
guam  ambigere,  an  circa  annum  1160  obierit 
Roaalia.  Attamen  primum  em  t>-<><fittone  scripsit 
Caietanus.  Pro  anno  vero  emoriuali  circa  LlflO 
statuendo  nuttam,  opinor,  traditionem  umquam 
attegare  poteriait  Siculi,  Quare  malim  primum 
credere  saltem  ut  probabile;  et  epocham  mortis 
qualicumque   isti  traditioni  accommodare. 

loi)  Porro  natam  eductamqus  in  aula  regia 

S.  Rosaliam,  legitur  quidem  in  Opere  Caietani 

impresso;  at  non  in  Ms. ,  c.r  quo  contrarium 

potius  cotligitur,  cum  Panormi  natam  dicat,  w 

de  auta  taceat.  Unde  igitur  Cascinuset  Saler 

nuseam  opinionem  haurire  potuerint,  prorsus 

ignoro.  Certe  nultamproea  allegant  monumen 

tum  antiquum,  nullum  inscriptionem  autpictu 

ram.  Imo  parum  oerisimile  est,  natam  fuisse  in 

aula  regia  Rosaliam,  cum  nec  regis  neo  aliou 

jus,  qui  in  auta  regia  videtur  habitasse,  fuerit 

filia :  nam,  etsi  certa  esset  propinquitas  aut  afft- 

nitas  patris  ejus  Sinibaldi  cum  Rogerio  rege,  tam 

propinquanonpoteratessecognatioSinibaldioum 

Rogerio,  ut  verisimite   sit,  eum  in  aula  regia 

cumconjuge  habitassr,  ibique  liberos  genuisse, 

Natamigitur  in  auta  regia  Eto&aliam  nequaquam 

existimo.  Verumeamiti-,,i  <!<-in<tr  in  aulavixisse, 

sive  ibi  vixerit  tempore  Rogorit  regis,  sive  sub 

Willclmo   et   Margaritn    <■<!    habet    Caietanus , 

nequaquam  est  improbabile. 

llo  Opinionehwc  insei  ><<  cidci.ur  \!,irh/r<>i<><jt<> 
Romano,  non  tamcn  tam  ctare,ut  atitsrexpli 
carinequeat  elogium,  quod  hisce  conceptumest 
verbis ;  Panormi  natalie  sanctm  ELo  lII&b  vlrffinla 
Panonnita-  ,  o\  reglo  Caroli  Uagnl  anffufne 
orta*,  qua3  pro  Cliristi  amore  paternum  prlnoi- 
patum  aulamque  profuffiens,  m  montibui  aospe- 
luncis   solitario,  cudnstem    vit.ani   duxit  Voces  UU 

iam  profugiena  eic  exponi possunt,  ut  velcreda* 
tur  in  auta  vixisse,  <nd  solum  «<<i<in>  frequen 
tasse.  In  <)(fi<i<>  /,<•<■/,   i  </,>  aulo  non  sit  mentio, 

s<-<!  i>ri,,i<rr<liu   Vtrgt,tt\    tbidci   sir  c.ipo, init/nr  . 

Rosalia  vir^o  orta  Panormi,  b  Dobill  ffenero   uam 

orig-inom    tralious  a    Carolo    MagQO,    in    Quisqui 

nse   montem,  qnadragints  circlter  mille  paesibus 

distantem    bOla    eeoodin    ,    patf-nia;    <I'hjiij.s    opes, 

delicias,  ac  spem  msjorfs  amplitudinis,  ob  pro 
pinquitatem  et  benevolentlam  regum  Bioilia , 
contemptae,  cura  tctricaj  rupiH  borrors  <-t  af,j»c- 
ritate  cornmutavit.  Hicc  de  vita  puettari ,  <> 
ea  tota  in  domo  paterna,  sive  partim  in  auta 
fuerit  traducta.  lCx  domo  aulem  paterna  vet  au- 
laregia  ad  vitam  dunorr,,<  transivit  Vtrgo.  Quo 
vero  setatis  anno  mundum  deseruerit ,  nutlo  mo- 
numento  idoneo  haberetur  cotnpertum.  Si  imagini 

OtiocUcnsi 


itlCTOU 

J.  S. 


'•i./ik  eon/br- 
»ic  nitf  tradi 
tioni  t  ii(  nata 
ln  au(a  ii  oii 
uidetur  : 


automdtiei  \tit 
aut  dummn 
!"•<■  •  nam  tn 
juvtntuto,  ut 
'  i  oditur. 


,">00 


DE  S.  BOSALIA  VIRGINE. 


J.  s. 


fadeadnitttu 
>'■„,  rn,  ui  cx 
(abulaOUvel 

/■ ,,  , 


colllglt  Caid 

ihttuea 

muttit  oredi 
tur  ■ 


Olivettensi,  qum  secunda  est  Caseini,  et  mox  da- 
bitur ,  tuta  habetur  fides ;  puella  vix  nubilis 
erat  Rosalia  ,  dum  mundum  reliquit ;  eaque  est 
communis  persuasio  satis  verisimilis.  Anvero 
tunc  tredecim  solum  annos  esset  n/ita,  ut  aliqui 
volunt ,  dici  nequit ,  cum  probationem  non  affe- 
rant  idoneam. 

]  I 1  Locus  hic  esset  inquirendi,  utrum  S.  Ro- 
salfa,  quando  domum  patemam  aulamvedeseruit, 
monafHcamprimim  vitamsit  amplexa  in  aliquo 
cosnobio  ,  an  vero  statim  abierit  in  desertum  ad 

riln.„t.  ■  uhhiriiim     Vrri<m  <l(>    hfr  illa   sutis  dispU- 

tatum  est  supra.  Quade  causa  sotum  hic  comme- 
morabo,  quibus  modis  singutarum  sententiarum 
patronisanct&  Vvrginh  dtseesBumadsoUtuditiem 

narrent.  Cascinus  ctanculum  f ugisse  Kos&\ia.m}  a 
sol, (s ii "  g< ■■'<  <  omitatamexistimat tidquesignificari 
puiat  tabula  l'<i>«»rmitana  ecctesiic  5  RoraHffl  Oti- 
vetlensis,  quam  ex  ipso  exhibeo.  I)e  hac  imagine 
Qascinus  cap.l  pag.  189  sic  ratiocinatur :  Cer- 
cdtur  lii'-  S.  \[t,_:i\ln,  non  in  publico,  non  coram 
D  ■■■■  aut  patre,  sed  sola  in  oratorio  uhsconditain 

geatu  oorporifl  admodum  pio,  gen&ufl  flexis,  ca- 

B  pltequa fllngulari gratie  raelinafr),  quaei  abeuodili- 

bi  atiam  '-t   benedictloaem   patens  a  puero  Jesu, 

qul    tai  in  Binu  sanctis  bno  Matrla.  Ilic  autem  oon- 

■  i  ii :   ad   BeBallam,  et  duos  aitollenj  dig*itos , 

ih   babi&u    eat   benedloentls ;  durn   etiam  Mater, 

plaeide  Ifaam  aapiciena,  manumque   pectorJ  ad- 

Lem   quafll  plguu    dat  mm  protectiO' 

nifl.  Stanl  Interim    hino  et  tnde  duo  lagteU,  quasi 

■  |  ctantea  inatar  comitum  Ulnejcie.  Rc- 
tro  wro  ;id  dexteram  ex  legiims  opticea  reprae- 
ecntatur  antlQ.ua  PanormJ  Qgura  oum  monte  aun 
i"  regrlno.  Permontem  ad  alnistram  poaitnm  de- 

Igc  itur   for  as  QuJ  iquina, 

ii  '  i  nua  i  I  i  angelis  ,  qui  Btat  anta 
lp  am,  :m|  dezteram  ^irgini  i  Meriaa  el  EnfantiSj 
manu  tenet  baoulum  riatorium  longiorem,  queaJ 
alter  Haphael  antiquua  ad  duoendum  juvenem 
Tobiam  i  non  enim  hie  ti  gelua  eat  S.  MiHiari, 
Ul   'I"  quia  non   lancea, 

.-■.i  baoulufl  viatoriua  ast,  quem  manu  tenet.  Ar- 
tnia  quldem  Indutua  eati  al  hao  elgnJfioant  bal- 
lumj  ad  quod  Ip  am  duoebal  .  el  deranalonem , 
quam  eldem  promittebat,  Alter  engelus,  qui  ipsi 
o  -I  ■  ttra,  el  a  iini  tre  beatce  \  Irginiflj  oum 
iina  iiiaini  fceneal  Ubrum,  el  altere  oorollam  pre- 

■  verum  exbibel  peoimea  angell  pre- 
eatori  i  utpote  qul  oatendere  volebat ,  in  quem 
Bnem  lp ,    !i  e,  ad  solUudinem  du- 

1    I ■■■'      !!  .  <i\'.i  mox  iterum  re- 

nihil  significari,  nisilboBA' 
Ij  im  x  Deoper  ministoriun  I  \rum  <h< 

-■  ad  locum  incognitum.   Verutn,  quantum 

opinor,  piotor  variis  istis  s  ssolumsigni- 

luit  vocalionem  divinam,  qua  Sanctain< 

nota  est  ad  vitam  meliore  ■  cten< 

■  sive  illc  ■  ffcrit  ad  vitam   mon* 

litariam :  nam  reprmsentatur 
secutaribus  vestimentis  induta,  ita  ut  non  r. 
tur  eahiberi  utnum  discessura.  bubitari  etiam 
'hts  sit  baculus  viatorius,  ut  vult 
Cascinus,  quam  tanoea^  quam  angetus  ilte  or- 
matusdewtra  tenet.  Arma  enim  atia  insinuant 
magis  esse  tanceam:at  de  eo  recHus  judicium 
fbrmampotest  ab  Ust  qui  ipsam  picturam,  quam 
vetustissimam  dicit^etpartim  vetustate  consum- 
ptam  testatur  pag,  VM),  coram  intueri  potue* 
runt  BoaaJiam  ut  mom  iter  acturam  longe  alio 
»100*0  emhibet  figura  atia  inferius  danda. 
113  Porro  quidquid  sii  de  ambigua  imaginis 


E 


ct  divirtx  vis 
gratis 


significatione,  nolim,  sibi  persuadeat,  lector  ta-  D 
lem  visionem   S.  Kosaliae  objectam  esse  ,  quales  magnu$  Bosa- 
species  exhibet  pictura  :  quod  ne  Cascinus  qui-  u*  om'mu«, 
dem  contendit.  Quippe  pia  est  meditatio  cujus- 
dam,  qui  intemam  vocationem  S.   Rosalise  per 
signa  extema  reprsesentare  voluit,  aut  clande- 
stinam  Virginis  fugam  ad  solitudinem,  ut  credidit 
Cascinus,  depraestantia  istius  vocationis  fuse  dis~ 
serenscap.  7.  Cascini  ratiocinium  compendio  de- 
dit    Salernus ,  cujus   verba   subjungo :  Caelesti 
motu  impetu  ab  aula  regia,  patria  domo,   atque 
aparentibus  ingenua  Virg-o  pietati  excolendae  in 
montis  antra  secessit  :  sed  quae  fuerint  sanctioris 
vitae  initia  explicandum  ,   aut  parumper  potius  ad- 
mirandum  nobis  est.    Quis  plane   non  perspiciat 
rem  esse  sexcentis  implicitam  diificultatum  nodis  , 
ubi   omnia  ex   animo  procedunt  prospera,   mun- 
di  g-loriam  abjicere  ,   certa  fultam  majoris  ampli- 
tudinis   spe,  benevolentia  regis  animatam  ,  pras- 
teritis  amplam   ornamentis  ,  et  futuris  amplifican- 
dam    decorum   incrementis  ?   H&c    qui    conetur , 
alto  enimvero  oportet  sit  animo,  ut  divinse  gra- 
tiss  efflcaciore  vegetatus  motu ,   ex  altiore    fasti- 
gio    terrenarum   rerum   tenuitate  perspecta  ,    de- 
spicere  discat  universa  ,  cum   praesertim  speciosa 
ibUubo  non  despui  modo,   sed  commutari  oporteat 
cum  tetricae  rupis  horrore  ,  scabrarum  asperitate 
cautium,  f--rarumque  consuetudine.  Quare  cum  D. 
Rosaliam  eogitamus,  sublime  quidpiam  ,   et   vui- 
gari  existimatione  majus  suspiciendum  nobis  est, 
quod  primis  ac  celeberrimis  eremi  cultoribus  con- 
ferri  queat. 
.111-  Sunt  qui  iis,   quae  sensibus  sunt  obnoxia, 
adeo  capiantur  ,   ut  sine  illis  vix  praeclarum  quid- 
piam   mente    concipiant.   Quare  cum  divinum  il- 
lum  animi  motum  ,  unde  Rosaliae  recessum  in  so- 
litudinem  ,  abdicationemque  rerum    ortam    intel- 
i  gTintj  ezplicare    conantur,  non  aliter  ejus  impe- 
tus  magnitudinem  vel  sibi ,  vel  vulg-o  persuadeant, 
quam  ai  objectam  oculia  nostrrn  Yirg-inis  speciem 
vel  patientis  Jesu ,  vel  aliam  quampiara   inusita- 
tam  enarrent.  Sed  profectonihilhiccertumadhuc, 
firmumque  reperi  :  neque   tantum  vulgi  auribus 
dandum  ,    ut    haec  comminiscamur.  Docendus  po- 
tius  eat  radia  populua,  quanto  Deus  illapsu  cor 
hominia  aubeat,  atque  pervadat;  quantoque  agat 
impetu,    et    vertat,    quo    velit.    Discat    ille    san- 
otia  Emia  allicientia  Dei  illecebris  facile  trahi  ho- 
mlnum  mentem  ,   horrore  percelli  ejuadem  minis 
el  omnipotenti  manuid  fieri,  ut  quidquid  durum 
in    corde  ,    leniter    mollescat  ,     quidquid  aspe- 
rum.  miteacat,-  ut    blande  captus  animus  dolo- 

ampteotatur ,  Buaviestmeque  a  deliciarum 
aeneu  abaUenetur.  Si  hoec  desint,  sensibus  obje- 

piarum  rerum  apeeiea,  nil  afferre  emolumenti  • 
ai  rero  adaint,  aaque  aine  sensibilibus  prodesse 
imaginibua.     Quapropter     ex    difficultate   potius 

J,  <\mn\  generose  aggreasa  ad  finem  u^que 
feliciBaime  perduxit,  quantos   animi   motus    sa 
pientiaaque   oceleatia    radios  Rosaliie   cordi   bens 
[mmiaerit,  eonjioiamua,  et  nostro  bono  auirendo 
perpendamua, 

11»     ftwiUua     profecto    erit    vites     hederasve 
nullo  pedamento  ac  fulcro  assur^ere,  qUam  fa 
minaa  aese  aine  aliorum  consuetudine  austinere 
Qnare    pei  \ristoteles  materias   comparavit* 

qU83   tormis  destitui   Buis  neqnit.    Neque  nature ' 

irisve   imbecillitatem  hie    tantum    i 
aed  mentis  etiam  eJ  oAnsilii;  non  enim 
Uebris   animus  in  arduis  rebu 


P 


ex  difficultate 
/titjiispropositi 


cmlesti  oapeasendo  itinere  g-ressum 


inspicio  , 

fert  mu- 

eoque  minus  in 


nisi 


nrgereullum. 


auetons  et  magistri  ope,  consilioque  fiilcm 

tur. 


.  -icta  Saaeti 


A^PEKIORIS  \TO  INITO  CONSIUO  DEIPARAM   II    1'VELLVM 
ADIT  ROSALIA  A  QVIBVS    DIMITTITVP  [N  ERl  MVM  . 

A         ■  '  |  r  ATA 

p  m  „„..  px  ta  '  ■   '  h  o   ui  i     Oliuellen  rtj 


tffk  '/'.'         ■    I  ■-■',.'. 


DIE  QUARTA 
A  tur.  At  non  modo  faeminam,  sed  puellamr  Yir- 
ginem  locupletem,  assuetam  aulre,  dvnaste  pro- 
genitam,  etin  amplissimo  honorum  fastigio  posi- 
tam  in  latebras  montium  se  abdidisse,  fuit  longe 
difficilius.  Cum  erg-o  Uaec  ig-norari  non  possent, 
virili  Puellce  animo  fueruut  superanda,  uec  sine 
singulari  caelestis  gratiro  beneficio ;  quamobrem 
recessus  ille  Rosalia,  eo  fuit  admiratioue  ac  lau- 
de  dignior,  quo  natura  erat  imbecillior.  Eorum 
praeterea,  qui  in  deserta  homiuibus  loca  se  cou- 
tulere,  consilium  fuit  ut  plurimum,  vel  tyran- 
norum  rabiem  qua  terriculis,  qua  illecebris  ad 
exitium  armatam  declinare  j  vel  ut  sua  diluereut 
scelera  suavibus  pcenitentire  lacrvmis.  At  Kosalia 
neque  a  tyrannis  pulsa,  neque  ethnicorum  furo- 
re  agitata,  nullis  irritata  conviciis,  nec  poeniten- 
tire  acta  stimulo,  in  summa  rerum  omuium  co- 
pia  ct  felicitate  secure  resideus,  ob  uuius  Jesu 
Chri.sti  amorem,  quod  ipsa  testatur,  Uorreutem 
speluncarum  sedem  pro  regia  Pauormitaua  opta- 
vitsibi.  Adjunctus  certe  est  plurimorum  fugce  ab 
hoininum  consortio,  sui,  suaeque  trang.uillitatis 
amor,  quamvis  non  contemnendus  :  nostraj  ta- 
men  Virginis  fuga  uuo  Christi  amore  suscepta 
J3  non  umbram  pacis,  sed  vehementioris  arenam 
certaminis  cum  humani  generis  hostibus  ineuudi 
respexit. 

116  Demum  adeo  felioiter  cessit  sub  Eccle- 
sia3  nascentis  initia  primis  eremi  incolis  recessus, 
ut  florente  jam  pace,  ad  aliquot  saecula  divinio- 
ris  aura  impulsu,  innumera  hominuin  vis,  imi- 
tandi  studio,  solitudinis  fiuibus  se  contineret : 
tunc  vero  propositum  exemplar  rei  difficultatem 
imminuebat ;  prsesertim  cum  eo  vix  unquam  pe- 
netravit  quispiam,  ut  ex  aliorum  omnium  me- 
moria  excidisse  videretur  ;  eum  longe  saltem  Pa- 
trum  in  monasteriis  prflssidentium  cura  reepicie- 
bat.  Sed  uostra  lnec  Ilosa  duodecimo  floruit  sae- 
culo,  cum  pro  teroporum  ratione  exempla  illa 
in  solitudinera-a  mundo  poenc  dixerira  fugientium 
elang-ueraut;  nec  ullius  feenunsc,  quae  in  nostra- 
te  Siciiia  tunc  eremum  incoleret,  imitatio  Roaa- 
liara  propelleret :  et  omuiura  plane  oculos  ibi  fal- 
lere  necessehabcbat,  qurefugam  inconsultia  orani- 
bus,  ne  retardaretur,  inivit;  quarecibariis,  vestibus, 
lecto,  domo  se  mox  destitueudam  scntiens,  suimct 
aut  oblita,  aut  negligens,    quod  aupra  hominum 

q  morem,   et  vires  est,    in  vocantis   Dei    ainplexus 
ruit. 

117  Haec  sunt,    quaj   fugara    RosaiiflB    sanctis- 
Sanetam  fuitte  sjmis   j)e[  amantis  illecebris  initam  satis  comiin-n- 

cxcttatam 
cxternit  ti 
gnit 


SEPTEMBIUS. 


S07 


late  ostcndi 
tur  : 


dici  nequttj 


dant,  Ceterum  quam  rerum  occasionem  arripue- 
rit,  vel  imraiserit  Dei  consilium,  et  anne  sensi- 
bilibus  divinarum  rerum  objectis  impulerit,  in- 
certa  occultaquc  snnt,  et  nos  baotenufl  latent. 
Antiqua  sane  tabula  Divam  in  eremum  jamjain  itu- 
i.  e.  QecWD-  rain  ita  exhibet  Rosaliae  genu  minori  *  Jesus  in- 
fanselatis  duobus  dextrte  manus  digitis,  quasi  cru- 
cis  signo  mox  benedicturus,  abeundi  farultatem 
facere  videtur.  Puellura  sustinet  fortunata  Parens, 
et  conjectis  in  nostrara  Virginem  oculis,  appofli- 
taque  ad  pectus  manu,  patrociuii  sui  -ponsionem 
pnesefert.  Adstant  hinc  et  inde  angeli  duo  habi- 
tu  ad  iter  conformato,  bacillo  fultus  alter-et  ar- 
mis,  librum  alter  et  precarios  globulos,  sacram 
hujus  peregrinationis  supellectilera  defert,  Nec 
ibi  praetermissse,  opinor,  fuissent,  si  qute  sensi- 
biles  rerum  species  Kosaliam  ad  fugam  hano  ca- 
pessendam  impulissent.  Ita  Salemus  satis  recte 
pro  opinione,  quamsequitur.  At  nuncetiamviden- 
dum,  quo  demum  modo  alii  S  BoeaUam  ad  so- 
Septembris  Tomus  II. 


litudinem  perducant  •  neque  in  eorum  opinione 
Jlosalia  carebit  laudibus  jam  reccnsitis. 

11S  Tornamira  in  Idea  conjecturali  disc,  2  vo- 
catwnem  Rosali&a  ad  Ordinem  Montis  Firginis 
ex  conjecturis  narrat  ,-  scd  revera  non  probat, 
qum  refert.  Qitapropter  brccissime  solum  imii- 
cabo  ptwcipua  rerum  capita.  Pag.  1;>  a#t  San- 
ctam  per  parcntes  suos  ad  nuptias  fuissc rfesti- 
natam,  ncc  eorum  voluntati  primum  obstitis- 
se:sedin  specxdo  suo  vidisse  Christi  Crucifiati 
vultion,  eague  visione  sic  mutatam,  ui  se 
renuntiare  statueriL  ILvc  deprompta  sunt  ex  re- 
velatione  Maria  Roccafirte,  cui  plerique  eru- 
ditiSiculi  fidem  habendam  negant.  Ati  secxtndo 
Tornamira  pag.  ^3  Rpsaliam  ita  affectam  sibi 
elegisse  conscientiet  moderatorem  s.  QuUielmum 
Vercellensems  institutorem  Ordinis  Montis  Vir- 
ginis,  quem  in  Siciliam  eo  tempore  venisse  as- 
seruerat.  Ait  tertio  pag.  -25  Rosaiiam  consilioet 
subsidio  S.  Quilielmi  clanculum  fugisse  a  poron- 
libus,  ac  venisse  ad  monasterium  s.  Marim  de 
Bu/jiniana,  ibique  tyrocinium  posuisse  vita  no 
nasticse.  At  breviter  notaridum,  plerosque  scri- 
ptores  Siculos  contendere,  numquam  m  Sicilia 
fuisse  monasterium  istius  nominis  ;  necsatispro- 
bari  a  Tornamira  istud  ibidem  fuisse,  Pag,  87 
ait,  petiisse  Rosaliam,  ut  sibi  licerei  <t  monaste- 
no  transire  mt  vitam  anachoreticam,  idqueei 
concessum  asserit  pag.  if>,  postquam  viginti  oir- 
citer  annis  in  monasterio  viwerat,  et  de  more 
Ordinis  Benediciini  ab  Hugone  archiepiscopo  Pa 
normitano  examinata  fueratt  et  consensum  c/- 
iam  regis  Quilielmi  et  regtna  Margaritm  obti 
nuerat.  Verum  hsec  sufftciant  de  Tomamira  con- 
jecturis,  qute  vestiuntur  non  paucis  a$junoti& 
aperte  falsis. 

i  L8  Justinianus  in  Vita  Ms.  nobis  missa  San 
cteeprimbrdia  et  vocationem  exponit  his  verbis  ■ 

Hosalia    virffO,    duodceimo    BBqulo     UohilihuH    p,i 
rentibus,     oriyinera  n     Carolo     Magno    tnihcnti- 
bus,   nata,   el    In   anla   regie    educata,    cffllestl 
mota  instinotu  in  eremum  geceseil  solitarioa  vitus 
studio  :  quam  apud   ingvnnan    pi:r  .t.:iuir.-;i|iio    ge 

nore  virgpinea  in  casnobio    S,    Mari»,  ln  orepldi" 

ne  ad  ripain  ()n-ti  iluminis  sito,  dim  milUa  pai- 
suuni  dietante  ab  urbe  Panormo,  rellgiose  sub 
divi  Baeilil  Magni  Regula  professe  ozerouit,  Du- 
panl  edhuc  mansionle  hujusoe  ve  llgio  e  tabulatlfl 
angustai  virginum  oeliulo,  qua  o  tenduntj  at> 
quc  in  parlete  grandioribufl  exarata  lltteris  in- 
scriptio,  quri'  Rosaliain  in  eo  loco  Fuifl  ig  oom- 
memorat.  Aliquol  post  annofl  mutatls  antlqule 
sedibua,  ao  relioto  aflceterlo  {<•"}"■'  etlam  nuno 
jus  patronatufl  flanctimonialefl  Ba  lilianaB  obtlnent) 
in  boc  eanotlflfllml  Salvatorla  commlgrarunt,  ln 
tr.i  moenfe  fn  Ddibufl  Bobertl  Qul  oardl  eztru 
otum,  et  a  Elogerio  rega  bonia  auotum  anno 
mcxlvim.  Roflalia  vero  anaohoretio&B  vltes  amane, 
et  virtutibue  ad  eam  oapei  endam  Qecessariia  in- 
truotajuxta  divi  Dasilii  Magni  regulas  ei  acro 
canone  ,  Lu  oppidum  Bivonam  "  profeota  cet. 
Antcquam    Panonno   pi'o(iciHC''rctiir,     tcstificancuB 

i,r  fldeJ  benevolentlflBque  erg*a  i  ororefl  gratia, 
reliquiaso  ai  i  ta  cmol  cum  Qre&ca  pagina  ln 
altari  aanctl  patriarcbea  Basilil  depoeultj  quam 
a  majoribufl  sul  ^ue  con  anguineifl,  Bieroflolyml- 
tanobelloredeuntibufl,Roflaliam  habuia  >■,  verifllmUe 
est  P.  Joi  ■  ino  '  b  olno  loriptorl  de  rita  Etos  illfla 
praicipuo. 

120   Servatur  eadem    in  preBientl  rellqula  dlll- 
g-cntissime  cum  ipaa  (criptura  QwBca  Panorml  a 

l  >  saijctiiijonialiljua 


•l  iTilll 

J.  s. 

Per  quo$  gra  • 
dus  Sanrtam 
■iif  iolttudintm 
perdurat  Tor* 
namira, 


qmque  dflmum 
tiwtlo  Juitinfa 


x/.  Itiiltonuru 


308 


DE  S.  ROSALIA  VIRGINE. 


J.  s. 

ut  inutritut/ue 

unttntio  nwi 

puuca  mnt 
incerta. 


B 


sanctimonialibus  Basilianisin  templo  sancfeimi 
Balvatorffl,  cujus  haec  sunt  verba  Latine  reddi- 
ta  :  «  E#o  soror  Eosalia  Sinibalda  pono  liguum 
»  boc  Domini  mei  in  monasterio,  quod  semper 
«  aecuta  sum.  »  Hactenus  Justinianus,  in  cu~ 
jus  conjecturis  multa  quoque  incerta  sunt,  et 
non  admodum  probabilia,  licet  nihil  apcrtm  fal- 
sitatis  convinci  possit.  Videri  potest  \  6,  7  et  8, 
ubide  hisin  utramque partem  disputatum  est. 
Attamcn  prwcipua  kuc  spectantia,  quse  incerta 
dixi,  breviter  accipe.  Incertum  est  primo,  an 
Sancta  umquam  fuerit  monialis.  Jnccrtum  se- 
cundo,  cujus  fuerit  Ordinis  et  monasterii,  si  re- 
vera  monialis  fuit.  Tncerium  tertio,  an  jam  ab 
anno  1148  secutari  vitse  miedixisset,  ct  quarto  an 
Bivonam  fueril  profecta,  priusquam  ingredere- 
tur  speluncam  Quisr/uinensem.  Incertum  est  quin- 
to  an  particula  ilta  Banctse  crucis,  et  scriptura  in 
monasterio  SS.  Salcatoris  inventa,  sit  hujus 
Boi  ttlte,  ctsexto  incertum  est,  undeparticuta  illa 
fuerit  accepta  nam  Cascinus  laudatus  lib.  2 
cap  'i  pag. 819 de cruce  hac non agit, et idcirco 
addud  non  debuerat.  Demum  vestigia  man- 
sionis  B.  Bosallffi in monasterio  adripam  Oreti 
%Uo  «on  videntur  durasse  a  tempore,  quo  ibi  ha- 
bitaeset  Virgo,  sed  recentta  asse,  ut  observavi 
num.  87.  Quapropter  tola  congeries  Tomamiree 
mque  ac  Justiniani  nec  verisimilis  est  nec  pro- 
babilis.  Verum  ea>  eo  nequit  recte  inferri,  vitam 

mmmst.intm    Snurt.v   cssc    ;nlnr    int/jrubtthilc,,/.  . 

utin/  pro  haehaben  possunt  rationes  probabiles, 
ticet  defectu  menumentorum  adjuncta  omnia  ne- 
queant  eanpticari. 


§  XI.  [ncertum  an  Sancta,antequam 
venit  ;ul  speluncam  Quisquinen- 
aem,  in  alia  vixerit  solitaria  :  de- 
scribitur  Quisquinensis  specus, 
quam  Sancta  incoluit. 


c 

Votun  unl  "i 

UOII0IIII  -  Suii 


Tornamtra    in 
17  scribit.  S 


i   Tdea   disc.  I  10   pag. 

Roaaliam  tyrocinium  vitrn  so~ 
litarim  habuisse  in  spelw  L4 

etamhabutuii  gatem,  atque  ■      i  o  deinde  translatam  fuissead 

"' " ,Ufl    Quisquinensem,    Loca   etiam 

;,,,„,  perqwest  Vtrgmem  xter  instttutsse scrt- 

bittsed  exmeris  conjecturis  et  sine  uUo / 
mento  emo  at,  quam  alia 

multa,  gueeidcira  idem  attingere  statui. 

Quod  Vi  U  ad  habitationem  in  territorio 

\£ontis Regalis,  itlamnon  on 
flmdamentoagnost  inus,  qui  Ut>.  lcap,  D 

pag,  -  i  lisserii  <tc  variis  locis,  in  quibus  S. 
Etoaaliam  habitasse  incota  existimabant .  \,»n 
proBtermlttam  hio  monere,  uonnulloe  oogitare  in 
nliia  quo  [Uq  n  tria  habita  lae  8.  Elosaliam,  prm* 
terq  Quisquinensi  et  Afontis  1 

dequibus  njecturam 

Bivonensium,  qui  ex  apparitione  S,  Rosalire,  fu- 
bentis  sibi  ibidem  .vtlcm  sacram  constrvi,  ut  re- 
feri  Caietanus  infra  iu  Vita  prima,  existima- 
bani  Sanctam  ibi  aliquando  habitasse.  Verum 
nionem  iUorum  ut  minus  probabilcm 
refhtiit  kis  verbis  i  Quippe  nua  usque  mvonen- 
ses,  quantumvis  multum  fbverinl  sub 
nuUuin   Bpeluncffi  oujusdam  indioium    potuerunt 


reperire.  Verum  istud  saxum,  super  quod  dixi  D 
apparentem  S.  Rosaliam  sibi  ecclesiam  construi 
voluisse,  et  ex  quo  conjiciebant  eam  illic  de- 
gisse,  ubi  terra  per  circuitum  effossa  fuit,  in- 
ventum  est  sine  ullo  alio  fundamento  incumbe- 
re  terrse  mobili,  donec  demum,  fodientes  sub 
ecclesia,  sacellullum  ibi  a^dificarint,  quemadmo- 
dum  propriis  oculis  vidi.  Ex  dictis  hoc  conclu- 
dit:  Conjectura  non  est  sufficiens  ad  ostenden- 
dum,  fuisse  istic  speluncara,  in  qua  habitaverit, 
cum  illius  nullum  habeatur  vestigium.  Fieri  qui- 
dem  potest,  ut  sancta  Virgo  aliquoties  transive- 
rit  per  silvam,  quae  tunc  erat  in  illo  loco :  et,  ut 
quid  certi  dicam,  constat  locum  fuisse  dominii 
ipsius,  quem  idcirco  singulari  protectione  caslesti 
dig^nata  est. 

122  Deinde  ad  Monteregalensium  conjectu- 
ram  ita  progreditur :  Montereg-alenses  aliquod 
habent  {habitationis  S.  Rosaliae)  arg-umentum ; 
quandoquidem  ostendunt  vicinum  littus  antiqui- 
tus  ct  huc  usque  nomen  habere  a  S.  Rosalia,  et 
infra  aquam  copiosara,  quam  vocant  Monacii^ 
(della  Monaca)  quae  secundum  ipsos  est  ea- 
dcm  Sancta.  Jlisce  adjungrunt  quinque  speluncas, 
vel  antra,  ex  quibus  hodieque  existit  medium, 
ceteris  destructis :  et  credunt  eam  ibi  habitavis- 
86  :  unde  ipsam  ibi  invocant,  et  ^ratias  impe- 
trant.  At  isto  arg-umento  habitatio  non  probatur. 
Ita  Cascinus,  qui  mox  addit  probabilius  inferri 
posse,  aliquam  cryptam  ibidem  fuisse  dedicatam 
S.  Rosaliai  pro  ecclesia,  sicuti  aliis  locis  factum 
est,  ut  deinde  dicetur.  Nam  congruum  eratt  ut 
ei,  qiicV  in  cryptis  vitam  traduxerat,  ecclesias  in 
cryptis  dedicarentur.  Veramtamen  argumenta 
Monteregalensium  nata  sunt  suspicionem  ingcre- 
redeantro  quodam  isticper  Sanctam  inhabita- 
to,  prcesertim  quia  constat  semel  ab  uno  ad  aliud 
antrum  transicisse  Sanctam,  ita  ut  nulla  habea- 
tur  ratio,  cur  id  smpius  facere  non  potuerit.  Prge- 
terea  locus  ille  non  distat  nimium  Panormo,  et 
aptuserat  vitx  anachoreticse.  Rem  tamen  esse  in~ 
certam  lubens  fateor  cum  Cascino,qui  sufficiens 
non  invenit  flmdamentum  ad  aliquid  certi  sta- 
tuendum.  Ceterum  sive  ibi  aliquando  habitave- 
rit  3.  Rosalia,  sive  ilta  Monteregalensium  per- 
suasio  aliumte  natasit  ;  locus  hic  favct  patronis 
nt.v  ejus  monasticse,  ut  suo  loco  dixi. 

,  Tornamira  iu  Idea  eonjecturali  disc.  5, 

post    annuum  vita  anachoreticte  tirocinium,  in 

antro  circa  Montcm  Regatcm,  ut  vult,   obitum, 

s.  !>  leducit  ad  speluncam  Quisquinen- 

.  conjecturisque  suisnimis  libere indulgens, 

etiam  describit.  Verumtlicet  observaverim 
habitationem  antri  Monteregalensis  non  destitui 
omni  probdbiiUate ;  certum  est  conjecturas  iltas 
de  tyrocinio  ibidem  habito  et  annua  commorutio- 
iic,  uti  et  de  itinere  instituto,  inanes  esse  et 
idoneis  rationibus  destitutas.  Justinianus  vero  a 

u  Quisquinensivitam  SanctseanachoreU 
exordiens,  ejus  initium  narrat  his  verbis  :  lta- 
que  Etosalia   anaohoretarum  institutam    rationem 

latura,  ad  specum  Quisquineusem  in  agro 
paternOi  duo  millifl  passuum  a  pago  s.  Stepha- 
ni,  quatuor   ab  oppido  Bivona   distantem, 

I    eo  animo,    quo  lnsculptis  in  saxo   Litteris 

ravil  Bgo  Rosalia,  Sinibaldi  Quisquin» 
-  et   Etoaafum  domini   tilia,  amore    Domini    mei 

u  Christi  in  hoc  antro    habitare   deore 
naccuratioremantri  Quisquv 
dat  Cascinus  lib.  lcap.  *  cum  adjuncta  flgura, 
quam  dabo,  ubi  agetur  de  inventione  istius spe- 
lun&e,  anno  1624  repertee.   Hic  vero    adnecto 

tertiam 


plus  ratioms 
pro  tali  suspi- 
ciotie  habenl 
Monterega- 
lenses  ;  sed  res 
cst  incerta. 


E 


K 

TorninmiA 
inanes  conje- 
ctttr.t  iiiijrcs- 

sus  Sanetas  in 

tpetuncton 

Quisquinen- 

*uit. 


.'  ■  ..  ■   ' ' 


Septemiris 


fw  W 


o\iS()\|\A     PATERN/     DITIONIS  IVGA  PETENS  CAVEKNAM INGRE 
DITVR    STYGllS    H05T1BVS    INFENSA. 
fcv  m/adptU  \vs\   ■       w  Itferis  in  jpecu  . 


■ 


7"*  deteribi- 
tur  ;  pars  ejas 
prima,  in  qua 
esse  credi- 
tur  lectulus 
Sanclx  „■ 


ptWB  sccumlu, 
in  quapluri- 

mum  rcsedisse 
videtur  ; 


insctiptia  al 
easttxn  frui 
vta. 


,„,•„.  DIE  Q^ARTA  SKPTEMRRK 

terUam  Cascini  figuram,  qua  Sanctam  reprmsen- 
MfKtafnoxverba  saxis  insculpentem!P 

/^  Addo  eliam   descriptionem  antri   QuiS- 
Wnensts,  quam  ex  Cascino  hrevivs  cmcinna_ 

vitj lalernus    Cum  hmc  sufficiat,  ut  inteUiga- 

miis   quam  duram  habitationem  sibi  in  eo  an- 
tro  elegerit    Virgo  ;  Sed   quo ,   inquit  t   tandem 
*ecessent  Rosalia,  duce  Jesu  Christi  amore,  enu- 
cieatms,   ejus    laudibus    exag-grerandis ,    enarran- 
aum  est.  Distant  Panormo  quadrag-inta  fere  pas- 
suum   millibus  Quisquime  mons,   et  nemus.  An- 
trumliic  oblongrum  et  duplex,  non  siue  peculiari 
lNummis  consilio,  in  montis  latus  excurrit  •   pri- 
ma  ejus  pars  sex  septemve  ulnis  protenditur  vario 
laterum    flexn ,   quae    quatuor    modo ,   modo   sex 
palinis,  utrimque  distant;  in  medio  ejus  cavernffl 
quasi  antrum  in  antro  exeavatur  ad  l»vam.  Ilic 
mtegrum   lapidem   oblongum  in  lectuli  pcene  fi- 
g-uram  efformatum,  et  e  solo  sublatum   aliquan- 
tulum  reperias.  In  proclivi  Ieviter  situs  iUe  est 
ut  dormienti  cervical  appositum  videatur.  Sensim 
ad  laterahinc  illinc  rupes  assurg-it,et  altiore  fastigio 
conopseum  imitatur.  Accedit  quiescenti  opportuni- 
tas,  cum  hyberno  tempore  perpluit  usquequaque 
antrum,  huic  uni  parcitur  loco.  Illud  admiratione 
dig-mus,  lapidem  illum  non  videri  indig-enam,  sed 
aliunde  comportatum,  non  hominum  tamen  indu- 
stria  per  eas  aditus  angustias,  quae  capere  illum  non 
possent. 

125  Sed  priusquam  ultiraam  antri  metam  at- 
tingas ,    sinistrorsum    retroactus    secundje    antri 
partisaditum  reperies,  ea  angustia  et  humilitate, 
ut   horrorem    incutiat    ingressuro   :  neque    enim 
illuc  penetrabit  quispiam,  nisi   inter  rigentia  sa- 
xa,   exporrecto    primum  brachio   et  humero,  ad 
duos  tresve  palmos  prorepat.  Secunda  haje   antri 
pars  ad  quinque  ulnas  in  long-um  protrahitur,  in 
cujus  interiore   et  postreraa.  cellula,  cseteris  am- 
pliore,  resedisse  ut  plurimum  Yirg-inem  arbitra- 
mur   :   usui  cnim   aptior,  et  sedile  habct  manu, 
ut  videtur,  efformatum.  Per  aliquot  rimas  mali- 
g-uam  lucem  antrum  excipit.  Nullus  tuncibi  porta; 
ritu  hiatus,  scd  c  Buperiore  looo  angustus  aditus 
Yirginem  obliqua  via  descendcntem  admittebat; 
non    secus    acsi    ipsa    in    puteum    dimittcrctur. 
Sententia  hmc  est  Cascini,  quod  crederet  fora- 
men  istud,  per  quod  hodie  in  spetuncam  intratur, 
angustius  fuisse ,  quam  ut  transitum  prmberet  i 
sed  res  incerta  est  et  examinanda  §  26.  IIjb  sunt, 
inquit  pergens  Salernus,  sepulcralis  ergastuli  an- 
grustiae,  quibuscum  amplissimos  Panormitanae  rcgia? 
splendores  Bosalia  commutavit.  Excelso  Virgo  no- 
bilitata  animo  ad  asperrima  haeo  contendit,  quia  no- 
vir  amorem  asperis  nutriri,  et  quai  Jeaum  ardebat, 
hur  vocantem  secuta  vcnit,  sedemque  ibi  flxit  im- 
perterrita. 

\K\  Qua  descendendum  in  hanc  caveam 
erat,  parte  laeva  rupes  aliquanto  latior  et  kevior 
adsurgebat,  saxi  genio  virgata,  et  liria  distin- 
cta  compluribus.  Ilic  a  Virginis  manu  charaote- 
res,  qui  duos  traosversos  dig-itos  sunt  alti,  pro- 
funde  inscuipti ,  ct  in  novem  inaequalea  dig-esti 
lineas,  altissimffi  mentis  scnsum  expressere  ':  fa- 
ctumque  est,  volente  Deo,  ut  hsec  epigraphe  sa- 
xo  insc-ulpta,  quae  omnium,  opinor,  hominum 
oculos  antc  hsec  incognita  effug-erat,  intra  pau- 
dies  postquam  in  Peregrino  monte  Fauormi- 
tano  inventum  est  S.  Itosalise  corpus,  in  Quis- 
quinensi  antro  reperiretur.  Ki  quidem  antro  ex- 
terius  ara  D.  Rosalia  sacra  adjacebat,  ad  quam 
olim  supplicationc  extra  ordinem  plures  placan- 
do   Xumiui   itare,  et  sacra  tunc  peragi   consue- 


309 
e7v"rn  «  *****  **"  *******  >«'»«  aderat; 
cepta    erat.    Eo.o    Rosalu   s.m.vum    onsouv  v 

ET      ROSAIIUM      DOMIXI      FlLlA       lUMi      l\        U. 
T»on      r„n  AMOKK       DOHINI       MEI 

Qua    occastone  quoquo   modo    mventa    sit    ,]  a 
tnscnpHo,  expUcabiiur   §  2G     ef     *"H 

ratior    dabitur 


J  S 


$  m   accu- 
consule.  descriptio ,  quam 

W  Officium  s.  Rosalin  lect   l  prndicta  me- 
morans,  recte  videtur  explicare  mtentionm 

qua  Sancta  datam  inscripHonem  in  samo  scul- 
psit,  videlicet  ut  verba  i!h  propositi  sui  per- 
petuo  mcmorem  redderent.  Inque  antrum  in- 
gmt,  cui  tunc  nnicus,  et  quidem  angustus  e 
supenori  loco  aditus  patcbat,  intrepide  deacendit 
ea  meute,  quam  oharaoteribufi  aaxo  insoulptia 
adhuc  pateatibus  expressit  :  K»-o  Roaalia  oto, 
Qua  insoriptione  ooulis  obversante,  susceptaa  vitaa 

propositum    altius   cordi    inJi-crr ,   .,<•   diviua-   W- 

nevolentiaa  sig-na  ad  oaatissimsa  mentis  blandimenta 
vicissim  provooare  oonauevit  Hm  sam  honestis 
sima  et  optima  crat  ratio  soulpendi  talom  inscri- 
pttonem  ;  atque  hac  ratione  evanescit  objectio 
quorumdam  apud  Cascinum  lib.  %  cap.  Spa^,  I ;  I, 
qni  suspicabantur  van.v  glorim  accusari  posse 
Sanctam,  si  crederetur  scripsisse  ea,qu&adlau 
dem  ac  gloriam  suam  conducere  possent.  Verum 
(ut  omittam  sibi  soli  illa  sculpere  potuisse  \  irgi 
nem,  non  ut  ab  aliis  legerentur)  vanus  hio scru* 
pulus  pturimos  Sanctos  inanis  glorim  facile  con- 
demnaretf  cum  plerique  multa  fecerint,  dieoerint 
aut  scripscrint,  ob  quee  laudem  merebantur  apud 
homines.  At  vanse  glories  semper  non  estlauda 
bilia  agerecoram  hominibus,  sed  eapalam  fa 
cere  tali  intcntione,  ut  humanam  laudem  quis 
maniter  aucupetur ;  quodlonge  abfuit  a  Sanota 
nostraXur  vero  hsec  antro  illo  deinde  egressa  vi- 
deatur,  non  obstante  scutpto  hor  proposito,  moaj 
dicetur. 


§  XII.  Sancta  ex  antro  Quisquinensi 
egreditur  ,  atque  inlrat  nntrum 
Montis  I-Vregrini  prope  Panor- 
mum. 


<»>iu  ndditur 
infio. 


Ntiqntim  <■■,:,<■  ditbi/.ttndum,  QUtn  S.  Ko- 
hi  habitaverit  in  antro  Quisquinensi  «/- 
que  etiam  in  antro  montis  Peregrini,  ostendit 
Cascinus  tib.  lcap,  9,  De  Quisquinen  <  id  pro 
bat  '-.'■  locis  vicinis ,  qua\  nomen  tt  S,  Hosalia 
perunt,  ac  >■..■  inventa  inscriptione  mom  data, 
/><■  anti  o  montis  Peregt  ini  ex  corpore  ibidem  tn> 
■  c  ,■■  rpetua  i  <  ■  le  ■■■>  Panormitanm 
atque  aliarum    quoque  ecclesiarum  traditione, 

!!■'■   cum     U '<  intur  certa,  magi    inquirit, 

Sanctam  permovere  potuerit  ad  disceden* 

r.r  prion  antro  ad  secundum,  Primo  quu 

dem  observat,  eam  mutationem  non  esse  attri» 

buendam  tevUatiaut  inconstantim  I  irginx    <  um 

latio   usitata  fuerit  celeberrimis  et 

■     .■  i     anachoretis  ,    uti   vaj  iis  ■■  <  emplis 

!  ■  ■  u.f./ti  i/itt,  quibu    ntia  multa  adjun 

gi  possunt,  huc  non  tran  ;■>■>.  quia  ret  certior 

juam  ut  ulla  de  ea  orir\  possit  dubitatio.  8e< 

■  ■■.,  torecte  advertit,  fleri  potuisse,  uthabitatio 

Qw  quinensi  tnnotuerit,  at- 

que  ea  de  causa   Virgine  solitudim    amantx    >- 

ma 


Sanota  etn  nn- 
nnmi  ttgvwa 


810  DK  8.  KOSALIA 

.«cTo»t  ma  deseretur,nevisitationes  admittere  cogeretur. 
'- s-  Ad  hanc  mutationis  rationem  se  multum  inclina- 
tum  fatetur,  addit  tamen  et  aliam,  de  quamox 
agam. 
fortaiicquia  129  Tomamira  in  Idea  disc.  6  ait,  S.  Kosa- 
ibidem  nimiB  ijam  a  regina  Margarila  invitatam  ad  habitan- 
innotutrat,  dum  in  monte  peregrino,  quem  in  hunc  finem 
ab  ea  donatum  contendit,  idque  non  improbabi- 
liter,  ut  ante  videmus.  Idem  scriplor  in  Respon- 
sis  pag,  56  et  57  varia  adducit  ex  Philippo 
Paruta,  quibua  utraque  ratiovidetur  eonjungi. 
Nam  laudatus  Paruta  ibidem  pag.  57,  ubi  di- 
.a-rul,  Ai-rtnui  fuisse  aB.  Bosalia  horridum  an- 
trum,  dudbus  milliaribus  dislans  a  pago  S.  Ste- 
phani,  ubi  revera  situm  est  Quisquincnse ,  ita 
progreditur  .  Cum  postca  vulg-utura  esset,  illu- 
fltrem  Virginem  in  solitudine  ducere  vitam  an- 
gelicam,  ii'. ii  pauci  accurrebant  ipsam  visitaturi, 
teque  Ipaiu  preclbu  eommendaturl  in  infirmi- 
tatlbue  el  afflfctionlbua  suis.  Emc  ille  Italice, 
atque  eadem  fere  mutatis  nonnihil  verbis  re- 
/„•1,1,  addens  srquentia  :  Coacta  fuit  (hanc  ob 
causam )  Viihoiuiuin  redire.  Idetn  rursus  ibidem 
pat/.  56  :  (Juapropter  fleinde  reversa  est  Panor- 
j,  mum,  <-t  accepto  b  regiaa  Margareta,  conjuge 
QuIIIelmi  i  regia  Sicili»,  monte  Peregrino,  ubi 
densa  erat  flilva,  Inventam  ii»i  speluncam  ^uo 
propoelto  ooi  lam  Inhabitavit.  Iloc  aflirmat 
antlquieflima  traditlo  majorum  nostrorumiid  ma- 
nlfestat  pelunca,  e1  exfgua  ecclesia  ab  ea  de- 
nomlnata  i  Idemque  scrihit  1'.  Octavlus  Cafeta- 
QUfl  Demum  idem  Paruta  ibidem  :  A  sancti 
Stephanl  pago  (id  est,  ea>  antro  Quisquinensi ) 
virgo   HoBfllla  Inlmioa  risftationum    regrea  a    e  I 

l'i nuiiiii   nd   babttandum  In  monte  IVregrino. 

Factum  id  itet  <>>»  probat  eco  antiquissima  tradi- 
tione,  fama,  spelunca,  exiguaque  Bosaliaa  eccle- 
,\iit,  ao  demum  autoritate  Caietani,  quem  item 
oitai f.  fu-ti  donatione  montis  Peregrini  HactenUs 
Philippus  Paruta  i><  Vita  Ms.,  cujus  meminit 
Mongitorius  "<  Bibliotheoa  8icula,  auctorem  ab 

crudilifme  rrlrhntns,  >hn  i  YtSque  defunctum  anno 

L0S9.  Viarit  igitur  Paruta  ante  inventionem  cor- 
poris ,  rt  scripsit  ante  editam  Vitam  Cascini, 
itauttradih  epotuerit  ao  Casoi* 

nus  i/isr. 

putrattoiaHi      i;jo  Franciscus  Baronius  in  Opere metrico de 
">'/""■'>'"■     g    Etoflalla,  guod  impressui  \o  L680,  epi 

grammate  10,  l)  et  12  ea  lane  mutati  an- 

tri  dat  rationem,  A.udiamus  decimum,  sub  titu- 
/,i,  i'  ipeou  Bl  i^iiriisi  faglt,  editum. 
Pama  ubi  fioltlmas  Dlvaa  e  fadit  In  urbes, 

Sensll  '-i  enatum  Trfnaorta  oro  Decua  : 
Anir:i  petlt,  togll  llla,  remotaque  s;i\;i  repoflolt, 

Bxigat  uumanoa  quo  alne  honore  dlea. 
i  [bbc  animuiii,  ELoi  alia,  tunin  seutentla  fnllit, 

Grande  tuum  nutrlunl  baao  oava  Baxa  deoua. 
8ubsequitur\  UentUt. 

\  i\  allquol  Bosalla  speou  tradiiMTatnnuos, 

i.t  m\  prffidurae  oaute  pedem  extulerat. 
Cum  Dive3  se  fudlt  odow  grena  exolta  prtasto  eet : 

Bfaturatque  gradu  prapete  Diva  fugam. 
Omine  fauato  abeas,  tii>i  gloria  mn^nn  rcsur^-ot, 

Baw  fuga,  Dlva,  tibl  mater  honorlB  eift 
Duodecimum  sub  titulo,  Bimatur  speoum,  lofoiM 
rursum  insinuai :  Sanctam  stitm  sic  secum  lo- 
guentem  inaucii  poata  i 

Quasram   allud   lu^ilin   nemuB,  qtnBnna  ultima 
regnl 

Obslta  luoifugfta  00701  antra  fori^. 
Hlsoe  milii  obsouris  adeundum  rujubus  nutrum 

Tutius,  ut  rugiam  tutioripsa  decus. 


VIRGINE. 

Sic  erebum  eludam,  sic  vis  ruet  improba  houo-  D 

ris ; 
Pes  ubi  nullus  adest,  gloria  nullanitet. 
Hactenus  Franciscus  Baronius,  cum  Paruta  con- 
sentiens  in  assignanda  ratione  mutatt  antnquam 
Cascinus  probabilem  agnoscit.  Et  sane  nulta  aha 
probabilior  assignari  poterit  conjectura  cum 
anachoret*  et  eremitm  ea  maximede  causa  habi- 
tationes  suas  mutaverint.  Attamen  conjectura  so- 
lum  est,  ideoque  minime  certa.  t 

131  Justinianus  in  Vita  Ms.  aliam  omnmo  -J«JNN 
allegat  mutatae  speluncx  rationem ,  qux  pro-  ratioassigm. 
babilis  admodum  videretur ,  si  omnia,  quse  ut  ta> 
certa  supponuntur ,  certa  prorsus  essent.  Quae 
vero,  inquit,  causa  fuerit  propositi  mutandi  con- 
silii,  vcniendique  ad  Peregrini  montis  specum , 
Quisquinensi  posthabito,  conjectura  nos  maxime 
probabilis  edocet.  Cum  enim  a  defuncti  sui  pa- 
rentis  potestate  in  alienam  transierit  Quisquina? 
et  Kosarum  ag-er  ac  principatus,  (quod  ex  dona- 
tione  monachis  Cisterciensibus  a  comite  Matthaeo 
Bonello  facta,  et  a  'Willelrao  I  reg-e  confirmata 
anno  mclxi,  perspicue  liquet)  haud  amplius  Vir- 
gini  opportuaum  erat  ibidem  peimanere,  sed 
Blio  sceedcre  oportuit,  ut  commodum  uancisce-  E 
retur,  quo  inceptam  anachoresim  requa  ratione 
prosequeretur,  Eo  proinde  consilio  Panormum  re- 
means,  in  Peregrinum  montem  non  longe  ab 
urbe  Panormo  distantem,  a  Margarita  regina  sibi 
donatum  abiit  etc.  Donationem  memoratam  Mat- 
thsei  Bonelli  variis  confirmat  ex  Cascino  Ms., 
ex  Pirro,  et  ex  instrumento  Grseco,  seu  ex  litte- 
ris  Gnvcis  Rogerii  regis,  quse  datse  sunt  anno 
1136.  Atque  ex  eo  infert ,  mutationem  illam 
dominii ,  seu  translationem  principatus  Quis- 
quinw  et  Rosarum  factam  esse  ante  eumdem 
annum   1136. 

1U£   Verum  mutta  in  hisce  incerta,  atque  id-  ?u*  minmw 
circo  necesse  non  est  in  omnia  donationis  ad-  probabilji  • 
juncta  accuratius  inquirere.  Primo  incertum , 
utrii/i/  Etosalla  vita?n  anachoreticam  inchoaverit, 
oivente  patre  Sinibaldo ,  an  eo  defuncto.  Citat 
quidem  Justinianus  varios  scriptores,  qui  cre- 
dunt  Bto8aliam  in  sotitudinem  abiisse,dum  vive- 
bal  Sinibaidus,  cum  asserant,  Sanctam,  audita 
patris  morte,  ex  specu  Quisquinensi  venisse  ad 
montem  Peregrinum.  At  id  depromptum  videtur 
ex  revelatione  sororisMarise  Ruccaforte,  cum  ple-  F 
rique  scriptores,  quos  citat  pro  ea  opinione  Ju- 
stinianus,  illam  revelationem  sint  secuti.  Secun- 
do  incertum  cst,  an  Sancta  ante  annum  1136 
anach  vitam  sit  amplexa;  quin  et  pa* 

probabile  id  apparet,  si  fuerit  ohara  Mar- 
garit.v  regime.  Tertio  ea  conjectura  Justiniani 
apertam  involvit  contradictionem  .-  nam  si  jam 

oinum  1 136  MatUuxus  Boneltus  Sinibaldi  di- 
tionem  acceperat ,  ideoque  Rosalia  a  Quisquina 

debatadmontemPeregrinum;  quontodoSan- 
Peregrinum  accipere  poterat  a  Mar- 
garita  regina,  qu&  non  nisi  anno  1150  regi  Wit- 
lelmo  fuit  nuptaf  Qmpropter  si  Bonellus  jam 
anno  1136  Quisquinee  et  Rosaj-wn  crat  dominus, 
non  poterat  Rosalia  propter  mutatum  dotninium 
post  anmtm  1150  ad  montem  Peregrinum  ex 
Specu  Qutstjuinensi  secedere ;  totumque  funda- 
mentum  habitationis  ea  de  causa  mutaUv  spon- 
te  COrruit,  nisi  quis  maluerit  dicere,  recessis- 

ginem,  ubi  Boyieltus  erat  defunctus,  locus- 
yue  ad  altcrius  dominium  translatus  :  at  id  est 
divinarc  sine  fundamento.  J2que  incerlum  et 
improbabile  apparet,  quod  aiuyit  nonnutti,  San- 
ctam  ob  auditam  patris  mortem  ab  una  specu  ad 

atiam 


SepUtnBcysTomjr  /fcggjg 


I  .     ■■■.■■■   ■ 


S.KOSALIA    A  QVISQVINENSI  SPELA^NCAAD  E  RCTENSEM 


■\W    WGELIS  EVOCATYR, 
£   SCtUVtun  Butonensi, 


Jlll 


i  <*».v.'.**- 


StpUjubris,  Torrt,JJ ,  Paa.Zlt. 


REGREDITVR  PANORMVM  IN  EI\CT&MONTIS  SOLITVDINEM 

SECESSVRA.DEDVCENTIBVS  ANGELIS,lBiqVE  DOMCEJVMIN  AttTRO  FIGIT 

nfi    sculvt 


£xB 


v.i^ntn, 


mtcl 


Ztit  iu  Sm*i  Htrintf.T**' 


Casrfnus  ma- 
vult  divino 
insiinctui  tnu- 
tationematlri- 
buere, 


B 


nev  idpugnat 
cum  ratione 
antedata:  nam 
poluit  tiivuiu 
inspiratione 


DIE  QUARTA  SEPTEMBBIS. 

aliam  transivisse :  nam  pater  forsan  obierat  ante 
inchoatam  vitam  solitariam, 

133  Cascinus  prmter  rationem  supra  datam  , 
quam  probabiliorem  dixi ,  alteram  adjungit  , 
eamque  sadpturis  Bivonensibus  probareconatur; 
videlicet  signum  aliquod  divinSB  voluntatis  a  Vir- 
gine  acceptum.  Sic  autem  fere  ratiocinatur.  Non 
nisi  divino  instinctu  prima  vice  ad  soliludinem 
abiit,  dum  patriam  et  parentes  deseruit.  Credi- 
bile  igitur  non  est,  eam  ab  una  specu  ad  alteram 
transivisse  sine  eodem  Spiritus  sancti  motu,  prm- 
sertim  cum  illo  transitu  patruv  siuv,  quam  semel 
deseruerat,  rursum  appropinquaverit.  Deinde  ex 
figura  sua  quarta  et  quinta,  quas  hicexhibeo,  ita 
disserit :  Hoc  insuper  nobis  confirmnnt  piotUTffl  , 
quae  subinde  scripturis  pnevalent  :  et  quantumvis 
antiquissimae  non  sint ;  sufficit  hic  quod  multonun 
imnorum  habeant  antiquitatem,  quando  secundum 

antiquas    traditiones    ea  sic    retulcrunt    Bivoure. 

Quippe  sub  eleganti  ipsius  statua,   ubi   vita  ejus 

pluribus  imag-iuibus  reprsesentatur,  ipsam   etiam 

sculptura  exliibuerunt  in  duabus  speluneis.  Unius 

exitns  tam  est  depressus,  ut  eam  oportuerit  se  in- 

clinare ,  dum  egrederetur   foras.    lbi  autem  duo 

ipsam  exspectant  angeli,  quorum  alter  eam  quasi 

manu  preheudit,  altervero  ad  aliam  iuvitat  speluu- 

cam ,  et  comitatum   auget.    Jam   vero  quis  nou 

statim  agnoscat  duas  istas  spelunoas,  Quisquinen- 

sem  esse  et  montis  Peregrini :  quisque  non  vldeat, 

desig-natum  et  sculptum  fuisse  transitum  ab  una 

spelunca  ad  alteram  sub  ductu  angelico.  Hactenus 

Cascinus,  cui  facile  assentior,  cum  non  aliud  vi- 

deatur  velle,  nisiper  angetos  significari  internum 

Dei  instinctum,  quo  permota  Virgo  ab  una  spe- 

lunca  transivit  ad  alteram.  At  cum  itlo  instinctu 

recte  consistit  ratio  ante  data,  ut  etiam  admittit 

Cascinus,  qui  hunc  instinctum  eidem  non  opponit, 

sed  adjungit. 

184  Franciscus  Baronius  supra  taudatus  epi- 

grammate  13,  cui  titulus,  Deducitur  ab  angelis, 

plus  exprimere  videtur,  dum  ita  canit  : 

Yi\  durffi  sc  tuta  viae  commiserat,  et  vix 
Extulerat  primo  c  limine  Diva  pedes. 

Cum  jrlobus  aligerum  caelo  delapsus  euntcm 
Excipit,  et  la^tis  cantibus  astra  ferit. 

En  caeptiscoelum  omne  tuis,  Hosalia,  sccundat, 
Qestit  ctalig-cros  exhibuisse  suos. 

Verum  hmc  licentim  poeticm  attribuere  possumus; 

neque  ex  datis  picturis  statim  inferendum  est , 

S   Rot&ttam  ductamesse  ab  angelis  visibili  specie 

apparentibus ,  ut  nonnulli  nimis  libere  scripse- 

runt,  non  satis  considerantes,  tam  inusitatos  ceslx 

favoresnon  temere asserendos .  OffU  ium  lect,  bde 

hoc  transitu  ita  habet :  Ctelesti  deinde  consilio  ex 

antro  Quisquinensi   in   horridiorem  BpelUDOam  Pe- 

regrini  montis,  tribua  fere   rnille  pussibus  procul 

Panormo ,  Rosalia  se   transtulit ,   ut  quo    difflol- 

liorem  pufrnam  secum   ipsa  commiUeret    e  con- 

spectu  paternse  domus ,   eo   laudabilius    de    coo 

temptis  mundi  illecebris   triumpharet.    Latebat  ibi 

ad  laevam  angustus  cavus  ,  quem  eadcm  po  t   v- 

pertasejus   reliquias  illuc  venanti  ,  cu!  se  viden- 

dam  pnebuit,  dixit  esse  suam  cellam  pcregrinam, 

ubi  multum  aetatis  exeg-L-set.   Salemus  mentem 

suam  sicexprimit:  Post  aliquod  tempus,  incer- 

tum  qua  de  causa,   sed  non  sine  Numinis   uutu  , 

ex  hoc  Quisquinensi  autro  migravit  Roaalia,  cae- 

litibus  viae  sociis  ac  ducibus,  ut  vcteres  pro- 
dunt  depictae  tabula: :  nec  antra  deseruit,  eed 
commutavit.  Venit  in  Peregrini  montis  ,  Panor- 
mo  propiuqui,    speluncam ,    de  qua  dicam ,  cum 


ADCTOM 

J.  s. 


311 

de  ejus  oorporis  iuveutioneagroudum  est.  Id  solum 
hio  inoneo,  segetem  hlo  ampliorem  afflictatiouum 
a  Yn-irine  dcmessam.  Ettgidissimis  hoc  antrum  pe- 
nitioribusque  montia  viseeribusabditur,  Borete  fla- 
tibus  obvium  obri^escit  crndolius,  et  perenni  majo- 
riquc  stillicidio  lutescit.  Quare  non  olius  Ibt  100US 
Immauo  usui  accommodatua  csse  potuit .  quam 
tuguriolum,  ac  veluti  nidulus  saxo  exoavatus,  posl 
aditum  spclunctfc  tunc  imgustissiuium  heva  deli- 
tcsceus,  qui  vix  Puellum  oaperet  per  fbramen  rep- 
tuudo  in^ressam. 

13-'»   Casciuus  cap.  9  COmparat  anfrum   montis  iocumoyjrrtn 
Peregrini  cum  Quisguinensi,  ct  ostendit  hoo  illo  naguhorri 
fUissetolerabilius.etconseQuenter  Sanctam  tran*  ,,H"1,  ''""''' 

j  t       i     .     a  i         ■  ,,,•>■  rsKmtrum 

sivtsse  ad  habttationem  aurtorem  et  difficuiorem,  mon(it  pert. 
tum  proptersolis  sptcwlorcnt  magis subtractumt  •r><>t 
majusque  frigus  inde  Bnatum,  uti  etiamobven- 
tos,  quibus  magis  e&positum  ait  antrum  mon* 
tis  Peregrini ;  tum  quia  hoo  prtecedente  angu- 
stius,  kumidius,  eldemumomni  aspectus  amomi- 

tatc  magisorbatum.  Dcscriptio  ttlius  accuratior 
una  cum  figura   dabitur  §   25  ,    ubi  agBtur  de 

spelunca  illa  ad  honorem  Virginis  ewomala  posi 
inventionem  corporis.  Nunc  vero  inquirendwnt  ^ 
quam  vivendi  rationem  in  antris  iltis  tenuerii 
Virgo.  At  nihil  hic  habemus,  nisi  picturas  va* 
rias,  quibus  plus  tribuit  Cascinus ,  ouam  mihi 
videntur  mereri,  guiapotiuscrediderim  eoocon 
jecturis  depictas  fuissequamea)  oognitione  gesto 
rum  sanctee  Anachoretidis,  qua  magnopere  soli- 
cita  fuisse  videtur,  ut  gcsta  sua  homines  laterent, 
et  Deo  innoiesceroit.  Dabo  tamen  omnes  Cascini 
flguras,  ut  prudens  lector  oculis  etiam  intuert 
possit,  quibus  fundamentis  conjectur^se  ipsius  ni 
tantur. 


%  XIII.   Conjecturae  do  gestis  San- 
tae  in  utraque  spelunca. 


Cascinus   lib.    2   cap.   LO  conatur  ostendere  AnuiiumSan» 
tantam  fuisse  solitudinem  Boaalioa  ,  ui  nulli  etatfluritmun 

mortalium  unwuam   innoturnl ,  cl  viwerit  sine  lm '"' 

1  ■-,,■■       oomtiwroium  ■ 

moderatore  consaentiw  et  vitse  spiruualis,  stne  ^ 
usu  Sacramentorum,  sine  utto  demum  hominum 
auxitio ,  soti  Deo  et  angelie  nota.  Ai  ha/noopi 
nionem,  quantumvis  multis  placuerit,  ante  Ca 
scinum  ignotaw  fuisse ,  ideoque  neoterioam  dici 
posse,  nec  satis probabilem  videri,jam  diotum  est 
§  i  Tiuitanuraadra  irhsc.onditamf\tiase  Elo  aliara 
urtjut,  uti  ct  Justtmanus.    Prior  varios  <•>  dat 
vittc  spirituatis  directores,  quoi  nominare  non 
lubet,  quia  non  cottiguntur  ea  »11"  monumento 
antiquo,  sed  potius  sine  ulla  ratione  probabili 

videntur  conficti.  Justinianu  ,   vero  dirOi  tores  >s- 

Ro  ilioB  nominare  non  austinuiti  at  Sanctm  /dus- 
culum  commercii cum  hominibu.,  attribuit,  </uam 
veUem    Verba  tamen  ejus  acoifpe     BSo  ,    inquit  , 
consiiio  Panormum  remeau  i  [o  Peregrinoni  mos 
tem...  ablit,  abi  Bemotam  ab  altoram  ooneue- 
fcudine  Vitam    ageret,  et  Beoandum  anaonorete 
rum  inatltutum  ad  oelebrandoi  feetoi  lolemnion 
dies  in  urbera  desoenderetj  ad    riotum   neceiea- 
riis  provfderetj  regluam ,   a  qi»   mirlflce  cole- 
batur,  gTati  anlmi  ob  equlo  Inviaerel  ,  oivlbua- 
que  pietatia  ac  relijfiom   e  empla,  etaliarum  vir- 
tntnm   dooumenta    exhlberet.    Non    credMerim 
Sanctam  spetunca  sua  egredi  consuenssc,  sed  ve 
risimile  est,  non  defuisse  eidem  magistrum  vilm 

spirituutis, 


MJCTORI 


tjuala  cjut 
eorprtrit  a/jli 
etionei  ; 


"•i  flffttra  *<'- 
ptfma  <  Ideatui 
-  optlcanda 

trntli  ulirn,  , 


ilii  lf< 

iti,  undtcitna, 

et  lirruini    ;,  t 
flfl 


812 

spiritualis,  a  quo  Sacrosancta  mysteria  ipsi  in 
spelunca  administrari  potuerunl.  Attamen  nihil 
certi  statuendum  de  re  incerta. 

137  Figura  sexta  Cascini ,  quam  hic  reprse- 
■  sento  t  varia  exhibet  instrumenta ,  quibus  pro 
more  anachoretico  corpus  suum  affticcisse  credi- 
tur  Sancta.  Cascinus  de  hisce  disserens  cap.  12 
prudenter  ait  pag.  226,  se  divinare  non  posse, 
quam  variis  modis,  et  quibus  nominatim  in  cor- 
pus  euum  /><>'  ssevierit  Bosalia.  De victu parco  et 
duro,  de  crebris  et  rigidis  jejuniis ,  de  aspero 
hlu,  de  verberibus  incussis  innocenti  corpus- 
culo  flagellis  variis,  verisimillimas  fieri  posse 
conjecturas/recte  observat.  Verumprudenter  ad- 
jungit  hme  verba  ;  At  non  ausim  venire  ad  mo- 
doi  particularea  (affligendi  corpus , )  qui  fami- 
liarea  fuere  8.  Rosaliffl,   ne  piam  meditationem 
texam  pro  fundata  bJstoria;  ctiamsi  relatio  illius 
in  antiquifl  picturii   «xposita   videatur   per  varia 
pmnitentis  Infltrumenta  ;   malim   enim   credere, 
ilia  ibidem  depicta  esae   tamquam  consueta  tro- 
phaa  Boliteriorum ,    et  tamquam   horum   exerci- 
tia,   de  quibus   nullm?    dubitat.  Recte ,  opinor, 
Cascinus  conjicit,  consuetas  sotitariorum  pceni- 
tontiaspotius  exprimi  laudatis  imaginibus,quam 
partioulares  Boaaliffl,  licet  alioquin  vix  possit 
dubitari,  quin  simites  ipsa  adhibuerit  corporis 
ca  tigatiom    .  Oj/icium  et  Salernus  ptusculumvi- 
deniur  imagini  tribuere  :  at  iltorum  verbacom- 
modius  dabo  infra ,  cum  de  pturibus  picturis  si- 
mulagant. 

188  Figura  scptima  Cascini ,  quam  subjun- 
!/".  flgurate  videtur  exponenda,  Cascinus  de  ea 
dispuiat  cap,  L7,  ubi  suspicatur  pag.  260,  Ro- 
saliam  fortasse,  dum  spetunca  sua  subindeegre- 
diebatur  ,  rosas  aliosgue  flores  in  vicinia  positos 
legisse,  atque  gco  iis  tecouisse  coronas,  quas  pio 
affectu  Deo  offerrett  quemadmodum  imago  ex- 
primiti  ■■>  explicetur  sensu  proprio.  Verba  ipsa 
Cascini  Latino  reddo:  Huic  cogitatfoni  favent 
antiquai  plotur©,  et  prmaertim  Uls,  qumest  in  texto 
eccli  ilffl  OHvellenBla,  ubi  Sancto  genibus  nixa,  sed 
.  iij.i.i  Dubem  b  terra  aliquantulum  elevatam,  offert 
lum  oalathum  floribueplenum.  Angeluavero, 
Bubmiasfs  item  genibus ,  utraque  manu  sublevan- 
t.  iii  adjuvatj  nt  ei,  opinor,  ostenderet,  quam  g-ratiu 
cffllo  fuerint  rosaa  lllffl,  floreaque  tanto  reverentiee 
tu oblatl.  Quod  sf  qui  velint  figurate  perflo- 
i.  Istoa  Lntolligere  ardentes  pi  c<  .  quaa  non 
miuu  eranl  aocepttB  quam  corona  qumoumque 
rlbua j  dod  diffloulter  tamen  oredi  pote- 
rl1  ,  Ipsam  e  veris  quoque  sl  naturalibus  dona 
beatn  Mnrlffl  Virgini  obtuliBse,  quia  amor  in- 
genioaua  est,  nd  Industriam  Laboremque  suum 
omni  oooasione  adhibendum,  ut  plaoeat  etc.  \  i 
isimilis  mihiapparei  illa  cogitatio 
ini  >ir  flor  (iSf 

latismodo  prwdicto}  quia  probabilius  mi* 
hi  Metur ,    RosaUam  speiunca  si>a  sic    >•<, 
samfuisse,  utilla  numquam  egrederetur:  ,. 

agis  congruit  instituto 
gis  colligi   potesi  ex  ipsis  SanoUe    wrbis :  lu 
hoo  antro  uabltare  dec  ■  pter  existimo 

flqres  intelUgendas  esse  pias  preces ,  aut 
varias  oirtutes,  >/u,r  floribus  etiam  significari 
ssunt. 

El  Octava  Caseini  flgura,  quss  seQuitur, 
significat  divinos /hvores ,  quil  s  \  rinis  be- 
nignitate  cumulata  fuit  Virga  solitaria.  Porro 
Cascinus  cap.  16,  cui  titulus 
S.  Rosaliffl  '-11111  angelia , plurima  disputat  <h>  of- 
ficiisangeloruminhomines,  et  prxsertim  inS, 


])Z  S.  EOSALIA  VIRGINE. 

Bosaliam,  quam  ubique  fere  cum  angelis  depi-  D 

ctam,  ideoque  Yirginem  ang-elicam  asserit  nomi- 

natam.  De  hac  autem  pictura  sic  loquiturpag. 

248 :   Pictura ,    quae    non    solum    exprimit    dona 

florum  terrenorum   et  cselestium  ,    sed  repraesen- 

tat  insuper  florentia   desideria  contemplantis  vir- 

ginis  Rosalise ,  et    aug-mentum   ejusdem   contem- 

plationis,  quod  inde  nascebatur :   uti  et  alia   do- 

na  cselestis  ipsius  Sponsi,  cum  totum  istud  sacrum 

ncg-otium   manibus    pera^atur  angelorum.    Hsec 

pauto  magis  expticat ,  et  confirmat  his  S.  Bona- 

venturse  verbis  de  angelis  :  Sunt  enim  delatores 

luminum,  et  elevatores  intellectum  ad  suscipien- 

das  illuminationes.  Hisce  aliisque  pluribus  ,  quee 

fuse  disputat,  satis  videtur  declarare  figuram 

non  inteltigendam  de  visibile  ministerio  angelo- 

rum,sedde  invisibili ;  idque  longe  mihiapparet 

probabilius  ,  cum  sit  inventio  pictoris  ,  qui  hisce 

figuris  varias  Rosaliae  gratias  ,  virtides  ,  dona- 

que  cselestia  exprimere   voluit ;  non  vero   hi- 

storica  reprffsentatio,  quantum  apparet :  sicuti 

etiam  dicendum  videtur   de   figura   undecima  , 

duodecima  et  decima  quarta,  quibus  varise  gra- 

tiseperfigurasrepreesentanlur.  Verumtamen  Ca-  E 

scinus in eodem  capite  alios  etiamfavores  S.  Rosa- 

lite  ab  angclis przestitos  opinatur  :  nam  pag.  247 

ita  loquitur  ,  acsi  credidisset  flores  et  fructus 

S.  Ro.saliae  revera  ab  angelis   oblatos ,    et  simi- 

liter  concentu  angelico  eamdem  recreatam  dicit 

pag.  £51,  quia  angelos  cum  instrumentis  musicis 

eoskibet  figura  duodecima.  Quinet  victum  ange- 

lorum  opera  eidem  aliquo  tempore  administra- 

tum  ,   suspicatur  pag.  251  ,  remittens  ad  dicta 

suapag.  221.  At  simiiia  egent  solidiore  funda- 

mento,  quam  sint  imagines  non  admodum  anti- 

quse,  aut  conjectunc  ab  aliorum  Sanctorum  exem- 

plis  deductiB. 

)  10  De  tentalionibus  S.  Rosaliae  et  pugna  cum  d*mo 


lentationes 
num  sv 


dsemone  fuse  agit  Cascinus  cap.  20,  ubiexhibet 
figuram  nonam  hic  insertam.  Verum  ratiocina- 
tur  solumex  instituto  vitse.  ,  loco  habitationis , 
aliisque  jam  relatis  aut  huc  non  spectantibus, 
necadfert  monumenta  antiqua ,  solum  allegans 
duas  imagines,  in  quibus  nonnulta  reperiuntur 
diabolicm  tentationis  indicia.  Quapropter  satis 
erit  dissertationem  ipsius  compendio  huctrans- 
ferre  &x  Salemo  qui  simul  de  imaginibus  qui- 
busdammox  datis  sententiam  suam  exprimit , 
ita  scribens  :  Oportuit  sanc  ( S.  Rosaliam )  cum. 
lemuribus  aui  Lmpotentibus  ,  callidarum  machi- 
natipnum  auotoribua  strenue  dcpugwiare,  dum  ge- 
majestatem  ,  rogm  domus  blamlimenta  , 
nubilium  annorum  opportunitatem  in  ejua  memo- 
riam  revocarent ;  dum  simul  asperitatem  antri , 
ilitudinem  ,  vitffl  pericula  objicerent :  etmox 
mole  tiamanimi,  vitea  t«dium,  moerorcm,  iram- 
ducerent,  et  in  Puellae  perniciem  urg-erent. 
Quare  veterea  tabulee  tartarea  monatra  per  hor- 
rorom  in  fug-am  lapsa  monatrant  ad  conspectum 
Virginis  in  se  acriter  ferrea  catena  des»vientis. 
NTecesse  enimvero  illi  fuit  perpetuis  se  jejuniis  , 
vigiliis,  ceterisque  ejusmodf  corporis  confliota- 
tkmibus  macerare ;  animus  enim  non  meiius  alitur, 
ojxvm  tenuitate  et  asperitate  victus ,  nec  aliunde 
dlica  instrumenta  sustinendis  daemo- 
num  pralUs  felicius  comparantur.  Hic  Bosalia 
nullo  bumanarum  rerum  uau  vixit  ad  amoris  Di- 
vini  modum ,  qoo  duce  illuc  appulerat,  et  volens 
uebatur. 

Ul    Quamobrem  cum  pictaa  ab   antiquo    ico- 

m  aliud   frequentius  exprimunt,  quam  bea- 

ta  oum   welestibus,  Deipara,  et  Servatore  Jesu 

Rosaliae 


peratse, 


ur  divina  per* 

ce/ilu  snlutia  : 


t-JciQ.  Sastttoru/Ti 


IN    ERCTEN.SIS  ANTRI  FORAMJNE  SE  ABDIT,  El    I  [BERO  GAVDET 

CAKCEFEDrvjNIS  INTENTA  COM2HENTATIONIBVS. 

tx  joraminis    wfws,  et  antrt    totius  utfuecttane. 


p*$.  11  z 


. 


r^wJUi.//  fkg.  Sf£ 


ASCETIC/E.  S.ROSALl./LV 

EXERC  [TATIONES, 

ASPERA 

VICTVS  ,  CVLTVSQVE 

RATIO. 

£  sculvtura  Biuonensi 

.fetvtmtsaue 

antri  fpecie . 

■    ■ 


/r/'/  Stni  vtortim 


&ri">«- 


CERTVM  ORANDI  MODVM  AB  ANd  FLIS  EDOCTAPRECES  DEO  voSWVM 

INSTAR  1N  CALATHIS  MfTTIT 

€x   mtu 

j.         j 

S.CATHARIMiVETJH 


itis    tabiuis  vracipue  ex  Utio  Vanonnitance    ecrlesi/t  pliutllenstA 


.  ■, . 


Jc/**   S<ll<<  t<'r"  ■ 


frrtslbmJlh  , 


_,,  ,.,,  «pcpnm  ET  FLWVM  MVNHRA 
VARIA  ANGILLORVM  IN  VIRCIMM  ROSALIAM.  OBSE  ^ 

^/,™Cf»;«/«'»--r>^"""&   v,„ 


ixferculo  Btuone^i 


SeptemLris,  To/nl!  Vno  313 


Jcia,Sa^£tfif>-^r^ 


SPONSI    CALESTIS    MANV    SEDENTIS   1N  SlNVJWATRIS  CORONATVR. 
Cx  tabula    eccltfte  Miuonenfis  S.Aaatha\ 


S&HBH90U9W 


Septem&ns  Tonvij , 


AB  EODEMELANDIENTEMODVLANTLBVS  ANGELIS  COROLLAS  EX  AVRO 
ET  ROSIS  CONTEXTAS  RECIPIT  ASSISTENTIBVS  SS  .  ECCLESIA  WJ*' 
E x  tmL  1       1  e  »•     C1 PIBVS  TETP-o  *T  TAVL O. 


fic:Thoma.  de  Vimhn  jm  mccc  c lxxxxim    yI( 


U  Tem  11. 


S  KO^AI  1  \ 

DORMIENTIS   l\  MOREM  COMPONENS 

S!    SE,SOLA  IN 

AN  \\\0  PEftEGRINI  MONTJS  r»  RNOTO  \JNGELIS  KQMINIBVS  INACCESSO.PLA; 

CIDISSIMl    EPFJ  -\i     WIWAM 

€x  inuciui  carpons  sttu. 

XIII 

■ 


Septtmlm  Tom,ll]ha3B 


^AlUj  Soncto 


I  OUONAA\   LAVDVA\   A\AGN£  DEf  MATRf     SVPPL EX  OFFERT,  ET 
SOJ  1   u\i  n\     POSTERIS    COAWENDAT  ORANDl    RITVAl   - 
'  v  hh    fihs    precartfs  ylopuhs  ctrca  pectustet  vitcr  ivfiuf  diaitos 


•-  Sr  »#<  Btroytst  Pf*j 


A   Rosal 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS. 


n^.  ?  k,  i"'  fl°rUm  °alatll0S'  et  caPitiscoro- 
namentaad  blanditias  j  innuunt  plane,  quibus  illa 
cuns  et  oblectamentis  in  tanta  loci  ,  rerumque 
omnium  asperitate  detineretur.  Ploreee  enim  co- 
rollfe  virtutes  divitiasque  in  animo  florentes  ar- 
£uunt,    quam  suavis    ab  illo    castissimo  pectore 


amorisnormamiusolitndine  vitam  tradu\it,etsan- 
otissime  perennibus  eharitatis  roais,  et  virjriuitatis 
liliis  coronata  deposuit.  Demum  quanto  tempore 
Sancta  austeram  illam  etanachoreticam  vitam  in 
montibus  et  speluncis  duxerit,  meprorsus  igno- 
rare  profiteor,  cum  monumentorum  defectu  ne 


lt   IMII 

j.  s. 


caiesns  contemplationis  odor  exhalaret   ad  supe-     probabilis  quidem  conjectura  dc  eo  fbrmari  pos- 


a.i  eo.-oiiail/a- 
?*i'a.ia  Saiic--f 
in  .isu  fueril : 


t/uibus  redi 

titilu  /..•.■. 

corwus. 


ros.  Eactenus  Salernus ,  cm;ms  oerda  rt.aw 
respiciunt  figuram  decimam  ,  untfeetmam  et 
duodeamam  ,  guas  ftwc  transfero.  De  hisce 
vero  in  Officio  hsec  leguntur  .  Callidas  damionuni 
msidias  ,  quas  asperae  vitaa  ta?dium  et  solitudinia 
horrorem  animo  ing-erebant  ,  acriter  steviendo  iu 
se  ferrea  catena  ,  vigiliis  ,  et  humi  eubatione , 
forti  ammo  superasse,  antiquae  icones  significant, 
Cumque  humanis  destituta  pnesidiis  ,  nihil  sola- 
tiialiuudehauriret  quam  e  ceelo  ;  Dominus,  qui 
consolatur  et  coronat  Sanctos  suos  ,  angelicisde- 
liciis  eam  saepius  recreabat.  Hactenus  de  illis  Of- 
ficium  ex  iconibus  datis,  quw  non  eamdem  omnes 
habent  antiquitatem  ;  et  sic  antiqu®  vocaripos- 
sunt,ut  tamen  plerecque  aliquot  seculis  wtate  S. 
Rosaliae  sint  posteriores.  Hac  de  causa  ,  opinor , 
B  nihil  particulare  asseriturpro  certo  ;  sed  solum 
dicitur  ,  relatas  vitse  asperitates  in  iconibus  ex* 
primi  ;  ang-elicis  vero  deliciis  recreatam  ,  genera- 
tim  affirmatur  ;  idque  omnino  verisimile  esset, 
etsi  deessent  imagines  ,  quia  Divina  beniguitas 
pro  derelictis  terrenis  solatiis  cselestia  targiler 
Sanctis  suis  impertiri  solet. 

142  Cascinus  cap.  16  multa  disputat  occasio- 
ne  figureedecimse,  in  qua  Sanctam  exhibuit  cum 
corolla  Mariana,  quia  globuli precatorii  cum  cor* 
pore  ipsius  fueruntinventi.  Non  audet  affirmare, 
coronam  Marianam  aut  rosarium  a  Sancta  reci- 
tatumfuisse,  quia  existimat  tam  rosarii  quam 
coronse  institutionem  recentiorem  esse,  et  S. 
Dominico  attribuendam.  Non  ignoro  institutio- 
nem  rosarii  revera  S.  Dominico  a  pluribus  ad- 
scribi.  At  eam  sententiam  non  omnino  certam  es- 
se  ,  el  initium  rosarii  ab  aliis  attribui  Petro 
Eremitie  ,  qui  floruit  circa  finem\seculi  \\ ,  aliis 
usum  rosarii  adhuc  antiquiorcm  ruleri  ,  fuse 
ostenditur  apud  nos  in  Commentario  prmvio  ad 
ActaS.  Dominici  §  19,  20  et  21 ,  seu  tom.  i  Augu- 
sti  pag.  4-22  et  sequentibus.  Forsan  Cascinus , 
si  scivisset  rosarii  usum  a  quibusdam  statui  S. 
Rosalia  vetustiorem,  eamque  sententiam  suanon 
carere  probabilitate,  existimasset  inventos  cum 
S.  nosalia  globidos  fuisse  serti  ipsius  Uariani  , 
cumpag.  ZWvelit  coronam  Bosalise  atiam  quam- 
clam  fuisse  ad  orationes  Dominicas  et  satuta- 
tiones  angelicas  recitandas.  Fateor  rem  totam 
mihi  videriincertam,  cum  globulos  illos  ha 
potuerit  ad  alium  usum ,  aut  ad  altas  preces 
mulliplicandas :  at,  si  constaret  Orationes  Domi- 
nicaset  satutaliones angelicas globuhs  tslisnume- 

ratas  fuisse  a  Sancta,  posset  eti probdbiliter 

dici,  coronam  fuisse  Marianam,  eamque  -  I 
\\a.usitatam.  u,*j* 

143  Qu*  ad  figuram  undeamam  ■ 

dmamdisseritCaSi ■•■;■   '•■  " 

ri^usexcutererumlubet.  Difflculter  m 
Zrsuaderepossum.aKud 

aZu  puerulo  ,  quarn  coronam  grah 
JtZm,   qua  eamdem  insignivit  m 
Znrter\Lvglori*,9U*«»»« 

TZclorOffir  Msceconsentt* 

mkTnodo   :    ■■ietan,,  *****  * 

templatione    defix:' 


C 


K 


ad    perfectissimam    divini 


sit.  Qua  dc  causa  adbeatam  Sanctm  mortempro 
gredior. 


§  XIV.  Mors  Sancto  ct  scpultura. 


Disputaturus   cap.  18  de  morte  S.    Roaalise  tfw»&-mei* 
Cascinus ,  fatetur  inter  plurimas  imaoines  ,/"""",''l," 
anttquas  nullam  repertn  ,  eatoua  degenereobt-  soi«tior«te- 
tus  illiusfieri  possit  certior.  ExistimattameHtSe  («.■ 
ex  situ  corporis  inventi  docere  posse,  qua  morte 
ad  vitam  beattorem  transiverit  sancta  Anacho* 
retis.  (fuapropter  imaginem  placide  morientis, 
ex  corporis  inventi  situ  collectam,  ewhibere 
tuit  figura  decima  tertia ,  guam  hic  reprsese  \o 
Quibus  vero  conjecturis  aut  rationibus  figura   i 
illam  sir  effbrmaverit,  mooopatebit,  Salemus  Ca 
scini  mentemsic  brevik  mii  .  Vitam  sanol 

simo  actam  mors  exoepit  ad  immortalitatem  tpa 
ductura.   i  in  ergo   Etosalia  slbi  demigrandum  es- 

so   inlrllr\it    ,    ut  soli   Deo  in   solltudinil   hOPrOTfl 

vixcrat ,  ita  propositi  tenan  nullius  tuno  homlnia 
offliMosam  soeictatem  ,   ut  vidctur,    admisit  i   quod 
a    magnia  item    anaohoretia  factltatum  legimus. 
Nuda  ergo  Ln  humo  nuaa  peregrlnffl  ipelunooa   Q 
se     illa  compouit   :    dextcnnn    pulvilli    iinnv   bui- 
guenti  supponil  capiti ;  ifnlstpa  saorum  Jesu  ( Ihrl- 
sti  oruciflxi  ilmnlacrum  in  sinu  detlnel  oum  pp©- 
oapiis  globuliB   per  dlgltos  Innexii  ao  pendulls  \ 
ncc  alio  quam  amopia   telo  oonfo   ;i  R,oBolin    prl 
die  Nonas  Septembrli   ro  eam  efllavit   animam  , 
ffiternum  in  cffllo  revlreaeentem.  Hoo  plane  situ  no 
habitu  post  quinque  fare   ecula  pepertum  Virg  qIi 
eadaver:  atque  Inde  ppimura  conjeotape  liouit,  uullo 
tabifioi  morbi  labore  affllotam  fui    e,  eum  doi  mii  □ 
ti   |  otiusquam  oam  morte  luctanti    |  e   em  pefepat. 
Hactenus  Salernmem  mente  Cascini,  cujus  ratio* 
cinatio  diligenter  e  voutienda  est, 
148  Primo  asseritur  ,   neminem    mortalium  prsotpmnta 

Knsnliii-  morienti  adfuisse,  ai/ditO  tomen  KOnnul     ' ■'■'!■"" 

lo  dubitatioms  indicio per voces,  ut  viil.-t.ur.  ,sv--  ""' ""'■ 

.,         .  utcxamtnaii 

cundo  expltcatur  .  quo  ■  orports  sttu  Sancta  mor  ihi 
trm  obierit  atquee  c  eo  utu  ■  olligilur tertio,  non 
morboautinfirmitateaUqua,  t§d  wladivini  amo 
ris  violentia  obiisse  Bo  aliam,  Quarto  pro  <li<- 
emorti"ii>  n\'.i<i,i,ih>t'<iu  quarta  8eptembmi ,  qua 
colitur  Sancta.  Magnus  sane  et  mirabilis  $,  Bo- 
Ba]]a  /,,,  l:-  cUtt  ibuitw  ''■'">  asseritu  \ine  mor 
boobiisse,  quemadmodum  debeatiisima  Virgine 
Maria  creditur.    Verum  quanto  excellentior  et 

lalic    '  t  i'1''  gratia,  tanto  certiora  et  oli 

.  requiruntur  argunumta,  ad  <■<<»<  afflrman 

,  opU  r  non  est,  cur  offendantur  ama/n 

LiflB  8iculi,  "i"  mderini  meaucto 

non    <•«>>,„  ai  ■/' '    ■  '■■ 

rwewominein  Hngula    ip  iusraU inauirere} 

nc,  ■  tquidpiam  admittere,  <><>  certt  i  ra- 

probelur,  prmsertim  ubi  agiturde  n  bus 

summi  mom         q  wM  ■  "■■'  ''    '''    "l"  """■"■'■' 

obita.  Videamus  igitur9quo  fundamentc    ingu 
ta  nitantur  aUegata.  Et  primo  quidem  ordien 

dum 


314 


DE  8. 


AOCTOne 
JS. 

Oitcnditur, 
non  latis  co- 
tjnotci  potuiue 

titumeorporii 

inventi. 


Hir  ii    iu  gffu 

quiiqwm 

pOfffl  til/r,  ,  , 

i',  •'  titu  mo- 
i  /i  nfjfj . 


dum  a  corporis  invenli  situ,  quia  ex  eo  omnia 
Cascini  argumenta  hauriuntur. 

146  Corpus  8.   Eosaliffi,  quando  inventum  est 
in  monte  Peregrino  ,  ut  suo  loco  narrabitur  ,  erat 
in  sacco  concavo ,  cujus  long-itudo  ad  sex  et  am- 
plius  paimos  producta ,  latitudo  et  altitudo  fere 
tribns  contioebatur  ,  inguit  Salemus.  In  parte 
autem  illius  saxi  calvariam  primo  repererunt  , 
atque  eo  indicio  reliquum  deinde  corpus.  At  inte- 
grum  corpus  numquam  viderunt  ;  sed  fracto  in 
multas  partes    lapide ,  ossa  omnia  tandem  in 
variis  istis  mxi  fragmentis  repererunt.  Quarto 
igitur  ,  quam  rectede  situcorporisjudicarepo- 
tuerti  Octy  inus  ,  aut  alius  quisquam  ,si  situm  il- 
lum  nullus  umquam  observaverit  ?  Certum  ap- 
paret ,  totius      iporis  situm  accurate  reprsesen- 
turi    iioyi  jiol.iu:  .r,   tjttia  in  pturrmis  fratpnrutts 
>>■.  .,i  nonnutla  fucrunt  inventa  ;  nec  ullibi  asserit 
ossa  illa 'i<i nil.creducta fuisseadpristinumsitum, 
quern  in  lapide  /mbuerant,  aut  id  revera  fieripo- 
tuisse.  Unicum,  quod  observavit  de  situ  corporis 
Cascinus  ,   et  ew  quo  situm  reliqui  corporis  per 
conjecturam  dedit,  id  c.st,  quod  narrat  pag.  271. 
Dum  singula  contriti saxi  fragmcnta  ditigenter 
Gumsociis  perlustrat ,  pervenit  ad  fragmen  satis 
grande,  et  omnium  maximum ,  ut  postca  credi- 
ihi    fn  eo  autem  fragmine  erat  pars  in/erior  ca- 
pitis  >•"<•>  nonnullis  ossiouHs  capiti  annexit,  quw 
ii  iriinis  anatomit  isprwsentibusdictasuntesse  di 
i/i/i,  ri  quidem  manus  dewtersB,  uuia,  inquit,  ibi 

firant  annrxi,  ubi  raput  ;i  parlc  df-xlcra  collo  con- 
jniriiur.  ff.rr  rst.  riifin,  our  Cascinus  reprse- 
sentet  fto,  allam,  manu  deootera  capili  supposita. 
hiventi  vero  globuli  precatorii,  guorum  unus  erat 
mirr  digitos  manus sinistrm,  ipsum  moverunt,  ut 
eidem  manui  coronam  Ma/rianam  attribueret, 
Quid  pro  vostimonto  et  pro  reliquo  situ  corporis 

kabuerit  prSSter  con/rrf/trits,  iguoro.  Crurift.ru.ni 

sinislra   ver\  imiliter  indidit,  quia  crua>  exigua 

ruin  rorporr  tnrrnta,  u/t  r/  tutttyo  Crurtflri  cou- 

fracta,  qumetiam  decebat  8anotam. 

117   ■loii/    rrrtt  r.i     ititjilrs  ruiu  jmrtr  rapifts  si- 

mul  inventis  u<>n  sequitur  ,  Sanctam  morituram 
ffl  eo  iitu  corporis composuissc,  rum  <,n<i/tsa!ns 
modis  contingere  potuerit,  »t  digiti  postmodum 
oapitijungerentur,  Quippediffteulter  oredipotest, 
Sanctse  oorpus  guinto  post  mortem  seculo  inven 
tum  rs\r  eodem  plane  situ,quose  co,,tiiosuerat 
tnoriens  Roealia  ;  prasertim  oum  quindeoi  n  pe- 

dibuS  si>t>  Irrrtt  inrcntunt  stf  SanCtX COTpUS i  tWC 

ttlit  sttt)  Irrra    mt  ninrtfin  sr  cron^totrrr  jioturrtf  . 

ttu  ui  Ioqus,  in  quo  corpus inventum,  sepulturm 
fue  it  locus,  uon  habitationis,  nisi  quis  dicere  i 
ttt  eodem  illo  locoangustum  fuisseantrumsub- 
.  i'n  ijuo  habitaverat,  iUudque  demde 
perterram  montis  decidentem  opplatumfu 
Verum  neoCasoinus  nec  Salernusidcontendunt, 
oum  San        per  angelos  verisimUitersepuitam 

rctint  :   rt  ,  si  reVB  0  ohttssr 

posimodum  Tnnttx  decidentis  terrm  molefuisset 
contecta,  situscorporisnotabiliter  mutaripotuis- 
set,  Mdm  video  igitur,  qun  ratione ew situ  inventi 
corporis  reote  oolligi  possit  situs  marienHs,  sive 

supfon<wius,sincsrpulturani(iusiss,S<uictvcor- 

/ws  eodem  hoo,  bierai  .■  sive  suspicemurab 

angeiis  sepuUusn  saorum  oorpus:  nam  si  angeU 
honoremsepuUurme^ohfyuisseitfSancta^ourssgua 
mutare  non  potuissent  eorporissitum,  udfieriso- 
let  in  sepultura.  At  infro  probabo,  Sanctam  oeri 


n 

nec  ex  litu 
morientit,  $i 
revera  talts 
fuistet, 


E 


nne 
morbo  obita 


KOSALIA  VIRGINE. 

148  Attamen   supponamus   tantisper ,   eo  situ 
rnortuam  fuisse  S.  Kosaliam ,  quo  Cascinus  mo- 
rientem  repraesentavit ;  et  videamus  ,  an  inde  le- 
gitime  sequantur  reliqua  ,  ex  eo  situ  collecta.  Ex 
manu  capiti  supposita  primo  cotligit,  Sanctam  so- 
la  amoris  vehementia  debilitatam  obiisse,  ita  ra- 
tiocinatus  :  Cum  videamus  Deum  nobis  detexisse 
sanctam    illam  manum  ,    tam    placide  ad    caput 
mortua?  virg-inis  Rosaliae  positam,   quis  simul  nou 
videat ,   abesse  hic  omnia    indicia  gravioris  mor- 
bi ,  aut  molestiae  mortis,  in  quibus   occasionibus 
decidunt  brachia  et  caput ,  ac  membra  incompo- 
site    locantur.  Verum  hic  coutra  videmus  sola  pla- 
cidte  debilitatis    indic:a   in    habitu    suavi  ,   quia 
et  brachium  elevat    Kosalia  ,  et  manum   adhibet 
pro    cervicali  ad   caput  sustentandum  ;   et  simi- 
lior  se   locanti  ad  dormiendum  quam  luctanti  cum 
morte ,  ita  se  sustinet  usque  ad  extremum  spiri- 
tum.  Itaque  spiritus  illc  non  vi  febris  ,  sed   amo- 
ris ,   a  spelunca  ad  caelum    discessit  ad  suavissi- 
mum    Dominum   suum  et  Sponsum   Jesum  Chri- 
stum  ,  ut  spiritus  illiufl  ,  quse   ex  eodem  ipsius 
(  Domini )  amore  in  spelunca  se  recluserat.    Ita 
ratiocinatur  Cascinus,  aut  ejus  interpolator,  pie 
rnagis  quam  solide ,  ita  ut  recte  hisce prsemiserit 
hcecverba:  Nisi  devotio  faciat,  ut  unum  pro  alio 
videam. 

I  19  Quis  enim  ,  nisi  pietate  sua  nescio  quas  tjuidquam  pro 
meditationes  et  imaginationes  sibi  formaverit,  ex  mones 
os.strnfts  'itijttoritni  r.v.Yii  ossibus  cojntts  inventis 
statim  inferat  -.  Ilic  homo  sine  morbo  obiit  : 
aut :  llic  homo  similior  est  dormienti  quam  cum 
morte  luotanti  P  Quis  ex  ossibus  aridis  sibi  dor- 
mientis  speciem  fingat ,  modo  partem  exsiccati 
capitis  cum  ossicidis  digitorum  conjunctam  in- 
tueatur  ?  Talis  tamen  est  Cascini  ratiocinatio , 
quam  tam  serio  non  refutarem  ,  nisi  viderem 
aliis  ptacuisse.  Cascini  ratiocinium  dico,quia  in 
libro  ipsius  posthuma  exprimitur :  At  merito  du- 
bito  ,  an  ipsius  sit  Cascini :  nam  ,  cum  constet 
Ojnts  ijisins  intrrjjottttum  esse  ,  cumque  in  Vita 
Latina  non  dicat  Cascinus  Kosaliam  solius  amo- 
ris  telo  confossam  esse  ;  vehementissime  suspicor, 
opinionem  illam  ijjsius  Operi  infarcinatam  esse 
cum  attis  jdttribus.  Verum,  sive  Cascini  sit,  quod 
non  credo ,  sive  alterius  illa  opinio;  libere  edico 
non  ita  de  gestis  Sanctorum  ratiocinandum  esse, 
nec  tanta  eorum  privilegia  e  conjecturis  tam  levi- 
bus  essecolligenda.  Sane  ejusmodiratiocinia  San- 
ctis  ipsispiacere  nequaguam  possunt,  cum  noyi  mi- 
nus  humiles  sint  in  cselo  quam  fueruntin  vita,  nec 
minus  a  ftctitiis  abhorreant  laudibusjam  gloriosi, 
guam  ab  inani  gloria  abhorruerunt,  dumadcce- 
>  aspirabant  in  terra. 
150  Alterum  ,  quod  ex  situ  corporis  coltigi 
volunt  aliqui  (  quodque  Cascinus  ipse  in  vita  tarianeoat 
t.o/tna  assrruit,  licct  ex  situ  corporis  ibidem  non  aliunde »««'« 
intulerit  I  est  mors  solitaria ,  nutlo  mortalium  *)robatur- 
prmsente,  Audiamus  Salemum  pro  ilta  opinione 
edicto  corporis  situdisserentem.  Siquis  prce- 
tcrca  ,  inquU,  ex  mortalibus  eo  loci  ( morienti 
Bosaltffl]  adruiflsel  ;  sane  composuisset  ille  ad  pe- 
Qtua,  ut  solet,  ambas  Puelhe  manus  :  feretro  de 
more  saoraa  exuviaa  ^tuiisset  ad  sacra  coemete- 
ria  haud  Longe  pemota,  ueo  sub  humo  eas  de- 
fodiaeet,  qun  aquis  ffuttatim  deciduis  in  illarum 
peroioiem  iutesoebat  Quare  ut  solitariam  illa  vi- 
»t  .  ita  volons  libensque  solitariam,  ut 
mortein.   Hax  ratiocinatio  minus 


vee  morssoli 


reor ,  sustinuit 


stmtlitrr  homtmtm  manibus  fuissc  scpultam  ;  at-  obsunia  est  quam  pr&cedens  ,  nec  tamen  certo 
queita  pronsus  corruunt,  qumde  situmoricntis  ^tnncU,  quod  ptwtenditur.  Quippe  Sancta?n  sine 
disseruit,  et  in  ftgura  reprmsentavU  Cascmus.  humanoauxitio  obiissenon  existimo,  nisisubita- 


nea 


StfUmbm  Tem.II    Paa  3f6 


^NGI  l  0  DVCl    ROSIS  I  OAM  REDIMTTO  AD  CKLESTES  NVPTIAS 
HOS  \l  I  A  SPONSA  FESTINAT 

«       -.r  rwmiOT  dedihfii  J  J      - 


xni! 


."■'    tffOi/tlt    Pii 


Tornamira 

asserit,  txtre- 
ma  mocieit- 
tium  tubsidia 
Sanctx  admi- 
nistrata. 

B 


ut  et  Juatittia- 
nus,  fjui  vult 
eam  peste 
obiisse,  scd 
sine  idoneu 
rnlionf  ' 


DIE  QUABTA.  SEPTEMBRIS. 

nea  morte  sit  oppressa,  aut  infirmitate  tam  breci     stimv  olim  sculnta  fuom  h  . » 

defuncta,  uttotomorbi  tempore  nullus  eam  ac- 

cesserit,  quod  nullus  xgrotantem  sciret.  Verum  id 

praesumendum  non  est;  nec  sic  sustinuisset  volens 

libensque  solitariam  mortem;  sed  necessitate  po- 

tius  quam  propria  voluntate  ab  extremis  Sacra- 

mentis  abstinuisset.  Quod  vero  argumentum  ex 

loco  sepulcridesumitur,  tantimomentinon  estt  ut 

credi possit,  Sanctam  mortalibus  omnibus  inco- 

gnilam  in  monte  Peregrino  vixisse,  et  mortem  ibi- 

dem  mque  cognitam  obiisse,  cum  ex  cultu  anti- 

quissimo  longe  certiuscolligatur,  ignotam  omni- 

bus  non  fuisse  Rosaliam,  uti  antea  ostensum  est. 

Cur  in  monte  potius,  quam  in  vicino  aliquo  cce- 

meterio,  sepulta  sit,  ignoramus  i  at  id  variis  de 

causis  fieripotuit,  ut  moxdicemus. 

151   Tornamira  in  Idea  conjecturali  disc.   6 

num.  25  asserit,  suprema  morientium  subsidia, 

seu  sacramenta  Pcenitentise,  Eucharistize  et  ex- 

tremse  Unctionis  sanctee  Anachorctidi  admini- 

strata  fuisse  a  S.  Elia  Aquileiensi,  parte  suo  spi- 

rituali,  prsesente  S.  Joannc  de  Nusco  abbate  Mon- 

tis  Virginis  in  Sicilia.  Verumostendi  non  potest, 

sanctum  illum  Eliam  Aquileiensem  umquam  in 

Sicilia  fuisse,  cum  omnibus  Martyrologiis  Sicu- 

lis  sit  incognitus,  et  nulla  de  eo  notitia  habeatur 

ex  ullis  documentis  antiquis,  uti  observavit  Mon- 

gitorius  in  dissertatione  Ms.  nobis  transmissa,  in 

qua   refutat  plurima  Tornamir<e  asserta.  Joan- 

nem  de  Nusco,  quem  mtdta  monasteria  Ordinis 

Montis  Virginis  in  Sicilia  fundantem  facit  Tor- 

namira,  seque  incognitum  esse  in  Sicilia  testatur 

laudatus  Mongitorius;   pluribusque  probat.  Ve- 

rum  ad  institutum  meum  non  est  necesse  hmc  fuse 
probare  ;  quare  dixisse  sufpciat,  nxdlo  antiquo 
monumento,  nulla  ratione  idonea  probari  Eliam 
illum  aut  Joannem  de  Nusco  umquam  fuisse  cum 
S.  liosalia,  aut  ulla  eidem  prxstitisse  officia;  om- 
niaque  de  iis  apud  Tornamiram  asserta  ne  qui- 
dem  digna  esseseriarcfutatione. 

152  Justinianus  de  morte  S.  Rosali;e  ita  lo- 
quitur  in  Vita  Ms.  :  Cum  itaque  in  spelunca 
Pere^rmi  montis  vitam  pic  sanctequotranse^isset, 
pestilentui  ,  qua  Pauormus  graviter  conrlictalia- 
tur  ,  infecta  Rosalia  ,  accersito  sacerdote  ,  ab 
coque  caelesti  epulo  rccreata ,  et  oleo  sacro  de- 
libuta  ,  ad  Sponsum  suum  Jesum  AnaohoretiB 
virfro  migTavit  quarto  Septembris  circa  annum 
biclx,  ibique  humata  est.  Varia  in  hisce  quoque 
incerta.  Primo  incertum  est,  an  pestiientia  obie- 
rit  S.  Jtosalia.  Pro  hac  sua  conjecturain  anno- 
tatisfol.  31  varios  citat  auctores,  qui  asserunt 
circa  annum  1100,  quando  Panormum  dicitur 
latum  corpus  S.  Christiamv  rirgiais  H  mur- 
tyris,  urbem  illum  graripestilentia  laborasse.  De 
illa  translatione  consuli  potest  tomus  v  Juliipag. 
498  et  499.  Interim  observo  ,  neminem  ex  tau- 
datis  per  Justinianum  scriptoribus  dicere,  Bo- 
saliam  illa peste  fuisse  defunctam  :  cumque  de  an- 
no  emortuali  Sanctse  nihil  certi  possit  statui,  ut 
antea  probavi;  ex  pestilentia  illius  temporis,  li- 
cei  hmc  certaesset,  coltigi  nequit  peste  obiissr  i;..- 
saliam.  Imo  etiamsi  constaret,  Sanctam  esse  mor- 
tuam  tempore  pestis;  ex  eo  non  sequeretur  certo, 
ipsam  pestilentia  obiisse,  cumpestis  tempore  atiis 
quoquemorbis  nonnulli  occumbere  soleant.  Prm- 
terea  pestis  illa  anni  1160  caret  auctoritate  an- 
tiquorum  ,  ideoque  admodum  incerta  est.  Alii 
■  > ores  eam  asseruerunt  ex  Vita  S.  Roealiasper 
Manam  Roccaforte  scripta*»,  <ui  f;>ie„,    non 

s.  Alii  earudem  colligunt  ex  levissima  con- 
jectura,  quia  in  porta  sacelli  cujusdam  S  Chri- 
Septembris  Tomus  II. 


315 

verba,  Adest  pestis 
TOSteB  hberatm,  qu.r  nunc  te<]i  h,  portasocra- 
m  testatur  Mongitorius  in  disscrtatione  Ms  GOn - 

traJustinianum,  E.r  hisoe  verbis  Oascinus  lib 

i  cap.  6  colligit,  Panonnum  peste  litoratam  a 
S.Cnrtshna  m  ipsocorporis  adventu,  seuanno 

1160.  At  obserrat  laudatus  Mongitorius  ,  fal- 
lere  conjecturam  Casdni,  aoverisimUittragide 

peste  anni  Menxevu,  quando ,  inquti  .  pOlta  fuit 
exstructa.  Quapropter  itla  opinio  Justinianinon 
habetidoneum  fundamentv.m;  nec  nisi  leviscon- 
jectura  pro  eaadferri  potest.  nimirum  quia  S. 
Rosalia  patrona  est  contra  pestem  :  sed  plures 
suntcontra  pestem  patronijicet  pestitentia  non 
fuerint  correpti. 

153  Secundo,quod  dicitur  de  rocato  saeerdote 
ad  xgrotantem  EtosaUam,  oerisimiU  §st;  at  drfe- 
ctu  monumentoruui  inecrtum.  Assrrit  quddem 
sacerdotem,  Cvrillum  noraine,  ah  anqdo  ud  Ro- 
Baliam  mgrotantemrocutum,   Maria  Kacca/oete, 

exqua  id  alii  ipsius  sequaces  sutnpseruni  .  at  Vi 
tam  iilam  fidc  indignamjam  subinde  monui.  Qua 
de  causa  probabileet  verisimite  est  a  consuetudu 

ne  Christianorum,et  anachoretaruoi  ctiaut,    su 

prema  Ecclesia  Sacramenta  moriturm  Etoaallaa 
quodam  sacerdote  administrata  Bsse;   neo  ta- 

men  omnino  ceetum;  prout  plane  ineertu  et  inco- 
gnitaest  mortiscausa.  imo  ct  uunuset  diesemor* 
tualisa>que  incertus.  Deanno  idjam  anteaosten- 
sum.  Dies  vero  Sieidis  plerisque  satis  oidetur 
certus,cum  asserant  constanter  n  indubitanter 
Rosaliam  obiisse  die  v?  Septemhris,  guod  QffloiQ 
etiamlegitur  insertum.  Vcrum  si probatio QU6 
tur,  unicam  hanc  allegabunt,  quod  illo  die  semper 

cultasit  Knsaiia.  II.vc  autem  prohatia  dieiemur 

tualis  nonnullam  quidem  habet  probabilitatem  et 

verisimilititdiucu;  ul  ac<jiuujuum  esf  eertu,  cum 

Sanctinou  pauci  alio  die  colantur,  quam  quo  sint 

defuncti.  Iloe  eero  prmoipUO  contigit,   dum   dies 

emortualisignorutur.  1  erum  quidquid sit de du 
biis  istismortiscircumstautns,  Sanctam  /Ka  ad 
melioremvitam  transirissc,  certum  est    atqueid 
signiflcat  decima  quarta  Cascini  figura,  quam 

huic  toeo  insero. 

L54  Sepultam  fuisse  Sanctam  in  monte  Pere- 
grino,omnes  unanimi  voce  tradiderunt  scripto* 
res,  tam  ante  invcntionem  corpons  quam  /><>st 
corpus  ibidem  iuroitum.  Angelos  Suuel.r  id  >>//,'■ 
cium  prmstilisse  ffum  Cascino  aliisque  recentiori 
bus  contendit  Salernus,  ita  .svr/^i.v.-Sepuicnim 
ELosallae  ii)i<ii'iu  in  Peregrlno  monte  repoaltuxn 
est;  sed.  mlrifioo  angeloruni  mlnieterlo  -  itru- 
ctum  fuis.se,  inde  pci  \i£  um  pleri  qufl  o  i,  quod 
novain   BepuIcrJ    fbrmam,   quB     upra   uominum 

industriani    sit  ,    [ntueamuT.   SaXUm    n nrJ i'j ui-  n     i 

bus  oircumduotum,  ■■  i  ompaffi  aul  rimaj  aon 
ecufl  ao  grlobue  ex  bbm  fusue,  bub  cavitate  cor- 
pu  Virginli  oompleotebatur ,  oe  temporii  aut 
loci  vioiaretur  injurife.  Haud  abnuerim  ,  alioubl 
di  c  fhia  b  lubb  gutta  laplde  &  ?e  ed  oo  truin 
huno  lapid<  i  o  eo  perennl  fluxu  ooaluiiie  Qon 
credam.  In  alta  LUe  humo  quln^eolm  u  re  pedi 

ii  [aoebat,  ut  undlque  b  olldfl  montii  ru- 
pe  remotui ,  fouill  tantum  terra  olrcumvolvere- 
tur.  Cur  vero  eam  tantummodo  bumum  ,  quai 
proxima  beato  corpori  erat,  adeo  felicem  exlitl- 
memj  ul  Ip  a  dumtaxat  aquamm  ope  fnlapidem 
concreBceret ;  rcliqua  v<to  infra  et  «upra  ■■>  nni 
nihU  Boliditatii  conciperetP  Non  ea  tantum  an- 
tri  pars,  ed  totum  undiqne  frequentlbui  itillici- 
utrum  pcrpluit.   M  D  alibi  rfffl  bumua 

lapidescere. 

40  L55  Im 


»i  <  T.ins 

J  s 


veriitmUe  e$t, 
Sanctant  ex- 
trema  sttice- 
)>iite  Siicrn- 
menta  ;  xed 

iiiMrfunt,  »' 
alia  multa. 


B 


Soputla  c*/ 
Sanela  tn 
nionfd  ."'■'  6 
'c  ino   ■e,",{ 
/, «■!«<«  ab 

P 


«VCTUtt 

J.S. 


ecckliti,  lactt 
tii,  atlorWlU, 


!■   ■ 


3is  ^  s 

Zte  «jcctesia  monto  Peregrini  certo  agitur  apud 
Amatumin  lilteris  Panormitanorwn  anni  1481, 
ubi  feslivitas  S.  Boealia  <n  momte  Peregrino  cete* 
brari  dicitur  in  die  Ascensionis.  At  nikil  refert 
ad  mtiquitatem  cultus  dernonstrandam,  utri  S. 
Itosalia  ecctesue  gralia  ilta  sitprtestita. 

164  Quarto  ,  ut  prosequitur  Spucces ,  Rivel- 
li ,  quod  oppidum  eat  ln  dioBoeei  Polyceetrensi 
proTincia  BoeUicat»,  enno  nomaxroi  condi- 
ttirn  eet  templom  B.  Booalto.  Salemus  scribit, 
Rovelii  in  Luoania,  sedidem  oppidum  designat. 
Quinto  Jaliatuo,  quod  oppidom  eet  io  Bicilfa 
dtoceaii  Affrfgentiiis ,  ab  Immemorabili  excito- 
tuiii  fuii  ln  lemplo  maximo  aJtere  B.  Boealia, 
onjai  meatlo  babetor  in  qoadam  scriptura  jam 
Inde  .'.i»  aano  Kraxu...  De  eodem  altari  fit 
mentu  fa   qaadam   oota  Agrigentl  leei», 

editfl  ■■■■■■  o  anxt-.  Bexl  ■  Pi  ,  «  cst 

ii,  Bioilia  dla  ■  ■      Cej  ualaditflD*  i     mum 

luit  templum  p.  Boialiaj,  ouJoj  adhuc  mina, 
lolnmqui  ir  Ib   hooi  ri     I  bnsentit 

Caeoinu  />">/.  it,  meminitque  de  eodem  brevie* 
...,,<■  Saternu  ptlmo.  Anno  uoxciv  oonfra- 
trei  ■  (  itharlnfl  d  Olivelia  ooncedunt  RR. 
Petribo  OratorU  oapellam  B.  BotallflB  antiquiasi- 
mam  .  oum  oaere  ellam  (hbrlcandl  ln  nova  cc- 
lo  B.    LgaatU   martyris :  qo  ctum  est. 

Jdem  Oaecinut  pag,  10  et  n  aseerit.  Ootavo. 
liiboua),  qood  oppidum  eel  ln  Bloille  <li'j;cesfs 
\;  1 1'  Qtinii    de  domloo   B.   Rosalla  tem> 

plum  oji  tal  looge  aotiqul  Imum,  quod  traduat 
aote  un  1 1  ntn   .   rel  el  quodrin,  con- 

Ti  10]  lo  adj itfl  coufraternitaa , 

■■  □  i   ■  ad   aooum   m  i  l  ooo  argu- 

meoto ,  qood   oom    tli  ai  et  de   p  In 

proi  i    ■  ii i ,  qun    j i*i     equltur  Dotlquitatem  , 

lotei  eoofl  Ettn     B,   Lotooll ,  B.   Bartholomal ,  et 

fto  i  [q  d  rotre  eutem  B,  Bartholomal  de 
■  '  Ipturi     sutlquitatem   probareol   Jam  ab  aooo 

dloto  .  fld    h    juro   termln  irl  aoa  potoll         I 

< ii  ■   Ita  i   i  qi  o  pai  to,  ut 

i  adi    i  olllgltur ,    tuoo  ti  D|   i  rlbmi 

B .     i  exbJblta  i         Ipturs      iltem 

1  -  ootlqultatl      . .   A<l  ajui  templl  aotlquita- 
tom  pertlnol  ,  qu  ira  ,  reparatum 

ttu    ui  quod  osfl  oampanum  eju  idem 
q  uii  aooo   m  dlxxvii   non  ooodltum, 
'     od  n  fl   tum  b  l     De  eoctesia  Bivonensi  a 
dumantiqua  agit  etiamCaietanuein  Vitat 
'l,i,  Oascinut  ,t  breviter  Saler- 

nus, 

h  '  oeoii  Jam  lode  a 

l»riml      bouI     po     iDortem8.il  i  icitatum 

Bte 

phODi  DIOS.  tnstitr 

sionesad  eum  locum,  testatur  Cascinus  pag.  17, 
ei  tatius  ewauthentico  Ms,  probabo  j  86, 

ubi  narrabitur  istius  antri  inventio.  Daoimo. 
Trolnn  »oppldum  tanensia  :  ibi 

templum  noUQoiaalmum  B  Roaalla  [fuisset)  u>- 
itantur  rulom,  ques  idhuo  ejui  oon  nent 

S      tam  suo 

ftiam  tempors particuiariter  ibidem  invoeariso- 

titamtticei  i  ipsiusfbrei  destrucia,  /hfen- 

usdemecetesim  est  apud  Saiemum.  Dndeoi- 

Baguaa,    oppldum   Syraouaan 

tomplum  habi  I  alia  longa  vetustiaalmum! 

pturibus  eenenu  ljlt. 

montistndktcesi  S     icusana,  Casemus 

oliij  dlcooeaii   Svraousana 
dum  aliud,  templum  habuit  ejuadea 
ab  Lmmam  nbilij  eujua  ruioa  idhuo  Lo  hoi 


ROSALIA  YIRGINL. 

sunt.  .  :Decimotertio.  Maurus,  oppidum  dicecesis 
Mewanensis,  ecclesiam  habuit  S.  Rosaliae  ab  im- 
memorabili  .  .  .  Decimo  quarto .  Aliud  templum 
ejus  exstat  ab  immemorabili  in  oppido  Tostoreti, 
(Salernus  Tortoricii)  dioscesis  Messanensis.  De- 
cimo  quir.to.  Aliud  item  antiquissimum  in  oppido 
Faficarraf^a^ernttS^cri&iYFicarrae;  dioecesis  Mes- 
sanensis,  post  ruinas  reparatum  anno  mdcv,  hoc 
est  xix  annis  ante  inventionem  corporis.  De  om- 
nibus  consentiunt  Salernus  breviter ,  et  fusius 
Cascinus  cap.  2. 

166  Decimo  sexto .  Templum  Olivellense  , 
(de  quo  jam  supra  actum)  S.  Rosali^  dicatum 
Panormi  ab  imraemorabili  .  .  .  Decimo  septimo. 
Templura  aliud  ejusdem  Calascibettae  *,  dioece- 
sis  Catiueosis,  vetustate  collapsum  .  .  .  Decimo 
octavo.  Ruinffl  templi  antiquissimi  S.  Rosalia^  , 
quae  nomen  ac  venerationem  retinent  ,  in  ora 
'  ephaloditaoa.  IIeec  sunt  terapla  antiquitus  in 
hooorem  B.  ttosaliae  dicata,  et  orani  cultu  ac 
ratione  a  fidelibus  frequentata  :  recentiora 
enim,  qua  nostra  ictas  condidit,  missa  facimus  : 
Inter  qute  unum  habetur  Panorrai  constructum 
•auctoritate  sanctissimi  Domini  nostri  Urbani  VIII, 
PootlBoii  maximi,  quem  Deus  servet  in  multos 
annos.  Hactenus  Spucces  de  ecclesiis,  sacellis  et 
altart'"  Sanctm.  Unum  alterumve adjungit  Sa- 
lernus,  ita  brevissime  dc  hisce  scribens  :  Aliorum 
etiam  quatuordecim  delubrorum  per  uuiversam 
Siolliam  ,  repertia  eorumdem  vefitlgiis,  renovata 

Eo  memoria  est  ,  Caccnbi  in  hospitio  ,  seu, 
ut  vooant,  grancia  mooaaterll  S.  Nicolai  de  Ne- 
morc  ;  Cephalosdi  ad  littus  Orionti  adversum  du- 
pllcl  ab  oppldo  lapide :  Politii,  Rahalmuti,  Bis- 
boom,  I  'alisoibetta,  Troiinffi,  Fioarrffl,  Sancto-Mauri, 
Tortorioil,  BIcII,  Aug-usta  *,  Paulse*  in  Calabria, 
i  111  in  Lucania  ,  Altaria  reeensetur  raulto 
plura.  Sao  de  ecclesiis,  sacellis  et  altaribus  suf- 
floiant ,  ut  ad  alia  antiqui  cuttus  argumenta 
prog 


Sieitiam  assi- 
gnemtur, 

*  Cdlatascibct 


§  XVI.  Antiquissima  veneratio  ex 
imaginibu8  vetustis,  aliisque  ul- 
terius  probata  :  ea  deinde,  post- 
quam  Qonnihil  elanguerat ,  in- 
slaurnta  initio  seculi  xvn. 


a  o  eeotesiis  ei  attaribus  arf  vetustas  S.  Ro- 

W  imagtnes  tr  S  atque  ita 

ratiocinatur  i  [nter  Emaginee  B.«  Bosalia  omoium 

anUqoiaaima  videtur  ,  qua  jam    Eode    ab   nnno 

aoLxzrv,   hoe  eal  anno  decimo  qunrtn  posl  obi- 

tum  ejuadem  mt  ipsius  de  anno  emor- 

sententiam)  oredltur  fuisae  depicta  in  tra- 

ontlgoatloiua  tempii  regU  Montere- 

Bimdem  eoim  ©tatem  videntur  habere 

|uam  habel  prima  rpea  templic 

tio,  qua  mota  fuit  anno  mclxxiv      ut   pa- 

^  Pino   lo  ootitia   Hoateregaleosia  ecolesia 

i  Itaiim  saerm  pag.  W  et  $  \,e\\o 

•    amqnam    reparata    ante    aunum 

MIHAMX  s  ■«■i!a  pietura 

hquitas,  cuuuflrii  Saneta  paucissimis  pesi  mor- 

tom  annis   nam  suo  toeo  ostendi,  eam  verisimiti- 

riusobiisse,  quam  anno  1160. 

IW   Vorum  qmdqtad  sit  de  tanta  hujus  pi- 

durm 


K 


'  Agousti 
*  Poola 


tmaginn  Sau- 

Cli 


ad  WjIiiui  ni 
retatx  : 


alis  item  ve 
fuffr. 


DIE  QUAR 
A  ctttra:  vetustate,  qux  non  satis  clare  ostenditur, 
atiam  ejusdem  fere  xtatis  memorat  Salernus  his 
verbis :  Imagines  vero  cum  sanctitatis  titulo  pu- 
blici  cultus  teste  innumerae,  eaeque  antiquissimffl  : 
iuter  quas  post  plures  ab  inveutione  reliquiamni 
annos  ea  innotuit,  quce  in  cathedrali  Panormi- 
tano  templo  depicta  olim  fuit;  traditus  enim 
majoribus  sustiuendis  ,  seu  potius  ornandis  ad 
parietes  lig-nea  fulcra  apte  conformata  subdun- 
tar  :  in  iis  vero  depictas  sunt  plures  Snnctorum 
effig-ies,  quse  tamen  eorum,  qui  iu  solo  ejusdem 
templi  deg-unt,  ob  altitudinem  oculorum  aeiem 
adeo  fugiuut,  ut  inde  dig-nosci  uequeant :  dum 
autem  idem  templum  mag-nificentissime,  ut  mo- 
ris  est,  celebrando  S.  Rosalire  festo  holosericis 
auro  intertextis  aulreis,  et  divite  gaza  exornare- 
tur,  sub  nona  trabe  agnitus  in  imag-ine  S.  Ho- 
salire  eremiticus  vestis  modus,  nam  cinericii  co- 
loris  sacco  vestitur,  cui  circumjectum  ad  hume- 
ros ,  peregrinorum  ritu  breve  palliolum  Ofiaru- 
leo,  sed  jam  lang-uido,  colore  imbutum  ;  binis 
rosis  hinc  et  inde,  quffl  brachia  pallio  teguntur, 
et  characteribus  S.  R.  nomen  S.  Rosalia*  innui- 
B  tur.  Trabs  autem  illa  cum  ornamentU  praesefert 
requalem  templo  antiquitatem,  quod  dedicatum 
fuisse  constat  a  Gualterio  archiepiscopo,  ejns  au- 
ctore  anno  mci.xxxv.  De  Gualterio  II  archiepi- 
scopo  Panormitano  agit  Pirrus  tom.  i  a  pag. 
121,  ubietiam  pag.  127  deconstructa  ecctesia  hac 
cathedrali. 

lt;0  Spucces  porro  pywcedentibus  htVcsubdit  : 
Proxime  ( veiustate )  accedit  tabula  Martura- 
nensis  Pauormi.  Hanc,  quamomnium  vctustissi- 
mam  suspicabatur  Cascinus,  <vri  incisam  dedi 
ad  §  7.  Panormi  etiam  dure  alire  habeutur  tabu- 
lre  Olivellensis  (  ecclesiee  )  mirre  antiquitatls, 
Utramquc  dedicx  ( 'uscino,  cujus  altcra  cst  secun- 
da,  altera  septima.  lbidem  alia  convisitur  imag-o 
S.  Rosalire  vetustissima  in  hospitali  ,  quod  vo- 
cant  Magnum.  Dabitur  infra  em  Cascino,  cufus 
est  decima  quinta.  Ibidcm  alia  ejusdem  fmago 
perantiqua  habetur  in  parochiali  teinplo  S.  Nico- 
lai  ab  Albergaria.  Bibonre,  quffl  eivitaa  fuit  de 
dominio  S.  Ilosalire,  exstant  antiquissfmffl  Imagi- 
nes  S.  Kosaliai  octo :  prirna  in  eoolesia  ejusdem 
S.  Itosalire ,  depicta  anno  mcdxciv.  Sccunda  ad 
postes  cujusdam  tabernaouli  in  eadem  ecclcsia, 
C  facta  anno  mcdxi.ix.  Tertia,  qure  videtur  omnium 
antiquissima  ,  in  medio  g"onfalonii  cjusdem  cc- 
clesia?.  Quarta  est  lignea  statua  inaurata,  qua*, 
cum  vetustate  jam  peue  confecta  eeset,  instau- 
rata  est  anno  mdxxxii.  Uude  colligrftur  ,  •  •jus 
jetatem  longe  antiquiorem  fuissc.  Quinta  al- 
teia  statua  ejusdem ,  hac  etiatn  vetustior ,  et 
omnino  corrosa,  qure  servatur  iu  sacello 
ecclcsia?.  Sexta  in  eoolesia  parochiali  S.  Agatbs, 
cujus  antiquitatem  testantur  Gothiei  charactercs. 
Septima  inecclesia  S.  Antonii,  fectfl  8UU0  mhviii. 
Octava  in  exteriori  fronte  cujusdam  domus.  Ex 
hisce  varias  ex  Cascino  dedi ,  suis  locis  >> 
dendos. 

170  S.  Stephanus  oppidum  erft  prope  Uibo- 
nam  de  ditione  ejusdem  8.  Kosalire.  Ibi  h 
'  '  ■■"'  est  S.  Hosali»  perantiqua  ab  anno  ucdlxvw  in 
intcriptum.-  Jnaxima  C(.c|esja.  Alia  ejufldem  imago  habeturlu 
g-onfalonio  S.  Marias  Mag-dalcnaj  ejusdem  Oppl- 
di...  Bagusre  pneter  templum  S.  Bosaliffl  dica- 
tum,  alia  exstat  pervetusta  cjusdcm  fma 
clesia  S.  Theodori,  sammfl  cum  veneratione  na- 
bita...  Calascibettffl  praeter  templum  proprium 
S.  Bosaliffl,  alia  ejusdem  imago  ab  Immemora- 
bili  colitur  in  ecclesia    8.  Marire  a   moate   Car- 


FA  SEPTEMBRl^. 


319 


ti  guibui  va- 
rU  uomen 


melo...  Jam   vero   plerreque   ist&rum  imeginum 
mscriptuin  geruut  nomen  S.   Rosali»,   ut  imago 
Marturaneusis,....    imago    pvima    BibonensJs,. 
itulem    octava   Bibonensis,...  et  alue  oomplures 
Jjunei-oabimaffinibus  ad  benefioia  transeamus 
Qmvero  de  istts  imaginibus  plura  mucleatius 
dtsputata  desiderat,  adeat   Opus  Italicum  fturi- 
ni,qui  de  illis  maximc  agil  Ub.  \  cap,  %    (urt 
aliis  quoque  tocis  dc  cisdcm  non  pauca  di$$9 
Egointerim,  cum  dicta  ad  propositum  nosh 
sufpciant,  progredior  cum  auctorc  Dissertationis 
ad  benericia  antiquitua  oonstituta  sub  titulo  ac  no- 
miueS  Bosalias. 

171  Omnium,  inquit ,  antiquisaimura  est  l'a- 
normitanum,  ereotum  in  monte  Pere^rino,  qui 
antiquitus  Ebota  dioebatur.  Bujus  prlma  insti- 
tutio  iinmcmorahilis  est :  tainen  habeutur  anti- 
quissima  tostimonia  jam  lude  ab  anno  ucooxoni, 
...   rursus   «b   anno   ucooxoix,  seript.    7    fol.     [|. 

Qua  in  soriptura  lllud  est  notablle,  quod  hoo 
benefloium  prffldiotia  lUis  annis  oonmrebatur  a 
summo  Pontifice  liomano  \  undfl  patet  .  oultum 
S.  Eosallffl  notum  ac  probatum  fulsse  Pontifloi. 
IVa'tcrea  ejusdem  benehYii  nirntio  habetur  an- 
no  ucnvm,...  HODxvni  etc,  Pergit  auctor  cx 
scriptwis  plurimis,  qux  mihi  ad  manum  non 
$untt  mcntioncm  hujus  beneftciiostendereper  to 
tum  sccidum  xv,  xvietinitium  sra,  seu  usque 
ad  annum  1611  ;  >ic  quo  varia  etiam  adduwit 
Casciuus  pag,  '"'■  Deinde  sic  prosequitur  .v 
ces  ad  aliai  Alterum  est  benefloium  Jullaneuse, 
de   quo    fit    mentio    anuo    muwii  ,  ...   <>t.    | 

mdxt.i...    Ad  benefloia  revooari  potest  teudorum 

institutio    Anno    Igltur    HCDLXVin    in    Bfl^ro    Cala- 

soibettensi  feudum  Inatitutum  auotorltate  rogria 
sub  titulo  s  Etosallffl.  Hisce  expeditis,  ad  pu 
blicam  Sanctainvocationem  cum  eodem  auctore 
pergo. 

172  Panormi,  inquit,  iu  raetropolltana  eooleala 
publice  invocari  soiitam    6.    Bosaliam,  keatantur 
memorlffl  veterum  librorum,  quibus  llla  eoole  Ea 
utitur  in  pubHoa    oflloia...    Edera    testatur    Uber 
preoum,  quo  antiqultus  utebatur  eooleala  B    M1 
ohaSUs  In  e&dem  urbe,  consoriptus  anno  uoooxuu, 
ubi  Inter   ftliaa  virplnee  proponitur  erlara   In  o 
canda   s.    Rosalia...   Bibona   publioara    el    antl- 
quissimara   fuisse  Invooationem    8,    Ro  allea  ,    le 
stantur  fcaoQlffl   Bibonensesj ...  e(    ipeolallu    ad 
amoliend&m    pestem  .  .  .  [dem  de  oppldo  S.  Ste- 
pbanl    fce  tantur  tabulaa    8tephanenseB  .  .      [dem 
dc  monasterio  Blbonensi  S.  Paull  testantur  tabu- 
laB  Bibonenses...,   [dflm  de  oppldo   Baoalmuteii  I 
te  tantur  <•}"*  tabulaa.  ..  [jdem  de  oivltate  Maza- 
rfensl  te  tantur  tabulo  Hl&zarien  es.  ffao  h    i 
ter  Spucces    Salernm  vero  ad  propositum  no 
strum  hdbet  sequentia  :  In  antiquas  etiam  lltanias, 
qoffl  Inter  BUppllcationee  Panorml  olim  recitaban- 
tur,  s.  Rosallffl  Domen  ln  aliarura  drglnem  oho- 
rum   relatum  esse,  ei    oodlclbu  ,  nnte  plurn    i 
oula    mann  de  oripti   ,    liquet.    Similia    narrat 
Cascinuspag.  u,  <<!i  \er\  am  etiam  norm  ■>  '  I  tto  i 
Ii;i-  repei  ><  >  *>>  hymnti  antiquis,  >>>  quibu    multa 
antiquorum  Sanctorum  sunt  nomina,  ita  tamen 
utnomina  $8    Bernardi,  Francisciet  Dominici 
necdum   in  iis  occwrrerent     Ea    quo  colligit  t 
i:     [Uarn  ante  laudatos  Sanctot  Panormi  fux  re 

>m. 
I7;i   Ad   celebratam  Sanctm  fe  '>>>>'»>'*■>«  >'*■ 
mumprocedit  8pucces,  atque id brepitm   >>  ten 
.    m  /,,-.  ■   !■■  tum  et  lebratum  autlquitu  die 
Panormi,  testantur  tabulffl  Panor- 
mitanffl...  Bacalmutl  tdem  teatantur  tabul 

oalmuten  ■ 


it  «  tortt. 


poria  tfuoqut 
hrnffieia  nn- 
(K/iufii*  itiifi- 
(ulo  fftulo  5. 

Hosn/i.i  .- 


antlipm  tnw* 
catio  iiiin  /ji'( 
bata  i 


;    fd  (ttti  itent 
■  i  hbrata. 


MfCHM 
J .  S. 


DE  S.  BOSALIA  VIRGINE.  _ 

.  u~a    nt  fplicius  et  amphon  cele 

Bibon.   idem    testantur  tabute     oblivmnts  tenebras ,  « 


.„„  -  ,.<■  fui 

■  aiu l U  • 

i,  mptn i 

n  tUslmit 


320 

calmutenses  .. 

BiboneMe  ...  Idem  tesUntur  S.  StepLam  ubu- 
]ffl  stepkancnses  ...  Uag-uss  idem  testentur  tabu- 
In  Ita^usanae.  Jfc»  «fccaa  «ero  anntcw  ite  concfw- 
dit  Hm  IgitttT  hfflO  omnia  satis  luculenter  osten- 
dunt,  sanctarn  jtaalmm  jarn  inde  ante  quadnn- 
ttntOfl  annoH  fa^  «rf,  «*  ««»*  circiter  \U%  ) 
habitam  eo  Loco,  quo  eateri  Sanct.  habcn  wlerent 
ftvfl I  *  d fusio,  si  auetorsotumveht  tn- 

pore  i Uam  fUisee  m  Siciha,  et  afideUbus 

inm  atam,  8i  vero  inferre  voluerU,8anctm  fesfr 

,  UaU  m  I ^ucelebratamfuisseO/Pcwecclesia- 

t tifttdeprmcipuitSanctis,  etqmdemper 

toton  /.,,,,  iam%  ut  verba  sonant,  id  eane  non 
mii    probaverati  cum.  nullibi  ostendat,  a  quo 

tmpo r1"  ■''  oeUbraH   80neU  feettvttae 

llltllllll  etmqm  certum  $U,  eam  non  futsse  cele- 
bratampertotam  Eecleeiam.  Verum  id  necessa- 

riu ualtndimm<im»rnbdet,t  <>  lr<j.!tn,uu> 

I  .t.Itumdemonslrandum:  atque  is  tam 
i \enlm  o  len  \U  <  -/,  ut  nutlus  relinguatur  du- 

bitationi  loous, 
\u  Cascinue  tib.  2  eap.  19  pag.m  asserit, 

8,  Boaalf""i  ,>"><  /"'■■''  ",//"'"  ''■"'/""''-'  ll  tUet' 
m\  1  ;,,  Ui  b  regi  ,  v"  «Wft  """"  lj,',;-  cullum- 

::/:::;:;'■ , ,-■  **  u* m  p».  /// w^m 

,.., (U)      tfa -  WW  m    Vttapart.  1$  21 

pap    16 fidentiui  afflrmal  antiquam  de  B. 

1;,,'  ,,i,.i  ..>"/ ipositam  aut  confirmatam 

„h  Uswandro  ///.   t"  umnouter  aUegat  aucto- 

quorum,  aut  rationes  idoneastqui- 

/,,,,/,,  ,-,.//,.■.  ontfffuftaj  oetendatur;  imo  ne 

1,  |    fto  alinm  essede- 

..  ,,,,/,   11  ,,/,  /,,,,-,,  /.  0i  Bftc  flu/flm,  oVowo 
H/fl,  ■  igui/ui ,  ftaw  esi     Deui    oorona  gflo- 

IIM.  (  qUj  beatam  RosoUam   rlrfflnem  de  reg 

lm  tam,   et  fflorioflla  floribui  oorona- 
inin,  nd  paradJ  1  di  Utla    d    umpaiitlj  da,  qua 
mu  ,  tlil  .  \i\  'i  malli  omnlbu    eruamnr, 

,  1    | potiamui   optati  .   Per 

Domlnum  et\     Reoitatur  ead 
Operis  ' '"  ■■  ini  jtag      m  ,  a  quo 

tm  |  po  tita  fuerit,  Quapropter 

,/,/  iUiua  orationis  antiquitas  no\  o/pr- 

manda,  sed  \a     et  /"  \tum  tabo- 

1      cusuSt  si  voluissei  ost 
nem  iUam  anteseoulum  ivu  fuis&  ntam. 

1  lurio  tn  Hosq  caalesti  pag.tiftetVM 

,tfj         1    |  ■  Paruta,  <■< ,  ■ 

jrino  fbndatam  ab  anno  l  i 

011  a*^i\  irrtum  sit,  Ifl  ■     l  'rrumttinirn  t\r  fiu- 

ms  dirtis  coltigitur,  B.  Boaallam  o/iotuj  so/- 

/c»j  <i(//n  honoratam  fuisseanteflnem  secuU  m, 

nque  magis  ditatatum  secuto  iui,  ei  sequentv 

inUitun  nrprrit  Itunjucsrrrr,  ut  ijlo- 

riosius  instauraretur  secuto  ivh. 

NiWc/';ii(.v  (/c    litntjursrrutr  primum 

deinde  instaurato  sanctm  Sotitaria  rult 

srritn  [UOd  niirori-,  OUltua  tnntus,   BO   tain 

;    i  ii.'. ,    obtorpeaoentib  dorum   ani- 

A  dooedente  ■■■■■■  fama,  aenaim 

\i>rat  :    quod  D0D  almtnlr  niana>st>  oredjun,   quam 

quod  later  aanounejua  Virgiuis  reliqui», 

quaa  mortallum  antmoa  croleati   Igne 
rent ,  el  amoram    benefioUa   foven  nt,    [ta    oum 
ollm  tatuer  lorum  Petri  et  Panll  oorpora, 

desierant,   nti    acribunl    PUUna   el  Ciaoconiua, 
rerum   Pontifloiarum   ^> 

r  deauetudioem  n    Ignorantiam  bominum, 

[ue  aub  Qrbano  Y  Innotuere,  Quare  exoi- 

diase  B  ultum  permiait  Deua  iu  alicujua 


D 


,  .(,'>ttn 


rrr  tsumeret  Xumquam  tamen  deleta  pror- 
suT^  Crmemoria!  (  ut  abunde  collegi  po- 
Z  exsupra  dictis  >  sed  retenta  sunt  semina. 
unL  ad  gloriam  pollnlaret.  In  cathedrah  en.m 
Sepanofermitana  die  xv  Septembris  „tu  aenudu. 
plici  recitari  jam  co^perant,  renovato  cultu,  stu- 
S  ad  nniversarium  festum,  divin*  preces  ab anno 
L  :  et  futur*  inventionis  spem  de  eruenda  ab 
impendentibus  pericuUs  patria  fama,  divino  con- 
fiZata  oracuto,  sustinebat.  Qua  vero  rat  one 
celebritas  nominis,  bominum  obsequia  et  plau- 
sus  in  divam  Kosaliam  refloruerint  per  ejus  reli- 
quiarum  inventionem,  mox,  cum  de  ea  agemus, 
disnerendum  erit.  Cascinus  hisce  omnibus  lib.  i 
cap.  2  satis  consonat ;  certumque  est,  veneratw- 
S.  Kosalia;  per  corporis  inventionem  ita  revi- 
xisse,  ul  longe  facta  sit  celebrior,  quam  ante  um- 
quatn  fuerat. 

g  XVII.  Beneficia    aliaque  corpo- 

ris    inventioni    prsevia  :  corpus 

variis     vicibus    frustra  qusesi- 
tum. 


E 


s~*\uam 

W/ 

facta  su\ 


uamquam  pteraque    beneficia    S.    Rosalis: ,  Muwwwm, 
,/'/  ■uostcrorummemoriam  pervenerunt,  jnmSanci.r 
w  suntcircalempusinventicorporisaut  tem-  ttruerttet 
pore posteriore,  nonnulla  tamen  narrantur,  quse  peste  Per  eam 
diu  prmeesserunt.  Cascinus Bivonam  a  S.  Rosalia  libenai; 
jam  anno  1848  peste  liberatam  scribit,  rem  nar- 
rans  hoc  modo  pag.   1G  :  Protectionem  istam  et 
amorem  Sancta?  experta  cst  Bivona  magno  benefi- 
oio  et  glorialpaiua  occasione  universalis  pestilen- 
tiaj,  quaj  totam   afllixit  Siciliam,  et  memoratur  a 
1        lloadannum  uocoxlvii.  Quippe  celebris  fuit 
apparitio  S.  Bosaliffi,  in  ejua  vioinia  extra  oppi- 
dum  BUpra  magnum   saxum  oblata   puellaB,  qua? 
in  propinquo  torrente  panniculos  lavabat  lineos  : 
:,        mouebatur,    Bivonenaea  peste  Uberandos, 
1  eo  Ln  loco  ecclesiam    S.    Hosalia*.  exstruerent. 
Pid'     tuno  temporia  relationi  revelationis  non  est 
i.  Verum  durnnte  aemper  malo,  reversa  an- 
no  aequente  Sancta,  apparuit  homini  fide  digno,  f 
ouioum  oredidiaaent,  rabricata  est  ecclesia  in  il- 
lo  ioco,   qui   pauoia    paaaibua  diatat   ab  oppido : 
ique  Inde  eat  mali  oeasatio.  Hinc  cam  par- 
iri     oratione    Envocant    tanujuam    patronam. 
\    arunl  abhino  tempore  non  multo  trabem  fuis- 
Bfl  in   illa  [ue   uotatum  ftiisse  an- 

num  UOCOXI.VIII,  qui  optime  oohffiret  cum  tem- 
pore  prffldiotte  pestilentiffi.  Hactenus  Cascinus, 
ptura  subnectens  de  ecclesia  ilta  Bivonensi :  at 
non  indicat,  ex  quo  scriptore  ret  monumento  an- 
tiquo  factum  istud  didicerit.  Tdem  tamen  paucio- 
ribus  verbis  deinde  retulit  Vineeniius  Auria  in 
Roso  coelestipag.  45,  Suspicari  quis  posset,  ap- 
iitam  haustam  esse  ex  Caietano,  qui 
narntt  s.  Bosaliam  pestis  tempore  apparuisse. 
monuisseqye  ut  sibi  eoctesia  Bioonm  exstrueretur; 
aut,  guia  nonnuUa  addit,  ex  iisdem  cum  itlo 
f>(l  onumentis;  annumgue,  qui  prmter- 

'"•'  fjectum  conjectur 

ris ;  acpressertim  extrabe  memorata. 

177  Cascinus  Ub.  %cap.  2]  pag.  318  ex  ima-  Ca*cmu$ « 
gine  vetusta,  q\      S    Boaaliam  exhibet  mediam  **iq**tte* 
inter  quatuor semctas  Virgines,  amjecturam  for-  ™'"ws-*«- 
matdeaUoquothm  beneficio,  ipsius  patrocinio  a  £%££ 

Panormitanis  e$tmedia, 


SepUmiirts  Tom  ff.  fay.32J 


>I')N    M-|     |  vl     'V ' 


>> 


1 


' 


i\iik    qyATVOIVVlRGINES   \\!Ki\IOR\    PANORMTTAJW   \T?BIS 

PRASIDIAET   DECORA     V*EDI>    SPE<   rATVRROSALlA 
€  X  v//n  •  -    ad  Qtnum  maqni 


■ 


XV 


B 


suspicalur 
Panormum  ab 
ea  olim  peste 
liberatam  : 
quod  cst  incer- 
tum, 


Panormus 
anno  H7& 
pette  liberala 
dicitur. 


'  erat  eo  anno 

Tll 


DIE  QUART 

Panormitanisimpetrato.  hnaginem  illam  lauda- 
tus  scmptor  refert  ad  annum  fere  mcd  ,  eamque 
edidit  loco  decimo  quinto  ,  quemadmodum  eam- 
dem  hicexhibeo.  Observat  vero  Cascinus  imagi- 
nem  fuisse  instauratam  suo  tempore,  aut  non  diu 
ante,  quia  humiditate  parietis  multum  erat  cor- 
ntpta  ;  partem  tamen  superiorem  ,  qux  quinque 
reprgesentatvirgines,  magis  tum  fuisseintegram. 
Deinde  totam  figuram  cxponit  hoc  modo  :  Qiue 
inter  has  (virgines)  media  est ,  Rosalia  est  ro- 
sis  coronata,  junctis  manibus  in  modum  patro- 
cinantis.  Ad  dexteram  ejus  stat  S.  Agratha,  qua? 
pro  signo  manus  habet  mamillis  appositas.  Huio 
altera  adstat ,  funem  manutenens,  qua  videtur 
S.  Christina,  cum  haec  fune  alligata  fuerit  saxo  , 
et  in  lacu  submersa.  Ad  partem  sinistrain  est  s! 
Oliva ,  tenens  ramum  olese ,  insi^ne  suum  con- 
suetum  ;  et  S.  Nympha  cum  vase ,  quod  siynifi- 
cat  vas  olei  ferventis ,  cui  fuit  injecta  ,  et  cum 
corona  liliorum  et  rosarum  in  capite ,  quia  sic 
coronata  fuit  ab  angelo,  simulac  per  mauus  S. 
Maximiliani  archiepiscopi  Panormitaui  sacruni 
suscepit  baptisma.  Hactenus  Cascinus.  Po?*ro  de 
S.  Agatha  apud  nos  actum  est  ad  diem  v  Fe- 
bruarii  ,  de  S.  Christina  ad  xxiv  Julii ,  de  S. 
Oliva  ad  ni  Junii  ,  et  de  S.  Nympha  agctur 
cum  Martyrotogio  Romano  ad  x  Novembris^  aut 
ad  xn  cum  Siculis,  ,ubi  discuti  poterunt  facta 
hic  asserta, 

178  Exposita  imagine ,  conjecturam  suam 
subdit  Cascinus  his  verbis  :  Verum  hic  progredi 
nequeo,  nisi  pedem  fig-am ,  animoquc  pcrpen- 
dam,  qua  de  causa  a  ducentis  ,  ut  minimum,  et 
pluribus  annis  medius  locus  cum  tanto  honore 
virg-ini  Kosalias  datus  sit  iuter  quatuor  vir^-ines 
et  martyres,  quae  antiquiores  sunt  Pauormi  pa- 
tronas;  cum  hae  sine  dubio  in  ecclesia  prsecede- 
re  soleant  cum  martyrio  tum  antiquitate.  Qua 
de  causa  animum  induco  ad  dicendam  conjectu- 
ram  meam,  nimirum  quod  depiotffl  fuerint  tem- 
pore  aiterius  eujusdam  liberationis  a  pestilentia, 
obtentas  ab  eadem  virg-ine  Rosalia,  quaj  oontra 
tale  malum  antiquu  est  patrona.  M  tam  locus , 
nimirum  valetudinarium  ,  confirmat  quam  tem« 
pus,  quo  scitur  pestilentia  ibidem  fuisse.  Itara- 
tiocinatur  Cascinus,  cujus  rationes  quidem  ei  iti 
cunt  ,  S.  Kosaliam  amultis  seciUis  in  «mtgna  rc- 
neratione  fuisse  apud  Siculos,  tamquam  patro- 
nam  singularem contra  pestem.  Verumtamen  cer- 
to  dici  nequit,  an  occasione  novi  benefwii  inter 
quatuor  virgines  raedia  picta  sit  S.  Rosalia  ;  an 
vero  ob  memoriam  pr&teritorum ,  vel  alia  de 
causa  prsesertim  cum  tempus  factm  piciurm 
exacte  notum  non  sit. 

170  Laudatus  sup?*a  Auria  pag.  28  narrat, 
anno  1474  pcstilentiam  gravem  fuisse  Panormi, 
cumque  ecclesia  S.  Rosalias  in  monte  Peregt  ino 
ruinam  minaretur  pra>  vetustate  ,  instauratam 
fuisse  eo  tempore  a  senatu  Panormitano,  citoquc 
sublatam  esse  pestitentiam  ;  senatum  vero  in  gra- 
ti  animi  tesseram  restituisse  beneficium,  quod 
eidem  ecctesise  olim  fuerat  annexum.  Joannes 
Maria  AnuUus  Societatis  Jesu  in  Oj>>rc  y, 
pe  templo  Panormitano  tib.  0  cap.  2  pag,  :!'> 
ex  CamizzarioUs.  lib.  i  de  eodem  beneficio  ita 
scribit  :  Pius  senatus ,  cura  g-iavis  luea  anno 
mcdlxxiv  ,  viii  *  Indictione,  Siciliam  et  Fanor- 
mum  premeret,  prajtnre  Antonio  de  Mastro  An- 
tonio  ,  decrevit  SS.  concivi  Bosalfae  templum 
dirutum  ob  vetustatem  in  monte  Peregrino  de 
novo  construere  :  oh  res  mira!  statim  (oterml 
epidemia  illa    Jlrnc  ilti. 


A  SEPTEMBRIS, 


321 


IbO    Cascinus    lib.  i  cap.  2  pag.   17  insigne 
refert  beneficium  S.  Rosalia:,   qiuv  oppidum  S. 
Stephani  immune  servavit  a  pest(> ,  tum  latc  »<>>• 
Sictltam  grassante.  Vcrbu  ipsius  Italica  fidclitcr 
reddamLattne.XJbiobservavcrat,  in  ricinia  S.Ste- 
phani   esse  spetuncam   Quisquinensem  ,  ibique 
Sanctam  annua  supplicationc  ct  fcstivifatc  coli  : 
tcrram  quoque  ex  spcluncv  toco  ab  incoh  . 
temis  retigiose  sumi  contra  morbos  varios  ,   cf 
ptwsertim  contra  quartanam  ;    ad  eumdetn  quo- 
que  tocum  non  frustra  recurri  in  malis  publicis 
tnorborum,  siccitatisaut  pluvim  nimia  ;  sed  illa 
beneficta  memorim  mandatanonesse;subdit  m 
quentia  :  Unum  (bencficium)  idque  maximnm 
refert  oppidum  S.  Stephani ,   obtantum    tempore 
alterius    pestilontim,  qua>  anto  hano   fanni  1884) 
tetate    nostra   fuit    gravissima   anno   mdiaxv.  Ab 
hac  intactum   fuit  oppidum  istud  benefloio  S.  Ro- 
salia^ ,  qua?  npparuit  viro  probo,   oui  nomen  eral 
Paschalis  Barbera,  eique  hao  dixit  verba: »  Uxor 
"  tua  utcro   gvstnt   tiliolam  ,    quam    untaui   TOC8 
»  bis  Rosaliam  :  et  eritis  Uberi  a  peste  :  refer  id 
"  conterraueis   tuis »,   lta  omnino   evcnit  ,   quat) 
tumvis  a   violcntia  morbi   contn^iosi  ,   qu«    Tarla 

loca    vicina    ocoupaveral  ,    muitum    easont   Cu- 

cumdati. 

181  Neque  solum  oiroumoirca  ,  sed  Intus  quo- 
quo  fuit  pcstis  sino  dclriiniMito  :  nim  cnim  eo 
Bivona  se  contulisset  Philippus  dJ  ilfleri  onm 
fnmilia  sua  infeota  ;  Ipse  iiii*'  mortuua  est ,  et 
serie  non  interrupta  ipsius  uxor,  tiiii .  et  aoror. 
Et  quia  suspccti  non  erant  ,  dum  odvenerant , 
multi  eum  cis  iniinui  erant  Pamiliaritata  oonjun- 
oti ,  simi  oonsanffulnitatis  seu  amioitlaa  oauaa,  el 
variis  pietatis  ofllriis  sc  ipsis  jungflbant ,  Ita  Ut 
manibus  etiam  oontreotarent  et  vestin  n1  cada 
vcr.i  infeota,  ex  quo  nriri  potuerat  oppidi  por 
nicies.  Verumtamen  Infeotio  oon  adboaaft  ne  unl 
qnidem  ,  nti  vlventes  etiamnum  te  rtea  ooulatl 
oertlsBlmo  testimonio  conflrmant,  lli  [tem  nar 
rnnt ,  famam  tuno  Euisse ,  quod  eadem  vivgo 
i:  alia  dlversls  apparendo  eos  animaveril  etoon- 
lirmaverit    in    tomporibus    occn.Moniliusquc     luin 

perloulosi  .  \inii>t  hujua  relationis  aa]juncta  oon 
flrmantur  jurato  testimonio  Wrandsoi  /</.  Barbera 
sacerdotis,  <jui  anno  16492  testatus  est  se  audi- 
visse  ea  a  parentibus  ;  videlicet  apparitio  8.  Ro 
saliaa ,  omnia>/"r  de  immunitate  a  pestilentia  kio 

rctirttt  ;  jtr.rilicttu  ctiam  <<V  nttscifurtt  /inctta  ,  "t 
pr.Vilictio  de  ihtiunnitatc  iiictitttritni  S.  Slcphani 

a  pestc  in  ejus  t  o  non  legitur, 

is:i  Hiscc  aliud  boneflcium  adjungit  ab  <>■ 
dem  testibus  acceptum,  ita  proseguens    Prmter 
ea  refcrunt  aliud  beneflolum    U  dem   temporibu 
particularJ  per  onoe  concei  um    oxtraordlnorlo  81 
^randl   miraoulo,  quod  nonest  prajtermittendum. 
Aooidil    b  nl  ,   <i":r-    nominabatur    Doml 

nlca  di  l':il'  rmo,  filla  Antonini  ,  qua  -^  annum 
BBtatl  i  deoimnm  i  ptimum  per^  enerat  aine  1"- 
quela ,    e1    pror  q      muta,    rlaoo    a    matre     ua  , 

tantibus  oon  bua ,  ducto  fuit 

;i<l  aai    i   ■     lllam  apelunoam    [Quisquinensem ,] 

tibns  omnibu    alll  i 
el  per  ailvam  illam   ragantibu   ,  Bola  Ibl  n  I 
H;,.,-   vero  In  ^enna  provoluta    tud  bal  de  !'(i  ra 
tam  gTatiam  a  potenl  R        a    mpi  tro 

r<-  ,  doneo  Hlam  : rral        obtinuerlt.  Unde  re 

horam  comite      la  tam    n]  ra  modum  et  lo- 
quentem  Invenerunt,    reotequi  lum      pll 

m ,  quid   sibi   onm    Bi  contt- 

•  •  ;  tratnm   bi  m  fl  tlum  apud  omnei, 

qui  mutam    pueliam   audiebant  loquentem,   non 

alla 


J-  s. 

Oppidum  S. 
Stepfiani  ab 

appwmftctife 

dam  S.  ftom- 
lia. 


ii  manifhtto 

jtentit  fiericulo 
«0i'vn(uiii  i 


llU.it.      „l\ll.< 

toquela  "f.i.j 

<.j,.-l.nn  «Jfn 

Qttiiguintn$tm 
eonoma, 


ACCTOIC 
J.J>. 


Otrpu*   tnwt 

;'<*tU 

tum-'  /"'i  <■•<• 
l,n  wUtOI  "< 


■ 

u  fgnota  vtt  i> 

■ 

•l>-i ■ 

tm; 

I 


■  /  Wl 

prq/VWietrHl' 


32* 

alia  Indigeref  explicatione  ;  omnesque  cogeren- 
tur  in  pfiaffmafl  effundi  lacrymaa  ,  et  in  ^ratia- 
rum  actionem  prorumpere ;  quemadmodum  ho* 
dieque  mag-no  cum  fervore  grratissimam  beneficu 
servant  memoriam  et  fidem  faciunt.  Affirmant 
quoque  puellam  ,  anima  item  meliorem  effectam  , 
reliquum  vit»  multiB  virtutibus  et  bono  exem- 
plo  traduxinsc.  Hactenus  Cascinus,  excujusre- 
latione  palet,  non  in  sola  pestilentia  ,  sed  in  qui- 
/  ■  neccmtatibus,  imploralam  fuisse  opem  S. 
Boeftliffl/am  <i  ate  inventionem  corporis.  Hmcaur 
tem  mutse  sanatio  conflrmatur  jurato  testimonio 
Joanm  Qet  ardi  "  srdotU ,  qui  iilam  anno  1642 
testatus  est  re(«i '<-»>>■  parentum  suorum ,  ad- 
tlens  tamen  fltiam  no»  »</<>'  deinde  balbutiisse. 

J8.'I  PorrOOOrpUi  8a nct/B  avariis  frustra  qum- 

situm  fuisse,   cum  aliis  narrat  Cascinus  tib.  i 

nip.  i  piuj  t.rt  7,  ubi  etiam  testatur  fuisse  prse- 

dictionem  quamdam  de  corpore  8.  UoBaliaj  non 

(nveniendo,ni  <  U  <<p<tregravissim<i  <<<■■■  tUttfis. 

Obset  <  •<>  /<>  imo  semper  satis  < onstitx  se  decorpo* 

reSancts  <><  >»'>»'>■  Pert  pulto, non  au- 

tem  de  certn  aUqua  montU    petunca,  eaque  de 

i  au  a  i  ■'<  "  •  >  <■  ■■''■■  ■■<>  •■  ■■■  '■■  monte.  Dein 

r.  deitapergit .  Multi  eoielabort  runt,  sed 

tra  |    quii    Deo    oon  placebat  (ut  tunc  inve- 

niretur.)  Kt  vrri-  lonotuli  dod  flolum  fama,  ied 

oertfl    clentia,  gTovium  perionarum  teetlmonio, 

multii  annli  («></<■  ><<<  ent\  I 

iculum,  DuxnquuD  reperlenduni  (Sanctmcorpus,) 

iiini  tempoTi    frroi  i    Imae   Deoenltatii,  Ad  horum 

oonflrmationem ,    oml    li   alili    multfi,   narrabo 

ilini    aul  ii-      bn        ■■■■'     bJi  toria  admo- 

dum   >n,i.,      ■  i  ai    ufflolentfi    ad  ^  inrita- 

Lem  dlotorum.  Primo  muller  qu&sdam  aatioi  nnno 

udlxxxv,  1 1 1 1 n   rellota  auli  muodoque  pio  afleotu 

i   bano  \  aam  tmitaii  oupiebal ,  ha- 

i  tavil  Ibidom  oum  ilmplloltate  el  purltato  nni- 

iin  maffnl  ,  vc  te  Indutu  \  Iriii,    ingelum  te  no- 

minandum   ouravii  ,    el    i  tudebal  vita 

\  I  H  lbl  annl    ixi  .  el 

ied  alio  loco, 

- s  I    i '  ■  ■  irlendi 

ali  apparltlombua 
onm  froqucntor   reoraabal  ,  -•"  | 
torran        I        Eocc  outem  ln  terra  quaal  ludor 

Uffio  dod  -i 
etlaf  aad    m ■  i  inlm  ■ 

:■ 

dolndequ 
motum,  iii   ab  i  oi  re    Incb  Ltelli- 

ex  Indloilfl  tallbui  neodum  venlaae  tempua, 
'i'1"  tl  .  qul  divino  con' 

mdttua,  Ih'  hisce  Caietanus 
:  annotationibus  ml  t  i , 

ipsius  <■  ■■    Uv.  s\  ' .■    igo    Ante  anm  Vi- 

1  •    dum  b  berem  .  mimina,  virill  ve- 

imlna  mmpto  .  kngelum  ia  dlxit,  lmbi- 
irum    in   antrum  dlvaa    i; 
!'f .  ubl    lotitwiam  vitam  per 
duxil    IVni  proximl  ocanobll  pimfeoturam  bu 

[n  ea   admlnlatratione  oupido 
dlendl    oorpoi  p     :,;l    Ulr„ 

quam  ram  llgonfl  axeqoi  ooopil ;  viaa  exaudare 

ahumua,  oontramuuM  antrum  :  qnibua  ex 
territa  prodiglia  i  faolnore  deatitit,  BaUenus  CW 
tunus ,  qui  hmc  scHpsU  ante corpus  inventum 
et  ante  annum  1680  ,  qya  obiit. 

s    ■''  "'   mwUmtb  agitur  in  monumento 

Eem  fbretemt  )f)l0 

<rmitana  S  i      s       mtnitmi'- 

cavit   Bieronvmus  Juitinicmus.  Dicitur  ibidem 


DE  S.  ROSALIA  VIRGINE. 

iUa  inter  fratres  istos  eremitas  habitasse  annis  vi- 
ginti  quinque  incognita,  ac  prxfuisse  institutio- 
nitironum;  postea  vero  Romam  abivisse,  quod 
inteltexisset  vetitum  esse  mulieribus  degere  in  vi- 
rorum  monasteriis  subpoena  excommunicationis ; 
Romxque  tandem  obiisse  et  miraculis  claruisse. 
Bxc  incredibilia  non  sunt,  cum  constet  priorU 
bus  Ecclesise  seculis  similia  factitata  esse  a  ptis 
mutieribus.  Poterat  mutier  illa  vestem  vznlem 
sumere,  quod  speraret  se  ita  minus  cognoscen- 
dam,  quodque  ignoraret  habitationem  tatem  irtr 
ter  viros  tam  severe prohibitam.  Numquam  fuis- 
se  pro  mutiereagnitam^nisipostdiscessum,  ad- 
ditur  in  eodem  instrumento ,  quod  scriptum  est 
Italice  a  superiore  quodam  ejusdem  loci ,  cujus 
nomen  in  Ms.  nonadditur ,  sed  Benedictum  no- 
minat  Cascinus ,  de  eodem  historiam  sequentem 
ex  eodemnarransmanuscripto. 

186*  Secundn  ( historia ,    inquit  Cascinus)  est 

de  quorlam  fratre  Ioci  istius  p^efecto ,  cui  nomen 

erat  Benedictus.  Ilic  ipse  testatus  est,  se  multum 

est  fcrio   insudasse  investigationi  corporis,  seque 

tribus  mensibu>  fetigaese  eireumeundo   montem, 

etquaerendo  in  variis    Bpeoubus  ;  nimirum  quia  , 

videns  labores  suos   irritos ,  suspicabatur  corpus 

S.  Roaalis  a  propria  apelunca  ad  aliam  quamdam 

fuiasfi  tranaportatum.  Verum  interventu  ipsius  se 

demum  ad  quietern  reductum  ipse  testatur ,  cum 

iju    revelatione  itbi  mandatum  esset,  ne  fodere 

pcrfreret,  nec  alios  amplius  fodere  sineret  in  illa 

epecu ,    in  qua   corpua    ipsius   jacebat ,  haecque 

SonotflB   Bubjnnxlt  verba  :  »  Quauturaque  qua^si- 

n  verint,   non  poterunt  me  reporire,  quamdiu  ci- 

"  vitas  mea  Panormus  non  affligetur  grandi  cala- 

»  mitatc  «  *.//t7?c  ipsa  quoque  verba  Italica  sunt  in 

Ms.  ,    ubi   additur  .-   Bt    tunc    me   invenient  , 

quod praetermisit  Cascinus,  qui  ita  pergit:  Hac 

usus  cst  voce  * ,    qua3  apud  nos  frequenter  fuit 

usitata,   et    aififnifical    oalomltatem   g-ravissimam. 

Pro  majori   porro    oertitudiae,  hoc   ab  eo  affir- 

m&tumfuil  multia  annis  ante  inventioncm  sacra- 

rum  reliquiarum,    Hactenus    Cascinus  ex  dicta 

M*.  -  in  qua  additur,  multos  seculai-es, 

monasteriique  superiores  et  fratres  frustra  quse- 

Qrsupt  riore  illo  fuisse  vat-ios, 

ne  inutili  labore  se  fatigare  pergerent. 

W   Tertiam   historiam  narrat  Cascinus  hoc 

!  '         ene,  pio    devotoque 

s.   Btooalim,  qui  sacri  ipsius  corporia   reperiendi 

deeiderio  ompit  fodere.  Boce  autem,  sensitictum 

oapitl  itum  ,   vooemque  audivit    inter- 

nam,  Utud  dod  ease  tempus  inveniendi  corpuej 

Pai      aufl  manufl  capUlia  suia  irapo- 

luiaaet,  quod  fit  in  summa  anlictione,   ob    raa- 

idinemcalamitatis.  Transitpost  hsecCascinus 

\liorumcupid\  limulium 

qvasiverunt  Sanctm  corpus,  quod  sibi  persuade- 

rent  thesaurum  quemd  .,,  Co  reperien- 

dum.  Ilos  ait  deceptosfuisseinstrumentoquodam 

oo  satis    antiquo,  in  quo  descriptus  erat 

locus  sepulcri  s.  Boaali»,  et  inquodiceoai 

tht,!e>n  ■  r .  fii  quarum  attem  erat  S 

«rratmoneta   Obser- 

vat  guidem  Casdnus  avidos  istos  nummorum  in 

«  fuissa  dsceptos .  cetera  tamen  sic  fe- 

mta,  prout  fuerant  descripta. 

IW  B< r  hac  hci  descriptione,  quam  nobis  etiam 

commumcant   Justmianus .   non    modica    mihi 

suspicto   ontur,  non  prorsus  incognitum  anti- 

qu,s  ernporibttsfuisse».  Roialim  Sepulcnnn  -  sed 

tmctu  tempons  ignorari  cospisse,  sim  quod  hcus 
paucts  solum  fUerit  tU}tust  quodque  iiii  obierint , 

seientia 


P 


loci  iupsrior  a 
Sancta  appa- 
renie  docetur, 
corpus  Jioii 
repericmhtnt. 

E 


*  Italicc  disa- 
filro 


nwnruni 
disaslrn 


niii  tempore 

gravis  catami- 
tatii :  tjuod  et 
allcri  ttisimm- 
tur: 


veritimititrr 
tocu$ tepulcri 
olim  fuerat 

ntniunfjnotuM, 


DIE  Q.UARTA  SEPTEMBRIS. 


323 


Hfulirr  #gt  (i. 
vovens  invite- 
rc  montem 
Peregrinum, 
abapparcn- 
fp  Sancta  ta 
natnr  : 


ae  deinde  iu 
monte  doee- 

<<</-.    nhi  'jii.i- 

i  endum  fit 

fOI  fTUt 


scientia  sua  aliis  non  communicata,  sive  atia 
quapiam  occasione.  Certe  non  pauca  aiia  Sancto- 
rum  sepulcra  sic  oblirioni  data  sunt,  quod  ni- 
mium  absconderentur.  Ceterum  qum  e.r  Cascino 
dedi  de  corpore  S  Rosalire  in  monte  Peregrino 
frequenter  qumsito,  acdeoraculo  non  reperiendi 
corporis,  nisi  tempore  gravissimm  calamilatis, 
etiam  referv.ntur  in  relaiione  Ms.  qum  nobis  com- 
municata  est,  gumque  desumpta  dicitur  ex  pro- 
cessu  authentico,  quod  eo  tempore  institutum  est 
coram  Cardinali  Doria. 


^XVIIl.  Apparens  S.Rosalia  sanat 
segram  ;  eidem  rursum  deinde  ap- 
parens,  docet  ubi  corpus  suum 
sit  quaerendum  ;  corporis  investi- 
gatio  :  orta  interim  peste  Panor- 
mi,  in  supplicatione  miro  modo 
invocatur  Sancta. 


Cascinus  lib.  i.  cap.  3  docet,  qua  occasione 
factum  sit,  ut  anno  1621  corpus  S.  Rosa- 
liae  diligentius,  quam  unquam  antea,  et  per- 
severantius  qumreretur,  donec  tandem  feliciter 
fuerit  inventum.  Salernus  vero  apud  Caietanum 
tom.%  pag.  154-  Cascini  narrationem  Latine  sic 
contraxit  :  Anno  mdcxxiii,  niense  Octobri,  mu- 
lier,  cui  Hieronyma  Gatto  nomen  erat,  in  pu- 
blico  Panorrai  nosocomio  jacebat  irgra,  nec 
longe  a  morto  aberat,  cui  snstinendae  Sacrameu- 
tisEcclesiie  rite  munita,  se  comparaverat.  [ntef- 
rim  cum  noctu  vig-ilaret,  vehemcntique  fla<rra- 
ret  siti,  adolescentulam  videt,  sanctimonialis 
sjecie  ct  habitu,  qme  ad  pensiles  lychnos  flam- 
main  concinnaret  :  ne  nomine  quidem  eog-nita 
ea  tunc  erat  Hieronyma.' ;  sed  qnre  tandera  es- 
set ,  evcntus  edocuit,  suisque  illa  verbis  subin- 
dicavit.  Ab  hac  ip:itur  puella  ad  se  evoontn,  pro- 
irrossaquo,  admotffl  labris  arentilms  manus  atta- 
ctu  sedari  primum  sibi  sitim,  ac  deinde  his  be- 
nigne  verbis  corapellari  sese  sensit  :  Kxcute  ani- 
mo  motum ;  propediem  eonvalesoos,  modo  vo- 
tum  moutis  Peregrini  suscipias.  Conccpto  ita- 
que  voto  post  biduum  valens  c  lecto  desilit  Hiero- 
nyma. 

L90  Sed    quoniam    secundfc     persa?pc    refl    ne- 
glig-entiam  creant,    peregrinationem    moraa    oe 

,!  ,  ad  insequentia  anni  mensem  Maium,  ac 
sacros  Pentecoatea  dies  distulit ;  non  tamen  in- 
terim  deerat  religionis  vel  oblita?  inoitamentum, 
vel  neglectae  supplicium,  quartana  febris,  qua 
temporis  spatio  afflictaretur.  Buh  finem  ergo 
Maii  (seu  dte  ixvi,  ut  notat  in  margine)  allaa 

dam  mulieres  sui  consilii  et  itineri.- 
ciasad  spccum   venit  Percgrini  montis  divea   B 

:  sacram.  llic  persoiutis  una  procibus,  dum 
comites  alia?  alio  uon  ionge  seccderent,  sola 
llieronyma  moram  in  antro  trahens  somno  cor- 
repta  Deiparam  Virginem  videre  sibi  est  ca- 
ruleo  amictam  pallio,  ad  Jesum  puellum  ulnis 
complexam ,   seseque    his    alloquentem.    Exsolu- 

/  venisti  quod  promiseras;  jara   igitur  vales. 

•a  simul  eademSanctimonialis  species,  quam 

in  nosocomio  viderat  eodem  ornata  ritu ;  locum- 

que  digito  designans,  ubi  suum  jacebat  corpus, 

Septembris  Tomus  12. 


Mcrnns 
J    S. 


«fofftw  ab  har 
tnulurr    PtlW 


hortatu  ut  fodiendum  curot ;  ac  certius  se  quo- 
que  sigrnuui  daturam  pollieetur,  ut  ipaum  perspe- 
ctum  habeat  mag-is. 

L93  Ubievanuitvisua,  llioronvma  remaperit  re- 
lig-iosis  viris  in  proximo  omnobio  do^entibua,  aliis- 
que.   Intercrat  lbi  Vitus  Amodams  una  oum  UXOre  '} 
sua   Hieronyma  socia;  is,  lioet  olim  reperiundo  7,17,"^'/ 
huicsacro  corpori  inanom  posuisSQl   operam,  modo  '»": 
muiieris  dicto,  a  CUJUS  injrenio  el   monhus  Kmi^i1 
abhonvrc  videhnt,  ut  id  mendaoii  strueret,  spem 
sibi,   atquo  animos   ivtoctos   son>it,   ooque   magia 
quod  looum  a   Hieronyma    uidioatum  nonio  h:\oU- 
nus,  ut  ouenobitai  illi  asserebant,  et  ez  Eama  ipse 
norat,  sorutatufl  esaet.  Bgxi  progressa  mulier,  ut 
propius  defodiendum  looum  pra3soriberet,  vidisse 
BQ   veluti   dissidente   solo    saxuin  in    altum    tolli 
sanoto  tost;it;i  OSl  :  quaro  intolli^ons  i.l    os>o,  qmnl 

paulo  ante  promissum  sibi  fueral  sigfnum,  ipso 
manum  tuuo  operi  alaoria  admovet,  et  leviter  ten- 
tare  aggreditur.  In  rdationc  Ms.,  dequa  mow, 
non  didtur  Hteronyma  ipsa  fbdisse;  sed  ins 
tisse,  ut  id  fwret,  et  facultatetn  impetrasse  a  su- 
periorecom  ntusPran  <rumtut  fbdereli- 

ceret  locoassignato. 
L98  Amodttus  vero   assumptua  allis  opermsutB 


E 

riim  nlui  r'iif- 

sociis  (c.v  quibus  duo  nofninantur  in  relatione  Pt*t9jMf,w* 
Ms.,  ri</ci/ci>{  Jaoobua    Genuenaia    et  Joannes 


Tirintinua,  ut  videtur ;  nam  ultima  vox  am,- 
bigue  est  scripta)  ad  montem  quarto  talendaa 
.lunii  regressua  rem  sedulo  Inoosptal  (juvantibus 
etiam  quatuor  Frsnciscanis  vioini  monasterii*) 
Ubi  multura  fossm  telluria  egessissent,  plureaoiue 
inter  exeroendum  Intermittendumque  opua  u 
traxissent  dics,  noo  ulluin  adbuo  Baorl  corpt 
apparerel  vefltiglum,  ejua  reperiundj  spem  pmne 
abjooorant ;  abjeoisaentqufl  etiam  antmos.  In  ali- 
quorum  interventua,  qui  quid  rel  ibi  ab  alila  g*- 
reretur  nesoiebant,  alia  quadam  ape  renovaiBflt. 
lli  theaaurum  eo  lo  looo  abatruaumj  oe  oio  quo 
fama  soriptoquo  prodituni  diotltabant,  Quoniam 
igitur  in  humano  peotore  plurimum  aurl  Baora 
fameavalet,  et  plerique  mortalium  vel  levlaalma 
Buspiclonla  que  ad  abstruaarum  divltiarum  Inve- 

atigaUonem  Lmpelluntur  ;  hi  omnes  oommi mi 

to  consilio,  vel  spe  aaorarum  rellquiarum  in apem 
potiundl  theaauri  ven  a,   vel  altera  potiu    -ii>  al- 
tera  auota,    alterutram  ln  irritum  minlrae  o  i  iu 
ram  rati,   quod  rellquum  eral  laboria,  exbaurira  i 
pergunt.  Sed  lentfl  prooedebal  "]"'-; :  li;"lJ   l','1M" 
tus  ab  nrbo  locua,   eorum    hominum   meua,    ;"i 
se  auamquc   mmlllam   alendam,  Bllia  Intenta  ou- 
ris,  et  elangueaoenfl  Bpi     moram  dod    raro  inji- 

oiebant.  8ed    hac  profeoto   mon es1   Deu  , 

nt  jnterim    anctflB  virgini  &c  laliaa  m  i  tlma  fflorlaa 
pararetur  Begea. 

Vd'6  ll.ir  omnia  etiam  narranlurem  processu 
coram  Cardinah  Doria  instituto  in  relatione  >><<>< 
memorata,  eco  qualubet  observare  aliqua,  Vri 
mo  muliar,  •■«>  niti,>ir»it  8.  BoaaliflBj  erai  wsor 
diot\  i"  Gattuto,  et  annorum  quadraginta 
eptem,  Hmc  >"><  tu  oirca  horam  leptimam, 
prouthorm  numerantur  in  Sicilia,  vidil  monia- 
Lem  albia  veatibu    Indutam,  qum  concinndbat  >>/ 

accendehat    tumpadf.,,1    <>>>•<»<  nttari.    Crcdidit 

haud  dubie  mgra    monialem  revera  <■■■-.<■,  >■><»< 
aquamabeapetit    <  dicatur  Postquamvero  .«»<< 

taerat  eo,  <j><<>  >•■>«!<>.»  <■■■',  »>>»/<>,  M<»«<<  i>«  «''■■/>« 
ruit,nei:  Benefactricem  \uamnoverat  ffieronp 
ma-.  sed  nxmiates  vatetv<> '<>>•><  ii,  quando  mam 
audiebant   visionem,  et  sanam  videbant  I/iero- 
nymam,  suspicatmsunt  fuisse  beatissimam  Virgi- 
nem  Mariam.  Sanata  autem  fuit  mulier,  non 

47  poat 


tiiqm  rifobui 

,wn,H  , 


(JU  r.  1,11,1    •!• 

ni  rdicto  /•<<  ta 
obmfoala 


ICCTOBK 

J  8. 


■  1 1 


324 

nostbiduum,  ut  habet  Saternus  ;  at  eadem  no- 

cTutCasclnus  eUam  scripsit ;  sed  post 

erat,  el  voto  necdum  satisfaaebant,  correptaesl 
febriquartana,  quma  mense  Octobn  anniiut 

usque  adftnem  fere  Maii  a tequentt$dur& 

vii  Occasio  tum  imptendi  ootum  mmts  diUxtum 
,,,,,  fuu  Jaeoba,  uasor   VUi  Amodmi,  obstrteta 

wtovisitandi  ecclesiam  •   1'^  ■->-■■<  one  ye- 

rearino,  quiaopeipsiu  i  graoi  inflrmtlate con> 
,„,„,,,„■    tociam  ,i„  adseitntFranct  cam  Am- 

phusa  cognat wam ;  hmc  t>ero  Hieronymam 

ad tand lumit,  Ita  tres  iUm  multeres 

admoniem  Pereg m  -  contulerunt,  ducente 

Yito  | dmo  Jacobmmarito,  in  ipsa  festivitate 

Pgntecostet  <-  die  xxvi  Maii  anni  L6M;#t> 
demgue  in  ecclesia       Bo  b  ia  non  modo  sacro 

Misse   fteo  interfuerunt    ted  instituta  ><-■ 

ft    ione  de  pevcatis,  eacro  etiam  epuio  refectx 

i-u  PeractU  hisce  pietatis  <  <•-  Uu  ,  //""< 

drJi    nmna  bibit  ds  aqua,qum  etiUando  labitur  in 

<■'■'•" '      luncam        Q     iltoj  atque  ita  tiberata  estfebn 

""""""  w  quarl >,  uti  ipsaet  maritus  ipsius,  quo- 

rum  testimonia  laudantur  in  Ms.,sibi  persua* 

i     erunt,  Alii  tndentur  credidisse  eanatam  esse, 

quia  votosuojam  xatisfecerai  .  atque  itasonant 

verbaeidemdictainvi  ione  moa  referenda.  Ve» 

rumpar refertt  utri  causm  sanitas  obtenta 

,.../  ,  |  ibatut .  •  "<"  '/('  ea  impetrata  oonstet,  et 
f\„  te  »i,  aqua  ausaconcui  — (  Porro  oisiopost 
aquam  ebibitam  talisfere  fuisse  dioitur  inkac 
m  ,  relationet  quatisa  8alerno  describitur :  vi- 
,-„,.,,  ,  ,,,  .,,,„„„  mulierem  pulchre  orna 
tamoum  puerulo  asserebai  Hieronymat  >rede- 
f„,i,:  .  beatissimam  Virginem  WarianuHmc 
,,„t  ..  oidetur  dicere    Pilia,   veniati  vo- 

t iiiiim  exaoluturo,  el    Impletura  i  esto  sana. 

n, .,    .  est  oidere 

klonlalem  albis  oestib  \tasnt  gum  docuit, 

ifn  ,,.■  trend  i  tset  oorpus  8.  Eto  alfm.  De  hac 
monialt  apparente  auotor  scripti  oaHstimat,  fuis- 
,\r  item  beatissimasn  Uei  G  .   sed  Casci- 

nua  ei  Salernus  reotius  hio  intelliguni  s.  i 

im,  roi  indicavit.  Alia  in 

tuper  qumdam  ieguntur  inMs.de  prmdictavi- 

sione, qua ccsptum  esi  qumri  ■  lamotmi  at 

,    saut  minoris  momentiprmtermitto .-  etregredior 

ad  Saternum, 

LUQ  Ric  pestilentiam  interim  Panortno  inve- 

,  qum  oidetur  fuisse  catamitas  Uta  gravissi* 

mtt.  oore  corpus  suum   reperiendum 

•  monuerai  Kosalta,  i  eferre  incipit  post  Casci- 

num  koc  modo ,  [neunte  enim  Junlo  ejui  anni 

ezitlalem  luem    Panormum  Invexil    barban  su- 

pellei  tebfl    Imbuta,  eo  oavigio   per  Impruden- 

tiiun    Impoi  tata,  quo    (  bri  ittanl    ii>i    ttaurorum 

Ltute  redempti   domum    poatllmlnlo  reduce- 

bantur.  M  venenl   In  pauooa   tnitio  tranafuaum, 

tnoxinalloe  atquealioa  Berpena  mieeram  iu  mo- 

dum  pemdere  arbam  ooompit:  trepldatum  tta- 

quc  Panorml  eal  tum   tnaoleotie,  tum  atrooitate 

morbl,  '|ui  Sorentiaaimui  etiam  popuUa  vaatitatem 

tnteotat.  \ilul  Intartm a magiatraUbua  pmtermte- 

i,  quod  humano  oonailio  effiej  potuit,  ul    aub 

Ipaum  tnitium  reprimeretur  luea.  Periatum  a  pu- 

blioia  soholia,    oompulflflR  muliarea  u  pueriUam- 

t.is,  ul   aeae  doml  oontlnerent,    neo  templa  adi- 

rent,  t»i.<i  qu«    proxime  aaaenl  oujuaque  domui, 

al  featifl  dumtaxal  diebua  ntl  rvm  divinam:  trana* 

rnlasrn  egrenUbue  eJeemoaynas,  ne  prodire  e 

rentur ;  ediotumj    ul   quidquid  bnrbar»   m< 


Uum  711"  IIhi 

<  BfpUI,  HM 
MIUII 


DE  S.  UOSALU  V1RG1>L. 

auud  cives  esset,  proderetur,  et  *re  publico  ad 
ZlLnll^L  pretio  persoluto,  in  ignem 
Sm  arderet.  Quibus  suppetebant  opes,  n 
TCevel  morbus,  vel  morbi  susp^cio  domum 
nvls^set,  positis  custodiis,  et  capitia  poena  in- 
«  abPaliorum  consuetudine  domo  conclusv 
sta  segregabantur  :  sed  Pro  aliis.  qujbus  angu- 
TdomiL  erat,  nowcomium  in  suburb, 0  pn- 
m0  constitutum,  atque  almd  demde  M 
Sficatum;  attribut^  ibi  domus  tum  pestilentia 
rabtdis  tum  seorsim  iis,  quos  conauetudo  cum 
Ssuspectas  fecerat;  curata  omnium  funerapu- 
blico  sumptu,  ut  quos  pestis  absumpserat,  affer- 
reutur.  Demum  nihil  sumptui  parsum,  sed  abun- 
de  auppeditata  omnia  cum  ministns  ,  medicis  , 
confessariis.  Moeror  tamen,  pavor,  ac  trepida- 
tio  adeo  pervaserant  singulos,  ut  faciem  urbis 
pauloante  florentissimam  repentinus  morbus  im- 
mutaverit.  Id  angebat  magis  quod  capta  consilia 
non  procederent,  nec  restingueretur  incendmm, 
sedsicutiflammainsylvam  incidens  urgenteven- 
to  latius  grassaretur.  Iffitur  ubi  humana  ope  vis 
morbi,  qua?  in  dies  recrudescere  videbatur , 
levari  non  poterat,  ad  divinam  promptiori  animo 
confugiendum  erat. 

19G    Qua    in  re  maxime    enituit  eminentissimi 

Oardinalis  Joannettini  Auris  *  archiepiscopi  Pa 

normitani  paterna  in  grregem    suum   caritas,  e 

insig-nis  in    rebus    omnibus  celsitudo  animi ,   et 

supra  casus  omnes  invicta  constantia.  Is  cum  ae- 

statem  illam  Thermis    Himerensibus  ageret,    le- 

vandm  BSgritndinia   gratia,  accepto  novae  calami- 

tatisnunoio,  statim  moras  omnes  rupit ;  nec  tan- 

ti   fecitvel  Thermitani  aeris  clementiam  sibi  pro 

pitiam,  vel  valetudinis  suse   parum  rirmae  discri- 

men,   quin    illico  laboranti    populo    opem ,    qua 

posset,  laturus,    Panormum    accederet.  Vix  eam 

attiffcrat,  cum  maxima  fortis  ac  suorum  amantis 

animi  documenta  dedit :  obvios    quosque   mcero- 

re  ac  metu  consternatos  erigere,   confirmare  gra- 

vitate    verborum,     comitate     consolari,     paupe- 

rurn  inopie,    quorum  cessantibus    ex   parte  opi- 

floiis,   advenarumque    commerciis  ,   crescebat   in 

dies    multitmlo,  Larga  stipe   succurrere ;   aliaque 

otnuiu,    qne  BUi  juris  ac  numeris    erat,    mature 

ourare.  Dispoaitia  vero  per  urbis  regiones   sacer- 

dotibUBj  qui  ex  relijriosis  farailiis  et  clero  animo- 

rum   siiluti    suum    devoverant    caput,    ut   Sacra- 

mentorum  ope  juvandls  ajgris  prassto  essent ;  eo 

intendit  mentera,  ut  univer-sus  populus  ad  Deum 

BUpplei     aniinum      precesque     converteret ,   et , 

quod  eaput  cst,  recte  factis  ad  misericordiam  in- 

fleoteret. 

lii?  Nec  >'itis  liabuit  perpetuam  illam  pre- 
cem,  qua3  secundis  etiam  rebus  Panormo  so- 
lemnis,  publico  cultu  ad  venerandum  proposi- 
to  auffnstiaaimo  Buoharistisa  Sacramento  quadra- 
geuis  horis,  Bingula  urbis  templa  obeundo,  per- 
ngitur;  sed  hunc  precandi  ritum  uno  tempore 
in  otnnibus  simul  aaoria  a>dibus  celebrari  jussit : 
Binffulis  etlam  Beligioaornin  Ordinibus,  quibue 
td  moru  eat,  suam  conditit  diem,  qua  ad  a?dem 
maximam  supplicatum  procederent;  quod  pieta- 
tis  offlcium  nudis  incedentes  pedibus,  flebilibus 
vocis  modia,  aliiaque  corporia  afflictationibus , 
offcusi  Numinia  metum  spectanti  populo  incu- 
tientea,  religioaisaime  obivere :  post  sing-ulas  ea- 
rum  familiarum  supplicationes,  solemnem  aliam 
totius  Religiosi  ccetus  et  cleri  indixit,  in  qua  per 
nrbem  sacrae  reJiqnis  sanctarum  virginum  ac 
martyrum  Christinae  ac  Nymphie,  quarum  in 
tutela   civitas   est,    ducerentur ;  est  ipse  antistes 

pont 


E 

qntt  de   caitsa, 
cum  pr.rtev 
at    aha  pietatit 
exercitia, 
'  tmtgn    Dnria 


pia  ac   nulcm 
nit  snpplicatio 
liaberetur, 


litanii»  fnuo 

runt 


DIE  QIWRTA 

A   pontificis  ritu  ornatus,  ac  supplex  etiam  senatus 

huic  postrenue  supplieationi  interfuit,  prosequen- 

te  sacrum  agmen  populo ,   lacrymis  perfuso ,  et 

clamoribus  divinam  opem   implorantibus    identi- 

dem  sublatis:  habita  vero  est  supplicatio  Idibus 

Julii  matutinis  horis.   Sed   insperato   edocere   nos 

voluit   Deus ,  quod  potissimum   calamitatis   per- 

fugium   Panormo   daret ,  et  cog*itationem  implo- 

randae  opis    a  diva   Rosalia   injecit ,   ut   invocata 

illico  adesset  singulari  beneticentiae  exemplo.  Sed 

opene  pretium  est  rem  tantam   accuratius  scribe- 

re,  eadem  oranino  fide,  qua  eam  sacerdotes  qua- 

tuor  pietate  non  miuus  quam   setatc  grraves,  seor- 

sim    ac   legitime    rogati  ,  jurejurando   coufirma- 

tam  explicavere.     Qui  illud    primum  sacramentn 

dicto  testati  sunt,  se    nihil  eorum,  qme  iu  IV- 

regrino  monte  agerentur,  usquam  accepisse,  neo 

ante    cogitasse,    aut  convenisse   inter    se ,    ut  ul 

facereut,  quod  divino  solum  impellcnte  Bpiritu  fa- 

ctum  esse  narrabimus. 

cantores  s.  198  Duo  ergo  sacerdotum  paria,   intcr   utruin- 

Roialiamin      qUe  frequentissimi  cleri  versura  ,  saoris  vestibus 

muneri  ac  tempori   congruis  ornati    inoedebant  j 

horum    erat    Sanctorum   nomina    in    litauias  di- 

g*esta  iuvocando  caeteris   praecinere  j    nec    unum 

H  cantorum   par   ab  altero    peudebat,   sed    cum   u- 

numquodque  suum    ducerct  ehorum  ,  unius  fer- 

me     stadii     intervallo    disjungebantur    invicem, 

quod   spatii    cleri    ordines  occupabant,    sacra  et- 

iam    peg-mata  sanctorum  Rocchi ,   Sebastiani ,  ct 

aliorum   iutcrposita  inter   utrosque  cantores  ,  at- 

quc  his  oircUmfusa  hommum  multitudo  inutuum 

eripiebaut  aspectum  ,  ut    ne   annucrc   quidem  u- 

num   par  alteri ,    nedum    alloqui ,   nec    distincte 

audiri  invicem  possent.  Jam    ubi   ad    sanotarum 

virginum   chorum    in    ea   litaniarum   invocatione 

processsum   est,   additeeque  post  alias  cxtra  ordi- 

nem  fuissent  virg-ines ,  ut    moris    est,    Panormi- 

tanse  nrbis  patronae,  Christiana,  Nympha,  et  Oliva 

(nam  D.  Agatha  jam  suo  pra;cesserat  loeo)  D.  Petrua 

Garofalus,  eujus  ad  quintum  et  sexagesimum  an- 

uum  provecta  setns,  circumstautium  id  sibi  nemine 

suggerente,  interuo  quodam  acdivino  actu  imp  tu 

collegam   sibi  D.   Franciscura  Moscarellum    rogat 

submissa  voce,  placcrctnc  invooari  insuper  S.  vir- 

ginem Rosaliam ?  Ilem,  hocipsum,  inquit  illc.  agi 

tabam  animo.  ltaquc  hac  subita  conspiratione  ani 

r  morum,  sublata  de  more  voce,  S.  Rosaliam  invo- 

cant. 

niroconfeniu,        199    Altero    vero   cantorum    collegium,    licet 

UcetBicinvo-    qUid  ab  altero  fieret  minime  conecium  essei,  eo- 

can  hmc  non  dem  pene   teinpore  ,  eodemque    virginum   ioco  , 

eamdera  divinitus  injectam  protullt   vocem.   Hoc 

tantum    interfuit,    quod   alterne   cantoribus    I). 

Joseph    Pate   S.   Anastasiam,    quam    prn:t<Tu.i  .■ 

rant,    invccare  cogitabat,  et  collegce  id  6 

dum   proposuit;   is    vcro ,    cui    D.    VincentiJ   dc 

Amato    nomcn    erat ,     S.    Anastasiai  8.    Bosa 

pra?ponendam    ccnsuit :  ncc   raora  uno   consensu 

erafl    opem    implorarunt.    Knimvero    quamquam 

aliquot  ante  Bfficulis  ex  veteribus  <■  dic 

pertum  deinde  fuerit   inter   sanctarum   virginum 

numerum  in  litaniis  invocari  solitam  8   Bosaliam; 

antiquato  tamen  decretis  pontificm  m   II- 

taniarum  ritu,    retentis  dumtaxat  trium  patrona- 

rum,  quas  modo  recensui ,  nominiDUB,    raos  in- 

vocanda?   nostrae   vir<rinis    Kosali»   in   desuetudi- 

nem  jam  diuabierat:  et  sane  cura  eo  piwcinen- 

di  munere  hi  sacerdotes  plures  annos  functi  es- 

sent     numquam   tamen  aut   S.    Boealifl    nomen 

litaniis   inscruerant,   aut   dc  eo  advocando   cogi- 

taverant,  nec  si  cogitassent,  ausissent  umquam 


SBPTEMBRIS.  ao5 

id  pnestare,  cum  ecolesiasUoOB  disoipUno   ac  ri-       mmbh 
tuum  ab  Ecclesia  prasoriptorum   retinentisslmua        J  s 
esset  archiepiscopus  Auria,  novarum  simul  renun 
osor  ac  severtssimus  vindex,  ai  quid  oontra  il- 
los,  aut  prseter  moribus  admissam  eonsuetudinem 
peccaretur. 

200  Quare  credidere  ii  saoerdotes  .  recentl  ad-  pwd*a*»8 
huc  facto,  (quodpostea  sauote  jurarunt)  eam  sibi  hH'*Mft*/B- 
a  Deo   oogitatiouem  immissam:  ubi   vero   oooi-  JJJJJ  ***** 
dente  sole  alterum  par  de  aJterius  Impulsu  et  raoto 
U itj ,   multo  vero   magiSj  postquam  postero 
die  de  saori  oorporis  S.  Rosaliea  inventione  fama 
percrebuit,  dubitare  se  non   posse  oonflrmarunt, 
qui  divino  afflati  spiritu  id  etreoissent  Hach 
Salernus,  qui  Cascini  relationem  compend 
Latinam  fecit.  Sane  pra  ceteris  in  hisce  miran- 
dus  est  consensus  ille  quatuor  sacerdotum  in  no- 
minandaS,  Rosalla,  eaque  prtet  etudinem 

invocanda,  Res  tamen  illa  sic  firmatura  C  si 
no,  utprorsus  indubia  videatur    I  es 

eamdem  historiam  narrantesnon  adducot 
Gascini  tanta  sii  integritas,  ut  in  hisce,  qum  vide- 
repotuit,  etjuratis  multorum  testimoniis  eaacte 
cognoscere,  ejus  testimonium  omni  excej  Uonesit 
majus  Quapropter  ad  corporis  inventionem,ques  K 
eottem  die  w  Julii,  pro  priedicta  supplicatio  in- 
stitataestin  urbe  Parnormitanat  ewtra  urbem 
in  monte  Peregrino  contigit,  accedo, 


§  XIX.  Corporis  inventio,  qua  nun- 
tiata  Cardinali  archiepiscopo,  hic 
iilud  occulte  ad  palatium  suum 
deferri  jubet:  Isetitia  populi   Ro- 

saliam  patronam  cupiontis:  bene- 
ficia  muita  mox  impetrata. 


Cascinus  lib,  i  cap,  B  refert  corporis  inven-   Qwantn 
fium;n  ,  i,f»scrratque  quinquaginta    circiter  ^netacorpu§, 

,,,  ,  ,  ,  ■       nottlabortm 

dies  effluansse  a  coepto  opere  usque  ad  tnvontio    ' L  nilii 

nemt  non   ita  tamen,  ut  singulis  diebus  fode-  mpium 
rint,  srit  sufiiiitte  tntn.mn  ittitni  u<t  dies  aliquot  v 
intermitterent,   ac  deinde  resumerent,    Aderai 
semper  Hieronyma,  quee  looum  in  visionedidi 
cerat,  et  maritus  ipsius  Benedictus  lo  Oatiuto 
etian\  adfuit',  dum  eorpus  in\  entum  e  *t,  ui  di  r<  o 

ppius  laudata  relalione  Ms.,  in  qua  alix  non 
paua  enumerantur,  qui  subinde  accedebant,  ac 
iterum  discedebant,  •i<><><t  de  corpore  inveniendo 
Vonnulli  etiam  foderunt  nes*  ientes, 
quid  ageretur ,  credentesque  pr.ofanum  quserx 
thesaurum.  Ve\  ■  aliaque  nonnulla  ibidem 

relata  parum  •  onducunt  adpropositum  nostrum  . 
d  i  .<  ;cinu  .  -,.  \tilur  Sntemu  .    i  U  git  e ' 

proccs  "  fere  omnia,  qu&  ad  e  ■  a*  tam  in\  entioni 
notitiam  sunt  necessaria  Quapropter  adSalei 
num regredior, pauca  subinde  •■<   \f$.  illius  re- 
tatioui  bretitet   inserturus,  ub\  oper&   pretium 
videbitur. 

''  8ed,   inquit,   ut   quonam   modo  compel    diiunucona 
lata  vlrgo  Bosalla,  suppllcantl    popull    prece    i    nuaiumftnvi 

adferitj  el   ad  opem&rendam  aoour    tltrum 
rerit,   posteTorum  memorlffi  tradamui  i    ad 
sores,  (quorum  antesignanus  semper  erat  Vitu 
Amod&us, )    revertatur    oratio.    Bepetleranl    illi 
eruenda;  telluris   laborem,  ( cwptum  xxix   Maii, 


.,,  .1  .  .. 

poatni 

1. 1 1 

ffUfli 


52(.  DE  S.  BOSALIA 

i      *erf;  8tepe  intermUaum.  Imo  alacrius  aggressis  sex 
1  B  o    dies  modo  consumpserant,  cum  Idibus  Ju- 

lii  pntcipiti  jam  die  intet  fodiendum,  egesta  jam 
bomo  qnindedm  pedei  alta,  in  magnum  vivum- 
que  Incidunt  saxum,  cujus  longitudo  ad  sex  et 
ampliu»  palmoi  prodncte,  latitudo  et  altitudo 
triboj  continebatur,  Em  jti.  id  tamum  jara 
invenerant  dit  prmcedenth  ed  inejus  circuUu 
pergebant  fodere,  quodminimesuspicarentur  in 

fregerint,  »>  mocc  \equitw  -  Pergit  ■       ■  llJ- 

Idum  (samumj  videbator: 

tnhendo  deliberarunt ;  cum  e- 

djid  .,.  u  |ul .  |o  montfi  rop  bw  n  t, 

U  Uurl  uo  liqui         I  I     ■  '  iis 

,  rjuo  minua  ulterlua  pergerent.  Punibus  ve- 

■  macbioarum  Lng  "Java 

diflW  iggredluntur \  et  primo  fragmeo  mo- 

jin  i,  i  iium  (Be~ 

■..  tum  lo  u  ua,  ut  iJ 

■  ■■ 

aliquantulum  luotai 
ium  exigui  i  Lua.  i» 

i  idi  i  sua ,  viriumqu  rtUI- 

tut<  m 
tiiH  b    confic 

|,    in  o- 

jiim  oonatu     Imul  moll       I  illlt- 

Nlhil  dum  dtvlnum    ■  i    ' 

Qoi  n  ntj  iii  alio  ft  men  lUud  ictu 

dJ  i  umpuol    st  vai  aui  oimadvertunt,   & 

Jorl 

tur  atl  m  arrepti   fragmi- 

iii      ■  .  iii  ,  cui  i  '\o,  qua 

irlam  vldi  int  illico 

in-ti 

i  nobio    bci  1 1  uot ;   oumqui 
i  iml 
LDtueroDtur,  Bcnacro  uiiqul 

iiiiinii  magia ,  qui  d  aoo  omnil  i      b      per- 
■  'i  i  i 

pro- 
pit.fi  i/ .   ,  ■  ..■  inter 

fbdiendum,  postquam  sawu     p      lictum  fln 

ertum,  suavis  o  oeptus  est  mane  dieix 

Juiii,et  iterum  <■■   .       .  frustuma 

■■( ,  ad  tuno  intenti  labori,  non 
ntanimum  adodorern  itlum.Deinde  ve- 
■ 
idque  de  m  juromento  ftrmavit  Francisoui 
Fiume  Franoiscanus, 

..<., '"'    Redeamus  ad  Salemum,  qui  ttd  /»ose- 

'"»'    quitur;   Reputabanl  illi  eulmo  dou  eine  Blngulari 

'"'■  Del  proi  Ideutl  i  (    i         ■  immunem         ■  b  mo 

rem  bo   lapide,  Bjquo  iq  Ln   marmoreo  tumulo, 

larta  teota  llla  ossa  habtta  j  InteUigebantjam  uou 

l\   DfttlVO  >c  supiTlltns  ; 

Bd  divlnltua  Ipela  dod  oploantibua  datum  ludi- 
olum,  quod  mentem  aUo  diatractam  Bt  jaoentem 
oxolteret,    Uaorl  ad  axtrahenojun  raU- 

quam  lapldla  molem  ae  aooinguut  Bed  Virgo, 
quai  ie  diffloiUoram  ln  exiguo  rragmento  aolum 
oranlum  oonttnente  pnabuit ,  m  lemat  eo  pro- 
digio  proderel  .  Jam  agoita  loviorem  aflboit  mo- 
Lam,  quai  raUquum  Inolueerat  oorpua.  Quare 
duorum  homlnum  manibua  nullo  fuitia  mlmiui- 
oulo  aduota  tam  hoUe  aat,  ut  Levare  Bamel  ii- 
lam  dixiaaea  potlus,  quam  alevari,  Propiua  ta* 
ro  ohjeotua  ooulia  Ule  Baxeua  tntegerrimi  corpo- 
ns  tumulua  admiratlonem  exoivit ,  quippe  uec 
oompagibua  oohjarana ,  oaque  rimulia  fatiaoena, 
neque  lataribua  prominana,  ueo  ullo  teotuaoper- 


VIKGINE- 

cuio  nullum  dedisse  aditum,  qua  corpus  inferretur, 
apertissime  demonstrabat. 

205  Postquam   persuasum   eat    omnibus,    qui 

in  antrum   coavenerant,  S.   Eosali®  corpus   m- 

ventum,  advolat   eontinuo    nuncius  ad    senatum 

unus  ex  religioaie  viris  :  senatus  rem  defert   ad 

prinoipem  filibertum,  Sabaudia:  ducis  fihum    yi- 

ces  retfis  in  administranda  Sicilia  obeuntem.  Ille 

ejus  rei  cognitionem  ,  ut  jus    fasque  erat ,  inte- 

gram  Cardiuali  Auri*  archiepiscopo  reliqmt :  sed 

bio  .uamiliico  desiderari  diligentiam,  aut  a3qua- 

lcm  tanta;  rei   prudentiam  nou  est  passus.  Quare 

eodem    temporis    puncto    certos   destinat  viros , 

quibusfidei  plurimum  iuerat,  suo  et  senatus  sa- 

teiiitio  munitos,  ut   quidquid  inventuui  esset,  a 

cujusvia  arrogantia  ac  fraude  praestarent  iutegrum. 

[Jbi    iUux.it ,   alios  submisit    majoris    auctoritatis 

viroe  inqnisitum,  ut  quam  maxima  fide  gesta  e- 

ventaque  omnia  in  tabulas  reierrentur.  Jussitque 

inventam  corpus  uocte  insequenti ,  quam    occul- 

tc  poterat,   in  suum  domicilium  transvebi,   atque 

rio   decenter  asservarij    in   re  tanti  mo- 

menti  consulto  magifl    quam  properato  opus  es- 

se  ratus,  expectandumque   esse,  dum   Deus  cer- 

fcis  doeumenta  daret.    Sed  inter  alia 

iu  Investigandis,  tum  etiam  in  traducendis  iis  re- 

liquiis,  pra^olarissimum  dedit  tota  illa  saxea  mo- 

tot  partibus  major  eo  fragmento  ,   quod  ^u- 

stolli    unius   hominifl  oonatu  uon  potuit,  quot  a 

reliquo corpon  urcaput;  sicuti  enim,  cum 

rotur  e  oavea,    levls  \    ita   cum    Panormum 

tranaierretur,  Levissima  efieota  cst.  A.rcaa  iuclusa 

LigneaB  unius  hominis  humcro  per  salebras  ardui 

montis  lougo  viarum   tractu,  uullo  tamen  uegotio. 

in  <{ito  erat  pars  capitis,  alla- 

tum  est  Panormum  noctuante  zviJulii,  et  seqnen- 

octe reliquum  corpus,  utlegiturtam  in  Ais, 

n  in  oratione  archiepiscopi  Cardi- 

•  apud  f ..'..'  ..ug.  G'0. 

d  inoredibile  memoratu  est,  ait  Saler- 

quam  citissime  inventi  oorporiH  fama  perva- 

ait   urbem;  quain  grata  acciderit  civibus,  et 

quam  ingeuti  pietatis  ao  Imtitiea  scnsu  in  omnium 

anixnos  penitus  illapsasit,  Uua  vo\  omniumeratj 

mox  urbem  b  pestilentia  novo  Alumnae  surn  pa- 

■    ■     '  ■  ■  am.  Quid  aliud  esse,   quod  ma- 

■  bus  tantum  boni  r    ei  .  ■■    et   Deus? 

Vlllll'"i"  ""i'  ■  i  intercesslonem  hominibus 

i:  eumdem  el  beUum  inferre  ,  et  pacis  iu- 

tarpretea  dare        I    are  vulnera,  et  suppeditare 

■  lia;    ejua   provldentiaa  ease,   ut   oum  iude 

'enefioJ  genei  bb  existunt,  hino  aiexiphar- 

tur;  1 1  ubi  puuguut  apin»,  recreent 

DifflcUe  diotu  est,  quantum  axdere   popu- 

lus  m  Virginem  omperit,  ut  facile  divino  impul- 

Bun  Bpiritu  ondi  posael :  S.  itosaiis  nomen,  quod 

antea    maxima  pars  Ignorabat,    oelebrare :  cre- 

biia  ooronia  de  ea  mieoere  sermouem;  sua  stu- 

dia  promere;  aliua  alium  hortari,  et  in  >pem  sa- 

lutiaadduoere:    moutem   Peregrinum   frequentes 

aubirc,  epeoum  Invisere,  diaaecti  lapidxa  fra^men- 

ta  in  pretiu  haU-re,  et  quasJ  gemmas  excerpere- 

bx  humo  pulverem,  e  stillicidio  aquum  petere- 

mox  expreesaa  tvpis  imngines  S.  Virginis  parare 

s.bi.  quiaqoe  vanarari,  ac  postibus  domua,  quasi 

peatifl  amuletum  affigere.    Quare   vix    duodecim 

diea  effluxerant .  cum  Banataa  populusque  indi. 

.ucUio  omnium  sutTragiis  patrouam  sibi  san- 

i    Kosaliam    expetiit,    delegitque;   tum  ejus 

rehquus.  quando  ipsa    publice    colendi    potestas 

fieret.  arcam  az   solido  argeuto,    solemui   quot- 

annia  pompa  per  urbis  vias  circumferendam .  ac 

delubrum 


D 

quod  ad  pala- 
(ium  arcltit- 
pitcopi  trans- 
ferlur. 


I  ulgatu  ni- 
itionit  /((- 
ma,  miro  »m- 
vium  ardoi  6 
patrona  eligi- 
ii-r  Sancta, 


yiu-  continuo 
incipit  ntira- 
cutis  cttiretcc 
re. 


DIE  Q.UARTA 
A  delubrum   in  sede  maxima  ornatissimum  publieo 
aere  construenda  sanxerunt. 

-07  Sed  quis  innumera  sanctae  Tirgfiuis  be- 
nencia  ac  miracula  in  maxima  varietate  locorum 
ac  temporum  per  urbem  supra  omnem  naturae 
vim  patrata  euumeret  ?  Iuitiuni  quidcm  faetum 
ab  eo ,  qui  peste  correptus  iu  lazareto  ( ita  ab 
ulceroso  Lazaro  Itali  vocaut  hoc  nosocomii  ge- 
nus,  quod  pestilentia  attaotis  usui  est)  cum  ui- 
hil  de  translatione  sacri  corporis  perseusisset , 
divinitussolum  admouitus ,  Nunc,  inquit,  ei  mon- 
te  corpus  S.  Rosaliie  deportatur  :  dictisque  sup- 
plicatis  tidem  exteinplo  fecit  recepta  cx  inspe- 
rato  valctudo.  JIox  dum  aegria  corporibus  vel 
aliquid  ex  antro  collectum  pie  applicaretur  ,  vel 
modicum  aquae  sive  dc  apecu  exstillautis  ,  sive 
cui  frustum  saxi  illius  aut  ossis  fuisset  infusum, 
ebiberetur,  tot  tantaque  prodigia,  contra  pcsti- 
lentes  praacipue  exitialesque  morbos,  oonsequuta 
sunt,  ut  eorum  numerus,  non  aeous  ac  admi- 
randus  modus,  fidem  superent.  Ne  quid  tameu 
piis  populi  motibus  ,  vulgique  admurmuratioui- 
bus  daretur,  optimum  factu,  ac  necessarium 
B  Cardinali  archiepiscopo  visum  est ,  de  iis  cogno- 
sci,etin  publicas  tabulas  singillatim  referri,  ro- 
gatis  legitime  juratisque  testibus.  Sed  eadem  , 
quss  a  plerisque  depellebatur  pestilentia,  maximo 
impedimeuto  erat ;  cum  enim  aagrotia ,  eorumque 
familiaribus  pedem  domo  nou  liceret  efferre  , 
longumque  dierum  intervallum  intcrcurreret  , 
quousque  suspicionem  rite  deponeret ,  ne  quid 
mali  in  alios  manare  posset  ,  late  item  aerpena 
in  alios  et  alios  morbus,  aliseque  plurimsa  currn 
celeritatem  probationum  retardabant,  De  mul- 
tis  vero  liquido  brevi  coustitit ,  qnae  ne  hujusoe 
narrationis  seriem  intercidere  cogamur,  satius 
visum  cst  hic  non  referre  ;  sed  ex  eo  miracu- 
lorum  numero  pauca  sub  tinem  attexemuH,  Ha- 
ctenus  Salernus  ,  cujus  collectio nem  miraculo- 
rum  dabo  post  Vitam  infra  edendam  i  plura 
quoque  ex  Cascino  deinde  Laiina  faciam  ac  sub- 
jungam. 


%  XX.  Cura  archiepiscopi  de  exami- 
nandis  reliquiis  ;  pestis  non  nihil 
mitigata :  consultatio  theologorum 
et  medicorum  irrita :  dilata  appro- 
batione,  pestis  recrudescit :  altera 
medicorum  consultatio. 


8EPTEMBR1S. 


327 


Vota  Panormi 
eonira  pestem 
facta, 


D 


istraxit  interim  aliquantuluin  Cardinalifl  ani- 
mum  adversa  principifl  Filibertl  proregis 
valetudo  ,  tum  mors  111  Nonas  Augusti ,  ac  de- 
mum  eidem  Cardiuali  tum  lpsius  principis  suf- 
fragio  ,  tum  totius  regii  cousilii  conscnsionc,  de- 
mandata  Sicilise  administratio.  Xovum  ergo  ma- 
gistratum  cum  iniisset  Cardinalis  Auria  postridie 
Nonas  AugUSti,  novas  animo  curas  agitans ,  li- 
cet  nihil  eorum ,  qua?  ad  humanam  industriam 
vigilantiamque  spectarent ,  praitermitti  patere- 
tur  totius  tamen  urbis  ac  regni  salutem  ( nam 
et  alias  urbes  pestis  invaserat ,  et  reliquis  e  pro- 
pinquo  periculum  imminebat )  in  divinis  reme- 
diis  potissimum  niti  sentiebat.  Quare  nova  etiam 
ira?  dmnas  placamina  excogitari    ccepta,  et  no- 


vis  ingrueutibus  malis  nova  subinde  patcocinia  ad- 

vredeerevit.  Prima ia Virginia  Deipares  obse- 

quns  cura  fuit,  iu  qua  plurimum  spei  sitnm    Issum- 

ptffi  igitur  in  oalum  Virginis  die  ,  dum  saorum 

op8rareturantistea,8enatusaoreliqttusmag'istratu3 
et  persumu  Byndioum  populus  Juraruut»  voveruni 
pubhce,  sead  pades  summa  hominum  superumque 
Reg  imbentesexanimiaui  sententia  f 

Deiparam  Virginem  singulari  ejus,  quem  paritura 
lir:lt ;  bene  ua  labis  exortem  in  Ipso 

oeptu  extitisse,  qusa  jam  ab  ultfma  origine  [renua 
uumanum  pervasit;  ueo  umquam  eam  sententiam 
extorqueri  sibi  passuros.dum  per  Pontifiois  Romani 
soitalioerel  eam  tueri.  Tum  pervigilfum  diei,  qul 
conceptee  DeipawB  saoer  est,  mense  Decembrij 
jejunio  .  ipsumoue  diem  peouliari  aolemnique  , 
ter  solitum  honore  publioo  oelebraturoa  Bpopo 
runt. 

»09  Adjeota  deinde  vota  de  oolenda  D.   Ro  d 
lia  in  patronarum   uumero,    at  de   arca  ar 
tea  ejus   reliquiis  oonstruenda,  oum    publi 
oultum  propositaa  erunt:  deinde  iutrabreve  tem- 
poris  intervallum  alil  et   plures   Sanoti   In  patro 
nos  orbis  a  senatu  adleofi,  ut  privato  oliquorum 
idpie  petentium  seosui  fiere  ,  aed  nilni  m 

terim  remittebal   peatis ;  ad  D,  &o  ■    b  oimirum 
patrooinium    nos   rejioiebal   Deipara,    oui    Deus 
nominis  tuno   non  adeo  olari   oelebri  atem   oom 
parare  per  ejua  benefloia  sauxerat.  e.tque,   ul  ld 

semel  dfcam  ,  quod  acepiua   e  tperientia   i pro 

bante  compertum  est,  reorudesoen  i  pestlleutioa 
vis  debacob  Lbatur  vehementiu  .  quotie  i  s  aorc 
rum  Etosalise  reliquiarum  declaratione  ui  renda 
antistitis  animus,  sive  miniatrorum  oegligentla, 
tve  rei  diffloultate  ,  sive  aJiis  ouris  proapeditua 
retardabatur ;  mitesoebat  vero,  oum  ad  eam  re 
dibat  ;  restinota  demum  esl  ,  ut  dloemufl ,  oum  eaa 
solemni  pompa  oircumdu  itaa ,  agnitojque  publioum 
aooelebrem  oultum  sunt  oonsequutra,  Uao  urbis 
Panormitanm  vota,  miro consensu  factatlatim 
explicat  Cascinus  libro  \  cap  0  et  I  ;  ub\  et  pltt* 
res  recenset  Sanctos  ,  quos  sibi  tuno  patrono 

(jerintt  I'ft/mrmifau/.  Deiinle  enp.    $  recenset  IlU 

manas  industrias ,  fjuas  eoutru  pestem  fr\ 
multipticarunt. 

210  Ventum  inl  rea   i   tt  ut  pergit  SaU  *  \ 
ad  Septembris   Initium  ,   in  oujua  quartum  di<  m 
Inoidit  8.    tiosaliffl    in  caalum    abitus ,    featu  que 
ejua  cultua.   Et  mirandum  fult  quantum  exarsere 
e|  ni.-!".i  i  y->\  us  ,  et  populJ   Btudla   in   eo  tum  prl- 
mum    oli  mniorJ  ritu  celebrando ;  uam   ln   I 
in  eacrarum  precum  offlcio  el  re  &l\  Ina  eju  mi  □ 
tio  inter    i  mndarum  partium  vlrgim     nuila  am 

plioria    venerationJ  i  tln  batur, 

imiiiiuin  ergo    est    ln  pervigilio   Jejunlum ,  et 

religio  e  feriarl  ;  supplicatlo  quoque  ,  aed  

et  tempua  ferebat,  moderatiore  pompae  appara 
tu  ,  babita  eat  ,  deductamque  S«  virginia  Boanlia 
depictam  imaginem  eximiaa  pietatli  Bensu  todi 
rata  cst  effuaa  popull  multitudoj  mullerum  mo 
,  quee  oullo  ediot  I  jam  anti  b  propo  lt]  me 
tu  retineri  potuit ,  quic  domo  i  rumpi  rent .  nl 
mio  fortaeae ,  plusquam  bumano  consillo  j  si 
erat ,  s.  Virginis  ope  fretflBj  quod  nihil  exeo  dJ 

u  ,  eolcrjdii:    illiu  '    cau  \'<\    racto  ,    OOOipiendum 

detrimentl  foret  Nec  ^ ■»  fe/elllt  ab  bac  sup- 
plicatioi  :  mittere  vla  morbl  adeo  vlsa  eat ,  ut , 
cum  pauci  admodum  duo»  fpaofl  menaea  vcl  DO- 
vo  contagio  inficerentur ,  ve\  ei  eo  Interlrent, 
laxata  tandem  fuerlnt  per  urbem  j'''j"iii  commer- 


ii  ctobi 
J  S. 


rtiom  ile  co- 
(endfl  S.  tiotn- 
Ua  ut  paif<onaj 


E 


■  itivitai 
tune  tolmnlvA 
toltto  •  •  ii 

lnatit. 

V 


cia. 


!  I  itcrim   cum   sedata  aliquantniM  peete ,  et 

Clvftfl 


civftaa    wlerando    et 

Idemqus  prorei  eon  nlendo  roopimet ,  vide- 
miraculs  non  temere  in  vulgus  jactari , 

ied  relatum  brevl  foiwe  trecentornm  circiter  te- 
oontuindeap-  Btimonlum  ;  senatns  etiam  popnliuqae  prodigiis 
prebandu  rt-  (,\  beneficfis  excitus  efflagitare  noo  desisteret ,  ut 


iUCIOtt 

J     S 
Vette  nftnnilut 

ftdata,  Cardi- 
naUj  tfnologe 


UquU 


,   II»!    ■  ■■•< 

ftfqm  iubii  < 

irttt, 

■M. 


Klf 

lOHflN 

■  llrn 


DB  S.  R08AHA  VIKGINE 

occasum,  obscuro  jam  ccelo  ,  ad  inspiciendum  ea 
coovenissent  ,  domesticarum  facularum  lux  non  sa- 
tu,  rem  aperiebat;  non  solum  enim  circumjecta 
[nsertiBOfleibufl  saxa  fallebant  oculorumaciem,  ut 
nihildeeorumdem  ossium  magnitudme  atque  na- 
turacoDJectare  facile  possent :  sed  cum  ad  justam 
BcheUdifl  quantitatem  concreti  lapidis  moles  supe- 
rindo  *,   oeo  unam  ab  altera  statim  dijudi- 

candi  per  malignam  illam  lucem  umbras  etiam  of- 
fundentem  copia  esset,  monstrosi  potius  cujusdam 
corporis  speciem  ea  moles  prabuit,  longe  sohtam 
virilis  uedum  fseminei  corporismagnitudinem  exce- 

dentis. 

2]  I  Aoceseit etiam  ea  dubitatio,  ne  confusa  cum 

<»dem  humatis  antro  ea  ossa  jam  fuissent ; 

triaenimibi  Baxaex  mole,  etmodotria  videbautur 

esse  capita,  giffanteum,  pnerile  alterum,  medio- 

cre  certiom.  Objecta  ergo  primo  fere  aspectu  ea 

speci'-,  tjiliil  diligentiua  scrutandum  rati,  ad  Car- 

dlnalem  decepti  retulere,  quid  vidissent.  Perculit 

|  ardinalisanimum,  hominis  alioqui  pro  iu- 

Mta  ingenio  prudentia  minime  proni  ad  tidem  in- 

rebus  adhihcndara.  Krgo  medicis  severissime 

l:\it,  oe  quid  nou  modo  in  vulgus  sparge- 

renl  ,   sed  ne  coiquam  communicarent.    Ingentes 

illc  secuni  curas  agitabat,   Deum  ,  qui  tot  mira- 

■  ■t  ,  adfuturum  sperans.  Non  parum 

Interim  tacitus  u:stuantem  auimum  avertit.    Haec 

ita     ii  i;itur    omniuin     eonsiliorum     auctor 

Deua,     tit    per   morbi    incrementa    totius    populi 

peooata  leveriori  mulctarentur  supplicio,    et  cu- 

mulatior  mde  gloria  8.  Etosalis  suo  veniret  tem- 

pore. 

215    Ergo  per  ocoasionem   tum  coeuntis   po- 

puli  ol)  laxata  eoinmcrcia,    tum   intermissaB  de  sa- 

cris   reliquiifl  ooiendifl  curas,    ut   diximus  ,  inter 

iii  qiic  Novembres,  qinc  paulo  ante  pesti- 

bb   flamma   extincta   propeinodum   videbatur, 

taoitua  primum  Incrementis,  mox  magia  magisque 

debacohari  per  arbem,  et  veluti  si  ex  multis  simul 

!"' 'i    iiia^iui   vi     jrlobulorum  esset  e  beliicis  tor- 

mentlfl  exploaa,lta  ex  omnibus   urbis  vicis  novi 

oontagionum  nunoii  obstrepebant  auribus ;  mul- 

tla  paaaim    pestem   inoidere ,  plerosque  interirej 

\i\  spatium  ourandse superesse ,  ita  aimul  pesteet 

morte  opprimi ;  deseri  oolonia  domos,  deleri  femi- 

lias ;  oppleta  defunotorum  aggestie  oorporibustrahi 

feretraj  oentena  quotidie  eoque  amplius  exanima 

corpora  ,     totidemque    morbo    metuque   propemo- 

dum  c\;i:.  i  certam  ferme  perniciem  extra 

urbem  ad  laxaretum  effierri.  Cumqne  noctu  et  in- 

tcrdiu  comploratio    amioorum  ,    filiormn   orbita- 

parentum    et   conjugum    dolor  in  squallore 

■.  ao  pulaia  vestibus,  el  ejuiatu  objiceren 

tur  ooulia  atque    auribua,  tantum  terroris  inje- 

rUuu  qui    antea  impavidi  stctcrant   couci- 

derent  animis.  Lnterim  oum   adfuiaset  conceptae 

woa  8St   Decembria    non  is 

modo,  otex  voto  consntutum  erat,  solemnissimufl 

luil ,  scd  per  aeptem  etiam  tnaequentes  dies    in- 

gentJ  populorum  oonoursu  in  S.  Krancisci,  privile- 

Sniflco  apparatu  ,  quoti- 

oelebratum  est.  Virus 


D 


Inventum  corpna  per  ipsum,  cni  legitima  id  de- 
rnendi  potestas  a   aaCTOsanoto  Tridentino  con- 
cilio  permiaaa  erat,  venenui  licerei  pnbliee;ex 
ejosdem    conoilii   praB  cripto  H 
aliosqua   rirtata  doctrfoaque   losign  os,  at- 

qm   .  gioeis  (amflifi   '■■^\nn  moderatores  in 

gravitate  pro- 

posfta,   sc   rernm  g-estarum  nurjaouwnunque  se- 

,:    i  ,iii,i     explicats,  raand  ■■  ,  utmox 

per  otlum  domf  diligenter 

l,    Jptam   <<'<tnem    Cardinatis ,   qua 

,  ,,,ll/t ,./,,/,,  theologo  i  aUoi  tUtu  >'■',  recital  Casci* 
,.,, .  oap,  '.-.  /■  <><    8  autem  lie  tdtima 

Novembi  <  i   ibidem  aeserii    i  ■  ata  tunc 

, .  ih,  ologti  !>"''  "■>'  '■  <!•'"  >"  ' '  ■  n'um 

,,,  /,/,  /,  ./,,  ,/,,./,  m  <  '"■■■ '""  pag  60 ,  prima  ■■ 
■  >-t  tradUx  ■ 

i{  de  mii ;'    Pan 

/rS-  rUigi '  ""'  >"  domo  >>  i  ■  nario 

n,  /,  infi  i  toi  ■'■■■.  Sot  umactorum  >■  i  <■//<■■ 

i  ,/,  ut    ■■  j»>n- 

•  i  '  i  ait  pi  rgens  Sa- 

l$i  nu      lo    m  '.'■  rl    p  trtl     Inolinationo  pauc 
nillnp-  bmrere  dlxorunl ,    oulls   prai  ertim  lo  i 
ptione  ad  tumulum  roperta  .   qua    oorpa     lilud 
chhc  i>    Ho  bIIos  teatai 

■I i    fldel ,    Invoi  al  anotn   Virgi- 

trlbul  ]        d         q       iliter  es  ifi   Efquen 
,   peb  intur  pellquiarum  ?eritatem  ,  oii  I  proti  ta 
tlono  pra  ml    b  od  1 1  m  oonfirmandam  edl  Don  tj 
1       b  inl  aill  i  ji  momentum  fa* 

ide  s.  Roaalla  oorpore  liii  i 

Lmlrum  pi  iioto 

i" Bdel  oitl ,  tnulta    n  bu    sntlqu  ap- 

i "••  i   ^1"11    mota ■  trahere    In   d 

al   aententlaa  i  in  sro    n  bil    farme 

iii'  .li  miii  oadero,  qun  oon  uno  suo 

multorun  ae ol ■  lultorum 

ijuc  memoris  aasoulorom  ,  aine  Araudia  suspioione 

i  ommi  od  u  tur,  !'«■  miraoulorum 

tune  multli  ,  led  lo  olia  deindi  ne,  m  dl 

iu  .  mi i  diaoi  pl  Ltum  b  I     Casi  inus  ,  qui 

gesim  adfuii  inisr  prssoismos  .  cap  D  pag.  6] 
tsstatur,  vonvenisse  theohgos  consutlos  coram 
vicario  generalx  u,  Hivat  ubt 

gulx  sententiam  suam  sic  diawrunt,  utpars  nu> 
jorjudicaret ,  afflrmari  posse  mventas  reliquias 
mw8,  I;  al  B3  .  nonnutti  tamen  dubitarent.  Ar- 
chiepisoopus  nsro,  audita  quorumdam  dubita- 
tionotjussiiscribi  rationas,  qu»  pro  atterutra 
parte  auegaranturt  utsic  aoouraHus  eawninari 
possmi .  atque  intarim  medicorum  quoq 
adhibuit. 

tu\  Oe  hisoe  Saternus  ita  prosequitur:  llav 
pauoorum  baasitaUo  aUquontum  mona  Oardinaii 
arobiepisoopo  objeoil  ,  quominua  ram  mature 
decernerei  .  quam  omnium  volebal  oonaansu 
aatatamj  quan  dtmlaao  oonoilio  aoouratiua 
juaail  Inqutri  tum  de  miracuita,  kum  deaepuioro 
s  ftosaliaa«  omnemqus  peraequans  riam,  qiu 
ad  pom  leoure  statuendam  adduej  pt 

idunque   anatomiss   peritia- 
negotium  dedit,  ut  ea  oasja  utpidi  inserta  di- 
ater  Insniceranl  .    forte  enim  subjeota  ooulis 
aiiquid  oertloria  oonsitil  datura  ease  persenail  s 


(um  negligenti 

intpectione  de- 
cepti,  dubitmt 
reddunt  Car- 
dinalem  ; 


intermuia 
hinc  ajtpro- 
bationit  eura, 
recrudeteit 
pestis,  licet 


maguitico  apparatu  ,  uuoti- 
diania  aaoris  oonoionibua 


tamcu  morbi  tani  late 


Berpenain  omnesseseanjru- 


oa.ao  voiuti  urbia  visoera  inainuabat,  ut  n.hil 
jam  m  bumania  opibna  relictcun  preasidU  esse  vide- 


rctur 
o 


W  W  quoniam  Dei  Filii  Mater  Patria  mise- 
rioordiam  noo  exoraaset,  ntbil  jam,  pr^ter  b* 
QfUD    anchoram.     movendum    restabat.    Ea    erat 

Christi 


adhibfuntii.1 
ptunma  j.ir- 
tatit  ac  fxrnt 
tenti*  rxeret 
Ha, 


DIE  QUAKTA  SEVTEUBKIS. 
A  Christi  patibulo  affixi  simulacrum  in  ajde  maxi-      centio   Donienico  «d   eam 
ma  rehgfiosissime  asservatum,  quod  non  nisi  ac 
cisis  domi   rebus    loco    moveri 


32U 


perque  urbem 
ostentari  solet.  Quare  novo  ineunte  anno  indi- 
ctum  est  triduanum  de  more  jejunium,  sacra  sce- 
lerum  exomolog-esis  ad  expiandum  animum  cum 
sanctissimfe  Eucharistiae  epulo  ,  ut  Pareuti  Deo 
Optimo  Maximo  unici  Filii  mors  pro  mortalibus 
obita  ,  circumacta  Christi  Crucifixi  effigie,  cum 
maxima  ejus  leniendae  iracundhe  spe  ,  propone- 
retur.  Idque  factum  est  religriosissime  (die  v  Ja- 
nuarii  anni  1625,  ut  notat  in  margine  cum 
Cascino,  eadem  referente  fusius  cap.  10 )  pra?- 
cedentibus  sodalitatibus  plurimis,  relig-iosis  omni- 
bus  familiis  cum  Sanctorum  reliquiis,  et  frequen- 
tissimo  clero ,  subsecutis  senatu,  reliqua  nobi- 
litate ,  et  plebe  innumera  nullo  discrimine.  Qui 
numeravere,  intra  tredecim  et  quatuordecim  mil- 
lia  concludi  ardentium  cereorum  nuraerum  tra- 
didere.  Sed  quod  mirandum  mag-is,  alii  nudis 
et  catenatis  pedibus,  alii  fundibus  collo  injectis, 
pars  spineis  fertis  redimiti  cinereque  conspersi, 
H  pars  variis  afflictationibus  aut  aculeatis  flag*ellis 
se  macerantes  ,  omnes  lacrymis  perfusi,  subla- 
tis  per  intervalla  clamoribus  misericordiara  im- 
plorantibus,  profundum  doloris  sensum  squalo- 
re  et  suspiriis  pr®  se  ferentes  processere  :  eo- 
demque  ordiue,  et  majori  adhuc  comitatu  die 
insequenti  reductum  est  sacrum  simulacrum  e  S. 
Mariae  de  Catenis  :  tum  per  octo  proxiraos  dies 
in  medio  templo  maximo  stetit  alto  in  peg:mate, 
instauratis  supplicationibus,  et  perpetuis  ad  Deum 
fusis  precibus  tanto  populi  ooncursu,  tantoque 
animorum  motu,  ut  g:emitibus,  suspiriis,  et  fle- 
bilibus  acclamationibus  aedes  maximo  continuo 
personaret. 
Rogante $enatu  217  Nulla  queraquam  cavendi  contagii  cura 
etpopiUo,ut     tang-ebat  :   id  enim  omnibus   persuasum,  e  ccelo 

'iviirobentur  ,.  ,.  .,  ... 

reliquir,  mal1  remedium  precibus  vcluti  oxtorquendum  es- 

se.  Vidisses  Niniven  suimet  pceniteutcm  ;  nec 
tamen,  sicut  illius,  ita  et  Panormitanae  civitatis 
delendae  sententiam  rautare  videbatur  Deus  , 
nulla  per  id  tempus  diminutione  pestilentia;  fa- 
cta.  Id  unum  mercedis  ac  beneficii  ex  tot  ante 
obitis  supplicationibus  ,  afflictorum  corporum 
hostiis,  tantaque  lacrymarum  et  sanguinis  pro- 
fu^ione  retulisse  civitas  omnium  opinione  visa 
C  est,  ut  refervescerent  hominum  studia  in  D.  llo- 
saliae  reliquias,  unde  omnis  Deo  volente  pen- 
debat  salus.  Fremebat  dolenter  populus ,  quod 
tantum  sibi  praesidii  divinitus  trausmissi  pcene 
ademptum  esset :  senatus  reflag-itare  non  desiste- 
bat:  referebautur  qiuedam  quasi  divinte  homi- 
num  spectata;  virtutis  voces,  nisi  inventis  reli- 
quiis  debitus  decernatur  honos,  ad  unum  omnes 
peste  interituros  :  accendebantur  dcmum  g-ravis- 
simorum  hominum  studia  ad  id  neg-otii  sedulo 
promovendum. 

218  Kog-atus  interim  antistes  ab  insig-nis  pie- 
tatis  viro  Jordano  Cascini  e  Societate  Jesu,  cu- 
jus  in  primis  prudentia  hac  in  re  utebatur,  ut 
liceret  sibi  tandem  saxa  illa,  in  quibus  saera  de- 
litescebant  ossa,  inspicere,  antequam  finem  scri- 
bendi  facere  pro  D!  Rosalia;  corpore  agnoscen- 
do,  dubitationesque  a  nonnullis  aliatas  rei 
ret.  Tunc  demum  ille  ,  quae  curae  ab  medicis 
injecta  tacitum  ipsius  pectus  urerent ,  aperuit  ; 
permisitque  Jordano,  ut  adscitis  «Juobus  ex  ea- 
dem  Societate  theologis  (imo  tribus ,  nxmxrum 
Hieronymo  Tagliava,  Josepho  Agostini,  et  Ma- 
rio  Domenichi,  uthabet  Cascinus  cap.  xi )  cnm 
D    Fraucisco  Kiba    vicario   generali,  et  D.  \in- 


/lA,ptl  lllit 

tente  Cardi- 

nati,  etara 

tnre  ptunuin 
n  tl<fitogi$f 


rem  eonvemrent.  Hi 
cura  grandiorem  saxi  molem,  qua  gyganteum 
caput  medicis  visa  est,  arripuissent,  'distinxore 
oouhs  luce  meridiana  olariua  saxum  adharens 
ab  raclusis  ossibus  capitis,  quod  nou  nisi  justam 
prse  se  ferebat  magnitudinem :  quod  puerile  on- 
mum  inediei  dixerant,  testaoeum  vas  erat :  (,110,1 
vero  medioere,  verumque  oredideranl  oaput 
saxum  erat  rotuudum,  quod  vertebrea  m  mo- 
dum  faerat  alteri  grandiori  inaertum.  Poase  de 
uique  ossa  meiius  dignosci  animadvertunt,  ai  sa- 
xeo  sensim  oortiee  disrupto  paterent,  quasaltem 
id  tiori  poterat  absque  perioulo,  ne  illa  Insohedas 
abirent.  Dissipuvit  hav  lu\  mceatitifie  tmobrns  a 
Cardinalis   peotore,  offusasque  simul    dubitatio- 

num  diseussit  umbrus.  Quippc  tanta  rrat  Cardi- 
nali  dubitatio  et  formido  injecta  a  medids  jn>st 
primam  illam  perfunctoriamque  ossium  11 
ctionemt  ut,  teste  Cascinopag.  67,  ewamen  potitts 
abrupisset  qttam  distulisset.  Verum,  resumpto 
animo per  relationem  Cascini et aliorum tqui  cuni 
ipso  ossa  lustraverant,  ad  alteram  inspeotionmn 
mcdicos  vocari  jussit,  cique  adrssr  voluit  theolo- 
gossupra  tlictos. 

~l'.»  Dc  Itnc  ossium  inspectione  peryens  Sntcr 
nus  ita  kabet  :  De  die  ergo  iterata  Lnapeotio  eat 
ab  iisdem  anatomico  artia  dootoribus,  praiolarla 
sane  ac  doctissiraia  viris,  liquida  jam  Bolia  luce 
omuia  collustrante.  Tum  omnea  aeae  admiratio- 
ne  detixos  oiroumspioere  ;  dubitare  aum  heao  ea- 
dem  esscnt   saxa  antea  a  B8  vism.  an  alia   luissent 

ad  fallendnm  iUudendumque  objeota,  Demum 
omues  ingenue  fassl  sunt,  uon  fuiaae  aibi  Inte- 
grum,  cum  primum  noctu  ooaotl  aunt,  per  in- 
certam  facularum  lueem  ,  certam  de  Lla  aenten 
tiam  ferre.  Eorum  vero,  quaUum  di\nv,  ;u-  poat 
ea,  volente  autistitc,  s.-njiiis  syngrapbia  singull 
])rodidere,  Iihbc  fuit  surama.  Quoa  OSBQ  uno,  den- 
so,  pretiosoque  comjireheusa  lapiilo,  in  prnpria  ier- 
vata  arca,  jmn  ah  [nitio  B.  EtoaaUsa  SBB6  dioeban- 
tur,  unius  formos  uniusque  Imbitudinis,  nh|iio  :ulcn 
unius  esse  corporis,  longe  diveraa  ab  iin,  qu&9  m 
aliis  ante  looia  defoaaa  et  ln  aliam  poat  aroam  oom- 
portata,  nigra,  oariosa,  cadaver  olentia,  itJi  male 
deformata,  ut  loci  tcmporumque  ludibrllfl  OOmmunJ 
naturSB  lcge  objecta,  vel  primo  Jispi-otu  viilrluni 
tur.  llajc  vero  omuhi  oanditla  ,  droorn,  el  quatl 
ex  industria  oxpoiita  nitcsecro,  nullo  oorruptio- 
nis  vcstigiu  dcturpata  ;  quidquid  in  OSflibUB  jam 
antea  fraetis  spongiosum  apparrn-l,  admiraudani 
sane  DHB  se  forro  pulcrituilinom,  et  iustar  auri 
flavescere. 

220  Etfii  vero    ei   maxima  parte  tam    Intims 

saxo  coharcant  ,    ut   .  iji;ii;i  r  i    omnia    huIvii    [ntS 

gritate  nequeant,  ouaquam  tamen  ln  lapidis  ds 

turain  es8e  conversa,  formamque   eSBS    manifoste 

diaoretam  ,   quod  experimento   etiam  faoto   m-- 

tissime  coustitit,  nam  aliqUOt  OSSS  tntegTB  80  nl« 
tidissima,  voluti  61  folUoulO  ^rana,  oxtrahi  po 
tuerunt  :  praesertim  eapiti  partOS  agnitSB  BUnt, 
quarum  dua:  ■nmmnm  i-ranium  ,  imuui  fcertla 
coraponcbat  \  omnla  intcr  m,  ct  oum  IpSO  ca- 
pite  magnitudiiiis  aliarumquo  affui-tioiium  pro 
portione  convenire  \  nec  plura  aut  psuciora 
quam  Unum    roquirat    OOTpUlj    ImO  Hiri^uJn 

jum  Huis  ex  arte  anfttomioa  nominibus  oompella- 

bant;  quod  longe  accuratius  in  tortia  Enipeotlo- 
ne,  cum  in  arca  ad  ptildieam  vonrrationom  n- 
condenda  fuerunt,  prsestitcre.  Odorrm  non  v\- 
halare  Ingrfttam,  sed  suavcm  :  noimuiii  otiam, 
durn  ba«:  «crutarontur ,  quiddam  divinum  fra 
grare  persensere,    »ed  ad    brcvem   temporis   mo- 

rara, 


u  i  roiu 

I   s 


E 

dcinde  rurtum 
11  medifit  tn- 
"/•iritmtur, 


aa  fiuUtujum 

>•/,,  ti„i  tetti- 
m 


ti ,  roii 
J  S 


pjttf  compen 


330 

ram,  nam    paulo   post,    quod  rei   non   naturalis 

arg-umeotum  eat,   ad    pristinum    redibant    Mini- 

mum    Ulad  ,    quod    Inter  rauliebrero   virileroque 

turam    interest,  noo  fecile,  in  hoc 

D  corpore  relamfna  nullatenus  de- 

prehi  D0D    vin' 

corpua,  *:x  ludicii  ;  mfnora  qnippe  erant 

odldiora  ,    w.  mlnutforfbui  qoaai   granis 

in   virorum    corporioui  coutin- 

Demum  adnati  lapfdfi  Bepfmentum  rem  mi- 

tiiplenam  eaM  asterebantj  inpra  qnam  nato- 

tar,  atque  adi  o 

afc  Dei  beneficfum  fn  protegendui  il 

idum.  Bej  certe  erat  mirn  elegantimac 
bb,  qumque  intuentium 

!      ■ 

ul  oemo  ah  f ntpiciendo ,   amandoqne  tempcrare 

po 

■  ■ .    Ct i    lib,   i  oap,  i '  t\  ■  iioorum 

,,.,/„,  ,.,  parterecitat,  TntegraquingueteetimO' 

„,  | ..           Uofli '""'"  ' suni 

munU  ■•>'■'    tfedici  a  ephue 

p,                      *  .ines 

u  /■,  am  i  i  u    F helti  genet  alU  proion         ■   re- 

.,.  9cla    i    U  u  $mium,  l  ■  an ':  i  pro- 

)n '  ■     ■  ■     Pa\  Eierony    i 

Spuot  <■■■  et  f>  ■'  ■■■'■  i  Balaix  artium  et  m 

l  abeo,  La 
,,,  .,,,,.  |    ,,  ,  inu  pag  G  £<juj  ffntfum  tft  Natale, 
Qtquadam  >i<  iue  eerba reoitat,  Porro  <•>>•< 

liunt,  primo  quod  judi* 
i  .,-  juaw  '"  ■■ 

.  mi,  ut  tamen  fateren- 
■  ■■  non  posse,  quic    ■ 
quilnu  id  certo  didicisseni,  lapidi  inh 

■ 
,,  |  ,,«■  ulto 

Utum  dietarent  ab  aliis  ■■ 
nrino  rept  •  "'  ■  s<'"1  alio  loco  •  ■'  \ 

i$tud  ,     '  »i     0980    B,     1 

„„,„,.  ■   U    ■  ad  lii    0i  imut     Dum  ■ 

primo  nuiii 
iu,  ,  h  ibi  re    aliquld   dlviui,   Id  a  t,    Deum  Do 
iiiinuin    ooitrum  Lumulum  mirabilem  nd 

quia  revera  aon   n 
opui  omnlno  naturalo.  Sacundtu  adpreedicta 
i    addidii  luavem  owium  odoram,  Gfiaritgue  sa  indu- 

,  tnni,  ui  nu  M 

ii  /*n\  pras  i  e/(  -  is extutii ossium  oon- 

oorem,  et  pulcritudinem  tam  sawt  quatn  ossium, 
diwitoue  ti.vc,  sirr  quantitas,  sioe  proporiio  spe* 
etetur,non  <  fuafWifalem  osfiun 

humani tnedijv  statutw.  tjum  $t  aajunxit omnia 
sibt  tam  mirabitia  apparere,    u4  Qrmiter  jueti- 
oarefi  "»  lis  atiquid  cssc  naturalt  potent\ 
porius,  dtolaqu        i  itn  ease  \  li 

nn,    dod   oauai   ordinario    ol    Daturoli.  Quartus 

is  firtmnstissc.it,  $ssi  uUeris,a 

ouajudloio  iuo  babere  aliquid odoria  plae 
\is.  Quinlus  demum,  uiuo>acoi 
pulcritudine,  sine    utta   corruptione ,  judicare 
liarit,  oonaarvaUouam  pulorltudinemque  dictam 
uon  |  ic  natunUam,  oausa 

quadam  Bupernaturall  r\  oooulta.  ffocaanau  de 
inspeotione  medicorum,  post  quam  Cardsnaks 
arehiepiscopus  indiant  oosigregatumem,  in  qua 
omnes  theologi  antea  oemsuJUi  cimni  cum  ustdicit 
convenirent. 


DE  S.  BOSAIIA  VIRGINE. 


§  XXI.  Congregatio  theologorum 
simul  et  medicorum  ad  appro- 
bandas  reliquias  instituta :  mira 
apparitio,  qua  veritas  ossium  S. 

Rosaliae   firmatur. 


Taodem 
Ca 


Idibus    Februarii    (imo  die    xi    ex 

pag.    7]     praesul   eos  omnes,    qui 

secunfjae    huic  tioni    adfuere ,    tum  ahos  , 

qui  primo  acciti   fuerant,  in  consilium  tertio  ad- 

vit.     Luculenta      primum     oratione     pietatis 

prudenti83que  plena,  res  ad  eam  diem  g-estas  ex- 

.vit;  tum  quid  de  inventis  reliquiis  statuen- 

duin  propoffuit,  appositis  iis  doctrins  luminibus, 

quaa    CB3terifl  facem  i>raeferrent  ad  rem  tanti  mo- 

menti  decernendam.  Cascinus  partem  istius  ora- 

recitatpag.  71  etW,  ibique  asserit,  mox 

lecta  esse  miracidaex  Actis  triplicibus.  De  hisce 

linalis  ipse  asseruerat,  multo  rig-ore  et  ac- 

curatione  examinata  fuisse  et  probata,  tam  re- 

centiora,    guam   prima  illa  jam  ante  probata, 

qwe  novo   examini  fuerunt  subjecta.  Miracula 

.!•<>  hfo  ffftfnrtifnr.  Interim  observo,  ordi- 

nem  rerum  perturbatum  esse  a  Salerno,  quicon- 

tra  Cascinum,  rei  gest/r  prssentem,  medicorum 

iraculorum  lectionem  auditam 

esseaseerit  Itaenim  pergit:  Medicos  suam  de 

cognitis  ossibua  sententiam  in  medicum  profer- 

re  jusslt ;  tnin  de  distinctione  horum  ossium  ab 

i      In  eodem  antro,  sed  nlio  in  loco,  non  lon- 

rtiSj  tum  de  eorum  conservatione  et 

pulcritudine,  etproul  ouique  naturas  terminos  res 

iliisse    videbatur,  dissererent.   Novissima  ac 

prima  miracula  leg*itime  juratis  teatibus  accuratius 

coraprobata  reoitari  voluit,  praatermissis  innumera- 

bilibus    :  I      ac  passim  editis,  quornm 

patlo  haberi  non  potuit. 

"  '■       iiin    lii'-  etiam,    quantum   momen- 

ti    habeant    miracula  .  qua    Dei    loquentis  sunt 

verba,  et  diviuum  veritatia  confirmata?  sig-illum, 

alioui  Sancto  Buae  reliquias,  cum 

de  iii  dignosoendis  sgitur,  et  ad  ejus  invocatio- 

nem  nominis  applicationemque  ossium  fiuntj  ta- 

quippe  tunc  ea    adjioitur   conditio  petitioni 

miraoulij  si  ejua  Sancti  sint  reliquim,  imo  in  re 

i.    ruil  etiam  aliijuando  expressis  verbis  ad- 

im,    ul    miraculOj   quod  expetebatur,  vellet 

reliqui»    essent    nostratis 

i    discussumque  diligentcr  est, 

quid  in  celebrioribus   sacrorum  corporum  inven- 

tionibus,   ao  prassertim    Banotorum  Placidi  et  so- 

um  haud  dudum  in  Sioilia  evenisae,  quibus- 

llUt'  I  i  rei  oaput  deventum  esse,  prodaut 

historias.    Boffati    demum    singruia    religiosorum 

Ordinum    oapita  ,    aiiique  thcnlogorum  culmina, 

in    hano   omnea    ivere    Bententiam  ,    evidenter 

i    oradibile  ,    atque    ndeo  pie  prudcnterque 

ezistimandumj  piaoere  Deo  miraculorum  auotori 

saa  ,   ut    par  eat ,    honorifice  haberi,  atque 

ut  Bacraa   reUquias  sanotm  Bosaliaa  publico  ritu 

ooU   r\   adorarij   idque   rej    veritati,   Christianm 

religioni  .   tmditaa   sanctorum  Patrum  doctrinse 

sacrorum  canonum  institutis.  Eooleaim  eonauetu- 

dim  consentaneum  ea&e.  Hiscc  rationibus  pro  ap- 

probattone  rcliquianon  insistebat  Cascinus,  qui 

dissertationem 


Alia  rwfltm 
itutituta  con- 
gregatio   theo- 
logorum  et 
medicorum. 


in  quu,  ubi  >  cs 

srof  disputata, 

pra  approbu- 

Uom  reliquia- 
nmx  eonim- 
Uun(omna#, 
F 


atterove,qui 
revelaliontm 
initiodeside- 


balio 


DIE  QVAKTA  SEPTEMBBIS. 

A  dissertationem  suam  ipse  recitat  cap.  xi  a  pag. 

73.  Verum  et  alia  argumenta  non  pauca  adjun- 

gebat,  ut  ibidem  videri  potest. 

txteptu  uno  225  Fuit    tamen    unus   ex   hoc  consilio ,    qui 

proditum   abunde  miraculis   aiebat   eas  reliquins 

esse  sanctas ;   sed  ipsissimas  sancta?  Bosalise  esse 

rabant.decre-  ca^Iesti    aliquo    viso  magfis  ac  magis  exploratum 

tademappro-  vellet :    rejectum  quidem  a  reliquis  est  id  deside- 

rium,  quod  Deo  prascriberet  rationem  detejren- 

dse  veritatis,    quam   satis    declaraverat.   Sed  liu- 

manis  hisce  votis  facilis  obsecundavit  Deus   hoc 

ipso  die  tertiodecimo  Februarii  ,  ne   quid  Ievissi- 

mse    dubitationis    reliquum    esset,    quod    sanct» 

Virginis  glorias  obesse  videretur.   Sed  cielestis  is 

visus,  qui  eadem   cons-ultationis  die,   ut  dixi,  ac- 

cidit,  aliquot  post  dies  relatus  est  ad  Cardinalcm, 

cum  jam  certum  haberet  sacras  reliquias  propo- 

nere   populo  adorandas;   eaque  hora  relatus  cst, 

cum  de  die  et  apparatu   antistes  et  pauci  ex  fa- 

miliaribus   consulerent  :   quod  factum  crediderim 

eo  consilio,  ut  minime  neccssarium  fuissc  osten- 

deret  Deus    ad   rem   satfe  superque  contestatam. 

Hoc  tamen    miraculum  quod  reliquiarum  testifi- 

cationem ,    et    liberanda?  per  eas  urbis    exhibuit 

B  prsedictionem  ,    sequum    cst  ,     ut    iiitegrum  ,     uti 

evenit,  perscribam.  Videtur  Salernus  duas  con- 

fundere  congregationes,  quas  Cascinus  distin.rit, 

de  priore  agens  cap.  xi,  de   allera  cap.  13.   In 

priore,  teste  Cascinopag.  73,  duo  utcumque  man- 

serunt  dubii ;   in  altera  vero,  ut  habetpag.  100, 

omnes  consenserunt,  excepto  uno,  qui  aberat,  et 

tunc  sacri  corporis  expositio  decreta  est,  necdum 

audito  miraculo  et  visione  seqitente,  quam  post 

Cascinum  itarefert  Saternus. 

226  Puellam  Vincentii  Bonelli  conjugcm  ad- 
orta  pestis  absumpserat.  Sed  is,  qui  vivcntis 
uxoris  morbum  dissimolnrat,  defunctam  in  aede 
sacra  intra  urbem  humandam  esse  contendebat, 
dictitans  eam  non  peste  corruptam,  sed  msoliffl 
vi  morbi  subito  e  vivis  excessissc.  Dolo  ctiam 
suo  mendacium  adstrucbat ,  quod  ejus  domus 
nemini  medicorum  patuisset;  narn  ipse,  ne  cor- 
pori  conjug-is ,  quam  propter  atatis  fforem  ct 
elegfantcs  mores  unice  deperibat,  medicse  admo- 
verentur  mauus,  addiscendo  a  peritis,  adhibcn- 
doque  morbi  remcdia,  medicum  ogerat.  Sed  non 
fefellit  eorum,  qui  publicae  valctudini  pneerant, 
q  diligentiam  aut  fidem.  Ubi  ergo  in  cadavere  pe- 
stilentiffi  signa  compcrta  sunt  ,  jussum  ut  illa 
cxtra  urbem  efFerretur,  ct  ipse  intra  domum  se 
contineret.  Hic  ille  moerore  ang*i :  neque  conju- 
g-em  defunctam  dolebat  magis,  quam  inspectam 
pudebat.  Egitur  doloris  impaticns  proximo  dic,  qui 
pridie  Idus  Februarias  fuit,  sub  primam  noctem 
publicam  lcg-em,  et  domus  claustra  perfrlngens, 
urbe  egreditur  ,  et  in  domuncula  ad  crepidines 
montis  Peregrini  sita  noctem  illam  traduxlt ; 
postera  deinde  Iuce,  ut  animum  ab  SBgritudiiffi 
avocaret,  venaticos  prae  agens  canea,  qnos 
domo  secum  ednxerat,  solus  montis  illiu  r 
tlopum  ,  peragTare  co 

2-27  L'bi  eo  loci  progrressus  esl ,  quaa  vulgo 
Scalas  appellant,  obviam  sese  tulit  mulier  ere- 
mitico  quidem  vcstium  cultu,  sed  decora  fi 
atque  hominem  primo  ac  improviso  aspectu  ex- 
horresccntem  ,  et  vix  oculos  prae  veneratione  at- 
tollentem,  sic  blande  alloquitur  :  Solve  animum 
metu  :  mecum  una  ad  ardua  roontis  Buccede  : 
specum  tibi  et  penetrale  coramonstrabo  meum. 
His  dictis  praeivit  illa  ,  ac  taciti  utrique  ad  an- 
trum ,  ubi  sacrum  sanct»  Rosaliae  corpus  inven- 
tum  diximus,  perrexere.  Hic  illa  ad  Vincentium 
Septembris  Tomus  II. 


Eodem  die 
Vincentio 
Bonelloap- 
parens  Rosa 
iiu, 


inventum, 


331 

os  simul  vocemque  convertcns  ,  Eccnm  ,  fflfl 
quit,  autruui,  ubi  meum  jacens  corpus  tot  train- 
egit  aunos  Diu  qmcsitura  olini  est,  sed  jam  hinc 
modo  longe  abest.  l%itoquo  exs1$USnfl  mm 
ommum  maxirae  excavatum ,  quod  oorpus  hu- 
mauura  per  forameu  adrepens  Erafuste  eaporot 
Et  ha?c  ,  inquit,  mea  est  percjrrinn  cella  ubi 
multnm  itidem  jetatis  cxegi.  Sed  nunc  jnm  Pa- 
normuni  versus  descendamns  j  nam  qua>  libi  ag-en- 
da  suut ,  inter  descendendnm  edisseram.  Non 
long-e  ab  antro  decesseraut ,  et  Vmeentins ,  nui 
adhuc  ineertns  aniini  attonitoqne  siniilis  p.rno 
obrigucrat,  nunc  tandcm,  cura  sibimet  FpSS  nni- 
mi  aliquantum  fccissct,  sic  cnra  nffntur.  Kequnm 
te  dicam  esse,  mulier  ?  0  qunntus  lAestdeodrl 
Na?  tu  angoli  vultum,  non  hominis ,  rcfcrs  \d 
haao  illa  Subridens:  Non  inc  ngnnscis?  Cuni  nc- 
gnssor    homo:  Kg0,   iuquit,  Kosnlin  suui. 

22S    Tunc  illn,   Vincontius  cxcipit  ,    divn    Ro- 
salia?    ac  detecto    enpite    vcncrnhnndus    ad   cjus 
aocidit  pedes.    Quid   ig-itur,   snbdit,   inclytu  Vir- 
go,  pacem  Panormo  non  expnseis  P  Quidni  a  pa- 
tria  prohibcs  grnssnntcm    lucm,   qmv  quod    POOO 
ris,  quod  tloris  cst  civium,    malc  depascltur;    at- 
que   hos  inter  uxor  etiniu  men  SUblata  eat.   Tum 
Virgo  :    [ta    usquo  ndhuc  "Dco  lihitum  fuit.   (  Ad 
ditCascinus:  Et  g-rntia  illi  obtcnta  nou   6St   pro 
pter  incrcdulitntom    nliqnorum.    Nimis     disputn- 
runt  ct  ratioeinati   suut   de  oorpore  meo,    Vrnim 

dum  in  prooeBsione  Bupplloantlnm  per  urbem  fuo- 
rit  circumlatum  ,  cnntntumquo  tb  Dboh  i.ad- 
DAMtus,  tunc  urbs  mca  g-rntinm  impclrabil. ,  ut 
mihi  jam  promisit  glorfoBfl  \rirgo   Dci   Mnloi-,  oflB 

liquc  ct  tcrm>  rcginn.  Posteriora  utcwnque  em 
pressit  Salemus,  ad  quem  regredior,  nonnihil 
tanten  mutata  hoc  modo  . )    8ed  jam  ab  eo  vo- 
aiam  meaa  oivitati  obtinul ,  Interposfta  mnximc 
Virg-inis  Deiparaa  totiusque  orbis  Reginaa  ffratla, 
Ubi  corporis  mei  pellquiaa  olroumlato  per  urbem 
fucrint ,   aotesque    oelebrl    hymno    Deo    ffratloa , 
tum    snluti.s    beneficlo  oivltaa  affeota  erit.  [nte- 
rira   tihi    pcr  mc  mandnt   Dcus ,    ul    Panormum 
reg*rcssus  oriininum  exhomoloffesi    saoraque    Glu 
charistia  animum   lustrcs  :   turn  pcr  eum  saoerdo 
tem,  qui   tibi  aurcs  contitcnti    dederlt  (  lihi  cuim 

adire  non  Ueebit)  Cerdlnali  Auriai  ounoies,  i 

long-iori   disccptntionc  ojms   cssc  .-    ooiio  solflt  lp- 
summct  mcuin  corpufl  apud  sc  in  Baorarlo  Bervn 
ri.  Rcctcnc  rorn  tenesf  fncturum  tr  recfpis,  noom 
Eg"o  voro,  ihquit  is,  reolplo,  atque  fd  tlbi  polll 

o, '(,i'.  IJhi  pro^rcdicntefl  fld  eam  viillcui  ,  ijiinm 
vulg-o  Suis  appcllnnt,  tnm  Virgo,  Tihi,  Inquit, 
prajcipio,  ut  dioto  audlens  mandata  perflclD 
atque  boc  tlW  esto  slgnum,  ne  pana  boBO  exiBtl- 
nae  \  i  is  auditaque  :  pi  te  corriplerlfl ,  et  post 
quatuor  dfe  decedee.  Ne  tlme,  o.nimuni  i  aorfl 
■  i  ,  et  pev  confesBarlura  ,  quaa  dixi, 
Dunclei    toIo.   Mi    dictl  i  evanuit, 

■  0  Jam   Vlncentium  pi  rgenti  m  ln  nrbera  Irc 
oritur,  atque    □  ooep  i  lllfl  cogltatlo     fcan 
dumne  Bibi  promisslfl  ei  ■  I     hini  i  nira  bomlnem 
impellebat  fides  ao  religio,   nt  ea  prs   taret:  at 
inde  abaterrebal  metu  i,  ue ,  Bi  i  e    lolaton  m  Ic 
g"is ,  ac  delu  b    i     todife  reum  proderet,  caj 
plecteri  tur.    Bnbeglt    tandem   bomlncra    bumanl 
periculi  metua,  mntatoque  oonsilio  domum  pri- 
ma  Docte  repetit   Quatuor  Ipso    dles  ln  lectb  ja- 
cueral  ,  omofa  pertinaci  silentfo    npprlmen  ,  bc 
ne    domcsticis    quidem    aliquid    rommunicaiid',  , 

post  exactam  mediam  ooctem,  ousb  anteii  duode- 
Imum  Pebruaril  dieln  mater  filio  aai  ld(  □  pi 
r:entem  pestilentiae  vim  animum  a  flensfbua 

48  avocari 


»rnn«f 
J.S. 


Pmiormmn 
))«((» Kbf^ah- 
idmi  gtiio  fia- 
trocinia  ; 

ipntm  Mro 

/iimi  quatii- 
rJiiuin  iiMirifu- 
nim  f 
E 


I  hteeittiut 

VB) '  '  </<'"■' 

iifii  hu,  advo 
•  ato  confetta 


kCfTCKK 

j   & 


382 


corj 


DE  8.  BOSALU  VIBGINE. 

nt  »      mprum     aui  centenos  antea  singulis  fere  diebus  D 
avocari    advertens,    nec    multum    abesse.    ut  a     merom     qu  animadvertere .    Dec     multum 

COTPOro    riirimatur,     «acerdotem    accers.ri  jubct.      ^™^^  cum  ad  deD0S,  aut  ctiam    qui- 

nos  redactus  est.  Adeo  non  alium  iracundise  suae 
inodum,  quam  S.  Kosali*  gloriam  statuisse  v» 
debaturDeus;  ejusque  babenas  huic  Virgim  tra- 
didisse  in  manus  ,    ut  quo  magis  minusve   sua 


Curandis  seg-rorum  animis  in  ea  regione ,  quam 
«anctaj  AgstbflB  Villam  incoke  appellant ,  praee- 
rat  speotatae  virtutis  sacerdos  domnus  Petrui 
Mbnachn*.   qul  fseviente   Panormi  lue,  cum  va- 


cuuh  periculo  En  patria  sua  a#eret  ThermU,  ca-  — 

ritate  ta  Deum   binillieeque  auccenaua,  ab  archi-  procederet  glcria      eo    illa*  "1  adduceret      ve 

opo   PanonniZo   flagitavit,    atqoe    alteria  remitteret.  Tum  brevi  ad    ev *^  ™£j  * 

lUtcri    Impetravtt  id  mnnua  tibi  demandari,    ut  omnium  oasium  apertiua  ^^1  nu"^'e* 

rreptt..  Ilic  ergo  suo   inscripta   nomine  ^^^S^- 

atio  opitulatum  reniene,  cnm  Bbalienatam  cisorio  resecta  magnam  partem  est  cras.itie,    n 

a  aenaibua  mentem    oflendiaaet,  precibua,  et  si  cis,  qui  eo  tot  saeculis  ab  ugnnia  tempoium  de- 

BJio   modc  per  Id    tempui   Ucuit,  hominem  fenderat.  Ac  ne  longius  civitatis  salus  protrane- 

juvit      abien  que  pracepit,  ut  se  revocarent,  si  retur,   octavo  Kalendas  Martiaa  anno  jubilai  et 

5DJUI    lr|  post  Bliquot  ho-  salutis  millesimo  sexcentesimo  vig-csimo   qu  nto. 


niH  factum 
totan m     280  A(   VlncenUua  Jam  aul  •  primo  cnm 

rnatrtu  pri  .  t      Multa  ,      Inquit  ,      • 

mum'  ur.i  i         quam  pa  mihi 

uiit,  pater,   Hegt  cootra,  q  i  Con- 

foasionl    |  mdum  :    'i111     enim   animum   a 

i  paulo  doo  dfmovendum  pra 

|.  i ,  ania  ape- 

Induxlt  anlmum ,    ed  Qdi     b  rdote 

epto,   lia  auditli  .  probltu- 

riim  ■  ■  crimlnibus  ao 


ooacto  cum  pnetore  frequenti  senatu,  selectisque 
aliis  viris  ,  singillatim  ossa  ,  suo  appellata  per 
anatomistas  ac  notata  nomine,  et  lapide  adhuc 
non  admodum  alto  circumtecta,  in  capsulam,  qua? 
pro  teraporis  angnatiia  parari  potuit ,  locuplete 
ornamento  elegantein,  ab  Cardinale  arcbiepiscopo 
tui  tradita,  fuere   immissa.  E 

138   Cascinus  cap.  13  pag.  101   et  sequenti-  enumerata, 
bus  deanatomica  illa  ossium  enumeratione  latius  <it(iHe  «'<'</«»<» 
agitt  lestaturqueadeamdelegatosfuissetresana- 
tomim  peritos  medicos  cum  quatuor  theologis.  Ui 


ihcc.r, 


I>U8  ad-     fxteiu.nl    Franciscus    Riba  vicarius  generalis , 


iii.t,  bino 

u  iiuii  diu  <  udio, 

quod  jora  rctegendoa  n  I  tara  (rrai  Es  copla  - 
i-iiin  prorump  Lam  pri- 

iiiiiki  ,   viiu  effudit.  Tum  i  illcctls  vi- 

ribu  in  medio  <-onsi- 

pater  j   magnum 
i  alm  ii  .  obla- 

iiuii  i     lom,  babl  ■    lixi, 

oi  dlnc  i  cpu  ult,  acer- 


i  ius  Domenichi protonotarius  Apostolicus, 

el  Cascinus  ipse  cum  alio  quodam  e  Societate  Je- 
su.  Medici  erdnt  Eieronymus  Spucces,  Erasmus 
Satati  ct  Franciscus  Guerreri.  Ili  porro,  ut  ex 
Cascini  verbis  colligitur,  singulos  lapides,  proui 
erant  cum  inclusis  reliquiis,  accurate 
lustrare  cceperunt  a  die  xm  vel  \iv  Februarii, 
idque continuarunt  usque  ad  diem  wnejusdem 
ris ,  quo  eliquise  primum  in  theca 

'   clesiam  cathedralem  fuere  de- 
m  autem  ossium  invenlorum,  qum 


dotl  ■■.      '        Dtlit ;    qi    di  mum  o  l  i    .'11111 

eat,  utl maturarel  rem  adOardlnalem  perferre  Bo  partim  lapidi  inhmrere  sinebant,  ne  frangeren- 

tWml  ■  o,  Dibil  ouo  ■  turmagis,}  1  .  rant  ablata,  accura- 

II  At  Cordlno        qu  ,    ..  ..■■  ,!tls>  ;SIJI,,,  A7///-,  pron 

'  '      '  ,,M1  l'a'u;  pag.  L05  et  L08  quemque 

;  '"  wce^  /  ■l>»{  U.   Deim  it  laudatus  sc 

,tngt>ta  '  |us8lt(  ut  rursi       mnia  ptor^  \  .■;,,.,   ..,  ,■  Cardinalem 

""' "6u     D  ou    '  oripto   ''■■  i    ita  archxepiscopun  1  aertco,  et  thecm  elei 

I    bo  itum  magis  ratumque  mi-  fuisse  incl\  senato- 

ntur ,  ribus  aliisque  personis  fuis     ,  .    sibique  F 

TOW  intor  ai\  fuisse  particutam  brachii,  ubi 

quldqu  aJaoriter  uno  manuiconjungilur 

IVr'  elausaerat^i^c. 

«noenllus,  theoa,  ,      Bsque  datx  senatoribus  et  canoni-  "'<"*<«•'" 

emlaltque  ln  o»  cis ,   nobili  s       'icanlium  agmine  comilante     '""" 

orede»,  duodeolmo    Kaleudaa  tk  »am  catnedralem  recta  via  fuit  d*  ,nn,l*lw- 

I    U  UUa,  proui  narrat  Salernus,  qui  ita  Joseout 

topotest.totamvt/trmtnarrati  ./„  tur:  [  TOro  ad  Tesperam  die,  omXua 

■■>>"»•>><>■■«»<  <t' pu«»,,  ;„,s,  „,.„,s    primoribue,  et    oandidato  clericormS  «! 

™>pto*.  ■>••>•  /.«■  mgroto,  ,/...  omnia  dlne  oereia  hcibua  praeunte,  subyectum  huml 

<nmtiataest,dumsacraS.1i  ,„,1  „„„ „, 7J".??™  f80"™ d" 

aiscet^ntoantvrabanatomicis.prmsenU  ipso  Ca 


«Clllcl. 


.  .c. 

bNM  HHII 

0 

;«■> 


ud  onua  .   ei    Bdibua   arcbiepiscopi  elatum 

inproximum  templum  oatbedrale.  IM  sublimiin 

»ra   lipaana  Cardinalis  Auria  ar- 

oniepiaoopaa  rea;ins  magistratus   omnis,  senatua 

urbis,   et  immenaa  adcurrentis  popuii  multitudo 

piiaaimQ  adorarunt;  al  prmouiente  antistite  plenia 

inuaiois  cboris  Vir^ini  deoantat«  laudea, 

que  caloulo  BtebiUandaiD  ,  iltarn  tn  ipaa  orbi  Pc^Ta^aS^  ^  *?  ^  Q0U^"1*  tem- 

BtileuUam  e  ubJS  pJK     ffaS^  "*  ab  iis- 


1    '"•  quo  dia  da  B    Roaalias  reliqniia  inl- 

1.1  oonaultatio  saoroa   bonorea  lia  deorevit,  duo- 

bos  Deua   prodigtia  ram  oonflrmara  visua;  tlte- 

ro,  miaaa  da  oaslo  eadam  Vlrginia  speoia,  oojus 

:  atur  Dloria,  ml  n-m  daoretajo  qovo  oaslesU- 


run,  valetudinia  pnbUo»,  In  qusa  peata  oontf^to-     ubi  vetua  reliqui-,  un n  YiT  7  Sa««am^ ,CeUam  ' 
rumao    pereunUum    nnmeraa    rarannatnr,    «b     et  NjZbe T'  "   ChnstimE 

ao  die  tnaigni  deoremanto  diminutum  eum  nu-     Feativua  tunc, 


ab     ot  NymphaB  ,  :ircis  ;ur_ 


perque  triduum  «ris  campani  pul- 

BUS, 


DIE  QfARTA  SEPTE.\[BRIS. 
tormentorum    fra^or  ,     accens»     referta  erigerent,  ut  tota  urbs 


sus ,    asneorum 

sub  noctem  faculas ,  non  virorum  modoT^ed 
et  mulierum,  quibus ,  sublato  interim  edicto , 
facta  est  potestas  accedendi  ad  templum.  sexcen- 
taque  alia  laetitiam  ac  pietatem  prodebant  simul 
ac  fovebant.  Sed  hsec  prieludia  fuere  honorum 
etg-audii  Panormitani.  Quippe,  testeCascino  pag. 
107,  senatores,  antequam  discederent/statuernnt 
sacrum  corpus  includere  thecae  e  sotido  argcnto, 
eidemque  exstruendum  curare  sacellum  magnifi- 
centius,splendide  quoque  exornare  sacellummon- 
tis  Peregrini,  e  quo  tantum  acceperant  thesau- 
rum,  et  prx  ceteris  curare,  ut  pompa  pararetur 
honorificentissima  ad  sacras  retiquias  per  urbem 
circumfere  ndas. 


XXII.  Corpus  S.  Rosaliae  solera- 
ni  pompa  per  urbem  circulatum  ; 
finis  pestilentiaBejus  beneficio  im- 
petratus. 


Ingens  Panor 

mitanorum 

apparatus 


Disceptabatur    interim 
de 


inter    doctos    etiam  , 
caelestium    oraculorum    tum    veri    tradi- 
tione ,   tum    nuper    a    Bonello  acceptorum   sen- 
tentia ,    an  habitis    primis  sacro   corpori   honori- 
bus  extirpando  penitus   foret  pestilentia,  au  ex- 
pectandum    beneficium ,    donec    solemni    pompa 
per  urbem  circumferreiur.  Id  tutissimum    pleri- 
que  sentiebant  ,    ut  quam    citissime ,   non  expe- 
ctato  anniversario  inventionis  die,   nec  magmifi- 
co  ullo  apparatu,   qualis  jam  animo   concipieba- 
tur ,   per     urbem     reliquiae     ducerentur ;     nemo 
enim  ultra,  hoc  tempus  incolumitatis  spem  rejicie* 
bat.  Sed  neque  id  divino  consilio,  nec  magistra- 
tui    placuit.    Cum    ergro   jam    doceret    eventus  , 
non  statim  cultis  reliquiis  stirpitus  luem  omnem 
Panormo  evulsam  esse,  in  dies  tamen  magis  ma- 
g-isque  languescere,  decretum  est,  ut  post  unum 
aut  alterurn  mensem,  adaucto  quam  maxime  pos- 
set  operarum  numero ,  ad  solemniorem   pompam 
atque  apparatum  cclerius  concinnandum,   urbem 
obirent;   is  enim  cultus    g-Iorise   Virg"inis,  quam 
promovebat   Dcus  ,   eiquc    pietati  ,    quam  fovere 
in    populo     par    erat ,    consentaneus    videbatur. 
Quatuor  sublicios   triumphales  arcus  Catalauuia  , 
Elorentina ,    Genuensis  ,    et    Neapolitana    g-ens , 
quae    negotiandi  causa  Panormi  degit,   poetarum 
pictorumquc   industria  ,     sigruis  ,    epigrammatis , 
aliisque  maximo  sumptu  eleg-anterexornatos  sta- 
tuerunt.  Quintum  aere   publico  senatus  in  medi- 
tullio  urbis  construxit  amplissimum  ,  ubi   et  ar- 
chitecti  ingenium   et  ars,  fabrorum  industria,  et 
dives  urbispietas  cum  liberalitate  eluxit;  ad  quin- 
decim  aureorum  millia  impcnsum  est:  nam  sc- 
ricis  pannis  acu  pictis  ,  arg^ento   auroque   inter- 
textia,  quadrag-inta  et  octo  columnarum  ordinr  , 
fornicesque  erant  convestiti ;  simulacris  trig-inta 
sex,  innumerisque  aliis  ornamentis  molea  altissi- 
ma  admirationcm  excivit:  sedes  maxima  peripeta- 
smatis  quanta  quanta  est,  pretiosis  ornata:  impe- 
ratum  civibus,  ut  longissimo  viarum  tractu,  qua 
eundum  erat,  domorum  parietes  a  calce  ad  sum- 
mum    usque    verticem,    quibus  quisque    posset 
ole"-antioribus    ornamentis    convestirent  :   altaria 
per  aliquot  intervalla  viarum  triginta  tria,  siguis, 
vasisque  argenteis   atque   aureis  affabre  calatis 


333 

li-acrispecionM.,s;f;;:r;UnU,StempHn-W 

m    Strepebat   tota    fore  oivitas  anparatu 
g-entmm  machinarum ,   febrisi 


MWfQtl 

J  s. 


>»iue  omniuni 


]U-   atl  cimmft- 

Cortitim   "mpUifma   a™  domosque  dispersis.  *'*"»  *** 
Oertatnn  res  agebatur  summa  opum  vi  neooX  "■■**  ' 
quam  .  emli    nolementi.,  vel  qu£  ilSffi 
mum  erat  periculi,  .  oontagio  U  Bu«  S3S 
metuebat,  vol    sibi.    Quidquld    tograLtoS 

sucto  etiam  nmns  portnrumadi.u.ui.Huam- 
v^pret.os.ssmumio.sot.  eduotum  nuno  eat:  QUJ 
urg-ente  metu  sese  domi  continuonmt  voluti 
carcen  sponte  manoipnti  ,  prodiere  omnes  •  ea 
n.m.rum  omuium  animos  spes  .0  religio  Iutos* 

trocmio.  Nec  id  sanc  lofollit  quempi.,m.  Ca',o- 
rum  cum  temporis  plusquam  oonstituer.t  mairl- 
stratus,  adsumptum  e&set    in    tanto   rerum   .npa, 

ratu,  quod  tamen  vix satis  esse  potuissel  tm  ,,,,!- 
twque  oporibus  perfioiendis,  nisi  mora  tmpatiens 
aiacnt.is.  voiuti  ftiglentem  peatilenti&m  Inseouta 
s.bi  stimuloa  admovisseti  indiota  tandem  eat  so- 
lemms  supplicatio  triumphi  iu  nmroni  v  [dus  Ju- 
nn.  Consonat  cum  hisce  Casoinus  cap  n  non* 
nulla  tamenaddens  Namprimo  observat,  tan- 
tam  quoque  magistratuum  fuisse  flduoiam  ut 
omnxbus,  exceptis  infectis,  faoultatem  fecerint 
Itoereagendi  etcommeandi  prr  urhem,  acsi  nid- 

tesuperfuissetcontagionisfbrmido.Secundojus- 
serunt,  deponi  ab  omnibus  lugubres  vestes  in 
honorem  S.  Rosali©,  Tertio  fcstatur,  ;<;>,<•*  /cS/i- 
vos  ca-ptos  a  die  v.  Junii ;  die  vero  vi.  corpus 
arcse  magispretios.v  impositumi  indiotumqueeO' 
dem  die  Sabbati sotemuc  irjunnnn .  Redeamusad 
Salemum. 

237   Pomp.-tm,    inquit  ,    duoebant    8X 


i; 


quatUOP  nobite  agmon 

serie  oi  i  g  i  w    °fl  oopioium 

bm  comltan* 

luim  f)tVW' 
frdlil  / 


prBBCipuis  urbls  reg-ionibus  \onga 

nere  ac  fortuna.  honosli  ,   aobilesque   m   qu 

distinoti  olnssos,   tuin  sodulitates  tros  et   nonaffin 

ta  cum  Sanotorum  simulaoria  i    addltua  duoen 
tarum  virg-inum  Impuberum  ohorua ,  qui  florelfl 
sertis  redimitus,  palmarum  ramoa  manlbua  prea 

fere.ifl,  Io  triumpho,    aJ    non    vorr ,    rlrfflnltatla 
certe  insi^nihus,  s.  Bosalioa  deoantabatj  el  fre 
quentiaaimua olerloorum  ordo aubsequutJ  sunt,  Ar- 
cam  oristallinla  oompactam  tabulifl,  el  argentelfl 

distlnotam  laminis,  aaora   Bosaiii iaa  oocoineo  w 

serico  invoiuta  oonoludentem  o\  primo  eque  trla 
ordinis   flore    trigfnta    duo,    vostmi.j    splendore 
g-emmi  que   olari ,    humerj     r<  otab.nl    u      HJ 
reliqua   agfflomerata   nobilitaj,  tum    Cardinaila 
Auria  nrbia  arohieplacopua  Idemque  prorej  .     tl 
pante  aenatn   et   conaUio   peffio,  prosequebatur. 
^unniij  [»opuIi  vias  .0  feneatraa  omnee occupan- 
tis  plausu,  quot  uBtitlas  :  i^niH,  pllsque  laor,  tnla 
continenter  sacrum  oorpn     exoipereturj  quo  pa- 
eto  Dovemdi.le  rednotis  In  ajdem  maxfmam  n 
liquiis,  .tque  in   eltUsimo  lolio  positfsj  Bolemni 
ritu  celebratnm  slt,  oum  explioari  faclle  ueqneat, 
ne    Longnm   Caolam,    libi  n     pra  h  n  o ,    Impi  □  a 
fui8Be  in  omnem  apparatum,  qus  publlaum^  qua 
privatum,  eentnm  aureorum  miilia  ,  narum   rs 
rum  peritiores  credidere    Wm  tenus  8alernu$,  Si 
quis  vero  protixiorem  celeberrimm  hujui  pompa 
relationemdesi den i ,  odirepoterit  Cascinum,  </>>> 
eam  tib,  icap.  14  fuse  cnarrat . 

2.'iS   Finem  pestUentise ,    ouem  Panormitani  . ,, ,  „„,/„,, 
non  frustra  sperabant,  Saternus  ita  refnrt :  Sed  rtliqullt, 
finem    pestilentiaj   finis  narratlom     tandom   exci-  ,r,l'u  (<■"■ 

piat.  Bxperta  non  exignio  huo  damno  Bcepina  ta&         ' 
rat  hoc  anno  civitaa ,  quantum  obfuissent  feato- 

rum 


334 


J.S. 


i  i  futii 


riiiu  dicrum  celobritai,  et  conventua  omnes  per 
oeceafonem  flupplicationura  lacti ;  quare  una  voi 
omnium  erat,  ex  lanto  apparatu,  usuque  supel- 
UetiUs,  au&  fawuiid  ,  operie,  omnique  infima; 
pjepi  uitro  citroque  i  lenda  tradeJjatur,  at- 

qtW  ei  tanto  tainque  diutumo  populi  conventu, 
unjvenam  Oinniuo  oivJtatem  pesLilentia  confla- 
graturauj,  ubU  divjua  virtute  ab  eo  periculo  eva- 
Bimsl  :  Ipee  tomen  in  virginem  Ko-aliam  divi- 
is  ooaoepta  incolumitatii  pig-nuu  fuit  ad  ba:c 
pen  Qeo  fefeJIit.  Beciea  «uut  nydrm  bulc 

tpita  omnia:  reitinetui  eet  ignieille 

U),    Quare    {raudiuiu    et 

admiratio   omnium   animoi  ocoupavtt,   aa  pflpne 

efeoerat  mlracuU   magnitudo.  UJud  taraeu 

pb  roiqui  ■  -',  gund,  ■  rtmoa  fe- 

uUa  iniuuni  freqnentia  contactu- 

otUii  Dcmo  a  peatUentia  tentatua  foie- 

,   elap  li  dlebu  r  decemi  ecintillffl  aii- 

quol   iterum   emioarenti  el    licet  paucofl  admo- 

dujii    '  orripi  reol  ,    inji  cere    tami  q    mi  i  um  .    ne 

.,  luda  flamme  i      :  n  tui    Ini   adil.  Com- 

jt,  1 1„   quidi  m   fuil   aJiquol   bominum  tem 

i;  (,in,  dum  Ini  ,  tum    morbo   lm- 

piioitl,  tum  wgroram  minJitrl  lupplicationem  D. 

i:     i    .    p<  rafl;erent ,    « t   pi  ouiam 

pompa  i  i  Ui  vcnerarentur ,  per  i  ummam 

UcouUem  i penotrarunt ,  an 

oommoraDti  i  uon  inodo ,  led  in  ample- 

xum  etlam,    'i   oarorum   oaoubi    ruentea  ;  quare 
0    B  ■  oolnlo  i1"  iti  in  tu- 

jn.  i  Uati  n  ab  II      dd  titutom   rem  i 

uiii.. 
■  i  ou  tei ".''■  li  *  IvJum 

iuo  Lente  lerpcbat  mor- 
ini  ,  niiia  i  itoa  Dumernm ,  et  oum 

ftutea  .  i'1'!  mum    quampiam 

....   ,  \i\  pauoJ         1 1  fomilia  pepi  roi    et, 

ii>  plurJmum  Immuni  i  erant. 
Uutri  irum   am  forte 

mplcotl  . 
[uipu       potuei niii.    i  t  juiu 
bo«tii  i '    Koaallo    manu 

liiin 

:  ,         ■ 

QOiido  uodUi  Pi  regi  Lnl   antro  ,    , 

■  rtl  .  aao  gTavio- 

ribu    di  toDtu 

■  '  ■  item- 

platuru  Dta,    looldlt  lllud 

'<>  dl<  ro  d    imum  quintam  Julil,  qua  prlmui  »b 
luvoutione  laori  oorporii  annui  ciaudebatur:  fau- 
ti  |ui   Ld  aooidlt .  ''inu  nniu  regredoreturi  i 

um   iJJJ  ait,  aamim  m  1 1  dti  rel 

i"  fi  oorreptumi  val  ln  ejui  luepioionem  venia- 
i .  mque   uilam    m  veierl   morbo   mortem 

Diaoi  Dubeonla,  oadeiUa  benefi- 

all  olarlot  ImUorque  tuz  iplondeaoere  ooompit. 
itquo  iniri  jjiiu  tiiui  quadrafluta  dierum  numerua, 
axvetorJ  loaUtuto  veiuUjuregeatium  pre 

otp)  inoolumitaU  oxploranda*  Baque  dierum 
1 1  [i  oba  [elioiaiime  pnati  rl  deoem  liiii 

diebui  do  i  purerendam  civitatem  exac 

iu  djem  triuuui  SepuunbrJi,  quJ  nataiem  B. 

diem  urtocedit,  luoidil  perfi  otaj  n  dinteirra- 
183  vajotudiuii  doouaneutum. :  quare  laudi 
0.  M..  ao  -s.  Bo  uje  rite  pi 

Uouit  Panocmo  ootnmerciajam  diu  intermiaaa  juu- 
B^re  oum  Qmnibua  .v  ,  eadem- 

qua  (uit  ol  aatalii  S,  VJrn;iuiael  Panormi  renaacen- 

Ufl  lu\. 

ttjQ  Eiso$  aonsona  habvt  CosGinHsUb.  i  i 


UE  B.  KOSALIA  VlRGINh. 

17  sed  pluribus  rationibus  ostendit,  beneficium  D 
./ '  ,,/,.,,  r.oet;i#ntia>  nttribuendum  esse patrocinio  m 


'tUputsxpestitmti*  attribuendum  esse  patrocimo  ^^ 
S.  Jiosalise.^^  ipsius  ratwnes  breviter  recen-  hoc  beneficiltm 
sere  Prima  ratio  solum  probabilis  est,  quod  S.  Sm  RQluiiX 
Kosaiiae  variu  praedixisset,  corpus  suum  reperien-  patrocimo. 
dum  tempore  gravmimm  calamitatis.  Bmc  ratw 
per  se  non  probat  benefwium  obtentum,  sed  alas 
rationibus  verwmiliiudinem  addit.  Secunda  ra- 
tio  est  mirabilis  ilta  S.  Rosulia;  invocatio,  quse 
retata  est  num,  193;  cum  videatur  divino  in- 
Stinctu  facta  :  huic  vero  addipotest  mira  Panor- 
mitanorum  de  qpe  8.  Bosaliffl  fduciee.  Tertium 
obteniia  S.  Boaali» beneficii indidum  est,  quod 
Ofaervatum  sit,  pestitentix  vimdecrevisse,  quoties 
abatur  proapprobando  corpore,  aut 
Sanctse gloria  promovenda;  contra  crevisse,  cum 
morm  injiciebantur  approbattoni  reliquiarum. 
Quartum  idque  clarius  argumentum  est  appari- 
irginia  Vincentio  Bonetto  oblata,  certis  ea 
moniis  et  secuta  Vincentii  morte  conftrmata ; 
cum  ipsa  Sancta  ibidem  prasdixerit  cessaturam 
em,pQSt  corpus  suum  honorifice  per  urbem 
mlatum,sicutreperaevenit.ScrupuHquidem 
hicnonnihil  esse  potest,  quia  non  eodem  die,  quo  K 
mlatm  sunt  sacrm  reliquim,  pestilentia  peni- 
■      avih    Verum  non  promiserat  Sancta  pe- 
omnino  cessaturam,  licet  Panor- 
mitani  fortasse  verba  ipsiuseo  sensu intelleans- 
sent;  sed  yratiam  pnestandam  dixerat.   Magna 
eodem  diegratia  urbi  prmstita  est,  quod 
ublata,  perfectumqua  fuit 
.  ium,  quando  iliipost  aliquot  ficbdomadas 
monte  i'<  ,<<i,inQ  exornari  Sanctse 
sacetlum,  utiantea  promiserant.  Prmtereahanc 
pestis  variafaciuntiilustriorem,pri- 

?notem{jtts,  cum  pestis cessaverit  n>>'Oia  ^atate, 
iter  minus  sperat  ipoterat .-  se- 
ia  ob  supplicationem  tanta  erat  libertas 
eundi  et  <,  mtis  utendi,  ut  ma- 

eatibertate  iongiui      j  usset ;  tertio 

I    ite  ita  sublati  sunt  morbi  simites, 
aliique  on  Cascinus  pag.   148  testctur, 

valelu  ormi  ea  mstate  et  secuto  au- 

tomnovacua  fuisse :  quarto  quia  ne  unus  qui- 
infectas  jussi  sunt  pur- 
pesteinfectus  fvit.  Jhvc  aliaque  plura  ibi- 
dem  Cnsvtnus, 


§  XXIII.  Pestis  postquinquemenses 
itiTiim  Panormitanos  corripit :  at 

ope  S.  Rosaliae,  ut  creditur,  pau- 
latim  extinguitur:  inventio  corpo- 
iis  et  pestilentiae  depulsio  ex 
Pirro. 


neficiaque 


15  et   1»;   varia  recenset  siqna   n 
qutbus   probatur   magis  ,ia 


venias  in  monU  Peregrino  reUquias  esse  S.  Rosa- 
•  mcum  idjam  satis  ndcalur  firmalum, 
ficta  xlla  rvccnsebo  post  Vitas,ubi  tegi  pote 

runl.   Idem  cap.  17  ostemlit  J»n.i*;^JL 


intrgie  Panor- 
mi 


ostcndit,  depuisionem  tjesti- 

S         M*attribuendam,Jtmox 

«tfom  dmmsirat,  pe.uien- 

fl»ss,  subtatam,  guod  hucproprie 

suspiciOQrirH  latampotius 

et  WjJKa/,i  fiass»,  ,ju«„,  pemtus  oxstinctam.guia 

post 


sublalam 
fuisse  peitilen 
tiatn  : 


ea  tamcn  post 
quinque  cir- 
citer  menses 
ibklem  mitius 
revixit, 


DIE  QUARTA 
A  post  qninque  menses  rursum  Panormi  sccriit.  Si- 
gnaautem  sublatx penitus pestilentix ha>c  recen- 
sentur.  Primonumerati  sunt  dies  quadraginta, 
quibus  nullus  peste  correptus  asseritur.  Postca 
vet*o  octo  diebus  exspectatum  esty  utloca  olim  in- 
fectaetsuspectapurgarentur.  Purgata  sunt  duo 
millia  domuum ,  uti  et  merces  in  iis  servatte, 
purgata  et  taletudinaria  infectorum;  nec  tamen 
idlus  ex  iis  etiam,  qui  opere  tam  periadoso  oc- 
cupabantur,  malo  correptus  fuit.  Secundo  nec 
glandxdce,  nec  papulse,  nec  purpurew  macuLv, 
nec  vari,  imo  nec  febres,  nec  alii  morbi  quem- 
quam  eo  tempore  affligebant,  teste  Cascino,  ne 
ulla  pestilentice  suspicio  superesse  posset, 

242  Tertio,  elapsis  primo  quadraginla,  dein- 
de  et  octo  diebus,  die  111  Septembris  Uberum  Pa- 
normitanis  datum  est  commercium,  nec  ullum 
inde  ortum  est  damuum.  De  hisce  Cascinus  ita 
habet  pag.  HS  :  Tcrtia  cireumstantia  est,  quod 
perfectio  sauitatis  miraculose  obteuta?  exacte  pro- 
bata  fuerit:  nam  cum  portie  essent  apertffl  ter- 
ram  mareque  versus  ducentes,  liberumque  com- 
merciumper  totum  reg-num  et  foris,  ita  ut  a  tri- 
bus  solum  locis  etiam  tum  arcerentur;  oumque 
merces  portarentur  per  nundinas  regrni,  homines- 
que  et  merces  navibus  imponerentur,  ac  regia 
triremis  cum  aliis,  qiue  in  portu  erant,  disoede- 
ret;  nullus  fuit  locus  ,  in  quo  tali  commereio 
ullum  deprehcnderetur  contag-ii  indicium  :  atque 
ita  perfecta  sanitas  quinque  mensibus  persevera* 
vit,  ita  ut  apud  omnes  solide  confirmata  et  omnino 
esset  certa.  Quarto  recitatr  ibidem  Cascinus  pag. 
149  diploma  Cardinalis  archiepiscopi ,  quieodem 
tempore  totam  Siciliam  pro  rege  Cathotico  admi- 
nistrabat ,  promulgatum  ritu  solemni  die  m 
Septembris.  lloc  diplomate  Cardinalis  regni  gu- 
bernator  commercium  Panormitanorum  cum  loto 
SicilicV  regno  plenissime  restituit,  depulsionem 
pestilentizepatrocinio  S.  Rosaliae  attribuit,  omnia- 
quefere,  qiwejam  dicta  sunt,  auctoritate publica 
confirmat.  Quapropter  dubitandum  non  est,  quin 
pestilentia  omnino  cessaverit  Panormi. 

SJ4S   Verumtamen  necdum    finito    illo   anno  , 
lues  ibidem  revixit ;  ut  post  Casciuum   narrai 
Saternus  his  ve7-bis  :  Scd  quinque  circiter  menses 
effluxerant  a  pestilentia,  ut  ita  dicam,  consepui- 
ta  ,   cum  revixit   Panormi  ,   quod  aliquid  infecta« 
rum  olim  vestium,  sive  hominum  avaritia  ibi  ab 
sconditum  ,   et  modo  depromptum  ,   sive  cx  aliis 
oppidis  import;itum  fuerit :  sa?pe  enim  mortalium 
genus    divini.s   beneficiis  aut    uti   nescium  ,   aut 
etiam  abusum,  ea  per  socordiam  corrumpit.   Puit 
vero   long"e   mitior   hasc   posterior  Iues.    Quare , 
licet  ad  tuendam  publicam  fidein,  aliarum  urbium 
gentiumque    commercio  abdicarit  se  Panormug  ; 
haud  tamen  necesse  habuit  civium  concursua  in- 
terdicere  ,    aut   faeminis   puerisque  edicere ,   ne  , 
pro  majori  ipsorum  contrahendffi  pestis  periculo, 
domo  pedem  efferrent.    Idque  etiam   S.   Boaaliffi 
precibus  a  Deo  datum    esse  credidere   prudentio- 
res,  qui  naturae  lege  in  eo  veneno,  quod   clau- 
sum  in   abseouditis  vcstibus  per  ajstateoi  et  au- 
tumnum  recruduisse  oportuit ,  eatia  virium 
coffitarant   ad    eivitatem   denuo  corrumpcndam , 
ac°etiam   devastandam ,  cum  prfflsertim  bun 
praesidia  non  multum  obsisterent.  Hisce  consert- 
tiens  Cascinus,  addit  pag.  155,  nonnultos  a 
disse,  iteratum  fuisse  istud  pestilentix  flagetlum 
obqualemcwnquenegligentiamPanormitanorum 
in  colendaS.  Kosalia.  Certe  refertpag.  157  exor- 
nationemnobilissimi  sacelli  cceptam  esse  xx  Ja- 
nuarii  anni  1626,   postquam  mense  Decembn 


SEPTEMBIUS.  Q0_ 

000 

luesiterum  sxvire  caperat.  Itaque  si  consi.lcre- 
muspestemcessasse  eodem  die,  quomandafum 
erat,  ut  saceUum  id  e.vomaretur,  sicut  relatam 
est  num.m^  non prorsus  vana  ndebitur  ilUi 
piorum  wroruw  suspicio  ;  mv  temeii  Ula  pugna- 

Wwcausareviw^cenlispesMentiatantedata: 
i«  pomarn  entm  neghgentw  permittere  potuit 

Detis,  ut  per  causam  naturalem  pestis  rursum 
Panormiaccenderetur. 
m  Tnsinuai  idem  scriptor,  dissidentiam  quo- 

ruma^seisundahacpesHlenUafortassepumtam 
esse.  Bssemplum  quoque  refert  mirabile,  quodt* 

statur  tcmpore  sccuiuLr  pcstis  accidisse  wVo  R* 
hgioso  Orditiis  Augustinianorum  reformatorum, 
cujus  erat  prxpostius  provincialis ,    Tnvaserat 
pestis  conventum  S.  Nicolai  Tolentini,  eaque  dm 
ibxdem  occubuerunt   Unus  em  illis,  cui  no 
Joannes  Maria,  quique,  utpote   vir  valde  reli- 
giosusj  diem  et  horam  mortis  sweprmdiarit,  mo- 
nuitP.  Provinciatem,  factum  esseculpa  ipsius, 
ut  pestisin  conventu s&oiret,  quod  cum  Supe 
rior  esset,  non  satis  haberet  fiduoia  de  pa 
nio  s.  Rosaliro,  dicensomnes  morituros,  nisi  pce> 
nitentia  oulpam  emendaret  Cum  autem  vero  isse 
intelligeret  P.  Provincialis,  qumdicebantx 
defectu  fiducwsutBt  statuit  nudispedibusspelm- 
cam  Sanctse adire,  licetmgre  idprastare  posset 
ob  dolores  arthriiicos,  quibus  affligebatur,  Ccepil 
ita  incedere.  Deinde  cum  nimium  afjiigeretur, 
soteas  induit  ,  ut  sic  incederet,  Af  vicc  ad  po 
ducentos  processeraij  quando  una  e  soleis  eooci 
dit  :  atque  hoc  signo  monitust  alteram  quoque 
abjecit.  Demam  nudispedibusadspeluncam 
venit ,  Sanctamque  pie  invocavit  tanto  fructuM 
ut  ipse  sanus  domum  redierit,  omnesque  infirmi 
sanarenturt  nec  ultus  deinceps  ibidem  peste  cor 
riperetur.  Ita  refert  Cascinus,  sed  pauloproli- 
xius. 

S45  Tdem  scriptor  iteratam  Panormitanorum 
liberationem  patrocinio  8,  ElosalitB  cum  aliis  pa& 
sim  attribint,  quamvis  fateatur  malum  non  ces 
sasse  subito,  quemadmodum  prima  vice,  sed  pau 
latim  dimiitt-hn»  esse,  <■/  demxtm  prorsus  abta* 
tum  Ratio  presi  ipua  est,  quod  8.  Eto  ialio_  prfi 
cetBris  invocata  fuerit,  magnaque  de  ope  ipsius 
fuerit  fiducia  Panormitanorum,  quodque  m  pri 
ma  pestilentia  opem  ipsius  fuissent  emperti.  Addi 
possunt  beneftcia  particularibus  personis  prtes 
tita,  c.r  iis<]ttc  probabiliter  colligi,  omnes  demum 
ejusdemSam  twpatrocinio  &  rvatos  - 1  se.  Satei  nui 
de  eo  beneftcio  menU  ■  suam  sio  exprimit'.  lt 
majorem  vero  iterato  s.  Uosalite  beneflofo  tucem 
affunderet  Dei  ,  Bnera  seoundffi  huic  peetllen- 
tia:  statuit  Deu  mense  Junlo  anni  uncxxvi, 
cum  recurrebat  dles  triumphl  ab  eadem  Vlrg*ine 
proximo  annc  racti,  Nee  multc  po  l  ldem  in- 
columitatis  b  eneflciura  ln  omne  Sioilia  corpu  . 
qua  fueral  «■"  morbo  correptum,  aupra  spein  et 
humanas  virea  a  capite  promanavlt,  Hloomnium 

:■■        .<,     fn    t,    <      ai  tnni     pi     t  j  I .  nti;i- 

morbuin    tum  .'»1»  ii  ■  urbibuH,  quos  occupaverat, 
tum  ab  illi ■■■■,  quibua  imminebat,  F).   Sosaliai  pa 
trocinio    Quare  el  omnlum  ore  Ed  oelebrabatur, 
et  in  proregum  edlotle,  ubi  de  facultate  jungen 
di  commercii,  et  tra     rehendffl  rel  ram  Ilai  I    ■>;  i 
batur,  63  i  dd   '  ■'   luculenter ,  et,  q  icd  ,  i 

clarlua  e  t,  :  ■■     Urbanua  vm  Pontl 

fex  maximus,  sing-ulari  cr^a  h  m  pli 

t  |  .,  i,  ,  •  □    Domen  bia  (n  Ecole  iae  Ka»tos 

retulit,  diem  natalem 

et  reliquiarum  inventionem  Idibus  Juln,  adjecto 
etiam   nonoriflcentlsaimo  elogio,   Sloiliae  Ub 

Honem 


»ll.T.>RL 

J.S. 


IMifjiositiifJi- 
tieniia  conwn- 
(Uliui  ptttm 

punjla  ,- 


rt.<  patrootnio 
Butilata  ortdi 

titl  ,   Htl  ■/     llr, 

.■  '../ii,,y,i  Sioi 
Uam, 


Aucrou 
J.S. 


Betatiti  !'■>>■ 
iU  peitilenlUt 


li 


d 

Itotaii  ■  Im 

■ 


hhImn  iW< 
tmmto, 


336 

tionem  D.  Bosalia?  beneficiis  acceptam   referen- 

te.  Ilactenus  Salemus  eccCascino,  cujus  rela- 

tionem  testimoniisscriptorumposteriorurn  inter~ 

pofai  e  nolui,  quia  solus  Cascinus  omnia  abunde 

eapUeuitf  et  scriptoree  alii  exipso  fere  hause- 

rurtt. 

246  Ne  guis  tamen  ewistimet,  solius  Cascini 
,,,>■  toritaie  niti  omnia,  alterum  adjungam  testem 
omni  ewceptione  majorem,  cvjus  Opus  in 
svmestanno  L680,  Ua  v.t  scripserii  ante  visam 
. ilucubraU onem,  etomniaip  ■-■  mdere  po- 
tuerit, <<■/"'■  ac  Caseinus.  Uocehus  Pirrus  tom.  i 
i  in  Votitia  eceleMm  Panormitanm 
pag   i       apita  prweipua  eorporie  inventi  eipes- 
tUenlia  deputsx  breviter  norrat  kie  verbis .- Anno 
iv   Panormum  luei  Invasit  ex  Africae  oris 
Inveeta  oum  II*,  anJ  Inde  e    ervltute  pretio  re- 
dempU  i  '  ergo  fane  te  ]>•■  tii  flam- 

■    i         prodldit,    triii  ■■  pto   nuucl  i 

optlrnui ,  qul  tum    Panormo  aberat,   Thcrmis  de- 
;■■  d   ,     dI   Immi  mor ,  om  memor  ,   ac 

dta  prodfgui ,  In  medioi  le  oonjecit  igncs . 
Quod  llle  00D  auiui ,  quod  non  tentavit ,  ut 
leti  Dtlm  malum  n  .  st  P  NumJ" 

dJ    prlmo  Iram  Ei  tem  di-precari 

ln  tltil  '     bomlQum  olaeeea  eo 

viUbui  ludutai  laoola,  oinere  consper- 
,  funtbm  el  ferreii  olr  oatenii ,  Jla- 

goiU    "i  ie  b  eran- 

I  ui ,  et  i"  ■  animo  tundentea,  pro- 

iternJ   toraplii,  arJ  rl,  lacrymarum  vi 

m  porfandore ,  dlvims    largltlonlo  benefloia  im* 
plorare,  ao    uorum    lelorum  ooxai  odissc,  accu- 
■    i.iii, 
■  1 1  Qu  d1  tm  Ima  urbl  tono 

Immutatal  quam  oito,  qul  lo  corporii  oultu  re 
nidi  ba1 ,  fulgor  in  iquallo  :  |   quam  oito 

o    trlumphai  It   Id  urbe   moaror ,  ut 
mum  Servatorl    i"  otu    id  ■  ■  immJ  i  ratio- 
i..  in    lufleotorei  '    i  Iroumduotea    unl  per   dj  I 
88.  Cbristioo  ,  atque    Nymphsa  Tanor, 

DJ  roliquli  dii         Julil  i   oum   LUud  acoidit 
admiral  Lo,  atque  lalu  Index  po- 

[noadi  I  ■    omoia  in  pompa, 

Banotorum  -\       torum    ira- 

pli  ran  ■  ouxill  i  .   prawlni  banl    quatuor,  duo    in- 

N.   Poatquam  ergo 
Panormltannrucn  vlrglnum  Domino  de  more  edl 
ni .  dh  Inl  i  soto  mente  proolamant 

omne      iwi  1 i  &o  .  um  ,  :i 

illa 

oonvi  ol  i  o  eul  ■  o  oumjurlijurandl  relia, 

afflrm  perapeo- 

Eroxil  eorum,  qui  adeiant,  animoa 

Doraen,  quod  baotenui  Pano» 

mltania  o  menta  exold        vldebatur;  tuno  vero 

:  aon  ilne  quodam  tia  volup- 

1     ■  uaurpab  itur, 

8  i^  Adfuil    luorum    oivlum   amantii 
salla  iupj  i    .  ;m>t. 

lullnunoiui  pnefortur  latiiaimua,  to 
1     :    •  °,u  tm  i         Inum  vulgo  dioimua  , 
mille  ab  urbe  paaaibui  lejunoto,  IV  Boaaliaa 

Inventum  ,  ubJ  haotenui  conatani 
oivium  tradltio  deUteeoare  ,  ao  ad  roparandam 
patrie  tem  detineri  renarraverat  Virginia 

imiurum  monitu  quidam  tarram  egerere  tenta- 
lunt,  qul  oum  iu  pnegrendi  taxum  mddiaaenl  , 
quo  aaape  ;»lii  aflbdientaa  eadam  de  oanaaa  per- 
venerunt,  baud  oonaternatl  anlmoj  aad,  a\gt> 
Inquit ,  quidem,  Inftinn^  oodea  rupem,  pingn! 
dltor  ultorius,   quam  ulii   reoarint  lotum  vibrat 


DB  S.  EOSAIJA  VIBGI>t.  . 

alter  ferrea  clava,  exilit  frostum  :  atque  inde  aa-  D 
xo  divinitus  circumjecto  inclusum  vident  Ko^a- 
liae  virffinis  corpus.  Procumbunt  iUi  in  genua , 
venerantur  aacraa  exuvias ,  atque  quo  possunt 
honore  tractant  amabilem  rupem,  cjelestem  the- 
saurum,  Panormitanas  divitias.  Adest  illico,  qui 
remJoannettinopraesulirenuntiat;  ille  ad  se  af- 
ferri  divinum  illud  adversus  in^ruentem  luem 
amuletum  jussit. 

m  Intellexit  scilicet  divinitus  id  suaa  urbi  acdeinderite 
munimentum  dari;  sed  ,  ut  est  prudentiaB  laude  *m***. 
insig-nis,  nec  in  iis,  quae  ad  religionem  spectant, 
prasceps  amet  consilium,  ratus  fieri  nequaquam 
poaae,  quin  suis  Virgo  beneficiis  in  tanto  malo- 
rum  cumulo  se  proderet,  eousque  ea  sacra  Eo- 
saliai  ossa  omnibus  colenda  proponere  distulit, 
donec  quae  de  illa  Panormitana  Virg-ine  vetera 
monumenta  loquuntur ,  fama  inter  Panormita- 
00  <le  sua  cive  serpens  ac  vigens  olim ,  theo- 
logorum  sententiae  de  miraculis,  aliisque  indiciis 
in  unam  omnia  sententiam  convenissent.  Rejecta 
ergo  omni  praecipitis  consilii  suspicione  integrum 
suum  Panormitanis  stetit  decus  ;  atque  ea  ossa 
D.  Rosaliae  esse  reliquias  mense  Januario  (imo  E 
Februario)  decretum  est,  quas  ille  e  suis  aBdi- 
busprimorum  humeris  in  templum  invehi  jussit, 
ut  tamquam  vexillum  quoddam  ad  bene  sperandum 
sustolleretur. 

250  Deinde  interjectis  aliis  de  Cardinale  Do-  de  reUquii* 
ria,  ad  S.  Rosaliam  regreditur  his  verbis  :  Men-  perwbem 
se  vero    Junio  an.    uncxxv    cum    (Cardinalis)  ma<in,/i<:e 
edixi^set  omnibus ,    ut    circumvehendis    Rosalias  indegue  ce*'_ 
reliquiis  frequcntes   adessent  ,  atque  civi   caeliti,  mntepestc. 
et    hoapitatrici   Virgini  honores  ,   quos  maximos 
posseni  .   ultro  efiferrent,  exoitato  media  in  urbe 
arou  e  lignis  quidem  texto,  sed  sericis  aureisque 
pannis  elegantissirae  convestito  (supra  xn  aureo- 
rura  millia  Sen.  Pan.  in   eo  construendo  insum- 
psit)  per  urbem  Virginis  corpua  circumlatum  eat : 
■ed  tanto  civium  plausu  ,   ao   gestientis  laetitiae 
lignifloationibui  ea  gesta  sunt,  u1  animo  jam  tum 
Olvea    lingnlftrfl   Virgiuis  beneficium,  quod  ab  illa 
paulopoat  ad  noa  defluxit,  prooepisse  vidcrcntur; 
nrqur  mira  Paimrraus   modo,  sed  Sicilia  univer.sa 
a  peatia,  qua  delmcohantis  tnoendiis,  qua  immi- 
nentis  perioulo,  D.  Uosaliae  patrociuio  ercpta  est ; 
adeo  omnium  oculis  hrec  patuerunt,  ut  ea  ueget  f 
nemo  ,  uisi  qui  pervioaci  mente   desipiat ;  affixa 
tune  ad  catbedralis  templi  valvaa  tabula  e  marmore 
■  loripta. 

bano    \iil   Pont  Max.,    Phllippo  IV  reg-e, 

onettino  Doria  S.  U.  E.  card.  archiep.  regiam 

onam  ln8ioilia  tertium  tenente,  corpus  S. 

-  virginisad  Patria  perfug-ium,  et  pestis 

ezpulsionem  divina  providentia  reservatum,  pro 

antistitis  reliffioaissimi  pietate,ao  senatuspopu- 

lique  votis,  uuper  in  Monte  Peregrino  repertum, 

multitudine    miraculorum    ooruaoans ,    templi 

viarumqne  appamtu  poat  homines  natos  orna- 

n  areu  triumphali  molis  immensa? 

preter  aUoa  axoeptnm  ,   triumpho  per  urbem 

Bplendidiasimo  veotum  reoeprumque  v  ldus  Juuii 

yiH\w . 

pf   K!rfeFtt:Uissimum  P^ea  Joannettinus  sa-  _**.*** 
oollum  Boaaliai   virgini  oonatruendnm    curavit ,  /^o7w. 
quod   quamquam  numeria  absolutum  suis  adhuc  tofa^rte- 
uon  ait,  rapit  tamon  plurimorum  animos  suis  di-  rumoc,,0«^ 
v.tns  atque  eiegantia,  Y,  saoeUo  ntexgo,  qua  viam  ^ "' 
reapicit,  haao  adjeota  inscriptio 

"»  Vp  Pont.    m,\    ,  Pbiiippo  iv   rege 
™*  Uoo  ,    Joannettinus    Doria     S.     R 

h.   preabvter   Cardinalis  archiepiscopus  Panor., 

Siciliae 


oxpendilw  in 
liisce  Pirri  ct 
Cnscini  aueto 
ritas. 


DIE  QUARTA 

\       Sicilia?   pro  rege  tertio  moderator,   sauctas  Ro- 

saliae  virginis  Panormitante  oorpus,  lapide  non 

humana  arte    elaborato    conclusum,   ad  Erctse 

specus  invenit,  doctis   urbis   consiliaribus,    se- 

natoribus    exposcentibus,    omuibus    exoptanti- 

bus,    rerum    supra    omnem    natune    ordinem 

g-estarum    jrloria  cognitum   rite  approbavit,  S. 

P.  Q.  P.   reddidit,    publice  colendum    exposuit 

indicto  triumpho,    suppiicatione    instituta,   ce- 

lebri    pompa,    apparatu     celebratum    omnibus 

retro  saeculis  nobilissimje  mag-nificenti;e  exem- 

plo    long-e   superatis,  inter  creteras   urbis  titu- 

lares    Divas    collocavit,   anno    jubilei   mdcxw. 

Divse  ter  maximre,  civi   optima?,    Patrome  be- 

nemereutissimas  extincto  pestileniue  morbo  in- 

g-entium  meritorum  exiguum  iudicem  sacellum 

voto  publico     nuncupato    dicavit,    lapidem    in 

fundamenta  primum  jecit.  An.  sal.  kdcxxvx.  vui 

Kal.  Feb. 

Demum  non  omiserim  adeo    Joannettini   pietate, 

atque  industria  D.  Kosaliie  religionem  in  civium, 

et  Siculorum  omnium    pectoribus    adolevisse,   ut 

ex   animo  illam    omnes   ament,  venerentur,   im- 

B  plorcnt  :  atque  hinc  ne  angustis   finibus  contine- 

retur,  ejus  Virginis  fama  evolavit,    et   Europam 

pene  dixerim    universam  pervagata  csl.  De  ma- 

gnifico  hocsacello  redibit  sermo,  ubi  mri  incisum 

dabo. 

252  Demum  Pirrus,  post  alia  qu&dam  de 
Urbani  VIII  in  S.  Rosaliam  studio,  narratio- 
nem  suam  ita  concludit ;  Baec,  qu;e  dc  D.  Ro- 
saliffi  Pauormitana:  virginis  invento  corpore,  ut 
aliquid  meo  in  Virginem  amori  darem,  ruditer 
sum  persequutus,  S.  Jordanus  Cascini,  e  Socie- 
tate  Jesu  vir  prseclarissimus  quam  primum  lucu- 
lentissime  typis  dabit;  nec  rem  illi  prttripere  in 
animo  fuit  :  uovi  enim  quantum  acri  ille  jiulicio, 
quopollet  egregie,  quantum  de  rebus  Siculiseru- 
ditione,  quantum  veritatc,  cum  ad  consilia  ejus 
rei,  omuiaque,  quaj  gesta  sunt,  illum  pne  ceteris 
Joaunettinus  adhibuerit,  quantum  denique  amore, 
pietate,  religioneque  in  crolitem  Rosaliam,  cje- 
teros,  qui  haec  tractare  velint,  praestare  queat. 
Deleo  potius  ex  animo,  quod  adversa  valetudine, 
ac  provinciaa  Siculae  Societatis  suq  eoundum 
prsefectus,  ac  deinde  collegii  Panormitani  ter- 
tium  rector,  immensa  curarum  mole  pressus, 
Historiaxn  adhuc  cunctorum  votis  expetitam  non 
dederit.  HiBC  scripsit  Pirrus  'eodem  haud  dubie 
tempore,  quo  Vitam  Latinam,  anno  sequenti 
impressam,  cxaravit  Cascinus,  ita  ut  verisimile 
sit  ne  Cascinum  quidem  aliquid  mutuatum  asse 
ecc  Pirro.  Quapropter,  duobus  hisce testibus  ///■- 
miter  stabit  historide  veritas,  cum  egregie  conso- 
nent  in  proecipuis  rerum  capitibus,  nec  dissen- 
tiant  nisi  in  punctis  levissimis,  in  quibus  facile 
errare  potuit  Pirrus,  cum  hic  rebus  gestis  non 
interfuerit. 


§  XXIV.  Enumeratio  ossium  inven- 
torum  S.  Rosaliae :  alia  simul 
intra  eumdem  lapidem  reperta. 


0„a  S    Ro,u-   T\M     nUm-     ^    °SSa     S-     ^**"18      anat0"1'" 

^futdb-     IJrecognita  esse,  enumerata,  eleg  the- 

*"*  ^™-      cx  imposita  ;  at  ossium  enumeratione  filum  nar- 
^Xr1"    rationis  ibidem  interrumpere  nolui.  Cum  tamen 


SEPTEMBRIS, 


r.7 


illa  enumeratio  clare  ostendat,  unius  esse  corpo- 
nsossa,  qiuv  in  lapide  ith  quasi  marmoreo  in- 
venta  sunt,  cumquehxc  mitasaliis  raHonibus 
juncta/aciat,  ut  prudenter  dubitare  neguemus 
qutn  tlla  ossa  sint  S.  Rosaliie,  catahgum  ossium 
enumeratorum  ex  Cascino  cap.  13  pag  m  huc 
transfero,  ct  Latinum  reddo,  Partes  capiHs 
quantum  dtscerni  potuerunt  propter  lapidem  ad- 
harentem,  sic  enumerat, 

Major  pars  cranii  superioris. 

Alia  ejusdem  pars. 

Pars  ejusdem  inferior,  quee  nominatur  basis, 
oum  foramine :  huic  insuper  adhaarel  pars  superioris 
cum  digitis  manus  dextreB  elannexis. 

Maxilia  dextera  inferior  oum  quinque  dentibua 
apparentibus  et  aUis  saxo  coopertis. 

Pars  maxill83  superioris  oumuno  dente  tantum 
apparente.  Eesc  decapite, 

254  Corporis  autem  partes  usque  ad  oingulum 
ita  recenset  i 

Pars  humeri  cum  alioosse  in  eodem  lapide, 

Para  scapulm  oura  duohus  frustis  humeri  el  qua 
tuor  aliis  ossibua  in  eodem  Lap  de 

Alia  para  similis  cum  aliia  oasibus. 

Pars  soapul©. 

Para  soapulsa  et  braohii, 

Prustum  modioum  scapulaa  e1  alterum  brachil, 
et  frustumossispalune,  aliaque  ossa  slmul  In  eodem 
lapide. 

Para  braohii  etaliaossainlapide;  multaoaaium 
frusta,  et  nonnullu  ulnee  *it.  radii,  aoduaapartea 
ossis  extuberantis  simul  in  uno  lapide, 

Para    ulnea    braohii  oum  frusto  radii  :  Inslj  m 
frustum  Bpongiosum,  etalia  fruata  Ineadem  Lapidis 
molo. 

Para    ulnae    braohiij    digitorum,    coatarum,  el 
os    manus,    oui  annexa    eral  eorolla    preoatoria, 
simul  in  inm  lapide :  at  singula  delnde  Involuta 
suut   chartia  separatie,  et   ablatl    ylohuli    preoa 
torli. 

Multa  alia  ossa  earumdem  parttum  tn  ixno  lapide, 
in  quo  ccrnuntur  quinque  glohuli  oorollre  ]  recato 
riaB,  aiiique  lapide  sunl  tecti. 

Multaa  partea  costarum  in  uno  lapide. 

Pan  i  oum  o  ae  ex1  uberante, 

Multa-  parte   co  tarum  omne  In  uno  laplde 

Costa  Insignis  soia. 

Par  co  toe    mu]  oum  ali 

Undeoim   n?u  ta  co  I  irum,  singul i  uo  laplde 

.  Qto,  omnia  In  uno charl  '",|". 

Alia  decem  (rusl  i  c  eodi  m    m    ' 

voluta. 

i;     pina  dorsl  seu  eertebi  I    cura  partlbu    co  ta 
rum  in  duobus  tapfdtbus.   Eactenus  de  partibus 
corporis  usque  adcingulum,  ut  loquitur  Casci* 
nus,  seu  usque  ad  lumbos. 

',,  [)<'Mi(/e  rrro  "  Inmlris  usqiw  m/  r,-t>rit  sir 
■/iruf/fvditnr 

Major  par  i  o  i  odIois,in  duaa  dii  I  ifl 

Para  ossis  fei  cum    uoo    e extu 

berante. 

AJia  eornmdem  p  um  cnm  aliifl  oflflihufl  1d 

eodeni  lapi«]f. 

Aiia  parfl eorumdem. 

Qoatuor  eorumdem  partesin  uno  laj  de. 

po  trema  pai  mdem    osfllum  enm    mu 

frustis  radiorum. 

i).  ossc  acro  oum  uonnullifl  ^ertehrifl. 

Aliud  os  prszcipuiim  ejusdem  partifl.  //."■  de 
Ula  <  '■'  porii  parte 

256  Dernum  crurum  et  pedum  ossa  inventa  hO\ 
merat  : 

Pars 


»l'CTORI 

J.  S. 


corporii  u><iu< 

/iilnni. 


El 


oorporit  infra 
■  tngulwn, 


crurum  et 

pedum, 


m 


uereu 

J   s. 


tribne 


Pars  o.saia  cruris  aioe  lapidc. 

Trrapartea  oasis  crorurn. 

Ol  extuberanaowia  crorum,  et  osaliud, 

loiiifrnfc  fru.-tiim  oafci«  crurum. 

iJiiofriuta  tali. 

Owa  rliyitoruio  pedurn. 

Maittc  pavtfonueosohuD  (MgMtnuo. 
Par*  osHu  •xtobctantfi 
Pari  owf*  eitoberaotfs,  et  ali-i  o«  hi 
LapldJbus. 
varta  ossa  Inviccm  anoexa  In  uno  U\ 
M„  ,i  lapide 

coDJaoetv. 
Mulbi  fro  lom  ratoorom  lo  alfo  cnartts. 

//,/  o    "  '<"  onta  /■■-  ■  wites- 

UUw  nc tnata    ■  ■  >isme- 

<!,,,.,  guo  tau  I  pi  ■  ■'■■ 

../,-, Uc  u    !■■  toi  p  -   ■■  ■         ahamam  \  orporit 
pro  pcu  te  majot  I  Wi  •ontamen 

omnia,  tum  quia  mulla  •  ■  ani  ■  on/hn  toi '"- 

nonnulla  al Uta  <  ■■■■'■■>'  lapid  ■  '■■    ossi> 

t,„   gidem  lapidiinha    ■ 
(  fl  .  fn,      .  |  i  /.   79,  «0« 

ii  0i  Hum  fui  ■■■  >■■■■■■-■■ 

h odt  rant,  ■  ■"'"''• 

quando  dt  >  uptu  «  itle 

l , !  ..   Porr ■"  >'-■■■■  ' 


DB  fc  ROSAMA  VIRGINE. 

gJcbuUsprobaronititur;nec  tamen  audet  asse-  0 

Lc  ^toMw  ««  to/tf  coron»  Marian*,quali  ^^ 

hodieque  utimur,  quod  Rosarium  ««*  psaltenum  (KerifU  ,„„,.. 

nam,  seurosariumaS.  Dominico  prtmum  fuxs- 
seinstitutum,  adeoque  S.  Rosalia  esse  postemus 
Existimavit  Cdscinus  eam  sententiamesecer- 
tam,  quod  muUum  tribueret  auctontaii  Alam  de 
Rupe.qui  de  institutione  rosarii  per  S.  Domini- 
cum  multa  scripsit,  sed  mirabilia  magis  quam 
credibilia.  Verum  jam  monui  num.  142  vanos 
esse  scriptores,  qui  institutionem  illam  S.  Uomi- 

imo  et  S.  ltosalia  antiquiorem  esse.  conten- 
dunt.  Nolim  quidem  controversiam  illam  rursus 
ad  examen  revocare :  at  solum  observo,  incertam 
esse  opinionem  Cascini,  existimantis  globulos 
iltos  non  esse  rosarii :  nam  si  institidio  xlla  revera 
tam  sit  antiqua,  quam  volunt  atiqui,  admodum 
verisimite  erit,  rosarii  usum  non  ignotum  fuisse 
a  Itosalias.  sed  valde  familiarem,  cum  do  tystus 
pietate  erga  beatissimam  Virginem  nequeamus 
merito  dubitare. 

i    Cascmuo  lib.  2  cap.  21  pag.  317  et  rursum  inveuta  it*m 

ilfl  testatur  inventam  quoque  fuisse   cum  <™*  «9»°> 
oorporo9.   Bosal»)  exiguam  crucem  argenteam 

>miponderis.  Hxc  crux  item  obtigit  Casci- 

no,  et  religiose  hactenus  servatur,  ut  mox  vide- 

bimus.  Delineationem  illius  nobis  communicavit 

v    Castiglia,  ex  qua  asri  incisam 


dietum    i>    .'■■'■■'  hh-  - 

,,,,,   1(6,  ubt  />■<  i  Uti  "iOfio 

ognUione  osstum  i  ■  pro 

gtobn  rfo- 

.  ■ 

"  tin  ct 

it  multo 

iiiinm  irem  inter 

i  i   pnlma     D    a  ■  studioso 

,,,i(. ,  llro  pignora, 

ietas 

/,;■■ 

■ 

/rangore  nolabant,  pl\  obvo- 

iutoh    Du  '  gtobulis  i  i  /■" 

ht>hnt\  obtigerunt  i/>si  ('■■■  tosdeindo 

ionis 
t,  uoi  ,-nsft»/nuttnr  i,t  theca  ar$ 
dut   Sarum  delineationenx  >mt>is  transmisit  i 
(audaiufl  ''"^' 


exhibeo. 


B  Porro  Cosciiims  cap.  u»  pttfatam3-  Kosa- 
Un  in   Saiio<«5  Dci   ticnttrii-em   ex   hisce 


Operis  nostri  adfutor  cumeru- 

cie  drtincatione   nonnutlos  de  ea    observationis 

humaniter  transmisit  suh  hoccruois  tituto :  Ar- 

gentoa  crux  oo       d  .  quaa  cum  I'  Rosaliaa  cor- 

Ubi  sacrui  pignus  modo 

tserii  :  DUigenti  aeservatur 

oura  pretioaum  adeo  signum,    i  poria  diu- 

turnitate  aliquantulum  i,   ot  cx  apposita 

Bgura  ejuadem  omnino  magnitudinis   videre 

raram   virginum 

quod  a  s.  Rosalia  nunoupatur,  .  in  the- 

I  illo  munita.   /  iUa  addi- 

nferius  docet  his  ver- 

enteam    hanc   I).    Bosalia  crucem    reli- 

quil  moriene  \\    l  p.  Prancisoo  Laliotta; 

m  oo  Le^e,  ut  D.   Jacobo  Bonfanti 

Itolioo     traderetur  ;     habuitque 

vui  Kni.   Ootobrea  anni   mwxxxvi,   ut  patet  ex 

o-aditlbnis  actu,  quem  hic  transcribimus.  Ab 

traa  ilhe  virgines,  qulbus  indul- 

sit  Irhauus  YUl  anno  mihwmv,  ut  pnedicfce 
eruoissiirnum  incucullo  et  veste  scapulari  g-esta- 
rent.  m    Ach,s 


de  qua  obter- 
vantur  non- 
nuita  : 


•i  f .  lamina 


ei  demuni  (i- 
gura  Domini 

Crucifixi. 


DIE  Q.VRTTA 

260  Actus  traditionis  mox  memoratus  xw 
Septembris  scriptus  est  per  Jacobum  Camalino- 
tarium.  Asseritur  in  eo  inventio  corporis  divini- 
tus  facta,  urbs  Panormitana,  multis  ac  variis 
gratiis  et  miraculis  prafactis,  a  coutagio  libera- 
ta  :  de  prsedicta  vero  cruce  hsec  habentur .-  Et  in- 
ter  cetera,  quse  in  dicto  saucto  corpore  fueruut, 
inventa  qutedam  crux  parva,  landea  *  argentea 
confecta,  a  religriosissimo  patre  Jordano  Casciui, 
tunc  temporis  religrionis  Societatis  Jesu  provinciale, 
cum  aliis  diversisque  religiosis  viris  assistentibus, 
prsesente  dicto  emiuentissimo  domino  Cardinale : 
quae  crux  argentea  fuit  propriis  manibus  ab  eo- 
dem  P.  Cascini  capta  etv.  Additur,  prxdivtam 
crucem  a  ynoribundo  Cascino  fuisse  iraditam 
P.  Francisco  Laliotta,  ut  eam  daret  supra  dicto 
domino  Bonfanti,  idque  factum  esse  coram 
testibus.  Observat  preeterea  laudatus  Castiglia 
qusedam  de  illo  S.  Eosaliae  monasterio,  de  cujus 
fundatione  videri  potest  Cascinus  lib.  3  cap.  3 
pag.  31:2.  Demum  notat,  talem  cruvis  formam 
Normannis  principibus,  tempore  S.  llosalias  et 
paulo  ante  in  Sicilia  regnantibus,  fuisse  usita- 
tam  et  satis  familiarem,  uti  colligitur  ex  nu~ 
mismatibus  Rogerii  comitis,  Rogerii  regis  Si- 
cilicV,  Boemundi  principis,  et  Guilielmi  I  regis, 
quze  edita  sunt  in  Thesauro  antiquitatum  et  hi- 
storiarum  Sicilise  apud  Qrssvium  et  Burmannum 
tom.  S  fig.  IS6,  187  et  1SS.  Qua  autem  occasione 
videatur  Rogerius  crucis  signum  in  nummis 
usurpare  ccepisse,  explicat  Sigibertus  Havercam- 
pus  in  Commentario  ad  przedicta  numismata 
tom.  7  cot.  125S  et  sequentibus. 

261  Asserit  etiam  Cascinus  lib.  2  cap.  18  pag. 
273,  et  lib.  3  cap.  i  pag.  330  cum  corpore  S. 
Rosalise  inventam  fuisse  cxiguam  imaginem  san- 
ctissimi  Crucifixi.  Mancusus  in  Vita  S.  Rosaliffl 
tom.  t  pag.  184  de  eadem  agit  imagine,  aitque 
caput  a  reliquo  corpore  in  inventione  fuisse  sepa- 
ratum  :  quce  conjectura  valde  est  verisimilis  ew 
figura  nobis  transmissa,  qusesolum  caputreprse- 
sentat. 


SEPTEM13RIS. 


389 


IWOII 

J.S. 


.tiiximi,  iri  q\to 
corpu$  ini*n- 
hHN| 


scnbit,  cumsit  ex  argiUa.  Utntm  P.  Cascino  sa- 
crum  tstud  pignus  primo  obtigerit,  vt  post  mor- 
tvm  ipsiusincollegioS.  Francisci  Xareri  man- 
sent,  uti  etiam  asserit  Mancusus,  non  annota- 
vtt  Casttgha.  Havtenus  de  inventis  cum  saero 
corpore. 

&6£  Ponv  de  lapide  ipso,  in  quo  sacrum  in-  ouah  /Wii 
ventum  est  corpus,  observai  Cascinus  lib.t  vap. 
l&pag,  &74,  non  ea  fuisse  forma,  ut  ccnsvn  pos 
sit  loculus.  cuidemortwB  Wrginis  cadaver  fueril 
impositum  ad sepulturam.  pr.rscrtim  ouffl  nutla 
esset  hpidis  aperlura,  per  quam  imponi  potuis- 
set.  Fuit  igitur  massa  lapidea  circum  corpus 
nata,  nec  circum  dumtaxat,  sed  intra  ossa  etiam, 
et  in  ipsis  ossium  vavis,  ut  assvrit,  addens  ossa 
sic  miro  modo  vonserrata  fuisse ;  nutlo  tamcn 
modo  in  formam  aut  naturam  lapidis  conven 

Ex  hiscc  autcm  Q  Cascitto  aliisquc  volliqi,  corpus 
S.  Rosaliffl  angelorum  manibus  sepultum  $$$e, 
jam  divtum  estnum.  164,  ubi de sepuUura  agi< 

tur ;  ncc  admissa  est  ista  cousccittio,  saltcm  ut 
vcrta.  Faletur  ipse  Casvinus  pag.  ■::;>  sc  c.risti- 

mare,  pvr  guttas  aguarum  a  rupe  defluentes  mas- 

sam  istam  lapideam  voahtissc  ;  at  non  casu  /or-   \<) 
tuito,  sed  attiori  potesltitc  guttOS  isfas  ifirigentc. 

&63  At  Joannes   Maria    Rosciolus  m  Oratio-  etundotmi 
ne  panegyriva  de  S.  Hosalia,   vrftf,-  jmst   Cascini  WAnor^», 
Opus  i)i  appendice   pag.   51,    quanlumcumque 
s.  Roaaliam  pro  meritis  ecotollat,  neque  admira 

bilem  hunc  lovulumsitois  praicrmiftat,  utcafcni 
tamen  suam  de  ejus  origine  satis  exponit  his  wr- 
bis  :  Aw^ushim  plane  Bepulorum,  quioum  neque 
pyramides  -Kyypti,  neque  Caplaa  mausolma  poa 
sintde  majeatate  oontendere.  Qulppe  quantaoum 
quc  illa  fucrint  antiquffl  magnifloentlffl  monumeD 
ta  ;  fragmenta  montlum,  Imo  ruinffl  fuerunt.   En 
tegrer  vi'i'(i  mons  atqua  tntaotus  ln  ttumulum  dfl 
bebatux  integerrimffl  Virglni.    Quodque  asplolen 
tium  et  miraoulo  fuit  ooulls,  et  anlmis   Tenera- 
tioni  j  non  modo  rupea  universa,   quasl   naturn 
pyramis,  in  cxiimam  Bepulori  molem  aaaurgebal  i 
sed  humor  quoque  frlgidl  lool  natlvua  depoaltum 
RoSaliffl    corpus    circumtlucns,    iw.     tnuporiH  diu- 
turnitate  oonglaoiatue,    orystallinam  velut  arcu 
lam,  perluoidumque  saroopha^um   eidem  oonrar- 
maverat.    Perinde   quaaJ  satifl   patrio   montl  oon 
fuerit,  Be  tniuiM  ad  ClTem  atque  Alumnam  auam 
tumulandam  addioerej   oifll  bubj  etlam  laorymaa 
e  BuperoIIio  jugl  gruttatim  expreasQS,    ae  rigldo 
pene  dolorfl  Bremmante»,   inatillaaset  ad  eamdem 
tumulo  Illufltriore  oondendam.  Umc  oratorie  dicta 
sunt,  ita  tamen,  ut  sententia  oratoris  satis  sit 
manifesta. 


%  XXV.  Antrum  montis  Peregrini, 
quod  exacte  describitur,  ad  hono- 
rem  S.  Hosaliae  exornatum. 


Delineationem  nobis  procuravit  scepe  laudatus 
Castiglia,  atque  hunc  figune  fecit  titulum  :  Chn- 
cti  cruci  affixi  vultus  ex  arg-illa,  una  ciim  I).  Bo- 
saliiE  corpore  inventi.  Hasce  verosubdidit  anno- 
tationes :  Hujus  mag-nitudo  in  fig-ura  exprimitur. 
Colitur  argenteffi  thecse  inclusus  in  colle; 
Xaverii  PP.  Societatis  Jesu  Panormi.  Observat 
insuper  falli  Mancusum  mox  laudatum,  qui 
vultus  hujus  figuram  ex  atabastrite  confectam 
Septembris  Tomus  II. 


De  antro  montis   Peregrini  pauca  dixi\\%,  BnvU  montU 
et    accuratiorem  totius   loci  delineationem  vwegrtni 
ad  hunctocumdistuti.  8alerhus  oorporis  invm*  ^f^ 
tionem  relaturus  rnontem  et  speluncam  H.    Ho- 
saliae  ita  memorat .   Panonno,  qua  fleptemtrionl- 
bus  est  oppo  Ita,    dnobufl  vix  pajfuum  millibufl 
dteitufl  monfl  Percgrintw  alteejeurglt  EJue  cre- 
pidineft  ei  dnplioi  cosll   plag»j  t,:i  i:  '  fIua 

Eurus  Tyrrbenas  ImpeHont  undas,   /nari  alluun- 

49  tur ; 


340 


•  CCTitdi 

i  s 


nporiffo 


tur;  reliqu»  per  agTum  Panormitanum  porrectae 
Occidentem  M*ridiemqiie  respiciunt,  septaque 
Buntcirnjm  amranis  collibua,  et  viridantibus  pra- 
ti8  :  postquam  duo  pasiuum  milliaaiiubjecta  pla- 
Ditfe  aaoenoj  enaa  sunt,  haud  longe  a  cul- 

mine  iDgeni  pandltar  ipecui  eentom  palmorum 
Lrreni  j  primi  aditae  totftudo  vi- 
gintietooto  palmoi  patet,  tum  magis  raagisque 
Orientem  veriui  "lem 

Utitadoadquadraj  ampliai  j  ' laxa* 

tar  ad  enm  usque  locnm,  ljr''J,:  *r""r"rft  Bosali» 
corpm  erutam  (narravimue.)  tode  angulum 
oon  ■     redennt  rupes,  et  len  im   coeiint 

antrl  laterain  trium  ferepaimorum  angu 

i    Aititudo  rarians,  ut  in  exosi.s  penden- 
tibniqufl   temew   rupibui,  qoa  octo,   qoa   ti 
ofjn  paii  tnr,  at  Ln   medio  antri    im- 

tnanl  niatu  reoedit.  Oitium  pancla  ab  binc aunis 

rttim  patuii    nam  antea  angnstum  potiu 
ran  ■    al  Deminl,  ol  ttere  i  tper- 

M-u  pneberei  i  neo  itatim  ingresso 
■  "i  fere  palmoi  In- 
tra  rop3  orai  Itlem  per  eaidem  fi  re  angn 
,,.,,.;  i  adum  i  i   '    ii  m  tamen    d  ea   mole  ,  qua? 
H  aditi  ed      i         ntruebat  i  uft  I,    b  I  lasvam  Eo 

.  ,  ■:..      i  \m  palmii 

[D  lonffum  latamque  porrectam,  ilnu  oontinebal 

atqui   bifl  dumtaxat  angului  fuieie  videtur 

n  aptu    ,    "i"    quippe    tfliicidif  im- 

munl   Buio  8ate  .Jioni 

uclea- 
tiui  ■  •  vponit, 

prout 

xata  '■■■'  i  corporis ,  et  cjus- 

d$m  ..,  hnographiam  na  tabula, 

■  hibeo,  sio  tamen,  ut  ichnographia, 
.,/  sinelitteris  d        ad   ■  nmodiorem 
partium  singularum  ewpli  litters  ■■ 

lini  adjunctx,  ut\  videbit  studiosus  i<  ■ 
//,,  addendat 

datue  CaeHglia,  vel  aajutor  ipeiua  P,  Nototqui 
ff  annotationes  eubjunant,  eingulis  iitterisre- 
epondentee,  gvae  ad  perfi  \ntri  inteiligen- 

tiatn  teotori  oommuni 

\  Prlmui  cryptos  aditua,  deoem  palmii  BiouliB 
axourri  o  '  ua,  ut  Juitam  uon  exciperet 

u  humororum  latitudJnem  :  extrema  vero  ingn    i 
paulo 

Q    \nti i  [tudlne  pal- 

mori entum,  Latitudlni  i  medio  te 

i  ooto  ,  antrl  medlum  Ip  tim  quadra- 

1 1    iii  Qne  tandem,  ooeunttbui  paulat 
111  aoutum  angulum  dealnit. 

0.  tlemlovolui  oontra  Orlentom  iltui,  ubi  aan- 
otam  n i l i m:i  111  Deo  tradldit  D.  nVnnilla  Ibi  in- 
ventum  ■  I  Lorum  ejui  Dorpui,  lapldJ  wx  pai- 
morum  ai  itUUoidiii  bene  oonereto  uinexum 
ao.  propo  oonglutlnatum,  dextra  oaput  luatentnna, 
Irjsva  ooronam  preoariam  gerens,  et  Chriati  a 
omoe  pendentli  limulaorum.  [bique  de  tnd 
similii  morienti  Virginl  marmoraa  afflgiei  eal  col- 
looata,  Itti  quidem  auctor  harum  omnotatumuen, 
.1  ■ .  tae  vandum  rst,  pleraqm  hete  meris  tUH  con- 
jecturis,  necproreusesseoerta,  Inoertum  aslprt- 
"'(),  ofi  ,  rorsus  looo,  seu  tn  eademparte 

spelunoB,  ubi  soorton  oorcus  itrnanhtw  cst,  obie- 
ritSan*  hmtidpteriqueSicuH,  evaacom- 

tcn<{u)it   s    Rosaltam  1  Wisstj  hiwihi  praKenlt 
et  ab  hominibus  seputturom  non  accepisset   sed 
potius  angetorum  mdttistericu  At  eeam  opim 
ut  minimum,  inccrtam  essc,  suo  Uko  ottot.  5e- 


DB  8  ^^^Zca^Mo  «escrivtus  etiameonje-  D 

Sl  CZ' XZVSZ  OrU*.  Cascinv. 
aiio  lotu  ui  awrit   effiqiem  monen- 

miSL*  in  loco  inventi  corpons  collocatam 
UiZ9a<Jditam  Crucifixi  vmgznem .quuitahs 
Zgo  invenla  eral  cum  corpore  xn  **»£»* 
se/non  indicat,  utrura  in  manu,  «««&*■« 
non  magis  indicat  10,.  3  W-*?*!-*3^™ 
...  firerepetit,  et  dat  insc-rtpttonem  eoloco 

'Redeamus  ad  laudatas  annolationes,  aux  ££- 
locum  eccacle  explicant. 

D.  Tuguriolura  ad  antri  sinistram  palmorum 
duodrcim,  tormai  quasi  quadratae,  quod  pariete 
claudebatur.  Hic  deinde  dirutus  est,  avulsumque 
ingcns  illudac  rude  saxum,  quod  amphori  obsta- 
ret  ingreesui.  Eo  in  IocoS.  Bosalim  imag-o  adjecta 
eat  cum  inecriptione  marmorea,  perenne  sciHcet 
monumentum!  quod  locum  hunchumore  expertem 
i  ad   contcmplandum    sibi    delegerit.    ln- 

seript em  ex  conjecturis  ibi  positam  dat  Ca- 

scinuepag.  332.  Hanc,  licet  aliasfere  omnes  bre- 

»itat\     i  sim  prxtermissurus,  pro  specimine  E 

hune  transfero. 

In  angulum  lutulentae  specus 
Biocum  D.  Uosaliaerecessum. 
Undique    inaccessum    riget,    horret ,   perpluit 
antrum  : 
Heec  tamen  infeato  marcuit  imbre  Bosa. 
/Uiguluibic  llli  vernana,  hio  hortulus   halans, 
Eore    novo,    lacrymis,    sanguine     saepe  ma- 
dens. 
llic  Cbrieti  nam  sole  calet,  mulcetur  et  aura, 

Bt  floret  roseo  terra  subaota  genu. 
K.  Av.i  D.  EosaUa)  Bacra  usque  a  prima  illa 
antri  ampliationej  cum  templi  figuram  induit. 
Boo  super  altarl  effigies  cernitur  T>.  Rosalise  in 
quadrato  pariete  depicta.  In  ejus  dcxtra  Franci- 
Boani  Patreij  qnl  looum  hunc  antea  habebant,  S. 
Franoisoum  expresserunt.  De  ccclesia  illa  jam 
actum  est  §  15,  ubi  num.  163  observatum  est 
festioitatem  Sanctse  ibi  otim  celebratam  in  die 
Ascensionis  Domini, 

i    l  ryptea  alterius    minoris  foramen   binis  etomauu 
palmis    latum.    Crypta    heac,    quai    D.    Rosalite  postea  «Kutfc 
fuit  domioilium,  septem  palmos    circiter  altitu-  ^ 
dine  et  septem  lon^itudine  procurrit.  Oapax  proinde 
eat  bumansa  Btatura.    In  parte  interiori  S.  Rosa- 
mulacrum  ooUooatum  est,  additaque   hujus 
rci  marmorea  inscriptio.  Foramen  hoc  prius  e  pa- 
vimento  palmos   octo    distebat,    nunc    vero  qua- 
tuordeoim  oirciter  recedit,   ac  nullum,  nisi   scalis 
admotis,  acoeasum  hubet  :  solo  enim  complanando 
oiroumjecti  lapides  exseotl  sunt  ct  teUuris  acervi 
Bubduoti. 
•  i.    'ruirurium    intra 


■urium    mtra    montis   viscera,    long-um 

palmis  aexdeoim,  latum  ita,   ut  unum    hominem 

piat.  Dextra  sacri  antri   jaeet,  atque  in  extre- 

ma  sui  parte    excavHtam  ipso  in   saso   concham 

cxhibct. 

II.  Concha,  seu  lapideum  stillantium  aquarum 
Labrnm,  unde  aquam  Virgoexhauriebatad  potum 
Komhanc  refert  D.  Rosalite  effigies  cavo  cum  po- 


culo,  ac  Latina  etiam 


carmina  marmori  inscripta 


lbidem  coustituta. 

I.  Hic  sedes  erat  concamerata,  qusa  D.  Rosaliae 
aramexcipiebatcumejus  imagine.  Diruta  deinde 
est  m  exstrueudo  novo  antri  ingressu. 

K.  Ara  intemerato  Virginia  (Dei  Genitricis) 
conceptui  dicata  a  Patribus  iisdem  rVanciscanis. 

Hactenus 


-ftiiS.B  — UanclM.r.te    UUyr,no 


tacello. 


DIE  QUAKTA 
A  Sactenus  laudatx  annotationes,  quarum  subsidio 
totum  antrum  abunde  expositum  existimo.  Ma- 
gmficum  singularum  partium  omatum,  additas- 
que  mscriptiones  Latinas  curiosus  lector  inveniet 
apud  Cascinum  lib.  3  cap.  1. 
conjecturade  2GS  Porro  si  conjecturis,  quibus  partium  usus 
antiquoanm  probabititer  expositus  est,  aliam  quoque  super- 
addere  liceat  conjecturam  ;  dicam  suspicionem 
meam  de  ayitiquo  ilto  sacello,  quod  constat  fuis- 
seinantro  montis  Peregrini  non  diu  posttempo- 
ra  S.  Rosaliie,  et  cujus  initium  ignoratur.  Ve- 
hementer  suspicor  sacellum  istud  ibidem  fuissea 
tempore  ipsius  Sa7icta>,  atque  in  eo  sac^nim  Mis- 
see  Sacrificium  ei  non  raro  celebratum ,  ac  sa- 
crosancta  Ecclesias  Sacramenta  eidem  admini- 
strata.  Magis  enim  me  terret  ilta  Christi  senten- 
tia  Joan.  6  i  51  :  Nisi  manducaveritis  carneni  Filii 
hominis ,  et  biberitis  ejus  Sausuinem  ,  non  ha- 
bebitis  vitam  in  vobis;  quam  ut  facile  creditu- 
rus  sim  S.  Iiosaliam  iis  carere  voluisse ;  pt\v- 
sertim  cum  id  asseratur  sine  ullo  antiquorum 
testimonio.  Ssec  de  spelunca  montis  Peregrini 
sufficiant,  ut  priorem  SancLv  habitationemsimi- 
U  liter  invisamus. 


gXXVI.  Vetus  S.  Rosaliae  inscii 
ptio  in  antro  Quisquinensi  inven< 
ta  :  miracula  varia  relata  ex  testi- 
moniis  juratis. 


Vbisitaspe  -jnventio  corporis  S.  Rosalia?  occasionem  prtc- 
lunea  Qui»-  \oun  quterendi  eodem  anno  et  perscrutandi  pri- 
mam  ipsius  speluncam  in  monte  Quisqumensi  si- 
tam.  De  itla  jam  egi  ex  Salerno  §  xi,  quando 
narravi  S.  Rosaliam  eo  se  recepisse.  De  inscri- 
ptione  quoque  ibidem  inventa  disputatum  est  § 
2.  Accuratiorem  vero  loci  totius  descriptionem 
hic  me  daturum  monui,  ubi  enarrabo,  quo  mo- 
do  in  speluncam  ipsam  penetraverint  aliqui,  et 
laudatam  inscriptionem  ibidem  detexerint.  Quis- 
quina  mons  et  nemus  quadraginta  fere  passuum 
miltibus  Panormo  distat,  et  pars  est  montium 
late  patentium,  qui  ab  antiquis  Qrmcis  Pebrodea 
C  dicebantur,  ut  existimat  Cascinus  lib.  2  cap.  2. 
Verum  fatetur  montem  Uium  ab  aliis  minus  ton- 
ge  extendi ,  et  eumdem  fieri  cum  monte  itto , 
qui  Madonia  vocatur  a  Sicutis.  Quidquid  autem 
verius  sit  de  Nebrodis  extensione  majore  aut  mi- 
nore,  inter  duos  montes  aequali  fere  altitudine 
surgentes,  quorum  atter  ad  Occidentem  situs 
rnons  Kosarum ,  alter  ad  Orientem  mons  Camc- 
rata  nominatur,  testatur  reperiri  minora  duoju- 
ga,  qucV  ab  obscuritate  vulgo  Coschina,  et  ievi 
mutatione  Qniflquina,  sattem  pro  parte  fuerunt 
dicta.  Ex  hisce  Vincentius  Auria  in  Vita  5,  Bfl 
saliae  situm  speiuncse  Quisquinensis  sic  breviter 
describit  :  Sita  est  spelunca  Quisquinensis,  qua- 
drag-inta  milliaribus  difltanfl  Panorrno  versus  Me- 
ridiem,  inter  duo  juga,  quae  dependcnt  a  mon- 
te  Rosarum  ad  Occidentem  ,  et  a  monte  Came- 
rata  ad  Orientem.  Distat  ab  oppido  B.  Btepha- 
ni  (in  cujus  territorio  est)  duobus  milliaribufl, 
quatuor  Bivona.  Utrumque  oppidum  ad  Occi- 
dentem  speluncae  est,  ad  Orientem  vero  est  flu- 
vius,  Platani  vulgo  dictus ,  et  oppidum  Cama- 
rata,  quinque  aut  sex  mittiaribus  dissitum.  Lo- 
ca  aulem  h<ec  spectant  ad  dicecesim  Agrigenti- 
nensem. 


SEPTEMRKIS. 


m 


270  Ihscc  dcexternospelumwsitn  pr.rmissis,  u-ctok 
quo  modo  tnventa  sit  brentcr  subjungo.  Duo  fa-  J  s 
bn  Panormttant  Simon  Tropiano  ct  Franciscus  ^omodoin 


Bongiomo,  erant  in  oppido  S.  Stephani  admdi-  ^JT™* 
ficandum  ibidem  convcntum  S.  Dommict,  uuan- 
do  cidgabatur  fama  de  invcnto  corporc  S  Ro- 
saliffl  m  monte  Peregrino.  Bi  tacH  cupiditate  vi- 
dendi  speluncam  Quisquinensem ,  cujus  locus 
non  erat  ignotus  incotis  S.  Stepfiani,  cum  qui- 
busdam  eo  tendunt,  ut  speluncam  perlustrarent. 
Verum,  $i  credimus  Cascino  rem  enarranH  pag. 
168,  prima  ricc  non  potuerunt,  nisi  viam  dif- 
ficitem  pcr  nemus  aperiretet  locum  designc 
ubialtaris  antiqui  invenerunt  reliquiast  ut  dcin- 
epta  prosequerenHtr.  Locum  iterum  acces 
serunt  cum  sociis  fere  oiginti  in  festivitateS. 
Bartholomai,  seu  die  \\\\  AugusH,  quando  re* 
peremnt  eanguum  fbramen*  At  itlud  tantum  non 
erat,  ttt  homini  ingressum  darei  ad  speluncam; 
necerant,  admanum  idonea  instrumentat  quibus 
possent  foramen  ishtd dilatarc.Qua  decausn  rur- 
sum  redierunt  domum,  ut  sequenH  die,  quee  Do* 
minica  erat,  adeumdem  locum  cum  instrumenHs 
suis regrederentur,  Ttaque regressi  \\\  AugusH,  E 
comitantibus  quadraginta  circiter  hominibus , 
angustum  istud  fbramen  ferreis  instrumentis  ito. 
dilatarunt, ut  tandem  inspeluncam  potuerintpe- 
netrare. 

271  II,vc  paulo  fusius   Casciuus,  cui  in  hiscc  jwatatnti- 

satis  consonant  iurata  tesHmonia,  quq  anno  L648  """"" '''"'"'' 

in  oppido  S.    Stephnni  cxcepta   suut ,   mihioue  r'"""''"'aii 
communicata,  hoc  prxflato  txtulo  ■  Testes  reeeptl 
etexaminati  per  ouriam  Bplritualem  terraS.  Ste- 
phanij  et  de  mandato  peverendl  vioarii  diots  ourl©j 

ailjtctttininMin'!  iiistnnliainpniciiratnrisriMciiliHdiclffi 

tcrnc,  ctcum  pncsentia  el  Interventu  dioti  reveren- 
di  vioarii,  super  verifloatione  antlqulasiml  antri, 
eeu  gruttea  vooato  di  banta  Roaalu,  ln  monte 
ncmoris  exstantla  iu  terrltorio  hnjui  terro,  et  Ln 
feudo  Castaniffl,  propc  montem  vooatum  dblla 
Quisquina,  el  miraoulorum  oabltorum  Ln  dlotoan- 
tro  pro  Intercenione  Banotea  Roealiffl.  Manousus 
in  Historia  parti  i  pag.  L02  asserit,  hosce  testes, 
qui  duodecim  fuerunt ,  eooaminatos  esse ,  quia 
veritas  speluncm  Quisquinensis  a  nonnullis  invi- 
dis  in  dubium  vocata  emt  a/>m/  foniji^gationem 

sacriC  Itot.c.    dmu/unt   nntem    testium  rclat nntrs, 

Italico  sermone  svriptas,  penes  me  habeo ,  at  i>rn-  n 

ii.riores  sant ,   >/>nr,a    a/   intcijras  liUC  Irm/nc.ere 

lubeat.  Quapropter,  cum  in  plerisquo  eadem  >t< 
cant  mututis  verbis,  nliaui  tamen  subinde  (/u,v 
dam   aililanl  ah  ulus  jiratrruussa,  ru    udum  CiC- 

,,-■  pam,  7"'  ad  pleniorem  cognitionem  spelunca 
ra/rhuntur  cowlucere,  aut  ad  corrigendos  Casci- 
ni  errores. 

272  Primo  consentiun/  testes  CasoinO,  nsseren-  eaquOnuva- 
H  ingressum  speluncA  fuisse  dilatatum  perduos  ><<"■< '"" 

fininrmilanos    unte  die.tm  uuoa   plerique   VOCant   ""'''"'"'"• 

offlmentarloe,  testanturque  oa  upatos  iofaem  futs*  IUi 
se  construendo  monasterio  8.  Dominici.  Verum 
non  explicant ,  quoties  acmentarii  itii ,  quibus 
alios  etiam  jungunt,  tocum.  accesserint  :  varii- 
que  testes  insinuant ,  ingressum  speluncm  non 
semper  tam  angustum  fuis  ,r  ■.<■,/  paulatim  /uisse 
obturatum per  la/pid\    de>  identes. 8et  undo  ait  <  '"■ 

.vr  ifor'.  f.nij.    107  ,  '/'"/'/  imhlia    \prtu,u;r    QtlisqUl- 

nensis  ita  e.n  vlisset  eo  tempore,  ut  nihii  fere  su- 
peresset  nisi  sotum  nomen.  At  testes  miro  COnsen- 
su  asserunt,  venerationem  8.  Bosaliaj  ab  imme- 
morabili  ternpore  viguisse  apud  dictam  spetun- 
cam,  ubi  altare  erat  ■  On  Jructum,  ita  ut  singutis 
annis  in   hebdomada  PaechaU  agmen  tupplU 

cantium 


m 


DE  S.  KOSAUA  YIRGINE 


mmm  cantium  ad  locum  procederet,  et  ^crum  Mtssm 
*•*•  sacriflcium  in  altari  ante  ingr -essumsp  lu*em 
comtitulo  celebratur.  Jta  a  se  sernper  f^f"™ 
testis  primm  assei  U  '  um  juramento,  tacto  pectore 
more  •aeerdotali.  Erat  autem  iUe  maffnincus  et  re- 
verendi»  dominus  Wcolaue  PerreJlo  S.  T.  D.  et  ar- 
cMpre  byfer  terrse  B.  Stepbani,  jam  perannos  ar- 
,-,,,  novemdecim,  ut  ipserursumassent,  tta  ut 
archipresbyter  fuerit  et  ■->,  /Mcantium  agmen 
cum  omoi  ol^ro  comitantibus  PP,  Prmdtcatoribm 

et  C m      adspeluneam  B.  Boaaliffl  duwertt 

antehujui  inventionem.  Verumtamen  a  nullo  te- 

,   lert ■  P*d  ullus  umquam  spe- 

luneam  tp  am  tit  ingressue. 
toinvmti^      m  Tertio  testei  consentiunt,  inscriptionem 

iiuartftionu    g  Bosalia  inventa*»  e    ■  ■  ' >l!»  /"'<■  r;''""'"/"" 

.,,,,    Pa litanoi  prmdictos,  prmeentibus  alns 

Uis    Ubiingrei  ierani  ad partem sinistram 

,„    ,, enerunt  crucis  signum  insoulptunu 

Qum  ,,,,.,<,,,,    pelunoa  intus  crustam ea> humidi 
tate  contraan    >',  >■■  <'"'<  inventa  a  ueet  cospe- 

runt  1 1  u  t " ' "" '    ^tergeret 

atque  ita,  abra  ><  crusta,  quam  aniiquissimam 

li  i„, .  ,■  /.  tei  ',  litterm  taans  in  culptmpa- 

(escere  cceperunt, atque e( tdo  paulatiminve* 

nerunt  inscriptionem  .  qum  data  est  §  2,   Bgo 
v  ,  alla  etc  primo  ,  non  po- 

/,,,    .    .  .    i    .  ■ .  nter  scutptam,  quia 

tam  crassQ  et  antiqua  cru  taei  at  obtecta.  Secun- 
ao  advortunt  vocem  hoi   \culptam  esse  in  sitice 
i  s&u  in  pyrite,  quod  eaistimant  fierinon 
p0tt  vel  artt   naturaU, 

Asserit  quoq\  nullam  um- 

,.,,  dicta  insi  Hptione  ) abu\    ■   notitiam,  Se- 
testis,  I  la  Barbera  ,  sacerdas 

mtatis  •>  '"'  festivi- 

tatem  B    Rosal  •  populi  concursu 

bratam  fuisse  in  altari,  ante  introitum 
positOtdie  i\  Septembris  jam  ante  inven- 
tiom  ab  immemorabilt  e ,  et 

um  instiii  inpo- 

re  Paschati    De  hisce  quoque  multi  e 
A.ddit  etiam  beneficia 
fwo  ■  aut  referenda  \  variagui 

ginibus  B.  Ilosallce  ibidem  servatis,  qum  pra 
mitto, 
(.     B74  Tsrtius  vero  testis,  Francist  lara, 

saoerdos  item  sexagenarius,  utra 
festivitatem,  poputiconcursum,  beneficia  genera- 
tim  ,  aliaque  jam  dicta  repetit,  Item  prmterea 
adjungii ,  opeluminis,  quocum  intraruni  spe* 
luncam  .  cruoem  fUisse  cansp<  deinde 

inscripti  >st   orustam  abrasam  :  inscri- 

/itiintis  autem  litteras  per  cmmentarios  istt  s, 
tegere  nesciebant,  statim  nigrocarbone  utcumque 
fUisse  ecopressas   quod  et  atii  testes  sequentes  af- 
firmant.  Aliudfaotum  mow  dabot  ubiageturde 
teste  seaHo,  Quartus  testie,  Petrus  FicarroUat 

srdosannorum  quinquaginta  et  quinqut , 
raquejam  diota  oonfirmat;  additquesealiquan- 
ito  interrogatum  fUissea  viro  nobili  in  urbt  S 

v  spehtncam  s.  Etosalts.  Quod  cum 
aff\rtnarett  reposuisse  nobilem  iUumtsibi  ess 
titiam,  quodm  itta  speeunca  prope  iniroitum 
magnus  essei  thesaur^ts.  Simititer  medscus  qui- 
dam  Ai/rit/eutnius  eidem  dimeratt  qutni  haberei 
notitiam,  indictaspelunoa  magnum  e&sethesau* 
rum.  Similiter testis octavus  infro  momorandus 
asseruit,  sibi  Saoom  dictum  fuisse  a  quotiam  sa- 
lote  thesaurum  esse  m  spehmoa  Quisquinen- 
si  iii  quadam  inscriptumo  et  wfjuncia  cntce  ut 
narrat  etiam  Mancusus  pag.  103.  Quintus  te- 


aerardi   in  omnibus   fere   aliis   D 
SUS  JZ     naToXW    cum   duobus  aut  tribus 

Ipe  8 .  Cli*  a  pestilentia,  sicut  exposxtum  est 
num.  181. 


5  Teslis  sextus  fuit  Sigismundus  de  Ge-  deie„efi 


oni 

impctratit 


rardo   notarius  septuaginta  quatuor  annorum, 
aZtplerisquc  consonat  aliis  testibus,  sed  adji- 
nLtum  rnlde  singulare}  quod  fere  proprus 
stiu^bZubjungam.  Afflrmat  Sigumundus 
selost  inventionem  inscriptioms  cum  famih  sua 
Znissead  speluncam  ex  devotione  ac  pietate  m 
T^Lm!quemadmodum  eo  concurrebant  aln 
multi;  secum  autem  fuissealiam  familiam,  m 
qua  erat  mulier  energumena,  nomine  S.g-ismun- 
da   Spinelli.  Cumque   isti   testi  et  alten   famili» 
adesset  P.  Joannes  BaptUta   di  Lingua   Grossa, 
pater   multum    venerandus    et    sanctae  vita3 ,   ex 
Ordine  8.  Dominici,  qui  tunc  erat  vicanus  con- 
rontus  S   Domlnici  hujus  oppidi  (S.  StephantJ 
quique  ibat  cum  dicto  teste  ad  locum  memora- 
tmn,   ul  sacrum  Miss»  Sacriflcium  offerret;  coa- 
pit  dictus  pater  exorcizare  et  opem   S.  Kosahaa 
implorare.  Liberata  fuit  dicta  in  Spinelli,  atque  E 
ex  corpore  ipsius  exiverunt  diversi  spiritus  mali- 
u-nj,  egTedientes  sicut  gutta^  sanguinis,  quas  emit- 
tebat  in  terram,  quseque  momento  evanescebant. 
Ipsa  demum  se  humi  projecit,  acsi  fuisset  mor- 
tua  :   ct  reversa  ad  se  ,  genua  flexit  coram   al- 
tari   dict»  sancta?  spelunca3,   gratias  agens  Deo 
Domino  nostro ,  quod   per    patrocinium  gloriosae 
sanctaj  Rosaliae  esset  liberata  cruciatibus,  quibus 
torquebatur  a  spiritibus  istis  malignis.  Vixit  deinde 
multis  imiiis,  et  dies  suos  sanctc  finivit.  Idem  de 
Sigisnvundm  Spinelli  liberatione  testatus  est  bre- 
vius  Franciscus  Pollara  sacerdos,  et  tertius  te- 
stis  :  et  uterque  generatim  testatur,  multos  infir- 
tunc  in  eodem  ioco  fuisse  sanatos,  seque  ibidem 
fuisse. 

£76  Testis  septimus  erat  Antonimts  Maniscal-  avititantibm 
co,  filius  Baptistie  Maniscatco,  et  incola  S.  Ste- 
phani.  Ilic  generatim  testatur,  multa  beneficia 
obtenta  esse  in  spelunca  S.  Rosaliae, 
qum  tndit  prmsens.  Nominatim  vero  de  se  jura- 
tus  affirmat7  quod,  dum  parvutus  erat,  gravi 
labararei  hernia,  intellectisque  S.  Rosaliae  bene- 
fioi  m  fecerit  eidem  Sanctmt  ac  inviseril 

<J>(isquinensemr  comitante  Francisco  p 
ld  !•■'  .  •rdotCfUt  gravibus  hernite  crucia- 

tibus  Uberaretur  S.  Rosaliie  patrocinio.  Cum  au- 
tom  90  sset,  ut  speluncam  videre  posset, 

caicees  deposuit,  et  nudis  pedibus  ad  speluncam 
perreantm  Verum  priusquam  ad  locum  pervenis- 
set\  sanum  se  sensit  omnique  prorsus  hemia  ti- 
beratum,  prout  sanm  eratt  dum  ista  testatus  est. 
Sanus  igitur  adattareS.  Rosaliae  pervenit,  eique 
de  obtento  beneficio  gratias  egit,  ac  deinde  sanus 
dcmum  est  regressus,  Memoratus  autem  Franci- 
scus  la  Barbera  sacerdas,  qui  est  testis  secundus, 
idetn  beneficium  cum  omnibus  adjunctis  afjirma 
vit,  seque  illudvidisse  testatus  est.  Tempus  obten- 
tt  beneficii  non  expressit  Antoninus  ipse :  at  lau- 
datus  la  Barbera  asseruii  istud  contigisse  se- 
ptemdecim  circiter  annis  ante  testimonium  suum , 
datum  anno  1642,  mense  Februario,  ita  ut  verisi- 
mthter  contigerit  anno  1625,  aut  sub  finem  anni 

P>'vcedentts,certepostinventioneminscriptionis. 
Porro  laudatus  sacerdos  la  Barbera  testatus  est 
seeotempore  post  votum  S.  Rosaliae  nuncupatum 
gravtmorbo/uisseliberatum;  atque  eam  fuisse 
causam,  cur  tunc  adiret  speluncam  S.  Rosaliae, 
Mtssam  tbidem  eelebraturus. 

'271  Octavus 


\ 


•''■      flmHlhq.Sft 


4,  .,     .tieiorura 


,,lt"   'lrU'1  Grotta    i\   S    Rojftlta    ;n    Ouxjauina    o   Monti  Rou 


P^ntq  deUa  GroHu  JT5     Rojalia   m. 


J  iu'.  M    uii     F 


■ 


,./,,    'a,  ■  | 


Seplembn*  TemJl.frn.HS 


I:  Wm$> 


1'al-tio 


5 i  *i  fn 

*  t- 


tjtetuneam, 


B 


it  ub  incolis  S. 
Stephuni :  bte 
vis  obscrralio 
de  ingiessu. 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS 
277  Octavus  testis  ,  Nicolaus  Comparetto , 
cwis  S.  Stepkani  natus  annos  septuaginta  quin- 
que  ,  asseruit  plerague  jam  dicta  ab  aliis ,  et 
nominatim  relata  de  eo  num.  274,  uti  et  mox 
dicenda  a  socio  sequente.  Prmterea  testatus  est, 
aum  dilatabat  cum  aliis  introitum  speluncx,  la- 
pidem  dilapsum  in  coxam  suam  inddisse  sine  l&- 
sione,  quod  attribuit  patrocinio  S.  Rosalia>,  quam 
mvocaverat.  Nonus  testis  fuit  Franoiscus  Catta- 
no,  qui  adfuit  inventioni  inscriptionist  et  omnia 
enarrat,  sicutijam  exposita  sunt.  At  unum adjun- 
git,  qaodaliis  rectius  scire  potuit,  nimirum  ope- 
rarios,  qui  ingressum  spetuncae  dilatarunt,  eo 
fuisse  missos  mandato  magistratuum  S.  Stepha- 
ni,  qui  jurati  dicuntur.  Missiautem  fuerunt  ipse 
Franciscus  Cattano  et  Nicolaus  Comparetto , 
ejusdem  oppidi  incotse,  cum  duobus  Panonnita- 
nis  ante  nominatis.  Testis  decimus  erat  utius  ex 
juratis  S.  Stephani,  eetatis  annorum  fere  septua- 
ginta  duorum,  cui  nomen  Domimcus  di  Minardo. 
Hic  testatur,  se  tempore  inventionis  detegatum 
fuisse  ob  pestilentiam  tunc  in  vicinia  regnantem, 
atque  ea  de  causa  misisse  quatuor  mox  dictos 
operarios,  quos  nominat,  ut  dilatarent  ingressum 
speluntw  S.  Rosaliae.  Addit  se  post  inventam  in  - 
scriptionem  in  spelunca  fuisse,  eamdem  exscri- 
psisse,  acmisisse  addominum  Joannem  Ventimi- 
glia,  tunc  terrx  S.Stephani  gubernatorem.  Idem, 
utomnes  fere  alii,  locuptetissime  testatur  dc  per- 
petua  traditione  habitationis  S.  llosaliae,  dedevo- 
tionepopuli  crga  Sanctam,  multisque  beneficiis 
ejus  patrocinio  :  et  nominatim  dematresua  Cse- 
cilia  affirmat,  eam  solitam  fuisse  singulis  diebus 
Mercurii  nudis  pedibus  speluncam  invisere  ob 
bene/icium  per  S.  Rosaliam  impetratum.  Undeci- 
mus  testis,  Vincentius  die  Giorgenti,  pteraque 
jam  dicta  confirmat,  exceptis  factis  particxdari- 
bus. 

278  Duodecimo  demum  loco  simut  tcstantur  ju- 
ratioppidi  S.  Stephani,  con/irmantque  inventam 
inscriptionem  modojam  exposito,  quem  miraculo 
attribuunt  ob  crustamantiquissimam  et  durisei- 
mam,  qua  saxum  simut  cum  inscriptione  erat 
contectum.  Eadem  de  causaaffirmant,inscriptio- 
nem  non  potuisse  recentem  csse,  sed  fuisseanti- 
quissimam.  Confirmant  etiam  cum  omnibus  fere 
pnedictis  testibus,  spetuncam  istam  et  nemus  ab 
immemorabiti  tempore  fuisse  nominata,  nemus 
et  speluncam  S.  UosaYuv  (vutgo  il  bosco  e  grotta  di 
S.  Rosalia.j  Preetered  asserunt,  oppidum  S.  Ste- 
phani  numquam  peste  infectum  fuisse,  quamvis 
iila  in  Sicilia,  et  in  vicinis  etiam  oppidis  frequen- 
t.t 'i  SfWierit.  Hanc  autem  gratiam  merito  attn 
buunt  patrocinio  S.  Bosaliffi,  prtesertim  siperpcn 
damus  factum  num.  181  retatum,  quod  avariis  ex 
hisce  testibus  confirmatum  est.  Demum  ex  hisce 
testibus  observo,  verisimititer  errare  Cascinum, 
dum  tib.  2  cap.  8  existimat  ingressum  spelunc^e, 
dequo  ditatato  egimus,  numquam  fuisse  usitatum 
aS.  Kosalia  ,  quod  foramen  istud  esset  nimis  an- 
gustum.  Namomnes  fere  asserunt,  foramen  tra- 
ctutemporis  et  decidentibus  tapidibus  obturatum 
esse,  ita  ut  anteapotuerit,  esset  majus.Qua  de  cau- 
sa,  cum  altare  eo  ioco  fuerit  constructum,  cujus 
ignoratur  inilium,  magiscredoS.  Rosaliam  per 
eamdern  partem  ingressam  esse  et  egressam. 


\s\\\ 


%  XXVII.  Descriptio  speluncse,  prout 
in  varias  partes  dividitur,  ex  Ca- 
scino  cum  tabula  adjuncta  :  loci 
ejusdem  veneratio  usque  ad  hsec 
tempora. 


uiTonl 

J  s. 


Cmw  lib.  lcap.  Haccwatom  dat  doscripti* 
nem  antri  Quisqumcnsis,  invarias  partes  dt- 
nsi.nna  cum  situ,  ct  iohnographia  dicta  sp<- 
tunc*  m  eadom  tabula  reprmsontatis.  Tabulam 
hiuc  toco  mscro.  disUnctam  oyfris  Arabicis  et  W- 
torts.Cyfra  hee  designani  ceUutas  oarias  totius 
speluncx  .  hi/cr.v  voroportassou  transitus angu* 
gustos,  quibus  ab  una  collula  ad  aliam  transitur. 
Primo  autem  observat  Casoinus ,  spetuncam  non 

extendi  recta  rersus  proflmdum  montis  ;  srdstu- 
tim  ab  ingressu  deflectere  ad  dewteram  versus 
Occidentem.Secundototamdividit  induaspartes 
primarias,  guarum  prima  in  septem  cellx 
potius  cavernas,  dispescitur,  seoundam  vero  /«"•■ 
tem,ad  quam  deflectendoadsinistram  perseaitam 
cellulam  pervenitur,  in  tres  cellulas  distinguit, 
itn  ut  decem  ommnp  oellulas  totaspeluncaconti 
neat,prout  in  flgura  viderelicet,  Risce  unive 
obserratis,  singulas spelunca partes  cum  Casoino 
pertustrabimus. 

280  A.  Prhna  eat  apertura,  qum  hodta  sioul  portn 
aaqualis  est  aolo  :  verum  quando  inventa  eal  Kxvni 
(imojxv)  a,uguatianni  udoixi?  eral  Instar  Qasurffi, 
qu»  tamen  aaxum  non  divldebat  uaque  ad  terram, 
quia  duobua  palmia  a  auperflofe  terr»  flnem  habe 
bat ;  eratque  tam  anguflta,  u1  nonnihil  quidem  lu 
minis  admitteret,  aed  oorpua  bnmanum  nonoape 
ret.  ll.rr  Casoinus,  plura  adjungens  pro  opinione 
sua,  qua  ewistimabat  s.  Roaallam  per  illam  par 
tati  ncr  ingredi potuissenec  egredi,  kt  jamobser 
vavi,  portam  illam  paulatim  obturatam  et  angu 
stiorem  faotam  ,  ideogue  sententiam  illam  Casci 
ni  minus  oideri  probabilem,  Quidquid  porro  tii 
verius  de  parte,  perquam  olim  ingressa  est  9  tto 
salia  ;  portam  recte  descrip  ni  Casoinue,  prout  in- 
ventaest,  et  eicut  fuit  dilatata,  addom  nuno  p$r 

portatn  ittam  in  sprtunmni  tnt.rtt.rt   ituorum    <//" 

duum  desoensu. 

£81.  L.  Prima  e  il  oellula ,  qoa  ,  re  eota  all 
qoantieper  rape,  quando  aperta  <'nt  antlqua  fla 
sura,  et  flic  dJlatata  ,  nt  fleret  porta,  slouti  dl 
otum  eat,  nuno  duplo  eat  major.  Prlma  ejualon 
g-itudo  erat  qninqne  palmorum  et  medll  ,  lati« 
tudo  quatuor  :  utquc  it;i  ad  [nferlora  deaoende 
batur ,  ut  qula  supernfl  refifredi  poaaet  aine  k'-»- 
dibua ,  aaxum  aliquod  soliuamedo  aut  auroulum 

apprelirndeudo.     Nunc     :i uti-m     duplo     majufl    crtt 

apatium,  ijui-i  Inatar  oubitl  Inourvata  e  i.  Lnter 
utrumquc  forameo  ejufldem  oellula  di  oenditur 
per  duoH  aiio.s  gradua ,  -'i  ilc  prooeditur,  atanti 
od  Iniateam  cnpe  otonmqufl  alfca,  uevi,  et  linei 
varlata,  seu  a  natura  In  plurea  Uneaa  dlfltlnota, 
in  qua  inventa  ent  nobilin  illa  iuHcriplio, . .  .  qoo 

novem   e  t   vi  r.suuui    ime  [ualium,    prout   uevitfl 

rupi»  adinittebat  litterafl  ferreo  OJCUXUUD  lnitru- 
mento  inHCuIpenda».  Littera*  innt  altffl  dnobufl 
di^itin ,  beneque  oavatflB  <-t  profdndflB.  verum 
c;iva  illa  tractu  temporiH  implcta  inntaaxo  adna- 
scente  ,  «ic  tamen  ,   ut  materia    oaviH  innata  di- 

Hting-uatur. 


Spehmeo  Quii 

/KIMfllSli   II) 

di  ■■  "i  MfMai 

dltlfM  .' 


prima  Ulhu 
povta  i 


m  •i,ii,  ceilula, 

in  7 nvmta 

tntct  tptta 


ir  (.11, ii. 

J  s. 


trantitut 
aiter  :  crllula 
tecunda  et 
terlia  'fuati 
u»<*  .- 


B 

trtuutttu '" 
r ■  >'*   cttUtla 

t/utiftu,  ki  i/u'i 

ftotuUu 


fwtti 
rr#tfjfui 


3*4 

stiriffuatur.  Ita  Catcinus  de  cellula  prima.  Inscri- 

ptionem  autem  duplici  modo  mri  incisam  dedi  ad 

§2. 

282  B.  Secunduro  OBt  foramen,  seu  porta  ad  tran- 
seundumad  lecuodam  eeUulam,Telicta  ad  sinistram 

riptione*  Foramen  boc  ett  10I0  propinquum,  hu- 
mlle  et  aa^ujtom  :  ac  Ulod  mjrredieni  [oclinar 

loiit  corpOTeoportet,  comiUietiam, 

mediocri  §ant  corporis  mole,  diffleulter  intrare 

valeant. 

I,  8.  Bl  numeri  wcundam  et  tertiam  desi- 
jrnantceUulai,  limul  descriptas,  qaia  ambmqnael 

m  exfguam  formant,  aut  porticom  raodicam, 
ad  paimoi  lexdecim  et  medlom  extensam :  quam 
tamea  ln  daai  divido  partei,  qnarnm  minor  ono 
eet  longaj  et  deinde  Lnparte  rnajo- 
m  dilatatUf  (post  tiUeram  C  scilicet.)  Altitudo 
i  :,. ;,  n,  iirari  neqoft  Verum  quoniam  prima  eet 
03  palmifl  elevata,  alias  doa  plu  qnam  vi- 
jrintl  palml  lunt  altes  :  luperlai  ooojuo(runtur  duo 
parletes,  et  ie  Incurvaudo  formant  angnlum  acu- 
tum,  aui  labinde  quaii  forflcee.  Uque  Id  fil  per 
pi ,  totam  pelunoom,  prarterquam  ubl  aUud  quid 
partioulariter  uotabo. 

■  ,i  |,  rtiuni  -  '  forameoj  pi  i  quod  ad  quartam 
eeUnlam  asoenditur  i  atque  LUao  etiam  diffionlter 
traniitur. 

4  Sequitur  quarto  cellula,  quaj  b  recta  linea 
paramper  verfil  ad  linlitram,  Bic  iolaq  ei1  al- 
tiuH  qoam  iii  prmoedentfl  at  m  In  leqm 

i|,  ii  quoque  eel  i  ,  Late  duoba    pi  n 

lonjra  qulnqae  il  medioj  et  Jueta  ratlone  vldetur 
oiii  iti  ipelunoa  qna  i  exlfcruum  oubiculum  oum 

ieotul ,  qule  Intra    terram  el  teotum  babe- 

tur  Ibl  quaal  aUquod  tabalatum  ,  quod  uonnibil 
fi  iolo  elevatum  oellulam  dividlt.  Habel  fere  ii- 
ffuram  pedii  aul  trJangTull,  faotum  ex  Lntegia  ta- 
bula  lapldea  In  modum  leotuU,  In  quo  videtnr 
ojpgQ  litaria  doi  mli  I  io.  Porroob  arvandum  eit, 
quod  quamviialla  omnia  ipeinnca  ImUia 

exiguli  tabulia,  baio  petn  oommodn  ad  talem  u»nm 
Hit  moffnitudinti,  oum  latui  Inl  trum  litlongitu- 
dlno  quinqufl  paln  aorum,  uv 

tui  dexterum  aex  el  medii,  e1  ad  oapul  uniatur,  ac 
tatltudini  11  palml  uaiuaotmedU.  Ad  buno  leotu 
lntn  M  oeoditur  ax  pnadiota  oeUula  Inferne  tntroe- 
undo  por  modioum  foramen,  quod  ilmili  ea1  fbra- 
miiii  felibui  oompoaito,  apprebendendo  leotulum  et 
iii  iiiniii  ,-i  oendondo,  Deinde  (bramine  obturato, 
utl  feoUe  obturarl  poteet,  penona  manel  inprale* 
otulum  Inolu  i  oreto  mlrabiU,  Ibique  oommode 
dormlre  potoot,  il  Id  dlol  poiall  de  jaoente  lupra  du- 
iiain  pstram. 

■m  Quod  vero  prmoipufl  mirandam  •.  non 
vidatur  potra  tUs  Ibidem  oata,  uii  aUn  ajuadem 
ipalunoB,  led  portata  allundfl  (dioamui  Lbi  ad 
pnadlotnm  ueum  i  Dao  ooUooatam  bene  Inaer- 
ta,  al  pendani  aUquiiniuiuni  eo  modo,  ut  per- 
iona  LU  onbani  babaal  qnaaj  oen  LoaJ  ad  oapul 
Imponendum  i  ad  Latera  vero  Bfliurflrll  rupei  ln 
oinuitu  olausa,  ot  modioe  aperta  vareua  oeUu- 
lam  jam  diotam  .  aoal  oortiiun  aaeent  appen 
oonourritqufl  tn  laatigio  per  modnm  tantoiil  \ 
tandum  tnaoper  aet,  bano  aolam  partem  manere 

im,  quando  blbarno  bampore  per  totam  pluit 
Bpelunoam,  0  benavolum  Del  an>otum  In  nda- 
mutis  aarrarum  luoram  flaparitatibaB !  Oamque 
ton  apeoufl  obeourfl  lil  al  tenebroea  ,  boo  boIo 
looo  modioum  luminii  aat,  quod  pat  aliqaod  Bpl- 
raoulum  i  partn  dextere  lupeme  penetrat  fie> 

ctcuus  Casctnus,  0*0  t\irii  •  tcstthus  fmffl  WflWU 
ratis  catenus  saltem  ivnscntiunt,  quOit  tcstcntur 


DE  8.  KOSALIA  VIRGINE. 

quasi  tectulum  in  spelunca  esse  inventum,   ubi 
existimabant  S.  Rosaliam  dormire  solitam,  hcet 
locum  tam  fuse  et  exacte  non  describant  Redea- 
mus  ad  Cascinum. 
285  D.  Est  transitus,  qualis  est  ad  litteram  C. 

5.  Haec  ceUula  est  similis  praecedenti.  Per  eam 
8i  quis  transit  ad  latus  sinistrum ,  in  sublimi  relin- 
quit  loculamentum  ,  quod  undique  est  quinque 
palmorum  :  at  Ulnd  commode  ascendere  quis  ne- 
qoit. 

E.  Sexta  est  porta,  qua  ad  sextam  transitur  cellu- 

lam. 

6.  Sequitur  sexta  cellula,  sex  palmis  lata,  longa 
novem.  In  daobue  hujus  lateribus  dueesunt  fissurae 
ten»-brosae,  quae  vix  bominem  capiunt. 

G.  Beptima  est  apertura  ad  ultimam  cellam,  quae 
ad  dexteram  est  sita. 

7.  000  pars  est  ultima  et  extrema.  latitudine 
rjuatuor  palmorum,  long-itudine  quinquc  et  medii. 
Non  habet  trctum  lubUme,  et  in  modum  forficum 
acuminatum,  sed  humile  et  camerae  simile.  Vide- 
tur  qua.si  scaphus  *,  et  quasi  fons  a  lateribus  con- 
clusua  cum  canali  in  medio,  aut  quasi  os.  Cur  hanc 
Latiorem  fecerint,  ruptis  adlaterapetris,  quibus  ibi 
magis  coarctabatur,  prorsus  ignoro,  nisi  ex  pietate 
laptdes  auferre  voluerint.  Cellula  tota  obtecta  est 
quadam  quasi  crusta  candida,  orta  ex  aqua,  quae 
ibidem  stillat ;  licet  ego  locum  invenerim  siccum, 
quia  ingressus  sum  raru.se  Octobri,  quando  aquae 
defecerant... 

iiSfj  II.  Tandem  est  foramen  ,  per  quod  ,  ut 
dtxi,  si  quis  regrediatur  ,  penetrat  in  secundam 
v\  dtiabus  pr.Ti-ipuis  «peluncae  partem,  quae  sita 
aet  ad  sinistram.  Drpressius  hic  est  solum,  tanti- 
que  horroris  est  locus  ,  ut  me  retro  prae  horro  - 
re  reciprrem.  Verum  invocana  Sanctam ,  me  in- 
tro  traxi  suuima  difflcultate  ,  humi  stratus  inter 
laxa  ,  prajmittrns  brarhium  nnum  et  humerum  , 
repenique  perpentii  instar  per  totum  istud  pri- 
mum  spatium ,  ad  quatuor  palraos  extensum  , 
angufltum,  et  tam  depressum,  ut  illac  penetrari 
nequeat ,  nisi  ro  modo.  De  tribus  autem  cellu- 
Lia,  quibufl  secundam  hanc  partcm  constare  dixi, 

8.  Iliee  prima  rst,  quffl  octo  fere  palmis  est  longa, 
minus  quam  tribus  {  lata,  opinor,)  alta  duobus, 
el  deprunitur   sub    fiasura  sinistra,  quae  una  est 

BXta  i-ellulse  tissuris,  de  quibus  supra 
t-st  diotum. 

1.  Est  transitus. 

B.  Beoonda  eal  oella  ejuedem  longitudinis,  et  lati- 
tudinia  quinque  palmorum  rt  medii. 

287  L.  Ksi  tranaitus  duobua  palmiB  largus,  tam- 
quam  ultima  arca  ,  <'\  qua  intratur  in  tertiam 
lam,  qune  est  arx  postrema  et  sancta  cella 
i  bujufl  eremi. 

lo  BUo  eat  aanota  ceUa,  reliquis  omnibus  ma- 
jor,  quia  tn  regresaa  excurrlt  usque  ad  primam 
oeUalam  ,  nabena  ad  tatua  ainistrum  secundam 
B1  t.Ttiam  (  prim.v  partis )  jam  descriptas.  Ab 
aadam  parte  babet  rollem  seu  sedile  ,  quod 
uou  ortti  nataraU  ,  aed  arte  ibidem  est  constitu- 
tum,  at  quldem  aanotis  UUs  maniboa  elaboratum 
credimua.  a\ptum  eet  ad  srdendum  aut  cuban- 
dum.  OeUaeat  quaal  triangularis ,  sed  concava 
ad  latus  daxteram  ,  ionga  aexdeoim  palmis  ,  al- 
ta  daodeoim,  larg-a  cirra  introitum  sex  palmis  et 
dlmidio,  ao  In  medlo  Fere  sexdecim,  ac  taudem 
in  anguiam  qua-si  aoutum  in  tine  coarctatur,  cir- 
oa  quem  latitudine  eat  trium  palmorum.  Hacte- 
nus  Cascuius,t\v  cujus  rerbis  aperte  colligitur, 
uUtmam  cellam  in  figura  minorvm  reprxsentari, 
quam  debuit,  si justa  proportio  omnium  esset  ser- 

vata. 


D 


reliqux  cellulr 
partit  prim* 
cum  portit 

' ■  Ul  )  : 


nircbia 


E 


trantitus  ad 
partem  secun- 
dum  ;  ceitula 
octuvaetnona: 


V 


h-umitus  et 
ultima  ceHtdo 
reterit  major, 
■  ii  quu  tedite  : 


brevis  in  spe- 
luncam  ob$er- 
vatio. 


e   spelun 


Retiquia  S. 

Ronali.r  in  op  - 

pido  S.  Strplm- 

m,  ubi  el  sa- 
cellum  eittru- 
ctum. 


item  pin i  'i 
ecclesta  ante 

•istmm  n/irhiu 

c  •  '  n  rta,  ad 
'/uuwi  inMtitui- 
fuc  tupplica- 

tio  amiiici  .- 


DIE  QIARTA  SEPTEMBRIS 
vata.  Noluitamen  ob  modicum  hioic  defectum  fi-      quod  Uem  factim 
guram  tmmutare,  ne  deteriorem  facerem. 

288  Laudatus  vero  auctor  descriptiotiem  spe 
luncae  concludit  his  verbis 


345 


u  i  i-um 

J.S. 


Hiec  est  rupes,  et  ab 
ditum  maxime  latibulum  habitationis  tam  asperre, 
rigidum  naturae  claustrum,  factumque  a  Dco  ad 
Spousam  tam  cbaram  illic  recludendam;  ab  ipsa 
autem  electum,  ut  sola  cum  ipso  babitaret,  non 
alia  de  causa  ,  quam  quae  manu  ipsius  scripta 
nunc  melius  intelligitur  :  »  Amore  Domini  mei 
"  Je^u  Christi  »j  tam  bene  vero  custoditum ,  ut 
unico  arboris  ramo  ad  primum  os  putei  *,  aut 
saxo,  ubi  est  lectulus,  aut  demum  exigua  terrre 
quantitate,  aut  etiam  sine  ulla  instauratione,  iu 
hac  ultima  caverna  mancret  reclusa  ,  ita  toti 
muudo  sepulta,  et  cognita  vivaque  soli  Deo.  Sic 
ratiocinatur  Cascinus,  insistens  semper  opinio- 
ni  suce,  qua  existimavit  habitationem  S.  Rosa- 
lias  nulli  omnino  mortali  fuisse  cognitam.  Ve- 
rum  suo  loco  ostendi,  opinionem  illam  minus 
esse  probabilem;  neque  tamen  idcirco  negare 
volui,  Sanctam  maxime  solitariam  fuisse,  et  vi- 
tam  duxisse  valde  austeram  in  hac  spelu.ua. 
Quippe,  etsi  certum  foret,  cibum  modicum  su- 
stentando  corpori  SancUv  a  persona  fideli  alla- 
tum  fuisse;  animmque  cibum  eidem  per  sacerdo- 
tem  fidelem  fuisse  administratum  ■.  non  ideo  vita 
S.  RosaliBB  desineret  s olitudine  et  habitaftone  vi 
deri  austerissima  ct  vehementer  miranda;  sed 
solummodo  magis  imitanda  videri  posset  illis, 
quibus  divina  gratia  animum  inspiraret  tanto 
rigori  parem. 

ZSdPorro,  descripta  priore  illa  S.  Rosaliae  ha- 
bitatione,  lubet  etiam  adjungere  breviter,  qua  in 
veneratione  locus  ille  habitus  fuerit  usque  ad 
tempora  nostra.  Documenta  de  iis,  quw  hic  nar- 
rabo,  Patribus  nostris  Panormitanis  humanissi- 
me  communicavit  excellentissimus  dominus  Jo- 
sephus  Emmanuel  Ventimiglia,  princeps  Pulchri 
montis  et  Quisquinsa  dominus,  eademque  Italico 
sermone  conscripta  nobis  transmisit  ssepe  lauda 
tus  Castiglia  nostcr .  Eorum  fide  nituntur  facta 
posteriora,  deprioribus  vero  egit  etiam  Cascinus 
lib.  3  cap.  8.  Hic  testatur,  anno  1625  Joanni  de 
Ventimiglia,  S.  Stephani  dominoper  Cardinalem 
archiepiscopum  ex  reliquiis  S.  Rosalias  datas  esse 
luas  particulas ,  quas  theae ,  seu  dimidiatss 
statiuv  argentetc  includendas  curavit ,  et  per 
clerum  honorifice  transferendas  ad  oppidum  S. 
Stephani  die  xxv  Septembris  anni  1625.  Theca 
ibidem  duplici  ctavi  rectusa  interim  deposita  fuit 
in  ecclesia  majore,  donec  aedificatum  esset  sacel- 
lum  SancttV  proprium ,  in  quod  reliquise  itUe 
deinde  fuerunt  itlatse.  Verumtamen  hoc  non  est 
sacellum  istud,  quod  ante  speluncam  sedificatum 
jam  dicemus. 

290  Eodem  anno  1625  a  magistratu  et  populo 
S.  Stephani  eedificata  est  parva  ecclesia,  ante 
ostium  speluncse  sic  locata,  ut  pars  altaris  sit 
in  ipso  speluncse  ostio.  Ilac  de  causa,  teste  Ca- 
scino  ibidem  pag.  373,  multum  accrevit  concur- 
sus  poputi,  magna  cum  pietate  et  nudis  pedibus 
eo  properantis,  tum  a  S.  Btephani  o/j/jido,  tum 
ab  aliis  locis  vicinis.  Suppticatio  etiam,  quse  ad 
eum  locum  instituebatur  jam  ante  inventionem 
inscriptionis  die  Martis  in  hebdomada  Paschati, 
majori  solemnitate  et  frequentioris  populi  con- 
cursu  peragi  tunc  toepit ,  quia  dimidiata  statua, 
cui  inclusas  mox  dixi  Sanctse  reliquias,  a  sup- 
piicantibus  eo  deferebatur.  Hsec  Coscinus.  Ad- 
dunt  monumenta  mox  dicta,  festivitatem  prmci- 
puam  iltic  cetebratam  fuisse  die  iv  Septembris, 


tnventtonem  ab  im- 
memorabtlt  tempore :  dcnde,  nundinas  quoque 
tbtdem  instttutas  fuisse  eo  tempore,  eas  permit- 
tenttbus  prmcipibus,  oppidi  S.  Stephani  domi- 
nts  :  ac  demum,  quemdam  eremitam  Romanum 
cut  nomen  erat  Sanotus  de  Sanotia,  saceUi  diu 
/uisse  custodem.  Anno  1030,  approbante  ducc 
Atbuquerquto  tunc  prorege  Sicili.v,  et  curante 
principe  S.  Stephani  domino,  tot  roditus  assigna* 
tt  fuerunt  memorato  sacelh  8.  Rosalin  ante  spe- 
iuncam  ,  ut  capelhtnus  fuertt  instiiutus,  qui  sin- 
gulis  diebus  festis  Missam  tbi  celebraret, 
m  Ah  hisce  deinde  collector  iUorum  monu-  raptaMdfm 

mentorum  transit  ad  facta  rccentiora,    qum  e.v  <mno  ItiiC, 

Italico  Latine  reddo:  Anno  kdoxc  Pranoisous Soas<  ,(""J' 

so,  meroator  Genuenais,  tmpulsus  dlvina  tnspira-  trimftttpu"1' 

kionej  reliota  meroatura,  statuit  oum  tribus  ejua- 

dem    oationis   sooiis   Be   rrnprrr    m   spelunoam 

Quisquinensenij  et  vitam  duoere  solltariam,   Boo 

suum  propositum  deolarat  oomiti  et  prinoipi  do 

mino  Caietano   Ventimiglla,  Quisquinaa  baroni  el 

dominoj   qiu  prope  supra  diotam  eoolesiam  ali- 

quot  oellulas  oural  exstruendas.    a\nno   unoxoirj  Bl 

frater  Pranoisous  Soasso  oum  Booiia  bs  reolpil  ad 

habitationem  lllam  eremitioam  :  el  foJhu-tis  flde- 

lium  eleemosyniSj  servataque  ab  tpso  ad    huno 

usum  quadam  peounla  summaj  el  prmsertlm  ma- 

jori    peounioB   vi ,    s   ppeadioto    prinoipe   domino 

Caietano     ^entimiglia    iiberaliter    tlaia,     anno 

UDoxovirj   nova  Badifioata  eal  eoolesfa  forma  am- 

pliorij  quali   oodleque  oernlturj  et  oelles  eremi 

ticce  mutantur  in  monasterlum  reote  ordinatum. 

i.i»  tempore  numerus  eremitarum  multum  aoore- 

vit,  aggregantibus  se   bominlbuB  variaa  condl- 

tioniSj  meroatoribus,  milltibus,  professoribus, 

292  Omnee  tamen  erantlaiol,  e1  omnlno  de- 
pendebanl  a  proadloto  prinoipe   looi  domino,  qul 
regulas,  seoundum  quae  vitam  [nstituerent,  Ipaia 
praa  oribendas    ouravit   per    Etellgiosum   Bummee 
pictatis,   i-t   directoifin    spiritualeiu  eisdem  elegit 
['.  Ludovioum  Cont)  Booletatls  Jesu,  babitantem 
in  colleffio  Bivonensij  «i111   loous  Ipsorum  eremo 
est  vioinus.    Eoo  vivendi  [nstitutum  Longo  tem- 
pore  ob  ervarunt  magna  oum  devotfone  :  atque 
Lta  eremus  eorum  brevl  tempore  evasft  ex  cele* 
berrimie  Bioiliaa  sanotuariie.   Comes  et   prinoeps  i' 
iloniiiiii  i  Josepbus  EmmanuSl    Ventimlglia  ,  qui 
iu  ditiones  lllas  auocesslt,  omnesque  oonsanguj 
nci  inolytee  bojus  ao  regiaa  familiOj  oon  solum 
opibus   Buis  promoverunt   fabrlcatlonom  ecoli   lo 
et  ereml ,  qusa  lo  fundii  Lpsorum  sunl  oonstitu- 
,i  nvir  i:im  semper  magls  dltarunt  orna 
mcutis  aaorls,   omoique  lupelleotlie    Qeceaiaria. 

u  praterea  assiguarnnt  pro  qnotidiano 
\i;  ee  acrifioioj  ao  demum  oontinuafl  quotidie 
tribuunt  eleemo  lynsj  ad  in  tentationem  ereml 
tarum,  quJ  magno  sunt  numero,  <-t  perfecta  vi- 
vunt  observantia,  Ita  de  his*  <■  eremitis  B.  Roia- 
liam  utcumque  imitantibu\  inii><-<ii  <>i> .-,>■,  oationes, 
quas  nobis  transmisit  humanissimus  ac  dili- 
gentissimus  Castigtia,  qui  et  humanitatem  prin* 
cipis  Josephi  Emmanwdts  Ventimit/tta  rt  pieta 

lusdem  erga  S.  \i>> ^iliam  muUton  rtninnfn 
dat.  Verum  ab  hac  divertioulo  1'anormum  redea 
mus. 


i/ii.r  niuffutii 

tlrituto  QTWU, 


{XXVIII, 


■M 


,CCTO« 

J   S 


|  XXVIII.  Graphis  anlri  S.  Rosate    £  *S*ff&S"fS«Sir.i 


D 


Qropfu '■  ■ 

rt  ltmj,U  S 

l'.<,K'<"  , 


,  uffl  a 

I '  u 

IfTl    ■ 
(l/fU. 


ciiFii  PiAOT" 

trtif.i  || 
(Hl  At  A.ir 

■ 


in  monte  Peregrino  ac 
quod  antro  adhsret,  nuper  deli- 
neata  :  cultus  Sanctae  ibidem  ce- 
leberrimus. 

.   ctmntam  taiis  spehmc*  S.  Hoaeli.  descri- 

A„/ m   dedi  j  2r,,cumadjunclaCascint  fi- 

Zu,  a    \  »< summa  Panormitanorum  erga  san- 

ciam  hanc  tuam   l<>tronam  Vietas  me  ad  alta 

properare  nit    pHueguam  novam  loet  ac 

/,,„,,/,  m  ,  w  i trlrneationern  lectorum  oculis 

exhiheam    Quipi ''"""'•  solum  indtcarunt 

8£culi  tedesiderare   utActaB.  Vj^Vuv,  multis  U- 

lustrarentm    flguri       '  '  '''"""  ""  ""  ''"l ^ " 

/ tdiligentet  coUegit  »  humaniter transmtsu 

/,„./,/,    Ca  tiglia,  Ea  huce  vero  prxei- 
Commentario  inserendae. 

"  | proptm   delineatu m  antri  et  iemph  ,  cui 

'  titulum  praflan nvenio,  Grapbii  anl 

i,,    |  .,    [n   monte  Brcta  ,  ac  ternpll  ,  quod  antro 

ooni ter  idhnn  I     in  ieam   hie  ewhibeo  ea- 

,/,.,„  omnino  magnitud 

t, tati ■'""  eaoplicantee 

/,,„  0     I-  ED]  ,:"  :i,i:r 

[n  i     ■  . .■       po  I     loi    ■  nventio- 

P  ,. i. i-natu  ainj-Iitifiiti,  ;ic  majrni- 

mi.ii,  una  01 '■  Bter adhajret, 

■  uii  graphldem  In  bao  ffffura  exhibemua,  at- 
quc  hl    iitterli  illustramai. 
v  \ri-u  ,  ,|,n    Boram  orj  ptam  ah  Inl  mpU 

pai  i"  dh  Idll 

K.  Baora  erj  ptaa  profunditej. 

r.  utoro  ea  In  looo  -  utructum,  ln  quo  B.  li»sa- 
lia  anlmam  i reddidit, 

i    Cryptea  alteriu   foramen,  Intln  ta  Vlr- 

um. 

ii  ■  ota, 

\i.  Poramina ad ooUlffendaa  aquai  pluvlas,  quaa 
rji  inde  per  luhterraneos meatu   h.  n ,.i.  nmm  ae  re- 

Mlll. 

\.  Pari  montli  ln  dextera  tempU  parl 

o,  puteu    ad  peregi  Inorum  oommodum  exoava- 

r   \,,,  tam  templl  partem  ah  Infc 

ii  Tompll  leotl  oavU,  Eaotmus  annotationos 
1.11/1111'  scriptJB  ii&  ninoverbU,  Solum  in 

/,is, ,  ipotest,  UUeraseodometiammodo 

fuisse  positas,  ne  guas  omissas  credat  lector, 
quia  emordine  alphabetico  nonnutU  ran- 

tltr. 

'.  Porro  annotationes  guogue  otiguot  subse- 
ouunrur,  od  oultum  3.  Eto  iUb  spectantes,  Bm 
hisce,  ne  sim  justo  protisnor,  prmdpuas  sohun 

huO  tmnsfrro.  fl\nno  \uu  \w  n  delooti  sunt   |  smu- 

tu  nohUaa  allquot,  ut  una  oum  Sooietatia  Jeau 
ardote  omntmodo  Baoxl  antrl  oultui,  ornamen- 
ttaque  Invigllarent  De  hoo  nohiUum  oonventu, 
quem  Soulo  aannone  DifUTAXiOHiH  dlolmua,  Loqoi- 
inr  \\  &.mato  i\o  Prtnoipe  templo  pa^,  --M  ■. 
r.  Manoual  tatoria  dl  s  B  diatom,  \  pag,  806, 
Noatra  hao  kempestate  pnadioti  nohUee  leptam 
aunt,  ei  quibua  unua  expnator,  quatuor 
uatoree .  unua  o  Sooiatata  Jeau  Ihaologua,  et  e 
meroatorum  numero  alter,  Wdaii  <ir  his  uite- 
rius  possunt  laudati  Amattts  et  Memcusus,  em 
quorum   verbis  faciUi  colliget   tector  t  ptetate 


*  nunc  Mcli- 
lensis  vulgo 
dicli 


tates  ac  fre- 
quens  populi 
concuisus  : 


■m 


locumomandum  a 

296  Sub  ara  antn  masima,  eo  ip*o  w i         ,         r 
.acrtE  iuvents  sunt  reliquia,  pulchernmum  ex 
m^  D.  LaUm  simulacrum  collocatu^ ^est 

opufl  M»»£  AurldHePj;m 
cipe  templo  pag.  471 J  eo  miu  ,  ui 
Virginem  repraesentet...  Huic  simulacro  nobibs- 
simam  ex  argento  vestem  sacravit  magnus  Hie- 
rosolvmitani  *  Ordinis  magister,  Gregonus  ta- 
raffa  Neapolitanua,  quod  D.  Rosaliae  beneficio  ter- 
riblc  pcstis  incendium ,  Melitam  anno  mdclxxvi 
devastantis,  conquieverit.  ( Amato  de  Principe 
templo  pag.  SM.)  In  prasentia  vero  pra^dicti  uo- 
bilefl  huic  antro  addicti  vestem  curant  ex  auro 
,  gemmis  distinctam,  cujus  pretium,  addito 
etiam  pretio  corona?  ex  auro ,  ejus  eapiti  lmpo- 
aitffl  die  a  Aprilis  an.  mdccxxvii;  nec  nou 
i  n"  e  cruce  pendeutis  simulacri,  et  Iiln,  quod 
Utrumque  ex  auro  solido  pras  manibus  habet, 
quinquc  aureorum  millibus  peuditur.  Sunt  etalia 
inibl  ex  argento  pretiosa  ornamenta,  qua3  sum- 
,u ■!!,!  oolUgunt  trium  millium  aureorum. 

2.97  T.r   in  anno  D.  Eosaliaa  festum  inibi  non  uorte  ftottoi- 
sine  i>ompa  celebratur ,    die    scilicet  Dominica  , 
ouam  in  Albis  dicimua  :  quo  die  plenariam  eri- 
minum    indulgentiam    Komanns    Poutifcx     anno 
U)i  i.ii   larg-itua  est.  (Auria  Rosa  celeste  pag.  108, 
ubt  buUam  Innocentii  X  edidit.J  Pridic  Nonas 
fnl.ns,  et  octavo  Kal.   A.ugusti.  Verum  ter- 
tio  quoque  amio  singulari   celebritate  ac    populi 
concuiau  ,    scnatusque    Panormitani    interventu  , 
tiflsima    Enoharistia    ibi    public»    omnium 
adorationi  proponitur  quatuor  rontinenter  diebus. 
lr  populi   vero  frequentia  id  scitu  dignum  est, 
nuUum  ferme   dicm  praeterire,   vel  nubilum,  vel 
pluvialem,  vel  asstuante  sole  fervidissimum,  quin 
civium  aliqucm  vel  advenarum  ,  peregrinantium 
niu  <-o  se  confercutem  aspiciat.   NonnulH  etiam 
fcnintur  ad  antrum  pedites  tn   dies  singulos  ac- 
oedere  (di  tal   porro  antrum  quatuor  milliaria  ab 
|     Morem    hunc    religiosc    servavit    viginti 
prope  ann08  frater  Joseph  (jlorioso,  laioufl  Domi-  y 
nuMiius  83  Oppido  Muntis  majoris  in  Sicilia,  qui, 
oum  in  Panormitano  sanotas  Zitae   ccenobio  a^di- 
tuuin  ageret,   slngolia   diebus  post  .Vesperas  ad 
aacrom  1».  ElosalieB  antrum  aocedena,  ad  Comple- 
■!  aignum  ex  mum        □     edenduai  numquam 
uou  aal  reveraua.  Hactenus  Castiglia,  qui  et  alia 
qumdam  memorat,nimimproliantatis  causa  omit- 
tonda, 

•Ji»^  Verum  cum  rolatumsit,  quam  crebrm  pe-  deiinaatiovi* 
rogrinationis  flant  ad  sacram  S.  Koaaha)  spelun    pwmomem 
cam  j  cumgue  oUm    ad  iUam   via  non  pateret  l'ere9rmum 
utsi  liiffuiili  >iGiitis  prSeruptOi  juvabit  le- 

ctorvm  etiam  docera,  guo  studio  quibusque  im- 
pensis  SenatUS  Panormitanus  vix  diffxcultates 
imminuerit.  De  monte  Peregrino,  olim  Ercta  di- 
cto,  agit  Cascini  Opus  in  Appendice  seu  Digres- 
sione  i  cap.  2.  Satis  erit  hic  pr<emonere,  spelun- 
eotM  S.  Kosaliff  sitam  esse  in  parte  montis  Sep- 
temtrionati,  non  versus  Panormum,  sed  versus 
mare.  Rae  de  causa,  cum  Panormus  Meridiem 
rersus  sit  sttat  prospectum  montis  Meridionalem 
CUm  vits  per  montem  complanatis  dilineatum 
accepi  sub  hoc  titulo  :  Ercue  montis  prospectus 
Meridionalis  ex  collegio  maximo  Societatis  Jesu, 
cumdemque  &ri  incidendum  curaci,  quatem  hic 
cjchibeo. 


299  Hasce 


Jda  SancfrwM' 


raphia  Lateiis 


ftiffimuuiHttjmmmmmfmnnimTmnD.TTTTiTTTim 


■ 


itemSmistn 


lnTHHniiHHui.i 


vS 


et  annolatio- 
net. 


D 


quibus  cxjtli 
catur  figura 


0QQ   „  DIE  Ql"ARTA  SEPTEMBRIS 

t<e  addidtt  Casttgha:  Consueverunt   Panormita- 
w-  etiam    ante   effossum  D.  Rosalue  corpus,  Er- 
ctam  religionis  causa  accedere.   Nullum    tamen 
msi   praruptum  ac  praeceps,  dabatur   in    ruonte 
iter :    atque    etiam   illa,    qua,  civibus  frequenta- 

/„h-  'q86?   a,,.qUtmqUe    Vul*°  SCALAU  aicebaut. 
tubi    S.   Rosaha  \  incentio    Bonelli  se  videndam 

exnibuit.u*  relatum  est  num.  2*7)  ardua  nimis 
et  acchvis,  ac  non  nisi  ingenti  cum  difficultate 
piwtereuntium  vestigia  excipiebat.  H«c  ad  duo 
milhana  protendebatur  ad  montis  antrum,  quod 
Aquilonem  prospectat.  Jam  ,  iuveutis  tandem 
Dei  benefic.o  D.  Rosalije  reliquiis,  ac  sedulo 
recog-nitis,  Panormitanus  senatus  civium  pietati 
consulens  et  commodo,  «quissimam  pnerupta 
mter  saxa  viam,  solidissimis  circumductam  nm- 
ns,  arcubusque  firmissimis  sustentatam  instruxit  ■ 
quam  non  pedites  tantum  levissimo  labore  sed 
equites  etiam,  ac  vecti  gestatoria  sella,  vel  cur- 
ru  equisjuucto,  facillime  percurraut.  Viam  hanc 
complanare  ccepit  senatus  proximis  ab  inventione 
sacrati  corporis  temporibus.  Auctorem  habemus  P. 
B  Cascini  lib.  3  cap.  i  pag\  335  :  qui  etiam  doeet  in 
perrumpenda  dumtaxat  ac  rescindenda  imnianium 
saxorum  mole,  multa  aureorum  millia  senatum 
consumpsisse.  Deinde  in  nova  via  struenda  ab 
anno  mdclxxiv,  quo  cmpta  est,  ad  mdccxxv,  quo 
perfectam  absolutamque  iii  idus  Maiaa  referl 
Amatus  de  Principe  templo  pag\  237.  aureorum 
prope  duodecim  millin  idem  senatus  Panormitanus 
impendit. 

3U0  Ut  lectoribus  aliquo  modo  consuleretur,  lias 
addidimus  litteras  cum  adnotationibus.  Adjecimus 
item  scalam  palmorum,  ad  quam  dirigi  potest, 
quidquidinappositafigura  miuus  exnote  delinea- 
tum  est. 

A.  Caput  viae,  ab  imis  montis  radicibus  usquead 
sacrum  antrum  lapidibua  strata».  Primua  hic  viro  ' 
dnctus  long-itudinem  habet  ulnarum  sive  cannarura 
Sicularum  ccxlv,   latitudinem  cannarum  duarum, 
et  palmorum  sex. 

B.  Initium  arcuum  ad  sustentandos  quatuor  vite 
flexus  in  prfflruptissima  montis  parte,  Trea  priml 
bujus  vise  arcus  Iatitudinem  habent  Oannarum  dua- 
rum,   altitudinera  cannarum   duarum,   palmorum 

C  sex. 

C.  Octo  alii  ejusdem  viie  flexus  in  eadem  prern- 
pta  montis  parte. 

D.  Aitlvs  ])rima  cum  D.    Rusalia;   iraag-ine,   ad 


317 

atapreoe  eonsalutant.   Vi.to    P.Amato  pa«r.  «7, 
P.    Mancuso   tom.    ,    pag.    303j    Auri;l  ^ 

gUa    cujus  obscrcattonibusni/nt  necesse  est  ,»t- 


S  XXIX   Sacellum  Sanct»  in  ec- 
clesia    metropolitana   structum  ; 

|n  hoc  servatur  arca  pretiosa. 
m  qua  ejusdem  Sancte  cor- 
pus. 


J  S. 


fornioie  formam  exarcuato  opere ,  cxstructa  in 
feciliori  prfficipitis  vise  loco.  Alteraejusdem  formm 
cedicula  ex  hac  parle  intuentilms  non  subjacet: 
adversis  inest  montis  rupibus :  hanc  Jittera  K 
praesignat. 

F.  Specula  intecta,  in  qua  I).  Bosaliffl  cst  slmuJfl 
crum  intra  ffidiculam,  cuicrux  supcrimposita  eat : 
qum  coustratam  viam  claudit,  et  Meridioualem 
miuat  prospectum. 

(;.  Turris epeculatoria  in  editiori  montis  fastig-io 
sita,  quae  J^olias  usqu* 
monet... 

Intor  I  el  <'  ln  lioreali  montis  parte,  post  brevem 
viffi  descensum,  cannarum  videlicet  OLXXX,  sacrum 
D.  Rosalim  antrum  jacet. 

In  eo  montis  loco,  qui  Tyrrheno  immlnet 
mari,  surg-it  ampla  porticus,  xn  arcnboj  et  eo- 
iumnis  xvi  elau.sa,  iu  ruju.s  vcrtice  marmorenm 
D.  Roealiffi  insidet  simulacrum,  altitudinis  pal- 
morum  xxiv.  Hanc  statuara,  anno  mdclxiji  im- 

.m,    iteratis    tormenti   ictibus    prmtere>. 
naves,   ne    Turcarum  quidem   demptis,   et  appo- 
Seplernbris  Tomus  II. 


e  sacello,  quod  s  Rosaliea  swstructum  est 
mmdeprincipe  Panormitana, seu  in  metro. 
pohtana  ecctesia,  jam  aliguid  alia  oooasione  du 
ctumest$Mnum,  »51.  Pturadeeodem  narrat 
Casctnuslib.  8  cap.  3  ;  et  Amatus  jam  s*p*lauda> 
tuspag,  W  ei  sequentibus.  Brevius  veno  de  itlo 
aguntAuriain  Rosaco3lostipag.totetHfancusu$ 
tn  Ihstoria  tom.  i  pag.  804.  Tabulam,  qua  u 
riorem  hujus  sqcelli  et  interiorem  prospectum 
i\rhil»-t,  una  cum  dcxtero  ejusdem  latere,  dolinea- 
tam  ceterisaddidit  Castiglia,  hooaajeoto  titulo  : 
Scenoffraphia  sacelll  marmorel,  In  Panormitano 
prinoipe  templo  a  senatu  ereoti,  Ie  quoaroo  rell- 
quiarum  1).  Rosaliffi  semtur.  Hano  eadem  fbrma 
et  extensionc  inoisam  hio  reprasento. 

802  Annotationes  Castiglia  subdit  sequentes  i 
fifarmoribua  Tersioolores  tapldea  Inaerendl  artem 
[nvenerunt  primum  Panormitani  oulptores,  ea- 
que  primum  usl  sunt  tnaaoelll  hujua  parietibua 
oontexa,ndis.  Frandsous  Baronius  in  Operede 
Majestate  Panormitana  ui>.  8  cap,  ■  de  illo  sa> 
cetio  sic  loquitur  apud  Amatum  pag  1B0  :  81- 
leo  saoellum  tn  »de  maslma  l).  ttosallaj  q  ftxn- 
damentia  exoitatum,  quod  operia  elepantla,  aa 
pretiosorum  lapidum  vel  pulohrltudine  v.-i  diapo 
aitione  ,  non  reffium  modo  est,  aed  etiam  par 
illi  alterum  In  Sloillo  tota  oon  agmo  oltur  i  n  qnl- 

bnsdam  [talia   equltlbua  a< pl,    oum    forte  pri- 

raara  hujus  saoelli  frontem  oontemplarentur  ad- 
mirabundl,    [tallam  unlven  am    Imill  opere  o;lo- 
riarl   aoo  poa  e    Tdem  lib.  \  cap.  8,  si  loous  re 
cte  assignetur  apud  Amatum     ixoua  quldem  to 
tu    eorum    lapidum   ffeoeribua    oonveatitur,  qui 
auri  argentique  pretlum  exsquant,  Bunt,qulaf- 
firment   aenatum   Panormltanum    minu     qnidem 
tn  umpal    i    -  teu  insumpturum  fuisse,)  n\  Idei 
argento    tmxii  et,    Irohlteotura  alnffnlarii,  lapl- 
duui  dl  po  Etfo  mlrabllla  i  tta  enim  olter  alteri  oo 
bmretj  ut  «'x    nnina   pulohritudine    alti  i  tu     pul 
obritudo  eommendetnr  i    aonnuUi  aio  mlcant  e 
Intervallo  oalculi,  ut  atruoturom  omnem  velani- 
nare  ve\  lllu  trare  mlrum  lo  modum  vfdeantur. 

Em  Utff,  </»>     '  ft»  '•■  ntni  ntmiiuUn  f.mijijcratio 

neloquaturde  mmptibus  ■.n.rti,    ,/, ,/„,,,„  /f//i,r„ 
■  relinquit,  quin  fuerint  maatfmi    De  hisoe 
atu    ' astiglia  notat  lequentia    ■  ane  <■■  pu 
blicis    enatu     PanormitanJ  tabnlfa  oog*novJmua , 
enmdem  aenatom    aaraornm,   eive     outornm  Sj 
cnlornm   tredecim    mfltls  ad  td  persolvl    e  anno 
v:  deinde   anno    nnoxxxiv,  quo    aoellum 
ctum    ■  t,   aummam  aliam  acutorum  trium 
millium  quingentorum  aolutam  eaie:  quae  I  prl 

maiaddatur,   ad  nf-uta  Bloulfl    16500   totlna  lacclll 

pretfum  pertinglt, 

50  808  Um 


NiicW/uin  S. 
tiosalix  iii  tfd» 

m«(niai(rtt« 

ctum 


lumpffftui 

mtuimUtt 

iiitn,  .■Irtjttn. 

tta  : 


w 


U5CI0U 

J.S. 

cura  PanOT' 

„<,!■"•''■  ■"■•    <!' 

Ulo  tuztlUi, 


I 


Irilu  i 


dna  p 

m  71111  - 

IMI  . 


1;  fdem  deinde  alia  subjungit  his  verbis : 

l*t  hujus  eacelli  sedula  habeatur  cura,   excellen- 

ti.sbiajus  senatus  Panorinitanus  duos  canonicos 1  eli- 

g-it  deputatos  ex   capitulo  ejusdem  templi-  Xunc 

eorum   unua  est   illustrissimus  dominus  Alfonsus 

Peraand  2  '.;    Lrano     Panormitanus     cantor 

(prima  dignitai  post  pontiflcalem)  et  judex  tri- 

bunalis  regiae  rnonarchiie  iu  SicilSa,  qui  oh  egre- 

giom,  fl.no        urt,    amorem   erga   D.  Boaaliam, 

aummo  atudio  multis  argenteia  candelabri»,  vaaia, 

|Ue  hujusmodi  ornamcntia  «acellum   mirifice 

illu  itravit.  Aiter  est  canoniouJ  Antoninua  Mongito- 

Panonnitanua,  qui  Interalia  D.  Roaaliffl  Vitam 

(,til,-  edidlt,  et  Opoi  wripBit  nondum  edi- 

tum,  qoo  enarrat  cultnm  D.  Boaaliae  per  univeraum 

orbem  diffuaum.  Eis  recentiori  manu  de  Mongito- 

i  (o  addit    Obiittantuavir  maximo  civlum  ma  rore 

Panonni  die  xxix  Maii  kdcoxliii.    Mox  veroita 

prosequitw     B       Uctufl  \ill   P.    M.  indulgen- 

tiam  elargito    1   I  omnibui  I  hri  ti  fldelibua  hoc 

,     |    tantib  iflj    it  etl  im  cryptam  eju  aem 

vlrg-inla  Bosaliffl  lo  monte   Peregrino.  [nsuperut 

i;  pro  quallbel   MJ    a,    [0  utroque  ioco  b  quooum- 

qoj      b  1  1  ,,,-.    1 1 [,  brata,  b  purgatoril  igne  libe- 

raretur  anima,  pro  qua  \ii    acelebratur,  ut  (habe- 

/,<,  l  1      ooncn    tone  data    ELomaa  nxvi  Junii  an. 

ui. 

304    Pendenl   ao  Lum  nonnulli  argi 

iii,  qul  pi  :■  Lnifl    reliquias  ar- 

dent    intei  quo     uunu  ■    iboratue,  d 

11    b  olvito  polltana  annc  itni  \a  11,   ob 

ii  Mi    o   po  te  ,  eodem    anno  ope  noatro 

obtentan      ■    ■     iui  ia  in  ■ 

1 L9.  )    Altei  I         olj  mitano 

oqultum    I  >rdine  .    ob    Mi  Utam    Lni  ulam    anno 

itiM  iawi  b  peate  Uberatam.   Bino    1  tiam  Ij  ohnoa 

■  1      nllino     •-,"  regli    fa  anno    ■ txu 

Panormitanufl  ,    Fr.    l>.    •'" 
QohcIi       1.  111  obtulil  111  Bui  erga  \  ir- 

Mini.    Aiiuin    denlque    ai 

Lit   \  ictor 
\ iim  i  1    Ludioa  duXj  tune  Siciliffi  rez  (post- 

inia  regis 

1  898,    aurelfl    Btetit   G 

Preq  11  uoUdie  popul    P  inormitanl 

imquo  00  ui  D.   Boealiam   venere- 

tur, 

80  ■  Quanto  sutem  sj  I  Llgnitateio  hoo 

i"  Lnolp  1  terap  I  tu  anniveraariu  ■  dlea  festua 

1».  &o  Dlid  Ld  bi    Jul       refei  1  1'.  Amatc  | 
el  P   m.muii  |  1  ni  1  n,.,i.  pag.(  3X0.   Ln  eo  feato 

uiu  oollooantur  a 
1  hitaa  <•</  est  inoent\ 
reliqviarwn,  Addit  demum  Castiglia;  Panormi 
»»*  i"  ;  Lnnrmitanso  oJvitatia  torritorium 

quartu  ■  Beptembria  aingulia  annie  ex 
oopto  oolitur,  juaau  eminentisaimJ  Cardinaii 
rlBD.  Lnibi  etiam  Idem  fll   Ldibua  Juliia  ex  e  I 

i  111.  Prima  festivitas  cetebratur  ritu  duplici 
primmota  Octavai  oMera  ritu  duptici 

secundm  ctassis  ;  wd  utraqm  est  daprmcepto,  ut 
habet  Amatus  pag  ubi  plura  tn 

itt. 

Casoinus  Ub,  8  oap<  -:  tt  Amatus  pag< 

ato  agunt  de  area   pretiosa,  cui    inciusa 

servantur  S.  1;  sacra,  Duas  hujus  or- 

irtesaccuratedeUneatascum  annotationibus 

stns  nobis  transmisii  Castigtia,  Priorem,  quam 

■i-hilH\t,  designoA  is  Htulus  anterior 

arcaa  argenteaa,  m  qua  D.  Boaaliaa  reliqniaB  ser- 

vantur.  1'itulus  autom  rvationes  aajun- 

arit  dtligcntisstinns  luljutor  i  V\  moiliua,  quea  in 


D 


UE  8.  KOSALIA  VIBGIXE. 

hac  arcse  facie  descripta  sunt,  intellig-antur  j  lit- 
teras  addidimus,  quarum  hic  explicationem  sub- 

nectimus. 

A.  Inscriptionem  continet,  quam  refert  Ca- 
scinus  pag.  338,  et  Amatus  pag.  251.  Ea  au- 
tem  fideliter  ex  ipsa  arca  descripta  sic  habet : 
.-  Philippo  IV  rege  nostro  felicissimo,  D.  Fran- 
«  cisco  Fernandez  de  Ia  Cueva  duce  Albuquer- 
"  quii  prorege  humanissimo,  S.  Bx)saliae  patriae 
11  servatrici  D.  Franciscus  Valguarnerae  princeps, 

Aflsori  comes,  prastor.  Cap.  D.  Petrus  Pala- 
»  cio ,  Uoratius  Lomellino  ,  D.  Carolus  del  . 
*  Poglia  Campixiano,  Andeas  VespasiaDi  Aglia- 
»  ta,  Franciscus  del  Colle ,  Simon  Bonaccolti , 
«  senatores  arcam  hanc  quinquemestri  properato 
»  absolutoque  opere  perfectam  aere  publico  ex 
0  voto  D.  D.  anno  mdcxxxi  ».  In  ejusdem  arcse 
parte  postica  haec  alia  leguntur :  »  Urbauus  VIII. 
P.  0.  M.,  Panormitanae  pietatis,  felicitatis  am- 
plificator,  S.  Roaalise  virginia  solemaes,  qua  na- 
ta  quaque  inveuta  in  terris,  dies  Eccle.siae  fastis 
adacripflit,  A.  D.  mdoxxix,  Pont.  vi.  Joannettinus 
Doria  S.  R.  E.  C.  Archiep.  Panorm.  corpus  divinitua 
repertum,  probatum,  colendum  exposuit,  anno  ju- 
btiffli  iiurvxv.  Sen.  Pan.  argento  inclusit  mdcxxxi.  E 
I).  Franc.  Valguernerae  princeps  Praet.  Cap,  D. 
Palacio,  Boratius  Lomellino ,  Carolus  del  Voglia 
Campixiano,  Andreas  Vespaeiani  Agliata,  Franei- 
scus  del  Colle,   Simon  Bonaccolti  PP.  CC. 

807  U.  Orationem  S.  Bosalise  cxprimit.   Ibi   ea  variiiobaer 


inaoripta  sunt,  quaircfertCascinusiiag.  3iJG.  Verba  ^onibwilh 

.  stratn  ■ 

sunt : 

Precefl  Deo  rosarum  instarin  culathis  mittit : 

Angelorum  obsequia,  et  muneru  florum  refert. 

C.  Contemplationem  ejusdem  Virginis  cmlatura 
exprimit  in  arcaa  operculo.  Verba  apud  Cascinum 
assiynata  hmc  sunl  : 

ln  Erotensi  foramine  abdita  Liberius  cmlo  frui- 
tur. 

D  ln  arca;  item  opust-ulo  S.  Bosalia  corouam 
preoum  sanctissimae  Dei  Genitrici  offert.  Verba 
insctttfjta  c.r  '  'tist  t n  1  tpe  : 

Coronum  laudum  Deiparas  profert, 

Boiennem  poateria  orandi  ritum. 

Bujua  arcaa  argentum  (auctor  est  P.  Cascini  et 

1*.  Amato  Looifl  citatis  }  eat  pondo  librarum  1780. 

\-   11111  oanonioua  Antoninua  Mongitore  in  libro  Ms.  e 

de    Templia    Panormitanls   pag.    811,    postquam 

aolertlasime  consuluisset  publioum   accepti  et  ex- 

pensi  oodioem,  oomperiase  se  testatur,  hujusmodi 

argentum  libras  oiroiter  L800  complere.  Ex  eodem 

Antotuni  Uongitore  libro  Ms.  cognovimus  preadi- 

ctaa  arcsfl   artifioium    el   argentum    18460  aureis 

•tet  □   inultum  distarc    vidctur  B   1'.  Joanni 

Amato  sententia,  qui  totiue  aroaa  materiam  ctopus 

ipsum    ad   aureorum  20000  Bummam    pertingere 

contestatur.  Sed  publiou  bi  aatua  tabuJffl  novissime 

oonaultffl    summam   soutorum    Siculorum    21000 

oatendunt. 

808    Amaius  de  Principe  tempto  pag.  10G  eaury 
vt   L07  docett  quo  apparatu  singulis  annis  Pa-  ",s  "i*»«i»*; 

<<i  in  ecctesia  me(ropotitica  ewponantur  san-  el *uhi,ui* '" 
otorum  patronorum  arcm  reliqyiari*,  et  quibus  S^"*" 
diebus  iter  quotann  ..,,  exponatur 

in  medio  templo  pridie  festivitatist  videlicet  x 
Januariiobterrmmotus,  de  quibus  poslea  ,  uv 
Julti  ob  inn-ii  iequenti  die cetebrandam  , 

et  m  Septembris,  quia  postea  die  pracipua  ce- 
iebraturSancLv /estiatatts.  P,\vtcrc<i  quawlope- 
ricuium  aUquodpestiUmtue  ingruit,  aliis  quogue 
dtebus  submde  exponitur,  Lubet  re/en 

actum 


lt„      .    '■:■■■ 


Sept&niHW  7or.  U  payM$ 


■  &  ^|3l 


p-i 


1  '"  -^ J  , -~-« ■ r ■ -— - 


.^.kyA^Rj-L-.  u^j^j/iu^  o>"  j  ■  *v 


prOut  factum 
anno  1745  ob 
pestem 


num  Sicilioe,  et 
Imperatoris  ac 
rum. 


n: 


Messanx  s.i 
vientcm 


B 


(iltcruiii  arcM 
tufxt 


c 


DIE  QUARTA  SEPTEMBTUS. 
actum  sit  nuperrime,  dum  anno  1743  gravissi- 
ma  pestis  Messanam  afflixit :  nam  cum  non  du- 
bxtarem,  quin  Siculi  in  tam  nuinifesto  periculo 
opem  S.  Rosalise  implorassent,  rogaci,  ui  mihi 
perscriberetur,  si  quid  factum  esset  notatu  di- 
gnum.  Pluracollegit  humanissimus  Castiglia,  suo 
hco  observanda  ;  at  unum  huc  maxime  spectat, 
quod,  servatis  verbisipsius,  huctransfero. 

309  Ut  Panormi,  inquit ,  cognitum  est  de 
navi,  quae  ad  Mamertinum  portum  elapSO  aimo 
mlccxdiii  appulerat,  et  contagionem  cum  mer- 
cibus  ex  Missolongio  vehebat  ;  expedita*  sunt 
confestim  ad  illius  urbis  senatum  litter»  ab  ex« 
cellentissimo  prorege  Bartbolomaeo  Corsini  ,  et 
exceIlentis>iruo  Panormitano  senatu,  in  quibus 
necessarias  accensebantur  eautiones  de  navi  lon- 
g"ius  a  littore  comburenda ;  utque  sedulo  cura- 
ret,  ne  quid  intra  urbem  inferretur,  quod  luem 
civibus  afflaret.  Interea  vero  publico  Panormi- 
tanorum  cultui  proposuit  idem  Exc.  senatus  D. 
Ro^alias  reliquias  novem  continenter  diebus  v 
Kal.  Junias. 

310  Ubi  vero  certum  albitnm  est  nuntium  de 
peste  inter  Messanenses  oivefl  gTassante,  rursus 
civium  obsequiis  et  precibus  exbibita  est  S.  Ho- 
saliae  reliquiarum  arca  ldibus  Junii  iuI  \  kul. 
Augusti  .  Eodemque  tempore  solemnes  fiebant 
cujuscumque  civium  cu?tus  supplicationes  ,  in 
quibus  omnes  ferme  religiosj  Ordines  procesBe- 
runt,  clerus  cum  ipSO  Panormitano  arohiepisoo- 
po  ,  qui  primus  prodiit  canonicorum  collegio 
Stipatus.  Alii  etiam  interfuerunt  episcopi,  qui  Pa- 
normi  versabantnr,  singulari  omnes  modestia 
fune  per  collum  dependcnte,  ac  spinis  redimiti, 
ferrea  etiam  aliqui  so  ossdentes  oatena,  plerique 
etiam  nudo  pede.  Badem  ratione  sodalitates,  qtUB 
Panormi  excolantur  prope  innumeraB,  SUpplioa- 
tionem  quoque  iniorunt  ,  ut  I).  Etosaliffi  opem 
tantas  Inter  ang*ustias  pro  Sicilia  ao  patria  effla- 
g-itarent.  Ita  Castiglia  :  nec  irrita  fuere  rotn  !'<<. 
normitanorum,  cum  magnopere  mirandum  sit, 
pestem,  qum  vehementer  smviit  Messann ■■. 
tendisse  se  longius  per  Siciliam, 

311  Eisce  dictis  occasione  arcte  obpericulum 
pestis  exposits,alterum  itliuslatusreprasento  in 
hac  tabula,  qum  transmissa  est  hoc  titulo  Fa- 
cis  lateris  sinistri  ejnsdem  arcffl.  Notx  additm 
sunt  sequentes : 

A.  Exprimit  S.  Rosaliffl  in  eremum  seces  iim, 
Lnscriptionem  habes  apud  Cascinnm  pag.  936; 
ubi  sic  cxprimilur  : 

Solitarise  vit«  consilium    Dei  Parens  ac   Puel« 

lulns 
Vblentes,  propitti,  co:lesti    sospitant  comitatu. 

B,  Kxprimitur  in  arcae   operculo  S.   Rosalffl 
angrelo  e  Quisguinensi  specu  ad   Ercten  em 
cata.  Verba  inscripta  svnt ; 

E.  Quisquinensi  spelunca  ad  Erctensem  ab  an- 
g"cli-  evocatUT. 
Notandum   hic,  quod   in   scutis  argenteis,   quffl 
manu  feruut  anffeli,  in  quatuorarcffl  angull 
in.-culptffl    non    fuerunt  historiffl  ac   carmina,   ad 
poris   Lnventionem  spectantia ,  quffl  re- 
fert   Cascinus   citatus   pag-.   887  \    sed  tantum  ro- 
sae,  ut  hic  delineatae  conspiciuntur.  Hactenus  ' 
glia,  qui   aliorum  laterum    faciem  delineatam 
non  misit,qu  ■'isflguris  de  tota  arca  fa- 

citis  sit  conjectura. 


310 


apcmhi 
J  S. 


§XXX.  Honor  S.  Rosalia  habi- 

tus,   cultusque  ejusdem  extensus 
a   summis   Pontiiicibus    ad   recr- 


ditiones  Uomani 
regis  Hispania- 


on    Panormi   sohtm,   neo   in  sola  Sicilia,  Qmmodo&m* 

elebris  est    S.     Etosaliffl    renerafio,    sed    80.  '" '''«''•« 

Ronu  inc/toa- 


na. 


E 


brevi  temporein  plerisque  Buropaprovtnciisma- 
ocime  increbuit,  uti  late  ostsndit  Casoinus  lib.  3 

Operis  sui  Italiei.  IbuUm  CUp.    t8  refer/, 

modp  Roma  inchoala  sit  Sanctie  veneratio,  e/  per 

Urbanum    VIII  summnm   Pontiflcem  promota. 
Primo  testatur,  Cardinalem  Doria  perscripsiS' 
sead  Urbanum  Vlllomnia,  qu&  Panormi  gesta 
\tposl  inventas  -s.    Etosallffl reliquias ;  Urba- 
ononsotn  nia  approbasse  et  lau* 

.  sed  miro  etiam  Sancta  amore  inflamma- 
tum  esse.  Secundo  narrat,  primam  s.  Rosaliffl 
festivitatem  cetebratam  esse  Romaanno  L6ft1  . 
die  inventi  corporis,  aut  w  Julii,  ourante  /'. 
Eieronymo  Petrucci  Societatis  Jesu,  qui  Panor 
>)ni  Romam  venerat.  Sic  $nim  effecerat,  u/  in 
collegio  R  ■  Societatis  iti  prsedicto 

inventionis  festo  oratio  habereturde  laudibus  8, 
Rosaliic,  ef  ilie   Ihntinictk  sequenti    poema  <■/(• 
gansdeead       V\  gine    ecitaretur,  Devotionem 
populivald  sanitas  subito  obtenta  ab  unc 

e.r  discipulis  collegii,  simulac  is  S.  lioaaliam  in- 
vocaverat  nam  ille  Imagini  ejusdem  Sanet&t, 
ques  in  ecctesia  erat  eooposita,  donum  argenteum 
gratus  appendit,  eaque  oocasione  virt  quoquepri 
marii  eo  cceperunt  accurrere,  et  Sacrifloia  quo 
guecurarunti  '■<■    iddit  hisce  Casoinus, 

Sioulos  quoque  in  ecolesia  sib\  propria  S    Elosa.- 
!■■,,!!  publico  oultui  easposuisse. 

818  Audierai  summus  Pontifem  prwdictm  fls  ftmntoUrba 
stivitatis  ceiebrationem,  et  verbis  benevolis  indi  '•"  vnt,oui 
cabat,  seodam  aut  hymnum  velte componero ad  T'/,/'" 
honorem  s.  Etosaliffl.  Cum  aulem  eodem  tempore 
degeret  Romm  kntonius  de  Moncada  et  krago 
,,,,,  ,/i'.r  Montis  atti  <•/  princeps  Patemi,  tuno 
byter,  ao  postea  in  Societate  Jesu  dofunctus, 
cwngue  intetligeret  Pontiflcem  libenter  audire  de 
s.  Bosalla,  credidit  oommodam  sibi  dari  occa 
.  m  promovendi  cultum  Sanota,  oujus  erat 

■  ■.    opter  dentem  8    tto  slioB  . 

qut      acct  perat  <»  <  a  > i  d\  U  ibutai  um  >>  Cat  di 

nale  Doria  reliquiarum,  auro  et  margarith  or 

rbano  I  TIl  obtulit    Aocepit  ■■>>■  rumpi 
mus   i'"->'>/>'>',  tantoque  inpretioha 
buit,  "i  dentem  illum  ge  ■'>•<  •■>  it  <»  /■■■■  tore,  Quin 

,,. icontenlui  litterit  CardinalU  Doriadeve 

ritate dentis  fldem  facientibui     >•■  timonium  tp 

.-:,,..  oluit,  teete  l  '<<  ■<  <<<>>,  qui 

omniahiBi  enarratlatiut  PorrohsecUrbani  7121 

in  S.  Rosaliam  pieta  alteri  /■  Uivitati  oeleh  andm 

nam  prabere  potuit  Certefestivitasistain 

■  mano  fuit  habita  die  vi  Apri- 
\quenth  <><>»>  L628,  favente Pontiflcs    cra 

tionem  enim  Latinam,  quam  <»  laudemB,  Bosa- 
Ua   diaH  nobitis   juvenis  Joannes  Marfa   Ro 

sciot',  ■  >< tcus  !■"><■< anensis,  (mpt  ><»>  tibique 

dicar»  tfotuit, curavitque ut  nonsotum  magnifl 
00  cum  ajytaratu  dectamaretur,  $ed  prmeentia 

quvque 


i 


«rcroat 

J.S. 


abfodem  M- 
mrn  Hoiatt* 
Jtftirtyrotogio 
Homano  addi- 
tutrt, 


nlttt  SOMt» 

n  Hqutii  ■ 


iii  .UiiMyiWti- 
910  ttoQium  ; 


350 

^woyw/?  EminentUsimi  nepotissuiAntonii  Barbe- 
rini  aliorumque  Cardinalium  et  principum  ho- 
noraretur.  Exstathmc  Oratio  apud  Cascinum 
inAj/pendicepag.  51  et  seq  ;  compositaque  est  a 
V.  Angrlo  CjnXhjrrif,  Societatis  Jesu,  teste  Auria 

814 Interim  CardinaUs  archiepisro/rus  ac  se- 
noiu-i  l'a;ior,nihinus  instabant  apud  Urbanum 
VIII,  causam  promoventelaudatosupra  Petruc- 
, «,,  ut  nomen  8.  Bosallfl  insereretur  Martyro- 
logio  Uomano,  quodret  udebatur,  Urbanus  vero, 
qmntocumquein  sanctam  Virginem  ferretur  af- 
fectu,  1  m  tamen  remieit  adsacram  Rituum  Con- 
gregationem.  ut  rigoroso  fxamine  discuteretur : 
nf  (mpressionem  \f->  >  t yrologii  cessare  jussit,  do- 
nec,ailatii  <■  Sniiia  monumentis  fli riptw  isque 
lir<  r  arii  rxamen  perficeretur.  AJbsotuto  tan- 
demfeliciter  examinet  Urbanusdie  xxvi  Janua- 
riianni  IfflQad  nenatum  et  populum  Panormi- 
tanum  ita  r  1 (pi  U  Scriptam  En  ceeleeti  viventium 
libro  Booallam  Panonnitanam,  vfrginitati  liliis 
ooronatem,   0«  lutlufl  noluimufl  triumphali 

M;iti  Bomanl    tefltimonio ...    In    ealute 

jMti'i  ;    beneficum  Givia  toi  trn 

patroolnium,    oon    medioeriter   gaudemu    ,    qui 

■    1   pontificiif    charitjiti  duci 

nur   fellcitate   virtutum  veetrarum.   E 
eorpore,    quod    *nti  acti     artal  bu    Ignotum    Lux 

00  II  ;■  qi  ''■,■'■  '  ■  pow  oppor- 
fcuno  oupimu  ad  |  opulum  latum  depluere  Im- 
brem,  quamvta  aerotlnum,  el  pluviam  volunta- 
ri;nu  ob  le  tium  bi  ■  um,  qnam    llla    i< 

1  ada  1  I  pa1 1  le    1 1   beredltati  sum,  tam 

grato  ri  equil  1  ultu  laudefl  el  rell 
eni  rantl  . 

816     id  (  nalem   Doria    idem    Pontifew 

itlius  chari- 

tatem  tempore  pestis  emhibita 

<■■'..■     atqut  p  opositum  nostrum litteris 

cmteate  patn  olninm  Panormi 
patrin  magnitudlne  benefioiorum  deolaravit  heo- 
1.  dlgna    plane   erat,   oujua 

oomen  In  laoria  Etomanl  Martyrologii  faatia  ln- 
trr  OatliollooB  1  l  lumpharet,   Por- 

ro,  oum  interim  laudatus  Cardinalis  archiepu 
■  liquias  >,  Sancts  destt 

1  banum  \  h\  tnsis  Martix  die  xxiu 

itteras  d  ro  gratias  egit 

his  vei  bis     \  mmafl  paradial,  deafde- 

rabU  on  per  aurum  at  lapidem  pretioaum,  re- 
tlqul  1   bi  atl 

i<   'i  Pan  irmll  ua  1  00J  auro.  B  lora  oonao- 

ult  Btatfm  oor  pontiflolflB  ohari- 
autem   oramua  eam    Vlrglnem  oum 
Omnipotente  regnantem,   ul  qun   1 
peatilentiam    ouper  depuilaaa  pfe  oreditur,  nuno 
rlrtutlfl  buib,  raota  terrlbllla  ut  caetrorum 
ilnato,  dl  ei  Italia  profligel 

vero,  qul  munua,  angelia  gratiaaimum,  homini- 
bua  salutare,   ad    qoa   mlaistlj    paternfla  ban< 
lantia  braobila  ooinplectimur  etc   Laudatm  litte- 
rst  integrm  habentur  apud  Oascinum  pag, 

8ie  \  ia  non  muUo  posi  fuit  imprei 
urotogii  Romanicum  dupliciS.  Bosallaa  «>/o- 
gio.  Quapropter  ittud  Petruccius  cum  Utteris  , 
datisdien  Aprilis,  misit  adsmatum  Ponormi- 
tanum,  utiipse  cupiebai  PonH/ks,  Stogium  a«- 
i  diem  n  Septembris,  quiemorimiis  cr+ 
ditur,  taieesti  Peiormi  natali  |UB 

virgiuia  Panormitanao,  ex  ragio  Oaroll  U*gai 
Banguina  ortaB,  i\\w  pro  Ohristi  amora  paternum 


DK  S.  ROSALIA  VIBGINE 

principatum,  aulamque  profugiens,   in   montibus 


ac  speluncis  solitaria  caelestem  vitam  duxit.  In- 
ventio  vero  corporis  ad  xv  Julii  his  celebratur 
verbis:  Panormi  inventio  corporis  sanctae  Rosa- 
lise  virginis  Panormitana^,  quod  Urbano  octavo 
Pontifice  raaximo  repertum  divinitus,  anno  ju- 
biliei  Siciliam  a  peste  liberavit.  Non  potuerunt 
non  placere  hmc  elogia  tam  Cardinali  archiepi- 
scopo  quam  senatui  populoque  Panormitano,  Ve- 
rumtamen,  teste  Cascino  pag.  393,  non  defue- 
runt,  qui  de  toco  emortuali  Sanctse,  et  de  libe- 
ratione  Siciliee  a  pestilentia,  nonnihil  dubitatio- 
nis  insusurrare  volueruntapud  Cardinalem  Bar- 
berinum.  At,  cum  duo  illa  capita  solide  sint  pro- 
bataprm  ceteris,  difftcile  nonfuit  senatui  et  ar- 
chiepiscopo  motamdubitationem  dissipareper  lit- 
teras ad E minentissimum  Barberinum  datas.Hic 
vero  Cardinali  archiepiscoporespondit,  decretum 
sacrse  Congregationis  Rituum  tam  maturo  judi- 
cio  latum  fuisse,  ut  nimium  animositatis  osten- 
deret,  quiscumque  eidem  se  opponeret,  aut  de 
eo  minus  reverenter  disserere  sustineret.  Adde- 
bat,  nikil  ultra  requirendum  esse,  cum  vel  so- 
lum  istud  decretum  cum  approbatione  Pontifcis 
sufpceret  ad  obturandum  os  obtoquentium. 

317  Panormitani  igitur  tseti  promotione  cul- 
tus  S.  Bosalieo,  gratos  se  prsebere  voluerunt  iis, 
quorum  opera  rem  coeptam  intelligebant  et  per- 
fectam.  Prima  festivitas Romse  fuerat  in  coltegio 
Romano  Societatis  Jesu.  Missze  fuerunt  anno 
1630  S.  Itosalise  rciiquise  ad  prazdictum  colle- 
gium,  teste  Cascino  pag.  393,  qui  ipse  curam 
habuit  eas  transmittendi,  Hinc  eodem  anno,  die 
1  \  Si-ptratfiris  rursum  ibicelebrata  festivitas  San- 
ctm.  Eodem  etiam  die  festum  Sanctae  celebratum 
Roma  in  ecctesia  nattonis  Siculm,  ubi  concessas 
fuerunta  Pontifice plenarim  indutgentim  ob  dedi- 
ratifinc/n  nociaUarisft  imaginis  S.  Rosalite.  Re- 
liquias  quoque  ejusdem  Sanctm  petiit  per  Casci- 
num  Joannes  Moria  Roscioli,  qui  primam  de 
ejus  laudibus  orationem  dixerat,  ut  eas  thecm 
argentem  inciusas  in  ecclesia  Lateranensi coltoca- 
ret,  teste  rursum  Cascino  pag.  39G.  Senatus  ve- 
ro  PanormitanusimaginemS  Roaaliaepretfomst- 
misdecoratamornamentis  transmisit  ad  Urba- 
num  VIII,  Hic  autem  titteris  ad  senato,,,,  ,!,,- 
tis  111  Januarii  anni  LdSfc,  declaravit  munus 
sibigratum  fuisse.  Litteras  kasce  dat  Cascinus 
pag.  quibus  nonnutta  ad  propositum  no- 

Strum  huc  transfero:  Digrnam,  inquit,  Aposto- 
Uoa  pietate  ourain  exifitimavimus,  Etoaaliam  insigni 
aanotlmonla  olaram  beatarum  virg*inum  catalo«'c 
adfloribere  :  quod  vobia  totique  Panormitnnse  ci- 
vitati  jucundum  aooidiaee  lmtamur.  Hactenus  de 
cuUu  San  Urbanum  Vllfextenso  et  pro- 

moto. 

818  Quibus   modis  per  Aiewandrum  VII  di- 

latatus  sit  cultus  S    Uosaliae,  refert   Vincentius 

I,  quieodem  tempore  florebat ,  in  Rosa  cce- 

equentibus.  PesHlentia,  qum  in 

variisltalimpartibussmvierat,  Roma  quoque  af- 

fligtbatu  causa  Alexander  Papa  anno 

B    Bosalin  hnaginem  curavit  eascur 

dendam,  utin  ea  reprmsentetur  tamquam  patro- 

na  contrapestem :  ewhibebaturenim  saneta  Ana~ 

choretts.  genibus  flexis  super   cadavera   orans 

duobus  vero  angeiis  adjunctis  al- 

S  metam  rosiscoronat,  alter  nudum  gladium 

vagtna  recondit  in  signum  cessantis  pestitentim. 

lnscriptio  quoque  addita  erat  cum  orationc  se- 

quente  iu  hune  modum  :  S  Kosalire  rirgini  Panor- 

mitana^  supplicat    Christiana    resiublica,  ut  sic- 

ut 


varix  reliqutr 
Romam  mi$$x: 


picta  ibidtm 
SanctajitssH 
Ahxandri  Vli 
ul  iiatrona 
contra  peitetif 


reliqmv  Ale- 
xandro  missx  ; 
ab  aodem  O/fi  - 
civm  od  to- 

tam  Siciliam 
extensum : 


Panormu? 


B 


ub  Innocentio 
XI  ad  omnes 
ditiones  Leo- 
poldt  impera 
toris, 


DIE  QUARTA.  SEPTEMBRIS 

ut  anuo  Domini  mdcxxv  patriam  suam  a  peste  li- 
beravit,  ita  hoc  anno  mdclvi  et  perpetuo  ab  eadem 
servet  Romamcomniunem  patriam  etmundi  caput. 
Oratio.  Deus,  qui  non  mortem,  sed  poenitentiam 
desideraspeccatorum,  nos  ad  te  revertentes  propi- 
tiusrespice,  atqueper  merita  B.  Rosalise  virginis  a 
peste  defende,  ut  dum  tibi  devoti  existimus,  iracun- 
diaj  tuae  flagella  a  nobis  amoveas.  Per  Domiuum 
etc. 

319  Cum  vero  anno  sequente  1G57  receren- 
dissimus  dominus  Antonius  Gelosus,  vicarius  ge- 
neralis  sedis  Panormiianse  vacantis,  nonnullas 
S.  Rosalia:  reliquias  adpreedictum  Pontificem  mi- 
sisset,  Alexander  eidem  gratias  agendas  curavit 
per  illustrissimum  dominum  Nataiem  Rondoni- 
num,  qui  Pontifici  erat  a  secretis,  Epistotam  to- 
tam  recitat  Auria  pag.  125.  Ex  ea  huc  transfe- 
ro  sequentia  .-  Reliquise  S.  Rosalia?,  quas  ad  San- 
ctissimum  Dominuin  nostrum  misisti  ,  non  leve 
ipsi  gaudiumattulerunt,  cum  inclyta  it;i  urbs  * 
pari  olim  ,  qua  nunc  Roma  ,  quin  immo  Ionge 
acerbiori  pestilentia  implicata,  documentum  prse- 
buerit ,  quantum  in  iis  ad  teterrimum  morbum 
profligandum  momeuti  sit.  Auxit  egregii  iuune- 
ris  laudes  vir  excellentissimus  ,  omnique  virtute 
cumulatissimus  ,  Temenovee  dux  ,  qui  illud  una 
cum  tuis  litteris  religiose  pieque  tradidit  Sancti- 
tati  suae  etc.  Deinde  anno  166G  institerunt  ar- 
chiepiscopus  ac  senatus  Panormitanus,  ut  Offi- 
cium  S.  Rosalise  extenderetur  ad  totum  Sicilice 
regnum,  atque  istud  obtinuerunt,  ut  patet  ex  ap- 
probatione  Sacrte  Rituum  Congregationis,  data 
xxvn  Novembris  anni  1666,  ac  deinde  confirmata 
ab  Alexandro  VII.  Itaque  Officium  novem  tectio- 
num,  ex  quibus  tres  sunt  de  vita  Sanctse,  et  oratio 
particularis,  anno  1C67  Romse  impressum  ac  Pa- 
normi  recusum  est,  totique  Sicilise  regno  prse- 
scriptum.  Videri  iltud  potest  apad  Auriam  ad 
calcem  Roste  c&lestis. 

320  Porro  ,  sicut  beneficia  S.  Rosalise  se  ad 
plerasque  Europte  provincias  extenderunt,  ita 
plura  paidatim  regna  Officio  proprio  ejus  festi- 
vitatem  celebrare  desiderarunt.  Anno  1688  gra- 
tiam  iltam  petiit  et  obtinuit  augustissimus  seque 
ac  piissimus  imperator  Leopoidus  ,  concedente 
Innocentio  XI ,  uti  discimus  ex  decreto  Sacrte 
Rituum  Congregationis,   quod  edidit  Mancusus 

!  Historia  tom.  i  pag.  25S  sub  hoc  titulo :  Decre- 
tum  S.  R.  C.  de  festo  sanctae  Rosalia?  virginis 
Panormitanae  cum  Officio  et  Missa  in  regnis  et 
provinciis  caesareae  majestati  imperatoris  Leopol- 
di  I  subjectis  tamquam  de  patrona,  annucute  S. 
P.  Innocentio  XI.  Decretum  ipsum  ibidem  sic 
legitur  ;  Piis  ac  enixis  precibus  augustissimi  im- 
peratoris  Leopoldi ,  per  suas  litteras  SS.  Domi- 
no  nostro  a  R.  P.  D.  Emerix  sacrse  rotse  audi- 
tore  oblatas,  institum  fuit ,  ut  Sanctitas  sua  fa- 
cultatem  tribuere  dignaretur,  ut  die  iv  Soptcm- 
bris  festum  sanctse  Rosalire  virginis  Panonnita- 
nse,  cujus  patrocinio  et  interce.-sione,  ut  in  iis- 
dem  litteris  addebatur,  plura  in  dies  ei  augen- 
tur  beneficia,  cum  Officio  et  Missa  sub  ritu  du- 
plici  majori,  tamquam  de  patrona.  in  regnis  et 
provinciis  caesareae  majestati  subjectis  licitc  et  li- 
bere  quotannis  recolatur  et  celebretur  ;  et  hu- 
modi   instantia  a  Sanctitate  sua  ad  sacram  Ri- 


U"CT01t£ 

J.  s. 


ad  dttionet  re- 
yis  Hispanix. 


351 

xxx  Julii  mdclxxxix.  A.  Card.  Cybo.,.  Bernardinus 
Casalius  S.  R.  C.  secretarius. 

321  Pietatem  Leopotdi    imitatus  est  Camlus  etdemumab 
II  Hispaniarum  rex\  qui  anno   1693  ab  Inno-  tnnoeentioXi 
centio  XII  impetramt,  ut  festum  et  Officium  S. 
Rosalise  ad  omnia    regna  ditionesque  sibi  subje- 
ctasextenderetur.  Decretum  SacrseRituum  Con- 
gregationis  sic  edidit  Mancusus  pag.  259:   Re- 
latis  in  S.  R.  C.  ab  emiuentissimo  etreverendis- 
simo    domino  Cardinali    Albano   precibus   excel- 
lentissimi    ducis   de   Medina    Caeli  ,    serenissimi 
Catholici    regis  apud   sanctam   Sedem    oratoris , 
nomine  ejusdem    majestatis  porrectis  pro  exten- 
sione  Officii  sanctae    Rosnlias   virginis  ,   alias  pro 
regno  Siciliaa  (et)  nonnullis  mundi  partibus  con- 
cessi  ,    eadem    sacra    Congregatio   censuit ,  esse 
concedendum,  ut  in  posterum  singulis  annis  die 
iv  Septembris  ejusdem  Saucta;  festo   recitari  pos- 
sit  in  omnibus  reguis  et  dominiis  pricfato  Uispa- 
niarum  regi  subjectis  sub  ritusemiduplici,  et  jux- 
ta  rubricas   Breviarii   Romani  ,  firmis  iu  reliquia 
remanentibus  indultis  sub  ritu  duplici  jam  con- 
cessis ;   si  SS.  Domiuo  nostro  placuerit.    Die   xv 
Martii  mdcxciii.  Eacta  igitur    deinde    SS.  Domi-  E 
no  nostro  per  me  secretarium  relationc,   Sancti- 
tas  sua  annuit.  Dio  \vui  ejusdem  iuensis  Martii, 
anno  mdcxciii.  A.  Card.  Cybo....  D,  Inghirami  S.  R. 
C.  Secretarius.  Addit  hisce  Mancusus,  SancLv  Of- 
ficium  in  quibusdam  Hispanise  dicecesibus  recita- 
riritu  duptici,  videticet  in  Hispatensi  et  Totetanat 
quia  faeidtatem  itlam  illarumantistitesjam  antea 
obtinuerant,  Toletanus  nempe  anno  1(J7D,  Ilispa- 
iensis  anno  1685.  Divacesi  quoque  Mutinensi  in 
Italia  eamdem  graliam  concessam  a  Ciemente  XI, 
testatur.  Eadem  verisimiliter  ct  atiis  quibusilnni 
deindeconcessa. 


XXXI.  Missa  propria  pro  re- 
gno  Siciliae  impetrata  ,  et  ()f- 
ficium  novum  :  preces  Sena- 
tus  Panormitani  apud  summum 
Pontificem  ,  ut  Ofiicium  ex- 
tendatur  ad  Ecclesiam  universa- 
lem. 


1695  a  sacra    Rituum     CongregfUionc  MitMpronriu. 
toto  regno  Siciiuc  approbata  cst  Missa  approhm  pro 


ju; 


Congregationem    reraissa ,  Eminentissimi 


tuum 

Patres  eidem  sacrae  Congrcgationi  praepositi  ob 
singularia  ejusdem  caesarea;  majestatis  ergaSe- 
dem  apostolicam  promerita,  petitara  gmtiani  con- 
cedendam  esse  censuerunt;  et  sic  ,  ut  prajfertur, 
opportunum  decretum   expediri    mandarunt.    Die 


Atu/o 
pro 
propria  S.  Rosaliaj,  eaque  eodem  anno  Rom,v  ct  "'('"'^an 
Panormi  impressa  cum  hoc  decreto  :  Suprascrl- 
ptam  Missam  propriam  sanctas  Rosaliffl  virginis 
ab  cmiucntissimo  et  peverendissimo  domiuo  Car- 
dinali  Colloredo  rcvisam  ,  correctam  ct  relatam, 
sacrorum  Rituum  Congregatio  ad  cnixas  prcccs 
excellentissimi  ducis  de  Medina  Caeli ,  serenissi- 
mi  regis  Catholiri  apud  sanctam  Sedem  orato- 
ris  ,  nomine  ejusdcm  majestatis  porroctas,  pro 
regno  Siciliae  approbavit  ,  et  in  festo  ejufldem 
Sancta;,  servatis  in  reliquiB  rubricis  Missalis  Bo- 
raani  ,  celcbrari  posse  bcnigniter  conoeaflit.  Dle 
xviii  Junii  nncxcv.  A.  Card.  Cybo....  B«  In- 
ghiramus  Sac.  Rit.  Congr.  Secr.  Concessa  est  kwc 
Missa  tam  pro  feslo  inventionis  die  xv  Juiti  ce- 
lebrari  sotito,  quamprofesto  prxcipuo,  qwd  r. 
s^dcmbrisagiiur;  ut  coliigi  potcsi  ecc  diverso 
Euangeiio  :  nam  id  sotum  mutatur  Die  tv  Se- 
ptembris  prmscribitur  tegenda  parabota  dc  de- 

cem 


352 


.trCTOBC 

J.  S. 


exquupau.ru 
dantur. 


Q 


UjfUium  mt- 

"""'"'"  r(''J"°  vit  anno 

Sinii.i  appro 

/tatum  : 


Virginibus  ex  Matthseo  cap.  25  j  pro  die  Inven- 
tionis  ex  Matthseo  cap.  13  a  1  44  :  Simile  est 
reg*num  c&lorura  thesauro  abscondito  in  agro 
etc.  Verutn,  ut  me  monuit  Castiglia ,  novissime 
decretum  fnit,  ut  posterius  istud  Euangelium  in 
utraque  legeretur  festivitate,  atque  eodem  tem- 
pore  in  prima  Oratione  etiam  aliquid  est  muta- 
tum. 

323   Missa  autem  hsec  sic  composita  est,  ut 
contemptus  rerum  mundanarum,  vita  solitaria 
et  virginitas  maxime  commendentur.  Introitus 
hic  est :  Begnum  mundi  ot  omnem  ornatum  se- 
culi  contempsi    propter  amorem  Domini  mei  Je- 
su  Christi  ,  qucm  vidi  ,  qucm    amavi  ,  in  quem 
credidi ,    qucm    dilexi.    Levavi   oculos    raeos   in 
montes,  unde  veniet  auxilium   mihi  etc.    Oratio 
h<v.c   erat  prima :  Deus,  qui  beatara    Rosaliam 
virginem  e  regalibus  mundi  deliciis  in  montium 
solitudinem    transtulisti ,   concede  propitius,    ut 
ejus  meritia  ct  patrocinio  a  seculi  voluptatibus  in 
caelcstium    amorem   transfcramur',  et  ab  iraeun- 
dia;    tute    flag-cllis  misericorditer   liberemur.  Per 
elc.  Eadem  deinde  sic  correcta  :  Deus,  qui  bea- 
tam    Ko.saliam  virginera  e  rog-alibus   deliciis    in 
montium  solitudincm    transtulisti ;  concede  pro- 
pitius,  ut  ejus  meritis  et  intercessione  ,  a  mundi 
voluptatibus  in   caelestium  amorem  erigamur,  et 
ah  iracundise  tua;  ftagellia  misericorditer  libere- 
raur.  Pcr  etc.  Oratio  hvec  ita  impressa  legitur  in 
novo  O/ficio,   de  quo  jam  agam :  nam  dicta  de 
Missa  sufpciunt  adpropositum  nostrum. 

124  Offlcium  novum  de  S.  liosalia  impetra- 
1713  civitas  Panormitana,  idemque 
anno  172!)  approbavit  Congregatio  sacrorum  Ri- 
tuum  pro  toto  regno  Sicituv  ;  uti  discimus  ex  de- 
cretohuniui,rCongregationis,quodpost  Officium, 
anno  L730  Panormi  imprcssum,  ita  sonat :  Ad 
Bupplices  enixasque  preces  nomine  senatus  civi- 
tatie  Panormitanaa  pro  extensione  Offlcii  sanctse 
tosalice  rirginis  PanormitaniB  ad  Ecclesiam  uni- 
rersalem  BS,  Domino  noatro  porreotas  ,  illasque 
;|  Sanotitate  sua  ad  Sao.  Uituum  Congregationem 
"  !IM  :i  atque  relatas,  Sao.  eadem  Bituum  Con- 
Ltiobenigno  indulsit,  ut  singulis  annis  dte  iv 
Septembria  in  festo  sanotas  aosaliaa  virgmis  Of- 

lh'; '!•  tua  proprium  ,    eub  die  vai   Augusti 

aDCI  ^1"  pro  oivitate  Panormi  approbatum,  ab 
omnibus  eooiesiaa  secularibus  et  reguleribus  utri- 
usque  sexus,  qui  ad  Boraa  Canbnicaa  tenentur 
•"  toto  regno  Siclliaa  tautum  reoitari  possit  etva' 
leat,  Die  deoimo  Deoembris  «ncoxxis  N  Car- 
dinalia  Cosoia  Prop...  N.  m.  TedescaJ  axohiep 
Apomenua  Saor.  Rit.  Congr.  Secret.  Facile  vi- 
debxt  studxosuslector,  ptuspetitum  fuisseasena- 
■'     /'  normitanotguamfueritconcessuma  Con- 

',/,^"fl '  sacrorum  Rituum.  Causam  repulsm 

tanto  mtnus  dwinare  possumus,  quanto  latius 

{"''' sEur°P*promnciasSancta!cultuslegi- 

"    "     /■■■■  mtus.nxsifortasseOtficiummsxtm 
fuerit  nxmxs  stngulare,  quam  ut  wderetur  nr& 

^ndumtoHEcclesimCathoHcm.Sanekymni 
T**  '  '■   *f*r*omniamoribusetgesUs 

S.  Bosah»  suntadaptata,  guod  raro  fit  in  Officiis 


DE  S.  ROSALIA  VIRGINE. 

S.  Eosalise  patrocinio  attribuunt  Panormitani , 
occasionem  etstimulum  ipsis  admovit  preces  ite- 
randi  apud summum  Pontificem.  De  hisce  anno 
1744  ita  ad  me  scripsit  P.  Noto :  Senatus  Panor- 
mitanus   a  Benedicto  XIV  P.  M.  enixe  petiit,  ut 
Missam  et  Officium    proprium  S.   Rosalite  die  iv 
Septembris  sub  ritu  duplici  ad  universam  Eccle- 
siam  extenderet.  Idem  rogarunt  et  metropolitanae 
ecclesise   capitulum ,  et  archiepiscopus    Panormi- 
tanus  ,   et  duodecim    nobilium    virorum    coetus  , 
quem  vulgo  regni  Sicilise  deputationem  appella- 
raus.  Curavit  etiam  senatus  ,   ut  nonnulli   Euro- 
pffi  principes  a  sancta  Sede   idem  flagitarent,  et 
quemdam  e  nostra    Societate    Romse    commoran- 
tem  per   litteras  rog-avit  ,  ut  id  ipsum  apud  Ro- 
manam  curiam  Panormitani  senatus  noraine  agere 
perg-at.  Idem  nobis  transmisit  exemplar  episto- 
lee  Italicce,  quae  data  notatur  xxx  Octobris  anni 
1 743,  et  cujus   titulus  Latine  redditus  hic  est : 
Epistola  excellentissimi  senatus,  directa  ad  pedes 
Sanctitatis  suse,    ut  OfEcium  S.  Rosalise  commu- 
ne  faciat  orbi  Catholico.  Lubet  eam  huc  trans- 
ferre,  tum  quia  de  dilatato  S.  Rosalia?  cultubre- 
viter  mutta  complectitur,  tum  ut  sic  vota  nostra 
pro  extensione  cultus  S.  Rosalise  modeste  conjun- 
gamus.  Quapropter  Epistolam  totam  ex  Italica 
Latinam  facio. 

326  Sanctisstme  Pater.  Tantis  beneficiis 
et  continuse  protectioni  S.  Rosnliae  virg-inis  ,  ci- 
vis  suse,  se  ing-ratam  exhiberet  Panormus,  si  ex 
parte  sua  non  procuraret  raajorem  ipsius  exalta- 
tionem  et  cultus  extensionem.  Quod  si  antiqua 
beneficiorum  acceptorum  memoria  prorsus  ex- 
cidisset;  recentius ,  quam  ut  id  fieri  possit,  est 
beneficium  servatse  hujus  metropolis,  felicissima? 
patria3  sua^,  et  reiiquaj  reg-ni  partis  a  funestissi- 
mo  infortunio  contag-ii  Messanensis  ,  Deo  volen- 
te  per  patrocinium  sanctse  Thaumaturg-as ,  con- 
Btricti  in  solo  territorio  prsedictaB  civitatis  Mes- 
sanae,  et  in  paucis  proximee  Calabriae  habitatio- 
mbus.  Non  hano  solam  metropolim  peste  libe- 
rat;  sed  Deus  eam  prodigiis  manifestare  di 


n 


E 


fn  qua  ostendi- 

tur,  quam 
multis  locis 
Sancta  habea- 
turutpatrona, 


D*na- 

tur  m  toto    mundo.  Thaumaturgam    pro    benefi- 
ciin    obtentis    celebrant    Ancona  .    Mediolanum  , 


Genua  ,  Nicgea  *  , 
Barcino  ,     Oolonia  , 
Praga,  Grascium  * 
g-ernum    *  ,    Mol 


Sardinia  ,   Cremona  ,  Melita  , 

Vienna  ,    Antverpia  ,     Ipra  , 

j   Cilleia  * ,    Cracovia  ,    Thi- 

ina3,     California    in    America 


et  usque  ad  reg-iones  Turcicas  AfricaB  et  Orien- 
tis.  Hac  de  causa  mcrito  eamdem  Patronam 
leg-erunt  Italia ,  Hispania ,  Germania,  Gallia 
Polonia,  Belg-ium  etLusitania,  pra^ter  alias  non 
paucas  reg-iones  et  civitates,  qua3  eamdem  et  af- 
fectu  et  oblig-atione  impulsa  venerantur;  quales 
snnt  Venetia,  Sabaudia  ,  Bavaria  ,  Lotharingia  , 
Mutma,  Mantua,  Bononia ,  Hispalis,  Toletum 
Matntum  Duacum,  Recinetum,  Interamna  Luca' 
Florentia,  Porum  Livii,  Neapolis.  Rivellum  Trevi- 
cum,  Luceranna  *  et  Manfredonia  cum  aliis  Europs 


Nizzo 


*  Grata 
i"  Styria 

*  Thiers 

*  Moulins 


locis. 
3'- 7   Si  autera 


ob 


*/'i/(u». 


tottJBcctesixprnsQriptis 

%;:~;..  "■ Q,  :""J  autm  x"  *  —  -,   . 

1    *ix><>ll<mtissi         tenatus     ,  lum  spe  eaxid 
petrandi  aKquando,  ut  sancla  urbis  suxPatro 
na,  toto  fere  orbe  celebrata,  seu  dicto  jam  Offi- 
cto,  sm  aUo  minus  singulari,  a  tota  JBodesia 

honoretur    ' 


Sane  smissima  illa  pestilentta     ue 
stel  >t,  ut  rel.qu.v  tamen  pepercerit  SiciluB,  quod 


prodig-iosam    Panormi    libe- 

rat.onem  a  peste,    anno   mdcxxit  orta,   obtentam 

per    preces   beat*    Civis,    qu»    effecit,    ut    tune 

"'*  8«™   ™    ■•eUqui»  ,   in  visceribus 

HiTT  Peref hli  Per  1uin(!ue  secnlalaten- 
tes^ dlgrnatus  est  Sanctissimus  Dominus  Urbanns 

o,  n  T  S0«'m  eamdem  Martyrolog-io  Komano 
cum  hononnco  elog-io  inserere  ad  iv  Septem- 
brfc  d>em  .psius  emortualem;  sed  etiam  ad  xv 
0  reliquiarum   ejus  inventionis 


*  Luccraunc 

qnibus  tjradi- 
bus  promolus 
sit  rjus  cnltus, 


tropolis  a  Sanctitate 


conseutaneum,   ut  ha?c   ipsa  me- 


vestra  exspectet  gratiam  et 
solatium 


h  guuni  htte 
ertensns, 


B 

ut  tandem 
commttms  fint 
toti  Ecclesix. 


I  cliementes 
terrs  concus 
siones  iii  Siei 
lia, 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS 
solatium  cultus  ejusdem  Sanctas  per  totum  orbem 
Catholicum  propag-ati ,  recitatione  Officii  proprii, 
et  celebratione  Missse  ,  ritu  duplici,  die  iv  Septem- 
bris  ,  qui  necdum  alio  Officio  occupatus  est  in  Bre- 
viario  Romauo,  Ita  semper  jure  merito  permultos 
gradus  processit  cultus  hujus  gloriosissimae  Virgi- 
nis  Pauormitanse,  gratia  sit  benignis  concessioni- 
bus  Sedis  apostolicae. 

328  Anno  mdclxvi  ab  Alexandro  VII  urbi  Panor- 
mitanee  ejusque  dioecesi  coucessum  fuit  Officium 
particulare  de  Sancta.  Istud  anno  mdclxxiii  a 
Clemente  X  extensum  fuit  pro  civitate  Atrano  : 
anno  mdclxxix  ab  Innocentio  XI  pro  dioecesi 
Toletaua  :  deinde  anno  mdclxxxiii  pro  toto  hoc 
Siciliae  reguo  j  anno  mdclxxxv  pro  dioecesi  Hi- 
spalensi  :  auno  mdclxxxix  ab  eodem  Pontifice 
pro  toto  imperio  ritu  duplici.  Anno  mdcxciii  ab 
Innocentio  XII  dilatatum  fuit  ad  omnia  regna 
reg-i  Hispaniarum  subdita.  Anuo  mdcxcv  pro  hoc 
ipsoregno  approbata  est  Missa  uova  propriahujus 
Sanctse.  Anno  mdccxiii  a  Clemente  XI  conces- 
sum  est  Officiura  proprium  pro  hac  civitate  ,  et 
pro  tota  dioecesi  Mutinensi  iu  Long-obardia, 
illudque  deinde  anno  mdccxxix  a  Benedicto  XIII 
extensum. 

329  Patroua  igitur  et  protectrix  quasi  genera- 
lis  S.  Rosalia  quam  maxime  mereri  videtur  alium 
istum  gradum  ,  ut  celebretur  per  universalem  Ec- 
clesiam  ritu  duplici  Officium  et  Missa  ipsius  prae- 
dicto  beatee  mortis  sua?  die.  Res  porro  hsec  tum 
summam   creabit  laetitiam  ferventissinue  huic  ci- 


353 
priori  est  Messana,  et  in  secunda  Syracus<v.  Om- 
nes  hm  valles  multum  passx  sunt  te,  >  <si- 

ombus,  quce  summa  vehementia  inchoatw  nt 
ditabus  fere  horis  anle  mediam  noctem  die  Ve- 
nens  ix  Januariianni  1093.  Cum  autem  post  pri- 
mamsuccussionemaluv-  subinde  lcciores  seque- 
ines  em  urbibus  passim  se  proripie- 


iiCTOim 
J   S 


vitati  ,  tum  grata  erit  muudo  universo,  qui  San- 
ctam  devote  veneratur.  Hic  itaque  senatus  gra- 
tiam  hauc  maxime  insignem  a  Sanctitate  vestra 
humiliter  flagitat,  illamque  a  Paterna  pietate  ve- 
stra  se  obtenturum  sperat ;  ac  se  prosternens  ad 
sacros  pedes  exosculandum  ,  Pastoralem  benedi- 
ctionem  petit  etc.  Multa  ex  factis  in  hac  epistola 
contentis  jamsuis  locis  relata  sunt,  alia  vero  quze- 
dam  referentur  inferius,  ubi  agetur  de  reliquiis 
Sanctse  ad  varias  provincias  transmissis,  et  de 
cuUuibidem  inchoato. 


%  XXXII.  Occasione  terrse  motus 
nova  Panormi  instituta  festivitas 
S.  Rosaliae  :  beneficia  ejusdem 
Sanctse  in  alio  terrae  motu. 


A. 


nno  1G93  nova  Panormi  instituta  est  fe- 
■stivitas  S.  Rosaliae,  eaque  singulis  annis  ce- 
lebratur  die  xi  Januarii.  Nominatur  passim  fe- 
stum  terrae  motus  ,  quia  horrendse  concitssiones  t 
quibus  praedicto  anno  pars  magna  Sicilice  afflicta 
est.eidem  festivitatioccasionem  prwbuerant,qitod 
Panormitani  se  a  ruina  servatos  crederent  patro. 
cinio  S.Eosalia3.,P.  Dominicus  Stanislaus  Alber- 
ti  anno  1724-  libellum  edidit  Italicum  et  perbre- 
vem,  in  quo  narrat  damna  terrse  concussionibus 
tuncSicilim  illata,  et  perieulum  Panormi ,  una 
cum  institutione  festivitatis  memoratae.  Divisa  est 
hoc  tempore  Sicitia  tota  in  tres  provincias  prseci- 
puas,  quas  valles  vocant  ;  nimirum  in  vallem 
Nemorensem  seu  Demonae,  vulgo  il  val  di  De- 
moni,  in  vallem  Netinam ,  Sicutis  ,  il  val  di 
Noto,  et  in  vallem  Mazarx ,  iisdem  il  val  di 
Maza'ra:m  hac  postrema  sita  est  Panormus  ,  in 


bant  in  campos  apertos,   ne  ruinis  xdificiorum 
cadentium  opprimerentur, 

331  Verumtamen  die  Dominica  xi  Januarii 
in  urbes  redibant  pterique,  ut  sacrosancto  Missx 
sacrificio  adessent ,  et  multi  eodem  tempore  de 
peccatis  conftebantur,  prfesertim  Catana;  ut  ad- 
vertit  laudatus  scriptor  pag.  xi,  ubi  id  maxime 
eratnecessarium.   Qaippc  <hud>as  fr,-v  I 
Meridicm,  et  circiter  quadraginta  horis  a  prima 
succussione ,  tam  gravi  iterum  succussu   terra 
est  mota,  ut  Catana  fere  tota  perierit,    \£i 
mi  infortunii  spectator  attonitvs  fuit  /'.  Antonius 
Serrovira  ex  Ordine  Minorum  Conventuah 
qui  Catanam  proficiscebatur  ,  et  paucis  milliari- 
bus  Italicis  ab  ea  aberat  ;  Quando  improvi  o  , 
inquit  scriptor ,  vidit  nubem  oaliginosnm  supre 
civitatem  se  extendentem ,    quffi    nootem    seoum 
portabat   funostam.  Vidit   eodem   tempore  ex  ore 
montis  _Etna>  nonnullas  emitti  flammas,  quB3  per 
tractum   vicinum  sc   dilatabant.    Eodem   temporia 
momento  mare  sine  modo  intumescere  ooepil   el 
inflari ;  et  terra  cum  mugitu  horribilis  Bonitua  to 
ta  tremere  cernitur.  Ptitra  addit  de  effectu  ty 
motus  inavibus,  jumentis  et  equis.  De  Cai 
vero  asserit,  urbem  non  amplius  apparuisse  /'. 
Antonio:  neque  id  mirum,   oum  testetur  totam 
corruisse,  exceptis  tribus  axtt  quatuor  adifit 
urbisque  muris.  Alias  quoque  urbes  similia  pas* 
sas  scribit,  itaut  sexaginta  hominum  milliasub 
mtinis  perierint. 

332  Quod  spectat  ad  Panormum,  tol  quoque 
ibidem  wdificia  corruerunt,  ut  instaurari  non  p<>- 
tuerint  triginta  millibus  scutorumt  eodemscri 
ptore  testante:  et  quidem  nonnulla  ceciderunt  in 
locis  maxime  frequentatisa  populo,  Quorumdam 
etiam  domits  coltapsw  sitnt ,  postquam  earum  in 
colas  paulo  ante  exiverant,  non  metu  succus&io- 
nis,qitam  necdum  erant  experti,  sal  aUnnmt- 
sione ;  quod  maxime  notandum  de  mgrotoali- 
quo,  cujus  domus  collapsa  est ,  postquam  cxive- 
rat.  Qua  de  causa  magnoperc  erat  mirandum  , 
nultum  hominem  periisse  Panormi,  uti  accidisse 
testaturlaudatus  seriptor,  idquedivin&protectio* 
ni  plane  aUribuendum.  CuP  autem  acceptum  be* 
neficium  S.  HoadMi&patrocinio  adscripserint  Pa 
normitani ',  edisserit  idem  scriptor ,  varias  alle- 
gans  rationes,  inler  quas  illa  etiam  cst,  </><<></  in 
ecclcsia  Sanctse  in  monte  Pereffrino  nulla  fuerit 
terrse  succussio  ,  quemadmodum  sacHtuni  istius 

ecclesiie,  atiique  testcs  fide  digni  asseruerunt , 
quodquc  antiqua  8.  EoBaliae  ecclesia  inter  Ttagu 
sam  et  Claromontem  illma  stcterit,  licet  urbs 
utraque  gravissime  fuerit  affticta  Alias  ipsins 
rationes  non  repeto,  cumjudicium  archiepiscopi 
Panormitani,  gubernatoris  Sicilim  ,  totiusque  w- 
natus  et  populi  Panormitani  sufftcere  possil  ad 
beneficium  istud  S.  Etosaliffl  pie  attribuendum,  si- 
cut  itti  unanimiter  fecerunt. 

588  Prorex  ipse,  dux  Uzedee,  ter  invisit  eccle 
siam  Sanct/e  in  monte  Peregrino,  ut  cum  poputo 
undique  accurrente  gratias  ageret  de  benefi- 
cio  accepto.  Archiepiscopus  Ferdinandus  de  Ba- 
zan  solemnem  instituit  festivitatem,  in  quapro- 
priis  manibus  sacrosanctum  Domini  Corpus  di- 
stribuit  communicantibus,  qui  asseruntur  fu 

numero 


quibnt  Catana 
aiimqiu  urbet 

tuvbtrsx  .' 


Panormi  m\U- 

<«  '1'tnh'in  r.ol- 

lapta  mdifioia ; 

«i  iiriiii)  mb 

/•Itllir.   p|  |  ,:l . 


quod  bl  "', ' 
■  ni,, i  nli  mnnt 
l,i,i  \.  Rotatii 

atuttributum. 


kCCTOHE 

J.S. 


35 1 

numero  septemdecim  millia  i  vesperi  vero  hym- 

num  Te  Deum  laudamus  cecinit,  prsesentibus pro- 


imtituto  in 
graliurum 
aetionan  fnto 
annuo. 


rege,  consilio  regio,  senatu  Panormitano,  atque 
omnibus  fere  nobilibus.  Deinde  vero  senatus  Pa- 
normitanus  cogitavit  de  celebranda  festivitate 
annua  in  die  anniversario  terrse  motus,  seu  xi 
Januarii.  Primo  annofestum  istud  celebratum  est 
die  xi  Februarii  hoc  modo-  Triduo  ante  manda- 
tum  est  populo,  ut  signa  publicse  tsetitise  ederet 
prxdicto  festivitatis  die.  Dein  pridie  festi  ad 
vesperam  archiepiscopus  inchoavit  hymnum,  Te 
Deum  ;  qui  dum  canebatur  a  musicis,  sanctissi- 
mum  Sacramentum  circumferebatur  in  agmine 
supplicantium  per  ecclesiam.  Data  vero  benedi- 
ctione  et  hymno  finito,  omnes processerunt  adsa- 
cellum  S.  llosa\i&,ubiprxtor  nomine  totius  sena- 
tus  et  populi  tale  votum  nuncupavit. 

834  Ad  tune  magnitudinis  pedes  ,  0  sacra  et 
excelsa  virgo  ct  concivis  Kosalia,  provoluti,  nos 
scnatus  populusque  Panormitanus,  tuarum  inter- 
cessionum  efflcacia  in  terrae  motuum  aarumuis  ,  in 
quibustotcivitates  et  oppida  hujus  regni  corrue- 
y  runt,  tantusquegentiumnuraerus  periit ,  divinitus 
hancurbem,  patriam  tuam ,  praeservatam  fuisse 
pie  credimus,  scntimus  et  profitemur.  Quam  ob 
causam,  tam  hujus ,  quam  aliorum  beneficio- 
rum  impulsu  ,  in  gratitudinis  siguum  corda  se- 
ijntnspopulique  Panormitani  tibi  addictissima  ite- 
i-i i ii i  dicamuflj  et  omnl  undecima  Januarii  die , 
in  qna  terrffl  metus  et  libcratio  eveuerunt ,  in 
perpetuum,  ad  epeoialem  nominis  tui  exaltationem, 
aolemnitatem  quotannifl  celcbraturos  eum  sacro- 
sanclae  Euoharifltiffl  sumptionc,  spondemus,  jura- 
mua  ac  vovemus  ante  sunctissimte  individuaeque 
Trinitatis  tribunal  ,  roram  illibata  Dei  Genitrice 
Maria,  et  omnibuB  curiffi  cselestis  magnatibus, 
tactifl  Jeau  Christi  Domini  nostri  Euangeliis.  Hoc 
votum  illustre  est  argumentum  retigiosse  pietatis 
r<t,n>r,,iiimtunith >.  crt/it  N.  Ilnsalium  ,  cnjus  festi- 
riias  sequenti  die  ,  sequentibus  vero  annis  xr 
Jtinimni ,  solemniter  est  celebrata  cum  exposi- 
tione  arosSi  in  qua  sacrum  ejus  corpus  servatur, 
utijam  dictum  est  num.  !iOS.  Festivitas  quoque 
ftt/ftrchiejtisctifntail.  hii.tirn  ttitrcesim  cotiem  anno 
fnit  extensa.  ' 

83G  Anno  L728,  die  1  Septembris ,  alius  ter- 
r,-r  motus  grariter  afjtixit  civitatem  Panormita- 
mfannoi7S0j  nam,  et  non  sine  hominum  interitu,  Neque  ta- 
men  in  tristi  illo  infortunio  S.  Rosaliam  sibide- 

q  fltiSSe  crct/it/crnnt  Panormitani,  licet  bcncfni 'n,„ 

nou  soli  Rosaliffl  ,  sed  eiiam  Virgini  Immacutatm 
ct  s.  Josepko  attribuerint.  Totam  istwsterrsemo- 
tus  historiam  fuse  enarravit  Antonius  Mongi- 
torius,  vireruditus,  et  scriptis  Operibus  notis- 
simus,  edito  libello  Ualico ,  cujus  titulus  Latine 
redditus  hic  est :  Panormus  admonita,  pcenitens 
et  grato  In  horribili  terree  motu  primi  Septem- 
bria  anni  ksoosxtx.  Duas  alias  ejusdem  terrse 
motus  relationes  anno  L78G  Panormi  impresi  is 
prm  manibus  habeo.  Verum  cum  illas  Mongito- 
rius   cittcrit  ,  nli  ct   tcrtntm   atiarn,  ac  mn.lta  ab 

iis  omissa  in  pr&fationesua  testetur,  cumque  hic 
scriptor  ceteris  notior  sit  et  auctoritate  preestan- 
tior;  unus  hic  sufficiet  adpropositum  nostrum  , 
utbreviter  nonnuUa  dicamus,  cur  s.  Rosaliam 
Panormitani  hic  benefactricem  agnoscant  Part. 
icap.iewponit  wria  prodigia,  quibus  cladem 
gwimdamPanormitanisprsmunHatameanstimat, 
\  Cap.  •.!  ipsam  terrm succussionem  describit.  Se- 
quentibus  capitibusnarrat  damnasedificiis  illata, 
ques  non  pauca  fuerunt ;  ao  deinde  homines  sub 
ruinis  mortuos  aut  Lrsos  :  mortuos  autem  asserit 


D 


tn  ijin;  r</,  ,, 

expertis 
beneficia  S. 
liosalix, 


Aliu*  tcrr.r 
»iofim  Ponoi 


BE  S.  ROSALIA  VIRGINE 

ducentos  circiter  etquinquaginta;  Isesosfere  quin> 
quaginta  supra  centum. 

336  Part.  2  Opusculi  describit  varia  poeniten- 
tium  opera,  supplicationesque  muttiplices,  quibus 
divinam  iracundium  placare  conabantur  Panor- 
mitanipost  terrx  succussionem  .  ne  novissuccus- 
sionibus  damna  eedificiorum  et  hominum  auge- 
rentur.  Varios  quidempatronos  invocabant  varii; 
plerique  tamen  Immaculatam  Dei  Qenitricem, 
S.  Josephumtet  S.  Rosaliam,  ad  cujus  ecclesiam 
in  monte  Peregrino  immensus  erat  populi  con- 
cursus.  Et  sane  post  damnum  primis  succus- 
sionibus  illatum,  teste  Mongitorio  ,  nova  non  ac- 
cesserunt,  licet  concussiones  qusedam  leviores 
postea  fuerint  secutze.  Porro  in  enarratione  dam- 
norum  tria  aut  quatuor  miscet  exempla,  ubi  in- 
vocata  S.  Rosalia  clientes  suos  divinitus  servasse 
videtur.  Ita  pag.  20  puellas  in  domo  hospitali 
maxima  dormientes  sub  tecto  ,  in  quod  murus, 
sexpalmoslargus,  eratpreecipitatus,  conservatas 
miraculo  credit  auctor ,  quod  ad  primum  strepi- 
tum  Immaculatam  caili  Reginam  et  S.  Rosaliam 
invocassent. 

337  Pag.  24<  refert,  quomodo  Antonia ,  uxor  oMorumaue 
D.  Antonii  Paterno ,  e  ruinis  domus  suse  colla-  Sanctorvm : 
psae  fuerit  extracta,  et  integre  postmodum  sana-  ™ 
ta.  Commendaverat  illa  se  SS.  Trinitati,  S.  Vin- 
centio  Ferrerio  et  S.  Rosalise ;  et  miraculo  attri- 
butum  fuit ,  quod  viva  evasisset ,  teste  Mongito- 
rio.  Pag.  25  exponit  damna  ecclesise  S.  Vincentii 
Ferrerii,  testaturque  in  sacello  S.  Rosaliae  varia 
mansisse  immota ,  quae  naturaliter  labi  debite- 
rant ;  idque  etiam  miracuto  adscriptum.  Pag. 
41  narrat,  mulierem  quamdam  sic  inter  ruinas 
fuisse  collocatam  cum  duobus  filiis ,  altero  quin- 
quenni,  altero  tactente,  ut  sibi  filiisque  sitis  fa- 
me  pereundum  crederet.  Verum  ,  cum  magna 
fiducia  opem  sanctissimw  Dei  Genitricis  impto- 
rasset  et  S.  Rosuliae,  ut  sufficienti  lacte  filios  nutri- 
?'e  posset,  id  revera  prsestitit,  toto  triduo  abun- 
dans  lacte,  donec  post  triduum  cum  filiis  viva 
ruinis  est  exempta.  PagAl.  D.  Joannem  Maraffa 
cum  tota  sua  familia  mortis  periculo  divinitus 
liberatum  existimat,postquaminvocaverant  Vir- 
ginem  sine  labe  conceptam,  S.  Rosaliam  et  S.  Caie- 
tanum. 

338  Part.  3  vap.  i  idem  auctor  exponit  ra- 
tiones  ,  ob  quas  Panormitani  plurimas  Sanctissi- 
mse  Dei  Genitrici ,  S.  Josepho  et  S.  Rosalise 
gratiasagere  deberent,  quod  tota  civiias  Panor- 
mitananonessetpenitusexcisa.Primamrationem 
repetit  a  revetatione  monialis  cujusdam,  quam 
fuisse  asserit  probatse  perfectionis  ,  et  vixisse  Pa- 
normi  in  monasterio  observantissimo.  Visionem 
exponit  hoc  modo  :  Paucis  diebus  post  terras  mo- 
tum  vidit  divinam  Majestatem  adhuc  iratam  ci- 
vitati  Panormitanae,  Ad  hanc  visionem  ccepit  Do- 
minum  ferventer  rogare ,  utj  deponeret  indigna- 
tioncm,  et  amplius  tam  vehementer  ne  oastig-aret 
civitatem  piani.  Tunc  intellexit  a  Deo ,  quod 
propter  enormia  peccata  decrevisset  exterminare 
terrsa  motu  omnes  eujusvis  setatis  et  conditionis 
incolas;  quodque  rogatus  fuis.set  a  S.  Rosalia  , 
ut  meritam  castigationem  differret,  sed  quod  pre- 
oibus  ipsius  se  inflexibilem  exhibuisset.  Deiude 
novis  precibus  ro-atus  fuit  a  Sanctissima  Virgine 
M&na  ,  et  a  sancto  ejus  sponso  Josepho.  Verum 
oum  semper  maneret  inflexibilis  ,  ab  ipsis  propo- 
siium  fuit  ut  tali  modo  castig-aret,  ut  omnes  in- 
colae  discerent ,  Deum  graviter  esse  indignatum , 
seque  emendare  proponerent :  si  vero  hi  pecca- 
tis  pertinaciter  inhaererent,  justam  vindictam  ex- 

secutionj 


qttibus  patro- 
nia  attribue- 

rint  Pttnormi- 
tuni, 

F 


qaod  urbs  non 

periissel  peni 
tus,  vi    quare 


DIE  QUART 

secutioni  mandaret.  Annuit  huic  conditioni  Do- 
minus  :  immisit  terra;  motum,  qui  modicum  crea- 
ret  damuum  ,  paucisque  mortem  ,  omnibus  ter- 
rorem  inferret.  Addit ,  Deum  lacrymis  pccniten- 
tium  fuisse  flexum  .-  votuisse  tamen ,  quo  indi- 
gnationem  prorsus  deponeret ,  ut  varise  institue- 
rentur  supplicationes.  Itla  omnia  Deus  commu- 
nicavit prxdictse  moniali ;  hapc  superiori  suo,  iste 
vero  archiepiscopo.  Atque  ita  ,  ait  auctor  ,  inno- 
tuit,  precibus  Immaculatte  Reg-inne  ,  S.  Josephi 
etS.RosaliEeretentumessedWinmjustitiSBbrachiuia, 
neplenam  civitati  inferret  castigationem. 

339  Non  dubito  ,   quin  varia  futura  sint  de 
hac  visione  judicia ,  cum  homines  vario  modo 
sintaffecti.  Quod  subdit  Mongitorius ,  noneam- 
dem  etiam  abique  fxdem  inceniet.  Ait  energume- 
no  cuidam posttertw  motum sacrosadhibitos  fuis- 
se  exorcismos,  dsemonemque  de  clade  Panormi- 
tanorum  gavisum  fuisse  ac  gloriatum  ,  qttod  hac 
vice  S.   Rosalia  claiem  avertere  non  potuisset  ; 
quodquc  ne  ruinam  quidem  omnimodam  depre- 
cata  fuisset.nisipreces  suas  conjunxisscntbeatis- 
sima  Dei  Genitrix  et  S.  Josephus.    His  tribus 
aiebat  debere  Panormitanos  salutem  suam.  Hi- 
storiis  istis,  de  quibus  judicium  meum  non  in- 
icrpono,  addit  prodigia  ,  quse  visa  fuerant  cla- 
dem  annunciare.  Benefieia  quoque  servatorumin 
ipso  terree  motu  hominum  non   paucorum  ,  qui 
non  videbantur  mortem  effugere  potuisse  modo 
naturali ,  antea  narraverat ,  eaque  huc  potuisset 
ad  propositum  suum  transferre.  Demum  cx  om- 
nibus  concludit ,  justum  fuisse  ,  ut  Panormusse 
gratam  exhiberet,  quod  penitus  non  esset  sub  rui- 
nis  sepidta.  Festa  varia  ad  honorem  Immacula- 
tse  Virginis,  S.  Joscphi ,  et  S.  Rosalise  diversis 
diebus  pie  celebrata  deinde  cap.  2  etseqq.  expo- 
nit.  Ratio  autem  graiias  S.  Rosaliai ,  de  qua  so 
la  hic  ago ,  plurimas  agendi  vel  sola  hsec  sufflcere 
poterat,  quod  statim  a  prima  concussione  fuisset 
ferventer  et  constanter  a  pluribus  invocata  ;  quod 
que  constard ,  prinia  illa  damna  novis  deinde 
non  fuisse  aucta,  uti  alias  in  terrsc  concussioni- 
bus  frequenter  contingit. 


%  XXXIII-  Cultus  Sanctse,  ejusque 
reliquiae  et  beneficia  per  dioece- 
sim  Panormitanam. 


A  SEPTEMBRIS. 


;;:.:, 


Heliquii  mit 
s.<-  i  ii'  camum, 
ubi  Sancta  e/e- 
cta   e$t  patvo 

lltl   : 


De    cultu  antiquo    S.  Rosalia?  ,    qui  corporis 
inrentionem  prwcessit  ,  quique  viguit  in  va- 
riis  Sicilise  provinciis  t  satis  disputatum  est  §  15. 
Of/hium  vero  ejusdem  Sanctee adtotum  Sicilise 
regnum  auctoritate  summi  Pontiflcis  cxtensum 
fuisse,  vidimus  §  30.  Hic  vcro  breviter  agen 
dumcenseo  de  cultu  S.  Rosali® pervarias  Sici 
luc  dujeceses,  qui  ccepit  aut  promotus  est  post  cor- 
po ris  inventionem  ,  presertim  quia   multis  tocis 
inchoatus  est  ob  rcliquias  acceptas  ,  et  quia  non 
pauca  diversis  locis  obtenta  suntbcuefi, ■*<,  ,   qum 
populi pietatem  auxerunt.  Cascinum  kicducem 
habeo,  reliquis  S.  Rosali»  scriptoribus  diligen- 
tiorem    eumque  fidetiter  sequar,  sed  quanta  pos- 
sum  brevitate.  Lib.  3  cap.  4-  dicecesim  Panormir 
tanam  percurrit  auctor ,  et  a  Caccamo,  ubian- 
tiqua  fuit  S.  Bosaliffi  ecclesia ,  ducit  e&ordium. 
Hoc  oppidum  anno   1625,  die  vm   ApriUs  ,   S. 
Rosaliam  elegit  patronam ,  et  aliquid  reliqma- 
Septembris  Tomus  II. 


rum  impetramt  a  Cardinati  Doria.  Ha>  reliquise 
ibidem  magnifico  apparatu  exceptee  fuere,  thecse- 
que  argentecV,  qutv  dimidiatum  exhibet  corpus  , 
inclus.v  ;  ac  quatuor  clavibus  obserataest  theca. 
S41   Non  pauca  in  oppido  isto  narrant»,-  S. 
Rosalia?  beneficia  ,  quorum primum,  tjuodinre- 
ceptione  reliquiarum  nullus  esset  Uesus,  licet  va- 
riiinmanifestofuissent  peru  ulo,pi wsertimunus, 
qui  cquo  delapsus,  hcerenteque  pede  in  scandula 
epkippiaria  ,  per  equum  ad  atiquod  spatium  at- 
tractus  fuit  sineUvsione,  Ctarius  tamen  et  certius 
miraculum  est,  quodsubdit.  Filiolus  Hippolytae 
Rossa  ,  jam  trienni  major,  tam   erat  mutus,  ut 
ne  balbutiendo  quidem  ullum  umquam  verhum 
p?*otulisset.  Hic  cum  matresua  videbat  appara- 
tum  ignesque  festivos,  dtuu  afferebantur  prssdi- 
ctae  reliqui&,manibusqueUetitiam  indicabat,cum 
ore  non  posset.  Mater  hxc  videns,  cum  laa 
puerxdum  S.  Rosalia1  conunendat.  Puulo  /»>s/  bis 
ciamantem  awUt.  Dubitans  tamen  ,  '"/  alterius 
non  esset  clamor  iste }  filium  accedii  et  interro- 
gat ;  hic  vero  matri  recte  respondet.  Rogatuspost 
eapuer,  a  quo  gratiam  illam  obtinuisset, libere 
et  constanterrespondit,  loquelam  sibi  datam  esse 
a  S.  Rosalia  ,  quamvis  ida  nulto audivisset. 

842  Non  minus  cst  mirabile,  quod  subjungit. 
CatharinaOaitainfantem  uterogerebatmortuum, 
et  triduo  medicamenta  sumpserat,  quibus  infans 
eospelleretur,sicut  demum  est  factum.  Dum  au- 
tem  saluti  matris  a  mcdicis  prospiciebatur ,  iu- 
fans  nonmodo  mortuus,  se<l  et iam  niger ,  posi- 
tus  erat  in  scamno  alterius  cubiculi.  Accessit  eo 
mulier  qusedam  infantem  visura,  et  mota  com- 

miserationis  nffcetu,  S.   Rosaliam  inVOCat  his  ver- 

bis :  Ali  !  <s-  Kosalia,  quin  miseraxo  istam  ma 
trem  baptismo  saltem  consolarisP  imponensque 
manum  suam  corpori,  invocato  S.  Roaaliteno- 
mine,  mooo  spirantem  vidit.  Itaque  baptismus 
ploranti  fuit  datus  ;  portatusque  ad  ecclesiam  . 
obiitrursum  ,  priusquam  domum  referretur. 

34-8  Josephus  Ciaccio  pessime  mlneratus  erat 
ahiennio ,  iam  in  corpore  quam  in  <»■<■,  totque 
erat  doloribus  plenus ,  ut  cibum  vico  capere  aut 
se  movere  possct.  Hujus  soror  Margarita  devota 
admodum   crttt  iiotw  pntrtm.vS.  Rasnliai.  /'.'/■//- 

liam  igitur  Vincentiam,  undecim  annorum  puel- 
lam  ,  oleum  SancLv  obtutit ,  eademque  puella , 
invocata  prius  coram  imagine  S.  Rosalifflope, 
nonnihil  oleiex  lampade  illius  db  ecclesia  domum 
retutit.  Hoc  oleo  Margarita  o$  mlneratum  fra 
trissui  ue.ni. ;  eique  bibendam  dedit  aquam  ,  cui 
atiquid  imposuerat  de  lapide  sepulcri  8.  B  a 
Li«B.  Hisce  factis,seger  dormireprimum  ,deinde 
mandui  are<  cepitsinedolore;etsexdiebusomnino 
convaluit. 

;;ii  Tnfans  decem  mensiums  cui  nomen  erai 
Simon  Sedeli ,  tortis  erat  oculis  ,  incurvato  cor 
pore,  tamque  debilis,  ut  nec  brachia  nec  caput 
j       et  elevare :  nec  se  moverepoterat  ,  sed  pror 
sus  erat  inutilis  ,  cum  totum  corpus  i  tset  instar 
pithtiouis  DieuiSeptembrti  inpervigilioS.  Rosa 
iia-  ante  peftus  hujus  infantis  ligaverunt  gossi- 
pium ,  quod  reliquias  8.  Rosalise  attigerat,  cum 
exiguc  frusto  lapidis  sepulcri  ejusdem  ;  et  sic  m- 
fantem  cunis  imposuerunt.  Mox  infans  manus 
elevavit,  qum  semper  fuerant  immobiles,  oculi 
etiam  ad  rectum  statum  conversi  sunt ,  omniaque 
membra  vigorem  acceperunt.  E&c  in  perx  igilio 
In  ipsavero  festivitate,  qumtuncprimavicece 
lebrabatur miro cum  apparatu  et  devotionema- 
gna,  tres  pueros  hernia  taboranles  sanitati  re- 
stitutos  testatur  Cascinus,  addens  reliquias  San- 


u <  rosi 

J    S 


■  .i  taptu 

it'.riu*,puer 
mutut  loqurla 
donatw. 


E 

niiBi'  morfuiM 
vita  tlonaluii 
duiu  ■  baplixtt- 
retur, 


nWnoca  Kiinn- 
ta. 


pueri  qualwr 
tanati 


51 


<■/,<■ 


S56 


ACCTOM 
J.  S. 

Rrftguur  &■ 

minnampor- 
talx,  ubi  varia 
bcncftciuob- 
tenta : 


i; 


Miithiuru 
pcitit  ad  tcm 
pwt  ceitat, 
dum  Sunct.t 
parutui  p6CU 

nto. 


altud  <••  ikji 
•  iiiin  dum  de 
/■  rftn    Sam  1 1 
tmago 


ctm  per  totum    ocliduum 
mansisse  expositas. 

545  Ciminna,  aliud  dicecesis  Panormitanm 
oppidum  ,  reliquias  S.  Rosalist  accepil  die  in  5e- 
ptembris  anni  1625  m  (pso  Sanctse  pervigilio ; 
ea  que  sequenti  die  festo,  reclusse  theca  inaurata, 
longo  supplicantium  agmine  comitante,  ad  sacel- 
lumnovum,  in  ecclesia  principe  constructum , 
fuerunt  deiaise.  Festivitas  quoque  ad  octo  dies 
continuata  est,  Signa  ibidem  nondefuissetestatur 
Cascinus  ;  guin  imo  omnes  sanatos  asserii,  atgue 
inter  illos  hont.incm  fjutitijattgcnarium  ,  cui  no- 
men  erat  PauJinus  Santoro,  <■  gravi  hernia  sa- 
num  factum.  Tres  alios  occasione  festivi  appara- 
tus  perietitatos,  et  illsesos  fuisse  teslatur ,  vide- 
licet  Franciscum  Cagnera  ,  lapsum  sub  equum ; 
Nuncium  Scimeca,  gravipondere  ex  alto  in  dor- 
sum  ipsius  ruente ;  ct  Leonardum  Paulici,  qui 
lapides  pro  saeello  cmdens,  cum  tota  ru/je,  cui 
insidebal,  in  atiam  rupem  sic  prmcipitatus  est , 
ut  conterendus  videretur.  Omnes  hi  occupaban- 
turadhonorem  8.  Etosaliee  j  atque  hmc  ipsosillse- 
sos  servasse  creditur. 

546  Misilmerium,  in  eadem  dicecesi  situm , 
mense  Martio  anni  K'>.'.')  pestilentia  taborabat, 
quando  statuerunt  incolse  ad  S.  Rosaliam  recur- 
rere,  et  ejus  imaginem  Panormi  pingendam  cu- 
rurc  ,  aftjuc  ccclcsinni  icdiftcare  S.  Rosalios  dedi- 
candam.  Ilunc  in  ftnem  die  xm  Aprilis  stipem 
oogere  cosperunt :  atque  eodem  die  cessavit  pesti- 
lentia.  Tam  subita  gratia  attoniti  incolm,  Imti- 
que  et  grati,  ubi  post  quindecim  dies  imaginem 
8,  Bosaliffl  absolutam  Panormi  intellexerunt ,  fe- 
stivo  cum  apparalu  eam  //cr  piurimos  delegatos 
afferendam  ourarunt,  quando  nova  gratia  obti- 
git  Antonio  Corso  ,  qui  auctor  fuerat  imploran- 
diopemS.  Rosaliea.  Venerat  is  eques  cumaliis, 
utS,  Etosaliam  veneraretur;  verum  dum  parat 
descendere,  equus  eccplosionum  slrepitu  terriius 
in  pedes  ■■<■  erigit  .  et  super  excussum  equitem 
collabitur,  tantumque  ei  ndnus  infligit,  ut  dua- 
bushoris  instar  mortui  esset,  et  aut  mortuus  cre- 
deretur,  aut  brevi  moriturus. 

:>\,   Verum ,  lugentibus  co  casu  sociis ,  fra- 
ter  Leo  guardianus  rncim  cujusdam  Conventus 
beatm Marim ,  recordatur  se  kabere  aliquidre- 
liquiarum  8.   Etosalis  ,  idque  jacenti  appticat 
Ule  rero  mox  respirat,  sanctam  Patronam  suam 
invocat ,  et  resurgit.    Vulnus  quoque  deinde  sa< 
natum  est  solo  oleo  S.  Etosalim.  Ubi prmdictus  An- 
tonius  Corso  $  lapsu  recreatus  erat ,  omnes  de- 
putatiiter  prosequuntur  usque  ad  ecclesiam  bea- 
Lr  Marim  in  monte  Qebel  Ros,  ubi  guardianus 
erat  mox  memoratus  frater  Leo,  atque  istic  i 
ginem  deponunt,  ut  post  aliquot  dies  eamdem 
soletnniter  Misilmerium  deferrent.  Dies  solemni- 
taii assignatus  erat  primus  Maii.  deinde  vero 
rem  differre voluerunt  usque  adsequentem  Do- 
minieam,  ut  parandis  omnibus  plus  esset  tempo- 
ns.   Verum  Deusaliter  ordinasse  videtur  :  nam 
pesHs,qua  s  pt      ec\        iebus  cessarat,rursum 
nifes  avit  nocteprimum  Maii  prmcedente, 
■■■■■■''■-.      ■         Q  i  tine  dila- 

tioneimago  Sanctm  adoppidum  perlata  cst  die 
■  i  iii,  sicut  primo  fueratdecretum.  Totums 
plicantium  agmen,  mulieres  asqueacviri,  au- 
dis  pedibus  incedebat  per  montem  asperum ,  et 
sicparipietateetapparatu  imago  ad  ecclesiam 
principem  delata  est,  ibique  reticta,  donec  pro- 
pria  ipsius  ecclesia  essei  perfecta. 

348  Festivitas  per  octo  dies  continuata  estmi- 
rapopulidevotione  ;  nec  desiderata  sunt  Sancte 


DE  S.  RObALIA  VIRGINE. 
venerationi  fideiium     beneflcia.  Mulier ,  cui  nomen  Francisca  Bella, 


D 

plura  impe- 

(i-dta  in  festi- 

vitate, 


ac  demum, 
accepta  ima- 
giite,  pestis 
omnino  depul 


E 


duobus  mensibus  continuis  sic  taboraverat  bra- 
chio  ,  latere  et  femore  arido,  ut  se  movere  non 
posset.  Cum  autem  sciret  S.  Rosaliae  imaginem 
per  plateam  transferri,  ad  januam  domus  suse 
per  terram  se  attraxit ;  pieque  pro  impetranda 
sanitate precata  est.  Lapsa  est  primum  sensibus 
destituta  exiguo  tempore.  Deinde  surrexit  sana, 
et  sacram  imaginem  secuta  est,  mirantibus  omni- 
bus,  quiejus  infirmitatem  noverant.  In  atiapla- 
tea  Josepha  Compagno  oboiam  imagini  se  stitit 
ad  januam,  portans  infantem  suum  ,  quisemper 
erat  inclinato  capiie ,  et  ctausis  ocuiis  ,  quod 
nec  caput  elevare  nec  oculos  posset  aperire.  Ac- 
cepit  ibi  frustum  lapidis  sepulcralis  S.  Kosaliae ; 
idque  ftlioli  sui  oculis  applicuit.  Iile  vero  mox 
oculos  aperiens  vidit ,  caputque  elevavit ,  omni 
mato  liberatus. 

310  Post  hsec  Cascinus ,  cujus  verba  Latina 
faciam,  ita  prosequitur :  Verum  paucae  hae  sunt 
gratiae ,  si  eas  conferre  velimus  cum  gratia  uni- 
versali  perfectae  liberationis  a  peste  ,  quoe  tamsa 
subito  concessa  est ,  ut  post  introductam  imag-i- 
nem  nullum  amplius  secutum  sit  malum.  Non* 
nullivero,  quorum  malum  glandularuni  indicio 
erat  dctectum  ,  nempe  Petrus  Vita,  Marius*Da- 
miano,  et  Joanna  Constantina  -  atquc  hsec  qui- 
dem  pro  mortua  habita ,  subito  sanati  sunt.  Qua- 
propter,  fiuitis  quadrag-inta  purg-ationis  diebus, 
et  pro  majori  cautela  aliis  quindecim  ;  in  altera 
supplicatioue  ,  qualis  prior  fuerat ,  circumlataest 
sacra  imag-o ,  cantatusque  hymnus  Te  Deum, 
utSanctaeet  Deoipsi  gratia?  agerentur  de  perfecta 
Iiberatione.  Tertia  supplicatio  instituta  est  die  v 
Octobris,  exstructis  arcubus  triumphulibus,  ma- 
jorique  solcmnitate  adlubita ;  quia  imag-o  fere- 
batur  primum  ad  ecclesiam  propriam  ,  unaque 
reliquiffl  Sanctse.  Cantata  ibidem  est  Missa,  et 
post  Vesperas  translatffl  rcliquiae  ad  ecclesiam  ma- 
jorem:  ac  dcmum  Saucta  fuit  electa  Patroua , 
comitantc  festivitate  et  plausu  universali.  Hacte- 
nus  Cascinus. 

350  Pergit  ille  mox  ad  atiam  ejusdem  dicece-  ndiquie  Ther- 
sis  civitatem,  maritimam  et  splendidam,  qusc  ma*m%ux 
Latiuis  Thermae ,  Siculis  Termiue  dicitur.  Ci- 
vitashsec,ut  notat,  jam  manifesto  miraculo  in- 
fra  referendo  beneflcam  S.  Rosalife  opem  experta 
erat .  quando  Cardinalem  archiepiscopum  Pa- 
normitanum  humiliter  rogavit ,  ut  aliquid  sibi 

communicaredignareturexSanctsereliquiis.An- 
nuentc  Cardinali,  ad  recipiendas  reliquias  depu- 
tatusest  unusemagistratibus  D.  Michael  Ange- 
ius  An/uso  cum  rectore  collegii  Societatis  Jesu , 
V.  Jacobo  Domenichi;  quibus  dievu  Juniianni 
L625  reliquise  datie  sunt  cum  instrumento  dona- 
tionisauthenlico.  Translatiohsecfactaestviama^ 
rttima,  sacrmque  reliquim,  theca  argentea  reclu- 
sm  ,  aliam,  quod  in  puppi  navis  extructum  erat, 
per  archidiaconum  Thermensem  reverenter  sunt 
impositm.  Magniflcum  duodecim  navium  comi- 
tantxum  altarumque  rerum  apparatum  dabit 
Castnnus  destderanH  :  nam  similia  plerumque 
omxttenda  censut,  nejustosimlongior 

351  Iliud  unum  cum  ipsot-qui  adfuit,  observo, 
ventuin  ntrarium  et  vehementem ,  ita  ut 

mare  mtumesceret,  quandoredeundum  erat  Ther- 
mastpostquam  donatm  erant  sacrm  reliquim.  Ve- 
rum  hxsce  navi  impositis  ,  ventum  mox  muta- 
tuin  mareque  placaium  testatur ,  ita  ut ,  miran- 
ttbusomnxbus,  qui  aderant ,  secundo  vento  feti- 
cxter  proveherentur,  et  ne  candetce  quidem,  co- 
ram  relxqutts  accensm,  in  puppi  extinguerentur. 

Postquam 


ibique   Rosalia 

solcmniter 

clcctapatrontt: 


puelta  ibidan 
sanata 


el  S,  tlosalix 
imaga  in  in~ 
cendto  illwsa. 


.DIE  QUARTA 
A  Postquam  felici  navigatione  Thermas  detatse 
erant  reliquise,  impositse  sunt  statuse  eleganti, 
magmficoque  cum  apparatu  a  supplicantibus 
circumlatcv,  super  altare principis  ecclesiee  sunt 
depositx,  ibique  Sancta  civitatis  electa  est  patro- 
na,  con 1 7 ',,  uata  per  triduum  solemnitate;  aceidem 
SanctcV  novum  saceUum  in  ecclesia  jam  dicta  fa- 
bricari  cceptum.  Prmterea  anno  16;29  nova  eccle- 
sia  ibidem  Sanctte  dedicata,  et  instituta  confra- 
temitas  sub  ejus  nomine,  ipso  Cardinali  Doria 
primam  Missam  istic  ceiebrante  in  festo  inven- 
tionis  die  xv  Julii. 

352  Duo  miracula  valde  authentica  Thermis 
contigisse  testatur  Cascinus.  Prioris,  quodprx- 
cessit,  supra  mentionem  feci ;  idque  ex  Cascino 
sic  contraho.  Ftliola  Josephi  et  ElisabeUuv  Aido- 
ne,  diebus  tantum  quadraginta  nata  ,  graviter 
cvgrotare  ciepit  febribus,  vomitu,  inflatione  hor- 
renda  partis  capitis,  frontis,  ventris,  pectoris, 
humerorum.  Accedebat  debilitas  crurum,  quse 
movere  nequibat ,-  hernia,  el  difficultas  respiran- 
di,  ita  ut  non  modo  insanabilis,  scd  moribunda 
crederetur,  utijuramento  confirmarunt  medici. 
Medicamina  quidem  illi  dederunt  aliqua,  sed 
sine  ullaspesanationis.  Ubivero  miracula  S.Ro- 
salia»  innotescere  cceperunt;  tnjater  infantis  co- 
nata  est  obtinere  particulam  ex  lapide  sepulcri 
S.  RosaliBe.  Acceptam  particulam  aquse  imposuit, 
idque  solum  medicamentum  infanti  adhibuit , 
curans  interim  aliquot  Missse  sacrificia  ad  hono- 
rem  SancUe  celebranda,  et  ejusdem  imaginem 
frequenter  invisens.  Bibebat  puellula  quotidie  de 
prsedicta  aqua,  atque  ita  octo  diebus  perfecte  sa- 
nata  est.  Qua  de  causa  mater  fdiam  suam,  quse 
Paula  nominata  fuerat  in  baptismo,  deinde  Rosa- 
liam  vocavit  ad  honorem  Sanctse. 

883  Alterum  ita  fere  exponit  Cascinus.  Ther- 
mis  degebat  SicilicV  prorex,  ut  balneis  uteretur  •. 
quando  in  cubiculo,  ubi  dormiebat  nobilis  domi- 
nus  Franciscus  Zuniga,  ortum  est  repentinum 
et  grande  incendium.  Habebat  ille  imaginem  pa- 
pyraceam  S.  Rosalise  muro  affixam,  atque  ea  de 
causa  mortem  evasissc  creditur.  Certe  opportu- 
num  habuit  subsidium  se  eripiendi  incendio,  et 
periculum  evasit.  Postquam  autem  flamma  erat 
exstincta,  repererunt  tectum  aliamque  supellecti- 
lem  combustam,  totum  vero  cubicidum  undique 
ambustum  ;  donec  venerunt  ad  imaginem,  quam 
non  conbustam,  sed  a  flammis  allambentibus  ta- 
ctam  viderunt,  et  aliquid  solum  ex  limbo  com- 
bustura.  Multi  viri  nobiles  id  testati  sunt ,  et 
miraculum  crediderunt,  ideoque  hsec  imago  di- 
ligenter  servata,  quae  hodie,  inquit  Cascinus  t 
conservatur  in  colleg-io  Panormitano  Societatis 
Jesu  cum  scriptura  de  facto  miraculo.  Scriptu- 
ram  hanc  mihi  communicavit  P.  Noto,  atque  ex 
eahuc  transfcro  pauca.  Res  eontigit  anno  1G2G. 
Franciscus  Zuniga  erat  ephebus  aulicus  D.  An- 
tonii  Pignaielti  Tavaras  marchionis.  Factum  ve- 
ro,  eodem  modo  ibi  relatum,  sic  conftrmatur : 
Exstant  hac  de  re  conscripta;  litterse  a  Benedicto 
de  la  Costa ,  per  id  tempus  urbis  Thermitanae 
duce  ,  ad  Joannem  Alarcon  proreg-is  cecomo- 
mum  ,  regis  arcis  praefectum  ,  qui  de  omni  hac 
re  ad  nos  ipse  retulit ,  et  apud  nos  hauc  eam- 
dem  imaginem  ad  perpetuam  miraculi  memoriam 
servari  \o\\iitetc.  Scripsit  hsecsub  imagine,  etiam- 
num  servata,  P.  Joannes  Scorsus  Societatis  Jesu. 
Hsec  de  dioecesi  Panormitana,  a  qua  cum  Cascino 
ad  vicinam  diiecesim  Montis  regatis  gradum  fa- 
cimus. 


SEPTEMBRIS. 


357 


§  XXXIV.  Cultus  reliquiae  et  mira- 
cula  in  dioecesibus  Monterega- 
lensi,  et  Cephaleditana. 


/yi  ons  regalis  ,  Siculis   Monreale  ,  licet  urbs 
L  J  modica,  et  quatuor  sotum  miltiaribus  Pa- 
normo  dissita,  archiepiscopali  tamen  dignitate 
jam  a  seculo  xn  omata  fuit.  Urbs  hsec  eeque  ac 
vicina  Panormus  peste  laborabai   anno    I  125  , 
quando  reliquias  S.  Rosalise  studiose  flagitavit  et 
obtinuit,  Datse  hsefuerunt  a  I>.  Vincentio  Dome- 
nichi,  cujus  opera  multuni  utebatur  Car  'inalis 
Doria;  et  prope  Montem  regalem  exc^ 
abipso  urbis archiepisGOpo,  Hieronymo  I 
a  quo  statim  fidelium  venerationi  ibidem  sunt 
porrecLv,  electaque  S.  Etosalia  Montis  regalis  pa- 
trona.  Deinde  reliquise  magnifica  por, 
item  prsecedentiaerant  peracta,  r«  ■■ 
ad  ecclesiam  metropolitanam ,  comitan 
supplicantium  agmine%    '  lecantatush 

nus,TE  Dei-m.  Facta  hsec  suni  \\  Maii 
1625:  sequenti  vero  die  Missa  solemnis  de  an> 
tata,ac  confirmata  Patrom  i,  Decreta  quo- 

que  solemnis  supplicatio  in  diem  tertium  /' 
costes,  et  altera  in  i\  Septembris.  Neque  inquit 
Cascinus,  irrita  fuit  devotio  et  fides  istius  m 
quia  intrn,  dies  quadraginta  pestilentise    malum 
cessavit. 

355  Duas  gratias  particularibu  ■  \  ersonis  divi- 
nitus  factas,  quas  multis  testimoniis  probatasait, 
subjungit  hoc  fcrc  modo.  Elisabetha  Lais  Reli- 
giosa  monasterii  S.  Castrensis,  manum  lumore 
non  magno  affectam  habuerat  ab  annis  <jin.nl,-- 
cim.  Verum  tumor  ille  triduo  ante  transtationem 
reliquiarum  S.  Rosaliro  tantum  ei  creabat  doto- 
rem,utopem  divinam  implorandam  credideritt 
manumque argenteam,  S.  Rosaliffi  voverit,  sidolore 
illo  tiberaretur.  Nuncupato  voto}  ubi  applicuerat 
aliquid  de  lapide  sepulcrali  S.  Rosalice,  dolor  illico 
recessit,  et  post  tres  horas  ipse  etiam  tumor  eva- 
nuit.  Secundum  sic  fere  narrat.  Petrus  Sgroi, 
duorum  annorum  puertjam  sexdecim  mensibus 
hernia  tam  gravi  laborabat,  ut  viscera  quotidie 
Scepius  effluerent,  nec  statui  suo  restitui  possent 
sine  magno  ipsius  dolore.  ld  accidit  demum 
tantocum  periculo,  utjam  lividus  esset  et  mori- 
bundus;  quando  materopem  S.  BosalieB  implora- 
vit  his  verbis :  Ah  !  S.  Rosalia,  sana  mihi  lnnic  fi- 
lium,  autipsum  acoipe  :  nam  talem  non  desidero. 
Jies  mira!  Mox  viscera  sine ope alicujus  naturar 
lem  situmtam  bene  repetierunt,  ut  deinceps  sem- 
per  manserit  sanus. 

356  Ex  prmeipuis  dioecesis  Monteregalensis 
oppidis  est  Corleoiii  ,  Cascino  Corleone,  in  map- 
pis  Corig-lion<'  dictum,  Oppidum  est  mediterra- 
neum  et  unius  fere  diei  itinere  Panormo  dissi- 
tum  ,  quod  gravi  pestilentia  laborare  coeperat 
mense  Decembri  auni  ni:ii,  w  poKi.unuiii,,!  va- 
ria  nequidquam  adhibucrat  remedia  tam  natu- 
ratia,  quam  divina  Sanctorum  opem  imptoran- 
do.  Demum  incoLv  prsedicti  oppidi,  exemplo  /'"■ 
normitanorum  excitati ,  die  xix  Martii  anni 
1625  S.  Ro.saliam  etegerunt  patronam,  eiqueec- 
clesiam  erigere  ;  ac  ejusdem  reiiquias  Panormi 
flagitare  decreverunt.  Verum,  postquam  audive- 
runt  reliquias  Panormi  obtenlas,  cum  ecciesia 

tam 


J.s. 


Reliqttin  Monte 

<  i  Soncfti  efe- 
ctajmtrono, 
detn  cessat 

ptslis  : 


alia  ibidoni 
fmpi  trata 
banofleia. 


Saneta  pofra- 

■>•■'■•  i '"/ 

leont ; 


rocroH 
J.S 


358  DE  S.  ROSALIA  VIRGINE. 

tam  cito  xdificari  non  posset,  saceltum  interim  in  deiaise  sunt,  utibidem  manerent  et  interimcole- 
loco  ecclesiJdeputato  mira  atacritate  erexeruntf  rentur  a  popuio,  donec  plena  salus  esset  obtenta 
ibique  imaginem  Sanctm  deposuerunL  Porro  dies     et  civitas  expurgata.  Hxc  mora  erat prohxxor, 

quia  post  sanatos  3egros  quadraginta  dies  purga- 
tioni  erant  deputati,  ita  ut  interim  non  modo 
instrui  posset  sjjlendidus  apparatus ,   sed  nova 


D 


nln  mitlier 
cumtt  ('/"•/' 
liahat  per  «/» 
parentait  S<u,- 
ctam  tanata  ; 


delttti,  i  o     bii 

.7.1  reliqttlii 


cettat  f> 
tia  : 


il*7«n . 


bique  imagi 

statutus  pro  iranslaf.ione  reliquiarum  erat  xvi 
Junii,  et  prsecedenti  die  deputati  Corleonenses 
Panormum  discesserant,  quando  nocte  diebus  in- 
terpositajam  se  benignam  Corteonensibus,  osten- 
dere  coepit  Rosalia. 

357  Factum  ex  Cascino  tradam  compendio. 
Decumbebat  illa  nocte  muttum  afflicta  Francisca 
Palumbo,  quiamaritus  ipsius peste infectus erat 

7  ac  detatus  ad  publicum  infectorum  valetudina- 
rium,  ipsaque  domi  segregata  cum  tribus  filia- 
bus,  quasjam  infectas  deprehenderat  Somnum 
prm  nimio  dolore  capere  non  potuerat,  quando 
tumen  vidit ,  aut  certe  se  videre  credidit  ,  ita 
ut  existimaret  jam  diem  esse.  Cum  tamen  ea- 
put  fatigatum  utcumque  recreare  veltet,  et  de- 
cumbere  pergeret ;  vocem  audit ,  seque  vocari 
credit.  Audiens  vero  esse  S.  Etosaliam,  a  qua  vo~ 
cdbatur,  <>rt<i  pro  maritoetpro  tribus  filiabus, 
(><■  demum  pro  se.  ut  capitis  dolore  liberaretur. 
Rosalia  autem  omnes  sanandos,  ac  urbem  quo- 
que  malo  liberandam  in  adventu  reliquiarum 

I;  suarum  promittit;  /jisanujue  Franciscam  visa  est 
!>■>'  aitingere.  Demum  simidac  visio,  quse  ipsi  vi- 
debatur  diu.  durasse,  evanuerat ;  lecto  exsilit,  et, 
cum  jam  dies  esset,  totam  visionem  vicinis  enar- 
rat  :  ad  fllias  quoque  suas  accedit,  ac  omnes  re- 
perit  sanas,  sic  tamen,  ut  in  locis  corporum, 
ubi  infectm  fuerant,  relicta  essent  vestigia.  Ea 
de  causa  uafit  niiniaiaai,  iju.v  sex  solum  men- 
sium  habebat  setatem,  ei  Nuntia  fuerat  appel- 
tata,  !:<.:, !i:i,m  uoutinaeii.  Mariti  eliam  et  to- 
tiits  civitatis  sanitas  postmodum  est  secuta,  ut 
dicetur, 

858  Jam  wro  prsedicto  dicxxi  Junii  legatis 
Corleonensibus  reliquim  Panormi  traditse  sunt 
cum  litteris  fidem  earum  attestaniibus,  adjuncta- 
que  et  alia  partioula  ejusdem  Sanctsea  /'.  Vin- 
centio  Oaletti  Societatis  Jesu,  qui  eamantea  ac- 
coperat.  Legati  ■■  magistratu  Corleonensi  erant 
Franciscus  di  Plata  et  Octavius  Ferzano  t  reii- 
quias  vero  portabat  Marcus  Rizzi ,  vices  ge- 
reas  archipresbyteri  Corleonensis,  Cseremonias 
tam  Panormi  quam  in  itinere  servatas,  qumma- 
gnificse  erant,  refert  Cascinus.  Beneficia  vero  a 
Corleonensibusimpetratahuc  breviter  transfi 
Quando  retiquise  oppido  inferebanturt  quinqua 
gtntaorant  in  valetudinariopestilentiosorum,qui 
adeo  erant  infecti,  ut  mortem  magis  quam  sa- 
nitatem  exspectarent,  i  erumtamen  cum  reliqum 
ferrentur  p<  i  loca  vicinat  exho\  tantibus  Capu 
oinist  qui  itlis  assistebant,  se  transtuterunt,  quo 
quique  poterant  modo  ,  ad  locum,  unde  trans- 
euntes  \>idere  poterant  reliquias,  ibique  ad  ea 
rum  conspectum  alta  voce  mist  am  imjdo- 

''"'■''" '  lectoi  suos 

redierunt  }>edit<-s.  et  tam  for 

nalum  i  omnes  qu  ,  ciconva- 

/ueruut  ,    <■(    p 

maritus  Franciscss  Palumbo,  ut  huic  ar\ 
diaxrai  S,   Ro  alia,  in  somnio  autvisione  supra 
relata, 

8  ifl  Reliqum  autem  eo  die  esotra  civitatem  de- 
posit.r  sunt  tu  eee/esia  uobilis  monastcrii  $,  Ma- 
rmMagdalenss  virginum,  ibique  per  octidt 

s 
coiuursu  honoram  Postea  vero,  quia  absolutus 
necdum  erai  apparatus,  qui  pro  solemnitate  pa- 
rabatur,  et  quia,  non  amplius  $e  ditatante  pt 
S       ,r  favorjam  percipiebatur ;  ad  Capucinos 


eiiam  SancUe  ecclesia  perficeretar,  ut  msinuat 
Cascinus,  asserens  mutta  oblata  esse  SancLv  mu- 
nera  in  nova  ecclesia.  Itaque  die  xxx  Augusti, 
ubi  constabat  deplena  tiberatione  et  purgatione 
totius  civitatis,  hymnus  Te  Deum  fuit  decantatus, 
et  die  2  Septembris  publicata  est  solemnis  festi- 
vitas  pro  die  sequenti  m  Septembris,  post  quam 
et  alide  quasdam  festivitates  magnifico  apparatu 
celebratse  sunt,  ut  fusius  narrat  Cascinus  ,-  tonge 
vero  plura  oblata  sunt  dona  votivapro  gratiis  a 
particularibus  personis  obtentis,  quas  innume- 
ras  fuisse  ait,  referens  e  multis  aliquot,  quas  huc 
transfero. 

:3fiO  Petrus  Nicolosi  ,  riginti  annorum  juve-  plurimaatia 
nis  ,  corpore  erat  tam  debili  et  dissoluto  ,  ut  hv"eficia 
ad  omnia  fere  esset  inutilis.  Verum,  quando  re- 
liquicC  S.  Kosaliae  transibant,  a  suis  adjanuam 
fuit  positus ;  invocataque  ibidem  Sancta,  mox 
corporis  sanitale  et  vigore  donatus  est.  Andreas  g 
di  Giovanni  et  Qatharina  di  Nino  gutturis  malo 
liberati  suni.  Helena  Perriconeet  Margarita  Pa- 
tella  visum,  quem  omnino  aut  fere  omnino  anii- 
serant,  receperunt.  Tres  mulieres  parhts  malo  li- 
beratse  sunt,  nimirum  Margarita  Catalanotto  et 
Vincentia  Nasetto,  quse  solebant  semper  abortum 
pati ,  et  Catharina  Mangiardo  pariendi  impo- 
tentia.  Tres  e  gravi  lapsus  mato  convaluerunt, 
videlicet  soror  Perla  Bracco ,  quse  prse  nimia 
corporis  gravitate  e  lapsu  perictitabatur  ;  Joan- 
nes  Antonius  Catalanotto  puer ,  cui  brackium 
erat  confractum  ;  et  Matthseus  Rombardo,  puer 
item  sexennis  fere  aut  septennis,  qui  femur  ha- 
bebat  ruptum.  Eindcntius  fuit  pericutum  Fran- 
cisco  lo  Cascio,  qui  pro  ecclesia  S.  Rosalise  con- 
structa  saxum  gerebat  ponderis  justo  majoris,  at- 
que  ea  occasione  sic  labebatur,  ut  vultus  ipsius 
esset  medius  inter  saxum  istud  dilabens  et  aliud. 
Accurrentes  caput  ejus  comminutum  credebani 
hominemque  mortuum .-  at  eumdem  repererunt 
sine  uiio  mali  vestigio,  et  inteliexerunt  S.  Rosa- 
liam  ab  eo  fuisse  invocatam.  Pneterea  tres  pue-  ., 
ri  e  gravissima  percussione,  quee  mortem  illatu- 
ra  videbatur,  Sanctse  patrocinio  convatuerunt. 
Primus  est  Vincentius  Romano  septennis,  tam 
gravi  pondere  percussus,  ut  mortui  instar  la- 
beretur.  Duo  atii  Antonius  et  Dominicus  Li- 
cata  ,  prior  novennis  ,  alter  anniculus  ,  molse 
ictu  ambo  contriti ,  et  pro  mortuis  habiti.  in- 
vocatione  et  oleo  S.  Rosali;e  subito  sani  fuerunt  et 
incotumes. 

361  Adjimgit  multos  ,  variis  infirmitatibus 
morti  vicinos  fuisse  sanatos  votis  S.  Ro^aliai  nun- 
cupatis.  Tales  sunt  Paulus  Butera ,  Philippus 
Mangano,  et  duo  infantes  biennes  circiter  aut 
ines,  nimirum  Josepkus  Bosso  et  Isidora  Mi- 
stretta.  Vincentius  Montalbono  a  medicis  pro 
moribundo  habebaturt  atque  ut  tatem  sequenti 
die  eum  retinquere  volebant.  Verum  ille  S.  Ro- 
saliee  ojtem  imploravity  et  sequenti  die  tamquam 
sanusrevera  a  medids  fuit  derelictus.  Demum 
muUt,  qut  in  variis  corporis  partibus  jam  peste 
vnfecti  erauf,  inferquos  tredecim  infantes,  con- 
valuerunt.  Hxc  de  Corleone  Casci?ius  ,  benefi- 
cia  S.  Ros^liiB  ob  multitudinem  mira  brevitate 
recensens  ;  observans  tamen  in  fine,  Sanctat,>  <■,- 
ga  infantilemxtatem  prsecipuese  benignam  prse- 

buisse. 


in  eadem  cv 
tute  impclrata* 


Reliqui»  Ce- 
phaletlemdela 

tx  : 


B 

</rw  ctvitas  a 
pette  mamit 
libera : 


reliquix  item 
Hlitii  et  Scla 
fani 


DIE  QUAItTA  SEPTEMBRIS. 

buisse.  Nunc  cum  eodem  ad  dioecesim  Cephaledi- 
tanam  progredimur. 

362  Cephaledis,  vulgo  Cefalu,  urbs  est  mariti- 
ma,  nonnihil  procurrens  in  mare  Tyrrhenum,  et 
episcopalis  sub  archiepiscopo  Messanensi.  Culta 
jam  fuerat  S.  Rosalia  in  hac  dioecesi  ante  inven- 
tionem  corporis.  At,  corpore  invento,  vulgatoque 
Sanctse  patrocinio  contra  pestem,  Cephaleditani 
primum  sibi  procurarunt  terram  e  Sanctm  spe- 
lunca  acceptam,  tamquam  amuletum  contra  pe- 
stilentiam.  Deinde  vero  conati  sunt  Panormi  ali- 
quid  reliquiarum  impetrare,  idque  haud  difjl- 
culter  obtinuerunt.  Ubi  vero  intellexerant  rcli- 
quias  sibi  concedendas,  honorificam  legationem 
via  marina  miserunt  Panormum,  ubi  die  xxvi 
Maii  anni  1625  extra  urbem  desideratas  reiiquias 
accepit  D.  Joannes  Sanfilippo,  vicarius  generalis 
episcopi  Cephaieditani,  qui  easdem  navi  super 
erectum  altare  impositas  perduxit  Cephaledem. 
Exceptm  vero  hic  fuerunt  magno  omnium  gau- 
dio  multisque  cmremoniis,  et  a  supplicantium 
agmine  circumlatm  per  urbem,  ipso  assistente 
episcopo.  DepositcV  primum  sunt  in  loco  ad  id 
eleganter  parato  in  sacelto  sanctissimi  Crucifiri, 
donec  paratum  esset proprium  Sanctm  sacelhtm, 
quod  cvdiftcabatur. 

303  Deindevero  illatm  sunt  sacello  proprio ,  ibi- 
que  mirapopuli  devotione,  donisque  votivis  hono- 
ratee.Mansit  heec  urbs  intactaapeste,  idque  S.  Ro- 
salias  patrocinio  a  civibus  attributum  fuisse  esta- 
tur  Cascinus.  Hinc,  inquit,  popuius  se  g-ratissimum 
et  devotissimum  exhibuit,  nou  aliud  nomen  in  ore 
habens  quam  S.  Rosaliae,  invocans  illam  magna  re- 
verentia  in  omni  necessitate.  Sancta  vero  votis  eo- 
rum  non  defuit,  quamvistot  gratiarum  notitia  mihi 
hactenus  communicata  non  sit,  nisi  unius  sanationis 
subita-,  a  malo  calculi,  quse  facta  est  oleo  lam- 
padis.  Festivitas  Sanctm  celebrata  est  iv  Sep- 
tembris,  decretumque  ut  id  fieret  singulis  an- 
nis. 

364  In  Diozcesi  Cephaleditana  est  Politium  op- 
pidum  non  ignobile  et  mediterraneum  ,  vulgo 
Polizzi  dictum.  Tres  particutas  reliquiarum  S. 
Rosaliai  ad  eam  civitatem  anno  1625  portatas 
asserit  Cascinus,  dieens  duas  priores  advenisse 
mense  Junio  :  unam  ex  iis  depositam  esse  in  ec- 
elesia  Fratrum  Minorum  de  Observayiiia ;  alte- 
ram  in  monasterio  monialium  S.  Benedicti,  quod 
vocatur  Abbatia  nova  :  tertiam  vero  particutam 
:  advenisse  mense  Augusto,  et  depositam  esse  in 
principc  civitatis  ecctesia.  Festivitatem  quoque 
SancUv  magna  populi  pietate  eodem  anno  cele- 
brari  coeptam  die  iv  Septembris,  idque  e(C  decreto 
facto  continuandum  quotannis.  Sctafanus  in  ea- 
dem  dicecesi  patrocinium  S.  Rosalias  promereri 
studuit :  nam  anno  1625  primum  elegantem  San- 
cLv  imaginem  sibi  pingendamcurarunt,  et  coram 
ea,  super  altare  posita,  tampadem  perpetuo  ar- 
dere  votuerunt.  Mcnse  vero  Decembri  rdiquias 
impctrarunt,  easque  honorifice  exceperuni,  con* 
currentibus  ad  solemnem  suppticationem  etiam 
vicinorum  locorum  incolis .  Plura  de  hisce  non 
tradit  Cascinus,  quocum  dioecesim  Mazarensem 
invisemus. 


359 


§  XXXV.  Cultus,  reliquiae,  et  bene- 
ficia  Sanctse  in  dioecesi  Maza- 
rensi. 

Hactenus  cum  Cascino  peidustravimus  dicece- 
ses  SiciticV  in  ora  Boreali  sitas :  nunc  vero 


•UCTOII 

J   S 


He/ii/uijr  iran 
iltUU  Drrpa- 
mim, 


E 


llbi  oftfl  »ubia- 

h,  pottilontia, 


pergimus  ad  partem  Australem,  ubi  Mazaraest, 
urbs  episcopalis  sub  archiepiscopo  Panormitano. 
Non  tamen  ab  ipsa  Mazara  exordiemur,  sed  pro 
tempore  acceptarum  ab  ipsis  reliquiarum  varias 
iliius  dioecesis  civitates  adibimus  ,  ducem  se- 
qucntes  Cascinum.  Primum  hoc  ordine  est  Dre- 
panum,  incotis  Trapani,  urbs  maritima  in  ora 
Occidentali  et  emporium  celebre.  Drepanumau- 
tem,  teste  Cascino,  ante  Panormum  peste  tabo- 
rare  ccepit,  et  primum  exomnibus  Sicilim  urbi- 
bus  infectum  est.  Primum  quoque  hoc  mato  lihe- 
ratum  scribit  patrocinio  S.  Alberti,  anliqui  urbis 
patroni,  sed  ad  tempus  dumtaxat,  ita  a/  pestis 
deinde  iterum  recrudesceret.  Ftagitarunt  igitur 
Drepanenses  S.  Rosalia'  reliquias,  easque  conse- 
cidi  sunt.  Attamen  ne  pestilenlim  periculum  au- 
geretur,  si  multos  ad  eas  transferendas  ablega- 
rent  Panormitm,  curarunt  reliquias  Drepanum 
cum  iitteris  authenlicis  defercndu.s  siue  solcnmi- 
tate  ;  at  non  ignorante  populo,  cujus  iu  earum 
adventu  ingens  erat  concursus  Drepani.  Trna- 
siatio  ilta  facta  cst  l  Maii  anni  L6SJ5  :  ac  deinde 
festivitas  translationis  summa  sotemnitate  est  ce- 
lebrata  die  Dominica  xi  ejusdem  mensis,  reli 
quueque  per  oetiduumvenerationi  fidelium  esopo- 
sitw  in  ecclesia  S.  Rocchi,  ibique  donis  votivis  m i 
raque  popuii  devoiione  honoraLv. 

366  Porro  beneficam  fuisse  S.  Rosaliam,  evi- 
dentiaque  fuisse  ipsius  beneficia,  testatur  Casci- 
nus.  Nam  primo  asserit,  nullam  domum  a  tem- 
pore  acceptarum  7'eliquiarum  recenti  pestileulia 
fuisse  infectant :  secundo,  nullam  personam  in  do- 
mibus  infectis  peslitenliani  ab  eo  tempore  coa/i-a- 
xisse ,  uua  forsan  exnepta ,  inquit.  Tertio  gra- 
tiatu  integrm  domui  in  transilu  reiiquiarum  pr-v- 
stilam  hoc  fere  enarrat  modo.  Aiexander  Spec- 
c/ti  ,  Romanus  patria  ,  habitabat  Drepani ;  et 
in  domo  ejus  jam  quinque  personw  pesiitentia 
occubuerant.  DitcV  aticv  eodem  taborabatU  ntaio, 
et  fiiiola  ipsius  morti  erat  vicina.  Ipse  autem  et 
uxor  ipsius,  se  maie  etiam  habentes,  cum  reli*  \? 
qitis  do/nasticis  ad  aspectum  reliquiarum  se  kumi 
prosternuut ,  et  misericordiam  implorant.  M<>\ 
domus  illa  conflpersta  1'uit  aqua  sacra  a  presby- 
tero ,  et  rcliqiiuc  per  viam  Buam  procedente  , 
illara  vore  reliquerunt  expurjjatam  :  nam  sanata 
est  filiola,  aliique  fflffroti :  neo  ullum  deinde  il»i  fuit 
malum,  sioul  nec  ln  civitate,  jam  omnino  pur 
^ata  solo  reliquiarum  oircuitu,  Qua  de  causa  , 
cessantibus  morbis,  adhibitisque  cautelis  solitis 
quadraginta  dierum,  in  gratiarum  actionem  de- 
cantatus  est  hymnus  Ta  Dbuw  die  xxvj  Julii  ; 
et  prsedictus  Alexander  Specchi  elegantem  lam 
padem  ex  argento  donurn  misii  s.  Eosalisfi.  Al> 
alas  quoque  ecctesiis  Drepanensibits  accepias 
deinde  esse  nonnullas  H.  Rosali»  reliquias,  adjun 
git  auctor. 

867    Inter    Drepanum   et   Mazaram   sita  est  n,i„,„ 

Marsaia,   civitas    Uau    maritimu  ,    uhi    hahert  "«(•'    «*« 

reliquias  3.  Bosalise  in  ecctesia  Societatis  Jesu,  '^'"^''l''''" 
S.  Stephano  dicata  testatur  Cascinus,  tale  refe    ,„„,,. 
rens  beneficium.  Frater  Qabriel  Panormitanus 
ex  Ordine  S.  Francisci  de  Pauia,  ruptam  habebat 


Woi 


360 


DE  S.  ROSALIA  VIRGINE. 


iUCTOBE 
J.S. 


venam  pulmonis,  eaque  de  causa  per  octo  dies     ipsa  eodem  malo  labomret,  ferventer  invocavit 

S.   Rosaliam  ,    eamque  visa  est  noctu  videre  xn 


reliqui  ■  ad 
mqntotn  S. 
Juliam  (Ulata 


r. 


ubl  iiiuiii 
prfui  tomati, 
ii,-  dotndt  to 
/11  »i  oppidwi\ 
poitt  uti,  ,,< 

!  II  iii. 


continuos  tantam  vomebat  sanguinis  copiam,  ut 
non  amplius  ageretur  de  humanis  remediis,  sed 
de  cxtrema  Unctione.  Verum  unum  e  Patribus 
Societatis  rogavit,  ut  reliquias  S.  Rosaliae  ad  so- 
lamensuumafferret.  Itleveroprsedictas  reliquias 
aqucV  imposuit,  eamque  segroto  bibendam  dedit. 
Moas  desiit  sanguinis  vomitus ;  et  sanatus  est  se- 
ger,  fatentibus  medicis  opus  esse  natura  supe- 
rius.  Die  vi  Octobris  anni  1026  Marsalam  ap- 
pulit  navis  Melitensis,  qurn  korribili  tempestate 
fuerat  jactata.  Nautse  aliique  deinde  narra- 
runt  Josepkum  Giunta ,  patria  Messanensem , 
et  unum  e  duobus  Fratribus  Societatis  Jesut  qui 
in  navi  fuerant,  habuisse  quidpiam  reliquiarum 
s.  Rosaliffl,  idque,  cum  tempestas  sseviret  sine 
iniermissione  ,  mari  immisisse  :  et  confestim 
mare  ita  fuisse  placatum,  ut  ad  terram  pertin- 
gere  possent. 

86  Bryxt  oppidum  Drepano  vicinum,  alias 
Mons  S.  Juliani  dictum,  per  annum  integrum  a 
pesle  in  Sieilia  regnanle  fuerat  immune,  quando 
mense  Junio  anni  1625  etiam  fuit  infectum,  non 
credentibus  tamen  incolis  malum  csse  pestilen- 
Usb,  '/">>  multi  occumbebant,  Ad  hoc  oppidum  via 
marina  portatse  sunt  reliquise  S.  Rosaliae  pro  ec- 
clesia  Fratrum  Prsedicatorum,  recepLvque  sunt 
pia  supplicatione,  non  magno  tamen  cum  appa- 
ratu,et  in  memorata  ecclesia  depositse.Mox eodem 
<//>■  occun  ere  cceperunt,  qui  malo  infecti  erantet 
calcti"  ■  latuerant,  tamque  manifesla prsc se  fere- 
h  '  pestii  indicia,  ut  de  malo  non  amplius  dubi- 
taretur,  <■/  domus  suspectse  declararentur  sexa- 

ginta,  et  paucis  diebifs  nsque  ad  trecenhts  ;  ac 
trecenti  intra  dies  viginti  morerentur.  Defecto 
sic  i.ki/o,  cum  postea  <■/  alise  reliquise  adferren- 
tur  pro  ecclesia  monasterii  Salvatoris,  ct  alise 
proecclesia  S.  Petri,  in  quasacellum  Sanctse de- 
dicatum  est,  longe  majori  affectu  fuerunt  exeep' 
/:r.  kliam  insuper  particulam  co  delatam  insi- 
nuat,  <>/  non  indicat,  ubi  fuerit  deposita.  Quod 
verospectat  ad  depulsionem  pestilentise,  multas 
gratias  particularibus  prsestitas  a/prmat  ante 
gratiam  i>iiu-ers<ii<-)n. 

369  Paula  di  Pomo  sanata  est,  bibita  aqua,  cui 
impositse  fuerant  reliquia.  Pulvis  lapidis  sepul- 
cralis  saluti  fuit  filio  Antonii  Selvaggio.  Alii 
utrumque  adhibuerunt,  uti  tres  sorores  et  frater 
unus  Antonise  voitagio,  quse  etiam  votapro  ipsis 
s.  Rosaliffl  nuncupavit  .■  hujus  materac  soror  una 
fam  antepeste  erant  mortuse  Initio  mensis  Julii 
duo  sacerdotes  sanati  sunt.  Eorum  primus  gra- 
na  laborans  peste  vpvit  thecam  argenteam, 
rui  reliquim  Sanctm  imponerentur,  Alter  Leo- 
nardus  Theodoro,  cum  duobus  domesticis  infe- 
ctus,  rrfi<i)(i,ts  Sanctse  >•  monasterio  S.  Petrisu- 
pra  limen  domus  suas ponendas  curavit ;  <■/.  desi- 
deratam  sanitatem  cum  suis  obtinuit,  Catharina 
ct  Vincmtia  Voltagio,  mdteret  filia,  peste  erant 
infect&ySedfilia  g  avius,  oculis  clausis  laborans, 
Cum  hsec  se  mente  co  laret  S.  ftosalise  et 

aliquxd  ei  munusculi  ojferre  vellet,  nihil  oc 
rebat  nisi  annulus  digiti.  Bunc  vicino  suo  tra- 
didit  offbrendum,  eumque  rogavit,  ut  aquam  cut 
,  )sitafuerant  reliqum,afferret.  Allatambibit 
cum  matre,  et  ambsesanatse  sunt:  reliqui  vero 
domestici  a  malo  fUere  intacH.  Circa  finemeju- 
mensis  Angela  Lombardo,  laboraus  peste 
cum  tribusfiliis,solainvocaHone,  el  wtoSanctse 
nuncupato,  cum  iisdem  subito  sanata  est.  Antonia 
Pirrone,  in  cujus  brachiis  Antonius  maritus, 
profcssionc  medicus,  peste  erat  mortuus,  cum 


somno  ;  mane  vero  sesanam  reperit.  Rosalia  Pi- 
raino  peste  laborans  et  gravida,  cum  ad  partus 
labores  pervenisset  sine  obstetrice,  opem  implo- 
ravit  S.  Rosalise,  prolemque  feliciter  enixa  est ; 
atque  hsec  et  illa  vixerunt  a  peste  libetw.  Conclu- 
dit  Cascinus  dicendo,  se  multa  alia  referreposse 
beneficia  eidem  oppido  concessa,  sed  ea  ob  simi- 
litudinem  omittere  tanto  libentius,  quanto  certius 
ex  omnium  confessione  constat,  totum  demum 
oppidum  peste  fuisse  liberatum. 

370  Jpsa,  civitas  episcopalis  Mazara,  a  qua  una 
e  tribus  Sicilite  partibus  Vallis  Mazarse  nomina- 
tur,  S.  Rosaliam  elegit  patronam,  et  ejusdem  reli- 
quias  impetravit  Panormi,  ut  Sanctte  festivitas 
quotannis  celebraretur  ritu  solemni.  Non  refert 
Cascinus,  quo  anno  facta  sit  ista  translatio  ;  sed 
testatur  reliquias  fuise  obtentas  per  Marcum  la 
Cava  Mazarensem  episcopum,  qui,  teste  Pirro 
tom.  2  pag.  528,  defunctus  est  anno  1626,  die  iv 
Augusti,  ila  ut  translatio  certo  facta  non  sit  post 
iUudtempus.  Solemnitas  autem  translationis  fuit 
splendidissimo  apparatu,  et  priestanii  Mazaren- 
sium  pietate,  maxime  insignis,  ut  fuse  narravit 
Cascinus,  qui  videri  poterit :  nam  mihi  ad  alia 
dioecesis  oppida  progrediendum  est. 

371  Non  tonge  Mazara  distat  Castellum  Votera- 
num,  Sicidi CastQ\  Vetrano,  quod pestilentm  cala- 
mitatcs  expertum  est  iniegro  anno,  ac  simul  cum 
Drepano  et  Panormo  correptum  fuit  prsedicto 
malo,  teste  Cascino.Hoc  oppidum.  audita  inven- 
tione  corporis  S  Rosalia?,  ejusque  potcnti  contra 
pestem patrocinio ,primitm  ipshisimagincm  cura- 
vit pingendam ,  eamque  cum  imagineS.  Rocchi  et 
Virginis  Immaculatse  in  eodem  altari  hitnc  in 
finem  erccto  collocarit.  Deinde  reliquias  S.  Rosn- 
line  'filigente  partivit,  et  obtinuit  perticulas  duas 
cruris  et  brachii,  quibits  ct  tertia  accessit,  per 
Fr.  Hippolytum  Panormitanum,  Ordinis  Mini- 
morum,  studiose  obienta .  Hse  reliquise  extra  ur- 
bem  Panormitanam  traditse  sunt  delegatis  op- 
pidi  prsedicti  bene  multis  die  xin  Junii  anni 
1625,  portatxque  honorifice  versus  Castellum  Ve- 
teranum,  ubi  maxima  solemnitate  sunt  excepLv 
die  Dominico  xxn  Junii,  delatseque  primitm  ad 
ecclesiam  S.  Francisci  de  Paula,  ubi  una  ex  tri- 
bus  particulis  est  deposita ;  ubi  etiam  deinde  sa- 
cellum  Sancttc  fitit  exstructum.  AlicV  vero  parti- 
culse  adprincipem  ecclesiam  sunt  translaLv ,  ubi- 
que  rererenter  deposit,v. 

372  Eodem  die  sacrne  reiiquise  transierunt  an- 
tedomum  de pestiientia  suspectam,  ubiomnesin 
gonua  provoluti  misericordiam  Sanctev  implora- 
bant.  Porro  testatur  Cascinus ,  medicorumque 
duorum  testimonio  suum  confirmat,  non  modo 
huic  domui  suspecLv,  sed  publico  etiam  infecto- 
rum  valetudinario  tantam  gratiam  privstitam 
ut  omnes  infirmi  convaiuerint,  ac  intra  mensem 

>  et  medium  nultos  superfuisse  infirmos  in 
hcis  prtvdictis.  Unus  e  medicis  erat  Vincentius 
di  Ma-g-io  ,  qui  ,  inquit ,  clare  testatur  libera- 
ttonem  valetudinarii  infectorum  et  domns  suspe- 
otfiB  ,  seque  ipsum  sensisse  se  malo  fuisse  corre- 
Ptum,  atque  nqiia  S.  Rosali*  subito  fuisse  sana- 
tum.  AUer  erat  Pranciscus  Mirabella  ,  qui  te- 
shmomum  scripto  dedit,  sed  prolixius,  ideoque 
compendw  referendum.  Testaturprimo,  morbum 
credetissimum,  qui  per  annum  duraverat,  su- 
bito  benigmorem  factum  ad  invocationem  S.  Ro- 
soliae,  ab  eaque  exputsum.  Secundo  asserit,  se 
certam  tihus  rei  habere  notitiam,  cum  ultra  cen- 

tum 


HeUr/uhr  pnr- 
uux  Maza- 
ram,  ubi  San- 
cta  cst  patro- 
no; 


itcmCaslcllum 
Vetcranum 
translut  , 


ubi  fiestis  cr- 
sthicta. 


DIE  QUAKT. 

A   tum  {cgrotos  visitasset,  quos  ex  indiciis  judicabat 
morituros :  at  sanos  vidisse,   invocata  S.   Rosa- 
lia ,  neque  id  contigisse  secundum  naturse  ordi- 
nem.  Tertio  de  propria  domo  sua  testatur,  mor- 
tuum  jam  ibi  fuisse  famulum  unum ,  elanguisse 
uxorem  suam  et  nutricem  fdii,  qui  defectu  lactis 
tantum  non  moriebatur  .-  sed  omnes  subito  conva- 
iuisse  tactu  lapidis  scpulcjwlis  S.  Rosalise.  Quar- 
to  affirmabat,  sibi  constarc  ,  a  multis  celatas  esse 
gratias  obtenlas,  ne  cogcrentur  fateri  se  antea 
malum  suum  occultasse. 
muitnaparti-       373  Prseter  Iioc  unicersale  beneficium ,  par- 
cuiaribus         ticidaria  non  pauca  narrat  Cascinus,  eaque  hue 
breviter  transferam.  Antonella  Palagonia  peste 
laborare  ccepit  pridie  ittationis  reliquiarum  :  se- 
quenti  die  suprema  Sacramenta  suscepit ,  et  de- 
inde  nonnihil  aquse  sacratie  cum  lapide  septdcra- 
li  S.  Rosalise  eidem  est  datum.   Tertia  die,  cum 
transferenda  erat  ad  catctudinarium  infectorum, 
inventa  est  quasi  mortua  ,  et  pro  mortua  extra 
domum  kumi  dcposita,  ut  ante  sepuituram  ipsius 
lectus  infectus  domo  efferretur.  Redierunt  deinde 
ad  defunctam  ,  ut  credebant ;  sed  non  modo  vi- 
**  vam  invenerunt,  sed  etiam  sine  peste,  et  omni- 
no  sanam.    Attonitis  tam   subita  mutatione ,  et 
causam  sciscitantibus  ipsa  respondit  ,  se  eo  mo- 
mentosensisse  quasipersonamaiiquam  sibiappro- 
pinquantem ,  qute,   tacto  capite ,    sibi  dixerat : 
Surg-e ,  Antonella  :  gTatiam  impetrasti.  Res  hsec 
sane  mirabilis.  At  non  minus  mirandum,  quod 
sequitur.  lpsodieingressusreliquiarum  Josephus 
Alexandri,  redux  a  supplicatione  uxorem  suam 
invenit  flentem,  quia  defuncta  erat  paido)  ante 
filiola  ipsorum,  non  nisi  sex  menses  nata.  Rosa- 
lia  in  baptismo  fuerat  nominata,  ideoque  mors 
iila  parentibus  S.  Rosalise  amantibus  durioracci- 
debat.  Jam  frigida  erat  infans,  et  fasciis  suis 
exuta.   Cum  tamen  recordaretur  genitor ,  exi- 
guam  sibi  esse  reliquiarum  S.  Rosalia?  particu- 
lam ;  illam  qiwesivit,  eaque  frontem  infantis  et 
guttur  tangit  crucem  formando  ,  cum  vox ,  ca- 
ioret  rnotus  recertitur.  Sanatam  quoque  fuisse 
infantem  non  enuntiat  Cascinus ,  sed  clare  insi- 
nuat;  asserit  enini  ,  annulum  aurcum  amatre 
infantis  S.  Rosalise  missum  fuisse  in  gratiarum 
actionem, 
C      371  Dcvmones  eodem  die  in   energumenis   ti- 
obtmta  bencfi-  muisse  SanctcV  retiquias,  testatur  Cascinus  :  ac 
cia.  Franciscam  Accardo  ,   quse  tribus  annis  fuerat 

obsessa,  deinde  cruciatu  illo  iibcratam  in  ecclesia 
S.  Francisci  de  Paula.  lpso  etiam  ingressus  die 
melius  habere  ccepit  Philippa  Catalano,  qitee  per 
annum  a  demone  vexata  fuerat ;  et  sequenti  die 
prorsus  iiberata  cst.  Gabriel  Bassi  diu  laboraye- 
rat  febri  quartana  ;  uxorvero  ipsiusJoannnjam 
biennio  chiragra  erat  vexata.  Htec  cum  gravida 
esset,  vovit ,  se  nomen  Rosalite  daturam,  sipueita 
nasceretur  .-  atque  hoc  voto  ambo  eodem  illo  die 
sunt  sanati.  Atiquot  mensibus  citius ,  nimirum 
mense  Februario  ,  idem  plane  votum  nuncupa- 
vit  Angeia  Pisciotta  ,  peste  cum  marito  suo  in- 
fecta  :  atque  ambo  intra  eumdem  mensern  con- 
valuerunt.  Die  xv  Martii  a  pestiientia  sanati  sunt 
Franciscus  et  Maria  Cafatlari,  fraier  et  soror  , 
post  VOtum  ab  ipsorum  patrc  nuncupatum.  Iliscc 
bencficium  alterius  generis  subdit  Cascinus,  ni- 
mirum  Raphaetx  Dionigi ,  virgini  tertiarix  Or- 
dinis  S.  Dominici,  quie  in  pubiico  infectorum 
valetudinario  decumbebat,  sed  prse  nimia  vere- 
cundia  medicam  manum  nolebat  pati,  nec  cilicium 
deponebat,  quo  erat  induta  ,  mandatum  esse  ab 
apparenteS.  Rosalia,  ut  medicis  obediret ;  mor- 


V  SKPTEMBIUS. 


3G1 


snbtuta. 


temque  eidem  a  Sancta  pnedictam.  Hactenus  de  AtCT0,te 
gestis  Castetli  Veterani,  ubi  reliquias  Sanctm  et-  J  S' 
iam  habcri  apud  RR.  pp.  Prxdicaiores  ,  adjun- 

git  in  fine  Cascinus. 
375  S;ilem  <nd   Salemis,  Siculis  Saiemi    oppi-  "'''"?l"J'  ^' 

dum"  esis  m#to*rr*neumt  habet sa-  !!^sT0«/.> 

ccllum  S.  Rosnli;e  dicatum  in  ecclesiaS.  Marix  "0bLta;°' 
deJesu,  Sanctamque  eamdem  elegit  Patronam, 
ac  solemni  ritu  festimtatem  quotannis  celebrat. 
Retiquix  quoque  in   eadem  ea  '  vanlur  .- 

alise  oero  ibidem  habentur  in  ecclesia  Societatis 
JesUt  S.  Ignatio  sacra.  Hisce  Cascinus  subdit 
beneficium,  quodcuidam  ex  oppido  Carinensi  in 
eadem  dioscesi  prsestitum  fuit,  Josephus  L>> . 
grovi  vulnere  laborabat  in  gutture;  maiun  , 
credebatur  immedicabile.  Venit  is  Panormum, 
matoque  suo  adhibuit  oleum  e  lampade  S.  liosa- 
li»,  ntquealiquid  illius  olei  secum  tulit  in  tage- 
nula.  Verum  medici  varia  quoque  ipsiremedia 
dederunt ,  et  secum  item  tulit  tagenulam  db  ii$ 
pnvparatam.  Cum  autem  domui propinquus  es- 
set,  in  descensu  cecidit,  rupitque  cadendo  lage- 
nulam  medicam.  Credidit  igitur  uolle  S.  Hosa- 
liam,  ut  oico  suo  alia  adjungerentur  medicami-  E 
na,  prsesertim  quia  moccsesensif  sine  dolore,  ita 
ut  manducare  possct  et  bibere,  Tta  soto  illo  oieo 
sanatus  est. 

376  Aicamus  in  eadem  dicscesi  S.  RosaliCB  Alcami  reli 
sensit patrocinium.  IIoc  oppidum ,  u ti sequali  fe*  '/""■<"■  vegti* 
redistantia  intcr  Panormum  et  Drepanum  est 
medium,  itautriusque  urbis  pestilentiam  com- 
muncm  habuit ,  et  ad  eamdem  confugii  Patro~ 
nam.  IIujus  reliquias  pcr  detegatos  Panormi  ob- 
iinuit  die  iv  Junii  anni  1025,  easque  magnifi' 
coappa>'atu  suscepit,  ac  rfcpasuit  in  ccclcsia.  Fra- 
irum  Minorum  de  Observantia.  Moa>  ibi  coram 
reliquiis  cceptss  sunt  preces  quadraginta  hora^ 
rum,  nec  sine  fructu  :  nam  statim  diminuicOB- 
pit  pestilent/a  ,  atque  uno  mense  prorsus  extin* 
cta  est.  Ilac  de  causa  titnc  iterata  est  solemnis 
suppticalio  ,  cantatusque  hymnus  Tn  Dbi  w  in 
gratiarum  actionem.  Postea  vero  inprsedicta  Mi 
norum  ecclesia  extructum  est  sacellum  s.  Rosaliffl 
sacrum,  variaque  in  eodcm  oppiila  crcctn  allu- 
ria  cuni  /ti/afjinc  ejnsdem  Sancf/c. 


$  XXXVI.  Cultus,  reliquiaeet  roi-  * 
racula    in    dioecesi   Agrigenlina. 


A(jrigentum,  incolis  Girgentl ,  urbs  Siciliss  fieiifjuta Btvo- 
est  cpiscopalis sub ar< >.hiepi scopo  Panormita-  namdatatst 
no,  sitaque  in  ora  Austraii  insulm.  Antiquissi- 
mus  est  Sanctse  cultus  ia  hac  dioecesi ,  in  qua  est 
spelunca  Quisquinensis ,  primum  sancLv  Ana- 
choretidis  habitacutum ,  uti  et  Bivonn  ,  aliis 
Bisbona  Latine  nominatn  ,  <-t  o^puium  s,  si.c- 
phani,loca  jam  frequ cnter  memorata.  Non  re- 
petamhicantc  dicta  ,  sed  solum  adjungam  non- 
nuiia  quse  scripta  sunt  a  Cascino,  cum  eo  a  Bi- 
vona  exordium  ducens.  Bivonenses,  audilacor- 
poris  inventione ,  mira  alacritate  antiquam  S. 
Rosaliae  ecclesiam  instaurarunt .  Deinde  /odiose 
flagitarunt  reiiquias,  usiopera  P.  Leonardilia- 
mano  Societatis  Jesu,  qui  eas  facile  impetmrii 
perCascinum  ipsum  ,  qui  hxc  narmi ,  et  gemi- 
nam  quidem  obtinucrunt  particutam  Bivonenses. 
Harum  translatio  facta  est  die  xxn  Martii  anni 


l«2i 


DE  S.  KOSALIA 
36« 

,       1625:  susceptse  autem  sunt  summa  pietate  cum 

J  8         innumera  hominum  multitudo  nudis  pedibus  oo- 

viam  egrederetur  ad  quinque  milliaria  ,  et  via 

diffwiti  per  montes.  Magnificus  quoque  cum  pie- 

tate  apparatus  fuit  conjunctus,  ac  supphcatio  m- 

stituta  maxime  solemnis  ,  atque  ita  una  ex  par 

ticulis  portata  fuit  ad  ecclesiam  S.  Joannis,  ibi- 

que  deposila,  donecpropria  Sanctse  ecclesia  esset 

perfecta. 
t>w/i. riaibi  378  Altera  particula ,  quse  destinata  eratec- 
""'"""<»  clesi/e  Societatis  Jesu  ,  non  minort  pompn  per  ct- 
vitatem  in  suppticantium  agmine  eircumtata  est 
die  in  et  iv  Septembris,  seu  in  pervigitio  et  fe- 
stivitate  8.  Rosali*.  Neque  illo  solum  annotan- 
tacetebritate  Patronamsuam  coluerunt  Bivonen- 
ses ;  sed  quotannis  eamdem  festivitatem  ita  cele- 
brarunt,  ut  apparatus  singulis  annis  potius  cre- 
sceret,  quam  diminueretur ,  teste  Cascino.  Por- 
ro  ex  documenlis  Mss.  coUnjn  SorietatisJesu  Bi- 
vonensisdisco,  dentem  esse  3.  Rosaliae,  quemobti- 
nuit  a  Gascino ,  eumque  quotannis  in  fesiiyitate 
S,  Rosalia? prrcivitatem  in  supplicatione circum- 
ferri :  aliam  quoque  ossis  Sanctse  particulam  nunc 
u  in  eodem  servari  collegio.  Pestilentia  autem  Bi- 
vonam  reliquit  intactam,  ul  jam  antea  dictum, 
idque  aliis  quoque  temporibus  sanctum  nonsine 
beneficioB.  Eto  ali».  Itaque  una  solum  gratia  hic 
U  moranda.  Joounrs   Ilitptistu  di  Francesco 

mortifera  iaborabat  infirmitate,  etjam  extrema 
t  nt  tione  munitus  erat.  Medicus  tamen  ud  ipsum 
rediit,  mortuum  fore  eaiistimans ,  quando  per- 
fecte  sanatum  invenit.  Miracuium  fuisse  testatus 
est  ille  ipse  medicus,  quod  nullum  in  ipso  depre- 
hendissetsanationisindiciumisedsubitosanatum 
invenisset.  Sanatus  vero  dectaravit,  apparuisse 
fftftiS.  Bo  iliam,  etdicsisse:  Estosanus:  curam 
tiiijn  n  babe  instaurationie  ecclesiaa  mcae.. 
pptdos.        879  De  Oppido  s.  Stephani ,  in  cujus  terri- 

Stophani,Ql       toHO  sito  r.\t  SpelunCO  Ipiisijiunrvsis  ,  deguereli- 

apudtpoiun.    Ijj(ns  gi  i;,i;ih;i.  ,,,,  translalis,  dictum  est$%l. 

'^Zrm'"'"'  Jl"  /""""  adjungq_de  favoribus  t  quosloci  in 
colm§.  Bosaliaa  attribuunt.  Sseviente  per  Siciliam 
peste,  rt  per  oppida  guoque  vicina,  juvenis  qui- 
dam  redierat  domum  peste  in/ectus,utexgtan- 
dulis  fuerai  intellectum.  Mater  ipsius,  re  intel- 
lecta,  ad  patrocinium  8.  Etosaliffl  confugit,ju~ 
venemque  lecto  imposuit  i  ac  vestimenta  ipsius 
(;  omnia  comburenda  curavit.  Sequenti  diejuvenis 
surrowii  sanussine  ullo  mali  indicio  :  nec  ulli  in 
Oppiito  S  stephani  uitluesit  contagio.  IJitc  spe- 
ctant  beneficia,  quteoct  asioneanfri  Quisquinensis 
leguntur  impetrata.  />'  P.  Albertus  Valentia, 
Prior  ( 'armelitarum  ( 'amaratse  .  gravi  laborabat 
$t  immedicabili  urinse  difficultate.  Verum,  in- 
vocata  S,  Ro  alia  ,  et  applicato  sacco  speluncee 
Quisquinensis ,  subito  sanatus  est,  Aiii,  inquit 
Cascinus ,  sanati    Bunt  solo   voto   viaitandi  spe- 

hnii-juii  i>t;tin  ,  unus  ihidriu  pemootando,  <'l>ii'<h>s, 

tncedens  fulcris  subalaribus .  nitebatur  cum 
alus  speluncam  istam  invisere.  ///<■  in  media 
sanatus  est  pta  ,  portansque  deinde  fulcra  sua 
hume    '■.  ■  ..  eluncam  suspendit  in  testi- 

nium  gratise  obtenUe, 

RaAaimuii  ;,s"     K  '^''mutum  ,   Agrignitin.r 

■„,,,.  ,-t      oesis  oppidum,  Siculis  Rahalmuto,  antiquistem- 
luw/ieia  nim-  poribus  s.  Rosaliam  coluit,  primamque  sidem 
eocles  edicavit  ,  u(  vult  Cascinus,  Eancec- 

clesium ,  inventocorpore^diligenter  instaurarunt 
Rahalmutens  s  SancUe  reliquias  obtinuerunt 
Panormi.  Ilurum  transtatio  incidit  in  diem  w\\ 
Auyusti  anni  \<>£o  ,  quando  suscept,v  sunt  ab  in- 
colis  insigni  pietate  et  pari  sotetnnitate ,  eodem- 


.7. 


VIEGINK. 

que  die  energumena  liberata  in  ecclesia  Fratrum  I) 
Minorum  de  Observantia,  ubi  solemne  canlaba- 
tur  Sacrum,  teste  Cascino.  Rahatmutenses  quo- 
quepestispericutoliberasse  videtur  patrona  Ro- 
salia,  pr&sertim  quia  illa  maxime  smviebat  in  vi- 
cinia  ,  et  quia  nonnutli  infecti  Rahalmutumin- 
trarunt,  malo  nulli  communicato ,  et  demum 
quia  ipsi  Rahalmutenses  satis  diu  cum  vicinis 
infectis  commercium  habuerant,  nec  uttum  tamen 
contraxerant  contagium. 

381   De    Camnrata    et    Sancto    Joanne  ,   quse  rtiiquim  Ca- 
oppida  sunt  eidem  duci  subjecta ,  et  tamquam  munumu 
partes   duse  ejusdem  oppidi ,  inquit  Cascinus,  /flJJJJU!h! 
cum  eodem  simul  agemus.  Haec  loca  intrego  anno  ^ 
a  peste  immunia  fuere ;  sed  anno  1025 ,   xsvni 
Maiij  in  oppido  Casiri  novi,  quod  necdum  scie- 
bant  infectum  esse ,  matum  contraxerunt .   Ubi 
innotuit  contagium  ,  mox  ad  humana  ac  divina 
prxsidia  confugerunt  utriusque  opptdi  incolse. 
Reliquiae  Panormi  impetratw,  et  die  l  Julii  sine 
hominum  frequenlia  Camaratam  versus  delatse 
sunt ;  at  honorifi.ee  suscepLv,  ipso  duce  cum  mul- 
tis  obviam  egrediente.  Depositx  primum  sunt  in 
ecclesia  S.  Cataldi  extra  Camaratam ,   indeque 
translatse  pio  cum  apparatu  adprsecipuam  eccle- 
siam  Camaratensem  ,  donec  sedificata  esset  nova 
ecclesia,  Sanctm  tamquam  patronse  dedicanda.  e 
Altera  particula  debito  cum  honore  deposita  fuit 
in  ecclesia  principe  oppidi  S.  Joannis. 

■  82  Duo  facta,  inquil  Cascinus  ,  optimam  ubidwfacta 
mox  spem  dederunt ,  tamquam  secuiurse  libera-  prodigia, 
tionis  indicia.  Per  viciniam pubtici peste  infecto- 
rum  valetudinarii  ferebantur  retiquise,  et  segro- 
ti  supplices  accesserant  ante  fenestras  vitro  clau- 
sas,  Sanctseque  opem  imptorabant,  quando  omnia 
simut  tegminavitrea  cum  ingenti  sonitu  delapsa 
sunt,  nectamen  confracta;  acsi  voluissel  insinua- 
re  Sancta,  se  ostendere  reliquias  suas  affiictis 
iltis  sine  vitro  intermedio.  Atterum  est  tale.  Quan- 
doduxipse  primum  lapidem  ponebat  pro  eccle- 
sia  Sanctse  sedificanda ,  ferebatur  in  loco  vicino 
lectica,  qua  infecti  peste  transferri  solebant,  sed 
vacua.  Cum  autem  eodem  tempore  tormenta  ex- 
ploderentur,  equi  perterrefacti  saltare  cccperunt, 
totamque  illam  in  frusta  comminueruntlecticam. 
Hscc,  inquam,  poputi  spem  acuerunt. 

383  Nec  vana  fuit  fiducia,  quam  de  subsidio  a„  deindene$ 
S.   Rosalia?  conceperant   :    nam  statim  diminui  uientia  cx- 
ccepit   malum,  tesle   Cascino.   Verumtamen  non  »'<««'«• 
prorsus  cessavit  pestilentia  ante  annum  sequen-   * 
tem,  quando  xxiv  Januarii  translati  sunt ,  qui 
convaluerant,  ex  locis  infectorum ,  totaque  pur- 
gatio  absoluta  fuit  \w  Martii,  in  festivitate  San- 
ctissimse  Dei  Genitricis,  ad  cujus  etiampatroci- 
nium  confugerant  Camaratenses.  Nova  tunc  in- 
stituta  fuit  supplicatio t  cum  reliquiis  S.  Rosa- 
Uae  ,  Mtssaque  de  Sanctissima  Virgine  Mariaso- 
lemniter  celebrata ,  ac  tandem  hymnus  Te  Deum 
decantatus.  Sequenti  vero  die  iterata  est  suppti- 
calio,  reliquiseque  S.  Itosulise  ad  propriam  eccle- 
siam  tunc perfectam  translatse. 

■m     Hisce  accedit  particulare  beneficium ,    lvd 
quod prxstitum  est  P.  Angeto  Permo  ex  Ordine  ILbZ^efi- 
Garmelitarum.  Laboraverat  duobus  annis  tam  r,ni»  •""  con 
grat  ntinuo  sanguinis  fiuxu,  ut  ssepe  vide   rcts,im 

retur  morti  propinquus*  Tandem  ductus  chan- 
tate  in  miseros  ct  pietate  erga  S  Eosaliam,  decre 
vit  vitam  finire  in  publico  valetudinario  peste 
laborantium  ,  quibus  ibidem  tribus  mensibus  con- 
stanter  servivit,  ope  S.  Uosalia»  invocata.  Virt 
charitatem  approbavit  Deus.  Sanus  semperasti- 
tit  infeciis,  et   die  festo  S.  Rosalise,    seu  iv  Se- 

ptembris 


Ca$trum  No- 
vum,  acceptis 
rehqitiis  pcste 
iibcrutum 


uti  et  Alexan- 
dria  : 


puellaa  Stin- 
cla  monelur 
Rcligioncm 
ingredi. 


Saccz  xgcr 

momento 

santttus. 


c 


DIE  QUARta  SEPTEMBRIS. 

ptembris,  incolumis  valetudinario  egressus  est,  et 
veterimaio  tiberatus.  Idem  deinde  febi*i  quartana 
vexatus,  parum  aqxicV  sumpsit,  cui  lapis  sepulcri 
S.  Rosalia?  fuerat  impositus  ;  atque  eo  modo  sani- 
tatem  adeptus  est. 

385  In  eadem  dicecesi  est  oppidum,  Castrum 
Novum  dictum,  de  quo  peste  laborante  supra 
memini.  Hoc  oppidum  inter  ea  numerat  Casci- 
nus  ,  qutvpesie  liberata  sunt  patrocinio  8,  Rosa- 
lise.  Hujus  reliquias  eo  missas  asserit  thecse  ar- 
gentese  inctusas  :  ecclesiam  quoqueibidem  SancUv 
constructam.  Fatetur  tamen  horumexactam  non 
haberinotitiamdefectu  monumentorum,  sedmul- 
ta  in  ecclesia  consjnci  appensa  ex  votis  dona.  Lo- 
cus  ejusdem  dicecesis  est,  qui  Sicutis  le  Grotte  , 
Latine  Gruttse  dici  potest  ,  seu  vicus  sit  ,  sive 
oppidulum.  Huic  loco,  muttum  a  peste  patienti, 
subvenisse  ait  comitissamRahalmutiperreliquias 
S.  Rosalias ;  sed  fateatur  se  distinctam  non  ha- 
berenotitiam  alicujus  beneficii. 

386  Alexandriam,  quam  alias  in  tabulis  geogra- 
phicis  non  invenio  ,  in  eadem  dicecesi  recenset 
Cascinus.  Testatur  ibidem  apparuisse  S.  Rosa- 
liarn  simplici  mulieri  ,  ac  locum  designasse,  ubi 
ecclesia  ad  honorem  suum  erat  erigenda  ,prxdi- 
cens  populum  tunc  liberandum  peste,  qua  afflige- 
batur.  Credidit  midieri  populus ,  et  confcstimsa- 
cellum  construxit  in  loco  designato.  Prima  ibi 
Missa  ceiebrata  est  die  Dominico  xvi  Februarii 
anni  1625.  Cessavit  subito  malum  ,  et  nullus  de~ 
inde  infectus  est  peste  ,  ita  ut  jam  die  xxi  ejus- 
dem  mensis  vacuum  esset  valetudinarium.  Hxc 
Panormumperscriptasunt  a  D .  Josepho  Bonajuto , 
qui  ibidem  erat  causa  pestilentuv  pnvfectus.  Por- 
ro  sacellum  illud  S.  Rosaliae  postea  amplificatum 
in  gratiarum  actionem  reliquiasque  SanctcV  ibi- 
dem  servari  in  ecclesia  Fratrum  Minorum,  ma- 
gnaque  populi  devotione  coli,  testatur  Cascinus  , 
qui  et  alteram  apparitionem  refert,  quam  huc 
compendio  transfero. 

387  Apparuit  Sancta  puellse  septemdecim  an- 
norum,  eamque  monuit  ut  vitam  ampiecteretur 
monasticam.  Cum  autem  haec  responderet,  sequi- 
dem  id  libenter  facturam  ;  atpatrem  sibi  noncre- 
diturum.  Reposuit  Sanctase  tale  daturam  signum, 
ut  eipater  esset  creditwus:  idque  cupiente puella, 
disparuit.  Porro,  quando  mane  surrexit,  invenit 
cirros  sibi  ab  una  parte  ampatatos:  idque  signum 
visum  est  tam  certum,  ut  res  sequenli  die  Domini- 
co  sit  exsecutioni  mandata. 

388  In  eadem  demum  dicecesi  Sacca,  oppidum 
maritimum ,  S.  Rosaliam  agnoscit  patronam. 
Testatur  Cascinus  novam  ibidem  S.  Rosaliae  con- 
structam  fuisse  ecclesiam  post  liberationem  Sici- 
iise  a peste,  nec  tamenexplicat,  an  fuvc  Sactw quo- 
que  dominata  fuerit :  devotionem  vero  populi  eo- 
dem  tempore  mirifice  auctam  subita  sanatione 
iegri, qui eo  adductuserat  maliviolentia,  ut  se  am* 
plhis  movere  non  posset.  Huic  segrolo  offerebatur 
exigua  pixis,  quam  initio  repudiabat,  quod  me- 
dicinas,  quarum  txdio  affectus  erat ,  ea  contineri 
existimaret.  Verum,  ubi  audivit  in  ea  esse  reli- 
quias  S.  Ro^aliae,  trt  spem  erectus  est :  thecam- 
que  acceptam  applicuit  loco  corporis  maxime  do- 
lenti,  atqueunico  momento  convatuit.  Tam  subi- 
tam  sanationem  moxindicavit  parentibus  se  le- 
vando,eosque  amplectendo,ac  in gratiarum  actio- 
nem  ecclesise  S.  Rosaliae  ,  quee  tunc  sedificabatur, 
donavit  elegantem  picturam  ejusdem  Sanctae  , 
pecuniamque  notabiiem  ad  promovendam  stru- 
cturam.  Hoc  autem  miraculum  oppidi  inco- 
las  incitavit  ad  ecclesiam  citius  absolvendam ,  ad 

Septembris  Tomus  II. 


m 

instituendam  confraternitatem  ejusdem  Sanctse  ; 
ac  demum,  perfecta  eo  usque  ecclesia,  utprimum 
in  ea  fieret  Missac  sacrifxcium,  ad  instruendum 
pium  suppticantium  agmen,aquoeffigiesSanct<et 
hon07*ificeperopp\dumcircumlata,  adnovam  eo 
ciesiam  deferretur. 

389  Quando  itta  supplicatio  pei*  civitatem  insti- 
tucbatur,  infirmus,  mortis  periculo  expositus, 
dum  audiebat  supplicantes  esse  in  locis  sibi  vici- 
nis,  votum  SancLv  nuncupavit,  ac  subito  sanatus 
est,  et  sequenti  die  tabellam  votivam  appendit. 
Hoc  codem,  vet  alio  tempore,  quod  clare  non  ex- 
primit  Cascinus  ,  puer  novem  annorum,  decujus 
vita  desperabatur,  aqua  Stntct(v  vitam  protra.nt , 
Tem*a  ejusdem  capto  membrorum  usu  saluli  fiut. 
Plura  ejusmodi  se  prcvtermitteiv  ait  Cascinus, 
quiet  varias  cuumerat  imagines  Stiucttvin  eccle- 
siis  diversis  SacccV  servatas.  Patronam  ibidem 
electam  testatur  anno  demum  X$ZQtprima  dieJu- 
nii  :  duas  quoqite  ejus  reliquiarum  particulas  eo 
delatas  ,  quarum  altera  est  in  ecctesia  principe  ; 
attera  destinata  erat  2>ropricV  ecclesicV  S.  Rosali®, 
Hwc  de  dicecesi  Agrigentina,  ut  ad  Catanenseni 
transeamus. 


%  XXXVII.  Cultus,  reliquise  et  mi- 
racula  in  dioecesibus  Catanensi  et 
Syracusana, 


ACCTOBI 
J.S 


ac  deinde  atii .- 
Sancta  ibidtm 
patronaelecta, 
rt  aUalx  reli- 
yuix. 


atana  ,  urbs  episcopalis  sub  archiepiscopo 
Monregalensi  ,  sita  est  versus  Orientem  in 
ora  maris  Ionii.  In  hac  dicecesi  antiquitus  S.  Uo- 
saliam  cotuit  Calasibetum  *  ,  oppidum  mediterra- 
neum  ,  ubi  Sancta  deinde  electa  est  patrona,  post- 
quam  eo  transiatie  erant  ejus  reiiquive,  quas  the- 
CcV  argentex  incluserunt,  ut  habet  Cascinus.  In 
ipsa  vero  cpiscopaii  urbe  Catana  Sanctse  reliquise 
in  duabus  servantur  ecclesiis ;  videticet  in  ecctesia 
Societatis  Jesu,  dono  Cascini  accepise  ,  et  ineccle- 
sia  Dominec  nosirie,  de  Misericordia  cognomina- 
t3e.  AmbcV  hcV  exponuntur  die  iv  Septembris  , 
quando  SancUe  feslivitas  cetebratur;  utietima- 
go  SancttV  eodem  tempore  exponitur  in  ecctesia 
coltcgiata.  Acis ,  oppidum  non  longe  distans  Cata- 
na,  Rosaliam  eiegit  patronam  vi  Octobris  anni 
1625  :  deiaUcque  eo  reliquuv  ejusdem  SancUe  a 
P.  Antonio  Leonardo  Socielalis  Jesu,  cui  eas  do- 
naverat  Cascinus.  Transiatio  autem  hscc  facta  ri- 
tu  maxime  sotemni,  apparatuque  pio  et  magni- 
fico,cum  suppticatione,  decantatoque  hymno  ii 
Deum  ,  et  Missa  sotemni,  habita  est  oratio  in  lau- 
dem  S.  Rosaliai,  cujus  reliquise  in  ecctesia  princi- 
pe  manserunt  depositse. 

391  Enna  ,  atias  Castrum  S.  .loaiinis,  vulgo 
Castro  Giovanni ,  desideravit  etiam  S.  Roaaliffl 
retiquias  ;  ac  duas  carum  particulas  accepit  per 
Cascinum  ,  atteram  pro  ecclesia  majore ,  atte  - 
ram  pro  ecclesia  Societatis  Jesu ,  in  quibus  ec- 
ciesiis  cottocatcv  sunt  multa  cum  veneratione.  In 
eo  oppido  insigne  beneficium  peccatori  moribundo 
prcvstitum,  auctor  est  Cascinus.  Rem  accipe  com- 
pendio.  Monilus  ilte  erat ,  ul  ad  mortem  bene 
obeundam  se  prxpararet.  Hxrenti  et  confuso  ap- 
paruit  in  somno  Rosalia  ,  visaque  est  pro  eo  mi- 
sencordiam  exorare  apud  sanctissimam  Uei  Ma- 
trem.  Certe  sequenti  die  depeccatis suis confessus 
est  apud  aliquem  e  Societate  Jesu  presbyte- 
rum,  optimis  comitantibus  verse  pwnitenticV  in- 

62  diciis  : 


ftalfguf*  por- 

ttit.i    i  'titatibr 
EUfft,  Cala 
nttm,  Acem, 
'   Colnlnsfiliol 


Kiiittttn,  n'ii 

benBJiotum 

!><•,,, ifori  m 
/iiir  piwtft- 
lum  : 


364 


DE  S. 


J.  s. 

reliquix  et 
cultm  in  op< 
pido  S.  Phi- 
tippi, 

item  in  loco  le 
1'tuclte  dicto, 


ubia/jwtntm 

)>■  'wrixnubve- 

ni$i6  <'ii.iihii 
Suncta ; 


mfracufa  tria 

i'tllti.1    (tlCttl. 


diciis  :  eaquepietate  mortem  deinde  obiit,  ut  om- 
nibus  de  salute  sua  spem  optimam  retiquierit,  li- 
cet  liberioris  antea  fuisset  vitse. 

392  Oppidum  S.  Philippi  accepit  S.  Rosalifere- 
liquias  die  v  Julii  anni  1625,  exque  depositse 
sunt  in  ecclesia  Fratrum  Minorum  Reformato- 
rum  extra  oppidum.  Sequenti  autem  die  hono- 
rifica  et  pia  instituta  est  supplicatio,  Sanctaque 
etecta  est  oppidi  patrona.  Solemnitas  illa  iterata 
est  die  iv  Septembris ;  ac  demum  in  prsedicta  ec- 
clesia  saceltum  huic  Sanctsededicatum,  ac  statua 
inaurata,  quse  circumferretur  in  supplicationi- 
bus,  eidem  conslructa. 

898  Locus  territorii  Catanensis,  dictusa  Ca- 
scino  le  Plache  ,  audita  inventione  corporis  S. 
Kosaliae ,  mira  in  hanc  Sanctam  pietate  exarsit. 
} /,(><i »<■  iam  anno  1624  festivitatem  ipsius  magno 
vicinorum  populorum  concursu  pie  celebrarunt. 
Cum  vero  hujus  benificiis  fruerentur,  ut  ex  donis 
votivis  colligit  Cascinus,  elegantem  tabutam  cu- 
rarunt  pingendam  Panormi,  et  statuam  eidem 
.Sanctsn  erigendam.  Reliquias  ejusdem  deinde  ob- 
tinuerunt  per  Cascinum  ,  ac  harum  transtatio- 
nem  tanta  pietate  celebrarunt  prima  Dominica 
Septembris  ,  anno  verisimiliter  1625  ,  tantoque 
populi  concursu  ,  ut  viginti  hominum  millia  ad 
festivitalem  confluxisse,  magnamque  eorum  par- 
tem  nutlis  pedibus  iter  difficiie  confecisse  ,  affir- 
met  Cascinus.  Unum  ex  beneftciis  ,  quse  populis 
istis  convicinis  concessa  ait,  summo  ab  ipsis  loco 
Imhrri  <tssrrtt    /<,it.xf  rct.at.um  rontraJiam  in  com- 

j>r,,>iii>,)i 

894  Populiilli  ob propinquitatem  montis  Mtnse 
mxdtum  patiebantur  ab  aquarum  penuria ,  nec 
modum  sciebant,  quo  huic  malo  mederentur.  An- 
no  autem  1680  ,  mense  Julio ,  quando  totus 
///<■  tractus  defectu  aquse  vehementer  afftige- 
batur  ,  statuerunt  ad  patrocinium  Iiosalise  con- 
fugere,  Itaque  <iie  xv  Julii,  recordati  illum  esse 
diem  invcnti  corporis,  ?retiquias  Sanctse  supra  al- 
tare  <,</><mendas  curarunt  ,  ut  Missa  celebrare- 
tur :  prsemissaque  oratione,  atque  invicem  ani- 
mantes  ftducia  de  Sancta  ,  fodere  cceperunt,  ut 
ante  Missam  finitam  invenirent  aquse  venam. 
i'l  rcrcra  fimtrni  iurrnrrttut  fa»i  copiosum  ,  ut 
bene  e.rpurgafus  irrs  rjjirrrrt  rindos ,  canales- 
que  drimir  furriid  fossi ,  ut  aqua  ad  loca  ptura 
derivaretur.  It<t<jueaqua  illa  a  populis  istis  vo- 
nttii  fuit  aqua  S.  Rosalise  ,  ejusque  statua  ibi- 
dem  ad  rei  »»'»ioriam  coltocala.  Retationem  ve- 
ru  firfi  sr  ttccepissc  tcsttitur   Cttsciuus  a  quinque 

sacordotibus subscriptam.  Ceterum  in  totohocfa- 
cto  non  quidcm  cst  ntanifcsta.m  miraculxim,  cum 
illa  aqum  vena  ibidem  esse  potuerit  et  fodiendo 
iiirriuri  modo  naturali :  nam  aliquis  audierat  in 
eodem  lnro  aquam  fuisse  inventam  ante  annos 
octoginta,  Pio  tamen  et  rectebeneficixwiS.  Ro- 
B&liffl  attributum  CSt,  tum  quod  causa  naturales 
a  Deo  etiam  dirigantur ,  tum  quia  tam  copiosa 
rrat  aqua,  ut  aliqiii»/  prodigii  habere  videretur  , 
e(  fortussr  rrrrra  hnbuerit. 

395  Restat  m  din-cesi  Caianensi  oppidumPln- 
tia,  vulgo  Pia/.za  dictum,  de  quo  brevissime  agit 
Cascinus,  cujus  verba  Latinc  reddam.  Ad  civi- 
fcatem  Platiam  ,  OOWlem,  abundantem  et  popu- 
tossm  missum  fuit  aliquid  de  terra  sepuleri  S. 
Kosalins  die  iv  Septembris  anni  mdcxxiv  :  eaque 
terra  subito  patrata  sunt  tria  stupenda  ruiracula; 
nimirum  1).  Lnurentius  Terzano  et  alius  ,  qui 
moribuudi  erant,  sanati  sunt ;  et  cceco,  qui  am- 
bobus   captus    erat  oculis ,    visus   est  restitutus. 


Reliqvux  Ragu- 
sx,  Sicli, 


K 


peste  liberata 


ROSALIA  VIRGINE. 

Hsec  de  causa  terra  ilta  ab  incolis  illius  civitatis  D 
multum  expetita  est ,  ut  adjungit :  atque  ita  a 
Catanensi  dicecesi  pergit  ad  Syracusanam,  quo 
et  nos  sequemur. 

396  Syracusae  ,  urbs  olim  potentissima  ,  sed 
postmodum  diminuta ,  episcopalis  est  sub  archie- 
piscopo  Monregalensi ,  sitaque  in  ora  maris 
Ionii.  ln  hujus  dicecesi  varia  loca  cultu  S.  Ro- 
salia;  gavisa  sunt  ante  corpus  inventum ,  sed  plu- 
ra  accesserunt  postea.  Ragusa  imprimis ,  preeier 
antiquam  Sanctsevenerationem  in  ecclesia  ipsius 
extra  civitatem  posita  ,  festivitatem  S.  Rosalise 
ritu  solemni  celebrat  die  iv  Septembris ,  et  reli- 
quias  ejusdem  possidet  in  principe  ecclesia  con- 
servatas.  Siclis,  aliud  ejusdem  dicecesis  oppidum, 
tres  reliquiarum  S.  Rosalias  habet  particidas  , 
unam  nimirum  in  ecctesia  parceciali  S.  Mariw, 
alteram  in  ecclesia  Fratrum  Minorum  ,  et  ter- 
tiam  in  ecclesia  sanctse  Crucis  tertii  Ordinis.  San- 
ctee  quoque  sacellum  exstructum  in  pr&dicta  S. 
Marise  ecclesia,  electaque  ibidem  est  patrona  xvi 
Maii  anni  1626.  Ecclesias  in  eadem  civitate  incho- 
atas  fuisse  S.  Rosalise  asserit  Cascinus :  verum 
prima  manserat  imperfecta  :  nec  edicit ,  utrum 
aiiee  fuerint  absolutm. 

397  Motuca ,  Sicxdis  Modica  ,  cum  peste  labo-  ^'«^.  g«* 
raret  ,  anno  1626 ,  die  vi  Augusti  S.  Rosaliam 
eiegit  patronam  ,  ejusque  festivitatem  ceiebra- 
re  decrevit.  Prseierea  sacellum  eidem  dedica- 
vit  in  ecclesia  Dominse  nostrse  Gratiarum  ;  ac 
demum  modicam  ecclesiam  ex  voto  construxit  eo- 
dem  anno,  mense  Septembri ,  prope  publicumva- 
ietudinarium  peste  iaborantium.  Hac  pietate 
obtinuisse  Motucenses,  ut  peste  liberarentur,  af- 
firmat  Cascinus.  Idem  adjungit  eo  a  se  missas 
fuisse  S.  Rosalia;  reliquias,  easque  depositas  esse 
inecclesia  S.  Petro  dicata. 

398  Netum ,  Siculis  Noto  dictum  ,  ubs  est  in 
eodem  iractu  non  ignobilis ,  a  qua  tertia  pars 
Sicilise  valis  Netina  dicitur.  Hsec  civitas  ,  in- 
ventione  corporis  audita  ,  inter  primas  S.  Rosa- 
liam  colere  studuit ,  acceptamque  ejus  imaginem, 
pictam  ex  voto  duorum  ,  qui  a  peste  Panormi 
manserant  iiberi  ,  in  ecclesia  collocavit.  Festivi- 
tatem  quoque  die  iv  Septembris  celebrant  appa- 
ratu  admodum  solemni  magnoque  concursu  Ne- 
tenses ,  quibusnonpauca  per  Sanctam  prsestari 
benefxcia,  testatur  Cascinus.  Hic  ipse  anno  1625 
eo  misit  ejusdem  Sanctse  reliquias,  quse  ibidem 
in  ecclesia  SocietatisJesu,  dimidiata  statua  ex  ar- 
gento  reciusas,  a  fideiibus  honorantur. 

399  Lcontini  ,  atiis  Leontina  et  Leontinum  , 
vuigo  Lentini ,  urbs  item  est  dicecesis  Syracusa- 
na? ,  ubi  pietas  incotarum  erga  S.  Rosaliam  utili 
beneficio  inchoata  est.  Rem  compendio  exponam 
exCascino.  Anno  1626  initium  eestatis ,  aut  ver 
potius  tamerat  siccum,  ut  omnis  fere  spesmes- 
sisintercideret.  Confugerunt  Leontiniad  divina 
subsidiaper  patronum  suum  S.  Alphium  marty- 
rem  ,  aliosque  civitatis  suse  Sanctos  ,  supplicatio- 
nibus  institutis;  sed  frustra.  Audita  vero  fa- 
ma  miraculorum  S.  Rosaliae ,  piam  ordinarunt 
supplicationem ,  in  qua  hujus  Sanctx  reliquias 
et  imaginem  circumtxderunt  una  cum  imagine 
sanctissimse  cceli  Regime,  ut  Rosalia  apud  Ma- 
nam  ipsius  patrocinium  exoraret.  Tam  repenti- 
nafuitptuvia  t  ut  jam  guttse  nonnullse prteces- 
sennt  tempore  supplicationis ;  finita  vero  sup. 
pticantium  processione,  per  reliquam  diei  par- 
tem  et  noctem  sequentem  abundantissime  decide- 

Mox  apud  Leontiyios    duo  S.  Rosalis  con- 

sfructa 


Neti  item 


Leontint  plu- 
via  impetrata. 


rit. 


DIE  QUABTA 
A  structa  sunt  sacetla,  alterum  in  S.  Dominici,  al- 
terum  in  S.  Alphii  ecclesia :  atque  his  tertium 
deinde  adjunctum  est. 

rehqnix  Caia-      400  Catalgironum  oppidum  est  ejusdem  dicece- 

'muUa''11  '  s*s'  utittud  nominat  Cascinus,  at  alibi  CnUgivo- 
nuin  et  Calatagironum  nominatum  invenio.  Hic 
cultum  S.  Rosalite  excitavit  D.  Nutitius  Gallente 
sacerdos,  gui  ecclesiam  ibi  fabricare  cwpit  anno 
1625,  mense  Octobri,  eamque  perfecit  anno  se- 
quenti,ita  ut  prima  Missa  ibi  celebraretur  in  ipsa 
festivitate  S.  Rosalias,  iv  Septembris  anni  1626. 
Missa  autem  celebrata  est  ab  ipso  episcopo,  et  fe- 
slivitas  fuitperacta  tamquam  de  patrona,  cessan- 
tibus  operibus  servilibus,  quia  Sancta  jam  erat 
electa  civitatis  patrona:  reiiquuv  quoque  ipsius 
jam  advenerant,  atque  eas  solemni  supplicatione 
fuerunt  honoratee.  Varia  huic  civitati  collata  sunt 
beneficia,  quev  huc  transferam  ex  Cascino.  Vir 
bonus,  sedinfirmus,  cumvideret  fodi pro  locandis 
novce  ecctesicB  fundamentis,  et  rogasset,  qua  de 
causa  id  fieret ;  ubi  audivit  ecclesiam  cvdifican- 
y,  dam  S.  Rosaliag;  promisit  ei  tabutam  pictam,si 
sanaretur  :  sanaius  est,  ac  tabulam  donavit.  In- 
fans,  cui  nomen  erat  Carolus  Sciacca,  tanto  oculi 
unius  malo  laborabat,  ut  jam  visum  isti  ocido  ab  - 
judicarent  medici  .-  maligna  insuper  febri  erat 
correptus.  Verum  mater  infantis  ad  S.  Rosaliam 
confugit  eodem  die,  quoprimuspro  nova  ecclesia 
positus  erat  lapis:  et  infans  sequenti  die  ma~ 
ne  periculo  erat  liberatus,  ac  postea  omnino 
convaluit. 

impeirata  401  Quatuor  insuper  infantes  ibidem  sanatos 

testatur  Cascinus.  Primi  grande  supra  aurem 
apostema  momento  disparuit,  Secundus  pericu- 
toso  tumore  liberatus  est.  Tertius  spina  usum 
unius  cruris  amiserat,  sanatusque  est  sequenti 
die  mane,  postquam  sotum  biberat  parum  aquee, 
cuilapis  sepulcri  S.  Rosaliaa  erat  impositus .  Quar- 
tus  erat  tam  debitis,  id  pedibus  consistere  non 
posset.  Hunc  parentes  in  honorem  S.  Rosalia?  la- 
nea  induerunt  tunicuta,  et  fortis  evasit  ac  fir- 
mus.  Duo  etiam  moribundi,  nimirum  Didacus 
Campo,  habita  Sanctx  imagine  ;  et  alius,  voto 
nuncupato,  convaluerunt.  Memorata  mox  aqua 
in  gravi  periculo  feliciter  usi  sunt  Hieronymus 
Longobardo  et  Franciscus  Guierra.  Honofrius 
0  d'  Adama,  hydrope  laborans  a  triennio,  tribus 
vicibus,  sumpta  eadem  aqua  ,  sanatus  est ,  et 
prima  quidem  vice,  postquam  extrema  Unctio- 
ne  erat  munitus.  Verum  Franciscus  Secasio,  cru- 
ris  unius  usu  ab  octo  annis  captus,  aqua  simul 
et  oteo  restitutus  est.  Hieronymus  d1  Alessandro 
laboransmorbo  articulariab  annis  quatuordecim, 
usuidictev  aqutvaddidit  votum  procurandi  oleum 
pro  lampade ,  donec  nova  perficeretur  ecctesia, 
atque  ita  sanitatem  consecutus  est.  Solius  vero 
aqiuv  usus,  patrocinante  S.  Rosalia,  D.  Antonio 
Bonanno  dolores  articulares  exemit;  mulieri 
membrorum  usu  destitutse  vigorem  restituit ,  ac 
sensum  amenti  septuagenariae, 

twtf  bae/icia.  402  Tribus  aliis  S.  Rosalia.  solum  invocata  se 
beneficam  exhibidt  modo  sane  mirabili.  Primus 
illorum  erat  sutor,  Jacobus  nomine ,  qui  her- 
nia  dudum  laboraverat  uno  loco,  sed  idem  malum 
alio  item  loco  recenter  contraxerat.  Rogavit 
hic  S.  Rosaliam,  ut  novo  illo  mato,  quod  majo- 
rem  creabat  dotorem  ,  et  iaborem  impediebat, 
ejus  ope  liberaretur.  Obtinuit,  quantum  roga- 
vit  recente  hernia  liberatus  est ,  manente  ta- 
men  antiqua.  Jacobus  Semola  rusticus  catci- 
bus  tam  graviter  vutneratus  est  sub  umbiiico, 
ut  viscera  effiuerent.  Cum  autem  domum  dela- 


SEPTEMBRIS. 


365 


tus  esset  moribundus ;  uxor  eum  intuita,  mox  « 
S.  Rosaliam  invocavit  his  verbis  :  Ah  sancta  Ro-  J'  6 
salia,  quie  tot  patrasti  miracula  Panormi.  Ex- 
clamat  hic  Cascinus  :  0  grande  rairaculum  !  Dum 
profertur  et  auditur  Rosalia,  homo  aperuit  ocu- 
los  jam  clausos :  qui  videbatur  mortuus ,  se  re- 
colleg-it  et  vixit.  Tertius,  sota  invocatione  sana- 
tus,  fuitjuvenis,  qui  omnibus  subsidiis  adrecte 
moriendum  munitus  erat,  etjam  mortuus  crede- 
batur.  Imo  jam  oculos  et  os  ipsius  clauserant 
circumstantes,  ut  solet  fieri  de  mortuis.  Mater 
tamen  ,  inquit  Cascinus,  conversa  ad  imagiuem 
S.  Rosaliae ,  opcm  ipsius  pro  filio  implorabat. 
Risus  obortus  est  quibusdam  ex  prjeseutibus  , 
quod  existimarent  tarda  nimis  esse  haec  vota  : 
ecce  autem,  cum  reg-ri  soror  anirai  deliquio  corri- 
peretur,  mortui  (ut  credebatur)  vox  auditur,  di- 
centis  :  Modica  aqua  sororera  meam  aspergite : 
tam  bene  enim  unico  momento  se  habebat ,  ut 
primus  fuerit,  qui  ad  illam  luvc^sitatem  adver- 
teret,  et  snbsidiura  flagitaret,  ita  ut  aesciam,  au 
tanturatlcni  facere  potuisset,  si  e  somno  evig-ilasset. 
Hunc  et  prxcedentem  sanatos  esse,  ante  dixerat: 
utrumvero  integram  quoque  sanitatem  subito  ob-  E 
tinuerint,  an  paidatim  convaluerint,  non  c.rpri- 
mit ;  quia  omnia  i/,rr  bencfwia  hrcrifcr  taulum 
perstrinxit,  ma.vime  priora.  Nunc  ad  diwcesim 
Messanensem  transibimus. 


§  XXXVIII.  Cultus ,  reliquiae  et 
beneficia  in  dioecesi  Messanensi 
et  in   Pactensi. 


Messana  ,  incolis  Messina ,  urbs  est  cetebris  neu<miK  fma« 
et  archiepiscopalis  in  ora  Orientah '■  Sicilise  ffAoramoHn. 
ad  fretum  Mamertinum.  Dicecesim  Mcssanen-  tK  ' 
sem  Italix  proximam  cap.  xi  periustrat  Casci- 
nus,  quem  ubique  in  hisce  sequor,  et  ab  oppi- 
do  maxime  Messana  dissito  e.vorditur,  quia  <"t- 
tus  S.  Rosaliae  ibidem  antiquitus  viguit.  Oppidum 
istud,  in  parte  mediterranea  situm,  Latine  [ma- 
chara,  vet  ilemichara  dictumtat  nunc  vulgo  Traina 
dicitur.  Gemina  ibidem  estparticida  retiquiarum 
S.  Rosalia?,  aitera  in ecclesia S .  Silvestri  Trainen-  r, 
sis,  aitera  in  parccciati  S.  Nicolai,  ubi  festimtas 
SanctcV  ritu  sotemni  ceiebratur  iv  Septembris,  et 
ejusdem  quoque  imago  exponitur.  Reliquiarum 
particutam  posteriorem  eo  attutit  Panormo  D» 
Vincentius  Vicino  Sacerdos  Trainensis ,  qui 
veniens  Panormo,  ubi  vigebat  pestilentia,  coa- 
ctus  est  quadraginta  dies  cxtra  civitatem  mo- 
rari  in  separato ,  ibique  peste  laborare  CCBpit. 
Invocavit  igitur  loci  patronum  S.  Sitvestrum 
Trainensem,  et  singuiari  pietate  S.  Hosallam, 
cujus  habcbat  rctiquias:  atque  itasanitatem  con~ 
sccidus  est. 

404  Ecclesiam.  S.   Bosaliffi,  variaque  attaria  mainm  gutt^ 
et  sacella   Messanaj  condita,  testatur  Cascinus,  rUnbhunm 
addens  non  pauca  quoque  Messanensibus  benefi-  Mman*! 
cia  per  Sanctam  pnvstita,  sed  ea  a  se  relata  tib. 
i.  Nos  de  iis  agemus  in  appendice  miraculorum 
post  Vitam.  Quapropter  unum  dumtaxat,  quod 
hoc  loco  narrat,  huc  transfero.  Anno  1625,  die 
vin  Aprilis  graviter  ivgrotare  cfvpit  uxor  Jose- 
phi  Buttone,  ac  paucis  diebus  ad  mortiferas  an- 
gustias  fuit  perducta,   quod  suffocaretur  tanto 
gutturis  malo ,  ut  os  aperire  non  valeret.  Ita- 
que  pie  ad  mortem  sepr&parabal,  atque  hunc  in 

finem 


DE  S.  ROSALU  VIRGINE. 


*■«•«      finem  habebat  piam  Sermtoris  imaginem.  Huic 

'■ s*        autem  imaginiadjunctum  erat  modicum  quid  re- 

liquiarum  S.  Eosaliae ,  marito  ipsius  Panormo 

transmissum.  Hac  occasione  maritus  mgrotam 

excitabat  ad  fiduciam  de  Sancta  concipiendam, 

quodfama  miraculorum  ejus  jam  late  esset  spar- 

sa.  JEgrota  igitur ,   concepta  fiducia ,  cum  lo- 

qui  non  posset,  mente  invocabat  Sanctam  ac  la- 

crymis,  reliquiasque  ejus  pie  osculata  guttun 

admovit.  Mox  eodem  momenio  novum  sentit  vi- 

gorem,  et  malo  cessante,  os  aperit  ac  clare  lo- 

quitur,  gratias  agens  sanctee  virgini  Rosaliae  de 

sanatione  sua  tam  repentina.  Maritus  porro,  ro- 

gante  uxore,  factum  totum  perscripsit  Panor- 

mum;  eoque  donum  misit  caput  argenteum,  ac 

Missam  ibi  cantandam  curavit  in  gratiarum 

aclionem. 

reliquimin  jo5  In  eadem  dicecesi  est  abbatia  S.  Philippi 

"'''"""'-■        de  Fragala,  Ordinis   S.  Basilii,  non  longe  ab 

PragaUt  oppido  Myrto  sita,  ut  docet  Pirrus  in  Notitia 

abbatiarum  Siciliw  pag.  91.  Hujus  abbas  com- 

mendatarius  D.  Franciscus  lo  Presti  accepit  an- 

no  1629  reliquias  S.  Rosaliffi,  sibi  donatas   Pa- 

normi.  I)e  hisce  aidem  reliquiis  nemini  quidpiam 

dixerat.  Verumlamen,  ubi  redierat  ad  sanctum 

1'lnUppum,  ad  eum  venit  virgo  pia  et  simplex, 

noiiiini'    I  iiuninica    CastraDuci ,     petiitque    opem 

ab   ipso   pro  necossitate  spirituali ,  dicens  se  ad 

eum  missfim  ab  illa  Sancta,   qtiae  in  domo  ipsius 

erat  ;i  vespern  pneeedente  :   haec  autera  noo  alia 

ocrto   emt  quam  8.    HoMilia.    Ita  Cascinus  ,    di- 

cens  abhafnn  primo  attimitam  h,vsissepr<v  nimia 

admiratione:  deinde  vero  pietatem  ipsius  in  S. 

Hosaliam  fuisse  auctam,  summoque  studio  curas- 

se,  ut  in  magno  ihidem  esset  honore.  Postmodum 

■  nlpota         nepotem  '■,  aut  forte  cognatum,  ejusdem  abbatis, 

nomine  Philipputn,  ab  inftrmitate  sanatum  esse 

aqua,  cui  etedem  reliquim  fuerant  impositcv,  idem 

Cascinus  testatur, 

"•-"•  i'>i'iih,>.      ini;  Petra   aut  Petralia,  geminum  est  in  Sici- 

lia  oppidum,  nimirum  Petralia  superior  et  Petralia 

toferior.  Utraque  sita  est  in  media  fere  Sicilia 

circa  montemt  quiolim  Nebrodes,  nunc  Madonia 

ab  incolis  dicitur,  adeoque^longissime  Messana 

dist.it :  ii,t  hujus  tamen  dicecesim  utraquespectat. 

Porro  testatur  Cascinus  rctiquiasB.  Etosalia ha- 

C  hrri  Petralise  in  ecclesia  majore,  imaginem  in  S. 

Antonii,  ac  ulrobique  festivitatem  celebraridieiv 

Septembris,  ncc  siuc  hc/tc/triis.    t/trion  vero  Pe- 

traliam  Superiorem  designet,  an  Tnferiorem,  non 

adjungit, 

■rtawMos       LOl  t>i  eadem  dicecesi  est  oppidum  S.  Marci, 

t™^tw    medium  fere  inter  Messanam  et  Panormum.  Ad 

preedictum  quoque  oppidum  translata  suntpieque 

suscepta  S.  Etosalfm  saera  pignora-.  neque  hsec 

suam  ibidem  frustra  desiderari  sivit  beneflcen- 

tiam,  Dominica  Lombardo  per  annum  fere  insa- 

nabilem  passa  eratsanguinisfluawm;  multaque 

nequidquam  usurpaverdi  medicamina.   Deinde 

>accepitaquam>cuiimpositse  fuerantreliquue 

S.  Rosalite:   ubi  parum  hujusa  .       i     n  flducia 

biberat,  ■  m  reperit,  nec  umquam  deinde 

sonsit  pn  Uum.  Xd  inteliexerat  Laura 

Bruno,  qwe  febri  quotidiana  et  vehementi  per 

octo  nicnscs  confinuata  eo  erat  adducta,  ut  de 

morte  magis  quam  de  mta  cogiiaret.   Usa  est 

eodem  remedio  pia  flducia,  etsanitatem  eontinuo 

obtinuit,  Frandscus  OasteUa  biennali  laborabat 

febri,   gustataqite  eadem  aqua,  subito  sanatum 

se  itagamsus  est,  ut  circumirei  adprxdicandum 

Sanctm  beneficium,  FUia  Dominic»  Lombardo, 

quam  mom  mdimus  sanatam,  nomine  Vita,  ejus- 


dem  aqux  nonnihil  pie  ebibens,  febri  liberata  est.  D 

408  Omnes  modo  Sicilim  dioeceses  pertustravi-  Oujtwetnlt, 
mus,  excepta  Pactensi  omnium  minima.  Paotaj  $££*** 
autem,  vel  Pacta,  Siculis  Patti,  est  urbs  maritima 

in  ora  Septemtrionali  Sicilise,  et  episcopalis  sub 
archiepiscopo  Messanensi.  In  ipsa  civitate  Pa- 
ctensi  festivitasS.  Rosalia;  iv  Septembris  celebra- 
tur.  In  vico  vero  tribus  milliaribus  ab  urbe  Pa- 
ctensi  dissito,  cui  nomen  Ia  Giojosa  ,  festivitas 
ejusdem  Sanctse  tum  iv  Septembris  tum  xv  Julii 
ritu  solemni  peragitur  cum  indulgentiis  ac  sup- 
plicatione  celebri,  in  qua  circumferuntur  sanctee 
Virginis  reliquiee,  quas  locus  ille  possedit  ab  an- 
no  1625.  Sacellum  hisce  reliquiis  in  ecclesia  ma- 
jore  conditum  est,  in  quo  multa  offeruntur  sa- 
crosanctse  Missse  sacrificia.  Imago  etiam  S.  Rosa- 
liae  ibidem  honoratur  in  ecclesia  PP.  Oratorii, 
beatse  Virgini  dicata.  Hactenus  de  cultu,  reli- 
quiis  et  miraculis  S.  Rosaliae  paucis  annis  per 
totam  fere  Siciliam  sparsis  breviter  agere  volui 
cum  Cascino,  cujus  mentem  tam  fideliter  conatus 
sum  exprimere,  ut  ipsa  verba  Italica  frequenter 
tantum  Latinitate  donaverim ;  et  sola  brevitatis 
ac  commodioris  interpretationis  causa  id  ubique 
non  fecerim.  e 

409  Volui  celerem  illam  cultus  propagationem  curtammul[(l 
non  praetermittere,etsi  Sanctw  Ofpcium  et  festum  decultv  tint 
ad  totam  deinde  Siciliam  auctoritate  Pontificia  data. 
extensum  viderimus,  quia  celeritatem  illampro- 

moti  cultus  tanto  magis  an  gloriam  Sanctte  spe- 
ctare  credidi,  quanto  pluribus  cum  beneficiis  et 
miraculis  fuit  conjuncta,  atque  ex  iis  nata.  Pras- 
terea  celerrima  illa  cultus  propuagatio  utcumque 
ostendit,  vana  non  esse,  quee  de  pluribus  Sanctas 
beneficiis  conscripta  sunt :  miraculis  enim  et  be- 
neficiis  maxime  permoventur  homines  ad  Sanctos 
colendos.  Ceterum  dubitare  nequeo ,  quin  post 
tempora  Cascini  cultus  S.  Rosalise  adpluraperve- 
nerit  SicilicV  loca,  quemadmodum  et  de  reliquiis 
et  debeneficiis  ejusdem  etiam  existimo.Verum 
plura  de  hisce  investigare  non  est  necesse :  mira- 
cula  tamen  omnia,  quse  ad  notitiam  meamperve- 
nerint,  colligam  in  appendice  post  Vitam.Nunc 
vero  investigabimus,  quam  celeriter,  quibusque 
occasionibus,  ad  alias  plerasque  Europse  provin- 
cias  S.  Rosalia3  cultus  sit  propagatus . 

K 


§  XXXIX.  Cultus,  reliquise  et  bene 
ficia  S.  Rosaliae  in  Italia. 


Cascinus  lib.  3  cap.    14   ostendit   cultum  S.  oufttwper 
Rosalisepe?-  totam  fere  Europam  fuisse  pro-  totamfere 
pagatum.  At,  cum  postea  ad  civitates  longeptu-  Europampro- 
respervcncrit,  ita  hic  Cascinum  sequar,  ut  ex  r"9Utus 
altis  scriptoribus  aut  monumcntis  relata  ab  ipso 
sim  amplificaturus,  quantum  fieripotest  diligen- 
ti  investigatiotie.  Continebit  simul  hsec  relatio, 
quidquid  fide  dignum  de  reliquiis  et  beneficiis 
Sanctae  se  mihi  obtuterit.  Provinciarum  aut  re- 
gnorum  sine  delectu  alio  eum  sequar  ordinem, 
quem  jam  tenuit  Cascinus,  Itaque  cum  eo  exor- 
dior  ab  Italia,  ubi  Romie  inchoatum  S.  Rosalia; 
cidtum,  varias  reliquiarum  ipsius  particulas  eo 
ad  Urbanum  VIII  aliosque  missas  jam  vidimus 
§  30,  atque  ea  de  causa  de  Urbe  Romana  nihil  hic 
addo,sed  ad  atias  civitates  cum  Cascinovroare- 
dior.  *    y 

411   Paula,  aliquibus  Patycos  dicta,  et  rul- 

90 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS. 


A 

mi  regno  Nea- 
politano  reli- 
quix  Puttlx, 
RiveUi, 


367 


Trivici,  ubi 
Sancta  est 
fiutrona  ; 


B 


Xeupoli  snbht 
ftlfll  male/i 
eium. 


ac  tleindc  urbi 
peiffl  Uberata, 


go  Paola,  oppidum  est  Calabrise  citerioris  in 
ora  maris  Tyrrheni.  In  hujus  oppidi  tenntorio 
antiquam  fuisse  S.  Rosalire  ecclesiam  asserit  Ca- 
scinus  lib.  i  pag.  21.  Deinde  vero  Paulam  ali- 
quid  retiquiarum  delatum  est  per  quemdam  e  So- 
cietate  Jesu  atque  idcirco  sacellum  Sanctse  erige- 
re  voluerunt  domini  istius  loci,  ait  iisdem  fere 
verbis  Cascinus.  In  Basilicata  et  in  dicecesi  Po  * 
lycasfrensi  oppidum  est  Rivellum,  quod  in  terri- 
torio  suo  antiquam  habebat  S.  Rosalise  ecclesiam. 
Rac  de  causa  Cascinus  ait  Rivetlum  sed  misisse 
ejusdem  Sanctse  reliquias,  quibus  poputi  devotio 
anno  1627  excitata  fuit. 

412  In  principatu  Ulteriori  intra  montem 
Apenninum  est  Trivicum,  vulgo  Trevico,  aut  Vico 
della  Baronia,  civitas  modica,  sed  episcopalis, 
quse  inter primas  regni  Neapolitani  civitates  cuU 
tum  S.  Rosalias  magna  pietate  suscepit ;  nec  sine 
gratiis  obtentis,  ait  Cascinus,  licet  nullam  nomi- 
natim  referat.  Reliquise  Trivicum  deiatse  sunt 
circa  finem  anni  1627.  Trivicanse  ecciesise  eo  tem- 
pore  prseerat  Hieronymus  Mezzanius,  qui  S.  Ro- 
saliam  elegit  patronam  civitatis,  acreliquias  ejus 
annosequenti  1628,  die  xxiv  Apriiis,  ritu  maxime 
solemni  magnaque  cum  veneratione  transtulit, 
instituta  annua  hujus  transtationis  festivitate. 
Itaque  duo  quotannis  festa  S.  Rosalite  Trivicipe- 
raguntur,  alterum  iv  Septembris,  alterumtrans- 
lationis  xxiv  Aprilis. 

413  Neapolim  jam  anno  1625  S.  Rosaliae  re- 
tiquias  attulit  P.  Andreas  Gonzaga  Societatis  Je- 
su,  qui  eas  Panormi  acceperat  a  Cardinali  Do- 
ria.  Verum  exiguam  dumtaxat  harum  particu- 
lam  ibi  reliquit,  donatam  personse  particulari, 
cui  illa  satuti  fuit.  Decumbebat  magicse  ariis 
maieficio  mulier  non  ignobilis,  et  nurus  Consi- 
tiarii  Salinas,  mense  Novembri  anni  1625.  De- 
cumbenti  applicatse  sunt  memoratse  reliquise,  ac 
mox  surrexit  infirma,  jam  pro?^sus  sana.  In  le- 
cto  autem  ipsius  inventa  sunt  magicarum  prsesti- 
giarum  indicia,  teste  Cascino,  qui  hsec  narrat. 
Relictum  cst  igitur  Neapoli  aliquid  reliquiarum 
S.  Rosaliae,  sed  in  manu  personse  privatse,  ita 
ut  cultus  Sanctse  ea  occasione  non  fuerit  inchoa- 
tus  in  ecctesia  Neapolitana,  licet  privatorum  quo- 
rumdam  devotio  facile  excitari  potuerit.  Ceterum 
atiam  partem  reliquiarum  suarum  P.  Andreas 
Gonzaga  portavit  ad  patriam  suam,  ibique  ete- 
gans  saceltum  Sanctse  exstructum .  Atnon  indi- 
cat  Cascinus,  ubi  id  fuerit. 

414-  Attamen  cum  anno  1656  ssevissima  pe- 
stilentia  civitas  Neapolitana  graviter  affiigere- 
tur,  patrocinium  S.  Rosalise  non  neglexit,  sed 
eam  cum  aliis  patronis  invocavit,  atque  ita  iiio 
flagello  liberaiam  se  sensit  xvn  Augusti.  Varia 
iilius  rei  testimonia  affert  Vincentius  Auria  in 
Rosa  ccelesti  pag.  119  et  sequentibus.  Paironi 
invocati  fuere  Sanctissima  Virgo  Deipara  Imma- 
cutata,  S.Januariusantiquus  patronus,  S.  Fran- 
ciscus  Xaverius  recenter  ea  de  causa  electus,  et 
S.  Rosalia  tamquam  universatis  contra  pestem 
patrona,  quantum  existimo.  Recitat  taudatus 
Auria  fragmentum  epistolse  proregis  Neapolita- 
ni,  ac  testimonium  medicorumtin  quibus  prse- 
divti  enumerantur  patroni,  quibus  tiberatio  Nea- 
polis  a  peste  attribuitur.  Consentit  etiam  Fran- 
ciscus  de  Magistris  scriptor  Neapolitanus  in  Sta- 
tu  rerum  memorabilium  civitatis  Neapoiiianse, 
ubi  pag.  H2  ait,  Depictee  erant  imagines  Dei- 
pane  ImmaculatEe,  S.  Januarii,  et  Francisci  Xa- 
verii  et  D.  Rosoleae  cum  inscriptione,  ob  ua- 
bem    a   peste   servatam.   Agit  enim   de   festivi- 


tate,  qum  Neapoli  instituta  fuit  ob  pestem  sub- 
latam . 

415  Itaque  Neapoli  die  iy  Septembris  magno 
cum  apparatu  celebrala  S.  Rosalia  festivitas 
m  ecclesia  SS.  Trinitatis  de  Monte,  ait  Auria. 
Demde  etiam  decretum,  ut  id  fieret  annis  sin- 
gutis  in  gratiarum  actionem  de  beneficiis  per 
S.  Rosaliam  obtentis.  Hisceporro  auditis,  senatus 
Panormitanus  gratias  egit  de  gtoria  S.  Rosaiia; 
promota  Neapoii  per  litteras  ix.  Novembns  anni 
L657  Panormi  datas,  quas  recitat  Auria  pag. 
121  et  122  In  hisce  autem  significat,  se  intelte- 
xisse,  raria  sacetta  Neapoli  erecta  esse,  et  eccle- 
siam  quoque  sedificandam  SancUv  propriam,  ac 
demum  annumerandam  esse  pntrouis  arUaiis 
Neapolitance.  Aurianon  explicat,  an  hac  rc  ipsa 
fuerint peracta.  At  Mancususin  HistoriaS.  Rosa- 
lite  tom.  i  pag.  274  patronam  Neapoti  etectam 
asserit,  sed  nutlum  citat  auctorem  :  magnamque 
prsebet  causamdubitandi,  ancivitatispatroac  sit 
etecta,  quod  non  nisi  unam  nominet  ecclesiam,  in 
qua  celebratur  Sanctse  festivitas. 

110  Certiora  igitur  sunt,  qiue  pag.  122  subdit 
Auria  ;  nimirum  SanvttV  retiquias  Panonno  Nea- 
potim  7nissas, hasque argentr.r  t nct nsns  thcc:r  Jc- 
positas  esse  in  ecclesia  S.  Lucim  de  Monte,  ubi 
sacellum  SanvLv  dicatum,  et  annua  festivitns  in- 
stituta  :  pnvterea  anno  1661  a  sanatu populoque 
Neapolitano  iampadem  argenteam  magni  ponde- 
ris  missamesse  Panormum,  ut  ea perpetuo  c< i 
savro  corporeS*  Rosaliaj  arderet. 

417  Hisve  aliud  regni  Neapolitani  oppidum 
adjungit  P.  Caietanus  Maria  Noto  in  litteris  hoc 
anno  1716  ad  me  datis,  ita  scribens  :  Anno  mjjolvi 
Atrani,  Apulias  oppidum  uicoeesis  Amalphitanffl, 
pestemaxime afflictabatur.  Interhtec  advtmit  unua 
e  civibus,  qui  secum  S.  Eosali»  reliquiaa  afiere- 
bat  :  quas  statim  ac  publict;  ailorandas  expoauit,  9t 
S.  Rosaliam  cives  omnes  in  p&tronam  sunin  rece- 
pere,  pestia  exatinota  est.  Refert  id  ea  religloal  viv\ 
testimonio  Petrus  la  Placa...  Panormitaui  senatua 

(■aiLivlhmus  m  Opcrc  fbttico,  ipuhl  anno  I  i  L>  l'n 

normi  impressum  est  aubhoo  titulo,  I  Trlonsi  di 
S.  Rosalia  etv.  pag.  27  et  2S.  Ptura  tle  hisvv  non 
addo,  cum  laudatum  Opusculum  mihi  admanum 
nonsit  i  at  sotum  observo,  Atranum  etiam  nume^ 
rari  inter  urbes  pestitentia  tiberatas  8.  Boaaliffl 
patrocinio  in  Fpistola  senatus  Pituormil.ani  titdt t 
num.  828. 

418  Anno  1630,  die  iv  Septembris,  fcstivita- 
tem  S.  Rosniio;  maxima  sotemnitate  el  <trr<>tn>- 
ne  celebrare  ccepit  Ancona,  urbs  dilionis  Ecols 
siasticsead  mare  Adriaticum.  Cascinus  itlam  ftt- 
sius  referens  festivitatem,  asseril  cetebralam  esse 
in  honoivm  S.  Kcmalia*,  liberatricin  a  peslc,  /Lvv. 
verba  nonnuttam  prsebere  possunt  suspioionem 
de  liberata  Anvona  a  peste  pairocinio  S.  ftosaliffi. 
Imo  Mancusus  ssepe  taudatus  tom .  i  pag.  286 
peste  liberatam  svribit,  hunc  ipsum  allegans  Ca- 
scini  iocum.  Verum  examinandum  prius  erat, 
an  peste  taboraverit  eo  anno  Ancona ;  guod  in* 
venire  nonpotui.  Itaque  non  ausim  iiberatam  d\ 
cere,  sed  matim  suspicari,  Sanctam  ibidem  fuis- 
se  cetvbratam,  aut  quia  Ancona  in  pericuto  fuit 
contrahendse  pestilentiset  et  ad  Sanctw  palr<» ■■/ 
nium  vonfugit ;  aut  quia  alia  quadam  occasione 
pietas  Anconitanorum  erga  S.  BoaeJJftDQ  fuit  ex- 
citata.  Festivitas  ilta  cetebrata  fuii  in  eCQtesia 
Societatis  Jesu.  At  non  exprimit  auctor,  an  sta- 
tutum  fuerit,  ut  singulis  annis  repetcretur.  Veri 
simile  tamen  est,  quotannis  cetebrari,  cum  di- 
cat  non  minori  sed  potius  majori  solemnitate  ve- 

tctiratam. 


AUCtOII 

J  s 

indetjue  fttlivi- 
tai  anmux  ibx 
celebrari  ca  ■ 
jita, 


tMMpfJTflU 

Panormo  reli- 
tjuii . 

E 


Al\  anum,  ae- 
.  tpUt  rtti  • 
quiii,  item 

potta  liliera- 
lum 


CulltU  <t  rrl,- 
i/tti  •  Ancon.r, 


ti  i  roii 

J.  s. 


tt  Lucx,  ubi 
quxdam  obten 
t*  gratix  : 


item  cuUub  <t 
rellquh  Crr 
monir, 


et  Fon-Z.it  ii 


m 

lebratam  esse  anno  1632,  postquam  reliquiae  S.  Ro- 
salise  Anconam  fuerant  perlatae.  Demum  adjun- 
git,  idem  festum  actum  esse  in  castro  quodam 
vicino,  quod  Falconero  dicitur. 

419  Luca,  urbs  Etruriae,  sed  sui  juris  et 
respublica  tibera,  non  minori  pietate  cultum  S. 
Rosaliae  amplexa  est,  quam  modo  dicta  Ancona. 
Ait  Cascinus,  credidisse  Lucenses,  S.  Rosaliam 
ex  urbe  sua  originem  trahere,  quia  Sinibatda 
familia  nobilis  ibidem  est  et  antiqua,  ideoque 
Sanctae  cuttum  tanto  ferventius  amplexos  esse. 
Jam  suo  loco  monui,  varias  de  genealogia  S.  Ro- 
salise  esse  sententias,  licet  omnes  ejus  stirpem  a 
Carolo  Magno  deducant.  Verum  hic  sotum  de 
cultu  et  reliquiis  agirnus.  Testatur  Cascinus  se 
particulam  unam  pro  Lucensibus  dedisse  abbati 
Raphaeli  Olivetano  :  atque  atteram  quoque  aliun- 
de  ad  eamdem  urbem  pervenisse  :  priorem  thecae 
<ii-<j(>>it,e;r,  itlUrram  cryst.atUme  inclusam  servari  . 
fcstimtatem  vero  Sanctae  in  pluribus  peragi  ec- 
ctesiis.  Ceterum  praecipuus  promotor  cultus  S. 
Rofialiffi  in  urbe  Lucensi  erat  D.  Vincentius  Sini- 
batdi,  cui  varia  ejusdem  Sanctae  patrocinio  cot- 

H  lata  beneficia  scribit  Cascinus,  dicens  non  modo 
domum  ipsius,sed  illum  ipsum,uxoremque  ejus 
<■!  /if/os  ,/  s.  liu  :Ava  atljutos,  ct  quidem,  durn  me- 
dici  desperabant ;  nihil  tamen  de  eorum  morbis 
dislinctius  explicans. 

420  Cremona,  civitas  ducatus  Mediotanensis 
satis  nota,  S.  Rosuliam  venerari  ccepit,  ejusque 
opem  implorare  occasione  militum  Sicutorum, 
quorum  duoo  Petrus  Valdina  marchio  della  Roc- 
ca  secum  habebat  Sanctie  retiquias.  Cremonam 
<-a  fj-ai/nir,'  pcstilcutin  t/iharasse  scritnt.  <  'aseinUS, 
ijianl  videtur  intetligendum  de  mato  quodam  pe- 
riculoso  et  contagioso,  qualia  frequenter  oriri 
soUmf  iu  cxcrcifihus.  Verum,  quatei-itmque  fuerit 
contagium,  testatur  auctor,  imaginem  piam  S. 
Kasaliin  pictam  fuisse  jussu  praedicti  militum  du- 
cis,  eumdemque  curasse,  ut  aqua  consecraretur 
reliquiarum  8.  KusaliaB  impositione;  atque  hac 
luptamullis  sanitatem  fuisse divinitus  restitutam, 
itaijue  inagnnm  Crammcnsium  devotionem  ena- 
lam  erga  8.  Eto  aliam.  Cum  autem  laudalus  Val- 
dina  particulam  retiquiarum  suarum  Cremonae 
reliquisset,  ewstructum  est  in  ecctesia  S.  Viti  at- 
taredicatum  S.  Etosalice  per  eminentissimum  do- 
m/aum  Petrum  Campora  episcopum  Cremonen- 
sem.  Statua  insaper  SancLr  erecta  per  Bernardi- 
/icm  Wcsta,  eaque  ad  S.  Viti  ecctesiam  portata 
solemni  supplicatione,  Pro  hisce  auctor  laudat 
VUom  brevem  5.  Etosalia  editam  anno  L688  joer 
P,  Franciscum  Abriani  Ordinis  Carmelitarum  : 
aa  veroanmta  Sancta  festivitas  Cremome etiam 
sit  instituta,  ea>  relatis  non  liquet. 

l:M  Popum  Livii,  urbs  ditionis  Pontifi.citv  in 
Romandiola,  vulgo  Porli  dicta,  reliquias  8,  Rosa- 
Liee  flagitavit,  et  particulam  oosta  accepit,  eoper 
Casoinum  transmissam  //><■  costw  particuta 
theose  argentex  fuii  imposita,  erectaque  ibidem 
Sancttestatua  in  sacello  elegantt.  Bahisce  non 
sotum  proflucoit  multn  poputi  dcvotio,  sed  festivi- 
tas  etiam  instituta  quotannis  oelebranda,  teste 
Casoino,  qui  hisce  plura  non  addit  de  cultu  San- 
c/.r  in  Ualia,  Verum  Manousus  in  Historia  S. 
Roaalia  multoplures  Italia  assignat  urbes,  qua 
cultumejusdem  Sancteepostea  suni  ampiex<v.Lu~ 
bet  soriptorem  iUum  sequi,  urbesiUasenumeran- 
do,  sed  brevissimet  et  eo  ordine,  quo  prxcedenti- 
bus  ab  ipso  sunt  additm, 

ttfl    Setia,    vulgo   Sezze  ,    oppidum    ditionis 
Pontificuv  in  Campania  Romana,  anno  1716  co- 


DE  S.  ROSALIA  VIRGINE. 

lere  ccepit  S.  Rosaliam,  cujus  imago  Romas  picta 
anno  1718  collocata  fuit  in  ecclesia  monialium 
S.  Clarae,  ibique  celebrata  festivitas,  ut  fusius 
narrat  Mancusus  tom.  i  pag.  275  et  seqq.  Tuscu- 
lum  in  eadem  provincia,  Italis  Frascati,  cultum 
S  Rosalia;  amplexum  est  anno  1717,  posita  San- 
ctae  imagine  in  ecclesia  Societatis  Jesu,  cetebrata- 
que  ibidem  sotemni  festivitate,  de  qua  laudatus 
scriptor  pag.  284.  lnteramna,  incolis  Terni  voca- 
ta,  diutius  S.  Rosaliam  coluit.  Ecclesiam  ibi  ei- 
dem  aedificavit  Joannes  Georgius  Castetti,  eques 
Ordinis  Metitensis,  postquam  Melitam  Sanctae 
patrocinio  peste  liberatam  viderat,  ut  suo  loco 
narrabitur.  Habetilla  ecclesia  Sanctae  reiiquias ; 
ejusque  festivitas  ibidem  quotannis  ritu  solemni 
peragitur,  teste  Mancusopag.  284,  qui  nonpau- 
ca  etiam  beneficia  a  poputo  obtineri  affxrmat. 
Asculum  Picenum,  oppidum  quoque  st<Uus  Eccle- 
siae  in  Marchia  Anconitana,  vulgo  A*<;uli  dictum, 
habet  ossicutum  S.  Rosaliae  in  ecclesia  Societatis, 
Jesu,  eodem  testepag.  285.  Ravenna,  Sanctam  co- 
lere  ccepit  anno  1718,  sparsis primum  per  civita- 
tem  multis  imaginibus,  quibus  civium  pietas  fuit 
accensa.  Imago  deinde  ejusdem  Sanctae  exposita 
fuit  pubiicae  venerationi  in  ecctesia  Societatis,  ibi- 
que  festivitas  instituta  die  xv  Julii,  quae  dies  est 
corporis  inventi. 

423  Anyio    1717   reliquias  S.    Rosalise   accepit 
Bononia,  celeberrima  ltaliae  civitas,  sub  domi- 
nio  summi  Pontificis.  Narrat  istud  Mancusus 
paulo  protixius  tom.  2  pag.  150  et  seqq.   Hasce  uu* 
reliquias  Panormo  in  Italiam  et  Bononiam  de- 
portandas  acceperat  illustrissimus  comes  di  Ru* 
bitant,  qui  cum  ittis  se  navi  commisit  Neapolim 
tendenti.  Verum  post  biduum  navigationis  duae 
naves  Turcicae  navim  iltam  cceperunt  persequi, 
ita  ut  necessario  a  recta  via  deflectendum  esset, 
ne  praeda  hostibus  fieret  navis  Christiana.  Haec 
autem  ubi  toto  octiduo  ita  fugerat,  sequentibus 
semper  navibus  Turcarum ;  viderunt  Christiani 
se  esse  non  longe  ab  urbe  Tunetana,  atque  idcir- 
co  evadere  nonposse  humanis  viribus.  Itaque  ad 
preces  se  converterunt,  productisque  S.  Rosalise 
reliquiis,  eam  enixe  rogarunt,  ne  sacer  iile  the- 
saurus,  venerationi  fidelium  destinatus,  praeda 
esset  infidetium.  Post  breves  preces  sffivissima  or- 
ta  est  tempestas,  obscusatoque   cselo,  quod  ante 
serenum  erat,    prospectus  extra   navim  non   nisi 
ad  dccem    passus   patuit  :    navis  autem   abrepta 
vento    vehementissimo. . .  ,    iuflatis     velis    intra 
quatuor  circiter  horas  jactata  est  in  portum  Nea- 
politanum  :  quod  iter  naturaliter  perag-i  non  po- 
test  tempore  tam  brevi.  Heec  sibi  relata  esse  ab 
ipso  comite  di  Rubilant,  asseruit  juramentoque 
confirmavit  Bernardinus  Ignatius  Astensis  pre- 
sbyter  ex  Ordine  Capucinorum,  cujus  juramen- 
tum  recitat  Mancusus  una  cum  relatione  ejusdem 
hic  compendio  data.  Porro  Bononiensis  senatus 
allatas  reiiquias  honorifice  suscepit,  atque  in  ec- 
ctesia  sua  S.  Petronio  dicata  deposuit  :  testatur- 
que  Mancusus,  exstrui  coeptum  fuisse  saceiium 
marmoreumad  honorem  Sanctx,  dumscribebat : 
alia  quoque  magnifico  opere  coepta  fuisse,  adre- 
hquias   honorifice   collocandas  festumque  cete- 
orandum  die  iv  Septembris. 

424  Laudatus  scriptor  tom.  i  pag.  288  docet 
banctae  festivitatem  quoque  annuatim  ceiebrari 
m  quadam  ducatus  Mirandulani  ecclesia,  quam 
non  nommat.  Per  totam  insuper  dioecesim  Muti- 
nensem  agt  eamdem  festivitatem,  uti  jam  dixi 
7ium.  321  episcopo  Mutinensi  concessum  a  Cle- 
mente  XI.  Facultatem  ceiebrandi  Officium  S.  Ro- 

saliffl 


D 

cultus  Setij-, 
Ttisculi,  Inle 
ramn.v,  Ascu- 
t(.  Ravenmr  .• 


E 


retiqui?,  mi- 
raculo  in  viu 
nobilitatx, 
Dononiam  de- 


culttis  in  mul- 
tis  aiiis  Italix 
urbtbus, 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS. 


869 


A  saiiasper  totam  dicecesim  petierat  Mutinensis  prse- 
sul  Ludovicus  Masdoni,  quia  credebal  sanitatem 
sibi  instauratam  Sanctse  patrocinio.  Cum  enim 
multis  aetalis  ingravescentis  incommodis  et  infir~ 
mitatibus  ad  obeundum  officium  episcopale  ine- 
ptus,  et  lecto  plerumque  affixus  esset,  Sanctam 
sibielegit  patronam,ac  viressibi  eo  usque  redditas 
sensityUt  clerum  suumconsec?*arerur$umposset, 
et  dicecesim  quotannis  lustrare,  quemadmodum 
fusius  refert  Mancusus  tom.  2  pag.  148  et  149. Coli 
eiiam  S.  Rosaliam  Placentise,  ac  in  ducatu  Fer- 
rariensi,et  in  Mantuano,asserit  taudatus  scriptor 
pag.  289,  sed  modo  quodamvago,  ita  ut  ex  dictis 
ipsius  colligi  nequeat,an  in  locis  istis  annua  ceie- 
bretur  festivitas.  Idem  ait  pag.  291  exercitum 
Hispanum  Mediolani  pestis  pericuio  liberatum, 
indeque  suspicatur  Sanctam  ibidem  coli :  at  nul- 
lam  producit  auctoritatem,  nec  ulium  assignat 
tempus.  Verum  Genuse  festivitatem  celebrari  in  ec- 
clesia  Clericorum  Regularium,  qui  ministerio  in- 
firmorum  se  addixerunt,  devotionemque  ibidem 
multum  esse  auctam  anno  1717,  clarius  eodem  loco 
testatur. 
B  425  Mons  Physcon  ,  vulgo  Monte  Fiascone  , 
reliquix  ciiam  oppidum  est  Etrurise  Pontifcise,  ubi  cultus  S. 
Montc  pfaj-  Rosalise  anno  1717  receptus  fuit  magno  ardore. 
Rem  fuse  narrat  Mancusus  pag.  292  et  seqq.. 
ex  quo  prsecipua  breviter  capita  colligam.  Ibi- 
deminseminarioepiscopalivaria  distributa  sunt 
exemplaria  Vitse  S.  Rosaliee  ,  cujus  lectione 
omnium  ibidem  pietas  in  Sanctam  est  accensa. 
Celebrata  igitur  in  seminario  festivitas  inventio- 
nis  die  xv  Julii  magno  cum  apparatu;  ac  tunc  ve- 
nerationi  exposita  imago  Sanctse,  inventa  apud 
civem  quempiam,  qui  asserebat  se  eam  pingen- 
dam  curasse,  quia  in  mari  Siculo  liberatus  erat 
imminenti  naufragio,  invocata  ope  S.  Rosalise. 
Porro  Franciscus  Perini  nobilis  Panormitanus, 
ubiprsedicta  audierat,  particulam  digiti  S.  Ro- 
salia?,  quam  habebat  aidhenticis  testimoniis  mu- 
nitam,  donavit  ecclesise  seminarii  Montis  Phy- 
sconis  S.  Bartholomseo  dicatse.  Harum  reliquia- 
rum  translatio  solemnitate  celebri  magnoque  ap- 
paratu  facta  est  die  xiv  Jidii,  et  festivitas  inven- 
tionis  die  sequenti  pie  cetebrata.  Atque  hoc  modo 
inchoatus  est  Monte  Physcone  S.  Rosaliae  cultus, 
pietate  in  Sanctam  ad  oppida  qusedam  vicina 
C  simul  propagata.  Hisce  subdit  auctor,  Florentise 
die  festo  S.  Rosalias  imaginem  Sanctse  exponi  in 
•  Livorao  ecclesia  Societatis  Jesu  :  Liburni  *  vero  sacellum 
eidem  Sanctse  dicatum  esse  in  ecclesia  S.  Marise 
Montis  nigri,  multumque  eo  populum  concur- 
rere  in  festivitate  S.  Rosaliae.  At  non  edicit,  an 
Sancta  in  duabus  istis  urbibus  Officio  coiatur  ec- 
ctesiastico. 
et  Recutea,  426  Ut  huic  coilectioni  de  cultu  Sanctse  in  Ita- 

ubi  varia         fta  finem  imponamus,  restat  memoranda  civitas 
tmpetrata        piceni,  Seu  Marchise  Anconitanse  ,   Recinetum  , 

oencfictu.  , 

vutgo  Recanati  dicta  ,  quo  rehquise  S.  Rosaliae 
pervenerunt  anno  1723.  Res  tota  narratur  a 
Mancuso  tom.  2  a  pag.  156;  sed  compendium 
mihi  sufficiet.  Anno  1723,  mense  Sepiembri,  in 
monasterio  Recinetensi  monialium  S.  Stephani 
tres  e  moniaiibus,  videticet  Candida  Columba 
Ghinetti,  Barbara  Constantia  Fortuna,et  Rosalia 
Cherubina  Leopardi,  iecto  decumbebant  continua 
febri  vexatse.  Cum  autem  non  diu  ante  delatse 
essent  reiiquise  S.  Rosaliae  ad  prsedictum  monaste- 
rium,  infirmse  moniaies  ad  opem  Sanctse  confu- 
qerunt :  eaque  pie  invocata,capita  sua  memoratis 
reliquiis  tangi  voluerunt.  Quo  facto,  mox  febris 
abscessit,  sanasque  sic  reliquit,  ut  deinde  non  re- 


diret.  Hoc  factum  ipsx  moniates  subito  sanatx,  «<™« 
prsemissojuramento,  testatse  sunt  xxi  Februarii  J  s- 
anm  1724  coram  publico  notario  Antonio  Fran- 
cisco  Prossuttino,  et  duobus  testibus  ex  Ordine 
Minorum  de  Observantia,  prout  latius  narratur 
in  Actu  notariali,  apud  Mancusum  edito,  quem 
episcopus  Recinetensis  confirmavit,  fidem  et  au- 
ctoritatem  prsedicii  notarii  testando  iv  Martii 
ejusdem  anni,  quemque  archiepiscopus  Panormi- 
tanus  eodem  anno,  die  2  Apriiis,  in  Acta  re- 
ferri  curavit,  suoque  nomine  subscripsit,  ita  ut 
triptex  itta  sanatio  abunde  videatur  firmata.  Ve- 
mim  ex  reiatione  jurata  tnoniatium  clarumnon 
est,  an  omnes  tres  eodem  die  sint  sanatse,  an  di- 
ve?*sis ;  sed  solum  ex  illa  constat,  subito  omnes 
sanatas  esse :  malimque  suspirari  singutas  esse 
sanatas  diversis  diebusjumquodde  diversis  diebus 
fiat  mentio,  tum  quod  dies  sanationis  non  expri- 
matur.  Ceterum  reliqui.r  ill&  8.  Rosali&i moniali- 
bus  donatse  erant  a  viro  nobiti  Caroto  Calcagni, 
habitante  Messawe,  sicut  additur  in  testimonio 
monialium.Hiec  de  Itatia  sufficiant,  iicet  dubitare 
nequeam,  quin  Sanctse  cidtus  adptura  etiam  Ita- 
iise  ioca  pervenerit. 


§XL.  Cultus,  reliquiiB  ct  beneficia 
in  Gallia,  Hispania,  Germania  et 


Hungaria 


Quandoquidem  Cascini  vestigiis  insistere  sta-  Ntwat  nuneu 
tui,  cum  eodem  ex  Itaiia  in  vivinam  trans-  vatowto, 
ibo  Galiiam,  ubi Nicseam  Proviuci.v,  tjit.v  abaliis  "6n'a*ur PM" 
Italue  attribuitur,  peste  liberatam  scribit  post 
votum  S.  Rosalia?  nuncupatutu.  Rem  narrat  hoc 
modo.  Niccva  Gallis  Nice,  Italis  Nv/.7.i\,qu{e  sitaest 
in  limite  Itaiise,  et  caput  est  comitatus  Niciensis, 
gravi  laborabat  pestUentia,  uti  mult.v  alim  urbes 
eo  tempore.  Cum  autem  audivissent  Nicienses  S. 
Rosaliam  contra  pestitentiam  esse  patronam;  ac 
scirent  reliquias  ipsius  honorari  inpago  comita- 
tus  Niciensis,  dicto  liuceramc,  qui  paucis  sotum 
miltiaribus Nicsea  distat ;  ibique  esse  sacetium  ei- 
dem  Sanctse  dicatum ;  ad  patrocinium  ipsius  con- 
fugerc  decreverunt  :  atqae  id  fecerunt  hoc  modo.  ¥ 
Voverunt  Nicienses,  se  daturos  tampadem  argen- 
team  memorato  S.  Rosalite  sacelto  ;  seque  in  urbe 
sua  atterum  sacellum  eidem  Sanctse  erectu- 
ros,  eiquealteram  lampadem  daturosargenteam. 
Quin  et  votum  ittud  impresserunt,  multisque  mi- 
serunt  in  circuitu.  Voto  nuncupato,  ait  Cascinus, 
cessavit  pestitentia  :  idem  videri  potest  apud  Jo- 
fredum  in  Nicsea  pag.  52. 

428  Prseterea  post  biennium  litteras  miserunt  <■(  sanetr  rctt 
Panormum,  ut  ftagitarent  nonnihit  reliquiarum  7ltl",  >>HP'- 
Sanctse  Rosalise.  Exemplar  litterarum ,  quibus  '' 
reliquias  istas  petierunt  Nicienses,  ante  me  ha- 
beo.  Dat&  sunt  Nicsese  xxiv  Junii  anni  L683, 
et  subscriptw  hocmodo,sed  Itatice  :  Syndici  Ni- 
cienses.  Andreas  Bontti  secretarius.  Asseritur  vo- 
tumS.  Kosaliie  factum,  additurque  peti  retiguias 
ad  excitandam  magis  poputi  devotionem,  Quia 
simulac  nuncupatum  erat  votum,  subito  ces- 
savit  dictum  contagium  miraculo  vere  magrno, 
Eeternaque  mcmoria  di#no.  Id  contigisse  anno 
1631  ante  in  eadem  epistola  dicitur.  Retiquias 
vero  anno  1634  impetrarunt,  teste  Cascino,  qui 
suas  ipsedonavit.  Inscriptio  tamen  apud  Jofre- 
dum  pag.    52  exprimit   annum    1636.    Verum , 

cum 


iUCTORE 

J.S. 


rcliqui*  item 
Pariiiii  et  Ili- 


■  I)<  /ii  i 


Thirjrrnum 

vtro  ct  Moit 

nr,  ii$  accep 
tii,  factoijuc 
voto, 
'  Thici » 

*   MolllJllK 


pette  dintulia 
Uberatir, 


370 

cumdicatgeminamparticulame$semis$am,prior 
forsan  anno  1634,  altera  1635  missam  fuerit.  Eo- 
dem  teste,  Nicienses  argenteam  lampadem  S.  Ro- 
aalixdomum  miserunt  Panormum;  ac  eidem  in 
cathedrali  Niciensi  elegans  erexerunt  sacellum. 
429  Parisiis  ab  anno  1G2S  particulam  costse  S. 
Rosaliae  habuit  Anna  Austriaca  Franciae  regina, 
quaeet  Sanctse  imaginem  pingijussit.  Particula 
maxillm  ejusdem  Sanctse  ab  anno  1631  servatur 
in  ecclesia  dmnus  professm  Societatis  Jesu,  S.Lu- 
dovico  dicata  Parisiis.  Retiquias  S.  Rosaliae  etiam 
petiit  et  obtinuit  Clemens  de  Bonzy  episcopus 
liiterrensis  in  Oeetiuuio ,  qiwd  urbs  Utterrensis  * 
peste  afjtigeretur,  teste  Cascino.  Addit  Mancusus 
pcstilentiam  cessasse  per  atlatas  reliquias  :  nec 
dubium  est,  quin  cessaverit,  sed  quomodo  aut 
quamdiu  post  allatas  retiquias,  non  invenio. 

£80  Hisce  adjungo  annotationem  a  P  Noto 
siiiptuin,  quse  Panormo  huc  missa  sic  habet  ; 
Anno  mdcxxx  (pestitentia  tiberatse  sunt  patroci- 
flioB,  Kosalise)  civitates  Galliai  Thigernum*  (in 
Atoernia  inferiori, )  et  Molinos  *  (Borbonensis 
prnrritri/e  raput ;)  ut  fuse  scribit  P.  Stephanus 
Oharnillnrd  Societatis  Jesu  in  epistola  ad  P.  Joan- 
ncin  \lariam  Amato  :  quam  hic  typis  edidit  in  Ora- 
Hone  Beounda  in  solemni  studiorum  lustratione  pag\ 
135.  Assignata  epistota  Italica  est,  scriptaque 
anno  1705.  Ejus  compendium  sufliciet  adproposi- 
tum  nostrum.  Refert  Molinas  anno  1030  peste 
graviter  laborasse,  magistratum  autem  S.  Rosaliae 
vovisse  annuam  supplicationem,  ad  ipsius  hono- 
rem  pie  instituendam  in  ejus  die  festo ;  votoque 
nuncupato  ac  suppticatione  instituta,  pestem  ces- 
s/tssc  Oocasio  votisic  exponitur.  Cappucini  qui- 
dam  narrarunt  Motinensi  magistratui,  civitatem 
AlvemiSB  Thigernum,  unde  venerant,  pestelibe- 
ritfiun  essepost  votum S.liossiliw factum,acceptas- 
que  nonnullas  ipsius  reliquias  ab  aliquo  P  Cap- 
pitriuti  'tiutt/ttfs  '/'/t/f/rruens/fut.s,  (Jiuu  rrru  reetor 
cu/let/ii  Snrirftitis  Jrsu  sti/ut firassrl ,  sr  /•rtu/itttts 
habereS,  ftosaliffl,  votumnuncupatumest,  cessa- 
rt/i/Hopestiltmtia. 

L31  Addit  tamen  revixisse  pestem  ,  quando 
voto,  quo  etiam  promiserant  Moiinenses,  se  cu- 
raturOS,  ut  pingeretur  imat/o  StjneLf,  uou  sntis 
velociter  satisfactum  est ;  at  rursum  cessasse  post 
/mjilrlniii  Itanc  quoque  voti  partem.  Dubitabunt 
q  fortasse  Molinenses  de  veritate  hujusce  facti , 
quia  iu  /itbittario  urbis  de  eo  nihil  est  inventum ; 
in  tabutario  vero  capituli  duas  solum  breves  in- 
Vontm  niemori,v :  quarum  prior  dicit,  renisse  an- 
no  L681  iiiiiqistratuni  ad  CO/piHtfwn  ac  rogasse 
ttt  iusiif/>e/-e/ne  supplicatio  seeundum  votum.  Al- 
tera  habet,  renisseniugisfrtt/uui  ae  petiissea  ca- 
pitutOy  Ut  instituoretur  snpplicatio  g-encralis,  ad 
:i;',vndns  IVo  gratias  pro  liborationoa  peste.  Ve- 
rmn  in  netttra  ftt  mentio  S.  RosBliffl.  Itih/ue  exi- 
Stimo  P,  Chamillard  fnefuui  narrasse  ex  litteris 
tiiittuis  oollogii  Societafis  Jesu,  in  quibus  simi- 
Ua  solent  notari  -.  nam  votutn  primo  cum  ad- 
junctis  personis  refert,  aitque subscriptutn  fuis- 
se,  Detnmonet.  Deindc  vero  pro  occasione  voti 
ac  evcntu  rei  taudat  1\  Lohol  Booietatifl  Jesu. 
Ceterwn  senatus  Punortnitanus  in  epistola  sua 
ad  Pontificem  inter  urbes  SancLv patrocttiio  ga- 
visas  uumerat  Thigemum  et  Molinas  ew  hisce 
monumentis,  quantum  opinor.  Auria  in  Rosa 
cwlestipag.  102  e.v  Inario  Nieoktt  Causini,  quod 
mihiad  manutn  twn  est,  hxc  productt  verba  ai/  iv 
Septetnbris  :  S.  Roaatia  de  Normannis  oriunda 
niirae  sauotitatis,  quie  pestis  oxpultrix  in  ltalia, 
ot  Moliuis  oolitur  magrna  solomnitnte.    Verba  ut- 


Uelii/uix  m 
Htspatiiam  ad 
regem  misax  ; 


DE  S.  ROSALIA  MRGINK. 

cumque  ambigua  sunt :  nam  pro  varia  interpun-  D 
ctione  va-rius  exoritur  sensus,  nimirum  de  cultu 
SanctxMolinis  detato  secundum  interpunctionem 
datam ;  vet  de  peste  Molinis  mque  putsa  ac  in 
Italia,  si  comma  ponatur  post  vocem  Molinis.  Ve- 
rum  quatiscumque  fuerit  mens  Causini ;  agit  de 
Molinisin  Gallia,non  deMechliniainBrabantia, 
ut  ipsum  perperam  intellexit  Auria,  dicens  S.  Ro- 
saham  Mechtinise  in  Brabantia  coli  solemniier. 
Quippe  cultus  Sanctae  non  est  tam  cito  inchoatus 
Mechtiniee.sed  ibi  cceptus  est,dum  fuit  permissus 
omnibus  ditionibus  regis  Hispanise. 

432    Ex  Gallia    Cascinum  sequor  in  Hispa- 

niam,  de  qua  breviter  sic  disserit  :  Civitas    Pa- 

normitana,   simulac  reliquiae  S.   Rosaliae  venera- 

tioni  fidelium  fuerunt  expositae,  duas  ex  illis  in- 

signes  particulas,   saxo    illo  lucido   vestitas,  in- 

clusasque  duabus  thecis,    quas  corallides   orna- 

bant,  in   Hispaniam  transmisit  ad  repvm   Philip- 

pum  IV  et  reginam.  lllse  vero  exce;  tae  sunt  ve- 

neratione    dig-na  regibus   tam   Catholicis  et  piis. 

Reliquias  hasce  omnes,  aut  certe  partem  unam 

rex  Catholicus  deinde  donavit  regali  monasterio 

S.  Laurentii,  ubi  anno  1722  testimonium  Car- 

dinalis  Doria,  quod  ibi  cum  reliquiis  servatur, 

propria  manu  exscripsit  Pinius  noster.  Illud  huc 

transfero :  Joannettinus   Doria  S.   R.  E.  presby- 

ter  Cardinalis  tituli  S.  Petri   in   Monte  aureo,   ar- 

chiepiscopus    Panormitanus,    fidem   facio ,    et   at 

testor  ex  reliquiis  S.  Rosaliae,   virg-inis  Panormi- 

tanae,  cujus  corpus  nuper  est  inventum  in  specu 

montis   Peregrini  ,    lapideis   thecis   mirifioa    con- 

cretione  inclusum,  fuisse    desumptum  capitulum 

humcri  ojusdem  beatissimae  Virginis,  quod  ad  sa- 

cram  Catholicam  regis  domini  nostri   Philippi  IV 

majestatem   transmittitur  a  senatu   Panormitauo. 

Ut  autem    in   exhibendo  cultu   praefata    majestas 

minimc  sit  anceps,  ceterique  omnes  Christi   tide- 

les  possint  rite  colere   et   relig"iose  venerari ,   iu 

ejus  rei  testimoniura  praesentes  litteras  dedi,  propria 

subscriptione  et  sig"illo  obsig-natas.  Panormi  xxxi 

Aug-usti  ,    Indictione  viii  ,  anno  Domini  mdcxxv. 

Joannettinus  Cardinalis  Doria,  archiepiscopus  Pa- 

normitanuseic*.  Ita  authenticum  Gardinalis  testi- 

monium* 

433  Factum  memorabite,  si  omnia  adjuncta  exerdtw  His 
satis  si?it  certa,  mihi  communicavit  mox  tauda- 
tus  adjutor,  Cajetanus  Noto,  ita  scribens :  Cum 
hoc  anno  (  1652  )  JoaDnes  Austriacus  Barcino 
nensem  urbem  obsidione  cingeret,  pestifera  lues, 
quse  per  regna  Hispaniae  grassabatur,  Hispanum 
exercitum  maguo  militum  damno  invasit  :  a  qua 
tomen  repente  liberatus  est,  ubi  solemnis  sup- 
plicatio  indicta  fuit,  in  qua  S.  Rosalise  effig-ies 
circumlata  est.  Habetur  haec  narratio  in  libello, 
eodem  anno  mdclii  Pauormi  typis  Nicolai  Bua 
impresso  in  8°. ,  cui  titulus  est  (Italicus,  quem 
Latinum  facio  :)  »  Relatio  stupendi  miraculi  , 
"  patrati  per  S.  Rosaliara  virgiuem  Panormitanam 
"  in  exercitu  regis  nostri  Catholici,  et  solemui- 
"  tatis  ea  de  causa  eelebratse  Matriti  in  die  festi- 
»  vitatis  ipsius  iv  Se])tembris  mdclii,  accepta 
»  ex  litteris,  datis  in  aula  die  xi  ejusdem  mensis 
»  a  persona  summje  auctoritatis  ».  Ibi  autem  haec 
leguntur  verba  (Itatica,  sed  rursum  Latina  red- 
dcnda  :)  »  Serenissimus  dominus  Joannes  Au- 
»  striacus  pie  imploravit  opera  virg-inis  Panormi- 
»  tanae  S.  Rosaliae  :  atque  ubi  ipsam  (id  est,  pi- 
ctam  ipsius  imaginetn)  cum  applausu  et  devo- 
"  tione  per  exercitum  in  solemni  supplicatione 
»  circumferri  curaverat,  ut  ab  omnibus  honora- 
"  retur  et  coleretur;  miraculum   revera  stupen- 

"  dum  ! 


panus  contagio 
Iibe7'atus  .■ 

K 


A 


reliquise  in 
Najorica  insu 
la. 


B 


Rctiquix  Vien- 
nam  ad  impe- 
ralorem  mit- 


Viennapesie 

I  I  ■ 


DIE  QUARTA 
"  dum!  cessavit  illico  contag*ium,  omnibus  per- 
"  fectam  sanitatem  consequentibus,  non  solum 
"  a  malo  contagioso,  sed  a  quacumque  etiam 
"  alia  infirmitate,  ita  ut  post  hauc  supplieatio- 
"  nem  nullibi  melius  et  perfectius  sanitas  vigeret 
"  quam  in  exercitu  Catholico  «.  Inde  adnitenti- 
bus  P.  Josepho  Spucces  Societatis  Jesu  Panormi- 
tano  regio  conciouatore,  et  doctore  Pamiano 
Bertolo  Panormitaui  senatus  npud  Catholicum  re- 
gein  procuratore,  solemne  festum  D.  Kosalise  in 
Matritensi  urbe  celebratum  est.  Hoc  factum  etiam 
narrant  Auria  in  Rosa  ccelestipag.  110  et  Man- 
cusus  tom.  i  pag.  271. 

434,  Ipsa  quoque  urbs  Barcinonensis  pericuto 
infectionis  exposita  fuit  per  quemdam  mercato- 
rem,  qui,  morte  appropinquante,  aperuit,  cur 
singulis  annis  festivitatem  S.  Rosalice  solemniter 
celebrasset,nimirum  merces  pretiosas ,  sed  infe- 
ctas,  in  urbem  induxerat,  ibique  distraxerat  : 
attamen  invocaverat  S.  Rosaliam,  ut  omne  averte- 
ret  periculum.  Ita  revera  factum  asserit  Man- 
cususpag.  271.  Merces  illienec  mercatori  nocue- 
runt,  nec  iis,  quibus  eas  vendidit.  At  factum  hoc 
si  satis  certam,  mirandum  quidem;  sed  nequa- 
quam  imitandum.  Anno  1683  insula  Balearis 
major,  dicta  alias  Majorica,  accepit  S.  Rosalise 
reliquias,  quas  in  metropoli  cognomine  possidet 
collegium  Societatis  Jesu,  ut  lathcs  narrat  Man- 
cusus  tom.  i  pag.  272.  Hactenus  de  Hispania,  ubi 
cultumS.  Rosalia?  primum  in  dicecesibus  quibus- 
dam  particidaribus  receptum  ac  deinde  promo- 
liwt,  per  iotum  rcgnum,  ac  per  ditiones  omnes 
Catholico  regi  subjectas,  jam  vidimus  §  30.  Qua 
de  causa  nihil  addendum  est  de  insida  Sardinia, 
qux  eodem  tempore  cidtum  S.  Rosalias  suscepit, 
quod  regi  Hispanite  esset  subjecta,  licet  seculo 
nostro  alium  regem  acceperit. 

435  De  reliquiis  S.  Rosalifle  in  Germaniam 
portatis  Cascinus  pag.  400  ita  scribit :  Nihilo 
minus  augustissimo  imperatori  Ferdinando  carissi- 
mse  fuerunt  (Sanctx  reliquice,)  ex  quibus  primo 
nonnulla  accepit  fragmenta  in  theco  eleg-anti,  ea- 
quc  in  sumrao  hnbuit  honore  ;  multoque  mairis 
(acceptum)  deinde  fragmentum  insigue  cx  ra- 
dio  brachii  ,  undique  caudido  lapide  circumda- 
tum.  Mancusus  tom.  ip)a9-  ^l  ex  Htteris  Vien- 
nensibus  docet,  pricdictas  reliquias  ab  Urbano 
VIII  missas  esse  ad  Ferdinandum  II,  easque  ab 
imperatore  postea  donatas  domui  professw  Socie- 
tatis  Jesu  Viennse  P.  Bernardus  Gollez,  cujus 
sunt  iilse  litterse,  inter  alia  sic  scripsit  xiv  De- 
cembris  anni  1670:  Dig-itum  nutem  hujus  Sancta? 
sacristanus  nsserit  tempore  pestis  a  Ferdinando  II, 
Katisbonas  existente,  ad  Domum  (professam  Vien- 
nensem)  missum  fuisse,  et  ab  inde  peatem  aut 
nuroquam  aut  raro  admodum  Viennam  infestasse. 
Primam  axdem  festivitatem  S.  Rosalia;  magno 
splendore  celebratam  fuisse  Viennse  anno  L64»l, 
docet  c.r  litteris  annuis  prsedictse  domus  profes- 
sse.  Ali<e  Uttcr<e  P.  Gollez  Panormum  missse  af- 
firmant  ,  S.  Rosaliam  Viennse  patronam  fuisse 
electamin  magnis  mortium  ct  morborum  pcriculis. 
Demum  Viennam  Sanctce  patrocinio  fuisse  peste 
liberatatn,  affirmal  non  solum  laudalus  Mancu- 
sus,  sed  clarius  etiam  ostendit  Vincentius  Auria 
in  Rosa  ccelesti  pag.  106. 

436  Pauca  ex  hoc  scriptore  contemporaneo 
Latina  facio.  Inde  ,  inquit ,  per  totam  Germa- 
niam  nata  est  extraordinaria  devotio  erga  8an- 
ctam,  (ex  Cilleia  nimirum  peste  liberata,  ut 
mooB  videbimus)  tantoque  mag-is  per  totum  im- 
perium  accrcvit  ejus  veneratio  ,  qui  eadem  \i- 
Septembris  Tomus  II. 


»t'CT<t|£ 

J  > 


SEPTEMBMS.  3n 

beratio  comperta  fuit  in  urbe  Vienna  Austri*  , 
malo  contagioso  liberata  patrocinio  Sanct*.  Un- 
de  in  memoriam  tanti  beneficii  acclamata  fuit 
Vienna?  patrona,  et  in  colleg-io  (tmo  in  domopro- 
fessa)  Societatis  Jesu  ejusdem  urbis  sumptuosum 
ejus  nomini  erectum  fuit  altare,  atquo  h»  loco 
publico  eleg*ans  ipsius  statua,  ante  quam  sinffHlis 
hebdoraadis  die  Sabbati  litaniae  ejus  piissime  decan- 
tantur.  Ilisce  necdurn  contentus  populus  imagi- 
nem  Sanctas  depingendam  curavit  in  januis  domus 
suie  in  gratiarum  actionem  de  miraculis,  patroci- 
nante  Sancta  patratis  toto  illo  tempore,  quo  pestis 
duravit  isto  anno  (1G19,  ut  ante  insinuavit.)  Quin 
imo  Georgius  Tecler,  istius  reg;ionis  pictor,  venit 
ad  implendum  votum  visitandi  speluncam  S.  Ro$a- 
lias  in  monte  Pcreg-rino,  testans  veritatem  facti, 
una  cumLaurentio  Churelicli  fierraano,  qni  Panor- 
mum  venit,  ut  distinetam  facti  relationem  comrau- 
nicaret. 

437  Cilleia  ,  aut  Oelia,  nrfgo  Cilley  ,  capxd  utiHdUtia 
est  comitatus  cognominis  in  circido  Ausfriaro, 
sitaque  in  confinio  Stgrise  ct  Carniolv  ad  Saa- 
nam  fluvium.  De  hac  urbe  laudatus  Auria  pw 
miserat  sequentia .-  IIoc  anno  hdcxmx  patoool- 
nium  Sanctai  obtinuit  apud  Datorem  omnium  ^ 
stupcndum  miraculum  in  imperio  Germania*,  in 
urbe  Celia  dioecesis  LabacenBls,  ubj  tam  cnnh'- 
lis  seeviit  pestis,  ut  miseri  mortalns  horrendo  il- 
lo  inalo  existing-uerentur  ma^iu  muitEtudina  us- 
que  ad  scxag*inta  millia.  Nihil  proderant  medico- 
rum  autidota,  mag-istratuum  diligentia1,  nee  pre- 
ces  aut  vota  diversis  Sanctis  facta.  ln  statu  tam 
raiserando  pius  istius  eivitatis  epis^^opus  eonfu^it 
ad  devotionem  et  ad  patroeinium  Sanotffl  :ma- 
choretidis  Panormitanas  Hosalia; ,  n  qua  mirabi- 
lia  in  variis  mundi  partibus  contra  pestem  pntra- 
ta  intellexcrat.  Itaque  sinccrissuuis  laorymis  vo- 
vit,  se  aidificaturum  ecclesiani,  uomlni  <'i  hono- 
ri  ipsius  dicandam,  si  preoimis  sule  grando  illud 
Dei  fl;ig-ellura  ab  ista  civitate  averteret,  Non  po- 
terat  eo  tempore  pius  epiacopua  adlmplere  vn- 
tum,  quia  aararium  eivitatis  omnino  erat  exhau- 
stum  suinptibus  oecasione  mali  factis.  Wruni  oum 
persona  dives  eo  morbo  liborala  esset  ,  ea  ppo- 
priia  sumptibua  vix  coaperat.  BsdifioaTe,  quando 
confcstim  pestia  prodigiose  in  fi\  itate  og  avit, 
Pro  hisce  auclor  taudat  relationem  quamdam  an 
no  1633  Panormi  impressam  ;  subditque  oratio  j,. 
nem,  qua  usos  fuisse  Germanos  afflrmat,  hisce 
verbis  Lalinis  conceptam  :  Deus,  qui  cotpua  fa- 
rauhe  tiu^  RosaliaBj  post  tot  aascula  intra  montei 
invcntum,  contra  saBvicnlem  pestilcnlinin  sarrum 
amulctuin  liilrhbus  tuis  esse  voluisti  ;  dfl  suppli- 
eilitis  tnis,    ut   qui  sacras   ejus    itImjiii.i.    ooltmus, 

vel   oommemoratioBfl   [aBtamur,  ejua   quoque    in- 

tervfiiirnlihus    meritis,    a    prflBBflDtlbu  I    peploulis, 

et  a  malo  pestHentifl3  Liberemur.  Per  Christmm 
Dominum  nostrum. 

i:;s  Qe  Qrsecio  ,  Styrim  metropoli ,  vidgo  veuqxiiS  $«„ 
firaiz  dicto,  scribit  Cascinus,  summam  ibi  de 
volionem  in  S  llosaliam  gsse  natam  anno  L688, 
tamquam  in  illam,  eujufl  benefldo  fuerant  p<'slc 
liberati  Grajcenaea.  Mancuaus  tom.  r  pag.  262 
originem  hujusce  Cuitus  d$clarat  exepistola  Ms. 
P.  Wolfgangi  Reusxen,  qui  de  eo  varia  i'anor- 
mum  perscripsit  anno  L870,  die  ii  Decembtns. 
Orig-o,  inquit,  cultus  Beataa  hnjua  tn  no  tro 
templo  fuit.  P.  Alegambe,  qui  oum  princrpe  ab 
EEoggenberg  in  provinciis  fuit,  ct  cirea  Ulud 
tcmpus  corpus  beatas  Kosalia:  fuit  inventum.  Ac- 
cepit  nimirum  P.  Ategambe  reUquiasS  Roialla 
in  Sicilia,  easque  Grsecium  detulit,  ubi  civitas 

d'6  seu 


<  /.,■  t'.i  .i  eii, 
vhi  patrona 
elecla  : 


372 


trtTOAE 
J.S. 


B 


relitfui*  itern 
Cottmix  tt 
Bonnr, 


fortt  rcgris 


atque  in  llnn- 

garfa 


seu  mag-istratus  suis  sumptibus  componi  curavit 
elegantem  cistam  arg-enteis  adornatam  laminis, 
cui  reliquiae  impositse  sunt,  ut  habet  eadem  epi- 
stola,  ubi  additur  ;  Et  in  patronam  a  civitate 
electa  tempore  pestis.  Cum  autem  retiquise  sint 
depositsein  ecclesia  Societatis  Jesujbi  Sanctse  fe- 
stivitas quotannis  cetebratur  solemniter,  quod  et- 
iam  fieri  solet,  quandocumque  pestis  grassatur , 
inquit  P.  Reusxen,  addens .-  Et  nos  ad  finem 
Litaniarum  de  omnibus  Sanctis  (quse  quotidie 
dicuntur  in  Societatis  Jesu  collegiis)  semper  ora- 
mus  orationem  de  diva  Rosalia.  Mancusus  ex  ea- 
dem  epistota,  sed  verbis  illius  non  adductis,  nar- 
rat  extra  urbem  Grsecensem  a  Congregatione 
honoratorum  civium  sub  tituto  Virginis  Purift- 
catse  erectam  esse  ecclesiam  S.  Rosaliae,  quo  fre- 
quens  populus  cxcurrit  praesertim  in  ipso  festo,  at- 
que  aliquotanathemata  ibidcmjam  sunt  affixa.i/a?c 
demum  subjungit  P.  Reusccen  :  Nunc  aP.  Rectore 
intellexi,  unam  partem  reliquiarum  esse  etiam  in 
sacello  domestico  B.  Aloysii,  et  Sanctam  solemni 
voto  a  tota  civitate  facto  fuisse  in  patronam  electam; 
plurimaque  beneficia  accepisse  Grsecenses  per  in- 
tercessionem  Beatae. 

439   Cascinus    reliquias  S.   Rosaliee  jam   suo 

tempore  etiam  Coloni/e  fuisse  scribit,  in  ecclesia 

Societatis  Jesu,  ibique  sacellum  Sanctae  exstru- 

ctum.  Apud  Mancusum  vero  ptura  de  hisce  scrii- 

bunt  duo  Patres  Societatis  Jesu  Coloni/e  degen- 

tes.  P.  Adamus  Pleihner  ita  anno  1670 :  Tem- 

pore  pestifl  Patres  hujus  collegrii  plurimas  illius, 

tnrnquam   sin^ularis  contra  pestem  pntronas,  ima- 

gfnes  Colonia;  sparserant.  Idem  referens  P.  Her- 

mannus  Crombach,  addidit,  imagines  istas  pri- 

mum  tetigisse  reliquias  Sanct/e.  De  earum  vero 

usu  ita  habet  i  Quae  ostiis  domorum  vel  concla- 

vium  afflxffl  sunt,  vel  g-estatse,  successu  ssepe  fe- 

licissirno  ,    depulsa  a    multis    redibus  ,    familiis  , 

agris  *,  lue.  Unum  ex  obtentis  ibi  beneficiis  re- 

feram  in  Appendice  cap.  5.  Porro  adduntur  ibi 

et  atia  pietatis  exercitia,  quibus  tempore  pestis 

Sanctse  opem  imptorarunt  Cotonienses.  Bonnse  in 

etectoratu  Cotoniensi  particuta  est  reliquiarum  S. 

Roeallm;  de  qua  ad  majores  meos   P.  Jacobus 

Kritzradt   anno    1071    ita  perscripsit  :   Bonuae 

partioulB  ex  reliquiia  S.   Rosalise,   nobis  in  sola- 

tium  ao  tutehmi   submissa,   et  venerationi  publi- 

;  cro   exposita,   pietatcm  mirifice    auxit,   contagio- 

ne  per  urbem  fflisaente. 

440  De  eximia  Pragensium  pielate  in  S.  Ro- 
saliam  Mancusus  agit  pag.  203.  Nonnulta  qao- 
guede  aliis  liohemi/e  et  Sitesi/e  tocis  mihi  com- 
municavit  P.  Cajetanus  Noto.  Verum  cum  San~ 
Cta  peromnia  regna  Augustse  domui  Austriac/e 
subjecta  tamquam  patrona  colatur,  ut  vidimus 
num.  880,  solum  memorare  volui  illius  dominii 
urbest  oumjam  antea  Sanct/e  cultumerant  am- 
plew$8y  nisi  singularia  guadam  'dicenda  occur- 
rerent.  Qua  de  causa  nihildicam  de  regno  Hun- 
<hi>  '\r,nisi rrli^ifiasSMo^nYuv  ditobus  saltem  locis 
ibidem  habari.  Tirnavia  urbsSungarieeSuperio- 
ris  hoc  seculo  accepit  reliquiasS  Rosalite  per  p. 
Franciscum  CasHglia  Panormitanum  Societatis 
Jfsa,  gui  Romee  erai  pomitentiarius,  guando  eas 
rector  collegii  Societatis  Jesu   1'irnaviensis  stu- 
diose  petiit,  et  per  ipsum  accepit,  teste  Mancuso 
pag.  B6U  ,  ubi  addit  in  parte  guadam  ditionis  co- 
mitis  Esterhasi  ecclesitm  S,  RosaHea  essecondi- 
Sanctxgue  religuias  anno  L780  impetratas 
esse  a  prsedicto  comite.Forsah  et  plures  religuias 
deinde  obtinuerunt  Bungari,  gui  ut  subditi  Do- 
mni  Austriacw  Sanctam  colunt. 


DE  S.  ROSALU  VIRGINE. 

441  Idem  est  de  Transilvania,  de  qua  Lau- 
datus  P.  Noto  ita  hoc  anno  ad  me  scripsit :  Dum 
elapsis  annis  pestilentia  per  Transilvaniam  vici- 
nasque  regiones  grassaretur,  plures  S.  Rosalise  reli- 
liquia?  pro  illis  regionibus  petitae  sunt  et  illuc  trans- 
missee.  Invocatam  porro  ibi  S.  Rosaliam,  ejusque 
opem  populos  illos  sensisse,  ex  litteris  Vienna  huc 
missis  accepimus.  At  nec  particulare  atiquod  me- 
morat  beneflcium,nec  docet,ad  quas  urbes  trans- 
missse  sint  reliquise.  Pestitentia  vero,  de  qua 
loquitur ,  inchoata  est  tempore  postremi  betli 
Turcici,  seu  anno  1737,  atque  in  mitites  seque 
saeviit  ac  in  Transilvaniee  et  Hungarise  incotas, 
prsesertim  anno  1738,  sed  non  diupost  sedata  fuit 
ac  omnino  demum  sublata. 


D 

el  Transilva- 
nia. 


$  XLI.  Cultus,  reliquise  et  beneficia 
S.  Rosaliae  in  Belgio  etprsesertira 
Antverpise  :  item  in  Polonia  et  in 
insula  Melitensi. 


E 


Reliquix  in 


aliqux  Antver 
piam  missx, 

F 


In  Betgium  nostrum  varias  quoque  perlatee  sunt  Bel9io  • 
particulae  reliquiarum  S.  Rosalioe,  ejusque  cul- 
tus  ibidem  cceptus  ab  anno  sattem  1629,  quan- 
do  etiam  Antverpise  editum  fuit  breve  compen- 
dium   Vitee,  variis  imaginibus  reprsesentatum. 
Cascinus  pag.  400  testatur  P.  Florentium  Mont- 
morentium,  qui  provincise  Flandro-Betgicse  So- 
cietatis  Jesu  ab  anno  1623  fere  finito  usque  ad 
annum  1627  prsefuit,   reliquias  S.  Rosalise   Ro- 
ma  portasse  in  Belgium,  sed  nec  annum  eccpri- 
mit,  nec  exponit,  ad  quam  delatse  sint  urbem. 
Jpris  in  Fiandria  collegium  Societatis  Jesu  reli- 
quias  Sanctse  a  multo  tempore  veneratur,  ut  ad 
me  perscripsit  P.  Ludovicus  Verspitt  in  eodem 
cotlegio  degens,   qui  etiam  adjungit  in  ecclesia 
tstius  coliegii  singidare  quotannis  in  honorem 
Sanctse  celebrari  sacrum,  ad  quod  conveniunt 
pueltse  pauperes,  quce  erudiuntur  doctrina  Chri- 
stiana  in  sacello  sancti  Spiritus,  cujus  S.  Rosalia 
est  patrona. 

443  Anno  1629  alise  retiquise  S.  Rosaliaj  por- 
tatse  fuerunt  Antverpiam,  ibique  solemni  ritu 
depositse  in  Sacelto  ornatissimo  Sodalitatis  juve- 
num  sub  titulo  Nativitatis  beatse  Marise   Virgi- 
nis,  quse  ibidem  semper  continuata  estper  unum 
ePatribus  domus  Professsse  Societatis  Jesu,  et 
hactenus  floret  sodalium  numero  etpietate.  Eas 
flagitavit  P.Hermannus  Spruyt  prsedictse  Sodati- 
tatis  director ;  donavit  Panarmi  Cascinus  anno 
1628  cum  litteris  patentibus  D.  Francisci  de  la 
Riba,  archidiaconi  Panormitani  et  vicarii  gene- 
ratis  Cardinalis  Doria,  quse  hactenus  servantur 
et  sigittoEminentissimi  Cardinatis  sunt  munitse 
imo  et  nomine  ipsius  datse,  ita  ul  potius  vocari 
debeant  titterse  Cardinalis  ipsius,  cujus  nomen 
prcvflgitur.  Reliquias  autem  istas  Romam  detulit 
P.  Hwronymus  la  Roccha  procurator provincise 
vwteaa  Congregationem  missus  anno  eodem 
1888,  ibique  eas  coram  notario  midtisque  testi- 
bustradiditP.  Joannide  Tollenare,  provincise 
FUmdro-Belgxcm  ibidem  procuratori,  qui    eas 
fnda   congregatione  Antverpiam   detulit    anno 
IG^  unacum  instrumento  memorato  Cardina- 
l*s  Dona,  et  instrumento  traditionis  Romseper 
notartumfactp,  ac  signato  xs.  Decembris  anni 


444  Utrumque 


ac  depoiitat  ii 
aacetlo  Sodali 
tatitjuvenum 
domuipro- 
fessx  Societa- 
tis  Jesu 


magna  cum 
lolemnitate. 


festivitus  an- 
nua  cumsup- 
plicatione 
ibidem  Itacte- 
nus  celebrata 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS 
444.  Utrumque  instrumentum prx  manibus  ha- 
beo,  uti  et  testimonium  P.  Joannis  de  Tollenare, 
quod  notatum  est  Antverpise  m  Augusti  an.  1629, 
atque  his  verbis  conceptum  :  Ego  infrascriptus 
testor,  me  reliquias  S.  Rosalise  cura  instrumento 
authentico  illu.strissimi  Cardinalis  Dorise  arehiepi- 
scopi  Panormitani,  et  alio  instrumento,  coram  no- 
tario  Romfe  confecto,  accepisse  Roma?  a  P.  Hie- 
ronymo  Rocca  tunc  procuratore  Siciliae  Societatis 
Jesu  ,  et  supradicta  omnia  tradidisse  in  manus 
P.  Hermanni  Spruyt  ejusdem  Societatis.  Visis  au- 
tem  hisce  testimoniis ,  recognitisque  retiquiis , 
iltustrissimus  Joannes  Maldcrus  episcopus  Ant- 
verpiensis  permisit  die  iii  Septembris  anni  1629, 
ut  in  dioscesi  sua  pubiicsc  venerationi  exponeren- 
tur. 

445  Papebrochius  noster  in  Annalibus  Ant- 

verpiensibus  apud  nos  Mss.  ad  annum  1629  de 

primohonore publico  reliquiis  istis  delato  brevi- 

ter  sic  habet :  Die    viii  Septembris  Sodalitas  ju- 

venum  ,  sub  titulo  Nativitatis  B.   M.  Virg-inis  pri- 

dem  erecta ,   solenniter   ab   ecclesia  domus  pro- 

fessae  ad  aulam  suam   transtulit  reliquias  S.  Ro- 

salise  virg-inis  ex  Sicilia  allatas,  curante  sodalitatis 
B  directore,  et  ab    illustrissimo  Maldero    probatas 

vig-ore    instrumenti ,    anno    pra?cedenti    die    xxi 

Junii   sig-nati    per    D.  Eranciscum    de   la    Riba , 

.  .  .  fidem  faciendo  ,   fragrnentum  ossis  lapidi  in- 

ditum  ,    (  quod    P.    Jordanus    Cascini ,   Societatis 

Jesu  iu  Sicilia  provincialis ,  mittebat  Antverpiam 

P.  Hermauno  Spruyt )    esse  ex    reliquiis    Rosaliae 

virg-inis  Panormitanje  ....   Quare  eamdem  San- 

ctam   ista  Sodalitas  ex  tunc  coepit  civitati  nostrse 

colendam  proponere  ,    veluti    sing-ularem    contra 

pestem  patronam  ,  et  patrocinii  efficaciam  multis 

modis  experiri.  Paido  ante  ad  eumdem  annum 

scripserat :  Mense  Aug-usto  exorta  est  denuo  pe- 

stilentia  in  urbe.     Verum  nihil  deinde  ulterius 

scribit  de  ilta  pestilentia,  nisi  pauca  eodem  hoc 

loco,  ita  ut  credibite  sit,patrocinium§.Jiosa.li3d 

profuissenonmodoparticidaribus,sedtotiquoque 

urbi. 

1-46  Porro  festivitas  SancUe  a  prscdicta  Soda- 

litate,  cui  altera  juvenum  Sodalitas,  sub  tilulo 

Assumptionis  B.  M.   Virginis  ,  deinde  devotio- 

nem  suam  conjunxit ,  celebratur  magna  solem- 

nitate,  institutaque  supplicatione  per  vicinas  ur- 

bis  plateas,  singidis  annis  Dominica  prima  Se- 
C  ptembris  ;  at  non  semper  eodem  plane  modo  et 

ordine  peracta  fuit.  Hoc  tempore  tatis  est  ordo. 

Exponuntur  a  tempore  matutino  sacrse  retiquia? 

in  sacello  Sodalitatis,  quod  amplum  est  et  undi- 

que  marmore  eieganti  vestitum,  picturisque  pre- 

tiosissimis  exornatum.  Przeter  Sacrificia  aiia  et 

sacram  concionem  de  S.  Rosalia,  solemnis  Missa 

ibidem  cantatur,  concinente  musicorum  choro  ; 

ac  omnes  sodales  sanctissimum  Christi  corpus  sus- 

cipiunt.  Postmeridiem  vero  hora  tertiaretiquice, 

comitantibus  sodalibus  cereos  gestantibus,  ferun- 

tur  ad  ecclesiam  domus  professse  e  regione  sitam, 

ibique  Laudes  solemniter  decantantur .-  quibus 

finitis,  instituitur  supplicatio  per  varias  urbis 
plateas ,   comitante  venerabiti   Sacramento ,   et 

sic  reliquiae  S.  Rosalise  circuitu  satis  longo  adsa- 

cellum  sive  aulam  Sodalitatis  referuntur,  ibique 

aiiie  rursum  decantantur  Laudes.  Tandem,  fini- 

tis  Laudibus ,  sodalibus  aliisque  magnonumero 

accedentibus  exosculandse  pr&bentur  reliquiie  et 

solemnitas  clauditur.  Antverpiensis  episcopus  an- 

no  16S2  indulgentias  quadraginta  dierum  con- 

cessit  omnibus  ,  S.  Rosalise  reliquias  in  dicta  fe- 


iccroir 
J.S. 


373 

stivitatepie  visitantibus,  sive  in  sacello  sive  in 
ecctesia  prxdictis. 

JfOuantum  porro  pietatis  sux  fructum  per-  non,inffnt- 
cepertnt  sodates  Nahvitatis  B.M.  Virginis ,qui  «..«*£. 
congregantur  ante  meridiem ,  eolligi  potest  ex  '«•*»" p«'« 
htterts  impressis,  quibus  alii  sodales,  subtitulo  ^0' 
Assumphoms,  qui  congregantur  in  eodem  sacel- 
lo  post  mendiem  ,  dectarant  decretum  suum  et 
rahones  ehgendi  patronam  S.  Rosaliam,  et  pri- 
'  ipsius  festivitatem  ritu  admodum  solemni 


futivltOM  cr- 
traordinuria 
in  collegioSO' 


/irntrtn 


mam 

ceiebratidi.  Verba  Beigica  Latine  reddo  : 
Patrome  electione  sodalcs  sperant  se  obtcnturos 
favorem  etfelieitatem,  quam  omnes  fere,  qui  opem 
ejus  implorant,  consequuntur ;  quamque  impctra- 
runtsodalesNativitatis,  cx  quibus,  postquam  sa- 
craossa  hnjus  sanctas  Virg-inis  singulari  venera- 
tione  prosequi  cceperunt ,  tempore  triennalis  pcsti- 
lentiae  nullus  occubuit  ,  imo  nullus  regrotavit , 
quamvis  eorum  sodalinm  numerus  a  quing-cntis 
non  long-e  absit :  quod  bencficium  ,  ut  pie  eredunt, 
impetrarunt  patrocinio  illius,  quam  anteatotpiis 
exercitiis  honorarant  et  invocarant.  Quod  dici- 
tur  nutlus  toto  triennio  pestitcnti.v  mortuus 
fuisse  aut  infirmus  ,  suspicor  intetligendum 
esse  de  sola  pestilentia ,  licet  verba  ita  sint  po*  E 
sita,  ut  alios  quoque  videantur  exctudere  morbos, 
ideoque  incerta  sit  loci  intetligentia.  Cetcrttm  hi 
sodales  sub  titulo  Assumptionis  cu»>  prxceden* 
tibus  concurrunt  in  celebranda  festivitate  S.  Ro- 
salia3 ,  atque  in  reliquiis  ipsius  exornandis,  etsi 
alias  obnimiam  multitudinem  du<v  sint  congrega- 
tiones  diversae. 

448  Papebrochius  in  laudatis  Annalibus  ad 
annum  1659  de  iisdem  loquitur  sodalibus,  quan- 
do  hsec  scribit  ad  propositum  nostrum  .«  Grassan- 
te  autem  per  civitatem    pestilcntia   jam  indc  ab  '"'",l'rs  Jmi 

cum  fruclu 

anno  supenon  ,  quo  domus  professa  iiiium  alte- 
rumque ,  obsequio  infectorum  exnositum  sacer- 
dotcm  amiserat ;  et  sodalitns  juvenum  Mariana 
duplex,  una  post  alteram,  suas  S.  Rosalia1  rcliquias 
in  ejusdem  domus  professai  saccllo  cultui  publioo 
exposuerat,  non  sine  peouliari  sacrorum  ccreorum 
et  comprecationum  frequcntia  :  hoc  anno  exem* 
plum  imitati  sunt  Patres  collegii,  in  cujus  vininin 
prse  aliis  urbis  vicis  sasviebat  malum.  Igiturlpai 
quoque  exposuerunt  in  suo  oratorio  publice  ve- 
nerandam  Sanctai  illius  statuam  ,  pcrsunscrunt- 
que  omnibus  circumhabitantibus,  uec  non  sco- 
hiribus  coruinquc  parentibus  ,  in  ejus  patpoci- 
nium  uomina  dare  sub  solcnni  8aoro,  ad  id  de- 
cantato  cum  Missis  toto  matutino  tcmporc  con- 
tinuatis,  et  concione  poat zneridiexn.  Exeoauterja 
die  in  vico  isto,  ubi  antea  Beptemdeoim  contag^Ione 
exstincti,  trig-inta  adlati  ftierant,  iirnio  oontactu 
est ;  nemo  otiain  c\  codcni  cftllr^-ii,  ;  ulij 
men  anno  superiori  jam  dioto  ftierant  i^oste 
stincti  duo:  .sed  eorum  mors  celata  erat 
juvandis    in    vicini;i     proximifl     v;iria:    laboranti- 

bus   aut    deterrerentur   aut    prohiberentur    IV 

tres,    necdum    auctoritato     publica    de     periculo 
moniti. 

449  Duas  aiias  reliquiarum  S.  Bosalife  par- 
ticulas  Bollandus  noster  anno  K!.'i7  Roma  acce- 
pit,  ut  ex  iis  atteram  pro  se  servaret,  aiteram 
traderet  quatuor  sororibus  virginitatemprofessis, 
nobiti  stirpe  ac  pietate  pricstantibus,multi sque 
beneficiis  de  domo  professa  Antverpiensi  oplime 
meritis ,  quarum  nomen  Eoutappel.  Misit  eas 
particulas  ad  Botlandum  P.  Sitvester  Petrasan- 
cta  ,  scriptis  Opuscuiis  non  paucis  notus ,  do~ 
nante  eas  R.  P.  Francisco  Piccotomineo  ,    tunc 

Romanae 


V 


ta- 

r\- 

oe  q 


atia  relfquta 
por  Boltandum 

tili/irli  atl   '"' 

donatx  $ttCClto 

Smtrf.t  , 


J  s. 


ubi  ijusf/uo- 
tannit  cctobra* 
tur  feitivita*. 


pagm 

Brabanti  • 


f>r$lt  ttberatus, 


374  DK  S. 

Uomanxprovincimprsepositoprovineiali,acpost- 

ea  totius  Socielatis  generali ,  qui  testabatur  se 
eas  accepisse  in  Sicilia,  dum  illius  provvncise 
erat  visitator.  Porro,  ubi  obierat  Bollandus  ,  at- 
que  etiam  vita  excesserant  tres  e  quatuor  memo- 
ratis  sororibus ,  curarunt  Henschenius  et  Pape- 
broehius,  Boltandi  successores,  ut  ambse  iiise  par- 
iicuise,  suam  eum  in  finem  reddente  D.  Anna 
Houtappet  tunc  nonagenaria  et  ceeca,  et  probante 
antistite  Antverpiensi  ,  donarentur  sacello  S.  Ro- 
mViiRJam  ante  erecto.  Hoc  autem  sacellum,  am- 
plum  et  elegans,  prsecipue  usurpatur  ad  puellas, 
magna  multitudine  istud  frequentantes ,  imbuen- 
dum  doctrina  Christiana,  uti  tam  ibidem  quam 
in  muttis  aliis  simitibus  sacellis,  constanter  die- 
bus  Dominicis  fleri  sotet  per  aliquem  e  Societate 
Jesu. 

1 50  Frslivitas  translationis  S.  Rosaliae  inprse- 
dicto  sacello  solemniter  cetebrari  cwperat  impe- 
traiis  ad  id  indulgentiis  pienariis  ,  jam  ante  ac- 
ceptas  reliquias.  At  hss  anno  1078  sacello  dona- 
tse  novum  festivitati  splendorem  addiderunt.  Ce- 
tfhratur  autem  Dominica  terUa  Jutii  perpetua 
Sarrifiritirnm  ohhitione  ante  meridiem  ;  postme- 
ridiem  rcro  oratione  panegyrica  in  laudem  San- 
r/:r,  ae  Laudibus  musice  modidatis.  Venerabite 
Sacramentum  manet  toto  die  eccpositum  usque  ad 
vesp&ram,  7  uando  prsemissis  variis  precibus  da- 
tur  hrunlirtni.  /V."i  terca  siitfjidis  ftiini  Dominicis 
posl.otitatam  MissSB  Sacrificium  cum  aiiis  precz* 
bus  jungitur  oratto  ad  honorem  S.  Rosaliae.  Ce- 
terum  devotse  virgines,  quse  et  sacelli  curam  ha~ 
bent  el  pueilas  ibidem  privatim  instruunt ,  inier 
t/ittis  nrn.r  saat  anliiU  stirpe  ac  opibus  spectabi- 
les,  testantur  antiquam  esse  traditionem,  quod 
nulla  <■■•■  puellis,  quse  ibidem  instruuntur ,  aut 
BW  Saoris  virginibus  ,  quse  ilias  privata  instru- 
Ctione  ad  COmmuneia  et  publican/  utiiitrr  pr.vjia- 
raat  ,  a.iutjuani  tuato  eontagioso  scu  jjestilentia 
fUOfHt    rarrrpia.    A/ia    demum    jjtt/iiculu   CX  cra- 

uios.  RoealltB anno  iM-i  cum  authentica appro- 
batione  mihi  transmissa  est  a  ssepelaudato  Ca- 
stiglia,  quseanno  L745  hucperiata,  rursumque 

\n  rar/n  epiSCOpalt  aa1  /athtira „.<    r,r/>nsit /our,n  tu 

9i  i  lesio  nostra  approbata,  hactenus  in  ara  Musei 

aastr/  ihrrw  anjratr.r  iar/asa  srrrntur. 

\.\\    i,'.r  rr/ajii/is  jiorro,    fjK.f    consrrra a/u r   ia 

sacello  Sodalitatisdomusprofessee,particulaqudS' 

tlaai  aii>a>  L668  donata  est  ecctesiss parochiali  in 
Meer.  Pagusestdioecesis  AntverpiensU /iropecon- 
fiitia   Brabantim  HoUandicse ,  atque  septem  cir- 

ritrr  ,;nl  fl(  Jfl   korai  wn  j  / 1  acrc  ilistaas  Auf  rrr/uu 

versus  Bredam,  a  qua  minus  distat.  Wlagitavit 
illatn  reliquiarum  particulam  /.'.  I).  Joannes  Qer- 
iacus  vanden  Bogaert,  Ordinis  Prsemonstraten- 
s/s.  ct  loci  parochus,  quia  cupiebat  cultum  S.  Eto- 
salia  pro    overe  in  pago  Ufeer,  qui  eodem 

anno  pestilentia  liberatus  erat  Sancteepatrocinio, 
at  narrat  in  litteris,  quibus  rogat  prmdictam  re* 
liquiarum  particulam.  Spistola  illa  Belgieoser- 
monc  conscripta  est,  et  hactenus  conservata.  La- 
tina  fadam  pnecipua  capita,  quse  huc  transfero. 
Aitprimo  ■  summapressum  fuisse solicitu- 
rfme,  Quia,  tnyurt,  misericora  ac  justus  Doniinus 
nos  castigavit  morbo  contagioso  seu  pestilentia 
quroper  medium  circiterannumduravit  Lncommu- 
nitate  nostra, 

t52   l>ct/u/c/,'s/atursemaguorit,i         .     <>Sa- 

c  a  nentasegrotisadministrasse,  uslaudat Deum, 

quo<t  iUum  mirabititer  malo  illo  libera- 

verit,  hoc  preecipue  attribuens  s.  Rosalla  patro- 

>-.   Nam ,  inquit ,  postquam    Dominica   de- 


D 


ROSALLV  VIRGINE. 

cima  sexta  post  Pentecosten  ,  incidente  in  diem  ix 
Septembris,  in  longo  supplicantmm  agmine  per 
pag-um  nostrum  circumtulimus  pictam  S.  RosaliJB 
imaginem,  qu®  jam  ultra  annum  magna  devotione 
honorata  fuit  in  ecclesia  nostra  ;  experti  sumus  ab 
illo  die  neminem  occubuisse  autttgrotasse  pestilen- 
tia.  Id  unusquisque  advertit  magna  cum  admtra- 
tione  :  et  ab  illo  die  communitas  nostra  magis  sem- 
per  mag-isque  se  devotam  exhibuit  ac  piam  in  S. 
Rosaliam.  Demun  addit  se  hac  de  caitsa  partem 
reliquiarum  desiderare  ac  flagitare.  Rem  autem 
iia  fuisse  peractam ,  non  modo  memoratus  pa- 
rochus  subseripto  nomine  testatus  est,  sed  idem 
quoque  testatus  estipsius  vicarius,  D.  Paschasius 
Michael  van  Gessel  ex  eodem  Ordine  Prsemon- 
stratensi,  uti  et  quinque  alii  ex  prtecipuis  istius 
pagi,  quorum  nomina,  tamquam  testium,  episto- 
lee  leguntur  subscripta. 

453  Aliegata  et  testata  ratio  permovit  R.  P. 
Franciscum  VHermitepraepositum  domusprofes- 
S3e,  ut  pateretur  reliquias  Sodalitatis  Mariante 
dividi ,  approbante  antisiite  Antverjnensi  ,  ac 
partem  earum  donaret  memoratte  ecciesiw  pagi 
Merensis.  Testimonium  donationis  sigillo  R.  P. 
Prseposiii  munitum  etiamnum  servatur  in  pr&- 
dicta  parochia  ,  iliudque  nobis  perhumaniter 
transmisit  hodiernus  pastor  in  Mera  ex  Ordine 
item  Prwmonstratensi,  R.  adm.  D.  Antonius  Op- 
hats.  Verba  subjungo :  Ego  infrascriptus  prse- 
positus  domus  professae  Societatis  Jesu  hisce  te- 
statum  facio,  particulam  hanc  ossis  S.  Rosaliffi 
candidam  ,  dcsumptam  ex  arca  reliquiarum  cjus  , 
quffi  publicas  vcnerationi  expositEB  sunt  in  Soda- 
litatejuvenum  instituta  sub  titulo  Natse  Virgunis 
in  eadem  domo,  et  cum  cou^cnsu  officialium  ac 
directori.s  ejusdcm  Sodalitatis ,  templo  pagi  Me- 
rensis  ,  ad  postulationem  adra.  Rdi  Dni  pastoris 
Joannis  vandcn  Bog-aert  ex  Ordine  Prsemonstra- 
tensi  datam,  ut  populi  devotioni,  tamquam  antido- 
tum  futuris  tcmporibus  contra  pestem  serviat.  In 
quorura  fidem  has  manu  mea  scripsi  et  subscripsi, 
ac  sigillo  officii  raei  raunivi.  Antvcrpiai  xxix  !NTo- 
vembris  MDCLxvm.  Subscriptum  erat,  Franciscus 
1'ilcrinite.  Approbatio  episcopi  Antverpiensis  cum 
facultate  exponendi  dictas  reliquias  inferius  le- 
gitur  in  eadem  charta,  quze  sigiilo  etiam  episco- 
pali  munita  est.  Dubitari  nequit,  quin  retiquioe 
isisc  solemniter  exceptm  sint  in  Mera  ;  at  itiius 
solemnitatis  memoria  conservata  non  est.  De 
festivitate  vero  annua,  ita  scribit  laudatus  sujira 
iilius  ecctesiiV  paslor  Antonius  Ophats  :  Celebra- 
tur  illud  iV.stum  apud  nos  aunue  cum  indulg-entiis 
pleiuiriis,  magno  populi  concursu  et  publica  sup- 
plicationc;  nimirum  ijjsa  die  iv Septembris,  si  sit 
Dominica  ,-  alias  vero  prima  Dominica  post  diem 
pricdictata. 

I">!   At>tplissimum  Polonuv  regnum  reiiquias  M 


et  ideo  pa?'ti- 
cula  reliquia- 
rum  Antver- 
piensfuni  eo 
missa,  et  San- 
ctx  festivitus 
instituta. 

h 


iquite  Cra- 

S.  Uosoliai  accepit  anno  16^0,  atque  eam  eo-  *»>iamdelatx, 
dcm  anno  coiere  coepit ,  i/>/pressoetiam  brevi  Vi- 
tse  compendio,  ut  refert  Cascinus  pag.  400.  In 
laudato  Compendio  Cracovice  edito  heec  subfinem 
leguntur:  Quo  ( anno  1630^  etiam  pars  costsa 
Ulius  lapideo  cortioe  inclusa,  ct  parti  ossis  alte- 
rius  annexa ,  cura  Patrum  Socictatis  Jesu  ,  ex 
regno  Sit-ili;e  pcr  Jordanum  Cascini  ejusdem  So- 
cietatis  (  qui  invcntioni  sacri  corporis  adfuerat , 
Ordinis  sui  tunc  in  ea  insula  provincialis  praeses  ) 
obtenta  ,  Cracoviam  hoc  eodem  mdcxxx  ,  die 
xxv  mensis  Julii,  cum  fide  publica  apportata 
fnit :  et  deiudo  meusis  Septerabris  die  xxi  ejus- 
dem  anui  in  c^-clesia  S.  Barbarae ,  domus  pro- 
fessae  Societatis   Jesu,  publicis  fidelium    honori- 

bus. 


DIE  QUARTA 
A  bus,   ecclesiastico    raagistratu  volente   et  appro- 
bante,    exposita ,    contra    imminentis    epidemise 
pericula  amuletum  salubre.   Hisce  adjungit  Ca- 
scinus,  festivitatem  die  iv  Septembris  celebratam 
fuisse  in  preedicta  S.  Barbarse  ecclesia,  ac  deinde 
quotannis  continuatam.  Prseterea  asserit,  malum 
contagiosum  in  quibusdam  domibus  Cracovi&se 
manifestasse,  sedfavoreS.  Rosalim  subito  cessas- 
se.   Mancusus  tom.  1   pag.   267,   laudans  duos 
auctores  Polonos,  narrat  memoratas  reliquias  non 
solum  venerationi  fidelium  exponi  annis  singidis 
in  theca  argentea  pretiosa,  sed  subinde  etiam 
temporecalamitatispublicse  circumferri  in  agmi- 
ne  supplicantium.  Reliquias  vero  ejusdem  Sanctx 
servari  etiam  in  Collegio  Cracoviensi,  docet  ex 
manuscriptisP.  Joannis  Scorso. 
.i  Yarswium        4-55  Varsavim  etiam,   ubi  solet  esse  aula  re- 
£Z2,*.  9umPoloni*>  conservanturS.  Rosalias  reliquix, 
qaasa  regina  summo  honore  exceptas  tradit  Ca- 
scmus.  Eas  ibidem  esse  depositas  in  sacello  regio, 
att  laudatus  Mancusus,  qui  ex    testimonio  P. 
Alexandri  Saivichi  asserit  festivitatem   ibidem 
magna  solemnitate  celebrari.  Quin  el  patronam 
B  tempore  pestis  electam  esse  a  regno  Polonise  af- 
firmat,  sed  sine  teste.  Forsan  id  intelligi  debet 
de  ecclesia  quadam  particidari,  non  de  regno  : 
nam  scriptor  ilte,  licet  bona  fide  procedat,  sub- 
inde  tamen  faltitur,  dum  amori  suo  in  S.  Rosa- 
liam  nimis  indulget,  nonnulla  ex  conjecturis  levi- 
busasserens,  aut  supra  verum  exaggerans,  ita 
ut  assertis  ipsius  certam  habere  fidem  non  sem- 
per  ausim,  nisi  fontes,  ex  quibus  hausit,  assig- 
net.   Verumtamen  dubitare  non  possumus,  quin 
devotio  erga  S.  Kosaliam  late  per  Polomam  dif- 
fusasit  ob  Vitam  ibidem  editam  .-  at  nescimus,  an 
festivifas  celebretur  pluribus  locis  aliis. 
Meiiiapeste  45fl  Cum   insida   Melitensis  anno    1676    gra- 

mZTeo7di     Vi  laboraret  V^tilcntia,  poshdatw  sunt  rcliquite 
Hmsaeo  g_  Rosaijgg^  obtent&QQ  successu,  utpestiscon- 

tinuo  fuerit  exstincta.  Narrat  id  brevitcr  Man* 
cusus  tom.  1  pag.  110,  adducens  verba  Lau- 
rentii  Hasiac  medici  Melitensis  ex  Opusado  de 
Postrema  lue  Melitensi,  quod  mihi  ad  manum 
non  est.  At  scriptor  hicapud  Mancusum  ita  ha- 
bet  :  Sanctam  Rosaliam  virg-inem  Panormitanam, 
totius  orbis  amorem,  et  huic  lui  rosco,  quo  pol- 
C  let ,  odore  adversantem  extollere  ,  atque  clien- 
telam  concelebrare  cuneti  cceperuut.  Ex  eodem, 
opinor ,  auctore  Mancusus  Italicc  refcrt  ,  quse 
Latine  reddo  :  Postquam  a  mag-no  Friore  S.  Joan- 
nis  [Ordinis  Melitensis)  ex  loco  eminenti  osten- 
sse  eraut  rcliquiae  S.  Rosalia>,  dono  senatus  Pa- 
normitaui  ab  equitibus  Hierosolymitanis  ( seu 
Metitensibus )  impetratae ,  Sanctaque  invocata 
pivcibus,  lacrymis  votisque  totius  populi  Meli- 
tensis ,  secuta  est  confestim  ad  odorem  hujus 
Roshb  prodigiosa  mali  cessatio.  Idem.  pag.  273 
aflirtnat,  hac  de  causa  non  modo  annuam  San- 
ctic  festivitatem  in  insuta  Melitensi  cceptam  esse 
cetebrari,  sed  patronam  quoque  speciatem  insulce 
electam  .-  nec  non  crucem  pretiosam  dono  mis- 
sam,  ut  ea  ornaretur  Sanctic  statua  in  monte  Pe- 
regrino;  ac  lampadem  argenieam  sacello,  in  quo 
sacrum  Virginis  corpus  Panormi  requiescU, 
idcirco  Sanctu  457  Amatus  jam  swpe  laudatus  in  Opere  dc 
a  Mditensibus  Principe  tempio  pag.  244  de  hisce  ita  scribit  : 
tquitibut  qd    ^Xclitam    (anno)    mdclxxvi    peste    laboran- 

caparom.  ^^  scuatus  (Panormitanus )  Iioseum  (id  est  S. 
Rosalia?)  inJulsit  os  arg-cntca  in  arca  conclusum 
Gregorio  Carafss ,  Neapel.  riocceila?  Priori  : 
xxii  Junii  jiocLxxvi  Nicolaus  Cottoneriu.s ,  ma- 
-■nus   mag-istcr  (Ordinis  Metitensis)   excepit,  ac 


SEPTEMBRIS.  375 

M  [forte  mense)  Sept. ,  post  luem  illico  extin-  *o«wi 
ctam,  cum  aliis  SS.  lipsanis,  ex  Ordinis  the-  J  s- 
sauro  eductis,  solemni  supplicatione  per  urbem 
circumtulit.  Exinde  post  absolutum  eucbaristi- 
cum  hymnum,  unanimi  coucilii  sacri  voto  in- 
ter  suae  Religionis  ac  Vallettie  (civitaiis ,  ubi 
residet  summus  Ordinis  magister)  tutelares  ad- 
leg-it,  obligans  Ordiucm  ad  celebraudas  anno 
quolibet  solemncs  Vesperas ,  ac  Missam  pontiB- 
ealem  xxn  Junii  in  ejus  trauslatione.  Pro  hisce 
laudat  Puteum  in  Historia  Religionis  Hierosol. 
tom.  Zlib.  S  fol.  liS  .-  et  deinde  subdit  .-  Carafa 
succedeus  Cottonerio  mdclxxx  transmittens  ma- 
gnam  auream  crucem,  e  pectore  detractam  suo, 
voluit  Divje  statuam  argentea  veste  coutectam , 
quam  ornant  onerantque  principum  donaria. 


XLII.  Sanatus  evidenti  miraculo 
Franciscus  Castiglia  ,  cultum 
Sanctse  promovet  in  Lusitania  : 
sanatus  item  Indiae  prorex,  euin- 
dem  in  India  inchoat. 


POst  medium  secuti  \vn  cullus  S.  RoaalifiB  im  MirdbUit  ia. 
Lusitaniam  quoque  ct  Indiam  penetravit  ope-  natto  ''''""■'' 
ra  maximeP.  Francisoi  Castiglia  Societatis  Je  '"  r"s'"''" 
su,  ijui  subito  ct  prodigiose  sanatus  $rat  per 
Sanctam,  dum  post  absolutum  Societatis  tiroci- 
niiou  Logiav  studcbut  in  cotlegio  1'itiiormittuia. 
Res  eodem  anno  1668,  guo  contigit,  fuse  nar 
rata  est,  typisque  edita  relatio  eum  approbatione 
archiepiscopi  Panormitani.  Mutti  deinde  scri 
ptores  eamdem  historium  Opusculis  suis  inserue- 
runt.  Quapropter prwmitto  brevem  miraculire- 
lationcm,  quam  Joannes  Nadasi  Societatis  Jesu 
conscripsit  in  Opusculo,  cui  tilutus  ■.  Annus  die- 
rum  memorabilium  Booietatis  Jcsuj  ut  deinde 
breviter  adjungam  gusedam  ab  &o  omissa.  Lau- 
datusscriptorpag,  369  ad  \  Augusli  sic  kabet  : 
Decima  die  A.ugusti  anni  uni  lxiu  Panorml  Fran- 
ciscus  Castiglia  Pauormitauus ,  Sooietati  1  Jesu 
religiosus  soholastious ,  cum  animam  prope  jam  p 
ageret,  visus  sibi  eat  coram  tribunali  lucis  Im- 
mens£e  a  ipici  beuigno  \  uli  u  b  presentibus  Istfc 
Deipara,  8.  P.  Ignatio,  et  8,  P.  Xaverio  :  etiam 
ang'elo  custode  In  leotulo  jaoentera  velul  com- 
plexo,  et  ei  Ioqucnte  dc  is.v  Euoharistia  pie  ac 
oepta,  Aci  1  it  bbj  'i  i  lei  tulum  es  alto  propius  S. 
Kn:  iha  viryo,  ctc;  »  Franoiece,  aiebat,  mori  q- 
"  dum  tibi  nunc  erat :  et  ego  tibi  obtlnul  e  Deo 
•1  sanitatem,  .si  eam  velis  :  erit  illa  ad  majorem 
u  Dei  gloriam.  Fac  votum  ««  modo,  guem  ego 
11  tibi  dictabo  ».  Tum  Latine  In  htec  verba  pra?i- 
bat;  legro  quoquc  ita  singula  pronunoiante,  ut 
ab  illa  audiebat  :  «  Voveo  me  servum  tuum  ln 
«  viia  mea  laudem  et  g-Ioriam  iuam  promoLuruxn 
«  in  universo  mundo  ».  Ad^jecit  Sanota  ttallce : 
11  Venies  ad  meum  antrum  pedei  \  ac  sacra 
11  Commuuiouc  pie  refioierie  :  et  attende  ut  im- 
n  pleas  id,  quod  estadmajorem  Deigloriam».  Et 
post  pauca  :  •>  Jam  ni(|uit,  sanus  es  «  :  ac  vi- 
deri  de.siit,  Frami  co  ita  sano  relioto  ,  ut  nul- 
lum  dolori.s,  vel  debilltatis  veetigium  persentia- 
Ilctc  omnia  fu  i  desoripta,  examinata, 
et  ab  illuBtrisaimo  ac  reverendisaimo  Panormita- 
no  archiepiscopo  Petro  Martinez   rite  approbata, 

typis 


AVCTOK 

J.  S. 


Ctljui  inljunrtn 
erponuntur  ; 


DE  S.  ROSALIA  VIRGINE. 

^•«„«  lan  moriendum  Dropter  certitu.diD.em,  quam  animo 
tvpisvariis  noa  -^^\P™;«^  ^  peram ,  quod  irem  Deum  visurus  iu  glo- 
,]:lta,  .ri  Panorm.  ac  Eomje  »««.  -«  ™  jLlominus  cum  interna  quadam  relucta- 
ipS0  Francsco  Roma  particulat.m  narrataju"  ;        t    id   fieret     quod  ad  majorem 

,  prceapua  sanaltoms  capita     ^^  c0nduceret.  IUa'^ro  vicinior  facta. 


1) 


vltio  mot  lbur\ 

'!'■  ohhita, 


DOt IlllifllS  nb 

.',11 

ifona  nuticu 

pdftltll. 


breviter  complexus. 

159  Nunc  ex  prolixiori  narratione  qusedam 
accipeadjuncla.Natus  erat  Franciseus  Castiglia 
annos  octodecim,  et  biennio  taboraverat  pencw 
loso  morbo,  quem  omnes  nominant  malum  cor- 
dis  Malum  id  adeo  creuerat  a  die  vn  Augusti 
usque  ad  x  ejusdem  mensis ,  ut  sacrosanctum 
Christi  Domini  Corpus  ei  pro  viatico  adminis- 
tratum  fuerit  nocte  inter  ix  et  x,  et  paulo  post  in- 
ceperit  omni  sensu  carere  :  in  quo  statu  extrema 
Unctio  eidem  fuit  daia,  et  preces  ordinanre  pro 
moribundis  recitatcC.  In  cubiculo  autem  mombun- 
di  erant  imagines  sanctissimse  VirginistSS.Igna- 
iii  el  Francisci  Xaverii,  ac  reliquite  S.  Rosalise. 
Aderant  quoque  tegrotanti  ea  nocte  tres  sacerdo- 
tes  nimirum  Philadetphus  Vairello  collegn  mi- 
nister,  Joannes  Scorso,  et  Petrus  Mana  Gn- 
maldi,  quibus  accedebat  Josephus  Candone  au- 
ditor  'theotogix  ac  sacerdotio  proximus,  prxter 
fralres  infirmis  ministrantes.  Hi  omnes  vitam 
,jlwirm  utfirmt  rrhvmvu/vr  vupiebant,  sed  non 
nis/  mortrmv.rspvrtubuul;  quando  SUbUo  CirCQ. 
setstam  noctis  horam  se  erexit  medio  corpore  in 
tw.to,  Isetaque  facieocuios  aperuit,  et  clarat  vo- 
ce  di.nl,  Banota  Rosalia.  Nikil  videbant  cir- 
cumstantes,  nisi  motus  alacres  etpios  Francisci, 
qui  brachia  expandebat  suaviter  in  aere  et  rur- 
sum  claudebat.  Nutlam  quoque  audiebant  vo- 
<-rm,  nisi  vocem  ipsius;  et  ne  omnia  quidem, 
qux  ipse  se  dixisse  retulit,  audierunt  adstantes, 
nimirum  </"<ul  ea  protuleril  voce  nimis  submissa, 
„>d  tutvruo  mugis  affevtu  quam  voce  arlivulata. 
Audierunt  tamen  prmentes  verba  omnia  voti 
supra  relati,  quse  ita  proferebat,  ut  videretur 
prolata  ab  alio  verba  distincte  rcpelere. 

ir,u   Verum  tubet  audire  ipsum  Franciscum, 
cujus  verba   Italica  solum  Latina  faciam  :  Ad- 

ilmM.UK  crain,   iiiquil,  ;id  mortis  lerminum,   quan- 

do  videbar  ease  ooram  Dei  fcribunali.  Stabat  il- 
Lfi  Majeetaa  Ln  loco  elevato  et  tam  Bplendido,  ut 
Bplendor  me  obscuraret.  Aderatad  latua  dexte- 
rnm  Banctlasima  Virgo  mirabili  pulchritudine  con- 
spioufl  el  pallio  coloris  riimiM  mnieta.  Vicina 
sanctissimaa  Virgini ,  in  looo  tamen  humiliori , 
atabal  virgo  S.  Hosalia,  aingularis  patrona  mea, 
allquantulum  ad  Dei  solium  oonversa,  pulcher- 
rinia  etiam  Ipaa  et  splendidissima,  vestitu  induta 
candido  et  rosis  distinoto.  Erant  insuper  ab  una 
parte  Bauctus  \m\w  mms  iguatiaa  habitu  saoer- 
dotali,  et  ab  altera  parte  sanotus  pater  Franoi- 
cus  Saverius  forma  preedicatoris.  Qloriosi  hi 
Sancti  me  omnes  intuebantur  vultu  alacri  atque 
amabilissimo  modo,  fcamquam  me  animantes,  el 
culum  mihi  addicentes  :  quaa  res  me  maxime 
confortabat  et  consolabatur.  Quantum  ad  uio, 
\  idebar  mihi  esse  genibus  flexis,  el  ad  latus  meum 
dexterum  videbam  stantem  angelum  meum  ou- 
stodem  speoie  juvenis  admodum  elegantis  etala- 
ti.  Videbam  et  doimonem,  in  parte  tamen  valde 
[onginqua  humi  dejeotum  e!  valde  confusum.  Vi- 
debar  mihi  quamprimum  judicandus,  ac  humili 
Bubmissione  exspectabam  momentis  singulis  divi- 
uam  sententiam. 

L6I  Tuno  appropinquavit  mihi  S,  Bosalia  vir- 
gO,  mlhique  dixit  :  -  tVaurisee ,  moriendum  ti- 
»  bi  nuno  erai  ■  et  ego  tibi  obtinui  a  Deo  saui- 
u  tatem,  3i  eam  velis  :  erit  illu  ad  majorem  Dei 


tnento  unico 
intcgra  eona- 


mihi  dixit  :  »  Fac  votum  eo  modo,  quem  tibi 
»  dictabo  «,Et  e^o  admirans,  quod  Sancta  di- 
gnaretur  ad  me  appropinquare,  subjunxi  :  »  San- 
«  cta  Rosalia  ad  me  «?  Illa  vero  coepit  dictare 
formulam  voti,  paulatim  singula  seorsum  verba 
pronuncians,  et  voce  submissa  in  hunc  modum  : 
«  Voveo,  me  servum  tuum  in  vita  mea  laudem 
»  et  gloriam  tuam  promoturum  in  universo  mun- 
«  do  ".  Quod  attinet  ad  sensum,  qui  in  mente 
mea  nascebatur,  quando  repetebam  illa  ultima 
verba,  fuit  promissio  procurandi,  ut  dilataretur 
gloria  S.  Rosaliee,  in  quacumque  essem  mundi 
parte,  etiam  in  Indiis,  quarum  desiderio  me  sti- 
mulari  alio  tempore  senseram ,  et  mox ,  aucto 
stimulo,  inclusi  voto  postulationem  superioribus 
proponendam  de  adeundis  illis  partibus.  Nun- 
cupato  voto  ,  subdidit  Virgo  :  «  Venies  ad  an- 
ii  trum  meum  pedes,  ac  sacra  communione  pie 
ii  reficieris  :  et  attende ,  ut  impleas  id ,  quod  E 
«estad  majorem  Dei  gloriam  «.  Animam  meam 
eo  tempore  sentiebam  suavitate  liquefieri  :  at- 
que  accedebam  ad  amplectendum  et  osculandum 
sanctos  pedes,  eosque  revera  osculabar  :  et  animad- 
vertebam  esse  nudos,  candidos,  molles,  et  calore 
quasi  uaturali. 

462  Post  haec  omnia  videbam,  quod  me  be-  acse™ta 
nignis  oculis  intueretur,  et  animos  mihi  addidi 
ad  haec  dicendum  :  «  Sancta  gloriosa,  nullus  mi-  tio, 
n  hi  credet,  ideoque  non  erit  tibi  gloria  de  hoc 
ii  magno  miraculo,  si  non  dederis  mihi  aliquod  si- 
//  gnum  ».  Ad  hsec,  eodem  teste,  reposuit  Sancta  : 
"  Tibi,  dum  eras  moribuDdus,  extremam  Unctio- 
//  nem  administravit  P.  Grimaldi,  et  jam  pro  te 
»  recitarunt  preces  pro  moribundisj  et  nonnul- 
»  li  e  circumstantibus  te  tangentes ,  judicarunt 
«  nullam  vitse  spem  superesse  ».  Haec  fuit  ipsius 
responsio,  et  plene  mihi  satisfecit,  quia,  quem- 
admodum  novo  juramento  testor,  nihil  noveram 
de  istis  adjunctis.  Post  hsec  rursum  pedes  ejus 
osculabar  :  et  illa  diceus  mihi,  Esto  jam  sa- 
nus  ,  videri  desiit,  relinquens  odorem  tam  sua- 
vem,  ut  illum  nequeam  ulli  odori  terreno  assi- 
milare  ,  quamvis  eumdem  per  quadrantem  cir-  ]? 
citer  horse  perceperim ,  ubi  integre  eram  sana- 
tus  :  credens  autem  illum  percipi  a  P.  Joanne 
Seorfo  confessario  meo ,  de  eo  ipsum  interro- 
gavi,  Deinde  subito  me  erexi  in  lecto,  dicens  : 
Sum  sancs,  nullo  mihi  relicto  vestig*io  doloris, 
debilitatis,  aut  cujusvis  alterius,  quod  mihi  post 
consuetum  malum  meum  semper  supererat.  Scri- 
psi  continuo  propria  manu  breviter  factum,  ju- 
bente  dicto  patre  meo  spirituali  :  sine  ullius  ad- 
jumento  me  vcstibus  indui,  et  flexis  genibus  cum 
ciroumstantibus  de  favore  accepto  gratias  egi  san- 
cta  Virgini.  Matutino  tempore  in  ecolesia  cum 
roliquis  ad  Communionem  accessi  in  sacello  S. 
Uosaliie.  Deinde  mansi  genibus  nixus  sine  ullo 
incommodo  ad  spatium  unius  horae  circiter.  Ce- 
terum  iu  omni  hac  rehitione  bene  animadverten- 
dum  est,  me  fuisse  perfeete  mentis  compotem, 
meque  discurrisse  atque  attente  cogitasse,  quan- 
do  loquebatur  Sancta ,  aut  ego  respondebam , 
meque  optime  cognovisse,  quod  sua  beniguitate 
milii  sanitatem  restitueret.  Hactenus  Franciscus 
ipse,  qui  triduo  post  speluncam  S.  Rosaliae  pedes 
invisit,  et  omnia  religionis  exercitia  cum  aliis 


u  gloriam  ».  Propensus  ego  in  illo  oasn  eram  ad     statim  obire  ccepit ,  ut  atii  latius  referunt,  testan 

tes 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS. 


377 


antiitite  Pa- 

normitano 

approbatum; 


A  tes  spiritus  servorem  novum  ei  quoque  fuisse  da- 
■  tum  :  de  quo  verisimiliter  plura  dicere  poterant, 
et  hauddubie  dixissent,  si  scripsissent  post  mor- 
tem  ipsius. 
Mtraeulun  ab  463  Porro  noluerunt  Patres  Panormitani,  ut 
tantum  S.  Rosalia;  beneficium,  tamque  evidenti 
miraculo  obtentum,  debita  careret  approbatione 
et  confirmaiione,  sed  rem  detulerunt  ad  curiani 
archiepiscopalem,  a  qua  post  testes  auditos,  re 
diligenter  examinata,  decretum  prodiit,  cujus 
hicest  titulus  .-  Deeretum  illustrissimi  et  reveren- 
dissimi  domini ,  D.  Petri  Martinez  Rubio ,  ar- 
chiepiscopi  Panormitani ,  sanctissimi  domini  no- 
stri  domini  Alexandri  Papae  VII  praelati  farailiaris 
et  assisteutis,  et  a  consiliis  status  Catholicae  Ma- 
jestatis  etc.  Sententia  vero  lata  est  talis  :  Jesus. 
Dicimus ,  pronunciamus  ,  decernimus  et  declara- 
mus,  Franciscum  Castiglia,  clericum  Societatis  Jesu 
relig-iosum,  de  quo  in  hoc  processu  agitur,  mi- 
raculose  fuisse  liberatum  a  morbo ,  et  sanitati 
restitutum ,  talemque  sanitatem  derepente  recu- 
peratam  per  intercessionem  S.  Rosalire  virginis, 
supernaturaliter  et  miraculose  accidisse  ,  et  pro 
B  vero  miraculo  judicari  debere,  etpublicari  posse  : 
et  ut  miraculum  approbamus,  declaramus  et  au- 
thorrsamus  de  consilio  infrascriptorum  tam  sacrse 
theologiae  quam  juris  canonici  doctorum  omui  me- 
liori  modo. 

Petrus  archiepiscopus. 

S.  T.  et  U.  J  Doct.  cantor  D.  Joannes  Antonius 
Gelosus,  abbasS.  Nicolai  lo  Reale  civitatis  Mazariae, 
vicarius  et  visitator  generalis 

S.  T.  et  U.  J.  Doct.  D.  Simon  Fimia,  abbas  sanctae 
Luciae  Nethi,  vicarius  generalis  ad  pias  causas,  re- 
gius  visitator  g-eneralis  pro  S.  C.  M.  episcopatuum 
Cefaludensis  et  Pactensis. 

S.  T.  et  U.  J.  Doct.  D.  Joannes  Baptista  Bongior- 
no,  protonotarius  Apostolicus,  et  rector  ecclesiae 
parrochialis  S.  Antouii. 

Fr.  Angelus  a  Politio  Ordinis  Minorum. 

IV.  Petrus  a  S.  Hippolyto  Carmelita  Discalcea- 
tus. 

ThomasTamburinus,  rector  collegii  Panormitani 
Societatis  Jesu. 

Petrus  Salernus  e  Societate  Jesu.  Hactenus  de 
sanatione  Francisci  plane  prodigiosa,  sed  iis  ra- 
tionibus  et  aucloritatibus  asserta  et  confirmata, 
q  ut  dubitem,  an  tam  imprudentes  reperiantur  hse- 
retici  miraculorum  osores,  ut  hoc  factum  aude* 
ant  in  dubium  vocare  aut  inficiari  apud  pru- 
dentes. 

464  Quid  vero  deinde  factum  sit  de  Franci- 
sco  Castiglia,  et  quo  ille  modo  gloriam  S.  Rosa- 
liae  promoverit,  narrat  Mancusus  tom.  %  Opus- 
culi  sui,  adjutus  ad  id  litteris,  quas  ipse  Fran- 
ciscus  scripsit  ad  fratrem  suum,  D.  Bartholo- 
mseum  Castiglia,  non  solum  nobili  stirpe,  sed 
multis  quoque  titulis  et  officiis  illustrem.  Satis 
mihi  erit,  prsecipua  relationis  capita  breviter  huc 
transferre.  Primo  gratitv  plurimie  Deo  et  S.  Ro- 
saliffl  fuerunt  actte,  vulgatumque  per  totam  Eu- 
ropam  miracutum,  ut  latius  videri  potest  pag. 
12  et  sequentibus.  Secundo  Castiglia,  petita  fa- 
cultate  in  Indiam  proficiscendi  eaque  concessa  a 
Joanne  Paulo  Oliva,  Societatis  Jesu  prxposito 
generali,  Panormo  Neapolim  ea  intentione  di- 
scessit  die  viii  Octobris  anni  1604,-  indeque  Ro- 
mam.  Eluxit  in  hoc  facto  divina  providentia  : 
nam  preepositus  generalis,  motus  priecibus  illu- 
strium  Francisci  parentum,  missionem  differre 
voluit,  eumque  in  finem  scripsit  Panormum; 
at  allatx  sunt  ex  titterse,  postquam  Franciscus 


Sanalus  Fran- 
ciscus,  ut  in 
Indias  profi- 
ciscatur  Ro- 
mam  venit ; 


discesserat  :  idemque  rursus  Neapoli  factum  : 
nam  et  eo  mandatum  subsistendipervenitserius. 
Itaque,  cum  hxc  divinse  dispositioni  attribueret 
Pater  generatis,  facultatem  proficiscendi  semel 
datam  non  revocandam  censuit,  sed  confirman- 
dam,  prout  eamdem  revera  Ronuv  ratam  habuit. 
465  Romse  ad  menses  aliquot  substitit  Casti- 
glia,  nec  ibidem  defuit  occasio  gloriam  S.  Rosa- 
liffl  promovendi  :  namt  cum  clara  esset  stirpe, 
celebrique  sanatione  magis  innotuisset,  inviseba- 
tur  a  personis  principibits,  quibus  sanationem 
suam  candide  enarrans,  devotionem  erga  S.  Ro- 
saliam  conabatur  instillare.  Inter  alios  serenissi- 
mus  BavarLv  dux  Patri  cuidam  Germano  Ro- 
mamprofecto  mandavit,  ut  factum  ex  ore  ipsius 
Francisci  disceret,  sibique  deinde  referret.  Usus 
ea  occasione Franciscus  imaginem  S.  Rosaliffl  cum 
precibus  in  ea  scriptis  misit  serenissimo  duci,  cui 
id  munusculum  fuit  pergratum.  Laboravit  interim 
diligenter  Castiglia,  ut  vultum  SancLv,  qualem 
viderat,  penicillo  haberet  expiessum  :  atque  id 
demum  consecutus  est.  Quippc  xx  Decembris  e- 
jusdem  anni  166 1  ita  ad  D.  Josephum  Castiglia 
patrem  suum  Roma  scripsit  :  Post  diuturnos  la- 
borcs  obtinui  a  peritissimo  pictore  vultum  S.  Ro- 
saliae,  sicut  mihi  apparuit,  atque  is  cst  similli- 
mus.  Spero  finitum  fore  hoc  tempore  matutino  : 
ad  hoc  prototypon  aliud  exemplar  enrabo  pin- 
g-endum,  quod  tibi  transmittara,  ut  illud  habeas 
ad  raei  meraoriam.  Mansit  illa  imago  in  illustri 
domo  Castiglia  vel  del  Castillo,  et  nunc  est  apud 
R.  P.  lgnatium  Stanislaum  Castiglia,  provin- 
cite  SicuLv  pnefectura  perfunctum  ,  et  domus 
professte  PanormitaniV  prtVpositum,  quijam  sfvpe 
in  hisce  actis  laudatus  est,  et  numquam  satis 
laudari  poterit  pro  insolita  humanitate  et  diti- 
gentia,  qua  studuit  undique  monumenta  colti- 
gere  eaque  cum  per  se  tum  per  subditos  suos  hu- 
manissime  mihi  transmittere,  ac  annotationibus 
diligenter  ittustrare.  Effigiem  autem  ex  pnvdicta 
archetypa  elcganter  adumbratam,  quam  idem  no- 
bistransmisit,  ivri  incisam  hic  exhibeo. 


J.S. 


ubi  Sanctam. 
curat  pingen- 
dam,  iicut 
apparucrat  : 


ii;»;  Porro  j><>st  laudatam  imaginem  in  tabu- 
la  hivc  leguntur  scripta  :  Hoo  vultn  ,  hao  ve- 
ste,  sed  longe  pulchcrrimis ,  diva  Rosalio.  anno 
mdolxhi  ,  mense  Augastl ,  die  ix  ,  hora  vu , 
Francisco  Dcl-Castillo ,  ffltatis  BUffi  anno  xix  , 
Soc.  Jesu  quinlo,  dum  coiDpIoratue  afferet  ani- 
mam,  scsc,  dncc  Virgine  Marla ,  cum  89  I^-ua- 
tio  et  Xaverio,  in  aug-ustissimae  TriadiH  conspe- 
ctu  ,    daemone    jam    pcrterrito  ,    videndam    prae- 

i)uit : 


li.tc  tuljuln 

fmcttnuiur- 
oatur    •  i"  ■ 

/"l">  •'  t>'C 

datu. 


373 


kOCTOII 

J.S. 


Cattifjlia  pie- 
talem  crgn  S. 

RoiaHam  < •< >■ 

tat  ftl  Lunla- 
11  iu  ; 


tjum  navigat 

iti  liitliaiii, 

proi  ><■  voto 
tanatw ,  Ch- 

Stltjlltl  )lfl>   VII 

sr  devQvons 
moritur : 


buit :  statimque  ejus  ope  et  alloquio  est  vitae  re- 
stitutus.  Qui  dum  Rosaliae  jussu  ejus  laudem  et 
gloriam  promoturum  in  univerao  mundo  vovis- 
set ,  atque  in  Indias ,  ut  vota  persolveret ,  pro- 
peraret;  hanc  ipsam  effijriem  visae  Divae  prope 
simillimam ,  Romae  forte  divino  consilio  depi- 
ctam  casuque  habitam ,  optimo  parenti  suo  D. 
Josepho  Panormum  misit  :  quam  tutelare  veluti 
numen  domus  Del-Castillo  aeternum  volet.  Lau- 
dalus  mox  P.  Jgnatius  Stanislaus  Castiglia  nota- 
'cit  prsedictam  imaginem  fuissepictam  secundum 
quamdam  beatissimse  Virginis  Marim  effigiem, 
quam  fortuito  Romse  viderat  Franciscus  Casti- 
glia,  et  in  qua  ipsum  vultum  Rosaliae  sibi  olim 
apparerdis  'lcprclierulcrat. 

\\\~  Porro  Franciscus  Castiglia  discessit  Ro- 
ma  in  Lusitaniam,  perlatusque  Ulyssiponem  ac- 
cessit  ad  Lusitanise  regem,  qui  miraculum  Pa- 
normi  factum  ex  ore  ipsius  audire  voluit,  et  re- 
liquias  8.  HOBatfffl  pie  veneratus,  imaginem  quo- 
que  ipsius  a  Francisco  oblatam  benevole  accepit. 
Quin  et  dixit,  teste  Mancuso  pag.  18  .-  Volo 
ut  ab  hoc  tempore  thuumaturga  haec  Virgo  ha- 
beaturet  agnoacatur tamquam  patrona  reg-ni  mei. 
l'r,T.terea  u.ror  comitis  de  Castelmelhor,  qui  erat 
r.r  imecipuis  regno  administris,  et  filius  ipsius 
naiu  maximus  periculoso  decumbebant  morbo , 
reliquiisque  8.  Bosaliffl  applicatis  brevi  sanitatem 
adepti  sunt,  mirantibus  medicis,  ut  scribit  idem 
auctor,  dieens  alia  quoque  beneficia  per  S.  Rosa- 
linm  impetrata  esse  in  Lusitania.  Unum  refert 
■itthiiinatim  hor  fere  moilo.  Scalabi  (oppidum  est 
Lusitanise  ad  Tagum  vulgo  Santaren  dictum) 
mulier  pauper  diris  torquebatur  doloribus  per 
tuttua  corpus.  Transiens  illic  Castiglia  ei  reliquiis 
8,  ftosallffl  bene  precatus  est,  et  mox  omni  do- 
lore  fuit  liberaia.  En  hisce  satis  liquet,  devo- 
tionem  erga  S.  Rosaliam  in  Lusitania  excitatam 
fuisseper  Franciscum  Castiglia :  eamdemque  ibi- 
dom  e.ontinuaiam,  consiai  <v  fragmento  epistolse 
anni  \1%\,  quod  recitat  Mancususpag.  19  :  nec 
titnicncertum  hinc  ftt,  an  etiam  festivitas  annua 
ibidem  aliguo  loco  celebrata  fuerit,  aut  modo  ce- 
lebretur, 

I0S  Anno  IGGG  Castiglia  sacerdotio  initiaius 
est  Ulyssipone ,  indeque  eodem  anno  cum  aiiis 
Patribus  Societatis  Jesu  discessit  in  fndiamnavi 
vectus  Lusitana.  Vehebatur  eadem  navi  novus 
IndiseproreosD.Joannes  Nugnez,  comes  S.  Vin- 
centii,  qui  P,  Franciscum  magni  faciebat  ei  a- 
mabat.  Verum  cum  erant  circa  promontorium 
lutu.T  sjict ,  pestis  classem  invasit  ipsamque  pro- 
regis  navem.  Prbrex  ipse  pestilentia  tactus,  eo 
deductus  est,  ut  de  mta  ejus  desperarent  medici. 
Emiouit  in  hoc  i  asu  i  haritas  /'.  Wrancisci  Casti- 
glia,  qui  humili  prece  reliquum  vitse  suss  Deo 
■':!,  c/  vita  proregi  conservaretur  diutius. 
i .  .  ,'/■'.■  id  perlitteras  testati  sunt  prorea>  ipseet 
r.  Qrimaldi,  missionis  Superior  et  P.  Fram-isci 
confessarius.  Res  evenit,  prout  rogaveratt  Qasti- 
glia,  atgue  hoc  mo  lo.  kccepturus  erat  prorex 
sacrosanctum  Sw  i  nro  viatico  pcr  ma- 

nus  P.  Fratncisci;  guando  Hicpriuseum  monuit, 

vt    corcrct  cieyanlcir    BCcles    im  S,  Rosaliffl  cc.i- 

strvcrc  llo.v,  ,   I      j     i  reditibv.s  donare pro  Missa 

j  etuatsi  Sanctm  patrodnio  sanaretur,  Votum 
l  nuncupavit  prore  ento  firmavit 

eo  eventu,  ut  simul  febri,  vomitu  ac  pustulis 
pestilentibus  Uberaretur,  momentogueperfectam 
i  onsegueretur  sanitat     .  1 1  /'.  Franciscus 

Castiglia  statim    mortifero  correplus  esi  malo 
gratiisque  Deo  ei  S.  Rosalise  actis  de  precibus 


m  S.  ROSALU  VIRGINE. 

suis  ewauditis,  mirapietate  accepit  extrema  mo- 
rientium  subsidia,  ac  spiritum  Creatori  suo  pla- 
cide  reddidit  xxvii  Augusti  anni  1666  in  navi 
preetoria,  cui  a  Santa  Teresia  nomen  erat.  Plu- 
ra  de  hisce  videri  possunt  apud  Mancusum  tom. 
%  pag.  20  etseqq. 

469  Prorex  autem  Goam  fetici  dein  naviga- 
tione  pertatus,  mox  elegantem  ecclesiam  S.  Ro- 
seliaiprope  Goam  inmonte  sedifxcandam  curavit. 
Prima  ibidem  Sanctae  festivitas  magno  apparatu 
celebrata  est  die  iv  Septembris,  anno  verisimili- 
ter  1667  ,  cantatis  solemniter  Vesperis  in  per- 
vigilio  in  Septembris ,  quemadmodum  latius 
refert  Mancusus  pag.  26  et  seqq.  Festivitatem 
istamprimam  honoravit  conversio  decem  partim 
puerorum  partim  pueilarum,  qui  tempore  divini 
Officii  omnes  simul  etata  voce  baptismi  gratiam 
flagitarunt.  Puellis  omnibus  impositum  est  Rosa- 
iise  nomen,  quod  multis  commune  facere  studuit 
prorex,  assignatis  reditibuspro  dotatione paupe- 
rum  puetlarum,  quee  id  nomen  gestarent.  Cete- 
rum  prorex  illeusquead  mortem  S.  Rosalise  cui- 
tum  conatus  et  promovere.  Hunc  in  flnem  Missam 
perpetuam  et  festivitatem  annuam  censu  sufp- 
eienti  stabilivit,  et  ecciesiam  tam  pretiosa  snpel- 
lectiii  quam  reliquiis  S.  Rosaliae  a  P.  Castiglia 
acceptis  donavit,  ita  at  re  ipsa  ostenderei  se  sub- 
stitutum  esse  laudato-Patri  adpromovendamin 
India  Sancim  gloriam. 


D 


§  XLIII.  Reliqua  de  cultu,  reliquiis 
et  beneficiis  S.  Rosalise  in  Ameri- 
ca  et  Africa. 


I 


n  Americam  etiam  penetravit  cidtus  S.  Ro- 
salia^  ;  nequeidmirum  de  regnis  et  provin- 
ciis  Americce,  quse  sub  dominio  sunt  regis  Ca- 
tltolici,  cum  SancLv  cultus  omnibus  subdltis  re- 
gis  Hispaniarum  sit  communis ;  sed  magis  est 
mirandum  de  aliis  Americse  provinciis.  Nomen 
S.  Rosaliae  celebre  esse  per  totam  Brasiliam ,  quze 
paret  regi  Lusiianise,  ostendit  Mancusus  tom.  2 
part.  4  §  13,  allegans  verba  P .  Antonii  Marise 
Bonucei  Societatis  Jesu,  qui  diu  in  Brasiiia  ha- 
bitavit,  et  ejusdem  Sanctse  Vitam  ibidem  edidit 
sermone  Lusiiano.  Testatur  is,  nomen  Rosaliae 
frequenter  pueltis  imponi  in  baptismo,  vestem 
anachoreticam  a  muttis gestari  ad  ejus  honorem, 
congregationem  piam  sub  titido  S.  Rosaliae  ere- 
ctam,  ac  demum  referri  ab  incoiis  beneficia  cu- 
jusvis  generis,  qiuv  patrocinio  ejusdem  Sanctse 
referunt  accepta.  Accedit  P.  Alexander  Perier, 
qui  provineiam  Brasilise  Societatis  Jesupro  Pro- 
vinciali  olim  gubernavit,  acreversus  in  Itaiiam 
coliegiumFaventinum  rector  administravit :  nam 
hic  affirmat  in  ipsa  Brasitise  metropoli  festivita- 
terv  Sanetas  quotannis  cetebrari  die  iv  Septembns 
in  colfegio  Societatis  Jesu.  Urbs  itla  olim  episeo- 
palis,  nunc  archiepiscopatis,  Soteropolis  a  La- 
Hnispassim  vocatur,  estquecaput  Sinus  Omnium 
Savctorum  acregni  totius,  vulgo  S.Salvador  de  la 
Baha  de  todos  os  Santos. 

471  Maximam  esse  devotionem  erga  S  Rosa- 
liam  in  regno  Peruano,  testatus  est  P.  Sebastia- 
nus  Morales  Societatis  Jesu  ,  a  provincia  sua 
tamquam  procurator  Romam  missus,  asserens 
ibi  ctiam  Vitam  ipsius  editam  esse  sermone  Hi- 
spanico.  Cumvero  multum  desideraret  particu- 

lam 


cultus  S.  fio- 
salix  per  pro- 
regein  inlndia 
promotus. 


Cuttus  Sanctx 
in  Brasilia, 


in  Peruvia, 
atiisque  Amt- 

rivx  regnis  : 


DIK  QUARTA  SEPTEMBRIS. 
A   lam  quamdam  reliquiarum  ejusdem  Sanctee ;  il- 
lam,   teste  Mancuso ,  qui  ipsum   Romse  allocu- 
tus  est ,  obtinitit  per  Patrem  aliquem  Siculum , 
promittens  reliquias  istas  Limee,  simulac  eoper- 
venisset,  pi*etiosee  includendas  thecee  et  pubticee 
venerationi    exponendas.  Heec    Mancusus ,  qui 
mox  §  4  pergit  cultum  S.  Rosaliae  ostendere  per 
Novum  regnum    Granatee,  per  Novam  Hispa- 
niam  perque  alias  Americee  provincias  Hispa- 
nis  subjectas.  Verum  cum  nullum  possit  esse  du- 
bium  de  cultu  Sanctee  in  ditionibus  regisHispa- 
niee,  breviter  tantumindicabo  nonnulla  beneficia, 
quee  in  amplissimis  istis  regionibus  obtenta  di- 
cuntur  ,  prsetermissis  sacellis ,  ecclesiis,  aliisque 
cultus  indiciis  ,  quee  apud  ipsum  Mancusum  re- 
periripoterunt,  et  verisimiliter  quotannis  multi- 
plicantur.   Hac  quoque  de  causa  nihildicam  de 
regno  Chilensi,  licet  ex  litteris  P.  Caroli  Haimb- 
hausen,  qui  procurator  provinciee  Chilensis  So- 
cietatis  Jesu  in  Europam  missus  est,  hoc  ipso  an- 
no  1746  intellexerim,  S.  Rosaliam  ibidem  in  magna 
esse  veneratione. 
B      472  Emerita  ,  axd  Merida  ,  ut  vulgo  vocatur , 
varta  ibhiem     urbs  alia  est  Novez  Hispaniee  in  provincia  Ju- 
catania,  alia  Novi  regni  Granatee.  In  hac  poste- 
riori  malum  contagiosum  invaluerat  adeo  ,  ut 
domos  omnes  inficeret.  Uni  soli  dicitur  pepercisse 
domui,  cujus  possessor  imaginem  S.  Rosaliae  ha- 
bebat,  eiqv.e  devotus  erat.  Hanc  relationem  scripto 
dedit  P.  Xaverius  Joppolo  Jesuita  Panormitanus, 
qui  diu  in  America  pro  conversione  infidelium 
laboraverat  ,    indeque    reversus ,    Panormi    in 
domo  professa    defunctus    est.    Eodem    teste , 
quando  prima  vice  celebrata  est  Sanctee  festi- 
vitas  in  Fano   S.  Joannis,  circumlata  in  agmi- 
ne  supplicantium  imagine  S.  Rosaliae,   mox  di 
sparuerunt  innumerse  tocustee,  quee  quatuor  aut 
quinque  annos  territorium  urbis  magno  affece- 
rant  detrimento.  Non  satis  mihiapparet,  quod- 
nam  sit  istud  Fanum  S.  Joannis,  cum  varia  sint 
in    America ;   cumque  Mancusus  scribat ,  -San 
Gioan  Girone  ,  quod  eo  modo  expressum  nullibi 
invenio.  At  satis  est,  quod  constet  de  facto.  Pree- 
terea  narrat  Mancusus  pag .  41  in  Nova  Biscaia 
anno  1716  constitutum  fuisse  pagum,cui  datum 
est  S.  Rosalise  nomen  ,   uti  et  preecipuie  ecclesiee 
in  eo  eedificatee  :  populum  aidem  illius  pagi  im- 
C  munem  fuisse  a  malo  contagioso  ,  quod  in  cir- 
cuitu  seeviebat .-  nec  aliud  contra  malum  fuisse 
adhibitum  remedium  ,    quam  aquam  per  reli- 
quias  S.  Rosaliae  sacratam,  quam  bibebant.   Re- 
liquias  porro   Sanctee    eo  tuterat   P.    Aloysius 
Mancusi  Siculus   Societatis   Jesu  ,  qui  et  pagi 
incolas  congregasse,  et  per  easdem  reliquias  hor- 
ridam  tempestatem  sedasse  dicitur  ibidem  pag. 
43.  Pro  his  omnibus  laudatur  epistola  P .  Fran- 
cisci  Sanflippo  ,  data  Mexici  mense  Novembri 
anni  1723. 
indiversi»  473  De  Nova  Galleecia  Mancusus  varia  refert 

provinciis  ex  testimonio  P.  Francisci  Marite  Gravina , 
Societatis  Jesu  in  America  missionarii,  quee  com- 
pendio  huc  transferam.  Reperiuntur  in  memora- 
ta  provincia  duo  seu  oppida  seu  pagi,  in  quibus 
cura  fidei  promovendee  PP.  Augustinianis  est 
demandata.  Uni  nomen  la  Barca  ,  alteri  Ocot- 
lan.  Posterior  hic  locus  in  tabutis  geographi- 
cis  notatus  reperitur  non  tonge  a  Guadataxara 
Novee  Galleeciee  metropoli,  ex  quo  coltigitur , 
priorem  quoque  in  eadem  esse  vicinia.  Hoc  au- 
tem  in  Ocottan  anno  1706  factum  narratur.  Va- 
riolee,  notum  malum  maxime  puerorum  ,  licet 
nulli  'subinde  parcat  eetati  ,  muttis  hominibus  in 
Septembris  Tomus  IL 


»L'Cfl>KK 

J.S. 


379 
Ocottam  mortem  inferebant.  Hac  de  causa  quee- 
dam  S.  RosalitB  devota  duas  Missas  votivas  ad 
honorem  ipsius  cantandas  curavit ,  aliasque  pre- 
cesyungeyidas.  Cantata  autem  Missa  secunda  die 
xxxvni  Junii  ,  prorsus  cessavit  pestis  ,  ut  habet 
Hispanica  relatio,  quee  variolas  pestis  nomine  hic 
designat,  quia  malum  est  contagiosum  :  nam  an- 
teaclare  birvelas,  seu  virvelas  ,  id  est ,  variolas 
nominaverat.  Porropia  mulier,  qiueMissas  istas 
pro  omni  poptdo  celebrari  curavit ,  pro  una  spe- 
ciatim  puetla  ex  variotis  moribunda  Sanctie  im- 
ploravit  opem,  invisens  aut  imaginem  aut  lo- 
cum  ei  sacrum,  quod  distincte  non  dicitur ;  ei- 
que  vitam  et  sanationem  feliciter  impetravit 

474  Addit  scriptum  istud  Hispanicum,  pue-  impttrata  he- 
rum,  nomine  MichaiUem,  quem  patcr  ipsius  Tho  '"■A™,- 
mas  Lopez  de  Resamano  quasi  pro  mortuo  ha- 
buerat  ,  exvariolis  convatuisse  in  pago  la  lkrca, 
ubi  ab  ipsum  per  eamdem  mulierem  missa  erat 
imago  S.  Rosaliae  et  oblatum  sacrosattchn»  Mis- 
see  sacrificium  :  mxdierem  quoque  Joannem  no- 
mine,  febribusei  va?*iolis  laborantem,  ibi<fc>ir  \m 
plorasseS  Rosalioe  patrocinium,  ac  feliciter  con- 
vatuisse.  Demum  cum  nimia  siccitate  fruges  in 
locis  istis  periclitarentur,  Missam  votivam  de  nj 
S.  Rosa  lia  celebratam  esse  in  Ocotlan,  et  mox 
abundantem  impetratam  esse  pluviam,  qua  di- 
scussum  fuit  periculum,  docet  eadem  scriptitra 
Hispanica  apud  Mancusum  pag.  I  I •  ct  1)6,  Lau- 
datus  auctor  deinde  multa  accumulat  de  eximia 
S.  Rosalise  veneratione  in  variis  Novic  Hispaniee 
provinciis ,  preesertim  in  Mechoar.ma  cl  in  Me- 
xicana.  Verumcum  sola  colligere  statuerim  San- 
ctee  benefwia  ,  quod  ite  cultu  omuibus  cn>>n>nuii 
aliunde  constet,  satis  mihi  erit  verba  Italica  P. 
Francisci  Sanfitippo  Latina  reddere.  Hio  Mflxioi, 
inquit ,  magna  est  devotio  (erga  S.  RosaliamJ  et 
gratise  miraculaque  sunt  innumera.  Integ-ne  fa- 
miliae ,  dominante  malo  qnodnm  contagloso  ,  iu- 
firmitate  sunt  liberat:u  per  aquam  Saiietn' ;  iilesl, 
potu  aqiuv,  cui  reliquiee  fuerant  imposit.r. 

475  California  necdum  satis  erat  nota,quando  etiaminCa 
jam    prima  suscepit    fidei  semina ,    et   cuttum  l'l"r',"t> 
S.  Rosalise.  Credita  olim  est  insula  maxima  Amc 
ricee  Septemtrionatis.  At    errorem  itlum  anno 
1701    feticiter  detexit  P.   Fusebius  Franciscus 
Kino ,   Germanus  Societatis  Jesu  missionarius, 
qui  itinere  triennali  per  Americam  Septemtrio-  l1' 
natem,  postquam  duo  transierat  flumina,  nimi- 
rum  flumen  Cau-ulrurn  ot  fhmten  Cnloratum  ,   quo 
California  a  Novo  Mcxico  separatur ,  se  tandem 
in  Catifornia  esse  miratus  est,  prout  latius  re- 
fertur  in  Opusculo  Galtico,  cui  titulus  Lettres 
editiantos   et  ourieuses ,   in   epistola  ded&catoria 
quintee  epistotarum  cotteciioni  prwfixa ,   et  os 
tenditur  iu  lahvlu  gengruphicu  t.alifbrm.v,  eidem 
votumini  inserta.   Verum  descriptio  Gatifornise 
huc  non  spectat ,  sed  cuttus  S.  Rosaliai  invastis- 
simam  ittam  provinciam  feliciter  induclus  ,   ut 
patct  ex  taudata  modo  tabuta ,  in  qua  cum  atiis 
notatus  reperitur  pagus  S.  Kosaliai.  Cuttum  au- 
tem  hujus  Sanctee  ibidem  excitare  preecipue  c<>- 
pit  P    Franciscus  Maria  Picoto,Sicutus  Socie 
tatis  Jesu  missionarius,  qui  inter  primos  fldem 
in  Catifornia  propagare  cospit ,  ut  vidcri  potest 
tom.  5  Litterarum  mox  laudatarum  a  pag.  2  is, 
ubi  amplam  relationem  de  tota  missione  Califor- 
niee  scripsit  adsenatum  Guadalaxarensem.  Idem 
P.  Petro  Reggio  ,  Sicutw  provinciee  preeposito 
scripsit,  seS.  Ro.salite  pratrocinio  maxime  attri- 
buere  uberes  fructus  in  missione  sua  cottectos. 

476  Ex   Sicitia  deinde  in  Catiforniam  profe 

54  ctus 


380 


ii  ctoh 
J.S. 

7110  delatr  rr 
/171(1..    Snrtctr 


!<t    1/.  ii  11  •  1 

"llll 


•  "tiiiu  el  6d« 
nsftra  ttt  N 
ttotnlfa 


ctus  est  P.  Ignatius  Marini  ejusdem  Societatzs  , 
qui  acceptas  S.  Rosalia;  reliquias  secum  eodetuht, 
teste  Mancusopag.  51.  Deinde  vero  ad  fratrem 
suum  P.  Franciscum  Marini  scripsit  ,  trium 
sibipagorum  in  partibus  Californise  vicinis  cu- 
ram  esse,  omnesque  subditos  palrocinio  S.  Rosa- 
liffi ,  cujus  favori  referebat  acceptum  ,  quod , 
cum  in  omnibus  istis  partibus  dirum  seemret  con- 
tagium,  nullus  ex  tribus  istis  pagis  malo  fuisset 
correpttcs.  Ceterum,  dominante  ante  paucos  an- 
nos  mato  contagioso  in  Nova  Hispania,  S.  Ro- 
saliam  fuisse  multorum  refugium,  magnamque 
in  eam  fuisse  pielate  ejusdem  mali  causa  in 
Portu  Principis,  oppido  Cubse  insuiie,vulgo  Por- 
to  del  Prinoipe,  Havana  anno  1740  perscripsit 
P.  Josephus  Xaverius  Alagna  ad  P.  Caietanum 
Noto  ,  qui  litteras  mecum  communicavit.  Hacte- 
nus  dicta  de  America  ostendunt  ,  S.  Rosaliam 
ibidem  in  multa  haberi  veneratione ,  valdeque  in 
ctientes  suos  beneficam  esse  :  quod  adjpropositum 
nostrum  suf/icit. 

477  Ne  Africa  quidem  ,  licet  pauciores  nume- 
ret  Christianos  quam  reliquise  mundi  partes , 
cuttu  et  bene/iciis  S.  Rosaliap  prorsus  destituta 
est.  De  Ewilissa  urbe ,  quse  Hispanis  Ceuta  dici 
\\  tur  nulium  potest  esse  dubium,  quin  ibi  Sancta 
colatur  ,  cum  itla  dudum  fuerit   Hispanorum 
regi  subjecta.  At  magis  mirandum  est,  eidem 
Smn  >■<■  litntori-m  kaberi  non  a  Christianis  solum, 
> ■</  etiam  a  Mauris  Mahometanis.  Asserit  Man- 
cusus  tom.  £  pag.  58,  Tuneti  fontem  esse  prodi- 
giosum,  eui  nomen  est  S.  RoBalim  ,potuque  istius 
aqiuv  salutem  restitui  inftrmis,  non  solum  Chri- 
Stianis  ,   sed  Mahometanis  etiam.  Pro  factiveri- 
tate  laudat  /'.   Franciscum  Raimondi,  qui  diu 
in  regno  Tunetano  fuerat  missionarius,  el  quem 
id  stspius  referentem  audivit.  ltaque  de  puteo 
ipso,  sanitatem  suisaquis  reddente  inftrmis,  non 
videtur  dubitariprudenter  posse.  Verum  forsan 
aliqui  dubitabunt  ,  an   non  potius  naturali  vi 
istius  aqurn,  quam  alicui  miraculo,  attribuenda 
mdeatur  sanitas  a  bibentibus  impetrari  solita , 
cumet  aliis  locis  fontes  reperiantur  salubres ; 
cumqus  solum  s.   Rosalia  nomen  non  sufflciat  ad 
crsdendum,  ejus  beneficio  potius  quam  aquse  sa- 
lubritate pelli  infirmitatem  ;prsesi  Him  cumigno- 
retur,  unde  vis  illa  sanandi  prsedicto  fonti  sit 
orta;  et  non  nisiper  conjecturam  dicatur,  ali- 
quidfortasse  de  sepulcro  aut  reliquiis  Sanctm  ei- 
j  demfuisse  injectum.  Itaque  ut  quid  de  sanationi- 
bus  istis  certi  posset  statui,  opus  esset  diligenti 
instituio, 
178  Porro  vn  «dificio  seu  carcere,  cui  noctu 
includuntur  mancipia  Christiana   Ttnivti,  sacel- 
luni  et  altare  est  8.  Rosaliae,  in  quo  divina  per* 
Uurofflcia,  et  Sanctss  festivitas  guotannis  cff- 
■     atur,  atque  apparatu  quidemmagnifico,  ad 
cujussumptus  non  Christiani  solum,  sedetiam 
tmi  concur  iinf,  si  credimus  Mancuso , 
et  ipsum   regem   Tunetanum  aliquando  ad 
.  illius  festivitafis  subministrasse  asserit, 
,    em  pro  hisce  omnibus  laua  ms 

/'.  Francisi  1        H  V.  Addit  • 

monio  P.  Michaelis  AngeU  Raghius,  qui  pra- 
dicti  Patrisin  missionefuitsocius,pestilentiamt 
Ucet  ssspe  Tuneti  domineturti  fuissein 

eri  illo  Christianorum  ,  8.    Rosaliae   dicto: 
quod  sane  maximum  mvideturbe- 

ium,  si  attewfamus  ad  multitudinem  man* 

lunt,  ct  haud 
■  I  ■-.-. 

angustiuspronumerocon- 


DK  S.  ROSALIA  VIRGINE 

clusi  sunt.  Hactenus  dicta  de  cultu  Sanctx  per 
prsecipuas  mundi  partes  multo  latius  deducipos- 
sent,  multisque  augeri,  si  opus  esset.  Verum  ex 
hisce  abunde  liquere  existimo,  gratum  fore  et  ju- 
cundum  orbi  Christiano,  si  communi  Offlcio  cul- 
tus  S.  Rosaliaj  ad  universam  Ecclesiam  aliquando 
tendatur.  Itaquefinem  huic  Commentario  tandem 
statuo  ,  Vitamque  subjicio,  ut  post  hanc  tam  an- 
tiqua  quam  recentia  miracula  ac  beneficia ,  qute 
necdum  data  sunt,  pro  Vitse  appendice  undique 
cottigam. 


VITA  BREVIS 

Auctore  Octavio  Caietano  S.  J. 

Ex  volumine  Ms.  in  biblioiheca  colle- 
gii  Panormitani  Societatis  Jesu. 


Rosa 
un; 


osalea  virg-o  Panhormi  a  nata  creditur  b , 
laque  fuisse  ancillarum  Marg-aritse  c  re- 
g"ime,  quffi  Willelmi  Siciliee  regis  conjux  fuit,  a  qua 
proximum  urbi  Panhormo  montem  ,  cui  Peregrino 
nomen  ,  dono  liabens,  eo  secessit ,  vitamque  ab 
omni  consortio  remotam  in  spelunca  transeg-it : 
ibi  pie,  sancteque  obiit,  humataque  d  est.  Pro- 
pter  eandem  speluncam  tedes  divce  Rosalese 
a^dincata  e  cst ,  adjunctumque  ccenobium  ere- 
mitarum  e  familia  sancti  Francisci.  In  urbe 
Panhormo  aedicula  olim  fuit  sanctae  Rosalea? 
nomini  dicata ,  quaj  dein  sauctEe  Catharinre,  in 
prtesentiarum  sancto  Martyri  Ig-natio  episcopo 
Antiocheuo  adha^sit.  Erecta  divae  RosaleaB  arji, 
in  qua  ejus  effig-ies  antiqua  tabula  colitur. 

2  In  oppido  Bivona  ,  aedes  item  beatae  Rosa- 
lese  sacra  ,  cujus  origo  haud  sane  recens  est. 
Sed  enim  antiquis  temporibus ,  cum  Siciliam  pe 
stis  lues  depopularetur  ,  traditur  faeminara  divi- 
na  sjiecie  ,  (quae  Rosalea  virgo  credita  est  , )  bo- 
no  viro  se  videndam  obtulisse  ,  raonuisseque , 
ut  eo  loco,  quem  illa  coramoustrabat,  ecclesiam 
conderct,  et  Rosalese  dicaret,  paruisse  hominem 
CttlestibuB  monitis;  aedemque,  quae  adhuc  manet, 
iedificasse.  Locus  vero  extra  oppidi  muros  tunc 
temporis  fuit :  nam  Bivona  muris  olim  circum- 
septa,  et  vcstigia  niurorum  extant.  Sed  t*edes 
consequentibua  temporibus  majore  spatio  aucta. 
Eodem  loco  ,  ubi  nunc  aades  ,  ingens  erat 
saxum  hedera  circumvostitum  :  in  illud  etiam 
veneratio;  nam  derasus  ex  eo  pulvis  ebibi- 
tur  ab  iis,  qui  frigoribus  laborant;  et  multis 
Inde  incolumitas  redit.  Ignotum  oppidanis , 
qiu.nam  sevo  extructa  ,  primum  aedes  Rosale» 
dicta  :  sed  in  ea  div»  Rosaleae  tabula  est  ante 
annos  cxxv  f  picta ,  fusuraque  aas  campanum 
ante  aunos  cxlv.  Pauliormi  solemnis  divas  Rosa- 
lea?  virginis  agitur  memoria  pridie  Nonas  Se- 
ptemb. 


ANNOTATA. 

a  Panormus  antiquissima  et  pulcherrima  urbs 
est  Sicilnv  ac  passim  notissima,  incolis  Palermo 
dicta.  Id  unum  hic  observandum  ,  a  variis  0- 

lim , 


Sancinf  (jcstu, 
mors,  scpultu- 

Vft,  fu/(U8  .- 


Bivonaper 

eam  ;jcs(?  libe- 
rulit. 


DIE  QUARTA  SEPTBMBRIS 
A  Um,  inter  quos  etiam  est  Plinius,  Panhormum 
fuisse  scriptum,  uti  a  Cajetano  scribitur,  licet  a 
Grcecis  seque  ac  Latinis  antiquissimis  urbs  hsec 
rectius  Panormus  legatur  dicta. 

b  Creditur,  ait  auctor,  quia  antiqua  non  ha- 
bebat  monumenta ,  quibus  dicta  sua  firmaret. 
Rinc  sequentes  Vitse  adjecit  annotationes  :  Quas 
de  diva  Rosalea  scribimus,  ex  fama  et  senio- 
rum  traditione  accepimns.  Opere  maximo  do- 
lemus  nullum  de  ea  monumentum  a  majoribus 
nostris  conscriptum  nos  eomperisse,  cum  omnem 
operam  ac  studium  hanc  in  rem  collocaverimus. 
Plerisque  Rosa  Lea  creditur  dicta,  quod  ex  Lea 
familia  fuerit.  Hsec  ultima  observatio  jam  abnn- 
de  refutata  est  in  Commentario  num.  102,  ubi 
ostenditur  illa  opinio  nata  esse  ex  pictura  tecti 
Olivellensis  ecciesise,  in  qua  ita  scriptum  erat 
Sanctse  nomen  circa  finem  secuti  xv,  repugnan- 
tibus picturis  omnibus  antiquioribus,aliisquemo- 
numentis.  Caietanus  autem  errorem  iltum  po- 
pularem  partim  videtur  secutus,  partim  vero 
repudiasse  :  nam  scripsit  ille  Rosalca,  mutata  lit- 
tera  i  in  e,  non  tamen  Rosa  Lea  gemina  voce.  Ve- 
rum  nomen  est  Rosalia  Latine ,  et  secun- 
B  dum  idioma  Sicidum  Rusalia,  Grsccis  olim  for- 
tasse  PcG-a/ia.  Consutedictanum.  102  et  seq. 

c  Potuit  Rosalia  vivere  in  aula  inter  ancil- 
las  honorarias  reginse  Margaritsea  ut  suo  tem- 
pore  creditum  fuisse  testatur  Caietanus.  Potuit 
et  monlem  Peregrinum  accipere  dono  iltius  re- 
ginse,  ut  ibi  vitam  duceret  solitariam,  sive  cre- 
damxts  monialem  fuisse  tempore  istius  donationis, 
sive  malimus  dicere  usque  ad  istud  tempus  in 
aida  vixisse  i  donatio  enim   verisimiliter  solum 
facta  est,  ut  tuto  ibi  viveret  Sancta,  non  ut  mon- 
tem  pleno  jure  possideret,  ac  heredi  aticui  post 
mortem    retinqueret.  Eamdem   donationem   ab 
atiis  quoque  assertam  fuisse,  observavi  num.  100 .- 
neque  tamen  eam  pugnaciter  defendere  vetim, 
cum  popularis  illa  traditio  non  jam  certa  sit,  et 
a  quibusdam  fuerit  oppugnata.  Illud  tamen  ob- 
servavi  in   Commentario  num.   101,   non  posse 
mortem  Sanctse  satis  probabiliter  collocari  circa 
annum  1100,  sed  cotlocandam  esse  midtis  an- 
nis  serius,  si  inhserere  velimus  traditionibus  per 
Caietanum  assertis  de  cohabitatione  cum  Marga- 
rita  regina,  et  de  donatione  montis  Peregrini ; 
quia    Margarita   Wiiteimo   nupsit   anno    1150  , 
et  verisimiliter  montem  non  donavit  ante  annum 
D  1166,  quo   Willetmus  I  obiit.   Conside  de  hisce 
dicta   §  9.  Fateor  tubens,  auctoritatem  Caietani 
in  hisce  tanti   momenti  non  esse ,   ut  rem  fa- 
ciat  certam.  At  certum  mihi  quoque  est ,  pro 
anno  1160  nutlam  afferri  posse  rationem  alicu- 
jus  momenti.  Annus  itte  primum  signatus  est  a 
Philippo  Ferrario  in  Catatogo  generali  :  ducto- 
remque  hunc  sine  multo  examine  secutus  vide- 
tur  Cascinus. 

d  Ad  hunc  locum  ipse  Caietanus  notavit  se- 
quentia  :  Antc  annos  fermc  vig-inti,  dum  haec 
scriberem  ,  ncmiua,  vinli  veste  ac  nomine  sum- 
pto  ,  Angelum  se  dixit,  habituque  cremitarum 
in  antrum  divje  Uosaleas  sese  abdidit ;  ubi  soli- 
tariam  vitam  per  aliquot  annos  duxit.  Dein  pro- 
ximi  coenobii  prajfecturam  suscepit.  In  ea  admi- 
nistratioue  cupido  incessit  defodiendi  corporis 
sanctse  Rosalea;  :  postea  vero  quam  rem  ligone 
exequi  ccepit,  visa  exaudare  oleo  defossa  humus, 
contremuisse  antrum  :  quibus  exterrita  prodig-iis 
a  facinore  destitit.  De  hac  mutiere,  quse  melius 
edocta  vestes  sibi  congruas  deinde  resumpsit,  de- 
que  corporeper  alios  etiam  frustra  qusesito,  ptu- 


331 

ra  notavi  in  Commentario  num.  183  et  sequenli- 
bus. 

eln  Commentario  §  15  longe  plures  antiquas 
fc.  Rosalue  ecciesias  ,  scelta  ,  altaria,  pictasque 
tabulas  assignavi,  ita  ut  de  antiquissimo  cultu 
nutla  possit  esse  dubitatio.  Unum  hic  observo 
nempe  ignorari  initium  sacclli  hujus  in  monte 
Peregrmo  ;  indeque  suspicionem  oriri  posse,  il- 
lud  jam  extitisse  vivente  ibidem  Rosalia,  eique 
usut  fuisse.  Certe  traditio  de  monte  Peregrinoper 
regmam  Sanctse  donato  7ionnidtum  taii  suspicioni 
pr&bet  fundamentum. 

f  De  ecctesia  Bivonensi  admodum  antiqua  di- 
ctum  est  num.  164,  et  de  Bivona  per  appareniem 
Rosaliam  pestc  liberata  num.  nc,  ubi  Cascinus 
existimat  factum  contigisseanno  134S.  Id  tantum 
adjungo,  non  posse  recurriad  hanc  appnritionem 
ad  statuendum  cultus iniHum,  cum  diu  anteco- 
leretur  Sancta  aiiis  locis,  idque  iiqueat  ex  ipsis 
Caietani  verbis,  Quaa  Ebosalea  virg-o  oredita  est. 
Quippe  Sancta  apparens  non  poterat  credi  Rosa- 
lia  virg-o,  nisi  Iftecjam  nota  fuisset  et  cuita,  c 
necnomen  suum  nec  quidquam  de  gestis  suis  le- 
gatur  revelasse. 


VITA  ALTERA 
Auctore  Jordano  Cascini  S.  J. 

Ex  editione  impressa  anni  1G31. 

n;  GFATIO  SBU  DEDICATIO. 


A   Oct*vii» 

1  ■  ■ 


E2 


oannettino  Doriai  a  S.  R.   E.   Cardinali   ar- 

chiepiscopo    Panormitano.    Jordanus  Casoini   8o- 

cietatis  Jesu.    Jam    inde  ab    tnitlo ,   oum,   ooorta 

Panormi  turbulentissima  pestilentlffl  procelln,  quic 

reipublicre   naviin    male   jactatam   iu   supremum 

naufragii  discrimen  adduxerat,  divsa  ELosaliee  ve- 

luti  Arct(jiiiu  sidus  b  ad   lcvaiidam  animorum   EB 

gritudinem,  Bospitandosque  rectorea  apparuil ;  pla- 

citum  Eminentiffl  vestrea  fuitj  oaihi,  etei  ex  orani- 

bus  ;ib   ipsa  dileotis   minlme   ad  opus  tanti  mo- 

menti,  quod  iii  ea  inventioue  versatum  est,  pro- 

movendum  Idoneo ,    ut   meam    tamen  conferrem 

laboris  ac  studii   partcm,   impcrare.    In  qua  sann 

difficili    navigatione  c  neo  breves ,  ner,    modiol 

durandi    labores   fuere  advcrsus  tempestatum   lu- 

rias,  et  xnalos  genios,  qui  soopuloa  nobis  objeotare 

omni  ope  nitcbantur,  quo  minus  vel   incolumitas 

publica,  vel  tain  inclytffl  Patronffl  ^loria  beuc  fcli- 

citerque  prooederet  j  sed  cepimus  tandem  portum, 

et  anchoras  jeclmus,  tum  caalesti   ejus  Paoiaauspi- 

cio,  ductuque  ccrtissimo  ;  tura  ejus,  qui  olavum  te- 

nebat,  Doriao  Cardinali.s  rccta  ffnbernatione  ;  cujus 

insacris  reliquiis  rite  approbandis  non  mfnus  pium, 

quam  prudensjudicium  summi  deinde  gubernatoris 

sapicntissimi  sanctii  Blmique  Pontificifl  [Jrbani  yra- 

vissimo  sufTra«-io  coliouestatum  est. 


Anctor  i>n 
ttrtngit  vat  <« 
approbottonl 
rellqtttawm 

a 


at  •''  indt  >  tiu 

2  Fae  erat  i^itur    votivam   tabellam    publlcffi  mmctdtflieuU 
Liberatrici  suspendere,  quod  uti  pcrsolveretur,  jus-  '"'''' /'"' "  ' ' 
sus  sum  ab  Kmincntia    vestra   rcrum  frcBtarum  l*tTtl 

ordinem 


A.  JoBD.lXO 
CiSCIKI. 


382  VITA  ALTERA  S.  ROSALI^  VIKGINIS. 


majus  milii  onus  impo; 
earum  reliquiarum  approbationem  defudandum  fuit. 
Quippe  cum  multa  mihi  una  in  opera  fuerint  neces- 
sario  suseipienda,  transigendaque  negotia ;  perve- 
stiganda  ea,  quae  adhuc  in  occulto  latebant;  eruen- 
da  ab  ruderibus  antiquitatis  Vita,  in  quibus  non 
minus,  quam  in  durissima  silice  sacra  ossa,  usque 
ad  hSBC  tempora  abstrusa  erat  praeteritarum  rerum 
memoria,  qua;  una  cum  saeculis  interfluxisse  vide- 
batur,  non  Panorrai  solum,  sed  ex  tota  ferme  Sici- 
lia  recolllgenda,  loca  alia  oculis,  alia  epistolis  per- 
lustranda,  ac  foris  etiam,  sicubi  odoris  aliquid  hujus 
B0B8B  expiraret,  quffl  quo  magis  in  ccelestibus  fra- 
grabat  areolis,  eo  in  terris  evanuerat  magis.  Sed 
neque  his  incoeptis  non  obsecundavit  haec  Virgo, 


propinquitate  conjuncta,  in  aula  regum,  ubi  or- 
ta,  etiam  educata  est.  Margarit®  certe  ,  quce 
Graciee  c  Navarrae  regis  tilia  Willelmo  Rogerii  fi- 
lio  nupsit,  cbara  d  iu  primis  fuit.  Sed  enim  ho- 
norum  splendoribus ,  divitiarum  commodis,  a- 
dolescentiae  illecebris  per  coutemptum  proculcatis, 
divino  afflata  incensaque  spiritu  ,  ad  Quis- 
quinae  e  montes  ac  nemora  ditionis  suae  ,  qua- 
draginta  ferme  passuum  millibus  Panormo  distan- 
tia ,  angelorum  f  ductu  secessit.  Hic  secretissi- 
mam  nacta  speluncam  plures  cavernarum  anfra- 
ctus  habentem  ,  in  quas  omnes  angustus  satis  ac 
perdifficilis  erat  aditus,  in  eam,  veluti  tbalamum 
a  ccelesti  Sponso  sibi   paratum ,  quo  remotior  ac 


cujuspra.sentiopeimagiuesillEerfquasiexaurifodi-  tutior  ab    hominum   consuetudine  et  accessu  so- 

leprompt»  atque  in  lucem  sub  au.spiciis  Emi-  la  cum  eo    solo  degeret  vitam  ,  nullis  sive  soh- 

nentiffi  vestraj  datffi  sunt.  Quae  sane  argumenta,  se-  tudinis,  sive  ferarum,  sive  etiam   dffimonum  ter- 

11at.11    Panormiiano  ita  volente,  ex  solido  argento  riculamentis  absterrita,  animo  ausuque  plusquam 

pariirnfusa,  partim  affabre  cjelata,  gemmea  veluti  muliebri,   plusquam    virili ,    per  os  instar  putei 

.■rMl.Ifiiiaia,  inscrtasunt  novae  hujus  ac  votiv» arcas  arctum  insiluit,  atque  ad  interiora  ,  quod  neces- 

laj.-nl.iis,  .|ummii  votivoitidem  non  minore,   quam  se  erat,  reptando    pervadens,   ibi  aliquandiu  in- 


illa,  magnificentia  extructo  sacrario  dicata  est.  In- 
fcra  eam  arcam,  si  ita  visum  fuerit  Eminentise  ve- 
strse ,  rcrum  etiam  gestarura ,  quas  nos  vel  in 
inventione  testes  oculati  spectavimus,  vel  de  vi- 
ta  .  ollioiti  quasitores  indagaviraus,  ad  conser- 
vandara  posteritati  memoriam  monumentum  re- 
condere  :  ea  omnia  in  commentarium  retuli,  donec 
multie  occupationibus  expedito  liceat  mihi  longio- 
rem  de  hie  prosequi  historiam  e,  earaque  pro  eo,  ac 
debeo  Emjnenti»  vestr»,  cui  S.  Rosaliaj  gloria  us- 
que  adeo  cordi  est,  eadem  animi  demissione  con- 
Beorare.  Vnlc. 


\WOTATA 

a  Eminentissimus  Cardinalis  Doria  prxerat 
Panormitanse  ecclesias  ab  anno  L608  ■•  Pestilentia 
vero  Panormi  orla  erat  anno  1624,  ut  exposui  in 
Commentario  §  \KDeCascino  actum  est  §  itetsxpe 
per  deoursum  Commentarii,  quia  omnibus  fere 

ijestis  jira  ttjiprutmliane  reliqumritm  inlerfuit. 

1)  Corpus  inventum  hac  metaphora  designat  ; 
aosi  diceret  ;  Simulro  S.  Rosalire  corpus  inveutum 
8St. 

c  Atjit  de  recognitione  et  approbatione  reliquia- 


coluit,  eamque  domum  miririce  adamavit  :  quod 
etiam  chirographo  suo  in  durissima  ejus  putei  si-  E 
Hce  insculpto  testatum  reliquit  his  verbis.  EGO 
ROSALIA  SINIBALDI  QUISQUlNE  ET  RO- 
SARUM  DOMINI  FILIA  AMORE  DOMI- 
Nl  MEI  JESU  CHRISTI  INI  HOC  ANTRO 
HABITARI  DECREVI.  Quod  sane  chirogra- 
phum  mendis  ipsis,  Puellae  rude  Latinitatis  inge- 
nium  ostendentibus  ,  quasi  sigillis  munitum,  eo- 
dem,  quo  corpus,  tempore  g  divinitus  repertum  9 

est. 

4  Ex   hac  spelunca   divino  iterum    spiritu ,  ac  traruitta  ad 
coelestium   comitatu   h  ducta ,   remigravit  Panor-  si,e,uncam 

,         ,  ,  montis  Pere- 

mum ,    non  sane   ad  aulam,  et   paternas  sedes  ,  „rini  .  qes(a 

sed  altiore  quodam  consilio  ad  vicinum  urbi  mon-  /, 

tem  ,    quem  Erctam  i  Grsecorum  historiae ,   nunc  • 

vulgo    Peregrinum    Panormitani    dicunt,  praeru- 

ptis   undique  saxis  asperum,  nec  nisi  per  tres  se- 

mitas    arduum    prsebentem  iter ,  cetera  inacces- 

sum    ascendit.  In  cujus  excelso  vertice  ,   qui  ex 

media  eaque  amcena  planitie  assurgit  ,  solitarise 

vitae   et  contemplationi    satis    accommodo  ,    qua 

vergit  ad  Boream,   speluncam   Quisquinensi    et- 

iam  horribiliorem  ac    secretiorem   offendit.    Erat 

haec  ea  tempestate  nemore  circumsepta,  nec  tam 

ad   defendendas    temporum    injurias,  quam    per- 


rufflj  »1  qua  variw  occurrerunt  difpcultates,  ut     petiendas   natura   comparata,    perenni   stillicidio  y 


SanctM  mitalt$ 
ae  pr&nonUa  ■ 

mgitssus  111 
tpelunram 
Qui$tfuiiieii  • 

$em  : 


e.ejttisifum  est  §  :HI  et  seqt/. 

d  Vittim  tutt/qttis  et  noois  imaginibus  adumbra- 
tum  jam  ante  inhtcemdederat. 

sLongiorem  illam  Histariamdeindecomposuit, 
setf  naii  eitiitit  ipse  morte  pr&ventus.  Opus  istud 
ti  Salerna  eititum  sivpe  laudarimus 


CAPUT  1. 

SanctoB  natales,  gesta,  mors,  seputiu- 
ra.  ac  corporis  diu  absconditi  mira 
inventio. 


Snuctn     Rosalia    Virgo    Panormi     patre     Sini- 
bnldo    nnta    ofit ,    darissimo   genere  a  Carolo 
Magno  per  Italire  reges  ,  ct  Marsorum  comites, 


infesta,  frigore  ,  luto  ,  tenebris  horrida  ,  et  vel 
belluis  ipsis  inhospitalis.  In  hanc  igitur  Virgo  per 
angustum,  ut  tum  res  erant,  aditum  irrumpit. 
Sed  in  amplissimo  specu  extillantibus  undique  su- 
perne  saxis ,  quae  capiti  impendent ,  vix  ullus 
habitabilis  dabatur  angulus,  quo  se  stillicido  im- 
raunis  reciperet.  In  arctissimum  igitur  foramen 
exesae  rupis,  et  abditissimum  ,  ac  vix  corpuscu- 
H  capax,  ut  pro  veste  illi  potius,  quam  pro  cellula 
esset,  intrudebat  sese:  ibi  praeterquam  immortali 
Sponso  nulli  k  mortalium  cognita  castissima  Co-  h 

lumba  dehtescere;  ibi  aspero  victu  cultuque,  pro- 
lixis  orationibus,  perpetuis  jejuniis,  vigiliis,  ca3- 
terisque  sanctarum  ascetriarum  afflictationibus 
se  exercere,  et  non  magis  adversus  corpus  suura, 
quara  infestissimos  spiritus  assidue  strenueque  de- 
pugnare. 

5     Hujus    anachoreticce    ac    cselestis    omnino  tnipetonw, 
vitee  cselites  ipsos   magistros  ,   adjutores ,  conso-  ««■«««•«** 
latores  habuit.  Frequenter  eam  revisebant  ange-  (UI "' 
li^  et  honorabant,  saepe  etiam  ipsa  angelorum  Re- 
gina  cum  summo    rege   Filio ,    aspectu  suo  ju- 

cundisque 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS. 


383 


tepultura  : 
corpns  diu  ab 
iconditum. 
Pesiis  Panor 
mi  orta, 
o 


euntia  quam 
ilum  miro 
ptane  modo 
invocatur 
Sancta, 


rudcm  die  in- 

omifur  w- 
pui, 

t 


cundisque  colloquiis  dignabantur  ;  floribus  prae- 
terea,  ac  roseis  praesertim  cerollis  t  eam  orna- 
bant,  ut  essent  indicio,  quantum  sibi  cordi  es- 
sent,  vel  efflorescentes  in  virgineo  pectore  vir- 
tutes,  et  fragrans  in  primis  virginitatis  odor,  vel 
tam  multa  erga  se  sanctse  Virginis  in  solitudine 
degentis  obsequia,  atque  in  primis  illa,  quibus 
Matrem  beatissimam,  et  infantem  Jesum  ornare 
gestiebat ,  modo  floribus  ex  prato  decerptis  m, 
modo  angrelicis  salutationibus  ,  quasi  roseis  lau- 
dibus  ad  calculos  dinumeratis,  quibus  solennem 
nuuc  precandi  ritum,  sed  per  ea  tempora  singu- 
larem  usurpabat.  Hanc  vitam  sanctissime  actam 
consentanea  mors  excepit,  quam  ubi  instare  sibi 
intellexit,  vel  usque  ad  extremum  spiritum  pro- 
positi  tenax  n,  ut  veteres  illae  magnaeque  ana- 
ehoretides,  sola  se  in  nuda  humo  composuit  ,  et 
Crucifixi  imaginem  in  siuu  tenens  piacularibus 
globulis  sinistra  manu  pectori  admotis  et  im- 
plicitis,  dextera  jam  lang-ueus  sustinens  caput, 
solis  spectantibus  et  adjuvantibus  ang-elis,  roseam 
etflavit  animam,  quae  ad  Sponsum  virg-inum  evola- 
vit  pridie  nas  Septembris,  qui  dies  tum  Panormi, 
tum  in  reliqua  Sicilia  recolendae  ejus  memoriae  sa- 
cera  '  solemnis  fuit. 

6  In  hoc  antro  eoruradem,  ut  par  est  crede- 
re,  angelorum  o  ministerio  sepulta  ad  quadrin- 
g-entos  et  septuaginta  circiter  annos  veluti  the- 
saurus  abstrusus  fuerat,  atque  ad  afflictas  patrias 
suae  res  opesque  sublevandas  divina  providentia 
reservatus.  Nam  hoc  in  loco,  prout  erat  a  ma- 
joribus  traditum  ,  ab  aliis  alio  tempore  perqui- 
sita  p,  non  nisi  anno  quarto  et  vig*esimo  super 
millesimum  sexcentesimum  ,  cum  maturum  ac 
maxirae  erat  opportunum ,  inventa  est.  Hujus 
anui  mense  Junio  exitialis  lues  q  Panormum  iu- 
vasit,  ex  Lybia  importata  eo  navig-io,  quo  Chri- 
stiani  de  Maurorum  servitute  redempti  fide  pu- 
blica  reducebantur  domum.  Serpere  ea  latius  in 
dies  ac  miserum  in  modum  vexare  urbem  occce- 
pit.  Trepidatum  itaque  Panormi  est,  ac  primum 
ad  pacem  Numinis  exposcendam  salutaris  Eucha- 
ristia  in  oranibus  fere  templis,  ut  his  in  malis  fie- 
ri  assolet ,  exposita  :  publicae  indictae  preces  , 
supplicationes  cleri  et  religiosorum  Ordinum  per 
vices  diebus  singulis  habitae ,  sed  Idibus  Julii 
sacrffi  capsae  tutelarium  sanctarum  Christinse  r  et 
Nimphae  more  majorum  per  urbem  summo  mane 
circumductae  praeeuute  clero  universo ,  ipsoque 
urbis  antistite  D.  Joannettino  Doria  S.  R.  E.  Car- 
dinali  :  hoc  prosequebatur  populus,  lacrymis  et 
clamoribus  ad  opem  diviuam  implorandam  iden- 
tidem  sublatis. 

7  His  autem  non  sine  divino  instinctu  factum 
est,  ut  duo  sacerdotum  paria ,  qui  Sanctornm 
invocando  nomina  caeteris  cantoribus  praecine- 
bant,  magno  quodam  intervallo  alterura  ab  al- 
tero  disjuncta  ,  non  ex  condieto ,  sed  interno 
quodam  impulsu,  post  reliquarura  virginum  pa- 
tronarum  nomina  sanctum  etiam  Rosaliae  noraen, 
quod  ex  litaniis  desuetudine  jam  abolitum  erat, 
in  civium  vero  memoriam  non  nisi  festo  ejus  die 
incidebat,  mjro  consensu  et  alacritate  animi  ad- 
vocarent  s.  Nec  in  irritum  invocatio  cecidit : 
nam  e  vestigio  visa  est  compellata  virgo  Rosalia 
exaudisse  populi  sibi  supplicantis  preces  :  vesperi 
nimirum  ejusdem  diei  sacrum  illius  corpus,  mirabi- 
liter  absconditum  ,  mirabilius  inventum  est,  nec 
minore  Dei  providentia  indidem  depromptum,  quam 
fuerat  ante  depositum. 

8  Erant    menses  jam    fere  duo  t,   cum   ope- 
ram  ac  laborem  in  eo  loco  effodiendo  posuerant 


quidam  partim  suasu  mulieris  ob  receptam  divi- 
nitus  valetudinem  ,  partim  etiam  cupiditate  ac 
spe ,  prout  est  homiuum  ingeniuni,  reperiundi 
thesauri  ,  qui  eodem  loci  ferebatur  abstrusus  : 
sed  nullus  profecto  alius  sese  thesaurus  quaeren- 
tibus  obtulit ,  nisi  qui  absconditus  erat  iu  ajrro, 
seu  potius  in  petra,  quae  sacns  ossibus  admira- 
bili  quodam  opere  adnata  et  adhserescens  ,  illa 
circuraquaque  vestiebat,  ac  tumulis  loco  sarta  te- 
cta  servabat.  Igitur  haec  saepe  pnores  investi^-a- 
tores  frustrata  fuerat,  ratos  se  in  duram  silicem 
aliquam  ,  quae  forte  in  hujus  montis  visceribus 
lateret,  inter  effodieudum  impegisse,  nec  ultra  li- 
gonibus  posse  aperiri  viam  :  eademque  etiam  hos 
postremos  jam  labore  defatiscentes ,  atque  eil 
tum  rei  desperantes  ab  incoepto  retraxissent,  nisi 
animos  spemque  addidisset  Deus,  ut  pertinadns 
illud  urgerent.  It;i  taudem  ferrea  clava  grandem 
silicem  primo  rumpunt ;  alterum  deiude  totiua 
massae  frag'meutum,  non  quod  ita  magniu  niulis, 
sed  quod  majoris  prffl  mole  (  id  quod  erat  nura- 
culo  )  pouderis  esset ,  in  alia  fragmina  disoin- 
dunt :  qvue  ubi  vacua  ac  levia  conspicantur ,  rei 
admiratiuue  attoniti ,  carissimum  exoptatumque 
Virginis  eaput  jam  manibus  se  tenere  animadver- 
tunt. 

9  Nec  teraere  id  creditum,  uam  mirabile  il 
lud  inonutnentnm  ,  quod  nulla  hutnana  arte  vi- 
debatur  elaboratum ,  locus  ipse  saeri  depO  iti 
constauti  eeclesire  Panorrnitanre ,  et  aliarum  tra- 
ditione  certissimus  ,  uuper  exorta  domi  oalami- 
tas,  cui  satis  opportunura  illud  prfflsidium  sub- 
mittebatur,  ratio  ipsa  iuventionis ,  OBBium  aubito 
spectata  pulchritudo  ct  iutegritas ,  odoris  a  mul- 
tis  perccpta  suavitas  ,  subsecutus  statim  populi 
concursus,  animorumque  conspiratio  aatruebant 
veritati  fidem.  Verura  ut  res  tanta,  qu:i  par  erat 
prudentia  definiretur,  dilipuili  OUStodia  iuterdiu 
adhibita,  proxiraa  deinde  nocte  asportatum  in  ur- 
bem  cst,  quod  erat  inveutum,  etin  ffldlum  Cardlna- 
lis  arohiepiscopi  aacello  repositum,  doneo  ex  prre- 
scripto  sacrorum  canonura  de  eo  eonstaret  salis. 
Hegebant  tunc  Siciliam  pro  rege  Philibertus  Era- 
manuel  Sabaudire  ducis  iilius  j  Panormum  vero 
don  Franciscus  del  Bosco  dux  Misilmelis,  prlneepB 
Catholicre,  praetor;  D.  Joannes  Ag"liata  baro8olofin- 
ti,  D.  Joseph  del  Bosco,  D.  Jaeobus  [lUOChiflluB  baro 
Camastrae,  D.  Moratius  Strozzi,  I).  Petrufl  Uong-ior- 
no,  Dominicus  del  Colle  senatores,  Qui  profeoto 
nou  magifl  inauspicatum  annuni  siiuin  inviiHiouc 
pestis,  quam  tam  magni  thesauri  inventione  for- 
tuuatum  rati,  maximopere  expetivere,  ut  leglti 
ma  prresulis  approbatione  sanct®  hm  reliquia- 
liaberentur. 


AWOTATA. 

a  Hogerius  rex  Sicitiee  primus ,  sed  dux  istius 
nominis  tertius,  nepos  erat  Roberti  Guiscardi 
Normanni,  qui  Aputiam,  Catabriam  et  majorem 
SicititB  patrem  Saracenis  eripuit,  ac  posteris  suis 
retiquit.  Fitium  Hogerius  habuit  Willclmum  !, 
quemanno  1150  regni  consortem  fecit.  Obiitvero 
anno  1152,  vel,  ut  atiivotunt,  1151-,  ait  Pirrus  in 
Chronotogia  regum  Siciliie. 

b  Constantia  quoque  fitia  erat  Rogerii.  Emc 
nupsit  Henrico  VI  imperatori,  accum  eopostva- 
rios  reges  obtinuit  Sicitiae  regnum,  quod  etiam 
filio  suo  Frederico  11  imperatori  reliquit.  Votunt 
atiqui  Constantiam  moniatem  fuisse  ante  nuptias; 
at  idem  negant  atii.  Res huc  non  spectat. 

c  Garzias ,   aliis   Garsias,    aut  Garcias,   hu- 

jus 


A.  JOBtiiS(> 

Cifam 


E 

r(  ud  paiatium 
mrlttrpitcopi 

dtindt  porta- 
tur. 


381 


VITA  ALTERA  S. 


A    JoHDANO 

Cascini. 


I! 


c 


jus  nominis  erat  quartus  Navarrse  rex,  guem 
Mariana eodem  anno  1150,  quo  filiaejus Marga- 
rita  Willelmo  nupsit,  equi  lapsu  defunctum  asse- 
rit  in  venatione. 

d  Quod  hic  asserit  Cascinus  Sanctam  fuisse 
charam  Margaritse  reginse,  conforme  est  tradi- 
tioniper  Caietanum  inprima  Vitte  reiatse.  Atta- 
men  in  Opere  majore  opinioni  illa  vocatur  in  du- 
bium,  quia  non  bene  coheeret  cum  anno  emortuali 
1160,  sive  Cascinus  ipse  abierit  in  aliam  deinde 
sententiam,  sive  ejus  corrector  Salemus.  At  mihi 
p,;r/,/>i.cc/,  opmio  hic  osserta,  quia  annus  emor- 

1,1'iilis  lu/ntnto  <■'./  ntrfr/tis. 

e  De  ingressu  Sanctx  in  speluncam  Quisqui- 
nensem  in  Commentario  actum  est  §  xi,  el  §  2 
data  Sanctseque  asserta  est  inscriptio  mox  re~ 
ferenda  :  totus  vero  locus  uberius  descriptus  est 
$  27. 

I  Quo  nitatur  fundamento  itta  opinio,  qua  cre- 
ditur  Sancta  ab  angelis  ad  speluncam  ducta,  vi- 
deripotestin  Commentarionum.Ul  et  Wl.Facile 
ibi  videbit  eruditus  tector,  imaginem  itlam,  quge 
ibi  repraesentatur,  non  sufficere  ad  certo  asseren- 
dam  ram  tantam,  quee  ne  Salerno  quidem  ibidem 
num.  \  \  7  sa/is  prdbatv/r, 

g  Non  idem  prorsus,  sed  idem  fere  tempusau- 
ctor  inteltigit :  nam  inventio  iltius  inscriptionis 
quadraginia  diebus  posterior  est  corporis  inven- 
tione,  ut  videri  potest  in  Commentario  §26,  ubi 
antri  Quisquinensis  et  inscriptionis  inventio  late 
est  exposita. 

h  QmUstium  comitatum  non  sic  intetligere  ne- 
cesse  est,  ut  credamus  angetos  visibiti  specie  co- 
mitatos  fuisse  Virginem.  Adi  Commentarium 
num.  133  01184,  ubi  etiam  eodem  \\%  queeriiur 
ratio  itftoZcv  habitationis. 

i  i)r  Ercta  monte,  nunc  Peregrino,  deque  antro 
iln  o  Sotif/ti  niloihiloto  rooso/r  HtmmtrtUarium 
§25. 

k  An  nuili  mortaiium  fuerii  aiiquo  tempore 
oognita,  incertum  est :  al  ne  satis  quidem  proba- 
bileaut  verisimile  existimo,  mansisse  Virginem 
omnibus  ignotam  usque  ad  mortem  obitam.  De  ea 
Cascini  et  aliorum  opinione  disserui  in  Commen- 
tario^  \;  c/  subioi/c  ht-cntcr  ot/is  tocis.  Videri 
pOtest  §  18,  ubi  tlc  t,cs/is  ontni/fiis  in  spetunca 
actum  osf . 

I  lii  fororcs  <-<r/es/<>s  non  aliud  habent  funda- 
mentum,  quam  pictas  quasdam  tabulas.  At  in 
Comoico/iirto  oooi.  189  observavi,  simitia  picto- 
rxtit  meditationiac  inventioniattribuendavide- 
n  ,icc  obvio  sensu  explicandas  esse  ojusmodi 
tabutas,  nisi  divini  /i/i  favores  aiiunde  quoque 
probaripossunt,  Scimus  quidem  tantam  esse  di- 
vina  tiberalitatis  ac  munificentias  prastantiam, 
n/  centuplum  promiseritt  ac  revera  tribuat  dese'- 
rentibussui  amore  caduca  mundibonamecdU' 
bitamus  .  guin  centuplicatam  remuneraHonem 
ELosaUaaftunote  acceperii    at  cum  milletnodis  ele- 

CtOS  SUOS  rcttiuncrcl  tuftutta  stui  sofoculio  Domi- 

nus  ;  nullum  nominatim  favoremeoseaveritate 
legitime  colHgereposs 

m  X<-  hoc  quidem  probabiie  satis  videri,  diati 
num.  LS8, 

n  Sauctoot  probabilius  oott  obiisse  sinehumano 
axtivilio  et  ewtremis  Sacramentis,  nec  certum  esse 
situm  morientis  hic  descriptum,  ostendi  in  Com- 
mentario  $ )  K  ubietdealiis  . ,  <an- 

tibusegi;  et  diem  emortuafom  non  omnino  cer- 
tum  esse,  observavi, 

o  Opinionem  hanc  esse  babilem,  pro- 

bavi  num.  L6&  et  seqq. 


ROSALLE  VIRGINIS, 

p  Decorpore  frequenterqusesito,  ac  prmdictio- 
ne  de  eo  non  reperiendo,  nisi  tempore  gravis  ca- 
lamitatis,  videdictain  Commentario  num.  183  et 
sequentibus. 

q  De  hac  pestilentia  actum  est  §  18. 

r  De  S.  Christina  apud  nos  disputatum  est  ad 
diem  24  Julii,  de  S.  Nympha  agit  Martyro- 
logium  Romanum  10  Novembris,  Siculi  vero 
12. 

s  Mirabilis  hsec  Sanctae  invocatio  fusius  relata 
estin  Commentario  num.  198  et  sequentibus. 

t  Dies  nimirum  quinquaginta,  ut  dictum  est 
num.  201  in  Commentario,  qui  consuli  poterit  de 
mirabih  inventionecorporis,  ejusque  delatione  ad 
palatium  archiepiscopale  §  19. 


CAPUT  II 

Miracula  post  corpus  inventum ;  ejus 
approbatio  ;  Panormus  .  peste  libe- 
rata  :  cultus  Sanctce  multumpro- 
pagatus ,  et  reliquice  ad  varias 
provincias  missce. 


Nec    longum  interfuit    tempus  ,    cum    divina 
opportune    testimonia    accessere  :    nam    ubi 
sive  ossium,   sive  lapidis    cum    illis  concreti  in- 
ter  frangendum  schedae  discuss.se,  vel   aliquid  et- 
iam   pulveris    circum   illa  jacentis,  vel  aquse  de 
specu  extillantis  a;gri  corporibus  certa    quadani 
iiducia  applicari  cospta  sunt ,  tanta  continuo  vi- 
sa  coruscare  miracula  a  ,  ut  optimum   factu,  ac 
necessarium   visum    antisti  fuerit ,    pro    sua  au- 
ctoritate  jubere  de  iis    cognosci,  et  in    publicas 
referri  tabulas  ;  totam  inventionis  ,   et  rerum  su- 
pra  ordiuem    naturae  gestarum  historiam.  In  ea 
cognitione   trecenti  ferrae  testes  a  gravibus  viris 
in  ecclesiastica   dignitate    constitutis  rogati  exa- 
minatique,    et   ad  confirmanda   dicta   jurejurando 
adacti.  Dum  haee  aguntur,   excedit  e  vivis  Phili- 
bertus    b    prorex  ,    cui   in    Sicilise    gubernationi 
ejusdem   Philiberti   suffragio   desig-natus,  et  regio 
statim   consilio    subrogatus   est  idem  Cardinalis 
Doria,  et  uti   afflictam  provinciam  susciperet  exo- 
ratus.   Qui  sane  utraque  potestate  abunde  pollens, 
rem  Panormitanam  universa?que  Siciliae  labantem 
cnnsilio  suo,    ac   lubore  sustentavit   confirraavit 
que.  Exacto  etiam  anno  raagistratu,   creati  pra 
tor   D.    Nicolaus    Placidus    Branciforti,   princeps 
Leonfortis,    comes    knrudiie;    senatores    D.    Ma- 
rianus  Ang-liata    et    Spatafora,  D.  Ludovicns  Spa- 
tafora,    Didacus    Blasrus  ,   Thomas    Cascini  ,   D 
Pranciscus  Requcseu  ,  baro   S.    Jacobi ,  D  '  Pe- 
trus  Septimus.   Qui    ad  eivilium   rerum  curas  in 
tam  perturbato  civitatis  statu  multum   studii  ac 
tii,  tum   ad    extirpandum  pestilentiam,  tum 
pro  inventi  corporis  approbatione  adhibue- 


etiam 
runt. 

11  Itaque  ad  lianc  rem  transig-endam  post  pre- 
ces  a  raultis  religiosis  viris ,  multaque  pietatis 
opera  ad  ehciendam  divinam  mentem  adhibita, 
9  fere  Religiosorum  Ordinibus  theo- 
pii  juxta  ac  graves  viri  ab  anti- 
:  his  humana  divinaque 
in- 


Miracvla  m- 

rentionem 
co?-poris  sub 
secuta  ■ 


logi,    aliique 

stite  in  coucilium 

testimonia  summatim  primum  exposita  Ttum 


eontultatio 
noi  pro  appro 

Ijtttinnr  /eli 
qnmrum  lm 

bit.r   ; 


B 

reliquis  tan- 
demapprobatx 

detnt.rque  ad 

ecclesiam 

maximum, 


demde  vero 
pnr  xtrbem 
circumlatx 
pompa  plane 
magniftca, 


DIE  QUARTA  SBPTEMBBI8, 
tegra  singulis  tradita ,  domi  per  otium  expen- 
denda  et  enucleanda  magis.  Ubi  ea  satis  ab  his 
cognita  ac  perspecta ,  iterum  ac  tertio  habita 
cousultatio  c ,  in  qua  re  mature  discussa,  cou- 
sultoque  numquam  intermissis  precibus  Deo,  vi- 
sum  est  omnibus,  ipso  antistite  rogante  senteu- 
tiam  ,  constare  satis ,  inventi  S,  Rosaliae  corpo- 
ris  veritatem  a  Deo  miraculis  esse  testatam.  Nam 
pra^ter  innumerabilia  signa  quotidie  ac  passim  e- 
dita,  quorum  ratio  haberi  vix  potest,  non  pau- 
ca  ita  illustria  extitere,  ut  uon  praesentes  modo, 
sed  etiam  longe  per  orbem  dissitos  fama  et  ad- 
miratione  complerint :  plures  ab  inveteratis  de- 
ploratisque  morbis  erepti  :  aliis  animam  agen- 
tibus  planeque  depositis  vita  servata :  alii  etiam 
a  morte  obita,  et  vel  ab  ipso  pheretro  excita- 
ti.  Sed  in  depellenda  pestilentia  ejus  maxime  vir- 
tus  enituit ,  sive  a  singulorum  capitibus,  sive  a 
totis  oppidis ,  in  primis  vero  Panormi  urbe  ,  in 
qua  illud  etiam  miraculo  adscribendum ,  quod 
iutermissa  sancti  corporis  declarandi  cura ,  re- 
crudescebat  lues,  repetita,   mitescebat. 

12  Itaque  ne  longius  civitatis  salus  protra- 
heretur,  quas  a  solo  novae  Patrona?  cultu  ac 
patrocinio  pendere  videbatur ;  rogante  ssepe  an- 
tistitem  seuatu  ,  expetente  populo  Panormitano, 
omnibus  optimatibus  contendentibus ,  tandem 
auspicatissimo  jubilsei  anno  salutis  humanffl  sex- 
centesimo  vigesimo  quinto  supra  millesimum  , 
octavo  Kaleudas  Martii,  juxta  sacrorum  canonum 
ritum  D  Joannettinus  Doria  P.  Cardinalis,  Pa- 
normitanus  archiepiscopus  sua  auctoritate  cor- 
pus  S.  Rosalise  esse  ,  ac  sanctum  habendum  as- 
seruit ,  eoque  nomine  senatui ,  facta  publico  in- 
strumento  fide ,  tradidit  ,  et  venerandum  popu- 
lo  exposuit  ,  a  quo  magno  concursu ,  lsetitia , 
a  plausu  exceptum ,  lacrymis  etiam  spe  con- 
cepta  quam  primum  recuperandae  salutis  obortis. 
Pompa,  qua  tum  prinium  ex  privato  archicpi 
scopi  sacello  iu  aedem  maximam  debito  sanctita- 
ti  cultu  translatum  est ,  pro  re  et  operis  festi- 
natione  conspicua  saue  fuit,  non  tamen  pro 
flagTanti  Panormitani  populi  studio ,  et  meritis 
Civis  suae  magnifica  satis. 

13  Alia  d  multo  magnificeutior  q  uatuor  fere 
meusium  spatio  comparata  ,  spectataque  est  v  Idus 
Junii  ejusdem  anni.  Ra  visa  non  tain  sacra  pom- 
pa,  qualis  in  circumferendis  sacris  reliquiis  sole- 
mnis  iu  magnis  urbibus  solet  esse ,  sed  plane 
triuinphalis,  qna  Virgo  sanctissima  iu  urbe  sua 
de  pompis  ejus  atque  deliciis  devictis  prostra- 
tisque  triumpharet.  Aroa  christianis  compacta 
tabulis,  argenteisque  per  angulos  Iaminis  orna- 
ta  atque  minuta  ,  per  totam  Toletanam  aliasque 
celebriores  Panormi  vias  a  lectissimis  ex  nobili- 
tate  viris,  in  quibuseum  pietatis  ac  generis  splen- 
dore  ornatus  etiam  corporum  emicabat,  cir- 
cumacta  est.  Convestiti  pretiosis  peripetasrnatis, 
serico  auroque  intextis  et  acu  pictis ,  ad  sum- 
mum  usque  fastigium  et  templi  maximi  ,  quod 
raro  visum  ,  et  domorum  parietes.  liis  frondes, 
tabulae  pictse,  aliaque  id  geuus  ornameuta  inter- 
posita,  cum  speciem  varietate  delectabilem  da- 
bant,  tum  etiam  nihil  rclinquebnnt  rude  et  in- 
ornatum.  Erecta  passim  altaria  splendido  omni 
instrumento  ,  ccelato  etiam  auro  argentoque ,  ac 
gemmis  instructa  illufltrataque,  Arcus  quatuor 
positi  ingenti  mole,  majore  artificio,  rcgio  pro- 
pe  sumptu.   Qui   in    media  civitatis  area,  quam 

imum  vocaut,  publico  fflrc    E  I    constitutus, 

im     amplius    duodecim     millibus    constitit, 

reliqui  etiam  sumptuosi ;  quorum  uuum  Oenuen- 


385 
sium  e  regione  maximi  templi ,  alterum  Catala- 
norum  non  modico  post  intervallo ,  quartum 
propter  mare  intra  portam  ,  quam  Felicem  vo- 
caut,  Floreutinorum  natio  dedicavit.  Omnes  sta- 
tuis,  pictuns,  carmiuibus,  emblematis  ex  vario 
poetarum  ingeuio  graphice  picti   ornatique. 

14  Ducebant  pompam  ex  quatuor  urbis  regio- 
mbus,  in  quos  fflquales  partes  tributa  civitas  est, 
lnvitati  cives  ,  et  in  quatuor  distincti  elasses  \ 
vexilla  holoserica  auroque  texta  pneferebant : 
in  singulis  autem  singulae  urbis  prassides  Aga- 
tha,  Christina,  Nympha,  atque  Oliva ,  no\"nu 
patronam  Rosaliam  in  societatem  ascitam  dex- 
tra  ducentes  spectabantur  :  acns  phrygii  opus  por- 
pulchrum  erat  \  tum  sodalitates  ,  qure  sunt  Pa- 
norrai  tres  et  nonaginta,  partim  vexillis  ejusdem 
pretn  et  ejusdem  operis  imagine  insignitis,  lungo 
ordine  per  vexilliferos  magno  comitatu  stipatos 
vario  splendidoque  omatu  oonspiolendos  \  partim 
Sanctorum  statuis  auro  fulgentibus  et  vario  vo- 
cum  instrumentorumque  concentu  ducendis,  pom- 
pam  omnem  hilariorem  jucundtoremque  Paolebant, 
Cffiterum  religiosi  Ordines  sua  quique  pegmata, 
tum  primum  vario  argumonto  S.  Kosnlinni  ivlo- 
rentia,  affabre  constructa  port.ant.es  subsequuti. 
Impensa  iu  omnem  apparatum  centum  milliuin 
aureorum  summa,  Civitas  universa  uullo  pesti- 
lentisB  metu  deterrita  ad  eum  diem  featum,  quam 
maximo  possetleeto  splendidoque  tum  animi  tum 
corporis  habitu  agitandum  effusa. 

15  Spes   in   Virgiuem    ac  Patronam  suam  con- 
cepta    incolumitatis    piguis  erat  :    nec   ea    fefei 
lit.    Pro    miraculo  habitum  ,   quod  iu   oontreotan 
da    supellectile  ,    populique    tam   frequenti   oon 
ventu,  qui  per  decera  dies  ad  varia  festiva  speota- 
cula    maximus  factus  est;  contagio  per  has  oc- 
casiones   grassari  aJias  assueta,  pro  Inoremento 
sumpserit  decromentura  :   ac    ne  ambiguum    es- 
set,  cui  tantum   beneficium  adsoribendum    foret, 
cum  ab  his  diebus   usque  ad    [dus  Julii  pestia 
varie    proeessissot  ,    hoc    tamon    Iduum    tlio,  qui 
dies   anniversarius   inventi  corporis  est,  repente 
atque  omnino  oessavit.  A  quo  ruraus  inito  qua- 

um  numero ,  perfeotaa    tncolumitati 


A    loiOiM 

Cascihi. 


?IH     dcicriht- 
tur  .' 


Panormui 
i/i-iu  Soncfii 
patmcinio 
pette  Uberata 


draffinta  dier 


exploraudai  votori  ohsorvatione  cnnslituto,  uua 
cura  pestilentia,  reliqua  etiam  morborum  gene- 
im  evanuerunt;  ac  tandera  aliis  decem  ad  pur- 
gand:nn  oivitatem  exactis,  dies  8eptembris  ter 
tius,  qui  natalem  sanotffl  Virginis  diem  prawedit, 
primus  Incidit,  cum  D.  o.  laudibus  ao  novea 
Patronffl  rite  persolutis,  In  pristinum  oum  reliquis 
Sioiliffl  civitatihus  1'anormo  restituta commeroia e, 
lfi  Verum  profecto  mortalium  genus  diviflis 
beneficiis  nescit  uti,  sed  sa  per  suam  socordfam 
sfflpe  corrumpit.  Quo  vitio  faotum  est,  ut  roou 
porat;i  1'anormi  ineolmnitas  perpstua  D0D  csset : 
nam  uti,  qui  ex  intestino  aliquo  morbo  medlco- 
rum  ope  curati  sunt,  neglecta  oorporis  ftdhuc 
imbecilli  oustodia,  ex  quovis  bipsu  dotriiuontum 
acoipiunt,  et  in  eamdem  reciduut  a:gritudineraf 
ita  sane  illa  Cffllesti  ope  restituta  clvitati  Balus, 
incuria  nostra  eonservata  non  diu  ost.  (.hiinijue 
olrciter  post  rnensos  pestilentia  revixit ,  quffl  jam 
plane  extincta  fuisse  videbaturj  seu  quod  aliqufd 
infeotffl  vestis ,  vel  non  satis  exploratffl,  vcl  l., 
minura  avaritia  abscondita;,  ad  usura,  quasi  tuta 
salvaque  omnia  essent,  adeoquc  ad  perniciem 
depromeretur  ,  sive  quod  ex  aliis  oppidis  eodom 
malo  laborantibus  (nec  enim  adhuc  Sicilia  liho- 
rata  erat  j  poregre  venientes  in  urbem  tcraere 
roccpti ,  sive  quo  alio  casu  incertum  est.  illud 
pro   certo    habendum  ,    Don    sine    Dei    nutu    id 

conti^  i  .-'-, 


frxl,*  lil"l 

qnlnque  otrei 
toi  momu 
revivlicont 
Panormi, 


;SMi 


A.    'ORIUSO 

Cucnn. 


rurmm  Stm  ■ 
etx  bene/tcio, 
ut  creditur, 
fuit  extttnrtii 

1 


eontigisse ,  qui  ex  erratis  hominum  attollendae 
glorise  suse  ac  suorum  argumentum  capere  con- 
suevit.  Ita  ex  duplicato  civitatis  malo  D  Ro- 
.saliffi  conduplicatum    beneficium  est. 

17    Eadem  opitulante  mitior  quam   antea  lues 

ftilt,   nec  itidem  ,  ut   solebat ,  recrudescere  visa, 

quinque  itidem   menses  laboratum  ex  ea  est.  Ab 

universa   vero  civitate  omnino  depulsa  f  iterum 

anno   mdcxxvi  ,  Mense  junio .  recurrente  scilicet 

peracti  anno  proximo  triumphi,  atque  ipsius  in- 

ventionis  appropinquante  die,  cum  Sicilias  praees- 

set    adbuc    Cardinalis     Doria  ,    qui    a    republica 

sublevanda   non  ante  eonquicvit,   quam  eam  pri- 

stioae     incolumitati     restitutam     expurg-atamque 

redderet,  urbis  vero  magistratum    g-ererent  ,  D. 

Franciscue  AgHataet  Paruta  princeps  Villae  Fran- 

chae ,    D.   Simon  Parisius    et    Bononia    baro  Me- 

loeluc,    Gaspar   Agliata,    D.  Vicentius  Landolina, 

D.  Antonius  Colnag-us    baro  S.  Veneree  ,  D.  An- 

tonius  Uasoonius  ,   Don   Carolua  de  Thermis,   qui 

in  eadezn  restituenda  tuendaque  strenue  labora- 

runt,   Ncc    multo   post   latins    id    benefjcium  in 

omnc    Siciliae    corpus   a  capite    promanavit.    Ea 

confessio    omninm    fuit ,    Siciliam    universam   a 

B  pestilentia:  morbo,   a   quo  vix  aliquando  bumana 

arte   atque   prassidiis   populi  expediuntur,  divae 

Rosalfffl  benefloio  brevi  Liberatam,  haud  tam  mul- 

tis  civibuB  desideratis. 

18  Bxinde  vulgata  incolumitatis  fama  ,  mirum 
quantum  cjus  nomen,  et  cultus  in  omnes  Chri- 
stiiuii  orbis  reglones  co?ptus  est  propagari,  Quod 
etiam  in  publioaa  tabulas  rciatum  est  multie 
per  totain  Siriliam  a  proreg-ibus  aliis  alio  tem- 
pora  promulg-atis  edictis ,  primum  ab  eodem 
Cardinali  Doria ,  deinde  a  marchione  Tavarae, 
qui  postea  SioilieB  pr»fult ,  cum  eodem  tempore 
nrliis  magJatratum  grererent  D.  Caesar  Cajetanus 
marohlo  Sorthri,  prffltorj  senatores  D.  Octavius 
Coreettufl,  D.  Aloyflius  Sllvera,  Alfonsua  Saladinus, 
D.  Ootaviua  Orioles ,  D.  Petrua  Buttuneriua, 
Pranolsoup  Aiesj  tum  demum  aduce  Albuquerquii, 
qul  noo  tempore  Sioiliam  prorex  gubesnat;  in 
quibus  odictis  oum  vel  per  oppida  jam  peste 
purgata,  vel  per  omnem  insulam  jungendi  com- 
meroii  ,  vel  demum  etiam  rei  famillaris  libere 
fcransvehendo  potcstas  fleret,  Sioilice  liberatio 
comniuni  diva-  Kosaliae  patrocinio  refertur  ac- 
0  oepta, 
fteiiquttud  l11  AHquid  luventi  oorporla  reliquiarum  g  ex- 
"»i"'""<    petitum,  ut  prasena  malorum  amuletum.  Panor- 


VITA  ALTERA  S.  EOSALl.fi  VIRGINIS. 

primas  accepit,  continuo  adorationis  culti  prose-  J> 
quutus  est,  idque  instrumento  publico  in  Romana 
curia  confecto  testatum  voluit  posteris :  neque 
solum  honorem  huuc  caeteris  caslicolis  commu- 
Dem,ac  debitum  habuit,  sed  quod  fuit  sing-ularis 
cujusdam  erg-a  eam  pietatis ,  dentem  (hic  enim 
erat  ex  reliquiis  excerptus  ,  ac  datus)  collo  sus- 
pensum  quasi  peregrinam  mag-nique  pretii  mar- 
g-aritam  gestavit  in  pectore. 
21    Praeterea  anno    mdcxxix    tum  sua  in  Vir-  abcodem 


moria  Sayiet* 
Homanis  Fu- 
slit  uddita  . 


K 


varit  prorege 
iir  Sioilia  i"  / 
Sanctam  poete 
Uborata  tciltitl 

tunt. 


fim  nnifji'| 

9 


g-inem    propensa  impulsus  voluntate,  tum   roga- 

tu  ejusdem  CardiDalis  Dorise,  et   Panormitani  se- 

natus,  D.    Antonii   de    Kequesens  principis  Pan 

tellariae,  praetoris,  Don   Caroli  Siracusa ,  D.   Ma- 

riani   Agliata  et  Spatafora,   D.    Petri  Giurato,  D. 

Joseph  Buonajuto,   D.    Leonis  Rosselli ,   D.   Gas- 

paris  Giurato ,   senatorum ,  ejus  nomen  Ecclesiae 

Fastis  nOD  sine  honorificentissimo  elopm  adscribi 

voluit;  neque    id  uno   in  loco,  sed  diem  natalem 

pridie   Nonas   Septembris  ,   et  inventionis  Idibus 

Julii  recenseri  ;  acceptam   postea  aliam  a   Cardi- 

nali  Doria  reliquiarum  partem  ex   brachio  eodem 

cultu   habuit;   postremo  studium  in  hanc  Virgi- 

nem    excandescens  in    pectore  quamvis  aug:usto 

Pontificis  diu  contineri  uon  potuit,  quin  tum  aliis 

signis ,   tum    datis    praesertim    diplomatis    tribus 

sese  proderet ,    duobus  ad  Cardinalem    archiepi- 

scopum  ,   quorum    unum  gratiarum  actionem  de 

dono    reliquiarum   misso  ,   alterum    de  relata  in 

Fafltos  D.  Rosalia  nuncium   continebat;  tertio  ad 

Panormitanum  senatum  misso,  quo  ejusdem  be- 

neficii    sui,  et  singularis  tum  in  Virg-inem,  tum 

ejus  civitatem   universam  suscepti    amoris  sig"ni- 

ficationem  gratulationemque  tam  magno  thesauro 

inveuto    complectebatur.     Missa    haec    diplomata 

fuere  anno  mdcxxx,   D.   Mario  Gambacurta  mar- 

chione  Alottffl  prsetore ;  Joanne  Roxas,   D.  Joseph 

Antonio  Ballo  et  Sollima   barone    Calattuvi,    Lan- 

cilotto    Castelli ,     D.    Francisco     Russelli   Cap.  , 

Martino   de   Pinedo ,    D.    Vincentio    Gambacurta 

senatoribus. 

22  lnterea  civitas  Panormitana  non  minore  ar-        w  m0ll(ig 
dore  mag:nifica  opera   ad   ejus  cultum,  jam   olim   Peregrini 
voto  destinata  ,  ac  jam   inchoata  mag-no  collatffl   nognffiee 
publicaeque  pecuniae  sumptu  prosequebatur.  Nam  exorntUa- 
antrum  Peregrini    montis  ,   ubi  Divse  corpus  in- 
ventum,  io  templi  modum   conformatum    est    et 
exornatum.   Ara   marmorea   eo   ipso  in  loco ,   ubi    ,,. 
sepulta  delituerat,   constituta.   Intra  aram  imag-o 
posita  eodem  situ  g-estuque,  quo  ibidem  jacuerat. 


>  ■■■/'!'  mao.i\o 
fn  preiiohabi 

(.«  k''  (  r!nn\i> 
VUI   . 


mo  Q83    miesaa  ,   ao   publiois    litteris  ab  antistite     Columnae  quatuor  ex    lapide    iaspidis    ambientes 

Panormitano   comprobatee ,  roag-no  oum  g-audio, 

atque  omni   fefltlvo  apparatu  a  oivitatibus  exoep- 

tiB,    Multffl    D,    Uosallam   In   patronam    eleg-ere , 

quarum  hio  oatalofirum  reoensere  longum  esset. 

Neo  vero  oum  Siolliee  solum   oppidia,  sed   cum 

onmibus  ^entibus  id  bonl  commuuicatum ,  atque 

in  omnem    tere    orbem  Impertitea  reliqui».   Ro- 

iiKim  h  atque  ln  alias    Itallaa  civitates ,  ad regea 

Bispani»,  Gallia),  Polonis»,  En  Germaniam    de- 

nlque  rransmteB»,  eadcmque  litterarum  fide  pu- 

blioa   oonsignatffl ,   ab  aooipientibus    ma^no    in 

pretlo  ao  veueratione  habitffl. 

20  Verum  enlmvero  Drbanus  Vlll  Pontifex 
Maximus  ei  arbe  terraram  orbisoapite,  veluti 
ab  exoelaa  speoula  aignum  ceteris  extulit  ,  quo 
et  eorum  pietatem  ratam  faoeret  jam  susoeptam 
et  alios  etiam  foee  sua  Inflammaret ;  mirum  enim 
quantum  tam  magnus  ao  plua  Pontifei  in  hanc 
Virffinem  uon  aine  aspirante  Deo  iueensus  sit. 
Quas  reliquias  theoa  ex  auro  arycntoque  pul 
onerrime  facta  inolusaa  a  duee  Montis  Alti  dono 


saoetlttm  Hem 
Panormi  pre- 


aram  aeneum  tectum  fulciunt,  quo  adversus  g-ut- 
tas  ex  rupe  jugiter  manantes  ara  protecta  est, 
coucellis  item  fflneis  et  ara  et  ipsae  antri  fores 
munitffl.  Reliqua  specus  marmoreis  tabulis ,  in 
quibus  res  fllic  g-estffl  carminibus  prosaque  ex- 
plicatffl  incisaeque  ad  memoriam  posteris  et  exte- 
ris  cog-nitionem  tradeudam,  tecta  ornataque  fere 
est  tota    i. 

23    Id    urbe    vero   ipsa    hfflc    sunt  :  in  templo 
maximo,    ubi  erant  jam    a  majoribus   «rlificata 
duo  se  mvicem  e  reg:ione  spectantia  et  uno  ve-  liomm  al(*ue 
stibulo   comprehensa    sacraria ,  quorum   alterum  arcu  C°Z° 
divffl  Christin»     alterum  D.,NymPhffl   (licet  hoe  ^Z"! 
noudum  absolutum    essetj    arcas    argenteas  reli-  stmcta. 
quiarum  ouatodes  relig-iose  servaret,   amplificatis 
beptentnonem  versus    vestibuli    .patiis,   tertium 
sacellum  ,    nbi   S.    Rosaliffl  nova    patronffl   nova 
aroa   reponeretur,  in  aotiquiorum  medio ,  ut  il- 
lis    etiam    esse    ornamento   posset,    constitutum 
est.    Eadem  opera  crustis  marmoreis  omnium   o- 
perti   parietes,  ac  multigeuum    lapidum  expoli- 

to 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS 

torum  vermiculatis  emblematis  luculenter  orna- 
ti  h.  Arca  demum  ex  arg-ento  eleganti  opere  de- 
scripta  anno  mdcxxxi  ,  praetore  Don  Francisco 
\alguarnera  et  Carretto  comite  Asori  et  princi- 
pe  Valgmarnerae  Cap.,  D.  Petro  Palacio,  Horatio 
lo  Melino,  I).  Carolo  del  Voglia  Capisciano,  An- 
drea  Agliata  Vespasiani  filio,  Francisco  del  Colle, 
Simone  Bonaccolto  senatoribus ,  incepta ,  quin- 
que  mensibus  perfecta.  Laminarum  in  ea  spe- 
ctanda  crassities,  ac  varia  caelatura  :  argumenta 
item  vitse ,  rerumque  gestarum  Virginis  signis 
partim  fusis,  partim  anag-lvptica  arte  pulcher- 
rime  factis  extantia  :  alia  prseterea  signa,  aqui- 
lae  tenentes  scuta,  bajulique  sustineutes  arcam  : 
ipsa  diva  Rosalia  in  summo  eminens  :  ex  solido 
arg-ento  omnia  fusa  :  librarum  pondo  mille  quin- 


387 


D 


MIRACULA 

Auctore  Petro  Salerno  S,  J. 

Ex  Vitis  Sanctorum  Siculorum  Octavii 
Caictani, 

CAPUT  I. 


ANNOTATA. 

a  Hcec  miraada  dabuntur  post  hanc  Vitam 
partim  ex  Salemo,  partim  ex  Cascino.  De  iis 
jam  dictum  est  in  Commentario  num.  207,  ac  211 
et  212. 

h  Obiit  Philibertus  Sabauduv  ducis  filius,  ac  Si- 
B  cilise  prorex  die  3  Augusti  anni  1624-,  ut  habet 
Sale?mus  in  Commentario  num,  20S,  et  Pirrus 
tom.  1  Siciliae  sacree  pag.  199  addit  Cardinalem 
Doriam  tunc  tertium  regni  SicilitV  administratio- 
nem  pro  rege  suscepisse.  Verum  prgefectura  ip- 
sius  tantum  durabat,  donec  alius  prorex  a  rege 
statutus  advenisset. 

c  De  variis  considtationibus  pro  approbatione 
retiquiarum,  earumque  recognitionibus  consuii 
potest  Commentarius  pr&vius  §  20  et  21. 

d  De  translatione  prima  ad  <vdem  maximam  in 
Commentario  actum  num.  %M-,ac  deinde  de  trans- 
latione  per  urbem  §  22. 

e  Argumenta  prsecipua  Uberatse pestilentia  ur- 
bis  patrocinioS.  Eosaliae  recensui  in  Commenta- 
rio  num.  240. 

f  De  secunda  hac  aut  reviviscente  pestilentia 
agit  Commentarius  §  23. 

g*  De  reliquiis  SancLv  ad  varias  Sicilige  xirbes 
missis  ,  pieque  et  solemniter  exceptis  ,  multa 
dicta  sunt  in  Commentario  §  33  et  sequentibus ; 
ubi  item  expositum,  quibus  locis  electa  sit  pa- 
trona. 
C  h  De  transmissis  Romam  et  in  varias  pro- 
vincias  reliquiis  videri  potest  Commentarius  §  30, 
39 ,  40  et  seq.  ,  de  honore  iis  habito  ab  Ur- 
bano  VIII,  item  §  30,  ubi  etiam  exposita  sunt, 
quee  tam  laudatus  Pontifex  quam  ejus  successo- 
res  preestiterunt  ad  cidtum  Sanctos  promoven- 
dum. 

i  De  ornata  Sanctse  specu  in  monte  Peregrino 
actum  est  §  25  et  interim  §  28. 

k  Pretiosum  Sanctw  saceltum,  uti  et  arcam,  in 
qua  corpus  servatur,  §  29  non  solum  descripsi- 
mus,  sed  etiam  seri  incidi  curavimus. 


C3Q 


Variw  sanationes,  factw  plerwque  post 
sumptam  aquam,  Sanctw  reliquiis 
aut  lapide  sepulcri  consecratam. 


R 


es  ipsa  jnra   postulare   videtur,   ut  aiout   nli-  Qirmicior 
qua  de   traditione,    oum  opportunus   inoidit  muaaulaaU- 

(/iin  f  nwllit 

11'ffllll 


Septembris  Tomus  II. 


locus,  commemoravimus,  ita  hio  aliqua  miracu- 
la  a  pcrcenseantur ;  nimirum  liquido  ut  omni- 
bus  constet,  quibus  rationum  momcntis  sapientes 
viri  ad  hoc  de  reliquiarum  cultu  decretum  aan- 
ciendum  inclinati  sint;  tum  ut  parspeota  sint 
Dei  auetoris  omnium  opera,  qui  et  in  Sanotis 
suis  maxinie  g-loriatur,  et  in  hac  miscra  tempo- 
ris  conditione  misericordiam  suam  oum  BUmma 
potentia  conjunctam  elueere  voluit  maxime,  Neo 
vero  consilium  est  omnin  persequi,  na  Longius, 
quam  satis  est,  protrahatur  historia  :  Bed  ex  omni- 
bus  ea ,  quae  relatu  di^nissima  sunt,  referemua, 
qua;que  publicia  tabulia  conaignata,  '-t  multorum 
testium  conlessione,  ac  juramcnto  tiriuntn.  Et  pri- 
mum  quidcm  quuj  in  urbe,  tum  quaj  in  lazareto  b 
gesta  suut. 

%  Nympha  Quaranta  c  septimuin  6t  vigcsi- 
mum  attingena  ffltatis  anmim,  Prospero  Quar&n- 
tae  muliebrium  crepidarum  artifloi  En  matrimo- 
nium  data,  partum  immature  abcg'it  :  quioum 
tanta  vis  sanguinia  prster  abortientium  morem 
profluere  accepit  ,  ut  exhaustis  cmu  sanffuine 
viribus  scmimortua  in  lecto  cubarit.  Obstetris  , 
cujus  ffitas,  ad  quinquag-esimum  quintum  produ- 
cta  anniira  ,  in  ca  arto  atque  experientifl  con- 
senucrat,  ac  mqdicaj  artis  peritus  cxtcmplo  con- 
vocati ,  paucas  illi  vita:  horaa  natura  Leffe  per- 
mitti  uno  ore  pronuntiant;  instrui  Saoramento- 
rum  armis  oportere;  ct  quldem  festinato  opus 
esse.  Cura  igitur  circa  secundain  ooctis  horam 
expiatis  exhomologesi  animi  maculis  ,  deferre 
tur  ad  Bgram  Euohariatia,  obvius  illi  lit,  Deo 
potius  itineris  ejus  duee,  quam  fortc,  I).  Ilic- 
ronymus  de  Terminis,  qui  administrandis  lazu- 
reti  rebus  a  senatu  pramositus,  domum  '■  rcfc- 
rebat,  Equo  statim  deailit,  pietatc  non  minus 
quam  nobilitatc  ornatus  cques,  et  Bacram  Bu- 
charistlam  ad  domicilium  usque  moribund»  pro- 
sequitur  :  postca  vero  quam  templum  ciuii  ca- 
dem  pietate  rcduxit,  tum  dcmum  vrnit  illi  in 
mentem  ossis  S.  Kosaliaj,  quod  secum  circum- 
ferebat ,  co  consilio  sibi  n  revcrendissimo  vi- 
cario    don    Francisco   de    Blba   traditum ,    ut   ffi- 

.r).rj  grfa 


MUliOI'  r. 

abovtu  ini»  i\ 

vicina, 


A.  Petbo  S\- 

i.ERVi  S.  J. 


tumpta  aqtta, 

ijtir  Sanetx 
vinjntit  eon- 
tgciuta  erat, 
tubilo  iuna- 

tur  ; 


H 


lunyuugra- 
vltot'  vulnei  ali 
{apfdo  lopul 
arali  Sancln 
moa  tittitw 
I 


nutttci   Dj  hy 
tli  '<!'•■  tarntta, 


vi  i  '■  gruvi 
oenlorutn  itia 
to; 

/, 


38S 

grisad  sanctitatem  ejus  comprobandam  applicare- 
tur  :  dolet  ex  animo,  quod,  cum  data  facultas  esset, 
peroblivionem  et  mulieris  valetudini.et  sanctae  Vir- 
g-iuis  gloriae  defuisset. 

3  Verum  cum  animadverteret  eidem  sacerdoti 
eodem  esse  regrediendum  extremae  Unctionis 
caussa ,  occasioneraque  sibi  oblatam  praeterita^ 
culp*  redimendte,  comitem  se  illi  adjunxit.  Ubi 
ventum  est  domurn  ,  ac  res  sacra  rite  perpetra- 
ta  d,  extractum  ex  sacculo  holoserico  frustulum 
eju*  oasis,  ac  pugilium  pulveris  ex  eodem  an- 
tro  montis  Peregrini  collectura,  atque  in  aquam 
immersa  e  prccibus  S.  Rosalise  a  sacerdote  con- 
seerari  jubet,  ac  viro  tradit,  qui  eam  uxori  pro- 
pinet  :  quibus  peractis,  ambo  discessere.  At  vir 
omni  cuuctatione  abjecta ,  eam  uxori  porrigit , 
monens  arpaam  esse  S.  Rosaliae  sacram  :  sperare 
ee  ejus  ope  valetudinem  recuperandam.  Illa  op- 
pressoa  oculos  tollens ,  et  se,  salutem  ac  vitam 
*uain  Vir^iui  commendans ,  potum  hausit.  Nec 
illura  spes,  hanc  commendatio  fefellit :  ubi  pau- 
lura  quievit ,  inarito  renuntiat  repressam  ali- 
(ju;mtti]iim  ^myuinis  etfluentis  vim,  mox  etiara 
omnino  stetisse ,  neo  ullo  se  morbo  g-ravari. 
[taque  ab  instantis  mortis  periculo  eadem  ferme 
hora,  qua  moriendum  illi  priedixerant  mcdici , 
evaslt  proraui  meolumis.  Quare  tam  prospero  rei 
exltu  lsetus  Prosper  Deo  Optimo  Maximo  ao  san- 
otffi  virgini  Rosaliffl  meritas  eg-it  gratias;  et  ubi 
illuxitj  I).  Ilicrouyinum  et  sacerdotem  convenit, 
nt  tam  laeta  nunciaret,  et  gratum  aniraum  prae- 
seferret. 

i  Nec  solum  aquffl  potua  huic  mulieri,  sed 
lapis  ipse  8.  Rosaliffi  alii  sanguinis  profluvium 
stitit,  Joannes  Andreas  Montaltus  in  pervigilio 
S.  Jacobi  ajiosloli  anni  hdcxxxiv  /'  vulnus  in  ad- 
verso  peotore,  qua  vergit  cor,  cultro  ictus  ac- 
cepit,  quo  incisa  etiam  vena  est ,  quain  arte- 
1'iaui  vocant  :  tantaque  ex  ea  prosiluit  sangui- 
nis  oopia,  ut  eo  obrutus  jaceret  exanimis.  Cum 
multa  mcasBum  medioamenta  g  ad  eum  cohiben- 
duin  essent  adhibita,  et  chrrurgus  Joannes  Co- 
tonno  Inepeotum  vulnus  humana  arte  curarl  pos- 
se  negaret,  atquc  adeo  mortem  saucio  homini 
app*opinquare,  appositus  Lapis  h  S.  Rosaliae,  et 
Baagnlnia  fbntem  obstruxit,  ut  semimortuum  exci- 
tavit,  et  paucis  demum  diebus  pristra&9  iucolumitati 
reatituit. 

S  Neo  solum  faotis  vulneribus  remedium  at- 
tulit  sancta  Virgo;  sed  etiam  ne  fierent,  repras- 
sentavit  i  nam  Marla  de  Martino  hydrope  diu  i 
multumquo  altticlata,  cum  ctiara  in  ca  morbus 
vim  aonflrmasset  suam,  teste  Wiltelmo  Carre- 
ga  mediCBB  arlis  doetore  ,  nihiique  omnia  fere 
tentata  remedia  oontulissent,  ned  aliud  codem  te- 
ste  supcrcssct,  quam  si  perfoderetur  umbiKous, 
aqua  8.  Rosaliaa  intrito  lapidi  admixta,  atque 
apota,  omissoque  alio  quovis  mcdicarainc,  plaue 
convaluit. 

G  MaivuUum  voro  Lopes  /; ,  cujus  siuistrum 
oeulum  prope  oeoupaverat  viciuus  tumor  malis 
affeottonibue  Boatens, fetoris etiam  invasit.  Cogun- 
tur  mcilici  plurcs,  ut  coucilium  capiant  de  eo 
curaudo  :  consentiunt  omncs  resccandum  esse  tu- 
inorcm ,  vel  oauterw  inurendum  :  sed  humauis 
rcmcdiis  divimi  antcvcrtunt.  Admovet  ille  intu- 
mesoenti  fromi  partieulam  ossis  lapidi  adhiere- 
Boentem,  qua?  ex  S.  Rosaliiv  reliquiis  habeba- 
tnr  :  exindc  oaptua  modico  BOnmo.  Royrcssi  postri- 
die  medici  ct  febri  et  tumore  liberum  eum  of- 
fendunt.  Juraruut  omnes  eam  valctudinem  nec 
naturaa    benefioio ,   nec   medicinae  ulli ,  sed   di- 


MIEACLXA  S.  ROSALLE  VIRGINIS. 


vime  solum  virtuti  tribuendam. 

7  Simili  fere  morbo  Agatha  Galla  diviuitus 
servata  est.  Hs  sibi  derepente  gense  usque  adeo 
intumescenti ,  ut  quasi  altera  promineret  facies , 
occurrit  propere  ingesto  in  os  lapide  l  S.  Rosa- 
liae,  eique  se  ac  salutem  permittendo  suam  :  nec 
vero  cunctata  est  Virgo  invocanti  succurrere  : 
eodem  temporis  punoto  evanuit  tumore.  Id  et 
mulieris  ipsius  et  conjugis,  et '  ancillaB  confes- 
sione  compertum  est  :  insig-ne  etiam  medica  arte 
homines  juramento  affirmant,  non  potuisse  naturae 
vi  eam  humorum  copiam  sine  ipsius  mulieris 
detrimeuto  intro  refundi,  sed  altius  eam  caussam 
esse  petendam. 

8  Accedit  his  etiam  Vincentius  Ciaccius  gra- 
viori  periculo  in  eadem  corporis  parte  liberatus  : 
ex  oculis  nimirum  magnopere  ac  diu  m  labo- 
rarat,  ita  ut  eorum  altero ,  sang-uine  suffuso  ni- 
mioque  calore  iuflammato ,  captus  propemodum 
videretur  :  nec  dolorem  ex  iis  solura,  sed  mole- 
stiam  quoque  trahebat  maximam,  quod  non  modo 
adversum  solem,  sed  ne  illumiuatum  quidem  ae- 
rem  intueri,  aut  ferre  posset  :  quod  si  quando  per 
urbem  ingrediendum  esset,  demissa  pilei  ora,  vel 
alio  quovis  modo  eos  protegere  necessum  erat. 
Omnes  fere  prosequutus  fuerat  viasy  quibus  eos  sa- 
nari  posse  speraret  :  sed  tantum  abfuit  ut  juvarent 
reraedia,  ut  aliquod  eorum  etiam  noceret.  At  nunc 
expertus  cielestis  medicina^  vim,  implicitum  bom- 
byce  pulverem,  lapidisqua  fraymenta  ehartula  in- 
yoluta  oculis  cum  admovisset,  non  plus  interfuit 
morai,  quam  quantum  pronunciandis  semel  ora- 
tione  Dominica  ac  Salutatione  ang"elica  insumitur, 
quibus  pie  precibus  usus  est,  cum  subito  doloris 
atque  incommodi  omnis  expertem  se  sensit,  om- 
niaque  cernere  clarius  quam  quando  incolumis 
fuerat. 

9  Puellae  dum  a  mortis  limine  revocatae;  in 
quibus  quia  tota  rerum  gestarum  series  admira- 
tionem  habet ,  boni  consulat  lector  ,  si  quid 
nimis  enucleari  videbitur.  Altera  est  D.  Agatha 
Morsa  n,  nobilibus  parentibus  D.  Francisco  et 
D.  Maria  Morso  nota.  Hanc  sub  noctem  febris 
ag:greditur,  dolorem  capitis  et  ing-uinum  secum 
afferens.  Prima  luce  medicus  cum  febrim  et  tu- 
berculum  in  inguine  exortum  comperisset,  pe- 
ste  infectam  asserit  :  demum  aliorum  commercio 
interdici  jubet.  Plavia  Majorana  vicinaj  suse  ca- 
lamitate  permota,  aquam  offert  osse  sancta?  Ro- 
saliae  injecto,  ac  precibus  rite  sacram  :  hanc  ut 
ubibit  pueUa  ac  res  suas  sanctae  "Virginis  com- 
misit  fidei ,  continuo  levari  se  morbi  molestia 
sensit ,  remittere  febris  vim ,  ac  tumorem  fer- 
me  evanescere.  Quo  comperto ,  parens  puellae 
contendit  a  D.  Ilieronymo  Grimaldi,  cujus  curae 
reg-io  illa  urbis  a  seuatu  commissa  fuerat,  ut  ha- 
bita  cognitione  levioris  morbi,  ne  medicum  mit- 
teret  ex  iis,  qui  peste  arreptos  curare  soliti,  sed 
qui  suspectos.  Impetrat  :  mittitur  Hieronymus 
Maucusus;  qui  cum  deferbuisse  febrim  et  tuber 
abolitum  fere  animadverteret,  secus  quam  prior 
medicus  senserat,  suspectis  eam  adjudicat.  Hinc, 
ut  plorumque  homines  ex  eventu  res  metiun- 
tur,  commendare  hunc,  invehi  in  priorem  me- 
dicum  caepit  D.  Franciscus,  quod  nou  bene  per- 
specto  filiEe  morbo,  segregandam  a  civium  com- 
muuione  duxisset  domum.  Excepit  has  querelas 
Flavia  Majorana ,  et  nacta  occasionem ,  comi- 
ter  homincm  alloquuta  est  :  perperam  ab  illo 
medicum  incusari  :  habendam  potius  S.  Rosalise 
gratiam,  cujus  aquaB  potus  aegritudinem  filise  mi- 
uuisset :  sed  quo  plus  filia  valetudinis  acquirebat, 

eo 


D 

tumor   muxit. 
I*  viomento 
ubbactus, 
l 


diuturnum 
ociUorum  ma- 
lumdepulsum; 


puella  peste 
infecta,  cum 
melius  habcret 
stimpla  S.  Bo- 
sitli.r  aqua 
n 


DIE  QUARTA 

A   eo  ille  in  sua  sententia  obdurabat  magis. 
ZtirTte        -10    N°n  inultum   Pr(>fecto   tulit  ingratum  ho- 
Zfectlmllll,     minis    animum    sancta  Virgo  :    quamquam  in  eo 
adexiremare-  P^niendo  severitatem  misericordia  temperarit.  Po- 
dncitnr:         stero  die  increscit  filisB  malum,  reviviscit  tumor, 
febris  exitialis  efEcitur.  Mutata  puella?  habitudi- 
ne,   sententiam    mutat    Hieronymus ,   infectisque 
eam   addicit  :  ipse  se  ab   ejus  removet  cura.  Suc- 
currunt  illi  Demetrius  homo  Graecus,  in  eo  mor- 
bi    g-enere   curando   usu  et  exercitatione  abunde 
pollens  ,     et    una    Pompilius    Nastasi    :     utrique 
actum    de    corporis  salute  pronunciant    :     animo 
subveniendum.    ltaque   accitus    sacerdos   caslesti 
Pane  ,    sacro    Oleo   roborat.   Prseceps  ad  mortem 
ruebat  puella  :  vi  appetendi  amissa,  quartam  jam  et 
vigesimam  horam  sine  cibo  ac  potu  traduxerat  : 
deficiunt    vires :  natura  concedit  morbo ,   ac  su- 
premos  jam  anhelitus  ciet  :  mater  desperata  filise 
salutem,   ceream  Christiano   more  facem,  ac   thus 
accensum   cervicali  apponit  :  et ,  quae  misera  est 
eo    tabescentium    morbo    conditio,  ut    a    quibus 
maxime  expectare  deberent  opem  ,  destituantur  , 
n  ipsa    se    a  .filias  congressi   divellit  o.  Sed    enim 

pater,  ut  nihil  intentatum  relinqueret,  quospiranti 
H  adhuc  filiae  subvenire  posset,  obtestatus  uxorem 
est,  ut  ingressa  cubiculum,  electuarium  ex  hya- 
cinto  confectum  ,  ex  medici  praescripto  ulti- 
mum  vitae  subsidium,  afferret  natas.  Recusat  ma- 
ter,  rata  filias  nihil  prodesse  ,  sibi  autem  obesse 
plurimum  posse  :  vicere  tamen  et  patris  preces, 
et  maternus  in  filiam  amor  j  atque  ut  quoquo 
modo  sibi  caveret ,  aceto  se  proluit ,  quod  ad 
retundendam  contagionis  vim,  si  quid  aliud , 
natum  est  :  tum  hyacinthum,  vel,  quo  incipiente 
morbo  gaudere  visa  est,  electissimum  offert  vinum. 
lllo  interrog-anti  ne  annuit  quidem  :  quin  et  hyacin- 
thi  buceellumdigfitoinosiug-estam  actutumrespuit. 
lg-itur  cum  lachrymulam  aboculislabi,  quodulti- 
mum  est  recedentisvitas  vestig-ium,  etpedesetiam 
calore  destitutos  sensisset,  renunciat  viro  filiam  ex- 
trema  pati,  ac  desepultura  cum  eo  ag-it  :  hicitidem 
cum  eo,  cuia  intererat,  D.  Hieronymo  Grimal- 
di. 
ac  dciude,  1 1    IIos    etiam    sermones   excepit   Flavia  Ma- 

mmpta  mr-     jorana  (    qUOd   facile  fuit,  cum  utriusque  domus 

sum  illa  aiiua,    ■  ..  .  .    , 

subitosaJtur.  m  anff>Portu  Slt3e  sese  e  reg-ione  respiciant  :  et 
quamprimum  alloquendi  copia  fuit ,  matrem  de 
salute  filise  percontata,  cum  extinctam  prope- 
C  modum  accepisset ,  bonee  spei  pleni  aquam  S. 
Kosaliae  osse  consecratam  offert.  Ifcedit  cum  hoc 
poculo  ad  filiam  mater  :  vix  rogata  puella , 
utrum  sibi  placeret  ex  ea  sumerc,  dcmisso  annuit 
capite,  ac  bibit.  Cujus  umquam  tanta  medicinae 
vis  ,  ut  eam  tam  subito  a  mortis  ore  ,  ac  fau- 
cibus  extraxisset?  llespirat,  oculos  tollit,  et  qua- 
.si  mellis  ,  vel  si  quid  melle  dulcius  est,  deliba- 
ta  dulcedine  ,  rursus  eodem  potu  se  recreat,  vi- 
res  statim  ac  sensus  rcsumit,  ac  cibos  expetit. 
Pater  tam  iuopinato  eventu  stupens,  properuri 
cibos  jubet  ad  instauraudas  aegrotae  vires  :  his 
primum  cum  voluptate  pascitur  :  post  paulo  ube- 
riori  etiam  cibo  reficitur  :  somnum  capit,  a  quo 
incolumis  prima  iuce  excitata  est.  Accersitus 
medicus,  postquam  tam  insolitam  ac  mirubilem 
mutationcm  admiratur,  supranaturam  id  esse  affir- 
raat. 

AXNOTATA. 

a  Titulum  hisce  miraculis  talem  prwfixit  au- 
ctor  :  Aliquot  miracula  in  inventione  S.  Rosaliae 
virg"inis  Panormitanae ;  non  quia  omnia  ipso  in- 


SEPTEMBRIS. 


.180 


ventionis  die  facta  sunt,  sed  guianon  diu  post  A.ftmaSs. 
inventionem,  et  ante  approbationem  reliquiarum  MWo  -  J 
contigerunt.  Relata  illa  primum  sunt  ltalice  a 
Cascino  ex  processibus  cotam  Cardinali  Doria 
tnstitulis;   Salernus  vero  e  pluribus  hxc  Latinc 
exposuit. 

b  Lazaretum  hic  est  domus  seu  valetudinarium 
peste  infectis  unicc  destinatum. 

c  Hoc  miraculum  narrat  Cascinus  lib.  1  cap. 
12,  ubi  est  vigesimuM  quintum  ex  centhm,  qiue  eo 
capite  refcruntur. 

d  Idest,ubiextrema  Vnctio  administrata  erat 
infirnicv,  ut  habet  Cascinus. 

e  Laudatus  Cascinus  habet,  aquam  fuisse  con- 
secratam  reliquiis  S.  Rosalire,  nec  itte  de pulvere 
toquitur.  * 

f  Legendum  anni  mucxxiv,  utpatet  ex  Cascino, 
cujus  hoc  est  decimum  septimum  excentum  mox 
dictis. 

g-  Ait  Cascinus  medicum  non  scivisse  reme- 
diwn,  quo  sanguinem  sisteret ;  tantumque  efflu- 
xisse  sanguinis  copiam,  ut  mox  moriturtts  cide- 
retur,  et  jam  instar  mortui  jaceret  sinemotu, 

\\  Lapis  hic  sepulcri  S.  Rosnliai  a  muliere  V. 
preesente  datus  est  Joanni  Colonna  medico,  ut 
vocatur  a  Cascino,  et  ab  ipso  medico  vulneri 
applicitus,  quo  sanguis  moos  stetit.  Sequentiau- 
tem  die ,  cum  vulnus  intumuisset ,  idem  lapis 
rursum  ap/ilicifus  ,  incocota  simuf  S.  Rosalia , 
itaque  vulnus  expurgatum  ac  paucis  diebus  sa- 
natum,  teste  Cascino. 

i  Per  annum  hydrope  lahorasse,  cf  desperata 
fuissc  medicis  dicitur  a  Cascino,  cui  id  est  octa- 
vum  miraculum. 

k  Marcellus  Lopez  vocatur  a  Clascino,  cuihoc 
miraculum  csf  rigesimum  quartitm.  Lahorarcrat 
sex  mensibus  grandi  oculorum  mato,  cuiexfc- 
bribus  tumor  ille  accesserat.  Verum,  ubi  aquam 
consecratam  religuiis  Sanctse  fumido  ocido  cum 
fiducia  admoverat  (Salerius  ipsam  reliquiarum 
particutam  scribit  atlmntam)thrmirit.  dmthns  ho- 
ris,  ac  dein  se  prorsus  sanum  reperit,  teste  Cas- 
cino.  Erat  Lopez  annorum  quadraginta  trium, 
ac  unus  e  tribus  capitaneis,  ut  vocant,  servitio 
senatus  Panormitani  addictis. 

1  Factum  est  hoc  miraculum  die  sequenti  cor- 
poris  inventionem,  seu  16  Julii  anni  HI24, 
atque  idcirco  tertiam  reccnsetur  a  Cascino,  qui 
testatur  frustrum  istutl  fa/iitfis  sr/m/rrtftis  eo- 
dem  ttic  datum  fuissc  Antonio  (Jntfo,  t/iti  i<t  u.rori  y 
suse  porrexit ;  hanc  vero  istud  ori  imposuisse, 
recitata  semel  Salutatione  angelica,  itaque  subito 
sanatam. 

m  Cascinus,  cui  hoc  quartum  est,  asseril  ma- 
lum  istud  oculorum  durasse  quuluor  mensibus , 
priusquam  subito  sanaretur,  prout  cxponit  Sa- 
ternus. 

n  Puetlam  fuisse  annorum  qualuordecim  testa- 
tur  Cascinus,  qui  id  narral  octogcsimum  septu 
mum  miraculum,  aitque  factum  mense  Januario 
anni  videlicct  1626. 

o  Cascinus  asserit  ,  facta  esse  a  patre,  quae 
hic  matri  attribuuntur .  Pr&terea  omittit,  quse 
hic  dicuntur  de  repugnantia  matris  in  juvanda 
filia,  de  ceteris  consentiens.  Porro,  dum  scri- 
ptores  hi  in  simitibus  adjunctisdissonant,  dubi- 
tari  potest,  uter  rectius  scripserit  t  nam  :  etsi  Ca- 
scinus  sit  cotevus  ideoque  videatur  pruvferendus, 
potuit  Salernus  etiam  habere  processus  authenti- 
cos,  atque  ex  iis  leviusculos  Cascini  errorcs  cor- 
rigere,  aut  supptere  nonnulla  ab  eo  pr/etermissa. 

CAFl  t 


391) 


A.  Pmo  Sa- 

«mo  S.  J. 


GAPUT  II. 

Alice  sanationes,  variismodis  impetra 
tcepost  S.  Rosaliam  invocatam. 


Puellula  *»(*- 
nur$a  aut  vi- 
i.\  divinUai 


mij  >"  nlad 
veHiluta  i 
fyinfiij  ijuoqn* 

nirifei 


MIRACULA  S.  ROSALLE  VIRGINIS. 

Hffic  pestilenti  febri  vexata,  ac  duabus  papulis  D 
exulcerato  crure,  admotum  illis  ignem  perpes- 
sa,  eo  pervenerat,  ut  medicorum  auxilio  desti- 
tuta  ,  jam  intermortuis  oculis  supremos  traheret 
spiritus.  Unde  sacerdos  quidera,  qui  eam  de  me- 
dia  via  (nam  tum  custodes  adeuntes  cavebant 
ne  cum  infectis  commercia  jungerentur)  agen- 
tem  animam  vidit,  monere  nou  desistebat  eos, 
qui  domi  erant,  ut  Christianis  eam  monitus  in 
eo  agone  confirmarent.  Cum  eodem  se  contu- 
lisset  Stephanus  Garofalus  medica  arte  prseditus, 
quam  aquam  pridie  ejus  diei  S.  Rosaliae  sacram 
sibi  paraverat,  per  eos,  qui  aditus  observabant, 
tradendam  morientis  matri  in  mamis  dedi,  quam 
ab  ipsamet  matre  in  os  infusam  cum  sorbuisset 
aegra,  quieti  sese  in  altera  lecti  sponda  compo- 
suit ,  ibique  convaluisse  duas  ferme  post  horas 
reperta  d  :  postero  luce  e  lecto  excitata,  in  ipso 
aditu  domus,  sermonem  miscere  cum  aliis  visa 
est  ab  iis,  qui  eam  pridie  ut  depositam  luxe- 
rant. 

15  Alii  non  eo  se  redigi  passi  sunt  ;  sed  ma- 
lum  im  ipso  sui  ortu  de  medio  sustulerunt.  D. 
Octavius  Moradel  legis  peritus ,  ubi  meridiari  g 
desiit,  incaluisse  se  praeter  solitum  sensit :  ocu- 
los  etiam  caputque  prsegravari,  sestuare  cor,  et 
quod  maximo  erat  indicio,  dextrum  genu  ad  in- 
guen  usque  dolore  afflictari.  Itaque  uxoris  suae  mo- 
nitu  in  lecto  decumbit :  hinc  vero  magis  ac  magis 
ingravescit  dolor  :  ad  remedia  adjiciunt  animum. 
Sed  uxor  primum  omnium  ad  id,  quod  recens 
a  Deo  fuerat  oblatum  ,  confugit.  Potandam 
aquam  S.  Rosalia?  conjugi  offert :  qua  ille  hausta, 
sedari  sibi  cordis  eestum  sensit.  Inde  cum  secun- 
dari  a  Virgine  spem  vidit  suam,  tentare  alia  , 
digito  in  aqua  intincto  loca  dolore  infesta  cce- 
pit  contingere  :  simul  ac  prima  pars  tacta  est,  hinc, 
velut  adversum  hostem  ferre  non  posset,  aufugit 
dolor:  ille  fugientem  iusequitur,  donec  continenter 
fugatus  omnis.  Cum  igitur  vacuum  se  dolore  excla- 
masset,  id  S.  Rosaliae  acceptum  retulit,  ac  placidse 
quieti  se  dedit.  Postea  nullius  adminiculo  surgens 
resedit  in  lecto,  qui  paulo  ante  versare  non  poterat 
latuse. 

16  Similis  etiam  victoria  non  absimili  ab  hoste 
parta.  Glans  in  iuguine  existitHyacinthae  Anfuso, 
famulee  /'  D.  Josephi  Roasi  sacerdotis  spectatse 
virtutis  :  dolor  etiam  caput,  rigor  ac  febris 
totum  quatiunt  corpus.  Hic  ubi  rem  oculis  ac 
manibus  mulierum  exploratam  sensit,  posthabitis 
aliis,  ad  hasc  primum  arma  confugit  ■  recens 
enim  vulgari  coeperat  miraculorum  S.  Rosaliffi 
fama  :  audierat  etiam  eodem  die  particulam  Iapidis 
excisi  in  antro  montis  Peregrini  in  potestatem 
venisse  oujusdam  feminffi,  quicum  sorori  suae 
consuetudo  intercedebat.  Hunc  postquam  ab  illa 
commodatum  accepit,  vovit  etiam  rera  divinam 
sanotffi  Virgini  se  facturum  :  tumaquam  a  se  ipso 
lapide  ac  precibus  consecratam,  bibendam  famu- 
lffi  suae  ministrat.  Vovet  etiam  ffigra  jejunium  ; 
examen  vero  mulierum,  quffi  domi  erant,  et  pro 
sua  singulari  pietate  et  sacerdotis  etiam  jussu  in 
genua  procumbens,  praeeunte  illo,  statas  S.  Ma- 
riffi  Virginis  preces  submurmurabat  :  quibus  ab- 
solutis,  quaereuti  D.  Josepho,  qui  valeret,  Melius- 
cule,  respondit  mulier,  ac  videri  tumorem  decre- 
visse.  lnstant  igitur  precibus ;  recedentem  loco  ho- 


iii  oi  U du  > 

laitafo, 


Altera  eet  Laurentii  ac  Dorotheae  Averna? 
jilin,  cui  Angelffi  inditum  noraen.  Ilaec  in 
aqua.s  domestici  fontis,  qui  erat  in  vicinis  ffidi- 
bus  per  caput  et  pedes  ierat  pneceps  :  cum  in 
eo  quartain  jam  horae  partera  a,  supinis,  ut  ce- 
ciderat,  pedibufl  hfesisset,  ac  jam  motum  edere 
deaiiflset,  eaiu  ex  adversa  fenestra  mulier  Hie- 
ronyma  casu  conspicatur.  Ilaec  S.  Rosaliae  propi- 
tiam  opem  implorat  puclke  :  quod  primum  om- 
riiiim  insita  in  animo  crga  Virginem  pietas  sug- 
gessit.  Sed  omen  sanc  futnri  miraculi  fuit,  quod 
non  Invocatloni,  sed  reliquiia  divino  decreto  de- 
bebatur.  Advolat  deinde,  cxtrahit  intermortuam  b, 
quippe  albicantibus  oculis,  exerta  lingua  ,  tur- 
giduli.;  grenie,  labellisque  Bpumantibus :  parentem 
puellaa  in  amicorum  costu  propter  ipsas  fores 
offendlt.  ilrra!  quo  adversa  fortuna  tua  redegit 
tibi  flliam,  Inquit,  LaurentiP  0  spectaculum  non 
tibi,  ao  tuis  modo,  sed  saxis  etiara  luctuosum  ! 
Modo  eam  aquis  extuli  non  victuram  potius , 
(junin  raorituram.  Durum  snne;  sed  est  patien- 
tla  emolllendum,  quod  infeotum  fleri  fas  non  est. 
Ilis  verbis,  ac  multo  magis  deformi  filiae  aspe- 
ctn  perculsufl  pareris  lachrymari  exteraplo  ,  pe- 
etuB  pertundere,  questibus  ccelum  lacessere  :  ac 
de  perata  ejufl  vita,  de funere  cog*itare.  Misitetiam 
Bmicoa  ad  proximum  Eranciscanorum  coenobinm, 
(|ui  Idcurarenl  :  matrem  verocelari  rem  voluit,  ne 
quffi  febrl  maligna  confecta  erat,  etjamsacro  Via- 
tlco  morti  comparata,  ei  prariperet  aniraam  repen- 
tinua  dolor.  [nterlm  clamorirJus  et  nunoiis  excitus, 
dfl  proxima  offlolna  accurrit  lfranoiscus  Christado- 
iii  ,  I'.  Kits.-ilinm  ipso  idontidein  rvlamans,  bono 
esse  animo  parentem  jubet :  sperare  sc  D.  Rosa- 
liffi  auxilio  flliam  a  morte  vindicandam  ;  frag- 
mentum  lapidis  oum  ossis  partioula  concretum 
ex  iis,  quB  in  monte  Peregrrino  nuper  reperta 
fuerant,  admovet  puellea  capiti  atque  humeris.  Mi- 
rum  diotul  in  aspectu  atqueooulis  multorum  exci- 
tari  puella  ccepit  et  haustamaquam  ac  cibum  evo- 

IIIHV 

L8    Ubi    spes   vitffl  rediitj   advoeant  niedicos. 

lli  contra   longiorem  luoia  usuram illi superesse 

qi    an1  ;   preesoribuni  tamen  sua  de  more  reme- 

dia  ;    quorum,  matre  ipsa  teste,  adhibitum  nul- 

liini.    \imi   t;un   igitur   his,  qunm  S.   Rosaliffi  prffi- 

aenti  ope  in  spem  adduoti,  faotoque  sibi  animo, 
omnia  ad  matrem  daferuntj  qun  natam  gremio 
suo,  eodemque  fovit  leotoj  quo  ipsa  jaoebat,  Yix 
media  effluxeral  hora ,  cum  parentem  vooat, 
ostondil  filiam  omnino  sospitem,  renidentem  sibi, 
unaque  in  leoto  colludentem.  Pareus  amioum  addu- 
oit :  mirantur  ambo  uon  solum  in  intogrum  i-iim  re- 
diissej  aoal  nlhiluspiamm&Iipasso  osset,  sed  vege- 
tiorem,  pulohrioremque  BoUto.  Miraculum  raox  mi- 

KOulQ  additum  j   mater  c  eo  loci,  quo  panlo  aute     stem,  q  nplorabant  opem  vocibus 

disimuSj  deducta,  earumdem  reliquiarum  beneficio     veluti  persequuntur.  lnter  precandum  rogata  iden- 
breyi  oonvaluit.  tidem  Hyaointha,  detumescere  sensira  tuberculum 

U    ll.s  adscribi  potest   alia  ab  urgente  etiam     asserebat,  donec  dimidio  fere  quadrante,  omnino 
morte  semta :  SfargarUa  Bottegane  nomen  est.     dissipatum  est. 

17  Ilis 


aluis  co  malo 
tuboiarr  tnri- 
picns, 


rurswn  alia 
jam   correpta. 


item  alia, 
U 


posl  aecundam 

invocationem, 


ires  cometjiien- 
Cer  in  una  do- 
mo  peste, 


DIE  QUARTA 
^  17  His  quoque  armis  ac  vocibus  alia  mulie- 
rum  manus  abegit  hostem.  Francisca  Grutta  g 
quindecim  annos  nata,  cum  e  strato  levaret  cor- 
pus,  male  affecta  sensit  inguina :  vidit  etiam  in- 
tumuisse  aliquantulum.  Re  primo  aspectu  levis 
momenti  ac  neglectui  habita,  ad  domestica  mu- 
nia  obeunda  se  contulit.  Verum  circa  meridiem, 
cum  non  molestiam  modo,  sed  et  dolorem  tra- 
heret ,  atque  adverteret  paulo  plus  tubercula 
prominere,  sitire  etiam  se  vehementer  ;  amicam  h, 
quse  domi  suae  degebat  ,  de  tota  re  certiorem 
fecit.  Illa  fragmento  lapidis  S.  Rosaliae  in  aquam 
injecto,  nullo  alio  ritu  adjuncto,  nepti  non  se- 
mel  propinavit:  at,  quse  aliis  statim  salutem  attu- 
lerat,  in  rem  nihil  profecit.  Quis  divina  audeat 
divinare  consilia  ?  forte  ut  quo  magis  in  aperto 
esset  malum,  eo  miraculum  splendesceret  magis. 
Igitur  cum  invesperasceret,  non  solum  siti  ,  sed 
et  capitis  dolore ,  et  febri  aestuare  :  nigrescere 
etiam  iabra,  tubera  eo  magnitudiuis  procedere,  ut 
quatuor  transversos  digitos  long-itudine,  digitum 
latitudine  extequarent  :  variisetiam  maculata  colo- 
B  ribus  acrem  dolorem  incutere.  Accedit  mater,  ac  de 
retotacognoscit.  Quidfaciant?  quo  se  vertant  ?  ad 
medicasne  artes,  an  ad  sanctae  Virginis  rursus  refu- 
g-iant  opem  ?  In  altero  periculum  suberat  vel  com- 
mig-randi  in  lazaretum,  vel  per  bimestre  fere  inter- 
cludendae  a  commercio  domus  :  in  altero  jam  repul- 
sam  a  sancta  Virgine  tulerant.  Consuluerunt  saue 
aliquanto  post  meridiem  pro  foribus  medicum,  sed 
suppressa  de  tuberibus  mentione  ;  ut  ejus  consilia 
nocumenti  forte  plus  quam  adjumeuti  potuissent 
afferre. 

18  Consternatse  itaque  pari  dolore  ac  metu, 
omissis  illis,  tres  uno  animo  mulieres  exposcen- 
dam  rursus  S.  Rosaliae  opem  censent,  bouaeque 
spei  pleme,  ante  papyraceam  ipsius  imagiuem 
cum  animo  corporibus  quoqueprostratis,  magnam- 
que  lachrymarum  vim  profundentes,  eam  exorare 
contendunt.  Ecceautem  iuter  orandum  veluti  divi- 
nitus  impulsa  aegra  ipsa  lapide  strumas  contig:it  ; 
nec  non  salutarem  sibi  lapidis  tactum  seutit  :  iiflir- 
mat  omni  se  capitis  et  ing-uinum  dolore,  tuberibus 
etiara  vacuam.  Alise  vix  credunt,  ratae  a  nimia  cupi- 
ditate  valetudinis  assequendae  ea  verba  proficisci. 
Oculis  ig-itur  ac  manibus  explorant,  uti  se  res  ha- 
beat :  vident  tantumdem  esse  omnia,  acsi  nulla  um- 
quam  fuissent :  quae  tamen  paulo  ante  oculis  vide- 
rant,  manibusque  attrectarant.  Tum  vero  admira- 
tione  ac  gaudio  perfusae,  Dei  optimi  Maximi  poten- 
tiam,  beneficiumque  S.  Rosalise  laudibus  efferunt. 
Haec  omnia  sacramento  adactae  tres  ipsce  mulieres 
retulerunt. 

19  Eadem  Virguuis  beneficentia  in  unam  do- 
mum  sese  effudisse  visa  est ;  quater  i  etenim  in- 
vocata ,  quater  adfuit  praesens.  Nam  Domini- 
cus  de  Bartolo  Panormi  natus  annos  septem  et 
trig-inta,  filia  sua,  contag-ionis  caussa,  ad  laza- 
retum  deportata  ,  domi  cum  uxore,  reliquaque 
familia  ab  aliorum  consuetudine  sejunctus ,  ut 
tit,  ab  ipso  fere  publicae  calamitatis  iuitio  con- 
tinebatur.  Coepit  etiam  ipse  gravi  capitis  atque 
inguinis  dolore  tentari  horam  jam  ipsam  atque 
amplius.  Eo  pressus  non  humano  eibi  remedio , 
sed  divino  oppm  contulit  :  pauxillum  apud  se 
aquae  habebat  ex  ea,  quse  stillat  in  antro  S.  Ro- 
saliae ;  in  hanc  pulverem  etiam  ex  eodem  loco 
decussum  infundit ,  eoque  hausto  poculo ,  im- 
plorataque  ejusdem  Virg-inis  ope  ,  aegritudine 
continuo  liberatus  est.  Quatuor  ex  hoc  effluxe- 
rant  dies,  cum  non  similis  modo  ing-uinis  do- 
lor,  sed  et  febris  invasit  quadrimum  ejus  filium 


SEPTEMBRIS. 


391 


Hieronymum  :  tuberculum  etiam  in  ing-uine  appa- 
ruit.  Ig-itur  quod  parenti  saluti  fuerat,  idem  in  filio 
tentatum  remedium  ;  nec  incassum  :  propinato  illi 
eodem  poculo,  et  invocantibus  cunctis,  ipso  etiam 
infante,prout  a  matre  edocebatur,  S.  Rosalias  nomen 
balbutiente,  febris  una  cum  dolore,  actuberculo, 
quae  per  horam  iucrementum  fecerant,  prorsus  eva- 
nuit,  optimaque  deinceps  puer  valetudine  usua 
est. 

20  Sed  profecto  uon  videbatur  pestileus  ma- 
lum  domo  exturbatum,  sed  ab  uuo  depulsum 
alium  petere.  Sex  dierum  interjecto  spatio,  ve- 
hemens  febris  alterum  filium  jYraueiscum  annos 
ageutem  tredecim  aggressa  est :  sed  eodem  reme- 
dio  subventum  est  illi  ab  optimo  pareute.  Quam- 
vis  enim  noctem  integram  febri  laborasset,  cum 
prima  tamen  luce  pristina  illi  reddlta  valetudo 
est :  nec  febris  modo,  sed  et  nullius  pestis  veati- 
gium  relictum.  IIoc  beneficium  sancta  Virgo 
alio  in  eumdem  adolescentcm  oouflrmari,  oetera- 
que  in  eamdem  domum  collata  aecumulari  vo- 
luit.  Morbus,  quem  polypum  k  medici  vooant, 
mensem  jam  ipsum  adolesoentia  oculum  male 
graviterque  habebat.  Eo  ipso  die  pneeipiti,  quo 
filius  convaluerat-  ex  fcbri,  freta  sanctre  Virgi- 
nis  liberalitate,  ac  caslestis  medicamenti  viin  e\- 
perta,  eodcm  aquse  ac  pulvcris  immixto  luto, 
tamquam  novo  collyrio,  oculos  inunxit.  Nec  apea 
in  irritum  oecidit:  sequenti  die  liberura  ab  omnJ 
molestia  tilium  recepit :  nec  deinceps  aliquid  ex 
eo  morbo  puer,  nec  alii  ex  aliis,  ex  quo  S. 
Rosaliae  benelicio  curati  sunt ,  ecBpere  mole- 
stise. 

21  Adjiciam  ultimo  loco  sing-ularc  quiildani, 
quod  ad  faciendam  sacris  reliquiis  tidem,  siqnis 
tamen  eam  post  tot  conscripta  et  contestni;i  mi- 
racula  desideret,  plurimum  valet.  Antonius  Vis 
marra,  cum  mane  cognovisset  puernm  l  suum 
pridie  febri  ,  et  oapitis  dolore  vomituque  jaeta- 
tum,  eum  occidente  sole  in  lecto  deculuissc  , 
eaquc  mala  etiam  tum  vlgere  ;  veritus  maxime 
ne  ha3C  symptomata,  qiue  peate  tentatis  inease 
solent ,  hoc  tantum  mali  doinui  su;e  portende- 
reut,  his  periculis  ea  prodigia  proeurare  vo- 
luit.  Partieulam  ossis  S.  ELosalies,  qu»9  penes  ae 
erat,  in  aquam  conjicit :  tum  eain  non  precatur 
modo,  sed  etiam  obtestatur  ,  ut  si  os  illud  ex 
suis  esset,  id  levanda  pueri  sui  uigritudine  pla- 
num  faciat.  Quod  sane  teraere  fortasse  ab  Ipao 
tentatum  existimet  quispiam  ;  at  certo  Dei  con- 
silio  pcrmissum,  ut  reliquiarum  veritas  pateret 
magis.  Igitur  ubi  aquam  hausit  ffig^er,  aequr  ac 
valetudincin  suain  sanctflB  Virglnifl  patrocinio  tra- 
dit,  sedatur  continuo  capitis  dolor,  compesoltur  VO- 
mitus,  remittit  febris. 

22  Ilaec  fere  celebriora  in  urbe  fuere  mira- 
cula  :  multa  ctiam  allfl  vulgata  sunt  ,  quibus 
sua  quoque  habenda  SSt  fldes  ;  quffl,  ne  long-urn 
faciam  ,  ut  supra  monui  ,  silentio  prflBterlbo. 
Illud  vero  prcetermittendura  omnino  non  cen- 
seo,  multa  ,  ac  forte  ctiam  plura  esse ,  quae 
in  publicum  prolata  non  sunt.  Cum  enim  mul- 
ti,  ne  rei  familiaria  jaotura ,  aliave  aublrent 
incommoda ,  nulla  medicoruin  ope ,  sed  solo 
S.  Iiosaliae  beneficio,  vcl  toto  illi  suscepto ,  vel 
lapide  adhibito,  aut  aqua  pota,  pestem  a  se  ac 
tota  domo  depulerint,  pestem  simul  ac  miracu- 
lum  silentio  involverunt  ,  ne  si  se  proderent  , 
magistratU8  offensionem  incurrcrent  ,  a  quo  ca- 
pite  plectebantur  hi  ,  qui  simul  ac  peste  corre- 
pti  essent,  rem  ad  se  non  dcnunciaaaentsedj:  quo- 
niam  hujusmodi  beneficia   clausa   in  pectore  te- 

neri 


A.  PktboS» 

II.UMI  S.   J 


uc  tertiut  tt* 
tam  polypo  W* 

')rt-a(u*  ; 


fttimlw,  pctita 

ea  tondttioM, 

%i   OUOnt  rrti- 

</in.i     S,    floift- 
ftjl  ; 

/ 


litnru  ului 

/>•  •  tt  i  mttt 


:i!tt 


MIRACULA  S.  ROSALI-E  VIRGIXIS. 


A.  Ptrio  s*      neri  vix  possunt,  cum  paucissimis  ex  familiarissimis 
likkos  ■'-       f.ommunicabant. 

AXXOTATA. 

a  Cascinus,  cui  id  est  miraculum  vigesimum 
sextum,  non  asserit ,  quanto  tempore  in  aqua 
manserit  triennis  htecpuella,  sed  solum  dicit  spa- 
tio  sat  longi  temporis  fuisse  immersam.  Et  sane, 
cum  nullus  viderit  illabentem  puellam,  tempus 
istud  exactenequit  dcterminari. 

b  Uortua  omnino  credebatur,  ac  revera  mor- 
tuam  fuisse  existimat  Cascinus,  idque  mihi  ven- 
^nnlutHaptvrrrtJxni  tjnia  omnesinitiomortuam 
credebant,  tum  quia  omnia  mortuse puellee  indi- 
cia  recenset  laudatus  auctor.  De  morte  ipsius 
adeo  non  dubitabat  pater ;  ut  Fratres  Minores  ad- 
vocari  jusserit  ad  eam  sepeliendam  ;  non  vero 
medicos  ad  sanandam.  Prceterea  nullum  vitae  in- 
dicium  dedisse  legitur,  priusquam  cum  S.  Rosalire 
reliquiis,  audito  infortunio,  accurreret  Franci- 
V  8CU6  Christadorus.  Scioquidem  nonnullos.quise 
ceteris  hominibus  prudentiores  credunt,  statim 
diriuros  puellam  non  fuisse  mortuam,  quiaali- 
tjm  innntnrs  satis  diu  sub  aqua  vivunt.  Verum, 
cum  plures  cito  sub  aqua  moriantur,  cumque  ne- 
eesse  sit  dicere,  puellam  saltem  citius  sanatam 
esse,  quam  modo  naturali  potuisse  sanari  videa- 
tur ;  id  solum  dici  legitime  potest,  de  morte  non 
omnino  constflre ;  ideoque  in  additionibus  margi- 
nalibus  aut  vitw  aut  sanitati  divinitus  restitutam 
asserui, 

c  Hsee  gralia  item  breviler  narratur  a  Cascino 
lamquam  miracxdum  vigesimum  septimum. 

d  Ipsemedicus  Slephanus  Garofalus,  teste  Ca- 
scino,  cuiidest decimum  miracutum,  Margari- 
lam  post  duasa  sumpta  aqua  horas  invisit,  et 
sanam  reperit,  miraoulum  hoc  deinde  testatus 

ruui  Irthas  nl/rs  mrtliris. 

e  Consentit  Cascinus,  id  referens  vigesimum 
tertiwn. 

tldnonum  miraculum  Cascino,  qui  exacte  hic 
relatis  consonat,  tvisi  quod  dicat  famulam  fuisse 
iu  i/tnati  Viuccnt'rc  !><n<<t\i,  <j)<;r  simul  rum  fratre 
Josepho  in  eatlem  domo  habitabat,  ila  id  utrius- 
quc  hautl  <h'!'i<-  furril  famula. 

g  Sc.rtnm  hoo  est  miraculum  Cascini,  qui  ait 
C  uworum  fuisse  Joaephi  laGrotta,  sed  annis  solum 
quindecim  natam, 

b  Erat  hesc  ipsius amita  vel  matcrfera,  Italice 
/in,  rl  Vltfl  nomine, 

i  Sequentia  quatuor  miracula  eodemmodo  nar- 
rat  Cascinus  ronscijucntcr,  ar  primum  ex  his 
ipsedecimum  tertium, 

k  Cum  polypus  in  naribus  oriri  soteat,  non  in 

iirulis  ;  ilu/ntari potest,  an  )>on  nHutl  jinlius  fuerit 

ocuioruni  malum  \  nisi  forte  poh/pus  in  naribus 
ortuscirca  oculum  fuerit  egressus, 

\  Cascinus  eo& <t  servum,  duodecimque  anno 
i*um atate  fuisse testatur.  Vomen  ipsierat  J  tco- 
bua  Majorana,  Verisimiliter  Salemus  per  puerum 
iesignavit servulum.  r  ■■  Imense  Februario 

am/n$  16JMS,  ideoque  lo gesimo  nono  relatum 

■<  f  'ascino,  quitemporis  ordinemplerumque  secu- 
Inscsf  in  rcfcrcntlis  hiscc  mirarulis. 


CAPUT   III. 

Miracula   facta  in  publico  peste  m 
fectorum  valetudinario. 


Sed  jam  qusa  in  lazareto  patrata  sunt ,  scri-  sanatio  pe- 
bere  aggrediar.  Nympha  Gentilis  Panormi-  ■** 
tana,  annum  agens  octavum  supra  vigesimum  , 
adeo  fuerat  veneno  pestilentiae  imbuta,  ut  in 
plures  id  evomuerit  corporis  partes.  Ex  inguine 
tuber  erupit :  sinistrum  pedem  papula  ulceravit : 
suram  quoque  majus  ulcus  fcede  corruperat,  in 
quo  venenum  maxime  prodebatur.  Constituerant 
medici  tibiam  omninoresecare.  Itaque  infelix  mu- 
lier,  et  futuri  hujus  cruciatus  metu,  et  ceteris  ani- 
mi  corporisque  oppressa  doloribus,  dies  noctesque 
in  lachrymis  ac  querelis  ducebat  insomnis.  Curan- 
dis  in  lazareto  animis  operam  dabut  P.  Adrianus  E 
a  Panormo  ex  Observantium  S.  Francisci  familia. 
Hunc  rogat  conspicata  mulier  ,  ut  aquam  S. 
Rosalite  ministraret  sibi :  obsequitur  aegrae  studio 
ac  pietati  Pater,  nec  aquam  solum,  sed  et  pul- 
verem  largitur  ex  eodem  antro  petitum,  ut  eo 
ulcus  aspergeret.  Mira  res  !  Hoc  solum  adhibi- 
to  medicamento  vesperi  ,  implorataque  S.  Rosa- 
liae  ope  ,  ita  convaluit  ,  ut  postridie  chirurgus 
eam  de  more  invisens,  nihil,  cui  mederetur,  in- 
venit  :  ac  biduo  omnis  omnino  mali  expers 
fuit  a.  a 

24    Francisca    de    Arco  ,   Panormi   itidem   na-  aliacumvhio 
ta,  annos  novem  et   decem  ,  aestuante  febri  ,   ac  nei»*v>'<, 
duobus  tuberibus,   eo  loci  redacta  erat,  ut  medi- 
corum  auxilio,  sensuum    usu,  ac  viribus  dereli- 
cta,  prope  abesset  a  morte  b.  Assidebat  ei  Nympha  h 

Gentilis ,  quam  modo  S.  Rosalire  beneficio  cu- 
ratam  diximus;  hujus  accitu  propere  accessit  P. 
Adrianus,  idem  ille  ,  de  quo  supra  diximus , 
qui  Christiana  monita  moribundae  suggeret,  inter 
quae  illud  inculcabat,  ut  S.  Rosaliam  identidem 
invocarent;  neque  hoc  solum  officii  praestitit,  sed 
et  S.  Rosalia?  reliquias  capiti  imposuit,  et  aquam 
magno  labore  in  os  ejus,  quam  omnes  defeccrant 
vires,  glutiendam  ingessit.  Ig-itur  reliqua  nocte  p 
cum  integris  sensibus  non  uteretur,  et  sanctam 
Virginem,  uti  monebatnr,  et  Nympham  Gentilem 
etiam  promiscue  compellaret,  mulierem  sibi  videre 
visa  est  sanctimoninlem  cultu  corpori.-A  habituque 
referentera,  atque  ila  sibi  amanter  affari :  Nym- 
liham  Gentilem  ampliusne  appelles :  super  genua 
mea  procumbe,  ac  somnum  cape :  jam  vales,  jam 
morbo  libera  es.  His  auditis ,  dormire  re  ipsa 
coepit:  prima  vero  luce  experrecta,  valentem  se 
ac  febri,  et  tuberum  omnisque  oranino  expertem 
mali  cognovit.  Deinde  cum  monialem  illam , 
cujus  oblectata  colloquio  fuerat ,  toto  nosocomio 
quaeritaret,  negotium  etiam  dedisset  aliis  ,  ut 
sicubi  eam  offenderent  (  verbis  eam  describebat ) 
ad  se  ducerent,  ut  gratum  illi  prae  se  ferret 
animum;  nullam  similem  ore,  habituque  repe- 
rire  potuerunt.  Unde  aperte  intellexerunt  et  col- 
loquii  et  salutis  tam  subito  acquisitae  auctorem 
non  aliam,  prfeter  sanctam  virgiuem  Rosaliam 
fuiase. 

26  Curvanus 


lertta  cttjus- 
•iam  pro  mSf 
tuo  habiti  ac 
ferttro  impo- 
titi, 


ilem  allerius 
jum  feretro 
Huti : 


DIE  QUABTA 

25  Curvanus  Curvaia  iu  solius  diviuae  gruti» 
spe  aegris  in  lazareto  opitulandi  laboreui  peri- 
culumque  susceperat.  Post  aliquot  vero  dies 
mag-num  suae  charitatis  fructura  cepit,  ut  Dei 
caussa  pestileutia  conficeretur.  Sex  etiam  papu- 
lis  totum  fere  suppuraverat  corpus;  quarum  una- 
quseque  lurida  ac  virulenta  ,  mag-nitudine  etiam 
dimidio  palmo  parvo:  ex  sing-ulis  semissis  putri- 
dee  carnis  rescissus.  His  itaque  doloribus  absum- 
ptus,  cum  nec  somno  nec  cibo  refici  posset , 
adeoque  dolorum  acerbitate  a  sensibus  ac  ra- 
tione  advocaretur,  ut  uec,  ubi  esset,  uec  utrum 
esset,  an  non  esset ,  piane  cog-nosceret ;  taudem 
excessit  e  vivis,  vel  certe  excessisse  existimatus 
est.  Impositus  enim  feretro  est,  atque  aliis  in  eo 
cadaveribus  ag-g-estus.  Huic  pridie,  quam  more- 
retur,  qui  cog-natione  conjuncti  erant,  aquam  S. 
Rosolise  potandam  dederant.  Et  quamquam  id 
tunc  e  sententia  non  processisset,  quae  tamen 
erat  eorum  ^u  Virginem  pietas  ac  fiducia ,  de- 
fuucti  etiam  corpus,  autequam  in  feretrum  infer- 
retur,  eadem  aqua  perfuderunt.  Vim ,  si  fas  est 
dicere,  sanctfe  Virg-ini  attulisse  visi  sunt,  ut  eum 
B  vivum  redderet  sibi.  Cum  enim  jam  efferretur, 
attolit  e  loculo  caput.  Exclamant  omnes  a  mor- 
tuis  excitatum  c.  Id  comprobavit  eventus :  nain 
febri  depulsa ,  ex  vulneribus  quoque  brevi  con- 
valuit :  incoluraem  quippe  cum  reperit  postridie 
medicus.  Is  erat  religiosus  vir  ex  familia  S.  Fran- 
cisci ,  quse  S.  Lucias  cceuobium  in  suburbio  si- 
tum  incolit,  qui  ante  bunc  diem  vita  functum  eum 
viderat. 

26  Nec  minus  mirandum  est,  forte  etiam  ma- 
gis,  quod  adjung-am.  Joannem  Dominicum  Li- 
ziardum  cum  septem  dies  malig-na  macerasset  fe- 
bris,  Sacramentis  omnibus  rite  expiatum  ad  in- 
saniara  prius ,  quam  ad  mortem  adduxit.  Malo 
cum  g-enio  ag'itari  dixisses,  ita  febris  asstu  debac- 
chabatur.  Nec  injicienda  solum  manibus  pedi- 
busque  vincula ,  sed  defixis  etiam  liumi  clavis, 
ac  lig-nis  colliganda,  ut  membra  omnia  coerce- 
rentur.  Quae  etiam  abrumpere  cum  conaretur, 
Iatus  sibi  ac  terga,  colliso  in  terram  corporc,  sic 
laceravit,  ut  suo  ipse  sanguine  obrueretur.  Demum 
loquendi  ac  sentiendi  facultate  deperdita,  decem  et 
quatuor  horas  d  mortuus,  vel  mortuo  simillimus, 
in  lecto  distentus  est.  Qui  funera  curabaut,  rati 
eum  exhalasse  animam,  feretro  impositumefferunt. 
Parum  aberant  a  nosocomio  ,  cum  ille  motum 
ciere  nonnullis  visus  est.  Exclamant  hi  rei  gravi- 
tate  permoti.  Quibus  vocibus  excitus  P.  Adri;mus 
ad  feretrum  perg-it :  jubet  deponi  corpus  :  apponit 
illi  reliquias  S.  Rosaliae,  et  aquam  iis  sacrain  in  fau- 
ces  iEgri  tandem  infudit.  Cum  aqua  infudi  visus  est 
iterum  auimus.  Ita  qui  exauimatus  jacebat,  re- 
pente  revixit,  ac  brevi  integram  valetudinem  re- 
cepit. 

27  Adolesceus  quidam,   Joannes   Baptista  Mi- 
peste  Uberatus  gnuui  e  nomeu  est,  valetudine  a  sancta  Virgine 

e  supra  humanas  vires  quasi  praemii    loco  sua;    in 

parentes  pietatis  accepit.  liic  pubertatis  annos 
tum  primum  atting-ens,  florentem  vitam  abrum- 
pere  eorum  caussa ,  a  quibus  eam  acceperat, 
praeoptavit.  Eos  in  lazaretum  contag-iouis  caussa 
ductos  sequutus  est,  ut  officium  iis  prtestaret 
suum.  Kec  multum  intercessit  tcmporis ,  cum 
contagionis  particeps  factus  est.  Itaquc  febris 
ac  tuberum  molestia  duos  ipsos  dies  cibum 
ac  potum  adversatus  ,  jam  inedia  coutabesccbat. 
Sed  sumpta  S.  Rosaliaj  aqua  evanescentibus  stru- 
mis,  febris  etiam  abscessit,  ac  pofltridle  sospes 
repertus  est.  Ita  confirmarunt  parentes  ipsius  et 


SEPIEUBRIS. 


30i 


utttts  item 


cum  aliis  Rniinundus  Peres.  f. 

2S  Sed  hic  non  solum  alieni  miraculi  tcfltis, 
sed  etiam  sui  conscius  non  semel  fuit.  Inoolu- 
mis  hic  in  lazaretum  quasi  in  ergastulum,  ju- 
dicum  senteutia,  conjectus  fuerat,  ut  cura  ca- 
pitis  sui  periculo  coquum  ageret.  Et  quidem  ter 
peste  tentatus,  ac  toties  in  summum  vitte  di- 
scrimeu  adductus  ,  ac  Sucrameutis  omnibus  rite 
lustratus,  ex  prirao  ct  secundo  raorbo  precibus 
obsecrato  S.  Rosalix  ejusque  bausto  salutari 
populo  ,  cvasit  iucolumis.  Tertium  vero  cuiu 
obstructisduplici  glande  iaucibus  non  modo  quid- 
piam  alimeuti,  sed  ne  g-uttulas  quidem  aquas  S. 
Rosalia3  sorberc  posset,  apposita  g;utturi  char- 
tula,  in  qua  pulvia  ex  antro  ejusdem  Virgriniscolle- 
ctus  continebatur,  ut  quem  veluti  conserta  manu 
perimere  hostem  nequivcrant,  obsidione  premerent, 
ea  sane  non  diuturua  ,  sed  brevissimn,  cxpule- 
runt. 

£9  Sed  euim  in  alia  cominus  idcm  oxpugnn- 
tus  hostis.  Prudentia  Bandis  propter  soliini  oon- 
tagionis  suspicionem  ad  laznretum  deducta,  pau- 
cis  post  dicbus  re  Ipsa  febri  atque  angina  acer- 
rima  ita  ffigrotavit  ,  ut  multos  dies  a  cibo  ab- 
horreret :  et  quamquam  ommisso  paxillo  lVMM-nrcut 
palatum  ,  vis  tamen  degplutiendi  nulla  erat ,  sed 
potius  quidquid  cibi ,  quamvia  delicati  ,  in  os 
ingerebatur  ,  continuo  repellebat.  Addebatur  his 
malis  etiam  phrenesis,  quse  miseram  Insanire  co- 
g-ebat  g.  Despcrata  Uaque  a  mediois  onratione, 
quartam  jam  horam  cxtiurt.-c  similis  jaoueratj 
cum  adcst  vocatus  idem  P.  Adrianus,  prfiBSeUti- 
que  remedio  succurrit  ujgrai.  Aquam  S.  Rosa* 
lia3  iu  os  inslillat.  Mngim  profecto  hujufl  aqu89 
vis ,  cui  extemplo  ccssit  hostis  ,  qui  omnibus 
medicorum  artibus  ,  omnibus  ainicoruin  in.nhi- 
nis  ante  restiterat.  Auribus  etiam  percepere  , 
qui  intererant,  P.  Adrianus  ipse  ,  Jacobus  Rc- 
cepertus,  et  ejus  uxor  exoitatum  per  fauoes  atre- 

pitum   quasi  sublati  obieis ,   qui   meatufl   interolu- 

debat  ,  vcl  potius  mortis  oomurmurantis ,  quaa 
guttur  elidere  paratum  habens,  Invita  recedebat. 
Ab  aliis  qunquc  mor  eademj  aliis  appropinquans 
viis,  rejecta  est. 

30  Maria  de  Carolo  h  pestifera  febri  ac  (rlan 
de  sub  ala  'prominente  oonfeota ,  Saoramento- 
rumque  omnium  prflssidio  munita,  hausto  8.  Ro- 
salia^  pocnlo,  ab  imminente  morte  servata  est. 
Quod  ipsa  dc  sc ,  et  qui  assidebant ,  P.  Adria 
nuset  Catharina  Calcaterra  solitojurejurandoafflr- 
marunt. 

;il  Vcrum  haic  eadem  Catharlna  de  se  aliud 
quoquc  miraculum  prodldit,  Slquldem  illi  ingenfl 
lapis,  e  tecto  delapsufl,  in  oaput  oum  Irruisaet, 
et  ipse  bifariam  iractus  cst,  et  <m  vulmi.s  Infre- 
g-it ,  quo  illa  concusso  attonitaque  slmlllfl  oe 
cidit.  Deinde  receptifl  flensibua  Ita  ex  capitc  et 
g-enis  dolorc  aogebatur  ,  ut  millus  cibo  aut 
quieti  caplendaa  darctur  locus.  Una  cum  ca  tiim 
fuerat  Agatha  Consolincis,  ab  ictu  tamen  Ixnmu- 
nis.  HflN  B.  Ito.salia;  opem  identidcrn  pro  socia; 
salute    flag-itabat.    Itcr  illa  coinniodc    Iccit,  P.   \ 

drianus:  qui  fuflia  de  more  ad  8.  Eoflaliaxn  pre- 

cibus,  admovit  cipiti  ipflinfl  rcliquias  aijiiam  ct- 
iara  propinavit  Hifl  solum,  nec  aliifl  usa  medi- 
corurn  remcdiis,  raulicr  ita  convaluit,  ut  Btatlm 
et  cibo  et  potu  sc  reficeret,  nec  ulla  delnoepa 
adhibita  vulneri  cautirjnc,  autquicquam  eade  caus- 
Bfl  olbo  ac  potioni  parccns,  nihil  ex  eo  acceperit  de- 
trimenti. 

'6%  Ha;c  eadcm  dc  fllla  Ag-atha  h,  cui  Ponta- 
na3  cog-nomen   datum  ,   tctata    aliud  miraculum 

est. 


A.  PihoS*' 

LKBXO.   S.    1. 

tiliui  ler  taiu 
(u: 

f 


tjruve  Qutturii 

mafumtu- 
blatum  in 

inuhiie  ifio- 

<  ibunda  : 


V, 


gitnntu  pettu, 
n 


V 

yruve   uulmtl, 


/rbnl  pcrhu- 
loiiilimu, 
k 


\.  1'kibo  S* 
lhho  S.  ■)■ 


pMffl  jferum 

/ 


miidct  bit 
ptite,  ac   tun 
dem  vcxutionr 
dtmonti, 


ijwtdixi  duro- 
uorat,  (f&ftfflfa 


yi*4 

est.  Nam  vi  febris  ad  extremum  vitae  diem  adducta, 
abjecta  orani  humani  remedii  spe,  hausto  solum  po- 
culo  S.  Rosaliae,  proximo  die(  qui  extremus  illius 
vitae  medici  judicio  esse  debuerat,  uon  viva  solum, 
sed  omnino  incolumis  repertaest;  idqueconstatnon 
Agathae  solum,  de  qua  diximus,  sed  et  medici,  et 
P.  Adriani,  et  quotquot  in  eo  lazareto  agebant,  te- 
stimonio. 

33  Idem  Virginiae  Valenzuni  t  beneiicium  da- 
tum,  cujus  in  coxa  sturmse  duae  ad  mali  medici  ma- 
gnitudinem  intumuerant.  Febri  etiam  vexata  non 
delirare  solum,  sed  ita  ctiam  furere  caepit,  ut  cate- 
nis  esset  compescenda.  Extremum  spiritum  jam 
ducebat,  sed  S  Rosaliie  beneficio  usura  vitae  proro- 
g-ata  cst.Vesperi  epotaaqua,  postridiemanestrumis 
ac  febri  vacua  rcperta  est. 

84  Neque  his  solum  finibus  caelestis  hujus 
aquffl  vis  continebatur,  ut  ab  aegris  corporibus 
morboa  ,  sed  etiam  ut  cacodaemones  ab  ener- 
(jumenia  expelleret ,  raagnam  habuit  vim.  U- 
triusque  in  una  muliere  periculum  factum.  Ca- 
tharfna  Samnoata  m  cum  semel  atque  iterum  in 
pestem  incidisset ,  ac  duorum  tuberum  curatio- 
ne,  quorum  alterum  mali  cydonii  magnitudinem 
BBquabal  alterum  longe  superabat,  saevis  fuisset 
doloribus  excruoiata  j  bis  etiam  S.  Rosaliae  aqua, 
non  epota  ,  ut  ceteri ,  sed  infusa  solum  ulceri- 
bU8j  sic  valuit,  ut  non  solum  pedibus  iter  fa- 
ceret,  sed  cursum  ntiam  ,  ncscio  qua  data  occa* 
flione,  capesseret.  Sed  his  perfuncta  malis,  mole- 
stiore  alio  ac  diutiimiorc  torquebatur.  Plures  an- 
DOs  n  in  enm  septcm  cacodaemones  exercuerant 
dominatum  ;  audisscs  saepe  mulierem  iiterarum 
rudem  eorum  opera  Latinos  Graecosque  sermo- 
nes  IVrcre.  Sed  nihil  in  hoc  litterarum  ludo  mo- 
lestiffl ,  nisi  ad  vcrbcra  ac  tormenta  ventum 
esset.  r.nliiuin  saepe,  vci  quatriduum,  quandoque 
etiam  fleptem  ipsos  dics  u  cibo  miseram  prohibe- 
Irniit.  Quod  si  oapere  permisissentj  retinere  tamen 
sii!]»c  non  iirrniiltcltant.  i\imc  sanguinis  copiam  ex 
varils  oorporia  partibus  exprimebant:  alias  mortis 
nirln  subigebant,  ut  intempesta  ac  nivali  nocte  e 
Btrato  86  proriperet.  Pnestigiisetiam  infestierant, 
si  quando  ad  templum  ibat  a1  rei  divina  intercsset: 
aaorosanotffl  EuohariBtiffl,  et  mulieria  etiam,  qua- 
ciuii  quatuor  el  decem  annoa  familiarissime  vixe- 
ra1  [Angela  de  Todaro  appellatur]  eam  sumentis 
eripiebant  aspeotum.  Fult,  quando  fllium  ab  ulnis 
mlserffl  matria  avulsum  in  Terram  impingerent. 
Demum  fauoibua  aliquando  vim  intulere,ut  suf- 
fooarent. 

88  llis  atque  aliia  multia  dirisque  agitata  mo- 
ilis,  quoa  enumerare  supervaoaneum  esset,  ad  Dre- 
panltanum  Deiparea  Virffinia  templum,  tamquam 
ad  iiiuiiitissimain  arccm  OOnfugitj  ut  ab  ea  tyran- 
oide  Llberari  possel  Sanotam  etiam  virginem  ac 
martyrem  Chriatinamj  hujua  urbia  patronam,  ora- 
vit  sfflpe,  nec  eioravit  tamen;  Bfflpe  sacriscarmi- 
uibua  a  religiosia  viris»  aliiaque,  qui  in  eo  officio 
die  multumque  versati  sunt,  adjurati  dfflmones, 
neo  expulai :  soilioet  huiaVirgiui  h©a  palma  ser- 
vabatur.  IUob  enim  aliis  temporibus  ex  aanotis 
sula  uonore  oohonestat  Deus.  [taque  S.  Uosali» 
reliquiifl  oonsignata  aquaj  atque  hausta,  manus, 
illa  dfflmonum  ejeota  est,  nec  ullam  deiuceps 
mulier  ab  eis  mjuriam  passa,  neque  impeditia, 
quominua  tlbero  8.  Eucharistiffl  frueretur  aspe- 
ctu.  lloc  ipsamet  jurejurando  asseruit.  Idemque 
coutirmant  mulicres  duffl  Vincentia  Sansuni  et 
Augcla  de  Todaro  ,  de  qua  supra  memini- 
mus. 

86  Sed  jam   miraoulorum  uarrationi ,  non  mi- 


MIRACULA  S.  ROSALLi:  YIRGINISNIS. 

raculis  tinem  imponam  tum  sectandae  veritatis 
studio,  tum  vitandae  legentium  satietatis,  quam 
multarum  rerum  ad  idem  pertinentium  similitu- 
do  et  copia  parere  solet.  Brevi  tamen  perstringam 
omnia.  Sex  et  quadraginta  numerantur ,  qui  ad- 
hibitis  sahcta?  Rosaliae  reliquiis,  vel  aquae  potu  , 
vel  alia  ratione  ipsius  ope  implorata,  praeter  na- 
turae  modum  ac  vires  curati  sunt.  Et  quidem 
fere  omnes  a  gravissimo  ac  lethali  pestilentiae 
morbo  utpote  iu  loco  ei  curando  destinato  , 
atque  ab  instantis  jam  mortis  periculo,  in  quod 
plerumque  pestilentiae  virus  solet  adigere :  plu- 
rimi  vero  patris  Adriani  opera  ,  qui  sanctae  Ro- 
saliae  reliquias,  ut  praesentissimum  hujus  veneni 
amuletum  ,  vel  aquae  calicem ,  ut  antipharma- 
cum  ,  toto  nosocomio  circumferebat ,  adeo  ut 
salutem  ac  vitam  omnium  in  manu  sua  habere 
videretur. 


D 

multa  alia 
prMttrmUi*, 


ANNOTATA. 

a  Consonat  Cascinus,  cui  est  miraculum  quin- 
quagesimum. 

b  Intra  duas  horas  morituram,  dixerant  medi- 
ci,  teste  Cascino,  qui  id  eodem  modo  refert  loco 
quinquagesimo  seccto. 

c  Septuagesimum  septimum  hoc  est  apud  Ca- 
scinum,qui  sinexdla  dubitatione  mortuum  fuis- 
se  asserit.  Verisimile  est,  revera  mortuum  fuisse, 
cum  diu  pro  mortuo  habitus  sit ;  attamen  mors 
non  omnino  est  certa :  at  certum,  non  potuisse 
modo  naturali  tam  cito  sanari,  quam  sanatum 
testantur.  Asserit  enim  Cascinus  ,  reportatum 
fuisse  ad  lectum,  ibique  bene  dormivisse  ea  nocte, 
ac  scquenti  die  sanum  inventum. 

d  Testatur  etiam  Cascinus,  cui  est  septuagesi- 
mum  quartum,  quatuordecim  horis  pro  mortuo 
habitum  fuisse. 

e  Mangione  scribitur  a  Cascino,  qui  id  habet 
septuagesimum. 

iCascinus  vocat  Jacobum  Raymundum,  narrans 
triplicem  ipsius  sanationem  loco  61, 62  et  63.  Forte 
nomen  fuit  Jacobus  Raymundus  Peres. 

g  Consentit  Cascinus ,apud  quem  est  trigesimum 
octavum. 

h  Hoc  narrat  Cascinus  quadragesimum  septi- 
mum  eodem  planemodo. 

i  Eadem  habet  Cascinus  loco  octogesimo. 

k  Angela  hgec  nominatur  a  Cascino,  cui  hoc  est 
miraculum  quadragesimum  quartum. 

1  Virginia  Valente  apud  Cascinum,  ubi  est  mi- 
raculum  trigesimum  nonum. 

m  Catharina  Samorcata  scribitur  apud  Casci- 
num,  qui  geminampestissanationem,  pulsumque 
ikrmonem  consequenter  narrat ,  ut  tria  benefi- 
cia,  quorum  primum  est  quinquagesimum  pri- 
mum. 

n  Septemdecim  annos  ita  vexatam  fuisse,  asse- 
rit  Cascinus. 


Q£) 


APPENDIX 


DIE  QUARTA  SEPTEMBBlfi 


31)5 


APPENDIX 


Prasmonitio 

nd  scqurirlin 

ZZ"!"n,'llr.     C°lle9U    S<X 

cta  ; 


B 


sanafi  hy&ro* 
pica, 


pati  laboram 


Miraculorum  ac  beneficiorttm. 


CAPUT  I. 

Reliqua  miracula  seu  beneficia,  quse 
prseter  prsedicta  Cascinus  retulit 
lib.  1  cap.  12. 

r^entum  S.  Rosaliae  beneftcia ,  inter  corporis 
^inventionem  ac  approbationem  facta ,  jura- 
Hsque  testimoniis  confirmata,  narravit  Cascinus 
lib.  1  cap.  12,  utjam  antemonui,  Ex  hisce  sua 
mox  data  sunt,  causas 
reliqua  omittendi  has  ailegans  .-  Sed  jam  miracu- 
lorum  narratioui,  non  miraculis  finem  imponum, 
tum  sectandse  veritalis  studlo  ,  tum  vitandas  le- 
^entium  satietatis,  quam  multarum  rerum  ad 
idcm  pertinentium  similitudo  et  copia  parere  so- 
lct.  Tum  quadraginta  et  sex  miracula  uno  verbo 
perstringit.  Verum  quae  ille  pr&termisit,  for- 
sanmagis  pree  festinatione,  quam  alia  de  cau- 
sa,  ex  Cascino  breviter  colligere  statui.  Ut  au- 
tem  id  majori  brevitate  fieri  possit,  atque  ut 
adjuncta  qusedam  minus  necessaria,  aptiitsi-cse- 
centur  ;  non  ipsa  ejus  verba  Latine  reddam,  sed 
facta  ab  eo  relata  meis  verbis  fideliter  exponam, 
nihil  prsetermissurus,  ex  quo  major  aut  minor 
miracidorum  evidentia  valeat  cognosci;  ordinem- 
que  secuturus,  quem  ipse  secutus  est  auctor,  iis 
solum  pi\-ete?^missis,  quze  relata  sunt  ex  Salerno. 
Porro  pr&vie  hic  observo  cum  Cascino,  tempore 
corporis  inventi  varia  variis  obtigisse,  ad  S.  R©« 
saliam  utcumque  spectantia,  eaque  multis  fuisse 
satutaria  :  cum  enim  disruptus  est  lapis,  in  quo 
sacra  ossa  erant  abscondita,  alii  nonnullas  ossi- 
culorum,  aiii  lapidis  particulas  sibi  clanculum 
rimlicarunt  .-  alii  vero  nonnihit  de  terra  lapidi 
Dicina  ,  alii  de  aqua  ibidem  stillante  quidpiam 
desiderarunt.  Horum  omnium  usus,  seu  potius 
ftducia,  qua  hisce  utebantur ,  mire  profuit  ad 
quxlibet  impedranda  beneficia. 

2  Jpso  inventionis  die ,  seu  xv  Jxdii  anni 
1624 ,  Franciscus  Ricca ,  cui  custottin  tttrris 
in  monte  Pcregrino  demandata  erat,  virtutem  S. 
Rosalisc,  quam  dudum  amaverat,  feliciter  ex- 
pertus  est.  Cum  adesset  corporis  inventioni,  quid- 
piam  ossiculoi^um  secum  tulerat,  domumque  re- 
versits,  illud  aquse  imposucrat.  Hanc  deinde 
aquam  inflatis  cruribus  uxoris  suas  Petroniiiie 
dudum  hydropiccv  applicuit  :  atque  ea  continuo 
sanata  est.  Idem  Franciscus  S.  ftosaliae  attribue- 
bai  aiiud  beneficium  ;  quod  ut  minus  ciarum  prse- 
termitto.  Hoc  primum  apud  Cascinum. 

;\  Secundum  eodem  die  patratum  narrat  in 
hunc  modum.  Carolus  Cardona,  quindecim  an- 
norum  juvenis ,  ex  febri ,  dotore  capitis  ,  car- 
bunculisque  tribus,  peste  infectus  deprehendeba- 
tur.  Avunculus  ipsius  D.  Franciscus  Bmrlu  , 
accepto  frusto  lapidis sepulcralis  S.  ftosaliffl,  con- 
secravit  aquam,  cui  iilud  imposuit  Hanc  aquam 
vesperi  eeger  sumpsit,  ct  mox  doiore  iiberatum 
Septentbris  Tomus  II. 


mulir,-  t-nriii 
mala  affecta, 


se  sensit ;  nec  ullum  sequenli  die  inventum  pesti-  &  i 
lenticv  restigium. 

4  Tertio  ante  jam  relato,  transeo  ad  quar- 
tum  quod  contigit  die  xx  Julii,  atque  ita  r* 
fertur.  Frannsca,  uxor  Francisci  Bateamo,  an- 
nos  nata  tnginta  octo,  variis  simul  gravibusgue 
premebatur  malts,  videlicei  animi  deliquiis 
pitis  doloribus  ac  stomachi,  gravi  s, 
vehementi,  cordis  palpitatione  et 


rtl- 

e,  febri 

rontiln.   //,,,- 

ommaortrtcredebanturmimpressionepesiifera, 

tjuam  contrahere  potuerat  occasione  rhettr  infe- 
mis$&  advehendum  corpusmortuum.  Quid- 


cf.v. 


guwautem  sit  decausa  infirmitatis,  sumpsit  illa 

aquam  a  marito  obiatam,  cui  lapis  ssspe  laudalus 
crat  impositus,  pnvmissa  oratione  Dominica  et 
salutatione  Angelica,  ac  subito  integram  sanita- 
tem  est  consecuta, 

5  Reiatum  modo  beneficium  alteri,  quodquin- 
tum  est  apud  Cascinum,  occasionem  prmbuit.  Jo- 
annes  Dominicus  Costa,  eodem  fere  sto 
borans  mal<>,  eum  audisset  sanationem  prxdictt* 
Franoiscse  vicinxsux,  eamdem  aquam  flagitavit, 
prxmissisgue  iisdem  precibus,  contra  ma 
suum  eam  potavit,  ac  statim  sanatus  est, 

G  Jtwphtts  Schifano  notarius  pestilenti  labo- 
rabat  feori,  ideoque  tamquam  suspectus  d$  peste 
segregatus  erat.  Eo  ipsum  perdumrat  vis  mor 
bi,  ut  medioi  judicarent  non  superfuturum,  nisi 
ad quinque  aid  septem  horas,  Verumcum  umor 
ipsiusaqwtm  S.  Roafllto  accepisset,  maritoque  l>i- 
bendam  dedisset  ,■  hic  dormire  <■>>■}>//,  ,,r 
tam  belte  habere  a  medicis  inventus  $st,  nt  tri- 
duo  prorsus  fuerit  sanatus.  ffocbeneftcium,  quod 
prascedentibus  minus  subito  obtentum  est,  undeci- 
mum  est  apud  Cascinum. 

7  Duodecimum,  quod  geminum   est,  sio  attr- 
rat  :  Eodem  fiere  modo  ae  eadem  aqus     nnatce 
sunt  soror  Salvatoria  Basilioo,  et  fllia  Vinoentii   Pa 
nicola,  quffl  ob  febrem   pestilentein  ao   mortlferam 
segTegatce  erant,  et  ad  extrema  deduotffl. 

8  Uooor  Andress  Montalto  quinque  habebat  vul 
nera  in  una  mamilta  .-  huic  quinquies  applicuit 
frustum  lapidis  sepulcralis  Sanotm,  et  sana  fUit, 

Itl  decimum  ortnrum  ajtud  Casdnum. 

h  Sequitur  decimum  nonum,  kocmodo  relatum, 
D.  Antonius  Agtiata,  septemdecim  annorumju- 
venis,  laborabat  frigore,  febri  ac  capitis  dolore, 
Sumpsit  paululum  aqiuv,  stillantis  in  spelunca 
montis  Peregrini,  cuiadmixtum  erat  quidpiam 
terra?  sepidcro  vicinse.  Dormire  deinde  incipit, 
auditque  in  somno  se  moneri,  ut  sanus  surgat, 
quemtfffmothint  frril. 

10/>.  Petrus  Vaidina,marchio  delln  Rocca,  an- 
norum  viginti  et  octo,  gravem  lateris  dolorem  9x 
calculo  ortum  sibi  abstulit  orevissimo  tempore, 
postquam  lapidem  sepulcraiem  s>hi  applicuerat 
ipsumque  calcxdum  sine  labore  offudit  sequenti 
die  mane.  !■!  vigesimum. 

I  I   Loco  vigesimo  primo  observal  auctor,  Va 
ria  beneficia  contigisse  in  domo  D.Josephi  >l<-i 
Bosco  senatoris  Panormitani,  qui  cum  aliis  de 
putatus  fueral  die  xvi  Julii  ad  montrm  Pere 
ijrtnum,  ut  da  inventione  cognosct'/' i .  Primum, 
quod  eodem  die  contigit,  ante  oum  inventione 
corporis  narraverat  hoc  fere  modo.  Carotus  di 
Palermo,  duodecim  cireiter  annorum  puer,  cum 
pueris  atiis  ludebat  in  areadomuspr.nln 7/  srmt 
toris  ;  cum  inter  ludendum  subito  retrocedens, 
inputeum,  qui  ibidem  erat,  capite  deorsum  ver- 
sose  incogitans  prtecipitat.  Cum  autem  de  inven- 
/o   S.  Bosaliffi  corpore  audivisset,  nectamenno- 

..i;  minis 


aliu»  itomachi 


E 

laborant  fcbt 

pMffll  ittr. 


.h<  i  at(x  i'u  ■ 
d«ni  malo  ••/- 
fiotu 


quinquo  vul 
i  uribut  labo' 
runi, 


/r  i,n.  ttatut, 


oafeuto  labo 
ra/ti 


/  apnu  iii  i>u 

lr,l„,  i,,,,  „t,r, 

„ni,l',  toi  vatur 

,11,»,,»: 


396  APPENDIX  MIRACULORUM 

U  C-cu».     minis recordaretur, inter  cadendum Sandam™- 
vocavit  his  verbis  :  O  Sancta,  qua.  nunc  .     en 
ta  es    adjuva  me.  Mox  se  in  puleo  deprehendd 
rectocorporepedibus  insisten*  sine  ulla  Ixsione. 
Ad  cumulum  beneftcii  accessit,  quod  staliiu  Wr 
veneril  funem,  quo  vinum  dimittebatur  xn  putei 
aquam  frigidam,  eoque  apprehenso  lam  agjis 
fueril,  ut  sine  ullo  alicujus  subsidlO  ad  summita- 
tem  putei  pervenerit,  atque  ilUesus  exiverxt. 
„„,,  „„*,„      12  Alterum  beneficium  loco  ante  amgmto  « 
l^,        refertur.  Sieronymus,  filius  Josepht  Curmaci, 
sex  annorumpuer  ,,  fnnilia  domxnx  dcl  Bosco 
febrilaborare  cceperat,  atque  alta  pestis  mdicia 
in  corpore  circumferebal.  Data  est  puero  aqua, 
,,„,  /„,„,  ^mlcruUs  erat  immissus ;  el  mox  me- 
lius  habere  eoepit,   atque  inlra  horam  omnxno 
convaluit. 
tlminviro.        13  Deinde  ipse  D.  Josephus,  cum  die  1  Augu- 
sti  ratione  officii  sui  muttum  fuisset  occupatus 
neaotiis  peste  laboranlium,  vesperi  se  debihtate, 
Mgore    capitis  dolore,  vomitu,  ac  demum  fe- 
0ri  et  tumore  pestilenteininguine  correptum  ad- 
verUL  Circa  mediam  noctem,  eum  quietts  ex- 
B  persesset,  ad  patrocimum  s.  lio.*ili:i  con/ajere 
statuit  :  sumptamque  particulam  lapidis ,  cui 
uounthdtjauijue  osms  s.  Koriaii®  adhmreoat,  loco 
corporto  infiato  appliouit,  Sanctam  simul  magno 
,,/jrrtu  ntrorans.  l'«id<>  ptjst  tapidem  amovens,  et 
tnnunrm  ahacUuu  <  Uprehendit,  et  febriomnique 
dotore  caruit. 
XuM  ii.  Einc   transeo  ad  vigesimum  octavum  Ca- 

scini,  quod  primum  contigit  in  publico  valetudi- 
nario  infectorum  mense  Jutio  anni  1624.  Joan- 
nes  Thomas  Ferro,  novemdecim  annorum  ado- 
lescens,  febripestilenli  adextrema  redactus  erat 
intra  duos  dies.  Verum  cum  unus  ex  eremitis 
montis  Peregrini  nonnihil  reliquiarum  S.  Bosa- 
litE  eoportasset,  aquamque,  cuiillse  fuerant  im- 
posita,mgroto  bibendam  dedisset,  hic  subito  inte- 
gre  convaluit. 
m  LB  Wodem  tempore  infans Margaritselo Preste, 

fsbri  tumoregue labordns  pestilente,  oquaS.lio- 
saliffi  sumpta,  intra  duas  horas  febri,  tumore, 
omniquB  malo  liberatus  fuit. 
,„...„  hi  Josephus  Jonico  ,    adolescens   quindecim 

annorum,  pasle  eo  erat  adductus,  ut  desperatus 
ac  derelictus  a  medicis  jaceret  in  valetudinario. 
C  Advocatus  ad  moribundum  P.  Adrianus  exter- 
tio  Ordmr  S.  Francisci,  jam  supra  ssepe  lauda- 
tusapud  Sal\  rnum,  aquam  ei  porreant  n  liquiis 
Sancta  consecratam.  Qui  quatuor  diebus  nec 
mandut  a\  s  nec  bib\  re  potuerat,  ham  aquamsu- 
merepotuit,  sumpsitque  tam  feliciter,ut  subilo 
convaluerit. 
magit  17  Franciscus  Barone,  triginta  annos  natus, 

febriw  tumorepestiferojamsensuum  usu  care- 
bat.  Dataei  nihitominusaquafrequenterlaudata, 
.  ocorporis  affecto  aspersa  fuit.  Mox 
i  QBpU  dormire,  ac  brei  i  conoaluit. 
mtnvtw  L8  tfardus  M&ntalbano,  cum  pestenon  admo- 

dum  matigna  laboraret,  ootum  nuncupavit  S.  Ko- 
Balifflj  ei  tunc,  etsijam  ad  veletudinarium  desti- 

em  rrlicUiS  est  dohti.  Yerum 

,  Isunteposi  m\  \   ■    nalo  pestilente,  rur- 

susinvocavii       ictam  Virginem, aquamque  ejus 
et  loco  aflecto  applicuit  et  bibit  :  ac  mox  tumore 
febrique  liberatus  est,  et  sanus  permansit. 
labQramn,  Lfl  Hieronymus  Scarpace,   piscator  triginta 

annorum,  tam  gravi  febri  tamqut  idispe- 

stis  tumoribus  laborabat,  ut  medici  malum  re- 
secare  non  audercnt  ,  ne  hominem  OCGiderent, 
Desperatusjgitur  erat,  atque  extremis  Sacra- 


S.  KOSALLK  VIBGINIS. 

rnentis  ad  mortem  paratus;  quando  F.  Joannes  1) 
Maria  Capucinus  rogavit  chirurgum,  utcegro- 
to  resecaret  tumorem  pestitentem  subaxiita  llle 
id  prcestitit;  mgrotus  vero  invocans  S  Roaaham, 
aaiLtqi*  ejus  bibens,etvutneri  apphcans,mocc 
cessaJefebri,  sanari  ccepit,  nec  alio  usus  reme- 

dio,  brevi  omnino  convaluit.  n^rlecim    «'«  ■»»  c"«»' 

20  Hieronymus  Pileri,  natus  annos  quindecim,  ^ 
vehemente  febri  ei  gravi  gutturis  malo  sic  labo- 
rabat,  ut  triduo  cibum  capere  non  posset  Cum 
tamen  potuisset  sumere  paulutum  aquse  saepe 
dicUe,  Sanctamque  pie  invocasset,  repetia  tn- 
bus  vicibus  oraiione,  Salve  Regina  ;  omm  libera- 

tusestmalo.  .   .  ,.  etmorti 

21  Stephanus  Maiorana,  annos  natus  viginu 
tres,  pestitentia  eo  deductus  erat,  ut  sensuum  ca- 
reret  usu,  nec  ultra  duas  horas  victurus  credere- 
iur  a  medicis.  Huic  aquam  sacram  infudit  P. 
Adrianus,  eumque  sequenti  die  carentem  febri 
deprehendit,  non  tamen  sine  glande  pestxlente. 
Vovit  igitur  infirmus  se  curaturum,  ut  Missa 
celebraretur  .-  eaque  cetebrata,  omnino  se  sanum 
reperit.  K 

22  Josephus  Casata,  annorum  quadraginta  et  ,}amvicini> 
sex,  pestilentem  tumorem  habebat  supra  stoma- 
chum,  sanguinemque  vomebat.   Jam  loquela  et 
sensuum  usu  ad  horam  orbatus  fuerat  eo  mato, 
quandononnihitadsereversus,  sumpsit  aquam 

S.  Kosaliai.  Aperuit  subito  ocidos,  evomuit  mah- 
gnos  humores,  at  non  sanguinem  ;  tocutusest, 
cessavit  febris,  ac  convaluit.  Hoc  trigesimum  se- 

ptimumapudCascinum.       _         ,,..<«      vostS.Rosa- 

23  Transeo  ad  quadragesimum.  Angetica  bta-  Uam 
rabba,  annos  nata  viginti  sex,  bis  sanata  est 
post  sumptam  S.  Rosaliffi  aquam  ;  prima  visce  ex 
maligna  febri,  quando  jam  erat  derelicta  a  me- 
dicis  ;  attera  vice  ex  quatuor  tumoribus  pestilen- 
tibus. 

21  Joanna  Barcasancio  febri  et  peste  sic  erat  «""" 
correpta,  ut  medici  pronuntiarent,sanarinonpos- 
se,nisia  Deo.   Vesperi  bibit  S.  ltosalia^  aquam, 
quseet  tocis  afjectis  applicata  est :  mane  vero  sur- 
rexit  sana. 

25  Eieronyma  Licet-domine,  annorum  viginti  modts 
et  quinque,  eodem  malo  eodemque  die  taborans, 
eodetn  etiam  modo  sanata  est. 

2(i  Antonia  di  Csesare,  a  medicis  item  desperata,  '"  00ta 
sequenti  die  convatuit  e  peste  ,  sumpta   eadem 
aqua. 

'11  Prwtermisso  uno,  quod  datum  a  Salerno,  vocatam> 
sequitur  quadragesimum  quintum  hoc  modo.  Dia- 
na  di  Stephano,  annorum  viginti  septem,  bis  sa- 
nata  est,  sumpta  S.  Eosaliffl  aqua.  Prima  vice  ob 
febrem  matignam  et  pestis  vehementiam  deserta 
erat  a  medicis,  quando  sanata  est.  Altera  vice 
rursus  adextremum  deducta  pericutum,  seupe- 
ste  seu  alio  malo,  quod  non  exprimitur,  subito 
sanata  est,  et  sequenti  die  e  lecto  surrexit. 

28  Phitippa  Christiana  di  Bivona,  annos  qua-  SHVit0 
draginta  nata,  pestilentix  et  febris  vehementia  a 
medicis  derelicta  erat,  et  scnsuum  usu  destituta, 

ttc  jammorti vicina.  Ubi  vero  aqua  S.  Rosalias  bi- 
benda  ei  data  est,  et  tocis  affectis  adspersa,  subito 
cessavit  febris .  atpustulmpestilentessuntapertm, 
quibus  deinde  nultum  adhibere  vohut  remedium, 
nisi  aquam  ac  oleumejusdem Sanctse :  etsicbrevi 
sanata  est. 

29  Angela  di    Theodoro  ,    annorum    viginti  aut*0,t  bra" 
gravipestilentix  malo  et  plaga  gravi,  e  qua 

es  scaiuriebant,  jam  a  medicis  erat  dere- 
licta  et  sensibus  destituta,  quando  nonnihilprse- 
dictee  aqu&oriejus  infusum  est,  plagaeque  ad- 

spersum. 


sex, 


DIE  QUAKTA  SEFTEMBRIS.  397 

Boc  facto,  rediit  ci  sensuum  usus,  ces-     aqum  S.  Bosali*  bibisset,  eaque  partes  corporis  Ex  C«™o 


tempus 


convahtcrunt. 


spersum 

savit  febris ;  ac  plaga  etiam  brevi  tempore  est  sa- 
nata. 

30  Joanna  Rizza,  nata  annos  triginta,  tumore 
brachium  dexterum  affligente  febrique  maligna, 
evidenti  mortis  periculo  erat  exposita.  Verum, 
dum  ei  maritus  nonnihil  aquse  S.  Rosalife  attulit, 
ac  signum  crucis  addidit,  ipsa  simul  misericor- 
diam  unica  voce  inclamante,  disparuit  pestilens 
tumor,  fehrisque  cessans  brevi  sanam  reliquit. 

31  Angela  Oliva,  viginti  sex  annorum,  prse 
fehri  vehemente ,  locisque  corporis  peste  infe- 
ctis,  ad  dies  quinque  cibo  caruerat  et  quiete.Pnv- 
terea  tumor  pestilens  ei  jam  ahscissus  erat,  sed 
alius  alio  loco  natus.  Quapropter  aquam  S.  Rosa- 
lise  utrique  loco  admovit,  eaque  resecti  tumoris 
dolor  cessavit,  atque  alter  tumor  disparuit  ;  et 
sic  brevi  convahut.  Hoc  quinquagesimum  quar- 
tum  est  apud  Cascinum. 

32  Sequitur  aliud  non  minus  mirahile ,  quo 
hoc  caput  concludam.  Vincentia  Bongiorno , 
quatuordecim  annorum  puelta,  fehri  maligna , 
varisque  ac  glandibus  pestilentibus,  sensuum 
usum  perdiderat,  ac  desperata  erat  a  medicis. 
Huic  ipsa  sancta  Rosalia  dicitur  aquam  appli- 
cuisse,  eique  moribundee  medicata  esse  propriis 
manibus,  quemadmodum  fere  relatum  est  apitd 
Salernum  num.  27  de  Francisca  de  Arco,  cu- 
jus  sanatio  apud  Cascinum  sequitur.  Observat 
autem  Cascinus  ex  duabus  hisce  sanationibus 
in  valetudinario  ortam  esse  famam,  quod  Sancta 
in  valetudinario  infectos  peste  sanaret  etiam  pro- 
priis  manihus. 


GAPUT    II. 

Prosecutio  eorumdem  miraculorum 
ex   Cascino  cap.    12. 


Ex  iltis, 


c 


qui  terviebant 


pcnc  iabot  tm 

tibus 


ascimts  a  beneftcio  57  incipit  qusedam  nar- 
trare  de  iis,  qui  se  peste  laborantium  ser- 
vitio  addixerant  in  valetudinario .  Ex  hisce  au- 
tem,  quod  perpetuo  exposiii  essent  pericido , 
nonnulli  variis  vicibus  sanati  sunt.  Primus  oc- 
currit  Petrus  del  Monaco,  qui  quater  sanatus 
narratur ;  bis  nimirum  convaluit  e.x  maligna 
fehri ,  qiwe  pestilcns  credebatur ;  ac  bis  item 
sanatus  est,  quando  manifesta  habebat  pestilen- 
tiic  indicia.  Singulis  vicibus  momento  convaluU, 
postquam  lapidem  scpulcri  S.  Ro.salice  sibi  appli- 
cuerat.  De  coquo  valetudinarii  ter  sanato  actum 
est  apud  Salernum.  Qua  de  causa  ad  sexagesi- 
mum  quartum  progredior. 

34  Franciscus  Consotino  octiduo  servierat  in 
valetudinario,  quando  correptus  est  febri  pesti- 
lente ,  quse  intra  mensem  eo  ipsum  deduxit , 
ut  derelictus  esset  a  medicis,  et  ad  mortem  ob- 
eundam  presbyter  pia  eidem  suggereret  moni- 
ta.  Verum  ubi  ab  eodem  sacerdote  parum  aqutv 
S.  Rosaliae  acceperat,  cessavit  malum,  rediitque 
sanus  ad  servitium  infirmorum  xiv  Augusti.  At 
die  v  Septembris  pestis  eum  jam  aperta  corri- 
puit  :  eaque  rursum  liberatus  est  potu  aquse  at- 
que  invocatione  S.  Rosalise. 

35  Bartholomaeus  Papa  inter  primos  servire 
cceperat  peste  laborantibus,  atque  eotlem  corre- 
ptus  est  malo,  quod  se  manifestabat  in  sex  cor- 
poris  partibus.  At  ubi  die  xui  Augusti  nonnihit 


tnaiumqiie 
COnfnuwranl, 


afigui  rcj>ctitit 
vicibus  $atiati. 


otii  scmtt, 

K 


jmttqnam  jnm 

jun-itni. 


affectastettgisset,  sequentedi»  sanum  se  reperit 
Detnde  pergens  servire  infectis  rursum  tanto  op- 
pressus  est  ma/o,  ut  etloqi  perdiderit,  et 

supremis  morientium  subsidiis  fuerit  munitus. 

Verum  eadem  sumpta  aquat  iterum  it   ct 

quidem  suhito. 

36  Joannes  Nicoletti  ad  valetu  ,.-,,,,.. 
tulerat,  ut  scribm  ibidem  fungeretur  officio.  La- 
hornrit  primum  vehementi  febri,  ac  deinde  pe- 
ste.  At  utraque  vice  saluti  ci  fuitaqua  S    Etosali». 

37  Josephus  Lombardo  missus  erat  ad  valetu- 
dinarium  tamquampesteinfeetust  se  \  ■  i  rore. 
Verum  morbo  suo  confestim  liberatus,  infectis 
servire  voluit;  et  pestem  contraxit  tam  rehe- 
mentcm,  ut  extrema  susceperit  Sacramenta, 
Sumpta  quoque  S.  l{nsali;r  aqua,  sanus  reper- 
tus  est  xu  Augusti ,  quando  moriturus  crede* 
batur.  Porro  ?'eversus  ad  servitium  infirmo* 
rum,  peste  rursus  contrachi  iterum  cidehatur 
ad  extremum  vit.v  deductus;  sed  sanatus  est 
eodem  remcdio,  quo  ante. 

;;s  Didacus  Gandanc>-/  sits/tcctis  dc  pcstc  scr- 
vierat,  maloque  illo  correptus  atque  ad  publi- 
cum  valetudinarium  erat  deportatus.  Pesti  ac 
febri  tantus  accesserat  sanguinis  vomitis,  ut 
a  medicis  haberetur  pro  desperato.  Verum  ille 
invocavit  S.  Rosalia;  opem,  voto  nuncupato  de 
invisenda  nudis  i>c<iibus  spelunca  ipsius,  Post 
votum  dormire  acpit,  indeque  manducare  .*  po- 
taque  deinde  etiam  S.  Rosaliffl  afjwa,  tam  citocon 
valuit,  ut  post  biduum  ad  mensam  scrvirct  ci<lc>n, 
medicc,  a  quo  derelictus  fuerat  ut  certo  moritu- 
rus. 

39  Rocchus  Marchese  in  valetudinario  eratt  ut 
scriberet  nomina  wgrotantium  3t  defunctorum, 
Peste  febrique  ibidem  correptus  est,  eague  dc<h<- 
ctus,  ut  desperatus  a  trihus  medicis,  extrema 
suscejwrit  Sacramenta,  ct  jam  animam  ageret. 
Verum  modica  S.  Rosaliffi  a</ua  se)isibus  est  re- 
stitutus,  maloque  cessante,  sine  alio  remedio  sa- 
natus. 

■10  /'.  Franciscns  Marina  Soc/afuJis  Jcsu,  cum 
diligenter  assisteret  peste  infectis,  contagium  in 
fronte  contraxerat.  ad  partem  dexteratn,  et  sen- 
sihus  jam  ertU  or/xttus,  desperantihus  >nc>t <<-is  <!<■ 
sanationc.  Verum  socius  ipsius  /'.  Antoniusdi 
Agostino  ope  S.  Rosalia;  sanandum  spcrahat. 
Quapropter  hanc  sanctam  Virginem  invocans, 
rogdbat  ut  ea  gratia  dignaretur  confirmare 
apud  Sicidos  veritatem  reliquiarum  suarum, 
promittebatque  se  ad  honorem  Dei  et  Sanctse 
promulgaturum  beneficium  :  atque  ita  sacras 
r<-In/i'i>is    oihnorit    ipsins   ca/ji/i ,    quod   />"   <]rn! 

inflatum  ,  ut  n<>c  oculi  ncc  humani  capitis  fi- 

gura  agnosceretur .  Eoe  tactu  rcliquiarum  mox 
melius  habere  coipit  infirmus  i  neque  tamen 
vel  sicexist />><<! Ii<intmedici  ips»><<  sanari  posse; 
cumque  v/dcrcn/.  rnnfum  dun/nui ,a//irni<t/»iut  tu- 
firmum  oculo  dextero  cariturum.  Attamen  per- 
fectc  tandem  convatuit ,  oculusquc  eidem  fuit 
salvus,  ut  integrum  esset  beneflcium,  relicta  so- 
lum  ad  supercilium  cicatrice  in  gratise  obtentse 
mc>»<>ria>n. 

41  Jjaudatus  n/o.r  /',  Antonius  di  Agostino  pe*  ant»aUem 
stitcntise  indicia  in  se  ipso  deinde  expertus  $st, 
videlicet  capitis  dolorem,  malam  inguinis  affe- 
ctioncm,  nauseam,  et  vomitum  aliaque  oontagio 
propria.  Eac  <!»  causa  jam  se  prssparabat  ad 
mortempie  obeundam,  sumpto<j»>-  <»<<»»  osse8. 
Bo  .'iliae,  quod  secum  habeimi,  ei  8$  commenda- 
/>«! ,  non  ea  intentione,  ut  vitam  obtinere/  diutur- 

nioremt 


adoxtnma 

dcduoti, 


V 


3!»S 


APPEXDIX  MIliACLLORUM  S.  ROSALLL  VIRGINIS. 


niorem,  sed  potius  ut  cum  Sancta  perveniret  ad 
conspectum  Creatoris ,  desiderans,  ut  corpus 
suum  cum  illa  reliquia  sepeliretur.  Cum  au- 
tem  ea  proferret,  suavem  sensit  fiducise  affectum; 
dixitque  cupere  se  vivum  aut  movtuum  esse  cum 
S.  Rosalia  ;  at  incongruum  sibi  videri,  si  os  istud 
Sanctse,  cujus  corpus  quingentis  fere  annis  sub 
terra  fuerat  absconditum,  sua  causa  rursum  ter- 
'  rse  redderetur ;  eaque  dicens,  sacrum  istud  os  re- 
verenter  exoscuiatus  est,  quando  ei  subito  super- 
venit  sudor  copiosus,  quo  omne  matum  expelle- 
hntur  atque  ila  dormire  cepit,  ac  mane  surrexit 
sanus. 

gravlter  12  Fr.  Augustinus  Kirieteisonne,  ex  Ordine 

S,  Jonnnts  <!<>  fJno,  <'■'!  iufrmorum  serviiium  in- 
stitulo,  serviebat  in  vatetudinario  ,  ubi  ter  est 
sanatus.  Febri  valde  maligna  liberatus  est  xn 
Augusti  ad  solam  S.  Rosaliffi  invocationem ;  et 
post  dies  octodecim  eodem  modo  sanatus  a  grandi 
lurnorc  peslifhro.  Vcrum,  postqiwm  ad  sercitium 
iit/irmorum  redierat,  post  dies  quindecim  gra- 
vius  relapsus  est,  et  ademtrema  deductus.  Qua- 
propter  locum  peste  infectum  conspersit  aqua 
ji  per  lapidem  Sanctse  sepulcralem  sacrata ;  et 
febris  omneque  matum  cessavit,  seque  subito  sa- 
nam  agnovit, 

laborabant  1:.  b'r.  Alphius  Marcavia  ejusdem  Ordinispeste 

ct  febri  eo  deductus  erat  i  Septembris,  ut  nec 
cibum  amplius  <-apere  posset,  ac  detiraret  prse 
mali  vehementia,  et  a  medicis  esset  desperatus. 
Veruat  postquam  aqua  S.  Rosalim  ei  data  fue- 
rat  potanda ,  tocaque  infecta  Sanctse  reliquiis 
eontacta,  manducare  primum  ccepit,  ac  deinde 
atiis  inftrmis  de  more  servire. 

li  Sebastiana  di  Noto,  serviens  in  valetudina- 
rio  mulieribus  infirmis,  febrimalignaactumore 
pestilente  preeter  modum  grandi  labordbat  adeo, 
ut  destituta  esset  a  medicis,  sensibusque  orbata, 
utqus  animam  Iircri  actura  videretur.  Verum 
modica  aqua  8.  Bosaliee  ori  ipsius  fuit  impo- 
si/u,  ac  tumori pestilenti  admota  :  atque  ita  se- 
quente  mane  prorsus  erat  sanata. 

tanat*.  15  Eieronyma  Qattusa,  quse  ante  sanata  per 

S.  Rosaliam,  ut  dictum  est  num.  189,  occasio- 
nem  prabuerat  sacrum  corpus  qu&rendi,  cum  ecc 
oharitate  se  addiansset  servitio  inftrmorum  in 
valetudinario,  contagio  afflata  fuit,  sed  opeejus- 
C  dem  San  tm  sanata. 

\Ut  pe$tii  L6  Post  relatas  sanationes  eorum,  qui  non  nisi 

c.r  charitate,  quantum  scitur,  peste  laborantibus 
servire  voluerant,  Cascinus  nonnulla  profert 
i  empla,  quibus  patet,  ne  iltos  quidem  sa> 
BobalisB  benefti  iis  privatos  fuisse,  qui  culpa 
s/tu  tati  servitio  erant  applicati,  aut  lucri  so- 
lius  intentione  serviebant.  Hieronymus  Canina 
damnatus  srai  ad  serviendum  pesie  infectis  in 
valetudinario ;  ibi  tam  gravi  pestiienties  malo 
fuii  correptus ,  ut  et  sensuum  usu  privatus  et 
u  medioisessi  ctus.  Verumaeceptamodioa 

S.  EUualiea  aqua,  inira  horas  viginti  quatuor  con- 
valuit,  et  sanus  surrexit. 
lanationn  M  Josephus.  Qrmco,  febri  iiem  et  peste  ibidem 

laborans,  ead  a  sanatus  est. 

tnpubHeo  4&  Petrus  Pennizza,  serviens  ibidem  ut  mer- 

cenarius,  febri  ac  peste  m  multis  partibus  cor- 
poris  se  mcmifestante     ■  a  deductus  est, 

ao  sanctissimis  Sat  lentis  ad  mortem  prte- 
paratus.  Verum  saluti  fuit  aquaS.  RoaaJi»,  ex 
qua  nonnihil  bibit,  ei  quidpiam  locis  affeotis  <ut- 
motum  est.  Evanuerunt  subitopestilentestumores 
uno  turepto,  qui  cum  modico  dolore  quasi  pro 


MltliniB 

rtutnii  fero 
modo 


signo  erat  relictus ;  atque  hic  brevi  quoque  sine 
atio  medicamento  fuit  sanatus. 

49  Dominicus  di  Messina  ad  valetudinarium 
deportatus  fuerat  inftrmus  ;  ibique  sanatus  aliis 
laborantibus  cocperat  servire.  Deinde  majori  cum 
periculo  pestem  contraxit,  eaque  sic  laboravit , 
ut  desperatus  esset  a  medicis.  Verum  data  eidem 
aqua  S.  Rosaliae,  febris  confestim  cessavit,  ac  die 
sequente  e  lecto  surrexit 

50  Eisce  subdit  Cascinus,  multos  quoque  ser- 
vatos  fuisse  in  manifestis  pestilentise  pericutis, 
ex  quibus  unam  dumtaxat  allegat  pro  specimine. 
Vincentius  Daidone  chirurgus  nutlum  atiud  cofc 
tra  pestiientiie  pericula  subsidium  voluit,  nisi 
lapillum  ex  sepulcro  S.  Rosalise,  quem  ori  impo- 
nebat,  et  sic  magno  animo  fiduciaque  de  Sancta 
ad  infectos  accedebat.  Dentem  quoque  postea  im- 
petravit,  atque  Iiisce  prsesidiis  numquam  conta- 
gio  affiatus  est,  etiamsi  ex  aliis  facite  triginta 
obiissent,  partim  medici  partim  chirurgi,  teste 
Cascino. 

51  Postea  nonnulta  beneficia  refert  laudatus 
auctor,  quie  per  reliquias  S.  Roriali^e  impetrata 
fuere,  addita  protestatione,  Si  verx  ipsius  essent 
retiquise.  Duo  jam  ex  iis  dedi  cum  Salerno.  Se- 
quens  vero  apud  Cascinum,  ubi  nonagesimum 
est,  sic  refertur.  D.  Josephus  Ricupri  sacerdos 
laborabat  tumore  in  gutture,  cui  applicuit  parti- 
culam  memoratorum  ossium.  Porro  non  solum 
petiit,  ut  sanareturt  si  hoc  os  esset  S.  Ro.salue;  sed 
ausus  est  adjungere  ;  se  id  non  crediturum,  nisi 
sanaretur  :  ac  momento  evasit  sanus. 

52  HcV  reliquise,  quibus  eam  gratiam  obtinue- 
rat  taudatus  sacerdos,  mutuo  ei  datse  erant  a 
Joanne  Baptista  di  Gregorio,  qui  earum  usu 
varias  a  Deo  obtinuerat  gratias.  Primo  ipse  ali- 
quando  sic  fuetat  cordis  dolore  pressus  cum  vo- 
mitu,  capitis  dolore,  ct  pestilentiae  signis,  ut  se 
moriturum  crederet.  Verum  admoto  supra  cor 
suum  sacro  iito  pignore,  momento  reievatus  fuit 
et  sanus.  Secundo  ex  duabus  filiabus  ipsius,  Vi- 
ctoria  et  Vincentia,  febri  laborantibus  cum  indi- 
ciis  pestilentise \ prior  subito  convaluit  tactu  ejus- 
dem  ossis  ac  potu  aquae  ejusdem;  ottera  vero 
potu  aquse  S.  Rosaliae,  positoque  supra  partem 
affeotam  gossypio,  quod  prsedictas  attigerat  reli- 
quias.  Teriio  Antonia ,  fitiola  ipsius  triennis, 
ludehat  iu  jjlatea,  cum  equus  infrenatus  pieno 
cursu  sic  in  puellulam  videbatur  deferendus,  ut 
ipsa  nequaquam  evadere  posset  periculum.  Ve- 
ruu>  matre  S.  Rosaliam  invocante,  furiosus  iite 
equus  subito  stetit,  mirantibus  omnibus.  Eviden- 
tius  est  beneficium,  quod  de  eadem  pueltula 
sequitur,  et  non  diu  post  contigit.  Labebatur 
puelia  e  scaia  viginti  graduum,  ita  ut  videretur 
capui  eidem  comminuendum.  Atjam  didicerat 
puella  S.  Rosaliam  invocare,  et  sic  evasit  iiisesa. 

58  Hisce  duo  aiia  ob  simiiitudinem  jungit  au- 
ctor,  sed  qum  ciiius  facta  testatur.  Infans  exposi- 
tus  erat  equo  cursim  accedenti,  quando  mater 
ipsius  invocavit  S.  Rosaliam  tanta  felicitate,  ut 
equus  itle  ante  ipsum  infantem  consisteret,  quam- 
ns  ab  altero  item  accurrente  truderetur. 

b  i  franciscus  Daidone,  fitiolus  novennis  Vin- 
centiiDaidonechirurgi  antelaudati,  labebatur  e 
scala,  non  per  gradus  devolvendo,  sed  a  tatere,  ita 
ut  ob  altitudinem  scalse  evidens  esset  mortispe- 
ricutum.  Sed  qui  cadentem  videbant,  S.  Rosaiiae 
opcm  imptorarunt,  atque  invenerunt  puerum 
stantem  in  terra  et  salvum ,  modice  tamen 
iessum    a   ferro,   quod   e  scata    in   ipsum    de- 

ciderat. 


D 

valetudinaiio. 


C/urwgw  a 

pestc  sciratns 


quidam  sunati 

in  cun/irma- 
tioncm  reli- 
quiarum  ■• 

E 


varia  alla  be 

ncjiiia  per 
reliquias, 


uut  solant 


uirti  attom  i" 


S.  Ro$alix 
a  diversis 


obteittu. 


Perceptus  a 
mttltts  sunvs 
odor  reliquia 
rum. 


DIE  QUARTA  SEPTEMBMS 
ciderat.  Porro  testatus  est  infans,  quod  sentiret 
tnter  cadendum,  se  sub  axillis  ab  aliquo  sitsten- 
tari,  ac  teviter  in  terram  deponi, 

Duo  alii  ejusdem  cognominis  Baidone,  ambo 
febrt,  vomitu,  glandibusque  pestilentibus  ad  ex- 
tremum  vitee  periculum  adducti ,  fuere  sanati 
sola  applicatione  lapidis  sepidcratis  S.  Rosalise 
eodem  die  xv  Julii,  unus  spatio  viginti  quatuor 
horarum,  alter  brevi  tempore. 

55  Caput ,  in  quo  hsee  omnia  narravit ,  Ca* 
scirms  concludit  alio  benefwio,  ex  quo  ortum  est 
contentionis  aliquid,  quod  vertit  in  laudem  San> 
ctee.  Rieronymam  di  Aragona,  infantem  infir- 
inspexerant  medici  atque  ex  glandibuspe- 


S«9 


mam, 

stilentibus  pronuntiaverant  peste  infectam.  Hac 
de  causa  toti  domui,  in  qua  habitabant  viginti 
personse,  communi  hominum  commercio  erat  in- 
terdictum.  Sequenti  die  dom.us  incotse  contende- 
runt,  sibi  injuste  aliorum  commercio  interdictum 
esse,  ideoque  missus  estprimarius  urbis  medicus 
adjudicandum  deillalite,  uno  ex  prioribus  me- 
dicis  comitante.  Adducta  est  infans,  necidlum 
in  ea  deprehensum  est  pestis  indicium,  stupente 
medico,  qui  signa  pestilentiee  in  illa  pridie  agno- 
verat.  Hinc  crescente  domesticorum  contentione 
contra  medicum,  hujusque  stupore,  anceps  kse- 
rebat  medicus  primarius,  quando  mulier  aliqua 
ex  interiore  domus  parte  exclamavit  :  Dicite , 
dicite  pro  amore  Dei  ,  et  ad  laudem  Sancta; , 
iufantem  esse  sanatam  oleo  ipsius  larapndis.  Ad 
quam  vocem  cessavit  contentio  cum  gloria  S.  Ro- 
saliae. 


CAPUT  III. 

Alia  miracula  et  beneficia ,  relata  a 
Cascino  cap.  15  in  confirmatio- 
nem  reliquiarum  S.  Rosalise. 


Cascinus  lib.  i  cap.  15  mirabilia  et  benefi- 
cia  narrat  non  pauca ,  quibus  veritas  reli- 
quiarum  S.  Rosalise,  jam  ante  aliis  rationibus 
probata,  etiam  confirmatur.  Cum  autem  in  hi- 
sce  prolixior  sit ,  quam  in  ceteris ,  ea  compendio 
huc  ita  transferam,  ut  tamen  nutia  aticujus  />/o- 
menti adjuncta  omittere  decreverim.  Primum  si- 
gnum  ,  seu  liberationem  Sicitiae  a  peste ,  quia 
abunde  relata  est,  breviter  solum  perstringit.  De- 
indesesuavi  reliquiarum  odore  a  multis  perce- 
pto,  de  quo  subinde  jam  facta  est  mentio,  me- 
morat  sequentia.  Primo  asserit  suavem iltum  odo- 
rem  perceptum  fuisse  ab  initio  inventionis,  sed 
solum  a  quibusdam,  et  numquam  ab  omnibus ; 
sequein  diutuma  retiquiarum  recognitione  scepe 
audivisse,  odorem  illum  taudari  a  multis ;  at 
semper  ingenue  confessum  esse,  a  senonpercipi. 
Secundo  testalur,  se  tandem,  cum  /rangeret  la- 
pidem,  cut  aliquodos  erat  insertum,  nihiique  de 
retiquiarum  odore  cogitaret,  improviso  tanta  sua- 
visincognitiqueodoris  fragantia  fuisseperfusu  m , 
ut  odorem  iltum  nulla  odoris  terreni  simiiitudine 
explicare  posset.  Cum  autem  ad  istum  odorem 
invitaret  socios ,  a  nulto  tunc  fuit  perceptus,  licet 
illialiisvicibus  dictitassent  se  suavem  percipere 
odoris  fragrantiam.  Idem  sibi  secunda  viceacci- 
disse  testatur,  et  numquam  postea. 


eique  affusa  est  aqua 
aquse  rosacem  mutatus  est  et 


57  TerUo  Erasmus  Salato,  ttnus  e  doctoribus 
mediana>,qux  ad  recognitionem  reliquiarum  fue- 
runt  adhtbiti,  particulam  ossis,  cui  nonnihil  ter- 
rx  adh&rebat,  secum  domum  portavit  ,  atque 
aqiuv  imposuit.  Hoc  facto,a,ju,i  ista  concepit  odo- 
rem  quasi  aqux  rosacea>,  qui  «  mulHs  frit  per- 
ceptus  :  eaque  de  causa  aqua  ista  diligenter  fuit 
servata.  Addit  auctor ,  idem  tam  multis  c 
cotitigisse,  ut  nimis  proliamm  esset,  singulare- 
ferre.  Quarto  cum  constet  aquam  rosaceam  mu- 
tarinonnihil  odore  et  colore,  quando  affunditur 
aqua  pura;  aliqui  rerercntrr  e.cprriri  roiuerunt, 
an  idem  contingeret  in  aqua  ilta,  qu<e  tantam 
odoris  suavitatemewimpositisS.  Rjoatiimreliquiis 
contraxerat.  Quareeajperimentum  istud  bis  ■ 
ptum  est,  prasentibus  muitis,  semel  in  domo  do- 
mines  Vincentis  hucchese,  probata  virtutis  ma- 
tronm,  atqueiterum  in  collegio  Societatis  Jesu, 
Sumptaest  aqua  rosacea 
pura:  mox  color 

odor  imminutus.  Allata  simititer  est  aqua,  GUt 
odor  ex  impositis  Sanctss  reliquiis  inhmserat;  ei- 
que  eodem  modo  aqua  pura  est  aflUsa.  Verum 
color  hujusaqua  mutatus  >«>u  est;  odor  vero 

eo  auclus,  ut  ab  omnibus  non  sine  stupore  jucun* 
doperciperetur  magis  quam  ante.  Audierat  hmc 
P.  Franciscus  Sparacino,  nonnullis  reliquiarum 
particutis  doyiatus,  ac  stiuilc  eatperimentum  ca- 
perevoluit  Calataginori  in  collegio  Societatis  Je 
su.  Vasi  imposuit  lapidis  sepulcri  8.  Etoaalim  fru- 
stulwn,  quantum  est  granum  milii ;  eiqueinfu- 
dit  aquam  copiosam.  Moxaqua  illa  faota  estodo- 
rifcra  instar  rosaceic.  Evacuato  deinde  vase,  ite- 
rum  et  tertio  exigtt.visf/  particulm  affusa  est  aqua 
pura,  qiicV  toties  contraxit  odorem  rosaceum,prB' 
sentibus  muttis  SorictatisJesu  Vatribus  et  stu- 
pentibus  de  miracuto. 

58  Porro  dubitari  nequit,  quin  hSBC  occasio 
nem  dederint  bibendi  aquam,  cui  vet  reliquim 
vet  lapis  sepulcri  S.  Rosaliae  fuerat  impositus  , 
uti  felicissime  contra  morbos  quoslibet  factwn, 
multis  exemptis  jam  didicimus,  Inter  primos 
fuit  P.  Josephus  Agostini  Societatis  Jesu,  et  so- 
ciits  Cascini  in  recognitionereliquiarum.  Labora 
bat  hic  amensibus  tredecim  gravi  dotore  dewteri 
humeri,  isque  tantum  accreverat,  ut  difficulter 
divina  Mysteria  peragerc  posset,  et  minus  etiam 
quietem  capere.  Itaque  sacras  S.  Ilosniin'  reliquitis 
aqiuv  imposuit,  camque  bibit,  brcri  precc  />>  ,r 
missa.  Vix  tantum  interfuit  spatium,  quo  pota 
aqua  ad  stomachum  pervenire  posset,  cum  sentit 
quasi  manu  aiiena  gravitatem  humeri  suiac  <l<do- 
remauferri;  subitoque  rihrons  brachiuWi  accubi* 
cuio  exiens ,  aliis  Patribus  obtentam  gratiam 
communicare  festinavit. 

59  Mirabile  est ,  quod  sequitur  apud  Vasa 
nwi/,    uhi  rrfcrtiir  hoc  scnsu,  snl    multQ  proli 
ccius.    Vinrentius  Barbera,  architectus  civitatis 
Panormitame  et  pictor,  particutam  habebat  re- 
tiquiarum  S.  Rosaliffi,  sed  eam  absconditam  ... , 
vabat,  donectis  de  approbatione  esuet  decisa.  Die 
xv  Februarii  audivit  approbationem  essedecre- 

tam,  etsi  necdum  esset  prouudgntu.    Mirc  t.rta- 
tus  hocnuntio,  staiim  eadem  vespera  cum  reli 
quiis  accedit  aliquos  Patres  $  Societate  Jesu,  qui 

atias  Sanctx  reliquias  viderant,  ut  earum  audi 
ta simititudine se  magis  srrurum  redderet.  Iiever- 
sus  domum,  rem  communicat  UWOri,  qum  hor 
tatur,  ut  simul  reiiquias  itlas  venerentur.  Cum 
autem  chartam,  qua  invoiutas  tenehal  reliquias, 
domesticis  omnibus  vetiet  ostendere,  infans  ipsius 
Franciscus,  octodecim  menses  natus,  quemami- 

ta 


Ei  Cucuio. 

'■"  l  '"/uom, 
eui  franf  im- 

f)0»itr,  rtiam 

tni  odo- 

i<h  >/im. 


Untrlii,  thilm 

tali  aqua  iu&(- 

ta  uhtntus  : 


.  ■  liqula  ab 
(nfanle  mira 
hilitOT  lunwra- 
ttr. 


APPENDIX  MIRACULORUM  S.  ROSALLE  VIRGINIS. 


Bx  Casciko, 


tUm  ab  uliu 

puella,  i/ui 

nwntl  mnatur 


Varia  benefi- 
cta 


navtgantlbu 


pritttita, 


Gioia 

C&pri 


IJ 


400 

ta  vel  matcrtera  geslabat  in  brachio,  vi  ccepit  se 
gestaniis  brachioevolvere,  evolutusque  se  primus 
in  genua  provolvit,  manu  quoque  signi/icans,  ut 
idem  facerent  alii;  deinde  vero  expedite  pronun- 
tiat,  sancta  Rosalia,  easdemque  voces  alacritate 
magna  quater  repetit,  licet  antea  necdum  voces 
utlas  profcrre  soleret,  nisi  forte  Mamma  et  Tata: 
demum  tot  geslibus  instabat,  ut  rcliquise  sibi  tra- 
derentur,  utpaler  eas  in  manusdaret  in/antuto, 
qui  eas  primus  omnium  reverenter  exoscutatus 
est.  Hiec  omnium  domeslicorum  testimonio  fir- 
mata  fuisse,  testatur  Cascinus. 

60  Euic  simillimum  est,  quod  subjungit,  quod- 
queeodem  fcretemporefactum  testatur  Puelluta 
I rr.iacimmcnsiumwgrotabat.  Hujuspater  accepe- 
ratparticulam  retiquiarum  S.  Rosalise,  qua  infan- 
tem  lacturus  accedebat.  Infans  vero  nihil  edocta, 
viso  patrc,pronuntiat,  S.  Rosalia,  in  lecto  se  ele- 
vans,  ac  subitosanatur. 

61  Alterius  generis  est,  quod  deinde  protixa 
narratione  eccponit  Cascinus,  quodque  brcm  com- 
pfni/fio  !)■».'■  transfero.  Franciscus  Morillo  Socie- 
tatis  Jesu  ex  vitla  quadam  redibat  Panormum 
per  mare,  quando  ventus  subito  factus  est  con- 
trarius  et  tam  vehemens,  ut  mare  prseter  mo- 
dum  intumesceret,  atque  apertum  esset  naufra- 
gii  periculum.  Timorem  augebat  nox  obscura, 
quodque  v/ijmba  amissa  esset,  dum  eamattrahere 
vonabanlur,  ut  in  terram  evaderent.  Quapropter 
opem  8.  RosaliflB,  quam  pia  prece  salutaverant, 
dum  montem  Peregrinum  przeternavigabant , 
implorare  cceperunt,  et  mox  prope  navem  appa- 
ruit  ci/mba,  nec  tamen  ea  vice  apprehendi potuit, 
quod  fluetu  vehemente  rursu?n  dejiceretur  ex  ocu- 
tis.  Cum  mcesti  essent  nautsc,  hac  spc  frustrati, 
cumque  cymbam  per  tencbras  quierere  non  pos- 
sent;  horlante  Francisco  Morillo,  qui  S.  Rosalias 
retiquias  secum  habebat,  at  iteratas  preces  con- 
vertuntur,  nec  frustra,  Quippecymbam  viderunt 
/>/<>}>e  navem,  eamque invenerunt  iltmsam  intanta 
tempestate :  nec  mora,  in  cymbam  ingressi,  re- 
misque  adnixi,  tam  cymbam  quam  navim,  quam 
ei  alligaverant,  feliciter  ad  terram  pcrduxerunt 
prope  montem  Peregrinum. 

02  ffuic  beneflcio  alia  qusedam  serius  facta 
subduntur  ob  similitudinem.  Lembus  in  mari 
Siculo  impetebatur  a  naviinimica  tampropin- 
qua,  iti  neofugere  posset  necresistere.  Qui  tem- 
bo  vehebantur,  ubi  agnoscebant  periculumt  vota 
fecerunt  8.  Rosalite,  nec  frustra,  quantum\col- 
ligitur  ab  eventu.  Dum  enim  rectores  navis  i?ii- 
micm  vela  vertere  laborabant  ad  lembum  melius 
apprehendendum,  ita  se  implicarunt,  ut  iiliinte- 
rim  se  longe  subduxerit,  et  feliciter  ad  terram 
pervenerit. 

83  Pmterea  nonpauca  beneflcia  navigantibus 
a  S.  Llosalia  fuisse  prsestita,  colligiture  muttitu- 
dine  tabellarum  votivarum,  quibus  ecclesia  San- 
ctm  ejusque  spelunca  in  monte  Peregrino  jam 

abundab  ■  ■  ...  narratur  fioc),w- 
do.  Quatuor  Patres  Societatis  Jesu  e  regno  Nea- 

mo  vela  ,  ■■■■  iebani  \n  JZthiopiam  .-  atque  in- 
ter  hos  erat  V.  Josephus  Pomo,  cui  nonnullas 
8.  EtosalisB  reliquias  dederat  Cascinus.  Horum 
naris,  bis  acm  tempestate  jactata  fuit  et  peri- 
clitata,  prunum  in  sinuJow  *,  qui  est  in  ora 
Calabrise  ulterioris ;  deinde  prope  insulam  Ca~ 
pream  *,  non  longea  Veapoli.  Utraque  tamen 
rice  fciictic,-  evaserunt,  et  salutem  suam  attri- 
bccrunt  S.  Rosaliffi.  Xam  in  prima  tempestate 
P,  Josephus  Pomothecam,  inquaerant  Sanct& 
reliquiw,  funi  aUigatanx  immisit  mari  exiguoso- 


Hernia. 


quorumtlam 


lum  tempore,  et  mox  mari  tranquitlitas  rediit  :  D 
atque  eodem  fere  modo  tempestas  quievit  altera 
viccprope  Neapolim. 

64-  Pergit  deinde  auctor  ad  alia  beneficia, 
quorum  hoc  est  primum.  Quispiam,  cujus  no- 
men  non  indicatur,  viginti  annis  hernia  labora- 
verat  insanabili.  Hic  concepta  fiducia  de  S.  Ro- 
salia,  cujus  miracula  audierat,  pedes  adire  vo- 
luit  montcm  Peregrinum ;  sed  in  media  via  sub- 
sistere  coactus  est,  quod  vires  deficerent.  Cum 
autem  tristis  sederet,  et  non  sociis  modo,  sed 
etiam  S.  Rosaliae  se  excusaret,  quod  iter  nonpos- 
set  perficere ;  animatum  se  sensit  ad  iter  prose- 
quendum,  moxqne  sc  sanum  deprehendens,  mi- 
rantibus  sociis ,  reliquum  itineris  currendo pere- 
git:  humiltimasque  SanctcB  agens  gratias,  ferreum 
ligamen,  quo  uti  coactus  fuerat,  Isetus  deposuit 
in  monte  Pcregrino.  Factum  id  est  post primam 
expositionem  reliquiarum  S.  RosaliEe  die  ix  Apri- 
lis. 

65  Eodem  mato  novem  annis  vexatus  fue- 
rat  Fr.  Ludovicus  a  S.  Michaele,  reformati  Or- 
dinis  S.  Augustini,  quando  xxn  Novembris  nu- 
dis  pedibus  ad  montem  Peregrinum  ivit,  sicut  E 
voverat.  Postquam  summo  labore  eo  pervenerat, 
gratiasegit  S.  Rosalias  dc  itinere  perfecto,  novani 
simul  flagitans  gratiam:  et  mox  se  malo  suo  libe- 
ratum  sensit, 

60  D.  Antonius  Francione  sacerdos  simili  ma-  sanatu .- 
lo  per  annos  quindecim  laboraverat,  quando  spe- 
luncam  S.  Rosalias  inviserc  voluit,  sperans  ibidem 
se  sanandum.  Verum  sine  sanatione  obtenta  re- 
diit ;  neque  tamen  de  illa  obtinenda  desperavit : 
sed  ad  alia  pietatis  exercitia  conversus,  ligamen, 
quo  semper  contra  malum  se  munierat,  rumpi 
sensit .-  auctaque  hincspe,  Missee  sacrificium  ob- 
tutit,  votisque  quibusdam  nuncupatis,  se  ita  repe- 
rit  liberum,  ut  nutto  egeret  Ugamine 

67  Honophrius  Buonarota  laboraverat  diu  fi-  <,u«. 
stula  inveterata  sub  costis,  dixerantque  medici 
gravius  affligendum  infirmum,  si  illa  consolida- 
retur.  Evenit,  ut  dixerant:  ctausa  fistula,  infirmi 
tatera,  pectus,  alieeque  corporis partes  tam  male 
ajfectse  sunt,  ut  de  vita  ipsius  desperaretur.  Cum 
autem  speraret,  se  sanandum  patrocinio  S.  Rosa- 
lise,  in  sedili  portatus  est  ad  speluncam  ;  ibiqite 
Sanctam  pie  ccepit  invocare.  Paido  post  somno 
correptus  obdormivit;  ac  sanus  deinde  evigiiavit :  p 
nam  sponte  rursum  aperta  est  fistida,  per  quam 
mati  humores  se  exonerarunt,  et  sic  recreatus  ac 
fortis,  gratias  Sanctve  egit,  sanusque  et  atacer 
domum  rediit. 

68  D.  PhiUppus  Solonia  gravi  capitis  infiam-  corporis  mat<s 
matione  visum  prorsus  amiserat,  et  jam  quin- 

que  mensibus,  adhibita  nequidquam  arte  medi- 
corum,  usu  ocidorum  carebat.  Invocata  frequen- 
ter  S.  Rosalia,  de  cujus  ope  fidebat,  tandem  du- 
ci  votuit  ad  spetuncam  montis  Peregrini,  eoque 
pedes  pervenit  ductoris  subsidio.  Diu  'ibidem 
oravit,  ac  sequenti  etiam  die  sacra  Communione 
refectus  est.  Verum,  non  impetrato  visu ,  do- 
mum  repetiit,  se  divinas  proridentuv  totum  per- 
mittens ;  non  tamen  sine  spe  visum  recuperandi. 
Cum  autem  csset  in  reditu ,  pergens  semper 
orare,  exdamavit,  se,  quantum  existimaret,  vi- 
dcre,  et  quidem  videre  S.  Rosaliam:  idem  pau- 
lo  post  rursum  accidit,  audientc  ductore,  quicl 
sednihit  vidente.  Incertum  tamen  ipsi 
hasc  ab  imaginatione  processissent;  an 
vero  ctiam  oculis  corporeis  Sanctam  ad  momen- 
tumvuiisset.  Attamenspes  hisceaugebatur,per- 
gebatque  per  viam  orationi  instare,  donec  jam 

tertio 


diceret, 

erat,  an 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS. 
A  tertio  Sancla  ipsi  appareret,  quod  faetum,  quan- 
doorationem  de  ipsa  recitabat.  Majus  hac  oice 
lumen  vidit,  atque  oculis  apertis,  iia  ut  non  fe- 
rens  tantam  lucem,  humi  laberetur  instar  mor- 
tui,  atqae  itajaceret  per  mediatn  horam,  miran- 
tesoeio,qui  nihil  videbat,  ac  frustra  ipsum  ex- 
citante.  Surrexit  tandem  apertis  ocutis  ,  et  om- 
nia  recte  cernens.  Testatus  etiam  est  se  in  lapsu 
illo  vidisse  S.  Rosaliain  ,  ac  longe  clarius  quam 
duabusprioribus  vicibus,  tanquam  fulgur  ante 
se  coruscantem,  ac  vocem  audivisse  dicentis  :  Re- 
di  ad  speluncam.  Qua  de  causa  statim 
est  sine  auxilio  ductoris 


401 


reversus 
utpotejam  clare  videns, 
ut  Sanctrn  gratias  ageret  in  spelunca,  ubi  eodem 
die  cum  Eremitis  vicini  monasterii  hymnum 
Te  Deum  decantavit ,  ac  postridie  sacrosanctum 
Missce  sacnficium  obtulit,  mirantibus  omnibus 
ac  Veum  laudantibus  ,  qui  eum  duobus  diebus 
prmcedentibus  cmcum  ibidem  viderant. 
ablca».  69  Fr.    Placidus  a  sanctissimo  Sacramento, 

Augustinianus  excalceatus  in  conventu  S.  Nicolai 
Tolentini,  ila  laborabat,  ut  nec  atlerum  brachium 
B  movere  posset  nec  collum,  atque  uno  oculo pror- 
sus  esset  captus  et  altero  parum  cerneret.  Cum 
autem  pia  per  conventum  institueretur  suppli- 
catio  cum  reliquiis  S.  Rosalias,  dum  hm  ante 
cubiculum  ipsius  erant,  humi  se  projecit  mise- 
ricordiam  implorans,  ac  mox  de  terra  surrexit 
perfecte  sanatus. 


CAPUT   IV. 

Alia  beneficia   et   miracula  , 
Cascino  relata  cap.   16. 


Dilif  mulicrrs 
pesCe  Inboran- 
tes 


Ca, 
C\ 


nb  apparentc 
Rosalin  souti 
tX  ; 


multi 


ascinus  cap.  16  narranda  suscepit  beneft- 
ia  cujuslibet  generis,  omissis  fere  omnibus 
sanationibus  a  pesle,  ex  quibus  se  duo  tantum  hic 
c.rponere  asserit ,  quia  reliquis  magis  sunt  insi- 
gnia  ob  adjunctam  apparitionem.  Primum  est 
de  muliere,  qiuv  scptemdecim  diebus  peste  labo- 
raverat,  qumque  morti  tam  videbatur  propin- 
qua,  ut  jam  mandatum  esset,  ut  carrus  veniret 
mane  ad  corpus  ipsius  avehendum  ad  sepidtu- 
ram.  Venit  statuto  temporc  carrus,  sed  muliersa- 
na  exierat  lecto  :  narrabatque  se  nihii  sumpsisse, 
nisi  parum  aqum,  terrm  et  lapidis  sepidcri  S.  Iio- 
salise  :  Sanctam  vero  noctu  sibi  apparuisse  ,  fa- 
ctoque  supra  se  crucis  signo,  sanitatem  momento 
reddidisse. 

71  Atia  gravi  quoque  laborans  pestilentia , 
noctu  vidit  formam  beatissimm  Virginis  Matris 
Dei ,  ac  cum  ea  aliam  Dominam  admodum  spe- 
ciosam  (  ita  nominabat  S.  Ilosaliam,  inquit  Ca- 
scinus.)  Hmc  infirmm  appropinquabat .  At  ea 
claruabat,  ut  abscederet,  autsaltem  aceto  setava- 
ret,nimirumne peste  afflaretur.  Respondebat  itta, 
nidlum  esse  periculum,  et  ne  ipsam  quidem  mo- 
rituram.  Ttunpropriis  manibus  tetigit  quinque 
corporis  loca  peste  infecta ,  eademque  lavit : 
aqinintqf.c  iufirmcv  bibend.u„i  obl.id.it  ,  t/iceus  sic 
sanandam  ,  quemadmodum  revera  contigit,  San- 
ctaeidem  rursum  apparente,  eamque  juvante.  Ab 
hisce  ita  enarratis  ad  alia  progreditur  laudatus 
auctor. 

72  Josephus  li  Moli  fdioiam  habebat  quadri- 
mam,  Annam  nomine,  filium  vero  duodennem 
Matthmum.  ffla  febri  laborabat  acutissima,  fdio 


grnvis  dentium  dolor  mdtamconcedebat  guietem.  ^  Cwa». 
Pater  pro  medicina  utrique  applicuit  aq         8 
Rosaliffi  sapissime  jam  memoratam,  iola 

intra  tempus  matutinum  convaluit,  et  filu  dolor 

momento  fuit  abactus. 

73  Qratia  Casale  calculo  tam  graviler   affii*  amorbu 
gebatur,  ut  morituram  se  crederet.  Applicuit 
iaten  dextro  reliquias  S.  Rosalire  ;  et  doi 
cessavit -.  ac paulo  post  lapillum  ejecit  notabx 
magnttudinis.  Similis  gratia  obtigit  P.  Franci- 
sco  Quidara  Societatis  Jc.su,  qui  ,lie. 
dicus.  Hic  etiam  calculorum  dolore  gravite 
ciabatur ,  quando  adhibitis  frust    ■        lecinis  , 
reliquias  S.  RosaliaasiW  applicuit.  Int             »m, 
quopsalmus  Miserere  bis  posset recitari ,  cessa- 

vit  dolor  ■.  deindepost  mediam  hora     a\  tpaulo 
amplius  calculum  effudit  bene  magnumt  qu< 
minores  secuti  sunt  postridie. 

74  Vincentia,  uaoor  doctoris  Pompilii  di  Ana-  varH* 
stasio,  ossiculum  per guttur  eousgue 

ut  inhasrenteossiculo  suffbcanda  videretu 
exposita  pcriculo  ,  ao  ■     I 

conabatur  dicere,  3.  Etosalia,  adjuva  me,  sedvO'  K 
ces  formare  non  satis  poteraf  ob  difftculti 
spiratioais.  Atrecordata  ,  se  aliquid  secu     ha- 
beredelapide  seputcri  s.    Rosalifflj  iMi  ! 
profert,  ac  gutturi   admovet ,    Sanctam  st 
mente  invocans.  Mirabilis  sane  gratia !  simulac 
frustutum  istud  lapidis  guttur  attigit,  ossiculum, 
quosuffoeabator,  peros  ipsius  exsitit  adspati\ 
trium    palmoritm  ,    repertumque   est    tinctum 
sanguine ,    quo    prmtantia    beneficii    clarius 
appareret. 

7b  Hujus  filiee  Nymphse,qu&  nupta  erat  </■>-  >-<  <»<<iufcri» 
ctori  Fabritio  Scarfetottie  Sun  Basilio  ,  non  mi 
nor  collata  fuit  gratia,  II.vc  acuta  febri,  per  de- 
cem  dies  noctesque  continuata,  ad  emtrema  erat 
deducta ,  nec  confiteri  poterat  <>/>  perpetua  deli- 
ria.  Aderat confessarics <■  Societate  Jesu,  sedne 
persigna  quidem  impetrare  potera/  tantumt  ut 
absolutionem  auderei  imper/irc,  quod  non  toque- 
lamodo,  sedsensu  quoque  esset orbata,  Qua  de 
causa  adprecest  et  prsecipue  adpatrooinium  S. 
BosalijE  confttgerunt  prxsentes  i  ac  primo  nonni 
hil  aquss  ssepe  </i<-t,v  ori  infirmmper  vim  aperte 
infuderunt;  ac  deinde  Sanctm  reliquias  eidem 
admoverunt.  Nihiltamen  eodievidebantur  pro-  F 
ficere,  nisi  quod  infirma  os  aperuerit  ac  semel 
iterumque  dixerit ,  Sancta  Eosalu,  quibus  roci- 
bus  in  spem  erecti  sunt  prmentes    Tota  noote 
sequente    in  tali   mansil  statu,  u/  <ji>i,tiji/r  me 
dici,  qui  infirmm  assistebant,  deinde  testati  sint, 
secogitassenonsupervicturamultrahoram  unam. 
Interiltos  proprius  ipsius  frater,  >/*</  numquam 
aberat,  affirmamt  y  se  decemfacile  signa  letha- 
Ua  in  sorore  sua  deprehendisse    Verum  quando 
aurorn  sequentis  die\  "</rr<i/ ,  et  illucescebat,  au 
dita  es/  aita  voce  matrem  aliosque  <'■><■"-<■  dome 
sticos  ,  quibus  dixit  .■  Sum    an     per  gratiam  s. 
Eosalisa,   Deinde  subjunxit  .  Non   auditi     cat  I 
cam  P  Auditc,  audite  angelos.  Non  credidit  vanam 
mater  ,  quia  verba  illa  minus  empedite  profere 
bat  ;  sed    <tctiranlem  haud  </<</>><•  eaHstimavit. 
Ghiu  tamcn  ei  confessarium  desiderai  et .  <//<■  vo 
catus  cito  adfud ,  et  melius  loquentem ,  ac  recte 
confdentem  invenit.  Hisce  erecluB  in  spetn  nxarx 
tus  qumdam  Missm  sacriflcia  curavitofferendai 
uxoremque  oieo  iampadis  S.  [{o^Yv.v.  v.injcn </",,(.. 
Jlac  unctione  tamcito  convalui/  infirma,  ut  ci- 
bum  sumpserit,  et  sineatio  remedio  fuerii  sana. 
Tam  subita  visa  est  Cascino  hmcsanatio,  ut  qu  i  I 
momento  favhiui  asserat, prmsertim  quia  tam  gra- 

vis 


402 


APPENDIX  MIKACULOBUM 


Ei  C»m  im» 


uti  •■!  Infam 


rl    plullO,  '/'" 

rrnlihinitin 

titurtui. 


Sancta  <  \tidam 
movtotn   tuofli 
ti  uhui  onfo 
r*uo(oJ 


ii/nmt 

riflndum  iuo- 

| iftl   ■     fflullQl, 


vw  en^  infirmitas,  ut  medici  asseruerint  sanart 
nonpotuisse  sine  miraculo.  Nam  heec  ratio  evin- 
cit,  ctaro  ac  evidenli  miraculo  sanatam  esse,  et 
subito  etiam  convaluisse;  nec  tamen  sanatio  mo- 
mento  est  peracta,  atque  ea  de  causa  dixit ,  quasi 
momawio.  CeterumNymphapostsanationemsuam 

varia  minute  narravit  de  habitu  et  forma  pul- 
rhrrrtixti  s.  Itn.-:i]i^  sibi  apparentia,  de  verbie 
ipsius ,  dicentis,  suas  esse  eas  reliquias,  ac  de 
musica  angetorum  audita,  quse  auctor  perstrin- 
xit  breviter. 

70  Vincentia  di  Maggio  morti  itern  vicina  eratt 
nec  vitarn  desiderabat  longiorem.  Atjubenti  con- 
fessario ,  ut  sanationem  suam  rogaret ,  obedi- 
vit ,  et  ad  s.  ftoflabam  confugit.  Apparuit  ei  San- 
cta  habitu  eremitico ,  et  segrotam  momento  sa- 
navit.  Escc  autem  tanto  simut  spiritus  fervore 
tityiuti.ti  fuil,  ut  Sanctam  imitatura  votum  vir- 
ginitatis  nuncupaverit ,  ct  capillos  abscissos  ad 
speluncam  ipsius  miserit ,  ubi  mutta  similia  ap- 
pensa  testatur  Cascinus. 

77  Infans  ,  sexdecim  dies  natus ,  cum  infir- 
musper  dies  quatuor  a  lacte  prorsus  abstinuisset, 
defunctus  est,  certeut  credidit,  et  asseruit  Ca- 
$cinus.  Verum  pater  ,  natione  Hispanus  ,  ima- 
ginem  8.  Roaaliffl  supra  mortuum  infantem  po- 
suit,  tantaque  fide  oravit,  ut  infans  oculos  ape- 
ritrnt,  ac  se  moverit ;  moxque  sanus  lac  mater- 
num  sugere  cosperit. 

78  Puellula  quogue  in  vico  Hispanorum  in 
fontem  valde  profundum  deciderat,  diuque  ibi- 
tiri/t  manserat  immersa  :  nam  qusesita  erat  per 
totum  vicum,  priusquamsciretur  submersa.  Cum 
non  inventa  esset,  et  quispiam  diceret,  infantem 
circa  fontem  fuisse  visam  ;  pertica  in  fonte  quse- 
rere  cwperunt,  ac  tandem  infantem  invenerunt 
sit//mcrsani.  Sunrinits  crttl,  parentum  dolor ;  at 
fldes  non  minor  :  tanto  fervore  institerunt  pre- 
cibus  tt/iHtf  8.  Bosaliam,  ut  infantem  receperint 

rtrttiii  rl  ntlrutcm. 

79  Francisoa  8ieri  varios  S.  Ko.salhE  expcrta 
rst  favores.  Primo  adierat  montem  Peregrinum, 

uhi    ri.ra    rrul  tanla  ,     ut  quis  SclopO  manum  ad- 

moveret .  gldbum  autem  per  errorem  recta  in 
caput  Franoiscas  dirigeret.  llla  S.  Rosaliam  subi- 
ttt  invocaverat,  et  sie  illsesa  fuit-.nam  globus 
plumbeus  in  velo  capitis  et  in  capillis  ipsius  hse- 

Slt,  i/>i'/nr  rtsits  a  multis.  Srrunthi  ,r</ro/ans  in- 
risit    ror/uts   Saur/.r    in   ccc/csia   Panormitana, 

ibique  levi  *<>iuuo  correpta  convalui/ .  lloscc  ex- 
perta  favores  ,  de  tertio  non  dubitavit.  Apparuit 

ri  S.  Knsnlm,  nmiiailt/i/c  a!  <n/  mortem  pOSt  tri- 
littitm  obcuiuium  sr  sarra  confcssione  et  Commu- 

nione  presparareLParuit  illa  .■  confessa  estdepec- 
■  ■  ■.  ,  c/.  sacram  Communionem  tribus  dicbus 
continuis  iteravit  Monita  rursum  est  nocte  se- 

tjttcnfts  tliri,  ati  c!    noctc  (crtia.  Monitioncm  quo- 

que  illam  secreto  indicavit  confessario  suo ,  et 

''i's  tiiiis  sacerdotibus  magnse  probitatis,  Ne- 

deceptaesi  ■  n<io>  levitacta  est  mfirmitatedie 

Si  bbatx  ;  ac  die  l.vn.-r,  qui  tertiuserat,  animam 

tori  sut>  reddidit, 

BO  Mirabile  est,  quod  $eouitvr,et  prsecedenti 

caicuus  simiic,  guod  /c/iccm   mortcm  S.   Rosalia 

clienti  sues  preenuntiaverit.  Antonia  Miren- 
dina,  piissima  septemdecim  annorum  pueila:  diu- 

/urno  morbo  <u(  e.ctrcma  cra/  deducta.  > 

tcm    ai  mortua  alitjiuinuiut  jacuisset,  ct  ut  mor- 

tua  a  matrc  aliisque  pr&sentibus  plangeretur, 
i  \quam  e  somno  evigilans,  matri  diaHt  .  Ma- 
ter,  our   plangitis?    Mortoa  aon  oram  ,  sed  sua- 

vissime  dormiebnm  :  O  quam  magrna  vidi  !   Cum 


S.  KOSALIiE  VIRGINIS. 

vero  mater  rogaret,  ut  ea  sibi  diceret ,  diu  no- 
luit ;  sed  voluit  Cardinalem  archiepiscopum  ad- 
vocari,  ut  ipsi  ea  referret.  At,  non  audente  matre 
Cardinalem  accersere ,  ita  inter  ipsas  con- 
venit,  ut  vocaretur  confessarius,  qui  omnia  de- 
inde  Cardinali  diceret.  Verum,non  inventocon- 
fessario,  rursum  institit  mater,  ut  sibi  visa  re- 
ferret.  Cui  tandem  filia  diccit,  a  S.  Rosalia  gra- 
tiam  sibi  factam  moriendi  .nam  velle  Sanctam, 
ut  ipsa  secum  esset  in  supplicatione.  Eeec  ter  ab 
ipsa  fuisse  repetita,  non  voce  puellsemoribundse, 
sed  virili  et  forti,  mandasseque  ut  Cardinali  di- 
cerentur,  testati  suntpreesentes.  Deinde  post  qua- 
drantem  et  medium  hora?,composito  corporeclau- 
sisque  oculis  suaviter  exspiravit. 

81  Posthsec  Cascinus  refert  beneficia  nonnul- 
la,  impetrataab  iis ,  qui  laborabant  ad  honorem 
SanctcB,  quando  instituenda  erat  ac  qvnndo  insti- 
tuta  est  celebris  illa  supplicatio,  qua  corpus  ap- 
probatum  prima  vice  perurbemfud  portatum. 
Stabat  aliquis  ,  cujus  nomen  non  dicitur ,  in 
scalis  excelsis  ad  parietem  quemdam  exornan- 
dum,  quando  rheda  transiens  scalas  evertit,  ho- 
minemque  ita  dejecit,  ut  conterendus  videretur : 
nihilominus  iam  erat  illgesus,  ut  laborem  mox 
resumere  potuerit.  Alia  rheda  mulierem  ita  ad 
parietem  pressit ,  ut  preesentes  contritam  crede- 
rent;  sed  intactam  reperunt.  Eqmis  marchio- 
nis  della  Rocca  ita  per  rhedam  contusus  fuit , 
ut  ipse  ex  equo  prsecipitaretur  :  equus  tamen 
et  eques  fuere  illsesi.  Hisce  merito  addit ,  miran- 
dum  esse,  in  tanta  hominum,  equorum  et  rhe- 
darum  per  plateas  commeantium  midtitudine , 
quanta  fuit  eo  temyore,  nullum  accidisse  infor- 
tunium. 

82  Duo  alia  tempore  facta  hisjungit  obsimi- 
litudinem.  Dominus  Joannes  de  Torres  cum  mi- 
litum  cohorte  accedebat,  ut  excubias  midarel 
antepalatium  regium,  in  armis  stante  cohorte 
alia,  quse  de  statione  decedebat,  quando  equus  , 
quo  vehebatur,  subito  exterritus  in  lanceam  cen- 
turionis  Noera,  quam  pjrotensam  tenebat  ac  in 
terra  firmatam  ,  sic  invehit  dominum  suum  ,  ut 
hic  equo  decideret.  Transivit  lancea  thoracem  i- 
psumque  indusium ,  corpus  tamen  prorsus  erat 
iltsesum  :  quod  S.  Rosaliae  favori  attribuit,  quia 
illam  subito  invocarat. 

83  Clarius  miraculum  est,  quod  sequitur.  Vir 
probus  equo  vehebatur  cum  uxore  retro  sedente, 
et  cum  filio,  quem  brachio  tenebat.  Cum  autem 
transiret  per  viam  angustam  montis  Gebel  Ros 
juxta  prsecipitium,  equus  improviso  sic  exsitiit, 
ut  mxdier  decideret,  acviripse  cogeretur  infan- 
lcia  it/nnilcrc,atque  equoexsilire.  Mox  equus  in 
/>r:t  cipitio  constitit ,  et  omnes  tres  inventi  suni 
sine  uita  Uesione :  nam  S.  Kosaliam  equo  se  de- 
jiciens  pie  invocarat. 

8 1  Subjungit  Cascinus  quscdam  beneficia  ener- 
gumenis  prsestita,  quorum  hocest  primum.  Mu- 
lirr  Hispana,  D.  Maria  Figueroa  de  Torres , 
magico  mu/efivio  crcdebatur  affecta.  Quando  ad- 
hxbebaniur  cxorcismi  sacri ,  tam  male  habebat, 
moritura  esset,  guod  ad  vomitum  urgeretur, 
nec  tamen  roynereposset.  Prsesens  aliquando  fuit 
mo.r  memora/vs  dominus  Joannes  de  Torres,  qui 
particulam  habebat  ossis  S.  Rosalife.  Eanc  ille 
particulam  agues  imposuit  ,  et  nonnihit  ex  ea 
bibere  mulierem  jussit.  Pota  aqua,  mox  evomere 
ssasquasdam  capitiorum.Ejusdemaqu<v 
potationem  repetiit  quatuor  sequentibus  diebus, 
ac  semper  aliquid  simile  evomuit,  adjunctis  etiam 
quandoque  aciculis,   donec  perfecte  sit  sanata. 

Eac 


n 


mulli 


in  ijravibus 
periculis 


F 

Ultxii. 


Mntcficia  abln 
la. 


ac  dxmones 


.    „  i>lE  QUABTA  SEPTEMARIS 

A  Hmccoram  multis  testibus  facta,  affrmat  auctor. 

Xtmtlem  quoque  gratiam  eodem  tempore  alteri 

prtvstitam  testatur,  quee,  sumpta  similiter  aqua 

o.  ..Kosnhae,  mateficorum  prasstigias  per  vomitum 

ejecit,  ac  sanata  est. 
$5    Antonia  Leenti    a    sexdecim   annis   erat 

encrgumena,  dixeratque,   dum  appropinquabat 


403 


tteru,    .  ...     ■>dtSancta,cjusqueduritnr,: 
.-■■  —    Maipsum  ewcHavit,  Emm 
ttaque  et  mterne  motus.  vidit.  ™*;,.„/„     "    .     , 


1 


bat. 


cxpulsi. 


c 


Mii  tiliilcs  qiuc- 
dam  eonvcr- 
siones 


festum  S.  Kosalise,  se  morituram  sequenti  sab- 
bato.  Qua  de  causa  filius  ipsim,  sitsceptis  ante 
sanctissimis  Sacramentis,  ipsam  vehementer  re- 
luctantcm  perduxit  ad  ecclesiam  metropoliticam 
nec  tamen  pertrahere  potuit  ad  sacetlum,  in  qtto 
servatur  corpus  S.  Rosaliag,  cui  multas  dicebat 
injv.nas.  Verum  adnomen  illius  Sanctiv  qualuor 
(hvmones,  ut  creditum  est,  stationem  suam  reli- 
qucruni,  extinguentes  candelam  longe  positam 
quemadmodum  se  pro  signo  facturos  prxdixl 
rant.  Quintus  demumpost  cancellos  ferreos  ve- 
hementius  percussos,  quam  fieri  posset  a  femina, 
simihter  egressus  est,  ac  feminam,  qu&  credcba- 
turaquinque  malignis  spiritibus  obsessa,  reliquit 
liberam . 

86  In  die  autem  corporis  solemniter  translati 
multos  fuisse  expulsos  malignos  spiritus,  eadem* 
I*  quepertotam  Octavam  continuata  beneftcia,  as- 
serit  Cascinus.  Ex  hisce  unum  refert  nominatim, 
testaturque  illud  accidisse  e  regione  Collegii  So- 
cietatis  Jesu,  se  multisque  Patribus  pr<vsentibus , 
ac  coram  innumera  populi  muttitudine.  Mutier 
vatde  honorata  atque  honesta  a  malignis  spiriti- 
bus  vexata  fuerat  per  annos  septemdecim  sine 
remcdio.  ILvc  e  regione  altaris  ante  collegium 
erecti  sedcbatmodeste,  omnemque  ornatum  con- 
templabatur,  donec  arca  S.  Eosaliai pervenenisset 
ad  initium  istius  platese.  Verum,  ubi  eo  perve- 
nerat,  priusquam  ibi  illus  ulius  arcam  adhuc 
longe  distantcm  vidisset,  subito  arrcpta,  clamo- 
re  repentino  et  sattu  in  aera  palliumque  dcjiciens, 
ac  capillos  crispans,  omnibus  notum  fecit,  san- 
ctam  arcam  appropinquare,  seque  inde  torqueri. 
Mox  ad  stridores  et  injurias  delapsus  est  dcvmon, 
per  os  mulieris  dicens  :  Sta,  canis  :  sta,  canis^ 
idque  tanta  vi,  ut  mulier  a  quinque  viris  retineri 
non  posset.  Verum  non  potuit  malignus  spiritus 
prsesentiam  sacrarum  retiquiarum  erspeclare, 
sed  exerta  prius  lingua  prseter  modum  crassa  et 
nigra$  <nite  earum  advcntum  fugit  ac  mutierem 
prorsus  liberam  reliquit.  Hoc  factum  die  Lumv 
ix  Junii,  sicut  ipse  spiritus  malignus  praxvdente 
die  Lunse  prxdixerat. 

S7  Ab  hisce  ad  mirabiles  quasdam  infidelium 
conversiones  progreditur.  Mahometanus  captus 
a  Christianis,  diligenter  diu  hero  suo  servierat, 
comparatoqice  pecidio  libertatem  suam  emerat. 
Verum,  abrupto  commercio  Panormi  ob  pestilen- 
tiam,  non  poterat  in  patriam  suam  discedere  : 
auditisque  miraculis  S.  Rosaliae,  sperabat  se  per 
eam  a  pestc  fore  immunem  :  atque  ea  de  causa 
imaginem  ipsius  sibi  comparavit,  ac  vesperis 
singutis  lampadem  ante  eam  accendit.  Quin  et 
speluncam  ipsius  inviserat,  atque  alia  faciebat 
ad  ipsam  honorandam,  acsi  fuisset  Christianus, 
ut  ejus  patrocinio  in  patriam  rediret.  Grata  fuere 
Sanctse  prcvdicta  servitia  :  nam  apparuit  ipsiin 
somno,  monuitque  ut  fteret  Christianus,  dicens 
hanc  unam  esse  viam,  qua  ad  veram  patriam, 
seu  ad  cictum  pervenitur.  Attonitus  quidem  fuit 
hocsomnio;  at  non  conversus.  Porro  ad  patriam 
redire  desiderans,  jam  cum  alio  Turca  item  ti- 
bero  ad  iter  erat  paratus,  quando  Sanctse  retU 
quias  ante  invisit,  ut  de  bencftciis  gratias  age- 
ret,  et  pro  felici  itinere  oraret.  Sequenti  nocte 
Septembris  Tomus  II. 


us,  vidit  cubh 
magno  lumtnetllustratumt  et  in  ea  Dominam  mi- 
xpulchrttudtnts,  quam  atiter  expticare  nescie- 
>at  ntst  dtcendo  :  Pulonra,  pulchra,  pulchra; 
mult™,multum,multum.  &*crursum  ipsi  di- 
cens,  ut  se  faceret  Christianum,  aliogui  moHtu- 
rum,  dtsparuit.  Emc  apparitio  mrum  auid 

ementer  movit;  sedaddictum  patrim sectxgue 
susenon  Uapenitus  permovit,  ut  non  fluctuaret 
ambiguus.  Trrtio  demum  dormienti  visa  est  san- 
cta  Virgotmortemcertametinfernumprxdicens, 
nisi  convevteretur,  tactaque  leviter  maladispa- 
ruit.  Evigilans  igitur  omnem  deposuit  dubitatio- 
nem,ac  mane  adpedes  Cardinatis  se  projexit, 
baptismum  flagitavitt  eumque  post  sufj 
instructionem  piesuscepit,  vivens deinde de  voca- 
tionc  sua  Isetus  ac  contentus. 

ss  Maurus  Algerii  natus,  cui  nomen  erat 
Xinitla,  mancipium  erat  Gabrielis  Mast  et  sub- 
inde  aliquid  pauperibus  dabat  ad  honorcm  S. 
RosaliaB,  Apparuit  ipsi  Sancta  in  so  i  »o,  prxce 
pitque,  ut  fteret  Christianus  :  quodprimo  recu- 
savit.  At  iterum  jussus,  rogavil  nomen  ap 
rentis,  auditoque  RosaHsB  jubentis  nomine,  di 
xitse  baptismum  vellc  suscipere.  Verum  cum  <(<■■ 
indeparumaUenderetadpromissionem  insomno 
factam  ;  rovcrsarursnu/  est  Sanotanocte sequen- 
te,  magisque  institit,  ut  baptismum  susciperet, 
atque  etiam  rogata  a  M>iuro,qu<>  nomine  inba* 
ptismo  vocari  deberet%  £ etri  nomen  eum  eligere 
jussit,  dexteram  ipsius  tangens.  Quin  et  crucis 
signo  ipsum  in  fronte  signasse  diciturt  his  addi- 
tismrbis  ■  ln  uomme  Patris,fet  tfilii,  et  Spiritus 
sancti.  Certe  Maurus  divino  hoc  somnio  ita  per- 
motus  estr  utpost  debitam  instrucHonem  suscepe 
ritbaptismum  et  Petrinoment  cui  ao\jungi  desu 
dentvii  uomcn  ttosaluv  <></  honorem  Sanctm. 

s(.)  Bisce  similis  additur  conversiot  nt  serius 
peravta.  In  triremibus  Sicilimdiu  servierat  man 
cipium  infideletcui  jam  mtarosat  seccaginta  an~ 
norum.  Quo  huic  modo  succurrerit  S.  Etosalia, 
nescitur  :  sed  Sanctam  ei  succuprisse,  ui>  eventu 
Golligitur.  Nam  postquam  aliquot  diebus  febri 
taboraverat,  baptismum  flagitavtt,  <•(  RoaaUnus 
vocavi  voluit  ad  honoremS.  KuHiilinj.  Cum  arden- 
ter  instaret,  ct  morbus  ipsiits  jaui  <-sset  graris, 
baptismus  <■/  nto.r.  <-<>iltitns  <-sl ,  datumque  nomen 
Rosalinus.  l)ein<i<-,  mm  duabuskoris  elapsis  apri* 
ma  mentione  baptismi ,  animam  feiicitcr  Crea 
torisuo  reddidit. 

i)0  Deinde  advertit  Cascinus,  in  aliorum  quo- 
que  Sanctorum  Vitis  legit  animalia  ipsorum  ope 
fuisse  sanata,  et  nonnuitaexouida  similia  m<r 
rut  <ic  s,  Rosalia,  Primo  gallinm  qumdam,  qum 
videbantur  mointurw,  semet  iterumque servatm 
sunt  ierra  sepulcri  S.  Hosalla?.  Secundo  catellus 
unus  moribundus,  et  alterpro  mortuo  haOitus, 
medicatus  est  re  quapiam  ad  Sanctam  utcumque 

S/icetun/e. 

:ii  Demum  prodigia  </'«>  adducit ,  alterum 
</<-  <ite,  quai  recisa  fuerat,  atque  iterum  sic  co 
aluit  !»'>•  terram  sepulcri,  ut  uras  eodem  anno 
produxerit.  Atterum  est  demalo  aurea,  qum  in 
monasteri" quodam  produwerat  ramuscutum  no- 
VOrum  /forum  in  pervigilio  festivitatu  8    !■'     B 

ii:i*,  seu  die  iii  Septembris.  Cum  autem  Supe- 
,■><>/■  monasterii  hunc  vidisset  ramusculum,  di- 
xit  :  Dtinanj  molti  essent,  conducerent  crns  ad 
coronam  S.  Bosaliee  texendam  fn  sua  festlvitate. 
Annuit  Sancta  pio  desiderio  :  nampostridie  ma- 

57  ne 


Munrorum 


infldoliwn, 


Aitonuliu 

etiatn  tanattti 


prodtgta  ttlta 


404  APPENDIX  MIEACULORTJM 

ExUiRGUio.  ne  tota  arborplena  fuit  floribus.  Sactenus  ex 
Cascino,  cujus  mentem  fideliter  exprimere  cona- 
tus  sum. 


CAPUT  V. 

Recentiora  qusedam  beneficia  com- 
pendio  dala  ex  Historia  Mancusi 
part.  5. 


PuellaCot»  ■*J[<<»rusus  part.  5  Historiie  S.  Rosaliae  re- 
nixianata,  jy±fert  varia  Sanclie  beneficia,  partim  anti- 
qua,  partim  recentiora.  Cum  auiem  antiguajam 
dederim,  et  nonnulla  quoque  ex  recentioribus  oc- 
casione  cultus  narraverim,  huc  solum  transfe- 
ram  alia,  qute  necdum  a  me  commemorata  sunt, 
idqw  faciam  tanta  brevitate,  quanta  fleri  pote- 
rit.  Reliquias  Sancise  Coloniam  fuisse  portatas, 
B  Sanctmque  patrocinium  ibidcm  non  inuiililer 

fuissa  impturatum  te.mpore  pestis,  narravit  in 
Commentario  num.  439.  Porro  unum  ex  beneft- 
ciis  ibi  obtentis  refert  Mancusus  §  7,  citans  aucio- 
ritatem  1'.  Bermanni  Crombach  in  colieciione 
quadam  Ms.  Res  ita  habat.  Puelta  nobitis,  Ger- 
trudis  nomine,  heres  unica  magnarum  opum, 
anno  L686  pestilentise  malo  tacta,  eoque  deducta 
erat,  ut  ecctrema  suscepisset  Ecclesise  Sacramen- 
tii .  Aderat  ei  confessarius  P.  Adrianus  Ilom, 
rector  Ctilimicusis  enlieijii  Societatis  Jesu,  cum 
reliquiis  8.  Rosalite.  JUe  suasit,  ut  votum  atiquod 
nuncuparet  in  honorem  Sanctse,  cujus  reliquias 
eiporrigebat  exosculandas.  Vovit  illa  perpetuam 
ririjiit/fate/u  servare,  s/  eonvalesceret ;  subitoque 
revaluit  Integris  viribus,  inouit  laudatus  Crom- 
bach,  addenseam  udhuc  supcrfuisse  sanam  anno 
L670,  quando  scribebat, 
nuNfrmeri-  03  Laudatus  Mancusus  \  B  refert  sanationem 
bundaMasa-  moribundas,  factam  anno  1680  Mazarini,  quod 
oppidumest  Sicilieein  valleNetina.  Testaturau- 
lem  se  totutn  faetum  habere  e.r  scriptura  dili- 
genter  emaminata,  juramentoque  ftrmata  anno 
(j  1711,  quando  mittenda  erat  ad  curiam  episco- 
palem  Syracusanam.  Compendiumbeneficii  acci- 
pe.  Agatha,  uccor  Petri  Maggio,  honoratie  con- 
ditionis  mutiert  tum  abortu  gemini  infantis, 
tum  inscitia  medentium  ad  eastrema  erat  perdu- 
cta,  et  jam  moribunda,  quando  Alphius  Inga- 
la  eam  invisit.  Sic,  ubi  deprehenderat  nonnihil 
sensus  infirmm  superesse,  suggessit  nomen  s  Ro- 
ualiro,  monuitque  ut  votum  aliquod  in  honorem 
ipsius  nuncuparet,  Paruit  illa,  ac  vovit  gerere 
vestem  modestam,  qualis  ibidem  usurpatur  ab 
iis,  ques  Sanctx  singulary  titulo  suntdevoiee,  Nun- 
oupato  voto,post  horam  loquiccepit,  meliusque 
habere,  id  S.  Rosalim  attribuens  .  ac  post  duos 
tresv\  i  ies  electo  sana  surreant,  Deinde  prolis 
amans,  promisit  se  primes  daturam  nomen  Eto- 
BalioB  i«  honorem  Sanctee  ;  necdiu  post  concepit, 
feliciquej  mpore  edidit  fitiam,  cui  no- 

men  EtosaUee  itnposttam. 
itmaiia  mu-      94  Idem  auctor  §  9  palatium  legati  regis  Jli- 
'"»'•  spaniaram  Eom» a  SfBViente  istic pestitentia  im- 

mune  fuisse  asserit,  patrocinioque  Afatris  Dei 
Immaculatas,  ac  S.  Rosalice  istud  attribuit,  Prrn- 
terea  ibidem  usserit,  doetori  Bartolo  Maggio, 
citui  oraret  prosalute  uxoris  stue  Vincentue  pe- 
ricidosc  agrotantis,  visam  fuisse  Matrem  Dei, 


S.  EOSALl.i:  YIRGIXIS. 
quaz  ad  preces  S.  Rosaliaj  vitam  reddebat  uocori  D 
ipsius,  qu&revera  ciio convaiuit :  conjuges autem 
in  gratiarum  actionem  mutuo  consensu  ab  usu 
conjugii  deinde  abstinuisse.  Pro  utroque  facto 
iaudat  Mongitorium  in  opuscuto,  cui  Utulus  :  Pa- 
normus  Mame  devota.  Simiiia  haben  possunt 
pro  beneficiis  ab  iis,  qui  gaudent  tale  quid  sibi 
obtigisse,  et  merito  se  gratos  exhibenL  Verum  re- 
censeri  debent  inter  minus  clara  minusque  certa. 
Qu<e  vero  refert  §  10,  non  lubet  huc  transferre, 
quia  non  satis  certa  videntur,  et  modo  utcum- 
que  diverso  referuntur  a  Tornamira  in  Idea  con- 
jecturalipag.  156. 

95  Mancusus  §  xi  de  conversione  cujusdam  Mauromm 
mancipii  Mahomeiani  historiam  narrat  bene  lon- 
gam,  quam  compendio  huc  transfero.Anno  1004 
Panormi  Pericidosis  stomachi  dotoribus  decum- 
bebat  mancipium,  cui  nomen  Barca.  Scvpe  roga- 
tus,  ut  fieret  Christianus,  pertinaciter  semper 
renuebat.  Accessit  P.  Sieronymus  Natale  Socie- 
talis  Jesu  cum  reiiquiis  S.  Rosalise,  rogavitque 
zegrotum,  an  veitet  bibere  aquam,  quam  conse- 
craret  cum  S.  Rosalise  reliquiis.  Annuit  Barca,  % 
qui,  licet  Mahometanus,  SanctcV  erat  devotus. 
Bibii  aquam  consccratam  :  rogatusque,  an  ba- 
ptizari  veiiet,  mox  consensit.  Iterum  rogatus, 
adjecit  se  Rosaliuum  vocari  velle.  Brevi  interim 
sanatur,  ubi  iterum  de  aqua  illa  consecrata  lar- 
giter  biberat.  Verum  sanatus  vaciitare  ccepit  in 
proposito  suo,  dissuadentibus  conversionem  sociis 
quibusdam  perfidis,  qui  illi  aderant.  Itaque  rur- 
sum  correptus  est  pristinis  stomachi  doloribus  : 
ac  sic  ad  pairocinium  S.  Rosaliffi  pro  sahde  cor- 
poris  ferrenter  recurrit,  et  revera  'vomitu  atrcv 
bilis  nonnihii  est  recreatus,  ita  ut  somnum  cape- 
ret.  Dormienti  apparuit  Sancta,  atque  omnem 
exemit  dubitationem.  Muita  de  hoc  somnio  divino 
narrat  aitctor  :  ai  mihi  sufficit  dicere,  eo  somnio 
prorsus  esse  conversum.  Narravit  iile  ostensum 
sibi  fuisseinfemum,  deinde  purgatorium,  ac  de- 
mum  cseium.  Nisce  vero  visis,  Sancta  disparuit, 
atque  ipse  evigilavit  perfecte  sanahts.  Po-ro  mox 
instrui  voluit,  atque  in  ipso  S.  llosaliae  festo  ba- 
ptizatus  est,  ac  Rosalinus  dictus.  Piissime  deinde 
vixisse  Rosalinxtm  testatur  Mancitsus,  qui  eum 
novit.  p 

96  Subdit  auctor  §  \-l  aliquot  Mahometanos  quorumdam 
ita  conversos,  ut  eorum  coyiversio  adscribatur  fa-  conwrsio 
vori  S.  RosaliHe.  Primus  ab  apparente  S.  Rosa- 
lia  dicitur  missus  ad  P.  Alphonsam  Mugnos  So- 
cietatis  Jesu,  ut  ab  eo  instriteretur  et  baptizare- 
tur  :  idqite  revera  factum  est.  De  hac  conversio- 
ne  quoedam  adjuncta  me  docuit  P.  Caietanus  No- 
to.  Res  contigit  circa  annxtm  16S5.  Mahometa- 
nus  ille  vocabatur  Wustnfa,  ac  setatem  habebat 
sexaginta  circiter  annorum,  dum  conversus  est. 
Primo  utmancipium  servierat  in  iriremiSus  Si- 
culis ;  acdeindead  domestica  servitia  transiatus 
erat  a  quodam  ea>  prsefectis  triremiumt  qui  in~ 
ter  alia  ipsum  jubebat  iampadem  accendere  co- 
ram  imugine  S.  Rostilice.  Hoc  cum  diu  fecisset, 
ab  apparente  in  somno  S.  Rosalia  monitus  est,  itt 
fieret  Christianus,  qitia  cito  erat  moriiurus ;  mis- 
susque  ab  eadem  ad  P.  Aiphonsum  Mugnos  in 
domo  professa  Panormitana  habitantem.  Cum 
autem  domum  professam  Mustafa  adibat,  vidit 
xmaginem  Sanctse  eirca  portam  domus,  dixitque 
Sanctam  sibiapr  eadem  piane  forma.  ln- 

structus  igitur  est  baptizatusque,  et  non  multo 
post  temporedefunctus.  Ita  testabatur  Fr.  Pctrus 
MiraSocictatisJcsu,quisociusfueratP.Alphon- 
si  Muguos  ad  instruendum  Mustafam,  et  mtate 

admodum 


Sanct.?  attri- 
buta 


B 


AUa  fjn.rdav 
hcncficia  : 


«quut  post 
taptum  i  pr< 
cipitio  ilttr$w 


DIE  QUART 
A  admodum  provecta supererat,  dum  hsec  ante  pau- 
cos  annos  mihi  cotmnioiicavit  P.  Noto.  Redeo  ad 
Mancusum. 

97  Alter  laborans  arthritide,  etiamsi  infdelis 
esset,  invisit  spetuncam  S.  Rosalije  in  monte  Pere- 
gnno,  ibique  osculansparimentum  altaris,  subito 
variis  pr&sentibus  easclamavit,  $e  GhrisHanum 
esse  celle,  sicut  revera  factus  est.  Duo  alii  cum 
herosuo  ad  speluncam  iverant,utomniacuriose 
htstrarent.  Verum  herus  unum  ex  ittis  excitavit 
ad  Sanctam  quoque  honorandam ;  quod  ubi  ille 
tandemaggressus  est,  voluit  mox  fieri  Christia- 
nus:  deinde  alter  quoque  ingressus,  miratusque 
socii  sui  mutationem,  idem  qnoque  mox  deside- 
ravit ;  atque  ambo  instructi  sunt  et  baptizati. 
Quintus  jam  senex  sxpe  monitus  erat,  ab  ipso 
etiam  archiepiscopo,  ut  fieret  Christianus ;  sed 
pertinaciter  resistens,  respondere  solebat,  id  sibi 
non  esse  dictum  a  S.  Rosalia.  Verum  gravi  infir- 
mitate  decumbens,  improviso  clamare  ccepit :  Vo- 
cate  dominum  archiepiscopum,  ut  me  baptizet,  quia 
S.  Rosalia  vult,  ut  fiam  Christianus.  Re  audita, 
illustrissimus  archiepiscopus  Jacobus  Palafox 
accurrit  ipse  ad  mancipium  .-  instructumque, 
quantum  permittebat  infirmitas,  baptizat,  dato 
illi  nomine  Rosalinus.  Neque  diu  post  pie  defun- 
ctus  est  Rosalinus  itle,  eximium  divinze  miseri- 
cordise  documentum.  Eodem  feremodo  conversus 
estsextus,  qui  item  sub  finem  vitse  secreta  moni- 
tione  S.  Rosalise  fidem  Cathoticam  dicitur  am- 
plexus,  et  paulo  post  morluus.  Addit  auctor  ptu- 
res  ejusmodi  factas  esse  conversiones ;  sed  de  atiis 
sibinon  esse  notitiam  satis  distinctam. 

98  Laudatus  auctor  §13  narrat  varios  fa- 
vores,  interveniente  S.  Rosalia,  prcestitos pise  U- 
lustrique  dominse  Caiharime  Venero,  baroni  delti 
Magazzenacci ,  cui  Sancta  subinde  apparuisse 
dicitur  anno  1090  et  1097.  Deinde  §  14  nar- 
rat,  ignis  periculum  bis  depulsum  post  invoca- 
tam  S.  Kosaliam.  Primum  narraturaccidisse  Fra- 
tri  cuidam  Societatis  Jesu,  qui  ut  agros  magis 
redderet  fertiles,  incendium  in  iis  excitaverat. 
Verum  ventus  cxortus  flammas  eo  deferebat,  ubi 
grave  metuebat  pericuium.  Timens  igitur  im- 
prudentiee  siuv  damna,  in  genua  provoioitur,  et 
votum  nuncupat  S.  Rosalia;.  Mox  ventus  mu- 
tatur ,  flammasque  eo  deferi,  ubi  nuttitm  erat 
periculum.  Factum  hoc  frater  ille  dicitur  jure 
yurando  confirmasse  P.  Philippo  Noto  rectori  Bi- 
vonensi  Socieiaiis  Jesit.  AUud,  ex  Mongitorio 
relatum,  ita  evenisse  dicitur.  Vitus  litccobono, 
cum  vicinum  incendium  ad  vineam  et  silvam 
suam  cerneret  appropinquare,  reeurrit  ad  opem 
sanctisshme  Dei  Genitricis,  et  simuladS.  Rosa- 
liam:  atque  ita  vinea  mansit  immitnis  a  flam- 
mis,  et  levissimum  dumtaxat  damnum  in  sitva 
fuisse  asseritur. 

'.''.»  Auctor  §  15  narrat  beneficium,  quod  con- 
tigit  anno  1090  propc  speluncam  Quisquinensem, 
ubi  tunc  prcvsens  erat,  ita  ut  de  re  tota  optimepo- 
tuerit  esse  instructus.  Equus  trunco  alligatus, 
dum  dominus  sacrse  concioni  intererat,  evaserat 
iiber,  ac  ragando  pervenerat  ad  ingens  pr<ecipi- 
tium.  Dum  autem  herus,  ecclesia  egressus,  equum 
accedit,  ut  reducat ;  equus  precceps  per  rupes  il- 
las  devolvitur  atque  ad  imum  delabitur.  Omnes 
.  ,  <  lt  bant  mortuum,  et  revera  instar  mortuijace- 
bat.  Verumdu'"  aecedunt  equum  lustraturi;  ille 
se  erigit,  ac  reperitur  sine  ulla  Ucsione.  IIoc  attri- 
butuni  favori  S.  Eosaliffi,  quia  prwsentes,  non  mi- 
nus  timentes  homini,  qui  equum  in  prxcipitio 
stantem  accedere  colcbat,  quam  ipsi  equo,  San- 


A  SKPTEMBEIS.  m 

ctam  alta  voce  invocarant.  Deinde  §  \G  exponit 
auctor  favores  factos  iltustri  ar  «,*  nrgim  Pa- 
normitftn.v .  Antonix  Afarix  Sanddmiani ,  cui 
ait  8.  Rosaliam  datam  esse  ablmmaculata  Yir- 
gme  magistra.a  vitx  spiritualis  :  ei  cui  mor 
anno  1G9S  obitam  a  S.  Rosalia  prxnuntiatam 
fuisse  affirmal,  laudans  pro  hisce  Mongitorium 
Tatia  facta  breviter  sotum  perstringo,  quia  vera 
guxdem  esse  possunt;  sed  non  habent  ea  certx 
itatis  indicia,  quibus  nituntur  plerague  bene- 
ficta  et  miracula  ex  Cascino  et  s<,!<>rnoante  com- 
''ivmorata. 

100  Certius  apparet ,  quod  sequitur.  Redi- 
bant  ex  Africa  in  Siciliam  circa  finem  se< 
xvit  P.  Franciscus  Raimondi  et  P.  Michaei  An- 
gelus  Haghius,  felicique  navis  cursu  delatifue- 
rant  adportum  Liburnicum.  Verumcum  deinde 
pr&terveherentur  agrum  Romanum,  sxvis 
ortaest  tctpestas,  guasomnem  videbatur salutis 
spemcriperc.  Conversisunt  Patres  adpreees,ac 
nominatim  Eaghius  S.  ftosalim,  cujus  penes  se 
habebat  reliquias,  opem  implorabat,  additovo- 
tode  invisendo  nudis  pedibus  monte  Peregrino, 
sisuperiores SocietatispermitU-ratt .  \  [s  arieram 
preccs,  inquit  Ilaghius,  cum  nuvis,  nesoio  quo 
modo  ,  periculo  fuit  defuncta.  [nde  ortus  ventua 
secundus,  qui  semper  pergena  prospere  spirare 
nos  quatuor  dierum  spatio  salvos  et  inoolumes  per- 
duxit  in  Su-iliam.  Idem  deinde  narrationem 
suam  ita  confirmavit  >.  Ego  P.  Miohae']  A.nffelus 
Haghius  confirmo,  ut  supra,  anno  kdccvi,  mense 
Septcmbris,  dic  m  ,  in  hac  residentio  Mazienei 
Sooietatis  Josu,  iu  quorum  fidem  hroo  omnia  .si- 
g-illo  Societatis  munivi ,  paratus  juramento  mu- 
nirc. 

101  Anno  1700,  ut  subdit  Mancusus  ex  notitiis 
Francisci  Pilosi,  sacellani  in  monte  Peregrino 
die  xiv  Juiii  ad  ecclesiam  montis  Peregnini por- 
tata  fuit  in  scdiUuxor  Francisci  <h  Carlo,  qua 
jam  quinque  annis  nervorHm  contractione  acu- 
tisque  dotoribus  sic  fuerat  vexata,  ut  incedere 
non  posset.  Verum  ante  sacrum  altare  subito  sa- 
nata,  sine  ulUus  ope  pedes  domum  rediit  Irnta  et 
alacris. 

102  Anno  1702,  mense  Septembri,  adspetuncam 
venenud  quidam  uauLv,  ut  votitm  persolverent, 
quo  nuncupato,  piratarum  Saracenorum  mani- 
bus  fuerant  ereptu 

lo;J  Eodem  anno,  die  xxvm  Augusti,  qumdam 
persona  laborans  febri  tei^tiana,  post  sumptum 
quidpiam  de  terra  sepulcri  S.  Uosalia;,  continuo 
febri  fuit  iiberata. 

nn  Eodem  anno,  iSeptembris,  Anna  Landoli- 
na,  cui  apoplexia  manuum  ademerat  usum,  <>m- 
vit  Sanctam,  ut  sibi  restitueret  usum  <aanuumt 
quibus  victum  sibi  comparare  posset.  Exaudita 
est,ac\\\\  Sepb-iubris  iu  moute Peregrino  S.  ito- 
snMmegit  grdtias. 

L05  Eodem  anno,  kxviii  Decembris,  ftliola  quse- 
dam  Messamv,  ubi  cum  parentibus  tunc  erat,  sic 
rheda  exciderat,  xtiroiapcr  ipsam  transierit*  Ve- 
rum  illsesa  fuit  puetia,  accepto  sotitm  signo  quo 
dam  inpectore,  idquefavoriQ.  HoaB.\lmattributum 
a  parentihns,  qui  reversi  Panormum,  mox  ad 
montem  Peregrinum  se  contulerunt,  ut  se  gratoa 
Sancta?  exhiberent. 

108  Dominica  Luisa  ,  nata  PeirsB  *  in  8icu 
Ua,  quindecim  habebat  wtatis  annos,  sed  pror- 
sus  erat  muta.  Adducta  est  a  parentibus  ad  mon- 
tem  Peregrinum  die  vm  Martii  anni  1708,  ihi- 
que  accepit  nonnihil  gossypii ,  quod  intinctum 
erat  oteotampadum  in  ecctesia  ibidem  semper  <<,■■ 

dentium 


\'\  Mixcno. 


tnnprstatit 

furfculum 

abfatuin  : 


fuvinrs 


V 

u  quodam 


.,i  morrii  Pi  '■'■- 


torlptii 


rdim 

'  Pctroglia 


APPEXDIX  MIIUCCLORUM  S.  ROSALLE  YIRGINIS. 


conttijnad 
*  Lcnliui 


Samtionc* 


m 

Ei  Umo».  dentium,  uleo  linguam attingereU  Itla  vero  etiam 
transmisit  ad  stomachum,  et  mox  soluta  est  hn- 
gua  ipsius  in  laudes  S.  Rosaliae. 

107  Mirabile  prorsus  est,  quodanno  UQGconti- 
gisse  asserit  in  Siciliaprqpe  Leontinos  *,  citans 
Francisci  Pilosi  mom  laudati  notitias.  Quidam  ab 
hero  suo  erat  rogalus,  ut  montis  quoddam  jugum 
pr&ceps,  ubi  nidus  erat  columbarum  silvestrium, 
conscenderet.  Cum  autem  inter  ascendendum 
manu  apprekenderet  samum  non  satis  firmum  ; 
cedente  saxo,prcecipiti  lapsuferebatur  deorsum. 
At  invocata  S.  Rosalia,  mansit  in  aere  pendu- 
lus,  solis  retentus  cruralibus  fasciolis,  donec  e 
summitate  montis  funibus  a  prsecipitio  sit  retra- 

ctus. 

\>y*,  Eodem  anno  infans  quadraginta  dierum 
Mazarini  totumfere  corpus  habebat  ulceribus  ple- 
num,  ita  ut  misere  cruciaretur,  et  lamentaretur. 
Porroxw  Junii capiti infantis  impositum  fuit 
numisma  S.  Rosaliffl  msignitum  efftgie,  et  mox  si- 
luit  et  quievit  ad  quadrantem  unius  horse.  Po- 
stridie  datus  ei  fuit  cibus  S.  Bosaliffl  (ita  vocant 
glandes,  quas  ferunt  ilices  prope  antrum  S.  Ro- 
B  sallfl&iH  monte  Peregrino)  redactus  in  pulverem, 
et  mox  quievit  infans,  nec  diu  post  sanatus  est. 
Verum  eodem  rursus  malo  deinde  correptus  est; 
atque  eodem  etiam  modo  sanatus  est  in  perpe- 
tuum, 

1 09  Ursula  Xacia,  pueltuta  biennis,  pedibus  ita 
distortis  semper  fuerat,  ut  loco  se  moverenon 
posset,  nisirependo,  Mater  infantem  miserata, 
votum  nuncupavit  S.  Rosalise :  mox  pedes  crura- 
que  adstatum  naturulem pervenerunt ;  materque 
cum  infante  x  Mad  anni  1707  adivit  montem  Pe- 
regrinum,  ubi  non  modo  Sanctde  gratias  egit,  sed 
miraculum  </<<<></<<<■  cum  aliis  rei  consciis grata 
pr&dicavit,  !(<«■  item  factum  ex  notitiis  Pilosi 
hausit  Mancusus  et  §  20  innexuit,  cum  sequenti 
aliunde  accepto. 

110  Eodem  anno  1707,  cum  Marsahv  conciona- 
retur  Mancusus ,  didicit  miraculum  diu  ante 
factum,  <jt«i<i  ei  narravit  ipse,  qui  nb  npparcnte 
s,  Kos;ilia  momento  erat  sanatus.  Senex  hic  erat 
sewagenario  <>><ijor,  qui  narrabat  se  injuventute 
sua  ,  dum  occuparetur  ornanda  quadam  eccle- 
sia,  ita  e  scala  portatili  lapsum,  ut  brachium  sibi 

(j  ruptum  esset,  et  c<i/<tft  vehementer  Isesum,  Porta- 
tus  itaque  domum  fuit  pro  mortuo,  quia  initio 
mortuus  credebatur.Adhibitis  vero  medicamentis 
eo  deductus  est,  ut  de  vita  parum  autnihitspei 
superesset,  quando  vidit  s.  Rosaliam,  cui  devotus 
erat,  ad  se  appropinquantem  :  quse,  postquam 
infirmum  bem  sperare  jusserat,  manum  suam 
imposuit  rupto  braohiot  et  capiti  pessim$  affecto; 
disparensque  ita  sanum  reliquit,  utrediens  me- 
dicusnullum  mali  invenerit  vestigium. Hsec  sibi 
tenerrimo  affectu  retata  ab  ipso  sene  testatur 
MancusuSj  licet  alias  nullam  de  facto  repererit 
scripturam, 

ui  Huicexnotitiis  Pilosi  subdit  aliud,  quod 
contigitanno  i  IN.QeneralisGrucigerorum  mense 
Septembri  e  gravimorbo  convaluerat.  sed  trisum 

-        >s  igitur  ,/i<ucupa- 
vitvotumjuratun  icam  S.Rosalise, 

cujus  reliquias  simul  oculis  admovebat :  ac  vis 
derepenterecuperavit.HacdecausamenseOctobri 
venit  ad  montt      i'<  •egrinum,  sicut  facturum  se 
voverat. 


\Uuttrt  igw 


i'j  Rtomttifo 

M|  01  (.i  . 


CAPUT  VI. 

Prosecutio  recentiorum  miraculorum 
ex  Mancuso. 

-Krancusus  §  31  incipit  narrare  varia  bene- 
rYficia,  a  S.  Roszlia  prsestita  in  comitatu  Maza- 
rino  ,prsemonens  ea  esse  desumpta  exActis  authen- 
ticis,  quse  Mazarini  formata  sunt  jussu  episcopi 
Syracusani,  in  cujus  dicecesi  est  Mazarinum,  op- 
pidum  non  ignobile,  et  eomitatus  titulo  exorna- 
tum,  de  quo  jam  egimus  supra  num.  93.  Anno 
1710  ingens  locustarum  agmen,  quod  ad  eas  Sici- 
liae  partes  supervenervot,  vastitatem  agris  mina- 
batur.  Curaverunt  Mazarinenses  magnam  pingi 
tabulam,  in  qua  erat  effigies  S.  Rosalia?,  eique  al- 
tare erexerunt  in  ecclesia.Societatis  Jesu.  Deinde 
magno  cum  apparatu  in  eadem  ecclesia,  eum  in 
finem  ornata,  S.  Rosaliam  elegerunt  civitatis  pa- 
tronam,  maxime  contra  locustas.  Fornuda  istius 
electionis,  suique  oblationis  per  magistratum 
et  civitatem  facta,uti  et  totius  festivitatis  solemni- 
tas,  videri  potest  apud  Mancusum,  qui  se  pree- 
sentem  fuisse,  ac  breviter  ad  concionem  dixisse 
testatur.  Reliquias  quoque  Sanctse  in  solemnitate 
ilta  fuisse  affirmat  pag.  \%\,sed  non  indicat,unde 
fuerint  acceptse . 

113  Deinde  favores,  S.  Rosalia3  patrocinio 
attribidos,  sic  enumerat.  Primo  ait,  territorio 
Mazarinensi  levissimum  aut  nullum  damnum 
iilatum  esse  a  tocustis,  qiuv  in  vicinis  territoriis 
nihit  fere  retiquerant  intactum  ,  et  non  depa- 
stum.  Secundo  ait,  locustarum  magna  examina 
avolasse  ex  agris,  quando  aqita  per  reliquias  S. 
Rosalise  consecrata  iis  aspergebatur  a  2)ersonis 
particularibus,  ac  transvotasse  agros ,  quibusea- 
dem  aqua  fuerat  aspersa,  aut  certe  iis  non  no- 
cuisse  :  atqueidetiam  accidisse  viltse  coltegii  So- 
cietatis  Jesu,  in  cujus  sacello  idcirco  coilocatse 
sunt  SanctcV  reliquise,  per  Mancusum  ipsum  do- 
natse.  Tertio  affirmat,  aquam  illam  a  plurimis 
hominibus  fuisse petitam ;  et  nonnxdlarefert  fa- 
cta  particularia,  inquibus  messem  miraculo  at- 
tribuit.  Verum  ea  prsetermitto,  quod  non  satis 
clara  videantur  miraada.  Quarto  demum  testa- 
tur,  pturima  obiata  esse  dona  ab  iis,  qui  credi- 
deruntagros  suos  favoreS.  Rosaliaj  servatos  fuis- 
se  contra  iocustarum  vastationes;  diemque  iilum, 
quoSancta  fuerat  electa  patrona,  sequenii  etiam 
anno  magna  solemnitate  fuisse  ceiebratura. 

114  Certius  videtur  miraculum  ,  quod  §  22 
narratex  Actisad  episcopum  Syracusanum  mis- 
sis,  quodque  ita  refertur.  Sacerdos  probatorum 
morum,  et  s«tcrcv  theoiogise  doctor  ,  natus  Pla- 
tice  *,  sed  habitans  Mazarini,  ita  ab  anno  et 
medio  hernia '  laborabat,ut  equo  vehi  nonposset, 
necdiu  vateret  pedibus  consistere,  etiamsi  con- 
suetis  contra  simite  malum  caidetis  se  munivis- 
set.  Hic  in  modo  dicta  sotemnitate  S.  Rosaliae  ro- 
gatus  fuit  ,  ut  tempore  suppticationis  diaconi 
fungeretur  officio,  quemadmodum  pridie  fecerat 
in  Vesperis.  Acceptat  officium  tractus  pietate  in 
S.  Rosaliam,  accensisque  candelis  quibusdam , 
rogat  Sant  tamt  ut  malo  suo  liberarretur.  Porro, 
cum  supplicatio  ad  duascirciter  horas  durasset, 
acres  sentire  coepit  dolores,  qui  cum  nimium  au~ 
gerentur,  convertit  se  ad  sacras  retiquias,  roga- 

vitque 


Muzarini  San- 
cta  clceta  pu- 

trona  contra 

locustas, 


contra  quas 
creditwr  de- 

fendtsse   agros 
Mazarinen- 

smm  : 


hernia  sacer 

dotis 


Piazza 


DIE  QUARTA  SEPTEMBKIS. 


■1U7 


et  iitfantts  $<t 
nata  : 


alia 


diversunuu 


vitque  Sanctam,  ut  subministraret  vires  ad  mi- 
nisterium  cceptum  per/iciendum ;  ac  subito  dolor 
ita  ablatus  est,  ut  posset  ad  finem  usque  suppli- 
cationi  assistere.Finita  supplicatione,  quando  re- 
Uquias  deponebat  manu  sua,  rursum  Sanctse  se 
commendavit,  et  tunc  quasi  interna  coce  sibi  au- 
divit  dici :  Esto  jam  sanus.  Domum  reversus, 
iterum  idem  audivit,  ac  revera  sesanum  repe- 
rit.  Gratias  igitur  egit  Sancta?,  sed  sanationcm 
suam  quadraginta  diebus  siluit,  interim  ligami- 
na  omnia  abjiciens,  et  equitans  uno  die  Plah 
indeque  Mazarinum  eodem  die  revertens.  Post 
quadraginta  dies  miraculum  publivacit,  illudque 
post  duos  menses  coram  testibus  confirmavit 
juramento.Tres  quoquemedicilocum,  ubi  malum 
fuerat,  lustrarunt,  juratoque  testimonio  afflrma- 
runt,  se  ne  quidem  minimum  hernise  invenisse 
vestigium. 

115  Infans  eodem  hernias  malo  laborabat , 
cujus  mater,  audita  sanatione  laudati  sacerdo- 
tis,  sperare  ccepit  (lliotum  situm  ita  quoque  sa- 
nanditm.  Itaque  ducit  ipsum  ad  altare  S.  Rosa- 
liae:  capitque  aliquid  de  rosis,  quse  ibidem  erant 

JB  positae  in  vasis  aqua  plenis.  Reversa  domum  , 
partiaffectse  infantis  abstrahit  medicinas  applici- 
tas,  et  tria  dictarum  rosarum  fotiaappticat.  De- 
inde  locum  affectum  iterum  lustrans,  viditnul- 
lum  superesse  malum  :  doctaque  iteratis  postea 
inspectionibus  fdiolum  suum  certo  sanatum  esse, 
gratias  Deo  egit  et  S.Rosaliffl.  Vncterea  rem  to- 
tam  ipsi  Mancuso  e.rposuU,  et  juramento  firma- 
vit,  rogans,  ut  beneficium  istud  scribcrct,  sup- 
presso  sanati  nomine. 

116  Quidam  medicirwe  doctor,  ut  narrat  Man- 
cnsus  §  23,  decumbebat  febri  veasatus  ac  Qra- 
■vissimo  stomachi dolore .  Adhibitis  frustra  reme- 
diis  naturalibus,  petiit  ac  obtinuit  reliquias  S. 
HosaliiE.  Deinde  pramiissa  saiutatione  Angetica, 
propriis  manibus  reliqulas  stomacho  admovet, 
prxsentibus  variis  :  ac  mox  dolorem  pulsum  sen- 
tit,  ac  SancUe  agit  gratias.  Eadem  vespera  bene 
ccenavit,  sequenti  autcm  die  febri  liberatus  e  lecto 
surrexit,  atque  exivit  domo,  uberiorcs  Sanctie 
gratias  acturus. 

117  Hisce  generatim  subdit  auctor  ,  varias 
per  aquamS.  Itosaliie  obtentas  esse  gratias  Pla- 
tige   et  Mazarini  in    malo    quodam   populari  , 

C  quod  Meridionalem  Sicilias  oram  percurrit.  De- 
inde  unum  ex  Actis  Mazarinensibusjam  tauda- 
tis  nominatim  refert  in  hunc  modum.  Virnobi- 
lis  correptus  futt  fcbri  tertiaua  quadruplici,  ea- 
que  maligna.  Desperabat  doctor  medicus  Trigo- 
na  de  vita  infirmo  conscrvanda,  ideoquc  muni- 
tus  fuit  extremis  Ecclesue  Sacrameutis.  Deinde 
morti  propinquus  videbatur ,  quando  petiit 
aquam  S.  RosaliiE,  ex  qua  bibit  j>ost  brcvem  ora- 
tionem.  Bibita  ea  aqua,  copiosissime  sudavit,  ac 
sequenti  die  redeuntibus  medicis  sanum  se  exhi- 
buit,  de  lecto  surrex-it,  et  S.  Rosaliae  <jratias 
egit. 

118  Mancusus  §  21  primo  narrat  ,  ptacidam 
mortern  cuidam  esse  concessa>>>  a  S.  Rosalia.  De- 
inderefert,  filiolum cujusd" m  prim  ipis  despera* 
tum  fuisse  a  medicis,  applicatoque  gossypio  8, 
Ro.-alite,  infantem  eodem  die  ereptum  esse  pericu- 
lo,  ac  non  diu  post  sanatum.  Aiium  eodem  gossy- 
pioconfestim liberatum  malo gutturis ,  alium  vero 
gravi  laterum  dolore.ilxcbrevth :r p& st > ingenda 
censui,  quia  non  omnia  iis  confirmantur  indiciis 
certitudinis,qute  in  ejusmodi  factis  desiderantur ; 
ut  habeantur  pro  miraculis. 

110  Magis  confiriaatum  ac  plane  mirabile  est, 


quod  sequitur  §  25.  Dominus  vicarius  Calataut- 
turiensis  (oppidum  est  Siciluv  in  valtc  Mazarm 
ad  Himeram  fluvium.qua  vallis  Maxarxsq 
tur  a  valle  Demomv,  ac  vulgo  dicitur  Caltavoturo; 
iternoctitagebattutdomumreverteretur,qt 
ta  n  densis  septus  est  tenebris,  ut  nec  ipse,  nec 
equus,  quo  vehebatitr,  quidpiam  amplius  cerne- 
rent.  S&va  nimirum  tempestas  noctisauan 
tenebras,atqueinterrupes  montiumqueprmdpi- 
tia  formidinem  augebant  fulmina  ct  tonitrua 
tanto  periculo  constitutus,  adsingularem  patro* 
namsuam  s.  Kosaliam  re  statuit,  ejx 

opcat  imploravit  ferventi  oratione.  /\ 
vidit  in  aere  pulcherrx  \  lucidissimam  ro- 

sam  magnitudine  mius  palmi,  qu&  se  locavit 
propebrachiumdexterumprxdictii 
quc  salvum  et  incolumen  perduant  domum;  ac 
dein  moxdisparuit.  Duo  hic aajungenda,  1\ .    o 
quando  invocata  S.  Roaalia,  apparere  ccepit 
itta,erat  vicariuscum  equo  suo  prope  prtecipu 
tium,  quode  vita periclitabatur,  Secundo  lucida 
itta  rosa  equitanti  tam  erat  vicinat  ut  su 
manum  adillam  extenderit  :atipsa  nonnihil 
cedebat,  Demum  vicarius  domum  reversus  tam 
erat  attonitus  stupore,  ut  w  . .  teret.  et 

humillimas  S,  RosalitB  gratias  ageret,  Porro  fa- 
ctum  istud  di</i<-it  Mancusus  ex  /'.  Antonio  de 
Nostris,  oiro  magnxvirtutisea  Ord\  S  I 
stini,  quiscripto  testatus  est,  id ,sU>/  anno  i  i  LS  ab 
/j)s->  domino  vicario  wm  sine  tenerrimis  lacrymis 
retatv.ni  esse, 

12u  Quod  sequiturt  Mancuso  expositum   est 
a  viro  aeque  probo  ejusdem  Ondinis  Augustinia, 
ni,  atque  item  scripto  traditum.  Erat  Corleone 
(de  quo  oppido  jam  actum  in  Commentario  num, 
oiiuj  funium  textor ,  nomine  Balthasar ,  cujits 
mamllam  invaserat  gangrmna  terribilist  ao  ju 
dicio  medicorum  insanabilis.  Cum  tamen  aliquid 
spei  superessejudicareturt  siferro  igneque  adhi~ 
bito  resecaretur  malum,  dies  sectioni  tam  pericit' 
losse  jam  statutus  erat,  ac  infirmus  extrema  Sa- 
cramenta  hunc  in  finem  susceperat,  Commenda' 
bat  igitur  se  euixe  favori  S.   Kns;iii;i'  illa  nocte, 
quse  sectionem  ■:t<<hit<<llt  prtecedebat,  Sensit  dolo- 
rem  utcumque  mitigatum,  ita  >d  in  somnum  in> 
cidcret.  Dormienti  autem  apparuit  s.  Rosalio, 
qua>  suavibus  verbis  segrum  solata  est,  dicen  ■  se 
esse  Rosaliam,  quam  invocaveratt  sanandumque 
promittens.  U-fc  dicens  locum  affectum  duc 
attigit  digitis,  fecitque  ut  totum  os  corrosum 
mtt.nH.r  decideret  in  pectus  ipsius,  ubi  illudt  vi 
gilans  invenit*  Mocc  advocatse  uxori  suse  os  istud 
nigritni  ac  putridum  ostendit,  acvisionem  enar 
raL    Mirantur  ambo  miraculum,   et  plurimas 
sanctse  Roflaliie  gratias  agunt,  Sana  prorsus  erat 
maxitla,  nullumque  supererat  mali  vestigium; 
nihil  quod  gena  nonnihil  es&et  excavala,  at>>  os 
istud  exciderat.   Porro  hujusco  facti  se  te  tem 
oculatum  esse  ait  /'.  Vincentius  Simonetta  Augu 
stinianus,  quia  ei  inflrmum  <■/  sanatum  vidit 
testatitrque  factum  Corleone  fuisse  noiissimum, 
et  juridica  quoque  solemnitate  superioribus  ma 
nifestatum. 

12]  Non  at>:;tniiie  est,  quod  subdit  )£an\  u 
sus  ex  testimonio  domini  Philippi  Sidoti,  mcarix 
generalis  antistitis  Panormitanit  qui  soron  sum 
id  accidisse  narravit.  U '•*■>  Panormi  in  monaste 
rioS.  Viti  repciitis  vicibus  fuerat  abbatissa,  et 
ibidem  vocabatur  Joanna  Eleonora  Cruoifixa. 
Porro  in  grave  mortis  periculum  inciderat  <  < 
frusto  ossis,  quodinter  manducandum  faucibus 
tam  tenaciter  inha  ■  >at,  uinuiio  modopotux 

evelti. 


I   ■    M    . 

mira- 
bili  modo  e 
ll/o  wep- 


rabilitor  a 
nannrtena 
lanotui  . 


di  Qvtturi 

uiji  i  um  mtt  ii  ■ 

hititoi  q\  ui- 

min   i 


40$ 


APPENDIX  MIBA.CULOBUM  S.  ROSALLE  VIRGIXIS. 


Ei  fcUicci  m. 


ulti- 


gratU  '/«'"ii" 
intern»  m\il 
liipMtU*. 


evelli.  Cum  autem  suffocanda  videretur 
mumque  emissura  spiritum,  apparuit  ei  S.  Ro- 
.salia,  quam  mente  invocaverat,  immissisque  in 

guttur  ipsius  duobus  digitis  ossiculum  benigne 
evulsit,ac  disparuit.Narravit  illa  visionem  suam 
totimonasterio,  et  sanatio  ab  omnibus  attribida 
est  miraculo  :  ideoque  gratise  S.  Rosalia^  perso- 
luLv. 

122  Demum  §  26  colligit  Mancusus  gratias 
aliquot  internas,quas  attribuit  patrocinio  S.  Ro.-a- 
Uffi.  Verum,  etsi  gratirn  internse  longe  pluris  fa- 
cienda?  sint,  quam  extermv,  seu  quam  spectantes 
ad  feticitatem  quamdam  temporalem ;  non  solent 
passim  haberetam  clara  gratix  prodigiosx  indi- 
Cta  Cum  autem  tales  quoque  sint,  quas  ibidem 
narrat  laudatus  auctor,  eas  silentio  involvendas 
censeo ;  contentus  observare  probabilem  conjectu- 
ram  fieri  posse  de  gratiis  inlernis  S.  Rosaliajpa- 
trooinio  impetratis eccmultitudine  externarum  et 
visibilium ;  ncc  dubitandumesse,quin  Sancta  ani- 
mabus  clientum  suorum  non  minus  prospexerit 
quam  corporibus.  Ceterum  commemoratis  omni- 
bus,  quse  vAsasunt  huc  transferendaex  Mancusi 
li  Opusculo,  ultimumspicitegium  aggrediar  ex  do- 
cumentis  novissimis. 


CAPUT  VII. 

(lollcctio  bencficiorum  et  miraculo- 
rum  ex  documentis  recentioribus, 
partim  imprcssis,  partim  manu- 
scriptis. 

Diligentissimi  ac  frequenter  laudati  adjutores 
nostri,  I  'astiglia  et  Noto,  studiose  cottegerunt 
docutnenta  omnia  ad  s.  Ro  laliam  spcctantia , 
quie  vel  jwsteriom  sunt  Opusculo  Mancusi,  vel 

hitjits   tltlitjentinnt    fngcricnt  ;    cadcmque    nobis 
humanitcr  trnnsntiserinit  anuis  17:i7,  1744,  ac  de- 

q  mum  kocipsoanno  1746,  quohsec scribo.Quapro- 
pter  >:<•  his  documentis  referam  posteriora  San- 
cLv bem •ficin,  idque  faciam  ea  brevitate,  quasine 
rerum  detrimento  singata  c.rponi  poterimt;  ac 
servato  etiam  temporis  ordine,  quantum  patietur 
documentorum  ratio,  Primo  occurvit  scriptura, 
in  bibliotheca  collegii  Panortnitani  Societatis 
Jesuservata,  cujus  titulus  Ttalicus  sic  redditur 
Latine  :  Oollectio  miraculorura,  qua  facit  quo- 
tidte  gloriosa  mater,  S,  Etosalia  virgo  solitaria, 
in  monte  Peregrino  in  jrratiam  eorum,  qui  ipsi  svmt 
devoti,  inoipiena  ab  ejus  festivitate  die  rv  Se- 
i  embris  anni  uocxciv.  Hujus  scripti  auotor  vi- 
detur  fuisse  nliquis  ex  Lis,  qui  sacrtB  crypta  S. 
EtosalicG  ouram  fferunt,  ut  recte  observatur  in 
margine.  Verumad  duos tantum annos  videtur 
ouram  ea  scribendicontinuasse,  forsan  quia  diu- 
tius  t,t  officio  suo  non  mansit,  seu  morte  subtra* 
ctus,seu  alioprofectus.  Certeduorum  dumtaxat 
annorum  beneficia  mihi  communicata  sunt,  quse 
paucis  subjungatn. 
«inniioiiea  l"1     Anno     1094,    die    iv    Septembris ,     ad 

montem  Feregrinum  rcnit .  S.  Rosalin  gratias 
acturus,  quidam  Panormitanus,  qui  libertatem 
suam  Sanctse  attribuebat.  Captus  fuerat  a  Tune- 
tus,  Verum  ,  factis  S. 


Undc  accepta 
tini  documon- 
ta  uqwnlium 
bencfii  ioi  iim  : 


vartm 
E 


RosaliaB  votis,  modum  invenit,  quo  se  natatu  in  D 
libertatem  vindicaret .  Alterwn  ita  refertur.Man- 
cipium  infidele,  quod  ad  montem  Peregrinum  ve- 
nerat  cum  R.  D.  Algaria  parocho,  ubi  statuam 
S.  Rosalice  in  medio  speluncae  osculatum  fuerat, 
libere  edixit  se  velle  fieri  Christianum,  sicuti  re- 
vera  factum  est.  Fateor  hsec  non  esse  evidentia 
miracula.  At  evidentissimum  est,  quod  sequitur 
ex  eodem  scripto.  Quidam  e  servis  proregis  Sici- 
lia>,  rebus  emendis  prxfectus,  Messanx  mortifero 
correptusest  morbo,  etjam  mortuus  credebatur, 
ac  feretro  erat  impositus,  ut  sepeliretur.  Dilata 
fuit  sepultura  ob  curam  aliorum  infirmorum  ad 
mediam  circiter  horam,  cum  evigilavit  homopa- 
trocinio  S.  RosalitE,  qux  eidem  apparens  dixit, 
non  moriturum  eo  morbo.  Itaque,  mirantibus 
omnibus,  qui  habitus  fuerat  pro  mortuo,  venit 
die  xix  Julii  anni  1605  ad  ecclesiam  montis  Pere- 
grini,  ibique  sacro  epido  refectus,  S.  Rosaliastfp^ 
gratias.  Hsec  tria  ex  eodem  monumento  mihi 
communicata.  \quorum  ultimum  eodem  die  xix 
Juliifuit  conscriptum,  haud  dubie  ex  testimonio 
ipsius  sanati. 

125  Sequitur  ordine  temporis  alia  relatio,  item 
Italice  scripta,  quse  auctorem  habet  R.  P.  An- 
dream  Bertotino.Ordinis  Clericorum  regularium, 
qui  infirmis  ministrant,  et  Cruciferi  vel  Cruci- 
geri  nominantur.  Rclatio  Juvc  accurate  concinna- 
ta  est,  sed  prolixior,  quam  congruat  propositm 
brevitati.Quapropter  facta  singula  fideliter  exea 
compendio  tradam.  P.  Casimirus  Selvago,  lau- 
dati  Ordinis  sacerdos,  cetatem  habens  annorum 
viginti  et  octo,  quatuor  mensibus  tam  gravi  ta- 
boravit  sanguinis  fiuxu,  idbis  susceperit  extre- 
ma  Sacramenta  cum  indutgentiis  istius  Grdinis, 
qiicV  solent  concedi  in  articulo  mortis.  Citram  in- 
firmi  habebat  celeber  medicus  Joannes  d'Orlan- 
do,  qui  ex  variis  indiciis  ei  non  nisi  mortem 
prcvsagiebat,  et  revera  non  raro  capitis  dolore, 
febribus,  ac  nimio  sanguinis  fluxu  jam  jam  vi- 
debatur  moriturus.  Mcnse  Octobri  anni  1715 
ita  lamentabatur,  ut  alius  ejusdem  Ordinis  Reli- 
giosus,  obiens  exercitia  spiritualia  S.  Ignatii  in 
vicino  cubicido ,  confestim  accurreret ,  credens 
moriturum. 

1-20  Ubi  vero  verbis  paululum  solatus  erat 
legrotum,  recordatus  est  se  in  cubicido  suo  habe- 
re  reliquias  S.  RosaliEe,  abiitque  eas  altaturus. 
Portatis  ad  ivgrum  reliquiis  istis,  hic  fiducia  ple- 
nus  vovit  SanctcC  inter  alia  adire  montem  Pere- 
grinum,  ibique  celebrata  Missa,  yirxdicare  in 
honorem  SanctcVde  ejus  laudibus.  Nuncupato  vo- 
to ,  mox  recesserunt  vicinse  mortis  indicia  ,  et 
melius  habere  cocpit.  Hac  de  causa  dictas  reli- 
quias  ecottosuo  suspensas  gestare  voluit.  Eodem 
tamen  die  apparuit  deinde  in  eegroto  tate  indi- 
cium ,  id  id  medico  videretur  mortale,  dicente 
contra  infirmotsejam  sanatum  S.  RosaliEe patro- 
cinio.  Cum  autem  advenisset  dies  i  Novembris 
dequo  eatprsedicto  indicio  male  ominatus  fuerat 
medicus  ,  se  tandem  vidit  deceptum  ,  dixitque 
esse  graiiam  diwnitus  aceeptam,  quam  ve- 
xbilipatri  Camillode  Leltis,  Ordinis  institu- 
tori,at(ribuebat.  Verum  respondit  P .  Casimirus 
co?icurrisse  forsan  servum  Dei  Camillum ;  at  pat- 
mam  deberi  S.  Rosaliaa  ,  quam  viva  fide  invo- 
caverat.  Demum  die  m  Novembris  prorsussa^ 
natnselecto  surrexit.  Porro  eidem  Patri  aliud 
non  diu  post  obtigit  bencfwium :  nam  cum  per 
horasaliquot  gravi  laborasset  dentis  dolorejan- 
demreliquias  Sanctx  ori  imposuit,  etmomento 

disparuit 


cx  mamtscrip- 
tis 


DIE  QUART. 
A.  disparuit  dolor.  Utrumque  beneficium  suseripto 
nomine  tcstatus  est  laudatus  Andreas  Bertolino. 
rdat*:  1-7  Idem  quoque    aliud    refert    beneficium, 

quod  concessum  testatur  cuidam  sui  Ordinis  sa- 
cerdoti,  ac  viro  sanclitate  vitse  conspicuo,  quem 
nominare  noluit,  sedpatria  fuisse  Calatagironcn- 
sem  affxrmat.  Hic  cum  Panormi  studiis  navaret 
operam,  malto  affectu  ferebatur  in  S.  Rosaliain 
ejusque  speluncam  frequenter  >■/  j./r  invisebat  in 
monte  Peregrino.Post  studia  reve7*sus  in  patriam, 
melancholicus  primo,  ac  tandem  ph  renetieus  est 
effectus.  Adhibitis  nequidquam  medicinis,  ma- 
lum  ad  octo  fere  menses  duravit,  donec  die  iv 
Septembris  in  festo  S.  Rosaliffi  quispiam  ex  lau- 
dato  Ordineipsum  inviseret.  Itlephrenetico  signi- 
ficat,  diem  illum  esse  S.  Rosalia?,  cui  Panormi 
safis  fuerat  devotus.  Simulatque  audivit  S.  Rosa- 
liani  nominari,  Adjuva  me  ,  inquit,  S.  Rosalia, 
adjuva  me;  ac  memor  esto  obsequiorum  qurc  tibi 
Panorini  praBstiti.  Acsinemora,  mirantibus  omni- 
bus,  sibi  restitutus  est,  eaque  de  causa  ab  aliis  vo- 
catus  est  devotus  S.  Rosalise. 
B  12S  Hisce  apparitionem  S.  Rosalire  cum  Je- 
iii  Vitapix  su,  Maria  aliisque  Sanctis  subjungam  ex  libro 
cujusdam        impresso,  de  quo  hsec  notavit  Castiglia  :  Vitam 

monmiis  din-  sororjs   Febrouiffi  Ferdinanda.'  a  Jesu  sanctimonia- 
turS.    Rotaha   ..  _.  „. 

lis ,   qure    m    Panormitano    S.   Llarae    monasteno 

magna  virtutis  opinione    obiit  die  xxiii  Septcm- 

bris    mpccxviii  ,    soripsit    ejusdem    eonfessarius  , 

Fr.    Caietanus    a    Panormo  ,    Ordinis    Minorum 

Observantium  lector  jubilatus,    ct    typis    edidit 

Pauormi  anno  1733,  ut  in  tilulo  adjuncto  legi- 

tur.   Titulus  libri,  sed  Itaticus  ,    est  Speculum 

universale  etc.  Ex   hoc  autem   Ubro,  q.ui  mihi 

ad  manum  non  est,  visionem  cap.  S5  pag.  314 

relatam  communicavit  laudatus  Castiglia.  Rem 

partim  compendio,  partim  ipsis  verbis  Latine 

redditis,  lector  accipe.  Dic  xv  Julii  in  festo  in- 

ventionis  S.  Rosalias  vitam  solitariam SancUc  con- 

siderabat  soror  Febronia,  talemque  sibi  vitam 

vehementer  optabat.  Rapta  tum  fuit  in  spiritu, 

viditque  sanctissimam  Dei  Genilricem  cum  Jcsu 

puerulo,  quem  bravhio  gestabat  :  cum  hiscequo- 

que  erant  S.  Rosalia,  S.  Franciscus  et  S.  Bona- 

ventura.  Deinde  a  Jesujussa  est  S.  Rosalia  alloqui 

Febroniam  de  statu  suo,  atque  illa  dicitur  sic 

locuta  : 

0         129  Soror    mea    cliarissima  ,    Sponsua    uoster 

eaminappa-    per  infinitam  sapientiam  suam  te  duxit  ad  Reli- 

ritione  allocu-  gionem  ,  et   me  in  eremum.  Vcrum  ego  eo  du- 

Tdatis" hiC       cta  fui'     Ut  1Ue    EOlam  facerem    S;llvam'    et  tu    in 
eo    loco   posita  fuisti,    ut   aliorum   ciiam  Balutem 

procurares.    Eg*o  mc  eo  modo   salvare    poteram, 

si  vero  fuissem  in  Religione,    forsan    non  vicis- 

sem   mundum  ,  dasmoncm  et   carnem,  quia   illu- 

stri  uata  genere,  educataque   sccundum  excellen- 

tiam  humanam,    facile   potcram    allici  commodi- 

tatibus  corpori   congruentibus  j  nec  tantum  me 

humiliare  potuisscm    et    contemnere    mc    ipSfl  , 

quantum   amari    poteram  colique   ct  aestimari  ab 

aliis.  Vernm  jeterna  8apientia,  quffl  cernit  omnia, 

me  dc-tinavit  ad   locum  solitariuin,  valde  abscon- 

ditum  et   occultum ,    quod    salvare   me    vellel  ; 

quia  fortasse  alio   modo    perdcre  poteram,    quod 

nunc    possideo.    In   te    vero  ,    charissima    mca , 

cum  sis  paupercula,  portata  ab  altissima   Provi- 

dentia   tam  prodigiose  ,    ductaque  ad   hunc    Bfili- 

giosee  vitffl   statum,  Jocum  haberc    nequit  BUper- 

bia,  cum  multa  habeas,  quibus  te  humilies,   Cn- 

super  ad   hunc  locum  te   duxit  aeterna  Sapientia 

ad  utilitatem  multarum  animarum  :   itaque  de  ii- 

nata    non  es  ad  utilitatcm   dumtaxat  tuam,  sed 


V  SEPTEMBRIS.  -109 

in  bonum  aliarum.  Si  tu  cxistimas,   soror,  maffis    r*  '*""«• 
perfectam  essc  vitam    solitariam  in   eremo  ; 
tibi  dieo,  perfectiorem  esse  statum  tuum  Reli    io- 
sum,  quia   nou  deerit,  quod  patiaris  in  Kcligione, 
si   perfecta  vivas   obscrvautia.  Noli  igitur  mihi 
iuviderc  ;  quia  tibi  assevero,  me  certo  tibi  iuvi- 
suram,  si  capax  essem  invidi»,  0  soror  charissima, 
quantum  obstricta  cs  liberalissimffl  dextera  Dei 
nostriamantissimi,  quia  tantoa  tibi  favores  prfflstitit 
et  amores.  Hactenus  S.  Rosalia,  si  credi mus  I 
auctori. 

lou  Qucvret  hic  aliquis ,   an  ecc  hac  visione  atexHs/w 
nequeat  desumi  argumentum  contra  monasticam  ririmquu 
sanctee Rosaliee vitam,  etpro  vita  omnino  i'ono-  ",'""",,f""* 
la.  hesponaeome  nullam  hujusce  vtswnis  men-  memi 
tionem  facere  voluissc,  uhi  d$  illis  tractalum  est, 
guia  argumentum  nullius ponderis  hac  relatio- 
ne  haberi  puto.  Nam  pri?no  non  dtcitur,  utrum 
relatioistiusvisionisscriptafueritab  ipsa  sorore 
Febronia,  an  solum  ab  ipsius  confessario,  dum 
Vitam  exaravit.    Secundo  non   ewplicatur,  an 
Febronia  statim  posl  oisionem,  dum  recenst 
memoria,  eamdem  conscripserit,  aut  tsario 

suodictaverit,  Ttaque,  etsivisioipsa  omninoesset  i<; 
certa,  de  quo  judicare  nequeo,  cum  Vitam  non 
viderim :  necdum  scimust  an  satis  recte  sii  •  s 
posita,  et  an  verba  S.  Rosalia  satii  cccacte  sint 
relata  :  neque  enim  tam  longa  oratio  diu  post 
exacte  conscribi  potuil,  ideoque  verendum  est, 
ne  prseconceptas  opiniones  suasvel  Vitseauctor 
velipsaFebroniam  \)isioniimmiscuerit.PrsBtereat 
cliamsi  constarct  Febronia  statim  post  risionem 
calamum  assumpsisse,  utcam  eaiacte  enarrarett 
ne  sic  quidem satis  essct  co-laju,  immioctas eidem 
nonessepreevias  ipsius  opiniones  destatu  vitm  S, 
Rosaliie,  cum  eas  etiam  immiscere  potuerit  sta- 
Hm  posi  visionem,  auditaque  interne  verba  suo 
modo  explicaret  et  defectu  sufficientis  memoria 
nonnihil  immutare. 

131    Hac  de  causa    rcclc   di.cit   PapedrOChiuS  eontraoplnio- 

noster  tom.vi  Maii ipag.  &L6,  ubi  agebat  de  re    M**«iia 
velationibusS.  Marise  Magdalenee  de  Pazzist  In  *}""*  mom' 
talibus  (visionibus  aul  revelationibus)  nihil  e    ( 
prffisidii  ad  quseationes   pure    historicos,  seu  Ba- 
crae  illffi  seu  profan©  sintj  prudenter  dirimendas; 
proinde  nihil    ijisi^  Sanclis  dctrahi,    ciiin    talium 
veritas,  citra  ullum  ad  ipsas    respectum,  vocatur 
in  controversiam,  aliunde  probanda   ^el  Enfirman-  l'' 
da.  Esbg  ibidem  pluribus  probantur  eccemplis, 
et  ratio  jam  dala  est,  nimirum  quia  solent  opi 
niones  naturaliter  preehabitse  se  immiscere  visi 
onibusistis,  neque idcirco  visiones  ista  desinunt 
esse  divinse,  et  utiles  ad  flnem  intentum,  Hujusce 
autem  visionis  scopus  erat,  ut  Febronta  conienta 

r:  -,,-f     *  //■'      '■<<  >     //■  Injmsu,    r,<ti>r    ohthirn  /.nlrrul , 

etsi  eidem  non  e.r)ilicarclur,  au  S.   lto;;alia  atdu 
vitam  solitariam  vi.rissc!  iu  oionasterio.  Demum 
in  ailegatis  verbis  ne  quidem  ullibi  afflrmatur, 
S.  Eoaaliam  recta  ex  mdibus   patemis  ad  ■•>>!> 
dinem  abivisse,  aut  numquam  viooisse  in  mona- 
sterio : omniaque verba,qu.r  \:>>  biiaattribuuntur, 
vera  essent,    licet  [><•>■   vitam  monasticam  gra 
(fum  fccissc/   ■',/  ffiwchni-eticam  :  qitodenim  >!> 
citur,B\  vero  fuissem  in  Religione,  facile  intetligi 
potest,  sicut    tu,  videticet  ut  vitam   itii  finirem. 
II,,  <   breviter  observanda  censui,  quia  adverti 
nonnullos  existimassc  aliquid  in  illo  visione  late- 
reprmidii  contra  opinionem  de  monastica  8. 
ftosaliffi  vita. 


CAP1  T 


410 


APPF.XDIX  MIRACULORUM 


Bi  rAMis. 


Multi  Ueligioti 
tn  Afvieam 
navtgajitet  ad 
,  cdinumdot 
>  apiii  01 


■   i  .hI.-l-.ii;! 


yravit  U i"i><- 

!,,!.:.    j„  |  iCUlO 

Uberantw  pott 
votwn  SanctK 

num  "iittixm  ■. 


CAPUT    VIII. 

Prosecutio   eorumdem  miraculorum 
aut  beneficiorum. 


AnnoinbB.  Bosalia  insigne  prsestitit  benefi- 
cium  non  paucis  viris  Retigiosis  ac  sacerdo- 
tibus  ex  Ordine  B.  M.  V.  de  Mercede,  gui  pro 
captivorum  redemptione  in  Africam  navigabant 
cum  aliis  quibusdam.  Tota  facti  sertes  mihi 
communicata  est  ex  relatione  Rdi  admodum  P«- 
tris  Marci  a  8.  Antonio  definitoris  generahs 
Ordinis  jam  laudati  de  Mercede,  qui  prsesens 
fuit.  Carthagine  nova*  in  Hispania  navi,  cui 
nomen  erai  a  S.  Antonio,  sesimul  commiserant 
,.,  Ordine  de  Mercede  P.  Melchior  Garzia  Na- 
varrus  provincialatu  perfunctus,  et  redemptor 
pro  provincia  Castellana,  ac  P.  Emmanuel  Prie- 
g0i  prmdicator  regius,  et  pro  cadem  provincia 
yctie,»pt»r  ;   <><■  jam  laudatus  P.  Marcus  a  5. 

Antoniopro /('"'  regno.  Totidem  ex eodem  Or- 

dine  erant  pro  regno  Andalusise,  videlicet  PP. 
Petrus  Ortega,  Petrus  Vos-Valler  et  Francis- 
cus  a  Spiritu  sancto.  Eis  Patribus  adjuncti  erant 
quatuor  Fratres  laiciexeodem  Ordine.  Navem 
insuper  ascendenni!  /'.  /Hdacus  Teglio  jam  dicti 
Ordinis,  r.Cencsius  MatthiBUS  Ordinis  Prtsdi- 
caiorum,  P.  Alfonsus  Torilla  ex  Ordine  Trini- 
tariorum ,  ct  Josephus  Torres  secularis.  Hi 
omnes  Carthagine  nova  solverunt  diexvmMar- 
tii  anni  1725,  ac  die  Jovis  sancto,  seu  xxtx 
ejusdem  mensis  venerunt  in  conspectum  portus, 
qui  ab  auctore  Fnriffiui  ,  in  tabulis  Btavianis 
r.inin  rocatur,  prope  Tunelum,  quo  naviga- 
haut . 

188  Verum  vento  conirario  impediti  sunt , 
ijuo  aiiniis  portum  intrarent ;  die  attlem  sequen- 
/,■  wrsus  Sardiniam  rejectisunt  gravi  tempesta- 
/»■,  qua  item  sequenti  Sahbato  prohibiti  suntab 
ingressu  portus  Calaritani.  Hac  de  causa  die  Do- 
minica  Paschatis  Siciliam  versus  cursum  dire- 
ooerunt  navarchi,  ut  intrarentportum  Panormi- 
tanum.  Verum  hora  vigesima  prima  Xtalicatseu 
tertia  post  meridiem,  ortaest  nubes  tam  terribi- 
lis,  ut  hituKium»  s/ii'ui  umurm  dbjicerent.  Ad 
divina  igitur  conversi  prxsidia,  voverunt  S.  Ro- 
Bnliffl  Missam  solanncni  celchrandam,  si  immi- 
nens  periculum  effugerent,  et  Panonnum  per- 
venirent  I  iw  nuncupatum  erat  voium,  cum  nu- 
bes  illa  in  duas  divisaestpartes,acnavemreli- 
i,    in   quani  m>n  uisi  u/m/irum  quid 

ndinis  incidit.  Ventus  quidem  vehemens  eo 
die  continuatus  est,  sed  sine  ullo  navis  damno. 
Postridievero,  seudie  Lunte,  2  Aprilis,  favente 
aura  Panor  mm  feliciter  pervene  unt.  Inde  die 
Jovis  sequenti  omnes  ante  memorati  Religiosi 
i  $  Utes  se  i  ontulerunt  ad  montem  Peregrinum^ 
ut  votum  suum  implerent  i  guod  ibidem  mira 

itate  fecerunt.  De- 

n  sequenti  die  vj  Aprilis  totius  oeneficii  rela- 
tionen  conscripsit,  ac  subscripto  nomine  confir* 
mavitunusewitlis,nimirt  ■   tedictusP. 

MarcusQ  S,  Antonio,  gui  de  pietate  cujusdam 
Mauri  infidel        gaS.  Rosaliam  h.rc  addit.  Cum 

libus  distribttcrcntur  imagines  S.  Rosalire  et 
quidpiam  de  terra  seputcri,  Maurus  in  regno 

etanq   natus  ,   et  dictus    Ali   Almanzor,  ea 


S.  ROSALLE  VIRGINIS. 

non  minus  avide  expctebat  quam  Christiani.Cau- 
sam  vero  rogatus  a  P.  Marco,  respondit,  glo- 
riosam  S  Rosaliam  esse  Sanctam  Maurorum  et 
Christianorum.  Notat  Castiglia,  idem  factum  esse 
relatum  in  Opusculo  quodam  Hispanicc  scnpto 
ab  Emmanuele  Mariano  Ribera,  et  impresso 
Barcinone  anno   1725,   cui  titulus :   Real  patro- 

nato  etc. 

134  Hisce  subjungam  alia  quaedem,  couecla 
ex  variis  epistolis  ex  America  scriptis  in  Sici- 
liam.  Scripsithasce UtterasP.JosephusXavenus 
Alagna  Societatis  Jesu,  patria  Panormitamts, 
ac  tunc  degens  Ravanae,  unde  eas  misit  Panor- 
mum,  partim  adP.  Antonium  Ignatium  Mancu- 
siscepelaudatum,  partim  ad  P.  Cajetanum  Ma- 
riam  Noto,  qui  ex  iis  mihi  transmisit,  quxcumque 
ad  Sanctam  nostram  spectant.  Porro  in  prima 
ex  hisce  epistotis.  data  v  Septembris  anni  173S  ad 
Mancusum,  generatim  scribit,  cultum  S.  Rosalia 
vigeremultumque  augeri  Harnnrn,  nomen  San- 
ctee  multis  imponi,  multasque  numerari  gratias 
ipsius patrocinio  impjetratas,  aliaque  similia,  qute 
huc  non  transfero,  tum  quia  de  cultu  Sanctx  in 
ditione  Hispanica,  cujus  estHavana,  nidlum  est 
dubium  ;  tum  quia  solum  generatim  relata  sunt. 
Idem  Pater  anno  1740,  codcm  die  mensis  Septem- 
bris,  ad  P.  Noto  rursum  repetiit  multa  per  S. 
Rosaliam  beneficia  impStrari  Havanee,  acduoex 
itlisnominatim  refert,  affirmans  ea  essefacta  suo 
tempore. 

135  Primum  hoc  modo  exponitur.  Puellula 
biennis  circiter  aut  triennis  gravi  morbo  ad  ex- 
trema  erat  perducta :  nam  medicus  ipse  existi- 
mabateo  die,  quo  sanata  est,  se  post  Meridiem 
eammortuam  reperlurum,  quiajam  aliquo  tem- 
pore  oppressa  fuerat  lethargo,  ita  ut  nec  cibum 
sumpsisset  nec  potum.  Mater  puelluLv  midtum 
dolens  accurrit  tandcm  ad  collegium  Societatis 
Jesu,  ac  flagitat  consecratam  S.  Rosalias  aquam, 
Accepta  hac  aqua,  redit  ad  fdiolam,  multaque  vi 
efficit,  ut  quidpiam  ex  ea  aqua  bibat,  dicens  esse 
S.  Rosaliie.  Hac  sumpta,  subito  oculos  aperit puel- 
lula,  vidensque  mensam  sanis  ad  manducandum 
stratam,  ipsa  quoque  cibum  petit,  ac  bene  mandu- 
cat.  Mater,  hisce  visis,  nullum  aliud  adhibere 
voluit  remedium,  ac  sanamhabuit  fdiotam,  quam 
post  paucos  dies  misit  ad  collegium  Societaiis 
Jesu  ad  eumdem  Patrem  Alagna,  ex  cujusepisto- 
la  factum  compendio  tradidi. 

136  Alterum  sic  refertur.  Virgo  quxdam  pri- 
maria  scrupulis  primum  vexata  fucrat,  ac  dein- 
de  in  amentiam  deciderat,  midtum  dolente  ejus 
Patre,  qui  egregius  eral  S.  Rosalia?  cidtor.  Hic 
itaque  promisit  celebrandam  festivitatem  cum 
oratione  panegijrica  rfrS.  JRosalia;  et  sic  exiguo 
tempore  sanata  est  filia.  Gratiarum  actioni  inter- 
fuit  P.  Alagna,  qui  id  narrat  ut  beneficium  S. 
Rosaliae,  non  ut  apertum  miraculum,  quemadmo- 
dum  prsecedens  vocaverat.  Mulia  deinde subjicit 
de  devotione  erga  S.  Rosaliam  in  alio  oppido  ejus- 
dem  insulse,  quod  vocatur  Portus  principiis,  testa- 
turquc  maxime  invocari  contra  malum  quoddam 
ibi  particulare,  quod  describit.  Verum  nutlum 
nominatim  refert  factum.  De  cultu  autem  S.  Ro- 
saliae  in  Portu  principisjam  dixi  in  Commenta- 
rio  num.  476.  Hacde  causa  tamiUapnetermitto, 
quam  alia,  quge subjungit  de  cultu  ejusdem  San- 
cUr  in  Noco  Hisj.ania. 

L87  In  epistola  xxn  Februarii  anni  1742  acl 
eumdem  P.  NotodataP.  Aiagna  speciale  refert 
beneficium,  puellm  septenni  circiter  aut  octenni, 
ut  ex  visu   conjiciebat,  conccssum.  Fuerat  illa 

diutumo 


l) 


Pavanx  ht  in- 
mla  Cuba  per 
Sanctam  mxU- 
ta  bene/icia 
oblentu, 


B 


puflluU  mori- 
bund.r  sanitus 
i/lic  restitutu. 


et  mensscnta 
amenti; 


perictUosa  al- 

teriusgantjr*- 
n»  sanata : 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS 


111 


A  diuturno  morbo  variis  vicibus  deducta  ad  supre- 
mum  mortis  periculum,  ac  tandem  in  maxilla  et 
in  mento  ipsius  apertum  erat  vulnus,  quo  se  ma- 
nifestabat  nigro  colore perfecta  gangrsena.  Mors 
ipsius ,  inquit  Italice,  momentis  sing-ulis  exspe- 
ctabatur,  et  jam  parabantur  necessaria  ad  sepul- 
turam,  quando  proba  mulier,  ac  devota  S  Ro- 
salise,  eam  visitans,  dixit  matri,  bono  esset  ani- 
mo ,  et  juberet  afferri  aquam  S.  Rosaliae,  cum 
spe  eerta  de  sanatione  fiLiae  obtineuda  patroci- 
nio  Sanctse.  Ita  factum  est  :  venientesque  eo- 
dem  die  medici  summa  admiratione  detexerunt 
vulnus ,  videruntque  tam  colorem  uigrum  quam 
omnia  alia  gangraanae  indicia  dispnruisse.  Id  ac- 
cidisse  testatur  ditobus  fere  ?nensibus,  anteqnam 
scriberet,  cumque  initio  vocet  gratiam  siugula- 
rem,  insinuat  filiam  a  morbo  suo  pcrfecte  sana- 
tam  esse ,  etsi  post  data  verba  nihil  amplhts  ha- 
beatur  inparte  epistotse  mihi  communicata. 


CAPUT  IX. 

Panormus  variis  vicibus  servata  a 
periculo  pestilentise. 

Panormns  -r^riusquam  Actis  S.  RosaiiEe  finem  imponam, 
JT  nonnulla  supersunt  commemoranda  de  urbe 
Panormo  variis  vicibus  in  pestilentise  periculo 
servata,  quse  in  hunc  locum  distuli ;  ac  demum 
qusedam  facta  postremis  hisce  temporibits.  Vin- 
centius  Auria  in  Scvpe  laudata  Rosa  ccclesti  pag. 
103  late  exponit,  qua  ratione  factum  sit,  ut  an- 
no  164-0  periculum  pestilentise  esset  Panormi, 
ac  quidamjam  peste  obiisse  dicerentur  in  gemino 
valetudinario  istius  urbis,  consentiente  Mancuso 
part.  i  pag,  109.  Verumtamen  pestis  illa  ini- 
tio  suffocata  est,  idque patrocinio  S.  Rosaliaj  at- 
tributum  a  Panormitanis ,  qui  idcirco  jussu  Vin- 
centii  Landolina  urbis  prsetoris  in  gratiarum  a- 
ctionem  die  corporis  inventi,  seu  xv  Julii,  in- 
signem  magno  apparatu  festivitatem  celebrarunt 
in  honorem  Sanctsc.  Iterum  anno  11156  Panor- 
mus  periclitata  est  a  peste,  quse  sseviebat  eo  anno 
C  Neapoli,  multisque  aliis  Itatise  locis,  quod  mer- 
ces  qucvdam  infectse  Panormum  clanculum  essent 
introductse  per  mercatorem  quemdam  Ftorenti- 
num,  teste  Mancuso  mox  taudato,  Verum  exstin- 
cta  fuit  flamma ,  antequam  innotuerat;  idque 
favori  sancUv  Patronse  sitcV  attribuit  senatus 
Panormitanus,  qui  in  gratiarum  actionem  ante 
portam  spetuncse  montis  Peregrini  erexxt  simula- 
crum  marmoreum  cum  hac  inscriptione  :  Divae 
Rosalitu  patria  scrVatrici  anuo  MCDLVl  S.  P.  Q.  P. 

variisviabui  139  Rursum  anno  1619  trepidatum  est  Panor- 
mi,  quod  pestis  invasisset  Conversanum ,  civi 
tatem  regni  Neapolitani  in  provincia  Bariana, 
recursumque  ad  S.  Ro,>aliam  jussu  prsetoris  Pa- 
normitani,  qui  ante  sacrum  S.  Rosaliae  corpus,  et 
ante  statuam  ejus  in  spelunca  monlis  Peregri 
ni  multas  semper  faces  ardere  voluit  in  honorem 
SancLv.  Majus  et  evidentius  fuit  pericutum  sub 
initium  hujus  secuti,  ut  diSCO  ex  relatione  Ms. 
R.  P.  Petri  Marise  Tagtiarini ,  quam  scripsit 
Italice  et  subscripto  nomine  confirmant  die  \\ 
Januarii  anni  1711,  tunc  rector  Panormitanse 
domus  tertise  probationis  Societatis  Jesu.  Didicit 
ille  factum  ex  ipso,  cui  imminebat  periculum, 
sed  uliquot  annis  postquam  acciderat,  ideoque 
Sejftembris  Tomus  II. 


annum  certum  determinare  nequit.    Verum  ex     «  «a». 
triginta  annis,  qui  prsrtericrunt  post  rem  av  h 
tam,  aliisque  aliquot  annis  ante  elapsis,  utcum- 
que  cotligitur,  rem  contigisse  ante  aut  circa  an- 
num  1710.  Prsvterea  testatur,  nrttm  fuisse  pro- 
bse  vitse  ,  ac  famse  integerrim.v  mercatorem,  cui 
pericidum  acciderat,  quique  haud  dubie  cavit, 
ne  vulgo  innotesceret,  quamdiu  erat  periculum 
confiandcv  cuiquam  invidix,  Uaque  mirari  non 
possumus,  hoc  S.  Rosaiire  beneficium  a  nem 
hactenus  fuisse  scriptum.  Rem  fideliter  enarra 
tamaccipe, 

140  Scripserat  D.  Maanmilianus  Delbono  ad  pw*  pewcufc 
mercatoron  TuneH  degentem,  quocum  habebat 
commercium,  ut  sibi  transmitterei  tapetem  e  ta- 
na  coydextum,  quales  Tuneti  texuntur,  ut  eo 
in  domo  sua  uteretur.  Diu  post  tapes  ille  trans- 
mittitur  Panormum  cistm  inclusus^  ferturque  ad 
aedes  D.  Moanmiliani,  nonaperta  in  urbis  introi- 
tu  cista.  Vesperi  ille  cistam  aperit,  ut  lustraret 
tapctem ,  prsvscntibus  uxore  ,  fdiis  ac  servis 
ipsius.  Verum  vix  e/xplicaverant  tapetem,  cum 
omnes  subito  vertigine  ac  febri  se  correptos  sen 
tiunt.  Hinc  cogitarunt  tapetem  illum  adrectum 
esse  ex  partibus  peste  infectis  :  ao  revera  adhuc  K 
eadcm  vespera  in  se  deprehenderunt  tumores  pe- 
stilentes.  Itaque  Mawimitianus,  ne  fidem  publi- 
camUederet,  mox  domum  suam  u?>s<>r<vi  jubet, 
decemitque  generoso  animo  rem  manifestare 
magistratibus,  qui  publicse  sanitatis  curam  ha- 
bent,ut  prospicerent  ne  tongins  serperet  contagio, 
Attamen,  priusquam  id  faceret,  voluit  cum  omni- 
bus  domesticis  imptorare patrovim um  3.  Etasalim, 
cujus  (si  benememini,  inquit ,) penea  se  habebat 
reliquias.  Omnes  igitur  bumi  prostrati .  San 
ctam  jiie  oraverunt,  ut.  ae  patriamque  suam  eo 
liberaret  perioulo.  His  faotis ,  oum  mapna  de 
protcctione  Sanotsa  flduoin  oubitum  iverunt  : 
maneque  evigilantes,  viderunt  diaparuisse  tumo 
res  pestilentea,  seque  funeato  Esti  periouio  divi- 
nitua  ereptos,  Qua  de  cauea  >'\  animo  gratias 
egrerunt  s&nctse  susa  Proteotrioi ,  reque  nemini 
inili'-;it;i ,  tapetera  Bimul  oum  oiata  oombuaaerunt. 
Hsec  omnia  sibi  <d>  //>s<>  Mnximitiano  Detbono  re- 
lata,  testatur  laudatus  Pater, 

111  Anno   1 710   rursum   /infrocinin   S.    |{nsali:i'  r r,„,i,ui  fuii, 

attribucruut  Panormitani,  quod pestilentia,  gua  v 

Massitinm  co  tcn/pore  gr/irissin/c  afffi.rit,  accen- 

sa  non  sit  Panormi,  quam  istius  contagii  peri- 

culo  expositant  fu/ssr  nffn  mant.  Eam  autem  /»' 

ricull   Ma/tcnstts  fnig     III  allftjnl  r/tt /<>,<<■>>/ ,  >/>',<■ 

si  satis  est  certa ,  pericutum  fuit  manifestum, 
Quippe  asserit  navem  infectam,  >/">>  pestis  Mas 
siliam  delata  est,  appellere  voluisse  Panormum, 
eoque  cum  navem  dirigerent  rectores ,  ter  (mpe- 

ditOS  fuisse  ventO  COntrario,  tlonec  tlemum  gram 
procetla  longius  rejecta  sit  unns,  ideoquc  Mnssi- 
tiiun  ilift ■>■/><. 

\  \-i   Vicinius  et  manifestius  fuit  periculum,  atpmwtim 
quoda  pestitentia  imminebai  Panormildnis  anno  """"  ]1'~K 
I7i.'i,  quando illa ssemit  MessantB,  Quantapieta 
/<■  intic  Panormi  imploratum  sit  Sanctse  patro 
cinium,  ewposui  in  Commentario  nvm.  809  occa 
sionct-  >■/'"■  it\  hunc  in  finetn  sacricorporis.  (J"i>at 
vero  manifestum  fuerit  periculum  ,  /"<■  restat 
eccplicandum.  8sepe  laudatus  adjutor  noster  P. 
Noto   sic  i"f   propositum    nostrum    hoc  anno 
1746,   m  Februarii   Panormo  Latine  scripsit  : 
Mfnime  tami  □  •  il     lentio   |  i  iindum  ,   quod 

-  itatia   emo- 

'     olus  Tuoa 

naucl  ;  ui  mdi  i  xi.in 

i    sana 


412  APPENDIX  MIRACULORUM 

bwhh.      Messana   Panorraura    appulit,   et ,   nondum  satis 

hio  oxplorata  Messanensi  pestilentia,  liberum  ha- 

buii  cum    Panormitanis    commercium.   Post  pau- 

cos  dies  febri  primum  corripitur  :  deinde    bubo- 

nem,  clarissimum  pestilentiae  iudicium,  in  se  de- 

prehendit.   Accersito    medico,   venam  sibi  aperiri 

postulat  impetratque  ,    dolorem  simulans  :   pestis 

tamen   indieia    pernicioso   quodam    animi    rubore 

minime   dctcgit.    Cum    tamcn  ex  eo    silentio   et 

sibi  ipsi  et  toti  huic    civitati  maxime   metueret , 

divani  Rosaliam  Ulacrymans  ravoeat,  votoque  se 

obstringit    invisendi    sacram   ejue    speluncam,  si 

convaleseat. 

■ut probatw .-         [48  Rea  mira!  Cum  in  tot  animi   ag-itationibus 

paulum  cunquievisset,  ubi  e  .somno  evigilat,  pe- 

stiferum   tumorem   jam   evanuisse,   et  se  sanitati 

pr0i  u     pi   hfutum   advertit.    Servatricem   suam 

statim   agnoscit  :e  lecto  prosilit,   et  ad  antrum 

s.    Bosalies,  ut.  spoponderat,  accedit,  et   ljetus 

deindc   Mcssanam  remigrat.   Totum  id  autem  si- 

lentio    involvit ,  donee,   reetituto    Messanensibus 

eommereio,  oranem  rei    seriem    non  sine  lacry- 

mis  narravit  reverendissimo  patri   P.   D.   Georgio 

•*  Caiucoio    abbati   eongTegationis    Montis   Oliveti, 

qui  ct  ad  rae   retulit.  Idem   ipse  Caiuccius ,  qui 

in  Messanensi  contajrio  fuit,  servatum  se  etiam 

B  S    Rosalia  prsdicat,  cui  tabulam  accepti  bene- 

ficii  testem ,  cura  in  metropolilani  templi  sacel- 

lo,   tum    in    Ki'('t.ca:   .  j ->■! u nc:u  sanctuario  ,    gratus 

appendit.  Idem  xvn  Julii  ejusdem  anni  ita  ad 

me  SCripsit   :  Quo  tempore   Messanae  contagiosa 

Iih-s  Basviebat,  quidara  Messana  profugus  Panor- 

iiiiimi  :i|ipulit,   in  publico    valetudinario  cx  peste 

ajgrotavit ,  ac  tandem  convaluit ;  quin  tamen  pe- 

stifrruin   morbum   (qucm   nulli   detexit)   in  eos , 

qui  sibi  minlstrabant,  derivaret,  Quidam  e  nostris, 

suppresso  profug-i  iliius  nornine,  rcm  totam  nar- 

ravit,   qUffi   plane  S.    Rosaliee   erga    Panorrnitnnos 

bi'111'iicrut.iiiin  haud  parum  continnat. 

/,</  aaiem  /;c-      1 '  '■  Eso  dictis  satis  colligitur,  non  inanem  fuis- 

Hi  patro    se  Panormitanorum  formidinem  tempore  istius 

cinioS.  tiota   fnestilentim,  sed  manifestum   fuisse  contaqionis 
Utt  t»  «rcptut,  r  ,  .  ,  .         ....  „    ^ 

periculum,  ideoque  pie  adscribx  potuisse  S.  Ro- 
snVuc  patrocinio,  (juod  immunes  fuerint  a  conta- 
gione,  eidemque,  cujus  opem  supplices  implora- 
verant,  gratias  merito  persohttas  esse.  Protixum 
C  esset,  minusque  necessarium  est,  omnia  huc  trans- 
ferre,  qum  in  gmti  animi  signiflcationem  pr&sti- 

tcrunt  Panormitani,  <>o  prriculo perfuncti.  Qita- 
propter  pauca  solum  a  P.  Noto  communicata  ex 
epistola  hujus  anni  transcribam,  prfvmonens  ta- 
men  varia  jam  facta  esse  anno  1744  in  honorem 
Virginis  Immaculatmet  8.  Rosalie?.  At  sequentia 
spectant  ad  annum  1745  :  Die  xi  Januarii  an- 
ni  pncteriti  mdccxlv  fqui  dies  solemnis  est  Pa- 
normi  ob  servatam  hanc  urbcm  ope  S.  Rosalice 
a  terra3  motu  anni  mdcxcui  )  extraordinaria  in- 
diota  est  supplicatio,  in  qua  prajeuntibus  Reli- 
g-iosis  familiis,  cleeo  ac  cupitulo,  ac  subsequen- 
Panonnitano  senatu,  S.  Kosaliie  reliquite  a  me- 
tropolitano  templo  ad  senatorias  usque  rcdes  cir- 
Oumduotffl  aunt,  ubl  digestu  uudique  luminaria, 
ac  ludriol  Ignes  festivo  strepitu  pompam  auxere. 
Die  xvi  Maii  ( in  quem  eodem  anno  MDOOZIV  iu. 
cidit  festum  patrocinii  S.  Joscphi  ,  totius  Sicilia» 
patroni)  sublato  jnm  omnis  eontagionis  metu 
atque  expurgata  oum  reliquia  fiuitimis  oppidis" 
Mcssana  ,  Panormitaiue  urhis  reserat»  sunt  por- 
tffi  omnes,  ac  deinoeps  portarum  ablatie  custo- 
dire.  Sequcuti  vero  die  xvn  Maii  excellentissi- 
mus  senatus,    (quod   decessor  suus  eodem   die 


S.  ROSALLE  VIRGINIS. 

anno  mdccliv  magna  pietate  prasstiterat )  ad  sa- 
cram  S.  Rosaliae  cryptara  se  contulit ,  sacram 
Synaxim  sumpsit,  ac  scuta  Sicula  ducenta  ad 
ejus  altare  donum  obtulit.  Prsedicta  autem  omnia 
g-esta  sunt,  praetore  Josepho  Emmanuele  de  Vi- 
gintimiliis,  principe  Pulchri  Montis ,  qui  praete- 
rea  de  sua  pecunia  sacellum  S.  Rosaliffi  in  eccle- 
sia  catbedrali  seneis  cancellis  ornavit. 

145  At  Ig-natius  Migliaccius  princcps  Malva- 
gnae,  qui  proxime  post  illum  praeturam  adeptus 
est,  solemnitatem ,  quffi  quotannis  mense  Julio 
per  quatriduum  celcbrari  consueverat  ( quasque 
anno  mdccxliii  et  mdccxliv  ad  impediendam  pe- 
riculoso  pcstis  tempore  populi  frequentiam  fue- 
rat  intermissa)  anno  mdccxlv  maxima  cum  pom- 
pa  quinque  continenter  dies  celebrari  ju^sit,  in- 
numeris  prope  homiuibus,  non  ex  vicinioribus 
modo  ,  sed  ex  remotissimis  etiam  Siciliae  urbi- 
bus ,  turmatim  Pauormum  confluentibus.  Totius 
eoleranitatis  narrationem  typis  mandavit  Petrus 
la  Placa,  P.mormitani  senatus  cancellarius,  sub 
hoc  titulo  :  «  I  Trionfi  di  S.  Rosalia  V.  P.  do- 
»  matrice  della  pestileuza  etc  Panormi  apud  An- 
»  tonium  Epirum  mdccxlv  in  4°.  ».  Sed  et  po- 
pulus  Panormitanus,  editis  pcr  illos  dies  pluri- 
mis  Iffititiaa  siguis,  haud  parum  solemnitatem 
curaulavit.  Visebantur  passim  per  vias  ac  domo- 
rum  limina  constructEe  arae ,  coruscantes  faces, 
qua  aquarum  qua  ignium  festivi  lusus ,  erectae 
denique  multo  artificio  mcles  quamplurimoe ,  in 
quibus  collatum  urbi  a  S.  Rosalia  beneficium  an- 
te  civium  oculos  ponebatur.  Simile  quid  iterum 
praestitere  cives  Panormitani  eodem  anno  Nonis 
Augusti.  Cum  enim  hoc  die  per  singulas  pene 
urbis  vias,  plateas  ,  vicos,  ang-iportus ,  ubicum- 
que  icones  bcatissimae  Virginis  sunt  (sunt  autem 
innumerce)  festa  quotannis  exhiberi  soleant  spe- 
ctaculaj  hoc  anno  una  cum  B.  Virg'ine  S.  Ro- 
saliam  quoque  expressere ,  Panormitanae  urbi  in 
praesenti  discrimine  opitulantes,  ut  videlicet  tan- 
tum  beneficium  utriusque  patrocinio  referre  se 
profiterentur  acceptum. 


CAPUT  X. 

Prseter  Panormitanos  alii  quoque 
Siculi  ipsique  Messanenses  tem- 
pore  pestis,  anno  1743  Messa- 
nae  vigentis,  Sanctse  patrocinium 
implorarunt;  nec  frustra. 


Porro  non  soli  Panormitani  tempore  pestis 
Messanensis  ad  patrocinium  S.  Rosalias  con- 
fugiendum  censuerunt;  sed  alii  etiam  id  fece- 
re.  Imo  vix  dubitare  possim,  quin  id  factum  sit 
per  totam  fere  Siciliam ,  si  non  ubique  communi 
ac  publico  consitio,  certeprivata  multorum  pieta- 
ie,  prout  etiam  hic  Antverpise  factum  memini. 
Lubet  pro  exemplo  adducere  civitatem  Alcamum, 
quam  anno  1625  post  acceptas  S.  Rosaliaj  reli- 
quias  peste  tiberatam  dixi  in  Commentario  num. 
376  :  Alcamenses  enim  anno  1743  die  xv  Jw 
lii  pubticum  nuncuparunt  votum  celebran- 
di    quotannis    festivitatem    inventi    corporis, 

idque 


pie  credide- 
runt  Panor- 
nitani,  eique 
festivus  gratet 
persolverunt 


Sancta  Alcami 
patrona  electa 
ob  }ie$lem 
Hfessanxvi- 
gantem:  idem- 
yue  altbi  fa- 
ctum- 


B 


Flumine   Dio- 
ny$ii  et  Mcs- 
$ai\.r,   quando 
pestis  sxvie- 
bat. 


DIE  QUARTA  8EPTEMBBIS. 
A  idqueper  notarium  Josephum  Blasiin  Actare- 
fem  voluerunt,  additis  subscriptionibus  prxci- 
puorum  magistratuum.  Ex  Actis  hisce,  qu<v  mi- 
hi  communicata  sunt,  pr&fationem  huc  transfe- 
ro  :  Cum  contagiosa  pestifera  labe  ha?c  civitas 
laborasset  die  ix  Julii  mdcxxv,  beatissim®  "Vir- 
giuis  Mariae  Miraculoruin,  ejusdem  principalis 
pntronae,  ac  divas  Rosaliae  intercessione  liberata 
fnit,  ut  omnibus  uotum  est,  et  litteras  eminen- 
tissimi  Joannettini  Cardinalis  Doria,  tunc  hujus 
regni  proregis  ...  sub  die  xxiu  Septembris  .  .  te- 
stantur.  Memor  modo  tanti  benericii  in  prresenti 
universali  regni  timore  ejusdem  causa  morbi,  a 
quo  Messana  vexatur,  tremens  ac  fidens,  ut  eo- 
dem  patrocinio  tueatur,  decrevit  ij>sam  sanctam 
Panormitanam  virginem  Rosaliam  quoque  in  pa- 
tronam  accipcre,  et  diem  ejus  inventionis  xv  Julii 
perpetuo  sibi  sub  iufra  scripto  soiemni  voto  festi- 
vam  facere  et  celebrare,  et  ut  singulis  omni  aivo 
innotescat,  ad  prssentem  actum  devenire  de- 
crevit.  Formula  voti  hisce  plane  est  consen- 
tanea.  Hsec  facta  Alcami.  Sed  et  in  reliquis  Si- 
cilise  urbibus  S.  Rosali»  cultus  est  iustauratus, 
eamque  Servatricem  in  lanto  rerum  dischmiue 
reliquae  totius  insulae  urbes  agnoscunt  et  praedi- 
cant :  inquit  P.  Noto  in  epistola  ad  me  data  xxn 
Maii  anno  1744. 

147  Pergit  deinde  ad  loca,  \in  quibus  sxviit 
pestis,  ita  scribens  .-  Quin  et  in  ipsa  Messaua 
plures,  qui  ad  ejus  opem  coufugeruut,  vel  Ser- 
vatriccm  vel  Liberatricem  experti  sunt,  de  qua 
re  nonnulla  misimus  sincera  documenta.  lu  op- 
pido  etiam,  quod  Flumen  Dionysii  vocant,  et 
duodeviginti  passuum  millia  Messana  distat,  in- 
colae  peste  correpti,  S.  Kosaliae  opem  senserunt, 
festum  magna  pompa  celebraruut  j  et  novum 
templum  aceepti  beneficii  monumentum  erigere 
aggressi  sunt  :  singuli  cives,  ecclesiasticis  viris 
ac  magistratu  praeeu.ntibus,  iapides  ad  id  suis  hu- 
meris  asportarunt.  Hoc  anno  rursum  memoravit 
sequentia  :  In  oppido  etiam  Messanse  proxirno, 
quod  flumen  Dionysii,  vulgo  Fiume  dinisi  dicitur, 
haud  pauci  fuere,  qui  in  S.  Rosaliae  imagine,  aut 
in  ejus  sepulcrali  pulvere  adversus  pestiferam  luem 
pharmacum  opportune  nacti  sunt. 

148  Dignus  est,  qui  raemoretur,  doctor  Joannes 
Dominicus  do  Joanne  Panormitanus,  qui  oppidum 
istud  uomine  domini  Calogerii  Columuae  ducis 
Oassarodis  ac 'marchionis  ejusdem  Muminis  Diony- 
sii  administrabat.  Hic  mense  Maio  anno  mdccxmii, 
Messanae  cum  moraretur,  imaginem  S.  Itosaliae 
depingi  curavit,  quam  die  xiv  ejusdem  mensis  ab 
illustrissimo  domino  F.  Tlioma  Moncada,  Mes- 
sanensis  archiepiscopi  generali  vicario  (nunc  au- 
tem  ejusdem  urbis  archiepiscopo)  consueto  ritu 
benedictam ,  ad  proximum  Fluminis  Dionysii 
oppidum  secum  transtulit,  et  sequcnti  die  in  ec- 
clesia  cathedrali  pia  vcneratione  locavit.  Post 
paucos  dies  Messanense  contagiura  illuc  illabi- 
tur,  ac  pene  quingentos  supra  mille  cives  interimit. 
Gubcrnator  oppidi,  ubi  duos  e  suis  familis  (quos 
aegrotos  inviserat,  et  pulsui  haud  semel  manum 
admoverat)  peste  exstinctos  videt,  S.  Rosaliae 
opem  postulat,  et  cum  reliqua  familia  servatur 
incolumis  :  quod  eo  magis  S.  Rosalise  refert  ac- 
ceptum,  quod  deinde  bis  quotidie  ex  officio  con- 
tagiosos  omnes  inviseret  :  quin  et  ad  expurgandfl 
finitima  alia  oppida,  peste  sedata,  designatus  ac- 
cesserit. 

fuuseab  iih        149  In  documentis,  de  quibus  mox  num.  147 

matoimmunes,  fit  mentio,  simitia  fere  referuntur  Messanx  fa- 

cta.  Varii  scribunt  se  inter  evidentissima  pericu- 


iionpauci  cre- 
diderunt  se 
patrocinio  S. 
Rotulix 

C 


413 
la  mansisse  incoiumes,  idque  attribuunt  patroci-  "  »*■ 
nto  S.  Rosalire,  cujus  penes  se  habebant  reliquias. 
Prtmo  D.  Franciscus  Carrascon,  armaturx  mi- 
htarts  tnspector  et  senator  Messanensis  scripsit 
Messanoe  anno  1743,  xxx  Augusti,  sibi  datas 
fuisse  S.  Itosalise  rcliquias,  Quce,  inquit,  sunt 
unicuin  antidotum,  quod  semper  mecum  gesta- 
vi,  ac  Deo  per  patrocinium  Sanctre  me  obstri- 
ctum  agnosco,  quod  in  hoc  conflictu  me  sem- 
per  iutrepidum  servaverit  et  sanum.  Idemi  Se- 
ptembris  ejusdem  anni  scripsit,  incredibile  esset 
quantam  pestilentia  populo  Messanensi  intulisset 
ruinam  i  asseritque  ssepe  sibi  per  cadavera  corru- 
pta  et  mire  foetentia  eundum  fuisse,  quandoad 
senatum,ad  valehtdinarium  publicum,  autdlia 
proratione  muneris  sui  procedebat ;  neotamm 
ofpcio  suo  deesse  votuisse,  sed  mira  animi  tran- 
quillitate  omnia peregisse :  oblatum  quidem  sibi 
a  chirurgo  fuisse  antitiotum,  $ed  reliquias  S.  Ho- 
saliie,  miramque  de  ope  ipsius  fiduciam  sibi  fuis- 
se  pro  antidoto;  nec  aiiud  se  voluisse,  ne  fidu- 
ciam  illamvideretur  minuere.  Hssc  pluribus  ver- 
bisexposita  sunt  in  laudata  epistola.  Porro  quan* 
ta  fuerit  populi  Messanensis  strages,  colligipo- 
test  ex  annotatione  P.  Castiglia,  quss  ita  habet :  E 
Scripserat  (senatus  Messanensis  scriba  ad  prore- 
gem  Siciliiv)  paulo  antc  (diem  i  Septembris  an- 
ni  1743J  usquc  ad  illum  dlem  viginti  sex  oiroi- 
ter  hominum  millia  intra  Messanenaem  urbem 
peste  obiisse.  P.  Hieronymits  Maria  1'olara  So- 
cietatis  Jesu  xx  Martii  anni  17-14  ita  scribit 
Italice,  sicut  reddo  Latine  \  Locutus  sum  postea 
cum  plurimis  personis,  hic  MessanK  similiter  a 
malo  servatis  a  S.  Rosalia,  cui  se  commenda 
bant,  ut  mihi  dixerunt.  Multi  etiam  a  morbo 
sanaii  patrooinio  ejusdem. 

150  Antea  in  eadem  <'}>istota  dicit  laudatus  uiiqui etfam 
Polara,  se  fuisse  quasi  oadaver  animatumj  non  *elanatota* 
quidem  febribus  aut  apcrtis  mali pestilentis  indi 
ciis,sed  motesta  inquietudine  interna  ;  atque  in 
eo  statu  volum  nuucujHtssr  S.  Unsalia1  ;  eadem 
vero  nocte  tam  copiosum  secutum  esse  sudovem, 
qui  item  nocte  sequente  continuatus,  at  indu 
menta  interiora  frequenter  fuerint  mutanda. 
Tam  /inniter  porro  credidit,  se  Sanctx patroci- 
nio  fuisse  sanatum,  ut  infcrius  sic  toquatur  ■,  Pro 
gratia  milii  facta,  id  juro  ct  attcstor  ut  fiaoerdOS 
indignus,  me  miraoulo  sanots  virglnis  Eosalioa 
vivum  esse,  oblig*atumque  voto  veniendi  Panor- 
raum,  eundique  peditem  a  radicibus  montiaPers 
grini  usque  ad  spcluncam,  curandique  colebrari 
triginta  Missas  in  honorem  Sanctm.  Mox  addit  de 
socio  suo  Petro  Potara  Societatis  Jesu  i  Itaetlam 
magistcr  Petrus,  qui  item  in  vivis  man.sii  mira- 
culo  S,  Rosaliffi  virginis.  Jam  initio  epistoUe 
idem  de  se  ac  socio  suo  dixerat,  ibique  addit,  se 
votum  jam  dictum  nuncupasse  cum  socio,  post- 
quam  S.  Martinus  de  Andrea,  ipsorum  socius, 
correptus  fuerat  peste,  qua  obiit  ix  Julii  anni 
1743,  ipsis  ei  assisteyxtibus.  Quin  et  addit,  seam- 
bos  creditos  fuisse  peste  infectos,  etjam  mor- 
tuos.  Petrus  Antonius  Bova  Societatis  Jesu,  qui 
peste  correptus  fuit  et  convaluit,  ita  ad  fratrem 
iiiu-mtlii,)!  suii.ut.  Puitornt)  dffjrntrtn  Ttatice  sori 
psit  xi  Apritis  anni  17  1  |  !)-■  mc  possuni  dicere, 
mihi,  dum  malo  cram  obstupefaclus,  suggestum 
esse,  ut  confntfcrem  ad  Nanctarn  nostraui.  ld  fcci, 
vovcns  ci  jejunium  in  pane  ei  aqua,  cul  jam  sa- 
tisfeci  die  rn  Septembris,  nimirum  in  pervigitio 
Sanctse. 

16]  Finem  pestilentuv  istius  etiam  patrocinio 
S.  Bosoli;e    a  multis  attribui,  disco  ex  litteris  iittoipettlhn 

jam  "' 


xf  ntr  ru  n  t 


\- 


fjnin  et  u  tnul- 

ti*  tmmlnutla 


414 

jam  laudatis. 


APPENDIX  MIRACULORUM  S.  ROSALI/E  VIKGINIS. 


si  cenutio  «< 

iribniiiir  jia 

trooinio  I  U 
glni»  iiiiiiKi- 

i-ulilt.f  ct  S. 


P.  Noto  de  hisce  ita  hoc  anno  ad 
me  scripsit  :  Horatius  Tarrianus,  qui  a  secretis 
est  Mamertini  senatus,  librum  edidit  Italico  ser- 
mone  sub  hoc  titulo  :  «  Memoria  istorica  del  con- 
n  tagio  della  citta  di  Messina  »  .  .  Ibi  pag.  110 
testatur  a  die  xv  Julii(quse  est  anniversaria  in- 
ventionis  corporis  S.  Rosalias)  anni  mdccxliji  im- 
minutam  fuisse  Messanae  in  dies  sing-ulos  morbi 
vim,  quod  ejus  cives  in  sede  senatoria  imag-inem 
beatissimae  Virginis,  ac  S.  Rosalia?  affixerint, 
et  utrique  quotidianas  preces  in  Misea  obtulerint. 
Eadcru  scribit  auctor  cujusdam  libri  Italici,  cui 
titulus  :  "  [etoria  dell'  anno  mdccxliii  »  .  .  : 
additque  lib.  8  pag.  2C2  in  eadem  tede  senato- 
ria  publicas  ob  id  Deo  gratias  Messanenses  eg'is- 
se.  Ilsec  confirmantur  ex  epistola,  quam  die  i 
Septembris  anni  1713  taudatus  Horatius  Tur- 
rianus  direxit  ad  principem  Bartholoniaeum 
Corsini  proregem  Sicitise  :  nam  in  ea  prorsus 
eadem  asseruntur  die  imminuta  a  xv  Julii  pesti- 
ientia,  deque  imagine  S.  Eoaali»  in  sacello  sena- 
torum  una  cum  imagine  beatissimse  Virginis  lo- 
cata,  ac  demum  de  utraque  Patrona  quotidianis 

H  precibus  invocata. 

1.'i2  Tam  hsec  pestilentise  imminutio,  qusepas- 
sim  xv  Julii  ccepta  asseritur,  quam  integra  ces- 

'  satio  non  diupost  prsecipuam  S.  Rasa\v&  festivi- 
tatem,  et  in  ipso  festo  natse  Virginis  Marise  se- 
cuta,  testejam  laudato  Horatio  Turriano,  fece- 
runt,  ut  ulmusque  patrocinio  iiberationem  civi- 
tatis  suse  muiti  attribuerint  Messanenses.  Multi 
iniiio  existimabant  neminem  peste obiisse  in  urbe 
Messana  post  diem  iv  Septembris  S.  llosaliae  sa~ 
crum :  at  me  monuit  P.  Noto,  unum  deinde  in- 
notuisse,  qui  ecs  peste  ante  contracta  die  vii  ejus- 
dem  mensis  occubuit.  Hac  de  causa  Turrianus 
integram  aissalioucm  recte  afft.rit  diei  vm  Se- 
ptembris,  qua  Virginis  Nativitas  ceiebraiur, 
quaque  credunt  Messanenses  Epistolam  ejusdem 
beatee  Virginisad  Majores  suos  detatam  fuisse, 
ut  notat  Turrianus ;  sed  de  ea  hic  nondisputo. 
De  Flumine  Dionysii  hasc  quoque  scribit  P  Noto : 
lllud  etiam  notandum,  quod  in  eo  oppido  de- 
olin&re  visa  eat  morbi  vib  adie  iv  Septembris, 
nostrffl  Virffini  sacro,  quo  effusissimus  imber, 
diu  expetitus,  e  oflelo   lapsus,   pestiferas  sordes  e 


viis  oppidi  secum  abduxit,  atque  aerem  purg-a 
vit.  Idcirco  cives  omnes  S.  Rosalise,  quam  sibi 
patronam  adoptarunt,  aedificando  templo  ea  , 
qua  in  altera  epistola  scripsimus,  solemnitate  ope- 
ram  contulere.  Hactenus  de  iis,  quse  occasione 
pestis  Messanensis  8.  Rosaliai  accepta  referun- 
tur,  in  quibus  manifesta  quidem  non  sunt  mi- 
racula ;  varia  tamen  beneficia  sic  impetrata,  ut 
pie  etprudentercredipossit  Sanctse  profuisse  pa- 
trocinium,  uti  revera  crediderunt  Messanenses, 
quianno  1730  Sanctum  ritu  solemni  elegerant 
patronam. 

153  Ceterum  quam  grata  memoria  Panormi- 
tani  hactenus  recolant  istud  S.  Rosaliae  benefi- 
cium  ,ut  urbi suse  reliquseque  Siciiise  concessum, 
disco  ex  gemina  hujus  anni  1746  epistola.  In 
prioriP.  Noto  ita  ad  me  scribit  xvn  Junii :  Pa- 
rari  jam  coepta  sunt,  quas  pro  annua  S.  Rosaliae 
celebritate  futuro  exhibenda  sunt  mense.  Acce- 
pti  autem  beneficii  recens  memoria  id  efficiet, 
ut  non  minore  pompa,  ac  fortasse  etiam  majo- 
re,  quam  anno  praeterito  solemnitas  sacra  cele- 
bretur.  Hiec  de  festivitate  corporis  inventi,  xv 
Julii  peragi  sotita.  De  qua  celebrata  ita  deinde 
scripsit  :  Magnificentissima  omnium  consensu 
fuit  mense  JulioannuaS.  Rosaliae  solemnitas,  ad 
quinque  dies  producta,  et  novis  aucta  lsetitise 
ac  pompae  significationibus.  Illud  sane  memoratu 
dignum,  quod  amplissimi  principis  terapli  inte- 
rior  facies  ab  imo  ad  summura,  non  jam  holo- 
sericis,  ut  moris  est,  aliisque  id  g^enus  ornati- 
bus,  sed  tersissimis  fuit  obducta  crystallis,  quse 
innumeris  propemodum  cereis  luminibus  reper- 
cussa,  jucundissimum  nocturno  praesertim  tem- 
pore  oculis  exhibebat  spectaculum.  Haec  autem 
prastari  jussit  Ferdinandus  Maria  Tomasi  et  Ca- 
ro,  princeps  insulaB  Lampadusae  et  Palmns  dux, 
hoc  anno  iterum  prsetor,  qui  litteratorum  etiam 
Mecaeuas  in  suis  aedibus  academium,  sub  nomi- 
no  Piscatorum  OretjEOjujm ,  pridem  instituit,  in 
qua  eruditam  de  S.  Rosalia  dissertatiouem  quotan- 
nis  habendam  decrevit.  Hsec  in  laudem  Panormi- 
tanse  erga  S.  Rosaliam  pro  coronide  adjungenda 
duxi.  Utinam  urbes  singulse  sanctos  patronos 
suos,  si  tanta  nequeant  magnificentia,  pari  certe 
pietate  venerentur. 


■  D 


tjitttn  Punor 
mitanorum 
in  Sanclam 
1'atronam 
snam  jiielas. 


DESANCTA  ROSA  VIRGINE 


TERTII  ORDINIS  S.  FRANCISCI  VITERBII  IN   JTALIA 


c.  s. 


COMMENTARIUS    Mfc.^aEVITJS 


§  I.  Cultus  Sanctoe,  scriptores  Vitae,  Acta  edenda. 


1'iKHuiiiiii  s 
IHNO   Ml  '  i  ii. 

CulUu 

1         iii  kd 


V 


iterbium  Hetruria  in  Ttalica  civitas,  provin- 
ci.r  r  ii  divi Petri  caputt  oelebrat hoc 

die  olim  civem,  nuncpatronamsuam  S.  Ro- 
sim  virginem  Tertii  Ordinis  S.  Francisci  atum- 
i ;  qux  vit&  sanctitate,  mira<  frequen- 

tia  ac  incorrupti  sui  corporis  prodigiosa  inte- 
gritate  patriam  suam  ittustravit.  Duplici  apud 
iti  es  s\   <s  s  ■  Qaudet  fesi         ■     aitera  vi 

Martii,  queesine  ulla  solemnitale  peragitur,  al- 


terahoc,  ut  diximus  die,  quse  summo  cumap- 
paratuac  frequentissimopopuli  concursucelebra- 
de  utraque  infra  sermo  recurret.  Porro  in- 
ter  sacros  Fastos,  qui  hujus  Virginis  me)i>',,<<- 
runtt  Romani  Martgrologii  editiones,  etsi  eam 
adeumdemhunc  diem  referant,  non  eodem  ta- 
men  cumtitulo  annuntiant.  Editio  Plantiniana 
Antverpiensis  cum  Notis  eminentissimi  Baronii 
excusa  anno  1613,  eam    Sanctam  appellat ;   Vi- 

terbii 


et  Officiitpro- 
priit. 


H 


Scnptoret  Vi- 
tat  varii. 


Aeta  priora 

autlientica 

perierunt. 


DIE  QUARTA.  SEPTKMliHlS 

twbusanctieRosaevirgrmU.-rtf  rt«ia?,jMa?ea?earfcOT  nit  :  Ad 
officina  prodierunt,  Beataa  dumtaxat  titulum  tri- 
buunt  hoc  modo  :  Viterbii  beata?  Rosas  Virginis. 
Eodem  modo  legit  archiepiscopus  Hydruntinus 
Franciscus  Maria  De  Aste  in  Disceptationibus  in 
Martyrologium  Romanum. 

2  Contra  Arturus  in  Martyrologio  Franscisca- 
no  Sanct»  titulo  insignit,  ita  scribens  :  Viterbii 
sanctae  Rosa;  virgiuisTertiarise  :  qugehumilitatis  et 
pietatis  operibus  vacans,  spiritn  prophetico,  sig-nis- 
que  admirandis  emicuit  Arturo  consonat  lauda- 
tus  archiepiscopus  in  Martyrologio  Francis- 
cano,  Castellanus  in  Martyrologio  universali,  et 
Codex  Usuardinus  manu  scriptus  Hagenoyensis 
anno  1412  exaratus,  apud  Sollerium  in  Additio- 
nibus  Usuardi.  Sed  undecumque  hsec  variatio  in 
Romanum  irrepserit,  Rosa>  titulum  Sanctm  legi- 
time  competere,  satis  superque  constat  tum  ex 
summorum  Pontificumtitteris  ac  nominatim  Six- 
ti  IV,  quas  per  decursum  recitabimus,  tum  ex 
Officio  Rosjb  proprie  a  sacra  rituum  Congrega- 
tione  anno  166S  pro  universo  clero  cum  seculari 
tum  Regulari  per  Viterbiensem  dioscestm  conces' 
so,  et  a  BenedictoXTIIanno  1728  ad  omnes  utrius- 
que  sexus  fideles,  qui  ad  Horas  canonicas  tenen- 
titr,pertotum  Ecclesiasticumstatumet  Etruriam 
extenso.  Ex  his  inquam  satis  superque  constat, 
SanetEe  titulum  Rosae  deberi,  quandoquidem  tam 
in  prmfatis  Utteris,  quam  in  Ofpcio  constanter 
illo  gaudeat.  Idem  videreest  in  Officio  cum  Ovta- 
va  de  ipsa  recitari  concesso  a  sacra  rituum  Con- 
gregatione  anno  1748. 

li  Svriptores,  qui  Sanctae  nostrm  meminerunt, 
longa  serie  recenset  Arturus  supra  laudahts  ad 
prmsentem  diem,  et  Waddingus  in  Annalibus  Mi- 
norum  adannum  \%~>i  num.  17,  ubi  etiam  monet, 
plures  de  ea  exstare  legendas  Mss.  et  excusas 
incertis  auctoribus,  ex  quibus  simul  et  ex  Pro- 
cessu  vitm  et  miraculorum  unam  compegisse  ait 
Hieronymum  Victorium  Viterbiensem  canoni 
cum ;  negat  lamen  eam  suo  tempore  excusam 
fuisse.  An  edita  jam  sit  ignoro.  Petrus  Coretinus 
Viterbiensis  Vitam  Virginis  ex  professo  conscrip- 
sit  sermone  Italico  ex  processu  iltius,  utait,  aliis- 
que  authenticis  monumentis  cotlectam ,  quam 
anno  16:38  Viterbiensibus  typis  edidit.  Verum  ea 
suis  mendis  non  caret,  prout  ex  iis,  qum  per  de~ 
cursum  animadversuri  sumus,  manifeste patebit. 
Eodem  idiomate  Vitam  evulgavit  anno  1077  Ca- 
miltus  Maria  Rinaldus  Florentinus  e  Societate 
nostra  :  sed  cum  is  Coretino  nimium  credulus  a<i 
hmreat.  eodem  cum  ilto  habentlus  est  toco.  Vitam 
aliam  Latinv  excudit  anno  1698  Antonius  Gian- 
nellus  nostrm  itidem  Societatis.  Profitetur  hic  in 
prmfatione  sua,  nihil  se  scripturum,  quod  a  Vitse 
itlius  historicis  aut  certis  monumentis  non  de- 
sumpserit  :  verum  inter  itlos  primum  locum  ei- 
dem  Coretino  tribuere  videlur ;  unde  ipsius  his- 
torica  fides  in  atiquibus  vavitiat . 

4  Exstitisse  quondam  authentica  S.  Rosa;  Acta, 
qum  dudum  perierunt,  hahemus  ex  Processu  pro 
canonizatione  iltius  instituto,  jussu  Calistt  III 
PP.  anno  1157;  in  quo  articuto  10  sic 
habetur  :  Item  decimo;  quod  vit.n  dictse  beatae 
Ro.-Le  in  pluribns  autbenticis  scripturis  antiquis 
una  cum  ejus  miraculis  cum  descripta  easent  <'t 
anuotata,  ex  neg-lig-entia  et  calamitate  dict»  ci- 
vijatis  Viterbii  deperdita  fuerunt ,  el  igne  oom- 
busta;  et  quod  d<-  hoc  est  publica  vos  et  l 
Jacturam  /•  mc  l  rreparabilem  aliquantutum  leni- 
verunt,  sivera  narrat  auctor  Vitm  manuscriptmt 
monumenta  ,    de   quibus     ila    memi- 


416 

cujus  {S.  Ros*e)  commendationem  et 
famam  aliqua  enarrabo,  quse  iu  quibusdam  in- 
strumcntis  antiquis  a  ride  di-rnis  et  devotis  relata 
inveni  atque  fideliter  eonseripta,  si<-ut  supra  di- 
ctoe  personse  ,  se  a  supra  dictte  virginis  Rosas  ore 
audivisse  et  vidisse  testata-  sunt.  Personas  has  au- 
ctor  nusquam  nominatim  prodit ,  uti  nec  se 
ipsum  :  sed  quisquis  ille  fiterit,  Vita  digna  visa 
est,qux  in  Processu  exammnnda  et  idoneis  te- 
stibtts  ex  constanti  fama  confirmanda  propone- 
retur 

5  Itlam  ipsam  una  cum  Processu ,  cui ,  nt 
dian\  inserla  est ,  descriptam  ex  autogrnpho  , 
quod  apud  moniales  in  monastcrio  s  Rosoa  Vi- 
terba  a$servatur}curantibuspotissimum  Possino 
et  Vannio  Societatis  noshw  presbyteris,  ad  ma- 
)ores  nostros  transmissam  habeo.  Antiquum  am- 
plumque  esse  autographum  testatus  est  R,  1'.  Do- 
minicus  Brunaccius  per  provinciam  Romanam 
Socieiatis  Jesu  tum  temporis  pr&positus  Provin- 
cialis  in  epistota  ad  Papvbrochium  nostrum  Roma 
data  anno  li>7(i  Diffloultas,  inquxt ,  putissi- 
ma.  qutc  se  otr<Tt  in  tleseribeiulo  Processu  l'or- 
mato  pro  canoniaatione  Sanctai  Imjus,  esi,  <|ium1 
integrum  et  aatis  amplum  volumen  evadat,  prsater 
difflcultatem  oaraoteris  anti<iui.  Ex  hoe  ultimo 
capite  factum  reor,  ut  qussdam  in  apographum 
nostrum  memla  irrepsvriut,  quorum  aliqua  ma- 
nu  propria  eorreaiit  P.  Vannius,  emendaturus 
omnia,  siper  sanvtimoniales  licuisset,  Prooeasum, 
ait  in  epistota  anno  L68I  data,  S.  Rossa  desori- 
ptum  ex  autographo  penes  me  habeo,  Non  li- 
euit  couferre  totnm  exemplum  cum  exemplarij 
quiamoniales  Yiterbienses  institerunt,  nt  -i  issinie 
remitteretur  .•  curavi,  ut  conferrem  partisproaol 
puas. 

6  Qttapropter  lectorem  rogo,  ut  ignoscat  mihi, 
si  in  cognominibus,  ao  nominibus  propi  'iis  citan 

doritm  lestium.   /uuc  inde  •■rrne<'n>,  e,i  enini  /irn- 

pter  characteris  difftcultatem  et  c>/o  ssepe  et  ipse 
verosimiliterdivinaredebuimus.  Pneterea  viden- 
tur  qusedam  in  nostro  apographo  ilesiilerari  :  id 
vero  ex  eo  suspicor,  quod  Coretinus  aliquaeco 
Processu  narret,  quse  ego  in  exemptari  nostro 
nonreperm.  Eamdem  Vitam  habuit eminentissi 
mus  Baronius,  prout  ipse  testatur  in  >t<>ttx  ad 
Martyrotoginm  Romanum  ad  kuno  diem  sori- 
bens  :  Accepimusejua  Aotaabecolesia  Vlterblensl... 
Est  eorum  exordlum  :  Inted  axiab.7w  nostro  tamen 

apayrapkn   pr.r/htio    qUSBdam    />r,rfi;/t/ ttr  ,   quiS 

'  incipit  :  Ouoniam  ut  att  An^iistinus  :  vl  reote,  n\ 

fattor;  nam  assignatum  ab  eminentissimo  initium 

sic  kabet  i  Lnter  aliasautem  :  quse  particuta  con 

jn/icl/ea  aiitem  srrmonis prOSeCUttOnem,    "<>"  c.r 
ordium  denotat. 

1  Pr/rfa/.r  t  it;r  snhncctititr  fratjnietit ina  quott- 

dam  atterius  Vitse  ejusdem  Sanctte,  quod  per  de 
cursum    Vitam  sccundam  appellabimus.  Hujus 
auclor  exorsus  a  referenda,  in  quam  Sancta  in- 
citlerat ,  i/i/irmilate  ,  e./tasvs  tit  e.a  hahitai  enar 

rat;deinsusceptum  Deiparsejussu  Tertiariarum 
S.  Franvisci  habitum  cummultiscircuni  ,!<<"/" ■■-. 
quse  ad  fabutasproxime  art  tii  it ,,/ ,  describit .  rur- 
sus  ccelestes  apparitiones  immiscet,  Denique  8. 
Virginis  exilium,  adventum  in  castrum  Suria 
num,  r/  deinde  <<>  Vitorchianum  refert.  Sim  ad 
priorem   Vitam  remisso  lectore,  qumdam  subdit 
miracula.  E'j<>  vitam  priorem  utpote  magis  con 
einnam,  t,ti<-<jriiui.  et  sinceriorem  edamtitata 
men,  utin  annotata  translatv/rus sim  eatqusese* 
cunda   Vita  seu  vere  seu  fabulose  reliquis  su- 
peraddit.  Suie  Vitm  subjungam  aliam  in  Offtcio 

Sanctm 


AVCTORK 

cs. 


Vita  cum 

P»OCf*3'4  ca- 

nonfeaifonfa 


hilio  indt  intn 
doio 


■  inid» 


AUCTOfll 

c.  s. 


416 

Sanctx  proprio  in  lectiones  secundi  nocturniper 

Octavamdivisam.  Lectiones primx  diei  non  recu- 
dam ,  quia  reliquiarum  quoddam  compendium 
sunt  ■  dies  quintus,  sextus  et  septimus  aliis  impe- 
diti  Oflxciis  lectiones  proprias  non  habent  :  su- 
persunt  ilaque  lectiones  duodecim,  quas  totidem 
distinctas  numeris  edam.  Prseter  hsec  Acta  habe- 
mus  etiam  Processum,  qui  duabus  partibus  con- 
stat.  In  priori  insignia  miracula  per  sanctrn  Ro- 
B8  potens  patrocinium  impelrata  longo  ordine  de- 
legatis  examinanda  et  a  fide  dignis  testibus  con- 
ffrmouda  r.rhthmtxr  nt  poslcrion  ca  ipsa  Uttft 
Sanctm  Vita  idonearum  personarum  testimonns, 
^.rrjuran^onJrr/josi/o^u-obanlio^COnfirmantur' 
que.  Primam  partem  totam  excudam;  secundam 
consutto  prmtermittam  ;  cum  enim  in  plurium, 
quam  ducentorum  sexaginta  testium  examinatio- 
nibus,  responsisque  tota  consistat,  continua  ea- 
rumdem  rerum  terminorumque  repetitio  inv.ti- 
lem  operi  molem,  lectori  nauseampareret.  Neque 
tamen  hinc  aliqua  exparte  studiosus  leclor  frau- 
dabitur;  nam  quidquid  testimonia  ilta  habent 
singulare,  autscitu  dignum,  idomne  in  annotatis 
suo  quodque  loco  reperiet. 


V. 


•; 


emortualis  inquiritur. 


Anni  natati* 
et  emorluaUt 
muiquam   ffl- 
primuntxir 
in   mOMTMti' 
tii  autltiniiri*. 


\'ai  i*  de 

tmorfuafi  an 

tio   lentinlir 
WttdOngi 

exponitur 


DE  S.  ROSA  VIRGINE. 

ctasse  dicitur.  Contra  Lucas  Waddingus  Annat. 
Minor.  tom.Zadannuml2b2  num.  6,  etposteum 
Arturus  in  Martyrologio  Franciscano  statuunt, 
S.  Rosffi  obitum  post  annum  1252  protrahi  non 
posse.  Probat  id  Waddingus  ex  litteris  ab  Inno- 
centio  IVdatis  Perusii  vn  Kalendas  Decembris 
anno  io  Pontificatus  sui,  qui  annus  in  Christi 
1252  incidebat.  Litteras  has  profert  laudatus  An- 
nalista  ex  Reg.  Vaticano  epist.  240.  Easdem  re- 
citat  Odoricus  Raynaldus  tom.  13  Annal.  Eccles. 
addatum  annum  num.  7  citans  in  margine  Ub.lQ, 
epist.  240 ,  et  Antonius  Bremondus  in  Bullario 
FF.  Prsedicatorum  tom.  i,  pag.Z\$desumptas  Ex 
archivo  Ordinis  lib.  A.  Fol.  730.  Epistolam  hanc, 
quia  prxsentem  controversiam  dirimere  videtur, 
totam  ex  laudato  Bremondo  huc  transfero. 

10  Innocentius  episcopus  servus  servorum  Dei, 
dilectis  filiis  Priori  Eratrum  Prsedicatorum  ,  et 
archipresbytero  S.  Sixti  Viterbien.  salutem  et 
apostolicam  benedictionem.  Si  *  in  Sanctis  suis 
mirabilis  et  benedictus  in  secula  Deus  noster  ve- 
nerandse  memoria?  Rosam  virtute  ac  fortitudine 
in  hujus  vitae  solitudine  dicitur  solidasse,  ut  in- 
ter  mundanos  incursus  et  vitiorum  illecebras  vir- 
ginei  floris  integritate  servata',  per  virtutum  ar- 
dua  immaculato  calle  pertransiens  ac  nitorem  in 
conscientia  perferens,  foris  aliis  velut  rosa  redo- 

II.  AnnUS  SanCtae  natalis  inCertUS:      luerit  per  exemplum,  ac  tandem  secuudum  pie- 

tatis  fidem ,  thronum  gloriae  conscendere  merue- 
rit,  choris  virg-ineis  sociata;  prout  clara  mira- 
culorum  indicia  ,  quse  in  terris  divina  bonitas 
operari  dicitur ,  protestantur ,  ne  Iucerna  sub 
modio  lateat,  sed  luceat  ad  veritatis  ag-nitionem 
infidelibus ,  et  fidelibus  ad  fidei  fulcimentum ; 
his  sane  miraculorum  sig-nis  ac  prodig-iis  dilectus 
filius  Electus,  clerum  *,  consilium  et  populus 
Viterbien,  merito ,  quin  potius  meritorie  exci- 
tati ,  nobis  humiliter  et  humaniter  supplica- 
runt,  ut  fidelium  testimonia  super  ipsius  novellae 
Kosaj  fragrantia,  videlicet  vitse  meritis  et  miracu- 
lorum  assertionibiis  recipi  faceremus.  Ita  quod , 
qwe  felicitatis  potiri  creditur  praraiiis  in  Ecclesia 
triumphanti,  in  militanti  quoque  honore  cougfruo 
celebris  habeatur ;  et  quse  gdoriosa  Dei  Virg-o  coram 
hominibusclaruit,  pia  innotescatpatrona  pro  homi- 
nibuscoram  Deo. 

11  Nos  ig;itur  ipsorum  laudabile  votum  fa- 
vore  benevolo  cupientes  prosequi,  cum  in  re 
tam  profundi  judicii  tanta  expediat  maturitatis 
cautela  proeedi  ,  ut  his ,  qni  perversitatis  haere- 
ticffi  fermento  corrupti  loqui  audent  mala  de  bo- 
nis ,  et  in  electis  ping-ere  maculam ,  ut  Eccle- 
site  sponsae  Christi  species  decoloretur  in  mem- 
bris,  nullus  insultandi  fidelibus  aditus  relinqua- 
tur  :  discretioni  vestrae,  de  qua  plenam  in  Do- 
mino  fiduciam  obtinemus,  per  apostolica  scri- 
pta  mandamus,  quatenus  super  ipsius  Rosae  vi- 
ta  et  miraculis  testes  fide  digraos  atque  legitimos, 
quos  undecumque  produci  contigerit ,  coram  vo- 
bis  legitime  recipere,  ac  de  sing-ulis  circumstan- 
tiis  juxta  interrog;ationis  formam ,  quam  vobis 
sub  Bulla  nostra  transmittimus ,  prudenter  exa- 
minare  curetis,  et  ipsorum  dicta  fideliter  in  scri- 
ptis  redacta,  et  sub  propriis  inclusa  sigillis,  in 
iliwrsis  locis  caute  servanda  deponere  studeatis ; 
douec  praedictis  Electo ,  clero,  consilio ,  et  po- 
pulo  uobis  supplicantibus ,  vel  motu  proprio  * 
ea  viderimus  requirenda,  ut  tiinc  eis  inspectis, 
secundum  Deum,  prout  motum  nostrum  res  cla- 
rius  nota  formaverit ,  in  negotio  procedamus. 
Non  obstante  indulg-entia ,    qua   tibi ,  filii   Prior 

specialiter 


D 


Nusquam  in  Actis  aut  Vita  S.  Rosae,  quee  legi, 
certum  nativitatis  aut  obitus  itlius  annum 
consignatum  reperi;  nusquam  reperit  Waddin- 
gus  Ordinis  Minorum  Annatista.  Posterius  tes- 
tatur  aperte  toyn.  3  Annalium  Minorum  ad  an- 
num '1252  num.  0  sic  scribens :  Omnia,  quns  cir- 
i  iiinfcruntur,  cjus  Acla  consului,  ut  Vitam  Ms,, 
quffl  servatur  in  moirasterio,  in  quo  jacet;  neque 
ullibi  habetur  c\prcssum  certum  mortifl  tempus. 
Alterum  suo  de  natali  anno  silentio  satis  indicat. 
Waddingo  consonat  Vannius  Societatis  Jesu,  in 
litlrris  suis  ad  Papebrochium  anno  1GSG,  in  qui- 
bus  testatur,  quod  neque  in  Yita  ineerta  Processui 
Calisti  111,  neque  in  ullo  authcntico  scripto  (quam- 
\is,  inquit,  orania  monumenta,  quw  in  archivio 
Viterbiensi  *'(  apud  moniales  S.  Bosffi  servantur, 
diligentissime  examinaverim  J  recenseantur  anni 
nativitatifl,  obitus,  ao  tranalationis  H  Rosa?.  Incerta 
ivque  est,  in  qua  obiit,  ,vtas.  Quare  nescio ,  quo 
fUndasnento  nitatur  Coretiiws,  </t>m  Ub.  i.  cap.  i 
confidenter  ait,  illam  anno  12-10,  verno  tempore 
sut>  Pontiflcatu  Oregorii  IXnatam  esse  :  dum- 
que  lit'.  3,  ca/i,  10  rrhtt  r.r  tripode  asserit,  eam- 
detn  anno  L258,  vi  Martii,  cum  annos  septcmde- 
cim,  mensesdecem  />h>s  minus  numerarett  rivere 
desiisse,  Coretino  nihilominus  adstipulantur  Ri- 
naldus  et  Oiannellus,  sola  ipsius,  opinor,  ducti 
auctoritate. 

0  Ast  alii  scriptores  in  /igendo  emortuali  anno 
variant,  Marcus  Ulyssipponensis  in  Chronicis 

Minoruat   j>artc  2  lib.   2,  C0p,  1")  SanctSB obitum 

:  r,t  annum  1261  statuit:  Bzovius  tom  13  Annat. 
anno  1264  illigat  :  Ferrarius  i>i  (\italogo  Sancto- 
rwn  Italue  ra>>'  p>i>lic  Nonas  Scptembris  post 
annum  salutis  1254,  AJeaxindro  TVsummoponti- 
fice,  ud  Sponsuoi  migrassc  cristiotat  :  eminen- 
tissimus  Baronius  in  Notis  ad  Romanum  Marty- 
rologium,  nullo  anno  assignato  S.  Virginem  ad 
Alcxaudri  IV  tanpora  pervenisse,  arbitratus  est, 
quodtamenpostea,  ut  num.  27  videbimus,  retra- 


el  probatur  c» 
cpiitola  Inno  - 
centii  t  V 

*  Waddinr) 
Sicut 


alii  clertis 


proexamman- 
dis  Sanct*  vi- 
ta  et  miracu- 
fis  scripta. 


nostro 


*   Ponlificaliu 
nostri  non 
fiabent  Wad- 
ding.  e(  Ray- 
naldus. 
Waddingo 
adhxremus. 


H 
Authentia  epi- 
ttolsrprobatur: 


confirmatur 
que 


DIE  QUARTA 

specialiter,  vel  Ordini  tuo  generaliter  a  Sede  aposto- 
lica  etc.  Datum  Pertusii  vn  Kalendas  Decembris 
Pontificatus  nostri  *  anno  decimo.  Ejusdem  pror- 
sus  tenoris  hsec  epistola  est  apud  Waddingum  et 
Raynaldum  ,  prxterquam  quod  lotum  iitulum 
prmfiamm  non  habeat. 

12  Ex  hisce  Innocentii  litteris  assertum  suum 
sic  probat  laudatus  Annalista  Minorum  :  Ex  qui- 
bus  ,  inqutt  ,  evidenter  deduxerim,  vel  anno  prne- 
cedenti  (1251)  vel  hoc  ipso  defunctain.  Quippe 
in  Vita  ejus  a  pluribus  desoripta  refertur  ,  eam 
accepisse  ab  angelo  mortem  Friderioi  II  ,  qme 
incidit  iu  finem  anni  aiccl.  Cum  vero  sub  fi- 
nem  hujus  committitur  a  Pontitice  ,  ut  miracu- 
lorum  ab  ea  patratorum  efformetur  processus, 
fit  ut  proxime  praterito  vel  hoc  ipso  anno  (1282)  in- 
ter  vivos  esse  desierit.  Bucusque  ipse,  cujus  sen- 
tentiee  ego  subscribo  ;  quidenim  huic ratiocinio 
solide  objici possit ,  nonvideo,  nisiquispraedicte 
epistoLv  aulhentiam  in  dubium  revocare  voiuerit, 
quodnemo  hucusque,  quod  sciam,  ausus  est.  Quin 
et  ipse  Coretinus  ,  quique  eum  secutisunt,  miserc 
se  torquere  malunt ,  quam  eam  ab  Innocentio  IV 
fuissedatam  negare. 

VtEt  sane  authenticam  esse,  probant  tum  al- 
latee  supra  a  Waddingo  ,  Bremondo,  ac  Raynat- 
do  citationes ,  tum  locus  et  tempus  ,  quo  data  est. 
Nam  Innocentius  IV  anno  1243  mense  Junio  ad 
Apostoikmn  Sedem  evectus  decim  um  Pontificatus 
sui  annum  mense  Novembri  1282,  quo  epistotano- 
tatur ,  jam  a  quinque  mensibus  inchoarat.  Quod 
autem  id  temporis  Perusii  fuerit  commoralus  , 
manifeste  tradit  Pagius  in  Breviario  historico- 
chronologico-critico  Pontificum  Romanorum,  ubi 
pag,  3:20  et  seqq.  docet  illum  anno  1251  Perusium 
advenisse ,  ibidemqae  Romanis  merito  offensum 
subsequenti  etiam  anno  resedisse  ,  donec  tandcm 
1253  Romanorum  vim  veriius  concesserit  Assi- 
sium  ,  ut  habetpag.  326  num.  02.  Prxterea  Inno- 
centii  IV  jussu  institutum  fuisse  examen  pro 
canonizatione  nostrse  Virginis  ,  testatur  Ciaco- 
nius  tom.  2  col.  103  de  Innocentio  IV  dicens : 
Viterbii  B.  Rosse  puellee  Viterbiensis  canonizuu- 
dae  examen  commisit.  Non  exstant  quidem  Acta 
processus  Pontificis  hujus  jussu  indicti  ,  ve- 
rum  ea  forte  ipsa  sunt ,  quse  ex  negiiyentia  et 
calamitate  civitatis  Viterbii  deperdita  et  igne 
combusta  in  formato  sub  Calisto  III  processu 
dicuntur. 

14  Vaticinium  quoque  de  Frederici  obitu  re- 
fert  laudata  s&pe  Vita  ,  et  ipse  cum  suis  sequaci- 
bus  Coretinus  pag,  Gi).  Omnes  etiam  illud  an- 
no  1250  in  vigilia  S.  Nicolai  ,  sive  die  v  De- 
cembris  editum  (quamquam  Gianneilus  in  Ro- 
manis  numeris  erret)  unanimiter  tradunt.  Nec 
minor  consensus  est  in  assignando  pricfaii  irnpe- 
ratoris  fatali  anno  ac  die  ,  qui  fuit  Christi  1250  , 
xm  Decembris  S.  Luciat  sacer.  De  eo  Pagium  in 
laudato  opere  pag.  310  num.  45  audiamus.  An- 
no ,  ait ,  mccl  Fridericus  olim  imperator  in  fe- 
sto  S.  Luciffi  xiii  Decembris  extinctus  ,  ut  con- 
cors  est  omniuin  scriptoruin  sentcntia,  si  paucos 
excipias.  Unde  corrigenda  est  Ms.  Vita,  ubi  ait  .- 
Paucis  autem  elapsis  diebus,  nova  fuerunt  dela- 
ta  in  Viterbium  ,  quod  Federicus  imperator  hae- 
reticus ,  qui  persequebatur  Ecclesiarn  Dei,  in  \\- 
<,rilia  B.  Nicolai  defuuctus  est.  Hsec  hailucinatio 
scriptori  oborta  videtur  ex  eo,  quod  crederel,  eo- 
dem  die  ,  quo  Sancta  vaticinata  est ,  vaticinium 
fu.isse  completum  ,  verum  id  ad  ejusdem  verita- 
tem  neidiquam  requirebatur.  Hsec  per  transen- 


SEPTEMBRIS. 


417 


nam  ;  nunc  sententiam  nostram  ulterius  confir- 
memus. 

LS  P.  Vannius  e  Societate  nostra  in  lir  is  ad 
Papebrochium  iv  Kal.  Julii  IGSG  Roma  datis  duas 
recitat  in  hanc  rem  epistolas.  Prior  qum  ejusdem 
est  Tnnocentii  IV  ad  Priorem  S.  Matthmi  Vi- 
terbiensem  ,  ita  habet  :  Dilectie  uobis  iu  Christo 
filiffi  abbatissa  et  couvontus  mouasterii  S.  Mariffi 
Viterbiensis  ordiuis  S.  Damiani  ,  sua  nobis  con- 
questione  monstrarunt ,  quod  Petrus  du-tus  Caputo- 
stoprcsbyter  eerlcsuv  S.  Marije  de  Podio  VHerbien- 
si.s  auetoritate  propria  ,  juxta  nionnstnium  ea* 
rumdem ,  quoddam  ffldificium.  post  denunciatio- 
nem  ....  operis  ,  et  appellationem  ad  nos  legitime 
intcrjectam,  pr©sumpsit  construere,  iu  ipsius  mo- 
nastcrii  non  modieum  pre^judioium  et  gravamen : 
ideoque  disoretioni  tuee  per  A.postolioa  soripta  man- 
damus ,  quatenus  partibus convooatis ,  audiascau- 
sam,  et  appellatione  remota  debito  flne  decidas , 
facions,  quod  di^creveris,  per  censuram  eoclesia- 
stieam  firmiter  observari,  Datum  Assisii  \  tdus 
Scptcmb.  Pontif.  nostri  anno  undecimo.  Fuit  hic 
Christi  1253. 

10  Alterum  ,quam  exhibet  Vannius . epistolafn 
scripsit  Alexander  IVlaudati  Tnnocentii  succes- 
sor  adepiscopum  Viterbiensem.  Em ea discimus, 
g&dificium  illud  ,  de  qn<>  Innocentius agebat,  fuis- 
se  quoddam  monasterium  sub  invocatione  s.  Ho- 
sae.  Verba  Pontiftcis  manifesta  accipe,  Dilect» 
in  (.'hristo  filiaj  abbatissa  et  conventus  innnaste- 
rii  monialium  S.  Maria)  Viterbionsis  ordinis  S.  Da- 
miani  petitione  CQOD  trarunt  ,  quod  cum  1'riori 
S.  Mattha'i  Vitrrb.  nostris  dederfmUS  literis  in 
mandatis  ,  ut  cx  parte  nostra  sub  pcena  excom- 
municationis  inhibere  cuiarcf,  ne  quis  infi-a  sjia- 
tium  mille  passuum  ad  passum  Communifl  clrca 
omncs  finea  monasterio  isti  contiguos  et  vioinosj 
monasterium  seu  oratorium  ,  vel  rogulnrem  do- 
mum  trausfcrre  praisumat  :  si  vero  aliquod  per- 
sonarum  reliffiosarum  oratorinm  seu  domloilium 
aut  claustrum  infra  prffidictum  Bpatium  csset  con- 
etructum  ,  cum  in  prajudioium  prmdicti  mona- 
sterii  constructum  existcrct  ,  illud  protinufl  au- 
toritate  nostra  faceret  dcmoliri.  .  .  .  Pctrus  dirtus 
Caputosto  presbyter  Vitcrbien.  in  quadam  domo, 
quam  infra  prsdictum  Bpatium  obtlnetj  et  quam 
monasterium  S.  Rosa3  nominat  ,  quasdam  mu- 
lieres  religiosa^  nititur  congregare  in  diotarum 
abbatissae  ct  conventus  pra?judicium  et  grava- 
men;  codem  Priore  in  exeoutlone  nuiiidali  nostri 
proccdL-re  negliffente.  Quare  preadictffi  abbati^sa 
et  convcntus  nobis  humiliter  suppllcarunt  ,  ut 
providcre  ipsis  supei  hoc  palrnia  sullii-iindiin' 
curaremus.  Quocirca  fraternitati  tuffi  in  virtute 
obedicntia?  distrfctfl  prffloiplendo  mandamus,  qua- 
tenus  dictam  domum  omnino  demollrl  faciens, 
proccdas  in  aliis  flupradlctia  juxta  dircctarum 
ad  eumdcm  Priorcm  contincntinm  littcrarum. 
Datum  Anagniffl  v  Kal.  Julii  Pontificatua  notiiri 
anno  jirimo.  Annus  hic  datx  epistolw  erat  Chri- 
sli    1255. 

17  Hinc  fiuit  tirgn,nf',if.um.  prorsus  stiuiic  iiii, 
quod  supra  ex  Waddingo  adduximus  ;  Innocen- 
tius  IV anno  Domini  \Zh3jubet  inquiri  dessdifi 
cio  quodam  ,  quod  Petrus  de  Caputosto  in  hono- 
rem  K.  Rosaj  moliebatur ,  ut  ex  Alexandri  IV  lit- 
teris  manifestum  est.  IHcto  igitur  anno  ,  Sancta 
nostra  inter  vivos  esse  jam  desierat.  Non  potuit 
tamen  itlius  obitus  ante  annum  LS6]  accidisse, 
cum  in  proxime  prsecedentis  anni  fine  Frcdc,  ici 
mortem  prwdiccerit:  restat  itaque ,  ut  eam  intra 

annos 


tcr.TOHI 

c.s. 

wtfmtta  tw 

ttta  ri  alia 
tpiitola  ejui- 
dem   tnnocen- 


E 

<'t  Alftandri 
IV, 


r,  quiblU  oi- 
tctiditur  obilt' 


c  s. 


tubPonliflca- 
iu  InnoctnlU 
IV. 


418 

annos  1251  et  1253  obiisse  dicamus.  Jam  vero  ve- 
risimile  nonesl  ,  Petrumde  Caputosto  statim  a 
Virginis  obitu  subilliusinvocationemonastenum 
sedifcare  incepisse.  Necmagisverisimileest,  haec 
ipsa  Petri  molimina ,  abbatissee  ac  moniahum 
detatas  ad  Pontificem  querelas  ,  obtentasque  ab 
eodem  hac  super  re  litteras ,  et  quidquid  denxque 
ille  in  promovendo  ,  istse  in  disturbando  opere 
conati  sunt ,  paucorum  mensium  spatio  fuisse 
peracta.  Supponamus  tantisper,  diem  vi  Martn 
1*52  fuisse  S.  Kosae  postremam  :  elapsos  hinc  us- 
que  ad  subsecutiproxime  anni  v  Idus  Septembns 
menses  J  8  prmdicta  omnia  facile  exigerevidentur. 
Remsic  etucido. 

18  Obierit  Sancta  nostra  assignato  anno  acdie, 
post  unum  atterumve  mensem  clerus  poputusque 
Viterbiensis  ex  pio  erga  S.  Civem  suam  affectu 
institent  apud  lunocenlium  ,  ut  vitam  ac  mira- 
cuta  cjus  examinari  juberet ,  cum  tam  recens 
eorum  adhuc  exstaret  memoria.  Ad  iltorum  sup- 
ptices  preces  missis  ab  Jnnocentio  xxv  Novembris 
,■,,.:,/<■,,,  tnuu  tittms  patuit  prmfatus  presbyter 
excitari ,  ut  canonizandse  quamprimum  ,  ut  ar- 
B  bitrabatur,  meritissimse  Concivi  suae  construendo 
monasterium,  pietatis  palmam  reliquis  prsecipe- 
ret.  Contra  sanctimoniales  veritse  ,  ne  id  in  mo- 
nasterii  sui  damnum  cederet,  apud  eumdem  Pon- 
tificem  de  injuria  expostutarint,  a  quo  et  anno 
1258  mense  Septembri  desideratas  titteras  adeptse 
sunl.Novem  hi  menses,  qui  interprioremposte- 
rioremque  Ponti/icis  epistolam  intercesserunt  , 
nattccontroversice  eoperducendm  videntursuf/irr- 
re,  ut  commode  per/ici  potuerint,  quve  de  itta  in 
dictis  litteris  referuntur.  At  cum  nec  sic  optatum 
finem  obtinerent,  ad  Atexandrum  Innocentii  suc- 
cessorem  recurrere  coactcV sunt.  Eruditum  tamen 
tevtorem  hic  monitum  velim,  priorem  epistolam 
$oo  Vannii  fide  a  me  referri ,  qui  cum  Romae  ha- 
bitaret,    Vaticana  Regesta  potuit  consulere,  uti 
atias  se  con&uluisse  testatur.  Atque  hinc  corruit 
eorum  sententia,  qui,  ut  num.  8  diximus,  S.  Ro- 
:uii  ad  Alexandri  IV,  qui  Innocentio  IV  suc- 
oessit ,  tempora  pcrrenisseexistnnant.  Quomodo 
,■,11111  sub  A/exandri  Ponlificatuvixisse  potuit , 
p, o  cujus  utique  def  nnctae  canonizatione  duos cir- 
citer  annos  ante  ejusdem  Alewandri  Pontifica- 
tua/  Tnnocentius   Viterbiensium  rogalu  examen 
C  jusserat  instituif  Quomodo  sub  Alexandro  IV 
n.rts.sc  dicitur  illa  ,  cujusut  Sanctsc  nomine  mo- 
nasterium  jam  <-i-njcbatur  sub  Alcxandri  deeesso- 
re9  Audiamus  tamen  ,  quibus  argumentis  hanc 
nostratn  sentcntiam  eonveltere,  suamque stabilire 
conentur  adverssB  partissectatores, 


^   III.   Refutantur  argumenta  huic 
sententiae  opposita. 


RtAftuiMur        /~\uotqitnt  hac    in  parlc  adrersarios  /xitr 

\Jnituntur  Actis  processus  pro  canonizanda 

S.  Virgine  nostra  jussu  CalisH  ///  instituti,  Ad 

illa  insertamqueiis  Vitam  pturimiaperteprovo- 

cant,  tamquam  adcertissima  monumenta,  aqui- 

bus  nefas  sit  rccedcre  :  quidquid  his  contrariwn 

profei  tur,  adea  velut  adamussim  flectunt  ac  tor- 

ent.  Fateor  eouidem  non  uno  in  iislocoas- 

i       indri  IV tempora  pervenisse 

1,    ,  Acta  ilta  non  tanUeapudmesunt 

toritatis,  ut  ab  lis  non  liceat  recedere,  dum 


advertario- 
rum 


E 


ex  Processu 


Uh  S.  ROSA  YIRGINE. 

cum  aliis  authenticis  ,  qualia  supra  protulimus  ,  D 
monumentis  pugnant.  Quid  quod  ilh  ipsi  toci,  ex 
quibus  sua  adversani  teia  depromunt,  semetipsos 
con/iciant,  et  manifestam  in  auctonbus  suis  per- 
sonarum  ac  temporum  ignorantiam  demonstrent? 
Dabo  specimina. 

2U  Primus  Processus  articutus  ita  habet :  In  « 
primis  ponunt,  et  ,  si  opus  est  ,  probare  inteu- 
dunt  quod  recolendse  memonse  Rosa  tertn  Ur- 
dir.is  sancti  Francisci  de  Viterbio  jam  ducentis  an- 
nis  elapsis  vel  circa,  in  civitate  Viterbii  tempore 
felicis  recordationis  Alexandri  IV,  et  Fedenci  11 
imperatoris  vulg-ariter  dicti  Barbarossse  ormnda 
fuit  miraculose  etc.  Et  inter  testes  Nardus  Maz- 
zatoste  de  Viterbio .  .  .  dixit,  quod  pluries  audi- 
vit  dici  ,  quod  dicta  beata  Rosa  vixit  Christia- 
ne  tempore  Federici  Barbarossas.  Item  Nicolaus 
Ciaccie  de  Viterbio  .  .  .  dixit,  vera  esse  omnia  et 
singula  in  dictis  articulis  et  ejus  Vita  contenta, 
et  recitando  ea  de  verbo  ad  verbum,  et  maxime 
qnod  dicta  beata  Rosa  nata  ex  patre  matreque 
Chri.stianis  tempore  Alexandri  IV  et  Frederici 
Barbaio.^ee  etc.  Rursum  Jacobus  Alagistri  Oddo- 
nis  de  Viterbio  .  .  .  dixit  vera  esse  .  . .  quod  bea- 
ta  Rosa  ex  Catholicis  parentibus  Viterbii  oriun- 
da  tempore  Federici  Barbarossae  vixit  in  summa 
virg-initate  etc.  Denique  ipsa  venerabilis  mulier 
domina  Margareta  Petrutii  de  Viterbio  abbatis- 
sa  monasterii  B.  Rosk  .  .  .  dixit  ,  vera  esse  .  .  . 
videlicet ,  quod  dicta  B.  Rosa  jara  ducentis  an- 
nis  vel  circa  tempore  Alexandri  IV  et  Federici 
Barbarossae  vixit  etc.  Pluribus ,  ne  nauseampa- 
riam,  referendis  supersedeo. 

21  Etfontem,  ex  quo  contrarise  sententiw  pro- 
pugnatores  sua  hausere  :  at  quam  tututentus  is  <<e»»»<P<« 
sit ,  ex  fosdo  parachronismo  ,  ac  personarum 
confusione,  quibus  taborat,  satis  superque  tiquet. 
Age,  rem  discutiamus.  Imperium  Frederici  Bar- 
barossx  sive  JEnobarbi,  qui  anno  1 1 90  defunctus, 
jam  60  et  plures  annos  obierat ,  priusquam  Ale- 
xander  IV  Petri  Cathedram  anno  1254  con- 
scenderet,  illius,  inquam,  imperium  cum  ejus- 
dem  Alexandri  Pontificatu  contemporaneum  sta- 
tuunt ,  cum  inter  utrumque  ultra  60  anni  in- 
tercesserint.  At  error  hic,  opponet  aliquis,  cir- 
ca  sotum  nomen  versatur  :  in  priori  enim  ex  al- 
latis  tocis  expressis  verbis  vixisse  traditur  tem- 
pore  felicis  recordationis  Alexandri  IV  et  Fede- 
rici  II  imperatoris ,  quamquam  illum  Barbaros- 
ain  culgariter  dictum  fuisse ,  ibidem  perperam 
addatur.  Atque  ad  hunc  sensum  explicandi  sunt 
retiqui,  qui  Barbarossam  dum  nominant  ,  Fre- 
dericum  II  intettigunt.  Si  ita :  (necenim  lubel 
cavillari)  illum  omnes  voluerint  significare :  ve- 
rum  tum  etiam  concedant  necesse  est ,  omnes  il- 
los  hac  in  re  turpiter  errasse,  atque  adeo  eorum- 
dem  in  assignando ,  quo  Sancta  vixerit  tempore, 
auctoritatem  in  his  ipsis  locis  per  se  ipsam  con- 
velli. 

22  Praeterea  vel  sic  in  alium  incurrunt  para-  ., 
chronismum,  dum  Frederici  II  imperium  cum  «<"Arf« 
Aleccandri  IV  PonHficatu  eonnectunt.  Obiit  ille 
anni  1250  mense  Decembri ;  hic  vero  non  nisi 
1254  eodem  mense  ,  id  est  quarto  post  anno  , 
universse  Christi  Ecclesi.v  coepit  p/\vsidere  i  quo- 
modo  igitur  Alexandri  IV,  et  Frederici  II  tempore 
nxisse  dicitur  ,  cum  imperator  ilie  sub  Innocen- 
tio  IV  Alexandri  i<>\v<!ecessore  cx  hac  vitami- 
grarit.  AvertitidprocutdubioeminenUssimusBa- 
ronius,  qui  in  Martijrologio  Romano  ad  hunc 
his  Actisi  •£  ticiumerrore>>t  tacitecor- 

ritjerc  conatur,  sic  inquiens  :  Claruit  teraporibus 

Prclerici 


F 


fiuovwn  ivbli 


DIE  QUARTA 

'  A  Frederici  imperatoris,  perveuitque  usque  ad  tempo- 
ra  Alexandri  Papse  quarti.  Non  dubiio ,  quin  huno 
explicandimoduma  Baronio  suggestum  ambabus 
ulnis  amplexuri  sint,  quicumque  cum  Coretino 
opinantur: aiiamquippe,  quaseseexpediant,  viam 
non  reperio.  Verumtamen  verba  ex  Actis  relata 
aliud  quidquam  sonant,  aiium  sensum  p?\v  se  fe- 
runt.  Ponamus  exemptum.  Ecquis  ex  posteris 
nostris post  ducentos  annos  tegens  forte,  atiqueru 
tempore  SS.  D.  N.  Benedicti  XIV  Pont.  Max.  ac 
Francisci  I  Augustissimi  imperatoris  floruisse  : 
ecquis,  inquam,  ex  posteris  eum  eodem  ilto  tem- 
pore  vixisse  non  arbitretur,  quo  ex  divina  p?*ovi- 
dentia  et  ille  universalis  Ecctesiw,  et  iste  Romani 
imperii  frsena  feliciter  moderabantur  ? 
exparacltro-  23  Quare  ego  sic  existi?no,  testes  itlos  omnes, 
nismo  quorum  testimonia  recitavimus,  ex  communi  quo- 

dam  errore  retulisse  sanctam  Civem  suam  ad 
unum  idemque  te?npus,  quo  Aiexander  IV  Apo- 
stolicam  Sedem,  et  Fredericus  sive  Barbarossa, 
sive  II,  imperium,  ut  arbitrabantur,  simul  tene- 
bant;quodprofectonulla  rationepotest  subsistere. 
U  Nec  quisquam  me  ita  opinantem  temeritatis  ar- 
guet,  si  pauca,  quse  ex  preecedentibus  in  unum 
contracta  repeto  ,  perpendere  non  gravetur.  Ex 
communi  certe  errore  factum  essepatet,  ut  una- 
nimi  consensu  Frederici  II  loco  Barbarossam 
substituerint :  quid  mirum  igitur,  si  ex  similihal- 
lucinatione  Frederici  imperium  usque  ad  Alexan- 
dri  IV  Pontificatum  extenderint ,  prout  re  vera 
extendisse,  citata  verba  clarius  innuunt,  quam  ui 
uiterius  debeat  probari.  Sane  magis  mirum  est, 
quod  Mnobarbum,  irigintacirciter  annos  defun- 
ctum,  antcquam  Fredericus  II  imperaret,  cum 
eodem  Frederico  confuderint ,  quam  quod  j^oste- 
rioris  hujus  imperium  pervenisse  existimarint 
ad  Alexandri  IV Pontificatum,  inter  quem  et  dicti 
imperaioris  obitum  quatuordumtaxat  anni  inter- 
cesserunt. 
miemiUm  .  24  Nec  deest  ratio,  qua  in  errorem  hunc  labi 

potuerunt.  Alexander  IV,  ut  infra  dicemus,  Vi- 
terbii  commorans  sacrum  Virginis  corpus  e  tem- 
plo  S.  Maruv  in  Podio  ad  moniaies  S.  Damiani 
solemniter  transtulit.  Hinc  natum  /ieri  erat,  ut 
istius  Pontificis  nomen,  tamquam  optime  de  civi- 
tate  sua  meriti,  in  Viterbiensium  ore,  dum  rfeS. 
q  Rosa  mentionem  facerent,  continuo  versaretur. 
Cumqueex gratissimo  hujus  de  Frederici  1 1 morte 
vaticinio  (  quem,  quia  Ecclesiam  Dei persequeba- 
tur,  Barbarossamappeliare  potuerunt )  constaret, 
eam  sub  itto  imperatore  vixisse ;  faciie  hinc  in- 
duci  potuerunt,  ut  crederent,  sub  hujus  imperio 
ac  illius  Ponti/icatu  claruisse :  prassertim  cum 
Aiexander  IV  Innocentio  IV,  snb  quo  S.  Rosam 
floruisse  manifestum  est,  fuerit  subrogatus.  Quis 
igitur  certum  me  reddat,  testes  iiios  tam  dubios, 
in  assignando, sub  quo  vixit  Sancta,  Pontificenon 
fuissc  tapsos  ;  quis  inquam  id  mihi  persuadeat  , 
etiam  dum  Innocentii  IV  titterie  contrarium  de- 
ctarant.  Pergamus  ad  alia. 
Hcfutuxinr  25  Dixinum.    12,  contraruv  sententiie  asser- 

retpoma  dr  tores  malle  se  misere  torquere ,  quam  Innocentii 
IV  epistotam ,  qua  vitam  ac  miracuia  S.  llosai 
examinari  jubet,  negare.  En  tibero  fldem.  Co- 
retinus  tib.  3  Vitse  hunc  cajnii  12  titutum  fecit, 
quem  Latiiie  luc  rnhhj :  PontiiVx  innocentius  IV 
ordiuat  institui  processum  de  sanctitate  Hosae  vi- 
ventis  Dein  post  pauca  ait:  Mundabat  per  suam 
bullam  Priori  S.  Mariae  ad  gradus  ex  Ordine  S. 
Pominici ,  et  archipresbvtero  S.  Sixti  VHerbien- 
si ,  ut  vitam  ac  miracula  ejus  describerenl ,  for- 
marentque  processum  de  sanctituU*  iliius  ,  cum 
Septembris  TomusIL 


SEPTKMBRIS. 


419 


ca  buttavi 
Innocciilii  1 1 


ipsa  essetaetatis  duodecim  annorum  :  ut  posset  eam 
postmodum  canoni/.are  :  ut  factum  fuit.  Itane  vero  <;  s 
duodeam  annorum  puella  S.  Rosa  adhuc  inter 
vwos  versabatur,  et  jam  de  canonizatione  ejus 
sohcitus  Pontifex,  supplieantibus  dero  con- 
cxho  ac  poptdo  Viterbiensi,  de  ejusdem  Virginis 
vita  ac  mtracuUs  mandat  juridiceinquiri  testi- 
monta  undecumque  producta  recipi ,  et  quidquid 
denique  fien  solet  in  processu  Beatificationis 
Servorum  Dei,  diligentissimeobservari,  utposset 
eam  postmodum  cauonizare?  Notnts  enimvero  et 
inusitatus  usque  huc  in  simili  causa  procedendi 
??iodus. 

26  Viderunl  id  Coretini  tlefensorcs  Gian?xelius  <"' ,,,fl"'" 
ct  Rinaldus ,  proptereaque,  ut  fidem  facerent , 
adsi?igida?vm  illius  sa?ictitate?n  reourrerunt.  Ju- 

verit  ipsorum  verba  audire,  Prior  lib.  i  cap,  ls 
exorditur  in  htmc  modum  :  Cum  Rosn  supra 
quam  cuiquam  credibile  est ,  sanctitate  exoeiie- 
ret  ,  ut  ei  etiaiu  extra  ordinem  honor  habere- 
tur,  par  erat.  Quocirca  eodem  anno  ucolu, 
vm  (imo  xn)  Cal.  Deoembria  idem  Pontifex 
Innocentius  IV  Viterbium  ad  Coanobitarum  S. 
Dominici  pnepositum  In  prffiolaro  S.  Marim  ad  E 
g-radus  coeuobio  ,  atque  ad  s.  \isti  arohipresbj 
terum  apostolicas  misit  litteras,  mandans,  ut  Eto 
sa3,  tumduodcrim  annos  nata^,  nrtacog-nosoereut ; 
quffiqueuequeTab  infantia  aupranaturaa  virea  ope* 
rata  cssot ,  universa  desoriberent :  (  honor  prui- 
cipuue,  et  usquc  ad  hoo  tempus ,  quod  nove- 
rim  ,  S.  Bosbb  Viterbiensi  collatua  unicel  )  Co?i- 
sonat  Rinaldus,  apud  quem  in  annoiati onibus  li- 
bro  3  adjectis  leguntur  sequentia,  gua  ad  sub- 
stantiamex  Italico  ve?*sa  hic  exhibeo:  Qund  autem 
Innocentius  tam  sinyularitcr  cuni  vir^inc  Kosa 
eg-erit,  factum  est  proptcivu,  quod  ijtsa  in  snis 
sublimissimis  virtutibus ,  el  maximc  jn-odi  i 
gratiis  esset  Bingularis  :  unde  par  erat,utexor- 
dinnrio  agendi  modo  eximeretur  illa,  qusa  om- 
nem  prorsus  ordinarium  modum  sanotitatis  <'\ 
cedebat.  ltailli:  ast  vereor  ne  extraorttiitnrius 
itte  honor  vix  utla?n  fidem  apwi  eruditos  inve- 
niat. 

27  Etvero  quisiltam  in  vivis  c?*edide?"is  fnis-  adaeiiarto- 
se  id  temporis,  quo  de  ea   I?i?iocentius  in  data  ' "'" 
num.  10  et  scq.  cpistota  diserte  assrr//,  quod  fo- 

ris  aliis  velut  rosa  redoluerit  per  exemplum  ,  ao 
tandem  secundum  pietatis  /idcm  tlironum  ^loria»  p 
conscenderc  raeruerit,  clioris  vir^incis  socinta , 
prout  clara  miraculorura  Indioia  ,  quffl  in  terrifl 
divina  bonitas  operari  dioltur  ,  protestantur  eto 
Quis  ,  inquam ,  illam  tum  vixisse  ,  persuadrn 
sibi  patietur  ,  quando  de  ipsins  vitsB  meritiset 
?niracuiorum  asse?'tionibus  testes  reoipijubebat 
Voalifr.r.    It;i    quod  ( verba  SUnt   lunocrntii) qus 

felicitatia  potiri  oreditur  prffimiia  Id  Ecolesla 
triumphanti,  in  railitanti  quoque  honore  congruo 
oelebria  babeaturj  et  qusagloriosa  DeiVirgoco- 
mm  liominibus  claruit  t  pia  Innotesoal  patrona 
pro  bominibus  coram  Deo.  Poteratne  Pontifea 
diserlioribus  verbis  SancUe  obitum  expi'imere  ? 

hjaiinrrro  qtuv  sn (lum  pi<  tati :  fldexn  tbronum 

g-loria  conscendere  meruit  chorts  virgineia  locis 
ta ;  qua;  felicitati.s  potirj  oreditur  prsamiia  Id  Ec- 
clesia  triuiiiphanti  ,  nescio  ,  qua  ^^atione  ilta  inter 
morlates  numeretur.  Sane  non  aliter  quatn  d& 
defunctajam  Virgine  Bullam  hanciniellexitemi 
nentissimus  Baronius ,  qui,  teste  Feliciano  Bussi 
in  Historia  Viierbiensi  parte  i  lib,  '■'•,  <■"  pertecta, 
coluit  Notam,quam  in  Martyrologio  Eomanode 
i .  Bc  la  adscripserat,  ita  corrigi,  ut  in  Alexandri 
locum  Innocentiu.s  substituerctur  ,  legereturque 

B9  pervenitque 


120 


DE  S.  ROSA 


tl  .  tuhE 

c.  s. 


pervenittjue  usque  a<l  tcmpora  Innocentii  Papas 
qunrti.  Testatur  id  laudatus  auctor  ita  legi  non 
solum  in  correctionibus  Mss.  Romm  in  bibliotheca 
Vatticellana,  verum  etiam  in  editionibus  poste- 
rioribus ,  et  nominatim  in  Antverpiensi  Planti- 
niana  anni  1630,  cui  haec  verha  prsefigantur :  Po- 
strema  vero  haec  editio  post  ejus  obitum  nonnulla 
exhibct,  quie  reddenda  vel  mutanda  auctor  ipse 
notavcrat.  Innocentium  etiam  loco  Alexandri  legit 
editio  Moguntina  anni  11131. 
'#■<</»<  28  Perspexere  opinor ,  argumenti  hujus  vim 

Corelini  defensores :  quapropter  ut  sese  expediant, 
rem  mihi  incredibilem  comminiscuntur.  Audia- 
mus  Giannellum  l.  i  c.  18  disserentem.  Wadin- 
g-us,  inquit,  Rosam  cura  examinis  ;ib  Innocentio 
commi.ss£e  Vitcrbii  morte  priereptara  credidit.  Ve- 
rum,  cum  hosce  per  auctores  (Waddingum  et 
Ciaconium)  cxploratum  sit ,  pontificale  diploma 
supra  indicatum  a  summo  pastore  Inuocentio  IV 
datum  :  perque  ejus  in  Sanctorum  ordine  repo- 
nendaecaueam  beatissimi  patris  Oalistl IH  impe- 
rio  cogniiam  (quod  latuisse  Wadmgum,  fateri 
il  necesse  eet)  liqueat,  S.  Virginem  Innocentii  eu- 
perfm:  c  vita',  dicciidi  sunt  hipsi  opinione  librarii 
intransoribendis  ab  exemplari  Apostolicis  litteris, 
eam  arbitrantes  cxstinetam,  eo  quod  in  moresit 
poBitum  ,  ob  illos  ,  qui  ex  corpore  jam  cxcesserint, 
edi  talifl  diplomata ,  qui  error  Wadingo  aliisque 
detnde  scrlptoribus  ita  opinandi  occusio  fuerit; 
quemadmodum  in  liujus  nou  sequiparabilis  Vir- 
ginis  Vita,  quam  pntria  dictione  accurate  dcscri- 
pslt  P.  Camlllus  Maria  Kinaldus  Florenlinus  nostra3 
,Si»'irt.;iti.s,  arg-ute  disscruit.  Hucusque  Giannel- 
lus. 
etoavillaiio-  B0  Ihcc  primum  legenti  mihi  videbatur  Gian- 
>"'*  neltus  dicere,  Butlatn  itlam  postmodum  a  tibra- 

riis  tntcrpolatam  fuisse  ,  adeoqite  cam,  quam  ex- 
hibuimus,  non  esse  puram  itlam  ,  quam  ad  Vi- 
terbicnses  transmisit  Innocentius.  At  poslquam 
ad/bntes  rccurri,  aliud  prorsus  deprehendi.  Ri- 
ualttus  euittt,  quem  ille  lutufat,  tn  additionibus  ad 
tib.  3  pag  2IU  habet  sequentia ,  quse  ex  Ita- 
lico  Latine  reddita  subjitngo  .-  Quem  juridicum 
Processum,  ex  expresso  mandato  Calisti  lllcon- 
feotum,  b3  Inepexiaset  Waddinffus,  haud  difficulter 

cn  ilidissit  ,  illjun  vixissc  illo  tempore  ,  quo  da- 
ta  fuit  (  epistoia  lnnocentii  IV)  ex  supposltione  , 
(j  Rosamjam  tum  fuisse  defunctam.  Non  fbret  oasus 
extraordinarius,  si  errassent  ministri,  qui  dictum 
Breve  m  exemplari  desoripserunt.  Curaque  dari 
non  soleat  Blmilis  facultas  formandi  processum 
publioum  de  vita  et  virtutibue,  nisi  corum ,  qui 

jam  drluncti  sunt,  hinc  facile  illis  ministris  fuit  in 
hunoerrorem  incurrere*.  Uagueemmente  Rinatdi, 
adeoque  $t  Giannelti,  epistoia  a  Waddingo  cscte- 
risque  excusa,  illa  ipsa  est ,  quam  Innocentius 
transmisit  Viterbiutn,  sie  tamen  ,  ut  praHer  ip- 
siusmentem  interpolatafam  esset,  atque  immu- 
tata.  Rempaucis  ecopHco*  Innocentius  epistotam 
oonseribU,  qua  de  rita  ac  miraoulis  s.  Kossb  ad- 

HUO  superstitts  jubet  juridiee  inquiri  ;  huue  ept- 
stolatu  ttiitustris  suis  transcribcndam  tradit :  at 
Uli  simile  examen  non  nisi  de  defunctis  institui 

probe  gnari,  Rosam  defunctam  eredidere  :  qua- 
proptcr  auetoritate  propriti    Pontificis  litteras 

itiutaut,  mutatasgue  Viterbium  destinant.  Ita  ilii 
sentire  videntur. 

rxamwantm:  3W  Sc(f  Pacc  Morum  dixerim  :  argutum  hoc 
ratiociniuttt  mihi  non  probabile  nedum  argutum 
apparet.  Ilinccnim  attcrutrumadmittant  neces- 
seest ;  videlicet  cet  quod  transcribendas  Pontifi- 
cis  litteras  propria  auctoritatc  mutacerint ,  cel 


VIKGINE. 

quod  Innoeentius  conscribendee  epistotse  negotium 
eis  dederit,  nidta  de  S.  Roseb  vita  aut  morte  facta 
mentione.  Si  primum  ;  intolerabilis  infidelitatis 
arguunt  Apostolicarum  titterarum  ministros  , 
quse  profecto  non  teviter  asserenda,  sed  solide 
probandaesset.  Sialterum,  rem  narrant  non  ve- 
risimitem,  Namqui  fieri  potuit,  ut  Pontifextam 
singulari  et  usque  adid  tempus,  ut  fatetur  Gian- 
neilus,  nulti  prorsus  concesso  honore  S.  Rosam 
dignari  volens  ,  nullum  de  peculiari  hoc  favore 
verbum  fecerit  apud  illos  ipsos,  per  quos  hac  super 
re  litteras  suas  conscribi  mandabat.  Adeone  ne- 
gligenter  in  re  tam  gravi  tamque  insolita  proce- 
debat  Innocentius?  Nefasesthocde  tanto  Ponti/ice 
afflrmare. 

31  Superest,   ut  aliud,  quo  opinionem  suam  OttmdHw 

1  .  rt        i        ?  inanttasprx- 

tuentur,argumentum  examinemus.  Prseter  iau-  [ensx[radi_ 

datum  seepe  Processum,  de  quo  satis  dispidatum  ((0(I[S  <je  i,lsa\ 

arbitror,  ad  traditionem  provocant  adversarii.  tuto, 

Audi  Giannelium  l.  i  c.  18  :   Praiterea  a  majori- 

bus  traditum  accepere   perpetuo    sine  ulla  pror- 

sus  dubitatione    posteri,   iuter    vivos   numeratam 

fui.-se,  cum  diploma  Pontificium  transmissum  est , 

Kosam.  Idem  habet  Rinaklus  in  additionibus  pag.    E 

234,   unde   hsec  deprompsit,    seu  potius  vertit 

Giannelius.  Quam  antiqua  htec  sit  traditio  ,  non 

inquiro  :  duo  tamen  mihi  certo  persuadeo.  Pri- 

mum  est,  natam  hanc  esse  ex  itta  atia,  ex  qua 

S.  Rosam  ad  Alexandri  IV  tempora  pervenisse 

opinantur :   atterum  est ,  priorem  iltam  jam  vi- 

guisse,priusquam  dc  posteriore  hac  Viterbienses 

cogitarint.  Utrumque  probo.  Si  verum  est,  San- 

ctam  sub  Alexandro  IV  diem  suum  obiisse,neces- 

se  est,  ut  ipsa  etiamnum  inter  vivos  versaretur, 

quando  iaudatum  dipioma  ab  Innocentio  IVprse- 

dicti  Alexandri decessore  emanavit.  Unde  expri- 

ma  traditione  per  necessariam,  ut  ajunt ,  conse- 

quentiam  sequitur  secunda  :  sednon  contra  :  licet 

enim  supponas,  quod  Innocentius  IV  inventis  ad- 

huc  RosEe  virtutes  ac  miracuia  examinari  permi- 

sisset,  conficihinc  non  poterit,  eam  ad  Alexan- 

dri  IV  Pontificatum  pervenisse  :  potuit  quippe 

vitadefungi  intra  iiiud  biennium  ,   quodadata 

anno  1252  epistota  intercessit  usque  ad  mensem 

Decembrem  anm'1254,  quo  Ponti/icatum  suum 

auspicatus  est  Alexander.  Progredior  ad  aiteram 

assertimei  partem.  -™ 

32  Negari  nonpotest,  quin  post  200  a  Sanctw  tlc  vtva  Vtl.. 
obituannos  cigueriteaapud  Viterbienses  opinio,  gine,ca>toni- 
quaiiitam  ad  Barbarosste  ac  Alexandri  IV  tem-  «rfonfuw- 
pora  refert;  id  enim  repetitoe  toties  a  testibus  in  mme: 
Processu  voces  tucidenter  significant.  At  eodem 
tempore  latuisse  aiteram ,  quam  laudati  auctores 
proferunt ,  traditionem ,  aitum  de  ea  ineodem 

illo  Processu  silentium  non  minus  ctare  demon- 
strat.  Nam  quid  causse  esse  potuit,  quode  totte- 
stibus  inventus  sit  nulius,  qui  de  tam  singulari 
prorsus  favoreverbum  nuilum  faceret?  Poteratne 
ad  probandam  Rosse  sanctitatem  quidquam  itiu- 
striusproduci,  quam  quod  ipsius  summi  Pontifi- 
cisjudicio  digna  visa  esset,  de  qua  duodecimum 
aut  decimum  tertium  annum  in  vivis  agente  si- 
miteexamen  iniretur?  Qu&igitur  tam  perlina- 
cissiientii  causa  esse  potuit ,  nisi  quod  insolitum 
ittum  honorem  sanctse  Concivi  sux  umquam  coi- 
iatum  esse,  ignorarent  ?  Si  autem  ignorarint , 
ergo  tunc  temporis  ilia  etiamnum  latebat  tradi- 
tio:  si  tum  iatuerit,  merito  suspectam  habemus 
traditionem  de  re  tam  insotita,  prsesertim  cum 
Pontificis  iitteris  aperte  refragetur,  nitaturque 
relatione  testhtm ,  quos  de  tetnporum  persona- 
rumque  inscitia  ne  ipsi  quidem  adversarii  nostri 

queunt 


et  contra    Co 
retini  inter- 
pretationem 
conctuditu) • 


I'. 


BIE  QUARTA  BEPTEMBRIS. 
quettnt  excusare.  Ex  his  omnibus  concludo,  proe- 
tensam  illam  a  Rinaldo  ac  Giannello  traditionem 

non  plns  ?'oboris  habere,  quam  habeat  itla,  un* 
de  nata  est.  Frustra  igitur  ex  eadem  sententice 
sute prxsidium  qiuerunt ,quippe  quse  eam  non  mo- 
do  non  roborat,  verum  etiam  non  parum  infir- 

mat. 

'.)Z  Porro  epistolam  Alexandri  IV  num.  16 
relatam  admittit  Coretinus  lib.  3  cap.  14,  ad- 
dens  eam  servari  apud  sanctimoniales,  in  qua- 
rum  favorem  fuerat  concessa.  Verum  illam  sic 
interpretatur,  ut  pro  sententia  sua  cogat  mili- 
tare.  In  primis  hunc  capiti  titidum  p?\vflgit  : 
Fuit  erectuui  oratorium  sub  nomine  S.  Ross, 
dum  adhuc  viveret.  Deinde  narrat,  Petrum  de 
Caputosto presbyterum,  quo  conscientiee  modera- 
tore  (ut  ipse  ait)  Sancta  utebatur,  voluisse  quas- 
dam  virgines  congregare,  quibus  Rosa  quinde- 
cim  annorumpueltaprosesset.Quodautem  in  Pon- 
tificiis  titteris  domus  illa  monasterium  S.  Rosse 
vocetur,  inde  tantum  probari  arbitratur,  illam 
dum  adhuc  inter  vivos  degeret,  ob  eximiam  san- 
ctitatem  eo  titulo  fuisse  donatam.  Non  erat,  in- 
quit,  S.  Rosa  auctor  hujus  monasterii,  sed  Pe- 
trus  Caputosto  presbyter,  quemadmodum  in  Bulla 
legitur ,  in  qua  sig-nata  anno  mcclv  ,  dum  illa 
vivebat,  Pontifex  Sanctam  vocatam  esse  demonstrat. 
Ita  ipse ,  et  qui  eum  secuti  sunt  ,  quidquid 
opinioni  sita?  contrarium  reperiunt,  aut  facile 
dilui,  aut  favere  sibi  existimant.  Si  Innocen- 
tii  IV  litteras  proferas,  quibus  canonizationis 
examen  indicitur :  examen  istud,  viva  Virginc, 
indictum  contendunt.  Quod  si  hoc  cum  Innocen- 
tii  epistola  pugnare  ostenderis,  facilis  videtur 
ipsis  responsio,  dicendo,  quod  contra  Pontiflcis 
mentem  ex  errore  ministrorum  acciderit,  ut  in 
ea  tamquam  de  defuncta  ageretur.  Repones,  in- 
auditum  esse,  ut  de  quopiam  vivo  examen  ca- 
nonizationis  instituatur?  Ita  est,  inquiunt ;  sed 
par  erat,  ut  ex  ordinario  modo  eximeretur  illa, 
quse  omnem  prorsus  ordinarium  modum  suncti- 
tatis  excedebet.  Si  monasterium  sub  sanctse  Ro- 
ss8  titulo  objicias,  tantumdem  e/fcceris  :  vivebat 
enim  tunc,  ajunt,  isti  monasterio  privficicnda  : 
de  titulo  autem  non  est  curandum,  illo  enim, 
Pontifice  teste,  viva  gavisa  est.  Ecce  quam  mi- 
sere  torquere  se  debeant,  ut  popularem  quam- 
dam  tradittonem  tueantur,  qiuv  quam  crebro  fal- 
lat,  docent  elucubrationes  eruditorum,  qui  cer- 
te  oleum  et  operamperdunt,  si  simitibus  tradi- 
tionibus  tam  authentica  monumenta  debeant  ce- 
dere. 


iCCTOtt 

c.s. 


B 


Corpus  Stinclx 
humtti  tepul- 
crotumulatur. 


$  IV.  Sanctae  sepultura  et  translfc- 
tio  :  quse  de  his  Coretinus  aliique 
scripserunt,  discutiuntur. 


Postquam  beatissima  Virginis  anima  ad  coele- 
stis  Sponsis  amplexus  evotavit,  sacrum  ipsius 
corpus  non  sine  sanctitatis  indiciis  in  ecctesia  S. 
Marisede  Podio  tcrrcc  mandatum  est,  ut  legitur 
in  lect.  vi  Officii  Sanctaz  proprii.  Corpus  ejus  mi- 
ro  splendore  illustratum  ,  suavique  odore  per- 
fusum  ,  in  templo  S.  Maria;  de  Podio  ,  effossa 
humo  ac  desuper  ingresta,  tumulatum  fuit.  De  hoc 
sepulturse  loco  omnes  conveniunt,  et  ila  diserte 
asseritur  cum  in  Vita  manuscripta,  tum  in  Pro- 


421 
cessu  inferiusexcudcndis.  Coretinus  lib.  3  cap.  L6 
tumuti  situm  distinctius  assignans  ait,  Sanctam 
sepultam  fuisse  in  ipso  ecctesiat  introitu  ad  sini- 
strum  latus  prope  aqiuv  lustralis  vascuium :  libro 
autem  \cap.  2  addit,  non  toculo,  ut  in  aliis  fune- 
nbus  assolet,  inctusam,  sed  egesta  tanlummodo 
regostaque  hximo  conditam  fuisse.  Locum  hunc 
post  translatum  corpus  ad  sanctimoniales,apud 
quasmmc  requkscittetiamnum  in  honorehaberi, 
scribit  Felicianus  Bussi  IIistori<v  Viterbicnsis 
partexlib,  7,  ubi  ait,ineodem  loco,  in  qU0  Sancta 
tumulata  fuil,  ad  sinistram  scilicet  in  ipse 
clesicv  ingressu,  altaro  crcctum  cssc  cum  hac  in- 
scriptione : 

Ros;!.vir^o.i-(Blcstis. 
qme.adhuc.apud.vos.cives.vernat. 

in.hoc.loculo.primnm.ahdita.retloruit. 
ejus.pl;intu\folium.non.deuuit. 

et.gratiarum.fructus.non.desidcrantur. 
ministrantesiniirmis  m.  a.  p,  p. 
A  quo  tempore  hxc  ara  erccta  sit,  uon  indicat 
laudatus  Fcticianus  :  scd  quantum  cx  inscriptio- 
ne  licet  cottigere,  secuto  vrji  antiquior  non  cst, 
cum  Cterici  regulares  ministrantes  intirmis  eam 
posuisse  dicantur,  qui  sub  initium  pr&dictise- 
culi,  eodem  teste  scriptorc,  Viterbium  primum 
admissi,  ecctesiaquc  S.  Mari<v  dc  Podio  donati 
sunt. 

35  Hucetiam  spectat  prottigium,  quod  Oian-  Pfotffjiuin 
neitus  lib.  1  cap.  U1  narrat  in   Virginis  obitu  ac-  eampmarwn 
cidisse ;  videlicet  hujus  ecclesise,  in  qua  sepelien*  Z^nZIhlr 
da  erat,  campanas  sponte  sua  sonuisse.   Rem 
ipsius  verbis  rcfero  :  Inuuitum  esj  in   libello  me- 
moriali    cujusdam   eorum   temporum    parochi,    in 
sanctffi  Virp-inis  oxeessu,   rcra  cumpana,  qua1   gfe- 
inina   crant  ejus  templi    S.   Marirn  in    Pudio,    so- 
num  roddidisse,  oemine  fmpellente,  oltra  mmra 
diem.  Acceperat  id  Giannetlus,  ut  inprxfatione 
pag.  14  testatur ,   Viterbii  ex  P.  A.  Carriddo 

titm  fcjtijior/s  Clrricorum  rcyuluriuni,  qni  ei  pa- 
rcecise prmuni,  )/toderatore,tjui  a  Giannetlopost- 
modum  per  titteras  rogatus  de  fundamentis,  <jui- 
busea  faum  niteretur,  eodem  teste,  respondit  in 
kunc  modum  :  Anno  mdolxjhj  quidjjmsenex  fa- 
milia^  Servorum   B.   Virg-inis  noslram  doinum  ve- 

nit ,  vocapsque  ad  oolloquium  Patrem  Aehiiiem 
eo  tomporc  domns  Praapositum,  ab  eo  petiltj  ut 
campanas  videret,  ac  momin^  fflB  ouoqus  llluc 
ivisse.  Invcnit  ille  racmorinm  earaoterum  Gothi- 
corum  iii  majore  oampana,  quee  nuno  refusa  fuit 

novissirae,  et  fusa  fuit  anno  mcix.  Et  minor  cam 
pana  rrat  minns  antiqua.  Dictus  rellffiOSUS  vir 
narravit,  lectum  a  se  En  oujusdam  ejus  fcemporis 
parochi  scriptie  mcmoriae  causa  servatis,  utram- 
qufi  per  se  spnum  dedisse  Sucusque  eea  P,  A.  Car- 
riddi  epistola  Giannettus.  Idem  prodigium  narrat 
Felicianus  toco  supra  citato,  affirmans  id  etiam 
ecc  traditione  haberi.  Ego  unde  hsec  confirmem 
refutcmre  nit  habeo ;  verumtamen  non  video  <juo- 
modo  ex  eo,  quod  in  eitatis  scriptis  tegulur, 
campanamutramqiic  per  sc  sonum  dfldlBBCj  de 
tlu.ct  jHissil ,  "I  iii  ;u i'-t;r  \  ir^-ini  ■  <■■  r-i  .  u  acctilis 
se,  durassctjuf  ultra  unura  dicui.  Ai/  forte  id  ita 
fert  traditio?  Sed  ilia  non  satis  antiqua  et  certa 
videtur,ut  indubitatam  fldem  inveniat.Quid  enim 
caus<re  esse dicemvs ,'j it'i<l  itft;  in  Vitamanuscripta, 
nec  in  toto  Processu  ulla  mentio  flat  de  tam  mc- 
morabiiiprotlttjKi?  Quid,  inquam,  caui  <  sedi 
cemus,nisiquod  traditio  ista scculo xv nulla  <■•■■  ■■>■/, 
aut  certe  tam  obscura  et  incerta,  ut  conlemnenda 
videreiur. 

36  Jacuerat  jam  atiquot  menses,  aut  potius 

annos 


V 


422 


Iti.THM. 

c.s. 

Ab  AUxandro 

!  V,  trlna  "/< 

paritione  prM  ■ 
via,    travfii  - 

tur. 


DE  S.  ROSA  VIRGINE. 

temen  mtaeiiNf  c*aro  se/>Wfcro  ,  sacrum  Ros*  ts*a  rosa  didtcertt  ^,rfw^;/^^M'™^ 

erutum,  elevatumque  est,  quo  humilius   latue-  de  rosa  in  translatione  ^af^^jJ ™mZ 

rat.  Concors  est  omnium  scriptorum  sententia  transiatioscvpenumeromemorc^ 

fundatainActisprocessusacVitamanuscripta,  Ricciardus  Tomexn  suo  testtmomo  hmc verba^ 

translationem  ,  de  qua  agimus  ,  ab  Alexandro  Super   cujus   (  Ros»  )  sepulcro  n^a  est  qu»dam 

IVsummo  Pontifioe  peractam  fuisse.  At  de  tem-  rosa  miraculose,  sed  non  addtt,  ™™°™™™% 

pore  non  ita  convenit :  utrumque  infra  exami-  in  translalione  conUgisse  ,   aut   Al exandro IV 

,tah, .-,  pn^wvm  rei   qest.v  »>,•*,..  ,.,  tauda-  «»  signum   repertendl  COrportS    abtPsa^ir 

iis  monumentis  exposuerimus.  Dum  adhuc  inter  promissum  fuisse.  Demde  unius  Rxcciardi  testi 
vivos  degere  S.  Rosa,  religiosse  vitse  desiderio 


i  Vi  ewHtttnn 
ttir  a  ( '•>>  i  tino 
rii  ni  tapnl 
lllllllll 


/fagrans,  monasterium  S.  Maria;  Rosarum,  quod 
modo  S.  Kosse  nuncupatur,  adiit  supplicans,  ut 
in  sanctimoniaiiuui  numerum  admitteretur.  Re- 
pulsam  passa  sic  vaticinata  est  :  Hoc  vobis  no- 
tum  sit,  quia  quara  contemnitia  habere  viven- 
tem,  gaudebitis  habere  defunctam;  quam  et  ha- 
bebitis  Vide  si  lubet  cap.  4  num.  22.  Nec  ina- 
ne  fuisse  vaticinium,  postmodum  eventus  proba- 
vit  :  quippe  cum  Aiexander  IV  Viterhii  versa- 
retur,  ter  ipsi  apparuit  liis  eum  compeltans  vo- 
cibus  :  Quoniam  complacuit  Christo  computare 
me  Infra  Dumerum  Anoillarum  suarum,  Tu  cu- 
jus  viccs  tenes  in  terris,  no  differas  facere,  quse 
Paoere  debes  :  sed  cito  perg^ens  ad  ecclesiam  S. 
Mariffi  in  Podio,  corpus  meum  inde  levabis  et 
portabis  ad  monasterium  S.  Mariae  Ordinis  S. 
Clarce;  quia  ibi  debet  esse  locus  mea3  quietis. 
Quod  cum  Papa  prirao  et  secundo  neglexisset , 
tertlo  monitus  intellexit,  divrnum  esse  miraoulum. 
Surrexit  protinua  mane,  etpersonaliteroum  quatu or 
Cardinalibus accessit  ad  portentosum  locum,  et  Inde 
effodions  sacrum  corpu.s,  ad  monasterium,  de  quo 
fui  ral  raonitua,  deportavit.itec  em  Vita  manuscri- 
pta. 

87  Duas  prseterea  circumstantias  narrat  Core- 
tinus,  quapaucis  referendseac  discuHendse  sunt, 
Lib.  8  cap,  18  scribitt  quod  Viterbienses  cum 
audirent,  sanctissimam  Civem  suam  jam  ani- 
mam  ageret  ad  illius  wdes  acervatim  venera- 
bundi  accurrerint  •.  unde  conjicere  licebat,  fore 
ut  eco  temeraria  pietate  sacrum  corpus,  cum  ef- 
ferendum  esset,  molarent,  vestesque  acmembra 
tamquam  sacras  reliquias  sibi  discerperent.  Ut 
/ia/c  malo  occurreretur,  Sanctse  obitum  aliquam- 
tlin  /io/miti  cclaium,  funusque  clanculum  terrm 
mandatum  fuisse.Hocporro  factum  essecx  man- 
dato  Alexandri  I V,  tradit  in  Summa  chronologi- 
ca  de  opiscopis  Viterbiensibus ;  Sexta  ?ero  die 
Martii,  inquiens,  Rosa  virg-o  Viterbiensfs,  san- 
otitate  insig-nia  a'c  innumeris  olara  miraoulis  ob- 
dormivil  In  Doraino.  Cujus  oorpus  1'ontifex 
(Alecoander  IV)  ne  tumultua  devotionis  causa 
fieret  In  populo,   olam  sepeliri  jussit.    Quid  de 

koc   Ah\rautlri  mamhtto   rcnsruttunt    sif,    iiquet 

■  ■  mpradictis  de  anno  emortuali,  et  ex  dicendis 


monium,  silentihus  reliquis  testibus,  suspectum 
mihi  est ;  prsesertim  cum  prtemittat,  se  multa  ex 
his,  quc-e  testatur,  didicisse  a  quadam  ejus  paterna 
avia,  cum  ipse  esset  puer  sexdecim  annorum,  et  ipsa 
sexaginta  anuorum  quinque  et  ultra  :  hinc  vereor, 
ne  ad  aniies  fabidas  hsec  rosa  rejicienda  sit.Forte 
simile  quid  dereperto  ibidem  S.Rosse  corpore  me- 
taphorice  dictum,  in  sensum  proprium  quispiam 
interpretatusest.Certeomniumceterorum  testium 
universate  silentium  rem  ut  minimum  dubiam 
relinquit. 

39  Superest  controversia  circa  annum,  quo 
hsec  translatio  peracta  sit.  Occasionem  errandi 
proebuerunt  Vita  manuscripta  et  Acta  processus, 
in  quibus  decimo  octavo  post  mortem  mense  con- 
tigisse  asseritur;  sed  quam  improbabiliter ,  pa- 
tet  ex  §  2  et  3,  ubi  ostendimus,  Sanctam  anno 
1252  certo  jam  vita  functam  fuisse,  et  quidem 
mense  Martio,  ut  communis  est  sententia  :  un- 
de  consequens  fit,  ut  jam  33  mensibus  obiisset, 
priusquam  Alexander  IV  Pontifex  crearetur. 
Juverit  nihilominus  aliorum,  qui  circa  annum 
emortuatem  nobiscum  non  sentiunt,  sententias 
examinasse,  eademque  opera  refidasse  argumen- 
ta,  quae  ex  translationis  tempore  pro  anno  obi- 
tus  stabiiiendo  depromunt.  In  primis  occurrit 
sententia  Coretini,  qui  tib.  3  cap.  16  ait :  Morie- 
batur  illa  (seu  potius  nascebatur,  ut  perpetuo 
viveret)  anno  mcclviii,  vi  Martii,  nata  annos 
xvn  et  menses  x  circiter.  Libro  vero  4  cap.  1  et 
2  translationem  affigit  iv  Septembris  anni  1260. 
Ideat  facit  in  Summa  chronologica  hisce  verbis  : 
Alexaudei*  anno  mcclx  Viterbium  cum  tota  cu- 
ria  rever^us  est,  ibique  residens  sacrse  virg-inis 
Rosae  Viterbiensis  post  decimum  octavum  sui 
obitus  mensem,  tres  in  matntinis  visiones  ha- 
buit.  Cujus  eloquio  monitus,  ejus  corpus  ab  aede 
S.  Mariffi  de  Podio,  die  iv  Septembris  ejusdem 
anni,  ad  sui  nominis  monasterium  solenni  pompa 
transtulit. 

40  Htvc  opinio  se  ipsam  conficit,  dum  a  mor- 
te  SanctcV  obita  vi  Martii  anni  2258  usque  ad 
iv  Septembris  1260 ,  menses  tantummodo  18 
numcrat,  cum  fere  30  intercedant.  Error  hic 
deprehensus  emendatusque  est  in  Offtciis  Sanctte 
propriis  ,    annis   1(168,   1728   et   1743   cum   ap- 


Translatin 
ista  peracta 
non  fxiit 

E 


ihriiuo  octa- 
vn  post  mor- 
tem  mcnse, 
uniin    |2fifl 


de  tempore  translationis  :  quare  ad  atia  prog7'e-     probatione  S.  rituum  Congregalionis  excusis;  in 


ei  tran$lalio 
ni  ,i-  mii  i  it 
rfifciifiunliir. 


'Iior. 

:ts  Xdem  auctor  Hb.  5  cap.  1  et  2,  et  post 
tiluin  Rinaldus  ac  Giannellus  inventionem  cor- 
poris  quodam  prodigio  Ulustrant  ,  quod  magis 
probatum  velim,  priusquam  ei  fidem  adhibe 
Ajuui,  S.  ELosamj  cum  jam  tertio  Pontifici  ap- 
pareret,  hocilli  corporis  sui  reperiendi  signum 
dedisse;  ui  ubirosam  e.r  templi  humo  efftoruisse 
conspiceret,  ibi  corpus  suum  quiescere  ne  dubi- 

tarct,  Uis  promissis  cxcitatum  Vontiftcem  una 
aun  Cardinalibus  et  ctero  ad  designatum  tem- 
plum  properassetinventaque  in  ipsointroitu  rosat 
ligone  terram  egessisse,  ac  sacrum.  denique  cor- 
puscutum  vico  similtimum  non  sine  suo  omniitui- 


quibus  inter  Virginis  mortem,  corpusque  trans- 
iatum  triginti  circiter  menses  medii  numeran- 
tur.  At  salva  observantia  Sacrae  rituum  Con- 
gregationi  dcbita,  dicere  iiceat,  nec  hanc  sen- 
tentiam  veritati  satis  conformem  videri,  quem- 
admodum  duobus  paragraphis  prsecedentibus 
ostensum  est.  Contra  Coretinum  preeterea  facit, 
quod  Aiexander  dicto  anno  12(10  non  videatur 
Viterbiiresedisse,  sed  Anagnuv.  Colligitur  idex 
variis  ipsius  litteris,  quas  exhibet  Raijnaldus  in 
Annat.  ad  annum  hunc.  Ad  annum  vero  1258 
num.  C  asscrit,  illum  sub  initium  Septembris 
Viterbio  Anagniam  profectum  esse,  ibiqite  bien- 
nio  circiter ,  ut  ejus  ,    inquit  t    litterse    demon- 

strant, 


ut  iult  Core 
thins  ; 


DIE  QUARTA 
A  strant ,  commoratum  esse.  Quod  autem  mense 
Septembri  anni  126U  nondum  Anagnia  disces- 
serit,  eruitur  ex  epistola  ad  Pragensem  et  01- 
mucensem  episcopos  data  Anagnise  2  Non.  Octob. 
anno  vi.  Ait  quidem  Coretinus  in  Summa  chrono- 
logica,  prmfatum  Pontificem  eo  anno  Viterbium 
accessisse,  ut  palatium  suum  recensamplificatum 
viseret,  sed  non  probat.  Sed  sit  ita,  ut  vult  Coreti- 
nus;  nondwn  verisimile  fiet,  translationem  S.  Ro- 
sae  decimo  octavo,  aut  trigesimo post  obitum  men- 
se  institidam  fuisse.  Vide  dicta  paragraphis  pr<v- 
cedentibus. 

41  Porro  ne  quis  mihi  hic  Papebrochium  no- 
stmtmobjiciat,  pauca  ex  ipsiusmet  mente  notan- 
da  sunt.  In  Conatu  chronicomistorico  ad  catalo- 
gum  RomanorumPontificum,  verba  Coretinijam 
recensita  adoptavit.  Atpostmodum  agnovit  erro- 
rem  suuni;  et  ut  erat  veritatis  amantissimus  , 
ne  quis  exemplo  suo  in  eumdem  incideret,  manu 
propria  ad  marginem  annotavit  sequentia.  Ha?c 
Coretinus  parvae  apud  rae  fidei  scriptor  ,  post- 
quam  auimadverti,  quam  foede  is  sit  hallucina- 
tus  circa  obitum  B.  Rosse  Viterbiensis,  cujus 
B  Vitam  tamen  ex  professoscripsitsing-ulari  libello. 
Etenim  ibi  et  hic  eara  asserit  defunctam  anno 
mcclviii  ,  tempore  hujus  Alexandri  ,  qui  cor- 
pus  ejus  ,  ne  tumultus  causa  devotionis  fieret  iu 
populo  ,  clam  sepeliri  jusserit;  postea  autem  an- 
no  mcclx,  iv  Septembris  transtulerit,  ad  sui  no- 
minis  monasteriura  ,  post  decimum  octavum  sui 
obitus  annum.  Deinde  subdita,  quam  dedimus, 
correctione,  concludit  :  Proinde  etiam  istum  lo- 
cum  expungere  oportet ,  et  usque  ad  mensem 
Septembrern  differre  qu^tionem  ,  an  et  quid 
Alexander  in  illius  causa  eg-erit.  Hsec  Papebro- 
chius  :  mihivero  certum  videtur,  virgineum  Rosae 
corpusculum  ab  Alexandro  IVtranstatum  fuisse  : 
id  enim  evincunt  tot  recensiti  in  Processu  testes, 
et  continua,  nemine  contradicente,  traditio,  etVi- 
ta  manuscripta  :  sed  in  assignato  tempore  erra- 
tum  fuisse  (qui  error  facile  potuit  irrepere)  evin- 
cunt  adductse  hucusque  rationes. 

42  Rinaldus  lib.  i  Vitee  cap.  20  detecta  Co- 
nqui-amui  «b  retini  haltucinatione ,  aliam  inil  viam.  Ac  pri- 
mo  quidem  Sanctee  obitum  eisdem ,  quibus  Core- 
tinus,  anno  et  mensi  illigat ;  deinde  translatas 
ab  Atexandro  sacras  exuvias  decimo  octavo  ab 
q  obitu  mense  contendit,  nixus  auctoritate  Proces- 
sus,  a  quo  recedendum  nonpittat.  Sed  Iransla- 
tioni  huic  annum  non  1 200,  sed  1259  assignat. 
Rinaldo  consentit  Giannellus  lib.  2  cap.  r,  ratus, 
hacratione  auctoritateyn  Processus  sartamtectam 
manere.  Verum  dum  illi  de  errore  Coretini  cor- 
rigendo  soliciti  sunt,  atios  non  caverunt.  Nam 
praeterquam  quod  inter  annum  ejus  emortualem, 
quem  uttra  125:?  differri  non  posse  jam  supra 
ostendimus,  et  annum  1259  septem  anni  inter- 
cesserint;  unde  probabunt,  Pontificem  cum  sua 
curia,  ut  ipsi  asserunt,  eo  tempore  Viterbii  re- 
sedisse  ?  Enimvero  conlrarium  suadent  omnes 
BulLv,  quas  adprxdictum  annum  exhibent,  Iiay- 
natdus,  Waddingus,  Bremondtis  aliique,  ex  qui- 
bus  omnibus  colligitur,  Alexandrum  id  tempo- 
ris  AnagnicV  sedisse,  prout  num.  40  jam  nota- 
vimus.  Juverit  tamen  id  paucis  hic  confirmasse. 
Residebat  adhuc  Anagnuv  xxvi  Jutii ,  quo  die 
epistolam  ad  generatem  Magistrum  Minorum 
scripsit  signatam  :  Datum  Anag-nia;  vn  Kal.  Au 
gusti  Pontif.  nostri  anno  v.  Incipitque  Mente  sol- 
licita,  apud  Waddingum  tom.  iv  Annal.  in  Re- 
gesto  Ponti/icum.  Necinde  aberat  xvn  Septem- 
bris;  tum  enim  aliam  ad  FF.  Minores  destina- 


SEPTEM6HIS. 


42;j 


nec  1259, 


placet 


vit  cum  hac  subscriptione  :  Datum  Anagnia?  xv 
Kal.  OctobrisPoutiticatus  nostri  auno  v. 

43  Ex  haetenus?  dictis  alterutrum  mihi  cer- 
tum  videtur:  videlicet  aut  tempus  iltud  18  men- 
stum  inter  tumulatum  translaiumque  corpus , 
pcrperam  in  Processu  asseri,  aut  certe  ad  aliam, 
quam  qttcV  ab  Atexandro  facta  est  transtationem 
referendum  esse.  Si  primum,  potuit  Alexander 
id  pnestitisse  anno  1257  aut  proxime  subsecu- 
to,cujus  utriusque  Septembri  rcsdisse  Viterbii, 
constat  ex  subscriptionibus  litterarum,  quaspas- 
sim  inregestis  Pontificum  et  Butlariis  legere  est. 
Si  aittem  verum  sit,  quod  in  Processu  dicitur : 
Nisi  ppffifetus  Alexnnder  nimis  propere  e\  huma- 
nis  secessisset ,  dictani  gloriosam  Virginem  jam 
annumerasset  in  catalogo  Sanctorum  et  Sancta- 
rum  Dei  ,  prout  jam  fuerat  pollioitus  ,  CUm  sa- 
crum  corpus  transferret :  si,  inquam  ,  hoc  vere 
dicatur,  probabilius  mihi  videtur,  translationem 
incidisse  in  annum  1258  Alewandri  morti,  qiuv 
in  Majum  anni  126]  inciditt  proaHmiorem.  Al- 
que  hm  sententia,  qurn circa  L8  illos  menseser- 
rorem  in  Processum  irrepsisse  statuit,  mihi  ve- 
rior  videtur,  ut  probant  argumenta  hucusque 
adducta. 

44  Quod  si  quis  tamen  omnino  velit,non  nisi 
sesquiayimtm  inter  humati  translatique  corporis 
dies  intercessisse,  isreferat  oportct  tempus  illud 
non  ad  solemnem  illam  ab  Alexandro  institutam 
translationem,  sedad  alian/,  qu,v  diu  ante  fieri 
potuitintra  eamdem  ecclesiam,  quaque  corporis 
inspectiopotius,  quamtranslatio<lh<->nl<t  sit.  Hm 
opinio  forte  non  improbabilis  videbitur  conside- 
ranti  pauca  ,  qum  subjicio.  Obierit  Sancta  w 
Martii  3252  ,  ut  supra  diximus  :  mox  sepul 
crum  ejus,  quemadmodum  ex  Vita  et  Processu 
habemus,  variis  miraculis  aeperit  inclarescere 
Prodigia  h<vc  una  cum  facta  ab  Innocentio  IV 
instituendi examinis potestate  nata  erant  inilu<-<- 
re  clerum  poputumque  Viterbiensem,  ut  ipsitts 
corpus  inspicerent ,  repertumque  omnis  corru 
ptionis  expers,  decentius  humo  mandarcut.  Id 
itaque  cxsequi  potuerunt  iv  Septembris  125S  , 
octavo  decimo  ab  ejusdem  obitu  mense.  Cum  ve- 
ropaucis  post  anuis  ,  iv  itidcm  Scplcuibrts  die 
ab  Atexandro  IV  solennis  ilta  translatio  facta 
sit,  hinc  postcri  duccntis  /int/is  post ,  cumjussu 
Cattixti  III  Processas  formatus  est,  iusf,cctionem 
corporis  incorrupti  facite  potuerunt  confundcre 
cum  ejusdem  transtatione.  Ea  <p/u  <onfusione 
consequens  fiebat  ,  ut  crederent  ,  sacrum  istud 
depositum  decimo  octavo  post  mortem  mense 
transtatum  fuisse,  adeoque  sanctam  Civem  su<n,i 
sub  Atexandro  I V  vivere  desiisse.  Quo  fundamen- 
to  scmet  posito,  necesse  est,  ut  ad  objectas  ea>  In- 
nocentii  IV  et  Aleccandri  litteris  difftcultates  re- 

spoiulcunt;  quo/l  r/f;c //<■  miracuta  Ko.su:  adhuc 
inter  vivos  commoranlis  juridit  <■  /.raminari  jus- 
sa  sint;  quod  eidem  Virginiadhuc  superstiti  mo- 
nasterium  sub  Sanctse  Rosre  nomine  erigere  vo- 
luerit  presbytcr  Caputosto  ,  et  cetcra,  quSB  ah- 
unde  refutavimus.  Fatendum  tamen  est ,  quie 
modo  de  inspcctionecorporis  diximus ,  meram 
esse  conjecturam,  ac  proinde  omnino  incerta. 
Certiora  de  hisomnibus  haberemus,si  acta  exa- 
minissub  Innocentio  IVindicti  exstarenl,  quse 
forte  intcr  scripta  ittaauthenticanumerabantur, 
Mf-rli^iTitKi  <-t  r;ilainit;it.f  «li't;i-  civitatis 
Viterbii  deperdita  fuerunt  et  igne  cornbusta,  ut 
habet  Processus  num.  12. 

45  Narrant  prteterea   memorati  scriptores , 
sanctimoniales,  apud  quas  sacrum  corpus  depo- 

situm 


UCIOM. 

cs. 

•  >■>  probabiluu 
■  •  "t\  ii  12K7 
vel  1258,  aii- 
r/HOf  uimi* 
l>o$t  morttm. 


i  imjfctura  dr 
miqui-tmti»  [fi 
1'rocenu  (il- 
twto. 


V/iten/ia  n,- 
rumdem  icri- 
ptornm 


424 


Ktcrou      situm  fuit,  Regulam  S.  Francisci,  relicta  Bene- 

(;  s  dictina,  in  gratiam  S.  Rosae  amplexas  esse :  quod 
si  verum  est,  non  parum  ad  Sanctse  gtoriam, 
conceptamque  de  illius  sanctitate  existimationem 
demonstrandam  facit.  Audiamus  Coretinum  lib. 
4  cap.  2.  Monasterium  ,  inquit ,  et  templum , 
dimisso  antiquo  titulo  S.  Mariae  rosarum  cum 
Oniiue  S.  Damiani  et  Regula  S.  Benedicti,  as- 
sumpserunt  titulura  S.  Ro.sse  cura  Online  S.  Cla- 
rse  et  Regula  S.  Francisci;  quam  profitebatur 
beata  Virgo ,  quam<Hu  vixit.  De  mutato  mona- 
sterii  ac  templi  titulo  satis  mihi  constat,  at  de 
Regida  non  item.  Non  inficior  equidem,  id  ita 
fieri  poiuisse  t  exploratum  enim  habeo,  sectatri- 
ces  S.  Ctarse  in  duas  classes  abiisse;  quarum  al- 
tera  Regulam  S.  Benedicti  a  Cardinali  Hugoli- 
no,  qui  postea  Gregonus  IX  dictus  est,  sibi  tra- 
ditam  observabat,  altera  proprio  S  Francisci 
instiluto  cum  S.  Clara  regebatur  Potuerunt  igi- 
tur  sanctimoniales  Viterbienses  apriori  illo  Ordi- 
ne  ad  alterum  transiisse,  ut  ita  ostenderent  ,quonti 
concreditum  sibi  thesaurum  zestimarent.  Sed  cum 
Coretinus  nullum  hujusce  rei  monumentum  citet, 
!t  et  aliunde  non  pauca  argumenta  contrarium  sua- 
dere  possint,  rem  in  dubio  relinquo,  donec  quid 
certi  producatur. 
,t„  twinrr  4fi  Sane  si  vera  sit  illa  Regutx  commutatio, 

inntitutomo  rnirari  satis  nequeo  antiquiorum  scriptorum , 
'""'"'"'""  «uasvidi,  dere  tam  memorabili  et  ad  Sanctx 
irantlationlt,  glonam  hononfica,  obstinatum  silentium.  lyifnc 
de  ea  habet  Vita  manuscripta  ,  nihil  Acta  pro- 
cessus,  nihit  Officium  proprium.  Tradunt  qui- 
dem  m  ultit  prcefatwecclesian  et  monasterio  nomen 
a  S.  Rosa  inditum  fuisse,  sed  de  admissa  tum  pri- 
mum  S.  Francisci  Rcgula  nullum  faciunt  ver- 
bum,  ctiam  tum  cum  maxime  intererat  fecisse. 
Quid  quod  ctiam  contrarium  non  uno  in  loco  in 
Vita  ac  Processu  asseratur.  Nam  in  Processu 
quidem  Contutius  prcshtjfcr  canonicus  S.Angeli, 
jiruis  rector  ecciesideS.Marite  inPodio  diserte 
affirmat,  monasterium  istud,  Virgine  adhuc  in- 
frr  \>iv0S  SUperstite,  fuisse  monasterium  S.  Cla- 
ra  :  "■'"'  inter  celera  sic  de  Sancta  testatus  est : 
Ingredi  voluit  monasterium  S.  Clarae,  nunc  vul- 
ffsriter  diotum  el  monasterio  di  santa  llosa.  Et 
t>i>st  pauoQ  :  Licet  uhi  eat  ejus  (S  Itosae )  mo- 
nasteriura  ed  pra&aenB,  essei  etiara  per  priusmo- 
c  nasterium  S.ClaraBj  tamen  postquam  corpus  hu> 
jns  Virffinis  Illuc  ftut  delatura,  mirum  in  mo- 
dum  supercrevil  et  oresoit  sinffulo  die.  Quodau- 
trni  jirr  monaflterium  S.  Clarao  significetur  mo- 
nasterium  Ordinis  S.  Clane  ,  eruitur  ex  Vita  , 
ni  qua  niwi.  ''■  sancfa  Yirtjo  jiosf  obitum  suum 
Atcrandro   IV  apjtarcns,  sic    cum    alloquitur  : 

Itergens  ad  eoclealam  S.  Marire  in  Podio  ,  cor- 
pua  meum  Inde  levabia  <■(  portabis  ad  monaste- 
viuin  s.  Mariaj  Ordinis  S  Ular«e.  Quid  clarius 
cipo\  ■' '  67i  i  ■  •-/<>,  studione  an  casu  factum 
sit,  i<t  prmfati  tres.scrijiforcs,  dum  <fchacappa- 
rttiom  ag\  ■',  eoopunctis  voculis  Ordinis  s.  Cla» 
i;v  legerinti  portftbis  ad  monaaterium  S.  Maria? 
roaarum. 
„<„,,,,,„  ,,  \'.  Negue  dicas,  monasterium  istud  locis  ci- 
ottrndit«r.  tatis  per  prolepsim  dici  S.  ClareBj  ejusque  Ordi- 
niSj  quia  videlicet  moniales  sese  ipsius  mstituto 
postmodum  subjicere  ■  nam  praterquam  quod  id 
gratis  dicerctur,  ccrba  Confutii prorsus  contra- 
rium  sonant,  cum  diserte  asserantt  quod  ubi  est 
ejus  monasterium  ad  pnvsiMis ,  essot  etiam  per 
ju-ius  monasterium  S.  Cl&rss.  Af  enims  opponet 
aliquis  in  r,\itn(is  Innoccntii  ct  Ahwandri  epi- 
stqlis  prwdictss  moniales  appellantur  Ordinis  s. 


DE  S.  E08A  VIRGINE. 

Damiani.  Ita  est ;  sed  hinc  in  neutram  partem  D 
conctudi  quidquam  certi  potest,  cum  ab  ecclesia 
S.  Damiani  juxta  Assisium ,  in  qua  Clarissa- 
rum  religio  sumpsit  exordium  ,  Damianitse  et 
Ordinis  S  Damiani,  omnes  S '.  Ctarm  sectatrices 
otim  appeliatse  sint ,  sive  S.  Benedicti  sive^  S. 
Francisci  regula  uterentur  ;  quamob  rem  etsidi- 
missa  S.  Benedicti  regula,  Franciscanam  ampte- 
xa  fuissent,  non  propterea  Bamianitm  esse  desiis- 
sent.  Denique  ne  tongior  sim,  non  disputo,  an  et 
quando  Viterbienses  Clarissse  vetus  institutum 
suum  mutarint :  id  unum  dico,  non  satis  mihi 
certum  videri,  id  ab  eis  occasione  hujus  transla- 
tionis  factum  fuisse  t  tibenter  sententiam  mutatu- 
rus,  si  quis  certiora  attulerit. 


V.  Corpus  post  aliquot  secu- 
la  ab  omni  corruptione  immu- 
ne  perseverat;  ignem  perfert  illae- 
sum. 


E 


inlegritus 


Y 


Jacuerat  jam  muttis  mensibus  [virgineum  Ro-  Corpon$Post 
sse  corpus  ,  ut  sufira  diximus,  in  ecclesia  S.  aliquot  secutu 
Marise  in  Podio  sub  terra ,  cum  inde  inte- 
gerrimum  omnisque  corruptionis  expers,  eleva- 
tum  et  ad  prsefatas  moniales  translatum  est.  Pro- 
digiosa  hsec  corporis  integritatis  eo  mirabiiior 
apparet,  quo  locus,  quo  depositum  fuerat,  humi- 
diorcorruptionique  inducendee  secundum  naiurse 
ieges  aptior  erat,  ut  recte  notat  Felicianus  Bussi 
in  HistoiHce  Viterbiensi  parte  i  lib.  3:  ubi  in  mar- 
gine  obserrat,  Ecciesiam  S.  Marias  dictam  del 
Pog-g-io  ad  radiccm  coliis  sitam  esse,  atque  inde 
ob  continuum  aquarum  defluxum  esse  humidissi- 
mam.  Porro  hdec  sacri  corporis  integritas  non  si- 
ne  perpetuo  miracido  ad  nostra  usque  tempora 
perseveravit .  Tam  concors  est  ea  de  re  scripto- 
rum  omnium,  qui  Sanctse  meminerunt,  narra- 
tio,  ut  de  illius  veritate  nemo  nisi  stidte  possit 
dubitare.  Aliqua  ex  multis  testimonia  accipe.  In 
primis  in  laudato  Processu  ducentis  post  Virginis 
seputturam  annis  institxdo,  inter  va?Hos  articu- 
los,  quo  probat<v  fidei  personse  jurejurando  con- 
fii*mandos  proposuere,  octavus  sic  habet  :  Item 
octavo  ,  quod  ad  ejus  venerabile  corpus  ,  quod 
etiam  usque  iiunc  ( anno  videlicet  1457J  mi- 
raeulose  ita  integ-rum  perseverat  et  illaesum,  cu- 
jus  caro  calcatur,  dum  premitur  inferius,  et  cum 
dimittitur ,  ad  statum  revert.itur ,  licet  sub  terra 
humatum  ac  sepultum  per  annum  jacuerit  cum 
dimidio  (aut  eo  amplius)  sine  macula  et  laesione 
aliqua;  et  sing-ulodie  omnibusillud  videre  volenti- 
bus  ostenditur  etc. 

10  Codex  Usuardinus  Hagenoyensis  scriptus 
anno  1112,  adeoque  antequam  prxfatus  proces- 
sus  institueretur,  apud  Solierium  nostrum  in 
Additionibus  Usuardi  ad  hunc  diem,  eamdem 
corporis  S.  Rosai  (quam  perperam  abbatissam 
vocat)  integritatem  testatur  his  rerbis  ;  In  Vi- 
terbio  sanctse  Rosa?  virg-inis  et  abbatissaj,  cujus 
corpus  per  plura  tempora  durans  adhuc  ostendi- 
tur  integruxn.  Fortunatus  Hueberus  in  Menoto- 
gio  Franciscano  parte  4  de  eadem  Virgineagens. 
Corpus  ejus  ,  inquit ,  post  quadring-entos  annos 
incorruptum  ,  tamquam  perenne  et  stupendum 
cslestis  vita?  argumentum  et  amabile  miraculum, 
ab  omni  hominum  ,  Pontificum ,  imperatorum  , 
regum ,    ducum  ,    principum  ,    grandium  ,   nobi- 

lium 


ostendUur  m 
utianimi  *<"''- 
jitorioii 


i:t  ucutato    Pa- 
pebrochii  et 
Sollerii  tettti- 
tnonio. 


13 


[giu  tipsa 
nothecam  ip- 
sasque  vestes 
in  cineres    re- 
digente, 


idem  COrpiU 
Ulxtum  per- 
mnntisse 


i.  c.  gemmis 
vet  aiiuuli» 


BIE  QUARTA  SEPTEMBRIS 

lium  et  plebejorum  conditione  invisitur.  IUustre 
etiam  est  testimonium  Lucx  Waddingi  in  An- 
nalibus  sui  Ordinis,  ad  annum  125:1  mtm.  17  in 
hsec  verba  scribentis  :  Yolvunt  et  revolvuut  cor* 
pus  sanctimoniales,  et  vestes  euperinducunt  pre- 
tiosiores;  idque  absque  kesioue  aut  membrorum 
dissolutione.  Habitum  eam  induerunt  S.  Clarte, 
et  velum  imposuerunt  capiti,  ob  viventis  deside- 
rium  de  eodem  kabitu  suscipiendo.  Ex  quibus 
profecto  liquet,  camem  virginei  illius  corporis 
non  modo  incorruptam,  sed  etiam  solidem  vivm- 
que  similcm  permansisse. 

50  Reliquis,  ne  longior  sim,  referendis  super- 
sedeo  t  non  possum  tamen,  quin  duos  oculatos 
testes  eosque  minime  suspectos  adducam ,  Pa- 
pebrochium  ac  Sollerium  olim  hujus  Operisi  ut 
erudito  mundo  palam  estt  egregios  promotores. 
Horumprior  in  tibello,  quem  de  suo  ab  urbe  Ro- 
mana  in  Belgium  reditit  manuscriptum  reliquit, 
inter  cetera,  quae  anno  1G61  mense  Octobri  Vi- 
terbii  degens,  notatu  digna  existimavit,  de  San- 
cta  nostra  annotavit  sequentia  t  Templum  quoque 
S.  llosae  frontispicio  sibi  recens  concinne  adjuncto, 
ornatum  (est)  loug-e  amplius,  quam  duetuin  ex- 
ternum  froutispicium  promittat.  Supra  aditum , 
chorum  suum  moniales  habeut ,  reliquum  la- 
quear  g'ypseo  uuuc  eleg*anter  ornatum  opere  : 
ad  dextcrum  majoris  altaris  latus  locus  est  gy- 
psea  caalatura  decorus,  ubi  inaurati  clathri  val- 
vis  interius  ductis  clausi  :  quibus  apertis,  vidi- 
mus  post  altare  per  lucidissimam  crystallum, 
integ-errimum  B.  Ro^ae  corpus,  nisi  quod  vultus 
et  manus  alioqui  plena  carne  conspicuas  dcni- 
graverit  flamma  ardentis  sacristia?;  nec  uspiam 
hactenus  corpus  tam  integrum  vidimus.  Amplis- 
sima  theca,  quietota  interius  conspiciebatur,  seri- 
cis  vestita  rosis  :  caput  Sanctce  serto  ex  arg-en- 
teis  rosis  contexto  bene  g-randi  cing-ebatur.  Huc- 
usque  Papebrochius.  Brevius  Sollerius  ad  citata 
ex  Hagenoyensi  codiceverba  addit  :  Ipsum  (cor- 
pus  S.  Rosae  integrum  et  incorruptum)  vidimus 
anno  mdcxcvii,  cum  adhuc  advcntantibus  exposi- 
tum  pateret. 

51  Nec  temporis  tantum  edacitati  tot  secidis 
restitit ,  verum  etiam  ignis  vim  sustinuit  itlie- 
sum ,  sola,  cujus  ex  Papebrochio  mcminimus, 
in  tanti  prodigii  memoriatn  contracta  nigredtne. 
Audiamus  Waddingum  jam  supra  taudatum. 
Incendio  consumptum  est  anno  mccclvii  ejus  se- 
pulcrum,  igne  devastante  omnia ,  quai  erant.  in 
sacello  :  imo  et  vestes,  quibus  induebatur,  in- 
cinerante,  et  annulos  pleres ,  quos  habebat  in 
digatis,  liqucfaciente;  uec  tamen  vim  ullani  aut 
laesionem  miuimam  sacro  intulit  corpori ,  Dco 
ad  insig-nis  thesauri  commcndationem ,  obstu- 
pescentibus  hominibus  et  monialibus  ,  ab  incen- 
dio  corpus  ieservante.  Hausit  hsec  Waddingus 
ex  Processu,  in  quoprodigiosa  corporis  ab  ignis 
violcntia  prccservatio  pluribus  tocis  a  nomina- 
tis  ibidem  testibus,  jurejurando  interposito,  juri- 
dice  affirmatur.  Juverit  unum  locum  huic  com- 
mentario  inseruisse. 

52  Miracutum  sexagesimum  primum  fide  di- 
gnorum  tcstium  juramento  confirmatum  sic  ha- 
bet.  Tempore  etiam  Domini ,  Domiui  Innooentii 
PP.  VI,  curreutibus  tunc  mccclvii,  cassa  qua?- 
dam  ligmea  posita  in  cappella  ecclesiae  beatae 
fiosae,  prout  etiarn  exstat  in  pra;sentiarum,  ig-ne 
casuali  accensa,  combusta  est  una  cum  omnibua 
et  sing-ulis  jocalibus  *  et  monilibus,  quibus  cor- 
pus  dieta:  gloriosae  virginis  Rosae  ornatum  erat 
et  circumdatum  hiuc  undique  infra  supraque.  Ja- 


425 


cobat  euim  tuuc  sacratum  corpus  pranlictum  in 
oassa  prajfata,  prout  etiam  nunc  jacet,  uec  ali- 
quid  ahud  in  dicta  cappella  remansit  Incombu- 
stum  pneterquam  veuerabile  covpus  prafetUD , 
quod  lutactum  ilUesumque  a  nradicto  igne  fult 
miraeulosc  couservatum  ,  acsi  millus  ibi  ignis 
adfuisset,  cum  cetera  omnia  csscnt  jam  iu  pul- 
veivm  redaota  usque  ad  vestimenta,  quibus  coo- 
pcrtum  crat  corpus  prtedictum,  et  inonilia,  qul- 
bus  dig-iti  ejusdem  Virgini.s  ct  caput  onmtuiu 
erant;  prout  public»  vox  et  fama  est  de  prtefato 
miraculo  in  eivitate  Vitcrbii.  el  pn.ut  manii 
adrirmabat  vidiss,-  iu-opriis  oculis  et  iutertuisse  , 
domiua  Clara,  filia  ulim  mag-istri  Angelini  d<-  \  i- 
terbio  et  moniulis  monasterii  prarfatlj  quffl  ]"am 
auuis  xxviu  vel  circa  obiit,  cum  asset  iu  inaxi- 
mo  senio  constituta  :  pluriea  tamen  iu  ejus  vita 
id  ordinate  reoenoere  Bollta  arat  pluribus  perso- 
nis,  et  prawertim  Dominea  Pranoisoaa  Benediotij 
domime  Margherlt»  Paulutii,  dominsa Margheri- 
ttB  Stefani,  domina'  Magdalente  Jolianni.s,  domi- 
na3  Angelae  Petrutii  ct  dominaa  Jaoobes  Angeli 
tunc  et  nune.  monialibus  dicti  mouasterii,  sl  aliis 
pluribus  Viterbii,  prout  publica  VOX  es1  61  laiua  in 
dicta  civitate  Vitcrbii. 

68  Porro  miraculi  hiyus  magniUu!<>  esoigit,  ut 
indagemus,  au  personarum  circumslantim  cum 
dictis  cahmreanl ;  hoc  Uuque  paucis  expediamus. 
lnprimis  domina  Clara  magistri  Angelini  fllfa, 
testts  oculata  prodigiit  mortua  dicitur  viginti 
octo  annis,  antequam  anno  1457  Processus  fbr< 
maretur :  obiit  igitur  anno  ctrciter  L420,  Cum 
que  iu  maximo  senio  defuncta  dicatur,  demus, 
eamadannuin  wi  vitsepertigisse,  adeogueanno 
V6'61  natam  csse :  unde  ulterius  consequens  //V/,  ut 
anno  1357,  quo  miraculum  contigit,  annum  vitte 
vigesimum  numerans  in  prmfato  monasterio 
monialis  degere,  et  prodigii  testis  esse  potuerit. 
Nec  major  est  difftcultas  oirca  reliquas  testes, 
quseid  ewClara  audiisse  dicuntur,  omnesenim 
cum  ipsa  in  eodem  monasterio  vivcre  potuerunt, 
ut  ex  singularum  setate  juridicis  earum  testimo- 
niis  adscripta  Uguet,  quam  propterea  adjjicio, 
Francisca  Benedicti  dicitur  annorum  6*1  vel  cir 
ca  :  Margaritm  Pauhttii  testimonium  non  repe 
ri  -.  forte  amamtensis  incuria  preetermissum , 
aut  nomen  male  descriptum  est,  Margarita  8te 
fani  50  annortmt,  Magdalena  Johannis  44,  toti' 
demque  circiter  Angela  Petrutii  notatur.  /ai  obes 
Angcli  tcstimonium  deest,  nisi  sil  cailcm  CUm 
Johanna  Angeti  Viterbiensi  moniali,  quw  Gtiam 
44  circiter  annos  nata  ibidem  soribitur.  Atque 
hse  omnes  pro  eonflrmanda  miraculi,  de  <j<"> 
agimus ,  veritatc  juratum  testimonium  <!/.<<■- 
runt.  Forte  pro  MargtfTeta  Paulutii,  tegendum 
est  Margareta  Petratli,  qum  juridice  Interrogata 
super  sexagesimo  primo  miraculo  de  oorpore  bea- 
tte  ab  [g"ne  miraoulose  prajeervato,..,  dlxlt  vera 
e  e  eoutenl  i  in  eo,  proutaciunt  universcB  monia- 
les. 

."jt  Prseter  hoo  etiam  alterum  tncendh  pericu- 
lum  evasisse  dicitur  in  eodem  Processu  artiou 
to  l.*i,  ubi  utrumque  ttiscc  ccrbis  proponitur.  Iirm 

tcrtiodecimo:  qualitcr  csssfl  et  universa,  quflB  erant 
supra  et  sabtus  dictum  g-lurio.^um  corpas,  abi 
erat  recouditum ,  casu;ili  [gne  OOmbustS  0st  et 
OOrpUS  praefatum  sine  sliqua  macula  (inustasci- 
licet,  nigredinem  enim  contraxUse,  mouuimus) 
ilhc.sum  remausit,  et  immaculatiuu  priBSerTBtaxn 
et  iutactum  ab  igne.  £t  quaUtfll  Indfi  post  lou- 
g-um  temporis  intcrvallum  a  candi;ia  acccnsa , 
qufie    pcr    oblivionem    monialium   remauserat    in 

dicta 


koemu 
C.S. 


l>robatur 


\ltmt   th  „i 
ttit  t  ttJtt   /,i 

riculnm 


m 


iocront  dicta  cassa,  licet  combusta  esset,  a  dicta  cande- 
CS.  ia  et  ig-ne  iterum  ejus  sanctum  corpus  miracu- 
lose  remansit  praeservatum  et  intactum  :  et  hoc 
est  notorium,  publicura  et  manifesturn  Deprio- 
ri  jam  satis  dictum  est  :  posterius  vero  etiam 
multis  narratur  inter  miraculay  quee  Vitse  Pro- 
cessui  insertee  subnectuntur,  ex  quibus  sequentia 
in  compendium  contraho.  Anno  H29  nonnulli 
monasterium  S.  Rosae  accesserant ,  ut  sacrum 
ipsius  corpus  venerarentur  :  quorum  desiderio  ut 
satisfaceret  Margarita  Petrutii,  postmodum  ejus 
loci  abbatissa,  cui  cura  ostendendi  corporis  ex 
officio  incumbebat,  lipsanothecam  aperit ,  gemi- 
namque  candelam,  alteram  ad  caput  Virginis, 
ad  pedes  alteram  venerationis  ergo,  ut  arbitror, 
de  more  accendit. 
aretictacun-  55  Postquam  venerantium  religioni  satisfa- 
dr/n,  nmiii,  ctum  est,  Margarita  thecam  claudit ,  candela, 
quam  ad  sacros  pedes  cotlocaverat,  per  inadver- 
tentiam  accensa  relicta.  Jamque  horse  spatium 
<>/fht:n>, ■at,  cum  ipsi  negtigeutue  su/c  in  mentem 
venit  ■.  nec  mora  cum  Sorore  Ctara,  quee  illi  ad- 
fuerat,  ad  sacrum  corpus  tremebunda  accurrit, 
H  thecam,  quse  ex  asseribus  compacla  erat,  aperit, 
et  candelam  ardentem  reperit,  sed  flamma  inno- 
cua,  quippe  quse  nullum  damnum  intulerat ,  nisi 
quod  in  operculi  tabuta  aliquam  maculam  inus- 
sisset.  Verum  hoc  miraculum,  si  tamen  ut  mira- 
culum  habendum  sit ,  exile  videtur;  nisi  talis 
fuerit  istius  thecsc  constitutio,  ut  ignem  alioquin 
concipere  necessario  debuerit :  prius  certe  prodi- 
gium  multo  illustrius  est,  ac  ordinarias  naiurse 
teges  sinc  dubio  excedit :  ei  quo  magis  excedit, 
eo  magis  admirabilem  reddit  virginei  corporis 
iniegriiaiem,  quod  ignis  violentise ,  quo  cetera 
omnia  et  ipsa  metalla  dissolvebantur,  illsesum  re- 
stitit,  et  ita  restitit,  ut  ne  flexibilitatem  quidem 
pristinam  amiserit ;  quare  merito  in  Officio  San- 
ct:r  proprio  die  xi  Martii  anni  1743  a  Sac.  Ri- 
tuum  congregaiione  denuo  approbato  iegimus  : 
usque  nd  hodiernum  diem  intogrura  ac  flexibile, 
universo  orbe  atupente,  servatur. 
Vnguiiedt.  56  Sed  admirabilem  itlam  integritatem ,  cui 
gito  loffri  001  furens  etementum  pepercit,  sacrilega  cujusdam 
'"" '" ' ''"'""  avaritia  violare  suslinuit.  Res  pluribus  narratur 
inter  miracuta  in  Processu  reioia,  apud  nos  in 
Appendicc  a  num.  3  :  quapropter  eam  hic  brevi 
/,  tantum  relatione  exponam,  additis  quibusdam 
circumstuutiis,  quas  aliundc  cognoscere  ticuit. 
Cum  Teuto  quii/uui  rir  pntcus  S.   Kosae  corpus  ,■<■- 

ligiose  inviseret,  incessit  eum  cupido  atiquam 
ea  dlo  particulam  vencrationis  ergo  obtinendi. 
itu</i«>  zcto  sito  non  secundum  scientiam  indul- 
gens,  cum  sanctimoniali,  cui  sacri  corporis  cu- 
stmtia  commissa  crat,  oblata  pecunia  paciscitur, 
id  sibt  unum  e  digitorum  unguibus  donet.  Paret 
itla  auro  aliecta,  unguemque  e  digito  violenter 
erutsum  egregia  oustos  Teutoni  tradit  .-  at  ille, 
reddita  iniquitatis  mercede,  inAllemaniam  Ue- 

tlts  lYcertitur. 

prodigion  r*  5?  Non  diu  post  simoniaca  mercatrioG  sceleris 
natcitur.  siti  a( rocita t<'  pcri-iWsa,  miris  miimi  angoribus 
conculi  corpit  :  ad  conscientm  rcmorsus  accede- 
bat  titnor,  necrimen  suum,  quod  manifesto  rul- 
ucre  digitus eayprobrabat,  brevi  innotesceret.  Hi- 
sce  animi  angustiis  agitata  consiliique  inops,  ad 
Virginem,  quam  Ueserat,  accurrit,  uberrimis 
tacrt/)tfis  scelus  deflet,  culpam  fatetur,  mise?*i- 
cordiam  implorat.  Dumautemgemit  etsuspirat, 
ocutos  suos  in  digitum,  quem  sua  avaritia  de- 
turparerat ,  tremebunda  conjicit .  ct  ecce  tibi  , 
norttm   loiguem    iu   prioris  erutsi  locitm  prodi- 


DE  S.  KOSA  ViRGINlv 

giose  natum  deprehendit,  reliquis  similem,  nisi  '> 
quod  illi  subnigri  essent,  hic  vero  pellucida  albe- 
dine  niteret.  Obstupuit  enimvero  moniatis ;  nec 
mora,  ad  abbatissam  properans,  suum  crimen 
simul  et  Virginis  misericordiam  palam  confessa 
est.  Ita  quoad  Sabstantiam  refertur  loco  citato  ; 
ubi  immediate  auctor  subjungit :  Haec  eg-o,  qui  (vel 
quae,  dubie  enim  vox  exarata  est)  superiora  de- 
scripsi,  oculata  fida  recolo  me  vidisse.  Nunc  pauca 
notanda  veniunt. 

58  Coretinus  miraculum  hoc  fuse  describens  Q»*dam  cir- 
lib.  lcap.Sait,  id  non  diu  post  translationem  ^T^rlZ^ 
contigisse ;  digitum  vero,  a  quo  unguem  avulsum  lum  SJtectan_ 
diximus,  esse  quartum  manus  dexterse.  Addit ,  t<?s. 
preefatum  Teutonem  in  Aliemanniam  rever- 
sum  sacras  illas  reliquias  in  magniflco  sacello, 
in  honorem  Sanctee  exstructo,  honorifice  cotlocas- 
se,  ubi  tempore,  quo  scribebat,  sciiieet  circa  an- 
num  1636  etiamnum  servarentur  :  sed  tocum  non 
indicat  i  quod  tamen ,  si  vera  narrat ,  maxi- 
me  erat  preestandum,  Denique  caput  istud  con- 
cludit  his  verbis,  quse  ex  Italico  Latine  reddo  : 
Spargebatur  per  civitatem  et  mundum  hujus  rei 
fama  curn  inexplicabili  omninm  admiratione  :  ti 
quando<iuidem  unguis  evulsus  in  Germaniam  de- 
latus  fuit,  ubi  hodiedum  servatur,  et  in  eodem 
SanctaB  digito  conspiciebatur  et  conspicitur  alter 
novus  et  albicans ,  cum  prius  omnes  exsangues 
et  nigri  apparerent.  Sed  confirmatum  fuit  cum 
debita  solemnitate  et  testimoniis  istud  miracu- 
lum,  ordinatumque  insuper,  ut  sacri  corporisthe- 
cae  duse  claves  haberentur,  quarura  altera  apud  ab- 
batissam,  altera  apud  unam  e  duodecim  senioribus 
monialibusservaretur;  prout  in  ejus  Processu  le- 
g-itur.  Lib.  5  cap.  7  prseterea  asserit,  episcopos 
Viterbiensem  et  Hortanum,  cum  anno  1457  Ca- 
lixti  III  jussu  Rosee  vitam  ac  miracula  juridice 
examinarent,  ad  ejusdem  Sanctse  corpus  acces- 
sisse,et  miraculum  unguis  prodigiose  renati  con- 
flrmasse  :  verum  ego  prseter  laudatam  relatio- 
nem,  quam  retuli  nihil  in  Processu  ea  de  re  re- 
perio  ;  unde  suspicari  ticet,  illa  ab  amanuensi 
omissa  esse.  Magis  miror,  nullum  e  tot  testibus 
hujus  rei  meminisse  :  et  forte  id  factum  est,  ut 
sanctimonialium  famee  consulerent ;  neque  enim 
miraculum  istud  poterant  referre,  quin  simul 
simoniacam  mercatricem  commemorarent. 


§   VI.   Veneratio    a    summis   viris 
Sanctse  corpori  exhibita. 


Tam  prodigiosa  virginei  corporis  incorrupta  rWJ7ms  Smct? 
integritas  non  modo  vicinos  populos,  verum  veneratitmia 
etiam  summos  viros,  cum  sacra  tum  profana  di-  ,auSa 
gnitate  conspicuos,  ad  sui  venerationem  attraxit. 
Exstant  plurima  de  hac  re  in  Processu  jurata 
testimonia  :  unum  et  alterum  accipe.  In  Nardi 
Mazzotoste  Viterbiensis  testimonio  hsec  leguntur: 
In  causa  scientiae   dixit ,    quod  corporis  incorru 
ptio   patet  ex  aspectu    oculorum   omnibus    illud 
videre  volentibus  :  et  quod  ipse  semper  audivit 
dici,  quod    fuit  sub    terra   per  plures   et  plures 
menses;   nec  est  possibile,   prout  ipse  existimat, 
quod  fuerit  in  tanta  incorruptione  pneservatum, 
nisi  miraculose.  Et   quod  continuo    prae  devotio- 
ne  et  reverentia,  magna  illuc  populorum  confluit 
multitudo,  et  praesertim  in  die  solemnitatis  suae, 
cum  exolutione  votorum  ex  gratiis  et  miraculi.-, 

quie 


vwisitur  « 
summis  Poii- 
tificibus, 


«  Sixto  I  V  an- 
mto  mitnere 


c 


ftQHOttttttr 


DIE  QUARTA  SEPTEMIUUS. 

quae  dicuntur  facta  per  ejus  invocitionem.  Ni- 
colaus  Ciacce  in  eadem  canonizationis  causa  te- 
status  est,  se  vidisse  plures  eminentissimos  Car~ 
dinales,  aliosque  sacros  pr&sules  venerabundos 
accedere.  Juverit  ad  SancLv  gloriam  ad  parti- 
cidaria  descendere,  et  Pontificum,  imperatorum, 
regumque  nomina  recensere ,  qui  sacras  Rosib 
exuvias  venerati  sunt. 

60  Coretinus  lib.  4  Vil<e  cap.  10  ad  pi*oposi- 
tum  nostrum  de  Eugenio  IV  hcec  scribit :  Eug'e- 
nius  IV  Pontifex,  motus  tantorum  miraculorum 
faraa,  anno  mcdxlvi  ipse  Viterbium  advenit , 
corpus  S.  Rosse  magna  cum  devotione  visitatu- 
rus;  ubi  per  olerum  ac  populum  de  Rosa?  san- 
ctitate  penitus  instructus,  ad  eorum  preces  spo- 
pondit  eam  Martyrologio  et  catalogo  aliorum 
Sanctorum  inscribere.  Idem  lib.  5  cap.  9  nar- 
rat  ,  Pium  II  PP.  anno  1460,  iterumque  1462 
easdem  sacras  reliquias  Viterbiiveneratum  fuis- 
se.  Pari  animo  in  Virginem  fuit  Jidius  II,  qui, 
teste  Feliciano  in  ssepe  laudato  Opereparte  i  tib. 
6,  die  xxvn  Septembris  anno  1509  ejus  corpus 
religiose  invisit,  eaque  occasione  sanctimoniali- 
bus  confirmavit  facultatem  a  decessore  suo  Six- 
to  IV  concessam  recitandi  Ofjieium  de  eadem 
Sancta  in  sua  ecclesia  et  monasterio  :  adjecitque, 
se  eamdem  in  Sanctorum  album  relaturum.  De- 
nique  lib.  7  refert,  Benedictum  XIII  anno  1727 
similia  pietatis  obsequia  S.  Rosa^  in  suo  corpore 
exhibuisse. 

61  Nec  ptwtereundus  hic  est  Sixtus  IV,  qui 
suum  in  admirabilem  Virginem  animum  annuo 
munere  testatum  facere  voluit.  Breve  hunc  in 
finem  concessum  exhibet  Coretinus  tib.  5  cap.  9 

in  Juvc  verba  :   Dilectis  filiis  Priorihus  et  Com- 

muni  civitatis  nostraa  Viterbii  Xistus   Papa  Quar- 

tus.  Dilecti  fllii   salutem  et  Apostolicam  bencdi- 

ctionem.   Dudum   siquidem  fe.  re.  Nicolaus  Papa 

Quintus,  Praedecessor  noster  per  suas   littcras  in 

forma  Brevis    voluit ,   et    Prioribus  pro    tempore 

cxistentibus ,    nec     non     Communi    civitatis    no- 

strae    Vitcrbii   raandavit ,    ut    in    festo    Purifloa- 

tionis  Beatae  Marise  Virg-inis  singulis  annis  mona- 

sterio  sanctae  Rosas  Viterbiensis,  Ordiuis  S.  Clarns, 

prout    itlem    Nicolaus   retroactis    dudum    tempo- 

ribus    institutum  fuisse    perceperat,   de  introiti- 

bus    Camerae    Viterbiensis    offerret    et  offerri    fa- 

ccret   solemniter    in   postcrum   tria    tortitia  cerse 

uovae    ponderis    ceterarum    ecclesiarum ,    quibus 

hujusmode  oblationes   fieri   solent.    Cupientes  igi- 

tur,   in    ipso   monasterio  peramplius    Altissimum 

honorari,  divinumque  cultum  adauyeri,  volumus, 

et  vobis  Apostolica   auctoritate   mandamus,   qua- 

tenus  omni  mora,  dispendio,  omnique  conditionc 

semotis  ,   in   ejusdem  Purificationis    tantumdem  , 

et    in    S.    Claras    tria ,     nec    non     etiam     sanctffl 

Rusas    praedictarum    festivitatibus    alia    tria    tor- 

titia  cera;   aequalis  aliorum  tortitiorum  de  introi- 

tibus  Carncrae  Viterbiensis  hujusmodi   annis  sin- 

g-ulis  fieri  faciatis,  ac  demum  in  praedictis  festi- 

vitatibus    desig-natis  ecclesiae   ipsius    monasterii, 

;id  omnipotentis  Dei,   ac  Beatae  Marije,  et  sanctae 

Rosae    hujusraodi    laudcm ,    exaltationem  et    jrlo- 

riam  cum  ea,  quae  convcnit  et  decet  solemnitate 

offeratis. 

f>2    Breve  hoc  ex  fide  Coretini  recitavi,   qui 

certe  in  assignando  anno,  quo  datum  dicit,  non 
leviter  tapsus  est.ait  enim  fuisse  Datum  Romce 
apud  S.  Petrum  sub  annulo  Pis^atoris  die  xn  Ja- 
nuarii  mcdlvii;  quo  sciticet  anno  Sixtus  Eccle- 
sise  gubemacuta  nondum  tenebat :  quippe  qui  non 
ante  annum  1471  ad  Pontificatum  evectus  est. 
Septembris  Tornus  II. 


427 

Ejusdem  Brevis  meminerunt  Rinaldus  et  Gian-       itcwm 

nellus ,  qui  illud  anno  1171  concessum   ajunt ,        c  s- 

v  Norembns,  ut   addit  posterior.   fn  eo  tamen 

hi  tres  conveniunt ,    ^itotf   dicant ,   anno    1512 

die  v  Maii  Yiterbiensem  Umversitatem  in  gene- 

rali  concilio  decrevisse,  ut  novem  illa  toriitia 

uno  eodemque  die  iv  Septemb7*i$,  quo  Sanct.v 

translatio  celebratur,  a  magistratu,  viris  nobu 

libus,  opificum  collegiis,  populoque  Viterbiensi 

ad   S.   Rosre  ecclesiam   imposterum   solemniter 

deferrentur. 

68  Duos  etiam    imperatores  ,    Sigismundum  JitminvStmt 
et  Fredericum  sua  S,  Roste  corpori  religiosa  ob-  tmp»nurm, 
sequi  detulisse ,  testati  sunt  in  causa  Canoniza- 
tionis  oculati  testes  Jacobus  magistri  Odonis,  et 
Michacl   de  Alexiis  tegum  doctor.   Posterioris 
testimonium  tate  est :  [pse  vidit  imperatorem  Si- 
g-ismundum  illuc  cum   mag-na   revcrontia   nd  di- 
ctum  locum    visitandum  neeessisso  ,  jatn    vig*int1 
annis  elapsis,    vol  cirea  :  ot  similiter  in  anuo  ju- 
bifcei   imperatorem  Fcdericum   mia  rum  Cardinali 
Bononiensi  ,     protonotario    de    Odreis  ,    epi800po 
Vig-intimiliensi    et   aliis     prrelatis  ;  ct  illi  mona- 
sterio  oblationes   plurimas  fccisse.   Potuit  Sigis-  E 
mundus  id  prxstitisse  anno  L483,  quo  coronam 
auream  ab  Eugenio  IV  accepturus  Iiomam  con- 
tendens,  mcnseMaio  Viterbium  iugrcssus  est,  ut 
habemus  ex  Odorico  Raynaldo  Annal.  Eccles.  ad 
hunc  annum  num.  14.  Per  Fredevicum,  IV  aliis 
III  inteltigit,  qui   circa   annum  jubihvi  videti- 
cet   1450   in  Itatiam    venit  ,    corona    aurea    a 
Nicolao  V  coronamlus.  Adfuisse  tum  ipsi  sacros 
jDWSidcs  honoriscaustt  a  Vontifice  m.issos  ac  no- 
minatim  Cardinalem  Bononienscm,  sutisconstat 
ex  Ciaconio  aliisgue  :  de  anno  tamen  n<>n  con- 
veniunt,   aliis    L451,  aliis    L4B2   assignantibus, 
Htvc  venerationis  officia  idcm  imperator  repotiit 
anno  1469  Roma  rediens ,  quam  religionis  gra- 
tiaadierat,  teste  Coretino,  et   Feliciano  parte  i 
lib.h;addens,eaoccasione  concessas  fuisse  popido 
a Cardinatibus ,  qui  incomitatu  Frederid  erant, 
quasdam    induhjcntias,  quarum  Butla  in  ejus 
dem  monasterii archivio  etiamnum  servetur. 

64  Arturus  in  Martyrologio  Ftanoiscano  ad  ,,,,,.,,  „1,,^ 
diemw  Scplcmbris  a<!  propasitinn  nostrum  h.vc  prtncipc». 

habet :  CaroluB  VIII  Qalliarum  rex  Christianissi- 

mus  in  reditu  suo  ab  expcditione  Neapolitana  p 
Viterbium  adiens,  in  die  Pentecostea  vialtavit cor- 
pus  ipsius  S.  Rosae  virg-inis.  Ita  ipse  cilans  Ad- 
ditiones  ad  Monstretetum  vol.  li  ad  annum  I L9B  , 
quo  Carolum  Viterbii  fuisse,  etiam  notat.  Core- 
tinas  de  Episcopis  istius  sedis  pag.  164.  Recen- 
tiora  duoc.rc/ii/da  <"i>i<t  laudalus  EeUcianuS,  >/"■'' 
■priusf/uam  huic  parai/ra/i/io  /i/icm  i/upt/na/u,  •'■>' 
Italico  Latine  versa  subjungo.  Primum,  </uo<l  c> 
Vita  Sancta'  auctaet  anno  1702  Viterbii  recu.su, 
in  historiam  suam  retutit  parte  i  tib.  7  sic  refert: 
Cum  pari  pietate  *-\  devotione  uostra  Eetate  vieua 
est  ad  venerandum  aacraa  Banota  Elosce  peliquiaa 
prosterni  Cosmaa  111   rna^nus  HetruriflJ  dux,  piia- 

simus  ao  devoti    imus  prinfcps,   dum  anno   » 

ratione  juoil»i  anni  sancti  post  honorata  Boma- 
nse  urbis  saora  looa ,  Plorentiam  suam  redicuB , 
tranaiit  Vittibium,  ibiqun  eo  solum  finc  substi- 
tit,  ut  istml  obsequii  tributum  flanctei  penderet. 
Aliud  eodem  in  tibro  tradit  in  hunc  modum , 
sed  verbis  etiam  Ilaticis  ;  Convenil  exponere, 
quomodo  anno  mdccxxv  die  win  Mali  ln  oano  . 
urbem  advencrit  majestas  sua  Jacobo.;  II!  magnaa 
Brittanniaa  rex,  una  cum  Bua  reffia  consortc  Ma- 
ria  Clementina  BnWeacki ,  «o  utcrquc  animo  ut. 
rnooasterium  S.    Kosuj  ingrcsbi  sacrum  OOrpuBdi- 

00  ctui. 


*l  iJi.HL 

c  s. 


423 

ctffiSanctse  honorando,  spirituali  sua  voluptati  in- 
dulgerent.  Plura  in  hoc  argumentum  adducere 
possum ;  sed  hsec  suffecerint. 


§  VII.  Domus  Sanctae  describitur, 
in  veneratione  habetur,  et  mo- 
nasterii  septis  includitur. 


D 


Cella  pattrnte 
domut. 


.11  1/1111  Sttiirtu 

vihittdeiet  fot 
tur  u  Proce» 


el  Ititiut  cjt 

'■■■' Ifo 


AuctorVitte,  quam  daturi  sumus ,  iltustrio- 
ribus,  quw  Sancta  palam  gessit,   prodigiis 
referendis  unice  intentus,  nihil  de  ipsius  domo 
ac  celtula,  actague  in  ea  vita  solitaria  scriptum 
reliquit  i  contra  celebris  est  ejusdem  in  Processu 
mentio  :  quare  nequid  tectordesideret,  huc  trans- 
fero  ea,  quse  ad  itlustrandam  sanctse  Rosae  vitam 
privatam,  ac  domicilium  conducere  arbitratus 
sum.  In  ipso  Processus  limine  hsec  invenio  :  In 
prirais  ponunt  (testes  examinandi)  et  si  opusest, 
]j  probare    intendunt ,    qnod    recolendffi    memoriffi 
Rosa    tertfi    Ordinis    sancti    Francisci  . .    hujus 
seculi  contemnens  illecebras,  ad  amorem  super- 
nae  cslestis  jrloriffl  tracta,  ejus  carnera  jejuniis, 
continuis  vigiliis,  durisquc  castig-atiouibus  ac  ci- 
licio  prffl    caritate    et  grandi    ad    omnipotcntem 
Dcum  affectum  macerabat,  vilissimo  semper  ha- 
bitu  ac  zona,   et   asperis  tunicis  contenta  ,   per- 
mag-na  humilitate  et  subjectione  in  arctissima  cel- 
lula  ad  modum  caroeris  orabat  et  contemplabatur. 
Totidem   pene  verbis    idem  affirmavit  venera- 
bilis  domina  Margarita  Pdrutii ,  monasterii  S. 
Rofiee  abbatissa,  inter  cetera  testiftcans,  quod  di- 
cta  J3.  llosa..   vixit  in  civitate   Viterbii    in   sum- 
ma  virginitate,  oontlnuis  jejuniis  et  orationibus 
ejus  corpus  macerans,   et  in  arctissima  cellula 
instar  caroeris  ffidificata  propc  ecclesiam  sanctffi 
Mariui  in   1'odio,   quam  prffifata   testis  deponit, 
se  vidisse  et  ibldem  praa  magna  devotione  fuisse. 
60  Eamdem  domum   ac  cellam  paulo  latius 
drscrthti  H,  D,  Contutius  ecclesise  S .  Angeli  de 
KjHtta   Viterbii  canonicus,  de  cujus  juridico  te- 
stimonio  ita  loquitur  Processus  :  Dixit...  quod 
jam   trigiuta  annis  Hapsi.s   \d  circa,  ipse  fuit  rc- 
ctor  8.  Marijc   iu    PodiOj  et   quod  ipse   bene  re- 
cordatur,  quod  in  diota  eoclesia  (id  estparcecia) 
erat  domua  queedam  ,   quffl  vulgariter  dicebatur 
la  casa   di  santa   IWa,   tam  ad   ejus  convicinis 
quam    ab    alife    hominibus   civitatis    Viterbii  • 
quam  domum  ipse  testis  pluries  vidit,  ubiplures 
ima-iucs  Sanotorum    et   Sanctarum    Dei   depictffl 
erant,   quaa  videbantur  proflteri  maximam  anti- 
quitatem.  En  qua  domo  erat  etiam  oellula  qua> 
dam  arctissima  iu  modum   spelunc»,  ubi  erat  fe- 
nestrellaquadam  ita  exigua,  quod  vix  puer  iude 
potuissel  exire.i  quw  cellula  vulgariter  dioebato 

iv  UBLLA  DI  SANTA  LtoSA,  ILvc  cx  actis  PfOCCSSUS  ; 
at  Qimmdlits  in  s.vpe  cilato  Opusculo  suo  lib.  i 
cap.  •ilonge  fusiorem  descriptionem  tradit  ad- 
etiam  veneralionis  ejusdem  loci  eaemplis 
per  c.cicstcs  favores  comprobaHs.  Priusquam 
itltus  rerba  recito  ,  juverit  ex  ipsomet  notasse 
qum  auctoritate  nitantur, 

67  Uaquein  promio  sic  prmfaiur  t  Prarterea 
quffidam  prooipua  Inserui,  qua  mihi  descripta 
nnsit  super  sanotse  Virginis  domo  cum  miracu- 
lis  iu  ea  editis,  tum  majorum  suorum  temporc 
tum  suo,  Joannes  Antonius  Gnazza,  dvis  \{. 
tcrbicnsis,  humani    divinique  juris  peritus,    eu- 


K 


M  S.  ROSA  VIRGINE. 

jus  tuDc  adolescentuli  parentes,  monasteriiS.  Rosffi 
virffinibus  illam  vendidere  ( erat  enim  ex  matns 
ejus  bonis)  quaudo  (juxta  praedictum  a  Diva 
parenti  suffi  )  in  unum  coagrmcntanda  erat  cor- 
pus  cum  eodem  monasterio  :  affirmavitque  jure- 
juraudo,  duobus  testibus  advocatis ,  hbellioni 
auctoritate  apostolica  cohonestato,  se  ea  ,  quae 
oirca  domum  enarravit ,  vel  vidisse  suis  ocuhs 
ipsummet,  vel  a  majoribus  exaudisse.  Hisce  prae- 
missisrem  ipsam  accipe.  Postquam  ex  Vitama- 
nuscripta  retutisset,S.  Rosam  impetrare  non  po- 
tuisse,  ut  in  monasterium,  in  quo  nunc  jacet, 
admitteretur,  narrationem  suam  in  hsec  verba 
prosequiiur  :  JEquo  libentique  animo  ferens  re- 
pulsam,  asceterio  uon  concesso  suae  domus  cubi- 
culum  mutavit  adeo  arctum,  ut  vix  ipsam  cura 
paupere  cubili  etparvulo  altari  caperet;  cum  ipsa 
etiam  domus  esset  valde  angusta  :  constabat 
enim  duabus  habitationibus  tantum ,  ampliore 
altera,  quam  aulam  deuomiuantj  altera  arctiore; 
supra  quas  erat  horreum.  Arctiori  conclavi  con- 
tigua  fuit  cella,  quam  sibiRosa  vindicaverat,  vice 
carceris  ( ut  ajebat)  cavata  intra  crassura  arois 
murum  (cujus  muri  adhuc  cernuntur  indicia  ) 
longa  palmos  circiter  decem,  circiter  quatuor  et 
dimidium  lata,  aliquantulum  lucis  a  feuestrella 
palmari  excipiens.  Hoc  habitu  usque  ad  xn  Ca- 
lendas  Majas  mdclxi,  quo  ejus  possessionem  iniere 
ascetriae,  S.  Rosa  est  servata  domus;  ac  semper  ei 
ab  incolis  veneratio  est  habita,  nec  exiguo  equidem 
cum  fructu. 

6b  Laura  enim  Biellia ,  cujus  propria  domus 
illa  erat,  quffique  illa  utebatur  ,  liberos  tollere 
cum  minime  posset ,  eo  quod  statim  ut  partum 
ediderat,  illum  infestarent  venefica3  ,  damnum 
deploravit  apud  suarum  confessionum  auditores, 
qui  hortati  eam  sunt,  ut  cum  primum  se  uterum 
g-erere  auimadverteret ,  in  sanctee  Rosse  domici- 
lia  concederet,  ibique  pareret,  susceptamque 
prolem  ibidem  aliquamdiu  detineret.  Consilio  usa 
est,  cum  oportuit  Laura  :  et  ecce  tibi  anno 
mdcxxxii  continuo  a  partu,  quo  euixa  est  noctu 
fffimiuam,  et  parere  iu  posterum  desiit,  strepitus 
excitatus  estingens,  aperuitque  se  ipsa  domus 
janua,  quamquam  suis  repagulis  occlusa,  quin  ta- 
meu  |se  adstantium  oculis  quidquam  objiceret. 
Pfiella  vero  nata ,  Catharinae  nomine  in  lustrali 
fonte  accepto,   vitam  diu  duxit  incolumis. 

69  Reliqua  huc  spectantia  enarrat  lib.  2  cap. 
2,  ubi  reflectens  ad  vaticinium,  quod  in  lacinia  ll'^°  $ci}t's 
Vitce  secundse  manuscriptse  Sancta  nostra  matri  mo,,a*te,n 
edidisse  traditur  his  verbis .-  Benedixit  mihi  (Chri-  '' 

stus)  unum  ex  lateribus  hujus  domus,  quod 
permanebit  in  monasterio  meo  ;  sic  scribit  •  For- 
sitan  ex  me  lector  qusras  ( quando  esse  is  locus 
videtur,  eo  quod  conjuncte  et  suis  corporis  trans- 
lationem  et  futuram  suse  domus  cum  co  cceno- 
bio  connexionem  prffividerit )  quonam  tempore 
cum  S.  Mariffi  Rosarum  monasterio  consociat*i 
fuerit  Rosffi  domus.  Factum  id  est  anno  mdclxi 
circ.ter  ix ,  aut  vin  Calendas  Majas,  ut  supra 
mnmmus;  nec  sine  miraculus  quidem  Ex  eo 
euim  die,  nimirum  xu  Caleudas  Majas  quo 
coempta    ad  contiuuandum  clansti  parietem  fuit 

um  triduumve,   quo   " 
netibus 


Pucrpera  in 
eum  se  reci- 
piens,   prolem 
(iveneficiis  in- 
coiumen  fer- 
vat. 


y 

Xon  sine  pro- 


ad  mduum  tnduumve,  quo  domum  jungere  pa- 
cog-.tabant ,  quam  plurimus  tum  Viter- 
bieusmm  tam  externorum  illuc  pio  domus  11 
denda;  studio  concurrentibus,  per  olfactu 
permauere  eobpit  suavissimus 
4uo  .mpulsa  multitudo  auferebat  ut  sacratas 
re,  memor^  et  cuitus  eausa  retoendas  T 
dera  ip5a  et  lateres,  e  quibus  odoris  ejusden  sua- 

vitas 


s  ommuin 
rosarum    odor  : 


xdificuto  dein- 
de  supcr  San- 
ctx  celhtla  su- 
cetlo, 


DIE  QUARTA  SEPTEMBR13 

vitas  afflabatur.  Intra  id  etiam  tempus  cum  ado- 
lescentuli ,  nescio  qui,  parum  verecunde  nugari  in 
horreo,  quod  super  lacunaria  erat ,  incepissent  , 
fragor  ingens  auditus  super  tectum  ,  quo  con- 
sternati  omnes  in  fugam  sunt. 

70  Discere  praeterea  cupias ,  lector ,  quisnam 
sit  hujusce  domus  nunc  status  ?  Undecim  annis 
postquam  inclusa  coenobio  est ,  videlicet  anno 
mdclxxii  ,  cum  arcum  quemdam  domus  ei  ad- 
haerentis  demoliuntur,  divse  Rosae  domus  parte , 
qua   ad   ipsius    templi   viam  vergit  ,   proruente  , 


429 
colai  de  Bussis,  se  miracula  Sanctx  prxdicari  au- 
divisse  m  die  festivititatis  sui  anniversali  obitus. 
Alas  etiam  in  locis  de  die  festivitatis  ac  solem- 
mtatia  frequens  fit  menlio.  Similiter  antiquissi- 
mum  esse  translati  corporis  festum,  docet  vetus 
Ordo  Offiaorum  propriorum  ecclesiee  cathedralis 


S  Laurentii  Viierbi 


in  quo   mense  Septembri 


hcec  lego  :   Die  iv  t  Rosaj  virgiuis  ViterWensia 

et  ejusdem  civiratis  patrona;.  Et  infra  :  IIoc  fe- 
stum  ab  omnibus  Viterbii  celebratur  ex  deoreto 
summi   Pontificis  Alexandri   IV.  Hinc  tiquet,  fe- 


a  sanctwioma- 
libus  pie  fre- 
quentatur. 


DupIexSanetx 
festivitas  anti- 
luitus  insttuta 


T*;eZnlT  ?,!llGe   ^    con_cidit  :.rel!?u?  ,ma_     stiv^em  hanc  non  multis  post  SancLv  obitum 

annis  in  patria  ipsius  urbe  institutam  esse  ab 
Alexandro  IV,  idque  verisimititer ,  dum  ab  ipsa 
ter  monitus  sacrum  corpus  ad  S.  Olarm  moniales 
solemniter  translulit.  Deeadem  celcbritate procul 
dubio  toquitur  eminentissimus  Baronius  in  Notis 
ad  Martyrologium  Romanum  dicens,  ex  decre- 
to  Romani  Pontificis  concessum  esse  ecclesuv  Vi- 
terbiensi  sotemnem  de  B.  Rosa  diem  agere.  Eam- 
dem  approbasse  videtur  Sixtus  IV,  qui  indul- 
gentias  benigne  largitus  est  recolentibus  memo- 
riam  hujus  translationis,  prout  discimus  ex  emi- 
nentissimo  Cardinali  Prospero  de  Lambertims 
(qui  modo  Benedictus  XIV  universce  Christi  Ec- 
clesize  feliciter  prxsidet )  in  Opere  suo  de  Servo- 
rum  Dei  Beatificatione  :  verba  infra  num.  7fi 
recitabimus. 

73  Porro  utrumque  diem  non  eadem  peragi 
festivitate ,  indicat  Coretinus  ,  dum  ait  :  Dies 
festus  de  obitu  ipsius  agitur  vi  Martii  :  sed  fe- 
stum  ejus  solenne  celebratur  Viterbii  iv  Septem- 
bris,  ipsa  die,  quo  (ut  diximus)  corpus  illiustrans- 
latum  fuit  ex  S.  Mariaa  in  Podio  ad  nionasterium 
sui  nominis.  Consonat  Lindanus  e  Societate  no- 
stra  in  litteris  hac  super  re  ad  Bollandum  no- 
strum  anno  161-8  Laureto  datis  ,  De  S.  Rosa  , 
inquiens ,  Viterbo  hsee  accepi.  Pestum  S.  Rosae 
celebratur  vi  Martii  in  ecclesia  propria ,  sed  nul- 
la  cum  solemnitate  :  celebratur  vero  iv  Septembris, 
qua  maxima  potestsolennitate  in  tota  civitate,et  fre- 
quentissimo  populi  concursu.  Per  Octavam  fere  to- 
tam  multa  exhibentur  spectacula  ,  et  praemia  \i- 
ctoribus  in  ludis  ,  qui  celebrantur.  Eligitur 
singulis  annis  unus ,  cui  incumbit  onus  pro- 
movendi  spectacula.  Hsec  omnia  enucteatius  de- 
scribit  Gianneltus  lib.  2  cap.  22,  qiuv  cum 
ad  SancLv  cidtum  gtoriamque  non  parum  fa- 
cere  videantur ,  huic  commentario  inserenda 
censui. 

74  Dicta  mihi  sit  amplissima  supplicatio  etho- 
nor,  quo  snnctae  sueb  Civis  festum  ornant  Viter- 
bienses.  Nam  praeter  cereorum  funalium  niunr- 
ra  ,    quarum  superiore  capite  meminimus ,  (vide 

VIII.     DupleX    apild    ViterbienseS      num-  i]V   intei'    <Jivinam    Rcm,    quse  ceremonia 
i       q  p     ,.    ..  ,  solemni  cum  symphonia  celebratur ,  ad  freqlieu- 

de    oancta  ieSllVltas  ;     translatlO-     tissimum  populum   de  ejus  laudibus  verba  facit 

nis    annua    soleranitas  ;    Oflicia    sace r orator  Festi  aut7  P"viei]i°.  ™otiS  ,•„•• 

citer  horam  pnmam  a  Romaua  porta  uiVffl  Uosae 
versus  ,  pompa  ingenti  supplicationera  obeunt 
longo  agmine  compositi  omnis  ordinis  ffltatis- 
que  homines ,  cereas  praeferentes  faces  ,  collu- 
centibus  undique  per  domorum  fenestras  lucer- 
narum  Mammniis  :  piura  agmen  sequitur  gestatn 
bajulorum  humeris  machina,  in  qua  BUblimisap- 
paret  statua  sanctae  Civis  ,  aliquod  cx  admlran- 
dis  ejus  vitae  operibus  repraesentans ,  quara  ce- 
reorum  luminum  eircumfulgcnt  manipuli  innu- 
meri.  Credas  tnumphare  tunc  Rosam  iu  simu- 
lacro  suo  ;  tot  omnis  vel  generis  vel  sexus  vel 
autatis  indigenas  advenasque  sibi  obsequentes  in 
illo ,   ex  fenestris,  in  viis  passim  circumspectat. 

Certe 


nent  mtegra ,  ut  capite  iv  superioris  libri  fuere 
descripta,  aucta  veneratione  tamen.  Dicat®  enim 
Deo  in  hoc  coenobio  virgines  super  «Diva?  sa- 
cellurai  erigendum  curavere  ,  in  quo  Christi  Do- 
mini  effigiem  ,  ut  a  praside  ostensus  quondam 
fuit  Hierosolymge  populo  sentibus  coronatns  et 
chlaraide  contectus  purpurea  ,  celebris  artifi- 
cis  penicillo  elaboratam  exposuere  super  aram. 
Ad  quod  sacellum  iueundura  aedificatffl  sunt 
scalae  lignese  tot  gradibus  ,  quot  constant  Ro- 
mae  ,  quas  ,  eo  quod  per  earum  gradus  Judex 
orbis  terrarum  supremus,  cum  judicandus  esset, 
ascendit ,  Sanctas  appellant  ;  et  harum  sunt 
similes. 

71  Flexis  genimis  gradus  ascetrize  scandunt  , 
iu  graduum  singulis  precando  immorantes;  omni- 
bus  deinde  in  hunc  modum  excursis,  per  can- 
cellos  nuceos  ingrediuntur  sacellum.  Inde  per 
ostiolum  graduum  duorum  descensu  ingressio  est 
in  conclave ,  quod  fuisse  horreum  diximus  su- 
per  latius  ex  duobus  S.  Rosse  domus  cubiculis  , 
qua3  aula  nuncupatur.  lllo  in  conclavi  religiosae 
Sorores ,  ut  sanctoe  Patronse  sint  aliquo  modo 
consimiles,  pro  facultate  ab  animi  raoderatoribus 
accepta,  privatis  verberationibus  ita  severe  indul- 
gent  ,  ut  sanguine  et  pavimentum  et  parietes 
conspiciantur  aspersi.  Illo  e  conclavi  ligneas  per 
scalas  in  aulam  S.  Rosse  domus  descenditur ;  un- 
de  in  cubiculum  minus  latum ,  quod  cellae  S. 
Virginis  junctum  docuimus ,  transeunt  (  et  illuc 
post  sanctorum  gTaduum  conscensionem  semper 
ad  orandum  proceditur  )  ibique  in  precibus  pro 
eo ,  quod  cuique  collibet ,  perstant  ante  aram  , 
ubi  S.  Rosas  jacentis ,  qualis  in  templi  sedicula 
cernitur,  imago  colitur  ,  ante  quani  lychnus  ar- 
genteum  super  vasculum  pensile  indesinenter  lu- 
cet;  nec  aliud  quidpiam  praeter  scabellum  ad 
genua  ponenda  formatum  in  eo  habetur.  Atque 
hic  S.  Rosa?  domus  his  temporibus  habitus  ,  et 
veneratio   est. 


TranstatiOi\i$ 
annuasolem- 
nilas 


tlescribilttr . 


propna 


Jam  insinuavimus  initio  hujus  commentarii 
S.  Rosam  quotannis  duplici  festivitate  apud 
Viterbienses  suos  gaudere  :  de  ulraque  hic  agen- 
dum  venit.  Priori  festo,  quod  vi  Martii  recurrit , 
beatissimus  Virginis  ad  Ccetites  transitus  hono- 
ratur  :  posteriori ,  quod  in  prsesentem  diem  in- 
cidit ,  ejusdem  sacri  corporis  translatio  cete- 
bratur  :  utriusque  perantiqua  est  institulio.  De 
anniversario  obitus  die  manifestum  id  est  ex  Pro- 
cessu ,  in  quo  expressis  verbis  ait  Petnts  Ni- 


4U0 


aem      Certe  plus   imprimere   in  aniinis,   quain  objice- 

C  S         re  oculis  eo  spcctaculo    illam  ,   haud  pauci    ex- 

periuntur.   Bacrae   pietatem  lucis  fcstivi  de  nocte 

ignes   diurnique    ludi,  atque    ad  bravia  quadru- 

pedum  cursus   per   dies  aliquot  (si  qua  est  a  San- 

cta;  gloria  )  subsequuntur.    Annua    hac  egregie 

reddit  Viterbium  Heroinae  suse.  Hsec  Giannellus 

de  annua  translationis  festivitate  :  hinc  ad  Offi- 

cia  ecclesiastica  progrediamur. 

officiumcccu-      75  Quamquam  nullum  Qffteium  proprium  de 

Miaiiicum  de     Sancta  nostra  ante  annum  1668  concessum  re- 

€0m!^uum'  periam ,  indubitatum  tamen  est ,  eam  jam  ante 

istud  tempus  ecclesiastico  officio  cuttam  fuisse, 

saltem  in  urbe  sua  patria  :  at  quo  anno  hic  cut- 

lus  ei  cceperit  deferri ,  non  perindecertum  est. 

Si  quis  id  ad  Alexandri  IV  tempora  retulerit,  non 

refragabor  :  verisimite  enimest,  eodem  tempore, 

quo  festum  diem  agere,  eodem  etiam  recitare 

Offlcium  dc  Communi  permissum  fuisse  ,idque 

vatde  conforme  est  verbis  Directorii  supra  lau- 

dati :  IIoc   festum  ab    omnibus   Viterbii    celebra- 

tur  o\   deoreto   summi    Pontificis    Alexandri  IV. 

Offleium  autem  in  hunc  modum  prsescribitur  sub 

B  ritudupliciiOmnib  de  cora.  Virgr.  Oratio  Exaudi 

nos    Duufl.    Ad    Matut.    paritcr    oinnia  de  eodem 

Com.  prffiter  lect.  1  Noct.  quae  leguntur  de  Scri- 

ptura  occurente.  Ad  Missam   introitus,   Dilkxisti 

Ji    iiTiAM   de  cora.   unius  Virg.  et  dicitur  Credo. 

Impressum  fuit  hoc   directorium   inira  annos 

l(i:is,  quo  Gardinalis  Brancatius ,  cujus  jussu 

editum  notatur ,  teste  Ugkello  in  Italia  sacra  , 

Vilcrbiensem  cathcdram  adeptus  est  ,  et  1668 , 

guo   idem    episcopus  Offlovum  proprium  impe- 

travit ,   ut  mox    dicturi  sumus.    Verumtamen 

hartc    ()(Jh-ii«utiqi>italc,n  itimnifiit  dubia/ii  reddit 

Felicianus  in  Historia  Viterbiensi  parte  i  lib.  6 
afflrmans,  Juliumllanno  L509  concessisse  mo- 
nialibus  S.  Rosee  facultatem  reoitandi  Officium 
ejusdem  Sanotffl  in  dicta  sua  ecclesia  et  monaste- 
i  m  ,  secundum  ordinationcm  praxleces.soris  sui 
ti  IV.  Quibus  verbis  innui  videtur ,  anno  1509 
nondum  recitari  solitum  Offlcium  S.  Rosas,  prse- 
terquam  a  prmdictis  ascetriis ,  qttibus  id  a  Six- 
to  IV,  gui  seculo  xv  senescente  Ecclesise  pras- 
sedit ,  concessum  esset.  Restamencertanonest, 

CUm  hic  ai/i  /lotiuril  dc    ()(jicm  aliqao  proprio 

prafatis  monialibus  tantummodo  permisso. 
jj  7ii  Porroidem  Sixtus  IV  indulgentias  elargi- 
cuiStoiui/l  tus  est  rccitantibus  Officium  transtationis,  sive 
fuduZjpiuraj  istud  tum  primum  instituerit,  sive  ab  aliquo  e 
decessoribus  suis  permissum  ipse  confirmarit. 
Disctmus  hoc  cjc  Emtnentissimo  Cardinah  Pro- 
sperode  Lambertinis,  qui  loco  supra  citato  tra- 
otans  ,  lv  aonnullis.  ..  Offlciorum  concessioni- 
bus  pro  quibusdam  locia  partioularibus ,  itapro- 
sequitur  .  [n  meis  animadversionibus  admisi  pra- 
\im  ooncessiouis  Offlciorum  pro  sacris  transla- 
tionibus  ;  . . .  addidi  a  summis  Pontifloibus  con- 
oessas  aliouando  fuiase  indulffentias  recolentibus 
memoriam  translationis  Baorarum  reiiquiarum  , 
et  slgnanter  aJulio  11  pro  translatione  beatm  Ca- 
thariueB  Suecfflj  a  Sixto  IV  pro  translatione  bea- 
tiB  ELosffi  Viterbiensia.  Ilisce  ccrbis,  si  mentem 
Emincntissimi  rccfc pcrccpcriut,  dicerevidetur  , 
admississe  se,  non  solum  canonicum  Q/ficium  pro 
(/•anslationibus  sanctorum  corporum  recitari 
missum  fuisse  ,  verum  etiam  istud  recitanti- 
bus,  a  summis  Pontificibus  el  signanter  a  Julio  II 
et  Sixto  IV  indultas  esse  indulgentias. 

77  Lapsu  temporis  crevit  Viterbiensium  erga 
sanctam  suam  Cicem  veneratio  ;  quare  eminen* 
tissimus  Cardinatis  Franciscus  Brancatiuseorum 


Dl.  S.  ROSA  VIRGINE. 

antistes  tectiones  proprias  sanctve  Ro^ ,  civitatis  |) 

Viterbii  protectricis  Sacr*  Rituum  Congregatio-   <j£*TO" 

ni  approbandas   obtulit ,  ab    eaque  anno  1668,   0r(flt)ac0J)CCS. 

xxi  Juliiimpetravit,  ut  die  iv  Septembns  trans-  m 

lationis  festum  Offlcio  proprio  et  Missa,  sub  ntu 

duptici  majore,  dieverovi  Mariii  ejusdembea- 

tus  obitus  ritu  duplici  minore  ab  universo  ciero 

Viterbiensi,  tam  seculari,quam  regidari  utrius- 

que  sexus  cetebraretur.  Missa  autem  signatur , 

Dilexisti,  oratio  propriahsec  est :  Deus  qui  bea- 

tam  Kosam  sanctarum  tuarum  Virginum  colleg-io 

aggregare  dignatus  es  ,  tribue  nobis  ,  quaesumus  , 

ut  ejus  precibus  et  meritis  a  culpis  omnibus  ex- 

picmur,  et  tnae  Majestatis  consortio  perfruamur 

aeterno.  Anno  1725  die  vn  Julii  elevata   est  ea 

Officii  recitatio  ad  ritum  duplicem  secundse  clas- 

sis  cum  Octava,  in  eumdem  modum  ,  quo  jam  in- 

dulta  fuerat  Fratribus  Minoribus  conventuali- 

bus.   Rursum  anno   1728,  xxvin  Januarii ,  Be- 

nedictus  XIII  ad  preces  Ministri  generalis  Mi- 

norum  observantium  Ordinis  S.  Francisci,  nec 

non  monalium  monasterii  S.   Rosae  concessit ,   ut 

prsefatum  Officium  ab  omnibus  utriusque  sexus 

Christi    fidelibus    in    toto    Statu    ecclesiastico    et  j; 

Etruria  degentibus,  qui   ad   Horas    canonicas  te- 

nentur  ,   cum  .  .    lectionibus   seouncii  Nocturni   et 

oratione    propriis  .  .  .   sub  ritn  duplici  minori  re- 

citari  et  missa  respective  celebrari  debeat.  Deni- 

que  anno   1743  die  xi  Martii  a  Sacra   rituum 

Congregatione  obtinuit  ejusdem  urbis  episcopus 

pro  universa  sua  dicecesi  Offcium  cum  Octava 

sub  ritu  duplici  secunddc  classis,  in  festo  transla- 

tionis  persolvendum.  Habet  hsec  Octava  lectiones 

secundi  et  tertii  Nocturni  cuilibet  diei proprias 

Missa  etiam  propria  Loquebar  assignatur.  Illud 

vero  notatu  digyium,  quod  tum  inhoc,  tum  in 

aliis,  de  quibus  egimus,   Offciis  ,    Eosa  sanctse 

titulo  insigniatur. 


§  IX.  Viterbienses   communi    con- 
silio  instant  apud   Calistum    III 
pro  impetranda  Rosse  canoniza- 
tione  :  processus   instituitur  :  in-  F 
scribitur  Martyrologio. 


Exigebat  sane  wquitas ,  ut  Viterbienses  Civi  ni#bivM* 
suse,  a  quo  pairiam  tam  gloriose  illustratam  amomzaiio- 
viderent,  gratas  vices  rependerent,  eamque  San-  mm  Civis  ""' 
ctorum  fastis  solemni  canonizatione  adscribi  cu- 
rarent.  Neque  vero  suis  partibus  defuerunt :  quin 
id  a  sancta  Sede  impetrare  toties  conati  sunt,  ut 
mirari  satis  nequeam,  quid  obfuerit,  quominus 
ea  res  desideratum  exitum  fuerit  sortita.  Vix  e 
vivis  excesserat,  cum  Etectus,  clerus,  concilium 
poputusque  Viterbiensis  Innocentio  IV  (ipso  teste) 
supplicarunt,  ut  fidelium  testimouia  super  ipsius 
novella;  Rosje  fragrantia,  videlicet  vitie  meritis  et 
miraculorum  assertionibusrecipi  faceret.  Itaquod, 
quie  felicitatis  potiri  creditur  prajmiis  in  Ec- 
clesia  triumphante  ,  in  militanti  quoque  bonore 
congTuo  celebris  habeatur ;  prout  latius  in  lit- 
tens  num.  10  recitatis  videre  licet.  Verum  hic 
canonizationis  processus  indictus  quidem  est  a 
prxfato  Pontifice,  sedvel  formatus  non  esttvel 
certepio  Viterbiensis  civitatis  desiderioet  exspec- 
tatwninon  respondit,obstantibus  forte  illiustem- 
ports  calamitatibus,  aut  subsecuta,  ejusdem  In- 

nocentii 


non  semet 
fiustra  co- 
nati   impetra- 
re,  Cali$to  III 


Ubelhim  sup 

plicem  offe- 
runt. 


tii  quo,   expo 
lilis  vuriis 


DIE  QUARTASEPTEMBRIS. 

nocentii  morte.  Si  qua  tamen  hujus  examinis 

acla  exstiterint,  ea  forsitan  inter  authentica  illa 

instrumenta  numerabantur ,  quse  una  cum  Mira- 

culis  ex  negligentia  et  calamitate  civitatis  Vi- 

terbii  deperdita  combustaque  fuisse,  nitm.  1-  osten- 

dimus, 
79  Paucis  post  annis   spem  eorum  erexit  Ale- 

xander  IV,  Innocentii  successor;  quit  ut  supra 

vidimus,  translato  post  ternam  apparitionem  S. 

Rosa?  corpore,  sacros  ei  honores  per  solitas  Ec- 

clesLv  soteinnitates  decemere  decrevit:  fccissetque 

haud  dubie,  nisi  prsematurus  obitus  prohibuisset. 

Hac  rursum  spe  frustrati,  usque  ad  tempora  Eu- 

genii  IV,  qui  anno  1431  Petri  cathedram  ascen- 

dit,  rem  intactam  reliquere.  Sub  ilto  Pontifi.ce 

causa  resumpta  est ,  at  conatu  iterum    irrito ; 

nam  ticet   Eugenius  eorum  postulatis  benigne 

annuerit,  juridicumque  de  Sanctte  nostreemeri- 

tis  ac  miraculis  examen  institui  permiserit,  fe- 

lici  tamen  caruit  successu  ob  rationes  num.  82 

adducendas.  Tandem  anno  1455,  teste  Coretino, 
rursumque  1456  ad  Calistum  III  delegarunt  cla- 
rissimum  virum  Christophorum  de  Malvicinis 
B  legum  doctorem  ac  comitem  palatinum  una  cum 
F.  Luca  Benedicti  ex  Seraphico  Ordine  S.  Fran- 
cisci,  ut  rem  denuo  tentarent.  Libellum  suppli- 
cem,  quem  eum  in  finemprsefatioratoresPontifici 
obtuterunt,  ima  cum  Processu  ad  nos  transmis- 
sum  inveni  :  eumdem  Coretinus  Italico  sermone 
donatum  Vitse  S.  Rosse  inseruit.  Cum  vero  conti- 
neat  fere  omnia,  qu<v  in  causa  Canonizationis  a 
Viterbiensibus pie  acta  sunt,  operee pretium  reor, 
itlum  hic  exhibere. 

80  Beatissime  Pater.  Alias  pro  parte  devoto- 
rum  oratoram  vestrorum  Yiterbiensium  ,  \iro- 
rum  archipresbyteri ,  canonicorum  et  capituli 
majoris  ecclesise  Viterbiensis,  et  magnificorum 
Priorum  populi  ,  Communis  hominum  et  uni- 
versitatis  ve.strse  civitatis  Viterbii ,  nec  non  ab- 
batissae  et  monialium  conventus  et  mouasterii  S. 
Clarce,  nunc  sub  vocabulo  S.  Rosae  vulgariter 
nuncupati,  exposito  Sanctitati  vestrte,  quod  olim 
sanctae  memoriae  Rosa  virgo  de  Viterbio  ,  dum 
ageret  in  humanis,  summo  Catholicae  Fidei  ac 
devotionis  acceusa  fervore,  transitoria  ac  ter- 
rena  despiciens ,  ct  caelestia  semper  appetens  ac 
C  aeterna  ,  Regulam  tertii  Ordinis  S.  Francisci,  ab 
ejus  pueritia  professa  est,  et  in  summa  paupertate 
ac  humilitate  religionem,  quam  fuerat  ingressa, 
observabat.  Et  ita  laudabilis  conversationis  et 
vitae,  et  tantae  pietatis  in  parentes  et  proximos , 
et  morum  et  mentis  et  corporis  castitatis  obser- 
vantiae  cum  summa  virginitate,  ac  tot  aliis  mi- 
ris  insignita  virtutibus ,  et  tantae  sanctitatis  in 
ejus  vita  fuisse  asseritur,  ut  in  eam  divina  cle- 
meutia  suae  benignitatis  gratiam  in  tantum  infu- 
derit  ac  instillaverit,  quod  tantae  sanctimonise 
pollens  nitore,  quum  seipsam  contiuuis  jejuniis, 
vigiliis  et  orationibus  maceraret  in  quad;im  ejus 
arctissima  cellula,  ubi  ipsa  ut  plurimum  orabat, 
pluribus  miraculis  e\  virtute  omnipotentis  Dei, 
dum  vixit,  emicuit ;  et  post  ejus  felicem  obitum 
infinitis  claruit  miraculis. 

81  Propter  quse  praefati  vestri  oratores ,  pia 
commoti  intentione,  contemplantes  vitas  ejusdem 
virginis  Rosae  sanctimoniam,  illam  tamquam  Deo 
gratam  et  acceptissimam,  aliorum  imitando  ve- 
stigia ,  asscribi  SS.  Catalogo  cupiebant.  Felicis 
recordationis  Alexander  quartus  praedecessor  ve- 
ster ,  cui  per  visionem  apparuerat,  et  plurima 
ejus  sanctitatis  signa  demonstraverat,  nisi  morte 
nimis  propere  esset  prteventus  et  de  hoc   aeculo 


431 


migrasset,  lpsam  virginem  Rosam  in  aliorum  San- 
cturnm  et  Sanctarum  Dei  catalogo  firmissimead- 
scripsisset.  Deinde  revolutis  pluribus  annorum 
curriculis  propter  calamitates  ac  fortunas  vestrae 
civitati  Viterbii  occursas  ,  fe.  re.  Eugenio  IV 
praedecessori  vestro  humiliter  per  eosdem  fuit 
supplicatum  ,  ut  prius  per  illos  viros  graves  et 
expertos ,  quibus  is  duceret  committendum  ,  de 
sanctimonia,  virtutibus  ac  miraculis  ejus  virgi- 
nis  Rosae  receptis  informationibus  et  testimoniis 
fide  dignis,  prout  tantae  rei  pondus  exigebat  et 
gravitas,  ipsam  Sanctorum  Dei  catalogo  asscribi 
facere   dignatur. 

82    Idem   praedecessor   intcudens  et  in  hujus- 
modi  causa  juxta  rei  gravitatem  cura  debita  de- 
liberatione    ac    maturitate    procedere,   dicta?   ca- 
nonizationis  supplicationcm  signavit  :  quae  ad  fi- 
nem    debitum    et  convenientem    postmodum  du- 
cta  non   fuit  propter  ncgligentiam  illorum.  quo- 
rum  intererat,  et  desidiain;  nec  nou  propter  tem- 
porum   varietatem    et    iminutationem,    in   hujus- 
modi  causa  ad  ulteriorn  non  fuit  processum.  Post- 
modum     vero    tractu   temporis    super  hujusmodi 
materia    per  clarUsimuin   legum   doctorem  et  co- 
mitem   palatinum   D.  Christophorum  de  Malvici- 
nis   oratorem    archipresbyteri ,     canonicorum    et 
capituli ,  Priorum  huminuin  et  persuuarum,   ab- 
batissa;   et  monialium   prandictarum,  dignum  fore 
existimantium,   quod  Thesaurus  tam  longo  tem- 
pore    absconditus ,    Christi    fidelibus    ostendalur, 
et  tamquam  lucerna  lucens  et  virginitatis  flos   ad 
aliorum    exemplar  et  instructiouem  pateat ,    pro 
exaltatione    nominis  Domini   nostri    Jesu    Chn.^li 
ac  spleudoris  glorise  et  honoris  eorum  militautis 
Ecclesiae,  super  praemissis  et  aliis  praedictam  cau- 
sam  concernentibus,  Sanctitati  vestrae  fuit  humi- 
liter  supplicatum,  ut  in  praemissis  opportune  pro- 
videre  dignaretur  de  benignitate   Sedis  apostoli- 
cae  et  eadem   Sanctitas  dc  praemissis  certam  noti- 
tiani  non  habens,  hujusmodi   supplicationibus  in- 
clinata  ,    dictam   canonizationis  causam    commit- 
tcre    est  pollicita.   In   qua   re  ad  nilllum    actum 
extitit  processum  aut   prosecutum  propter   novas 
calamitales  ac  miserias,  quae  huic  vestraa  afflicta; 
civitati,  et  seditioucs  civium  intestinas  successe- 
runt. 

8u  Cum  autem,  P.  sancte,  in  prtesontiarum 
nihil  aliud  per  oratore.-,  eorumdciu  dcsideretur 
magis,  eidem  vestruj  Sanctitati  humiliter  suppliea- 
tar  pro  parte  venerabilis  viri  Fratris  Lucae,  ac 
clarissiini  legum  doctoris  et  comitis  palatini  D. 
Christophori  de  Malvioinia  de  Viterbio,  orato- 
rum  ,  archipresbyteri  ,  canouicorum  ,  capituli , 
Priorum  populi,  Communis  hominuin,  uuiver- 
sitatis ,  abbatissae,  mouialium  couventus  mona- 
stcrii  praefatorum  ;  quateuus  eadcm  Sanetitas  di- 
gnetur  committcre  alicui  vel  aliquibus  cx  S.  R.  E. 
reverendissimis  Patribus,  domiuis  Cardinalibus, 
prout  melius  Sauctitati  vestra3  vidcbitur  expedieus 
esse ,  dictae  canouizationis  causam ,  et  de  vita 
ac  miraculis  dictae  virginis  Rusai,  prout  iu  tanta 
re  couvenit,  et  aliia  praunissis  sc  diligcntur  infor- 
ment,  et  cum  debita  maturitate  ac  gravitate  ad 
examinationcm  tcstium ,  et  alia  necesse  incum- 
bcntia  et  quomodolibet  upportuua  ,  in  hujus  ca- 
nonizationis  actibus  et  solcmnitatibus  alias  requi- 
bitis  procedant,  illaquc  bcnignc  ct  diligcutissime, 
ut  praimittitur,  examiuata  et  ruminata  et  discus- 
sa,  eadem  vestrae  Sanctitati  referant ,  ad  fiuem 
et  effectum ,  quod  praefata  Sanctitas  valeat  post- 
modum  dictam  Rosam  virginem  canonizare  et 
in  catalogo  Sanctorum  asscribi  mandarc,  ut  mo- 

ris 


AlCKiKl 

c.  s. 


dilatx  coho 

ni:ationi$ 

raiutf. 


E 


prfl  nfumcn 
i'ii  causu  pc- 
rorant. 

F 


432 


AUCTORE 

c.s. 

Proceuui  ca 
ntmtxatiom* 

indiritur 


B 


et  tnelioatur, 


LtUei  vin  1«'" 
ftmm  ■■    i 
nfi  opnidit 

miiK.v. 


ris  est.  Hucusque  exemptar  nostrum 
noris  adscripta  nota. 

HiPostulatis  annuit  Calistus,  qui processumin 
canonizationis  causa  instituendum  commisit  Re- 
verendissimis  et  Eminentissimis  dominxs  Bessa- 
rioni  Cardinali  Nicveno  episcopo  Tusculano,  Do~ 
minico  Cardinali  Firmano  titulo  S.  Crucis  inJe- 
rusatem,  et  Prospero  Colonna  titulo  S.  Georgn 
ad  vetum  aureum  Cardinali.  Verum  hi  alas  cu- 
ris  impediti,  pro  polestale  accepta  substitueresi- 
bi  Paulum  Sancta  fide  Syracusanum,  Angelum 
Allerium  Sutrinum  ,  et  Angelum  Capramcam 
de  Caranzonibus  Reatinum,  episcopos.  Cumque 
Syracusanus  et  Reatinus  aliis  simititer  negotns 
distenti,  eam  provinciam  recipere  nequirent,  in 
eorum  loco  ab  iisdem  Cardinalibus  subdelegati 
/uerunt  Joannes  Viterbiensis  atque  Tuscanensis, 
et  Nicolaus  Hortanus  et  Civitatis  Castettawe  epi- 
scopi.  Postmodum  sese  etiam  excusavit  Sutrinus; 
uuotiuuen  n<m  obstnnte,  relujiu  dim  e.rouivnare 
testes  et  commissam  sibi  causam  tractare  aggressi 
sunt:  ita  enim  habebant  in  mandatis. 

86  Demum  anno  1457  Dominica  rv  Quadrage- 
simm  dicta  De  roea,  quee  dies  in  xxvn  Martii 
ineidebat,  processui  initium  factum  est.  Compa- 
ruerunt  itaque  coram  prsefatis  episcopis  Viter- 
biensi  et  Hortano  commissariis  subdelegatis  R. 
P.   Lucas  Ordinis  S.  Francisci,  et  ctarissimus 
legumdoctor  ac  comes  patatinus  Christophorus 
De  Maivicinis,  syndici  et  procuratores  ab  archi- 
presbytero  et  clero  ecctesi<eVilerbiensis,necnon 
senatu  populoque  ejusdem  civitatis,  ac  denique 
ab  abbatissa  et  monialibus  S.  Kosae  constituti. 
Exhibuerunt  illi  quindecim  articutos,  quibus  vir- 
tutes  ac  miracuta  SancLv  generatim  complexi 
sunt,  postulantes,  ut  super  eis  testes  audirentur. 
Consulto  pr&tcrmitto  protestationes,  decreta  edi- 
ta,  reliquumquejuris  ordinem,  tum  ne  lectorimo- 
/es/ns  siiti,  (um  quod  qutedam  ex  istis  instrumen- 
tis  in  apograpko  nostro  desiderentur,  ex  indu- 
stria,  opinor,  prtrtermissa.  Aliqua  tamen,  quse 
ud    Sanct.r  gtoriam    magis   facere   videntur,   ex 
Coretini  fide,  qui  authentica  monumenta  taudat, 
enarrabo,   Excellentissimus   Petrus  Ludovicus 
Borgias  capitaneus  generaHsSanetse  Sedis,  etgu- 
bemator  ducatus  Spotetini  ac  provinciae  Patri- 
monii,  edictum  per  omnes  jurisdictionis  SUSB  ci- 
c  vitates,  locaque  vulgavit,  imperans,  utauthenii- 
cislitteris  Yiterbium  transmitterent,  siquami- 
raculaaut  beneficia  s.  Rosse patrocinio apud  se 

nu/ietrn/n  ctnjuuscrrent:  testurcnturque,  quinn  in 
quolibet  locoeadem  Virgo  rencrat/ouen/  publicam 
obtineret. 

86  Edicto  publicato,  mox  undique  imperatse 
littc/w  Yitcrbium  ui/at:r  suut,  <jens  laudatus  Co- 
retiuus  lih.  5  cap.  6  asserit  Processui  insertas  es- 
se ;  sed  in  nostro  apographo  desunt.  Unas  idem 
OUCtor  recitat   a   Prioribus populi   e/ritatis  Bat- 

neoregii  transmissas .-  ex  quibuspauca  ex  Italico 
Latina  delibo,  ut  pateat,  quanta  apud  Iiatneo- 
regienses  fuerit  de  8.  Rosa  existimatio .-  Non  pos- 
sumus,  inquiunt  ,  certo  scribcrc  miraeula  parti- 
Qularia  [quib  sine  dubio  tnnumerabilia  sunt) 
propter  oalamitatem  prroteritorum  temporum , 
au1  forte  inadvartentiam  .  vel  mere  ul  eredi- 
mus)  propter  neffligentiam  majorum  nostrorum. 
\i  omnimode  oonfitemur,  rem  esse  mirabilcm, 
vel  potiua  divinam,  dignamque  ab  omnibus  cum 
reverentia  oelebrarl ,  tamquam  ipsa  Luoe  clario- 
rem,  quod  omnes  (absqne  ullo  dubio)  in  hac 
parte  uua  voce  consentiant ,  confirmentque,  vir- 
ginem  Rosam  essc  Reiris   superni  sponsam.   Hoc 


DE  S.  BOSA  VIRGINK 

dicunt,    hoc   clamant 
dicant  viri 


xdta  tem- 


feminae, 


hoc   affirmant, 
senes  fide    dig-ni , 


P 


hoc  prae- 
juvenes , 
pueri  puellae  :  ita  ut  ipsi  lactentes  non  cessent 
in  cunis  (ut  ita  dicamus)  hfec  omnia  pnedica- 
re  dummodo  ipsis  data  sit  loquendi  facultas  etc. 
Exc  epistola  signatur  data  tfalneore-ii  anno 
mcdlvii,  xxx  Martii.  Priores  populi  civitatis  Balneo- 
Tegii.Etinfra;  Jacobus  de  Carolis  Cancellanus. 
Aliorum  oppidorum,  quse  similes  litteras  in  eum- 
dem  finem  dedere,  nomina  tantum  recitat  tauaa- 

tus  Coretinus.  ..  ,  _        .   .  , 

37  Idem  auctor  cap.  7  narrat,  prxdictos  an-  ^™^ 
tistites  commissarios  die  2  Apritis  ejusdem  anni  j^ 
1457,  una  cum  procuratoribus  utriusque  par- 
tis,  et  tribus  notariis  deputatis,  ad  S.  Rosse  mo- 
nasterium  accessisse,  ut  qum  de  sacri  corpons 
prodigiosa  incorruptione  affirmabantur,  ipsipras- 
sentes  examinarent.  Quse  cum  verissima  depre- 
henderent,  videticet  corpus  omnis  corruptionis 
expers  integerrimum  perseverare,  et  non  secus 
atque  animatum,  carnis  ac  membrorum  flexibili- 
tatem  retinere,  unguem  quoque  olim  sacritege  re- 
scissum  mirabiliter  renatum  conservare;  manda-  K 
runt  notariis,  ut  ea  omnia  simul  cum  antiquis 
inscriptionibus,  picturis,  etmonumentis  ejusdem 
ecctesise  ac  monasterii,  in  acta  referrent,  prout 
apparet,  inquitipse,  in  Processu  :  in  quotamen 
hanc  corporis  inspectionem  ceteraque  jam  recen- 
sita  non  reperio  in  apographo  nostro:  quapropter 
ea  iltius  fidei  retinquo.  Pr&terea  cap.  8  producit 
epistolam  Atphonsi  Aragoniie  regis  ,  iv  Maii 
ejusdem  anni  ad  Calixtum  Pontificem  in  favorem 
canonizationis  datam;  addens  illam  Latino  idio- 
mate  scriptam  Processui  item  insertam  esse  fol. 
132,-  verum  ea  quoque  in  nostro  exemplari  deside- 
ratur.  Adprocessum  redeamus. 

88  Die  ix  Aprilis  anni  1457  ccepta  est  juridica  tcsiisZMau 
examinatio  testium  fide  dignorum,  quorum  nu-  <*'"'  n°sa 
merus  ad  ducentos  sexaginta  quatuor  pervenit : 
ex  quibus  alii  miraculorum ,  quee  asserebant, 
ocidati  testes  fuerant,  atii  ea  ipsa  in  se  fuerant 
experti:  Hiomnes  nominatim  citati  etjuramenti 
retigione  obstricti  et  secundum  juris  ordinem 
examinati,  suum  respective  de  vita,  virtutibus  ac 
miraculis  S.  Rosae  testimonium  dixerunt.  Singu- 
lorum  testimonia  apud  me  habeo  :  sed  ea,  ut  jam 
monui ,  consulto  prxtermittam,  ne  perpetuis 
earumdem  rerum  repetitionibus  lectori  nauseam 
pariam.  Tenuit  hoc  examen  usque  ad  diem  iv 
Julii  ejusdem  anni,  qua  tandem  processui  finis 
impositus  est,  Actaque  a  notariis  clausa  et  sub- 
delegatorum  in  hac  causa  antistitum,  Viterbiensis 
ac  Hortani  sigillis  rite  munita  fuere  :  sed  solem- 
nis  canonizatio  neiUiquam  subsecutaest.  Nec  ta- 
men  omni  fructu  processus  ille  caruit,  si  vera 
sint,  quse  Coretinus  habet  cap.  9 ;  ait  enim,  a 
Calixto  III,  perlectis  ejusdem  Actis,  sanctitatem 
absque  ulta  sotemnitate  confirmatam  esse,  or- 
dinatumque,ut  Sanctorum  catalogo  inscribere- 
tur. 


G£5D 


Martyrologio 
inscnpta. 


VITA 


DIE  QUARTA  SEPTEMBIUS. 


433 


VITA 


auctore  incerto 


Manuscripta  Processui  Canoniza> 
tionis  inserta. 


Commendat 
auctor  perpe- 
uam 


Sancto?-um  ac 

prxse7'timle- 

nelia?*u?n  vir- 

ginum 

'  scabundat 


memortam  el 
imitationem. 


PKOLOGUS. 


Quoniam  ,  ut  ait  Augustinus  de  vera  reli- 
gione  ,  verba  et  exempla  Sanctorum  sunt 
quasdam  fragmenta  illius  panis  caelestis,  qui  de 
cselo  descendit  ,  quae  habent  incitare  legentium 
et  audientiura  corda  ad  amorem  divinum  et  ad 
devotionem  illorum  Sanctorum  ,  qui  in  liac  vita 
perfecta'  opera  peregerunt ,  hinc  nihilo  minus  a 
conferre  robur  ad  perfectam  et  arduam  pceniten- 
tiam  aggrediendum,  et  vita  aeternaa  gratiam  im- 
petrandam.  Idcirco  Domiuus  noster  Jesus  Chri- 
stus  in  Euangelio  secundumMatthaeum  non  im- 
merito  suis  discipulis  imperavit  dicens  :  Colligi- 
te,  quae  superavenmt  fragmenta,  ne  pereant.  Si- 
militer  apostolus  Paulus  clamat  ;  Quaecuraque 
scripta  sunt,  ad  nostram  doctrinam  scripta  sunt ; 
subaudias  de  vita  et  actibus  Sanctorum.  In  quibus 
verbis  satis  clare  ostenditur,  quanta  debeat  esse 
fidelium  diligentia  ad  perscrutanda  et  memoriter 
retinenda  Sanctorum  et  Sanctarum  praecedentium 
opera;  quae  re  vera  instincti  divino  non  tam  ad 
illorum  gloriam,  quam,  utitadicam,  ad  omnium 
eruditionem  et  vitaecorreptionem,  in  Htteris  nos- 
cuntur  esse  redacta.  Nam  sicut  dicit  Seneca  de 
moribus  imprudentium,  nisi  ad  regulas,  prava  non 
corriguntur. 

2  Et  ideo  Christiani  fideles  cupientes  vitam 
suam  corrigere  et  mores  in  melius  emendare  , 
debent  se  *  solerti  mentali  intuitu  Sanctorum 
verba  et  actus  jugiter  meditari  et  quasi  ad  quod- 
dam  speculum,  depositis  pravis  moribus,  sacris 
virtutibus  animam  venustare,  maxime  autem  ad 
illa  opera  virtuosa,  quae  in  sexu  fragili  et  puel- 
lis  tenellis  est  dignatus  Dominus  demoustrare . 
Nam  si  de  vita  Sanctorum  hominum  adultorum 
admirantur  hodie  homines  non  modicum  ,  et 
Deura  eorum  actibus  magnificant  et  extollunt , 
qui  aetate  et  viribus  in  hac  vita  fuere  completi, 
ct  ad  eorum  exempla  vitam  suam  corrigunt  et 
emendant  ,  quanto  potius  de  ardua  pcenitentia  , 
fide  indefessa  et  virtuosa  opera  puellarura  sancta- 
rura,  quae  ab  ipsa  pueritia  sua  cordhiliter  Christo 
Domino  adhaeserunt :  certo  multo  magis,  quam  de 
vita  beatorum  Petri  et  Pauli,  vel  Audreee,  qui  ha- 
buerunt  in  hoc  seculo  aetatis  et  virium  comple- 
mentum. 

3  Et  ratio  hujus  est ,  quod  in  creatis  minimis 
in  natura,  puta,  ape  vel  aranea  vel  formica,  di- 
vina  sapientia  plus  relucet,  quam  in  magnis  ma- 
la  mole  corporea  augmentatis ,  puta ,  elephan- 
te,  bubalo  vel  camelo.  Unde  Augustinus  in  li- 
bro  Confessionum  :  Magis  miror  muscae  agilita- 
tem,  quam  cameli  maguitudinem.  Et  idcireo  de 
aspera  pcenitentia  puellarum  sanctarum,  quae  fue- 
runt  in  hac  vita  minimae  in  natura,  quantum  est 
ad  setatem  et  corporis  molem  ,  deberent  homi- 
nes  quamplurimum  admirari  et  Deum  altissimum 


in  earum  actibus  collaudare,  et  vitam  corrigere  et 
in  melius  emendare. 

4-  Inter  alias  autem  sacras  virgines  ,  de  q  i- 
bus  non  est  hodie  usquequaque  fama  diffusa , 
fuit  quaedam  puella  sacra  virgo  nomine  Roaa  , 
quae  quasi  quaedam  venusta  caeli  rore  perfusa,  in 
Titerbiensi  viridatio  fuit  orta  ;  et  bene  succos.-it 
in  virtutibusetsanctitatibus  dignura  nomen.  Nam 
quod  leges  clamant ,  nomen  debere  esse  conae- 
quens  r?i,  in  virgine  Itosa  eminet  adimpletum. 
Nam  sicut  quidem  flos  rosa  super  vernalibus  flo- 
ribus  pulchritudine  stat  excelsior,  sic  virgo  Ro-" 
sa  inter  cunctas  virgines  alta  sedet.  Conjugatis 
et  continentibusaltior  erigitur  saliem  virginitatis 
candore,  cum  eis  virginum  felicior  vita  sit.  Igi- 
tur  sanctitatura  longa  mora  b  virgo  Rosa  ceteras 
Sanctas  praecedit,  ut  rosa  flos  alios  prascellit 
quosvis  flores .  Pascit  quidem  rosa  flos  oculos 
pulchritudine  immensa,  pascit  etiam  membra  re- 
liqua  odoratione  extensa  ;  sic  Rosa  virgo  pasoit  eam 
videntes  sanctitatibusChristianos.  Pascit  nuncquo- 
que  relictarum  virtutum  suavitatia  odoribus  cun- 
ctos  sanos  c.  Quae  temporc  SS.  Domini  nostri  Do- 
mini  Alexandri  Papae  quarti  8Uum  diera  cluusit 
extremum  d. 

5  Ue  qua  ad  honorem  primo  illius  caelestis 
Sponsi,  qui  deleotatur  et  pasoitur  inier  lilia  vir- 
ginalis  pudoris,  septus  choreis  virginum  puella- 
rum,  cui  ab  ipsa  pueritia  haec  sacra  Virgo  ca- 
stissimis  amplexibus  juncta  fuit;  consequenter 
vero  ad  honorera  et  laudem  ipsiua  virginis  Kosae, 
ad  cujus  commeudationem  et  famam  aliqua  enar- 
rabo,  quae  in  quibusdam  instrumentis  e  antiquis 
a  fide  dignis  et  devotis  personis  relato  inveni, 
atque  fideliter  conscripta,  sicut  supradictai  per- 
sonse,  se  a  supradictse  virginis  Rosae  ore  audivisse 
et  vidisse  testatae  sunt.  Ideoque  sauctitates  dcscri- 
bere  et  miracula  B.  V.  Rosae  omni  posse  *,  prae- 
senti  volumine  nos  conamur,  nec  *  non  perlectae 
nigros  vetustatis  diurno  nubilo  scientium  ubne- 
gent  mentes  f,  cuni  hominum  memoria  labilis 
feratur  et  vana,  juxta  quod  ostcndit  moralis  Se- 
neca  :  Memorianihil  perdit,  nisi  id,  quod  uon  saepe 
respexit. 

6  Ideoque  stilo  etiam  aggredimur  vitam  mi- 
rara  praefatae  Virginisrelaxare,  ne  queatlatere  pos- 
teros,  ut  hiisscriptisio  eleetione  eognita  diiigatur, 
dileeta  appretietur  et  appretiata  dirigat  *  imita- 
tionem  sui,  quos  eura  beatitudinis  semper  augit. 
Nam  quidera  .:i  latuisset,  ignoraretur,  et  ignoratffl 
null;i  esset  imitatio,  nec  cupido,  quia  illos,  quos 
nescimus,  nullatenus  possuinus  imitari,  teste  in 
hiis  Augustino  :  Re.s  ineognita  non  dttiffitur  :  Ma- 
gis  dilecta  magis  appretiatur,  ut  ait  Boetius.  Quis- 
nam  cupit,  quod  nescit?  Et  iterum  moralis  poeta 
quidam  :  Quod  latet,  ignotum  esfe,  ignoti  nulla 
cupido.  Fateor,  nec  quidcm  possceonnumerari  cun- 
ctas  virtutes,  signa  ac  prodigia,  quas  *  Domiuus 
noster  Jesus  Christus  beatss  Bossb  meritis  operari 
dignatus  est,  etiamsi  membra  corporis  verterentur 
in  linguas  :  scd  nos  de  raultis  liiis  pauca  liie  descri- 
psiraus. 

ANNOfATA. 

a  Supple  possunt.  Sensus  itaque  est ,  qitod 
exempta  Sanctorum  non  minus  juvent  ad  ar- 
duam  poinitentiam  virititer  peragendam,  quam 
ad  divinumamorem  venerationemque  Sanctorum 
in  legentium  animis  excitandam. 

h  Per  longara  morara  virtutum  intensionem 
ei  excellentiam  intetlige,  non  moram  temporis  : 

in 


A.  IHttiTO 

!■>'"  ftatS. 
Ko$am  txtoU 
lent 


ex    monumcn 
tisfide  dignit 


i.  c.  conatu 
t.  ne 


qjutdem  vitam 
ffdelibuiimi- 
tandam  con- 
tcribere  ug- 
greditur. 
'  Aitpple  ad 


A     ISCEBTO 


/',  tdeittna 

tiniii*  v "'"' 
abipta  tnfam 
(in  "i  Sanota 

•  [jj  i  •!  ,  -111111 

morluam  *"* 
ctlavU, 


•  i    .1 


"  /  roiuici 

lllUTll 

!/ 
i/m  fao  oiUlui 
oi  roi  !'•'!  '^ 
niacoraffonl 
dedit(\  fliti 
panmi  fn  '« 
ioi  ( onvtrtil 


L34 

in  tenella  quippe  setate  obiit,  similis  illi,  dequo 
Sapientise  4  dicitur  :  Consummatus  in  brevi  ex- 
plevittcrnpora  multa. 

cFeticianusinHist.  Viterb.  legit :  cunctas  sa- 
cras.  Sanos  tamen  utrumque  nostrum  Ms.  ha- 
bet  ■.  sensus  esse  potest  :  Eosa  pascit  suavitatis 
odoribus  omnes  sanos,  idest  qui  sana  sive  Chri- 
stiana  mente  virtutes  illius  meditantur. 

d  Adi  Commentarium  a  num.  8. 

e  Habuisse  compitatorem  hujus  Vita>  ad  mini- 
mum  duo  instrumenta,  quse  descripsit,  satis  pa- 
tet  ex  fragmento  secundse  Vitse,  ubi  repetit  ea, 
qude  jam  tradiderat.  Patet  etiam  ex  inconcinno 
et  perturbato  modo,  quo  narrationem  suam  te- 
xuit,  ita  ut  centones  varios,  vix  observato  ordi- 
ne,  consuisse  mihi  videatur. 

f  Obscura  ac  vitiosa  hac  periodo  significat, 
ideo  se  scribere  Vilam  S.  Rosae,  ne,  qui  ejus  fa- 
cta  jam  norunt,  eadem  oUiviscantur,  dum  eo- 
rum  memoriam  opportuna  lectione  nequeunt  re- 
fricare. 


CAPUT  I. 

Pia  pueritice  ac  adolescentiw  studia 
et  miracula 


yrMornus  autem  rerum  conditor,  ut  ait  Apos- 
-/T /tohis,  anto  mundi  eonstitutionem  electos 
pnedestinavit,  et  prffldestlnatos  ad  regnum  suum 
vocavit  sola  gratia,  nulla  necessitate  seu  meritis 
praecedcntibus.  Quae  quidem  gratia  in  Sanctis 
cl  eleetis,  ut  dicitur,  demonstrata  est  dudum  in 
quibusdam  ,  antequam  progrederentur  ex  utero, 
ut  ilyeremia  a  et  Joanne  Baptista  b,  qui  in  adven- 
tu  Domiui  exultavit  in  utero.  In  quibusdam  vero 
demonstrata  fuit  ab  ipsis  ipsorum  cunabulis , 
ut  patuit  in  beato  Nieolao  c,  qui  die,  quo  na- 
tus  fuit,  stetit  in  pelvi,  et  bino  hebdomadae  die 
ccopit  non  sn<rere  mnmmas  .  In  quibusdam 
aliis  apparuit  hrec  gratia  in  pupillari  aetate,  si- 
cut  in  beata  Agneto  d  ,  Agata  e  et  pluribus  , 
qilOB  suslinuerunt  m:irtyrium  in  pupillari  f  et 
tenera  retato,  sieut  etiam  patuit  suo  modo  in  hac 
puella  virginc  Rnsa,  qmu,  nt  scribitur  in  supra- 
diotis  Instrumentis,  tam  juoundum  Deo  habita- 
culum  in  8UQ  pueritia  apparult,  tamqnegratasibi  * 
<'\titit,  ut,  dum  esset  trium  annorum,  avuncu- 
lam,  qusa  per  diem  mortua  fuerat ,  rosuscita- 
vit*  g, 

8  lu  pupillari  autem  mtate  coepit  h«ec  Virgo 
devote  oum  matre  sua  ad  ecelesiam  porgcre  , 
prffldicationea  autem  fratrum  Minorum  frequen- 
ter  audire  n  verbum  Dei  cum  intentione  men- 
taHdevotaperoiporo.  fjhiam  ot>  rein  eu'pit  mun- 
dum  et  mundanorum  ludibria  spernere,  cupido- 
rum  avaritiam  devitare,  oarnalea  ill<rebr&s  ve- 
hemonter  horrere  ;  oospit  insnper  Dominuin  Je- 
sum  Christnm  tota  mente  diligere,  ad  ipsum  af- 
tiei  et  ei  totia  visernbns  adlusrere  ae  per  hoc 
mundo  ,  diabolo  et  eorum  pompis  simpliciter  et 
irrevooaWliter  renunptiare.  Coepit  jejuniis  eor- 
pussuum  araere,  viotum  aibi  substrahero  et  sub- 
straotum  pauperibus  arogare  h.  Fuit  autem  Vir- 
gro  prafata  tants  pietatis  et  misericordia?  in  pau- 
p.Tos  Christi,  ut  euni  uua  dierum  panes  paupe- 
ribus  erogandos  o\  domo  parentum  portavit,  uti 
Solita  erat  ot  eonsueta.  ad  mandatum  patrls  inter- 


VITA  S.  UOSM  VIRGINIS. 

rogantis,  quidnam  in  sinu  deferret  absconsum  ;    i> 
illa  illico,  sinu  aperto  et  patefacto  cum  summa  obe- 
dientia,  ejus  sinus  rosis  diversorum  colorum  plenus 
apparuit. 
9  In  tantum,  ut,  divina  in  eam   continno  su-  JJJ^JjJ"" 


tntegrami'e$ti~ 
tuit  : 

*  l.  ampliora 


mulierem  mi- 
rubiii  indicio 
fnrtum  suum 
■ogit  fuleri 


na  liberat. 


*  t.  OCCUICIl- 

tcm 

*  al.  confcssa 

/ 


perveniente  clementia,    aves   ad  eam,    dum    co-  ampkoram 

medebat  ,    accurrerent  ,   et   micas   panis  m  ejus  fractampueua 

sinu  manducarent.  Quae  Virgo  tanta  omnipoten- 

sis  Dei  gratia  suffulta,  cum  in  ejus  nuentia  cum 

aliis  puellisse  conferret  ad  fontem  cum  amfora  * 

pro  aqua  exhaurienda,    ut   moris  est,  et  um  ll- 

larum  puellarum  amfora,  quam  portabat,  rum- 

peretur  et  in  plurima  frusta  divideretur  ,  incre- 

pata  ab  ejus  parentibus  ,    prout  puella   praefata 

falso  retulerat ,   quod  B.   Rosa  buic  casui  more 

puellarum  priestiterat   occasionem  ;    accesserunt 

ad  locum,  ubi  amfora  rupta  erat,    et   ejus    fru- 

stis  et  particulis   simul    reductis,    meruit  Virgo 

prsefata,  ut  omnipotens  Deus  ejus  potentiam   de- 

monstraverit  super  eam,  ut  tot  frusta  binc  inde 

conspersa  et  divisa  ,  ad  proprium    locum  eorum 

reducerentur  ,    acsi   numquam   rupta   fuisset.  Et 

sic  amphora  pnellte  restituta  est  integ-ra  et  sana 

absque  aliquo  nocumento  et  defectu,    ex   gratia 

omnipotentis  Dei,   dictse  beata?  Rosae  meritis  exi- 

g-entibus. 

10  Propter  quee  meruit  etiam  Virgo  praefata , 
ut  cum  semel  a  quadam  ejus  commatre  i  esset  sibi 
furto  substracta  qusedam  gallina  storina  k}  et 
per  dictam  commatrem  id  negaretur  ,  summa  confeuam  pts- 
Dei  justitia  voluerit ,  quod  in  dextera  parte  vul- 
tus  sui  pennae  ejusdem  coloris  subtractse  g-allinse 
visibiliter  apparerent :  qua;  propter  hanc  novita- 
tem  sibi  contingentem  et  occursam  *  furtum  gal- 
linae  confisa  ;;'  dictee  Virgini  ejus  commatri,  pen- 
nae  illico  ex  ejus  facie  miraculose  disparuerunt  l. 
Propter  qua3  miracula  ab  omnibus  tunc  existima- 
batur  virgo  Rosa  in  sanctam  mulierem  ventura, 
si  viveret,  cum  tantum  gratiee  in  eam  summus 
Deus  infunderet  m. 

ANNOTATA. 

a  Vide  Jeremise  caput  i.  De  hoc  sancto  Pro- 
pheta  actum  est  tom.  i  Maii,  die  i. 

b  Lege  Lucse  caput  i  t  M.  De  eodem  actum 
est  tom.  iv  Junii,  dte  %L 

c  Loquitur  de  S.  Nicolao  episcopo  Myrensi, 
cujus  Acta  discutienda  venient  6  Decembris. 

d  S.  Agnes  decimo  tertio  vitse  suse  anno  illustri 
martyrio  coronata  est.  Acta  ejus  illustrata  repe- 
ries  tom.  2  Jan.,  die  21. 

e  De  hac  Virgine  martyre  consule  tomum  i 
Februarii,  die  5. 

f  Pupillaris  aetas,  in  puellis  ea  proprie  est , 
quve  duodecimum  nondum  annum  explevit  :  ve- 
rum  hicpro  minorenni  sumitur. 

g  Nihil  peculiare  de  hoc  miracido  reperi  : 
idem  tamen  refertur  in  Ofpcio  a  S.  Rituum  Con- 
gregatione  concesso. 

h  Coegit  me  inconcinna  compilatoris  narratio, 
qui,  ut  in  Commentario  monui,  qusecumque  re- 
perit,  nulla  ordinis  ratione  habita,  refert,  or- 
dinem  immutare  :  omissis  enim,  qute  aut  inpue- 
rttia,  aut  pueritise  setate proxima  egit,  subjungit 
ea,  qucV  maturiorem  setatem  exigunt.  Dabimus 
ea  capitelanum.  xi :  interim  ipsissimis  aucto- 
ns  verbis  narrationem  prosequimur. 
_  i  Commatemitas  est  afpnitas  spiritualis,  qux 
tnter  mulierem,  quse  de  sacro  fonte  infantem  sus- 
cxpxt,  sitsceptique  parentes  intercedit. 

AStorina  barbara   vox  ex   Italica   Stornello  , 

quie 


H 

Gravi  morbo 
nfflicta  cogno- 
$cilnlatwnplu- 
rium  dffnn- 
ctorum ;  ct  a 
Deipara  invi' 
silur  ; 


I.  clioris 


*  i.  e.  inhu- 

mniix 


et  sanatur,  a 
qua  lertiam  S. 
Francisci  re- 
gulam  amptc 
cli  et  hxreticos 
ad  fidcm  redu 
cerejubetur  : 
*  forte  Bssiir- 

gens 


DIE   QUAKTA. 

quse  sturnum,  et  colorem  sturnorum  similem  si- 
gnificat,  deducta.  Storimi  igitur  gallina  dicitur  , 
qudeplumis  sturnis  esl  concolor. 

1  Pro  veritate  hujus  prodigii  spondere  non  au- 
sim. 

m  Hucusque  perturbatum  ordinem,  ut  monui 
supra,  debui  corrigere. 


CAPUT    II. 

Graviter  decumbens  jubetur  a  Deipa- 
ra  tertium  Ordinem  S.  Francisci 
amplecti  a,  et  hcereticos  redargue- 
re  ;  quod  subito  sanata  exequitur  ; 
patrem  piis  cceptis  obsistentem  in 
sua  vota  flectit. 


Procinctu  autem  temporis  facta  manu  Domi- 
ni  super  eam,  ccepit  prolixi  languoris  gra- 
vedine  aegrotare,  in  qua  quidem  valetudine  cum 
teneretur  ab  abstantibus  jam  morti  propinqua  , 
subito  apertis  oculis  coepit  loqui.  Eatebatur  autem 
circumstantibus  sibi,  bonorum  et  malorum  rece- 
dentium  statum  intueri.  Etiam  nounullas  Soro- 
res,  quae  per  viginti  annos  ante  ortum  suura 
decesserant  de  hac  vita,  et  quas  numquam  viderat, 
cognitioue  clarissima  cog-noscebat,  ac  propriis  no- 
minibus  couvocabat  b.  Sic  igjtur  jacens  et  lectu- 
lo  decubans  florigera  virgo  Kosa,  apparuit  ei  glo- 
riosissima  Mater  Dei  monilibus  immensis  ornata,  et 
tamquam  spousa  pulcherrima  decorata  corona  et  ex 
utraque  parte  sui  virginum  vallata  choreis  *:  quam 
intuens  virgo  Rosa  sibi  circumstantibus  dixit  :  Ut 
quid  tam  iucuriales  *  estis,  ut  quid  tantae  vos  tenent 
morae,  ut  ei  rainime  assurgatisr*  Surgite  igitur,  ea- 
raus  obviam  ei. 

12  Et  protinus  surrexit  de  lecto  et  cum  prae- 
fatis  sibi  adstantibus  egressa  est  domum  et  ivit 
obviam  Reginae  regiae  Matri  Dei ;  quam  sic  affata 
est"dulciter  Virgo  Mater  lilia  fragrans  :  Rosa  in 
summo  assumens  *  virgulto  cum  aliis  florigeris 
virg-inibus  complantata ,  respice  me  raentalibus 
oculis  sic  ornatam,  et  ad  exemplar  mei  taliterte 
ornare  nou  differas  ,  et  sic  ornata  et  mulierum 
comitiva  c  honesta  associata  ecclesiam  Praecurso- 
ris  Joannis  et  pauperculi  confessoris  Francisci  d 
devotissime  visitabis.  Demum  ad  ecclesiam  S. 
Mariae  in  Podio  e  remeabis  et  ibi  in  Missarum 
solemniis  tonsuram  recipies  capillorum  et  depo- 
sitis  mundalibus  vestimentis  et  ornamentis,  sic- 
que  induta  cicilio  cordaque  tui  aselli  succincta, 
summi  Sponsi  connubia  celebrabis :  quibus  de- 
vote  et  cum  laudibus  Dei  peractis ,  admisso  sic 
pcenitentiae  habitu  ,  ad  domum  paternara  redi- 
bis,  ibique  in  sanctae  conversationis  habitu  ora- 
tioni  et  laudibus  divinis  vacabis.  Exhortatioui- 
bus  insuper  proximorum  ferveuter  insistes,  inso- 
lentes  et  a  Fidei  tramite  exorbitantes  viriliter  et 
audacter ,  omni  timore  postposito  ,  redargues. 
Et  si  propter  haec  a  parentibus,  vel  domesticis  , 
vel  extraneis  redargutiones  et  incommoda  patie- 
ris,  patienter  tolerare  non  desinas ;  nam  ex  hiis 
meritum,  et  post  meritum  praemiura  consequeris 
feternura.  Illi  autera,  qui  obsecundare  voluerint, 
Septembris  Tomus  II. 


8BPTBMBRI8.  gg 

gratias  a  Deo  consequentur,  seternam  vitam  et  A  nrcm». 
dona  :  qui  autem  contradixerint  tibi,  seu  spre- 
verint,  et  finaliter  perseveraverint ,  infortunia 
cruenta  recipient :  et  hiis  dictis  Virg-o  Mater  Dei 
disparuit.  Hsec  autem  omnia  supradicta  audiens 
virg-o  Rosa  a  VirgiDe  Matre,  sequenti  die  cuu- 
cta  sibi  injuncta  per  ordinem  executioni  manda- 
vit/".  / 

13  Verum  cum  multitudo   gentiura    *   assidue  PB"'<n|  •"«'•' 
veniret  ad  domum  B.  Virginis  ad  videndum  hffic,  ,m,,aboribu> 
quse  faciebat;    pater  coepit  eidem   Virgini  mina-  ^^ 
ri,    et    dicebat  ei  :  Si  hcec,  qnse  facis  non  dimi-  W.a.populi 
seris,  omnes  capillos  tui   capitis  detruncabo  :  et 

Virgo  respondit;  Non  cura,  quia  pro   nobis  fue- 

runt  pili  barbae  Domino  nostro  Jesu  Christo  de- 

truncati,  et   haec  pro  ipso  ego  sustinere  non  ti- 

meo.  Et  pater  dixit  :  Si  non  dimiseris,  ego  for- 

te  *  te  ligabo  ;  et  priefata  virgo  respondit  :    Et  '  '■ e-  foriiier 

Dominus    noster    ligatus    fuit   ad  columnam;  et 

ego   pro   eo    ligari   non  timeo.   Et  dicebat  patri 

suo  cum  magna  devotione  et  fortiter  plorando  : 

Pater  noli  contradicere  mihi ;  si   vero   mihi  non 

contradixeris ,      Domius    noster    Jesus    Christus 

associabit  te  cum  angelis  suis  in  Paradiso  :  et  si 

mihi    contradixeris,   non  dimittam   ob  hoc  ,   quia   E 

Dominus  prsecepit    mihi,   quod    haec  faciam.   Et 

pater   incepit   plorare    et   dicere  :  Filia  fac  cum 

benedictione   Dei.  Et  tunc  beata  Virgo  dixit  patri 

et  avo  et  presbytero  et  aliis  astantibus    suis  ac 

prffifata^  dominae  Sitae  g  :  Benedicite  mein  nomi-  'J 

ne  Patris  et  Filii  et  Spiritus  sancti.   Et  eontinuo 

mulieres  veniebant  ad  dictam   Virginem  et  ipsa 

accessit  cum  hiis,  quee  secum  fuerant  ad  eccle- 

siam  et  dicebat   ad  illas  :  Quaelibet  vestrum  quam 

primum  vadat  ad  ecclesiam  etoretpro  toto  populo 

Christiano. 

14  Paucis  admodum  elapsis  diebus  apparuit  ei  Appnretei 
Jesus  Christus  veluti  crucifixus  :  ad  cujus  visura   c,,*'"tttM  """*' 

...  ti/fixus,  ex  cu- 

crudele  spectaculum    comraota  sunt  viscera  ejus   ■  , a$peetn  0- 
et    tam    iugeutis  doloris  et  compassionis  aculeo  cerbittimo  ,t» 
pertransivit   auiraara  ejus,  ut  per  spatium  dierum  fon  afficUur. 
pluriura    a    tousione    pectoris    et    decapillatione 
capillorum  atque  laceratione  aliorum  raembroruin  /, 

minime  declinaret  h.  Ex  tunc  autem  crucifixi 
Jesu  et  Virginis  glorios»  imaginem  semper  iu  suo 
pectore  deferebat ;  et  quia  amor  raeutem  aman- 
tis  quiescere  non  permittit,  de  lectulo  surgebat 
de  nocte,  et  per  vicos  et  plateas  oivitatem  cir- 
cuibat,  laudes  divinas  modulatis  vocibus  dccan  K 
tando. 

ANNOTATA 

a  Esec  indicata  narrantur  in  secunda  Vita,  sed 
hinc  inde  adduntur  atiqua,  quse  in  priori  desi- 
derantur.  Non  abs  re  duxi  ea  huc  Lransferre. 
Postquam  auctor  retutit  preedictamdebonorum 
ac  malorum  meritis  visionem,  sic  prosequitur  : 
Et  haec  fecit  die  Martis  usque  ad  diem  Mercu- 
rii  :  die  vero  Mercurii  in  nocte  cum  mater  B. 
Virginis  ct  raultce  alia;  muliercs  custodirent  eam 
et  crederent ,  quod  ipsa  emitteret  spiritum  ,  et 
mater  vellet  sibi  dare  ad  comedendura  ;  et  B. 
Virgo  dixit  matri  sua3  :  Nolo  comedere,  quia 
cras  erit  vigilia  B.  Joannis  Baptistffl,  et  conti- 
nuosurrexit  cum  magno  gaudio  et  laudabat  Domi- 
num  et  B.  Virginem  Mariam  et  B.  Annam  et 
oranes  Sanctos  et  Sanctas  Dei,  et  rogabat  Deura, 
quod  daret  potentiam  et  virtutem  regi  Franciae 
perdendi  illas  gentes.  Hwc  ilte,  circa  qua> pauca 
notanda  sunt.  Coretinus  lib.  2  cap.  8,  cui  more 
suo  adhxret  Giannetlus,  ex  hoc,  ut  videtur  lo- 

61  co, 


\. 


4«  VITA  S.  W&M  VISGINIS. 

,    ^v  t„  <sp  auod  vestis  illa,  cum  Deipara  Virgim  appa- 

co,  scribil,  S.  Rosam  in  extasi  spectasse  S  Lu-  ■^P!»**"'        '  t  Mala  .  sed  scriptores  illi 

dovicum  Franeim  regem  cum  suo  exeratu  ob-  rere t    dvvnit »ses>eta  tamque  mirabilia 

sidione  DamiaU  eadem  hora  et  momento  peri-  omna  (  »   ^S     »»  auctoritaH  tuto 

ctttantem  :  cumoue  pro  eo  preces  fudisset,  urbe  r^™™»^%L"%Ze neutra  Vita  fun- 

potUum  cognomsse.  Porro  id  contigisseart**  2S«3E^Si-»  mirabiU  as- 

serendse. 

g  Qusenam  hxc  domina  Sita  fuerit,  nusquam 
indicatur  :  forte  fuit  aliqua  Terliaria  S.  Franci- 

sct, 

h  Apparitionem  hanc  cum  aliis  quibusdam 
circumstantiis  accipe  ex  Vita  secunda.  Prseterea 
cum  tunc  (pauio  post  assumptum  pcemtentise 
habitum)  Dominus  uoster  Jesus  Christus  in  cru- 
ce  apparuit  eidem  Virg-ini.  Etipsa  Virgo  in  men- 
te  iucepit  extrahere  capillos  sibi  et  percutere  se 
in  facie  ac  paunos  sibi  devidere,  etplorabat  cum 
mag-na  devotione,  et  fecit  se  portari  ad  eccle- 
siam,  et  prostravit  se  in  crucem  et  dicebat  ei 
plorando  :  Pater,  quis  te  crucihxit  ?  Et  dum  ita 
plorabat,surrexitquidam  dominus  et  traxit  ipsam 
de  ecclesia  et  duxit  ad  domum  suam.  Quae  Virgo 
cum  ducta  esset  ad  domum  suam,  tribus  diebus 
se  raarturivit  *  semper  plorans.  Texit  dein  nar- 
rationem  fabeiise  simillimam.^ 'ostea  vocavit  ma- 
trem  suam  et  dixit  ei  :  Mater  porta  mihi  parum 
herbai;  et  mater  abiit  et  portavit  sibi  aliquautu- 
lum  de  menta.  Et  B.  Virgo  dixit :  Pone  super  pe- 
ctus  meum  et  mitte  stare.  Et  ipsa  Virgo  dimisit 
ipsam  aliquantulum ,  et  postea  accepit  eam  cum 
manu  et  dixit  matri  :  Mater  accipe  herbam  istam 
et  habeas  eam  nimis  caram,  quia  Dominus  uo- 
ster  Jesus  Christius  benedixit  eam  supra  pectus 
meum.  Quid  hse  nugee  sibi  velint ,  non  capio. 
Audi  tamen  lepidam  .Coretini ,  Rinaldi,ac  Gian- 
neiti  interpretationem.  Ajunt  ilti,  Christum  Vir- 
gini  secundo  apparuisse  non  jam  crucifixum,  sed 
ccetesti  gloria  conspicuum,  a  quo  postulavit  (ver- 
ba  sunt  Giannelti  tib.  \  cap.  9)  ut  pectus  conse- 
craret  sibi  una  cum  suaveolentis  inentae  fasciculo, 
quem  a  matre  e  domestico  vase  compactum  affe- 
rendum  curaverat ,  atque  inibi  collocarat,  utque 
arctum  conclave  suum  et  angulum  illum  domus 
dedicaret,  illum  cum  S.  Mariae  rosarum  cceno- 
bio,  nui  erat  conterminus  (quod  coenobium  suum 
vocavit,  cum  rem  matri  retulit)  in  unitatem  coi- 
turum,  suasque  mortalitatis  exuvias  in  eodem 
coenobio  servatum  atque  observatum  iri ,  pro- 
phetico  more  praesentiens.  De  prsedictione  ilia 
postmodum  sermo  recurret .-  sed  pectoris  ac  an- 
guli  per  mentse  fascicuium  consecratio  anilibus 
fabulis  mihi  proxima  videtur.  Quod  autem  se- 
cundam  Christi  apparitionem  spectat,  penes  scri- 
ptores  itlos  sit  (ides. 


Jovis  \ x ; 1 1  Junii  in  vig-ilia  S.  Joannis  Baptistae 
anuo  mccxlix.  Verum  hsec  non  subsistunt.  Nam 
primo  S.  Joannis  Bapiisise  Vigilia  anno  1249 
non  incidebat  in  diem  Jovis,  sed  Mercurii  : 
unde  verba  ilta  :  Et  hsec  fecit  die  Martis  usque 
ad  diem  Mercurii  :  die  vero  Mercurii  in  nocte 
etc.  Sic  accipienda  sunt,  ut  intettigatur  nox 
ilia,  quie  diei  Mercurii  initium  erat,  non  finis. 
Neque  obstat,  quod  die  Mercurii  dixerit  :  cras 
erit  Vigilift,  per  cras  enim  matutinum  tempus 
significavit  :  nam  non  erat ,  cur  die  Mercurii 
jejunarei  propter  Vigitiam  S.Joannis  Baptistse, 
si  ea  iu  >!/>'>>>  Jocis  incidisset.  Deinde  falsumest, 
S.  Ludovicum  cum  exercitu  suo  die  23  Junii 
anni  \IW  inprsedicta  obsidionepcriditatum,  ac 
Ihinunhi  jxjiih.ini.  esse ;  jaai  enim  urbem  itlam 
a  sexta  ejusdem  mensis  die  in  suam  redegeratpo- 
testatem,  ut  in  Actis  prsedicti  sanctiRegis  videre 
licet  tom.  v  Augusti  dieZb.  Dicendum  igitur  est, 
B  vet  diem  obtatm  visionis  ab  auctore  ViUe  male 
assignari,\ -<■//»■/■  oisionemitiam  obsidionem  occu- 
pationemque  Damiatse  nonfuisse  repjrsesentatam, 
vet  satlem  non  nisi  prseieriiam  poiuisse  exhiberi, 
b  Hanc  arcanorum  cognitionem  testantur etiam 
et  probare  parati  sunt  iestes  in  Processu  infra 
num,  5 

c  Vo.v  itaiica,  qiur  proprie  comitatum,  quo 
quis  honoris  causa  stijjti?  icr,  significat. 

d  Iu  ftunc  Sanctum  singuiari  qitadam  devo- 
tione  fercbalur. 

e  Erat  hssc  ecclesia  iilius  parochialis,  sanctse 
Marise  de  Podio,\dicta  a  clivo,  ubi  templum  parce- 
<i '  i  iiim  est,  inquit  Giannelius  lib.  i  ViUecap.  i. 
Derivatur  autem  avoce  Italica  pog'g'io,  quse  coi- 
lem  significat, 

f  Quomodo  id  exsecuta  sit,  refert  Viia  secun- 

da,  unde  i\><-crt>o  sequentia  .  El  incontinente  se 

quitli-in  iu  terram,  e1  in  orucem  prostravit lugwis, 

adhBsrena    matri    sues:  Mater   omnee  rcs  ac  de- 

i      ',   Imjus    eeoull    iibi    relinquo  :  ao  coniinuo 

poyavil    matrem    dicens  :  mater  volo,  quod  do- 

iuiiKi   Sita  iinluai  niihi   tunlcam  et  cingat  raihi 

U  cordulam   et  tuudat  (imo  tondeat)  mihi  capillos 

siout  clerico.  Et  statim  dlota  domino  Sita  renit 

ad  beatam  virginem   Rosam,  et  dixit  illi  :  Pilia 

aon    sum    digna  facere  hwc,  quas  diois.  Et  ipsa 

respondit:  V>.   Vitgo  Maria  preecepit  mihi,  quod 

ni  modo  induas  milii  tunicam  de  cilicio,  quam 

ad  oaput  leotl    sui  habebat,  Et  ipsa  domina  Sita 

respondit   el   dixit  :  Filia,  peruiitte  ruiisanyuineos 

tuos    I.'  Virgo  respondlt  :   B.  Virgro  Maria  praj- 

cepit   mihi  ,   quod    te   iustigvm,   ut  facias,  qua? 

tilu    iIim.    Kl   mater  dixil   Ipsi  :    i*'ilia  non   habeo 

cordulam  :  e1   ipsa   reapondit  :    Non  habes  uuam 

oordulam    asini  P   Kt  mater  teoit  siout  ei  prsece- 

pit.   Tunr   diota   domlna   Sita   feoit,   quidquid  sibi 

praoeperat  Ipaa  Virgo.   Refert  dein  btogmphus 

Sanctamt  comitantibus  muttis  muticribus,  assi- 

gnatasecclesias  adiisse,et  reliquatquas a  Deipara 

mandata  erant,  firisse  ea&secutam,  Vorro  aspero 

hoc  habttu  teneram  illam  Virginem  usam  esse, 

asseritur  etiam  in  Processulocosupracitato,  ubi 

dicitur  i    Cum  laboraret  in  cureiuis,   voluit   cili- 

oio  asperrimo  ao  durissimo  indui,  et  ejus  aselli 
cordula  (id  est,  qua  asinus  alligatus  erat)  pras 
devotione  aocingi.  Coretinus  l.  2  cap.  10  et  cum 
co  Rinaldus  et  Gia?meltis,  aiunt  creditum  fuis- 


E 

*  l.  moiluvi- 
Avit,  quod  a- 
pnd  Cangium 
in  Gio$$ario 
idem  cst,  quod 
martyiizavit 


C0) 


CAPUT 


DIE  QUAKTA  SEPTEMBRIS. 


437 


B 

Catholicam  fi- 
dem,  spretis 
hxreliorum 
minis,  publice 
profitetur  : 
a 


c 

fjitaproptcr 
cu/n  parcnti- 
bus  urbe  ejecta 

c 
•  i.  c.  ilii 
'  (.  suggcssc  ■ 
runt 


atperrima  hic. 
ttn  Surianvm 

pcrveuit:  ubi 


CAPUT  III. 

Ob  refutalos  hcereticorum  errores  ab 
urbis  prcefecto  cum  parentibus  ex- 
sulare  jussa  Surianum  se  recipit, 
ubi  mortem  Frederici  II  vaticinata, 
Vitorchianum  migrat  :  incolas  piis 
monitis  instruit,  ccecum  illuminat, 
in  ardenti  rogo  illcesa  perseverans 
hcereticce  mulieris  pervicaciam  fle- 
ctit. 


In  simplicitate  nempe  cordis  Christum  Jesum 
quotidie  gentibus  praedicabat  a  ,  bonis  bona 
pronuntiando  asterna ,  et  malis  supplicia  sempi- 
terna.  Contra  hsereticos  autem  horribiliter  sae- 
viebat,  et  eorum  hsereses  argumentis  sensibili- 
bus  confutabat  ,  argumenta  illorum  falsa  repli- 
cabat ,  et  cunctis  audientibus  ,  dictorum  argu- 
mentorum  falsam  apparentiam  apertis  rationibus 
luce  clarius  ostendebat.  Itaque  cunctis  audienti- 
bus  liquido  videbatur ,  et  erat ,  quod  per  ejus 
os  loqueretur  Spiritus  ,  cum  quaecumque  locuti 
sunt  Sancti  Dei,  per  os  Spiritus  sancti  locuti  sint. 
Hseretici  autem  ,  qui  tunc  in  Viterbio  ut  infra 
triticum  zizania  pullulabant  b,  contra  hanc  Vir- 
ginem  ut  canes  rabidi  fremere  cosperunt,  et  ut 
a  verbis  obmutesceret  Fidei,  prsemissis  commina- 
tionibus  indixerunt.  Virgo  autem  Christi  in  Dei 
amore  et  Fidei  fulcimento  firmata,  comminationi- 
bus  spretis,  etterroribus  cunctis  depulsis,  loqueba- 
tur  contra  eos  cum  fiducia  verbum  Dei,  asserens,  se 
paratam  pro  favore  Fidei  Catholicae  et  defensione 
mortem  libentissime  substinere. 

16  Audientes  autem  haec  insani  liaeretici  at- 
que  perfidi  ,  adierunt  praepositum  civitatis  ,  qui 
tunc  per  imperatorem  haereticum  Federicum  c  in 
civitate  Viterbii  praesidebat,  et  quantum  possibi- 
litas  affuit,  sibi  *  successerunt  *,  quod  nisi  illam 
cum  parentibus  suis  de  civitate  Viterbii  expelle- 
ret ,  popuius  dictae  civitatis  contra  se  commo- 
tionem  faceret ,  et  post  commotionem  insultum, 
et  post  insultum  expulsionem  reciperet.  Quo  au- 
dito  ,  dictus  praeses  ,  missis  apparitoribus  suis  , 
jussit  virginem  Rosam  cum  parentibus  suis  rfac- 
cersiri  ,  et  peregre  proficisci.  Quibus  praesenta- 
tis  sub  p03na  personali  et  omnium  suorum  bono- 
rum  proscriptione  mandavit ,  ut  statim  de  civi- 
tate  deberent  exire  Illi  autem  audientes  hoc  im- 
mane  praeceptum  ,  et  temporis  asperitatem  rigi- 
ditate  glaciei,  nivium  et  algoris  videntes,  roga- 
verunt,  ut  mandatum  tempcraret ,  et  supersede- 
rent ,  quoadusque  asperitas  temporis  declinaret. 
Nam  si  recederemus  nunc,  inquiunt,  mortis  no- 
bis  periculum  immineret.  Praeses  autem  irato 
animo  replicavit  mandatum  ,  asserens  se  idcirco 
accelerare  egressum  ,  ut  mortis  periculum  non 
evadant. 

17  Parentes  autem  virginis  Rosae ,  imperan- 
tis  jussionc  urgente,  egressi  sunt  civitatem,  per- 
gentes  per  aspera  montis  Cimini  e,  et  concava 
vallium    ipsius    plenarum    nivibus  totam    diem. 


i 

f 
l.  cxistcris 

0 
h 


Indc    f  1(01- 
chianum  in- 
fjresta,  in- 
colarum  ani- 


Die   vero   secundo   devcnerunt  Surianum  f.  Exi-  A  mmo. 

stente  *  autem  cum  suis  parentibus  virgo  Rosa  imp"  ?"■<**"- 

ibidera,    et  de  nocte  in  visione  per  angelum  re-  %*!£%£ 

cepto  divino  oraculo  ,  de  mane  vaticinata  est  in  Q^Uamanmm- 

populis   dicens  :  Audite    Chriati    fideles    laetami-  tiat- 

ni  confidentes,  quod  usque  ad  paucos  dies    ha- 

bebitis    nova    trophea  g    Hoc  autem  vaticinium 

factum  est  a  beata    Rosa  in  Vigilia   B.  Nicolai. 

Paucis  autem  elapsis  diebus   nova  fuerunt  delata 

Viterbium ,   quod  Federicus  imperator  haeretieus, 

qui  persequebatur  Ecclesiam  Dei ,  in  VigiUa  B. 

Nicolai  h  defunctus  est.   Laetata  est  igitur  S  Ma- 

ter  Ecclesia   de   tanto    persecutore  detracto  ,  et 

prophetia  virginis  Rosae  auctentica  reddita  et  pro- 

bata. 

18  Decedens   autem  dc  supradicto    castro  vir- 
go    Christi  Rosa   cum  parentibus  suis,  venit  Vi- 
torchianum  i  et  ibidem  diebus  aliquibus  k  com- 
morata  est.  Mares  autem  et  mulieres  castri  illius  "wtadpieta- 
susceperunt  eam  laetabundo  animo  et  devoto;   et  lem  inttituit> 
illa,   ut  simplex  erat,  simplici  confabnlationeex-  /^«"^iurfo- 
hortabatur  illos  ad  depositionem  vitiorum  et  ad  nai .- 
susceptionem   bonorum   morum  et  sanctarum  vir-         '   '■ 
tutum.   At  illi  cum  devotione  audiebant  eam,  et 
quotidie  recipiebant  ab  ea  monita  salutis.  Interea  ^ 

in  castro  praedicto  erat  quaedam  virgo  nomine 
Delicata  ,  quas  ab  ipsa  sua  nativitate  caruerat 
virtute  visiva.  Quam  quidem  parentes  ipsiua  ad 
virginem  Rosam  adduxerunt ,  supplicantes  obni- 
xe,  ut  dignaretur  pro  ea  orare  atque  auia  humi- 
libus  precibus  et  Deo  caris  virtutem ,  qua  care- 
bat,  visivam  recuperaret.  Virgo  autem  Rosa,pre- 
cibus  eorum  commota,  sese  in  orationem  dedit : 
factaautem  oratione,  surrexit,  et  impouens  manum 
lumen  sibi  *  recuperavit  optatum. 

19  Praeterea  autem  in  eodem ,  quod  diximus  , 
castro  Vitorchiain  erat  quaedam  hseretica  l  perfida, 
quae  contra  Fidem  Catholicam  quotidie  horrenda 
latrabat  et  verbis  virginis  Rosae ,  quantum  pote- 
rat ,  obsistebat  :  sed  virgo  fidclis  Rosa  dictam 
haereticam  veritatis  jaculis  feriebat ,  et  altorcan- 
do  et  disputando  claris  ratiouibus  confutabat.  Sed 
quid  plura?  Cum  nec  sic  acquiescere  vellet,  co- 
gitavit  virgo  sanctissima  Rosa  convertere  eam 
per  virtutem  fidei  sibi  infusam;  videlicet  per  je- 
junia  prolixi  temporis  spatio  tracta,  ut  evidenter 
haeretica  comprehenderetur,  et  per  m  viam  na-  "* 
turae   nullatenus   fieri   possent.   Quapropter  obtu-  *' 

lit,  se  jejunaturara  viginti  diebus,  in  quibus  nihil 
sumeret  alimenti,  et  tamen  virtute  SU89  tidei  absquc 
laesione  aliqua  incolurnis  permaneret.  Inquit  hajre- 
tica  :  Lupi  et  grues  longo  tempore  abstinent  et  vi- 
vunt :  quod  natura  contulit  illis,  ct  tibi  posset  hoc 
ipsum  facere. 

20  Videns  autem  Christi  Fidelis  ,  quod    haere-  inacntm  >o 


'  f.s.iUi 

hxrcticam  /Hi- 
stra  conata 
convertcre, 
l 


uccendt 
juboi  ■■  i"  co- 
fjite  diu  illxia 


»<  rvn  aettn 

muttrrcm 
Chrttto  tiifiu- 
tur. 


ticam  illam  nec  per  rationabilia  verba ,  nec  pcr  J 
exemplaria  facta  poterat  a  perfidia  revocarc,  fe- 
cit  magnum  ignem  parari,  et  rogavit  saccrdotes,  parteverant, 
ut  pulsarent  campanas  ad  hoc ,  ut  jiopulus  con- 
vcnirct  ad  talc  ^pectaculum  :  ct  confidcns  dtr  I >*■  i 
clementia  ,  pro  cujus  fide  et  lege  certabat  ,  in 
raedium  prosiluit  ejusdem,  et  hinc  inde  pluries 
se  revolvens  flammarum  globis  vallata  undique, 
tam  diu  ibidem  moram  contraxit,  quamdiu  ignis 
ille  totaliter  fuit  extinctus.  Finaliter  indeexiens, 
et  sospes  coram  haeretica  gradiens  ,  dicti  eastri 
plebe  adstante,  absquc  ustionc  vestimentorum  et 
corporis  sic  illeesa  apparuit,  acsi  inter  flores  ro- 
ridos  commorata  fuisset  n,  clamans  et  dicens  : 
Jam  depone  infidelitatem  tuam  et  devota  mentc 
subde  te  legi  divinae.  Ad  cujus  stupendum  nnn- 
culum  prava  illa  haeretica  stupefacta  ,  infidelita- 

te 


438 

a  ihcmto  tedeposita,adrideraChristi  totaliter  se  convertit; 
sicque  populus  eunctus  astans  adlaudem  prorupit 
Altissimi,  grratia  Christo  agene,  qui  tantam  virtu- 
tem  virgini  Rosie  contulit. 

AXXOTATA. 


a  Quod  Sancta  piis  exhortationibus  poputum 
instruxerit,  et  efficacibus  argumentis  convicerit 
hsereiicos  ,  habemus  etiam  ex  Actis  Processus 
num.  4  et  6;  quod  certe  satis  mirabite  est  in  tam 
tenera  puella.Atmihi  incredibile  apparet ,  quod 
Coretinus  lib.  %  cap.  16  et  lib.  3  cap.  12  ait,  vi- 
delicet,  eam  non  modo  in  ecclesiarum  exedris  ad 
concionem  dixisse,  verum  etiam  postmodum  ad 
id  ipsum  factitandum,  ab  Innocentio  IVaposto- 
ticam  facultatem  accepisse.  Anno  mcclii  conces- 
sit  ( Innocentius  IV)  illi  auctoritatem  apostoli- 
cam  prtedicandi  libere,  uti  faciebat,  Euang-elium 
Christi  :  inquit  loco  postremo,  nultum  tam  inso- 
litse  rei  testem,  nutlum  instrumentum  producens. 
Quaremiror,  Giannetlum  tam  facile  id  credi- 
disse  lib.  i  cap.  17,  ubi  eam  concessionem  addu- 

U  cto  ex  S.  Scriptura  exempto  persuadere  conatur 
Itis  verbis  :  Anno  mcclii  praedicandi  verbi  divi- 
ni  Sacrarumque  Littorarum  exponcudarum  ei  fa- 
eultatem  motu  proprio  eBt  largitus.  Neque  enim 
vetatur  Christi  Vicarius  heroica;  sanctitudinis  fae- 
minie  hujusmodi  facultatem  concedere;  cum  eam 
ipse  ChrlstuB  Dominue  mulieribus  dederit  ,  eas 
ad  erudiendos  de  suo  ad  vitam  reditu  Apostolos 
amandando.  Itane  vero?  Quam  recta  hsccsit  com- 
paratio,  judicent  cruditi.  Ego  quid  in  hac  parte 
Christi  Vicarius  possit,  non  disputo;  sed  donec 
atia  argumentaproferat  Giannettus,  nonpersua- 
debit  mihi,  apostolicam  illam  auctoritatem  facul- 
tatemque  pueilse  duodenni  aut  undenni,  qualem 
ipsi  eam  faciunt,  ab  Innocentio  IV  reipsa  con- 
rcssamesse.  Mutto  credibitius  inProcessu  dici- 
tur  per  piateas  et  vicos  divinas  taudes  cetebrasse, 
et  sirpe  in  saxo  quodam  ad  populum  sermones 
habuisse :  nusquam  in  templorum  exedris  id  fe- 
cisse  traditur :  et  sane  ego  tenellam  Virginem  hu- 
militatis  amentiorem  fuisse  credo,  quamut  mu- 
lier  in  ecclesia  ioqueretur. 

b  Invaluisse  sub  Frederico  II  in  Italiahsere- 
ticos  testatur  Innocentius  IV  in  epistola  ad  FF. 

o  Prmdicatores  data  de  hseresi  per  Insubriamex- 
stirpanda.  Habes  eam  apitd  Raynaldum  ad  an- 
num  1251  num.  3:t  et  seqq.  Unde  h.vc  pauca  desu- 
moi  Olim enim  dumvivebat  perfidua ille tyrannus 
i  Fredericus  II)  non  potuit  libere  oontra  hujusmodi 
pe  item,prB3cipue  tnipsa  Italia,eoimpediente,proce- 
di,  euin  non  impugnaret,  sed  foveret  potius  pestem 

.  iptam  :  de  qua  oum  evidenter  haberetur  suspeotus, 
exlgentibus  nihilominus  aliia  multis  ei  enormibus 
auis  excessibusj  fuita  nobiain  Lugdunensi  oonoilio 
eondcninatus. 

o  Fradericum  II  designat,  quit  licei  hseresim 
apertr  professus  non  sit,  de  ea  tamen  evidenter 
BUSpeotUS  habebatur,  ut  e.r  Innvcentio  IV  mox 
dianmus.  Porro  difficultas  hw  cst,  qua  ratione 
quisquamtum  temporis  pro  imperatore  Viterbio 
prsefuisse dicatur.  Xam  prout  exsequentibuspa- 
teoit,  hm  debuerunt  contingere  anno  L260  :mtn 
vero  ex  atlatis  apud  RaynoMum  aliosquepassim 
annalistas  scriptoribus  constat,  quod  Viterbien- 
ses,  quianno  1840  a  Poniifice  ad  Fredericum  de~ 
fecerant,anno  1243  ad  Bcclesiam  redierint.  Ve- 
rumdicendum  est,  Fredericum  ea  urbepostmo- 
dum  rurstts  politum  esse.  TraiUt  id  Petrus  Co- 
retinus.  De  episcopis  Viterbii,  in  Scambio  xv  epi* 


VITA  S.  ROSJS  VIRGINIS. 

scopo  sic  scribens  :  Sub  idem  tempus  eodem  In- 
nocentio  (IV)  pontifice  a  Friderico  csesare  fu- 
gato  cum  Cardinalibus  suis,  civitas  Viterbii,  quae 
pro  Apostolica  Sede  custodiebatur ,  ab  impera- 
toris  exercitu  obsessa ,  ob  hostiles  incursus,  ne- 
farias  ccedes  crebraque  incommoda,  auxilio  omni- 
no  destituta,  viribusque  lassata,  ac  bello  non  modo 
tunc  immineute,  verum  etiam  fame  atque  peste 
pluriraum  oppressa,  in  calamitatibus,  ineunte  an- 
no  mccxlvii  miserrime  succubuit.  HucusqueCo- 
retinus  :  cui  consentit  Ugheltus  Italise  sacrse  tom. 
i  col.  1411  num.  17,  ubi  id  confirmat  diplomate 
Jnnocentii  IV,  quo  Viterbiensi  populo  relictis 
Frederici  partibus  ad  Ecclesise  obsequium  rede- 
unti  prseteritorum  veniam  indulgens  eum  sub 
Apostolica  protectione  suscepit.  Exordium  iltius 
est :  Non  est  in  justo  malorum  vindice.  Datum  au- 
tem  est  Perusii  xv  Kal.  Maii,  anno  nono  :  adeoque 
anno  Christi\%hl.  Porro  diploma  loco  citato  to- 
tum  reperies 

d  Vita  secunda  eamdem  rem  narrat  in  hunc 
modum  :  Et  postmodum  vero  ,  cum  beata  Rosa 
pergeret  per  civitatem  Viterbii  assidue  cum  cru- 
ce  in  manibus  et  laudaret  nomen  Domini  nostri 
Jesu  Christi  et  beatissimam  Virg-inem  Mariam  , 
quidam  ,  qui  tunc  pro  imperatore  Federico  prse- 
sidebat  civitati  Viterbii,  rog-atus  a  quibusdam  ha?- 
reticis,  qui  in  eadem  civitate  publice  tunc  tem- 
poris  morabantur  ,  quod  eam  extra  civitatem 
expelleret,  fecit  ad  se  matrem  B.  Virginis  Rosas 
(vocari )  et  praecepit  eidem  sub  poena  bonorum 
omnium  et  personse,  quod  se  de  prasdicta  civi- 
tafe  usque  ad  aliam  diem  sequentem  cum  tota 
sua  familia  separaret.  Et  cum  mater  B.  Virginis 
ad  domum  reverteretur,  et  hoc  nunptiaret  fami- 
lise  sua3,  sicut  prseceperat  ei  Potestas  (id  est  su- 
premus  urbis  rector,)  pater  dictse   Virg-inis  ivit 


I) 


in  coutinenti  ad  Potestatem  et  rogavit  dicens  : 
Domine  miserere  mei  et  familiae  mese  ,  quoniara 
si  in  isto  tempore  exireraus  de  civitate,  propter 
nives,  quse  jacent  per  montes  et  vallee,  omnes 
moriremur.  Et  dictus  Potestas  eidem  respondit; 
Ideo  vos  expello,  ut  omnes  moriamini.  Qui  re- 
versus  ad  domum  ,  cum  tota  familia  et  rebus 
suis  exivit  civitate  Viterbii,  et  semper  ning-ebat 
etc. 

e  Mons  est  Hetrurise  in  provincia  Patrimonii, 
indigenis  la  montag-na  di  Viterbo  dictus,  ad  cujus .  F 
radices  Viterbium  situm  est. 

f  Surianum  (Italis  Soriano)  castrum  est  in  eo- 
dem  Cimino  monte,  teste  Coretino,  exstructum, 
ocio  mitiiarihus  Itaiicis  distans  Viterbio.  Hucut 
pervenirent  pnedictus  mons  pericutoso  sane  tem- 
pestate  hyberna  itinere peragrandus  fuit,  utpatet 
ex  tabuia,  quam  suse  Etrurise  meiropoii  prsefixit 
Franciscus  Marianus. 

g*  Idem  vaticinium  refertur  in  Vita  secunda  : 
Et  iverunt  ad  quoddam  castrum,  quod  Surianura 
nomiue  appellatur.  Et  cum  perveniret  ad  dictum 
castrum  beata  virgo  Rosa,  ccepit  dicere  sicut 
sibi  ab  ang-elo  fuerat  nuntiatum,  quod  antequam 
sunt  muUi  dies,  amici  Dei  habebunt  magnanova. 
Bt  hocdixit  in  Vig-ilia  S.  Nicolai :  quaj  cum  dixisset* 
iyeruntnova  Viterbii  non  post  multos  dies,  quod 
Federicus  iraperator  debitum  naturas  exolveratin 
Vigilia  B.  Nicolai. 

h  Consute  Commentarium  num.  14. 

iAliudHetrurim  in  provincia  Patrimonii  ca- 
stellion,  secmdum  Baudrandum  octo,  secundum 
Goretinum  quatuor  tantum  mUliaribus  distans 
\iterluo.  IlaltsXHovchmuodicitur;  Latine  Or- 
chiauum,  Vitorchianum,  et  Vicus  Orchianus  apneU 

k  Vita 


latur 


DIE  QUAKTA 

k  Vitasecunda  habet  i  Stetit  (id  esl  commorata 
est)  ibidem  per  tres  dies  :  Verum  hoc  spatium  an- 
gustius  videtur,  quam  ut  commode  Sancta  nostra 
patrare  potuerit ,  quse  mox  referenda  sunt. 
Forte  per  triduum  illud,  nondum  perspecta  il~ 
lius  sanctitate,  nonnisi  ut  vulgaris  peregrina  ha- 
bita  est. 

X  Coretinus,  Rinaldus  ac  Giannellus  eamdem 
etiam  magam  fuisse  asserunt,  quse  prsestigiis 
suis  incolas  ad  heeresim  pelliceret.  Fidem  penes 
ipsos  relinquo. 

m  Sensum  hiulcum  sicrestitues  :  et  per  ea,  quae 
per  viam  naturaj  etc. 

n  Illustre  hoc  Catholicm  Fidei  testimonium, 
tanto  prodigio  confirmatum,  non  uno  in  loco  a 
testibus  jurejurando  adstrictis  in  Processu\  rela- 
tum  reperio. 


CAPTJT  IV. 

Ccecumilluminat,  impio  poenam  prce- 

H       dicit,  in  Ordinem  S.  Clarce  admit- 

tipostulat  :  repulsa  vaticinatur  ; 

moritur,  et  post  trinam  apparitio- 

nem  ab  Alexandro  IV  transfertur, 


SKPTKMHUIS 


43» 


23  Quid  plura?  contig-it,  eacrum  Virginem  ex 
hac  vita  migrare  c  et  sepeliri  in  ecclesia  S. 
Mariffi  in  Podio,  ubi  jacuit  decem  et  octo  men- 
sibus  d.  Statimque  ccepit  coruacare  miraculis; 
et  quia  decens  erat,  ut  quam  Deus  glorificave- 
rat  ii  caelis,  mundus  coleret  iu  terris,  nec  non 
et  ut  sua  profetia  impleretur,  qua  profetawn.r 
de  sepultura  sua;  infra  octo  dierum  spatium  ter 
apparuit  sommo  pontifici  S.  Domino  Alexandro 
Papae  IV,  qui  tunc  cum  sua  curia  degrebat  Vi- 
terbii ;  dicens  ei  in  visione  :  Quoniam  compla- 
cuit  Christo  computare  me  infra  numerum  An- 
cillarum  suarum,  tu  cujus  vices  tenes  in  terris , 
ne  differas  facere ,  quae  facere  debes  :  sed  cito 
pergens  ad  ecclesiam  S.  Marise  in  Podio,  cor- 
pus  meum  inde  levabis  et  portabis  ad  monaste- 
rium  S.  Marise  Ordinis  S.  Clarae,  quia  ibi  debet  esse 
locus  meoe  quietis. 

24  Quod  cum  Papa  primo  et  secundo  negle- 
xisset,  tertio  monitus  intellexit,  divinum  esse  mi- 
raculum.  Surrexit  protinus  mane,  et  personaliter 
cura  quatuor  Cardinalibus  accessit  ad  portento- 
sum  locum  :  et  inde  effodiens  sacrum  corpus,  ad 
monasteriura,  de  quo  fuerat  mouitus,  deportavit, 
tantamque  devotionem  concepit  ad  ipsam,  quod, 
nisi  quia  oportuit  eum  Koma-m  <iceedere,  canoni- 
zasset  e  eam ,  sicut  ipsis  proprio  ore  dixit  mo- 
nialibus  ipsis.  Post  vero  exhumationem  sacri 
corporis  fuit  assertum  a  multis,  quod  in  sepul- 
cro  ejus  fuerat  inventum  raanua  in  modum  olei 
redolentis. 


A-  nrcan. 

Po$t  obilum 
luum  ter  ap- 
paren*  Alex 
'indro  IV  ju- 
bet  eorpuM  «u- 
um  tinntfer- 

e 
d 


quod  Pontifex 
eum  summa 
lanCtitutii  itli- 
ii*  exiilimatto- 
nc  exsequitur  ; 
iii  seimtcro 
mnnna   reptr- 
tnm  dicitur. 


Cxco  visum 
reddil,  impio 
panam  vatici- 
natur, 


tnler  sancti- 
moniates  S. 
Clarx  admitti 
petit:  reputsa 
dc  admittcndo 
post  mortem 
corpore  itto 
valiciitatur. 


i\u\ik  abundat 


Quodam  nempe  tempore  vir  quidam  Andreas 
nomine ,  qui  per  multa  tempora  ceecus  exi- 
stens  a  virg*ine  Kosa  rog-itabat  suffrag-ium,  ut 
pro  se  ad  Dominum  intercederet  :  illa  autem  ut 
pia  erat  pectore ,  compassa  misero  illi,  pias  ad 
Deum  pro  eo  preces  fudit;  quibus  fusis,  lumen 
sibi  restituit,  quo  carebat.  Quidam  indevotus  et 
furibundus  vir  et  prasceps  totus  in  verbo  et  facto, 
virg-inem  Rosam  divina  eloquia  proferentem  per- 
cussit  in  brachio  i  ad  quem  Virg-o  conversa  va- 
ticinando  dixit  :  Hinc  ad  tres  dies  sig-num  ap- 
parebit  manifestum  in  corpore  tuo,  per  quod  ab 
aliis  hominibus  discemeris.  Vere  sic  accidit  : 
nam  adveniente  die  tertio  omnes  pili  tam  de  ca- 
pite,  quam  de  facie ,  nec  non  de  toto  corpore 
ceciderunt.  ltaque  non  homo,  sed  quoddam  mon- 
strum  turpissimum  videbatur. 

22  Et  quouiam  a  Eumula  Dei  mundo  despica- 
bilis  reddebatur  pro  eo,  quod  semetipsam  de- 
spexerat,  ut  Christum  lucraretur,  qui  nonnisi 
per  humilia  reperitur,  cum  adhuc  in  carne  vive- 
ret,  et  conversaretur  in  domo  paterna,  venit  ad 
mouasterium  ipsum,  in  quo  nunc  jacetjjet  peti- 
vit  a  monialibus  ipsis  recipi  in  consortium  ea- 
rumdem,  ut  inter  sacras  virgines  ipsa  Virg:o 
soluto  carnis  debito,  ad  Sponsum  suum  ,  quem 
avide  sitiebat,  perveniret,  scilicet  Dominum  no- 
strum  Jesum  Christum.  Cui  cum  Sorores  respon- 
dissent,  quod  quia  *  numerus  receptarum  do- 
minarum  erat  completus,  et  sic  non  poterant  eam 
recipere  :  sacra  Virgfo  ait  :  Scio,  namque  scio , 
et  scio,  quod  non  ista  est  causa,  sed  quia  de- 
spicitis  in  me,  quse  Deus  acceptat  in  omnibus  , 
ut  scilicet  propter  ipsum  sapientes  mundi  sint 
stulti,  ut  fiant  s^ipientes.  Nam  sapientia  hujus 
mundi  stultitia  est  apud  Deum  :  sed  hoc  vobis 
notum  sit,  quia  quam  contemnitis  habere  viven- 
tem,  g-audebitis  habere  defunctam,  quam  et  ha- 
bebitis  b. 


ANNOTATA. 

a  Quamquam  biographus  nullam  de  Virginis 
Viterbium  reditu  mentionem  faciat,  manifestum 
tamen  esttea,  quee sequuntur,  Viterbii contigisse, 
quo  postliminio  reverti  potuit  sub  initium  anni 
1251,  si,  ut  Coretinus  lib.  3  cap.  7  tradit,  Viter- 
bienses,  intellccta  Frederici  morte  paulo  post- 
quam  eamS.  Rosa pr&dixerat,  Ccvsarianum  cum 
suis  assedis  prcesidem  ex  urbe  pepidere. 

b  Vaticinium  hoc  a  juratis  testibus  in  Proces- 
su  conftrmatur. 

c  Anno  probabilius  1252,  ut  diximus  in  Com- 
mentario. 

d  Vide  disputata  in  Commentario  a  nuin.  39. 

e  Hanc  SancUe  apparitionem,  ejusdemque  cor-  ^ 
poris  translationem  asserunt  in  Processu  testes  : 
sed  prsetermissse  canonizationis  causam  non  re- 
jiciunt  in  discessum  Romam,  sed  in  prceprope- 
rum  Pontificis  obitum  :  Nisi,  inquiunt,  pnefatus 
Alexander  nimis  propere  ex  humanis  Becesaisset, 
dictam  gloriosara  Virginem  jara  annumerasset  in 
catalog*o  aliorum  Sanctorum  et  Sanctarurn  Dei, 
prout  jam  fuerat  pollicitus. 


VITA    ALTERA 


Ex  Officio  ecclesiastico  S.  Rosce  a, 


-j-\  osa  piis  orta  parentibus  mox  coepit  virtute  Pia sanct** 
XVclarere  :  impediraenta  nescivit  setatis  :  in  inflmtta 
lacteo  pectore  senilem  g^erebat  aniraum  :  ab  iis, 
qua^  pueris  in  deliciis  sunt,  ipsa  virtute,  non 
annis  maturior ,  vehementer  abhorruit.  Nil  piie- 
rile  gessit  in  opere  :  perg-ebat  ad  templura  Do- 
mini  et  legem  Dei  adhuc  puerula  observabat.  Ab 

ipsa 


Vm  ALTBHA  S. 

■  f«ti»  timere   Deum  et  abstinere  ab  o:nm 

ExOmco        ipsa  mfantia  timere  veua  inter  fiores, 

«otwo.  neccato,  ccelitus  edocta  fuit.  Uti  rosa  miei  , 

fta  Tnsa  Pnella  inter  virgines  facile  emiouit.  De- 

oti  '  lU  erat  eupra  ffitatem,  virtus  supra  natu- 

ram ,  ut  videato  non  hominis  habuisse  nonien 

sed  oraculura    virginis.    Habenf  itaque    quod    in 

Viterbiensi    rirgine    S.   Rosa,  cujus  hodie  diem 

festum  colimus,  mirentur  viri,  non  desperent  par- 

vuli,  stupeant  nuptse,  imitentur  innuptffi. 

**.~        *  Vix  in  primos  accentus  solverc ,  hnguam  po- 

tuit,    cum  primum   ex   ejus  ore  dulce  Jesu    ac 

Mariffi    nomen  ineonnit    Ita  Deus   mirabiUs  m 

perfieit  laudem,  ac  ipsas  infantium  hnguas  diser- 
tas  facit.  Pietatem  erga  Sanctos  cum  lacte  suxis- 
se  visa  est.  Jis  caruit  innocuffi  alioqui  astatis  mo- 
rura  defectibus,  qui  in  iniquitatibus  conceptum 
hominem  satis  produnt.  Incedebat  in  ommbus 
mandatis  et  iustiticationibus  Domini  sme  quere- 
la  Erat  hffiG  in  omnibus  faraosissima,  quouiam 
timebat  Dominum  valdc ,  nec  erat,  qui  loquere- 
tur  de  illa  verbum  malum.  Omnibus  magnum 
allquod  portendebat  i  factus  est  stupor  auper  o- 
mnes  cognatos  ac  vicinos  dicentes  :  Quje  putas 
B  puella  ista  erit?  Etenim  manus  Domini  erat  cum 

ilia. 
aomorum  3  Nondum   infantiam    egressa,  morum    magi- 

pwft».         6tra  audiebat,  et  erat :  magisterium  virtutis  lm- 
plcvit,  quffi  praejudicium  vehebat  setatis.    Nescit 
tarda   molimina   Spiritus    sancti    gratia.   In  hoc 
primo  vit»  curriculo  ita  Dei  benedictionibus  prffi- 
venta  fuit,   ut  absolutae  perfectionis  metam  atti- 
gisse   videretur.    Quum  alii  iucipiunt,  jam  ipsa 
perfecerat    :    exultavit   ut   gigas    ad    currendam 
Piam   :  oucurrit  viain  mandatorum  Doinini,  quia 
Dominua   ipse  ejus  dilataverat    cor  :   non  in  va- 
nnra  ,  uut  quasi    in  incertum  cucurrit ,    quae  et 
oomprehendit.   Ita  in  ipso   infantice  fiore  spccta- 
oulum  faota  est  mundo,anffelis  et  hominibus :  mun- 
do,  quod  nil  saperct,  qum  mundi  sunt  :   augelis, 
(juod  eorum  innocentiam  semper  fflmulari  studue- 
rit  :  Uominibus  ,   quod    iis   prfflluceret  sauctitatis 
exemplo. 
AdlmopwUu-        I    lnnucrns    VirgO    in   innocuum    corpusculum 
tapamttmtium  ueque  adeo  sssviit,  acsi  luendu;  sibi  fuissent  poe- 
tndoUoiitha-   Qffl  „.raviorum  scelerum ,  quorum  pro  eetatis  ra- 
tionc   ne  quidcm  poterat  esse  eonscia.   Minuscu- 
1«  ita  non  peperoit  aetati,   ut  cum  alii  infautes 
rj  delioiie  ao  jocis,  ipsa  secus  consueverit  acerbio- 
ribus  poeniientiis   vacare.    Necdum    luctam    pati 
poterat  carnom   inter   et  spiritum ;  carnera  taraen 
bamquam  rebellem  assidua  mortiticatione  coutri- 
vit.     Mirum     proin   erat    ac   pulchrum    visu,    iu 
LpSQ    intueri  angelioam  iunocentiam  anachoreticae 
puuiitcntia-  1'unjuiu'iani  ,  eeu   rusam    spinis  undi- 

que  oiroumseptam, 

mnlhUitm  ov       5   lunurcus    Etosa  ab  se  licita   novit  pcr  poeni- 

nnfiini  odit,     tentiam  absoindere  ,    quffl   nusquam   meminerat , 

BQ   ilUoita    perpelrassr.  Diguos  poeniteutiie  IVnctus 

feoit,  qusa  nullum  grande  scelus  admiserat.  Mun- 
di  pumpas  ao  vanitates  omnes ,  quibus  Bequior 
sexus  mire  deleotatur ,  alto  pede  caloavit  :  nou 
ornari  jam  aut  plaoere  ouiquam,  nisi  Domino 
BUO  Btuduit  .  nihil  habuit  coininune  cum  inun- 
do,  qu&a  oaalum  mente  incolebat,  Omnia  arbitra- 
batur  ut  eteroora ,  ut  Ohristum  Lucrifaoeret  : 
nusquam  super  Oaput  suum  gestavil  signum  su- 
perbiaj  in  die  osUnlationis  sme  :  hoc  detestata 
semper  luit  quasi  paunuiu  menstruatffl,  Nusquam 
lajtata  est  Dei  Aucilla,  nisi  iu  Doraiuo  Deo  suo  : 
hic  erat  illi  omne  bouuni;ea  nuptiali  veste  dum* 


ROS.B  VIRGINIS. 

taxat  superinduicupiebat,  qua  digna  redderetur, 

ut  nuptiarum  Agni  particepsneret.  ^ 

6  Hispido    amictu  teg-i ,    nudis  mcedere   pedi-  pMculttmf^ 
bus,   iteratis  flagellis  suum  ad  roam  usque   colo-  ceral,morlu_ 
rem  cruentare  corpusculum,  ciliciis,  jejunns  al.is-  am  r««^«. 
que    id    genus    pluribus    austerions    pamitenti» 
actistenuia  macerare    membra  solemne   habuit. 

Eo  brevi  corpus  redeg-it,  ut  impediret  mhil,  quo 
minus  in  jugi  divinorum  contemplationi .irretor- 
ta  mentis  acie  maneret.  Hac  eximia  sanct.tate 
ad  miraculum  junior  Bosa  prmfulsit  :  cui  san- 
ctitatis  miraculo  insigne  aliud  accessit  ,  quoa 
ipsa  adhuc  puella  enixis  ad  Deum  precibus  vi- 
tam  amitaB  defuncta?  obtinuerit  b.  Ac  fama  fert, 
alia  quoque  ipsa  teneriori  in  aetate  mirabiha  edi- 
disse,  quibus  Deus  ejus  sanctitatem  voluerit  esse 

testatam.  Viraatdii* 

7  Virgo   Rosa    vultu  plane  ad  angehcam  mo-  J* 
destiam    composito ,    intuentium    animis    punora  doremaffla[. 
virginitatis   sensa    instillabat.   Bonus   odor  Rosa3  eieemosynam 
sicut   odor   agri    pleni,   cui   benedixit  Dominus ,  mirocirioce- 


uoique 


diffunditur  ac  aliis  adhasret.   Hinc  factum; 


K 


ut  flos,  quem  ipsa  perpetuo  coluit,  in  alieno 
quoque  solo  adoleverit.  Nec  porro  tamquam  vir- 
go  fatua  charitatis  oleo  destituta,  caelestis  Spon- 
si,  quem  ardentissime  adamabat,  repudium  pro- 
mereretur;  manum  suam  aperuit  inopi ,  et  pal- 
mas  suas  extendit  ad  pauperem ,  et  charitatis 
viscera  quam  latissime  reseravit.  Non  dilexit  ver- 
bo  neque  ling-ua,  sed  opere  et  veritate;  charita- 
tis  juxta  ac  temperantise  studiosissima,  impende- 
bat  virtuti,  quod  subtrahebat  voluptati,  fiebatque 
refectio  pauperis  abstinentia  jejunantis.  Eleemo- 
synam  faciens  tuba  nequaquam  canebat,  sed  adeo 
illam  occuluit ,  ut  nesciret  sinistra,  quid  ag*eret 
dextera.  Decerptum  frug-i  alimoniae  suas  panem 
iu  stipem  pauperum  erogabat;  quem  quum  se- 
mel  hyberua  tempestate  alienas  sublevanda^  in- 
opiai  clanculum  ferret,  sui  patris  jussu  coacta  pro- 
dere,  quid  gremio  reconderet,  continuo  panis  in 
rosas  effloruit  c.  c 

8  Cum  septimum  exeg"isset  anuum  d,  solitudi-  aolitudinia 
nis  amore  capta,  in  arctiori  patern&a  domus  cel-  amore  ongutto 
lula   e  suum   tabernaculum    posuit.    Bonum   hic  emcla?iinel?m 

.,,.,.  ,,    ,       .    ,,  .         .      sa  a  Deipuru 

esse  llli  fuit  :  namque  cellula  lsthsec  corpon  qui-   Terttarixha- 
dem  Rosas   videbatur  carcer;  at  ejusdem  animse  bUum  induero 
erat  caelum;  dum  illud  saturabatur  lacrymarum  r&ctur .- 
pane,  haec  cselestibus  perfruebatur  deliciis.  Con- 
tig-it  aliquando,  ut  prae  diutina   corporis  macera- 
tione  ffig-rotaret  ad  mortem ;  sed  super  eam  adeo 
facta  est  manus   Domini,    ut  B.   Virgrinis   visita 
tione  roborata,  ac  habitum  tertii  Ordiuis  S.  Fran-  j1 
cisci   induere  monita ,  pristinas    ad    vitam    vires 
absumpserit  f,  In  eo  ipso  solitario  ergastnlo  con-  ' 

stituta  fieri  nequaquam  potuit ,  ut  communium 
Ecclesiae  necessitatum  oblivisceretur  :  cumque  iis 
diuicillimis  temporibus  in  Dei  Ecclesia  ingentes 
turhas  excivisset  Friderici  secundi  imperatoris 
impietas,  Virgo  Deo  devota  ac  zelo  plena  enixa 
prece  exorare  non  proetermisit  Deum ,  cujus  ad 
nutum  venti  obediunt  et  mare,  ut  motos  fluctus 
componere,  ac  tranquillitatem  facere  diiynare- 
tur.  to 

9  Non  amplius,   quam  decennis  g  erat,   quum  ahpropugna- 
divino  afflata  Spiritu,   qua  piis  adhortationibus  ,  tamS.Eccte- 
qua  etiam  luculentissimis  argumentis  plures  Eo-  *iam  ex$,ttnl "' 
manffi  Ecclesiffi  infensissimos  hostes  eidem  arctio-  «*,ftl,w*fc 
n  federe  reconciliavit.  Hinc  commuuem  perduel- 
hum    mvidiam    subivit,    ac    pairium    solum  una 
cumuniver^acog-nationesuaverterejussa,  in  vici- 
na    oppida    commigravit    h.    In    hoc    deportata 

exilium, 


DIE  QUARTA 

A  exilium  ,    quod    aequo  semper    animo  tulit ,    Fri- 

derici    mortem ,    et  Ecclesiae    pacem    praedixisse 

fertur  :  rnulierem  quoque  a  uativitate  csecam  lu- 

ce  donavit  ,  atque  ad  fidei   firmitatem    adstruen- 

dam  eodem  divino  Spiritu  percita,  in  succensum 

i  rogum   prosiliit ,   ibique  trium    horarum  spatio  i 

intacta  permansit.'  Superari  enim  charitas  Christi 

flamma  non  potuit;   ac    segnior    fuit  ignia,  qui 

foris  usserat,  quam  qui  intus  accenderat.  Ita  mu- 

lierem    quamdam   refractariam    atque   haereticam 

uua   cum  aliis  pluribus  lucrata  est  Christo.  Stu- 

puere    ad    hsec   universi  ,    quod   jam    Divinitatis 

testis  existeret,  quse  adhuc  arbitra  sui  per  aetatem 

esse  non  posset. 

Virierbium  10    Tandem    Rosa   post    exilium    redux  k  Vi- 

redux,  intcr     terbium  ingenti  totius  urbis  exultatione  ac  plau- 

vwmaesa-     gu  excepta  est>   Quam    cives  omnes  ejus  dolue- 

mittt  rogat  r  ■  ^»  J 

repuisuvativi-  runt  exihum ,  tam  omnes  ejusdem  reditum  sunt 
ncrtw.-  adgratulati :  non  fuit ,  qui  prae  gaudio  non  exi- 

A  liret ,    dum  ab   exilio   soluta    reverteretur  Virgo 

Israel :  erat  enim  mcerentium  consolutrix ,  pau- 
perum  adjutrix ,  animarum  directrix ,  innocen- 
tise,  flos  virginitatis  lilium ,  charitatis  rosa ,  vas 
eleetionis  ac  sanctitatis,  absolutissimumque  per- 
B  feetionis  exemplar.  Mox  itaque  ac  patrium  so- 
lum  repetiit ,  quo  longius  a  mundo  sequestrata 
maneret ,  in  sauctimonialium  numerum  S.  Ma- 
riae  de  Rosis  cooptari  etiam  atque  etiam  roga- 
vit :  sed  ob  suam  ac  monasterii  inopiam  frustra- 
ta  voto,  se  mortuam  consecuturam  ,  quod  vivens 
impetrare  non  potuit ,  rursum  prophetico  spiritu 
t  praenunciavit  /. 

ad  patemam         11  Ad   pri.stinum    ergo   paternse    domus    erga,- 
domumregres-  stulum  reversa,  oppido  solitariam  vitam  degebat. 
Duxit  atque  reduxit    eam    ad   hanc    solitudinem 
Deus ,  ut    ad    cor    illius    familiarius    loqueretur. 
Non  illi  mandavit  Dominus ,   ut    egrederetur  de 
terra  sua  et  de  cognatione  sua  et  de  domo  patris 
sui :   sanctitatis   enim    coenobium   domesticos    in- 
ter  parietes  eidem  construxerat  ,   quod  sola    in- 
coleret  Dei  Sponsa  cum    Sponso.   Hic  datae  sunt 
illi  pennae  sicut  columbae,   et  volavit,  ac  requie- 
vit,  ut  in  altum  contemplationis  assurgeret.  Cor- 
pus,    quod    alias    aggravat   animam,  eidem   non 
pondus   onerati  fuit ,    sed    ala  volaturi  :    quippe 
diutina   niortificationis   vi   omne  illi  pondus    ab- 
stulerat.  Mortificata  quidem   erat    carne ,  sed  vi- 
C  vificata  spiritu ,    ac  quanto  erat  ab  omni  huma- 
,„         no  divulsa  commercio,  tanto  angelorum  m  consor- 
tio  frucbatur. 
lamtekari-  12  Quapropter    mundi   pertaesa    ac    identidem 

tur  zrorpus  ad  beatam  patriam  anhelans  ,  sciens ,  quod  ve- 
terrxmaiuto-  lox  esset  depositio  taberuaculi  sui,  cupiebat  dis- 
TnmlL.  solvi,  et  esse  cum  Christo.  Exaudita  est  oratio 
fertur.ctin-  ejus ;  nani  laethali  correpta  morbo  cellulam,  in 
eoruptvmmi-  qua  duobus  n  post  exilium  annis  permanserat, 
racutis  daret.  commutavit  cum  caelo.  Itaque  non  annis ,  sed 
"  meritis  gravis  (aetas    enim  senectutis  vita  imma- 

o  culata)  decimo  octavo  o  suae  vitae   anno   nondum 

absoluto,  evolavit  ad  Sponsum.  Rapta  est,  ne 
malitia  mutaret  intellectum  ejus  ,  aut  ne  fictio 
deciperet  animam  illius.  Consummata  in  brevi 
explevit  tempora  multa;  placita  enim  erat  Deo 
anima  illius;  propter  hoc  properavit  educere  il- 
lam  de  medio  iniquitatum.  Corpus  ejus  mirum 
emittens  splendorem ,  odoremque  suavem  exha- 
lans  in  templo  S.  Mariae  de  Fodio  inhumatum 
est,  donec  elapsis  a  sepultura  trigiuta  circiter 
v  mensibus  p  jussu  Alexandri  IV  tunc  Viterbii  86- 

dentis,  ac  in  somnis  ter  ab  ea  commonefacti, 
exhumatum  ac  sine  ulla  corruptione  inventum, 
pridie  Nonas  Septembris    ad   praefatum   mouaste- 


SEPTEMBRIS.  441 

rium  ,   qnod    postea   a  S.  Rosae   nomine    vocitari  ExOmcio 
coBpit,  solemni  pompa  translatum  est,  ubi  ad  hodier-  "opt,°- 
num  usque  diem  integrum  ac  flexibile,   unive     - 
orbe  stupente,  servatur,  ac  novis  semper  miraculis 
euitescit. 


ANNOTATA. 

a  Vita  hsec  ciesumpta  est  ex  Officio  Sanctsepro- 
prio  anno  17ili,  die  xi  Martii  a  sacra  Rituum 
Congregatione  concesso  cum  Octava  pro  die  ejus 
festo  4  Seplembris  et  6  Martii  respective  recita- 
ri  in  civitate  ac  dicecesi  Viterbiensi.  Pro  prima 
die  recitatur  S.  Rosae  Vita  in  compendium  con- 
tracta,  quarn  considto  prsetermisi,  qicia  nihil  in 
illa  continetur  prseter  ea,  qusejam  tradita  sunt. 
Pro  secunda,  tertia,  quarta,  ac  octava  die  (a 
enim  aliis  Ofpciis  impediuntur)  sequentes  tectio- 
nes  secundi  Noctumi  assignantur  :  qusc  quia  S. 
Rosae  innocentiam ,  corporis  macerationes ,  ze- 
lum  fidei,  reliquasque  virtutes,  ac  prodigiosam 
corporis  integritatem  suavi  panegyri proponunt, 
eas  in  admirabilis  Virginis  gloriam  priori  ViUc 
subjungere  visum  est. 

b  In  Vita  Processui  inserta  supra  num.  7  di-  g 
citur  trium  annorum  fuisse,  cum  hoc  prodigium 
patraret. 
c  Consule  prsefatam  Vitamnum  8. 
d  jEtatem  hanc  nullibi  in  Vita  expressam  re- 
perio :  eamdem  tamen   tradit  Coretinus,  ex  quo 
hse  Lectiones  forsitan  compositm  fuerunt.  Vide, 
qusediximus  in  Conwientario  j>/\rrio  num.  8. 

e  Decellula  midta  dedimusin  Commentario  toto 
paragrapho  7. 

f  Pluribus  hscc  tradita  sunt  in  Vita  superiore 
num.  xi  et  12. 

g  Decennem  etiam  facit  Coretinus,  cum  Eccle- 
sise  hostes  ad  officium  reducereexorsa  est .-  at  quo 
fundamento,  ignoro* 

h  Exsilium  et  acta  in  eo  fusius  descripta  repe* 
ries  in  laudata  Vita  toto  capite  'i. 

i  In  citata  Vita  num.  20 ,  dicitur  in  rogo 
tamdiu  perstitisse,  donec  ignis  omnino  exstinclns 

esset. 

k  Quo  tempore  regredi  Viterbium  potucni  , 
diximus  in  Annotatis  ad  eamdem  Vitam  num. 
22,  lit.  a. 

1  Adi  numerum  proxime  citatum. 

m  De  hoc  angelorum  consortio  nusquam  <di-  \? 
quid  reperi  :  forsitan  de  invisibiii  tantummodo 
angelorutu  sorietnte  rcrho  iutr/ttg<otda  siod. 

n  Tempus  hujus  postremscin  solitario  illo  loco 
commorationis  videtur  referri .e.r  fide  Coretini 
lib  '6  cap.  10.  Sed  quomodo  duobus  dumta.rrf 
post  exsilium  annis  in  eo  commorata  est,  si,  ttt 
Coretino placet,  anno  1258  vivere  desicrit?  Nam 
num.  9  dicitur  tantum  decennis  fuisse,  cum  hse- 
reticos  de  officio  commoneret,  et  in  exsiliumpau- 
lo  post  expetteretur  :  exsilium  vero  diuturnum 
certe  non  fuit  :  quippe  sublato  e  vivis  Frederico 
II,  circa  finem  anni  1250,  ejectisque,  eodem 
auctore  teste,  Csesarianis ,  anno  1251,  adeoque 
setatis  suse  undecimo  Viterbium  postliminio 
rediit.  Hinc  usque  ad  annum  1258,  Sanctse  ex 
ejusdem  mente  emortuatem,  ad  minimum  sex 
anni  effluxere  :  atque  adeo  aut  plures  in  volun- 
tario  itto  carcere  annos  transegit,  aut  quatuor 
circiter  annos  ,  priusquam  se  inctusit ,  Viterbii 
versata  est.  Hoc  vero  uttimum  non  satis  cohseret 
cum  iis,  quse  supra  dicta  sunt :  videticet,  quod 
mox  ac  patrium  solum  repetiit,  m  moniatium 
societatem    admitti  petierit ;  at  frustrata   voto.. 

ad 


tel 


A<  TA   S.  KOS. 


£x  Orncio 

PROPRIO. 


mbJclfijatut 

a 
b     c 

d 


ad  pristinum...  paternae  domus  ergvistulum  re- 
versa,  nppido  solitariam  vitam  vixerit.  Interse- 
rit  quidem  Coretinus  inter  reditum  obitumque 
multa,  puta ,  indictum  interea  de  viva  Virgine 
canonizationis  examen,  concessam  apostolicam 
prsedicandi  potestatem  ;  erectampiam  puellarum 
domum,  cui  ipsa  praeesset  annis  nata  quindecim : 
verum  hisin  Commentario  satis  superque  respon- 
sum  reor. 

o  De  extrema  Virginis  setate  consule  Comment. 
a  num.  8. 

p  Nota  hic  correctum  Coretini  et  testium  in 
Processu  errorem  circa  translatum  corpus  decimo 
octavo  post  mortem  mense.  Sed  an  sic  in  aliam 
non  impingatur  hallucinationem,  consuli  potest 

COiiniirithrrtUS  §  '!,    :t  et    1. 


ACTA 

Processuspro  Canonizatione  S.  Rosce 

B       insliluti  jussu  Calisti  III.  Ex  copia 

Autographi,   quod  servatur   apud 

Sanctimoniales   in    monasterio  S. 

Itosw  Viterbii. 


Coram    vobis    reverendis  in   Christo  patribus 
et 


micollum  ll«> 

iiiiiiiiuii 


domino  domino  Johanne  a  Viterbiensi  et 
Tuscanensi  b,  et  doniino  Nieolao  Ortano  c  et 
Civit«3  Castellamc  d,  Dei  et  apostoIicEe  Sedis  gra- 
tia,  dignissimis  episcopis,  et  in  hac  parte  et 
causa  commissariis  et  subdelegatis  pro  inforraa- 
tione  famse,  vila;,  ac  miraculorum  exatninatione 
beatffi  virjrinis  Kosm ,  tertii  ordinis  Minorum  de 
Viterbio,  per  reverendiaflimoa  in  Chriato  patres 
«  et  dominos,    Dominum   B.  Fusculanum  e ,  Nice- 

num  vulgariter  nuncupatum,  dominum  Domi- 
nieuin,  tituli  sanctre  Crucis  in  Jerusalem  Firuia- 
■  Proiporum  mim,  ot  dominum  P.  *  tituli  sancti  Georg'ii  ad 
Columna.Do-  vcluin  auieum  de  Oolumna,  episeopum  ,  pre- 
sbyterum  ac  diaennum  miseratione  diviua  S.  Ro- 
niMiia-  Eooleeiffl  Cardinalea,  commissarios  eleetos 
et  deputatos  per  Snuctissimura  dominum  nostrnm 
C  Papam,  in  causa  cauonizationis  gloriosa:  virginia 
Bobgb  lani  veatro  proprio  noniine,  quam  etiam 
vioe  et  aomlne  reverendi  patris ,  doxnini  A.  /' 
Dei  st  apoatolicsa  Bedia  gratia  episcopi  Sutrini, 
tertii  collog-uj  vestri  in  diota  aubdelegationia cau- 
sa,  ad  reeipiendum  testes,  illosque  exaininandum 
et  infonnandum  et  omnia  dieenduin  et  facien- 
dum  ,    prout    in  vestra    dele^ationis    liulla  lntitis 

coutinctur,  auper  fama,  vita  ae  miraoulis  dictBB 
li.  EtOBB,  legitime  tamen  requisiti ,  neo  compa- 
reutis,  aul  comparcre  volcntis  ob  nonnullas  !e- 
gitiinas  eausas  impediti   per   ipsuin  allegatas. 

2  Bt  propter  hoc  vices  suhs  paternitati  vestrse 
committentis  juxta  formam  et  tenorem  diotsevo 
bis  faotee    commissionis  et  Bubdelegationisbulla- 

ruin.  pront  flio,  vel  aliter  plus ,  vel  minus,  ut 
in  Actis  coram  l\  V.  faotia  et  pro.luetis,  ad  qu© 
nos  rcferimus,  latius  eontinetur :  eompaivnt  et 
se  pnvsentant  vencrabilea  ao  spcctabiles  viri  Fra- 
ter  Luoas  Ordinis  Minorum ,  dominus  Cliristo- 
phorus  de  Malvieinis  leg-um  doctor  et  comes 
palatinus  g,  siudici  et  procuratores ,  uominc  sin- 


iii  euusa  rano 

nfsaffonfa. 


m  VIKGIXIS. 

dicatorio  et  procuratorio  archipresbyteri ,  cano- 
nicorum  et  capituli  ecclesise  Viterbiensis,  ac  ma- 
g-nificorum  dominorum  Priorum  populi ,  commu- 
nis  hominum  et  universitatis  civitatis  Viterbii, 
necnon  venerabilium  dominarum  et  mulierum , 
dominse  Marg-aretae  Petrutii  abbatissae,  et  mo- 
nialium  Conventus  ecclesiae  et  raonasterii  S. 
Clarae,  sub  vocabulo  S.  Rosae  praedictae  de  Vi- 
terbio,  et  omnibus  melioribus,  modo,  via,  jure 
et  forma,  quibus  magis  et  melius  de  jure  fieri 
potest  et  debet,  coram  vobis  dominis  commis- 
sariis  et  subdelegatis  prsefatis  pro  tribunali  seden- 
tibus  in  Podio,  fenestrse  secundse  salae  h  majo- 
ris,  palatii  episcopatus  Viterbiensis,  loco  per  P. 
V.  electo  et  deputato  ad  hunc  actum,  pro  tri- 
bunali  exhibent  et  produnt  infra  scriptos  articu- 
los,  sive  capitula  divisim  et  conjunctim,  super  qui- 
bus  diligenter  examinari  petunt ,  et  interrogari 
g-eneraliter  omnes  homines  et  personas ,  cives  , 
incolas  et  habitatores  magnificae  civitatis  Viter- 
bii  et  provinciae  Patrimonii,  ac  diversorum  alio- 
rum  locorum,  super  infra  scriptis  articulis,  sive 
oapitulia  informatorum  et  specialiter  suprascriptos 
testes. 

3  in  primis  ponunt ,  et  si  opus  est ,  probare 
intendunt,  quod  recolendge  memoriae  Eosa ,  ter- 
tii  Ordinis  sancti  Francisci  de  Viterbio,  jam  du- 
centis  annis  elapsis  i ,  vel  circa,  in  civitate  Vi- 
terbii  tempore  feiicis  recordationis  Alexandri 
quarti  et  Federici  secundi  imperatoris,  vulg-ariter 
dicti  Barbarossa  k,  oriunda  fuit  miraeulose  l  ex 
patre  domino  domino  Johanne  m  ,  et  Catarina 
matre,  Catholicis  et  Christianissimis,  ita  aemper 
habitis  et  reputatis  communiter,  quae  orthodoxae 
fidei  documentis  imbuta ,  Christiana  inter  Ca- 
tholicos  conversata  et  pro  tali  habita  ac  reten- 
ta,  in  ejus  pueritia  senilem  habens  sapientiam, 
hujus  seculi  contemnens  illecebras,  ad  amorem 
supernas  cselestis  g-loriae  tracta,  ejus  *  carnem  je- 
juniis  continuis,  vigiliis,  durisque  castig-ationibus 
ac  cilicio  prae  caritate  et  grandi  ad  omnipoten- 
tem  Deum  affectu  macerabat,  vilissimo  semper 
habitu  ac  zona  et  asperis  tunicis  contenta,  per- 
magna  humilitate  et  subjectione  in  arctissima  cel- 
lula  ad  modum  carceris  ut  plurimum  orabat  et 
contemplabatur,  et  durissimas  ag-ens  poenitentias  : 
et  quod  de  liiis  est  publica  vox  et  fama  in  civi- 
tate  Viterbii ,  et  quasi  ubique  locorum  et  sera- 
per  communiter  ita  fuit  habitum,  tentum  et  reputa- 
tum. 

I  Item  secundo  ponunt,  et  ,  si  opus  est ,  pro- 
bare  intendunt;  qualiter  dicta  B.  Rosa  virgo , 
donec  fuit  in  humauis,  in  professione  laudabili- 
ter  conversata  ,  vita  ac  conversatione  resplen- 
deus,  disereta,  sapiens  ,  benigna,  casta ,  hu- 
milis  verecunda,  et  pro  sancta  semper  virg-ine 
in  maxima  devotione  ac  reverentia  habita,  ma- 
g*ni  sensus ,  ridelis  patiens  ,  eleemosynaria  vi- 
\it  :  cum  summa  virgiuitate  et  carnis  continen- 
tia,  maximam  semper  in  omnipotentem  Deum 
grerena  reverentiam ,  in  summa  paupertate,  vi- 
aitando  ecclesias,  cum  maxima  obedientia' do- 
minorum  ecclesiasticorum ,  ac  etiam  eorum,  qui 
Eoclesiea  reputabantur  persequutores,  salva  sem- 
per  orthodoxse  fidei  religrione  :  piissima  in  paren- 
tea  et  proximum,  et  ut  pluriraum  populo  prse- 
dicans  verbum  Dei  annunptiabat,  et  super  la- 
pide  quodam  maxime,  qui  miraculose  se  eleva- 
bat  et  declinabat  :  et  quod  de  hiis  est  publica 
vox  et  fama  iu  eivitate  Viterbii  et  pluribus  aliis 
locis,  et  itasemper  pro  verissimis  fuerunt  habita  et 
reputata. 

5  item 


E  ■ 

Compendio 
proponuntur 
a  testibus  pro- 
bandu,  San- 
ctx  natalis,  ns- 
peritas  vitx, 
i 
k    t 


vartx  virtutcs, 


arcanorum 
cognitio, 


prodigiosa 
scientia,  :e- 
lus  pro  fide 
catholica, 
n 


*  /orteyjcv 
diam 


tolerutx   ejtts 
dcm  Fidei 
causa  perte- 
cutiones,  ora 
tionis  stu- 
diutn,  mira- 
cuht, 

'  t.  pcrseni- 

lonim 


DIE  QUARTA  SEPTEMBIUS. 

A  5  Item  tertio  ponunt ,  et  si  opus  est  ,  pro- 
bare  intendunt ,  quod  prcefata  virgo  Rosa  ,  cum 
esset  in  humanis ,  et  semel  graviter  infirmare- 
tur  ,  miraculose  videbat  animas  multorum  mor- 
tuorum  ,  et  eorum  praesertim  ,  qui  per  plures 
annos  ante  ejus  nativitatem  raortui  fuerant  :  quos 
licet  prsefata  Virgo  numquam  viderit,  neque  co- 
gnoverit  ,  sigillatim  tamen  eos  per  propria  no* 
mina  distinguebat,  et  ipsorum  qualitates  ,  con- 
ditioues  ac  vitam,  dum  fuerant  in  huraanis,  et 
eorum  bene  ac  male  gesta.  Quae  tamen  ,  cum 
laboraret  in  extremis  ,  voluit  cilicio  asperrimo 
ac  durissimo  indui,  et  ejus  aselli  cordula  prae  de- 
votione  acciugi ;  spiritum  deinde  habens  prophe- 
ticum  ex  virtute  et  gratia  omnipotentis  Dei  ; 
prout  de  hiis  omnibus  est  publica  vox  et  fama, 
notura  et  notoriura  in  civitate  Viterbii  et  quasi 
ubique  locorum. 

6  Item  quarto,  quod  Virgo  prcefata  fuit  maximae 
fidei  et  miraculosa?  ac  profundae  scientiae  absque 
eo,  quod  ab  aliquo  humano  doctore  f uerit  instructa, 
praecepta  Iegis  antiquse  n  ac  prsecepta  ac  consilia 
osacrorum  Euangeliorum,  inviolabiliter  observans, 

£  in  singulis  ejus  actibus  honestissima,  corpore  et 
moribus  ac  mente  castissima  ,  in  summa  ardens 
caritate  Dei  ,  et  epiritum  habens  propheticum  , 
urgentissimisrationibus  in  favorem  S.  fidei  Chris- 
tianae  obstinatam  perfidam  *  confutabat,  et  con- 
vincebat  haereticos ,  cum  summis  abstinentiis 
vires  humanas  transcendens  p  :  seipsam  corpora- 
liter  in  ardentem  ignera  sponte  prosiliens  et  con- 
jiciens,  confisa  in  sancta^  fidei  virtute,  publice 
eoufudit  ac  vicit  haereticos,  cum  sese  et  ejus  * 
corpus  intactum  ab  igne  preeservasset ;  et  quod  de 
hiis  omnibus  publica  vox  est  et  fama  in  civitate 
Viterbii  et  ubique  locorum  ,  et  continuo  fueruot 
prsedicta,  ut  vera,  et  habita,  retenta  et  repu- 
tata. 

7  Item  quinto,  quod  Virgo  prsefata  cum  ma- 
xima  humilitate  et  prudentia  ac  patientia  perse- 
quutiones  tolleravit  hsereticorum  ,  et  Ecclesiae 
persecutores  *  ,  exemplo  Domini  nostri  Jesu 
Christi  duleia  verba   pro  asperis  respondens.   Et 


m 

ubi   ejus  sacrum  corpus  requiescit ;   praegnantes  Ex   Puczmt" 

mulieres  ad  parturiendum  ,  et  fcetus  mortuos  et 

incompletos  per  potum  loturae  manuum  emitten- 

dtim  :   febricitantes  et    pestilentiatos   liberando  , 

et  pluribus  aliis  magnis  ac  diversis  miraculis  co- 

ruscando  ,  ab  ejus   morte    usque  in    hodiernum 

diem ;  quae  omnia   aliter,  quam  miraculose  fieri 

non  potuissent ,  emicuit.   Et  de  hiis  oranibus  et 

singulis  est  publica  vox  et  fama  ubique  locorum, 

et  maxirae  in  civitate  Viterbii,  et  ita  semper  fuit 

et  est  habitum  etretentum. 

9  Item   septimo,   quod  in  ejus  sancti    nominis  unde  factum, 
honorem  ,    ct    aedificationera    ejus    continuorum  tdmonastf 
miraculorum    plures   venerabiles    matronae  ,    vir-  nu"*<3"w  m°- 

,  .,  ,  .  .  niuJtuwi  >iu- 

gines  nobiles  et  populares,   pjus  monastermm  in-  mtrQt(mn. 
gressae  r  vitam  regularem  et  observantiam  usque  ctitatoflormx. 
in  hodiernum  diem  professae    sunt,    et  continuo  p 

profitentur  sine  numero  ,  propter  justam  earum 
et  sanotam  vitam  snmraamque  honestatem,  oum 
sine  macula  continuo  vixerint  et  vivant,  ita  uni- 
versum  populum  aedificant ,  ut  in  eas  singulo 
die  major  cresoat  devotio  :  et  quod  de  hoc  est 
publicavox  et  fama,  notum  et  notorium. 

10  ltem  octavo  ,  quod  ad  ejus   venerabile  cor- 
pus,  quod  etlam  usque  nunc  miraculose  ita   intc- 


E 

Corpus  San- 


invititur 


CIK  tncorru- 

grum  perseverat  et  llhesum,  cujus  caro  calcatur  p(Hmtimtas 
f  dum  premitur  inferius,  et  cum  dimittitur,  ad  talutifcrum 
statum  pristinum  revertitur ;  licet  sub  terra  hu- 
matum  ad  scpultum  per  annum  jacuerit  cum  di- 
midio  t  sine  macula  et  lresione  aliqua,  et  singu- 
lo  die  omnibus  illud  videre  volentibus  o.stendi- 
tur.  Ad  quod  diversorum  populorum  et  nntio- 
num  ,  tam  intra  ,  quam  ultra  montcs  ,  continuo 
concurrit  et  confluit  multitudo  ,  cnm  raaxima 
dovotione  et  reverentia,  et  praesertim  in  die  ac 
Vigiliaejus  anniversarii  obitus  et  solemnitatis  w, 
cum  delatioue  palliorum,  sacrarum  imaginum  et 
aliarum  diversarum  rerum  oblatione,  vota  sic 
oranipotenti  Deo  et  beatae  BosfiS,  tamquam  * 
aliis  Sanctis  Dei,  persolvendo  ;  cum  firmissime 
credatur  et  existimetur  ab  omuibus,  ista  miracu- 
la  fieri  ex  gratia  oranipotentis  Dei,  exigcntibus 
meritis  diotsn   fflorios»    virginis  Rosae,    et    quod 


i.  e-  non  -'- 


continuis  invigilans  orationibus  ita  fuit  grata  et     praedicta  nullo  modo  fieri  potuissent,  nisi,  mira- 


sepiiicrinn 
prodigiis  cta 

rum  ; 


exaudita  ab  omnipotenti  Deo  ,  ut  cjus  Virginis 
meritis  ct  intercessionibus  Deus  suam  gratiam 
pluribus  concesserit  etinfuderit;  videlicet  in  dse- 
C  monum  effugatione  ,  mortuorum  resuscitatione  , 
apostematum  miraculose  de  uno  loco  et  membro 
nd  aliud  translatione,  hidropicorum  et  paraliti- 
corum  ac  diversarum  aliarum  infirmitatum  cura- 
tione  ,  et  pluribus  aliie  rairaculis  ,  dum  vixit, 
emicuit,  in  tantum ,  quod  per  ejus  corporis  de- 
lationem  ignis  se  fidit  et  retrocessit  q.  Et  de  hiis 
omnibus  fuit,  et  est  publica  vox  et  fama  Viter- 
bii  ,  ct  ubique  locorum  ,  et  ita  seraper  pro  vc- 
ris  fuerunt  praedicata,  habita  ac  retenta. 

8  ltcm  sexto,  qualiter  dictae  gloriosae  Virgi- 
nis  mors  pretiosa  et  accepta  fuit  in  conspectu 
altissimi  et  summi  Dei :    cum  in  ejus  sepulcro  , 


culose  ;  praesertim  quod  ejus  corpus  cum  tanta 
intcgritatc  fuerit  praBservatum,  nec  per  tot  men- 
sium  diuturnitatera  fuerit  sub  terra  corruptum. 
Et  quod  de  praedictis  omnibus  est  publica  vox  et 
fama,  et  ita  semper  fuerunt  pro  vcrissimis  prce- 
dicata,  habita,  reputata  ae  retcnta,  ctsic  estnotum 
etnotorium. 

11  Itera  nono,  quod  praedicta  omnia  et  sin- 
gula  ,  quae  ex  fama  probanda  sunt,  populi  se- 
niores  dictffl  civitatis  Viterbii,  et  graviores  per- 
sonffi  dictarum  religionum  *,  et  layci  omni  cx- 
ceptionc  majores,  ita  recolunt  audivisse  continuo  si;ruiII 
ac  sensisse  ab  eorum  antecessoribus  et  antiquio- 
ribus  dictae  civitatis,  et  ita  firmissime  credunt  et 
tenent,  prout  notum  estetnotorium. 

quod    vita    dictae    beatie    Ro- 


Qu.v  omniu 
probai  i  <  "i-  ■ 
tendunt, 

'  fbrte  religio 


Autlicnlicu 
cla 

dcpet 


12  Item  dccimn 
postquam   naturae  concessit,  plurima  miracula  ac     saein  pluribusnuthenticis  scripturis  antiquis,  unn  Sanct*  i  < 
gratiae  in  diversis  locis  apparuerint,  non  vi   ver-     cum  ejns  miraculis,  cum  descripta  essent  et  an    ' 
borura  ,   sed  subito  absque  aliquo  languentis  la-     notata,  ex  negligentia  et  calamitate  diotffl   civi 
bore,    in    aedificationem    S.   Catholicae    et    ortho-     tatis  Viterbii  deperdita  fucrunt  et  igne  combusta 
doxae  Eidei  Christianae  ,   interdum   contra,    inter-      etquod  de  hoc  est  publica  vox  et  fame. 


dum  supra  et  praeter  naturara,  mortuos  susci- 
tando  ,  illuminando  caecos ,  leprosos  mundan- 
do  ,  auditum  surdis ,  clausis  gressum,  mutis  lo- 
quelam  praebendo  ,  captivos  a  vinculis ,  et  vi 
terapestatum  perictitantes  nautas  liberando,  et 
per  tactum  suae  cordulae  ac  cinctum,  quae  ex 
lino  etserico  in  dicto  venerabili  monasterio  fiunt, 
Septembris  Tomus  II. 


13  Item    undecimo,    quod  a  pluribus   sommie  Aonor^niiu 
Pontificibus    et     aliis     praelatis    et     gravioribus  corporideta- 
personis  w  habitus  est  recursua  ad   istam  Virgi-  t*u, 
nem  ,   ut  pro  eis   ad  omnipotentem  Deura  inter- 
cederet  ,    tamquam    ad  alios  Sanctos  et  Sanctas 

Dei. 

H  Itcm  duodecimo,  quod    prrefata   virgo   Ro- 

62  sa, 


444 


acta  s.  rosj: 


V.x  Pftocutt) 
Po$t  frtttam 

li/i/nl»  ifnnK  lil 

iib  Alexaudro 
IV,  trantfer 
tur : 


"/ni  iii  nnc 

damno  nutt- 

net  :  p«  f<  U  ■ 
fum  inccndi» 
ttreel . 


Qur  omuia 

proiigion  fa- 
i/ii  vid$ntw  . 


ttt  eactiniiiniin 

<  "ii  iitnbtm- 
tnr. 


Quuproptw 
ptlitw,  iii   in 

■  iniiiiiii'  jiin 
iIim  procftla 
tm 


'  i  a  Potor 
nitatoi 


sa,  canonice  cum  vixiaset,  et  fuisset  ecclesiasti- 
ce'  sepulta  in  quadam  ecclesia  Viterbiensi,  vul- 
gariter  nuncupatasS.  Mariae  del  Poggio,  in  visio- 
,  ne  sicut  apparuerat  Alexandro  IV  tum  summo 
Pontifici,  ejus  corpus  translatum  fuit  cum  ma- 
xima  solemnitate  ad  ecclesiam  S.  Mariae  tunc 
vulgariter  nuncupatam,  quae  nunc  dicitur  eccle- 
sia  S.  Rosae :  et  nisi  priefatus  Alexander  nimis 
propere  ex  humanis  secessisset,  dictam  glorio- 
sam  Virginera  jam  annumerasset  in  catalogo  alio- 
rum  Sanctorum  et  Sanctarum  Dei,  prout  jam 
fuerat  pollicitus  :  et  quod  de  hoc  est  publica  vox 
et  fama,  notum  et  notorium. 

lti  Item  decimotertio ,  qualiter  cassa  et  uni- 
versa,  quse  erant  snpra  et  subtus  dictum  glorio- 
sum  corpus  ,  ubi  erat  reconditum,  casuali  igne 
combusta  cst  ,  et  corpus  prsefatum  sine  aliqua 
macula  illaesum  remansit  et  immaculatum  prae- 
servatum  ,  et  intaotum  ab  igne  ;  et  qualiter  in- 
dc  post  longum  temporis  intervallum  a  candela 
accensa,  quffi  per  oblivionera  monialiurn  reman- 
erat  in  diota  cassa,  licet  combusta  esset  a  can- 
dela  et  ig-ne,  iterum  ejus  sanctum  corpus  mira- 
oulose  remansit  pneservatum  et  intactum  et  hoc 
estnotum  et  notorium,  publicum  et  manifestum. 

Ii;  [tem  quartodecirao,  quod  prsedicta  om- 
uifl  et  singula  miraculose  ex  virtute  et  gratia 
omnipotentis  Dei  facta  et  concessa  fuerunt,  et 
sunt,  interccssionibus  et  sanctis  operibus  dictae 
glorios»  virginis  Rosee.  Et  quod  aliter  fieri  non 
potuissetex  vi  verborum,  fraudulenta  sug-gestio- 
ne  aut  diabolica  operatione  interveniente,  prae- 
ter  ,  supra,  contrn  et  ultra  naturam  humanam  : 
propter  quffl  creditura  ost  semper  ab  omnibus 
communiter,  et  existimatum,  dictam  gloriosam 
virginam  Elosam  connumerari  debere  et  ag-grega- 
ri,  desoribi  el  annotari  in  oatalogo  aliorum  San- 
otorum  et  Sanotarum  Dei.  Et  hoo  est  notum  et 
notorium,  publicum  ct  manifcstnra,  et  ita  com- 
muniter  semper  habltum  fuitet  retentum. 

17  Item  quintodecimo  et  ultimo,  quod  de  prae- 
diotis  omnibus  et  singulis  suprascriptis  fuit  et  est 
in  civitate  Viterbii,  et  quasi  ubique  locorum  per 
universas  Ltalis  parteB,  et  in  multis  Loois  ultra- 
montanorum  ,  publica  vox  ot  fama,  et  singulis 
annia  ,  et  maxlme  in  die  anniversarii  obitus  so- 
liiniiitatis  suib,  prndictro  omnia  et  singula,  una 
cuin  ejus  laudabili  vlta,  fama  ac  miraculis,  pu- 
liliiv  [inriliruta  sunt  ut  vera,  et  pro  veris  habita, 
reputatn  ao  retenta  ab  omnibus,  qui  illnnudiverunt, 
proul  etiam  nuno  habentur,  tenentur,  et  reputan- 
tur,  et  ita  sempcr  habitum  est  et  retentum  de  ge- 
neratione  in  jenerationem  ab  antiquioribus  et 
senioribus  diotro  civitatis, 

is  Ad  qme  oinuia  et  singula  probanda  pro- 
curatores  et  sindiei  prrofati ,  proeuratorio  et  sin- 
dloatorio  nomiue  ,  quibus  supra  ,  exhibent  et 
produount  generaliter  omnes  et  singulos  homines 
e1  personaa  diots  oivitatis  Viterbii ,  et  aliorum 
locorum,  et  pre&sertim  testes  supradiotos  ,  quos 
super  lua-missis,  et  pnemissorum  quolibet ,  reci- 
pipetuntel  admitti  perP.  *  vestras,  et  illosdili- 
grenter  exammari,  conjunotim  et  partioulariter , 
in  oontumaoiam  SUvestri  de  Malviolnis  de  Viter- 
bio  ,  substituti  procuratoris  fiscalis  Roniauro  cu- 
riro,  legitime  tamen  moniti  ac  eitati  per  Nico- 
laum  FranoJgenam,  publicum  et  juratum  nun- 
ptium  ;  oujus  contumaoiam  acousaverunt  et  ad 
ulteriora  procedi  petierunt  ,  eo  potissimum  eum 
oasualiter  ex  miraoulo  x  omnipotentia  Dei  con* 
ant,  initiari  diotsa  gloriosffl  Virgiais  processum 
prrocedenti  die  Dominioaa  dietro  della  Rosa  y.  Et 


VIKGINIS. 

sicut  eadem  die  miraculose  facta  est  per  Domi-  D 
num  nostrumJesumChristum  panis  etpiscis  mul- 
tiplicatio  ,  sicut  cantatur  in  Ecclesia  :  L^etare 
terua  sterilis  z,  ita  eodem  die  ex  magoa  Dei 
virtute/intercessionibus  dictae  gloriosro  virginis 
Rosro,  processus  inceptus  sit  miraculose  in  die 
Dominicro  della  Rosa  ;  et  praidicta  petunt  per 
Paternitates  vestras  fieri  omni  meliori  modo  , 
via  ,  jure  et  forma  ,  quibus  magis  et  melius  de 
jure  possunt  et  debent  ,  tam  ex  oflicio  vestro  , 
quam  etiara  ex  vigore  articulorum  productorum 
coram  vestris  Paternitatibus  ,  salvo  semper  jure 
addendi  et  minuendi  et  non  adstringens  aliter  etc. 
aa. 

ANNOTATA. 

a  Fuit  is,  teste  Goretino  de  Episcopis  Viter- 
biensibics,  cog-nomento  Cecchinus  de  Caranzoni- 
bus  Romanus .  .  .  episcopalem  Viterbii  cathedram 
adeptus  sub  Martino  V  anno  mcdxxix. 

b  Tuscania,  Italis  Toscanella,  urbsparva  ltalix 
estinditione  Ecclesise,  etprovincia  Patrimonii, 
in  ipso  confinio  ducatus  Castrensis,  ad  Martham  B 
fluvium,  episcopalis,  sed  Viterbiensi  episcopatui 
perpetuo  unita. 

c  De  viro  hoc  illustre  elogium  texit  Ughellus 
Ilalix  sacne  tom.icol.  740  et  seq.  hujus  initium 
habe  :  Fr.  Nicolaus  Palmerius  Siculus  Ordinis 
Eremitarura  S.  Aug-ustini,  insig-nis  per  ea  terapora 
theologus  .  .  .  ex  episcopo  Cathacensi  in  Calabria 
huc  (Hortam)  translatus  est  die  2  Julii  mcdxlv  .  . 
Decessit  Rorase  anno  mcdlxvii  etc.  Porro  Horta 
Etrurise  civitas  estprope  Tiberim  atque  Narem 
condita. 

d  Unitus  fuit  hic  episcopatus  Hortanoper  Eu- 
genium  IV  anno  1437,  teste  Ughello  in  Italia 
sacra,  tom.  i  col.  599. 

e  Designatur  Bessarion  archiepiscopus  Nicm- 
nus,  et  Tuscidanus  in  Itatia  episcopus,  vir  re- 
bus  in  concilio  Florentino  gestis  clarus. 

f  Angelum  Alterium  indicat,  quem  laudatus 
Ughellus  col.  \Z16scribit  ad  Sutrinam  cathedram 
evectum  esse  anno  1453. 

g"  Varias  hujus  vocis  acceptiones  vide  apud 
Cangium  in  Glossario  :  hic  ofjicium  quoddam  si- 
gnificat. 

h  Italica  vox  sala  ,  cubiculum  seu  conclave 
sonat.  F 

i  Vide,  quee  de  anno  natali  ac  emortuali  San- 
ctee  disputavimus  in  Commentario  §  2,  3  et  4. 

k  De  errore  hoc  m,ultis  actum  est  locis  mox 
citatis. 

1  In  quo  miraculum  hoc  constiterit,  nusquam 
in  ejus  Vita  reperio.  Coretinus  lib.  i  cap.  i  ait, 
illam  ortam  esse  exparentibus,  qui  longa  steri- 
litate  taborarant. 

m  Cognomen  patris  nutlibi  exprimiiur  :  e  no- 
bili  stirpe,  sedpauperem  fuisse,  asserit  citato 
loco  Coretinus :  primum  ex  honoris  tituto  Do- 
mini,  qui  ipsi  tribuitur,  forte  colligit :  alterum 
ex  ipsius  Vita,  ac  domo  satis  manifestum  est. 
Utrumqueparentem  patria  Viterbiensem  fuisse, 
idem  auctor  tradit. 

n  Prmcepta  Decatogi  intellige. 

o  Sciiicet  paupertatis  voiuniariee  ,  castitatis 
perpetux,  et  obedientiae  integrx,  quas  virtutes 
modosuo  statui  proportionato  perpetuo  coluit . 

p  Hisce  oerbis  indicari  videtur ,  S.  Rosam 
non  modo  diitturnum  jejunium  subire  votuisse 
m  castro  Vitorchiano,  ut  heereticse  mulieris  per  - 
tinaciam  flecteret  :  cerum  etiam  reipsa  vei  tunc 

cel 


a., 


imo  »it 


i.  *.  Uivuit 


DIE  QUARTA 

A  vel  alias  in  simili  causa  subiisse. 

q  Tutius  Lorenzeti  Viterbiensis,  in  Processu 
rem  sic  explicat :  Cum  semel  igne  combureretur 
domus  quaedam  in  contrata  S.  Mariae  in  Podio  ;  nec 
posset  aliquo  pacto  extingui;  quam  primum  tamen 
secus  ignem  delatum  fuit  corpus  dictae  Virginis,  in 
eodem  instanti  retrocessit  incendimn,  et  ignis  extin- 
ctus  est. 

r  Quantum  numerus  moniatium  in  prsefato 
monasterio  creverit  occasione  sacri  Rosee  corporis 
eo  delati,discimus  ex  testimonio  Franciscoe  Bene- 
dicti  sanctimonialis ,  in  quo  hsec  leguntur :  In 
quo  quidem  monasterio  ipsa  testis  optime  memi- 
nit,  quod  vix  erant  novem,  vel  circa,  monachae; 
et  tamen  usque  in  hodiernum  diem  tot  miraculis 
claruit  dictum  gloriosum  corpus ,  ut  singulis 
diebus  excreverit  earum  numerus  de  bono  in  melius, 
cum  admodo  siut  triginta  vel  circa,  quae  pro  majori 
parte  dictum  monasterium  ingressae  sunt,  prae- 
cedentibus  miraculis  et  gratiis  per  eas  susceptis 
a  dicta  B.  Rosa.  Hocce  vero  tempore  in  eodem 
monasterio,  ordinarie  56  ascetrice  degunt,  teste 
Feliciano,  Hist.  Viterb.  parte  1,  lib.  1.  Idem 
K  auctorlib.  7  refert  beneficium  anno  171)5  iisdem 
monialibusa  S.  Rosa,  ut  piecredunt,  coltatum,  in 
cujus  rei  memoriam  in  earum  choro  hsec  inscriptio 
legatur  .- 

A.  P.  R.  M. 
Die  xviii  Dec.  mdccv  ,  quae  incidit  in  feriam 
sextam,  eo  videlicet  tempore,  quo  Christus  pati 
voluit,  atrocissimo  casu  sponsas  suas  affici  per- 
misit;  nam  inter  psallendum,  cum  ad  eum  ver- 
siculum  cantici  ventum  est  .-  Et  exultavit  etc, 
totum  fere  laquear  hujus  odei  collapsum  est,  ac 
foeda  ruina  sanctimoniales  oppressit  :  quae  dum 
trabes  corruentes  et  lapides  excisos  in  se  ruere 
vident,  S.  Rosas  patrocinium  implorant  eo  suc- 
cessu,  qui  miraculi  speciem  habere  possit;  ut 
nulla  e  quinque  et  quinquaginta,  quse  consepul- 
tae  iis  ruderibus  fuere,  mortua  est  *,  licet  inter 
eas  quaedam  octogesimum  jam  fere  anuum  agens, 
gravissimum  vulnus  exceperit.  Quapropter  hoc 
ne  casu  dixeris  evenisse,  sed  amantissimi  Numinis 
providentia,  ad  B  Rosae  gloriam  amplificandam  ;  ut 
exclamare  liceat  :  Stantia  non  poterant  tectare  pro- 
bare  Deum  *. 
(,  s  Locus  hic  vitiosus  videtur  :  at  perspicuum  est, 
quid  sibi  velit :  videlicet  carnem  illam  adeo  omnis 
corruptionis  expertem  esse,  ut  etiam  mollis  sit, 
nec  aliter  ac  viva,  pressa  cedat,  dimissa  in  prio- 
remstatum  revertatur. 

t  Consute  Comment.  §  4. 

u  Solemnitatis  dies  verosimiliter  festum  trans- 
tationis  denotat. 

w  Depersonis  illustribus,  qum  Sanctam  in  suo 
corpore  honorarunt,  egimus  §  0.  De  Alphonso 
Borgia,  Cardinali  Valentino  (qui  postmodum 
Pontifex  maximus  Catistus  III  dictus  est)  post 
nuncupatum  S.  Rosae  votum  sanitati  restituto,vide 
inter  Miracida  num.  137  :  de  Amico  antistite 
Aquilano,num.  177  etc. 

x  Nutlum  hic  video  miracutum  •  at ,  puto  , 
insinuant  tantummodo,  non  sine  divina  provi- 
dentia  factum  videri,  ut  S.  Rosae  canonizatio- 
nis  examen  in  Dominica  sibi  cognomine  exordi- 
retur. 

y  Fuit  illa  Dominica  IV  Quadragesimee,  di- 
cta  de  Rosa,  ex  eo,  quod  Pontifex  eo  die  rosam 
auream  benedicere  soleret ;  qua  de  re  qui  plura 
cupit,  consulere  potest  Franciscum  Pagium  in 
Breviario  Pontificum  inlnnocentio  IV,  Raynau- 
dum,  Cangium  in  Gtossario ;  verbo  Rosa  aurea 


SEPTEMBRIS.  n:> 

etc.  Incidebat   hsec  Dominica  anno  1157,  quo  E«   PMchh 
processus  institutus  est,  in  diem%7  Martii. 

z  Si  ab  amanuensi  erratum  non  sit,  Missale 
vel  Breviarium  Viterbiense  in  pradiciis  verbis 
ab  hodierno  nostro,  aliisque  antiquis  debuit  di- 
screpare  :  Introitus  enim  Missse  hujus  Domini- 
cse  est :  Laetare  Jerusalem  :  m  Horis  vero  inci- 
pit  quidem  capitutum  ad  Sextam  per  has  voces  : 
L»tare  sterilis,  quae  non  paris  :  at  nullibi  inve- 
nio  Laetare  terra  sterilis  :  csetera  conveniunt. 

aa  Subjungitur  protestatio  Silvestri  de  Malvi- 
cinis,  qua  postutat,  ut  secundum  jura  proceda- 
tur,  etc.;  quse,  ne  lectorem  pluribus,  quamres 
exigat,  detineam,  prsetermitto . 


MIRACULA 
Ex  Processu  Canonizationis. 

CAPUT  I. 

Mortui  resuscitati,  muto  loquela,  ccecis 
visus  restitutus,  varii  oculorum 
morbi  prodigiose  curati. 


Omnipotentis  Dei  et  gloriosissimae  virginis 
Mariae  matris  ejus,  et  apostolorum  Petri 
et  Pauli,  ac  caelestis  curisa  totius  triumphantis, 
et  gloriosae  beatae  virginis  Rosae,  de  cujus  re  agi- 
tur,  nominibus  et  prtesidio  invocatis,  infrascripta 
snnt  miracula  facta  per  altissimum  Creatorem,  pre- 
cibus  et  meritis  ipsius  beatai  Rosae,  hominibus  et 
personis  infrascriptis. 

20  In  primis  jam  sunt  anni  xvin,  vel  circa, 
cum  quaedam  nominata  Caterina  uxor  Petri  de 
Vaschi,  dicecesis  a...  moram  trahens  in  urbe 
apud  sanctum  Angelum  b,  haberet  iilium  quem- 
dam  auuorum  trium  nomine  Jacobus  *,  qui 
mortuus  jacuerat  per  aliquod  spatium.  Qua;  Ca- 
terina  mater  cum  haberet  maximam  devotionem 
ad  dictam  gloriosara  virginem  Rosara  ,  sumraa 
cum  lacrymarum  habundantia  et  reverentia  vo- 
vit  dictas  B.  Rosae,  ut  dignaretur  preces  effun- 
dere  ad  omnipotentem  Deum,  ut  ejus  prccibus 
et  meritis  ejus  filium  de  morte  suscitaret  ad  vi- 
tam,  vovens  ac  promittens  ejus  ecclesiam  et  cor- 
pus  venerabile  cum  dicto  suo  filio,  sic  mortuo, 
visitare  cura  quodam  cerco.  Qui  quidem  Jaco- 
bus  puer  sic  mortuus,  illico,  facto  voto ,  de 
morte  ad  vitam  suscitatus  est.  Quae  Caterina 
cum  negligens  esset  exequi  dictum  votum,  ap- 
paruit  ei  noctu,  cura  vigilaret,  praelibata  glo- 
riosa  Rosa  dicens  :  Coraple  diligenter  votum 
tuum  :  valde  Viterbiura  ad  domum  meam.  Qu® 
Caterina  hac  visione  perterrita  et  stupefacta,  re- 
spondit  et  dixit :  Quis  es  tu?  Quaj  sic  interro- 
ganti  respondens  ait :  Ego  sum  beata  Rosa  vir- 
go,  quam  episcopus  Romanus  rccepit  c;  et  il- 
lico  hiis  dictis,  ab  ejus  oculis  evanuit.  Quae  di- 
cta  Caterina  sequenti  mane  cum  ilicto  Jacobo 
ejus  filio  versus  Viterbium  iter  arripiens,  eju* 
votum,  prout  promiserat  ,  cum  maxima  devo- 
tione  adimplevit,  praesente  Nardo  Mazzatoste  d, 
Joanne  Perine  e  et  monialibus. 

2)  Anno 


Propotmntnr 
miracuta 


1'tiCf  fMUIrt- 
talttr,  rmiiso 
pfr  matrem 
voto  ;  qmd 
a  Suncfa  cor~ 
rcpta  extotvit. 


'  l    Jni'ol ^ 

F 


1 1G 


MIRACULA  S. 


lix     1*1101  i     I 
Parlu  labo- 
POflf,  itwocata 
Sancta  fcetum 
mortutim  em- 
titur  ;  qui  fa 
ctovoto,  rcvi- 
viicit. 
'  adaUci 


Defuneto  <>•» 
jugi  vaot  a/nt» 
§am  i  •  corpu» 
vitam  iui}>r- 
tiat. 

h 


B 


/ 1  utit  1 1- 

.fl  ItVt     ttifil  lllt 

tate  iixn  ao 
loquela  ietll 

tutit»,  S,   tlui.r 
vinitthtili itiii 
i/nr  irifjii  i  itl. 
m 


10  uttmidnt. 


0 


I  lii-tlrm  Sutt- 
rt.i  lifiitfn  m 
mulivr 
r.r  iiiio, 


•  t  41/ni  utioifue 

fiitUt  1:1  cii, 

curonlur, 

*  fmo  currcnto 

'l 


21  Anno  insuper  m  Domini  cdli  domina  Paulina 
Johannis  Vooci,  cum  praegnans  et  prope  tempus 
parturiendijam  esset  *,ma^nis  doloribus  et  angu- 
stiis  afflig-erctur,  nec  partum  quovis  modo  posset 
cmittere,  vovit  se  omnipotenti  Deo  etg-loriosae  vir- 
gini  13.  Rosae,  ut  ejus  meritis  et  intercessionibus  a 
tot  anxietatibus  liberuretur  et  partum  emittere  pos- 
<!.  r^uo  voto  cmisso,  Hcet  jam  esse  videretur  m 
periculo  mortis  constituta,  in  coutinenti  precibus 
beatu:  ito.-ae  prailatae  fuit  et  est  liberata,  licet  per 
dies  quindecim  f,  antequam  partum  posset  emit- 
tere,  Labor»S06t,  et  infantem  mortuum  peperisset; 
qui  illico  facto  voto  ,  resipuit  et  supervixit  per 
plnrea  menses,  praesente  abbatissa  y  et  momali- 
bus. 

22  Anno  mcdxik  Mcnicus  Marci  Gualdi  de 
Viterbio  mortuus,  in  terram  jaccns  h  juxta  pa- 
triae    consuetudinem,  quain   pluribus   ibidem    ad- 

tantibua  ante  funu.s  ;  mortui  Menici  Covella 
uxor  ante  corpus  B.  Rosae  constituta,  burailli- 
me  oravit,  ut  snscitarctur  Meuicus  ejus  vir  suis 
preeibus  et  meritis  de  morte  ad  vitam,  promifc- 
tens  pingi  focere  dictum  miraculum  in  cassa  i, 
ubi  tum  ipsa  Cloriosa  jaccbat.  Quo  voto  facto, 
redieus  domum  mulier  maritum  vivum  reperit  et 
ilc  mortc  ad  vitam  suscitatura,  qui  supervixit 
ezpost  per  annosplures,  Quod  miraculum  dictuin 
apparet  in  dicta  ea"i  8a,£rout  lvtrus  Anyelus  Nicolai 
Ade  Vitcrbio  pluffies  n  een  eri  audivit  a  matcrtera, 
ejus  matre,  et  flliadicti  Mcnici  sic  resuscitati,  et 
Joanne  magistri  AnsBimi  tcstibus,  et  Domina  An- 
gela  Kyidii  Marci  Gualdi  /,  ct  domina  Joanna 
Egidii  Transuiunili. 

23  Anno  InBUper  Domini  mcdl  ,  qui  fuit  an- 
nus  Jubilei  mt  quidam  Teutbonicus  cum  ex 
quadam  ejus  mortali  infirmitate  oculos  amisisset 
et  loquelam,  amiita  f,una  iniiaculorum  et  gra- 
tiarum,  quffl  omuipotcns  Dominus  nostcr  Jesus 
Christos,  ut  suam  omnipotentiam  demonstraret , 
contiuuo  faoiebal  pr  ipter  merita  et  Intereessio- 
nes  glorioss  rirginis  Ilosa;  de  Viterbio,  illi  se 
cimi  .  tiiiiin.i  uumllitate  commendavit,  ut  si  vi- 
suiu  ct  I04ucl.un  ujus  mcritis  et  gratia  recupera- 
ret,  Be  *  basilicam,  ubi  gloriOsai  Virginis  corpus 
rcquicscit,  B6U  monasterium  vlsitaret.  Quo  vo- 
to  sic  ut  supra  cmisso,  misericors  Dominus  pie- 
tatis  BUffl  olementiam  iu  supplicantem  Imnc  de- 
votum  extendit :  statim  cniin  forte  per  duarum 
lnnaruiu  epatium,  devotua  ists  orator  visum  re- 
cujh  ruvit  et  loquelam  ct  sio  vidit  et  locutus  cst, 
11I  pnus  vidcro  solitus  ct  cousuetus.  Qui  cum 
\  ilcrliuun  in  auno  Jubilci  B6  cunlulissct,  visitandi 
dicti  corporis  gratia,  Joanue  Petri  Pnrmte  n  et  plu- 
ribusibidemastantibus,  daotum  miraculumsic  .sibi 
oontiffisse,  manifeBtavit,  uti  iis  cst  testiticatus,  et 
inuniulibus. 

S14  ltem  quod  cum  quuidaui  mulicr  uomine 
Ritn,  de  eastro  Mnleani  0  Sabiuaa,  esset  cteea 
uno  oculo  et  luminc  privata,  vovens  se  Deo  et 
dictu)  gloriosie  Virgiui,  illico  oculum  ct  lumeu 
recupcravit.  Quod  quulcm  uuraculum  ipsa  pu- 
lilicc  inanifc^tavil,  prssflentibua  dumiuo  Paulo  ec- 
olMiffl   8.    Andrea    de   culumna,    domiuo    Salvnto 

benefioiato  eooltflite  8.  Joannls  Lateranensi8,  Do- 
mino  Joaune  de  Tibure  beneficiato  S.  Marias 
Majuris  de  Urbe  p,  et  pluribus  aliis  ibidem  ad- 
stuntibus. 

:.'.'i  Anno  insuper  Dumiui  mcdliu  currenti- 
bua  *,  quffldam  mulier  nomine  Bartholomca  q 
Angeli  del  Messere  de  Viterbio  ,  cum  ex.  qua- 
dam  terribili  iutirmitate  cieea  efiecta  esset,  ita- 
que   uihil  prorsus  viderct    super    terram,    prout 


ROSJE  ViRGlNlS. 
omnes,  qui  eam  viderunt  et  cognoverunt,  ma-  D 
nifeste  attestantur:  licet  vires  et  consilia  plurium 
medicorum  probasset,  nec  aliquid  sibi  ad  recu- 
perationem  perditi  visus  profuisset.  Demum  se 
videns  in  tanta  calamitate  ac  misera  constitutam, 
non  sine  gemitu  et  multis  siug-ultibus,  lacryman- 
tibus  oculis  plorans  et  fleus,  ad  terram  prostra- 
ta  omnipotenti  Deo  et  B.  Rosse  se  vovit,  dicens  : 
Si  me  a  calamitate  liberabis,  per  mensem  couti- 
nuum  tuum  saerum  et  sauctum  corpus  visitans, 
Missam  in  tuum  bonorem  et  reverentiam  cele- 
brari  faciam  :  quo  voto  sic  celebrato,  in  conti- 
nenti  ad  lucem  pristinam  et  visum  oculorum  re- 
stituta  est,  acsi  nibil  mali  numquara  *  in  oculis  •  1.  uuquam 
passa  fuisset  r;    prsesente  Paulina  Mattei  Luca;,  »■ 

et  Lodovica  Micbaelis  Paloccio  ,  contratae  5  S. 
Mattei  idem  testiricantibus,  ac  Gianna  Cole  del 
jMcssere  testificante,  conduxisse  ipsam  Bartolo- 
meam  sic  cascam  ad  ecclesiam  S.  RosaB,  et  demum 
vidisse  eam,  facto  voto,  illico  videre  et  oculos  re- 
cuperasse. 

20   Anno   mcdxliv  cum    puer    quidam    Petrus    Variioculo- 
Dominicus  Jacobi   Boccacerase,    contratae    S.    Si-  ntm 
sti  ,    et    Csecilia    Mattbei     Cencii  ,    contratse    S. 
Quirici  de   Viterbio,  essent  oculis  maculati   quo-  E 
dam  pauuo  t,   in  tantum   quod   vix  videbantur;  1 

cseci  etiam  esse  apparebant  omnibus.  Leonarda 
mater  dicti  Petri  Dominici  existens  cum  infir- 
mis  praefatis  ante  corpus  B.  Rosai  in  ejus  eccle- 
sia,  devote  se  g-enuflectens  cum  certa  quantitate 
seu  filza  u  corallorum,  seu  ambrarum  w,  cum  u  w 
quibus  dicebat  Pater  noster  ,  tetig-it  dictum 
g"loriosum  corpus  :  deinde  cum  iis  irrigavit  x  et  x 

tetigit  dictorum  infirmorum  oculos ;  qui  ,  sta- 
tim  amoto  panno ,  quem  in  eis  babebant,  mi- 
rabiliter  clarucrunt  et  liberati  sunt  penitus  ab 
omni  nota,  prout  Viterbii  notorium  est,  prae- 
sertim  in  eorum  convicinia.  Istud  testatur  Gian- 
na  tertii  ordinis  S.  Dominici,  se  vidisse  ipsum  , 
sanum  cum  oculis  deinde  ,  caecum.  Idem  testa- 
tur  domiua  Leonarda  ejus  mater  ,  et  Laurentia 
ejus  soror,  se  audivisse  y  ab  ejus  matre  ct  aliis  y 

de  domo. 

27  Anno    Domini    mcdli    cum    qusedam    Ala-  periculon 
ria   Antonii  Abonis   Lombardi   de   Sutrio  zt    pa-  morf"' 
teretur  morbillos  aa,    cx  quorum  uno   cxorto    iu 
sinistro  oculo   cjus,    oculis  caeca  effecta  pcuitus; 

vovit  se  Deo   et  B.  Eoste,   quod,  si    dictus    ocu- 

lus  ci  sauus  rcstitueretur,  et  liber  ejus  precibus  ]? 

et  meritis,  quod   *  ad  suum  sacrum    corpus  de-  *quodo6un- 

ferret   oculum  argenteum  :   quo   voto  facto,    non  <<«' 

per  multorum  dierum   spatium    sanata  est  et  in 

tautum    libera    facta  ex  dicto    oculo,    acsi   mali 

numquam  aliquid  passa  esset  et  absque  aliqua  ma- 

cula,  et  prout  testificata  est  dominaa  Pranciscse  bb  hh 

et  ceteris  monialibus. 

28  Auno    iusuper   Domini    mcdliv    et    mense  '"""  iMt'°- 
Augusti,    cum    qusedara    Ang-ela,    uxor    Joannis  c'"'° 
Nardi  Palotti  de    Viterbio,  ex  quadam   ejus  gra- 
vissiiua  infirmitate  CBBca  facta  esset  et  oculorum 

luraen  et  aciera  amisisset,  destituta  omni  huma- 
no  praesidio,  cum  per  annum  fuisset  sine  lumi- 
ne,  couvertit  ejus  *  mentem  cum  summa  de-  'L  suam 
votiouc  et  rcverentia  ad  omuipotentem  Deum  et 
gloriosam  virg-iuem  Rosam,  ut  ejus  iutercessio- 
nibus  dignaretur  sibi  oculos  restituere,  ad  mi- 
nus  quod  tantum  viderct ,  quantum  posset  exire 
domum  *  et  ecclesias  visitare  :  quibus  sic  ut  su-  '  1  <lomo 
pra  emissis  precibus ,  merita  est  exaudiri ;  quia 
illico  quam  primum  ex  oratione  surrexit,  vidit, 
et  lumen  oculorum  recuperavit ,  prout  etiam 
bodie   videt,   acsi    numquam    fuisset   caeca,    cum 

voverit. 


snbito  subluti 


i.  e.  anno 
dd 


B 


<I<J     M' 


i>ancta  «;>• 
/Htrens   mulie. 
ri,  eam  cteci- 
tate  liberat. 
ii 
kk 
"  I.  umijuam 
II 
mm 


itn 

00 


•mo  iiu;r(iimi 


DIB  QUARTA 

voverit,  se  coutinuo  observaturam  diem  ejus  sanctae 
solemuitatis.  Idem  testiiicatur  cc  domina  Tomassa 
ejus  mater,  Angilella  Marci,  Petrutius  Butii  et  Pe- 
trus  Dominici,  et  Constantia  Mascini  contratse  S. 
Marci. 

£9  Eilomena  puella  aetatis  annorum  quinque , 
et  filia  Benedictae  Justi,  contratae  vici  S.  Petri  de 
Viterbio  ,  sub  anuis  *  mcdxlviii  dd  cum  pate- 
retur  gravissime  infirmitate  quadam  ,  vulgariter 
detta  delle  quate  ee,  quarum  septem  illi  super- 
venerant  in  uno  oculo ,  ita  ut  pupilla  et  lux 
oculi  esset  ita  cooperta  et  offuscata,  ut  nihil  vi- 
deret ,  et  caeca  judicaretur  ab  omnibus  ibidem 
eam  videntibus.  Quae  puella  sic  infirma  cum  ma- 
gua  devotione  afiioeretur  B.  Eosse ,  prout  ab 
ejus  parentibus  fuerat  instructa  et  monita ,  una 
dierum  accessit  ad  ecclesiam  S.  Kosae ,  ante  cu- 
jus  corpus  aecersita  quadam  venerabilis  illius 
monasterii  monialis  ,  sibi  nota  ,  noraine  doraina 
Margarita  Petrutii,  ad  praesens  illius  abbatissa, 
ab  ea  petiit  quoddam  eingulum  ff  dictae  B.  Ro- 
see  ,  asserens  ,  se  illud  positurum  in  oculo,  ubi 
patiebatur,  et  ex  quo  nihil  videbat.  Spero  et- 
iam ,  inquit,  q.uam  primum  oculus  meus  tetige- 
rit  cingulum  hoc,  quod  tetigit  hujus  B.  Virginis 
corpus  ,  liberari  et  sic  videre  et  lumen  mihi  re- 
stitui.  Quae  monialis  ad  verba  et  preces  hujus 
puellae ,  dato  sibi  cingulo  quodam  et  in  oculo 
sic  caeco ,  unde  nihil  videbat ,  apposito  ,  mira 
res  I  non  aliter  quam  riubes  a  ventis  conquassa- 
tae  fugiunt  ex  aere ,  sic  fugerunt  et  cessaverunt 
illo  instanti  praefatae  septem  delequate,  et  clarus 
et  mundus  remansit  oculus  ,  uti  etiam  erat  per 
prius,  et  vidit.  Quae  sic  illuminata,  accedens  ad 
ejus  domum,  inquit  matri ;  Videsne ,  mater , 
me  liberam  et  sanatam  meritis  B.  Rosae?  Ad 
quod  miraudum  spectaculum  Benedicta  ejus  ma- 
ter,  accersitis  convicinis  ,  oculum  ostendit  sic 
restitutum  ,  et  miraculum  recensuit.  Testatur  id 
Filomena  gg,  Benedicta  hh,  et  Margarita  abba- 
tissa. 

30  Currentibus  insuper  annis  Domini  mcdxxxvii 
mulier  quaedara  nomine  Palotia  Ricci  ,  coutra- 
tae  ii  S.  Leouardi  de  Viterbio,  ex  ambobus  ocu- 
lis  cseca  kk  cum  nihil  penitus  vidisset  per  an- 
num  integrum ,  desperata  numquam  •■  videre , 
cum  id  esset  contra  naturam  humanam  11,  et  po- 
tentiam  et  artem  medicorum  mm.  Semel  memor 
domi  suas,  et  quod  alias  viderat,  et  quanta  erat 
caecorum  et  nihil  videutium  miseria  et  calamitas, 
et  quanta  insuper  grata  illorum  ,  in  quibus  ni- 
hil  natura  defecerat  ,  recommittens  se  non  sine 
lacrymis  et  suspiriis  pluribus  omnibus  Sanctis  cae- 
lestis  curiae.  Genuflexae  illi  non  dormienti ,  sed 
sic  paululum  resipienti  nn  visibiliter  visa  est  ap- 
parere  B.  Rosa  in  forma ,  prout  pingitur  oo , 
prout  ipsa  videre  videbatur  per  intellectum,  cum 
ex  oculis  nihil  videre  posset ;  cujus  mulier  prae- 
fata  continuo  devota  extiterat,  inquiens  ei  i  Pa- 
lotia  ,  Palotia  ,  invocasti  omnes  Sanctos  praeter 
me  :  cui  cum  mulier  respondisset  interrogans  : 
Et  quisnam  *  es  tu?  Respondit  :  Ego  sum  bea- 
ta  Rosa  de  Viterbio  :  cui  cum  illa  sic  genuflexa, 
plorans  reverenter  diceret.  Adjuva  me  ;  injun- 
xit  B.  Rosa  dicendo  ,  ut  oculos  aperiret  :  iu 
quibus  tribus  vicibus  insufflavit.  Quo  facto,  ata- 
tim  antequam  inde  discederet,  aperti  sunt  ejus 
oculi  et  catharactae  pp  oculorum  elevat*,  et  vi- 
dit  siue  aliqua  macula  qq.  Testificatur  id  Palotia 
praefata;  et  ab  ea  audivissc  dicunt  Petrus  Domi- 
nici  Sciarvatelli ,    Joannes    Jutii    Fanciulli ,  To- 


SEPTEMBRIS.  n7 

mas  Capati,  domina  Margarita  et  Domina  Mag-dale-  E»  ^nttm 
na  rr  moniales. 

31  Adornina  Petri  ,   quaedam  mulier  Corsa  ss  ,  UatJfiUc 
habitatnx  Viterbii   in  contrata   S.  Leonardi,    cum  nuunhuoeu- 
in  dictam  B.  Rosam  jam  magna  dedita  esset  de-  liuMum--i- 
votione,    quemJam    ejus  filium  ,   quem   habebat  ZTraT™' 
nomine  Laurentium  ,  aetatis  duodecim  annorum ,  « 

vel  circa,  uno  oculo  penitus  caecum  luce  et  pu- 
pilla  ipsius  oculi.  Qni  cnm  per  plures  annos  sic 
caecus  vixisset ,  devotissime    vovit  tt  pr&fatee  B.  u 

Rosae,  commendans  se  illi  ,  ut  filio  suo  Lauren- 
tio  apud  oranipotentem  Deura  intercederet ,  ut 
lumen  restitueret  et  oculo  visum  cum  luce.  Quo 
voto  taliter  eraisso ,  mane  sequenti  Laurentius 
praefatus  e  Iecto  cum  ambobus  oculis  surrexit , 
et  vidit  ,  nec  uinquam  ,  qui  eum  cognovisset , 
apparebat,  ipsum  caecum  extitisse ,  ita  clarus 
erat  et  lucidus.  Id  testificatur  doraina  Adorni- 
na  ini.  uii 

ANNOTATA 

a  Deest  in  apographo  nostro  nomen  dkccesis ; 
forte  quia  ob  autographi  vetustatcm  legi  non  po- 
terat :  at  Coretinus  ac  Rinaldus  aiunt  fuisse  di<e-  K 
cesis  Tudertin/e,  cujus  caput  est  Titdes,  sive  7V 
dertum,  Italis  Todi,  itrbs  Umbruv  in  Italia. 

b  Id  est  Rom<v  prope  castrum  sancti  Angeli. 

c  Idest  :  beatam  agnovit,  puta  Alexander  IV 
in  translatione  illius  sacri  oorporis. 

d  Miraculum  hoc  uti  et  apparitionem  Sanctx 
in  Processu  citatus  Nardusaffirmaf,  sc  audivisse 
apr&dicti  Jacobi  parentibus,  tum  Row<v,  tumVi- 
terbi/,  praesertim  (verba  Processus  sunt)  semel  Vi- 
terbii  in  monasterio  sanctos  Roso?,  praesonto  Joanne 
Pctri  ParmsB  et  certis  monialibus.  Porro  Nardus 
Mazzatoste  dicitur  ibidem  BBtatis  sexaginta  anno- 
rum  vel  circa  virmagncefidei. 

e  Joannes  Potri  Parmre  de  Vitorbio  nomina- 
tur  in  Processu  :  in  quo  testatur,  se  cum  phu-i- 
bus  aliis  ad  ecclesiam  S.  Rosse  accurrisse,  cum 
prcedicti  parentes  cum  resuscitato  filiot  solvendi 
voti  gratia,  eo  advenirent,  narrarcntque  tum  ac- 
ceptum  beneficium,  tum  Sancto?,  voti  exsccutio- 
nem  urgentis,  apparitionem.  Addit  etiam,  pue- 
rum  iWttmperplureshoras  mortuum  fuisse,  pri- 
usquam  suscitaretur.  Tdem  prodigiutn  suo  quo- 
que  testimonio  firmavil  venerabUis  mxdier  Mar- 
gareta  Petrutii.  abbatissa  monasterii  Sanctss  no~  y 
strcv,  in  cujus  responsis  jitridicis  h<vc  tego  :  Ali- 
qua  in  parte  vidit,  et  in  parte  audivit,  ut  puta, 
in  resuiTectione  mortuorum  ;  sicut  continotur  in 
primo  miraculo,  cum  ipsa  vidorit  et  audivorit 
praedictos  Petrum  et  Catorinam  de  Vasohi  ,  qui 
pro  resuscitati  corum  filii  suscopta  gratia,  ox  in- 
gontibus  meritis  dictoe  B.  Rosae,  ad  ejus  ecclosiam 
venerunt  pro  dicti  voti  exsolvendi  grntia,  prout  ijtsi 
assorobant  etc. 

tSx  hoc  forte  loco  ait  Rinaldus,  fcetimi  jatn 
quindecim  diebus  in  utero  mortitum  fuisse  '  ve- 
rum  illud  inde  nullo  pacto  potest  deduci. 

g  Margareta  Petrutii,  in  cujus  testimonio  ita 
legitur  ■  Similiter  supor  socundo  miraoulo  do  filio 
Paulinae,  flKffl  Potri  Sbarrae  de  Viterbio,  mortuo  na- 
to  rosuscitato,  dixit  vorn  esse  contonta  in  oo.  Con- 
sonant  aliarum  monialhtm  testimonia. 

h  Infereiro,  ut  consanguinei  supremo  ptanctus 
officio,  priusquam  titmularetur,  ejus  corpori pa- 
rentarent.  Ita  fere  locum  hunc  interpretatur  Co- 
retinus,  qui  patrium  hacin  re  morem  optimepo. 

tuit  novisse. 

i  Fuisse 


ns  MIKACULA  S. 

Ei  Pjhkh».  i  Fuisse  re  vera  pictum  in  antiqua  lipsanothe- 
ca,  testatus  est  nominandus  mox  Joannes  magi- 
stri  Ansehni.  Verba  ex  Processu  accipe  ;  Meni- 
cus  Marci  Gualdi . .  .  ad  vitam  resuscitatus  est 
meritis  et  intercessionibus  B.  Rosae,  prout  etiam 
hodie  apparet  dictum  miraculum  depictum,  quod 
ad  perpetuam  memoriam  pictum  fuit  in  quadam 
antiqua  cassa,  ubi  corpus  dictae  B.  flosre  reponi 
solitum  erat ,  una  cum  aliie  miraculis  ibi  depi- 
ctis,  quod  ipse  semper  audivit  pro  verissimis  ha- 

beri. 

k  Ita  reipsa  et  ille  et  alii  citati  testes  asse- 
ruerunt.  Discrepat  tamen  in  assignando  tempore 
Petrus  Angelus,  dum  ait,  miracutum  hocjam 
ab  ootuaginta  annls  vel  circa,  contigisse;  cum  ab 
anno  1410  usque  ad  1457,  quo  processus  insti- 
tutus  est ,  nonnisi  38  anni  efftuxerint :  sed  di- 
scrimen  hoc  amanuensis  errori  videtur  adscri- 
bendum. 

I  Testimonium  ipsius  inter  cetera  sic  habet  ■ 
Doraina  Angilella  Eg-idii  Marci  Gualdi  quiuqua- 
g-enaria,  altera  testis,  inducta,  producta,  citata, 
relata,  jurata  et  dilig-enter  examinata  super  dicto 
H  miraculo  Marci  Gualdijuramcnto  suo  testificando 
<lix.it,  veraesse  eontenta  in  co.  Iuterrogato  in  catisa 
scientia;  dixit,  quia  ita  continuo  et  semper  audi- 
vit  dici  et  ailirmari  a  supra  dictis,  ut  supra,  et 
prresertim  a  Matteutia  fllia  dicti  Marci  Gualdi  , 
qure  miraculum  resuscitationis  dieti  sui  patris  et 
magna  admiratione  et  devotione  in  B.  Hosam  reci- 
tare  solebut. 

rn  Jndictus  itlefuit  a  Nicolao  V  anno  1449,  cele- 
bratusque  Romse  anno proxime  subsecuto  ingenti 
prorsus  hominum  concursu,  ut  apud  Raynaldum 
Annalium  tom.  \Svidere  est. 

n  Dc  eo  ita  Processus  :  Item  dixit,  quod  jam 
septem  annls  Hapsis,  hoc  est  in  anno  jubilei,  qui- 
dam  Theutonlous,  de  cujus  nomine  dicit  se  non 
bene  reoordarl ,  retullt  sibi  et  pluribus  aliis  in 
ecclesia  S.  Uosa-,  quod  cum  ipse  in  partibus  suis 
creeus  et  mutus  fuissct  per  plures  annos,  audita 
fama  miraeulorum  IV  Kosae  ,  se  illi  devote  com- 
mendavlt  ,  promittens  visitare  ejus  basilicam,  si 
visum  et  loquelam  reouperaret.  Quo  voto  facto, 
antc  duarum  liorarum  spatium  vidit,  et  perfecte 
looutus  est :  ct  idco  se  illuc  contulcrat  dicti  voti  exe- 
qucndi  gratia. 
<;  o  Urbs  parva  Italiic  est  in  ditione  Ecclesiae  , 
ln  Sabina  provinola  ,  cujus  ca]>ut  existit,  prope 
Tiberim  fluvium  ,  in  oolle;  sedes  est  epiecopi  Sa- 
binensis...  xx  milliarilms  distuns  ab  urbe  Romain 
Septentrionem.  Ita  Baudrandus.  Vocatur  etiam, 
eodcm  tcste,  M»g"lianum,^  Manliana,  Italis  vero 
Magliano. 

p  Ea  his  patet,  miracidum  hoc  Romse  impetra- 
tum  fuisse.  Ecclesisevero  illmvulgo  notiores  sunt, 
quam  ut  notis  indigeant. 

q  Coretinus  idem  hoc  miraculum  referens,  le- 
git  non  Bartholomreara,  sed  Bartholomreum  :  ve- 
rum  mulUrm  fuisso,  tum  ex  sua,  tum  ex  alia- 
rum  testium  depositione  juridica,  manifestum  est. 

r  Insigne  hoc  beneficium,  ipsa  cui  obtigit,  sub 
juramento  attestata  est.  Testimonium  ejus,  quam- 
vis  prolixius,  visum  fuit  vx  Processu  huc  t?*ans~ 
ferre  .-  est  autem  hujusmodi :  Domina  Bartoio- 
mea  Ang-eli  del  Messere  de  Viterbio,  testis  indu- 
cta,  producta  ,  oitata  ,  relata ,  jurata  et  dilig-en- 
ter  examinata  super  quiuto  artioulo  et  prflnsertim 
super  sexto  miraoulo  in  cjus  persona  feoto,  BUO 
jurameuto  testiticando  dixit  ,  vera  esse  coutenta 
in  eo,  quod  jam  quatuor  anuis  elapsis  vel  circa 
<-ura  ipsa  testis  ex  quatlam  terribili,  quara  passa 


ROS^  VIRGINIS. 
fuerat,  infirmitate  caeca  devenisset  ex  ambobus  D 
oculis,  itaque  nihil  penitus  videret,  et  sic  caeca 
per  mensem  et  ultra  stetisset,  licet  plures  medi- 
cinas  experta  fuisset.  Una  tamen  die  considerans 
intra  se  calamitatem,  in  qua  erat  constricta,  et 
quanta  erat  miseria  cEecorum ,  volvit  mentem 
ad  B.  Rosam ,  suspirans  et  lacrymans  et  illi  se 
devote  committens,  ut  ab  hujusmodi  angustia 
liberaretur,  vovens  ,  se  visitaturam  per  mensem 
integrum  ejus  sacrum  corpus ,  si  conting-eret  , 
ipsam  sanari.  Deinde  fecit  se  pedetentim  duci  per 
Giannam  Cola?  ad  dictara  ecclesiam  ,  ad  quam 
ubi  devenit ,  prosterneus  se  ante  dictum  corpus 
pluribus  ibidem  circumspicientibus,  apertre  sunt 
cataractae  oculorum  ejus ,  et  vidit ,  uti  prius 
ante  dictum  infirmitatem  videre  solita  erat...  In- 
terrogata;  Quibus  prassentibus;  dixit,  de  se,  teste 
domina  Gianna,  Paulina  Mattaei  Lnca  et  Lodo- 
vica  Mattaei  Palotii,  Michaele  Palotii,  pluribusmo- 
nialibus  ,  et  quasi  universa  ejus  convicinia  etc. 
Hisce  consonant  citatarum  mulierum  testimo- 
nia. 

s  Contrata  et  Contradae^  via,regio,  Vicinia,  in- 
quit  Ludovicus  Muratorius  antiquitatum  Itatise 
tom.  2  col.  1190.  Hic  urbis  regionem,  vel  paro-  E 
chiam  significat.  Seepius  hsecvoxrecurretinfra.: 
quare,  ne  idem  crebro  repetere  cogar,  lectorem 
huc  remitto. 

X  Panno  Italis  dicitur  macula  in  ocuto  exor- 
ta. 

u  Italice  vox  est  significans  res  quaslibet  trans- 
misso  filo  sibi  mutuo  cohserentes.  Hic  globulos 
precatorios  significat,  uti  ex  sequentibus  liquet . 

w  Est  et  hsec  vox  Italica  succinum  significans  : 
itaque  filza  corallorum  seu  ambrarum  sunt  globuli 
precatorii  ex  corallio  velsuccino. 

x  Qua  ratione  oculos  irrigaverit ,  explicat 
Gianna  iertii  Ordinis  S.  Dominici ',  jurata  hu- 
jus  miraculi  testis,  cujus  testimonium  recito  : 
In  causa  scientiae  dixit,  quod  jam  duodecim  an- 
nis  elapsis  ,  vel  circa ,  cum  quidam  Petrus  Do- 
minicus  ejus  g-ermanus,  et  Caecilia  Matthrei  Cen- 
cii,  ex  quadam  infirmitate,  quae  communiter  ap- 
pellatur  :  li  morvig-lioni  (variolorum  genus  estt) 
qui  in  eorum  oculis  supervenerant ,  ita  affecti 
essent ,  quod  quasi  nihil  videbant  ,  et  erant  pe- 
nitus  obcrecati  :  quos  pueros  sic  caecos  cum  du- 
xisset  ad  corpus  B.  Rosae,  ante  quod  g-enuflexa  K 
pro  eorum  liberatione  devote  orans,  tetig-it  dictum 
sanctum  corpus  cum  quibusdam  corallis,  quos  in 
ejus  manibus  retinebat,  et  illos  pro  ea  (matre) 
lavit  cum  aqua  loturre  manuum  etoculorum  dictre 
B.  Rosre.  Deinde  posuit  dictos  corallos  super  oculos 
prrefatorum  puerorum  ,  quos  etiam  cum  dicta 
aqua  irrig-avit.  Et  statim  omnibus  circumspicien- 
tibus,  pannus  oculorumdictorumpuerorum  cecidit, 
et  clarueruut  oculi  in  illo  instanti  miraculose  etc! 
De  lotura  manuum  postmodum  sermo  recur- 
ret. 

y  Non  audivisse  modo  ,  verum  etiam  ceecos 
custodivisse,  imo  et  adfuisse,  cum  sanarentur, 
testata  est  prsefata  Leonarda  .-  sed  itlius,  uti  et 
matris  testimonia,  quia  prseter  dicta  nil  conti- 
nent,  prsetermitto. 

z  Italis  Sutri,  urbs  est  episcopalis  in  provincia 
Patrimonii. 

aa  Morbille  Itatis  vocatur  pustutx  rubentes  sive 

varioli. 

bb  Erat  hsec  sanctimonialis  monasterii  S.  Ro- 
sre.  setatis  sexaginta  circiter  annorum,  ut  ha- 
betur  tn  ipsius  testimonio.  Porro  venerabitis  do- 
mxna  Marganta  Petrutii,  pr&fati  monasterii ab- 

batissa . 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS 
A  batissa  ,  inlerrogata  super  octavo  miraculo  de 
Maria  Abonis  de  Sutrio,  caeca  uno  oculo,  et  ad 
sanitatem  restituta,  dixit;  vera  esse  contenta  in 
eo.  Interrogata  in  causa  scientiae,  dixit  :  Quia 
vidit  praedictam  Mariam  liberam  in  dicto  oculo, 
et  deinde  propter  morbillos  penitus  csecam;  et 
demum  ,  lacto  voto  ad  B.  virginem  Rosam  , 
quamprimum  super  dictum  oculum  sic  caecum 
imposita  est  aqua,  cum  qua  lotae  fuerant  manus 
dietae  B.  virginis  Rosae,  oculus  in  eodem  instanti 
ad  lucem  restitutus  est,  prout  in  dicto  miraculo 
continetur.  Interrogata,  de  quibus  praesentibus  ? 
Dixit;  Oe  se  teste,  dicta  Maria,  domina  Fran- 
cisca,  et  Sorore  Jeronima  de  Civita  Castellana, 
consobrina  dictae  Maria>,  et  pluribus  aliis  monia- 
libus. 

cc  Xta  re  vera  citati  omnes,  tum  etiam  ipsa  An- 
gela,  juridice  testati  sunt. 

dd  Laudatus  ssepe  Coretinus  lib.  5  cap.  9  ait, 
miraculum  hoc  contigisse  anno  1458  postquam 
Calistus  III ,  finito  jam  processu,  Rosae  titulum 
Sanctse  confirmasset.  Verum  hsec  Coretini  narra- 
tio  non  exiguse  ipsum  suse  in  indaganda  veritate 
negtigentiee  arguit :  nam  si  vel  levi  oculo  Acta 
B  Processus  inspicere  ad  eaque  advertere  voluisset,  Energumeni  et  maleficidti  liberati 
invenisset  utique  beneficium  hoc  Processui  anno 


449 

oo  Sipingi  soleat,  qualiter  eam  Opusculo  suo  &  p»oo*«. 
serx  tncisam  prxfixit  Coretinus,  apparuisse  de- 
butt  habitu  religiosse  tertii  Ordinis  S  Francisci 

pp  Metaphorica  tocutio  est,  qua  indicat,  quod 
quemadmodum  elevatis  cataractis  ,  urbes  in- 
troeuntibus  patent,  ita,  discussa  hac  cxcitate  co- 
loratis  rebus  quasi  transitus  ad  retinas  ocutorum 
patefactus  sit. 

qq  Id  est,  absque  ulla  reliqua  in  oculis  macula 

vel  obscuritate. 

rr  Consentiunt  citatorum  testium  jurata  re- 
sponsa. 

ss  Oriunda  ex  Corsica,  Italige  insula. 

tt  Obscuram  periodum  sic  intellige  :  Vovit  prae- 
fatae  B.  Rosae  quemdam  ejus,  (id  est  suum)  filium 
quem  habebat  etc. 

uu  Ita  re  ipsa  interposito  jurejurando  Adorni- 
na  ejus  mater  asseruit. 


CAPUT  II 


1457  formato  pro  probanda  Rosae  sanctitate  in- 
sertum;  et  db  ipsa  ibidem  Filomena,  et  ab  ejus- 
dem  matre,  domina  Benedicta  Justi,  juratis  tes- 
tibus,  luculenter  probatum  confirmatumque  de~ 
prehendisset . 

ee  Forte  hsec  vox  mendose  descripta  est :  nam 
in  Italicis  dictionariis  eam  non  reperio  :  sed  vt- 
dentur  epiphora,  sive  fluxus  acris  humoris  in 
oculum,  ortseque  inde  maculse  denotari ;  nam  in 
ipsius  Filomense  testimonio  sic  dicitur  .-  Quo  facto 
(cum  oculum  attigissset  cingulo,  quod  Sanctee 
corpus  tetigerat)  disparuerunt  dictae  delequatae  : 
et  in  testimonio  ejusdem  matris  ■■  Deliquave- 
runt  se  dictse  delequatae  et  disparuerunt.  Ita  hunc 
locum  etiam  inteltexerunt  Rinaldus  et  Gian- 
nellus* 

ff  Cingutum  hoc  videtur  fuisse  funiculus,  quati 
Tertiarive  S.  Francisci  utuntur,  et  ipsa  Sancta, 
dum  viveret,  fuerat  usa.  Porro  funiculi  isti  ex 
serico  et  lino  in  monasterio  S.  Rosae  conficieban- 
'■  tur,  ut  dicitur  supra  num.  8,  et  a  pluribus  per- 
quam  salubriter  adhibitos  fuisse,  per  decursum 
videbimus. 

gg  Erat  illa  anno  hoc  1457,  quo  testata  est,  an- 
norum  circiter  14. 

hh  Mater  scilicet  p7*sefatee  Filomense.  Utrius- 
que  testimonium,  quia  penes  solas  voces  differt  a 
data  relatione,  ne  longior  sim,  prsetermitto . 

ii  Id  est,  parozcise,  ut  habet  Rinaldus  noster 
Florentinus. 

kk  Ex  infirmitate  quadam,  inquit  ipsa  in  sua 
depositione. 

11  Id  est,  cum  naturse  vires  excederet  similis 
mali  curatio. 

mm  Plurimis  medicamentis  jam  usa  fuerat, 
ut  testata  est  juridice  interrogata  ;  sed  frustra  ; 
addit  etiam  quod  ab  omnibus  medicis  et  aliis , 
qui  eam  videbant  et  curabant,  erat  destituta  et 
derelicta,  quia  impossibile  videbatur,  quod  um- 
quam  videret. 

nn  Mendose  posita,  aut  transcripta  lisec  vox 
est :  quid  tamen  sibi  velit,  expticatur  in  juridico 
illius  responso,  ubi  dicitur  .-  Cui  (Palotise)  ita 
oranti  genuflexae  et  paululum  quasi  obdormienti 
apparuit  etc  Vult  itaque,  eam  dormitanti  similem 
fuisse,  cum  S.  Rosa  illi  apparuit. 


EitergHmett* 
graviter  a 

d*mon$  vexa- 
t*  apparet, 
r/(  mfittcmqui 

tieptHit : 


i  saara 


'  /.  perturbo 
tiono 


mutis   loqnela  reddita,   contractis 
membrorum  usus  restitutus. 


Currentibus    insuper    annis    Domini    modxlix  , 
die  vero  octavo    mensis    Julii ,    mulier  qua> 
dam  Francisca,  uxor  Angeli  Dominici  De  Jovi  a, 
filia  Dominici  de  Mugnano ,  contratae  S.  Marci , 
cum  daemoniaca  esset,   et  daimonium   iu   se   ha- 
beret,  quae  more  daemoniacorum  et  daamones  in 
se  habentium,  infinitas  fatuitates  domi  et  extra, 
publice  et  privatim  faciebat,  vicinis  et  aliis  non- 
nullis  adstantibus  circumspicientibus.  Inter  qua? 
interdum  ejus  *  linguam  ita  acriter  mordere  so- 
lita  fuerat,  ut  eam  sibi  pro  medietatc  avulserit, 
in  tantum  ,    quod ,   dum   sic  in   ista  fatnitate  et 
daamonum  perturbationum  *  et   vexatione  consi- 
steret,  semel  contigit,  quod  diebus  tribus,  et  no- 
ctibus   totidem    staret   sine    locutione    et  absque 
eo,  quod  verbum  aliquod  faceret.  Quaj  tamen   per 
prius   devota  fuerat   praafatoe  Virginis    gloriosae ,  p 
antequam  daemones  eam  invaderent.  Beata  Rosa, 
quae  numquam   ejus   dcvotos    dereliquit ,   illi    in 
tanta  extasi  persistenti  apparuit  in  vestitu  deau- 
rato,   confortans  eam,   et  dicens  :  Cognoscis  mer" 
Cui  daemoniaca,  voce  sibi  restituta  ,  respondit  : 
Tu  es   B.   Rosa,   ad  quam   semper  magnam  ha- 
bui    devotionem  :   adjuva  me ,   et  ego    in    tuam 
reverentiam   pnrtabo  cingulum  tuum.   Cui   Virgo 

beata  respondidit  *  :  Noli  tiraere,  quia  liberata  et  'foo  rcsi 

sana  facta  es.  ,il1 

3'd   Quibus   dictis,   daemon    in  formam   cujus-  votadi/fertn- 
dam    monstri ,   seu    quadrupedis    naturae    nigrae,  tmiiunpat, 
de  ejus  corpore  exivit,   et  cadens  in  terram  au- 
fugit.  Quse  sic  sanata  statim  accessit  ad  visitan- 
dum  corpus  dictae  B.  Rosae,  cujus  meritis  et  pre- 
cibus  fuerat  sibi  lingua  semi  avulsa  cum  loquela 
restituta ,   et    a    dasmonum    vexatione    liberata   : 
quae  nunc  etiam  usque   In   hodiernum  diem    cum 
ejus  familia  sana  vivit  et  libera.  Cum  tamen  pnl- 
licita  esset  portare  ejus  cin^ulum  per  certum  tem- 
pus,  et  id  exeqni  negligeret,  noctu   apparuit  ei 
dicta  Beata ,    turbata   facie  et  induta   nigro,   di- 
cens   ei   :  E  quel  cordone  b  ?  Ob  quam  quidem 
visionera  a  somno  excitata,  sequenti  mane  accin- 

xit 


Ex   R* 


ad  Sunettt 

mrput  tetnel 


B 


,./  t/flj  uffl  (/11 

cfttf,  nfflfffl 

rm  <Uirn\tPl\li 
flOM  ifimnlil 

aii  i  fHum 


*   Ml/iji/r  llllC 

rotui , 


A  ni    <  ii  [01  [|*0 

eIi  din  iui  lan 
Ftbernrui 


4-0  MIEACULA  S. 

lil  ae  dicto  cingulo ,  et  sic  continuo  vhtit ,  et 
vivit  in  summa  sanitate  c.  Probantur  hatf  per 
dominam  Catarinam  Jacobi  Jemini  d  Magistn 
Stefimi,  Franoisoam  Maroi  Barberii ,  Joannam 
Petri  Muratoris,  An-elam  Joannis  Forlatu,  An- 
«■jlelmm  Egidii  Marci  Gualdi ,  Margarrtam  Cec- 
ohini,  omnes  eontratae  S.  Marci  de  Viterbio  , 
et  Fratrem  Jacobum  Maltcmpi ,  et  Fratrera  Ja- 
,„i,ura  F.lippi  Ordinis  Servorum,  Jacobum  Ste- 
phani,  Simonem  Angeli,  Antonium  Tutn  macella- 
rium,  etmagistrum  Antonium  bastanum  e,  omnes 

de  Viterbio.  ,   .  . ,  m 

34  Anno  mcdlv,  die  x  Septembns ,  qmdam 
Anmnius,  Selavus  nomine,  dictus  Frater  Andreas 
Ordinis  Minorum,  qui  annis  circiter  novem  a 
daemone  vexatus  fuerat.  ltaque  durante  dicto 
tfimpoae,  pluries  in  mente  supervemebant  sibi 
oerti  tremores,  ex  quibus  cog-ebatur  retorquere 
manus,  bracchia  et  faciem  :  quo  furore  duran- 
te  nullus  poterat  ipsum  detinere,  cum  m  ejus 
corpore  assereret  plures  diemones  esse.  Quae  acci- 
dentia  tunc  demum  sibi  contingere  solebant  ut 
plurimum,  cum  accedebat  ad  solemnitatem  ah- 
quam,  aut  addevotum  quempiam  locum.  ls  cum 
,rllj,l  , sBeft  Vitrrbii  Frater  effectus,  et  duci  vel- 
let  per  quemdam  ejus  socium  ad  monasterium 
B.  R.OS8B,  e]ua  Virginis  sacri  corporis  visitandi 
gratia,  illud  oorpus  nullo  paoto  pati  potuit,  alta 
voce  olamando  :  Nolo  illud  videre,  quia  est  mihi 

inJmicum. 

35  Cum  tandem  ligatus  brachiis,  illuc  duce- 
n-tur,  continuo  recusans  illud  videre ,  pluribus 
irioibufl  se  percussit  aBperrima  in  grata  f  ferrea 
Qictl  monasterii,  qua  loous  ille  sive  cappella,  ubi 
requiesoit  prffifatum  sacratum  corpus,  vallatur. 
|  ,,!  demum  cum  objiceretur,  quod  nullo  pacto 
aliter  Inde  exolveretur,  nisi  prius  data  fide,  quod 
dimitteret  corpus  dicti  Fratris  Andrese  liberum 
.,,„  npoumento;  reapondebat,  quod  uon  poterat 
Inde   Ita  faciliter  exire,  cum  in  eo  essent  socii 

i  ptem,  quos  nominatim  distiugucbat  per  nomi- 
n;i  dGQmonum  ;  ct  quod    scquenti    maue   exirent, 
omnes  pollicebantur.  Qui  cum  inde  solutus  abis- 
8et,  advenlente  noote  ultra  modum  extitit  cru- 
rl;ilus   ;   nii    t.iin.M    sic    faliyato,   paululum   quie- 
scenti,  iu  somnls  apparuil  Virgo  quffldam  laureata; 
cui,   oum  Ipse  vellel  deferre  et  eam  honorare, 
Inquit  i  Ne  timeas  fili  mi ,  quia  liberaberis.   Qui 
cuni  c  somno  excitiiretur,  sani  raotus  est  intel- 
ieotus  et  mentis  compos,  prout  sibi  videbatur  Cum 
tameu  clarcsconte  jam  die  ad  dictnm  ecclesiam  * 
prlstinl  rediernnt  cruciatus  et  extasis,  nec  aliter  po- 
tuitdiotam  ecolesiam  Intrare,  quam  ligatis  manibus 
ei  pedibui  • 

36  Ad  oujus  B,  Rosea  corpus  cum  esset  addu- 
ctus   per   vim,    et  antc    illud    arctissime  ligatus, 
pluribua  Bibi  Bupervenientibus  doloribus  et  an- 
lietatibus,  cum  furore  angustians,  a  summo  mane 
usque  ad  horam  Nonus  non  potuit  pati,  ut  vi- 
deret  dictum  corpus,  neque  biberet  loturam  ma- 
nuum  y  diotaa  Virgfinia,  lioet  pluries  sibi  fuerint 
aperti  dentes  oum   quodam   bastonc  scu  baculo 
ljgneo  diglto  obyrossiori,  qucm  diemoniacus  ter 
[regit   oum   dentibus   et   laoeravit  sine   labore, 
exolamando  continuo  :  Vne  nobis,  eamus  ad  pro- 
funiiuni.  Lioel  ipse  esset  idiota,  tamen  sic  Latl- 
ne   loquebatur,   oujus   ori   cum  opponeretur  an- 
nulus  /(    dlgiti  Beatffl,  ut   Ipsum  deoscularetur, 
pluries  per  enm  rejectus  fuit.  Quam  primum  ta- 
men  per  vim  illum  est  deoaoulatus  i,  cccidit  in 
terram    quasi    mortuua ,   vomendo  et  expuendo 
certuin    quid    uig-rum  ,    quod    multum    clare   et 


E 


C 


BOS^:  YIRGINIS. 
amerte  videri  non  potuit,  quid  esset  propter  mul- 
titiidinem  ibidem  astantium ;  quod  postea  dispa- 
ruit.  Qui  paulo  expost  postquam  resipmt,  xnquit  : 
Aiutatemi ,  che  mi  voglio  ing-inocchiare  k.  Bt 
sic  cum  auxiiio  B  Rosa?  expulsis  damonibus  mi- 
raculose  liberatus  fuit.  Et  continuo  prae  devotio- 
ne  dictns  Antonius  Sclavus ,  nunc  dictus  Frater 
Andreas,  prdinis  Minorum,  sing-ulo  die  visitando 
dictam  ecclesiam  illi  monasterio  servit  et  obse- 
quitur.  Quod  miraculum  ipse  dixit  et  attestatus 
est  l,  pragsentibus  domino  Cbristoforo  de  Malvi- 
cinis  m  leg-um  doctore  et  comite  palatino,  et  S. 
Jacobo  Jutii  de  Viterbio,  Andrea  Capati,  Joanne 
Jutii  Fanciulli,  Fratre  Ludovico  de  Gallexio,  Fra- 
tre  Antonio   de    Setia   et   Fratre  Bernardino    de 

Setia. 

37  Domina  Marg-arita  Ang*eli  Jig-nosi  de  Vi- 
terbio,  cum  de  mcdxlvii  haberet  quamdam  ejus 
filiam ,  ffltatis  annorum  duodecim  vel  circa , 
quae  prae  quodam  timore  per  octo  dies  ita  a 
spiritibus  fuit  vexata ,  ut  loqueretur  die  noctu- 
que  tamquam  fatua  et  fantastica,  ad  modum  ha- 
bentium  in  se  malig-nos  spiritus  :  quam  ob  con- 
tingentiam  afflicta  mater ,  prout  erat  dictae  B. 
Virgrinis  RosaB  devotissima,  illi  humiliter  ejus  fi- 
liam,  ita  daemoniacam  et  daemonium  in  se  haben- 
tem,  commendavit.  Quo  voto  facto,  instantissime 
per  ictum  oculi  sana  puellae  rediit  mens,  et  pru- 
denter  locuta  est,  uti  prius  consueta  fuerat  loqui, 
nec  de  cetero  spiritus  rediit.  Ita  testificatur  do- 
mina  Margharita  n,  et  Lucretia  ejus  filia,  et  ejus 
pater  o. 

38  Anno  mcdxliii  Lodovicus  puer,  filius  Tutii  An- 
geli  della  Teja,  contratm  S.  Faustini,  mutus,  qui 
numquam  loquutus  fuerat;  pro  quo  cum  Egidia^ 
quaedara  dieti  pueri  avia  paterna,  Ang^ilellam  Lucse 
sutoris  de  Viterbio,  mulierem  bonae  conditionis  et 
vitae  ,  cum  consuluisset  ,  quid  faciendum  ;  se- 
quenti  nocte  ambabus  dictis  mulieribus  appa- 
rens  per  visionem  B.  Rosa  ,  videbatur  os  suum 
ad  os  pueri  muti  apponere.  Quas  mulieres  a  so- 
mno  excitatac  et  visione,  sequenti  raane  portave- 
runt  puerum  mutum  ad  beatum  corpus  praefatae 
Rosae,  et  cum  apposuissent  os  muti  pueri  ori  Vir- 
ginis  praefatffl,  ejus  implorantes  auxilium,  statim 
pucrloqui  incepitperfecteetbene,  praBsentibusprae- 
dictis  mulieribus,  parentibus  pueri  et  monialibus 
dicti  monasterii. 

39    Prauoiscus  quidam ,  filius    dominaB  Petru- 

tiae  Paridis   de  Viterbio ,   dictse   nunc  Antonii   de 

Valeritano  q,  cum  esset  aetatis  annorum  novem, 

ob   quamdnm ,   quam    passus    est ,   infirmitatem, 

loquelara  perdidit ;  ita  quod  per   mensem    inte- 

grum  fuit  mutus   sine   loquela.  Cui  quidera  Fran- 

cisco   erat    germanus   quidam    nomine    Jacobus , 

qui  continuo    dormiendo    semper    stridebat   :  ex 

qua  infirmitate  vexatus  fuerat  per  mensem  cum 

dimidio.  In  quos  duos  jmerculos  Petrutia  eorum 

mater  dnlcissima,  materna  pietate  commota,  non 

sinc  singultibus  ,  lacrimis  ac  suspiriis ,  noctu  in 

lecto  rccommendavit  se  B.   Rosas,   ut  dignaretur 

sibi  ejus  filios,  mutum  alterum,  semimortuum  * 

restituere.  Cui  paulisper   obdormienti    in   somno 

apparuit    B.  Rosa,   in  forma   prout  modo   depin- 

g-itur  ,  dicens  ei  :  Ne   timeas  ,    Petrutia    devota 

mea  ,  quia  devotio  tua  merita  est  exaudiri.  Eg-o 

enim    sum   B.  Rosa  ,     quae    filios   tuos    liberavi. 

Qure  sic    exterrita ,    a  dicto  somno ,    et   visione 

c\ritata,  vocavit  Antonium  ejus  virum  ,   illi  re- 

ferens  ,   quam  habuerat  visionem.  Demum    quo- 

dam    cing-ulo    seu    cordone   B.   fiosae    suscepto , 

cum   eo  filios  praedictos  tetigit ,  quo  facto  ,   illo 

instanti 


Aliadxmonum 

vexationibut 

erepta. 


Mutusjmsu 
Sanctx  ad 
sacrutn  cor  jmt 
delatus  loque- 
lum  recipit. 
V 


F 
Qrantipro 

gcmino  filio 
matri  appa- 
rens,  utrum 
(juc  sanituti 
rcstituit. 

q 


'  supplc 
alterum 


Lapsu  cx  equo 
membris  om- 
nibus  captus, 
'  alii  La    Vol- 
pc 

8 


e.  faccic 
t 


B 


J)IE  QUARTA  SBPTEMBm 
A  instanti  apertae  sunt  artariae  r  dicti  Francisci,  et      ti  aa   in   modum 
locutus  est  inquiens  :    Mater  vellem    parum   de 
pisce.  Et  alter  Jacobus   ita    convaluit,   qnod  albe- 
sceute  die  e  lecto  sanus  surrexit,  prsesentibus  dictis 
parentibus  et  monialibus. 

40  Item  quod  de  anno  Domini  mcdli.  .  .  qui- 
dam  Jacobus  de  Lag-olpe  *  de  Viterbio  ,  admo- 
dum  rector  hospitalis  Disciplinatorum  et  Caritatis 
Viterbiensis  ,  currens  super  quodam  equo  prope 
Justitiam  5  extra  muros  Viterbienses  fere  per 
unum    miliare  ,    ex  eo  cecidit     Ex  quo  quidem 

casu  seu  jactu  effectus  est  attractus  in  omnibus 

membris   suis ,   et    cura    nec    pes  ,   nec  manus  , 

suum   officium   parere   *  posset ,  jacuit  in  lecto 

per  dies  quadrag-inta  t  et  ultra,  in  quo  se  volve- 

re  aut  movere  non  poterat  propter  attractiouera. 

Et  demum  cum  vix  cum  crocciis  u  ligneis  pau- 

latim  ambularet,  cognoscens  se  ita  stroppiatum 

w>et  attractum,  ejus  mentem  ad  B.  Rosam  ele- 

vavit  in  die  S.   Clarae  ,   in  mense    Augusti,  quo 

die  cum  dictis  crocciis,    licet  cum  summa  diffi- 

cultate,   se  contulit  ad  ecclesiam   dictae  B.  Rosae, 

ubi  ejus  venerabile  corpus  quiescit. 

41  Ubi  cum  maxima  et  ing-enti  lacrymarum 
MfMO?''  abundaDtia  se  ad  terram  prostravit,  prope  cap- 
tur.   '            pellam  sepulcri  ipsius  B.   Virg-inis  glcriosffi,  ejus 

praesidium  implorando  :  et  tandem  elevato  jam 
Corpore  Christi  ,  cum  Missarum  celebrarentur 
tunc  solemnia  ,  facta  oratione  praedicta,  circum- 
spiciente  populo  ibidem  existente  ,  sanus  inde 
surrexit  et  inlaesus,  referendo  gratias  omnipoten- 
ti  Deo  et  ipsi  g-loriosae  Virg-ini.  Qui  in  prsesentia- 
x  rum  adhuc  vivit    liber  et  sanus  x,  prsesentibus 

reverendo  Patre  Magistro  Johanne  de  Tibure , 
Provinciali  ministro  Ordinis  Minorum  ,  Geor- 
gio  Trombetta ,  monialibus  Johanne  Cifarelle  , 
Magistro  Gentili,  et  Veronica  uxore  dicti  Jacobi 
et  pluribus  aliis. 

42  Anno  insuper  mcdxxxix  quidam  Palotii 
Nardus  de  Viterbio  ,  parochiae  S  Petri  della 
Rocca  *  ,  cum  maximis  doloribus  corporis  et 
torsionibus  opprimeretur,  et  manibus  ac  pedi- 
bus  quasi  esset  attractus.  Itaque  se  de  uno  loco 
ad  alium  movere  non  poterat  aliquo  pacto  per  se 
ipsum  sine  alterius  auxilio;  cum  sic  torqueretur, 
apparuit  praefata  Rosa  noctu,  cujus  ipse  semper 
fuerat  devotissimus  :  quam  quidem  visionem 
mane  sequenti  considerans  ,  et  se  conversus  ad 
omnipotentem  Deum  et  gloriosam  Kosam,  dixit  : 
0  gdoriosa  beata  Rosa,  adjuva  me  et  libera  me  ab 
hac  gravi  infirmitate,  promittcns  corpus  suum  * 
visitare  cum  quadam  imag-ine  cerea.  Qui  in  cou- 
tinenti  miraculose ,  circumspicientibus  pluribus, 
ad  pristiuam  sauitatem  fuit  restitutus,  prout  hodie 
sanus  est,  et  vivit  cum  ejus  familia,  praesentibus 
dominis  monialibus. 

i'6  Existens  Angela  Benedicti  Zello  de  Viterbio, 
jam  infans,  ex  quadam  gravissima  infirmitate  tota 
desiccata  est,  in  tantum,  quod  ex  ejus  corpore  ei 
supervivere  nihil  apparebat,  nisi  spiritus  ;  quam 
cum  mater  ejus  g-loriosae  virg-ini  Rosas  praedictce 
vovendo  commisisset,  in  continenti  sanata  est  y, 
praesentibus  monialibus. 

44  Puellae  cuidam  nomine  Laurse,  filiae  no- 
bilis  viri  Laurentii  de  Castoldensibus,  de  Vi- 
terbio  ,  dicti  ,  et  vulg-ariter  de  .Monte  alto  , 
mcdliv  post  dicti  Laurentii  ejus  patris  acerbara 
et  crudelem  mortem,  quae  sibi  fato  z  diritur  po- 
tius,  quam  ob  demerita  contig-isse,  non  *  di- 
cam  nonnullorum  invidorum  livore  ,  prae  timo- 
re  exterritae  digiti  omnes  manuum  debilitati  sunt 
et  attracti,  et  prout  vulgariter  dicitur,  agranca- 
Septembris  Tomus  II. 


taetumque  ta- 
crum  eorpn», 
utrivtaue  ma- 

RUfUfttfn  trei* 
pil. 


bb 


Alterum  iti- 
dem  contru- 
ctum,  appari- 
tione  prxvia, 
*  i.  e.  dc  rtipe 


ejus 


15] 

quod    neutra    ejus    manuum  £*  Pnocu» 

suura  satis  officium  facere  poterat,  immo  etiara 
ad  os  ponere  nullo  pacto  valebat,  sed  per  alienas 
manus  et  bibere  et  comedere  sibi  opus  erat.  Qu* 
puella  dum  sic  infirmaretur,  vovit  se  omnipotenti 
Deo  et  B.  Ros*,  recipere  ejus  habitum,  et  tamquam 
momahs  servire  et  vivere  in  ejus  monasterio,  si 
contig-ent  ipsam  Iiberari. 

45  Quo  voto  facto  et  enarrato  monialibus  di- 
cti  monasterii,  per  raoniales  priefatas  sibi  et  ejus 
juvenili  aetati  compatientes,  ducta  est  ad  sacra- 
tum  corpus  B.  Rosae  :  quo  glorioso  corpore  cum 
ejus  attractis  manibus  acclusisdigitis  devotissime 
tacto,  illico  ibidem  astantibus  circumspicientibus, 
miraculose  liberata  fuit  et  est,  et  dig-iti  omnes  re- 
ductisuntad  pristinam  sanitatem  et  convaletudi- 
nembb.  Praasentibus  domina  Marg-herita  abbatissa 
et  nonnullis  aliis  monialibus,  et  domino  Priore 
ecclesise  S.  Bartholormei  de  Viterbio  cum  pluribus 
consanguineis  et  amicis  dictae  puellfe,  prout  est 
publica  vox  et  fama  Viterbii,  et  prassente  Pacifico 
Bonelli  cc,  de  Viterbio. 

£6  Marg-arita  Antonia  Bonanni,  de  castro  Ba- 
g-nariae  dd  ,  mcdxlix  cum  haberet  filiam  quasi 
siccam  ,  quae  nullo  humano  auxilio  juvari  potc- 
rat ,  recurrens  tamen  ad  beatara  Hosam,  ipsam 
sibi  *  prsesentando,  statim  liberataest,  prresentibus 
monialibus. 

47   Quidam  insuper    Regnicola  ee    pedibus   et  Ubsrati. 
manibuset  universis  aliis  membris  suis  ita  attra-  < 

ctus  erat ,  siccus  et  debilitatus  ,  quod  nec  pes , 
nec    manus  ,    nec    aliquod  aliud  ejus   merabrum 
suurn  satis  officium   facere  poterat.  Cum  veniaset 
ad  balneas  Viterbienses,  seu   potius  illuc  deferri 
se  fecisset ;  nec  vis  medecinarum,  nec  balnearnm 
sibi    quovis  pacto   prodesse  posset ,    in  hospitio  , 
seu  domo  Tomae  caciatoris,    ubi  ipse    erat  deho- 
spitatus  ,  persuaso   sibi  ,  sese   voveret  B.   Rosre 
virg-ini  de    Viterbio :    qui   si  devote   id  efficeret, 
firmissime   exauditus  a  tanta  infirmitate   liberare- 
tur;    cura    eidem    devote    supplicantibus    gratiai 
numquam   claudatur  g-remiura  et  clementiaB.    Ad 
quas  persuasiones  et  verba  commotus  illc  Reg:ni- 
cola,    orationes  suas    interposuit   ad  dictam  Vir- 
ginem  :  quibus  emissis,  paucis  inde  post  horis  de 
mernbro   in  membrum   se   movere  incepit   paula- 
tim    et  in    tantum,    quod  de  brevi  ad  pristinam 
restitutus  est  sanitatem.  Et  sic  sanus  et  sospes  ex 
hospitio  recessit  in  partcs  suas,  ubi  *  ductus  ve- 
neratcum  raaxima  ang-ustia,  gratia  et  meritis  di- 
ctae  virg-inis  Rosae  gloriosai.  Ita  testificatur  dictus 
Tomas  ff. 


cc 
thtn  alii  nmi- 
l>  inflrmitatt 

dd 

K 
*  l.  illi 


F 


furtc  uiiiii 


et  iiifantem  a 
gruvi  nijirmi- 
tate  sunitt. 


Ptutta  nobili 

COntraelis  rx 
tuctuQso  COtU 
digitis,  post 
emtsxuut  ii,- 
tum, 

'  l.  ne 


ANNOTATA. 

a  De  castro  Jovi  dicitur  a  citand.a  Catharina 
Jacobi  Gcmini-.a  Coretino  vero  Giove  vocatur  .- 
verosimititer  est  illud,  quod  in  tabulis  F.  De  Wit 
Giovi  notatur,  tribus  circiter  miltiaribus  Oer- 
manicis  trans  Tiberim  distans  Viterbio. 

b  Verba  Italica  sic  reddes  Latine:  Estne  il- 
lud  cing-ulum  ?  Quasi  diceret  :  ubi  est  cingulum, 
quod  in  mei  honorem  gestare promiseras  ? 

c  Hem  totam  illa  ipsa  suo  lestimonio  confir- 
mavit :  audi  Processum.  Francisca  Ang'eli  Domi- 
nici  de  Jovi ,  testis  inducta ,  produota,  cltata  , 
relata,  jurata  et  diligcnlcr  examinata  super  dicto 
tertiodecimo  miraculo,  suo  juram-rato  testifican- 
do  dixit,  in  omnibus  et  per  omnia  vera  esse  con- 
tenta  in  eo  ,  prout  superior  testificata  est  dicta 
Caterina  (cujus  verba  mox  dabimus.)  Interro- 
g"ata    in    causa    soientiae  dixit:   Quia  interfuit  et 

G$  passa 


452 


Ex  PlOCESSU. 


quando   vexata  fuit  a  dicto 
ei  B.   Rosa  ,  et 


B 

/.  IiIm-i  ,i|.i-r  r- 


passa  est  prffidicta 

daemone,    et   quando  apparuit 

quando  Iiberata  est  per  expulsionem  dicti  nigri 

6tC. 

d  Libet  hujus  occulatae  testis  in  Processu  rela- 
tum  responsum  hic  exhibere ;  est  autem  hujus- 
modi.   ltem  dixit,  quod  jam    (abhinc)    octo  an- 
nis  vel  circa  ,  qua;dain    Francisea,    uxor  Angeli 
Dominici    de   castro  Jovi  ,    contratai   S.    Marci  , 
damioniaca,  cum  infinitas  fatuitatcs  faceret,    lin- 
g-uam  sibi   iuterdum  acerrime    mordendo  et  pro 
nuajori  parte  temporis  muta.  Itaque  cum  una  vi- 
ce  nuraquam  fuisset  loquuta  per  tres  vel  quatuor 
dies,   in  plurium    praesentia    locuta   est   dicens : 
Tu  ea  beata  Kosa,  cujus  semper  fui  devotissima  ; 
miserere  mei;  et   ego   in  tuam   commemoratio- 
nem  seinper  portabo  tuum  cingulum.   Quae  cum 
interrogarent  eaxn  ,    quidnam   essent,   (id  est  si- 
gni/lcarent )   dicta   verba;   respondit  ,    quod    15. 
Kosa  apparuit  sibi   cum  vestitu   dcaurato,   et  di- 
xerat  ei  :  Cognoscis  me?  Quod  li.  liosa  respon- 
dit   ei ,   prout  da:moniaca  testificabatur,  per  haec 
verba   videlieet:  Ne  timeas,    quia    modo    libere- 
ris  *  ;   ct.iniiin  ni  plurium  prsesentia  vix  prola- 
tis  dictis   verbis ,  exivit  de  ore  dictab  daiinonia- 
cse  certum   quid  nigrum  in  forma  quadrupedis. 
Et  sic  surrcxit   dffimoniaoa  tunc  sana  et  libera, 
qilffl   per  tantum   tcmpus  da-nioniuui   in  se  passa, 
loquelaiu    amiscrat  ,    et    acccsit  cum    magna  de- 
votione   ad   dictam    ecclesiam.  Quae  tamen  cum 
inullis    rcvoluti.s  dicbus  pOSt   recuperationem  sa- 
nitatis  ,   dictum  cin^ulum    dimitteret,   de  nocte 
obdormienti  ei  apparuit  prsefata  B.  Rosa,    redar- 
guene  eam    de  cingulo  ,    quod   non  portaverat, 
prout   ipaa  postea    retuiit.  Iutcrrogata    iu  causa 
Boientiee  dixit  :    Quia   praidicta  vidit   et  praesens 
luit ,    <'t  audivit  singula  singulis  referendo  ,   et 
quixi   cn^novit   ipsam   sunse    inentis    et  bene  lo- 
quentcm,   antequam    baberet  in  se    daemonium  : 
et  deinde  quia  vidit  et  cog-novit  ipsain  fatuam  et 
mutam,  et  fuitpraMens,  quando  ex  gratia  et  virtute 
diot83  B.  Bosffi  liberata  est  eto.  Consonant  reliquo- 
rum  testimonia,  quibus  brevitatis  gratia,   refe- 
rendis  supersedeo. 

e  Au  itomen  proprium  sit,  an  opificii,  divina- 

rr  uini  possiatt  .  si  postremum  ,  forte acupic/nre/ii 

significat  t  Bastare  enim,  teste  Cangio  in  Glossa- 
rio,  est  aou  pingere. 

fGrate,  voco  Italica,  Latine  olathri;  forte  ii- 
dem  sunt,  de  quibus  Papebrochius  in  Comment. 
num.  50. 

g  Lotura  manuum,  gum  ssepius  in  P^^ocessu 
recurret,  erat  uqua,  qua  sacri  corporis  manus 
a  monialibusubfucbfintur,  ut  in  prwsentissimum 
malorwn  remedium  adhiberetur, 

h  Annulis  digitos  omatos  habuisse,  jam  vi- 
dimus  in  Comment,  num.  61. 

i  Quod  ipsum  corpus  c.coscctari  eoactus  fuerit, 
testattiscst  ipse  F.  Andreas :  forte  annulum  di- 
gito  adhsereniem  osculari  debuit, 

k  ltalica  dicta  sic  verte  :  Adjuvate  ine ;  volo 
genufleotere, 

l  Qperm  pretium  judicavi  ipsius  testimonium 
hic  describere:  Erater  Andreaa  Solavus  Ordinis 
Minorum ,  testis  oitatuB,  ralatus  ,  juratus,  et 
diligenter  examinatua  super  sexto  artieulo  et  su- 
per  deoimo  quarto  miraoulo,  dixit  suo  juramen- 

to  .  vcra  cssc  QGntenta  in  eo.  lnterrogatus  in 
eausa  srieutius,  dixit :  Quia  cum  ipsc  decem  an- 
nis  circitcr  vexatus  esset  a  damionibus,  ita  quod 
creberrime  iu  inontc  superveniebunt  sibi  certa 
sig-na,   propter  qme  cogebatur  torquere  mauibus 


MIRACULA  S.  HOS-B  VIRGIMS. 

braccbia  et  pedes  et  faciem,  et  fantastice  loque-  D 
batur.  Qui  tamen  cum  multis  inde  revolutis  an- 
nis  venisset  Viterbium,  et  per  ejus  socium  duci 
vellet  ad  corpus  B.  Ross,  tunc  demum  ita  ve- 
xabatur  a  prarfatis  daemonibus  ,  ut  nullo  pacto 
posset  illuc  etiam  invitu-s  duci.  Ductus  tandem 
per  violentiam  ,  et  ligatus  ad  ferramenta  mfixa 
in  cappello  dictae  B.  Kosee,  ultra  modum  angu- 
stiabatur  ...  *  idem  dissolvi :  cui  cum  diceretur. 


deest  vox, 


dat 

'  supplc  os 


'  fortesk  ctt 
rclaxntus 


non  *  solveretur,  quam  dictum  J^^ 
corpus    dimitteret    iloquebantur    enim    d^mones 
per  ejus  *,  et  perfecte  in  Latino  dicebat,   cum 
esset    idiota)   et    responderant ,  quod   non    pote- 
rant  dimittere  corpus    Fratris  AndreaB  ,   cum  es- 
sent  socii  septem  in  dicto  corpore  j  sequenti  ta- 
men  die   pollicebantur  illum  liberum    dimittere. 
Et  sicut  relassatus  *  dictus  Prater  Andreas  :   in- 
sequenti  nocte  obdormienti   apparuit  B.  Bosa  m 
somnis  dicens  ei  :  Ne  timeas,  quia  jam  es  libe- 
ratus  (id  est,  in  proximo  est  ut  liberens.)  Ad- 
veniente  taraen   die  iterum  ductus  per  vira   ante 
corpus  dictae  B.   vjrginis  gloriosas   Rosa^,   et  ibi- 
dem  iterum   ligatus,  plures    fatuitates  fecit ,   de 
quibus  particulariter   ipse   non   recordatur ,   nisi 
quod  videtur  sibi,  quod  tunc  premeretur  multis 
angustiis,    et    quod    lingua    abscinderetur    sibi. 
Tandem    cum   per    violentiam  cohactus    fuit    di- 
ctum  corpus   deosculari,  tamquam  mortuus    ce- 
cidit,  et  quod  visum  est  sibi,   quod  ex  ejus  ore 
exiretcertum  quid.  Et  quod  ex  illo  in  posterum, 
ubi  tunc  sanus  surrexit  ,   numquara   inquietatus 
fuit  a  prffifatis  dsemonibus  etc. 

m  Hie ,  uti  et  reliqui  citati,  testes  oculati 
fuere. 

n  Mater  sanatee  Lucretize. 

o  Nicolaus  Nannis,  patria  Viterbiensis  dici- 
citur  in  sua  testificatione. 

p  Egidia  Tutii  de  la  Teja,  quse  prsefatum  mu- 
tumapud  seeducaverat,  ut  ipsa  testata  est. 

q  In  suo  testimonio  vocatur  Domina  Petrutia, 
Antonii  de  Castro  Valentano.  Est  autem  Valentano, 
Latine  Vareutanum,  oppidum  Itatise  in  Patri- 
monio  S.  Petri  prope  lacum  Volsiniensem,  teste 
Baudrando. 

r  kYteri&lcgendumputo.  Porro  arteria  hicsi- 
gnificare  videtur ,  non  venam  vitalem,  sed  guttur 
seu  gurgulionem,  cujus  etiam  significationis  est 
apud  Italos,  et  hanc  res  ipsa  hoc  loco  exigit. 

sld  est,  tocum  pleetendis  reis,  vel  eorumdem 
cadaveribus  suspendendis  destinatum.  Tropica 
locutio  est,  translata  appellatione  a  virtute,  quee 
in  sceleratos  animadvertit,  ad  tocum  supplicii. 

t  Per  dies  triginta  et  ultra,  habetur  in  ipsius 
Jacobi  testificatione. 

u  Rursus  Italizat  .  Croccia  Latine  est  ful- 
crum. 

wStroppiato  Italis,  Latine  mancus  aut  membro 
aliquo  captus. 

x  Imo  beneficium  ipse  juratus  luculenter  te- 
status  est. 

y  Ita  testatum  retiquerunt  prsefata  Angela, 
ejusque  mater. 

z  Casum  inteltige,  vel  potius  providentise  per- 
missionem, 

aa  Ab  Italico  aggranchiare,  quod  de  digitis 
dicitur,  dum  ex  frigore  aut  nervorum  convul- 
sione  contrahuntur, 

bb  Voti  rea  Laura  stetit  promissis,  ut  patet 
ex  Processu  in  quo  inter  rehqua  istius  monaste- 
ru  sanctimonialium  testimonia  tegitur :  Soror 
Laura,  Laurentii  olim  de  Moute  alto,  dicti  mo- 
nasterii  monialis,  altera  testis  citata,  relata,  ju- 

rata 


DIE  QUARTASEPTEMBUIS 

A  rata  et  diligenter  exarainata  super  vigesinio  primo 
miraculo  in  ejus  personam  collato,  suo  juramen- 
to  testificando  dixit,  vera  esse  contenta  in  eo. 
Interrogata  in  causa  scientiae  dixit ,  quod  vidit 
et  praesens  fuit  et  dictam  gratiam  ac  miraculum 
in  se  ipsam  suscipere  merita  est,  cujus  miraculi 
ac  susceptae  gratiae  devotione  praefatum  mona- 
sterium  ingressa  est. 

cc  Cognatum  prtediclae  Laurse  se  dicit  in  suo 
testimonio,  eamque  apud  se  habitasse,  dum  hsec 
contingerent. 

dd  Balneoregium  Etruriee  civitas  est  in  ditione 
Ecclesiee. 

ee  Ex  regno  Apuliee  dicitur  in  testimonio  Tho- 
mse  Caciatori. 

fiLuctdenter  sanehoc  beneficium  confirmavit, 
uti  etiam  Francisca  Thomas,  et  Nicolaus  Thomse 
filius. 


453 


Muliei 

rieulosa  fistu 
ia  liberatui 


50   Mulier  quaedara  ,   Filippa  Jacoba  nomine  ,  E&nocmv. 
filia   Angilelli,    de   Sutrio,  per   octo  annos   con-  etdt*du*fi- 
tinuos  fistulas  in  tibia  dextera  passa   fuerat,   in 
qua  decera    et  octo  horribilissimae  appnruerant; 
nec  medicorura  aliquis  has  pestiferas  et  terribiles 
plagas  poterat  curare,  licet  secum  habniflBet  ad 
hujusmodi   morbi    curam  continuo   duos  sollem- 
pues  medicos,  ejus  consanguineos  :  omni  tamen 
humano  auxilio  prorsus  erat  destituta.   Quae   qui- 
dem     mulier     intirma,    postquam    mortalia   vidit 
tentamenta    uihil,   nihil  artes  posse   medentum  , 
auxilium    caeleste   petens,    sub   mcdli    genuflexa 
devotissime  cum  pluriraa  lacryniarum  habundan- 
tia,    plagis  disconpertis,    se  gloriosae   virgini  B. 
Rosae    recommisit ,    vovens  ,    si   liberaretur,    se 
ejus  monasterium  ingressuram,  et  continuo  mo- 
nialis  *  et  ejus  serva  vivere.  Quo  voto  sic  cele-  i.  monioicm. . 
brato  et  precibus  ita  expositis,    meruit  exaudiri  se"am 
a  gloriosa  Rosa,  ita  ut  subito  per   parum  spatii 
sanaretur  a  tanta  plagarum  horribilitate  miracu- 
lose,  a  qua  per  octo  superiores  annos  manu  me- 
dicorum   sanari  non  poterat :   quae  hodie   devote 
vivit  iu  monasterio  praelibato  d.  d 

51   Antonia,   uxor  Petri    Angeli,   de  Viterbio,  intibiiiaffli- 
mcdli  habens  fistulam  in  tibia,    quae   numquam  ceianuitiw. 
sanari  potuit,  facto   voto   B.  Rosas  de    celebran- 
da  Missa,  sanotur  praesentibus  monialibus  e.  e 

52     Anno     mcdl    mulier    qucedam  ,     nomine  Maia  gutturis, 
Francisca,  uxor  Johannis   Spolglie,  de   Viterbio  , 
COmitialiS    CUVatUS  ;  pestlS  a  plun-      contratae  S.   Petri,  apostemata  in  gutture,  in  tan- 

tum,  quod  nihil  poterat  inglutire,  et  jam  in  ex- 
tremis  constituta  erat  *,  precibus  in  ipsius  glo- 
riosae  Rosae  praefatae  *,  a  praedicto  morbo  mira- 
culose  liberata  fuit  et  est.  Mulier  qucedam, 
uomine   Geronima    Mancini  ,    de   Chia    /',    uxor  f 

Johannis  de  Bassano,  mcdlii  cum  pateretur  ex 
gutture  ex  quodam  ibidem  nato  ulcere,  facto 
voto  de  portando  accinctam  cordulara  B.  Rosoe, 
post  triduum  sanata  est. 

53    Cum    raulier    quaedam     Viterbiensis    sub  ?imcuf0]t(l  «,< 
mcdxlix  graviter  pateretur   in  tibia  certa  ulcera  cera 
in    modura    apostematum,   et   incisuram   timeret, 
quam    medici   prredicebant   sibi,    et   adfirmabant 
necessariam   ad  ulceris  prrefati  et  infirmitatis  cu- 
rationem  ;  nec  aliter  inde  se  evasuram ;  cum  ma- 
xima   devotione    lacrymando,   vovit   se    B.  Rosae  p 
praifats,  ut  ejus  sauctis  raeritis  et   precibus  di- 


CAPUT  III. 

Varia  ulcera  ac  apostemata  sublata; 
vincti  ergastulis  exempti;  morbus 


bus  depulsa 


'  addt  cum 
*  xupple 
honorem  fusis 


nun- 
Viter- 


,   nno    Doraini  mcdlii  mulier    quaedam 
*£».  Acupata   Caterina   Pauli    Vannelli,    de 

bio,  pestilentiali  morbo,  seu  fistula  a  vexabatur 
in  tibia,  in  tantum  quod  quasi  ad  raortem  vide- 
batur  reducta,  nec  recta  ulterius  stare  poterat. 
Humano  omni  auxilio  destituta  et  medicorum, 
se  convertit  ad  omnipotentem  Deum  et  glorio- 
sam  virginem  Rosam;  promittens,  se  per  an- 
num  continuum  ejus  cordulam  supra  se  portatu- 
ram,  si  a  tanta  peste  contingeret  ipsam  libera- 
ri.  Quo  voto  facto,  ita  sana  facta  est  et  libera, 
quod  vix  signum  aperturseet  cicatricis  in  ea  appare 
ret  b. 


C 

puella  tribu$ 
apoitewulibus 
in  facie, 


(modo  sub  annis  Domini  mcdxxxv      gnaretur    iucedere  ad  Jesum    Christum,   et    sibi 
ouaedam  puella ,    nomine   Angela ,    filia    Johan^      gratiam  facere,   ut  a  tali   infirmitate  hberaretur, 


Viterbio 


nomine   Angela  , 
Torare    Magistri    Jeronimi  ,     de 
parrochiae    sancti  Mattiae,    cum   tribus    pestiferis 
apostematibus  in  facie  prope  auriculam  opprime- 
retur;    angustiaus,  ne  ex  apostematibus  praefatis 
facies  remaneret    deturpata    et  signata,    propter 
ipsorum    apostematum   caesuras  et  cicatrices,  do- 
mina  Andicotia  ejus  genitrix  dubitans  de  praedi- 
ctis,   mentem  ejus  ad  summum  Deum  et  glorio- 
sam    Rosam    convertit,    devotissime    supplicans, 
ut  ejus  precibus  et  meritis  et  intercessionibus  ex" 
apostematibus  prrcfatis  nihil  signi  aut  cicatricis  in 
facie  dictae  ejus  filiae  remaneret,  et  illa  supra  ca- 
put  aegrotantis  praefatae  poneret,  aut  in  loco,  ubi 
propter   ipsorum    apostematum    incisiones    facies 
Angelae  praelibataa  non  veniret  deturpata.  Quibus 
precibus    sic    noctu   factis  et    emissis,    apparuit 
sequenti  mane  ,    ejus   preces  jam   exauditas  per 
B.  Rosam.  Itaque  dicta  apostemata  translata  sunt 
evidenter    de   loco  prope    auriculam,    ubi    erant, 
ad  caput,  et  sic  puella  prajfata  precibus  B.  Rosae 
fuit   et   est    Hberata    absque  aliquo    nocumeuto, 
aut  deturpatione   faciei:   quae  hodie  etiam   nupta 
vivit  cum  ejus  familia  c. 


ne  ipsam  oporteret  devenin 

apostematis  incisuram.  Quibus   precibus  et   voto 

sic  emissis,   illico  a  dicta  ejus  infirmitate  et  ulce- 

re  est  penitus  sanata,  cum  ex  oculorum  ictu  il- 

lo     instanti    crcpuerit   ulcus,    vix    finito   verbo; 

praesentibus    Johanne    Petri    Parma.    g,    Petrutio  g 

Butii  et  Petro  Dommici  de   Vitcrbio,  contratas  S. 

Marci. 

5i  Cuidam    ctiam   Giannae   Dominici,    de  Mon-  ctupoMe. 
te   Leone  h,    cx    apostcmatc    in   mammilla    ejus  ma  abacta. 
gravissime  aegrotunti   et  infirmae,  noctu  in  som- 
nis  apparuit  B.  Rosa,  cui  cum  magna  affectione 
dedita  erat ,   ei  dicens  :   Ne  timeas  ,  filia  mea  f 
recommitte   te  mihi  :    quoniam  et  ego  te  librra- 
bo.    Qua.    adhuc    obdormiens,   se   i  111    recommisit 
cum  ea,  qua  potuit,  reverentia  et  devotione.  In- 
de  non  multo    post  a  somno   excitata  comparet 
apostema,  prout  in  soranis  habuerat  *,  quod  cre-  •{.«.  sero 
puerat,  et  se  ad  sanitatem  pristinam  restitutam  me-  wi 
ritis  dictje  B.  Rosai  virginis,  prout  eadem  Gianna 
testificatur. 

55  Mattaeus    Sciacchie ,    de    Castro    Vitorchia- 
no.  cum  sub  anuis  Domini   mcdxliv  ex  quadam 

fistula 


Ex  Psocuw. 

Tiiiia,  brevi 
retecanda,  ap- 
plicato  tanct.r 
cingulo,  vigo- 
ri  prittino 
rcddilur. 


Ilrtnitoincur- 

,-r, ,  apparem, 

libcrtatem 
tpondai  •'  /■'"- 

nuat. 

/, 

/ 


H 


C 
SfonacAo  fnno* 
centi  oorani 
fudiolbut  IU0" 

ni/nf,  01  /i7ic 
rat  ; 


fnfoiifl  dfffon 

/o  cowprdrs  |fC 

rarwom  Dj)* 
Kl : 

'/ 


451 

fistula  aeu  apostemate  per  ejus  in  tantum  marci- 
dus  et  putridus  factus  esset ,  quod  a  medicis 
omuino  secari  debere  dijudicaretur,  si  mortem 
inde  volebat  evadere,  ct  deputato  die  ad  illum 
secandum  per  magistrum  Gentilem  de  Viterbio, 
cum  una  dierum  illum  accessisset  Julianus  de 
Tuscanella,  vulgariter  dictus  Juliano  Dellorio- 
lo,  habitator  Viterbii,  contrata?  S.  Simeonis  , 
et  illi  infirmo  miraculum  in  ejus  personam  SUB- 
ceptum  de  febre  rccitasset  virtute  cujusdam  cin- 
guli,  cum  quo  corpus  B.  Rosae  tactum  f uerat , 
in  tantam  devenit  infirmus  devotionera,  ut  me- 
ritus  fuerit  a  tanta  gloriosa  Virgine  exaudin,  in 
tantum,  quod  extenso  sibi  dicto  cingulo  per  Ju- 
lianum  prfflfatum,  et  sibi  accincto,  ubi  pes  mar- 
cidns  de  brevi  juxta  medicornm  judicia  secari 
debebat,  ex  meritis  dictse  Virginis ,  per  dicti 
cinguli  tactum,  sanatus  eflt.  Id  testatur  prfflfatus 
Julianus  i  et  domina  Francisca  monialis. 

56  Item  cum  quidam  Uginus  Albanensis,  sti- 
pendiarius  k  et  socius  strenui  viri  Angeli  Kon- 
coni,  dc  anno  Domini  mcdxlii,  de  mandato  re- 
verendi  patris  domini  Johannis  de  Reate,  apo- 
stolici  prothonotarii,  tunc  gubernatoris  l  provin- 
oiffl  PatrimonU,  in  carceribus  Viterbii  arctissime 
ligatus  detineretur,  et  ipse  celebrem  famam  ipsius 
^lr.riitsii!  Virfj;inis  audirct ;  cjus  auxilium  Oum  ma- 
xiraa  devotione  invocavit,  ut  a  dictis  carceribus 
[p  ii in  eximeret  et  liberaret,  promittens,  in  fu- 
turura  ejus  venerabile  corpus  visitare  et  illi  con- 
tinuo  devotionem  et  reverentiam  devotissime  ex- 
hiberc.  Cui  sequcnti  nocte  eadem  gloriosa  Virgo 
apparuit,  et  propriis  manibus  ejus  personam  ca- 
piens,  dixit  ei  :  Ne  timeas,  quia  te  per  tutum 
iter  ducam  et  liberabo,  et  crastino  mane  exibis. 
Et  diejam  olaresoente,  precibus  et  meritis  ipaius 
gloriosuj  Virginis  c  dictis  carceribus  exivit  et  li- 
beratua  fuit  m,  Qui  ut  beneficii  accepti  memor 
esset,  ejus  vencrabile  corpus  visitavit  juxta  pro- 
missa.  Quod  miraoulum,  praesentibus  domina 
Eranoiaoa,  dioti  monaeterii  moniali,  Colella  de 
Caveza,  Lallo  de  Monte  Politiano  n  stipendiariis 
tunn  prajfuti  Ronconi,  etTratre  Erasmo  Ordinis  Mi- 
noniin,  qui  de  dicto  iniraculo  memoriam  fecit  per 
ejus soripturam,  publioccnarravit,  prfflsentibus  mo- 
nialibus. 

57  Anno  etiam  Domini  mcdl,  cum  quidam 
(iniliclmus  nomine  dc  Bussinetura ,  dioecesis 
ArelateDSlfl  o,  monachus  monasterii  Montis  majo- 
rlfl  p  et  Prior  do  Vombreno,  hospitaretur  Roinro 
prope  OBBtrum  S.  Angeli,  et  peregTini  quidam 
fuissent  expoliati  a  nonnullis  latrunculis,  captus 
fuit  per  offloialea  pnelibatus  clericus,  praetextu 
dioti  fnrti.  Qui  ubi  duotus  fuit  ad  torturam,  ut 
tarqueretur,  Uoet  innooens  esset,  orani  spe  de- 
Btitutus,  genuflexus  se  projecit  ad  terram,  ejus 
mentem  elevaus  ad  suininum  Deum  et  B.  glorio- 
sam  Rosam,  alta  vooe  exclamans  sic  :  0  beata 
Kosa,  si  vera  sunt,  quai  de  te  dicuntur  et  prffl- 
dicantur,  adjuva  inc  in  tanto  peiioulo  constitu- 
tum.  Quibus  dictis,  territi  offlciales  nullum  pror- 
sus  aliud  verbum  ei  dixenmt,  sed  statim  exeme- 
rnnt  dictum  clericum  e  caroeribus  et  liberatus  sic 
recessit. 

5S  Quidain  Juveualis  de  Narnea  q,  cum  in 
carceribus  et  in  compedibus  artissime  detineretur 
ob  calumniam  quamdam,  sibi  falso  objectam, 
cum  magna  oontritjoue  animi  ac  devotione  hu- 
millime  commendavit  B.  virgini  Rosa?,  ut,  sicut 
falso  calumniatus  ibidem  detentus  erat,  ejus  me- 
ritis  diguaretur  ostcndere,  quod  idem  niiraeu- 
lose  exiret,  ne  inagis  prodesset    falso  accusaudi 


MIRACULO  S.  ROS^  VIRGINLS. 

iniquitas  etinjustitia,  quamsibi  profutura  essetpu- 
raveritaset  justitia.  Quibus  votis  ita  emissis,  illico 
miraculose  obserati  compedes  aperti  sunt,  et  portffl 
carceris  carcerato  patueruut  et  ultro  apertse  sunt, 
donec  libere  exivit.  Et  sic  de  manibus  eorum,  qui 
ipsum  falso  detinebant,  ex  meritis  dictae  B.  Eosffl 


virginis  seexemit  r. 

59  Galiana  qusedam  puella,  filia  Petri  de  Urbe 
veteri  s,  habitatoris  Viterbii,  mcdliii,  et  mense 
Augusti,  morbo  caduco  vulgariter  sic  dicto  vexaba- 
tur.  Quffl  cum  semel  ex  dicto  morbo  tacta,  in  terram 
cecidisset,  mulier  dicta  Simonetta  Bartolomei  Jutn 
de  Viterbio,  videns  eam  sic  prostratam  in  terram 
et  jacentem,  et  attonita,  mota  animi  compassione 
pro  ipsa  oravit  ad  B.  Rosam,  genuflexa  dicens  :  0 
gloriosa  B.  Rosa,  si  ista  puella  ab  intirmitate  hac 
Uberabitur,  cum  ea  semel  visitabo  sacratissimum 
corpus  tuum.  Quibus  verbis  sic  dictis,  immediate 
surrexit  puella,  et  in  illa  hora  a  dicta  infirmitate 
sanata  est. 

60  Item  quod  de  auno  mcdxlix  et  mense  Ju- 
lii,  quffldam  mulier,  nomine  Angela,  filia  Dominici 
Sardi,  de  Viterbio,  cum  affligeretur  morbopestifero 
in  pluribus  locis  suffl  personse  cum  febre  pestilen- 
tiali,  in  tantum,  quod  nec  comedere,  nec  aliquid 
etiam  stillatum  *  poterat  deglutire  :  de  cujus  vita 
cum  nulla  spes  superesset  ulterius ;  ob  quam  qui- 
dem  gravissimam  infirmitatem  ,  licet  loqui  non 
posset,  meutem  ejus  ad  summum  Deum  et  g-lo- 
riosam  Virginem  prsefatam  cum  magna  devotione 
elevavit,  ejus  auxilium  invocando.  In  continenti 
miraculose,  meritis  ac  precibus  g-loriosae  Virginis 
praefatffl,  a  dicta  infirmitate  et  pestifera  febre  fuit 
et  est  liberata,  prout  est  etiam  testificata  Antonia 
ejus  matex. 

61  Item  quod  currentibus  annis  Domini  mcd- 
xlviii,  et  mense  Julii,  qusedam  Angelina,  filia 
Tutii  Lorenzetti ,  de  Viterbio ,  cum  pestifero 
morbo,  videlicet  duobus  *  inguinibus  et  uno  in 
brachio,  graviter  infirmaretur.  Itaque  omnia  si- 
gna  in  ea  mortem  sibi  intiari  videbantur;  prffl- 
sertim  cum  per  totum  ejus  corpus  signa,  quffl 
vulgariter  leuticulffl  t  cognominantur,  apparuis- 
sent,  in  tantum,  quod  de  ejus  vita  desperatum 
erat  unicuique.  Quam  quidem  Angelinam  ,  sic 
morti  vicinam  et  propinquam,  domina  Ludovi- 
ca  ejus  mater,  ex  voto  prfflambulo  facto  Deo 
et  B.  Rosffl,  deferri  fecit  ad  ejusdem  virginis  Ro- 
Sffl  sepulcrum  :  et  lotis  manibus  dictse  gloriosae 
virginis  Rosae  cum  aqua,  eam  potandam  de- 
dit  infirmae  puellffl  :  quam  cum  ebibit,  in  con- 
tinenti  fuit  et  est  sanata.  Quffl  admodum  etiam 
continuo  contendit  cum  Ludovica  ejus  genitri- 
ce,  se  intraturam  monasterium  dictse  gloriosae 
virginis  Rosffl,  cum  ab  ea  salutem  receperit. 
Prfflsentibus  domina  Ludovica  ejus  matre  u  et 
Petrutia  Bartolomei,  Antonio  idem  asserente, 
et  domina  Francisca  moniali,  contratse  S.  Mariffl 
in  Podio,  et  praesente  Tutio  Lorenzetti  ejus  pa- 
tre. 

(12  Anno  Domiui  mcdxlix  Menicus  ,  filius 
mngistri  Angeli  Sellarii,  cum  esset  pestifero  mor- 
bo  iu  coscia  *  gravissime  oppressus  et  quasi  in 
transitu  constitutus,  Paulina  ejus  mater  animad- 
vertens,  filium  ab  liac  vita  quasi  prorsus  desti- 
tutum,  devotissime  preces  omnipotenti  Deo  et 
gloriosiv  Rosffl  effudit  pro  salute  et  liberatione 
sui  tilii.  Quo  voto  facto,  nocte  sequenti  appa- 
ruit  sibi  dicta  gloriosa  Virgo  cum  quadam  cor- 
dula,  quae  videbatur  sibi  apponi  per  eam  in  lo- 
co,  ubi  morbus  erat  pestifer,  videlicet  in  tibia 
ipsius  pueri  sic  fflgrotautis  :  ex  qua  appositione  et 

tactu 


morbo  comili- 
uli  laboruntem 
sanut. 

s 


Pestilenti  febre 
ud  evtrema 
dedncta,  invo- 
cuta  Sancta, 
extemfdo  con- 
vulemit. 

*  i.  c.  gulta- 


Aliu  simili  lue 
affectu,  epota 
ugiui,  t/iia  Ifo- 
sa-  munun  ah- 
tulx  fuerant, 
'  fortc  uddcn- 
dum, 

lubcrihus  et 
in 

t 


ulius  ap/dica- 
lo  infects  pur 
ti  cmgiUo, 
*  Lutiuv  fcmo- 
re 


alia  emmo  vo- 
10  ingrediendi 
monaiterium 
mnantur. 
w 

'  lupple  esset, 


x 
Simile  bene- 
ficium  maler 
mo  filio  impe 
tral. 

V 

B 


DIE  QUARTA 
tactu  videbatup  sibi  ad  sauitatem  redire  et  libe- 
rari  a  dicta  pestileutia  et  iufirmitate.  Post  quam 
quidem  visionem  sequenti  mane  dictus  puer  sic 
aegrotans  et  infirmus  ,  sanus  et  liber  ab  oiurn 
ejus  epidimite  infirmitate  precibus  B.  Rosse  praj- 
fata^  factus  est. 

63Item  quomodo  sub  annis  Domini  et  m  pra3- 
dicto  w  et  mense  Julii,  Angelafilia  Benedicti  Zello, 
de  Viterbio  ,  parocchiae  S.  Jacobi ,  dum  morbo 
pestifero  graviter  infirmaretur  et  quasi  in  tran- 
situ  constituta  *  cum  jam  sig-na  mortis  in  ea  appa- 
rerent,  qua3  vulg-ariter  leuticulae  cog-nominantur; 
Fraucisca ,  dicta3  puellae  mater  sic  destitut®  et 
semimortua3 ,  ipsam  vovit  gloriosse  Virgini  prse- 
fata3,  quod,  si  contingeret  liberari ,  quam  primum 
perveniriset  ad  quartum  decimum  annum,  ingre- 
deretur  religionem  dieti  mouasterii.  Quo  voto 
sic  celebrato,  miraculose  dicta  puella  sanata 
est  ab  infirmitate  pralibata.  .  .  x. 

64Anno  Domini  mcdliv,  cum  puer  quidam,  an- 
norum  quatuordecim  ,  nomine  Nicolaus  Petri  Hi- 
spani ,  habitatoris  Viterbii,  contrata^  S.  Stefani , 
graviter  infirmaretur  ex  pestilentiali  pontura  y , 
ei  in  die  festivitatis  B.  Johannis  Euang-elistffl,  de 
mense  Decembris ,  ita  graviter  laboraret,  ut  a 
medicis  omnibus  derelinqueretur,  moriturus  quod 
esset  adjudicatus;  adsumptus  est  a  matre  ejus 
Perna  per  desperationem,  ut  super  ejus  brachiis 
moriretur,  cum  vivere  vix  per  horam  crederetur 
ab  omnibus,  dicente  :  Volo ,  quod  filius  meus 
moriatur  in  mauibus  meis.  Ante  cujus  os  cum 
per  dictam  Pernam  ejus  matrem  candela  bene- 
dicta  retineretur  accensa  ,  praelibata  Perna  ma- 
terna  caritate  mota  et  affectu ,  lacrymando  pro 
ejus  salute  oravit  B.  Rosam  :  in  qua  oratione  et 
verbis  auditus  fuit  sonus  campauarum  ecclesia3 
pra3libata3  Rosae  pulsantium ;  ad  quarum  so- 
num  inquit:  0  g-loriosa  sancta  Rosa ,  hanc 
mihi  gratiam  facere  dig-neris  ,  ut  cognoscam  , 
numquid  fllius  meus  vivat,  vel  mortuus  sit.  Qui- 
bus  dictis,  illico  oculum  unum  parum  aperuit: 
quod  advertens  mater  pra^dicta  inquit :  Pili  mi, 
recommitte  te  Deo  et  B.  Rosa?.  Qui  puer  ita 
infirmus  cum  ad  vocem  matris  dixisset :  0  gdo- 
riosa  beata  Rosa ,  tibi  me  recommitto ,  obdur- 
mire  coepit  paululum  quasi  per  horam,  et  inde  e 
somno  expergefactus,  mquit :  Eg-o  liberatus  sum, 
mediante  intercessione  B.  Rosaa  benedicta3 ;  et 
inde  ejus  sanctum  corpus  visitavit  cum  quadam 
imagine  cerea,  habita  reconvalescentia  praesente 
patre,  ejus  viro,  et  pluribus  aliis,  de  quibus  non 
recordatur. 

ANNOTATA. 

a  Fistula  tumoris  seu  ulceris  species  est,  sive 
ut  habet  Gorrseus  in  Definitionibus  medicis,  Si- 
nus  angustus  ,  oblong-us  ,  callosus  .  .  os  habens  , 
cui  cicatrix  obduci  nequit  ,  per  quod  humor  cer- 
tis  temporibus  tenuis  exeeruitur. 

b  Miraculum  hoc  ipsa  Catkarina  jurejurando 
testatur  in  Processu. 

c  Irno  etiam  rem  totam  una  cum  parentibus 
suis  coram  delegatis  in  hac  eausa  juridico  testi- 
monio  confir?navit. 

d  Testimonium  ipsius  Phitippne  accipe :  Soror 
Filippa  Jacoba  de  Sutrio,  monialis  dicti  mona- 
sterii,  altera  testis  citata,  relata,  jurata  et  dili- 
g-enter  examinata.  .  .  suo  juramento  dixit,  qua- 
liter  ipsa  fuit  ex  tot  fistulis  et  plag-is  infirmata, 
et  per  invocationem  dictffl  virg-inis  Rosffl  liberata 
est,  prout  in  dicto  miraculo  continetur. 


SKPTEMBRLS. 


455 


e  Rem  ita  se  habere  testatse  sunt  ipsa  Anto-  E*  PtocEsw. 
nia,  Margareta  Petrutii  abbatissa  et  moniales 
S.  Rosa3,  quse  tamen  moniales  ac  abbatissa  prae- 
sentes  non  fuerunt,  cum  miraculum  impetratum 
est,  sed  tantum  id  ab  Antonia  narrari  audive- 
runt. 

f  De  castro  Chia3  dicitur  in  preefatze  Francisc3e 
testimonio.  Castrum  istud  mihi  ignotum  est. 

g-  Verba  ejus  accipe :  Item  dixit  (Petrus  Par- 
mse)  quod  octo  anni  vel  circa,  (sint)  cum  qua?- 
dam  mulier  Viterbiensis  iufirmaretur  certis  ulce- 
ribus  sive  aposteinatibus  in  tibia,  dubitaus ,  ne 
illa  inciderentur  juxta  medicorum  judiciura ,  se 
devote  commendavit  B.  Rosa3  quibus  precibus 
emissis  ,  ex  ictu  oculorum  crepuerunt  ulcera  et 
sanata  est  a  dictis  apostematibus.  Interrogatus  in 
causa  scientia^  dixit :  Quia  ipse  vidit  et  pra^sens 
fuit.  Totidem  fere  verbis  idem  asserit  Petrutius 
Butii  item  oculatus  testis  :  sed  in  testimonio  Petri 
Dominici  nihil  de  eo  reperio,  quia  scilicetnon 
fuerat  hac  super  re  interrogatus  ;  fuisse  enim 
illumprcesentem,cumprcedictamuliersanaretur, 
affirmat  etiam  prtvfatus  Petrutius. 

h  Geminam  urbem  Monte  Leone  assignat 
Baudrandus  in  Geographia.  Altera  Latine  Vibo  E 
et  Vibo  Valentia  urbs  regni  Neapolitani  est  in 
Calabrise  xdterioris  provincia  sita.  Alia  Mutus- 
ca3  et  Trebula  dicta ,  castrum  provinciee  Sabiniv 
est  in  ditione  Ecclesite,  duobus  circiter  milia?^- 
bus  Ger?na?iicis  distans  Reate,  secundum  tabu- 
las  Frederici  De  Wit. 

i  Operse  pretium  videtur  juridicam  depositi- 
nem  Juliani  hic  p?-oducere:  Cum  quidam  Mat- 
tha3us  Schiacchie,  de  Castro  Vitorchiano  ,  du- 
ctus  esset  Viterbium  ex  eo  ,  quia  judicio  medi- 
corum  pes  ejus  secari  debebat,  cum  marcidus 
esset  et  quasi  ex  putrefactione  consumptus,  cum 
aliter  evadere  non  posset,  cum  dicti  medici  ita 
asserebant.  Cum  tamen  in  die  deputato  ad  se- 
candum  dictum  pedem  convenisset  illuc  pru3fa- 
tus  Julianus ,  ad  eum  visitaudum  ,  et  medici 
prajpararent  ferramenta  et  alia  necessaria ;  exter- 
ritus  dictus  Matthaius  infirmus  pro  futuro  dolo- 
re,  convertens  se  ad  Julianum  prafatum,  ipsum 
rogavit  sub  nde  compaternitatis ,  qua  ab  eo  po- 
poscit  ne  permitteret  sibi  secari  dictum  pedcm. 
Qui  Julianus  cum  id  sibi  pollicitus  esset,  dixit, 
quod  recommitteret  se  dicta3  B.  Rosa3,  recitans 
illi  miraculum,  quod  in  sua  persona  susceperat  p, 
virtute  illius  cinguli,  et  qualiter  ipse  fuepat  tot 
vicibus  liberatus  a  febre.  Ad  cujus  verba  con- 
versus  infirmus  ,  cum  raagna  devotione  et  mul- 
tis  lacrymis  se  commendavit  B.  Ros»,  et  accin- 
xit  se  dicto  cing-ulo ,  vovcns  se  pra3fata3  Rosa^. 
Quo  facto,  statim  pes ,  qui  per  medicos  secari 
non  potuerat  (prohibente  sciticet  Juliano)  in- 
cepit  convalescere  ,  itaque  de  brevi  fuit  restitu- 
tus  sanitati,  meritis  et  intercessionibus  B.  Rosa 
praidicta;.  Interrogatus  in  causa  scientiie ,  respon- 
dit :  Quia  vidit  prasdicta  et  pra^sens  fuit.  Huic 
prorsus  simitis  est  magistri  Gentilis  chirurgi 
oculati  etiam  testis  depositio. 

k  (Economus  seu  procurator  penus  vocatur 
aCoretino,  Rinaldo  ac  Gianetlo .  Albanensis  di- 
citur  ab  Atbano  Gampanive  Romawe  oppido. 

1  Qui  sciticet  tamquatn  Ptwtegatus  sutnmi 
Pontificis  quoad  politicum  et  civile  regimen, 
provincide  Patrimonii  pr&sidebat. 

m  Atiter  prorsus  beneficium  hoc  narrant  Co- 
retinus,  Rinaldus  et  Gianettus.  Posteriorem  pro 
retiquis  audiamus.  S.  Kosam  Ugino  in  carcere 
apparentem  et  in  hunc  modum  toquentem  indu- 

cit : 


456 
Ex  Pmcum.    cit :  Ne   timeas ,    Ugine :    namque    ego 

patrona  adero  injudicio;  in  cujus  confirmatio- 
nem  dimitteris  e  careere  die  crastino.  Reddito 
die  inter  interrogationum  tricas  tam  sagax  et  a- 
cuta  dux  fuit  Ugino  Rosa,  ut  ejus  explicata  in- 
nocentia,  sine  ulla  mora  raissus  factus  sit. 

n  Urbs  parva  Hetrurise  in  agro  Senensi  epi- 
scopalis. 

o  In  Gallia  Narbonensi.  Diosceseos  metropolis 
Arelata  est  urbs  antiquissima  ad  ripam  Rhodani 
sita. 

p  Hallucinatur  Giannellus  dum  lib.  2,  cap. 
20,  monasterium  hoc  in  Manliana  urbe  collo- 
cat :  hallucinatur,  inquam ;  nam  monasterium 
Montis  majoris  situm  est  prope  Arelatum ,  ut 
in  tabula  geographica  Diajcesis  Arelalensis  edita 
a  Dionysio  Samarthano  Gallia  Christianse  tom. 
i,  ante  col.  515  videre  est.  Ejusdem  monaste- 
rii  extra  muros  Arelatenses  meminit  Mabillo- 
nius  Annat.  Benedict.  tom.  i,  pag.  128. 

q  Narnia  urbs  est  episcopalis  in  Umbria  sub 
ditione  Ponti/lcis. 

t  Prodigium  hoc  confirmat  Margarita  Petru- 
q  tii  abbatissa  ex  constanti  traditione  :  ac  dein  sub- 
jungit ;  Prout  demonstrant  picturae  in  hujusmodi 
miraculi  memoriam  tunc  temporis  descriptae  et 
depictte  in  quadam  antiquissima  cassa  monasterii 
prtefati,  quffl  omnibus  illam  videre  volentibus  o- 
stenditur. 

a  Orvieto  incotis,  urbs  Italise,  sita  in  provin- 
cia  Patrimonii,  caput  agri  Urbevetani. 

%  Id  est  lentigines  sive  maculse. 

u  En  tibi  matris  testimonium  :  Domina  Lu- 
dovica  Tuti  Lorenzetti ,  de  Viterbio  ,  testis  ci- 
tata,  relata,  jurata  et  diligenter  examinata  su- 
per  trigesimo  octavo  miraculo  ,  suo  juramento 
dixit,  vera  esse  contenta  in  co.  Interrogata  in 
causa  scicntiffi  dixit :  Quia  vidit  et  praesens  fuit, 
quando  Angelina  cjus  iilia  ex  pluribus  pestiferis 
signis  morti  ,  judiclo  medicorum  ,  et  prout  o- 
rancs  ,  qui  eam  videbant,  existiinare  poterant, 
adjudicata  erat :  quae  tamen  praecedentc  devo- 
tione  ,  quam  ipsa  testis  habebat  et  semper  ha- 
buit  in  B.  Rosam,  ducta  est  ad  ejus  monaste- 
rium  et  ibi  bibit  de  aqua ,  cum  qua  erant  lotse 
iiinnus  dicta3  Virginis  ,  et  pollicita  est ,  se  ejus 
mouasterium  IngTessuram  ,  ex  tunc  puella  ad 
mortem  anhelans  ,  incepit  convalcscere ,  et  pau- 
lo  post  pristinat  sanitati   est   restituta. 

w  Vitioso  loquendi  modo  indicatur  annus 
M49,  ut  patet  ex  ipsias  Angehv ,  ejusque  ma- 
tris  Francisca?  Benedicti,  testimonio  miracutum 
ptwtlictitm  confirmante. 

x  Quid  sibi  puncta  ilta  velint  ignoro :  forte 
characteres  ab  amanuensi  legi  non  potuerunt. 

y  Italiva  vox  hic  pestiferwn  carbunculum  de- 
notare  videtur. 


CAPUT  IV. 

Peste  infecti ,  febricitantes ,  phthisici , 
leprosa,  aliique    wgri  sanati. 


c 


1'ucralteru 
pe$te, 


Jolmnnes     Qrisostomus 
phori  Bartholomei, 


pucr  ,  rilius  Christo- 
alias  Boecafrolla,  de  Viter- 
bio,  contrata)  S.  Marin>  iu  Podio ,  amorbatus 
eo   morbo,    qui    anguinalia    a  dicitur,   jam   iu 


MIRACULA  S.  ROSJS  VIRGINIS. 

dux  et  extremis  erat  constitutus  mcdli.  Quem  Franci- 
sca  ejus  mater  vovens  B.  Rosae ,  dixit :  O  glo- 
riosa  beata  Rosa  ,  ad  te  recurro  :  tamquam  tua 
devota  minima,  et  hunc  meum  filium  tibi  com- 
mendo:  quibus  dictis,  sanatus  est  puer. 

66  Anno  mcdxli  puer  quidam,  aetatis  sexdecim 
mensium,  filius  Christofori  Batholomei  Boccafrolle, 
contratse  S.  Marise  in  Podio,  cum  infirmaretur  eo 
morbo ,  qui  dicitur  Grossum  in  gutture  b ;  ejus 
pueri  mater  ad  Deum  et  B.  Rosam  conversa, 
inquit :  Si  filium  meum,  gloriosa  Rosa,  liberabis, 
corpus  tuum  sacratum  per  mensem  integrura 
visitabo.  Quo  voto  facto ,  puer  e  tanto  periculo 
liber  est  factus. 

C7  Anno  insuper  Domini  mcdli  ,  xxviu  men- 
sis  Octobris ,  cum  mulier  quaedam  ,  dicta  do- 
mina  Agnes  Mariotti  Materche  ,  de  castro  Ma- 
leano  c,  aetatis  forte  viginti  annorum  quatuor, 
vel  circa ,  gravissime  infirmaretur  eo  morbo , 
qui  vulgariter  dicitur  Languinaglia.  Ex  qua  qui- 
dem  infirmitate  ita  ad  ultimum  suse  vitae  spiri- 
tum  deducta  erat ,  ut  ab  hac  vita  videretur  mi- 
grasse.  Et  cum  a  suis  omnibus  esset  jam  destituta 
et  laboraret  in  continuo  transitu  *  per  spatium 
trium  dierum  ,  pro  ejus  fuuere  prasparata  fuerat 
cera ,  sepultura  et  cetera  omnia  fnneralia.  Do- 
mina  tamen  Lucretia ,  ejus  genitrix  ,  maternap 
pietatis  non  immemor ,  quse  continuo  pro  libe- 
risconsilium  capit ,  nec  umquam  penitus  despe- 
rat,  donec  aliquid  spiritus  subest ,  ejus  filiam 
ita  graviter  asgrotantem  humiliter  ac  devote  non 
sine  magna  lacrymarura  habundantia  umnipo- 
tenti  Deo  et  gloriosae  virgini  Rosse  vovit ,  ut  si 
ejus  precibus  ipsam  sanari ,  immo  mortuam  ad 
vitam  reduci  contingeret ,  cum  mortua  jam  es- 
set  d,  quod  eam  duceret  ad  ejus  ecclesiam,  ubi 
sacrum  suum  et  venerabile  corpus  requiescit , 
cum  quodam  cereo  unius  librae  ,  ibique  eam  ac- 
cingeret  ejus  cordula  sive  eingulo,  quam  defer- 
ret  per  annum  integrum  ad  ejus  honorem  et  re- 
verentiam. 

68  Quibus  precibus  et  voto  sic,  ut  supra!emis- 
sis,  gloriosa  Virgo ,  quse  numquam  renuit  devote 
precantibus,  ad  compassionem  afEietae  matris  et 
misericordiam  mota  annuit ,  et  ostendens  ejus 
potentiam  ex  gratia  omnipotentis  Dei,  in  conti- 
nenti  hiis  verbis  dictis,  sic  mgrotans  mulier,  im- 
mo  mortua  ,  incepit  convalescere  ,  in  tantum  , 
quod  infra  dies  paucos  (mira  res  est)  in  prosper- 
rimam  sanitatem  evasit  libera  ab  omni  infirmi- 
tate  et  epidemia.  Quod  quidem  miraculum  reve- 
latum  fuit  per  dictam  dominam  Agnetera  ante 
corpus  B.  Rosae  in  ejns  ecclesia  Viterbiensi,  quo 
loco  convenerat  voti  exsolvendi  gratia,  subannis 
Domini  mcdlii  ,  die  xxm  Aprilis ,  prassentibus 
fer  *  Rosato  Mattei  ,  de  dicto  miraculo  notario 
rog-ato,  et  Corolo  Grugui  e  et  Petro  Angeli  Trie 
de  Viterbio,   testibus. 

09  Petrus  Dominicus  *  ,  olim  bonae  memo- 
riffi  Nicolai  de  Bussi,  de  Viterbio,  cum  esset  33- 
tatis  annorum  sex  vel  circa ,  mcdl  intolerabili 
febre  angustiabatur ,  superveniente  sibi  signo. 
Cummaxime  tunc  in  civitate  Viterbii  pestis/*im- 
mineret,  in  tantum  aegrotanti  puero  defecit  spi- 
ntus,  ut  immature  paulo  post  inde  spatio  die- 
bus  suis  sestimaretur  fungi.  Qusdam  Caterina 
Jacobi  Gemini  de  Viterbio  ,  infirmi  nutrix ,  mo- 
ta  compassione  venerabilis  mulieris  dominae  Sue- 
vae,  pueri  matris,  instar  pueri  vapulantis  ploran- 
tis,  qU33  eodem  anno  triplici  funere  ,  mariti , 
hhorum  et  consanguineorum  ,  mcesta  et  afflicta 
lugebat,   in    ejus  solatium  hoc  solo  cura   sorore 

Elisabetha 


D 


atter  a  gravi 
gutturis  mah 
sanali. 


lnguinariape- 
ste  in  estremi$ 
posita  nitt- 
lier, 

c 


agoni 


facto  per  mn- 
trem  volo, 
mortem  tnor- 
bumqueeimdit. 


1.  c.ma-isli" 
e 

Laborantes  fe- 
bri  pestifera 
*  adde  filins 


DIE  QUART\  SEPTEMBRIS.  457 

Elisabetha    ex    ampla,    quam    habebat,    familia,  lium,  aitatis  annorum  vig-iuti  octo,  gravi  peste  in 

relicto  sibi,  et  materna    pietate  et  affectu,  quem  inguine  segrotum  et  infectum  satis*  anhelaret  ad 

in  nlium,  quem  lactaverat  a  teneris  annis,  ha-  mortem,  dubitans,  ne  dcficeret  illi  spiritus   cum 

bebat,  non  sine  maxima   lacrymarum  habundan-  continuo  essetin  transitu,  illum  dictse  riorfowe  vir- 

tia,  puerum  morti  jam    viciaum  et  anhelantem,  giui  Rosae  commeudavit  et  vovit.  Quo  voto  facto 

cui  parum  aut  nihil  supererat  spiritus,    gloriosa;  eodem  instanti  est  sanatus,  prout  dicta  A^nes  est 

virgini    Eosae    commendavit,    et  vovit,    ut  affli-  publice  testificata. 


ctse  diguaretur  misereri  genitricis,  quae  in  mo- 
rem  acceptorum  altissimo  Jesu  Christo ,  cum 
honestissime  ac  pure  continuo  vixerit  prae  cete- 
ris,  ita  prse  ceteris  affligi  videbatur,  exemplo 
Job :    quo    voto    facto  sic,    et   ebibito  aquae  pa- 


14>  Monialia  qusedara  monastcrii  B.  Rosae  pra?- 
fatae,  sub  annis  Domini  mccccliv,  nomine  Cateri- 
na,  filia  Augustini  Longi,  de  Viterbio,  cum  patere- 
tur  cancrum  in  mamilla  ejus  sinistra,  cujus  morbi 
horribilissimiinfirmitateobstupefactadominaFraii- 


Ex  Piocusc. 

AdoUicentem 

a  pette, 

'  luppU  :  ut 


monialem  a 
gangrma,  in- 
columet  red- 
dit. 


rum  lotures   manuum   dictae  B.  Rosa;,  quam  per      cisca,  dicti  monasteriimonialis,  et  spiritualis  mater 
vim  deglutiri  sibi  fecerant,  illico  sine  mora  ali-      Catarime  praefatae ,    ne    moniales    ceterse  ex  hac 


uliisquegruvi- 
bus  malis 


qua  febris  cum  signo  cessavit,  et  ad  sanitatem  re- 
stitutus  hodie  cum  gratia  dictae  B.  Rosae  vivit  et  illi 
plurimum  pro  suscepta  gratia  afficitur.  Istud  testi- 
ficatur  Petrutius  Hussi,  dicta'Catarina  et  domina 
Sueva,  mater  ejus. 

70  Angelus  Pasquine,  filius  muratoris,  contratae 


coutagione  infectae  contamiuarentur ,  se  proster- 
nens  ante  cbrpus  dicte  B.  Itosae  contrite  ac  devote 
inquit:  Mater  sanctissima  et  spea  nostra,  adjuva 
nos,  ne  omnes  inficiamur  e"x  hoc  pestifero  morbo  : 
pro  cujus  aagrotantis  amorbatae  salute  tibi  ma- 
millam    argenteam  constituam.    Quibus  precibu; 


S.  Leonardi  ,   cum   graviter    infirmaretur    morbo  factis,   illico  morbus   ille  caput   fecit  ac   princi- 

mfectus,  itaque  morti  potius,  quam  vitae  propin-  pium  1,  prout  vulgariter  dicitur.  Et  quoniam  de 

quus  existimaretur  ab  omnibus  ipsum  videntibus;  humano  k,  morbus  talis  sine  periculo  cum  medici- 

conversa  Pasquiua,  ejus  mater,  ad  omnipotentem  nis  curari  non  potest,  Cateriua  prafata  curata  exti- 

DeumetB.  Rosam,  vovendo  promisit,  si  Angelus  tit,  et  precibus   B.  Rosffi   de    brevi  ad  sanitatem 

ejus  filius  evaderet  a  tanta  infirmitate,  quod  per  restituta  l. 

annumintegrumfaceretipsum  indui  ejus  habitu.  75  Existenti  infirmte  ffravissime  sorori  Drusia- 

Quo  voto  sie,  ut  supra,  emisso,  praefatus  Angelus  nse  de  Polimartio  m,  moniali  dicti  raonasterii,  ex 

est  sanatus,  ut  eadem  Pasquina  est  testificata  et  innrmitate,  quse  dicitur  la  seiatica  n,  mcccclii  et 


sunitati  resti' 
tuit. 

9 


Grassunte  Vi- 
terbii  peste, 
moniales  suas 
discrimine 
liberat. 


Angelus. 

71  Venerabilis  matrona  domina  Perna  Cole,  de 
Capranica  g,  cum  videret  Johannum  ejus  neptem 
gravi  morbo  infectam,  et  ad  mortem  laborantem, 
nec  illi  tentamenta  aliqua  mortalia  prodesse  quovis 
pacto  ;  ipsam  gloriosae  virgini  Rosae  vovit ,  pro 
ejus  salute  oravit,  quoad  potuit,  post  quae  exau- 
dita  est  ejus  oratio,  et  sanata  est  dicta  Johan- 
na.  Idem  testificatur  dicta  domiua  Perna  et  Jo- 
hanna. 

72  Currentibus  annis  Domini  mccccl  ,  cum 
civitas  Viterbii  durissima  peste  opprimeretur,  in 
tantum,  quod  quasi  ab  universis  ejus  incolis  et 
habitatoribus  videbatur  derelicta,  propter  sum- 
mam  aeris  intemperiem  et  influentiam  :  contigit, 
quod  in  monasterio  S.  Rosee,  ubi  ejus  sacratum 
corpus    requiescit    in    summa    veneratione  ,  mo- 


t 

Ischiadem 
m 
n 


mense  Aprili;  excujus  infirmitatis  gravitateet  lon- 
gitudine  supervenerat  sibi  catarrus.  Exquibusin- 
firmitatibus  nullusmedicorum  poterateam  liberare. 
Facto  voto  de  quadam  imagine  cerea  deferenda  ad 
ejuscorpus,  si  deliberaretur,  in  continenti  sanitas 
restituitur  et  penitus  liberaturab  omni  morbo*  in- 
firmitateo. 

70  Anno  insuper  mccccxl  Narda,  filia  Nicolai 
Tomaede  Viterbio,  contratse  S.  Petri,  ex  eainfirmi- 
tate,  qua3  sciatica  dicitur,  ita  deliberata  *  est,  ut 
dolores  sibi  usque  ad  collum  jam  supervenissent. 
Cui  ita  infinne  aegrotanti  et  iu  lecto  jacenti  Catari- 
na  quaedam  Baptistae  inquit:  Vove  te  Deo  et  11.  Rosas 
portare  sibi  bracchium  unum  cum  spatula  p  de  ce- 
ra  :  quae  cum  sic  vovisset,  eodem  iustanti  sana  sur- 
rexit  de  lecto. 

77  Anuo  insuperMccccLiiipuerquatuor  mcnsium, 


'  adde el 
0 
toltit  ; 

*  itno  devexatn 


niales  plures    morbo    et  epidemia    infirmarentur  nomine  Josephus,  Santi  della  Coldusta  de  Viterbio 

ad  mortem;    videlicet    domina  Margarita  Petru-  filius,   contrataB    S.    Angeli,  ex  gravi   roflrmitate 

tii,   dicti    monasterii  abbatissa ,    domina   Angela  phtysicus  quasi  exaridus  et  desiccatus  eflbctus,  ad 

ejus    soror,  domina    Magdalena  ,    domina   Ludo-  ultimum  vitae  spiritum  deductus  crat :  pro  quo  An- 

vica,   soror   Serafina,    soror    Perna,  et  soror.  .  .  .  tonia  ejus  matcr  B.  Rosam  oravit  pro  filii sanitate, 

Quae    conspicientes  sese  in    tanto   periculo   mor-  quem  cum  dcvotc  ad  ejus  ecclesiam  detulisset,   et 

tis,  Deo  omnipotenti  et  gloriosissimas  virgini    B.  super  ipsius  gloriosuin  corpus  posuisset,   iu  conti- 

Rosae    humillime   ac  devotissime   commendarunt,  nenti  in  prospcrrimam  sanitatem  evasit,  ejus  prcci- 

ut  dignaretur   ejus  domum  ac  familiam  a  tanta  bus  et  merilis  q, 

infectione  et  epidemiae  infirmitate    conservare  et  78  Domina  Johanna  uxor  Francisci,  vulgariter 

custodire.   Quibus  precibus  ab  hiis  venerabilibus  dicta   Franeisca  de  Vcritate ,  cum  dc    mccccxhii 

mulieribus  et  universis  monialibus  aliis  dicti  mo-  ex  quadam   infirmitate  in  phtysicum  devenlsset ; 


infanttm 


mulicrcm  ph- 
thisi  libcrut, 


nasterii  sic  devotissime  et  cum  maxima  mentis 
contritione  emissis  ,  exauditae  sunt  earum  vo- 
ces,  uti  digne  postulantes  a  gloriosa  virgine  Ito- 
sa ;  ita  ut  nulla  ipsarum  in  dicto  monasterio  ex 
/.  tali    infirmitate    et  morbo   perierit  h  miraculose, 

cum  vix  domus  alia  Viterbii  intacta  remanserit, 
ex  contagione  prasfata,  habitatio  sola  B.  Rosse, 
utpote  sacras  virgines  castasque  matronas  omni 
/.  contincus  sanctimonia  et  bonitate  pollentes  continet  *,  prae- 
servata  fuerit  ex  gratia  omnipotentisDeiet  meri- 


quae  infirmitiis  vulgariter  dicitur  el  mal  sottile, 
et  ex  dicta  infirmitate  gravaretur  per  novem 
menses,  vel  circa,  nec  medicorum  quisquam  eam 
posset  juvare,  se  commcndavit  B.  Itosce :  quo 
voto  facto,  convaluit  ct  sanata  est.  Istud  dicta 
domina  Johanna  testificatur  et  Antonia  Giorgii 
Tubatoris,  et  domina  Laurentia  Gemini  ,  ejufl 
vieinss. 

79    Quaedam    domina    Titia    Jacobi   de   Fulgi- 
neo,  tertii   Ordinis   S.    Francisci,  sub   mccccli   ct 


leprotam 
mundat  ; 


tis  et  precibus  B.  Rosae;  et  quod  jam  sexaginta     mense   Augusti  ,    die  quinto  ,    erat    tanta  lcpra 

annis    nulla    mortua   est  in   dicto   monasterio  ex     affecta,    quod   nulla   ex  ejus  sororibus   adhaere- 

peste.  bat  sibi,    nec    in    comedendo ,    stando   aut  dor- 

73  Cum  domina  Agnes    quaedam     haberet    fi-     iniendo,  aliquam   sceuin    habebat  communioncin 

aut 


15* 


MLRACULA  B.  ROS.E  VIRGINIS. 


ExP*ocKsr.     aut  adhserentiam  ,    ne  dicta   lepra    corrumpere- 

tur;  sed  continuo  sola  stabat  ab  aliis  separata. 

Quo  factum  est,  ut,    cum  videret   se    una    die- 

rum   in   tanta  ealamitate  ac  miseria  constitutara, 

'  t.  iraniinic-  soia  transtulit  *  se  in  secretiorem  partem  domus, 

nl  ubi  ad  terram  jrenuflexa,  lacrimans  cum  summa 

cordis   contritione    inquit  :  Qua*    numquam    tibi 

devote  supplicantes  dcrelinquis,   gloriosa  B.  Ro- 

ea,   adjuva  me  et  munda  me  ab  hac  Jrpra.   Veniam 

enim  ad  tuum  sanctum  corpus  visitandura,  et  de 

lotura  et  aquatuarum  sanctarum  manuura  vultum 

meum  lavabo.  Quae  voto  flic  facto,  surrexit,  et  ad 

prffidictum  corpus  accessit,   et  uti  fuerat  pollieita, 

fecit.  Mira  res,  est  statim    Missa   celebrata  ,   et 

quam   primum  se  lavit  cnm  dicta  aqua,  sanata  est 

et  liberata  effecta  ab  illa  immundissima  lepra, 

prout    etiam    hodie  sana  et   libera   vivit ;    prae- 

sentibus  ibidem  domina  Julia  tertii  Ordinismini- 

stra,  filia   quadam  mag-nifici  domini  Raymitii   de 

Farnesio,  et  domina  Constantia,  filia  quadam  Rubei 

de  Vitcrbio,  contratse  S.  Johannifl,  quibus  ita  reve- 

lavit  in   confessione  domina   Angela  Petri  de  Ca- 

r        ,  pranica  r. 

B       80  Anno  insuper  prsefato,   cum  juvenis  quidam 

aritiriiidem       Roma;  ex    gntta  s  graviter   infirmaretur,    devote 

petttt  ,•  recommisit  et  vovit  se  B.  Rosae,  promittens  afferre 

ei  candelam  ceream,  si  contingeret,  ipsura  ab  hu- 

jusmodi  Inflrmitate  liberari  :  quo  voto  facto,  illico 

6Bt  ad  pristinam  sanitatem  restitutus.  Quod  mira- 

CUlum  sic  eontigisse,  manifestavit  coram  domino 

1  Nieolao   prcsbytcro  dioecesis    Metensis  t,  Uberto 

u  Berguoido  subdiaeono,etJohanne  Petro  Papiensis  u 

diOBoesis. 

paralyiicam         81    Anno  insuper    Domini  mccccliv  cum    quae- 

timuivthydm.  (,,im    muliep      110mine    Rita    Destangano,    habi- 

mnat,  tatnx    Viterbn  ,    parochite   S.   Crucis,    Indropica 

eswt  et   paralytica  insimul ,    et   in   dicta  infirrai- 

tate    laborasset  per  aliquos    menses,    nec  quovis 

paoto  aut    humano   auxilio    liberari  posset,  cnm 

Inflrmitatea  prsdictea  incurabiles  sinfe,  cum  sum- 

ma   humilitate  et   devotione  se  coraraendavit  B. 

Rosffi  virgini,   offerens,  si  a  tanta  infirmitate  ejus 

meritieet  IntercessionibuB  liberaretur,  per  annum 

Integrum  nudiB  pedibusejusgloriosum  corpus  visi- 

tatnram  in  basilira,  uhi  ndmodum  requiescit.  Qui- 

busprecibus  ao   voto,  ut  supra,  emissis,  ex  gratia 

omnipotcntis  Dei,  qui  ])otentiam  stiam  demonstrare 

in   hac   gloriosa    Virgine  continuo  non   desistit, 

BUbitO  absque  alio  teraporis  intervallo,  seu  raomen- 

C  to,  mulier  paralytica  et  hidropica  nuraoulose  sa- 

nata  eat  et  eonvaluil  ei  dicta  ejusinflrmitate ;  prout 

diota    Kita    testiflcata   est    et    domina   Cssoilia , 

uxor  olim  doniim   Augnstini,    et   domina    Laura] 

w  in-tii   Ordinis   3,    Francisci ,   et  Gregoria   W  UXOr 

Simi. 

luffloiwn  rm-        82  Quidam    Influper  Johannes  Andreo     co-- 
rum*„fpai,    ,,,„,,.   s     ,itll,:i.       suh    M(l)rM|    (.|M|i    M    quadam 

magna    et    antiqua    iniirmitate   crura  ipsius  per 
uulversas  ejus  partes  tume&ota  essent  et  fngrossa- 

ta    hi    moduni    dnonim    oolumnarum,    ita°  quod 

m         ejusdem  exant  groBflitudinis  tibiaa  oum  cruribus  x 

se  tandem,  licet  cum  sumraa  difflcultate  e1  labo- 

re,  eontulit   ad   eoolesiam   B.   Kosie,  quo  lori   ubi 

per  eum    ventum  esl ,  accepta  lotura  raanuum 
dictie    B.    virgrinis  Etoss,   et  oum  ea  reverenter 

ac  devote  lavans  tibias  et  orura,  orans  conti- 
nuo  pro  ejUfl  salute,  codcm  instanti  ipso  exi- 
stenti  iu  eeclesia,  prasentibus  monialibus  et  non- 
nullis  aliis  ibidem  astantitms,  tumor  orurum  et 
tibiarum  e\  moincnto  subito  secessit,  el  in  tan- 
y  tum  liberatus    <'st,   quod    quasi    rurreudo   y    pro 

suseepta  gratia  domura    suam  eat  reversus,  me- 


ritis  et  intercessionibus  dictae B.  virginis Rosae.  Idem   I' 
testificatus  est  dictus  Johannes  Andrese  et  Andreas 
Capati  z  de  Viterbio,  et  moniales.  x 

83  Caterina,  Philippi  Bartolomei  filia,  mcccclii  «erpentinum 
cum    semel    a    quodam  tenibili    serpente    esset  «oriumred- 

^  .  ,  dit  tnnoxittm 

insultata,  et  dentibus  ejus  pedem  venenose  mo- 
mordisset,  et  ex  ejus  morsu  cecidisset,  astans 
ibidem  Angela  Tomai,  ejus  mater,  ipsam  vo- 
vit  B.  Rosas,  quod,  si  contingeret  evadere,  fa- 
ceret  ipsam  ejus  servam  et  monialem  :  quo  vo- 
to  facto,  illico  surrexit,  acsi  mali  nihil  umquam 
habuisset,  et  infra  dies  quinque  fuit  penitus  li- 
berata 

ANNOTATA. 

a  Ang-uinaglia   Italica  vox  tumorem  inguinis 
significat,  teste  Veneronio.  Pestem  inquinariam 
indicari,  infra  patebit  ad  num.  67. 
b  Videtur  species  anginse  fuisse. 
c  Vide  Annotataadnum.lklitt.  o. 
d  ld  est,  morti  proxima,  ut  moraliter  mortua  E 
haberetur. 

e  Audi  hunc  suo  testimonio  illud  prodigium 
firmantem.  Carolus  Grug:ni.  .  .  .  suo  juramento 
dixit,  vera  esse  contenta  in  eo  :  videlicet  quod 
jara  sex  annis  vel  circa,  cum  ipse  esset  in  eccle- 
sia  fS.  Rosse  una  cum  fer  Rosato  Aiattaei  et  An- 
gelo  Trie  de  Viterbio,  vidit  ibi  advenientem 
quamdam  dominam  Lucretiam  de  castro  Malea- 
no,  una  cum  quadam  domina  Agnete  ejus  fi- 
lia,  quag  cum  maxiraa  reverentia  cum  visitassent 
et  obtulissent  ante  corpus  gloriosaa  virgims  Ro- 
sae,  dixerunt  coram  eis  et  dictis  monialibus , 
qualiter  venerant  illuc,  ut  se  a  votis,  quaa  fe- 
cerant ,  absolverent.  Paucis  enim  ante  diebus 
dicta  Ag-nes,  ejus  filia,  ita  aeg-errime  ex  pesti- 
lentiali  febre  gravata  est,  ut  eam  mori  in  ca- 
stro  iMaleano  de  proximo  existimaretur.  Data 
enira  ( sunt )  ei  omnia  Sacramenta  Ecclesias,  et 
jam  in  continuo  transitu  expirabat.  Confisa  tamen 
ejus  mater  in  continuis  miraculis,  quae  continuo 
praedicantur  a  dicta  B.  Rosa,  dictam  ejus  filiam  illi, 
ut  liberaretur,  commendavit.  Confiderat  enim,  quod 
propter  ejus  merita  et  mortua  posset  reviviscere  : 
et  prout  firmissimae  erat  opinionis,  itasibi  in  virtu- 
te  sanctse  fidei  contigit,  quia  merita  est  exaudiri, 
et  liherata  est  puella.  Consonant  Petrus  Angeii, 
et  Margareta  Petrutii  abbatissa  cum  ascetriis 
suis.  p 

f  S&visse  hoc  anno  1450  atrocem  pestem  in 
ltalia,  videre  licet  apud  Muratorium  in  Rerum 
Italicarum  scriptoribus  tom.  21,  col.  610  :  ubi 
ait,  eam  totam  Longobardiam  pervasisse,  horren- 
dasque  strages  edidisse,  ita  ut  in  urbe  Medio- 
lanensi  triginta  hominum  millia  ea  lue  sublata 
fuerint. 

tx  Oppidum  Italiae  est  in  provincia  Patrimonii. 
h  Singutare  hoc  beneftcium  abbatissa  cum  suis 
monialibus  juridice  interrogata,  juramento  suo 
teslnta  est. 

i  lialis  far  capo,  quod  Latine  vertas  facere 
eaput,  phrasi  medica  significat  suppurare,  sive 
in  pus  converti.  Vult  itaque  cancrum  itlum  in 
apostema  contractum  ac  in  pus  conversum  non 
ultra  se?*p$isse,  sed  ejectis  sordibus  desiisse.  Au- 
diamits  ipsius  Catharinge  depositionem.  Domina 
Oaterina  Au&ustini  Longi,  de  Viterbio,  testis.... 
jurata,...  suo  juramento  dixit,  vera  esse  con- 
tenta  in  eo  f  arHculo)  videlicet  prout  quod  cum 
ipsa  in  raaniilla  sinistra  pateretur  cancrum,  qui 
de  sua  natura    et   secuudum   canones  raedecina?, 

ut 


*  i.  e.    iulucn 
'ihus 


DIE  QUAKTA  SEPTEMBRIS 
ut  asseritur ,  aut  curari  non  potest,  aut  sine  pe- 
riculo  non  curatur  :  tamen  ubi  pro  ejus  salute  ora- 
tum  fuit  ad  B.  Rosam  per  dominam  Franciscam  , 
monialem  dicti  monasterii  ,  morbus  ille  sive  can- 
cer  ostendit  ejus  caput .  et  curata  est  sine  pe- 
riculo. 

k  Id  est ,  ope  humana  :  sed  an  hic  recte  le- 
gam,  ignoro  ;  adeo  dubius  hoc  loco  character  est, 

1  De  curatione  hac  interrogata  swpe  citata 
abbatissa  respondit,  vera  esse  prout  in  eo  (arti- 
culo)  continetur.  lnterrogata  in  causa  scientise 
dixit :  Quia  vidit,  prout  omnibus  monialibus  ma- 
nifestum  est. 

m  Polimartium,  Italis  Bomarzo  castrum  in 
provincia  Patrimonii. 

n  lschias ,  morbus  vulgo  notus. 

o  Ita  cum  moniatibus  testata  est  prsefata  ab- 
batissa. 

p  Spatida  est  chirurgicum  instrumentum,  quo 
emplastra  deducunt .  Eadem  vox ,  teste  Cangio 
in  Glossario,  etiam  humerum,  vel  scapulam  signi- 
ficat :  posteriori  modo  vox  hic  accepta  videtur  : 
humerus  enim  morbo  affiictus  erat. 

q  Ita  factum  esse,  constat  ex  juridico  Anto- 
nize,  pueri  genitricis  testimonio. 

r  Insigne  hoc  miraculum  tum  ipsa,  cui  con- 
tigit ,  tum  nominatse  omnes  jurejurando  confir- 
marunt.  Testimonia  earum  ,  quia  prseter  dicta 
nil  continent ,  prsetermitto  :  quod ,  ne  nauseam 
pariam,  etiam  in  sequentibus  servabo. 

s  Arthritidem  sive  morbum  articidarem  deno- 
tare  videtur. 

t  Metse  urbs  episcopalis  est  Gallise  ad  Mosel- 
lam  fiuvium  ,  ubi  Satiam  recipit,  sita,  Metensis 
tractus  caput. 

u  Papia ,  Pavia  incolis,  urbs  Longobardiee  in 
ducatu  Mediolanensi. 

w  Hee  omnes  in  suisjuratis  responsis  asserunt, 
se  Ritse  adfuisse,  cum  a  duplici  itlo  morbo  prodi- 
giose  ac  subito  sanaretur. 

x  Inepta  locutio  est  :  tibia  enim  os  majus 
cruris  est  :  sed  ni  fallor  ,  per  tibias  intetlexit 
suras.  Vidt  itaque,  crura  ita  intumuisse,  ut  a 
talis  usque  ad  genua  ejusdem  essent  crassitudi- 
nis. 

y  Prse  tsetitia  scilicet  ob  impetratum  benefi- 
cium. 

z  Hujus  pro  reliquis  testimonium  accipe.  An- 
dreas  Capati  de  Yiterbio,  altertestis  citatus,  re- 
latus ,  juratus  .  .  .  dixit,  quod  de  anno  prseterito, 
cum  Joannes  Andreas  ex  quadam  praeambula  infir- 
mitate  ejus  crura  essent  tumefacta  ultra  modum, 
ita  quod  excedcbant  tibias ,  et  accessisset  ad 
corpus  B.  Rosse  ,  et  ante  eum  in  praesentia 
monialium  cum  lotura  manuum  dictae  Virginis 
lavaret  dicta  ejus  crura  sic  tumefacta ,  omni- 
bus  eircumspicientibus  * ,  recessit  tumor  ,  et 
crura  ad  debitum  modum  reducta  suut,  tamquam 
cssent  quodam  corio  seu  pelle  exspoliata ;  et  sanus 
et  liber  ex  dicta  infirmitate  reeessit.  Interrog-alus 
in  causa  scientiae  dixit  :  Quia  vidit ,  et  praesens 
fuit ,  et  vidit  et  cog-novit  dictum  Johannem  cum 
dictis  cruribus  ita  ing;rossatis  et  tumidis,  et  deinde 
sanum  et  liberum  et  ad  naturam  suam  reductis. 
Interrog'atus  de  praesentibus  dixit  :  De  se  teste , 
dicto  Johanne  et  pluribus  aliis,  una  cum  dictis 
monialibus.  Idem  ibidem  testatus  est  Joannes 
Andrese  ,  cui  contigit.  Consentit  cum  sanctimo- 
nialibus  abbatissa. 


459 


l\   !'i  ;     ■   M 


nihil  tacro 
corpori  nocet  ; 

a 
*  l.  convo- 

uientibos 
E 


CAPUT  V. 


Incendii  periculum  a  lipsanotheca  sua 
arcet  ;  in  medio  igne ,  consumptis 
reliquis,  solum  Sanctce  corpus  mi- 
rabiliter  illcesum  permanel  :  in 
ignem  lapsam  puellam  sanat :  nau- 
fragantibus  subvenit;  morbos  pellit. 


Anno  insuper   mccccxxix  cum  cura  ostendendi  Camietain 
et  gubemandi  a  sacrum  corpus  B.  Rosse  com-  ''/"«»<«/<«« 
missa  esset  mulieri  venerabili  dominae  Mnrgaritte,  a 
in  prassentiarum  dicti   monasterii  abbatissae  bene 
meritse,  et  cum   cumvenientibus  *  nonnullis,  ut 
visitarent  dictum  corpus,  vocata  esset  soror  Cla- 
ra  per  dictam  dominam  Marg-aritam.  ut  sibi  esset 
auxilio ;  juxta    consuetudinem    accensis    duabus 
candelis,   a    capite    una  ,    et   alia   juxta  pedes , 
patefacto  hiis  ,  qui  venerant ,  beato  corpore  ,  per 
incuriam  et    inadvertenter ,    discedentibus    illis , 
clausa    est    cassa,   ubi  requiescit  dictum  corpus, 
per  praefatam   dominam  Marg-aritam    et  Sororcm 
Claram,  illic  accensa  dimissa  candela  ,  qua?  posita 
erat  juxta  pedes  dicti  sacri  corporis.  Quibus  monia- 
libus  sic  discedentibus,  iude  pcr  horam  reductum 
est  ad  memoriam  praelibataB  dominae  Marg^aritae, 
candelam    accensam    ibidem    esse    dimissam   per 
ipsarum  incuriam  et   oblivionem.  Qua  ex  re  sic 
attonita    et   tremebunda ,   accersita   ad   se    dicta 
Clara  ,  eidem  inquit;  Clara,  Clara,  extinximiusne 
candelam    illam  ?  Et  sic    simul  cum  maxima  ad- 
miratione  accurrerunt  ad  dictum  corpus  ,  et  com- 
pereruut  candelam  praafatam  accensam  intus  sic 
clausam ,  prout  dimissa  fuerat  per  eas  moniales, 
quae  nocumenti  nihil  aut  laesionis  illic  attulerat, 
imrao  ex  ea  nihil  signi  apparebat,   quod  accensa 
remanserit,  praeter  paululum  sig*ni  in  cassa  a  par- 
te  superiori.   Quod  naturaliter  fieri  non  potuissct ,  g 
nisi  miraculose  precibus  dicta?  B.   Kosoe ,  ne  cjns 
corpus   sic    non  *  laederetur   et   combureretur  in 
totum   b. 

85  Tetnpore  etiam  DD.  lnnoccntii  c  PP.  VI, 
currentibus  tunc  mccclvii  ,  cassa  (jua^dam  lignca 
posita  in  cappella  ecclcsise  B.  Hoseb  ,  prout  ctiam 
extat    in    praisentiarum  ,   ig-ne   casuali   accensa , 


*  non  abundat 
b 

iii C  "i''i'ii  - 

ilium,  ijuo 

lipxitittithrrtt 

ac  corporii 
ornamanta 


Septembris  Tomus  II. 


combusta  est  una  cum  omnibus  et 
aliis  jocalibus  *  et  raonilibus  ,  quibus  corpus 
diclae  gioriosas  virg-inis  Rosa;  ornatum  erat  et 
circumdatum ,  hinc  undique,  infra  supraqut  -la- 
cebat  enim  tunc  sacratum  corpus  praedictum  in 
cassa  prrefata ,  prout  etiam  nunc  jacet  d  ,  nec 
aliquid  aliud  in  dicta  cappella  remansit  incom- 
bustum  ,  praeterquam  venerabile  corpus  pra^falum, 
quod  intactum  illaesumque  a  praedicto  Igne  fuit 
miracuiose  conservatum  ,  acsi  nullus  sibi  ignis  ad- 
haisisset  e,  cum  cetera  omnia  essent  jam  in  pui- 
verem  redacta  usque  ad  vestimenta,  quibus  coo- 
pertum  erat  corpus  praedictuin  ,  et  monilia  , 
quibus  dig-iti  ejusdem  Virg-inis  et  caput  orua- 
tum  *  erant  ,  prout  publica  vox  et  fama  cst  de 
praefato  rairaculo    in   civitate  Viterbii ,  et  prout 

04i  manifeste 


ing-uliS   combuita 


mnt. 

'  i.  v.  gemrais 

i-ri  anouJis 
c 


,n  noiQ 


4G0 


E\  FrOCBMJ. 


Infanttm  mi- 

lere  ambu- 
itam  priiti- 
n*  integri- 
tati  rcililuit. 
<J 


tupplt  vullui 
B 


'  uidam  nau- 
frago  optm 

mant  implo 

ranti 

i 

'  i    c.  iub  ol- 

gno  coro- 

iiii' 

■  1. 1 .  iniip. 

iftiflhospilc 

'  *  r.  toidii 


■  po  ipondh 


0 

appavent, 
oiiHidoni  ottni 
$ooU$talvwn 

nd  i«'rtnm 
perdticfl  -■ 

'  i.  0,    IUUHIi* 
1-0 


/ 
item  alterum, 
snbmerxu  novi 
periclitantem 


manifeste  adfirmabat ,  vidisse  propriis  oculis  et 
interfuisse ,  domina  Clara  (  filia  olira  magistn 
Angelini  de  Viterbio  ,  et  monialis  monasterii  prae- 
fati;  quae  jam  annis  viginti  octo,  vel  circaobiit, 
cum  esset  maximo  senio  constituta  ,  pluries  ta- 
men  in  ejus  vita  id  ordinate  recensere  solita  erat 
pluribus  personis ,  et  praesertim  dominae  Fran- 
ciscae  Benedicti  /',  domina:  Margheritae  Paulutii, 
dominai  Margheritae  Stefani,  domina;  Magdalenae 
Johannis  ,  doraina;  Angeles  Petrutii  et  dorai- 
nse  Jacobae  Angeli ,  tunc  et  nunc  monialibus 
dicti  monasterii  ,  et  aliis  pluribus  Viterbii ,  prout 
publica  vox  e.st  et  fama  in  dicta  civitate  Viter- 
bii. 

86  Benevenuta  infans  ,  filia  Joannis  Piccim 
de  Florentia  g  ,  habitatoris  Viterbii,  per  matrem 
domi  secus  ignem  relicta  mccccxliv  ,  mense  No- 
vembris  ,  in  eum  cecidit  puerili  more.  Quam 
mater  dornura  rediens ,  igne  filiam  pcdibus,  ma- 
nibus  ac  facie  combu^tam  aspiciens ,  dolore  im- 
raenso  perculsa,  B.  Rosae  auxiliura  imploravit  , 
ne  tam  crudeli  morte  aut  obiret  filia,  aut  sic 
monstruosa  viveret ,  cum  ejus  facies  monstro 
Bimills  potius,  quam  humano  *  appareret.  Qui- 
bufl  precibue  a  B.  Rosa  exauditis,  a  periculo 
mortis  evasit  puella  libera  ,  sine  macula  ab  omni 
cicatrice  et  deturpatione  faciei;  id  testificantibus 
parentibus  h  ejus,  vicinis  et  consanguineis. 

87  Anno  mccccxxu  quidam  dorainus  Alfonsus 
Hispanus,  tunc  secretarius  reverendissimi  do- 
inini  Cardinalis  i  sancti  Eustachii  ,  oum  Viterbii 
esset  in  hospitio  coromc  *  ,  a  Johanne  magistri 
Anselmi  ,  patrono  *  dicti  hospitii  ,  de  ejus  raan- 
dato  ductus  est  ad  ecclesiam  B.  Rosae ,  ubi  se- 
quenti  inane  solcmniter  celebrari  fecit  Missam  cum 
quatuor  torceis  *  cereis,  plurimisque  candelis  :  in 
qua  genuflexue  extitil  a  prinoipio  usque  ad  fi- 
nciii  Missffl.  Post  cujus  cclebrationem,  cum  de- 
vote  visitaret  oorpus  B.  Rosae  ,  Snterrogatus  a 
dioto  Johanue ,  ad  quodnam  hoc  faoeret ,  la- 
crymantibus  oculis  respondidit  *  dicens,  se  ma- 
xiuiam  gratiam  habuisse  ab  omnipotenti  Deo, 
preoibus  el  meritis  B.  Rosee  ;  quod  cura  esset 
semel  iu  mari  super  quadam  fuste  k  ,  tanta  et 
tam  horribilis  supervenit  ventorum  tempestas, 
u!  fustis  prssfata,  ubi  ipse  erat  cum  aliis ,  un- 
dis  et  aquia  marinis  impleretur. 

88  Qui  cum  essct  tam  prope  submersionem , 
et  morti  tam  horrendaa  propinquus,  a  patrono  * 
fustus  et  nauiis  aliis  dereliotua ,  cum  plures  ex 
ibidem  assistentibus  essent  suffocati  ,  et  reliquis 
uulla  apes  esset  ulteriufl,  idem  Alfonsus  in  tan- 
to  mortis  perioulo  constitutus ,  memor  famse  et 
miraeulorum  ,  (juas  Deus  omnipotens  dominus 
noster  Jesus  Christua  B.  Rosoe  preoibua  faciebat, 
e1  ostendebat  inpopulis,  alta  voce  devotissi- 
m«-  exolamavit,  invooans  Dei  primum  omnium 
ereatoris,  et  deinde  ipsius  gloriossa  virginis  Ro- 
589  auxilium,  ut  eos  a  tanta  tempestate  et  pe- 
rioulo  liberaret.  Cui  sic  exclamanti  statim  visi- 
biliter  apparuit  B.  Bosa,  oioens  :  Ne  timeasj 
quia  exaudita  est  oratio  tua.  Et  manibus  pro- 
priis  ipsum  oapiens  oum  omnibus  in  diota  fuste 
existentibus  -  qui  remanserunt,  at  portum  con- 
duxit  salvationis.  Qui  dorainus  Alfonsus  ,  aute- 
'I1"'""  do  Viterbio  discederet ,  in  dicta  ecclesia 
depingi  feoil  imaginem  gloriosie  Roste  proliba- 
tsa  pro  ejus  devotione  /. 

NO  Quulam  peregrrinus,  dictus  Joanues  deGre- 
conio  ,  ivgni  Poloniie  nativitate  ,  sub  auuis 
Domiui  mcccouv  ,  oiroa  finem  mensis  Maji , 
cum  praj  dcvotione  accederet  super  quadam  bar- 


MIRACULA  S.  KOS^  VlRGlNIS. 

ca  *  ad  visitandum  corpus  S.  Jacobi  tn  de  Ga- 
litia,  ubi  plures  astabaut  peregrini  ob  dictam 
visitationis  causam ,  et  navigaret  per  regnum 
Prancise,  juxta  civitatem  quamdam  Bordeos  n 
vulg-ariter  nuncupatam,  exorta  valida  tempestate 
in  mari,  prsefatus  Joannes  illico  cum  omni , 
qua  poteratdevotione,  recommendavit  se  gloriosa? 
Rosffi  de  Viterbio,  vovens ,  se  visitaturum  ipsius 
sacrum  corpus  Viterbii  et  ecclesiam,  ubi  requie- 
scit,  si  a  tauto  naufragio  et  perieulo  ,  ejus 
intercedeutibus  meritis  ,  eriperetur  ,  et  eva- 
deret. 

90  Quo  voto  sic  celebrato  et  emisso  ,  subito 
barca  fracta  est  et  submersa  et  ab  aquis  deglutita, 
una  cum  decem  nautibus,  et  vigiuti  peregrenis, 
qui  ibidem  devotionis  prEedictse  gratia  transvehe- 
bantur.  Qui  Joannes  peregrinus  prasfatus  ,  cum 
a  tanto  naufragio  et  morte  sibi  vicina ,  quam 
ante  oculos  conspiciebat ,  aliis  sociis  et  nautis 
periclitautibus  ,  incolumis  et  sanus  evasisset , 
dicti  ejus  sic  celebrati  voti  persolvendi  gratia  , 
accessit  Viterbium  sextadecima  die  Novembris  , 
mcccclv  ,  ut  visitaret  sacrum  corpus  virginis 
Rosae  praelibatae;  et  retulit  dictum  miraculum 
pluribus  ibidem  praesentibus  et  astantibus  ,  vi- 
delicet  Pratri  Ludovico  de  Gallesio ,  Fratri  Si- 
moni  de  Viterbio  ,  Ordinis  Minorum  ,  Pratri 
Gabrieli  tertiae  Regulse ,  et  Andreae  Capati  de 
Viterbio,  testibus  ,  et  ceteris  in  conventu  S. 
Prancisci. 

91  Anno  mccccxl  Gemino  cuidam  della  Torre 
Viterbiensi ,  eunti  ad  S.  Angelum  de  Apulea  o 
prae  devotione ,  vix  paulisper  obdormienti ,  de 
mane  ex  quadam  rimula  tecti  hospitii ,  unde  sol 
intrabat  super  eum  ,  apparuit  vigilauti  B.  Rosa  , 
dicens  vulgari  sermone  :Fac,  quod  facias  te  fi- 
lium  Augeli  sancti.  Cui  cum  Geminus  diceret: 
Quis  es  tu  ?  Sum  civis  tua ,  Sancta  respondi- 
dit  * :  quo  dicto,  illico  disparuit.  Qui  mane,  cum 
in  transitu  pervenisset  una  cum  quodam  ejus  so- 
cio  ad  quemdam  fluvium,  ex  aquarum  cujus  im- 
petu  maximo  quasi  fuisset  suflbcatus  et  submer- 
sus  ,  memor  visionis  prsefatee ,  quam  nocte  vi- 
derat  prascedenti ,  videus  se  in  tanto  periculo 
constitutum ,  devote  invocavit  auxilium  ejus  B. 
Rosae,  quae  sibi  apparuerat?  Quae  sic  vocata, 
illico  illic  astitit,  et  manibus  apprehendens  Gemi- 
num,  qui  revolutus  erat  per  aquas,  cum  quodam 
ejus  socio,  qui  eum  tenebat,  etquasi  erant  submer- 
si  et  suffocati,  ipsum  extrapericulum,  in  quo  erant, 
liberum  eduxit.  Quod  quidem  miraculum  Jacoba 
Jacnbi,  olim  difti  Gemini  uxor,  attestata  est,  se  plu- 
ries  audivisse  a  Gemino  ejus  viro,  et  praesentibus 
Antonio,  Baptista  et  Prancisco,  filiis  dicti  Ge- 
raini. 

92  Teotonicus  p  quidam  mercator  Yenetiis  , 
cum  in  mari  maximo  naufragio  conquassaretur, 
ita  quod  omnes  secum  navigantes  submergi  du- 
bitarent  et  perire.  Cum  eis  mortis  et  suffoca- 
tionis  immineret  periculum  ,  devote  se  commen- 
davit  gloriosee  virgini  Rosaj  Viterbiensi ,  et  sic 
preces  morcatoris  exaudiri  merita;  sunt,  ita  ut 
ex  tempestate  summa  in  mari  appareret  tranquil- 
litas,  donec  ad  portum  optatse  devenerunt  sa- 
lutis.  Qui  quam  primum  Venetias  rediit,  ubi  plu- 
rium  divorsarum  rerum  mercantiam  *  exercebat. 


I,  c.  navi 
m 


admisso  voto, 
naiifragto 
svbdwit : 


dictic  Virginis  figuram  pingi  fecit  iu  quadam 
ejus  tabella  ,  quam  secum  continuo  in  ejus  ca- 
mora  pree  summa  devotione  retinebat.  Qnam 
quidem  picturam  et  imagiuem,  et  dicti  miracu- 
h  relationem  ,  magister  Petrus  Dominici  q,  Vi- 
terbiensis   medicus,    se    vidisse    et    audivisse    a 

praefato 


item  alium 

submersionis 
periculo  pro- 
priis  manibus 
eripit. 
o 


*  respondit 


Stevam  in  »iu- 
/■('  tempesta- 
tcm  sedat. 


'  i.  e.  merca- 
turam 


Viro  mo  de 
vita  ex  inorbo 
perictitanti 
uxor  sunita- 
tem,  prxvlo 
voto,  impe- 
trat : 


gimile  benefici 
ttm  mater  fi- 

lio  : 


ct  fjnidam  nt 
ter  equo  suo 
obtinet. 
t 


A  prfefatomercatore,  testificatus  est. 

93  Anno  insuper  Domini  mccccxxxv  quidam  Egi- 
dius  de  Viterbio,  contratae  S.  Marci,  gravissima 
ac  multiplici  infirmitate  laborabat,  eum  in  mo- 
dum,  quod  jam  in  articulo  mortis  erat  constitu- 
tus,  nec  de  ejus  vita  spes  aliqua  supererat.  An- 
gilella  ejus  uxor,  conversa  ad  summum  Deum 
et  B.  virg-inem  Rosam,  cujus  devotissima  erat, 
eidem  flexiis  genibus  devote  supplicavit,  et  junctis 
manibus,  ut  sibi  dictum  Eg-idium,  ejus  virum, 
restitueret,  si  pro  ejus  anima  et  corpore  id  melius 
foret,  vovendo  et  promittendo,  continuo  jejunare 
Vig-iliam  ejus  festivitatis.  Quo  voto  sic  emisso  et 
facto,  illico  Egidius  prjefatus  pristinje  sanitati 
fuit  restitutus,  praesentibus  mag-istro  Antonio 
Bastario,  Jacobo  Stefano  Viti,  Antonio  Vitii,  macel- 
lariis,  et  Simone  Ang-eli,  omnibus  de  Viterbio 
testibus  r. 

94  Currentibus  annis  Domini  mcccclv  ,  et 
mense  Julii,  puer  $  quidam,  nomine  Domini- 
cus,  filius  Augustini  fabri,  de  Viterbio,  contra- 
tffi  S.  Petri,  cum  gravissime  inlirmaretur  tribus 
diebus    et    noctibus,    quasi     mortuus    apparuit : 

B  itaquenullaspessalutisejus  restabat  ulterius.  Qui 
dum  sic  infirmaretur  gravissime,  Antonia  ejus 
pueri  mater,  convertens  se  ad  B.  Rosam,  pro- 
misit  ipsum  ducere  ad  ejus  venerabile  corpus, 
et  ipsum  lavare  cum  aqua  et  lotura  manuum 
Virginis  praefatae,  et  dicti  pueri  collum  cingere 
cordula,  cum  qua  tactum  esset  ejus  g-loriosum 
corpus.  Quo  voto  sic  facto,  statim  fuit  sanatus 
et  ex  tunc  incepit  deambulare ;  qui  etiam  hodie 
vivit. 

95  Anno  Domini  mcccclvi,  et  mense  Novem- 
bris,  equuscujusdam  Ang-elutii  de  Porchiano  t,  Vi- 
terbii  commorantis,  quasi  mortuus  jacens  destitu- 
tus  ab  omnibus  hujusmodi  infirmitatum  peritiam 
habentibus.  Praefatus  Angelutius  vovens,  se  ad  B. 
Kosam  dicens  :  Gloriosa  Rosa,  quse  uumquam  me 
dereliquisti,  adjuva  me  in  hac  hora,  quiasi  equus 
reviviscit,  tibi  in  tua  sancta  ecclesia  faciam  ce- 
lebrari  unam  Missam.  Quo  voto  facto,  statim  sur- 
rexit  animal  sanum  et  liberum  coram  Angelo 
Tavug-lie. 


ANNOTATA. 

a  Bsec  sacri  corporis  gubematio  consistebat  in 
lavandis  manibus  aqua,  quse  dein  infirmis  po- 
tanda  dabatur  .-  item  in  induendis  vestibus,  osten- 
dendo  corpore  elc. 

b  De  miraculo  hoc  juridice  interrogata  prse- 
dicta  Margarita  abbatissa,  omnes  moniales  suas 
testes  invocavit. 

c  Bic  anno  1352  Clementi  VI  suflectus,  univer- 
salem  Christi  Ecclesiam  rexit  usque  ad  annum 
1362. 

d  In  novascilicet  theca,  dequa,  utiet  de  ornatu 
sacri  corporis,  vide  quse  adduximus  ex  Pape- 
brochii  Itinerario  in  Comment.  num.  50. 

e  Sacrum  corpus  inde  atiquam  nigredinem 
contraxisse,  diximus  ex  eodem  Itinerario,  loco 
citato. 

f  Vide  Comment.  num.  53. 

g  Verosimiliter  Fiorentia,  incolis  Fiorenza,  urbs 
primaria  Thuscise  vulgo   notissima,   indicatur. 

h  Verba  ex  Processu  habe.  Joannes  Piccini- 
nus,  de  Plorentia,  habitator  Viterbii,  testis  ci- 
tatus,  relatus,  juratus  et  super  sexagesimo  ter- 
tio  (in  Ms.  nostro  sexagesimum  secundum  est, 
quia  forte  amanuensis  unum  prsetermisit)  mi- 
raculo  diligenter  examinatus,   suo  juramento  te- 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS. 


111 


stihcandodixit,veraessecontentain  eo,  in  omni-  UUw 
bus  prout  ibidem  descriptum  est.  Videlicet,  quod 
dicta  Benevenuta,  ejus  filia,  per  invocationem  S. 
Homb,  cum  domi  igne  quasi  penitus  esset  com- 
busta,  hberata  estet  sanata  a  cicatricibusetsignis 
Interrogatus  de  tempore  dixit;  quod  jam  trede- 
cm  anni  (sint)  vel  circa.  Interrogatus  in  causa 
scientiaj  dixit .-  Quiapraedicta  vidit  et  prassens  fuit. 
hadem  hsec  jurejurando  confirmavit  Piccinini 
uxor  Maria 

i  Fuit  is  Alphonsus  Cariltius,  nobilis  Bispa- 
nus,   patria  Concanus,  ab  antipapa    Benedicto 
XII,  qui  XIII  dictus  fuit,    diaconus    cardina- 
hsS.  Eustachiirenuntiatus,postea  a  Benedicto 
defecit,  adhsesitque  Romano  Pontifici  Martino 
III,  alias  V,  a  quo   Cardinalatus   confirmatio- 
nem  obtinuit.  Obiit  Basitese  anno  14-34.  Ita  fe- 
re  Oldoinus  in  Additionibus  ad  Ciaconium  tom 
2,  col.  745. 
k  Ab  Italico  fusta,  Latine  myoparo. 
1  Subjungo  confirmationem  relati  miracuti  ex 
testimonio  prsefati  Joannis,  apud  quem  hospita- 
tus  fuit.   Joannes  Magistri  Auselmi  de  Viterbio, 
fetatis    sexaginta   quinque    annorum,  vel    circa^  E 
testis  .  .  .  juratus  .  .  dixit,  .  .  .   quod  audivit  in- 
super  etvidit,  quod  jam  triginta   annis,  vel  cir- 
ca,  quidam  dominus    Alfonsus   Ispanus,    secreta- 
rius  Cardinalis    S.  Eustachii,   qui    in  ejus    domo 
hospitatus  fuit,  cum  in  mari  vi  tempestatura  na- 
vis,    in    qua  ipse   erat,    periclitaretur,    et    etiam 
deducta  esset  in  quemdam    periculosum    locum, 
a  quo  vix  evadere   poterant :  nautes  enim  omnes 
desperati  de  salute,    remigia  dereliquerant.    Me- 
mor  dictus  dominus   Alfonsus    corporis   B.  Kosae 
prcefatae,    et  ejus  famEe   et  miraculorum,    illi    se 
ex   animo   recommendavit,  promittens,  si  a  tan- 
to  periculo  Iiberaretur,   quod    visitaret  ejus    ec- 
clesiam,    et    ping-i    faceret  cjus    figuram.    Quod 
votum  quam  primum  effecit,  cessavit  tempcstas  ; 
in  eodem  momento    exorta  est    tranquillitas  ;  et 
navis,  m  qua  erat,  quasi  submersa    et  ab  omni- 
bus  derelicta ,   liberata    est.    Apparuit    euim    B. 
Rosa  ipsi  eam  invoc;inti  et  clamanti  :  Beata  Ro- 
sa,  adjuvanos;  et  ipsura  cum  aliis  sociis  in  navi 
existentibus   manibus  propriis    apprehendens,  ad 
portum  salutis    reduxit.  Qui  cum  venisset  Viter- 
bium,   in  domo  Johannis    pratfiti,    receusuit  di- 
ctum  miraculum  sic  sibi  contig*isse,  prassente  do- 
mina  Francisca  moniali  et  pluribus  aliis,  de  qui- 
bus  non   recordatur  :  et  pingi  fccit  dictam   iinagi-  p 
nem  in   ecclesia   S.    Roseb,    prout  hodie  apparet, 
et  dictum  votum,   prout    pollicitus    fuerat,    exol- 
vit.   Bsec   Joannes  :  quse   Margareta  abbatissa 
confirmarit. 

m  S.  Jacobum  Majorcm  intelligit,  cujus  sacrum 
corpus  CompostelLv  in  Gallsecia,  Bispanise  pro- 
vincia,  summo  peregrinantium  concursu  colitur. 
Actum  de  eo  est  in  Opere  nostro  tom.  vi  Julii, 
die2b. 

n  Burdegala,  Gallis  Bordeaux,  Italis  Bordeos, 
urbs  Gallisc  Aquitanicse,  ac  Guiennie  provincise 
primaria  et  celebre  emporium. 

o  Angelopolim.  seu  Fanum  S.  Angeli  indicat. 
Est  autem  oppidum  Apulise  in  Capitanata  pro- 
vincia,  in  summitate  Gargani  montis  situm.  In 
eo  visitur  sacrum  antrum  S.  Michaelis  archan- 
geli,  in  rwpe  montis  in  modum  ecclesise  exca- 
vatum,  et  Toto  orbe  celeberrimum,  eo  quod  ibi- 
dem  itlustris  S.  Michaelis  apparitio  acciderit. 
Porro  Ecclesia  annuam  hujus  apparitionis  me- 
moriam  recolit  8  Maji  :  at  majores  nostri  de  ea 
agere  distuterunt  usque  ad  diem  29  Septembris, 

qua 


462 
EiPhchsi).  quaejusdem  Archangeli  festum  celebratur.  De 
peregrinis  devotionis  causa  eo  confluentious  se- 
quentia  habet  Eminentissimus  Baronius  in  Notis 
Martyrologii  Roniani  ;  Constat  quidem  fuisse 
olim  frequentissimam  ea  ex  causa  (ob  appantio- 
nem)  ad  inontem  Garganum  peregrinationem:  nam 
(ut  cetera  praetereamus)  narrat  Petrus  Damianus, 
scriptorum  integerrimus,  Othonem  imperatorem 
fioma  ad  montem  Garganum  nudis  pedibus  per- 
rexisse,  idque  monitu  S.  Bomualdi,  ut  crimen  pau- 
lo    ante    commissum    ea    corporis     afflictatione 

expiaret. 

p  Id  est  Teuto,  seu  Germanus. 

q  En  tibi,  quie  de  illius  testimonio  habet  Pro- 
cessus.  Magister  Petrus  Dominici,  artium  et  me- 
decina;  dootor,  de  Viterbio,  alter  testis  .  .  . 
dixit.  .  .  quod  scmel,  aliquibus  annis  jam  ela- 
j,sis,  eurn  ipse  esset  Venetiis  in  camera  cujus- 
dam  meroatoris  Theotonici,  vidit  ibi  in  quadam 
tabeila  imaginem  S.  Itosa;  depictam  \  et  interro- 
n-uns  dictum  mercatorem,  quid  dicta  imago  im- 
portaret,  respondit  mercator  :  quod  cum  in  ma- 
U  pj  quffidam  ruetie,  in  qua  ipse  erat  cum  quibus- 
dam  aliis  .sociis,  vi  tempestatum  conquassaretur 
et  quasi  periret,  ita  periculum  eis  mortis  ante 
oculos  existens  imminebat ;  memor  dicta;  B.  Bo- 
868,  illi  ^e  pnefatus  mercator  commendavit  de- 
vote  :  quo  voto  iacto,  Illico  tranquillitas  ex  tem- 
pestate  exorta  est,  et  ex  tanto  periculo,  in  quo 
erat  una  cum  sociis,  meritis  dictai  Virginis 
evaait.  Ob  oujus  devotionem  pingi  fecerat  dictam 
Imaginem. 

r  Angitelta  Mgidii  conjux,  Jacobus  Stephanus 
\  iti,  et  Antonius  Vitii,  sese  oculatos  testes  profi- 
tenlur,  at  Mgidii  dicta  confirmant. 

BNonpotuit  anno  1486  admodum  puer  fuisse, 
cum  anuo  1467  coram  delegatis  in  hac  causa  una 
cum  matre  prmfatum  beneficium  cumjuramento 
teslatus  sit  :  forte  prior  annus  male  notatus 
est. 

t  Forte  hic  Porcianum  indicatur,  quod  Qr- 
tendius  in  Orbe  sacro  et  profano  parte  2  pagi- 
na  1294,  statuit  ad  fontes  Arni,  Italice  fluvii, 
qui  iu  Florentino  agro  ex  Apennino  moute 
oritur. 


CAPUT  VI. 

Prcematuro  partu  pcriclitantem,  alios- 
que  ex  variis  morbis  moribundos, 
sanitati  subito  restituit. 


i  e quam- 
diu 

guam  pater 
mortuam  ere- 

dens, 


Prwnianiemis* 
|(|  tnmaturi 
/irnis  parte, 
triduoenteiatu 
animam  agt 

tiat  ; 


D 


onata     nuilier,     filia      Nieolai      Ciacciae, 
uaor    Nioolai,    dicti     vel    Vieario,    sub 


nis  Domini  mcccclv,  et  mense  Julii,  cum  esset 
prffignans  quinque  mensium,  et  per  tres  dies 
ac  noctes  continuo  nngustiata,  emisit  partum 
nbortivum  i  in  qno  quia  non  supervonerunt  si- 
bi  ea  siffna,  et  aooidentia,  quee  communiter 
aliis  parturieutibus  mulieribus  solent  evenire, 
seoundo  die  post  abortivum  pr«dictum  sic  emis- 
^um,  totum  ejus  eorpns  ac  pcctus  est  tumefa- 
otum  et  Inflatum,  et  instar  cimbali  tractum  et 
fiaquatum  ;  pnegnans  enim  erat  mensium  quatuor, 
et  inceusissimis  doloribus  ultra  dodum  affligeba- 


MIRACULA  S.  EOS^  VIBGINIS. 

tur  Exquorumanxietate  partum  abortivum  emit-  D 
tere  conata  est  sub  hac  forma;  videlicet  quod 
emisit  bracchium  totura  integrum  pnus,  resi- 
dua  parte  corporis  remanente  per  tres  dies  m 
ejus  visceribus;  quibus  doloribus  oram  huma- 
no  destituta  erat  auxilio.  Quo  factum  est,  ut 
tertia  iude  die  ad  ultimum  vitae  suae  cum  se  jam 
devenisse  cognosceret,  accersito  ad  se  quodam 
Luca  Caprino  Viterbiensi,  Tibi  omnes  hos  meos, 
ait,    filios     commendo ,    ex    quo  *  eorum   pater 

abest. 

27  Quibus  dictis,  supervenit  paulo  post  Ni- 
colaus  Ciacciae,  pater  dictae  Donatae ;  qui  cum 
maxima  lacrymarum  habundantia  mulieri  aegro- 
tse,  quae  instar  obdormientis  pueri ,  clausis  ocu- 
lis  ad  mortem  tendere  videbatur,  inquit  :  Dul- 
cissima  filia  mea,  spes  oculorum  meorum,  ex  ca- 
ritate  et  amore  mei  miseri  patris  tui,  aperi  ocu- 
los  parumper.  Quae  verba  adinstar  pueri  plorantis 
cum  pluries  iterasset,  commota  filia  pietate  pa- 
terna,  oculos  aperuit.  Ex  quo  actu  ibidem 
omnes  astantes  uno  ore  laudaverunt  Deum  ;  cum 
eorum  nullus  existimasset,  eam  ulterius  vivere; 
frigida  enim  erat  jam  effecta  per  universas  cor- 
poris  partes,  etjam  ultra  modum  inceperat  in- 
star  mortui  et  sepulti  cadaveris  *  Cui  cum  pater  *forteomis 
iterato  diceret :  Carissima  filia  mea,  hanc  a  te 
gratiam  volo  et  expostulo,  postquam  te  jam 
miseram  conspicio  ad  extremum  punctum  vitae 
devenisse,  nisi  vis,  me  tecummori,  ut  mihi  res- 
pondeas. 

98  Cui  cum  semimortua  mulier  nullum  re- 
sponsum  daret,  nec  signum  verbi  faceret ;  fa- 
cto  voto  per  dictum  ejus  patrem  omnipotenti 
Deo  et  B.  gloriosae  virgini  Kosae,  quod,  si  ani- 
ma  rediret  in  mortuum  corpus  seu  cadaver,  nvrrewtt. 
(mortua  enim  penitus  existimabatur)  deferret 
ad  ecclesiam  dictae  B.  Kosae  votum  quoddam  ar- 
genteum.  Mira  res  est  et  praster  omnium  opi- 
nionem,  hiis  dictis  et  voto  emisso,  mortua  sic 
mulier  illico  inquit  :  Et  offero  etiam  induere  et 
mecum  deferre  ejus  sauctum  habitum  a  per  qua-  a 
tuor  menses ;  addens  insuper  praefata  mulier  : 
Mi  pater  carissimc,  sana  sum  et  liberata;  etiam 
volo  suTgere,  cum  residuum  dicti  partus  emisis- 
set  :  et  surrexit.  Qua  etiam  hodie  vivit,  omnibus 
ibidem  astantibus  obstupescentibus  et  gloriti- 
cantibus  Deum  et  B.  Kosam  de  tam  solemni  ac 
maximo  miraculo.  Prsesentibus  ibidern  Luca  Ca- 
prino,  presbytero  Nardo,  sanctse  Crucis,  ejus  pa-  .,, 
trino,  Johanne  et  Mariotto  Nicplai  Ciaccise  et 
Nicolao  Ciaccia?  b  et  Petro  Paulo  Cucumelle  c,  h 
testibus.  c 

99  Dominicus  insuper  ex  Constantia  genitrice  Moribundi, 
et  patre  Maximo  genitu.s,  contratae  S.  Marci,  cum 
esset  puer  aetatis  annorurn  quatuor,  in  tanta  in- 
firmitatis  fuit  agonia,  ut  cum  neo  bibere  posset 
aut  comedere,  in  articulo  mortis  videbatur  consti- 
tutus;  ita  ut  coutinuo  videretur  ad  transitum  an- 
helare,  ut  vulgariter  dicitur.  Invocata  tamen  per 
Constantiam,  ejus  genitricem,  B.  Rosa,  et  illi  cum 
devotione  facto  voto,  mirabiliter  est  liberatus  et 
ad  salutem  est  restitutus.  Id  testificatur  ejus  mater 
Constantia  d.  d 

1UU     licprsesenti    anno     mcccclvii,      cum     do-  post  wneujp* 
mina  Nicola    mulier,   dudum    Silvestri,   vulgari- 
ter   dieti   de  Bocea    insula  *,  uxor,   contratae  S. 
Marci,   cum  pro    Petrueio  e  quodam    ejus    affine 


mm  est  livere 
velqnidsimtle, 


argenteum  a- 

nathema  S. 
RosA-vovit,  vo- 
ta  facto,  ex- 
tempto  salva 


et 
an- 


ta  vota 

•  atibi  de  hoc- 

ca  i ii f u rc 

e 


ac  coujuncto,  letaliter  infirmo  et  aegroto,  ad 
B.  Rosam  oraret  pro  ejus  salute,  illi  vovens  ac 
promittens  certum  votum ;  miraculose,  facta  ora- 
tione ,   in    illo  puncto   incepit    febris     declinare, 

et 


aut  epotum 
aquam,  t/ua 
Sanctx  manus 
ublutx  erant, 
f 


"  lege  Qni 
clnbcns 


snbita  sanilate 
donati. 


i.  e.   tonvu- 
lescere 

Alii  periculose 
decuynbentcs, 
*  atibi  Nannis 


fttcto  voto, 

k 


i.  e.  pjo 
puella 


c 


unt  adltibita 


*  i.  e.  dcpasi- 
lus 


prxdtctuaquu, 


DIE  QUARTA 

et  sanatus  est  paulo  inde.  Id  testificatur  dicta  do- 
mino  Nicolai. 

101  Dominicus  Augustini  Baptistse  ,  de  Aretio 
f,  cum  annorum  esset  duorum  cum  dimidio  vel 
id  circa,  et  prae  quadam  longissima  infirrnitate 
esset  semimortuus  et  quasi  ad  ejus  vitse  spiri- 
tum  deductus  esset  extremum  ,  per  Caterinam , 
ejusdem  Dominici  pueri  aegrotantis  maternam  a- 
viam,  ad  corpus  virginis  Kosae  deductus  est.  Cui  * 
quam  primum  ebibenti  parum  aquse  lotune  raa- 
nuum  dictae  virginis  Kosae,  illo  instanti  sine  mo- 
ra,  aqua  vix  ebibita  et  deglutita,  sanus  est  effe- 
ctus,  uti  ante  dictam  infirmitatem  extiterat.  Id 
testificatae  sunt  Antonia  pueri  mater,  Augustinus 
pater  et  Caterina  avia. 

102  Laurentius  quidam  ,  Angeli  Longi  filius , 
cum  setatis  esset  anni  unius ,  vel  id  circa , 
jiccccxlviii,  contratse  S.  Mariae  in  Podio,  de  Vi- 
terbio,  et  mag'na  febre  detentus ,  in  tantum , 
quod  morti  magis,  quam  vitae  vicinus  existima- 
retur  ac  propinquus,  lactantium  infautium  mo- 
re  dietus  fuit  per  dominam  Lodovicam,  ejus  ge- 
nitricera,  ad  ecclesiam  B.  Rosse  virginis  praefa- 
tse.  Cui  per  vim  ubi  est  datum  ad  ebibendum 
et  deglutiendum  tantillum  aquae  loturae  manuum 
ejus,  eodem  momento  illo  instanti  sugere  lac  in- 
cepit  et  resipire  *  Id  testiticati  sunt  Lodovica 
mater  et  Angelus  pater. 

103  Anno  insuper  mcccgliii,  Johannes  Jacobas 
Giannis  *  filius,  contratae  S.  Andreoe,  de  Vi- 
terbio  ,  tunc  quinque  mensium  infans  ,  infir- 
mus  taliter  consumptus  erat ,  quod  semimortuus 
ad  viam  universae  carnis  tendebat.  Tandem  facto 
voto  per  ejus  matrem  ad  B.  Eosam ,  resipivit 
puer  et  sanatus  est.  Id  testificatur  dicta  domina 
Jacoba,  ejus  mater,  et  domina  Antonia,  Sanctis 
sutoris  uxor  g. 

104  Quaedam  puella  semimortua,  trium  anno- 
rum  aetatis,  vel  circa,  Antonii  de  Reate  h  civis 
Viterbiensis  filia,  cum  magnopere  quadam  ejus 
infirmitate  gravaretur,  ita  quod  ab  omnibus  mo- 
ritura  adjudicabatur.  Pectus  enira  ejus  continuo 
sine  cessatione  anhelitus  pulsare  videbatur ,  et 
angustiose  anhelitum  emittere  :  ocnlos  habebat 
elisos  et  mortuos,  cum  crocei  essent.  Facto  ta- 
men  voto  puellse  * ,  et  illa  recommissa  praefataj 
virgini  Rosae,  convaluit,  et  est  liberata.  ld  te- 
stificatur  dicta  domina  Lucretia ,  ejus  mater,  et 
domina  Margarita  Nicolai  Nannis,   mater  Lucre- 

tlSBJ 

105  De  anno  proxime  pra?terito  mcccclvi,  et 
mense  Augusti,  puer  quidam  ,  nomine  Johannes 
Laurentius  Magnardi,  ab  omnibus  medicis  diffi- 
datus  *  et  penitus  desperatus  de  ejus  vita,  cum 
per  dies  viginti  stetisset  cum  oculis  clausis  et 
coopertis ,  nec  aliquem  cognosceret  :  domiua; 
Angeliuae,  aegrotantis  pueri  genitrici,  persuasum 
est ,  ad  quam  pueri  cura  magis  spectabat ,  a 
quadam  ejus  convicina,  ut  puerum  lavaret  cum 
aqua  loturae  B.  Rosae,  et  eam  postea  puero  ebi- 
bendam  traderet  aegrotanti ,  cum  devotione  et 
reverentia.  Quod  dum  effecisset,  puer  iu  illa 
hora  convaluit ,  oculos  aperuit,  et  sunatus  e*st. 
ld  testifieatur  domiua  Angelina  ejus  mater. 

100  Marianus  Tomai  Magdalenae ,  contratse  S. 
Paustini ,  cum  ad  mortem  letaliter  infirmare- 
tur;  itaque  de  ejus  salute  erat  penitus  despe- 
ratum,  nec  quisquam  medicorum  ad  dictam  in- 
firmitatem  expellendam  ipsum  juvare  poterat.  Una 
dierum  cum  sic  puer  aegrotuns  in  lecto  jaceret, 
audivit  genitricem   domiuam   Petrutiam ,   cadum 


4C3 


nnt  cinguto,  in 
sanitatem  pro- 
digiote  retti- 
tuti. 


K 

Mater  vovetu 
Aftjfam,  iii- 
fanti  mori- 
tmndx    lanita- 
tem  mbito 
impctral. 
k 


SBPTEMBBIS. 

vini  ad  mouasterium  dictae  B.  virginis  Rosae  mit-  £x  P»ocEs!t. 
tentem  devotiouis  gratia,  quam  erga  illum  vene- 
rabilem  locum  pro  sacrarum  modialium  et  ma- 
tronarum  ibidem  consistentium  residentia  gere- 
bat;  inquit  matri  :  Genitrix  dulcissima ,  et  ego 
volo  mittere  alium  cadum  vini  ad  dictum  vene- 
rabile  monasterium ,  ut  prsefata  gloriosa  Virgo 
dignetur  me  a  tanta  infirmitate  eripere  et  libe- 
rarej  et  sic  liberabit  me  a  morte.  Quo  cado 
vini  illuc  erais^o ,  et  lotura  manuum  dictae  Vir- 
ginis  reportata  et  eegrotanti  puero  ad  bibendum 
tradita  cum  devotione  ,  ex  rairaculo  omnipoten- 
tis  Dei,  aqua  vix  deglutita,  &>grotus  convaluit  etad 
sanitatem  pristinam  restitutus  est.  Ita  testificatur 
PetrutiaTomai,  ejus  mater. 

107  Bartolomeus  quidam  Lombardus,  habitator 
Viterbii,  cura  mccccliu  ad  mortera  esset  infirraus 
et  prope  horam  mori  expectaretur ,  in  quodam 
hospitali  Viterbiensi ,  delato  sibi  cingulo  sive 
cordone  B.  Rosne  per  quemdam  puerum,  et  illo 
cum  devotione  sibi  acciucto,  illico  convaluit  : 
et  id  testificatur  idem  Bartolomeus. 

108  Cum  domina  Angela  S.  Valentini  ,  S.  /,■ 
Scolarii  uxor,  contrat;u  S.  Paustini,  haberet  quam- 
dam  filiam,  tBtatis  quinque  mensiura,  quasi  mor- 
tuam  ex  quadara  magna ,  quam  patiebatur,  in- 
firmitate,  ex  qua  quasi  ad  ultiraum  vii;r  devem1- 
rat  spiritum,  nec  sibi  propter  ejus  infantileni 
aetatem  medico  opus  esset  :  vovit  eam  dicta  Au- 
gela  ejus  genitrix,  ut,  si  a  tara  horribili  contin- 
geret  evadere  iufirmitate,  quod  celebrari  faceret 
unam  Missam  in  honorem  ct  gloriam  omnipoteu- 
tis  Dei  et  prtefatae  B.  Rosie ,  iu  ecclesia,  ubi 
sanctum  ejus  corpus  requiescit.  Quo  voto  vix 
eraanato  *,  cessavit  infirmitas,  et  puella  jam  se-  • »  s.  emi«o 
mimortua,   ad  ejus  priraara   est  restituta  sanita- 

tem.  Id  testificatur  dicta  domina  Angela. 

ANNOTATA. 

a  Terliarium  S.  Francisci,  opinor. 

b  Omnium  prsefatorum  testimonia ,  uti  et 
ipsius  Donatx,  in  Processu  legere  est  :  duorum 
in  conflrmationem  lam  prodigiosse  curationis 
libet  hic  subnectere.  Itaque  in  Nicolai  Ciaccise, 
patris  DonattV,  responso  juridico  hsec  lego  :  Lu 
personam  cujusdara  DonnUu  fiJiiu  suaj,  gratiam 
dictee  Virgiuis  miraculose  suscepit :  quajcum  prae- 
gnaus  esset  dft  mcccclv  et  raensc  Julii,  intiuitis 
doloribus  angustiata  per  tres  dies,  cum  partum  p 
non  posset  emittere,  et  medietatcm  emisisset,  et 
ejus  corpus  instar  cimbali  iullatum  esflet,  iu  tau- 
tum,  ut  frigida  et  quasi  mortua  esset,  ct  fune- 
ralia  pararentur,  cum  oculi  essent  clausi,  et  ni 
hil  ulterius  superesset  spiritus,  ab  omnibus  de- 
relicta  :  faoto  voto  ad  B.  Etosam,  eodem  instan- 
ti,  in  ictu  oculorum,  aperti  sunt  oculi  mortuae 
mulieris,  partum  emisit  et  eodem  ranmento  eana- 
ta  est  miraculose  etc.  Hucusque  pater. 

o  Ipsius  testimonium  sic  sontU  :  jam  duobus 
annis  elapsis,  vel  ciroa,  Ipse  interfuitj  quando 
Donata  filia  Nicolai  Ciaccia)  ct  uxor  Nicolai  Vicarii, 
praegnus  ct  in  periculo  raortis  constituta  per  tres 
dies,  cum  partum  ejus  eraitterc  nou  potuisset,  nisi 
pro  niedietate;  et  tamen  facto  voto,  mcriti.s  et  in- 
tercessionibus  dictae  B.  Etosaa,  licet  frigida  sine 
spiritu  et  mortua  vidcretur,  cura  jam  foetesceret, 
in  eodem  momento  residuum  partus  abortivi 
emisit,  et  sanata  e.it  miraculose  prater  oinuium 
opinioncm 

d  Constautia  Mascini  vocatur  in  suo  testimo- 
nio,  in  quo  totidem  fere  verbis  bene/icium  reta- 

tum 


Ex  IV 


Infanx  ob   w- 
gleolum  votum 
itiflrma,  im- 
pletovota  con- 
v(fle$cit. 


Grnvm  irfi» 

mttutet. 


invocitfa, 
Sancta 


Irqr  \  i\  iiin 


464 

tum  asserit.  Idem  confirmat  ibidem  Constantise 

genitrix. 

e  Vocem  hanc  divinare  debui,cum  dubio  maxi- 
me  charactere  expressa  sit. 

f  Aretium  (incolis  ArezzoJ  antiquissima  Italise 
civitas ,  quippe  quie  olim  ante  Romam  conditam 
inter  duodecim  Etruride  primaria  capita  recen- 
sebatur;  monli  imposita  est,  iu  agro  Floren- 
tino. 

g  Idem  sub  juramento  asseruii  Angelus  Lon~ 
gus,  pueri  genitor. 

h  Civitas  Jtalise,  ditionis  Eccleside,  in  Umbrige 
provincia,  sita  estad  Velinum  (il  Velino)  fluvium 
in  confinio  regni  Neapolitani  et  Apruiii  ulterio- 
ris,  inter  Aquilam  ad  Ortum  et  Narniam  ad  Oc- 
casum.  Ita  fcre  Baudrandus. 

i  Quibus  accedit  Nicolaus  Nanni ,  pater  Lu- 
cretise. 

k  S.  per  abbreviationem  posita  est  pro  Italico 
ser,  id  est  Magister.  Porro  scolarius  forte  ludi 
magistrum  significat,  nisi  fuerit  cognomen  pro- 
prium. 


CAPUT  VII. 

Negleclum  votum  vindicat ;  varias  in- 
firmitates  sanat)  corpus  suum  a 
furibus  immune  servat ;  sanguinis 
fluxum,  aliaque  mala  tollit. 


Mlllier  quffidam  ,  nomine  Luminata,  contratffi 
S.  Johannis,  pnrturiendi  libere  et  sine  peri- 
culo  ffratle,  oum  vovisset,  partum  ex  ea  emit- 
tendum  et  orlundum,  si  veniret  in  lucem  vivus, 
et  fcmina  esset,  illum  denominare  nomine  dictse 
B,  virg-inis  Hosn? ;  et  natus  partus  et  femina  sub 
aiio  nominc  cssct  baptizata  ct  denominata.puella 
sic  nata  non  aliter  se  consumcbat,  quam  can- 
dcla  aut  cera  apud  ignem,  instar  salis  tepidffi 
nquffi  appOSitl.  Ducta  tamen  praefata  puella  se- 
mi  adusta  et  oonsumpts  ,  ad  B.  Bosam  ,  et  de- 
oominata  Ross  propter  ejus  reverentiam ,  eodem 
temporis  eonrcssu  a,  quo  ducta  fuit  puella  ad 
virR-incm  Rosam,  ad  bonam  valetudinem  infir- 
mitas  tendere  incepit  ac  converti,  et  de  brevi 
puella  sanata  est,  prout  Nicolaus  Ciulpe,  ejus 
vicinus,  est  testifloatus. 

110  ingela  quesdam,  puella,  Blia  ser  Francis- 
ol  Ber  Nicolai,  gravissime  ex  febre  et  doloribus 
ad  mortem  Infirma  et  anhelans,  facto  voto  per 
ser  Franoiscum  ejus  patrem,  eodem  instanti  sa- 
natur  meritis  diota  virginis  Ebosa.  Ita  testificatus 
eal  Idem  ser  Pranoisous  &  et  ejus  mater. 

1M  Anno  Insuper  Domini  mccoqtj,  cum  Jaco- 
bus  magistri  Oddonis,  de  Viterbio,  rediena  ex 
Insula  Cioiliee  e,  In  mari  magna  infirmitate  de- 
tentUS  fuit,  in  t:mtum,  quod  numquam  se  do- 
mum  vivus  *  redire  existimabat.  Convertens  ta- 
men  ajus  mentem  ad  dlotam  virginem  Rosam, 
supplioans,  ne  oontingeret,  [psum  eztra  patriam 
mori  et  nudum  ignota  nrena  jacere,  eodem  mo- 
mento  sic  emisso  voto  ,  incepit  convalescere ,  ita 
ut  sequcnti  dic  eum  ad  portum  Corneti  rf  ap- 
pliouissel  ,    sanus    et    liber    e\    navi    iu   terram 


MIIUCULA  S.  ROS.E  VIRGINIS. 

prosiliit  *.   Ita  idem  Jacobus   est  testificatus   e 


112  Mulier  quaedam,  nomine  Caterina  Petri 
Ennis,  cum  haberet  quemdam  filium,  ad  mor- 
tem  ffigrotum  et  destitutum  pene  ab  omnibus  , 
cum  spes  nulla  de  ejus  vita  jam  ulterius  supe- 
resset,  credebat  enim,  omnino  illum  de  proxi- 
mo  moriturum;  cum  male  vigil  requiesceret  et 
prius  longe  obdormiens.  Tandem  cum  noctu 
paululum  aut  nihil  obdormiens,  illico  vocem  emi- 
sisset,  quasi  sic  in  somnis  dicens  :  0  virgo 
gloriosa  B.  Rosa,  tibi  filinm  meum  recoramendo. 
Quo  voto  sic,  ut  supra,  emisso,  ubi  prius  de  vita 
pueri  per  genitricem  ejus  esset  desperatum  et 
alios  omnes,  ita  convaluit  puer  et  resipivit  *  et 
febris  recessit,  acsi  numquam  mali  aliquid  ha- 
buisset.  Id  testificaturejus  mater. 

113  Mulier  domina  Felix  dicta,  Boni  filia  , 
Antonii  Rubei  de  Viterbio  uxor,  mccccxxxvi,  tunc 
uxor  Marci  Lucae  de  Bussis,  per  duos  annos 
cum  ex,  ejus  viro  Marco  concipere  non  posset, 
genuflexa  multis  suspiriis  et  lacrymis  ad  B. 
Rosam  oravit ,  dicens  :  0  gloriosa  Rosa ,  si  gra- 
tiam  hanc  mihi  feceris,  ut  ex  viro  meo  mascu- 
lum  concipiam  vel  feminam ,  partum  ad  tuam 
referam  ecclesiam,  illum ,  cujuscumque  f  sit 
sexus,  tuo  sancto  nomine  nuncupabor.  Quo  vo- 
to  sic  emisso,  infra  dies  quindecim  ab  ejus  viro 
gravida  facta  est.  Quffi  cum  tempore  suo  filium 
peperisset ,  illum,juxta  voti  facti  obligationem, 
Marcum  Rosatum  denominavit  g. 

114  Anno  mccccli,  obdormientibus  noctu  cuili- 
bet  in  ejus  *  cella ,  dominse  Margaritse  abbatis 
sffi  h,  dominae  Angelae  i,  sorori  Caterinse,  sorori 
Serafinae,  sorori  Drusianas,  monialibus  monasterii 
praefati,  apparuit  B.  Rosa  cuilibet  de  per  se  di- 
cens  :  Guardaterai,  che  due  vermi  mi  rodono  Ia 
spalla  dritta  k.  Post  quam  visionem,  congregato 
capitulo  monialium,  et  ea  omnibus  patefacta,  ob- 
stupefactffi  singulse  moniales  sese  de  mandato  ab- 
batissge  in  orationem  posuerunt,  devote  orantes 
lacrymosis  oculis  Deo  *  et  B.  Rosse,  ut  eis  de- 
clararetur  in  virtute  Dei  omnipotentis,  quid  sibi 
vellet  hoc  somnii.  Quae  virgo  B.  Rosa  nocte 
sequenti  apparuit  iterura  Drusianffi,  dicens  :  Si 
me  cras  rogabitis  ,  quid  significet  somnium  hu- 
jusmodi,  patefaciam. 

115  Clareseente  deinde  jam  die,  cum  magister 
Antonius  Mattei  Denanzi  et  Petrus  Faccende , 
Viterbienses,  venissent  ad  visitandum  dominam 
Magdalenam  ,  dicti  Ioci  monialem ,  eorum  con- 
sanguineam,  compererunt  gratam  l  ferream  quasi 
a  suo  loco  remotam  et  evulsam  violenter,  quasi 
clanculum  per  impetum  quis  voluisset  illam 
aperire.  Quae  signa  animadvertentes  moniales , 
et  subtiliter  investigantes,  invenerunt  manifeste, 
quod  nonnulli  spiritu  diabolico  instigati,  prffi- 
dictas  reliquias  venerabilis  corporis  gloriosffi  Ro- 
sffi  prffilibatae  inde  auferre  quaerebant  et  ad  aliam 
ecclesiam  et  locum  transferre  :  quod  revelatum 
fuit  et  ad  lucem  deductum  per  apparitionem  et 
visiouem  gloriosffi  virginis  Rosffi,  ut  supra,  factum 
miraculose. 

116  Domina  Petrutia ,  uxor  s'Valentini  ser 
Fredi  de  Viterbio,  contractse  S  Blasii,  mccccxxv, 
mense  Septembris ,  septem  mensibus  in  guttu- 
re  ita  passa  est,  ut  dicto  tempore  nihil  prse- 
ter  aquam  cum  cuccaro  m  et  ovi  vitello  potue- 
rit  deglutire.  Quo  factum  est ,  ut  penitus  con- 
sumpta  esset  et  annihilata  *  Nec  raedicorum 
quisquam  sibi  poterat  prodesse.  Cui  noctu  ob- 
dormienti  mulier    quadam,   alba    veste    induta , 

apparuit, 


D 

*  t.  prosilicrit 

e 
deputsx  : 


'  resipuit 
sive  convaluii. 


proles  impe- 
trata. 


Apparens  no- 
ctu  quibus- 
dam  ascctriis. 
corpus  suum 
servari jubet  ; 
'  lcge  sua 

h 

i 

I, 


'  legc  Dcnm 
ct  B.  Rosam 


F 

nux  deindc 
comperiunt, 
fures    frustra 
conatos  fuisse 
sacrumcorpus 
uuferre. 
I 


Gravittr  ex 
gutlure  titb'i- 
runtt  inco- 
lumittttem 
spnmht  ct 
pr.rstat  ; 

m 

*  i,  e.exlcnu: 


DIE  QUARTA  SEFIEMBIUS. 


m 


upparen$  mu 
lieri  ulcer'a 
sanut  .- 


*  lege  eompe- 
rit 

ulterius  flu- 
xwn  saiiguuii 
sistit. 

P 


Idem  bcnefici 
um  pragnan- 
ti. 


item  ultcri 
confert. 


Huiujuinii  ex 
oie  profluvio 
in  extremis 
potitx  uppu- 
ret,  eamaue 
penitns  sunat 
t 


apparuit ,  dicens  :  Petrutia  recommitte  te  B.  Ro- 
sae,  quae  facit  quotidie  mille  gratias  et  miracula ; 
quae  juvabit  et  liberabit  te  ab  ista  infirmitate. 
Quae  jam  a  somno  excitata,  memor  dictse  visionis, 
vovit,  se  B.  Rosae,  visitare  ejus  ecclesiam  et  ibi- 
dem  celebrari  facere  Missam  unam  solemnem  , 
visitare  ejus  sanctum  corpus  cum  uno  cereo  :  quae 
post  sanctum  votum  immediate  convaluit  et  sanata 
estw. 

117  Anno  mcccclv  Gemma  Dominici ,  de 
Monte  Leone  o ,  habitatrix  Viterbii  ,  patiens  in 
mamilla  quinque  ulcera  ,  seu  plagas ,  apprime 
horribilia  ,  quae  nulia  medicina  aut  humauo  au- 
xiiio  curari  poterant.  Commendaus  se  tamen 
humiliter  Deo  et  B.  Rosae ,  inquit :  Gloriosa  et 
beata  Rosa ,  si  vera  sunt ,  quae  de  te  dicuntur , 
adjuva  me  a  tanto  dolore  ac  periculo.  Quibus 
dictis,  statim  obdormienti  paulisper  apparuit  Glo- 
riosa,  dicens  :  Ex  quo  te  mihi  commendasti,  scias, 
in  tua  excitatione  te  sanam  fore.  Quae  excitata , 
B  se  ex  dicta  infirmitate  liberam  et  sanam  appa- 
ruit  *. 

118  Quaedam  domina  Petrutia ,  uxor  quondam 
Antonii  Nannis,  de  terra  Aquspendentisp,  pro- 
vinciae  Patrimonii ,  cum  pateretur  fluxum  san- 
g-uinis ,  a  qua  quidem  fluxus  infirmitate  nulla 
medicina  aut  medicorum  subsidio  liberari  potuit 
per  tres  menses  :  celebrato  tamen  voto  dictae 
B.  Rosse,  de  visitando  ejus  corpus  cum  debita  re- 
verentia,  omnipoteus  Deus  ,  dictae  B.  Virginis 
precibus  et  meritis  ,  praefatam  Petrutiam  dicti 
fluxus  infirmitate  liberavit.  Quae  jam  sana  effecta 
vivit  q  adhuc,  in  dicta  terra  Aquaepeudentis  moram 
trahens. 

119  Angela  mulier  quaedam ,  uxor  Forlani, 
de  Viterbio  ,  sub  annis  Domini  mccccxxx  prae- 
g-nans ,  eum  pateretur  maximas  angustias  et  do- 
lores  cum  torsione  corporis,  superveniente  ma- 
ximo  sanguinis  fluxu ,  de  ejus  vita  nulla  erat 
spes  ulterius,  cum  siugula  tendereut  ad  mortem. 
Quae  in  tam  repentinis  motibus  et  signis  mortife- 
ris ,  cum  sola  esset  in  ejus  vinea  semiviva  extra 
muros  Viterbii ,  elevans  mentem  ad  Deum  om- 
nipoteutem  et  ejus  B.  virginem  Rosam ,  eidem 
cum  humillime  pro  ejus  salute  et  liberatione 
supplicaret,  statim  fuit  liberata.  Quas  etiam  hodie 
vivit  r  cum  ejus  familia,  praesente  Angilella  Egidii 
Marci  Gualdi  et  Caterina  Jacobi  Cecci  Bian- 
chi. 

120  Item ,  quod  de  anno  mccccl,  dum  quaedam 
domina  Caterina,  uxor  quondam  Antonii  __ascie  , 
de  Viterbio  ,  contratae  S.  Egidii ,  fluxum  sangui- 
nis  passa  esset  per  tres  menses ,  nec  in  aliquu  per 
medicorum  quempiam  juvari  posset ,  accessit  ad 
ecclesiam  B.  Ros„  in  die  ejus  festivitatis.  Cui 
dum  officium  diceretur  et  praedicaretur,  sese  hu- 
militer  recommisit ,  non  sine  laoryiuis  vovens  et 
promittens  ,  se  iu  ejus  Vigilia  perpetuo  jejuna- 
turam  et  ejus  solemuitatem  diem  solemnem  custo- 
dire  ,  si  ex  dicta  fluxus  infirmitate  liberaretur. 
Quo  voto  facto,  illico  sanata  remansit  a  fluxu  prae- 
dicto_. 

121  Cujusdam  monialis  dicti  monasterii  ,  no- 
mine  Geronimae  Antouii  ,  de  Civita  Castellana  t, 
mcccclii  per  mensem  continuum  cum  sanguis  ex 
ore  exire  et  fluere  non  desisteret  die  noctuque  , 
ita  ut  nullo  pacto  posset  quiescere ,  cum  nec 
sibi  aliquid  posset  prodesse ,  desperatae  posse  sa- 
nari ,  extremam  habuit  Unctioucm  cum  umni- 
bus  Sacramentis  Ecclesiae.  Cui  in  tanta  anxieta- 
te  constituae,  noctu  dormienti  apparuit  B.  Ro- 
sa,  dicens  tribus   vicibus  :    Jeronima  ,    agnoscis 


E 

mulierem  a 


e.  lcvari 


me?  Quse  cum  respondidisset  *:    Ego    te  vidi ,  BxPmcmw. 

sed   te  non  cOgnoso.  Cui    cum  B.  Rosa  respon-  *rcsPond,Mel 

didisset :    Ego    sum   beata   Rosa  :    tribus   vieibus 

se  ex  somno  excitavit ,  et  apertis  oculis,  tantum 

sanguiuis    a  naribus    exiverat,    ut  jam  per  ter- 

ram  indc  longe  discurrisse  videretur.   Expergefa- 

cta  tamen  ,  memor  visiouis  hujnsmodi ,   precibus 

dictae  Beatae  sensit  se  peuitus  liberatam  miracu- 

lose ,   licet  tunc    vigeret   pestis  in  civitate ,   ita- 

que  vix  aliquis  infirmus  sanabatur :  et  licet  san- 

guinis  tantum  exiverit  ,   quod  lectum  perforave- 

rit. 

122  Anno    insuper    Domini    mccccxlvii  ,    cum  jmmMoto a  flu- 
puella    (luaedam ,    nomine    Johanna  Francisci  *,  *««*»_>""" 

,    .     _  .  ■       ■         m         •  -      _•_  ac  febrihecti- 

castn  Capresis  u,   provincue    Tusciae,    habnato-  ca 
ris  Viterbii ,  fluxus  sanguiniset  febrem  ethicam  w  •„[,(„ 
per  aliquos  menses  passa  esset  j   quae  ita  ejus  ner-  Frani 
vis  et   ossibus  eradicata   x   erat ,  ut  nullo  pacto 
posset  ab  ea  eradicari  ;  Autonia  ejus  genitrix  y, 
cum  famam  B.  Rosae  Viterbiensis   et  ejus  mira-  y 

culorum  sensisset ,  puellam  aegrotam  prsefat»  Vir- 
g-ine  devote  commendavit:  quo  voto  et  preci- 
bus  sic,  ut  supra  emissis  ,  illico  puella  sanata 
est. 

123  Anno  Domini  mccccliii  ,  Angilclia  Antonii, 
alias  Maccarone*,    uxor  Jacobutii    Gerardi,  de  «"«•«wto. 

_,  _         .    , .  .  , .  _>       ,  ■  ''»'« liberat. 

Castro  Ronciglioue    z,    uura    cordis    _,unocatione   .  alibi 

et  pcena   cum  vcxarctur  ,    se  vovit  gluriosa.    vir-  Uaccaroni 

g'ini  llosae,  promitteus  visitare  ejus  corpus  et  cele- 

brari  facere  Missam.   Quo  votofacto  ,  in  continenti 

se  sensit  a  dicta  pcena  exgravari  *  ,  et  sic  sanata  ; 

est  aa. 

ANNOTATA. 

a  Vox  hsec  videtur  ab  amanaensi  mendose  de- 
scripta.  Substitue  momento,  et  sensus  erit  inte- 
ger. 

b  Testimonium  ejus  sic  habet :  Cum  qucedam 
Aug'ela,  ejus  filia,  gravissime  e_  febre  et  capitis 
dolorc  tenderetad  mortem,  facto  votoad  B.  Rosam, 
in  eodem  instanti  sanata  est.  lutcrrog-atus  in  causa 
scientiae  dixit  :  Quia  praedicta  vidit  et  prassens 
fuit. 

c  Sicilia,  Itatite  in  mari  mediterraneo  insula, 
vutgo  notissima  est. 

d  Baudrandus  aliique  Cornuetum  ( Italis  Cor- 
neto  )  statuunt  in  Hetruria ,  in  provincia  Patri- 
monii  S.  Petri,  ad  Martham  ( la  Marta  )  fluvium, 
in  ora  maris  Tyrrheni  :  estque  urbs  episcopatis, 
sed  episcopatui  Monte  Ftasconcusi  perpeluo  uni- 
ta,ut  tradit  Ughettus  in  Italia  sacra,  tom.  L, 
col.  083,  Ortendius  in  Orbe  sacro  et  profano , 
aliique. 

e  Verba  accipe.  De  mccccli  ,  Ipse  testis  cum  re- 
diret  per  marc  ex  insula  CioiLte,  et  g-ravissima 
infirmitate  dctineretur,  itaque  vix  sibi  parum  an- 
helitus  supererat  aut  spiritus  :  conversus  tamen 
in  ejUB  mentem  ad  B.  Rosam,  se  illi  devote  com- 
mendavit.  Quo  voto  sic  emisso  ,  in  eodem  instanti 
oonvalescere  incepit,  ita  ut  sequenti  die,  cum 
ad  portum  Corneti  appliouisset,  libcr  et  sanus 
a  dicta  infirmitate  in  terram  prosiluit.  Lege  pro- 

siluerit. 

i  Ita  correxi :  in  apographo  enim  nostro  men- 
dose  legitur  :   cujus  numquam  sit  Bexus. 

g  Rem  ipsa  testis  sic  exponit :  Cum  ipsa,  jam 
viginti  anuis  elapsis  ,  nupta  esset  Marco  Lucae 
de  Bussis,  nec  ab  eo  per  tres  annus ,  quibufl 
secum  fuerat ,  potuisset  ingravidari ,  ob  quam- 
dam  naturae  impossibiUtatem ,  Ucet  ipsa  pluriea 
mediooram    medioinas  experta  esset,   et  tamen 

semper 


466  MIRACULA  S 

E*  Pu>cn«.  semper  sterilis  reputabatur.  Pacto  taraen  voto  ad 
B  Roaam,  paulo  inde  ex  post  ex  dicto  Marco  conce- 
pit  ex  meritis  dictae  B  Rosae.  Deinde  dominam 
AngetamLucxde  Bussis,  socrum  suam,  testem 
citat,  quze  suo  etiam  juramento  nurus  sum  dicta 
confirmavit. 

b  lnterrog-ata  super  octuagesimo  octavo  ( mi- 
raculo  ,  quod  apud  nos  tantum  est  octogesimum 
sextum,  quia  duo  omissa  videntur )  de  appan- 
tione  B.  Rosas  in  visione  certis  monialibus,   qua- 

•^amnvni  mer  dcbebat  inde  furtive  subtrahi  et  admoven  * 
dixit  vera  esse  contenta  in  eo  Interrogata  in  causa 
scientis,  dixit,   quod  praedicta  vidit.  Ita  Proces- 

SU\'Ha>cnonni$igeneraliterabbatiss3eacduarum 

monialium  dicia  conprmavit. 

k  Ualica  verba  sic  verto  Latine  :  Custodite  me  ; 
nam  duo  vermes  mihi  corrodunt  humerum  dexte- 
rum.  Per  duosvermes,  sacrilegos  duos  fures  si- 
gnificat,  qui  a  dexteri  kumeri  parte  clathros  per- 
fringere  tentabant. 

1  Grata  vox  Italica,   clathros  significat.   Vide; 
qu&  num.  50  ex  Papebrochii  Itinerario  notavi- 
musin  Commentario. 
B      m  Mendose  scriptum  videtur  pro  zuccaro,  La- 
tine  saccharum. 
n  Ita  ipsajuridice  testata  est. 
o  Vide  annotata  ad  num.  42,  lit.  i. 
p  Acuta,  seu  Aquula,  urbs  Hetrurise,  in  pro- 
vincia  Patrimonii. 

q  Susceptum  beneficium  Petrutia  ipsa,  jurata 
asseruit . 

r  Prout  ex  ejus  lestimonio  liquet,  in  quo  hasc 
lego.  Ttcm  dixit,  quod  jam  viginti  octo  annis,  vel 
circa,cum  ipsa  pra3gnans  patoretur  maximas  tor- 
siones  cum  fluxu  ,  et  semel  in  ejus  vinea  superve- 
nirent  sibl   dlotl   dolores,   ita   quod   quasi   mortua 
dijudicaliatur  :  conver.sa  ad  B.   Rosam  ,  illico  sa- 
nata  est,  prout  in  miraculo  nonag-esimo   secundo 
(apudnos  nonagesimo  )  continetur    Interrogata 
de  prflBSentibua  dixit,  de  se,  Angilella  Marci  Gualdi 
et  Caterina  Blanohi.  Hinc  nota,  quod  dumsuperius 
sola  in  vinea  fuisse  dicitur,  vel  commode  accipi 
debeat,  vel  quod  prccdictx  dtuv  testes  sic  laboranti 
supeixvenerint. 
s  Miraculum  ilta  ipsa  juramento  confirmavit. 
t  UaltSB  oppidumest  in  provincia  Patrimonii. 
u  Yerosimilitcr  Capras  Hetruruv  pagum  deno- 
C  tat,  quem  FerraiHus  in  Lexico  Capresi  appellat, 
statuitque  apudmontem  Alvernum,  nonproculab 
ortu  Tiberis. 

w  Vox  rtaltca  febrem  hecticam  significat.  Est 
porro  febris  hectica  periculasa  et  continua,  ca- 
lorem  solidum  substantificum  et  radicalem,  ut 
loquuntur  mcdivi ,  consumens. 

\  I.ege  radicata,  n  oerbo  radicare,  idest,  radi- 
ces  agerc,  sumiturque  hic  metaphorice  pro  infuv- 
rere. 
\  Quee  miraculum  hoc  testata  est. 
■/.  Etonoilio,  oppxdum  Ttalise,  in  provincia  PatrU 
monii,  et  tractus  cognominis  r<>pi>t ,  situm  est  ad 
amnem  Faliscum,  decem  milliaribus  Italicisdi- 
stans  Viterbio,  teste  Baudrando. 
na  Ita  ipsajurata  asseruit. 


ROS.E  VIRGINIS 


CAPUT  VIII. 

Vitam  militi  servat,  dissidentes  com- 
ponit,  partu  periclitantibus  subve- 
nit,  febres  arcet. 


Currentibus  annis  Domini  mccclxx  ,  stante  bello 
Viterbiensi  cum  Brictonibus  a  ,  quidamMatteus 
Dorainici  Transimundi  ,  contratae  S.  Marci  ,  cum 
esset  extra  muros  Viterbienses,  prsefati  Brictones 
inimici  insurrexerunt  in  eum  et  ipsum  suni  inse- 
quuti :  donec  unus  ex  eis  eques  prosiluit  super  eum, 
in  terra  jacentem  ,  cum  ejus  equo,  ut  ipsum  occi- 
deret:  et  eo  sic  semimortuo  relicto  ,  cura  invocas- 
set  B.  Kosam,  discessit  equesstipendiarius  ,  ipsum 
mortuum  existimans.  Quo  fit,  ut  nocte  sequenti 
apparuit  *  B.  Rosa  cuidam  mulieri ,  dictas  Meni- 
cae,  dicens  ei,  ut  moneret  b  matrem  praefati  Mattei, 
ne  permitteret  eum  ulterius  exire  ,  quia ,  licet 
evaserit    iila  vice ,   non    evaderet    alias   in  futu-  g 

rum. 

125  Mariottus  quidam  Silvestri  Boccaifuse  * 
longa  inimicitia  obnoxius  *  cuidam  Raffaeli  San- 
ctori  de  Viterbio  :  de  quo  Mariotti  prsefati  mater 
plurimum  dubitabat*,  ne  sub  aliquo  qusesito  co- 
lore  Mariottum,  ejusnatum,  interciperet.  Noctuvo- 
vendo  se  dicta  domina  Nicola,  ejus  mater,  B.  virgini 
Rosse,  et  inde  paulisper  obdormienti  g-enitrici  ap- 
paruit  virg^o  Rosa  prgefata,  illi  nuuptians  sic  :  Quia 
sequenti  mane  fiet  pax,  esto  boni  animi.  Quo  facto, 
albescente  jam  die,  Mariottus  et  Raffael  pacem  fe- 
cerunt,  prout  noctu  viderat  mater  in  visione  ;  de 
qua  pace  penitus  erat  desperatum.  Id  testificatur 
Mariottus  et  praefata  ejus  mater,  domina  Ni- 
cola. 

126  Antonius  Dominici ,  alias  Cortopasso ,  de 
Viterbio  ,  contratae  S.  Marci,  mccccxlviii  turbatus 
recessit  et  se  stipendiariis  quibusdam  commisit, 
prout  vulgariter  dicitur,  al  soldo  c.  Quem  pater 
affectu  paterno  motus ,  undique  prosequutus  est. 
Quos  patrem  et  filium  cum  quasdam  nomine  Rosa, 
eorum  consanguinea,  longe  tempore  *  ,  redirent, 
expectasset ,-  vovit  B.  Rosse,  se  per  mensem  visi- 
taturam  ejus  sacrum  corpus ,  si  sanus  rediret 
pater  cum  filio.  Quo  voto  facto ,  mira  res ! 
sequenti  die  sani  cum  lietitia  reversi  sunt  pater  et 
filius. 

127  Item  quod,  cum  nobilis  mulier  domina 
Jchanna,  uxor  strenui  viri  Jacobi  de  sancto  Ge- 
mino  .  esset  in  partu  ,  quo  adeo  doloribus  et 
ang-ustiis  oppressa  erat  ,  quod  *  nulla  sibi  medi- 
cina  ad  emittendum  partum  poterat  *  prodesse. 
Statim  tamen  ,  imposita  ejus  corpori  cordula,  quse 
corpus  ipsius  gloriosse  Rosae  tetig-erat ,  et  ejus- 
dem  auxilio  cum  maxima  devotione  et  reveren- 
tia  invocato  ,  peperit,  et  sic  liberata  et  sanata  fuit 
et  est. 

128  Mulier  quaedam  ,  nomine  Francisca  Her- 
culani,  et  uxor  Antonii  Colecte  ,  de  Viterbio , 
mccccxliii  prseg^nans  quinque  mensium,  adeo  do- 
loribus  erat  oppressa,  quod  necubi  *  requiescere 
poterat  propter  dictos  dolores  ,  quos  quasi  per 
dictos  quinque  menses  continuo  passa  fuerat.  Quse 
in  tanta  anxietate  et  angustia  constituta  ,  qnam 
primum  se  humiliter  vovit  Deo  et  B.  Rosse  ,   de- 

ferre 


MUitem  a  ttcce 
servut : 


*  apparucril 
b 


concordiam 
ijtterdtssiden- 
les  mox  com- 
ponemlam 
vrxdictt  -• 
*al.  Rocca 
infuse 

•  adde  cr;il 

•  (".  e.  timcbol 


fagitivum  /?'' 
nm  fcliciter 
reditcit. 


snpple  ut 


Pttcrpcrio  /«- 
boravs.  imjnf 
stlo  corpOVi 
funictilo,  ftli- 
citef  rintiiiii 

*  leC)C  U I 

*  tegt  possel 


prtgmtns  vo- 
vens  ferre 
Stmct.e  fitni- 
mrttlum,  dw 

lonbns  exhni 

tur  : 

•  l.  nullilii 


in  puerperio 
laborans,  epo- 
la  taudata 
aqua,enititur, 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS.  467 

ferre  ejus   cordulam  accinctam,  est  sanata  et  li-         134   Domina   Bartolomea   Petri    Pauli  Petrutii,  *,«<>««*. 
berata.    Quas  etiam    advenientibus  diebus  partu-      praegnans  cum  aliter  partum   emittere  non  posset    comm<*k 
riendi,  peperit  sine  angustia  et  dolore.  iicet  per   dies  nonnullos  gravissime  et  incensissi-  pariunL 

129    Anno   mccccl  ,    mensis    Aprilis    die    iv ,      mis  doloribus  angustiaretur  in  parturiendo  ■  quam 
Francisca    Nardi     de    Maltempo ,    de    Viterbio  ,      primum  se  vovit   et   commendavit  B.  Rosa; 


parochiae  S.  Maria3  in  Podio ,  praegnans  ,  m 
tempore  parturiendi  gravissimos  dolores  et  in- 
censas  axietates  per  dies  quatuor  et  noctes  to- 
tidem  continuo  passa  est,  nec  parere  poterat; 
ita  ut  quasi  de  vita  dubitaretur.  Quae  in  tot 
languoribus  constituta  et  anxietatibus,  B.  Ro- 
sae  auxilium  imploravit,  petens  a  circumstanti- 
bus,  sibi   loturam    glorios®    Rosee  deferri.  Quam 


vir- 


gim,  partus,  facta  oratione  et  voto,  liberrime 
exhtexventreejus  genitricis,  sine  aliqua  ipsius 
parturientis  angustia  et  anxietate.  Idem  testificata 
est  dicta  domina  Bartholomea. 

135  Anno  Domini  mccccxxv,  Corona  de  Canapina  HMwuKm 
m,   uxor  Petri  Pauli  de  Viterbio,  contrata:  S.  Lau-  f^nbm 
rentii,  cum  continua  febre  vexata  recepisset  Sacra-  m 

menta  Ecclesia3,  vovit  se  Deo  et  B.   Kosae,  ut,  si 


B 

alia  difjicili 
partu  lcvatur. 
f 


Periclitans 
puerpcraemit- 
tendse  proli 
vilam,  donec 
baplizaretur, 
impctrat  .* 


E 


i.  e   iucluens 


C 
ilem  alinpost 
multos  dolo- 
res. 


cum   ebibisset,  illico  partus    exire    incepit,   licet     evaderet,    Missam    unam  ad  ejus  honorem  face 
turbato  ordine  :    quia  primo  exiverunt  nates,  se-      ret  celebrari  :  quo   facto ,  in  continenti  liberata 
cundo    pedes,    postea    manus    et    ultimo    caput.      est. 

Quia  partus  quasi   videbatur  semimortuus.  Cum         136  Anno  mccccxlvii,  quidam  Joannes  Menici  del  tubitotanati. 
muheres  tres,  Vitorbese  videlicet,  Autonia  Fran-      Pelofacto  de  Viterbio,  contratseS.  Johannisde  No- 
ciosi  et  Bartolomea  Baptiste  Nerii,  ibidem  astan-      ctula  n,  febres  terribiles  cum  fluxu  passus  fuerat,  n 

tes,  insufflare  d  ceperunt  in  ejus  auribus,  continuo  quorum  occasione  et  anxietate  cum  ad  ultimum  et 
invocando  auxilium  B.  virginis  Rosse  pro  matris  extremum  vitee  devenisset;  Caterina  ejus  mater, 
et  infantis  salute.  Licet  puer  ita  itheroclito  emodo      accedens  ad  corpus  B.  Rosae,  cum  multis  lacrymis 

ibi  exclamavit  ad  B.  Kosam  pro  salute  sui  filii. 
Qua  oratioae  sic  festinanter  facta ,  illico  do- 
mum  rediit ,  dubitan^  *  ,  ue  filium  mortuum  du- 
mi  comperiret.  Quse  cum  illuc  intrasset ,  reperit 
tilium  sedentem  secus  ignem  sine  periculo  , 
qui  sanus  effectus  miraculose,  etiam  nunc  vi- 
vit  o. 

137    Item    quod ,    cum    sanotissimus   dominus  c„rdimn8 
noster    dominus   Calistus   p ,    divina  providentia   vakntinu» 
Papa   tertius  ,  dum  esset  in  minonbus  q  consti-  Imleu  Catittui 
biensis  mulier,  prasgnans  esset  et  praemature  ma-      tutus    et    Cardinalis   Valentinus    r,    in  anno  Do-  /J^  V^ini- 
gnis  premeretur    doloribus    et   angustiis;   ita  ut     mini     mccccxlv    in    urbe   Romana  esset   magnis  Zl»lJec°H~ 

febribus    afflictus,     itaque   de  ejusdem  Sanctita-  p 

tis  vita  tunc  dubitaretur,   inuxima  cum  devotio-  7 

ne  ejus  meutem  ad  Deum  et  ipsam  beatam  glo- 
riosam  Kosam  elevavit,  promittens  ipsi  B.  Rosae 
unam  rosam  argenteam,  Quo  voto  facto,  divino  iu- 
spiraute  auxilio,  ut  demum  Ecclesiae  suce  sancta? 
pro  Catholicae  et  ortodossa3  *  fidei  Christianae  . , 
conservatione  et  augmento,  de  cjusdem  Sancti- 
tatis  persona  miraculose  et  divinitus  provideret 
ad  totius  Christianse  religionis  decus,  gloriain 
et  exaltationem  ,  cum  id  futurum  in  mente  di- 
vina  esset,  praeservatus  precibus  ipsiusB,  gloriosae 
donec  sacro  baptismate  fuit  baptizatus.  Idem  Virginis  convaluit,  et  prcefatus  liberatus  fuit  et 
testificata  fuit  dicta  Laurentia.  est.  ^ 

132    Domina    Margarita  ,    uxor  Johannis   Vel-         138  Et  currentibus  annis  Domini  mccccxlvi,  die  etvQtwn 
tri,    contratae    S.    Sisti,   cum  sub    mccccxxxvii  iu      vigesima  mensis  Novembris,  egrogiusdecretorum  yuodnuncu- 
partu  gravissime  laborasset  per  tres  continuos  dies      dootor  ,   dominus   Bornardus  Hompia  ,  Geruncus  S  paverat,p*t 

dioecesi,  jussu  praefati  sanctiasimi  Domini  nostri , 
tunc  Cardinalis  Valentini,  rosam  argcnteam  ad  mo- 
nasterium  B.  Kosa;  in  civitate  Viterbii  detulit,  quae 
supra  corpus  ipsius  B.  Kosaj  adhuc  pendet,  etom- 
nibus  eam  videre  volentibus  publicc  demonstra- 
tur. 


et  turbato  ordine  natus  appareret,   dicto  B.  Ro- 
sa  patrocinante,  fueruntet  sunt  liberati. 

130  Paulina,  uxor  magistri  Angeli,  de  Pe- 
rusia  f  habitatoris  Viterbii,  contratae  S.  Lucae, 
cum  mccccli  tempore  partus  magnis  doloribus 
opprimeretur  duabus  diebus  et  totidem  noctibus, 
nec  parere  posset,  itaque  de  ipsius  vita  dubita- 
retur,  precibus  tamen  B.   Rosa?  filium  peperit  g. 

131  Anno  mccccliii  ,  cum  Laurentia  quae- 
dam    Johannis  ,    dicti   de    Vacoduva  filia,   Viter- 


partem  nullo  pacto  mundi  posset  emittere,  quem 
in  visceribus  suis  sentiebat  quasi  divisum  :  se  ta- 
men  cum  summa  humilitate  recommendavit  glo- 
riosae  virgini  Kosae,  cui  mulier  haec  eviscerata  h 
dedita  erat  et  devota,  ut  tantum  sibi  gratiae  di- 
gnaretur  impertiri,  ut  oriundus  ex  ea  fcetus  ad 
minus  in  tantum  viveret,  donec  sacrum  baptis- 
ma  posset  suscipere ,  pro  sanctge  fidei  ortodoxae 
et  Catholicae  zelo  et  magno  atfectu.  Quas  pre- 
ces  et  vota  quam  primum  emisit,  peperit  :  li- 
cet  quodam  modo  fcetus  in  frusta  videretur  divisus, 
illi  tamen    tantum  erat   ac    superfuit    spiritus  , 


factis  votis  ; 
k 
l 


et  ultra ,  nec  quovis  pacto  aliquo  medicorum 
et  humano  subsidio  partum  posset  emittere,  quam 
primum  se  commendavit  B  Rosas,  in  eadem  ho- 
ra  facti  voti  peperit  et  sanata  est,  acsi  mali  ni- 
hil  unquam  habuisset.  Id  testificata  est  dicta 
Margarita   et  Lucia  ejus  Mater  i. 

133  Anno  insuper  Domini  ml  k,  cum  domi- 
na  Matthea  Johannis  de  Senis  l,  habitatrix  Vi- 
terbii,  parochiae  S.  Marci,  esset  prope  partum , 
et  per  tres  dies  angustio.se  laboraret,  nec  pa- 
rere  posset  quovis  modo,   conversa  in  cjus  men 


nuh>it. 


ANNOTATA. 

a  Quale  hic  bellum  significet,  non  satis  asse- 
quor  :  certe  nusquam  reperio  inter  Viterbienses 

te  ad'  omnipotentem  Deum   et   B.  Rosam,  illi  se  ac  Britones  anno  1370  belligeratum  esse.   Unde 

devote  commendavit,   ut,  si    ejus    meritis   et  in-  vehementer  suspicor,  proxime  citatum  annum 

tercessionis  a   tanta   anxietate  et  angustia    libe-  male  assignari  pro  anno  1376  :  hoc  enim  Bn- 

raretur,   quod  pareret,  et  partus  cum   anima   et  tones  eoc  Britannia  Armorica  a  Gregorio  XI ad 

spiritu  uasceretur,   itaque  baptizari  posset,  quod  redigendas  in  ordinem  varias  Ualivc  civitates  re- 

ipsa  visitaret  et  ejus  sanctam  ecclesiam  per  unum  belles,  quibus  se  Viterbium  adjunxerat,  transmis- 

mensem    continuum,    et  ibidem   Missam    faceret  sos  fuisse  ,  ecc  Itatis  scriptoribus  constat.  Ab  his 

celebrari.    Quo    voto  facto,    peperit   mulier  sine  Britonibus  huic  belto  forte  nomen  indidere. 

angustia  et  puer  vixit  per   octo    menses.    Id  te-  b  Coretinus,  Rinaldus  ac  Gianneltus,  in  Opu- 

stificatur  dicta  domina  Matthea.  sculis    crebro    citatis   ajunt,  prxdictam  Meni- 

Septembris  Tomus  II.  C5        cam 


B 


m  MIRACULA  S 

Ex  P.ocx.c.  cam  simul  a  Sanctajussam  ™*™f^f™* 
nere  ut  Wum,  dumadhuc  spirabat,extrauf0is 
mcen'ia  sublatum  properaret.  Forte  id  in  ipso  au- 
toaraptto  reperit  Coretinus,  ut  mihi  vertsimite 
Jletur-  nam  simile  quidinstitutanarratiotne 
hiulca  sit,  videtur  exigere.  Porro  inter  testes  re- 
perio  quamdam  nomine  Menicam Mattei  irans- 
mundi,  relatum  bene/icium  ex  aliorum  crebra 
relatione  confirmantem. 

c  Soldo  Italis,  Latine  stipendxum  mititx  aeox- 
tum.  Itaaue  significat,  illum  turbatum,  id  estt 
quidpiam  tegre  ferentem  inter  stipendianos  no- 
men  suum  militise  dedisse. 

d  Anne  ut  experirenlur,  an  viveret  ?  Ita  cot- 
liai  posse  videtur  ex  Franciscx  Nardi  teslimonio, 
in  quo,  narrato  quodpuerpera  obtinuit,  benefi- 
ciot  de  ipsa  prole  h<ec  subduntur  :  Primo...  exie- 
runt  natcs,  deinde  pedes,  postea  mauus  et  ultimo 
caput.  Qui  partus  (cum)  nec  vivus  esse  appare- 
ret,  insuftlatus  est  in  ejus  auribus  per  Antoniam 
Pranciosi,  Bartolomeam  Baptiste  Nerii,  et  Vitor- 
be.se,  mulieres  ibidem  astanteg.  Post  quam  insuf- 
flationcm  in  eodem  raomento  resipivit  quasi  mor- 
tuus  puer,  ct  respirare  incepit  cum  patrocinio 
diotffl  II.  Hos33.  Interrogata  in  causa  scientiae  di- 
xit :  Quia  vidit  et  praesens  fuit  et  praedicta  experta 

csl. 

e  Lege  heteroclito.  Vox  Greeca  in^hzo^  signi- 
fxcat  aliquid  alieno  et  novo  quodam  modo  infle- 
xum. 

f  Jletrurix  urbs  est  dominio  summi  Pontificis, 
ampla  et  culta  :  Perug-ia  ab  indigenis  vocatur , 
estque  agri  Perusini  caput. 

g-  fta  jurali  asseruerunt,  ipsa  Paulina  Viter- 
biensis,  et  mayister  Angelus  seltarius,  patria  Pe- 
rusinus,  Paulina  conjux. 

h  Idest,  cajus  viscera  adeo  torquebantur,  acsi 
viva  exenteraretur. 

i  Convenit  utriusque  testimonium  :  sed  cum  in 
SO  beneftcium  hoc,  miracutum.  107  dicatur,opOr- 
Irt  ni  tninitiiumsis  nosfer  vet  oumerummale  eX- 
presserit,  vet  aliqua  miracula  omiserit. 

i  Mendum  manifestum  est ;  voluit  procutdubio 
annum  1 t50  ripnarv,  cum  Matthsea  de  collatosibi 
beneficio  testimouium  ipsa  dederit  anno  1459,  ut 
ex  sequentibus  liquet. 

1  Siena  indigenis  Hetrurim  urbsampla  etpro- 
C  be  culta  intra  cotles  jacetin  thnile  agri  Floren- 
tini. 

m  Oapena  oppidum  Hetrurise  Livio  etPlinio, 
nunc  castrum  ditionis  Ecclesiw  in  provincia 
Patrimonii,  ct  in  tractu  seu  statu  Roncitionis, 
7  mitliaribus  circiter  Viterbio  dissitum  in  Or- 
tum. 

u  Parseciam  ha/nc  reperire  nequivi :  forte  ri- 
tiose  vooo  descripta  est  pro  S.  Joannis  in  Ciocola, 
quse,  teste  FalicianoBussi,  nunc  corrupte  in  zoc* 
coli  appellatur. 

o  Ut  patet  r.r  i/isitts  Joannis  Menici ,  cjusdem- 
que  genitricis  Catharinw,  testimonio  in  Proces- 
Sum  rrltdo. 

p  Scilicet  Catistus  III,  cujus  jussu  processus 
hic  instituius  est.  FuitisAIphonsusBorgia,na' 
tione Hispanus,patriQ  SavinensistValentin& 
cestSi  teste  Platina  in  ViH  Pontificum*  Ob  rem 
Ecclesm prospere  gestam  a  \fartino  Vcpiscopa- 
tum  Valentinumobtinuit  .  veroanno  1444 

presbyter  cardinalis,  titutoSS.  Quatuor  Corona- 
torum,  ab  Eugenio  IV creatus  est :  anno  denique 
1 155  suh  uomine  Catisti  III  ad  sacram  Petrica- 
thedram  elevatusest^  quam  asque  ad  annum  H5S 
tenuii* 


ROS^  VIRGINIS. 

est,  dum  nondum  esset  Romanus  Ponti 


q  Id 

^'valentia,  regni  Valeniini  caput,  amptanobi- 
lis  ac  elegans  Hispaniie  Tarraconensis  ctvitas™ 
ora  maris  mediterranei  ad  fluvium  Turiam 
Guadalaviar  vulgo  dictum,  anno  Urbis  616  aJu- 
nio  Bruto  concUta  traditur.  Distat  Barcinonem 
Occasum  hybernumMleucis,  uti  et  Toleto  inOr- 
tum  et  Cxsar-Augusta  in  Meridiem ;  inquit  Vau- 

drandus.  ,  „•-«-«• 

s  Verosimiliter  dicecesim  Gerundensemsigni- 
ficat,  cujus  caput  ex  Gerunda,  incolis  birona, 
urbs  Catatonite  episcopalis  sub  archiepiscopo 
Tarraconensi  inHispania. 


CAPUT  IX. 

Varii  febricitantes  prodigiose  sanati 


D 


Ttem  puer  quidam,  filius  Barnabe  de  castro  Ribel 
llo,  comitatus  Urbis  veteris  a,  cum  esset  gravi  fe 
bre  detentus,  itaque  de  ejus  vita  satis  dubitabatur  , 
statim  imposita  super  ejus  corpuscordula  quadam, 
quse  corpus  ipsius  B.  Rosse  tetigerat,  per  quamdam 
dominam  Polisenam ,  famulam  Johannis  cancel- 
larii  de  Narnea  b,  in  dicto  castro  tunc  existen- 
tem,  et  ejusdem  g-loriosse  B.  Rosse  cum  devo- 
tione  auxilio  invocato,  per  spatium  fprsan  trium 
borarum    a   tali    infirmitate    fuit    et    est    libera- 

tus. 

14-0  Item  quod,  cum  Benedicta,  filia  magistri 
Marci,  mag-i^tri  Jacobi,  de  Aquapendente  c,  jam 
tribus  annis  elapsis,  gravissima  febre  cum  maximo 
capitis  dolore  detineretur ,  et  in  tali  esset  infir- 
mitate  constituta  ,  audiens  de  corpore  et  mira- 
culis  ipsius  g-loriosse  B.  Rosse,  statim  incepit  ba- 
bere  maximam  devotionem  ad  ipsam  gloriosam 
Virginem  ,  summo  desiderio  affectans  cordulam 
unam,  qiue  supra  ipsius  venerabile  corpus  im- 
posita  fuisset.  Ad  quam  sic  cogitantem  et  desi- 
derantem  ,  accessit  mulier  quoedam  ,  dicta  Au- 
tonia  d  ,  uxor  Peri  Ang-eli  de  Aquapendente , 
dictam  cordulam  secum  deferens  :  quam  ipsa 
Benedicta  sic  infirma  cum  maxima  reverentia  et 
devotione  ipsius  B.  Rosse  posuit  supra  corpus 
suum  et  caput*:  quas  in  continenti  a  dicta  gravis- 
sima  febre  et  capitis  dolore  miraculose  fuit  et  est  li- 
berata,  precibus  et  meritis  gloriosjE  Virg-inis  prrefa- 
taB. 

141  Item  quod  de  auno  mccccl  ,  quidam 
clericus  ecclesioe  Astoricensis  e,  nominatus  Mar- 
tinus,  cum  febrem  per  dies  quinquag'inta  quin- 
que  passus  esset ,  ei  dixit  quoedam  ejus  consan- 
guinea  :  Accipe  cordulam  hanc  B.  Rosse  et 
ipsam  cum  devotione  sibi  *  accing*endo  cum 
Pateh  noster  et  Ave  Maria  ,  statim  liberaberis. 
Quo  faelo ,  statim  liberatus  est  ab  ejus  infirmi- 
tate. 

112  Currentibus  aunisDomini  mcccclii,  quoedam 
domina  Mattea  Venture,  dum  longo  tempore  fe- 
brem  passa  esset,  vovens  seB.  Rosaa,  illi  promisit 
faculam  quamdam,  ponderis  unius  librse  cerae  cum 
dimidia,  et  ejus  solemnitatis  festum  custodire.  Quo 
voto  facto,  subito  a  febre  sauata  est  et  liberata  fa- 
cta. 

1 13  Supra    dicto    insuper    anno,   mulier  qua3- 
dam,    nomine    Antonia,    uxor    Antonii,  alias  Ca- 

pati 


E 

Febricitantes, 


imposito  >nem- 
bris  suis 
c 


ant  uceineti 
civgnlo,  fjnod 
Sanetie  corpu5 
aUigerat ; 

e 

•  /.  tibi 


alii '  niiisii 
votis,  dc  offe- 
remlo  cereo, 


curando  Mte- 
ts  tacrii  cio 


*  quotl  abttn 
dal 


gestando  San- 
ctxcingulo, 


489 

151  Anno  mcdxdlvi  Johannes  Herculani  de 
Viterbio  ,  quotidiana  febre  ita  graviter  innrma. 
batur,  quod  de  ejus  vita  quasi  dubitandum  erat : 
et  demum  vovens  *  ,  se  cum  Francisca  ejus  uxo- 
re  ad  B.  Rosam ,  quod  portaret  per  annum  con- 
tinuum  ejus  cordulam.  Quo  voto  taUter  emisso, 
subito  sese  paululum  a  febre  sensit  exgravari  , 
et    mde    ad    dies    paucos    penitus   est  liber  ef- 


DIE  QUABTA  SEPTEMBRIS. 
A  pati  de  Viterbio,    contratae   S.   Mattei ,   patieba- 

tur  quatenam  cum  ejus  filia  simul  ,  nec  eis  ali- 

quid  poterat    prodesse ,   licet  plurima  essent  ex- 

pertae    aegrotantium   more.    Quae  cum  sic  essent 

auxilio  humano  prorsus  desesperatae,  fecerunt  vo- 

tum  grloriosae   Rosae ,  quod  ,   si   contingeret ,  eas 
'    liberari ,  quod  *  facerent  celebrari  unam  Missam 

in  ejus    altari ,    ad    g-loriam   et  honorem    suum. 

Quo  voto    sic  facto  et   promisso ,  quselibet  ipsa-      fectus  % 

brlLTf.  6adem   h°ra   Hberata    ^    a    dlCtiS    f6'  152S~-  fili-JacobiBocoacenvse.M.nxux 

iaa    v^«^                    ■-.        ™  .           T  quotidiana   febre  ita  aegre   vexabatur  ner  nlures 

144   Eodem   anno     quidam  Matteus    Lucae    et  menses  ,  ut  de    ejus  vTta  dubitaretur    Quf    um 

ejus    uxor      de    Vzterbio    contrat*    S.    Mattiie,  voveret   per    Leonardam  ejus  matrem    B    KoT 

febe      contmuas    patiebantur  ,   a    quibus   nulla  ut,    si    liberaretur ,     in     ejus    e  2ia ad e us 

%£fL£^  1™    fM    -—    -.ebra  ■   Tum    d!ct; 

voventes   tamen    sese  B.  Rosae  humihter,  quod,      Sancte  .    et  cordulam    accinctam    certo    tempore 
si    ab    hujusmodi  febnbus  et  cruciatibus  libera-      deferre.  Quo   voto   sic  facto  ,  miraculose  lilr  a 
rentur,    per   annum    continuum    ejus    cordulam 
accinctam    portarent ,  in   ejus   honorem  et  reve- 
rentiam.  Quo  voto  sic  facto ,  statim  liberati  fue- 
runt  et  sunt  g. 


Ex  Psoam. 
Item  alH  ex 

todan  mato 

'  l.  vovit 


tubito  tanitati 
rettituti 


dc  mittendo  ad 
cjus  corpus 
dono, 


febribus  factus  est. 

153  Paulotia  quredam  Ceci  molendinarii  et 
Johanna  ejusfilia,  mdcli  febribus  aegerrime  a?gro- 
tabant ,   et  pene    omnium     erant  auxilio    desti- 


post  invocatam 
Sanctam, 


H 


145    Eodem    anno  ,    quaedam   mulier  ,   nomine      tutae.  ltaque  una  nocte    Johanna   prsfeta     cum 
Fauhna,  uxor  Bartolomei ,    dicti  Dellabruza  ,  de      ad  ultimum  vitaa  spiritum  seu  punctum  doVmis- 


dc  pOTtundo 
per  annum 
cingit/o 
h 


et  visitando 


'  l.  Neapolila 
nus 


Alius  tacto 
similifniiicitfo, 


Viterbio  ,  contratae  S.  Mattiae  ,  febrium  malo 
morbo  et  continuo  vexabatur  una  cum  ejus  so- 
cero :  qui  voverunt  se  g-loriosae  virgini  Rosae , 
portare  faculam  unam  ad  ejus  sepulcrum.  Quo 
voto  facto  ,  ambo  statim  fuerunt  et  sunt  libera- 
ti  j  prout  testificata  est  domina  Tomassa  Anto- 
nii  Marrocchi. 

146  Anno  praedicto  qusedam  mulier  ,  Felix  no- 
minata ,  filia  quaedam  Lazari ,  de  Pisis  h ,  fe- 
bres  continuas  patiebatur,  a  quibus  nullo  hu- 
mano  auxilio  poterat  liberari ,  licet  plurium  me- 
dicorum  implorasset  ;  se  tandem  vovit,  g-lorio- 
sa?  Rosae  virgini  praelibatae  ,  portaturam  ejus 
cordulam  per  annum  continuum ,  si  a  dictis  fe- 
bribus  ipsam  sanari  contingeret.  Quo  voto  sic 
facto  ,  statim  adpristinam  sanitatem  restituta  esti. 

147  Anno    Domini   mcccclv  ,    et   mense    Julii, 
sacro  corpore,  quidam    Pranciscus    Napuletanus  *  gravi   febre 

incotumcscva-   laborans  p    facto     voto  g.lorioSffi    virg-jni   Eosffi 
dunt.  .         ...         ,.  ., ,       ,         .   ,  '   r 

ejus  hberatione  promittendo  visitare  ejus  corpus 
venerabile  sacratum  cum  quadam  imagine  cerae, 
illico  sanitati  pristinae  liber  penitus  a  febribus 
restituitur. 

148  Anno  Domini  mccccxliii  ,  Petrus  Jennius 
quidam,  Menici  Tondi  de  Viterbio  filius,  contratae 
S.  Leonardi  ,  a  febre  graviter  opprimebatur  lou- 
g-o  tempore  :  pro  cujus  liberatione  oum  Ang*ilella, 
ejus   mater  ,    ante  corpus    dictae   Virg-inis  ipsura 

•  supplc  posiia  voveret ,  etexinde  cordulam  ad  eum  deferret;  qua 
/i  super  ejus  dorsum  et  personam  *,  statim  a  febri- 

bus  fuit  et  est  sanus  et  iiber  effeetnsA,  meritis 
ejusdem  Virginis  et  precibus. 

149  Mag-ister  Simon  Baptiste  clavarius  de  Vi- 
terbio,  mcdxlix  per  undecim  menses  quartanam 
febrem  passus  fuerat,  et  cum  aliter  liberari  non 
posset ,  devote  vovendo  se  B.  Rosae,  accinxit  ejus 
cordulam.  Quo  voto  facto  et  cordula  sic  accincta  , 
subito  mirabiliter  a  dicta  febre  sanatus  est. 

150  Puer  quidam  ,  nomine  Berardinus  ,    anno- 
-  rum  quatuor,  filius  Bartholomei  Francisci  Calde- 

rarii  l ,  de  Viterbio  ,  contratie  S.  Leonardi,  mcdlv, 
et  mense  Julii ,  quotidiana  febre ,  quam  paesus 
fuerat  per  octo  dies ,  graviter  infirmabatur.  A 
Vannotia  ej"us  matre  data  est  sihi  ad  biben- 
dum  lotura  manuum  diotffl  gloriosae  Eosae,  hoc 
est  aqua ,  cum  qua  ejus  gloriosae  manus  lotae 
fuerant,  cum  mag*na  devotione  ,  quam  ubi  ebi- 
bit,  sequenti  die  fuit  et  est  liberatus  m. 


C 


alius  eo  uccin 

Cliis, 


puei',  epota 
agua  s  rpe 


lus  liberati 

l 


set ,  in  conspectu  matris  summopere  afflietiv , 
pro  qua  mater  prafata  conversa  ad  Deum  et  B. 
Rosam ,  inquit  :  0  gloriosa  Rosa ,  adjuva  me. 
Cui  paululum  obdormienti  gloriosa  Rosa  appa- 
ruit,  dicens  :  Certa  sis  ,  quia  amb»  isto  mane 
eritis  salvae.  (Juse  ex  somuo  excitatte ,  sese  ita 
sanas  et  liberas  compererunt ,  acsi  numquam  fe- 
bres  passae  fuissent  o  :  praesente  Catcrina  Ba- 
ptiste  de  Aretio  .  .  .  p. 

154  Anno  modxli  Francisca  Bacchini  de  Viter- 
bio  ,  contratte  S.  Petri ,  febricitans  pcr  .-1111111111 
cum  dolore  ancarum  q ,  licet  manu  medicorum 
sanari  non  potuisset ,  facto  tamcn  voto  B.  BoSGB 
de  faciendo  celebrari  Missam  in  ejus  eccle- 
sia  et  portando  libram  cerae  ,  subito  libe- 
ratur  r. 

155  Anno  mcdxxxiv  ,  Christophorus  magistri 
Aug-eli  Boccafrolle,  de  Viterbio,  contratae  S. 
Mariae  in  Podio  ,  febricitans,  se  ulterius  juva- 
re  nen  poterat  :  pro  quo  quaedam  ejus  carnalis 
soror,  noraine  Vitorbese  ,  vovit  B.  Ros»,  dicen- 
do :  Si  fratrem  meum  ab  hujnsmodi  infirmitate 
liberabis  ,  per  mensera  integrum  sacrum  tuum 
corpus  visitabo.  Quo  facto ,  reccssit  febris ,  et 
infirmus  sanatus  est. 

15fi  Anno  mcdlv  ,  mense  Julii ,  Leo  quldam , 
Gajetanus  nominc  ,  febricitans  ,  in  articulo  5 
mortis  constitutus,  prae  fama  ct  miraculis  Ji.  Ro- 
sae,  quae  audiverat ,  ad  ejus  g-loriosum  corpu.s 
visitandum  accessit ,  Iicet  cuin  dillicultate  ct  an- 
g-ustia.  Cui  humilitcr  et  devote  ee  rccommitten- 
do  ,  vovit  cordulam  ejus  portare  :  quo  facto , 
liber  penitus  a  febribus  ad  jirosperam  sanitatem 
est  rcductus. 

L57  Frater  Mariottus  de  Viterbio ,  mcdliv  , 
mense  Octobris  ,  Ordinis  Ilcreinitarum  ,  fcbre 
quotidiana  ct  tertiana  simul  et  eodem  tcmjiore 
vexabatur  ,  nec  sibi  cura  aliqua  aut  medicino 
prodcsse  poterat.  ^Micni  ctun  hucia  ,  ejua  floror, 
noctu  custodirct  ,  inquit  ei ,  ut  se  reoommftte 
ret  B.  Koste  ct  cum  devotione  bibcret  aqu&m  lo- 
turae  manuum  ejus.  Qui  infirmus  cum  ad  man- 
datum  sororis  liaec  fccisset ,  et  aquam  ebibisset, 
in  continenti  miraculosc  sanus  et  liber  penitus 
evasit  a  fcbribus  t. 

168  Anno  mcdl  Gabriel ,  puer  et  filius  Tutii 
Angeli  Teie ,  de  Viterbio ,  contratas  S.  Pausti- 
ni ,  coutinuis  febribus  gravatus  et  omnium  mc- 
dicorum    destitutus  auxilio,   fuit  in  voto  poaitufl 

per 


p 

aut  vota 


in  rjusdem 
honorcm 


imncttpata 

8 
P 


Btll   -iniijituiii 


quam  luvan- 
dlt  sanctx 
manibns  abhi- 
bitam, 


ExPkOCEttsi;. 


Vavii 


paricutotit 


470 

per  matrem  ad  B.  E^sam ;  et  quam  primura de 
dicta  aqua  lotur*  data  est  sibi  ad  bibendum , 
factus  est  liber. 

ANNOTATA. 

a  Orvieto.  Vide  annotata  ad  num.  59,  lit.  s. 

b  lncolis  Narni ,  urbsvetus  Umbrise  in  ditione 
summi  Pontificis,  a  Nare  fluvio ,  cuiad)acet, 
nomen  mutuata  est. 

c  Vide  annotata  ad  num.  90.  lit.  s. 

(1  Qu<e  hoc  beneficium  coram  delegatis  in  pra>- 
senti  causa  suo  juramento  testata  est. 

e  Forte  ab  Astura  ,  vulgo  Astora  :  olxm  oppi- 
dum  erat  Latii  in  Volscis  ,  nunc  exiguum  ca- 
strum  est  ditionis  Ecclesix ,  in  Campania  Ro- 
mana,  in  ora  tittorali. 

f  Ita  ipsa  Antonia  jurata  asseruit. 

fr  Constat  ex  utriusque  sanati  testimonio. 

h  Pisa; ,  vulgo  nota  Heirurise  civitas  ,  ad 
Arnum  fluvium ,  potens  olim  suique  juris  res- 
pubtica,  nunc  magno  Hetrurise  duci  paret. 

i  Ita  plane  ipsa  Fetix  Lazari,  juridice  inter- 
g  rogata ,  asseruit. 

k  Exstat  utriusque  ,  matris  scilicet  ac  filii 
de  hoc  beneficio  testimonium. 

1  Inter  testes  Caldararius  dicitur  -,  verum  ea- 
dem  est  utriusque  vocis  significalio ,  deducitur- 
que  ab  Itatico  caldaraio,  quod  artificemlebetum 
significat . 

m  Hxc  pueri  pater,  Barihotommus  Franci- 
scus ,  et  Vannotia  mater ,  testati  sunt. 

n  Ita  ambo  conjuges  asseruerunt. 

o  Hoc  miraculum  utriusque  juramento  con- 
finnalmn  rst  t/nibifs  acrcssit  CatarinSB  Bapti- 
sLv  testimonium. 

p  Vide  in  Annotatis  ad  num.  78  ,  lit.  f.  Por- 
ro  quid  puncta  itta  denotent ,  ignoro.  An  forte 
omisit  aliqnu  nmanucnsis  uoster,  quss  pr&  chara- 
cteris  difflcultate  tegere  non  poterat  ? 

q  Ancae  vetus  vox  Latina,  vet  Italica  potius  , 
ooxendices ,  8ive  summam  coxam  significat. 

r  Prout  ipsa  asseruit. 

s  Articuhim  mortis  commode  interpretare  : 
atioqui  nec  cum  <li/fioultate  ad  SancUe  corpus 
potuisset  accedere. 

t  Utriusque  de  hac  re  testimonium  in  Processu 
C  recitatur. 


CAPUT  X. 

Alii  a  fcbribus  curati :  ter  votum  vio- 
lans  ,  tertio  punitus  ;  toties  resipi- 
scens,  toties  sanatus. 


EodtMu  mmo ,  Tutius  quidam  Ang-eli  Teie  a, 
punotura  b  et  febre  gravatus  per  plures  dies, 
licel  pluribus  mcdicinis  intirmitntem  expellere 
enixua  fuerit  ,  petcus  tamen  aquam  loturaa 
manuum  B.  Roscb  virjrinis  cum  reverentia  ,  et 
illam  postquam  cbibit  ,  snnus  surrexit  et  liber 
ettVrtus  .'t  domum  twivit,  cum  esset  in  articulo 
mortis. 

160  Eodem  anno ,  iu   die  Nativitatis  B.  Virgi- 
018 ,    Pranoiscua   Nnrdi,    de    Viterbio  ,     contra- 


MIRACULA  S.  ROS.E  VIBGINlb. 

teS.  Petri,    puer   duorum    annorum ,    infirmus   D 

febre  et  patiens   In  gruttare.  Itaque  quas!  ad  ul- 

timum   vita    su*  reductus    erat  :  quem  ejus  ma- 

ter  ad  corpus  B.  Rossa  detulit  :  cui  moniales  di- 

xerunt  :  Visne  ,    ut    mortuum   hunc  B.   Bosa  re- 

suscitet?  Ipso  tamen  sibi  *  recommendato  humi-  -aib.o&un*,, 

liter  B.   Rosffi,  statim  puer  et  sanatus  c.  « 

161  Anno  mcdxlv  ser  Thomas  maffistn  Jo-  r*r** 
hannis  de  Viterbio  ,  contratte  S.  Sisti ,  cum  an- 
norum  esset  viginti  duorum ,  et  febres  conti- 
nuas  pateretur  longo  tempore  :  itaque  quasi  sic- 
cus  factus  erat.  Quo  dolore  mater  afflicta  ,  ao- 
cedens  *  ad  monasterium  B.  Rosae  ,  de  cujus  I  accessit 
manibus  accepta  lotura  et  aqua  ,  eam  potui  dedit 
filio  cum  devotione ;  qui  post  potum  sanatus  est 
in  illa  hora. 

162  Anno  mcdxl,  mense  Augusti ,  Cecilia  Bu-  «>nflictati, 
tii  ,  de  Viterbio,  contratae  S.  Justini ,  ex  ter- 
ribili  febre  ,  quam  passa  erat  long-o  tempore , 
arida  effecta  erat  ,  et  extremam  receperat  Un- 
ctionem,  in  extremis  constituta  :  precibus  tamen 
B.  Rosae  liberataestc?. 

163  Paulus  e  ,  alias    Tuscernia,  de    Viterhio ,  "™^ 
mcdlt  ,  contratse   S.  Paustini ,    continuis  febribus 
oppressus  ,  ad  extremum  vitse  suae  redactus  erat. 
Per  cujus   matrem  facto  voto    B.  Rosae ,    factus 
est  liber. 

161  AnnoMDLin,  mense  Septembris,  Nicolaus  JJJ,ta»s»- 
Petri     Ispani ,    habitatoris   Viterbii  ,    puer    duo- 
rum  annorum  ,    contrat®  S.  Ang-eli,  terribili  fe- 
bre    ita   oppressus    fuit  ,    ut    deductus   esset    ad 
nihilum.   Pro    quo  f  ad  B.  Rosam  recommenda-  t 

vit  eum ;   facto   voto  per  matrem  ,   in  continen- 
ti  est  sanatus. 

165  Quaedam    Menica    de  Ameria    g ,    et   Pe-  implorantes, 
regrina   ejus    filia  ,  habitatrices  Viterbii ,  longo 
tempore  incensis  febribus  oppressse  fuerant;  pre- 
cibus  tamen  et  meritis  B.  Rosae  liberatae  sunt  h.  h 

166  Anno     mcdlv  ,    Pelix     Ciofi   ,     contratae  eadempatro 
S.  Paustini,    de    Viterbio,   uxor  Nicolai ,    pluri-  cmante> 
bus  mensibus   terribili  febre   gravata    erat ,    ita 
quod  de   ejus    vita   dubitaretur  satis  :  per  quam 
facto    voto ,   B.Rosae    meritis  ac  precibus  est  sa- 
uata. 

167  Anno    mcdxliii   Bartholomeus ,     puer    qui-  eurmtur. 
dam  filius  i  de  Viterbio  ,  pluribus  mensibus  gra-  ' 
vissima    febre  gravatus  erat  :  per  cujus  matrem 
facto  voto  B.  Rosse,  sanus  efficitur. 

168  Erasmus  quidam  Bernardi  de  Viterbio , 
contratse  S.  Sisti ,  mcdxliii  pestilentiali  morbo 
iufirmus  erat.  Quem  Petrutia  Fasano  *  ,  ejus  ma- 
ter,  aspiciens ,  iuquit  :  Fili  mi ,  recommitte  te 
Deo  et  B.  Rosae.  Cui  cum  devotione  accinxit 
ejus  cing-ulum  et  aquam  potui  dedit ,  cum  qua 
manus  ejus  lotae  erant ;  in  illa  hora  et  illo  in- 
stanti  miraculose  est  liberatus  k. 

169  Anno  mcdli  ,  mense  Junii  ,  Angela  fi- 
lia  Menici ,  de  Viterbio  ,  contratae  S.  Leonar- 
di ,  gravi  febre  per  tres  menses  afflicta  ,  itaque 
tumefacta  jam  erat.  Pro  qua  Menica,  ejus  car- 
nalis  soror  ,  B.  Rosae  humiliter  intercessit ,  et 
ejus  cing-ulum  se  devote  accinxit ,  et  aquam 
loturse  praefatae  ebibit.  Quo  facto ,  sanana  est  et 
l  statim   infirraa.  i 

170  Eodem  anno  ,  mense  Octobris ,  die  xxvn ,   hemalnplu 
Filippa  ,    uxor    Lodovici    de     Viterbio  ,  contratae  7'''"" 
S.  Johannis  in  coccula*,  continua  fehre   grava-   ■  /.  ciocoia 
ta,   vovendo    se    cordulam   B.  Rosae  per  annura 
portare,  immediate  liberatur. 

^  171   Anno   ucdxxxv  ,   Petrus     quidam  ,    febri-  9'avUer 
citans ,    cum  per  ejus  matrem  voveretur  B.   Ro- 
S8B  de  portaudo  quolibet  anno  quamdam   saccu- 

lam : 


P 

Febres  per 
usumftmiculi, 

*  alibi  lustinl 


et  uqux, 
depulss 


DIE  QUARTA  SEPTEMBRIS. 
voto,  a    continuis    febribus    sanatus     sa  virgini  Rosaj 


conthmiB 


febribut  affli- 
cti, 


implorata 
Sanctx  ope, 


eique 


*  l.  limina 


variis  ootis, 


pie  nuncnpa 
tis, 

V 
*  l-  inliimatus 


tanitutem 


lam  ;   facto 
extitit. 

172  Anno  insuper  Domini  mcdl,  Melchior  Am- 
brosi  de  Viterbio ,  contratae  S.  Johannis  ,  febri- 
bus  continuis  quassatus,  vovit  se  Deo  et  B.  Rosie, 
ejus  corpus  per  annura  unum  visitare.  Quo  voto 
facto,  statim  a  febribus  mundatus  et  liber  re- 
mansit. 

173  Anno  mcdxlix  ,  Antonius  Petri  della  Chie- 
sa  ,  de  Viterbio ,  contratae  S.  Quirici ,  quarta- 
nam  febrem  pluribus  mensibus  est  passus  cum 
fiuxu  sang-uiuis  :  unde  ad  extremum  vitae  susb 
erat  jam  reductus.  Facto  tamen  voto  per  Pau- 
linam,  ejus  uxorem ,  ad  B.  Rosam ,  sanus  eva- 
sit. 

174  Anno  insuper  prasdicto,  quaedam  Johanna  An- 
g-eli  Tutii,  de  Viterbio,  contratae  S.  Quirici,  cum 
febribus  continuis  vexaretur  cum  angustia  corporis 
et  pectoris ,  facto  voto  de  portando  cordulam  B. 
Rosae,  sanitas  restituitur. 

175  Currentibus  insuper  annis  Domini  mcdv 
m,  et  mense  Julii,  mulier  quaedam  nomine 
Maria ,  de  patribus  Leodii ,  dum  peregrinans 
esset  in  partibus  Italiss ,  in  civitate  Ferrariae  n  , 
contig-it  sibi,  quod  maximo  febris  ardore  deti- 
neretur  pluribus  diebus.  A  qua  cum  cuperet  li- 
berari,  ut  ejus  peregrinationem  exequeretur ;  de- 
votissime  sese  recommendavit  omnipotenti  Deo 
et  B.  Rosse  de  Viterbio ,  vovens ,  se  ejus  sa- 
cri  corporis  lumina  *  visitaturam  ,  si  continge- 
ret  suis  precibus  et  meritis  e  tanta  febrium  an- 
gustia  liberari.  Quo  voto  sic  emisso,  statim  pau- 
lulum  obdormivit  :  a  quo  somno  inde  experge- 
facta,  sensit,  se  ita  mundam  et  Hberam  a  dictis 
febribus,  acsi  febrium  nihil  umquam  habuisset, 
precibus  et  meritis  praefatae  B.  virg*inis  Rosae. 
Quae  quidem  Maria,  cum  ejus  voti  exsolvendi 
gratia  venisset  Viterbium  die  tertiadecima  men- 
sis  Octobris  ,  mcdlvi  ,  retulit  et  attestata  est  , 
dictum  miraculum  sibi  contig*isse  ,  prout  supra 
descriptum  est ,  in  praesentia  Antonii  de  Renu- 
tio  ,  Jacobi  Eg-idii  Nocentii  ,  Andreoe  Capati  et 
Petri  Dominici ,  civium  et  habitatorum  Viterbii : 
quod  ut  in  scriptis  redig-eretur,  plurimum  depacta 
est. 

17fi  Anno  insuper  Domini  mcdlv,  Marcus  Marci 
deBustis,  cum  ing^entissimis  febribus  quassaretur, 
nec  aliande  expectaret  prassidium,  cum  singula 
omnia  esseut  jam  experta,  venerabilis  mulier,  do- 
mina  Ang'ela,  ejus  materna  avia,  illum  B.  virg-ini 
Rosse  commeDdavit.  Quo  voto  emisso,  immediate 
febrisa  dicto  Marco  recessit  etjuvavit  o,  ei  succes- 
sit  sanitas.  Id  attestatur  domina  Ang^ela,  ejus  avia 
et  idem  Marcus. 

177  Reverendus  pater,  dominus  Amicus  Aqui- 
lanus  p,  dum  esset  patrimonii  gfubernator,  gravi 
febre  et  incensa  infirmitatus  *  est  mcdxlii,  et  cum 
in  lecto  febricitans  per  mensem  jacuisset  et  ultra, 
sese  devotissime  commendavit  omnipotenti  Deo  et 
praefatae  Rosae  virgini,  offerens  illi  certum  votum, 
si  sanitas  sibi  restitueretur.  Quibus  emissis 
precibus  et  voto,  illico  sine  mora  e  lecto  surrexit 
sanus,  praesente  Petrutio  Bussis^idem  asserente, 
et  Johanne  de  Calabria  et  ejus  pene  universa  fa- 
milia. 

178  Sub  annis  Domini  mcdxl,  cum  Johan- 
na  qusedam ,  Antonii  Allexii  uxor  ,  contratae  S. 
Sixti ,  quinque  mensibus  quasi  continua  febre 
vexata  esset,  nec  quovis  alio  pacto  ab  juvando  r 
ex  humano  praesidio  medicorum  illam  a  se  abdi- 
care  posset  aut  expellere ;  cum  de  ea  expellen- 
da  pluries  fecisset  periculum  :  facto  voto  g-lorio- 


471 


,     con- 
cum  an- 


lllo  instanti  fuit  ad   sanitatem 
restituta  et  salva  facta.  Idem  dicta  Johanna  te- 

stificatur. 

179  Sub  aunis  Domini  mcdlvi  et  mense  Se- 
ptembris,  cum  Petrus  Dominicus  quidam ,  Cec- 
ci  muratoris  filius,  contratai  S.  Mariae  in  Podio , 
de  Viterbio ,  loDga  febre  detineretur ,  cum  es- 
set  aetatis  annorum  quinque  ,  in  tantum  defecit 
et  est  substentatus  s,  quod  nullo  pacto  muudi 
se  poterat  ulterius  substentare.  Facto  tamen  vo- 
to  ad  B.  Rosam,  et  illi  puero  ita  aegroto  da- 
ta  ad  bibendum  aqua  loturae  manuum  ipsius  Vir- 
ginis,  in  eadem  hora  puer  fuit  et  est  sanatus. 
Idem  testificatur  domina  Maci ,  ejus  mater ,  et 
Sabecta  Nardi  et  Antonia  Nardi  Contesci  Johan- 
nis. 

180  Johannes  Nardi ,  Antonii  Nardi 
tratoe  S.  Johannis  ,  de  Viterbio  ,  filius, 
norum  esset  sexdecim  et  per  mensem  gravissime 
febricitasset,  cum  maxima  devotione  et  reveren- 
tia  se  vovit  praefatae  virg-ini  Rosae  ,  et  ad  eum 
delata  aqua  Ioturae  manuum  ipsius  et  ebibita  , 
miraculose  in  eodem  puncto  sanatus  est.  Itaque 
tunc  ex  ictu  oculi  in  morem  balistae  vitam  t  c- 
mittentis,  ita  febris  penitus  ab  eo  recessit.  Istud 
testificata  est  Sabectaejus  mater  et  Maji  Cecci  mu- 
ratoris. 

181  Anno  insuper  Domini  mcdxlui  ,  Lodo- 
vicus,  Johannis  Pastoratii  filius  ,  aetatis  trium 
annorura,  per  duos  continuos  menses  gravissime 
fabricitans  ,  in  tantum  erat  debilitatus  ,  ut  vix 
ulterius  se  posset  quovis  pacto  substinere  ;  et 
sic  omnium  videbatur  destitutus  auxilio.  Facto 
tamen  voto  per  Bartoloraeam  ,  ejus  matrem ,  ad 
B.  Rosam,  et  aqua  dictae  loturse  in  parva  quan- 
titate  ebibita,  illa  vix  deglutita,  illico  puer  sa- 
natus  est.  Id  testificat®  sunt  Bartholoraea,  ejus 
mater,  et  Petrutia  Cartulere ,  contrataB  S.  Johan- 
nis. 

182  Domina  Petrutia  Cartulere  ,  contratte  S. 
Johannis ,  sub  mcdxlvii  intolerabili  febre  *  de- 
tenta  esset  per  mensem,  in  tantam  dcvenit  de- 
bilitatem  et  angustiam,  ut  nec  pes,  nec  manus, 
nec  quodvis  aliud  ejus  membrura  suum  satis  of- 
ficium  possent  exercere.  Facto  tamen  voto  ad  R. 
Rosam,  non  sine  lacrymarum  abundantia,  et  cum 
maxima  devotione  ,  ad  sanitatem  pristinam  est 
restituta  Idem  ipsa  Petrutia  affirraat  et  Bartholo- 
mea  Pastoratii. 

1S3  Julianus  quidam  ,  Mutii  de  Tuscunella  u, 
vulg"ariter  dictus  Delloriolo ,  contrata;  S.  Simeo- 
nis,  de  Viterbio,  cuin  sub  mcdxxxvii,  fobricitas- 
set  per  tresdecim  menses,  vel  circa,  et  postquam 
mortalia  vidit  tentamenta  nihil,  nihil  artes  posse 
medentiura ,  auxiliura  caeleste  petens ,  cum  dc- 
votione  et  revereutia  vovendo,  se  comracndavit 
praefatae  virgini  Rosae,  ut,  si  a  tanta  febris  an- 
grustia  liberaretur,  cingfulo  seu  cordone,  cum  quo 
ejus  sacrura  corpustactura  fuisset,  se  accincturum. 
Quo  voto  facto,  et  liber  redditus,  voti  sui  exol- 
vendi  gratia  ,  dictum  ciugrulum  per  tres  men- 
ses  portavit  Quibus  tribus  elapsis  mcnsibus,  di- 
xit  uxori  :  Non  feram  ulterius  dictum  cing-uluin; 
cura  jam  liber  sim  factus  ;  quasi  in  vilipendium 
et  contemptum  dictae  B.  Rosa;.  Qnibtis  verbis  sic 
dictis  et  amoto  a  se  cing"ulo,  illico  febris  ipsum  ar- 
tissime  ag-gressa  est. 

184.  Clarescente  postmodum  jam  die ,  gravi 
dolore  capitis  ac  febre  angustians  Julianus , 
idem  se  iterum  dicto  cing-ulo  devote  aecinxit  : 
quo  facto,  illico  febris  recessit,  et  ad  sanitatera 
pristinam  rediit.  Quod  quidem  cing^ulum  cum  per 

quatuor 


El   PtOCWMI. 


pi  LtftfUMI 


miraculost 


tt  subito 


Ctmiecuti. 
'  supptc  cum 


F 

l>iuturni$ 
/•>■/  i!>n*,  per 
BtnitBwn  de 
giUando  funi- 
tntlo  'iifiini. 
liberatnn, 
U 


votum  Manel  et 
iln  um  vio- 
lan»,  infebrim 
rtinctdit,  ob- 
tervant,  denuo 
tanatur  ; 


472 


tx    PnOCESSL'. 


tcrtio  violant, 
tcrlio  acriut 
fcbricitat  ; 
*  tupplc  curn 


B 

tandctnfucti 
pwnitentdenuo 

nuiiitnti  rrnti- 

tuiittr. 


'  foric  IDUOri 

litei 

*  forlcim- 

riiiin|ui 


MIRACULA  S 

Ztuor  olios  menses  detulisset  sine  febre  una 
d  um  sccum  irascens  immemor  salutis  dudum 
sibi  re.titut*,  po.tpo.ito  honore  dict*  V*pB£ 
pMhto  cingulo  a  sc  abdicato,  .terum  febns  m 
eum  impetum  fecit  et  artissime  magiseumpreme- 
bat.  Eediens  itcrum  ad  se  Julianus  prafatus  et  erro- 
ris  prasteriti  male  contentus,  se  iterum  praifato  cin- 
frulo  accinxit  :  propter  quod  iterum  statim  meru.t 
1  i  Y\o  r*ii*i 

1S5  Quod  quidcm  cingulum  per  quinque  alio. 
menses  secum  continuo  *  dctulisset,  et  adverten. 
se  in  vivaciorcm  sanitatemdeveni.se,  existunans, 
e  auxilio  dicUe  B.  lioae  virginis  dc  cetero  non 
ZE£  pxojecit  non  »ne  -cu^etum  ein- 
gulum,  contumeliose  et  iracundc  d.cendo  :  Nec 
virgoMaria,  nec  B.  Rosa  facerc  poter  ,  qnod 
dicto  cimjttlo  ulterius  indigeam  j  nec  illud  me- 
cum  ulterius  feram.  Quibus  vcrbis  Vtt  ab  eo 
prolatis,  tcrribilius  et  fjravius  magis  febr.s  eum 
inva.it,  in  tantum,  quod  nullo  pacto  incensissi- 
mos  eju.  ardores  et  capitis  dolorem  poterat  sub- 

stincre. 

is,i  \d  Be  bsum  tandein  rediens,  et  errorum, 
,U1J,  commlserat,  male  eontentus,  et  pmnitentiam 
L-re  intendene,  cura  sumina  humilitate  genufle- 
xus,  se  iterum  et  tertium  ffloriosa»  wgini  Ros» 
n  bt»  reeommendavit.  Quae  Virg-o  glonosa,  cum 
nulli  devote  ad  eam  supplicanti  salutis  gremmin 
otaadlt,  et  misericordias*juxta  Uuangelmm  ubi- 
cumque « oenties  peccanti  et  pcenitenti  poena  remit- 
titur,  iterum  sibi  ffratiam  inveniendo,  ipsum  ad  pri- 
mam  valetudinem  reduxit,  et  sic  totiens  exaudiri 
meritusest,  quotiens  illi  sc  devote  commendavit. 
Id  testiflcatus  est  idera  Julianus,  Rosa  ejus  uxor, 
domina  Margarita  Jonannis  Gufflielmi  et  uxor 
Brachc  w. 

AWOTATA. 


ROS^  VIRGINIS. 

n  Ferrara  incolis,  urbs  Italim,  inditione  Eccle-  D 
si*,  ducatus  Ferrariensis  caput 
oMendosa  voxest:  cui  substitue  evanuit,  aut 

TA^uTiffmnlus  anno  1481  ab  Eugenio 
IV  Aquilanus  episcopics  declaraius  est  ;  anno 
vero  1430  Patrimonio  rector  prsefectus,  ac  de- 
inde  a  Paulo  II  inter  purpuratos  Patres  coopta- 

fj/C 

q  Inter  cetera  sic  ille  testatus  est  :  Jam  qum- 
decim  annis  elapsis  vel  circa ,  cum  reverendus 
pater,  episcopus  Aquilanus ,  tunc  Patnmonn  ffu- 
bernator,  ffravi  febre  tuno  Uboraret  per  mensera 
vel  circa  ,  facto  voto  B.  Roste,  in  eodem  instenti 

convaluit. 

r  Vitiosam  locutionemsic  explico-.  Nec  quoquam 
pacto  febrem  excutere  posset  per  remedia  petita 
ex  humano  prsesidio  etc. 

s  Id  est  in  tantam  imbecilhtatem  devenerat, 
ut  medicamenta7  quibus  vitam  eo  usque  susienta- 
verat,  nihil  ultra  proficerent. 

t  Obscura  plane  est  hsec  comparatio.  Clanor 
erit,  si  dicamus,  vitam  hic  poni  pro  vitta  :  (prout 
in  Glossario  suo  testatur  Cangius,  se  repensse  ; )  E 
vittamverosumipro  nervo.  Tum  autem  scnsus 
erit,  quod  quemadmodum  nervus  balisLv  tensus, 
attractusque,  velocissime  remittitur,  ita  febris 
febricitantem  subito  deseruerit. 

u  Tuscania,  olim  urbs  ampta  et  dives,  at  sespius 
vastata,  nunc  parvum  est  lialise  oppidum  in  di- 
iione  Ecclesise  etprovincia  Patrimonii,  ad  Mar- 
thamfluvium,  15  milliaribus  Viterbio  distans  in 
occasum  hybernum. 

w  Perampla  de  quadruplici  hoc  beneficio,  tri- 
naque  violati  votipoena,  extani  in  Processu  testi- 
monia  a  citatis  personis  jurejurando  confir- 
maia. 


a  Della  Teia  in  scripto  ejus   testimonio  voca- 

tur.  .     T, 

b  Forte  pleuritis  dasignatur  :  Puntura  enim  lta- 

lis  etiam  pleuritidem  significat. 

o  Ita  testata  est  prmfati  pueri  mater.  At  mx- 

rati  satis  nequeo,  ipsiuspueritestimoniuminPrO' 

cessum  relatum  esse  .  nam  si  anno  450  duorum 

tantu xidoannorum  fuerit,  consequens  fit,  ut 

1 157,  tjuo  processus  institutus  est,  novennis  dum~ 

taxat  esset  .  et  quomodo  novennis  puer  testari 

potuit  de  ws,  qum  bimulo  sibi  accidcrant?  Un- 

,/,.  suspicor,  Francisci  ictatemnon  recte  hic  as- 

sit/itxri. 

d  Constat  ex  ejusdem  Cseciliee  jundico  re- 

.  Onso, 

q  Hujus,  ejusdemquB  genitricisf  testimonio  rei 
veritas  conflrmata  est. 

f  Obscura  periodus  hunc  fere  sensum  habet : 
Quam  ol  rem  matert  futovoto  commendavit  il- 
lum  /.'.  Rosm,  et  mom  sanatus  est. 

g  Anirri:)  S6U  Vnn'li;i,  i'rhs  lrmbri(v  antiquissi- 
piscop  tlis  in  ditione  Ecclesias. 

li  Consonat  utraque  in  suis  juratis  responsis. 

i  Patris,seu  matristnomen  amanuensis noster 
prsetermisit  ;  puto,  nuia  characteres  legere  non 
poteratt  ;  ssum  post  vocem  fi- 

\\u>  *}><>?!"?>'>»• 

k  lu-m  uterque  attestatus  est, 

1  Sensus  est  ■  Quo  facto,  infirma  sanata  est,  et 
quidem  siatim. 

m  Hic  annus  mendosc  positus  est  pro  ucdlv  : 
nam  infra  dicitur  votum  suum  exsolvisse  anno 
ejusdem  seculi  evi. 


CAPUT  XI. 

Aliis  febricitantibus  subvenit,  dolori- 
bus  capitis  aliisque  malis  medetur, 
maleficia  arcet. 


Paulina  Mattinei  Lucae,  contratse  S.  Mattei,  de  r       , 
Viterbio,  cum  per  mensem  graviter  febncitas-  & 
set,  facto  voto  ad  B.  Rosam,  in  eodem  momento  sa- 
nata  est.  Ita  testificata  pst  dictadomina  Paulinaet 
Lodovica  Michaelis  Palotii  a.  a 

188  Domina  Magdalena  Mag-istri Nicolai  medici,  opemSanctx 
de  Monte  Plascone  b,  mcdl  graviter  febricitans,  in  u 

tantum,  quod  in  tisicam  c  devenerat,  quara  primum  ,■ 

se  vovit  P.  Rosse  prsefatre,  sanata  est  a  dicta  febre. 
Id  teatificatur  dicta  doraina  Magdalena  et  domina 
Anjrela,  ejus  mater,  et  domina  Jacoba,  ejus  so- 
ror. 

1S0  Domina  Catarina  Georgii  tubatoris ,  cum  pervota 
mcdl,  vel  circa,  febribus  continuis  angustiaretur 
per  duos  continuos  menses,  devote  se  recommit- 
tens,  et  vovendo  B.  Rosae  virgini  praefataB,  imme- 
diate  absque  mora  aliqua  convaluit  et  pristinse 
sanitati  est  restituta.  Id  dicta  domina  Caterina 
testificatur. 

190     Domina    Ceccha    Vanni  ,    parrochise    S.  imptorantibm 
Justini,  gravi  febre  laboranti  per  quatuor   men- 
ses  continuos  ,  una  cum  quodam  ejus  filio ,  duo- 

rum 


mirabilitei 


succtirrtt 
d 


ct  subito 


'  hijc  pro 


Capitis 


tlolores. 


DIE  QUAKTA  SEPTEMBIUS. 

rum  annorum  ,  quem  iu  tisicum  devenisse,  medici     sam  ,   dicens  :  Si 

asserebant,  facto  voto  de  portando  cingulum  dictie 

B.  Ros»,  etilloutriqueipsorum  accincto,  miraculose 

absque  aliquo  temporis  intervallo,  et  matri  et  filio, 

ita  aegrotantibus,  sanitas  pristina  restituitur  ;  cum 

eodem  instanti  quam  primum  puer  aquam  loturse 

dictse  praefata;  Virg-inis  beatte  ebibit,  pueri  febris 

cessavit.  Id  testificatur  dicta  domina  Ceccba  ,  ejus 

mater. 

191  Domina  Jacoba ,  uxor  Cag-noni  ,  cum 
videret  ejus  tilium  gravi  febre  anhelantem  ad  mor- 
tem,  illum  vovit  B.  virg-ini  Kosae.  Voto  sic  fa- 
cto  ,  febris  illico  cessavit ,  et  puer  sanatus  est. 
Id  testificata  est  dicta  domiua  Jacoba,  ejus  ma- 
ter. 

192    Puer    quidam  ,   filius    Bartolomei     Rosso- 
lini  cl  ,  contratas   S.   Simeonis ,  g-ravissima  febre 


473 


vera  sunt,  qute  de  te  narran- 
tur ,  tuam  potentiam  ostende  in  me  pauperriraa 
alienigena ;  et  si  me  ab  infirmitate  hac  liberabis, 
sacrum  corpus  tuum  visitabo,  et  tibi  imaginem 
ceream  offeram.  Quo  voto  sic  facto,  eodem  in- 
stanti  sana  surrexit. 

199  Quiedam  Prancig;cna  mulier  mcdxlix 
cum  Romam  indulg-entite  I  et  devotionis  gratia 
accederet ,  propter  longi  itineris  asperitatem  in 
tantum  est  pedibus  conquassata  et  fatig-ata,  ut, 
suis  pedibus  eorum  officiuin  faccre  deneg-anti- 
bus ,  cum  auxilio  duorum  virorum  cum  brac- 
chiis  ducta  sit  ad  ecclesiam  B.  Roseb  ,  cui  se 
quam  primum  vovit ,  sauata  est  et  libera  ambu- 
lavit. 

200  Venerabilis    vir    Gabriel   quidam   Kampa  , 
baccalaureus  ,   Gorindicensis  m   dicecesis  ,   ab  a- 


El    PROCEVI'. 


et  pedum 
mala, 

l 


laborans,  delatus  per  ejus  g-enitricem  ad  corpus      dolescentia  cum  dolorem  capitis  bis  in  ebdoma 

da  pateretur  j  ut   Komam   accederet   anno   Jubi 


aliique  crttcitt- 
tus. 


fafl  |  uj 


B.  virg-iuis  Rosse ,  et  illli  accincto  cing-ulo  ejus- 
dem  Beata?  per  quamdam  dominam  Mag-dalenam, 
illius  monasterii  monialem,  a  tanta  febre  ad  sa- 
nitatem  eadem  hora  et  momento  est  restitutus. 
Idem  testificatur  Bartolomeus  praefatus  et  ejus 
uxor. 

193  Cum  qusedam  mulier ,  nomine  Philippa 
Lodovici,  contratse  S.  Johannis,  gravissima  febre  ac 
punctura  e  anhelaret  per  plurimos  dies,  quam  pri- 
mum  se  devote  vovit  et  commendavit  B.  Rosse  vir- 
gini,  convaluit  statim  et  sanata  est.  Idem  testificata 
est  dicta  domina  Philippa  et  Pereg;rina  Sanctori, 
contratEe  S.  Blasii. 

194-  Mulier  quasdam  insuper,  nomine  Caterina 
Pelofacti,  cum  haberet  tilium  quemdam  octo  auuo- 
rum,  per  mensem  gravi  et  incensa  febre  aeg-rotautem 
et  anhelautem  ,  eodem  instanti  facto  voto  ad  B.  Ko- 
sam  de  *  ejus  salute,  noctu,  prout  vovit,  sanatus  est 
filius  a  dicta  febre ;  quia  illico  sanatus  est,  ut  dicta 
Cateriua  est  testificata. 

195  Item  currentibus  annis  Domini  mcdxlviii  , 
quidam  Ang-elus  Johannis  de  Ameria  f}  incenso 
capitis  dolore  afflictus,  ita  quod  de  ejus  vita  jam 
erat  desperatum ,  cum  nullum  sibi  medicorum 
remedium  aut  medicina  prodesse  posset ,  devo- 
tissime  mentem  suam  elevans  ad  omuipotentem 
Deura  et  B.  Rosam  ,  ejus  patrocinium  pro  libe- 
ratione  invocavit  ,  voveus  ,  se  ejus  venerabile 
corpus  visitare  cum  quodam  capite  cereo.  Quo 
voto  sic  facto  ,  ejusdera  g-loriosaa  beatas  Rosae 
meritis  fuit  et  est  liber  et  ad  pristinam  sanitutem 
restitutus. 

19G  Anno  mcdli  Antonius  quidam  ,  alias  di- 
ctus  Cento  in  mezzo,  de  Viterbio,  contratseS.  Luca?, 
dolore  capitis  g-ravissime  afflictabatur  :  qui  cum 
ejus  mentem  convertisset  ad  B.  Kosam,  ut  pro  ejus 
salute  intercedere  dig'naretur  ad  omnipoteutem 
Deum,  voveudo,  se  ad  ejus  ecclesiam  portatu- 
rum  caput  quoddam  cereum,  in  continenti  facto 
voto,  liberatus  fuit. 

197     Quidam     iufans    sex    annorum 


cjwdem  intcr 
cessionc 
cessant. 
m 


nomme 


Ang-ilellus  Cidolfi 


Aug"usti  Aug-eli  Samutii  Sac- 
chi ,  de  Castro  Pabriee  g,  filius  ,  sub  mcdlv  , 
doloribus  ita  afllig-ebatur  per  quatuor  dies,  quod 
coutinuo  plorabat  ,  et  nec  lac  ebibere  aut  ma- 
millas  sug'ere  poterat.  Quem  postquara  Jacoba  , 
ejus  mater ,  vovit  B.  Rosse  deferre  ad  ejus  ec- 
clesiam  et  cum  eo  visitare  ejus  beatum  corpus ; 
subito  factus  est  liber. 

198  Anno  mcdliii  Ag-nes  qusedam  Ilerrigi ,  de 
Alamannia  alta  h,  doloribus  flancorum  i  terribi- 
liter  oppressa ,  et  erat  Viterbii  ,  nec  audebat 
dictam  ejus  infirmitatera  cum  aliquo  conferre  , 
cum  esset  forensis  k,   devote  recurrit  ad  B.  Ro- 


lei  mcdl  ,  visitans  corpus  B.  Rosaj  Viterbii ,  e- 
jus  miracula  audiens ,  vovit  ,  se  dictaj  B.  Rosa; 
offerre  caput  cereum  cum  Missa,  si  ab  infirmi- 
tate  et  dolore  hujusmodi  liberatur.  Quo  vo- 
to  sic  facto ,  numquam  de  cetero  dicto  dolore 
gravatus  est  ,  ut  attestatur  idem  Gabriel  per  e- 
jus  scripturam  cum  pluribus  testibus  ,  videlicet 
Lodovico  Johanne  canonico  et  pncposito  Va- 
lentino  ,  Bartolomeo  Thog-oretho  .  diu;eesis  Car- 
tag-inensis,  Petro  presbytero  de  Alamannia,  Sal- 
viericensis  dicecesis ,  et  Domno  Antonio  de  Be- 
lang-iis,  rectore  ecclesise  S.  Audreffi,  dioecesis  Par- 
manensis. 

201  Cum  quuBdam,  nomine  Constantia,  uxor 
Mascini,  contratjje  S.  Marci,  de  Viterbio,  mcim.v 
et  mense  Maii,  domi  subb  uua  dierum  veg-eti  n 
cuidam,  vino  plenae,  et  onustae,  ue  caderet,  sese 
oppoueret,  dubitans  *,  nc  vir  ejus  in  cam  scviret, 
si  cecidisset,  illam  ad  suum  locuiu  pristinum  rc- 
duxit ,  Hcet  cum  maxiraa  anxietate  corporis  et 
ang-ustia  ,  cuin  tota  vegxs  jara  csset  supra  se. 
Quo  factum  est,  ut  dies  quinque  contiiiuos  in- 
censissimos  dolores  substineret,  iu  tantum,  quod 
de  ejus  partu  abortivo  emitteudo  et  vita  dubi- 
taretursatis.  lraplorato  tamcn  auxilio  B.  Kosa3,  qiue 
nulli  g'rcraium  claudit,  statim  estsanitati  pristinsa 
restituta  ipsa.  Id  testiflcatur  Joliannes  Petri  Parmffi, 
Petrutius  Domiuici  etPetrufl  Antouii  Johannis,  cou- 
trata^S.  Marci. 

202  Quidam  Kubeus  Bonus  Viterbiunsis,  cum 
doloribus  yliorum  ultra  modum  essel  oppres- 
sus,  ncc  mcdici  eum  possrnt  juvare  quovis  pa- 
cto  aut  mediciuaj  auxilio ,  acciucto  ciug'ulo  B. 
Kosa3,  sibi  tradito  pcr  Kosam  ejusdem  Rubei 
infinni  u\orciu,  paulo  *  iude  post,  spatio  libe- 
ratus  est,  et  dolor  successit  *  in  totum.  Lta  tcsti- 
ficatus  est  Kubeus  pra:fatus  et  domina  Uosa  su- 
pra  dicta. 

203  Cum  mulier  quaedam  Constantia  M.i  oi 
ni  dc  Viterbio,  contrata;  S.  Narci,  a  somno 
noctu  cxcitata  ,  adverteret  phantasma  quoddam 
super  puerum  ,  quem  secum  iu  lcctu  jacentcra 
retinebat  ,  et  prffl  phantasmatis  timore  in  mo- 
dum  gattu;  o,  loqui  non  posset,  cum  puerum 
in  g-utture  artissime  viderctur  constringvrc,  in- 
vocato  auxilio  ac  prajsidio  g^Ioriosai  virg*inis  Ro- 
sae  ,  aufugit  phantasma  ,  nec  ultcrius  appuruit , 
et  pucr  sine  nocumento  remausit  ac  pcriculo, 
licet  paululum  resipuerit.  Idcm  tcstilicatur  dicta 
ejus  mater. 


AXXOTATA. 


Pr.iijuanti  ex 
divoluto  in 

rorfius  suum 
tlolto  ficricli- 
tomti  subvenit. 
'  i .  8,  mctuona 
n 


F 

t.nlrntm  Ciu- 

■   ''"  eompu- 
cit  ; 


I  .    I'     |>  I     \  u 


mtihfiritt  fu- 
tjat. 


474 


Ex  Procsssl' 


ANNOTATA. 


a  Eccstant  earum  testimonia  in  Processu. 

b  Mons-Flasconis ,  indigenis  Monte-Fiascone, 
urbsparva  Hetrurise,  inprovincia  Patrimonn. 
Alio  etiam  nomine  Mons  Physcon  appetlatur. 

c  Id  estphthisimcontraxerat.  Deducta  esthaec 

vox  ab  Italico  tisica. 

d  In  suo,  quodde  hoc  miraculo  dixit,  testimo- 
nio   dicitur  unus  ex  dominis  Prioribus  civitatts 

Viterbiensis. 
e  Vide  dicta  in  Annotatis  ad  Caput  pr&cedens 

lib.h. 

fConsule  Annotata  Capitis  preecedenUs  txt.  g. 

g  Fabrica,  urbs  parva  Italiee  in  Patrimomo, 
decem  circitcr  milliaribus  Viterbio  dissita,  quan- 
tum  apparet  ex  tabulis  F.  de  Wit. 

b  Germaniam  superiorem  intelligit,  estque  ea 
Qermanise  pars,  qum  magis  ad  meridiem  exten- 
ditur,  uti  Inferior  itla  dicitur,  quee  magis  vergit 
ad  septentrionem. 

i  Id  est  laterum  seu  iliorum.  Porro  vox  flanci 
deducta  hic  videtur  ab  Italica  i  fianci  latera  seu 
q  ilia  Latine. 

k  Idem  quod  extranea. 

1  Instante  scilicet  jubileeo  a  Nicolao  Vindicto, 
ut  vidimus   supra  in  Annotatis   ad  num.    23, 

lit.  m. 

m  Vitiosus  plane  hic  locus  videtur  ,  uti  et 
circa  finem  vox  Salviericensis  et  Parmanensis  : 
neque  operse  pretium  videtur  in  heec  loca  mul- 
tis  inquirere. 

n   Vff-cs  dolii  genus  est. 

o  Varba  heec :  in  modum  gattae,  ad  phantas- 
ma  refer  -.  est  auiem  gatta  Itatis  Latine  fetis  :  ve- 
reor,  ne  mulier  hsec  somniaverit. 


APPENDIX 

Alia  quwdam  miracula  Vitce  secundce 
subnexa  a. 


c 

/'.'/rvdtS   III 

archiepiico- 
jmm  ronfii  mif 
tttntvm  obtiltC- 

re  "'"i  vafoni, 
/- 


Qnidam  clcricus  ultramontanus  b  in  arcliie- 
pisropura  ftlit  electus  :  qui  rccepto  decre- 
to  BUffi  electionis  et  aeceptata  electione  ,  pro 
sui  pressulatus  contirmatione  ad  Romanam  curiaui 
properavit.  Cui  protinus  aBinuli  obstiterunt,  con- 
tra  eum  de  BU8  eleotione  jurgantes  ,  opponcn- 
tes  artioulos,  et  ad  rationcs  suas  libcllos  et  ex- 
oepUones  suas  plurimas  oflerentes,  Qua  c\  re 
proro^ata  tti i t  oausa  ad  plures  annos  :  propter 
quam  dilationem  oportuit,  dietum  clericuui  in 
i-uria  moram  contrahere;  et  nihilominus  in  sura- 
ptUB  consumere  quicquid  pecunire  secura  tulerat; 
quapropter  faotua  est  pauper  :  et  sic  de  Roma 
et  Roinana  curia  taraquam  desperatus  rccessit. 
\ fnirns  aulem   Yiterbium,  hospitatus  est  ibi  :  et 

/  „,..„„  cum  in  stratu  *  suo  de  nocte  quicscerct,  cogi- 
tntionibus  plurimis  fatigatus,  OO&pit  paululum  dor- 
mitare.   lu    ipso  autem  somuo  revelatum   fuerit 

I.  frni  ilii  sibi  *,  quod  recommeudaret  eausam  suam  Deo 
et  virgini  saorfiB  Rosaa,  et  votum  emitteret  de 
honore  aliquo  propter  Deum  impendendo ,  si 
consequeretur  sure  electionis  confirmationem. 

2  Qui  consurgeus  a  sorano  taliquc  articulo 
monitus,  illioo,  mane  faeto,  ad  ecclesiam  S. 
Rosas  perrexit  et  corpus  ejusdem  sacrte  Virginis 


MIRACULA  S.  ROS^  VIRGINIS. 

a   monialibus,  commorantibus  in  monasterio   su-  D 

pra    dicts    ecclesi^  ,    oibi    BuppUoiter    poposoit  *£%£• 

ostendi.    Quo    viso   et  humihter  venerato,   retu-  Satlclx  nutlcu, 

lit  monialibus  ibidem   existentibus  totam   senem  Pat,etRomm 

visionis  pr^fatse.  Immediate  autem  post  narratio-  rwwnui,  voti, 

nem  visionis  prasdictae  coram  astantibus  moniali-  P0"^ 

bus  illis  dictus  electus  emisit  votum,  quod,  si  de 

causa  suameritis  B.   Rosae  reportaret    intentum, 

rosam  auream  ad  monasterium  ipsum  perenmter 

destiuaret:    et    emisso   voto    hospitium    est    re- 

versus.  Mira  res  I   statim   autem   post  suum    de 

monasterio  recessum  nunptius  de  curia  veniens, 

sibi  occurrit,  deferens  litteras,  quod  deberet  pro 

sua  causa  ad  Urbem  reverti.  Qui  gratias  Deo  refe- 

rensetvirgini  sacrae  Rosae,  sumpta  refectione,  per 

iter,  quo  venerat,  remeavit.  Constitutus  autem  co- 

ram  summo  Pontifice  ,  exposuit    humiliter  cau- 

sam  suam;  ut  explicata  *,  statim  fuit  in  archiepi-   •  suppleo&x 

scopum  confirmatus.  Qui  Viterbium  veniens,  duas 

rosas  secum  retulit,  unam  de  puro  auro,  aliam  de 

argento  :  quas  ambas  cum  muita  devotione  et  gra- 

tiarum  actione  virgini  Rosae  obtulit  et  spopondit, 

auream  rosam  perenniter  mittere  ;  quod  et  fecit 

dum  vixit  c  i  cessante  postmodum  vita,  quievit  tri-  r 

butum.  K 

3  Quidam    autem    vir   Theutonicus,    virginis  MomalieemL 
Rosae   devotus,   ob  devotionis    causam    ejus    cor-  «umwcro 
pus  visitavit.    Quo   visitato  et  debite  venerato  ,  ^™.™^. 
affatus    est   monialem   illam,  cui   commissa  erat  \.e  vendit  . 
cura  custodiendi  sacrum  corpus;    dixitque  ei  :  si  facti  pmiiten, 
unam  *  ex  unguibus  digitorum  manus  hujus  Vir-  *l  unura 
ginis  dederis  mihi,  tantam  tibi  pecuniam  dabo  : 
illa  autem  pecumae    dono  allecta    unam   de  un- 
guibus    digitorum    manus   d    Virginis    violenter  <t 
evulsit  et  Theutonico  illi  dedit.  Qui  pecunia  pa- 
cta  exhibita,  unguem  cum  devotione  magna  su- 
scepit ,  et  eam   in   raundissimo   loco  reconditam 
in  Alamanciam  transportavit  e.   Monialis  autem  n 
praedicta   cernens,  quia   sacrilegium,   quod   com- 
misit,    bono    modo    tegi    non    poterat,    pro    eo , 
quod  ex  digito  exunguato  patenter  quaedam  dif- 
formitas  f  refultaret,  ccepit  cogitatiouibus  variis  / 
iterum  excruciari. 

4  Considerabat   forefactum  g   esse  enorme,    et  impiorataSan- 
de  forefaeto  in   brevi  sibi  dispendium  imminere.  ct*ope,v,n- 
Quid  faeiat  nescit  ,   semper  per  devia  currens  ,  g,tn"  ,i,a't0 

i  !  i    1 1       .         ,    ,  ,t    ,  iirodigtose 

errans,   et  errando  vuluus  dolons  alebat.    videns   restitutumde- 
autem,  quod  omne  humanum   subsidium  sibi  de-  prehendit. 


ficeret ,  recursus  habuit  ad  patrocinium  illius  , 
quam  laeserat,  videlicet  ad  virginem  Rosam ;  ad  ^ 
cujus  pedes  se  sponte  prostravit,  cum  lacrymis 
recognosceudo  humiliter  culpam  suam ,  promit- 
tendo  nihilominus,  quod  numquam  in  posterum 
talia  vel  similia  facere  attentaret.  Et  surgens  ab 
imploratioue  suffragii,  respexit  amaro  animo  et 
facie  verecunda  manum,  quam  sua  avaritia  de- 
turpaverat  :  et  vidit  unguem  in  proprio  digito  re- 
novatam,  aliis  quidem  unguibus  tendentibus  ad 
nigredinem,  illa  sola  albedine  renitente  h.  Ad 
quod  miraculum  mouialis  illa  stupefacta  pariter 
et  conterrita,  deposita  verecundia,  abbatissae  et 
monialibus  aliis  rcm  gestam,  prout  se  habuerat, 
fideliter  revelavit  i.  Haec  ego,  que  k  superiora 
descripsi,  oculata  fide  recolo  me  vidisse. 

5  Alio  quoque  tempore,  existente  abbatissa 
cum  quadam  nobili  domina  de  Viterbio,  uo- 
mine  Maria,  summitas  campanilis  ecclesiae  S. 
Rosae,  propter  disjunctionem  ad  invicem  supra- 
positorum  lapidum,  minabatur  ruinam.  Erat  au- 
tem  tanta  illorum  lapidum  apertura,  quod,  si 
more  solito  campanae  fuissent  pulsatae,  absque 
dubio    periculum    effecissent.  Rosa  autem  virgo 

sanctissima 


S.  liosa  cotu- 
manet  monia- 
U&de  immi- 
nenti  turrU 

>  uniti 


DIE  QUARTA  SEPrEMBIUS. 


475 


A  sanctissima  cernens ,  ex  casu  lapidum  imminere 
*  t.  cnidnm  dispendium,  apparuit  cuiquam  *  honestse  dominae 
nomine  Clarcp,  moniali :  cui  in  altum  protenso 
bracchio  summitatem  campanilis  ostendebat  di- 
cens  :  Nonne  tu  vides,  lapides  illos  casuros  in 
brevi  ?  attende,  attende ,  ct  perspicue  prospice  , 
quod  cito  ruerent.  Surgens  autem  a  somno  mo- 
nialis  preefata  secessit  ad  locum,  unde  dictum 
campanile  poterat  intueri  :  et  respiciens  vidit, 
lapides  ilios  a  compage  parietis  semotos,  sicut 
sibi  visio  demonstrabat ;  et  advocans  abbatissam 
et  alias  quasdam  Sorores,  retulit  eis  visionem 
prcedictam  et  una  cum  eis  accessit  ad  locum, 
et  simul  pariter  viderunt  lapides  ab  invicem 
separatos  ad  casum.  Abbatissa  vero  statim  fecit 
remedium  per  artifices  adhiberi ;  et  sic  meritis 
virginis  Rosae  periculum  personarum  et  rerum 
dispendium  evaserunt. 
Crcus  post  6    Quodam    namque    tempore ,     cum    quidam 

factumde        Teutonicus    in    partibus    suis    valde  famosus  et 
,,    dives,    apud  Venetias  se  ageret,   casu  accidente, 

Sanctx  sacello  ,  .    ■        .  „ 

votum  vitum    °-uorum    luminum  ammisit  visum.   Cumque    ma- 

recipit  gnam  substantiam  consumpsisset  in  medicis,  nec 

adipisci    valeret,    quod  anxie  quserebat  ,   scilicet 

ut  liberaretur  a  csecitate,  unde  reddebatur  valde 

B  tristis ;    subito     venit    ei    in    mentem,    qualiter 

13.  Rosa    ab    Alamannis    colitur    et    habetur  in 

reverentia    magna,    pro  eo,  quod  a   referentibus 

dieitur,     quia    in    partibus   illis  operatur  multa 

miracula.  Cui  Virgini    cum  se  tota,  qua  poterat, 

devotione    recommendavet ,    promittens  ei ,  quod 

faceret  in  terra  sua  cappellam  ad  honorem  ipsius, 

si  eum  a  csecitate  liberaret ;  statim  hiis  peractis, 

qui   caeeus   erat,  lumen  recepit,     et    in    laudem 

i  omnipotentis  Dei  et  B.  virginis  Rosse  prorupit  l. 

cuptivus,  7   Alio  quippe  tempore  nobilis  quidam  de  Nar- 

tmplorato  ejut  uea  n0mine  Juvenalis  Antonii ,  dum  in  turri 

auxilto  mira 

'  culoselibera-     dictse  civitatis  carceratus  detineretur,   et  cum  eo 
tur.  duo   alii,   seilicet  Reveratius  et  Peregrinus ;  ipse 

m  Juvenalis,  qui  pluribus  annis  fuerat  officialis  Vi- 
terbii,  et  noverat  virtutem  S  Rosee  virginis,  ei  se 
cum  multa  fiducia  recommendavit  in  ipsa  custodia. 
Cui  apparens  Famula  Dei,  ipsum  Juvenalem  ab- 
solvit ;  et  ut  patentius  claresceret  miraculum, 
claustris  non  apertis  n,  solutum  tutoinloco  consti- 
tuit. 

8    Apud    castrum    Vitorchiani  o,  puellse  quse- 

c  dam ,  cum  invita  fuisset  in  matrimonio  juncta , 

Energumena     Q%    nullo    modo    veuet    esse  cum  viro,    intentan- 

ad  ejusdem  ...  i    , 

eepulcrum       tibus    mortem    suis,    msi    sponte    se    subderet 

dedueta,  fucta  viro,  dedit  se  dsemonibus ;   qui  accipientes  pote- 

peccatorum      statem  in  eam,  intraverunt  in  corpus  ejuset  mul- 

confessione,  jiebus  et  noctibus  ducentibus  *  eam   vagam, 

ttberatur.  .  n.       ,  ,      ... 

nullibi    sinebant   quiescere.    Tandem  suadentibus 

•J.ducentes     suis ,  quod    confiteretur,   nullo    modo  acquiesce- 

bat ,    sed    potius    risum  faciens,  spuebat  in  eos. 

Dicitur    interim    Viterbium   et  ad  corpus  S.   vir- 

ginis   Rosse  :  ubi  dum  aliquantulum  subsisteret, 

petivit    capta    mulier,    sibi    dari    potum  :    una 

vero  de  Sororibus  ipsis,   quse  custodiebat  sacrum 

corpus,  quasi   edocta  a  S.  Rosa,  accepta  aqua,  lavit 

manus  S.   Rosae   praedictse,  et  loturam  ipsam  de- 

dit  sitienti  mulieri ;  quam    ut  deglutivit  :   Volo, 

inquit  ,    confiteri.    Ducite    me  ,   ait  ,  ad    Fratres 

Ordinis,  unde  fuit  ha^c  Sancta.   Et  duceutes   eam 

/brfescilicet  ad    Fratres    minores  ,    uni    eorum,  f.  *   Capella- 

no  monialium,   in   confessione  sua  peccata  dete- 

xit,   statimque  antiquus  serpens,  qui   eam  delu- 

serat ,    illico    dereliquit,   et    ex  tunc  per  omnia 

marito  cohaesit    Quod  non  ambig-it  fidelium  mens, 

meritis  B.  Rosae  virginis  lioc  fuisse  factum,  dum 

ad    ipsius    invocationem     daemon    expellitur,   et 

Septembris  Tomus  IL 


regra  mulier  pristinre  redditur  sanitati  p.  &  Pkogmt. 

9  Alio    quoque   tempore  puer  quidam,  nomine  '' 
Menicus,  cum    suis  sodalibus  iuvenculis  Iuden-  ''""' '  laj"u 

,  ...  ,  membracon- 

do,   caput  sibi  et  omnia  membra  lta  conquassa-  ttitue,  appa- 
verat,     ut    vix.  supervicturus  crederetur  in  cra-  rithmepw 
stinum.  Cujus  interitum  parentes  tegre  ferentes,  ****ci*r*ti- 
pro  eo,quod  unicus  erat  eis,  ipsum  cum  multis  pre-  )"'""" "'""'" 
cibus   et  lacrymis  recommendaverunt  B.  virgini 
Rosse :  et  ecce  nocte  insequuta  B.  Rosa  appavuit 
parentibus  pueri,   dicens  :  Pvoptev  fidem  vestram 
et   devotionem  ,    quam    habuistis    in   me,     ecce 
prsestitum    est    vobis,    quod   petistis,   quia   filiua 
vester  sanus  factus  est.  Evigilantes  autem  mane, 
iilium,    quem   cvedebant    tvadere    sepulturae,  in- 
venerunt  sic  sanum,   acsi  nil  penitus    mali  ante 
sensisset. 

10  Testatur    etiam    de    miraculis  S.  Rosce  lo-  Drmoneee 
quens    vulgariter  de   vevo  fama,  quod  cura  duo  rtw&wtner- 
dcemonia    in    bina   corpova    hominum  separatim  ;""" 
intrassent,    quatiebant  ea  contumelioso  languore  ,mj 

sine  requie  aliquali.  Quorum  parentes,  memoves 

sanctitatis    virginis  Rosse,  eos  ut  furibundos  liu-  ^ 

fantes  *,  ligatos  oatenis,   ad  sacrarium  miraculosi  •  lympiianiea 

covporis    Rosse   sanctaa  transire  fecerunt    invitos, 

et  eidem  corpori  devote  supplicationibus  *   prae-  •  J.aupplieaii 

fatorum    parentibus ,    pro   liberatione  hujusraodi  l,l"'s 

orationibus    et   cum    votis,  virtute  omnipotcntis 

Dei  et   meritis  gloriosse  virginis  Rosa^,  statim  di- 

ctos   daemones  ut  nigros    scardavones    q  emiscre  '/ 

per  ora,  et  liberati  omnino  laudem  Deoet  Virgini 

dedere  devote. 

11    De  infantia  vix  perfectus  r  pucr  quidara  ,   Vnn-vxtuptu 
pevagrando  loca  in  mature  de  alto  sita  prosiluit  ,{,'':""  r""'<- 

r  •         i-    ,  •       taussubito 

in  tevras  :  qua  causa  puevi   reheto  eovum  propno  mnvaletcii 
loco  descendevunt,  adeo  quod  quasi  vitsa  sortein  ,• 

delinquere  cog-ebatur  s.  Parentcs  autem  pluriinum  » 

diligentes  filios  plus  quam  semetipsos  anxii  me- 
dicaminum   supradicto  juvamine  t  ad  spiritualia  / 

decurrere,  voventes  se  pro  liberatione  pueri  san- 
ctitatibus  sacr»  Rosce  :  votis  namque  peractia , 
virginis  Eosae  meritis  ad  pristinam  puer  illico  rcdiit 
sanitatem. 

VI  Nec  vos  legentes  praetcreat,  quod  monialis  eeutoiim  m- 
qusedam  Ordinis  S.  Clavee  gvavata  quasi  oculorum  flrmttaMmo> 
infirmitate  perpetua,  cum  invocasset  postmodum  " 
relicta  a  mcdicis  auxiliura  mcritorum  corporis  S. 
Rosae  pro  incolumitate,  meruit  mox,  voto  exaoto, 
puramluminum  pristinam  visionem. 

13  Atijuro   insuper  ctiam    vos ,  qui   perlegitis    Voribuwln 
devota   virginis  Uosae,  ne  relinqunulur,  muod  rc-  """""*  reddt' 
ferenda  putavij   maxime  quidem,  nobilcm  quara-   .f' 
dam    dominam    de    Vitevbio ,  morbis  ita  quassa- 
tam  ,    quod  ab  omni  fere  sensuali  virtute  acoer- 
sita * fisioia * testibus  signa  dabat*mortc  potiUS,   '<  <■  rcpciiia 
qunm    salutc    sperandura  u.  Nam  debilis  erat  ei  [^h*8ic" 
pulsns  ac  anelitus,   oculorum   pupilla  occultaba-         8t* 
tur,   et   per    corpns    la"bebatur  sudor  parvus  et 
fviyidus,  demumque  ipsa  iij  novissimis  revoluta, 
corde  valetudinis  pra:sidia  exovanda  #,    priccipue   ■ «nnpte  exwii 
auxilium   meritorum    KOSBS   virginis    devotissime  n»m 
imploravit,  exauditaque  in  precc  sua  Dei  grratia 
sacrse    Rosaa   meritis   quasi  evulsas  senaualea  re- 
dicre  virtutes,  et  post  de  languore  mortifcro  :  ha?c 
ego,  quiscripsi,  testoream  vidisse  omni  modo  libe- 

ratam. 

14  In  partu  periclitans  mulier  de  vita,  cum  vove-  jnurpora 

ritseRosa?  virgini,ut  partui  et  vitBB  faveret,  a ipto  difficmpwtu 

cingulo,  quo  cinctum  extititcorpus  Jiosa- ,  cum  spe 

de  ea  confidens  se  cinxit :  quibus  pcractis,  partui  ti- 

nem  dedit  et  vitam   indubitatam  incolumitatem  ':    * '-  imlobitaii 

incolumiUf 
excepit. 

15  Orbatus    liberis  nobilis    miles  de   Alaman 

C6  nia- 


Ex   PROGDSD. 

Prolei  rr 
iterili  conjugc 
impetrata  ; 


*  forie  niper, 
i.  e.  propter 

10 

iitrda  mulin 


rt  alia  ii"" I 
bunda  tanata 


i„,  i  nditwn 
m  itfnrtwn 


graw  nialui 

tublatum 


476 

niaavidecupiensprolem  pro  filio  sibi  dando  de  ste- 
riliuxore,  vota  porrexit  ad  sanctitatem  Roseevirgi- 
ni.ssatisdevote.  Cumque  post  haec  matrimonialiter 
haesisset  uxori.gravidum  conceptionis  onus  uteri  fas- 
sus  fuit.  Exacto  postmodum  debito  tempore  inclusi 
partus,favente  Rosa  saneta,ejus  uxor  filium  pulcer- 
rimum  prodidit  in  hunc  mundum.  Et  semper  *  hoc 
miraculo  ex  voto  censum  aureum  annuatim  vita 
pueri  ad  laudem  beataeRosae  ejuscorpori  condona- 
vitw?. 

16  Auditionis  meatum  reclusa  mulier  adeo 
quod  surda  erat,  devota  valde  de  virrutibusS.  Rosee 
relatis  corpori  diote  Virginis  pro  auditu  recupe- 
rando  se  recommendavit  cum  lide ;  quapropter  con- 
sequuta  est  integraliter  illaesum  pristinum  audi- 
turn. 

17  Mulier  quaedam  reluctantem  animam  tenena, 
cum  morborum  quassitudine  devenerat  ad  mortis 
horam,  retinendae  vitse  ct  fugandse  mortis  preces 
multiplices  ad  sacram  Kosam  fudit :  quiaconstans 
in  spe  consequendae,  quam  optabat  resumpsisse,  vi- 
tae,  primam  sanitatem  exstitit  gratulatum  x  conse- 

li  quuta. 

18  Denique  miraculis  ,  quorum  non  finis  est , 
finem  ponens,  refero  cujusdam  dominse  Viter- 
hicnsis  ita  igne  accensam  domum ,  ut  a  ruina 
nullatenus  possct  liberari ,  intercedente  domina 
ipsa  sanctitatibus  sacrae  Rosae  pro  auxilio,  qua- 
rum  eam  recordari  jussit  ejusdem  ecclesiae  pulsatio 
campanarum  y,  fuisse  a  ruina  praifataomnimodo 
reservatam  :  ct  extincto  igne  ,  mira  tam  magna 
videns  collaudavit  Deum  in  orationibus  S.  Ro- 
Sffi. 

10  Item  in  anno  Domini  mccccvi  tempore 
Domini  Domini  Innocentii  divina  providentia 
IT.  VII  de  mense  Fcbruarii  beatissima  Rosa 
sanavit  quemdam  homincm  de  civitate  Saxoniai 
de  una  Infirmitate ,  quae  erat  in  Bpetie  leprae , 
quam  infirmituteni  passusfuit  in  carnibus  dentium 
suornm  :  et  gratia  Dei  et  H.  Rosffl  liberatus  est.  Deo 
gratias  Amen. 

ANNOTATA. 

a  Cum  Vitm  secundx,cujitssapememinimus, 

miravula  quwdam  subdantur,  quee,  si  unum  al- 
terumve  excipias ,  inter  miracula  idoneorum 
testium  suffragiis  confirniata  non  reperiuntur  ; 
visumest  ea  hicsubnectere :  ne  quid  lector  deside- 
ret. 
:  b  Forte  Germanus :  hoc  enimnominein  Pro- 
fvsstt  (iermani  ,10,1  \fntrl  rvntunt. 

c  Cum  in  Provessu  mUlus  e  tot  testibus,  inter 
quos  Margarita  Petrutii  abbatissa  cum  atiquot 
ascetriis  suis  recensetur,  hujusrei  meniionem 
faciat;  tota  h,vc  retatio  suspecta  mihi  est.  Sane 
tam  honorificum  em  voto  tributum,  quocumque 
tempore  missum  fuerit,  non  videiur  moniales  la- 
terepotuisse  •  nec  ipseetaciturm  fuisse  videntur, 
si  ad  illarum  pervenisset  noUtiam.  Verumtamen 
miravula  atiijua,  ut  non  semelnotari,  ab 
amanuensi  nostro  omissa  videantur,  fieripotest, 
ut  iUud  unum  ew  iis  sit. 

d  Coretinits,  liinal<!its  vt  Gianvllus  ajunt,  un- 
guem  a  guarto  seuannularidexterse  manusdi- 
gitoavulsum  fuisse. 

e  Ubi,  st  prafatis  scriptoribus  credimus,  sa- 
cras  illas reliquiou  in  magnifico  sacello  in  hunc 
exstructo  pretiosa  inclusas  theca  colloca- 
rit :  ibique,  teste  Goretino,circa  annum  lti;>u,  quo 
Vitam  S.  Rosie  conscripsit,  etiamnum  servabati- 
tur.  Undc  hm  ipsi  didicerint,  planeignoro:  uti- 


APPENDIX  MIRACULORUM  S.  ROS.E  VIRG. 


nam  saltem,  sivera  narrent,  locum,  in  qito  sacel- 
lum  hoc  conditum  est,  verbo  uno  indicassent. 

ilidem  scriptores  addunt,  digitum  cruentatum 
apparuisse,  non  secus  acsi  vivo  corpori  refectus 
unguis  fuisset. 
g  Id  est  crimen. 

h  Albedinem  hanc  ad  suausque  tempora  per- 
severasse  tradunt  Coretinus  et  Rinaldus,  quorum 
posterior  in  Vita  anno  1677  Italice  edita  ait : 
Dein  prodigiosus  unguis  usque  in  hodiernum  diem 
prse  casteris  ita  pulcher  et  pellucidus  est,  utqui- 
cumque  eum  videre  meruerit,  eipariat  admiratio- 
nem  et  stuporem.  Prioris  verba  quoad  sensum  ita 
sonant:  Spargebatur  hujus  rei  per  civitatem  ac  or- 
bem  fama  cum  incredibili  omnium  admiratione  : 
quippe  dum  unguisin  Germamam  delatuserat,  ubi 
hodiedurn  servatur;  conspiciebatur ,  et  conspicitur 
in  eodem  Sanctae  digito  unguis  alter  novus  et 
albicans  :  cum  prius  exauguis  et  niger  arpare- 
ret. 

i  Subdit  Coretinus  :  Miraculum  hoc  eum  debita 
solemnitate  ac  testimoniis  ut  verum  agnitum 
est:  fuitque  insuper  statutum,  ut  sacri  corporis 
thecae  duae  claves  haberentur,  quarum  altera 
apud  abatissam,  altera  apud  unam  e.  duodecim 
senioribus  monialem  servaretur;  prout  in  ejus 
Processu  legitur.  Eadem  habet  Giannellus,  ad- 
dens,  rem  totam  episcopi  auctoritate  examina- 
tam  agnitamque  fuisse.  Miraberis  forsitan,  stu- 
diose  lector,  omnium  testium  de  hoc  tam  insigni 
miraculo  sitentium.  Quod  abbatissa  cum  suis  vir- 
ginibus  de  hac  retacuerit,  id  earum  verecundia? 
tribuendam  puto ;  quippe  qum  miraculum  decla- 
rare  non  poterant,  quin  simul  simoniacam  labem, 
qua  monasterii  sui  alumna  sese  oliminqitinave- 
rat,  patefacerent.  Forte  eadem  [ratio  reliquis  te- 
stibus  indixit  silentium ;  videlicet,  ut  sanctimo- 
niatium  verecundise  parcerent,  quarum  religio- 
sam  disciptinam  sanctamque  vitam  phtribus  locis 
commendabant.  Forte  etiam,  utjam  alias  monui, 
quas  hac  de  re  in  Processu  habebantur,  ab  ama- 
nuensi  nostro  omissa  sunt.  Huic  suspicioni  fa- 
vent  verba  Coretini  mox  data,  quibus  miraculi  re- 
lationem  concludens  ait :  prout  in  ejus  Processu 
legitur. 

k  Nisi  in  describendo  erraverit  amanuensis , 
miraculi  hujus  narratio  a  femina  conscripta  est: 
nec  obstat,quod  vox  que  per  diphthongum  expres- 
sa  non  sit ;  nam  plus  qitam  centenis  vicibus  per 
totum  Processus  decursum  e  vocalispro  &  diph- 
thongo  adhibetur  ;  ita  V.  G.  hecp/-o  h&c  posuit : 
aliis  tamcn  tocis  swpenumero  correxi,  ne  tam  fre- 
quentia  menda  nauseam  lectori  parerent.  Heec 
oculata  testis  forte  fuit  una  ex  monialibus  ejits- 
dem  monasterii. 

1  An,  et  ubi  sacellum  exstrui  curaverit,  divina- 
re  nequeo. 
m  Urbs  Umbrise  in  ditione  Pontificis. 
n  Hoc  idem  Sanctm  pie  opitulantis  prodigium 
atiter  relatum  est  supra  num.  4G  in  Processu. 
Ibi  enim  ieguntur  sequentia :  Quibus  votis  ita 
emissis,  illico  miraculose  obserati  compedes 
apcrti  sunt,  e\  port®  carcerato  patuerunt  et 
ultro  apertte  sunt,donec;  libere  exivit.  Contrahic 
claustris  non  apertis  tuto  loco  restitutus  dicitur. 
Verum  hxc  apparens  contradictio  evanescit,  si 
temporadistinguamus,dicamusque,  primo  qui- 
demcompedes  ac  fores  divinitus  reserata  fuisse, 
donec  libere  exivit  :  at  postquam  jam  in  tuto  po- 
situs  esset,  ut  patentius  claresceret  miraculum, 
occtusos  carceres  esse  repertos,  adeo  ut  claustris 
non  apertis  Jucenalis  evasisse  crederetur.  Mira- 

cuti 


F 


DIE  QUARTA 
A  culi  confirmationem  vide  loco  mox  citato. 

o  Consule  annotata  ad  num.  18  in  Viia 
lit.  k. 

p  Non  reperi  hmc  confirmata  a  testibus. 

q  Barbara  vox  ab  Italica  scardafone,  quae  sca- 
rabeum  significat.  Est  autem  scarabeus  sordidum 
msecti  genus,  quod  stercori  et  quisquiliis  conti- 
nuo  immoraturet  alitur  .*  hinc  dsemones  immun- 
dos  utique  spiritus  scarabeos  per  metapkoram 
appellat :  nisi  fortesub  scarabeorum  forma,  dum 
expellerentur,  apparuerint;  quod  textui  confor- 
mius  est. 

r  Id  est,  infantiseproximus. 

s  Vitiosa  hac  periodo  nihil  aliud  significatur, 
quam  quod  puer  ex  eminentiori  loco  temere  desi- 
Aens,  ex  lapsu  de  vita  periclitatus  fuerit :  reliqui 
vero  pueri,  qui  forte  aderant,  cadentem  intuiti, 
exeodem  illo  loco  descenderint. 

tPeriodum  obscuramet  vitiosam  sic  explico  : 
parentes...  anxii  medicaminum  (idest,  de  medica- 
minibus  adhibendis)  supra  (id  est,  pro)  dicti  (pue- 
njjuvamine,  ad  spiritualia  etc. 

u  Ineptus  loquendi  modus  denotat,  quod  ex  in- 
B  diciis  omnium  sensuum  desperandum  potius , 
quam  sperandum  de  salute  esset. 

w  Mirum,  hujus  rei  meniionem  nullam  fieri  a 
monialibusin  Processu. 

x  Obscura  locutio  est  :  fore  gratulatum  ponitur 
pro  gratulabunda. 

y  Coretinus  lib.  4  cap.  5  hoc  miraculum  referens 
ait,  campanas  nullo  impellente  sponte  pulsatas 
fuisse;  at  unde  hoc  acceperit,  ignoro.  Sane  id  ex 
datis  verbis  Processus  erui  non  piotest.  Coretino 
tamen  more  suo  adheeret  Giannellus,  sed  non  Ri- 
naldus,  qui  de  campanis  altum  silet. 


Nomina  testium,  qui  supraposita 
miracula  jurejurando  respective 
confirmarunt. 


Subjungo  nomina  eorum,  qui  in  prsefato  Pro- 
cessu  coram  dominis  commissariis  et  subdele- 
gatis  relata  miracula  interposito  juramento  con- 
C  firmaverunt  ;  non  quod  omnes  omnia  testati  sint, 
sedaliialia  :  ita  utinterilla,vix  idlum,autmd- 
lumsit,  quod  non  unius  aut  plurium  juridico  te- 
stimonio  assertum  firmatumque  sit.  Interrogatio- 
nes  et  responsa  eorum  omitto,  ne  nauseampa- 
riam,  ut  in  Commentario  prsevio  num.  6  monui. 
Die  nona  Aprilis,  quae  fuit  dies  Sabati  comparue- 
runt  infrascriptitestesjurati,  relati,  inducti,  produ- 
cti,  ut  supra  coram  supradictis  dominis  commissa- 
riis  et  subdelegatis,  pro  tribunali  sedentibus  in  loco 
*  i.  e.  pncsii-    supradicto  et  confmato  *,  moniti  ad  hanc  horam  et 
luto,  ab  itaii-  diem.  Etprimo. 

co  confinn,.-,        petrutius  Nicolai  de  Bussis  de  Viterbio. 
constiim  n  Presbyter  Contutius  canonicus  ecclcsiae  S.  Ang-eh 

de  Spata  de  Viterbio,  et  olim  Rector  ecclesiae  S.  Ma- 
risein  Podio. 
Nardus  Mazzatoste  de  Viterbio. 
Nicolaus  Ciacciede  Viterbio. 
Rieciardus    Tome    mag-istri    Gerolimi  de  Viter- 
bio. 
Christoforus  Panalfi  de  Viterbio. 
Presbyter  Antonius  cauonicus  ecclesiarum  san- 
ctoruin  Lucae  et  Faustini. 
Dominus  Michael  de  Alexiis  leg^um  doctor. 
Dominicus  ser  Ang-eli  de  Viterbio. 


SEPTEMBIUS. 


477 


Jacobus  magistri  Odonis  de  Viterbio.  E*  P.ocuic. 

Artimannus  serBaptista:  de  Viterbio. 

Laurentius  Judicis  de  Viterbio. 

Pacificus  Bonelli  de  Viterbio. 

Antonius  Gattus  de  Viterbio. 

Magister  Johannes  Mariani  de  Alma  Diani  artium 
et  medicinae  doctor  de  Viterbio. 

Magister  Petrus  Dominici  artium  et  medicinae  do- 
ctor  de  Viterbio. 

NicolausAntonii  Ciulpe  de  Viterbio. 

Petrus  Paulus  Cucumelle  de  Viterbio. 

Ser  Franciscus  ser  Nicolai  de  Viterbio. 

TutiusLorenzetti  de  Viterbio. 

Nicola  Tuccie  de  Viterbio. 

Johannes  Lucae  de  Viterbio. 

Dominus  Ang-elus  Prior  ecclesiae  sancti  Bartoto- 
maei  de  Viterbio. 

Johannes  Petri  Parmae  de  Viterbio. 

Bartolomaeus  Rosolini  de  Viterbio. 

Domina  Sabecta  uxor  Bartolomaei  Rossolini  de 
Viterbio. 

Tomas  Johannis  Cacciatoris  de  Viterbio  unus  ex 
dominis  Prioribus  dictae  civitatis. 

DominaFranciscaTomae  de  Viterbio.  jj 

Nicolaus  filius  dicti  Tomae  Cacciatoris  deViter- 
bio. 

Domina  CeciliaFerabuschide  Vitcrbio. 

Domina  Gianna  Ninae  de  Viterbio. 

Domina  Felix  Antonii  Rubei  de  Viterbio. 

Domina  Angela  Luca?  de  Bussis  de  Viterbio. 

Domina  Perna  Petri  Hyspani  de  Viterbio. 

Petrus  Ispanus  de  Viterbio. 

Dominus  Antonius  Blondus  rector  ecclesise  S.Petri 
de  Ulmo  de  Viterbio. 

Domina  Ludovica  Tutii  Lorenzetti  de  Viter- 
bio. 

Petrutia  Bartolomaei  Antonii. 

Julianus  Mutii  detto  *  delloriolo  civis  Viterbien-  • ,-  e<  t]iclu 
sis. 

Rosa  Juliani  Mutii  dicto  delloriolo  de  Viter- 
bio. 

Domina  Margarita  JohannisGuigdielmi  dc  Viter- 
bio. 

Jacobus  dictus  della  Golpe  de  Viterbio,  rector 
Disciplinatorum  et  caritatum  hospitalis  Viterbien- 
sis. 

Georg'ius  Trombecta  habitator  Vitcrl>ii. 

Mag-ister  Gentilis  de  Viterbio. 

Veronica  uxor  Jacobi  dclla  Golpc.  j* 

Johannes  Cifarellcde  Viterbio. 

Mag-ister  Ang-ilellus  magistri  Aug-cli  civis  Viter- 
bicnsis. 

Domina  Petrutia  uxor  supradicti  mag-istri  Ang,i- 
lelli. 

Filippa  Jacoba  magistri  Ang-ilclli. 

Domina  Bartolomaea  Ang-eli  delMesserede  Vitcr- 
bio. 

GiannaCole  Missore  de  Viterbio. 

Domiua  Paulina  Matta-i  J)uc:i'  dc  Viterbio. 

Domina  Ludovica  Michaclis  Palotii  de  Vitcr- 
bio. 

Antonia  uxor  Franciosi. 

Caterina  uxor  Pelofacti  de  Viterbio. 

Gianna  tertii  Ordinis  sancti  Dominici. 

Domina  Lconarda  Boccacerase. 

Domiua  Laurentia  Boccaccra.se 

Domina  Caterina  Pctri  Jennis  de  Viterbio. 

Jolianncs  Jutii  de  Viterbio. 

Domina  Paulina  uxor  BarthoIoma?i  della  Bruzza 
contracta;  S.  Mattia?  de  Viterbio. 

Domina  Tomassa  Antouia  Marrochi. 

Johannes  magristri  Anselmi  de  Viterbio. 

Petrus 


478 


APPENDIX  MIRACULORUM  S.  UOS.E  VIRG. 


Ex  Piiim  m 


/.  Molvicini 


Petrus  Angelus  Nicolai  de  Viterbio. 

Doraina  AngilellaEgidii  Marci  Gualdi. 

Domina  JoUanna  Egidii  Marci  Gualdi  Trans- 
mundi. 

Caterina  Jacobi  Gemini  de  Viterbio. 

Domina  Sueva  Nicolai  de  Bussis. 

Francisca  Marci  Barberii  de  Viterbio. 

1  rancisca  Angela  Dominici  de  Jovi. 

Jolianna  Petri  Muratoris  de  Viterbio. 

Angela  Johannis  Forlani  de  Viterbio. 

Catcrina  Jacobi  Ceccbi  Biancbi. 

Margarita  Cecchini  de  Viterbio. 

Frater  Jacobus  Maltempi  Ordinis  Servorum  de 
Viterbio. 

Frater  Jacobus  Filippi  Ordinis  Servorum  de  Vi- 
terbio. 

Jar-obus  Stcfani  Augeli. 

Antonius  Jutii  macellariusde  Viterbio. 

MagisterAntonius  bastariusde  Viterbio. 

Constantia  Mascini  contratte  S.  Marci  de  Viter- 
bio. 

Domina...  matcrdictje  Constantise. 

Petrutius  Butil. 

Pe'trus  Dominici  de  Vitcrbio. 

Angela  Nardi  Palotii  de  Viterbio. 

DominaTomassamater  AngclseNardi. 

Filomena  Benedicti  Justi  de  Viterbio. 

Domina  Benedicta  Justi,  mater  dictae  Filome- 
nas. 

Palotia  Eticcii  contratffi  S.  Leonardi  de  Viter- 
bio 

Joannep  Jutii  Fanoiulli  de  Viterbio. 

Petrue  Dominici  8oiarguatelIi. 

Tomas  Cnpuli  dc  Vitcrbio. 

Adornina  Petri  de  CorBica,  hnbitatrix  Viterbii. 

Frater  Andreas  8clavus  Ordinis  Minorum. 

Dominus  Christoforus  de  Malvicis*de  Viterbio, 
legum  doctor  ct  Comes  palatinus. 

8er  JacobusTutii  de  \  iterbio. 

Prater  Dominious  de  Gallexio  Ordinis  Mino- 
rum. 

Ppatcr  Autduius  de  Ncctia. 

Prater  Bernardinus  de  Viterbio,  Ordinis  Servo- 
rum. 

Andreasl  lapatl  de  Viterbio. 

Johannes  Andreaa  de  Vitcrbio. 

Frater  Ludovlous  de  Galleslo  Ordinis  Mino- 
rum. 

PraterSimon  de  Viterbio, 

Frater  Gabriel  fcertiea  Rcguloj  sanoti  Francis- 
oi. 

Domino  Margarita  Nicolai  Nannisde  Viterbio. 

Nicolaus  Nannlsde  Viterbio. 

Domina  Lucretia  Nicolai  Nannis  de  Viterbio. 

Domina  EgidiaTutii  dellaTejade  Viterbio. 

Tutius  Angell  dclla'1'cja  de  Viterbio. 

Domina  Petrutia  Antoniide  castro  Valentani. 

Nardus  Paulotil  de  Viterbio. 

Angela  lilia  Benedioti  Zello  de  Viterbio,  et  cjus 
mater. 

Margarita  Antonii  Bonanni  de  Bagnaria. 

Caterina  Pauli  Vannellede  Viterbio. 

Domina  Andreotia  ser  JohannisserToniaede  Vi- 
terbio. 

Ser  JobanneaTomffimagistriJeronimi...deViter- 

bio. 

Domina  Angela  fllia  dlcti  ser  Johannis. 

Antonia  lVtri  Angeli  de  Vitorbio. 
Krnncisca  Johnnnis  Spolgliaa  dc  Viterbio. 

Geromnia  mulierde  oastroChi». 
Qiannade  MouteLeone,  habitatrix  Viterbii. 
Domina  Simonetta  Jutii  de  Viterbio. 


D 


Domina  Galiana  Petri  de  Urbe  veteri. 
DominaAntoniaDominici  Faride  Viterbio. 
Domina  AngelaDominici  Nardi  de  Viterbio. 
Domina    Lodovica    Tutii    Lorenzetti    de  Viter- 

bio. 
Domina    Petrutia  BartolomaBi  Antonii  de  Viter- 

bio. 
Carolus  Grugni  de  Viterbio. 
Petrus  Angeli  Triae  de  Viterbio. 
Domina  Paulina  magistri  Angeli  sellariideVi- 

terbio. 
Magister  Angelus  sellarius  de  Perusio  habitator 

Viterbii. 

Doraina  Francisca  Benedicti  Zello  de  Viterbio. 

Domina  Francisca  Nardi  Maltempi. 

Christophorus  alias  Boccafrolla  de  Viterbio,  vir 
supradictse  domina^  Franciscae. 

Vitorbesede  Viterbio. 

Antonia  Frauciosi  de  Viterbio. 

BartholomEea  Baptistae  Nerii..  de  Viterbio. 

Augelus  Pasquinae  muratorisde  Viterbio. 

Domina  Angela  muratorismater  dicti  Angeli. 

Domina  Johanna  Colse  de  Capranica,  habitatrix 
Viterbii.  E 

Domina  PernaColse  de  Capranica,  habitatrix  Vi- 

terbii. 

Domina  Caterina  Augustini  Longi  de  Viter- 
bio. 

Domina  NardaNicolai  Tomse. 

Domiua  CaterinaBaptistsede  Viterbio. 

DominaAntonia  della  Caldussa  de  Viterbio. 

Doraina  Johanna  Francisci  de  Viterbio. 

Domina  Antonia  Georgii  Trombectse  de  Viter- 
bio. 

Domioa  Laurentia  Gemini  de  Viterbio. 

DorainaTitia  Jacobi  de  Fulgineo,  tertii  Ordinis 
sancti  Francisci. 

Domina  Julia  similiter  tertii  Ordinis. 

Domina  Constantia  de  Tuderto. 

Domina  Angela  Petri  de  Caprauica. 

Doraina  Kita  de  Scausano,  habitatrix  Viterbii. 

Domina  Cecilia  Domini  Augustini  de  Viterbio. 

Doraina  Laura  tertii  Ordinis  S.  Francisci,  commo- 
rans  incivitate  Viterbii. 

Domina  Gregoria  Simi  de  Viterbio. 

Domina  Cateriua  Filippi  Bartolomaei. 

Domina  AngelaToma;  materdicta?  Caterinse. 

Johanues  Picciuinus  de  Florentia,  habitator  Viter- 
bii. 

Domina  Maria  Johannis  Piccinini,  habitatrix  Vi-   l 
terbii. 

Domina  Jacoba  Gemini  della  Tora  de  Viter- 
bio. 

Antonius  Gemini  della  Torade  Viterbio. 

Franoiscus  Gemini  de  Viterbio. 

Baptista  Gemini  de  Viterbio. 

Egidius...  de  Viterbio. 

Jacobus  Stefani  Viti  de  Viterbio. 

Autouius  Yitisde  Viterbio. 

Domiua  Angilella  uxor  supradicti  Egidii  de  Viter- 
bio. 

Dominicus  Augustini  Fabri  de  Viterbio. 

Antonia  Augustini  Fabri  de  Viterbio. 

DominaDonata  Nicolai  Ciacciae  uxorNicolai  Vi- 
carii  dc  Viterbio. 

LucasCaprinusde  Viterbio. 

Presbyter  Nardus  Rector  sanctae  Crucis  de  Viter- 
bio. 

Johannes  Nicolai  Ciaccie  de  Viterbio. 
MariottusNicolaiCiaccie...  de  Viterbio. 
Domina  Nicola  Silvestri  Bocca  in  fure  de  Viter- 
bio. 

Mariottus 


DIE  QUARTA  SEPTEMBKIS. 


m 


A       Mariottus  Silvestri  Boccafusse  de  Viterbio. 

Domina  Antonia  Augustiui  de  Aretio,  habitatrix 
Viterbii. 

Augustinus  Baptistae  de  Aretio ,  habitator  Vi- 
terbii. 

Domina  Caterina  mater  dictse  Antoniffi  Augustini 
de  Viterbio. 

Domina  Lodovica  Angeli  Longi. 

Angelus  Longus  de  Viterbio. 

Domina  Jacoba  Nannis  de  Viterbio. 

Domina  Antonia  Sanctis  sutoris  de  Viterbio. 

Angelina  Magnardi  de  Viterbio. 

Domina  Petrutia  Nicolai  Magdalenffi  de  Viter- 
bio. 

Bartoloinaeus  Lombardus  habitator  Viterbii. 

Domina  s'Valentini  ser  Scolarii  de  Viterbio. 

Domiua  Petrutia  s'Valentini  s'Fredi  de  Viter- 
bio. 

Gemina  Dominici  deMonte  Leone,  habitatrix  Vi- 
terbii. 

Domina  Petrutia  Antonii  Nannis  de  Aquapen- 
dente. 

Caterina  Antonii  de  Viterbio. 
B      Domina  Ang'ilella  Maccaroni  de  Ronciglione. 

Domina  Menica  Mattei  Transmundi  de  Viter- 
bio. 

Antonius  Dominici ,  alias  Cortopasso  de  Viter- 
bio. 

Domina  Francisca  Herculani  de  Viterbio. 

Johaunes  Herculani  de  Viterbio. 

Domina  Laurentia  Johannis  de  Vacodura  de  Vi- 
terbio. 

Domiua  Margarita  Johannis  Viltris  de  Viter- 
bio. 

Domina  Lucia  mater  dictse  dominse  Margari- 
tffi. 

Domina  Matteia  Johannis  de  Senis,  habitatrix 
Viterbii. 

Domina  Bartolomea...  de  Viterbio. 

Johauues  Menici  del  Pelofacto  de  Viterbio. 

Domina  Caterina  Johannis  Menici  del  Pelofacto 
de  Viterbio. 

Antouia  uxor  Petri  de  Aquapendeute. 

Domina  Antonia  Capati  de  Viterbio. 

Matteus  Luce  contratse  S.  Mattiae  de  Viterbio. 

Domina...  uxor  dicti  Mattei  de  Viterbio. 

Domina  Felix  Lazzari  de  Pisis,  habitatrix  Vi- 
terbii. 

Petrus  Jenuis  Dominici  Tondi  de  Viterbio. 

Angilella  mater  supradicti  Petri  Jennis  de  Vi- 
terbio. 

Simou  Baptistae  clavarius  de  Viterbio. 

Bartolomeus  Francisci  Caldararii  de  Viterbio. 

Domiua  Vannotia  mater  supradicti  Bartolomei 
mei  de  Viterbio. 

Domiua  Palotia  Cicci  de  Viterbio. 

Johanna  Palotiffi. 

Domina  Caterina  Baptistaa  de  Aretio,  habitatrix 
Viterbii. 

Domina  Francisca  Bacchini  de  Viterbio. 

Frater  Mariottus  de  Viterbio. 

Domina   Lucia  supradicti  fratris    Mariotti     so- 


ror  de  Viterbio.  Bi  Procuh. 

Tutius  Angeli  della  Teia  de  Viterbio. 

Franciscus  Mariotti  Nardi  de  Viterbio. 

Domina...  mater  supradicti  Francisci  de  Viter- 
bio. 

Cecilia  Butii  de  Viterbio. 

Paulus...  Feiscerna  contratse  S.  Faustini  de  Viter- 
bio. 

Domiua...  mater  supradicti  Pauli. 

Menicade  Amelia,  habitatrix  Viterbii, 

Peregrina  tilia  supradictfe  Menicae. 

Erasimus  Beruardi  de  Viterbio. 

Petrutia  Fustini  de  Viterbio. 

Augela  Menici  et  Menica  ejus  soror  de  Viter- 
bio. 

Filippa  Lodovica  de  Viterbio. 

Melchior  Ambrosii  de  Viterbio. 

Antouius  Petri  della  Chiesia. 

Domina  Paulina  ejus  uxor...  de  Viterbio. 

Domina  Johauna  Augeli  Tutii  de  Viterbio. 

Domina  Johauna  Antonii  Alexii  de  Viterbio. 

Domiua  Bartolomea  Pastorati  de  Viterbio. 

Domina  Petrutia  Cartulere  de  Viterbio. 

Domina  Magdalena  uxor  magistri  Nicolai  de 
Monte  flaxone. 

Domina  Augela  mater  supradictse  dominae  Mag-  jj 
dalenee. 

Domina  Jacoba  ejus  soror  de  Viterbio. 

Domiua  Caterina  Georgii, 

Domina  Cecca  Vanuis  de  Viterbio. 

Domina  Jacoba  Cagnoris  de  Vitcrbio. 

Domina  Pellegriua  Sanctori  de  Viterbio. 

Antonius,  alias  Ceuto  mezzo  de  Viterbio. 

Domina  Jacoba  Angilelli  Gidolti  de  Fabrica,  ha- 
bitratrix  Viterbii. 

Angilellus  Gidolfi  de  Fabrica,  habitator  Viter- 
bii. 

Rubeus  Bouus  de  Viterbio. 

Domina  Victoria  Jannis  Butii  de  Viterbio. 

DominaLaura  Petri  Pauli  Egidii  de  Viterbio. 

Domina  CaterinaLucffi...  de  Viterbio. 

Johannes  Petri  Scolarii  de  Viterbio. 

Venerabilis  mulierdomina  Margarita  Petrutii  de 
Viterbio,  admodum  bene  merita  abbatissa  monaste- 
rii  B.  Kosae. 

Domina  Francisca  Beuedictimonialis...  de  Viter- 
bio. 

Domina  Magdalena  Johanuis  de  Viterbio  monia-  p 
lis. 

Domina  Angela  Petnitii  dc  Viterbio  mouialis  di- 
cti  mouasterii. 

Domina  Margarita  Stefeni  dc  Viterbio  monia- 
lis. 

Domina  Luilovica  Lentii  de  Viterbio  monialis. 

Domina  Jolianna  Angeli  de  Viterbio  monialis. 

Soror  Jeronima  Autonii  de  civitate  Castellana 
mouialis. 

Soror  Laura  Laurentii,  olim  de  Monte  alto,  dicti 
monasterii  monialis. 

Soror  Filippa  de  Sutrio  monialis  dicti  monaste- 
rii. 


DE 


4S0 


ACTA  SANCTOEUM. 


D 


DE  B.    BENINCASA  RAPACCIOLI 


ORDINIS  SERVORUM  B.  M,  V.  MARTYRE, 


IN  ASIA 


j.v. 


S YLLOGE 


§  I.  Beati  locus  natalis,  Vita  bis  scripta,  familia,  professio  religiosa. 


B 


Anho  mcdxv. 
Sotiti*  dc 
Beatipatria 


? 


Vita  UtUiet 

icripta,  ntjus 
mtiiurcut   pOP 

tm 


atria  beato  huic  Martyri  obtigit  Collis  Sci- 
^pionis  in  Umbria  Itatise  provincia,  vulgo 
Collc  Scipoli  aut  Coldisccpoli  dictus.  Oppi- 
dum  istud  seu  castrum  in  Narniensi  dicecesi 
situm  est,  distatque  Narnia  milliaribus  quin- 
que ;  Interamna  vero  duobus ,  uti  habent  am- 
bse  Vitse  Mss.  De  eodem  hsec  tradit  Leandri 
Albcrti  Descriptio  totius  Italise,  anno  1566  La- 
iine  edita  Cotonise  Agrippinsetpag.  152  ;  "Via... 
Flarainia  procedenti  eo  usque,  ubi  laeva  in  parte 
Velini  lacus  aquae  ex  edito  praecipitatae  Nari  illa- 
buntur,  oltra  Ternum  (Interamnam)  ponte  tran- 
.sitn,  qni  Narla  ripas  junffit,  oppidum  in  tumulo 
cernitur,  Collis  Scipionis  vulgo  literatis  dictum, 
frequens  et  opibus  affluens;  quod  Scipionem  con- 
didisse  nonnulli  putant.  Et  pag.  156  .-  Primum 
lgitur  ab  aquarum  e  Velino  lacu  in  Narem  de- 
lupsu,  p^r  ea  loca,  quae  nunc  Sabiniam  appel- 
lant,  Inoedenti  Collis  Ncipionis  offertur,  quo  de 
supra  oommemoravimus.  Condilorem  cjus  fuisse 
Scipionem  Africanum  antiqua  vult  tradito,  in~ 
quiunt  Vitm  Mss.,idque  omnino  asserit  Ludovicus 
Jacobilli  in  Vita  Beati  edita  tom.  i  de  Sanclis 
Umbria  xpagJ\  2  r> ;  sed  nimis  liberaliter :  nam  apud 
Livium  et  I'ht/<tr</ii>m,quoscitattniUlamp7*orsus 
tle  Colle  Scipionis  mentionem  inveni.  Nolim  ta- 
men  ideo  negare  <>b  aliquo  e  Scipionibus  fidsse 
conditum, 

a  ViUc  Mss.  jam  memoratse  Italico  idiomate 
ooncinnatss  sunt,  auctoremque  habent  P.magi- 
strum  llifnctnthmn  Selimbeni ,  vct  Salimbeni , 
ut  <n  s<-<-i'.iila  scribitur,  Collescipolitanum  ex 
tertio  Qrdine  s.  Francisci.  Pritnam  anno  1 G52 
compositam  bienniopost  Romahucmisit  P.  Mat- 
thxu$QherardelliSocietati$nostrtB;alterampau- 
to  pleniorem  m\  Aprilis  \^:M,  addiditque :  Vi- 
i;i  11.  Benincasw  Rapaccioli  descripta  ab  Erai- 
nentisaimo  hujus  cognominis,  nimirum  Fran- 
cisco  Angelo  Rapacciolo  sacrse  Romanes  Ecclesiw 
presbytero  Cardinale,  •  onsanguineo  Beati  ex  fra- 
trein  OCtavo  <jra</tt  sect<)i</it/t}  Setimbenium.De 
eovideri  potest  Alphonsus  Ciaconius  in  VitisPon- 
Uficum  totn.  i  coL  628,  Vita  hssc  secunda  nihil 
afit<<<  est  quam  ewemplar primmt  nec  plura  con- 
tinet  de  gestis  Beati;  sed  geneatogiam  et  fami- 
liam  aliquanto  fusius  eaqnlicat  l<i  tamenmiror, 
guod  nusguam  ewprimatur,  quis  fuerit  avus  Bea- 
ti.  Majorem  Vitmpartemoccupatgenealogia,  cui 
Selimbenius  prsemittit  laudes  st><v patruv,  com* 


mendans  Collem  Scipionis  a  magnitudine,  amor 
nitate ,  antiquitate  et  fidelitate  ,  quam  semper 
iltibatam  servavit  erga  Sedem  Apostolicam  inter 
rebelliones  vicinorum  populorum  :  atque  ea  de 
causa  Gregorius  XI  Coliescipotitanos  variis  orna- 
vit  privilegiis  ,  confirmatis  deinde  per  novas 
bullas  a  Martino  V,  Pauto  III  aliisque  Ponti- 
ficibus.  Privitegia  ista  labefactata  per  Julium 
III,  qui  Michaelem  Angelum  Spada  Intera- 
mnensem  creaverat  loci  vicarium,  restituit  au- 
xitque  Pius  IV,  concedendo  universitati  etpopu- 
lo  Collis-Scipionensi  totam  jurisdictionem  :  itaut 
etiam  hodie,  inquit  Selimbenius,  civitas  guber- 
netur  quasi  adinstar  reipubticse  per  magistratus 
popido  electos. 

8  Hinc  transit  laudatus  auctor  ad  familiam  ocnvpat  geuca- 
Beati,  quam  antiquitus  ibidem  loci  conspicuam  to9ia 
fuisse  ait,  dictamque  primum  Rapizzoni  ac  dein- 
de  Rapaccioli,  quse  terminationis  mutatio  abhinc 
400  annos  et  amptius  facta  sit  exempto  diver- 
sarum  familiarwn  TJmbrise.   Addit  inveniri  in 
archivis,  quod  successive  duo  Rapizzonii  dona- 
tiones  insignes  fecerint  abbatise  Farfensi  ex  bo- 
nis,  quse  ad  illos  pertinebant  in  Colle  Scipionis ; 
indeque  apparere,    Rapizzonios  regionis  istius  Y 
dominos  fuisse  ab  annis  500  imo  600.  In  Vita 
secunda  sive  attero  exemplari  assignatur  caput 
familicv,  videlicet  coynes  Rapizzoni  genitus  ex 
Attone,  Raynerii  filio  :  qui  Raynerius  variorum 
locorum  comes  floruisse  dicitur  circa  annum  900, 
Successionem  itlam  docent  varise  scripturse  etiam 
hodie  exstantes,  inquit  Selimbenius ;  secundum 
quas  idem  Rapizzonius  Interamnse  et  totius  pro- 
vincisc  Narniensis  prsefectus  *  fuit.  Hujus  dein-  '  itaiice  ca- 
de  ty^es  filii  recensentur  Dodo  seu  Dodonus,  Ju-  slal,,° 
venatis  et  Tebaldus,  noti  ex  donationibus  in  ar- 
chivo  Farsensis  abbatise  descriptis.  Primus  fuit 
Narniensis  episcopus ,   idqite  anno  1028  secun- 
dum  Ughellum  tomo  i  Italise  Sacrse.  Juvenatis 
genuit  Falconem,  Rapizzonem  et  Crescentium, 
quorum  singuli  binos  habuere  filios  .-  Falco  Le- 
ponem  et  Berardum,  Rapizzo  Litaldum  et  Gual- 
fredum,  Crescentius  Guidonem  et  Thebaldum. 
Sex  illi  patrueles  donarunt   anno    1003   anti- 
qxtam  ecclesiam  S.  Stephani  prope  Collem  Sci- 
pionis  cuidam  presbytero  Luponi  :  prout  etiam- 
num  hodielegipotestinejusdem  tempti  fronte, 
ubi  exstat  donatio  prsedicta  titteris  Gothicis  in 
marmore\exarata,  teste  rwsum  Selimbenio. 

4  Divisa 


DIE  QUARTA 
\      4  Divisa  in  tres  ramos  familia  ,  duo  primi 
dLfMMu&W      a  Falcone  Per  peponem  et  a  Rapizzoneper  Gual- 
fredum  descendentes  priscum  nomen  Rapizzoni 

mutarunt  in  Rapaccioli ;  tertius  a  Crescentio  per 
Tebaldum  propagatus  utramque  illam  appellatio- 
nem  respuit  :  nam  filii  eorum  ob  intestinas  dis- 
cordias  sejunxerunt  se  a  Rapacciolis  et  vocari 
coeperunt  de  Tebaldis,  mutato  cum  nomine  etiam 
scuto  gentilitio  :  siquidem  pro  uno  vel  tribus  ra- 
pis,  qude  semper  fuerunt  insignia  familise  Ra- 
pizzonise,  substituerunt  ipse  equum  media  parte 
truncatum.  Atque  hsec  anno  circiter  1210  con- 
tigisse  tradit  biographus.  Una  stirps Rapacciolo- 
rum  semper  mansit  in  Colle  Scipionis ;  altera  ve- 
ro  incoluit  Insulam  S.  Angeli ,  castrum  Umbrise 
inter  Narniam  et  Interamnam  -.  post  cujus  ever- 
sionem  auno  121-5  migravit  cum  multis  aliis  fa- 
miliis  Interamnam  ,  ibique  ccetui  nobilissimo- 
rwm  civium  adscripta  est.  Circa  annum  1340 
ambse  familise  de  Rapacciolis  et  de  Tebaldis  al- 
tero  afpnitatis  vinculo  sese  conjunxerunt  ,  Jaco- 
bo  Tebaldidata  in  matrimonium  Stefanuccia  Ra- 
paccioli  ,  quse  amita  fuit  Beati  nostri,  prout  mox 
B  videbitur.  Post  prsecedentia,  quse  compendio  re- 
tuli,  Selimbenius  generaliter  loquitur  de  variis 
in  utraque  stirpe  iltustribus  viris ,  inter  quos 
haud  dubie  progenitores  fuerunt  Beati  nostri  ; 
sed  omittit  omnium  nomina  prseterquam  patris 
ejus ,  quem  indicat  his  verbis  :  Verum  tempus 
est  nominandi  Andream,  itlico  subdens  :  Ex  An- 
drea  nati  sunt  circa  annum  mcccl  Antonius  phi- 
losophise  ac  medicinse  doctor ,  et  Jacobus,  postea 
in  Religione  Servomm  B.  Marise  dictus  Benincasa. 
Ejusdera  Andrese  soror  fuit  Stefanuccia  ,  nupta 
Jacobo  Tebaldi  etc. 
lieatuscircu  5  Jacobillus  in  elogio  Cardinalis  Rapaccioti 
medium  secuit  apU^  laudatum  Ciaconium  col.  629  qusedam  ali- 
ter  habet  de  filiis  et  nepotibus  primi  Rapizzo- 
nii.  Verum  qusestionibus  geneatogicis  nolo  me 
interponere,  contentus  ea  breviter  narrasse,  qiicV 
fuse  a  Selimbenio  de  patria  et  prosapia  beati 
Martyris  conscripta  sunt.  Nunc  ad  gesta  ipsius 
progredior  ,  coltecturus  tum  ex  Vita  antiquiore, 
quam  Jacobillus  edidit  tom.  i  de  Sanctis  Um- 
briee,  tum  ex  aliis  Mss.  quidquid  ad  Beaium 
pertinet.  Locum  et  annum  natalem  distincte  ex- 
pressit  Jacobillus  pag.  726  ,  citans  in  margine 
Fidem  publicam  sibi  missam  Senis  anno  1629  a 
C  F.  Franc.  Salvano  Priori  conventus  Servorum: 
B.  Benincasa  natus  est  in  dicta  terra  Collis  Sci- 
pionis  anno  mcccxlix  tempore  P.  Clementis  VI. 
Pater  ejus  vocabatur  Andreas  Rapaccioli ,  et  ipse 
in  seculo  Jacobus  nomiuabatur  :  educatus  fuit 
a  suis  parentibus  multa  cura  et  vig-ilantia.  Mox 
subdit ,  quomodo  in  tenera  sua  setate  religio- 
sum  institutum  amplexus  fuerit.  Concionante 
per  Quadrag-esimam  anni  mccclxv  in  Colle  Sci- 
pionis  P.  F.  Bartholomffio  Luti  Senensi ,  re- 
lig-ioso  charitate  tiagrante  et  docto  Ordiuis  Ser- 
vorum  gloriosae  Virg-inis  Mariae  ,  motus  ille  san- 
ctis  ejus  exhortationibus  statuit  mundum  desere- 
re  et  fieri  Servus  istius  mag-nae  Dei  Matris.  Hao 
de  causa  Senas  cum  praedicto  K.  Bartholomseo 
profectus  est,  ibique  in  conventu  S.  Cleraentis 
fratrum  Servorum  sacrum  illius  Reli^ionis  habi- 
tum  suscepit  xxn  Maii  mccclxv  ,  eetatis  sute  an- 
no  xvi. 
OrdtnemSer.  6  Selimbenius  in  utraque  Vita  Ms.  profert 
vorumingrc-  testimonium  admissionis  Beatiex  antiquis  com- 
'litur  anno  mentariis  conventus  Senensis  ,  Italice  his  ver- 
im'  bis  conceptum  :  mccclxv  Senis  in  capitulo  cougre- 

gatis  Patribus  S.  Mariaa  Servorum  jussu  et  com- 


SEPTEMBRIS, 


4S1 


missione  R.  P  Prioris  P.    Bartholoraffii  Luti  xxn       "<™t 

Maii,  (in  Vita  prima  scribitur  Luci  et  xxn  MaiiJ        J  v 

qua^situm   fuit ,  an  cousentirent   in  admissionem 

fratris  Jacobi ,    filii   Andrea^    Rapaccioli   e  Colle 

Scipionis  :  et  sutfragiis  initis ,   vota  omnia  favo- 

rabilia  fuerunt ,  eodemque  die  religiosam  vestem 

indutus  est ,  stante   optima  relatione  patris  Prio- 

ris,  qui  eum    noverat   et  probaverat  ,  dum  con- 

cionabatur     in     Colle    Scipionis  ,    et    honestate 

Juvenis  ac  devotione  tempore  probationis  sus  mon- 

strata.  Patres  adfuerunt  liv  numero,    et  Jacobus 

iste   appellatus    deinceps    fuit    frater    Benincasa. 

Postannuum  tyrocinium  secida  est  professio  so- 

lemnis  vin  Junii ,  perperam  a  biographis  uno 

die  citius  coltocata  ,  ut  patet  ex  laudatis  com- 

mentariis   :  mccclxvi  collectis   Patribus    S.   Cle- 

mentis    Ordinis    S.    Marise  Servorum    propositus 

fuit  ad  professionem  frater  Benincasa   a  P.  Prio- 

re  F.  Bartholoma30  Luti  ,  et  initis  ea  de  re  suf- 

frag-iis  ,    vota    omnia    numero    lviii    favorabilia 

fuerunt  die  vn  Junii.  Sequeuti  professionem  emi- 

sit ,  et  fuit  rog-atus  q.  Thomas  olim  q.  Francisci*  '■"«  vuapriort 

Senensis.    Interfuit   M.    Antonius    medicus    Col-  ^1'"»'  nou- 

lis-Scipionensis   frater   ipsius.  F.   Franciscus  Sal-  "' 

vauus  de  Senis  procurator  conventus   manu   pro- 

pria    Antonium  Rapaccioti ,  qui  professioni  in- 

terfuit ,  Jacobillus  Beati  patruum  appellat  :  Se- 

limbenius  vero  constanter  eum  vocat  fratrem,  uti 

habet  testimonium  mox  datum . 


§  II.  Cur  Senensis  a  quibusdam 
dictus  :  prsedicat  in  Bohemia 
contra  Wicleffistas  seu  Hussi- 
tas,  prodigiose  liberatur  e  car- 
cere  ,  migrat  in  Tartariam 
et  tandem  cum  socio  capite  trun- 
catur  :  cultus  Beati  publicus. 


Smit  diu 

Ob  diuturnam  commorationem  in  Senensi  commoratui 
conventu  swnptumque  ibi  retigiosum  habi- 
tum,  Beatus  cognominatus  est  Senensis,  tcsle  Ja-  y 
cobilto.  Eadem  de  causa  Joannes  Petrus  Crescen- 
zi  libro  3  Pncsidii  Romani  Itatice  vidgati  pag. 
118,  ubi  Beatos  Ordinis  Servorum  recenset,  ita 
scripsit  :  Benincasa  Rapaccioli  Senensis  ,  raartyr 
in  Tartaria  mcdxv.  Franciscus  Angetoni  Seuen- 
sem  quoque  appeltatum  fuisse  ait  pag.  274  in 
Vitis  Sanctoj^um  Interamnensium ,  quas  sermone 
patrio  edidit  anno  1616.  Eumdem  hi  tres  aucto- 
rem  citant  P.  F.  Gregorium  Atasia  Servitam  in 
Catatogo  Beatorum  sui  Ordinis,  quem  in  museo 
nostro  non  inveni.  Ejusdem  etiam  meminit  Se- 
limbenius,  dicens,  anno  1622  Ftorentiie  impres- 
sum  esse  et  in  eo  referri,  quod  Beatus  florue- 
rit  anno  H00  ;  quem  Atasia  Senensem  vocat  non 
a  patria ,  sed  a  loco  suscepti  habitus  religiosi. 
H&c  ad  cautetam  inserere  visum  est ,  ne  quis 
inhserens  Atasise  verbis  putet,  Beatum  nostrum 
Senis  natum  esse,  vei  Beuincasara  patria  Coltis- 
Scipionensem  et  professione  Senensem  in  duos 
perperam  distrahat.  Nunc  ad  ea  ,  quse  post 
emissam  professionem  gesia  sunt,  veniamus. 

8  Fecit  B.  Benincasa  ,  inquit  Setunbenius , 
magnos  in  bonitate  et  doctriua  progressus  ,  unde 
suo     tempore    a^stimatus    fuit    sanctus    et    insi- 

frnis 


«1'CTOHB 

J  V. 
«t  virtutibut 

ac  doctrina 
excultnt  mit- 
titur  cum 
tocio  in  Bolic 
miam  i>i  "''- 

eaturuM  eontra 

Wiclcffitta» 


4H2 

irnis  theologias  masister;  de  quo  magisterio  in- 
ferius  ait  liquere  ex  multis  contractibus,  in  ar- 
chivo  Senensis  conventus  descriptis.  Propter  san- 
ctitatem  suam  et  doctrinam  missus  est  m  Bohe- 
miam  ad  concionandum  contra  haereticos  lstius 
temporis  ,  datusquc  est  illi  comes  P.  Petrus  Mal- 
ve/.zi ,  quemJacobillus  tradit  fuisse  nobilem.  Bo- 
noniensem,  et  post  Angelonum  citatum  beati  tx- 
tulo  honorat  ;  sed  nusquam  inveni  aliquod  ejus 
cultus  vestigium.  Ceterum  hwretici,  qui  sub  p- 
nem  seculi  xiv  et  maxime  seculo  xv  m  Bohemia 
qrassabantur,  erant  Wiclefflsta>seuHussita>,ger- 
mina  Waldensium ,  sic  dicti  a  quodam  Joanne 
Hus  Vide  Spondanum  in  Continuatione  Baronn 
ad  annum   ViM  num.  l.Histonam  Hussitarum 


Dfi  B.  BENIXCASA  RAPACCIOLI  MARTYKE. 

martyrium  promittente ,  susceptum  fuisse  non  1) 
memorant.  Et  promissio  quidem  martym  ad- 
jecta  postmodum  videtur  :  omittunt  enim  illam, 
etsi  mandatum  angeli  exprimant,  notitia?  Mss.  de 
Beato  Roma  missxad  Bollandum  anno  1650.  Per- 
ail  Selimbenius  :  In  Tartariam  se  contuht,  eam 
percurrit  concionando  et  faciendo  multa  et  magna 
miracula,  quemadmodum  indistincte  testifican- 
tur  litteras  et  commentaria  authentica  istorum 
temporum  :  tandemque  anno  mcdxv  die  iv  Se- 
ptemhris  ipse  et  socius  post  varia  atrocia  tor- 
menta  capite  truncati  sunt  ab  illis  barbans  m 
quadam  civitate ,  quse  in  epistola  Germamco 
idiomate  tunc  scripta  a  Provinciale  Bohemiae , 
appellata  fuit  Cotumban  (Vita prima  habet  Co- 
tumbauia.) 
11  Inferius  citat  litteras  Storbera  missas  ad 


libris  12  prosecutus  est  Joannes  Cochlmus ,  e  cu 
ius  libro  i  seouentia  excerpsit  Odoricus  Ray 

natdus  ad  annum  1408  num.  09  :  Factum  est  ut     patres  Senenses  anno  U20  ,m   qutbus  P.   Ge 

rardus  Tedesco,provincialisBohemi,c  appellatus 


in  quadam 
civitatc  non 
satitnota. 


iivo  Huultat  ■ 

ilu  /imctut 

aliquamdlu 

mumir  apo- 
ttiittcO  ronjin- 
tw  iii  carce- 
rtm, 


iini/c  lihcmttis 
ab  mujclo 
Tmttuvs  tuttl 
itllfl  intnue,  ac 

tandem  <  dii 

tummat  umr- 
fyrium  ninio 
Uifi 


post  raortom  ipsum  (Wklefp ,  obitam  anno  13S4J 
guidam  ex  diseipulis  ejus ,  nomine  Petrus  Pay- 
ne  Anglus,  Pragram  cum  libris  illius  profug-erit , 
reffnante  Wenceslao  :  ea  forsitan  occasione  per- 
motus,  quod  ante  eum  Boliemus  quidam  ge- 
nere  nobilis  cx  domo ,  quam  Putridi  piscis  vo- 
r;mi  ,  ajniil  Oxoniam  in  literarum  studio  con- 
Stitutus  libros  "Wicleffi.  .  .  inde  in  patriam  se- 
cum  retulit ,  velut  pretiosum  thesaurum  ;  quos 
Pragaj  diversis  transcriptionibus  multis  homini- 
bus  communioavit  ,  et  juxta  nomen  suum  Pu- 
tridl  hfleretlci  lethale  virus  civibus  suis  infudit. 
etc. 

0  Commodavit  autem ,  inquit  JEneas  Syl- 
vius  Historise  Bohemicse  cap.  35  ,  scripta  qua? 
attulerat  liis  potisslme,  qui  Teutonicorum  odio 
tenebantur  :  inter  quos  Joannes  eminuit  obscuro 
loco  natus,  ex  villa  Hus ,  quod  anserem  sig-ni- 
ficat ,  cognomentum  mutuatus.  llic  cum  esset 
ingenio  peracri  et  iinfruadisertn,  multumquedia- 
leoticifl  oblectaretur  et  peregrinas  opinionesama- 
ret,  avide  admodum  Wiclevitarum  doetrinara 
arripuit ....  Sequebantur  .lohannem  clerici  fere 
omnes ,  ©re  alieno  gravati ,  sceloribus  ac  sedi- 
tionibus  insignes  ,  qui  rerum  novitate  evadere 
poanas  arbitrabantur.  llis  et  nonuulli  doctrina  ce- 
lebres  juncti  erant,  qui  cumin  ecclesia  consequi 
digrnitatcm  non  potuissent,  iniquo  animo  fere- 
bant,  saoerdotifl  majorum  oensuum  bis  committi, 
qui  quamvis  nobilitate  prseirent,  scientia  tamen 
viderentur  Inferiores . . .  Proruperunt  in  blasphe- 
mias . .  .  e1  ab  Ecclesia  Oatholioa  recedentes,  im- 
piam  Valdensium  seotam  atque  insaniam  amplcxi 
nni  r>r  anno,  quo  Beatus  noster  in  Bohemiam 
ac  deindein  Tartariamprofectusest ,  et  quanto 
tempore  iis  in  locis  versatus  fuerit,  nihithabeo 
compertum  eaa  biographis,  generatiter  tantum 
istu  intt-ratitibtts.  Audi Sdimhvnium  :  Ivit  eo  [in 
Bohi  niiiitin  oum  voluptate magnaque avi- 

ditate  amittendi  vitam  pro  fide  Catholica.  Ibi 
oonoionatus  ^si  ,  ibi  laboravit  aliquamdiu  multo 
runi  Eruotu  :  donec  in  carcerem  fuit  conjertus  vt 
ail  mortam  destinatua  oum  sooio  suo  post  mille 
oontumelias  et  opprobria, 

lt»  Verum  plaouit  Deo  mittere  angelum,  qui 
apertis  oarceribus  et  solutis  com|>odihus  et  ca- 
tenis,  imperavil  illi  ut  inde  nufug-eret  et  prori- 
eretur  ad  prcBdioandam  fidem  iuter  Tartaros  , 
ubi  suo  tempore  una  oum  >ocio  esset  obtcntu- 
rus  gratiam  moriendi  pro  fhristo.  Ambos  e  car- 
cere  ab  angelo  liberatos  in  Asiam  migrasse,  ibi- 
iiuv  f.ost  longam  j>rtT<?icationemet  miravula  edi- 
ta  occisosessc.  scribunt ctiam  Angelomts  et  Ja- 
cobilhts',  sediter  Tartaricum, jubente  angelo  et 


K 


inprima  Vita,  de  eodem  Beato  menivnit ,  com- 
pendio  narrans  liberationem  ejus  e  carcere  ope 
angeli,  fugam  jussu  Dei  ex  Bohemia  in  Tarta- 
riam ,  et  martyrium.  Autographum  illarum  lit- 
terarum  ,  quas  puto  easdem  esse  cum  epistola  nu- 
mero  prxcedente  memorata,  Germanice  exara- 
tum  servari  ait  in  archivo  istius  conventus,  nec- 
non  scripturas  alias  authenticas ,  in  quibus  de 
martyrio  Beati  agitur.  Vellem  istorum  exemplar 
huc  missum  fuisset,  uti  etiam  illius  Compendii 
de  Beati  vita  et  morte,  quod  idem  Selimbenius  legi 
asseril  in  Historiis  Mss.  ejusdem  conventus,  ante 
annos  100  et  amplius  a  P.  F.  Lucentio  compo- 
sitis ;  unde  forsitan  plusculum  lucis  affidgeret  ad 
palsestram  martyrii  assignandam  :  locum  enim 
Cotumbam  vel  Cotumbania  nominatum  apud 
geographos  invenire  nonpotui.  Cotamba  quidem 
memoratur  a  Piolemseo  tib.  6  Geographise  cap. 
4,-  verum  illud  Persidis  oppidum  est,  non  Tar- 
taricc.  Angelonus  et  Jacobillus  exantiquo  Legen- 
dario  ejusdem  conventus  proferunt  sequentia  : 
Beatus  Benincasa  Rapacciohis  martyr  in  Asia , 
non  addito  oppidi  nomine,  Notitise  Mss.  ,  de 
quibus  numero  prwcedente,  citant  etiam  libros 
antiquos  conventus  Senensis,  qui  similiter  nomen 
urbis  reticentcs  martyrium  in  Asia  collocant.  Hos 
in  prwfigendo  titulo  secutus  sum,  quandoquidem 
mihi  non  constabai ,  in  qua  urbe  passus  fuerit 
Beatus. 

12  Ad  cultum  itlius  publicum  quod  attinet ,  Gaudettituio 
nidlis  quidem  Martyrologiis  B.  Benincasa  inscri-  Beati 
ptuslegitur  ;  verumtamen  ab  immemorabili  tem- 
pore  ante  Urbani  VIII  decreta  beati  titido  insi- 
gnitus  fuit ,  idi  mox  patebit.  Bollandus  nomine 
laudati  Cardinalis  Rapaccioli  rogatus  ut  mentio- 
dem  faceret  de  beato  hoc  Martyre,  rescripserat 
vi  Augusti  1650  in  hunc  modum  ;  Quod  eram 
mea  sponte  facturus  ,  ut  B.  Benincasam  Rapac- 
ciolum  in  meo  opere  de  Sanctis  recenserem , 
id  faciam  Emiuentissimi  Caidinalis  hortatu  tan- 
to  diligentius.  Kt  vero  ejus  me  auctoritas  ma- 
g-na  sollk-itudine  liberavit.  Nam  cum  antea  libros 
D.  Ludovici  JacobiJli  de  Fulg-inatibus  aliisque 
Sanctis  legerem  ,  vulg-atos  post  paullo  quam 
erat  ab  Urbano  VIII  bulla  edita  de  non 
nominandis  absolute  Sanctis  aut  Beatis ,  qui 
tales  non  essent  vel  palain  habiti  a  c  annis  vel 
ab  Ecclesia  declarati ;  verebar  necnbi  in  bullam 
eam  ofiendercm  ,  procedebamque  subtimide.  At 
cum  tomum  edidit  idem  D.  Jacobillus  de  Sanctis 
Umbriae  ,  post  eamdem  bullam  ssepius  itera- 
tam  et  explicatam ,  eumque  Eminentise  suae  de- 
du-avit  ;    non    video    quid    amplius    metuere  de- 

beam.  .  . 


at  publico  cul 
tu  prxcipue 
Senis. 


DIE  QUARTA 

beam...  At  cur  in  ea  relatione  (  ex  Jacobillo  tran- 
scmpta  )  omissum  est,  quod  idem  Jacobillus  tradit 
de  sacello,  quod  huic  Beato  consang-uineo  suo  sua 
Eminentin  e  marmore  Eedificat  ? 

13  Litteris  Romae  datis  eodem  anno  xvn  Se- 
ptembris  inclusa;  fuerunt  nomine  praedicti  Car- 
dinalis  notitiae  Itaticee  Mss.,  quarum  hoc  exor- 
dium  :  Non  est  timendum,  ne  imping-atur  in  bul- 
lam  Urbani ;  quia  plures  quam  ducenti  anni  sunt 
ex  quo  B.  Benincasa  fuit  dictus,  nominatus,  et 
cultus  ut  beatus  et  ut  martyr  publice,  et  prae- 
ter  alia  loca  Senis  in  ecclesia  Servorum  in  sa- 
cello  Dominse  Nostrae  de  igne;  sub  cujus  ima- 
g-ine  sunt  quatuor  Beati  et  inter  alios  hic  cum 
inscriptione  :  Beatus  Benincasa  mautyk,  in  Asia. 
Pictura  ante  ducentos  annos  ibi  fuit ,  sicuti 
modo  exstat.  Ejusdem  imaginis  et  inscriptionis 
meminit  Angelonus  num.  7  citatus.  Idem  quo- 
que  cultus  indicium  profert  Jacobillus,  addens 
sequentia  i  In  sacello  Piccolominiorum  in  dicta 
ecclesia  Senensi  S.  Clementis,  cernitur  exposita 
publicae  venerationi  antiqua  imagro  hujus  Beati 
cum  palma  martyris  in  manu,  radiis  splendoris 
in  capite,  et  habitu  fratris  Servitae  :  ad  pedes 
B  ejus  legitur  epigraphe  jam  dicta.  Conspicitur 
quoque  in  eadem  ecclesia  ad  publicam  devotio* 
nem  alia  major  tabula,  sed  recentiore  penicillo 
picta,  imaginem  illius  referens,  sub  qua  habe- 
tur :  B.  Renincasa  martyr  .  .  .  In  libro  antiquo 
( cujus  etiam  Selimbenius  meminit)  tabuliscoo- 
perto,  continente  Regulam  Servitarum  et  notam 
multorum  Beatorum  hujusce  religionis,  qui  con- 
servatur  in  archivo  dicti  conventus  Senensis,  le- 
gitur  fol.  xx  velZl:  B.  Benincasa  [filius]  An- 
drese  Rapaccioli  e  Colle  Scipionis  martyr  in  Tarta- 
ria.  Legendarium  num.  n  memoratum  habet  in 
Asia.  Subdit  Jacobillus :  In  Arbore,  seu  Navi 
Ordinis  Servorum,  edita  in  lucem  anno  mdc  a 
P.  F.  Gregorio  Alasia  a  Summa  Ripa,  conspici- 
tur  inter  alios  Beatos  imago  ejus  cum  titulo  B. 
Benincasa. 


III.  Alia  proferuntur  indicia  ve- 
nerationis  tum  publice  tum  pri- 
vatim  continuatse,  cui  nihil  offi- 
cit  silentium  quorumdam  scri- 
ptorum. 


SEPTEMBIUS. 


483 


Venemtto  eo\ 

timtntu 


a: 


liud  argumentum  publicae  venerationis  ad 
__sua  tempora  continuatas  superaddit  Selim- 
beniust  ita  scribens  :  Imago  hujus  Beati  cerni- 
tur  etiamuum  hodie,  depicta  cum  diademate  in 
capite  et  palma  in  manu,  in  altari  B.  Prancisci 
Patritii  in  ecclesia  Servorum  Senensium,  et  in- 
fra  leg-untur  haec  verba  :  Beatds  Benincasa 
martyr,  in  Asu.  Eam  illic  ab  annis  ducentis 
et  amplins  pingendam  curavit  nobilis  familia  Se- 
nensis  Castoriorum,  hodie  exstincta ....  In  pro- 
cessu  Senis  instituto  pro  canonizatione  B.  Fran- 
cisci  Patritii,  mentio  fit  de  B.  Benincasa  occa- 
sione  visitationis  praedicti  altaris,  in  quo  abhinc 
pluribus  quam  ducentis  annis  imag-o  ejus  colitur 
cum  effigie  B.  Francisci  ac  BB.  Philippi  et  Joa- 
chini,  de  quibus  Ordo  Sprvorum  celebrat  Offi- 
cium.  Gesta  horum  trium  illustrata  jam  sunt  in 
Opere  nostro  :  B.  Francisci  Patritii  sive  Senen* 
sis  tomo  iii  Maii  pag.  655  et  tom.  vn  pag.  790, 
Septembris  Tomus  II. 


S.  Philippi  Benitii  tomo  iv  Augusti  pag.  635, 
B.  Joachini  tomo  2  Aprilis  pag.  45*.  Asserit 
prseterea  Selimbenius,  conspici  imaginem  mar- 
tyrium  ejus  repraesentantem  ad  tatus  dexter  um 
sacelh  in  ecctesia  Deiparae  Virginis  de  cotle  nun- 
cupatae ,  haud  procut  a  Colle-Scipionis  •  cujus 
ecclesiae,  per  Petrum  Rapaccioli  a  fundamentis 
erectae  et  dotatae  ,  hodie,  inquit ,  patronus  est 
praedictus  Cardinalis  FrancUcus  Angelus  Rapac- 
cioli,  ab  Urbano  VIII  ad  sacram  purpuram 
evectus  xiu  Julii  1U43,  et  post  triennium  sub 
Innocentio  X  consecratus  civitatis  Interamnensis 
episcopus. 

15  Hanc  porro  im  aginem  a  la  udato  Eminen- 
tissimo.  et  consequenter  post  Urbani  Vllldecre- 
ta,  fieri  jussam  esse  testantur  citatae  notitiae  Mss., 
in quibus ad  Bollandi quaesita  num.  X2,sic respon- 
detur  :  Quautum  ad  sacellum,  quod  Jacobillus 
asserit  Beato  construi  in  Colle  Scipionis  a  sua 
Eminentia,  omissum  hoc  fuit  iu  apographo  mis- 
so  j  quoniam  ea  de  re  non  aliud  est  verum,  ni- 
si  quod  Cardiualis  eum  uno  e  suis  fratribus  in 
sacello  majori  ecclesias,  quam  pater  ipsorum  ex- 
tra  oppidum  Collis-Scipionense  exstruxerat  mi- 
rificaB  imagini,  Domina^  Nostrae  de  colle  dictae, 
erigendum  curavit  altare  cum  columnis  et  fron- 
tispicio  e  marmore  discolore,  subquo  reposuit  cor- 
pus  S.  Guerrini  martyris,  extractum  e  sacris  coeme- 
teriis  Romauis,  ibique  collocaturn  dieoctava  Nativi- 
tatis  B.  Mariae  Virjjftnis,  quod  principale  festum 
estillius  ecclesiae.  Postea  in  muns  lateralibus  dicti 
sacelli  a  dextra  parte  posuit  in  corona  ex  opere  mar- 
morato  tabulam  decollationis  B.  Benincasae,  et  a 
sinistrasimilem  alteram  B.ColumbasdictEH  Reatina^, 
sed  oriunda?  eColle  Scipiouis  familia,  Guadagnolio- 
rum.  Additur,  solos  hosce  duos  Beatos  pro  indi- 
genis  haberi  in  Colle  Scipionis.  Vitam  B.  Cotum- 
bse  Reatinae  edidit  Papebrochius  ad  xx  Maii : 
Translatio  autem  S '.  Ouerrini  M.  celebratur  xv 
Septembris. 

16  Angetonus  pag.  275  Martyrem  nostrum 
Beatis  Interamnatibus  accenset  propter  ejus  ma- 
jores,  ibidem  jure  civitatis  donatos.  Audi  Se- 
timbenium  :  iSumerut  haec  civitas  inter  alios  suos 
Sanctos  B.  Benincasam,  quia  ortus  est  ex  fami- 
lia,  quae  ab  auuo  mccxlv  (  ut  supra  vidimus  ) 
leg-ati  Apostolici  opera  jus  civitatis  obtinuit  in- 
ter  nobileslnteramuenses  :  et  nostra  tempestate  in 
templo  cathedrali  exstat  in  mag-na  tabula  publi- 
cus  catalog-us,  exhibens  omnes  Sanctos  et  Bea- 
tos,  qui  fuerunt  episcopi,  aut  cives...  aut  be- 
ne  meriti  de  lnteramna.  Cernitur  et  legitur  inter 
alios  beatus  Benincasa ;  de  quo  aliud  modo  non 
dieetur,  omissis  aliis  recentioribus  et  antiquis  de 
eo  memoriis.  Ilaec  omuia  dicta  sint  cum  pro- 
fessione  adhaerendi  et  insistendi  debita  obscrvan- 
tiaetreverentia  decreto  g-loriosae  memoriae  Urbani 
Vlllcditoxni  Martii  mdcxxv  etc.  in  donomiuando 
beato  praedicto  Patrc  Benincasa ,  sicut  oraues 
alii  supra  uominati  fccerunt,  volo  niti  recogrui- 
tionibus  ct  approbationibus  Ordinariorum...  omni- 
que  eo,  propter  quod  aliis  et  mihi  ipsi  Itcitum 
fuit  ita  facere ;  non  intendeudo  vtolare  ullum 
decretum,  sed  subjicere  omnia  ceusure  sanctffl 
Sedis,  cujus  vivo  filius  et  subditus  obedientisstmus. 
Haec  itte. 

17  Quis  vero  credat  Eminentissimum  Rapac- 
ciotum,  praesulem  eruditum  et  prudentia  cta- 
rum,  teste  Ciaconio,praedicta  facturum  fuisseaut 
etiam  permissurum  ut  Interamme  in  sua  cathe- 
drati  Benincasa  pro  beato  pubtice  haberetur,ni- 
siconstitissetdetegitimacuttuspossessioneperca- 

67  sum 


ircroit 


post  dfcrttum 
libam  VIII, 


E 


lni<  i  (tmnensct 
f/uoque  eum 
ItB.  tuii  an- 
numerant  : 


,i.i-  dubitan 
dutu  i  i'd  fii : 

Ilttl. 


484 


DE   B.  BENINCASA  RAPACCIOLl  MARTYRE. 


1UCTDRI 

J.  V. 


B 


tet  f/uog  Car 
itnalU  Ha/iat 

eloltU  pluriin 
ejui  opem  o- 
ptrtut. 


sum  exceptum  ab  Urbani  decretis.  Vide  supra 
num.  13.  Itaque  db  retata  hactenus  publicse  ve- 
nerationis  indicia  dubitare  non  potui,  quin  locus 
beato  huic  Martyri  in  Opere  nostro  deberetur 
inter  hodiemos  Ccetites  ;  prsesertim  cum  Eminen- 
tissimus  Prosper  de  Lambertinis,  nuncsummus 
Pontifex  Benedictus  XIV,  in  Indice  rerum  et 
verborum  eruditi  sui  Operis  de  Servorum  Dei 
beatificatione  et  Beatorum  canonizatione  pag. 
xxiv  dicat  ;  Denominatio  Sancti,  aut  Beati,  non 
potest  auferri  iis,  qui  ab  immemorabili  sic  fue- 
runt  appellati ;  et  pag.  xix  ibidem :  Cultus  pu- 
blicue  infertur  ex  retentione  imag-inuin  Servorum 
Dei  in  ecclesiis,  etiamsi  pictae  sint  sine  diadema- 
te  et  splendoribus,  et  etiamsi  collocatae  sint  ex- 
tra  altare  ,  et  seorsim  ab  imaginibus  Beatorum 
vel  Sanctorum  ;  quod  utrumque  variis  probat 
exemptis  libro  2  cap.  14.  num.  5,  et  cap.  24 
num.  11 J. 

18  Pie  admodum,  uti  memoratus  Selimbe- 
Pie  affecti  erga  nius  verbis  num.  10  datis  subjungit,  erga  hunc 
Martyrem  affectus  fuit  Cardinalis  Jacobus  Te- 
baldus,  a  Catlisto  III  ad  sacram  purpuram  pro- 
motus  anno  41  post  Beati  obitum,  id  est,  1456  : 
et  glorim  sibi  ducebat  numerare  itium  inter  suos 
consanguineos,  agnoscens  familiam  suam  deriva- 
tam  a  Rapacciotis,  ut  supra,  et  propter  aviam 
suam  Stefanucciam,  Beati  amitam.  Cardinatis 
hujus  epitaphium  ex  Setimbenio  non  transcribo  : 
legiidpotest  tomol  Ciaconii  col.  995,  vel  tomo 
2  Jtatice  Sacrse  Ughetti  in  Episcopis  Feretranis, 
apud  quem  annus  emortuatis  mcdlxvi  recte 
exprimitur.  Singulari  pietate  eumdem  B.  Benin- 
caa&m  prosecutus  est  Petrus  Hapaccioli,  cui  da- 
tum  fuit  a  Deo  ut  famitiam  suam,  quse  atiquam- 
diu  jacuerat  in  paupertate,  honestis  mercaturis 
vrtyrrt;  ptUuerit.  IJrtU  is  secundum  Selimbenium 
consanguineus  Beati  ex  fratre  in  septimo  gradu. 
Supra  laudatus  Cardinatis  Franciscus  Angelus 
Hapaccioli  hujus  fllius  pro/itebatur,  eodem  Se- 
lembenio  teste,  speciali  prorsus  devotione  se  affici 
iTtfii  praMlictvun  Heutuin,  et  pluries  evidentissime 
oalestem  HHus  opem  ac   protectionem   expertum 

flliNNl'. 

\9Jacobillus  pag.  727  pro  Beato  nostro  per- 

peram  citat  Archangetum  Gianium  in  Anna- 
iibus  Servorum  ;  hic  enim  agit  de  alio  Benin- 
casa  non  martyre,  quem  Papebrochius  deditto- 
mo  vn  Maii  pag.  0fi2.  Cur  autem  B.  Beninca- 
sa  M.  a  Gianio  prwteritus  sit,  nescitur,  inquiunt 
citatm  notitiie  Mss. :  haud  dubie  quod  monimen- 
ta  de  eo  non  habuerit.  Ad  silentium  Gianii  re- 
spondet  Selimbenius,  ittum  in  Annalibus  omi- 
sisse  Beatos plures,  ac  prceter  alios  ipsum  B.  Pau- 
ium   Spauoccbi,  quamvis  martyrium  illius  narre- 


Silentium  Giu- 

iiii  i-r  nluiniiii 
inliit  nffii  it 

tuv   ■••  ri.snu,, 

wbjit  ftur 

c 


Verba  subjicio  ex  us'q^eli- 

amaubtmus,*! 
cultus  probe- 
lur, 

E 


tur  a  Pio  II  in  suis  Orationibus  et  Commenta- 
riis.  Similis  responsio  dari  potest,  si  quis  obji- 
ciat,  memoriam  Beati  nostri  non  exstare  apud 

Michaelem  Fiorentinum  in  Chronico  Servorum, 
et  Philippum  Ferrarium  in  utroque  Catatogo 
Sanctorum  :  adde  quod  argumentum  ab  illorum 
aliorumque  silentio  petitum  nequeat  evertere  te- 
stimonia  superius  exhibita  de  cultu  publico.  Ad 
Paulum  Spanocchium  quod  attinet,  perscrutatus 
sum  quotquotin  museo  nostro  reperi  orationes  et 
Commentarios  aliaque  ab  JEnea  Sylvio  seu  Pio  II 
scripta,  varios  etiam  consului  martyrologos  et 
historicos ;  sed  nusquam  mihi  occurrit  Spanoc- 
chii  nomen.  Tandem  in  Fastis  Senensibus  anno 
1669  recusis,  invenipag.  529  satis  prolixum  elo- 
gium  cujusdam  Pauli,  Ordinis  Servorum  B.  V., 
qui  spectatissimse  vir  integritatis,  apud  agrum 
Pennarum  a  S.  Marino  dictum,  in  sui  Ordi- 
nis  coenobio  degebat  anno  1462,  obiitque  men- 
se  Octobri ;  an  ejusdem  anni  et  quo  die,  me 
latet. 

20  Elogium  istud.  notatur  desumptum  ex  libro  c'°3'uw  ^t 
5  Commentariorum  Pii  II 
Francofurtensi  editione anni\6\4<,  pag.  124  .-  "Vul- 
gatum  est  per  idemtempus  venerabilem  quendam 
mouacbum,  natione  Senensem,  in  agro  Pennarum 
S.  Marini  suo  in  sacello  imag^inem  B.  Marise  Virgi- 
nis  erexisse,  ad  quam,  veluti  miracula  facientem, 
regionis  accolae  frequentes  accurrerent :  id  aegre 
tulisse  Sigismundum  (Matatestam,  Arimini  do- 
minum, )  jussisse  monachum  imaginem  amovere ; 
nec  parentem,  misisse  qui  noctu  caperent  atque  ad 
se  ducereut  daturum  poenas.  Illos  interceptum  ore 
obstructo  ducentes,  cum  tota  nocte  ambulassent, 
et  jam  se  putassent  Ariminum  attigisse,  summo 
diluculo  apud  sacellum,  in  quo  erat  imago,  se  re- 
perisse  ;  atque  ira  concitos  captivum  in  alta  cruce 
suspendisse,  quae  ab  eo  index  loci  in  trivio  paulo 
ante  fuerat  erecta  :  sed  mox  sicariis  abeuntibus, 
fracto  laqueo,  monacbum  cecidisse,  repertum  a 
rusticis  atque  confotum  revixisse :  quem  rumo- 
rem  nota  Sigismundi  crudelitas  atque  impietas 
probabilem  reddidit.  Cum  Pius  II  satis  innuat 
narrationem  suam  ex  rumore  seu  fama  populari 
haustam  esse,  facti  veritatem  aliunde  cupimus 
edoceri ,-  item  quo  anno  et  quota  die  Octobris 
obierit  venerabilis  ille  monachus  ,  an  aticubi 
cotatur,  et  an  fuerit  Servita,  qualem  faciunt 
Senenses  Fasti .-  nam  ccenobium  San-Marinense, 
in  quo  vixisse  dicitur,  non  invenio  apud  Gia- 
nium,  enumerantem  137  coenobia  sui  Ordinis. 
Documenta  idonea  de  istius  Pauli  publico  cuttu 
si  mittantur,  suus  ei  locus  dabitur  in  Opere 
nostro. 


^J 


ACTA 


495 


ACTA  SANCTORUM 


SEPTEMBRIS 


QUINTA    DIES 


SANCTI,  QUI  NONIS  SEPTEMBKIS  COLUNTUR 


^Anctus  Vietorinus  presb.  et  S. 

O  Mart.  prope  Cutilias  Sabi-  S. 

noruni  oppidum    in    Italia.  S. 

S.  Romulus  JW.  in  Graecia, 

b  item  S. 

S.  Eudoxus      [martyres  Meli- 
S.  Zenon  jtinae  in  Arme- 

S.  Macarius  etjnia  minori.  ^ 

mciy  Milites     [ 

S.  Censurinus  prae- 

fectus 
S.  Cyriacus  ?  alias  , 

Quiriacus,  episco- 

pus 
S.  Maximus  presby- 

ter 
S.  Archelaus  diaco- 

nus 
S.  Aureamulier 
c  S.  Felix  miles 
S.  Maximus  mil.         martyres 
S.  Taurinus  mil.       )    Ostiae  in 


S.  Erculanus,  vel       Latio. 

Herculanus    niil.j 
S.  Veuerius  mil. 
S.  Storocinus  mil. 
S.  Mennas  mil. 
S    Commodus    mil. 
S.  Hermes  mil. 
S.  Maurus  mil. 
S.  Eusebius  mil. 
S.  Rusticus  mii. 
S.  Monachius  mil. 
S.  Amandinus   mil. 


S. 

S. 

s. 

s. 

s. 
s. 
s. 

s. 
s. 

s. 

s. 

R. 

s. 
s. 
s. 
s. 


Olipius  mil. 
Cyprius  mil 
Theodorus 
tribunus 
Rhais  vel  Herais  virgo   M. 
prope  Alexandriam  in  ^Egy-  E 
pto. 

Quintus  vel| 
Quinctius        martyres 
Arcontius       Capuae. 
Donatus         | 
Nimfidus  velj 
Nymphus  M.rAlexandriee  in 

SaturninusiyEgypto. 
M.  ) 

Taurinus       i 

Nemoratus  fmartyres    in 
Saturninus  (^Egypto. 
ArapoUinus' 

Abda  episcopus  martyr  cum 
aliis  in  Perside. 
Anianus  episc.  conf.  Veson- 
tione  in  Gallia. 
Alpertus  presbyter  conf.  in 
pago  Ccssima  agri  Derto- 
ncnsis  in  Italia. 

Ursicinus  cpisc.  conf.  Ra- 
vennae  iu  Italia. 
Genebaudus  vel  Genebaldus 
episc.conf.  LauduniinGallia. 
Victorinus  cpisc.  conf.  Comi 
in  ltalia. 

Ansai  ieus  episc.  conf.  Sues- 
sione  in  Gallia. 
Rertinus   abbas  Audomaro- 
poli  in  Relgio. 


ACTA  SANCTORUM. 

a  S.  Taurinus  episc.   M.  Augu-  bus  pnncipes  Russ, 

st8e  Auscorum  in  Novempo-  B,    Albertus    abbas    Pontid» 

,ania  prope  Bergomum  m  ltalia. 

SS   Romanus  et  David,   alias  B.    Jordanus  abbas   generalis 

Borisus  et  Glebus  aut  Hli-  OrdinisPulsanensismApuha. 


D 


PR^ETERMISSI  ET  IN  ALIOS  DIES  REIECTI 


/-'i  anctus  Laurentius  Justinianus,  postquam  ab 

V     Aleocandro   VIII  in  Sanctorum  numerum 

^J  relatus  est,  tam  hac  die,  qua  pontificalem 
cathedram  ascendit,  insertus  est  Fastis  Roma> 
nis,  quam  die  natali,  qua  deeo  uttunc  Beato 
actumest,  vm  Januarii. 

S.  Marcelli  Papve  martyris  exceptio  rehquiarum 
apudArvernos  notatur  in  gemino  codiceUsuar- 
tft.no  apw!  Sollrnum  nostrum.  De  Marcelloaw- 
tem  reliquiisque  ejus  circumtatis  actum  est 

xvi  Januarii. 

JuventinuseiMaximus  martyres  Antiocheni,  quos 
hodie  repetit  Castellanus,  vocans  Juventium  et 
Maximianum,  ab  eodemcum  Martyrologio  Ro- 
mano  memorantur,  et  apud  nos  datisunt 

xxv  Januarii. 

Julianus  episcopus  Conchensis  hac  die  reperitur 
in  Catalogo  generali  Fcrrarii,  uti  et  olim  erat 
in  Romano  Martyrologio.  Nunc  vero  memoria 
ejus  in  Romano  tantum  legitur  die,  quo  apud 
nos  etiam  de  eodem  actum  est,  xxvm  Jan. 

Sabilus  hodie  rursum  memoratur  apud  Gr&cos ; 
apud  Galesinium  vero  Thathuel  et  soror  ejus 
Bebsna,  qui  etiam  leguntur  in  Martyrologio 
Arabico-JEgyptio  Ms. ,  quod  Latinum  fecit 
Gratia  Simonius.  Datisunt  xxix  Jan, 

Siivinae  virginis  et  Snviniani  martyris  memoria 
Trecis  hac  die  annuntiatur  apud  Grevenum. 
Vcrum  de  utroque,  Sabiua  scilicet  et  Sabiniano, 
itjiKil  nos  ihsjittlatum  cst  <ul  diem         xxix  Jan. 

[ngenuinus  episeopus  Sabionensis  hodie  annun- 
liatur  a  Casteltano,  eumdemque  videri,  qui  in 
variis  Fastis  antiquioribus  etiam  legitur  sub 
nomine  tngenui  aut  Ing^enuini,  ostendam  ad 
hunc  dient  in  SS.  Nyinpho  et  Saturnino.  Verum 
de  Sancto  ilto  apud  nos  jam  actum  est  cum 
Martyrotogio  Romano  ad  diem  v  Febr. 

S.  Wioahbas  Altmonasteriensis in  Bavaria.  Mar- 
tyrologtum  Anglicanum,  FerratHus,  David  Ca- 
merarius.  De  eo  egimus  ix  Febr. 

S.  Legontius  episcopus  Metensis  insertus  est  hodie 
Ftorario  apud  nos  Ms.  Vide  dicta  de  itto  Sancto 

xvni  Fcbruarii. 

S.  Lougini  mititis  et  martyris  transtatio  capitis 
notatur  in  Kalendario  Pragensi.  Actum  apud 
nos  dc  S.  Longino,  uti  et  dehac  translatione 

xv  Martii. 

Butychestft  Maxo  martyribus  Capuanis  mendose 
adiin.rli  l<  jitutur  apud  Notherum,  De  iis  actum 
est  cum  attis  xv  Aprilis. 

S.  Proba  rirgo  annuntiatur  hodie  Lauduni  a  Mo- 
lano  et  Ferrario,  aui  iu  agro  Laudunensi  prope 
Guisiam,  ut  kabet  Martyrologium  Parisiense,et 
fere  Casteltanus.  Nos  dehac  S.  Probu  virgine 
Af,  egimus.  xxvui  Aprilis. 

Constantinopoli    saneturum     martyrum     Urbani 
Theoilori  ,     Meuedemi ,     et    sociorum    septua- 
ginta  septem  ecclesiastici  ordiuis,  qui  a  Vaiente 


imperatore  pro  fide  Catholica  in  navig-io  lmpo- 
siti,  jussi  suut  in  mari  comburi.  Annuntiatio 
est  Martyrologii  Romani  ad  hunc  diem  v  Sep- 
tembris.  At  cum  illos  dederimus  die  xviii  Maii, 
tom.  iv  ejusdem  mensis  pag.  170,  consule  diem 

xvn  Maii. 

SS.   Ferreolus  et  Ferrutio  MM.  in  muttis  Fastis 

memorantur  hodie  ob  festum  corporum  inven- 

torum.  De  iis  actum  est  xvi  Junii. 

Herentrudis  virgo  hodie  iterum  in  Ftorario  Ms.  K 

Sanctorum  occurrit.  Eadem  videtur  cum  itla, 

de  qua  in  prsetermissis  111  hujus  et  iv  dictum 

est.  Vitadata  xxxJunii. 

S.  Qyrillus  Gortynas  in  Creta  episcopus  signatur 

hodie  in  Synaxario  Sirmondiano.  Datus  est  ix 

Julii. 
S.  Columba  virgo  et  martyr  Conymbricae  in  Lusi- 
tania  hac  die  posita  est  apud  Arturum  in  Gy- 
naeceo.  Vide  dispidata  de  ea  ad  diem  xx  Julii. 
S.  Taurini  episcopi  inventio  annuntiatur  a  Greve- 
no.  Est  Taurinus  Ebroicensis  episcopus,  cujus 
hodie  inventio  celebratur.  Acta  data  sunt       xi 

Aug-usti. 

S.  Gedeonis  Israelitarum  judicis  memoria  occur- 

rit  hodie  in  codice  Usuardino  Hagenoyensi , 

sed  de  eo  cum  Martyrologio  Romano  egimus 

i  Septembris. 

B.  MargaretulaB  translatio  e  Lovaniensi  urbe  Leo- 

dium  notatur  apud  Chalemotum.  At  eam  trans- 

lationem  numquam  factam  existimo;  sed  intel- 

ligendam  transtationem  ex  toco,  xibi  occisa  fue- 

rat ,  ad  urbem  Lovaniensem.    De  hac  Beata 

actum  est  2  Septembris. 

S.  Agilulphus  abbas  M.  cum  sociis  hodie ponitur 

apud  Grevenum.  Sed  Aigulphus  Lerinensis  is  \t 

est,  de  quo dispittatum  die  iii  Septembris. 

S.  Godegranni  episcopi  Sagiensis  et  martyris  me- 

moriarecurrit  in  codice  Usuardino  regiwe  Sue- 

cise  apud  Sollerium.  Vita  data  est     iii  Septemb. 

S.  Marcellum  episcopum  Trevirensem  annuntiat 

hodie  Ferrarius  ;  at  in  Romano  est  dieprsece- 

dente.  Kalendaria  vero-  nonnulta  hodie  dant 

Marcellum  martyrem  Cabiltonensem.  De  utro- 

que  actum  IV  Septembris. 

Madruyna  abbatissa  Benedictina  S.  Petri  prope 

barcinonem  cum  titulo  Sanctse  annuntiatur  ab 

Arturo  in  Gymeceo.  Prcecessit  Menardus,  quem 

tauclat,  in  Appendice  attera  Martyrotogii  Be- 

nedictini  pag.    117 ,    ubi  tale  dat   elogium : 

Sancta    Madruina  fuit  abbatissa    coenobii  san- 

cti   Petri  Barcinonensis  anno   Domini  nongen- 

tesimo   sexto.    Mauris    Barcinonem    populanti- 

bus,  captiva    ducta   est  in  insulam  Balearium 

Majorcam.    Erat    ei  quidum    propinquus    mer- 

cator,    qui    de    ejus    solutione    cum   ea  egit. 

Die  pnestituta  sancta  Madruyna  evasit  ex  car- 


cere ,  fugitque   ad 
Maurus 


uavim   sui  propinqui  :    sed 
,  qui   eam   custodiebat ,    elapsam  per- 

secutus 


DIE  QUIXT.Y 

A.      seculus   est.  Mercator  periculum  videns ,  eam 
in  sacco  lanae  pleno  abscondit.  Maurus  existi- 
mans  eam  in  saccis  esse  absconditam ,  omnes 
saccos  pugione  obloug-o  terebravit,   eique  tria 
aut   quatuor  vulnera  inflixit,  quae  constanti  a- 
nimo  tulit   :   et   lta    eluso    Mauro,    liberata   ad 
suum  monasterium  rediit.  Curam  abbatialem  si- 
bi  restitutam  recusavit,  ut  se  ad  felicem  mor- 
tem  tranquillius  compararet  :  quam  paucis  post 
diebus  obiit,   ob  vulnera   sibi   a    Mauro    illata , 
quae    recrudescebant.     Utergue  auctor    laudat 
Antonium   Yepesium  in    Chronico    S.    Bene- 
dicti    cent.   2.    Verum    Yepesius  factum    re- 
fert  cent.  4  pag.  348  ad  annum   801,  et  post 
prsecedentia  paulo    latius  relata,    Hispanice 
subdit,  quse  reddo  Latine  :  Cumque  (moniales 
et  Barcinonenses)  illam  existimarent  Sanctam, 
honorifico  eam   sepulcro  condiderunt   in    eccle- 
sia    versus   partem    Septemtrionalem    ad    sini- 
stram.  Deinde,   procedeute  tempore ,    translata 
sunt  ossa  ipsius  ad  modicum  tumulum  in  sa- 
cellum    S.  Benedicti    :    variaque    miracula   di- 
cuntur  causa  ipsius  a  Domino  facta    Hsec  su- 
spicionem  ingerunt  de  cultupitblico,  prseser- 
B      tim  cum  Sancta  vocetur  db  Yepesio  ;  nec  tamen 
cultum  satis   certum  reddunt,  cum   Mabitto- 
nius  in  Annalibus  Benedictinis    tom.    4  pag. 
37  referat  quidem  destructionem   monasterii 
S.    Petri   ea  occasione  factam ,  sed  de  Ma- 
druyna  taceat.  Quapropter  sufficiet  hic  notare 
factam  affigi  ab   Yepesio,  non  anno  906,  sed 
9S6 ,  ut  et  a    Mabillonio   :  rogareque  entdi- 
tos  Benedictinos  et  Barcinonenses,  ut  de  cultu 
nos  faciant  certiores. 
Quintinus  aliquis  cum  titulo  episcopi,   et  subinde 
sine   illo   titulo,    hodie  celebratur    in    variis 
Fastis,   cum   antiquis   tum  recentioribus.  In 
Martyrotogio  Augustano,  apad  nos  edito  tom. 
viii  Junii,  legitur  .-  Quintini  episcopi  et  conf. 
Apud   Martenium    vero   tom.    6    Coltectionis 
amplissimai     veterum    scriptorum    Quintinus 
reperitur  in  gemino  Martyroiogio,  nimitumin 
primo,  qitod  Bedse  nomine  insignitum  reperit, 
ubi  habetur  .-  Natale  S.  Quintini  confessoris,  et 
in   Calendario  Stabidensi,   in  quo  nudum  no- 
men  Quiutini.   Grevenus  et  Molanus  ,  eosqitc 
secutus  Ferrarius  Quintinum  episcopum  con- 
C      fessorem  in  Campania  annuntiant  ,  quod  ex- 
plicat  postremus  de  Campania  Gallise.  Ftora- 
rium  nostrum  Ms.   Quintianum  habet  episco- 
pum  item  et  confessorem,  sed  sine  ioco.  Fateor 
me    Quintinum   et  Quintianum    seque   ignora- 
re,  sicut  omnes  illi ,   quos    recensui ,   locum 
ignorarunt.    Verum  nonnulla  mihi  est  suspi- 
cio,  Quintum  Capuanum,  de  quo  hodie  agimus 
cum  Arcontio  et  Donato,  fuisse  primo  a  Sociis 
avutsum,  ut  factum  constat  apud  Rabanum, 
et  in  multis  Fastis  contractioribus  :  deinde  ve- 
ro,-nomine  nonnihil  immutato,  episcopi  titu- 
lum  etiam  fuisse  additum.  Totus  error,  si  er- 
ratum  in  eo  sit,  oriri  potuit  ex  Rabano,  ubi 
Quintus  post  Ingenuum    episcopum    sic  me- 
moratur,  ut  videri  episcopus  potuerit.  Si  quis 
in  re  ambigua  potuerit  certiora  docere,  gratis- 
simus  erit  monitor. 
Victoriaus  confessor  Romse  annuntiatur  a  Greve- 
no  et  Motano.  Prsecesserat  Petrus  de  Natali- 
bus,  ei  texens  elogium  lib.  8  cap.  40,  secutique 
sunt  Ferrarius  et  alii  quidam  recentiores,   in- 
ter  quos  Piazza  in    Ilemerotogio  sacro    Ur- 
bis,  Sanctum  nominans.  Nullus  tamenprobat 
cuttum  aiiquando   fuisse    Victorinum    Rheto- 


SLPTEMBRIS. 


487 


rem  :  nam  hunc  designant,  de  quo  agit  Hif-ro-   D 
nymus  in   Catalogo  scriptorum  ecclesiastico  ■ 
rum,  et  cujus  conversionem  narrat  S.  Augusti- 
nuslib.  H  Confessionum. 
S.  Petri,  qui  fuit  in  Athero  habetur  cornmemoratio 
in  Menologio  Sirletiano,  uti  et  in  Menceis  im- 
pressis,  et  in  Mss   a   Sirmondo  communica- 
tis  .-  in  his  scribitur    in   Athyra.  At  nuttum 
uspiam  invenio  elogium. 
Dimadius  confessor  in  Mthiopia  memoratur  a 
Castetlano,  ex  Fastis  sacris  ecclesise  Alexan- 
drinee  editis  per  Jobum  Ludolfum,  quantum 
conjicio.  At  ex  iis  satis  nequit  constare,  Catho- 
licusne  fuerit,  an  hsereticus  aut  schismaticus, 
prmsertim  cum  tempus  taceatur.  In  alio  Syna- 
xario  Ms.  Mgyptiaco,  quod  Latine  reddidit 
Simon  Moysis ,  alumnits    cottegii  Maronitici 
Romse ,  legitur  Dimidis   martyr  Alexandrise. 
De  hoc  minus  dubitare  possumus ,   quin  fue- 
rit  Catholicus  :  et  suspicor  eumdem  esse  cum 
Dimadio,   qui  nec  confessor  nec  martyr  voca- 
tur  in  Fastis    Ludolft.    Additur    in    taudato 
Synaxario,  corpus  in  mare  fuisse  projectum, 
et  passus  dicitur   sub  Luciano ,    forte  tegen- 
dum    Licinio  :   nam   interpres  imperitus  no-  E 
mina  frequenter  luxavit.  Ceterum  dc  Dimadio 
aut  S.   Dimidio  nihil  preeterea   invenio ,  nisi 
quod  Ludolfus  in  Historia  JEthiopise  part.  2 
pag.  292  dicat,  Dimadius  c?ecnm  et  paralyticum 
sanavit ,    laudans   pro    hisce    Fastos    metri- 
cos. 
Apuleius  M.  hodie  a  Maurolyco  ponitur  cum  Fer- 
reoto  et  Ferrutione,  quorum  sola  inventio  hodie 
cetebratur  :  nec  invenio  aliquem  Apuleium  cum 
ipsis  esse  passum. 
SS.  Felix  et  Moderatus  hodie  memorantur  simul 
a  Casteltano,  qui  Moderatum  ponit  in  Supple- 
mento  i  Julii.  Videri  possunt  dicta  ibidem  in 
prsetermissis . 
Latro  episcopus  Laudunensis  cum  Sancti  titulo 
hodie  refertur  a  Saussayo  in  Catalogo  Sancto- 
rum  post  Martyrotogium.  Vide  dicenda  de  eo 
hodie  ad  Vitam  S.  Genebaudi  patris  ipsiusan- 
notatione  uliima. 
Cavensis  ecclesise  dedicatio  per  Urbanum  II  fa- 
cta  memoratur  apud  Wionem,  Menardum,  et 
Ferrarium,  apud  quos  piura  videri  possunt. 
Cenetensis  ecclesise  dedicatio  hoc  die  videri  potest 

apud  Ferrarium. 
Judith  regina  Polonise  cum  titulo  Sanctse  memo- 
7'atur  ab  Arturo  in  Gynseceo,  xtbi  anno  1017 
defunctam  asserit,  sed  cuttitm  non  probat :  nec 
itta  Sancta,  aut  Beata  vocatur  ab  iis,  qitos  tau- 
dat. 
Margarita  Burgundica  cel  Nivemensis,  regina 
Sicilim,  secunda  conjux  Caroti  Andegavensis 
Sicili&  regis,  ut  venerabilis,  insignisque  humi- 
litate,   integritate  ac  charitate    in  pauperes 
memoratur  a  Casteltano  ,  qui  ait  eam  Torno- 
.dori  obiisse  anno  l^OS.  Eadem  annuntiatur  ab 
Arturo  a  Monasterio  in  Gynseceo  sacro  ut  Bcata, 
nec  tamen  colitur. 
Petrus  de  Burboue  (de  Bourbon)  reclusus  prope 
Parisios,  ab  eodem  ut   veuerabilis  ponitur  et 
anno  1039  defunctus. 
S.  Innoccntius  virgo  Burdig-alaj  adscribitur  in  co- 
dice  Burdiyalensi  apud  Sotterium.  Cum  autem 
aiibi  non  occurrat,  nescimus,  utrum  nomen  sit 
Sanctse  anonymse  impositum ,  an  vero  eidem 
semper  fuerit  proprium. 
Alelmus  secuudus  abbas  Aquicinctinus  cum  tiiuto 
beati  memoraiur  a  Raissio ;  uti  et   Richardus 

conversus 


483 


conversus  ejusdem  coenobii.  Verum  de  cultu 

silet. 

MargaritaSulmonensis,a&&atoa  Clarissarum  seu 
potius  Urbanistarum,  ut  beata  memoratur  ab 
Arturo  in  Martyrologio  Franciscano  et  in  Qy- 
nseceo.  Vitam  ut  Beatse  dedit  Jacobillus  in  San- 
ctis  Umbritetom.  %pag.  206,  et  Benignus  Fre- 
maut  in  Opere  de  Vitis  Sanctorum  piorumque 
Ordinis  Franciscani  ad  v  Septembris  eodem 
utitur  BeatfE  titulo,  ubi  Vitam  Belgice  enarrat. 
Nullum  tamen  assignant  publici  cultus  fun- 
damentum.  Hueberus  titulum  Beatse  rectius, 
opinor,  prsetermisit ;  nec  eo  utitur  Waddin- 
gus ,  ubi  ad  annum  1425  de  ea  agit ,  et  ad 
1449  ipsius  mortem  refert,  licet  apud  ipsum 
semel  beatara  nominatam  inveniam ,  quando 
ad  annum  1395  de  natalibus  agit.  Margari- 
tam  hanc ,  licet  virtutibus  prsestantissima 
fuerit,  coli  publice  non  existimo,  cum  Romse 
sepulta  fuerit ,  nec  de  ea  mentionem  repe- 
riam  apud  Piazzam,  aut  ullum  alibi  cultus 
indicium. 

Gentilis  de  Matelica  Ordinis  Minorum,  ut  mar- 
tyr  in  Perside  annuntiatur  ab  Arturo  et  ab 
Huebero.  Prior  beati  titulum  suo  more  addit, 
alter  vero  hunc  titulum  omittit :  nec  satis  certa 
cultus  indicia  reperire  potui.  Ex  eodem  Or- 
dine  sequuntur  varii,  a  prsedictis  scriptoribus 
ad  hunc  diem  memorati,  videlicet. 

Peregrinus  de  tfalerono  Sanseverini  in  Piceno. 

Rainenus  Pabrianensis  Fabriani  in  Marchia  Anco- 
nitana. 

Nicolaus  de  Canino...  in  Latio. 

Joannes  a  Gautfordia...  in  Hibernia. 

Paulus  Sinopolitanus...  Medumse  in  Calabria. 

Petrus  Morselinus...  Carnoti  in  Gallia. 

Kranciscus  de  Ledesma...  in  Mexico. 

Jacobus  Brunaci  cum  Beati  titulo  PerusiEe  hoc  die 
legitur  apud  Carolum  de  S.  Vincentio  in  Anno 
Dominicano ,  ubi  laudat  Seraphinum  Razzi, 
qui  revera  Jacobum  Brunacci  pag.  335  editionis 
Gatlicse  memorat,  sed  cidtum  ipsius  non  pro- 
bat,  illumque  inter  pios  potius  quam  Beatos 
recenset.  Ptures  viri  illustres  et  venerabiles 
ex  Ordine  Prsedicatorum  videri  possunt  apud 
laudatum  Carolum  de  S.  Vincentio,  aliosque 
ejusdem  Ordinis  scriptores. 

(.'oilririiius  abbas  Schonaugise,  et  Petrus  episcopus 
Catalaunensis  memorantur  apud  Chrysosto- 
mum  Henriquez  cum  titulo  Beati ;  at  cum  cul- 
tum  non  probet ,  nec  hi  in  aliis  Fastis  re- 
periantur,  lector  eum  ultetnus  poterit  consu- 
lere  :  nam  Chalemotus  Godefridum  quidem  ha- 
bet,sed  sine  titulo  fte&ti;  at  Petrura  non  satis 
notum  recte  omittit. 

Prlderious  primum  Valdsassi  monaehus,  deinde 
abbas,  ac  demum  episcopus  Aystettensis  inter 
renerabiles  recensetur  apud  Chalemotum* 


E 


ACTA  SANCTORUM. 

Joannes  Yama  Japon  Societatis  Jesu  memoratur  D 
in  Menologio  Ms.  ejusdem  Societatis,  ut  egre- 
gius  fidei  promotor  in  Japonia,  ubi  demum  pro 
fide  mortem  oppetiit. 

Wocardus  et  Winerbaldus  presbyteri,  ac  Gerwal- 
dus  et  Reg-enardus  diaconi  ,  omnes  monachi 
abbatim  S.  Bertini  Audomaropoli,  memoran- 
tur  a  Rayssio,  qui  occisos  dicit  a  Normannis. 
Vemtm  omnes  quidem  multa  a  Normannis  pas- 
sisunt,  sed  unus  tantum  occisus  Regenardus, 
aut  potius  Raynardus,  ut  videri  potest  hoc  die 
in  libro  Miraculorum  S.  Bertini,  ubi  de  illis 
agitur  sine  titulo  Sancti  aut  Beati. 

S.  Maximiliani  episcopi  Panormitani  elogiumdat 
Ferrarius  hodie.  At  hic  Sanctus  colitur  xv 

Septembris. 

Aper  confessor  occurrit  in  Ms.  Martyrologio  Tre- 
virensi  et  in  codice  Ultrajectino  Rosweydi 
apud  Sollerium  in  auctariis  Usuardi,  ubi  no- 
tat ,  si  Tullensis  est,  colitur  xv  Septembris. 
Tullensem  revera  esse,  suadet  reliquorum  si- 
lentium.  Dabitur  ergo  xv  Septembris. 

S.  Septimii  JEsinensis  elogium  dat  Ferrarius  in 
Catalogo  Sanctorum  Italiee,  eumque  hodie  an- 
nuntiat  Castellanus.  At  Ferrarius  in  Catalogo 
generali  de  eodem  meminit  die,  quo  colitur, 

xx  Septembris. 

S.  Zacbariae  patris  Joannis  Baptistge  csedes  apud 
Graecos  hodie  recolitur.  Agemus  de  illo  Sancto 
cum  Martyrologio  Romano  v  Novembris. 

S.  Cuniberti  episc.  Coloniensis  translatio  hodie 
annuntiatur.  At  de  eo  Sancto  agetur  cum  Mar- 
tyrologio  Romano  xii  Novembris. 

S.  Cvesceutia.m  martyris  Romani  hodie  in  utroque 
Catalogo  meminit  Ferrarius,  eum  Veronse  an- 
nuniians  ob  translationem  ;  sedobservat  haberi 
in  Martyrologio  Romano  xxiv  Novemb. 

S.  Obdulia  virgo  hodie  Toleti  annuntiatur  in 
Martyrologio  Romano ,  quia  de  ea  agitur  in 
Breviario  Toletano  ,  ut  in  annotatis  observat 
Baronius.  At  postea  dubitans,  an  non  sit  ea- 
demvum  S.  Odilia,  hsec  addit  :  Si  autemunam 
eamdemque  Obduliam  cum  Odilia  esse ,  quis 
dixerit;  ob  aliquam  factam  translationem  reli- 
quiarum  Toletum  ,  hac  die  ejus  festivitatera 
celebrari  illic  intellig-at.  Tamayus  in  Mar- 
tyrologio  Hispano  memorat  Sanctam  die  v 
Septembris  Palmee  in  Bsetica,  et  reliquias  Palma 
Toletum  translatas  affirmat.  Verum  vel  sola 
vox  Palma  occasionem  preebet  suspicandi , 
eamdem  esse  cum  S.  Othilia,  quse  celebris  est 
in  Alsatia,  et  xui  Decembris  memoratur  in 
Martyrologio  Romano  :  nam  hsec  aliquando 
habitavit  in  Palma  vel  Balma,  monasterio  co- 
mitatus  Burgundise.  Ea  certe  est  sententia 
Nicotai  Antonii  in  scriptis  posthumis ,  quse 
latius  discutietur  ad  xin  Decembris. 


F 


DE 


DIE  QUINTA  SEPTEMBRIS. 


489 


DE  S.  VICTORINO  PRESB.  ET  MART. 


PROPE  CUTILIAS  SABINORUM  OPPIDUM 


1N  ITALIA 


COMMENTARIUS    HISTORICO-CmTICUS 


J.  L. 


g  I.  Duo  SS.  Severini  et  totidem  Victorini,  a  martyrologiis  inter  se  per- 
mixti,  distinctim  proponuntur  :  gesta  et  passio  S.  Victorini,  qui  hodie 
h      colitur,  ex  Actis  SS.  Nerei  et  Achillei  :  exsilii,  servitutis,  martyrii  et 
sepulturse  loca. 


EXEUNTE  SECU- 
LO  I  YEL  1NELN- 
TE  II. 

Distincta    no- 
titia  S.  Seve- 
Ut, 


A 


SS-  fratrum 
Severini  episc. 
Septempedani 
tt  VictOrini 
conf.  , 


uctores  utriusqite  Martyrologii  Romayxi,  par- 
vi  seu  veteris  et  hodierni ,  Ado  ,  Usuardus  et 
l  ^Notkerus  ad  viii  Januarii  S.  Severinum  an- 
nuntiant  in  unum  e  duobus  conflatum  ,  eumque 
fratrem  S.  Victorini  esse  aiunt.  Iidem  ad  v  Se- 
ptembris  S.  Victorinum  referunt  ex  duobus  pari- 
ter  commixtum  ,  quem  Ramani  parvi  auctor  , 
Ado  et  Notkerus  fratrem  esse  dicunt  S.  Severini. 
TJt  confusio  et  errores  ex  ea  nati  appareant  ma- 
nifestius,  ego  quatuor  Sanctos ,  a  Martyrologis 
istis  permiste  annuntiatos  ,  prius  distribute  hic 
proponendos  esse  existimavi.  Deeo,  quihodieco- 
litur ,  quidquid  fxde  digni  ad  posterorum  memo- 
riam  transmissum  exstat ,  de  tribus  aliis  summa 
dumtaxat,  adducam  istarum  rerum  capita  ,  qui- 
bus  prsecognitis  facile  perspicies ,  quomodo  se- 
cernenda  et  cui  Sancto  tribuenda  sint  singula, 
quse  memorati  martyrologi  prsedicant  in  pertur- 
q  batis  suis  elogiis  infra  exhibendis.  Spiritu  pro- 
phetise  ef;  miraculis  celeberrimus  anno  4S2  obiit 
S.  Severinus  abbas  ,  Noricorum  apostolus,  cujus 
corpus  auctoriiate  S.  Gelasii  Pontificis  ,  anno 
496  vita  defuncti ,  ad  castrum  Lucullanum  pro- 
pe  Neapolim  deportatum  fuit.  Anno  909  castrum 
istud  eversum  et  sacra  ossa  Neapolim  devecta 
fuere  ,  depositaque  in  ecclesia  monachorum  Or- 
dinis  S.  Benedicti,  quee  a  Noricorum  apostolo 
patrono  suo  jam  tum  S.  Severini  appeltabatur. 
Sancti  hujus  Acta  et  utriusque  translationis  hi- 
storiam ,  fldeliter  conscripta,  edidit  Bollandus  ad 
vin  Januarii,  quo  natalis  ejus  Neapoli  celebratur, 
tom.  i  ejusdem  mensis  apag.  4S4  et  ibid.  in  Ap- 
pendicea  pag.  1098. 

2  Temporibus  Justiniani  imperatoris  eximia 
vitee  sanctitate  claruit  alter  S.  Severinus  ,  ex 
eremo  assumptus  ad  episcopatum  Septempeda- 
dum  in  Piceno  sive,  ut  nunc  loquimur,  Marchia 
Anconitana.  Ex  Septempedx  ruinis  oppidum 
Sanseverinum  emersit,  sicdictumasancto  urbis  di- 
rutaeepiscopo  Severino.  Ecclesiae  cathedralis  no- 
mine  ipsius  consecratse  solemnitatem  celebrant 
Sanseverinates  die  viii  Junii ,  ad  quem  Mar- 


V 


tyrologio  Romano  hodierno  inscribitur  ■  Stmrti 
vero  natalem  aguni  viii  Januarii ,  quo  proinde 
die  eum  dandum  censuit  Bollandus.  Hic  S.  Seve- 
rinus  fratrem  habuit  S.  Victorinum  confessorem. 
Cumuterquenon  procid  Camerino  Umbrise  civi- 
tate  eremum  incoterent ,  Victorinus  (  ut  hitma- 
na  fragilitas  est )  deemonis  tentationibus  victus 
in  peccatum  impudicitise  consensit ;  at  post  la- 
psum  per  misericordis  Dei  gratiam  suiac  ddSmO- 
nis  victor  egregius  evasit :  pamitentiam  agens  in 
corpus  suum  pia  crudelitate  diu  sseviit,  tantum- 
que  in  virtute  profecit ,  ut  Sanctorum  in  coelo 
gloriam  et  in  terra  honores  fuerit  consecutus. 
In  Martyrologio  Romano  hodierno  annuntiatur 
ad  diem  ,  quo  Camerini  colitur  ,  vm  Junii  :  sed 
quia  gemina  ejus  et  Severini  fratris  Acta  tom.  i 
Januarii  a  pag.  500  et  in  Appendice  a  pag. 
110:t  ediderat  Bollandus,  inter  dicti  diei  prxter- 
missos  relatus  fuit.  At  non  referetur ,  uti  opinor, 
in  nostri  Operis  Supplemento  ,  ub>'  adducentur  , 
qucV  adcultumejus  nondum  illustratum  pertinent , 
et  simul  dispici  poterit ,  an  S.  Victo?'inus  Severini 
episcopi  frater  disiingui  debeat  a  Victorino  mo- 
nacho,  quem  S.  Gregorius  Papa  sub  finem  homi- 
liee  34  in  Euangelia  narrat  lacrymis  ,  vigifiis, 
aliisque  piis  exercitationibus  Deum  luxurisepec- 
cato  sibi  offensum  placasse  atque  illius  remissio- 
nem  e  voce  cojlesti  intetlexisse.  Porro  S.  Victori- 
nus,  de  quo  jam  sermo  est,  in  suis  et  fratris  Seve- 
rini  Actis,  quse  Bollandus  laudatus  primo  loco 
adduxit  atque  alteris  antiquiora  sunt,  asserihtr 
post  actam pcenitentiam  brevi  ad  urbis  Amiterninae 
sacerdotium  promotus  fuisse. 

3  Est  et  alter   S.   Victorinus,    episcopus ,  ut  necnonhodier- 
fert  traditio  inferius  refutanda  ,  Amiterninus,  niS.  Vietorim 
qui   in  fine  seculi  i  vel  initio   sequentis  prope  ^yr"  m 
Cutilias  in  Sabinis  martyrium  subiit.  Is  ipse  est 
noster  Presbyter  et  martyr,  episcopali  dignita- 
te  gestisque  alienis  hodie  in  Fastis  sacris  defor- 
matus.  Sibi  restituendus  est  ex  SS.  Ftavise  Do- 
mitiilse ,  Nerei,   Achillei  et  aliorum  Martyrum 
Actis  ad    mi  Maii  in   nostro  Opere  editis  ;  e 

quibus 


kDCTOH 

J    L 


SS   Nerei 


B 


■■!  \fhititi 


490 

quibussequentia  huc  transfero.  Postquam  S.  Fta- 
via  Domitilia,nobitissimavirgo  Romana,  hortatu 
SS.  Nereiet  Achillei  ennuchorum,  qui  cubicula- 
rii  ejus  erant ,  nuptiis  cum  Aureliano  consulis 
filio  animum  avocasset  et  virginitatem  Deo  con- 
secrasset  ,  a  sponso  suo  delata  fuit  quod  Chri- 
stiana  esset  ,  et  in  insulam  Pontiam  ablegata. 
Eusebius  lib.  '6  Ristorix  ecdesiasticx  cap.  18 
in  scriptorum  a  Christi  fide  alienissimorum  mo- 
numentis  se  legisse  testatur ,  S.  Fi.Domitiilam 
anno  principatus  Domitiao.i  quinlo  decimo  ,  qui 
ab  Jdibus  septembris  anni  95  currere  ccepit  tn 
exsilium  una  cum  aliis  plurimis  actamfmsse.  Ex 
eorum  numero  fuere  SS.  Nereus  et  Achilteus  , 
de  quorum  marlyrio  SS.  Eutyches ,  Victonnus 
et  Maro ,  in  insula  Pontia  cum  S.  Ft.  Domitilla 
crsnhmlrs  ,  MnraMnm  eirum  Christianum  per 
litteras  certiorem  fecerunt ,  quarum  hsec  est  con- 
clusio  :  Krit  caritatis  tuae  solicite  circa  nos  agrere, 
et  aliquem  ad  nos  talem  dirigere ,  qui  et  nos  de 
tua  ct  [  te  de  ]  nostra  sospitate  facit  lsetiores. 
Dies  natalis  corum  (  Nerei  et  Achiliei )  quarto 
IdueMaias, 

ti  Accepto  hoc  scripto  ,  Marcellus  germanum 
suum  misit  ad  insulam  ,  qui  fuit  cum  his  con- 
fessoribus  Christi  (  Eutychete  ,  Victorino  et  Ma- 
rone)  per  annum.  Postea  vero  ad  Marcellum  re- 
versus  hcec  retulit  :  Cum  Aurelianus  post  marty- 
rium  Nerei  et  Achillei  ageret ,  ut  ad  Domitillae 
po  set  pervcnirc  consensum  ,  dictum  est  illi  a 
quodam  ,  quod  majorem  haberet  oaritatem  cum 
Eutyehcte  ,  Victorino  et  Marone  ,  quam  liabue- 
rat  cum  eunuchis  suis  Nereo  et  Achilleo  ,  qui 
eam  docuerant  Christo  credere.  Unde  factum  est, 
ut  a  prinoipe  Nerva  peteret  eos  sibi  donari  , 
i  ,  ncrificare  noluissent,  Qui  oum  viriliter  ag-e- 
i-cni  ,  Eutyohes ,  Victorinus  et  Maro ,  atque  mi- 
nas  Aureliani  penitus  non  curarent  ;  deposuit 
cos  de  insula  ,  et  quasi  servos  per  sua  praedia 
singulos  divisit  ;  Eutychen  in  sexto  decimo  ab 
Urhe  [  miliario  ]  via  Numentana  ;  Victorinum 
vero  in  sexagesimo  [  via  Salaria  ;  ]  Maronem 
vcro  iri  centesimo  trigesimo  in  eadem  via  Sala- 
ria  :  jussitquo  eos  terram  fodere  per  totam  diem, 
nd  vesperum  vcro  cantabrum  (  id  est ,  purga- 
menta  farinm  seu  potius  panem  ex  iis  con- 
fectwnj  manducare.  Sed  Deus  omnipotens  dedit 
eis  gratiam  in  looie  peregrinis:  nam  Eutyches 
oonduotoria  loci  filiam  a  diabolo  liberavit;  Vi- 
ctorinus  autem  viccdominum  loci  paralyticum, 
pcr  tres  annos  de  leclo  non  eurgentem  ,  fecit 
orando  incolumem  ;  Maro  vcro  morbo  hydropis 
laboruntem  procuratorem  rivitntis  SeptempedSB 
Uberavit.  Lnterea  faoientes  sermonem  ad  po- 
puluin  ,  doouerunt  multos  Christo  credere  ; 
et  facti  presbyteri  populuni  crcdentium  am- 
pliavere. 

5  Tuno  diabolus  replevit  ira  meutcm  Aure- 
lianij  et  inisit  ,  qui  vario  g^nere  poeuarnra  in- 
terfioerent  cos.  Nam  Ehit^ychen  in  media  v.a  diu 
essdi  juasit,  quamdiu  spiritum  exhalaret...."Vi- 
ctorinum  vero  apud  cum  loouin  ,  qui  Cotilias 
appellatur,  ubi  putentes  aquaa  emananl  et  sul- 
phuiotn  ,  in  ipsis  oapite  dcorsum  pcr  horas  tres 
teueri  jussit  ,  et  itcrum  suspendi.  lloc  per  tri- 
duuiu  pro  Christi  nomine  paasus  Victorinus  mi- 
grftvil  ad  Dominum.  Jussit  autein  Aureliauus  cor- 
pUfi  ojus  non  sepoliri  :  at  cum  una  die  apud 
Cotylas  jacuisset  ,  veneruut  Amiternenses  popu- 
li  Christiaui,  ct  rapueruut  eum,  et  in  suum  tor- 
ritorium  tran^tuleiunt,  atque  ibi  sepelierunt.  Ma- 
ronem  vero  etc,  Ita  Acta  SS.    Nerei  et  Achii- 


DE  S.  YICTORTNO  PRESBYTERO  ET  MAETYRB. 

ut  vocari  solent ,  in  editione  nostra  ad  xn 


D 


E 

qui  ubi  exsili- 
um,  servitu- 
tem  ac  marCy- 
rium  passus 


iei, 

Maii :  ex  aliquibus  tamen  musei  nostri  codicibus 
Mss.  lacunas  aliquot  suppievi.  Quanta  auctori- 
tateea  vaieant  ,  dicetur  num.  47.  Id  interimpro 
re  indubia  habeto  ,  quidquid  fide  digni  de  S.  Vi- 
ctorino  M.  oblivioni  superest,  Actis  contineri.  SS. 
Eutyches  et  Maro  ,  quos  illa  pariter  celebrant . 
in  Adonis ,  Usuardi  et  Notkeri  Martyrologns 
necnon  in  utroque  Romano,  parvo  et  hodierno, 
una  cum  S.  Victorino  annuntiantur  xv  Apnlis, 
ad  quem  diem  de  omnibus  breviter  egit  Hen- 
schenius.  An  tres  isti  sancti  Martyres  a  Prin- 
cipe  Nerva,  ut  in  iisdem  Actis  asseritur  ,  Au- 
relianus  in  servitutem  traditi  fuerint  ,  dispi- 
cietur  §  5  :  ubi  assignatis  imperatoribus  ,  sub 
quibus  exsitium,  servitutem  et  martyrium  verisi  ■ 
mitius  passi  fuere ,  nonnulla  circa  servilem  eo- 
rum  conditionem  vitamque  deindeactam  observa- 
bantur.  Notitia  locorum,  in  quibus  S.  Victori- 
nus  M.  exsulavit,  agrum  in  servitutem  abductus 
fodiendo  coluit,  insolente  supplicii  genere  martyr 
occubuit ,  et  seputturse  mandatus  fuit,  ex  variis 
nunc  dabitur. 

6  Pontiam  Insulam  ,  Victorini  et  aiiorum  San- 

ctorum,  qui  in  laudatis  Actis  memorantur,  ex- 

siiio  nobilitatam ,   Ferrarius  in  Nova  topogra- 

phia  ad  Martyrologium  Romanum  ita  describit  : 

Pontia  ,  Ponza  ,   insula  maris  Thyrreni   ante    si- 

num  Eormianum  ,  contra  Cajetam ,  Palmariae  et 

Sinoime    insulis    proxima.    Est   autem    Palmaria 

contra  Tarracinam  ,   ab    ea  in    Austrum  ad  xlv 

M.  P.   distans,  prorsus  inhabitata :  at  Pontia  ali- 

quot  habitationes  habet  ,   exilio  et  deportatione 

non    tam  civium  Komanorum   quam    Christiano- 

rum   clara,  a  proximo  litore  ad   xxx    M.  P.  re- 

cedens.  Duram  S.  Victorinus  servitutem  servivit 

prope  martyrii  sui  paizestram  seu  lacum ,  in  cu- 

jus  aquas  putentes  ac  sulphureas  cum  per  tri- 

duum,  capite  deorsum  verso,  trium  quotidie  ho- 

rarumspatio  identidemdimissus  fuisset,  animam 

Deo  reddidit.  De  lacu  isto  eique  adjacente  oppido 

cognomine  hsec  scribit  Lubinus  in  Tabula  5  geo- 

grapkica  Mart.  Romani  iiiustrati  :   Cutilise  seu 

Cutilia ,  et  Cotylia  vel  Cotyle  ,  oppidum   et  lacus 

iu  Sabiuis ,  in  agro  Reatino ,  a  Reate  octo  millia 

passuum  distans ,  sexagesimo  ab  urbe  Koma  mil- 

liario  :    urbs  ad  montem  sita  ,   a   qua  non  longe 

erat  lacus,  qui  Cutilite  sive  Aquae  Cutiliae  appel- 

labatur.   Pompeius    Angelottus    in   descriptione 

urbis  ReatincB  patrise  suee  cap.  9  Cutilias  a  Gothis 

dirutas  fuisse  ail,  atque  inter  cotonias,  ab  incolis 

dispersis  conditas  ,  fuisse  hodiernam  Coutig-lia- 

no  ,   ab  Aquis  Cutiliis,   nunc  Lago  di  Contiglia- 

no,  teste  Ferrario  in  Lexico  geographico,  iongius 

distans  quam  antiquum  oppidum,  a  quo  nomen 

retinuit. 

7  Situm  Amiterui  ,  cujus  cives  sancti  Mar- 
tyris  corpus,  postquam  uno  diejussu  Aureiiani  erii 
prope  Aquas  Cutitias  inhumatum  jacuerat,  in  ""'■ 
suum  territorium  transtulerunt ,  ex  Baudrando 
accipe.  Amiternum,  urbs  Sabinum  *  iu  Italia  Li-  'Sabinorum 
vio  et  Plinio,  qua?  Vc»tinis  tribuitur  a  Ptolemseo, 
olim  episcopalis  ,  postea  excisa ;  et  ejus  rudera 
nunc  conspiciuutur  in  plauo  montis  dorso  ,  pro- 
pe  castrum  S.  Viitoriuo  ,  de  S.  Victorini  episco- 
pi  Amiterneusis  (imo  presbyteri  etmartyris)  no- 
mine  dictum  ,  in  Aprutio  ulteriori ,  provincia  re- 
gni  Ncapolitaui  ,  testibus  Perrario  et  Cluverio  , 
prope  fontes  Aterni  tluvii  ,  nunc  vulgo  Pescara 
dicti ,  ab  Aquila  (  quae  illi  et  Fuconio  urbi  ex- 
cisiE  ex  adverso  Amiterni  successit)  v  mil.  pass. 
distaus  in  Septentrionom ,   olim  ing-ens  ,  ut  rude- 


ec  seputtus  fu- 
explirn 


ra 


DIE  QUINTA  SEPTEMBRIS. 


Memoratos 
SS.  Severinos 
et  VictorinoB 
Martijrolngut 
ita  ii\lermis- 
eent,  u(  hnjus 
dici 


Sanctum  inter 
noscere  diffi- 
cilesit  ,-  nihil 
lucis  adferunt 
Bieronymia- 
na. 


&  ra  mdicant.  Amiternenses  sacrum  corpus  ,  quod 
in  suum  territorium  transportarunt,  honorifice 
sepelierunt  in  loco,ut  antiqua  consuetudo  ferebat, 
suburbano,  ubi  nunc  S.  Victorini  vicus  conspici- 
tur.  Antonius  Antinorius  cap.  2  Introductionis 
ad  Historiam  Aquilanam  apud  Muratorium 
tom.  6  Antiquitatum  ItalicV  col.  500,  Rudera , 
inquit,  scriptorum  testimonia,  traditio  prope  vi- 
cum  S.  Victorini  ejus  (Amitemi)  situm  fuisse 
ostendunt;  et  vicus  iile  postea  pro  sede  episco- 
pali  stetit  :  quge  opinio  §  3  confirmabitur .  San- 
cti  corpus  in  ecclesia,  quam  Amiternenses  in 
suburbio  suo  supra  illud  erexerant,  religiose 
asservatum  fuit  usque  ad  tempora  Ottonis  I  im- 
peratoris ;  sub  quo  potior  ejus  pars  Magdebur- 
gum  in  Germaniam,  nonnulLv  vero  reiiquuv  Me- 
tas  in  Galliam  translatee  fuere,  ut  §  xdtimo  vide- 
bitur. 

8  Habes  nunc,  studiose  lector,  distinctam  noti- 
tiam  duorum  SS.  Viclorinorum,  martyris  ei  con- 
fessoris,  et  totidem  SS.  Severinorum,  abbatis  et 
episcopi;  e  quibus  duo  priores  ab  Adone , 
Usuardo,  Notkero  et  utriusque  Romani  Martij- 
rologii  auctoribus  ad  v  Septembris  in  unicum 
Victorinum,  duo  posteriores  ad  viii  Januarii  in 
unicum  Severinum  constantur  :  et  quemadmo- 
B  dum  hic  ab  omnibus  Severino  permixto  Victori- 
nus,  ita  illic  a  plerisque  Victorino  confuso  Se- 
verinus  frater  attribuitur.  Tanta  personarum 
perturbatio  Sancto,  quem  hodie  Ecclesia  colen-  ' 
dum  proponit,  densam  offudit  caliginem,  ac  er- 
roribus  non  paucis  prsebuit  occasionem.  Horum 
aliquos  non  inobservatos  prseteriit  Bollandus 
tom.  i  Januariipag.  198  et  499;  ubi  SS.  Severi- 
nos  intermistos  discriminavit ;  sed  hodiernum  S. 
Victorinum  suis  involutum  tenebris  retiquit.  Ne- 
que  eas  dispulit  Henschenius  tom.  2  Aprilis  pag. 
o74,  ubi  itlum  cum  S.  Victorino,  prope  oppidum 
Cutitias  passo,  eumdem  esse  pronuntiavit.  Solte- 
rius  in  Observationibus  ad  textum  Usuardi,  S. 
Victorinum  hodie  annuntiantis,  enodationem  rei 
implexcV  facilem  et  expeditam  non  esseperspi- 
ciens,ea  tantum  suggessit,qiuv  sufficere  existima- 
bat,  ut  diff/cultates  indicarentur,  alibi,  inquit,  ex 
integro  discutiendae. 

9  Id  ego  hic  suo  loco  prsestiturus,  eo  prirmwn 
confugi ,  unde  mihi  lucem  adferendam  spera- 
bam  ;  ad  Martyrologia,  inquam,  Romano  parvo 
vel  Adone  vetustiora.  Verum  ea  mihi  pervolventi 
nullum  occurrit,  quod  viii  Januarii  S.  Severi- 
num,  vet  v  Septembms  S.  Victorinum  memoret. 
Referuntur  quidem  in  aliquibus  Martyrologiis, 
qurn  S.  Hieronymo  vel  BedcV  attribuuntur ;  sed 
ex  eorum  numero  sunt,  quse  Papebrochius  in 
Proiogo  ad  Bedee,  Ftori  et  aliorum  Martyrologia 
ante  tomum  2  Martii  edita,  et  Sollerius  in  Prm- 
fatione  ad  Usuardinum  cap.  i  art.  i  §  2  Adonis 
vel  Usuardi  aliqua  ex  parte  compendia  esse  ju- 
dicant,  pro  vario  compilatorum  arbitrio  concin- 
nata.  Ad  xxiv  tameyx  Jutii  Adone  antiquior  Ra- 
banus  S.  Victorinum  confessorem  ornat  elogio, 
ex  ipsius  et  fratris  Severini  episcopi  Septempe- 
dani  Actis  vetustioribus  deprompto .  Eodem  quo- 
que  die  in  optimcV  notee  Hieronymianis,  quorum 
textus  inferius  producam,  AmiterniS.  Victorinus 
martyr  annuntiatur.  Dedit  hunc  Solterius  bre- 
vius  quam  veltem.  Ejus  occasione  mentionemfa- 
ciens  de  S.  Victorino,  qui  v  Septembris  cotitur, 
hoc  solum  subjicit  :  Idem  au  alius  ab  eo,  qui  huc 
die  (xxiv  Julii)  in  Hieronymianis  refertur,  usque 
adeo  exploratum  non  est.  Maluiraus  nos  hodier- 
num  Victorinum  ,  quisquis  is  est,  loco  suo  ex 
Septembris  Tomus  II. 


491 


citatis  codicibus  servare.  Meam  in  hac  qucvstione 
sententiam  feram  §  4. 

8  II.  Exhibetur  e  Martyrologiis  S. 
Victorinus  ad  v  Septemb.  et  S. 
Severinus  ad  vin  Januarii  ex  duo- 
bus  quisque  in  unum  conflatus  : 
errores  circa  S.  Victorinum  ho- 
diernum. 


j.i.. 


S.  Victorinum 
M.  el  prcsb. 

<  uin  .■  >r«,uif,n<l 
conf.  ad  5 


Ado, 


E 


Nunc  gemmos  SS.  Victorinos  hodie  a  marly- 
rologis  in  unum  impticatos  exhibeo.  Qu<e 
in  eorum  elogiis  episcopo  Amiterninoet  confesso- 
ri  conveniunt,  uncis  inctudam,  ut  ab  iis,  qiue  Scpt.  /w- 
ad  Presbyterum  et  martyrem  pertinent,  commo-  »""» pan>u»i 
de  dignoscantur.  Martyrologorum  Sanctos  con- 
fundentium  agmen  ducit  et  seducit  auctor  Ro- 
mani  parvi  .-  Roma,  Victorini  mnrtyris  [  fratris 
Severini,  qui  post  miram  pcenitudinem  Amiter- 
nin£e  urbis  episcopus]  et  martyr  factus  est.  Ado 
prolixissimum  hoc  habet  elogium  :  In  suburba- 
no  RonifE,  natale  beati  Victorini  martyris.  [Fue- 
runt  autem  duo  fratres,  Victorinus  et  Severinus. 
Hi  post  utriusque  parentis  obitum  se  invicera  pse- 
dag-og-autes ,  pari  custodia  se  mutuis  obsequiis 
semulantes,  g*errnanitatis  vinculo  probabiles,  Deo 
se  ipsos  hostiara  vivam  obtulcrunt.  Cumque  in 
tantum  excrevissent ,  ut  sua  omnia  perfectionis 
intuitu  relinquerent,  et  vcndentes  res  suas,  cen- 
sum  earum  pauperibus  erogasseut,  Deo  expedi- 
tius  servituri,  nudi  facultatibus  omnibus  reman- 
serunt.  Alter  itaqne  serviens  alteri  rautua  vice 
et  aemula  charitate  serviebat.  Imperium ,  liber- 
tas.  Nihil  deerat  illis,  cum  nihil  haberent.  Ig-i- 
tur  Victorinus  spirans  altius,  et  id  ipsum,  quod 
sibi  parebant,  imperfectum  computans,  ncc  satis 
sibi  factura,  si  alteri  liceret  in  altero,  aut  alter 
alteri  servitium  exhiberet ;  eremum  ing-rcditur, 
seditqne  in  specu  exccl^a;  rupis ,  quam  suhtcr- 
fluentis  aquas  g-eminum  sinuarat  ahruptum  ,  uni 
tantum  hospitium  viro,  ut  sedens  soranum  ca- 
peret,  vel  si  reciperet  alterum,  stans  oraret.  Texerat 
ostiolum  vimine  :  assiduus  in  Iectione  et  oratione 
mancbat. 

11  Cernit  interim  hividns  oranis  boni  profe- 
ctum  Viri,  et  ferre  non  vnlcns  simulat  se  puel- 
lam,  et  ante  fores  Viri  gementia  vcrba  Lngemi- 
nat  :  Heu,  inquit,  me  miscram,  silvis,  errore  et 
tenebris  vagraiD  !  Locus  non  agnoscitur  :  iterqua?- 
ritur.  Quisquis  es  locis  hujus  incola,  caehun  un- 
diquo  et  silvae  fainam  virtutum  tuariun  opusque 
ferunt,- eripc  mc  a  frendentibus  apris  ,  cripc  me 
a  ssevientibus  lu]»is  et  a  riotibus  ursorum.  Quod 
victura  sum,  tuum  crit;  si  moriar ,  tuum.  Satis 
supcrquc  sufficiat  operiri  limine  tuo.  Non  lon- 
gura  qusero  habitaculum ,  unius  tantum  noctis 
hospes  ero.  Eteserat  Viotorinua  cellam,  et  hostem, 
iluni  raiseretur,  secum  includit.  Vix  horae  spa- 
fcium  iutercesserat ,  dum  intcr  moliraina  et  aesi- 
duum  corporis  motura  protenso  pede  tetig^it  IIo- 
minem  Dei,  et,  velut  compung-ens  vulnere,  no- 
xio  calore  succendit.  Addit  ig-niculum  dulcedo 
sermonis ,  urg*et  facinus  solitudo.  Quid  moror? 
jFacit  casum  columna  arboris ,  alta  radice  quae 
diu  fundata  steterat  :  furtivus  amor  scelus  per- 
ficit.  Exclamat  jam  victor  Victorini  diabolus: 
Quid   ag-is,  inquit,  Vir  perfectissime  ,  cui  etiam 

68  frater 


K 

nni  prolixtun 


nF  S    VLCTORIXO  PRESBYTEBO  ET  MAKTYBE. 

est    suspendi  capite   deorsum  ,    ubi    putentes  et 


kUCTOM 

J  L. 


tlogium  cx 
utffiugua 


ActU  "'"/' 
oonttxuit, 
ftotktrut, 


m 

frater  gravis  fuit?    Jam  jungeris   alteri,  qui  re- 
cSa  tuoPQuidagis,  qui  novum  dogma  flilv  s 

ctans  ex  oculis  decepti  velut  fumus  evanuit.  At  is , 
ouiceciderat,  velutexanguisjacuit. 

12  P«r«l  Ar/o  :  In  se  autem  ahquando  rever- 
BUS,  Biiva8  deserait,  ad  fratrem  Severinum  re- 
pedavit  :  pudore  diu  vocem  suppnmens,  tandem 
causlm   factiexpoBuit,ipsepcBnamBibistatuens. 
Pindena  namque  arborem,  manuBque  per  fissu- 
ram   m  erenS|  praeduratam  cuneis  pessulans,  ci- 
catricem  arboris  claudit.  Sed  mox  Severmus  fa- 
ctum    pcenamque   fratris   episcopo   suo   nuntiat 
IH,  veniens,    primum   eum  solverc =  tentat  :  sed 
ut  pepugnaotem   vidit,  orat,  benedicit,  consola- 
tur   discedit.    Vir  autem  Doraini ,  qui  se  gravis- 
sim»  pcenitentia  damnaverat,  Domimca  tantum 
die  modicum   panis  et  aquae  coactus  a  fratreper- 
cipiebat,  qui  etiam  re  Bimjli  cibo  et  jejumoma- 
cerabat.  [gitur  in  hujusmodi  constrictione  tnen- 
nium  volvitur.  Cumque  jam  omues  pcene  movis- 
set  ejus  iu  Christo  imitanda   humilitas,    episco- 
u  p„s  civitatis  rediens,  vix  agere  potuit,  ut  sese 
1    B   pcBna,    qua    ille    memor   trcmendi   judicn    se 
damnaverat,  abflumptis  pcene  carnibus ,  permit- 
teret    resolvi.    Quantie    autera  sanctitatis   postea 
fuerit,  quamque  potens  in  miraculis,  non  facile 
Ungua    alioujus    explicabit.    Electua    deinde   ab 
universo  populo  Amiterninas   urbis   sacerdotmm 

adipisoitur.]  . 

LS  Eadem  de  S.   Victorino  confessore  fusius 
narrautur  tom.  1  Januarii  a  pag.  500  in  ipsius  et 
fratris  S.  Severini  Septempedani  Actis.   Viccit 
S,  Victorinus  ille  secido  vi  :  Martyr  synonymus 
prope  <  'utilias  non  serius  quam  initio  seculi  2  co- 
rohatus  fuit,  Sanctos  tanto  temporis  intervallo 
invicem  disjunctos  in  unampersonam  conjunxit 
Adotdum  preecedentibus  eas  historia  SS.  Nerei 
et  Achitlei  ista  annewuit ;  Lnde  postmodum  enb 
[mperatore  Nerva  oum  aliis  Dei   aervis  Eutyche 
,[.   Marone  ab  Aureliano  judice  primo  relegatur 
IM   Boxagesimo    ab   Urbe  miliario,    via   Salariaj 
delnde   apud  eum  Looum,  qui  Cottilias  appella- 
tur,  uiii  putentes  aquae  manant  et  sulphureaa,  in 
his  capite  deorsum  per  horas  tres  suspensus  te- 
oeri  ab  Implo  judioe  jussua  est.  Quod  cum  per 
triduum  pro  nomine  Chriatl  passua  fuisset,  glo- 
ooronatus,  migravlt  ad  Dominum.  Cumque 
U  iiiki  die  oorpus  ejus  jussu  Aurcliani  inhumatum 
jacuisset,  venerunt   A,miternenses,    et  rapientes 
traufltulerunl  In  Buum  territorium,  et  honorifice 
sepelierunt  Nonia  Septembris.  Adonis  elogium  eos 
duorum  SS.   Viotorinorum  Actis  compilatum  ha- 
betur  iit  variis  mttsei  nostri  libris,  qui  Sancto- 
rum  I  itOS  continent,  tam  Mss.  quam  editis.  To- 
tum  etiam  veleaparteolim  inplerisgue dioscesi- 
inis  infra  num,  51  nominandis  ad  Matutinum 
n-i  li.iiuitur.Notkerusitaoblongumelogiumsuum 
orditur  i  Viotorini  martyria  in  suburbano  Romes. 
llii*  oum  tVatre  Severino  etc,  Plura  non  tran- 
scribo.  Satis  sit  indicasse,  quod  martyrologus 
iste  peccatum  cum  dxmone  sub  fbrma  mulie- 
bri,  stupendam  pamtfmtfam,  episcopatum  Ami- 
teminum  et  martyrium  prope  Outilias  uni  quo- 
quc  S,   Viotorino  indiscriminatim  adscripserit 

1 1.  Licet  minus  evidens,  meo  tamen  judicio  non 
minuscerta  est  confusio  in  Martyrologio  Usuar- 
ili  et  Romano  hodierno,  Romaa  (Usuardi  tewtum 
refero)  beati  Viotorini  martyris,  qui  sanotitate 
ct  miraoulis  prOBOlarus  [  sacerdotium  Amiterni- 
uce  urbis  totius  populi  electione  adipUcitur.  ] 
iude   postmodum    sub    imperatore   Nerva   jussus 


sulphure*    emanant   aqum.    Quod    cum    per  tn- 
duum  pro  nomine  Christi  passus  fuisset,  glono- 
t  ooronatus,  viotor  migravit  ad  Domnmm.  Ro- 
Zanuni  hodiernum  ista  habet:  Roraa,  in  subur- 
bano  beati  Victorini  [episcopi]  et  marl^s    qui 
sanctitate  et  miraculis  clarus  [sacerdotium  Am- 
ZL  urbU  totiuspopulielectione  a deptus    at.] 
Postmodum    sub   Nerva   Trajano    apud  Cutiiias, 
ub    putentes  et  aulpuurem  emanant  aqu»       um 
LSi^S  aervis  relegatus,    ab    ***™£^ 
jussus   est    suspendi  eapite  deorsum.   QuoJ  cum 
per  triduum  pro  nomine    Christi   passus  fu.sset 
ffloriose    coronatus,    victor    mig-ravit    ad   Dumi 
nura.  Cnjus  corpus  Christiani  rapientes  hononfi- 
casepultura  Amiterni   condiderunt.   Queeinutro- 
que  textu   jamjam    dato    uncis   interposui    a 
S     Victorino    confessore    mutuata    esse    nega 
bunt,  qui  credunt  8.  Victonnum  martyrem  Cu- 
tiliensem  fuisse  episcopum  Amiteminum  :   sed 
dignitatem  hanc  a  confessore  ad  Martyrem  trans- 
latam  fuisse  apparebit  ex  dicendis  §  sequente. 

15  Aliqua  ex  laudatis  Martyrologas  classicis 
non  solum  S.  Victorino  martyri  attribuunt,  qu<e 
sunt  synonymi  confessoris  ;  sed  etiam  circa  ea, 
quce  suntsanctiMartyris,  varie  errant.  Adoeto- 
qium,  quod  his  verbis  inchoarat,  In  suburbano 
Roma3  natale  beati  Victorini  martyris,  ita  conclu- 
dit  .-Cumque  una  die  corpus  ejus...  inhumatnm 
jacuerat,  venerunt  Amitemenses,  et...  honorifice 
sepelierunt    Nonis    Septerabris.    Quomodo    San- 
ctus  Nonis  Septembris  et  per  martyrium  ctelo 
nasci  et  corpus  ejus  ab  Amiternensibus  sepe- 
liri  potuit,  si  una  die   illud  inhumatum  jacue- 
rit  ?  At  Ado  per  vocem  natale  intellexit  non  diem, 
quo  Sancluspassusfuit,  sed  quo  passionis  memo- 
ria  agitur.  Recte.  Sed  quid  ad  antiqua  Hierony- 
miana,  quw,  ut  §  4.  videbitar,  eum  referunt  die 
xxiv  Julii,  quem  ipsius  natalem  esse  dicunt  ?  An 
et  huncdiem  Sancti  emortualem  negabis  ut  Ado- 
nem  excuses,qui  ejus  sepulturam  v  Sept.  etmar- 
tyrium  uni  ex  diebus  proxime  prxcedentibus  af- 
figit?  Secundo,  Ado  num.  13  de  sancto  Martyre 
scribit :  Cum  aliis  Dei  servis  Eutyche  et  Marone  ab 
Aureliano  judice  prirao  relegatur  in  sexag-esimo 
ab  Urbemiliario,  via  Salaria,  ubi  Cutilix  jacent. 
Romanum  hodiernum  habet :  Apud  Cutilias.  .  cum 
aliis  Dei  servis  releg-atus,  ab  Aureliauojudice  jussus 
est  suspendi  etc.  Romani  verba  videri  possunt 
eum  sensum  habere ,  quem  Adoniana  habent , 
scilicet  SS.  Victorinum  ,  Maronem  et  Eutycke- 
tem ,  postquam  Aureliano  in  servitutem  tradi- 
ti  essent ,    ad   unum  omnes  iocum  amandatos 
fuisse,  quod  Actis  SS.  Nerei  et  Achillei  repu- 
gnat ;  nam  in  hisce  legitur  :  Deposuit  eos  de  in- 
sula  Pontia  Aurelianus,  et  quasi  servos  per  sua 
prsdia  singulos  divisit,  Eutychen  in  decimo  sex- 
to  ab  Urbe  [miliario]    via   Numentana,    Victori- 
rium  vero  in  sexag-esimo  [via  Salaria]  prope  Cuti- 
lias,  Maronem  vero  in  ceutesimo  trigesimo  in  ea- 
dem  via  Salaria. 

10  Tertio,  idem  RomanumS.  Victorini  marty- 
rium  atque  etiam,  ui  videtur,  relegationem  ad 
locum,  ubi  servitutis  jugum  subiit,  sub  Nerva 
Trajauo  contigisse  asse?'it  :  in  Actis  vero  SS.  Ne- 
rei  et  Achillei  et  in  Adonis,  Notkeri  et  Usuardi 
Martyrologiis  solum  nomen  Nerva  exprimitur 
Quis  per  iltud  inteliigat  Trajanum  imperato- 
rem,  qui  quidem  Nerva  Trajanus,  at  numquam 
Nerva  simpliciter  vocari  consuevit?  An  Sancti 
servitus  et  martyrium  Nervae,  an  vero  Trajani 
successoris  imperio ,  affigenda  sint ,   §  5  exa- 

minabitur 


(Jsuardu*  et 
Romnnum 
hodlernwn 
con fundvmt. 


variia  errori 
bus 

E 


1' 


ttdmixtis. 


DIB  QUINTA  SEPTEMBRIS. 


49a 


B 
!,i  iitdem 
Martyrologiis 
duo  elium  !>S. 
Severini  ad  8 

Jun.  i»  nntuii 

coatuere.quem 


episc.  .\'e(i/'d/i 
taiiuin  el  fra- 
trem  Imdieriii 
S.  Victorini 
M.  linroittu* 


minabitur.  Quarot,  secundum  memorata  Acta, 
%n  quibus  rerum  gestarum  ordinem  inversum  es- 
se prtesumi non  debet,  sedprobari,  S.  Victorinus 
Eutyches  et  Maro  nondum  presbyteri  ordinati 
erant.  cum  ex  insula  Pontia  in  servitutem  ab- 
ducerentur  :  nam  in  illis  primo  Sanctorum  ex- 
silium  in  ista  insula,  dein  amandaiio  ad  loca 
servitutis  narratur  ;  et  tum  demum  omnes  facti 
presbyteri  esse  afflrmantur.  Verum  S.  Victorinus 
M.  in  Romano  Mart.  ,  in  quo  episcopi  titulodo- 
natur,  prius  sacerdotium  Amiterninse  urbis  to- 
tius  populi  electione  adeptus,  et  postmodum  sub 
Nerva  Trajano  apud  Cutilias,  ubi  servitutem  pas- 
sus  est,  relegatus  fuisse  dicitur.  Profluxit  hic 
error  ex  confusione  S.  Victorini  episcopi  et  con- 
fessoris  cum  nostro  Presbytero  ac  martyre,  et  in 
Romanum  transiit  ex  Adone ;  quod  hujus  verba 
num.\%  in  fine  et  num.  13  relegens  facile  observa- 
bit.  Cur  Romanum  parvum  et  Usuardus  Komae, 
Ado  autem,  Notkerus  et  Romanum  hodiernum 
in  suburbanoe/ws  sanctum  Martyrem  annuntient, 
alibi  videbitur. 

17  Duos  Severinos,  nimirum  abbatem,  qui 
Neapoli  quiescit  et  cohtur,  et  episcopum  Septem- 
pedanum,  cui  frater  fuit  S.  Victorinus  confessor, 
ad  communem  utrique  natalem  diem  vm  Ja- 
nuarii  ita  permiscuit  Romanum  parvum  seu 
vetus  :  Neapoli,  Severini  confessoris,  Victorini 
fratris.  Ado,  Usuardus,  Notkerus,  hisque  ju- 
niores  martyroiogi  passim  omnes  confusionem 
illam  adoplarunt.  Preecipitorum  annuntiationes 
si  legere  lubet,  apud  Bollandum  inveniesin  com- 
ment.  de  Severino  Septempedano.  Omnium  ite- 
rum  dux  vel  potius  seductor  fuit  auctor  Roma- 
ni  parvi,  ut  in  Observationibus  ad  Usuardum 
agnoscit  ipse,  qui  in  Prsefatione  ad  hujus  Mar- 
tyrologium  antiquitatem  illius  atque  auctorita- 
tem  vindicarat  Sollerius.  Romanum  hodiernum 
separatim  utrumque  S.  Severinum  annuntiat, 
episcopum  Septempedanum  viii  Junii,  abbatem 
vero  seu  Noricorum  apostotum  viii  Januarii  •. 
atque  hoc  insuper  die  S.  Severinum  ex  duobus 
illis  commixtum  seorsum  refert  iisdem  pene,  qui- 
bus  Usuardus,  verbis  :  Neapoli  in  Campania,  na- 
talis  S.  Severini  episcopi,  fratris  beati  Victorini 
martyris,  qui  post  multarum  virtutum  perpetratio- 
nem  plenus  sanctitate  quievit.  Confusionem  hic  ob- 
scuriorem  facit  gloria  martyrii  S.  Victorino  ad- 
scripta  :  nam  Severino  abbati  nullus  frater  Vic- 
torinus/u27  :  quemvero  habuit  episcopus  Sepiem- 
pedanusin  paceobiit.  Baronius  amborum  Seve- 
rinorum  memoriam  in  Romano  novo  distinctim 
consignatam  inveniens,  et  perturbatam,  quam 
mox  dedi,  annuntiationem  nulli  eorumintegre 
convenire  videns,  eam  agere  putavit  de  tertio 
quodam  S.  Severino  episcopo  Neapolitano,  atque 
huic  fratrem  fuisse  S.  Victorinum  martyrem,  qui 
Nonis  Septembris  colitur. 

18  Sed  quse  Baronii  sententia  fuerit,  forsan 
ex  ipsiusmet  verbis  lectorcognosceremavult.  In 
annotatione  de  S.  Severino  episcopo  Septempeda- 
no,  qui  cum  fratre  suo  Victorino  confessore  ad 
viu  Junii  in  Romano  annuntiatur,  Ambigua, 
inquit,  adhuc  et  subobscura  remanet  de  sancto 
Severino  Septempedano  narratio  ob  omnimodam 
fere  similitudinem,  quam  in  omnibus  habere 
videtur  cum  sancto  Severino  episcopo  Neapo- 
litano,  quocum  non  tantum  nomine  et  dig-nita- 
te  episc-opatus  convenit ;  sed  (quod  mirandum 
sit)  uterque  fratrem  habuit  nomine  Victorinum, 
episcopus  Neapolitanus  martyrem  Septempeda- 
nus  confessorem  i  unde  facillime  contingere   po- 


J  L. 


'/  aiU  credt- 
<l<ie  :  putttli- 
(tu«  hie  Seve 


■  omwto  ex- 
punyi  ndui 


tuit,  ut  quod  esset  alterius,  tribueretur  aiteri  : 
quod  quidem  Ado  sexto  Idus  Januarii  et  Nonifl 
Septembris  fecisse  videtur,  dum  Victorinum  illum 
confessorem,  qui  seculo  vi  in  eremo  perarduam 
vitam  dixit,  germanum  existimavit  Severini  Xc-a- 
politani,  cuju?  quidem  frater  eremum  minime  co- 
luit,  sed  long-e  ante  martyr  factus  cst.  Nec  miran- 
dum  est  duos  Severinos  duos  fratres  Victorino^ 
habuisse  ;  cura  raoris  Christianorum  fuisse  constet, 
suis  filiis  nomina  Sanctorum  imponere,  qui  iUorum 
sectantes  vestigia,  etiam  patrocinio  fulcirentur. 
Diunys.  Alexand.  apud  Euseb.  lib.  vu  cap.  xx. 
Horum  autem  fratrura  Severini  Septempedani  et 
Victorini  confessoris  Acta  legimus  accepta  ab 
ipsorum  ecclesia,  ex  quibus  novimus  hoa  fratres 
fuisse  uteriuos,  eremiticamque  vitam  excoln; 
quorum  Victorinus  cum  aliquando  lapsus  faisset, 
arctioribus  se  disciplime  vinculis  mancipavit,  ac 
sancto  fine  quievit.  Severimis  autem,  ad  regimen 
episcopatus  assumptus,  sanctitatc  clarus  migravit 
e  vita. 

19  In  sua  hac  annotatione  Baronius  palam 
facit,  se  non  observasse  ex  S.  Severino  abbate, 
qui  Neapoli  colitur,  et  synonymo  episcopo  S.  Vi- 
ctorini  confessoris    fratre    in    Romano  parco, 
Adone  Usuardo  et  Notkero  coaluisse  monstrosum  ';"lt(5  e  Uart 
S.  Severinwh  episcopum  Neapolilanum.  C»' 
et  duo  Sancti,  e  quibus  conflatus  est,   distinctum 
quisque  in  Romano  novo   elogium  habeat,  cum- 
que  Romani  parvi  auctor,  Ado  et  Notkerus  ad 
v  SepUnnbris  S.   Victorino  martyri  tribuant  fra- 
trem  Severinum,  et  ejusdem  nominis  monstro- 
sum  episcopum  ad  viii  Januarii  fratrem  esse  di- 
cant  S.   Victorini,  et    quidem,  ut    Usuardus    et 
Romanum  addit,  martyris;   Rinc  Baronius,  ut 
ante  dicebam,  existimavit  S.  Severinum  episco- 
pum  Neapolitanum  revera  exstitisse,  et  hodier- 
num  martyrem  S.  Viotorinum  illius  fratrem  fui- 
se.  Errorum  istorum  veritate  supposita,  Adonem 
ad  vni  Januarii  et  v   Septembris,  ubi  fratribus 
SS.  Severino  Septempedano  et  Victorino  confes- 
sori  convenientia  putatitiorum  fratrum  S.  Seve- 
rini  Neapotitani  et  Victorini  martyris  elogiis  in- 
sperguntur,  corrigendum  esse  monet,  qitodge- 
minum  synonymorum  fratrum  par  commiscue- 
rit.  A  martyrologis,   qui    Baronium    incautum 
deceperunt,  plures  alii  in  eosdem  errores  perim- 
cti  fuere.  Contra  omnes  statuendum  est,  S.  Victo-  y 
rino  martyri  nullum  fuisse  fratrem  Severinum 
episcopum  Neapotitamtm,  atque  hunc  ex  ecclesise 
istius    antistitum  numero,  et  ex    Martyrologio 
Romano,  qito  nunc  utitur  Ecclesia,  expungendum 
esse;  cum  numquam  exstiterit,  nisi  in  eorum 
mente,  qui  eum   ex  SS.  Severinis,    Noricorum 
apostolo  et  episcopo  Septempedano,  inter  se  per- 
mixtis,  originem  duxisse  ignorantnt.  Ad  dicta 
stabiliendanecesse  non  est,  ut  quidquam  addam 
iis,  qux  Bollandus  tom.  i  Januarii  pag.  457  ex 
litteris.  P.  Antonii  Beatilti  S.  J.  ad  se  Neapoli 
missi,  et  pa<£.  499  ex  Ferrarii  Catalogo  Sancto- 
rumltalic-etranscripsit.  Ibidem  pag.  498  neote- 
ricos  quosdam  refellit,  qui  monasterium  et  eccle- 
siam  S.  Severini  Noricorum  apostoli,  qitm  Nea- 
poli  exstani  etiamnum,  commentitii  S.  Severini 
episcopi  nomine  primum  nuncupata  fuisse  scrip- 
titarunt,  sed   deinceps    a    Noricontm    apostolo 
idem  nomen  retinuisse. 


§  lll. 


m 


ai  i  rufti 
J.  L. 


§  III.  Episcopalis  dignitas  a  S.  Vi- 
ctorino  conf.  translata  ad  hujus 


SS.  Victortno- 
rum  confuiiQ- 
nem  minui 
pertpoit  liu- 
romut  : 


non  Nartyi  i, 
ted  confeisort 
opitcopatw 
Amitorninui 

coittjruit  ; 


DE  S.  VICTORINO  PRESBITERO  ET  MARTYRE. 

clatus  ita  refertur  ;  Camerini ,  S.  Victorini  coufes-   D 

soris. 

22  Henschenius  ad  xv  Aprilis  S.  Victorino 
martyri  episcopatum  etiam  abjudicat ,  Adonis  et 
Usuardi  verba,  qitibus  ad  sacerdotium  Amiterni- 
num  ab  omni  populo  electus  fuisse  asseritur  ,  de 


dipi  Presbvterum  et  mart.  :  nOVUS     simplice  presbyteratu  intelllgens ;  de  quo  etiam 
Uiei  r rtbiry iei  uui  ei  ma         ^  ^        0/r.Z»untur  m  Usuardina editione Lubeco-Colo- 

S.  Victorinusepisc.  Camennensis 
a  Jacobillo  obtrusus  :  nescioquem 
Amiternensem  suggerant  Ferra- 
rius  et  Castellanus. 


Baronius,  gui  SS.  Severinorum  confusionem 
advinJanuariinonperspexit,  sanctum  qui- 
dem  Victorinum  martyrem  a  confessore  intemo- 
vit  ;  sed  non  satist  uti  colligi  potest  ex  e)usan- 
notatione  in  Mart.  Romanum  ad  v  Septembns. 
Cum  viii  Junii  superius  eg-imus  de  Victormo 
fi-ermano  sancti  Severini  Septempedam,  satis 
ostendimus  errare  cos,  qui  duos  hos  Victormos 
inuuum  confundunt;  et  liuic  Maityri  llla  tn- 
buunt,  quffl  olteriue  esse  noscuntur  ;  uimirum 
lapsum  lllum  miflerandum,  quem  describit  hic 
Ado,  qui  ccteris  errandi  tribuit  occasionem  : 
nam  et  id  ad  Beda;  Plantiniani  Martyrologium 
additum  peperitur,  cum  in  vcteri  manuscripto 
ejus  Mflrtyroloffio  nihil  hujusmodi  leg-atur,  si- 
cul  nec  antiquo  Uomano,  vel  in  Usuardo.  De 
aquis Cutiliifl,  ubihicpassus  est,  scribit  Plin.  lib. 
[icap.  \«'v  e1  lib.  iii  cap.  mi.  ilujus  autem  Victo- 
pini  martyrium  deseriptuin  habetur  in  Act.is  saucto- 
rum  Nerei  et  Achillei  apud  Sur.  tom.  ni  die  xu 
jViuii,  e\  quibus  ccteri  aooepere.  Eabetur  mcntio 
de  eodein  supra  xv  Aprillis  una  cum  Marone  et 
Eutycheto  ;  licct  ibi  nulla  de  episoopatu  mentio 
flat ;  quie  ad  v  Septembris  etiam  omitti  debuisset, 
ut  mocc  patebit. 

'Z\  Baronius  in  Notis,  numero  prsecedenie  et 
supranum.  VStranscriptis,  Adonem  rcprehen- 
dit,  quod  ritam  eremiticam  et  lapsum  in  pec- 
catum  impudioitise  a  S.  Victorino  confessore  ad 
Martyrem  I  HUiliensem  transtulerit.  Nihil  de  isto 
lapsu  legi  ait  in  Martyrologiis  Romano  antiquo 
et  l/siutr/tino  ;  utyue  nutlam  in  iis  confusionem 
notat.  Au  ergo  Usuardus,  cui  consonat  Roma- 
num,  quod  Baronius  antiquum  vocat,  de  S.  Vi- 
otorino  martyre  verescripsit :  Sacerdotium  Ami- 
terninse  urbis  totiuspopuli  electione  adipiscitur? 
Dnbtttiri  nequit,  quin  itla  inteiiigi  debeant  de 
iV.  I  ictorino  conf*,  qui  in  suis  et  fratris  S  Severi- 
,11  Actis  tom.  i  Januarii  pag.  500  editis  num.  9 
post  ewpiatum  gravissima  trium  annorum  pce- 
nitentia  luoouries  peccatum  brevi  ad  urbis  Amiter- 
ninoa  saoerdotium  assumptus  fuisse  dicitur.  Acta 
illa atteris,  qu&  ad  ejusdemtomi  calcemapag* 
L108  habentur,  ccrto  antiquiora  vidit  el  ma- 
jore  emparte  in  compendiumcontracta  elogio  suo 
inseruit  Ado>  retentis  hisce  vocibus,  Amiterni- 
1183  urbis  eacerdotiumj  qu&etiam  in  Usuardole- 
tjuutur,  et  in  Romano  novo;  cujus  verba  hic 
iterum  adfero  :  Elomae  in  suburbano  beati  Vioto- 
rini  [episoopi]8t  martyris,  qui  sanotitate  e1  ini- 
raoulis  olarujs  [  sacerdotium  Amiternina  urbis 
totius  populi  eleotione  adeptusest.  ]  postmodum 
sub  Nerva  Trajano  apud  Cutilias  ctc.  Romoa 
Martyrologium  correxeris,  siqum  hicuncisse- 
creta  vides,  deleveris  atque  tlli  restitueris,  a 
quoaccepta  sunt,  nimirum  S.  Victorino  confes- 
sori,qui  ad  viu  Junii dcbito  episcopi  titulo  nu- 


nullius  roboris 
argumoniii 
Orlendms  epi- 

icopalem  di- 
gnitatem  sun- 
cto 


exponuntur  in  Usuardina 

niensi :  Kom.-e  in  suburbio ,  beati  Victorini  pre- 
sbyteri  et  martyris ,  qui  sanctitate".  et  miraculis 
praeclarus  sacerdotium  Amicerrimae  [  Amiternina?  ] 
urbis,  totius  populi  electicne  est  adeptus  etc. 
Ortendius  in  Orbe  sacro  et  profano  parte  2  tib. 
4  cap.  15  num.  10  sacerdotium  Amiterninae  ur- 
bis  rectius  quidem  episcopatum  significare  cen- 
set ,  qui  in  utroque  Romano  et  Notheri  Mar- 
tyrologio  clare  exprimitur  ;  at  cum  sacram 
hanc  dignitatem,  ut  ex  numero  prgecedente  satis 
apparet,  martyrologi  a  S.  Victorino  confessore 
mutuarint,  frustra  eos  opponit  Henschenio  ,  SS. 
Nerei  et  Achillei  Actis  inhserenti,  in  quibics  S. 
Victorinus  martyr  ac  socii  ejus  Eutyches  et  Ma- 
ro  facti  presbyteri  esse  dicuntur.  Objicit  prseter- 
ea  Ortendius  :  Amiternina  quoque  ecclesia,  ejus- 
que  in  locum  suffecta  Aquilana  Victorinum  in  sacris 
suis  dypticis  episcopum  nuncupat.  Diptycha  eccte- 
siae  Aquilame  nihit  evincunt ,  nisi  vetustate  supe- 
rent  ipsam  urbem,  post  mediitm  secidum  xin  civi- 
tatisjure  et  sede  episcopati  donatam ;  facite  enim 
concessero,  traditionem  de  episcopatu  S.  Victorini 
M.  ecclesia  Aquilana  autiquiorem  esse  :  sed  quo- 
modo  persuadebis,  iltam  non  fuisse  ortam  ex  con- 
fusione,  qua  Romani  parvi  auctor ,  Ado,  Usuar- 
dus  et  Notherus  S.  Victorinum  episcopum  et  con 
fessorem  eum  Martyre  invokerunt  ? 

23  Amiterninx  ecciesiie  monumenta  satis  anti- 
tiqua,  sanctique  Martyris  episcopatum  testantia, 
Orlendium  nuiia  vidisse  credam ,  donec  profe- 
rantur.  Certe  in  iis,  qute  Antinorius  civis  Aqui- 
tanus  diligenter  collegit  et  cap.  9.  lntroductionis 
ad  Historiam  patriee  sitee  adduxit ,  dtiquoties 
S.  Victorini  fit  mentio  ,  nullo  episcopatus  ejus 
vestigio  apparente.  Hinc  Antinorius  SS.  Victo- 
rinorum  in  Martyrologiis  confusione  animadver- 
sa ,  sanctum  Mariyrem  episcopis  Amiterninis 
non  accensuit,  hanc  mentis  suse  declarationem  eo- 
rum  seriei  prxmittens  :  Sunt,  qui  reponant  seculo 
primo  ChrUtiano  S.  Victorinum  inter  episcopos. 
Ejus  Acta  ,  quaequse  siut ,  habentur  in  illis  SS. 
Nerei  et  Achillei:  at  inibi  nullimode  proesul  di- 
citur  . .  .  Ado  et  auctaria  Usuardina  cum  S.  Vi- 
ctorino  coufessore  ,  de  quo  hic  num.  in  ,  eum 
confundent.es  antistitem  confecerunt.  Dein  inter 
preesuies  Amiterninos,  quorum  exstat  memoria , 
primum  ponit  Valentinum  ,  qui  in  fine  seculi  v 
et  initio  sequcntis  sedit.  Secundum  coiiocat  Ca- 
storium,  cujus  meminitS.  Gregorius  Magnus  lib. 
i  Dialogorum  cap.  4:  tertium  S.  Victorinum 
confessorem ,  quem  seculo  ,  inquit  ,  vixisse  vi  , 
sancti  fratrem  Severini  Septempedani  fuisse  , 
Amiterniqueantistitem,  sat  clare  Aota  dicunt  in 
Act.  Sauctor.  vm  Januar.  T.  i.  p.  di.  n.  ix.  De 
co  multi  multa  scripserunt,  et  Adoni  adhaeren- 
tes  oum  Victorino  martyre  secuii  primi  Christia- 
ni  complicarunt.  At  revera  duos  habuit  Amiter- 
num  Victorinos  ,  Matyrem  nempe  illum ,  episco- 
pum  alterum  :  uuus  primo,  unus  sexto  Ecclesim 
seculo  *. 

24  Sequitur  S.  Cetheus,  de  quoactum  in  Opere 
nostro  ad  xm  Junii ;  tum  Leontinus ,  qui  post 
medium  seculi  vm  prwfuit  ;  deinde  Quodvutt- 
deus ,  in  quo  Antinorius  duas  antiquas  inscri- 

ptiones , 


Murtyriassc 
rit,  cui  Anli- 
norius  locnm 
inter  prmmle» 
Amitcrninos 


*  adde  H.ntlll. 
rectius  rfciw- 

gnt   :  eu»l  '" 

anttquo  mon» 

mento 


I! 


et  Aclis  SS. 
NereietAchil- 
leisolopresby- 
teri  tittilo 
donetur. 


DIE  QUINTA 
A  ptiones,  suam  et  meam  senlenliam  stabitientes 
producit.  Quodvultdeus  episc. ,  inquit ,  de  quo 
legitur  in  S.  Victorini  oppidi  ecclesia  in  marmo- 
rea  theca  sepulcrali  S.  Victorini  mart.  primi  se- 
culi  sculpta  inscriptio,  non  integ-ra  a  Baronio 
in  Not.   ad  Uartyrol.   die  xv  Apr.  allata:  ivben- 

TE     DEO     CHllISTO     N  0  S  T  lt  0    SANCTO    MAllTYRI 
VICTORINO    QU OD VVLTDEVS    EPIS.    DE    SVO    F  E- 

cit.  Licet  characteres  non  sapiant  primorum  se- 
epigraphen  culorum  epigrapne  * ,  praecedere  debent  annum 
cmlxix  ,  quo  ex  Chrou.  Sig-eberti  docetur  S. 
Victorini  cadaver  Metensem  in  urbem  transla- 
tum ,  probabiliter  theca  ex  ista  :  alter  namque 
lapis  nunc  solo  positus  ejusdem  ecclesia? ,  in 
quo  sculptum  :  .  .  .  quiescit  bictoiunvs  pbr. 
Victorinus  nempe  presbvter ,  v  in  b  tot  exem- 
plis  celebri  derivatione;  lapis  iste  vel  quia  ru- 
dior,  antiquior  erat,  vei  Quodvultdeianae  urnse 
uperculum,  quam  Antinorius  antiquiorem  esse 
censet  anno  cmlxix  ;  addo  ego  circiter ,  quia 
corpus  S.  Victorini  martyris  Magdeburgum  in 
Germaniam  translatum  fuisse  credo  circa  idem 
tempus,  quo  Sigeberti  Chronicon  in  Mireei  edi- 
tione  ad  annum  970  ,  in  aliis  vero  969,  testatur 
Metas  deportalum  fuisse  ab  Amiternis  Eutyche- 
tem  martyrem  cum  reliquiis .  .  .  Victorini,  pro 
quibus  Antinorius  cadaver  substituit.  Magdebur- 
genses  potiore  jure  de  translato  ad  se  Sancti  cor- 
pore  gloriari  posse  quam  Metenses,  §uttimopro- 
babitur. 

25  Prseter  inscriptiones  jam  allatas  ex  Anti- 
norio  altera  ,  anno  1170  posita ,  num.  51  re- 
fertur,  in  qua  Sanctus  tantum  martyr  vocatur. 
Abest  etiam  episcopi  titulus  a  documento  secuti 
x,  quod  vide  num.  61  ,  et  a  Martyrotogiis  omni- 
bus  Hieronymianis  ad  xxiv  Jutii,  quorum  textus 
\sequente  dabuntur.  Licet  vero  Sancti presbyte- 
ratits  in  illis  pariter  non  exprimatur ,■  cum 
taraen  ipse,  etquosnemo,  quod  sciam,  hactenus 
episcopos  dixit,  Maro  atque  Eutyches  in  Actis  SS. 
Nerei  et  Achiltei  facti  presbyteri  esse  affirmen- 
tur;  cumque  Amiternenses  suum  olim  Victorinum 
nonpro  episcopo,  sedpro  presbytero  dumtaxat 
habuerint,  uti  docet  vetus  inscriptio  .  .  .  qviescit 
bictoiunvs  i'br.  ,  id  est  ,  presbyter;  ego  hanc 
dignitatem  Sancto  debitam  esse  judico,  episcopa- 
lem  autem  indebitam  ,  imo  ipsi  aitribuiam  ex 
erro/'e ,  nato  ex  confusione  jam  Scvpius  indicata  ; 
et  consequenter  e  Romani  hodierni  textu  expun- 
gendum  esse  Amiterninum  sancti  Martyris  epi- 
scopatum ,  pro  quo  in  Martyrologio  Parisiensi 
an.  1727  excuso  presbyteri  appettationem  recte 
substitutam  lego:  In  ag-ro  Amiterniuo  natalls  san- 
cti  Yictorini  presbyteri  et  martyris. 

2G  Apud  Cassidorum  tib.  8  Variarum  epistola 
octava  ita  inscribitur  .-  Victorino  viro  venerabili 
cpiscopo  Athalaricus  rex.  Scripia  fuit  anno  526 
post  mortem  Theodorici  Gothorum  in  Ilatia  re- 
gis,  cui  se  saccessisse  Athalaricus  Victorino  si- 
gnificat.  Cujus  hic  sedis  episcopus  fuerit,  ex  epi- 
stola  erui  nequit :  Ludovicus  tamen  Jacobittus  to- 
mo  2  de  Sanctis  ct  Beatis  Umbrue  pag.  231 
mira  confidentia  asserit,  ilium  30  circiter  annis 
ecclesice  Camerinensi pr&fuissc,  ix  Septembrisan- 
ni  540  sancteobiisse,  in  catkedrali  honorifice  se- 
puliuiii  atque  ex  antiquis  cjusdem  urbis  patronis 
habitum  fuisse.  Ut  apud  iectorem  fidem  inveniat , 
gemina  Guilielmi  et  Guidonis  episcoporum  Ca- 
meriuensium  ,  possessiones  monasterii  S.  Mariic 
confirmantium,  instrumenta  iaudat.  In  altero  , 
qitod  an.  125  L  a  Guitieimo  datum  fuit ,  mentio- 
nem  fieri  beatorum    confe-rsorum    et   pontificum 


Hefttlatu 

Jacobilln 


SEPTEMBIUS. 

Ansovini  et  Victorini ;  in  altero  vero  a  Guidone 
an.  12G1  concesso  addi  epi.scoporum  Camerinen- 
sium.  Dein  S.  Victorinumsuumdistingv.it  a8f 
Severini  Septempedani  fratre ,  quem  perperam 
episcopum  fuissenegat.  De  S.  Ansovino  Cameri- 
nensi  prmsule  actum  fuit  ad  xm  Martii.  Ejus- 
dem  urbis  antistiti  Victorino  in  Opere  nostro  nul- 
lusinter  ccelites  locus  concedetur,  donec  de  ejus 
existentia  et  cultu  major  certitudo  habeatur.  Quo- 
niam  S.  Severiai  frater  Amiterninam  dicecesim 
administravit,  atque  in  vicina  Camerinensi  ejus 
corpus  ab  immemorabiii  tempore  quiemt  et  cul- 
tus  viguit ;  vehemens  mihi  est  suspicio  ,  ab  ipso 
non  distinguendum  esse  episcopum ,  qui  cum  S. 
Ansocino  in  dictis  instrumeatis  memoratur,  et 
Jacobitium  utriusque  nominibus  vocem  Cameri- 
nensium  ex  conjectura  adjecisse,  inquam  ipsum 
haud  dubie  abduxit  prsesumpta  opinio,  quod  S. 
Victorinus  Severini  frater  nuiiibi  episcopot '/> m 
gesserit. 

27  In  suspicione  ista  me  confirmat  primo,  quod 
nuttum,  excepto  Jacobitlo  ,  scriptorem  invenire 
potuerirn,  qui  iilum  ecciesitV  Camerinensis  epico- 
pis  annumeret:  secuudo,  quodidemJacobiilus  sa- 
cra  ejus  ossa  in  cathedraii  deposita  esse  dicat  in- 
tra  arcam  seu  conditorium  corporis  S,  Ansovini, 
Victorinum  vero  S.  Severini  Septe-npedani  fra- 
trem  Prolaquei  quiescere  :  ubi  tamen  hujus 
Victorini  corpus  Camerini  in  venerntione  essedi- 
serte  testantur  Joannes  Baptista  Cancelioitus  in 
sanctorum  fratrum  Actis  lib.  2  cap.  7  ,  alque  alii 
in  documentis  Mss.  ex  Italia  ad  majores  no- 
stros  transmissis.  Ejusdem  S.  Victorini  Vitce  in 
novem  tectiones  distribittx  ,  quam  Actorum  S. 
Ansovini  Romse  anno  1682  editorum  scriptor 
Matihmts Pascucci  misit,  hxc prxmittuntur .  He- 
perta  in  civitate  Camerin.  in  ecclesn  cathed  .... 
ubi  et  corpus  ejus  in  arca  marmorea .  .  .  una 
cum  corpore  S.  Ansovini  dictx'  civitatis  episco- 
pi  requiescit.  Ecce  S.  Victorinus  Severini  frater 
in  eadem  arca  hic  dicitur  quiescere,  in  qua  no- 
vum  suum  Victorinum  collocat  Jacobillus.  Quis 
non  videat  scriptori  huic  SS.  Victorinos  muiti- 
pticanti  haud  statim  (ne  quid  gravius  <licam) 
assentiendum  esse?  Nullum  igiturS.  Victorinum 
agnosco,  qui  episcopus  Camerinensis  fuerit .  ,ud- 
ium  etiam  ejusdem  nominis  episcopum  Amiter- 
ninumprzcter  S.  Severini  Septempci '<t  ni  fratremt 
citjus  sacra  Hpsana  Camerini  in  cathedrali  reli- 
giose  asservantur ,  ct  festum  vin  Junii  ceich-a- 
titr.  Videri  tamen  possunt  Ferrarius  et  Castetta- 
nus  adv  Sept.  adstruere  voluisse  S.  Victorinum, 
non  modo  a  Martyre  Cutiiiensi,  sed  etiam  a  fra- 
tre  Severinidiversiun, ,  eumque  antistitem  eccle- 
siae  Amiterninse. 

2S  Ferrarius  in  Cataiogo  Sanctorum  Italim 
suum  S.  Victorino  episcopo  Amiternino  e1  mart. 
elogium  hac  annotatione  excipit  :  Fere  om- 
nes  scriptorcs  Acta  Victorini  episcopi  ct  mart. 
cum  Actis  Victorini  confessoria  apud  Cameriuum 
confntufunt.  Ilunc  Victorinmn  Baron.  eundem 
esse  putat  rum  eo ,  de  quo  in  Martyrol.  Rom. 
die  xv  Aprilis  et  in  Gcstis  SS.  Nerei  ct  Achillei 
ag-itur  ;  qui  cum  Maronc  t*t  Kutychctcpassus  tra- 
ditur.  Sed  si  ita  est,  corrig^endum  es  ei  Martyrol., 
quod  bis  martyrium  ejusdem  mart.  rccenset,  non 
cnira  dici  hic  potcst  uno  tempore  martyrium, 
alio  invcntioncm  vcl  translat.  ejusd.  memorari. 
Peindc  mirum  esset  in  Actis  pra^dictJfl  SS.  .\ 
et  Acliillei ,  ubi  Victorini  et  sociorum  martyrium 
pluribus  descnbitur,  nullam  fieri  episcopatus  men- 
tionem.  Vereor,  ne    kcta  hujuscum   Actis  illius , 

do 


ltXTO«E 

4.  I, 


SS.  Victorinot 
rmtftiptictms. 


Obscurum  ctt, 
qium  tiujus 
nominit  cpitc. 
\miti  riunum 

I  ■  i  nn  ItU 


AICTORS 

J.L. 


m  8.  VICTORINO  PRESBYTERO  ET  MARTYRE. 

confusa  fuerint,  ac  propte-     venerationi  consecratum  esse  hunc  diem ,  quo  in 


B 

h  Ctatelltmut 
:;  s,/,f  coli 

Vtlint     idnnii 

non  agnotco 
s  i  (ctorinum, 
f/ui  Amlternl 


uderit,  gtiam 

N.  .Vrrnm 
Iroi/rm,  rti/i<s 

oulttu  hoc  die 
r  Martyrolo 
gii$  evmct 

neqvit, 


m 

de  quo  die  xv  Aprilis 
rea  eundem  hunc  cum  illo  videri.  Ferrarius , 
quemadmodum  ex  ipsius  verbis  colligo,  m  eam 
sententiam  propendet,  S.  Victorinum  martyrem 
Cutitiensem,  de  quo  Acta  SS.  Nerei  et  Achil- 
lei,  in  Martyrologio  Romano  dumtaxat  ad  diem 
xv  Apritis  commemorari,  nec  dignitateepiscopa- 
li  fulsisse ;  synonymum  vero,  qui  ad  v  Septem- 
bris  in  eodem  refertur,  antistitem  Amiterninum 
fuisse.  Sed  quis  iste  Victorinus  episcopus  ?  an  S. 
Severini  Septempedani  frater  ?  Hie  quidem  re- 
vera  Amiternisedit;  at  Ferrarius  ,  uti  et  aln 
neoterici,  id  ignorasse  vel  non  credidisse  videtur. 
Certe  neque  in  elogio  ,  quo  eum  ad  viii  Junii  or- 
nat ,  neque  in  subjecta  annotatione  de  sancti 
istius  episcopatu  uttam  mentionem  facit.  At  Fer- 
rarius  magis  innuere  videtur ,  episcopum  suum 
\  ictorinum  etiam  fuisse  martyrem,  etconsequen- 
ter  aconfessore  S.  Severinifratre  diversum.  Si 
itasit ,  quo  seculo  tertius  itle  Victorinus  claruit  ? 
ubi  passus  est  ?  etc. 

9J.)  Castettanus  in  Martyroiogio  universati  un- 
cis  a  reliquio  Romanitextu  separavit  ,  quae  ad 
Martyrem  Cutitiensem  spectare  arbitrabatur  , 
alium  ab  eo  Sanctum  hodie  coti  existimans  ,  cui 
ista  retiquii  :  Roraae  in  snburbnno  S.  Vietori- 
ni.  .  qui  sanctitate  et  miraculis  clarus  sacerdo- 
iinni  iUniterninse  urbis  totius  populi  electione 
adeptua  est  ;  vel  ut  Gallice  habet :  qui  ob  san- 
otitatem  et  miracula  episcopus  Amiterninus  ab 
omni  urbia  populo  electus  fuit.  Inmargine  si- 
nistro  legitur :  Obiit  in  pace.  Ditfert  a  S.  Victo- 
rino  Cutilicnsi  primi  seouli  martyre  ,  Amiterni 
sepulto,  lndextero  notatur  numerus  vi,  quo  se- 
cui \tu  m  sa mct  i  pnvsulis  emortuate  significatur.  Di- 
ceres  a  t  'astellano  indicariS.  Victorinum  Severi- 
v  i  Septempedani  fratrem  :  hic  enim  episcopatum 
Aniiteminum  seculo  vi  administravit ,  eodemque 
ad  mtam  feliciorem  transiit.  Dubito  tamen,an  hu- 
jus  sententise  fuerit  Caslellanus :  nam  non  ignora- 
r/t  s.  Victorinum  confessorem,  quem  Romanum 
ad  \  "  i  Junii  sine  episcopi  titulo  refert,  esse  fra- 
/,,.,.  n  Severini Septempedani,  ideniminmar- 
gine  annotavit;  at  nullibi  monuit  ipsum  episco- 
pum  esse,  velv  Septembris etiam coli ,  utialias 
facere  COnsuevit  :  in  sui  vero  Martyrologii  indi- 
cf  Saiicforuni  nomina  ro/n plectentc eum a pnesu- 
tc  Amiternino  et  confessore,  cuihunc  diemsa- 

rrinn  faril.  ,  ilist/n.rissc  ridetur  ,  dum  utrumquc 
distinctim  ita  posuit  :  Vietorinus  Amiterninus 
episo.,  mortuua  in  paoe,  v  SeipX.^etpostduosin- 
termedios  ;  Viotorinus  Camerinensis  confessor, 
vni  .Innii. 

^)  l'orro  quidqnnl  sit  de  Castellani  et  Ferrarii 
mentCj  ego  imprimis  ita  statuo  .*  Martyrotogia 
ad  v  Srplrnibris  nullu,n  piwbent  fundamen- 
hnn  opinandi  in  humanis  exstitisseS.  Yictorinum 
gpiscopuni  A/niteritrnsrni  a ronfessoreS.  Severini 

fratre  diversum  ,  nam  verba  Post  miram  pcBni- 
tudinem  A.miternint8  urbis  episoopus...  factus  est, 
gtUB  habentur  in  Romano  parvo;  Postmodum  Arni- 
miterninsa  urbis  episcopus  eligitur,  qux  Notke- 
rns  enarratse  Sancti  poenitentias  subjicit  ■  Electus 
deindo  ab  universo  populo  Amiterninsa  urbis  sa- 
cerdotium  adipisoitur,  q\ue  Ado  posnitentue  a 
Sancto  actse  subjunxitt  etpaululum  mutata  in 
Usuardum  et  Romanum  novumtransiere;  verba, 
inquam ,  illa  de  alio  S.  Victorino  intelligenda 
nonsunt ,  quani  deconfessore  S.  Severiui  fratre, 

utsuperius  probatum  est.  Secundo  nulla  soiida 
ratio  in  Martyrologiis  fundata  adducipotest,  cur 

quisafjirmet  sivpius  memorati  sancti  confessoris 


n 


Adonis  ,  Usuardi,  Notheriet  Romani  novi  elogns 
refertur  passio  S.  Victorini  prope  Cutilias  coro- 
nati,  ad  quem  etiam  pertinet  appellatio  martyris 
bis  in  Romanoparvo  expressa.  Baronio,  qui  Mar> 
tqrem  Cutiliensem  et  v  Septembris  et  xv  Aprilis 
una  cum  SS.  Eutychete  et  Marone  in  Romano  no- 
vo  annuntiari  censet,  supra  objicit  Ferrarius : 
Sed  si  ita  est  ,  eorrigendum  esset  Martyrol.  , 
quod  bis  martyrium  ejusdem  Mart.  recenset  etc. 
Futile  sane  argumentum  :  nam  neque  Romani 
novi  neque  antiquiorum  Martyrologium  aucto- 
res  S.  Maronem  die  xv  Apritis,  quo  festum  ejus 
ReateagiturtprimumcommemoranteSjquidquam 

censura  dignum  fecerunt,  dum  sociorum  marty  - 
rum  Eutychetis  et  Victorini  mentionem  adjunxe- 
runt,  omnescommunielogioexornarunt,  acdein 
S.  Victorinum  seorsum  annuntiarunf  diev  Sept., 
quo  colitur,  ut  statim  dicetur. 


IV.  Cultus  S.  Victorini  M.  Nonis 
Sept.  probatur :  ab  illo  non  distin- 
guendus,  quem  ad  xxiv  Julii  Hie- 
ronymiana  celebrant :  an  ex  cor- 
rupta  in  illis  Sancti  annuntiatione 
orti  SS.  lxxxiii  Milites  Amiter- 
nini  martyres? 


Baronius  supra  num.  20  et  multi  alii  affirmant, 
S.  Victorinum  M.  Cutiliensem  hoc  die  coh  ; 
de  cujus  rei  veritate  securum   me  facit  primo 
fragmentum  epistolde  P '.  Antonii  Beatilli,  Neapo- 
li  xiii  Novembris  anni  163S  ad  Bollandum  da- 
tse  quod  ad  hunc  diem  sepositum  inveni,  atque 
ita   habet  :    Accepi    has    Amiterno  seu  ab  urbe 
Aquila  :  dicuntque   ibi  celebrari  festum  quotannis 
mense  Septembri  de  Sancto  Victorino  martyre  , 
idque  ab  immemnrabili  tempore  :  aiuntque  ipsum 
fuisse   Victorinum  socium   SS.   Maronis  et  Euty- 
chetis  martyrum.   Secundo  notitia ,  quam  nobis 
anno   17150  Roma  transmisit  Joannes  Marango- 
nus  presbyter  Vicentinus protonotarius  Apostoii- 
cus ,  et  cathedraiis  Anagninse  canonicus.  Cum 
de  S.   Victorino  episcopo  Amiterni  prope  Aquilam 
plura  occurrant  dubia  et  falsa ,  utpote  Acta  ejus 
confusa  a  scriptoribus   cum    Actis  Victorini    Ca- 
merinensis  ;   occasione  qua  Aquilam  urbem  in  Ve- 
stinis  accessi  aliquando  ,  Amiternum   etiam    per- 
rexi  ,  vel  potius  ad  pauperrimam  villulam  S.  Vi- 
ctorini  nuncupatam  ,  ut  coemeterium   SS.  lxxxiii 
Militum  MM.,  de  quibus  in  M.  B.  Rom.  xxiv  Ju- 
lii ,  lustrarem.  De  83  Mititibus  MM.  Martyrologio 
Romano  Baronii  inscriptis  paulo  infra  pluribus 
agetur.  Ibidem  vidi  sepulcrum  sed  vacuum  cum 
iuscriptioue  ,   quam    num.  24  ex  Antinorio  me 
dedisse  credo ,  S.   Victorini  ,  et  ccemeterium  sub 
antiqua    illa  ecclesia,  in   qua  etiam   reperi   duo 
frag-menta    vetustissima    lapidea  ,    in  quibus  ex- 
pressum  cernitur  S.  Victorini  martyrium  ,  capite 
super  aquas  Cutilias  extenso,   nec  non  obtrunca- 
tio  capitis,  de  qua  Acta   SS.  Nerei  et   Achillei 
nihilmeminerunt.  Deinde  aiiquibus  interjectis  de 
eodem   S.  Victorino  Cutiliensi  testatur  Marango- 
nus:  cujus  memoria  agitur  v  Sept.,  quem  diem 

etiam 


S.  Victorini 
M   Cttrilicii$is 
veneratiohi 
nunc  dicuttu 
dies  Ei  Sept., 


A 

quem  el  otim 
Sancto  sacrunt 
faiita  censeo, 
suUema  tcm- 
pore, 


B 


Hoiun 


c 

quo  scripsit 
auctor  Romani 

pwvi :  flic 
ronymiana  eo 
nntiiptiora 


DIE  QUINTA 
etiam  in  fronte  notitias  ad  nos  missse   apposuit. 

32  Beatilli  et  Marangoni  testimonia  me  du- 
bitare  non  sinunt,  quin  S.  Victorinus  M.  Cuti- 
liensis  in  dicecesi  Aquilana  v  Septembris  nunc 
cidtum  obtineat.  An  etiam  olim  dbtinuit  ?  Bol- 
landus  ad  vm  Januani  in  Comment.  de  S. 
Severino  Septempedano  num.  2,  Suspicamur,  in- 
quit,  v  Sept.  olim  S.  Victorinum  confessorem, 
episcopum  Amiterninum  ,  celebratum  ;  cujus 
nunc  nomen  Martyrolog-io  Romano  adscriptum 
vin  Junii.  Si vera  sit  Bollandi  suspicio,  miror, 
me  exantiquis  Martyrologiis,  in  quibus  S.  Victo- 
riui  memoria  v  Sept.  consignatur,  nullum  reperi- 
repotuisse,  quod  confessorempura  annuntiatione 
celebret;  ubi  contra  multa  occurreruntt  quse 
Martyrem  sineulla  commixtione  referunt.  Ado- 
nis  Martyrologio,  quod  Dominicus  Georgius  a  se 
recognitumetnotis  illustratum  Romie  an.  174.6 
in  lucemdedit,  ex.  cod.  reg-.  Suec.  cdxli  p.  xlvi 
seculi  x  alterum  subjicitur  a  pag.  656,  quod 
editor  Euldeuse  vocat,  atque  ex  Adonc  et  Usuar- 
do  excerptum  esse  ait.  Ejus  auctor  in  hodiemo 
S.  Victoriuo  duces  suos  non  fuit  secutus,  dum 
sanctum  Martyrem  hoc  elogio  ornat,  nidla  con- 
fusione  vitiato  :  Roma*  natalis  S.  Victorini  mar- 
tyris,  qui  sub  iraperatore  Nerva  ab  Aureliano 
pr&side  jussus  est  suspendi  capite  deorsura  per 
triduum  in  loco,  ubi  putentes  aquse  et  sulphu- 
rete  emanant.  Sicque  sanctus  Martyr,  gloriose  co- 
ronatus,  mig^ravit  ad  Dominum.  Ibidem  a  pag. 
704  laudatus  Georgius  dat  Kalendarium  Pala- 
tino-Vaticanum,  Sacramentario  Gregoriano  se- 
culi  xn  prxfixum,  in  quo  legitur  ad  hunc  diem  : 
Victorini  mar.  Vetustus  codex  Usuardinus  Pulsa- 
nensis  apud  Sollerium  habet :  Ronire,  beati  Vi- 
ctorini  martyris;  Centulensis  apud  eumden  Sol- 
lerium  et  Martyrologium  Ms.  Leodiense  S. 
Lamberti,  Bedse  attributum  :  In  suburbio  Romae, 
beati  Victorini  martyris  :  apographum  nostrum 
Romanum  ex  tomo  21  bibliothecse  Vallicellanae 
PP.  Oratorii ;  Romse,  S.  Victorini  mart.  :  item 
alterum  ex  codice  basilicse  S.  Petri,  quod  Sotle- 
rius  Vaticanum  secundum  agnominavit ;  Romae, 
nat.  Victorini  mart.  Apographum  utrumque  sty- 
lo  Hieronymianumest;  sed  Sanctos  ex  Romano 
parvo,  Adone  aut  aliunde  acceptos  refert. 

33  Textus  altati  sufficiunt,  ut  quis  mecum  ju- 
dicet,  S.  Victorinum  martyrem  die  v  Septembrist 
quojam  in  dicecesi  Aquilana  coliturt  olim  etiam 
cultum  fuisse  in  Amiteymina,  quse  nunc  a  quin- 
que  fere  seculis  illius  partem  constituit ;  Adonem 
vero  etceteros  martyrologos classicos ssepe  memo- 
ratos  ad  eumdem  diem  de  sancto  Martyre  agere 
voluisse,  sed  errasse,  dum  ad  ipsum  transtule- 
runt,  quiE  confessoris  erant.  S  Victorini  venera- 
tionem  diei  v  Septembris  affixam  tanise  esse  anti- 
quitatis,  ut  seculis  quoque  martyrio  ejus  vici- 
nioribus  viguerit,  nec  affirmare  ausim,  neque 
etiamnegare.  Non  primum,  quia  ex  Martyrolo- 
giis,  sanctum  Martyrem  isto  die  annuntiantibus , 
nullum  novi  vetustius  Romano  parvo  :  Hierony- 
miana  vero  ante  illud  conscripta  eum  referunt 
die  xxiv  Julii,  quem  ejusdem  natatem  dicunt. 
Non  etiam  secundum,  quia  fieri  potuit,  ut  Ami- 
terni priscis  temporibus  duplex  fuerit  festivitas 
instituta  ;  altera  xxiv  Jutii,  quo  ejus  natalis,  at- 
tera  -vSeptembris^quo  corporis  transtatiocelebra- 
retur,  ea  videlicet,  cujus  meminerunt  Acta  SS. 
Nerei  et  Achillei  :  Cum  una  die  apud  Cotylas 
jacuisset  inhumatus,  venerunt  Amiternenses  popu- 
ii  Chnstiani,  et  rapuerunt  eum,  et  in  suura  terri- 
toriuratranstuleruQt,  atque  ibi  sepelierunt. 


SEPFEMBRIS. 


v.n 


34  Utut  res  se  habueril,  non  videtur  posse  du- 
bitari,  quin  Amitemenses  ab  initio  sancti  Mar- 
tyris  natalem  xxiv  Julii  recoluerint ;  ad  quem  in 
Hieronymiano,  quod  Florentinius  sub  nomine  Ve- 

tustioris  edidit,  tegitur  ■.  In  Arniterniim  civitate, 
miliario  lxxxiii  ab  urbe  Romana,  via  Salutaria 
(Salaria)  natalis  sancti  Victorini.  ln  aliis  codi- 
cibus  infra  num.  36  additur  martyris.  Solterius 
agensde  S.  Victorino  M.,  cujus  celebratissima 
ad  xxiv  Jutiiin Hieronymianis  est  memoria,non- 
dum  exploratum  habebat,  quis  S.  Victorinus  v 
Sejjtembris  coteretur  .-  undequwstionem,  idemne 
hic  cum  itlo  esset,  an  diversus,  in  medw  reli- 
quit.  Sed  cum suffxcienter  jam  edoctussim,  8.  \ "i- 
ctorinum  hodiemum  esse  Martyrem  prope  Cuti- 
lias  passum,  cumque  ipsi,  in  Amiternina  civitate 
{quce  vox  urbem  cum  qgro  suburbano  significa- 
tione  complectitur)  via  Salaria  deposito,  aitata  an- 
nuntiatio apprime  congruat;  curquem  hsec  8.  \  i- 
ctorinum  commemorat ,  a  Cutiliensi  distinguam? 
At  si  in  Hieronymiano,  quod  Florentinius  vut- 
gacit,  rectelegatur .-  In  Amiterninacivitatc  miliario 
lxxxiii  etc.,  quid  siatuendum  de  hac  Adonis 
anuntiatione  ad  eumdem  diem  xxiv  Jutii  ■.  Apud 
Amiterninam  civitatem  Militum  oetoginta  trium 
Totidem  sanctos  Milites  Amiterno  attribuunt 
Usuardus,  Notkerus  et  Romanum  Baronii,  in 
quo  martyres  esse  indicantur. 

155  Responderet  aiius,  vetustioris  Hieronymia- 
ni  Martyrotogii  textum  a  Ftorentinio  in  Notis 
referri  ex  duobus  atiis  codicibus  ,  cum  hac 
sola  fere  differentia,  quod  pro  miliario  iawiii 
scribatur  mil.  lxxxiii  ;  breviatum  aiUem  nomen 
mil.,  idest,  mi\ii\Y\o acceptum  fuissepro m\\\U\n\$  \ 
qui  errorab  antiquiore  tibrario  semel  commissus, 
a  recentioribus  dein  adoptatus  fuerit.  Vellew  ab 
hac  responsione  omnem  veri  speciem  removere 
possem,  atque  demonstrare,  sanctos  HS  Milites 
Amiteminos  expari  milliarium  numero  forma- 
tos  non  fuisse.  Orlendius  in  Orbesacro  et  profano 
parte  2  lib.  4-  cap.  15  num.  xi  scribit,  coru,,>  fe- 
stum  in  Aquilana  diaicesi  agi  xxiv  Jutii.  Sunt 
etiam,  quos  tegi  aliqua  eorumdem  corpora  et  in- 
signes  reliquias  publicse  venerationi  exponere. 
Hos  ego  et  prsesertim  Aquitanos,  dimdo  Amiterno 
vicinos,  oro  atque  obtestor,  id  argumenta  suppe- 
ditent,  quibusobject<v<liffivuUati  on-urrutu,-.  Ba- 
ronius  in  suis  ad  Romanum  ATotis  de  Militum 
istorum  martyram  cohorte  xxiv  Jutii,deque  SS. 
Ftorcntio  et  Fetice  xxv  ejusdem,  hosce  duos  ex 
illorum  numero  fuisse  affirmat.  Consentiunt  Fer- 
rarius  in  Catatogo  Sanctorum  Itatise  et  atii,  qui 
illos  Martyrii  patmam  adeptos  fuisse  tradunt  sub 
Maximiano  et  Dioctetiano  impp.  Verum  ex  iis, 
quse  de  SS.  Florentio  et  Fetice  ad  dictum  diem 
xxv  Jutii,  deque  prioris  fitia  S.  Justa  V.  et  M. 
ad  i  Augusti  disseruit  Solterius,  manifestum  est 
Baroniiet  sequacium  sententiam  nutla  probabi- 
li  ratione  aut  idonea  ad  fidem  faciendam  aucto- 
ritate  suffulciri. 

36  Causam  83  Militum  MM.  suscepturis  eo 
confugerenon  licet,  ut  annuntiationem  Hierony- 
miani  vetustioris  corruptam  esse  dicant  in  milia- 
rio  lxxxiii  :  nam  primo  frequentissimus  est  iste 
loquendi  modus  in  antiquis  Hieronymianis,  ut 
Martyres,  quivia  atiqua  Romana  insigni,  ut  ibi 
est  Salaria,  coronati  vet  depositi  fuere,  annun- 
tientur  notato  mittiarium  numero,  quibus  ipsa 
urbs  a  certaminis  patsestra  aut  loco  depositionis 
abest.  Exempta  si  desideres,  vetustioris  editorem 
Fiorentinium  pervolve  ,  et  plurima  occurrent. 
Roma  vero  Amiternum  via  Salaria  euntibus  iter 

83  mdiiarium 


J.l, 

ut.ttrnm  line 
dubio  Murttj- 
rtm  referunt 
die  24  Jutii, 
tfjem  ipiiuM 
nalatem  di- 
eunt  :  gravts 


movetur  dtffi- 
cultus  ciVca83 
Mititei  Airri- 
terninoi  MM  , 
71*1  excorra- 
pla 


S.  Vielorini 
111  alt<juot\co- 
dicihut  an- 
nunfifUiofifj 
guam/iiegmui' 
num  prepono, 


ICCT0I1 
J     L. 


•  /.  Amilerni 
na 

•  /.  LXXXIII 

•  /.  Amiterni 

na 


,    |    „:,-l    <  l«>*»tt><t 


B 


c 

ijiti  iln  rir- 

Av.nl,  !«•  f/fl 
rationem  </»- 

Imnl,  i ■iir  2t 

Julii  it  '■>  Se/H 
flomn  oel  iii 
itbui '""  '/'■" 


PE  S.  VICTORIXO 

BS  milliarium  conficiendum  non  fuisse,  nullus 
antiquomilliaria  computandi  modo  (nsistens «m- 

rY,/  srrmviovtem  milliarium  numerus  clartsst 
meexprimitur  in  Corbeiensi  Majore  apud  b  to- 
rentinium  in  Notis :  In  Amiternin»  civitate,  roi- 
Iiario  octogesimo  tertio  ab  urbe  Romana  via 
Salaria,  natalis  sancti  Victorini  martyns.  Atque 
hunc  textum  Sollerius  procul  dubio  genuinum 
esse  pronuntiat ;  confirmaturque  ex  Hieronymia- 
nis  contractis.  Ms.  Reginx  Sueciae  apud  tauda- 
tum  Ftorentinium  habet  :  In  Amiternina  oivitate, 
mill.  lxxxiii  ab  urbc  Roma,  S  Viotunm.  Alte- 
rumsub  nomine  Reginrn  Suecim  tom.  vn  Junu 
vost  Indicem  Sanctorum  :  in  Namiternina  *  civi- 
tote,  miliario  lxxxiv  *  ab  urbe  Roma  natalis 
Bancti  Victurini.  Corbeiense  brevius  ibidem:  In 
Vrmia  Termina  *  civitate  miliario  lxxxiii,  nata- 
lia  S.  Vietorini  martyris.  Milliaria  reticentur  %n 

Romano  S.  Cyriaci  ibid.  In  A to  (lege,  ut 

est  in  apographo  nostro  Casinensi  secundo,   in 
Amiterno)  8.  Victorini  martyris. 

87  Istos  cx  llieronymianis  textus  transcnoere 
risllnl  r:J  j.rtmn,  vt  confirmarem  Amiternenses 
Olim  xx. v  Jutii  natalem   S.   Victorini  martyns 
recotuisse.quemaCutiliensi  in  Amitermna  civi- 
tate,  via  Salaria  deposito  distinguere  non  licet : 
nam  quse  ratio  vet  auctoritas  suadet,   ut  duos 
SS  Victorinos  martyresAmiternensibusattnbuas. 
Secundo,    ut  qui  S3  Milites  Amiterninos  MM. 
eodem  die  nunc  venerantur,  ctariusintelhgerent, 
fundamento  non  destitui  argumentum  supra  ob- 
jectum,  quod  illorum  SS.  Militum  existentiam 
vatde  suspectam  reddit,  atque  ita  magis  adeam 
vindicandam  excitarentur.  Formidinem,  qua  an- 
gor,  ne  argumentum  istud  satis  dilui  nequeat, 
numquam  sustulerint,  nisi  probarint  istum  SS. 
■■:;   MilitumMM.  manipulum,  qui  ab  Adone  et 
aliis   martyrologis  Amiterno  adscribitur,  acce- 
pttvni  rssr  a/inndrqiftfm  r.r  llicrintipnianis  :  nam 
exira  dubium  mihi  videtur,   quin  in  iltis  hsec 
velsimilis  lectio  :  In  Amiternina  civitate,  miliario 
,.     cmaburbe  ELoxnana  etc.  sit  primigenia.  Si 
alia  ab  Hieronymianis  documenta  adduci  ne- 
queant,  ignosci  mihi  debet,  quod  deponere  non 
possim  timorem,  quem  nullus  nonprudentem  fa- 
(rhitnr,  ne  pro  miliario  lwxiii  ab  oscitante,  im- 
perito  velinfideli  librario  substituti  fuerintUi- 
Lltea  i.vwiii;  qui  error  in  Adonis,    Usuardi  et 
aliorum  Martyrologia,  ac  tandem  etiaminRo- 
manum  Baronii  transierit 

88  Cum  S.  Vlotorinus  M.  (il)  circiter  ab  ur- 
be  Romana  niilliaribusprope  oppidum  Cutilien- 
se  martyrium  consummarit,  Amiterni  verolo- 

CUS  SUburbanuSt  ubi  rorpus  rjtts  ilrpnsttnni  fuit, 

longius  Roma  distet;  mirum  alicui  ridebitur, 
cur  \\\\  Juliiin  aliquibus  ct  v  Septembris  in 
omnibus,  quse  ipsum  memorant,  Martyrologiis 
Llomffl,    rrl    in    SUbUrbano    ""!     suimrbio     Romffl 

annuntietwr.  tlius  rationem  daturus  ceu.\  \ria 
rursum  hac  ratiocinatione  uteretur.  Priore  tlie- 
ronymiani  tesctus  parte,  [n  Amiternina  civitate 
miliario  i\wm,  in  sanctos  88  ejusdem  civi- 
tatis  Milites  conversa,  natum  erat  firri,  ut  al- 
tora  parst  M>  urbe  Etomana,  via  Balaria,  na- 
talis  sancti  Victorini  martyria,  quemadmodum 
Corbeiense  majus  habet,  aocipereturpro  plena  et 
separata  S.  Viotorini  M.  artnuntiatione,  et  pi*o 
ab  urbe  Etom&na  subttrbiwn  aut  suburbanvnr, 
psa  urbs  Romana  ponerrtur,  Hinc  Notkerus 
ad  \mv  Jtdii :  Romffl  nativitas  S.  Viotorini.  In 
Ammiternina  civltate  Militum  oetoginta  trium. 
/;;  Bieronymiano  Epternacensi  apud  Fhrenti- 


PRESI3VTERO  MARTYRE. 
nium,  qui  illud  vetustissimum  appellat 


D 


antnudicnl, 
85  Militee 
MM.implican- 

tiit 


E 


atque 

lerio  tom.  ultimo  Junn  editis    83  SS.  Marty 

res  in  Armeniam  minorem  ableganlur.   Verba 

Epternacensis  sunt  :    Armenia    m.nore    bcbast^ 

Theogenis,   Victoris   et  aliorum    lxxxi...    Kom» 

Viotorini^.  Reticetur  hicSanctus  m  ^nomm- 

si:  at  in  Richenoviensi  post  et  ahorum  octog.nta 

trinm  wnuitur  ■  Alibi  natale  Arictunni. 

"SC  ad  xxiv  Jutii  BS  JOJ  anonymos  ^— 

exArmenia  minore  Amiternum  reduxit    atque 

una  cum  S.  Victorino  M.  dedit,  quem  tamen  sibi 

non  satis  notum  fatetur.  Simititer  fonjungun^ 

tur  inMart.  Beneventano  apud  Holstentwn  m 

Notis  ad  Romanum  :   Apud  Amitermnam  civUa- 

tem  Militum    lxxxiii  et    S.    Vietorini    mar ■  yns. 

Idem  fit  in  Vaticano  secundo.   Romam  S.  Victo- 

rinus  M.  remittitur  in  Barberiano  acephalo  apua 

Sollerium  laudatum :  Rom;e,  nat.    S.    Victurim. 

Qui  hic  silentur  S3  Milites,  Ado,   Usuardus  et 

aliijuniores  martyrologi  eodem  die  xxiv  Jum 

commemorarunt ;  sed  S.  Victorinum  ad  v  Septem- 

bristranstulerunt,  elogia  sua  inchoantes  Romae, 

vel  In   suburbano    RomaB  etc.    qux  voces •  unde 

provenerint,  jam  assignatum  est .  Ducem  ilh  na- 

buere  Romani  Parvi  auctorem,  cui  S.  Victori- 

num  v  SepL  annuntiandi  ratio  esse  potuit,  quod 

ipsius  mtate  natalis  dies  xxiv  Julii,  seu  potius 

hujus  celebratio  ad  v  Sept.  transposita  esset,  prio- 

re  die  destinato  ad  cultum  83  Mititum  Amiter- 

nensium,  ex  totidem  miltiarium  ab  urbe  Roma- 

na  Amitemum  usque  distantia  jam  tum  e/for- 

matorum. 

40   Qiwe  numero  3S  et  seq.  objecta  sunt,  San- 
ctos  istos,  qui  a  cidtoribus  suis  Amiterni  vel  in 
locis  vicinis  passi  fuisse  creduntur,  novis  invol- 
vunt  tricis,  quibus  utinam  memet  expedire  pos- 
sem !  Si  dicam  in  Eptemacensi  et  aliis  Hierony- 
mianis,  in  quibus  Armenise  minori  tribuuntur, 
abAmiterno  erratum  fuisse  in  Armeniam,  non 
quidem  id  negabit  pars  adversa,  hunc  de  S.  Victo- 
rino  M.  textum  genuinum  essejudicans :  In  Ami- 
ternina  civitate  miliario  lxxxiii  etc. ;  sed  contendet 
auctorem  Mart.  Beneventani,  Adonem  etc.  simili- 
ter  ab  83  mittiaribus  in  tot  milites  Amiterninos 
aberrasse ;  atque  hincfactumesse,  ut  ejusdem  tex- 
tus  pars  secunda  ab  urbe  Romana,  via  Salaria, 
natalissanctiVictorini  martyris  credita  fuerit  in- 
tegra  annuntiatio,  et  nunc  pro  ab  nrbe  Roma- 
na  ejus  suburbauum,  suburbium  aut  urbs  ipsa 
in  Martyrologiis  legatur.  Ad  hoc  reponi  potestf 
sanctum  Martyrem  in  iltis  Roma-;  etc.  consignari, 
quia  coronatus  fuit  in  via  Romana,  Salaria  sci- 
licet.  Sic  est :  Martyres  in  locis  via  atiqua  Ro- 
mana,  ticetprocid  ab  ipsa  urbe,  jacentibus  passi 
vet  depositi  in  antiquis  Martyrotogiis  Romce  sse- 
pe  adscribuntur  :  at  s&pe  etiam  in  locis passionis 
seu  depositionis  annuntiantur,  tacita  vel  expres- 
sa  eorum  ab  urbe  distantia.  Jam  vero  cum  S.  Hie- 
ronymus  vel  auctor  Martyrologii,  quod  S.  Hie- 
ronymi  creditur,  S.  Victorinum  M.  notarit  non 
Romffl,  sed  ubi    depositus  fait,    Iu    Amiternina 
civitate,   miliario   lxxxiii   ab    urbe  Romana,   via 
Salaria  etc.  ;  non  modo  manet  difficultas  circa  S3 
Milites   Amiterninos,    verum   etiam  verisimili- 
tmto  rationis  datm  de  prima  origine  vocum  Ho- 
mffl,   in   suburbano   vet   suburbio  Romae,   a   quu 
bus  commemorationes  et  etogia   S.  Victorini  in 
aliquotcodicibus  Hieronymianis atque  in  Romano 
parvo,  Adone,  aliisque  Martyrologiis  inchoantur. 


§  V 


tricisfjiiiijHS 
cos  Ainitemo 
vindicaturi 
difjiculter  se 
i\rp",dient. 


DIE  QUINTA  SEPTEMBRIS.  499 

ris  Tyrrheni  insulam  Pandatariam  ,  teste  Dione 


AVCTMf 
J.  L. 


§  V.  Dissertatio  de  tempore  exsilii 
servitutis  et  martyrii. 


S.  Victorinus    Quperest  ut  dispiciatur ,  sub  quibus  imperato- 
\5tor\ 

Domiii'MO  iu 


M.  ecaiusub    Otorz&ws  S.  Victorinus  exsitium  in  insula  Pon- 
iia,  servitutem  prope  Cutilias  et  martyrium  tu- 


m  Mari.  lerit.  Constat  ex  veterum  testimonio  apud  Euse- 
ftomano  iS       bium  lib.  3  Hist.    ecclesiasticse   cap.    18,    anno 
Aprii.et^       principatus  Domitiani  quinto    decimo  ,    qui  cum 
***'  anno  Christi  95  ab  Idibus  Septembris  et  96  usque 

ad   eumdem  diem  componitur ,    Flaviam  Domi- 
tillam  Flavii  Clementis   ejus  ,  qui  tunc  temporis 
Komae  consul   fuit ,  ex   sorore  neptem   una  cum 
aliis  plurimis  Nereo  scilicet,  Achilleo,  Victorino 
etc,  ob  confessionem  Christi  in  insulam  Pontiam 
fuisse  deportatam.   Domitiano  xiv  Cal.  Octobris 
anni  96  occiso  subrogatus  fuit  Nerva  ,  post  quem 
exeunte  Januario  anni  98  vita  defunctum  Tra- 
janus  imperavit.  In  Mart.  Romano  hodierno  ad 
B  xv  Aprilis  SS.  Maro ,   Eutyches  et   Victorinus 
ab  exsilio  ,  in  quod  cum  S.  Ftavia  Domitilla  sub 
Domitiano  ejecti  fuerant,  sub  principe  Nerva  libe- 
rati,  et  in  persecutione  Trajani  variis  suppliciis 
interfecti  fuisseasseruntur.  Ipsum  textumaccipe. 
Eodem    die  sanctorum  martyrum    Maronis ,   Eu- 
tychetis   et   Victorini ,    qui    primum  cum    beata 
Flavia  Domitilla  apud  insulam  Pontiam   in  Chri- 
sti  confessione  exules  ,   postmodum  sub  principe 
Nerva  liberati ,  cum  plurimos   ad  fidem  conver- 
tissent  ,  in  persecutione  Trajani  a  Valeriano  ju- 
dice  variis  pcenis  jussi  sunt  interfici.   Pro  Vale- 
riano  legi   debet    Aureliano  :    ita   enim    habent 
Acta  SS.  Nerei  et  Achillei ,  Ado,   Usuardus  etc. 
atque  ipsum  Romanum  ad  v  Septembris ;  ubi  de 
S.  Victorino  legitur  :  Sub  Nerva  Trajano  apud  Cu- 
tilias,  ubi  putentes  et  sulphurese  emanant  aquse, 
cum  aliis  Dei  servis  (  vide  supra  num.  15,)  relega- 
tus,  ab  Aureliano  judice  jussus  estsuspendi  etc.  Htec 
verba  significare  videntur,  non  modo  S.  Victorini 
martyrium,  sed  etiam  ejus  ablegationem  ad  lo- 
cum,  ubi  servitutem  passus  est,  sub  Nerva  Tra- 
jano  contigisse. 
C       42  Sanctos  sub  Nerva   ab  exsilio  liberatos, 
Baroniusaffij'-  su^  Trajano  aiUem  ad  loca  serritutis  amandatos 
mat,  Sanctum        surtremi$  suppliciis  affectos  fuisse ,  Baronii 

cum  socits  ab  ^  l  \ .         _  , .,  i      ■      .•    • 

exiilio  fibera-  quoque  est  sententia.  In  Annahbus  ecclesiastzcis 
tnm  fuissc  sub  ad  annum  98,  cui  Domitiani  csedem  et  Nervse 
Xerva,  in  imperio  successionem,  ad  annum  96  retrahen- 

da ,  innectit  ,  Cum  primum ,  inquit  ibi  num. 
12  ,  liberas  imperii  habenas  Nerva  moderari  cce- 
pit,  nihil  antiquius  habuit ,  quam  Christianos , 
a  Domitiano  impietatis  titulo  condemnatos  at- 
que  exules  factos ,  postliminio  restituere  ;  veta- 
re  insuper ,  ne  quis  ulterius,  qui  deos  non  coleret, 
Christianamque  relig-ionem  sectaretur ,  ut  impie- 
tatis  reus  accusaretur.  Dein ,  Dionis  utrumque 
asserentis  testimonio  adducto ,  ita  concludit : 
Quamobrem  tum  Flaviam  Domitillam  seuiorem 
atque  juniorem ,  tum  alios  suos,  quibus  mox  S. 
Victorinum  et  socios  accenset ,  a  Domitiano  in 
insulam  relegatos  ,  Romam  esse  reversos ,  affir- 
mare  opus  est ,  licet  quae  extant  ipsorum  Acta , 
de  his  nihil  habeant.  S.  Fiavia  Domititta,  cujus 
antea  memini  ,  istius  nominis  junior  est  seuvir- 
qo,  consobrina  T.  Fl.  Clementis  cdnsulis ,  jussu 
Domitiani  ob  Christi  fidem  interfecti.  De  Fl.  Do- 
mitilla  seniore,  ejusdem  Clementis  vidua,  in  ma- 
Septembris  Tomus  II. 


Xiphilini,  ob  eamdem  causam  relegata,  vide  Hen- 
schenium  tom.  m  Maiipag.  9. 

43  Quemadmodum  Baronius  SS.  Victorinum  ,  deinnhTraja- 
Eutychetem  et  Maronem  in  Pontia  insula  cum  "°  j*T*TT 
FL  Domititlajunioreexsulantes,  usque  ad  Ner   ^ZilT-qZ 
veemoriem  ibi  permansisse ,  ita  et  illos,  eodem  Actnrep\i- 
imperatore  vivente  ,  in  servitutem  missos  fuisse  o™»*- 
negat  in  annotatione  ,  qua  heec  Romani  ad  xv 
April.verba  sub  principc  Nerva  liberati,  excipit. 
Consulto,  inquit ,   hasc   addita  videntur ;    ex  qui- 
bus  etiam  illorura   Acta  sunt  corrigenda ,  ubi  le- 
gitur  illos  sub  Nerva  redactos  esse  in  servitutem  : 
constat  enim  Nervam  imperatorem    non    tantum 
Christianos   non   vinxisse ,   sed   vinctos    potius  e 
custodia    eduxisse ,   et  exules    proscriptosque    re- 
stituisse.  .  .  .  Irrepsit  error  in  illa  Acta ,  ut  loco 
Nervje   Trajani  ,   Nerva   simpliciter  positus    ha- 
beatnr.  Dissentit  a  Baronio  Franciscus  Maria  de 
Aste  archiepiscopus  Hydruntinus  in  disceptatio- 
ne  chronologica  ad  elogium  de  S.  Victorino  et  so-  -4 

ciis  in  Romano  xv  Aprilis :  Nedum  haec  Acta  effe- 
runt  sub  Nerva  siue  additio  Trajani  ,  sed  et 
Ado ,  Usuard.  Bellin.  Maurolyc.  Felic.  Galesin. 
Canis.  aliique  :  ex  quo  elicitur,  Acta  a  tot  scripto-  E 
ribus  accita  et  sequuta ,  {rerinana  adjudicunda. 
Paucis  interjectis,  in  Actis  affirmari  ait,  San- 
ctos  sub  Nerva  non  modo  in  servitutem  addictos 
fuisse ;  sed  etiam  martyrium  consummasse.  Dein 
post  Usuardi  textum  ad  xv  April.  ,  in  quo  sub 
principe  Nerva  coronati  fuissc  dicuntur,  elogium 
Romani  hodierni,  quodnwn.  41  integramdedi, 
hisce  exhibet  parlibus  mutilatum  sub  principe 
Nerva  liberati,  et  in  persecutione  Trajani  a  Vale- 
riano*judice;  sinequibusutin  Ecclesialegeretur,  .,  Aurej;ano 
expedire  censet. 

44  Nequein  omnibus  illustrissimo  prwsuli  II y-  S  n.  Domir 
druntino ,  neque  etiam  Baronio  assentior ,  qui  ''""'" s"'' 
ut  veraam t >!<•<■! itur  et  tuetur,  qiue  ille  ex  Mart.  ii(l  ]wymantil_ 
Romano  expuncta  mallet .  S.  Hieronymus  inepi-  sevuto,eiquc 
stola  ad  Eustochium  ,  qiur  Epitaphium  Paulse  ibidem 
matris  inscribitur,  Delata,  inqitit,  est  Paula  ad 
insulam  Pontiam,  quam  clarissimae  (luoudam  fe- 
minarum  .  .  .  Flavia;  Domitillaj  junioris  nobili- 
tavit  exilium ;  vidensque  cellulas,  in  quibus  illa 
longum  mautyiuum  duxerat  etc.  Jam  vero  cum 
ex  Eusebio  citato  certum  sit,  eamdem  FL  Domi- 
tillam  cum  aliis  plnrimis  exsulare  coepisse  anno 
principatus  Domitiani  quinto  decimo,  cumque  hic 
imperator,  anno  isto  elapso,  quinqw  dumtaxat  ^ 
diebus  in  vivis  superstes  fuerit ;  Nerva  vero  il- 
lius  successor ,  qui  post  itlum  10  tantum  men- 
sibus  et  diebus  aliquot  vixit ,  exsules  Christianos 
initio  sui  imperii  in  patriam  restitui  vohterit : 
quomodo  sancta  virgo  long-um  martyrium  in  Pon- 
tia  duxit,  si  sub  Nerva  Romam  redierit  ?  Mihi 
non  videntur  ista  modo  satis  verisimili  inter  se 
concitiari  posse.  Credibilius  mihi  apparet,  san- 
ctam  virginem  omni  tempore  ,  quo  Nerva  impe- 
ravit,  atque  etiam  post  ipsius  obitum  in  exsilio 
substitisse,  donecsub  Trajano  Tarracinam  trans- 
vecta  fuit,  ubi  gtoriosum  diuturni  martyrii  cur- 
sum  consummavit.  Titlemontius  tom.  2  Monu- 
mentorum  ecclesiast.  pag.  127  observat ,  Nervm 
singulares  potuisse  esse  rat  iones,  cur  FL  Domi- 
tillam  seniorem  et  juniorem  cito  Romse  compa- 
rere  noluerit,  vel  in  exsitio  detineri  permiserU  : 
nimirum  quod  sibi  atiquid  mali  ab  itlarum  re- 
stitutione  subvereretur ;  nam  consanguinem  erant 
Dominitiani,a  mititibuspostmortemadamati,  qui 
T.  FL  Ctementis  consulis  et  Ft.  Domitittm  senio- 
ris  filios,  ac  junioris  amitinos ,  etiamnum  par- 

69  vulos, 


AllTOAE 

J.L. 


500  DE  s 

vulos,  successores  palam  destinaverat,  et  abolito 

priore  nomine,  alterum  Vespasianum  appellan  jus- 


I) 


t'J**ll/ll(l/l    S. 

VtrlDi  hiiiih    1 1 
torios  adlvrtii- 
$e,  donec  in 
tcrvilulcm  ab- 
ducercntur  ; 


V- 


quod  vnfirimi 
iius  contigit 
snb  Trujttiio : 
corum  tervit» 
tan  atqm 
etiam, 


serat,  alterum  Domitianum.  Hdec  Suetonius  in  Do- 
mitiano  imp.  Fortasse  etiam  Ft.DomitiUajunwr 
votuntarium  sub  Nerva  exsilium  tulit  ,quod  sciret 
se  non  tam  libere  Deo  servire  neque  tam  secure 
consecratam  ipsi  virginitatem  tueri  posse,  si  Ro- 
mse  degeret  magis  exposita  Aureliani  vexatiom- 
bus,consensumadnuptias  ab  ea  quoquo  modo ex- 
torquere  conantis. 

45  Si  S.  FL  Domitilla  junior  sub  Nerva  in 
h„d,a  i>rrslUmt.,  quidairumeamanserint  non 
modo  SS.  Nereus  et  Achilteus,  qui  cubiculani 
ejus  erant;  verum  etiam  SS.  Victorinus,  Eu- 
lyches  et  Maro,  qui  a  Baronio  in  Annalibus 
ad  annum  100  num.  VZ  ejus  domestici  appet- 
lantur,  quosque  Acta  tradunt  pia  atque  intima 
familiaritate  exsuli  virgini  fuisse  conjunctos  ; 
etenim  Aureliano  omnia  ientanti,  ut  ad  Domi- 
tillfe  posset  pervenire  con.sensum,  relatum  fuisse 
narrant  ,  quod  majorera  haberet  caritatem 
cum  Eutychete  ct  Victorino  et  Marone  ,  quara 
habuerat  cum  eunuchis  suis  Nereo  et  Achilleo  , 
TarraciniB  capite  ptexis,  qui  eam  docuerant  Chri- 
sto  oredere.  Uti  hi  duo,  donec  ad  martyrii  sui 
palwstram,  ita  et  illi,  donec  in  servitutem  ab- 
ducerentur,  Fl.  DomitilUe  in  Pontia  exsulanti 
verisvmilius  adhxserunt,  in  Christi  fide  et  virgi- 
nitatis  servandw  proposito  eam  confirmantes. 
Sanctos  vero  ad  passionis  et  servitutis  loca  nec 
Roma,  nec  aliunde  quam  ex  insula  Pontia  trans- 
portatos  fuisse,Acta  diserte  affirmant.  Igitur  cum 
itlustrissimo  Francisco  Maria  de  Aste  expedire 
arbitror  ,  ut  a  SS.  Victorini  et  sociorum  elo- 
gio,  quod  ad  xv  Aprilis  in  Romano  est,  istse 
voces  abessent  sub  principe  Nerva  liberati , 
id  est,  ut  Baronius  exponit  et  sustinet ,  ab  ex- 
sitio  in  patriam  resiituti.  Favet  nobis  Ado,  ad 
eumdem  diem  de  Sancti  scribens  .-  Qui  cum 
beata  Flavia  Domitilla  apud  insulam  Pontiam 
lonqtjm  ducentes  bxiuum  ,  eamque  in  Chri.sti 
confesi  ione  pio  foventes  solalio  ,  invidia  atque 
iusectatioue  Aurcliani  spousi  etc.  Eadem  habet 
Notherus.  Apud  Usuardum  quoqite  lego,  Sanctos 
longum  exsilium  duxisse.  Hocsi  verumest,non 
modo  ittorum  sub  Nerva  in  patriam  reditus  ne- 
gandus,sed  etiam  eorumdem  ab  exsitio  in  servi- 
tutem  releyutio  ac  jntssio  ad  Trajani  imperium 
differendiv    videntur.  Utruiuquetunum  <<<!  Xerive 

tempora  revocant  iidem  martyrologi ;  nampost 
assertam  exsitH  diuturnitatem  ita pergunt  Ado  et 
\iitkerus  :  Postmodum  a  prinoipe  Nerva  eidem 
Aurcliano  iu  scrvittitcin  traditi  sunt;  Usuardus 
vero  i  Postmodum  sub  principe  Nerva  variis 
jussi  Bunt  intcriiri  posnis.  Duo  priores  martyro- 
logi  ad  v  Sept.  S.  Viotorini  servitutem  et  pas- 
Sionem,  atque  hanc  eliaut  Usuardus,  Xcrtw  im- 
perio  innectunt.  Ulorum  elogia  desumptasunt  ex 
Actis,  solam  Sanctorum  servitutem  sub  Nerva 
contigisse asserentibus.  An  hisceet  Martyrologis 
laudatis  assentiendum  sit,  lector  e.v  seguentibus 
dijiulicet. 

46  Ecclesm ,  quam  Domitianus  persecutus 
fuerat,  Verva  successor  pacem  restituit,  stmu- 
latqu<  are  ccepit,  et,  ut  Dio  Xiphilini  a 
Sylburgio  Latine  redditus  testatur,  eos,  qui  rei 
iaoti  erant  impiotatis  absolvit...  Neminem  quo- 
que  impietatis  aut  ritus  Judaici  aoousari  permi- 
sit.  Juddismus,  atheismus  aut  impietas  in  deos, 
Christianorum  crimina  erant,ob  qu&in  Domi- 
liani  persecu.tio<w  plurimi  bonis  exuti ,  in  vin- 
cula  et  carceres  conjecti,  in  exsilium  trusi  ,  at- 


VICTORINO  PRESBYTERO  ET  MABTYRE. 

que  ad  mortem  damnati  fuere.  Si  optimus  im- 
perator  Nerva  ne  quidem  permiserit,  ut  Chri- 
stiatue  fidei,  quam  profiteri  ista  crimina  apud 
ethnicos  commisisse  erat,  quisquam  reus  agere- 
tur;  creditu  difficile  est ,  Aurelianum  ipsimet 
Nervse  non  modo  detulisse,  quod  SS.  Victorinus  , 
Eutyches  et  Maro  Christiani  essent  et  deorum 
contemptores ;  sed  etiam  ab  eo  petiisse,ut  illos 
sibi  traderet  servituti  subjiciendos,  si  dhs  immo- 
lare  recusarent;  dein  Sanctos  ilhtd  facere  renu- 
entes  ad  servitutem  condemnatos  fiusse.  Ista 
tamen  sub  Nerva  acciderint  oportet,si  Actanon 
aberrent ;  dicunt  enim  .-  Unde  factum  est,  ut 
Aurelianus  a  principe  Nerva  peteret  eos  sibi  do- 
nari,  si  sacrificare  noluissent.  Qui  cum  viriliter 
agerent,  Eutyches,  Victorinus  et  Maro  ,  atque 
minas  Aureliani  penitus  non  curarent ;  deposuit 
eos  de  insula,  et  quasi  fervos  per  sua  praedia  sin- 
g-ulos  divisit.  Hsec  Dionis  testimonio  et  benigno 
Nerva?  ingenio,  per  quem  Christianis  statim  a 
Domitiani  ceede  veram  retigionem  tranquilte  et 
libere  colere  licuit,  tam  parum  congruunt,  ut 
improbare  nequeam  istud  Baronii  pronuntiatum : 
Irrepsit  error  in  illa  Acta,  ut  loco  Nehv.e  Trajani,  E 
Neiiva  simpliciter  positus  habeatur.  Contradicit  il- 
lustrissimus  Eydruntinus,  eo  solo  argumento  du- 
ctus,  quod  non  tantumActa,  sed  etiamAdo,  Usu- 
ardus  et  atii  martijrologi  nudum  Nervse^omew 
expresserint :  unde  tamen  nil  aliud  inferri  potest, 
quam  Adonem,  quemceteri  secutisunt,  illud  ita 
scriptum  invenisse  in  exemplari,  quo  usus  fuit. 
Atii  Hydruntini  prxsulis  stent  judicio  :  mihi 
Baronii  magis  arridet  sententia,  conformis  Mar- 
tyrologio  Romano  ad  v  Sept.  Verba  dedi  num. 
41. 

47  Iltustrissimus  II ydruntinus  SS.  Victorinura 
et  socios  sub  Nerva  non  modo  in  servitutem  addi- 
ctos  fuisse  credit,  sed  etiam  martyrium  consum- 
masse ;  quod  tamen  Acta  non  dicunt,licet  ipsi  et 
aliis  dicere  visa  fuerint :  nutlum  enim  imperato- 
rem  nominant,  dum  suprema  Sanctorum  certa- 
mina  enarrant.  Ex  eo  vero  quod  affirment,  eos 
sub  Nerva  servitutis  jugum  sitbiisse,  nulto  modo 
deducipotest,imperatorem  istum  etiam  tum  inter 
vivos  exstitisse,cum  illi  extrema  passi  fuere.  Unde 
Henscheniits,  ad  xv  Aprit.  de  Sanctis  agens , 
Acta  incassum  opponit  Martyrologio  Romano  , 
quod  eodem  die  iltos  coronatos  fuisse  ait  in  perse- 
cutione  Trajani.  Ut  hce  voces  e  Romani  textu  au- 
ferantur,  laudati  prwsulis  consilium  est ,  quod 
nequeprobo,  neque  itmqitam  explendum  esse  pu- 
to.  Etiamsi  in  Actis  manifeste poneretur t  Sanctis 
martyrium  sub  Nerva  illatum  fuisse,  illis  non 
acquiescerem  ;  quia  sub  isto  imperatore,  a  Chri- 
stiani  sanguinis  effusione  alienissimo,  martyres 
statuendi  non  sunt  sine  gravissima  auctoritate. 
Hsec  autem  Actis  tribuenda  non  est.  Quanti  itla 
valeant,  paucis  accipe  ex  Solleri  observatione  ad 
Usuardi  textum  de  S.  Fl.  Domitilla  vn  Maii. 
Nodus  recurrit  circa  Acta  ipsa,  ab  Henschenio 
adxuMaiiinComment.  de  SS.  Nereo  et  Achit- 
leo  etc.  num.  i  laudata  tamquam  optim/e  fidei 
tametsi  pridera  agnovisset  Baronius  tomo  i  ad 
annura     iaviii 


ut  uliis  vide- 
tur,  vxarty- 
rium  Nervv 
impcrio  Acm 
ajjitjunt,  quo- 
rum  auctoritas 
nil  cvinctt  ; 


F 


num.  xxin,  ea  Acta  in  aliqjji- 
bus  fide  hai:d  intkgra  habeki.  Kigidius  ipsa 
traotant  eruditi  recentiores;  nec  Tillemontius , 
alias  tam  moderatus,  temperare  hic  potuit,  quin 
acrem  in  ea  censuraui  stringeret  tomo  2  Monu- 
mentorum  ecctesiasticorum  pag*.   cxxvn,  vocans 

0  rl  S      PESSlMUM,      DIGNUMCiUE,      QUOD      INTEE 
M.\N  Ult.LOKl'  M  ,       SACRA       MATIUMONII       VIXCILA 


1XCESSENTUM 


FIGMENTA 


CONNUMERETLK, 


Nec 
nihil 


DIE  QUIXTA  SEPTEMBMS. 


501 


A  nihil  nec  omnia  reete  pronuntiat :  prseplacet  emi- 
nentissimi  annalistrejudicium. 
difftcuiiates  48    Quid  ad    Adonianum    et   cetera    Marty- 

,oivend*ab      rologia  ad  xv  Aprit.  et  v  Sept.  SS.  Victorini  et 

H$,  qui  Actis  .  .    *  .  __ 

ci  Martyroio-    soctorum  servitutem  et  martynum  Nervse  im- 
giiiadliwrent.  perio  affigentia,  respondendum  sit,  ex  ante  di- 
ctis  colligitur;  nimirum   imperatorem  illum  in 
Martyrologia  transiisse  ex  isto  loco  in  Actis  : 
Uude  factum  est,  ut  a  principe  Nerva  peteret  etc. ; 
hic  autem  nomini  Nerva  verisimilius  substituen- 
dum  aut  addendum  esse  Trajano  :  quod  num.  46 
satis  mihi  probasse  videor.  Forte  tamen  non  dee- 
runt,  qui  Actis  et    antiquis  Martyrotogiis  po- 
iius  inhserendum  esse  existimabunt .  Illis  ego  ha- 
sce  difficuttates  solvendas  propono.  Domitiani  im- 
peratoris  anno  15,  quo  currente  Victorinus,   Eu- 
tyches  et  Maro  cum  Fl.  Domitilla  juniore,  Ne- 
reo  atque  Achitleo  in  exsilium  missi  fuere,  non- 
dum  17  integris  mensibus  evoluto,jam  Trajanus 
imperabat :  sed  Ado,  Usuardus  et  Notkerus  ad 
xv  April,  tres  Sanctos  priores  long-um  exsilium 
cum  Fi.  Domitilta  duxisse  ajunt ;  idemque  etiam 
B  ad  xn  Maii  scribunt  de  Nereo  et  Achilleo,  post 
quorum   martyrium  SS.    Victorinum  et    socios 
ullra  annum  vivos  superstites  fuisse,  Acta  aperte 
declarant :  itaque  hi  Sancti  ante  Trajani  impe- 
rium  martyres  occumbere  non  potuerunt.  Nunc 
ulterius  qusero,  sub  quo  Ft.  Domitiiise  eunuchi 
Nereus  et  Achilleus  sanguinem  pro  Christo  fude- 
rint,  si  ut  iidem  martyrologi  cum  Romano  ho- 
dierno  tradunt,  long-um  exsilium  in  Pontia  susti- 
nuerint?  Aiiud  responswn  non  exspecto,  quam 
eorum  passionem  differendam  esse  ad  tempora 
Trajani :  id  enim  exsitii  longitudo  de  sanctis  eu- 
nuchis  asserta,   breve  Nervse  imperium,   quod 
exiguo   tempore  post   iliorum  reiegationem   in 
exsilium administrare  coepit ,ejusdemque  benigni- 
tas  erga  Christianos  omnino  exigunt.  At  rursum 
Acta  clare  affirmant,  Victorinum,  Eutychetem  et 
Maronem  post  martyrium  Nerei  et  Achiltei  ali- 
quamdiu  cum  Fl.  Domitilla  exsutes  in  Pontia  vi- 
xisse  :  igitur  sub  Trajano  non  soium  martyrium 
passi,  veruni  etiam  ex  Pontia  ad  loca  servitutis 
amandati  fuere. 
Sanctorum  49    Acta    habent  ,   SS.   Victorinum  ,   Eutyche- 

<iurissimaser-  tem  et  Maronem,  in  servitutem  abstractos  et  per 
v-fiu  ,■  vita  Aureliani  preedia  divisos,  debuisse  terram  fodere 
rehqua  ;mar-  totum  diera  ,   ad    vesperum  vero  cantabrum 

tijrtum  in  fiiic    x  „        .  ,  _ 

sec.tvelini-  seu panem  furfurcum  manducare.  Baronius  su- 
no%.  pranum.  43  verbisnon  obscuris  signiftcat,  San- 

('  ctos  compedibus  insuper  vinctos  et  in  custodiis 
detentos  fuisse.  Ex  eo  sciticet  ittud  deduxit,  quod 
olim  ad  servitutem  rusticam  damnati  in  vincu- 
tis  agrum  colere  soterent  et  in  ergastutis  custo- 
diri.  Antiquam  hanc  apud  Romanos  consuetudi- 
nem  veterum  testimonia  ex/ra  dubium  ponunt : 
ex  quibus  eam  Trajani  quoque  temporibus  vi~ 
guisse  didici.  Hinc  facile  credidero,  Sanctos  in 
compedibus  terram  fodisse,  duroque  hoc  iabore 
perfunctos  in  ergastuia  detrusos  fuisse.  Sequitur 
in  Actis :  Sed  Deus  omnipotens  dedit  eis  gra- 
tiam  in  locis  peregrinis,  ubi  servitutem  servie- 
bant ;  nam  Eutyches  conductoris  loci  tiliam  a 
diabolo  liberavit ;  Victorinus  autem  vicedomi- 
num  loci  paralyticum,  per  tres  annos  de  lecto 
non  surg:entem,  fecit  orando  incolumen;  Ma- 
ro  vero  morbo  hydropis  laborantem  procurato- 
rem  civitatis  Septempedae  liberavit.  Tantis  be- 
neficiis  affecti  hanc  gratiam  Sanctis  referre  po- 
tuerunt,  ut  eos  vel  manumitterent  vet  manumit- 
tendos  curarent.  Certe  quse  proxime  subjiciun- 
tur,  servili  Sanctorum  conditioni  minime  consen- 


tanea  sunt,  ticet  eos  neque  vinctosneque  ergastutis  iwm 
inclusos  fuisse  supponas  .-  Interea  facientes  ser-  x  '* 
monem  ad  populum,  docuerunt  multos  Christo  cre- 
dere,etfacti  presbyteri  populum  credentium  amplia- 
vere.  Atque  hme  causa  fuit  cur  variis  tandem  sup- 
pticiis  fuerint  interfecti.  Tempus  exacte  determi- 
narinequit.  Idsolum  pro  certo  haberi  potest,  eos 
non  seriusmartyriocoronatos  fuissequamineunte 
seculol.  Itlud  consummare  potuerunt  infinese- 
culi  i  sub  Trajano,  qui  exeunte  Januario  anni  98 
imperareccepit.  Sententia,  eorum  servitutem  et 
passionem  Nervse  imperio  illigans,  superivx  in- 
firmata  est. 


§  VI.  Vicus  S.  Victorini  M.,  in 
quo  an.  mclxx  ecclesia  ipsi  con- 
secrata,  variis  illustratur  notitiis  : 
Sancti  cultus  latissime  propaga- 
tus. 


I 


E 


nter  antiquec  ccciesiee  Amiternensis  pr&sules 

,.  *   ,  .     _     .  „  *  .  .     Anutermnu 

nullum  poslenorem  novi  Lodoico,  qui  concz-  dia;cc$is  $ec. 
iio  Romano  an.  1059  cetebrato  subscripsit.  Ughel-  12  crat  unita 
ius  in  Italia  sacra  novse  editionis  tom.  i  cot.  1198  Rwrtn*,  cujut 
adfert  litteras  Anastasii  PP.  IV  ad  Dodonem  an-  e£'™pu* 
tistitem  Reatinum  anno  1153  datas,   in  quibus 
plebem  S.  Sixti  in  Amiterno..  .  plebem  S.  Victo- 
rini    prope  Amiternum  .  .  .    et  in    eis   plcbibus 
oratoria.  .  .  S.  Severini  et  S.  Avitffl  in  Amiterno, 
S*.  Jo.  Baptistae  de  S.  Victorino  episcopatui  Reati- 
no  subdita  esse  lego.  Ceteras  ilii  subjectas  parce- 
cias  et  oratoria,  quse  antea  ad  dicccesim  Ami- 
terninam  pertimterant,  ex  litteris  Pontificiis  de- 
signat  Antinorius  cap.  2  Introductionis  ad  Histo- 
riam  Aquilanam  num.  9  :  ubi postquam  recte  ob- 
servasset  pro  diew  Kal.  Febr  ,  quo  apud  Ughel- 
lum  datcV  notantur,  potius  tegendum  esse  ix  Kal. 
Sopt.;  eumdem  Dodonem  episc.   Reatinum  xxiv 
Julii  an.  1170  ecclesiam  sancti  Martyris  conse* 
crasse  scribit  in  castro  S.  Victorini;  et  *  lapis  in  .  m 
cornu  Euang^elii  majoris  ara;  parochialis  ecclesiae 
muro  affixus  testatur. 

51  Subjicit  Antinorius  hanc  inscriptionem  ta-  onll70 
pidi    inscuiptam  :  t    in     nomine   domini    amkn.  temptumS. 
anno     dominice    incahnationis     m.    c.    lxx.    viii.    Victorina  M. 

K       AVO.     EC.0    DODO     DEI      GttATIA      BJBATINVS     EIH.SCO-    ''"",,'''""l'(  '"■ 

vico.  (/in  wi 
PVS     VNA     CVM     ANSKLMO    FVLGINATUNSI     KT     BEEAVDO    .         *{ „ 

FVKCONINO      PRESVMliVS      CONSECRAVI       ECOLl  Sl  \M      S.    r«(i(u/(  : 

VICTORINI      M.     IN      MAIORI      ALTARE      IIKCONDIDI       DB    V 

LUINO     CRVCIS     %'.     ET      DB     SKl-VLCHO     KIVS     KT    VIRG. 

M.       KT       DE        VESTIMENTIS      EIVS      ET      DE     RKLIQVIIS 

S.      ANDRKE     APOSTOLI      ET      PROTOMAR.      S.      STEPITANI 

ET     BEBA8TIANI     M.      ET    ELKVTIIERIT     ET     ANTIE     MATRIS 

EIVS      KT      ItEATE      KAURAltK      ET      S.      STKl'11  AM     PP.      ET 

HKATI        AVG.        CONFKSS.        M  ARCKLLINI        KT        PKT.       ET 

CALISTI      PP.      ET     VICTORINI     ET     VICTORINI      AD     HOC 

OMNIBVS      IN      BIVSDBM      KKSTIVITATK      KT       VSQVE     IX 

OCTAVA     DEVOTE     VEMKNTIllVS    SIVE      DB     SVJ8     RONIS 

MirrENTIRV.S     AN      ANNUATIM      TRIVM       ANNOIl.      ET     XL 

DIERVM     RI.MISSIONLM     CONCEDIMVS     ET    IIOC     TEMPORE 

DOMINI     TODINI      FII.H     GVKTVLl     KMSTKNTK       DNO     RA. 

ARCiiiPRESRiTERO.     Voces    inscriptionis    IN    MAIORI 

ALTARE      RECONDIDI   .   .    .       DB       RKLIQVIIS  .   .   .       KT     VI- 

ctorini  kt  victorini  iia  intetitgi  possunt,  ttt 
in  ara  majori  depositx  fuerint  utriusque  S. 
\ictorim  reliquuv,  martyris  scilicet  et  confes- 
soris    episcopi    Amitemini.    At    ficri   potuit  , 

ut 


502 


DE  S.  VICTORINO  PRESBYTERO  ET  MARTYRE 


D 


JL. 


nomen 


ut  per  sculptoris  inconsiderantiam 
sancti  Martyris*cui  ecclesia  consecrala  fuit, 
bis  irrepserit.  Certe  ad  ipsum  solum  refe- 
renda  sunt  ,  quse  geminatum  S.  Victonm  no- 
men   proxime  sequuntur:    ad  uoc    ohnihvs    in 

BITSDEU  FESTIVITATE  ET  VSqVE  IK  OCTAVA  DE- 
VOTE  YKNlhVnnVS  SIVE  DE  SVIS  BONIS  MITTEN- 
TIBVS     AN     ANNVATIM    CtC.     VoCuiSB    AN,     qUSC    forte 

redundat,   Antinorius   apposuit  ita, 
corrigi  posse  vel  debere  existimans 
inscriptionis   verba   sunt 
AitcnmiESBiTEito.  Abbreviaium 


SlC 

Postrema 

EXISTENTE     DNO      UA. 

Anii- 


archipreibyte- 

rumcum  m- 

nonieit  u«i<' 
Aquttam  »"i- 

graiscputo 
poit  mcdium 
tcc.  13 


h  Ainitormndi 

fiiA  tultH   ttll 

inn  poifromoi 


li  distt  iii  S. 
I  ict 01  ■ 
n  ecelcsia. 


norio  est  Raynaldus,  quem  anno  1170,  quo  facta 
templi  dedicatio,  archipresbyterum  S.  Victonui 

fuisse  ait. 

52  Cathedra  Furconiensis  ab  Alexandro  FF. 
IV  Aquiise,  quse  Amiternum  inter  et  Furconium 
mediajacet  et  ex  utriusque  ruinis  accrevit,  con- 
stituta  fuit  anno  125G;   quemadmodum probari 
potest  exgeminis  ipsius  Pontificis  litteris,  sub  fi- 
nem  dicti  anni  scrtptis,  quas  Bemardinus  Cy- 
rillus  in  Collectione  quorumdam  documentorum, 
Annalibus  suis  Aquitanis  adjecta,  producit.  An- 
no  sequentc  prselati  dicecesis  Amiteminae,  quae 
B  Reatinm  unita  diu  proprio  pastore  caruerat,  Be- 
rardo  de  Padula  primo  antistiti  Aquilano  sub 
certis  conditionibus  obedientiam  et  reverentiam 
jurarunt.  Antinorius  cap.  4  Introductionis  num. 
7  publicum  hac  de  re  instrumentum,  xxi  Janua- 
rii  an.  1257  confectum ,  profert,  in  quo  eccle- 
siee  AmiternincV  prseiaii,  quos  inter  Thomas  ar- 
rhipresbyter  S.  Victorini  primo  loco  nominatur, 
dicuntur  esse  habitatores  civitatis  AquitancV.  Ec- 
clesiseS.  Victorini  archipresbyterum  cum  canoni- 
eorum  coltegio,  quo  illam  tunc  insignem  fuisse, 
monumentum  anni  1290  num.  54  citandum  do- 
cet,  Aquilam  migrasse  credo  intra  temporis  spa- 
tium,  qito  urbs  ista  condita  vel  certe  tedificiis 
plurimum  aucta,  titulo  et  jure  civitatis  donata, 
necnon  episcopali  sede  exornata  fuit,  id  est,  in- 
tra  quinqitennium ,    quod  annum    Christi  1257 
jirn.ri/iic  pr/ccessit.   Pcrstat  etiam  nitnc  Aquitm 
idem  capitulum,  eademque  dignitas  archipresby- 
teralis  tfi  ecclesia  cottegiata  et  ptaronciaii  S.Blasii, 
58  //>  dubium   vocari  nequit ,  quin  Amiter- 
nensesseciuidun/  antiguam  consuetudinem  S.  Vi- 
otorinum  sepelierint  <u  loco  suburbano,  cui  dein 
a  sancto  Martyre  nomen  inditum  fuit,  et  super 
ejus  corpu$,de  cujus  translatione  §  idtimo  agetur, 
ecclesiam  sedificarint,  Antinorius  in  taudata  In- 
troductione  ,  initio  capitis  2  ,  illam  aliquando 
dioscesis  Amiteminse  cathedralem  fuissc  affir- 

inttt.  Scdis,  iiti/it/l,  c|)iscMp:ilis  Im-us  fuit  Ainitrr- 
nuiii ,  urbs  apud  antiquos  clarissima...  Rudera , 
scriptorum  testimoniaj  fcrttditio  prope  vicum  S. 
\  iotorini  ejus  situra  fuisse  ostenduatj  et  vicus  ille 
postea  prosede  stetit...TituluseoolesifisestS.  Victo- 
rini  etc.  Ncscio,  an  idoneo  testimonio  probari 
possit,  cathedram  aittiqnnruni  prwsutum  Amiter- 
nensium  primum  i<i  ecclesia  intra  urbis  muros 
sita,  acpostea  in  suburbana  S.  tViotorini  constitu- 
tam  fuisse    l>(  solum  c.r  doeumentis  n\ox  profie- 

■  liscolligi  mihiposse  videtur,  postremospras- 
sules  Atnilerninos  in  soncti  Martyris  ecclesia 
cathedram  suam  habuisse. 

54  Fur<  sede  <ii>ismiHili  Aquitam,  w- 

c<>  et  ecclesm  S.  Viotorini  vicinam,  anno  L8S6 
translata,  prselati  ecclesim  Amiterninm,  ut  ante 
dicebam,  novo  istius  civiiatis  prasuti  Berardo 
obedientiam  et  reverentiam  sub  certis  conditio- 
nibus  jurarunt.  Tnter  alias  hmc  statuta  fltit,  ut 
archipresbyterecdcsi:v  S.  Viotorini,  ex  pr&latis 


Amiteminisprxcipuus,  conservaretjura  episco- 
palia,  quseinvariis  tocis  exercere  consueverat. 
Instrumentum  conventionis,  xxi  Januarii  anno 
1257  inter  dictos  prxlatos  et  Berardum  episco- 
pum  Aquilanum  factse,    de  quo   num.  52   me- 
mini,  jura  ilta  non  sine  sotwcismis  xta  propo- 
nit:  Ecclesia  S.   Victorini   cousuevit    cognoscere 
de  causis  matrimonialibus  et  habere  jura  episco- 
palia    in  castro    S.    Victorini,    Piczuli,    Porcma- 
ri,   Rocce  de  Venis  et  Clareni;  et   praedicti  con- 
sueverunt  recipere  ab   ecclesia  S.  Victorini  san- 
ctum  Chrisma :  et  judicavit  de  oppressionibus  m 
castris  pradictis,  et  in  castro  Preturi  et  tota  ter- 
ra   Pretoriani,    et   dare   Chrisma    et  Oleum  prse- 
dictis,   et   in    castro   Arischii   sanctum   Chrisma. 
Respondet    dom.    episcopus  :    Placet ,    dummodo 
probetur,    quod    habeatur    ex    consuetudine   ap- 
probata  et  canonica.  Nicolaus  de  Castrocello  ter- 
tiusepiscopus  Aquilanus,  cumjura  archipresby- 
teri  S.  Victorini  diligenter  examinasset,  x  Septem- 
bris    anno   1296  declaravit,    Archipr.    et   capit. 
S.  Victorini  et  praedecessores  eorum  habuisse  ab 
eo  tempore,   cujus  memoria  non   existit,    et   ha- 
bere  adhuc  et  exercere  debere  in  pred.   ecclesiis  E 
et  locis  spiritualem  et  temporalem  jurisdictonem 
in    his,    quae    ad  forum   ecclesiasticum    spectare 
noscuntur  etc.  Sententiam  Nicolai  prsesulis  in 
iegram  dat  Antinorius  in  notatione  35  ad  cata- 
logum  antistitum  Aquilanorum,  apud  Murato- 
rium  tom.  6  Antiquitatum  Italicva  col.  944.  Quse 
ex  geminis  secutiwu  instrumentis  huc  transtuli, 
Antinorii  testimonio  conjuncta,  me  inducunt,  ut 
credam,  vicum  S.  Victorini  M.  nomine  et  eccle- 
sia  celebrem,  ultimorum  saltem  prsesidum  Ami- 
temensium  sedem  fuisse.  Qui  privitegia  et  jura 
episcopalia  archipresbyteri  S.  Victorini  plenius 
cognoscere  cupit,  memoratum  instrumentum  con- 
ventionis  anno  1257  confectum  legat,  quseqtte  ex 
bulla  Innocentii  PP '.  VIII,  anno  11-89  data,  extra- 
xit  Ughellus  tom  i  Italise  sacrse  postremum  editse 
cot.  392. 

55  Ecclesia  S.  Victorini,  quse  secundum  Anti- 
noriumolimantistitumAmitemensium  cathedra- 
lis,  ac  dein  sub  Reatinse  dicesesis  prsesulibus  epi- 
scopalisjurisdictionis  archipresbyieratu  itlustris  changelo  dictf 


qux  postea, 
ut  credil  An- 
tinorius,  S. 
Michaeli  ur 


fuit,  parcecialis  dumtaxat  esse  cmpit  paulo  post 
medium  seculum  xm,  quando,  ut  ante  dictumest, 
archipresbylcr  et  canonici  Aquilse  domiciiiimi  fi- 
xerunt .Antinorius  cap.  2  Introductionis  num.  xi, 
S.  Victorini,  inquit,  ecclesia...  seculis  duodecimo, 
ut  ex  prsecedentibus  coUigitur,  posterioribus  titu- 
lum  prceferre  videtur  S.   archang'eli  Michaelis  V. 
ad  Doet.  Raynal.  not.  cxcvin.   Et  nunc  etiam  so- 
lemniter  festivitates   celebrautur   Apparitionis  et 
Dedicationis    S.    Michaelis    diebus    vin   Maii    et 
xxi\  Septembris  Ant.  Boet.  st.  dcxxxii  not.  xcin. 
Adeat  lector  Muraiorium  tom.  6  Aniiquitatum 
lialise  cot.  67G   et  793;   ubi  reperiet ,    quse  hic 
citantur  notationes  ad  ltalica  Boetii  Raynaldi  et 
Antonii  Boetii  poemata,  quibus  prior  res  Aqui- 
lanas,  ob  anno  1252  usque  ad  1362  gestas,  con- 
scripsit,  atque  alter  ad  annum  1382  continuavit. 
Antinorius,   qui  in  locum  S.  Victorini  M.,  pri- 
marii  ecclesise  palroni,  S.  Michaelem  archange- 
lum    sublectum    fuisse   ex  poetarum    istorum 
rhythmis  deducit,  seculo  xm  vel  xiv  eam  credit 
instauratom,  et  ..  vel  restauratoris  devotione,  vel 
Dperisillius  in  festo  terminatione  D.  Michaeli  fuisse 
dicatam,  vcterititulodepresso,utpassim.P/Wi?n«5 
tamen  ruinis  Amitemi  cicus  ab  antiquo  patrono 
retinuit  S.  Victorini  nomen,  quo  ipsam  etiam  illius 
ecclesiamapudscriptoresneotericosaliquotiesap- 

peliatam 


ta  fuit 


F 


varis  alibi 
tccleeix,  qua- 
rvm  saltem 
aliquas  no&tro 
S.  Vtctorim 
sacrataa  opi- 
1X01'. 


In  multis 
extra  Itulium 
locis  5  Sept. 
cultuvi  obti- 
Wiit  :  2  No- 
vemb. 


DIE  QUINTA 
pellatam  invenio.  Hxcsi  S.  Michaeli  archangeto 
dedicatafuit,  idcontigissearbitror,postquam  ar- 
CMpresbyteretcanoniciindeAquitammigrassent: 
hocautempost  medium  seculum  xin  factumfuis- 
se,probabitiusest.  Videsupranum.  52. 

56  Stephanus  PP.  V,  dictus  IV,  in  Chronico  mo- 
nasterii  Farfensis  apud  Muratorium  tom.  2  Scri- 
ptorum  Italise  parte  2  col.  368  inter  multa  alia 
monasterii  ejusdem  bona  ac  jura,  quseper  bullam 
ineunte  anno  »17  datam  confirmat  ,  etiam  re- 
censet  ex  fundo  Marciani  uncias  2  et  serais,  ubi 
est  ecclesia  sancti  Victorini;...  ex  fundo  Vassia- 
no  uncias  vi,  in  quo  est  ecclesia  sancti  Victori- 
ni;...  ex  fundo  Paterno  uncias  vi ,  ubi  est 
ecclesia  sancti  Victorini.  In  dicto  Chronico  ibi- 
dem  col.  669  diploma,  anno  1118  abbatix  Farfensi 
ab  Hennco  V  imperatore  concessum,  easdem  ec- 
cleszas,  scilicet  sancti  Victorini  in  Martiano,  san- 
ctiVictorini  in  Bassiano,  et  sancti  Victorini  in  Pa- 
terno  collocat  in  territorio  Sabinensi.  Inter  ec- 
clesias  dicecesis  Aquilanse,  quas  ejus  episcopus 
Phitippus  circa  annum  Iai3  recensuit,  apud  Mu- 
ratorium  tom.  G  Antiquitatum  ltalim  cot.  917 
et  seqq.  tres  ita  commemorantur  :  SS.  Bartholo- 
mei  et  Victorini  de  Paganica ,  .  .  .  S.  Victurini 
cum  capellis ,  .  .  .  S.  Victorini  de  Kipa  de  Pa- 
gnanis.  Harum  secunda,  quse  estS.  Victurini  cum 
capellis,  procul  dubio  ipsa  est ,  de  qua  varias 
jam  notitias  attuli.  Hx  ceteris  quinque  inemoratis 
ecctesiis  saltem  aliquas  S.  Victorino  nostroconse- 
cratas  fuisse  credo;  cumjaceant  in  regionibus,  in 
quibus  nidlus  alter  sanctus  synonymus  majore 
nominis  aut  cultus  celebritate  ctaruit,  videlicet  in 
agro  Sabinensi,  in  quo  martyrii  lauream  prope 
Cutitias  consecutusfuit,etdicecesi  Aquitana,ad 
quam  a  quinque  fere  seculis  pertinuit  locus  se- 
pultic/w  ejus,  olim  suburbanus  Amiterni,  nunc 
S.  Victorini  dictus;  ubi  ejusdemcidtus  priscis  tem- 
poribus  maxime  viguit.  An  Amiternum,  cujus 
antiqua  dicecesis  modo  Aquitanze  pars  est,  urbs 
Sabinorum,  an  vero  Vestinorum  fuerit,  dispu- 
tant  geographi. 

57  Sancti  cultum  extra  Italiam  late  propaga- 
tum  fuisse,  ex  variarum  ecclesiarum  breviariis 
didici.  Officium  sitb  ritu  simptice,  seu  trium  le- 
ctionum,  de  Sancto  hac  die  recitandum  preescri- 
bunt  Corisopotense  antiquse  impressionis,  Majori- 
cense  anni  1506  et  Parisiense  anni  1610.  In 
hoc  duasy  in  illis  tres  lectiones  sancto  Martyri 
proprias  invenio,  desumptas  ex  Adone,  qui  itlum 
cum  S.  Victorino  confessore  confundit.  Bamber- 
gense  anni  1775  S.  Victorinum  nostrum  eodem 
ritu  colendum  proponit  cum  S.  Herculiano  ,  ut 
ibi  tegitur.  Oratio  utriqueMartyri  communis  est : 
at  tres  lectiones  sunt  de  Herculano  M.  non  hodier- 
no,  sed  episcopo  Perusino,  de  quo  actum  ad  diem 
1  Martii.  Raceburgensis  anno  1500  itnpressi  Ca- 
lendarium  habet :  Victorini  episcopi  et  raarty- 
tU.  Tres  lectiones%  RetigioscV  virgines  Teresianse 
monasteriiS.  Josephi  Viennse  in  Austria  sub  ritu 
semiduplice  de  sancto  nostro  Martyre  O/ficium 
canunt.  Lege  in/ra  num.  68.  De  ejus  festicitate,  a 
temporibus  Gregorii  PP.  Xlet  CarotilV  impera- 
toris  sub  rituduptice  pertotam  Bohemiamcetebra- 
ta,videnum  Gi.  Clerus  dicecesis Monasteriensis  in 
Westphalia  non  modo  v  Septembris,  ut  atibi,  sed 
etiam  2  Novembris  Officium  de  Sancto  nostro 
persolcere  consueverat  iu  majori  ecclcsia  dupli- 
citer ,  sed  in  aliis  Dominicaliter ,  quemadmo- 
dum  ad  utrumque  diem  in  breviarii  Monasleri- 
ensis,   anno  1489  impressi,  Calendario  notatur. 

58  Festivitas  diei  2  Novembris  per  dicecesim 


SEPTEMBRIS. 


603 


AiiiiUTncn- 


Amiterninae 


Monasteriensem  instituta  fuit,  ut  SS.  Vietorfni       "*»■■ 

et  Ftoriani  MM.,  quorum  ossa  Anabaptistarum        yL 

furore  secuto  xvi  dispersa  fuere,  translatio  ad  TtoZZ- 

templumcathedrale  recoteretur  ;qua>  in  Usuardo  nensibmcde- 

auctoeditionisLubeco-Coloniensisitamemoratur-  6r("a;ilGo' 

Ip&o  die  (2  novembris)  in  Monasterio  translatio  J^jTK" 

sanctorum  Victorini  etFloriani  martyrum.  Conso-  '" 

nat  Grevenus  et  Florarium  nostrum  Ms.  San- 

ctorum.  In  Martyrotogio  Germanico  Canisii  legi- 

tur:    Item   Monasterii  elevatio   sanctorum  marty- 

rum  Victorini  fde  quo  ad  v  Septembris)  et  Flo- 

riani.  An  S.    Victorini  corpus  vel  retiquix,  qua- 

rum  transtationis  memoria  in  dicecesi  Monaste- 

riensi  %  Novemb.  olim  agi  sotebat,  et  forte  etiam 

nunc  agitur  ,  vere  sint  nostri  sancti  Martyris  , 

ex\ sequente  lector  intelligit . Hic  sotum  dico,  quod 

ex  laudato  breviario    anni  1489  et   aliis  docu- 

mentis  certo  novi ,  nimirum  Monasteriensis  S. 

Victorini  nostri  natalem  v  Sept.,  ejus  vero  et  Fto- 

riani  M.   translationem  2    Novcmb.   celebrasse. 

Martyrologium   Galesini  ad   xxm  Maii  pyHmo 

tocohabet:  In  Germania  sancti  Victorini  episcopi. 

Hic  Emiternensis  '  episcopus  ab  impietatis  irapu- 

rzeque  superstitionis  cultoribus  pro  Christi  nomine  Sl 

contrucidatusest  Hec Gatesinius se accepisse notat 

ex    Ms.    cod.    et    Annalibus   Artiraami  monachi.  E 

Ignotusmihi  cst  Artimamus  ille  ,  msi  sil  Jlart- 

mannus  Schedet,  qui  in  Annatibus  Norimbergse 

anno    1493  editis  folio  109  verso  sancti  nostri 

Martyris  passionem  refert ,  eumque  etiam  Erai- 

terne  *   urbis  episcopum  facit.  At  nusquam  in- 

venio,  hunc  scriptorem  professione   monachum 

fuisse  ;neque\in  etogio,  quo  S.  Victorinum  ornat, 

ullam  Germanicp.  aut  diei  xxm  Maii  mentionem 

facit.  Istumtamen  diem  aticubi  in  Germania  san- 

cti  Martyris  cultui  consecratum  fuisse  suspicor, 

idque   Gatesinium   in    Ms.  codice,   quem  cttat, 

vet  alibi  tegisse,  atque  ideo  Sanctum  ad  eumdem 

diem  Martyrologio  suo  inseruisse,  inquo  insuper 

adw  Aprit.  ct  v  Sept.  annuntiatur. 


g  VII.  Corpus  ejus  nec  Monaste- 
rium  nec  Metas  translatum  , 
sed  probabilius  Magdeburgum 
sub  Ottone  I  imp.  :  media  pars 
sec.  xiv  inde  Litomislium  por- 
tata;  festivitas  per  totam  Bohe- 
miam  instituta :  reliquiae  variis 
in   locis   honoratae. 


Duorum  ingentium  de sanctis  tribus  Regtbus  et  Monastenensi 
8.  Ursuta  votuminum  auctor  l\  Hermannus  '"'* "'  °p*re 
Crombach  S.  J.  de  8S.  Victoriui  et  Floriani  MM.   n0i'r°iam 
corporibus  vet  retiqmis,  in  ecctcsia  cathedrati 
Monastericnsi  otimasservatis  et  magna  in  venera- 
tiono  habitis,  nobilissimum  et  eruditum  D.  Ber- 
nardum  a  Maltinkrot  cjusdem  ecctesim  decanum 
per  epistolam,  sequeniia  interrogavit :  1  Quin;im 
e  plurlbua    hoinonymi.s    sint ,    quorum    aliquando 
Monusterii    rcliquias    extiterunt;    2    per  quem  <t 
unde  ad   hnne    ecclesiam    advectffi  sint;    ni    quo 
cultu,  quoque  fructuet  eventu  illic tum Sancti  tum 
lipsana  eorura  culti    fuerint;   IV   quo   in    loeo  su- 
cru  oorpora  fuerint  asservata;  v  qualiter  illa  per 

htereticos 


AttTUnE 

J.L. 


nF  S   VICTORINO  PRESBYTERO  ET  MARTYRE. 

504                                    UCj  °-  Tenientes  *  proxime  abhiuc  in  territorium  Ami- 

luereticos  profanata   et   exusta    fuennt.  JW£  ^  ^  ^       inag    timtum    0. 

croliiadsingulaquxsilaresponsum.adMia  ^    ^^   ^.^    Marsorum    episco- 

dum   a    Crombachio    trans mssum   et  gmvm  terio  SIMB   ditioni  subjecto.  Reate  * , 

Iiuius  observatione  interpolatum,  Papebrocmu*  ^   __,_.„„,„  _ot;„anm    martvrem  Euticen  acce- 
Operi  noslro  tom.   vn  Maii  pag.  570  inseruit ; 


(uJ^udicalwn 

S,    Virhunt' 

noitri  corpus. 


ntjus  alitpMt 

dumtaxat 
rtrJfyuftu  teo 

1 0  Mncnses 
acccpcre. 


ubilecior  varia  inveniet  singulans  venerationis 
arqumenta,  qua  Monasterienses  S.  Victormum 
nosirum  et  S.  Florianum  M.  Laureacensem  pro- 
secuti  fuere:  sed  simul  cognoscet,  ab  ilhs  honora- 
tos  fuisse  ambos  Martyres  propter  corpora  vel 
religuias,  qu*  an  ipsorum  fuerint.utmimmum 
incertumesseindicant  Mallincrotius  et  Cromba- 
chius.  Utriusque  dictis  ea  prxmiltit  etsubjicit 
Papebrochius,  e  quibus  patet,  ipsius  ?udicio  nec 
S  Victorini  nostrinec  S.  Ftoriani  M.  Laureacensis 
corpora  vet  horumpartes  a  Monastenensibus  um- 
quam  possessas  fuisse. 

60  Crombachius  in  observatione ,  qua  ma- 
lincrotii  responsionem  ad  qusesitumprimum  exci- 
pit  Monasteriensibus,  Sancti  nostri  corpus  olim 
adse  translatum  credentibus ,  ibidem  num.  4 
opponit  primo  ,  quod  de  S.  Victorini  episcopi 
Amiternensis  (saltem  juxta  Baronii  sententiam ) 
et  sociorum  Maronis  et  Eutichetis  translatione  , 
Metas  anno  ucccclxix  facta,  constet  ex  Sigeber- 
to:  secundo,  quod  eumdem  sibi  vendicent  Mag- 
deburgenses;  nam  in  Ms.  ejus  ecclesiEe  reliqma- 
nmi  catalogo,  anno  mdi  a  doctore  Sebastiano 
Weyman  conscripto  et  a  Pomario  paralipome- 
nis  Chronici  Saxonici  ad  annum  mccxx  inserto, 
inprimaclassesextolocoponitur :  Tumba,  in  qua 

I  01 PUS       VlCTOKINl  ,       QUl       FUIT      FRATfiR        SEVERI- 

m  episoopj    Nbapoutani.    De    commentitio    hoc 
Sancti  nostri  fratre  et  episcopo  vide  supra  num. 
]9.   Papebrochius   Magdeburgensis    non   magis 
favet  quam  Monasteriensibus ,  apud  quos  S.  Vi- 
ctorini  M.  a  nostro  diversi  corpus  in  veneratio- 
nefuisse  censet.  Idera,  inquit  pag  578  num.  9, 
dc  eo  dixerim   [Victorino,]  quem  Magdebur8'en- 
,,.     i.inn    habuerunt    (nunc    enim,   obtincntibus 
omniaibi  Lutheranis,  ncg-lectas  dissipatasquc  re- 
liquias  oredo;)  et   cujus  aliunde    notitiam  nul- 
lam    liabeo ,    nisi    cx     Crombachii    annotatione. 
Ai  cgonum.  02  et  seqq.  varias  notitias  aliunde 
producamt  em  quibuslector  intelliget,  S.  Victo- 
rini  corpus,  quod  olim  Magdeburgi  quievit,  ve- 
rosimilius  fuisse  sancti  nostri  Martyris,  et  insi- 
n  gnes  ejus  reliquias  inde  transtatas  alibi  adhuc 
superesse.  <hias  Metis  inecctesiaS.  Vincentii  M. 
ab  urbis  istius  <•  irtscopoTheodoricollocatas  fuisse 
tradit  Sigebcrti  Chroniconin  editione  Mirssiad 
annum    970,    in  aliis  ad  969,   non  adeo,  ut 
,,;<>. r  videbitur,  notabiles  fuere,  utvere  dici  pos- 
sit,  Sancti  corpus  illic  exstitisse. 

iii  Sigebertus  citatus  nihil  aliud  testatur , 
quam  'Iliaodoricum  prmulum  ab  Amiternis  Eu- 
tyohetem  matyrem  cum  reliquiis  Maronis  et  Vi- 


Theodoricus  pretiosum    martyrem  Buticen  acce- 
pif  cujus    beati   socii  Victorini   jam  auno  supe- 
riore  [sciticet  VW,  nam  monumentz  mitium  est 
Anno    Incarnationis    Dominic*    dcccolxx  )     reh- 
quias   emeruerat,   simul  et   partem  sancti  Maro- 
nis  pariter  passi :  quorum  et  loea  passioms  aspe- 
ximus,  et   Cotilas  fcedo  odore  spirantes,  m  qm- 
bus  verso    capite    suspensus    fuerat    martyr  (V!- 
ctorinus.)   Passionem  denique   eorum    Scnpta  re- 
tinent  sanctorum  Nerei  et  Achillei.  Quis  ad  pe- 
riodum  istam  animum  advertens  ,  %n  qua  dici- 
tur.  Theodoricus  accepisse  martyrem  Eutycen  vel 
Eutychetem,  partem  sancti  Maronis,  et  rehquias 
S  Victorini;  quis ,  inquam ,  diversum  sacra  pi- 
gnora  exprimendi  modum  perpendens  non  fatea- 
tur^pr&suiem  istum  obtinuisse  reliquias   S.  Vi- 
ctorini  minores,  quam  ut  ejus  corpus  vocari  iios- 
sint.  At  Sigebertus  per  illas  non  plus  intellexit, 
aut  certe  debuit  non  plus  intelligere,  quam  sen- 
sus  exigat  in  laudato  instrumento,  cujus  summa 
capita  in  Chronicon  suum  transcripsit :  illius  i- 
taque  verba  cum    reliquiis  .  Victorini  non  licet 
ita  interpretari ,  ut   S.  Victorini  corpus  Metas 
translatum  fuerit. 

62  Redeo ,  unde   digressus  sum  ,  Magdebur- 
gum,  cujus  civitatis  conditor  Otto  I  imperator 
effecit ,  at  quam  in  ea  cum  ccenobio  religioso- 
rum  Benedictinorum  ecclesiam  S.  Mauritii  M. 
fundarat,  in   metropoliianam  anno   96S  fuent 
erecta.Ditmarusatiique  veteresscriptores  testan- 
tur,  ecclesiam  istam  pia   ejusdem  imperatoris 
cura  ditatam  fuisse  piurimorum  Sanctorum  cor- 
poribus,  ex  Itaiia   translatis.  Admodum  verisi- 
mite  est}  ex  illorum  numero  fuisse  co?yus  S.  Vi- 
ctorini,  de  quo  Chronicon  Magdeburgense  apud 
Meibomios  tom.  %  Rerum  Germanicarum  pag. 
313  meminit :  Ipse  etiam   Wernerus  archiepisco- 
pus  Magdeburgensis  in  diebus  suis  divinae  reve- 
lationis   instinctu  principale  cum  tota  majori  ec- 
clesia  altare,  quod  per  incendium  destructum  est, 
anno    Domini     mlxxiix    consecravit,    priori    de- 
structo  ac  inclusis  multorum  Sanctorum  integris 
corporibus  ,  videlicet   Benningi    (Benigni,    opi- 
nor, )  Victorini  etc  Dubitandum  non   est ,  quin 
S.  Victorini  corpus,  quod   Wernerus  anno  1078 
in  ira  principe  ecciesise  metropolitanse  condidii, 
idem  fuerit  cum  eo,  cujus  mediam  partem  Al- 
bertus  a  Sternberg  archiepiscopus Magdeburgen- 
sispost  medim  seculi  xiv  transportavit  Litomis- 
lium,  cathedra  cpiscopali  tum  temporis  insigne 
oppidum  in   Chrudimensi  Bohemiee  tractu,  non 
procul  a  Moravise  confiniis  situm. 

G3  Obtinuerat  Albertus  per  Carolum   IV  im 


D 

*  Achcriut 
tom,  2  Spicit. 
sccundx  cdit. 
pag.  153 
veniens 

*  ibid.  ditionis 
Kcale  subjecto 


E 


Monumenta, 
(/ita  docent, 
Mugdeburgen- 
ses  sec.  xi  pos- 
sedisse  corpus 
S.    Viclorini, 


l.yeLuMiuu    iniuvnMii    euiu  iniquii*  niniuius    ct    vi-  »^  ^^ — ■ — jc— 

otorini  sociorum  ejus  accepisse  et  Metas   trans-     ppratorem  a  Gregorio  PP.  XI  facidtatem  Mag 
,.., \r ,.^i; ,   «•,«,•,»-,„    *4#«  *,„«  „.,!/,«(,      dphnrnvnsis  archieniscovatus  administrationen 


tulisse.  Nunc  rationem  accipe,  cur  per  voces 
oum  reliquiis.  .  Viotorini  non  ticeat  intelligere 
ipsius  corpus.  Queein  Ckronico  suo  de  piurium 
Sanctorum  corporibus  et  reliquiis  Metas  detatis 
navrai  Sigebertus,  <<■  <i,iti<iuiorenionumento  i- 
psecontraxit .  quodintegrum  Theodorico  Tepi- 
scopi  Metensis,  cujusstudio  itla  coilecta  fuerant , 
\  Use  inseruit.  Edidit  hanc  Leibnitius  lom.  1  de 
Scriptoribus rerum  Brunsvicensium  apag.  :MM. 
Istud  vero  monumentum  a  Sigeberto  adducitur 
<■<</,.  16  Vitm  ibid.  apag.  303  posfhcec  rerba: 
Jamjam  cryo  pagina  illaproferaturin  medium  ab 
his,  qui  interfuerunt,  plenissimc  digesta  de  trans- 
latione  Sanctovum.  Horum  testimonia  audiamus. 


deburgensis  archiepiscopatus  administrationem 
permutandicumregimineecciesi&Litomisliensis, 
a  quaad  Magdeburgensem  per  eumdem  Carolum 
abUrbano  PP.  V  fuerat  promotus.  Permutatio- 
nem  istam  non  citius  quam  anno  1371,  nec  se- 
rius  quam  anno  1374-  factum  fuisse,  compertum 
mihi  est.  Atberlus  igitur  intra  tempus  modo  as- 
signatum  ad priorem  sedemsuamLitomisliensem 
rediens ,  Multus  volatiles  reliquias  de  ecclesia 
Mag-deburgense  in  Bobemiam  transduxit ;  inter 
quas  fuerunt  caput  S.  Pelicitatis  martyris,  dimi- 
dium  corporis  B.  Victoriui  episcopi  martyris  etc. 
Ita  Chronicon  Magdeburgense  ibid.  pag.  347. 
Menckenius  tom.  3  Scriptorum  rerum  GermanU 

carum 


Alberlnm 
arvliiep.  sec. 
i&mcdiam 
partem  lalisse 
Liiomi&Uum  et 
ecd.  PragenH 


bruchimn 
dedisse,  ac 
paulo  posC 
Suncttim  110- 
strum  sub 
rittt  duplico  in 
Bohcmia  coli 
cmpmc, 


fidemfuctuut, 
hujus  coipus 
Muijdrburgi 
revera  yuie- 
uisse.subOtto- 
ne  I  co  trans- 
latum. 


DIE  QUINTA 

carum  col.  3U  in  codice  Ms.  Dresdensi  pro  vola- 
tiles  recte  legit  notabilis  reliquias ;  atque  ante 
codicis  ejusdem  cum  editione  Meibomiana  Colla- 
tiones  col.  359  lectorem  instruit,  eetate  Alberti 
vixisse,  in  eoque  desiisse  auctorem  laudati  Chro- 
nici,  ab  attero  juniore  deinde  continuati.  Syn- 
chrono  igitur  scriptore  teste,  Albertus  Litomis- 
lium  transtulit  dimidium  corporis  B.  Victorini  epi- 
scopi  martyris.  At  cujus  ?  Bohemi  atque  ipse 
etiam  Albertus,  quemadmodum  ex  sequentibus 
apparebit ,  eum  non  distinxerunt  a  nostro  S. 
Victorino  martyre  et  secundum  opinionem,  quse 
jam  a  midtis  seculis  invaluit,  episcopo  Amiter- 
nino. 

64  Thomas  Joannes  Pessina  de  Czecherod  ec- 
clesise  metropolitande  Pragensis  decanus  in  Ope- 
re  de  Majestate  et  gtoria  ejusdem  ecctesise,  quod 
Phosphorum  septicomem  inscripsit  atque  anno 
1673  Pragee  vutgavit,  pag.  475  inter  insignes, 
quibus  illa  ditatur,  reliquias  ponit  Brachium  S. 
Victorini  ep.  M. ,  addens  t  Cujus  corpus  Otto 
Magnus  imp.  an.  dcccclxv  ex  Italia  redux  Mag-- 
deburgum  tulit;  Albertus  vero  a  Sternberg;  archiep. 
Magdeb.  et  episcopus  Litomissl.  an.  mccclxxih 
illud  (imo  mediam  ejus  partem)  Magrdeburgo 
Litomisslium  deportavit ,  et  ad  petitionem  Caroli 
VI  et  Joan.  I  archiep.  Prag.  brachium  ecclesia? 
Prag\  dono  dedit  una  cum  iusig-ni  parte  capi- 
tis  S.  Sebastiani  M.  Auno  deinum  mccclxxvii, 
cum  Deus  huuc  Sanctum  ibidem  Litomisslii  mul- 
tis  illustrare  digraaretur  miraculis ,  Carolus,  ut 
dies  festus  ipsius  per  Bohemiam  inter  celebrio- 
res  et  sub  ritu  duplici  deiuceps  haberetur,  a 
Gregforio  XI  irapetravit.  Festum  illud,  seculo 
xiv  institutum ,  etiam  nunc  per  totam  Bohe- 
rniam  cetebratur  die  v  Septembris ;  ad  quem  in 
Officiis  propriis  archidiceceseos  Pragensis,  an. 
1679  et  1732  impressis,  legitur  .-  S.  Victorini  epi- 
scopi  martyris  duplex.  Oratio.  Omnipotens  sempi- 
terne  Deus,  qui  es  Sanctorum  tuorum  spleudor  mi- 
rabilis,  quique  hodierna  die  beatum  Victorinum, 
martyrera  tuum  atque  pontihcem ,  beatitudinis 
seternie  gdoria  subliraasti;  coucede  prupitius,  ut 
cujus  gloriam  veneramur  in  terris,  intercessiouis 
ejus  auxilio  apud  tuam  misericordiam  muniamur 
in  cselis.  Per  Dominum  nostrum.  In  tectionibus 
secundi  Nocturni  S.  Victorini  gesta,  martyrium 
prope  Cutilias  et  sepultura  in  territorio  Amiter- 
nensi  enarrantur  ex  Actis  SS.  Nerei  et-Achillei; 
dein  Sancti  corpus  vel  potius ,  ut  auctor  syn- 
chronus  scribit,  diraidiura  corporis,  ab  Ottone  I 
anno  965  Magdeburgum  detati,  Albertus  a  Stem- 
berg  anno  1373  inde  Litomistium  transportas- 
se  dicitur,  et  ut  festum  illius  sub  ritu  duplici  per 
universam  Boheraiam  celebraretuv,  impetrasse  a 
Gregorio  XI  Pontifice  maximo,  adjuvantibus  Ca- 
rolo  IV  impcratore  et  Joannc  arcluepiscopo  Pra- 
g-ensi,  Cardinali   et   leg-ato  nato. 

65  Consequitur  ex  dictis,  ut  media  co/poris 
pars,  Maydeburgo  delata  LitomisUum,  credita 
fuerit  non  atterius  esse  Sancti,  quam  nostri  Mar- 
tyris.  Quis  S.  Victorinis  Magdeburgi  in  ecctesia 
Metropolitana  qniesceret ,  optime  scire  potuit , 
qui  sacra  ejus  ossa  partim  in  Bohemiam  trans- 
tulit  Albertus,  utpote  civitaiis  ejusdem  archiepi- 
scopus.  Quoniam  ad  Litomisliensem  in  Bohemia 
sedem  reversus,  paucis  post  faciam  transiatio- 
nem  annis  effecit,  ut  de  nostro  S.  Victorino  festi- 
vitassub  ritu  duptice  per  totum  regnum  institue- 
relur;  preesumi  debet,  eum  ex  Magdeburgcnsis 
ccclesiie  monumentis  vel  aiiunde  didicisse,se  ejus- 
dem  Sancti  medium  corpus  inde  accepisse.  Apud 


SEPTEUBIUS. 


505 


Pessinam  et  in  Offxcio  proprio  dicitur  Otto  I  im~ 
perator  S,  Victorini  corpus  anno  965  ex  Italia 
Magdeburgum  tulisse  :  adderem  ego,  vet  trans- 
misisse,  nam  chronographus  Saxo,  qui  seculo 
xu  scripsit,  apud  Leibnitium  in  Accessionibus 
historicisad  annwn  973  Ottonis  I  emortualem, 
Antea,  inquit,  in  Italiaconstitutus  imperator,m\x\- 
tis  Sanctorum  corporibus  per  Dodonem  capellanum 
suum  aliosque  persaepe  transmissis  innumerabili- 
bus  reliquiis,  ipsorura  eam  metropolitanam  Mag- 
debitrgensem )  sublimaverat  patrociniis.  Paucis 
concludo ,  Magdeburgum  de  translato  ad  se 
corpore  S.  Victorini  nostri  potiore  jure  gloria- 
riposse,  quam  Monasterium  et  Metas. 

66  Qui  anno  1736  Vitam  S.  Joannis  Nepomu- 
ceni  et  historiam  ecclesiasticam  Bohemiee  in 
multis  iitustratam  edidit  J.  T.  A.  Berghauer, 
in  serie  episcoporum  Litomisliensiitin  pag.Zll 
verbis,  num.  61  ex  S.  Victorini  Officio  relatis, 
ista  subjungit  :  Bellorum  dein  disturbiis  hoo  sa- 
crum  corpus  putatur  rursus  Litomislio  Mag\lebur- 
g'um  reportatum.  Qui  ita  opinantur  de  integro 
Sancti  corpore,  certe  falluntur ;  nam,  utjam  ite- 
rato  monui,  Albertus  a  sui  temporis  chronologo 
Magdeburgensi  asseritur  mediam  dumtaxat  ejus 
parlemsec.  xiv  Litomistium  attutisse.  Sed  neque 
quis  tuto  credet,  hanc  Magdeburgum  posteare- 
portatam  fuisse,  licet  Crombachius  supra  num, 
60  in  catatogo  reliquiamtm  ecclesue  Magdebur- 
gensis,  a  Sebastiano  Weyman  an.  1501  confecto, 
legerit  :  Turaba,  in  qua  corpus  Victorini  etc.;  nam 
primo  sicut  partem  corporis  Litomislii  deposi- 
tam,  Ofpcium  p-roprium,  Pessinaet  Berghauerus 
corpus  appellarunt ,  sic  et  aliam  partem,  quse 
Magdeburgi  rernansit,  auctor  istius  catalogi  eo- 
dem  vocabulo  appcltare  potuit.  Secundo  pars  Li- 
tomistium  ailata  cum  tempto  cathedrali  verisimi- 
liter  anno  M25  interiit,  qitando  Orphani,  id  est, 
Hussitte,  qiti  post  mortem  ducis  sui  Ziscce  istud 
nomen  assumpsere,  oppido  ad  deditionem  coni- 
putso,  castrum  ejits,  in  fjuo  cathedraUs  ecclesia 
cum  episcopiac  canonicorum  iedibus  sitaerat,  vi 
ceperunt,  everteruntque.  Laudatus  Pessina  anno 
167'i  ad  episcopatum  Samandricnsem  evectus , 
biennio  post  in  lucem  dedU  Opus  suum  de  Marte 
Moravico,  in  quo  pag.  5U  post  descriptam  Or- 
phanorum,  obvios  quosque  in  expugnato  castro 
Litomislieusi  trucidantium,  immanem  crudelita- 
tem  ita  pergit  :  Ecs  sacra^  profanaque  simul  ag-e- 
bantur,  fcrebautur,  rapicbantur  :  basilica  cathedra- 
lis  honori  beatissima:  Virg-iuis  dicata  et  alia  paro- 
chialis  divo  Clementi  sacra...  omnibus  ornamcn- 
tis  poliata,  diruta,  soloqtu*  sequata,  In  margine 
notat  archiv.  cathedral.  eocl.  et  curite  Litoimssl. 
n.  xxxvi.  Anno  1125,  diun  ista  contigerunt, 
ecctesise  LitomisUeusi  pneerat  Joannes  de  Pra* 
ga  S.  H.  E.  Cardiualis,  Strigonii  in  Ilunga- 
ria  anno  1-130  vita  defunctus.  Atque  hunc  Berg- 
hauerus  postremum  ponit,  qui  episcopaium  il 
lum  administrarit,  aClemente  PP.  VI  ante  me- 
diitm  secuti  xiv  erectum. 

67  Idam  Berghauerus  toco  citato,  In  Litho- 
mysslensi,  inquit,  parochiali  ecclesia  parsde  bra- 
chio  uut  tibia  S.  Victorini  etiamnum  pie  colitur, 
quam  a  Jaroslo  Stembergio  episcopo  Litomeri- 
censi  acccptara  Lva  Joanna  comitissa  dc  Stern- 
berg,  conthoralis  Adami  Mathiaa  comitis  dc 
Trauttmansdorff,  domini  in  Luthomysl,  eccli 
donavit,  ut  secundi  quoque  S.  Victorini  Lito- 
myslium  translatio  Stemijergriis  debuatur.  /',  « 
na  superius  num.  64  scribit,  Atbertum  a  Stem- 
bcry  metropolitanam  Pragensem  donasse  brachio 

S.  Victorini. 


J  L 


1  {w±'i  vaitimi- 
litcr  diuipa- 
runt  taera  01- 
la,   ab  Alberto 
Litomitlii  de- 
poiita, 


ubi  nunc 
honoratw 

de  bru- 
rhio  vel  tibiu, 

f/tlitUt    /'.'((( 

Stertibi  ■ 
donavit. 


506 


AUCTOnt 

J.L. 


DE  S    VICTORIXO  PRESIiYTERO  MARTYRE. 

'      liauias  isiius      ******  h   ■««-  ™   ™" '  JU"Sdl 


eumdem 


Cultu*  cl  reli 
quia  Yt<  ""■• 
in  Axittria: 


B 


caput  Aquiltc  ; 

tiritrliiuui 

<„<!<■  Veapolim 
trantlatwn  ; 


S   Victorini.  An  integro?  lnter 
ecclesix,  anno  1537  recognitas ,  apwd 
/Wna>n  m  Phosphoro  pag.  492  jwmJur  :  De  bra 
chio  S.  Victorini  ep.  et  Ms.;  quibus  verbis  insmua 
tur  brachium  tunc  integrum  non  fuisse.  Si  antea 
mrs  ab  eo  separata  fuit,  potuit  fuec  adJaros^ 
laum  Sternbergium  tandem  pervenire ,  qui  ao 
anno  1676  usque  ad  1709  Litomericensi  in  Bo- 
hemia  ecclesix  prxfuit.  Verum  non  minus  veri- 
simile  est,  brachii  vel  tibix  partem ,    quam  a 
Jarosiaoprxsule  acceptam  Eva  Joanna  Stern- 
bergia  parcecix  Litomistiensi  dono  dedit,  exec- 
clenia  Maqdeburgensi  desumptam  fuisse. 

iXJo  v  Maii  a  pag.  8  multorum  Sanctorum 
retiquim  enumerantur,  quas  Vienn*  in  Austria 
moniales  Carmeiitanw  excatceatx  seu  Teresia- 
we  exponunt  venerationi  pubticae  in  ecciesia 
sua  S  Josephosacra;  cujus  primum  lapidem 
anno  1633  posuit  Eleonora  Ferdinandi  II  im- 
mratoris  augustissima  conjux  et  munificentissi- 
ma  monasterii  fundatrix,  quod  a  rehgiosis  istis 

rirqnuhns   Vir,ll,lV  i.icnUtiT,   Officio    CcdeSiastlCO 

ab  ipsis  honorantur  Sancti  nonnulh,  de  quibus 
reliquias  notabiliores  ab  eadem piissima  impera- 
trice  Eteonora  aliisque  obtinuerunt.  Inter  sacra 
imperatricis  dona  memoratur  S.  Victorini  epi- 
scopi  et  martyris  os  integrum  cruris  :  qui  Officio 
ecclcsiastico  sub  ritu  semiduplici  colendus  v  Se- 
ptembris.  Os  istud  unum  ex  illis  fuisse  suspicor, 
qux  smpe  laudatus  preesul  Albertus  ad  sedem  Li- 
tomisliensem  rediens  Magdeburgi  reliquerat  :  in 
qua  urbe  cum  jam  dominentur  Lutherani,  nul- 
las  ibi  Sancti  retiquias  amplius  exstare  arbi- 
tror,  nisinegtectas,  dispersasve. 

69  Porro  dum  supra  legis,  quod  S  Victorini 
nostri  corpus  Magdeburgum,  ejils  vero  reliqum 
Metas  sub  Ottone  l  imp.  translaLv  fuerint,  id 
ita  ne  intelligas  ,  ut  S.  Victorini  ecclesia,  de  qua 
§  pnccedente  egi,  nihit  ex  eo  retinuerit :  nam  ex^ 
inscriptione  num.  51  atlata  cerlum  est,  Sancti 
reliquias  in  itlius  ara  majore  a  Dodone  episcopo 
Reatino   anno    1170  conditas   fuissc.    Jn    Actis 
Ualicis  Sanctorum  et  Beatorum  dicecesis  ac  civi- 
tatis  Aquilanss,  recenti  manu  exaratis  et  ad  de- 
cessores  nostros  nescio  a  quo  transmissis,  Ado- 
nis   geminos    sanctos    Victorinos    con/undentis 
elogium  pro   Viia  sancti  nostri  Martyris  obtru- 
•  ditur,  his  in  fine  aajectis  -.  Conservatur  caput 
istius  Banotissimi   Episcopi  et  martyris  Aquitce  in 
eoolesla   colleg-iata  et  pavoeciali  S.  Blasii ,  cujus 


mbdubito,  BR 
S.  Victorini 
reliquix,  A- 
quiiavi  olim 
delatx,  ex 
varte  nonsint 


K, 


ctionem  quasi  episcopalem  :  cutia,  que  in  Saiicti 

capite  conspicitur  tam  mollia  est  ao  si  foret  ho- 

Llis  vivcntis.  P.  Antonius  BeatillusS.J.,  qui 

ineunte  anno  1612  Neapoli  obiit,  xn  notttns   quas 

de  aliquot  regni  Neapolitani  Sanctis  ad  P.  Bol- 

landum  transmisit,  deS.  Victonno  nostro  inter 

alahxc  scribit  :  Cujus  meis  diebus^ bractom 

Amiterno  seu  Aquila  habuimus  in  co  legio  ^ea- 

pditano;  ubi  et  nunc  in  deaurato  re hquiano  ser- 

vatur,  et  diebus  festis  exponitur  publice  cum  alns 

Sanctorum  reliquiis.  flliw„ 

70  Cum  Dodo  episcopus  Reatinus  anno  117U  ec- 

clesiam  S.  Victorini  martyris  consecraret,  m  at- 

tarieius  majore  collocavit  dereuqviis...  et  victo- 

uini  et  victokini,  ut  in  laudata  inscnptione  ha- 

betur.  Etsi  fieri  potuerit,  ut  per  inconsideran- 

tiam  sancti  Martyris  nomen  bzs  positum  fue-  W«* 

rit  ■  atiter  tamen  visum  est  Antinono,  qui  cap. 

%  Jntroductionis  ad  Historiam  Aquilanam  num. 

3,  Bevera,  inquit,   duos  habuit  Amiternuxn   Vi- 

ctorinos,  Martyrem  nempe   illum,  qui  hodie  co- 

litur,    episcopum    alterum  :  unus   pnmo ,    unus 

sexto   Ecclesiffi    seculo  [claruit.]    Id    apertissime 

sculptum  in  inscriptione   consecrationis    ec-clesise 

anuo    mclxx...    et    de   keliqviis....    victorixi    et 

viCTOuiNi.  Nunc  qusero,  unde  Aquilana  S.  Bla- 

sii    ecelesia   caput ,    quodque    inde    Neapohm 

iranslatum  fuit,  brachium  et  ahas ,  quas  for- 

ie  sub  S.  Victorini  nomiyxe  quondam  possedit , 

vel  etiam   nunc  possidet ,  reliquias  acceperit? 

Nihil  verisimilius  responderi  potest,  quam  quod 

itlas  canonici  ecctesise  S.  Victorini  martyris  post 

medium  seculum   xm,  ut  num.  52  dictum  est, 

Aquilam  migrantes  secum  tulerint,  et  in  templo 

S.  Blasii  deposuerint  ipsi  vel  eorurn  successores , 

qui  hodieque  Officia  divina  in  eo  peragunt.  At 

secundum  non  improbabilem  Antinorii  assertio- 

nem  in  ara  principe  ecclesise  S.  Victorini  marty- 

ris  a  prtesule  Dodone  reconditse  etiam  fuerere- 

liquise  S.  Victorini  confessoris,  episcopi  Amiter- 

nini ;  mirum  igitur  videri  non  debet,  si  ego  sub- 

dubitem,  utrum  sacra  ossa  inde  Aquilam  trans- 

portata,  quse  nune  solius  Martyris  esse  credun- 

tur,  aliqua  ex  parte  non  sint  S.  Victorini  confes- 

soris.  Titulus  episcopi,  qui  S.  Vintorino  martyri 

attribuitur  in  plerisque  documentis  hoc  paragra- 

pho  adductis,  ipsi  adhcesit  a  sxjnonymo  confesso- 

sore,  quocum  confusus  fuit. 


V 


DE 


DIE  QUINTA  SEPTEMBRIS. 


507 


A 


DE  SANCTO  ROMULO  MARTYRE 


IN  GRyECIA 


item  DE  SS.  MM.  EUD0XI0,  ZENONE,  MACARIO  et MCIV  MILITIBUS 


MELITIN^ 


IN   ARMENIA   MINORI 


COMMENTARIUS     PR^VIUS 


J  V. 


b    §  I.  Cultus  apud  Latinos  et  Graecos;  intricata  et  non  cohserens  Menologii 

Basiliani  narratio. 


SubTramno  et 

DlOCLETlANO. 

Martyres  hi 
apud  Gvhtos 
coluntw  6 
Septembris  : 


qux  de  S. 
Eudoxio  liabet 
Menologium 
liasitiuiium. 


Martyrologium  Romanum  sanctos  hosce  Pu- 
giles  ad  v  Septembris  ita  annuntiat :  Eodem 
die  sancti  Romuli,  aulae  Trajani  prsefecti,  qui 
cum  saevitiam  imperatoris  in  Christianos  detestatur, 
c?esus  virg-is,  capite  truncatus  est.  Melitinae  in  Ar- 
meniapassio  sanctorum  militum  Eudoxii,  Zenonis, 
Macarii,  et  sociorum  mille  centum  et  quatuor,  qui 
abjicientes  militise  cingulum,  in  persecutione  Dio- 
cletiani  pro  confessione  Christi  necati  sunt.  Patet 
hic  Romulum  sejungi  a  reliquis  ;  et  recte,  uti  Acta 
inferius  danda  ostendent.  Fallitur  tamen  Baro- 
nius,  dum  in  Notationibus  ad  Martyrologium  ait, 
Grseci  de  eodem  (Romulo)  item  hac  die  in  Menolo- 
g-io  ag-unt :  nam  Menologium  Latine  versum  a  Sir- 
leto  Cardinalet  quod  ipse  Baroniusad  iii  Januarii 
profitetur  se  Menologii  nomine  semper  intelligere, 
aliique  Grsecorum  fasti  ecclesiastici  nihil  pror- 
sus  hac  die  de  Romulo  habent;  sed  eum  una  cum 
ceteris  Martyribus  celebrant  vi  Septembris. 

2  Accipe  verba  laudati  Menologii  Sirletiani  ab 
Henrico  Canisio  editi  :  Eodem  die  (vi)  certamen 
sanctorum  martyrum  Eudoxii ,  Zenonis  ,  Romuli , 
Macarii  et  reliquorum.  S.  Romulus  capite  obtrunca- 
tus  est  a  Trajano  imperatore,  qui  Christianos  pluri- 
mos  in  diversas  regiones  exules  misit,  et  in  Christia- 
naj  fidei  confessione  permanentes-mortis  supplicio 
subjecit.  Eudoxius  vero  Comes  sub  Diocletiano  de- 
tentusa  prseside  Melitinse  obtruncatusest,  cumque 
eo  milites  numero  mciv.  Paucispost  diebus  B.  Zeno 
cum  reliquis  S.  Eudoxii  sociis,  martyrii  coronam 
accepit.  Clara  hsec  et  distincta  sunt;  at  Menolo- 
giumjussu  Basilii  imperatoris  Porphyrogennetse 
secido  x  collectum,  et  Urbini  anno  1727  impres- 
sum  Grseco-Latine,  Certamen  SS.  MM.  Eudoxii, 
Romuli,  et  sociorum  ad  dictum  diem  valde  intri- 
cate  et  confuse  narrat  hoc  modo  :  Eudoxius  Christi 
martyr,  Trajano  Romanorum  imperatore,  Comes 
ordme'fuit,  multisque  militum  millibus  [Grsece 
avoiovzy^X  ydio^,  id  est,  xi  mille)  in  Gallia  impe- 
ravit.  Romulusautem  aulae  imperatorise  prtepositus, 
Septembris  Tomus  II. 


'  i.  e.  Gnla- 
liam 


colixrerc  ne- 


itHs  sententir, 

F 


auctor  fuit  eidem  Trajano,  ut  in  Galliam  *  niitteret, 
qui  Christianosmilitesdiis  immolare  compellerent. 
Quo  peracto,  cum  milites  ad  id  faciendum  induci  ne- 
quirent,  in  Melitina  m  Armenise  urbem  releg*ati 
sunt.  Post  hffic  Romuluspoenitentia  ductus,  cum  in 
Christum  credidisset,  Trajanumque  objurg-asset, 
capiteplexusest.  Deinde  cum  imperio  potitus  esset 
Maximianus,  edixissetque  Christianos  interfiei  , 
mandavit  per  literas  et  Melitinse  prsefeeto,  ut  Christi 
cultores  occideret.  Quare  Eudoxium  Comitem,  ejus- 
quesociosmilites  comprehensos,  quodidola  adorare 
nollent,  primum  quidem  multis  suppliciis  yexavit, 
demum  capite  obtruncavit. 

3  Versio  Arcudii  col.  250  inter  Anecdota  Ughel- 
liana  tomo  10  Itatise  Sacrse  Venetiis  recusse,  puum  .- 
quoad  sensum  eadem  fere  est,  qualem  et  Galesi-  '""<• (" 
nius  ante  dederat  in  suo  Martyrologio  :  nostrum 
quoque  Ms.  exemplar  Grsecum  Menologii  Basi- 
liani  statuit  Eudoxium  comitem  sub  Trajano , 
martyrem  sub  Maximiano.  Conciliari  hsec  for- 
san  utcumque  possent,  si  per  Trajanum  signi- 
ficetur  Decius,  utpote  Trajauus  prsenomine:  at  si 
Eudoxius ,  imperante  Trajano  proximo  Nervse 
successore,  initio  seculi  2  comes  fuit,  quis  cre- 
dat  illum  vitam  produxisse  ad  tempora  Maxi- 
miani  ?  Vidit  haud  dubie  Molanus  ista  non  co- 
hserere;  ideoque  in  additionibus  ad  Usuardum 
v  Septembris  scripserit  :  Eodem  die  SS.  MM. 
Eudoxii ,  qui  et  Marianus  ,  Romuli ,  Zenouis  , 
et  Macarii ,  qui  sub  Trajano  martyrio  coronan- 
tur.  Sed  Metaphrastes ,  quem  allegat ,  diserte 
tradit  Romulum  jussu  Trajani  necatum,  Eudo- 
xium  vero  aliosque  diu  post  martyrio  affectos  esse 
sub  Diocletiano.  Ferrarius  in  Catatogo  generali 
Sanctorum  ad  vi  Septembris  videtur  Martyres 
velte  geminare ;  prsemissa  enim  hac  annuntiatio- 
ne.  Melitenae  in  Armenia   SS.    Martyrum  Eudo- 


XII 


Romuii,   et  Sociorum  sub   Trajano ,    qvam 


notat    ex   Galesinio   desumptam 


esse,  subdit  : 
70  De 


508 


DE  SS.  ROMULO, 


.1  .   TflHt 

J.V. 


Oditu  ex  Ty- 
pieo,  et  veni- 
cuti  ex  Jtfe- 
TUtU. 


B 


tjuxteoraum 

agwit  dfl  M/j 
ttimi  1104: 


memoWa  apuA 

Armtnoi  et 


*  i.  e.  iiiiiiiv- 
raiin 


De  Eudoxio  et  Soc.  Melitenae  passis  agitur  m  Mar- 
tvrol  Rom.  die  praiced.;  sed  sub  Diocletiano  :  W 
vero  sub  Trajauo  passi  traduntur.  De  Romulo  dun- 
taxnt  affit  Martyrol.  Rom.  prsecedenti  die.  MCO- 
lao  Antonio  infra  citando  videntur  omnes  ejus- 
dem  agonis  triumphatores  esse ;  at  non  edissent 
sub  guo  imperatore. 

k  Festum  S.  Eudoxii  et  Sociorum  in  Typtco 
seu  Rituali  S.  Sabx  colendum  prsescribitur  vi  Se- 
ptembris  his  verbis  :  K«  rou  «ycou  ^orvpo^vdo- 
liov  xal  tSv  vvv  «ur«  mw&vTW  «ycwv  M«prupwv, 
ict  esf,  Et  S.  M.  Eudoxii,  ac  83.  Martyrum  cum  ipso 
passorum.  Mensea  magna  impressa  ad  eumdem 
diem  Grxce  sic  habent  :  Certamen  SS.  MM.  Eudo- 
xii,  Zenonis,  Romuli  et  Macarii,  et  sequentibus  eos 
ornant  versiculis  : 
Tfiyfiivres  Evdogwfe  rP«(*uAos,  Zjjvwv 
Kai  Mct//.y.pio;,  liaxapcffroc  tou  reXoug. 
Qwos  Latine  sic  interpreior  : 
CapiteminutiEudoxius,  Romulus,  Zenon 
Ac  Macariusfinem  beatum  obtinent. 
M«x«pio«    et   fcaxotpcffros    sonans*    beatus;    in  gwo 
lusitpoeta,  significatum  nominis  proprii  unius 
Martyris  per  appellativum  omnibus  aiiribuens. 
Subditur  elogium  satis  protixum,  cujus  hoc  ini- 
#mwi   esi    ;    Ouros    &  oiytoi  Tw/xuAos  ett!   Tpaiavou 
r$v  K6tpaXy,v  «fpjjpeS»,.  Hio  S.  Romulus  sub  Traja- 
no  capite  truncatus  est.  Dein  agitur  de  Eudoxio 
atiisque  tempore  Diocletiani  coronatis.Paucailla 
idcirco  huc  transtuli ,  ne  quis  solos  versicutos 
ac  titulum  legens  exisiimaret,  in  Menseis  conjungi 
hosce  Martyres  tamquam  in  eadem  persecutione 
passos :  quod  sane  pronum  essetopinari  extituto, 
Romulum  aliis  intermiscenle . 

li  Post  memoratum  elogium  sequitur  alia  an- 
nuntiatio  :  'IV;  «uryj  -hpipa ,  exarw  reffffape;  xac 
vlhot  ffrpanMrac...  liysi  reAecouvrac.  Id  est ,  eodem 
die  centum  quatuor  ac  mille  milites...  gladio  cassi 
consummant  martyrium.  His  deinde  bini  accinun- 
tur  versicidi  : 

Ae/a;  dexajrAfl xal  /O.iy.i  p.aprupwv 
Kai  rsrpifi  «TrXri  ffuvreAeurwffi  Etytd 
Qmos  Latine  sic  vertas  : 
Decas  deoupla  et  chilias  Martyrum 
Quatcrnioque  simul  ense  vitam  finiunt. 
Istis  versiculis  addunt  Meniva  distichon  aliud, 
exprimens  simite  martyrium  S.  Calodotes,  quam 
et  in  annuniiatione  mox  data  conjungunt  lau- 
j  datis  militibus  ,  sed  perperam  :  nam  sancta  ilia 
Martyr  ad  hanc  classem  non  pertinet.  Dabitur 
cum  sociis  suis  die  vi  Septembris.  Martyres  au- 
tem  II  ui,  de  quibus  hic  separate  agitur ,  haud 
dubie    sunt  itli  milites ,  quos  elogium   citatum 
narrat  projecisse  batteos  coram  pneside  exempto 
S.  Eudoxii  :  utrobique  enim,  etiam  in  Actis  et 
Ms.    Menoiogio   Slavo-Russico ,   ac  Synaxario 
Uidhenico  infra  mcmorando  idem  est  numerus 
1104,  nec  ultum  apparet   distinctionis   funda- 
mentum. 

11  Dcsidcmntur  Sancti  nostri  in  duobus  Ar- 
menorum  Menologiis  ab  Assemano  editis  tomo  3 
lUhltotheav  Oricntalis  Ciementino-  Vaticanx  pag. 
015  et  649  :  at  in  Ms.  Catalogo  Sanctorum  Ar- 
iiictiis  cclchratorum,  quem  Papcbrochio  misit  D. 
Ludovicus  Picques  Doctor  Sorbonicus,  hsec  num. 
tSO  leguntur  -.  Testimonium  *  S.  Euductii  (Ei- 
tfo&ou )  qui  Marinus  vocatus  cst.  Item  Romeli 
ct  Maoari ,  qui  martyrea  tempore  Trajaui ,  Se- 
pterabris  sexto.  Clemens  Galanus ,  qui  multos 
annos  in  Armcnia  missionarius  fuit ,  parte  i 
Conciliationis  ecctesuv  Armenx  cum  Romana  in 
Annotatione  ad  caput  Zpag.lb,  inter  martyres 


EUDOXIO  ETC.  MM. 

ibidem   passos   recenset   Eudoxium,    Zenonem     D 
Macarium  Sociosque  sub  Diocletiano ;  at  Romnli 
nusquam  meminit.  Porro  eximius  Picquesius 
monet,  prxdictum  Cataiogum  Latine  versum  esse 
ex  ingenti  regi*  bibliotheca»codice  Armeno  N<>  314, 
uncialibus    litteris   scripto    ante    annos    ab    hoc 
mdclxxxvii   circiter  sexcentos;  sed  xnierpretem 
Oscanum  archiepiscopum  Armenum,  haud  satis 
peritum  tiiulos  incondite  dictasse  amanuensi, 
imo  et  nonnuiios  omisisse.  Addit  tn  htteris  po- 
sterioribus  ejusdem  anni  1687,  se  dumtaxat  usque 
ad  numerum  35    inclusive  Latinam  versionem 
cum  textu  Armeno  contulisse  :  quod  utinam  Vir 
eruditus  et  humanissimus  reiiquis  cxi  numeris 
fecisset,  simulque  omissa  ab  Oscano  supplevisseL 
Meminit  quoque  ad  eamdem  diem  S.  M.  Eudox^ 
Synaxarium  Ruthenicum  Ms.t  quod  anno  10SS 
Moscua  submisit    noster  illic   missionanus  P. 
Georgius  David,  addens  in  fine  Synaxanum  istud 
esse  commune  toti  ecciesise  Ridhenicee.  Aiiudpe- 
culiare  dicecesis  Kijoviensis ,  eodem  interprete, 
ita  habet :  Et  S.  M.  Eudoxii,  et  cum  eo  mciv.  E 

7  Mss.  Mensea  Grxca  bibtiotheccV  Ambrosianx  ^f^ 
etPP.  Dominicanorum  conventus  S.  Marci  Flo-  l^empi^' 
rentia,  ac  supplementum  ad  Mensea  excusa  coi-  Cons(antino. 
iectum  ex  Ms.  Synaxario  membranaceo  antiquo  polL 
P.  Sirmondi,  S.  Romulum  ante  alios  annuntiant ; 
prima  quidem  hoc  modo  :  Romyli,  Eudoxii,  Zeno- 
nis,  MacariiM.;a?^m  ^MZum  addunt,  Romulus 
prgepositus,  Eudoxius,  Zenon,  Macarius  :  tertium 
vero  Grxce  ita  habet  :  Passio  SS.  MM.  Romuli, 
Eudoxii,  Zenonis  et  Macarii.  Elogium  subjunctum 
queedam  ab  Actis  diversa  continet,.  proinde  in 
pauca  id  contraho  ;  Ex  hisce  Sanctis  Romulus  prae- 
positus  sub  Trajano  imperatore  decollatus  est.  Post 
Trajanum  autem  etreliquosimperatores  nonpaucis 
annis  elapsis,  cum  Diocletianus-  imperium  adeptus 
esset,  Eudoxius  comes  capite  plexus  estcum  Zenone 
et  Macario,  %a   ffuv  toiz,   utt'   aurwy   ffrparctirois,    r6v 
api^u.6v     oufft     -^ikioiq    e/.aroy  rpcaxovra    recrffapffcv  , 
id   est,    una    cum  militibus ,    qui  eis  parebant , 
numero  mille  centum  triginta  quatuor.  'H  dz  aurwv 
ffui/a^    rtlziS  ev  rw    (/aprupeiw   rou   xy.     Upo/.omoj 
hdov  TO\i  «y.  ^.  Mv}va.  Celebratur  autem  ipsorum 
memoria  in  oratorio  S.  Procopii,  quod  est  iu  templo 
S.  M.  Menae.  De  sacra  sede  a  Constantino  Magno 
dicata  sancto  Mence  martyri  potest  videri  Can- 
gius  libro  &  Constantinopolis  Christianse  sect.  6  p 
num.   62.  Ibidem  num.  38  temptum  S.  Eudoxio 
consecratum  fuisse  seculo  iv  vel  v,  narrat  his 
verbis  :  S.  Eudoxii  aedes  exstructa  fuit  ab  Eudoxio 
patricio  et  prasfecto,  Constantino  M.  imperante,  si 
qua  fides  Codino  pag.  xxxix.  Certe  Eudoxium  prae- 
fectum  pra^torio  sub  Theodosio  juniore  vixisse  indi- 
cantleges  aliquot  in  Cod.  Th. 


G£D 


ICCTOMC 

c.s. 


DIE  QUINTA  SEPTEMBRIS.  609 

teris  ad  Bollandum  datis  anno  1658.  Quid  vero 
specialim  de  S.  Romulo  senserit,  accipe  ex  Mss. 
ipsius  posthumis,  quee  Cuperus  nosler  anno  1721 
Madriti  magna  ex  parte  descripsit. 

10  Romulum  oportet  quidem  apud  Graecos  mar-  '"  H"p°niam 
tyrio    sublatum  :    uuomodo    enim    homo  Hispa-  i}'rtra<tUM' 
nus,  et  in  Hispania  pro  vera  fide  occisus,  omnem 

ciorum;  figmenta  de  S.  Romulo,    Z^T^^^^TT^Z 

eiUS  CUltUS  in  Hispania  :    quando  ^ebuerunt     g;navi     propugnatores     mendacissimi 

J  .  Chronici.  Et  referunt  hoc  sermone  Graeci  occisio* 

et       UDl     MartyreS      paSSl  ;      Acta  nem  Martyris,  nullum  ut  relinquant  locum  rele- 

i  gationi.    Romulus    dicitur ,     postquam    suasisset 


II.  An  sanatio  Justiniani  impera- 
toris  Martyribus  hisce  adscriben- 
da  sit  :  numerus  S.  Eudoxii  so- 


Dubium  est, 
quorumnam 
MM.   benepcio 
Justinianus 
sanitatem  re- 
cuperaverit. 


c 

S.  Eudoxii$o- 
cii  probnbidns 
haud  plures 
fuere  quum 
1104  :  S.  flo- 
mnlus  aPseu- 
do-Dexlro 


Grseca,  et  Baronn  conjectura 
xi  mille  militibus. 


Baronius   in  Notationibus  ad  Martyrologium 
Romanum  hac  die  scribit  sequentia  :  Ex  ho- 
rum  militum  numero,  qui  Melitine    in   Armenia 
coronati  sunt,  quatuor  sacra  corpora  delata  Con- 
stantinopolim,  reperta  sunt  temporibus   Justinia- 
ni  imp.,  quorum  beneficio  idem  imperator  letali 
morbo  curatus  est.  Rem  gestam  perpetuis  dignam 
monumentis  conscripsit  Procopius  lib.  i  de  vEdi- 
ficiis  Justiniani  imperatoris.  lnventionem  harum 
reliquiarum  in  templo  S.  Irenes  M.,  et  benefi- 
cium  sanationis  per  eas  Justiniano  prsestitum 
ex  eodem  Procopio   Csesariensi    refert    ad  an- 
num  Chrisii    560  num.    2.    Verum  Procopius , 
anno  1663   cum  interpretatione   nostri    Claudii 
Maltreti  Parisiis  editus,  libro  i  cap.  7  non  ha- 
bet  quatuor,  sed  o-jy^  mvw  r,  rsffffapaKwra,  id  est, 
non   minus  quam  quadraginta   :   et  licet  subdat 
hos   fuisse  Romanos  milites   legionis  duodeci- 
mx,  quam  olim  stationariam  habuit  urbs  Ar- 
menise  Melitene;  non  tamen  dicit  in  ea    urbe 
martyrium  esse  passos.   Hinc  dubium  est,  an 
corpora    illa   fuerint    aliquorum  ex    hodiernis 
Militibus,  et  consequenter  an  ipsis  adscribi  de- 
beat  patratum  miraculum.  Tillemontius  tomo  2 
Monumentorum  Ecclesiasticorum  secundse  edi- 
tionis  pag.  574  suspicatur  fuisse  reliquias  cele- 
bvium  XL  Martyrum  Sebastenorum,  quee  prope 
Constantinopolim  sub  Theodosio  II  inventae  sunt, 
de  quibus  ad  diem  x  Martii. 

9  Tillemontius  citatus  numerum  S.  Eudoxii  so- 
ciorum  auget  trecentis  :  scribit  enim  1404,  pro 
1104,  idque  bis  repetit,  allegans  Mensea  magna 
Grmcorum  edilionis  Venetse  anni  152S.  Editio 
illa  mihi  ad  manum  non  est ;  sed  quoniam  in 
Menseis,  quse  anno  1595  Venetiis  prodierunt,  in 
Menologio  Cardinalis  Sirleti,  Actis  a  Metaphra- 
ste  conscriptis  et  alibi  computantur  dumtaxat 
1104,-  existimo  Tillemontium  perperam  Grseca 
vertisse.  Unde  autem  in  supplemento  ad  Meniea 
excusa,  cujus  verba  dedi  num.  7,  ad  prsedictos 
1104  accesserint  triginta,  compertum  non  habeo  .- 
neque  ob  solam  Synaxarii  Sirmondiani  auctori- 
tatem  numerumin  Martyrologio  Romano  de- 
scriptum  augere  volui.  Ad  S.  Romulum  quod 
attinet,  eum  Pseudo-Dexter  in  Chronico  ad  an- 
num  Christi  400  num.  2  Hispanum  facit  ac 
Trajano  homopolum,  ita  scribens  :  S.  Romulus 
Trajani  caesaris  prsefectus ,  patria  Italicensis,  Hi- 
spanus  in  Hispaniam  ab  eodem  releg-atus  in  Cel- 
tiberiapatitur.A^mpe  innumeri  Martyresad  Orien- 
tem  passi,  quorum  dumtaxat  meminit  ex  anti- 
quis  Graecorum  Menolog-ium,  Pseudo-Archimedis 
huius  (Dextri)  opera  in  hos  tractus  terrarumque 
finem  Gades  transfemntur ,  inquit  vir  specta- 
tm    eruditionis    D.  Nicolaus   Antonius    in   lit- 


E 

S,  Onetimi 


{.  olihi-.Mi. 


Trajano  militum  Christianorum  caedem  ,  in  se 
conversus  credidisse  in  Christura,  imperatorem- 
que  impietatis  accusasse.  Tum  subdit  verba 
qugedam  ex  Menologio  Basilii  et  ex  Metaphra- 
ste,  dein  sic  prosequens  :  Nullum  hic  fateri 
opus  est  Hispaniensis  relegationis,  Celtiberique 
martyrii  vestigium;  siquidem  Trajanum  in  Hispa- 
niam  venisse  nuraquam,  ex  Dione  et  aliis  comper- 
tissimum  est.  Hactenus  de  adducto  Chronici  loco  : 
quod  sequitur  ferit  potissimum  Joannem  Ta- 
mayum  Salazar  martyrologum  Hispanum,  qui 
in  Notis  ad  v  Septembris  atia  falsa  ex  Bivario 
superaddidit. 

11  Non  autem  contenti  llomulo  cive  et  martyre 
Dextri  vindices  Bivarius  et  Tamaius  progressi  sunt  tociutfuim 
ulterius,    et    quod  in  Actis  Onesimi  a  Simeone  /%"«'■*& 
scriptum  fuerit  Metaphraste  (Februarii  xvi   apud 
Surium  tom.  i, )   oblatum  eum    Tertullo   praesidi 
una  cum  sociis  Romulo  et  Papia ;  statim ,   qunsi 
revelatum    sibi    divinitus    fuisset ,    Bivarius  non 
dubitanter    adfirmare   ausus  est,    eumdem   hunc 
esse  cum  nostro    Romulo;  cui    temerario    ausui 
obstringere  se  nil   veritus   Joannes  Tamaius,   in 
Acta  ipsa    Romuli ,   quse  ad  obruzara    *  veri  et 
comperti  non  alias   formari   fas    et  aequum  fuit, 
vanissimam  admisit  Bivarii   conjecturam ;  Romu- 
lumque  Trajani  hunc  praefectum  Onesimi  socium 
illum  constituit.    Sed  quaenam,    ais  ,    injeccrunt 
hanc  mentem   Bivario?  An  solam  nominis  ratio- 
nem    secutus    f uit  ?  Nam    huic   tot   adversantur 
arg-umenta ,    quot    Romulo   aevo    illo   pares   esse 
potuerunt,   nedum   pares  vixerunt.  Haberaus  A- 
ctorum  verba  pro  mille  testibus  :  »   Tunc  addu- 
«ctura  (Onesiraum)    ad    tribunal    Tertulli   cum 
» Romulo    adjutore    et   Papia   spirituali    commi- 
»  litone,  interrogavitTertuIlus,  dicens  :  Quis  es?» 
12  Plane  vel  hic  Onesimus    ille   est    Philemo- 
nis  Collossensis  servus,   de  quo  agit  Paulus  Apo-  confutatNi 
Stolus  Epistola  ad   Philem. ,  atque  idem   EphesU  «£««  ^ 
nus  postea  episcopus,   ut  apparet  ex  epistola  S. 
Ig-natii  ad  Ephesios ;  vel  martyr  alius  SS.  Alphii, 
Philadelphii   et   Cyrini    praeceptor ,    Puteolis    aut 
in  Sicilia  una  cum  iis  passus,  quod  majrisplacet 
Ferrario   in   Catal.   Sanctorum    xvi    Februarii    et 
xxxi  Julii,  et  Henschenio  tom.   2  Februarii  pag. 
858  num.  15,  confudisseque  Metaphrastem  utrius- 
que  res  gestas.   Si  primum  dixeris,  fateri  oportet 
consequenter ,   Romulum  ,  quem  appellant  «   ad- 
«jutorem  episcopi  ■>   Acta    Oncsimi,   alium   pror- 
sus  ab  eo  fuisse,  qui  propter  opprobratam  Trajano 
impietatem,  cujus  aula3  magister  erat ,    causam 
coram  eo  dixit.  Qui  enim  simul  esse  poteratprac- 
torii   Aug-usti  praefectus  et  Ephesini  episcopi    co- 
adjutor?  Neque  item  sic  jejune  Acta  de  Romulo 
tantae  in  seculo  di-nitatis  viro  aererent,  ut  quae- 


F 

ifiioi  trudiu 


rcndi  locum   relinquereut,   quis 


ille  essct.  Si  vero 


Puteolanum  martyrem  hunc  dixeris,  nihil  ad  eum 
pertiuere  qui  sub  ultimis  ethnicis  imperatonbus, 
hoc  est,  vel  Decio  vel  Licinio   triumphavit,  Ro- 

mulum 


510 


DE  SS.  ROMULO, 


i\  i  rOM 

j  v. 


S.  Homuli  cul- 
tu*  i»  diaceii 
Bitpatenii . 


Quando  d  ubi 

Miirti/rci  OC- 

etii  /nerint  ; 


■oWptor  Acto- 
piun  Kfalo* 

phruitrs  | 
afiy  iijt  rfr  i/fi* 


mulum  Trajani  roartyrem  fateri  compellamur. 
Porro  quid  mirum  ra  has  angustias  devemn , 
quando  undique  corrasis  etiam  levissimis  argTi- 
mentis  tam  sacrse  res  tractantur?  Quae  falsa  sunt, 
certe  nequeunt  comprobari  aliis  nisi  inepte  j  et  mo- 
vere  aliquid  oportet,  ne  nihil  fiat.  Hssc  contra  fa- 
bulatores  illos  eruditus  Hispanus. 

13  Ceterum  ista  persuasio  cle  patria  S.  Bomuli 

occasionem  dedit  solemni  ejus  cultui  hoc  die  in 

dicecesi  Hispatensi,  prout  narrat  Tamayus  pag. 

61  his  verbis  :  Denique  cum  archiproesul  D.  D.  Pe- 

trus  de  Castro  et  Quinones,  Hispalensis  sedis  me- 

tropolita,    reierentibus   Decano    et   capitulo   suae 

illustrissimffi  ecclesias    et  aliis  doctissimis  vins  , 

agnovisset  hunc  S.  Martyrem  ex  Italica,  sua  dioe- 

cesis    urbe   oriundum   fuisse;   anno  mdcxxiv  llh 

cultum  cum  Officio  duplici  in  dicecesi,  et  secun- 

das  classis  in  loco,  ubi  olim  Italica  fuit,  detulit 

et  hoc  in   posterum  observari  praecepit,    virtute 

privilegiorum  a  summis'  Pontifioibus  concessorum 

pnesulibus  Hispani».  Sed  novum  hic  rursus  er- 

rorem  admiscuit;  nam  Rodericus  Caro,  quem 

cital,  in  Antiquitatibus  Hispalensibus  fol.   106 

i  quadriennio  citius  id  factum  tradit,  nimirum  an- 

no  1620  :  certe  fieri  debuit  ante  xx  Decembns 

1628,  quo  prxdictum  archiepiscopum  Petrum  de 

Castro  e  vivis  excessisse  Tamayus  ipse  ad  xi  Mar- 

tii  pag.  201,  aliique  auctores  Hispani  asserunt. 

14  De  tempore,  quo  passi  fuere,  observat  Pa- 
gius  in  Critica  Baronii  ad  annum  106  num.  3, 
contigere  non  potuisse  martyrium  S.  Romuli  et 
militum  Christianorum,  a  Trajano,  dum  in  Ori- 
ente  esset,  morti  addictorum,  ante  annum  112, 
quo  is  imperator  in  Orientem  transmisit.  Castel- 
lanus  in  Martyrologio  universati  pag.  979  certa- 
men  S.  llomuli  consignat  ipso  anno  112;  utrum 
recte,  non  ausim  asserere  :  Tillemontius  enim 
tom.  2  Imperatorum  Nota  17  et  22  in  Trajanum , 
probabititer  statuit  duplicem  profectionem  Tra- 
jani  Orientem;  primam  anno  106,  alteram  non 
nisi  anno  114,  Ad  SS.  Euxodium  et  Socios  quod 
spectat,  martyrium  hi  consummarunt  sub  Dio- 
cletiano  ex  antedictis;  anno,  ut  Surius  notat, 
290  :  Baronius  autem  in  Annalibus  primum  de 
ipsis  meminit  ad  annum  31 1  num.  21.  Horum  pa- 
Uestra  fuit  Melitina  seu  Melitenein  Armenia  Mi- 
nori  ad  Euphratem  fluvium  :  S.  Ilomulus  vero 
passus  videtur  in  Grtecia,  sicuti  eum  Gatesinius 
annuntiat  cum  aliis  quidem  Martyribus,  sed  quos 
postea  scribit  atibi  coronatos  esse,  videlicet  in 
Armenia   et   tempore   Maximiani.    Vide  supra 
num.  2  Menologium  Basilianum. 

L5  Acta  Grxca,  guorum  apographum,  nescio 
unde  acceptum ,  habemus  hoc  titulo  .-  Ms^- 
rupiOV  rtov  «yttov  xai  ev^o^wy  tou  XptcroO  txaprvpwj  ]Lj- 
(Jo£tou,  P&>fxuAou,  Zvivwvo;  Kocl  Maxorptou,   id  est,  Mar- 


EUDOXIO  ETU.  MM. 

tvrium  sanctorum  et  gloriosorum  Christi   marty- 
rum  Eudoxii,  Romuli ,   Zenonis  et  Macarii ,    ex 
antiauis  monumentis  conscripsit  Metaphrastes, 
eiqilillaindubitanter  attribuit  Leo  Allatius  in 
Diatnba  de  Symeonum  scriptis,  pag.  129  imtium 
recitans.    Latine  versa  edidit  Aloysius    Lipo- 
manus  episcopus   Veronensis  tomo   6    Vitarum 
Sanctorum,  quam  interpretationem  in/enus  re- 
cudam,  sed  more  nostro  divisam  in  capita  et  nu- 
meros,  ut  Grxcat  narrationi  similiter  dividen- 
dee  respondeat.  Baronius  ad  hunc  diem   ea  vo- 
cat  Acta  S.  Romuli ,  quia  nempe   de   ipso  agit 
prior  illorum  pars ;  at  rectius  ab  alns  appellan- 
tur  retiquorum  etiam  Martyrum  nomme,  quo- 
rum  agonem,  S.  Eudoxii  prsesertim  magis  fuse 
describunt  post   narratum  Romuli  martyrium. 
Miror  tamen,  quod  Grseci  Sanctorum  tam  diver- 
sis  temporibus,  ut  ipsi  tradunt ,  passorum  res 
gestas  in  unam  eamdemque  narrationem  conje- 
cerint.  Ex  cotlatione  Actorum  cum  elogio,  quod 
exstat  in  Menmis  magnis  impressis,  patet  illa  ex 
hoc  concinnata  esse,  at  multum  aliunde  amphfi- 
cata  :  ex  quibus  autemmonumentis,  ignoro. 


I' 


E 


16  Certe  quidem  illa  amplificatio  facta  non  est  et  Buronii 
ex  narratione  seu  elogio  Menologii  Basiliani :  in  ^alZl 
hocnamque  dicitur  S.  Romulus  auctor  pmmum 
fuisse  Trajano,  dnoaztilzi  zic,  rov  FaXAtav  etc.  ut 
mitteret,  vel,  uti  Galesinius  et  Arcudius  verte- 
runt,  iret  in  Galliam,  Asiaticam  nempe,  id  est, 
Galatiam,  militesque  Christianos  diis  immotare 
compelteret;  deinde  poznitentia  ductus  credidis- 
se   in  Christum.  Metaphrastes  vero,  mirabitia 
omittere  haud  solitus,  impium  illud  Romuli  con- 
sitium,  secutam  posnitentiam  et  conversionem  ne 
verbo  quidem  attingit  :  imo  contra  insinuat,  eum 
jam  ante  Christianum  fuisse.  Mitto  alias  discre- 
pantias,  facile  ob  erudito  lectore  observandas. 
Quod  spectat  ad  undecim  mitle  relegatos  mitites, 
conjectura  ducimur,  inquit  Baronius  ad  annum 
108,  ut  existimemus  hos   illos   ipsos  esse  decem 
mille    prsestantissimos    martyres ,    qui    in    silvis 
montis  Ararat  in  Armenia  sunt  crucifixi.  Hoc  si 
verum  sit,    manifestse  falsitatis    convincuntur 
istorum  Crucifixorum   Acta;  Baronius   quippe 
loco  citato  preemittit,  undecim  mille  milites  in- 
ventos  fuisse  Christianos  a  Trajano  exercitum 
lustrante  :  martyres  autem  Crucifixi  idolotatrm 
adhuc  erant  tempore  Adriani,  quando  angelus  -p 
in  campo  apparens  fidem  Christi  eis  prmdicavit, 
uti  narratur  tom.  iv   Junii  ad  diem  xxn   in 
ipsorum  Actis,  quse  ibidem  a  pag.   175   Com- 
mentario  critico  excussit  Papebrochius  ac  fa- 
bulosa  esse  monstravit.  Verisimile  etiam  non  est,    . 
undecim  millia  hominum  simul  neci  data  fuisse 
a  Trajano  :  certe  id  Metaphrastes  non  siluisset, 
si  in  antiquis  monumentis  reperisset. 


ACTA 


DIE  QUINTA  SBPTEMBRIS. 


011 


ACTA 

AUCTORE  METAPHRASTE 

Ex  Ms.  Graeco,  cum  Latina  interpretatione,  quse  exstat  apud  Liporaanum 

tom.  vi  pag.  ccxxxi  versa. 

CAPUT  I. 

Milites  Christianos  in  exsilium  pellit  Trajanus  :  id  improbans  S.  Romulus  et 
aperte  Christum  confitens  gloriosum  subit  martyrium. 


*  lege 
5uetv 


xoAatrwctv 


Tpxiavov  tov  dvQ-Q-i&ovq  oaGtkioyc,  nokkw  ptev  npo- 
voiav  xai  GKQvdiv  vnhp  ryj;  ffizkvpdc,  rwy  et- 
dwAwv  7r/avyj;  eta-cpipovro;,  fjicya  de  xal  dnrivzq  xara 
rSv  £ua£owv  Trviovro;'  akkot  tz  3uet  *  rof;  tJatpto- 
o*t,  xai  -KpQyz  Travrwv  to  OTpartwrtxdv  r.vayxa^ov- 
to.  Bact/axa  yap  knipnzTO  navTayov  ypa/np.ara  anov- 
ddtyvTa  ty,v  aareoetav,  xai  Xptortavou;  y)  Suetv 
xeAeuovra,  y)  noty.ikatq  vnoQzkkso-Qat  upupiaig,  "Arrep 
ETreio/j  xat  ei^  rd  Trpdi;  "Ew  atpt/ero  crrpareu/na,  exetvot 
jxevra  Trpd?  rdv  TroAepov  xar'  exsfvo  rrj;  wpa;  Q-uo-xeua- 
£df*evot,  xai  fxe^rat;  ovyegta  xai  |3apetat;  ra  Tro^epuxa 
e^affxou^fvot,  aAAware  d"e  xai  tcc  Xpfariavwv  ao-Tra^djLte- 
voc,  oude  dAtya  rwv  ^aeriAixSv  exetvwv  o-uAAaowv  erre- 
OTpecpovro.  f  Afii7.it  xai  pA/Yfc  aurof;  xapTzpdc  avopayzi- 
ffy];,  xparoucn  rwv  Evavrtwv  xat  ^aAa  Aafnrpwi;. 

2  Touro  xai  et;  j3acn/Ua  Tpatavdv  dvr]y^n'  6  de  cua 
tyiv  rwv  otx£twv  aTrorayjUarwv  Trapdpacnv,  oi/dz  tqv  xot- 
vou  Travrwv  dyaBov  ty>$  ViJOjs  koyov  notztGQai.'  dkkd  Toiiq 
ra<;  (bao-i/uxa;  cJtara^ei;  u7reptdovra;  (rd  nkr,0oc,  dz  X'^101 
eTri  rof;  fivpiotq  r)aav)  npoq  re  r/jv  r»fe  'Ap/nevta;  MeXtrt- 
v/iv,  xai  ra  Trept;;  exetv/j;  uirspopi$S(.  "Hye  ptev  uTrdXotrro; 
OTparta  TTEptdY/);  r]v  xai  xaracpoj3o;  d\a  n&v  exetvwv  uTrep- 

C  opiav.  {XYi  xai  XuTry)3"evrec  Trpd;  v-oreptap.dv  a7ro(3Xe^oufftv, 
etra  xat  aurou;  xaXwcrwatv  *,  w;  ptyjre  rou  Xptcrtavt- 
apov  ptyjre  r/j;  dY  exefyov  uTrepopia;;  aurwv  xotvwyy;o-ayra<;. 
Akk'  oux  exetvot -fl  eVpa^av  rt  rotourov /]  evetd/jcav  aAA' 
ola  rou  ■Kpdov  w;  aXyj3"w?  fza^yjrai,  fxtju/jrat  xat  rvj;  rou 
AtcJaaxaAou  TrpadryjrOi;,  xai  r^s  ffu/xjra^eta?  r^av 
'/jftepwi;  re  e^epov  r/jv  uTrepoptav,  /.ai  /(Xtara  ryj;  u|3pewi; 
edW/epaivov. 

3  'PwfxuXo^cJe  6  Tr)q  fiaGikf/.oc,  avl-nq  ryjvtxaura  Trpai- 
7rdo"iroi;,  Trpd;  rdv  j3aai/ea  Tpatavov,  oure  aurco  7ravrw;, 
oiireryj  noket  Qvf/.(^ipttv  tkeye  to.  ytye.vYjU.iva.  '0  de,  deov 
^aptra?  dptoAoyeTv  rw  'Pwptu^w  cktc  Kpoc,  aurdv  euvoixw^ 
e^ovrt,  euyjSy];  wv  xai  a^aptaro;,  eAotdopetro  fta/Aov 
aurw  xai  wpyt^ero,  xai  Wi;  '(yY.krt^.a  rrpoeretve  rr,v  titvi- 
6etav.  'Pwptuio;  de  rwv  exetvou  Xdywv  ptyjcJe  rd  €pa/u 
cppovrtc^wv,  EffE^vuvero  fxdkkov  rat;  Sid  Xptcrrdv  uopeoV 
xai  rw  rrept  aurdv  £r;Xw  cTtaTrupwrara  rr,v  ^ivyj.v  ex- 
xau^Et?,  ecuSptC^et  /jtev  ziq  Tovq  exetvou  Szovc,  avatdyjv* 
djuoAoyet  Sz  (pavepw;  rov  Xptcrrdv  xai  Trappy)0"ia^erai  r/,v 
euo"ej3etav.  'Ayptava?  rotvuv  eTriTr^eov  Tpaiavd?,  xe- 
ktvzt  ra3"T7vat  rourov  xai  paScJots  aixtcJecrSat. 


4    '0     ptevrot    'PwjuuXo;     eu^u/w;     de/d|uevo;     ra; 
7rArjya; ;     Nuv    euepyerwv    jue  i'ff0i     ra    fteytffra   7rpd; 


Trajano  a  impio  iraperatore  in  execrandum 
errorem  simulachrorum  maguura  quidem  stu- 
dium  confereute,  valde  autem  et  atrociter  spi- 
rante  adversus  pios;  et  alii  sacrificare  daemonihus, 
et  ante  omnes  cogebantur  milites.  Literce  enim 
imperatoriffi  mittebantur  in  omnes  partes,  urg'en- 
tes  ad  impietatem  et  Christianos  cog-entes  vel  sa- 
crificare,  vel  variis  subjici  suppliciis.  Qua?  quidem 
postquam  venerunt  ad  esercitum,  qui  erat  in 
Oriente,  illi  quidem  eo  tempore  ea  comparantes, 
quse  ad  bellum  pertinebant,  continuisque  et  gra- 
vibus  se  exercentes  militife  meditationibus,  alioqni 
autem  relig-ionem  amplectentes,  nihil  curabaut  li- 
teras  illasimperatoris.  Qui  cum  magna  pugna  eis 
esset  exorta,  praeclaram  adversus  inimicos  obtinent 
victoriam  b. 

2  Hoc  fuit  relatum  ad  impcratorem  Trajanum. 
Ille  autem  propterea  quod  suaedicta  despexeranl, 
ne  coramunis  quidem  omnium  boui,  nempe  victo- 
ri£e,  ullam  ducit  rationem  :  sed  eos,  qui  imperato- 
rias  contempserant  coustitutiones  (  erant  autcm  uu- 
mero  undecim  millia  c )  releg-at  iu  Armeniae  Meli- 
tenam  rfet  loca,  quae  circa  eam  sita  sunt.  Reliquus 
vero  exercitus  erat  in  metu  propter  eorum  releg-a- 
tionem,  ne  dolore  affecti  molirentur  res  novas,  et 
eisaliquid  mali  afferrent,  ut  qui  uec  Christinnismi, 
neque  propterChristum  suscepta?  relegatiouis  fuis- 
senteis  socii.  Verum  illi  nihil  tale  fucerunt  aut  co- 
gitaruut^- sed  ut  qui  erant  discipuli  ejus,  qui  vere 
est  mitis,  fuerunt  etiam  imitatores  mansuctudinis 
etlenitatis  Magistri ;  et  placide  ferebant  exilium, 
et  miuime  aegre  ferebant  contumeliam. 

3  Komulus  autem  aulic  imperatoriai  tunc  praepo- 
situs  e  apud  Trajanum  imperatorem,  neque  ei,  ne* 
que  civitati  omnino  dicebat  expedire  ea,  quae  facta 
fuerant.  Ille  autem,  cum  oporteret  Komulo  agere 
gratias,  utqui  benevole  esset  in  eum  atfcctus,  etulte 
et  ingratesegerens,  eumpotius  maledictis  insccta- 
batur  et  ei  irascebatur,  ettamquam  crimen  objicic- 
batpietatem.  Romulus  vero  verba  illius  ne  tantil- 
lum  quidem  curans,  grloriabatur  potius  contumeliis 
proj)ter  Christum  susceptis :  et  ardentissimo  ejus 
zelo  in  animo  accensus,  libere  quidem  et  effuse 
illiusdeosprobrisinsectatur;  Cbristum  autemaper- 
te  confitetur,  etpietatem  audacter  profitetur.  Magis 
itaque  irritatus  Trajanus  jubet  eum  extendi  et  virgis 
caedi. 

4  Eomulus  autem  magno  et  forti  animo  plagas 
accipiens  ;  Nunc  scias,  me  maximo  affici   beuefi- 

cio, 


E 

Christianimi- 
lUes  post  ob- 
tontam  victo- 
riam 

a 


relegantur  a 
Trajano  : 


improbant  id 
Sanctus  Cfiri- 
ttnmqne  cori' 

!'<•»-.   i-uiji, 

cxditur 
e 


512 


ACTA  SS.  BOMULI,  EUDOXll  ETC.  MM 


A.  Mbwwa-  cio,  cxclamabatadTrajanum.  Corpus  enim,  quod 
'"■         hoc  rubro  mihi  sanguine  circumfluit,  abluit  sor- 

ac  dein  gladio 
necaiui . 


des,  quas  contraxi  ex  nidore  simulachrorum ;  et 
induitur  animo  munda  tunica  incorruptionis.  Non 
tulit  haec  Trajanus,  sed  majori  ira  percitus,  ei 
celerem  comparat  liberationem  ,  et  breve  efficit 
martyrium;  et  decernit,  utcaputRomuli  ampute- 
tur.Atqueillequidemlibenter  ensem  aspexit  pro- 
pter  Christum,  et  jucundissime  subiit  stadium 
martyrii. 


Tpaiavov  iooa-  to  rs  yccp  crwua  k{u>\  rw  epuSpw  rourw  D 
ffepifiPe9f*svov  atuart  t6v  IktWS  sttttAix*  xv(ff>js  dwrwfa 
u.olv<ju.bv  «hrofefer«i.  x«i  *  ^Xri  <Je  «<?5*p<ji*±  x^«v« 
,«a«povTrepi^/A6T«i.OyA^vey)e€  raiira  TpaVavd;-  att' 
ei;  jrXefova  rov  dupfe  7TpoaXeei;,  raZsfav  aurwv  txiv 
analUyhv  &ffirofft4v  re  r6  fxapr6ptov  (JteTrpa^aro'  xat 
rpiSyjvat  ^  MfaXns»  'PwptuAov  ^(pi&wti.  '0  uev  ovv 
«VfJtevos  ro  oia  Xptorov  eifc  &>o«i  »»«1  »WfW  ro  rou 
uapruotou  uir^X&e  araotov. 


B 


ANNOTATA. 

zTrajanusimperiumsuscepitannoChristin,  mortuus  est  117. 

b  ^fficw  rfeffttfl  «icforta  Afc  fl^a*  Metaphrastes. 

c  Quii  Jtoromitf  rfe  «s  co^Ycta*,  vide  num.  16  Cowmenteru 

d  Eanc  Melitenem  seu  Melitinam  Trajanus  ex  castro  urbem  fecit  gentisque  metropohm,  teste  Pro- 
como  Cxsariensi  lib.  3  de  Mdificiis  Justiniani  cap.  4.  Tillemontius  tom.  2.  Imperatorum  pag.  192 
idrefert  ad  annum  Christi  107,  Trajani  10.  Civitatem  illam  cum  regione  cognomine  Ptolemaeus 
aliiaue  qcoqraphi  adscribunt  Armenix  Minori  ;  Strabo  autem,  Plinius  et  Stephanus  tnbuunt  Cap- 
mdociL  quibuscum  sentit  Christophorus  Cellarius  Geographix  antiquxlib.  3  cap.  8,  eamque  m 
tabula  AsixMinoris  collocat  ad  confluentem  Metee  et  Euphratis  in  Cappadocia  ;  utpote  ex  cu)us 
nobilioribus  olim  fuit  prxfecturis  :  verum  in  tabula  Orientis,  quam  postea  exhibet,  tractum  itlum 
comprehendit  Armenia  Minore.  Idem  fit  in  aliorum  tabulis  anno  174-1  editis.  Urbs  porro  de  qua  E 
agimus,  etiam  dicta  reperitur  Melita,  tunc  Turcis  vulgo  Malatyah.  Distinctioms  causa  recte  addidit 
Metaphrastes,  rvj;  'Appevfas,  Armenise  :  namet  tractus  Susianxad  Tigrim  fluvium  a  Ptolemseo  Meh- 
tene  nominatur,  teste  laudato  Cetlario  cap.  19. 

e  Titlemontius  tom.  2  Monumentorum  pag.  180  negat,  titulum  auhe  iniperatorise  prsepositi  cogni- 
tum  fuisse  tempore  Trajano.Sed  cum  Suetonius,  Trajano  et  Adriano  synchronus,  militum  preefe- 
ctos  in  Othone  appellaverit  prsepositos,  et  tempore  Statii  Papinii  poetas,  qui  sub  Domitiano  floruit, 
procurator  a>rarii  majoris  diceretur  serarii  sacri  praepositus,  teste  Satmasiae  in  Notis  ad  Vitam  An- 
tonini  Diadumeni ;  cur  non  potuit  vocari  sub  Trajano  aulae  imperatoriae  prsepositus,  cui  ejusdem 
custodiendse  vet  ministerio  aulico  invigitandi  cura  erat  demandata?  Imo  quisrite  probare  queat, 
hoc  titulo  appellatum  non  fuisse  ?  Ait  enim  Titlemontius  tom.  -I  Imperatorum  pag.  195,  penitus 
intercidisse  Vitam  Trajani  a  variis  auctoribus  scriptam.  Ceterum  Cangius  in  Glossario  ad  vo- 
cem  Gnvco  barbaram  TroaiffoViros  profert  huncipsum  locum.  Vit3e  Ms.  S.  Romuli,  quam  in  Indice 
auctorum  cot.  4-1  notat  desumptam  ex  codice  Colberteo  555,  unde  fortassis  et  apographum  nostrum 
acceptum  est. 


CAPUT  II. 

S.  Eudoxius  missos  ad  se  capiendum  convivio  excipit,  dein  sponte  adit 
prcesidem,  coram  quo  fidem  profitetur  balteumque  abjicit,  militibus  1104 
exemplum  ejus  imitantibus. 


Cltrittiuno* 

ptritquonti 
Dioclettano, 

<i 


Si  fiiidosfiu 
compvt  hendi 

JHitVt 

*  att&iUoriiuis 


Cum  multnm  autem  intercessisset  temporis  a 
Piocletianus  quidem  sanyuine  intestino  et  ty- 
rannide  invadlt  imperium  b;  contendit  autera  eos 
qui  priBCesserant  tyrannos  orudelitate  superare  et 
ini|M.'tfitc,  et  ostendere  illorum  sffivitlam  fuisse  hu- 
manitatem.  Undc  ctiam  ad  eos,  qui  illius  parebant 
tmperio,  edlpta  vcnicbant  frequentia,  ut  omncs  vel 
tMim  eo  communionem  impictatis  susciperent,  vcl 
mnrn  csset  cis  poena  innbcdicntiiB.  Christiani  itaque 
propteraesvam  e1  immanem  Qliua  iram,  alii  quidem 
malebant  oum  feris  habitare  iu  aolitudinibus,  quara 
sinml  rum  hnminibua :  alii  autem  montes  et  spe- 
lunoaa  et  qu8B0Um.que  celare  poterant  subeuntes 
studcbant,  qunnd  cjus  fieri  poterat,  vel  ipsum  so- 
luni  latcre. 

8  00  tcmporc  dcfortur  quidara  vir  pius,  ct  pla- 
ne  iinli-nus  qui  lateret.  Ki  nnraen  erat  Eudoxius, 
aut  Marianus  *  ;  crat  eniin  utruraqucei  nomen  pro- 
prium.  A  dig&ttate  autem  priraiceriatus  expulsus 
propter  amorem  Christi,  desccnderat  ad  inferio- 
rem  ooraitum  dignitatem  ;  quam  quidem  etiamsi 
nonfuisscconsecutus,satis  tameu  halmisset  eumso- 
lum  sequi,  quem  desiderabat.   Defertur  autem  ad 


~-jyyou  dz  (j.i7<xEb  diz~A%6vTQ^  yfovov,  Aioz^.yjrtavoi; 
f/ev  at^tart  k(j.yv).iu>  y.al  rupavvtiJt  /.A£7rra  Trp  /3a<7iXetaV 
yO.oviiy.zi Je  tou;  77p6  a^roj  rupavvoy;  y.ctzdyt  rov  rr.q  oijj.6- 
ryjro;  Jt«l  roi/  ry);  acsoeta^.oyov  u7rep(3a/eiv,  y.a.1  rr,v  exet- 
voov  aypiorvjra  ^avepav  (Jeuat  q/tAav^pw7rt'av  6'5ev  de  dia.- 
rayf/ara  Gvveyj/i  >-.a-s/.a^cav:  rb  UTiyjy.oov,  r,  7ravTa;  air&i 
•/otvwy/^cai  zr.c,  aa-Setac.v;  S"avarov  a-Jro^etvat  ro  ri5s  7ra- 
pax&y^;  eTrirt/ztov.  Xptariavot  rotvuv  (Jta  ri  rr,c,  6pyr}<;  tov 
avdpo;  &u.xy6v  t-  v.a\  i^etvw;  ayptov,  ot  ptev  Tacq  /Jiera  r«v 
Sy;piwv  sv  epyiptot;  (Jtarptca;  ryj;  ^tsrarcov  avSp607Ttt>v  pdl- 
Xov  Trpoexptvov  ffuvotxia;'  ot  6k  oprt  xai  G^r[Xaixt  y.oll  6Va 
iJuvarat  x.pu7iretv,  ■J^oiJu&iaevoi  xat  aurov,  w;  otovre,  rov 
y^Xiov  (JtaXa^etv  zGmvdov. 


6  "EvraG^a  ^vuerat'  rt;  euo-e/3^;,  ya.1  roO  ph  Xtf- 
Oetv  ov-w;  a^to;,  Eu^o;to;  y-  Mapiavo;  ovopta  avrfi- 
a^orepot;  yap  e/.upto).o-/££ro  rot;  6vouao-iV  arro 
Trptuixrjptuv  oe  -r,v  a^tav,  -J)  ^ia  riv  zlq  Xpt- 
ffrov  7ro^ov  aTre^Xauevo; ,  ev  Ty  rwv  /.ouyjrwv 
uTTitJ tpaoOyj*  xai  raury,;  di  [xr,  zvywv,  eorep^ev  av  rw 
TTo^ouuevw  uovw  TTapaza/ouuevo;.  Mv;vu£rai  di  7w 
ry;vixaura     Me/tr^v/;    h/fj.6vc    5;    lltii$r\     tx     Trepl 


*  inW 

<XVT& 

'  l. 

tjriyw 


d$lr\Trfj 


'  forte 

TOUTCi; 


DIE  QUIISTA  SEPTEMBIUS. 

A  tou  avopbc,  uaQ-zat  ^a^yjxoi,  rou;  £;ovra;  otvrb» 
7f«p«xP%a  iy.Tiip-KZt.  Touro  oe  pri  rdv  Eud^tov 
*a3dv,  EureXeffrepav  TTEpiScptEvo;  r/\v  ffro/\r(y,  tva 
Ffl  dffrt;  £t-/]  cpavEpd;  yivotro,  s^avi^rat  rot; 
«TTEffraXf/Evot;.  "EvTu^ovre;  rotvuv  aurof;*  xat  ^vjttco 
toutov  exetvov  eivat  voptiffavre;,  oTryj  apa  ^iarptoot 
o  xd^yj;  Eudd£to;,  eu5eco;  yjpcorcov.  fOo*e*  E'£  u.01 
7rapE/5etv  iSeX^acTe  ei;  r/jv  o-rayyjy*,  yjptepcorara  7rpd; 
aurou;  ?9>I,  'xai  Ppa^u  roy  ty-  r>7S  oo*oG  xottov  d\a- 
va7rauo-at,    xat     rpaTTE^yj;    xat    aAcov    xoiycov/jcrai,     eyto 

U/ilV  TOV  £yjT0UpteV0V  VTtoddc,to, 

7  Ilapao-xeuaffa/LtEvo;  ouv  ra  7Tpd;  r/jv  effriafftv 
cpt/\oripico;,  cTe;tourat  rou;  avtjpa;*  rcov  cje  vjffEUvrcov 
txavco;  rvj  Tpa7rE£-/j,  etra  xai  ryjv  inzoGyzQ-tv  arrat- 
rouvrcov  xal  c?eopi£vcov  cpavepdv  aurcov  noiwearQat  rdv  £/j- 
rou^evov,  exefvo;  eu£t>s  rdv  h$ov  aurof;  avaxaXu- 
7rret  Eu3d£tov  eyco  ei-zt,  dv  £yjrerre,  etTrcov.  Touro 
pa-yaipac,  dqurepov  xaS-fxero  r/i;  exeiVcov  tyv%fi$* 
xat  uTro/\a6dvre;*  Ou  Trpoc?coffop:£v  ff£  rdv  r^irzpov  ecjrtaro- 
pa,  etTToy,  oucJe  ourco  Tr(y  <ptAo;eviav  xaxco;  apteupd- 
fxe^a'  a/Ua  rouro  vjptty  £t;  dr.oXoyiav  apxeffet  rd  TroAAa 
7T£pt  rr,y  £yjryjcrty  xa^dyra;,  optco;  ptri  <Juyyjfjyj'yai  d'Aco; 
tov    EutJd^tov  aveupsfv.     'Exefvot  piy    ovv    raura;    Eu- 

tZsyTTc,  \zviac,  Tac,  ^apira;a7T£cK6Wav. 


513 


H 


8  '0  d't  xai  la^zlv  eidco;  drs  3iov,  xat  ptyj  /\a- 
~-etv  au,  6're  rourou  xatpo;'  Bzia  yap  r,v  /apt;  vj  rra- 
poucra  xat  choaffxouffa  rdv  a£/\vjToy*  axoXouSvjffat  xolc, 
avopaffiv  £ffK£'|aro'  xa\  ty)v  yvvaly.a  y.aXiaac,  Ba- 
fft7tac7ay,  vf  xai  Mavc^av/jv,  et  (3ouA£f  (Jt7rXor;  yap  xat 
aur/)  rot;  dvdptafftv  E/caXetro*  dVa  r£  'idzi  rwv  zar' 
otzov  auTv:  eyreXXcrat,  xat  7ravra  ro  ahrfiq  dva- 
0ef;  ypovTidt,  eff^aryjv  rouro  xai  yvrpiav  \vTokt\v  cJt- 
dwfft*  \kr\  eTTtcJaxpuffat  r^  aurou  ex^yjjaia,  p.r\  dnQ' 
dvpao-Oai,  {ir)  Opyjv^ffat  6'Xu;  T«y  reAeuryjv  aAAa 
xat  }.a[j.i:poyopia  xat  nj  a/\A'/j  cpatopdr/jTt  exet- 
v/jy  rt^.yiffat  /LtaXtffra  r/iv  r\}j.zpavt  EuS^u;  ouv  xara- 
cppoy£t  ptev  r/);  otxeia;  Guyyzvtiaq  EucJd^to;*  eTrt- 
/\avS"av£Tat  cJe  cJta  Xpiffrov  r/j;  Trpd;  ra  rexva  cropyy?;, 
rou  layypov  ds.  rourou  xai  aTTapair/jrou  to'c,  7rarpafft  6*£- 
ffjuou*  tva  yap  iy.zlvov  y.zpdr^r,,  'Qt\\i.iav  r\yzi.TO  ndvTa 
y.a\  cxujSaAa"    xat  aTTEtffi   7rpd;   rdy   yiyeptdva. 

9  Kai  aurd;  rdv  dvdpa  ic)d)V  'X.aipoic7  ecpy],  xdptyj; 
EucJd^te*  d  (Je  rot;  tffot;  £u3u;  vjptEi^ero*  \aipoi^  y.ai 
aurd;,  Etrrcov,  w  yjyeptwv.  Kat  0;  TraAtV  M£T£ff"£i?.ap.£S'a 
ffou,  ecpyj,  Tf,v  TT£ptcpav£tav,  coffre  v.a\  rot;  (SaffiXtxot; 
■J7r-/;p£Tyjffat   7rpoo"rayptacrt,   xat  rot;    Seot";     r/iv    rpooyj- 

Trav- 
rw  <Potj3u, 
d     papru;" 


xoucav  S^ufftav  Tzpoczvzy/.zlv,  (y.aAtffra  rco  rrarpi 
Tcov  S^ecov  tco  ,y.£-ya/lcf)  Ait,  A7rd/\Aci)vi  re 
y.a\  r/j  cpi/\-/j  TrapS"£yco  'AprE^ttcJt.  Kat 
'Eptoi  ptta,  Ecpyj,  S^uffia,/,  rou  aAtS^tvou  0eou,  tov  tq  Trav  rd- 
tje  TzapayayovToc,'  xai  rourco  '3"uff(o  Swtav  atv£0"£to;, 
0;  ev  TptacJt  SzQ7.oyovfj.zvoc,  uTrcaraffEcov,  sco/j;  ra- 
ptta;  xai  otxovd/uo;  a/\yjGou;  ffcor/jpta;  yvcopt^e- 
rat-  Ou;  c?£  5eou;  dvo^a^et;,  c\vt\a  rourou;  xai  Xt- 
S^ou;  dpco,  ryj;  AotTrv?;  dtyvyov  uArj;  ptyjcJe  )3apu  cJta- 
cpEpovra;.  Ilpd;  TavTX  cTtaSAe^at  ovy.  zyw>v  exet- 
vo;'  7id5ev  6'crye  utto  (3a5et'a  r/i;  ao"£j3£t'a;  £xa0£U- 
Je  ptiO-/) ;  'Eyw  ce  Tac  tov  j3afftX£co;  exr£A£ffat  Trpoc- 
rac;et;,  xai  Trpd;  tovc,  5eou;  ra  ei^tff^teva  cJpaffai 
Trpoerps^a^t/jv,  ecpyj*  dlld  av  xai  S^ecoy,  co;  dpw, 
xat  (3ao"iAECo;  UTrepopa;*  ourco  \j.zv  avaidyjv  et;  ovc, 
exetvo;  creSet  5eou;  Evuopiffa;,  ourco  cJe  xatvocpavw 
rtva  l.aTptiav  r.apa  raur/jv  vdpto^ercov,  xai  rauryj, 
u;  ei;  £pta  cora   -/jV.Ei,  rou;    ttoXAou;    ava7T£iS"cov. 

10  Taura,  7ro/\Acoy  TreptEffrcorcoy  ffrpartcorcoy,  d 
yjyepicoy  cJtEAeyero*  xai  (j.zTa%v  dyptov  y.al  3pty.v 
toutcov*  £/iS?i'|a;*  "Ooot  xat  u/^cov,  ecpvj,  ptyj  rot; 
fiafftXtxot;  S-eo-Triff/uaffiv  eTreffBe,  ra;  ffrpartcoTtxa; 
cJiaAuffapuvot  c^cova;  yuptvou;  Eaurou;  rcov  ryj;  dc\iac,  uva- 
SdAcoy  yvcopiffare.  Ti  tovtq  Aeycov  d  7royyjpd;  exef- 
vo;;  "Ottco;  et  rtve;  c?ta  ttjv  tk;  ffTpareia;  xotvcoviav 
cptXico;    tco     Euoo^ico     e/ovre;,     xotvuvefv    aurco     xat 


eum,  qiu  tunc  erat  prteses  Melitena;.  Qui  cumde  -\  Mmmi. 
eo  sing-ula  intellexisset,  qui  ipsum  adducturi  es-  m- 
sent,  emittitprotinus.Hocautem  cum  non  laini.ssct 
Eudoxium»  viliori  veste  iudutus,  ne  esset  manife- 
stum,  quisnam  esset,  se  ostendit  iis,  qui  missi  fue- 
rant.  Cum  eum  ergo  convenissent  etnondum  eum 
illum  esse  putassent ;  ubinam  versaretur  cornes 
Eudoxius,  eum  rogarunt.  IUe  autem  :  Si  meum 
tectum  subire  volueritis,  eis  dixit  benignissime,  et 
a  labore  itineris  vos  parum  recreare,  mens*que  et 
salis  mecum  esse  participes  ;  ergo  ostendam  vobis 
eum,  quem  quceritis. 

7  Cum  ergo  parasset  convivium,  eos  excipit  li-  apparitore* 
beraliter.  Illis  autem  mensa  satis  exhilaratis,  et  pro-  ef>n»wo  «a- 
missum  deinde  exigentibus  et  rogantibus,  ut  eum  ^^™^" 
ostenderet,  quem  quserebant;  ille  continuoeum,  qui  ^mom'"'a»" 
erat  intus,  aperit  Eudoxiura,  dicens :  Ego  sum  quem 
quferitis.  Hoc  gladio  vehementius  illorum  perculit 
animum  ;  et  respondentes  dixerunt :  Xon  te  prode- 
mus,  qui  nos  accepisti  convivio,  neque  pro  ho^pita- 
Iitate  tam  male  referemus  gratiaiu.  Sed  hoc  ad  no- 
stram  surficiet  excusationcm,  quod  cum  in  qu&reudo 
multum  laboraverimus,  nou  potuimus  tameu  iuve- 
nireEudoxium.llli  quidem  pro  hospitio  hasEudo-   ^ 

xio  retulereg-ratias. 

8  Ille  autem,  qui  et  sciebat  latere  cum  opus  essct,  i>rtsidem  "l- 
et  rursus  non  latere  quando  hujus  rei  esset  tempus  "°       : 
(diviua  enim,  quee  aderat  g-ratia  et  docebat  Athle-  c 
tam,  jussit  c  ut  eos  sequeretur)  cura  uxorem  vocas- 

set  Basilissam  aut,  si  vclis,  iMandanem  ;  nam  ea 
quoque  duplici  nomine  vocabatur ;  ei  mandat  qua3 
spectant  ad  familiam.  Et  cum  omnia  ejus  cura?  com- 
misisset,  hoc  quoque  postremum  et  gerraauum  ei  'Cr*«  aditur 
dat  mandatum,  ne  ejus  defleat  deccb.sum  *  neque  nccouquera- 
propter  mortera  ejus  laraeutetur  :  sed  lumpadibus  d  l'"' 
et  alia  lsetitia  potius  iHum  diem  honorct.  Statim 
erg*o  suam  quidem  cogMiatiouem  dcs])icit  Eudoxius  : 
oblivisciturautem  propter  Christum  sui  amoris  in 
filios,  validi  et  inevitabilis  vinculi  parentibus.  Ut 
enim  illumlucrifaciat,  omnia  damnum  existimatet 
stercora.  Et  vadit  ad  priesidem.  verum  Deum 

9  Is  autem  cum  ipsum  vidisset;  Salve,  iuquit,  i».iduatet 
comes  Eudoxi.  Ille  autem  ei  vicissimredditsalutem,  ,dota  ,idet> 
dicens  :  Tu  quoque  salve,  praises.  Praeses  autera 

rursus  :  Tuam,  inquit,  accersiviums  clarilatciu,  ut 
jussis  parens  imperatoris,  et  diis,  ut  par  est,  orlcras 
sacrilicium,  et  maxime  patri  oraniura  deorum  ma- 
g-no  Jovi,  et  Phaebo  Appollini,  et  chara;  vir£'iui  Dia- 
na3.  Martyr  autem,  Mihi  uuura  est,  inquit,  sacritici- 
ura,  sacrificium  veri  Dei,  qui  hoc  produxit  univer- 
sum  ;  et  ei  sacrificabo  sacrificium  laudis,  qui  est 
Deus  in  Trinitatc  personarum,  vita;  autem  suppe-  , 
ditator  ct  vere  *  salutis  dispensator.  Quos  autem 
deos  nomiuas,  ligrna  eos  video  et  Iaj)ides,  nihil  dif- 
ferentes  penitus  a  quavis  alia  inanima  materia.  Ad 
haecille  non  valens  intueri  (quomodo  enim,  qui  dor- 
miebat  oppressus  profunda  crapula  impietatis?)  Ego 
te,  inquit,  sum  hortatus,  ut  exequereris  jussa  im- 
peratoris,  etdiis  faceresea,  qu-esolcutfieri  :  scd  tu, 
ut  video,  et  deos  despicis  et  imperatorem,  ut  qui, 
quos  ille  quidem  colit,  dcos  tam  impudenter  probris  e 

affeceris  et  contumeliis  ;  uovam  e  autem  praiter 
hanc  introducas  relig-ionem,  et  ut  cam  suscipiant 
(ut  ad  meas  aures  pervenit)  multis  persuadeas. 


110'  tdm  fa- 

cientibui  ex- 
empto  Sancti, 


10  Ilaec  dicebat  prasses,  multis  militibus  cir-  ac  baiteum  ab- 
cumsistentibus  :  quos  ille  interim  torve  et  ferociter  jint,-  mUitibu* 
intuitus,  Quicumque  ex  vobis,  inquit,  jussa  re- 
gianonsequiraini,  vos  militaribus  tuuicis  exueutes, 
cog-uoscite  esse  nudos  ab  insig-nibus  dignitatis.  Cur 
hocautem  dicebat  ille  improbus  ?  Ut,  si  qui  pro- 
pter  militise  societatem  bene  velleut  Eudoxio,  et 
essent  in  eadem,  inquaipscsententia,  erubescerent 

ipsi 


514  ACTA  SS.  KOMULI, 

A.  MnAPiinA.  ipsi  soli  deficientes  in  tanta  multitudine  ;  existima- 

*"•         bat  enim  eos  omnino  esse  paucos  :  et  simul  quidem 

volens  pudore  afficere  Eudoxium,  qui  sic  videretur 

sentire  diversa  a  toto  exercitu ;  et  si  solum   eum 

invenisset  ,  de  eo  faceret ,  quod    vellet.  Sed  qui 

apprehendit  sapientes  in   astutia  eorum,  id,  quod 

excog-itarat,  convertit  in  ejus  caput.  Nondum  enim 

totam  absolverat  orationem,  et  egregius  ille  Eu- 

doxius  (tunc  enim  erat  indutus  insig-ni  magistra- 

f         tus)  zona  statim  ablata,  eam  projicit  in  faciem/" 

praesidis.  Hocautem  visum  est  aliis  adhortatio  et 

9  zelus^.-et  totus,  qui  circumstabat  numerus,  qui 

/<  crant  mille,  centum  et  quatuor  h,  bono  exemplo 

protinus  utentes  Eudoxio,  ii  quoque  projecerunt  zo- 

nas  in  faciem  illius. 


tjui  minai 
prxtidit 


gencrote  COn 
temnit. 


]  1  Dubitans  autem  praeses  de  multitudine,  rem 
defert  ad  Diocletianum.  Ille  autem  auctores  qui- 
dcm  tantffl  audaciai  jubet  gravissimis  affici  suppli- 
ciis;  sententiam  autem  de  aliis  ferendam  relinqui 
senatui.IIanc  cum  ille  accepisset  potestatem  ab  im- 
peratoris  amentia,  generosum  Eudoxium  sistendum 
curans  pro  suo  tribunali ;  Stultas,  inquit,  quaestio- 
nes  et  mentis  et  linguae  mittens  contradictiones, 

H  tua  sponte  diis  sacrifica  ;  nam  alioqui,  ut  id  invitus 
facias,  omninoeoget  acerbitas  suppliciorum.  Etsta- 
tim  enumeravit  vincula,  et  plagas,  et  carcerem,  et 
igncm,  et  quiecumque  vel  solo  auditu  sunt  gravissi- 
ma.  Caligaetis  nos  quoque,  sat  scio,  hsec  audientes, 
et  anxii  estis  de  narratione  eorum,  quae  deinceps 
sequtintnr  ;  num  scilicet  ea  oratio  conturbarit 
Athletam.  Sed  estote  bono  animo.  Majorem  enim 
ei  fiammam  accendit  pro  pietate,  quod  putaret  se 
siclonge  praeclariorem  esse  consecuturum  coronam 
viotoriae. 

12  Ifii  itaque  dicit  Martyr  :  Ludis  praeses.  Hasc 
ego  existirao  puerorum  terriculamenta,  aspiciens 
ad  eas,  qute  suntillinc  remunerationes,  et  pendens 
asola  muniiica  dexterameiagonothetSBChristi.Nain 
terret  llle  Ignis,  qui  BOpiri  non  potest,  et  stridor 
dentium,  et  quaecumque  alia  acerbissima  sunt  para- 
tn  iis,  qui  Deum  aspernantur  et  ei  non  obediunt. 
rlfiBO  autem  tua  sunt  mihi  plane  ludus ;  et  ignis, 
(juem  milii  minaris,  cstvelipsaaqua  frigidior.  Ensis 
autein  me  afliciet  bcncficio  :  me  enim  mittet  ad  ea, 
quffl  desidcro;  et  pro  hoc  quidem  sole,  qui  occidit 
etcitoabsconditur,  reddctmihi  Luciferura  i  illum, 

C  qui  nuraquam  occidit  et  suavem  radium  emittit  et 
Ineffabilem  ;  et  pro  hao  mundana  et  quae  paulo  post 
nou  erit,  visione,  ea  quaj  sunt  firma  ac  stabilia  et 
porpetuo  permanent,  Deos  autem  existimare,  li- 
gUUSQ  et  Inpidcm,  et  aurum  et  argentum,  quod  ma- 
nus  fonnavit  etars  poliit,  oculosqueetmauus  et  re- 
liqun  membra  eis  insculpsit;  quomodo  non  est  ma- 
gna  niueiitiieP 


EUDOXII  ETC.  MM. 

rife  yvtfywis  fiovloivTO,  atfeo-Ocoo-iv  ev  roffourco  irMSet  D 
aTrooTaroGvrec  «wTol  {i6voc  6liyovc  yotp  e?v«i  7r«vr«- 
itaciv  avrovc  oiero'  xavreuSev  ofxov  fxtv  rov  Euo^tov 
aiayyvot,  dlloTpia  efirw  ty,c  GTpaTidc  itdajic  ypovovvTa' 
6(J.ov  dt  Y.ai[x6vov  eupcov,  xprpaiTO  aurco  ort  kou  /3ouAot- 
to.  'AIV  6  3pao-o6u.tvoc  tovc  crocpouc  kv  ty,  ttavovpyia 
«urcov,  x«r«  t*c  exetvou  y.dUov  v.tyalm  rviv  p&oduav 
TrepterpeTre  r«ur»v'  ofortt  yap  6  utis  loyoc  «urco  eipjj- 
to,  v.at  6  ytvvaioq  EvBoiioq-  iTvyyavt  7"P  **«  ™ 
itapdaWa   rife  dpy^    ircpncc(fMWfta    W   povyjv    evSvc 

«tpeXwV    TCO   7T00(7CO7rC0     TOV    dpX0V'QC     £TC tpptTTTE t.      ToUTO 

de  npoTponvi  'toIc  dllov,  eyevero  x«i  £jAqv*  xai  6  iwp««  9ti* 

crrcoc   ditac  v.aTdhoyoc,  Teo-oapec.    ttti    toic    exarov  v.a\   *vn$£ 
YiAiot    6'vrec. ,     ayaSw    vitodsiy[iaTi   rw     EuiJo^im    av- 
Ttxa  yp&jf-evoi,   Tac,  ^oivaq  xat    ouroi    xara   rwv   exetvou 
o^ewv   aTreppiTrrouv. 

11  'YnoiiTY&ac  ovv  to  nl^oc  6  nyt^v  dvayk- 
pa  Ato/.X/)navtji  Ta  tov  -KpdypaToc'  6  dh  Toiic  ^ev 
tyic.  ToiavTYiq  rettfUK  «^tou;  v.a\  dpxrtyovc,  fiapvTa- 
Tac  dovvai  Tac  Tifiuplac.  xeAeuef  rhv  dk  rripi  tmv  aX- 
lav  tyr)yov  tt,  fiovly  £7rtrpe-|at.  Totauryjv  katlvoq 
itapd  TYJc  jSflCfftXiinfS  dnovoiac.  ryjV  e^ouacav  Xa6wv,  r6v 
yevvatov  Eudd^tov  rw  iaurou  7rapatrry;o"afxevo^  xyjpa- 
rt*  *  ra;  Moopac,  tyrt}  S>]T)5crecs  x«c  dvTiloyiac,  v.a\ 
t?\c  diavoiaq   opov    x«i  T$c,  yAwTT/];   dnofialw,   Svtrov 


toi.c.  Bzolc  extov"  e7rel  xai  oixovTd  tre  ro  auaryjpov  7iavroa; 
rwv  [iaadvbiv  TtapaGY.tidazi.  Kat  aurtxa  tJetr/na,  xat 
TrXyjyas,  xai  etpxr/;v,  x«i  Trup,  xat  Ta)Xa  dk  Ta  (3apu- 
rara  xai  Trpo;  xy.oy,v  ptdv/jv  a7ry]piGptetro.  'Wtyyiaffa- 
re  x«i  vntic,  axoucavre?,  oida,  v.a\  Trept  rcov  e£>*5  dyoi- 
vtare  rou  dirtyY]u:aToq'  \ir,Ti  xai  6  loyoc,  tov  d^r,Tr)v 
e£opu£yierei.  'AXXa  ^aptrerre'  TrXetova  yap  aurwv  ptaXXov 
uirep  tyic,  eutre6eta?  avaTrret  ryjv  tp^dya,  ort  xat 
XafjtTrpdrepo?  (iiero  tto?«/w  (Jta  raura  yev>;tTeo"Get  ffre- 
tpaviTrJs. 

12  'ApieXet  xat  •npoc,  avTOV  6  MdpTvq'  Ilai^ei; 
e^wv  yjyepnav,  ecp/j.  IlattJwv  eyw  TavTa  rr/Yi^ai 
y.opy.o\vv.£ia,  Ttpbc,  rac  e'xetS"ev  dpcov  djj.oifidc,' 
XpiorTov  kv,v.pi[xd[j.tvoc,.  'ilc,  e^ue  ro  nvp  ivtivo 
xai  ptovyjg  TJifi  ^iXoviy-ov  dihdc  tov  k{xov  dyoivo^tTOV 
cpoSei  to  axotfxyjTov,  xai  6  rcov  diJdvruv  jSpuy- 
pto?,  xai  ra/^a  6Va  rot?  rov  0e6v  a^erouo-t  7rtxpo- 
rary]  piepti;  aTrdxetrat.  Ta  6*e  ffa  raura,  TTavcJta 
Travrco;  eptot"  xai  ro  Trup,  oTTep  aTretXetc.,  xai  aurou 
i|u^pdrepov  uc^aroi;'  ro  dt  £,iyoc  euepyery]crei'  Ttept- 
<|et  yap  p.e  rrpo;  ra  7roS"oJp.eva,  xai  avrt^coaei  rou 
ptev  tjuovroc,  v.Xiov  tovtov  xai  ra^-j  xpuTrrouevou  tov  ddv- 
tov  Exetvov  cpcoacpopov,  xai  yXuxetav  rtva  r/,v  axrt- 
va  xai  ditoppY\Tov  acpievra-  ryjc.  de  xocptix^s  rauryjg 
cpavracrtac,  xai  okiym  uarepov  oux  eco^evyjc,  ra 
earcora  xai  etcraei  cJta^evovra.  T6  de  xal  5eou;  vo/xtt^ecv  ro 
ivlov,  xat  rov  At'5ov,  x«i  rov  xpucrov,  a  ^eip  e^dpcpco- 
oe  xai  7repte>£ff£"re^vyj,  xai  dcp$a/\/yiouc,  avToic.  xai 
/etpa;  |xai  ra  AotTra  teyhity  $j,ilr\,  ttco;  ovk  euyj^ 
xocttcTyj   xai  avdy;rovj 


j3y]pt«Tt 
E 


ANNOTATA. 

b  Annovum  scilicet  107  :  Trajanus  enim  obiit  anno  Christi  117,  Diocletianus  vero  imperium  suscevit 
anno:^'i. 

b  Crimen  Apris  2)rtetorio  prxfecti,  qui  imperio  inhians  Numerianum  generum  suumper  insidias 
necavit,  Metaphrastes  male  imputat  Diocletiano  :  hic  enim  non  c&deaut  tyrannide  imperium 
invasit,  sed  ab  ewercitu  electus  imperator  mortem  Numeriani  ultus  est,  occiso  perduelli  Apro  Et 
prioribus  quidem  imperii  suiannis  Diocletianum  favisse  Christianis,  testatur  Eusebius  lib  Scap  1  - 
persecutio  autem  adversus  milites  inchoata  est  anno  298  secundum  Pagium,  ac  deinde  annowiad 
( ■hristianos  omnes  extensa. 

c^oY.k^aToaverbo<j*iTtTou.ainonsignificat  jussit,  sed  deliberavit,  sive  statuit ;  et  referri  debet  ad 
personam  tndw  pertodt.quod  etuvn  e.rigit  subsequens  eonjunctio  copulativa  xai  et  auam  interpres 
omistt.  liecttus  itaque  stc  vertes  :  llle  autem,  qni  et  sciebat  latere  cum  opus  esset,  et  rursus  non  latere 
qnandohujusrei  esset  tempus  (divina  enim  aderat  gratia  docebatque  Athletam)  sequi  viros  statuit  -  et 
oum  uxorem  vocnsset  <*c.  Memea  dtcunt,  satellites  suasisse  Sancto,  ut  fugeret ;  quod  licet  disertis  ver- 
bxsnon  expresserd  Metaphrastes, colltgi  tamenpotest  exnumeroprxcedente. 

d  Grgece 


DIE  QUINTA  SEPTEMBHIS.  '  515 

^SfiiTffi; id  1'  &eStati°ne  fadUm  u^sPleQdidaj  «*■  &JN««  HgnifieaHone  vocem  iU  *■  ^. 
7  7A,W  S'G™9orius  Naztanzenus  oratione  2  in  />/zsc/,a  «b  interpretatione  Jacobi  Billii  wa    S7£ 
676  ^o  sccwntfo  ^m/^w,  nMim  gestatione  splendida  vestis,  ctW  cWam  gZ0HusTl!xL 
Joanms  Scapulx  col.  1736.  Can^iw  a<i  oon»  Aaurrpo;  ostendit  variis  exemplis,  JkJSJS   nWwm 
mcvestibus  splendidis,  inMm  albis  vestiri  j  <*  pro  «oc  adducit  locum  Gregorii  Nazian zeni n \W 
apud  Bilhumpag.  409,  ubi  lxu.izoozopix  vertitur  Latine  vestitus  candor.  ' 

e  Qr&cexcttvayavJi,  id  est,  noviter  apparentem  sive  quae  nova  apparet,  a  xawbqet  o*lmm  Vocem  illam 
xaivotpav^S  m  nwWo  inveni  Lexico. 

fld  est,  corampraeside.  P.  Matthaeus Raderus  Societatis  nostrx in Historia  sacraex  magnis  ecclesim 
Grsecae  Menxis,  quam  inter  Mss.  servamus,  eamdem phrasin  elogii  horum  Martymm  rfi  irpoat&mo  etc 
vertit,  in  conspectu  praesidis  abjecit.  Testabantur  Christiani  illa  zonse  abjectione  se  nolle  ftdem  abnega- 
re,  tdeoque  ultro  renuntiare  honoribus  tum  militaribus  tum  palatinis,  quod  S.  Basilius  docet  de  S 
Gordio  M.  tomo  i  Januarii  pag .  131. 

g*  Melius  sic  vertas :  Hoc  autem  aliis  fuit  hortamento  zelumque  accendit;  nam  Accusativus  ftXov  regi 
debetab  aliquo  verbo,  quodomissum  estin  apographo  nostro. 

h  Vide  Commentarium  num.  9. 

i  Solem  justitite  (nam  et  <p&><7<popo;  apud  Suidam  est  soi;  Christum  nempet  de  quo  canit  Ecclesia  in 
benedictione  cerei Paschalis  :   IUe,  inquam,  Lucifer,  qui  nescitoccasum. 


CAPUT  III. 

Mirabili  constantia  et  magnanimitate  acerbissimos  perfert  cruciatus ;    capite  E 
damnatus   orat  Deum,  mandata  uxori  dat,  mortemque  amico  proedicit  : 
Sancti  et  aliorum  martyrium. 


imo 

iavTov 


yzvrfi-f, 


'YrroJ.aScov  rotyuv  6  7,yeucov*  "Eotxev  v)  togxvty}  {j.qv} 
effiyj,  p.av.po%v\xia  xai  yjueporyji;  etc.  tovto  tre  ucopta; 
v.cu  5pao"ury;ro;  dyayziv  dX),a  Tijq  (j.kv  etc  r,y.xq 
u[3pe&>c,  ro  yovv  etp'  y^.vj  dvzl6uz$d  cov*  to  oe  xai 
et;  xvtovc,  Tovq  Szohc,  v.ai  tov  avTOV.pxTOpa  uj3pt'£ovro; 
dviyeo:Ba.i,  dXkd  rouro  yz  yj^.twtdy  ti  v.ai  ov  noppoi 
fjaviaq'  Etra  d  Mapru;*  'AXV  oirfc  vfiptc,  enre,  raura 
rot^:  uytatvouoi  r6y  vouy  v.oti  uyj  Totq  (ppeva;  cStetp-SopoVt. 
Touro  tjtpooporepov  rov  Y,yzu6va  exuatver  v.ai  aWv/.a 
v.i).tvzt  iv,  reo*o*ap*»v  tJtaraSEvra  rcv  a3"A/,r/;y  iuao'( 
y).&>pot;  ripcoTepov  TUTrretjGa-.  'ETretoyj  t}e  xai  ttoAuv  -/joyj 
ijatvou.evoc,  ypovov,  fpiAoo*Qtpfav  aoeouarwv  £V  tjwuart 
^vvjrw  ETTSfJetavuTO,  xal  xaraye^atjOevra  T/JV  Trpwryjv 
attjypco;  eaur>]V  *  o  rupavvo;  ettJev  wrav^xe  uev  rov 
jj.apTvpot  rwv  Tr?.y;*/My,   tjto&^fft   zat  r&)   tJeopttaryipiw. 

14  Ttva;  [de  r^zpac,  ev  rpuXax*jf  tJiarpnpauevov]  C  Tra- 
piQTY^t  rra?av  eaur&>*  zat  etrrou  tre  rtc,  Ktpyj  o  viyeutav, 
ueraueXeta  e/et  xal  tjJ^  uayta-;  exeivvfr*  xai  rv:c  Auffo*-/-; 
avvivey>ta<5j  Kat  6  -/evvaJa;'  outtcj  -/ouv  &>c  6pu>  tpy-ra 
•fluerepa  truvwxas,  a/Xa  auv^cetc;  eu  otfJ'6'rt  xat  o\{/tuaS"y-< 
rourwv  7£y•/;t7£t*,£7r£t'J,  ay  TrAetovi  x«l  ryj  7retpa  -^pyf-yyi,  xal 
rtzpOT£pa7T£ptj3a?.-/;;  (3at7ayto.  TouroV  IxeiVOt;  riv  uuxrnpa 
ou/-  eveyxwv,  a/).a^£puor£po;  eaurou  Tro/?.wry;v  uaviav 
y£yo'u£vo;,  txtpatpacs  r6v  rivovra  uo?a(3otvat^  cuvS-Xarret, 
xat  avauoyXeuei  rourou  ra  apSpa,  o  5ayar&>v  arrayrwv 
TTtxpdrepov.  npooyjyero  rotyapouv  r6  ayi^e;  rourt  y^X^- 
vy-ua  r&>  aSXyjry}  xat  xatvrJV*  t>  cJe  worrep  rt;  avaXwrot; 
£tjry;x.£  7Tup70;,  u-/)  oe  |3pa/u  rat';  exetvou  TrpoSoAaf; 
tJtatjaAeuouevo;.  '0  yj-/£uwv  roivuv,  erret  uyi  Sfpepev  at- 
o-^pw;  ourco  ota  7ravr&>v  yirrcouevo;,  S-avarov  aurou  xara- 
xpfvei*  Y.yotna  yap  ei  xai  our&>  rou  av^po;  arraX^ayet^. 

15  rUvj.-o;  OUV  ajriv  0>*]uf&>v  7rapaAa£o'vre;  ETret- 
o^  rov  ttj;  rtucopta;  xar£?.a€ov  tottov,  ^eipa;  o  *xap- 
tu;  xai  6{j.fJ.xTK  Ttphc,  ovpavbv  dvac/juiV  A£-77Tora 
Kupte  6  0£o;,  etrrey,  6  7Tpot70£cau-vo;  "A/Be?.  TfcV 
Svatav  'ASpaau  ra;  o}.oxap7T&>t7£t;,  rwv  arr'  atcovo; 
cou  uaprupwv    xai  wpotpnrSv    Xtx!  Oixatcov  ra   atuxra, 

Septembris  Tomus  II. 


Excipiens  autem  praeses  :  Videtur,  inquit,  tanta 
mea  lenitasetmansuetudo  te  ad  tantam  adduoe- 
re  stultitiam  et  audaciam.  Sed  tuara  quidemin  nos 
contumeliam,  quod  ad  nos  quidem  attinet,  tole- 
rabimus;  ipsos  autem  deos  et  imperatorem  pati  a 
te  contumelia  anici,  plane  est  stultum  et  non  mul- 
tum  abest  ab  amentia.  Deinde  Martyr  i  Immo  vero, 
inquit,  sunt  haec  grata  iis,  qui  sapiunt  et  non  sunt 
emotsementis.  Hocmajori  furore  concitatpraesidem, 
et  statim  jubet  Athletam  extensum  a  quatuor  homi- 
nibus  a  recentibus  loris  verberari  crudeliter. 
Cum  autem  jam  din  caesus  incorpoream  b  osten- 
deret  philosophiam  mortali  corpore  ,  et  se  pri- 
mum  turpiter  irrisum  vidisset  tyrannus;  Martyrem 
quidem  relaxavit  a  plagis,  conjicit  voro  in  carce- 
rem. 

14  Cum  autem  aliquot  dies  moratus  fuisset  in 
carcere  ,  rursus  eum  jubet  sisti  j  et ,  Num  te  , 
inquit  praeses,  aliqua  subiit  poenitentia,  et  resipui- 
stiabilla  rabie  et  insania?  Ille  autem  generosus: 
Nondura,  inquit,  ut  vidco,  intellexisti  res  nostrns; 
sed  bene  scio  fore  ut  iutelligras,  et  eas  licet  tarde 
discas,  quando  raagisfucris  periclitatus  et  me  acer- 
bioribus  subjeceris  suppliciis.  Ilanc  non  ferens 
prseses  irrisionem,  sed  long"e  acriore  percitus  insa- 
nia ,  ferreis  *  globis  conterit  cervicera,  et  ejus 
emovet  articulos,  quod  quidem  est  omnibus  mor- 
tibus  acerbius.  Adhibita  est  ergo  luec  nova  et  inso- 
lita  Athletee  machinatio.  lllc  autcm  stabat  tamquam 
turris,  quae  non  potest  expugnari,  ne  tantillum  qui- 
dem  labefactatus  illius  insultibus.  Prffises  itaquecum 
non  ferret  se  tam  turpiter  ab  eo  supcrari,  eum  morte 
condemnat:  satis  enim  ducebat,  si  vel  sicabeoli- 
beraretur. 

15  Cum  eum  erg-o  accepisset  multitudo  lictorum, 
postquam  pervenerunt  ad  locum  supplicii,  Martyr 
manus  et  oculos  simul  tollens  ad  ca^Ios,  Dominc 
Deus,  inquit,  qui  Abelis  suscepisti sacrificium,  Abrn- 
hae  oblationes,  eorum,  qui  fuerunt  a  smilo,  marty- 
rum  et  justorum  sang-uinem,  longosque  labores, 

71        et 


Prxsetfrustra 
loris  primnm, 


¥ 

,lrin  aCfffbfO- 

r'/6ui  (oi  BtM 

'ii  tcntata  con- 
stmititt  Varit/- 

ri*,  cnjntc 

i-itin  ilnmnat. 


*  imo  plum- 

bois 


Oucttu  adh' 
eutn  ntpplicii 

precalur 
ih  ti„i,  ct  ttro- 
»'i  dat  iiia/ic/a- 
ta; 


516 


A.  Mltthiu- 

STt 


Ztnoni  prxdi- 

cttmartyrium, 


*  /Xhmlin- 

lillin,  tlfl   /l(t 

bcnt  Grxca 


et  ylatUo  ob- 
truncuttir. 


0 

I      M,M.Sf/UI 

magnanimittu. 

9 


Mitcurius  post 

u'<i<  rotatu 

(tdi  t  •  vnfcssio 
nem 

i 


et  ndmirabilem  tolerantiam;  tu  quoque  nunc  be- 
nignis  oculis  meum  vide  sacrificium,  et  ne  despi- 
cias,  Domine ,  hunc  paucum  propter  te  effun- 
dendum  sanguinem,  qui  ferventissimo  auimo  tibi 
sacrificatur.  Ecce  enim,  ut  vides  ,  animam  pro- 
pter  te  hodie  depono.  Deinde  rursus  adjiciens  : 
Consequantur,  inquit,  benig-ne  Domine,  a  te  au- 
xilium  ,  qui  propter  me  tuum  sanctum  nomen 
invocant.  Memento  haereditatis  tu»,  quam  ac- 
quisiisti ,  et  ne  eis  deficiat ,  Domine ,  tua  mise- 
ricordia.  Haec  cum  Deo  dixisset ,  illinc  conyer- 
sus  videt  conjug-em  et  cum  ,  qua3  ei  prius  jus- 
serat,  revocasset  in  memoriam  et  fidem  ab  ea  ac- 
cepisset,  se  omnia  recte  executuram  ;  hoc  postre- 
mo  ei  mandat ,  ut  ei  fossam  fodiat  in  loco , 
qui  dicitur  Amiinna  «*,  et  in   eo  corpus  ejus  sepe- 

liat. 

16  Cum  autem  eum  non  parva  circumsisteret 
multitudo,vidit  quemdamin  medio  stantem.nomine 
Zenoncm,  ei  valde  amicum  et  familiarem,  illius 
mortem  plangentem.  Cui  ille,  o  chare  Zeno,  tu  qui- 
dem,  inquit,  sat  scio,  nostram  fles  separationem  ; 
sed  Deus,  cui  ego  servio  et  in  quem  confido,  non  nos 
a  nobis  invicem  sejunget,  quos  vehemens  amicitia 

3  et  ardens  in  ip.sum  amor  conjunxit :  sed  perinde 
ac  iu  una  scapha  nos  vitam  transmittemus.  His 
Zeno  corde  accensus  et  inflammatussumpsit  auda- 
ciam,  et  continuo  omnibus  videntibus  et  audientibus 
96  Btatim  esse  martyrem  *  est  protestatus.  Interim 
autem  dum  sicclamabat  libere.eumcomprehenden- 
tes  lictorcs,  ut  eis  jusserat  tyrannus,  caput  illi  adi- 
munt.  Itaque  Eudoxii  prtedictio  tam  cito  effectum 
estsortita,  et  ipse  amicum  Zenonem  statim  videt 
cousummatum  martyrio. 

17  Cum  sic  amico  providisset,  quoniam  eum 
quoque  vox  quiedam  ovestig'io  vocabat,  ipse  vero 
taniquam  convivium  quoddam  mortem  poscebat; 
beato  suo  oapite  ensi  dato,  moritur  post  amicum  e. 
EJjus  autem  conjuxnon  solnm  corpore,  sed  etiam 
animo,  cum  vidisset  maritum  propter  Christum  in- 
terfectum,  neque  eum  neglexit,  neque  illiberale 
aut  effosminatum  aliquid  estlocuta:  sed  quatnpri- 
inum  aocurrens  ,  in  lanse  quidem  vellere  susci- 
pit  Athletffl  sanguinrm  ,  hoc  cniin  ei  raandnrat 
maritus  f,  Cum  autem  sustulisset  corpus,  id  ho- 
norifioe  sepelit,  ubi  jussa  fuerat,  neo  alia  quidem 
illius  mandata  negfligens  ;  non  quod  eum  amisisset, 
sed  quod  non  una  cum  eo  excessisset,  rcputans  vi- 
duitatem, 

18  Uudc  etiam  ad  tyraunum  aocersita  y,  statim  a 
Beipsa  accedenSj  irridebat  illius  deos  et  habebat  Iu- 
dibriOj  ae  [psum  quidem  dimittens  immuuem  a  con- 
tumelia,qui  eos  sustinerel  honorare.  Sedtu  quidem, 
[nquit  tyrannus,  haac  faois  volens  a  me  interfici  et 
Btudens  venire  ad  Maritum,  ut  aliquod  uomen  asse- 
qnaris  apud  hos  impioa  Qalilesos  /* :  ego  autemne- 
quaquam  tibi  mortem  afferam,  etsi  sis  digna  pluri- 
bus  mortibus ;  ne  existimes  fore,  ut  id  a  me  assequa- 
ris.  Illa  autem,  Cor  meum,  Enquit,  videtmeus  Domi- 
nus,etmentemaooipitantefaota.  Noftergofrustrata 
sum  coronis,  quod  a  te  non  fueriin  interfecta  :  sed 
quodprompto  animi  studio  me  ipsam  saorifloavi, 
erocum  Marito  partioeps  eorumdem  pra»miorum,  et 
paribus  frnar  remuncratiiuiibus.  Kam  ,  cum  b.9BO 
dixissct,  cxjicllit  o  tribunali. 

L9  Noiulum  aiitcm  transicrantsoptcm  dies  i,  cum 
gloriosus  martyr  Kudnxius  in  SOmnis apparens  con- 
jugi,  jttbet  ut  inittat  ad  pnoloriuin  .Macarium,  suum 
familiaroni  ct  ainicuui.  Ea  autem  cum  renmiciasset 
Macario  visionem,  illo  quamprimum  venit  in  prieto- 
rium.  Kt  oum satellites, quisnam  esset, oognovissent, 
oum  statim  comprchondunt  ot  ducunt  ad  pnesideui. 


ACTA  SS.  BOMULI,  EUDOXII  ETC.  MM. 

xai  tqw;  iJ.ay.pohc,  Ttovous,  x<="  rw  urrepcpua  xapreptav 
auros  euusvst"  v.a\  vuv  o>SaAuw  tyiv  k^v  i'oe  Sufft- 
av,  xai  pri]  foreptopc,  Kupie,  tov  tJta  ffe  ueUovro; 
omvai  fuxpou  tovtov  atuaros,  r/.Sepuor 
atpeffew;  xaraSucuevou'  ioou  yap 
yr.v  ota    ce  ffyjptepov    aTTOTtSeaai. 


D 


w;  opa;t    Tf.v    t|*u- 
Etra    rcaAtv    7rpoo-- 


*A7ro?.ausrwffav     (pt/av^p&me 


rift  ™p*  ff0U"    (3or,Jsia5  ©t  dY  euou  to  txov  xa/ouVT 


aytov  ©voua- 
psvoptta;  ffou 


Asffrrora ,      ecpyj 
al 
uvy,ffuyirt  rou   laov  gov,  fxv>iff0)?Ti  ty^  xAyj- 
f,<;  e/.r^ffu*   xal  {J-'h   iml(.noL  tovtovc,  tq 

too    0eo) 


uv    sve- 

/v5   ra 


jrapa  cov  llio^  Kiipte.  Taura  duxlr/pd; 
Tf,v  avCvyov  usraff-patpst;  exsr^ev  ood'  xat 
ret/aro  avTfi  TtooTipov  avaftytffffl&S,  x«'  ao~¥>a 
Tiiffra  /aSuv,  wffTe  xaTaTTpa^at  iravra  xat  Trepa;  av- 
rot;  dyaSbv  kntSzivat,  re/suTatav  kvTolr,v  ayrfi 
E7riax>i7rTCi,   ra^ov  avT&  ev   tw  ^wptw,  "Autava  xxlov- 


asvw,  ETrt^wffai,  ev  toutw  rs  auTOu  zaraja^at  to  ffwua, 


0SOC, 

aiiTQV 


•TC^- 

16  Wlr^ovc    ovv    avTQV    ovk   0/t'you      7rspiffTavroc, 
opa  rtva  aeffOV  sffrwra  Z^vava*,  <pt7ov  aurw  jaaAtffra  y.a\  *  l,  Zyjvuva 
o-vvrftr,,   7rsv5-o0vra  ry;v  EXStVou   te/swt>iv    xal   xottto/xe- 

vov1    yat,   w    <pt'/e  Zr>wv,  y.ri  xXate,    etpyj*    trii  y.kv  yap, 
ottfa,   rov    r]y.hTzpov    ^pyjvets   xwptcruov    a//'    o* 
w   syw  Aarpeuw  xaj  et;  ov  TreTrotS-a,    ou  (Jtaffrv;ffsi  a 
/wv   -hpdc,    ouc    5-epf/yj    7ra7at  tptAta    xat  6  7ipo; 
spw;  cvvr^zv  dTX   wffTTSp    e<p'  evo;  ffxacpou;  ourw  rov  E 
Stov    ffuaTT^suffoasv.     IIpo;     raura    6     Z/jvwv    dtaSep- 
uav5et;    rr,v      y.apdiav    xai    ava^Effa;,     e5apffyjffE    xat 
Xptffrtavov   su3u;   eaurov   utto  rvj  Travrwv  6''|et  zat  axo>5 
saaprupet.  'Ev  6'ffw  6"s  ouro;  aera  na.ppr^w.c,  rouro  eooa, 
ffwXXafloVTE?   avTov  o\   ffvjfxtot  xara    ~h    7TpOffrEra-/asvov 
U7TO  rou  Tvpdvvov,    £tGSt   rr,v  xetpaWjv  atpatpouvrat*   zat 
yj  tou  EuOo^tou  7rpopp7,fft;   ourw  ra^u  ro  7iepa;  AawSa- 
vet,  xairov   tpi7ov  opa  Z/jvwva  rw  aapruptw  re/\etw5evra. 

17  Ourw  ra  rr};  tpt?.ta;  Trpay^uarcuffaaEvo;,  xat  rot- 
ourw  rs/\et  rov  Z/jvwva  reAstw.Sevra  i^wv  e7rel  xat  aurov 
(pwyyj  rt;  avwS^sv  /.ai  zara  izodac  sxaXei,  xai  6Jff7rep  rtva 
xat  curo;  euw^tav  a7T-/irst  rov  ^avarov*  ^ttpst  ryjv  aaza- 
piav  aurou  >cecpa/\y;v  acaevo;  (Joi»;,  E7ra7ro3v^ffxst  rw 
tpt7w.  'H  asvrot  6p.6'C,vyoc  ov  ro  ffwua  aovov,  aA?.o:  xal  r/,v 
iJju^V,  tJta  Xptffrov  avatps.vevra  rov  dvdpa  SiaGot.y.zvr], 
ov  pa,vuuw;  ei^ev,  oucJsv  aysvvs;,  ouJs  Brlv  iz^iyiy-o' 
a/Xka  7rpoffc5pauouffa  ry.v  ra^tffryjv  ttoxw  asv  eptou  ro 
«QArjTlxcv  atu.a  ds/sffQst'  rouro  yap  evrsraAaevov  r,v 
avrfi  Trapa  rou  avJpo^'  avsXoptevyj  dk  xai  tov  vs/.pov, 
orryj  Trpoffrsraxro  aurvj,  cpt).ortp.w;  xyjcJsust-  ur,  ds  rwv 
«XXwv  s/.stvou  evtoXwv  aasAv-ffaffa"  ou^  ort  a7rs7a€e 
t^  avtJpt  JeiVYjV,  a}.X'  ort  a/j  xai  auryj  ffuvarryjXS^e, 
rr.v  //,pe['av  i.oytav.u.ivr,. 

18  "05sv  xaf     rw     rupavv&>    auroV7/jro;    Trapacraffa 
cjte^^eua^e  r;    rou;  exetvou    Qeoug,  y.aX  ve^cora  eTrotsr- 
ro,    p.y]tJe  auriv  uf3psw;  atptetffa   tqv  ra  -QtavTa  rtaav  -, 
dw/6[j.zvov.  'AXXa    ffu     uev,    6    rupavvo;     etpyj,     raura 
rroter; avatpe^yjvat  Trap*  suou  j3ouXo(usvy],  xai  cp.raaat  rov 
dvdpa    ffTroutJa^ouffa,     tva     rtv6; 
f3sfft  rourot;  ra?,t/atot;    ovouaro. 
tJauw;    ffoi,   zatrot    ttoXAwv   a;t'a     S"avarwv    t 
Savarov   eTrayayw,   uv;  rourou  Tfap'  suou  ruyeiv  otou.  'H 
T»jv    xapdfav,    strrsv,  6    su6;    AsffTrory;;   opa,    xal 
yvwuy;v   aTrotJs/srat    rrpo   rwv     sp/wv     ouxouv,    6'rt 
a-fl    avvipyjuat  irapa  ffou,   rwv  crecpavwy   e^£7rsffov   dXV 
ort     TTpoxareSuffa     suaur/.v    rf   7Tpo5uuta,     rwv     'iffwv 
auotcwv      aTToXauffouat.      Taura      EtTTOUffav      exSaAAet 
rou  c/iaaro;. 


•y,v 


xat  napa     rot;     affe- 
TVfflc;    syw    oe    ou- 


19  'ETTra  qz  outtw  Trapy;XSov  yjuspat,  xat  o  xa?.- 
^tvtxo;  Euo&>to;  ovap  gTrtffra;  rj5  ffu^uy&)  Maxa- 
pwv  r6v  ffuvjjS»]  xai  ^tXov  avTQv  Treu^at  rrpo;  to  rrpat- 
rwptov  eTKffXijlTTei'  r/:;  5s  ra  ry;;  oijiew;  rw  stpyiusvw 
Maxaptu  dzayyztlder,; ,  rr.v  ra/t'ffr/;'v  Ixetvos 
Trapa  ro  Trpatrwptov  IpytTac  xai  yvovre;  aurov  ot  r/j; 
ra^ew;,    oo-rt;      sty;,    <7uAAa6ovTs;     euSu;     a-/oufft    irpo$ 

TQV 


DIE  QUINTA  SEPTEMBRIS 
A  rov  fytpfo*    Kat  «fafxa  zvj  Spvjffxefav     exetvo;   xai 
70  yevo$  ^pwra'   6  }g  ;  Xpta-rtavo;   eipu,    Xpto-ro-:  6\>u- 
/o;,   TTpo;    auroy    aTrexpivaro.  'EAAyivuv     <3e    Ocwv    xat 
*  l.  exnz-Yiq   r>J;    gaSeia;  Trept    aurou;    aTraSyj;*     TraX 


517 


A.  Mn 

MI. 


iai     xaraspo- 

vetv  ■j.e-aaSy-xa,  tovto  pte  rou  SauptaGrou  Eu5o;t'ou  <5t5a- 
£avro;*  evS-ev  toi  xai  rro  aAyjS-tvrp  0ew  Suciav 
e^aurov  Suetv  eTreiyouat,  <$i  •}>$  (Juv^cro^at  xat  rov  xu- 
piov  /nou  Eu5o£toy  ra/ew;  xaraXa|3etv. 

20  'O  tfyeptow  roivuv  w;  rb  rou  Eu^o^tou  *]V.ouo£v 
ovopa,  xal  rourov  exetvou  ptaS-/]rv;v  eyvw*  roi";  5Xoi; 
euSu;  e£a7ropy;S-£i;,  yf^st  yap  w;  outJev  sv  rw  juaSyjrv] 
■nliov  avuo"£t£v,  ey  r«  dtoWxaAcp  rouro  fxaSwv*  Kai 
6  xaxo6*aifiwv#  eirrev,  ouro;  Ma/.apto;  gfmet  rhv 
piapav  v.zyaliv  ro  ra^o;  atpatpeSy-rw.  Kai  au- 
Ttxa  o£  6*>ipt0i  ra  Trpooreraypteva  erroiouy  •  ourw  Ma- 
xapto?  w;  a/y]S&>;  o  p/.axapto;  yiverat  xai  rtji  rwv  Trpo 
aurou  p.aprupwv  x°PV  xarararrerat.  Kai  rotourov  ot 
yevvaio'  xara  rou  xoivou  r>J;  ©u'o-£&);  TroXeutou  ti-rfiaj 
rpOTratov,  ev  aurcji  Xgictm,  Ilarpi,  xai  ro>  TravaytW  xai 
ayaSw  ITveuptart*  6'rt  aurw  TTpeTrei  $6Za,  xparo;, 
rt/x^,  xat  Trpoav-uvyjfft;,  vuv  xai  aet,  x.at  ei;  rou; 
atwva;  rwv  atcovwy  aptvjv. 


Ulc  autem  statim  eum  interrog-avit,  quaraam  ejus 
essetreligio,  et  quod  genus.  Is  vero;  Sum,  respon- 
dit,  Chnstianus  :  deos  autem  gentium  h  etprofun- 
dam  eorum  deceptionemjam  olim  didici  contemnere 
cum  me bocadrairandus docuisset  Eudoxius  Hinc  fit 
ut  ego  contendam  meipsum  sacriticare  hostiam  vero 
Deo,  per  quod  potero  cito  ad  dominum  meum  perve- 
nire  Eudoxium. 

20  Praaes  autem  postquam  nomen  audivit  Eu-  gtad*  uukm 
doxii,  et  hunccog-novit  esse  illius  discipulum  ;  ille  »««*«■• 
mirandum,  in  modum  animi  dubins,  sciebat  enim, 
se  nihil  amplius  effecturum  in  Discipulo,  quam  fe- 
cisset  in  Mag-istro;  Huic  quoque,  inquit,  infelici 
Macario  sceleratum  caput  ense  quamprimum  ampu- 
tetur.  Lictores  autem  protinus  fecerunt,  quasjussi 
fuerant.  Sicque  Macarius  fit  re  vera  macarius,  quod 
est  beatusJ.Ethi  g-enerosi  Viritaletrophreumerexe-  ( 

runt  adversus  comraunem  hostem  naturee,  in  ipso 
Christo  Deo,  et  Patre  principii  experte,  et  sancto  et 
bono  Spiritu ;  quoniam  eum  decet  gloria  et  potentia, 
honor  et  adoratio  nunc  et  semper  et  in  secula  secu- 
lorum.  Amen. 


ANNOTATA. 

a  Martyris  latera  praecipue  hoc  cruciatu  affecta  fuisse,  tradunt  Men&a  magna;  raSei;  ex  re-joaowv  6 
Gefo;,  Eu(Jo;to;  ruirrerat  ra;  7rXeupa;xai  ^eerat  ;  quod  Raderus  nosterita  vertit ;  S.  Eudoxius,  manibuspedi- 
busque  extentis,  in  lateribus  verberatur  et  laceratur. 

b  Greece  xtxapdrav,  angelicam  :  Cangio  enim  col.  30  in  Appendice  ad  Glossarium,  arj<J[xaTot  sunl&n- 
geli.  Metaphrastes  significare  vult,opinort  mirabilem  fuisse  Martyrispatientiam  et  fortitudinem  hu- 
mana  majorem. 

c  Verba  uncis  inclusa  supplevi  ex  Latina  versione,  deerant  enim  in  apographo  nostro. 

d  Amimna  quis  locusfuerit,  apud  geographos  non  inveni.  Meneea  tantum  habent  opvyj/jiov  rafpov,  quod 
citatus  Raderus  monumentum  humile  mterpretatur . 

e  Ifl  Menseis  dicitur  capite  truncatus  p-era  rou  (pt^rarou  aurou  Z^vuvo;....  ajrorpt^Sevro;  ^tyet  r/,v  aurou 
xetpaAr.v  (j.ztcc  rwv  /otTrwv  auv  rw  dyiut  EuJo^iw  ayiwv  ptaprupwv,  id  est,  una  cum  carissimo  sibi  Zenone....  qui 
g-ladio  occubuit  cum  reliquis  Eudoxii  sociis  et  martyribus,  videlicet  Militibus  1104,  quos  postea  eodem 
mortis  genere secutus  est  S.  Macarius,  utinarratur  numero  ultimo. 

fPotuit  uxor  expietate  et  reverentia  sanguinem  mariti  coltigere ;  sed  verisimile  non  est,  Martyrem 
idmandasse. 

g"  Greeca  non  dicunt,  accersitam  fuisse :  sed  auro'x/y]ro;  Trapao-raca,  id  est,  ultronea  se  sistens. 

h  Christianos  per  contemptumG&lW&osappellabant  ethnici,  quo  convitio  dein  sxpeusus  est  Julianus 
apostata.Videri possunt  Macri  in  Hierolexico. 

\Mensea  habent :  'ETrra  di  -flptepwv  7rap£A0ouo"oiv,  id  est,  septem  diebus  elapsis. 

\s.'1&f\Yiv(av proprie sonat  Grsecorum;  sedhic,ut  alibi sxpe, significat  gentilium  seu  ethnicorum. 

1  Apographum  nostrum  Grsecum  addit  sequentia ;  Etillorum,  qui  ante  ipsum  passifuerant,  Ma  rtyrum 
choro  inseritur ;  quae  apud  Lipomanum  et  Surium  omissa  sunt. 


!•: 


DE 


51$ 


ACTA  SAXCTORUM. 


DE  SS.  MARTYRIBUS 

CENSURINO  PR.EFECT0,  CYRIACO  (ALIAS  QUIRIACO)  EPISCOPO 

MAXIMO    PRESBYTERO,    A^CHELAO    DIACONO 

AUREA  MULIERE,  FELICE,  MAXIMO,  TAURINO,  ERCULANO  VEL  HERCULANO  VENERIO, 
ST0R0CIN0,  MENNA,  C0MM0D0,  HERMETE  MAURO,  EUSEBIO,  RUSTICO 

MONACHIO,    AMANDINO,    OLIPPIO    CYPRIO     MILITIBUS 


ET  THEODORO    TRIBUNO 


B 


OSTLE  IN  LATIO 


E 


j.s. 


COMMENTARIUS     PR^VIUS 


§  I.  Herculano,  qui  hodie  in  Martyrologio  Romano  annuntiatur,  antiqua 
Martyrologia  jungunt  Taurinum  :  reliqui  aliis  diebus  commemorati  tam 
apud  Graecos  quam  Latinos  :  reliquise  quorumdam  alio  translatse. 


An.  ccui. 
Hereulano 
tocivt  ii<  FattU 
antiquiijun- 

t/Uur  Tmin- 

nuij 


D: 


,11      lf  tll     1'CI'tl 

mtilnnfui  fitu- 
res  afii .' 


um  occasione  S.  Herculani  martyris,  quem 
\hodie  sineuttis  sociis  in  rurtuRonaauo  annun- 
iiiil  Martyrologium  Romanum,  antiquos  Fa- 
stos  et  maxime  Hieronymianos  attente  perlustro, 
ctare  deprehendo  ex  consensu  muttorum  apogra- 
phorum,  quse  S.  Hieronymi  nomen  prseferunt, 
consentiente  etiam  antiquissimo  frdgmento,  quod 
edidil  Bucherius,  J  lerculano  socium  jungendum 
esse  S.  Taurlnum,  ut  etiam  Castettanus  advertit 
in  addendis  ad  Martyrologium  universale  pag. 
979.  Ili  enim  dao  in  omnibus  fere  Hieronymia- 
nis  hodie  occurrunt,  et  Portui  Romano  in  ple- 
risi/itc  titlrifnntulttr,  atque  itlrirco  eOS  StC  annun- 
tiavit  Rabanus:  In  Portu  llomse  natale  Tau- 
rini  ,  Eraoulani ,  tege,  Erculani  vel  Herculani. 
Porro  ubi  omnem  de  Taurino  dubitationem  depo- 
sueram,  progressus  sum  ad  alia  nomina,  quse 
Itt  quibusdam  Apographis  juncta  leguntur  prx- 
dictis  duobus ,  videlicet  ad  Arislosum  ,  qui  in 
tnbus  aut  quatuor  exemplaribus  habetur ;  ad 
Ih-roum,  qui  in  soto  Corbeiensi,  et  ad  alios  quos- 
dam  rridentcr  a  loco suo  avulsos,  aut  hoc  diere- 
petitos. 

&  At  nullum  ecc  eis  spectare  ad  llerculanum 
ac  Taurinum  credidii  atque  in  firmius  mihi per- 
suasi,  quando  percolvi  Acta  illorum  omnium, 
quos  in  titulo  recensui :  nam  Ueroulanum  ad Mar- 
tyres  illos  Ostienses  spectare  antea  nesciebam, 
quod  solus  iu  Portu  Romano  annuntiaretur , 
quodque  ex  antiquis  Fastis  nullus  ei  jungendus 
videretur  nisi  Taurinus.  Verum  post  Acta,  qwe 
antiquavidenturet  bonsenotmtdiligenter  perlecta 
discussaque,  vlare perspexi  Taurinum  et  Ucreula- 


num  vel  Erculanum,  ut  in  Avtis  nomen  eacprimi- 
tur,  multorum  aliorum  Martyrum  esse  Sovios, 
necpassos  esse  in  Portu  Romano,  sed  in  civita- 
te  vicina,  seu  Ostiai.  Clara  quoque  ex  prsedivtis 
Avtis  est  ratio,  cur  in  Portu  Romano,  et  seorsum 
db  aliis  Sociis,  hi  duo  legantur  vommemorati  in 
Martyrologiis,  nimirum  quia  hi  duo  in  Portu 
Romano  sepulti  sunt,  ut  dicitur  infra  in  Actis 
num.  \&}retiquis omnibus  OsticV  autprope  Ostiam 
sepultis. 

3  Jam  vero,  priusquam  de  fide  Avtorum  plura 
dis^iuto,  breviter  observo,  Martyres  omnes,  qaos 
in  tituto  revensui,  Latinis  Grgcvisque  Fastis  ad- 
scriptos  legi,  sed  nullibi  sine  erroribus,  ita  ut 
mihiprorsuspersuadeam,  non  paucos  errores  ex 
Actis  dandis  posse  emendari.  In  Grtevis  Menseis 
laitdati  Sancti  habentur  ad  xxs  Januarii,  ut  ibi- 
dem  in  prsetermissis  apud  nos  observatum  est : 
sed  variorum  nomina  luxata  sunt,  et  solus  ibi 
omissus  est  Taurinus.  Contra  adjectus  est  Sabainus 
quidam,  tamquam  S.  Aureae  famuius,  de  quo  in 
Actis  nostris  nulla  est  mentio.  Verum  Sabainus  itte 
comparet  in  Actis  S.  Aurese,  apud  nos  datis  ad 
wiv  Augusti,  ibique  vocatur  Sabinianus.  Atjam 
ibidem  advertit  Pinius  noster,  Acta  ilta  S.  Aurese 
iuu.rime  vitiosa  esse  ,  fabulisque  et  erroribus 
inquinata.  Ex  horum  vero  lectione  satispatebit, 
Acta  S.  Auresc,  quorum  varia  exemplaria  enu- 
merantur  ibidem  in  Commentario  prsevio  num. 
9  et  10,  ex  hisce  quiclem  composita  videri,  sed 
ab  impostore  quodam  multis  aucta  esse  figmen- 
tts,  ut  martyrium  S.  Aurese  multis  exornaretur 
adjimctis. 

■i  Martyrotogium 


liorum  nominu 

in  Alen.i  is  ex- 
pi-cssa, 


DIE  QUINTA  SEPTEMBRIS 
A      4  Martyrologium  Romanum  Martyres  nostros 
atqueiidemin  haoet  a^  XXIII  ^ugusti,  sed  trium  dumtaxat  ex 

Atartyrolofjio  ,  . 

Bomarw  on-     pr&cipuis  expmmuntur  nomina  hoc  modo  :  Apud 
nuntinti .-         Ostia  Tiberina  sanctorum  martyrum   Quiriaci  epi- 
scopi,   Maximi  presbyteri  ,    Archelai  diaconi,   et 
Sociorum  ,    qui    sub   Ulpiano   praefecto    tempore 
Alexandri  passi  sunt.   Non  caret  errore  hsec  an- 
nuntiatio,  ut  probabo  inferius.  Interim  observo, 
omnes  Martyres  in  titulo  prsepositos  nomine  So- 
ciorum  comprehendi.   Inter  hos  Socios  etiam  est 
Aurea  ,  quse  in  iisdem  Fastis  ad  xxiv  Augusti 
ex  vitiosis  Actis  ita  commemorata  est  a  Baronio: 
Apud  Ostia  Tibernia  sanctae    Aureae   virgiuis    et 
martyris ,  quse ,  saxo  ad  collum   ligato,  iu  mare 
demersa  est :  cujus  corpus  ad  littus  ejectum  bea- 
tus  Nonnus  sepelivit.  Plures  in  hisce  verbis  sunt 
errores ,  ut  infra  ex  Actis  fiet  clarum.  Inter  So- 
cios  demum  dictorum  Martyrum  sunt  Herculanus 
hodie  seorsum  in  Romano  positus  ,  et  Taurinus 
eiin  Hieronymianis  additus  ,  de  quibus  jam  sa- 
tis  disserui.  Porro  datse annuntiationes  Martyro- 
logii  fecerunt,  ut  Majores  nostri  de  SS.  Quiriaco, 
Maximo  ,   et  Archelao    disputaverint   ad   xxin 
Augusti  ,   de  S.   Aurea  vero    ad    xxiv  ,  ubi  et 
Acta  ejus  vitiosa  sunt  data.  Ex  hisce  autem  Actis, 
cum  dandis  infra  collatis  ,  clare  patet  in  utris- 
que  de  eadem  agi  Aurea  ,  cum   iisdem  utrobi- 
que  jungatur  Martyribus,  atque  in  eadem  civita- 
te  dicatur  passa.  Dubium  quoque  non  est,  quin 
idem  sit  Herculanus  in  Martyrologiis  et  in  Actis, 
cum  in  illo  loco  commemoretur  in  Martyrologiis, 
quo  sepultus  diciturin  Actis. 
quorum  am         ^  Corpora  quorumdam  ex  hisce  Martyribus 
mx  tervari       s^  attribuunt  Parmenses  ,  quin  et  cathedralis 
dicuntur.         eorum  ecclesia  olim  Herculano  erat  dicata.  Audia- 
mus  Ughellum  tom.% Ital.  sac.  col.  142 : Templum, 
olim  D.  Herculano  dicatum  Pascalem  II  in  Deipa- 
rse  Assumptse  memoriam  consecrasse  ,  vetus  mar- 
morea  inscriptio  refert ;  »  Templum  hoc  olim  D.  Her- 
»  culano  dicatum  Paschalis  II  P.  M.  ritu  solemni 
»in  Parmensium  gratiam  AssumptreVirgini  ille  ipse 
consecravit  vi  Kal.  Octob.  mciv  ».  In  eo  requiescere 
pia  Parmensium  devotio,  vetustaque  memoria  nar- 
rat  corpora  SS.  Ilerculani  patroni,  qui  in  Portu  Ro- 
mano  die  v  Septembris  martyrio  coronatus  est ,... 
Quiriaci,  Maximi,  Archelui  martyruni,  Aureae  vir- 
ginis  etc.  De  iisdem  meminit  Ortendius  in  Orbe 
C  .sacro  et  profano  part.  2,  lib.  2,  cap.  10  ,  num.  2. 
Dehiscejam  qusedam  sunt  dicta  at/ xxni  Augusti 
in   SS.   Quiriaco  et  Sociis ;  et  alia   qudedam  ad 
xxiv  in  S.  Aurea  ,   quse  Virgo  vocatur  cum  Mar- 
tyrologio  Romano  et  Actis  corruptis  ibi  datis, 
quamvis  ex  Actis  hic  dandis  de  virginitate  ipsius 
non  constet.  Demum  utroque  loco  nonnulla  ex  an- 
tiquis  Martyrologiis  de  hisce  Martyribus  collecta 
sunt,qiuv  hicprsctermittendacensui,quiaad  mar- 
tyrii  historiam  parum  faciunt. 


519 


§  II.  Tempus  martyrii  :  Actorum  fi- 
des  probata,  maxime  ex  eorumdem 

consensu  cum  historia  temporis. 


Martyrestti       r-r*  empus  martyrii ,  de  quo  Acta  vitiosa  varie 

/'flsii  su,u  sub     ±  loqiaintur  t  clarissime  in  Actis  nostris  ex- 

niV""'0       primitur.  Quippe  hi  Martyres  sub  Gallo  impe- 

ratore,  qui  ssevissimam  anno  252  movit  perse- 


cutionem,  passi  leguntur,  et  coronati  Nonis  Se-       «««. 
ptembns.  Itaque  nec  sub  Alexandro  passi  snnt  J   s 

ut  credidit  ex  conjectura  Baroniuscum  Actis  oui- 
busdam  vitiosis;  nec  sub  Claudio,  ut  habent  alia 
Acta  seque  corrupta  et  interpolata,  sed  sub  Gal- 
lo  et  Volusiano  ,  et  jam  dicto  anno  252  quo 
gravissima  illa  ,  sed  brevis,  contra  Christianos 
persecuho  Romse  prsesertim  ,  ubi  tunc  degebat 
Gallus  imperator,  et  in  ejus  vicinia  desseviit.  Per- 
secutionem  inchoatam  esse  anno  252,  passim  scri- 
ptores  consentiunt ,  et  quidem  sub  fmem  mensis 
Junii  cceptam,  vult  Plagius  in  Critica  ad  hunc 
annum  num.  10.  Cumporro  Gallus  anno  sequenti 
interierit  ante  mensem  Septembrem,  et  imperium 
susceperit  post  mensem  Septembrem  anni  251 , 
undique  certissimum  videtur,  Martyres  nostros 
anno  252  fuisse  passos .  QuippeActa  laudata,  quo- 
rum  apographum  notatur  desumptum  ex  manu- 
scripto  serenissimas  regins  Sueciae  in  4°.,  sincera 
esse  nuyic  ostendere  incipio. 

7  De  persecxdione  Galti  ita  scribit  Eusebius  lib.  »*w'«ima 
7  Bistorise  ecclesiasticse  cap.  i  .-  Decio  simul  'Hnc/Wfpw- 
cum  liberis  interfecto  ,  cum  secundum  imperii  J^0' "' Aa" 
annum  necdum  explesset ,  Gallus  in  ejus  locum  e" 
succedit..  .  Dionysius  ( Atexandrinus  eo  tempo- 
reepiscopus)  in  epistola  ad  Hermamraonem  de 
Gallo  imperatore  ita  scribit  :  Sed  neque  Gallus 
culpam  Decii  intcllexit ;  nec  prospexit,  quid  tan- 
dem  illum  pessumdedisset.  Quin  potius  ad  eum- 
dem  lapidem  ante  oculos  suos  positum  impcgit: 
qui ,  cum  imperium  ipsius  prospero  in  statu  esset, 
cunctaque  ex  auimi  &ententia  succederent,  viros 
sanctos,  qui  pro  pace  et  incolumitate  ipsius  pre- 
ces  ad  Deura  allegabant,  iusectatus  est.  Cum  il- 
lis  ergo  orationes  pro  ipso  fieri  solitas  simul  fu- 
gavit.  Haec  de  Gallo  Dionysius.  llisce  iniiium 
Actorum  exactissime  consentit.  Quse  vero  in 
Actis  adduntur  de  ssevitia  persecutionis  in  XJr- 
be  Romana  ,  conftrmari  possunt  ex  Epistolis 
S.  Cypriani ,  qui  non  solum  loquitur  de  pei*- 
secutione  vigente,  sed  eamdem  etiam  prsadixit  in 
Epistola  ad  Thibarinos.  Est  hsec  in  novissima 
editione  5G ,  atque  inter  alia  sic  habet :  Sc-ire 
enim  debitis  et  pro  certo  credere  ac  teuere  ,  pres- 
surae  diem  supcr  caput  esse  ccepisse  ....  Gravior 
nuuc  et  ferocior  pugua  imminet ,  ad  quam  fide 
incorrupta  et  virtute  robusta  parare  se  debcaut 
militcs  Christi  ,  considerantes  idcirco  se  quotidie 
calicem  Sanguinis  Christi  bibere,  ut  possint  et  ipsi  p 
propter  Christum  sanguinem  fundere. 

8  Ilsec  autem  dici  de  persecutione  Gatli,  coltigi-  vtpvobatur 
tur   ex  Epistola  54   ad  Cornelium  Papam    de  €X  s  Oypri*- 
nace  lapsis  danda.  Cum  enim  S.  Cornelius  inper-  " 
secutione  Galti    occubuent,  cumque  Cyprianus  propQtitum: 
moyieat  pacem  esse  dandam  seu  communionem  la- 
psis  in  persecutione  Decii,  Epistota  hscc  scripta 
est  ante  persecutionem  Gatti,  et  ftnita  persecutio- 
ne  Deciana.  Porro  in  hac  ad  Cornetium  epistota 

ter  repetit ,  se  visionibus  divinitus  moneri  de 
gravissiina  persecutione  instante.  Pauca  huc 
transfero  :  Placuit  nobis ,  sancto  Spiritu  sugge- 
rentc ,  et  Domino  per  visioncs  multas  et  mani- 
festas  admoncntr  ,  quia  Imsti.s  immincre  prffl- 
nuutiatur  et  ostcnditur ,  colligcrc  intra  castra 
militcs  Ciiristi  ,  examinalis  singulorum  causis,  pa- 
cem  lapsis  darc,  immo  pugnaturis  arma  suggcre- 
re.  Et  infra ;  Nos,  quod  fidei  et  caritati  et  sol- 
licitudini  congruebat ,  quoj  erant  iu  conscieiitia 
nostra  protulimu.s  ,  diein  ccrtaminis  appropin- 
quasse,  hostem  violcntum  cito  coutra  nos  exsur- 
gere  ,  pugnam  non  talem ,  qualis  fuit,  sed  jjra- 
viorem     multo    et  acriorcm    vcnirc.    Hoc    nobis 

divinitus 


520 


w i 

J  S. 


tnhacperse- 
cutione  unui 
primo  impeti- 
fttf. 


memi- 

cele- 

mea- 

it  aut  comita- 

sicut  etiam  in  Actis  asse- 


i/nod  forto 
dixit  Cypria 

mts  dv  S, 
Ccmitrino, 


qui  prxfcctu- 
ram  ijvssit. 


diviuitus  frequenter  ostenditur 

videntia  ct  raisericordia  Domini  saepius  monemur 

etc.  ln  sequenti  ad  Cornelium  epistola 

nit  de  edicto    proposito  ,  quo   sacrificia . 

brarc  populus  jubebatur,  ita  ut  dubitare  nequ 

mus,  quin  persecutionem  praecesse? 

tum  sit  Gatli  edictum 

ritur. 

9  Mitto  alia  multa  ,  quae  de  eadem  persecu- 
tione  diversis  locis  scripsit  S.  Cyprianus  ,  etso- 
lum  huc  transfero,  quae  in  ultima  epistolaad  lor- 
nelium  tunc  pro  fide  exsutem  ad  propositum  no- 
strum  memorat.  Commendat  minfice  liberam 
Cornelii  et  Romanorum  fidei  confessionem,  ait- 
nue  totam  Romanam  Ecclesiam  uno  animo  con- 
fessam  esse  ,  atque  kmc  subjicit ;  Prosilierat  ad- 
versarius  terrore  violento  Christi  castra  turbare. 
Sed  quo  impetu  venerat ,  eodem  impetu  pulsus 
et  victus  estj  et  quantum  formidinis  et  terroris 
attulit  ,  tantum  fortitudinis  invenit  et  roboris. 
Supplantarc  se  iterum  posse  crediderat  Dei  servos  , 
et  velut  tirones  et  rudes,  quasi  mimis  paratos 
et    minus    cautos  ,    solito  suo    more    concutere. 

B  Unum  primo  aggressus ,  ut  lupus  ovem  secerne- 
re  a  grege,  Ut  accipiter  columbam  ab  agmine 
volantium  separare  tentaverat.  Nam  cui  non  est 
adversus  omnes  satis  virium ,  circumvenire  quce- 
rit  solitudinem  singulorum.  Sed  retusus  adunati 
exercitus  tide  pariter  et  vigore,  intellexit  mili- 
tes  Christi  vigilare  jam  sobrios  et  armatos  ad 
paffilium  stare  ,  vinci  non  posse,  mori  posse  ;  et 
hoc  ipso  invictos  esse ,  quia  mori  nontiment; 
Dec  repugnare  contra  impuguantes  ,  .  .  .  sed 
prompte  et  animas  et  sanguinem  tradere  etc. 
Hsec  sufficiunt ,  ut  pateat  de  persecutione  Galti 
non  minusmra  dici  in  Actis,quam  de  Gatto  ipso 
et  Decio  ;  atque  hic  Actorum  tam  accuratus 
cum  historia  istius  iemporis  consensus  fidem  eo- 
rum  mirifice  commendat. 

10  Prseterea  stylus  Actorem   simplex  est    et 
exaggerationibus  caret,  totaque  martyrii  historia 
sic  relata ,  ut  fxnis  initio  recte  congruat.  Nonnul- 
l<v.  quidem  reperiuntur  in  Actis  sermocinationes, 
sed  r.vrt  hrcrc.s  sunl  et  tales,  ut  minime  recedant 
a  verisimilitudine.   Mirari  quoque   non   possu- 
mus   Gatlum    ipsum    loqui   cum  Censurino,  ut 
mm   a  fi.de  avertat ,  modo  consideremus  digni- 
tatem   pr.v/frfornn/i    Onsurini.    Quin    imo  non 
improbabilis  oriri  potest  suspicio  ,  Censurinum 
designari  a  S.  Cypriano,  dum  dicit :  Unum  primo 
aggressus  etc.  Neque  enim  iis  verbis  significari 
ipsum  Cornelium  Papam  existimo ,  cum  ovem 
vocet  ,   non   pastorem  ,   ut   Cornelium  haud  du- 
bie  nominasset.  Itaque  cum  ex  Actis  constet , 
Censurinum  singidari  colloquio  ab  imperatore  ten- 
tatum  esse ,  cumque  verisimititer  Gatlus  virum 
quempiam  rminentis  dignitatisprimo  aggredivo- 
hterit,  ut  r.ron/iliuu  oiri  prasstantis  plures  move- 
ret ,  nou  inrpta  vidrtur  tuvc  suspicio.  Obstare  ta- 
men   tali  SUSpicioni  videtur  ,   quod  Censunnus 
num .  JJ  dicatur  Sanctis  in  carcere  ministrasse.  Ve- 
rum  inrcrtum  est,  an  id  fecerit  tempore  persecu- 
tionis  Galli :  nam  id  etiatn  fieri  potuit,  Derio  Ec- 
clesiam  persequente  ,  atque  eo  casu  primus  esse 
potuit  Censurinus,  quem  Galtus  fidei  causa  car- 
ceri  mancipavit.   At    res  incerta  est  ,  cum  ne- 
minem  nominaverit  Cyprianus ;   ideoque  certo 
dici  nequit,  idrum  primus,  an  post  alios  sub  Gat- 

10  confessus  sit  Censurinus. 
11   JEque  est  incertum  ,  quam  gesserit  prxfe- 

cturam  Censurinus,  licet  nulla  non  congruat  fa- 
militv  Censurina j  gtuv  antiqua  erat  etpotenseo 


DE  SS.  CENSUKINO,  CYBIACO  ETC.  MM\ 

de  hoc  nos  pro-     tempore ,  ut  colligitur  ex 


Trebellio  Pollione  in  T> 
libro  de  Triginta  tyrannis  cap.  ult.,  ubi  de  Cen- 
sorino  per  milites  ad  imperium  evecto  et  deinde 
occiso  sic  habet  :  Censorinus,  vir  plane  militaris 
et  antiquaiin  curia  dignitatis,  bis  consul,  bis  prasfe- 
ctus  pnBtorii,  ter  praefectus  urbis,  quarto  proconsul, 
tertio  consularis,  legatus  prsetorius  secundo,  ffldili- 
tiusquarto,  quaestorius  tertio,  extra  ordinem  quo- 
que  legatione  Persica  functus,  etiam  Sarmatica.  Si 
itte  Censorinus  sub  imperio  Claudii  II,  seu  circa 
annum  269,  tot prsefecturas  administraverat,mi-^ 
rum  videri  non  poterit ,  si  Censurinus  noster,  qui 
verisimiliterex  eadem  fuii  familia,prgefectus  ur- 
bi  fuerit  aut  prsetorio ;  id  tamen  certo  dici  nequit, 
cum  et  multas  aliee  fuerint  praefecturte ,  quarum 
minor  erat  dignitas,  minorque  potestas.  Vrbis 
praefecti  istius  temporis  sunt  fere  incogniti,  ideo- 
que  minus  sciri  polest,  an  urbis  prsefectus  fuerit 
Sanctus.  Verba  Galliad  ipsum  in  Actis  num.  5  : 
Ne  .  . .  fama  careas,  qua  hactemis  rempublicam  no- 
bilissime  gubernasse  ab  omnibus  prsedicaris  ;  in- 
nuunt  insignem  quamdam  prcefecturam  ;  at  cer- 
tos  nos  non  faciunt  de  administrata  a  Censurino 
prxfectura  Urbis.  Menasa  Grasca  Prsefectum  prse-  £ 
torio  fuisse  asserunt ;  at  tantee  auctoritatis  non 
sunt,  ut  rem  faciant  certam.  Quapropter  nihil 
certi  de  alterutra  praefectura  statuendum  censeo, 
et  Acta  debitis  annotationibus  iilustrata  subjungo. 


ACTA 

auctore  anonymo, 

Ex  Ms.    codice  serenissimce     regincB 
Suecice  in  4t0- 

CAPUT  L 

Exorta  persecutione  Galli,  comprehen- 
ditur  Censurinus  prcefectus,  qui  in-  f 
terrogatur  ,  constansque  in  fide 
Ostiam  mittitur  ;  hic  carceri  tradi- 
tus  invisitur  ab  aliis  :  custodes  car- 
ceris  miraculo  conversi. 


Postquam  a  impiissimus   imperator  Decius    b,  Bxeitatagravi 
non    totis    duobus   annis   principatu    Rornani  PGauoTmZla- 
apicis  administrato ,  rebus  humanis  exemptus  est,  lore, 
Gallus  suscepit   imperium,  cuiregnum  cum  flore-  * 

ret  in  initio,  et  cuncta  ei  ex  sententia  cederent, 
ipse  prosperitatem  suam  pariterfugavit  etpacem, 
ex  eo  quod  sanctos  viros,  qui  pro  pace  regni 
ejus  Deo  jugiter  supplicabant ,  persequi  decrevit. 
Tanto  quippe  in  Christianos  furore  exarsit,  ut 
proposito  edicto  penitus  de  terra  nomen  eorum 
deleri  juberet   c.  Cujus   persecutionis  immanitas  c 

plurimos  Romre  Christo  Domino  martyres  pro- 
curavit ;  quorum  alii  ferarum  morsibus  laniati , 
alii  in  Tyberis  alveum  demersi,  alii  ignibus  con- 
cremati ,  quidam  gladio    occisi ,    non    uulli    vero 

exilio 


interrogatus- 
qttefidem 

(tbeve  confite- 
tnr 


DIE  QUI^TA  SEPTEMBRIS. 
A  exilio  deportati,  susceptum  contra  diabolum  san- 
ctae  fidei  agonem  victoriosissime  consummarunt. 
Nec  minus  puniebatur,  si  quis  inventus  est  ali- 
quem  Christiauorum  apud  se  latitantem  celasse ; 
sed  eisdem,  quae  Ghristianis  decreta  erant ,  tor- 
mentis  subactus,  etiam  praemii  eorum  creditur 
d  obtinuisse  consortium  d,  Doraino  promittente  at- 

que  dicente  ;  Qui  recipit  justum  in  nomine  justi, 
mercedem  justi  accipiet. 
Censurinus  %   ^rat   ea  tempestate  vir  quidam  praefectoriae 

prtfectu*  ipn    potestatis    occulte    Christianus,   nomine   Censuri- 

deferturut  r  ..  .   '. 

Christianus :  nus>  °.U1  Pr0  *oco  °fficn  siu  impenalibus  obse- 
quiis  abesse  non  valens ,  specie  tantum  his  iu- 
sistebat,  re  autem  vera  Domino  nou  ficte  ser- 
viebat  :  siquidem  jejuniis,  orationibus  et  eleemo- 
synis  die  noctuque  operam  dabat,  Sanctisque  iu 
carcere  positiy  e  rainistrans,  multos  ex  eis,  quos 
acerbitas  poenarum  superasse  videbatur,  ut  car- 
nificibus  cedere  deberent,  confortationibus  suis 
retinuit  et  in  fide  Christi  perseverare  perfecit. 
De  quo  cum  delatus  esset  apud  imperatorem, 
interrogatus  est  ab  eo ,  si  hsec  ita  haberen- 
tur. 

3  At  ille  nihil  dubitans  Christianum  se  esse 
respondit,  et  contemptis  idolis,  unum  Deum  co- 
lere,  Patrem  et  Filium  et  Spiritum  sanctum.  Im- 
perator  dixit  :  Cum  unum  Deum  colere  te  dixis- 
ses,  quomodo  nunc  tres  nominasti  ?  Beatus  Cen- 
surinus  respondit  :  Fides  Christiana  horum  trium, 
quos  audisti ,  Patris  et  Filii  et  Spiritus  sancti , 
ita  divisionem  in  personis  confitetur  ,  ut  tamen 
unitatem  substantiae  non  dividat,  quae  adeo  in 
eisdem  personis  eadem  semper  est,  ut  cum  sit 
alius  Pater ,  alius  Filius,  alius  Spiritus  sanctus, 
nulla  tamen  earumdem  personarum  aliud  sit 
quam  est  alia •  sed  totae  tres  personae  unus  est 
Deus  aeternus  ,  incomprehensibilis  ,  immortalis  , 
omnipotens,  neque  initium  neque  finem  ullum 
habens. 

4  Imperator  dixit  :  Et  quomodo  dicitis  Chri- 
stum ,  quem  confitemini  Deum  vestrum,  et  na- 
tum  esse  et  passum,  mortuum  atque  sepultum ; 
si ,  ut  nuuc  asseris ,  Deus  vester  neque  initio 
coepit  neque  fine  concluditur?  Censurinus  dixit  : 
Dominus  noster  Jesus  Christus  Dei  Filius,  Deus 
pariter  et  homo  est,  ante  secula  quidem  genitus 
ex  Patre,  nec  tamen  gignente  inferior,,  in  fine 
vero  seculorum  natus  ex  Maria  Virgine,  nostrae 
dignatus  est  fieri  particeps  naturae  ,   in  qua  pro 

C  nostra  salute  pati  ac  raori  potuisset.  Quadam 
enim  justitia  Dei  in  potestatem  diaboli  traditum 
est  genus  humanura ,  primorura  debito  paren- 
tum  universos  posteros  obligante ,  hoc  solo  ex- 
cepto,  in  quem  Mater  nullam  successionem  ma- 
culae  hujus  trausfudit;  quia  sacer  ejus  partus 
penitus  erat  immunis  ab  omni  delectatione  car- 
f  nali,    propter    quam    f    cum    originali    peccato 

nascuntur  omnes ,   qui  ex  utriusque  sexus  copu- 
la  procreantur,    pro    quibus  hac  ratione   eflusus 


coram  ttnpc 
nttore, 


521 

diem  judicii  venturum,  ut  judicet  vivos  ct  mor-  A.  taovno 
tuos  et  seculum    per   ignem.    Imperator  d:\it  : 
Desine  jam  hujusmodi  inaniloquiis  tempus  o n- 
pare,  et  accedens  sacrificia  diis,  ne  et  familiari- 
tatis  apud  nos  locum  perdas  et  fama  careas,  qua 
hactenus    rempublicam    nobilissime    gubernasse 
ab    omnibus    praedicaris.    Censurinus    respondit  : 
Vere  te  ex  illis  ostendis  esse ,    de  quibus    Apo- 
stolus   dicit,    quod    ab    auditu  verbi    Dei    aures 
avertant,  qui   non  solum  pia  Christi  gesta  audi- 
re   conteranis,    sed   etiam    saluberriraam    de    eis 
suggestionem    inaniloquium    reputasti ;    sed   nisi 
resipueris,  serrao  ipse,  quem  abjecisti ,  judicabit 
te  in  novissimo  die,    sicut  in  Euangelio  contem- 
ptoribus  suis   Dominus  minatur,    a  cujus   vene- 
ratione  nec  gratiae  tuse,    nec  ullius  huraani   fa- 
voris  appetitus  ad  idolorum  cultum  me  umquam 
inflectet,  quouiam  omnes  dii  gentium  daemonia, 
Dominus  autem  noster  caelos  fecit  :  infelices  au- 
tem   sunt,   ut   sacra    h    dicit,   qui   appellaverunt  /, 

deos  opera  manuura  hominura  ;  quia  quod  tit  ido- 
lum  maledictum  est,  et  ipsum  et  qui  fecit  illud. 

6  Tunc  iratus  imperator  jussit  illura  civitatem  carceriimpo- 
Ostiam  i  deduci,   quinto  decimo   miliario  ab  ur-  -*"*- invititw 
be  Roma  positam,  et  ibidem   vinculis   alligatum  \u,chelaQ  'ct 
custodiae   mancipari.   Erant   autem    in  Ostia  civi-  ,[nyea ; 
tate    Maximus  presbyter   et   Archelaus  diaconus  EJ 
et  cum  eis  quaedam  Dei  famula,    nimiine   Aurca.  * 

Hi  assiduae  servitutis  Dei  merito  tantam  virtu- 
tum  gTatiam  obtinebant ,  ut  sig*na  et  mirabi- 
lia  per  eos  plurima  iu  nomine  Domiui  Jesu  quo- 
tidie  fierent.  Cum  ergo  beatus  Censurinus  posi- 
tus  esset  iu  custodia,  praedicti  famuli  Christi, 
Maximus  presbyter  et  Archelaus  diaconus ,  una 
cum  sancta  Aurea  impetraverunt  a  custodibus, 
cum  eo  colloqui  permitterentur. 

7  Serraociuantibus  autem   eis  et  in  hymnis  et  wtotfi  J'    ■ 

orationibus  Domiuum  collaudantibus,  subito  nu-  tx'sv 

s  Consurmo, 

tu  divino  soluta  sunt  vincula,  quibus  S.  Censu-  milites  carce. 

rinus   fuerat    alligatus.     Quo    facto    vehementer 

obstupefacti  custodes ,  invicem  conferunt ,    qme- 

nam  csset  virtus,  per  quam  hfflC   repentina  viu- 

culorum  solutio  invisibiliter    fiebat?    Erant   qui- 

dem  ex  ipsis  custodibus  numero  dccem  et  septem 

h,  quorum  noraina  haec  sunt,  Felix,   Maximns  /, 

Taurinus,  Erculanus  m,  Venerius  n,  StorooinTOS 

o,  Menna  p,  Commodus,  Hermes,   AJaurus,    Euse- 

bius,     Rusticus,    Monachius   q,    Ainandiuus    r, 

01ip])ius   s    Cyprius    t    et  Theodorus  tribunus. 

8  Qui  cum  starent  attoniti  de  miraculo  solu-   '' 
torum   insueto  more  vinculorum,  beatus    presby-  miramtoitlo 
ter  Maximus  mspiratioue  diviua   atllatus,    euper-  mhortatioM 
no  respectu   animoseque    prajvcntos    intelligenfl, 
.salutari    eos    doctrina  ccepit    iustruere,    dicens    : 
Audite  rae,  fratres,  de  quo  dicit  Propheta,  quod 
venerit   iu  lucem   gentium,   ut  sit   salus    earum 
usque  ad  extrcmum  terrae,  ut  dicat  his  qni   vin- 
cti  sunt  :   Exitc,  et  qui   in   tenebris  :    llovelami- 
ui  u?  Qui  caecis   visum,    surdis   auditum,   miiti.s  l( 


is  custodes, 


k 
l 

m    n 
0      p 

<t 

r  8  t 


sariguis    Christi    nullum    omnino    peccatum      loquelam,  cunctisque  debilitatibus  hominum  cou- 


mvnatutque 

adsaci ,/ ',  an- 

dttm  tdulis 

corutanter 
renuit : 


est 

habentis;  ut  quia  eos  diabolus  merito  tenebat, 
quos  peccati  reos  conditione  mortis  obstrinxit, 
hos  per  eum  merito  diniitteret  ,  quem  nul- 
lius  peccati   reum   imraerito    poena    mortis    afte- 

cit. 

5  Ipsam  autem  mortis  injuriam  non  pertulit 
illa  Divinitatis  Christi  .substantia,  sed  sola  hu* 
manitatis  susceptae  natura,  solo  etiam  corpore  g 
positus  est  in  sepulchro,  de  quo  tertia  die  re- 
surgens ,  post  aliquot  dies  videntibus  discipulis 
ascendit  in  caelum  et  sedet  ad  dexteram  Dei  Pa- 
tris   omnipotentis ,    quem    expectamus    inde    ad 


grua  adhibuit  levaraina,  daeraoues  efltjffavit  , 
super  marc  ambulavit,  raortuos  suscitavit,  inul- 
tisque  aliis  operibus,  qua;  nemo  alius  fticere  po- 
tuit,  vcrum  secundum  omnipotentiam  de  caelis 
descendisse  et  dispensationem  humanaj  salutis  per 
carnem  suam  explcsse  comprobavit.  Qui  dos  ad 
toieraudas  pro  nomine  ejus  injuria.s  et  posnas 
persecutionum  in  Euangelio  suo  coufortat  ,  di- 
cens  :  Beati  estis,  cum  malcdixcrint  vobis  et  perse- 
cuti  vos  fuerint  et  dixerint  omne  malum  B 
sum  vos,  meutientes  propter  mc,  gaudete  in  illa  die 

et 


A.  Amostmo. 


Aluximi  prei- 
byteri  magii 
excilati, 


ttutrui  cu- 
piunt  cc/  fidem 
ttuoiplendam . 


jttwmtMoque 
fgjunio  01  in- 
stnu-iionc  tri- 

(fuatiGtj 

C 


bapthmi  Sa< 
craii(0ii(unij 
ae  deittdn  eon- 

/irmiiliDiiis  li 

Bucliarittiat 

■nii  ij'iin\t 


522  ACTA  SS.  CENSURINI, 

et  exultate,  quoniam  merce3  vestra  multa  est  iu 
cffilo.  Et  alibi  dicit  :  Eritis  odio  omnibus  propter 
nomen  roeum ,  qui  autem  perseveraverit  usque 
in  finem  hic  salvus  erit;  itemque  promittit  dicens  : 
Qui  perdiderit  animam  suam  propter  me,  in  vitam 
aeternam  custodit  eam. 

9  Ilinc  Apostolus  ejus  Petrus  ait  :  Karissimi,  no- 
lite  mirari  ardorem  accidentem  vobis,  qui  ad  ten- 
tationem  vestram  fit  :  nec  excedatis  tamquam  novi 
vobis  aliquid  contingat;  sed  quotiescumque  com- 
municatis  Christi  passionibus  ,  per  omnia  gaudete, 
utet  in  revelatione  claritatis  ejus  gaudentes  exul- 
tetis  :  si  improperatur  vobis  in  nomine  Christi , 
beati  estis  quia  raajestatis  et  virtutis  Domini  no- 
men  in  vobis  requiescit.  Plus  etiam  nos  accipe- 
re  in  passionis  mercede,  quam  quod  hic  sustinemus 
in  ipsa  passione,  probat  apostolus  Paulus,  dicens  : 
Non  sunt  condignas  passiones  hujus  temporis  ad 
futuram  gloriam,  quse  revelabitur  in  vobis.  Item 
dicit  Propheta  :  Oculus  non  vidit  absque  te,  quae 
praeparasti  expcctantibus  te.  Sed  vos,  fratres, 
horum  raelius  capaces  eritis ,  si  ex  toto  corde 
vera  esse  omnia,  quas  de  Christo  commemorata 
sunt,  credentes,  deinceps  etiam  animum  prsepare- 
tis  ad  suscipiendura  plenius  fidem,  quam  ad  Deum 
habemus. 

10  Tunc  oranes  pariter  milites,  qui  custodiebant 
beatum  Censurinum,  jactantes  se  ad  pedes  bea- 
ti  Maximi  presbyteri,  et  eorum  ,  qui  cum  ipso 
erant ,  cum  lachrymis  aiebant  :  0  lugendam 
nobis  vitam,  quam  hucusque  transegiraus,  in  qua 
nullus  unquam  nobis  istam  salutis  viam  osten- 
dH,  quam  vos  secure  ac  feliciter  gradientes,  ita 
Deo  appropinquafltis,  ut  sicut  ille  est  omnipotens, 
sic  et  vos  pcr  gratiam  ipsius  totius  boni  effectus 
possibilitatem  habeatis!  Ecce  cnim  solo  voluntatis 
vestrffl  nutu,  tanta  celeritate  vincula  ista  dissi- 
lucrunt,  ut  nulla  hominum  festiuationc  tam  ci- 
to  solvi  potuisscnt.  Quapropter  optamus  nos  in- 
strui ,  qualiter  coguitionem  ejus  primo  percipe- 
re,  ac  deindc  in  ejus  famulatu  permanere  debea- 
mus,  in  cujus  nomine  tanta  miracula  faciendi  mira 
gratia  praediti  estis, 

11  Sanctus  Maximus  respondit  :  Quia  Dqo  lar- 
gieute  mcntis  oculos  ad  veram  lucem  fidei  Christia- 
nes  aperire  ccpistis,  nc  pigeat  jam  vel  triduano 
jijunio  eosdem  plenius  expurgare  a  sordibus,  qui- 
bus  eos  propter  spuroiflsimoa  idololatriae  ritus  ob- 
fuscari  inevitabile  fuit.  Triduo  autem  expleto,  in 
nomine  aanot&e  Trinitatis,  Patris  videlicet  et  Eilii 
et  Spiritus  sancti,  peroipietis  saorum  baptisma,  per 
quod  aboinnibus  pcecatorum  coutagiis  abluti,spi- 
ritali  generatione,  quaaper  ipaum  baptisma  agitur, 
liiii  Dei effloiemini,  A<l  haic  milites,  propcre  jcju- 
niosusoepto,  toto  triduo  fide  Domini  catechizaban- 
tur. 

12  Quo  expleto,  baptismi  gxatiam  per  beatum 
Maximum  peroeperunt,  et  a  fonte  saoro  eos  bea- 
ta  Aurca  susccpit,  A.dveniens  etiam  beatus  Cy- 
riacus  episcopus,  fidoi  verbo  eos  confirmavit,  et 
sacro  Chrismate  oonsignavit,  et  participati  sunt 
omnefl  sacrosanota  mysteria  Oorporis  et  Sangui- 
nis  Domini  :  ooaperuntque  primitiya  EcclesiBa 
duccre  vittun,  abjeotia  videlicet  omnibus  mundi 
commerciis,  iu  timore  Domiui  et  sancta  conver- 
satione  unaniiuiter  permanert  :  sed  et  in  signis 
atque  miraculis  supparem  quodammodo  gratiam 
habentes,  vitaiu  suaui  cuuctis  quotidio  gratifica- 
baut. 


CYRIACI  ETC.  MM. 

ANNOTATA.  ' 

a  Titulus  hisce  Actis  pr&fixus  est  talis  :  Pas- 
sio  sanctorum  martyrum  Censurini  prafecti,  Cy- 
riaci  episcopi,  Maximi  presbyteri,  Archelai  diaco- 
ni,  Taurini  et  Erculani  militum,  cum  sociis  eorum. 
Quod  ex  Mililibus  T&uriims  et  Vrculanus,  tam  in 
Actis  hisce  quam  in  apographis  Hieromjmianis, 
soli  nominatim  commemorentur ,  quemadmodum 
soli  sepulti  sunt  in  Portu  Romano ;  nonnullam 
pr&bet  suspicionem ,  scriptorem  horum  Acto- 
rum  Portuensem  fitisse,  cum  videatur  sepultos 
in  Portu  pree  sociis  Militibus  honorare  voluis- 
se  etiam  in  fine  Actorum,  ubi  duorum  illorum 
sepulturam  primo  refert. 

b  Decius  imperium  adeptus  est  anno  240,  et 
occisus  in  preelio  contra  Gothos  anno  251.  Eum 
non  regnasse  duobus  integris  annis ,  affirmat 
etiam  Eusebius  laudatus  in  Commentario  nwn. 
10,  aliique  plures,  quos  huc  non  transfero.  Ve- 
rumtamen  Pagius  in  Critica  ad  annum  251  nu?n. 
30  contendit,  Decium  imperasse  ultra  biennium, 
seu  tertium  imperii  annum  saltem  inchoasse.  Til- 
lemontius  idem  credidit  Eistorise  imperatorum 
tom.  3  in  Decio  ad  annum  251.  Prxter  auctori- 
tatem  Sexti  Aurelii  Victoris  de  Ceesaribus  in 
Decio,  ubi  eum  cum  filio  occisum  dicit,  exacto 
regni  biennio  ,  et  Victoris  in  Epitome ,  ubi  de 
Decio  habet  :  Imperavit  menses  triginta,  allegant 
antiquam  inscriptionem,  in  qua  tertia  exprimi- 
tur  tribunitia  potestas  Decii  et  consulatus  secun- 
dus.  Cum  autem  tribunitia  potestas  simul  assu- 
meretur  cum  imperio,  ut  certum  inferunt  ex  in- 
choata  tertia  tribunitia  potestate  tertium  quoque 
inchoatum  esse  Deciani  imperii  annum.  Verum 
respondeo ,  Pagium  ex  verbis  Baronii  ipsius , 
quem  refutat,  colligere  potuisse,  arguinento  isto 
id  non  certo  evinci.  Audiamus  Baronium  ad  an- 
num  25-i  num.  48  .-  Quod  si  tribunitia  potestas  ejus 
(Decii)  in  nummis  vel  aliis  antiquis  inscriptionibus 
tertio...  repetita  habetur;  id  accidit,  quod  anno 
ante  Philippi  necem...  ab  exercitu  imperator  est 
appellatus,  cum  etiam  tribuuitiam  potestatem  ex 
more  eonsf  cutus  est.  Hcvc ,  inquam  ,  verba  do- 
cere  debiterant  Pagium  et  Tillemontium,  quam 
infirmum  sit  fundamentum,  quo  nituntur,  cum 
initium  imperii  Decii  nolint  ordiri  ab  accla- 
matione  Decii  pea  milites,  ut  Victor  fortasse 
fecit ;  sed  a  morte  utriusque  Philippi  impera- 
torum ,  ideoque  ex  initio  tribunitiae  potestatis 
colligi  nequeat  initium  imperii ,  si  id  inchoe- 
mus  post  mortem  Philipporum.  Nolim  quidem 
contendere  cum  Baronio  ,  Phitippos  ioto  anno 
superfuisse  post  acclamationem  Decii ;  at  existi- 
mo  aliquot  menses  inter  hujus  acclamationem  et 
eorum  mortem  fuisse  medios ;  idque  ostendi  po- 
test  modo  valde  verisimili  ex  iis,  quze  Tillemon- 
tius  ipse  adduxit.  Sola  relatio  eorum,  quee  mor- 
tem  Philipporum  proecesserunt,  ad  id  ostenden- 
dum  sufficit.  Quippe  Decius  in  Pannonia  accla- 
matus  est  imperator,  quod  ubi  Romse  audivit  Phi- 
lippus,  coaotia  exercitibus,  inquit  Zozimus,  velut 
hostem  aggressurus  in  eum  movit.  Deinde  vero 
Philippum  confiixisse  cum  Decio,  victumque  et 
occisum  Veronas,  ac  filium  Philippum\paulo  post 
Ronue,  auctores  consentiunt  Jtaque  primum  nun- 
tius  de  acclamatione  Decii  Romam  perlatus  est, 
deinde  exercitus  a  Philippo  coactus  non  modicus, 
cum  numero  superiorem  fuisse  Deciano  velit 
Zozimus  :  post  haec  alter  exercitus  ex  partibus 
Romanis,   alter  ex  Pannonia  progredi   debuit 

ac 


J» 


E 


DIE  QUINTA 
A  ac  demum  uterque  confligere.  Quapropter  hisce 
necessano  aliquot  menses  attribuendi  sunt ;  nec  a 
vemsimtlitudine  recedet,  qui  secc  septemve  men- 
ses  consumptos  suspicabitur ,  et  sic  facile  Vi- 
ctorem  cum  Eusebio  concitiabit.  Quippe  si  circa 
mensem  Junium  imperator  a  militibus  acclama- 
tus  est  Decius;  Philippus  vero  occisuscirca  men- 
sem  Decembrem,  consentient  satis  Eusebius  et 
Victor,  sed  prior  numeraverit  annos  Decii  a  mor* 
te  Philippi,  alter  vero  ab  exordio  suscepti  im* 
perii ;  et  uterque  satis  recte,  cum  Decius  fuerit 
occisus  anno  251,  verisimiliter  mense  Novembri 
aut  Decembrit  ut  ostendunt  Pagiuset  Tillemon* 
tius. 

c  De  persecutione  Galli,  qui  post  Decium  im- 
perator  factus  est  anno  251,  actum  est  in  Com* 
mentario  §  2,  ubi  omnia  abunde  sunt  confirma- 
ta.  Inter  infortunia  regni  ipsius  non  infimo  loco 
numeranda  estpestis,  quse  imperium  Romanum 
multis  annis  graviter  affiixit,  etiam  post  Galli  et 
filii  ipsius  Volusiani  interitum.  Aliqui  credide- 
runt  ortam  esse  persecutionem,  quod  occasione 
pestis  sacrificia  prmscriberentur ;  at  Pagius  ad 
B  annum  252  num.  10  id  negat,  quia  ccepta  est  per- 
secutio  ante  pestem,  atque  idcirco  Orosius  lib.  7 
cap.  10  ait,  pestem  esse  immissam  a  Deo  inpce~ 
nam  persecutionis. 

d  Loquitur  haud  dubie  auctor  de  fidelibus,  qui 
occasione  celatorum  Christianorum  capiebantur: 
nam  infidelibus  opus  istud  charitatis  ad  vitam 
mternam  prodesse  non  poterat,  nisi  converteren- 
tur. 

e  Idfacerepotuit  tamsubDecio,quam  sub  Gallo: 
nam  Decianapersecutio  non  diu  hanc  preecesse- 
rat. 

f  Ratio  formalis ,  cur  contrahatur  peccatum 
originale,  non  est  ipsa  delectatio  carnalis;  at  ra- 
tio  formalis  esse  videtur ,  quod  voluntas  omnium 
hominum,  qui  via  naturali  ab  Adamo  descende- 
rent,  vi  ordinationis  divinge  constituta  esset  in 
voluntate  Adami,  ut  docent  midti  theologi  ,  qui 
singidariprivilegio  Sanctissimam  Dei  Genitricem 
ab  illa  lege  excipiunt.  Verumtamen  ita  veteres 
aliqui,  atque  ipse  etiam  subinde  Augustinus  > 
loquuntar,  acsi  indicari  vellent  ob  delectationem 
camalem  contrahi  peccatum  originale.  At  recen- 
tiores  theologi  post  S.  Thomam  exactius  decausa 
q  contracti  originalis  peccati  egerunt.  Suarezau- 
tem  scribens  ad  primam  secundee  S.  Thomas 
tract.  5  disp.  9  sect.  3  num.  ^ad  similia  S.  Au- 
gustini  dicta  sic  respondet :  Non  est  intellig-en- 
dum,  concupiscentiam  vel  libidinem  esse  eausam, 
quse  peccatum  orig-inale  in  prole  efficiat...  Intel- 
lig-endumergo,  istum  generationisnostrae  defectum 
ex  peccato  primi  parentis  manasse,  et  hanc  de- 
fectuosam  generationem  esse  viam ,  per  quam 
originale  peccatum  suo  modo  transfunditur. 

g  Sic  tamen ,  ut  Divinitas  corpori  ceque  ac 
anxmee  maneret  hypostatice  unita. 

h  Addendum  videtur,  Scriptura. 

i  Ostia  antiqua  est  civitas  Latii  ad  ostium  Ti- 
beris,  a  quo  etiam  Ostia  Tiberina  dicitur.  Jacet 
nunc  in  ruinis,  a  Saracenis  olim  diruta. 

k  Hi  omnes  etiam  enumerantur  in  Actis  inter- 
polatis  S.  Aureae  ad  24  Augusti  datis,  ut  et  in  alio 
Ms.  ibidem  laudato  in  annotatis  ad  caput  i,  ac 
demum  apud  Ferrarium  ad  23  Augustiin  Qui- 
riaco  et  sociis,  et  in  Meneeis  Greecis  ad  30  Ja- 
nuarii,  uno  excepto  Taurino.  Sed  nomina  quo- 
rumdam  variis  modis  sunt  scripta,  ut  mox  di- 


SEPTEMBRIS. 


W 


ximus. 

m  In  aliis  Herculanus  ,    in   Men&is  Herculi- 

nus. 

n  In  Actis  S.  Aureee  et  Menxis  Benerius , 
in Ms.  anonymoNeberius ,  apud  Ferrarium  Hibc 

nus. 

o  In  Actis  S.  Aurete  et  Ferrario  Storacinus, 
2^-anonijmo  Stauracius,  in  Menxis  Styraci- 

p  In  Actis  Aureee  et  Ferrario  Mennas. 

q  In  Actis  Aurex  Monaxius,  in  Ms.  anonymo 
Maprilis,  apud  Ferrarium  Monasius,  in  Menxis 
Momochreus. 

r  In  Ms.  anonymo  Saturninus. 

s  In  Actis  AurecV  Olimpius,  in  reliquis  Olym- 
pius. 

t  In  Ms.  anonymo  Corporius,  in  Menms  Cy- 
prus.  J 

u  Clarior  erit  sensus,  si  hic  addatur  .-  De  eo  ni- 
mirum,  qui,  etc. 


CAPUT  II. 

Baptizantur  custodes  carceris :  mor- 
tuo  ad  vitam  revocato,  Censurini 
Socii  comprehenduntur :  martyrium 
omnium  et  sepultura. 


A      Atr,tTtf0. 


cam 


1  In  Ms.  anonymo  Martialis,m  aliis  omnibus  Ma- 
Septembris  Toraus  II. 


Interea  etiam  contig-it  ab  eis  mortuum  a  su- 
scitari  :  cujus  claritudo  facti  famam  virtutum  , 
quas  per  eos  Dominus  operatus  est  long-e  late- 
que  diffudit.  Quo  etiam  Imperator  audito  ,  fu- 
rore  repletus,  dixit  :  Magicam  artein  exercent, 
et  severiori  eam  disciplina  reprimi  oportet.  Et 
accito  vicario  urbis  Ulpicio  b  Bomulo,  misiteum 
Ostiam  civitatem  ut  qnoscumque  ibidem  Chri- 
stianos  reperisset,  ab  hac  professione  eos  revo- 
care  satageret:  et  si  qui  vel  sine  vi  consentirent, 
vel  poenarum  illatione  coacti  cederent,  divitias  et 
honores  consequerentur  :  acijuiescere  vero  nolentes 
diversis  cruciatibus  perirent. 

14  Veniens  autem  UlpiVius  Romulus  Ostiam 
civitatem,  sanctum  Cyriacum  episcopum ,  Ma- 
ximum  presbytemm ,  Archelaum  diaconum  et 
famulam  Christi  Auream,  una  cum  beato  Censu- 
rino  et  Militibus  per  cos  conversis,  comprchcn- 
di  et  sibimefr  prsesentari  jussit.  Qui  cum  adsta- 
rent,  interrog-antur  a  judice,  si  essent  Christiani. 
At  illi  se  veraciter  ita  esse,  clarissima  voce  te- 
stantur.  Ad  hcec  judex  :  Dominus,  ait ,  noster 
imperator  praecepit  ,  ut  ab  hac  cultura  receden- 
tes,  deos,  quos  ipse  colit,  honorctis.  At  illi  : 
Quando,  inquiunt,  imperator  contra  Deum  non 
jusserit,  legc  sanciente  ei  parere  debcmus  :  quan- 
do  vero  jussa  ejus  divinis  reluctantur  praccptis, 
deliberatum  nobis  et  ex  paternis  legibus  conrir- 
matum  scias,  ut  obtemperemus  Deo  magris  quani 
hominibus.  Cum  ergo  Deus  jubeat,  ut  nullum 
praeter  ipsum  colamus  deum,  numquam  audie- 
mus  vel  te  vel  imperatorem  tuum,  ut  pro&na 
simulacra  c?nrcmoniis  aliquibus  venercmur. 

15  Iratus  judex  ,  jussit  eos  in  carcerem  re- 
trudit.  Ducuntur  itaque  de  tribunalibus  ad  vin- 
cula,  aliaque  mox  die  de  vinculis  ad  tribunalia 
revocantur  :  et  interrogante  judice,  si  adhuc  in 
sua  sententia  permanerent;   illi   fiducia  mercedis 

/  72  setcrna: 


Cum  movluuni 
suscitatum 
Qttiit  uudhtet 
Gullut,  San- 
ctosjubet 
compi  elundi  : 
a 


fii  vero  com- 

i  fia\  n> 
comtanti  i 
profittntw, 


fiagi  itmu 

,    ,   u.l.      .1,   , 


\.  A^oimin. 


letpemercedit 

xternx  conto- 
lanHtr, 


tandem  eapite 

llliiinli. 


ttpeliunlw  ab 
Eutebio  i"  1 1 
hytcro. 


524  ACTA  SS.  CENSURINI 

ffitern®  constanter  ac  fortiter  Christum  confiten- 
tur  •  tuncque  gaudentes  confessione  decoran  , 
numquam  se  idolis  immolaturos  esse  testabantur. 
Tunc  jubente  judice,  ad  verbera  denudati,  flagns- 
que  hinc  inde,  inspectante  populo,  adeo  crucian- 
tur,  ut  finem  vitse  inter  ipsa  verbera  habitun 
putarentur.  Videres  inter  hsec  fortissimos  Chnsti 
Milites  exemplo  Apostolorum  exultasse,  quoniam 
digni    habiti  sunt  pro  nomine  Jesu  contumeliam 

pati. 

1G  Quibus  insuitans  judex :  Ubi  est,  mquit, 
modo,  quem  colitis?  Quare  vos  de  his  poems 
non  liberat?  Sancti  Martyres  dixerunt  :  Et  qua- 
re  vocas  pcenaro ,  in  quo  nos  vides  gaudere? 
Nam  verbera  ista,  vel  quidquid  acerbitatis  pro 
nomine  Chriati  fuerit  nobis  ingestum ,  non  do- 
Iores  c,  sed  delicias  nobis  praebere  sentimus. 
Sed  et  si  quid  grave  vel  asperum  patimur,  for- 
ti  patientia  sustinere  jubemur,  dicente  Scriptu- 
Pttj  Patientea  estote  usque  ad  adventum  Domi- 
ni :  ecce  ,  Judex  ante  januam  assistit.  Qui  et 
ipsc  alibi  dicit  :  Ecce  venio  cito  et  merces  mea 
mecum  est,  reddcre  unicuique  secundum  facta  sua. 
Unde  et  in  persecutionibusconstitutipatienter  ex- 
pectamus  ultionis  diem;  qui  tamen  antequam  ve- 
Qiat,  ipfloa  jicrsecutores  nostros  converti  optamus  ; 
ne  ipaa  eos  vindicta  in  suo  reatu  inveniat;  quod  si 
fiet,  quanto  major  fuerit  persecutionis  nostrae  inju- 
ria,  tanto  et  justior  et  g-ravior  erit  pro  ipsa  persecu- 
tiono  vindlcta. 

i  7  Contra  haec  judex  nequaquam  compunctus, 
sedin  suacrudclitatepersistens,  capitalem  eossen- 
tentiam  subircpraecepit.  Illi  autemducti  ad  arcum, 
qui  erat  ante  theatrum,  secundum  quod  exdivinis 
Soripturia  fuerant  instituti,  in  agonibusperseveran- 
tes  et  oculum  mentis  suaein  Deumhabentes  defi- 
xum,  gladiis  cerviccs  sacras  supponunt  et  mortem 
pro  pietate  absque  timore  suscipiunt  :  decollati  d 
suntautem  Nonas  Septembris. 

18  Et  collegit  corpora  eorum  beatus  presby- 
ter  Euscbius ,  et  Taurinum  quidem  et  Ercula- 
nuin  in  portu  Romano  sepeliVit,  sanctum  vero 
Thcodorum  in  mausoleo  suo  posuit,  reliquis 
omnibus  cum  sancto  Cyriaco  episcopo  apud 
Ostiam  civitatem  monumenta  extruxit  :  quorum 
i'orporibus  in  pace  sepultis  ,  nomen  eorum 
vivet  in  seculn,  quoniam  crebris  passionibus  suis 
rr  et  crucintibus  giorificantes  Dominum ,  non  di- 
lcxerunt  animas  suas  usque  ad  mortem  pro  no- 
mine    cjus,  qui  cum  Patre  et  Spiritu  sancto  vi- 


,  CYRIACI  ETC.  MM. 

vit  et  reg-nat  Deus  per  omnia  secula  seculorum.    l> 

ANNOTATA. 

a  Hujus  a  mortuis  excitatio prolixius  refertur 
in  Vita  S.  Aurese,  ubi  dicitur  fuisse  decennis 
fere  filius  sutoris ;  resque  attribuitur  Cyriaco 
episcopo,  Chrislianistamen  preesentibus  et  simut 

orantibus.  t 

b  Ulpinus  Romulus  vocatur  m  Actis  A.  au- 
rea>  apud  Ferrarium  Ulpius,  in  Martyrologxo 
Romano  ad  23  Augusti  Ulpianus  a  Baronio,  a 
quo  et  prajfectus  pro  vicariosubstitutus.  Verum 
alia  qucepiam  observatio  hic  facienda,  quia  vi- 
carius  urbis  dicitur  Romulus  :  nam  Tillemontius 
in  Decio  ad  annum  24-9  occasione  cujusdam  %n- 
scriptionis  dicit :  Vicarii  esse  non  cosperunt,  ni- 
si  sub  Diocletiano  secundum  Lactantium,  lauda- 
tum  in  margine  lib.  de  Mortibus  persecutorum 
cap.l.  VerumLactantiusidnondicit.  Verbaac- 
cipe  :  Et  ut  omnia  terrore  complerentur ,  pro- 
vincia?  quoque  in  frusta  concisae,  multi  praesi- 
des  et  plura  officia  singulis  regionibus  ac  pene 
jam  civitatibus  incubare,  item  rationales  multi 
et  magistri  et  vicarii  prsefectorum.  Erant  ante 
Diocletianum  praesides,  officia,  rationales,  ma- 
gistri  :  cur  non  etiam  vicarni  ?  nam  Lactantius  de 
omnibus  eodem  modo  loquitur,  et  non  primum 
institutos,  sed  numero  auctos  significat.  Itaque 
longe  probabilius  est,  vicarios  constitutos  esse  ab 
Adriano,  cum  Victorin  Epitome  de  Adriano  di- 
cat :  Oflacia  sane  publica,  et  palatina,  nec  non  mili- 
tiae  in  eam  formam  statuit,  quse  paucis  per  Constan- 
tinum  immutatis  hodie  perseverat.  Hsec  paucis  ob- 
servanda  censui,  ne  quis  Acta  reprobanda  censeat 
ob  vocem  vicarius. 

c  Ex  hoc  dicto  inferendum  non  est,  Sanctos 
illos  non  sensisse  corporis  dolores,ut  subinde  qui- 
busdam  divinitus  concessum  est.  Namverba  so- 
lum  exigunt,  ut  dicamus  eos  non  doluisse  de  il- 
latis  corpori  suo  doloribus,  quod  spe  mercedis 
teternse  eos  non  modo  patienter  et  libenter,sed 
etiam  Iseti  sustinerent. 

d  In  Actis  vitiosis  S.  Aureae,  hisce  midta  alia 
adduntur  de  martyrio  Aurese,  quse  tandem  mari 
injecta  dicitur  :  corpus  vero  ipsius  ad  littus  dela- 
tum,  et  sepultum  a  S.  Hippolyto,  Verum  quse  hic 
dicuntur  longe  probabiliora  et  verisimiliora 
sunt. 


V 


4©-@f 


DE 


DIE  QUINTA  8EPTEMBKIS. 


525 


DE    S.    RH  Al  DE    vel    H  ERAIDE 


VIRGINE  MARTVKE 


PROPE  ALEXANDRIAM  IN  ^EGYPTO 


j  - 


Circa  u.  1  n  Menologio   Sirletiano  atque  Menseis   tam 

cocTin.  I  impressis    quam    manuscriptis    annuntiatur 

Maitaut  ^  J^hodie  Rhais  martyr,  cum  aliqua  tamen  diver- 
toF«ifi«w-  sitate.  Verba  Menologii  sunt  hdec  :  Eodern  die  na- 
mor«m,  talis  B.  martyris  RUaidis,  quse  igne  consummata  est. 

Meneea  impressa  sic  habent  Latine  reddita  :  San- 
cta  martyr  Rhais  gdadio  occiditur.  Versiculi deinde 
hi  subjunguntur  : 
B       IIoQoucra  xa/Aog  Y*pat;0£OJ  f3?i7retv, 
1<y.p-/.h$  tov  xaAAo;  excKdeocri  tco  £t'tpet. 
Desiderans  pulchritudinem  Dei  videre  Herais, 
Carnispulchritudinem  tradit  gladio. 
Notandumprimo  in  versiculis  nomen  esse  nonni- 
hil  diversum,  ac  vocari  Heraidem  potius  quam 
Rhaidem,  atgue  id  verum  esse  nomen,  mox  vi- 
debimus.  Secundo  notabilis  est  differentia  inter 
Menologium  et  Menaea,  quia   in   hisce   gladio 
dicitur  csesa,  in  illis  combusta.   Verum  ex  elo- 
gio  dando  confirmabitur  mors  gladio  illata,  non 
igne.  Elogium  autem  hoc  legitur  in  Synaxario 
Ms.  collegii  nostri  Parisiensis,  quod  nomen  modo 
/laWLudovici  Mag-ni. 
qux  aiiu  vide-      %  Gemina  Herais  cum  aliis  Martyribxts  jam 
turaduabus    data  est  in  hoc  Opere,  altera  ad  iv  Martii  cam 
anteinhoc       tribus  sociis ;  at  sine  ulla  temporis  aut  locino~ 
peredatis      ^a  .  aitera  ad  xxvm  Junii  Rais  vel  Herais  oc- 
currit  cum  multis  martyribus,  gui  passi  sitnt 
Alexandrise  in  Mgypto  sub  Alexandro  Severo 
imperatore.  Hsec  vero  Atexandrisc  quidem  passa 
est,  sed  sub  Culciano  prseside,  qui  JEgypti  pree- 
fecturam  administravit  sub  Maximino  II  impe- 
'    ratore,  et  Christianos  acerbissime  persecutus  est 
q  eo  lempore,  teste  Eusebio  lib.  9  cap.  xi.  Qua  de 
causa  hsec  Herais  distinguenda  est  a  secunda  ex 
duabus  prioribus,  cum  toto  seculo  serius  sit  pas- 
sa.    Verisimiliter   etiam  a  prima  distinguitur, 
quia  nulla  ratio  est ,  cur  eamdem  credamus, 
nisi  solum  nomen,  quod  sufficere  non  potest  ad 
credendum  utramque  esse  eamdem,  prsesertim 
cum  in  iisdem  Fastis  annuntientur  diversis  <//<■■ 
bus.  Hisce  observatis,  elogium,  quod  satis  nitide 
concinnalum  est,  ex  laudato  Synaxario  Grsece 
subjungam,  ac  deinde  reddam  Latine.  Premitti- 
tur  annuntiatio,  qitam  Latine  sic  exprimo  :  Cer- 
tamen  sanctse  martyris  Heraidis,  et  Sociarum.  Se~ 
quitur  deinde  tale  elogium. 

/,,, /lSIHs         3Aur-/]  $Vy*rip    f    «WjS    fepM*'     ETMV    ft   CW«    to- 

«B  Synaxiaio,    o*ex«    TOV    pOVYipYl    6tOV    r,G1t'(X<raTO'  X«T«    TIV«  c5s  ndpOOOV 

idovaa  cruv  avdpacrt  xai  yuv«tx«$  cruMaSo^iva;  xai  cTea- 
uojp-iva;,  xat  TT^cnacraexa  «urai;,  xai  TV)V  ctWtaV  £Tr£- 
pcoT/icacra,  6Y  r,v  oeoevTat,  y.ai  pta^oucra  cTta  ro  eivat 
aJTa;  Xotcmava;,  TrapauWxa  x«t'  evtontov  tcov  cru/?.aoa- 
vovrcov  iltcir&f  y.ayto  %puTTtav$  ziui,  xai  tx  eidco/a 
cTtaTTTuco.  &io  v.a\  av/Jr^Ziio-x  -\~  e£era<rtv  xareor)] 
ycu/xtavco  £77ap/_co  '  Mliavdpia^  Vnj  y.t-v.  noXXae,  rac, 
eporriaetc  r/jV  dta  gtfou;  xizofaaiv  'j=./it-ja,  xai  TeXeiovrat 
avv  t«u  /otTra-:;  yvvau%i.  Latinam  interpretationem 
subdo  :  Hsec  tilia  erat  cujusdam  sacerdotis.  Cum 


autem  duodecim  esset  annorum,  monasticam  am- 
plexa  est  vitam.  Dum  vero  in  transitu  quodam  vi- 
disset  mulieres  quoque  cum  viris  comprehensas  esse 
et  vinctas ;  accedensque  causam  petiisset,  cur  esseut 
vinctae  ;  doctaque  id  factum,  qui  erant  CUristianse; 
confestim  coram  iis,  qui  comprehendebant,  excla- 
mavit  :  Et  ego  Christiana  sum,  et  idola  contemno. 
Comprehensa  igitur  ductaque  est  ad  Culcianum 
praesidem  Alexandriae,  ut  interrogaretnr.  Qua  de 
causa  post  multas  interrogationes  damnatur  ad  mor-  E 
tem  gladio  subeundam,  et  occiditur  cum  reliquia 
mulieribus. 

4  Eadem  Sancta  rursum  in  Menseis  memora-  aittrumn 
tur  ad  xxiu  Septembris,  atque  ibi  in  Menwis  fl/wwrfrnon- 
impressis  tale  fere    est  elogium,  quate  jam  dedi  mhidlvfr 
ex  Synaxario  Ms.  2n  hoc  etiam  Synaxario  ite- 

ratur  eodem  die  sanctse  hujus  Martyris  memo- 
ria,  sed  breviter,  atque  hisce  Grccce  aajunctis 
verbis,  quse  Latine  reddo  ;  Eadem  est,  quae 
in  variis  Synaxariis  reperitur  et  die  v  Uujus  (Se- 
ptembns)  et  xxiii.  Porro,  eum  videatur  opera* 
pretium  fore,  si  totum  elogium  ex  Menwis  im- 
pressis  huc  transferam,  illud,  quoniamjam  Gree- 
ce  impressum  est,  hic  Latine  reddam.  Pnemit- 
titur  /uvc  commemoratio  :  Eadem  die,  mcmoria 
sanctse  martyris  Hieraidis  virginis.  Deinde  tale 
subnectitur  elogium  :  Ilaec  nata  est  in  /Egypto  iu 
loco  dicto  Tamma  ,  filia  cujusdam  presbyteri , 
nomine  Petri.  llabitu  mouastico  erat  induta  , 
annos  ag-ens  quasi  duodecim.  Egressa  vero  cum 
aliis  vir^inibus  ad  aquam  Uaurieudam,  et  videns 
multas  virgines,  ac  multitudinem  virorum,  pre- 
sbyterorum,  diaconorum,  ac  monachorum,  quos 
Lucianus  dux  vinctos  habebat  in  navi  protereunte  ; 
doctaque  pro  Christo  vinctos  esse,  virili  sumpto  p 
animo,  se  iis  immiscuit,  ubi  id  commeniaricnsem 
rog-arat.  IIoc  autem  monente,  utsecuriorem  potlus 
partem  eligeret,  nec  vellet  mori  cum  captivis; 
postquam  noluit  mutareproposituin,  delata  estduci, 
ac  deos  ipsius  irrisit,  et  in  faciem  ipsiua  I  hri  tiana 
sacra  ridentis  exspuit.  Post  multos  dcinuin  crucia- 
tUS  g'I:idin  OCClSa  est. 

5  Nihil  quidem  in    hoc  elogio  legitur,   guod  quodtamm 
prsecedenti  plane  sit  contrarium ;  varia  tameu  mmaupu 
sunt  addita,  ut  lector  utrumque  conferens  faci-  "'  '"" 
tevidebit.  Quod  dicitur  de  consputata  facte  au-  in . 

cis,  in  sotis  Memcis  tegitur,  nec  satis  est  verii 
mile.  Pneterea  in  priori  etogio  Sancta  dicitur 
comparuisse  coram  Culciano  Alexandrise  seu 
Mgypti prsefecto ;  in  altero  ducta  diciturad  Lu~ 
cianum  ducem,  quod  eatenus  non  pugnat  cum 
prsecedenii  asserto ;  sed  omnino  tacelur  de  Culciar 
no  ;  acsi  sententia  mortis  etiam  lata  essetper  Lu- 
cianum.  Verum  Lucianus  clare  non  dicitur  'fa- 
mnasse  Sanctam,  et  per  verba,  Delat;i  esl  du- 
ci ;  significari  potest,  ductam  esse  ad  Cutcianum, 
ad  quem  verisimUiter  captivos  omncs  duccbat 

Lucianus. 


526 


ItCTOItt 

J.S. 


Lxwianus.  Quidquid  tamen  sil  de  mente  ambi- 
gua  auctoris,  ex  priori  elogio,  in  quo  Culcia- 
nus  Alexandrise  prseses  clare  exprimitur,  pro- 
babilius  est,  sub  eo  passam  esse  Sanctam,  atque 


DE  S.  EHAIDE  VEL  HERAIDE  VIRG.  MART. 

idcirco  martyrium  fixi  circa  808,  quo  gravis  D 
fuit  in  jEgypto  persecutio.  Dies  autem  marty- 
rii  in  Synaxario  ad  xxiii  clare  asseritur  fuisse 
quinta  Septembris. 


DE    SS.    QU  I  NTO    vel    QU  I  NCTIO 

ARCONTIO  ET  DONATO  MART. 


CAPU^i 


j.s. 


Ex  Martyrologiis 


Quinlu»,  Ar~ 
contius  et 
Dmiatns  ma- 
gno  Fastomm 
consensu  Ca- 

yyn.i  memora» 
ti  ; 

B 


M 


!<<*><■  <-l  nttt 
poryieram  n 
quibiudani 
adjuncti  -■ 


agno  tam  antiquorum  quam  recentiorum 
Fastorum  consensu  hodie  annuntiantur  tres 
^Martyres,  Capuani,  Quintus,  Arcontius  et 
Donatus.  Hicronymiana  apud  Ftorentinium  sic 
habent :  Et  in  Capua  Campaniae  natalis  sanctorum 
Quinti.  Arconti  et  Donati.  Consentit  Antverpiense 
vetustissimum  in  annotatis  :  Et  in  Capua  Quinti 
Areonti  et  Donati.  Secuti  sunt  Ado  et  Usuardus 
iisdem  fere  verbis  usi.  Posterioris  verba  subdo  i 
Capuffi,  sanctorum  martyrum,  Quinti  Arcontii  et 
Donati.  Consonat  etiam  hodiernum  Romanum, 
prmierquam  quod  priorem  vocet  Quinctium  hoc 
modo  :  Capute  sanctorum  martyrum  Quinctii,  Ar- 
contli  et  Donati.  Mirum  apparet,  nullam  de  hisce 
Martyribus  memoriam  esse  in  ullis  Fastis  Ca- 
puanis,  ut  fatetur  Michael  Monachus  in  Sanctua- 
rio  Capuano  pag.  73,  et  Ferrarius  in  Catalogo 
Sanctorum  Italise  ad  hunc  diem,  ubi  observat 
ignorari  eliam  mariyrii  tempus  et  persecutionis 
nomen.  Geminum  ^iar/emQuintum,  alterummar- 
tyrern  cum  Quarto,  alterum  confessorem,  urbi 
siuv  attribuit  laudatus  Monachus,  an  satis  recte, 
hic  non  examino.  At  satis  certum  est,  hunc  Quin- 
tum  Arcontii  et  Donati  socium  esse,  non  Quarti, 
ideoque  ab  eo  distinctum.  Quapropter  necessario 
dicendum  est,  trium  horum  Martyrum  memo- 
(j  riam  mansisse  obscuram,  et  martyrologis  fere 
tantum  innotuisse,  nisi  aliquando  Capum  fuerint 
culti,  isque  cxdtus  deinde  interciderit. 

2  Porro  nonnulla  oriri  potest  dubitatio,  an 
prsecedentibus  jungcndi  non  sint  alii,  quia  duo 
revera  additisunt  in  apographo  Corbeiensi,  quod 
ittt  habet  apud  Florentinium  :  In  Capua  Campa- 
aiffl  natalis  SS.  Quinti,  Arconti,  Donati,  Ma- 
gni,  Juuuurii.  Similis  nascitur  dubitatio  ex  Not- 
liero,  tjui  sic  habel  i  Capuffi,   Quinti ,  Acontii 


et  Donati,  Eutychetis  et  Maronis.  Verum  re- 
spondeo,  Magnum  huc  perperam  videri  tradu- 
ctum  a  die  preecedenti  aut  fortasse  a  diesequenti, 
quoalius  colitur  Magnus ;  ac  Januarium  simili- 
ter  a  vn  Septembris,  quo  in  Hieronymianis  an- 
nuntiatur.  De  Notkero  jam  dixit  Sollerius  in  an- 
notatis  ad  Usuardum  :  Nescio,  qua  auctoritate 
Notkerus  Socios  duos  adjunxerit.  Certe  hi  nu- 
spiam  reperiuntur  in  ullis  apographis  Hierony- 
mianis,  nec  verisimile  est,  Notkerum  habuisse 
ulla  horum  Martyrum  Acta:  ex  quibus  eos  ad- 
jungeret,  qui  tunc  more  suo  aliquod  texuisset 
ex  gestis  elogium.  Itaque  non  dubito,  quin  Ma- 
ronis  et  Eutychetis  memoria  huc  male  translata 
sit  a  die  xv  Aprilis,  idque  occasione  Victorini 
hodie  annuntiati,  quocum  ibidem  rectius  memo- 
rantur* 

3  Demum  dubitare  quis  posset,  an  revera 
Quintus,  Arcontius  et  Donatus  attribuendi  sint 
urbi  Capuanse,  non  solum  quia  nulla  eorum  est 
memoria  Capuse,  sed  magis  quia  in  Fragmento 
Bucheriano  Acontus  cum  aliis  tribus  hodie  me- 
moratur  in  Portu  Romano.  Fateor  exiguum  ad- 
eo  esse  nominis  discrimen  inter  Acontum  et  Ar- 
contum  vel  Arcontium,  ut  illud  sufficere  nequeat 
ad  tollendam  dubitationem.  Verum  cum  Acontus 
vel  Acontius  in  monumento  tam  vetusto,  quale 
est  Bucherianum,  alios  habeat  in  Portu  Romano 
socios,  iidemque  etiam  in  Portu  Romano  annun- 
tientur  in  plerisque  Rieronymianis  ;  cumque 
Arcontius  quoque  magno  vetustorum  Martyrolo- 
giorum  consensu  cum  aliis  Sociis  attribuatur 

Capuie,  tam  loci  quam  Sociorum  diversitas  facit, 
ut  Arcontium   Capuanum  ab  Acontio  Portuensi 

credamus  distinctum,  prioremque   cum  duobus 

Sociis  Capum  adscribamus,  licet  de  tempore  et 

modo  martyrii  non  constet. 


K 


priores  Capm 
videntur  om- 
nino  attri- 
buendi. 


DE 


DIE  QUINTA  SEPTEMBRIS. 

DE  SS.  NIMFIDO  VEL  NYMPHO  ET  SATURNINO 


5S7 


MARTYRIBUS 


ALEXANDRIiE  IN  ^EGYPTO 


j  s. 


Ex  Martyrologiis. 


Mira  Marlij- 
rologiorum 
vurietas  in 
/tiice  Martij- 
ribus  memo- 
randi$  ; 


A' 


iis  dubie  an- 

numeratus 

ingentau 

episcopus   alto 
videtur  spe- 
rtarc  ; 


pographa   Hieronymiana  varios  hodie  an- 

nuntiant  Martyres  Alexandrinos,  sed  mira 
varietate  et  nominibus  muttum  mutatis. 
Textus  apud  Ftorentinhim  sic  habet :  In  Alexan- 
dria  natalis  sanctoruiu  Nemfidi.  Saturnini,  et  depo- 
sitio  beati  Ing*enui  episcopi  cum  Sociis  suis.  Cor- 
beiense  hsec  profert :  In  Alexandria,  natalis  san- 
ctorum  Memfidi,  Sturnina?.  Depositio  beati  In- 
genui  cum  Sociis  suis,  quorum  nomina  Deus 
scit.  Vetustissimum  Antverpiense  videtur  eam- 
dem  Martyrum  classem  bis  recensere  cum  atiqua 
tamen  mutatione.  Primo  ita  habet  ;  In  Alexandria 
Euteci,  Maximi,  Nimpi,  Saturnini.  Suspicorduos 
priores  huc  perperam  transtatos  a  die  prsece- 
denti,  ubi  in  numero  martyrum  Ancyranorum 
sunt  Eustichus  et  Maximus,  aut  eosdem  esse  cum 
Eutichete  et  Marone,  guos  ad  hunc  diem  trans- 
tulit  JSfotherus  :  posteriores  vero  duos  existimo 
non  alios  esse  ab  iis,  quos  deinde  cum  Ingenuo 
sic  memorat  idem  apographum :  Alexandria  ci- 
vitate  Nimfidae,  Saturniuae.  Ingenui  episcopi.  In 
contractioribus  apographis  nullus  ex  his  recen- 
setur  Alexandrise  ;  sed  Ing-enuus  in  variis  com- 
memoratur  sine  loco  ;  et  revera  Ingenuus  non  ita 
etiam  in  textibus  prsecedentibus  cum  duobus  aliis 
jungitur,  ut  necesse  sit  dicere  eum  ad  eorum 
numerum  pertinere.  Rabanus,  qui  solus  ex  mar- 
tyrotogis  sui  temporis  Martyres  hos  Alexandri- 
nos  adoptavit,  (et  cui  interpolata  quazdam  Bedee 
exemplaria  consonant)  dubitationem  de  Ing-enuo 
non  clare  tottit,  sic  eos  annuntians :  Et  iu  Alexan- 
dria,  Nymphi,  etSaturnini,  et  depositio  B.  Ingenui 
episcopi. 

%  Verumtamen  cum  Ingenuum  potius  annun- 
tiet  ut  confessorum  quam  ut  martyrem,  ut  vox 
depositio  insinuat,  Rabanus  potius  oensendus  est 
Ingenuum[a&  aliis  separare,  quam  cum  iisdem 
conjungere.  Idem  observari  potest  in  duobus  apo- 
graphis  ante.datis,  in  quibus  item  occurritvox 
depositio  ;  licet  alias  in  ittis  videretur  memorari 
ut  martyr,  quia  additur,  Cum  sociis.  Greve- 
nus  duos  tantum  sine  Ingeuuo  memorat  hoc  mo- 
do  :  In  Alexaudria,  Nymphii  et  Saturnini.  Et 
revera  hi  duo  tantum  Aiexandrise  attribuendi 
videntur,  quamvis  forsan  habuerint  non  paucos 


S.  lunctiuinut 

Sabioncntis 

ephcoput. 


Socios  anonymos,  qui  in  duobus  apographis  pri  ■ 
mo  taudatis  perperam  junguntur  Ingenuo,  quan- 
tum  suspicor  ob  vocem  depositio,  et  quia  Ing-e- 
nuus  alio  spectare  videtur,  ut  nunc  ostendam. 
Castellanus  in  Martyrologio  Universaliad  hunc 
diem  annuntiat  S.  Ing-enuinum,  vel  Genuinum, 
Sabionensem  episcopum,  qui  in  Martyrologio 
Romano  una  cum  S.  Albuino  Brixinensi  episcopo 
habetur  v  Februarii,  ubi  etiam  de  utroque  apud 
nosactum  est.  Idem  auctor  in  annotalis  adMar- 
tyrologium  Romanum  Gallice  versum  die  v  Fe- 
bruarii  indubitanter  asserit,  S.  Iug-enninum 
obiisse  v  Septembris,  atque  ex  eo  iiquet,  ipsum 
non  dubitasse,  quin  sit  iite  Ingenuinus,  qui  hodie 
in  variis  Martyrologiis  annuntiatur  sub  nomine 
Ing^enui. 

3  Porro  hsec  opinio  mihi  probabilis  admodum  ^  fonan  ctt 
et  verisimilis  apparet,  ideoque  rationes  a  Castet- 
lano  preetermissas  hic  aliegabo.  Primo  Ing-enuus 
in  variis  apographis  Hieronymianis  jam  datis, 
aliisque  similibus  Martyroiogiis  interpotatis  me- 
moratur  eo  modo,  ut  confessoribus  potius  quam 
martyribus  videantur  annumerandus  ;  indeque 
probabiiiter  infertur,  non  esseeciasse  Martyrum 
Alexandrinorum.  Secundo  in  Hieronymianis 
contractioribus  apud  nos  tom.  7  Junii  annun- 
tiatur  sine  Atexandrinis  iltis  et  sine  ioco,  vide- 
licet  in  Augustano  sub  nomine  Ingenuini,  in 
Labbeano,  Ing-enui.  In  Turonensi  autem  apud 
Martenium  tom.  3  Thesauri  Anecdotorum  poni- 
tur,  Ingenui  episcopi.  Mitto  alia  Martyrologia, 
in  quibus  occurrit  nuda  vox  Ing^enui.  Jam  vero 
tanto  majorem  hsec  suspicionem  ingerunt  de  In- 
g^enuino  Sabionensi,  quod  hujus  nomen  atiis  die- 
bus  non  reperiatur  in  Fastis  antiquioribus,  licet 
constet  de  antiquo  ejus  cultu.  Tertio  demum  ob- 
stare  nequit,  quod  modo  cotatur  die  v  Februa- 
rii,  quoque  atiqui  ea  de  causa  dixerint,  de- 
functum  esse  eo  die  :  nam  cum  simut  colatur 
cum  S.  Albuino,  hujus  dies  emortualis  videtur 
electus  ad  utrumque  simut  coiendum.  Ilaque 
opinionem  istam  Casteltani  non  quidem  omnino 
certam,  at  satis  probabitem  esse,  prorsus  mihi 
persuadeo  :  atque  idcirco  sotis  Nimfidum  vel 
Nymphura  et  Saturninura  in  tituio  recensui,  ticet 
hi  fortasse  habuerint  ptures  socios  anonymos. 


(&V£D 


OK 


52» 


ACTA  SANCTOBCM. 


I» 


DE  SS.  TAURINO,  NEMORATO,  SATURNINO,  ARAPOLLINO  MM 


IN  ,EGYPTO 


J.S. 


Ex  Hieronymianis  apographis 


Horum  Mar- 
ttjrum  memo- 
ria  tn  Fa$U» 
annuntiata. 


P 


rteter  martyres  Alexandrinos  modo  datos 
^atiiquatuorMartyresMgyptiiannuntiantur 
in  apographis  Hieronymianis,  hic  invicem 
satis  consonantibus.  Textus  apud  Florentinium 
hoc  modo  eos  exprimit :  In  Mgyyto  natalis  san- 
ctoruni  Taurini.  Nemorati.  Saturnini.  Arapollini. 
In  Corbeiensi  ultimum  nomen  leviter  mutatum 
est  :  In  ^frypto  natalis  SS.  Taurini,  Nemorati, 
Saturnini,  Arapolloni.  Duo  vero  nomina  et  ordo 
martyrum  nonnihil  mutata  sunt  in  Antverpiensi, 
quod  ita  habet  :  ln  /E^ypto  Taurini,  Saturnini, 
Nemosati,  Aropollini.  Decodice  Blumanio  serius 
cum  aliis  coltato  pag.  1068  hsec  notat  Florenti- 
nius  :  Inter  yEgyptios  Martyres  omittuntur  in  co- 
dice  Blumanio  Taurinus  et  Saturninus.  Forsan  eos 


codicisillius  collector  omittendos  censuit,  quod 
jam  aliquis  Taurinus  annuntiatus  esset  in  Portu 
Romano,  et  aliquis  Saturninus  Atexandrise  :  nam 
ex  eo  suspicio  oriripotest  de  iis  pcrperam  gemi- 
natis.  Verwntamen  aliorum  codicum  consensus 
facit,  ut  verisimilius  ab  izs  hi  distinguantur.  In 
codice  Richenoviensi  duo  ex  hisce  quatuor  sic 
memorantur  :  In  ^gypto,  Taurini,  Nemorati.  In 
aliis  hujusmodi  codicibus  contractis  Mgyptii 
illi  fere  omissi  sunt,  nisi  quod  Taurinus  in  pluri- 
busmemoretur,sedPortuensis,quiprseterjEgyp- 
tium  etiam  est  in  laudato  mox  Richenoviensi. 
Apud  posteriores  martyrologos  hi  Martyres 
Mgyptii  omissi  sunt,  utjam  observavit  Floren- 
tinius.  Ptura  de  hisce  Martyribus  noninvenio. 


E 


DE  S.  ABDA  EPISCOPO  MARTYRE 

MULTISQUE  ALIISTN  EADEM  PERSECUTIONE  PASSIS 


1N  PERSIDU 


J.S. 


COMMENTARIUS    PR^VIUS 


§  I.  S.  Abdas  verisimiliter  idem  cum  Abdia,  Abdseo,  Audio,  hac  die  memo- 

ratis  in  Fastis. 


ClBI  ^  Ul. 
CDW. 

(,))(■  tjtHIXt 

'itiiuntis  habi 

Itlf  in  Foflfl 
QrMCit,  fdWl 

vtititttr  i>iiii  • 


H 


ac  die  tam  in  Menelogio  Sirletiano  quam  in 
|  Menseis  imprcssis  idem  martyr,  quantum 

apparet,  bis  annuntiatur,  midato  leviter 
nomiur,  aesi  geminus  csset.  Audi  Menologium  : 
Eodem  die  natalia  Abd:ci,  qui  spinosis  virg-is  oce- 
sus,  Chrietum  Dominum  spinis  coronatum  sequu- 
ttis  eat.  Consonant  Mensea  :  Eadpm  die  S.  Abdseus 
virgis  spinoeie  caesus  moritur.  Sequuntur  hi 
versiculi 

IrftfS^vra  n/JLWV  rat;  axav5ai;  Asarr^v. 
Virgarum  spinas  martyr  Abdanis  sustinot  : 
Bonorane  ooronatum  spinis  Domiuum. 
Menelogium  deinde,  quasi  de  alio,  hsec  memo- 
rat  :  Et  Bancti    martyris  Audii  episcopi    tempore 
fasdifferdi  regfie  Persarum.  Hic  sanctissimus  Au- 
dius  detentus  a  primario  Persarum  mag-o,  cum  soli 
sacrificare  renueret,   toto  corpore   virgis  eioditur, 
ita  ut  a  carniflcibus  quasi    mortuus   reportatus, 
paulo  post  spiritum    Domino  tradiderit.    Consen- 
tiunt  Mciura,  in  quibus  similis  plane annuntiatio 


etsimile  reperitur  etogium,  sed  sine  ullis  ver- 
siculis.  Jam  vero  hunc  esseeumdem  cum  Abdaeo, 
suadet  primo  similitudo  supplicii,  secundo  quod 
in  aliis  Grsecis  Fastis  unus  tantum  memoretur. 
Tertio  cum  in  Menseis  apud  priorem  nullum  sit 
elogium,  apud  alterum  vero  nulli  reperiantur 
versicuti,  oritur  suspicio  versiculos  ex  errore 
distractos  ab  elogio,  indeque  ortamesse  occasio- 
nem  geminandi  annuntiationem ,  forte  quia  no- 
meyi  aliter  in  versiculis  aliterque  in  etogio  repe- 
riretur  scriptum,  quamvis  revera  levissima  sit 
nominis  mutatio,  et  qualis  etiam  reperetur  in 
Menotogio  Basiliano,  ubi  Abdias  vocatur,  quod 
nomen  ex  utroque  habet  aliquid. 

2  Poy^ro  in  laudato  Menologio  Basilii  impc- 
ratoris  tale  ad  hunc  diem  Abdiae  martyris  ha- 
betur  elogium :  Sanctus  martyr  Abdias,  natio- 
ne  Persa,  professione  Christianus,  cum  daret 
omnem  operam,  ut  doceret  omnes,  atque  ad- 
hortationibus  suis  ad  veram  Salvatoris  nostri  Je- 
sn  Christi  fidem    suscipiendam  induceret,    captus 


dogmm  Abdii 

t ,-  Vmologio 
liasilimio. 


DIE  QUINTA  SEPTEMBIUS. 


529 


atiud  Abdx, 
qui  distinctus 
est  ab  Abda 
xvi  Maii  cele- 
brato, 


B 


ex  eodem 
etogium  ; 


idem  rurtiM 
hic  Abdias  et 
Abdas,  utpro 
batur 


a  Mag-orum  principe  ,  jubetur  abjurato  Christo 
solem  et  ig-nem  adorare  :  hos  enim  tamquam  deos 
1  ersre  colebant.  Quod  ille  execratus,  asperis  malo- 
rum  punicorura  virgis  in  ventre,  lumbisque  caedi- 
tur.  Atque  ita  a  mane  ad  meridiem  verberatus  et 
cruciatus ,  succollantibus  lictoribus  in  domum 
suam  semivivus  deportatur  :  et  paulo  post  Do- 
mino  sanctam  beatamque  animam  suam  tradidit, 
summam  animi  ad  extremum  usque  spiritum  prae 
se  ferens  laetitiam  ,  quod  dignus  habitus  esset  , 
qui  pro  Domini  nostri  Jesu  Christi  nomine  mar- 
tyrium  mortemque  subiret.  Post  haec  pretiosas 
ejus  reliquias  Christiani  accipientes ,  sepulcro 
condidere. 

3  In  eodem  Menologio  ad  diem  xxxi  Martii 
memoratur  Abdas  episcopus  cum  Benjamino  dia- 
cono  ,  qui  passi  sunt,  diverso  tamen  tempore  , 
sed  in  eadem  persecutione,  sub  Isdegerde  Persa- 
rum  rege ,  ut  refert  Theodoretus  Historiee  eccle  - 
siastictelib.  5,  cap.  39.  Baronius  in  annotatis  ad 
Martyrologium  Romanum  die  xvi  Maii  credi- 
dit ,  hunc  Abdam  episcopum  eumdem  esse  cum 
Auda  episcopo ,  qui  eo  die  annuntiatur  apud 
Grsecos  cum  multis  aliis  martyribus  in  Perside 
coronatis.  Baronio  acquievit  Henschenius  noster 
xxxi  Martii,  ubi  de  S.  Benjamino  scripsit ,  ac 
S.  Abdam  in  prsetermissis  distulit  adxvi  Maii, 
quo  revera  annuntiatur  in  Martyrologio  Roma- 
no.  Verum  ubi  ad  xvi  Maii  pervenit  Hensche- 
nius,  et  Acta  martyrum  Persarum,  qui  eo  die 
memorantur  a  Grsecis  diligentius  lustravit,  sen~ 
tentiam  mutavit ,  crediditque  memoratos  eo  die 
passos  esse  sub  Sapore,  atque  idcirco  necessario 
distinctos  ab  Abda  aliisque ,  qui  passi  sunt  sub 
Isdegerde.  Non  dubitabit  ea  de  re  studiosus  lector, 
modo  conferre  velit  scripta  ab  Henschenio  ad  xvi 
Maii,seu  tom.  mejusdem  mensispag.  574,  cum 
iis ,  qu3e  hic  daturus  sum :  nam  Abdam  xxxi 
Martii  celebratum  non  alium  credo  ab  ho- 
dierno  Abdaso ,  Audio  vel  Abdia  ob  rationes  infra 
dandas. 

4  Hisce  notatis ,  subjungo  elogium ,  quod 
Basilianum  Menologium  ad  xxxi  Martii  habet, 
quousque  spectat  ad  propositum  nostrum  :  Hic 
{  Abdas  )  Theodosio  juniore  imperante  florebat  in 
Perside.  Postquam  autem  templum  ig-nis  evertit , 
comprehensus  est  et  ad  reg'em  adductus  :  qui  primo 
quidem  magna  cum  lenitate  ilium  adhortatus  est  , 
ut  templum  resedificaret.  Sed  cum  is  fieri  id  non 
posse  diceret ,  misso  mandato ,  omnes  Christiano- 
rum  ecclesias  destruxit.  Hinc  vero  initium  ac- 
cepit  persecutio  adversus  Christianos  ,  qua  om- 
nium  fidelium  aetas  variis  tormentis  sublata  est : 
quorum  primus  sanctissimus  Abdas  gdadio  vitam 
finivit.  Deinde  per  annos  integros  triginta  multi 
claruere  martyres  ,  ex  quibus  erant  viri  iocu- 
pletes  ,  qui  post  varios  cruciatus  capite  plexi 
sunt.  Longius  elogium  eodem  die  reperitur  in 
Meneeis  impressis ;  at  istud  non  adduco,  quia 
martyrium  refertur  a  Theodoreto,  ex  quo  hause- 
runt  Fastorum  collectores . 

6  Jam  vero  non  alium  esse  Abdiam  vel  Au- 
dium  episcopum  ab  Abda,  cujus  occasione  Isde- 
gerdes  persecutionem  movit,  colligo  ex  Synaxa- 
rio  Constantinopolitano  Ms.  pervetusto ,  quod 
olim  Sirmondus  hdbuit,  quoque  est  collegii  So- 
cietatis  Jesu  Parisiis,  nunc  dicti  Ludovici  Ma- 
gni.  In  eo  enim  ad  hunc  diem  v  Septembris  am- 
plum  reperitur  elogium,  in  quo  Abdas  vel  Au- 
das  vocatur  Persidis  episcopus  ,  simulque  com- 
memoratur  Benjamini  diaconi  martyrium.  Prio- 
ra  autem  seu  tempus  et  occasio  martyrii  eodem 


ACCTOM 

J  s. 


■i/naxarii 
Corutantino- 
poliUni  : 


modo  referuntur,  sicut  inaliis  Fastis  xxxi  Mar- 
tii ;  ipsum  vero  martyrium  ,  seu  mors  Abda  a 
Persis  illataplane  consonat  cum  iis  ,  quse  in  aliis 
Grsecorum  Fastis  de  Abdise  morte  narrantur.  Ita- 
que  certum  est,  auctorem  kujus  Synaxarii  meee 
favere  opinioni;  cumque  ille  antiquior  et  accu- 
ratior  videatur,  quam  fuerint  coltectores  Menmo- 
rum  impressorum,ac Menologii  Basilianl,  aucto- 
ritatem  ipsius  prseferendam  existimo ;  preesertim 
cum  satis  constet,  eosdem  Sanctos  non  raro  repeti 
in  Menseis,  acsi  essent  diversi,  quod  hic  etiam 
fieripotuit  in  Menologio  Basitiano.  Occasio  quo- 
que  geminandi  Abdam  nondefuit ;  nam  cum  solus 
initio  persecutionis  sit  occisus,  solus  primo  an- 
nuntiari potuit ;  cumque  occasionem  persecutioni 
prsebuerit,  iterum  commemoraripotuit  cum  mut- 
tis  aliis  in  eadem  persecutione passis  :  idque  re- 
vera  factum  suspicor. 

6  Quapropter  sententiam  laudati  Synaxarii  ««tyfo 
ut  probabiliorem  sequor,  totumque elogium ,  <juo-  " 
usque  huc  spectat,  Latine  subjungo.  Pr&missa 
annuntiatione  Abdae  Persidis  episcopi  et  Benja- 
mini  diaconi  ,  de  priore  sic  loqui  pergit  auctor  : 
Cevtavit  hic    tempore   Theodosii  junioris  in  Per-  E 
side,  lsdeg-erde  ibidem  reg-nante     Nam  postuuam 
multa  docens ,  non  persuasit  Persis,   ut  abstine- 

rent  a  cultu  idolorum  ,  ardenti  incensus  fervo- 
re,  templum  ig-nis ,  in  quo  reg*es  Persarum 
sacrificabant ,  combussit.  Captus  ig-itur  ,  multis- 
que  prius  cruciatibus  subjectus  ,  deiude  per  qua- 
tuor  milites  exacutis  malorum  puuicorum  virgis 
toto  corpore  csesus  ,  atque  in  propriam  domum  pro 
mortuo  projectus,  brevi  beatam  animam  Domino 
tradidit.  Mox  additur,  inchoatam  ab  eo  esse  per- 
secutionem  seevissimam  triginta  annorum,  de  qua 
infra  ex  Theodoreto  ;  ac  demum  narratur  mar- 
tyrium  Benjamini  diaconi ,  de  quo  actum  est  ad 
xxxi  Martii. 

7  De  genere  mortis  dubitari  utcumque  potest,  srawiAjc 
quia  in  Menologio  Basiliano,  et  in  versiculis  Me-  8"^IC,° '""" 
nseorum,  utrobique  ad  xxxi  Martii  capite  minu- 

tus  dicitur ,  et  quia  Theodoretus  sotum  dicit , 
trucidari  jussum  a  rege.  Verum  suspicor  istud 
silentium  Theodoreti  occasionem  prasbuisse  con- 
jecturx  de  amputato  capite,  quod  istud  mortis 
genus  ceteris  sit  magis  usitatum.  Quapropter 
genus  mortis  distincte hic  relatum  mihi  longe  ap- 
paret  verisimilius,  cum  quia  tam  facite  confingi  P 
non  potuit  ex  conjectura,  tum  quia  idem  etiam 
Mencva  et  Basilianum  Menologium  enarrant  ad 
hunc  diem,  tum  demum  quia  ex  crudelitate  per- 
secutionis  admodum  verisimile  est,  gravissimum 
supplicium  illatum  fuisse  Abdae,  quianimos  Per- 
sarum  everso  templo  vehementer  exacerbaverat. 
Accedit  auctoritas  Theophanis  num.  xi  taudandi, 
qui  Abdara  diversis  afflictum  tormentis  testatur. 
Itaque  non  satis  recte  meo  judicio  dicat  aliquis, 
potius  ex  diverso  mortis  genere  duos  statuendos 
esse  Martyres  fere  synonymos  :  nam  monumen- 
torum  allegatorum  auctoritas  tanta  non  est,  ut  id 
mihi  satis  fiat  verisimile  contra  auctoritatem 
Synaxarii  dati. 


GS) 


§  ii. 


530 


iUCTORK 

J.S. 


§11.  An  persecutio  Persica  fuent 
sub  Isdegerde ,  eaque  continuata 
sine  interruptione  sub  ejus  suc- 
cessoribus :  tempus  martyrii  Ab- 
dae,  sedes  ejus  episcopalis,  gesta 
alia. 


D 

sed  eam  mox 
sopilatn  ;  ac 
deinde  instau- 
ratam  a  Va- 


„■  „,r„        C^ocrates,  Nicephorus  aliique   initium  perse- 

"1  *  S2U  in  gua  passus  est  Abdas,  non  attm- 

auctorehujns    buunt  ndcgerdi,  sed  filio  ejus  Varani,  aut  Vara- 

pcrtecutionis;  rmi  ui  eum  vocat  Socrates,  ita  scnbens  cap.  1» : 

Ceterum  apud  Persas  mortuo  Isdigerde  rege  ,  qui 

Christianos  illic  degentes  nullatenus   fuerat  per- 

secutus,  filius  ejus  Vararanes,  cum  successioms 

jure  regnum  obtinuisset ,  magorum  consilio  in- 

B  ductus,  Christianos  graviter  exagitavit,  supphcia 

ac  tormenta    Persica    eis   infligens.    Nicephorus 

cap    10,  etsi  Theodoreti  non  minus  viderit  Hi- 

storiam  quam  Socratis,  cum  ex  utriusque  nar- 

ratione  suam  tam  aperte  concinnaverit,  ut  nsdem 

fere  seutentiis  utalur  ,  opinionem  tamen  Socra- 

tis  prmtulit ,  atque  initium  persecutionis  item 

attribuit   Varani.   Verum  Theodoretus  tam  pro- 

pinquus  fuit  loco  et  tempore,  ut  utrique  sit  prte- 

leriuuiusjmnux^distinctenarratpersemUonem 


xrruttnnrm 

tuiottalam 

vssouli  ttdt- 


sub  Isdegerde  cceptam ,  continuatamque  sub 
Vararane  et  Isdegerde  II,  ut  ei  fidem  hisce  in 
rebus  abnegare  nequeamus,  preesertim  cum  sibi 
consentientem  habeat  Theophanem  ,  et  Cyrillum 
scriptorem  Vitse  S.  Euthymii  infra  laudandos. 
PaaiuS  ad  annum  414  sententiam  illam  amplec- 
i  ,i  /'/-,  putatquepersecutionem  eodem  itto  anno  414, 
id  est,  sex  circiter  annis  ante  mortem  Isdegerdis, 
cceplam  et  sine  interruptione  ad  annos  triginta 
continuatam. 
Auomamu  $' Assemanus  in  Bibliotheca  Orientali  tom.  i 

cxittimaitVer-  in  S.  Marutha  ejriscopo  Tagritensi,  qui  scripsit 
tam  de  persecutione  anteriore  sub  Sapore  quam 
de  hacsub  Isdegerde  ccepta,  ei  sub  ejus  succes- 
soribus  continuata,  pag.  182  conciliare  utcum- 
que  nititur  auctorum  attegatorum  dissidium. 
Quippepost  laudatos  scriptores ,  qui  pro  alteru- 
tra  scntentia  allegantur,  inter  quos  etiam  est 
Agathias  lib.  4  pag.  136,  et  Dionysius  Jacobita- 
rum  patriaivha  in  Chronico,  qui  Socratis  partes 
sunt  amplexi ,  ita  scribit  :  Conciliantur  hi  au- 
ctorea ,  si  dicatur ,  ab  Isdegerde  quidein  motam 
fuiaae  Abdse  causa  peraeoutionem,  sed  mox  so- 
pitam  (  quod  enim  Pagius  uthnunt  eandem  ad 
obltum  usque  Isdegerdis  continuatam  fuisse , 
nullo  Ldoueo  teste  probatt)  a  Vararaue  vero 
initio  regni  sui  instauratam ,  et  procedentc  die 
magis  auotamj  praasertim  poatquam  Vararanea 
expeditionem in  Romanos  Buscepit,et  signaoum 
iis  frequenter  oontulit.  Vehementer  suspicior  hanc 
opinionem  haustam  ex  Amro,  scripiore  Orien- 
tali  seouli  mv,  guem  ipse  Assemamts  atias  fre- 
quenter  improbat  et  refellit.  Quippe  tom.  3  pag. 
871  allegat  verba  Amri ,  de  Jaballaha  Seteu- 
ciiv  et  Ctesiphontis  archiepiscopo  scribentis,  ubi 
inter  alia  sic  loquitur  :  Paulo  post  Je/.degerdes 
adversus  Christiauos  indignattts  ,  eeclusias  dirui 
jussit.  Quam  ob  causam  capitis  dolore  divinitus 
iterum  correptus,   Jaballaham  rursus  arcessivit  : 


DE  S.  ABDA  EPISCOPO  MART. 

cujus  precibus   revalescens,    Christianos    amare 
coepit,  et  ecclesias  restituit  ... 

9  Ejus  post  obitum  rursus  Jezdegerdes  eccle- 
sias  diruere  et  Christianos  vexare  adorsus  est , 
atque  atrocissime  in  eosdem  desaBviit  :  qua  in 
persecutione  offiBUS  etiam  fuit  sauctus  Abda  Hu-  —  •■ 
zitarum  episcopus ,  eo  quod  ex  ejus  clero  presby- 
tercontiguamecclesise  Ignis  domum  ,  Chnstiams 
infestam  ,  diruendam  procurasset.  Hanc  ob  cau- 
sam  ad  irara  concitatus  Jezdegerdes  ,  persecutio- 
nem  illam  commoverat,  quam  postea  lsaaco  Ar- 
meniaa  patricio  intercedente ,  qui  Armenos  ,  ut 
eidem  parerent ,  induxerat ,  sustulit.  Ita  Amrus, 
in  cujus  tamen  relatione  multas  hallucmationes 
oslendit  Assemanus,  dicens  pag.  373  wnam  tan- 
tum  persecutionem  sub  Isdegerde  admittendam 
esse ,  eamque  mox  sopitam  credit ,  ac  demum 
existimat,  eam  contigisse  circa  finem  regni 
Isdegerdis  ,  hoc  est ,  circa  auuum  Christi  cdxix. 
Verum  eo  modo  omnes  scriptores  adeo  non  vi- 
dentur  conciliari ,  ut  potius  omnes  errons  ar- 
guantur.  Nam  si  brevissima  fuit  persecutio  Isde* 
gerdis,  errarunt  illi,  qui  dixerunt  nullam  ab  eo 
motam  persecutionem  contra  Christianos  :  erra- 
runt  etiam  Theodoretus,  Theophanes  ,  aliique, 
qui  persecutionem  ab  eo  excitatam  scripserunt, 
cum  eam  nullus  tam  brevem  faciat.  Qua  de  causa 
malim  existimare,  persecutionem  motam  circa 
finem  regis  Isdegerdis  ,  nec  interruptam,  sed  per 
posteros  ejusad  annos  trigintacontinuatum.  Sane 
brevitas  temporis,  quo  motee  persecutioni  super- 
vixit  Isdegerdes,  paucitasque  martyrum,  qui  sub 
ipso  suntpassi,  efficere  potuit,  ut  Socrates  credi 


E 


Pagius  vult 
persecutionem 


¥ 


derit  persecutionem  non  nisi  post  ejus  mortem 
fuisse  cceptam,  itaque  errans  alios  quoque  in  er- 
rorem  perduxerit. 

10  Pagius,  qui  persecutionis   initium   affigit 
anno  414,  Theophanem  uno  solum  loco  pree  ocu- 

.  i   ,  .  ,.  j     ab  Isdenerde 

lis  habuisse  videtur ,  atque  ex  persecutione  ad  ca,p(Jimm 
quintum  usque  aunum  prorogata,  ut  loquitur  ^. 
Theophanes,  dictam  persecutionis  epocham  colle- 
gisse :  nam  etsi  alios  quoque  alleget  scriptores, 
hinequaquam  tali  favent  opinioni.  Porro  adan- 
num  408  num.  5  fundamentum  sucV  sententise 
his  explicat  verbis:  Qua  in  re  confirmat,  quod 
scribit  Theophanes ,  hanc  scilicet  persecutionem 
sub  Isdigerde  annos  quinque  durasse  ,  ab  anno 
nempe  Christi  quadring^entesimo  decimo  quarto , 
usque  ad  mortem  ejus  quae  anno  cdxx  conti- 
g-it.  Verum  certe  hic  anno  uno  aberrat  Pagius  ; 
nam  ab  anno  314  usque  ad  320  sex  anni  re- 
periuntur.  Prseterea  nullibidicit  Theophanes per- 
secutionem  quinque  aiinis  durasse,  vivente  Isde- 
gerde,  quod  Pagius  sine  idonea  ratione  verbis 
ipsius  addidit.  Totum  locum  Theophanis,  quia 
simul  quwdam  de  Sancto  memorat,  huc  transfe- 
ro :  IIoc  eodem  auno  ,  inquit  pag.  71,  Isde- 
g-erdes  Persarum  rex  Maruthas  primo  Mesopo- 
tamiffi,  et  Abdase  regiae  in  Perride  civitatis  epi- 
scoporum  suasu  ductus  in  pietatem  totus  pro- 
peudebat :  adeo  ut  visis  Maruthae  mirandis  ope- 
ribus  baptismum  jamjam  suscepturus  videretur  : 
undectMagos,  ceu  seductores  ,  variis  exagitabat 
suppliciis.  Anno  vero  vigesimo  diem  obiit  extre- 
mum. 

11  Persecutioni  porro  ab  eo  suscitatae  cau- 
sam  dedit  Abdaas  regiae  Persidos  urbis  episco- 
pus:  divino  quidem  zelo  motus,  at  non  eo  ex 
rationis  norma  usus,  Ignis  templum  succendit. 
Eo  cognito ,  rex  erectas  per  totam  Persidos  re- 
giouem  ecclesias  everti  jussit  :  Abdaam     autem 

diversis 


sccuuis  unun» 
cumquc  mulc 
inlellectum 
locum  Theo- 
phanis  :  nt 
tam  ex  hvju* 


DIE  QUINTA  SEPTEMBMS. 


531 


A  diversisafHixit  tormentis.  Persecutione  ad  quintura 
usque  annum  prorogata,  plures ,  immo  Martyres 
innumeri,  declarati  sunt.  Latentes  enim  Christianos 
per  urbes  et  vicos  magi  venatorum  more  inseque- 
bantur  :  Cbristiani  seipsos  viris  consularibus  pro- 
debant,  nevel  silentioChristum  abnegassevideren- 
tur.  Quibus  demum  ad  mortem  bocpacto  queesitis, 
plurimi  tormentorum  vi  neci  traditi  sunt :  raulti 
etiam  ad  Romanos  transfugerunt.  Ractenus  eo  loco 
Theophanes,  qui  ad  penidtimum  annum  Isdeger- 
dis  hsec  rursum  memorat  ad  propositum  no- 
strum  :  Maruthas  porro  Mesopotamiae  episcopus 
Isdegerdem  regis  Persarum  filium  daemone  vexa- 
tum  precibus  et  jejuniis  saluti  restituit :  ex  quo 
Isdegerdes  pluximum  erga  res  Christianas  fidu- 
ciam  accepit.  Mox  ad  annum  sequentem  subjun- 
git :  Hoc  anno,  lsdegerde  satis  functo,  Vararanes 
filius  simul  cum  regno  religionis  persecutionem 
iniit. 
quam  Socrutis  12  De  liberato  a  dsemone  regis  filio  scribit  et- 
verbisostendi-  iam  Socrates,  factumque  simul  Abdae  attribuit 
tur*  lib.  7    cap.  8,    ubi  post  memoratam  Mamdhse 

apud  Isdegerdem  gratiam  ita  prosequitur  :  Pa- 
rum  autem  abfuit ,  quin  ipse  Christianus  fieret, 
g  cum  Maruthas  una  cum  Abda  (Grsece  Andla) 
Perfidis  episcopo  alterum  etiam  miraculum  edi- 
disset.  Ambo  siquidem  daemonem,  quo  regis  fi- 
lius  vexabatur,  depulerunt,  cum  prius  jejuniis  ac 
precibus  incubuissent.  Verum  Isdigerdes  quidem  , 
antequam  perfecte  Christianus  esset ,  mortae  prae- 
vcntus  est.  Regnum  vero  ad  filium  ejus  Varara- 
nem  devenit ,  cujus  temporibus  solutum  est  fce- 
dus  inter  Komanos  et  Persas.  Et  hisce  clare 
ostendam,  Theophanemipsumdeserendum  esse , 
si  non  alio  possit  modo  explicari,  quam  quo  eum 
exposuit  Pagius.  Abdas  simidcum  Maruthare- 
gem  fecit  in  pietatem  propensum,  teste  Theopha- 
ne,  qui  Abdam  designat  eumdem ,  de  quo  agi- 
mus.  Abdas  rursum  cum  Marutha  filium  regis 
dsemone  liberavit ,  non  alius  utique  Abdas  ab 
illo  ,  qui  jam  ante  cum  Marutha  regem  erga 
Christianos  reddiderat  benevolum;  quique  ab 
altero  regise  Persidis  urbis  episcopus,  ab  altero 
Persidis  upiscopus  nominatur.  Porro  liberatio 
illa  filii  regis  memoratur  a  Theophane penultimo 
Isdegerdis  anno  ;  a  Socrate  vero  sic  refertur,  ut 
clare  innuat  non  diu  ante  mortem  Isdegerdis 
q  esse  factam.  Itaque  cum  Abdas  primus  in  perse- 
cutione  occubuerit ,  idemque  vixerit  et  gratus 
Isdegerdi  fuerit  sub  finem  vitse  ipsius ;  ctarum 
est  persecutionem  non  fuisse  inchoatam,  nisi  sub 
finemvitse  Isdegerdis,  nimirumanno  AlQaul  420, 
eamque  ipsius  Theophanis  esse  mentem  ,  mox 
ostendam. 
penecutionem  13  Verum  alio  prius  argumento  utor.  Socra- 
cmpttm  cssc  ieSj  Theophanes,  Cyrillus  in  Vita  Euthymii,alii- 
?sdf'crdV'tX  °-Ue  scriount*  ^wtaw  cx  Perside  fugisse  ad  pro- 
vincias  Theodosio  imperatori  subjectas,  simxdac 
orta  est  Persicailla  persecidio.  Eadecausa  Va- 
raranes  transfugas  repetiit  a  Theodosio,  illoque 
eos  reddere  recusante,  ortum  est  bellum  inter 
Persas  et  Romanos,  teste  Socrate  lib.  7  cap.  18, 
et  Theophane  ad  primum  annum  Vararanis 
pag.  73 ,  ubi  sic  habet :  Legatos  itaque ,  qui 
trausfugas  e  regno  requirvrent,  ad  Theodo.sium 
raisit  (Vararanes.)  Theodosius  Romanorum  impe- 
rator  eos  reddere  dctrectat :  ex  quo  fcedere  soluto 
bellum  ingens  inter  utrumque  suscitatum.  Atqui 
verisimile  non  est,  regem  Persarum  toto  quin- 
quennio  exspectasse ,  ac  tunc  demum  transfu- 
gas  repetiisse  i  itaque  nec  verisimile  est,  perse* 
cutionem  quinquennio  viguisse  sub  Isdegerde. 
Septembris  Tomus  IL 


14  Cur  igitur,   dicet  aliquis,  de  persecutione      ueroti 
ab  Isdegerde  excitata  Theophanes  scripsit  decen-        J  * 
nio   toto  ante  ejus  mortem,  et  qua  de  causa  di-  %££% 

cit  prorogatam  ad  quintum  usque  annum,  cum  «„U20, « 

Theodoretus  triginta  annis  durasse  testetur,  nisi  "-iginta  anni$ 

velit  quinquennio  continuatam  sub  Isdegcrde?  non «"«", 

Respondeo  Theophanem  deillapersecutioneejus-  T^J9^ 

Quecausatocutumesseextraordinem,  ubi  nar-  porT'"*' 

raverat  benevolentiam  Isdegerdis  seu  propensio- 

nem  ipsius  in  pietatem,  ut  mutati  regis  ratio- 

nem  perspiceret  lector.  Ad  quintum  vero  annurti 

prorogatam  scribit,  quia  credidit  sedatam  fuisse 

anno  quinto,  non  sub  Isdegerde,  sed  anno  quar- 

to  Vararanis,  quo    scribit  pacem  initam  inter 

Theodosium  et  Vararanem,  et  persecutionem  se- 

datam.   Hanc  pacem  illigat  Pagius  anno  422, 

nec  tamen  admittit  persecutionem  tuncpenitus 

cessasse  ob  auctoritatem  Theodoreti,  eam,  ad  an- 

nos  triginta  proferentis.  Matim  et  ego  existimare 

persecutionem  aut  non  penitus  fuisse  sublcrtam  , 

aut  sotum  ad  breve  tempus,  quamdiu  dissvnu- 

latio  erat  necessaria  Vararani,  ut  pacem  cum 

Theodosio  concluderet.  Verum  sive  ad  breve  tem- 

pus  sublata  fuerit  persecutio,  sive  in  eo  errave- 

rit  Theophanes,  sufficienter  ostcrtdisse  meexisti-  p 

mo ,  quinquennium  persecutionis  ab  eo  assertum 

non  totum  spectare  ad  regnum  Isdegerdis,  ideo- 

que  ex  mente  antiquorum  initium  persecutionis 

statuendum  sub  finem  regni  Isdegerdis,  id  est, 

circa  annum  419  aut  420. 

15  Cujus  urbis  episcopus  fuerit  Abdas  ,  an-  s.Abdasfmt 
tiqui  clare  non  expticant.  Theophanes  regire  Sxa*  epiteo- 
Persidos  urbis  episcopum  vocat  :  Amrus  apud  imt: 
Assemanum  nominat  Hu/.itarum  episcopum. 
Laudatus  jam  ssepe  Assemanus,  qui  et  Acta  ejus 
vidit,  non  raro  vocat  Susse  episcopum ,  idi  et 
Pagius.  Michael  le  Quien  in  Oriente  Ohristiano 
tom,  2  col.  1190  inter  Sus<v  cpiscopos  Abdse  con- 
texuit  elogium,  quod  non  omni  caret  errore  : 
nam  dicitur  ibi  Sanctus  Andas  vocari  in  Marby- 
rologio  Romano  ad  xvr  Maii ;  atnon  Andas  ibi, 
sed  Audas  scribitur,  et  cum  iis  annuntiatur  So- 
ciis,  ut  atius  censeri  debeat,  qui  passus  est  sub 
Sapore,  aut  potius  cumillo  confusus.  Ablaatum 
vocari  a  Socrate  idem  auctor  asserit ;  at  Socra- 
tes  Anldara  vocat  ,  et  Epiphanius  Scholasticus 
Ablaatum  nominat,  teste  Valesio  in  annotatis  ad 
Socratem  pag.  81.  De  urbe  vero  episcopali  Ab-  p 
das  ita  ratiocinatur  taudatus  le  Quien  r  Sus  , 
Susa  ,  Chuzistanise ,  vel ,  ut  apud  Nubionsem 
legitur  ,  OhurestaniSB .  .  .  civifas  vetus  est ,  EpSB 
Susan  ,  vel  Susa ,  Assucri  Medorum  Persarum- 
que  supremi  dynastce  ,  .  .  .  aliorumquc  dsinceps 
ad  Artaxerxem  nsque  Longiinanura  regia  :  quam 
Daniel  in  regione  Elam  ,  sive  Etemitide  collocat, 
ad  fluvium  Ulai ,  vcl  Eulanim.  Diversa  proinde 
fuit  a  Pcrsepoli,  qua?  ad  Araxem  amncm  stabat. 
Alia  porro  censenda  est  SusabAhiva/,  nmh:i'i|u>\ 
geographo  Nubiensi  tcstc,  tridui  intervallo  disjun- 
cta:  sunt. 

10  Acta  S.  Abd»,  uti  et    atiorum  martyrum    \ctaoUm 
iitius  temporis  ,  conscripta   fuisse    a    Mnmtlm 
episcopo  Tagritensi,  quocum  fidem  promovM  in  """'J''^u 
Perside,  testatur  Assemanus  tom.  i  Bibliothecw  ,7„7('l",', 
Orientalis,  ubi  pag.   1H1  de  iis  visis  sic  habet:   r/mdoreto 
Certe   Acta   Abdae    episcopi,   eujus  oausa   perse-  &*n<ttm. 
cutio  Isdegcrdica  mota  est,   vidi  in  Sceimsi  S- 
rorum    monasterio  ,     quum    Nitriensem  ercmum 
lustrarem.  Exstabant  autem  m  pi-estantissimo  co- 
dice  Syriaco,   qui  scxaginta  Passiones   martyrum 
partim  Orientalium  ,  partim  Ocnidentalium  com- 
plectebatur.    Verum  cum  hsec  Actanon  facite  im- 

73  petrari 


532 


AlCTOItE 

J.  s. 


DE  S.  ABDA  EPISC.  MAUT. 

excoriarunt.  Aliorum  capita  ,  a  fronte  exorsi ,  l) 
ad  barbam  usque  cute  nudarunt.  Nonnullos  se- 
ctis  per  medium  arundinibus  operiebant ,  ipsas 
sectiones  corporibus  applicantes,  deinde ,  cum 
firmissimis  vinculis  a  capite  ad  pedes  usque  eos 
constrinxissent ,  singulas  arundines  vi  extrabe- 
n^  Ma^yr^gio  insertu^est  tamquam  subSz-     bant,  ut  vicina  cute  simul  tracta,  acerbissimum 

toSapore     dolor ^matoijnit^  ^^  ^  ^^  ^^ 

ter  oblinientes  ,  magnorum  murium  ag-mimbus 
implebant ,  pietatisque  Atbletas  eis  in  pabulum 
prajbebant,  manus  illorum  ac  pedes  vincientes, 
ne  bestias  a  se  abigere  possent.  Mures  itaque , 
urg-ente  ipsos  fame,  carnes  Sanctorum  paulatim 
depas^ebantur,  diuturnum  et  acerbum  crucia- 
tum  eis  inferentes.  Alia  praeterea  multo  graviora 
supplicia  excogitarunt ,  liostem  generis  humani 
et  veritatis  inimicum,  doctorem  habentes.  Nec 
tamen  Athletarum  fortitudinem  frang-ere  potue- 
runt.  Ultro  enim  accurrebant  ,  mortem ,  qua 
immortalis  paratur  vita,  oppetere  cupientes.  Duos 
porro  tresve  hoc  loco  commemorabo,  ut  ex 
iis  reliquorum  etiam  constantia  perspici  possit  e..  » 

Suenem  f  prseterea  ,  mille  servorum    dominum  ,  f 

EX     HlStOria    CJUS  eCClesiastiea  lib.   5      qui  ipsi  contradicebat,    nec   Creatorem  suumne-  E 

ffftrfl  vnlphat,  .    interrog-avit ,    quisnam   servorum 


petrari  possint,  elogium  dabimus  ex  Theodoreto, 
qui  sedatam  necdum  persecutionem  breviter 
enarravit  lib.  5  cap.  39,  omissis  tantum  ns,  quw 
refert  de  S.  Benjamino  diacono  et  de  S.  Hormis- 
da  martyre,  quia  priora  data  sunt  ad  xxxi  Mar- 
iii,  posteriora  ad  vin  Augusti,  quo  hic  Roma- 


passo  etiam  transiit  in  Opus  nostrum,  atqueid- 
circo  tanto  magis  eum  hic  correctumvolo.  No- 
lim  tamen  credere,  sub  Isdegerde  Ipassum  esse 
Hormisdam,  sedpotiussub  Verarane  conhgisse, 
qua>  de  eo  narrat  Theodoretus.  Idemdicendum 
videtur  de  iis,  quee  de  Suene  et  S.  Benjamino 
narrantur. 


ACTA 


auctore  Theodoreto 


cap.  39 


(Juu  occuiionc 
i„  naoutlo 
tqtuti  Peria$ 
lit  cxcirnti'    •  i 
.ilnlitn   mtirtif- 

i-iii  coronatuu 
u 


ottumtntta 

I,iij\is  pMWCU  ■ 

tionit,  ct  fn- 
rfo  ntpplich' 
rum  gcncia 


Per  idem  tempus  Isdig;erdis  Persarum  rex , 
Ecclesiis  gentis  suse  beilum  intulit ,  occasio- 
ne  inde  arrepta.  Erat  quidain  episcopus,  nomi- 
nc  Abda,  multis  virtutis  geueribus  ornatus.  llic 
zelo  immoderato  impulsus,  pyreum  a  destruxit. 
lt;i  1'ersaj  vocant  templa  igni  consecrata  :  ignem 
cnim  deum  esse  nrbitrantur.  Kex  ea  de  re  per 
mag"os  certior  factus,  Abdam  ad  se  evocavit. 
Ac  primum  quidem  leniter  id  facinus  reprehen- 
dit,  jussitque  ut  pyreum  sedificaret.  Sed  cum 
Abda  cuntradieeret,  seque  id  facturum  negaret, 
ir\  cunctas  ecclesias  se  destructurum  minatus 
est.  Sed  et  minas  suas  ad  erfectum  perduxit.  Ete- 
nim  divino  illo  viro  prius  trucidari  jusso,  b,  ec- 
clesfas  solo  ajquari  praecepit.  Ego  vero  pyreurn 
quidem  intempestive  ab  episcopo  destruotuin  fuis- 
sc  fateor.  Neque  euim  diviuus  Apostolus  ,  cum 
Athouas  venlssetj  et  urbem  simulacroruni  cultui 
dcditam  csse  vidisset,  aram  ullam  deorum  ,  qui 
ab  iis  colebantur,  evertit  :  sed  illorum  errorem 
verbis  coarguit ,  et  veritatem  demoustravit. 
Quod  vero  eversuni  fanum  minime  instaurave- 
rit,  sed  mori  maluerit  quam  id  praastare,  id  equi- 
dem  admiror,  et  ooronisdig;num  judico.  Igni  enim 
templum  extruere,  non  minus  esse  ceuseo  quam 
eumdem  adorare. 

2  lliuc  igitur  exorsa  tempestas ,  gravissimos 
ac  saivissimos  liuctus  adversua  alumuos  pietatis 
excitavit.  Ac  trig-inta  jam  elapsis  annis,  perman- 
sit  nihilomiuus ,  a  niagis  tamquaiu  quibusdam 
ventis  ac  turbinibus  suscitata.  Magos  autem 
Persffl  vooare  soleut  eos,  qui  elementis  diviui- 
talcin  triluumt.  Koruin  fabulas  nos  in  alio  Opere 
exposuimus ,  iu  quo  ad  singulas  eorum  interro- 
gationes  solutiogem  attulimus.  Sed  et  Gorora- 
ncs  c  Isdigerdis  filius,  post  patris  obitum  ,  una 
cum  ejus  regno  bellum  quoque  adversus  pieta- 
tem,  quasi  hercditario  jure  transmissum  susce- 
pit;  et  ipse  morieus,  utrumque  simul  junctum 
filio  d  tradidit.  Suppliciorum  autem  varias  spe- 
cies ,  et  tormenta  ab  illis  excogitata  ,  quibus 
pios  homiues  excruciareut ,  haud  facile  est  ex- 
ponerc.    Aliorum    euim    manus  ,    aliorum    terga 


jare  volebat 
ipsius  esset  nequissimus.  Cumque  hunc  toti  fami- 
lise  preeposuisset,  ipsum  quoque  Dominum  ei  ser- 
vire  jussit.  Dominam  quoque,  quae  conjux  fuerat 
Domiui,  eidem  servo  matrimonii  jure  copulavit, 
sperans  hoc  facto  se  veritatis  Defensorem  de 
sententia  dejecturum.  Verum  spe  sua  frustratus 
est :  quippe  ille  domum  suam  sedificaverat  supra 
petram. 


ANNOTATA. 


a  Flammis  abolitum  fuisse  Theophanes  alii- 
que  dicunt,  idque  verisimile  est,  cum  alias  vix 
destr-ui  potuerita  Christianis  :  nam  gentiles  mox 
coeptam  alio  modo  destructionem  impediissent . 
Amrus  in  Commentario  num.  9  laudatus  tem- 
pli  destructionem  attribuit  cuidam  presbytero, 
quem  apud  Assemanum  tom.  &  pag.  40.  Hosce 
nominat.  Verum  sive  id  fecerit  Abdas  per  se, 
sive  per  illum  presbyterum,  passim  ipsi  factum 
attribuitur  a  scriptoribus  Grdecis,  ideoque  dicen- 
dum  esl,  rem  ipsius  saltem  consilio  fuisse  per- 
actam. 

b  Cum  Theophanes  dicat  ,  diversis  afflictum 
fuisse  tormentis,  verisiniilius  est,  fuisse  occisum 
eo  modo,  quo  refertur  in  Commentario  num.  2 
et  prsesertim  num.  6. 

c  Vararanes  ab  aliis  vocatur,  atque  ejus  no- 
minis  quintus  est  Persarum  rex ,  quem  Persae 
Arabesque  Beheramum  appellant  ,  inquit  Asse- 
manus  tom.  3  pag.  396,  ubi  dat  chronologiam 
quorumdam  regum  Persarum  ,  et  hunc  Vara- 
ranem  viginti  annis  regnasse  existimat. 

d  Filius  Vararanis  quinti  fuit  Isdegerdis,  vet 
Jezdeg-erdcs  secundus,  quem  annis  septemdecim 
regnasse  credit  laudatus  Assemanus pag.  397. 

e  Hoc  loco  narrantur  de  S.  Hormisda,  quee 
data  sunt  apud  nos  ad  S  Augusti. 

f  Suenem  nominatimsacrisFastis  adscriptum 
non  inveni ;  volui  tamen  relata  de  ipso  ,  uti  et 
Anonymorum  tormenta  huc  transfer^re ,  quia 
Martyres  in  hac  persecutione  passi  apud  Gr&- 
cos  generatim  cumS.AbilaetBenjaminoannun- 
tiantur  ad  3  Martii. 

DE 


DIE  QUTNTA  SEPTEMBRIS. 


533 


DE  S.  ANIANO  EPISCOPO  CONF. 


VESOXTIOXE  IN  GALLIA 


COMMENTARIUS     PR^EVIUS 

Cultus  Sancti  et  setas  utcuraque  probata  :  breve  ejus  elogium 


J.S. 


dnc*  kv.  q^  anctus  Anianus  episcopus  Vesontionensis  a 
fottuain  ^plerisque  martyrotogis  omissus  est,  et  solum 
FastiTmLo-  ijmemoratus  in  Fastis  quibusdam  Vesontio- 
ratusrecentio-  nensibus  atque  a  paucis  neotericis.  Philippus 
ribus,  Ferrarius  inter  hoc  primus  eum  annuntiasse  vi- 

detur  in  Catalogo  generali,  ubi  ad  hunc  diem  ita 
B  habet :  Vesuntione  S.  Aniani  episcopi.  In  anno- 
tatis  laudat  tabulas  et  Kalendarium  ecclesiae  Ve~ 
sontionensis.  Ferrarium  secutusest  Saussayuset 
breviter  Castellanus  in  Martyrologio  univer- 
sali,  in  quo  S.  Anianum  episcopum  Vesontionen- 
sem  hodie  memorat.  Saussayi  elogium  subjun- 
go  :  Item  ibidem  (  Vesontione )  depositio  ipsius 
B.  pontificis  Aniani ,  qui  octavus  ordine  nobili 
huic  ecclesias  praefuit ;  sed  antecedentibus  epi- 
scopis  meritis  compar,  posteris  uti  lucidum  sidus 
totius  gratiae  et  virtutis  praeluxit  :  ornatusque 
omni  religionis  decore,  perdig*ne  exacto  pastorali 
officio,  a  prsemium  perrexit,  De  translatis  SS. 
Ferreoli  et  Ferrutii  martyrum  corporibus  haec 
praemiserat :  Quorum  corpora  Christi  stigmati- 
bus  illustria  B.  Anianus  ipsius  urbis  pontifex 
divino  beneficio  reperit,  atque  insigni  triumpho 
transtulit  ad  basilicam  S.  Joannis  Euang*elista3; 
donec  in  loco  confessionis  eorumdem  titulum 
spectabilem  erexisset :  quo  constructo,  ad  novam 
ecclesiam  idem  beatus  Antistes  ipsamet  pretiosa 
cadavera  detulit,  atque  cum  aromatibus  recondi- 
dit  cleri  cum  insigni  comitatu,  devotique  populi, 
fide  sua  auctores  venerantis,  concursu  copioso. 
C  Nonnihil  ornatus  rhetorici  elogio  huic  admixtum 
est. 

2  Joannes  Jacobus  Chifftetius  in  Vesontione 
part.  2  pag.  49  ex  Martyrolog-iis  Bisuntiuis  ge- 
minam  affert  annuntiationem  hisce  consentien- 
tem.  Primo  Nonis  Septemb.  testatur  haec  legi 
verba  :  Inventio  SS.  martyrum  Ferreoli  et  Fer- 
rutii  :  ac  deinde  ista:  Depositio  S.  Aniani,  qui 
eorum  corpora  transtulit  ad  ecclesiafh  S.  Joan- 
nis.  Ex  hisce  jam  liquet  de  Sancti  cultu  :  isque 
confirmatur  ex  antiquis  catalogis  antistitum  Bi- 
suntinorum ,  in  quibus  titutus  Sancti  adjungi- 
tur  Aniano :  atque  ex  Breviario  ejusdem  eccte- 
sitV  infra  latius  memorando,  in  quo  Beatus  vo- 
caiur.  Antiquitas  vero  cultus  magis  probatur 
ex  translato  S.  Aniani  corpore  una  cum  corpore 
S.  Sitvestri  successoris  ipsius  :  de  quo  ex  Marty- 
rologio  S.  Joannis  Chiffietius  hsec  adduxit  verba : 
Nonis  Junii ,  translatio  sanctorum  confessnrum 
Sylvestri  et  Aniani ,  archiepiscoporum  Chryso- 
. .     _.  nolitana;  *  ecclesiae.  Ferrarius  eodem  die  Sitve- 

iije  strum  et  Anianum  commemorat ;  sed  ignorasse 

videtur,  qua  de  causa  ponerentur  ilio  die,  cum 
de  transiatione  non  meminerit.  Longius  aberra- 
vit  Saussayus,  qui  aliam  prorsus  festivitatem 
Aniani  inducit,  ita  scribens  ad  Nonas  Junn:  Ve- 


cultus  anti 
71111», 


suntione  Sequanorum  metropoli  ordinatioS.  Aniani 
episcopi  et  confessoris  etc.  Pro  translatione  ordi- 
nationem  male  substituit. 

ZPorro  cum  iila  translatio  haud  dubie  facta  neorporu 
sit  ante  mutta  secula  ;  licet  tempus  sit  ignotum,  trtaulaiume 
ut  fatetur  Chiffietius,  aliquam  tamen  dans  con-  i"'obatM- 
jecturam,  quae  apud  nos  videri  potest  in  S.  S\l-  E 
vestro  ad  diem  x  Maii ;  certum  quoque  fit,  qua- 
lemcumque  S.  Aniani  cultum  jam  antiquum  esse. 
Petrus  Franciscus  Chiffietius  Societatis  Jes>>   in 
Iliustrationibus  Claudianis  (quod  Opus  posthu- 
mum  incertum  est  apud  nos  tom.  1  Junii)  pag. 
fotdedieta  translatione  ita  disserit:  Sepultum 
opinor    (S.  Siivestrum  Aniani   successorem)   in 
basilica  superiore  S.  Stephani  :  et  cum  ea  a  Val- 
terio  vel   ab  Hugone  primo  (uterque  episcopus 
fuit    seculo   xi )    ampliaretur  ,    translatum   cum 
Aniano  decessore  in  eum  tumulum  sane   perve- 
tustum ,  qui  nunc  ad  parietem  est ,  prope  altare 
saeelli  S.   Ag-apiti.  In   co  namque  tumulo,   anno 
Christi  mlcxxvii  ,    ro^aute    et    prassente  me ,    a 
dominis  canonicis  aperto  ,  inventa  sunt  duorum 
corporum  ossa    praegTandia ,    promiscue    con£-e- 
sta,  et  loci    humiditate    putrescentia;    atque    in 
ossium   cumulo    annulus   aurcus,    qui    pelatus   in 
sacrarium,  et  de  quadam  hierotheca  susponsus  est. 
Hactenus  Chifjletius,    cujus  conjectura  videtur 
probabitis. 

4  De  aetate  S.  Aniani  breviter  agit  Joannes  jEtuaSancti 
Jacobus  Chiffletius  in  Vesontione  pag.  ID  ,  ubi  figiturdrca 
de  tempore  inventorum  corporum  SS.  Ferreoti  ««"«'»  57°- 
et  Ferrxdii  per  S.  Anianumszc  loquitur :  Ea  :\\\-  '' 
tem  reperta  Valentiniano  et  Valente  imperantl- 
bus,  antiquae  complurcs  tabulffl  testantur  (  etsi 
male  quidam  codices,  sub  Juliano)  quae  et  S. 
Anianum  obiisse  notant  circa  annum  Salutis 
ccclxxiv.  Consentit  mox  laudatus  Petrus  Fran- 
ciscus  Chiffletius,  tale  texens  Aniano  elogium : 
Anianus  supcr  corpora  sanotorum  martyrum  For- 
reoli  ac  Ferrucii ,  ex  improviso  repcrta ,  mille 
et  quingentls  ab  urbe  passibus  sacram  se-dom  c\- 
citavit ,  Valentiniano  et  Valente  imporantibus 
circa  annum  ccclxx.  Colitur  Nonis  Scptcmbris, 
ipsa  die  inventionis  martyrum.  Patitur  haec  epo- 
cha  latitudinem  aliquot  annorum,  quibus  ante 
velpost  annum  370  fieri  potuit  inventio,  si  fn- 
cta  est  sub  Vaientiniano  et  Vatente,  ut  asseritur 
in  Actis  transiationis  posterioris  eorumdem  mar- 
tyrum,  quae  facta  est  seculo  xi.  Acta  hsc  datct 
sunt  apud  nos  tom.  111  Junii  pag.  13,  ubi  haec 
leguntur :  Sed  Valcntiniano  et  Valente  rc^rnan- 
tibus,  B.  Aniano  in  sanctaj  Bisuntionensis  eccle- 
siae  cathedra  praesidente ,  mira  Dei  dispositione 
sunt  rcperti  ( Ferreolus  ei  Ferrutius ;  quem- 
admodum  in  ipsius  inventionis  narratione  dig-e- 
sta   potest  reperiri.  Beatu3  vero  Anianus,  Chri- 

Btianfla 


»n  roiii 

J.  S. 


an  octuvu» 
aut  nonus 
/nri  U  Veton 
tioncnsium 


DL  S.  A.NIANO 

siiante  fidei  pradicator  egregius,  de  reperto  Dorni- 
ni  thesauro  incomparabiliter  dives ,  in  eo  loco 
lEdificavit  ecclesiam,  ubi  inonacborum  sacrosau- 
ctam  vitam  institucns,  sicut  erat  totius  relurioms 
perfectione  repletus,  in  brevi  effecit  monastenum, 
necessariis  ejus  providentiaattributissatis  conten- 

tum.  ,.  . 

5  An  antiquiorapro  figenda  epocha  jam  dicta 
habuerit  monumenta  uterque  Chiffletius,  ptane 
iqnoro,  ideoque  scire  nequeo ,  quam  sit  certa, 
;C^  **  ^quin  nonmalecohxreat  cum  tcmpore 
latHcomtat.  qu0  prcvcedentes  et  subsequentes  episcopos  couo- 
cat  uterque  Chiffletius;  atque  eo  ex  capite  magis 
fiat  verisimilis.  Porro  inquirere  non  lubet,  utrum 
oclavus  fuerit  episcopus  Vesontionensis,  ut  in 
mutlis  catalogisponitur;  an  vero  nonus,utin 
quodam  Ms.  catalogo  habetur,  et  ut  voluit  Pe- 
trus  Franciscus  Chiffletius,  S.  Ferreolum  cum 
illo  catalogo  inter  episcopos  Vesontionenses  re- 
censens  loco  secundo  >.  nam  fortasse  ahqui  ex 
priurihus,  qui  vatologo  Vesoulionensiim  mee- 
runtur,  isti  ecctesiiv  numquam  prsefuerunt,  ut 
13  jam  observavit  Henschenius  tomo  vn  Man  pag. 
3B  Ulem  tom.  m  Junii  in  SS.  Ferreolo  et  Ferrutio 
pag.  12  probavit,  Acta  inventionis  Sanctorum 
itlorum  non  esse  scriptoris  cowvi ;  verbaque  ip- 
sius,  quando  dicit,  se  illa  cognovisse  ab  Aniano 
non  sic  intelligenda ,  acsi  rem  gestam  ipse  ab 
Aniano  narrante  audivisset,  sed  ut  per  manus  tra- 
dita,  nec  nisi  mediate  a  Sancto  sumpta  notitia  illa 
credatur.  Ilisce  privmonitis,  breve  S.  Aniani  elo- 
gium  ex  Aetis  translatiohis  SS.  Ferreoti  et  Fer- 
rutii  huc  transfero,  omissurus  ea  omnia,  quse 
ad  Sanctos  inventos  spectant  magis,  quam  ad  S. 

Anianum. 

6  Beato  denique  sanctoque  pontifice  Aniano 
intiraante  ,  sanctorum  martyrum  miracula,  sive 
gloriosa  eorum  quteque  certamina,  manifeste  re- 
velata  sunt  et  ostensa.  Nam  cum  in  praedicta  ci- 
ritate  episcopali  fungeretur  offlcio;  tribunus  qui- 


Corjiinu  .SS. 
FetfOOli  Ol 

Fovrulti  iii' 
vonta 


EPISCOPO  COM''. 

dam  rnihtum,  qui  ad  custodiam  civitatis  fuerat  D 
destinatus,venandistudio  milliarii  ac  semis  fere 
spatio  ab  nrbe  est  progressus.  Cumque  repertam 
vulpem  a  canibus  sequeretur;  in  antiquam  mo- 
numenti  martyrum  foveam  casu  vulpes  fuffi t  : 
sed  tribunus,  dum  pertinaciter  insistit,  militi- 
bus  fossorium  afferri  jussit.  Hoc  dum  per  fo- 
veamiuquiritur,  latens  eedes ,  ubi  sanctorum 
martyrum  corpora  requiescebant  ,  repentur.  . 
Nuntius  itaque  statim  B.  Aniano  destmatur.  At 
ille  festinus  occurrit :  quia  jam  hoc  _  opimone 
vulg-i  antea  audierat ;  et  quoniam  sancti  bpintus 
gl-atia  afflatus  erat,  Divinitatis  eum  in  hujusmodi 
miserationibus  pietas  non  latebat.  Martyrum 
ergo  sepultura  ejus  jussu  detegitur :  statimque 
Sanctorum  corpora  in  monumento  repenuntur... 
Beatus  itaque  Anianus  archiepiscopus  ,  tnbunus 
quoque  cum  militibus  ad  civitatem  redeunt  cum 
triumpho,  et  excubiis  maximis  prajsidis  corpo- 
ra  Sanctorum  ad  matrem  ecclesiam  S.  Joannis 
Euangelistaj,  cujus  fuerant  discipuli,  summa  cum 
reverentia  deferunt... 

7  Interim  vero  a  beatissimo  prsefato  Aniano 
in  loco  sepulturas  sedificatur ,  ecclesia,  Sancto- 
rum  corpora  ibidem  denuo  cum  aromatibus  se-  _ 
peliuntur.  Conventus  Fratrum  ad  Domino  ser-  e 
viendum  in  sanctorum  veneratione  martyrum 
constituitur . .  .  Sed  quoniam  haec  a  sanctissimo 
patre  nostro  Aniano  archiepiscopo  cognovinius, 
ejusque  vitam  insestimabilem  non  seriatim  ,  sed 
transeundo  tetigimus ;  dig-num  est  ut  pro  nostra? 
fragilitatis  modulo  ejus  beatissimum  finem  pro- 
feramus.  Peractis  namque  nonnullorum  anno- 
rum  curriculis  post  sanctorum  corporum  inven- 
tionem  ,  eadem  die  ejusdem  inventionis ,  sicut 
interiorem  hominem  servaverat  immaculatum , 
ita,  ipsis  deferentibus  martyribus ,  quibus  de- 
vote  servierat,  transmisit  ad  Dominum.  Plura , 
qiuv  huc  transferantur,  de  hoc  Sancto  non  re- 
perio. 


trarutulit  et 
ecclesiam  xdi- 
ficavit. 


DE  S.  ALPERTO  PRESBYTERO  CONF 

IN  PAGO  CESSIMA  AGRI  DERTONENSIS 


.1     S. 


C 


1N  ITALIA 


SYLLOGE 


E 


De   cultu  et  gestis 


i  'tttlns  S. 
Atpei  u. 


Iyrrurius  in  Catalogo  generali  ad  hunc  diem 
|  ita  habet :  Dertonre  in  Lijruria  S.  Alperti 
confcssoris.  Addit  in  annotatis  :  Ex  tabu- 
lis  ecclesiae  Dertoncnsis ,  in  qua  corpus  illius 
asservfttur.  fixtftt  in  territorio  ecclesia  et  abbatia 
S.  Alpcrto  dedioata  apud  Gcssimam  pagum  ,  iu 
que  ejua  miraoula  in  pariotc  depicta  conspiciuu- 
tur.  Quod  seusu  intelligendum  sit,  quod  hic  di- 
citur  de  miraculis  pictis,  colligitur  cx  Catalogo 
Sanctorum  Italuv  ejusdem  auctoris:  nam  ibielo- 
gio  mots  dando  hanc  subdit  annotationem  .-  Acta 
Alperti  uulla  extant;  nisi  quod  in  abbatia  ipsius 
sub  illius  imajriuo  iu  pariete  jam  pridem  depicta 
liffic  verba  leguntur :  Qualiteu  S.  Alpbetos, 

CLM    BSSBT   AU    UENSAll    1'Ar.E,    AQLAM    1N    VI.NTM    C0N- 


veutit.  Hoc  unicum  miraculum  ibi  depietum 
est,  nec  plura  alia,  quantum  existimo.  Porro 
Ferrarius  in  utroque  Catalogo  insinuat,  hujus 
Sancti  reliquias  servari  in  ecclesia  cathedrali 
Dertonensi,  idque  ex  tabulis  istius  ecclesm  colligi 
asserit. 

2  Verumtamen  existimo,  totum  Sancti  cor- 
pus  non  esse  in  cathedrali  Dertonensi,  sed  solum 
aliquas  reliquias  ;  preecipuam  vero  corporis  par- 
tem  servari  in  propria  Sancti  eeclesia.  Id  mihi 
persuadent  notitise,  quas  anno  1662  ad  Majo- 
res  nostros  misit  Joannes  Baptista  Chapuis,  ec- 
clesue  cathedratis  Dertonensis  canonicus  theolo- 
gicis  prcvfectus,  qui  hgec  memorat :  Die  v  (  Se- 
ptembris)  in  Calendariis  antiquis  S.  Alperti  con- 

fessoris 


cujusprxcipua 
pars  corporis 
i/i  propria  di- 
citur  servari 
ecclesia : 


DIE  QUINTA 
fessoris  Officium   duplex  sigmatur  ,  et  ejus  relir 
quise   iu    catbedrali.  In   syuodo  Dertonensi  anni 
mdxcv  inter  sacras  reliquias  cathedralis  notatur ; 
De  ossibus  S.   Alferti  coxfessoius.   Et  in  eadem 
synodo  in  descriptione  ecclesiarum  titulo  ,  in  looo 
S.  Pontii  et  ejus  plebe,  habetur  :  Ecclesia  parochi- 
alis  S.  Alperti  de  Butrio  sub  titulo  S.  Alfejiti  con- 
fessoris  abbatia  :  qu®  quidem   est  antiqua ,   sed 
modo  data  est  in  comm,endam.  Adest  ibi  arca  pree- 
grandis  cum  insculpta  Sancti  effigie  in  habitu  mo- 
nachili.  Praeterea  S.  Alpertus  es]fc  titulus  canonica- 
tus  cathedralis.   Hsec  satis    indicant  ,  reliquias 
S.  Alperti,  quse  servantur  in  cathedrali,  essequse- 
dam  ossa  ;  ideoque  non  esse  rationem  idoneam, 
qua  inficiemur  prsecipuam  corporjs  partem  in 
propria  servari  arca.  Ecclesiam  quoque  S.  Al- 
perti,  etsi  abbatia  vocetur ,  esse  parcecialem ,  e$ 
dictis  liquet. 

3  Elogium  tale  dat  Ferrarius  :  Alpertus  mo^ 
nachus  et  sacerdos  apud  Cecimam   agri  Dertho- 


SEPTEMBIUS. 


63* 


pauea  c  tjtttit 


nensis  pagum  vitam  duxisse  traditur :  qui   apud      *ccro« 
summum  Pontificem  ,  quod    minime  jejunu-   ce- 
lebraret,   accusatus,    ad  illum  profectus  ,    iupO:  ,, 
centiam  miraculo  comprobavit.  Nam  aquam  co- 
ram  Pontifice  et   tribus  Caruinalibus  a  se  bene- 
dictam    in    vinum   convertit.   Domum   reversus, 
cum  aliquamdiu  cura  omni   sanctitate  Deo  inser» 
visset  ,    Nonis    Septembris    migravit    in   coelum. 
Corpus    ibidera     sepultum    multis    claruit     mi- 
raculis ,    innumeris    undique    ad    ejus   turaulum 
segrrotis    et   infirmis    confluentibus ,    votaque  ob 
adeptam    sanitatem    nuncupantibus.    Quo  in  loco 
ecclesia  suo  nomini  dicata  (  quae  in  abbatiam  cou- 
versa    est,   et   S.   Alperti   abbatia   nominatur  et 
Butrii.  )  Sarcophagura  adhuc  monstratur  ,   in  quo 
corpus  illius  ab  incolis  asservari  putatur.  Hacte- 
nus  Ferrarius,  cujus  dictajam  sufficienter  expli- 
cata  sant,  De  tempore,  quo  S.  Alpertus  vixit,  nihil 
reperio. 


V> 


DE  B.  URSICINO  EPISCOPO 


RA-VENN^  IN   ITALIA. 


SYLLOGE    HISTORICA 


J.S. 


De  cultu,  reliquiis,  gestis  et  setate  Beati 


An.  dxxxvii 
Dxxxvni. 
Qualis  B. 
Ursicini  cul~ 

lus  : 


D 


eS.Urcisino  medico  etmartyre  apud  Raven- 
nates  actum  est  a  Papebrochio  tom.  iii  Junii 
pag.  809  et  sequentibus.  Hic  autem  ibidem 
num.  6  indicat,  Ravennse  item  qualicumque  ci$- 
tu  honorari  B.  Ursicinum  episcopum ,  ita  scri- 
bens :  Scripsit  idem  Perrettus  archiepiscoporum 
Ravennatium  Vitas,  quas  identidem  allegatFabri ; 
ac  nominatim  ubi  de  S.  Ursicino  xxvn  Raven- 
natium  episcopo  :  eumque  asserit  anno  dxlv  ,  sui 
episcopatus  m,  die  v  Septembris  excessisse  e  vi- 
(j  vis ,  Sanctumque  haberi  etiam  ipsum ,  quod  et 
nos  vidimus  Ravenna  transeuntes.  Hieronymus 
Fabri  mox  laudatus  in  Sacris  monumentis  an- 
tiquse  Ravennse  part.  2  pag.  427  in  S.  Ursiciuo  , 
de  hujus  sepultura  et  cultu  Italice  habet ,  quse 
reddo  Latine  :  Sacrum  ejus  corpus  sepulturam 
accepit  in  basilica  S.  Vitalis  apud  corpus  S.  Ec- 
clesii  decessoris  sui.  Effig-ies  ipsius  conspicitur  in 
abside  ecclesiae  Classensis  S.  Apollinaris.  Et  licet 
ecclesia  nostra  memoriam  ejus  non  celebret  in 
divinis  Officiis,  sanctitatem  taraen  ipsius  asserunt 
laudatus  Perretti,  llieronymus  Rossi  in  suis  Ili- 
storiis  ,  et  in  indice  Ms.  reliquiarum ,  Philippus 
Ferrarius  in  Vita  S.  Ursicini  martyris  :  ac  apud 
sepulcrum  ipsius  nomen  ejus  legitur  marmori  in- 
sculptum  in  pavimento  cum  titulo  Sancti.  Pape- 
brochius  in  Itinere  Romano  Ms.  pag.  219  nar- 
rat ,  corpus  B.  Ursicini  quiescere  in  ecclesia  S, 
Vitalis ,  inclusum  raarmoreo  loculo  parieti  in- 
serto,  et  sub  ara  cujusdam  sacelli  ad  dextram. 
Plura  ad  cultum  spectantia  non  invenio.  Cum  au> 
tem  in  solafere  reliquiarum  honoriftca  conserva- 
tione ,  et  in  titulo  Sancti  cultus  consistere  vi- 
deatur  ;  malui  Beati  titulo  uti,  quam&ducW.  Ca- 
stellanus  tamen  in  Martyrologio  universali  San- 
ctum  vocat  cum  aliisjam  taudatis,  itaeuman- 


nuntians  hoc  die  :    Uaver.me    S.    Ursicini   epi- 
scopi. 

2  Agnellus ,  seculi  ix  scriptor,  in  Pontificali  cjnsnesia 
seu  in  Vitis  ponti/icum  Ravennatum  Ursicinum  v^strictabn- 
ponit  vigesimum  quartum ,  atque  in  ipsius  elo-  v 

gio  plura  disputat ,  quam  de  Ursicino  nara>i. 
Relata  de  eo,  omissis  reliquis,  huc  transfero  : 
Ursicinus  xxiv  ,  humilis  vir,  rubiuundam  habens 
laciem  oculosque  grandes,  procer  *  statura,  fce-  »procerm 
nui  corpore ,  sanctus  de  opcre  sancto;  aidinVa- 
tor  tricoli,  id  est ,  domus  archiepiscopi ,  ut  in 
annotatis  observat  Blanchinius  ,■  scd  non  explc- 
vit  .  Jussitque  et  ammonuit  liic  sanctus  Vir,   f 

ut  eccjesiani  *  B  Apollinaris  ab  Juliano  Arg-en-  -ecck-sia 
tario  fundata,  ct  eousummata  fuisset.  Qui  jussa 
mox  adimplens,  Deo  volente,  structa  ab  co  saucto 
est  Viro  in  lapidibus  Italiffl  partibus  pretiosis. 
Null:i  ecclesia  similis  isti,  eo  quod  in  nocte  utin 
die  pene  scandehat,  ( forte  diwerit oandefiat,  pro 
candeat.  )  Ig-itur  iste  sanctus  Vir  quotidie  sacrum 
Ag-ni  Corpus  super  aram  Dominicam  manibus 
discerpebatf  id  est ,  quoli<li<>  Missse  o/Jerebat  sa- 
crificium)  et  peccata  populi  lacrymis  expiabat — 
Haec  in  suis  temporibus  beatus  iste  [Jreicinus  pera- 
gens,  jussu  divino  separata  est  ipsius  a  corporc 
anima.  lvit  corpus  in  propria  ,  sepultumque  est 
in  basilica  B.  Vitalis  martyris  antc  altarium 
S.  Nazarii.  Sedit  autem  annos  m ,  mcnscs  vi  , 
dies  ix.  Hactenus  Agnelhts,  cujus phrasim  barba- 
ram  ubique  non  corrigo,  quia  satis  est,  si  lector 
sensum  capiat. 

3  De  structa  B.  Ursicini  hortatu  ecclesia  Clas-  dieitur  iteato 
sensi  S.  Apoltinaris  multo  plura  sunt  dicta  in    ;r 
Commentario  prsevio  ad   Vitam  S.'  Apotlinaris  ' ; 

§5,  seutom.  v  Jutiipag.  Whet  sequenttbus,  at-  mirabiUi 
que  eo  lectorem  remitto  ,  ne  actum  agam.  Porro 

relatis 


AUCTOM 

J.  S. 


536 

relatis  ab  Agnello  aliud  factum  adjungit  Hiero- 
nymus  Rubeus  in  Historia  Ravennatum  hb.  i 
pag.  25,  ubi  sic  habet:  Cujus  admirabilis  rei  me- 
moria  cum  plaue  interiisset,  (loquitur  de  tradi- 
tione  quadam  populari  ,  qua  S.  Ursicinus  mar- 
tyr  caput  suum  postmortem  gestasse  creditur ) 
traditxo  habet,  divo  Ursicino  Ravennatum  ar- 
chiepiscopo,  ad  ejus  martyris  sepulcrum  oran- 
ti,  Ursicinum  hunc  roartyrem ,  caput  manibus 
gestantem,  tnbus  ex  collo  palma;  ramis  prodeun- 
tibus  sese  ostendisse :  quamobrem  ab  eodiejus- 
sisse  Archiepiscopum  sanctum,  quo  perpetuo  me- 
moriaservaretur,  ejus  imaginem  hoc  motlo  pmg-i  : 
quod  et  ad  hanc  diem  cernitur.  Idem  repetit 
lib.  Zpag.  157  his  verbis  :  Ferunt  autem ,  uti 
docuimus,  eum  divi  Ursicini  Ravennatis 
cum  obtruncatus  ex  humo 


D 


uf  Beatuspro- 
bubilius  obiit 
<mno  558 


II 


amiu»  emor- 
tualis  aplerit' 
quoitatutut 
MS; 


supra 

martyris  memoriam 

surrexit ,  caputque  ambabus  apprehendit  mani- 
bus ,  tribue  collo  ramis  palmse  prodeuntibus , 
renovandam  curavisse;  quod  eo  modo  sibi,  ad 
sepulcrum  martyrifl  oranti ,  visus  fuisset.  Egit 
de  hisce  Papebrochius  in  S.  Ursicino  martijre 
ad  xx  Junii,  satisque  ostendit,  gestationem  istam 
capitis ,  enatosque  e  collo  martyris  tres  patmas 
ramos,  idoneo  carere  fundamento  ad  fidem  fa- 
ciendam.  Attamen  visionem  B.  Ursicini  episcopi 
idcirco  non  negavit;  necinficiarivoluitpicturam 
visioni  congruam  ejusjussu  factam.  Verum  nec 
vehementer  asseruit  istam  visionem  B.  Ursicini, 
nec  ego  tani  firmas  pro  illa  visione  rationes  inve- 
nio,  ut  certam  satis  credam,  cum  Rubeus  non  in- 
dicet,  unde  illam  hauserit,  et  Agnellus  omnino  de 
ea  taceat. 

i  Uuotus  inter  antistites  Ravennates  fuerit  Ur- 
sicinus,  operosiusnoninquiram.  Agnellusvigesi- 
mum  quartum  statuit,  alii  vigesimum  septimum, 
ac  demum  Ugheltus  vigesimumoctavum  fuisse  as- 
serit.  In  setate  autem  Sancti  designanda  plerique 
errarunt,  nisi  forsan  erravit  Agneltus,  qui  cum 
illorum  sententia  conciliarinequit,  utjamosten- 
>///  tsnrcltiuins  ui  iiissertatione quartaad Agnelr 
lum.TrienniumipsiuscathedrieattribuiintFaber, 
Ughethts,  aiiique,  atque  istud  ordiuntur  ab  an- 
no  542  et  deducunt  usque  ad  annum  545 ,  quo 
eum  volunt  obiisse.  Triennio  sex  menses  adjun- 
gendi  sunt  et  dies  novem ,  si  matimus  Agnel- 
!  lum  sequi.  Prima  nota  chronologica  in  laudato 
Agnello  heeo  occurrit .-  Denique  ipsius  Pontificis 
(  Ursicini)  temporihus  defunctus  est  Athalaricus 
rex  Uavenn»'  \i  Non.  Octobris.  Atqui  Athala- 
ricus  Gothorum  rex  in  Italica  obiit  anno  534,  ut 
passim  scripto?'cs  ugnoscunt.  Itaque,  si  credimus 


DE  B.  URSICINO  EFISCOPO. 

Aanetlo    Ursicinus  ab  anno  534  erat  episcopus , 
sive  eodem  creatus  sit  anno,  ut  existimat  Bacchi- 

nius,sivejamcitius. 

5  Altera  nota,  qua  ostendi  potest,  Ursicmum 
diu  ante  annum  542  prsefuisse  ecctesxse  Ravenna- 
ti  exsententia  Agnetli ,  reperitur  in  elogio  Ec- 
clesii,  qui  Ursicinum  prgecessit.Nam  refert  inter 
Ecclesium  episcopum  et  clerum  ipsius  litem  fuis- 
se,  eamque  compositam  a  Felice  IV  summo  Pon- 
tifice.  Cum  autem  Felix  IV  obieritanno  529  aut 
530  -  cumque  Agneltus  non  plures  Ecclesio  epi- 
scopatus  annos  attribuat  quam  decem;  clarum 
est,  obiisse  Ecclesium  ex  sententia  Agnelti  ante 
annum  540,  licet  determinatus  mortis  annus  exea 
ratione  coltigi  nequeat.  Tertio  demum  quas  de 
successoribus  Ursicini ,  Victore  et  Maximiano, 
narrat  Agneltus,  nutlo  etiam  modo  congruunt 
cum  anno  Ursicmi  emortuati,  si  kic  obierit  an- 
no545  :nam  Victori  attribuit  annos  fereseptem, 
et  Maximianum  ordinatum  dicit  pridie  Idus 
Octobris  Ind.  x,  quinquies  P.  C,  id  est,postcon- 
sulatum,  Basilii  junioris.  Ordinatum  igitur  di- 
cit  anno  540,  ita  ut  ex  sententia  Agnelti  necessa- 
rio  ante  annum  540  obierit  Ursicinus.  Quapropter  "R 
non  longe  a  vera  abesse  potest  epocha  Bacchinii, 
qui  existimat  Ursicinum  episcopum  creatum  anno 
534,  non  diu  ante  mortem  Athalarici  regis  ;  de- 
functum  vero  prioribus  mensibus  anni  538.  Sane 
si  quis  Agnetlo  soli  inhmrendum  credat,probabi- 
tiorem  non  inveniet  epocham. 

6  Verum  si  satis  constaret  de  die  emortuali  v  mu  forsan 
Septembris ,  per  Ferrettum  et  Fabrum  statuta  ,  *57- 
exigerent  dicta  Agnetti,  utcrederemus  Ursiciuum 
obiisse  anno  537.  Si  enim  sederit  annos  tres,  men- 
ses  sex,  et  dies  novem,  obieritque  die  v  Septem- 
bris,  episcopus  factus  estpaucis  diebus  ante  finem 
mensis  Februarii,  nec  post  annum  534,  quo  obiit 
Athataricus  :   itaque  defunctus  fuit  anno  537,  si 
dictus  mortis  dies  satis  sit  certus.  At  fateor  nec 
Agneltum  carere  anachronismis  et  erroribus,  nec 
scireme,  quam solido  nitatur  fundamentoprsedic- 
tus  dies  emortualis  :  atque  ea  de  causanecannum 
537  nec  538  omnino  certum  existimo.  Cum  tamen 
nihit  habeamus  melius  aut  antiquius,   quam  sit 
Opuscutum  Agnelli,  pro  figendaictateB.  Ursiciui, 
cumque  Bacchinius aliis  etiam  rationibus  attatam 
epocham    utcumque  confirmaverit ;  probabilius 
existimo, VYsicinum  obiisse  anno  537  aw£538 ;  nec 
satis  perspicio  ,  uter  ex  hisce  annis  sit  prseferen-  F 
dus  ,  cum  ignoremus,  quamdiu  sedes  vacaverit 
post  mortem  B.  Ursicini ,  et  rursus  post  obitum 
Victoris. 


DE 


DIE  QUINTA  SEPTEMBRIS. 


537 


DE  S.  GENEBAUDO  vel  GENEBALDO 


EPISCOPO 


LAUDUNT    IN   GALLIA 


B 

ClBCA  MIDIUM 
SECUL1  71. 

Memoria  San- 
eti  in  Fastis, 


COMMENTARIUS     PR^VIUS 

Sancti  cultus,  Vita  a  quo  scripta:  gestorum  qualiscumque  chronotaxis. 


J.S. 


E; 


culttisque 
certus 


cclesia  Laudunensis  in  Francia  a  multis 
secutis  hoc  die  coluit  S.  Genebaudum  vel  Ge- 
inebaldum,  primum  episcopum  suum,  ac  in- 
signe  fragilitatis  humanas  divinseque  misericor- 
diae  documentum.  Memoriam  quidem  hujus  San- 
cti  in  Martyrologiis  antiquioribus  et  classicis  non 
reperio,  atque  ea  occasione,  opinor3  etiam  ex- 
sulat  ab  hodierno  Martyrologio  Romano ;  at  eum 
defectum  supplent  cum  Fasti  posteriores  tum  no- 
titia  certa  de  cultu  satis  antiquo.  Primo  apud 
Sollerium  in  Auctariis  Usuardi  ad  hunc  diem 
quater  recurrit  memoria  S.  Genebaldi  breviter 
laudati,  nimirum  ex  codice  Hagenoyensi ,  qui 
scriptus  est  anno  1412,  et  ex  tribus  editionibus 
Usuardi,  quarum  postrema  est  Molani.  Ex  hisce 
unum  subdo  elogium,  quod  Grevenus  hoc  modo 
concinnavit  :  Eodem  die ,  depositio  beati  Gene- 
baldi  episcopi  Laudunensis  et  confessoris,  de  quo 
in  gestis  sancti  Remigii  legitur.  Celebrarunt  in- 
super  S.  Genebaldum  Petrus  de  Natalibus  in  Ca- 
talogo  Sanctorum  lib.  1  cap.  41,  et  auctor  Flo- 
rarii  Sanctorum  Ms.  ad  hunc  diem.  Ambo  hi 
longum  texuerunt  elogium,  seu  potius  compen- 
dium  eorum,  quse  infra  dabuntur  ex  Vita  S.  Re- 
migii.  Prolixo  item  elogio  S.  Genebaldura  com- 
mendavit  Saussayus  ,breviori  Ghinius,Ferrarius 
aliique  brevissimo. 

2  Martyrotogium  Parisiense  ita  de  eodem 
habet  :  Lauduni,  sancti  Genebaldi  episcopi,  quem 
primum  sanctus  Remigius  ordinavit  huic  castro, 
quod  ex  parochia  sua  distractum,  ad  sedis  epi- 
scopalis  honorem  consentientibus  coepiscopis  eve- 
xit.  Is  concilio  Aurelianensi  quinto  per  Medul- 
fum  archidiaconum  subscripsit.  In  Missati  Lau- 
dunensi,  quod  impressum  est  anno  150G,  S.  Ge- 
nebaldi  festivitas proponitur  agenda  ritu  duptici. 
Ex  Missa,  quae  est  de  Pontifice  confessore,  huc 
transfero  orationem primam,  quia  in  ea  sit  men- 
tio  de  corpore  Sancti  :  Propitiare,  qua:sumus, 
Domine,  nobis  famulis  tuis  per  sancti  Genebaldi 
confessoris  tui  atque  pontificis,  cujus  corpus  in 
prsesenti  requiescit  ecclesia,  merita  gloriosa,  ut 
ejus  pia  intercessione  ab  omnibus  semper  pro- 
tegamur  adversis.  Per  etc.  Alia  habetur  oratio 
pro  aliis  ecclesiis,  sed  hasc  erat  pro  Laudunensi, 
guod  corpus  in  ea  requiesceret.  Ftorarium  no- 
strum  Ms.  memorat  translationem  S.  Genebaldi, 
designans  Laudunensem ,  die  vn  Decembris  t 
quo  etiam  Maurolycus  hunc  nostrum  annuntiat. 


Verum  auctor  Fiorarii  S.  Genebaldum  confudit  " 
cum  S.Gerebaldo  Baiocensi,ut  e  ioco  addito  patet. 

3  Quo  tempore  inchoatus  sit  cultus,  non  repe- 
rio  :  at  titulum  Sancti  eidem  attributum  invenio 
seculo  xii  ab  Hermanno  monacho,  cujits  verba 
dabo  infra.  Ftodoardus  seculi  x  scriptor  in  Hi- 
storia  Remensis  ecctesix  pag.  39,  post  amplum 
etogiitm,  de  eo  sic  toquitur  :  Obiit  igitur  Genebau- 
dusin  pace,  SanctisDei  connumeratus,  tamdiuepi- 
scopatu  perfunctus,ut  ei  successerit  Latro  rilius  ejus 
episcopus,  et  ipsepostea  Sanctus.  Hincmarus  item 
secuto  ix  Genebaudum  vocavit  Sanctum,  sicut  mox 
videbimus,  ita  ut  jam  tum  verisimiiiter  cultus 
fuerit,  et  fortasse  muito  eitiits. 

4  QutB  de  gestis  S.  Genebaudi  ad  posterorum 
notitiam  pervenerunt,  omnia  fere  leguntur  in 
Vita  S.\Remigiiper  Hincmarum  archiepiscopum 
Remensem  secitto  ix  scripta,  et  edita  apud  Su- 
rium  ad  xiii  Januarii.  Mtas  Hincmari ,  qui 
phtsquam  tribus  seculis  posterior  est  SS.  Remi- 
gio  et  Genebaudo,  magnam  ei  ncquit  auctori- 
tatem  attribuere,  et  ne  modus  quidem  scribendi 
satis  respondet  doctrince  sui  auctoris,  ut  jam  ob- 
servantnt  Benedictini  scriptores  HistoricC  litte- 
rarise  Francia?  tom.  bpag.  576.  Verum  quod  spe- 
ctat  ad  autoritatem  totius  Vitae,  ea  magisexami- 
nabitur  ad  i  Octobris,  ubi  de  S.  Remigio  erit 
agendum.  Hic  solum  observo,  illa,  qiuv  spectant 
ad  S.  Genebaudura,  magis  ex  traditione  et  fama 
poputi  hausta  esse,  quam  ex  monumentis  anti- 
quis.  Id  coltigo  ex  ipso  Hincmaro  iu  OpHsrutobh 
capitulorum,  in  quo  cap.  16  pag.  G4  Hincmarum 
Laudunensem  ita  atloquitur  :  Ncc  tui  deces- 
sores  ac  praulecessores  subdi  dedignnti  sunt  Ite- 
morum  episcopis,  et  de  rebus  ecclesiie  Remorum 
metropolis,  de  quibus  ditatum  est  episcopium 
Laudunense ,  quando  in  ipsam  venerunt  parro- 
chiam,  humiliter  ac  benigne  Remorum  ecclesi© 
famulari ,  cx  quo  beatus  licmigius  .sanrturu  Ge- 
nebaudum  in  Laudunensi  castello  episcopum  non 
solura  coustituit,  scd  ctiara,  ut  ostondit  antiqua 
traditio,  et  monimentum  reclusionis ,  qua  eum 
propter  excessum  notlssimum  secundum  reguias 
reclusit,  post  dignam  satisfactionem  restituit  etc. 
Perstringit  hic  priecipua  capita,  quse  in  Vita  S 
Remigii  fusius  narravit ,  videiicct  erectionem 
episcopatus  Laudunensis,  peccatum  seu  lapsum 
carnatem  Genebaudi,  pamitentiam  ab  eo  actam, 
et  resumptum  munus  episcopate ;  nec  taudat   Vi- 

tam 


et  atififutu. 


Vitaicculo  ix 
■01  fpfa  ab 

Hmcmaro 
Hcmeusi  : 


DE  S.  GENEBAUDO 


J.S. 


crectio  cathe- 
drx  laudu- 
■nrnttt  satn 
certavidetur 
el  facta  cirea 
anmtm  £97  : 


laptut  u.  iii  ii 
p  i  nitontia 
Oenobaudi 
tatt  guni  eerta 

diHtW  >••'  •'!"■' 

copattu 

c 


538 

tam  antiquiorem,  nec  alia  monumenta  scripta; 
sedtraditionem  antiquam  et  monimentum  rectu- 
sionis.  Verisimile  igitur  estpleraque  de  S.  Gene- 
baudo  relata  esse  ab  Hincmaro  ex  traditione Jicet 
negarc  idJbireo  nolim  aliqua  etiam  ex  antiquis 
scriplurishauriripotuisse. 

5  Quod  spectat  ad  facta  prxcipua  ab  Hinc- 
maro  relata,  non  vidco  prudenter  dubitan  posse, 
auin  sint  vera;  at  idem  non  dixerim  de  adjun- 
ctisomnibus,  quas  ex  fama  populari  nimis  hbe- 
raliter  scribere  potuit  Hincmarus.  Pnmo  non 
videtur  dubitandwn,  quin  cathedra  episcopahs 
Laudunierectasitper  S.  Remigium  primusque 
ibidem  episcopus  statutus  S.  Genebaudus.  Nullus 
enim  Hincmaro  id  asserenti  contradixit,  sed  aln 
multi  idem  scripserunt.  Hermannus  Monachus 
lib  1  Miraculorum  S.  Marise  Laudunensis  cap. 
1  assentitur   his   verbis   :  Laudunennem    itaque 
ecclesiam  certum  est  inter  prscipuas  regm  Fran- 
corum  ecclesias  antiquitus  fuisse  celebrem,  quam 
beatus  llemiffins  Bemorum  archiepiscopus,  sicut 
in  ejUS  Vita    leg-itur,   ex  propriis  redditibus  lo- 
cupletavit,  nobilissimumque  et  strenuissimum  vi- 
rum  sanctum  Genebaudum  in  ea  episcopum  conse- 
B  cravit    Sigebertus  in  Chronico  ad  annum  200 
ita  habet :  Collatts  a  Ludovico  (id  est  Clodoveo) 
rege  multis  praidiis  ecclesiee  Itemensi,  Remiguus 
multa  eorum    parte   data    ecclesiae  Laudunensi , 
sedem  episcopatus  ibi  esse  constituit  :  primumque 
illic  episcopum  Genebaudum  constituit,  et  eum- 
dem   iu    fornicatione   cum    sua    quondam    uxore 
,,rolapsum,  sedseptennali  pcenitentia  purg-atum,  et 
de  reclusione  divino  jussu  eductum,  sedi  suse  resti- 
tuit.  Posuit  Sigebertus  erectionem  eccleside  Lau- 
dunensis  uno  anno  post  baptismum  Ctodovei,  et 
eatenus  satisprobabilitenverumClodoveus  bapti- 
zalus  est  anno  406,  ut  clare  probat  Pagius  ad  an- 
num  499  num.9  eHO ;  non  vero  anno  199  per  Si- 
gebertum  statuto.  Si  igilur  cathedra  Laudunensis 
/Kutamuno  anno posterior  sit  baptismo  Clodovei, 
erecta  est  anno  497.  Non  longe  a  vero  abesse  hunc 
annumexistimo,  nec  tamenomnino  certum  dieo, 
cum  crectio  uno  alterove  anno  serius  fieri  po- 

tUCiH  ■ 

B  Secundo  lapsus  carnalis  S.  Genebaudi  cum 
/'..  -nre  ante  dimissa  satis  item  videtur  certus :  nam 
eum  non  negarunt  Laudunenses.  Certa  similiter 
pcenitentia  vju$dernfet  rcstitidio  insedem  epi- 
scopalem  perS.  Remigium.  Verum  singida  facto- 
rum  iUortnn  adjuncta  non  wque  apparent  corta, 
>>ii  observabo  in  annotatis  ad  elogium  infra  dan- 
itnni,   Tnnjws  admintstrati  episcopfit-HS  antc  la- 
psum  et  poenitentiam  exacte  determinari  nequit. 
( 'ointiusde  mchoato  episcopatu  nobiscum.  consen- 
tiens,  lapsum  memorat  ad  anhum  508,  ^r  quo 
eum  uon  longe  amovendum  cfedit.  Bailletus  in 
Yita  ad  v  Sc/drinbris  nvtut  in ■  lonrijinc  rircii  an- 
num  nvi.  Forte  jam  citius  contigit,  videlicet  post 
biennium  vel  triennium  episcopatusadministrati; 
nam   tempus    istius  rei  nulla  insinuatur  nota 
ckronologica.  Sitamen  adrelationem  Hincmari 
attentum  advertamus  ammum,  potins  videbitur 
brevis  fuisse  administratio episcopatus  antela- 
psum  quam  diutuma,  Verum  quidgui  t sii  h'tem- 
porelapsiEpisc  <pi  diutuma  ffitscdisepiscopalis 
\xnistratio  post  lapsum  iteratum  septennali 
pomitentia  ewpiatu  \  (cstc  Hincmaro  et  Flo- 

doardOi  tam  diu  sederil,  ut  filius  ipstus  Latro 
Patri  in  episcopatum  sudcesserit.  Magis  irf  fr- 
matur  ex  concilio  Aurelianensi  v,  cui  archidia- 
conus  ipsitis  ita  legitur  subscriptus  :  Medulftxs 
:r  Valiacnmis  dlreotus  R  domuo  moo  Gennobaudo 


VEL  GENEBALDO  EP. 
episcopo  ecclesi*  Lugdunensis  Clavato  subscripsi.  D 
Laudunum  eo  tempore  passim  vocabatur  Lugdu- 


franeiue, 


num  Clavatum,  ut  satis  notum  est. 
^Mtamenvideturdubitare  Bailletusanidem  ;-££ 
hic   designetur   Genebaudus ,    et    dubxtationem  archidiaco_ 
suam   confirmat  ex  eo  ,  quod  sic  ultra  annos  num  8UUm 
guinquaginta  fuerit  episcopus.  Verum  justa  ratio  ****** 

dubitandinonoccumt,  cum  nullus  alius  sciatur  ;. 

toto  tempore  intermedio  sedi  Laudunensi  pra>- 
fuisse ;  cumque  verisimile  sit  S.  Genebaudum  ob 
egregias  animi  dotes  cum  stirpis  nobihlate  con- 
junctas  ad  episcopatum  fuisse  evectumt  dum  non 
multum  provectae  erat  xtatis,  uti  factum  est  de 
S.  Remigio.  Si  autem  circa  annum  trigeszmum 
setatis  factus  est  episcopus,  et  circa  annum  Chri- 
sti  497 ;  jam  quinquaginta  annos  episcopatus  ex- 
cesserit,  annumeratis  scilicet  poenitenticV  annis, 
et  ultra  annos  octoginta  detatis  habuerit  :  at  neu^ 
trum  incredibile  est,  aut  inusitatum.  Porro  dici 
nequit,  quot  annis  supervixerit  post  memoratum 
concilium,  ideoque  annum  emortualem  fixi  circa 
medium  secidi  vi.  Nunc  Acta  subjicio  ex  codice 
nostro  Ms.,  qui  notatur  Q.  Ms.  4,  cum  aliis  Mss. 
et  cum  Surii  editione  collato.  Annotationes  de 
more  addam  non  solum  ad  ostendendam  codicum 
diversitatem,  sed  etiam  ad  discutienda  qusedam 
Hincmari  asserta. 


E 


ACTA 

Auctore    Hincmaro    Remensi    epi- 

scopo 

Ex  codice  nostro  Ms.  cum  aliis  Mss.  et 
editione  Surii  collato. 


Et  de  his,  quae  in  Eemensi  provincia  illi  fue- 
rant  *  traditse ,  non   modicam  partem   eccle- 
siae   S.  "Mariae  in   castro  Laudini    Clavati   a   Re- 
mensis  parrochise  b,  ubi  nutritus  fuerat,  tradidit : 
ibique  Genebaudum  c,  virum  carne  nobilem,   et 
tam  in  Scripturis  sanctis,   quam  in  secularibus 
litteris  eruditum,  qui  relicta  uxore  *,  nepte  sci- 
licet  ipsiiH  B.  Remig-ii,  vitam  religiosam  d  expe- 
tierat,  episcopum  ordinavit,  et  parrochiam   ipsius 
comitatus    Laudunensis   pra?fato    castro   subjecit. 
Qui  Genebaudus  plusquam  necesse  fuerat  de  an- 
teacta  vita  et  gradus  sublimitate  confidens,  cum 
debuerit  cogitare,  quia  nec  David  sanctior,  nec  Sa- 
lomone  sapientior  esset,  qui  mulieris  *  delinimentis 
periclitati  sunt ;  incaute  suam  uxorem,  quam  relin- 
quens  mutaverat  in  sororem,  quasi  pro  instructione 
salutari,  frequentius  se  visitare  e  permisit,  oblitus 
Scripturfe  dicentis  :  Lapides  excavant  aquiE,  et  allu- 
vione  *  terra  consumitur,  et  rupes  transfertur  de 
loco  suo. 

2  Unde  contigit  ut  crebrse  visitationes ,  et 
blanda  ac  frequentia  mulieris  colloquia,  durum 
contra  luxuria?  mollitiem  cor  Episcopi  emollirent, 
ex  qnasi  rupem  saxeam  de  loco  sanctitatis  ad  luxu- 
rise  inquinamenta  transtulerint.  Et  item  *  contra 
Scripturam  dicentem  :  Quis  allig-abit  ignem  in  sinu 
suo ,  et  *  vestimenta  ejus  non  comburentur  ? 
Admota  igni  palea,  id  est  carnis  muliebris  ma- 
teria,  libidinis  igrnem  suasione  diabolica ,  quasi 
vento  vehemeuti    exag-itante ,   ardor    luxurise    in 

fiammas 


F 

Erectus  epis- 
copalus  Laxt- 
dunensis,  ubi 
Gcnebaudus 
priinus  episco- 
pus, 

*  Surius 
fucrunt 

b 
c 

*  Sur.  conjuge 

d 


•«/.imiliennn 


•  al    addilur 
paulatim 

qui  redicns  ad 

uxorcm  fllitt 

relictam,fi' 

lium  et  A'""" 

(jenuit  : 

'  ai.  Afs.  itc- 

rum 

*  n/.uict 


al,  manHat 


B 

jicccata  sna 

humiliter  con- 

(itelur  S.  !te- 

migio, 


ul.  pervenil 


et  ptxmtenttum 
QOcipit  ab  en 
celt.\  ntilusiis; 
It 


"'.  lecttilo 

•o/.  i.  i).  ■:. ■■  i 


DIE  QUINTA 

flammas  erupit,  et  concumbens  /"cum  eadem  quon- 
dam  uxore  sua,  mulier  concepit;  et  post  partum 
mandavit  *  Episcopo ,  filium  se  peperisse.  Ge- 
nebaudus  vero  confusus  et  dolens,  nuncio  dixit  : 
Quia  latrocinio,  ut  lateret  homines,  quod  Deum 
latere  non  potuit,  in  cubiculi  absconso  generatus 
est,  recte  vocabitur  Latro  :  sic  ei  nomen  imponat. 
Et  quia  culpa  hominibus  non  innotuit,  ne  sus- 
picio  inde  procederet,  si  se  a  solita  visitatione  fce- 
mina  illa  subtraheret,  coepit  ut  antea  domura  fre- 
quentare  g  Episcopi.  Sicque  factum  est,  ut  tecta 
hominibus  culpa,  et  in  cordibus  tam  Episcopi 
quam  fceminEe  tectus  luxuriae  ardor,  quoniam  ut 
notum  est,  quo  magis  tegitur,  tectus  raagis  a?,stuat 
ig-nis  :  contra  culpam  compunctus  Episcopus,  sed 
post  fletum  ad  culpam  rediit;  et  oblitus  est  quod 
planxerat,  cum  extinguere  noluit,  quod  per  desi- 
derium  ardebat.  Iteravit  peccatura,  quod  egerat, 
Coneepitque  iterura  mulier ,  et  misso  nuncio  , 
mandavit  Episcopo,  se  fceminam  perperisse  :  quam 
jussit  nominari  Vulpeculam.  Quod  cur  ita  eam 
nominari  voluerit,  qui  fraudes  et  significationes 
in  Scripturis  ipsius  animalis  cognoscit,  quas  ad 
dolos  et  versutias  deceptoris  diaboli,  et  ad  carnis 
petulantisillecebras  etanfractus  retulit,  facilesatis 
advertit. 

3  Tandera  Domino,  qui  beatum  Petrum  re- 
spexit,  et  negationem  amarissime  flevit  ,  illum 
respiciente,  Genebaudus  in  se  reversus  ,  ad  san- 
ctum  Remigium  misit,  petens  ,  ut  Laudunum 
veniret ;  quia  tales  causae  ibi  emerserant,  quas 
per  se  diffinire  non  posset.  Beatus  autem  Rcmi- 
g;ius,  sicut  Genebaudus  petiit,  Laudunum  venit*. 
Et  susceptus  cum  debita  reverentia,  ac  secreta 
cubiculi  petens  ,  Genebaudum  interrogavit  7 
pro  qua  causa  illum  vocaverit.  Genebaudus  vero 
cum  raaximo  fletu  et  ejulatu  volens  tollere  stolam 
de  collo  suo,  et  procidere  ad  pedes  sancti  Remigii  , 
cum  magna  virtute  a  beato  Remig'io  est  detentus, 
ne  stolam  de  collo  suo  tolleret.  Etpostquam  diutius 
ambo  fleverunt  (intellexerat  enira  B.  Remigius  Ge- 
nebaudum  admisisse  crimen,  pro  quo  stolam  vellet 
deponerc)  vix  cum  singultibus  et  lachrymis  Gene- 
baudus  per  ordinem  omnia  retulit,  quse  commise- 
rat. 

4  Quem  S.  Remigius  videns  contritura  et 
pene  desperatum  ,  blande  consolatus  est ,  dicens  , 
quod  h  non  tantum  doleret  de  admisso  ab  eo  cri- 
mine,  quantum  quod  sic  male  sentiret  de  Do- 
mini  bonitate,  cui  secundum  Euangelicam  ve- 
ritatem,  non  est  impossibile  omne  verbum  :  qui 
rte  nihilo  cuncta  fecit ,  primumque  parentera  , 
in  quo  oranes  peccaverunt,  gratia  salvum  fecit. 
Ullum  peccantem  ad  se  reversum  non  despicit, 
qui  peccatores  sangruine  suo  redimere  venit.  Et 
qui  quatriduanum  et  jam  foetentem  Lazarum  la- 
chrymis  fcororum,  quas  sigraarunt  solicitas  ac  fie- 
bilcs  pcenitentium  cogitationes,  compatiens  fle- 
vit,  et  a  mortuis  suscitavit,  et  suscitatum  convi- 

vio'   suo   admisit.  * Et  ut  erat  doctissiraus  , 

ac  orator  eloquentissimus,  testimonia  de  latitu- 
dine  sanctse  scriptura^  et  exempla  pcenitentium  in 
unum  colligens,  ad  animandum  eum  1111  propo- 
suit  ct  exhortato  poenitentiam  indixit.  Factaque 
mansiuncula  cum  lecto  *  in  modum  sepulchri,  ct 
parvissimis  fenestellulis  *  ac  oratorio,  quae  hodie- 
que  manent  secus  ecclesiamsancti  Juliani,  Gene- 
baudum  in  ea  reclusit,  et  clerum  atque  paro- 
chiiE  ipsius  populum  per  septem  annos,  ut  et 
propriam  parochiam  gubernavit,  et  unam  diem 
DominicamBhemis,   alteram  apud  Laudunum  k 

celebravit. 

Seplembris  Tomus  II. 


SEPTEMBRIS. 


530 


Sur.  Vf< 


ijelu  s.  RenU- 
giu$, 

B 


Sttr    rJODN 


5    In    qua    reclusione    poenitentia;,   quam  con-    A.  &««»«, 

tritionis    ac    continentis   idem   Genebaudus  fue-  '*"""/""<- 
rit,  divina  ralsericordia  demonstravit.  Septimo  si-  lp™™J*Z 
quidem  anno  in  vigilia  Coense  Domini,  cum  idem  ufourfo, 
Genebaudus  in    oratione  pernoctaret,   et  seipsum 
defleret,  quoniam   is,    qui    ad  hoc  ordinatus  fue- 
rat,  ut  in  illa  die  poenitentes  Domino  *  reconci- 
liaret,  ipse,  suis  criminibus  exigentibus,  nec  inter 
poenitentes  in  ecclesia  merebatur  consistere;  cir- 
ca  mediara  noctem   venit  l  angelus    Domini  ma-  /, 

gna  cum  lucc  ad  eum  in  oratorium,  ubi  pro- 
nus  jacebat ,  et  ait  ad  eum  :  Genebaude ,  exau- 
ditae  sunt  pro  te  orationes  patris  tui  Remig-ii  : 
suscepit  quoque  Dominus  poenitentiam  tuam  , 
et  deraissum  est  peccatum  tuum.  Surg-e,  et  hinc 
egredere,  facque  ministerii  episcopalis  officium  , 
et  reconcilia  Doraino  poemtentes  de  criminibus 
suis.  Genebaudus  autem  nimio  terrore  perculsus, 
respondere  nihil  potuit.  Tunc  anjrelus  Domini 
confortans  eum,  et  ne  timeret,  hortatus  est , 
sed  gauderet  in  misericordia  sibi  collata. 

6  Qui  animatus  dixit  ad  ang-elum :  Non  pos-  nun  etUa 
sum  hinc  egredi,  quia  dominus  et  pater  meus  «&"«;«&« 
Remigius  clavera  hujus  ostii  secum  habet.  quod  ",n"'i,aiue 
et  sigillo  suo  signavit.  Lt  angelus  ad  eum  :  Ut 
non  dubites,  inquit,  me  a  Domino  missura,  si- 
cut  patet  tibi  cffilum,  sic  et  ostium  istud  patc- 
bit.  Et  statim,  salvo  sigillo  et  sera,  ostium  illud 
apertum  est.  Tunc  Genebaudus  in  modum  cru- 
cis  se  jactaus  in  liraine,  dixit :  Etiamsi  ipse  Dorai- 
nus  Jesus  Christus  dignatus  fuerit  ad  me  pecca- 
torem  venire,  hinc  non  ingrediar  m  nisi  *  ille  ve- 
nerit,  qui  me  in  ejus  nomine  in  ista  reclusinne 
constituit.  Et  statim  angelus  Domini  discessit  ab 
eo.  Beatus  quoque  Remiguus  in  crypta  sua , 
quae  retro  sedem  erat  ecclesite  S.  Marise  Rerais , 
pernoctabat  in  oratioue,  et  quasi  dormiens  in  ex- 
cessumest  raptus  :  etvlditangelum  n  assistentem 
sibi,  qui  haec  *  omnia,  aicut  dicta  et  gesta  fue- 
rant,  narravit;  et  jussit,  quantocyus  Laudunum 
peteret  ,  et  Genebaudum  episcop;ili  sedi  resti- 
tueret,  et  coram  se  ministerium  episcopale  agere 
persuaderet. 

7  Mox  sanctus  Remigius  nihil  dubitans,  cum  Genebattdum 
surama  celerit-rte  Laudunum  petiit,  et  in  limine  r 
ostii,  salvo  sigillo  et  sera  reseratio,  Genebaudura 
jaceutem  reperit  :  quem  teusis  *  brachiis  cura  g-au- 
dioet  lacrymis,  laudansDomini  mffierfeordiam  ele- 
vavit;  eumque  sedi  et  offlelo  episcopall,  vclut  an- 
g-elus  Domini  pneceperat,  restitucre  maturavit ,  et 
Remis  *cum  gaudio  repedavit.  Genebaudus  Itaque 
in  sauctitate  et  justitia  postea  omnes  dies  vitse  sua; 
o-ratia  Dei  pergit,  praedicans  cunctis,  quanta  illi 
fecerat  Dominus  p,  quatenus  nemo  de  sua  justitia 

contideret,  nemo  de  misericordia  Dci  diffideret 

Obiit  q  itaque  Gcnebaudus  in  pacc  Sanctis  Dei  con- 
numcratus  ,  tamdiu  in  episcopatu  vivens  ,  ut  ei 
succcsserit  Latro  filius  cjus  cpisoopus,  ctipsc  San- 
ctus  r. 

ANNOTATA. 

a  Agitur  de  acceptis  a  S.  Remigio  pro  ecclesia 
Remensi,  ex  quibusparlem  impendit  ad  fundan- 
dam  ecclesiam  Laudunensem.  Laudunum  axdem 
olim  /requenterdictum  fuit  Lug-dunum  Clavntum, 
hic  Laudunum  Clavatum  dicitur. 

b  Parochia  olim  non  raro  dicebatur,  quod 
nunc  dioecesis,  et  contra. 

c  Genebaudum  in  Mss.  ubique  vocatum  repe- 
rio,  at  Surius  Genebaldum  scripsit,  uti  et  aln 

recentiores. 

74  d  Religiosa 


Snr  ci 


B 


epUcopali, 
tjuam  uifuB 

•nl  nuiiiem 
taneu  admi- 
rtlitvat. 
o 
'  Sur.  oxten- 

*  Sur.   Remos 


MCTOKfc 

J.S. 


B 


540  ACTA  S.  GENEBAUDI 

d  Religiosa  vita  seque  pro  usu  illius  temporis 
dericalem  significat  quam  monasticam. 

e  Verisimiliter  uxor  illa  habitabat  in  palatio 
seu  domo  episcopali,  quia  usus  iUius  tempons 
ferebat,  ut  clerici  uxores  antea  ductas,  qusem 
ordinationem  mariti  sui  consentientes  continen- 
tiam  promittebant,  non  dimitterent  e  domo  sua  ; 
sed  eas  separato  conclavi  in  domo  sua  retinerent 
ut  sorores.  Probat  id  latius  Thomassinus  in  Di- 
sciplina  Ecclesise  part.  1  lib.  2  cap.  61  et  62.  Ve- 
rum  major  separatio  deinde  decreta  est. 

f  Concumbens  legitur  in  Mss.,  sed  mendum 
videtur.  Surius  explevit  phrasim  hoc  modo  :  Et 
concumbente  eo  cum  eadem  etc. 

g  Malim  crederein  eadem  domo  permansisse  t 
et  perrexisse,  ut  antea,  solitaria  cum  Antistite 
miscere  cotloquia.  Id  magis  congruit  initio  se- 
culi  vi :  narn  concilium  Agathense  anni  506  can. 
16  non  statuit,  ut  conjuges  t  postquam  maritus 
ordinatus  est,  domo  separati  habitent,  sed  seque- 
strato  mansionis  cubiculo.  Imo  canones  apostolici 
et  S.  Leo,  apud  Thomassinum  laudati,  prohibent 
domo  emitti  uxorem. 

b  Phrasim  hic  mutavit  Surius  hic  modo  :  Non 
tantum  doleo  etc. 

i  Hic  alia  qusedam  sequuntur  exempta  ,  ni- 
mirum  Magdalense,  Sauli,  aliorumque  pecca- 
torum,  quibus  divina  bonitas  gratiam  prsestitit ; 
et  quidem  tonge  plura  in  Ms.  codice,  quam  apud 
Surium,  qui  partem  non  modicam  omisit.  Ego 
hwc  etiam  amputanda  censui,  quod  doctrinam 
potius  moralem  quam  historicam  contineant , 
prsesertim  cum  tota  Vita  edipossit  ad  i  Octobris  , 
si  operse  videbitur  pretium. 

k  Dubitari  potest,  an  revera  S.  Remigius  to- 
ties  ab  una  civitate  ad  [alteram  proficisceretur , 
licet  idem  quoque  scripserit  Ftodoardus,  qui  iis- 
dem  fere  verbis  omnia  narrat,  sed  subinde  paulo 
brevius. 

1  Non  indicat  Hincmarus,  unde  eam  visio- 
nei\i  didicerit.  Ftodoardus  de  veritate  dubitavit, 
ut  insinuat  per  vocem,  fertur,  quam  hsec  refe- 
rens  iteratis  vicibus  ponit.  Bailletus  omnianar- 
rat,  sed  tamquam  somnium  Genebaudi.  Verum 
qitis  Baitteto  dixit,  tale  somnium  fuisse  Gene- 
baudop  Unde  idsomnium  didicit  ?  Aut  vera  nar- 
ravit  Hincmarus  aut  falsa;  at  certe  non  nar- 
ravit  ut  somnium,  sed  ut  visionem  vigitantis* 
C  Fateor,  me  de  veritate  visionis  dubitare  ,  cum 
scriptor  tribus  secutis  fit  Sancto posterior,  cum- 
que  ipse  dubitaverit  Flodoardus ;  at  nequaquam 
dubito,  quin  Baitletus  factum  corruperit,  et  sua 
ipse  somnia  narraverit. 


VEL  GENEBALDI  EP. 

m  Non  facile  credam  hgec  dicta  esse  a  Gene- 
baudo,  cum  revelationi  particutari  satis  cogni- 
tse  credendum  esse  doceant  theologi.  Nam  sicut 
credendum  est  revelationi  cognitse  ,  ita  etiam 
mandato  a  Christo  per  talem  revetationem  acce- 
pto  haud  dubie  est  parendum.  Quoigitur  modo 
poterat  Vir  eruditus  dicere,  se  ne  Christo  quidem 
veniente  egressurum  ?  Hsec  aliaque  ipsamvisio- 
nem  suspectam  reddunt :  nam  ex  tota  relatione 
apparet,  Hincmarum  ubique  studeret  ut  aucto- 
ritatem  metropotitani  Remensis  extollat  contra 
episcopum  Laudunensem.  Id  vero  tanto  magis 
suspectum  est,  quando  magis  disputatum  est  de 
rebus  similibus  inter  Hincmarum  Remensem  et 
Hincmarum  Laudunensem. 

n  Visionem  hanc  prorsus  omittit  Bailletus .  At- 
tamen  non  video,  cur  haec  magis  suspecta  esse 
debeat  quam  preecedens.  Utramque  commentitiam 
vel  utramque  veram  existimo.  At  in  hac ,  si 
vera  est,  nihil  corrigendum  censeo  :  prmcedentem 
vero  visionem,  si  revera  Genebaudo  oblata  est, 
minus  recte  narratam  puto. 

o  Heec  satis  ostendunt,  non  posse  visione  Ge- 
nebaudi,  si  vera  narravit  Hincmarus,  pro  me- 
ro  haberi  somnio. 

p  Huc  usque  Surius.  At  in  codice  nostro  Ms, 
longa  sequitur  disputatio,  cujus  prima  solum 
verba  posui.  Reliqua  dari  poterunt  in  Vita  S. 
Remigii,  si  videbitur. 

q  Laudatte  dissertationi  de  misericordia  Dei 
ultima  illa  verba  sunt  inserta,  quse  etiam  inve- 
niuntur  apud  Flodoardum . 

r  Hsec  verba,  Et  ipse  Sanctus,  apud  Flo- 
doardum,  et  ipse  postea  Sanctus,  utcumque  in- 
sinuant,  Latronem postmortem  pro  Sancto  fuisse 
habitum.  Sanctum  vocavit  Saussayus,  in  Catalo- 
go  Sanctorum  post  Martyrotogium  Gallicanum 
ita  de  eo  scribens  :  S.  Latro  nomine  ,  revera  autem 
non  Iatro  ,  sed  lator  potius  gratise  et  justitiae, 
omnisque  ferax  homo  virtutis,  filius  fuit  S.  Ge- 
nebaldi  episcopi  Laudunensis  ex  furtivo  comple- 
xu  conjugis  ante  sacerdotium  ductae,  heresque 
pontificiae  dignitatis ,  non  jure  sangruinis ,  sed 
prsecellentis  fidei  et  pietatis  merito.  Castellanus 
in  Corotlario  aemerorum  Martyrologii  Universa- 
Uspag.WiQ  ut  venerabilem  memorat ,-  observans 
tamen  Sanctum  vocari  a  Ftodoardo.  Verum  cum 
addat  nec  Officium  de  eo  fieri  nec  uttam  comme- 
morationem,  mihi  nec  Flodoardi  nec  Hincmari 
auctoritas  sufficit ,  ad  titulum  Sancti  vel  Beati 
adscribendum  ejus  nomini ;  prsesertim  cum  ne 
illi  quidem  id  clare  faciant. 


l)E 


DIE  QUIXTA  SEPTEMBRIS, 


541 


DE  S.  VICTORINO  EP.  ET  CONF 


COMI     IN    ITALJA 


SYLLOGE 


J.L 


Cultus  ex  Tatti  Martyrologio  et  Annalibus  Comensibus  praecipue  probatur 
expenduntur  quse  de  ejus  gestis  et  setate  tradunt  recentiores. 


VeRSIMIUTKR 
CIRCA  MEDIUM 
SECULUM  TII. 

S.  Victorini, 
de  qno 


A 


wrti  uxtcto- 
>'«  memine* 

runf, 


Uerum  hoc  die  S.  Victorinum  damus,  Co- 
mensem  vel  Novocomensem  apud  lacurn 
Larium  in  Italia  Subalpina  episcopum  et 
confessorem,  Cultum  ejus  prsecipue  nos  docet 
Aloysius  de  Tattis  Congregationis  clericorum 
regularium  de  Somacha  theologus  ac  sacri 
Ofpcii  consultor  in  Martyrologio  Novocomensi, 
an.  1075  excuso,  et  in  Annalibus  sacris  ejus- 
dem  civitatis,  anno  1663  editis  ,  decade  i  lib. 
9  num.  25 ;  ubi  hiec  habet  :  Victorinus  noster 
secundnm  aliquos  feliciter  obdormivit  in  Domino 
anno  dcxliv  v  Septembris.  Concordat  dies  cum 
traditione  ecclesise  Comensis ,  quae  tunc  sancti 
Episcopi  festum  celebrat  (apponitur  hic  in  mar- 
gine  :  Off.  propr.  SS.  eccl.  Com.  v  Sept.)  in 
templo  S.  Abundii;  ubi  a  majoribus  nostris  tu- 
mulum  accepit,  atque  etiam  nunc  colitur.  In 
Martyrotogio  Sanctum  ita  laudat  :  Nonis  Sep- 
tembris.  Novocomi  in  basilica  D.  Abundii  S. 
Victorini  Comen.  episcopi  el  confessoris,  qui  ad 
hanc  ecclesiam  g-ubernandam  Long-obardorum 
tempore  accersitus,  ab  illius  gentis  principibus, 
lue  Ariana  fcedatis,  assiduas  contumelias  et  ca- 
lamitates  sustinuit,  ut  oves  a  Domino  sibi  com- 
missas  a  malis  ing-ruentibus  servaret,  quod  et 
C  g-loriose  obtinuit.  Tandem  multis  pro  ecclesia 
sua  laboribus  fessus ,  episcopalem  tyaram  cum 
aeternae  beatitudinis  corona  commutavit. 

2  Sancti  elogio  sequentia  proxime  subjiciun- 
tur  :  Officia  propria  Sauctorum  ecclesise  Novo- 
comen.  agunt  de  S.  Victoriuo  hoc  die  uua  cum 
Ben.  Jovio  Hist.  patri»  lib.  2 ,  Feliciano  Nin- 
g-uarda  in  Descriptione  ecclesiarum  urbis ,  ubi 
de  basilica  S.  Abundii;  Philippo  Archinto  iu  Elen- 
cho  suorum  praedeces»orum,  Lazaro  Carafino  tum 
in  Dyptioa  episcoporum  Comen.  n.  xvii,  tum  in 
C.italog*©  SS.  et  BB.,  quorum  corpora  in  civitate 
et  dioecesi  requiescunt;  Francisco  Ballarino  Chron. 
Comen.  p.  2,  Roberto  Rusoha  lib.  i  suarum  An- 
tiquitatum ,  Qnintilio  Lucino  Passalaqua  in  i. 
Epist.  histor.  ,  Fenlinaudo  U^hello  to.  v  Italiee 
sacrae  in  serie  episcoporum  Comen.  n.  xvn,  Le- 
lio  Fravezzio  in  Diario  perpetuo  Comen.  et  Phi- 
lippo  Ferrario  iu  nova  Topographia  ad  Kom.  Mar- 
tyrol.  No.s  qnoque  de  ipso  plura  disseruimus  An- 
nal.  Comen.  decade  i  lib.  ix  an.  xvi  usque  ad 
xxv.  Benedicti  Jovii ,  Ballarini,  Ughelli ,  Fer- 
rarii  et  Tatti  Opera  ex  enumeratis  dumtaxat 
ad  manum  sunt.  Tam  hos  quam  ceteros  seri- 
ptores  ,  in  quorum  omnium  setatem  inquisivi , 


E 

ft  alip%  um  "21 

prxtnbtm 
Comeiuium 
eultui  ; 


antiquitate  superat  Jovius,  cujus  O/tus,  in  The- 
sauro  antiquitatum  et  historiamtm  Italias  tom. 
■%  part,  ;l  Lugduni  Hatanirtnn  anno  \~cl%  re- 
cusum,  ita  concluditur  :  Explicit  liistoria  patria 
sive  Chronica  Benedicti  Jovii  Comenaia  :ili  initio 
urbis  usque  ad  aunum  Domini  munxxii. 

3  Postquam  laudatus  Jovius  initio  libri  2  de 
primis  22  patriie  suze  cpiscopis,  quos  inter  S.  Vi- 
ctorinus  ordine  decimus  septimus  sedit,  scripsis- 
set,  de  omnibus  ita  pronuntiat  :  Ili  sunt  vig-iuti 
duo  episcopi  catalogo  Sanotorum  adscripti.  Fer- 
rarius  in  nova  Topographia  ad  Martyrotogium 
Romanum,  anno  1001)  Venetiis  edita ,  agens  de 
Como,  urbis  hujns  Sanctos  duas  di.stnlmit  in 
classes.  In  priore  sunt  ex  primis  uiginti  duobus 
episcopi  Comenses  decem,  quos  Officio  ecciesiasti- 
co  honorari  ait.  Posteriorem  classem  constituunt 
reiiqui  duodecim,  e  quorum  numero  S.  Victorinus. 
Singidorum  nominibus  exprcssis,  subdit  Ferra- 
rius  :  De  praedictis  autem  episcopis,  licet  Inter  SS. 
habiti  sint,  eccl.  Comen.  nuiliuu  recitat  Offl- 
cium.  Tattus  in  Marl  yrologio  iXontcotnoisi , 
quod  anno  1G75  luccm  aspexit,  duodecim  istos 
Prxsules  variis  diebus  celebrat,  omnesque  in  No- 
tis  ad  ipsorum  etogia  Officio propi  iocolt  afflt  fnat, 
prseier  S.  Joannem  1,  cognomento  Orcumt  inter 
diei  xxxi  Augusli  pratermissos  in  Operenostro  y 
relatum.  Honoratior  ei  tocus  concedetur  in  iltius 
Suppiemento  :  nam  quod  Tattus  in  Martyro- 
logio  reticuit,  id  jam  ante  in  Annatibus,  anno 
L668  impressis,  decade  \  lib  8  nam.  9  claris- 
sime  asseruerat ,  videticet  \\xi  Augusti  de  S. 
Joannc  l  Ofjicium  propmn,'  legi.  Pari  cuUu  8. 
Fiavianus  1  et  S.  Prosper  prxsules  Comenses 
honorantur,  hic  "l  Mariii,  ille  ixvj  Februarii 
pariterque  in  Opere  nostro  desiderantur :  in  quo 
ex  dict/s  \:l  </tiscopis  unum  dumtaxat  ni  Septem- 
bris  dedimus  S.  Martinianum.  8.  Viotorino 
sacer  esl  dies  v  Septembris  :  septem  rrliquorum 
festa  in  trium  postremorum  anni  mensium  dies 

incidunt. 

I  Qua>   Tattus  in  Martyrotogio  suo  et  Anna-  eahi$camutu, 
libus  decultu  sanetorum  Preesuium  ecclesnv  Co-  '"«•*  <<""  s 
mensis sparsim  scribit,  studiose  pervoln,  w  apm  ^^''/^'^ 
ipse  identidem  iaudat  Officiapropna ,  nl it"  i rrssc  h ran(uri 

didici  ante  medium  secuii  xvn  seu  annum  1051  ,„/„ 
post  decretum   Urbani  PP.  VIII  anno  1684.  pro- 
mulgatum,   Lazaro  Carafftno  episcopatum   Co- 
mensem  administrante.  Omnino  prmsumi  dcbet 
tunc  legitime  inchoatam  fuisse  recitationem  O/fi- 

cii 


JW  f TAA& 
J      I. 


tecletia  S, 
Abundii 


(J 
t><    Sancti  '/■■ 
Uii  mhii  pro 
firtwea  <m 
ttquii  monu- 
mnUii  :  flto- 

niufll    '  </'""'• 


512 

Cii  proprii  de  S.  Victorino  et  aliis,  de  quibus  antea 

nullum  legebatur,  atque  inter  eos  esse  neminem, 

cujus  veneratio  publica  per  decretum  tstud  Jue- 

rit  interdicta,  quia  scilicet  omnes  illam  obtinue- 

rant  ab  immemorabili  tempore  ante  idem  decre- 

tum.Centum  anniscompletis,qui  ex  mente  Ponti- 

ftcis  immemorabile  tempus  constituunt,  illo  anti- 

quior  est  Jovii  Historia,  in  qua  viginti  duo  pnmi 

Comenses   episcopi   catalog-o  Sanctorum  adscnpti 

dicuntur.  Ex  Tatti  Martyrologio  et  Annahbus 

mihi  etiam  innotuit,  multos  ex  illis  Officns  pro- 

priis  coli  non  per  iotam  dia?cesim  Comensem, 

sed  in  ecclesia  S.  Abundii  dumtaxat,  in  qua  eo- 

rum    corpora   quiescunt.   Hisce  S,    Victonnum 

accenseo,   cujus  festum    Tattus    in    Annahbus 

Ofllcio  proprio   v  Septembris  celebrari    ait   in 

templo  S.  Abundii.    In    Martyrologio   Sanctum 

quoque  Novocomi    in  basilica    D.    Abundii    etc. 

annuntiat.    Tumulum ,   inquit    in    fine  adjectse 

annotationis,  queni    in   obitu   suo   a  majonbus 

nostris  Victorinus  accepit,  adhuc  retinet  ante  a- 

ram  maximam  in  praefata  S.  Abundii  ecclesia  sub 

ipaiufl  odeo  exteriori. 

5  Porro  ecclesia  (verbis  Jovii  utor,  ex  lib.  % 
Historiis  patrise  excerptis)  extra  urbem  sita  , 
,,,,;,  S.  Abundii  nuncupatur,  apostolis  prius  Petro 
et  PhuIo  consecrata  fuit;  et  Iihjc  antiquissima 
cst.  Iiicaliquando  Comensium  episcoporum  sedes 
fuit...  ilabuit  olim  canonicoruni  collegium...  An- 
no  tertio  decimo  supra  millesimum  Nonis  Au- 
gusti  Albericus  Comensis  episcopus,  dimotis  ca- 
DOnioie,  abbatiale  coenobium  Ordinis  S.  Benedi- 
cti  illic  instituit,  cathedra  et  clero  intra  urbem 
ad  Deipane  Virginis  ecclesiam  transtatis...  Post 
aniiOB  octoginta  duos  Urbanus  secundus  Pontifex 
maximua  in  Galliam  profecturus..  Comum  diver- 
tit,  et  basilicam  ipsam  sub  nomine  divi  Abundii 
denuo  dedioavit...  Postquam  Sixtus  quartus  Ponti- 
fcx  maximus  tam  multas  ccenobiorum  commendas 
facerc  ecepit,  hoc  quoque...  ubbate  caruit,  nunc 
eardinaiftufli  nunc  episcopis  commendatum.  An- 
no  \b\Xecclesia  S.  Abundii  tradita  fuit  moniali- 
bus  Ord.  S.  Augustini,  teste  Francisco  Balla- 
rino  in  Compendio  Chronici  Comensis,  an.  1619 
vutgato,  part.  3  pag.  279. 

6  ln  etogiis  S.  Victoriui  apud  Batlarinum  part. 
%  laudati  Compendii  a  pag.  101-  et  Ughetlum 
tom.  5  Itaiise  sacr<e  in  episcopis  Comensibus 
uonntdlit.  ijisius  gesta  enarrantur.  De  hisce 
Tattus  in  Annalibus  longiorem  orationem  ador- 
navit,  cujus  medullam  continet  annuntiatiofquam 
cxejus  Martyrotogio  num.  i  retuli.  Jam  nomina- 
ti  seculi  prcocedentis  scriptores  inter  lilterarum 
monumenta,  quie  de  Sancto  meminerunt,  nxdtum 
proferuiU  vetustius  Historia  Benedicti  Jovii  an- 
no  1532  perfecta;  in  cujus  libro  2  de  episcopis 
Comensibus  ex  professo  agitur,  nec  nisi  solum 
Victorini  nomen  catalogo  Sanctorum  inscriptum 
memoratur.  Ilinc  mihi  non  levis  suspicio  obori- 
tur  pauca,  quse neoterici  de  sancti  Prxsidis  vita 
vulgarunt,  ex  documentis  satis  antiquis  confir- 
mari  non  posse,  nihilque  certi  de  ipso  obtivioni 
superesse  pr&ter  notnen  et  sanctitatem.  Interim 
elogium  accipe,  quo  apud  UghcUum  citatum  San- 
ctus  exornatur :  Victoriuus  e  Bithvuia,  Nicome- 
diensis  civis,  post  Martiniauum  Couieusem  cathe- 
dram  eonseemlit  nuno  ncxwin.  Celebris  doctriua 
fuit,  implaeabilisquo  Arriauorum  perseeutor,  qui 
pcr  id  tempus,  Rothari  reye  faveute,  totam  ltaliam 
iniicere  eouabautur.  Cum  igitur  de  Cumana  perse- 
cutionum  procella,  quain  ab  Arriauis  pro  lueudo 
grege"  passus  fuerat ,  strcuue  perfuuctus  fuisset, 


I) 


DE  S.  VICTORINO  EP.  ET  CONP. 

successissetque  Rothari  Cuudipertus  rex  egregie 
pius  ab  eo  retulit  Victorinus  plura  pnvilegia,  at- 
que  immunitates  iu  favorem  suse  ecclesue.  Postre- 
mam  diem  obiit  hic  sanctus  Pra?sul  auno  dcxliv  die 
v  mens.  Septemb.,  sepultusque  est  m  cathedra- 
li  SS.   Apostotorum  Petri  et   Pauli,    nunc  S. 

Abundii. 

7  Eadem,  si  substantiam  spectes,  ante   Ugfiei- 
tum  de  S.  Victorino  tradiderat  Ballarinus,  tem- 
pus  mortis  ejus  ita  determinans   :  Transiit  ad 
vitam  cadestem  anno    Domini   dcxliv  die   v  Se- 
ptembris  sub  Pontificatu  Theodori  I,  tempore  Con- 
stantini  III  imperatoris.  Nunc  Tattum  audi  m 
noiis  ad  Martyrologium  :  Non  satis  constat,  quo 
defunctus  fuerit  anno  Victorinus,    licet    plerique 
recentiores    iudubitauter    asserant   ex   hac   mise- 
riarum  valle  sublatum   anno   Domini  hcxliv.   Si 
enim  Prtesul    hic   noster   obiit  anno   dcxliv  sub 
Theodoro    (I)   Pontifice,    ut  ipsi  tradunt;  quomo- 
do  accidere  id  potuit  sub  Constantino   III  impe- 
ratore,  qui  triennio  ante  imperare  pariter  et  vi- 
vere  desierat,   nempe  anno  dcxli.  Quomodo  cum 
Gundeberto  Long;obardorum  rege   intima,  ut  Bal- 
larinus  scribit,  usus  est  consuetudine,  ab  eoque 
multis,  ut  apud  Ughellum  legitur,  condecorutus 
immunitatibus,    si    Gundebertus    non    nisi   anno 
dclxi   Italici   regni   habenas    assumpsit?  Annus 
ideo  certus  nos  latet,  ut  alibi  ftn  Annalibus  de- 
cade  i  lib.   9  num.   25)  diximus  ,   sicut  et  com- 
plurium  Comen.   episcoporum ;  quamquam  iidem 
neoterici    illum    assignent    non  sine    erroris ,  ut 
patet  apertissime,   et   imprudentiae  nota»  Conve- 
nit  inter  Tattum   in  seepe  laudatis   Annalibus 
et  alios ,  quos  verbis  jamjam   datis  in  turpem 
anachronismum    lapsos    ostendit,    ecclesise    Co- 
mensi preefuisse  S.  Victorinum  sub  Rothari  Lon- 
gobardorum  rege,  qui,  utprobabilior  eruditorum^ 
est  sententia,  e  vita  excessit  anno  654-,  regni  sui 
17.  Hinc  supra  in  margine  ad  num.  i  medio 
circiter  secuto  vii,  latius  accepto,  Sancti  mor- 
tem  afflxi,  sub  dubio  tamen;  quia   certo   non 
constat  episcopaium  ejus  cum  Rotharis  regno 
concurrisse. 

8  Paulus  Wamefridus  diaconus  lib.  kde  Ge- 
stis  Longobardorum  cap.  44-  de  rege  Rothariita 
scribit .-Fidei  Christianaenon  rectam  lineam  tenens, 
Arrianae  hsereseos  perfidia  maculatus  est...  Hujus 
temporibus  pene  per  omnes  civitates  regni  ejus 
duo  episcopi  erant,  unus  Catholicus  et  alter  Ar- 
rianus.  In  civitate  quoque  Ticinensi  usque  nunc 
ostenditur,  ubi  Arriunus  episcopus  apud  basili- 
cam  S.  Eusebii  residens ,  baptisterium  habuit  , 
cum  tamen  ecclesiae  Catholicae  alius  episcopus 
praesideret.  Hsec  fundamentum  praebent  opi- 
nandi,  etiam  in  civitate  Comensi,  Rotharisdi- 
tioni  subjecta ,  duos  tunc  sedisse  episcopos  , 
Arianum  et  Orthodoxum.  An  hic  fuerit  S.  Vi- 
ctorinus  certo,  ut  statim  dicebam,  non  constat : 
re  tamen  examinata,  comperi ,  Sancti  episco- 
patumnon  sine probabilitate  ad  Rotharis  regis 
tempora  referri,  et  consequenter  in  eam  prse- 
cipue  curam  ipsi  incumbendum  fuisse ,  ut  ve- 
ram  reiigionem  gregemque  sibi  commissum  con- 
tra  Arianos  defenderet.  Quas  Tattus  in  Annaii- 
bus  Sanctum  sub  Rothari  Catholicse  fidei  causa 
fecisse  et  passum  fuisse  sanbit ,  ejusmodi  sunt , 
ut  perfectissimis  virtutibus  cu?nulatissimum  epi- 
scopum  reprsesenieni  :  qualem  quidem  S.  Victo- 
rinum  fuisse  minime  negaverim ;  at  vellem  facta 
particularia  istud  comprobantia  ex  idoneae  au- 
ctorilatis  monutnentis  produci  posse. 


ejus  el  Bal- 
larini  errores: 
Commensi 
eccleiia:  pr*. 
fnisie  creditw 


E 


S.  Victorinw 

sub  Ariaiw- 
rcae  ftothari, 
quod  non  im* 
probabUe  est. 

F 


DE 


DIE  QUINTA  SEPTEMBIUS. 


543 


DE  S.  ANSARICO  EPISCOPO  CONF. 


SUESSIONE  IN  GALLLA 


COMMENTARIUS    PR^EVIUS 


.  S. 


S.  Ansarici  cultus,  Acta  :  aetas  et  gesta  examinata 


CiRCAUBDioM      /"*  anctum  Ansericum  vel  Ansaricum  ,  episcopum 
sBcotiTii.  ^^Suessionensem,  vitse  sanctitate  memorabilem, 

Mncfi  e  031-      ^Jomissum  tamen  ab  antiquis  martyrologis,  ce- 
lebrarunt  recentiores  hac  die  ,  qua  colitur,  Saus- 
sayus  prolixo  hunc  Sanctum  exornat  elogio,  quod 
continet  preecipua  illius  gesta  ,  sed  ordine  quo- 
rumdam  inverso.   Istud,  quia  Acta  minus  pro- 
B  bare  possum  ,  huc  transfero  :  Suessione  deposi- 
tio  sancti  Ansarici  episcopi  et  confessoris.  Hic  ex 
vico    Espaniaco    in    ipso    tractu  Suessionensi  or- 
thodoxis  parentibus  oriundus  ,   cum   ab  ipsis  pe- 
ne    incunabilis  suavissimos    pietatis  ac   justitiae 
fructus  libare  incoepisset  ;  foenus  religiosse  edu- 
cationis  episcopum  parentibus  ac  patrise  mox   ac 
adolevit,  rependit.  Ab   eunte    enim  setate  rerum 
laudabilium  ,  ac  maxime  divini  cultus  ,  ita  studio- 
sum  se  prgebuit ,  ut  se  a  Deo  ad  mag-na  excitatum  > 
horainumque  communi  bono  destinatum  (tantse  gra- 
tiae  in  ipso  specimina  effulgebant)  non  obscure  pro- 
deret.  Moribus  enim  castissimis  et  doctrinapraecel- 
lenti  omnium  animos  provocabat  ad  sui  imitatio- 
nem  et  venerationem.   Unde  Landulpho"  episcopo 
Suessionensi  carnis  nexibus  absoluto  ,  ad  praesula- 
tum  expetitus  ,  clavum  tantseEcclesiae  suscipere  ad 
moderandum  coactusest,  totius  sacri  Ordinis  voto , 
ac  populi  flagitatione  :  quos  equidem  concepta  de 
eo  existimatio  haud  fefellit. 
inquo  rerum       2  Eactus  enim    pontifex  Ansaricus,  studia  om- 
gcstantm  ordo  nja  jn  noc   convertit,   ut  gregis  forma  fleret,  at- 
penurbatus :    que  omniDUS  a(j  salutem,  quantum  exigit  pasto- 
ralis  cura  ,   opitularetur.  Impense  enim  de   om- 
nium    provectione    sollicitus  ,   divites    in    officio 
q  pietatis  continuit :  pauperes  consilio  et  solatio  ad- 
juvit:   aberrantes  in   viam  revocavit ,  omnes   de- 
nique  ad  sancte  ag-endi  studium  accendit  assiduo 
hortatu  ,  ac  virtutum  suarum  admirabilium  exem- 
plis.  Sed  et  coelitum  devotus  cultor,  sacra ,  quse 
presserant  suo  in  solo  ,   vestigia   a  squalore   ex- 
tersit ,  basilicis  nitorem  restituit  ,    aris  splendo- 
rem   indidit.  Corpora  sanctorum    martyrum    Cri- 
spini  et  Crispiniani   (  in  quos    speciali    reveren- 
tise  affectu  ferebatur  )  evocatis  sanctissimis  prse- 
sulibus  Audoeno  Rotomagensi  ,  Pharone  Melden- 
si  ,  Eligio  Noviomensi  ,   ex  loco  ,   ubi  diu  ab- 
dita  jacuerant  post  agonem  ,  ad  basilicam ,  a  se 
eorum  nomine  dedicatam   ,  magua  cum  venera- 
tione  transtulit.   Dehinc   et  inter  Galliae    lumina 
ad    vindicandam  sacram    Ecclesise    disciplinam  , 
synodo  Remensi ,  indictae  a  Sonnatio  archipraisu- 
le  Sedis  Apostolicae  leg-ato ,  interfuit.  Demumque 
post  tot  edita  clara  fidei ,  pietatis  et  justitiss  ope- 
ra    pervigil  ac  fidelis  Villicus,   vocatus  a  Domi- 
no  ad  praemium   profectus   est.  Hactenus  Saus- 
sauus,  subinde  licentia  rhetorica  usus :  gesta  ta- 
men  hic  relata  vera  videntur ;  sed  synodus  Re- 
mensis  habita  fuit  ante  translationem  SS.  Crispi- 


ni  et  Crispiniani,ut  videbimus,  atqueeatenus  or- 
do  gestorum  est  mutatus. 

3  Prseterea  S.  Ansaricum  annuntiarunt  Ferra-  mmoria  m 
rhis  in  Catalogo  generali,  laudans  Fastos  Ros-  F<uti9> "  «'- 
weydi  et  Democharem,  Casteltanus  in  Martyrolo-  (U1 : 
gio  Universali ,  et  novissime  Martyrologium  Pa* 
risiense,   in  quo  ita  habetur  .-   Suessione  ,  san- 
cti  Anserici    episcopi  ,   qui  concilio  Remensi  sub 
Sonnatio  subscripsit.  Alii  script07-es  neoterici  non  E 
pauci  Ansaricum  exornat  Sancti  tilulo  ,   testan- 
turque  eumdcm  coli  Suessione  di<>  \  Srph-odrris. 
Satis  erit  huc   transfer?'e  verba  Claudii    Dor- 
may,  qui  in  Historia  Suessionensi  lib.  3  cap.  43 
pag.lZ~G  de  sepultura  et  cidtu  S.  Ansarici  Gallice 
scrnbit  ,  quse  reddo  Latine  :  Corpus  ipsius  se- 
pultum  est  in  sacello  ecclesiae  ,  quam  sedificave- 
rat,  ubi  etiamnum  cernitur  s;i\um  ,  cui  insculpta 
sunt  haec   verba  :  »  Hic  sepultus  est   S.    Ansari- 
11  cus,  olira  episcopus  Suessionensis  ».  Sacra;  ejus 
reliquiae  ex  hoc  loco  elevatae  sunt,  translatreque 
ad    ecclesiam    cathedralem  ,    ubi  honorntae  sunt 
usque  ad  urbem  captam  a  Calvinistis  Gallis,  quod 
contigit   anno    mdlxvii.    Festivitas    hujus  SaDOti 
celebratur  die  v  Septembris,  quo  obiisse  oreditur, 

4  Acta  S.   Ansarici  nidla  hactenus  edita  scio  ;  Actamendote 
sed  exemplar  aliquod  Actorum  Ms.,  quod  notatur  tcnPta>  a"°" 

1  ...  ,      .        c.  •  •  men  eamaa. 

desumptum  ex  archivis  ecclesise  Suessionensis  , 
Majoribus  nostris  transmisit  Nicolaus  Belfor- 
tius  ,  jam  alias  in  hoc  Opere  laudatus.  Auctor 
illorum  Actorum  non  modo  ignotus  est,  et  atiquot 
secidis  Sancto  posterior ;  sed  etiam  destitutus 
fuisse  videtur  sufficienti  scientia  historica  et  chro-  jj 
nologica,  cum  anachronismos  ineptissim.os  Actis 
inseruerit ,  et  pteraquenarraverit  ordine  prtvpo- 
stero.  Qua  de  causa  parum  auctoritatis  hisce 
Actis  tribuere  possum,  licet  verisimiliter  facta 
qutcdam  in  iis  vere  sint  relata.  Nihilominus  me- 
liorum  defectu  furc  ipsa  edere  statui;  conaborque, 
quantam  fieri poterit, probabitia  secernere ab  iist 
quse  prudenter  probari  nequeunt ,  ordinemque 
inversum  utcumque  restitucrr.  V,\v<ipuaautcm 
facta  hic  discutere  aggredior  ,  reliqua  in  annota- 
tis  breviter  observaturus. 

5  Locus  natalis  S.  Ansarici  in  Actis  vocatur  &*■"  ""lal"> 
Espagnycum,  ab  ahis  Latine  Espaniacum,  hat-  udepilC0pa. 
lice  Espagny.  Consentiunt  omnes  pagum  esse  agri  tum, 
Suessionensis,  eumque  laudatus  ante  Dormayus 

ait  distare  Suessione  duobus  aut  tribus  mitlia- 
ribus  Gallicis.  Addit  idem  scriptor  ,  paren- 
tes  Ansarici  fuisse  conditione  tenui ,  quod  unde 
hauserit  ignoro,  nisi  per  conjecturam  id  dixerith 
quia  Acta  de  generis  nobilitate  nihil  habenl. 
Tempus  ,  quo  natus  est  Sanctus  ,  nemo  assignat, 
neque  id  accurate  assignari  potest.  At  natum  es- 
se  ante  finem  seculi  vi ,  facile  videbimus  ex  tem- 
pore  episcopatus  ,  Ucet  hujus  initium  wque  sit 

incertum 


5*4 


DB  S. 


«VCTOKS 

J.S- 


r m/u*  imtium 
mtde  incer- 
tum  e»t, 


i/uia  amu 

prmoadentium 

OpitCOpOt  Hfll 

innorautm  : 


incertum  ;  ideoque  dicinequeat,  quot  annis  secu- 
lum  vn  «atatfs  ^5iw5  prsecesserit.  Miraculum 
fontis  eticiti  jam  ante  episcopatum  Acta  ei  attn- 
buunt  ,  consentiente  etiam  alio  quodam  instru- 
mento  Ms.,  quod  unde  desumptum  sit,  nescio. 
Verum  neque  idmonumentum  Actis  metius  vide- 
tur  ,  nec  Acta  ipsa  satis  bene  sunt  scripta  ad 
fidem  indubitatam  de  hoc  miraculo  faciendam  , 
ut  etiam  insinuat  Dormayus.  Credibilius  est  a 
Sancto  jam  episcopo  factum  esse ,  si  revera  fa- 
vfum  est 

6  Initium  episcopatus  S.  Ansarici  adeo  ambi- 
guum  est  et  incertum,  ut  ad  annos  facilevigin- 
ti  aberrare  possit ,  si  quis  itlud  determinare  vo- 
luerit ,  saltem  eco  monumentis  mihi  cognitis.  Si 
vera  essent ,  quee  infra  in  Actis  num.  1U  referun- 
tur  de  servata  urbe  Suessionensi  a  lue  inguinaria 
precibus  S  Ansarici  episcopi  ;  item  si  S.  Grego- 
rius  Magnus  anno  593  ad  preces  Ansarici  epi- 
scopi  privilegium  confirmasset  monasterioS.  Me- 
dardi,  ut  dicitur  num.  11  ;  initium  episcopatus 
S.  Ansarici  non  posset  longe  abesse  ab  anno  5!)0  ; 
et  sic  episcopus  fuisset  ad  annos  sexaginta  circi- 

B  ter,aut  eiiam  paulo  diutius.  Verum  fictitia  viden- 
tur,  aut  sattem  variis  erroribus  fcedata  sunt,  quse 
de  pete  inguinaria  refert  ineptus  scriptor,  quem- 
admodum  in  annotatis  ostendam.  Privilegium 
quoque  S.  Medardi,  quate  nunc  exstat,  nullo  mo- 
do  defendi  potest,  ut  jam  alii  ostenderunt,  et  bre- 
viter  probabo  in  annotatis.  Qua  de  causa  nec  lues 
inguinaria  ,  nec pontificatus  S.  Gregorii  Magni, 
nec  privilegii  isiius  epocha  prodesse  possunt  ad 
(iijcniluni  initium  episcopatus  S  Ansarici  ;  neque 
ulla  atia  occurrit  nota  chronologica  ante  conci- 
tiuni  Remense  mox  memorandum,  cui  Ansaricus 
anno  Wftinterfuit. 

7  Quot  vero  annis  ante  concitium  Remense 
sederil  Ansaricus  ,  nequit  determinari ,  ut  jam 
monui.  Ratio  preecipua  est,  quia gcsta  quinque  de- 
cvssm-um  i/isurs  iguorantur,  uno  excepto  Drocti- 
gisilo  ,  de  quo  a  Gregorio  Tiwonensi  nonnulla 
narrantur  tib.  9  llisioriam  cap.  37.  Nam  ex  re- 
tatis  ibidcm  conficitur  ,  Droctigisilum  super- 
fuisse  post  annum  589  .  sed  rursum  ignoratur, 
auamdiu  deinde  vivere  perrexerit.  Porro  inter 
Drovtnjisilnni  vl  S.  Ansarirmn  in  antiquis  cata- 
logis  antistitum  Suessionthxivmnnator  episcopi 
pomtu/itr  medii  ,  teste  Dormayopag.  243  ,  nimi- 
rum  Anectarus  ,  Theobatdits  ,  Tondidphus  et 
Landulphus.  Hi  autem  quatuor  si  revera  post 
Droctigisilum  sederint,  paucis  solum  annis  sin- 
guliprseesse  debuerunt,  ut  ultimus  perveniret 
usque  nil  tempus  concitio  Remensi  propinquum. 
At  sal/s  verisimile  est ,  unum  aut  plures  ex  istis 
quatuor  sedisse  ante  Drovtigisilum  ,  ut  volunt 
scriptores  alii.  Cointius  ad  annum  545  num.  14 
duosex  quatuor  Droctigisilo  prasponit ,  duos  ve- 
r<>  nl/os  postponit  ;  sedfatetur  nihil  de  quatuoi* 
istisejiisvopis  ad  notitiumsiunu  pvrvenisse prxter 
nuda  nomina.  Itaque  conjectura  hasc  nullis  fut- 
citur  •tnonumentis ,  sed  <rfias  satis  convenit  iis , 
<ji<:v  nota  snutde  S.  Bandarido  ,  de  Droctigisito 
et  de  S.  Ansarirn,  Natn  S.  Bandaridus  ,  de  quo 
apud  nos  auctum  est  ad  i  Augusti ,  rivebat  anno 
515  ,  et  nonnulli  volunt  eum  ri.risse  usque  ad 
annum  v/rvilvr  ">ii.~>  ,  quodtamenest  invcrtum, 
nec  admodum  (•<■,■■■■.  \er  S.  Bandaridum 
igitur  et  Droctigisilum  sat  temporis  est  ,  ut 
Anevtarus  svdvrv  potitvrit  vt  Theobaldus.  Simi- 
liter  inter  Droctigisilum  et  S.  Ansaricum  ,  de 
quo  nulla  kabelur  vvrta  notitia  ante  conciliam 
Rvmvnse  ,  sedere  potuerunt  Tondulphus  et  Lan- 


aut  1) 


ANSAUICO  EPISCOPO  CONP 

dulfus  ,  singulique  prxesse  ad  decennium 

etiam  diutius.  .     . 

8  Hte  congruentise  moverunt  Cointium  ad  ita 
ordinandam  episcoporum  Suessionensium  succes- 
sionem.  Etrevera  spatium  longius  inter  S .  Ban- 
daridum  et  Droctigisilum  intermedium  apparet, 
quam  ut  verisimiie  fiat  ,  nultum  inter  eosahum 
intercessisse ;  licet  aniiqui  catalogi ,  teste  Dor- 
mayo  ,  nullum  intermedium  habeant :  nam  ordo 
faciteperturbaripotuitincatalogis  istis,  qui  qui- 
dem  vocantur  vetusti ,  multis  tamen  seculis  ven- 
risimiliter  posteriores  sunt  eetate  eptscoporum  , 
de  quibus  agiiur.  Itaque  catalogos  itlos  sequen- 
dos  non  putem  ,  prsesertim  cum  inde  aliud  quo- 
que  oriatur  incommodum  ;  nam  ea  ratione  qua- 
tuorepiscopi  inter  Droctigisilum  et  S.  Ansaricum 
ponuntur  medii  ,  quos  inter  eos  sedisse  verisimi- 
lenonest.  Sammarthaniin  Gallia  Christiana  in 
aliud  exiremum  deflexerunt :  quatuor  enim  an- 
tistites  inter  S.  Bandaridum  et  Droetigisilum  me- 
dios  statuunt ;  nullum  vero  inter  Droctigisiium 
et  S.  Ansaricum.  Hi  certo  ab  antiquis  caialogis 
longissime  recedunt :  nec  tamen  accedunt  ad  ve- 
risimilitudinem,  cum  sic  episcopatum  S.  Ansarici 
longissimum  faciant.  Suspicor  nuliam  iis  fuisse 
rationem  ordinis  memoraii,  nisi  qucd  privile- 
gium  S.  Medardi  per  S.  Ansaricnm  S.  Gregorio 
Magno  oblatum  vetint.  At  istud  privilegium  ni- 
hili  faciendum  est  pro  ordinanda  chronotaxi  S. 
Ansarici.  Quare  malim  existimare  ipsum  Landul- 
fo  successisse  ,  ut  habent  vetustiores  catalogi, 
quam  Droctigisito. 

0  Ex  dictis  liquet ,  quamsit  incertum  S.  Ansa- 
rici  episcopatus  initium.  Ejjiscopus  interfuit 
Sijnodo  Remense  sub  Sonnatio  ,  quas  habiia  fuit 
anno  024  aut  025 ,  ut  Majores  nostri  variis  lo- 
cis  observarunt  ,  et  Pagius  etiam  probavit  ad 
annum  624  num.  4.  Id  primum  ex  gestis  San- 
cti  innotuit ,  ideoque  nequit  dici,  an  jam  multis 
annis  cathedram  episcopalem  tunc  occupasset. 
Verum ,  quidquit  sit  de  initio  episcopatus  ,  S. 
Ansaricum  virum  fuisse  egregium  et  magistrum 
S.  Drausii  Suessionensis  deinde  episcopi,  testatur 
aucior  setaie  suppar  ,  qui  conscripsit  Vitam  S. 
Drausii  editam  apud  nos  lom.  i  Martii.  Audia- 
mus  hunc  auctorem  ,  qui  pag.  406  ita  habet  : 
Igitur  parentes  ejus  ( S.  Drausii )  videntes  eum 
tam  miris  morum  virtutibus  excellere  ,  et  adhuc 
excellcntiorem  beatitudinis  viam  velle  tenere,  de- 
crevere  cum  inclyto  viro  et  patri  memorando 
Anserico  Suessionensis  quondara  civitatis  episco- 
po  ad  educandum  tradere  ,  ut  si  quid  minus  si- 
bi  esset  ex  primo  ,  suppleri  in  .secundo  posset 
Magistro  .  .  ,  Praestitit  namque  ei  Dominus  tan- 
tam  gratiam  et  benedictionis  copiam  coram  prse- 
dicto  venerabili  patre  Anserico  ,  ut  non  minori 
dilectionis  affectu  amplecteretur  ab  eo  ,  quara 
unicus  filius  diligitur  a  patre  suo.  Nec  mirum: 
tanta  enim  humilitatis  et  bumanitatis  gratia  .  .  . 
se  aptabat  pene  omnibus ,  ut  cunctis  fieret  ad- 
modum  gratus  ,  et  diligibilis  universis  habere- 
tur  ut  filius.  At  si  aliis  ita  existebat  intimus  , 
maxime  tamen  huic  inhaerebat  potius  ,  cujus  se 
noverat  regimine  tueri  dilig-entius  ,  cujus  mode- 
ramine  educabatur  dulcius,  cujus  solicitudine  mo- 
nitis  divime  leg-is  et  humanas  erudiebatur  studio- 
sius. 

10  Nec  sine  divino  nutu  credendus  est  talis 
Patroni  traditus  esse  custodiae ,  cujus  paulo  post, 
Dei  dispouente  clementia  ,  sublimandus  erat  ho- 
nore.  Nam  non  multo  post  excurso  dierum  suo- 
rum    numero  ,    vocante    se    ad    remunerationem 

Deo, 


Tiam  Amuri- 
ciw  Lundul/o 
probubilius. 
succemit  - 


viagistci1  fuit 
S.  Druusu 
postea  Sues- 
sionensis  epi 

sCOpl   : 


dicitur  strv- 
xisse  ecch' 
xiam  S.  Ste- 
/f/mni  .- 


DIE  QUINTA 

A  Deo  ,  bonorum  repletus  fructu  operum ,  ho- 
miuem  exuit  ,  et  extremum  vitae  diem  clausit. 
Demorte  Sancti  infra  agam.  At  interim  obser- 
vo,  nullum  hic  occurrere  verbum,  quo  eetas  in- 
sinuatur  decrepita  aut  prseter  modum  longeeva. 
Porro  laudatus  ssepe  Dormayus  in  Ansarico  asse- 
rit,  ecclesiam  S.  Stephani  protomartyris  ecctra 
muros  urbis  Suessionensis  anno  634  ab  Ansarico 
fundatam  fuisse  et  dedicatam.  Idem  scripserunt 
Sammarthani  ,  et  alii.  Verum  non  dicunt ,  un- 
de  facti  illius  notitiam  hauserint ;  cumque  Acta 
referant  Sanctum  in  illa  ecclesia  sepultum  sine 
ulla  mentione  de  ea  per  ipsum  constructa;  siten- 
tium  istud ,  quod  item  observo  in  alio  monu- 
mento  Ms.  ,  dubitare  me  cogit ,  an  structura 
istius  ecclesise  S.  Ansarieo  satis  certo  possit  attri- 
bui. 
SS.  Cnspini  11  Certior  est  translatio  corporum  SS.  Crispi- 
HCrispiniani    ni  et   Qrispiniani,  quam  Vita  refert  num.  5  et 

corpora  eleva-  .•■>  ,. .  .  , 

vitf  o,  consentientious  atns  scnptombus.  Prsecipuum 

hujusce  translationis  auctorem  fuisse  S.  Eligium 
Noviomensem  antistitem  Vita  testatur  num.  6,- 
idque  cengruit  Vitee  S.  Eligii  per  S.  Audoenum 
B  scriptse  ,  editseque  ab  Acherio  tom.  5  Spicilegii. 
S.  Audoenus   ibidem   pag.    199  scribit,  varia 
sanctorum  martyrum  corpora  diversis  locis  per 
S.  Eligium  fuisse  inventa  aut  elevata  et  trans- 
lata,  Itaque  S.  Eligius  S.  Ansarico  auctor  fuisse 
videtur,  ut  qusereret ,  thecaque  pretiosa  recon- 
deret  preedictorum  martyrum  corpora;  neque  au- 
ctor  modo,  sed  etiam  prsecipuus  adjutor.  Testem 
hujusce  rei  rursum  habemus  S.  Adoenum,  qui 
ipse  etiam  rei  gestse  adfuit ,  et  pag.  202  de  E- 
ligio  ita  scripsit :  Suessionis  quoque  civitate  san- 
ctos  martyres  et   germanos  Crispinum  et  Crispi- 
nianum  ex  quadam  crypta  prolatos  miriflce  com- 
posuit ,  eorumque  memoriam  insigni   ornamento 
decoravit.  Per  ornamentum  designat  thecam  pre- 
tiosam  latius  in  Vita  commemoratam ,  quam  S. 
Eligius,  ut  erat  aurifaber  peritissimus,  si  non 
propriis  manibus  fabricavit,  haud  dubie  tamen 
fabricam  ordinavit,  eique  prgefuit. 
quodfacium         12   Porro  de  tempore   hujusce  translationis  , 
non  din  ante-   q\q  qU0  scriptores  non  omnino  consentiunt ,   con~ 
.nediumsecuii  jectura  mmi  potest   ex  iaudata  S.  Eligii  Vita, 
auodmorsfi-    cum  a^s  rationibus  collata.  Attamen  non  video, 
genda  :  a.inum  certo  ex  ea   determinari  posse,  etiamsi 

existimare  velimus  SS.  Audoenum  et  Eligium 
certo  episcopos  fuisse  consecratos  anno  640,  ut 
C  volunt  Cointius  et  Pagius,  quorum  sententiam 
ut  probabiliorem  interim  secutusest  Cuperus  no- 
ster  in  S.  Audoeno  ad  xxiv  Augusti  :  nuspiam 
enim  hdbetur,  quot  annis  hsec  translatio  poste- 
rior  sit  suscepta  ab  Audoenoet  Eligio  dignitate 
episcopali.  Prseterea  opinantur  aliqui  Eligium 
et  Audoenum  anno  646  consecratos.  Dies  trans- 
tationis  eeque  est  dubius,  cum  Acta  notent  diem 
x  Junii;  Dormayus  vero  aliique  velint  pera- 
ctam  esse  translationem  die  vi  Martii,  uti  nO' 
tavit  in  Martyrologio  suo  Saussayus.  Quaprop- 
ter  nihil  de  tempore  hujusce  translationis  certi 
statuere  possum,nisi  earr  -^Hgissenon  diuante 
medium  seculi  vii:  nam  utii  annum  647,  alii 
648  ,  ac  demum  alii  649  assignant ,  neque  pro 
ullo  ex  hisce  annis  meliores  invenio  rationes 
quam  pro  alio  ;  seu  potius  nutla  alicujus  mo- 
menti  ratio  pro  uno  magis  quam  pro  alio  atla- 
ta  est.  Idem  est  deanno  emortuali  S.  Ansarici, 
quem  fixi  circa  medium  seculi  vii,  quia  annus 
certo  nequit  determinari. 

13  In  VitaS.  Salabergae  abbatissee  apud  Ma- 
billonium  Sec.  2  Benedictino  pag.  431  mentio  fit 


SEPTEMBKIS. 


545 


de  S.   Ansarico  tunc  defuncto  his  verbis .-  Vidit      "ctom 
quoque    (S    Salaberga)  venerabilem    virum  An-  s    J,s- 
sericum  pontificem  obviam  sibi   venire.  Ad  quam  ?m  m*2m 
ait:    Agnoscis    me?    At  illa  fatetur  se  ignorare.   w<uj  appa- 
Ego  sum  Ansericus  episcopus  Suessionum  ,  quem  ruiuedidtur. 
crebrius  in    domo  tua  accersitum  vidisti :  veni , 
et  ostendam  tibi  valvas  paradisi,  et  ostendam  ci- 
vitatem  Dei  altissimi ,  et   duodecim    sedes   Apo- 
stolorum  ex  auro    gemmisque  rutilantes.  Cui  et 
ait :    Ecce    tibi   locus  prsparatus   est   etc.    Haec 
nonmuttis  annis  post  mortem  S.  Ansarici  conti- 
gerunt ,  si  vere  relata  sunt :  nam  S.  Salaber- 
gam  circa  annum  655  obiisse,  Mabillonius  ex- 
istimat :  quodad  xxn  Septembris  examinaripo- 
terit.    Nunc    Vitam   Sancti  qualecumque  sub- 
jungo. 


VITA 


MENDIS  CONSPERSA 


auctore   anonyrao 


Ex  Ms.  ecclesiw  Suessionensis 


CAPUT  I. 

Natales  primordiaque  Sancti :  epi- 
scopatus  susceptus  ,  translatio 
Sanctorum  Crispini  et  Crispiniani, 
aliaque  in  episcopatu  gesta. 

Cura    per     orbem     long*e    lateque    discurrant  Curetexaui- 
terrenorum    militum    gesta    fallacia ;  miror ,  <»"  monumen- 
curnos  Christiani  salutifera  militum  Christi  me-  "'* ,cribot  a,t' 

..  ..  c*or  : 

rita  vel  saltem  in  eorum  natalitus  non  comrae- 
moramus.  Si  enim  ,  quod  in  Sanctis  est  lauda- 
bile,  ad  eum  utique  referri  debet,  ex  cujus  mu-  p 
nere  venit ,  quique  in  Sanctis  suis  mirabilis 
praedicatur:  proculdubio  cum  Sauctorum  g-esta 
leguntur,  Dei  virtus  et  gloria  extollitur,  San- 
ctorum  laus  commendatur  ,  major  ipsis  roveren- 
tia  defertur,  fidelium  mens  aedificatur,  laica  plebs 
instruitur  ,  et  ad  virtutes  consimiles  animatur, 
dsemon  confunditur,  ecclesia  g-loriatur.  Celebran- 
tes  igitur,  dilectissimi,  hodie  beatissimi  patris  et 
prsesulis  nostri  Ansarici  solennia,  pauca  ,  quae  de 
gestis  ejus  agnoviraus,  tam  ex  Leg-endis  Sancto- 
rum,  quam  indultis  Komanorum  Pontificum  veris- 
que  testimoniis  antiquorum  breviter  ad  memo- 
riam  revocemus.        , 

2  Sanctus  igfitur  confessor  et  pontifex  Ansa-  Satuti  nutate, 
ricus  in  pag-o  Suessionico,  villa,  cui  Espag-nycum  etprimordia; 
nomen  est,  ex  parentibus  Catliolicis  procreatus, 
ab  ineunte  aetate  Christianse  fidei  cultor  verus, 
et  euang^elieae  etiam  vit»3  fuit  semper  imitator 
praecipuus.  Quae  summa  ejus  sanctitatis,  vel  ma- 
xime  elucescit  in  hoc,  quod  sequitur,  ingenti  ab 
eo  spiritu  et  tide  gestum.  Nam  misertus  aliquando 
vexationi  parentum,  ac  municipium  Espagnyco- 
rum  ,  ac   praesertim  vicum    de    Divite   Burg-o  a  ■ 

dictae    villae    inhabitantium  ,   qui   aquae   penuria 

laborabant 


A.  Anontuo, 


lutceputt  epi 
leopattu. 


B 


crebrior 

omni- 

nimirura      in 


Invltatii  altti 

epiimpil,  rt 
cninpuiitti 
tluttt  ptTtm- 

$a.    • 


trunffbvl  <"!' 
pora  S*S  Vrh 
pini  et  CW*« 
pinfani  .■ 


546 

laborabant,  quod  vidUS  ille  altus  et  circa  montana 
situ<  esset ,  sub  hortis  domus  parentum  ,  mtra 
vicum  prajmissum  sit»,  fodi  jussit  :  ubi  reperto 
^ilice  ,  ad  Euangelicum  istud  verbum  firmiter 
aspirans  :  Qui  non  haesitaverit  in  corde  suo,  sed 
tirmiter  crediderit ,  quodcumque  dixerit ,  riat , 
fiet  ei;  spe  maxima,  fide  recta  silici  pedem  lm- 
prcssit,  dicens:  Dei  nomine  fons  hic  sit.  Ad 
quod  vcrbum  lapis  ille,  sub  ejus  pede  disruptus, 
incolis  potum,  segris  sanitatem  scaturire  coepit , 
et  in  hunc  usque  dicm  ab  incoiis  Fons  et  Pes 
sancti  Ansarici  vocatur  b. 

8  Jgitur  cum  celestium  amore  aestuans ,  et  aa 
augmenta  virtutum  jugiter  intentus  ,  tanta  san- 
ctitatis  perfectione  polleret,  Dominicarum  ovium 
'raeruit  divinitus  pastor  effici  ,  vicesimusque 
SuesBfonensifl  cathcdrse  pontifex  consecrari.  Nem- 
pe  divinae  dignationi  competebat ,  ut  absconsa 
diu  Lucerna  super  candelabrum  ecclesiee  pone- 
retur,  qnas  postmodum  in  salutem  populorum 
Circumquaque  radiaret.  Siquidera  mox  ut  in 
passulcm  est  aflflumptQB,  qui  antea  innumera  in 
se  gratiarum  charismata  congesserat ,  multo  tuno 
amplius  esse  cospit  in  jejuniis  strictior  , 
iu  vigiliis  ,  prolixior  in  oratione ,  et  iu 
moda  virtute  ornatior.  Gerebat 
mente  dictum  illud  Apostoli :  Oportet  episcopum 
irreprehensibilem  esse  ,  ideoque  toto  nisu  ,  toto 
spiritu  agebat,  ut  mentis  puritate,  fidei ,  spei , 
et  charitatis  fervore,  omnibus  exempla   praeberet 

Banotitatis. 

4  Talis  itaque  invcniebatur  in  domo  Dei,  cujus 
comparitione  ceteri  grex  merito  dicerentur.  Et 
eccemagnus  ille  llcmunerator ,  qui  ministrantes 
sibi  honorificare  promisit  ,  hauc  ei  confert 
gratiam,  ut  cum  sanctis  Elig-io  c  Noviomeusi, 
Audoono  Kothomagensi ,  Farone  Meldensi  ce- 
terisque  laude  dignis  episcopis  beatorum  fratrum 
martyrum  Crispini  et  Crispiniani  Suessionico- 
rmii  apostolorum  sacratissiraa  corpora  tranaferre 
mereretur.  Nec  enim  dubium  esse  debet ,  quin 
divin;i'  prffiBOientiffl  sic  placuerit ,  duo  illi  lumi- 
naria  mafjna  horum  sanctiBsimorum  praesulum 
temporibUB  de  sub  terrae  abscondito  velut 
in  iirmarnento  coeli  sursum  collocare  ,  qua- 
tiMius  tam  ad  fidei  augmentum,  quam  ad  de- 
clEranda  pontiflcum  merlta  lucerent  mundum- 
que  illuminarcnt.  Cum  igitur  tnnto  thesauro 
(iignum  vas  circa  aureum  et  argenteum  fa- 
riimi  fulsBetj  et  tanquam  propioiatorium  ex  au- 

TO  uiundissimum  rmincnti  locO  posttum  ,  ex  quo 
dignnrolur  nobis  Doininus  hoc  Moysi  dictum 
propicius  respondere  :  Inde  praecipiara ,  et  lo- 
quar  ad  te  ;  cum  ,  inquam  ,  fahricata  esset  ar- 
oa,  in  qua  tabulm  dum  spiritales,  conscriptam 
Dei  fligtto  ,  id  est  Spiritu  Bancto  ,  legem  eonti- 
Qeutefl  servurentur :  tuno  dicti  almi  pontificesdi- 
vino  iguc  succcnsi  populum  Sucssionicum,  Ansa- 
rico  suadente  d ,  convocarunt  ,  pro  sancta  mnr- 
t\rmn  trnnslatione  triduanum  jejunium  iudixe- 
ruut. 

r>  Quo  completo ,  et  missis  supor  corpora 
uiaitvrum  per  prflBBullfl  actis  ,  prolatoquc  Dri 
verbo  ad  populum,  clero  orante  cum  plebe,  proe- 
sul  Ausaricns  ,  pontificuxn  associatus  cohorte  , 
qnartis  e  ldlbura  Junii  oryptara,  sun  qua  pausa- 
bant  ossa  martyrum,  uhi  olim  per  Sixtum  et  Si- 
niciuni  f  posfta ,  cum  trcmore  et  lacrymis  rese- 
ravit  ;  purissimisque  mauibus  ,  episcopis  juvan- 
tihus,  Eligio  prassertim  ,  qui  praecipuus  actor 
erat ,  dempto  ciomcnto ,  bina  eorum  sepulchra 
discoopcrnit  :   ct  maximus  statim  inde  suavitatis 


VITA  S.  AXSAKICI  EPISUOPI  CONF. 

odor  fragravit  ad  declaranda  ( ut  remur)  raar-  D 
tyrum  et  pontificum  astantium  merita  :  ut  per 
salutiferura  odorem  traheretur  affectus  fideliura, 
juxta  illud  :  Curremus  post  te  in  odorem  unguen- 
torum  tuorum.  Tunc  sancti  pontifices  sanctos 
martyrum  artus ,  cura  lachrymabili  gaudio  ex- 
osculatoe,  in  praeparatam  capsam  transtulerunt^  :  9 

et  pallio  holoserico  obvolutos  honorifice  condi- 
derunt,  caput  durataxat  sancti  Crispini  a  po- 
pulis  deosculaudum  in  archivis  ecclesiae  reser- 
vantes.  liilevatur  itaque  humeris  episcoporum 
vas  admirabile,  vitae  manna  continens ,  vas  ,  in- 
quam  ,  auri  solidum  ,  preciosis  virtutem  lapilhs 
ornatura :  et  super  altare  sursum  in  eminenti  po- 
nitur;  ut  instar  aenei  serpentis  erectum,  omnium 
devote  in  se  prospicientium  languoribus  medere- 
tur.  Nec  id  frustra  sane.  Siquidem  in  hac  trans- 
latioue  reorum  solvuntur  viucula  ,  effugantur 
dasmonia  ,  sanantur  morbi ,  peccatorum  confer- 
tur  indulgentia. 

6  Sicut  in  Parisina  muliere  Christus  pietate  mergumsna 
sua  monstrare  dignatus  est :  quam  ob  sua  faci-  JJJJJJ- 
nora  tam  atrociter  daemon  agitavit,  ut  dentibus  ra(a: 
sese  discerperet,  ignis  et  aqua3  pericula  minime  E 
perhorresceret ,  ac  saepe  ex  capitis  vertigine  ca- 
deret  epileptica  passione.  Ducitur  ob  id  misera 
ferreis  raanicis  vincta  ad  almse  Dei  Genitricis 
matricem  in  urbe  Suessionica  ecclesiam :  ubi 
per  novem  dies  stans  cum  matre,  nihil  obtinuit : 
quia  Christus  almaque  Mater  ejus  ,  ut  patuit  , 
curam  ejus  trauslationi  martyrum  reservavit. 
Nam  cum  translationis  die  instante  mater  ejus 
videret  omnes  instar  apum  conglobatos  ad  deifi- 
cam  martyrum  basilicam  confluere  ,  juvantibus 
clientulis ,  djemoniacam  ad  locum  deduxit,  ut 
saltem]  experiretur ,  si  Christus  martyrum  gra- 
tia  conferret  salutem.  Quae  dum  chorum  ingredi- 
tur,  crudelis  a  dsemone  fatigata  ,  tetros  emittit 
clamores,  et  cruentes  ab  ore  et  naribus  vomit 
spumas,  lumina  contorquens,  membra  circumfle- 
ctens.  Attoniti  super  ea  prsesules  et  populi,  orant 
martyres,  ut  aegram  salvent.  0  melliflna  pietas 
Dei  nostri!  Sicut  illa,  quse  tetigit  fimbriam  vestis 
Domini,  a  fluxu  sanata  fuit :  sic  ista,  ut  marty- 
rum  uttigit,  a  daemone  liberata ,  sanam  omnino 
se  sensit ,  denuoque  confessionis  in  fonte  sua 
crimina  delevit.  Quis  nunc  exprimere  surficiat , 
quantum  cunctis  gaudium  induxit  quadruplicis 
hujus  miraculi  magnitudo ;  quamque  universi 
cceperunt  martyrum  noraen  attollere  ,  et  pontifi- 
cum  merita  praedicare  ,  quos  Deus  ita  praeordi- 
naverat  et  salutifera?  translationis  ministros  et 
pro  muiiere  daemonica  intercessores  ?  Plane 
mirificavit  Dominus  Sanctos  suos :  et  exaudivit 
eos  clamantes  ad  se,  quia  justi ,  ut  olim  horum 
meritis  patet,  et  nunc  miraculis  :  ideo  oculi  ejus 
super  justos  et  aures  ad  preces  illorum. 

7  Post  expleta  translationis  gaudia  ,  prsesul 
Dei  Acsaricus  in  sua  erat  sanctitate  perseverans, 
morbos  sanans,  aliisque  miraculis  corruscans,  de 
salute  autem  g"regis  sui  mirum  in  modum  sollici- 
tus.  Quo  in  genere  non  iramerito  a  nobis  enu- 
meraudum  est ,  quod  cum  videret  super  mensu- 
ris  vini  inter  aliquos  proceres  et  cives  urbis  pe- 
riculosam  valde  contentionem,  quae  ad  ea  usque 
tempora  necdum  sedari  potuerat ;  convocavit  cle- 
rum  cum  proceribus  et  populo.  Quos  verbis 
innitis  informans  ,  nunc  de  pace  observanda , 
nunc  de  regni  caelestis  amore  commonens,  non 
desinebat  verba  divinum  amorem  spirantia  vi- 
brare,  donec ,  gladio  spiritus  penetrante  ,  sese 
omnes    ejus  dispositione   submiserunt.    Quamob- 

rem 


F 


GtlUfllf '"'  C"" 
tentiu  Snes- 
sione  aablulu. 


DIE  QUINTA 
A  rem  ille  statim  mensuram  cupream  sculpi  jubet, 
dimidium  sextarium  hodie  appellatam  ,  quas  con- 
veniens  omnibus  et  grata ,  duratos  eorum  ani- 
mos  mitigavit :  ut,  sieut  loquente  Petro  cecidit 
Rpiritus  sanctus  super  omnes,  qui  audiebant 
verbum,  sic  et  isti  ad  sanam  mentem  revoca- 
rentur,  audientes  preesulem  istum  beatum  :  cui 
eique  similibus  dicitur  :  Non  estis  vos ,  qui  lo- 
quimini.  sed  Spiritus  Patris  vestri,  qui  loquitur 
in  vobis.  Ea  vero  mensura  nunc  usque  servatur 
in  Suessionensi  ecclcsia  cum  Sanctorum  reliquiis, 
et  pia  devotione  a  populo  exosculatur,  quod  prae- 
missa  dissensionis  conciliandaa  causa  et  fcedus 
cxtiterit. 

ANNOTATA. 

a  Dormayus  locum  hunc  Gallice  vocat  Riche- 
bourg*. 

b  Idem  scriptor  factum  istud  referri  ait,  sed 
fatetur  se  istud  non  legisse  in  auctoribus  bonee 
notse.  Jam  monui  in  Commentario  num.  5  fidem 
non  mereri  certam, 

c  De  S.  Eligio  ageturad  1  Decembris,  quo  co- 

B  Utur  :  Vita  vero  S.  Audoeni  jam  data  est  ad 

2-i  Augusti  :  S.  Faronis  memoria  Romano  Mar- 

tyrologio  inserta  habetur  ad  28  Octobris.  Omnes 

S.  Ansarico  diu  fuerunt  superstites. 

d  Potius  dixisset  auctor,  populum  ab  Ansarico 
convocatum  esset  suadentibus  aliis  episcopis.  De 
translatione  hac  consuti  potest  Commentarius 
num.   11  et   12. 

e  Quarto  Idus,  id  est,  die  10  Junii,  voluit  haud 
dubie  auctor  dicere. 

f  De  SS.  Sixto  et  Sinicio  episcopis  egi  ad  diem 
i  Septembris,  ibique  probam  eos  secundum  Acta 
ibi  data  floruisse  tempore  Diocietiani,  quod  opti- 
me  congruit  cum  hoc  toco.  Verum,  si  itti  a  S.  Pe- 
tro  missi  fuissent  in  Galliam,  ut  voluerunt  aiiqui, 
quo  demum  modo  poterant  prcedictos  Sanctos 
sub  Diocletiano  passos  in  crypta  colocare  ?  Imo 
ne  illorum  quidem  opinio,  qui  Sicctum  et  Sinicium 
a  Sixto  Papa  11  missos  crediderunt,  satis  cohse- 
ret  cum  his  dictis,  ut  studiosus  lector  facite  per- 
spiciet.  Attamen  translatio  iilorum  corporum  ad 
cryptamper  sanctos  Sixtumet  Sinicium  valdeest 
q  verisimitis,  cum  SS.  Crispinus  et  Crispinianus 
passi  sint  sub  iniiium  imperii  Diocietiani ,  et 
paulo  post  Sixtus  et  Sinicius  Suessionem  perve- 
nerint,  ut  suo  ioco  probaium  est. 

g  Baiiietus  ad  25  Octobris  in  SS.  Crispino  et 
Crispinia7io  refert  horum  Sanctorum  corpora 
a  S.  Eiigio  primum  etevata  ;  et  deinde  ab  Ansa- 
ricu,  prwsentibus  Audoeno  et  Farone  transiata. 
Verum  omuia  heee  Ansaricus  simuicum  Eiigioet 
atiis,  si  forsan  non  unodie,  unocerte  tempore  pe- 
regit. 


CAPUT    II. 

Alia  facta,  quce  falso  videnlur  An- 
sarico  attributa  :  beatus  obitus  et 
sepultura. 


Szvitiima  -rnter  horum  moras  temporum  cum  fere  omnes 
tuuinguiiia.  Xintenti  essent  ad  malum  ,  ascendit  ira  Dei 
na  nom*  acm  super   eQS  ^     et  ^     ut    Seriptnra    impleretur  ,     a 

Septembris  Tomus  1L 


SEPTEMBRIS. 


:»I7 


Romano    snnctuario  a  cepit.  Cum  enira  in  Qua-  *-  Amtm* 

dragrsimo  Komani  non  sancte  vixissent,  etChri- 
sti  Corpus  in  Pasohate  irreverentur  suseepissent, 
ac  postmodum  ludis,  commessationibus,  et  luxu- 
rhE  vacarent,  dum  adhuc  escae  essent  in  ore 
ipsorum  b;  fluvius  Tyberis  ripassuas  sic  exeessit,  b 

utsuper  ipsos  urbis  muros  influens,  et  magnam 
reg-ionis  partem  occupans ,  plures  domos  ever- 
teret.  Hinc  serpentium  multitudo  ingentam  dra- 
conem  sequens ,  per  Tyberim  in  mare  descen- 
dit  :  sed  salsis  undis  serpentes  praefocati,  ad  littus 
ejiciuntur.  Quorum  fcetore  ing-uinaria  pestis  con- 
creta  est ,  cum  tumore  inguinis  et  aliquantulo 
vultus  ruhore  apparens;  fereque  sine  doloris 
sensu,  ut  ( quod  horrendum  est )  siue  pcenitentia 
homines  passim  subito  morerentnr,  oscitando  t 
sternutando,  in  via,  mensa  ,  operis ,  ludis,tem- 
plo,  colloquiis  :  ita  ut  Roma  doraibus,  inoolis, 
adeoque  ipso  Pelagio  summo  Pontifine  orhata , 
misere   lugeret. 

9  In   cujus    locum  substitutus    sanctus  doctor  etuat,  i,nu- 
Gregorius ,  statuit  ut  plebs  Romana  jejuniis  se  '»"»*S. 
affligens  cum   cleri  processione  basilicam   sancti  Gvc^rtoet 
Petn  adiret ,   m  qua    Dei  miseneordiam  laehry-  tuietutoniJm  . 
mabilius  litaniis  c  imploraret.  Cumque  ipse  ante  c 
gradus  bnsiliese    prostratus   cum  populo  orasset, 

surg;ens  a  terra,   vidit  super    castrum  Crcscentii  E 
d  angrelum,   qui  cruentatum  gladium  in  vagnnnm  <i 

reducebat  :  atque  ita  pestilentiam  cessasse  iutol- 
lexit  :  quamquam  de  siraul  prostratis  nd  urandura 
circiter  octog-inta  mortui  sunt.  Exinde  autem , 
mutato  nominc ,  Cnstrum  Aug-eli  est  vocatum  : 
sancitum  insuper,  ut  quotannis  die  sancti  Maroi 
Euang:elista3  cruces  nig-rfe  a  populo  liaberentur, 
et  ad  sanctum  Petrum  litanise  a  clero  fierent,  quaa 
Mnjores  ehodic  vocantur.  e 

10  Porro  lues    ista    ing-uinnria  per   GalliflB   rc-   ur6«fiSi«i- 
giones  desaeviens,   urbes,  castra  ct   municipin  de-  *"<"•■"*■■»' 
vastans ,  m    czrcuitu   urbis    huessioncnsis   undi-  ,., 

'  liocrittam 

que  populabatur  :  cum  bcnto  pivesule  Ansnrico  aituwt», 
diu  noctuque  miscricordinm  implornnte,  ne  vi- 
vens  commissam  sibi  plcbem  devastari  cerneret, 
audita  est  vox  c  caelo  altius  haGC  intonnns  :  Quid 
urbi  huic  noxium  fnciemus?  Ad  portam  p^uippe 
Orientnlera  pausant  corpora  martyrum  Crispini 
et  Crispininni  urbis  defensorum  :  ad  Occidenta- 
lem  plagam  ^nnguiis  eorum  fysu^  est  :  con&isttt 
in  medio  cinis  corporum  et  locus  sacer  soiuil-  j, 
chri.  Nihil  ultra  possuraus  hio  pr»valere  i  sed 
eorum  tuitioui  urbs  diraittenda  cst.  Qua  vooe 
audita,    morbus  conquiovit  f   Uude   non   parvam  . 

consomus  Praesulis  hujus  g^ratiam ,  cujus  sup 
plicatione  ct  martyrum  protectione  dira  lues  Sues- 
sionem  non  attigat.  Unde  ejus  auxilium  tanto 
instautius  iraploraro  debemus,  qunnto  orebrius 
infortunlis  quatimur.:  ut  sicut  plebem  dcfondit 
ab  ing-uinarin  peste ,  sic  nos  et  ipsam  dignotnr 
in   divorsis  protog*ere. 

11  Ca^tcrum  intor  plurimas  ejus  virtutes  maxi-  pri0Uagmm, 
mura  ci  crat  in  mcnte  studinra,  ut  circa   religiosa  quotl  wiono- 
monachorum  loca  munificus  existerct ,  et  sncras  ^ioS.  Bto- 
Divorura     memonas    tranquiliitnio    cmsolidnrot ,  ,,,.„,„  I()/„M 
ac  divino   cultu   insig-niret.   Unde  etiam  privile-  Co, 
g-ium    excmptionis    per    sanctum    Joannem     Pa 

pam  et  raartyrem  indultura  coenobio  aancti  Mo- 
dardi  Suessioncnsis,  datuin  in  ccolcsia  beati  Pa- 
pse  Silvcstri  quinto  Idus  Martii,  anno  Incarnatio- 
nis  Dominica3  quing-entcsirao  sexag-csimo  secundo 
g,  lndictione  decima,  quod   fuit   reguin   innnibiis  ., 

firmatum  ,     nec    non    beati  Bandaridi  h    Suesso*  /, 

rum  episcopi  consen6u  factum  ,  ac  iusuper  se- 
ptung-inta    pontificum     auathemate      Bolidatum  : 

75  lioo , 


VITA  S.  ANSABICl  EPISCOPI  CONP. 


A.  Aroktmu. 


tUitum  dicitur 
a  S.  Gregorio 
Papa  ■• 


U 


m 

,'iitn  montlo 
,,<  a({o  prlvi 
lagto,  ut  vull 
nuofor  ■• 

n 


niora,  §»pul 
hira,  m(ra 
Dulatjue  npud 
iei  nl  ii  n»i 


648 

hoc,  iuquam,  privilegium  sanctus  doctor Japa 
Greioriua,  suadente  viro  Dei  Ansanco ,  connr 
S  in  hunc  modum  :  Authoritate  D.vm. ^ 
vice  beati  Petri  Apostolorum  prmcipis,  couoeiwi 
omuium  Romanorum  Pontificum ,  et  voluntate 
totius  senatus  itomani  ,  suadente  nobis  viro  apo- 
stolico  Ausarico  i  Suessorum  urbis  pontifice ,  et 
oinuium  favente  Galliae  episcoporum  judicio  « , 
decernimus  ut  nullus  archiepiscoporum ,  episco- 
porum,  archidiaconorum  fratres  pratfata;  basilica» 

iuquietet  etc.  '       ..  ..a 

12  Ac  sequitur  :  Ne  vilescat  tantie  sublimitatie 
locus,  quem  caput   monasteriorum    totius  Gallias 
constituimu-s,  nullinsque  ditioni  patimur  subesse  : 
sed    velut    hffic    Sedes     Romana    speculationem 
suam  toto   orbi    indicit,  et   novas  consuetudmes 
omnibus  mittit,  et  omnium  personarum  scrutmio 
caret,   ita  prasfatus  locus  ,  remota  omm    consue- 
tudine    pessima    regum  ,    antistitum,   judicum  , 
exemplum  divinas  religionis  et  honestatis  cetens 
exhibeat  monasteriis,  et  super  omnia  plena  gau- 
deat  libertate.    Cujus    rectores  et   filii  prassentes 
ao  futuri,tantum  sub  regali  custodia  positi.advo- 
cationem    sancti    Petri    et   successorum    suorum 
hujus    sanctffi    Roman»  Sedis  Pontificum   aucto- 
ritatem  proclament,  et ,   si  necessitas  incumbit , 
adeant.  De  altaribus  quoque  juxta   institutionem 
beati    Papas    Joannis  Apostolica   auctoritate  con- 
firmanus,   ut  qui    fuerit  prsefati   monasterii ,  sit 
pcrsona  altarium  et  prsesul  omnium  ecclesiarum 
sibi  pertinentium.   Ilinc  longe  post  sequitur  :  Ego 
Qregorius    sanctae    Romanae  Sedis  Autistes  huic 
privilegio  suscripsi  etc.  Et  sequitur  :   Plavius   / 
Hemorum    archiepiscopus   sudcripsit ,    Ansaricus 
Suessorum   episcopus    subscripsit.    Datum   sexto 
Calendas     Junii    anno    ab    lucaruatione    Domini 
quingenteaimo  nonagesimo  tertio   m,   Indictione 

undocima. 

13  In  privilegioquoquedomni  Eugenii  Papaen, 
quod  ad  supplicationem  Ludovici  regis  et  impe- 
ratores  datum  fuit  in  ecclesia  sancti  Joannis 
Lateraneusis,  anno  Dominicae  Incarnationis  octin- 
gentesimo  vioesimo  sexto,  lndictione  quarta,  de- 
cimo  sexto  Calendaa  Maii,  sic  dicitur  :  Inde  vir 
apostolicufl  Bandaridua  Suessorum  pontifex  et  ve- 
uerabilis  Ansaricus  pnesul  eulogias  ab  his  san- 
i  otifl  Joanne  et  bona;  memorias  Gregorio  episcopis 
Busoeperunt,  quaa  in  arohivis  publicis  sanct® 
Maria  et  sanoti  Gervasii  reposuerunt,  ob  memo- 
plam  reoordationia  successorum  suorum  sub  ana- 
thematate  conolusaa. 

11.  llis  igitur  alilaque  plurimia  virtutum  exer- 
oitiis  sanotua  pontifex  Ansaricua,  mundi  victor, 
ouimen  aaoenderat  perfeotionia,  cum  senio  tan- 
dem  oonfeotus,  leoto  deoubuit.  Cumque  morbi  vi 
magis  magisqne  invaleacenje  populum  suum  ni- 
mis  sollioitum  et  anxium  videret,  blandeque  con- 
solatus  esset,  et  in  manua  summi  Pastoris  com- 
mendasaet;  Dominioia  Saoramentis  devote  sus- 
oeptia ,  inter  olerioorum  manus  die  Nonarum 
Septembria  ei  Bpiritum  reddidit,  cui  famulatum 
Indefessua  in  mundo  exhibuerat.  Sepultus  est 
autem  in  eooleaia  sanoti  Stephani  protomartyris , 
extra  urbia  muros.,  super  aggerem  publicum 
Coyaoii  in  qua  tuno  erant  oanonioi  seoularea. 
Ubi  beatua  Antiates  oorpore  tumulatua  multia 
virtutibua  Christo  se  vivera  manifestat,  quando 
ejua  sepulchrum,  plerumque  energumeni,  febri- 
oitantes ,  oeterique  infirmi,  post  fusas  oratioues 
Bpta  incolumitatc  o,  reoedunt  :  pnestante  Do- 
mino  ooatro  Jesu  Christo,  oui  eat  honoret  impe- 
rium  iu  secula  seculorum.  Amen, 


D 


ANNOTATA. 


a  Quse  dehiscenarratbiographustsumpsisse 
videtur  ex  S.  Gregorio  Turonensi  lib.  10  Etston* 
Zl^dmullainepte  miscuiL  Primo  emm  er- 
rat  dumRomx  inchoatam  credit  luem  zstam  m- 
gulnariam  :  nam,  tesie  eodem  OregorwTur^ 
nensi  in  variis  Qallm  locis  jam  ssevierat,  dum 
Roml  inchoataest.Adhibetquidem  Turonensts 
foZnillumFzechielis  9,6:  A  Sanctuano  meo 
incipite;  sed  non  ut  indicet,  pestem  Rorna  prx- 
mo  inchoatam,  sed  ut  doceat  ipsum  Pelagium 
summum  Pontificem  illa  fuisse  sublatum. 

b  Hic  cumvelitpestemesse  immissam  ob  )e- 
junium  Quadragesimalenon  bene  servatum,pec- 
cataquealia  Paschali  tempore  et  non  diupost 
facta  utcumque  insinuat  inundationem  fuisse 
non  diu  post  Pascha.  At  testatur  Turonensis 
inundattonem  Tiberiis  fuisse  mense  nono,  pesti- 
lentiam  vero  ortam  medio  mense  uudecimo. 

c  Consule  laudatum  Turonensem ,  qui  reci- 
tat  orationem  S.  Gregorii  Magni  ad  plebem,  in 
quaenarrantur  pleraque  occasione  istius  pestis  *> 
facta.  Eadem  in  Vita  S.  Gregorii  Magni  narrat 
Joannus  Diaconus  apudnos  tom.%  Martnpag. 
\Uet  145,  cumnonnulla  tamen  diversitate . 

d  lneptus  est  anochronismus :  nam  Castrum  S. 
Angeli,  cum  esset  mausoleum  Adriani  imperato- 
ris,  primo  nominatum  est  Moles  Adriani,  super 
quam  angelus,  vagina  gladium  recondens,  dici- 
tur  visus  a  S.  Gregorio  in  signum  cessanhs  pesti- 
lentix,  ut  etiam  habet  Baronius  ad  annum  590. 
Quia  vero  munitiones  mausoleo  additas  sunt , 
jam  pro  arce  habitum  fuit,  priusquam  ab  Angelo 
nomen  acciperet.  Longissime  vero  aberrat  hzc 
scriptor,  qui  castrum  Crescentii  dictum  fuisse 
putat  Gregorii  tempore ;  nomen  enim  Crescentii 
tantum  habuit  sub  finem  seculi  10,  postquam  oc- 
cupatum  erat  a  Crescentio  patritio  Romano,  qui 
ex  ea  arce  Romee  tyrannidem  exercebat,  et  tan- 
dem  ab  Ottone  III  victus  interiit.  De  Castra  S. 
Angeli,  Italis  Castel  S.  Angelo,  plura  viderepos- 
sunt  apudAlexandrum  Donatum  de  Urbe  Roma 

lib  ^cap  7. 

eMajores  vocantur  litaDise,  quse  fiunt  in  festi- 
vitate  S.  Marci,  eseque  creduntur  institutse  a  S. 
Gregorio  :  Minores  vero  dicuntur,  quse  tribus 
diebus  ante  festum  Ascensionis  Domini  con- 
tinuantur,  eseque  antiquiores  sunt. 

i  Si  auctor  velit,  factum  id  contigisse  eodem 
fere  tempore,  quo  Romse  cessavit  pestis  inguina- 
ria,  seu  circa  annum  590,  ut  tota  ipsius  relatio 
insinuat ,  necdum  episcopus  erat  Ansaricus,  sed 
eo  tempore  sedebat  Droctigisilus.  Quare  vel  solo 
hoc  anachronismo  nutat  tota  ipsius  relatio,  quse 
insuper  sic  concinnata  est ,  ut  fidem  non  merere- 
tur ,  etiamsi  miraculum  commode  .  ad  Ansarici 
tempora  referri  posset.  Apud  nos  tom.  2  Martii 
pag.  750  auctor  srjnchronos  narrat,  pestem  ingui- 
nariamanno  1126  dominatam  esse  Suessione ;  at 
cessasse  post  pie  circumlatas  S.  Gregorii  Papse 
reliquias.  Verum  similequid  factum  esse  tempore 
S.  Ansarioi,  alibi  non  invenio. 

g  5.  Joannes  I  Papa,  qui  martyr  fuit,  dudum 
eral  defunctus  anno  .'162  Iticnotato.  At  prseerat 
tum  Romanse  Ecclesise  Joannes  III.  Is  tamen 
error  imperito  scriptori  attribui  facite  po- 
test,  si  aliunde  privilegium  ?ion  possit  improba- 
m.  Yeruiii  istud  prioilegium  Joannis  III  sub- 
sistere  nequit,  ut  ostendit  Papebrochius  tom.  2 
Junii  pag.  74,  tum  ex  anno  Incamationis  con- 

tra 


l< 


DIE  QIIINTASEPTEMBUIS. 


549 


A  tra  usum  istius  temporis  adjecto,  tum  quia  datum 
dicitur  consentiente  Clotario  rege  :  nam  anno 
562  Clotarius  primus  non  supererat ;  secundus 
vero  Clatarius  necdum  vivebat.  Videri  possunt 
et  alia  ibidem  dicta. 

h  Utrum  S.  Bandaridus  vixerit  usque  ad  an- 
num  562,  non  satis  constat,  ut  dixi  in  Commen- 
mentario  num.  7. 

i  Verisimile  non  est,  Ansaricum  episcopum 
fuissejamabanno59'S,  quo  infra  notatur  privi- 
legium  datum,  alias  notatum  anno  594.  Vide 
dicta  in  Commentario  de  initio  episcopatus. 

k  Nec  consensus  omnium  Romanorum  Ponti- 
ficum,  nec  voluntas  senatus,  nec  judicium  Gal- 
lise  episcoporum,  congruunt  privilegio,  quod  a  S. 
Gregorio  datum  scribitur  :  sed  declamatoria  ista 
sunt,et  plane  inepta,  qualia  plura  sunt  in  ipso 
privilegio,  quod  in  novissima  editione  Operum 
S.  Gregorii  recusum  in  appendice  tom.  2  col. 
1284 et  seqq.  latius  videripoterit. 

1  Flavius  Remensis  episcopus  diu  ante  annum 
59-3  defunctus  est.  At  non  solus  hic  est,  cujus 
subscriptio  consistere  nequit,  sed  longe  plures  sub 
ipso   leguntur  privilegio  scripti,  qui  aut  num- 

B  quam  fuere  cogniti,  aut  eo  tempore  non  erant 


episcopi,  ut  jam  observavit  Papebrochius   loco  *■  Ainmno. 
ante  assignato,  quem  lector  potest  consulere. 

m  Annus  kic  notatus  congruit  cum  Indictione ; 
sed  aliassub  privilegio  legitur  annus  594. 

n  Eugenius  II  Papa  erat  anno  826,  Ludo- 
vicus  Pius  imperabat,  et  currebat  quarta  In- 
dictio,  quando  privilegium  datum  dicitur.  Hinc 
tamen  concludere  nolim,  privilegium,  quod  hic 
laudatur,  magis  esse  legitimum,  quam  sit  pne- 
cedens.  Ratio  est,  quod  S.  Ansaricus  supponatur 
fuisse  episcopus,  vivente  Gregorio  Magno.  At 
verisimile  non  est  jam  tum  episcopum  fuisse,  li- 
cet  lubens  fatear  non  posse  ostendi,  id  certo  fal- 
sum  esse.  Deinde  citata  istius  privilegii  verba 
non  videntur  conformia  stylo  Romanorum  Ponti- 
ficum,  et  certe  nepta  sunt  ad  confirmandum 
privilegium  prsecedens, 

o    Quamvis  non  inveniam    ulla  beneficia  no- 

minatim  litteris  fuisse  consignata  ;  facile  tamen 

credi  potest  facta  esse,  cum  fideles  passim  San- 

ctos  colere  cceperint  occasionemiraculorum,  qux 

eorumpatrocinio  fiebant.  Ceterum  de  sepultura 

et  corporis    translatione  aliquid  dictum  est  in 

Commentario  num.  3. 

E 


DE  SANCTO  BERTINO  ABBATE 


AUDOMAROPOLI  tN  BELGIO 


COMMENTARIUS     PR.EVIUS 


j.s. 


^  I.   Discutiuntur  asserta  Mabillonii  de  scriptoribus  Actorum  S.  Bertini 

multaque  in  iis  corriguntur. 


ClIlCA  AN. 
DCCIX. 

Asserla  Mu- 
billouii  de 
scriptoribits 
VitxS.  Bertr 
ni  ■ 


M: 


abillonius  Vitam  S.  Bertini  abbatis  Sithien- 
sis  edituris  Sec.  3  Benedictino  part.  i  pag. 
__104  ita  pr&fatur  :  Multi  gesta  S.  Bertini  ab- 
batisin  litteras  retulere.  Sex  omnino  invenio  huju- 
sce  argumenti  Iucubrationes.  Priraa  est  anonymi 
cujusdam,  quem  ceteri  posteasecuti  sunt.  Secunda 
Folquini  abbatis  Lobiensis,  qui  ActaSS.  Audomari, 
Bertiui,  Folquini  episcopi,  Winnoci  etSilvini  Wal- 
teroabbati  Bertiniano,  anno  cmxcvi  mortuo,  nun- 
cupavit.  Tertia  et  quarta  auctorem  habet  Folcar- 
dum  Sithivensis  ooenobii  monachum.  Quinta  et 
sexta  metrice  compositse  sunt,  una  quidem  ab  ano- 
nymo  quodam,  alia  ab  Simone  (ut  patant)  abbate 
Sithivensi  sub  finem  seculi  xn,  quamquam  Johan- 
ues  Iperius  de  Simone  abbate  ag-ens,  ejus  rei  (ni 
fallor)  haud  meminit.  Quatuor  postremas  scriptio- 
nes  e  monasterio  Sithivensi  accepimus  beneticio 
tum  viri  religiosissimi  D.  Johannis  le  Pecqueur 
subprioris,  tum  humanissimi  Gerardi  du  Val  cosno- 
bitee  Hic  unicum  exhibemus  Kolcardum,  de  aliis 
auctoribus  pauca  dicturi.  Ita  quidem  vir  ilte  eru- 
ditus,  qui  exceptauna  Vitametrica,  eosdem  Vitse 
scriptores  repetit  tom.  2  Annalium  pag.  23,  s*ed 
non  sine  variis  erroribus,  ut  mihi  clare  patet, 
cum  ex  sex  diversis  S.  Bertini  Vitis,  quas  omnes 
manuscriptas  habeo,  tum  ex  testimonio  et  ob- 
servationibus  eruditi  viri  ex  abbatia  Bertiniana, 
qui  veritatis  studio  exactiorem  de  Vitis  S.  Berti- 


ni  suggessit  notitiam,  et  nonnullas  ex  iis  com- 
mxtnavit,  ut  infra  dicetur. 

2  Primo  anonymus  ille,  quem  primum  <-rr- 
dit  Mabiltonius,  tantum  secundus  est  scriptot; 
Vitse  S.  Bertini,  utprobabo.  Secundo  Folquinus 
abbas  Laubiensis  Vitam  S.  Ilertiui  nwnqwim 
videtur  scripsisse,  licet  etiam  Jacobus  Malbran 
cus  inSchotiisad  cap.ilib.  3  de  Morinis  hunc 
abbatem  Laubiensem  numeret  inter  scriptores  Vi- 
tmS.  Bertiui.  Certe  reverendus  admodum  domi- 
nus  de  Clety,  presbyter  abbatim  S.  Bertinj  ejus- 
que  bibliotheae  prmfectUS,  qui  nuperrime  mira 
humanitate  parique  ditigentia  ex  codicibus  Mss. 
varia  nobis  transcribenda  curavit,  in  Observa* 
tionibus  eruditis,  quas  adjunxit,  hac  de  re  ita 
scribit  :E  numero  Sithicnsium,  qui  Acta  S.  Ber- 
tini  litteris  mandarunt ,  expuugendus  nobis  vi- 
detur  Laubiensium  ahbas  Kolquinus  ,  rtsi  post 
Malbrancum  asserat  Mabillonius  ,  ipsum  hujufl 
snncti  Abbatis  Vitam  scripsisse,  uti  et  illaa  san- 
ctorum  Audomari,  Silvini  et  Winoci  :  quod  sa- 
ne  probare  non  vidctur  illa,  cui  ipsi  auctores 
uuice  innituntur,  Folquini  cpistola  dedicatoria  ad 
monaohofl  ISertinianos.  Probat  id vir  eruditus alla- 
tisFolquiniverbisexepistola[laudat<i,  quam  item 
mihi  integram  transmisit  ex  scriptis  codicibus. 

3  Ex   hac  autem  epistota    clarum  videtur  , 
nec  Audomari,   nec  Bertini,   nec    Winnoci   Vi- 

tam 


irjnonwit  ille 
pritmun    Vitx 
hCitptarcm  : 
gt  uhtmtetn 
Laubiemmn 


firifirram 
mtrr  scriptO' 
ru  Vttt  S. 
Itatim  recen- 
let  : 


irtTOM 

J.S. 


orravtt  <i<- 

rnm,  tlttm 
gcminam  S. 

lin  tiiti    Vitum 


u  Folatr.l" 

seriptamt  i  i- 
stimavtt  : 


550 

tam  scripsisse  Folquinum  abbatem,  sed  Vitam 
dumtaxat  S.  Folquini  Morinensis  seu  Teruanen- 
sisepiscopi :  ait  enim  de  SS.  Audomaro,  Bertino 
et  Winnoeo  satis  scriptum  esse  ab  antiquis ;  sed 
negiectum  fuisse  S.  Folquinum,  eaque  ratione 
se  imputsum  fuisse  ad  hujus  Vitam  conscn- 
bendam .  Verba  accipe :  Denique  ,  inqidt  Fol- 
quinus,  eorum  et  Vitam  et  actus,  quorum  gau- 
detis  principalitate,  quorumque  hereditariam  suc- 
cessioncm  sortiti  estis  cum  nomine,  Audomaruni 
atque  Bertinum  dico,  antiquorum  satis  commen- 
dabat  auctoritas ,  qui,  utpote  contemporales  , 
sibi  ita  quadam  vicinitate  nectuntur,  ut ,  dum 
unum  audieris  ,  alterum  subintelligas  ,  et  in 
hujufl  opere,  quis  ille  fucrit ,  facile  pernoscas. 
Sanctus  seque  Winnoeus  ,  cum  ex  uno  supe- 
riorum  pendeat ,  et  ipse  satis  deflcriptua  erat.  .  . 
Sed  o  uostra  tempora !  et  o  mores !  Venerabi- 
lem  siquidem  ,  et  toto  mundo  priedicandum  , 
sanctum  videlicet  Folquinum  ,  modcrnorum  ad- 
eo  lieglcxit  incuria,  ut  nulla  ejus  prffiter  rumo- 
rem  popularcm  videretur  esse  memoria  .  . .  Ad 
illius  Vitara  describendam  animum  induxi  etc. 
Hmc  verba  omnino  evincunt,  Vitas  SS.  Audo- 
mari  Bertini  et  Winnoci  diu  ante  Folquinum 
fuisse  exaratas ;  ipsum  vero  saltem  eo  tempore 
non  voluissc  cas  conscribere.  Cum  autem  nidlum 
afferri  possit  argumentum,  quo  ostendatur  id 
eum  poslea  facere  votuisse  aut  fecisse  ;  merito 
laudatitsdominus  de  Clety  observavit,  Folquinum 
non  recensendumesseinterscriptoresVitseS.  Ber- 
tini. 

&  Erravit  tertio  Mabillonius,  dum  geminam 
S.  Berlini  Vitam  a  Folcardo  monacho  Sithiensi 
scriptamcredidit.  Errorem  hunc  rursus  obser- 
vavit  diligentissimus  de  Clety ,  quando  Vitama 
Folcardo  scriptam,  quam  primam  ct  compen- 
diosam  dixit  Mabillonius,  mihi  ex  Mss.  codi- 
cibus  transmisit.  Testaturenim  nutiam  omnino 
secuuil.r  hujus  Vitse  in  abbatia  suaesse  memo- 
riam,  nullumque  illius  exstare  vesligiUm,  nec 
in  codicibus  Ms.,  nec  in  aliis  monumentis  bi- 
bliotheae,  nec  apud  scriptores  abbatix  Bertinia- 
nw,  Quapropter  examinabimus  textum  Folcar- 
kanc  illius  scriptionem  col- 
legit  Mabillonius.  Adducit  verba  ipsius,  qui- 
bus  utit  <■  Operis  sui,  ubi  Fot- 

cardusita  loquitur :   rlcec  dicta  sufflciant  pauoa 
e  pluribus,    quoa  liosa   quidem    termina- 

vimiis   difflnitione,    sed    patentioris   textus  serie 
mimus  elucidare.  A  hisce  verbis  sub- 

Mabillon  ■■.-..  Vides  hio  promitti  prolixiorem 
scriptionem.  Verum  fallitur  vir  eruditus,  quod 
omnia  adjuncta  non  satisattente  consideraverit. 
Nequc  enim  Folcardus  aliam  hisce  verbis  pro- 
mittitS.  Bertini  Vitam,  ut  ille  credidit ;  sed  mi- 
raculorum,  quorum  atiqua  breviter  perstrinxe- 
rat,  proliaHorem  relationem  sescripturum  pot- 
licetur.  Quippe  Vita  ipsa  adeo  non  erat  compen- 
diose  scripta,  ut  multis  locis  prolixior  sit  itta 
ipsa>  quam  pro  fusiore  Folcardi  lucubratione 
edidit  Mabiltonius  ;  sed  solamiracula  post  mor- 
tem  patrata  brevissime  relata  erant,  utjamdixi. 
5  Ne  autem  u/lum  lectori  hac  de  re  super- 
esse  possit  dubium,  verba  quaedam  Folcardi , 
quas,  paucissimis  interjectis,  sequuntur,  hicsub- 
necto  :  Sicque  huno  Vif«  tantum  beatissimi  pa- 
tris  ct  prott-ctoris  nostri  Bertini  librum  ,  titula- 
tis  potius  quam  scriptis  ejus  post  obitum  miracu- 
lis,  elaudimus.  Sub  fasee  cnim  voluminis  geme- 
ret,  nimiieque  infestationis  ponderi  robustus  le- 
ctor  Buooumberetj  si  de   tanti    Patris  Vita  dele- 


DE  S.  BERTINO  ABBATE. 

ctatum  importunus  sermo  superurgvret  .  .  Ejus 
ergo  nos  accommodantes  satisfactioni,  acsi  jam 
de°  Vita  refecto  Patris  clarissimi  subscquenter 
scriptis  textum  exsequemur  signorum  etc.  llsec 
verba  clarissime  indicant,  non  aliam  a  Folcardo 
promitti  Vitam,  sed  tibrum  quemdam  miracu- 
lorum,  quod  hsec  nimise  protixitatis  vitandse  cau- 
sa  in  Vita  non  essent  fuse  retata.  Miror  sane 
Mabiltonium  hsec  verba  vidisse  et  laudasse ;  et 
vel  sic  tamen  ex  una  Folcardi  promissione  gemi- 
namfacerepotuisse.  Utrum  vero  Folcardus  h- 
brum  Miraculorum,  quem  promisit,  deinde  seor- 
sum  ediderit,  non  omnino  constat.  Laudatus  de- 
Clety  existimat,  ne  hunc  quidem  Miracuiorum 
librum  ab  eo  scriptum  esse,  quia  nultum  istius 
lucubrationis  reperitur  vestigium.  Potuit  sane 
impediri,  quo  minus  impleret  promissa  :  certo 
tamen  afflrmare  non  ausim,  nutla  ab  eo  mira- 
cula  iitteris  fuisse  consignata.  Id  unum  asserere 
tuto  licet,  in  collectione  Miraculorum  edita  apud 
Mabillonium  aliquaesse  scripta  ante  Folcardum, 
aiiapost  ejus  tempora;  sed  nonnulla  quoque  ibi- 
dem  reperiri,  quse  Fotcardi  seiate  et  ab  ipso  scri- 
pta  esse  possunt ;  sed  nesciri,  quid  aut  quantum 
ea  in  re  scriptor  ille  prsestiterit. 


E 


6  Porro  erravit  quarto  Mabillonius  ,  dum  et  dum  i'i- 
Vitam  illam,  quam  edidit,  Folcardo  attribuit,  JJJ^J* 
seculoque  xi  compositam  credidit .  Audiamus  rur- 

sum  observaliones  laudati  Domini  de  Clety  :  TCe 
dixeris  crgo  cum  Mabillonio,  inquit,  illam  pro- 
lixiorem  Vitam  S.  Bertini,  quam  publici  juris 
fecit ,  g-enuinum  esse  foetum  Eolcardi.  Cuilibet 
enim  attcnte  leg-enti  patebit,  illiua  auctorem  seu 
compilatorem  nou  minus  ccntum  quinquaginta 
annis  Eolcardo  superstitem  fuisse.  Observatio  hsec 
certa  est :  nam  circafinem  istius  Vitse  varia  nar- 
rantur  miracula,  quee  secato  xn  facta  notavit 
ipse  Mabiltonius  ;  et  demum  auctor  pag.  151 
clare  insinuat  se  vixisse  seculo  xiii  :  refert  enim 
ut  testis  oculatus  beneficium  anno  1211  factum, 
et  mox  duo  alia  narrat  mirabilia,  quse  illigat 
anno  1210  ,  ac  totam  Vitam  concludit  altato 
instrumento  translationisetrelationiscorporisS. 
Bertini.  Hoc  autem  instrumentum  notatur  da- 
Iwwianno  Domini  millesimo  ducentesimo  trigesi- 
mo  septimo  ,  septirao  dccimo  Kalendas  Augnsti. 
Verisimile  igitur  est,  auctorem  non  diu  post  cot- 
lectionem  suam  de  vitaet  ulis  S.  Bertini  j- 

composuisse,  ita  utsetas  illius  Vitse  figenda  vi- 
deatur  paulo  ante  medium  seculi  xm.  Heec  cer- 
ta  sunt,  si  agatur  de  colleetore,  qui  VUam  illam 
simulcum  miraculis  eo  tempore  collegit. 

7  At   fateor,   non   eam  videri  mentem  Ma-  poteardoat- 
bittonii.  Existimavit  itte,  opinor ,    Vitam  cum  tribuit, 
prioribus  miracutis  a  Fotcardo  exaratam  esse  se- 

culo  xi.  Verum  nec  sti/hts  hujus  scriptoris  con- 
gruit  cum  stylo  Folcardi ;  nec  postrema  hsec  Vi- 
ta  haberi  potest  pro  Vita  prolixius  scripta,  si 
eam  conferamus  cum  Vita  a  Folcardo  exarata  : 
nec  omnino  promisit  Folcardus,  se  iterato  scri- 
pturum  de  gestis  8.  Bertini  in  vita ;  sed  solum 
de  miraculis  post  obitum  factis.  Quapropter  ne 
eoquidemmodo  Vitaper  Mabillonium  edita  sa- 
tisprobabiliter  attribui potest  Folcardo.  Verum- 
tamen  evinci  videtur  ex  lib%  1  Miraculorum 
cap.  xi,  auctorem  scripsisse  secuto  xi,  quo  vixit 
Folcardus  :  nam  dicitur  corpus  S.  Bertini,  quod 
a  S.  Folquino  erat  loco  secreto  depositum  ob  in- 
cursiones  Norraannorum,  ibidem  mansisse  usque 
ad  tempora  istius  scriptoris.  Constat  autem,  cor- 
piis  etevatum  fuisse  a  Bovone  abbate  circa  me- 
dium  seculi  xi.  Itaque primus  ilte  Miracutorum 

liber 


DIE  QUINTA.  SEPTEMBRIS. 

lrZmr^m  fUT  TUl°  XI-  H°C  "Vwnento     ta  est  Folcardi  monachi 

ritam  Folcardo  adscnbit  Mabilloni 


551 


cumm  fuec  se- 
culo  xui  ex 
multis  aliis  sil 
compila  tu  ub 
nonymo  : 


onlosex  Vi- 
/arum  S. 
licrtini  brc- 
viter  ussi- 
gitatus. 


us  ,    ita  lo- 

quens  :  Ktsi  enim  libri  manu  exarati  auctoris  no- 
meu  haud  praeferunt,  id  tamen  collig-imus  ex 
ejus  a-tate  ,  quam  ipse  indicat  lib.  i  Mirac.  cap. 
xi.  Verum  recte  observat  Dominus  de  Cletxj  ,  ip- 
sissima  esse  verba  Bavonis  abbatis ,  qucv  ad  lo- 
cum  illum  translatasunt,utvideripotestapud 
Mabillonium  pag.  128  et  1G2 ;  verba  autem  Bovo- 
nis  teque  adoptari  potuisse  a  compilatore  se- 
culi  xm,  quam  a  Fotcardo;  ideoque  argumen- 
tum  istud  nidlius  esse  ponderis.  Pneterea  si  to- 
cus  iste  omnino  evinceret ,  Folcardum  esse  scri- 
ptorem  illorum  Miraculorum  ;  soium  esset  infe- 
rendum,  librum  quemdam  Miraculorum  a  Fol- 
cardo  scriptum  esse ,  uti  promiserat ;  nonvero 
alteram  Sayicti  Vitam.Siautem  revera  Folcardus 
post  Titam  aliquid  seorsum  de  miracidis  scripsit; 
id  Compilator  ille  adoptaverit. 

8  Qucv  dictse  sunt ,  magis  iilustrabantur  ex 
iis,  quae  de  auctore  ViUv per  Mabillonium  editse 
pergit  observare  taudatus  ssepe  Cletyus  his  ver- 
bis :  Sed  quis  fuerit  hic  scriptor  ?  Nomeu  ejus 
non  prwferunt  codiees  ,  uec  ille  ,  quo  usus  est 
Mabillonius,  ut  ipsefatetur;  nec  alius  ,  qui  ad- 
huc  asservaturin  hjbliotheca  Bcrti  uia.ua.  Quidquid 
de  hoc  compilatore  couiperturn  Uabemus,  Iijec 
sunt ;  primo  illum  floruisse ,  ut  liquet  ex  ob- 
servatis ,  medio  seculo  xiii  circiter  :  sceuudo , 
scriptioni  ac  libro  primu  Mhaculorum  anti- 
quioris  anonymi  (hic  nobis  tantum  est  secun- 
dus)  libroque  secundo  secundi  anonyini ,  multa 
inseruisse  vel  adjecisse ,  qua;  dcsumpsit  partiui 
de  verbo  ad  verbum  ex  Cartulariis  Eolquini  lo- 
vitse  et  Simonis  abbatis;  tum  ex  Folcardi  scri- 
ptione  ,  tum  ex  abbatis  Bovouij  relationc  In- 
ventionis  corporis  S.  Bertini ,  ac  ex  plurimis  aliis 
coffivis  (aut  saltem  antiquioribus  )  seriptonbus 
hujus  ecenobii ,  qui  variis  scripserunt  tempori- 
bus  ,  prout  coustat  ex  collatiouc  a  nobis  facta 
istius  Compilationis  cum  prcedic.tis  Lucubrationi- 
DUS  ac  ;iliis  Opusculis  ;  quani  collatiouem  his 
nostris  observatiouibus  subjicimus.  Hrvc  veris- 
sima  essc  ,  ipse  etiam  deprehendi  conferendo  va- 
ria  ex  Mss  nostris  cum  editione  Mabillonii.  Ita- 
qitecerlum  est,  anonymum  istum  seculi  xiiiscri- 
ptorem  undiquecorrasisse,  quiede  S.  Bertino  in~ 
venire potuit.  Eaautem  videtur  fide  bona  colie- 
gisse ,  sed  subinde  non  satis  curasse ,  ut  omnia 
apte  suis  vongruercrd  temporibus. 

9  Duas  Vilas  metro  illigatas  quintam  et  sex- 
tam  vocat  Mabillonius.  ILv  tamen  eo  ordine  non 
videntur  scriptset  cttrri  prtor,  quam  recte  ano- 
nymo  cuidam  attribuit,  Folvardo  sit  antiquior  , 
et  tertia  vocari  possit  S.  Bertiui  Vita :  attera  ve- 
ro ,  qucc  Simonis  abbatis  est  fcetus,  co))tposita  sit 
secuto  xn,  ita  ut  hivc  sit  quinta,  et  prsecesserit 
Vitam  a  Mabiilonio  ediiam,  quiv  sexio  et  uiti- 
mo  toco  est  collocanda ,  exceptis  tamen  scriptis 
quibusdam  neotericis ,  de  quibus  hic  non  ago. 
Ordo  igitur  Titarumhic  esi,  utmox  tatiusosten- 
dam.  Prima  Tita  est  aucioris  anonymi  ,  qui  eo- 
demtempore  de  SS.  Audomaro  ,  Bertino  etWin- 
noco  sc7npsit.  Hsec  Tita  scriptoribus  neoteri- 
cis,  ipsisque  etiam  Bertinianis  videtur  fuisse  in- 
cognita.Secunda  auctorem  itemhabet  anonymum. 
sed  pnvcedente  juniorem  .-  atque  is  ijjse  est  , 
queni  Mabiitonius  aliique  vocant  antiquiorem 
anonymum.  Huic  Vitce  adjunctus  liber  Mi- 
'raculorum  ,  secundus  a  Mabillonio  dictus.  Tertia 
Vita  est  metrica  anonymi  item  scriptoris,quiprce- 
cedentis  tucubrationem  versibus  exprcssit.  Quar- 


;  quinta  vero  metrica  lu- 
cubratio  Simonis  abbatis;  ac  sextam  demum , 
quce  ex  hisce  aliisque  scriptis  collecta  est  a  com- 
pilatore  anonymo  ,  edidit  Mabiltonius.  Nunc 
examinandum,  quo  fere  tempore  singuUe  sint 
exaratse  ;  simulque  explicandum,  quamam  insu- 
per  de  S.  Berlinoscriptis  fuerintconsignata;quo- 
que  demum  modo  hisce  usurus  sim  ad  elucidanda 
Sancti  gesta  et  miracula. 


II.  Exponitur  ,  quo  tempore  et 
modo  Acta  Sancti  ,  aliaque  ad 
eum  spectantia  fuerint  conscri- 
pta  ,  ac  simul  ,  quaenam  ex  iis 
edenda. 


Vitam    S.  Bertini  prirnam    ex   iis  ,  qiue  ha- 
ctenits  notcv  sunt  ,  scriptam  essc  ab  eodem 
auctoreanonymo,  qitiS.  Audoumri  Vitam  a  Ma- 
billonio   editam  composuit  ,  jam  supra  monui. 
Res  hsec  certa  est  ex  antiquissimo  i    lii  <    Ms. , 
quem  olim  Majores  nostri  acceperun,  .  i  . 
nostro  MoLsheiiHensi  in  Alsaiia.  Mtdiius  hiv  C0- 
dex  ct  notatus  apud  nos  \  Ms.  86 ,  continet  Vitas 
variorum  Sanctorum  ,  qui  discipuli  fuerunt  S. 
Cotumbani   abbatis  ,  aut   ex  Luxoviensi  vwno- 
bio  prodiai-unt,  atque  inier  eas  fot.  07  de  S  Au- 
domaro  hunc  rttbris  liiteris  habet  tittdum  :  In 
Dei    nomine    pauca    dc  sancta    cohversatione   et 
vita  militum   Chri.sti ,  Audomari ,  Bertini  e1  Win- 
noci.  Post  titulum  sequitur  prsefatio  et  Vita  5. 
Audomari ,   sicut  edita  est    apud   Mabillonium 
sec.  'I  Benedict,  pag.  .*>.V,i  et  seqttenttbus  ;   al  in 
prsefatione  apud  Mabittom    \        issa  suni  qus 
dam  minus  necessaria.  J'ost  Vitam  S.  Audoma- 
ri  sine  alia  prsefatione  Vita  S.  Bertini,  et  postea 
S.  Winnoci  ita  seguitur ,  ut  nutium  possit  esse 
dubturn  ,  quin  idem  sii  auctor,  qui  tres   hasce 
Vitas  consequenter  composuit. 

11  De  setaic  Scriptoris  Mabiilonius  solum  no- 
tavit,  scriptam  videri  S.  Audomari  Vito     .  , 
soiam  ex   tribus   noverat ,   ante 
cladem,    id  esi ,  ani    .  fere  secuiu,     i   , 

quod  videtur  certum.  Benedictini  .      ,        s  lli- 
storise  litU      ■  ■  ■    Francis  .     ,    ...         deeo- 

dem  agttnt  scriptore  anonymo  ,    opi\ 
scripiam  esse  S.  Audomari   Vitam  quiuqu 
cirviter  anuis  post   mortem    illius  Sancti,  quia 
auctor  uno  loco  itataudat  S.  Audomaj  \ 
ium ,   avst  factum    cx  orv    ipsitts  intcUcrisset ; 
et  aiio  loco  eos ,   qui  morti  S.  Audomari  adfue- 
rant ,  eo  commemorat  modo  ,   acsi  facta   >ror- 
tis  tempore  ex  ore  ipsorum  didicisset.  At  verba 
id  non  evincunt.  Priora  hsec  sunt  apud  Mabdlo- 
nium  num.  G  .-  Ilinc  post  hujus  (Audomari)  obi- 
tum    cuncta  per  ordinom  monstrans  narr.ivit  di.s- 
cipulus  ille,    qui  *  pa.ssus    est  *   in    undis.   Aiia 
ibidemnum.Vl  sic  leguntur  .■  Ui  vero,  qui  in  ea- 
dem  hora  in  ea  domo  prajseutcs  fuerunt  {morienti 
Audomaro, )  tcstati  sunt,  quod    talis  corum  ua- 
rea  et  ora  intravit  odor ,  quasi  Illa  domua  omni- 
bus  aromatibus  fuissct   plenft.  Dicit  quidemau- 
ctor ,  itta  a  pnvdivtis  personis  relata  fiiisse ;  at 
sibifuisse  ab  iis  ipsis  narrata  non  asserit.  Aiiter 
loquitur  idem  svriptor   in   Vita  S.  Bertiui  ,  ubi 
pro  miracuto  ad  sepulcrum  ejus  facto  ocutatos 
taudat  testes  infra  in   Vitanum.   \Z  .- Quod  illi 

nobis 


J  s 


Piitrnu  Vti* 
tcriptor  de 
SS.  Audoma- 
ro,  Bertino  et 
Wtnnoco  egit: 

E 


s.  u, 

lynchronu», 


.1/*.  fuit 


532 


IVCTUftE 

J.  s. 


$ed  medio  sul- 
ttm  mccuIo  ac 
forian  toto 
pottcrior : 


Vitu  kwt  bona 
fidevidetur 

SCttfita  :  17(10 

modofilfixin. 


Attctor  1  i- 
u  iMmich 
item  anoiiy- 


nobis  testati  sunt,  in  quorum  eonspeotu  haec 
gloriosa  virtus  foit  facta.  Allata  igitur  verba 
nonprobant,  tam  cito  scriptamesse  hanc  \itam. 

12  Quin  potius  certum  est  ex  Vitis  SS.  Bertini 
et  Winnoci,  serius  fuisse  exaratam  ,  et  ven- 
similiter,  integro  fere  seculo  post  mortem  S.  Au- 
domari  ,  cum  S.  Winnocus  diu  superfuertt  Au- 
domaro,  imo  totis  quinquaginta  annis  ex  Ma 
billonii  caicuto  ,  quem  hic  non  discutw  ;  cum- 
que  ex  ipso  scriptore  ctarum  sit,  Vitas  hasceexa- 
ratas  esse  annis  non  paucis  post  morlem  S.  Wzn- 
noci,in  cujus  Vita  miracutum  UUesi  m  incen - 
dio  corporis  ejusdem  Sancti  narrare  mcipit  au- 
ctor  his  verbis-.Vo^  sancti  iffitur  viri  Winnoci 
de  hac  vita  egressum ,  longi  tempons  spatio 
transacto  etc.  Ne  quis  tamen  hoc  longi  tempons 
spatium  nimis  protrahat ;  observandum  est ,  tn 
Vita  S  Winnoci  per  Mabillonium  edita  Sec.  3 
BenedicL  part.  I  pag.  30b  idem  narrari  factum, 
dicique  ;  Nou  multum  temporis  post  excessum 
Sancti  viri  effluxit  etc.  Ilaque  tempus,  quod  lon- 
num  apparuit  primo  scriptori ,  secundo ,  qui 
ionrje  junior  erat,  visum  est  breve.  Non  exigunt 
itaque  aliat*  verba,  quibus  fortasse  anm  tantum 
viginti  aut  triginta  insinuantur,  ut  existimemus 
Wriptas  esse  hasce  Vitaspost  seculum  vm.  Verum 
aliunde  etiam  nihil  occurrit ,  quo  ostendere  pos- 
sim  scriplas  esse  ante  finem  seculi  vm.  Quaprop- 
ier,  cum  auctor  nuliibi  indicet  se  Sanctis  fuisse 
coniemporaneum,  nullibietiam  setatem  suam  in- 
sinuet ;  nihil  de  ea  statuere  ausim,  nisi  scripto- 
rem  Vitas  hasce  composuisse  seculo  vni  post  me- 
dium  aut  seculo  ix  ante  medium ;  idque  satis 
videri  cerlum.  Prima  igitur  ftaec  S.  Bertini  Vita 
scripta  est  medio  saltem  seculopost  mortem  hujus 
Sancti  ;  et  fortasse  scriptor  ultra  toium  seculum 
Sancto  fuit  posterior. 

|;i  Laudaii  scriptores  Historisclitterariaeasse- 
runt ,  in  Vita  S.  Audomari  non  reperiri  defe- 
ctus  notabiles ,  nisi  quod  stylus  justo  sit  fusior , 
quodque  factorum  adjuncta  non  satis  enucleen- 
tur,  ac  demum  quod  scriptor  ille  magis  sit  sotti- 
citus  de  referendis  Sancti  miraculis  quam  ?^ebus 
dliis  t/estis.  Vcrissima  h<vc  sunt  et  accurale  obser- 
vata.  De  VitaB.  Bertini  eadem  dici possunt  ,  cum 
ne  mortem  quidem  Sancti  aut  Vitoe  monasti- 
cm  initia  auctor  exponat.  Videtur  soium  narrare 
cohtissc  mirainliaqusedam,  non  exactam  singu- 
tttntm  so-ihcrc  i/t.v  historiam  :nam  in  Vita  S. 
Audomari  varia  narrat  de  S.  Bertino .  quae  in 
hujus  Vita  non  repetit ,  ac  ne  leinter  quidem  at- 
tinqii.  Alia  rursum  de  8.  Bertino  refert  in  Vita 
S.  Winnoci,  omissa  in  ipsius  Bertini  Vita.  Hac 
t/c  causa ,  ut  colligantur  omnia ,  quse  ab  hoc 
scriptorc  rclata  sttiit  de  S.  Bertino ,  pr&mit- 
tamomnia  ad  Bertinum  spe.ctantia  ex  Vita  Au- 
domarii  deindetotam  Bertini  Vitam  edam  ,  ac 
mom  adjungam  ex  Vita  S.  Winnoci,  quaecum- 
que  ad  Bertinum  pertinent.  Eeec  autem  simul 
constitucnt  Vitam  primam,  qutV  scripta  videtur 
fideoptima,  nec  ouidquam  continet,  de  quo  me- 
rdo  possit  dubitari. 

HSecundaS  Bertini  Vita  auctorem  item  ha- 
bet  anonymum,  sed  /awcedente  juniorem ,  ut 
clare  patet  ex  eoUatione  utriusqtie.  Secundum 
hunc  satis  noverunt  scriptores  posteriores .  et 
kodiernietiam  Religiosi  Bert i niani;  sed tgnoran- 
tes  primion  ,  lutnc  locum  attribuerunt  secundo. 
Observat  Cletyus anonymum  hunclaudari  a  Fol- 
quino  diacono  in  suo  Cartulario ,  in  quo  prin- 
cipum  ac  reguui  diplomata  retulit  anno  cmiai  .■ 
item  a  Folquino  abbate  Laubiensi ,   in    prolog-o 


DK  S.  BBRTINO  AB  ,vTE. 

ad  Vitam  S  Folquini  Morinorum  episcopi,  quam  J> 
concinnavit  circa  finem  seculi  x.  Hujus  verba 
dedi  num.  3 ,  sed  hic  verisimihus  loquitur  de 
nrimo  anonymo,  cum  simul  memoret  Audoma- 
rum  Bertinum  et  Winnocum.  De  eodem  ,  mquit 
Cletyus.  antiquior  auctor  Vite  B.  Winnooi  ,  uti 
Eolcardus  et  Bovo  abbas.  Priorem  horum  tnum 
de  primo  anonymo  agere  existimo,  cum  omma 
fereex  ipso  hauserit,  exceptis  tamen  plensque 
miraculis.  Reliquos  vero  de  secundo  anonymo 
loqui,  facile  mihi  persuadeo  ,  cum  hunc  ma- 
ais  secuti  sint  quam  primum.  Hujus  scripto- 
ris  mtas  satis  coiiigi  poterit  ex  libro  %  Miracu- 
lorum,  sihic  ab  eodem  sit  conscnptus,  uti  ve- 
hementer  suspicor  ob  rationes  mox  allegandas , 
licet  Cietyus  contrarise  videatur  esse  opmionis  : 
et  non  prorsus  sine  fundamento,  scnptorem  li- 
bri  secundi  Miracutorum  ab  eo  distinguendum 

PUllLAudiamus  observationes  mri  diligentissi-  h*cVtiai» 
mi  :m\em  elabenle  seculo  su*  scriptioms  con-  j£*« 


E 


v/ic   ;   uuuwu    ^*««« dniljus  adjun- 

tinuatorem  sortitus  est  [anonymus  praedictus,)  clnmhubel 
alium  scilicet  anonymum  ,  qui  primo  libro  Mi-  nbnm  MiVo. 
raculorum  adjecit  secundum ,  ne  plurima ,  ut  «tonm, 
ait,  quse  propter  improbitatem  temporura  fue- 
rant  intermissa  ,  a  memoria  succedentium  abo- 
lerentur.  Ast  hujus  secundi  anonymi  certior  est 
ffitaa  :  utramque  enim  Danorum  incursionem  in 
Sithiu  ,  qua3  factae  sunt  annis  dccclx  et  dcccxci, 
narrat  ut  testis  ocUlatus  ,  protestaturque  in 
hujus  libri  prologo  se  nihil  relaturum  ,  nisi  quod 
ipse  viderit,  aut  qua3  a  personis  tide  dignis  visa 
sibi  compertum  fuerit.  Ex  quibus  sane  se  prodit 
auctorem  coEevum.  Hic  liber  secundus  Miraculo- 
rum  in  tribus  codicibus  Mss  bibliothecae  Ber- 
tinian®  legitur.  In  primo ,  eujus  littera  prope 
atting-it  auctoris  svurn  ,  reperitur  disjunctus  ab 
antiquioris  anonymi  snriptione  ,  nullisque  titulis 
distinctus,  inter  Vitam  scilicet  S.  Ansberti  Roto- 
magensis  archiepiscopi  et  S.  Winoci  abbatia. 
In  secundo  codice  ,  qui  exaratus  videtur  laben- 
te  seculo  decimo ,  additur  hic  liber  secundus 
antiquioris  anonymi  libro,  adeo  ut  hi  duo  libri 
unicum  Opus  conflare  videatur ,  cum  nullis 
titulis  distinguantur.  Tertius  vero  codex ,  qui  hunc 
etiam  librum  complectitur ,  ille  est,  qui  subtrac- 
tis  traotatu  Bavonis  abbatis  de  Inventione  corpo- 
ris  S.  Bertini  ,  et  charta  translationis  ejusdem 
reliquiarum,  facta?  per  Petrum  Morinensem  et 
Assonem  Atrebatensem  episcopos  ,  eamdem  scri- 
ptionem  continet,  quam  vulguvit  Mabillonius. 
Porro  recentior  est  hic  codex  Sapitseculum  xiii. 
Hactenus  laudatus  adjutor. 

1G  Porro  quod  observatum  est  de  secundo  co-  qU%videtur 
diceBertiniano,  in  quo  Vita  anonymi  et  secun-  ezteejwfcm 
dus   liber    Miraculorum    ita  simul   ponuntur ,   srr1Ptor,s- 
acsi  unum  esset  Opus ;  etiam  invenio  in  codice 
nostro  Ms. ,  qui  notatus  est  P.  Ms.  158.  Fuit  hic' 
olim  abbatiae  Valcellensis  Ordinis  Cisterciensis ,et 
continet  Vitas  Sanctorum  mensis  Septembris  ;  et 
licet  tam  antiquus  non  sil ,  ut  prope  accedat  ad 
tempus,  quo  hasc  Vita  scripta  est ,  magna  tamen 
cura  exaliis  fuit  collectus.  Ex  hoc  autem  codice 
probabiliter  coltigo,  cumdem  anonymum  tam  Vi- 
tse  quam  hujus  libri  Miraculorem  esse  scripto- 
rem,    modo  tamen   nonnihii   diverso.    Quippe , 
quantum  apparet ,    Vitam  cum  prioribus  mira- 
cutis  ex  antiquioribus  scriptoribus  mutuaint,  et 
pro  majori  parte  ex  primo  anonymo  desumpsit ; 
librum   vero  Miraculorum  ex  visis  et    auditis 
composuit.  Primi  verba  preefationis  ad  librum 
Miraculorum  in  eam  me  opinionem  inducunt ; 

sic 


F 


DIE  QUINTA 

A  sic  enim  toquitur  auctor  :  Hiis  itaque  a  reveren- 
dissimis  patribus  nostris  sui  temporis  .  .  .  non  mi- 
nus  veraciter  quam  fideliter  de  virtutibus  beatis- 
simi  Patroni  nostri  prselibatis  ,  plurima  postmo- 
dum...  exstant  intermissa  relatu  dig-nissima.  Quo- 
rum  e  numerositate  pauca,  ac...  ea,  quae  aut  ipsi 
vidimus  ,  aut  ab  idoneis  personis  visa  cognovi- 
mus,...  subinferre  satag-imus. 
nbraiionet  17  Primo  non  satis  video,  quo  referatur  vox 

hicdatas:  hiis,  nisi  adscripta  anteriora  ejusdem  auctoris. 
temjnutcripri  j}aque  cum  certo  referatUr  ad  Vitam  illam  ano- 
II  nymi,  heec  ab  eodem  conscripta  videtur  eo  stylo 

et  ordine,  quo  exstat.  Secundo  cur  plures  lau- 
dat  hujus  Vitge  auctores,  cum  videatur  conse- 
quenter  ab  uno  exarata?  Non  alia,  opinor,  de 
causa  quam  quod  ipse  hanc  ex  plurium  scriptis 
compiiaverit .  Prseterea  observo,  Vitam  in  codi- 
ce  saltem  nostro  non  finiri  solita  clausula,  qua 
gloria  sanctissim.ce  Trinitati  abscribitur ;  sed 
clausulam  hanc  esse  dilatam  usque  ad  finem  libri 
Miraculorum,  ita  ut  tiber  uterque  ibi  certe  scri- 
ptus  sit  tamquam  unum  Opus;  idque  clausula 
quoque  post  librum  Miraculorum  posita  clare 
B  indicat,  cum  ita  habeat  :  Explicat  Vita  S.  Ber- 
tini  abbatis.  Quapropter  probabilius  existimo 
Vitam  hanc  cum  quinque  subjunctis  miracuiis, 
quseVitse  annexa  sunt;  ac  deinde  librum  undecim 
Miraculorum,  ab  eodem  composita  esse  anonymo; 
sed  priorem  partem  ex  antiquis  monumentis  de- 
sumptam;  alteram  vero  ex  visis  et  auditis  a  scri- 
ptore  compositam.  Hcec  autem  opinio  si  vera  est, 
totum  id  Opuscidumconscriptumest  circa  initium 
seculi  x,  ut  ex  dictis  num.  15  colligitur.  Edam 
istud  totum  ut  Vitam  secundam  ex  codice  nostro 
Ms.,  erroresque  aliquot,  in  quos  auctor.incidit, 
conabor  corrigere. 
Vitatertia  18  Vita  metrica  anonymi ,  quam  tertio  tan- 

mertricaeo-  tum  joco  commem0ro,  ita  concinnata  est,  ut  il- 
tlLZ™!».  Hus  auctor  scribere potuerit  anteanonymum  mo- 
posita  ;  do  memoratum ,  cum  nihil  referat ,  quod  non 

legatur  in  preecedente,  et  omittat  ultimam  Da- 
norum  aut  Normannorum  incursionem  in  Sithiu, 
licet  hsec  etiam  ab  anonymo  prsedicio  fuerit  rela- 
ta.  Operis  istius  exemplar  ex  codice  Ms.  nobis 
transmisit  Cletyus,  hasce  prsemittens  observatio- 
nes  :  llanc  lucubrationem  eruimus  ex  codice 
C  biUiothecse  nostrEe  eleg-antissirae  exarato,  litte- 
ris  initialibus  uniuscujusque  versus  auro  aut  ar- 
g-ento  exornatis ;  cujus  caracter  sapere  videtur 
tinem  seculi  x.  Ille  idem  est  codex  ,  qui  editam 
S.  Bertini  Vitam  ab  antiquiori  anouymo  editam 
complectitur ,  quae  pro  more  Officii  ecclesiastici 
distributa  legitur  ,  sed  valde  paucis  ex  g-enuino 
textu  subtractis  :  ipsamque ,  quam  Malbrancus 
et  nonnulli  alii  scriptores  perpemm  attribuuut 
Folquino  Laubiensium  abbati . .  .  Quo  tempore 
vixerit  hujus  metricie  scriptionis  auctor,  nihil 
certi  habemus:  nec  setatem  nec  nomen  pnefe- 
runt  iibri.  Hisce  addit,  conjecturam  posse  forma- 
ri  pro  Vita  scripta,  labente  seculo  ix,  pneser- 
tim  quiaomittitur  uttima  Normannorum  incur- 
sio.  Probabilis  sane  est  hnec  ratio;  at  res  ex  ea  non 
fit  omnino  certa.  Nam,  ut  ipse  etiam  observat, 
pocta  hic  ususvidetur  anonymoprsecedente,  ideo- 
que  minus  verisimile  estante  ipsum  scripsnsc. 
Quidque  sit,  scripsit  haud  dubieseculo  ix  aut  x, 
et  nultum  refert  factum,  quod  atter  non  habet. 
Hac  de  causa  non  credo  me  operie  preiium  factu- 
rum  si  hanc  ederem  Vitam.  Cum  tamen  aliqua 
narnt  prolixius,  eum  subinde  laudabo  m  annota- 
tisadVitamautMiracula. 

19  Aliud  Opuscutum,  ad  illustranda  b.  Ber- 


SEPTEMBRIS. 


553 


tini  gesta  idoneum.  secuto  x  compositum  est  a  Fot        hctmi 

quino  monacho  Sithiensi  et  diacono.   Hic  anno        *   s- 

961,    ut  aiunt  Bertiniani ,    sub  abbate  Adatol-  Cliarlutarium 

fo  ccepit  colligere  varia  diplomata,  eaque  histo-  jS^ 

nca  narratione  sic  connexuit,  ut  ex  iis  fecerit  ,-«,„■  . 

Chartariura    histork-um ,     quemadmodum    Opu- 

sculum  istud  vocat   Mabillonins  de  Re  diptoma- 

tica  lib.  3  cap.  5,   ubi  de  eo  sic  loquitur  num. 

4:   Antiquiora   Chartaria  quaedam  histonca   sunt, 

in   quibus   ita  connectuntur  vetera  monuraenta 

ut  rerum  eo  in  loco  g-estarum    series  simul   ex- 

plicetur ,    et    ex    illis   monumentis   elicintur.    ld 

praestitit   seculo    x    labente    Folquinus    Sithiensis 

monachus  ,   cujus  collectio  ita   incipit  :    •>  In  no- 

»  mine  sanctse  et  individuae  Trinitatis,  tnoipiunt 

"  cnpitula  prima;  dictinctionis  libri  de  gestis  ab- 

»  batum  et  priuilegiis   Sithiensis  coenobii,   et  de 

"  traditionibns    possessionum  ,    quse    a    fidelibus 

"  sub  uniuscujusque   illorum  tempore   huic   loco 

»  cum    cartarum    inscriptione    sunt    concessse  ». 

Constat    capitulis    lxxxi  ,    quibus   subjun^untur 

capitula    decem  de  eleeraosynis.    In    pnefatione 

vero    heec    leguntur:     »  liunc    tantummodo   co- 

"  dicera  de  membranulis  in  unins   libri  cumula-  g 

»  vimus  corpus;  ut  si  foisan  quis  istius   loci  pos- 

»  sessionum    inve.stigandarum  fuerit  avidus  ,    ad 

»  hunc  recurrat.   Ibi   numerum   et   nomina   invc- 

»  nire    poterit  quantocius  sub    prsetitulatione  au- 

"  norura    Dominieue    Nativitatis,    vel    tunc   tem- 

»  poris  cujuslibet  regis  apte  conjunctura,   prout 

"  nostrse  erat  possibilitatis  ».  Addit  Mabillonius 

Collectionem  desinere  sub  annura  cmi-xi,  aucto- 

remque  protestari  se  nihit  aliud  scripsisse,  Nisi 

quod  in  exeraplnriis  antiquorum  potuit  reperire, 

aut  strenuis    viris  narrantibus  ag'noscere.    Quod 

ultimum  de  pertinentibus  ad  historiam  intettigit 

Mabittonius,   qui  et  aliis  locis  hoc  Opusculum 

laudat.  Verum  dicta  hic  interim  suffwiant  ad 

propositum  nostrum.  At  suis  tocis  in  Commenta- 

rio  utemur  hoc  auctore,  ex  quo  posteriores  bio- 

graphi  profecerunt . 

20  Quartse  S.  Bertini  Vitse  auctor  est  Folcar-  \uaqaarta 
dus  inonachus  ,  de  quo  varia  jam  dicta  sunt  « Foicardo 
num.  4  et  seq.  Ftoruit  Folcardus  sub  Bovone  '^"a^° 
abbate,  cui  Opus  suum  dedicavit,  adeoque  medio 
circiter  seculo  xi ;  nam  secundum  Iperium  Boco 
abbas  factus  estanno  1048,  et  dcfunctus  est  an-  y 
no  1065.  Fotcardus  autem ,  ut  habet  quidam 
annatista  Bertinianus,  teste  Ctetyo,  Vitam  San~ 
cti  elegantiori  stylo  edidit  et  abbati  BUO  discu- 
tiendam  reliquit.  Stylus  certe  diffusior  est  quam 
in  Vitis  atiis,  et  in  itta  ipsa,  quam  edidit  Ma- 
bitlonius  ,  ut  tanto  mugis  mirer,  eum  dicere 
potuisse,  hanc  Vitam  compendiose  scripttu» .  Fa- 
cta,  quee  refer  Fotcardus ,  partim  haurire  po- 
tuit  ex  utroque  anonym,  sed-prtecipm  ex  secun- 
do,  cujus  etiam  errores  adoptavit;  partim  ex 
Chartutario  Fotquini,  partim  ex  atiis  monumen 
tis,  aut  ex  sotis  conjecturis.  Tria  hujus  Vitee 
habeo  exemplaria  Mss.-.  primum  ex  Beounda 
parte  variarum  Leg*endarum  in  Corsendonok  (prio- 
ratus  est  Canonicorum  Regularium  in  Braban- 
tia-.)  hoc  integrum  est,  et  priefationem  adjnn- 
ctam  habet,  non  lamen  dedicationa» .  Alterum 
Majoribus  nostris  transmisit  Chiffietius  noster 
ex  Ms.  Accintinimonasterii,sedmutih<n>,  Ter- 
tium  nuperrime  ex  duobus  Mss.  Bertinianis 
transcribendum  curavit  sxpe  laudatus  Ctetyus  : 
aique  huicipsa  etiam  dedicatio  prtcfixa  est.  Tria 
hsec  exemplana  ditigenter  contuti,  et  recte  con- 
sentientia  reperi,  exceptts  mendis  non  paucis  vo- 
cum  mate  scrtptarum,  quie  in  singulis  occur* 

runt. 


AUCTORE 

C-S 


Inventioet 
elevatio  cor- 
poriia  Bmonc 
abbate  exara- 
ta. 


554 

runt.Cum  tamen  menda  hsec  rarissime  in  omni- 
bus  simul  exemplaribus  reperiantur,  pleraque 
facile  corrigi  poterunt  ;  ideoque,  quo  textus  sit 
correctior,  eum  ex  omnibus  simut  concinnabo 
Mss.t  notatis  diversis  tectionibus,  ubi  videbitur 
operse  pretium, 

2 1  Eodem  fere  tempore,  qua  scripta  est  Vita 
a  Folcardo,  sive  paulo  post  medium  seculi  xi, 
Bovo  abbasjam  memoratua  concinnavit  Opuscu- 
lum  suum  de  Tnventione  et  elevatione  corporis  S. 
Bertini,  in  quo  varia  referuntur  ad  Sancti  glo- 
riam  posthumam  spectantia.  Pleraque  horum 
auctorvidit,  etalia  qumdam  anteriora  ex  monu- 
mentis  Bertinianis  haurire  potuit ,  ita  ut  hoc 
Opusculum  sit  dignum,  quodpost  tres  Vitas  me- 
moratas  totum  Operi  nostro  inseratur.  Cum  au- 
tem  nullum  nactus  sim  exemplar  Ms.,  nec  facile 
nanciscipossim,  testante  Cletyo  relationem  illam 
-„(,„  nnt/iUttsexstarein  codicibusMsS  bibliothecm 

Bertiniana,  solam  recudere  cogor  edilionem  Ma- 
biUonii,  qui  Relationem  illim  se  dedisse  testaiur 
tx  Mss.  oodicibus  Sithivensi  et  Chimmariscensi. 
Bovonem  laudant  Scriptores  liistorise  litterarias 
Francim  tom.  7  pag.  564,  et  observant  stylum 
ipsius  essejusto  di/fusiorem;  at  Opuscutum  alias 
satis  bene  scriptum.  Nos  illud  ulterius  examina- 
bimus  in  annotatis. 


§111.  Reliqui  scriptores,  qui  de  S. 
Hertino  egerunt  :  utrum  Chro- 
nicon  Joannis  Iperii  tam  sit  accu- 
ratc  scriptum  quam  voluit  editor. 


K 


ex  ea  sotum 
edenda  qux- 
dummiraculu: 


Qninta  Vtta 

metro  leomino 

roinpostif  ii 
Simom  ahbatc: 


Quinta  Vita  8,    Bertinij  metro  leoninoilligata, 
auctorem  habet  Simonem  monachum,  et  ab- 
Sithiensem.  De  eo  agit  Tperius  apud  Mar- 
tenium  tom.  8  Anecdqtorum  a  col.  631,  seucap. 
\-\  ubi  docet  Oandensem  origine  fuisse,  rirum- 
que  religiosum  et  Uiioralum.  Abbas  electus  est 
anno  i  L81j  sed  electio  deinde  declarata  cst  irrita 
/u>r  litteras  Tnnocentii  //,  quibus  litteris  domnus 
Simon  veneranterobtemperana,  oneri  eumdignitate 
oesait  anno  Domini  ucxxxvi,  inquit  Iperius.  Cle- 
tyuSj  qui  hanc  lucubraHonem  excodice  Ms.  Berti- 
niano  transmisit,scriptamdicit  mediofere  seculo 
xii,  id  est,  imii  diuante  mortem  auctoris-.  nam 
obitum  ejuscum  Iperio  afftgitanno  1148  Prseterea 
ad  propositum   nostrum  fieec  observat  :    llujns 
scriptiunis  cuilc\   ;ic  pruloyus  nunicn  sui  auctoris 
prroferunt,  Simonis   soilicet  hujus  nominie  primi 
abbatis  Sithiensis.  Is  etiam  Mquini  levitBS  exem- 
plum  seoutus  Cartularium  scripait  ;i  l  >  ineunte  se- 
oulo  \i  ad  bub  tempora,  uoc  est,  a  tempore  Roderioi 
abbatia,  qui  regere  oaBpit  anno  mxxx,  summorum 
Pontitloum  bullss,  principum  ac  eomitum  Flan- 
drin  diplomata,  aliaque  privata  inatrumenta  pa- 
ri  atudlo  in  unum  volumen  retultt,  interque  res 
gestas  sub  uniuscujusque  abbatis  regimine  inse- 
ruit.  Dehoc  Chartulario  stiam  subinde  loquitur 
Mabillonius  in  Opere  diplomatico.  Simonis  abba- 
tis  Opus  taudabo,  ubi  videbitur  operse pretium.  ln 
Yifn  maatime  secutus  est  Folcardum,  cujusnon 
loopiniones  adoptasse  videturf  sed '  diffusum 
quoque  stylum* 


de  s.  bi:rtino  abbate. 

23  Sextus  demum  Vitse  scriptor,  cujus  com-  D 
pilatio  placuit  Mabillonio,  quia  alia  fere  omnia  JJJ/JjJ 
complectitur,  anonymus  est  seculi  xiti,  ut  jam  biUoni0tSC_ 
probatum  est  num.  6.  Cletyus,  qui  totam  hanc  cui0%m 
compilationem  ex  alio  codice  Bertiniano,  quam  compihta  est 
quo  usus  est  Mabillonius,  nitide  curavit  tran-  **<><»•"*• 
scribendam,  nobisque  communicandam ,  non  mo- 
do  cetatem  auctoris  suis  observationibus  manife- 
stam  fecit,  sed  solerter  etiam  ostendit,  ex  qui- 
bus  auctoribus  singida  sint  desumpta,  paucis  ex- 
ceptis  miraculis,  quse  ipse  verisimiliter  compita- 
tor  adjecit,  et  nonnullis  subinde  aliis,  qux  ipse 
ex  conjecturis  aut  monumentis  ignotis  Vitaeaddi- 
dit.  Protogus  totus  estexprimo  anonymo,  quem, 
si  forte  totum  non  habuit,  ex  prima  parte,  seu 
Vita  S.  Audomari,  sumere  potuit.  Caput  pri- 
mum  totum  est  ex  Folcardo  mutuatum  ;  secun- 
dum  partim  ex  Folcardo  ,  partim  ex  Vita  S. 
Mummotini ,  quam  habemus  in  codice  nostro 
Ms.;  tertium  ex  anonymo  secundo ,  quem  ta- 
men  ex  Folcardo  interpolavit,  annum  donatio- 
nis  adjungendo.  Caput  quartum  rursusex  eodem 
anonymo  mutuavit ,  sed  qutedam  ex  Folcardo 
adjecit,  errore  utriusque  etiam  adoptato  ,  quo 
Mummolinus  dicitur  successisse  in  episcopatum 
Noviomensem  S.  Achario ,  cum  successerit  S. 
Eligio.  Caput  quintum  et  sextum  ex  Folcardo 
mutuatus  est;  ac  privitegium  S.  Audomari  ex 
Folquini  Chartulario ,  nisi  habuerit  autogra- 
phum.  Privilegio  pauca  subdidit,  quee  anachro- 
nismo  non  carent. 

24  Caput  septimum  ex  utroque  anonymo  ha-  ut  oste»ditur  .* 
bere  potuit,  idemque  ex  Folcardo,  sed  anony- 
mum  secundum  hic  maxime  secutus  est.  Caput 
octavum  ex  Folquini  Chartulario  totum  desum- 
psit:  nonum  vero  partim  ex  secundo  anonymo, 
partim  ex  Folcardo,  partim  aliunde,  vel  ex  con- 
jecturis.    Caput    decimum  iterum  ex  Fotcardo 
mutuavit ;  et  undecimum  ex  eodem  vel  ex  ano- 
nymo  habet,  sed  eorum  non  expressit  verba.  De- 
mum  caput  duodecimum  totum  fere  ipsi  compi- 
latorH  attribuitur,  lieet  nonnxdla  muiuatus  sit  ex 
Folcardo.  Hactenus  ex  observationibus  laadatis, 
quas  diligenter  cum  ipsis  monumentis  contulit, 
et  accuratas  inveni.  Ea  sotum,  quze  ex  Folqui- 
ni  Chartulario  sumpta  dicuntur ,conferre  non po- 
tui,  cum  iltud  non  habeam.   Pergit  porro  lau- 
datus  Cletyus  de  Miraadis  ostendere,  unde  sin-  p 
guta  sint  desumpta.  Verum ,   ne  hic  justo  sim 
prolixior,  de  singulis  id  breviter  monebo  in  an- 
notatis.  Quippe  Opus  istud  totum  edere  non  lu- 
bet  conseqitenter,  prout  editum  est  a  Mabitlonio, 
sed  singutis  auctoribus  sua  conabor  restituere,  ut 
studiosus  lector  clarius  possit  perspicere,  quo  or- 
dine  omnia  sint  scripta,  quantique  singula  va- 
leant.  Quod  vero  supererit  ex  anonymo  Compi- 
latore,  post  editas  tres  Vitas  et  Opitsculum  Bovo- 
nis  abbatis,  totum  suis  locis  legetur  in  hoc  Com- 
mentario  ,  aut  dabitur  in  Appendice  Miraculo- 
rum,  quem    ultimo    loco    subjiciam.     Ceterum 
hujits  anonymi  Vitam  habeo  in  alio  etiam   ex- 
emptari  Ms.,  quodolim  Majoribxts  nostris  tradi- 
tum  est  ex  lihro  Ms.  Domiui  Huberti,  qui  inscri- 
bitur  Vita  Bertini  ,  ut  superius  notatum  est   in 
margine. 

25  Pr&ter  Vitas  aliaque  monumenta  modo  ChroniemS 
memorata ,  consulendum  etiam  frequenter  erit  BartiniMa 
Chronicon  Sithiense  S.  Bertini,  a  Joanne  Iperio 
scriptum,  et  hoc  demum  seculo  editum  ab  Ed~ 
mundo  Martene  tom.  3  Thesauri  anecdotorum. 
Floruit  Iperius atque  abbas  Sithiensis  fuit  seculo 
xiv,   defunctus    anno  1383.   Editor  Martenius 

non 


Joamie  Ipeii" 
scriptum,  tdi- 
tor  Murtcitin* 


exaggeratts 
exloUit  taudi- 
bus,  licet  mul- 
tis  non  careat 
erroribus, 


ideuquc  cnnsu- 
lendum  oui- 
dem  sit,  scd 
non  sine  exa- 
inine  sequm- 
dum 


DIE  QUINTA 

non  modopietalem  scriptoris  atque  ittilitatem  hu- 
jusce  Chronici  multis  laudibus  in  Admonitione 
pr&via  commendat  \  sed  auctoritatem  quoque  ii- 
Uus  Operis  magnificis  adeo  verbis  extollit,  ut  as- 
serat  vix  ullum  res  Belgicas  enarrandas  susce- 
pisse ,  qui  dicenda  majori  ex  parte  hac  ex  lucu- 
bratione  ,  tamquam  ex  purissimo  ac  certissimo 
fonte  non  hauserit.  Verum  mallem  ego  ,  ut  lau- 
datvs  editor  accuratam  de  hoc  Chronico  crisim 
dedisset  ,  quam  laudes  exaggeratas  :  ita  enim  le- 
cior  studiosus  melius  inteliexisset,  quid  ex  eo  am- 
plecti  tuto  possit,  a  quibus  contra  cavere  debeat. 
Certe  chronotaxis  plerumque  vitiosa  est  in  prio- 
ribus  hujus  Chronici  seculis  ,  ut  patebit  per  de- 
cursum.  Imo  ne  facta  quidem  relata  in  hoc  Chro- 
nico  tam  certa  esse,  tamque  immunia  ab  erro- 
ribus,  ut  correctione  sat  frequentinon  indigeant, 
non  raro  ostendere  cogar.  Conatur  Chronici  au- 
ctoritatem  probare  Martenius  ,  quia  Iperius  se- 
cutus  est  Folquinum  diaconum,  Simonen  abba- 
tem ,  et  eorum  continuatorem  anonymum  secuti 
xiii,  quem  ait  scripsisse  anno  1229;  Ex  qui- 
bus,  inquit  ,  ita  Chronicon  suum  confecisse  vi- 
detur  Joannes  Iperius ,  ut  eorum  integras  lucu- 
brationes  Operi  suo  inseruisse  merito  censendus 
sit. 

26  Ostendere  id  conatur  verbis  quibusdam  al- 
legatis  ,  quse  Iperius  de  seproferre  non  poierat , 
qucvque  zdcirco  antiquioribus  attribuenda  sitnt 
scriptoribus ,  quorum  dicta  eatenus  non  mutata 
Chronico  suo  Iperius  inseruit.  Verum  vehementer 
suspicor,  Martenium  numquam  contulisse  Chro- 
nicon  Iperii  cum  tribus  illis  scriptoribus  ,  a  qui- 
bus  eum  tam  mutta  mutuatum  dicit.  Certe  si  dili- 
genter  verba  Iperii  contulisset  cum  verbis  ano- 
nymi  continuatoris  ,  qui  est  compilator  Vitse  S. 
Bertini  a  Mabillonio  ediise  ,  vidisset  totum  verbo- 
rum  sensum  mutatum  ab  Iperio  in  facto  ,  quod 
referetur  in  Appendice  Miraculorum  num.  25  , 
ut  ibidem  observabo.  Prseterea  si  istos  auctores 
tres  diligenter  contulisset  et  examinasset ,  vidis- 
set  paitcissima  ab  iis  narrari  tamquam  visa,  sed 
pleraque  ut  longe  prseterita  ;  eaque  de  causa  non 
dixisset  Chronicon  istud  Bertinianum  tanto  ma- 
jorem  apud  eruditos  promereri  fidem  ,  quo  an- 
tiquiores  habet  auetores  ,  qui  sui  temporis  res 
gestas  ,  prout  viderant  aut  a  testibus  oculatis 
audierrmt,  scriptis  mandarunt.  Inconsiderate  et 
sine  sufflcienti  examine  hsec  dicta  sunt:  nampau- 
ca  ex  scriptoribus,  qui  viderant  aut  facta  suo  tem- 
porescripserant,  hausitlperius,  saltem  inprimis 
secutis  Chronici  sui,  longe  plura  ex  iis  scriptori- 
bus,  qui  gestis,  quse  referebant ,  longe  erant  po- 
steriores.  Quin  et  plura  ex  aliis  scriptoribus  ha- 
bet  Iperius,  quam  ex  tribus  illis  ,  quorum  tantum 
non  continuatorem  facit  Martenius. 

27  Hwc  de  Iperio  observanda  censui ,  ne  quis 
immodicis  Martenii  laudibus  deceptus ,  me  sta- 
tim  reprehendendum  existimet  ,  ubi  viderit  au- 
cioritati  istius  scriptoris  nonacquiescentem.  No- 
Um  tamen  debita  laitde  fraudare  Iperium  ,  cujus 
Chronicon  utile  et  minime  contemnendum  ju- 
dicio,  sed  non  csece  sequendum.  XJndc  ille  sua 
hauserit ,  quantaque  fide  scripserit ,  indicat  ipse 
in  Prologo  secundo  his  verbis  :  PraBsens  Opuscu- 
lnm  ex  multis  voluminibus  scriptisque  authenti- 
cia  grato  labore  colleg-imus  ,  sumendo  de  quo- 
libet,  quod  ad  propositum  spectare  visum  est  , 
nihil'  inserendo  ,  quod  non  authenticis  scriptis 
approbetur.  Deinde  explicat ,  quid  per  scripta 
authentica  designet ,  muttas  videlicet  Vitas  San- 
ctorum ,  Chronica  item  non  pauca  ,  antiquita- 

Septembris  Tomus  IL 


J  s 


SEPTEMBKIS.  5-:> 

tes,  annalcs,  historias  el  archiva  tam  ecclesix 
Sithtcnsis  quam  aliorum  monasteriomtm  Belgii 
et  Francire,  libros  alios  historicos ,  ac  demum 
cartas  pritilegiorum.  Ex  hisce  omnibus  monv^ 
mentis  se  Chronicon  suum  concinnasse  asserit , 
ex  die  et  consule  terapora  temporibus ,  et  ex 
caus-is  in  eis  contentis  negotia  negotiis  concor- 
dando.  Non  dubito  ,  quin  id  et  diligenter  et  bo- 
na  fide  pnvstiterit  virpius  et  doctus  ;  at  sine  er- 
roribus  factum  non  esse,  luce  clarius  est.  Et 
sane  tale  Opus  illo  seculo,  quo  vixit  Iperius,  sine 
variis  erroribus  conscribere,  humamv  non  erat 
industricc,  tum  quod  monumenta  multa,  qui- 
bus  utendum  erat,  non  omni  carerent  errore  ; 
tum  quod  varia  per  conjecturas  erant  cond- 
lianda.  H&c  autem  conciliatio  tanto  erat  difft- 
cilior,  quanto  minusad  perfectionem  hodiernam 
accedcbat  scientia  chronotogica  et  critica.  Hacte- 
nus  de  Iperio. 

28  Hisce  expeditis  deprsecipuis  monumentis,  Atiaquidam 
quibus  usurus   sum    ad  Vitam   S.   Bertini  illu-  mo""»><»"a 
strandam,  pauca  dumtaxat  restant  dicenda  de  mmmam. 
aliis    quibusdam.  Habeo  novem    lectiones  Mss.  rto? 
Officii    S.   Bertini,   quse  notantur  olim   acceptw  E 
Audomaropoli   ex    Ms.  abbatuv  S.    Bertini,    et 
collatse  cum  alio  Ms.  vetustiori  ejusdem  civita- 
tis.  Contuli  hasce  lectiones  cum  Vita  primi  ano- 
nymi,  ex  qua  sunt  compositsc,  sed  atiqua  aliun- 
desunt  addita.  Prccterea  invenio  brevem  relatio- 
nem  Ms.  de  Inventione  et  translatione  corporis 
S.  Bertini  tempore  Bovonis  abbatis.  Hsec  cxscri- 
pta  est  ex  Catalogo  Ms.  abbatum  S.  Bertini.  Huic 
juncta  est  altera  brevissima,  ex  Chronico  abba- 
tiffi  communicata ;  et  alia  qusedam  suis  locis  me* 
moranda.  Accedunt  Vitse  Mss.  et  editss  S.  Au- 
domari,    S.    Mummolini,     S.     Folquini,    alio- 
rumque  Sanctorum,  de  quibus  dicetur  breviter, 
quando  citabuntur.  Demum  varia  de  S.  Bertino 
scripserunt  neoterici,   Jacobus    Maibrancus    in 
Opere  de  Morinis,    Joannes  Mabillonius  in  A- 
ctis  et  in  Annalibits  Benedictinis,   Carohts  Coin- 
tius  in  Annalibus  ecctesiasticis  Francorum,  Dio- 
nysius  Sammarthanus  in  Gallia  Christiana  recu- 
sa,  aliique  non  pauci,  quorum  \opiniones  exa- 
minabimus ;  nec  ullum  sequemur  sine  examine 
prsevio. 


IV.  Natalis  locus  et  tempus  :  as- 
serta  de  Sanctigenere  examinata  : 
Vita  monastica  Luxovii :  tempus 
adventus  ad  S.  Audomarum. 


Vita  S.  Bcrtini   scriptores  in  patriam  Sancti  mivttBtHt- 
eatenus  mirifice  consentiunt,   quod    natum  «»*  fti  tw*+J 
dicant  in  territorio  urbus  Constantiensis,  in  Oer-  ""'"' ' ""'"'"' 
mania  ad  Rhenum  prope  lacum  Bodamicumvel 
Constantiensem  siLv.  Unus  Simon  abbas  Constan- 
tiam  ipsam  nominat  urbem  Sancti  natalem  ;  sed 
crederenequeo,  ipsumab  aiiis  disscntire  voluisse, 
sed  solum  dicere,   natum  esse  ConstantLv,  quia 
in  urbis  ittius  natus  est  territorio.   Iperiusin 
Chronico  tocum  ipsum  assignare  voluit,  ita  scri- 
bens  :  Ortus  est   beatus  puer  Bertinus  in  Constnn- 
tinnsi  regione,  non  long-e  a  Constantia  civitate  Ale- 
mannije  ,    in  loco    Suse    hereditatis  ,     nuncupato 
Vasima,   provinciae   Ma^untinffi.  Malbrancus  iib. 

7G  3  cap.  i. 


•'■• . 


l.S. 


non  autem  in 
Vaiima,  ut 
Jperius  votuit, 


556 

Scap.iexChronico  Ms.legit  Vasinia.  Cur  Ma- 
guntinm  provincise  seu  Moguntimv  attnbuat  lo- 
cum  natalem  Iperius,  non  satis  perspicio,  nisi 
fortasse  loquatur  de  provincia  ecctesiastica :  nam 
dicecesis  Constantiensis  deinde  fuit  hodieque  est 
sub  Moguntina  metropoli.  Unde  hauserit  locum 
natatemVasimamvet  Vasiniam,  utcumque  colligi- 
tur  ex  alio  ejus  toco.  Videtur  enim  respexisse  ad 
viliam  Vausune  in  pago  Constantino,  quam  anno 
662  Mummolino  permutatione  cessit  Bertinus,  ut 
apud  Mabitlonium  de  Re  diplomatica  pag.  606 
legi  potest.  Nam  illam  permutationem  referens 
cap.  iparl.  10  ita  loquitur  :  Sanctus  quoque  Ber- 
tinusdediteidem  Moramelino  duos  villas,  scilicet 
Vasime  in  pagoConstantiensi,  quaesibi  successerat 
ex  hereditate  paterna  etc. 

30  Laudat  pro  hisce  diptoma  Clotarii  regis, 
quod  apud  Mabitlonium  loco  indicato  sic  habet : 
Similiter  dedit  Bertinus   abba   memorato    domno 
Mummolino  abbati   vel  episcopo  portione  sua  de 
villa   nuncupante   Vausune,  in  pago  Constantino 
ad  integrum,   quem  de  illustri  viro    Agulfo  pro 
;  alia  viila  Tranciliaco   in   concambio  accepit  etc. 
Hxc  sane  non  favent    Iperio.   Quo  enim  modo 
Bertinus  ex  paterna  herediiate    habuit   villam 
Vausune  vei  Vasime,  si  illam  accepit  concambio 
pro  alia  vitla,  ut  hic  dicitur?  Certum   igitur 
est,  errasse  Iperium,  quando  credidit    villam 
Vausunc  vel  Vasime  hereditario  jure  pertinuisse 
ad  S.  Bertinum.  Cum  autem  constet,    euminil- 
lo  fuisse  errore,  vix  dubitari  potest,  quin  ex  eo 
conjecturam  fecerit  de  loco  natati,   idque  ipsa 
ejus  indicant  verba,  cum  ibi  Vasimam  itemdi- 
cat   locum  hereditatis  Sancti.  Pagus  Constanti- 
nus,  in  quo  sita  dicitur  vilta,  errori  forsan  oc- 
casionem  dedit,  quodlperius,  legens  pagum  Con- 
stantinum,  siatim  respexerit  ad  territorium  ur. 
bis  Constantiensis  ad  Rhenum,  existimaveritque 
locum  tam  dissitum  Bertino  verisimiliter  non  ob- 
tigisse  nisi  hereditariojure.  Attamen  in  ipsodi- 
plomate  contrarium  legere  potuerat,  et  verisi- 
mile  non  est,  S.  Bertinum  ulla  bona  hereditaria 
tunc  posscdisse .  Prteterea  non  existimo  per  pa- 
(jinii    Ctwsftttttintrtii     Itic    desiijmtri    lcrrifori />>,/. 
Constantuv  AtemannictV  in  Suevia,  sed  pagum 
Constanlinum  in  hodierna  Normannia  ad  Ocea- 
num.  Cerle  pagus  Constantinus,  vutgole  Cotantin 
i  ueneCoutantin,  nomenhabeta  Constantia  Galiica, 
ut   Vatesius  ostendit  in  Notitia   Galliarum  pag. 
lb(i.  Ratio   quoque  permutationis   magis  appa- 
ret,  si  ibidem  siia  erat  vilia  Vausune,  nimirum 
quia  hivc  longe  propinquior  erat  Novioduno,  ubi 
Mummoiinus    crat  episcopus,  quam  abbatuvS. 
Bertini.  Itaque  dctecto  ex  hisce  errore  Iperii,  sa- 
tis  erit  nobis  cum  biographis  dicere,  S.  Berti- 
num  esse  natum  in  territorio  urbis  Constantise 
GermanictV,  nec  locum  inutili  labore  magis  in- 
vestigabhnus. 

;il  Temptts  nataie  ViLv  scriptores  nonexpri- 
babiiius  $ecnh  munt.  Annum  tamen  emortualem  invenimus  in 
Folcardo,  in  Officio  Mst,  ac  demum  in  ultimo 
compiiatore  apud  Mabilionium  :  quo  etiam  loco 
Sanetus  vixisse  legitur  usque  ad  annum  cVtatis 
centesimuni  duodecimum,  quod  et  Iperio  pla~ 
cuit.  ILvc  sicerta  cssent,  facile  investigari  posset 
annus  natatis  .-  veruni  suo  loco  ostendam,  nec 
annitm  emortualem  in  Vitis satis  recte  assignari, 
nec  esse  omnino  certum,  tvtatisve7*o  tam  iong&vze 
annos  multo  incertiores.  Itaque  cum  ex  hisce  ni- 
hil  erui  possif,  audiamus  Iperium.  Hic  cap.  i 
natum  dicit  anno  Verbi  Iucarnati  quiugentesimo 
nonag-esimo    vel   circiter,    sanctte  Sedi    apostoli- 


I) 


gcncrc  nerisi- 
militsr  nobili .- 
E 


t(lf/*0O(0J)»'O 


DE  S.  BERTINO  ABBATE. 

ca>  prsesidente  beato  Papa  Gregorio,  imperato- 
ria  sceptra  g-erente  Mauritio,  et  in  Francia  re- 
g-nante  Clotario  secundo  adhuc  puero.  Mox 
part.  4  natum  dicit  anno  circiter  secundo  Clo- 
tarii  II,  cujus  regnum  inchoat  anno  586 ,  id 
est,biennioseriusquamoportuit.  Si  omma  sua 
asserta  recte  invicem  aptasset,  natum  dixisset 
anno  586  vel  587,  cum  mortuum  dicat  anno 
698  tetatis  anno  centesimo  duodecimo.  Verum 
Cointius  ad  annum  608  num.  3  existimat,  Ber- 
tinum  multo  serius  natum.  Si  autem  considere- 
mus,  quam  nullius  sit  momenii  auctontas  Com- 
pilatoris  anonymi,  qui  primus  tantam  eetatem 
S.  Bertino  attribuit,  et  Iperium  facite  in  suam 
opinionempertraxit;Cointioassentiripoterimus, 

pr&sertim  cum  danda  series  chronologica  gesio- 
rum  S.  Bertini  magis  suadeat,  Sanctum  esse  na- 
tum  secuto  vn  jam  inchoato,  et  verisimiliter  in- 
ier  annum  600  et  610  :  nam  mortuum  dice- 
mus  circa  annum  707  eetate  tam  provecta,  ut  a 
centum  annis  non  longe  abfuerit,  aut  eos  forte 
superaverit. 

32  De  genere  nobili    aut   ignobiii    S.    Bertini 
nihil  habent  duo  anonymi  Vitaescriptores,  ni- 
hil  quoque  duo  poetae.  Primus  Folcardus  dixit 
in   Vita :  Beatus  puer  Bertinus    generosa  proge- 
nitorum  stirpe  ortus  traditur  :  quod  adoptavit  se- 
cuii  siii  compilator  anonymus.    Verum  Iperius 
plura  de  Sancti  stirpe  ratiocinatur,   eumque  eo- 
dem  cum  S.   Audomaro,  cum  Pipinis  et  Caro- 
lo  Magno,  genere  ortum  contendit.  Id  de  S.  Au- 
domaro  examinabitur  ad  diem  ix  hujus  mensis. 
Satis  mihi  erit  hicobservare,  Folcardum  quidem 
num.  9  dubitanter  per  voces,  ut  fertur,  assere- 
re  Bertinum  fuisseS.  Audomari  consanguineum, 
eamque  opinionem  sine  dubitatione  affirmari  a 
Compilatore  anonymo  seculi  xiii  apud  Mabilto- 
nium  cap.  2 ;  at  neminem  ex  tribus  prioribus 
Vitae  scriptoribus  asserere,  Bertinum  et  Aitdo- 
marum    fuisse   consanguineos ,    licet  omnes  de 
utroque  ioquantur.  Horum  autem  silentium  cum 
adjuncta  dubitatione  Folcardi,  qui  sane  ad  as- 
serendum  aiiquid  non  fuit  nimis  timidus,  sus- 
picionem  prsebet  famam  iiiius  consanguinitatis 
non  fuisse  constantem,  sed  aiiquos  fortasse  exea- 
dem  patria  per  conjecturam  credidisse,  eadem 
quoquestirpe  ortos  fuisse.  Quapropter  non  lubet 
excutere,  aut  huc  transferre,  quse  Matbrancus 
de  hisce  dispufat,  asserta  Iperii  liberaliter  am- 
plectens,  suisque  augens  conjecturis.  Ceterum  sa- 
tis  verisirniie  est,  Bertinum  nobili  genere  ortum 
fuisse,  ut  tradi  affirmat  Foicardus,  cum  siien- 
tium  priorum  biographorum  non  magni  contra 
hanc  opinionempossit  esse  momenti.  At  idem  non 
ausim  asserere  de  consanguinitate  cum  S.  Audo- 
maro  ob  dubitationem  Folcardi  cum  aliorum  si- 
lentio  conjunctam. 

33  De  viise  monasticee  initiis  Luxovii  tacue- 
runt  item  tres  primi  VitcV  scriptores  :  nec  tamen 
dubitandum  videtur,  quin  Luxoviense  ccenobium  fuissed'c'tH' 
incoluerit  S.  Bertinus,w^'e£  Mummotinuset  Eber- 
tramnus,  quibuscum  deinde  ad  S.  Audomarum 
se  contidit.  Hi  enim  simul  monasterium  extruere 
cmperunt,  ubi  pervenerant  ad  S.  Audomarum, 
qui  ipse  etiam  Luxovii  monachus  fuerat,  et 
conatibus  ipsorum  favebat.  Velsola  hac  ratione 
verisimite  est,  eos  antea  exercitatos  fuisse  disci- 
plina  monastica.  Quapropter  Folcardo,  Simoni 
abbati,  atiisque  hos  secutis  facile  credere  possu- 
mus,  eos  in  Luxoviensi  ccenobio  vitam  monasti- 
camamplexosesse,indequeadS.Audomarummis- 
sos  ad  prxdicandum  Evangelium,  prout  eo  tem- 

pore 


¥ 


monuchiis  p>i- 
mwn  Luxovii 


Sanctns, 


eoque  vemssc 
scribitur  sub 
Eustasio 
abbatc, 


qttod  statui 
potcst  circa 
annum  G25 


DIE  QUINTA  SEPTEMBRIS. 

pore  fieri  consueverat  in  ccenobio  Luxoviensi.  Si- 
lentium  primi  anonymi,  qui  videtur  eos  recta 
ex  Constantiensi  regione  ad  S.  Audomarum  de- 
ducerej  ex  ea  dumtaxat  causa  ortum  videtur, 
quod  intentus  esset  referendis  S.  Audomari  ge- 
stis,  ideoque  deS.  Bertinoe^  aliis  ea  solum  refer- 
ret,  quge  cum  gestis  Audomari  erant  connexa. 
Neque  hic  dici  potest,  eum  sattem  debuisse  in 
Vita  S.  Bertini  commorationem  ipsius  Luxovien- 
sem  narrare  :  nam  clarum  est,  scriptorem  illum 
non  scripsisse  plenam  S.  Bertiui  Vitam  ;  sed  si- 
mulac  pervenerat  ad  obitum  S.  Audomari,  ea 
solum  deBertino  narrasse,  quse  facta  erantpostea. 
Secundi  anonymi  silentium  nihilo  magis  urget, 
cum  hic  primo  nihil  addiderit  prseter  interpola- 
tiones  et  mutaiiones  aliquot  exigui  momenti,  pau- 
caque  circavitse  finem  gesta,  ac  miracula  post 
Sancti  mortem  facta. 

34  Iperius  de  primordiis  S.  Bertini  hsec  me- 
morat :  Ablactatus  igitur  infans  indolis  eximiae 
Bertinus,    scholis    datur  liberalibus  inbuendus  : 
deinde    setate    corporeque    robustior ,  relicta  pa- 
tria  cum  parentibus,  in  Luxovio  Burgundias  mo- 
nasterio  sub  patre  Eustachio  ( rectius  Eustasius 
scribitur)    monachus  efficitur  ,   et  a  sanctis  ibi 
B  patribus  regularibus  institutis   informatur ,   hau- 
riens  ibi  sacrse  fidei  rudimenta,  quaa  nostris  au- 
ribus  postmodum  excellenter  infudit.    Unum   in 
hisce  dumtaxat   est  dubium  ,    videlicet   an  S. 
Bertinus  sub  Eustasio  abbate  Luxovium  venerit, 
ut  asserit  Iperius  cum  Folcardo,  Simone  abbate 
et  aliis.  Cointius  enim   ad  annum  633  num.  13 
existimat  Bertinum  serius  Luxovium  venisse , 
ita  scribens :   Hisce  temporibus  ,  cum   Audoma- 
rus   nondum    episcopus    elcctus    esset ,  Walberti 
Luxoviensis  abbatis  diaoiplinse    se    commiserunt 
Bertinus  ,  Mummolinus   et  Ebertramnus.  Cointii 
sententiam  adoptavit  Baitletus  in  VitaS.  Bertini 
Verum  non   video ,    cur   Cointius,    qui   credit 
Bertinum  circa    annum  639  venisse  ad  S.  Au- 
domarum,  commorationem  Sancti  Luxoviensem 
tam  brevi  intervalto    circumscriptam   velit,  ut 
affirmet  cum  Luxovium    venisse   circa  annum 
633,  ideoque  recedendum  credat  a  scriptoribus 
Vitse  S.  Bertiui,  ab  Iperio  ac  demum  a  Vita  S. 
Mummolini,  in  qua  item  legitur,  eum  vixisse 
sub  S.  Eustasio    Luxoviensis  monasterii  abbate. 
Sane  tempus  sex    annorum ,  quo  se  in    mona- 
q  sterio  pararent  ad  prscdicandum  Evangelium, 
'  justo  brevius  apparet,  cum  verisimile  sit,  Ber- 
tinum  aliosque  juvenes  fuisse,  quando  Luxovium 
venerunt. 

35  Quare  probabitius  credo ,  eum  citius 
venisse  Luxovium,  ibique  ad  plures  annos  sub- 
stitisse,  priusquam  ad  labores  Apostolicos  cum 
Mummolino  et  Ebertramno  mitteretur  e  monas- 
terio  ;  nec  ullas  invenio  rationes  ,  ob  quas  sub  /i- 
nem  vitse  S.  Eustasii  non  possit  locari  initium 
vitse  monasticse,  seu  circa  annum  625.  Fateor 
tamentantam  non  esse  auctoritaiem  scriptorum 
pro  ea  opinione  atlegatorum,  ut  res  omnino  sit 
certa  :  sed  solum  observo  ,  opinionem  Cointii, 
a  Bailleto  adoptatam ,  non  minus  ratione , 
quam  omni  auctoritate  esse  destitutam.Displicent 
etiam,  quse  attegatis  verbis  subdit  Cointius,  qui 
Bertiuum  ,  Mummolinum  et  Ebertramnum  fa- 
miliaritate  junctos,  simulque  pohtioribus  litteris 
operam  navantes  facit  ante  viiam  monasticam, 
simutque  Luxovium  discedentes  .-  nihii  enim  ho- 
rum  apud  antiquos  auctores  aut  vitse  scriptores 
lego,  aut  certe,  quse  antiqui  dicunt  de  eorum 
adventu  ad  S.   Audomarum ,    eo  sensu  intetti- 


557 


IDCTOif 

J.S. 


gere  nequeo.  Ultima  vero  ejusdem  observatio , 
quod  Mummolinus  ceteris  esset  natu  major , 
vera  apparet,  cum  apud  antiquiores  ubique 
primo  toco  nominetur,  et  primus  abbas  fuerit 
constitutus,  ac  deinde  episcopus.  Contra  Berti- 
nus  natu  minimus  fuisse  videtur  e  tribus,  cum 
ultimus  recenseatur  tam  in  vita  S.  Audomari, 
seu  apud  primum  anonymum,  quaminvita  S. 
Mummolini. 

36  Tempus,  quo  S.  Bertiuuse  monasterio  Lu-  inde  Bertinu» 
xoviensi  discessit,  ac  inprovinciam  Morinensem  mm  M»a"no- 
ad  S.  Audomarum  cum  Mummotino   et  Eber-  h 

tramno,  non 

tramno  vemt,  non  sahs  est  exptoratum.    Vitse  adpr*dican- 
scriptores  primi  tempus  itlius  adoentus  non  ex-  dum 
presserunt,  Folcardus  in  annis  Christicum  annis 
regum  concitiandis  misere  hallucinatusest,  uti 
et  compilator  anonymus,    quam  post  Mabitlo- 
nium  Cointius  etiam  et  Pagius  Fotcardum  per- 
peram  vocaverunt.    Iperius   demum    varia    de 
tempore  hujus  adventus ,   sed  mire  pugnantia 
protuiit.  Primo  igitur  observo,  omnia  fere  repu- 
dianda  esse,  quse  compitator  anonymus  de  hisce 
apud  Mabittonium    cap.   2   scribit  his  verbis  : 
Erg"o  cum  jam    Bominus   Miiitcm  suum  mundo  E 
manifestius  propalare  disposuisset,  ue  in  absconso 
lucerna   tautae  claritatis    luccus ,   tot  mortaiium 
spiritualia  'coinmercia  differret;   egressus  duobus 
tantum   comitibus    Mummolino    et    Ebertramno, 
magnae  scilicet  sanctitatis  viris  tertius  adjunctus, 
perfectus     sanctae  Trinitatis  cultor    in     Galliam 
usque  pervenit.  Videntes  igitur  prffldiotl  viri  San- 
cti  Bertinus   scilicet   et   socii  ejus,  ibidcm  mes- 
sem  quidem   multam  ,  operarioa  autem  paucos  , 
coeperuut    longe    lateque  verhum    vitffl  inslantcr 
per  totam  Galliam    disseminare.   Adlue&erunt  au- 
tem  eis  quamplures  viri  religiosi,  qui  ab  cisdem 
a  maue  usque  ad   vesperum  £eterna3    vita^  pabu- 
lis  reficiebautur :  nec  minus  quoque  palatini  pro- 
ceres  intermissa  ad  tempus  reg-ali  servitute  ad  eos 
confluebant  ,    eorumque    modcstam     conversatio- 
nem  in  recte   vivcndo  ad  cxcmplum  sibi  propone- 

bant. 

37     Tempore    illo    Lotharius    tilius   Ludovici  rertotam 

,,  ,  .  .  .     .      (iaUiam,  ut 

reg'is  regni  Erancorum  monaroniam  yubemabat,  ' 

cujus  aures  cum  jam  suorum  procerum  relatione  aliqaitorU 
pulsaret  sanctorum  Bertiui  sociorumque  ejus  exi-  bnnt, 
mise  conversatiouis  crebra  opinio  ,  mox  eos  suis 
adstare  jussit  conspectibus.  Quibus  illatis,  a  rege 
vir  domini  Bcrtinus  et  ejus  socii  honorifice  sunt 
suscepti,  et  long-o  tempore  intra  regis  pala- 
tium  surnma  diligentia  subrogati.  Post  long-um 
autem  temporis  intervallum  praememorati  viri  S. 
Audomarum  tunc  Tarvennensem  episcopum  (cu- 
jus  compatriota  et  consang^uineus  erat  S.  lierti- 
nus)  adicrunt,  ut  ei  in  praedicando  essent  co- 
mites,  quatenus  in  aeterna  retributionc  a  Deo 
mererentur  fieri  asqualis  glori»  partioipes.  San- 
ctus  vero  Audomarus  eosdem  Dei  fomulos  gra- 
titice  recipiens,  omnipot.-nti  Deo  gratias  egit, 
qui  tales  sibi  ad  prsedicandum  Euangciium  ad- 
jutores  misit.  Erant  enim  in  flde  perfeoti  Oa- 
tholica,  et  in  ecclesiasticis  disciplinis  atque  in 
divina  Scriptura  eruditi.  Subibant  igitni  onl- 
cium  legationis  sua  labore   prfiBdicationis  oonti- 

nuie. 

3S  Imperitus  compilator  hic  miscuit  qusedam 
a  Folcardo  scripta  cum  iis,  quse  de  hisce  te- 
guntur  in  Vita  S.  Mummotini  manuscripta  ; 
nec  tamen  eorum  verba  satis  recte  expressit. 
Primam  periodum  ex  Folcardo  sic  restituo:  Ergo 
cum  jam  Dominus  Militem  suum  mundo  ma- 
nifestius    propalare   disposuiss.et ,  ne  in  absconso 

Lucerna 


I 


qu\  ntiam  ulio 
erron  Barti- 
iium  Mununo- 
lina  prrpo- 
nunl. 


■i.  S. 


ntc  tcmpore 

Clotarii  111, 


nequoQtium 
Clotarii  11, 
egrenu$  c$t, 


w 

Lucerna  tantae  claritatis  luceus  . 
spiritualia  commercia  differret;  egressis  duobus 
tautum  comitibus  ,  Mummolino  et  Ebertramno  , 
niagna;  scilicei  sanctitatis  viris,  tertius  adjunctus, 
perfectus  sanct»  Trinitatis  cultor ,  Morinensium 
tines  pervenit.  Duo  in  hisce  mutavit  interpolator; 
primo  pro  voce  eyressis,  substituit  eg-ressus  :  qua 
mutatione  fit,  ut  Bertinus,  qui  alias  tertius  seu 
natu  minimus  videlur,  pritnus  videri  possit  e 
tribus.  At  poterat  ex  Vita  S.  Mummolini,  quam 
inepte  Folcardo  miscuit,ordinem  triumillorum 
Sanctorum  clare  perspicere,  ei  supprimere  non 
debuerat,  quve  ibi  leguntur  hoc  modo :  Sanctus 
Bertramnus  atque  Bertinusbeatum  Mummolinum 
in  patrem  sibi  eleg-eruut ,  cui  humili  devotioue 
subjiciebantur,  et  caritativo  affectu  veuera- 
bantur.  AUera  mutatio  plane  ridicula  est  , 
qua  eos  Luxovio  iu  Galiam  usque  pervenisse  di- 
cit,  ubi  Fotcardus  eos  in  pagum  Morinensium  ve- 
nisseasserit. 

39  Verum  volebat  eos  cum  auctore  Vitse  S, 
Mitmmotini  pcr  Galliam  ,  imo  eiiam  per  to- 
t.am,  ul  ipseaddidittprsedicantes  inducere,mul- 
tosque    discipulos  ac  pataiinos    etiam  proceres 

B  ad  eos  deducere ;  quin  et  ad  aulam  regis  Clo- 
tarii  eosdem  perducere.  Uzec  omnia  ex  laudata 
S.  Mummolini  Vita  sumpsit  compilator,  neque 
advertit  quidem,  quam  inepte  Lotharius  voce- 
tur  filiua  Ludovici  :  nam  Clotarius  III  fdius 
Clodovei  II ,  solus  utcumque  intelligi  posset ; 
sed  hic  regnum  adeptus  non  est  ante  annum  656  , 
quando  multis  annis  in  pago  Morinensi  fuerat 
Bertinus  cum  sociis,  ut  patet  ex  traditione  villse 
Sithiu,  quam  ipse  compilator  testatur  factam  an- 
no  xi  Ctodovei  II,  id  est,  anno  Christi  64S.  Ni- 
hit  igilur  ex  hisce  erroribus  colligere  possumus 
pro  tempore  adventus  ad  S.  Audomarum ;  nihit 
credimus  de  adventu  Sanctorum  illorum  ad  Clo- 
tarium  aut  ad  ejus  aulam,  nihit  de  disciputis , 
qui  se  eis  junxissent,priusquamad  S.  Audoma- 
rum  po-venerant.  Verumtanien,  cum  scriptores 
ordinem  rerutn  stvpe  perturbent  ,  fortasse  S. 
Mummolinus  vocatus  fueril  ad  aulam  Clotarii 
III,  antequam  creatus  est  episcopus  Noviodu- 
nensis  :  quce  autem  dicuntur  de  prcedicatione , 
et  de  discipulis  ad  Sanctos  hosce  confluentibus, 
verissima  sunt,  si  facta  credamus  eo  tempore, 
quo  poputum  pagi  Morinensis  cum  S.  Audoma- 

q  7v  excolebant  :  atque  eo  ctiam  tempore  quidam 
e py^oceribus  patatinis  ad  eos  subinde  venirepote- 
rant. 

40  Iperius  cap.  i  part.  5  scribit,  S.  Bertinum 
cum  sociis  venisse  ad  S.  Audomarum  tempore 
Clotarii   II ,  id    est,   ante  annum  628  ,  aliaque 

jam  rcfutata  ab  anonymo  mutuatur  .-  Speciali- 
ter,  inquit ,  sancti  Bertinus,  Mommoliuus  et 
Bertrannus  ,  tres  viri  OiUtorea  BanctDe  Trinitatis , 
talentum  Domini  nolentes  abscondere  ,  vel  siue 
lucro  raportare,  de  Luxovfo  Burgundise  mona- 
stcrio  wucruut  iu  Frauciain  vcrbum  vitflS  semi- 
nantcs  ,  im,  ;i  re^c  (Jlothurio  suut  honoritice  re- 
eepti,  ac  iutra  palatiuiu  regia  cum  summa  dili- 
geutia  subrogati,  Qiuu  anonymus,  facta  dicit  sub 
Ctotario  III,  id  cst,  multo  scrius,  quam  ut  sint 
verisimilia ;  hic  sub  Clotario  II  ponit,sub  quo 
ipsam  ctnun  trailittonem  Adroaldi ,  qua>  faeta 
est  uiuto  (>IS,  )jukc  tatnqtuun.  anno  6i6  factam 
cottocat.  Subdit  Ipcrius  ;  Tost  lou^uin  temporis 
iutervaUmu  sauctum  Audomarum  tuuc  Morineu- 
sem  episcopum  ,  cujus  eomputriota  atquc  cou- 
sang-uineus  erat  beatus  Bertiuus  ( adierunt  ,  ) 
tam  amore  ipsius  Sancti,  quam  quia  patriie  liu- 


DE  8.  BERTINO  ABBATE. 

tot  mortalium      guam,    utpote  Teutouici 


verisimilitei- 
a  S.  Audoma- 

70, 


bene  sciebant  :  quos  D 
sanctus  Audomarus  suscipiens,  suos  in  praedica- 
tione  statuit  esse  consortes.  Subibant  ergo  offi- 
cium  leg:ationis  suse  labore  praedicatiouis  con- 
tinuffi.  Non  difflculter  h&c  refutari  possunt,  cum 
certo  non  venerint  ante  episcopatum  S.  Audo- 
mari,  qui  cceptus  est  sub  Dagoberto  et  quidem 
circa  finem  vitse  Dagoberti,  ut  plerique  existi- 
mant,  quod  magis  examinabitur  ad  diemix,  quo 
colitur. 

41  Quare  propius  ad  verum  accedet  ,  quod  ^vocatxts 
ante  dixerat  Iperius  part.  2,  Bertinum  venisse 
iu  lias  Occiduas  Flandriae  partes  tempore  Seve- 
rini  summi  Pontificis,  cujus  pontificatus  totus 
anno  640  innectitur  a  Pagio.  Cointus  adannum 
circiter  639  eorum  adventum  collocat ,  quod 
item  non  longe  a  vero  abesse  existimo.  Verum 
rationes  hujus  chronotaxis  alise  quasrendoe  sunt, 
quam  hactenus  allatas  vidi.  Primo  certum  est, 
Sanctos  illos  venisse  ad  S.  Audomarumjam  ali- 
quo  tempore  episcopum;  et  dtiquot  annis  ante 
fundationem  Sithiensis  abbatise,  qum  ex  donatio- 
ne  Adrodtdi  consignata  est  anno  si  Clodovei  II, 
id  est,  Christi  648.  Itaque  adventus  certo  locan- 
dus  est  inter  initium  episcopatus  S.  Audomari,  E 
quod  circa  annum  637  figitur  ,  et  assignatum 
jam  annum  648.  Jam  veuo,  cum  verisimile  sit, 
Sanctos  illos  venisse,petente  S.  Audomaro ;  cum- 
que  verisimiliter  manum  illam  subsidiariam  fla- 
gitaverit  non  diu  post  susceptum  episcopatum, 
simidac  perspexerat  in  pago  Morinensi  multam 
esse  messem,  paucos  vero  operarios ;  existimo 
Mummolinum  cum  sociis  Ebertramno  et  Berti- 
no  accurrisse  ad  Audomarum  uno  tantum  alte- 
rove  anno  postquam  ipse  ad  Morinos  pervene- 
rat,  prassertim  cum  primus  anonymus  in  VitaS. 
Audomari  inter  episcopatum  ab  Audomaro  sus- 
ceptum  et  aliorum  adventum  nihil  referat,  quod 
cogat  existimare  adventum  trium  iltorum  multis 
annis  posteriorem  esse  ipsius  Audomari  adventu. 

42  Id  etiam  suadet  prior  habitatio  Mummo- 
lini  et  sociorum  in  veterimonasterio^quamto- 
tam  prseponendam  esse  anno  C4S,  infra  osten- 
dam  :  nam  licet  ea  fuerit  paucorum  annorum , 
teste  primo  anonymo,  facile  tamen  durare  potuit 
ad  annos  octo  vel  decem.  Quapropter  existimo 
advenium  S.  Bertini  etsociorum  inpagum  Mori- 
nensem  non  longe  ab  anno  63S  aut  640  amoven- 
dum  esse.  Lubens  tamen  fateor,  hanc  epocham 
tam  certam  non  esse,  tit  litigare  velim,  si  quis 
adventum  illum  paxdo  citius  collocaverit  aut se- 
rius.  Quippe,  licet  initium  episcopatus  S.  Audo- 
mari  figatur posterioribus  annis  regis  Dagoberii, 
qui  anno  638  defunctus  estmense  Januario,  tam 
certum  non  est  Audomarum  anno  637  factum 
esse  episcopum,  ut  eum  erroris  accusandum  cre- 
derem  ,  qui  diceret  episcopimi  creatum  aliquot 
annis  citius,  cum  argumentum  Cointii,  quo  niti- 
tur  probare  anno  637  episcopum  esse  factum,  sit 
exigui  momenti,  itt  in  Audomaro  py^obari  poterit 
ad  ix  Septembris.  Si  autem  Audomarus  cithts 
fuit  episcopus,  citius  etiam  ei  adesse  potuit  Berti- 
uus. 


od  qucm  cum 
socii$  venit 
cirea  annutn 
038  uut  1140. 


V. 


DIE  QUINTASEITKMBRIS. 


559 


AITTOH 

J.  s." 


Adroalduivil- 
lam  Sithien- 
$em  offerl  S. 
Audomai:o  : 
lioc  Sanoto 
juvante 


Bertinus  cum 
sociis  con- 
struil  primum 


monasterium , 
intjuo  paucis 
annis  resident: 


V.  Vetus  monasterium  constru- 
ctum,  favente  S.  Audomaro  :  fun- 
datio  Sithiensis  abbatiae,  eodem 
auxiliante,  ac  census  subminis- 
trante  Adroaldo. 


Iperius  cap.  1  part.  6  ita  habet  :  Dum  san- 
ctus  Auclomarus  cum  suis  tribus  comitibus 
antedictis  sanctae  Trinitatis  fidem  incredulorum 
cordibus  sua  praedicatione  frequenter  iraprime- 
ret,  terrae  populus  ad  eos  catervatim  confluebat, 
suavi  jugo  Domini  colla  devote  subdentes.  Inte- 
rea  quidam  praedives  opum,  vir  illustris  Adroal- 
dus  nomine,  nullum  habens  filium,  cum  beato 
Audomaro  tractare  coepit ,  qualiter  possessionum 
suamm  ecclesiam  heredem  faceret :  villam,  quae 
Sithiu  vocatur,  cum  suis  appenditiis  beato  ob- 
tulit  Audomaro  ,  ut  ibi  xenodochium  construat. 
Jus.su  ig-itur  beati  Audomari  tres  viri  sancti  prse- 
dicti ,  Bertinus  ,  Mommolinus  et  Bertrannus ,  ec- 
clesiolam  coustruxerunt  et  cellam  in  territorio 
ejusdem  villffi  in  loco ,  qui  adhuc,  et  propter 
hoc,  Vetus  vocatur  Monasterium,  super  fluvium 
Agniona,  annp  Domini  ncxxvr  Praesidebat  tunc 
Ecclesise  sanctse  Romanae  Severinus  Papa.  Quod 
de  Severino  tam  hic  quam  part.  2  dicitur,  editor 
Martenius  corrigere  voluit,  quia  cum  hic  assi- 
gnato  anno  626  non  coheeret ;  sed  potius  cor~ 
rigendus  erat  annus  62G ,  ut  patet  ex  ante 
dictis. 

44  Redeo  ad  imperiwn,  qui  de  hac  prima 
habitatione  subdit  sequentia  :  In  praedicto  loco 
Veteris-monasterii,  sanoti  Dci  Bertinus  et  Mom- 
molinus  et  Bertrannus ,  quasi  iu  ercmitorio  se- 
derunt  cum  conventieulo  parvo  constructi ,  an- 
nis  quatuordecira.  Tractatus  interim  Adroaldi 
cum  sancto  Audomaro  negotiis  intersccantibus 
protelatur.  Hxc,  quse  Iperius  ex  variis  scripto- 
ribus  desumpsit,  optime  consonant  primss  Vitse, 
si  pauca  corrigantur.  Nam  primo  secundum 
Iperium  Vetus  monasterium  constructum  est 
jussu  S.  Audomari,priusquam  Adroaldus  statue- 
ratviltam  Sithiensem  ad  constructionemmona- 
sterii  donare.  Obtulerat  quidem  S.  Audomaro 
villam  itlam  ad  xenodochium  construendum ;  ve- 
rum  tractatus  iste,  si  credimus  Iperio,  necdum 
erat  perfectus,  quia  in  alium  usum,  nimirum  ad 
monasterium  fundandum,  Adroaldi possessioui- 
bus  uti  malebat  Audomarus  ,  quemadmodum 
ctarius  exponit  Iperius  verbis  infra  dandis 
num.  54. 

45  Secundo  ex  hisce  consequitur,  Adroaldi  do- 
nationem  ,  S.  Bertino  et  sociis  factam  necdum 
fuisse,  quando  conditumcst  Vetus  monasterium ; 
sed  S.  Audomarum  hujusce  monasterii  exsiruen- 
diprcccipuum  fuisse  auctorem;  licetnon  negave- 
rim  id  eum  fecisse,  quod  Adroaldus  bona  multa 
ad  arbitrium  ipsius  impendenda  obtulisset .  Jam 
vero  quod  spectat  adopinionem  Iperii,  asserentis 
Mummolinum  et  socios  ejus  in  veteri  itlo  mona- 
sterio  quatuordecim  annis  mansisse,  ea  non  modo 
antiquorumVitcescriptorum  auctoritate  destituta 
est  •  sed  parum  etiam  verisimilis :  nam  prima 
Vita,  quze  ceteris  longe  pneferen/la  videtur,  pau- 
cis  annis  in  eo  loco  moratos  habet,  uti  et  Vita 


S.  Mummolini.  Secundus  vero  anonymus  et  Fol- 
cardus,  tempus  istius  commorationis  non  expri- 
munt.  Prxivit  tamen  Iperio  Compilator  ano,>>/- 
mus  apud  Mabilloniutn  cap.  4,  sed  ejus  auctoritas 
exigui  est  momenti.  Itaque  quatuordecim  ilti 
anni  non  satis  sunt  probabiles,  cum  sic  Bertinus 
jam  anno  634,  fuisset  in  pago  Morinensi,  quod 
sustineri  cixpotest,  quia  Audomarus  necdum  tn- 
detur  fuisse  episcopus. 

46  Cointius  et  Mabillonius  a  chronotaxi  nostra  opinione$ 
longe  abierunt ,  quia  existimarunt   Vetus  istud  »"*'**•■■ 
monasterium  ex  donatione  Adroabfi  mino  G48  P°rc,(ruc''- 

,         ,  .     ,  huint  mona- 

esse  constructum  ,  indeque  numerarunt  annos  ,(«•(/ 
quatuordecim,  post  quos  fundationem  monaste- 
rii  Sithiensis  soti  Bertino  attribuerunt :  hisce 
etiam  assensus  est  Dionysius  SammarthantiS 
tom.  8  Galliee  Christianx  col.  4S5.  Bertiniani 
scriptores  in  oppositam  abierunt  sententiam,  cre- 
dideruntque  novum  seu  SUhiense  monasterium 
constructum  esse  ab  anno  64-0  ,  quo  fere  anno 
Veteris  monasterii  constructionem  locandam  exi- 
stimo.  Audiamus,quid  hac  de  re  in  observatio- 
nibus  suis  ad  me  scripserit  s&pe  taudatus  Cletyus: 
Omnos  scriptores  hnjus  ccenobii ,  vetus  Marty- 
rolog-iura  ,  aliaque  monumenta,  raortora  S.  Ber-  t, 
tini  mmniniiter  ad  annnra  ncxcvm  iviVrunt, 
consignantque  coustructionein  novi  tnonasterii  ad 
annum  dcxl.  Nec  obstat  donatio  Adroaldina,  data 
anno  xi  Clodovei  reg-is,  cui  corrcs|  ondet  annus 
dcxlv,  vel  juxta  modernos  dcxlviii.  Duples  tuit 
donatio  Adroaldi,  una  verbalis,  altcra  vero  scri- 
pta,  ut  firmior  esset  prima  donatio.  Hffic  indicat 
charta  A.droaldi ,  et  probant  varia  monumenta 
hujus  loci. 

17   Vides,   tector  studiose,  distantiam  esse  vi-  ^uod  co.uo-u- 
ginti  et  duorum  annorum  inter  scriptores  Berti-  «um«»iw 
nianos  et  mox  laudatos  Cointium,  Mitbiltonium  ,,,,<  ftn"° 
et  Sammarthanum.  Bcrtiniani  (si  sotos  consiile- 
remus  annos  xrie  vutgaris)  fttrcnfciii  sif>/  habent 
Iperium,  quocum  Veteris  nzonasterii  constructio- 
nem  affgere  debent  anno  026.  Favet  eisdem  vOn>- 
pitator   anonymus  ,    quem  cdidit  Mabillonius , 
cum  dicat  Sanctum  obiisse  anno  698,   et  <>nno 
59  a  constructo  monasterio,  quod  de  hodierno  in- 
telligendum,  cum  in  exemplari  nostro  Ms.  ad- 
datur :  Anno  a  fundatione  veteris  monasterii  se- 
ptuag-csimo  tertio.   Favet  eis<fcn' 
dus,qui  simititer  Sanctum  obiisso  asserit  anno  « 
608  et  anno  50  constructi  monasterii.   Verum- 
tamen  luec  opinio  nequit  sustineri,  cum  sic  fun* 
datioVeterismonasterii  facta  esset  ante  episcspa- 
tum  S.  Audomari,  quod  certo  est  fafsirni ,  Error 
itlorum  scriptorum  ortus  est  ex  eo,q/>t»f  tt.mos 
Christi  male  composuerint  cum   annis   regwffi 
Francorum,  ut  tiquet  ex  ipsa  epocha  mortis  S. 
Bertini,  quem  omnes  obiisse  affirmant  anno  dr 
cimo  quinto  Chitdeberti  regis  ,  eumque  dicunt 
annum  Christi  698 ,  cum  dicendus    esset   700  , 
ita  ut  certo  errent  velinannis  regis  assignandis, 
vel  in  annis  Christi.  Hac  de  causa  anni,  ab  iis 
scriptoribus  assignati,  non  sequendi  sunt,  sed 
corrigendi, 

48  Quod  vero  dicitur    tle  duplici  donatione  nnquaSithien 
Adroaldi,  verum  omnino  existimo ;  sed  nonex-  lU/undatto 

pftcaiKliuti.  n>  modo,  ut  /«»/  anno  lilO  fhcta  SU  l™*$£" 
fundatio  Sithiensis,  cum  sotum  Veteris  monaste- 
rii  constructio  circa  illud  tempus  sitftgenda.  !>e- 
dit  Adroaldus  bona  sua  S.  Audomaro,  ut  hic 
ea  in  usus  pios  expenderet,  sicut  in  Vita  hujus 
Sancti  legitur.  Audomarus  vero  ex  iis  primo 
construxit  ecclesiam  beatissimx  Virginis,  quam 
postea  S.  Bertino  donatam  videbimus.  Dedit  em 

iis 


560 


DE  S. 


iUCTOHE 

J   S. 


Litterx  A  dro 
atdi, 


tjuibHt  villam 
Silhiv  eum 
tpectantibut 

ad  eam  doimt 


iis  Mummolino  et  Sociis  ipsius  ea  subsidia,  qui- 
bus  Vetus  monasterium  conderent,  ut  rursum  ex 
Vita  S.  Audomari  satis  clare  colligitur.  Hanc 
primam  Adroaldi  donationem  hujusque  usum 
magis  deinde  firmabo.  Demum  S.  Audomarus 
voluit,  ut  omnia  sibi  donata  transferrentur  ad 
SS.  Mummolinum,  Ebertramnun  et  Bertinum , 
pro  constructione  et  sustentatione  monasterii  Si- 
thiensis.  Heec  omnia  eruntur  ex  Vita  prima, 
seu  ex  Vita  S.  Audomari,  cum  ipso  donationis 
instrumento  coltata  :  neque  enim  heec  monumen- 
ta,  quibus  nihit  melius  aut  tutius  de  iis  habe- 
mus,  invicem  opponenda  sunt ,  sed  concihan- 
da,  cum  adeo  invicem  non  repugnent,  ut  ex 
utroque  simut  sumpto  veritas  elucescat.  Heec  au- 
tem  ubi  ex  laudatis  instrumentis  ostendero,  si- 
mul  refutavero  Cointium ,  Mabillonium ,  et 
Sammarthanum,  quorum  primus  duos  alios  si- 
ne  multo  examine  sequentes  sibique  assentientes 
habuit. 

1,9  Litteras  Adroaldi ,  seu  donationis  instru- 
mentum,  ex  Auberto  Mirseo  lib.  1  Donationum 
Belgicarum  cap.  3  huc  transfero,  sicut  etiam  est 
apud  Dionysium  Sammarthanum  tom.  3  Galliee 

\\  Christianee  inter  Instrumenta  col.  109,  et  apud 
Cointium  ad  annum  H4S  num.  30.  Dominis 
sanetis  presbyteris  Bertino ,  Mommoleno ,  Eber- 
trando  ,  eg-o  iu  Dei  noraine  Adroaldus,  sana 
monte  sanoque  consilio  integra?  deliberationis , 
prout  mundana  peccata  absterg"ere  Dominus  di- 
gnetur ,  dono  vobis  omnem  rem  portionis  he- 
reditatis  meae,  in  pag-o  Taruanense,  quam  do- 
mino  patri  Audoraaro  ,  apostolico  viro  ,  ad  xe- 
nodochium  suum  ffidificanduni  ,  dare  voluimus  : 
sed  ipse  salubre  consilium  nobis  donavit ,  ut 
ipsam  rcm  vobis  delegarem,  ut  ibi  monasterium 
in  honore  Petri  ,  principis  Apostolorum  ,  con- 
struere  debeatis  ,  ad  conpersandum  monachis , 
ubi  beati  paupercs  spiritu  et  domestici  fidei  ad- 
juvari  debeant ,  quorum  voces  quotidie  ad  au- 
res  Domiui  per.sonare  noscantur,  quorum  peti- 
tiones  audit  et  implet.  Propterea  vobis  in  Chri- 
sto  patribus  dono  per  hanc  epistolam  donationis 
in  pago  Taruanensi  villum  proprietatis  nieas  , 
nuncupatam  Sithiu ,  super  fluvium  Agnione , 
cuin  omni  merito  suo,  vel  adjacentiis  seu  aspi- 
cientiis  ipsius  viHas.  Hajc  sunt  villa  Magnig:elo- 

C  ca,  Vineiaco,  Tating-a,  villa  Amreio,  Masto  , 
Kilirieinio,  Lonsantavas,  et  Adfundenis  seu  Mal- 
ros,  Alciaco,  Lauriadiaca,  villa  Franciliaco,  cum 
ninni  merito  eorum  ,  cum  doraibus  ,  a^dificiis  , 
terris  cultis  ct  incultis  ,  raansiones  cum  sil- 
vis,  pratis,  pasouis ,  aquis ,  aquarumque  decur- 
sibus  seu  fariuariia,  manoipiis,  accolabus,  g-reg'es 
cum  pastoribus  ,  mobilibus  et  imraobilibus,  vel 
quibuslibet  ledifieiis. 

50  EJbbo  ninuia  vobis  ad  integ-rura  trado  atque 
trausfirmo,  ut  hereditate  teneatis  atque  possidea- 
tis,  et  quibus  volueritisad  possidendum  relinqua- 
tis.  Si  quis  vero,  quod  futurum  esse  non  credo, 
si  eg-o  aut  unus  de  herediims  meis,  vcl  quffilibet 
opposita  persona  ,  contra  hane  donatiohem  ve- 
nire  o-it.nrnt  ullo  unquam  temporo,  in  prae- 
sentia  iram  Dei  incurrat ,  et  S.  Petri  offensam, 
et  insuper,  fisco  oogente,  auri  libras  xv,  argen- 
ti  poudo  xxx  coactus  exsolvat,  et  quod  repetit 
non  valent  evendicare.  Et  ut  ha:c  donatio  omni- 
bus  temporibus  tirmissima  sit  ,  manu  nostra  ro- 
boraviraus ,  et  qui  sig-narent  aut  subscriberent, 
ad  prffisens  rog-avimus.  FaotB  douatio  vm  ldus 
Srptembris  ,  anno  xi  regni  domiui  nostri  Clo- 
dovaii     reg-is.    Actum     Aseio ,   villa     Domiuica 


BERTINO  ABBATE. 

publice  coram  strenuis  viris,  quorum  nomina  cum 
subscriptionibus  vel  sig-naculis  subter  tenentur 
inserta.  Signavi  eg-o  Adroaldus  hanc  donationem  a 
me  factam,  in  Christi  nomine,  peccator.  Audomarus, 
nomine,  absque  opere,  episcopus,  pro  testimonio. 
Ego  Agolphus  presbyter.  Ing-obertus  presbyter. 
Signum  Chuneberti  Graphionis.  S.  Laudeberti.  S. 
Baboni.  S.  Maurilionis.  S.  Sacebaronis.  S.  Adalbal- 
di.  Lendolenus  abbas.  Hactenus  charta  Adroaldi, 
quam  veram  non  nego.  Miror  tamen  Bertmum 
primo  loco  nominari ;  sed  hac  de  re  postea  agam 
tatius. 

51  Nunc  ex  prima  Vita,  quam  Scriptores  His- 
toriee  titterariee  Franciee  scriptam  crediderunt 
ante  medium  seculi  viii,  nos  vero  sub  finem  viii 
seculi  aut  initium  ix,  queeque  suspecta  esse  ne- 
quit  de  interpolatione ,  cum  habeatur  in  codice 
valde  antiquo,  et  recte  congruat  rum  Vita  S. 
Audomari  ex  alio  codice  edita,  sra  cum  hujus 
Opusculi  parte  prima ;  ex  hac ,  mquam ,  Vita , 
cum  dato  instrumento  collata,  rerum  ordinem 
conabor  assignare.  Primo  ante  adventum  S.  Ber- 
tini  et  aliorum  Adroaldus  conversus  est  a  S.  Au- 
domaro.  Secundo  Adroaldus  conversus  mag-nam 
suae  hereditatis  partem  cum  omni  sua  multiplici 
substantia  Deo  et  beato  optulit  *  Audomaro,  vi- 
delicet,  quse  noto  nomine  vocatur  Sithiu.  (Apud 
Mabillonium  ,  villam  videlicet  etc. )  Tertio 
beatus  vero  Audomarus  (  adjutus  nimirum 
oblatis  ab  Adroaldo  bonis)  in  praedicta  villa 
ante  adventum  praedictorum  ad  eum  virorum 
( Mummotini  et  sociorum )  ecclesiam  aedifica- 
vit  in  eo  etiam  loco,  in  quo  suum  pausat  in  pa- 
ce  corpusculum.  Heec  ecclesia  deinde  S.  Bertino 
data ,  nunc  cathedralis  est  Audomaropolitana. 
Quarto  ad  S.  Audomarum  venerunt  circa  an- 
num  638  aut  640  Mummolinus ,  Ebertram- 
nus  et  Bertinus.  Quinto  parvo  post  hsec  tempo- 
ris  spatio  transacto,  ( aliquot  forte  hebdomadis 
aut  mensibus)  S.  Audomarus  cum  prgedictis  bea- 
tis  viris ,  divina  sibi  stimulante  gratia,  mona- 
steriumcog^itavit  in  Dei  fundare  nomine  :  ad  habi- 
tandum  enim  monachis,  divina  sibi  larg*iente  mi- 
sericordia,  locura  habebat  aptum,  scilicet  ex  dona- 
tione  Adroaldi,  quee  subditur, 

52  Heec  enim  verba,  locum  habebat  aptum 
insinuant ,  locum  ab  Adroaldo  fuisse  donatum 
Audomaro,  et  non  solum  oblatum.  Vox  obtulit 
idem  hic  significare  videtur  ac  donavit,  sicut 
etiam  in  Vita  S.  Winnoci  apud  Mabillonium 
sec.  3  Benedict.  pag.  395  de  Here?naro\dicitur  , 
Deo  sanctoque  Winnoco  quoddam  sui  juris  ob- 
tulit  prsedium,  ubi  vox  obtulit  sumitur  pro  do- 
navit.  Id  rursum  colligitur  ex  hisce,  quee  paulo 
post  sequuntur .-  Postquam  erg-o  prsefati  Dei  fa- 
muli  ad  eum  (Audomarum)  pervenerunt,  con- 
cessit  illis ,  ut  monachorum  habitaculum  eedifi- 
cassent,  ubicumque  illis  in  pnedicta  placuisset 
villa.  Non  enim  idpoterat  concedere  Audoma- 
rus,  nisi  Adroatdus  locum  ipsi  donasset.  Qua- 
propter  verba  in  litteris  Adroaldi,  Dono  vobis 
omuera  rem...,  quam  domino  patri  Audoma- 
ro,  apostolico  viro,  ad  xenodochium  suum  sedi- 
fieaudum  dare  voluimus  :  sed  ipse  salubre  con- 
Mliurn  nobis  donavit,  ut  ipsam  rem  vobis  dele- 
garem  etc. ,  non  excludunt  donationem  ante 
Audomaro  factam,  ac  ne  hujus  quidem  acce- 
ptionem  aut  usum  huic  secundse  donationi  pree- 
viu?n ;  sed  solum  significant,  voluisse  Audoma- 
rum  omni  ju?n,  quod  in  bona  illa  acquisiverat 
donatione  Adroaidi,  in  gratia?n  S.  Bertini  et 
sociorum  ejus  cedere,  ut  firma  donatione  ipsis 

traderentur. 


amgnatur 
ordo  rerum 
Qcstarum 
inter  Audo- 
marumet 
Adroaldum, 


E 

•  apud  Mab. 

olilulit 


qutt  hanc 
douadoiiem 
prxcesscnuit 
P 


atqw  tnter 
has  ctiam  est 
conttructio 
Veteris  mona- 
sterii, 


B 


qttam  Iperius 
etiam  donatio- 
m  Adrualdinx 
prxponit, 


licet  corrigen- 
dus  sit  in  aliis 


*  i    e.  prxfici- 
lur 


DIE  QUINTA  SEPTEMBRIS 
iraderentur.  Sic  certe  totus  locus  intelligi  con- 
grue  potest,  adeoque  sic  intelligi  debet  a  quovis 
prudente ,  qui  mavult  antiqua  monumenta  invi- , 
cem  conciliare,  quam  inutiliter  contendere*  Ve- 
rum  ad  ordinem  rerum  gestarum  redeamus. 

55  Itaque  sexto  ,  Sancti  ig-itur  viri,  Mummo- 
linus  atque  Bertinus  cum  ceteris  eorum  in  Chri- 
sto  sociis  monasterium  aediticare  in  quodam  loco 
coeperunt,  quod  usque  hodie  Vbtus  vocatur  Mo- 
nasterium.  Distat  locus  Audomaropoli  uno  cir* 
citer  milliari.  Observat  vero  Cletyus  de  illo 
monasterio  sequentia  :  Illud  Vetus  monaste- 
rium  cum  suis  offlcinis  per  bella  Gallorum  et 
Ang-lorum  combustum  fuit  anno  mcdxcvii.  Peli- 
cioribus  temporibus  eodem  in  loco  erecta  fuit 
parochia  sub  nomine  S.  Mommolini,  in  spiritua- 
libus  et  temporalibus  omnino  dependens  ab  ab- 
batia  S.  Bertini.  Redeo  ad  ordinem  gestorum. 
Septimo ,  in  eo  loco  paucis  morantes  annis , 
octo  forsan  aut  decem,  non  vero  anni.s  [qua- 
tuordecim,  quantum  apparet,  divina  eis  sua- 
dente  gratia ,  alium  voluerunt  eligere  locum. 
Ratio  mutandi  loci  fuit,  quod,  crescente  mona- 
chorum  numero,  prior  locus  nimis  esset  angu- 
stus  ;  quodque  Adroaldus  jam  permotus  esset  a 
S.  Audomaro ,  ut  bona  sua  sineret  impendi  , 
novaque  donatione  traderet  ad  monasterium  is- 
tud  sedificandum  ac  sensu  congruo  stabiliendum. 

54-  Hasce  rationes  satis  clare  indicat  Iperius, 
eatenus  hsec  recte  enarrans ,  errores  tamen 
quosdam  suse  relationi  immiscens,  quos  corri- 
gemus.  Nam  cap.  i  part.  6  de  his  ita  loqui- 
tur  :  Principante  sic  Dag-oberto  (corrige,  Clodoveo 
II  Dagoberti  filio)  vir  illustris  Adroaldus  supra 
memoratus  beatum  Audomarum  alloquitur,  ut  Si- 
thiu  villam  cum  suis  appendiciis,  et  ceteras  pos- 
sessiones  supra  tactas  recipiat ,  et  xenodochium 
suum  construat;  sed  sanctus  Audomarus  ejus 
consilium  mutavit ,  consulens  et  Deo  et  beato 
Petro  bona  praedicta  conferat ;  quatenus  ibi  per 
viros  Dei  Bertinum ,  Mommolinum  et  Bertran- 
num,  qui  sibi  in  opus  Dei  collaborabaut,  mona- 
sterium  construi  debeat  ad  habitandum  mona- 
chis ,  ubi  laudes  Deo  et  orationes  pro  vivis  et 
mortuis  perpetuo  decantentur,  et  Christi  paupe- 
ribus  hospitia  praeparentur,  et  necessaria  mini- 
strentur.  Quod  Adroaldus,  prsesente  beato  Audo- 
maro  cunctisque  proceribus  urbis  Tarvance,  mag-na 
cordis  cum  alacritate  complevit,  tradens  villam 
Sithiu  cum  appenditiis.  Hsec  omnia  narrat  Ipe- 
rius  post  relatam  Veteris  monasterii  constru- 
ctionem,  cui  donationem  Adroaldi  factam  ad 
construendum  S.  Petri  monasterium  postponit, 
ut  etiani  patet  ex  ejus  verbis  num.  44  datis.  Ita- 
que  consentit  eatenus  certe  rerum  gestarum  ordi- 
nisupra  dato. 

55  Sequentia,  etiamsi  corrigenda  sint  in  eo 
quod  Mummolinus  dicatur  Achario  substitutus 
episcopus,  quodque  per  errorem  consequentem 
constructio  novi  seu  Sithiensis  ccenobii  attribua- 
tur  soli  Bertino,  eumdem  alias  ordinem  rursum 
insinuant.  Verba  subdo  :  Iuterea  decedente  bea- 
to  Achario  episcopo  urbis  Noviomse ,  ad  episco- 
patum  ejusdem  urbis  Mommeliuus  provehitur, 
et  Bertrannus  coenobio  sancti  Quintini  a  Mom- 
melino  praefatur  *.  Sanctus  vero  Bertinus  cum 
in  vetere  monasterio  resedisset  annis  quatuorde- 
cim,  quia  locus  ille  permodicus  erat,  ut  aptio- 
rem  quaereret,  spem  ponens  in  Domino,  navem 
conscendit  cum  aliquibus  sociis  suis.  Et  ecce 
statim  contra  fluenta  praecipitis  fluvii  angelico 
ministerio  navis  impellitur,    donec    Bertinus   ex 


561 

ordiue   decantati   Psalterii  versiculum  illum  pro-       *"™« 
nunciaret.  Haec  requies  mea  in  saculum  saeculi.         JS- 
Lecto  versiculo,  navis  stetit  immobilis  circa  me- 
dium,   ubi   nunc    est  monasterium.    Cognoscens 
lgitur  illum  sibi  a  Deo  electum  locum,  ibi  mo- 
nasterium    aedificavit   in  honorem  Dei  sanctique 
Petri   Apostolorum  principis  anno  dcxc  *  in  quo  •  fbru  d«l 
brevi   tempore   centum    quinquaginta    mouachos  ""><«"» 
adunavit.  Praesidebat  tunc  Ecclesiae  Dei  Martinus 
Papa  primus.  Hactenus  Iperius. 

5G  Idem  part.  8  ita  habet  .-  Donatio  Adroaldi,  "ndonatio 
consilio  beati  Audomari  facta ,  Sanctis   Bertino  ,  Adroaidi  ante 
Mommelino  et  Ebertramno  de  villa  Sithiu  etejul  tlZ^Z 
appenditiis,  cum  bona  via  fuerit  et  leg-itima,  ut  f*cta  rit,  in~ 
futuris   temporibus    validior  permaneret ,    voluit  «»■'»». 
eam    Adroaldus   litterarura    suarum    attestatione 
firmari ,    quae    sic    incipiunt    i   Dominis    sanctis 
Bertiuo    etc...    1'acta    douatio   vm  Idus  Septem- 
bris,   anno  undecimo  regni  domini  nostrS  Clodo- 
vei  reg-is   etc.  Actum    in  Sithiu  villa  dominica. 
In  ipso  instrumento  legitur,  Actum  Ascio  villa 
Dominica.  Ascium  vero  scriptores  passim  ex- 
plicant  de  hodierno  Aix  inter  Oppidum  S  Pauli 
et  Pernas  in  Artesia.   Verum,  quidquid  sit  de  K 
loco  datarum  litterarum,  credidit  Iperius  dona- 
tionem  prius  verbis  coram  testibus  factam  esse 
ab  Adroaldo  ;  deinde  vero  litteris  confirmatam. 
Incerta  est  ea  opinio,  nec  tamen  prorsus  impro- 
babitis, sinon nimium ponatur intervallum  inter 
donationem  et  litteras.  Nam  ea  litterarum  verba, 
Utibi  monasterium  in  honore  Petri  principis  Apo- 
stolorum  construere  debeatis,  satis  insinuant,  mo- 
nasterium  necdum  fuisse  constructum,  quando 
daLv  sunt  Litterx  donationis.  Qua  de  causa  illud 
ipso  anno  648 ,  quo  datse  sunt  litterw,  inchoatum 
existimo. 


$  VI.  Examinantur  rationes  Cointii 
et  Mabillonii,  qui  aliara  texuerunt 
chronotaxim  :  contra  eosdem  et 
alios  probatur ,  Mummolinum 
fuisse  primum  abbatem  hodierni 
monasterii  Sithiensis. 


nobii  Mtatutu* 


Cointius  eumque  secuti  scriptores  crediderunt,  Mummotinus 
aedificationem  Veteris  monasterii  anno  648  primwdhbat 
inchoatam  esse  vi  donationis  Adroaldinse;  no- 
vum  vero  seu  hodiernum  camobium  quatuorde- 
cim  annis  serius  constructum  esse  per  S.  Ber- 
tinum,  postquam  Mummolinus  ad  episcopatum 
Noviomensem ,  Ebertramnusque  ad  regendam 
abbatiam  S.  Quintini  discesserant .  Congruen- 
ter  huic  opinioni  Mummolinum  quidem  primum 
abbatem.  Veteris  monasterii,  non  vero  novi  ad- 
mittit.  Verum ,  sicut  antiqua  monumenta  suf- 
fragantur  rerum  ordini  supra  datse  ,  ita  huic 
chronotaxi  omnino  repugnant,  ut  facite  ostendi 
poterit.  Quin  imo  existimo  ,  Cointium  in  hunc 
errorem  esse  tapsum,  quod  non  vidisset  sinceram 
S.  Audomari  Vitam  a  Mabillonio  deinde  editam  ; 
nam  ibi  non  solus  Bertinus,  sed  omnes  simut 
qucBsivisse  dicuntur  tocum  novo  monasterio  con- 
struendo  :Jbi  huic  monasterio  primus  abbas  a 
S.Audomaro  constitutus  diciturMummolinus:  ibi 
post  Mummolinum  episcopum  factum  abbas  sta- 

tutus 


,1  i.tur.i 

J.S. 


licet  mini 

VU§  jit/rriji" 
S.  Bertinnm 
primnm  fa- 
riant  uhbattm, 


B 


exigua  illarum 
ei(  auctorttat, 
ouffi  (iiMcii- 
riiinf  u  prfma 


562 

*wte  dicitur  Bertinus,  non  in  Veteri ,  sed  in  proe- 
dieto  monasterio  novo.  R&c  omnia  in  Vita  S.  Au- 
domari,  seu  in  prima  Vita  edenda  num.  3  et  4 
tam  clare  asserunturt  ut  de  factorum  illorum 
veritate  nequeam  dubitare  ;  nec  dubitasset , 
opinor,  Cointius ,  «'  tac  Vt/aw  sa^is  a7o  vi- 
disset ;  sed  Vitse  interpoiatx,  quam  solam  vi- 
dit  apud  Surium  ix  Septembris,  fidere  ausus  non 
est,  quantum  existimo. 

58  Hoc  autem  existimare  cogor,  quia 
alicujus  ponderis  rationes  apud  Cointium  aut 
Mabitlonium  invenio,  quibus  opinionem  suam 
stabiliant.  Omnis  fere  ratio  Cointii  ad  annum 
648  et  rursum  ad  annum  702  num.  31  in  eo  consi- 
std,  quod  litterse  Adroaldi  datse  non  sint  ante 
annum  648 :  ex  quoinfert  constructionem  Veteris 
monasterii  cceptam  non  esse  ante  eumdem  an- 
num.  Possunt  quidem  adjungi  Vitee  plerxque 
S.  Bertini;  at  id  compertum  non  fuit  Cointio, 
qui  Vitas  istas  non  vidit.  Dico  igitur  sententise 
ipsius  adstipulari  anonymum  secundx  Vitse  au- 
ctorem,  aliosque  omnes  biographos ,  qui  ipsum 
secuti  sunt.  Audiamus  anonymum  compiiato- 
rem,  cujus  Compilationem  edidit  Mabillonius. 
Hic  cap.  3  ita  scribit  i  Interea  quidam  vir  no- 
bilis,  vnlde  prsedives  opum  ,  Adroaldus  nomine, 
nullum  habens  lilium ,  tractare  cum  B.  Audo- 
maro  et  pra:diotis  Dei  famulis  coepit ,  qualiter 
possessionum  suarum  Ecclesiam  heredem  faceret. 
Quem  B.  Audomarus  inspirante  g-ratia  Spiritus 
sanoti  hortatus  est,  ut  S.  Bertiuo  sociisque  ejus 
pr&nominatis  quaeque  habere  potcrat  conferret, 
quat&EU8  ibidem  coenobiurn  in  honore  B.  Petri 
piiin-ipis  Apostolorum  coustruendo  turbam  mo- 
nachorum  non  modicam  coadunarent.  Quod  Adroal- 
dus,  praesente  B.  Audomaro  cunctisque  proceri- 
bus  urbis  Tarvenn»,  magna  cordis  alacritate  com- 
plcvit,  tradens  villam  suse  proprietatis ,  uuncu- 
patam  Sithiu,  anno  ab  Incarnatione  Domini  sex- 
QanteBimo  vigesimo  sexto,  anno  autem  uudecimo 
pegni  Olodovei  fllii  liagoberli,  octavo  ldus  Sep- 
ii  tnbris.  [n  tertftorio  igfitur  ^uodam  ipsius  villae 
monasteriuni  a-iUlicare  cceperunt ,  qui  locus  us- 
quc  bodie  Vetus  vocatur  monasteiuum.  Fateor 
tubens  htec  omnia  favere  Cointio,  nec  aliam 
esse  aliorum  ViUv  scripiorum  mentem,  excepto 
primo  :  reliqui  enim  constructionem  Veteris 
mouusterii  simititer  narrarunt  post  donationem 
Adroaldi. 

B9  Verum  omnium  illorum  auctoritas  mihi 
major  non  est ,  quam  sit  secundi  anonymi , 
qu&m  tum  attente  sequi  voiuerunt,  td  ipsius  quo- 
queerrores  adoptaverint,  aique  aliis  auxerint, 
dum  annos  Christi,  et  facta  qusedam  ab  eo  prm- 
tsrmissa  aujunxerunt.  Jam  vere  aucioriias  se- 
cundi  unouymi  in  hisce  ne  comparanda  quidem 
est  cum  auctoritate  primi.  Namprimumanony- 
rnwn  secun&o  prasluwisse  clarius  est,  quam  ut 
aiultis  probari  itebeat,  cum  integras  ipsius  seu- 
ictitns  ipsaque  frequenter  rerba  adoptaverU. 
rVotJ  igitur  sotis  oapio,  cur  relata  u  primo  scri- 
ptore  de  fundations  primi  et  secundi  monasterii 
ita  uiuturc  ratuerit,  ul,  negleetis  fere  Mummoli- 
no  et  ttbertramno,  pleraque  transferat  ad  solum 
IWiiuum,  mutatoquc  ordine  llcrtiimin  faciat  an- 
tesignunum.  Priwm  scriptor  Mummoiinum  ubi- 
uuc  primum  notninat,  Bortinum  tertium  :  se- 
cen,ius  Bertinum  semper  praponit.  Primusdo- 
cet  Mummolinum  fuisse  ptwfectum  primum  in 
utroqae  monasterio  :  secundus  de  ptwfectura 
Mv.mmoiim  etium  in  Veteri  monasterio,  de  qua 


DE  S.  BERTINO  ABBATE. 

nec  Cointnts  nec  Mabillonius  nec  Sammarthanus  D 
dubitat,  prorsus  siluit.  Primus  docet  Mummoli- 
num  ex  abbate  creatum  episcopum,  neque  adjun- 
git,  oui  successerit :  secundus,  ut  discedentem  fa- 
ciat  ante  constructionem  secundi  monasterii,  di- 
cit  Mummolinum  Achario  successisse ,  quod 
falsum  esse  rursum  agnoscunt  scriptores  mox 
taudati.  Exigua  igitur  apudme  in  hisce  essepo- 
testauctoritas  secundi  hujus  anonymi,  aliorum- 
nultas  queipsum  secutorum,prsesertim  cumlperius  ipse 
perspexerit  et  docuerit,  constructionem  Veteris 
monasterii  longe  antiquiorem  esse  litteris  dona- 
tionis  Adroatdi,  idque  ipsum  hodieque  velint  eru- 
diti  Bertiniani. 

60  Porro,  licet  prima  illa  Vita  tanto  magis  quam  fiueiiter 
mihi  sufficere  videatur,  quanto  minus  suspectus  ^agis  secutus 
esse  potest  ejus  auctor,  acsi  voluisset  aliqua  a  Ber-  ^JjpJ^ 
tino  ad  Mummolinum  transferre,  quia  Mummo*  molin: 
lini  Vitam  non   scripsit ,  sed  Audomari ,  Ber- 
tini  et    Winnoci ;  alium  tamen  subjungam  scri- 
ptorem,  qui  prmcedeniem  fideliter  est  secutus, 
et  nonnulla  clarius  explicuit.  Vita  Ms.  S.  Mum- 
motini  in  codice  nostro,  qui  notatur  V.  Ms.  159, 
post  relatum  adventum  Mummolini  et  sociorum  £ 
ad  S.  Audomarum,  ita  habet  .-  Parvo  post  haec 
temporis    spatio    transacto  ,    S.    Audomarus  cura 
prsedictis  beatis  viris,    divina  stimulante  se  gra- 
tia,  monasterium  cog-itavit  in   Dei  nomine    fun- 
dare  ad  habitandum   monachis ,    cui ,  divina  lar- 
g-iente  misericordia,  locus  habebatur  aptus.  MoOG 
sequitur  Adroaldi  donatio,  sicut  in  prima  Vita, 
et  subditur  :   Pestquam  erg"o  prsefati   Dei  famu* 
li  ad  eum  pervenerunt ,   concessit  illis  ut  mona- 
chorum    habitacula  sedificassent  ,   ubicumque  eis 
placuisset.   Sancti  ig"itur  viri  Mummolinus  atque 
Bertinus    cum     ceteris   eorurn    in    Christo    sociis 
monasterium  sedificare  in  quodam  ceperunt  loco, 
quod  usque  hodie  Vetus  vocatur  monasterixjm.  Sed 
in  eo  loco  paucis  morantes  annis,  divina  eis  suadente 
gratia,  alium  voluerunt  eligere  locum.  Beati  ig"itur 
in  Domini  confidentes  miserioordia,  perfectum  in- 
venerunt  consilium. 

61  Protinus  enim  in  navim   ascendentes   sine  qucm  primnm 

gubcrnatore  ac  remig-e  ,   ac   sine    ulla    cibi    vel  abbatem  fuissc 

potus  cura ,  huc  atque   illuc  in   spatioso  stagmo,  doc^ C(Enobn 

adhaerente   prsedicto  eorum  habitaculo,  navigan-  -jj 

tes ,    omnipotentem    rogabanl;    Dominum  ,    ut  in 

locum ,   quem   sua  illis  prosparavit  misericordia  , 

eos   deduceret    ill33SOs ,    dicentes   invicem  ,   quod 

non   ascensuri  essent    de    praedicto  stagno ,    nisi 

quando,  navicula  eorum  aptum  tenente  portum  , 

contigisset  illis  secundum  ordinem  Psalterii,  sub- 

sequentem   cantare    versiculum     :     Haec     requies 

mea  in  seculum  seculi ,  hic  habitabo  ,   quoniara 

eleg-i  eam.    Misericors  Dominus  igitur  ,  qui  suis 

ubique    prsesens    est    famulis  ,    ( prope   est    enim 

Dominus    omnibus    invocantibus    eum  )    navim  , 

in  qua  fuerunt  pra^dicti  beati  viri ,  post  aliquod 

spatium  ilico  deduxit  ad  terram.  Tunc  etiam  il- 

li  praxlictum  canentes  versiculum,   ac  sine  mora 

navim    rclinquentes ,     leeti    intraverunt    terram  , 

cognoscentes   etiam  locuni  illum  a  Domino   ipsis 

traditmn.    Dehinc    beato    Audomaro    pio     eorum 

patrc  favente    consilio ,   monasterium  Sithiu ,   ex 

pivedicta  villa  nominatum  ,  super    Ag-nionam  flu- 

vium    in    Dei    nomine    fedificare   ceperunt.  Con- 

fluentibus  autem  undique  religriosis  viris  ad  prai- 

dictos    Dei    famulos  ,    beatus    Audomarus    Mum- 

molinum     pra?posuit    multitudini     monachorum. 

Siquidem  ex  eo  tempore   initium  sacrae   Relig-io- 

nis  sumpsit  etc.  Post  hsec  subduntur  multa  de 

virtutibus 


ac  deindeepi- 
scoputn  Novio 
menscm  post 
S.  EUgium. 


B 


Senlcntia  Ma 
billonii  de  pri 
mo  abbate 
Sithiensis  cce- 
nobii 


refutatur  ex 
litteris  dona- 
tionis  Adroui 
di, 


A  virtutibus  S.  Mummolini 

mme  ,  auctoque  monachorum  numero  sub  prse 
fectura  ipsius. 

62  Demum  promotio  ejusdem  ad  episcopatum 
recte  enarratur  his  verbis  :  Interea  vir  Dei  Eli- 
gius  Noviomensis  urbis  episcopus ,  post  niulta 
patrata  miracula,  in  pace  plenus  dierum  migra- 
vit  ad  Dominum  :  cujus  in  loco  .  . .  praefatus  Mum- 
molinus  ad  pastoralis  reg-iminis  curara  subrogatus 
est  episcopus.  Additur ,  id  factum  esse  tempore 
Lotharii  regis ,  videlicet  Clotarii  III.  Jam  vero 
si  consideremus  ,  altata  hujus  Vitee  verba  opti- 
me  congruere  cum  Vita  prima  ;  ea  vero ,  quse 
addita  sunt  de  Eligio  ,  cui  Mummolinus  succes- 
sit ;  et  de  Ctotario,  cujas  tempore  id  factum  est , 
vere  et  accurate  adjuncta  esse ;  dubitare  nonpote- 
rimus ,  quin  auctoritas  harum  Vitarum  longe 
preeferenda  sit  omnibus  Vitis  posterioribus  S. 
Bertini,  in  quibus  Mummolinus  falso  dicitur 
successisse  Achario,  totaquenovi  monasterii  con- 
structio  soli  S.  Bertino  male  attribuitur.  Quippe 
ex  eo  etiam  capite,  quod  ne  verbum  quidem  de 
pnefectura  Mummolini  in  iis  Vitis  legatur,  clare 
patet,  anonymum  secundum,quematii  secuti  sunt, 
supprimere  voluisse  gesta  Mummolini,  ac  omnia 
magis  referre  ad  S.  Bertinum,  quam  veritas  pa- 
tiatur.  Mummotinum  enim  primum  fuisse  ab- 
batcm,  tam  certum  undique  est  et  indubitatum 
ex  aliis  quoque  monumentis,  sicut  mox  ostendam, 
ut  suspecta  mihi  fiat  fides  scriptoris  itlius ,  qui 
id  in  prima  Vita  legit  et  tamen  commemorare 
noluit. 

63  Cointius ,  Mabillonius  et  Sammarthanus 
omnino  ut  certum  admittunt,  primum  abbatem 
fuisse  Mummolinum;  sedvolunt,  abbatem  fuisse 
Veteris  dumtaxat  monasterii,  atque  id  verum 
esset,  si  monasierium  Sithiense  non  esset  condi- 
tum  ante  annum  662  ,  quo  Mummolinusjam  erat 
episcopus.  Mabillonius  tom.  i  Annatium  pag. 
401,  ad  annum  648  de  hisce  ita  scribit  :  Ve- 
teri  monasterio  praefectus  abbas  Mummolenus 
seu  Mummolinus  ,  novo  Sithiensi  monasterio  Ber- 
tinus  :  quae  res  non  satis  animadversa  auctores  in 
varias  distraxit  sententias,  aliis  Mummolinum  ab- 
batem  Bertino  praeferentibus,  aliis  posponentibus, 
aliis  denique  ex  albo  Sitluensium  abbatum  om- 
nino  expung-entibus  ,  ut  primum  Bertino  locum 
tribuant.  Mummolinus  itaque  abbas  fuit  pri- 
mus,  immo  et  unicus  Veteris  monasterii ,  quod 
nomen  S.  Mummolini  hactenus  retinet;  Bertinus 
novi  post  annos  quatuordecim  a  constructione 
Veteris-monasterii  ;  cum  scilicet  Mummolinus 
defuncto  sancto  Eligio  in  sedera  Noviomensem 
subrog-atus.  Eadem  est  sententia  Cointii  et 
Dionysii  Sammarthani;  nec  inficior  speciosam 
videri  qualemcumque  conciliationem  itlam  va- 
riarum  opinionum ;  sed  eam  non  invenio  ullis 
antiquis  monumentis  congruentem,  imo  omni- 
bus  fere  repugnantem  ,  adeoque  et  a  veritate 
aberrantem  ,  uti  jam  clarius  probare  inci- 
piam. 

64  Primo  huic  opinioni  repugnant  Vitse  S. 
Audomari  et  S.  Mummolini  jam  laudatw.  Pri- 
mee  Vitse  auctor  nequit  merito  esse  suspectus,  quia 
reliquis  est  antiquior ,  et  de  S.  Bertino  magis 
scripsit  quam  de  Mummolino.  Secundm  auctor 
primum  fideliter  secutus  est,  et  nonnutta  magis 
exposuit.  Atirn  quoque  S.  Audomari  Vitte  prse- 
dictis  consonant,  sed  eas  adducere  non  est  neces- 
se.  Jam  vero  ex  his  Vitis  habemus  ,  Mummo- 
linum  fuisse  primum  abbatem  secundi  seu  Si- 
thiensis  monastcrii ;  adeoque  illud  esse  constru- 

Septembris  Tomus  II. 


56:5 


DIE  QUINTA  SEPTEMBRIS. 
mutta  de  ejus  regi-  ctum  diu  ante  annum  662,  cum  Mummotinus 
ab  anno  659  aut  660  fuerit  episcopus.  Secundo 
ipsw  Adroaldi  litter<s  satis  innuunt,  donationem 
fuisse  factam,  ut  construeretur  novum  monasle- 
rium  Sithiense  :  sic  enim  habent :  Vt  ibi  mona- 
sterium  in  honore  Petri,  principis  Apostolorum  , 
conetruere  debeatis,  ad  conversandum  monachis. 
Nutlus  e  Vitm  scriptoribus  dixit ,  Vetus  mo- 
nasterium  fuisse  constructum  in  honorem  S.  Pe- 
tri.  De  novo  igitur  loquitur  Adroaldus,  quod  in 
honoremS.  Petri  structum  fuisse  const.at.  Deinde 
vox  ibi  utcumque  innuit  ,  monasterium  istud 
fuisse  tedificandum  in  ipsa  vitta  Sithiu,  quam  do- 
nabat  Adroaldus.  Preeterea  Vetus  monasterium 
fuit  angustum  et  numerus  monachorum  ibidetn 
exiguus  ,  ut  cotligitur  ex  omnibus  Vitee  scripto- 
ribus,  ita  ut  dicat  Iperius Sanctosibi  fuissequasi 
in  eremitorio  .  .  .  cum  conventiculo  parvo.  At  ver- 
ba  Adroaldi  significant,  donationem  esse  factam, 
ut  amplum  icdificaretur  monasterium  ,  in  quo 
magnus  esset  monachorum.  numerus.  Hac  de 
causa  omnes  ViLv  scriptorcs  asserunt,  undique 
accurrisse  midtos  post  constructum  monasterium 
Sithiense,  ut  ibi  Deo  servirent ;  non  rero  ante 
istam  fundationem. 

65  Tertiotvdificatum  esse  monasterium  Sithien- 

se  S.  Petri  ante  annum  662,  certissimum  fit  ex 

privilegiis  eidem  ante  istum  annum  datis.  Au- 

diamus  aliquid  ex  litteris  Clotarii  III,  quibus 

anno  6  regni  sui,  id  est,  anno  Christi  661  vel  662, 

mense  Februario,  confirmat  permutationem  va- 

riarum  possessionum,  inter  Mummotinum  tunc 

episcopum  et  Bertinum  abbatem  factam  :  Igitur 

apostolicus   vir  Mummolenus   Noviomensis  urbis 

episcopus  ,  nec  non    et  venerabilis   vir  Bertinue 

abba    de    monasterio    Sitdiu  ,    qui  *  ponitur  in 

pag-o    Tarwanense ,    a    quorum   amborum    opere 

visi  fuerunt  a^dificare  ,   et  est  in  lionore  sanetpe 

Marim   Cenitris   Doraini  nostri   Jesu   Christi,   nec 

non  et  saucti    Petri    et   Pauli     Apostolorum  ,    vel 

ceterorumdomnorum  Sanctorum  constructus  *  ,  ad 

pra^entiam   nostram  venientes  etc.   Certum  cst  , 

Bertinum  hic  abbatem    dici,  non  Veteris  mona- 

sterii ,  sed  Sithiensis,  nunc  S.  Bertini  dicti:  nam 

Vetus  monasterium  numquam  vocatum  est  Sit- 

diu  vel  Sithiu  ,  sed    istud    nomen   omnes  novo 

monasterio  attribuunt  biographi.  Stabat  igitur 

novum    monasterium  initio  anno  6G2  ,    nec  in- 

choatum  est  anno  illo.    Pr.vterea   constructitm 

est  non  a  so/oBertino  sed  amborum  opere,  nempe 

Mummotini   et  Bertini  ,  ut  habent  data  verba. 

Eodern  anno  sexto  Clotarii  III  signatur  charta 

S.  Audomari ,  qua  coemeterium  et  basiticam  S. 

Marim  tradit  monasterio  Sithiensi.  In  hac  autcm 

charta   dicitur  :  Ubi  antea    monasterium  in   Dei 

nomine  a^dificatnm  esse  vidctur,   uhi  rejrulariter 

viventes  adcr.-mt    monachi  etc.    Non    itaque  in- 

choatum  est  anno  602  monasterium  Sithiense , 

de  quo  agitur.  Preeterea  in  Privilegio   Ctodo- 

vei  III ,  quod  ex  Fotquino  diacono  edidit  M<i- 

bittonius  tib.  0    de   Re  diplomatica   pag.   60?  , 

Mummolinus  S.  Bartioi  vocatur  antccessor,  ibi- 

gueagitur  de  monasterio  Sithiu.   Non  igitur  in 

soto   Veteri  monasterio  ,  sed  in  Sithiensi  Mum- 

molinus  abbas  fuitet  decessor  Bertini.  ILvc  mihi 

certiora  apparent,  quam  ut  ulteriori  dubitationi 

relinquatur  locus. 

66  Porro  Vitas  posteriores  S.  Bertini,  qutc  hi- 
sce  contraria  narrant ,  dum  in  referenda  con- 
structione  Sithiensis  abbatiw  de  Mummotino  ta- 
cent ,  imo  ante  discessisse  ad  episcopatum  asse- 
runt   fidem  in  hisce  non  merentur  :  nam  mani- 

77  festi 


«crroic 
i.  8 


E 

ac  certy  falti- 
tntis  conrmci- 
tur  fT  niiiii 

diplomatibiu  : 


quod 


conslnulum 


drsrrenda  igi» 
Inr  rlirmwfa- 
.l-is  I  oinliif 

I   Ul    (/!».!        I    l(X 

pnsleriores 
S.  firtttni 
repugnant  : 


tl   .  lOftl 

i.  s. 


B 

dartimu  non 

rnlvlll)  /u -iiliilh 

nominuim  me 


c 

in  liiterit 

Adroaldl,  IfciJ 
jiim  ponaltw 
primtu. 


564  DE 

festi  convincuntur  erroris,  quia  habent,  Acha- 
rio  successisse  Mummolinurn,  cum  certo  succes- 
serit  Eligio.  Si  vero  respiciamus  ad  annos  in  iis- 
dem  Vitis  enumeratos,  clarum  est  diu  ante  an- 
num  662  constructionem  Sithiensis  monasterii  ab 
aucloribus  illarum  Vitarum  esse  fixam;  atque 
ea  est  causa,  cur  totis  viginti  duobus  annis  chro- 
notaxis  Bertiniamrum,  qui  Vitas  istas  et  Ipe- 
rium  secuti  sunt,  prsecedat  chronotaxim  Cointii 
et  aliorum.  At  deserenda  est  chronotaxis  illarum 
Vitarum  seque  ac  chronotaxis  Cointii  et  Mabil- 
lonii ,  cum  utramque  probaverim  vitiosam  et 
aberrantem.  Unum  itaque  restat  inquirendum  , 
cur  in  tabulis  donationis  Adroaldi  Bertinus  no- 
minetur  ante  Mummolinum  et  Ebertramnum. 
Cointius  ad  annum  648  num.  31  hanc  redditra- 
tionem  :  ConfectJB  sunt,  inquit ,  Adroaldi  tabulffi, 
cura  nondum  ullus  e  tribus  praedictis  monachis 
aut  abbas  aut  episcopus  acclamatus  esset ,  ideo- 
que  Bertinus,  qui  monasticam  vitam  primus 
omnium    susceperat,    jure    ceteris    anteponi   de- 

buit. 

67  At  velim  scire  ,  unde  noverit  Cointius , 
Bertinum  ante  alios  fuisse  monachum,  quod  an- 
tiquiorum  scriptorum  nulli  umquam  in  mentem 
venit ;  quodque  contrarium  est  iis ,  quce  scripse- 
ral  ad  annum  633  num.  13,  ubisimul  ad  mo- 
nasterium  Luxoviense  discedentes  facitBevtmum, 
Mummolinum  et  Ebertramnum.  Quid  et  ibidem 
longe  probabilius  adjungit  t  Mummolinus  aevo 
paulo  provectior  erat  Bertino  et  Ebertramno. 
Quippe  omnino  milii  persuadeo  ,  Bertinum  non 
alia  de  causa  Mummolino  postpositum  esse  in 
regimine  monasterii,  quam  quod  eetate  esset  ju- 
nior ,  et  verisimiliter  etiam  vita  monastica.  Du- 
bitare  igiturvix  possum,  quin  Mummolinus  duo- 
bus  sociis  prseessei  a  tempore,  quo  ex  monasterio 
Luxoviensi  simul  discesserunt,  ut  in  ipsius  Vita 
asseritur ;  quin  iisdem  prvcfuerit  in  Veterimo- 
nasterio,  sine  abbatis  tamen  titulo;  atque  ea  etiam 
de  causa  a  S.  Audomaro  primus  abbas  mona- 
sterii  Sithiensis  fuerit  statutus.  Itaque  etsi  omnes 
verisimiliter  caruerint  abbatis  titulo,  quando  da- 
tcesunt  Adroaldi  litteres ,  unus  tamen  superior 
erat  et  quasi  pater  aliorum  :  nec  dubium  mihi 
videtur,  quin  is  fuerit  Mummolinus ,  qui  ea 
de  causa  primus  erat  nominandus  in  tabidis  A- 
droaldi. 

68  Respondeo  itaque  me  vehementer  suspica- 
ri,  Mummolinum  revera  primxtm  fuisse  nomi- 
natum  in  tabidis  Adroaldi ;  sed  ordinem  nomi- 
numdeinde  fuisse  mutatum,  postquam  Mummo- 
Unus  et  Ebertramnus  ex  abbatia  Sithiensi  di- 
scesserant.  ProducUv  sunt  litterse  Adroatdi  ex 
Chartidario  Folquini,  ex  quo  alias  plures  pro- 
duxit  Mabillonius  lib.  6,  de  Re  diplomatica.  At 
laudatus  editor  in  annotationibus  suis  ad  ea  di- 
plomataplures  observat  omissioncs  ac  teviuscu- 
lasnnUationes.  Probdbilis  igitur  est  etiam  htec 
mutatio  ordinis  nominum,  qua?  tanto  magis  po- 
tuit  videri  innocua,  qitanto  minus  alicui  obesse 
poterat  vel  prodesse  .namjus  omne  exd  onatio- 
ne  ortuw,  disrcdenfibus  aliis ,  ad  solum  devo' 
lutum  crat  Bortinum.  Vlura  de  hisce  non  addam, 
ut  ad  ordinem  rerum  gestarum  redeamus. 


QS> 


S.  BERTINO  ABBATE. 


D 


VII.  Quo  tempore  S.   Bertinus 
abbas    factus  :  permutat   aliquas 


possessiones  cum 


Mummolino 


ecclesiae  B.  Mariae  Virginis  ipsi 
pro  coemeterio  donata  a  S.  Au- 
domaro. 

Cum  donatio  Aldroaldina  notetur  mense  Se- 
ptembri  anni  648,  cumque  Sithiense  mo- 
nasterium  necdum  videatur  eo  tempore  fuisse  in- 
choatum,  quia  in  litteris  dicitur ,  Ut  ibi  mona- 
sterium  .  .  .  construere  debeatis;  verisimile  est 
constructionem  dbbatiie  cceptam  esse  eodem  anno 
ad  finem  vergente.  An  statim  sequenti  anno  lo- 
cum  inhabitaverint  monachi,  non  definio  ;  ticet 
hoc  appareat  verisimile.  Verum  constructo  mona- 
sterio  ,  confluentibusque  undique  relig-iosis  viris 
ad  prsedictos  Dei  famulos  ,  beatus  Audomarus 
Mummolinum  multitudini  prseposuit  monacho- 
rum,  teste  Vita  prima,  cujusauctor  subhmgit  : 
Sed  non  multo  post  haec  temporis  intervallo  , 
prsefatus  venerabilis  abbas  Mummolinus  ad  l\"o- 
viomensis  urbis  episcopatum  .  .  .  provectus  est .  . 
Gloriosus  igitur  poutifes  Audomarus  post  Mummo- 
linum  in  prsedicto  monasterio  beatum  pra^posuit 
Bertinum.  Itaque  Bertinus  creatus  est  abbas 
eodem  anno,  qao  Mitmmolinus  episcopus.  Hic 
vero  factus  est  episcopatus  post  S.  Etigii  obitum, 
qui  a  pluribus  figitur  anno  659,  a  Pagio  65S. 
Annus  emortuatis  suo  loco  examinari  poterit. 
Hic  interim  dixisse  sufficiat ,  S.  Bertinum  abba- 
tem  constiiutum  circa  annum  (jjU. 

70  Magnus  jam  tunc  erat  monoxJiorum  nu- 
merus,  isque  adeo  excrescere  perrexit ,  ut  scri- 
ptor  anonymus  in  Vita  a  Mabiltonio  edita  asse- 
rat  :  Intra  modicum  tempus  (S.  Bertinus)  mul- 
titudinem  monaehorum  ,  videlicet  centum  quin- 
quaginta  coadunavit.  In  Cistertiensi  exemplari 
ducentos  legi  ,  observat  Mabillonius.  Multos 
accurrisse  testantur  etiamprimi  Vitse  scriptores; 
sed  determinatum  non  exprimunt  numer^um , 
quemprimus  Folcardus  posuit,  fortasse  nonsine 
exaggeratione.  Quidquid  autem  sit  de  numero 
monachorum,  eos  magna  prudentia  ac  vigilan- 
tia  regebat  S.  Bertinus,  ut  narrat  laudatus  scri- 
ptor  iisdem  fere  verbis  cum  primo  Vitee  scripto- 
re,  quibus  subjungit  :  Nec  deerant,  providente 
Domino ,  vitae  eorum  necessaria.  Affines  enim  et 
quique  nobiles,  Christo  devoti  ejus  ammonitione 
et  doctrina  ,  plurima  terrarum  fundorumque  illi 
conferebmt  donaria  ,  sicut  iuferius  patebit. 
Vera  heec  sunt ;  sed  non  omnes  donationes  S.  Ber- 
tino  factas  recensuit  compilator  ille  ;  nec  recto 
ordine  singulas  enumeravit  ;  nam  donatio  He- 
remari  de  villa  Wormholt,  quam  mox  subjicit , 
longe  serius  locanda  erat,  ut  suo  loco  videbimus. 
Nolim  tamen  negare,  adventum  S.  Winnoci,  qui 
postea  factus  est  abbas  Wormholtensis,  et  trium 
ipsius  comitum  ,  locari  posse  circaprimos  an- 
nos  regiminis  S  Bertini  ,  seu  circa  annum  660  , 
cum  cVtas  S.  Winnoci  huic  chronotaxi  non  repu- 
gnet  :  attamen  probabilius  existimo  eos  serius 
venisse,  ut  ostendam  infra. 

71  Interim  S.  Bertinus  cum  Mummolino  epi- 
scopo  pactus  est  permutationem  quorumdam  bo- 
norum  :  atque  ex  hocpacto  satis  liquet,  possessio- 

nes 


S.  Bertimis 
circa  remiunt 
Gii9  ubbas  fu. 
ctus. 


E 


cresccnle 
monarhorum 
et  posscssio- 
mt7ii  mtmero, 


possessionei 
qnasdam  per- 
mutat  cum  S. 
MummolinO 
episcopo, 


H 


quod  factwn 
videtur  anno 
662. 


episco- 
mona- 

dedit- 
domno 

quam 


Adfaciemhun 
cttmeterium 
comobio  Si- 
lliiensi 


DIE  QUINTA  SEPTEMBRIS 

nes  abbatuv  Sithiensis  post  donationem  Adroaldi 
cito  auctas  fuisse.  Folquinus  diaconus  in  Chartu- 
lanosuoapudMabilloniumlib.  6.  de  Re  Dipto- 
matzca  pag.  605  de  hac  permutatione  scripsit 
seguentia  :  Sub  Francorum  quoque  principe 
[Chlothario]  praedicti  reg-is  Hludovei  filio,  an- 
no  ipsius  vi,  Verbique  incarnati  dclx  ,  placuit 
venerabili  viro  Mummoleno  Noviomensi 
po  ,  domnoque  Bertino  abbati  de  Sitdiu 
sterio  inter  se  aliqua  permutare  locella  : 
que  venerabilis  Mummoleuus  episcopus 
Bertino  abbati  villam  nuucupatam  Vallis 
de  parte  dederat  viro  reverentissimo  Ebertramnc 
abbate  de  sancti  Quintini  ccenobio,  pro  alia  vil- 
la  cog-nomento  Tunninis ,  seu  et  Iubrag-o  et  In- 
g-lindino,  vel  in  Selerciag-o.  Hasc  quinque  lo- 
cella  domuo  concessit  Bertino.  Et  e  contrario 
vir  venerandus  Bertinus  dedit  Mummoleno  epi- 
scopo  portionem  suam  de  villa  nuncupante  Vau- 
sune,  in  pag-o  Constantino,  et  locum  aliud  no- 
mine  Launardiaca  villa  ad  integrum  ,  quam 
commutationem  regia  auctoritate  confirmare  pe- 
tierunt :  quod  et  factum  est  Sequitur  diploma 
Clotarii  III  jam  ante  a  nobis  laudatum  ,  quo 
omnia  hsec  confirmantur.  Iperius  cap.  1  part. 
10  hujus  permutationis  et  diplomatis  Clotarii 
meminit,  cetera  narrans  ,  ut  hic  relata  sunt, 
sed  perperam  asserens,  villam  Vausuue,  aut  Va- 
sime,  ut  ipse  vocat,  S.  Bertino  obvenisse  ex  he- 
reditate  paterna;  quem  errorem  refutavi  mtm 
31. 

72  Annus  hujusce  commutationis  non  omni- 
no  certus  apparet.  Folquinus  assignat  annum 
660,  qui  forte  nobis  est  annus  661,  cum  res 
peracta  sit  mense  Februario  :  nam  non  satis  mi- 
hi  patet,  utrum  Folquinus  a  mense  Januario  or- 
sus  sit  annum,  an  a  Paschate,  quia  usus  ordien- 
di  annum  varius  fuit,  et  Scvpe  mutatus  est  apud 
Gallos.  Mabillonius  in  Annalibus  tom.  1  pag. 
463  permutationem  hanc  narrat  ad  annum  661, 
uti  etiam  fit  a  Cointio  ad  annum  661  num.  xi. 
Hic  recte  annum  sextum  Clotarii  III  cum  anno 
661  composuit,  cum  existimet  Clotarium  db  an- 
no  655  regnare  coepisse.  Verum  Mabillonius  no- 
tare  debuit  annum  662,  quia  Clotarii  regnum 
orditur  ab  anno  656  fere  finito,  ita  ut  mense 
Februario  anni  661  currere  non  possit  annus  vi 
Clotarii,  sed  is  tantum  inchoandus  sit  circafinem 
anni  661,  si  vera  sit  demonstratio  Mabillonii , 
quam  tom.  3  Analectorum  pag,  514  et  seq.  con- 
cinnasse  secredidit  ex  Inscriptio7ie  Jonsc  scripto- 
ris  VitcV  S.  Joannis  Reomaensis.  Placuit  ea  opinio 
Pagio  ad  annum  656  num.  17,  qui  ex  ea  colli- 
git  Clodoveum  II  adhuc  in  vivis  fuisse  hebdo- 
mada  secunda  Novembris  anni  650.  Hoc  au- 
tem  si  verum  est,  Clodoveus  II  non  modo  an- 
nis  octodecim  regnavit,  ut  pterique  habent  scri- 
ptores ,  sed  fere  totis  novemdecim,  cum  mense 
Januario  anni  638  mortuus  sit  Dagobertus  pa- 
ter  ipsius.  At  quidquid  sit  de  mense  obitus  Clo- 
dovei ,  defunctum  esse  anno  650 ,  mihi  quoque 
aliunde  apparet  probabilius,  ideoque  factummox 
expositum  anno  662  inectendum  ci^edo. 

j:i  Eodem  anno  sexto  Cloiarii  notatse  suntlit- 
tene  S.  Audomari,  quibus  monasterio  S.  Bertini 
concessit  ecclesiam  beatissimse  Virginis  Marise, 
qusehodie  est  cathedralis  Audomaropotitana. Fol- 
cardus  e  Vitse  scriptoribus  primus  hanc  donatio- 
nem ,  ejusque  occasionem  narravit.  Ex  eo  vero 
compilator  anonymusapud  Mabittonium  rem  ita 
exponit  cap.  0:  Omnibus  ig-itur  commodis  ejus- 
dem  loci  sui  fratribus  perquisitis,  cimeterium  pa- 


565 


iCCTOif 

J  S. 


E 


rare  non  potuit ,  uti  in  palude.    Super    qua    re 

sui    omnibus   adjntoris    dilecti  Dei  antistitis  Au- 

domari  consilium  et  opem  non  distulit  quaerere. 

Qui  praeclarus  pontifex  solita  caritatis  adfuit  ex- 

hibitione  ,   ejusque    consilio   communicato  et    la- 

bore  ,   fossa   ambiens  cimeterium  ,  eidem    cceno- 

bio    consecravit    in  prredicti  coliis  vertice ,  con- 

structa  in  ejus  medio  basilica  in  veneratione  san- 

ctae  Dei    Genitricis   Mariae.   Quam  communi  per- 

fectam  opere  S.  Bertino   ejusque  ccenobitis  con- 

cessit  integre  anno  sexentesimo  sexagesimo  lu- 

carnationis     Dominicae,    donationem    suam    con- 

firma    facta    per    privilegrii    descriptionem    tra- 

ditione,  in  qua  se  ejusdem    beati  Patris  cuncto- 

rumque    fratrum  sub    ejus    patrocinio    Deo    ser- 

vientium     orationibus     commendavit  ,     petiitque 

ut  in   eodem   cimeterio ,  eo   totius    carnis    viam 

ingrresso  ,    corpus    exanime   humarent.     Iperius 

part.  10  deiis  sic  habet:  Beatus  pater  Bertinus 

ecclesiam  suam  de  veteri  monasterio  transferens, 

in  hoc   Sithiu    loco    fundaverat :  sed   quia  locus 

ille  tunc    sic    paludosus   erat,  ut  in  eo   cemete- 

rium  habere    non  posset,  a   beato   Audomaro  e- 

piscopo  suo  cousilium  et  opem  quaerit:   qui  sibi 

cemeterium  in  collis  vertice  et  basilicam    conse- 

cravit   in    honore   beatm   Dei  Genitricis    Mariae , 

et    domno  Bertino   dedit  in   sepulturam   fratrum 

hujus  loci,  rog*ans  eum  et   obtestans,  ut  ubi  na- 

turae  sors  humanis  eum   rebus   eximeret ,  corpus 

suum  ad    hanc    basilicam    deferretur,  et  ibidem 

cum    monachis  subterretur  *.  Tunc    bcatus  Ber-  *  forte  subier- 

tinus   ordiuavit    de    suis  monachis,  qui  Deo  scr-  «retur 

virent   ibidem  ,    et   ut   de  monastcrio    suo  priuci- 

pali  ad  capcllam,  et  e  contra  vicissim,  per  men- 

ses  et  hebdomadas  sibi  succedant. 

74  Traditionem  hujus  ecctesix  et  coemeterii  $.  Audamarut 
jam  verbotenus  factam  existimo,  antequam  scri-  locum',l"m- 
ptum  est  diploma  Clotarii  III,  de  quo  supra  egi, 
licet  littertv  donationis  S.  Audomari  videantur 
serius  datic,  quia  notaLv  sunt  xvni  Maii ,  an- 
novi  Clotarii.  Ratio  est,  quod  in  litteris  Clota- 
rii  monasterium  Sithiit  constructum  dicitur  in 
honore  sanctas  Maria?  Genitricis  Domini  nostri 
Jesu  Christi,  nec  non  et  sancti  Petri  et  Pauli  a- 
postolorum,  licet  alias  non  tegatur  primarium 
monasterium  fuisse  constructum  in  honoremSan- 
ctissim.v  Dei  Genitricis  Marim.  Quare  verba  Clo- 
tarii  videntursic  intelligcnda,  quod  prineeps  ba- 
silica  sanctis  Petro  et  Paulo;  basilica  vero  cce-  ., 
metcrii  beatie  Mariao  dicata  esset ,  ut  advertit 
Mabillonius  tom.  1  Annalium  pag.  16S,  Prse- 
terea  non  omnino  certum  est ,  Clotarii  litteras 
datas  esse  ante  tittcras  S.  Audomari ,  si  enim 
Ctotarius  regnxtm  adeptus  est  anno  056  inter 
Kalendas  Februarii ,  quibus  ejus  littera  sunt 
notatcc  et  diem  xvni  Maii ,  quo  datcV  sunt  lil- 
terse  S.  Audomari,  hcV  prwcesserunt ,  ac  datcV 
sunt  anno  061.  Quare  non  omnino  cerf.um  est, 
utrum  diptoma  prtvcesserit .-  at  verisimile  admo- 
dum  est,  basiiicam  beatcV  Mari.v  jam  inhaoita* 
ri  cozptam  a  monachis  Sithiensibus  ante  utrum- 
que. 

75  Qucvri  ulterius  hicpotest,  an  htcc  ecclesur  fnqu0antea 
eadem  videatur  cum  ea,  quam  S.   Audomarus  «e/«/am 


in  Vita  prima  num.  2  in  Sithiu  construxisse  di- 
citur  ante  adventum  S.  licri  ini  cjusque  sociorum  ? 
Respondeo  id  mihi  satis  videri  certum,  cum  di- 
catur  eam  struxisse  in  eo  etiam  loco,  in  quo 
suum  pausat  in  puee  corpuBOUlum.  Verum  eo 
tempore  ecclesiam  dumtaxat  construxit,  eamque 
verisimiliter  nonmagni  operis.  Posteavero  <  <<■ 
meterium  additum,  ac  locus  monachorum  habi- 

tationi 


hctll  i    Mmi, 

erexerat, 


.i  .  mrti. 

J  s. 


S.  Bertino 

donutperlit 

terat, 

'  M.  Taruan 
nensis 


566 

tationi  destinatus-  quin  et  verisimite  esl,  eccle- 
siam  majori  opere  instauratam,  aut  saltem  au- 
ctani.  Posteriora  sedificia  monachorum  prxcipue 
opera  suspicor  esse  constructa;  atque  ita  recte  in- 
telligetur ,  quod  S.  Audomarus  in  litteris  suis 
asserit,  basilicam  communi  opere esse  sedificatam. 
Itaque  ab  hoc  tempore  S.  Bertinus  utrumque  lo- 
cum ,  tamquam  unum  monasterium  rexit ,  id- 
que  successores  ipsius  fecerunt  usque  ad  seculum 
nonum  ,  quo  per  Fridogisum  abbatem  monas- 
terium  S.  Audomari  (ita  deinde  vocata  est  eccte- 
sia  S.  Marise  Virginis)  a  monasterio  S  Bertini 
avulsum  est,  datumque  canonicis  secularibus. 
Verum,  priusquam  hsec  pluribus  probare  aggre- 
dior,  litteras  donationis  S.  Audomari-  ex  Vita 
per  Mabillonium  edita  huc  transfero,  notatis  in 
margine  diversis  lectionibus  ex  collatione  cum 
exemplari  nostro  Ms.  Utroque  loco  prseponitur 
hictitulus:  Exemplar  Chartae  S.  Audomari.  Lit- 
terae  ipsse  sic  habent : 

7G  Dornnis  sanctis  ac  venerabilibus  in  Christo 
mihi  adhirrentibus  fratribus  tam  abbatibus  quam 
et  presbyteris  vel  diaconibus  vel  omni  clero 
Tarvennensis  *   ecclesioe  ,  seu  viris    illustribus  , 


Ms.  sit 


Ws.  uec 


Mt  ct 


•  Mt.  eniolli 
vil 

*  Ms,  in  nnlcn 


*   Mt.  ilisi.ruiu 


*  Mt.  ojicris 


t; 


Mt.  prccibiu 


*  Mt.  DX  tlllD 

1    Mt.     |HISSI 

iinim  et  opti 
m  ii  iii 


tfi.  nu&m 


optimatibus ,  sublimibus  personis ,  vel  reliquis 
quampluribus  Audomarus  Christi  gratia  Tarven- 
nensis  ecclcsiae  episcopus.  Licet  nos  antiqua  re- 
guhe  constituta  salubri  observatione  custodire 
convcniat,  tamen  divina  largitate  inspirante  uti- 
li  provisione  pertractare  constituimus ,  ut  quod 
sacris  deliberationibus  non  derogat ,  intrepida 
observatione  conservetur.  Quare  placuit  nobis 
juxta  fraternalem  consensum  :  et  visceralis  pieta- 
tis  affectus  ita  cor  nostrum  intrinsecus  raollivit*, 
ut  basilica  in  insula  Sithiu,  ubi  antea  *  monaste- 
rium  in  Dci  nomine  aedificatum  esse  videtur,  ubi 
Wgulariter  viventes  aderant  monachi  sub  liber- 
tate  constittiti  ibidem ,  pariter  cum  ipsis  mona- 
chis  pro  eorum  consolatione  vel  adjutorio  basili- 
cam  communi  opere  ad  corpora  eorum  vel  nostrum 
quicsccndn  jr.iliticavimus  in  honorem  S.  Mariae 
Genitricis  Domini  nostri  Jesu  Christi ,  ut  in  su- 
praflOripta  basilica  juxta  eorum  *  fratrum  ple- 
nissimum  caritatem ,  in  ejus  locello  corpusculum 
iM i iiin  post  obitum  meum  ibidem  depositura 
vel  conditnm  deberet  inter  ipsorum  corpuscula 
monachorum ,  qui  religioso  habitu  ad  omnipo- 
tentis  *  Dei  verbum  convenerunt  de  dissimilibus 
gentibus,  de  spatiositate  raundi  in  unius  gremio 
sanctre  Eeelesire  pro  amore  Christi  consolidati 
sunt,  ut  ab  jugo  mundi  colla  mentes  excutiant, 
omnia  deserere ,  terrenre  curae  pondera  depo- 
ncic,  atque  ad  creleste  desiderium  latius  animi 
siiium  l.ixcnt  ,  vitam  remotam  pro  superna 
retributione  petierunt,  ut  in  ea  sanctis  virtutibus  * 
dcditi  ,  et  vetustatem  cordis  a  societate  srecu- 
larium  strepitus  disjungere  ,  et  in  igne  amoris 
Domini  couflati,  ut  ad  creleste  gaudium  contem- 
plandum  se  innovent.  Proinde  ego  pia  *  fiducia 
provocatus,  intcrcessores  mcos  apud  clementissi- 
nnnn  et  omnipotentem  *  Dominum  ,  ut  suis 
preolbus  prabere  mihi  dignentur  admiuiculum , 
huiuiliter  deposco ,  et  taliter  ab  ipsa  congrega- 
tione  supplico,  ubi  et  ubi  locus  evenerit,  in  quo 
Dominus  de  hac  luce  me  migrare  jusserit , 
consocia  caritate,  juxta  quod  *  iu  auribus  vestris 
patefecimus  ,  quod  voluntas  nostra  taliter  de- 
crevit,  ut  cura  ipsis  peregriuis  in  ipsa  basilica, 
quara  pro  eorum  adjumeuto  construximus,  ibidem 
me  requiescere  secuudum  ipsorum  monachorum 
voluntatem  et  Dei  adjutorio  licentiam  habere 
debeam ,  et  ipsi  Fratres  de  quibuslibet   locis   in 


m  S.  BERTINO  ABBATE. 

prrefata  insula  corpus  meum  adducere,  et  ibidem   D 
recondere  debeant. 

77   Per    quod  decerno  et  juxta  consensum  fra-  qiubusvariu 
trum  clericorum  Tarvennensis  ecclesiae,  vel  iilu-  J"»*«* 
stribus  viris  *  interdico,    ut  lpsa  basilica  sub  *  .  ^  vjris 
umbraculo    patrocinii  abbatis    Bertini,  qui   nunc  pcrsoms 
temporis    in    antedicto  monusterio  preeesse   vide- 
tur  ,  seu  a  successoribus   suis  sub  eorum  guber- 
natione    regenda    cum    divino    cultu    affectuque 
piissimo   et  dilectione ,  qua  decet ,  et  cum   omm 
integra  soliditate  insulre  Sithiu  monasterio  in  sui 
juris  obtineant  vigore    arbitrioque  ,   vel  rebus  iu 
ibidem   adspicientibus,  ut  ueque  ego  ,  neque  ul- 
lus    episcoporum    successorum    meorum ,    neque 
privilegio  aut  *  muneris  causa  pro  ejus   adjuto- 
rio   servorum    Dei,  vel    ipsorum    libertate    iute- 
gra  reservanda,  requirere   non  prresuinat.  Et  si- 
cut  antiquorum  vel  in  novo  tempore  monasteria 
propria   privilegia  sunt   consecuta ,  ita  et   hoc  a 
successoribus  custodiatur ,  ut  *  quidquid  in  ipsa 
basilica  vel  ejus  monasterio  ibidem  offertur,   ipse 
abbas  vel   monachi  ibidem  servientes  absque  al- 
lius  contrarietate  vel  repetitione  episcoporum  liberi 
cum    Dei  ajutorio    hoc    possideant :    et  juxta*  E 
quod  decretura    est ,   quidquid    prsedictae  basilicae  *  «*■  rtna 
monachi     sub    libertate     euangelica    regulariter  Juxta 
viventes,   regio    munere  seu  a  quibuslibet  Chri- 
stianis    iu    agris ,    mancipiis ,    auro    argentove , 
sacrisque   voluminibus,  vel  in  quibuscumque  spe- 
ciebus ,   qure   ad  ornamentum   divini  cultus  ,  vel 
ad  opus  eoruin  monachorum  pertinere  noscuntur  , 
vel  m  ceteris  rebus  collatis  aut  deinceps  collaturis 
in  praesenti  vita  nostris  temporibus  seu  successo- 
rum  meorum,  neque  ego  nullusque  sibi  pontifex, 
aut     aliquis     ex     ordiue     clericorum     ordinator 
Tarvennensis  ecclesise,  suis  usibus  usurpare   aut 
minuere,   aut  ad  civitatem  aliqua  specie  deferre 
non   prresumat. 

78  Et  quidquid  ad  ipsum  altare  in  Dei  nomi- 
ne  fuerit  oblatum  ,  a  quibuscumque  Deo  inspi- 
rante  transmissum ,  nihil  sibi  exinde  pro  reve- 
rentia  S.  Marire  ,  in  cujus  honore  ipsa  basilica 
vel  reliquorum  Sanctorum  coustructa  esse  vide- 
tur ,  pontifex  aut  ejus  arcbidiaconus,  vel  quilibet 
ordinator  ecclesiae  Tarveunensis  audeat  vindicare 
a    prrefato    monasterio.   Neque    in    agris    ipsius 


monasterio 
Sithiensi  pri- 
vilegia  ■ 


convivia  *  ego  vel  pontifices  successores  nostri 
vel  archidiaconus  prreparare  non  praesumat , 
nisi  ab  abbate  saepe  dicti  monasterii  Sithiu 
spontanea  voluntate  fuerit  rogatus  ,  et  peracto 
divino  ministerio ,  absque  ullo  incommodo  in 
sua  studeat  habere  regressum  *.  Neque  ulla  alia 
potestate  in  ipso  monasterio,  ut  diximus,  neque 
in  rebus  seu  mysterium  aut  ornamentum  ipsius, 
neque  in  personis  donandi  aut  commutandi 
pro  reverentia  S.  Marire  ,  vel  Petri  et  Pauli 
Apostolorum ,  vel  pro  eo  ut  quieti  sub  regnla 
sancti  ipsi  monachi  vivere  debeant ,  ad  ipsum 
monasterium  deservientes,  ut  de  perfecta  quiete 
ipsa  congregatio  valeat,  duce  Domino  ,  illreso 
tramite  per  tempora  exultare ,  et  ad  portum 
quietis  aeternse  feliciter  pervenire.  Et  sicut  plura 
monasterio  sub  libertate  viventes ,  ut  pro  statu 
Ecclesise  et  salute  regis  vel  stabilitate  regni  et 
trauquillitate  patriee  *  valeant  in  ipso  loco  vel  ad 
eorum  reliquias  Sanctorum  plenius  exorare ,  et 
juxta  decreta  antiquorum  Patrum ,  Domino  ad- 
juvante  ,  valeant  perseverare ,  quatenus  hanc 
epistolam  cum  privilegio  concesso  atque  indulto, 
sub  ea  {  ut  diximus  )  libertate ,  sicut  plurima 
monasteria,  ut  monachi  ibidem  consistentes  de- 
beant  in    perpetuum    permanere    firmissime ,   ut 

jam 


*  Ms.  commu- 
nia 


*  Ms.  ingres- 
sum 


Ms-  pritn^ 


hasque  Utterat 

muttorum 

tubscriptione 

firmavit. 
*  Ms.  dictio 
ncra 


*  in  \ts.  htec 
vox  non  est. 


*  in  \f$.  Cra- 
vangmis 
pr.rpositus  est 
Bcrlcfrido 

*  Ms  Amla- 
charius 

*  Ms.  etsi 

*  Ms.  et  ego 

Vs.  liam  - 
nerbertus 

*  ,1/s  elsi 


Lis  inler 
ecclesius  S. 
Audomnri  et 
S.  Bertini : 
hino  impu- 
gnatx  Audo- 
muri  li/tfi  .1 


DIE  QUINTA 

jam  dicti  monachi  a  saepe  dicto  monasterio  ejusque 
cellulas:  quia  nihil  de  canonica  auctoritate  con- 
vellitur,  quidquid  doniesticis  fidei  pro  tranquilli- 
tate  pacis  vel  reverentia  Sanctorum  tribuitur : 
illud  etiam  placuit  addere  ,  ut  absque  introitu 
pontificis  ipsi  monachi  sub  religione  vel  Regula 
( sicuti  superius  diximus )  vivere  debeant  Christo 
protegente,  qui  adjuvet  hanc  epistolam  conservan- 
tibus  ,  et  qui  destruat  infringere  eam  praesumenti- 
bus. 

79  Quam  definitionem  *  constitutionis  no- 
strae,  nostris  et  futuris  temporibus  ut  valitura  sit, 
manus  nostrae  subscriptione  roboravimus ,  et  fra- 
tribus  nostris  et  illustribus  viris,  ut  et  ipsi  per- 
firmare  deberent,  rogavi.  Actum  in  basilica  ipsa 
sub  die  decima  octava  Maii ,  auno  sexto  regni 
domini  nostri  Chlotharii  regis.  In  Christi  nomi- 
ne  quamvis  peccator  ego  Audomarus  nomine 
absque  merito  episcopus  hanc  epistolam  volun- 
tarius  dictavi  et  recensere  audivi,  et  qui  subte- 
rius  scribere  deberent  ,  rogavi.  Haec  abocellis 
feci,  et  alius  manum  meam  tenens  scripsit  ,  et 
subscripsit.  In  Christi  nomine  Mummolinus  acsi 
peccator ,  episcopus  indignus  *  subscripsi  ,  ro- 
gatus  pro  indiculo  domni  Audomari.  In  Christi 
nomine  Audebertus  indignus  subscripsi.  In  Chri- 
sti  nomine  Drausio  indignus  episcopus  subscripsi. 
Bertefridus  *  peccator  hanc  epistolam  subscripsi. 
In  Christi  nomine  Gravangerus  episcopus  indi- 
gnus  subscripsi.  In  Christi  nomine  Audobertus 
episcopus  subscripsi.  Amlancharius  *  In  Christi 
nomine  peccator  episcopus  subscripsi.  Baginus 
acsi  *  peccator  episcopus  subscripsi.  In  Christi 
nomine  ego  *  Abel  acsi  indignus  abbas  sub- 
scripsi.  Ego  Ramnebertus  *  peccator  hanc  epi- 
stolam  subscripsi.  Ego  Landebertus  acsi  *  indi- 
gnus  monachus  hocprivilegium  rogatus  scripsi  et 
subscripsi. 


§  VIII.  Expenduntur  argumenta  , 
quse  contra  hasce  litteras  dona- 
tionis  objecta  sunt:  subscriptio- 
nes  improbantur  ut  mendosse  vel 
supposititise. 


Acris  hoc  seculo  nata  est  controversia  inter 
clerum  cathedralis  ecclesise  S.  Audomari 
et  monachos  S.  Bertini  de  fundatione  utriusque 
ecclesiw  aliisque  eo  spectantibus  :  atque  ea  eliam 
occasione  disputatum  est  de  veritate  donationis  S . 
Audomari ,  quam  cterus  Audomaropolitanus  om- 
nino  negavit ;  Bertiniani  vero  studiose  conati 
sunt  probare.  Ea  autem  occasione  non  sotum  im- 
pugnata  est  fides  harum  litterarum,  sed  ipsie  et- 
iam  donationis  Adroatdi  iitterse  in  dubium  vo- 
catse.  Porro ,  ticet  hactenus  ita  scripserim  de  ge- 
stis  S.  Bertini,  acsi  totam  illam  titem  ignorarem, 
et  de  litteris  Adroaldi  ita  locutus  sim,  acsi  de 
earum  fide  nemo  dubitasset ,  quod  argumenta 
contra  eas  prolata  non  magni  sint  momenti :  li- 
cet  etiam  eodem  modo  usque  ad  /inem  procedere 
mallem,  quam  dictam  controversiam  attingere  ; 
video  tamen  id  mihi  hic  licitum  non  esse  ,  si  pro 
instituto  nostro  examinare  vetim  spectantia  ad 
S.  Bertinum.  Quapropter ,  cum  mentem  meam  de 
litteris  Adroaldi  satis  suis  locis  insinuaverim , 
easque  cum  prima   Vita,  seu  Vita  S.  Audoma- 


SEPTKMBIUS. 


567 


4i <  lutr 

J  s 


meutum  ine- 
ptum  :  secun- 
dumex  Vita 
S.   Audomari, 


E 


ri,  ex  qua  pnecipue  impetebantur,  ubique  con- 
ciliaverim  ,  excepto  dumtaxat  ordine  nominum 
sanctorum  Bertini ,  Mummolini  et  Ebertramni, 
quem  mutatum  videri  candide  edixi ,  de  hisce 
litteris  plura  non  addam  ;  sed  argumenta  prte- 
cipua  contra  litteras  S.  Audomari  objecta,  quan- 
ta  potuero  brevitate ,  hic  excutiam  eo  ordine , 
quo  ad  itla  respondit  scriptor  anonymus  S.  Ber- 
tini. 

81  Primum  argumentum  anonymus  scriptor  j»**numcon- 
ecclesiee Audomaropolitante desumpsitex illis  ver-  tra  eot  flr?u" 
bis  num.  78;  Neque  in  agris  ipsius  convivia  ego 
vel  pontifices  successores  nostri  ,  vel  archidia- 
conus  prajparare  non  praesumat  etc.  ;  credit 
enim  hujusmodi  prohibitionem  non  congruere 
S.  Audomaro,  nec  sanctitati  itlorum  temporum. 
At  scriptor  anonymus  abbatiie  S.  Bertini  in  Opu- 
sculo  Gallico  ,  cui  titulus  ;  Origo  ecclesiarum  S. 
Bertini  et  S.  Audomari,  pag.  72  ostendit,  similia 
aliis  quoque  ejusdem  temporis  privilegiis  inserta 
fuisse  :  nec  sane  tanta  erat  sanctitas  et  simplici- 
tas  morumsecuto  vn,  ut  cautiones  ejusmodi  inu- 
tiles  aut  superfluse  videri  debeant.  Quare  tota  it- 
la  objectio  nullius  est  momenti.  Secundum  argu- 
mentum  impugnator  litterarum  desumit  ex  Vita 
S.  Audomari,  seu  Vita  prima  inferius  danda , 
in  quo  num.  2  dicitur  S.  Audomarus  ante  ad- 
ventum  S  Bertini  ecclesiam  struxisse  in  eodem 
loco,  ubi  nunc  est  ecclesia  S.  Audomari ,  prout 
dictum  est  num.  51  et  75,  ubi  etiam  expticui, 
quo  modo  ecctesia  itla  a  S.  Audomaro  structa  esse 
potuerit  ante  adventum  Bertini,  idque  tamen 
concitiari  cum  verbis  litterarum  ,  quibus  eccte- 
sia  dicitur  eedificata  comrauni  opore  sanctorum 
Audomari  et  Bertini.  Credidit  anonymus  impu- 
gnator  ilta  duo  non  posse  simut  consistere  ,  quod 
S.  Audomarus  ibi  antea  construxisset  ecctesiam  ,- 
quodqueecctesiamittamtVdifieassetcommui\io\)cve 
cum  S.  Bertino,  ideoquc  litteras  S.  Audomari  fal- 
sitatisarguit. 

82  Contra  defensor  Bertinifvnus  Vitam  S.  Au- 
domari  vehementer  accusat,  coyitenditque  inter- 
polatam  esse,  taudans  testes  interpotalionis  Ma- 
bittonium  sec.  *2  Benedict.  pag.  55i>  et  664, 
Baitletum  in  Vitis  Sanctorum  tom.  ii ,  et  Pa- 
gium  ad  annum  682.  Verum  mentem  iltorum 
scriptorumassecutusnonestscriptorBertinianus, 
cum  nuttus  asserat ,  Vitam  itlam  S.  Audomari  , 
sicut  edita  est  a  Mabiltonio,  interpotatam  esse. 
Mabitlonius  pag.  55!)  titidum  Vi/.v  tntem  pt-:r- 
figit  :  Vita  S.  Audomari  .  .  .  scripta  ab  auctoro 
anonymo ,  qui  ante  Normannorum  eladeiii  vi- 
xisse  videtur  :  apud  Surium  contracta  ,  et  inter 
polata  fortasse  a  Folcardo  abbate  (  imo  mona- 
cho )  Sithivensi  scculo  x  ( tcge  xi.  )  Restituta  ad 
apo»Taphum  Corbeiense.  Qux  hic  de  interpota- 
tiottr  dirnniur,  intetligenda  suntde  Vttaper  Sli 
rium  edita ,  non  de  itta ,  quam  ex  apographo 
Corbeiensi  dedit  Mabittonius  ;  idque  magis  patet 
in  annotatis  ad  Vitam  pag.  5(54-  et  565,  ubi 
varia  affert  ex  Vita  interpotata.  Eadem  est  mens 
Baitteti  in  Tabuta  Critica  ad  ix  Septembris  et 
Pagii  ioco  indicato  :  nam  uterque  asserit  ,  inter- 
potatam  quidem  fuisse,  sed  integritati  sxuv  resti- 
tutam  a  Mabillonio.  Iles  mihi  ciara  est  ex  codice 
nostro  Ms.,  ex  quo  editurus  sum  partem  istius 
Vitze ,  qute  spectat  ad  S.  Bcrtinum.  Quare  accu- 
sanda  non  est  Vita  itla,  quce  metior  est  etpurior 
omnibus  atiis  tam  S.  Bertini  quam  S.  Audomari 
Vitis ;  sed  itla  cum  titteris  S.  Audomari  conci- 
tianda,  prout  fieri  posse  ostendi.  Quod  spectat  ad 
alias  S.  Audomari  Vitas ,   eas  non  adducam  , 

quia 


qu.r  accusanda 
non  est,  sed 
cancitiandu 
cuffi  titterit : 


i' 


568 


II    ,    lililt 

J.  s. 


tertium  litte- 
rit  magit  favet 
quam  noeet : 


Au- 


quia  auctores  habent  rebus  gestis  longe  posteno- 
res,  qui  narrata  aprimo  auctore  augere  volue- 
runt  eodem  fere  modo ,  quo  factum  est  de  Vitis 
S.  Bertini. 

83  Tertium  argumentum  ,  quo  scripto 
domaropolitanus  litteras  S.  Audomari  impugna- 
vit,  petitur  ab  iis  verbis,  quibus  ecclesia  S.  Ma- 
rim  constructa  dicitur  pro  sepultura  S.  Audoma- 
ri  ac  monachorum  Sithiensium.  Credidit  nimi- 
rum  scriptor  ille ,  usum  sepeliendi  in  ecctesns 
necdum  seculo  vn  receptum  fuisse,  nisipro  ali- 


DE  S.  BERTINO  ABBATE. 

dentia  verba  ;  Ilanc  epistolara  voluntarius  dicta- 
vi  et  recensere  audivi.  Non  itaque  scripsit  totam 
epistolam  Audomarus ,  alio  manum  ipsius  diri- 
gente;  sed  eam  dictavit,  scribente  Landeberto 
monacho  ,  si  vera  sint  omnia.  At  Bertinianus 
scriptornimis videtur  in  contrariam partem  de- 
clinare  ,  dum  verba  ilta ,  alius  manum  meam 
tenens  scripsit  et  subscripsit,  sic  exponit,  ut  ne 
ad  nomen  quidem  suum  subscribendum  manum 
suam  accomodaverit ,  aut  dirigi  siverit  Audo- 
marus ,  acsi  allegatse  voces  solum  significarent , 


auibus  personis  singulari  honore  dignis,  quales      atium  scripsisse  et  subscripsisse  proAudomaro, 
■  ac  Sancti.  Verum  osten-     eoquejubente  ac  prsesente.  Quippe  difficutter  cre- 


ijnartum  cx 
annii  tcxto 
Ciolarti  >nr- 
pffl  hoc  tem- 
porv  pctitum 
ett. 


C 


Quiflfuin  uei  o 
argnmentum, 
quo  tiibscri- 
ptio  S  .iiuiti- 
mari  itnpu- 
gnatm , 


sunt  mariyres,  episcopi 
dit  Bertinianus  scriptor,  totum  istud  argumen- 
tum  ineptum  esse,  cum  usus  sepeliendi  in  eccle- 
sia  monachos  sacrasque  virgines  eodem  seculo 
vigeret.  Ex  multis  exemplis,  quw  adducit,  unum 
huc  transfero  ,  quia  ejusdem  fere  est  tempo- 
ris,  et  loco  satis  vicinum.  S.  Audoenus  inVita 
S.  Etigii  Noviomensis  episcopi  apud  Acherium 
tom.  5  Spicilegii  pag.  173  scribit  sequentia  : 
Ig-itur  cuncto  opere  monasterii  ( sacrarum  virgi- 
num ,  quod  Parisiis  exstruxit  S.  Eligius ;  pe- 
racto,  atque  omnibus  aedificiis  ancillarum  Dei  ex- 
pletis ,  .  .  .  ajdificavit  postremo  basilicam  in  bonore 
S.  Pauli  apostoli  ad  ancillarura  Dci  corpora  sepe- 
lienda  eic.  Iloc  ipsum  exemplum  S.  Eligii  exci- 
tare  potuit  Audomarum  ad  simile  beneficium 
pr,<  siandummonachis Sithiensibus,quosut pater 
benigne  semper  fovit  ac  'protexit.  Qua  de  causa 
ratio  illa  donationis  adeo  litteris  obstare  nequit, 
ut  potius  donationem  ipsam  magis  reddat  verisi- 

milem. 

s  I  Nihito  melius  est  scriptoris  Audomaropo- 
litani  quartum  argumentum,  quo  impetit  litte- 
rasS.  Audomari,  quia  datte  dicuntur  annosexto 
Ctolario  III,  acsi '  Ctotarius  quatuor  soluman- 
nis  regnasset,  uti  tradiderunt  varii  scriptores 
Chronicorum  medio  xvox  etnon  pauci  neoterici, 
quorum  opinioncm  contendit  prceferendam  oppo- 
sitte  eorum  sententice ,  qui  annos  quatuordecim 
Clotario  III  attribuunt.  Vidit  istud  argumentum 
Iperius  ,  sed  ineptc  rcspondit ,  se  eos  scriptores 
intelligere  de  quatuor  annia  in  se  completis  ,  ut 
junctis  eis  parte  anni  prrecedentis  et  parte  sequen- 
tis,  veniatur  ad  annum  ejus  sextum,  in  quo  data 
fuerunt  lwuc  duo  privilegia  ( S.  Audomari  nimi- 
rum,  et  Clotarii  lII,dequo  ante  actum . ) Ineptam 
il/.ri  y^eponsionem ,  quia  numquam  perveniri 
potest  ad  annum  sextum  ,  nisi  quinius  fuerit 
completus.  Verum  cum  videatur  Qotarius  ali- 
quot  annis  solus  totius  regni  monarchiam  te- 
nuisse  ;  eruditi  aliquot  neoterici  quatuor  iitosan- 
nos  explicuerixit  de  monarchia  ipsius,  non  de 
tempore  toto,  quo  regnavit  diutius  in  parte  Gal- 
U;r.  Si  qnibus  h;rr  distinctio  nonplacet,  sinemul- 
lis  ambagibus  dicerepoterunt,  Chronicorum  com- 
pilatoresdeceptos fuisse,  utissepein  aliisenwunt: 
tam  certis  enim  argumentis  demonstrarunt  re- 
ccifioi-es  ,    Clfttarium    III   multo  pluribus  annis 

.  -egnasse,  ut  mirer  talem  contra  litteras  S.  Audo- 
•i  objectionemetiamnumnostro  secuio  forma- 
tam  /nisse. 

85  Quintum  impugnatoris  argumentum  a  sub- 
scriptione  S.  Audomari  petitum  est,  prascipue  ob 
voces  hasce  jiostremas  .-  llase  abocellis  feci,  et 
nlius  manum  meam  tenens  soripsit  et  subscripsit. 
Voluif  nimirum,  hisceverbis  si/jnificari ,  totam 
chartam  ita  scriptam  esse  manu  S.Audomari, 
ut  eam  alius  duceret,  dicitque  id  verisimile  non 
esse.  Contra  observal  defcnsor  Bertinianus,  con- 
viliari  non  posse  cum  eo  verborum  sensu  prxce- 


dere  possum  ,  per  voces  manum  meara  tenens 
tantum  significari  pro  me  ,  raeo  loco,  meo  man- 
dato  ,  et  me  praesente ,  ut  ille  contendit.  Natu- 
ralis  mihi  magis  videretur  expositio,  si  diceremus 
scripsisse  Audomarum  ,  alio  manum  ducente , 
non  totam  epistolam  ,  sed  nomen  suum  epistolse 
subnotatum.  Eo  sane  modo  probabiliter  toili  pos- 
set  difficultas  illa,  si  satis  verisimite  esset  Audo- 
marum  eo  tempore  fuisse  csecum,  sicut  voce  abo- 
cellis  indicatur ;  et  sireliqiwe  subscriptiones  essent 

accurats;. 

86  Verum  scriptor  Audomaropolitanus  non 
sine  fundamento  contendit,  S.  Audomarum  non- 
dum  fuisse  crncum,  quando  notaix  sunt  iitterce. 
Nam  in  Vita  S.  Audomari  videtur  insinuari  , 
eum  tantum  paucisannis  supervixisse  post  visum 
amisswn :  quippe ,  relata  cseciiate,  ad  mortem 
ipsius  enarrandam post  pauca  auctorsic  progre- 
ditur  :  Post  baec  vero  paucis  intervenientibus 
annis  etc.  Paucos  igitur  annos  cmcitati  et  morti 
interponit  auctor.  Attamen  S.  Audomarus  su- 
perfuisse  videtur  octennio  toto  aut  diutius  post 
annum  sextum  Clotarii,  quo  hse  litterne  notatcV 
teguntur.  Etenim  Meichior  Eeginatdus  in  Epi- 
tome  HistorLv  Suessionensis  inter  instritmenta 
foi.  2  recitat  iitteras  Drausii  Suessionensis  anti- 
stitis,datasadquinqueepiscoposcomprovinciales, 
inter  quos  recensetur  Audomarus.  Atqui  epistoia 
illa  notatur  vi  Kalendas  Julii ,  anno  decirao 
quarto  regis  Clotarii ;  indeque  Pagius  ad  annum 
682  num.  10  colligit ,  S.  Audomarum  saltem 
vixisse  usque  ad  annum  670  ,  et  forsan  diutius  , 
quia  nec  annos  episcopalis  administrationis,  nec 
annum  emortualem  primus  Vitiv  scriptor  expres- 
sit.  Jam  vero  tanto  minus  mihi  fit  verisimiie , 
Viise  scriptorem  per  paucos  annos,  quos  inter  ini- 
tium  ctecitatiset  obitum  Sancti  interponit,  octen- 
nium  totum  intellexisse ,  quanto  pauciores  re- 
perio  annos  inter  initium  episcopatus  S.  Mum- 
motini  et  annum  sextum  Clotarii,  quo  notantur 
hse  iiiterte  ,  quoque  ccccus  erat  Audomarus  ,  si 
vera  est  subscriptio  ;  quandoquidem  laudatus  Vi- 
Lv  S.  Audomari  scriptor  inter  episcopatus  S. 
Mummolini  principium  et  ccccitatem  S.  Audo- 
mari  midtos  interponit  annos  his  verbis  :  Post 
baec  vero  multis  intervenientibus  annis,  B.  Au- 
doraarus  carnales  amitten^  oculos  etc.  Itaque , 
cum  Mummolinus  non  sit  factus  episcopus  ante 
annum  tertium  Clotarii ;  hic  per  muttos  annos 
non  nisi  triennium  intelligi  potest ;  perpaucos  ve- 
ro  annos  octennium  debet  inteitigi.  Hoc  argumen- 
tum  subscriptionem  illam  S.  Audomari  valde 
reddit  suspectam.  Observare  tamen  oportet ,  in 
Vitis  quibusdam  aliis  dici,  Audomarum  fuisse 
cmcum  pturimis  annis  ante  mortem  ,  idque  no- 
minatim  asseri  in  illa,  quas  Folcardo  attribuenda 
videtur ;  sed  omnes  iilse  Vitne  diu  post  primam 
srripLv  sunt,  nec  multum  auctoritatis  habere pos- 
sunt. 

S7  Porro 


E 

magnam  habet 
difficuliatem, 
quia  Sanctus 
■non  videlur  eo 
tcmpore  fuisse 
c.rcus  ; 


A 

ulix  r tium  sub- 
scriptiones 
episcop&nun 
non  videittur 
probabtlei, 


guia  non  ad 
episcopos  sed 
ad  clericos  et 
opthnates  di 
rigitur  episto- 
la, 

B 


et  quia  aliqui 
ex  subscriptis 
episcopi  nec- 
dum  C7'ant : 

c 


DIE  QUINTA 

S7  Porro  et  alia  in  subscriptionibus  dispti- 
cuerunt  scriptori  Audomaropotitano,  et  dudum 
ante  Cointio  ad  annum  661  num.  12,  ubi  epi- 
stolam  hanc  dubiae  prorsus  fidei  sibi  videri  asse- 
rit  propter  subscriptiones,  licet  alias  fateatur  in 
ea  nihil  esse  historise  contrariuin.  Utraque  cen- 
sura  mihisequa  apparet,  idque  paucis  ostendam, 
omissis  brevitatis  gratia  aliis  argumentis  scripto- 
ris  Audomaropolitani.  Dicit  S.  Audomarus  an- 
te  subscriptiones  se  rogasse  non  modo  fratres,  sed 
etiam  viros  illustres,  ut  et  ipsi  perfirmare  debe- 
rent.  Interim  ex  viris  illustribus  nullus  legitur 
subscriptus.  Initio  quoque  epistola  dirigitur  ad 
omnem  clerum  Taruannensis  ecctesise:  nec  tamen 
ex  clero  ullus  in  subscriptionibus  apparet,  nisi 
forte  Ramnebertus,  cujus  officium  aut  dignitas 
non  exprimitur.  Exduplicihac  observatione  cot- 
ligo,  subscriptiones non  esse  integras,  sedmultas 
excidisse. 

88  Defectus  autem  hic  subscriptionum  maxi- 
me  notabitis  est,  quia  nomina  reperiuntur  sub- 
scripta  pturium  episcoporum,  ad  quos  epistola 
non  videtur  fuisse  directa;  ut  facile  probatur  ex 
initio,  quod  tale  est  :  Domuis  sauctis  ac  venera- 
bilibus  in  Christo  mihi  adhserentibus  fratribus 
tam  abbatibus  quam  et  presbyteris  etc.  Clarum 
est  voce  fratribus  hic  designari  abbates,  presby- 
teros ,  aliosque  clericos  ecctesise  Taruannensis, 
non  vero  episcopos.  Id  rursum  evincunt  hse  vo- 
ces  num.  77,  juxta  consensum  fratrum  clerico- 
rum  Tarvennensis  ecclesise  etc.  Itaque  per  fra- 
tres ,  qui  num.  79  dicuntur  y^ogati  cum  viris 
illustribus ,  ut  et  ipsi  perfirmare  deberent ,  ab- 
bates  item  acpresbyteri  aliique  clerici  necessario 
sunt  intelligendi ;  sed  nidlo  modo  episcopi ,  et- 
iamsi  hi  alias  sscpe  fratres  dicantur.  Quapropter 
non  satis  capio,  cur  ex  omnibus  abbatibus,  pre- 
sbyteris,  diaconis  aliisque  clericis  ac  viris  illu- 
stribus,  qui  rogati  dicuntur  ad  subscribendum, 
soli  Abel  abbas  incognitus,  atque  scque  ignotus 
Ramnebertus  peccator  in  subscriptionibus  com- 
pareant;  atque  eorum  loco  post  Audomarum 
octo  legantur  subscripti  episcopi,  ad  quos  episto- 
la  non  dirigitur. 

S9  Augent  hanc  difficidtatem ,  qui  inter  il- 
los  occurrunt ,  Gravaugerus  et  Baginus  :  nam 
hi ,  ut  jam  advertit  Cointius ,  non  videntur  alii 
a  Ravengerio  et  Baino,  qui  deinde  fuerunt  epi- 
scopi  Morinenses.  Probant  id  verba  Folquini, 
quse  Matbrancus  adduxit  in  scholiis  ad  librum 
4,  pag.  G72,  quibus  quatuor  S.  Audomari  suc- 
cessores  recensentur  hoc  modo  :  Anno  quoque 
ejusdem  regis  Theodorici,  qui  erat  annus  Do- 
min.  Incarnat.  dccxx,  praefatus  abbas  Erkcnbo- 
dus  Taruannensis  ecclesiEe  sublimatur  episcopus, 
Kavang'erii  successor  in  ordine  factus,  qui  et 
ipse  successor  extiterat  Baini  prajsulis,  successo- 
ris  Drancii ,  qui  post  beatae  memoriae  prajsulem 
Audomarum  Taruannensis  ecclesiae  suscepcrat 
pontificatum.  In  vita  S.  Erkenbodi  vel  Erkem- 
bodonis ,  apud  nos  'data  tom.  2  Aprilis ,  pag. 
93  iidem  S.  Audomari  successores  enumerantur, 
videlicet  Drantius,  Bainus,  Ravengerus  et  Er- 
kenbodot  seu  Erkenbodus.  Verisimitia  non  pro- 
ferunt  Malbrancus  et  scriptor  Bertinianus,  dum 
ob  leviusculam  nominum  immutationem  Bagi- 
num  et  Gravagerum  a  Baino  et  Ravengero  volunt 
distinguere,  ut  ignotos  faciant  prsesules.  Leviu- 
sculse  hse  nominum  mutationes  iis  tcmporibus  tam 
frequentes  erant,  ut  argumenta  ex  iis  desumpta 
serium  non  mereantur  responsum. 

90  Mabillonius  de  Re  diplomatica  lib.  2  cap. 


SEPTKMBKIS. 


569 


20  num.  10  diffxcultatem  ex  subscriptionc  poste- 
riorum  episcoporum  ortam  alio  modo  toltere  co- 
natur  :  Sed  illud,  inquit ,  in  primis  ob.-erva- 
tione  dig-num ,  quod  svnodicis  diplomatibus  non 
solum  preesentes  episcopi  subscribebant,  sed  et- 
iam  absentes,  immo  et  futuri.  Unde  factum  est, 
ut  in  vetustis  illis  monumentis  post  praesentium 
nomina,  aut  certe  iuter  finem  contextus  et  eo- 
rum  subscriptiones  ,  amplum  non  raro  sit  reli- 
ctum  spatium  ,  quod  abseutiura  et  futurorum 
subscriptiones ,  capere  posset.  Ut  id  confirmet, 
inter  atia  num.  5  affert  hanc  ipsam  epistolam, 
de  cujus  subscriptionibus  disputamus,  ita  scri- 
bens  :  Paullo  ante  id  tempus  Audomarus  Mori- 
norum  episcopus  Sithiensibus  monachis  privile- 
jrium  concessit ,  cujus  autog-rapho  prseter  Audo- 
marum  subscripseruut  duo  Morinenses  episcopi 
Gravengerus,  qui  aliis  Ravengerus ,  et  Bag-inus 
seu  Bainus  ,  qui  proacessoris  sui  Audomari  litte- 
ras  unus  post  alium  ratas  habuere. 

91  Miror  sane  Mabittonium  ex  subscriptioni- 
bus  hujus  epistoLv  argumentum  dcsumere  :  neque 
enim  ex  incertis  certa  sumi  potest  probatio,  et 
omnes  diptomatum  defectus  facile  sanari  pote- 
runt,  iis  dumtaxat  exceptis  ,  quse  clare  repu- 
gnant  historise,  si  satis  est,  quod  in  aliis  diplo- 
matis  seque  labantibus  et  fidei  non  satis  cerUv, 
similes  reperiantur  defectus.  Verton,  guidquid 
sit  de  simili  leges  diptomaticas  condendi  modo, 
illa  observatio  hic  7ion  sufficit,  cum  ne  sic  7 
subscriptiones  fiant  cerisimites.  Nam  Gravang-e- 
rus  subscriptus  legitur  non  modo  ante  Bag/< 
cujus  in  episcopatu  fuit  successor,  sed  etiam  an- 
te  Audobertum  et  Amtancharium  ,  quin  et  in 
exemplari  nostro  Ms.  Ante  Bertefridum  ;  oporte- 
bit  igitur  aliam  rursus  invenire  rationem,  cur 
ante  episcopos  Audomaro  contemporaneos ,  et 
ante  Bainum  deccssorem  suum  Gracangerus  isti 
autographo,  ut  vocatur,  subscripscrit. 

92  Hanc  autem  cum  ego  invenire  nequeam,  nec 
magis  perspiciam,  qua  de  causa  toco  cleri  Taru- 
annensis  et  itlustrium  rirorum,  qui  ad  confir- 
mandam  donationem  erant  rogati,  subscripserint 
episcopi ,  ad  quos  epistola  non  dirigitur ;  demum 
cumvehementer  dubitem,an  Audomarus  tempore 
hujus  donationis  fucrit  ccvcus ;  fateri  cogor  sub- 
scriptiones  mihi  admodum  cssc  suspectas,  easque 
omnino  inutiles  videri  ad  formandum  eos  iis  ali- 
quod  argumentum.  Quod  vero  spectat  ad  ipsam 
S.  Audomari  epistotam,  cum  in  ea  nihit  repe- 
riam ,  quod  fatsitatis  convinci  potest,  cumque 
subscriptiones  postea  ab  intcrpolatorc  mutari  aut 
adjicipol ucriii! ,  ntilihi  <tsxt>, •<><■>•  cani.  tji/oqite  tolani 
esse  supposititiam  :  neque  enim  id  certo  erincitur 
aut  argumentis  anlea  excussis ,  aut  sotwcis^iiis  ac 
barbarismis  slylive  obscuritate ,  quibus  laborat. 
Verum  quidquid  sit  de  fide  illarum  litterarum, 
ecctesiam  beatse  Marise  Virginis,  quse  deinde  a 
S.  Audomaro  nometi  accepit,  vere  S.  Bertinoc/o- 
natam ,  ab  eoque  posscssam  fuisse ,  mox  osten- 
dam. 


C2D 


4LC701E 
i.  S. 

obitrvatio 
AtaJjiltonii, 
yui  «u&icri  - 
plionts  tam 
dubiat 


adducere  non 
debuerat  ad 
probandum, 
imttitit  est 
E 


adfidwt  ii$ 
tubtciiptioni- 
but  coneiifan- 
dam. 


m 


570 


m  S.  BERTINO  ABBATB. 

batim  Sithiensis.  Porro  heeo  abbatiain  diptomate  D 


iiuiint 

J.  s. 


§ 


Eccletiam  B. 
Marix  pointt- 
tam  fuitie  a 
monachit  Her~ 
limanii. 


probaul  Ofifi- 
guamonumon- 

tit,  idijnr  ipm 
credtdurunt 

dudomaran- 

te$ : 


idem  eufneunl 

varia  regum 
diphmata  i 


IX.  Ecclesia  B.  Marise  Virginis, 
deinde  S.  Audomari  dicta,  a  mo- 
nachis  Sithiensibus  possessa  fuit : 
quando  et  quomodo  iis  ablata  fue- 
rit,  ostenditur. 


T^olcardus  in  Vita  num.  20,  aliique  omnesscru 

r  ptores  Sithienses,  qui  ipsum  secuti  de  hisce 

tractarunt,  constanter   asseruerunt ,  ecclesiam 

beatce  Marix  donatam  fuisse  S.  Bertino  pro  seput-     plomate  Caroh  Magni  regis 

tura  monachorum.  Idem  seculo  x  ante  ipsos  nar- 

raverat  Folquinus  diaconus  in  Chartulano  suo 

historico,  cui  litteras  S.  Audomarijam  ante  da- 

tas  inseruit.  His  omnibus  antiquior  S.  Folquinus 

Morinensis  episcopus,  qui  eo  viocit  tempore,  quo 

monachi  Sithienses  dictse  ecclesiae  monasteriique 

adjuncti  possessione  privati  sunt,  in  tilteris  suis 

infra    dandis  de  constructione  et  donatione  il- 

tius  ecclesicV  sic  loquitur :  Omnibus  certe  notum 

est  fidelibus,   quoniam  sancti  confessores  Christi 

Audomarus   atque  Bertinus ,   dum    adhuc  in  cor- 

pore  essent,  cimiteriura   in  villa  Sithiu  in  supe- 

riori  loco  ad  tumulanda  sua  et  monachorum  cor- 

pora    communi  opere  fecerunt   i   in  cujus  medio 

basilicam    in    honore    S.    Mariae    construxerant , 

quam   etiam    B.    Audomarus   S.  Bertino  suisque 

successoribus  donans ,  per  privilegium   quoddam 

episcopale  confirmaverat,   et  suum   inter  eos  cor- 

pusoulum  sepeliri  in  eodem  privileg-io  rog-averat 

etc.  QucV  contra  fidem  hujus  cpistoim  objiciuntur 

a  scriptore  Audomaropoiitanse  eccieside,  non  ma- 

gni  sunt  momenti,  ut  infra  paucis  ostendam. 

94-  In  vita  S.  Erhembodonis ,  qui  ex  abbate 
Sithiensi  fuit  episcopus  Morinensis  seu  Teruan- 
nensis  secuto  vui,  data  apud  nos  tom.  2  Aprilis 
pag.  93,  post  retatam  emptionem  variarum  pos- 
sessionum  per  S.  Erkembodonem  factam,  hsec 
subduntur  :  Ex  his  sane  possessionibus  qnasdatn  ad- 
huo  obtinet  Sithivense  coenobium ,  quod  quidem 
auno  constat  esse  bipartitum.  Nam  pars,  anti- 
quo  nomine  et  ordine  retento,  monasterium  vo- 
oatur  B.  Bortini;  pars  altera,  mutato  nomine 
et  ordine ,  dicitur  ecclesia  S.  Audomari.  Ita 
scriptor  ille  Rertinianus  ipsos  allocutus  est  cano- 
nicos  Audomaropolitanos  sectdo  xu,  cum  dicat 
S.  Erkembodonem  vixisse  anteannos  quadring-en- 
tos.  Hahemus  igitur  testimonia  omnium  seculo- 
rum  a  secido  ix,  quibus  constanter  afflrmatur,  ec- 
ctesiam  S.  Audomari  antea  fuisse  monachoi^um 
S.  Bertini :  nec  invenio  id  negatum  fuisse  a  cano- 
niois  S.  Audomari  antc  secuium  nostrum  ;  quod 
sane  mirnndum  est,  si  crediderint  falsum  esse. 
Quin  imo  fnttdatitssa'pi,si,rijjturKc/-titiianuspag. 
(iit  adducit  rerba  antistitis  Aitdomaropolitani, 
quibus  adhuc  anno  L780  agnovit,  ecctesias  S. 
Audomari  et  S.  Bertini  olim  unius  fuisse  cora- 
munitatis,  prout  decessor  ipsius  agnoverat  sub- 
ditas  fuisse  uni  abbati.  Il:rc  sufficere possunt  ad 
amovendum  omne  dubium. 

D5  \  erumtamen  quta  scriptor  Audomaropo- 
litanus  tenebras  cla?\v  veritati  offundere  conatus 
est;lub<-t  id  fdam  probare  ex  monumentis  anti- 
quissimis  et  contemporaneis.  MabiUonius  in  Ope- 
re  de  re  diplomatica  lib,  i>  pag.  605  et  seqq.  va- 
ria  edidif  regum  diplomata,  data  in  gratiam  ab- 


E 


Clotarii  III  dicitur  constructa  in  honore  saneta; 
Mariaj  Genitricis  Domini  nostri  Jesu  Christi  , 
nec  non  et  sancti  Petri  et  Pauli  apostolorum, 
vel  ceterorum  domnorum  Sanctorum.  Iidem  pla- 
ne  abbatize  patroni  recensentur  in  privilegio  Clo- 
dovei  re-gis  pag.  607,  in  priviiegio  Chiiperici 
regispag.  608,  in  charta  Theodorici  regis  pag . 
609,  in  privilegio  Caroli  regis  pag.  610,  utt 
et  in  aliis  quibusdam  sequentibus.  At  constat  , 
primariam  ecclesiam  seu  primum  monastenum 
Sithiense  fuisse  dicatum  S.  Petro  apostoto ;  secun- 
dariam  vero  S.  Mariee  fuisse  consecratam.  Reges 
igitur  pr&dicti  utramque  simul  intellexerunt  no- 
mine  monasterii  Sithiensis,  seu  monasterii  Sithiu 
aut  Sitdiu,  ut  varie  appettatur.  Ex  sequenti  di- 

quod  datum  nota- 
nno  xx  reg-ni  ejus,  pag.  611  aliud  eruitur 
argumentum.  Igitur  notum  sit,...  qualiter  con- 
cessimus  Autlando  abbati  et  monachis  ex  mona- 
sterio  Sithiu  ,  quod  est  constructum  in  honore 
Dei  omnipotentis  et  sancti  Petri  principis  Apo- 
stolorum  vel  ceterorum  Sanctorum  ,  ubi  sancti 
Audomarus  atque  Bertinus  Christi  confessores 
corpore  requiescunt  etc.  Hic  sotus  primarii  mo~ 
nasterii  patronus  nominatur  S.  Petrus.  At  S. 
Audomarus  et  S.  Bertinus  requiescere  dicuntur 
in  Sithiensimonasterio,idemqueasseriturin  duo- 
bus  sequentibus  Ludovici  Pii  imperatoris  dipto- 
matis.  Attamen  nulium  est  dubium ,  quin  S. 
Audomarus  sepultus  sit  in  ecciesia  S.  Marise  Vir- 
ginis,  nunc  S.  Audomari,  ibique  manserit  us- 
que  ad  tempus  horum  dipiomatum.  Ctarum  igi- 
tur  rursum  est,  ecclesiam  iliam  S.  Marise  sub 
monasterio  Sithiensi  fuisse  comprehensam.  Hac 
de  causa  in  diplomate  Ludovici  Pii  pag.  613 
monasterium  istud  vocatur ,  Sanctae  Marise  et 
sancti  Petri  et  Pauli ,  atque  beatorum  Christi 
confessorum  Audomari  et  Bertini ;  licet  jam  tunc 
canonici  inhabitarent  monasterium  S.  Audomari. 

96  Ex  ipsa  Vita  S.  Audomari,  seu  ex  Vita  quinidipsum 
prima,  quam  sibi  scriptor  Audomarensis  faven- 
tem  credidit,  quamque  Bertinianus  nimis  aver- 
satus  est,  eadem  possessio  verisimili  admodum 
ratione  ostendi  potest.  Relata  enim  morte  S.  Au- 
domari,  Vitee  scriptor  num.  hsicpergit  :  Praedi- 
ctns  ergo  venerabilis  abbas  Bertinus,  divina  si- 
bi  gratia  revelante,  statim  ad  locum,  ubi  vene- 
rabilis  seuex  obiit,  cum  suis  perg-endo  mona- 
chis,  sacrum  beati  Audomari  corpus  cum  psal- 
mia  et  hyranis  canticis  ad  locum  sepulturae  de- 
duxit  :  eumque  in  praedicta  ecclesia,  quam  ille 
beatus  pontifex  in  Sithiu  aedificavit,  cum  im- 
menso  circumstantis  populi  sepelierunt  luctu. 
Sanctus  autem  Audomarus  beato  prsedixit  Ber- 
tino  ,  cunctisque  fratribus ,  tempore  illo  Domi- 
no  in  Sithiu  servientibus,  ut  quando  ei  sors  in- 
cerla  extremae  contigisset  horse,  in  praedicto  lo- 
co  suum  sepelirent  corpusculum.  Nulia  hic  men- 
tio  ciericorum  aut  canonicorum ;  sed  S.  Bertinus 
cum  suis  monachis  S.  Audomarum  sepelivit. 
Cum  autemeum  sepeliverit  in  ecclesia  S.  Ma- 
riee,  nunc  S.  Audomari,  ecciesiam  illa  possidebat. 
Quis  enim  credat,  Audomarum  voluisse  sepeliri 
per  monachos  eorumque  abbatem,  sed  in  aliena 
ecclesia  ?  Quis  existimare  possit,  ecctesiam  illam 
fuisse  clericorum  aut  canonicorum,  in  qua  mona- 
chi  dicuntur  sepeliisse  episcopum,  adstante popu- 
lo,  sine  ulla  cujusdam  clerici  mentione  ? 

97  Prseterea,  cum  non  soium  S.  Bertino,  sed  ubinarratur 
cit7ictis  etiam  monachis  Sithiensibus  curam  suse  Sancti  $epul' 
sepuUurse  demandasse  dicatur ;  dubitare  nequeo, 

quin 


sutis  probatxti 
ex  VitaS. 
Audomari, 


P 


DIK  QflNlW 

A  quin  id  scripto  fecerit,  sicut  legitur  in  Vita  alia 
S.  Aitdomari,  quse  auctorem  videtur  habere  Fol- 
cardum  monachum,  ut  in  Audomaro  ostendam. 
Ille,  relato  obitu,  sepidturam  sic  narrat :  Trans- 
latum  est  autem  corpus  ejus  a  reverentissimo  ab- 
bate  Bertino  ac  choro  monachorum,  et  sepultum 
cum  g-loria  in  monasterio  Sithiu  ,  in  basiliea, 
quam  jpse  praeclarus  pontifex  in  honore  sanctae 
Dei  Genitricis  Mariae  ad  tumulanda  mnnachorum 
corpora  construxerat.  Sanctu.s  enim  Audomarus 
beatum  Bcrtinum  cunctosque  fratres  illo  tempore 
in  Sithiu  Domino  servientes  in  traditione  cujus- 
dam  privilegii  rog-averat  ,  ut  ,  sicubi  ei  sors 
incerta  extremoe  contigisset  horae,  in  praedicto 
loco  inter  monachorum  corpora  suum  sepelirent 
corpusculum.  Tria  habeo  exemplaria  Mss. ,  in 
quibus  eadem  plane  de  sepidtura  teguntur 
verba.  Prsecedentia  quoque  in  variis  reperiun- 
tur ,  ita  ui  ex  ipsis  S.  Audomari  Vitis  abunde 
probetur  ,  ecclesiam  iltam  S.  Maruv  olim  fuisse 
monasterii  S  Bertini,  quod  mihi  undique  tam 
apparet  certum,  ut  mirer  negari  potuisse. 
B  9S  Porro  ecclesia  illa  S.  Maruv  Virginis  cum 
Possessio  ,i       adjuncto  monasterio  mansit  sub  abbatibus  S.  Ber- 

lu  mansit  ...  .,  _  ,  -.-,..«.. 

Bertinimm       tim  succcessortbus  usque  ad  temporaLudovici  Pn 

usqueadan-     imperatoris  etabbatis  Fridogisi  aid  Fredegisi, 

num820,         qui  eam  monachis  ereptam  canonicis  dedit.  Fa~ 

ctum  id  scriptoribus  Bertinianis  refertur  ad  an- 

num  septimum  Ludovici  imperatoris,  Christive- 

ro  820 ,  quod  cum  chronotaxi  Pagii  el  aliorum 

neotericorum  recte  congruit .  Res  narratur  in  In- 

ventione  S.  Bertini ,  a  Bovone  ahbate  scripta,  et 

inferius  danda   num.    20.   At  primus  omnium 

mutationem  illam  breviter  exposuit  S.  Folquinus, 

qui  eodem  tempore  erat  episcopus  Taruannensis, 

in   charta  jam  laudata  ,    quam  mox  integram 

dabo.  Secutus  est  alter  Folquinus  diaconus  Ber- 

tinianus,  qui  sequenti  seculo  in  Chartulario  suo 

historico  de  hisce  scripsit  uberius.  Verba  ipsius 

videri  possunt  apitd  anonymum  szepc  taudatum 

in  Origine  ecclesiarum  S.  Berlini  et  S.  Audoma- 

ri  pag.    15S,    sed  plane  eadem   sunt    cum  iis, 

qiuv   compilator  anonymus    apud  Mabillonium 

pog.  121    de  hac  exposuit ,  aut  potius  compi- 

lafor  Folquini  verba  ad  Opusculum  suum  trans- 

tulit  sine  ulla  cujusdam  momenti  mutatione. 

C       09  Verba  igitur  ex    editione    Mabillonii    huc 

qwndoFri-      traduco  :   Glorioso,  inquit,  imperatore  Ludovico, 

ogmts  n,„o-    Qnj,0]j  ]yfao-ni    leque   imperatoris    filio    reo*nante, 

nieus,  ubbas  ,  .  , 

faetm  i,thien-   cum     eatcnus     hoc     antiqmim    ct    tunc     regale 

siV,  coenobium  ex  temporc  beatissimi  Bertini  cjusdem 

fundatori-     prrecipui      sacra     monastici      Ordinis 

religione  admodum  nobilitaretur,  atque  secundnm 

instituta  canonum  Fratrum  adoptione    ipsius  re- 

giraen   commendaretur ;   contigit  ut  quidam   Fri- 

dogisns,    g-enere   Anglus  ,    et  abbas    S.   Martini 

Turonis,     anno    Verbi     Incarnati    octing*ete.simo 

vig*esimo  ,   et    praefati   regis    Lndovici    septimo  , 

abbatiam    Sithiensis     coenobii    regfia     donatione 

susciperet  gubernandam.   Qui   in    initio  tyraimi- 

dis  suae   cum    cerneret   abbatiam   universam   tot 

monachorura   usibns    deleg*atam ,  utputa  centum 

et  trig*inta  monachorum  inter  utraque  monasteria, 

S.  Bertini  scilicet  sanctique  Audomari,  degrntium, 

nihilque  suarum  voluptatum  usibus  sequestratum; 

avaritiae  jaculo  csecatus,  monachorum  impudenter 

tentat  vitam    destruere ,    ut  res  corum   usibus  a 

fidelibus  traditas  suae   lasciviae   potuisset  facilius 

mancipare.  Quod    diabolica     sug*gestione    mente 

conceptum  ,   nefanda    est    ab    illo     perpetratione 

"•'.<■  pweci-     peractum.  Nam  in  capitaneo  *  Apostolorum  seu 

puo  s.  Bertini  loco ,   ubi    octog*inta  et    tres  monachi 

Septembris  Tomus  II. 


SEPTEMRRiS. 


571 


deserviebant  Domino ,  sexaginta  pro  humana  «ctom 
potius  laude  quam  pro  Dei  amore  retinuit ;  J  *■ 
reliquos  districtioris  vitae  viros ,  quos  suae  per- 
versitati  putavit  non  consentire  ,  de  monasterio 
expcllens  abire  perraisit.  In  S.  Audomari  quoque 
monasterio,  ubi  regulariter  viventes  aderant 
quadraginta  monaclii ,  trig-inta  canonicos  ibidem 
ad  serviendum  deputavit  in  ministerio  Christi. 
At  posthaec  totius  abbatiae  circuiens  villas , 
et  quia  duplex  exstabat  monachorum  numerus, 
duplam  eis  portionera  villarura  est  largitus; 
canonicis  autera,  quia  pauciores  erant  numero, 
simpla  contra  monachos  est  data  portio  :  ipse 
ea,  quae  sibi  maxime  placuerant ,  ad  suae  per- 
versitatis  usum  reservavit.  Et  quia  canonicus 
erat,  cum  canonicis  in  S.  Audomari  monasterio 
saeculariter  vivebat.  Hactenus  ex  Folquino  ano- 
nyynus  ille. 

100  Iperius  cap.   xi  de   Fridogiso  ita  habet:  «<-/«,«„■  b. 
Fridog-isus  hujus  loci   abbas  undecimus  ,  natione  Mari*- teu 
Ang-licus,  de   g*enere    Caroli    Magni ,   sacri  pala-  s\A'tdo,,,a- 

....  ...  ii      .  rt  tmdtdtt 

tn  lmpermhs  summus  cancellanus,  canonicus  se-  eanomets  ,• 

cularis,  et  abbas  sancti  Martini  Turonensis  ,  rc- 

g*ia    donationc  suscepit  hanc    abbatiam    a  Lndo-  E 

vico  imperatore   anno  suo  septimo,  et  simul  hanc 

abbatiam    tenuit    una   cum  Turonensi    pnedicta. 

Hic  primus  externae  professionis,   et   nostrae  reli* 

g*ionis  expers,  abbas  noster    statim  in  suo  primo 

adventu,  videns  hanc  abbatiam  tot  monachorum 

indivise  sub  uno  et   eodem  abbate    Deo  servien- 

tium     usibus     deleg-atam  ,     utpote     centum     et 

triginta  monachorum ,  nihilque    aut    parum   suas 

utilitatis  usibus  sequestratum,  hanc  abbatiam  di- 

visit :  nam  capellam  sanctee  Dei  Genitricis,  quam 

beatns   Audomarus    ad    monachos   sepelienrlos    in 

arce   villse  dedicaverat .  expulsis  inde  quadrag"in- 

ta  monachis  ,    triginta    canonicos   saeculares  ibi- 

dem  instituit:    in  capitali  autem   monastcrio  isto 

pro  octoginta   sex  monachis,  solura  quadraginta 

retinuit ,    reliquos   vero    districtioris  vitffl    viros  , 

quos  suis    voluntatibus  scicbat  esse   non  consen- 

taneos ,  de   monasterio    expellens  ,   abirc    permi- 

sit.   Et  quia  .saecularis  erat  canonicus  ,  cum  sae- 

cularibus  canonieis  vivere  praeeleg*it  in   monaste- 

rio  saneti  Audomari  ,  seu  capella  sanctre  Dei  Ge- 

nitricis.  Quare  de  omnibus  bonis,   villis,  ac  ter- 

ris  ecclcsia^  portionem   canonicis  pro  suis  gradi- 

bus  assi^-navit  et   tradidit.    [pse    etiun  ea  ,   qua?   f 

sibi  maxime    placuerant ,    SU83  voluntatis    usjbus 

reservavit.   Sic   quaecumque  prpedecesscres  elabo- 

raverant,    ac  per    eos   elaborata  fucrant  et    ordi- 

nata,  ipse  in   labores  eorum   intrans,  omnia   per- 

vertit  atque   subvertit     /f.vr  l/>r,-ius,    dissentiens 

a  prcvcedente  scriptore  in  numero  monachorum 

majoris  monasterii.   Uter  rectius  numeraverit, 

non  facile  dixero.  Atclarumest,  monachos  j>h>- 

res  abutroque  recenseri ,  dum  numerum  utrius- 

que  monasterii  simul  referunt,  quam  in  singulis 

recensent  locis.   Quapropter  centum  ct  trig-inta 

fere  monachos  in  utroque  simul  monastciHo  vi- 

xisse  credo,  dum  numerus,  qui  non  semper  idem 

esse  poterat ,  morientibus  suhinde  nonnullis,  e- 

rat  maximus. 

101  Prrcter  alia  damna  ex  divisione  iliorum  „rllt  /,„„. 
monasteriorum  orta,  hoc  etiam  narrat  laudatus  tmutatione  fa< 
anonymus  apud    Mabillonium  ■    Hic  etiitm   fra-  " 
ternae     caritatis    utriusque    monasterii    destructor 
extitit,  dum   et  monachi  sibi  justum  ,  et  ab  an- 
tiquis    patribus    traditum,    reverentiae     honorem 
vindicant  ,    canonicorumque  subjectionera  sibi  vc- 
raciter  defendunt ;  et    canonici    ab    ipso    abbate 
canonico    fallaci     adsertione    principatum  ad    se 

78  monasteriorum 


rt  riinOHtCOS, 


iCCTOIE 

J.S. 


hn  m  S.  BERTINO  ABBATE. 

monasteriorum  pertinere  dicunt.  Post  mortem  nique  incessabili  compatiens  et  petitioni  Hu- 
veroFridogisi,  quam  idem  scriptor,  ut  et  Tpe-  gonis  venerabihs  abbatis  adqmescens  aedilita- 
rius,  innectit  anno  834 ,  successor  ejus  Bugo,  tem  seu  custodiam  ipsius  basihcae  S.  Petro  san- 
guamvis  et  ipse  secularis  canonicus  esset ,  teste  ctoque  Bertino  reddendam  ,  et  monachum  ad 
Iperio,    monachorum  tamen  partibus  utcumque      custodiam  ibi   ponendum  cen.su 


favere  coepit.  Audiamus  Iperium  cap.  12 ."  Hu- 
go  ,  inquit ,  hujus  loci  primus  abbas  duode- 
cimus  ,  filius  (illegitimus)  imperatoris  et  Fran- 
corum  regis  Caroli  Magni ,  frater  imperatoris 
Ludovici   Pii  tunc    regnantis.  .  .  .  abbas  de   mo- 


pon( 
quatuor  temporibus  in  anno  Missarum  solemnia 
celebrarent,  stabilivi,  hoc  est,  in  feria  tertia  die- 
rum  Rogationum,  in  festivitate  quoque  B.  Jo- 
hannis  Baptistae,  et  in  depositione  S.  Audoma- 
ri,   in    festivitate   Omnium   Sanctorum :    et  quid- 


nasterio  sancti   Quintini    Viromandensis ,  scecula-  quid   ad  ipsum    altare    veniret ,   monachi  sancti 

ris    canonicus    hanc   ecclesiam  regia    donatione  Bertini  absque  ulla  contradictione  juxta  morem 

suscepit,  et  tenuit  una  cum  ecclesia  sancti  Quin-  pristinum  secundum   decretum  beati    Audomari 
tini  prredicta    anno  Ludovici   fratris   sui   xxi,  et 


Jlugo  abbns 

Fridogiti  mc 
cestor,  Ludo 
vico  tmptra- 
torc 


ct  S.  Folqutno 
epi$copo  con- 
nrnticntibwt, 


anno  Christi  834. 

102  Et  mox  paulo  inferius:  Post  hoc  Hu- 
go  abbas  noster  condolens  hujus  ecclesiae  divi- 
sioni  per  Fridogisum  faetae  ,  fratris  sui  impera- 
toris  atquc  beati  Folquini  tunc  Morinorum  an- 
tistitis  auctoritate,  ecclesiam  S.  Audomari ,  etsi 
non  ad  plenum  ad  Religionis  obedientiam  ,  ta- 
men  ad  hujus  monasterii  S.  Bertini  ac  ejus  ab- 
batis  subjectionem  rednxit,  sic  ut  ab  abbate  S. 
Bertini  monachus  ibidem  instituatur  canonico- 
rum  aedituus,  et  custos  illius  ecclesiae ,  qui  qua- 
ter  in  anno,  id  est,  in  feria  tertia  Rogationum, 
festisque  beati  Johannis  Baptistae ,  sancti  Audo- 
mari,  ct  Omnium  Sanctorum,  ibi  majorem  Mis- 
sam  decantet ,  oblationes  et  emolumeuta  perci- 
piat,  sicut  in  Privilegio  super  hoc  a  beato  prae- 
sule  Folquino,  consensu  Ludovici  imperatoris 
confecto,  plane   continetur. 

103  Privilegii  chartam ,  cujus  initium  dedit 
Iperius,  ex  anonymo  totam  subjungo  :  Ego  Fol- 
quinus  ])ei  gratia  Morinorum  episcopus  omni- 
bus  fidelibus  tam  futuris  quam  praesentibus. 
Quidquid  ob  amorera  Dei  exigentes  rei  verita- 
tem  memoriae  futurorum  noscendum  reliqueri- 
mus,  valde  id  animabus  nostris  profuturum  spe- 
ramus ,  dum  et  vcra  innotescimus  ,  et  falsata 
damnamua.  Melius  est  enim  ipsam  veritatem  ad 
laudem  Dei  manifestare ,  quam  pro  lucro  aut 
negotio  terreno  eam  celare  ,  ne  scilicet  homo 
peccator  oftensam  Dei  et  Sanctorum  ejus  in  hoc 
videatur  incurrcre.  Igitur  ego  Folqninus  episco- 
pus,  suggestionc  Ilugonis  abbatis  Sithiensis  coe- 
nobii,   quod  est  constructum  in  insula   Sithiu  in 

q  Iionore  B.  Petri  principis  Apostolorum  ,  ubi  B. 
Bertinns  corpore  quiescit ,  perpendens  injustitiam 
lacrymabilom  ,  quam  Fridogisus  praedecessor 
supra  memorati  abbatis  eidem  sancto  loco  intu- 
lerat ,  tota  intentione  excogitare  ccepi  ,  quali- 
ter  euradem  locum  ad  pristinum  houorem  vale- 
rcm  reducere.  Oinnibus  certe  notum  est  fideli- 
bus,  quoniam  sancti  confessores  Christi  Audo- 
marus  atque    Bertinus,  dum   adhuc  in    corpore 


quod  in  privilegio  de  traditione  ipsius  loei  coe- 
nobitis  scripsit  et  interdixit,  haberent,  tenerent, 
et  in  perpetuo  perenni  jure  possiderent.  Nec  * 
episcopus  aut  archidiaconus  ejus,  seu  aliquis  cle- 
ricorum  ,  vel  judex  forensium  rerum ,  aliquid 
sibi  exinde  vindicent. 

105  Denique  jam  quidam  emerserant  auda- 
cia  temeritatis  decepti,  dicentes  primatum  loco- 
rum  ad  se  pertinere  debere.  Quorum  praesum- 
tuosse  superbias  resistens,  per  descriptiouem  ca- 
pitularem  coram  quibusdam  primatibus  regalis 
palatii  et  hujus  patriae  eos  huic  loco  subegi,  et 
conatum  eorum  annihilavi.  Hoc  etiam  scriptum 
posteris  relinquendum  fore  ratum  duxi  ,  ut  per 
hoc  quandoque  resistatur  inimicorum  *  malae  vo- 
luntati ,  et  hoc  infringere  volentium  iniquo  co- 
natui.  Quod  quicumque  futuris  temporibus  vel 
annihilare ,  vel  infringere  *  praesumserit  ,  quod 
absit,  auctoritute  Patris  et  Filii  et  Spiritus  sancti 
anathema  sit,  nisi  digna  pceaitentia  resipuerit. 
Actum  est  auno  lncarnationis  Dominicae  octin- 
gentesinio  trigesimo  nono ,  Indictione  secunda ; 
imperii  autem  Ludovici  regis  anno  vigesimo  sex- 
to,  praesulatus  quoque  nostri  anno  vigesimo  ter- 
tio ,  in  ecclesia  sanctae  Mariaa  ,  duodecimo  Ka- 
lendas  Julii ,  proeseute  universali  synodo.  Ego 
Folquinus  ex  consensu  et  praecepto  domini  Lu- 
dovici  Imperatoris  haec  voluutarie  rirmavi ,  et 
cum  episcopali  interminatione  subscripsi.  Ego 
Maximus  archidiaconus  subscripsi.  Ego  Hugo 
abbas  subscripsi.  Signum  Adalardi  monachi  ,  si- 
gnum  Amalberti  monachi  ,  signum  Mori  mona- 
chi ,  signum  Henrici  *  comitis,  signum  Odgini  * 
advocati,  signum  Everwini  railitis,  signum  Be- 
r.n-ii  militis.  Ego  Guntbertus  levita  et  monachus 
jussu  domni  Folquini  praesulis  hanc  chartam 
scripsi  et  subscripsi. 

106  Cointius  ad  annum  839  num.  25  de 
hoc  privilegio  ita  scribit:  In  dubium  non  voca- 
mus ,  quin  Folquiuus  episcopus  Sithivensi  mo- 
nasterio ,  ubi  tunc  monachi  dcgebant  et  cano- 
nici  ,  privilegium  rogante  Hugone  abbate  con- 
cesserit .  . .  Privilegium  tamen  ,   ut  editum  est  a 


*  l's  ne 


Ut  mtelligitur 
ex  Utteris  S. 
Folquini, 


E 


*  l's.  invido 
rutn 


*  ftts,  vcl  in- 
fringerc  vel 
annihilarc 


ibid.  Unrici 


qu  t  nonprO- 
bniitur  SUJipO- 
sititi* , 


'  itfl.ciniitl 
rium 


essent,  cimetermm  *  in   villa  Sithiu  in  superiori      Folcardo    (imo  a  Scriptore    anonymo)  non   exi 


fuafactimgue 
ftu  iii  tcch 


loco  ad  tumulanda  sua  et  monachorum  corpora 
conunuiii  opere  feoerunt:  in  cujus  medio  basi- 
lioani  in  honore  S.  Mariae  oonstruxerant,  quara 
etiam  B.  Audomarus  S.  Bertino  suisque  succes- 
soribua  donans,  per  privilegium  quoddam  episco- 
pale  confirmaverat ,  et  suum  iuter  eos  corpus- 
culnm  sepeliri  in  eodem  privilegio  rogaverat 

104-    Quam     prsedictus    abbas    1'ridogisus     non 
solum    S.  Bertino   tulit ,  sed    etiam   (quod    dictu 


S  lui/o  liorribile  estj  numachos  rjus  Drn  honeste  ibidem 
'Zl\7ZZt  .■  servicntcs  cum  magno  dedeoore  oxpulit ,  cano- 
nicosque  ibi  constituit,  dum  scilicet  a  tempo- 
ribus  sauctorum  Audomari  atque  Bcrtini  reli- 
gio  raouachica  ibidcm  famulana  rcligiosissime  flo- 
reret.   Quorum    lacrymosae   injustitiie  reclamatio- 


stimatus  sincerum ,  quia  in  eo  Fridogisus  Si- 
thiviensis  abbas,  Hugonis  decessor ,  atrocioribus 
verbis  impetitur  ,  inveniturque  character  chro- 
nologiens  ab  Incarnatione  Dominica  ductus. 
Plures  improbandcedictxchartc-e  rationes  non  al- 
legaty  sed  hasce  pluribus  verbis  explicat,  dicens 
necdum  in  usu  fuisse  tempore  Ludovici  Piit  ut 
publicis  instrumentis  anni  Dominicse  Incarnatio- 
nis  apponerentur.  At  monachis  imputat  verba 
duriora  in  Fridogisum,  cujus  vitam  et  mores  . 
a  calumnia  se  vindicasse  ait  ad  annum  820  num. 
12  et  13.  Mabillonius  in  Annalibus  tom.  2 
pag.  «12  post  laudatas  Folquini  titteras  de  Coin- 
tii  objectionibus  fuec  addit :  Non  immoror  cen- 
surae  Caroli   Cointii  ,  qui    hoc  privilegium  ob  le- 

ves 


AdS.  Berti- 
mtm  cum  tri- 
frits  sociis  ve- 
nit  S.  Wirino- 
cus, 


yui  jc  cum 
Hlit  ejusditci- 
plinx  subjicil, 


IHE  QUINTA 

ves  causas  suspectum  reddere  conatur  ,  nempe 
quod  duriora  verba  in  Fridug-isum  abbatem  con- 
tineat,  de  Sithiensibus  sane  liaud  bene  meri- 
tum,  quos  Folquinus  dilig-ebat  j  et  ob  annum 
Incarnationis  appositum ,  quod  in  ecclesiasticis 
litteris  tunc  temporis  receptura  fuisse,  aliis  exem- 
plis  constat.  Talia  exempla  adducit  in  Opere  de 
Re  diplomatica  lib.  2  cap.  %  num.  17  et  18. 
Quod  vero  speclat  ad  Fridogisum,  non  ea  in  de- 
fensionem  ipsius  argumenta  adducit  Cointius,  ut 
S.  Folquinus  non  potuerit  factum  ipsius  gravio- 
ribus  verbis  improbare.  Iperius  ipse  de  Fridogi- 
so  cap.  xi  part.  4-  dixit,  Qui  preeter  hujus  ec- 
clesise  divisionem  supradictam,  satis  eleg"anter 
rexerat  annis  quatuordecim  etc.  ;  at  idcirco  dt- 
visionem  ipsam  probare  non  debuit.  Quapropter 
rationes  Cointii  satis  a  Mabillonio  refutatas  pu- 
to.  Quae  vero  insuper  contra  Folquini  chartam 
objecit  nuperus  scriptor  Audomarensis  satis  pro 
majori  parte  jam  refutata  sunt :  ad  reliqua  ve- 
ro  respondit  scriptor  Bertinianus.  Itaque  ptura 
de  hisce  non  addam,  nec  examinabo,  quamdiu 
statuta  hsec  Folquini  episcopi  ac  Hugonis  abbatis 
fuerint  observata,  ut  ad  gesta  S.  Bertini  redea- 
mus. 


§  X.  Adventus  S.  Winnoci  ejusque 
sociorum,  qui  se  S.  Bertini  disci- 
plinse  subjiciunt  :  gesta  cum  Wal- 
berto  comite  :  Sanctus  subscribit 
testamento  S.  Amandi. 


Iperius  cap.  i  part.  8  ait  S.  Bertinum  ScVpe 
venisse  ad  S.  Judocum  eremitam  in  pago 
Pontivo,  et  S.  Richarium  abbatem  Centulensem 
cum  eodem  illuc  ivisse,  ut  invicem  consolaren- 
tur  in  verbo  Dei.  At  ignoro,  unde  id  hauserit 
scriptor  ille ,  nisi  forte  mera  sit  conjectura,  qua 
crediderit  Sanctos,  non  nimio  locorum  interval- 
lo  disjunctos,  etiam  familiares  fuisse  ;  sed  de  ea 
familiaritate  in  Vitis  ipsorum  nihil  invenio. 
Idem  Iperius  part.  9  de  adventu  S.  Winnoci  et 
trium  sociorum  ad  Bertinum  hseo  scribit  :  Ciroa 
idem  tempus  ( regnante  Clotario  III)  beatus 
Christi  confessor  Winocus,  Judicail  reg-is  Bri- 
tonum  filius  sanctique  Judooi  frater,  spreto  mun- 
do,  reg*ni  coronam  tonsura  sortis  Domini,  scep- 
trumque  regale  virga  regularis  disciplime  corn- 
mutans,  sub  beatissimo  patre  Bertino  in  hoc  Sit- 
hiu  monasterio  monachus  efficitur,  cum  tribus 
fratribus  suis,  Hradanoco  scilicet,  Iug-enoco  et 
Madoco.  Pneerat  tunc  pater  noster  Bertinus  tur- 
bae  monachorum  centum  quinquag-inta,  inter  quos 
Winocus  qnasi  stella  matutina  prse  eeteris  cla- 
rescebat.  Hsec  relatio  in  variis  corrigenda  est. 
Primo,  qui  hic  Hradanocus,  in  Vitis  S.  Winnoci 
vocatur  Quadanocus.  Secundo  tres  illi  comites 
Winnoci,  non  fuerunt  fratres  ipsius.  Tertio  Vita 
antiqua  non  habet,  Winnocum  fuisse  regio  na- 
tum  genere,  aui  consanguineum  Judicaetis  aut 
Judoci,  nedum  filium  facit  Judicaelis  aut  Judoci 
fratrem. 

108  Cum  tamen  Vita  S.  Winnoci,  quam  edi- 
dit  Mabillonius  sec.  3  Benedict.  pag.  304  Win- 
nocum  ex  regali  prosapia  ortum  asserat,  de  stir- 
pe  ejus  accuratius  disputari  poterit  ad  diem  vi 


SKPTKMBRIS. 


:rtZ 


Novembris,  quo  colitur,  ubi  et  alia  ad  Winno- 
cumsolum  spectantia  examinabuntur.  Interim 
audiamus  ex  laudata  Vita,  quse  ad  Bertinum  si- 
mid  pertinent.  Ig-itur,  inquit  auctor,  post  longa 
viarura  spatia,  ( quatuor  illi  socii)  regioni  tan- 
dem  appulere  Morinorum,  ubi,  fama  vulgante, 
religMonemcompererant  tunc  floruisse  Sanctorum! 
Erat  tunc  temporis  in  praefata  Morinorum  seu 
Tarvennensium  regione  B.  Bertinus,  in  ornamen- 
to  Ecclesiae  Dei  lapis  pretiosus,  in  Sithiu  mo- 
nasterio  merito  et  officio  abbas.  Ilic  sanctitatis 
sure  aromata  long-e  lateque  spiraverat,  et  in  mi- 
litiam  Christi  exemplo  sui  quamplures  attraxerat. 
Cujua  laudabilia  g-esta  nosse  qui  velit,  ex  libello 
plenissime  actibus  ejus  inscripto  palam  habebit. 
Tantierg-o  Patris  regfiraonio  pra^fati  viri  debito  se 
subdidere  ohsequio,  et  egreg-ium  omniuo  duxere, 
ad  doctrinam  Sancti  animo  pervig-ili  peudere. 
Quiirum  laudabili  devotioni  conyaudens  memo- 
ratus  Vir  Dei,  sub  norma  pii  patria  Benedicti 
edocuit  ferre  jug-um  Christi ;  et  ut  monasticis 
deservirent  sanctionibus,  et  verbis  instituit  et 
actibus.  Hactenusde  adventu  S.  Winnoci  ejusque 
sociorum,  quibus  illejunior  fuissc  dicitur.  At 
nolim  affxrmare,  adventum  ejus  recte  ab  Iperio 
fixum  esse  sub  Clotario  III,  id  est,  inter  annum 
050  et  670.  Nullum  quoque  mihi  est  dubium,  quin 
adventus  ille  ab  eo  perperam  reiatus  sit  ante  do- 
nationem  ecclesuv  S.  Marice  modo  narratam,  ut 
infra  magis  patebit,  ubiageturde  donatione  vil- 
Ise  Wormholt,  ubi  Winnocus  cumsociis  monasle- 
rium  erexit. 

109  Primum  factum,  quod  narratur  in  Vita 
prima  post  mortem  et  sepulturam  S.  Audomari, 
estinfoi-tunium  et  sanatio  Walberti  seu  Walde- 
berti  viri  nobilis  ac  comitis.  Cum  autem  ynors 
S.  Audomari  locanda  videatur  circa  aut  post 
annum  670,  potest  hsec  sanatio  ex  conjectura 
figi  inter  annum  670  et  6S0.  Walbertus  porro 
sanatus  multa  S.  Bertino  cjusquc  monaslerio  do- 
navit.  At primi  VitcV  scriptores  non  exprhnunt, 
qucV  preedia  aliave  bona  a  Walberto  donatasint  ; 
neque  edicunt,  utrum  Walbertus  bona  ista  sta- 
tim  donaverit,  an  solum  testamento  post  mortem : 
ac  demum,  utrum  Walbertus  in  seculari  Vita 
permanserit,  anmonaclius  sitfactus.  Verum  po- 
steriores  Vitie  scriptores  omnia  enucleatius  enar- 
rare  conati  sunt ;  at  non  satis  constat,  an  etiam 
verius  enarraverint .  Post  tres  primos  anonymos, 
qui  de  prsedictis  nihii  expUcuerani,  Folcanhis 
primum  seculo  xi  asseruit ,  Walbcrtum  factum 
essc monachum  in  Luxoviensi  ccenobio.  Plura  ex- 
plicare  voluit  anonymus  compiiator  apud  Ma- 
biilonium  cap.  7 ;  ubi  relato  Waiberti  casu  ac 
prodigiosa  sanatione  sicut  refertur  in  Vitis  eden- 
dis,  lucc  subdit  :  Cordisque  compunctione  re- 
plctus ,  magmam  haireditatis  BUffi  partem ,  vil- 
lam  scilicet  Arkas,  et  multa  alia  (sicut  antiqui- 
tas  adserit)  praedia  1!.  Bertino  tradidit,  et  usi- 
bus  fratrum  in  Sithiu  Christo  famulantiura  per- 
pctuo  deleg-avit.  Sicque  paullatim  rebus  sccula- 
ribus  renuntians,  omnique  studio  c:elcstibus  in- 
iiians,  jamque  monuchus  fieri  desiderans,  S. 
Bertini  hortatu  et  consilio  fretus,  in  Luxovio 
habitura  religfionis  suscipere  irrevocabili  spoudet 
devotione 

110  Simon  abbasin  Vita  metrica  historiam  il- 
lam  Walberti  prolixo  expolire  conatus  est  carmi- 
ne.  Dona  vero  Watberti  sic  enumerat : 

Servos,    ancillas,  reditus  dans,    pra;dia,    villas, 
Sanctum  ditavitete. 
At  non  explicat  atiquod  prcvdium  aut  vitlam  no- 

minatim. 


i   B 


Wnlbertiu 
cnmes  tmru 

cuto  tanoiu  ■ 

mv  '■<  s 
Bertino  Uomit, 


mler  '/u>    (iH- 

nuratw  oilta 

.}>■/.*  :  /r"/iii* 
ifxini  moua- 
chus  dicitw 
factm  : 


574- 


AUCTORt 
J     S. 


Walbwliu  et- 
fotti  monaitf 
4IIIU  vttamum- 

tttr ; 


at  ciiiu  ttmi- 

rlirontsmo 

apertinhno 

COIlfuSltS    tlt 

cumS.  \V»t 
berto  a'tbtite, 


minatim.  Verumtamen,  cum  etiam  Tperius  mh 

larn  Arkensem  asserat  donatam  a  Waiberto.quem 

Mabillonius  aliique  recentiores  Arkensera  vocant 

comitem,  negare  nolim  villam  illam  a  Walberto 

abbatiee  S.  Bertini  donatam,  De  loco  Mabillonius 

iom.  i  Annalium  pag.  480  hscc  notat :  Est  autem 

villa  Arkae  haud  procul  ab  Audomaropoli,   quam 

\illamcum  aliis  prsdiis  "Walbertus  dedit  Bertino 

abbati  Sithiensi.  Consentit  ssepe  laudatus  adjutor 

noster  Bertinianus,  notans,  pagum  esse  distan- 

tem  Audomaropoli   media  leuca,   qui  adhuc  juns 

et  dominii  est  S.  Bertini.    Quapropter  dubitare 

nequeo,  quin  abbatia  Bertiniana  pagum  illum  a 

Walberto,   ejusve  filio    Bertino,    aut    saltem  a 

posteris  Walberti  acceperit,  cum  hac  de  re  Ber- 

tinianis  ipsis  maxime  credendum  sit.  Dixi  au- 

tem  tocum  donatum  esse  a  Walberto  aut  fitio  yp- 

sius,  quia  Iperius  hsec  scribit :  Filius  vero  ejus 

(Walberti)    sanctus  Bertinus   hic  in  Sithiu   mo- 

nasterio  sub  beato  patre  Bertino  professus,  religio- 

sam  vitam  sancto  fine  concludens,  ad  Dominum 

g-loriose  migravit.  Cujus  corpus  cum  corpore  beati 

Arkcnbodonis  et  aliorum  Sanctorum  supra  majus 

altare  in  ecclcsia  canonicorum  S.  Audomari  repo- 

eitum  veneratur.  Htec  qui  expenderit,  in  eam  fa- 

cile  conjecturam  poterit  adduci,  ut   suspicetur 

Bertinum  iltum,  memorem  sanationis  paternse, 

se  cum  possessionibus   suis  Bcrtiniano  dedisse 

monasterio. 

]  1 1   Quod  vero  spectat  ad  vitam  monasticam 
Walberti  comitis,  ea  tot  erroribus  est  implicita, 
ut  mihi  non  saiis  appareat  probabilis.  Primus 
auctor  Foicardus  Watbertum  non  solum  mona- 
chum  facit  Luxoviensem,  sed  etiam  deinde  ab- 
batem.  Simon  abbas  monachum  Luxomensem, 
abbatem,  miraculisque  coruscantem  et  Sanctum 
facit    Confuderunt  nimirum  hunc    Watbertum 
cum  S.  Walbcrto  abbate  Luxoviensi  et  successo- 
re.  S.  Eustasii,  uti  eiiamfacit  Iperius,  errorem 
illorum  ampiectens,  explicansque  et  augens,  dum 
part.  10    Watbertum  hunc  facit  SS.  Pharonis, 
Chagnoaldi,  ac  Fane  fratrcm,  atque  ita  de  eo 
pergit  :  Sanctus  autem  WnlbiTlus  successione  pa- 
terna    Pontivensis,  Torncnbis  et  Arkensis  coines, 
uxorem  habuit  sanctam  Regeutrudam,  (de  hujus 
sanctitate    nihil  invenio)  de  qua   filiuru  genuit, 
quem  beatus  pater  Bertinuu  de  sacro  fonte  levans, 
Bertinum  nominavitet  utrisque  pater  coufessionum 
verbum  vitffl  Sfflpius   proponcbat.   Deinde,  retato 
breviter   tapsu  et  sanatione    Waiberti,    subdit : 
Sospes  gratias  referens,  mKguam  hereditatis  sua3 
partem  Deo  et  bcato  obtulit  Bertino,  Archensem 
scilicet  villam  et  comitatum  cum   omuibus  appen- 
dioiis  ejus,  ct   sieculo    renuncians,   hic    primum 
sub  beato    Bertino,    deiu   in    Luxovio  monachus 
cst   efleetus  sub    beato  Eastasio.   Post  quem  ipse 
Walbertus    imraediate    est    in     abbatem    assum- 
tufl,  et  deinum,  ut  aliqui  referunt,   post   beatum 
Pharonem   fratrem    suum  est    Meldensis    episco- 
pus  subliinalus.    Pfurimi   in   hisce  verbis   sunt 
errores. 

112  Primo  error  Fotcardi,  Simonis  abbatis, 
ac  Iperii apertissimus  est,dumhunc  Walbertum 
Arkensem  dicunt  fuisse  abbatem  Luxoviensem, 

adcoqucS.  Eusfttsii  succcssorcm.  Quippc  mortuits 
erat  S  Ettslasius,  et  Watbcrtus  erat  abbas  Lu- 
.covicnsis  aliquot  certc  annis  prius,quamS.  Ber- 
tinus  ad  partes  Morienses  vcnit,  i<f  cst,  ptus- 
quam  quadraginta  annis,  antequam  Walbcrfus 
comes  a  S.  Bertiuo  sanatus  cst.  Ex  hoc  tam  tur- 
pi  anachronismo  magna  oritur  suspicio,  vitam 
monasticam  Walberti comitis assertam  esse  ex so- 


DE  S.  BERTINO  ABBATE. 

la  conjectura,  quod  Walbertus  iste  comes  idem  D 
esset  cum  Watberto  abbate  Luxoviensi ;  preeser- 
tim  quia  primi  scriptores  Vitse  S.  Bertini,  etsi 
sanationem  Walberti  referunt,  de  vita  ejus  mo- 
nasticaattum  silent,  cum  tamen  videantur  iltam 
scripturi  fuisse,  si  scivissent  Walbertum  factum 
fuisse  monachum,  quod  primus  eorum  non  faci- 
le  ignorare  poterat,  utpote  temporibus  istis  satis 

vicinus. 

113  Quare    miror   Mabillonium   in    Annali-  prWquebio- 


E 


Sanctus  sub~ 


Amandi. 


bus  tom.  ipag.  480  non  saltem  dubitasse  de  mo-  ^f^Zn 
nastica  comitis  Walberti  vita,  sed  eam  ita  nar-  esl  ineJt™1 
rare,  acsi  certa  esset,  licet  ibidem  observaverit 
errorem  eorum,  qui  Walbertum  comitem  cum 
Walberto  abbate  confundunt.  Etenim  cum  ii  soli 
Watbertum  fecerint  monachum,  qui  apertissimo 
errore  abbatem  dlxerunt  Luxoviensem ;  ipso  er- 
rore  eorum  vita  itla  monastica  fit  suspecta,  ad- 
ditoque  antiquiorum  scriptorum  silentio  ne  qui- 
dem  manet  satis  probabilis.  Secundo  hunc  erro- 
rem  auctem  ab  Iperio  monui,  qui  Walbertum 
dixit  primo  monachum  fuisse  sub  S.  Bertino, 
quod  atii  non  dixerunt,  et  quia  Walbertum  ab- 
batem  Luxoviensem  fratrem  facit  SS.  Pharonis 
et  Chagnoatdi,  ac  demum  quia  Walberto  comiti 
plures  attribuit  titulos  quam  ei  videantur  con- 
gruere;  sed  hsec  latiusnon  deduco,  quodparum 
spectent  ad  S.  Bertinum. 

114  Anno  2  Theodorici  III,  die  xvhi  Apri- 
lis,  id  est  anno  Christi  675,  S.  Amandus  in  scrtbiy^la- 
monasterio  Elnonensi  testamentum  suumcondi- 
dit,  eique  cum  aliis  Sanctis,  partim  episcopis, 
partim  abbatibus,  subscripsit  S.  Bertinus  post 
episcopus  primus,  ut  videri  potest  in  Amando 
tom.  i  Februarii  pag.  812.  Liquet  ex  hoc  facto, 
magnam  fuisse  de  S.  Bertino  existimationem  S. 
Amandi,  qui  eum  invitare  voluit  ad  hunc 
actum,  Iperius  cap.  i  part.  12  refert  iranslatio- 
nem  S.  Vedasti,  cui  cum  S.  Audomaro  testatur 
adfuisse  S.  Bertinum.  Verisimiie  idest,  licet  ea 
de  re  nihil  legatur  apud  Vitx  scriptores.  Memo- 
rat  iile  hanc  translationem  ad  annum  G80  ; ' sed 
haud  dubie  citius  peracta  est,  cum  adfuerit  S. 
Audomarus,  qui  non  videtur  vixisse  usque  ad 
annum  G80. 


§  XI.  Variae  donationes  S.  Bertino  e 
factse  :    monasterium  Wormhol- 
tense  excitatum,  eique  prsefectus 
S.  Winhocus. 

Tperius  cap.  ipart.l-Z  ad  propositit77i  nostrum  Pru-Ueyium  a 


Acquisierat  S.  Bertinus  in  mero  Sancto  obten- 

Folqni- 


duec  adducit 
Attiniensi  fisco  terras,  quas  a  Theodorico  con- 
firmari  fecit.  Concessit  etiam  ipse  rex,  ut  nec 
ipse,  uec  successores  sui,  vel  quisquam  ex  judi- 
ciaria  potestate,  possint  in  terris  nostris  acquisi- 
tis  vel  acquirendis  quascumque  factiones  (id  estt 
functiones)  publicas  exercere  :  quod  privilegium 
sic  incipit :  Si  aliquid  ad  loca  Sanetoruin  etc.  Da- 
tum  sub  die  decimo  Kalend.  Novembris  anno 
decimo  regui  nostri  Compeudio  palatio.  Totum 
Theoderici  III  diploma  ex  Chartutario  Folquini 
recitat  Mabiltonius  de  Re  diplomatica  lib.  Qpag. 
GU6  et  607  cum  epocha  hic  data  atque  hac  sub- 
scriptione :  Signum  gloriosi  regis  Theoderici.  Ve- 

rum 


lutn 
mts 


DIE  QUINTA 

A  >'um  hasce  quoque  adjungit  annotationes :  Theo- 
derici  sollemnis  subscribendi  modus  is  erat.  t  In 
Ciiristi  nomine  Theudericus  uex  subsciupsi,  ut  rex 
relatis  ejus  formulis  constat.  Unde  asserere  licet, 
hic  non  bene  redditam  fuisse  Theoderici  ip.sius 
subscriptionem  a  Folquino  ,  qui  in  superiori  , 
uti  et  in  isto  ,  Chlotharii  diplomate  formulam 
initialem  ,  ad  haec  etiam  reg-is  ac  Baltechildis 
1'eg'inge  atque  cancellarii  subscriptiones  praiter- 
misit. 
i»  cAronofao:i  110  Similia  observat  de  aliis  diptomatis  ex 
fmjus  et  aiw-  Folquino  editis,  idque  notandum  censui ,  ne  qitis 
al"?> ?V*m  auctoritatem  Folquini  alterius  objiciat  pro  vin- 
dicandis  subscriptionibus  Chartse  S.  Audomari , 
quas  snperius  improbavi.  Tempus  dati  diploma- 
tis  laudatus  Folquinus  apud  Mabillonium  sic  ex- 
primere  voluit  :  Anno  autem  DominicaB  Incarna- 
tionis  dclxxvi  ,  Indietione  iv  ,  regnante  glorio- 
so  Trancorum  rege  Theodorico  ,  qui  erat  frater 
prafati  reg-is  Chlothacarii  ,  anno  x  ,  fecit  idem 
rex  Theodericus  Praeceptuin  securitatis  domno 
Bertino  de  eo  ,  quod  comparavit  in  Attinio  fisco. 
At  annus  Christi  676 ,  quo  erat  Indictio  1,  ne- 
B  quaquam  componi potest  cum  anno  decimo  Theo- 
dorici  III  ,  qui  regnare  ccepit  anno  673  ante 
medium  mensem  Septembris,  sicredimus  Pagio, 
istud  ad  annum  G73  num.  1*2  probanti.  Nam  se- 
cundum  hanc  Pagii  sententiam  diploma  Theo- 
dorici ,  cum  datum  sit  mense  Octobri ,  datum 
est  anno  682,  quo  currebat  annus  decimus  Theo- 
dorici.  Porro  non  hic  solum  ,  sed  ubicumque 
annos  Christi  ex  annis  regum  assignare  votuit 
Folquinus  ,  passim  aberravit  a  vero.  Qua  de 
causa  nemo  mirari  debet ,  me  ejus  auctoritatem 
in  similibus  nihili  facere  :  miror  ego  magis  Ma- 
billonium  lib.  2  pag.  19^  Folquini  calculo  ,  et 
quidem  aberrante  ,  uti  voluisse ,  ut  probaret 
Clodoveum  II  anno  654  abiisse  :  neque  enim  viro 
erudito  ignotum  esse  poterat ,  quam  frequenter 
aberret  Folquinus. 
donatio  Amai-  m  Anno  xii  Theodorici  regis  alia  donatio 
S.  Bertino  facta  est  mense  Februario,  ita  ut  in- 
nectenda  videatur  anno  681-.  Folquinits  apud 
Mabillonium  pag.  607  rem  in  Chartutario  suo 
breviter  sic  enarrat  :  Auno  ab  Incaruatione  Do- 
mini  dclxxvii  ,  Indictione  vi  ,  vir  quidam  incly- 
tus ,  nomine  Amalfridus,  tradidit  domno  Bertino 
(j  monasterium ,  quod  ipse  construxcrat  in  proprie- 
tate  sua  ,  nomime  llunulficurte  ,  in  pago  Cama- 
racense,  super  fluvio  Scald  ,  ubi  et  tilia  ipsius  , 
Auriana  nomine ,  abbatissa  sanctimoniaHum  re- 
ctrix  esse  videtur.  Hisce  verbis  subjuncta  est 
donationis  Charta  ,  quae  sine  idlis  subsc?Hptio- 
nibus  finitur  hoc  modo  .-  Actum  Vermandis  ,  quod 
fecit  mensis  Pebruarius  dies  vin  ,  iu  anno  xn 
reg*ni  domini  nostri  Theuderici  gdoriosissimi  regus. 
Porro  observat  Mabillonius  subscriptiones  omis- 
sas  esse  a  Folquino,  sed  eas  ipse  addidit.  Initium 
quoque  chartse  prsetermissum  a  Folquino,  sed 
istud  expressum  apud  Iperium  part.  12,  ubiidem 
finempaxtllo  diversum  recitat  hocmodo:  Actum 
Viromandis  quando  fecit  Februarius  dies  vni  , 
anno  dclxxix  ,  undecimo  regni  domini  nostri 
Theoderici  gdoriosissimi  regus.  Notat  editor  Mar- 
tenhcs  annum  Incarnationis  ab  interpolatore 
additum  esse.  At  insuper  hic  ponitur  annus 
undecimus  Theodorici,  apud  Mabiltonium  vero 
duodecimus  ;  sed  hic  videtur  preeferendus  ,  et 
revera  annus  duodechnus  prsetatus  est  a  Ma- 
bitlonio  tom.  i  Annalium  pag.  572  ,  ubi  dona- 
tionem  narrat  ad  annum  684.  Eam  deinde  an- 
no  14-  regni  sui  confirmavit  Theodoricus  rex  , 


SEPTEMBRIS. 


575 


htstris, 


cujus  diploma sequitur  apud Mabilloniumex  Fol-       »-<.v**. 
quino.  '• s- 

118  Anonymus  compilator  in   Vita   de  hisce  qmmmuutt- 
ita  scripsit  :  Vir  quidam  inclvtus,  nomine  Amal-  **»«« 
fridus,  tradidit  domno  Bertino  monasterium  ,  quod  conditumS- 
ipse   construxerat  in   proprietate   sua   ,    nomine  Sjj^ 
llunulfricurt ,  in  pago  Cameracensi  super  fluvio 

Scald,  ubi  et  filia  ipsius  illustris  viri  ,  Auriana 
nomine  ,  abbatUsa  sanctimonialium  rectrix  esse 
videtur  j  eo  tenore  ,  ut  hoc  ipse  ,  dum  advive- 
ret ,  per  precariam  haberet ,  ac  post  suum  obi- 
tum  ac  filise  ejus  Auriamc  supradictusabbas  Ber- 
tinus  seu  successores  sui  hoc  habeant ,  teneant 
ac  possideant  :  et  qucmcumque  pnepositum  ibi 
prseponere  voluerint  ,  licentiam  habeant  ,  sicut 
etiam  exemplar  illius  traditionis  apud  nos  liacte- 
nus  conservatum  testatur.  Hsec  ille  ex  Folquino. 
Iperius  eadem  narrat ,  atque  hsec  addit :  Dein- 
de  Amalfrido  Aurianaque  defunctis  ,  moniales 
ibi  succedere  sancti  Bertini  successores  inhibue- 
runt  ,  et  monachos  ibi  statuerunt.  Ecclesia  illa 
subjecta  fuit  abbati  sancti  Bertini.  Quomodo  ve- 
ro  sit  abalicnata  ,  et  ab  hac  obedientia  no^tra 
recesserit  ,  scvipta  nostra  non  continent.  Hisce  £ 
antiquior  Batdericus  episcopus  in  Chronico  Ca- 
meracensi  lib  2.  cap.  10  de  eodem  monasterio 
sic  habet  :  Transeamus  ad  monasierium  sanoti 
Petri  in  villa  Hunulcurt  ,  ubi  sanctam  Pollinam 
requiescere  ,  scripto  reperi.  Ihec  nimirum  illu- 
Stris  vir  ,  Amalfridus  nomine  ,  cum  uxore  Chil- 
debertana  fundavit  ,  deputatisque  sanctimoniali- 
bus  fjliam  suam  Aurianam  prsefecit,  ftiitque  olim 
relig-ione  florens  et  opibus  ,  nunc  autem  ,  post- 
quam  viris  militaribus  bencficiatum  est,  ad  pau- 
cos  cauonicos  derivatur.  Sunvxit  tameu  ab  hac 
clade  ,  postquam  rediit  ad  monachos  Benedicti- 
nos  ,  Hunnocurtense  monasterium,  vulgo  Ilon- 
necourt  dictum  ,  situmque  ad  Scaklim  flumen 
quatuor  fere  mittiaribus  supra  Cameracum.  De 
eo  agit  IHonysius  Sammarthanus  tom.  .">  Gulluv 
ChristiancV  recustV  col.  112  et  seq. 

119  Donatio  istius  monasterii insinuat, quan-  abteumma 
ta  fuerit  fama  S.  Bcrtini ,  cui  Amalfridus  subji-   Ctodov«raitl 
cere   voluit   monasterium  satis  longe  dissitum    i"",lr(>"im- 
Multa  vero  privilegia  ,   quee  Sanctus  a  regibus 
Francorum  obtinititincomuiodutit  monasteriisui, 
tucutenter  ostendunt ,  eum  temporalium  eeque  ac 
spirituatium  rerum  insignem  habuisse  curam.   i<1 
Prseter  variajam  data  Iperius  ad  hoc propositum 

part.  13  rursum  scribit  sequentia  :  Theodorico 
Fraucorum  regi  successit  filius  ojus  Clodoveus 
puer  (  hujus  nominis  tertius )  qui  anno  suo  pri- 
mo  privileg'ium  dcdit  beato  Bertino,  iu  quo  con- 
firmat  orania  a  prsedecessoribus  huic  loco  con- 
cessa  ,  praecipiens  ut  nulla  judiciaria  potestas  ali- 
quid  pos.sit  intra  nos  :  quod  sic  incipit :  »  Clodovcus 
»  rex  Francorum.  Si  illa  beneficia  ,  quse  parcu- 
» tes  nostri  etc.  Actum  sub  dic  primo  Kalendas 
"  Maii  anuo  prirno  regni  nostri  «.  Totum  privi- 
legium  ex  Fotquino  recitat  Mabittonius  tib.  6  Rei 
diptomaticcV  pag.  G07  et  608 ,  sed  ibi  legitur  .- 
Actum  sub  die  i  Kal.  Junias  etc.  Utraque  epocha 
probabitius  ad  annum  002  referenda  est.  Nam 
Pagius  ad  annum  088  num.  o  vttlt  certum  esse  , 
Theodoricum  III  obiisse  anno  601  ;  sed  non  con- 
stat,  quo  mense  obierit ,  et  Ctodoreus  regnare  cce- 
perit.  Verum  si  regnum  adeptus  est  anno  C91  , 
inchoato  Junio  aul  serius ,  sive  ante  Majum  anni 
092 ;  pricitegium  istud  ad  annum  602  referendum 
est. 

120  Iperius  ,    retata  morte   Clodovei    III  et 
successione  Childeberti  111,  part.  13  atiam  re- 

fert 


57(> 


DE   S.  UERTINO  ABUATE. 


»UCTO*E 

J.  s 

Heremarxts 
donal    Bertino 
villam  Worm 
holl,  ubi 
monasterium 
constructum  ; 


Here- 


marus 
ctam  , 
didit  Bertino 


B 


varii  tn  hiice 
errores  Mubil 

lonii, 


IVcni' 

Cnssel 


C 


(/iii  dv  tadcm 
fundatione  hi* 
scripiit  di- 
verso  inodo 


fert  donationem  his  verbis:  Hoc  tempore 

vir  nobilis  villam  suam  ,  "Wormhoult  di- 
in  Flandria  super  fluvium  Pena  beato  tra- 
qui  considerans  viros  Dei  Wino- 
cum  et  tres  fratres  (  imo  comites  )  ejus  iu  Dei 
servitio  plus  ceteris  profecisse,  eos  illo  misitmo- 
nasteriolum  construere  ,  conventum  congregare  , 
Bristique  pauperibus  hospitia  praeparare.  Qnibus 
Beremarug  jam  dictus  villam  suam  Wormhoult 
cum  appenditiis  ejus  privileg-ii  sui  assertione  fir- 
mavit,  quod  sic  incipit :  »  Omnibus  prassentibus 
»et  futnris,  qui  Christiana  censentur  etc.  Actum 
•  in  Sithiu  monasterio  Kalendis  Novembnsanno  i 
„  Hildeberti  regis  <<•  Epocka  hsee  designat  an- 
num  605  ,  quo  Childebertus  III  regnare  ccepit 
ante  /inem  Martii,  ut  ostendit  Pagius  ad  illum 
annum  num.  6.  Compilator  anonymus  in  Vita 
apud  Mabillonium  cap.  5  hanc  donationem  nar- 
ravit  longe  citius  quam  oportebat ,  deceptus  vide- 
licet  a  Folcardo  ,  cujus  verba  fideliter  exscri- 
psit  ,  ita  ut  necesse  non  sit  ea  huc  transferre, 
cum  infra  legi  possint  in  Vita  tertia  num.  18  et 

19. 

121  At  dictus  anonymus  Mabillonium  quo- 
que  in  errores  deduxit  varios ,  cum  in  Annali- 
bvs  tom.  i  pag.  454  ad  annum  660  ita  scri- 
bat  i  Crescente  monachorura  numero  (  in  Si- 
thiensi  monasterio  )  et  reliffione,  crevit  et  pos- 
sessionum  copia.  ln  primis  vir  quidam  praedives 
ac  pius  proximum  Worimholtum  Sithiensibnscon- 
cessit  :  quo  in  loco  sancti  Martini  oratorium  ere- 
rtuin  est  cum  exiguo  fratrum  conventu  ,  quem 
sanctus  Winnocus  prineiplo  illustravit.  Nunc  pa- 
rochialisest  sancti  Martiniecclesia  in  insula.  Prse- 
ter  nomen  male  scriptum  ,  quod  Wormholtum 
aut  Wormhoutum  ,  scribi  debuit ,  non  Worim- 
holtum  ,  cum  locus  vulgo  dicatur  Wormhout , 
et  vetusto  sermone  Wormholt  ;  quadruplex  in 
allegatis  verbis  esterror.  Primus  estin  tempore, 
cum  donatio  multis  annis  serius  sit  facta.  Secun- 
dus  esl  in  loco  ,  qui  proximus  non  erat  Sithiensi- 
bus ,  sed  quatuor  fere  milliaribus  Audomaropoli 
distans,  situsque  ad  Penam  *  fluviolum  inter  Ca- 
sletum ,  ab  aliis  Castellum  Morinorum  *  dictum, 
et  Winnooibergam.  Tertius  error  est ,  quod  di- 
cat  modo  esse  ecclesiam  parochialem  S.  Martini 
in  insula,  nam  h,vc est  Audomaropoli,  aqua  mul- 
tum  distatvicus  Wormholt,  ubinuncestprteposi- 
tura  S.  Winnoci  dicta.  Quartus  demum  error  est 
in  S.  Winnoco  ,  quem  monasterio  isti  statim  prx- 
fectttm  insiituat  ;  cttm  ille  tantttm  succcsserit post 
mortem  atiorum. 

12£  Laudatus  Mabitlonius  ad  annum  695 
sc/t  pag.  R08,  de  eadem  donatione  ac  fundatio- 
ne .  acsidiversam  credidisset,  aut  oblitus  fuisset 
prsecedentium  dictorum  ,  rursum  ita  scripsit : 
Majoris  perfeotionls  causa  (  S.  Winnocus  )  pa- 
triam  ao  parentes  dfiseruit  ,  et  cum  sociis  Qna- 
danooo  ,  Ingenoco  ao  Madoco  ,  qui  genere  iti- 
dem  Bpeotabiles  erant  ,  in  Sithiense  monasterium 
se  contulit  ad  sanotum  Bertinum  abbatem  ,  ut 
ab  eo  disciplinis  regularibus  erudirentur.  Cam 
brevi  tempore  multos  progressus  fecissent  ,  in 
locum  nb  nliis  rcmotum,  quo  libcrius  divinis  re- 
Itus  vaoarent ,  seccdere  jussi  ,  oellam  construunt 
Baoris  oocupationibus  oongruentem.  Montbm  san- 
(ti  WlNNOOl  posteri  appellnmnt.  Dejrebat  illis 
in  locis  vir  illustris  ac  prasdives,  Heremarus  no- 
mine ,  qui  novorum  incolarum  relijrione  captus , 
quoddam  juris  sui  pnedium  ,  quod  Worom- 
holtus)  vooabant  ,  Winnooo  tradidit.  Loous 
est   in    Morinorum    et    Flandrise    confinio   ,     ad 


D 


videtur  S. 
Bertino,  dein. 
dc  S.   Win- 
noco  confir- 
mala 


fluviolum  Penara  ,  ping*ue  solum  et  frugibus  abun 
dans.  Donationisinstrumentum  apud  Iperium  inSi 
thiu  datum  legitur  anno  primo  Childeberti  reg-is. 
Minus  clare  hic  aberravit ,  nec  tamen  omnia  sunt 
accurrata,  ut  infra  ostendam. 

123  Porro  Vita  prima  habet ,  donationem  hanc  Donatiopri 
esse  factam  S.  Bertino.  At  Iperius  et  Vita  S.  mum  facta 
Winnoci  apud  Mabillonium  cap.  3  videntur  in- 
sinuare ,  donationem  Heremari  factam  esse  S. 
Winnoco.  Verum apparens  haec  contradictio  faci- 
le  toltitur.  Donatus  primum  est  locus  S.  Bertino, 
qui  eo  misit  S.  Winnocum  cum  tribus  sociis  , 
quibuscum  ex  Britannia  anle  advenerat,  et  cum 
aliis  monachis ,  sicut  habet  Vita  prima  num. 
17  ,  ut  ibi  monasterium  erigerent.  Erecto  autem 
monasterio,  mortuisque  post  aliquot  annos  tribus 
istis  monachis  .  qui  ex  Britannia  venerant  cum 
Winnoco,  hic  a  S.  Bertino  monasterio  pr&fectus 
est  ;  et  tunc  demum  Heremarus  scripto  donatio- 
nis  instrumento  locum  S.  Winnoco  confirmare 
potuit ,  consentiente  atque  ita  cupiente  S  Bertino, 
quemadmodum  ante  dixi  viltam  Sithiu  primum 
S.  Audomaro  datam  videri  ;  deindeque  ,  eo  vo- 
tente  ,  scriptis  litteris  S.  Bertino  ejusque  sociis 
traditam.  Hanc  conciliationem  utcumque  exigit 
annus  datarum  donationis  litterarum  ,  si  is  con- 
feratur  cum  variis ,  qum  de  setate  S.  Win- 
noci  dicuntur.  Quippe  hic  dicitur  juvenis  venisse 
arfBertinum  ,  eratque  aetate  dispar  tribus  suis  so- 
ciisin  Vitanum.  18.  Fuit  tamen  deinde  venera- 
bili  senectute  adgravatUB  ante  mortem  ,  ut  legi- 
tur  in  Vita  Ms.;  ac  obiisse  creditur  circa  annum 
717.  Heec  omniasimul  consistere  nequeunt,  si  par- 
vo  temporis  spatio  transacto  ,  ut  habet  Vita  num. 
17,  ccepta  est  structura  monasterii,  et  haec  sotum 
sit  ccepta  anno  t>95  ,  quo  dat/e  dicuntur  Heremari 
titterec  :  nam  inter  annum  695  et  717  tantum  non 
est  spatium ,  ut  Winnocus  ex  juvene  senex  fieri 
potuerit. 

124  Quapropter  ex  Vita  prima  ,  quse  scripto- 
ris  supparis  ,  hic  statuendus  videtur  rerum  or- 
do.  Primo  ad  Bertinum  venerunt  quatuor  Brito- 
nes ,  quorum  natu  minimus  erat  S.  Winnocus  , 
monachique  facti  sunt  in  ccenobio  Sithiensi.  Id 
fieri  potuit  inter  annum  660  aut  670  et  680.  Se- 
cundo,  cum  post  annos  aliquot  Heremarus  locum 
Wormholt  S.  Bertino  donasset,  hic  quatuor  prse- 
dictos  monachos  -cum  aliis  Fratribus  eo  misit  , 
ad  construendum  Wormholtense  monasterium  , 
quod  ilti  fecerunt.  Tertio  in  illo  monasterio  per 
multa  annorum  spatia  habitaverunt  usque  ad  mor~ 
tem  trium  sociorum  S.  Winnoci,  antequam  hic 
loco  prseficeretur.  Quarto  intra  illud  tempus  an- 
no  695  Heremarus  dedit  litteras  donationis,  si 
accurata  sirelatio  Iperii  num  120  data  :  nam  as- 
serit  per  hasce  litteras  tocum  fuisse  confirmatum 
missis  a  Bertino  Britonibus.  At  cum  Vita  S.  Win- 
noci  apud  Mabitlonium  cap.  3  habeat,  locum  esse 
ab  Heremaro  oblatum  Deo  sanctoque  Winnoco  ; 
dubitari  potest  ,  an  jam  tempore  confirmatse 
per  litteras  donationis  Winnocus  non  prasesset 
monasterio.  Id  accuratius  investigari  poterit  in 
ejus  Vita.  Interim  hic  duo ,  in  quibus  errasse  Ma- 
bitlonium  monui  ,  magis  probanda  et  elucidanda 
judicio. 

125  Primum  est,  quod  S.  Winnocus  non  fue- 
rit  statim  prsefectus  illis  ,  quos  e  Sithiensi  mona- 
sterio  ad  inchoandum  Wormholtense  demisit  Ber- 
tinus.  Quippe  id  ctare  habemus  in  Vitaprima  , 
quae  tonge  anteferenda  est  aliis.  Accedit  Folqui- 
nus  diaconus,  cujus  verba  de  hac  fundatione  mi- 
hi  ex  Chartulario  ejits  communicavit  seepe  lau- 

datus 


fieraclis  omni 
bus  eo  ordine 
Y«i  hie  datur, 


V 


.   FPuinocu* 

imn  ah  intito 
fuitabbas 
Wormholten 
sii  ;  sed  pott 
mtntem  so 
ciorum  .- 


B 


ante  monaste 
rium  Worm 
hoUense 


"<m  videtur 
uliam  vellam 
exstruxitse 
Winnoci-  Ber 


DIE  QUINTA  SEPTEMBRIS 
A  datus  adjutor  Bertinianus,  qu&que  huc  transfe- 
ro  :  Sanctus  vero  Hertinus  Servoruro  Dei  mul- 
tiplicare  volens  habitacula ,  hoc  ipsum  coano- 
bium  (  Wormholtense)  quatuor  viris  ad  se  a  Bri- 
tannise  partibus  advenientibus  ad  construendum 
regendumque  commisit  ,  Quadanoco  videlicet , 
et  lngenoco  ,  Madoco  ,  sanctoque  Winnoco  .  . 
Post  decessum  vero  supradictorum  trium  viro- 
rum  ,  Quadanoci  videlicet  ,  et  Ingenoci  ,  et  Ma- 
doci  ,  S.  Bertinus  conventiculo  Fratrum  inibi 
degentium  beatum  concessit  praeesse  Winno- 
cum.  Hisce  demum  consentit  Vita  S.  Winnoci 
per  Mabillonium  edita  cap.  4, ,  ubi  hzec  tegun- 
tur:  Contigit  interea  post  discessum  trium  san- 
ctorum  virorum  superstitem  fieri  S.  Winnocum  , 
qui  regularibus  adprime  imbutus  disciplinis  ,  pro- 
fecerat  sane  in  omnibus  iidei  doctnnis  ,  profe- 
rens  de  thesauro  cordis  nova  et  vetera.  Cumque 
s&pe  memorati  tres  viri  extremum  clauderent 
diem,  perpetuam  translati  in  requiem  ,  S.  Bertinus 
virura  Dei  gregi  monachorum  elegit  prseesse , 
quippe  quem  jam  didicit  humiliter  subesse.  Nam 
prafatis  tribus  viris  minor  quidem  aetate,  sed  non 
inferior  sanctitate  etc.  Itaque  si  S.  Winnoco 
Heremarus  locum  Wormholt  anno  695  confirma- 
vit ,  jam  tunc  mortui  erant  tres  ejus  socii , 
monasteriumque  Wormholtense  multis  annis  erat 
constructum  ;  at  incertum  dixi,  utrum  soli  Win- 
noco,  an  omnibus  simul  locum  con/irmaverit  He- 
remarus. 

126  Alterum,  quod  hic  item  probandum  cen- 
sui,  id  est,  quod  nulla  alia  S.    Winnoci  funda- 
tio  Wormhoitensem  prsecesserit.  Quippe  Mabilto- 
nius  sec.  3  Benedict.  in  Appendice  ad  kcta  S. 
Winnoci  pag.   327  hmc  scribit ;   Antequam  Wo- 
romholteuse  manasterium  conderet  S.  Winnocus, 
aliquamdiu   cum   sociis   consederat   apud  Scove- 
bergam  ,  nunc  Bergas   vocant;   ibique  Eedicula  et 
oratorio  extructis  ,  circumpositos  incolas  adveri  Dei 
cultum  hortatus  est.   Idem    scribit  Malbrancus 
lib.  4  de  Morinis  cap.  21  ,  factumque  refert  ad 
annum  685.  Mabittonius  vero  in  Annalibus  ip- 
sum  monasterium   Wormholtense ,  quod  primo 
locaverat  Audomaropoli,  deinde  verbis  num.  122 
datis   in    Monte   S.    Winnoci  posuit ,  Winnoci- 
Bergam  intelligens.  Decepit  Mabiitonium,  quan- 
tum  conjectura  assequi  possum,  hic  locus   Vitee 
S.  Winnoci  cap.  2  :  Cumque  eos  (  Winnocum  et 
socios    Britones   Bertinus )   inter  ipsa  primordia 
conversionis  culmen  miraretur  attigisse  perfectio- 
nis  locum  eis,  quo  singularius  Domino  vacarent, 
delegavit ,    et   ut  cellam   in   ea  sacris  occupatio- 
nibus  congruentem   struerent  ,  imperavit.  Parent 
imperio ,     aedificando     incumbunt    aedificio.      Est 
autem  idem  locus  Morinorum  regione  situs,  Mons 
S.  Winnoci  usque  in  prsesentem  diem  vocitatus, 
ubi  viri  Dei  aliquamdiu  positi,  se  mundo  ,  mundum 
crucifixere  sibi.  Hic ,  inquam ,  locus  Mabittonio 
imposuisse  videtur  :  nam,  ut  ex  annotatis  ipsius 
patet,  Mons  S.  Winnoci  idem  ipsi  est,  ac  oppidum 
Winuoci-Berga  ,   atque  id  revera  quitibet  facite 
credat  ex  etymotogia  vocis  Belgicse  Winocks-Ber- 
gen. 

127  Verumtamen  omnino  mihi  persuadeo  , 
aut  verba  attegata  ab  eo  auctore  non  fuisse  scri- 
pta,  aut  aliam  fuisse  mentem  ipsius  :  atio  enim 
modo  loquitur  de  oppido  Bergensi  cap.  16,  ubi 
ecclesiam  S.  Martini  et  S.  Winnoci  Bergis  stru 
ctam  narrat ,  corpusque  S.  Winnoci  eo  transia- 
tum.  Quippe  primo  Montem  S.  Winnoci  ponit 
in  regione  .Morinorum  ,  Bergas  in  Ftandria.  Se- 
cundp  oppidum  Bergense  semper  Bergas  vocat, 


577 
numquam  Montem  S.  Winnoci.  Tertio  ecclesiam 
SS.  Martiniet  Winnoci  ibi  structam  a  Batduino 
Calvo  Flandrisecomite  affirmat  sine  ulla  mentio- 
ne,  quod  S.  Winnocus  ibi  aiiquando  habitasset 
aut  oratorium  struxisset.  Iperius  cap.  21  part.  i 
refertconstructionemecciesigeSS.Martiniacwin- 
nociBergis,  ac  translationem  S.  Winnoci  ad  di- 
ctam  ecctesiam  pro  canonicis  structam.  Deinde 
cap.  36  part.  %  narrat  constructionem  abbatise 

Bergensis,transtatumqueeoS.Winnocicorpusex 
canonicorum  ecclesia.  Rursum  cap  38  part.  4  et 
locisatiis  deeadem  agit  abbatia.  At  nuliibi  affir- 
mat  S.  Winnocum  Bergis  aliquando  habitasse ; 
nec ullus scriptor  F/^S.Bertini  deea  S.  Winnoci 
habitatione  mentionem  facit.  Itaque  omnino  exi- 
Stimo,  unicam  S.  Winnoci  ejusque  sociorum  fun- 
dationem  esse  monasterium  Wormhottense,  quod 
Mabiltonius  in  Annalibus  petyeram  confudit  cum 
Bergensilonge posteriori.  De  Wormholtensi  cce- 
nobio  deindeeverso  et  de  Bergensi  etiamnum  flo- 
rente  videri  uiterius  potest  Gallia  Christiana 
recusa  tom.  5  col.  325  ac  332  et  333,  ubi  utrumque 
recte  distinguitur  et  posterioris  initia  referuntur 
ad  seculum  xi. 


§  XII.  Postreraa  Sancti  gesta  :  bea- 

tus  obitus  et  sepultura  :  annus 
emortualis ,  annique  regiminis  et 
vitae  investigantur. 


«CCTOIt 

J.  .V 


A; 


nno  697   S.  Bertinus    regimen    abbatuv    Si- 
tkiensis  nond.um  deposuerat  :  ad  hunc  enim 
referendum  est  privilegium,  quod  ab  eo  obten- 
tum  narrat  Iperius  cap.  i  part.  13  his  verbis: 
Hildeberti  regis  anno  tertio   beatus  Bertinus   ab 
eoprivik-gium  impetravit  coniirmationis  omnium 
honorum    nostrorum  ,    et    quod    nulla    judiciaria 
potestas  ingrediatur   in    nos ,    quod    sic    incipit: 
«  Iiildebertus  rex    Francorum.    Si  illa   benericia, 
»  quai  parentes  nostri   etc.    Actum  sub   die    K;i- 
»  lend.  Junias  anno  tertio  regui  nostri  «.    Verum- 
tamen  postea  non  diu  solus  regere  perrexit ,  sed 
anno  7U0  Higobertum  jam  habebat  substitutum  , 
ut  colligo  ex  verbis  Fotquini  diaconi  mihi  com- 
municatis.    Asserit    enim    Foiquinus    saceitum 
S.  Martini,  quod  constructum   videbimus  tem- 
pore  Rigoberti  substituti ,  icdificatum  esse  anno 
sexto  Chitdeberti ,  id  est ,  anno  Christi  700,  li- 
cet  Fotquinus  annum  0S9  cum  sexto  Chiideberti 
male  componat.  At  considerandi  non  sunt  anni 
sere  vuigaris  ,  in  quibus  Foiquinus  aiiique  scri- 
ptores  Bertiniani  istius  temporis  perpetuo  fere 
errant  ;  scd  anni  regum  ,  qitos  exprimunt ,  pro 
chronoiaxi  potius  sequendi  sunt,  quod  hos  in  an- 
tiquis  monumentis  reperire  potuerint ,  non  itlos. 
Hinc  Iperius  part.  15,  ubi  notaverat  se  multum 
differre  ab  atiis  quibusdam  inassignandis  Christi 
annis,  ita  subdit:  Xos  vero  non  tjintum  in  hoc  opere 
sequimur  fidcm  historiarum,  sed  magis  sequimur 
fidern  priviiegiorum   nostrorum,  et  sigillorum  au- 
theuticorum  regum  vel  aliorura.  Sigiilum  enim  re- 
gum  nec  fallit  nec  iallitur.   Itaque  substitutionem 
Rigoberti  collocandam  censeo  inter  annum  097  et 
70U. 

129  Substitutionem  hanc   Compitator  anony- 
mus   cap,  o   narrat    his   verbis  :  Sanctis  igitur 

Christi 


PrivUegium 
itnpelratum 
aS  Bertino, 
7111  Rigober- 
tutn 


DE  S.  BERTINO  ABBATE 


IIXTOKI 
J.   S. 

ttbi  tubslitml 
abbatem ;  ab 
to  eomtrncia 
S.  Marlinicc- 
ctesia: 


B 


,h,  ftu  S. 
Btrtinui  ii 
,!.•  mono  Biib 

ipOCtC  "'II 

liorit  tentatut 

ni-  ftinnbni 

agt\ovi$tO  ope 

-     Mnrlim- 


573 

Christi  coafessor    Bertinus  ,  postquam  Adroaldus 

in  Sithiu  locum  tradiderat  ,   quinquag-esimum  se- 

vtimnm  (imo   quadragesimum  circiter )  annum 

jv-iminis    sui    agens ,  virum    venerabilem  suum 

monachum  ,    Ri^obertum    nomiue ,    successorem 

sibi  ordinavit :  ipse  vero  privatim  ag-ens  reliquum 

vitffi  suffi,   in  divina  se  contulit  contemplatione. 

.  .  .  Venerabilis  igitur    abbas    Rig-obertus    vices 

excubiarum  ejus  in  gregem  Domini  industria  ex- 

sequens,  ejusdem    patris  jussu    monastenum  in 

honore     B.    Martini    paucis    temporibus    mag-uo 

opere  asdificavit.  Erat  enim  suinma;  devotioms  m 

hnnc    confeasorem    Domini  ,    ejusque    memonas 

plurimum    inserviens   et  dilectioni.   Mabillonius 

notat  per  monasterium  S.  Martini  ecclesiam  in- 

telligi ;  eamque  asserit  nunc  esse  parochialem. 

Credidit  nimirum  de  eadem  agere  Iperium  cap. 

3  part.  i  his  verbis :   Beato   vero  Martino   facta 

fuit  ecclesia  juxta  illam  ,  qutc  nunc  est  parochia- 

]is  ecclesia  S.  Martini   in  insula.  Verum  si  recte 

attendamus  ad  verba  Iperii,  videbimus  eum  age- 

re  de  gemina  S.  Martini  ecctesia.  Prima  constru- 

cta  est  vivente  S.  Bertino,    attera  ,   quando  co- 

lebatur  ut  Sanctus.  Folquinus  diaconus  de  con- 

structa  S.  Martini  per  Rigobertum  basilica  ait : 

Qnod    nnnc    loci   caput  ct  totius   obbatias  priuci- 

patus  existit.  Cletyus,  qui  verba  Folquini  nobis 

exscripsit,  ex  iltis  observat ,  hoc  monasterium 

COnstructum    in    honorem  S.   Martini  non   aliud 

fuissc  quam  oratorium ,  quod   adjunctum  fuit  ec- 

[(    ie  majori.    Tate  fuisse  existimo  vivente  Ber- 

tino,  cujus  corpusineo  oratorio  sepultum  vide- 

bimus,  Verum  basilica  sive  ecclesia  illa  ab  Erle- 

frido  abbate  instaurata  cst  forma  tongeampliori, 

et  forsan  ab  eo  tempore  evasit  prsecipua  abbatise 

Sithiensis  ecctesia,  qualem  fuisse  suo  tempore  te- 

stalur  Fut.qttinus,  Dc  Uigoberto  structaque  per 

eum  hac  ecclesia  Iperius  part.  Wsichabet:  Do- 

mino  isancto  Bertino  jam  in  senium  vergente,  sui 

regiminis  anno  lvii  coenobiisui  regimen  Eigoberto 

venerabili  viro  oommisit,  qui  jussu  beati  Bertini 

eonstruxil  ecclesiam    B.    Martini   episcopi.  Erat 

enim  beatus  Bertinus  in  hnnc  Sanctum  Dei  devotus. 

Deindecap.  '■'>  part.  i  docet,  hanc  ecclesiam  fuisse 

ampliatum  ab  Erlefrido  abbatepost  mortem  Ber- 

tini. 

L30  Causam  hujus  ecclesise  construendx  fuisse 
devotionem  S  Bertini  erga  S.  Martinum  facile 
credimus.  Al  dubitaripotest,  an  occasio  istius  de- 
votionis  ,quam  narrat  Folcardus  num.  73,  recte 
et  vere  sit  exposita.  Eamdem  tradidit  Compilator 
anonymus  cap.  l^,elpaulo  brevius  Ipevius  hoc 
modo :  Dicitur  enim  in  beati  Bcrtini  Legenda,  eum 
quodain  Sabbatho  sanguine  minutum,  eta  maligno 
spiritu  speoe  puellaa  regice  fuisse  tentatum,neccito 
lurci-pis.se  dolos  insidianun:  sed  Sanctus  Martinus 
ei  apparens,  fraudes  inimici  detextt:  quem  sia- 
tim  Bertinus  signo  sanctae  crucis  abegit,  confe- 
stimque  veniens  ad  Mandatum  (lotio  est  pt 
Regula  S.  Benedicti  preescripta)  Fratrum,  eis 
reiseriem  patefecit,  ostendens  monachis  non  ex- 
pedire  oonsorfia  feminarum  i  et  ideo  eis  aditum 
monasterii  sui  suh  anathemate  interdixit,  Simon 
abbas  prssdictam  tentation&tn  longe  prolixius 
narrat  :  at  non  ausim  eatit  pro  certa  et  indubi- 
tattk  habvre,  cum  antiquiores  Vit.v  scriplores  de 
grntaceant.  Cletyus  tamen  in  observationibus 
mihi  missis  notat,  eam  relationem  a  Folcardo 
desumptam  esse  ex  Qpusculo  Fremboldi  jnona- 
ehi  Sithiensis  ,  qui  soripsit  onte  tcmpora  Fol- 
cardi. 

131   Verum  quidquid  sit  dc  itla  S.  Bertini   tcn- 


tatione,  quam  nec  omnio  asserere  vetim  nec  ne- 

gare  constatdeingressuinmonastenum  Sithien- 
seper  S  Bertinum  feminis  interdicto .  Servatam 
quoque  fuisse  legem  illam  Sancti  de  feminis  non 
introducendis  usque  ad  tempora  Arnulfi ,  qui 
Flandrue  comeserat  et  abbas  S.  Bertini ,  consen- 
tiunt  scriptores  Bertiniani.  At  nequeo  probare 
annotationem  Mabitlonii ,  qua>  ita  habet :  Istius 
interdicti  usus  perseverabat  adhuc  sub  finem  seculi 
tertii  decimi,  ut  patet  ex  Iperio  cap.  lii  part.  iv. 
Quippe,  ticet  Iperius  ibidem  revera  tnsmuet,  %n- 
terdietum  istud  S.  Bertini  usque  ad  istud  tempus 
fuisse  servatum,  verba  ipsius  non  sic  intelhgenda 
sunt,  auterroris  sunt  arguenda,  si  alio  nequeant 
sensu  exponi.  Nam  ipse  Iperius  primum  multe- 
ris  ingressum  narrat  cap.  23  part.  2,  hocprse- 
fixo  titulo  :  De  prirao  ingressu  feminarum  m  hoc 
monasterio.  Factum  refert  scriptor  ille  ad  an> 
num  93S,  utet  anomjmusapud  Mabillonium  hb.  % 
Miracutorum  cap.  12,  qui  etiam  assignat  annum 
quintum  Ludovici  Transmarini  Franciae  regis, 
cujus  annus  quintus  alias  connectitur  cum  anno 

940. 

ISZPrima  autem  illa  mulier  erat  Adala  vel 
Athala  Ftandrise  comitissa,  et  Arnulfi  comitis 
uxor.  Hsec  ob  corporis  infirmitates  ab  episcopis 
Futberto  Cameracensi  et  Witfrido  Taruannensi^ 
atque amonachis  impetraverat  licentiam adeundi 
altareS.  Bertini  :  ideoque  Peria  secunda  PaschEe 
inquit  Iperius,  introduxerunt  eam  praedicti  epi- 
scopi  in  hoc  monasterium,  non  sine  timore  ma- 
gno  ,  quia  hoc  feminarum  prima  ipsa  facere 
prawumpserat ,  quod  antea  reg-inarum  nullacon- 
oupiseere  vel  audebat.  Sicquc  introducta ,  et  an- 
te  nltarc  beati  Bertini  prostrata  ,  devote  oratio- 
nc  fusa  ,  plenam  corporis  sospitatem  accepit.  Si- 
mon  abbas  ,  qui  scripsit  seculo  xn,  idem  factum 
pluribus  versibus  expressit,  relataque  sanatione 
comitissse  ejusque  munificentia  in  S.  Bertini  mo- 
nasterium,  hunc  subjunxit  versiculum  : 

Hacque  patent  cansa  mulieribus  ostia  clausa. 
Itaque  seculo  x  ea  occasione  severum  istud  S.  Ber- 
tini  interdictum,  quo  nulti  prorsus  mulieri  pate- 
bat  ingressus,  aut  abrogatum  aut  certe  ita  miti- 
gatum  est,  ut  mulieres  omnes  non  prorsus  exclu- 
derentur. 

133  Ipsum  miraculum,  quod  suo  tempore  fa- 
ctumasserit  Folcardus  num.  30,  nisi  forsan  ver- 
ba  antiquioris  cujusdam  exscripserit,  sicut  ipsa 
verba  expressit  compilator  anonymus  mox  lau- 
dandus :  hoc ,  inquam  ,  miraculum  satis  insi- 
nuat ,  licentiam  ingrediendi  eo  tempore  midieri- 
bus  datam  fuisse,  sed  unam  mulierem  pras  sum- 
ma  erga  S.  Bertinum  reverentia  uti  noluisse  ea 
facultate.  Reverentiam  hanc  viventis  comproba- 
vit  Deus  in  corpore  defunctcV,  Audiamus  anony- 
mum  Folcardi  verba  describentem  cap.  10 : 
Quod  nostro  tempore  a  quadam  religmsa  serva- 
tum  muliere,  ut  scilicet  ulterius  nollet  ire  ,  quam 
ipsum  Virum  Dei  didicerat  constituisse  :  ea  quo- 
que  mortua  ,  corpus  servavit  exanime.  Nam  eam 
in  feretro  positam  ferentes,  cum  in  ipso  ejus  an- 
tiquae  adventionis  pervenisset  limite  ,  tanto  con- 
festim  divinitns  figitur  pondere ,  ut  ultra  ferri 
non  posset ,  coacta  etiam  ad  ferendum  prresen- 
tium  multitudiue.  Sicque  anus  prieceptum  ,  quod 
ad  reverentiam  Sancti  excoluit ,  dum  vixit ,  de- 
functum  corpus  ad  votum  viventis  anima?  trans- 
{rredi  non  potuit.  Iperius  de  iisdem  sic  habet : 
Uude  semel  accidit  miraculum  post  obitum  Viri 
Dei  de  quadam  muliere,  quod  sibirnet  in  corde 
suo  statuit  hoc  interdictum  numquam  pneterire  : 

et 


D 

certe  ingres- 
sum  mona$te 
rii  $ui   om- 
nibu»  mulie- 
rihut  severe 
interdixil  ; 


E 

nl  prxceptum 

diu  observu- 
tum,  drindc 
vero  mitiga- 

tum  : 


miruculum 
liac  occusinnc 
/Hitititum. 
[f 


DIE  QUINTA  SEPTEMBRIS. 


579 


A 
fortt  vivens 


Awi  regiyni- 
nit  Bigoberti  . 
/tuic  substitu- 
tus  Erlefri- 

dus : 


multa  a  San- 
cto  111  commo- 
dum  monaste- 
rii  Silhicitsis 
peracta . 


et  quod  ipsa  veniens  *  tenuit,  hoc  etiam  corpus 
ejus  servavit  exanime  :  nam  dum  illud  ad  eccle- 
siam  ferentes  venissent  ad  illum,  quem  Sanctus 
praefixerat  ,  limitem  ,  tanto  figitur  pondere  ,  ut 
eam  ulterius  ferre  nou  possent,  etiam  coacta  po- 
puli  multitudine.  Dabaturjam  mulieribus  facul- 
tas  ingrediendi,  eaque  verisimiliter  paulatim  di- 
latabatur  i  at  necdum  oblivioni  datum  erat  prse- 
ceptum  S.  Bertini,  quando  hoc  factum  est  Fol- 
cardi  tempore,  seu  seculo  xi  :  alioquin  mulier 
illa  tantum  fuisset,  quod  omnes  aliee  facere  co- 
gebantur. 

134  Porro  quot  annis  Rigobertus  abbatiae  S. 
Bertini  prsefuerit,  non  invenio.  Iperius  cap.  2 
dicit :  Rig-obertus  hujus  loci  abbas  secundus  , 
non  tamen  proprie,  sed  substitutus  beati  Berti- 
ni,  pauco  tempore  sed  elegantur  rexit  :  et  pro- 
pter  aetatem  et  corporis  gravedinem  ,  utque  li- 
berius  sancts  contemplationi  vacare  posset ,  a 
praedicto  beato  patre  Bertino  indulg-entiam  et  re- 
quiem  temporibus  suis  impetravit.  Anonymus  ait 
id  factum  post  paucorum  annorum  sudorem. 
Prseerat  adhuc  Rigobertus  anno  x  Childeberti,  id 
est,  anno  Christi  704,  ut  colligitur  ex  Iperio 
part.  H,  ubi  emptio  villse  Rurailico  facla  a  Ri- 
goberto  notatur  die  xvi  Maii,  annoque  decimo 
Childeberti.  At  anno  xiii  Chitdeberti  Erlefridus 
jam  successerat  Rigoberto,  ut  rursum  habemus 
ex  Iperio  part.  15,  ubi  emptio  bonorum  quo- 
rumdam  per  Erlefridum  notatur  contigisse  sex- 
to  Nonas  Maii,  anno  decimo  tertio  domini  Hil- 
deberti  g-loriosi  reg-is.  Annus  is  erat  707,  quo 
adhuc  vivebat  S.  Bertinus  secundum  plerosque 
Vitm  scriptores  et  Jperium,  quipart.  15  de  Er- 
lefrido  substituto  sic  habet :  Monachorum  hic  tur- 
ba  crescente,  beatus  P.  Bertinus  Rig-oberto  sub- 
stituto  suo  requiem  indulgens  ,  venerabili  viro 
Erlefrido  a  se  nutrito  coenobiPsui  reg^men  com- 
misit. 

135  Ipse  vero  divinas  contemplationi  totus 
intendit,  plurimum  in  capella  beatas  Virg-inis  per- 
noctans  in  precibus,  diesque  nihilominus  exple- 
bat  jejuniis.  Pluraque  per  eum  Dominus  opera- 
tus  est  miracula  ,  quorum  multa  sunt  scriptis 
commendata,  pluraque  sui  humilitate  ac  celan- 
di  g:ratia  prsetermissa.  Quibus  tamen  miraculis 
labor  in  Dei  servitio  prseferendus  est  ,  et  cura 
pervigll  animarum  sibi  commissarum.  Cujus  et- 
iam  laboribus  Deus  sic  affuit  ,  ut  hoc  mona- 
sterium  suum  suo  tempore  tam  in  Sanctorum  re- 
liquiis,  quam  etiara  privileg-iis,  possessionibus  et 
rerum  abundantia  reg-alibus  monas.teriis  aequare- 
tur.  Idem  inferius  :  Carfce  seu  privilegia  per 
beatura  Bertinum  acquisita  seu  impetrata  sunt 
numero  undecim,  annumeratis  scilicet  iis,  quse 
per  Rigobertum  et  Erlefridum,  vivente  Sancto, 
impetrata  sunt  aut  transacta.  Laudatus  scriptor, 
ubi  narraverat  Sanctum  fuisse  sepultum  inpro- 
prio  suo  monasterio,  de  industria  ac  labore  ipsius 
rursum  observat  sequentia  :  Ex  quo  clare  con- 
jicitur,  ipsum  beatum  P.  Bertinum  in  hac  sui 
monasterii  fundatione  multum  et  dilig-enter  insu- 
dasse  seu  laborasse :  nam  locum  ,  quem  a  prin- 
cipio  sic  paludosum  invenit,  ut  sepulturse  non 
esset  idoneus;  et  ideo  atrium  in  arce  villae  a 
beato  Audomaro  consecrati  impetravit,  ...  ipse 
tempore  sui  regriminis,  id  est,  septuag-inta  tritim 
vel  circiter  annorum,  materialiter  elevavit  aedi- 
ficia  lapidum  terrae,  ceterarumque  rerum  conge- 
stionibus,  ....  fossatisque  et  aquarum  commea- 
tibus  exsiccavit,  ut  sufficeret  sibi  ad  sepulturam. 
Septembris  Tomus  II. 


Observatio  hxc  non  ineptaest;  at  assignati  regi- 
minis  anni  multum  sunt  diminuendi. 

136  Compilator  anonymus  apud  Mabillonium 
cap.  12  de  morte  S.  Bertini  et  sepultura  sic  lo- 
quitur :  Condigna  sancti  Viri  laboribus  Christus 
rependere  prsemia  volens,  vocatum  ad  se  trans- 
ire  fecit  plenum  dierum  perfectorumque  meri- 
torum.  Quem  prsefatus  abbas  Erlefridus  omnis- 
que  coetus  monachorum  cum  honore  maxirao,  ut 
tantum  decebat  Patrem  ,  conditum  sepelierunt 
in  casnobio  proprio,  quod  constructum  erat  in 
honore  sancti  prassulis  Christi  Martini.  Priora 
verba  adoptavit  Iperius,  sed  posteriora  nonnihil 
mutavit  hoc  modo :  Conditum  sepelierunt  hic  in 
monasterio  suo  proprio  Sithiu,  quod  ipse  fundave- 
rat,  in  quo  ipse  fuit  primus  sepultus.  Mirum 
apparet  ,  quod  anonymus  dicatt  ccenobium  S. 
Bertini  fuisse  constructum  in  honorem  S.  Marti- 
ni,  cum  constet  S.  Petro  fuisse  sacrum.  Verum 
varise  erant  ecclesite  seu  oratoria  ejusdem  mo- 
nasterii  ,■  atque  unum  ex  hisce  oratoriis,  quod 
Rigobertus  construxerat,  mandante  S.  Bertino, 
sacrum  erat  S.  Martino  Turonensi  episcopo,  in 
quo  Sanctus  fuit  sepultus.  Ilinc  Iperius  cap.  3 
part.  i  sic  habet :  Post  obitum  vero  beati  Patris 
Erlefridus  basilicam  beati  Martini  supra  beati  Viri 
tumulum  ampliori  opere,  qnam  antea  fuerat,  aedi- 
ficavit ,  constructa  venerationis  ara  ad  caput 
tumuli.  De  hac  ecclesia  jam  supra  actum  est 
num.  120. 

137  Annum  emortualem,  cvtatisque  ac  regi- 
minis  annos  Iperius  sic  expressit .-  Transiit  autera 
idem  Athleta  Domini  Nonas  Septembris  anno 
Domini  dcxcviii  :  anno  ,  ex  quo  monasterium 
suum  fundavit  in  Veteri  monasterio,  lx\iii  ;  an- 
no  vero  a  sui  monasterii  fundatione  in  hoc  loco 
lix  ;  retatis  vero  suse  centesimo  duodecimo. 
Eumdem  annum  008  morti  S.  Bertini  assignat 
Folcardus  num.  46 ;  sed  addit  annum  Childe- 
berti  regis  decimuni  quintum.  De  /etate  ac  de 
anno  conditi  Veterismonasterii  prorsus  silet ;  at 
annum  quinquagesimum  nonum  conditi  monaste- 
rii  Sithiensis  primus  produxit.  Simon  abbas,  re- 
liquis  temporis  notis  pr&termissis,  annum  60S 
emortualem  S.  Bertini  dixit.  Compilator  anony- 
mus  apud  Mabillonium  cap.  12  hasce  adduxit 
notas :  Transiit  autera  idera  Dei  Athleta  nona 
(in  Ms.  nostro  Nonas)  Septembris  ,  anno  In- 
carnati  Verbi  sexcentesimo  nonag-esimo  octavo, 
aetatis  vero  centesimo  duodecimo  (in  Ms.  no- 
stro  :  cxn  ,  alius  cx  ,  )  Childeberti  vero  Franco- 
rura  reg-is  quinto  decimo  (in  eodem  Ms.  xiv,  ) 
anno,  ex  quo  eumdem  locum  construerc  coepit, 
quinquajresimo  nono.  Additur  in  laudato  exem- 
plari  Ms. :  Anno  a  fundatione  Veteris  raonaste- 
rii  lxxiii. 

138  Mabillonius  in  Annotatis  adjungit :  Fol- 
quinus  Bertiao  annos  regiminia  dumtaxat  nv  tri- 
buit  in  Chron.  lib.  i  cap.  21,  an  librarii  erro- 
rer1  Cur  hic  vir  eruditus  librarii  errorem  suspi- 
cetur,  non  satis  intelligo,  cum  ipse  etiam  pau- 
ciores  annos  regimini  S.  Bertini  attribuere  po- 
tuerit,  si  ab  anno  659  aut  600,  quo  regimen 
S.  Bertini  exorditur  tom.  i  Annalium  pag.  454, 
annos  numerare  votuisset  usque  ad  annum  709, 
quo  defunctum  S.  Bertinum  scribit  tom.  2  pag. 
23.  Minus  etiam  capio,  cur  ibidem  dicat,  San- 
ctum  obiisse  anno  aetatis  centesimo  duodecimo  , 
a  prima  conditione  monasterii  Sithiensis  quinqua- 
g-esimo  nono.  Neque  enim  annus  ille  quinqua- 
gesimus  nonus  convenit  ulli  ex  epochis  ante  ab 

70  ipso 


iCCTOtl 

J.  S. 

Mort  Sancti, 
qui  trputlut 
ctt  in  eccbtim 
S.  Martini; 


K 


anmtsemor- 
tualit  r/ii" 
modo  cxpret- 
tma  tcripto- 
ribut 


Bertinianii  ■ 

ntouricorum 

tle  eo  teittcn- 

lia  : 


AUCIOU 

J.S. 


obnt  Sanetus 
eirea  annum 
700; 


B 


regimmi*  et 
ntatit  annia 
icriptoribut 
non  rsctoonu- 

merali, 


580 

ipso  datis.  Malbraneus  de  Morinis  lib.  4  cap.  49 
sinemulto  examine  Sancti  mortem  refert  ad  an- 
num  698  cum  scriptoribus  Bertinianis,  qui  omnes 
in  eam  abierunt  sententiam.  Cointius  ad  annum 
702  num.  31  et  32  de  hisce  etiam  disputat.  Mor- 
tuum  credit  S.  Bertinum  anno  702,  quia  Folquinus 
diaconus  annos  quinquaginta  et  quatuor  attribuit 
regimini  S.  Bertini,  atque  hos  Cointius  inchoat 
ab  anno  648.  Calculus  Cointii  exactus  est,  sed  nec 
anni  regiminis  S.  Bertini  inchoandi  sunt  ab  anno 
648,  nec  vera  Folquini  videtur  sententia,  ut  pro- 
babimus.  Idem  Cointius  annos  setatis  nonaginta 
dumtaxat  Sancto  adscribit,  sed  rationes  non  afr 
fert  idoneas, 

139  Jam  vero  ,  ut  accuratior  fiat  horum 
omnium  investigatio  ,  pauca  sunt  observanda. 
Primo  antiquiores  Vitse  scriptores  nec  annum 
emortualem  memorarunt,  nec  annos  astatis  aut 
regiminis.  Attamen  secundus  anonymus  aliquid 
lucis  subinfert,  quando  narrat,  Sanctum  viventi 
sibi  substituisse  Rigobertum,  ac  deinde  Erlefri- 
dum,  obiisseque  demum  regnante  Childeberto. 
Cum  enim  Rigobertus  adhuc  prseesset  anno  deci- 
mo  Chitdeberti,  id  est,  Christi  704,  ut  ostendi 
num.  134,  vivebat  eo  certeanno  Bertinus.  Secun- 
do  Folquinus  diaconus  seculo  x  chartas  omnes 
Beriiniani  monasterii  collegit,  atque  ex  iis  an- 
num  Sancti  emortualem  propius  investigare  po- 
tuit.  Hic  autem,  teste  Cletyo  in  annotationibus 
mihi  transmissis,  asserit  Bertinum  obiisse  anno 
Childeberii decimo  quinto,  quod  Folcardus,  Com- 
pilatorque  anonymus  apud  Mabillonium  fideliter 
sunt  secuti.  Omnes  quidem  illi  annum  decimum 
quintum  Childeberti  componunt  cum  anno  698  ; 
sed  in  eo  errarunt  more  sibi  consueto,  quotiesan- 
nos  regum  cum  annis  Christi  componere  tenta- 
runt.  Itaque  cum  solos  regum  annos  in  chartis 
iilius  temporis  invenerit  Folquinus,  hujusce  sen- 
tentise  auctor  ;  hi  soii  considerandi  sunt.  Annus 
autem  Childeberti  decimus  quintus  concurrit  cum 
anno  700  ,  quem  hac  de  causa  recte  expressit 
Mabillonius.  Hunc  vero  non  longe  abesse  a  ve- 
ro,  colligo  ex  charta  per  Erlefridum  anno  xiii 
Childeberti  ,  id  est,  biennio  ante ,  impetrata  , 
quia  hanc  obtentam  ,  vivente  Bertiuo  ,  scribit 
Iperius.  Quia  tamen  Folquinus  tam  propinquus 
non  fuit  S.  Bertino,  nec  tam  exactus  chrono- 
(j  graphus,  ut  uno  alterove  anno  aberrare  non  po- 
tuerit ,  annum  709  non  certo  determino  ,  sed 
mortem  S.  Bertini  circa  annum  709  collocandam 
censeo. 

140  Porro  quod  spectat  ad  annos  tetatis  et 
regiminis  S.  Bertini,  asserta  VitcV  scriptorum  de 
hisce  exiguam  merentur  fidem,  tum  quia  in  an- 
nis  enumerandis perpetuo  errant,  tum  quia  an- 
tiquiores  de  hisce  tacuerunt,  ita  ut  certum  vi- 
deatur,  posteriores  de  annis  tetatis  et  regiminis 
nihii  in  momentis  antiquioribus  invenisse,  sed 
suas  sotum  conscripsisse  conjecturas,  ex  subdu- 
dis  regum  annis  aut  ex  aliis  enumerationibus 
haustas.  Soios  regiminis  annos  dedit  Folquinus , 
eosque  dixit  esse  quinquaginta  et  quatuor.  Atea 
sententia  nequit  subsistere,  sive  regimen  Sancti 
ordiamur  a  constructione  Veterismonasterii,  sive 
a  fundatione  Sithiensis  abbatuv,  sive  ab  eo  tem- 
pore,  quo  S.  Bertinus  revera  creatus  est  abbas 
post  Mummotinum  :  nam  a  tempore  constructi 
utriusque  monasterii  usque  ad  mortem  Sancti 
plures  rcperiuntur  cmni ;  a  tempore  suscepti  re- 
giminis  pauciores.  Folcardus  a  constructione  cce- 
nobii  Sithiensis  usque  ad  mortem  Bertini  annos 
posuit  quinquaginta  et  norem,  idque  adoptarunt 


DE  S.  BERTINO  ABBATE. 

Compilator  anonymus  et  Iperius.  Ric  calculus 
non  longe  abest  a  vero,  et  omnino  exactus  esset,  si 
constaret  Sanctum  obiisse  anno  707.  At  cum  illi 
ipsi  mortem  iiligaverint  anno  Chiideberti  decimo 
quinto,  qui  est  annus  709 ;  ab  anno  648,  quo  con- 
structa  est  abbatia,  usquead  709,  numerandi  sunt 
anniGl.  Tempus  vero  a  Veteris  monasterii  con- 
structione,  quod  primus  expressit  anonymus  se- 
culixiu  Compilator,  adoptavitque  deinde  Iperius, 
non  existimo  esse  annorum  73,  ut  iiti  habent,  sed 
annorum  fere  septuaginta,  qui  reperiuntur  ab 
anno  639  usque  ad  709. 

141  Demum  de  setate  S.  Bertini,  quam  Ipe- 
rius  cum  anonymo  laudato  extendit  usque  ad  an- 
nos  112,  id  certum  est,  Sanctum  pervenisse  us- 
que  ad  aetatem  valde  iongsevam.  Addo  etiam, 
non  satis  verisimiliter  vitam  Sancti  nonaginta 
annis  circumscribi  a  Cointio,  cum  sic  tantum 
viginti  circiter  annorum  fuisset,  quando  venit 
ad  S.  Audomarum  ,  quod  verisimiie  non  est. 
Quare  Cointius  fortasse  non  minus  ionge  aberrat 
quam  Iperius  :  nam  si  annos  eetatis  numeraverit 
triginta  aut  piures,  quando  venit  ad  Audoma- 
rum,  ut  saiis  verisimite  est,  centum  eetatis  an- 
nos  impievit  aut  superavit.  Verum  vitse  annos 
accurate  exprimere  velle,  id  divinare  est  sine 
sufficienti  ratione.  Id  igitur  sotum  de  deiate  mihi 
dixisse  sufficiet,  Sanctum  vixisse  usque  ad  eeta- 
tem  omnino  decrepitam ,  quas  a  centum  annis 
non  ionge  abesse  potest,  et  hosce  etiam  superare  : 
defunctum  vero  esse  annis  fere  septuaginta  post 
primum  adventum  ad  sanctum  Audomarum  et 
constructionem  primi  monasterii ;  sexaginta  et 
uno  circiter  post  fundationem  abbatiaB  Sithiensis; 
atque  anno  fere  quinquagesimo post  regimen  ejus- 
dem  abbatiae  susceptum,  cum  hujus  initium  lo- 
candum  sit  circa  annum  659,  ut  dictum  est 
num.  69. 


hic  accuratiu» 
exprimuntur. 


E 


§  XIII.  Cultus  Sancti  seculo  viu 
inchoatus  :  memoria  in  Fastis : 
duse    corporis  translationes. 


Mabillonius  in  Opere  de  re  Dipiomatica  iib. 
6  pag.  610  testatur,  in  charta  Felicis  cu- 
jusdam  presbyteri,  data  anno  3  Chiiderici  III, 
de  monasterio  Sithiensihsec  legi:  Admonasterium 
Sithiu,  quod  est  in  honore  S.  Petri  et  S.  Pauli 
apostolorum  ,  et  S.  Martini,  vel  S.  Bertini  cou- 
fessoris ,  ubi  ipse  Domnus  in  corpore  requies- 
cit  etc.  Ex  eo  autem,  quod  in  hac  charta  pri- 
mum  aliquid  legatur  de  cuitu  S.  Bertini ,  ait 
Mabillonius:  Ex  his  litteris  discimus,  quo  tem- 
pore  Bertinus  Sancti  nomine  donatus  sit.  Idem 
observat  tom.  2  Annatium  ad  anuum  743  pag. 
121.  At  mentem  ipsius  non  recte  percepit  Vir 
Clarissijnus  Dominicus  Georgius,  qui  Martyro- 
iogium  Adonis  multis  annotationibus  iitustratum 
anno  1745  Romge  edidit,  quando  ad  v  Septem- 
bris  notaoit  aiiata  superius  verba  haberi  in  char- 
ta  Childerici  regis,  cum-illa  Mabiitonius  dederit 
excharia  Feiicis,  anno  ni  Childerici  data.  An- 
nus  autem  tertius  Childerici  concurrit  cum  anno 
744  vet  745  ;  multi  enim  scriptores  volunt  Chil- 
dericum  Illnomen  regis  adeptum  esse  anno  743  ; 
at  Pagius  contendit  jam  anno  742  regem  fuisse 
dictum.    Videri  potest  ad  annum  742  num.    1S 

et  seqq.  .- 


Y 

Cullus  Sancti 
inchoatus 
annis  puucis 
post  mortem 


memoria  San 
cttprimum 
tacrii  Fastis 
inserta  ab  V- 
suardo, 


B 


amultisdeinde 
recentioribut 

amiwitiata  : 


*  i  e    inno- 

«CQtiK 


DIE  QUINTA 

i  et  seqq.  :  neque  enim  ad  propositum  nostrum  ne- 
cesse  est,  annum  i  Childerici  studiosius  investU 
gare.  Jam  vero  ex  observatione  data  recte  qui- 
dem  colligitur ,  illo  tempore  Sancti  nomine 
gavisum  fuisse  Bertinum  ;  at  nihil  attidit  Mabil- 
lonius ,  ex  quo  certo  colligatur ,  cultum  Ber- 
tmi  nomenque  Sancti  non  coepisse  aliquot  annis 
citius.  Quapropter,  cum  Iperius  num.  136  iau- 
datus  dicat,  ab  Erlefrido  abbate,  qui  annis  circi- 
ter  duodecim  Sancto  superfuit ,  structam  esse 
venerationis  aram  ad  caput  tumuli,  existimo 
cullum  S.  Bertini  inchoatum  esse  paucis  annis 
post  beatum  ex  hac  vita  transitum.  Eodem  seculo 
corpus  verisimiliter  elevatum  esse  t  ostendam 
infra. 

143   Memoriam  S.  Bertini  a  Floro ,   Adone  , 

et  Usuardo  sinceris  Martyrologiis  insertam  asse- 

rit  Mabillonius.  At  id  verum  non  est  de  Adone, 

et  ea  de  causa  verisimilius  est,  Flori  quoque  ver- 

ba  non  esse,  quse  de  Bertino  ejus  Martyrologio 

inserta  sunt ,  ticet  Flori  nomine  ea  etiam  verba 

laudet  Solterius  in  Observationibus  ad  Usuardum 

die  v   Septembris,  quia  legitur  in  additionibus 

Fiori  ad  Bedam,  editum  apud  nos  ante  tomum 

2  Martii.    Quippe  cum  scripta  Flori  seque  ac 

Bedse  prseiuxerunt  Adoni,  Wandelberto  et  Ra- 

bano,  quorum   nullus   S.  Bertini  memoriam  ce- 

lebravit,  dubitare  vix  possim,  quin  a  Floro  item 

prsetermissus  seu  potius  ignoratus  sit  S.  Berti- 

nus;  preesertim  cum  Sollerius  ipse  in  prsefatione 

ad   Usuardum   cap.   i  art.   2    satis  ostenderit , 

Fioro  non  esse  attribuendas  additiones  iilas,  quas 

ei  adjudicaverat  Papebrochius  in  laudato  Mar- 

tyrologio.   Quapropter  primus  S.  Bertinum  an- 

nuntiavit   Usuardus ,  ei  unicus  inter  antiquos , 

his  verbis  ad  v  Septembris  :  Eodem  die,  sancti 

Bertini  abbatis.  In  codice  Pratensi ,  quem  sine 

nomine  edidit  Bouiiiartius ,  quemque  autogra- 

phum  esse   contendit ,  legitur  :  In  pag-o  Tarve- 

nensi,  sancti  Bertini  abbatis.  Fatetur  editor  in 

autographo   Usuardi,  quod  obiatum  est  Carolo 

Catvo,  priora  fuisse  verba,  adeoque  agnoscit  it- 

la  certo  Usuardi  esse.    Verum  observat  sequen- 

tia  :  Quod  cum  esset  contra  morem  nostri  (Usuar- 

di,    quia   iocus    erat    omissus )    totum    versum 

delevit,  minutiorique  litterarum  forma  instaura- 

vit,  ut  esset  spatium,   quo  locum  ,   ubi  potissi- 

mum  Bertinus  colebatur,  desig-naret.  Conjectura 

est,  quam  omnino  probarem,  si  constaret  muta- 

tiones  ilias,  quse  in  codice  Pratensi  factse  sunt  post 

Operis  pubiicationem,  certo  esseipsius  Usuardi. 

Verum  cum  probabite  non  sit,   Usuardum  ante 

editionem  Operis  sui  ignorasse  locum,  ubi  potis- 

simum  Bertinus  colebatur,  cumque  tamen  iocum 

illum  tunc  non  expresserii ;  non  admodum  veri- 

simiie  sit,  hanc  ejus  esse  correctionem. 

1-14  Annuntiatio ,  quse  Fiori  credita  est ,  sic 
habet  .-  Eodem  die  depositio  S.  Bertini  confesso- 
ris  et  monachi  :  qui  in  divinis  rebus  prudens  et 
in  malis  simplex  virtutibus  claruit  divinis.  In 
auctariis  Adonis  apud  Georgium  supra  iauda- 
ium  :  Eodem  die,  natalissancti  Bertini  abbatis,  ma- 
gnse  sanctitatis  et  ig*nocentiae  *  viri.  Aberravit 
hic  auctor  a  mente  Solterii,  dum  hsec  notavit : 
A  Eloro  sumpsisse  Usuardum  potius ,  quam  ab 
aliis,  censet  Sollerius ,  quia  ab  Adonis  exem- 
plaribus  Bertinum  abesse  vidit.  Nam  de  etogio, 
quod  Ftoro  attribui  noverat,  ait  :  Hoo  vidis.se 
Usuardum,  haudquaquam  verosimile  est.  Ftora- 
rium  nostrum  Ms.  Bertinum  ita  celebrat  :  Eo- 
dem  die  S.  Bertini  abbatis,  magnae  sanctitatis  et 
innocentise    viri ,    in    loco ,    qui    vocatur    Sirius 


SEPTEMBRIS 


581 


«CCTOtt 
J.S. 


(Sithiu)  quem  ipse  construxit  in  honore  S.  Pe- 
tri  apostoli,  ubi  in  divinis  rebus  prudens,  in 
malis  simplex,  divinis  claruit  virtutibus.  Mar- 
tyrologium  Autissiodorense,  quod  editit  Marte- 
nius  tom.  6  Coltectionis  ampiissimse,  breviter  hoc 
modo  :  Eodem  die  natale  S.  Bertini  abbatis.  Hisce 
addipossunt  neoterici  plurimi ,  quorum  alii 
longiora  texuerunt  elogia,  aiii  breviora.  At  sa- 
tis  erit ,  verba  addere  Martyrologii  Romani , 
quod  breviter  Sanctum  annuntiat  hoc  modo  :  ln 
pag-u  Taruanensi,  monasterio  Sithin  ( imo  Si- 
thiu )  sancti  Bertini  abbatis.  Menda ,  quse  in 
prolixioribus  quorumdam  elogiis  occurrunt,  cor- 
rigipossunt  ex  ante  dictis  in  hoc  Commentario. 

145  Prmter  festivitatem  prsecipuam  duse  cor-  item  Fasti, 
poris  translationes,  uti  et  inventio,  Fastis  inscri-  *t"riptx  du* 
ptse  sunt.  De  hisce  Mabitlonius  in  Observatio-  tra'"lationa 
nibus  prseviis  ita  scripsit  :  Prseterea  S.  Bertini  ^££° 
Absconsio  a  Folquino  seculo  ix  facta  antiquis 
Kalendarii.s  inscribitur  xvn  Kalend.  Aug-usti;  Ele- 
vatio  seculo  xi  celebrata  a  Widone  Kemorum 
archiepiscopo  vi  Nonas  Maii ;  Translatio  deni- 
que  in  thecam  pretiosiorem  sceculo  xiu  per  Pe- 
trum  Morinorum  episcopum  xvn  Kalend.  Aug-usti.  ^ 
Tres  quidem  Transiationes  istis  verbis  compte- 
xus  est  Mabitlonius,  sed  duos  tantum  assignavit 
dies,  quod  prima  et  tertia  eodem  sit  peracta  die 
xvi  Julii,  quo  die  primam  translationem  seu  Abs- 
consionem  corporis  maxime  ceiebratam  invenio  : 
an  vero  tertia  simul  cetebrata  fuerit,  non  reperio. 
Accipe  verba  Motani  in  Auctariis  ad  Usuar- 
dum  :  Monasterio  Sithiu ,  sancti  patris  Bertini 
corpus  a  beato  Eolquino  transfertur  et  recondi- 
tur  anno  dcccxlvi.  Inventio  corporis  a  muttis 
neotericis  item  commemorata  est  die  xvi  Ju- 
nii,  quo  eam  contigisse  videbimus  anno  1050. 
Audiamus  rursum  Motanum  :  Monasterio  Si- 
thiu,  inventio  pretiosissimi  corporis  sancti  Bertini, 
quod  repertum  est  sub  capitaneo  altaris  *  sancti 
Martini,  ubi  olim  a  beato  Eolquino  translatum 
et  reconditum  fuerat  anno  dcccxlvi.  Jacuit 
autem  ducentis  et  sex  ferme  annis  [antequam 
etevatum  sit  anno  1052J  cum  primitus  in  sepul- 
cro  suo  quievisset  oxlix  annis.  Idem  demum 
Molanus  ad  %  Maii  de  Elevatione  sic  habet  : 
Monasterio  Sithiu,  g'loriosa  Elevatio  corpons  pre- 
tiosissimi  confessoris  Christi  Bertini  abbalis  , 
quae  fac;a  est  anno  Dominicae  lucarnationis  mil- 
lesimo  quinquagesimo  secundo.  De  hisce  idierius 
videri  potest  Opus  nostrum  in  Prsciermissis  ad 
xvi  Jutii,  xvi  Junii  et  %  Maii,  ubi  ptures  lau- 
dantur  martyrotogi. 

146  De  prima  ex  his  transiationibus  agit  Bo 
vo  abbas  in  Opuscuto  infra  edendo  num.  22,  tatiofact 
factamque  ait  anno  tertio  Adatardi  abbatis,  Chri-  <"»««  8i«; 
sti  H43,  si  iocus  recte  sit  impressus,  nec  men- 
dum  irrepserit  vitio  transcribentium  Scriptor 
anonymus ,  qui  auxit  librum  i  Miracuiorum , 
quique  omnia  ex  Bovone  sumpsit,  apud  Mabii- 
tonium  pag.  125  tempus  transtationis  sic  expres- 
sit  :  Rognante  eodem  Carolo  (Caivo ,)  tertio  re- 
g-iminis  Adalardi  abbatis  anno ,  prcefatus  prcesul 
( Folquinus )  emeritos  sancti  Bertini  artus  anno 
Dominicae  Incamationis  octingentesimo  quadra- 
gesimo  sexto ,  (in  Mss.  843  J  secrctiori ,  quam 
prius  fuerat ,  loco  mire  compositum  locavit... 
solomnemque  dicm  hunc  nobis  csse  saneivit, 
qui  est  seplimo  decimo  Kalendas  Aug*usti  : 
ubi  usque  ad  haec  nostra  novissima  tempora , 
scilicet  ducentis  qumquafrinta  annis  ,  Altor  et 
Pastor  noster  latuit.  Ipsa  fere  Bovonis  verba 
dedit  auctor.    Verum  non  videtur  iranslatio  fa- 

cta 


Lillnn 


P 


Prima  (rant- 


JlTJCTOM 

J.S. 


B 

invMiioanno 
4080, 


ei  elevath  ini 
tranttatio 

secumtu  QflnO 

1082. 

*  apud  //»•• 

rinm  xxxvii 


n/.  Keuutdo 

d/.  Wasone 


582 

cta  anno  643,  sed  646 ; 
quinquaginta  annis.  ut  utroque  loco  impressum 
est;  sed  annis  tantum  204  usque  ad  inventio- 
nem ,  aut  annis  206  ,  si  usque  ad  elevationem 
annos  numeremus.  Iperius  cap.  13  part  i.  Ada- 
lardum  abbatem  creatum  asserit  anno  Domini 
dcccxliv;  translationemque  subjungit  his  verbis  : 
Hujus  abbatis  anno  tertio  beatus  praesul  Folqui- 
nus ,  prophetico  spiritu  praesentiens  hujus  loci 
per  Danos  destructionem  in  brevi  futuram,  cor- 
pus  B.  Bertini  transtulit,  et  terra  recondidit  sub 
secreto  abbatis  et  aliquorum  seniorum  de  colle- 
gio  :  cujus  translationis  festum  fieri  constituit 
xvn  Kalendas  Aug-usti.  Annus  tertius  Adalardi 
concurrit  secundum  Iperium  cum  anno  K46, 
ita  ut  vehementer  suspicer  Bovonem  ejusdem 
fuisse  sententise  :  quin  imo  ea  de  re  dubilare 
vix  possum  :  nam  in  charta  ,  quse  in  eleva- 
tione  corpori  apposita  est,  laudataque  in  instru- 
mento  tertise  translationis  dando  num.  152,  cor- 
pus  usque  ad  elevationem  reconditum  fuisse 
dicitur  ducentis  et  sex  annis.  Quapropter  pro- 
babilius  existimo  primam  illam  translationem 
peractam  esse  anno  840. 

147  De  inventionis  secuiseque  elevationis  die 
et  anno  Bovo ,  anonymusque  ipsius  verba  ex- 
scribens,  consentiuni  cum  reliquis  monumentis 
Beriinianis:  nam  ubique  inveniio  contigisse  di- 
citur  die  xvi  Junii ,  et  anno  1050;  elevatio 
vero  2  Maii  anni  1052.  Iperius  tempus  inven- 
tionis  non  expressit,  sed  etevationis  dumtaxat, 
ita  de  utraque  scribens  cap.  37  part.  i  :  In  hu- 
in  ecclesiae  reparatione  corpus  beati  Bertini  ab- 
batis ,  dudum  a  IicmIo  Folquino  terra  recondi- 
tum  ,  nunc  sub  altari  capitaneo  sancti  Martini , 
ul)i  plusquam  ducentus  latuerat  annis ,  domnus 
Bovo  abbas  noster  invenitj  multis  miraculis  at- 
testantibus,  solemniter  elevavit,  et  diem  eleva- 
tionia  ejus  Bplemniter  celebrandum  instituit  nnnis 
singulis  sexto  Nonas  Maii,  quo  scilicet  tempore 
nundin»  tuuC  in  hac  villa  tenebantur  ex  more. 
Paotfl  fuit  heeo  elevatio  anno  Domini  mlii  f 
donini  liovonis  abbatis  ix  ,  regnantibus  Leone 
Papa  IX  ,  imperatore  Eenrico  II,  rege  Fran- 
oorum  Henrioo  l ,  comite  Flandrise  Balduino 
[neulano,  Qhisnarum  vero  Euslachio.  Nihil  in 
hisce  corrigcndum  video,  nisi  forte  annum  no- 
num  Bovonis  abbatis  :  nam  inscripto,  quod  anno 
1237  cum  eorpore  inventum  est ,  res  peracta  diei- 
tur  anno  regiminis  domni  abbatis  Bovonis  quinto 

iltM'i]uo.  Utrumqm'  nrquit  rssr  vrrum  :  utrnrtuju 
rsl  in  eo  scripto,  aut  erravit  lperius,  mirorque 
illud  non  ridisse  Mabillonium  in  Annalibus  tom. 
4  pag.  665,  ubi  mortem  Bovonis  et  annos  ejus 
regiminis  secundum  Iperii  sententiam  narravit. 
lls  Ixr/tdio  pr:r<tirt:r  inccntionis  et  elevatio- 
nis  r,r  Ms.  Catalogo  abbatum  S.  Bertini  talis 
olim  transmissa  est  Majoribus  nostris  :  Bovo  ab- 
bas  S.  Bertini  \WYWL*,  dum  Sithiensis  eccle- 
bIsb  reparationi  advigilat,  absconsum  pluribusse- 
culis  1).  Bcrtini  ferctrnin  invenit  anno  ml  ,  ad 
xvi  Kalendaa  Julii,  argentea  sub  dextrum  ejus 
invciitn  (Tiice  tali  cum  iuscriptione ,  sANCrus 
Bbhtinus  aiuias  :  quam  ubi  Lconi  IX  Pontifici 
summo,  toto  insuper  Ilomro  coaoto  Patrum  con- 
cilio  ,  trftnsmisisset  ;  Apostolico  mandato  post- 
modum  elevavit  Wido  Kernorum  pontifex  ad  \i 
Nonas  Maii  ,  astantibus  Drogone  Morino- 
rum  episcopo ,  llcremaro  S.  Ucmi^ii ,  Alfrido 
S.  Vuhnari ,  Qervino  S.  Rioharii ,  Fulberto  S. 
Bavonis ,  llumolo  *  S.  \Vinoci  ,  Ilerbcrto  S. 
Judoci    supra   mare,    et    Walone  *  S.  Walarici , 


DE  S.  BERTINO  ABBATE. 
nec  latuit  ibi  ducentis      abbatibus  ;  Athela  itemnobilissima  Roberti  Fran-   D 


Corpxis  dela- 
tvm  dicitur 
ud  alia 


E 


corum  regis  filia ,  Balduini  Insulani  conjuge  , 
prsesente  cum  fratre  suo  Eudone,  qua;  brandeum 
sacrorum  pignorum  susceptivum  contradidit  san- 
cto  devota  Bertino ,  regnantibus  Leone  Papa 
IX,  imperatore  Henrico  II,  Francorum  rege 
Henrico  I ,  Balduino  Insulano  Elandrise  comite  , 
Ghisnarum  vero  Eustachio.  Heec  relatio  congruit 
cum  charta  tempore  tertige  translatioms  apud 
corpus  inventa,  in  qua  esedem  personee  prscsenies 
fuisse  dicuntur;  et  ex  qua  quorumdam  nomina 
hic  mendose  scripta  correxi. 

149  Cum  data  inventionis  ac  elevationis  epo- 
cha,  qu3e  certissima  est,  componere  nequeo  ea , 
quse  leguntur  in  edito  Iperii  Chronico  cap.  26 
part.  2,  ubi  hic  est  titulus  :  De  delatione  cor- 
porum  sanctorum  Audomari  atque  Bertini  ultra 
Rhenum  ,  et  miraculis  ibidem  per  eos  patratis. 
Deinde  res  ita  narratur  :  Abbas  Reg-enoldus 
jussu  comitis  Arnulfi  reliquias  sanctorum  Audo- 
mari  et  Bertini  trans  Rhenum  ultra  Neomasum, 
ubi  tunc  imperator  residebat  ,  detulit,  ut  terras 
suas  sibi  vindicnrent.  In  qua  deportatione  mira- 
culum  accidit  in  Thialae  portu  de  custode  illius 
ecclesise  dictos  Sanctos  blasphemante,  et  eis  in- 
gressum  ecclesise  prohibente ,  confestim  ibi  a 
Deo  percusso  et  mortuo.  Quod  miraculum  im- 
peratorem  et  populum  valde  ad  devotionem  in- 
citavit.  Prospere  tandem  peracto  neg-otio  ,  et 
ecclesia  Fresquenas  regia  donatione  percepta , 
cum  praedictis  Sanctorum  reliquiis  ad  propria  est 
reversus.  Cum  h&c  facta  referantur  post  medium 
seculi  x  ,  quando  abbas  erat  Regnoldus ;  vera 
esse  non  possunt  de  corpore  S.  Bertini ,  quodtunc 
latebat.  An  autem  vera  sint  de  S.  Audomari  cor- 
pore,  de  quo  solo  id  relatum  invenio  in  Miracidis 
ipsiusMss. ;  ad  ix  Septembris  examinabitur.  Ce- 
terum  imperator,  hic  sine  nomine  positus,  est 
Otto  I ;  Neomagum  est  urbs  Geldrise  ad  Vahalim 
flumen,  cui  item  adjacetTiala,  oppidum,  vulgo  Tiel 
dictum,  septemque  circiter  milliaribus  Neomago 
distans. 

150  Porro  quod  sequitur  apud  Iperium  de  quxdamioca 
circumlato  S.  Bertini  corpore  ob  signum  crucis  ^^«"SX 
in  vestibus  hominum  apparens,  eadem  de  cau-  quiarumin. 
sa  verum  esse  nequit,  nisi  forsan  uirumque  in-  tcMgenda. 
telligendum  sit  de  reliquiis,  qy.se  in  ccenobio  Si-  P 
thiensi  servabantur  tamquam  reliqunv  S.Bertini, 
quseque,  invento  covpore,  judicatse  sunt  esse  al- 
terius  Sancti,  ut  videre  iicet  in  OpusaUo  Bovo- 
nis  abbatis  num.  25  et  26.  Quod  vero  narrat 
idem  scriptor  cap.  39  part.  2  de  corpore  delaio 
in  Ostresela,  ut  prsesente  Sancti  corpore  lites  se- 
darentur  ,  factum  dicitur  anno  10S7  ,  ideoque 
verum  esse  potest.  Verum  res  exigui  est  momen- 
ti,  quseque  parum  facit  ad  propositum  nostrum; 
atque  ea  de  causa  ad  alia  progredior.  Bollandus 
tom.  i  Februarii  pag.  48  in  Actis  S.  Euberti 
episcopi  laudat  Meierum  lib.  3  Annal.  Fland., 
scribentem  de  dedicatione  templi  Hasnoniensis  in 
Hannonia  anno  1070  peracta,  asserentemque  il- 
li  dedicationi  adfuisse  corpus  S.  Bertini  cum  cor- 
poribus  viginii  quatuor  atiorum  Sanctorum  aut 
Sanctarum.  Suspicor  ad  intelligendum  esse  de 
particula  quadam  reliquiarum,  cum  parum  veri- 
simile  sit  tot  corpora  Sanctorum  ex  locisionge  dis- 
sitis  ad  unam  dedicationem  fuisse  delata.  Eodem 
fortasse  rnodo  intelligendum  est,  quod  narratur 
in  Vita  S.  Gudwali  episcopi  tom.  i  Junii  pag. 
743  Ue  reliquiis  SS.  Audomari  et  Bertini  seculo 
x  delatis  Harlebekam,  et  ad  monasterium  Blan- 
diniense,  quod  tunc  prope  Gandavum  erat,  ac 

nunc 


DIE  QUINTA  SEPTEMBRIS. 
A  nunc  urbi  auctse  includitur.  Latcbat  eo  tempore 
S.  Bertini  corpus,  sed  retiquise  mox  memoratze 

una  cum  S.  Audomari  reliquiis  eo  portari 
poterant,  ut  honorarent  corpora  SS.  Gudwali  et 
Berhdfi,  quee  Blandinium  deferebantur. 


V-:; 


J.S. 


Tramlutio 
onni  1257, 


cujus  tnstt 
mentum, 


cum  tnserto 
prxcedtnlis 
t7-anslatio?iis 
instrumenlo, 


*  mendum  est. 

*  Forte  est 
mendum 


$  XIV.  Translatio  corporis  in  the- 
cam  elegantiorem,  quse  tertia  est 
vulgo  nota  et  postrema  ;  at  alia 
corporis  elevatio  aut  translatio  ve- 
risimiliter  praecessit  omnes  prse- 
dictas  :  caput  atque  aliae  reliquise 
seorsum  servatse. 

Anno  1237  alia  facta  est  sacri  corporis 
translatio,  de  qua  breviter  scribit  Iperius, 
sed  triennio  aberrans  in  assignando  anno.  Glo- 
B  riosa  translatio  sancti  Bertini  ,  inquit  cap.  47 
part.  3,  doinino  Petro  episcopo  Morinensi  ,  ad 
preces  requestam  *  domui  abbatis  nostri  Jacobi,  astan- 
tibus  episcopo  Atrebatensi ,  Willelmo  abbate  S. 
Winoci  ,  Johanne  Alchiacensi ,  et  aliis  quam- 
plurimis ,  facta  est  anno  mccxxxiv;  imo  1237, 
utpatet  ex  ipso  translalionis  instrumento.  Inser- 
tum  hoc  est  Vitie  editee  per  Mabillonium  pag. 
152  ;  referuntur  in  eo  dum  pr&cedenles  transla- 
tiones  :  ipsumque  etiam  scriptum,  quod  in  se- 
cunda  translatione  corpori  appositum  fuerat,  to- 
tum  continet.  Quapropter  instrumentum  istud  ex 
Mabillonio  huc  transfero. 

152  Petrus  Dei  gratia  Morinorum,  et  Asso  Dei 
gratia  Attrebatensium  episcopi,  universis  Christi 
fidelibus,  ad  quos  prEesentium  notitia  pervenerit, 
aiternam  in  Christo  salutem.  Cum  ad  honorem 
Dei,  qui  in  Sanctis  suis  creditur  honorari,  de  cor- 
pore  B.  Bertini  abbatis  ficret  translatio  a  scrinio, 
in  quo  per  centum  et  octoginta  quinque  annos 
jacuerat,  sicut  ex  scripto  ibidem  reperto  perpendi 
potuit  evidenter,  inventum  est  sanctissimum  illud 
corpus  scrinio  memorato  pannis  sericeis ,  licet 
vetustate  vehementer  attritis  ,  diligenter  involu- 
tum  et  ligatum,  et  sigillis  authenticis  consigna- 
tum  :  et  cum  solutum  et  apertum  fuisset  , 
inventa  est  inter  ipsa  saucta  ossa  crux  argentea, 
inquafuit  manifeste  litteris  capitalibus  exaratum, 
sanctus  Bertinvs  abbas.  Deinde  a  perquirentibus 
studiosius  intra  pannos  prsedictos  inventum  re- 
conditum  illud  scriptum  ,  de  quo  supra  fecimus 
mentionem,  cujus  tenor  talis  erat. 

153  »  Anno  Dominicae  Incarnationis  millc- 
ii  simo  quinquagesimo  secundo ,  Indictione  quin- 
»  ta ,  regnante  Francorum  rege  Henrico  anno 
n  vigesimo  quarto ,  et  octodecimo  anno  pne.su- 
ii  latus  domni  Widonis  Kemensis  ecclesiaj  ar- 
"  chiepiscopi  ,  anno  vigesimo  nono  Drogonis 
ii  Tarvanensis  ecclesias  episcopi  ,  principatum 
<i  Flandria?  regionis  tenente  inctyto  marchione 
<•  Balduino  anno  septuagcsimo  *,  anno  reg'imi- 
ii  nis  domni  abbatis  Bovonis  quintodecimo  *  , 
»  corpus  beatissimi  patris  Bertini  ,  quod  bien- 
u  nio  necdum  expleto  sub  capitaneo  S.  Martini 
"  altari  fuerat  repertum,  levatum  est  sexto  No- 
r/  nas  Maii  ab  iisdem  dominis  episcopis  de  plum- 
<i  beo    scrinio    ab  eo   loco ,    ubi   olim    a  sancto 


ai.  Eilefndo 


Adalae  vtt 


Tervanensis  ecclesi;e 
diacono ,  Theodorico , 
aliis    quampluribus  ; 


»  Folquino  translatum  et  reconditum  fuit.  Hac 
ii  autem  inventionis,  immo  levationis  hujus  fuit 
ii  causa.  Monasterium  incendio  dissipatum  mina- 
»  batur  ruinam  :  cujus  restaurationi  dum  fieret 
»  crypta,  et  ejus  jacerentur  fundamenta,  inspe- 
"  rato  apparuit  tam  sanctissimi  corporis  gleba. 
"  Jacuerat  in  sarcophago  ,  quo  ab  Ilelfrido  *, 
"  quem  ipse  adhuc  vivens  abbatem  ordinaverat' 
»  sepultus  est ,  annis  fere  centum  quadraginta 
»  novem  :  in  plumbeo  vero  scrinio ,  quo  (  ut 
"  diximus  )  a  S.  Polquino  sub  altare  terra  re- 
»  conditus  est ,  ducentis  et  sex  annis  usque  ad 
»  tompus  nostrum  :  quo  levatus  praesentibns  vi- 
"  tis  boni  testimonii  et  vitas  probahilis  ,  videli- 
"  cet  Widone  archiepiscopo  et  Drogone  episco- 
"  po  ,  in  prjesentia  domina;  Athleta;  *  comitis- 
»  sa ,  uxoris  praedicti  marchionis  ,  qua3  in  hoc  All,3,a: 
"  officio  devotissimo  deservivit  ■  Deo  et  saucto 
"  Bertino;  prtesentibus  quoque  abbatibus  his , 
"  Bovone  abbate  hujus  loci,  lleremaro  abbate 
»  coenobii  S.  Remigii ,  Renuldo  abbate  S.  Win- 
»  noci  ,  Gervino  abbate  S.  Ricliarii  ,  Polberto 
»  abbate  S.  Bavonis  ,  Heriberto  abbate  S.  Ju- 
»  doci,  Wasone  abbate  S.  Walrici  ,  Alfrido  ab- 
»  bate  sancti  Vulinari ;  canouicis  vcro  Remen-  E 
ii  sis  ecclesiae  Olrico ,  Constantio  ,  Ilugone  ; 
clericis  Johanne  archi- 
Gozelino  ,  Balduino  ,  et 
S.  Audomari  Regardo  , 
»  Xorberto  ,  Auberto  ,  Odberto  ,  Margero  ,  Rcm- 
»  boldo.  His  oranibus  cum  innumera  multitudiue 
"  (  pra;sentibus )  est  levatus  et  in  hoc  scriuio 
»  repositus  per  omnia  Benedictus.  Amen  ».  Quo 
etiam  die  Dominus  per  ejus  merita  tria  miracula 
operatus  e*t. 

154    Igitur    memoratum    corpus    a    pi^edicto  totum  rccita- 
scrinio  in  aliud  novum    deccnter    transpositum  ,  ,ur! 
translatum   est  a  nobis,  et  repositum  in  capsam 
novam,  de  auro   et   argento  et  lapidibus  pretio- 
sis  ad  hoc    honorifice    prroparatam ,   wu    ETalen- 
das  Augusti,    quarta   scilicet    feria     ante     fe.stum 
Maria;  Magdaleme ,    anno    gratia;   millesimo   du- 
centesimo   trigesimo  septimo,  regnante  excellen- 
tissimo    Prancorum    rege    Ludovico  filio  Ludovi- 
ci  ,    et    fratre   ejus    inclyto    Roberto    comitatum 
Atreb  itensem   obtineute    in    prinoipio   comitatus 
sui  ,  prsseunte   ab  oinnibus  ct  cooperante  gratia 
Dci  Kalvatoris  nostri,  qui  sanctorum  oorpora  relor-  F 
mabit ,  olaritati  sui    corporis   conformata.  Paota 
estaufcem  haec  translatio  sollemniter  ;i  nobls  et  per 
nosin  eoolesia  pi-edicti  Sanoti,  pra^sentibus  quam- 
plnribu.s  abbatibus  et  praipositis  ceterisque  ecole- 
siarurn    pnelatis  et  aliis  bonis  viris,  Jacobo  tunc 
ecclesia;  Ij.  Bertini  venerabili  abbatc  pr;esidente.  In 
cujus  rei  testimonium   pra^sentes    litteras    sigillis 
nostris  fecimus  roborari,  anno  Domini  millesimo 
ducentesimo    trigesimo     septimo  ,   sei>timodecimo 
Kalendas  Augusti. 

155  Pauca  ad  hoc  instrumentwn  sunt  obser-  varixadiUud 
vanda.  Primo  Sanctus  in  sarcophayo  ,  in  quo  oburvtuioim, 
primum  sepultus  est,  jacuisse  dicitur  annfs  fere 
centum  quadraginta  novem.  Ita  creditum  est  se- 
culo  xi,  et  ex  eo  calcido  mortuus  esset  anno  607, 
quia  transtatum  a  Fotquino  crediderunt  anno 
846.  Verum  serius  obiisse  Sanctumsuo  ioco  osten- 
di  :  neque  opinio  seculi  xi  multum  habere  po- 
test  momenti,  cum  secuto  vn  anni  non  numera- 
rentur  ab  Incarnatione  Domini,  quos  scriptores 
iliius  temporis  ex  assignatis  regum  an?iis  male 
cottegerunt.  Secundo  anni  a  prima  translatione 
usque  ad  secundam  accurate  numeranturdacen~ 
ti  et  sex,  videlicet  ab  anno  816  usque  ad  1052. 

Tertio 


iiictoai 
J.S. 


AUaveriiimi- 
liter  corporis 
elevatio  facta 


B 


atite  pnmam 
trumlationcm. 


Thecaprimum 
onno  ir»i)!i 
operio/Wi . 


584 

Tertio  anni  a  secunda  translatione  usque  ad  ter- 
tiamrecte  computantur  centum  et  octoginta  quin- 
que,  nimirum  ab  anno  1052  usque  ad  1237.  Quar- 
to  Robertus  Artesiee  comes  creatus  erat  eodem 
anno  afratre  suo  S.  Ludovico  rege,  ut  videri  po- 
test  in  Actis  hujus sancli  regis  tom.bAugusti  pag. 
352  :  atque  ex  eo  etiam  firmatur  assignata  trans- 
lationis  epocha.  Quinto,  corrigendum  tamen  in 
hoc  instrumento,  quod  translatio  facta  dicitur 
feria  quarta,  legendumque  quinta,  utjam  monuit 
Mabillonius,  cum  anno  1237  dies  xvi  Julii  in  fe- 
riam  quintam  incideret,  ut  colligitur  ex  littera 
Dominicali  D. 

156  Hactenus  egi  de  translationibus  totius  cor- 
poris  vulgo  notis  et  omnino  certis.  Verum  S3epe 
laudatus  adjutor  Bertinianus  me  docuit,  aliam 
verisimiliter  corporis  elevationem  aut  translatio- 
nem  essefactam  ante  omnes  modo  memoratas.  Ra- 
tio  heec  est.  Folquinus  diaconus  in  Chartulario 
suo  scribit  se  S.  Bertino  a  parentibus  oblatum  et 
ad  monasterium  ductum .  anno  Incarnationis  feli- 
ciesimffi  Domini  nostri  Jesu  Christi  cmxlix  ,  die 
festivitatis  Elevationis  S.  Bertini  ,  qufe  succedit 
Omnium  Sanetorum  festivitati.  Itaque  seculo  x 
celebrabaiur  Elevatio  S.  Bertini  die  2  Novem- 
bris,  cum  feslum  Omnium  Sanctorum  ab  eo  tem- 
pore  celebratum  huc  usque  fuerit  i  Novembris. 
Ai  festivitas  translationis  primee,  quge  facta  est 
seculo  ix  per  S.  Folquinum  ,  non  agebatur  2 
Novembris,  sed  xvi  Julii.  Festivitas  igitur  trans- 
lationis  distincta  erat  a  festivitate  elevationis;  et 
jam  seculo  x  facta  erat  aliqua  corporis  elevatio 
prseter  translationem  a  S.  Folquino  peractam, 
cum  verisimile  non  sit  geminam  festivitatem  in- 
stitutam  esse  ob  unam  translationem.  Qua  de 
causa  admodum  verisimile  est,  sacrum  S.  Ber- 
tiin  vorpus  prima  vice  elevatum  fuisse  secutoviu, 
aut  anle  medium  seculi  ix  :  neque  enim  heec  ele- 
vatio  facta  esse  potest  post  reconditum  anno  846 
Sancti  corpus. 

167  Objici  quidem  potest  primo,  quodindato 
mox  translationis  instrumento  num.  153  dicatur 
corpus  in  sepulcro  jacuisse  annis  fere  centum 
quadraginta  novem  sine  ulla  elevationis  mentio- 
ne.  Secundo  objici  potest,  quod  de  hac  elevatio- 
ne  apud  omnes  scriptores  Bertinianos  altum  sit 
silmliimt  ;  tjmnft/itr  dicta  elevationis  festivitas  in 
nullis  Fastis  legatur  commemorata,  aut post  ce- 
tebrata.  Verum  silentium  tam  scriptorum  quam 
Fastorum  fiuruiti  obesse  potest,  loquente  saltem 
Folquino  :  nam  similia  seepe  omittuntur  a  Vitge 
srrijitoribus  et  historiographis,  nec  semper  in- 
notescunt  martyrotogis.  Heec  autem  elevationis 
festivitas  omissa  postea  videtur,  forte  quia  alia 
elevatio  seculo  xi  celebrari  ccepit,  qua  facilius 
prioris  (estivitas  abrogari  potuit.  Quare  neque 
silcuduui  svriptorum,  neqitc  oinissio  festivitatis 
rf/icere  possunt,  ut  non  sit  verisimile,^.  Bertini 
corpus  elevatutu  fuisse,  priusquam  a  S.  Folqui- 
uii  reconderetur.  Quodvero  in  mstrumento  trans- 
tatiouis  insinuetur  annis  fere  14-9  in  sepulcro 
jacuisse,  ex  errore  fteri  potuit,  qttot/  elevationis 
nullii  rssrt  srrra/a  notilia. 

L58  Post  alias  translationes  supra  relatas , 
quarum  ultima  est  anni  1237 ,  nullam  deinde 
factam  reperio,  Hinc  arca  pretiosa ,  in  quam 
sacrum  corpusanno  L237  transposUum  est,illa 
ipsa  videtur,  in  qua  etiamnum  servatur.  Aper- 
ta  hSBC  fuit  ct  nsi/ata  (ribus  vicibus  ,  videlicet 
autio  1395  per  abbatem  S.  Bertini  Javobum  lll 
qui  sacra  ossa  invenit  pannis  hneis  honcstissime 
involuta  t  et  quatuor  mag-nis  et  authentioi 


DE  S.  BERTINO  ABHATE. 

gillis  obsignata  ;  atque  instrumentum  ultimse 
transtationis  sacris  ossibus  superimpositumtquod 
perlegit.  Verum  sigilla  servans  integra,  instru- 
mentumque  translationis  loco  stio  reponens,  ar- 
cam  y^ursum  clausit,  omniaque  in  eodem  statu 
reliquit  ;  quemadmodum  ipse  testatur  in  Actis 
de  eavisitatione  factis. 

359  Altera  sacri  corporis  visitatio  facta  est 
anno  1464  per  Guillielmum  II  abbatem  Berti- 
nianum  et  episcopum  Tornacensem.  Hujus  visi- 
tationis  Acta  modo  non  inveniuntur,  sed  ex  a- 
liis  monumentis  Bertinianis  sequentia  mihi  sunt 
communicata.  Componendam  curavit  episcopus 
abbas  eiegantem  ex  argento  inaurato  statuam  di- 
midiatam,  eamque  gemmis,  lapillis  pretiosis  at- 
que  adamantibus  splendidissime  exornavit.  In 
hanc  porro  thecam  die  v  Septembris  in  ipsa  S. 
Bertini  festivitate  transtulit  magnam  partem  ca- 
pitis  ejusdem  Sancti.Pretiosissima  hsertheca  cum 
prgecipua  capitis  parte  hactenus  seorsum  a  reli- 
quo  corpore  servatur  cum  aliis  reliquiis  in  sa- 
crario  ecclesise  Bertinianae,  ubi  illam  anno  1746 
prsesens  lustravi.  Exponitur  vero  venerationi  fi- 
delium  in  festivitatibus  S.  Bertini  et  in  aliis  qui- 
busdam.  Eam  ex  delineatione  minoris  formae , 
quam  Audomaropoti  humaniter  submiserunt  Re- 
ligiosi  Bertiniani,  hic  eeri  incisam  exhibeo  in  se- 
quenti  pagina.  Hanc  atttem  capitis  partem  in 
illa  visitatione  corporis  anno  1464  separatam 
fuisse  a  reliquo  corpore,  satis  videtur  certum  , 
tum  quod  eo  tempore  a  Guitlielmo  episcopo  et 
abbate,  preesentibus  episcopis  Ambianensi  et  A- 
trebatensi  cum  quindecim  abbatibus,  dimidiatee 
statuee  impositam  testetur  seepe  laudatus  Cletyus 
ex  Annalibus  Bertinianis,  tum  quo  ex  nullo 
monumento  colligatur,  sacrum  istud  pignus  ci- 
tius  a  reliquo  corpore  separatum  fuisse,  aut  seor- 
sum  conservatum,  Tncredibile  non  est,  plures  re- 
tiquias  eadem  occasione  separatas  esse ;  at  de 
aliis  nihil  invenio. 

160  Tertia  corporis  visitatio  facta  est  anno 
1688  per  abbatem  Benedictum  ad  preces}  opinor, 
cleri  et  magistratus  oppidi  Poperingee  in  Flan- 
dria.  Quippe,  teste  Ctetyo,  laudatus  abbas  cle- 
ro,  magistratui  et  populo  Poperingano  x  Au- 
gusti  donavit  partem  mandibulae  iuferioris,  cui 
duo  adhaerebant  dentes,  ut  honorarentur  iJope- 
ring-Ee  in  ecclesia  S.  Bertini,  quae  prima  ibi  est 
paroecia.  Magistratus  vero  Poperinganus ,  de 
accepto  beneficio  se  gratum  exhibens,  quotannis 
in  festo  transtationis  xvi  Julii  Audomaropolim 
mittit  cereum  duarum  librarum,  ut  ardeat  in 
ecclesia  S.  Bertiui  ante  thecam,  in  qua  sacrum 
corpus  servatur. 

161  Porro  sacer  hic  thesaurus  eidem  etiam- 
num  thecee,  cui  anno  1237  impositus  est,  serva- 
tur  inclusus ;  sed  nova  subinde  ornamenta  the- 
cee  accesserunt  per  abbates  Bertinianos.  Cletyus 
eam  Gallicemihi  describit,  prout  verba  ejus  La- 
tine  exprimo  .-  Composita  est  ex  arg-ento  et  gere 
inaurato,  longa  septem  pedibus ,  larg-a  duobus , 
alta  tribus  circiter.  Opera  aurificis,  quibus  ob- 
tegitur  ,  reprtesentant  historiam  vitas  S.  Bertini. 
Frons  prima  ornata  est  effigie  Servatoris  ,  quem 
duo  comitantur  angeli  ;  altera  effig-iem  Virginib 
exhibet  et  duorum  item  ang-elorum.  Tota  quam 
longa  est  theca  exhibet  statuas  SS.  Audomari  , 
Bertiui  ,  Folquini ,  Silviui ,  duodecim  Apostolo- 
rum  et  quatuor  Prophetarum.  Eodem  teste,  po- 
sita  est  in  summitate  altaris  principis.  Usu  anti 
quo  et  religiose  observato 
ob  temporis  necessitatem  , 


P 


deinde  rur- 
sum  anno 
1 464,  qttando 
}iare  capitis 
in  aliam  the- 
camtramlaia: 


tertio  atmo 
1688,  quando 
rellquix  Po- 
peringam 
missx 


v 


Oetcribitw 

theca,  qu.i  /ii 
necessitattbm 
rircumfertur 


Sl- 


prmcipis. 
,    dum  populus  ,  sive 
sive    ob   morbos  con- 


tagiosos, 


Rcliquiz  ali- 
tju.i  aliis  locit 
tervatx. 


DIE  QUINTA 
tagiosos  flag-itat,  ut  theca  S.  Bertini  ex  alto  de- 
mittatur,  id  non  fit,  nisi  eodem  temporis  mo- 
mento,  quo  demittitur  theca  S.  Audomari,  iu 
hujus  ecclesia  conservata,  aere  campano  utrius- 
que  ecclesiaj  signum  dante.  Deinde  duas  Mse  the- 
ceb  non  iterum  elevantur  ad  locum  suum ,  ante- 
quamsint  circumlatae  in  long-o  et  g-enerali  suppli- 
cantium  ag-mine.  Ractenus  de  corpore  Sancti. 

176  Ceterum  dubitari  nonpotest,  quin  aliquot 
sacri  hujus  thesauri  particulx  ad  alia  loca  fue- 
rint  deportatee.  De  portatis  Poperingam  supra 


SEPTEMBRIS 


585 


egi.  Hic  pauca,  quse  se  offerunt,  subjungo.  Rays- 
sius  m  Hterogazophylacio  Belgico  recensens  reli- 
quias  ecclesise  cathedralis  Brugensis,  S.  Dona- 
hano  dicatae,  inter  eas  pag.  200  numerat  S  Ber- 
tini  dentem  et  os  de  manu.  Idempag.  128  in  sacro 
thesauro  parthenonis  Burburgensis  Ordinis  S 
Benedicti  recenset  aliquid  de  S.  Bertino  abbate'. 
Plures  alus  locis  servari  suspicor  ;  at  omnes  re- 
hquiarum  particulas  investigare,  longe  majoris 
esset  laboris  quam  utilitatis. 


4CCT0I 

i.S. 


%  XV.  Varise  festivitates  S.  Bertini 


Hactenus  de  antiquitate  cultus  S.  Bertini,  de 
F< 


Prrcipua 

tMmmvi^lia  HFastis  eum  memorantibus ,  et  de  corporis  ac 
«  octava  retiquiarum  variis  translationibus  solum  egi.  Ad 
ceiebratur,       plenam  igitur  elucidationem  glorise  posthumx 


hujus  Sancti  superesse  videtur,  ut  varise  ipsius 
sotemnitates  etiam  breviter  exponantur.  llarum 
prima  et  prsecipua  celebratur  die  v  Septembris, 
qua  Sanctus  ex  mortati  vita  ad  immortalem 
transivit.  Solemnitas  hwc  in  veteri  Martyro- 
logio  Ms.  cccnobii  Sithiensis  ad  Nonas  Septem- 
bris  sic  memoratur  :  In  pag-o  Tarvanensi,  mo- 
nasterio  dicto  Sithiu,  depositio  almi  patris  no- 
stri  Bertini  abbatis  et  confessoris,  qui  vita  et 
miraculis  inaignis,  anno  ab  Incarnutione  Domi- 
ni  dcxcviii  migravitad  Domiimrn.  Deannoemor- 

tuati 


ACCTORB 

J.S. 


586 

tuali  disserui  §  12 


DE  S.  BERTINO  ABBATE. 
Hcautemdesolaagosoiemni-     relogium  d*  iUa  sio  kaMad  *»Jf«^ 


D 


acolim  atiam 
feriatione  ab 
opere 


tatedieiemortualis.  Reee  in  abbatia  Bertiniana 
neraqitur  ritu  maxime  solemni  cum  praema  vtgi- 
lia  etOctava  sequente.  Et  vigilia  quidem  eo  per- 
aqiturmodo,  quo  vigiXia  Nativitatis  Domini,  xta 
ut  Offloium  vigilise  a  Laudibus  cantetur  ritu 
duplici.  Missayn  solemnem  pontificio  apparalu 
in  illa  vigilia  celebrat  abbas  S.  Silvini  Alcia- 
censisf  qui  semper  ex  abbatia  S.  Bertim  as- 
sumitur.  In  primis  Vesperis  abbas  Alczacensis 
simulcumabbateS.  Bertini  Officium  peragii.  In 
irjsa  vero  fesiivitate  Missam  solemnem  cantat  ao- 
bas  S.  Bertini;  tune  vero  abbas  Aliacensis  cum 
duobus  cantoribus  Alllluia  in  ehoro  canit.  Se- 
cundx  demum  Vesperx  peraguntur  ut  primae. 
Hsec  de  communicata  mihi  notitia  festivitatispau- 
cis  exposui,  ut  ex  iis  de  tota  solemnitate  facihs  sit 

conjectura.  .   . 

101-  Prxterea  htec  festivitas  ohm  usquead  ini- 
tium  hujus  seculi  celebrata  est  a  populo  Audo- 
maropolitano  feriatione  ab  opere,  prout  nunc  fit 
intra  sepia  abbaiix  :  et  S.  Bertinus  Audomaro- 
poli  semper  habitus  est  pro  patrono  secundano  et 
Apostolo  istius  territorii.  Hinc  sermo  habitus  in 

B  Sancti  soiemnitate,  quem  in  fine  Actorum  edidit 
Mabillonius ,  si  inchoatur  :  Gaudete ,  dilectis- 
simi  fratres,  in  Domino,  qui  ad  sanctissimi  pa- 
tris  et  protcctoris  nostri ,  sancti  scilicet  Bertim , 
sollemnia  convenistis ,  et  spirituali  jucunditate 
l:„t;iminil  et  ex  intiino  cordis  affectu  clementiam 
Domini  uostri  Jcsti  Christi  collaudate  :  qiu  nos 
ab  idololatriae  erroribus  ad  agnitionem  sancti  sui 
nominis  per  hujus  sancti  Sacerdotis  praidicatio- 
nem  perducere  di^natus  est.  Verumtamen,  cum 
anno  1703  aut  1704,  ut  mihi  prescripsit  Cie- 
tyus,  mutta  simul  festa,  quse  feriatione  ab  opere 
celebrabantur,  abroganda  censeret  illustrissimus 
Ludovicus  Alphonsus  de  Valbelle  episcopus  Au- 
domaropolitanus,  S.  Bertini  festivitaiem  iis  ad- 
miscuit  :  quod  fortasse  peractum  non  est  sine  do- 
lore  populi,  qui  patronos  suos  prse  ceteris  San- 
ctis  venerari  consuevit,  prsesertim  cum  urbs  Au- 
domaropolitana  incrementa  sua  tam  S.  Bertino 
debere  videatur,  quam  ipsi  S.  Audamaro. 

I  65  Alterum  S.  Uertini  festum ,  quo  opera 
serriliaetiunt  ccssnnt  inlra  monasterii  septa,  ce- 
lebraiur  xvi  Juliu  Ejus  causam  laudatum  Mar- 

q  tyroiogium  Sithiense  declarat  his  verbis  :  Kodem 
die  saneti  patris  Bertiui  corpus  a  B.  Folquino 
inmsfertur  ct  reconditur  anno  Dominicai  Incar- 
nationis  octingentesiino  quadrag-esimo  scxto.  An- 
tiqitaw  cssc  fm,tr  l'cslin(atem,ctab  ipso  S.  Fol- 
quino  institutam,  colligitur  ex  Opusculo  Bovo- 
nis  infra  dando  num.  22  :nam,  eo  teste,  transla- 
tiones  tam  S.  Bertini  quam  S.  Audomari  distin- 
ctis  temporum  diebus  a  cuncto  populo  dioecesis 
BU8B  m;iH'tiiiieeiitius  eelehrandns  sancivit.  JLrcalia- 

i(itc  ibidem  subjuncta  insinuant,  voluisse  S.  Fol- 

quinum,  ut  h/mslalionis  festivitas  celebrarelar 

feiiatione  ab  opere.  At  id  clarius  colligitur  ex 

tribus  primis  miraculis,  ouse  infra  in  Appen- 

i/icc  legi  possunt.   Nunc  minorest  minusque  late 

patcns  /ittjas  festivitatis  celebritas ;  magna  tamen 

ctmmiatm  h,vc  est  jn  abbatia  S.  Bertini,  ubi  ejus 

Transtatio  colitur  Officio  duplici  secundic  classis. 

L66  Kicradonem  corporis  primam  verisimili- 

fbtum  otim  9    (er  cetebratam  ftdsse  die  i  Novembris,  probabili 

Ma„  ..miriv         ti        osien(n  nur/l .  156,  At  cttm  hm  festivitas 

SIS.  ex    uno   tantum    loco   innotescat ,  tdeoque  non 

omnino  certa  videatur,  ad  alterius  transeo  ete- 

vationis  festivitatem,  per  quam  prior  abrogari 

/xitctt,  st  revera,  fuit  usitata.  Sithiense  Marty- 


Trun»latio>\is 

fcstuvi    rliiuii 
tolcmnr  XVI 
Julii  : 


E 


Btovationii 


nasterio  Sitbiu  gloriosa  elevatio  corpons  pretio- 
sissimi  confessoris  Christi  Bertini  abbatis,  qua3 
facta  est  anno  DominicaB  Incarnationis  millesimo 
quinquagesimo  secundo.  Elevationem  illam  die  2 
Maii  diu  celebratam  esse,  testatur  Cletyus  xn  UU 
teris  ad  me  nuperrime  datis.  Verum,  inq^  ^b 
aliquo  tempore  locum  cessit  festo  S.  Walberti, 
quod  celebratur  Officio  duplici  secundffi  classis. 
Elevatio  vero  nuuc  celebratur  die  iv  Mau  ntu  dupli- 

cis  majoris. 

167  Quod  spectat  ad   inventionem   corpons , 
quam  in  Fastis  quibusdam  neotericis  commemo- 
ratam  vidimus}  locum  illa  etiam  liabet  in  Mar- 
tyrologio  SiUiiensi,ubireferturJioc  modo  addiem 
xvi  Junii  :  Ipso  die    inventio  pretiosissimi  cor- 
poris  sancti    patris  Bertini,   quod  anno   Domim- 
ca3  Incarnationis  millesimo  quinquagesimoreper- 
tum  est  sub  capitaneo  altari  S.  Martini,  ubi  olim 
a  B.  Folquino  translatum  et  reconditum  jacuit  du- 
centis  et  sex  ferme  annis,  cum  primitus  in  sepulcro 
suo  quievisset  centum  ac  quadraginta  novem  fere 
annis.  Hxc  quidem  verba  nonnullam    ingerere 
possunt  suspicionem  de  festo  inveniionis  olim 
celebrato  :  at  testatur  Cletyus  nullum  in  Kalenda- 
riis  aut  Breviariis  Sithiensibus  reperiri  vesti- 
gium  istius  festi  aliquando  celebrati  :  indeque 
merito  existimat  numquam  fuisse  usitatum,  sicut 
in  usu  non  est  Jioc  tempore.  Sane  si  rem  ipsam 
inspiciamus,  verisimile  non  apparebit,  aliquod 
inventionis  festum  fuisse  institutum,  priusquam 
facta  erat  corporis  elevatio.  Peracta  vero  eleva- 
tione,  una  instituta  videtur  festivitas,  qua  inven- 
tio  et  etevatio  simul  celebraretur  titulo  Elevatio- 
nis,  ad  quam  inventio  fuerat  necessaria.  Poterat 
tamen  inventio  seorsum  etiam  Martyroiogio  inse- 
ri,  ut  felicis  istius  eventus  melius  conservaretur 
memoria.  Hiscede  cultu  S.  Bertini  expositis,  Acta 
subjungo  varia,  qum  utinam  tam  copiosa  essent 
et  accurata,  quam  tanti  Viri  Sanctitas  meretur. 


VITA 
auctore  anonymo 
Ex  codice  nostro  Ms. 

CAPUT  I. 

Adventus  S.  Bertini  ejusque  sociorum 
ad  S.  Audomarum  :  geminum  mo- 
nasterium  constructum  :  Bertinus 
fit  abbas  post  Mummolinum  :  sepelit 
S.  Audomarum. 


Post  hoc  non  multo  temporis  intervallo,  ad 
beatum  Audomarum  a ,  de  prsedicta  Con- 
stantinense  b  regione,  tres  uua  cum  mente  viri, 
Mummolinus  et  Bertramnus  sanctusque  Bertinus, 
pariter  venerunt,  relinquentes  etiam,  secundum 
Domini  preeceptum  ,   parentes  ,  pacriam  ,   omnes- 

que 


Inventio  inser 
la  quitUm 
Martyrologio, 
non  tamen 
Officiocele 
brala. 


S.  Bertiniet 
sociorum 
adventus  ad 
S.  Audomtf 
rum, 

a 

b 


cuju$  uuxilio 
monailerium 
1'ctus  dictwn 
comtruunt  : 


*  apudMab. 
ledificarcnt 


deindealium 
qtutrunt 

locum  per 

stagnum  navi- 

gando, 

'  ibid.  mise- 

ricordia 

*  ibid.  iii 

omissum 

'  ibid.  ad 


ibid.  tcncndo 
G 


*  ibid.  h.rc  vox 
omissu 


txbl  condtmt 

cwnubium 
Sitlueuse, 
cvjus  primus 
abbus  Mujii- 
molinut  tecun 
dus  Bcrtitius; 
*  ibid.  axomis 
sum 

e 


DIE  QUINTA 

que  propinquos.  Sanctus  vero  Audomarus  praedi- 
ctos  Dei  famulos  gratifice  recepit,  immeusasque 
omnipotenti  Domino  gratia  ag-ens,  qui  tales  sibi 
ad  praedicanduni  Euang-elium  adjutores  deduxit. 
Erant  enim  prsefati  viri  in  fide  perfecti  Catholiea, 
et  in  ecclesiasticis  disciplinis,  atque  in  divina 
Scriptura  eruditi.  Parvo  post  haec  temporis  spatio 
transacto ,  S.  Audomarus  cum  praedictis  beatis 
viris,  divina  sibi  stimufante  gratia,  monasterium 
cogitavit  in  Dei  "fundare  nomine.  Ad  habitan- 
dum  enim  monachis,  divina  sibi  largiente  mise- 
ricordia,  locum  habebat  aptum. 

2  Erat  enim  vir  quidam  potens ,  Adrowaldus 
nomine,  in  divitiis  hujus  seculi  vanis  valde  dives  : 
quem  beatus  Audomarus  de  errore  gentilitatis 
ad  fidem  convertit  Catholicam ,  quemque  cum 
omni  sua  baptizavit  familia.  Adrowaldus  vero  pru- 
denti  consilio  fallaces  divitias  praesentis  seculi 
spernens,  nec  ullum  habens  filium,  magnam  suae 
haereditatis  partem  cum  omni  sua  multiplici  sub- 
stantia  Deo  et  beato  optulit  Audomaro,  videlicet 
c  quae  noto  nomine  vocatur  Sithiu.  Beatus  vero 
Audomarus  in  praedicta  villa  ante  adventum 
praedictorum  ad  eum  virorum  ecciesiam  d  sadi- 
ficavit  in  eo  etiam  loco,  in  quo  suum  pausat 
in  pace  corpusculum.  Postquam  erg-o  praefati 
Dei  famuli  ad  eum  pervenerunt,  concessit  illis, 
ut  monachorum  habitaculum  aedificassent*,  ubi- 
cumque  illis  in  praedieta  placuisset  villa.  Sancti 
igitur  viri  Mummolinus  atque  Bertinus  cum  ceteris 
eorum  in  Christo  sociis  monasterium  aedificare  in 
quodam  loco  ceperunt,  quod  usque  hodie  Vetus 
vocatur  monasterium. 

3  Sed  in  eo  loco  paucis  morantes  anuis,  divina 
eis  suadente  gratia ,  alium  voluerunt  eligrere 
locum.  Beati  igitur  viri  in  Domini  confidentes 
misericordiam  *,  perfectum  invenerunt  consilium. 
Protinus  enira  in  navem  ascendentes,  sine  g*uber- 
natore  et  remigio,  ac  sine  ulla  cibi  et  potus  cura, 
huc  atque  illuc  in  *  spatioso  stag-no,  adluerente 
prsedicto  eorum  habitaculo,  navigantes,  omuipo- 
tentem  rogabant  Dominum  ,  ut  in  *  locum, 
quera  sua  illis  praeparavit  misericordia,  eos  de- 
duceret  inlaesos,  dicentes  invicem,  quod  nou  as- 
censuri  cssent  de  praedicto  stagno,  nisi  quando, 
navicula  eorum  aptum  tenente  *  portum,  conti- 
gisset  illis  secundum  ordinem  Psalterii  subse- 
quentem  cantare  versiculum  :  Hsec  requies  mea 
in  seculura  seculi,  hic  habitabo,  quoniam  eleg-i  eam. 
Misericors  ig-itur  Dominus,  qui  suis  ubique  prffl- 
sens  est  famulis  :  prope  est  enim  Dorainus  om- 
nibus  *  invocantibus  eum,  navem,  in  qua  beati 
fuerunt  praedicti  viri,  post  aliquod  praevisum  sibi 
spatium,  ilico  deduxit  ad  terram.  Tunc  etiam 
illi  ,  praedictum  canentes  versiculum  ,  sine 
mora  navem  relinquentes ,  laeti  intraverunt  in 
terrana  ,  cognoscentes  etiam  locum  illum  a  Domino 
sibitraditum. 

4  Dehinc  beato  Audomaro  pio  eorum  favente 
patre,  monasterium  nomine  Sithiu,  ex  *  praedicta 
villa  nominatum,  super  Agnionam  e  fluvium  in 
Dei  noraine  aedificare  coeperunt:  confluentibusque 
undique  relig-iosis  viris  ad  praedictos  Dei  fa- 
mulos ,  beatus  Audomarus  Mummolinum  mul- 
titudiui  prseposuit  monachorum.  Sed  non  multo 
post  haec  temporis  intervallo ,  prajfatus  venera- 
bilis  abbas  Mummolinus  ad  Noviomensis  urbis 
episcopatum,  divina  largicnte  gratia ,  provectus 
est .  .  .  Gloriosus  ig-itur  pontifex  Audomarus 
post  Mummolinum  in  prsedicto  monasterio  sancto 
monachorum  choro  beatum  praeposuit  Berti- 
num  f  Sanctis  enim    fratribus ,  in    eodem    loco 

Septembris  Tomus  II. 


Mab.  fCTO 


Mah    >  ntfii 
Mab.  nors 


SEPTEMBRIS.  5S7 

sub  districto  *  Regulae  rig-ore  Deo  servientibus,  «•  4w*wo. 

dilectus  atque  amabilis  beatus  fuit  Bertinus.  Erat  *  '' 
enira  vir  venerabilis,  in  divinis  rebus  prudens  , 
et  providus  gregis  sui  pastor ;  in  malis  vero 
simplex  et  innocens  secundum  Domini  pr&ceptum  : 
Estote  prudentes  sicut  serpentes ,  et  simplices 
sicut  columbae.  . .  . 

5  Praedictus  erg;o  *  venerabilis  abbas  Bertinus,  Medtfimctvm 
divina  sibi  gratiarevelante,  statim  ad  locum  g,  ubi  ^«<*°«a™» 
venerabilis  senex  obiit,  cum  suis  pergendo  mona-  '/^J 
chis,   sacrura   beati    Audomari    corpus  cum  pal- 
mis  et    hymnis  et    canticis  ad   Iocum   sepultune 
deduxit :  eumque  in  prtedieta  ecclesia,  quam  ille 
beatus  pontifex  in  Sithiu  aedificavit,  cum  immenso 
circurastantis   populi    sepelierunt  luctu.   Sanctus 
autem  *  Audomarus  beato  priedixit  Bertino,  cun- 
etisque  Fratribus  terapore  illo  Domino  in  Sithui  ser- 
vientibus  ,  ut,   quandu  oi   fors  *  inoerta  extremae 
contig-isset  horae,  in  pncdicto  loco  suum  sepelirent 
corpusculum.  .  . 


ANNOTATA. 

a  Hoc  totum  primum  caput  Vitx  S.  Audomari 
inseruit  auctor.  Ex  eo  huc  transtuli  spectantia  ad 
Bertinum,  omissis  aliis. 

b  Natum  Bertinum  in  territorio  Constantix 
Alemannicw  ,  consentiunt  scriptores  ,  ut  ostendi 
in  Commentario  num.  29.  At  non  rectaex  patria 
ad  S.  Audomarum  venit  Bertinus  cum  sociis,  sed 
prius  disciplina  monastica  instihttus  est  Luxovii, 
Ut  ibidem  probatum  est  num.  33  et  84.  Hic  scri- 
ptorvitam  illam  monasticam  Luxovii  inchoatam 
proctermittit,  quia  festinabat  ad  enarranda  S.  Au- 
domari  gesta;  dicitque  ex  regione  Constantiensi 
venisse  Sanctos,  quia  inde  revera  prius  exiverant 
Luxovium. 

c  Apud  Mabillonium  in  Vita  S.  Axtdomari 
additur  villara,  quse.  vox  facile  in  transcribendo 
excidere potuit ,  ita  ut  ptrobabilius  sit  legendum  , 
villara  videlicet.  Qu<v  autem  ad  donationem  A- 
droicaldi  et  utriusque  monasterii  constructionem 
spectant,  fuse  disputata  sunt  in  Commentario  § 
5  et  0. 

d  De hac  ecclesia,  quscdeinde  donataestS.  Ber- 
tino,  mutta  sunt  disputata  §  7. 

e  Agnio  ,  alios  Agniona  fluvius ,  vulgo  Aa 
dicitur.  Modicus  est,  utpote  in  ipsa  ortus  Arte- 
sia ,  et  prope  Graveligam  Ftandrise  oppidum 
mariillabitur. 

f  Quo  anno  S.  Mumraolinus  ad  episcopatnm 
promotus  sit,  ejusque  successor  S.  Bertinus  dbbas 
creatus  investigavi  §  7. 

g-  Mors  hic  relata  erat  sine  loco  et  tempore, 
de  qitibus  disputabitur  accuratiits  ad  !)  Septem- 
bris.  Intcrim  moneo  neque  annum  C!(i7  rede  sta- 
tui  a  Mabillonio ,  cum  sanctus  antistes  adkuc 
viveret  anno  670,  ut  observavi  in  Commentario 
num.  80  ;  neque  adoptari  posse  annum  095  , 
quem  assignat  Iperius,  cum  eo  usque  Vitam  non 
produxerit. 


■   2  ) 


80 


CAPUT 


5SS 


VITA  S.  BEKTINI 


D 


A    taauuo. 


Sandi  virtuttt 

ac  prudcn» 
regimen : 
*  i.  e.  vix.il 


diclum 


WaWitrtut 
comet,  S. 

Deitino  ptCCBk' 
ta  sita  OOn/itB- 
ri  sotitus, 


duiit  HD  SilhiU 
domum  II  rrr- 

titur. 


'  i.  o.  porrcio 
rit 


lcbit 


CAPUT  II. 

Virtutes  Sancti :  vinum  divinitus  ac- 
ceptum  ,  eoque  sanatus  comes  Wal- 
bertus  :  aliud  miraculum  ad  sepul- 
crum  Sancli. 

A  ffius  iffitiir  praedictus  abbas  Bertinus  post 
Abeati  Audomari  obitum  multis  in  servit^o 
Dei  vixerat  *  annis  :  turbamque  monaohorum 
a  Domino  sibi  creditam  sub  districto  sacras  Ke- 
g-ulffi  jugo  mente  solicita  agius  custodiebat  Pa- 
Btor,  sciens  quod  scriptum  est:  Cui  plus  com- 
mittitur,  plus  ab  eo  exigitur.  Beatis  enim  Dei 
faraulis,  sub  sua  cura  consistentibus  ,  Domimca 
atque  apostolica  praedicando  praecepta  ,  sua 
cottidie  districta  conversatione  ac  religiosis  acti- 
bus  suis  magnura  benc  vivendi  praebebat  exem- 
plum ,  implens  quod  scriptum  est  :  Sic  luceat 
lux  vestra  coram  hominibus ,  ut  videant  bona 
opera  vestra  et  glorificent  Patrem  vestrum  ,  ne 
secundum  apostolicum  praeceptum  *  ,  aliis  prae- 
dicana,  ipse  reprobus  inveniretur.  Largus  igi- 
tur  bonorum  operum  retributor  contra  diabo- 
licas  persuasiones  iudefessam  sui  militis  Bertini 
aspiciens  pugnam  ;  Oculi  enim  Domini  aspiciunt 
super  justos  ,  et  aures  ejus  in  preces  eorum : 
raagnamque  ejus  de  ovibus  sibi  creditis  intuens 
curam,  almifieis  eum  signis  ac  virtutibus  glori- 
fioavit.  De  quibus,  favente  Domino,  pauca  subse- 
quentc  narrubimus  sermone. 

7  Puit  igitur  quidam  vir  nobilis  ,  honorificus 
etiam  comes  secundum  vanam  hujus  saeculi  di- 
gnitatem,  nomine  Walbertus  a  :  uxor  vero  e- 
jus  Itegendruth  fuit  nuncupata.  Huic  vero  Wald- 
berto  et  coujugi  suae  pater  confessionum  beatus 
fuit  Bertinus,  nec  non  et  compater  b  fuit,  se- 
oundum  laudabilein  ritum  Inter  Christianos  ad 
cuNJuiigcnda  fraternee  oaritatia  foedcra  consecra- 
tum.  Beatus  igitur  Bertinus  utrisque  verbum  sae- 
pe  prffidicabat  divinum.  Quapropter  enim  pius 
vir  prrodiotus  Waldbertus  ad  Bertinum  saepe  ve- 
nire  solebat,  ut  a  bcato  Viro  diviua  prfficepta 
audiret :  ct  ut  a  sacro  hujus  ore  post  communi- 
oationem  Corporia  et  Sanguinis  Christi  more  be- 
nedioeretur  solito.  Quadam  igitur  die  ad  eccle- 
siam,  In  qua  beatus  A.udomarus  pausat,  Wald- 
bertua  veniens ,  ibiilemque  orationem  complens, 
aliqua  cum  neceasitate  subito  retrahentc,  ad  bea- 
tiuu  nefflexit  venire  Bertinumj  sed  ad  suam  pro- 
priam  remeaverat  domum. 

8  Tunc  suus  diaoipulus  ,  nomine  Duodo  , 
beato  nuntiavit  Bertiuo ,  dicendo :  Valde  vcne- 
rabilis  Pater,  admiror,  quod  vir  fidelis  in  Chri- 
sto  amious  Waldbertus  in  beati  Audomari  c  ho- 
die  basilica  orationeni  complendo ,  .siue  vestrae 
bcnedictionis  petitione  ad  suum  subito  perrexe- 
rat  *  domum.  Tunc  affius  Christi  oonfessor  Ber- 
tinus ,  prophetioo  spiritu  plcuus ,  praedicto  ait 
disoipulo  ;  Aute  enim,  fili,  quam  ad  suam  Wald- 
bertus  pervoniat  domum  ,  ;nl  quam  nunc  pro- 
perando  se  oredidil  cito  esse  venturum,  valde  se 
poBnitebat  *  ,  quod  sine  nostrca  benedictionis 
muucre  de  hoc  perrexorat  loco.  Quod  secun- 
dum  prtescientis  boati    viri  vorbum  effectus  pro- 


ABBATIS. 

baverunt  rei.  Eodem  enim  die  post  solis  occa- 
sum  nuntius,  a  Waldberto  velociter  secundum 
sui  senioris  praeceptum  equitaudo ,  ad  beatum 
venit  Bertinum.  Statimque ,  postquam  ad  sancti 
Viri  prsesentiam  pervenit ,  ejus  provolutus  ve- 
stigiis,  tremula  ad  eum  ait  voce  :  Domine  ,  ve- 
ster  beuevolus  in  Christo  amicus  Waldbertus 
modo  in  conflnio  mortis  et  vitse  positus,  vos  m 
Dei  postulat  nomine,  ut  pro  eo  secuudum  soh- 
tam  vestrae  caritatis  pietatem  misencordem  de- 
precemini  Dominum  ,  ut  per  vestras  m  conspe- 
ctu  ffiterni  Regis  gloriosas  preces  de  mortifero 
periculo  ,  quod   sibi  nuper   accidit ,  solamen  re- 

cipiat. 

9  Postquam  enim  iu  hac  die  de  basilica  beati 
Audomari  ad  suam  volens  properare  domum  per- 
rexerat,  subito  in  medio  vise  spatio  de  suo ,  in 
quo  velociter  equitabat ,  equo  dejectus  ,  super 
petrosam  incautus  corruit  terram.  Multisque  m 
hujus  corpore  membris  conlisis  ,  femoreque  hu- 
jus ,  beatissime  Pater  ,  penitus  confracto  ,  mor- 
tem  sibi  subitam  adesse  putat,  nisi  illum,  ut  cre- 
dit,  per  vestras  sacras  orationes  pietas  liberet  di- 
vina.  Scit  enim  ,  quod  hoc  sibi  periculum  per 
suam  contig-it  negligentiam,  quia  sine  vestrae  bene- 
dictionis  tutamine,  per  hostis  callidi  astutiam  aliqua 
necessitate  se  retrahente,  de  hoc  bodie  loco  perrexit. 
Idcirco  vos  in  Dei  nomine,  de  prsedicta  negligentia 
d  veniam  petendo,  precatur,  ut  potum  ex  vestro 
sacro  ore  benedictum,  sacrisque  vestris  manibus 
signatum,  ad  eum,  autequam  moriatur,  transmit- 
tere  diguemini. 

10  Tunc  venerabilis  Senex  ,  casu  fidelis  amici 
commotus  ,  suo  incunctanter  praedicto  jussit 
discipulo  ,  ex  enoforo  * ,  quod  in  sacrario  posi- 
tum  fuerat ,  vinum  propinaret ,  ut  ad  segrotan- 
tem  celerrime  transmitteretur  amicum.  Tunc  ju- 
venis  leniter  sancto  respondit  Abbati  :  Est  ,  ut 
reor  ,  beatissime  Pater  ,  spatium  mensis  inte- 
grum  ,  aut  eo  amplius  ,  quo  nec  in  eo  ,  de  quo 
dicis  ,  vasculo  una  folia  e  fuit  vini.  Hinc  ag-ius 
Christi  Confessor ,  fide  perfecta  et  caritate  ple- 
nus ,  suo  dixit  discipulo :  Vade ,  fili  ,  in  Dei 
nomine  ad  illud,  de  quo  dicis  ,  vasculum  :  Do- 
minus  enim  uoster  ,  cui  omnia  possibilia  sunt  , 
qui  adest  adjutor  iu  opportunitatibus  :  Prope  est 
enim  Dominus  invocantibus  eum  omnibus;  no- 
stro  aegrotanti  amico  ,  credo  ,  salutiferum  dabit 
potum.  Ilinc  juvenis,  sancti  Viri  praecepta  se- 
cutus ,  in  prsedictum  intrando  sacrarium ,  illud 
vas ,  de  quo  paulo  ante  sancto  dixit  Abbati , 
quod  nec  una  in  eo  vini  fuisset  folia,  divina  lar- 
giente  gratia  ,  hac  vice  plenum  optimo  invenit 
vino,  cujus  mirabilis  odor  praedictani  compleverat 
duraum. 

11  Tunc  sauctus  Christi  coufessor  Bertinus , 
immensas  omnipotenti  Domino  gratias  agens , 
AValdberti  ait  discipulo  :  De  hoc  vino  aliquid 
tecum  portaudo  ,  ad  tuum  velox  recurre  senio- 
rem.  Tunc  ille  in  eadem  nocte  ,  immenso  reple- 
tus  gaudio ,  ad  suum  reversus  est  dominum , 
totumque  ei,  quod  factum  fuerat,  narrando  mi- 
raculum ,  salutiferum  sibi  potum  de  prffidicto 
propinaverat  *  vino.  Postquam  vero  de  eodem 
benedicto  biberet  potu  ,  iu  eadem  hora ,  divi- 
na  medente  manu  ,  sanus  effectus  est.  Immen- 
sasque  omnipotenti  Deo  salutis  suae  auctori  gra- 
tias  referens  ,  cordisque  compunctione  repletus, 
magnam  suse  hereditatis  partem  /' Deo  et  beato 
obtulit  Bertino. 

II  In  hoc  ,  fratres  carissimi  ,  sicut  et  in  cae- 
teris  gloriosis  actibus  suis,  immensa  omnipoten- 

tis 


lapsu  ex  equo 
graviter  vul~ 
neratur  : 


huic  Sanctus 
rogutus  vinitm 
divinitus  im- 
pelralum 
*  i.  e.  ceno- 
i)hoi'n 


F 


mittit,  '/"" 

sanatur  : 
niultuque 
deinde  danal 
Bcrtino. 


propl 


mivil 


Quanta  sit  Dei 
mitnificentia 
in  relinquentes 
pro  se  omnia. 


B 

Pisrator  nocte 
Paschatis  cnm 
SOCiis  punitus, 


surdusquc  et 
claudusfartn», 
sanatu?'  ttd 
squdcntm 
Sancti  ■■ 


ttlitt  ctniiii  iii 
fnciii  ntiracn 


DIE  QUINTA 

tis  Domini  admiranda  atque  laudanda  misericor- 
dia,  eo  quod  in  diversis  mundi  partibus  per  suos 
indesinenter  servos  implet,  quod  promisit.  Qui 
derelinquit  patrem  aut  matrera  et  caetera  propter 
me,  in  praesenti  seculo  centuplum  accipiet,  et 
vitam  aeternam  in  futuro  possidebit;  sicut  de  his 
sanctis  Christi  confessoribus  Audomaro  atque 
Bertino  probare  possumus.  Hi  enim  ,  ut  praedi- 
ximus ,  parentes  patriamque  propter  Deura  re- 
linquentes,  centuplum  in  hoc  seculo,  divina  eis 
larg-iente  gratia,  acceperunt  :  insuper  inmarce- 
scibilem  eis  in  vita  perpetua  tribuit  corouam.  Et 
non  solura  eos,  quamdiu  in  carnis  fuerunt  prae- 
sentia  g,  signis  atque  virtutibus  glorificavit ;  sed 
etiam  adhuc  per  alta  in  couspectu  ejus  eorum 
raerita  g-Ioriosas  efficit  virtutes ;  sicut  per  suum 
agium  confessorem  prasfatum  etiam  Bertinum  nu- 
per  mirabilem  eg-it  virtutem.  Quod  illi  nobis  te- 
stati  sunt,  in  quorum  conspectu  k  hsec  gdoriosa 
virtus  fuit  facta,  quam,  favente  Christo,  sub- 
sequente   narrabimus  sermone. 

13  Tres  ig-itur  viri,  in  piscationis  arte  periti, 
in  nocte  Dominica  in  Rhodano  flumine  juxta 
beati  Mauritii  i  martyris  monasteriura  (servi 
enim  illius  erant  loci)  navem  ascendentes,  retra 
ad  capiendos  extenderunt  pis*ces.  Dein  insolita 
eornm  retibus  in  eodem  nocte  piscium  intravit 
multitudo,  ita  etiam  ut  nec  illis  per  prolixum 
annorum  spatium,  quo  in  praedicto  flumine  re- 
tia  solebant  extendere,  tales  raagnitudine  appa- 
ruerunt  pisces  :  nec  talem  ante  piscium  multitu- 
dinem  una  ceperunt  nocte.  Hinc  laeti  navigantes 
ad  portum,  in  quem  soliti  erant  post  piscatio- 
nem  intrare,  nec  se  potuerunt  de  praedicta  mo- 
vere  navicula.  Duo  enira  ex  ipsis  pedum  et  manuum 
officio  privati,  toto  fuerunt  corpore  contriti  ■ 
tertius  autem  officio  pedum  privatus,  surdus 
effectus  est  :  super  eos  enim  propter  noctis  Do- 
minicse  Resurrectionis  transgressionera  ultio 
supervenit  divina. 

14  Hinc  ille,  qui  auditum  et  ambulandi  ami- 
sit  usum,  duobus  enitendo  fustibus,  atque  alio- 
rum  comitantium  suffrag-io  fultus,  loca  sancta 
orationis  causa  circuraire  decrevit,  ut  juxta  ve- 
nerabilia  servorum  Dei  sepulcra  divinam  postu- 
lasset  misericordiam,  ut  amissam  per  suam  ne- 
g-ligentiam  corporis  sui  sanitatem  per  gloriosa 
eorum  merita  recipere  meruisset.  Post  intervallum 
ig-itur,  raultis  ab  eo  peragratis  locis,  ad  prae- 
dicti  confessoris  Christi  Bertini  in  Sithiu  mona- 
sterio  positum  venerabile  venit  sepulchrum.  Et 
cnm  Fratres  in  praedicto  loco  commorantes  in 
nocte  Dominicae  Resurreetionis  in  eadem  eccle- 
sia,  in  qua  corpus  beati  pausat  Bertini,  noctur- 
nas  cantarent  vig-ilias ;  tunc  ille  vir  praedictus, 
immensa  segritudine  correptus,  a  suis  sociis  in 
ecclesiam  ad  orationem  deductus  fuit.  Et  cura 
longo  spatio  cum  lacrymis  orando  suam  sanita- 
tem  per  merita  beati  Bertini  a  Domino  postulas- 
set,  quando  lectio  Euangelii  more  solito  reci- 
tata  fuit ;  tunc  aegrotus  multa  vidit  circa  se 
lucere  luminaria  :  et  paulatim  ab  eo  infirmitas 
recedendo,  auditu  recepto,  pedumque  recupe- 
rato  officio,  subito  divina  largiente  gratia,  in 
praedictorum  praesentia  Fratrura  sanus  effectus  cst. 

15  Et  post  synaxim  inmensas  omnipotenti  Do- 
mino  et  beato  Bertino  gratias  agrens,  suis  gra- 
diendo  pedibus  laetus  et  sanus  ad  suam  remeave- 
rat  domum.  Et  alii  in  eadem  ecclesia  juxta 
venerabile  bcati  viri  Bertini  sepulchrum  de  tali  sae- 
pe  in  Dei  nomine  fuerunt  aeg^itudine  liberati. 
His    crgo    indiciis   manifestum  est  nobis,    quam 


SEPTEMBRIS.  999 

magnaet  inenarrabilis  est  Sanctorum  in  conspe-  A.Awo. 

ctu  Regis  aeterni  gloria.  Illorum  enim  animffi  in- 

ter  innumeras  cselestium  myriadum  fulgent  tur- 

mas;  ipsorum  venerabilia  corpora  inter  homines 

pausantia,   ab  angelis  visitata,  signis  ac  virtuti- 

bus  per  g-loriosa  opera   multis  declarata  populis, 

mag*no    venerantur  honore  :    omnia  enim  praete- 

reunt  :  sanctorum  gloria  manet  in  Christo  in  aeter- 

num. 

ANNOTATA. 

a  De  Waldberto  comite  aliqua  dicta  sunt  in 
Commentario  num.  109  et  seq. 

b  Iperius  asserit,  filium  Waldberti  de  sacro 
fonte  levatum  per  S.  Bertinum  Folcardus  vero 
num.  S2  a  Sancto  baptizatum  dicit.  Utroque  hoc 
modo  compater  Waldberti  Bertinus  fieri  poteral, 
et  alterutro  factus  est. 

c  Ex  hoc  loco  colligo  ecclesiam  B.  Mario>, 
quse  deinde  S.  Audomari  nomen  habuit  et  etiam- 
num  habet,  eo  nomine  jam  i^ocari  solitam,  quan- 
do  hic  auctor  scribebat.  Crebra  miracula,  qiuv 
fiebant  ad  S.  Audomari  seputcrum,  nomen  istud  B 
paulatim  videntur  induxisse,donec  tandem  prse- 
valuerit. 

d  Negtigentia  comitis  magna  non  fuit ,  si 
omnia  recte  sint  retata. 

e  Folia  forte  corruptum  est  a  phiala  :  nam  se- 
cundus  anonymus  habet  fiala.  Potest  tamenfoYm 
idem  significare  ac  folietta,  qute  vox  medio  &vo 
usitata  fuit  pro  mensura  quadam  vinaria,  Gal- 
lice  feulliette  au*  fillette,  Italice  Foglietta.  Quid- 
quid  vero  sit  de  voce,  significatur  exigua  vini 
mensura. 

f  De  donatis  a  Waldberto  actum  in  Com- 
mentario  num.  109  et  110. 

g  De  morte  Sancti  nuspiam  scribit  hicauctor  : 
ex  quo  patet,  eum  non  voluisse  ptenam  Vitam 
conscribere,  sed  tantum  aliqua  narrare  facta. 

h  Ex  hoc  loco  clarepatet,  hunc  esse  primum 
Vitse  scriptorem  ex  iis,  qui  innotuerunt  :  nam 
alii  non  asserunt,  se  id  miracutum  audivisse 
a  testibus  ocutatis,  quamvis  idem  ipsi  quoque 
referant. 

i  Hoc   monasterium  alias  Ag*aunense    vel   A- 
gaunum  dicitur  :  situm  est  in  Vallesia  inferiori  F 
ad  Rhodanum  inter  Sedunum,   in  cujwt  dicecesi 
est,  et   lacum    Lemanum,    in   qaem  Rhodanus 
influit. 


CAPUT  III. 

Gesla  S.  Berlini  cum  S.  Winnoco 
ejusque  sociis. 


Quando    a    ajrius  Christi    confessor  Bertinus,  yomaurium 
signis  atque   virtutibus    decoratus,    jn  Sithiu  sttfueiuein- 
monasterio  multitudini    pncerat   monachorum,  cx  9redtunlur *■ 

...  ,,  ...  ...  , .  .  II   iiiiiucih,  rt 

multis  undiquc   p.-irtjbu.s  ,    divma  eos  stimulante  (vet   .    toni 
gratia,    relig-iosi    ad  eum   veniebant  viri,  optan-  a 

te*  etiam,  ut  sub  sacraB  Rcgulae  jug-o  secum  * 
in  Dei  perseverassenl  servitio.  Inter  quoa  qua- 
tuor  relig^iosi  viri  ex  long-e  remota  Brittonum  ter- 
ra,  qui  his  nominibus  nunoupati  fucrunt,  Qua- 
danocus,  et  Ingenocus,  et  Madocus,  sanctus- 
que  AVinnocus,  parentes  patriamque  secundum 
Domini    praeceptum    relinquentes,  ad    eum    una- 

nimiter 


1     e     «llir;  Cl 


VITA  S.  BERTINI  ABWATIS. 


A.    A.WXY1I0. 


yuos  licrtiiiut 
accepta  dona- 
tione  Herema- 
ri,  mitiit  ad 
mona$terium 
eriycndum, 


conditoqtte 
Wtirmhaltrnxi 
crsnobio  poBt 
aliorum  mor 

temS.  Win- 

nooum  /»'.»/1- 

rtt. 


590 

nimiter  venerunt,  postulantes  etiam  ut  inter 
agium  monachorum  gregem,  sub  sua  cura  con- 
stitutum,  eos  in  Dci  reciperet  nomine.  Beatus 
igitur  Bertinus  eos  in  Dei  amore  fiagrare  cer- 
uens,  perfectamque  bene  vivendi  in  eos  cogno- 
scens  fuisse  voluntatem,  benigne  eos  recipiens, 
sanctse  monachorum  sine  mora  sociavit  multitu- 
dini  b. 

17  Post  haec  vero  parvo  temporis  spatio  trans- 
acto,  agius  abbas  Bertinus  intuens,  prffidictos 
Dei  famulos  sagaces  sacrae  Reg-ulse  sectatores 
ftlisse,  nec  non  perfecta  caritate  et  vera  refertos 
humilitate  :  eosque  cum  magna  obedientiae  in- 
dustria  animadvertens  labori  manuum  operam 
dare,  eis  in  pago  Terwanense  aliquam  in  Dei 
nomine  juesit  awlificare  cellam.  Quidam  enim  vir 
dives,  Heremarus  nomine,  suam  in  praedicto 
pago  fructiferam  hereditatem  ,  quae  "Wormolt  c 
vocatur,  ( et  ideo  eodem  nomine  praedicta  vo- 
catur  cella  )  Deo  et  beato  optulit  Bertino.  San- 
ctus  igitur  Bertinus  Dei  famulus,  multiplicare 
volens  habitacula,  et  Christi  pauperibus  hospi- 
tia  praeparare,  quae  eo  tempore  rara  in  prsedicto 
,l  fuerunt  pago,  pnefatos  Christi  milites  cum  aliis 
fratribus ,  eorum  praecepto  obedientibus  ,  in 
prredictum  transmisit  pagum,  ut  in  prsefato  loco 
aptum  Dei  famulis  constituerent  habitaculum. 

1S  Religiosi  igitur  viri,  cor  unum  et  animam 
unam  apostolico  habentes  exemplo  ,  actualem 
sectantcs  vitura,  plus  de  pauperibus  atque  ho- 
spitibus  Christi  solliciti,  quam  de  semetipsis, 
secundura  saucti  abbatis  Bertini  jussionem,  in 
prasfato  pago  commodara ,  favente  Domino, 
icdifieaverunt  cellam,  atque  in  ea  per  multa  an- 
norum  spatia  in  Dei  perseverantes  servitio,  ex- 
tremum  sortiti  sunt  diem.  Post  obitum  vero  prae- 
dictorum  sanctorum  trium  virorum  ,  Quada- 
noci  videlicet  ,  et  Ingenoci  et  Madoci,  heatus 
BertlnuB  conventiculo  servorum  Dei,  in  prsedicta 
oella  commoranti  ,  sanctum  praeesse  concessit 
Winnocum  :  qui  a  pueritia  a  beato  Bertino  et  a 
praedictis  suis  sanctis  pagensibus  sub  sacrae  Re- 
gulffl  jugo  fuit  nutritus  :  qui  licet  praefatis  Dei 
famulis  sstate  dispar  fuit,  perfeota  tamen  cari- 
tate   atque  obedicntia  illorum  erat  sectator  d. 


AXNOTATA. 

a  ILvc  omnia,  quse  sequuntur,  desumpla  sunt 
ex  tertia  parte  Opascuti  ejusdem  Ms.y  seu  ex 
Vita  S.  Winnoci. 

b  I)o  S.  Winnoci  ejusque  sociorum  adventu 
ad  S,  Bertinum  egi  in  Commentario  §  10,  dixi- 
que  deinde  num.  184  adventum  iltum  ex  conje- 
ctura  figi  posse  inter  annum  670  et  080,  aut 
latius  inter  660  et  680,  aut  quod  in  S.  Winnoco 
magis  examinari  poterit  ad  6  Novembris. 

«•  De  loco  Wormnolt,  deque  condito  ccenobio 
rVormholtensi,  aliisgue  huc  spectanttbust  varia 
disputata  sunt  in  Commentario  num.  120  et  seqq. 

d  Plura  ea  hoc  Opuscido  non  adduco,  quia 
ad  S.  Bertinum  alia  non  spectant ,  sed  sotum  ad 
S.  Wiiinocum. 


D 


VITA  ALTERA 

auctore  anonymo 

Ex  codice  nostro  Ms. 

PRjEFATIO. 

Domino  omnipotenti  bonorum  munerum  lar- 
gitori  multiplices  gratiae  laudesque  sedu- 
lae  sunt  referendae  :  qui  omnium  creaturarum  vi- 
sibilium  et  invisibilium  conditor  et  gubernator 
existens,  filium  suum  Unigenitum  Dominum 
nostrum  Jesum  Christum  ad  docendas  redi- 
mendasque  omnigenas  gentes  misit  ad  terras.  Qui 
causa  salutis  humanae  ex  Maria  Virgine  carnem 
sumens  immaculatam,  omne  humanum  genus, 
a  primo  homine  diabolica  persuasione  seducto 
venditum,  zabulique  sub  cruentissimo  jugo  re- 
dactum,  morti  poenisque  addictum,  de  potesta- 
te  tenebrarum  principis  dignatus  est  eripere. 
Dehinc  omnes  homines  ab'  Adam  usque  ad  Chri- 
stum,  dEemonica  fraude  peccatorum  catenis  li- 
gatos,  maximisque  scelerum  ponderibus  oppres- 
sos,  ex  omnibus  orbis  climatibus  nunc  per  se 
liberatos  vocavit  ad  vitam,  ita  dicens  :  Yenite 
ad  me  omnes,  qui  laboratis  et  onerati  estis;  et 
ego  reficiam  vos.  Qui  duodecim  Apostolos  de 
turba  totius  generis  humani  electos,  alios  quo- 
que  alterius  ordinis  lxxii,  factis  regionibus  al- 
bis,  ne  multae  operarii  deessent  messi,  jubet 
omnes  discipulos  esse  suos,  hosque  in  cgenacu- 
lo  Syon  sancto  Spiramine  repletos,  omniumque 
linguarum  mirabili  ditatos  douo  ,  ad  docendas 
baptizandasque  omnigenas  gentes  ire  prsecepit, 
dicens  :  Ite,  baptizate  omnes  gentes. 

%  Hii  vero  Christi  discipuli  omuibus  linguis 
loquentes,  in  omnibus  gentibus  et  provinciis 
"Verbum  Domini  praedicantes  ,  multasque  per 
Dei  gratiam  virtutes  operantes,  variaque  tor- 
mentorum  genera  ssevo  paganorum  furore  feren- 
tes,  sanctumque  pro  Christo  fundere  cruorem 
optantes,  per  orbem  perexere  triquadrum.  Post 
hos  postque  ipsorum  successores ,  alios  gratia 
Dei  prseditos,  eodemque  Spiritu  repletos ,  (ne- 
que  enim  est  apud  Dominum  personarum  acce- 
ptio )  implens ,  quod  promisit ,  Effundam  de 
Spiritu  meo  super  omnem  carnem,  apostolorum 
Vicarios  in  omnibus  partibus  mundi  esse  con- 
cessit.  Unde  Deus  omnipotens,  cui  cura  est  de 
omnibus,  qui  vult  omnes  homines  salvos  fieri, 
populis  in  Occidentalibus  mundi  partibus  positis, 
errorum  tetris  caliginibus  caecatis ,  diaboloqne 
subjectis,  peccatorum  mole  depressis,  facino- 
rumque  cloaca  convolutis ,  divinis  muneribus 
decoratos,  signis  ac  virtutibus  in  multis  orbis 
partibus  notos,  Audomarum  episcopum  et  Ber- 
tinumft  abbatem,  apostolicos  donavit  doctores. 

3  Ideo  te ,  Deus  omnipotens ,  per  gloriosa 
eorum  patrocinia  precamur,  ut  largiflua  tua& 
sapienties  de  supernis  fluenta  nostris,  licet  ma- 
culatis,  mentibus  rorare  coucedas,  ut  de  tan- 
torura  virorum  meritis  atque  virtutibus,  quje 
per  illos  tua  gratia  gessit,  scire  volentibus,  li- 
cet  de  magnis  parva ,  ac  de  multis  pauca  ,  de- 
promere  possimus.  Quis  enim   cotidianam  eorum 

conversationem 


De  mistione 
C/iristiad 
salutem  humu 
ni  acncris,  et 
Apostotoruiu 


prxdicalioni  - 
bus  et  labnri- 
bus ;  inter 
lioriim  succes- 
sores  Ando 
iiuirus  ct  Ber- 

tilMS, 

F 


qnorum  ' ''"'" 
separatim  w 

scriptnrum 
ait  anrtor. 


DIE  QUIXTA 
A  conversationem  atque  iu  Dei  servitio  constan- 
tiam  ,  cunctosque  labores  ,  quos  in  occulto  , 
Deo  tantum  teste  ,  operati  sunt  ,  scire  atque  e- 
narrare  potest?  Quia  ig-itur  sancli  viri  loca  re- 
gimiuis  sui  discreta  habuerunt  ,  honeste  guber- 
nantes ,  sanctus  videlicet  Audomarus  episcopa- 
tum  Tarvennae  ;  beatus  vero  Bertinus  cceno- 
bium  suum  proprium  Sithiu ;  de  eorum  Vita  et 
virtutibus  siug-ulatim  b  pauca  nobis  sunt  expe- 
dienda. 

ANNOTATA. 

a  Tota  prsefatio  huc  usque  exscripta  est,  pau- 
cissimis  verbis  mutatis  ,  ex  prsefatione  ,  quam 
auctor  primse  Vitee  preefixit  Vitte  S.  Audomari. 
Hic  vero  Bertinum  adjunxit  hic  auctor ,  ac  de- 
inde  in  sequentibus  plura  mutavit,  adaptans  ni- 
mirum  utrique  Sancto  partem  reliquam ,  cum 
prior  in  prsefatione  sua  de  solo  loqueretur  Au- 
domaro. 

b  Ex  hisce  colligo  ,  eumdem  scriptorem  ano- 
nymum  etiam  scripsisse   Vitam  S.  Audomari. 
B  Qusenam  ex  multis  S.  Audomari  Vitis  hasc  sit  , 
investigabimus  ad  diem  9  Septembris. 


CAPUT  L 

Adventus  Sancti  cum  sociis  ad  S.  Au- 
domarum  :  constructio  utriusque 
monasterii  etgesta  alia :  beatus  obi- 
tus  ac  sepultura. 


SEITTEMBIUS. 


591 


Adventus  Ber- 
tini  et  socio 
rum  ad  S. 
Audomurum  : 


constructio 
Vetcris  miiua 
sterii, 


CUm  sanctus  Audomarus  episcopus  eccle- 
siftDQ  Morinensem  reg-eret  ,  et  sanctai  Tri- 
nitatis  fidem  stolidorum  cordibus  frequenti  prse- 
dicatione  imprimeret ,  tres  una  cum  mente  de 
patria  propria ,  id  est ,  Constantiuense  ad  eum 
venerunt;  sanctus  videlicet  Bertinus  a  ,  Mum- 
molinus ,  Ebertramnus ,  relinquentes  secundum 
Dorniui  proeceptum  parentes ,  patriam  ,  omnes- 
tj  qne  propinquos.  Sanctus  vero  Audomarus  eos- 
dem  Dei  famulos  gratifice  recipiens ,  omnipo- 
tenti  Deo  gratias  eg-it,  qui  tales  sibi  ad  praedi- 
candum  Euang-elium  adjutores  misit.  Erant  euim 
in  fide  perfecti  Catholica  ,  et  in  ecclesiasticis  di- 
sciplinis  atque  in  divina  Scriptura  eruditi.  Subi- 
bant  igitur  onicium  leg-ationis  suae  labore  prae- 
dicationis  continuse. 

5  Interea  quidam  vir  nobilis ,  valde  prasdives 
opum ,  Adroaldus  nomine  ,  nullum  habens  fi- 
lium  ,  tractare  cum  beato  Audomaro  et  prffldi- 
ctis  Dei  famulis  b  cepit ,  qualiter  possessionuin 
suarum  Ecclesiam  heredem  faceret.  Quem  bea- 
tus  Audomarus,  inspirante  gratia  Spiritus  sanoti, 
hortatus  est ,  ut  sancto  Bertino  sociisque  ejus 
pramominatis ,  quseque  habere  poterat ,  confer- 
ret  ,  quatinus  ibidem  ccenobium  in  honore  bea- 
ti  Petri  principis  Apostolorum  construendo  ,  tur- 
bam  monachorum  non  modicam  coadunarent. 
Quod  Adroaldus  ,  praesente  beato  Audomaro  , 
cunctisque  proceribus  urbis  Tarvennae ,  magna 
cordis  alacritate  complevit ,  tradens  villam  suae 
proprietatis  nuncupatam  Sithiu  ,  anno  undeeJmO 
Clodovei  filii  Dagoberti  c  ,  viii  Idus  Septembris. 
In  territorio  ig-itur  quoddam   Ipsius  villae  mona- 


sterium  aedificare  ceperunt ,  qui  locus  usque  ho-  A.  Kwnm 
die  vetus  vocaturmonasterium. 

6    Interea   decedente   Alchario   d  episcopo  ur-  iumecaubH 
bis    Noviomae ,    ad   episcopatum    ejusdem    urbis  SfrMmiif, 
venerabilis   vir  Mummolinus  provehitur ,    et    E-  d 

bertraranus  ccenobio  sancti  Quintini  a  Mummo- 
lino  praefertur.  Sanctus  vero  Bertinus  in  loco  si- 
bi  a  Deo  collato  resedit,  cepitque  cum  sibi  coa- 
dunatis  redincandi  ccenobii  aptiorem  quaerere  lo- 
cum.  Sed  dictum  Dominicum  animo  revolvens  , 
Sine  me  nichil  potestis  facere  ,  perfecto  usus 
consilio,  Dei  providentioa  cuncta  dispouenti  se- 
se  ex  animo  committens  ,  protinus  navim  con- 
scendit  sine  gubernatore  et  reraige.  Per  spatiosum 
stag-num,  cui  adhaeret  praedictum  monasteriolnm, 
Dei  tantum  nutu  navis  agebatur  ang^elieo  ministe- 
rio.Ceruerescarinam  contrafluentapraecipitisfluvii 
e  impiug-i,  quousque  aptum  tenendo  portum  con-  c 

sisteret,  et  venerabilis  vir  Bertinus  hunc  verel- 
culum  ex  ordine  decantati  Psalterii  promeret : 
Haec  requies  mea  in  seculum  seculi  :  hic  habi- 
tabo,  quoniam  elegi  eam.  Cognoscens  igitur  a  Do- 
mino  sibi  locum  illum  electum,  siue  mora  navim 
relinquens  mouasterium,  nomine  Sithiu,  in  eodcm 
loco  in  Dei  nomine,  et  in  houore  sancti  Petri  aedifi-  E 
care  ccepit  f.  , 

7  Counuentibus  undique  religiosis  viris  ,  in-  quad  «mcftu 
tra  modicum  tempus  multitudinem  monuchorum  Mtmopttme 
coadunavit ,  cum  quibus  multis  in  Dei  servitio  regit' 
vixerat  annis  turbamque  sibi  a  Domino  creditam 
sub  districto  sacra;  regulse  jug:o  meute  sollicita 
vigil  custodiebat  pastor  ,  sciens  ,  quod  scriptum 
est  ,  Cui  plus  committitur  plus  ab  eo  cxigitur. 
Beatis  enim  Dei  famulis  sub  sua  cura  consisten- 
tibus  Duminica  atque  apostolica  praedicando 
mandata  sua  cotidie  districta  conversatioue  ac 
religiosis  actibus  mug-num  bene  viveudi  pra*be- 
batexeraplum,  iraplens,  quod  scriptum  est :  Slo  lu- 
ceat  lux  vestra  coram  hominibus,  ut  videant  bona 
opera  vestra,  et  glorificent  Patrem  vestrum  ,  ne 
secundum  apustoli  prfflceptum  aliis  praedicans  ,  [pae 
reprobus  iuveniretur.  Largus  ig'itur  bonorum  ope- 
rum  retributor  contra  diabolicas  persiiasiones  indc- 
fessam  sui  militis  Bertini  aspioiens  pugnam,  ^Oculi 
euim  Domini  aspiciunt  super  justos,  et  aures 
ejus  in  preces  eorum )  inagnamque  cjus  de 
ovibus  sibi  creditis  intuens  curain,  almiflcis  cum 
signis  ac  virtutibus  ffloriflcavit ,  dc  quibus  ,  fa-  y 
vente  Domino ,  pauca  subsequenti  narrabimus  g 
sermone. 

B  Puit  igitur  quidam  vir  nobilis ,  honoriflcus  wtiUbtrm 
etiam  comes ,  secunditm  vanam  hujus  seculi  di-  comu, 
gnitatem ,  nomine  Waltbertus ;  uxor  vero  cjus 
Reg:entrudis  fuit  nuncuputa.  lluic  vero  \\;ili- 
bertu  et  conjugi  suffl  pater  confessionum  beatus 
fuit  Bertinus ,  neenon  et  compater  fuit  seoun- 
duni  seculi  iaudabilem  ritum  inter  Cliristianos,  ad 
conjungcnda  fraterna;  caritatis  fcedera  conserva- 
tuui.  Beatus  igitur  Bertinus  utrisque  vcrbum  sae- 
p6  praedicabat  diviuum.  Quapropter  plus  vir 
prBsdiotus  Waltbertus  ad  beatum  Bertinum  stepe 
venire  solebat ,  et  ut  a  sacro  Jiujus  ore  post 
cuuiiniinicai  ioncin  <  orpori  e1  Sangmini  :  '  hrifl  I 
more  bcucdiceretur  solito.  (Juadam  igitur  die 
ad  basilicam  fanctsa  Dei  Genitricis  semperque 
Vir-mis  Mariau,  ubi  etiam  bcatus  Bertinufl  san- 
ctum  Audomariim  sepelivit,  supradictua  \\;:It- 
bcrtus  veniens,  ibidemque  orationem  complene  , 
aliqua  eum  neeessitate  subito  retrahente*  ad  bea- 
tum  nejrlexit  venire  Bertinum  :  sed  ad  stiam  pro- 
priam  inoaute  remeaverat  doraum.  Tunc  suus 
discipulus  ,   nominc  Dodo  ,  bcato  nuuciavit  Ber- 

tino, 


592 


A      Uosmo. 


■,""  domum 
reverten$, 


R 


rijnh  lapnu 
graviterque 
trat  vulnera* 

lUS, 


i -11111  )n  r  S 

Bevtlnum  tU 
oinitut  tmpo 
trato, 

'    U'lill|l|lllll! 


|)liinln 


-  onfi  tlim  »o- 
Hatmt  multa 
donat  Sanrfo, 


tino,  dicendo :  Valde  venerabilis  Pater  ,  admiror 
quod  vir  fidelis  in  Christo  amicus  Waltbertus , 
in  proximo  nobis  hodie  iter  faciens,  sine  vestrae 
benedictionis  petitione  ad  suam  insolenter  pe- 
rexeritdomum. 

9  Tunc  sanctus  Christi  confessor  Bertinus , 
prophetico  spiritu  plenus  ,  praedicto  ait  discipu- 
lo  :  Antequam  ,  fili  ,  ad  suam  Waltbertus  per- 
veniat  domum  ,  ad  quam  nunc  properaudo  se 
credit  cito  esse  venturum  ,  valde  illum  poenite- 
bit ,  quod  hodie  sine  nostrae  benedictionis  mu- 
nere  de  hoc  perrexerit  loco.  Quod  secundum 
bcati  Viri  praescientis  verbum  effectus  probave- 
rat  rei  ■  Eodem  enim  die  post  solis  occasum  nun- 
cius  a  Waltberto  velociter  secundum  Domini 
sui  prasceptum  equitando  ad  beatum  venit  Ber- 
tinum  :  statimque ,  postquam  ad  sancti  Viri  prae- 
sentiam  venit ,  ejus  provolutus  vestigriis ,  tre- 
mula  ad  cum  ait  voce  :  Domine,  vester  benevolus  in 
Christo  amicus,Walbertus  nomine,  in  confinio  mor- 
tis  et  vita*  positus,  vos  in  Dei  postulat  noraine,  ut 
pro  eo  secundum  solitam  vestrae  caritatis  pietatem 
misericordem  deprccemini  Dominum,  utper  vestras 
in  conspeetu  aeterni  Reg-is  g-loriosas  preces  de  mor- 
tifero  periculo,  quod  sibi  nuper  accidit,  solamen  re- 
cipiat. 

10  Postquam  euim  in  hac  die  sine  vestra  be- 
nedictionc  ad  suam  volens  properare  domum  pe- 
rexerat,  subito  in  medio  vias  spatio  de  suo ,  in 
quo  velociter  equitabat  ,  equo  dejectus ,  super 
petrosara  incautus  corruit  terram  ,  multisque  in 
ejua  corpore  membris  collisis  ,  femoreque  ejus  , 
beatissime  Pater ,  penitus  confracto  ,  mortem 
sibi  subitara  adesse  putat,  nisi  illum,  ut  credit, 
per  vcstras  sacras  orationes  pietas  liberet  divina. 
Scit  enira  quod  hoc  sibi  periculum  per  suam  con- 
tigil  negrligentiam,  quia  sine  vestraa  benedictio- 
nis  tutamlne  per  hostis  callidi  astutiam  ,  aliqua 
se  nccessitate  rctrabente,  de  hoc  hodie  loco  pe- 
rexit.  Idcirco  vos  in  Dei  nomine  de  praedicta 
negligentia  veniam  petendo  precatur  ,  ut  potum 
\c.in)  Bacro  ore  benedictum  ,  sacrisque  vestrifl 
manibus  signatum,  nd  eum,  antequam  moriatur, 
transmittere  dignemini. 

11  Tunc  vencrabilis  Senex ,  casu  fidelis  ami- 
ci  commotus ,  suo  incunctanter  jussit  discipulo , 
ex  enoforo  *,  quod  iu  sacrario  positum  fuerat, 
vinmn  propinare,  ut  ad  ffigrotantem  celerrime 
mitteretur  amioum,  At  juvenis  leniter  sancto  re- 
spondit  AMuti;  Est,  ut  reor ,  beatissime  Pater, 
spacium  mensis  intcgri,  aut  eo  amplius,  quo 
nec  iu  co ,  de  quo  dicis,  vasculo  una  fiala  * 
fuerit  vini.  Iline  sanctus  Christi  Confessor,  fide 
perfeoto  et  oaritate  plenus,  suo  dixit  discipulo  : 
Vade  ,  Uli  ,  in  Dei  nomine  ad  illud,  dc  quo  di- 
cis ,  vasoulum.  Dominus  enim  noster  ,  cui  o- 
iiiin.i  possibilia  sunt,  qui  adest  adjutor  in  op- 
portunitatibus  ,  (Prope  est  enim  Dominus  omni- 
bus  lnvurantibus  cum  )  nostro  aegrotanti  amlro  , 
credo  ,  salutiferum  dabit  potum.  Tunc  juvenis 
sancti  Yiri  prajcepta  secutus,  iu  prasdictum  in- 
trando  sacrarium,  illud  vas ,  de  quo  paulo  aute 
sancto  dixit  Abbati,  quod  uee  uua  in  eo  fuisset 
vini  fiala,  divina  Largiente  gratia  hac  vice  plcnum 
optimoinvenit  vino,  OUJUS  mirabilis  odorpra-diplain 

complever&t  domum. 

1 2  Tuno  sauetus  Christi  coufessor  Bertinus 
immensas  onmipotenti  Domiuo  gratias  Bffens 
Waltberti  ai1  puero:  De  hoc  vino  aliquid  te- 
cum  portando  ad  tuum  volo\  recurre  Domiuum. 
Tunc  ille  in  eadem  nocte  iramenso  repletus  gau- 
dio  ad  suuin  reversus  est  Dominum  ,  totumque 


VITA  ALTERA  S.  BERTINl  AliBATIS. 

ei,  quod  factum  fuerat,  narrando  miraculum,  salu-   D 


mors  e(  sepuf. 
tura . 


tiferum  sibi  potum  de  praedicto  propinaverat  vino. 
Postquam  vero  de  eodem  benedicto  biberat  potu,  in 
eadem  hora,  divina  medente  manu,  sanus  effecius 
est ,  immensasque  omnipotenti  Deo  salutis  suae 
auctori  gratias  referens ,  cordisque  conpunctione 
repletus ,  magnam  suae  hereditatis  partem  Deo  et 
beato  optulit  Bertino. 

13  Praeterea  plurima  per  sauctum  Virum   mi-    *'iV'«<«  £an- 
ra  Divinitas  egit,  quamvis  ea  partim  ipse   celan-   Jjjjjjjjj1* 
di  studio  ,   partim   tunc   praesentium  negligentia  deinde  Erle[ 
occuluerit.  Sed   omnibus    miraculis  labor  in  Dei  /Wdum«i&f 
servitio  indeficiens  est  praeferendus,  et  cura  per-  «J*ft«ft 

r  —         .     .,  abbatem  ; 

vigil  aniraarum  sibi  commissarum.  Omni  ltaque 
tempore  vitae  suae  in  praeparatione  loci  sibi  a  Deo 
traditi  sudavit :  cujus  labori  a  Deo  divina  gra- 
tia  affuit,  ut  suo  terapore  priscis  monasteriis  re- 
gia  affluentia  constructis,  et  numero  pignerum 
Sanctorum  et  rerum  abundantia  coaequaretur.  Se 
igitur   adhuc    vivente  ,    successorem    sibi  Rigo-  /( 

bertum    h    ordinavit  :  cui    etiam  post  paucorum 
annorum   sudorem   requiem  indulgens ,   Erlefrido 
venerabili  viro  a  se  nutrito  ccenobii  sui  regimen  g 
commisit. 

14  Sub  principe  igitur  Francorum  religiosis- 
simo  Hildeberto  i,  condigna  sancti  Viri  labori- 
bus  Christus  rependere  praemia  volens  ,  voca- 
tum  ad  se  transire  fecit  Nonis  Septembris ,  ple- 
num  dierum  perfectorumque  meritorum.  Quem 
praefatus  abbas ,  omnisque  coetus  monachorum 
cum  honore  maximo  ,  ut  tautum  decebat  Pa- 
trem  ,  conditum  sepelierunt  in  coenobio  pro- 
prio  k  ,  cooperante  Domino.  Post  cujus  obitum 
plurima  circa  venerabile  sepulcrum  per  merita 
beati  Viri  Dominus  peregit  miracula  ;  e  quorum 
numerositate,  Deo  favente,  paucissima  l  prorae- 
raus. 

ANNOTATA. 

a  Clarum  est ,  hgec  ex  Vita  prima  fuisse  de- 
sumpta,  cum  hic  auctor  seque  ac  primus  habi- 
tationem  Sanctorum  Luxovii  omiserit ,  ipsaque 
prioris  verba  mox  adoptare  incipiat,  Bertinum, 
quem  illc  postremum  nominaverat ,  dumtaxat 
prseponens ,  et  alia  qusedam  subinde  immutans. 

b  QutV  hic  narrantur  de  Adroaldo,  restituenda 
sunt  secundum  Vitam  primam  num.  2. 

c  Annus  undecimus  Clodovei  II  concurrit  cum 
anno  648,  Litteras  donationis  dedi  in  Commenta- 
rio§  5,-  sed  ibidem  etiam  ostendi,  donationem 
illam,  quatenus  facta  est  S.  Bertino  ejusque  sociis, 
collocandam  esse post  constructionem  Veterismo- 
nasterii;  hunc  vero  scriptorem  multa  mutasse  , 
multaque  ab  Audomaro  et  Mummolino  ad  S.  Ber- 
tinum  perperam  transferre  voluisse:  idque  magis 
firmavi  §  6.  Donavit  primum  Adroaldus  bona 
multa  S.  Audomaro,  atque  eatenus  ex  ejus  etiam 
donatione  constructum  est  Vetus  monasterium. 
Eadem  vero  deinde  donavit,  S.  Audomaro  sua- 
dente  et  consentiente,  S.  Bertino  et  sociis,  indeque 
sedificatum  et  ditatum  est  hodiernum  ccenobium 
Sithiense. 

d  Legendum  Achario.  Verum  Achario  non 
successit  S.  Mummolinus ,  ut  hic  dicitur  ,  sed 
S.  Eligius,  ac  S.  Eligio  demum  Mummolinus 
anno  658  aut  6o9 ,  ut  dictum  in  Commentario 

e  Factum  hoc  narratur  in  prima  Vita  num. 
3.  At  ibi  nihil  de  progressu  navis  contra  fluen- 
ta  praecipitis  fluvii.  ltaque  miraculum  hoc  pa- 
rui».  est  probabile,  prxsertim  cum  non  perfiu- 

vium, 


DIE  QUINTA  SEPTEMBRIS.  m 

vium,  secl  per  stagnum  dumtaxat  dicantur  navi-  ab  eo   peragratis  locis,    ad    przedicti    confe.«soris 

9ass%  Christi  Bertini  in  Sithiu  monasterio  positum '  ve- 

i  Quee  narrantur  de  loco  qusesito  et  monasterio  nerabile    venit   sepulchrum.   Et  cum    frwtres    in 

Sithiensi  condito,  Mummolino  simul   et  Eber-  prsdicto     loco    commorantes     nocte     Dominicse 

tramno  attribuendasunt.  Verum  scriptor  hic  fide  Resurrectionis   in  eadem  ecclesia,  in   qua  corpus 

non  satis  bona,  ut  omnia  attribueret  S.  Bertino,  beati    pausat  Bertini,  nocturnas    cantarent  vi""i- 

Audomarum  adjutorem  et  Mummolinum  antesi-  lias,   prsdictus  vir    immensa    DB«ritudine    corre- 

gnanum,  in  primaVitacommemorato$,praeter~  ptus,  a  suis  sociis  in  ecclesiam  ad  orationem  de- 

mittere  voluit.  ConsuleigiturVitamprimamnum.  ductus   est.  Et  cum  longo  spacio  cum   lacrvmis 

3  et  4  ac  Commentarium  §  5  et  G.  orando  suam   sanitatem  per  merita  sancti  patris 

g  Omnia  toto  hoc  numero  retata  tam  fideliter  Bertini    a    Domino    postulasset  ,    quando    lectio 

exprimaVitasuntexscripta,utvixpauculasvoces  Euangelii  more  solito  recitata    fuit,  ajgrotus  ille 

reperiam  mutatas.  In  facto   Waltberti,  quod  se-  vidit  circa  se  lucere  multa  luminaria,  paulatim- 

quitur,  idem  observo.  que   a  se  sentiens  infirmitatem    recedere,  auditu 

h  De  tempore  ,   quo  Rigobertus  prxfuit  ,   ac  recepto  ,   pedumque   rccuperato    officio  ,   subito  , 

deinde  Erlefridus,  consule  Commentarium  num.  divina  largiente  gratia,  in  pnedictorum  priesentia 

134>-  fratrum  sanus  effectus  est.  Et  post  synaxim  omni- 

i  Childebertus  Illregnare  ccepit  secundum  Pa-  potenti  Domino  et  beato  Bertino  gratuis  a"-ens,  suis 

gium  anno  695,  atque  ejus  anno  15  obiisse  San-  gradiendopedibusuetusetsanuspropriam  repcdavit. 

ctum,  asseruerunt  posteriores  biographi  aliique  ad  domum. 


A.  A: 


scnptores  Bertiniani.  Hac  de  causa  obitum  Berti- 
ni  circa  annum  709  fixi  in  Commentario  num. 
139. 

k  Videlicet  in  oratorio  seu  ecclesia  S.  Martini. 
Vide  Comment.  num.  130. 

1  Miraculum  primum,  quod  mox  sequitur,  de- 
sumptum  est  exprima  Vita,  cujus  auctor  num.  \% 
ait :  Quod  illi  nobis  testati  sunt,  in  quorum  conspe- 


17  Quidam  homo,  ex  parte  nobis  incogni- 
tus,  sed,  sicut  postea  probavit  eventus,  mali- 
gno  spiritu  repletus,  cum  cujusdam  religionis  se 
esse  simulasset ,  per  tres  continuo  dies  ,  quasi 
orandi  gratia,  ecclesiam  pnedicti  patris  nostri 
Bertini  ingressus  ,  multotiens  se  humo  postra- 
vit  ,  quasi  compuncto  corde  funderet  preccs  >, 
sed    quotiens    exiit ,    seras    valvarum    diliffenter 


fur  vasa  ar- 
gentcain  ec- 
clttia  Sancli 
fuiatus, 

E 


ctu  hsec  gloriosa  virtus  fuit  facta.  Cumautemhic      consideravit,  aliud  tamen  in  pnesentia  custodum 


auctor  nihil  similedicat,et  yie  quidem  asserat  mi- 
racutum  nuper  fuisse  factum,  ut  etiam  affirmave- 
ratprimus,  evidenter  ostendit  se  illo  scriptore  non 
modo  posteriorem  esse,  sed  tanto  etiam  tempore 
ah  eo  remotum,  ut  nonpotuerit  vere  dicere  mira- 
culum  nuper  fuissepatratum. 


CAPUT  II 


Miracula  post  mortem  Sancti  facta 


{Juidttm  sur- 

dus  et  cluutb 
fttrttis. 


•id  Sancli 
seputertuit 
tanutur  : 


Tres  igitur  viri  in  piscationis  arte  periti  no- 
cte  Dominica  in  Rodano  flumine  juxta  bea- 
ti  Mauricii  martyris  monasterium  a  (servi  enim 
illius  erant  loci )  navim  ascendentcs  ,  retia  ad 
capiendos  extenderunt  pisces.  Dein  insolita  eo- 
rum  retia  in  eadem  nocte  piscium  intravit  mul- 
titudo ,  ita  etiam  ut  nec  illis  per  prolixa  anno- 
rum  spacia,  quibus  in  prsedicto  flumine  retia  ex 
tendere  solebant,  tales  magnitudine  apparuerint 
pisces,  nec  tantam  ante  piscium  multitudinem 
una  ceperint  nocte.  Hinc  lseti  navigantes  ad  por- 
tum,  quem  soliti  erant  post  piscationem  intra-  orls  abstulerat.  [nterea  eustodes  ecclesi®  una  oum 
re,  nequiverunt  se  de  prsedicta  movere  navicu-  fratribus  refectorium  exeunteSj  durn  persjuViunt 
la.  Duo  enira  ex.ipsis  pcdura  et  raanuum  officio  sacrorurn  darnpna  va.sorum  ,  mox  coadunatorum 
privati,  toto  fuerunt  corpore  contriti.  Tertius  concursus  faotus  est  monaohorum ;  et  in  tanturu 
autem  officio  pedura  privatus ,  surdus  effcctus  sunt  inente  consternati,  ut  quid  dicerent,  ve\ 
est  :  super  enim  eos  propter  noctis  Dominica:  quid  agerent,  quo  se  verterent,  non  repperis- 
Resurrectionis  transgressionem  ultio  supervenit  sent;  sed  suis  hoc  exigentibus  peccatifl  evenisse 
divina.  concorditer    clamabant.     Miscricors    autein    Do- 

16   Hinc  ille,  qui  auditum  et  ambulandi  amisit      minus  raeritis  sancti   Bertini  confessoris  sui   □   a 
usum,  duobus  enitendo   fustibus,    atque    aliorum      diu    est   passus    jugiter   sibi   servicntium   aniraos 


fingcns.  Nam  aliquando  se  incurvavit,  quasi  in- 
ibi  dissolutas  religarot  corrigias,  aliquando  ve- 
ro  casum  simulans  manicharurn  *  ,  in  eodem 
exitu  curvatus  collegit.  Expertus  tamen  totum, 
quod  voluit,  notavit  horam  ,  qua  fratres  post 
Sextam  b  causa  rcfectionis  ad  panem  percipien- 
dum  peterent  refectorium.  Sicque  aggressus  , 
cultro  arrepto,  pressit  lignum  per  vinoturas  val- 
varum,  quo  ambae  iu  transversum  stringebantur, 
cum  aliunde  ferreo  pessulo  firmatum  non  esset, 
ita  ut ,  capite  vectis  ejusdem  sursum  elevato  , 
aditum  pra3beret  iutrandi.  Tunc  miser  ille,  sed 
non  miscrabilis,  malitiffi  suae  pandebat  effectum. 
Nara  ingressus  furatus  est  vasa  argentea,  quffl 
sub  coronis  ac  larapadibus  coram  retroque  nende- 
bantaltari. 

1S  At  dum  cgrcssus  ccepisset  qiwEiere  aditum 
porta3,  mirum  in  modum  vidit,  sicut  postea  n.ir- 
ravit,  quam  plurimos  sibi  et  terribiles  assisterc 
inimicos.  Nam  temptatus  a  diabolo  ,  permissufi 
quidem  est  avidus  rapere  pnedarn,  sed  penitus 
aufcrre  non  est  perraissus.  Unde  contigit  ,  ut 
dum  portis  patentibus  ininimc  pateretsibi  regres* 
sus,  rcvertens  per  mcdiura  monasterium  iter  ar- 
riperct,  insulainquc  peteret,  quffi  intra  paludem 
ejusdcm  raonasterii  sita  est,  ut  ibi  apud  quem- 
dam  sibi  cognitum  reponeret,   quod  furtim  a  sa- 


MKinii.iritiii 


i  gi  •■■>!  nequit, 
F 


comitantium    suffragio    fultus,    loca   sancta   ora- 
tionis  causa  circuire  decrevit,   ut  juxta    venera- 


periolitari. 

I!'    Fur    enim    infelix    jam    memoratus,     dum 


bilia  servorum  Dei  sepulchra  divinam  postularet     ]iinc  cuneos  iniraicorum  ,  inde    aquarum   ao    pa- 
raisericordiam,    ut    amissara    corporis    sanitatem      ludis   impedimenta    cernerct,   (nam  ut   nescienti 
per  gloriosa    Sanctorum  merita  recipere  merere-      bus  loquar,  locus  ille  talis  est,  ut  per  millc  pas- 
tur.   Post   intcrvallum  igitur    temporum,    multis     sus  etmulto  amplius  nlsi  navigio  non  habeal  in- 

gressum. 


i  apittti 
puttitur. 


A.  Akokymo. 


*  i.  c .  mcnlc 
cepltu  BSKl 
c 

ti 


H 

Mnmtclittt  ob 

tjrtiviu  peecata 

monaiterto 

ejectve, 


cwcUatcquo  u 
Deopuntlut, 


liobus 


ait  jioi  tam 
monatU  >  U 
pomitentiam 
agit, 


594 

gressum,  excepta  una  porta  ab  Occidente,  per 
quam  pedites  et  equites  plaustraque  ducentes  li- 
berum  solent  habere  ingressum)  concitos  quasi 
per  praecipitia  parietum  atque  tectorum  ccepit 
dare  saltus.  Quod  cum  vidissent  ibidem  degen- 
tes,  sublata  prorsus  ambagine  totius  dubitatio- 
nis,  hunc  esse  reum,  hunc  clamitant  sancti  fu- 
rem  extitisse  thesauri ;  et  ideo  taliter  a  dsemonio 
ugitari.  Cum  autem  detinuissent  eum,  quolibet 
ing-enio  interrogatus  est,  quid  sibi  evenisset,  vel 
quare  dementasset  *,  et  statim  exposuit  totius 
rei  veritatem.  Quidplura?  Prtevaluit  contra  eum 
jus  arbitrorum  :  unde  missus  est  in  nervum  c  in 
loco  famoso,  Castello  videlicet  Menapiorum  d. 
Condoluit  autem  super  eo  unanimitas  jam  dictae 
roiigreg-ationis,  miseruntque  ad  comitem  ejusdem 
loci,  et  redditum  est  ei  liberum  exire.  Sed  quia 
in  aliis  quam  pluribus  tentus  erat  flagitiis,  ut  postea 
compertum  est,  ideo  fore  permodicum  habuit  poe- 
nitentiae  tempus  :  septimanam  enira  tantummodo 
supervixit.  0  quam  breve  est  praesentis  vitae  tem- 
pus  ad  comparationem  seternitatis!  Hortamur  ergo 
omnes,  qus  haec  audierint,  omittere  mala  fectari- 
que  bona. 

20  Multis  ig-itur  secularium  horninum  turbis 
ad  saepc  dictum  monasterium  ob  amorem  Dei 
confluentibus,  et  monachicae  relig-ionis  deside- 
rio  ardentibus  ,  inter  cseteros  ,  Benjamin  nun- 
cupatufl,  g-eneris  secundum  seculum  nobilitate 
pollens,  plurimum  ex  hereditate  propria  mona- 
sterio  conferens,  aditum  petiit  conversionis,  lau- 
dabiliqtie,  ut  facie  tenus  videbatur,  simplicita- 
to  totum  se  contulit  monasterio.  Susceptus  ita- 
que  hic  atque  inter  fratres  collocatus  est  cete- 
ros.  Sed  non  post  multum  temporis  sagitta»  per- 
cussus  diaboli,  ccepit  sua  mala  opera  defende- 
re,  ac  niraio  instinctu  inimici  illudi,  mortiferis- 
quc  persuasionibus  conscnsum  pryebere.  Cum- 
que  a  fratribus  spiritualibus  saepissime  corripere- 
tur,  non  modo  non  emendatus  est,  verum  exo- 
sos  eos  habuit,  quos  ob  suam  perversitatem 
plurimum  contristari  conspexit.  Diu  itaque  in 
hac  pcrversitate  toleratus  tandem  de  monasterio 
est  egressus, 

21  Ig-itur  monasterium  relinqucns ,  ccepit  lu- 
strare  domos  propinquorum  ,  et  quaerere  ,  qui 
illi  secum  habitandi  asscnsum  pra^beret,  nequam 
scilicetejus  operibus  conseutiendo.  At  cum  nullum 
reperiret,  omnesquo  oum  propter  amissionem  pro- 
positi  sui  exosum  haberent;  coepitdemum  frequen- 
tare  furta,  ccenosisque  nimiura  iuquinari  stupris, 
et  alia  nefanda  excrctTe  faciuora.  Cum  talia  ergo 
solibus  *  inscquerctur  cotidianis  ,  omnipotentis 
otementia  Domini,  qusa  ingratbs  quosque  per  fla- 
jellfl  vocat  ad  rcgnum,  fecit  cmn  ex  nimio  capitis 
dolore  lumen  amittere  corporale.  Vix  autcin  post 
!;mi  difam  oarnia  afllictioncm  obtinuit  a  propinquis 
suis,  ut  quocumquc  illis  videretur  modo  ,  sola- 
tium  ci  propinquitatis  aJiquod  impenderent.  Su- 
soeptus  ergo  est  ab  illis,  scd  jugitcr  verborum 
contumaliis  verberatus.  Propter  salutem  enim 
suam  misericors  Dominus  lumen  illi  abstuHt 
oculorum,  ct  solatio  uon  aivit  adesse  propinquo- 
rum. 

Z-l  Quadam  igitur  die,  cum  valde  contumelia 
ftequenti  moestus  foret ,  divino  compulsus  in- 
stinctu,  ducatum  sibi  ad  raonasteriura  bcati  Ber- 
tini  prffiberi  rogavit.  Quod  oum  factum  fuisset , 
coram  ecclcsiaj  januis  prostratus  ,  cotidie  Domi- 
uum  dc  pneteritis  neg-lig-entiis  placare  studuit , 
insistcns  jejuniis  et  oratiouibus  laorymlsque  assi- 
duis ;    psalmodiansque    dicebat  :  Ego  autem  sum 


VITA  ALTERA  S.  BERTINI  ABBATIS. 

vermis,  et  non  homo,  opprobrium  hominum  etab- 
jectioplebis.  Tu  autem,  Domine,  susceptor  meus  e.% 
gdoria  mea,  exaltabis  caput  meum.  Atpater  mona- 
sterii,  ejus  videns  humilitatem,  a  Domino  cor  ejus 
intellexit  visitatum,  et  ad  portam  eum  collocavit, 
praibendo  victum  cotidianum.  Ille  autem,  sicut  jam 
dictum  est,  in  poenitentia  perseverans,  animum  ut 
arcum  habuit  extentum,  quatinus  saepissime  hu- 
mura  lacrymis  rigans  mereretur  audire  :  Dimis- 
sum  est  peccatum  tuum.  Quadam  erg'o  die,  cum 
synaxis  horae  tertiaa  a  fratribus  cantaretur,  merao- 
ratus  frater  juxta  altare,  quod  in  media  ecclesia  si- 
tum  est,  ubi  venerantur  reliquiae  Dominicae  Nativi- 


l> 


tatis  ,  stetit ,  casuque    subitaneo  m  terram  pro- 
ruit. 

23  Quem  fratres  citissime  accurrentes,  a  ter- 
ra  levaverunt,  eumque  aciem  oculorum  clarissi- 
me  protendentem  videntes,  protinus  rog-itavere  , 
qualiter  sibi  a  Domino  foret  salus  data  visionis. 
Dicebat  autem  eis,  quod  cum  pura  mentis  in- 
tentione  Dominum  exoraret ,  duas  faculas  ex 
sepulchro  sancti  Bertini  vidit  jactatas,  oculis  suis 
clarissimum  lumen  infundentes,  sicque  lumen  ocu- 
lorum  reparatum  fore.  Tunc  omnibus  claruit , 
quod  per  merita  beati  Bertini  pristinse  redditus 
sit  sanitati.  Statimque  sine  mora  eum  in  priorem 
revocavere  locum ,  propensius  ei  multam  hono- 
ris,  quam  primis  in  initiis  vitae  monasticae,  ve- 
nerationera  adhibentes.  Ille  vero  nec  in  priori 
dejectione  delapsus  ,  nec  praesentis  honoris  cu- 
mulo  in  se  elevatus,  rectissimo  pede  fidei  per  se- 
mitara  bonse  operationis  ex  hinc  ag-ebat  itinera 
Christi,  ac  ei  frequenter  concinebat  :  Exaltabo 
te,  Domine  ,  quoniam  suscepisti  me  ,  nec  dele- 
ctasti  inimicos  meos  super  me.  Donrine  Deus 
meus  ,  clamavi  ad  te ,  et  sanasti  me  ,  Domine  , 
eduxisti  ab  inferno  animam  meam.  Sicque  paula- 
tim  crescendo  pervenit  ad  caritatem,  quse  perfecta 
foras  mittit  timorem.  Ig-itur  post  in  sancta  conver- 
satione  plnres  vixit  annos,  potitus  gratuita  miseri- 
cordia  Domini  Christi,  qui  est  benedictus  in  se- 
cula. 

24  Quidam  vir  ,  civis  Aurelianensis ,  Adam 
nomine,  de  vico  Primiaco  e  ob  fratricidium  jus- 
su  episcopi  urbis  Aurelianensis  ferreis  nexibus 
ventrem  brachiaque  constrictus  fy  cura  per  plu- 
res  annos  Sanctorura  loca  visitando  tantse  in- 
commoditatis  molem  sustineret ,  tandem  a  bea- 
to  Petro  apostolo,  cujus  limina  Romae  frequen- 
tabat,  duorum  nexuum  solutionem  adeptus,  per 
visionem,  ut  ipse  tcstabatur ,  admonitus  est ,  ut 
coenobiura  Christi  militura  Audomari  atque  Ber- 
tini  per  long^a  terrarum  spacia  exquirendo  ,  eo- 
rum  se  patrociniis  devote  committeret.  Qui  mo- 
nitis  ejus  parens  per  diutinos  anfractus  locum 
desig-natum  adiit,  et  nocte  octavis  *  Apostolo- 
rum  2  Nonas  Julii  in  basilica  sancti  Petri  apo- 
stoli  fratribus  nocturnas  laudes  celebrantibus  , 
primamque  lectionem  lectore  pronunciantc,  hor- 
rore  non  modico  circumfusus,  pronus  *  cecidit, 
.statimque  ferreus  nexus  confractus  ,  longiusque 
e  brachio  propulsus  est.  Quem  vocibus  lacry- 
mabilibus  Deo  et  sancto  Bertino  gratias  referen- 
tem  Fratres  a  terra  levaverunt ,  simul  etiam 
ipsi  auctori  Deo  et  patrono  suo  Bertino  debitas  gra- 
tes  laudesque  referentes. 

25  Puella  qufedam  de  familia  ipsius  Sancti , 
de  territorio  nuncupato  Melling;asele,  a  primae- 
vo  tempore  officio  ambulandi  penitus  privata , 
ita  ut  vix  mauibus  rependo  spacia  necessaria  sibi 
manibus  permearet ,  viii  Kalendas  Julii ,  con- 
currentibus    nostris  proviacialibus  more  reg-ionis 

ad 


tandctnque 
invocatione 
liertini  satm- 
tus,  gradui 
suo  rvstitni- 
lur. 


Vincula  p&ni- 
tentisadseim!' 
crum  solulu  : 

e 

f 

F 


*  apud  Mttb. 
Oolavfp 


"  ibid.  pinti- 
nus 


clauda  ?hh«c 


DIE  QUIXTA 
ad  festivitatem  Johannis  Baptistae ,  ipsa  quoque 
amminiculo  necessariorum  fulta  interfuit.  Et  cum 
sig-num  vespertinpe.synaxisjamtertiumsonaret,  ipsa 
procul  ab  ecclesia,  quousque  fceminarum  accessus 
licitus  est,  sese  in  terram  dedit,  et  omnipotentem 
Dominum  per  beati  Viri  patrociuium  propitiari  sibi 
deprecabatur  Statimqueborrore  concussa,  omnibus 
ccepit  membris  distendi  :  protinusque  erepta  pedum 
recepit  officia,  gratias  ag-ens  Creatori  suo,  qui  eam 
meritis  sancti  patroni  sui  Hertini  diu  optatae  reddi- 
dit  sanitati. 


annotata: 

a  Consnle  de  loco  annotata  ad  Vitam  primam 
lit.  i,  totumque  miracutum  ibi  relatum  videnum. 
1 3  et  seqq. ;  nec  difficulter  indebis,  prioris  verba  ab 
hoc  anonymo  exscripta  esse. 

b  Post  horam  canonicam,  quse  Sexta  vocatur,  et 
ante  prandium  cantatur  circa  meridiem. 

c  In  nervu  m  legitur  in  omnibus  Mss.  eliam  apud 
scriptorem  anonymum,  cujus  compiiationem  edi- 
dit  Mabiltonius.  Hic  tamen  pag.  118  edidit  in 
B  Nervium,  crediditque  ToTmcum  intelligi,  sed pa- 
rum  probabiiiter,  cum  Tornacum  longius  distet 
Audomaropoli ,  quam  ut  verisimiie  fiat  furem  eo 
ductum.  Per  nervum  compedes  significantur,  nec 
ullum  est  dubium,  quin  missus  e*t  in  nervum  signi- 
ficet,  in  vincula  conjectus  est,  seu  in  carcerem. 

d  Tomacum  non  designari,jam  monui,  nec  ve- 
risimile  est  significari  oppidum  aiiud  Audomaro- 
poli  longe  dissitum.  Quapropter  omninoexistimo, 
significari  oppidum  quatuor  miliiaribus  Audo- 
maropoli  distans,  et  in  monte  situm ,  quod  Cas- 
tellum  antiquitus  dictum  est,  hodie  vero  Casletum 
vocarisolet,  vulgo  Cassel.  Valesius  quidem  in  No- 
titia  Galliarum  pag.  132  existimat,  istud  oppi- 
dum  esse  Castellum  Morinorum ;  at  fatetur  dici 
castellum  Mennpiorum  in  tabuta  Theodosiana, 
necadducit  ulium  auctorem  antiquum,  quinomi- 
nat  Castelluni  Morinorum.  Unicaratio,  cur  Vale- 
sius  aiiique  cum  ipso  crederint,  istudesse  Castel- 
lum  Morinorum,  hxc  esse  videtur,  quia  existima- 
bant  Morinos  eo  usque  se  extendisse,  Menapios 
q  vero  longe  ab  eo  toco  abfuisse.  Verum  ex  variis 
horum  Actorum  locis  tiquet,  Menapios  fuisse  in 
maritimis  Fiandrim  partibus  ,  eorumque  fines 
non  longe  Audomaropoii  abfuisse.  Unum  subjun- 
go  locum  ex  iibro  Miracutorum  huic  vitde  sub- 
juncto,  ubinum.  %  deNormannis  Gattiam  vastan- 
tibus  seculo  xi,  ecciesiamque  S.  Bertini  spotiare 
conantibus  hsec  leguntur  .-  Applicnerunt  iu  rinibus 
*ai  Mcim  Menapuin*  in  sinu,  qui  vocatnrlserae-Portus.  Neo- 
r-iorum  portus  oppidum  maritimum  Fiandrise  hic  neces- 

sario  intettigendum,  ut  in  annotatis  ostendam. 
Itaque  inhabitarunt  atiquando  Menapii  atiquas 
saltem  partes  Fiandriee  et  confines  fuere  Morinis, 
quibus  eos  Csesar  stepejungit.  Plura  dc  hisce  dixit 
Henschenius  in  S.  Amando  lom.  1  Februarii  pag. 
818,  quse  videri  possunt.  Hadrianus  Vatesius 
pag.  3'6b  et  3^0  ptura  de  Menapiis  adducit  quam 
elucidat ,  sententiamque  Josephi  Scatigeri ,  qui 
Menapios  etiam  in  Flandria  hodierna  posuit , 
male  refutare  nititur  ex  eo,  quod  in  Vita  Ms.  S. 
Ursmari  Flandrenses  et  Menapes  jung-untur  qui- 
dem  ut  confines,  nominibus  tamen  distinpuiuntur 
ut  diversi.  Nam  neque  Ftandri  tunc  totam  incote- 
bant  Fiandriam  hodiernam,  nec  totam  Menapii, 
ita  ut  id  argumentum  Valesii  sententiam  nostram 
Septembris  Tomus  II. 


SEFrEMBRIS. 


595 


potiusconfirmet,  quam  infirmet.  Observat  tamen  *  *«* 
Henschentus  alios  quoque  fuisse  Menapios  seu 
Genapios  ad  Rhenum  inhodiema  Cliviat  eorum- 
que  cum  prxcedentibus  confusionem  fuisse  cau- 
sam  cur  tam  varia  de  situ  Menapiorum  sint 
scripta. 

e  In  Ms.  Bertiniano  et  apud  Mabitlonium  scri- 
bitur  Pruniaco,  notaturque  ibidem   in  marqine 

Gaiticedivi  Prunay. 

f  Mabiltonius  ad  hunc  locum  ita  scribit  .-  Sic 
passira  horaicidia  luebant  illius  temporis  homines  : 
alii  vero  dato  pretio..,  alii  verberibus  et  membro- 
rum  rautilatione.  Qui  ad  ecclesiara  confugiebant, 
autdeprecatoresmittebant,  levius  puniebantur,  aut 
ferreis  nexibus,  autpecuniaemulcta.  Deinde,  allatis 
aiiquot  exemplis,  subjungit  .■  Ex  quibuspatet,  non 
fortuita  solum,  sed  voluntaria  horaicidia,  non  pcena 
capitis,  sed  levioribus  poenis  expiari  tuno  solita,  et 
poenasdiminui  ob  coufugium  inlocasancta. 


LIBER 

MIRACULOItUM, 

auctore  anonymo  forsan  eodem 

Ex  codice  nostro  Ms.,   collato  cum 
editioneMabillonii,  et  Mss.  Bertianis. 

PROLOGUS. 


Hiis  *  a  itaque  a  reverentissimis  patribus  nostris 
sui  temporis  omnium  bonorum  studiorum  non  /w""r'or' 

'jltll  IIIIHll}  IIMC 

solum  appetentissimis,  verum  etiam  statussui  loci  niiraeufod*- 
tam  columuis  solidissimis  quam  luminibus  praecla-  ''""" 
rissimis  non  minus  veraciter  quam  tideliter  devir-  *  lf"''  '"" 
tutibus  beatissimi  Patroni  nostri  facete  pruilibatis, 
plurima  postraodum,  non  (quod  absit)  inopia  dicta- 
torum,  vel  defectu  scriptorum,  sed  muitimoda  in 
surg-ente  adversitate  temporum,  extant  intermissa 
relatu  dig-nissima.  Quorum  e  numero  itati*   paucn, 
ac  ne  forte  frivolitatis  vel  mendae  notemur  noxa, 
solum  ea,  qura  aut  ipsi  vidimus,  aut  ab  idoneis  per- 
sonis  visa  cognovimus,  non  proprias  temeritatis  fisi 
audacia,  sed  potius  illius  freti  fidnoia,  qui  ling-uas 
infantiura  fecit  *  disertas,  quainquam  minus  ele- 
g-anter,  subinferrc  satag-imus  humiliter.  Bt  licet  iu-   *  u"h  fi,nt 
g-enio  tardi,  sermone  impcriti,  ha?c  qualitercumque 
ag-gredimur  notiticanda,  non  ventosu?  juctantiai  va- 
nitate,  sed  simplicis  animi  devotione,  ac  prassuinti- 
bili  liumilitate,  malcntes  potius,  si  qul  BBmulifieri 
volunt,  patere  moraibiis  degannientium,  qnam  mi- 
racula  ad  laudem  et  g"loriara  nominis   Dei,  Klecti 
sui  meritis,  nobis  praesentibus,  celcriter  *  peroetrata 
segrmter  rcticere,  et  a  memona  abolen  suciceden-  ,,.,. 
tium.  Unde,  quamquam  simus  Inertea,  nuuc  cordi 
adest  propoaita  inchoare,  et  inchoata  sumraa  cum 
devotione  pro  posse  edere  b.  b 


81 


ANNOTATA 


59G 


LIBER  MIRACULORUM  S.  BERTINI  ABBATIS. 


A.    \mimm< 


ANNOTATA, 


a  Mabillonius  hunc  Miraculorum  librum  edi- 
dit,  prout  a  compilatore  seculi  xm  insertus  erat 
Vitm  S.  Bertini :  at  agnovit  alium  hujusesseau- 
ctorem,  idevgue  hunc  prgefixit  titulum  :  Liber 
secundus  Miraculorum,  ab  alio  auctore  anony- 
mo  scriptus  circiter  initium  seculi  x,  ex  cap.  x. 
Videri  hunc  auctorem  eumdem  cum  eo,  qui  Vi- 
tam  prwcedentem  ex  aliis  compilavit,  observavi 
in  Commentario  num.  16  et  ll.Attamen  hanc 
opinionem  non  omnino  certam  esse  existimo  :  nec 
multum  refert,  idemne  sit  auctor  an  alius  ,  cum 
constet  eum  scripsisse  circa  initium  seculi  x,  ad- 
eoque  sit  comtemporaneus. 

b  Hactenus  preefatio  auctoris,  proui  est  in  Ms., 
ubi  subditur  :  Explicit  prolog-us.  Incipiunt  Mira- 
cula.  Editio  Mabillonii satis  congruit :  nam  unam 
tantum  vocem  facete  omissam  inveni prteter  va- 
riationes  in  margine  notatas. 


CAPUT    I. 

Primus  Danorum  seu  Normannorum 


rerunt  :  verum  monitu  jubentis  Domini  obtem- 
perantes,  quo  dicit  :  Si  vos  persecuti  fuerint  in 
una  civitate,  fugite  in  aliam  ;  subduxerunt  se  ad 
tempus,  servantes  secundis  et  melioribus  rebus  , 
praeter  quatuor  ,  qui  devoverunt  se  (si  Deo  pla- 
cuisset)  ibi  martyrio  potius  velle  vitam  finire, 
quam  desolationi  sui  loci  supervivere.  Quod  quia 
ex  parte  aliter  Deus  fieri  disposuit,  subsequenti 
eventu  patuit.  Nomina  autem  illorum,  qui  se 
taliter  devoverunt,  baec  sunt  :  Woradus  *  et  Wi- 
nebaldus  sacerdotes ,  Gerwaldus  ,  et  Raynar- 
dus  *  diaconi.  Quorum  "VVoradus  ,  qui  ab  ipsis 
paene  cunabulis  sub  norma  monasticae  religionis 
educatus,  et  veluti  tunc  jam  deerepitus  ,  ita^  et 
in  Christi  tyrocinio  emeritus  miles  erat ,  diris 
colaphorum  tunsionibus  ictus,  nuditateque  tridua- 
na  et  algu  fere  letotenus  profligatus  exstitit;  "Wi- 
nebaldus  autem  licet  pro  afllictione  nimia  sui 
corporis  macrore  attenuatus  pro  Dei  nomine 
fuisset ,  acribus  verberibus  maceratus ,  atque 
etiam  per  nares  infusione  viscerum  *  distentus, 
semivivus  est  relictus.  Gerwaldus  itidem,  quam- 
quam  senior ,  quoniam  vegetior  et  fortior  aliis 
videbatur,  licet  diversis  muitoque  gravioribus 
vexatus  fuisset  ludibriorum  suorum  irrisionibus, 
servante  eum  tamen  Domino,  etsi  non  pristinai 
sauitati,  saltem  est  vitse  concessus  :  ac  sic  non 
sunt  frudati  desiderio  martyrii  *,  quod  inhiantev 


D 

nbt,  erepiit 
fwja  retiquis, 
qaatuor  mo- 
nuchot  gravi- 

uraffligmt, 

*  al.  confiilen- 
tes 


'id.  Worav 
dus 

*  al.  Regen- 
1 1 . 1 1  ■  1 1  j  -.. 


*  al.  visccri 


E 


adventus  ad  spoliandum  Sithiense    totoaPPetebantvoto. 

1  ,  4    Quartus   proinde    eorum 

ccenobium  :  opifex  in    lapsu  illce 


sus  :  surdus  et  mutus  sanatus  ac 
deinde  ccecus. 


Normanni  ua- 

miiiit  itif  ttlO 

nattertaum 

Sit/iicitte 
u 

'  i.  e.lyron* 
nli 


T 


o 


*  Mub-  Mnm- 
puninn 


emPoribus  diva3  memoriEe  Caroli  a  filii  Lu- 
dovici ,  prius  regis  ,  postea  imperatoris  , 
cum  sa3va  tyrannides  *  paganorum  emergeret  , 
famosa  flumina  Sequanae  ac  Ligeris  advolans,  et 
per  totam  grassando  Neustriam ,  ferro  igneque 
non  tantum  circumjacentes  terminos  ,  verum 
ctinin  Armoricse  magnam  partem  consumeret  , 
post  non  multorum  tandera  annorum  rotatus 
partim  iii^rniose  adacti,  prfiesertimque  respectu 
miserationia  divinaa  repulsi  ,  abscedentes  repa- 
tri;ivi'i'unt,  protestantes  nullo  modo  usquam  se 
amiilius  illius  regni  fines  vastandi  lassione  repe- 
lituros.  Quod  tamen  non  multo  post  amica  sibi 
fraude  Lllfioiati,  more  canino,  qui  quanto  plus 
allieiuntur,  tanto  mngis  insequuntur ,  pccunia 
avidi ,  rapiua  usitati ,  prffida  famelici ,  sangni- 
neque  mentiebantur  sitibundi.  Nam  anno  lncar- 
nationis  Domini  Christi  octingeutesimo  sexage- 
simo ,  immodica  iterato  ooadunata  navium  plu- 
rima  b ,  classe  iter  notum  repetentes ,  ac  toto 
nisi  alto  mari  veliflcantes,  spumantia  certatim 
sulcabaut  freta,  pertinacique  eursu  applicuerunt 
in  finibus  Meuapum  *  in  sinu,  qui  vocatur  Isera> 
portus  G  :  et  ibi  prosiliontcs  nulloque  a  publico 
pervio  divcrtentes,  iueendiis  quoque  ac  casdibus 
illius  QOn  d  indulgentes,  ut  ad  famosissimum 
locum  pausationia  Christi  confessorum  Audomari 
atque  Bertini  furtim  properarent,  aviditate  the- 
sauros  ecclesiarum  latenter  subripiendi,  ac  spe 
servos  Dei  e  iuibi  comprehendi,  brevibus  no- 
ctium  meatibus,  scilicet  Sabbato  hebdomadis  Pen- 
tecostes  hora  secuuda  perveuerunt  ad  locum, 
quo  tendebant. 

5   Sed  provisione  jugiter  in  se    contidentium  * 
tutautis    Dei,    nullos   cx   Fratribus  ibidem  repe- 


qui   et  jumor   ac 
succuleutior  ( ut  prgetulimus  )    Raynardus    nomi- 
ne,    variis   contritionibus  fractus,   illisque  absce- 
dentibus  et  secum  ducere  conantibus,  cum    viri- 
bus ,    quibus  potuit,  ne  cum  eis  iret ,  obnitere- 
tur  ,   elig*ens  potius  in  Christi  nominis  confessio- 
ne,    si    id    quoquo    modo   ab  inimicis  extorqueri 
quivisset,  martyrio   ibi  animam  Deo  commenda- 
re  ,   et   corpus    paternis    cimeteriis   concinerari  , 
nomenque    fraternis    dypticis  inscribi,  quam  lu- 
dibriorum    suorum    exsecrabilissimis  >:*   spurcitiis 
pollui;  diris  tamen  ut  erat  nexibus  vinctus,  mi- 
serabiliter    protractus   est  ad  villam  propriae  hu- 
manitus  de  matre  profusionis  /',  distantem  a  mo- 
uasterio    tertio  miliario  ad  aquilonalem  plagam, 
dictam    Munnio  g.  Stipatus    itaque    multitudine 
iniquorum  ,    ac    tam    pro    plurima  *  vallantium 
quam   densitate  noctis,  quia  in   ipso   crepusculo 
per   eam  transierunt,  nesciens  ubi  esset,   dictum 
est  ei  a  concaptivis  noti's  :  Ecce  e  regione  portaa 
quondam    nativitatis    tuae  imus.    Quod  cum  ad- 
vertisset ,    subito     in    terram     corruit.    Cumque 
aversis    telis    ab   iniraicis    ducentibus    tundendo 
cogeretur  ut  surgeret,  et  ille  protestaretur  se  nullo 
pacto  velle,  sed  magis  inibi  pro  Christo  oppetere  ; 
crebris  lancearum  punctionibus  perfossus  una  cum 
sanguinis  effusione  animam  efflans  Christo  libavit  h. 
5  Nec  etiam   reor  silendum  rei  eventum  ,  di- 
vino  judicio  meritis  B.  Bertini  in  ipsa  egressionis 
hora   peractum.     Donaria    enim  immodica  conji- 
cientes   argenti ,    super   altare    ecclesiffi    requiei 
ejus  cumulaverunt,   et  uni  ex  jam  dictis  Fratri- 
bus  ,  ne  ab    aliquibus  raperetur,   servandam  de- 
legaverunt.   Illis  autem  *  cuneatim  globatimque 
exire   queepropere    certantibus,  restiterunt  laten- 
ter  quidam    illorum  ,   temere  pecuniam  involau- 
tes.     Quod     cum    primoribus     innotuisset     jam 
egressis,  subsistentes  insonuerunt  tubis  in  intersti- 
tio    duum  mouasteriorum,  subsistentes  et  coadu- 
nautes*se  sibi,  quoadusque  rei  sunt  requisiti  et 
inventi   coramque    deducti   :    eisque  convictis  et 
judicio  sacrilegorum   condemnatis ,  suspensi  sunt 

in 


marlyno 


et  umtm  ex 
iis  occidunt  : 


*  al.  exccra- 
bilibus 


9 
e.  lurma 


aliqiiot  quoqnc 
exsuis  sus- 
pemtunt. 


'  al.   vcro 


*  ri/,adu- 
nantes 


A 


•  Mab. 
prstcnlu 


Cum  turris 
erigeretur  sn- 
pra  ecclcsiam 
S.  Beittni, 


1  td.  pulclier 
rime 


ojiifcx  ex  sn- 
prema  turrl» 

jiaite  htjisus 
esl,  mansiK/itc 
illasus 
*  suprcmn 


DIE  QUINTA  SEPTEMBRIS. 

in  Australi  parte  juxta  introitum  portae  monaste-      aiebat  eos  scire, 

rii,  evidentissime   promulg-ante  Domino  ,  judicio 

etiam    infidelium  ,    pcena    brevi ,    quali  cruciatu 

plectendi  sunt  perpetuo  sub  praetextu  *  Christia- 

nitatis,    nisi  resipiscant  sacrileg-i.  Unde,    carissi- 

mi,   elucubratissima  dilig-entia   advertendum   no- 

bis  est,  quam  clementer  Dominus  trahentes  quasi 

long-um  funem  irrumpibiliter  peccata   nostra  im- 

provisa  immo  invisa   hostiuni  invasione  dig-nanter 

castig-ando  nos   redarguit:  parique  modo   exactis- 

sima  circumspectione  considerandum  ,    quod  mi- 

sericorditer   et   locum   tunc  servavit ,    et    habita- 

toribus  gratuita  pietatis  miseratione  pepercit.  Me- 

ritis  quoque  patronorum   loci    dignum    adnume- 

rari  ,    quod  eodem    tempore    captivati    in   brevi 

reversi  sunt  gaudentes  universi  et  lseti. 

6  Post  discriminis  praefati  liberationem  Fra- 
tres  ejusdem  ccenobii  convenientes,  lacrymisque 
non  minus  g-audii  quam  mceroris  illiti,  post  ta- 
men  animaequiores  facti  ,  coeperunt  praecordiali- 
ter  tractare  ,  qualiter  Domini  offensam  placabi- 
lem  sibi  potuissent  facere ,  seseque  ei  placabiles 
reddere.  In  argmmentum  etiam  hujus  rei  ,  ve- 
luti  mansueti  filii  admonitionem  Patris  pii  g-ene- 
rali  pacto  consenserunt,  gratiosiores  se  super  hac 
castig-atione,  immo  emendatiores  fieri  velle.  Sol- 
lerti  quoque  priores  cura  cum  senioribus  con- 
suluerunt  ,  quibus  potissimum  occupationibus 
quivissent  priorum  negdig-entiarum  redhibitionem 
reddere.  Sicque  communiter  tractatum  est,  ut 
tecta  ecclesiarum  vetustate  consumpta  et  demo- 
lita  i,  ceterarumque  oflicinarum  perstillantia  non 
solum  resarcirent ,  rerum  sine  intermissione  vel 
alterius  neg'otii  interpositione  pleniter  renova- 
rent.  Quod  sicut  summa  devotione  inchoatum  , 
ita  nostro  opere  ocius  quam  putabatur,  Deo  ef- 
fectum  subministrante,  pulcre  *  strenuissimeque 
est  perfectum.  Ecclesia  quoque  requiei  S.  Berti- 
ni  celerrime  exstitit  miro  opere  plurabo  cooper- 
ta.  Sed  et  turrile  ipsius  ,  licet  noviter  esset  su- 
perpositum,  quia  antiquo  more  erat  factum,  de- 
posuerunt ,  et  aliud  mirae  magnitudinis  mirabi- 
lisque  fabricse  studuerunt  aedificare  ,  cujus  lon- 
g-itudo  consistentis  in  terra  aequebat  altitudinem 
culminis  ecclesiae,  cui  superponendum  erat.  Nec 
mirum,  tristeg-um  enim  (ut  vulg^ariter  loquamur) 
trium  tripodum  ordinibus  factum  fuerat,  excepta 
summa  claxendice  k. 

7  Itaque  ecclesiae  superposito  et  erecto,  per 
singml&sque  compag-ines  juncto  ,  cum  tholus  po- 
mifer  in  edito  una  cum  triumphali  signo  crucis 
erigeretur  ac  in  gyro  ejusdem  stipitis  superrima* 
rota,  ubi  haustulae  et  tabulse  praefatae  claxendi- 
cis  superinniti  ac  configM  debuerant,  humerando 
copularetur ;  unus  artificum  ,  nomine  Bertus  , 
stans  super  eodem  circo  arripuit  raalleum ,  et 
quasi  gratulabundus  pro  appropinquata  pame  con- 
summatione  tam  miri  operis,  ictum  veluti  jactan- 
ter  longius  colligrens  incaute  jecit.  Sed  eheu  ! 
resiliente  rota  et  quatiente  vncillans  pedibusque 
lubricans,  de  tanta  altitudine  praeceps  terratc- 
nus  venit.  Sed  mirum  dictu  mirabiliusque  mira- 
tu,  adeo  nullam  laesionem  passus,  nisi  quod  tan- 
tae  altitudinis  praecipitatione  consternatus  fuit, 
quatenus  ambigruum  fieri  fas  non  sit  supporta- 
tnm  esse  eum  alis  subventionum  beatis.simi  pa- 
triSj  cui  servivit,  Bertini.  Adstipulationique  tan- 
ti  miraculi  apponimus  ,  quam  risibile  et  plausi- 
bile  responsum  accurrentibus ,  et  aquam  sibi 
quasi  pro  refocillatione  offerentibus  ,  sine  dolo- 
ris  anxietate  protulit,  scilicet  quoniam  in  opere 
suo  semper  et   labore  jucundus   erat ,    pro  certo 


597 

quod  sitim  resting^uere  potius   a.  A»o%jttn. 
gaudebat  jugiter   vino  quam  aqua ,    nec   oblato 
tunc  eg-ere  lymplue  liquore.  Actutum  enim  quasi 
tanti  opinione  infortunii  Fratres  cum   cetera  fa- 
milia  mixtim  manipulatimque  sicut  ad  exsequias 
illius  lapsi  aocurrentes  ,    cum  comperissent  stare 
incolumem,    duxerunt  eum  gaudentes  in  eccle- 
siam,  fletus  tristes  in  laetitiae  lacrymas  permutan- 
tes;  campanas  solito  prolixo   clangore    grandiso- 
nas*increpitantes  pariter  ,   simulque  sollemniter  -oi.gaudiso- 
odas   Deo   *  auctori    et  B.   Bertino  ejusdem  mi-  n" 
raculi    subventori    psallendo    ferentes.     Artifices  " Mab' 
quoque  hac  virtute  nedum  dicamus  animati,  quin  Dom'n° 
etiara    roboratiores  et  audaciores  effecti,  inchoa- 
turn  opus  explicuerunt  constantes  et  lffiti. 

8  Succedente    quoque    tempore    accidit ,    ut  Surdm  si  m«- 
quidam  et  natione    et   nomiue   igmotus,   nec  mi-  ******* 
rum ,    quia    g-emino   miserabiliter   morbo   fuerat 
constrictus,     ( auditu    etenim  a   primaevaa  profa- 
sionis  hora  *  exstitit  vacuus,    et  loquela  priva-  '<"•  a.abhora 
tus  )  veniret  peregrinando   ad  monasterium  prae-  ":,uli 
fati  Patris.  Qui  cum  ibi  multum   temporis  pera- 
geret,   utque  prrr-tuliraus ,    quia  fari  non  potuit,   E 
pulsatibus  taratarantium  tabellarum  l  stipem  men-  / 
dicaret,    nulloque    se    alicubi    diverteret,    ejus**iuoft. 
continufe    constantiae    jug-itatem    ecclesiarumque  ejmque 
frequentiam  Christicolae  loci  retractantes  * ,  con-  •  uab.  detrac 
ferentesque  non  sine  nutu   Dei  talera  siguifican-  lantra 
tiam    fieri ;    coeperunt  eum  humanius  colligere  , 
et  in  xenodochio,  quotidianae  receptionis  paupe- 
rum  deleg-ato  ,  mansionem  1111  desig-nare.  lbi  au- 
tem  paene  annum  conversatus,   post  hebdomadse 
dominica3    Resurrectionis     corapletionem  ,     deci- 
mo  die,   id  est,   quarta  feria  ,   monachis   vesper- 
tina  debita  in  ecclesia  persolventibus,    et  canto- 
re  inchoante  antiphonam  ad  crucem  salutandam, 
ita  incipientera,   »  Ite,  nuntiate  fratribus  meis  », 
pueroque     subsequentcr     pronuntiante     versum , 
"  Dicite  in  nationibus  »,  ceteris  etiam  sueto  more 
ipsum    tractim  ac  summisse  porsequentibus  ;    in 
ipsa  quasi  silentii  hora  coepit  jam  dictus  surdus 
ac  mutus  blaterando  imitari  auditas  psallentium 
voces, 

9  Fratres  itaque  ad  tam  insolitum  horrendum-  ,„ SaMtie -c_ 
que  sonum  pavefacti  ,  substiterunt  annuentes  c/M/aianofui 
oeconomo  pauperum  .  ut  inquireret  causam.  Qui 
cum  solito  ei  annueret  ,  nec  proficeret,  irasci- 
bilis  ut  erat ,  ccepit  eum  verbis  increpare.  At 
ille  ipsa  eadem  verba,  quia  aliud  loqui  nescivit, 
blissando  *  respondere  temptabat.  Tunc  Pratres 
protinus  intellig-entes  ei  a  Domino  meritis  IS.  Ber- 
tini  concessum  esse  auditum  et  fatum  ,  hymni 
canoris  psallentiis  cum  sig-norum  pulsatibus  Deo 
grates  ac  Sanatori  ejus  totis  referebant  viribus. 
llujusquc  cuormis  m  virtutis  exhilarati  triputlio, 
quia  in  primis  auspiciis  rlorida;  ju-vimtutis  erat, 
miserunt  eum  ad  canonicorum  scholam,  littera- 
rum  stndiis,  quantulo  posset ,  imlmondum,  con- 
tinuoque  ,  ubi  diurnalia  capitula  cum  vesperti- 
nnlibus  paalmia  didieit,  comam  sibi  capitis  de- 
ponere  poposcit.  Ac  *  non  longo  post  taxlere 
ccepit ,  professusque  est  cordi  sibi  fore  Homam 
petendi  ,  acceptaque  licentia  ,  junxit  se  Saxoni- 
bus  ultramarinis  Romarr,  perg-entibus  * .  Cum- 
que  una  cum  illis  pervenisset  ultra  Lingonuxn  <*i- 
vitatem  n ,  consociaverunt  se  cis  Viriduncnses 
negotiatores,  eamdem  viam  tendentcs  usque  ad 
divaricationem  via?  duoentifl  Hiflpanlam.  Ibique 
tunc  innotuit,  quod  antea  fuit  i^notum,  civem 
videlicet  ipsum  csse  Viridunensem  :  quia  ibi  agno- 
vit  suos ,  licet  difliciliter  ab  eis  posset  ipse  co- 
gnosci  *  propter   insperatam    reformationera   iu- 

g-enitorum 


V 


imii.ti- 


ln'inlo 


'  .1/..'/.  ;it 


*  al.  petenti 


'  r.((  aguosci 


A.  AnOHfuo 
*  «/.  direcluni 


Laboranut in 

fetlivitate 

Sancti  creut 

fit: 

•  Mab.  lcm- 

pore 

"  al.  Lcdo- 

friiltis 


*  al.  |iiiiiiniio 

nlius 

B 


'  Mab.  siil 
■eqaona 


in(  ileinds, 
voto  nunou- 

juito,  tamt- 
tur. 


'  Mnh.  p)| 

roi 


*  ititm  confci 
sionnu 


*  i'l  Mtt  -\- 

necivo 
/' 

*  Mab.  pallo- 
llini 


698  LIBER  MIRACULORUM 

g-enitorum  morborum.  Iter  tamen  coeptum  stre- 
nue  peragrns,  iudeque  rediens,  sine  divertendi 
ad  propria  desiderio  directim  *  locum  sanatioms 
suffi  revisit,  ac  Deo  et  Reparatori  suo  gratias 
retulit.  Nomen  etiam  in  baptismo  sibi  inditum, 
quod  prius  nescivit  quam  a  notis  didicit  ,  tunc 
notificavit ;  Ermenfridus  enira  vocabatur  :  sic- 
que  suis  benefactoribus  valedicens,  refertus  be- 
nedictionum  copia,  lastus  remeavit  ad  propna. 

10  Sicut  nonnulli  suse  negdig-entise  tepore  * 
periclitantur ,  ita  divinae  dispensationis  saluber- 
rima  castigatione  (  ut  in  prsesenti  eventu  perspi- 
cue  claret )  multi  salvantur.  Quidara  enim  vir 
coloniae  ejusdem  ecclesise  ,  de  oppido  ei  appen- 
dente ,  nuncupato  Giraiaco ,  Letfridus  *  nomi- 
ne,  in  Christianitatis  devotione  (ut  rei  congruen- 
tia  post  declaravit )  ceteris  communicipalibus 
euis  minus  curiosus  exstitit.  Ideoque  et  accidit, 
ut  dum  quadam  die  Dominica  cives  illius  more 
solito  ad  ecclesiam  non  minus  intima  mentis  de- 
votione  anhclarent,  quam  gressibus  pedum  pro- 
perarent,  et  ipse  ut  bolito  mulcimine  blandilo- 
quii  affatue  a  privatioribus  *,  ut  secum  iret,  ap- 
pcilaretur;  ncdum  dicamus ,  ivit ,  verum  etiam 
raonita  salubria  adversus  audire  dissimulavit  , 
perg;ens  ad  paucula  pecora ,  quse  videbantur  es- 
se  sui  juris  procuranda.  Cui  ,  priu.squam  perve- 
nissent  ad  pascuarum  loca,  accessit  angx>r  animi 
cum  timore  intolerabili  et  nimia  horripilatione : 
atque  ut  ab  ipso  post  didicimus,  videbatur  ei 
quasi  totum  perfusum  se  fuisse  calore  ferventis 
aquffi  :  et  veluti  ig-notis  lo<|uamur ,  quia  situs 
cjusdem  fundi,  ubi  hoc  provenit,  talis  est,  ut  il- 
lic  viantium  obtutibus  clarescat  prospectus  ec- 
clcsiarum  Christi  confessorum  Audomari  atque 
Bcrtini  ;  misrr  ille  ,  licet  ob  duritiam  sui ,  seu 
obsequens  *  miraculum  minime  miserabilis,  nisus 
co,  quamquam  sero  ,  se  divertere,  quatenus  il- 
lorum  precibus  juvaretur,  non  potuit ;  sed  pse- 
ne  examinis  ante  in  terram  proruit,  nequaquam 
ut  passione  scotoraatica  o  ictus,  sed  pro  animee 
illius  ( ut  postea  claruit )  salvatione,  immo  ma- 
g'is  nominis  Dei  laude,  ipsiusque  dispositione  lu- 
minuin  delcctabilium  visu  privatus,  ac  bimatu 
vel  eo  amplius  in  hujus  ca;citatis  permansit  ama- 
ricatu. 

11  Qui  cum  adhuc  torporis  sni  teperet  desi- 
dia,  quasi  funditus  de  sute  sanitatis  reformatione 
diflidcns,  hortatu  tandem  suorura  beatissimi  pa- 
tris  Bcrtini  perrexit  visitare  liraina,  adferens  , 
quce  obtiuere  potuit ,  maxime  cerea  munera , 
quo  si  Deo  et  clementissimo  jara  dicto  Patri  pla- 
ruisset ,  ejus  meritis  recipere  mereretur  amissa 
captorum  orbium  luraina,  spondens  ac  confir- 
mans  quidquid  super  eo  divina»  pietati  placeat*, 
reliquum  vita^  suaj  spatium  ibi  peragere  velle. 
Quam  ejus  intimam  cordis  devotionem  constan- 
tissimam(ine  professiouem  *  inspiciens  occulto- 
rum  cognitor  Deus,  raeritis  et  precibus  clemen- 
tissimi  Patris  reddidit  illum  visui  et  visum  sibi, 
tanta  scilicot  perspicuitatis  claritatc,  ut  quoniam 
a  pueritia  iu  donio  cujusdam  nobilissimi  ejusdem 
reg"ionis  viri  adulto  tenus  educatus  et  altus  fuit, 
atque  in  g-enecio  *  ipsius  nendi  ,  cusandi  p,  te- 
xcndi  ,  omnique  artifieio  muliebris  operis  edo- 
ctus  ,  quitlquid  in  pr^dicta  postmodum  ecclesia 
palliorura  *  ornari  habuit  et  emendari,  seu  eccle- 
siasticarum  vestium  lavari  ,  ipse  sollicita  inten- 
tione  procuraret ,  anhelanter  adspirans  et  suppli- 
citer  iinploraus,  quo  velut  ipse  elaborando  de- 
sudat  qmeque  emendare  necessaria  et  emundare 
lurida;   sic  diviuffi  miserationis  clementia  de  in- 


S.  BERTINl  ABBATIS. 
quentiarum  suarum  omnium  dig:netur  ablui  inqui-    D 
namenta,  quo  mereatur  ad  Auctoris  suse  reformn- 
tionisfeliciter  pervenire  vocamina. 

ANNOTATA. 

a  Ad  hunc  locum  Mabillonius  annotavit  se- 
quentia:  Id  est,  Caroli  Calvi ,  qui  anno  dcccxl 
successitinpaterni  reg-ni  portionera,  anno  dccclxxv 
imperator  salutatus.  In  Chronico  Nortmannico 
edito  apud  Chesnium  tomo  2  Histor.  Franc. 
dicuntur  Nortmanni  bis  Sithivense  monasterium 
diripuisse ,  nimirum  anno  dcccxlv  et  dccclxxxi. 
Verum  tom.  3  Annalium  pag.  84-  primam  di- 
reptionem,  de  qua  hic  agitur,  narrat  ad  annum 
860.  Iperius  cap.  14  part.  i  eamdem  referens 
invasionem  Normannorum,  tempus  sic  eccpres- 
sit:  Sabbatoque  Pentecostes  hebdomadffi  huc  ad- 
venerunt,  anno  Domini  dccclxi.  Pagius  ad  an- 
num  860  num.  7  existimat  irruptionem  rela- 
tam  in  Chronico  Normannico  ad  annum  845 
distinctam  esse  ab  eat  quee  hic  refertur  ad  an- 
num  860.  Verum,  etsi  Normanni  variis  vicibus 
ad  Sithiense  monasterium  venerint ,  omnino  E 
existimo  primum  eorum  adventum  contigisse  an- 
no  860,  prout  hic  auctor  asserit :  errasseque  au- 
ctorem  Chronici  Normannici  tam  in  tempore  hu- 
jus  irruptionis,  quam  in  tempore  irruptionis  se- 
cundse,  quam  decennio  citius,  quam  oportuit,  ab 
eo  relatam  videbimus.  Audiamus  tamen  ex  ilto 
auctore  pcenam  sacritegorum  hic  omissam,  sed 
breviter  perstrictam  apud  Folcardum  num.  50. 
Demum,  inquit  auctor  Chronici,  cum  a  quodam 
raonasterio  ,  nomine  Sithiu  ,  direpto  incensoque, 
oneratis  navibus ,  repedarent;  ita  divino  jndicio 
vel  tenebris  caecati  ,  vel  insania  sunt  perculsi , 
ut  vix  pauci  evaderent,  qui  Dei  omnipotentis  iram 
ceterisnuntiarent.  De  aliis  Normannorum  in  Gal- 
tiam  irruptionibus ,  quas  auctor  breviter  attingity 
consuli  possunt  historici. 

b  Vox  plurima,  quse  huic  scriptori  familiaris 
est,  ab  eo  usurpatur  pro  multitudine,  copia,  aut 
turma. Mabiltonius  verba  utcumque  mutavit ,  dum 
edidit,  immodica  iterato  coadunata  manu,  plurima 
classe  iter  notum  repetentes  etc 

c  Iserae-Portus  ,  modo  Neoportus  et  vulgo 
Nieupoort  dieitur,  quod  oppidum  necessario  hic  y 
intelligendum  est,  cum  sit  maritimum  cum  portu 
ad  ostia  Iserse  fluvii,  distans  Audomaropoti  duo- 
decim  circiter  milliaribus  Belgicis.  Menapios  in 
iis  partibus  habitasse,  observavi  ad  Vitam  cap. 
2  lit.  d. 

d  Mabiltonius  omisit  particulam  non,  et  substi- 
tuit  erg-o.  Verum  vox  non  reperitur  in  Ms.  nostro, 
et  sensum  reddit  perfectum :  nam  abstinebant 
tantisper  a  preedationibus ,  wtfurtim  pervenirent 
ad  monasterium. 

e  Apud  Mabillonium  additur  improviso. 

f  Ad  villam  propriaj  humanitus  de  matre  profusio- 
nis,  id  est,  ad  villam,  in  qua  natus  erat.  Ita  clare 
habet  codex  noster.  Mabiilonius  pro  humanitus 
edidit  humanitatis,  sed  mendose. 

g  Munnio  habet  codexnoster,  Mabillonius  Mira- 
mo,  codices  duo  Bertiniani  Munmnio.  Credit  Cle- 
tyus  locum  Gallice  dici  Meuth,  esseque  juxta  pa- 
gum  Leuling-em. 

h  Hic  capiti,  quod  hic  finitur,  apud  Ma- 
billonium,  titulus  est:  De  adventu  paganorum  : 
Sequenti  vero  hic  prdefixus  est :  Qualiter  Dani 
Danos  suspenderunt.  Verum  cum  nec  in  codice 
nostrot  nec  in  antiquioribus  Bertinianis  tituli  ca- 

pitibus 


DIE  QUINTA 

pitibus  legantur  preefixi,  de  iis  mentionem  dein- 
ceps  non  faciam, 

i  Et  demolita  omissum  est  apud  Mabillonium. 

k  Apud  Cangium  in  Gtossario  hic  locus  addu- 
ctus  sic  exponitur  ;  Id  est,  supremo  ordine  cam- 
panularum,  qui  in  emiuentiori  parte  campanarii 
collocari  solet,  ut  in  inferiori  majorum  campana- 
rum  ordo. 

1  Tabellse  taratarantes  significant  crotalum  seu 
crepitacuium,  quo  muti  utuntur,  quando  mendi- 
cant. 

m  Vox  enormis  o?nissa  est  a  Mabillonio.  At 
habetur  in  codice  nostro  et  in  Bertinianis,  signi- 
ficatque  miracuium  esse  grande  prseter  modum. 

n  Lingonum  civitas ,  vulgo  Langres,  urbs  est 
satis  nota  in  Campania  Gallica. 

o  Scotomatica  passio  non  est  vertiginosa  ,  ut 
Mabillonius  notat  in  margine,  sedvisus  est  obte- 
nebratio.  Significat  auctor  non  naturali  modo 
fuisse  caecitate  correptum ,  sed  divinitus  eo 
malo  puniium. 

p  Cusandi,  id  est,  suendi,  a  Gallico  coudre. 

CAPUT  II. 


Altera  Danorum  seu  Normannorum 
irruptio  ad  spoliandum  ccenobium 
Sithiense  :  repulsi  divina  ope  bar- 
bari. 


SKPTEMBRIS. 


5U9 


Normanni, 
obsesso  fru- 
slra  Noviomo, 

'  i   e.  delictis 


*  i.  e.  turma- 
que 


versus  Bra- 
buntiam    cur 
sum  dirigunt, 

i"u  .-■/ ii ■  ub 
idiis  separutu 
d 


Ea  etiam  tempestate ,  qua  praegravantibus  ac 
prseponderantibus  multimodis,  non  modo 
solius  vulgaris  populi ,  immo  omnium  dig-uita- 
tum  et  ordinum  delinquentiis  *,  non  tantum 
Franciae  fines ,  sed  etiam  totius  regni  principalia 
quaeque  loca ,  Armoricaque  provincia  diutina 
( quod  nunc  enumerare  longum  est  )  sacrilegse 
Danorum  gentis  oppressione  crudeliter ,  licet  ju- 
ste  ,  invaderentur  ab  illa  classe ;  pluriraaque  * 
pro  sui  numerositate  (  veluti  epitheticus  loqua- 
mur)  magnus  exercitus  ab  omuibus  dicebatur  : 
anno  adventus  sui  in  regnum  duodecimo  ,  ab 
omni  plaga  ,  ubi  diffusus  erat  aduuatus  in  loco , 
qui  ob  concursum  insignium  inibi  aquarum  Con- 
fluentia  vocatur  ,  adscendit  flumen  'dictum  Isa- 
ra  a,  pervenitque  et  equitatu  et  navig-io  subus- 
que  Noviomam  b  civitatem,  facieus  ibi  inuni- 
tionem  circa  villam  ex  Australi  plaga ,  natura 
munitam ,  scilicet  aqua  et  silva,  vocatam  Kiri- 
siacus  c,  intendens  si  in  brevi  nequiret  arta  et 
diutina  obsidione  civitatem ,  quia  parva  videba- 
tur,  capere  posse. 

13  Sed  cum  hemisphaerium,  nihil  ibi  Spraeva- 
lentes  ,  cousummarunt  d ,  et  (nedum  dicamus  ) 
aliquid  proficerent  ,  verum  magis  fame  ac  siti 
omnique  penuria  artati  paene  deficerent;  con- 
sultum  (  ut  eventum  subsequeus  patefecit )  ha- 
bueruut ,  in  regno  quondam  Lotharii  e  irent , 
tractantes  per  maritima  transire ,  et  castella 
ibi  recens  facta  obtinere  ,  incolasque  omnes,  nisi 
se  dederent ,  mortificare.  Quo  comperto ,  pars 
juvenum ,  qui  sibi  ceteris  agiliores  audacio- 
resque  fieri  videbantur  ,  numero  quingenti 
quinquaginta,  selegerunt  se  insciis  aliis  abripien- 
tes  clam  noctu  quasi  solito  in  aliam  partem  per- 
gendo,  arreptoque  itinere  insubsistibili  cursu  di- 
rectim    tendebant    ad   munitiuuculam  /'  paupere 


i.  e.  ioitio 


£ 

*  turma 


(pro  dolor!)  sumtu  parvoque  licet  strenuo  in-  ».  Amrmo. 
colarum  comitatu  factam  in  pago  Tarvennensi 
in  loco,  qui  vocatur  Sithiu ,  circa  monasterium 
eximii  prsesulis  Audomari ,  fuste,  gleba  et  cespi- 
te,  sicut  artificiosissime,  ita  etiam  firmissime  con- 
structam,  jactanter  in  via  proludenles  primo  im- 
petu  eara  iufringere  velle ,  ac  pro  tenuitate  seu 
paucitate  inhabitantium  facile  capi  posse.  Auxi- 
liante  tamen  illis  Deo,  et  patrociniis  Sanctorum,  qui 
requietionis  ibi  elegerunt  sibi  locum,  more  solito 
intervenientibus,  indignante  Christo,  prassumtuosa 
illorum  jactanctia  versa  est  comminus  in  dignam 
viudictam,  ad  quam  promuigandam  calamum  nunc 
vertimus  nostrum. 

14  Nani  post  sanctum  Paschalis  Itesurrectio-  venitudop- 
nis  diem  transcursis  quatuordecim  diebus,  die  /»w*?»<Mdum 
Dominico,   hora,   qua  cardinalis  o  Missse  conven-  s,t,,,enK  mu 

...  .     *  *  .  nimentum  : 

tus  publice  agebatur,  apparuerunt  protinus  prae-  . 

fati  invasores,  descendentes  per    clivum    montis 
prominentis  villte ,  quae   Locus-Ecclesiai  h   voca-  h 

tur,  pro  eo  quod  beatissimi  martyres  Fuscianus 
et  Victoricus  iu  fronticipio  *  Christianitatis  inco- 
larum  terras  primarium  feruutur  ibi  construxiflse 
ecclesiam,  respiciens  contra  mouasterium  ex  par- 
te  Occidentali.  Quod  ceruentes  excubise ,  autn- 
mantesque  quod  plurima  *  totius  subsequeretur, 
veluti  prius  essendi  fama  percrebuit,  exercitus, 
prqtinus  populo  in  ecclesia  consistenti  notiticave- 
runt.  Illi  vero  non  adeo  tali  nuntio  consterna- 
ti,  immo  magis  auimiEquiorcs  facti ,  Deo  et  pa- 
trociniis  Sanctorum  causam  sui  comraendaverunt, 
et  corapunctive  mutua  confessione  rebaptizave- 
runt,  ac  humili  perceptione  mysterii  Corporis  et 
Sanguinis  se  munerunt  Jdantea  invicem  dextras 
pro  libertate  et  loci  tuitione  se  velle  aut  agiliter 
oppetere,  aut  strenue  defendere,  murumque  pro- 
tinus  optimis  (  ut  mos  incolarum  regiouis  est ) 
armis  prssparati  conscendeutes ,  una  cura  prius 
prteparatis  bellicis  iustrumeutis  munitissime  ar- 
cem  vestierunt.  Tali  eorum  constantia  paullo 
ante  arrogantes  iniraici  comperta,  necnon  et  par- 
te  inclusorum  audacter  sibi  obvios  ire  extra  mu- 
nitionem  visa,  Deo  illos  quam  maxime  terrifi- 
cante*,  animositatis  superbia  mollita ,  jactantia 
pressa,  audacia  remissa  ac  liquefacta  ,  minime 
audentes  agrcdi  ccepta ,  diverterunt  se  ad  pe- 
cora  per  agros  pascentia  caplenda  ,  ocius  repc- 
dare  cupientcs  vel  cum  tantilla  prasda.  „ 

15  Residui  vero  virorum  nostrorum  hac  in-  utNo,.man. 
vasione  commoti ,  pwescrtimque  de  Dei  auxilio  „,  e*dmtur 
testatorumquc  propriorura  intervcntu  fisi,  repen-  a  Sithimibui, 
te  erupcrunt  de  munitioue,  irruinpentes  post  eos, 
equites  quidem  per  compendia  praeanticipando 
illos  in  planitie  muntis,  unde  autc  desccnderant, 
quia  lentim  pecora  minabant,  habflntes  contem- 
tui  talia  eos  audere;  pedites  autem  post  tergum 
insequentes ,  ponentes  hostes  in  medio.  Itaque 
comperientes  cinctos  *  se  undique,  secus  fugam 
mollentes,  desperabiliter  ruperunt  ad  Oricnta- 
lem  plagam  per  sinistrum  cornu  vallentiura,  ten- 
dentes  ad  quemdam  quernura  *  lucum,  putantcs 
se  ibi  frustra  aut  defeudere  aut  effugcrc  posse. 
Nostri  itaque  eos  occidendo  insequentes  ( hora 
enirn  fuit  nona,  quando  exibant  de  castcllo) 
antequara  pervesperasceret ,  omnem  illam  pluri- 
mam,  ut  ipsi  jactabant,  selectorum  pugnatorum 
Dei  bello  consumserant ,  licet  non  sine  nostro 
damco ,  majore  tamen  suo  i.  Omnes  enim  ibi 
occisi  sunt,  praiter  quodquod  de  nostris  mortui , 
tot  sunt  ex  illis  fuga  elapsi,  uovem  autem  tan- 
tummodo  ex  omni  illa  plurima  evaserant,  et  ex 
ipsis  etiam   a  persequentibus  eos  in   via  mortui 

Bunt 


•  Mab.  CUB- 

ctoi. 


*<i/.  quer- 
fiium 


600  LIBEK  MIBACULOBUM 

A.  AROBn».  sutit  quinque  reperti ,  quatuor  tantum  proten- 
dentes,  ut  postmodum  ab  eis,  qui  tunc  mter- 
fuere  exercitui,  didiciraus,  pervenerunt  ad  socios, 
temeritatis  audaciam  vituperantes  ,  tamquam , 
preesumtivae  rei  eventum  elucubratim  perscru- 
rantes.  De  exuviis  quoque  tres  divisiones  fece- 
runt,  unam  ecclesiis  consedentes  ,  aliam  orato- 
ribus  et  pauperibus  dantes  ,  tertiam  aequa  lance 
nobiliores    cum    inferioribus    compartientes    :   et 

merito. 

qnommvi-  ]Q  Scrutemur  enira    humanitus  verbi    gratia  , 

ctortadlvino     quibus  magis   addicenda  sit    hujusmodi  victorm, 

favoriattri-     oratoribus   an    belIatoribus  h.    Sed   quoniam    lo- 

A  cum  illum  certaminis  a  meniis  Castelli  facile  fue- 

rat  prospectari,   quis  valet  effari,  quam   intnms 

/  praecordiorum   suspiriis  oratores    in   scammatis  l 

ipsiis  lucta  pro  sua  liberatione   Christo  totis   ni- 

sibus  flebiliter  fuderint    preces  :  quam  crebra  et 

alta  suspiria  cum  fletibus  comas  et  facies  lanian- 

do  incessabiliterque  lacrimando    anhelanter  reci- 

procabant  cum  parvulis  matre.s  :  quosque  imbelle 

vulgus  geraituuin  mugitus    ad  caelum  mittebat , 

brachiis  infatigabiliter  tensis  palmisque  pansis  fi- 

B  nem  certaminis  Dei    miserationi   commendantes , 

atque  ideo   siquis  vel   iniraice  contentiosus    esse 

coeperit  :  cui  ordini  potius  haec  reputetur  causa, 

dicamus,  karissimi ,  dicamus  immo  veraciter  te- 

stcmur,  ac  remota  omni   ambagine  asserere  non 

dubitemus  ,    quod   in  hujus  certaminis  anxietate 

•  t.cBSMdiinis  oratores  et  imbecilles  pulsatibus  et  improbitatibus* 

pracibui  oralionum  aures  Dei   ad  clementiam  inclinabant, 

quantinus   propriis  viribus  minime  prsesumentes 

adjuvaret,  ac  intercurrentibus   electorum  suorum 

Audomari  atque  Bertini  meritis,  potenti  sua  vir- 

tute   sui    ad   perficiendam    suorumque  vindictam 

manus  pugnantium  misericorditer  roboraret.  Sic- 

que  et  eis  addicatur  merito  victoria ,  et  oratori- 

bus  infatigabiliter  Christo  fine  tenus  famulanti- 

bus  oorona.   Ante    omnia  vero  datori  et  auctori 

non  modo  prcesentis  triuraphi,  verum  etiam  largi- 

tori  bonorum  omniura   Deo  cum   Sanctis    maneat 

lausetgloria  per  infinita  secula  seculorura. 

Cummuni-  17  Vrceterea ,  fratres  dilecti  et  communitiones 

menia,inSi-     Christi,  quibus  cordium   votis   vel  laudum    psal. 

thiu  etBpta,       lenliis  idonei  esse  poterimus  agendis  Deo  gratiis 

jnanovent  inopinata  errptione  tanti  discriminis ,   quave 

mipcr/rrtu,  l  l  x  ..  ,     ,    ,.  ,. 

q  teraentale  possuraus  dicere,  quod  lstiusmodi  au- 
sus  esset  coeptus ,  nisi  magno  zelo  misericordis 
Dei  fuisset  instinctus?  lloribilis  enim  fuit  di- 
ctu  ,  hon-ibilior  et  cceptu  :  quia  paene  nobilitas 
terrffl  illius  ex  multo  jam  terapore  ob  araorera 
\c\  dominatum  sibi  dominorum  carorum  nbsces- 
serat,  nativitatis  patria  relicta  ,  prseter  paucos , 
qui  ita  hereditariis  prtediti  erant  patriraoniis,  ut 
non  esset  eis  neces&e  subdi  nisi  sanctionibus  pu- 
blicis.  Horum  pars  cura  nobilissimis  ac  religiosis 
iUius  loci  monaohis  simulque  Deo  devotissimis 
ac  strenuissimis  oanonicis ,  quoa  nnraquam  per- 
seoutionis  ulla  tribulatio  cxterrere  pnevaluit,  lo- 
oum  propositi  sui  derelinquendi  sustcntabant,  pa- 
riterque  confortabant  reliquiarum  remissos  fere 
animos  et  invalidam  plebeam  manuin.  Hoc  prce- 
sertim  in  tutissimee  spei  anchoram  preesumtlbilis- 
que  in  Dorainura  tiducise  :  (ac  quia  pro  vita  res 
eral    neoessari»  audaoise   iudubitanter  assumen- 

m  tes  ,  quod  anteactis  temporibus,  Folconis  m  vi- 
delioet  generosissirai   ejusdem  loci   tunc   abbatis, 

M  post  vero  sanctte  matria  Bemanse  n  ecclesia  re- 
verendissimi  archiepiscopi ,  incolis  terrae  adhuc 
omni  abuudautia  refertis  et  absque  sui  dimiuu- 
tione  integerrimc  vigentibus,  ambitus  castelli  cum 

(>  concensu  populi  etprocemm  condictatus  o,  men- 


?>wnacho  ap- 
parens,  monct, 
ut  perftcian- 
tur. 


i.e.  multitu^ 
do 

*  i.e.  indi- 
gentium 


E 

*  al.  nilorc 


*  Mab.  adunco 

*  al.  translu- 
ccntibus 


S.  BERTINI  ABBATIS. 

suratus,  ac  per  potestates  et  ministeria  ad  perfi-  D 
ciendum  distributus,  receptus  p  ex  immodica  parte 
jam  cceptus,  sed  pro  dolor!  tam  praepedientibus 
peccatis  inconsummatus,  quam  pro  gyri  amplitu- 
dine  excusatione  nefaria  atque  infelici  fuit  impedi- 
tus  et  intermissus. 

18  Processu  autem  temporis  g,  cum  tota  jam  s.  Audomaru* 
terra  incensa  et  depopulata  et  plurima  *  homi- 
num  fere  consumpta ,  fame  attenuata ,  disper- 
sioneque  fugse  propulsata  esstitisset;  respectu 
tandem  clementis  superque  paucas  reliquias  mi- 
serantis  Dei,  ostendens  quod  non  in  multitudi- 
ne  populi  salus  ejus  consistit,  sed  potius  in  mi- 
sericordiis  et  miserationibus  suis ,  propalans  et- 
iam  quod  competentibus  necestuosorum  vicissi- 
tudinibus  dignatur  precibus  electorum  suorum 
pro  sibi  votivis  supplicatibus  praebere  effectum  j 
voluit  B.  Audomarum  exorabilissimum  antistitem 
cuidam  monacho  coenobii  S.  Bertini  ,  asdituo 
scilicet  ecclesise  praefatu  pra^sulis ,  memorabilis 
personee  viro  ,  nomine  Herrico  r ,  apparere  in 
visione.  Qui ,  ut  ipse  postmodum  delectabiliter 
multis  audientibus  referre  solebat ,  procerse  erat 
staturse ,  venerandse  canitiei  ,  habens  in  fronte 
stigmata  nitorem  *  pulcherrimse  calvitiei  divari- 
cantia,  facie  venustus  et  gracili ,  naso  raedio- 
criter  longo  et  parum  abunco  *  ,  manibus  cum 
digitis  locgissimis  pulcherrima  macroris  tenuitate 
lucentibus  *,  infula  episcopali  vestitus ,  quem 
sibi  protestabatur  dulci  famine  subinferre  ita  ap- 
pellando  :  Gravarisne  ,  Frater ,  sopore  ,  an  vi- 
gilas?  Qui  cum  ei  pro  tam  insolita  visitatione 
personae  tremens  nec  in  totum  se  dormire  re- 
spondisset,  nec  pro  insita  generaliter  angustia 
(  quia  timor  somnolentiam  solet  ingerere  )  posse 
se  contineri,  quo  nimio  labore  fessa  et  anxietate 
laxa  non  refocillaret  membra,  exserto  brachio  ma- 
num  quasi  versus  illum  porringens  subintulit:  Vi- 
gilandum  potius  vobis  est  et  animo  et  corpore, 
monitisque  meissalubriussumraopereinsudandum, 
quum  segni  pigritia  trioandum.  Unde  surge,  et  re- 
liquiis  populi  ex  asse  devotis  *  salvationis  suse  te- 
nore  obnixe  contestare,  quatenus  juxta  quod  sibi 
videtur  prasvalere  posse,  non  cessent  arcem  die  no- 
cteque  firmare. 

19  Qui  cum    partim    gaudio    refertus  ,   partim  guodsita 
visionis  terrore  pavefactus  ,  post    consultum    ta- 
men  super  eo  ,  prius  idonearum   personarum  po- 
pulo  convocato ,    prsefatam    visionem   patris   mo- 
nentis',   affectuose     hortantis ,    studiose    jubentis 
strenue   intimasset;  compuuctivo  corde  laetantes 
lacrymis  gaudiosis  flentes,  omnes  unanimiter  cse 
Io  pansis  utrimque  volis  *  succlamare  coeperunt,   *ai.  votis 
dicentes  :    Gratias    omnipotenti    Deo    referimus 
qui  nos  salutari  visitatione  patris  nostri  providen 
do  ,    monendo  ,    consolandoque    reficere   et    con 
fortari    dignatus    est :   monita    salubria    viribus 
quibus  possent,  studiosissime  adimplere  velle  pro 
mittentes,    quaraque   promissionem    instantissimo 
protinus  inchoaverunt  cceptu  ,   ac  quam  pernicis- 

simo  *  quiebant  perficere  satagebant  effectu,  di-  *  Mab.  per- 
gneque  non  modo  de  jam  dicto  ,  sed  et  quod  vicacissimo 
majus  multo  ac  periculosius  fuit,  subsequenti  di- 
scrimine  tam  clementis  Dei  provisione  adjuti,  pii- 
que  Patris  hortatu  animati,  immo  de  experta  pa- 
trum  intestatorum  solita  et  provida  defensione 
salvati,  merito  exhinc  profusius  Dominum  et  pro- 
prios  protectores  inibi  devotissime  jugiter  collau- 
dant  et  laeti. 


ANNOTATA 


al.  devoti 


Sithiensibut. 
F 


DIE  QUINTA  SEPTEMBRIS.  601 

Dionysium  Sammarthanum  vocatur  Sanotus.  Ve- 
ANNOTATA.  rumt  licet  in  quibusdam  Martyrologiis  neotericis 

ejus  habeaturmemoria,  apudnos  die  17  Juniilo- 
catus  est  inter  prsetermissos,  quia  cultum  non  ha- 

bet  ecclesiasticum. 

n  Remanfe  legitur  in  codicibus  Bertinianis , 
teste  Cletyo.  Innostro  tamen  codice  mendose  Ro- 
manas  ,  uti  edidit  Mabillonius ,  qui  notatt  Fulco- 
nem  Remensiecclesixprxfuissepost  Ilincmarum 
ab  anno  dccclxxxii  ad  cm.  Abbas  non  erat,sed 
archiepiscopus  Remensis ,  quando  haec  facta 
sunt. 

o  Id  est,  communi  populi  et  procerum  consen- 
sudecretus. 

p  Post  receptus  ,  in  uno  codice  additur  iramo. 
Cwptam  fuisse  hujus  arcis  constructionem ,  post- 
quam  Dani  secunda  vice  concremaverant  mona- 
sterium  S.  Bertini ,  ait  Iperius  cap.  18  part.  2  ; 
sed  opus  intermissum  fuisse  dicit,  quando  Fulco 
discessit ,  creatus  ex  abbate  archiepiscopus.  llla 
secunda  monasterii  combustio  in  Chronico  Nort- 
mannico  refertur  ad  annum  SSl ,  et  distinguitur 
ab  irruptionibus,  quce  hic  narrantur. 

q  Hic  apud  Mabillonium  addita  est  epocha 
temporis  his  verbis  ;  Videlicet  anno  gratia?  octin- 
g-entesinio  nonagresimo  primo.  At  codices  verba 
illa  non  habent. 

r  Henricus  vocatur  apud  Iperium  ,  qui  idem 
narratcap.  ISpart.  3. 


\-  A*<>xr*o. 


a  Mabiltonius  contra  consensum  codicum  edi- 
dit  Iseram.  Oritur  Isera  nonlonge  ab  Audoma- 
ropoli ,  aliisque  ftuviolis  junctus  prope  Neopor- 
tum  in  mare  decurrit. 

"b  Noviomam,  alias  Noviomum  aut  Noviodunum 
dictum,  et  vulgo  Noyon.  In  Chronico  Normannico 
ante  laudato  ad  annum  S90  dicuntur  Normanni 
fuisse  diu  prope  Noviomum,  indeque  mense  No- 
vembri  discessisse. 

c  In  codice  nostro  Kirisiacus,  in  uno  Bertiniano 
Kyrisiacus ,  in  altero  Cyrisiacus  ,  apud  Mabillo- 
nium  Chrysiaeus. 

d  HemispliEerium  consummare  hic  significat  tem- 
pus  ierere. 

e  In  reg-no  habet  codex  noster  ,  Mabillonius  in 
res'num.  Porro  reg-num  Lotharii  nomen  habuit  a 
Lothario  rege  ,  filio  Lotharii  imperatoris  ,  inde- 
que  ortum  est  nomen  Lotharingia.  Verum  re- 
gnum  Lotharii  multo  latius  erat ,  quam  sit  ho- 
diernus  ducatus  Lotharingice  ,  atque  inter  alia 
hodiernam  Brabantiam  comprehendebat.  Itaque 
B  Normanni  non  ibant  in  Lotharingiam  hodier- 
nam,  sedin  Brabantiam,vicinasque  Belgii  pro- 
vincias. 

f  Iperius  hocfactum  narranscap.  19  part.  3  de 
munitiuncula  istasic  loquitur  :  Nempe  hoc  forta- 
Htium  a  B.  Fulcone  tunc  abbate  nostro  inceptum, 
incuria  civium  remanserat  imperfectum. 

g  Hic  auctor  voce  cardinalis  utitur  pro  preeci- 
puo  seuprincipali  :  atque  hic  per  Missam  cardi- 
nalem  significat  solemnem,  aut  illam  forte,  ad 
quam  monachi  conveniunt,  queeque  a  midtis  voca- 
tur  Missa  conventualis- 

h  Laudatus  mox  Iperius  ita  habet :  Excubiae  no- 
strse  seu  speculatores  annuntiantse  videre  Dauos 
descendentes  per  clivummontis,  in  quo  SS.  Victori- 
cus  et  Fuscianus  quondam  primam  hujus  patriae  ec- 
clesiam  aedificaverant,  ideoque  sanctus  campus  vul- 
gariter ,  Helechbelt  nunc  vero  corrupto  nomine 
Hellefant  nominatur.  Loci  nomen  Belgicum  fuit, 
opinor  ,  Heylig-h-velt  ,  id  est ,  Campus  Sanctus: 
ex  quo  anonymus  nomen  Laiine  Locus-ecclesiEe, 
quod  rei  magis  respondet,  quam  nomini  vid- 
gari  ,  formaverit.  Vicus  Helfaut  quem  designat 
C  Iperius ,  distat  duobus  fere  milliaribus  Audo- 
maropoli. 

i  Hic  apud  Mabillonium  interponuntur  hsec 
verba,  qude  non  reperiuntur  in  vetustioribus  co- 
dicibus  Bertinianis,  nec  in  nostro  .-  Facta  est  au- 
tem  csedes  hsec  in  loco  nomine  Wiudig^amo.  Ver- 
ba  hcBC  postmodum  assuta  sunt ,  vera  tamen  esse 
possunt.  Iperius  sic  habet ;  Cives  autem  nostri  in 
Dommo  confortati  ,  scientes  ibi  non  totiim  esse 
exercitum ,  ad  eos  exierunt  in  equis  et  armis , 
et  in  Windeg-aenio  eis  occurrentes,  deDanisplus- 
quam  trecentis  occisis,  reliquos  in  fug-am  propu- 
lerunt  anno  Domini  dcccxci.  Idem  annus  nota- 
tur  infra  apud  anonymum ,  ubi  narrat  Danos 
deinde  majori  numero  rediisse.  Locum  Windig'a- 
mo,  alias  scribi  Windig-ahamo ,  testatur  Ctetyus 
in  annotatis  suis  asseriique  modo  Wins  dici,  su- 
praque  fluvium  Agnionam  situm  adradiccm  mon- 
tis  Hellefaut. 

k  Sequentia  usque  ad  fincm  numeri  omisit 
Mabillonius. 

1  Scamma  pro  arena,  seu  loco  certaminis,  apud 
aliquot  scriptores  usurpatur :  hic  sumi  videtur 
proipsapugna, 

m    Folco  vet    potius  Fulco    apud  Iperium  et 


CAPUT  III. 

Normanni  majori  multitudine  redeunt, 
et  oppugnant  arcem  Sithiensem ;  sed 
repelluntur  ope  divina. 


n: 


ec  etiam  long-a  post  praedictam   hostium  cre- 
dem  intereurrente   mora  a  ,   neqne  enim   pa- 
titur  ille  antiquus   Leviathan,    inexplebilitor  esu- 
riens  ac  sitiens  humano  generi  moliri insidiaSj  habe- 
re  membrasua  moras  in  persecutione  ac  laesione  pio- 
rum.  Siquidem  iuvidiai  succensuS  livoro  ,  quoniam 
nostro  recenti  beneficio  ac  suinnui  devotione  doluit 
fervere.  Nec  mirum,  quiaeo  tempore  maximc  tanto 
adsistit  infestior,  quanto  quosque  in  proposito  volun- 
tatisDei  persenserit  fieri  forLiorcs.  ideuque  occum- 
benlium  cog'natos  velsocioscontribulesqueac  com- 
plices  *  totis  suaj  crudelitatis  viribus  furendo  uxcan- 
descere  compulit  in   iram,  saBvissimamque  .^uorum 
(  si  Deus  permisisset )  vindictam.  1'ondus  cnim  ho- 
stium  totius  reg'ni  adunari  sug^g^essit  in  brcvi  artis- 
simas  in  angustias  unius  fuudi.  Nain  peracta  post 
pravfatam  stragi^n  revolutione,  ni  fallor,  proximi 
Dominici  dici  hora  secunda,  ncbula  pro  naturaloci 
manicanter  *  nata  adhuc  aerem    maoulante,   appa- 
ruerunt  pedites  infestimabilis  plurimffl  *  eodem  cli- 
vo,  quo  et  anteriores,  desccndere,  cursuqm:  conoito 
castellum  tcndcntes  minime  introieriint,  sul)st  qucn- 
dos  ante  januam  exterioris  introitus  prae.->tolantes. 
Equites  vero,.quasi  arena  innumera:  multitudinis,  di- 
verterunt  ad  locum  quemdam*certaminis  ,  nil  se- 
cus  quam  sicuti  jjrospectu  novaj  visionis  doloresuo- 
rurn  occisorum  recrudescente,  more  elephantum,  qui 
sanguiiiis  visione  excitantur  in  iram  ad  pru-dian- 

dum  : 


^nrmanni  toto 
ntjminc  ve- 
nlurit. 


*  Mab-  com  • 
plnru 


i    c.  iiiain1 


i   e.  multilu- 


*  ul.  i|iion- 
dum,  idest 

priorlis 


602  LIBER  MIRACULORUM  S.  BERTINI  ABBATIS 

A.  anonymo.     dum  -.  ita  isti  exacuerunt  ad  suorum  severius  et 


et  acriter op- 
pugnant  cas- 
tellum  Si- 
thiense: 


'  al.  pcdibus 
*  al.  im  cdcre 


*  Mab   fuudi- 

biliB 


sed  magno 

tlumno  rcpct- 
luntttr, 


Mub.  viluni 


«/.  iiif-uiiiii 
ttl.  Gxercitu- 


occtsoque  grtio- 

thtni  txantesi- 
gnanis, 


crudelius  sanguinem  vindicandum. 

21  Et  cum  aliquamdiu  dolendo  ibi  deliberarent, 
nilque  aliud  proficerent,  nisi  quodtabida  et  putri- 
da  corpora  conspicerent  ;  facto  praepeti  cursu  , 
tamquam  primo  impetu  munitiunculam  captun, 
pervenerunt  ad  socios  :  unaque  rabido  cum 
fremitu  irrumpentes  ,  predeiibus  *  decretum  est 
diro  impugnatione  castellanos  incessere  *.  Equi- 
tes  quidem  ,  Deo  tribuente  ,  properabant  ad  lo- 
cum  naturaliter  munitum  ,  scilicet  S.  Bertmi 
piissimi  suorum  protectoris  ac  promtissimi  maxi- 
mis  in  necessitatibus  liberatoris  monasticum  b 
monasterium.  Talia  quoque  nec  sine  Dei  dispen- 
satione  exstitisse  credimus ,  sicuti  protinus  per- 
spicue  experti  sumus  nutu  ,  ut  ubi  majorfienda 
erat  communis  victoria  ,  et  perficienda  caditus 
auxilii  divini  copia  ,  numerosior  ibi  congregare- 
tur  fortiorque  hostium  plurima.  Venientes  autem 
statim  eodem  momento  ,  reniserunt  equos  per 
pabulatores  in  pascua  ad  viliarum  loca ,  talique 
studio  acceleraverunt  mansiones  a3diticare  ,  velu- 
'ti  post  munitiunculae  infractionem  pro  firmitate 
loci  gromnarumque  c  opportunitate  longo  tem- 
pore  inibi  velint  consistere.  lnterim  pedites  ex 
tempore  introitus  totam  diem  cum  agilioribus 
equitibus  ad  castelli  munitionem  pugnare  non 
oessantea,  diversis  et  insolitis  artificiorum  gene- 
ribus  per  vices  successionem  globatim  et  cunea- 
tim  contrarios  lacessendo  respirare  vel  ad  modi- 
cum  non  patiebantur.  Siquidem  ignita  utensilia 
et  frusta  candentis  ferri  more  grandinisfundibu- 
lif  *  in  eos  jacientes,  sagittarum  quoque  imbres 
in  eos  pluere  non  intermittentes,  multaque  alia  , 
quffi  enumerare  et  fastidit  et  difficile  fit ,  offen- 
dicula  molientes;  ad  postremum  fossas  circa  mu- 
nitionem  mirte  et  altitudinis  et  amplitudinis  fa- 
ctas  munientes,  ceu  vimiueis  panetibus  strami- 
neetomnigeno  siccamine  compleverunt ,  conantes 
inoendio  proftigare,  qu;bus  aliorum  artificiis  argu- 
mentorum  non  potuerint  prasvalere. 

S2  Sed  aliquantisper  eis  se  subtrahentibus,  no- 
stri  in  eosdem  stramiuum  aggeres  lignorumque 
BtrueSj  Deo  donanle  ,  prosperoque  eis  venti  tur- 
bine  flante,  ignera  caute  immittentes  ,  illisque 
jd  nesoientibus  minusque  sperantibus  ,  aeque 
igpnem  ut  idipsum  eis  facerent  inserentibus ,  ex- 
caiidcscciitcftti-amiije  plerique  eorum  ustulati  suut, 
vix  subrepti  mortis  diserimine.  Deo  autem  pro- 
pilio  nulli  ex  nostris  in  tam  d*  prolixoscamma- 
tis  spatio  niagnopere  periclitabantur  ,  nisi  tantum 
unus  Frater  monaBtici  Ordinis  ictu  sagittffi  inter 
duo  tabulata  propugnaculi,  ubi  stabat,  percussus 
esi  sub  inguine  *:  qui  et  ipse  convaluit.  Verumta- 
men  ad  vindictam  minus  armis  excitati*  ,  ac  ideo 
iniiiiis  cauti  jilagiatique  sui  famuli ,  alium  aeque 
ejusdcra  Ordinia  Fratrem  permisit  retribuere  hosti 
bus  dignam  repensioncm. 

&8  Luit  namque  tyxannus  quidam  partis  con- 
trariorum  ceteris  omnibus  ,  ut  videbatur,  aspe- 
rior  et  robustior,  ae  in  arte  puguandi  argumen- 
tosis  (actionibus  astutior ,  qui  nec  ad  punctum 
oessavit  fortiter  pugnare  ,  aliosque  ,  quasi  sine 
mora  moenia  oapturos,  instigare.  Ex  nostra  quo- 
que  parte  ,  quamquam  pro  erebra  hostium  inge- 
Stione  tenacius  iustarent  defensioui  quam  obje- 
etioni  ,  artibus  tnuieu  viribusque  ,  quibus  pote- 
rant  et  habile  fuit,  strenue  atque  agiliter  resiste- 
bant,  oiiims  intontissime  omnimodis  eertantes , 
si  q|uo  modo  infestissimum  lllum  quivissent  impe- 
dire  iuiraieum.  Sed  uon  fuit  ulli  eorum  tribu- 
tum  ,  pro  eo  quod  voluit  illos  Deus  intelligere  , 


et  in  confinio  vitae  mortisque  constitutis  signifi- 
care,  ex  qua  parte  imminentis  levamen  periculi 
deliberaret  eis  clementer  transmittere.  Ac  ideo 
decrevit,  ut  prsetulimus  ,  monastici  habitus  ju- 
venem  arcum  arripere ,  quamquam  illicitum  vel 
inhabile  sit  huic  Ordini  arma  tractare  ;  intendens- 
que  idem  illum  diligenti  consideratione  jactanter 
prosiliendum  e  ,  de  propriis  viribus  licet  dubius  , 
sed  Dei  tamen  auxilio  minime  arabiguus  ,  inserta 
arcui  sagitta  ,  implorans  Dei  adjutorium  *  tensa 
chorda  traxit  fortiter  ,  ae  divinffi  impulsionis  da- 
tione  infixitfronti  jam  dicti  tyranni  viriliter.  Hoc 
autem  mortuo ,  cessaverunt  alii  ab  impugnatio- 
nis  tumultu  ,  mittentes  protiuus  ,  qui  eventum 
rei  senioribus  eorum  nuntiarent ,  raorando  in  atrio 
jam  dicti  monasterii  ,  curialibus  tamen  in  eccle- 
sia  beatissimi  Petri  in  coneilio  residentibus  :  quod 
factum  cum  a  referentibus  illis  conquereretur  , 
eosque  hoc  aliquantisper ,  non  tamen  magnope- 
re  gravaret,  lentiusque  ac  securius  quid  illo  ve- 
speri  agendum  esset  deliberarent  ,  in  tali  inter- 
stitio  cucurrit  aliquis  ex  eis,  et  deposuit  crucem 
retro  altare  B.  Bertini  stantem  :  reversusque  ad  so- 
cios ,  irreverens  coram  eis,  coepit  eam  defabricari 
stilo  fereo  ,  qui  suol  f  vocatur,  unde  solet  excuti 
ignis  a  silice. 

%4>  Nuntii  autem  prffifati  tantae  morositatis  spa- 
tio  in  iram  accensi  ,  procacibus  conviciis  ag- 
gressi  sunt  eos  increpare  durius  ,  dicentes  :  Ca- 
lumniosa  multum  res  fuit  et  indigna,  quam  agi- 
tis  :  non  enim  de  vindicta  occisorum  nostrorum 
indignamini  ,  nec  de  nobis  certantibus  partimque 
pro  nobis  deficientibus  succensernini  ,  nec  super 
castelli  captione ,  quse  nihil  tardaret ,  solum  si 
libuisset  illos  impetere,  studetis  :  insurJer  quoque 
nec  de  prgeda  inhabita  advertitis ,  quoniara  si  hi 
tantum  habuerunt  spatium  noctis ,  omnia  sua 
aut  infodient,  aut  in  puteis,  seu  abditis  quibus- 
que  iocis  abscondent  :  quia  timent  se  pro  certo 
in  deditionem  vel  in  mortem  ire.  Atque  illi  in 
iram  versi  furibundi  exarserunt  ,  contiuuo  de 
sessionum  locis  exsilientes  ,  suisque  diis  vota  sol- 
ventes  ,  scilicet  »i  munitionem  illo  vesperi  cape- 
re  potuissent  ,  nemini  mascuiini  sexus  usque  in 
mane  parcere.  Oujus  fastuosae  jactantise  superbis- 
sima  verba  horreudpeque  temeritatis  minaeia  pro- 
lata  ,  nulli  fas  est  fieri  ambiguum  interventu  B. 
Petri  apostoli  precibusque  exaudibilis  Ghristi  con- 
fessoris  Bertini,  in  quorum,  quasi  in  eorum  con- 
tumeliam  ,  eeclesiis  hsec  fuerunt  facta  et  dicta , 
ad  aures  pietatis  Dei  super  his  indigne  ferentis 
fuisse  supplieiter  prolata.  Actutum  etenim  jam 
fatus  violator  salutiferi  sig*ni  ,  ut  credimus  ,  ad 
impediLionem  tam  crudelis  edicti,  percussus  pro- 
tinus  est  plaga  insanabili.  Nam  os  ei  subito  con- 
tractum  est  cura  aure  adusque  occipitium  ,  ocu- 
lique  subversione  retorti,  et  spumans  et  tremens  vo- 
lutabatur  per  terram  g. 

25  Quod  cernentes  paulo  ante  arroganter  sffi- 
vientes  ,  coeperunt  angustiari  ,  pallere  ,  tremere 
percussoque  commanipulares  ,  dilectos  prius  , 
tunc  velut  abominabiles  exsecrari  ,  solum  sibi 
asylum  perfugii  reputantes,  si  viam  prius  ventam 
repctere  concederetur.  Tali  itaque  Dei  vindicta 
alii  ieti ,  aiii  lerriti  ,  prsepropere  arripuerant  pro- 
pria  vexilla  parietibus  ecclesiarum  innixa,  quaa, 
inibi  missa  byssino  splendore  candentia  ,  reci- 
pientes  ,  mirati  sunt  piceo  colore  nigrantia  ;  sic- 
quc  rapido  cursu  per  medias  praecipites  vacillan- 
do  pToruperunt  ecelesias  ,  non  vino  ebrii ,  sed 
indignatione  Dei  et  offensis  Sanctorum  conster- 
nati  :  tardumque  eis  videbatur  monasterii   portas 

attingere, 


D 


al:  auxilium 


tilioque,  gui 
sanctam  Cru 
cem  violabat, 
divinituspuni. 
to, 


prxcipiti  fuga 
se  eripivnt, 


DIE  QUINTA  SEPTEMBRIS.  603 

A  atting-ere,  ita  ut  potius  laetarentur  tunc  de  exitu,  fixerunt,  quo  eminus  prospicientibus  terrorem  in-  *A  a*o»tmo. 

quam  paullo  ante  super  diu  desiderato   introitu.  cuteret. 

Egressi  vero,  et  aliquantisper  paene  elapso  spiritu  2S  Sed  e  regione  eodem  in  loco  misericors  Do-  ™<jrvmrefe- 

resumpto,  residuorum  recordati  suntdebilium.  Nec  minus  evidentissime  declarare  voluit,  quod  ipse  de  runt:ne,™t* 


magna  accepti 
«lade. 


*  ftfab.  ubi- 
cumquc 


tamen  ullus  eorum  ausus  est  pro  eis  reverti,  sed 
vocantes  ad  se  quemdam  strenuum  juvenem,  quou- 
dam  captivatum  de  colonia  S.  Vulmari  h,  qui  ab 
initio  huic  facto  intererat,  prasceperunt  ei,  ut  quan- 
tocius  tentaret  redire,  ac,  si  vivi  fuissent,  eos 
adduceret.  Qui  reversus  injuncta  perficere,  repe- 
rit,  ut  ante,  errando  huc  illucque  eos  palpitantes, 
ac  contractum  ut  prius  jacentem  fere  exanimem, 
qui  et  inibi,  quia  egredi  nequivit,  remansit,  plu- 
rimisque  diebus  miserabiliter  tabescens  eleemo- 
synis  bonorum  hominum  vixit,  latratibusque,  qui- 
bus  valuit,  miracula  Dei  illic  effecta  testificatus 
fuit. 

26  Prsefatus  vero  juvenis,  data  uni|  ex  ceecis 
manu,  sicque  unus  post  unum  sibi  haerentes,  pro- 
tracti  sunt  ad  ceteros  :  qui  etiam  interim  horrore 
mortis  trepidi,  c!ang;ore  frequenti  increpare  cita- 
bant,  stridentibus  tubis  sonitu  mag*is  sigmificante, 
immo  compellente  fug-am,  quam  hortante  ad  pug-- 
B  nam.  Quod  audiens  omnis  plurima,  ubicumque 
fuerant,  sive  circa  castellum,  seu  in  tabernaculis 
vel  in  pascuis  constituti,  noto  clang;orefug-2e  pave- 
facti,  mag-isque  divina  virtute  conterriti,  nec  do- 
minos,  necsocios,  nec  notos  repetentes,  praecipiti 
fug-a,  ubi  ubi  cuique  *  visum  fuerit,  quo  ocius 
aut  fug-ere,  aut  abscondere  potuissent,  tendebat. 
Principes  autem  prsefati  cum  eis,  quos  secum 
habere  poterant,  se  adunantes,  et  e  regione  mu- 
nitionis  per  ,portam  introitus  sui  exire  velociter 
anhelantes,  nedum  dicamus  quod  illo  propinquas- 
sent,  nec  vultum  illuc  divertere,  vel  quamvis 
tunc  vesperasceret,  illa  nocte  infra  sex  miliaria 
restare  audebant,  sed  directim  tendebant  adus- 
que  arcem  quondam  opinatissimam  Menapum  i, 
Domino  Jesu  *  Christo  sicut  suos  misericorditer 
liberando,  ita  alienos  a  se  dignis  calamitatum 
cruciatibus  percutiendo ,  divinitusque  terrendo, 
longe  perditione  tenusque  propulsando.  Kela- 
tione  enim  eorum  fidelium,  qui  praelio  inter- 
fuerunt,  didicimus,  quod  pervenientes  ad  locum, 
quo  tendebant,  in  uno  proelii  congressu  duo- 
decim  nobilium  pugnatorum  de  illis  proflig^ati 
q  sunt,  Deo  illis  dignanter  in  numerum  occisio- 
num  et  sacrilegiorum  meritam  pensionem  recom- 
pensante. 
Labarumsu-  27  Antelatis  etiam  dig-num  ducimus  cselitus 
wiNormanni,  transmissum  et  eodem  in  tempore  visum.  Post 
quod  mmdum  exterius  atrium  portaa  coenobialis  monasterii  non 

/ueral, 

longe  retroactis  temponbus  a  religuoso  quodam 
ejusdem  loci  monacho  nemus  quoddam  frugife- 
rum  pulcherrime  plantatum  fuit,  cujus  in  medio 
quasi  collis  tumbalis  exstitit,  habens  in  summi- 
tate  sui  pirum,  quse  *  pira  nimise  grossitudinis 
dulcissiraique  saporis  erant;  referebaturque  a  se- 
nioribus,  ex  plantariis  fuisse  beatissimi  patris  Ber- 
tini.  Quam  ob  rem  patrum  sancivit  indu.stria, 
Fratres  omni  anno  sollempniter  vestitos  secunda 
feria  Paschse  cum  reliquiis  et  psallentiis  [sicut 
mos  est  totam  illam  hebdomadam  per  diversas 
officinas  facere,  )  idem  pomarium  visitare,  et 
in  ipso  monticulo  completa  oratione,  ad  publi- 
ca  sollempni  reverti.  Quod  nemus,  quia  inter 
duo  monasteria  erat,  ne  forte  latibulo  inimicis 
esset,  Christiani  exstirpare  decreverunt.  Venien- 
tes  itaque,  ut  prEetulimus,  pag-ani,  in  antefati 
collis  cacumine,  principale  vexillum,  quod  la- 
barum  vocari  fertur,  alto  stipiti  pro  terrore  in- 
Septembris  Tomus  II. 


Mah.  illo 


*  al 


1'UJUS 


cBelorespicitsuperfilioshominura,  nt  videat  siest  „ 
mtelligens  aut  requirens  Deum.  Nam  labarum 
prsefatum,  quod  nitidissimum  fuerat  ibi  positum, 
abreptum  inde,  teterrimum  evulsum  est  :  ac  in 
tempore  inceptionis  mirabilinm  prsefatorum  ne- 
bulosa  calig^o  totumjam  dictum  texit  nemoris  lo- 
cum,  ita  ut  nec  montani  ab  minoribus  k,  nec  in- 
feriores  a  superioribus  videri  possent.  Columpna 
quoque  nubea  in  medio  caliginis  ceelitus  pendula 
super  ipsum  collem  videbatur,  simulans  speciei 
su33  colore  pluvialis  iridis  varietatem,  coaequans 
sua  etiam  amplitudine  suppositi  collis  latitudi- 
nem  :  nec  antea  se  fidelium  intente  eam  conside- 
rantibus  subduxit  obtutibus,  quam  omnis  illa 
hostium  plurima  funditus  discessit ;  evidentissime 
visibiliter  omnipotente  monstrante,  immo  provo- 
cante  misericorditer  nos  Deo,  ut  illuc  jugiter  omni 
mentis  intentione  totaque  cordis  devotione  dcbea- 
mus  oculos  tam  exteriores  in  omnibus  necessita- 
tibus  fig-ere,  quo  nospretiosissimi  Filii  sui  san^-ui- 
nis  redemtione  dig*natus  estinvitare,  qui  cum  eo 
vivit,  gloriatur  et  regmat  Deus  in  uniiate  Spiri- 
tus  sancti  per  immortalia  ssecula  saeculorum. 
Amen  l. 


ANNOTATA. 

a  Apud  Mabillonium  titulus  huic  capiti  prx- 
fixus  tempus  proprius  indicat,  cum  talis  sit  : 
Quod  sequenti  die  Domiuico  venerit  reliquus 
exercitus  pag-anorum  :  sed  meritis  S.  Bcrtini  ni- 
hil  prsevaluerunt  Codices  Mss.  hoc  titulo  wque 
ac  aliis  carent,  ideoque  non  est  magnse  auctori- 
tatis.  At  auctor  infra,  uti  et  IperHus  cap.  10 
part.  3,  idem  designat  tempus,  ita  scribens  :  Do- 
minica  sequente  circa  meridiera  venerunt  Dani 
in  majori  satis  raultitudine,  et  dantes  insultum 
pug-naverunt  usque  ad  vesperum :  sed  Dei  San- 
ctorumquc  Audomari,  Folquini  atque  Bcrtini 
miraculo  castig;ati  sunt,  sicut  in  ejusdem  patris 
Bertini  Legcnda  legitur  de  Danorum  excajcatio- 
ne,  ac  etiam  vexillorum  suorum  mutationc  seu 
decoloratione. 

b  Monasticum  vocat,  designans  monasterium  y 
S  Bertini  :   nam  monasicrium  S.  Audomarij  am 
tunc  erat  canonicorum. 

c  Ad  hanc  vocem  Mabilionius:  :  Gkomn/k 
seu  oronna;,  loca  palustria  ct  hcrbosa.  ln  alio 
Ms.  legitur  grumaiium.  CJroma  vel  gruma,  et- 
iam  significat  locum,  in  quo  vise  quatuor  con- 
veniunt.  Atprior  expositio  magis  congruii  huic 
loco,  cum  herbarum  copia  opportuna  sit  equi- 
tibus. 

d  In  tam  habent  omnes  codices,  Mabiilonius 
mendose  edidit  vitam.  Vox  scamma,  quse  sequi- 
tur,pro  confiictu  sumitur. 

e  Mabilionius  edid.it  jactantc  prosiliendum,  quod 
mendosum  videtur,  In  codice  nostro  legiiur  ja- 
ctanter  prosiliendura.  At  suspicor  scriptum  fuisse 
prosilientem. 

f  Suol  habet  codex  noster  cum  uno  Bertiniano. 
In  attera  sool.  apud  Mabiitonium  sol. 

g  Hic,  teste  Cletyo,  in  codicibus  Bertinianis 
aiiqua  sequuntur,  quse  nec  apud  Mabiilonium, 
nec  in  codice  nostro  reperiuntur.  Primus  post  vo- 
ces  per  terram  habet,   sociosque  suos.    In  eodem 

82        momento 


004 


LIBER  MIRACULORUM 


A.  Isomiio.  momcnto  duodecim  oculorum  privati  sunt  lumi- 
ne,  ita  ut  claro  die  errando  per  cancellos  ac  pa- 
rietes  haererent  ecclesiae.  Alter  :  Soeiorumque  suo- 
rum  in  momento  duodecim  oculorum  privati  sunt 
lnmine,  ita  ut  claro  die  errando  etc.  utsitpra.  An- 
tiquiores  sunt  hi  codices,  ita  ut  hsec  videantur  ex- 
cidisse  in  scriptione  aliorum  codicum  :  nam  se- 
quentia  etiam  insinuant  plures  fuisse  divinitus 
percussos. 

h  De  S.  Vulmaro  actum  est  20  Julii.  Oppidum 
S.  Vulmari  est  in  agro  Bononiensi,  et  corrupte 
Samer  vutgo  dicitur. 

i  Per  arcem  Menapum  vel  Menapiorum  Cas- 
letum  intetligi,  jam  ante  ostendi  ad  caput  2  Vitse 
lit.  d. 

k  Ita  codex  noster.  Mahiltonius  hahet,  abju- 
nioribus,  codex  unus Bertinianus  imiroribus,  alter 
imioribus.  Hoc  ultimo  modo  auctorem  scripsisse 
suspicor,  facto  comparativo  imior  a  voce  imus. 

1  Suhditur  in  codice  nostro  rubris  litteris  :  Ex- 
plicit  Vita  S.  Bertini  abbatis. 


VITA  TERTIA 

auctore  Folcardo  monacho  Sithiensi 

Ex  codice  Ms.  Bertiniano,  collato 
cum  duobus  aliis  Mss. 

DEDICATIO 

AD  BOVONEM  ABBATEM  SITHIENSEM. 


AuetortMpo      "pvomino  a  suo  Bovoni  patrique  desiderantissimo 
nit.mrmhu     U^ater    Folcardus  ,  nulli  inserendus  paffinse 

IKIrtntHtl   BCfi  1 ,  _         * 

pMrl(j  quod  snmraum  cst  coram  summo  Opifice  b.  For- 

tassis,  pater  mi,  in  tuum  vernaculum,  tuo  quondam 
t>  lacte,  tuisque  edueatum  alimentis,  merito  frequen- 

tius  sturaacharis,  quod  solum  terram  occupem,  ut 
C  ficus  illa  -inutilis,  nec  quidvis  tua3,  qua  quondam 
puerum  insevisti,  proraam  institutionis.  Jus,  fa- 
teor,  esset,  qute  insevisti,  etsi  non  digno,  tamen 
quocumque  pullulare  g-ermine  :  sed  cupido  vires 
deficiunt,  pater  optime ;  quo  cog-or  inter  priva- 
tos  ig-nobilis  delitescere.  Cujus  meas  invalenti®  te 
quidem  possem  arg-uere,  quod  immaturum  nimis 
impulisti,  ut  narrem  sine  cortice  ;  ni  mala  mentis 
rubigo  tam  a  tenero  expedisset  c  ung^ue,  studium 
minus  intendens  eo,  quo  plus  posset  capessere. 
Dilectionis  cnim  tiue  erga  me  affectus,  ubi  quidvis 
doctriiiie  tuffl  admisisse  persensit,  acsi  illud  quid- 
vis  mugnum  sive  prajcipuum  foret,  libertum  esse 
dedit:  qui  cum  jam  nou  libertnm,  sed  liberum 
esse,  vellein,  illudque  pravo  usu  insuescere  li- 
berius,  uti  fit,  cum  qui  aurem  vellat  puero,  casti- 
g-atorabsit;  in  vitium  libertas  excidit.  Hinc  te 
sajpius  rite  indig:natum  mece  intertite  concesserim, 
hocque  a  te  summum  in  me  beneficium  libens  con- 
ceperim. 
etqmdecau-  2  Unde,  quaa  hactenus  rainus  consulte  egi 
Z!Z'c$CVi~.  n<1  Jussura  paternitatis  tuie  in  melius  trausferre 
iflmj curavi.  Quod  meditanti    occurrit    in   medio,    Vi- 


S.  BERTINI  ABBATIS. 

ta  beatissimi  patris  nostri  Bertini,  quam  rescri-  D 
bere  orsus  sum,  impellente  causa  multiplici  :  quod 
si  sic,  ex  re  constabit,  examinis  tui  trutina  pro- 
babit.  Boua  siquidem  dicturus  facturusve,  anullo 
malim  quam  ab  ipso  principium  sumere,  qui  tot 
commodis  iuservit  nobis  omnibus  quotidie  Dein 
vero  quod  quorumdam  Fratrum  devotae  petitioni 
oportuit  me  satisfacere  :  qui  dum  aliquid  apud 
tantillum  videutur  petere,  mag-is  imperare  ex  ipsa 
noscuntur  petitione.  Nec  eo,  fateor,  ipsi  petunt, 
ut  reor,  aut  eg'o  subaudio,  ut,  veteri  posthabito 
sive  ueg"lecto,  hoc  Opus  rapiatur  in  publico  :  quod 
absurdum  nimis  esset :  nec  tale  aliquid  inter  tot 
et  tales,  ut  ita  dicam,  nubigenas  moliri,  sed  si 
ita  jubes,  secundum  illud  quod  lignea,  et  fictilia 
vasa  cum  aureis,  aiunt,  in  templo  Domini  ;  sic 
hasc  meae  parvitatis  descriptio  servetur  cum 
veteri. 

3  In   qua  coercenda  limse    laborem    et    moram  7"«»*  Bouon» 
exosus,     nec  longa    die  nec    multa    litura    sum  e™mini «*&- 
usus;  idoneum  fuit  cousilium  tuis   primum  offer-  J'ct 
re  auribus,   si   tamen  tu  idem,   venerabilis  pater, 
te    in    hoc     velis   prasbere    idoneum,     ut  scilicet 
recidas   omnc,    quod     trahitur    ultra    profectum, 
parum   claris  lucem  inferas,    incompositis   atrum  E 
signum  allinas,    et  ubi  tua   opera  indig^et,   servo 
tuo    alter  Aristarchus  fias.   Qua3  si  tuo  favore  do- 
natur,   sit  secretis  membranulis  tradita,  si  ita  vi- 
detur,  donec  aliud    quidvis,  te    imperante,   quod 
otiosum    exerceat    vel   moretur ,    chartis    illuda- 
tur  d.  ,i 

ANNOTATA. 

a  Usec  dedicatio  in  solo  legitur  codice  Bertinia- 
no,  ubi  hsec  prsefixa  sunt  verba :  Incipit  prologus 
in  Vitam  S.  Bertini. 

b  Mabillonius  in  Observationibus  prseviis  ad 
Vitam  S.  Bertini  partem  hujus  dedicationis  ad- 
duxit,  ediditque  coram  summo  Pontifice,  at 
mendose. 

c  Dictio  obscura  est  et  forte  mendosa  ;  sed  satis 
intelligitur  auctor  conqueri,  quod  minus  diligen- 
tem  studiis  navasset  operam  injuventute. 

d  Post  hanc  dedicationem,  in  qua  Vitse  anti- 
quioris  iteratafit  mentio,  in  Ms.  additur :  Ex- 
plicitur  epistola. 

PRiEFATIO 

Tyificse  a  Trinitatis  clementia,  frag-ilitatis  Phirima  Dei 
J-^nostrae  prascia,  tanto  excelsioribus  San-  inhamineebe- 
ctorum  suorum  meritis  Ecclesias  suae  statuit  ini-  nefidarecen- 
tiari  principia  ;  quanto  fragilioris  opificii  futuros  se"Sl""^'0,^' 
prsecedentis  structurse  novit  egere  constantia  : 
quod  nimirum  clementi  providit  consideratione, 
ut,  quos  perditos  omnique  reparationis  efficacia 
destitutos  beneficio  pravenit  visitationis  sua3, 
a^ternaque  morte  damnatos  sua  vivificavit  morte 
ad  vitam,  intra  sinum  suas  foveret  Ecclesias, 
quam  uon  habentem  maculam  aut  rugam  sua  re- 
demit  incarnatione,  munivit  tentatione,  robo- 
ravit  passione,  animavit  morte,  sang-uine  deco- 
ravit,  resurrectione  lastificavit,  ascensione  fide- 
lem  reddidit,  illustratione  sancti  Spiritus' instru- 
xit.  Tot  tantisque  pietatis  suafc  prarogativis  be- 
nignus  JesusEcclesiam  suam  fundavit,  cujus  ba- 
ses  mox  in  Apostolica  soliditate  constituit,  mar- 
tyrum  constantia  erexit,  dein  fideli  sanctorum 
confessorum  doctrina  superadificavit,  se  ipso 
horum   omnium  authore  summo    angulari  lapide 

Jesu 


Sanctorum 
exetnpta  iis 

qnoqne annu- 

vterat, 

*  ut   Domino 


*  itl  opnonil 


'1/7111'  idao  de 
S.  Bertino 

8ci  ilnt. 


«/.  suum 


Sawti  utitali'* 

ei  pueritia: 


DIE  QUIMA 
Jesu  Christo,  in   quo  oranis  aedificatio  constructa 
crescitintemplum  sanctum  in  Domino. 

^»  Et  ne  peccatis  nostris  ag-gravati,  tam  divi- 
uo  operi  diffidamus  nos  posse  inseri ,  idem  Ke- 
demptor  noster  apprime  persecutores  suos  in  uni- 
tate  corporis  sui  adscivit,  qui  corara  Deo  *  po- 
siti,  dum  de  peccatis  nostris  compuncti  eos  pre- 
camur,  ex  sua  quondam  frag-ilitate,  ut  pro  nostra 
intercedant ,  admoneantur,  nobisque  spem  dent, 
quifi  consecuti  sunt,  consequi ;  si  cum  eis  in  novi- 
tatem  vitae  studueriraus  innovari.  Unitatis  autem 
tantse  g-ratiam  nactis,  ut  virtutibus  augere  con- 
tendant  profectus  sui  commercia,  velut  pro  exem- 
plari  speculo,  g-loriosa  Sanctorum  suorum  sup- 
ponit*  merita,  qui  cum  lacte  matris  bonee  exercita- 
tionis  potarunt  desideria,  ipsumque  iter  justitiee, 
a  cunis  adgredi  tota  maturarunt  dilig-eutia  mentis ; 
et  in  coepto  perseverasse  inventi,  emensis  morta- 
litatis  hujus  laboribus,  ad  Eeterna  migrarunt  g-au- 
dia. 

6  Interquos  omnibus  sseculis  praedicandum,  bea- 
tum  et  prfedilectum  patrem  nostrura  Bertinum, 
quanto  sanctitatis  Dominus  titulaverit  privilegio, 
dignosci  potest,  aestimato  evidenti  conversationis 
ejus  praeeonio.  Et  quoniam  eo  cceptum  est  de  Eccle- 
sife  Christi  sedificatione  sermocinari,  ut,  quem  se  in 
ipsa  Vir  Domini  exhibueri,  manifesto  debeat  ser- 
moneprobari,  officium  sui  *stylus  exequatur,  fa- 
vente  in  oranibus  et  adrainistrante  gratia  Spiritus 
sancti,  qui  tunc  laudabiliter  de  illo,  quem  septifor- 
mi  donorum  suorum  integritate  donavit,  concedit 
narrari,  si  ea,  quae  in  eo,  et  per  eum  g-essit  b,  au- 
dientium  inseruerit  utilitati. 

ANNOTATA. 

a  Huic  prsefationi,  quse  in  omnibus  tribus  Mss. 
legitur,  in  Bertiniano  heec  proefixa  sunt  verba : 
Iucipit  Vita  sancti  Bertini  abbatis  g-lorisissimi 
Christi  confessoris.  In  Corsendoncano  autem : 
Prolog-us  in  Vitam  S.  Bertini  abbatis  et  confessoris. 
In  Accinctino  primee  voces  mutatsc  sunt  hoc  mo- 
do  :  Omnipotentis  Dei  pietas,  frag-ilitatis  nostrae 
praescia  etc.  In  ceteris  consonant,  exceptis  mendis 
quibusdam,  qu3c  diversorum  exemplarium  ope 
passim  potero  corrigere. 

b  Vox  g-essit  in  soto  erat  Ms.  Accinctino,  sedvi- 
detur  necessaria. 


CAPUT   I. 

Sancti  patria  et  natales :  vita  mona- 
stica,  adventas  ad  S.  Aadoma- 
rum. 


Beatus  puer  Bertinus  g-enerosa  progenitorum 
stirpe  ortus  traditur  in  Constantia:  finibus , 
quam  Rhenus  subterfluens ,  sub  ejusdem  urbis 
muros  in  Apothamo  a  lacu  ferme  tribus  stag-na- 
tur  millibus  :  quze  hino  e  vicino  Baioariam,  il- 
linc  Burg-undiam,  ab  Austro  autem  Alpina  sus- 
picit  jug-a.  Hic  itaque,  suis  pigmus  admodnm  di- 
lectura  prog-enitoribus,  nutriebatur  diligenter  in- 
fantulus,  uti  tantus  in  Domino  post  futurus.  Cui, 
cum  ad  mundi  gdoriam  adeo  terrenae  nobilitatis 
suffragaretur  dig^nitas,  ab  ipsis  infantiEe  cunis 
major  servitutis  Christi  coadolevit  caritas  :  quod 


SEPTEMBRIS. 


605 


exhibens,  mox  ut  ad  id  retatis  pervenit,  pueritias 
sufeprincipiaeuangelicaperfcctione  Deo  dicavit : 
parentibus  enim  et  patriae,  Dominum  secuturus, 
abrenunciavit. 

8  Et  ut  perfectionis  nihil  Dei  servo  abesset, 
monachura  in  Luxoviensi  coenobio  sub  patre 
Eustasio  b  professus  est.  Cujus  vita  ,  et  doctri- 
noe  institutio ,  quam  spiritualis  gratire  compos 
fuent,  scire  datur  in  ipsa  excellentia  frregis,  cui 
praefuit  ;  prgesertim  nunc,  cum  evidentioribus 
sanctitatis  eorum  pateat  sig-nis ,  quos  pluribus 
terris  coram  Deo  suis  scimus  patrocinari  meri- 
tis.  Horura  revera  vitam,  moresque  Uertinus, 
puer  c  quidcra  aatate,  sensu  autem  senior,  imi- 
tari,  Spiritu  sancto  inspirante,  contcndit ;  quem 
postquam  g-ratias  suae  charismatibus  *  mancipa- 
vit,  inter  tales  tantnsque  patrea,  ut  eorum  exem- 
plis  instrueretur  *  ,  adscivit.  Omnibus  tandem 
perfectioribus  *  vitae  auctum  muniis  in  pueritia, 
inexhausto  cadestis  dcsiderii  vigore  prrcdituin 
provehit  in  adolesceutia. 

9  Erg-o  cum  jam  Dominus  Militcm  suum  mnn- 
do  manifestius  propalare  disposuisset ,  ne  in  ab- 
sconso  lucerna  tantae  claritatis  lucens,  tot  mor- 
talium  spiritualia  commercia  differret,  egressis  ,1 
duobus  tantum  comitibus,  Mummolinn  et  Eber- 
tramno  ,  ma-me  scilioet  sanctitatis  viris  tertius 
adjunctus,  sauct;e  Trinitatis  perfectus  cultor,  Mori- 
nensium  fines  pervenit  e,  quibus  tunc  ejus  compa- 
triota,  et,  ut  fertur,  oousan^uineus  /;  egTojrius 
Christi  prsesul  Audomarus  larg-a  divinonun  dogma- 
tum  fluenta  propinabat.  Qui  ubi  tantre  sanctitatis 
viros  agmovit  advenisse,  eos  sibi  in  auxilium  pradi- 
cationiscredens  divinitus  missos  fore,  Domino  im- 
mensas  gratiaruin  solatii  hujus  actioncs  non  ne- 
g-lexit  reddere,  seque  petentes  multa  suscepit  men- 
tis  alacritate  :  quos  quia  sacras  Scripturre  peritos  a 
puero  novorat,  atque  ejusdem  loci,  quo  ipse  primi- 
tias  laborum  suorum  in  Dei  servitute  instituerat, 
sanctte  prtedicationis  officio  mox  jussit  insi- 
stere. 

10  Cujus  prnecepto  ut  Domini  parentes,  agre- 
stia  adhuc  Morinorum  corda  cailcstis  verbi 
exercent  cultura ,  et  quod  diutina  meditatione 
inter  secreta  felicium  cxoroitiorum  adhibuorunt 
ocia,  torrenti  in  salutem  pliiiiraorum  eructarunt 
doctrinae  instantia.  Quibus  adeo  Dominici  favoris 
adfuit  manus,  ut  sicut  ipsi  cxtrinsoeus,  sic  in 
audientium  cordibus  coopcraretur  gratia  Spiri- 
tus  sancti  :  ct  quoniam  eos  Dominus  operarios 
sua3  pnevidit  messi,  prawidit  etiam,  quibus  lar- 
gritatia  suffl  incrementis  innotescerel  ,  86  oorura 
favere  labori.  Morinis  ig*itur  conceptum  caale- 
stis  sati  semen  g-orminat;  ot  Dominica  purg-anto 
manu  ,  uberiores  fructus  in  caelestibns  horreifl 
condere  properat.  Qui  ,  dum  ieterna  datur  ple- 
nius  cog-noscere  ,  terreua  dat,  ut  cog-nita  atr  rna 
possita(;quircre. 

11  Quidam  siquidcm  terrenis  opibus  pollens, 
Adroaldus  numine  ,  virili  carens  sobole  ,  pa-sr.>- 
sionum  suarum  quia  torrenum  non  liabuit  he- 
redom  ;  habere  instituit  cailcstcm.  Super  qua  re 
consultum  petit  beatum  et  Deo  dig-num  pontiri- 
cem  Auiloinarum,  ut  quom  Spiritus  sancti  illu- 
strationc  noverat  inspiratum,  cjus  salutari  con- 
silio  ag^cret,  quod  instituit  agcndum.  Cujufl  sa- 
ne  salutifora:  moditationis  propositum,  cum  pra?- 
sul  percepiaset  inclytus,  inspirante  Spiritu  sancto, 
g*emina;  dileetionis ,  Dei  videlicet  et  proximi , 
ferventi  amore  perfectus,  consulit  uti,  quod  Deo 
dare  disposuerat,  beato  Bertino  sociisque  ejus 
prsetitulatis   conferat ,   quatenus   eorum  opora  in 

ejua 


\    Fou  IMO, 


"(Utica 


'  '!■"•  Mtt. 
■'liiiMiimiliu- 

*  11 1 

trucret 

* «/.  perfecti- 

oris 

mlri  n(u| 

ii.l   ~\    .hniii 

niaruni, 


E 


cvjutjuttit 
Marinisfldttn 

prifdicot, 


Aiini'ildus,iu 

llli    !•'•■     S  ill- 

domaro, 


A.  F"  i 


vfjfotu  Sithia 

donat  : 

conslructio  Ve- 
ttrit  monattc- 
ru. 


'  ul.  Berlxam- 
nus 

B 

Bcrtinut  h- 

cum  ampltori 
oasnobio  qusal- 

turitt,  navi  se 
committil, 


delaliuque  ttd 
(>  rrnm, 


ranttit  vcrsicn- 
lum: 

Ilroc  requics 
mcii  ctc. 


C0Q  VITA  TEETIA  S. 

ejus  donationis  fundo  caenobium  in  veneratione  Dei 
sanctique  Petri  Apostolornm  principis  construatur, 
perpetualiterque  ibidem  Deo  deserviens  monacho- 
rum  turba  coaduuetur,  quorum  Cliristo  servientium 
devotumfamulamenajternaliterccelisejuscommen- 

det  devotionisoblationem. 

12  Quod  continuo  praedictus  vir  magua  cor- 
dis  perfecit  alacritate,  tradens  pontificis  admo- 
nitione  et  consilio  beato  Bertino  ejusque  sociis 
sui  juris  villam  ,  Sithiu  dictam  nomine ,  tradi- 
tionisque  sua3  mauumissiouem  publica  confirmana 
privilegii  descriptione  ,  praesente  eodem  dilecto 
Dei  Audomaro  pontifice  ,  cunctisque  proceribus 
urbis  Teruanae,  anno  sexcentesimo  vigesimo  sexto 
Dominicae  Incarnationis,  anno  autem  undecimo  g 
regnantis  Clodovei  filii  Dagoberti  regis ,  octavo 
Idus  Septembris.  Mox  ergo  in  territorio  quodam 
ejusdem  villae  pariter  insistunt  operi,  qui  locus 
usque  ad  praesens  Vetus  monasterium  ex  re  ipsa 
dignoscitur  censeri :  sed  intereadecedente  e  medio 
Novione  h,  episcopo  venerabili  viro  Achario,  Mun- 
molinus  ad  praesulatum  ejus  provehitur,  opitulante 
beato  Audomaro,  itemque  Ebertramnus  *  a  Mum- 
molinosancti  Quintini  Viromandensi  prsefertur  cce- 
nobio. 

13Beatus  autem  Bertinus,  jam  in  camino  proba- 
tus  humiliationis  ,  dignusque  repertus  respectu 
divinae  pietatis,  Ln  loco  sibi  divinitus  concesso,  Dei 
gratia  multorum  saluti  eum  reservante,  resedit, 
aptioremque  ctenobitis  locum  quserere  instituit. 
Ut  enim  situm  ejus  loci  loquamur  nescientibus ; 
hinc  idem  locis  in  humili  colle  situs  fluvium 
Agnionam  cum  aquis  palustribus  ;  illinc  silvam 
longis  supereminentemhabettractibus  :  verum  col- 
lis  idem  permodicus,  minusque  spaciosus  constru- 
ctionem  alicujus  magni  non  caperet  apparatus. 
Sanctus  itaque  Bertinus  spem  suam  omneque  con- 
silium  ponens  in  Domino,  (sciebat  enim  se  nihil 
posse  facere  sine  ipso )  eum  petitione  invocavit 
humili,  quo  cordis  sui  desiderium  ad  effectum 
perduceret  placentis  sibi  consilii,  ascensaque  so- 
lus  i  rate,  Eia,  inquit,  Domine,  quo  tibi  plaeet, 
Servum  tuum  dirige :  nam  quo  me  dederis  con- 
sistere  per  me  servum  tuum  tuosque,  Domine 
mi ,  fideles  locus  construetur  habitationis  tuae. 
Provide,  Doinine,  servis  tuis  locum,  in  quo  tibi 
Berviant  in  pace  et  concordia,  quatenus  per  piam 
inhabitantium  vitam  nomen  tuum  ,  Domine  De- 
us,  ab  omnibus  benedicatur  et  glorificetur  in  sa3- 
oula. 

14  Orantis  ergo  supplicis  sui  pio  affectui  vir- 
tus  adfuit  Domini  ,  navisque  absque  impellentis 
remigii  adminiculo  labitur  alta  secans  fluctuque 
a-stuque  secundo.  Tum  vero  venerabilis  vitae  Ju- 
venis,  exteusis  ad  Domiuum  palmis  erectisque  in 
coDluin  luminibus,  inter  preeduleia  suspiria,  css- 
lestisque  laetitiae  lacrynias,  tum  gratiarum  aotio- 
nibus  ,  tum  Psalmorum  insistit  decantationibus. 
Illic  enim  gloriam  et  meritum  Athletae  Dei  fuit 
videre,  cum  ad  ejus  preces  carinam  contra  prae- 
cipites  dccurrentis  fluvii  undas  impingi  cerneres 
sine  remige,  perque  spatiosum  alvei  sinum  divi- 
no  tautum  ferri  regique  Numine.  Tanti  igitur  mi- 
raculi  k  illustratioue  Domiuus  Militem  suum  eo 
usque  insiguivit,  quo  ad  locum  divime  electio- 
nis  pervenit:  ad  cujus  recognitionis  evidentiam 
psalmi,  quem  in  orc  habuit,  decantatio  ubi  l  statio* 
ni  convenit. 

15  Mox  navis  in  cursu  portum  stationis  im- 
mobilis  effloit,  sauctusque  Bertinus  Psalmum 
prosequens :  Ha30,  inquit,  requies  mea  iu  sascu- 
luin  saeculi;   hic   habitabo,  quoniam  elegi  eam. 


BERTINI  AliBATIS. 

0  Dominnm  semper    iu  Sanctis   suis 


gloriosum 


D 


condic  cosno- 

uium  Sithien- 

»e, 

*  i.  e.  sua 


sancle  regit. 


et  mirabilem !  0  Dominum  in  omnibus  operi- 
bus  suis  praedicandum  et  laudabilem !  Ad  preces 
in  se  confidentis  Amici ,  naturam  mutavit  ele- 
menti ;  suisque  juris  exors  unda  famulatur  Servo 
Domini,  cujus  imperio  quondam  induruit  sub  ve- 
stigiis  Petri  apostoli.  0  praeelectum  felicis  tiro- 
cinii  Juvenem,  quem  tantae  apud  se  excellentiae 
Dominus  haberi  voluit  enlcacem,  ut  in  eodem 
elemento  faceret  gloriosum,  quo  Principem  quon- 
dam  glorificavit  Apostolorum  tantaeque  collatio- 
nis  m  dignitatem  ejus  invocationi  aptaret,  ut  in 
uno  eodemque  momento,  et  navis  unda  famu- 
lante  cursum  subsistens  figeret,  et  cur  hoc  esset, 
in  ejus  ore  Spiritus  sancti  harmonia  personaret. 
Sic  nimirum  ,  sic  Dominus  noster  voluntati  et 
obsequio  Sanctorum  subjicitomnia,  qui  ipsum  desi- 
derant  et  quaeruntanteomnia. 

16  Earum  ergo  rerum  evidentibus  signis  bea- 
tus  Bertinus  locum  illum  a  Deo  sibi  electum  co- 
gnoscens,  quamquam  natura  sui  *  operosae  mo- 
lis  fuerit  impatiens,  (erat  enim  a  colle  Occiden- 
tali  cespes  vergens,  et  in  modum  linguse  devexa 
planitie  vicinam  paludem  ingrediens ,  atque  ex  $ 
ipsa  palustri  lue,  quae  utrimque  exundat,  disso- 
lutus  salicibus  alnisque  frequens).  Egressus  e  na- 
vi,  putri  profundo  petrinam  molem  firmare  tentat, 
divinoque  fretus  adjutorio,  pravam  loci  naturam 
magna  laboris  sui  instantia  superat,  atque  nobile 
templum  brevi  perfectum  in  honore  Dei  sanctique 
Petri  consummat.  Deinde  caeteris,  in  quibus  spiri- 
tualia  animae  exercentur  instrumenta,  parandis 
insistit  onicinis  :  cunctisque  ej  us  opera  paratis,  Fra- 
tribus  congregatis  praefuit  n,  uti  pater,  usibus  filio- 
rum  omnibus  provisis. 

17  Erat  enim  in  eo  perspicere  totius  specu-  Mudque  abbas 
lum  perfectionis,  uti  quem  a  puero  Dominus  ac- 
censum  spiritus  sui  fervore,  vas  summae  provi- 
dit  electionis,  statura  discretionis  mediae,  clara 
quidem  sed  severa  facie,  nec  obeso,  sed  dedu- 
cto  corpore.  Vigiliarum  et  orationum,  laborum- 
que  usu  jam  media  insenuit  aetate  ,  cum  non- 
dum  reputans  se  aliquid  egisse,  emeritus  Christi 
Miles  in  dies  Domino  contendit  crescere ;  et  ut 
sanctitatis  ejus  brevi  tituletur  status ,  Vir  totus 
ex  virtutibus  ad  unguem  factus.  Vitam  vero  gre- 
gis  sibi  commissi  quam  dignis  ejus  vitae  ac  do- 
ctrinae  documentis  Dominus  provexerit ,  in  ipsis 
a  sancto  Patre  nutritis,  summo  divinae  dignitatis 
honore  exaltatis  ,  manifestum  fieri  voluit :  quos 
unanimi  plebis  suas  electione  episcopos  et  abba- 
tes  Eccclesiae  suae  praefecit :  e  quibus  etiam  nunc 
in  locis  suis  muitarum  virtutum  signis  glorificatos 
populo  suo  ad  salutem,  et  ad  profectum  patrocinari 
o  conoedit. 

ANNOTATA. 

a  Apotamus  vel  Apothamus  lacus,  ut  hic  vocatur, 
alias  lacus  Podamicus,  nunc  Scepius  Const&ntiensis 
aut  Brigantinus  nominatur  ab  urbibus  adjacenti- 
bus.  Porro  nec  Bavarite,  nec  Burgundiee  adjacet 
Constantia,  inter  utramque  tamen  media  est,  ac 
sita  in  Sueviae  circulo. 

b  Quamvis  hic  biographus  primus  sit,  qui  S. 
Bertinum  Luxoviidisciplinamonasticainstitutum 
asseruit,  de  eo  tamen  merito  dubitari  non  posse, 
dixi  in  Commentario  num.  33,  ibique  num.  34 
et  35  ostendi  incertam  esse  et  minus  probabilem 
sententiam  illorum,  qui  voluerunt  Bertinum  ve- 
nisse  Luxovium  post  mortemEustasii  abbalis  sub 
ejus  successore  Walberto.  Multos  S.  Eustasius 

habuit 


DIE  QUINTA 

A  habuit  cliscipulos  sanctos,  ut  videri  potest  in  Vi- 
ta  ipsius,  qiue  data  est  ad  25  Martii. 

c  Qaod  Sanctus  pueritise  annis  venisse  dica- 
tur  Luxovium,  ibique  in  adolescentia  profecis- 
se,  conciliari  nequit  cum  sententia  Cointii,  cu- 
jus  chronotaxis  sex  tantum  annos  ejus  ibidem 
habitationi  assignat,  ut  observavi  in  Commen- 
tario  num.  34-. 

d  Legendum  esse  egressis,  non  egressus  cum, 
ut  habetur  in  exemplari  Bertiniano,  patet  ex 
aliis  exemplaribus,  atque  ex  ipsa  dictione,  qu3e 
alias  imperfecta  est. 

e  Observet  sludiosus  lecto/\  nihil  hic  dici  de 
preevia  per  Galliam  prsedicatione,  quam  Compi- 
lator  anonymus  et  Iperius  asserueruntpost  Vitam 
S.  Mummolini  Ms.  Consule  Commentariumnum. 
36  et  seqq. 

f  De  hac  opinione  disserui  in  Comment.  num. 
32. 

g  Annus  Clodovei  II  recte  expressus,  sed  an- 
nus  Incarnationis  DominiccV  perperam  additus, 
cum  scribendus  fuisset  annus  648.  Alter  error 
est,  quod  donatio  hsec  relata  sit  ante  constructio- 
nem  Veteris  monasterii,  cum  ea  sit  aliquot  an- 
3  nis  posterior,  ut  probavi  in  Comment.  §  5  et  6. 

li  Urbs  est  episcopalis  in  Suessionibus,  alii  No- 
vioniagum  Veromanduorum  ,  plures  nunc  No- 
vioduuum  vel  Noviomum  vocant,  vulgo  Noyon. 
Hic  Novione  scribitur,  acsi  Novio  diceretur  ab 
auctore.Inaliis  Mss.  Noviome  legitur  :  atsuspicor 
legendum  Noviomaj.  Verum,  quidquid  sit  de  hac 
lectione,  civitas  satis  nota  est ;  atque  rnque  notum 
est  eruditis,  Achario  non  Mummolinum,  sed  Eli- 
gium  fuisse  suffectum  episcopum,  Eligio  vero 
deinde  Mummolinum  successisse. 

i  Non  solus,  sed  cum  Mummolino  et  Ebertram- 
no  idfecit.  Conside  Vitamprimam  num.  3. 

k  Cum  jam  observaverim  ad  Vitam  %  lit.  e 
de  progressu  navis  contra  fluxum  undarum  in 
prima  Vita  nihil  legi,  ideoque  miraculum  istud 
non  satis  esse  probabile  :  nullum  in  facto  toto  cla* 
rum  invenio  miraculum  -  sed  idcirco  non  nega- 
verim  singulari  providentia  Dei  Sanctos  fuisse 
directos  ad  locum,  in  quo  deinde  monasterium 
eedificarunt. 

1  Phrasis  hic  in  omnibus  Mss.  luxata  est.  At 
corrigi  potest  Ms.  Bertinianum,  modo  omittatur 
vox  ubi :  sic  enim  sensus  erit  satis  perfectus . 
q      m  Collatio  hsec  nimis  longe  qusesita  est,  multa- 
que  alia  nimis  sunt  exaggerata. 

n  Non  statim  condito  monasterio  prsefuit,  sed 
post  Mummolinum  ,  quem  perperam  excludit 
auctor.  Adi  Comment.  §  6. 

o  Multos  non  modo  episcopos  et  abbates,  sed 
Sanctos  etiamexSithiensiccenobioprodiisse,  cer- 
tum  est.  Iperius  in  prsefatione  viginti  et  duos 
Sanctos  Bertiniani  monasterii  in  Ecctesia  colias- 
serit ;  at  eorum  nomina  non  recenset» 


SEFTEMBKIS. 


607 


A   Fqlokm. 


CAPUT  II. 

Donatio  Heremari  et  fundatio  mona- 
sterii  Wormholtensis,  cui  prcefectus 
Winnocus  :  ccemeterium  ac  ecclesia 
B.  Marice  condita,  ibique  sepultus 
S.  Audomarus :  Walbertus  comes 
duplici  miraculo  sanatus. 


Crescente  interea  fidelium  religione  ,  tan- 
taque  ejus  per  totam  regionein  divulgata 
sanctitate  ,  pluribus  utriusque  couditionis  suas 
soboles  Christi  obsequio  nutriendas  ei  offerenti- 
bus  ,  nonnuilis  vero  sub  ejus  mag-isterio  se  ipsoa 
subilentibus  ,  Deo  eos  augente  et  regente,  cen- 
tum  quiuquaginta  a  fratres  suis  aduuavit  teiupo- 
ribus  .  Nec  deerant  ,  providente  Domino  ,  vitas 
eorum  necessaria  :  affines  enim  et  quique  uobi- 
les  ,  Christo  ejus  admouitioue  devoti  et  doctri- 
na,  plurima  terrarum  fundorunique  illi  confere- 
bant  douaria.  Post  prredictaru  etiam  venerabilis 
memoriffi  Adroaldi  traditionem,  q.ua  se  in  ejusdem 
loci  constructionis  primitias  primum  exhibuit , 
quidam  prsedives  Heremarus  b  suae  proprietatis 
villam  ,  Wormholt  dictam  ,  Deo  sauctoque  Ber- 
tino  contulit.  Qui  scilicet  beatus  Vir  tautorum 
divimfi  largitatis  impensorum  non  ingrutus,  quid- 
quid  sibi  a  Dei  conferebatur  iidelibus ,  eorum 
saluti  revera  consulens,  superuis  sancivit  usibus. 

19  Nam  in  prsedicto  fundo  sanctum  Winuo- 
cum  c,  a  puero  sua  disciplina  instructum,  cum 
ejus  aliis  commilitonibus  direxit;  quibus,  ut  ad 
pauperum  receptionem  cellam  ,  ecclesiamque  iu 
honore  eancti  Martiui  sedincarent  ,  jussit.  Quod 
praedicti  viri  unanimes  in  Domino  instanti  labore 
compleverunt  tempore  modico  :  statuto  etiam 
Eratrum  conventiculo,  suum  in  omni  sanctitatis 
exercitio  aeniulum  discipuium  sauctum  scilicet 
Winuocum  praefecit.  Qui  quotidie  pii  Patris  in- 
stitutione  de  virtute  in  virtutem  progressus  , 
summa;  humilitatLs  contcmptusque  saiouli  virtute 
potissimum  invaluit.  Nec  mirum  :  nam,  uti  an- 
te  nos  dictum  est,  domi  habuit,  unde  disceret. 
Taliter  ergo  beatus  Bertinus  omnium  coenobio- 
rum  Teruanensis  territorii  auctor  et  pater  extitit, 
tantoque  g'ermine  in  proventus  *  Ecclesiaj  Chri- 
sti  fructiiicavit.  Omissis  tandem  omnibus,  quan- 
ta  industria  cuucta  necessaria  loco  propriae  habi- 
tationis  curavit  providere,  subsequenti  narrabitur 
serie. 

20  Omnibus  igitur  commodis  ejusdem  loci 
sui  Fratribus  perquisitis,  coemeterium  parari  non 
potuit ,  uti  in  palude.  Super  qua  re  in  omnibus 
sui  adjutoris  dilecti  Dei  antistitis  Audomari  con* 
silium  et  opem  nou  diatulit  qusrere.  Qui  *  prae- 
clarus  pontifex  solita  charitatis  affuit  cxhibitio- 
ne ;  ejusque  consilio  communicato  et  labore , 
fossa  ambiens  coemeterium  ,  eidem  ccenobio 
consecravit  in  prtedicti  collice  vertice,  constru- 
cta   in  ejus  medio   basilica,  in  veneratione   san- 

ctajDei  Genitricis  Maria; :  quam,  communi  d 
perfectam  opere ,  sancto  Bertino  ejusque  cosno- 
bitis  concessit  integre   anno    sexcentesimo  sexa- 

g^esiino 


Cretcente  mo- 
nachomm  nu- 
mero,  Bertino 
thtiatur  vit- 
la   Wormliolt, 

E 


ul>i  fnnital  mo ■ 
nastcrium, 
OUi  pmfectns 

S.      II     1,1,111111* 


al.   jiruvuclu 


rirmrtt  iiltul 

facit  et  ccclc- 
*iam  S,  Ma- 
ri.r  accipit  ilo- 
mitiuueS.  Att- 

dotnari, 

*  ul.  CUJ 


A.  Fouxnno. 
e 


quem  deinde 
defunctum  in 
eu  sepelit. 
f 


60S 

gesimo  Incarnationis  Dominicae,  donationem  suam 
contirmans  facta  per  privilegii  descriptiouem  e 
traditione,  in  qua  se  ejusdem  beati  Patris  cuncto- 
rumque  Fratrum  sub  ejus  patrocinio  Deo  servien- 
tium  orationibus  commendavit,  utque  in  eodem 
ccemeterio,  eo  totius  carnis  viam  ingresso,  corpus 
exauime  humarent,  petiit. 

21  Eadem  siquidem  tempestate  idem  glorio- 
sus  Christi  athleta  insenuerat  aetate,  qua  etiam 
corporaliumoculorum  caruit  lumine  f;  cui  Deum 
verura  lumen  ,  perspicaci  conccssum  erat  con- 
tcmplari  mentis  acie  ,  qui  factus  hostia  vivens  , 
sancta  ,  rationabilis,  Deoque  placita,  post  innu- 
mera  corruptibilis   vitae  gloriose  triumphata  cer- 


VITA  TKKTIA  S.  BERTINI  ABBATIS. 

tur,  equino  dejectus  impulsu,  ad  terram  prae- 
ceps  excutitur,  membris  gravi  ruina  colliditur  , 
femore  etiam  adeo  laeso,  ut  penitus  confractum 
videretur  ;  totius  tandem  corporis  debilitate  in- 
gente  ,  cari  Protectoris  sero  meminit,  doletque 
neglexisse  :  speque  notae  pietatis  praesumens  , 
actutum  unum  e  militibusquantocius  ipsum  jubet 
petere  :  quod  commiserat,  sub  ejus  vice  apud 
eum  accusare  ,  veniam  commissi  l  deposcere  , 
utque  jam  morituro  ,  uisi  subveniat  ,  fideli  suo 
eum  moneat  succurrere,  se  per  ejus  merita  su- 
per  pristinae  sanitatis  recuperatione  multum  con- 
tidere,  si  potum,  ejus  ore  et  sanctis  manibus  si- 
g-natum  ,    mereretur  accipere.    Advolat    ille   pro 


n 

cf/ito  excussug 
graviter  Ixdi- 
tur  ;  at  petita 
ope  Sancti, 


tamina,  usque  ad  exitum  suum  de  hujus  saeculi      domino  beato   Viro  satisfacturus,  qui  ratromissus 


al.  dcduxit 
al.  condilui 


eomcs  Walber- 
tun  S,    lirrtiun 
confitcri  $oli 
(iii, 

h 


cum,  eo  nmi- 
lutnto,  rciiit 
domum, 


aerumnis  sancti  patris  Bertini  ejusque  congrega- 
tionis  uuctor,  amator,  et  adjutor,  ad  regna  mi- 
gravit  caelestia.  Cujus  corpus  moerens  monacho- 
rum  turba,  cum  beato  Patre  luctu  et  gravibus 
deducit  *  lamentis ,  atque  condigno  honore  con- 
dit  *  inter  monachorum  ,  ut  petierat ,  corpora 
in  templo  sauctse  Dei  Genitricis  g.  Cujus  in  car- 
ne  viventis  et  defuncti  virtutes  quam  gloriosae 
fuerint,  leotis  ejus  vitae  gestis  scire  possunt,  qui 
legerint.  Cunctis  autem  virtutum  titulis  praedi- 
ctus  beatua  Bertinua  tam  vicini  et  specialis  amici 
vitam  habens  quasi  pro  speculo  ,  cunctaa  perfe- 
ctionis  viitutibus  adcrevit,  instrnente  Spiritu  san- 
cto.  CujUfl  humilitatis  devotio  quam  grata  divi- 
no  conspectui  fuerit,  manifestis  miraculorum  in- 
diciis  propalare  Domino  placuit  ,  de  quibus , 
ipso  1'avente,  ve]  unum,  et  duo  in  eodem  uno  , 
subsequens  scriptum  percurrit. 

%-l  Inclitus  comes  Walbertus  /i,  generis  di- 
guitate  clarus,  divitiarumque  exuberans  opulen- 
tia,  ct  ad  orane  opus  bonum  devotus  Christi- 
cola  ,  plurimura  utebatur  jam  dicti  Patris  fami- 
liaritate  et  gratia  ,  coque  mutua  processit  dile- 
eii.s;  ut  pra-.fati  principis  filium  idem  Vir  Dei 
per  caelestis  lavacri  undas  regeneraret  i  Christo  ; 
sicquc  vcr;i  rantatis.connectione  conjuncti ,  foe- 
dus  ,  quod  foris  pepigerant ,  ad  spirituales  ani- 
mae  profoctus  transferre  parabant  .  Religiosus 
enim  comos  sua  boato  Bertino  confitebatur  pec- 
cata  :  beatus  aulein  Uertinus,  ipse  ejusque  ge- 
uero.sffi  conjugi  ,  Hegentrudi  dictae ,  de  amore 
osalestia  vitaa  salubria  mferebat  monita,  quae  ille 
Bitibundo  ebibens  pectore  ,  frequenti  reditu  a 
beato  petebat  Patre  :  peractaque  sacra  Missarum 
celebratione,  caelestis  mensae,  eo  adrainistraute  , 
partioipatus  Euoharistia,  aecepta  benfdictiouis  ejus 
licentia,  laetus  redibat  ad  propria,  utque  sic  solito 
ageret ,  devotio  bouae  voluntatis,  usum  praebuit 
exeoutionis. 

2li  llic  ergo  quadam  die  basilicam  sanctae  Dei 
Qenitriois,  in  qua  idem  sanctus  Vir  beatum  Au- 
doinarum  sepelivit ,  oratum  venit  :  sed  ,  iustan- 
te  necessitatc  ,  usque  ad  sanctum  patrem  Berti- 
nnm  solito  venire  neglexit  ,  domnmqne  suam 
sub  omni  celeritato,  useonso  eqno,  tendit.  Quod 
cura  qnidam  vornarulorum  k,  Dodo  dictus,  san- 
cto  Viro  mirando  referret,  quod  praefatus  comes, 
extra  solitum  agens,  tam  proxiraus  eum  non  in- 
visisset,  BlO  mirauti  Vir  Domiui  vatidico  afflatus 
flamine,  dixit :  Quod  refers,  tili ,  non  latet  , 
sed  antequam  ia  pervenerit,  quo  nunc  tendit, 
parvitatem  /  nieam  neglexisse  pcenitebit.  Qme  , 
quia  carnis  aut  sanguinis  revelatione  non  didi- 
cit,  sed  ab  inhabitatmv  Spiritu  saneto  futurnm 
oognovit,  quod  prolatum  est,  rei  erleetus  pro- 
bavit. 

M  llle  enim  cum  festinus   volucri   cursu    fer- 


ejus  provolvitur  pedibus,  negligentiam  domini 
sui  fatetur,  casus  tanti  periculum  indicat,  eum- 
que  jam  emori,  nisi  subveniat :  d-irmnum  suum 
precari,  ut  potum  a  se  benedictum  ei  mittat ; 
quod  ejus  potatione  se  convalescere  fideliter  cre- 
dat. 

25  Beatus  autem  Bertinus  ,  quem  ipse  totius 
pietatis  fons  sua  infuderat  gratia,  super  tanta 
amici  sui  commotus  invalentia,  accito  Fratre  pro- 
curatori  imperat,  ut  de  vino,  quod  in  sacrarro  habe- 
batur,  quae  petierat ,  fideli  amico  suo  propinet 
pocula.  Cuiille  ,  Est,  inquit,  Domine  mi,  men- 
sis  integer  aut  eo  amplius,  ut  aestimo,  ex  quo  in 
ejusdem  sacrarii  cella  nec  una  hujus  liquoris 
habetur  propinatio.  Tum  vero  Dei  Famulus,  me- 
mor  Domini  adjutoris  in  opportunitatibus,  praesu- 
mens  de  benigna  largitate  ejus,  cui  se  totum  ab 
annis  devovit  puerilibus,  Vade,  ait,  fili,  confisus 
Dominum  posse  omnia,  cujus  consolatio  et  re- 
spectus  servis  suis  sunt  propriora  *  eum  invocan- 
tibus  in  angustia.  Credo  equidem  in  ejus  pie- 
tate,  quod  falutiterum  in  se  fidentibus  potum 
concedit  manare,  qiii  aquas  sitienti  populo  afHuen- 
ti  copia  in  vasta  produxit  solitudine.  Sciebat  enim 
Vir  Dei,  cui  crediderat,  et  quia  is  potens  esset  de- 
positum  meritorum  ejus,  prout  sibi  placeret,  dete- 
gere,  certus  erat. 

26  Quid  plura?  Minister  paret,  dubius  abit ; 
sed  antequam  ad  locum  pervenit  ,  quo  suo  fru- 
ctifero  palmiti  vera  Vitis  mirabili  *  affluentia  vin- 
demiavit,  odorem  exuperantis  *  meri  jam  ebi- 
bit,  quantique  Patris  imperio  paruerat,  tum  de- 
mum  stupens  agnovit.  Nimirum  Dominus  asti- 
pulationis  suae  memor,  Servum  se  dignantem  sibi 
dignum  demon.stravit,  cujus  virtutum  principia 
ejusdem  miraculi  materise  dotavit,  qua  se  Deum 
prirao  innotuit  m.  Quietiam,  utfidem  augeretpol- 
Hcitationis  suae,  qua  fideles  posteros  suis  actis  ma- 
jorissignorura  donavit  efficaciae,  aliquid  mirabilius 
suo  Fideli  quam  sibi,  sua  praestitit  pietate  :  illic 
enim  miraculi  materiara,  aquam  in  vinum  versam, 
exhibuit ;  hic  solum  Fidelis  sui  meritum  cum  gra- 
tia  sua  cooperari  voluit,  et  in  arenti  cenophoro  *  vi- 
num  ea  dictione  produxit,  qua  quondam  aquas  e 
silice  torrentis  *  effiueutes  impetu  virga  bis  feriente 
elicuit. 

27  Caelesti  igitur  dato  sanctus  pater  Bertinus 
in  Domino  gaudens,  et  pro  ejus  tanto  muuere 
gratias  agens,  medicam  crucis  intulit  benedi- 
ctiouem  :  et  ex  eo  ad  debilitatum  quam  celeri- 
terproferri  jubet  principem.  Quo  ille  hausto  pri- 
stinam  epotavit  sospitatem.  Signum  enim,  quod 
Dominus  Athletae  sui  concessit  declarationi,  ae- 
giotantis  amici  ejus  praestitit  liberationi,  utque 
pro  devoto  suo  idem  Dominus,  dives  in  om- 
nibus,  operaretur  integre ;  quem  per  eum  cor* 
porea   roboravit  sanitate  ,  ad  exsequenda  potiora 

provexit 


liic  rinum  af- 
ferri  jubet  ex 
vase   vncuo, 

E 


forte  propio 


idque  dimno 
favore  obtcn- 
tum, 

*  al.  raullipli- 
ci 

*  i.e.  exubc 
rantis 

F 


*  n/.  amphora 

*  al.  lorrenli 

vitttit  Wutber- 
lo,  qni  eo   mox 
sanatur :  mul 
ta  dona'  cxno- 
bio  SWiienti, 


DIE  QUINTA 

A  provexit  commercia  animae  ■  nam  ubi ,  exce- 
dente  grassantium  dolorum  debilitate ,  se  non 
modo    levatum ,    verum    etiam    incolumem    per- 

]mis!uCV°X    SeUSit>  STatlas  Deo  *  a8>it'  Patronum  suum  re- 
visit,   haereditatisque  suae  praegrandem  partem  ei 

ejusque    loco     devote     adscribit.    Cujus    donatio 
quam   proficua  etiam  adhuc    ejusdem  loci  fnerit 
cong-reg-ationi ,  eisdem  csenobitis   quotidie    datur 
experiri. 
etvitammo-  28  Ille   autem  ,   acsi  ex  castigati  corporis   le- 

IZTaZtor1  vamine  Dactus  esset  remedium ,  quod  a  beato 
dei»de  amptec  Patre  de  contemptu  saeculi  crebro  perceperat 
titur.  documentum,  ne  diutius  surdus  lang-ueret  audi- 

tor,  ad  boni  effectus  neg-ocium  perducere  medi- 
tatur :  relictaque  patria  et  omnibus,  in   praidicto 
Luxoviensium  coenobio  relig-iosus  infertur  mona- 
chus  n,  deleg-atis  reliquis,  quae  sui  juris  erant , 
ejusdem    loci    fratribus ;    quorum    vitaj    speculo 
suos  adeo   composuit   mores   et  actus ,  ut  post , 
commissa   ei  prtelatiqnis   dig-nitate  o,   conversa- 
tionis  ejus  exempiis    praelucentibus ,   sanctse  Re- 
g"ulae   non   modicum    proficerent  institutionibus  : 
tantoque  in  se  satorum  g-ermine  incrementa  lu- 
•  al.  auxit        cri   Doctoris  sui    caelestibus    thesauris   hausit    *. 
B  Exemplo  enim  actuum  ejus,  et  doctrina  bona,  et 
laudabili  imitationis  suae  aemulatione  sic  se  melio- 
ratum  patefecit. 
ohservatio  pia        29   Hoc    erg-o    tanto   miraculo    tam    laudabili 
fine  ccelitus   consummato  datur  intellig-i ,    quan- 
tae  apud  Dominum  hic  ejus  Servus  constet  acce- 
ptionis  et  meriti,  cum  omnia  ejus  coepta  tam  fa* 
lici  commendaverit  perfectioni.  Per  heec  enim  in 
tanto    Patre   filiis  annuitur    fidere ,    ut   scilicet, 
unde    ille    corporis   meruit    recipere,    inde    nos^ 
quse  longe  potior  est,  curationem  speremus  ani- 
mae ;  si  studium  fuerit  ipsius  imitatores  existere, 
et  cum  sanato  sanandi  quoque  ejus  praeceptis  vo- 
luerimus  obsequi  et  parere.   Quibus    si  quando , 
impediente  humanae  fragilitatis  neg-lig-entia,  aber- 
rare    perque    vitiorum  abrupta  preecipitis   ruinae 
contig-erit   laesionem  incidere  ,   missa  ad  eum  vi- 
g-iharum  et  orationum  cunctaeque  sacrae  exercita- 
tionis  leg*atione,  Fontem  supernae  pietatis  super 
nostra   movebit  ariditate,   salutiferaeque  compun- 
ctionis  flumlna  impetrabit  emanare  :  quibus  epo- 
tatis,   et  lotis  doloribus  laug-uentis  animae,  ineo 
lumitati  restituet  pristinae ,    solidata    in    nervum 
C  statusque  sui  compag-inem  fractura,  et  collisione 
veteris  ruinae. 
n,  laudem  30  Curatis  autem  sua  ope  et  industria  mentibus  , 

Sancti.  quaemundi  esse  videntur,  dabit  vilipeudere,  quae 

autem  Dei  sunt,  tota  intentione  meditari  et  inqui- 
rere  :  hocque  pari  modo  quotidie  prope  est  in  se  fi- 
dentibus  :  eadem  salubriori  repetere  operatione, 
quae  tunc  ejus  meritis  et  precibus  divina  virtus  in 
praedicto  operata  est  principe.  0  Virum  cuncta- 
rum  laudum  preeconio  dig-nissimum  !  quem  tametsi 
carnalis  corruptelae  contineat  habitaculum;  ta- 
men,  quia  omni  cordis  custodia  eum  Dominus 
munivit  :  hac  animi  virtute  in  terris  ang^elus 
vixit.  Quod  ut  sic  constare  liquidum  fieret,  vis 
divina  aptum  et  evidens  hujus  testimonii  indicium 
praebuit. 

ANNOTATA. 

a  Ducentos  habet  Ms.  Accinctinum ,  ut  etiam 
legi  in  exemplari  Cisterciensi ,  testatur  Mabil- 
lonius  in  annotatis  ad  Vitam  a  se  editam,  in  qua 
legitur  centum  et  quinquag-inta. 

b  Heremarus  in  Ms.  Bertiniano  legitur.  Cor- 
sendoncanum  habet  Heremarius,    Accinctinum 


SEPTEMBRIS,  m 

Heromarus.  De  hac  autern  donationet  qum  hic  ni-  a.  Fo..^-m, 
mis  cito  relata  est,  secutaque  fundatione  Worm- 
holtensi,  consule  Commentarium  §  xi,  et  Vitam 

primam  cap.  3. 

c  De  S.  Winnoco  egi  in  Commentario  num.  107 
et  seq. 

d  Communi  perfectam  opere  basilicam  illam 
dixi  in  Commentario  num.  75,  etsi  jam  ante  S. 
Audomarus  ecclesiam  ibi  sedificaverat  ■  quia  vel 
instaurata  vel  ampliata  itla,  vel  certe  aucta  ad- 
juncto  monasterio.  Hanc  porro  ecclesiam  cum 
omnibus  adjunctis  S  Audomarus,  quatenus  ad 
se  spectabat,  donavit  S.  Bertino  ac  monachis  Si- 
thiensibus,  a  quibus  diu  possessa  fuit,  ut  ostendi 
in  Comment.  §  9. 

e  Ipsas  Audomari  titteras,  quales  hodieque  ex- 
stanty  dedi  §  7,  et  mox  §  8  examinavi  argumenta 
contra  earum  veritatem  prolata.  Cum  autem  no- 
tatsesint  anno  6  Clotarii  III,  incidunt  in  annum 
661  vet  662;  neque  tamen  idcirco  negaverim  do- 
nationem  ipsamfieri  potuisse  ab  anno  660,  si  fa- 
cta  sit  ante  datas  litteras,  iisque  solum  confir- 
mata. 

f  Ceecum  fuisse  S.  Audomarum  sub  finem  vi- 
tse,  omnino  certum  est  ex  ejus  Vita.  Verum  an  v 
jam  ceecus  esset,  quando  facta  est  donatio  prsedi- 
cta,  non  mque  est  certum,  ut  ostendi  in  Comment. 
num.  86  :  neque  auctoritas  hujus  scriptoris  tanta 
est,  ut  rem  istam  faciat  certam. 

g-  Consule  de  hisce  Vitam  primam  num.  5. 

hlnprima  Vita  Waklbertus,  in  secunda  Walt- 
bertus. 

i  Iperius  scribit  de  sacro  fonte  levatum.  Prio- 
res  Vita?  litemnon  dirimunt,  cum  solum  asserant 
compatrem  Walberbi  fuisse  Bertinum.  Malim  ta- 
men  Folcardo  ut  seniori  adstipulari  quam  Ipe- 
rio,  prgesertim  cum  etiam  verisimilius  sif.,  bapti- 
zantis  munusobiisse  Bertinum  quam  patrini. 

klnprioribus  Vitis  Dodo  vocatur  discipulus. 

1  Hcec  nonnihit  exaggerata  sunt,  cum  in  S.  Ber- 
tinum  non  videatur  peccasse  Walbertus.  Omnia 
simpticiori  modo  exposita  sunt  in  Vita  prima 
cap.  2. 

m  Loquitur  de  aqua  in  vinum  mutata  in  Cana 
Galilgese,  et  cum  hocprimo  Christi  miraculo  com- 
parat  miraculum  vini  ex  vase  ante  vacuo  impe- 
trati. 

n  Non  satis  probabilem,  aut  saltem  incertam,  p 
esse  vitam  monasticam  Watberti  hujus,  ostendi 
in  Comment.  num.  112  et  113. 

o  Hic  confunditur  cum.  S.  Walberto  tertio  ab- 
bate  Luxoviensi. 


GAPUT  III. 

Varia  de  conversione  Morinorum  et 
virtutibus  Sancti  :  substituit  sibi 
abbatem  Rigobertum,  dcinde  Erle- 
fridum  :  tentatio  dcemonis  ope  S. 
Martini  superata. 


....  ,      .  .  .  Post.SSVie- 

Alia  etiam   quam  plunma  virtutum   sig-na   Do-  torievmat 
minus  per  eum  dignatus  est  exercere,  qtia?  par-   Pmcianwm, 
tim  ille  verae  humilitatis  compos,  suique  pervio-il  n<"  Sl0'imt 
custos ,    sedula  oppressit  *   occultatione  .  partim  *  «L  nmnKrit 

autem 


610 


A.  Fouamjo. 


ii>  doctores 
dati  Audoma- 
rut  et  fierti- 
nut  :  ftic  tignu 
quidem  fucit, 


autem  scriptorum  incuria  inoluerunt,  nulli  tra- 
dita  notitiffi.  Ante  adventum  siquidem  ejus  in 
reg-ione  Taruanensi,  exceptis  his,  qui  jam  con- 
versi  erant  pcr  doctrinam  sanctissimi  praesulis  Au- 
domari,  omnes  rciiqui  indigenae  idolorum  adhuc 
deserviebant  cultui.  Quamquam  jam  .dudum  a 
sanctis  martyribus,  Victorico  et  Fusciano  a,  qui  de 
illo  candenti  Quintinianae  cohortis  collegio  divisi, 
ad  praedicandum  primi  Christicolffl  fines  penetra- 
runt  Morinorum,  nomen  Christi  praeostensum  qui- 
dem  fuit ,  non  prsedicatum  :  quos  beatum  Quin- 
tinum  b,  qui  jam  pretiosse  necis  triumpho 
martyrium  adeptus,  e  medio  excesserat,  suum  in- 
vestigantes  colleg-am,  dira  persecutione  Bictiovari, 
crudelis  lictor  ad  permanentis  vitae  impeg-it  coro- 
nam.  His  qtiidem  caelestis  grloriae  plena  laborum 
suorum  effulsit  laurea  ;  Morinis  autem  in  suae  vo- 
cationis  tempore  suos  ductores  jam  divina  inspexe- 
rat  providcntia. 

32  Apostolatum  enim  ejus  partis  Galliae  sanctis 
putribus  et  protectorihus  nostris,  Audomaro  scili- 
cct  et  Bertino,  in  salvandis  delegaverat  filiis;  cum 


VITA  TERTU  S.  BERTINI  ABBATIS. 

ta  humilitatis   radice  ,    se    omnis   boni    deputant 
eipertes  esse,  tantoque  tenacius  bonis  cceptis  ad- 


D 


hserentes,  bono  appetuut  recipi  fine  :  hic  beatus 
Bertinus  a  pulsante  Domino  paratum  se  desi- 
derans  inveniri  certius,  aute  diem  obitus  sui  Do- 
mino  decrevit  famulari,  acsi  nil  a  se  tanto  tem- 
pore  actitatum  esset  boni.  Eminus  siquidem  Do- 
mini  sui  reditum  speculatus  e  nuptiis ,  praecin- 
ctus  lumbos  mentis  et  carnis  cing-ulo  egreg-iae 
castitatis,  sanctse  conversationis  ardentem  lucer- 
nam  servare  studuit  in  manibus  bonae  operatio- 
nis.  Sua  quoque  vice,  loco  d,  et  fratres  perpen- 
dens ,  a  se  non  perperam  operatum  fore ,  uti 
qui  jam  vices  pereg-it  Martha;,  laborandum  sibi 
prffividit  etiam  in  optima  parte  Mariae ;  ut  etiam 
omnium  prfficedentium  Sanctorum  vitam  procli- 
vem  in  publicam  profectus  sui  transferret  com- 
moditatem.  Regimen  ergo  coenobii  sui  cuidam 
viro  venerabili ,  suo  scilicet  commisit  monacho , 
Rig-oberto  nomine. 

35  Ipse  vero  privatim  agens ,  reliquum  vitae 
suffi  in  divina  se  contulit ,  contemplatione.  Mdi- 
ficaverat  etiam    oratorium  quoddain ,   adhuc    vi- 


jam  in  omnem  terram  sata  Apostolorum  et  mar- 

tyrum  uborioribus   turgerent  culmis  in  provectu  vente   suo    prwUec o    Audomaro    D      ant utato, 

sui    gcrminis.    Quorum   alter,    unde  nunc  nobis  quod  ab  Onentah  plag»  templi  sanct    Petn  con- 

in  ipsa  sui  pncdicatione  stmctum  dedicari  fecit  ab  eodem  pontifice  m  ve- 


in  ptxfectu- 
ram  monaste- 
rii  sibi  substi- 
tuit  Bigober- 
tum, 

E 


..ni  ulrlutwn 

rifi  *  itnnn  nii- 

raculti  prtepo- 
mff  .■ 


Satiefui  S  m  e 
tiiia  alia  cura 

Deo  servtrc 
eupitnt, 


sermo  est  potissimum, 
multis  claruit  signis,  quamvis  nos  lateant,  uti  jam 
est  prrelibatnm.  Sed  quis  ig-navus  adeo  sit,  qui 
super  hoc  queratur,  pra^sertim  cum  summa  nul- 
lius  virtutis  hoc  secularis  gloriae  limite  conti- 
neatur?  Sed  et  si  qua  esse  videtur,  ea  vig-ente, 
imminuta  dctcritur  c.  Revera  sig-nis,  quffi  sequi 
crcdentes  pollicitus  est  Dominus,  quod  pluris  cum 
eo  pensatur,  spiritualiter  mag'is  usum  novimus, 
quod  quanto  apud  homines  gioriae  minoris, 
tanto  apud  Deum  praemii  habetur  majoris.  Et 
euT  in  hoc  fides  suum  minuat  meritum,  quae 
solida  tanti  culminis  dig-nitatem  obtinet  apud 
Deum  ? 

33  Pucrulus  siquidem  parentes  euang^elicis  jussis 
pnstlmbuit,  juvenculus  patriam,  ut  Christum  ha- 
beret,  reliquit;  exul  Catholicam  fidem  euangeli- 
zavit,  adolcscentiffi  suaj  continuos  labores  pene 
dflorepitaa  senectre  conjunxit  :  quodque  his  est 
laudaliilius,  non  intumuit,  cum  tot  tantisque  pol- 
leret  virtutibns.  Fidenti  prolatu  dicimus,  quia  si 
hunc  mundo  progenitum  Ncroniana  vel  Deciana 
aspirasset  rabies,  Tironem  Dei  ultro  ignibus  in- 
silientem  cerneres ,  in  exhibitione  omnium  sup- 
pliciorum  eonstantiorem  ,  non  cruci  ,  non  equu- 
leo ,  non  gladiis  ,  non  mille  mortis  generibus 
cedentem ,  quominus  eam  ,  qute  est  in  Chri- 
sto  Jesu,  aervaret  charitatem.  Sed  quia  ea  tem- 
pestate,  devotis  fidei  Christiame  regibus  et  prin- 
cipibus,  hcec  Dei  Agronista  non  pertulitj  quod 
omnibus  poenis  majus  est,  omne ,  quod  vixit, 
oontlnuata  martyrii  dig-nitate  decoravit  :  exce- 
pto  enim,  quod  cum  indesinenter  impug-natione 
spiriUmlium  nequitiarum  non  iucircumspecttis  Sa- 
tellea  Impetereturj  sibi  commissorum  animas  per- 
vig-ili  reg-iminis  sui  cura  tutaretur ;  quotidiana 
foreneium  negotiorum,  quffl  in  suis  administrabat, 
sollicitudinc  urgcbntur,  et  super  constructione  loci, 
qucm  Deo  auctore  rejrendum  suseepemt,  tanta 
tntendit  Bedulitate,  ut  antiquis  cceuobiis,  opibus 
regiae  constructis  mnnificentisB,  et  Sanctorum  pi- 
g-neribus,  et  rcrum  opulentia,  suo  jequaretur  tem- 
porc. 

84  Quia  erg*o  Sancti  quique  summsa  divinitatis 
propinquiores  excellentia* ,  illo  suo  speciali  non 
privantur  munere ,  quo  scilicet ,  quanto  superna 
vicinius  irradiautur  claritate,  tanto  altius  firma- 


neratione  sanctffi  Dei  Genitricis  Mariae  :  quo  po- 
tissimum  pernoctans  e,  in  precibus  dies  non  mi- 
nus  indefessus  Christi  Miles  supplebat  jejuniis , 
illud  Davidicum  frequentans  Domino ,  Quando, 
inquit,  Domine,  veniam,  et  ante  faciem  tuam  appa- 
rebo?  Ut  cervus  sitiens  fontium  flumina ,  sic  te, 
Deus  meus,  mea  desiderat  anima. 

86  Gloriosus  enim  Dei  Athleta  ac  eximius  Sa- 
cerdos  sibi  suoque  gregi ,  in  continuae  oppug-na- 
tionis  acie  laboranti ,  succenturiatus ,  ut  hostem 
eo  perturbaret  robustius ,  insompniis  et  inedia 
vitiorum  aculeos  in  suo  detinuit  corpore  penitus, 
quo  hostiles  vires  novit  incumbere  valentius. 
Cujus  luctffi  coeptum  ut  felici  terminaret  exhibi- 
tione  operum,  tum  senium,  tam  approbabilis  pa- 
laestrse  gymnasio  exercitatum,  tum  sanctffi  volun- 
tati  aeternae  vitae  et  permanentis  gaudii  pro  emo- 
lumento  victoriae  subveniebat  desiderium  :  sicque 
ang-elicus  Pater  carnali  virtute  defectus  ,  quanto 
morti  ex  ipso  senectutis  morbo  videbatur  vici- 
nior,  tanto  in  bonis  actibus  erigrebatur  constan- 
tior,  ipsum ,  quod  vix  supererat ,  corporeum  vi- 
vere  non  suis,  sed  profectibus  compellens  famu- 
lari  animae.  Filiis  autem ,  quos  iterum ,  dum 
Christus  in  eis  formaretur,  parturivit,  quia  se  a 
priori  frequentia  eis  subtraxit ,  non  minus  carus 
fuit,  quibus  utique  quanto  rarior,  tanto  deside- 
ratior  cernebatur  :  unde  quid  colligat,  sapienti  satis 
dictum  vidctur. 

37  Venerabilis  ig*itur  abba  Rig-obertus  vices  excu- 
biarum  ejus  iu  gregem  Domini  industria  exequens 
laudabili ,  ejusdem  Patris  jussu  monasterium  /' 
sedificavit  in  honore  sancti  Martini  :  erat  enim 
summas  devotionis  in  hunc  confessorem  Domiui, 
ejusque  memoriae  plurimum  inserviens  et  dile- 
ctioni.  Fertur  siquidem  a  senioribus  nostris  g , 
eundem  Virum  Dei  quodam  Sabbato  sanguine  mi- 
nutum,  a  maligno  spiritu  sub  specie  puellae  reg"iae 
personae  tentatum ;  nec  primum  dolos  tantarum  per- 
cepisse  insidiarum. 

88  Sed  cum  jam  Fratribus  eum  ad  manda- 
tum  h  Domini ,  quod  apud  monachos  singrulis 
Sabbatis  ex  more  celebratur  ,  opperientibus  , 
vellet  abire ,  illaque  eum  retinere  tentaret  ,  lo- 
quens  quasi  de  monasterii  necessaria  utilitate , 
mag:is  autem  anhelans ,  ut,   si  posset ,  captivum 

duceret 


sibique  dein- 
ceps  pie  vivit 


Hecletia  S. 

Murfinn  conS- 
tructit,  t/noil 
fuctum  dicttui 
f 


vb  tcntutiuliem 
opc  S.   Marthti 
apparentis  <n* 
peratam. 
h 


DIE  QUINTA  SEPTEMBRIS. 


611 


Sanctus  mufie- 
?-t6u8  interdi- 
citingressxun 
monasteni ; 
hoc  prxceplwn 
amortuuetiam 
servatum  t 

k 

I 


B 


ftigoberto  ah- 
bas  suffectus 
Ertefridus ; 


altero 


multiplex 

Sanctibenedic- 
lio. 

11 


"*  i.  e.  ad  sevo- 
cato 


duceret  Servum  Domini  sua  turpi  conimixtione, 
praedictus  Dei  pontifex  *  sanctus  Martinus  ei 
apparuit,  Fratrem  et  amicum  dulci  compellans 
affatu,  insidiantis  in  pellice  inimici  cavillationes 
dolosque  retexit  :  quos  mox  idem  Tiro  i  Do- 
mini  a  se  crucis  signo  abegit  :  surgensque  Fra- 
tres  se  ad  mandatum  Domini  prsestolantes,  Do- 
minum  laudans  super  ejus  tanta  pietate,  peti- 
vit.  Tanta  nirairum  de  ejus  sanctitate  Iaetitia 
erat  caelicolis,  ut  non  modo  eos  intercessores 
apud  Dominum  mereretur  in  supernis,  sed  etiam 
ut  salutis  ejus  obsequio  inservire  pr33sentialiter 
parerent  in  terris,  ne  videlicet  tantum  remune- 
rationis  et  gloris  suae  Coheredem  amittereut  in 
caelis. 

89  Considerans  ergo  pius  Pater  omnino  mo- 
nachis  non  expedire  sexu  foemineo  quovis  modo 
communicari  h  ,  penitus  exclusit  sub  anathe- 
mate  ingressum  tceminarum  de  aditis  ejusdem  cce- 
nobii.  Quod  nostro  tempore  l  a  quadam  religiosa 
servatum  muliere,  ut  scilicet  ulterius  nollet  ire, 
quam  ipsum  Virum  Dei  didicerat  constituisse,  ea 
quoque  mortua,  corpus  servavit  exanime  :  nam 
eam  in  feretro  positam  ferentes,  cum  in  ipso  ejus 
antiquee  adventionis  pervenisset  limite  ,  tanto 
confestim  divinitus  figitur  pondere,  ultra  ferri 
non  possit,  coacta  etiam  ad  ferendum  praesentium 
multitudine  :  sicque  anus  praeceptum,  quod  ad  re- 
verentiam  Sancti  excoluit,  dum  vixit,  defunctum 
corpus  ad  votum  viventis  animae  transgredi  non 
potuit. 

40  Utque  superiora  repetamus,  jubenti  san- 
cto  patri  Bertiuo,  se  tanti  beneficii  non  iugra- 
tum  exhibenti,  Rigobertus  paruit  in  omnibus, 
magnoque  opere  templum  paucis  constructum 
reddidit  temporibus.  Post  hasc  ,  impetrata  pii 
Prseceptoris  sui  indulgentia,  et  ipse  se  in  otium 
spirituale  contulit  m,  perfectumque  tanti  Patris 
discipulum  ,  doctrina  ejus  et  exemplis  instru- 
ctum,  hac  sui  imitatione  ostendit.  Qui  egregius 
Pater  Erlefridum,  suum  a  puero  nutritium,  ab- 
batem  successorem  ordinavit  :  qui  alteri  *  non 
iuferior,  a  paterna  institutione  non  degeneravit : 
quamquam  adhuc  primo  juventutis  premeretur 
tirocinio,  meritis  morumque  coustantia  talem  se, 
ut  servum  Dei  decebat,  iu  omni  sauctitatis  praebuit 
exercitio. 

41  Et  adhuc  ille  Dei  Athleta  gloriosa  agens 
ssecula,  quse  puer  coepit,  senex  quotidie  saucta 
meritorum  aug*ere  studuit  prascouia.  Verum  quid 
supplementi  n  sanctitatis  ejus  perfectioni,  cum 
patenter  ipsa  meruit  benedictione  divinitus  in- 
signiri,  qua  per  Prophetam  suum  se  timentes 
Dominus  spopondit  benedici.  Ecclesia  quippe , 
quam  regebat,  sicut  vitis  abundans  in  domus  suee 
vig-uit  lateribus  ;  filii  autem  ut  novellae  olivarum 
iu  circuitu  mensae  ipsius.  Bonis  vero,  quae  sunt  in 
llierusalem,  usus  est  in  omnibus  diebus  vitse  sueb  : 
filiosque  filiorum  suorum  pacem  super  Israel  euan- 
gelizantes  promeruit  videre;  jamque  tempus  insla- 
bat,  quo  Servi  sui  memorati  Dominum  decebat,  cui 
sibi  advocato  *  mercedem  laborum  suorum  reddere 
disponebat. 

ANNOTATA. 


apud  Morinos  ante  Audomarum  et  Bertinum,  ita  *>•*«* 
ut  Folcardus  nimium  dicatt  dum  asserit  omnes 
fuisse  idolorum  cultores,  quos  necdum  conver- 
terat  S.  Audomarust  dum  advenit  Bertinus.  Cre- 
diderim  potius  multos  jam  tunc  fuisse  Christia- 
nos,quos  excolerent,  nec  defuisse  tamen  gentiles, 
quos  convcrterent. 

b  S.  Quintinus  sub  eodemtyranno  passus  est,et 
colitur  31  Octobris,  ubi  eocaminari  poterit,  an 
inter  socios  habuerit  Victoricum  et  Fuscianum, 
ut  hic  dicitur. 

c  Duo  sic  habent  exemplaria.  At  Accinctinum 
habet  i  imraunita  detegitur.  Auctor  extenuat  glo- 
riam,  quse  Sanctis  oritur  ex  miracutis. 

d  Phrasis  est  mendosa  in  utroque  Ms.  :  nam 
tertium  exemplar  Accinctinum,  quod  aliis  erat 
correctius,  jam  deficit  ,utpote  mutilum.Legendum 
itaquc  suspicor  \  Suas  quoque  vices,  locura,  et 
Fratres  perpendens,  addendumque  e\\st\meivit,  attt 
quid  simile. 

e  Si  haec  vera  sunt,  habitasse  videtur  Sanctus 
eo  tempore  in  secundario  monasterio  B.  Marise. 
Atdeprecibustota  nocte  inoratorio  B.Maruv  con- 
tinuatis,  rigidisque  illis  jejuniis  tacent  priores 
biographi ;  nec  illa  decrepito  Seni,  qualis  tunc  K 
erat  Sanctus,  nimis  cong^munt.Facite  tamen  cre- 
diderim  S.  Bertinum  precibus  et  jejuniis  multum 
fuisse  deditum  etiam  in  senectute. 

f  Voce  monasterium  hic  quidem  ecclesia,seu  ora* 
torium  aliquod  intelligitur,  ut  obscrvat  Mabillo- 
nius  ;  at  non  existimo  eam  modo  esse  parochialera 
8.  Martini  ecclesiam,  prout  adjungit.  Consule 
Comment.num.  129. 

g  Qui  seniores  erant  tempore  Fotcardi,  seu  se* 
culo  xi,  multis  seculis  distabant  a  S.  Bertino,  ideo- 
que  eorum  auctoritas  non  magni  potest  essemo- 
mentipro  factohic  relato,quod  non  omninocertum 
videri,  monui  in  Comment.  num.  130. 

h  Mandatum  vocatur  lotiopedam,  quas  prasscri- 
biturinRegulaS.Benedicti.qu&quenomenaccepit 
ab  antiphona  tunc  cantanda,  quse  incipit :  Manda- 
tum  novum  do  vobis. 

i  Hsec  vox  insinuat,  non  fuisse  senern  S.  Bertt- 
num,  dum  ea  tentatio  ei  creditur  supervenisse.At 
factum  est  relatum  extra  ordinem  occasione  ec- 
clesiae  S.  Martino  asdificatae. 

k  Lege,  cum  sexu  femineo...  communicare. 

1  Cletyus  ad  hunc  locum  observat,  ticitwn  fuisse 
ingressum  mtdierum  ante  tempora  Folcardi, 
ideoque  credit  verba  antiquioris  cujusdam  scri- 
ptoris  ab  eo  adoptata.  Observatio  vera  est:  sed 
Folcardus  non  dicit  pr&ceptum  Sancti  suo  tem- 
pore  viguisse,  sed  mulierem  illud  observasse  ad 
reverentiam  Sancti ;  quo  tantumprobatur,  necdum 
eo  tempore  datum  fuisse  oblivioni.  Consule  Com- 
ment.  num.  132  et  133. 

m  Post  aliquot  regiminis  annos  inter  annum 
704  et  707  munus  abbatis  Rigobertus  deposuit,  ut 
dictumin  Comment.num.VM  ,ubi  etiam  de  succes- 
sore  ejus  Ertefrido. 

n  Videtur  addenda  vox,  defuit,  tegendumque  : 
Quid  supplementi  defuit  etc.  ? 


a  SS.  Victoricus  et  Fuscianus,  qui  cum  ho- 
spitesuo  S.  Gentiano  Ambiani  martyrio  coronati 
sunt  sub  Rictio  Varo,  creduntur  revera  prsedi* 
casse  Morinis.  Quantum  vero  ibidem  profece- 
rint:  magis  inquiri  poterit  ad  xi  Decembris,  quo 
coluntur.  Verum  et  alii  non  pauci  praedicarunt 
Septembris  Tomus  II. 


83 


CAPIT 


612 


VITA  TERTIA  S. 


A.  FlLClRDO. 


CAPUT  IV. 

Sancti  postrema  gesta,  beatus  obitus, 
sepultura  ,  et  miracula  breviter 
perstricta. 

piuSancii,       /^elebrem   ergo   obitus  sui  diem   beatus    pater 
morteappro-     V>Bertinus   intentius   bonis   operibus    invigilans 
pinquante,  ad    praevenit  •  quem  sibi  imminere  mcerenti  astanlium 
filiorum  turbae  innotuit.   Quos  quia    tanti   Patris 
ministerio   suoque  sanguine  sibi  Christus  Domi- 
nua  acquisierat,  indesinenti  admonitionis  ejus  do- 
ctrina  docere  non   cessabat ,  ut  coepto   sacri  or- 
dinis    proposito   adhaerentes;    locum  tam  prapcla- 
rae  habitationis    non  desererent,  sed  in  eo   fine- 
ol.feronii-     tenus  *  Christo  servientes  permanerent,  ejusque 
apud   Dominum   suis    precibus  memores  essent ; 
se  vero,  si  quid  posset,  apud  Deum   intercesso- 
B  rem  perpetuum  pollicitus  est  pro  omnibus  eun- 
dem   incolentibus    locum.    Hanc   nimirum    spem 
piissimus  Pastor  suis  conferre  dignum  duxit,  tan- 
taque  pateruae  pietatis  pactione  in  se  fidentes  prae- 
munivit,  ut  scilicct  grex  ei  devotus  sciret,  post- 
liabito  omni  dubio,  quia   tanto  Intercessore   ejus 
corum     Deo    commendari    posset    devotio ,    assi- 
gnari  humilitas,    comprobari   stabilitas,    roborari 
fragilitas.  Nec  poterat  ferre  Pater  cselesti  imbu- 
tus  dulccdine,   cum  tot  filiorum  plangentium  et 
lamcntantium    pro    affectu    indicibili   premeretur 
amore,   quin   dolentes  consolaretur,  pollicita   ope 
interccssionis  suae. 
morbui  extre-      48    Acri    igitur    aegritudinis  fatigatione  ingra- 
Zuu,rhmt"8   vescente>  °MnaU   dcbilitatur    dissolutione,   cum 
victor  spiritus,    indefessa  quae  Dei   sunt  volvens 
meditatione,  iter,  quo   ad   Dominum   conscende- 
ret,    perspicua   emetiebatur  contemplatione.  Ad- 
venit  taudem  illa  beata  dies,  quae  tantum    Chri- 
sticolam  coelis  inferret,  quam  tanto  securior  ex- 
cepit,    quanto   eminus  futuram    praevidit.    Muni- 
tus  ergo  caelestis  Sacramenti  viatico,   inter  ver- 
ba  ,    quibus  suum  Deo  ,    cui  vixit ,    commenda- 
bat  exitum,  plenua  dierum  perfectorumque  meri- 
C  torura,   corporeo  cductus  ergastulo,  inter  manus 
flentium   discipulorum    excipitur   a    Domino    oc- 
currente,    et  hymnizante  militia  superni  exerci- 
tus  :  et  inter  proscipuos  caelestis  curiae  duces  tan- 
to  divu)  remunerationis  triumpho  infertur  corouan- 
a  dus  a. 

Qbrla  Smcti,  U  0  gloriosa  hujus  Patris  anima,  quam 
Omnis  eaelorum  dignitas  tam  festiva  excepit  glo- 
ria,  tam  pneclara  deduxit  jucunditate  ad  atern» 
exultationis  prteiniu,  quam  modulatis  laudibus 
supernae  processionis  ambit  chorus,  super  qua 
ipse,  qui  pro  omuibus  immolatus  est ,  exultat 
Agnus ,  et  suavibus  -caelestis  melodiae  demulcet 
conccntibus.  0  beatum  Virum,  cujus  animam 
patriarchas  et  prophetaa  ad  suos  complectuntur 
et  fovent  siuus,  Apostoli  suis  invitant  sedibus, 
raartyres  laureati  eonstantiae  suae  sibi  consi°-nant 
iraitatorem ,  confessorum  numerosus  ordo  jam 
suum  suscepit  coheredem,  virginum  quoque  can- 
deus  turba  tam  exoptatum  recepisse  gratulatui 
Concivem.  Revem  Deus  in  couspectu  suo  pre- 
tiosa  eum  donavit  morte,  quani  tauta  caelicola- 
rura  accumulavit  exultatioue ;  uti  enim  se  de- 
cuit ,  memor  factus  est  Dominus  suas  sponsio- 
nis,  ut  centuplicata  mercede  Servo  suo,  qui  be- 


BERTINI  ABBATIS. 

ne   ministraverat ,    vicem     recompensaret    bonae  D 
servitutis. 

45  Se  quippe,  quod  primum  praecipuumque  Cl"  ^"?,nu* 
est,  dedit,  et  cognosci  se  concessit,  ut  cogno-  tmegr  ra>' 
vit.  0  vere  beatum  Virum,  qui  sic  servivit,  cui 
nunc  discumbenti  ipse  Dominus  transiens  mini- 
strat.  Hinc  tibi,  Jesu  clementissime,  nos  servi  , 
tui  gratias  reddimus,  qui  conditionis  nostrce  fra- 
gilitati  consulis,  provisis  hujus  apud  te  excellen- 
tiae  patribus,  quos  dum  tantis  gloriae  tuae  fasci- 
bus  tibi  adjungis;  nos  peccatores  in  eorum  me- 
ritis  confidere  posse  concedis.  Petimus  ergo  sup- 
plices  tuam  pietatem,  ut  sicut  tunc  omnis  mili- 
tiae  tuae  laetitia  ejus  prosecutus  es  assumptionem, 
sic  spirituali  gaudio  tibique  acceptis  laudibus  in 
ejus  honore  hunc  festivum  hodie  nos  annuas  ce- 
lebrare  diem,  et  eo  intercedeute  quandoque  ad  eam 
perducas,  quam  fidelibus  tuis  aeternam  largiris  so- 
lemnitatem. 

46   Transiit  autem    idem   Dei   Athleta    Nonas  Annusemor- 
Septembris,  anno    Incarnati    Verbi    sexcentesimo  " ,    » , 
nonagesimo    octavo,    Hildeberti    vero  Francorum  teipsius, 
regis  quinto  decimo  b,  anno,  ex  quo  eumdem  lo-  b 

cum  construere  coepit,  quinquagesimo  nono.  Qui  E 
excepto  quod  familiari  luctu  nimium  lamentaba- 
tur  privatorum,  publicum  totius  patriae  eum  ma- 
ximo  plangentis  moerore  factus  est  justitium.  Re- 
colebatur  enim  ejus,  qua  nihil  melius  est,  coelebs 
vita,  in  divinis  meditatio  continua,  omniaejus  opera 
secundum  Deum  facta,  dulce  colloquium  et  nil  ha- 
bens,  nisi  quod  Dei  honorem  et  salutem  spectaret 
animarum.  Iterabatur  saepius  ab  illa cum  deflentium 
frequentia,  quia  illiusmodi  civium  jam  magna  no- 
bis  est  penuria. 

47   Quanta   autem    multitudo    ad    ejus    trium-  honorifica  se- 
phales    exequias    confluxerit,    non    facile    verbis  pullura  •' 
datur  probari ;  intelligentium  autem    conceditur 
aestimationi,  cum  ejus  monachus  c  tunc  *  ecclesige 
praefuerit  Morinensi,  et  qui  in  eodem  pago,   ubi 
vis  d  fuerat  mundo  abrenunciantium,  congregatio  d 

institutionis  ejus  constare  dignoscebatur  initio  , 
praesertim  cum,  uti  praedictum  est,  praedicatione 
omnibus  indigenis  Christiana  informata  sit  religio. 
Cujus  decenter  conditum  tumulatur  corpus  in 
templo   sancti    Martini  e  retro  altare   principale,  * 

constructa  venerationis  ara  ad  caput  tumuli,  quo 
plurimis  annis  requiescens,  multis  glorioficatus  est  F 
signis  ad  honorem  Domini.  Post  cujus  obitum 
praefatus  abbas  Erlefridus  super  ejus  tumbam  majori 
opere  *  ecclesiae  erexit  aedificium,  condignoque 
reverentiae  cultu  eundem  requietionis  tanti  Patris  " aL  apice 
decoravit  locum,  ita  ut  absque  indice  religione  f, 
quis  quantusque  esset,  qui  illuc  conditus  venerare-  1 

tur. 

18  En  quam  fideli  foenore  accepta  divinse  in- 
spirationis  talenta  geminavit  hic  Famulus  Domi-  mracula  ali' 
ni,  quamque  felici  aedificatione  fabricam  erexit 
Ecclesiae  Dei.  Adamantinae  si  quidem  naturae  vir- 
tutem  in  coepta  conversationis  suae  praefixit  soli- 
ditate,  qua  post  se  ad  Deum  traxit  omne,  quod 
visus  est  obtinere.  Et  quia  se  tam  sedulum  divi- 
nse  voluntati  exhibere  studuit,  quanti  apud  se 
cjelo  *  constiterit,  Dominus  ad  ejus  tumulum 
demonstravit.  Infectum  natale  passo  g  cuidam  *  *'  *'  incre,° 
vocem   et  auditum   supplevit.    Claudum  eeque  et  9. 

surdum  h  integra  sospitate  donavit;  caeci  i  quam         h    ' 
plurimis   amissam  lucem   restituit,  vinctosque   k  k 

ferreis  nexibus  saepius  absolvit.  Haec  quoque, 
prout  fides  tenebat  poscentium,  saepenumero  et 
vidimus  l  et  legimus  operatum,  quae  si  singula- 
tim  sermo  exprimeret,  minus  gratus  studiosis  le- 
ctoribus   fieret;    magisque    tsedium  quam  profe- 

ctum 


c 
al.  huic 


breviter  per- 
stricta. 
o 


B 


DIE  QUINTA  SEPTEMBRIS 
A  ctum  generaret.  Artificem  m  operi  ejus  ecclesi®  observationem 
msistentem  de  ipsius  summo  culmine  excepit 
ruentem ,  eademque  hora  operi  suo  sanum  misit 
etlaetantem.  Monacho  etiam  suo  profug-o  n  oculos 
extinxit :  dehinc  ,  ubi  cordis  tenebras  pcenitudinis 
medelapepulit,revertentietpcenitenti  lumen,  quod 
abstulit,  reparavit. 

49  Alium  etiam  loci  sui  monachum  o  diabolica 
invasum  tyrannide  super  ipsam  requietionis  ejus 
tumbam  salvavit,  excluso  dsemone.  Quo  pietatis 
suae  beneficio  primum  in  eodem  loco  usus  est 
in  quadam  energ-umena  muliere.  Alio  quoque 
tempore  eodem  celebritatis  suae  die  spicas  avul- 

P  sassang-uine  affluentes  p  imbuit;  sicque  humanis 

usibus  inutiles  reddidit,  vestesque  eo  die  abluen- 

?  das  lotio  in   cruorem  versa  q  infecit.  Sacrilego  r 

eosdem,  quos  in  admisso  scelere  hortatores  ha- 
buit ,  ultores  daemones  visibiliter  ostendit  j  et 
aufugere  conantem  cum  praeda  ,  quam  furto  abstu- 
e.jndicum  lit ,  in  manus  arbitrorum  *  conjecit.  Prsedonum  , 
qui  ad  ejus  loci  direptionem  venerant ,  sig-na  ni- 
veo  colore  candentia  ,  picca  nigredine  s  tinxit 
horrentia  ;  e  quibus  quosdam  excaecavit ,  quos- 
dam  autem  immisso  ultiouis  suae  terrore  fug-a 
praecipites  egrit.  Saeva  etiam  Danorum  rabies  cum 
totam  Neustriam,  immissis  pelag*o  piratis,  flamma 
et  armis  premeret ,  earumque  saeva  ferocitas  plu- 
rimis  reg-ionibus  incumberet,  tantique  Patris  lo- 
cum  pro  diripiendis  ecclesiss  thesauris  maxima 
manu  invaderet ;  eorum  crudelitati  profana?  furenti 
ad  horam  quidem  consensit  se  spoliari ;  eos  au- 
tem  de  spoliis  nequaquam  passus  est  Uetari  : 
nam  multos  rabie  ,  nonnullos  vero  perculitcEeci- 
tate  ;  reliquum  autem  ,  quod  superfuit  tantsecladis, 
exercitus,  extrema  et  proxima  persecutus  est  inter- 
necione. 

50  Hasc  dicta  sufficiant  pauca  e  pluribus , 
quse  compendiosa  quidem  terminavimus  defini- 
tione,  sed  patentioris  textus  serie  disponimus  elu- 
cidare  t.  Solent  enim  cselestes  divitiae  tanto  arden- 
tius  recipi  a  fidelibus ,  quanto  delicatior  earum 
prasmonstratur  usus.  Hinc  nos  fastidiosis  satisfa- 
ctum,  si  itavolunt,  putavimus  ;  sedulo  autem  lec- 
tori  respirare  concedimus ;  quo  ad  Iegendum  re- 
creato  spiritu  vigoratus  infra  recognoscat ,  quse 
scire  velit  apertius  :  sicque  hunc  vitse  tantum  bea- 
tissimi  patris  et  protectoris  nostri  Bertini  librum , 
titulatis  potius  quam  scriptis  ejus  post  obitum  mi- 
raculis,  claudimus.  Sub  fasce  enim  voluminis 
gemeret ,  nimiaeque  infestationis  ponderi  robustus 
lector  succumberet,  si  de  tanti  Patris  vita  dele- 
ctatum  importunus  sermo  superurgeret :  quia  ,  uti 
ante  nos  expressit  vetustas ,  Omne  supervacuum 
pleno  de  pectore  manat.  Ejus  erg-o  nos  accomo- 
dantes  satisfactioni ,  acsi  jam  de  vita  refecto 
Patris  clarissirai  ,  subsequenter  scriptis  textum 
exequemur  u  signorum,  quee  per  eum  gessit  Do- 
minus  Deus  virtutum  ,  cujus  geterna  potestas  do- 
minatur  etimperat  per  infinita  saeculorum  ssscula. 
Amen  w. 


Conclttsio  0- 
puscuti. 


CI3 
Tunc  huic  sedi  prseerat  Ravan-  A.PowmM. 
gerus  successor  Baini,  qui  successerat  Drausio  , 
S.  Audoman  successori  immediato.  Breviarium  ec- 
clesiffi  cathedralis  Morinensis  tradit  S.  Bertinum  ab 
lbso  Ravangero  tumulatum  fuisse 

IVislegiturinexemplariBertiniano,  in  atio 
jus :  dubito ,  an  legendum  non  sit  ejus.  At  tota 
phrasis  obscuraest,  et  verisimUiter  mendosa  Si- 
gnificat  auctor  celebres  fuisse  exseguias,  quia  fie- 
bant  zn  eo  loco ,  ubi  et  monachorum  congreqa- 
honem  mstituerat,  et  fidem  prtedicaverat  San- 
ctus. 

eLocum  sepulturae  explicui  in  Commenlario 

num.  136. 

ild  est,  absque  religioso  cultu,  ex  solo  sepultu- 
rse  loco  patebat,  Virum  esse  venerandum,  qui  illic 
erat  sepultus. 

S  Id  est,  muto  et  surdo  nato.  Latius  koc  mira- 
culum  narratur  lib.  Miraculorum  num.  8  et  9. 

h  Hoc  latius  refertur  in  Vita  prima  num.  13 
et  seq. 

i  De  lumine  csecis  restituto  varia  habet  corpo- 
ris  Elevatio, 

k  Vide  Vitam  2  num.  U,  et  Appendicem  Mira-  e 
culorum  num.  22. 

1  Videre  potuit  auctor  miracula  facta  in  ele- 
vatione  corporis,  qux  tempore  ipsius  facta  est, 
et  relata  in  Comment.  num.  148.  Miracida  autem, 
quse  hic  breviter  perstringuntur ,  fusius  relata 
sunt  in  Vitisjam  datis,  aut  in  Appendice  dabun- 
tur,  paucissimis  exceptis. 

m  Vide  hoc  miraculum  in  libro  Miraculorum 
num.  Get  7. 

n  Narratur  hoc  in  Vita  2  num.  20  et  seqq. 

o  Nec  hujus  nec  sequentis  miraculi  mentionem 
alio  loco  inveni. 

p  Idem  habetur  in  Appendice  numt  2. 

q  Vide  Appendicemnum.  1. 

r  Consule  Vitam  2  num.  17  etseqq. 

s  De  hisce  irruptionibus  Normannorum  consule 
librum  Miraculorum  cap.  1,  2,  etprmcipue  caput 
3,ubinum.  U  et  25  leguntur  mirabiliahicper- 
stricta. 

t  Loquitur  auctor  de  solis  miraculis  breviter 
perstrictis-.namgestasatisprolixeenarratasunt. 

u  An  atiud  Opuscidum  de  miraculis  scripserit 
Folcardus  ,  non  constat.  Potuit  impedimentum 
aliquod  inlervenire,  quominus  propositum  suum 
exsequeretur.  Certe  nullum  ipsius  de  miraculis  ^ 
S.  Bertini  Opuscutum  innotuit ,  ut  observavi  in 
Comment.  num.  7. 

w  Subditur  in  M. ;  Explicit  Vita  S.  Bertini. 


ANNOTATA. 

a  Quae  hoc  capite  huc  usque  relata  sunt,  majo- 
rem  haberent  auctoritatem ,  si  scripta  essent  ab 
auctore  antiquiore  ;  sed  pleraque  Folcardus  pri~ 
mus  scripsit. 

b  Hunc  annum  convenire  cum  anno  Christi 
709,  observari  in  Commentario  num.  139,  ubi 
etiam  ostendi  mortem  Sancti  circa  annum  709 
figendam  esse. 

c  Cletyus  ad  hunc  locum  sequentem   adjecit 


<£D 


INVENTIO 


6H  INVENTIO  CORPORIS  S, 

'INVENTIO 

ET  ELEVATIO  CORPORIS 

auctore    Bovone   abbate 
Ex  editione  Mabillonii. 

PR.EFATIO 

Epistola,  qua  auctor  consulit  Wido- 
nem  Remensem  archiepiscopum,  et 
hujus  responsio  :  dedicatio  Operis 
ad   Widonem. 


B 


corput  eleva 
veratf 

a 


Amtor  Wido-  T"\omino  praestantissimo  archiepiscopo  Wi- 
twmarchiepi-  J-Jdoni  a  frater  Bovo  indignus  abbas  Sithieu- 
scopum,  tiui  siscoenobii,  inter  bencdictos  benedici.  Dum  in 
corpore  sanctae  Dei  Ecclesiae  sub  Christo  sum- 
rao  capite  eminentius  membrum,  domine  pater, 
sis  constitutus  ,  et  ut  ita  dicam ,  collum  te  ca- 
piti  oporteat  uniri  atque  iuhaerere  vicinius ; 
utriusque  partis ,  animae  videlicet  et  corporis,  va- 
letudine  omnimodis  tuam  reverentiam  pollere 
desidero ,  quatinus  nos  suprema  atque  debilia 
membra,  te  salubriter  mediante,  tam  sano  capiti 
Domino  nostro  possimus  concorporari  :  ne  (  quod 
absit )  secus  agentes  ,  penetrabiliore  ejus  gladio 
scindamur  juxta  illud  Euungelii :  Non  veni,  in- 
quit ,  mittere  pacem ,  sed  ^lndium.  Quod  au- 
tem  sublimitatem  tuam  talibus  imperitiae  rneae 
convenerim  verbis ,  haud  tantum  temeritatis , 
quantum  instinctu  agitur  caritatis  ,  quae  juxta 
Apostolum ,  Omnia  sperat,  omnia  credit ,  omuia 
sustinct.  Salus  ctcnim  pastoris  tuta  spes  est  gre- 
gis.  Nam  postquam  promerui  ad  tuae  paternae 
q  caritatis  benignitatem  notificari ,  tametsi  mini- 
mum  profuerit ,  semper  tamen  tuos  salutis  solli- 
citus  fui,  et  quosque  ad  nos  de  illis  partibus  su- 
pervcnientes  de  fortuua  tui  percunctari  solitus , 
dum  iucolumem  ac  valentem  tuam  haberi  nobi- 
litutem  comperiebam ,  gaudebam ;  sicut  econ- 
tra,  dum  segram ,  condolebam  :  quippe  qui  pa- 
ter  nostcr  spiritalis  ac  summus  pastor  haberis. 
Prreterea  devotio  paternitatis  tuas ,  quae  elevan- 
di  corporis  S.  Bertiui  causis  dudum  tam  prointe 
tamque  devote  deservivit ,  nos  fidelitati  tuae  gra- 
vioris  debiti  obnoxios  reddidit ,  ut  jugiter  salu- 
tem  tuam  suspirarc,  eademque  continua  interces- 
sionum  vota  divinis  auribus  debemus  iufundere. 
Quffl  res  etiam,  ut  caritas  tua  meminit ,  adprimum 
meam  exiguitateni  tuce  inaguificentiae  notificari 
compulit.  Cujus  rei  gratia  cum  tuam  adissem 
paternitatem ,  supcr  hoc  tuae  experientioe  consul- 
tum  quaesiturus ,  non  modo  ad  investigationem 
meam  satis  utili  cousilio  instructus,  verum  etiam 
exspectata  adventus  tui  sponsione  domum  redii 
l®tus. 

2  Ubi ,  dominc  pater,  cum  dicto  die  uua  cum 
sancto  cleri  tui  conventu  adesses ,  atque  elevan- 
dis  sacris  artubus   ipse  satis   devote  inservires 


BERTINI  ABBATIS. 

quam  honorifice  quamque  mirifice  ipsa  celebris 
Sancti  elevatio  peracta  sit,  nullus  tua  experien- 
tia  profecto  melius  norit :  quippe  quae  celsitudi- 
nis  tuae  potentia  sublimata ,  auctoritate  consistit 
subnixa.  Quod  cum  ita  sit ,  ad  describendum  id 
ipsum  ac  posteris  notificandum  mese  imperitiae 
manum  caritativa  Eratrum  nostrorum  exactio 
suggerit ,  non  quia  illis  quavis  prsestem  scientia, 
cum  cuncti  me  probitate ,  nonnulli  etiam  intel- 
lectus  praecellant  perspicacia  :  verum  ut  ipsa  san- 
ctse  elevationis  series  dignior  censeatur ,  si  ma- 
joris  nominis  titulo,  scilicet  abbatis  nomine  in- 
signatur.  Quorum  tamen  conatibus  nec  in  totum 
renitens ,  nec  in  totum  cedens ,  tuae  magis 
judiciali  sententiae  relinquo ,  meque  sequendum 
profiteor  quidquid  super  hoc  potissimum  judica- 
verit  paternitatis  tuse  ceLsitudo  :  ita  tamen  ut  si 
relatu  dignum  duxeris ,  meamque  exiguitatem 
imperiosa  auctoritatis  tuae  potentia  ad  id  deno- 
tandum  impuleris,  cum  tuis  sauctis  promtus  pro 
posse  paruere  jussionibus ,  tuae  paternitatis  ex- 
cellentiae  utcumque  congestum  venerit  ad  manus  , 
quaeque  ejus  superflua  apostolicae  auctoritatis 
confodiatur  obelis,  minus  dicta  dilucidentur  aste- 
riscis ;  quatinus  sicut  tua  gloriosissima  et  ex- 
spectata  sanctae  auctoritatis  prsesentia  eadem  sa- 
cra  elevatio  magnifica  habetur,  sic  ejusdem  de- 
notatio  eodem  adstipulatore  ac  praeside  corrobore- 
tur,- 

3  Wido  Remorum  archiepiscopus  venerabili 
abbati  Bovoni.  Quoniam  opera  Domini  narrare 
honorificum  est ,  dignum  ducimus  tuae  consulere 
inquisitioui,  quam  pro  describenda  inventione 
pariter  et  elevatione  corporis  S.  Bertini  nobis 
effudisti.  Gaudemus  enim  et  judicamus  id  ipsum 
gestis  litteralibus  mancipari  ,  unde  Deo  placuit 
ecclesiam  vestram  tam  sublimiter  insigniri.  Et  ut 
tuis  apicibus  denotasti,  cum  haec  tuo  stilo  descripta 
fuerint ,  nobis  referenda  mandamus,  tuse  paternitati 
injungentes  ,  ut  sicut  vere  factum  est  describas  : 
quatinus  descriptioni  tuse,  cum  in  manibus  nostris 
venerit ,  nihil  sit  addere  necessarium  vel  auferre. 
Fideliter  plane  veraciterque  talia  oportet  describi, 
ut  haec  ipsa  ei  placeant,  qui  se  veritatem  innotescit. 
Vale. 

4  Glorioso  Dei  gratia  domno  "VVidoni  archiepi- 
scopo  cum  omni  suae  -curse  credito  sanctae  eccle- 
siae  Remensis  clero  frater  Bovo  peccator  ,  quem 
dicunt  Sithiensium  abbatem  beatam  cum  dextrse 
partis  ovibus  portionem.  Suscepto  reverentise  tuae 
maudato,  o  pruesul  magnificentissime  ,  quo  eleva- 
tionem  sacrosaucti  patris  nostri  Bertini  jubes  pau- 
peris  stili  nostri  ordiri  denotatione,  tum  ejusdem 
Sancti  pia  devotione ,  tum  tuae  apostolicae  aucto- 
ritatis  praeceptione ,  tum  Pratrum  nostrorum 
quotidiana  obsecrationis  importunitate  ,  ne  tuse 
ceisitudinis  jussioui  contrarius  videar,  pro  captu 
ingenioli  nostri ,  quamquam  minus  idoneus,  eam 
utcumque  narraturus  aggTediar.  Cumque  veri- 
tatis  viam  cursurus,  nostrae  imbecillitatis  mani- 
busjam  ventis  vela  praetenderim,  si  forsan  aemu- 
lae  tempestatis  turbines  naufragosa  discrimina 
intentaverint,  tuae  ad  hsse  stationis  sinu  recreau- 
dus  excipiar ,  bene  fidae  manus  tuitione  defenser. 
Par  est  enim  me  tuae  uobilitatais  tutela  confi- 
dentem  muro  tuae  defensionis  protegi,  cujus  jussu 
tautae  molis  ouera  quamquam  fragilis  perferenda 
suscepi. 

5  Dehiuc  vos  sanctae  Remensis  ecclesiae  fi- 
lios ,  dominos  nostros  supplex  deposco  ,  quati- 
nus  fraterni  pacti  reminiscentes  ,  uunc  mihi  sitis 
praesidio  :  et  quandocumque  haec  nostrae  nugaci- 

tatis 


coimtlit,  an 
ftanc  inventio- 
)iem  et  eleva- 
tionem  scri- 
pturus  : 


E 


quod  eumface- 
rejubet  Wido. 


Hinc  auctor 
Widoni  Opus 
dedicat, 


uti  et  clero 
Remensi, 


docctts  deinde 
nnde  scriben- 
da  noverit, 


et  qua  inten- 
tione  scribat 


DIE  QUINTA 

A  tatis  congeries,  apostolica  porrigente  dextera, 
vestras  devenerit  in  manus,  eidem  vestros  re- 
yerendos  ne  avertatis  intuitus;  sed  quaeque  ejus 
insulsa  sale  vestrae  peritiae  jussu  domini  archi- 
praesulis  condire  non  negetis,  sicque  fratres  fra- 
tris  onera  ad  jussum  Apostoli  ferre  juvetis.  Non 
autem  congestum  est,  ut  hoc  sibi  peritorum  sol- 
lertia  dignetur ,  sed  ut  in  hoc  vel  simpliciores 
nostri  meditantes  occupentur,  aut  saltem  parta 
dictandi  materies  inde  perito  cuiquam  quomodo- 
cumque  habeatur ,  ut  etiam  juxta  Apostolum, 
qui  non  laboravit  sibi  soli,  sed  omnibus,  sedu- 
lo  in  Christo  laborare  volentibus  series  nostrse 
orationis  ordiatur  ,  tum  vero  exemplar  Justi , 
tum  quidem  viri  speculum  pro  posse  nostro  imi- 
tetur.  Sic  ergo  fiat,  ut  et  deliciosi  reperire  va- 
leat ,  quid  optent,  et  fame  sitique  gravati  via- 
tores ,  unde  Dominum  sibi  concilient.  At  vero , 
qui  sunt,  et  quae  ac  quibus  infundant ,  puer 
^gyptius  in  via  lassescens,  a  domino  suo  Ama- 
lecite  abjectus,  congrue  dilucidat :  qui  a  David 
persequente  repertus  ac  ejusdem  dapibus  suffi- 
cienter   refectus,    eidem  non  soium  ad  inseqoen- 

B  dum  Amalecitam  conjungitur,  sed  et  eo  duce 
profanus  ille  inventus  perimitur. 

6  Ad  has  quoque  quibusdam  invitatis,  dum 
varias  occasionum  suarum  causas  prietendunt, 
pauperes,  debiles  ,  cceci  et  claudi  ad  exitus  via- 
rum  reperti  admissi  sunt.  His  igitur  simpliciores 
nostri  accumbentes  consedeant ,  hi  soli  lac  no- 
strum  sumturi  participi  congaudeant.  Et  ne  ve- 
stram  magnificentiam,  o  viri  apostolici,  illarum 
sufficientia  divitiarum  tam  quotidiana  tamque 
sedula  fastidiat,  his  abjectionis  nostraR  oleribus 
aliquantisper  vobis  oum  vestris  intendere  libeat, 
donec  examinis  vestri  sententia  discernatur, 
utrum  vel  parvulorum  usibus  digna  an  indigna 
habeatur.  Hinc  affectu  infantis  quodcumque  au- 
dierit  fari  volentis ,  sed  necdum  verba  ad  ple- 
num  formare  potentis,  cum  nonnullas  rerum  con- 
venientias  scribendis  gestibus  antehac  perve- 
nisse  meminerim  ,  quorum  plura  ego  ipse  vide- 
rim  ,  quaedam  majorum  haud  spernendorum  vi- 
rorum  relatu  didicerim ,  eademque  hic  utcum- 
que  balbutiens  praelibare  quam  tacere  malim : 
quatinus  his  aliis  admixtis,  quomodo  hoc  tem- 
pore  circa  nos,   in  quos  finis  sseculorum  devene- 

C  runt ,  mirificaverit  misericordias  suas  Dominus, 
lucidius  cunctis  emicet ,  et  ex  hoc  dignius  in 
laudes  Dei  sanctique  sui  Bertini  totus  nostrae 
religionis  incolatus  tripudiet. 

7  Dehinc  diligens  lector  haud  mihi  nunc  in- 
dignetur ,  si  simplicioribus  nostris  notaudi  Opu- 
sculi  intentio  prselibetur,  ne  cum  solito  durio- 
ra  legentes  offenderint,  extimescant ;  sed  quo- 
modo  ,  et  ad  quod  dicantur  ,  significantius  ca- 
piant.  Dulcior  quippe  nobis  est  apum  labor,  si 
prius  cra  tinxerit  malus  sapor.  Gratius  astrami- 
cant ,  ubi  notus  nubes  fugaverit  densissimas. 
Haud  secus  dominicas  imprimis  comminationes 
atque  castigationes  re  gesta  cum  subsequente  pro- 
vectu  divinae  misericordise  posterorum  traditu- 
rus  memoria; ,  pium  ac  justum  Judicem  Domi- 
num  nostrum  nos  multipliciter  delinquentes  nunc 
minis  suis  terrificasse,  nunc  duris  objurgatio- 
num  suarum  immissionibus  digne  multoties  dixe- 
rim  correxisse  :  quatinus  nobis  ejusdem  mali  sa- 
poris  gustu  ad  tempus  exacerbatis  ,  post  super- 
venientis  grex  Dei  gratioribus  exhilaremur  do- 
nis  ;  atque  toties  super  nos  factae  visitationis  sem- 
per  memores,  in  reliqua  vitae  nostrae  tempora 
simus  emendatiores.  Verumtamen  non  haec  Domi- 


SEPTEMBKIS.  615 

nicie  invectionis  flagella  cujusquam     aures  offen-  a.  B««r« 
dant,   sed  potius  quicumque   his  se  correxerint     *»• 
in     susceptionem    filiorum    recipiendos   congau- 
deant ,    recolentes   quod  sacra  Scriptura  nos  in- 
struit:   Plagellat  Dominus  omnem   filium,  quem 
recipit,  etc. 

ANNOTATIO. 

a  De  Widone  archiepiscopo  videri  possunt 
Sammarthani  in  Gallia  Christiana  et  Marlotus 
in  Metropoli  Remensi.  Post  episcopatum  viginti 
et  duorum  annorum  mortuum  dicunt  anno  1055 
aut  1056, 


CAPUT  I. 

Combustio  coenobii  Sithiensis  :  pestis 
ibidem  sceviens  :  kis  castigationi- 
bus  emendati  monachi. 


E 


Cunctis     namque    sanctae    Dei   Ecclesia;    filiis 
habetur   notissimum ,    civitatem    Hierusalem 
quondam  ,    sicut    euangelica  approbat  adsertio ,  ^   b-     ... 
misericorditer    deflevisse     Salvatorem     nostrum ,  hJ^aZe 
ejusdemque    civitaiis    comminando    futura^  ruince  Sanctorum 
cuncta  praedixisse  dispendia,  ac  posteaad  dictum  pat rocinio ab 
Domini  contigisse  omnia.    Ilaud  secus  mod.rnis  ^'°"r~ 
temporibus,  exigentibus  iniquitatibus   nostris,  ut 
oraculo    caelesti   ostensum    est,   utque  digestum 
penes    nos  invenitur  in  memoria    S.   Vincentii  a 
martyris,    ultio  super   nos  divinre  pendebat  in- 
dignationis  :  nosque  usque  ad  animam  pcrculis- 
set,   nisi  idem  sanctus  martyr    cum    sanctis  pa- 
tronis  nostris ,    Audomaro   videlicet  atque  Berti- 
no,  intercessores  pro    nobis    coram    Domino  ad- 
surrexissent.  Verum  miserator  Dominus  piis  San- 
ctorum  suorum  interventionibus  rlexus  ad  pieta- 
tem,    indignationis    suse   ad  tempus  distulit  cor- 
reptionem ,    confessionis    nostrae    poanitudines  ac 
sanctae    conversationis  praestolans  mcliorationem. 
Ut  enim  Propheta  memorat,   Nou   vult   mortem 
peccatoris,  sed  ut  convertatur  et  vivat.  Hac  itaque 
redargutione   immaniter    perterriti  et  ad  tempus  „ 
poenitentia  ducti,  cum  fine   tenus  in  novi  homi- 
nis  sinceritatem  a^mulatione  sancta  foret  eniten- 
dum,  a  nonnullis  more  suillo  iterato  reditum  est 
in  luti  volutabrum. 

9  Tandem  iniquitatum  nostrarum  enormilute 
irritatus  supernus  Arbiter ,  exteriorem  domum 
suam,  sed  malis  nostris  urgentibus  speluncam  tolumcombu. 
latronum  factam,  uti  longe  antca  divinitus  com-  riitr, 
minatum  fuerat,  igni  miscrabilitrr  ad  devoran- 
dum  deliberarat.  Nulli  autem  sit  dubium,  utrum 
casu  fortuito,  an  praelibatae  rei  gratia  hujuscom- 
bustionis  super  nos  ingruerint  dispendia;  cum 
procul  a  monasterio  illo  ignc  exsurgente  ao  cre- 
scente ,  et  ventus  ei  consurrexerit  et  concreve-  - ,  e  $omoi 
rit ,  ac  nonnulla  domata  *  transgressus,  versus 
tcmplum  vehementiore  flabro ,  immo  peccato 
urgente  impulerit.  Et  ut  dictum  est,  a  Sanctua- 
rio  meo  incipite,  scdes  Dei  subito  igne  inva- 
duntur ,  lamcntabiliterque  edacis  flammae  vora- 
citate  liquantur;  et  quod  diutino  multoque  su- 
dore  elaboratum  exstitit,  tunc  pro  dolor  !  unius 
diei    hora   consumsit.    Dehinc    rapacitate  sua  to- 

tius 


A.  BOVOXE  AHU 
b 

quod  auctor 
divtnv  punitio 
niattribuit : 


n 


vitio  monucho 
obluta  :  ttn- 
tnnrutio  mo- 
nuttcrii  :  pcttc 
afflictimona- 
chi, 


*  forte  nuper* 
ponuntur 


C 


phixittntta  ad 
diictptinam 

rettttcitutttr. 


616  INVENTIO  CORPORIS 

tius  claustri  gyrat  confinia,  et  nihil  intermisso  ex- 
terminat  omnia  b. 

10  Verum  ,  ut  dictum  est,  nihil  in  terra  fieri 
sine  causa ;  haud  credendum  est  Dominum  do- 
mum  suam  dimisisse  perire  frustra  :  sed  ut  diu- 
tinis  malis  penitus  expiaretur,  et  ut  domus  sua 
interior,  ibidem  videlicet  commanentes,  a  pravis 
actiouibus  suis  deterrerentur ,  ne  si  malis  suis 
uoilent  renuntiare,  deterius  ignis  aeterni  post  in 
a^ternum  punirentur  damnatione.  Huc  eliam  il- 
lud  memoriae  occurrit ,  quod  Quadragesimae  ob- 
servatione  illud  discrimen  nobis  acciderit,  quan- 
do  cuncti  eanae  fidei  cultores  potissimum  errata 
aliorum  temporum  punire  ,  atque  ab  hia  digua 
poenitudine  se  operam  dant  expiare.  Sic  sic  lon- 
ganimis  et  multae  misericordise  et  verax  Dominus 
illo  in  tempore  hoc  ccenobium  coenobitasque  nos 
tanta  incendii  percussione  multatos  a  cunctis  pec- 
cati  spuroitiis  examinasse  ,  et  in  reliquum  vitae 
tempus  o  utinam  velit  emendatiores  esse  :  qua- 
tinus  lioc  rogo  exstinguibili  effecti  castigatiores, 
aeterni  ignis  cruciatus  possimus  evadere  inexstin- 
guibiles.  Sic  etenim  plerumque  Dei  sapientia  in 
corripiendo  immissionem  virgae  suae  modificat , 
ut  et  delinquentium  emendanda  pie  puniat,  de- 
mumque  in  ipsa  castigatione  quiddam  boni  mi- 
seratione  sua  foveat,  quod  post  in  tempore  suo 
opportune  demonstrat  ,  quemadmodum  Ioco  suo 
diligens  lector  inveniet. 

11  Ilis  ita  consumtis ,  insecuta  nocte  cuidam 
nostrorum  seniorum  (quem,  quia  adhuc  superest, 
nolo  nominare)  in  somnio  visum  est  videre  quem- 
dara  magnificum  virum  habitus  candore  niveum, 
vultus  splendore  fulmineum,  quodam  claustri  lo- 
co  perstitisse,  diligentique  obtutu  circumspectis 
omnibus  extenta  dextra  omnem  ccenobii  locum 
benedixisse.  Qua  de  re  etiam  colligitur ,  locum 
a  quibusdam  conimissis  jam  expiatum,  demuni- 
que  in  pristinum  vel  priorem  decorem  aliquando 
miseratione  Dei  convertendum  c.  Interea  nobis 
divo  expositis ,  ac  murorum  parietibus  tectorum 
suorum  honcstate  nudatis ,  denuo  necessitudine 
urgente  tecta  reparentur  ;  murisque  utcumque 
adhuc  stantibus  supponuntur  *.  Quid  plura  ? 
Cunctis  pro  tempore  ac  pro  posse  reparatis  seu 
potlue  dealbatis  ,  quidum  nostroruni  citius  recto 
non  multo  post  tempore  visitationis  suae  obliti, 
et  ad  abrcuuntiata  irreverenter  reversi,  necdura- 
que  fosce  malorum  suorum  exinanita,  demum 
diabolicae  malignitatis  illaqueantur  pedica  :  cura 
eoce  diviua  Majestas  nos  territura,  demum  post 
aliquorum  aunorum  curriculum  in  nos  gladiuni 
suum  vibravit  ,  ac  subita  peste  multum  partem 
nostrorum  leto  tenus  perculit.  Nec  erat  tunc  ul- 
la  moricntium  requies,  sed  dietim  corruebant  ve- 
lut  raorbidffi  oves.  Cum  illo  vel  illis  defunctis 
adhao  eorura  sepulturis  inserviretur,  ecce  aliorura 
exitus  subiti  dcnuutiantur. 

LB  IMurimi  interira  ejusdem  pestis  horrorc  af- 
feoti,  atque  singuli  super  se  subito  futurffi  mor- 
tis  suspecti  ,  multam  malorura  suorura  poanitu- 
diuera  itcrato  cceperunt  gerere,  ac  intimis  lacry- 
marura  suspiriis  exacerbatam  malis  suis  Domini 
QOBtri  ftkOiem  placare..  Tunc  cerueres  illud  Apo- 
stolicura  bene  corapleri  :  Confiteraini  alterutrum 
peccata  vestra,  et  Orate  pro  iuvicem,  ut  salvemi- 
ni.  Nec  rainus  omnis  peculiaritatis  recula  in  me- 
dium  proferri ,  ante  pedes  domini  abbatis  Ro- 
derici  cunctas  expoui  ,  dignae  ]>oenitudinis  et  la- 
crymarum  rluentis  rebaptizari ;  et  ut  brevius  cou- 
cludara ,  his  cunctisque  malis  abrenuntiari ,  et 
omnibus  bonis  iuuiti  d.  Nec  tamen  sic  omni  Qua- 


S.  BERTINI  ABBATIS. 

dragesima  cessatum  est  ab  hujusmodi  lue  letifera,  D 
donec  undecim  nostrorum  defunctis ,  ac  totius 
anni  diebus,  quibus  diutius  abusi  sumus,  in  tali 
mcerore  atque  anxietate  decimatis,  festivum  Pa- 
schale  sollemnium  instaret,  omnemque  ejusdem 
cladis  lacrymam  ab  oculis  nostris  pietas  Dei  ab- 
stergeret.  Quod  undenarius  numerus  ad  pecca- 
tum  pertineat ,  sacrae  auctoritas  Scripturae  satis 
demonstrat  :  quia  sicut  Decalogus  denarii  sum- 
ma  completur,  sic  undenarii  incremento  trans- 
cenditur.  Quare  quemadmodum  per  denarium 
Decalogi  observatio  ,  eodem  modo  per  undena- 
rium  peceati  figuratur  transgressio.  Cur  et  haec 
Quadragesimae  tempori  convenerunt ,  et  quod 
de  eodem  tempore  supra  notatum  sit,  diligens 
lector  videat :  ac  quomodo  res  rebus,  temporaque 
temporibus  hic  consequantur ,  rationis  vivacitate 
colligat.  At  paullulumcceptae  narrationis  digressus 
textum,  ad  idem  jam  nunc  reflecto  calamum. 

E 
ANNOTATA. 

a  Quod  hic  de  servatione  monasterii  ab  incendio 
breviter  attingitur,  latius  relatum  vide  in  Appen  - 
dice  Miraculorum  num.  5  et  sequentibus. 

b  Iperius  cap.  SQpart.  i  id  infortunium  con- 
tigisse  ait  anno  x  Roderici  abbatis ,  qui  Bovo- 
nem  preecessit ,  testeque  Tperio  abbas  consecra- 
tus  est  anno  Domini  mxxi.  Incendium  id  evmisse 
in  pcenam  laxatse  disciplinse  idem  auctor  miro 
candore  scribit,  dicens  Rodericum  abbatem  fru- 
stra  laborasse,  ut  disciplinam  monasticam  resti- 
tueret,  subdensque :  Unde  sit,  ut  qui  pii  patris 
monita  contemnebant ,  sunt  ad  viam  veritatis 
Deo  vindice  redire  coacti.  Ignis  namque  de  qua- 
dam  domuncula  surgens  ,  et  plusquam  duo  mil- 
lia  domatum  transgressus ,  ventorum  ,  immo 
peccatorum ,  flabro  in  hoc  monasterium  impul- 
sus,  primo  ad  claustrum  ,  inde  ad  dormitorium, 
totum  denique  monasterium  unica  die  vorax  flam- 
maconsumsit,  nihil  omnino  relinquens  inustum.  Et 
haec  est  quarta  hujus  loci  destructio,  quse  accidit 
anno  x  hujus  domni  Roderici  abbatis. 

c  De  hac  visione  laudatus  Iperius  sic  habet:  p 
Sequenti  nocte  in  visione  apparuit  uni  de  senio- 
ribus  in  certo  loco  claustri  vir  celebris,  amictu 
niveus,  vultu  fulmineus,  qui  circumspicienset  dex- 
teram  levans  locum  benedixit. 

d  Audiamus  de  hisce  etiam  Iperium  :  Hac 
visione  ,  inquit  ,  Deum  pacatum  praesumentes 
abbas  et  conventus,  in  opus  reparationis  materia- 
lis  fabricae  unanimiter  accinguntur  ;  sed  de  spi- 
rituali  fabrica,  piique  patris  jussibus  non  curavit 
conventus.  Propter  quod  Deus  huic  flagello  se- 
cundum  addidit  subitse  mortalitatis  in  tantum  , 
ut  dum  unius  sepulturae  inservitur,  alterius  exitus 
nuntietur.  Multis  monachorum  sic  mortuis,  alios 
timor  subitse  mortis  invasit :  unde  ad  poenitentiam 
et  pii  patris  monita  redierunt,  quibus  Rodericus 
vitae  puritatem  et  S.  Benedicti  Regulam  observare 
docuit,  cujus  et  ipse  firmus  amator  exstitit,  et  in 
finem  permansit. 


GS> 


CAPUT 


DIE  QUINTA 

CAPUT    II. 

Instauratio    ecclesice,  ac  corporis  S. 
Bertini   inventio. 


DumBovoab-  ynterea    sic    nobis   virga    Domini   flagellatis  ac 
baseccimani     ^meliori  viae  impulsis,  paucorum  annorum  tem- 

olltlH  ii *i  m  ii\m  ,, 

murat,  Pore  emeDS0»  sanctuani  panetes  partim  antiquita- 

te,  partim   in  incendio  coeperunt   dissolvi,   atque 
se  cernentium  capitibus  ruinam  minari.  Unde  con- 
sultu  principum  nostrorum  meliorandi  gratia  ad 
destruendum  illud  manus  injecimus,  quatiuus  hoc 
renovato,  in  reliqua  renovanda  operam  extendere- 
mus  Interim  quidam  de  nostris  simplicioribus  nos 
adeuntes,  hortati  sunt  coepto  constanter  insistere 
operi,  pollicentes  Dominum  nobis  cooperari,  atque 
post   non   multum   temporis  Sithiense  coenobinm 
B  magnificeaDominovisitandum,  et  quiddam  magni 
circa  idem  declarandum.  Quibus  tunc  parvipensis, 
adaliame  mox  convertebam,etmaxime  opportunis 
coepti   operis  administrationibus  sedulus  intende- 
bam.   Sic  inter    operandum  cum  tempora  forent 
emensa  quatuor  annorum,  ac  quinto  dehinc  anno 
exteriormurusjam  aliquantisper  exsurgeret  in  al- 
*  i.  e.  priEci-     tum  ;  aedificandae  ibidem  cryptje  causa  cardinale  * 
sancti  Martini  altare  mutandum  fuerat,  quod  sine 
pontificis  fieri  preesentia  minime  decebant.  Quod 
post  octavas  Paschse  dum  pararetur,  dum  absente 
episcopo  ingentes  terrarum  moles,  quibus  ara  cir- 
cumcingebatur,  interim  jussu  nostro  exportarentur; 
subito  vehementioris  segritudinis  molestia  me  gra- 
viter  invasit,  debilitatumque  sine  mora  lecto  tenus 
prostravit :  sicque  servus  sciens  voluntatem  Domini 
sui  et  non  faciens  plagis  vapulavit  multis.   Nec 
credo  me  tantum  peccatorem  cuncti  reatus  obno- 
xium  tam  sanctae  rei  futurae  aliquo  modo  promereri 
interesse,  ni  prius  tanto  Domini  castigatus  a  expia- 
rer  verbere. 
c       14    Ideoque    aliquamdiu  res  destruendi  altaris 
ilbwas!'      tunc  differebatur-    ac  interim   copia  terrse   usque 
Martini  appa-    a(1  altare  circumfossse    exportabatur ;    cum  jeju- 
ret  hcutus,       nio  quarti  b,  jam  me  a  languoris  vexatione   ali- 
b  quantulum  convalescente  ,    quidam   seniorum   no- 

strorum  me  adiere,  dicentes,  aram  illam  jam, 
exportata,  quas  in  circuitu  ejus  erat,  congerie, 
nutare,  et  ni  cito  subveniretur,  casuram  fore  • 
et  ob  id  episcopum,  quoniam  tunc  Tarvenme 
fuerat,  celerius  mandari  oportere.  Cujus  rei  gra- 
tia  accitus  satis  benevcle  accurrit,  sextaque  fe- 
ria  ejusdem  jejuniiquarti  aram  destructurus  cum 
multis  accessit ,  illaque  subversa.  eadem  die, 
nobis  invitis,  domum  rediit.  Quo  in  loco  dum 
sequenti  die,  hoc  est  septima  feria  jejunii,  uti 
ad  locanda  fundamenta.  altus  foditur,  dum  mul- 
ta  terrarum  copia  effertur,  ecce  sub  ipso  san- 
cto  altaris  loco  quoddam  apogseum  duris  lapi- 
dibus ,  tegulis ,  antiquoque  casmento  operose 
conditum  offenditur.  Hoc  comperto,  nos  quidem 
idipsum  visuri  accurrimus,  et  videntes  super  eo 
admodum  mirati  sumus.  Nec  tegi,  nec  detegi 
ultra  illud  permittitur,  ne  forsan,  si  absque  bo- 
norum  virorum  testimonio  detectum  solveretur, 
aut  tectum  aliquamdiu  occultari  conaremur;  nos 
nostra  imprudeutia  quorumcumque  temulorum 
derogationibus  criminaremur.  Neque  ea  die  epi- 
scopus  attingi   poterat,    quoniam    prasterita    die 


SEPTEMBRIS.  m 

statim.evulsoahari,  ut  dictum  est,  domura  redie"  a.Bo™*».. 
rat.  Tunc  huc,  tunc  illuc  vertitur  aniraus,  quod  po- 
tissimum  ehgat  valde  anxius. 

15  Tandem,    super   hoc  communicato   nostro-  7*™*** 
rum    consiho,  huc   nos   converti   visum  est  me    mu"'"«*a« 
lms    ut    his     quos   eadem  dies   attulerat,  innixi 
testibus,    ad    investigandum    quodcumque   esset 
procedereraus.  Tunc  post  *  vicedominum  et    ca-  • ."  ,  ., 
stellanos  et  quosque    majores   cleri  directo  nun- 

tio,  ut  nos  omnes  citi  adeant,  invito.  Et  qU0- 
mam  Sabbatum  erat,  quibusdam  vero  ad  foren 
sium  legum  jura  convenientibus,  nec  mora  haud 
contemnendus  spectabilium  personarum  adest  po- 
pulus.  Praeterea  fama  hujuscemodi  exciente,  ple- 
beiam  multitudinem  eadem  res  non  quivit  late- 
re:  segregatim  perstrepentes  occurrunt  stupide 
Ut  autem  majoribus  cessimus  ad  accedendum 
data  copia  videndi  loculum,  actutum  Landbertus 
prretor  urbanus,  aliis  itidem  personatis  viris  con- 
clamantibus,  nequaquam  se  inde  inquit  amoturum 
pedem,  donec  rei  inibi  latentis  dignosceret  veri- 
tatem.  Jam  tum  enim  a  nobis  certum  habebatur, 
quod  ibidem  aliquis  Sanctorum  corpore  detinere- 
tur  :  verum  de  nullo  minus  quam  de  illo,  qui  E 
prseter  spem  reperiendus  erat,  sperabatur.  Interea 
cunctis  circumstantibus  investigandu-  tautse  rei 
gratia  cum  processionibus,  crucibus,  et  cereis 
peractis  acceditur,  et  nobis,  ut  decebat,  interim 
litanias  cantantibus,  cunctisque  demirantibus  de- 
tegitur,  ac  multo  multorum  sudore  a  prima  diei 
hora  usque  in  vesperum  ferreis  instrumentis  vix 
dissipatur. 

16  Quod    tandem  opertum  grandi   satis    artifi-  aptritw,  cor- 
cii  molimine,  plumbeum    scrinium    omnium   ad-  tm"iue  s.  Ber- 
stantinm  oculis  apparet   continuisse :    illoque  so-  ^SdP 
luto,  cunctis  circumstantibus  dum  pnnditur,  cme-  iw7" 

riti  cujusdam  Sancti  membra  revelantur.  Deinde 
nondum  apparente  ejus  Sancti  nominis  titulo, 
omniumque  oculis  ad  hoc  ipsum  iutentis,  bis  ter- 
que  scrutato  totius  busti  loculo,  novissime  sub 
dextro  ejusdem  Sancti  humero  crux  argentea 
reperta  extrahitur,  nobisque  ad  manus  praefertur, 
his  tantum  trium  verborum  insignita  notulis  : 
Sanctus  Bertinus  abbas.  Nec  horret  ab  hujus 
Sancti  prasconio,  quod  nobis  adhuc  insciis,  ne- 
que  de  hoc,  donec  contigit,  quidquam  pnemedita- 
tis  animo,  satis  congrue  in  jejunio  quarti  men- 
sis  tam  dilecti  Patris  sancta  contigmt  iuventio.  P 
Condecens  enim  fuit  et  valde  commodum,  ut  ad 
tam  sacrosanctum  accessuri  commercium,  quartae 
et  sextas  septimueque  feriae  ejusdem  jejunii  parsi- 
monia  aliquantisper  effecti  purgatiorcs,  ad  tam 
venerandos  Sancti  artus  investigandos  pro|ierare- 
mus  aliquanto  digniores.  Qutecumque  vero  an- 
tequam  fiant  possunt  prsesciri,  ea  pro  modulo 
suo  providentia  valeant  gubernari.  Vcrum  ista, 
unde  nulla  cuilibet  nostrum  fuit  notitia,  quis  ita 
disposita  moderaretur,  nisi  solius  Dei  prtescientia  ? 
etc. 

17  Talibus  ergo   indiciis   prctioso    super   au-  '"'*'  •««'»« 
rum  et  topazion    invento  ac  comperto   beatissimi  f0dcmmomen- 
Patris  corpore,  cum    eateuus  diutina  et  gravissi-  t0'ublata: 
ma  omnis  terra  decocta  pessumdarctur  siccitate, 

ita  ut  univcrsa  segetum  spe  jam  penitus  sese  fru- 
strari  quererentur  agricolae ;  eccc  eodem  mo- 
mento,  prgemissis  multis  tonitruis  atque  coruscan- 
tibus  fulminibus,  plurima  subsecuta  est  inundatio 
pluvialis,  qua  sufficientissime  debriata  tcllus, 
mox  fructificando  virescere ,  atque  cultoribus 
suis  in  novos  fructus  sese  rediviva  spe  jamjam- 
que  ecepit  dilatare.  Itaque  extunc  salubri  rore 
omnes  segetes  confotss  adsurgunt  auris  spiranti- 

bus, 


A.  Roro«*ru. 


tnvintto  nun- 
tiata  S.  S.  Uo 


ni 


IflgttlfffUfll  « 
llnruiir,  ijuo 

tnodo  Kttcntm 

fOVJHI*  ihittrm 

fucrit  dtpOtt- 
liim. 


61S  INVENTIO  CORPORIS  S 

bus,  ac  jam  maturae  messi  quamvis  ingens  vix 
sufficit  operariura  numerua ,  ut  instantis  anni 
rotatusterrigeuasDei  gratia  omni  segetem  eduea- 
ret  sufficientia. 

18  His  ita  dictis,  sacrum  corpus  jam  revela- 
tum  ac  detectum  eadem  urna  sua  retegi,  et  lo- 
culus,  ut  pridem  fuerat ,  jussum  est  remuniri, 
quousque  majorum  consultu  ,  quid  super  hoc 
ipso  foret  agendum,  esset  deliberari.  Quantis  in- 
terim  vexationibus,  blasphemiis  affecti  sumus, 
nobis  ad  purgationem  noscat,  ac  illis  ignoscat 
Dorainus.  Hac  tempestate  domnus  Papa  Leo  cf 
cognomento  Bruno,  sanctse  Romanae  praesidebat 
Ecclesiffi ,  cujus  sagacitatis  ac  probitatis  fama 
per  totum  orbem  spirabat  odorem  suavis  fra- 
grantite.  Ad  quem,  necessitate  urgente,  quo  ma- 
jorum  auctoritate  corroboraremur,  fidelis  lega- 
tus  exquisitus  et  repertus  dirigitur ,  quatenus 
quidquid  ipse  de  his  Apostolicus  cum  gravioris 
consilii  viris  egregium  sentiret,  nobis  pro  no- 
mine  Domini  mandare  eodem  legato  non  differ- 
ret.  Quem  cum  adisset ,  ac  jam  coram  eo  ad- 
misso  sibi  data  copia  fandi  esset,  rem  gestam  per 
ordinem  domuo  Papae  succincte,  prout  in  multis 
tunc  occupato,  exposuit,  testimoniaque  seripturae 
et  crucem  cum  sacro  corpore  repertam,  quse  secum 
pro  testimonio  tulerat,  obtutibus  ejus  praesentavit. 
Quibusvisus,  et  his,  qui  tuno  forte  secum  aderant, 
uti  qui  ad  Romanura  concilium  d  tunc  convene- 
rant  scilicet,  patriarchse  Aquileiae,  archiepiscopis, 
pmsulibus ,  abbatibus  ducibus  ao  primoribus 
demonstratis,  talibus  ait  veritatis  indiciis  nequa- 
quain  debere  diflidi,  sed  tutius  ac  firmius  credi, 
praesertim  cum  in  multis  Annalium  gestis  satis 
possit  inveniri,  cunetos  paene  Ualliae  terminos, 
inaximeque  vestra  ac  cetera  raaritima  loca  fre- 
quentihusDanorum  incursionibus,  depraedationibus, 
iucendiisque  populata;  et  ob  id  multa  Sanctorum 
corpora  quredam  a  locis  minus  tutis  translata, 
queedam  vero  clanculum  ( sicut  de  saucto  Bertino 
factum  constat )  vel  raaceriis  vel  terris  sint  recon- 
dita. 

19  Quibus  responsis  Apostolicis  nobis  nostro 
iuuilio  relatis,  cx  hoc  ad  memetipsura  reversus 
memiuisse  coepi  Vitae  S.  Folquini,  quiddam  su- 
per  hoc  ipso  loquentis  :  eaque  allata,  quod  vo- 
lebam,  cxquisitum  recitabatur ,  quomodo  idem 
sanctus  pontifex  vcnerandum  Sancti  corpus  trans- 
latum  reeondiderit,  et  quod  ejusdem  Translatio- 
nis  festivum  dicm  singulis  annis  agi  per  omnem 
dioeccsim  siuun  instituerit.  Quod  exempli  etiam 
causa  hic  denotari  placuit ,  S.  Bertini  corpus 
transtulit  et  recondidit,  sollemnemque  hunc  diem 
nobis  esse  sancivit,  qui  est  septimodecimo  Ka- 
lejldas  Augusti.  Diu  rei  etiam  hoc  Vulgaris  opi- 
nio  adjeeit,  quod  prselibatus  praesul  id  nullis  prae- 
ter  paucos  agnoscentibus  elaneulum  fecerit,  ac 
ne  palam  quoquo  modo  neret,  gravibus  eosdem 
intermiuationibus  ac  sacramentis  constrinxerit. 
Uoc  igitur  viso,  et  necdum  cujus  neeessitatis  gra- 
tia,  vtd  quoto  Doiniuicse  lncarnationis  anno  id 
faetnin  sit,  satis  raanifesto :  nec  mora  quosli- 
bet  Annales  &d  antiquorum  gestorum  historias  re- 
citando  petvurrens,  eorumque  disoerpta,  qute  iu- 
vestigatioui  nostrte  videbantur  opportuua,  confe- 
rens,  pro  uostrae  parvitatis  modulo  commen- 
tatus  sum  hoc  raagno  divinae  dispeusatiouis  prre- 
sagio  factum,  scilicet  venerabile  corpus  opera 
prutdicti  pontifieis  de  noto  loeo  in  secretius  pe- 
netval  trnuslatum.  Quod  ut  diiucidius  aperiatur, 
eommdem  cxcerptorum  collatio  aperiatur.  Sed 
ue  cceptaj  rationis    ordo    aliquautulum  iuterraitti 


.  BERTINI  ABBATIS. 

videatur   haec    alias    plenius  texenda    conserven-   D 

tur. 

ANNOTATA. 

a  Magna  Bovonis  humilitas  et  non  minor  pietas 
in  totoOpusculo  relucet.  Abbas  factus,  teste  Iperio 
cap.  37,  ecclesiam  instaurare  ccepit,  sed  morte 
praeventus  uon  totam  complevit. 

b  Jejunium  quarti,  videlicet  mensis,  unutn  est 
exjejunius  quatuo  temporum,  quod  a  S.  Leone 
vocaturjejunium  Pentecostes,  quia  in  hebdomada 
Pentecostes  solet  observari.  Alias  aestivum  voca- 
tur,  alias  quarti  niensis,  id  est  Junii,  ut  hic.  Porro 
istud  quarti  mensis  jejunium  non  semper  eadem 
hebdomada  Pentecostes  ob  omnibus  servatum  est, 
ut  ostendit  Natalis  Alexander  in  Historiam  ec- 
clesiaslicam  seculi  2  dissert.  4  art.  4.  Multis  locis 
jejunium  tribus  diebus,  ut  fit  in  hebdomada  Pen- 
tecostes  ,  observatum  fuit  hebdomada  secunda 
Juniiy  atque  id  ipsum  etiam  hic  factum  est, 
Nam  corpus  detectum  est  feria  septima  seu  Sab- 
bato  jejunii.  In  Miraculis  autem  apud  Mabil- 
lonium  pag.  147  detectum  dicitur  anno  1050, 
decimo  sexto  Kalendas  Julii ,  id  est ,  die  16  E 
Junii.  At,  cwn  anno  1050  Pascha  esset  15 
Aprilis,  Pentecoste  3  Junii,  dies  10  Junii  incide- 
bat  in  Sabbatum  hebdomadee  primae  post  hebdo- 
madam  Pentecostes,  quse  erat  hebdomada  secunda 
Junii. 

c  S.  Leo  IX,  qui  ex  episcopo  Tullensi  Pontifex 
creatus  est  anno  101-9. 

d  Vita  S.  Leonis  data  est  '  ad  19  Aprilis  , 
ubi  in  Commentario  preevio  §  3  altera  synodus 
Romana  memoratur  anno  10ii0,  altera  anno 
1051. 


CAPUT  III. 

Qua  occasione  corpus  sacrum  an- 
tea  a  S.  Folquino  esset  depo- 
situm  in  loco,  ubi  inventum  : 
Bovo  abbas  Remensem  archi- 
episcopum  et  episcopum  Taruan- 
nensem  ad  elevationem  invi- 
tat. 


Glorioso  igitur  imperatore  Ludovico,  Caroli  Ma-  liefert  auctor 
gni  aeque  imperatoris  filio  regnante,  cura  eate-  facta  per  Fri- 
nus  hoc  antiquum  et  tunc  regale  coenobium  ex  tem-  do9^um  ahb(l- 
pore  beatissimi  Bertini,  ejusdem  fundatoris  prteci-  tem 
pui,   sacra  monastici  Ordinis  religione  admodum 
nobilitaretur,  atque  secundum  instituta  canonura 
Pratrum  adoptione  ipsius  regimen  commendarotur; 
tunccuidam  canonico,  genere  Anglo,  Fredegiso  a  « 

noraine,  in  beneficium  pro  dolor !  data,  ac  totius 
sanetae  religionis  candore  marcescere,  in  externas 
manus  deveuire,  et  minorari  a  sua  coepit  integrita- 
te.  Denique  numerum  monachorum  ibidem  Domi- 
no  militantium,  qui  octoginta  tres  erant,  ad  se- 
xaginta  diminuit,  villas  et  fertiliora  prasdia  vi- 
ctui  monachorum  deputata,  in  dominium  sibi 
usurpavit.  Monasterium  vero  S.  Audomari,  quod 
cum  mouasterio  S.  Bertini  idem  orat,  penitus 
evertit ;   quoniam  quadraginta  monachis  elimina- 

tis, 


in  damnum 
ccenobii  Si- 
thiensis,  bel- 
laque  inter 
filios  Ludovici 
Pii  07'ta, 


*  forte  crucn- 
tissimum 


et  occultatio- 

nem  corporis 
S.  Bertini 
mclu  Dano- 
ruffl, 

d 

'  Lege  com- 
posilos 
e 


DIE  QUINTA 

tis,  triginta  canonicos  loco  eorum  substituit,  ter- 
tiamque  partem  omnium  bonorum,  ad  monaste- 
rium  S.  Bertini  pertinentium,  eorum  usibus  de- 
putavit.  Quid  igitur  iste  aliud  quam  hujus  mo- 
nasterii  flagellum  fuit?  Qui  etiam  a  beato  Ber- 
tino  in  numero  abbatum  merito  undecimus  ex- 
stitit,  quia  in  eo  quod  ea,  quae  a  decem  preede- 
cessoribus  suis  bene  ordinata  fuerant,  evertit, 
Decalog-i  metas  excessit.  Omne  enim  peccatum 
undenarium  b  dicitur,  quoniam  quandocumque 
aliquod  illicitum  committitur,  Decalogi  summa, 
quantum  in  peccante  est ,  violatur.  Merito  ig-i- 
tur  praesumtor  iste ,  Fredeg;isus  videlicet ,  quasi 
Frig-idus  vocatus  est  :  quia  nisi  cordis  ejus 
aquilo  ille  possessor  exstitisset ,  ad  hujusraodi 
praesumptiones  nullatenus  adspirasset.  Quia  ergo 
praesumtio  hujus  Frigidi  monasterio  huic  tanti 
excidii  caput  et  causa  exstitit,  actio  ejus  perversa 
et  peccatum  fuit,  et  poena  peccati,  et  causa  al- 
terius  peccati. 

21  Peccatum  etenim  vel  etiam  sacrilegium 
fuit,  cum  illud,  quod  mensae  monachorum  dele- 
gatum  erat,  in  jus  alterius  cessit.  Poena  quoque 
peccati  exstitit,  quia  nisi  in  Fredegiso  aliquod 
peccatum  gravissimum  prsecessisset,  unde,  cum 
sordidus  esset,  magis  adhuc  sordescere  deberet, 
nunquam  eum  Dominus  adeo  excaecari  permi- 
sisset,  ut  de  tanto  sacrileg'io  cogitaret.  Causam 
vero  alterius  peccati  illud  idem  peccatum  Frede- 
g-isi  successoribus  propinavit,  quia  quod  ipse  in 
dominium  sibi  vindicavit,  apud  omnes  succes- 
sores  ipsius  usque  ad  modernum  tempus  inextri- 
cabile  perduravit.  Tantilla  vero  haec  pueris  no- 
stris  me  tetigisse  sufficiat,  ut  quibus  peccatis, 
a  sanctuario  Dei  esortis ,  tanta  mala  consurre- 
xerint,  pateat,  ac  quibus  urgentibus  causis  san- 
cti  corporis  margarita  recondita  sit,  manifestius 
pateat.  Imperatore  praefato  decedente  a  saeculo, 
filii  ejus  Lotharius ,  Ludovicns  et  Carolus  c , 
singuli  patcrnum  imperium  aemulati,  mox  ab  in- 
vicem  disseutire  coeperunt,  atque  ferocissima  in- 
ter  sc  pugua  inserta  in  pago  Autisiodorensi  bellum 
cruentissima  *  commiserunt  :  ubi  cum  Franco- 
rum  proeeribus  et  cum  cunctis  nationibus  sibi 
subjectis  mutua  se  caede  prosternentibus  ,  tan- 
dem  Lodoicus  et  Carolus  fugato  Lothario  trium- 
phum  adepti  sunt.  Cujus  seminarii  disoordia 
durante  per  quinquennium ,  ubi  paene  omnes 
Francorum  regiones  cum  habitatoribus  suis  ad 
nihilum  redacti  sunt,  tandem  pace  facta,  Franco- 
rum  rcgnum  sibi  diviserunt,  tuncque  nostrae 
partes  Occidentales  Carolo  regi  cesserunt.  Cujus 
obtentu  pacis  nequaquam  mala  desierunt  :  sed 
tripartito  paterno  imperio,  dum  sing'uli  per  sin- 
gula  reg'na  patrizare,  seque  secundum  pateruam 
magnificentiam  protelare  cupiunt,  seque  sua- 
que  eonfundentes  dejiciunt.  Non  enim  verbum 
Domini  excidit  :  Omne  regnum  in  seipsum 
divisum  desolabitur ,  et  domus  supra  domum 
cadet. 

%%  Eeg-nante  eodem  rege  Carolo,  tertio  re- 
giminis  Adalardi  obbatis  anno  ,  praefatus  praesul 
emeritos  S.  Bertini  artus,  anno  Dominieas  Incar- 
nationis  octingentesimo  quadragesimo  tertio  d, 
secretiori  quam  prius  fuerat  loco  mire  composi- 
tum  *  locavit  :  sicut  paullo  antc  S.  Audomari  e 
veuerabile  corpus  furtim  ereptum,  sed  suae  di- 
ligentiae  divinitus  concessum  loco  suo  restituit  , 
ne  haec  patrfa  tanto  unquam  fraudaretur  patro- 
no,  haud  di.ssimiliter  abditioribus  locis  manda- 
vit.  Quorum  etiam  sanctas  Transiationes  distinctis 
temporum  diebus  a  cuncto  populo  dioecesis  suae 
Septembris  Tomus  IL 


SEPTEMBHIS. 


619 


magnificentius  celebrandas  sancivit,  ut  quidquid 
in  eorem  depositionibus  sanctis,  mense  Septem- 
bri  concurrentibus ,  urgente  mensis  necessitate, 
minus  digne  celebrarent,  his  sanctarum  trans- 
lationum  solemnitatibus  liberius  exsolvere  pos- 
sent.  Tanto  igitur  thesauro  abditis  locis  adsigna- 
to,  non  multo  post  temporis  intervallo  omnes 
istius  patriae  nationes  hinc  surgentis  gravissimae 
famis  angustia  consternati  *  ,  illinc  subitam  Nort- 
mannicae  incursionis  rabiem  suspecti  *  ,  omnis 
paene  nobilitas  istius  terrae  praeter  paucos,  quos 
operum  ac  fundorum  copia  et  castellorum  vel 
munitionem  fiducia  detinuerat ,  post  dominos 
suos,  vel  quocuraque  tutius  eis  videbatur,  disce- 
debant.  Praeterea  residuos  immani  famis  ut- 
cumque  exutos  periculo  demum  rabida  Dano- 
rum  crudeliter  laniatura  invasit  insectatio  :  qui 
postqunm  rabiem  suae  tyrannidis  exacturi  huc 
hostiliter  irruperunt,  nullum  hic  Fratrum  prseter 
quatuor  f  palmam  martyrii  praestolantes  invene- 
runt.  Quorum  tres  quautis  poenis  affeoerunt, 
qualive  quartum  leto  multati  sunt;  ac  quomo- 
do  cunctis ,  quae  invenire  poterant ,  direptis  , 
monasteria  cuuctasque  officinas  incenderint,  cun- 
ctaque  exterminaverint;  textus  vitae  saucti  Ber- 
tini  satis  evidenter  disserit. 

23  Quid  igitur?  Si  tuuc  prcefatorum  Sancto- 
rum  corpora  eminentioribus  vel  certis  locata  lo- 
cis  debite  venerarentur,  exportandane  putaris  in 
valida  mauu  Domini  g  eriperentur?  An  non  tunc 
multum  oportebat,  quod  jam  dictus  sacerdos 
Dei  tantorum  malorum  praesagus  conservaudis 
Sanctorum  pigneribus  paullo  ante  effecerat  ? 
Necdum  locum  huuc  aliqua  castelli  vel  valli  de- 
fensabat  munitio  :  et  ideo,  magis  autem  pec- 
catorum  mole  urgente,  huc  perfacilis  iniquo- 
rum  irrupit  incursio.  Nec  modo  semel ,  verum 
bis  terque  Sithienses  fines  redivivis  irruptionum 
suarum  vastationibus  repeteutes  profligare  non 
cessarunt,  donec  pra;dictorura  Sanctorum  me- 
ritis  divina  ultione  multipliciter  attriti,  in  vagi- 
nam  suam  compulsi  sunt  regrodi  b  :  Dehinc  ut 
tcrtia  quoque  orbis  examinaretur  plaga,  deinum 
famis  et  barbaricae  cladis  residuos  xibicumque  lo- 
corum  rabies  insequitur  belluina ,  quos  mise- 
rabiliter  suffocatos  trucidat ,  atquc  inhumatos 
membratim  discerpens  exterminat.  Tantis  divi- 
nae  ultionis  cladibus  hane  terram  ferme  centum 
annis  occupantibus,  denuo  quasi  quodam  diluvio 
diluitur  his  decocta  tribulationibus.  Tautorum 
ergo  malorum  sacerdos  Dei  Folquiuus  sancti 
Spiritus  illustratione  pra^raonitus,  dum  adhuc  \i- 
xit ,  vcnerabilc  S.  Bertini  corpus  ignoto  loco, 
et  ubi  minus  putaretur,  occuluit;  ubi  usque  ad 
haec  nostra  novissima  tempora,  scilicet  ducentis 
quinqunginta  i  annis,  Altor  et  Pastor  noater  la- 
tuit ,  donec  fundandae  cryptae  causa ,  uti  jam 
praenotatum  est ,  eumden  subversio  principalis 
arae  detexit. 

24  Quibus  indicii.s  jam  certior  factus ,  suscc- 
pta  ab  episcopo  nostro  epistola,  Uemis  ad  ar- 
chiepiseopum  proficiscor  supcr  his  consultum 
quaesiturus  :  ubi  cum  venissemus,  domno  ar- 
chiepiscopo  locuturi  processimus.  Nobis  quoque 
coram  se  intromissis,  moxque  sese  toto  exposito 
ad  seriem  nostrae  dicendae  rationis,  g-estae  rei  no- 
vitatem  ei  per  ordinem  primum  retulimus,  ac 
deinde  epistolam  domni  episcopi  cum  teste  scri- 
ptura,  super  hoc  ipso  loquente,  ac  crucis  titu- 
lo,  ipsi  dedi  in  manus.  Qui  mox  convocatis  ab- 
batibus,  archidiaconibus ,  et  quibusque  sanioris 
mentis   monachis  atque  canonicis ,   iu  conspectu 

H  ducentorum. 


A.  ?*j*6XT    Ct. 


'  consiemalx 
*  limenles 


E 

qni  monaite- 
rium  Sithientc 
graviter  affli- 
xerunt. 
9 


Bovoeon 

nto  cor- 
pore  prjrmlcm 
llemeniem, 

epiitolam  <  t 

I 


620  1NVENTIO  CORPORIS 

A.Botoskabb,  ducentorum,  tertio  k  Idus  Januarii  in  festivitate 

1  depositionis  S.  Remigii  in  haac  verba  eadem  re- 

citata  est  epistola  :  «  Domno  Widoni  Dei  gratia 

«  Remorum    archipraesuli    Drogo    episcopus    eo- 

»  rum,  qui    dicuntur  Morini.    Cum    divino    mu- 

t>  nere   apicem   summae    dignitatis   obtineas ,  et 

»  pastoribus  sub  te  constitutis  uti  praecluens  pa- 

«  stor  auctoritate  simul  et  vigilantia  consulas,  de 

//  te  actus  nostri  pendent,  ad  te  respiciunt  con- 

»  cilia  :  qnas  si  deifice    et  laudabiliter  disponan- 

c  tur,  tua  est   utilitas  simul  et  nostra.  Unde  si 

»  quando    in   ecclesiis    nostris  aliquid    contingit 

»  solitum,  ubi  pro  rei   raagnitudine  seu  novita- 

»  te  non   satis  plene  nobis  sufficimus  ad  consu- 

»  lendum   consequenter ,    ad    te,    quippe   ut    ad 

»  caput  a   membris,  recurritur,  quatinus  in  du- 

//  biis  nostris  certiores  nos  tua  auctoritas  faciat, 

//  quorum  humilitas   nihil  per  se  temere  definit, 

«  quod    altiorem   considerationem  et  deliberatio- 

«  nem  requirat.    Noverit  itaque  Paternitas  tua, 

»  in  dioecesi  nostra  his   diebus  novum  quiddam 

//  contigisse  et  mirificum  ,    quod  ut  tibi  scribe- 

»  rem,  tamque   super   hoc    efflagitarem    senten- 

B  «  tiam,   visum  est  mihi  fuisse  consilium.  Locus 

»  dictus  Sithiu  vicorum  Dei  est  coenobium  et  se- 

»  dis  nostrai  parochia,   eorum    quoque  non  ulti- 

»  mura,  quae   olim    a  regibus    fundata  simul  et 

«  ditata  antiquitatis    reliquit   memoria.  Celeber- 

w  rimum  sane  est  multis   Sanctorum  inibi  quie- 

»  scentium  pigneribus,  inter  quae  quasi  quodam 

»  specialis  meriti  privilegio    beatus  eminet  Ber- 

ii  tinus,  [paiua    videlicet    loci    rector  prsecipuus. 

»  Res  postulabat  ut  pro  construenda  crypta  mu- 

ii  taretur    cardinalis    ara,    quod    altiore    consilio 

»  abbas  facere  instituit  in  nostra  praesentia.  Ubi 

/  dum  post  altaris  destructionem  terra  altius  ef- 

//  fQditur,  reconditorium    quoddam    lateritio  ope- 

//  re  ac    caemento   paene  indissolubile  oculis  ad- 

"  stantium  offertur.  Quod   tandem   multo  sudore 

//  destnu:tum ,    scrinium    plumbi    et  ossa    cine- 

ii  rati  corporis  monstrat  contineri  cum  sigillino- 

"  tamino  satis  evideuti.  Sigillum  crux  fuit  argen- 

ii  tea,  titulua  vero,  S.  Beutinus  Abbas. 

fphcopiTa-         ~-r>   .,    \Uvc.  rrs    tam   mira  ,  tam   insperata  cum 

ruannfinrii,      „  qnosdam    perfunderet   gaudio  ,    quosdam    vero 

!/»L3r'''''   "  ,lilIi(I(,,1,i;i    turbaret    et  stupore    nimio ;  abbati 

ratio ;  "  ct  Fratribus  supcr    hoc   testimoniuiu    redit  ad 

C  "  memoriam  ct   ad    aliorurn    minus    credentium 

ii  perducitur    notitiam,  cujus  etiam  tibi  breviter 

ii  perstrinximus    sontcntiam.    Legitur   in    ipsius 

"  loci  arcliivi.s   publicis,  qnod  S.  Folquinus  nostrse 

sedis   episcopufl    (cujus    etiam    corpus   magnis 

w  celcbrc    virtntibus    in    eadem    quiescit    eccle- 

"  si»)  g-rassaute  igne    et   ferro  Danorum  barba- 

«  rie  por  loca  maritima,  paullo  ante  hanc  vasta- 

//  tionis    luem    corpus   hujus  Sanoti    certa    die 

"  terra  rocondidcrit  :  ceterum  quando  vel  a  qui- 

"  bus  post  inventum   sit,  ne  mcntio  quidem  ali- 

"  qua,   cxcrptii   populi   ruinore,    qui    sicut  certa 

//  pro  incertis,  ita  plerumque  falsa  pro   vcris   in- 

ii  ducit.   llujus   rei    testatio  ad    rei   fidem    nobis 

ii  aatiafaoit   :   sed  est    aliud  ,    quod  partim    nos, 

ii  vulgus  autem  minus  intelligens  non  mediocri- 

ii  ter  angit.   Nam  quid   dc   rcliquis  sub  ejusdem 

»  Sancti  nomiue  in   eadcm  ecclesia    in    reveren- 

»  tia  habitis  fieri   oporteat,   si    recens   inventum 

«  Sancti  corpus  ad  debitum   honorem   transfera- 

ii  tur,   nulla  nobis   ad  votum    defiuitio  suftraga- 

»  tur.    Prccamur    itaque   per  eum ,  qui  te  nobis 

»  prfflfeoit    antistitcm  ,    per  sancta  caritatis  mu- 

"  tuam    connexioncm ,    ut    adscitis    viris ,    quos 

ii  divina3  legis  illustret  scientia,  vitae  etiam  lau- 


I) 


Wido  arcliit- 
scopus  eleva- 
tionem  suadet, 
teque  adfutu- 
rum potlicc- 
tur  , 


S.  BERTINI  ABBATIS. 
»  dabilis  approbent  testimonia,  super  hoc  utro- 
ii  que  consultum  habeas,  et  auctoritatis  tuse  re- 
«  scripto  nobis  super  utroque  consultum  facias  : 
//  ut  omni  nebula  ambiguitatis  remota ,  dissen- 
»  sionis  etiam  totius  pellantur  scandala ,  et  pa- 
ii  cis  concordia  in  nobis  augeatur,  et  laudetur 
»  nomen  Domini  in  omnibus  operibus  nostris , 
"  Amen  ». 

26  Qua  perlecta  ,  omnium  consultu  ,  omnium 
votis  aliam  jussit  rescribi  eplstolam ,  continen- 
tem  hujusmodi  responsa.  »  Wido  Remorum  ar- 
chiepiscopus  Drogoni  fratri  et  coepiscopo ,  fe- 
liciter  vivere  in  utroque  sreculo.  Quia  sapien- 
tia  semper  sapienter  agit ,  et  Salomon  dicit , 
Fili ,  omnia  fac  cum  consilio ,  et  post  factum 
non  pcenitebit ;  laudamus  ,  Frater  carissime , 
pradentiam  tuam,  a  nobis  uti  par  est  consi- 
lium  petentem,  super  recens  inventi  Sancti 
reliquiis.  Nos  autem  consilio  super  hoc  ipso 
cum  nostris  habito,  ut  petiveras,  corpus  qui- 
dem  repertum  S.  Bertini  esse  decernimus,  quia 
incerta  certis  omnino  postponimus ,  quod  et 
scriptura?,  quam  nobis  misisti,  confirmant  te- 
stimonia,  et  loci ,  in  quo  repertum  est,  di- 
gnatio ,  ac  evidens  indicium ,  crucis  videlicet 
nota.  Ipsum  itaque  sanctum  corpus ,  cum  de- 
bito  honore  levatum ,  in  reverendo  (uti  de- 
cet)  loco  ponite  :  sed  et  alterius  incerti ,  ut 
dicitis,  Sancti  reliquias  juxta  ipsius  S.  Bertini 
corpus  locate,  confidentes  de  misericordia  Dei, 
quia  et  ipsse  cujus  sunt  ,  in  ipso  revelabitur 
tempore.  Ceterum  tam  ad  incerti  Sancti  l  re- 
velationem  quam  ad  certi  revelationem  tridua- 
num  jejunium  populo  indici  statuimus,  ut  ora- 
tionibus  ac  jejunio  populi  sui  complacatus, 
quando  vult  et  quomodo  vult,  nobis  aperiat 
Dominus ,  Amen  ».  His  peractis ,  quibusdam 
domesticis  ejus  seorsum  excitis,  eumden  summum 
praesulem  Ins  internuntiis  deprecamur  supplices, 
quatinus  dies  Dei  auxilio  agendae  elevationis  fu- 
turus  sui  adventus  praesentia  honoraretur,  suae 
dignitatis  auctoritate  solidaretur.  Qui  mox  tem- 
pus  diemque  percanctatus ,  quando  id  Domino 
suffragante  acturi  essemu.s  ,  ut  primum  ve'l  se- 
cundum  Maii  mensis  diem  nostro  responso  per- 
cepit,  sese  futurum  ,  vita  tamen  ac  salute  sibi 
comite ,  benigne  spopondit.  Uude  aliquantulum 
jam  effecti  animaeqniores ,  suscepta  descriptio- 
nis  epistola  acceptaque  licentia  *,  domum  re- 
gredimur  celeres. 

27  Ubi  autem  Tarvennai  pervenitur ,  domuus  Bovoigitw 
episcopus  ibi  offenditur  :  cujus  prDesentiaa  admis- 
si ,  epistolam  ad  verba  sua  renotatam  dexte^se 
ejus  injecti.  Qua  recitata,  sese  ad  summi  praesulis 
consultum  cuncta  pollicitatur  per  dicecesim  suam 
indiceuda.  Dehinc  nobis  domum  digressis  ,  ob- 
secrationibus,  jejuniis,  vigiliis ,  pro  modulo  no- 
strae  exiguitatis  misericordiam  Dei  patrociniaque 
Sanctorum  medullitus  quaBrere ,  jamjamque  ap- 
proprinquantis  agendae  festivitatis  apparatibus 
omnimodisstuduimus  intendere  :  cum  quidam  pro 
hoc  ipso  grandes  contradictionum  inquietudines, 
molestias ,  persecutiones  ,  injurias  nobis  inferre, 
et  ageudis  Saucti  mysteriis  plurimum  molieban- 
tur  impedire.  Ut  autem  de  nobis  sileam,  quippe 
qui  nou  satis  dignam  malis  nostris  recepimus  poe- 
nam  j  sed  in  Sanctos  Dei  quidlibet  moliri,  quan- 
ti  sit  criminis,  arca  illa  testamenti,  bobus  calci- 
trantibus  inclinata,  evidentibus  monstrat  figuris : 
quoniam  dum  eam  levites  temere  tractando  re- 
levare  nititur,  divina  mox  ultione  addictus  mor- 
tali  vita  frustatur.  Haud  secus  quicumque  quod- 

libet 


F 


('.  0.  dicto 
ale 


oinina  pr.rpu 
rul  ad  soleih' 
nituten. 


DIE  QUINTA  SEPTEMBKIS. 


621 


A  libet  a  servis  Dei  dispensatorie  factum  objurgrare 
moliuntur ,  caveant  ne  quandoque ,  ni  pcani- 
tuerint  ,  vehementiore  animarum  damnatione 
percellantur.  Multis  dehinc  vexati  tribulationi- 
bus,  tandem  ab  his ,  Christo  propitio,  liberati 
sumus. 

ANNOTATA. 

a  De  factis  per  Fridogisum  in  detrimentum 
ccenobii  Sithiensis  egi  in  Commentario  num.  99 
et  seqg, 

b  Bae  numerorum subtilitates  cum  sequenteno- 
minis  etymologia  poterant  omitti,  cum  nihil  ad 
rem  faciant. 

c  Obiit  Ludovicus  Pius  anno  840,  relictis  tribus 
fitiis  superstitibus,nimirumLothario  zmperatore, 
Ludovico  Germanise  rege ,  et  Carolo  Catvo  in 
parte  Galliee  regnante.  Risce  accedebat  Pippinus 
nepos,  qui  etiampartem  regnidesiderabat.  Prse- 
dicti  filii  jam  reges  erant  constituti,  vivente  Lu- 
dovico.  De  eorum  discordiis  et  bellis,  tam  patre 
vivente  quam  eo  defuncto  gestis,videri  possunt  hi- 
storici.  Pugnam  ad  Fontanetum  in  pago  Autis- 
B  siodorensi,ubi  victus  est  Lotharius,refert  Pagius 
ad  annum  841. 

d  Consule  Commentarium  num.  146,  ubi  osten- 
di  numeros  verisimiliter  hic  corruptos  esse,  cum 
non  congruat  chartse  apud  corpus  inventse  in 
translatione  tertia. 

e  Anonymus  apud  Mabillonium  inter  miracula 
S.  Bertini  pag.  123  et  Iperius  cap.  12  part.  3  fa- 
ctum  hoc  fusius  narrant.  Paucis  eorum  mentem 
explicabo,  cum  res  magis  spectet  ad  S.  Audoma- 
rum.  Hugo  abbas  Sithiensis  simul  erat  abbas  S. 
Quintini  in  Veromanduis,  ac  corpus  S.  Audoma- 
ri  ad  hanc  abbatiam  transtatum  cupiebat.  Usus 
adid  est  Moro,  monacho  Bertiniano,  quieedituus 
erat  constitutus  ecclesim  S.  Audomari.  Morus 
enim  Sancti  corpus  clancidum  cepit,  et  cum  Hu- 
gone  abbate  aliisque  id  portavit  usque  ad  viltam 
Liesgensburtz,  ut  habet  anonymus,  Iperius  Lls- 
bourg  nominat  Pagus  est  in  Artesia  ubi  Lisa  flu- 
men  oritur.  Verum  cum  ibi  morarentur  cum  sa- 
cro  thesauro,  S.  Folquinus  furtum  edoctus,  eo 
cum  multis  accurrit,  fugienteque  Hugone  cum 
suis,  sacrum  corpus  reportavit.  Vide  scriptores 
<j  laudatos. 

f  Consule  librum  Miraculorum  post  Vitam 
2  cap.  J  ,  ubi  prima  Danorum  irruptio  nar- 
ratur. 

g-  Deest  aliquid,  forte  ut  eriperentur,  cladi  vide- 
licet  Normannicse, 

h  De  secunda  tertiaque  Danorum  oppugnatione, 
eorumque  clade  vide  caput  i  et  3  taudati  libri  Mi- 
raculorum. 

i  Immo  ducentis  novem  annis ,  inquit  Ma- 
billonius ,  tot  quippe  anni  ab  anno  dcccxliii  , 
quo  S.  Bertini  corpus  humi  absconsum  dicitur 
supra,  ad  annum  mlii  facta^  translationis.  Ve- 
rum  haltucinatur  ipse  Mabitlonius  ■■  nam  pag. 
125  observat,  corpus  a  Folquino  tectum  esse  an- 
no  846,  detectum  a  Bovone  anno  1056,  ideo- 
que  legendum  vutt ,  ducentis  decem  annis.  Tot 
Sphalmata  faciunt ,  ut  etiam  merito  dubitem, 
an  verba  Bovonis  recte  impressa  sint.  Verutn 
quidquid  sit  de  editione,  cum  dixerim  corpus 
occultatum  videri  anno  846,  iltudque  detectum 
sit  anno  1050 ,  latuit  annis  204 ,  et  ibidem 
mansit  annis  206  :  translatio  enim  anno  1052 
facta. 

k  S.  Remigius  obiit  Idibus,  seu  13  Janua- 


rii,  ideoque  existimo  male  impressum  esse  tertio  a.Botosi 
Idus. 

1  Mabillonius  hic  ita  notat  ;  Aiunt  posteri, 
istas  reliquias,  hactenus  cum  reliquiis  S.  Bertini 
abbatis  uno  scrinio  inclusis,  esse  S.  Bertini  ju- 
nioris ,  filii  Walberti  comitis  etc.  Verum  ssepe 
laudatus  Cletyus  istam  negat  traditionem,  ob- 
servans  sequentia  :  Adhuc  hodie  istse  reliquiae 
inclusae  sunt  una  cura  reliquiis  S.  Bertini  in  scrinio 
bipartito.  Eas  esse  S.  Bertini  junioris,  filii  "Walberti 
comitis  Arcbarum,  nulla  est  apud  nos  memoriavel 
traditio.  Immo  juxta  Iperium  (cap.  1  part.  10j  cor- 
pus  S.  Bertini  junioris  cum  corpore  S.  Erkembodo- 
nis  et  aliorum  Sanctorum  supra  majus  altare  in 
ecclesia  canonicorum  S.  Audomari  repositum  ve- 
neratur. 


CAPUT  IV. 

Elevatio  ac  translatio  corporis,  varia- 
que  miracula  tunc  patrata. 


Quid    plura  ?    Primo    Maii    mensis    die   dom-  Pm$mtibut 
nus   Wido    summus     pontifex     cum     multis  <nrhiepi$copo, 
spectabilibus    personis ,    Droo-o   etiam    episcopus  fvxtcov<>> 

.  .  ...       ,  ,.  ,  Ftiuidrix  co- 

noster  cum  suo  honorabih  clero,  diversique  cum  militKa  mul. 

suis    domni    adsunt    abbates.  Nec  deest  domina  tisquaaliu, 

Adhela  a,   fratre  suo   Odone  b  raultoque  proce-         °   b 

rum  stipata  milite.   Nihilo   minus   e  diversis  lo- 

cis  adventantes  innumerce  populi  huc  ruunt  mul- 

titudines,  ecclesias  implentur   parietes.  Verurata- 

men   domno    archiepiscopo    cum    suis   ceterisque 

hospitibus,  quoniara  ex  itinere  fatigati  erant,  ea 

die  quiescentibus,  interim  nos  quibuscumque  ne- 

cessariis    prteparandis  intendere  procuramus ,   ac 

omnia  de  Sancto  ag"enda  iu  crastinum  differimus. 

Cum   enim  -jam  pridem    prima    Maii    mensis  die 

idipsum    faciendura    deliberarem ,   ac   super    hoc 

domni  episcopi  nostri   adsensum  misso  ei  nuntio 

quEererera ;  ille  mox  salubriore  consilio  in  secun- 

dum  ejusdem   mensis  dicm  potius  indixit  difterri, 

ne  celeberrima    sanctorum    apostolorum   Philippi  p 

et  Jacobi  sollcmnitas  ,   qme   eadein   die   essct ,  a 

sua  celebritate  videretur   minorari;  utque  eadem 

prsecedente,   ct  demum  salutiferyc   Crucis   inven- 

tionis  festivitate  subsequentc,  quique  huc  adven- 

tantes   vel    hinc   revertentes  festiva  otii  perfrue- 

rentur    exsultatione.    Qua    dc   re   nobis   necdura 

id  cognoscentibus  divina  factum  essc  dispensatione 

credimus,  ut  futura  dies  jam  quidem  convenientia 

decoraretur   :   ut  sicut   sancti  Walberti   c  dcposi- 

tione  imig-nificaia,  sic  demum  sancti  Bertini  ele- 

vatione  magnificanda  haberetur,  quos  unius  vitffi 

lectioncs  coramendarentjCadcmque  rcsponsoria  con- 

celebrarent. 

29  His  omissis  sequcntis  diei  primo  mane  pa-  taerumeorpui 
ratis  praisulibus,  abbatibus,  raonachis  atque  ca-  ctevatur .- 
nonicis ,  qnibusdam  etiam  Iaicorum  majoribus 
in  testimonium  intro  admissis,  cum  processioni- 
bus  ad  sacrosanctnm  locum  acceditur,  litaniae 
canendae  incceptantur,  missisque  operariis  scri- 
nium  sacrati  corporis  efibdi  jubctur.  Nec  jussa 
differuntur ;  sed  ejecta  humo ,  sacer  locus  eo 
usque  paratur,  quo  ad  extrahendum  Sancti  scri- 
nium  facilis  accessus  cunctis  daretur.  Tunc  pon- 
tifice  nostro  cum  quatuor    abbatibus  probatioris 

vitae 


C22 


INVENTIO  CORPORIS 


clericu$  urio 
.,<(('"  cffOUI 
tunatur  i 


A.BofoMiM.  ritn  viris,  qui  tractarent  sacri  corporis  artus, 
circumpositis,  panso  scrinio,  summus  praesul  Re- 
sponsorium,  Dirioatur  obatio  mea,  cantando  in- 
cOBptat,  choroque  suscipiente,  Sicut  incxnsum  in 
conspectu  tuo  Domine,  idem  intus  extraque  thu- 
rificat.  Hoc  praecantato,  dum  eodem  prgecinente 
cjusdem  Responsorii  versu3  ,  elevatio  manuum 
meaiuim  sacrificium  vesvertinum  subsequeretur , 
quod  antehac  cujuscumque  rei  gratia  a  nonnul- 
lis  tentatum  difficultate  quadam  denegabatur , 
tunc  paucorum  manibus  incertis  cum  agilitate 
ac  facilitate  extrahitur,  in  eminentiores  scamno- 
rum  apparatus  effertur,  nobis  terram  cunctis  pe- 
tentibus  veneratur,  itemque  thurificatur,  nostris 
quoque  tunc  maculosis  conspectibus  tam  eacra- 
ta  meinbra  revelantur  ,  aqua  vinoque  rorata 
piantur. 

30  Interea  quidam  clericus,  Berwoldus  nomine, 
uniufl  oculi  lumine  orbatus ,  seorsum  adstabat , 
qui  jam  pridem  eo  usque  utrosque  ooulos  per- 
spicuitate  pares  habcbat,  sed  nescio  cujus  mali 
causa  antehac  quamdam  venam  secandam  conti- 
B  guam  oculo,  ut  medicaretur,  sibi  incidi  fecerat, 
unde  omne  lumen  ejusdem  oculi  amiserat  :  sed 
id  praeter  paucos  et  domesticos  suos  ruboris  cau- 
sa  pasne  cunctis  celaverat.  Ilic  sancti  Bertini 
patrocinium,  ut  a  Domino  sibi  reddi  luraen  amis- 
sum  obtineret,  intimis  precibus  deposcebat ,  at- 
que  quolibet  Sanctorum  membrorum ,  quae  ibi 
tractabantur ,  tangi  sibi  oculum,  multopere  an- 
hclabat,  sed  appropiare  minime  sibi  permitti 
metuebat.  At  nobis  tantae  rei  sollicite  intenden- 
tibus,  ac  interim  quibusdam  canticis  dictis  ei- 
dem  sacramento  convenientibus,  Responsorioque 
sauctuj  Trinitatis  adsignato,  »  Quis  Deus  magnus 
»  sicut  Deus  noster,  tu  es  Deus,  qui  facis  mi- 
n  rabilia  a.  deeantato;  item  cjusdem  Saucti  lie- 
Bponsorium,  «  Gloriosus  igitur  Dei  atlileta,  ac 
ii  cxiuiius  sacerdos  Bertinus ,  in  prolixa  aetate 
ii  jejuniis  et  orationibus  iamulans  Regi  super- 
n  no  »,  a  choro  morose  cantandum  suscipitur; 
I  loque  inter  cauendum  jam  dictus  clericus  re- 
bufl  sufflciens,  sed  oculi  unius  lumine  carens, 
oum  sanctia  artubus  (ut  jam  dictum  estj  vere- 
rrl  ur  aeccdcre ,  quemdam  IVatrum  nostrorum 
aliquod  sacrorum  merabrorum  summotenus  di- 
C  ffitifl  Buis  obseorat  aUiugere,  suoque  caecato  ocu- 
lo  eisdem  digitis  signamen  imprimere.  Quod  no- 
bis  insoiis  dum  fieret,  magis  autem  ob  devo- 
iionein  prsesentis  Sancti  liic  flnis  ResponBOrii  ani- 
mos  adhuc  psallcntium  demuleeret,  «  Ilodie  su- 
soipit  mcritorum  pramia  in  Angelorum  choro  » ; 
mox  IUe  luinine  datur  exspectato.  Et  sane  quod 
Dominus  ad  laudem  sui  nomiuis,  et  ad  Sancti 
meritum  propalandum,  coucessit  fieri  in  se,  ipse 
Btulto  pudore  reticeri  voluit  :  sed  forte  tunc 
OUidam  Arnoldo  sibi  farailiuriter  adhsereuti  mus- 
Sfiindo  intulit,  bono  omine  suo  se  illuc  admis- 
sum,  eo  quod  preasentis  Sanoti  attaotu  diu  amis- 
sum  reoeperit  visura,eidem  omnino  attestans,  ut 
hoc  taoerel ,  nulli  umquam  aperiret.  Verum  al- 
bei  neguaquam  tants  ejus  iuscnsibilitati  adquic- 
vii,  sed  circumstaniibus  mox  detexit.  Quod  qui- 
dam  Walterufl  vere  contigiase  comperiens,  ex- 
tenta  manu  ounctifl  silcntium  indiceus,  eumdem 
unius  oculi  visu  diu  damnatum,  tuuc  vero  me- 
ntis  Sancti  exspectato  luminis  dono  clamitat  re- 
paratUXQ.  Quibus  auditis  plurimum  exhilarati, 
proa  gaudio  infundimur  lacryrais,  hac  jam  qua- 
dam  spe  consolamur,  quod  quibuscumque  diviure 
grBltiae  indiciisomnibus  a  cordibus  diifideutium  du- 
bitatio  pelleretur. 


S.  BERTINI  ABBATIS. 

31  Tum  quidam  etiam  domesticus  noster,  sed 
nimis  eatenus  nobis  hac  parte  dissentiens,  ni- 
miumque  huic  rei  insolens,  tunc  primum  multa 
poenitudine  ductus,  multo  lacrymarum  fonte  per- 
fusus,  sed  necdum  eidem  rei  satis  credulus,  vo- 
tis,  quibus  valebat,  ipsum  pietatis  fontem  Do- 
minum  suppliciter  orabat ,  ut  si  id  corpus  S. 
Bertini  foret ,  quod  ibidem  tunc  attractabatur 
trino  miraculorum  signo  cunctis  declarare  digna- 
retur.  Interea  candido  linteo  pretiosoque  pallio , 
qua3  comitissa  ad  ha3C  libens  paraverat,  sanctis 
membris,  ut  olim  concorporata  fueraut,  compo- 
sitis,  ac  in  immodico  scrinii  busto  a  domno  ar- 
chiepiscopo  reverenter  collocatis ,  item  praefata 
venerabilis  matroua  magnae  devotionis  suae,  quae 
erga  Sanctum  habebat ,  propalans  desideria , 
quamdam  salinarem  terram  coram  cunctis,  qui 
aderant  eidem  Sancto,  donatione  tradidit  legaliter 
facta. 

32  His  ita  gestis,  cum  ingenti  psallentium  tri- 
pudio  in  ulnis  extollitur,  ac  foras  crypta  in  sa- 
crarium  venerandum  defertur ,  cum  ecce  reli- 
qua  Sanctorum  inibi  quiescentium  corpora  prae 
foribus  cryptae  protenduntur  obvia.  Nec  archie- 
piscopo  tunc  Missas  celebraturo ,  turbis  com- 
primentibus  et  accurentibus  ,  facilis  dabatur 
exitus  :  ideoque  extra  limina  monasterii  tunc 
cuncta  jussa  sunt  efferri,  quatinus  ea  comitante 
majoris  multitudine  populi ,  suramus  pontifex 
Missas  acturus,  sancta  sanctorum  d  sine  impe- 
dimento  posset  ingredi.  Quod  cum  opportune  ef- 
ficeretur,  maximeque  partes  totius  plurimae  San-- 
ctorum  pignora  subsequerentur ,  suramo  pouti- 
fice  sanctuariura  ingresso  Missae  cardiuales  age- 
bantur. 

33  Interea  mulier  quaedam  cum  filio,  bra- 
chia  cruraque  contracto ,  S.  Bertinum  pro  illius 
salute  rogatura,  foris  extra  templum  perstabat 
in  atrio.  Quae  etiam  antehac  cum  eumdem  duo- 
dennem  Coloniam  ad  S.  Heriberti  e  ceterorum- 
que  Santorum  inibi  quiescentium  suflragia  co- 
gitaret  devehendum,  quatinus  eorum  meritis  ob- 
tinere  forsan  mereretur  officia  raembrorum  j  ad 
haec  idem  quaraquam  puer  iuquit  se  per  visum 
jam  ter  admonitum,  ne  quoquam  deportaretur , 
uisi  prius  ad  S.  Bertinum  latus  ejusdem  merita 
experiretur.  Cumque.  illic  etiam  per  visum  ven- 
tum  esset  et  oratum,  item  idem  quatuor  eolurn- 
bas  candidissimas  vidisse  se  ait  avolantes  foras 
mouasterium,  ipsumque  altare  concussum  instar 
folii  contreraere ,  seseque  coram  eo  prosternen- 
tem,  nec  mora  inde  meritis  Sancti  sospitem  sur- 
rexisse.  ld  igitur  puero  genitrici  referente,  jam- 
jamque  fama  elevandi  Sancti  adsequente,  eadem 
cum  puero  multos  *  coraitatu  advolat,  proveu- 
tumque  Domini  interventu  S.  Bertini  prae  fori- 
bus  praestolans  monasterii  supplex  cum  filio  per- 
stabat. 

3i  Cumque  ipsa  inter  comprimentes  turbas 
ad  osculandum  Saucti  feretrum  impingeret ,  ac 
repulsa  importuna  repeteret ,  puerumque  Sancti 
feretro  apponere  multo  conamine  niteretur;  Deo 
anuuente ,  idem  puer  brachia  cruraque  directus 
sospitati  donatur.  Quod  multi  cernentes ,  qui- 
dam  adstantium  oppressae  matri  succurrunt,  qui- 
dam  vero  puerum  comprehensum  efferunt.  Quo 
facto  tumultuantis  innumerae  multitudinis  clamor 
attollitur.  Deus  mirabilis  in  Sanctis  suis  vulgo 
prredicatur  :  quoniam  puerum  quem  paullo  ante 
vix  repeutem  noverant ,  hunc  prae  oculis  suis 
incedentem  ,  prtevia  matre  ,  cernebant.  Nobis 
interim  in   choro    ad  Missas  psallentibus ,  hujus 

rei 


D 

tervi  dt  reli- 
7« ii*  dubita~ 
tio  cotnitissx 
dona  : 


iranslatio  cor 
poris  : 


puer  contra 
ctus,  prxviu 
visione  7Jioni- 
tus, 


*  forte  niulto- 
que 


vigore  donu- 
tnr  ; 


CXCX  VlSUS 

rmtituitw, 


*  snjtplc  lucc 

*  fulgciit 

c 

Corpu»  scri- 
nio  inclusum 
alits  reliquiis 

adjungilar; 


DIE  QUINTA 

rei  odor  nobis  illabitur  suavissimus.  Quod  dum 
a  uobis  utrum  verum  foret,  adhuc  qusereretur, 
idem  puer  meritis  sancti  Bertini  sanatus  ingre- 
ditur,  erectusque  in  medio  nostrum,  ducente  ma- 
tre,  coram  altari  secundum  modulum  suum  Deo 
gratias  acturus  prosternitur.  Et  dicto  Euangelio 
domnoque  archiepiscopo  coram  altari  hymnum. 
TeDeum  laudamus  inchoante  atque  multipli- 
citer  choro  subsequente,  multos  Christo  in  re 
gesta  conjubilantes,  multos  lacrymari  prse  lsetitia 
cerneres. 

35  Necdum  vero  hymno  completo,  et  adhuo 
nonnullis  nobis  flentibus  prae  gaudio ,  qusedam 
etiain  mulier  cseca  hujus  civitatis  mansionaria, 
ideoque  cunctis  nostris  notissima ,  tunc  visum 
recepisse  deuuntiatur,  ipsaque  in  couspectu  om- 
nium  nuntium  hujusmodi  illumiuata  comitatur, 
ac  puero  ad  laudem  Dei  et  ad  meritum  S.  Ber- 
tini  protelandum  prostrata  admiscetur  Quau- 
ta  vero  exultatione  quantave  dignitate  ea  die  in 
Domino  exsultatum  ac  delectatum  est ,  nulliua 
adsertio  ad  plenum  expedire  sufficict.  Nam  quo- 
rumdam  inquietudinibus  ,  molestiis  ,  ignominiis 
eousque  exacerbati;  tunc  Dei  nostri  super  nos 
gratius  coruscante  gratia,  facti  sumus  sicut  oon- 
solati:  tunc  repletum  est  gaudio  os  nostrum,  et 
lingua  nostra  exsultatione.  Jam  nunc  prselibatSB 
singularis  gratiae  causa  emicat,  jam  illud  quiddam 
boni  quod  miseratione  Dei  confovendum,  tem- 
poreque  suo  perducendum  prsedixisse  memini , 
infulminat.  Nullum  nostrorum  haec  gratia  ingra- 
tum  habeat,  omnes  nos  Christo  deinceps  devo- 
tiores  exhibeat,  omnes  ad  laudem  Dei  vigilan- 
tiores  impellat.  Dum  profecto  his  intendo  ,  et- 
iam  trium  verborum  in  inventa  crucicula  scul- 
ptorum  mihi  incidit  mentio.  Ut  enim  tunc  tri- 
bus  evidentioribus  signis  claruit  elevatio.  Nam 
sicut  in  inventione  quisnam  esset  nesciretur,  ni 
tria  verba  loquerentur;  sic  quoque  in  elevatioue 
ne  haud  satis  ab  omnibus  crederetur  ,  nisi  his 
trium  miraculorum  iudiciis  veritas  clarificaretur. 
Quid  igitur?  Tantane  nihil  harum  rerum  cou- 
venientia  moveremur?  Tria  verba  inventionem, 
tria  miracula  praedicant  elevationem.  0  quauta 
operum  Dei  consequeutia ,  quanta  lucet  concor- 
dia !  Ilac  verborum  siguorumque  *  omnia  ab 
omnibus  Dei  gratia  pelluntur  umbracula ,  hac 
tanti  Patroni  nunc  fulgorant  *  merita. 

36  Ceterum  peractis  cum  tantae  glorise  ma- 
gnificentia  sacrosanctis  Missarum  officiis ,  cete- 
risque  Sanctorum  corporibus  locis  suis  deporta- 
tis ,  scrinium  sancti  Bertini  adhuc  immunitum 
super  aram  sanctae  Crucis ,  populo  frequentan- 
dum  exponitur ,  jam  sole  ad  occasum  vergente, 
positis  custodibus  in  diem  crastinum  signandum 
conservatur.  Ilis  bene  gestis,  corpora  rebus  pro- 
curantur,  atque  sic  celeberrima  dies  illa  cum 
inenarrabili  gloria  consummatur.  Sequente  vero 
die  item  acceditur,  atque  testis  gestffi  rei  cau- 
tio  ordinem ,  tempus ,  personam  ac  testes  con- 
tinens,  adstante  innumera  populi  multitudiue,  re- 
citatur ,  ac  perlecta  cum  inventa  cruce  sacro- 
sancto  corpori  componitur  ,  sicque  compositum 
summi  prsesulis  sigillo  signatur,  scrinium  claudi- 
tur ,  ferreis  circulis  ctovisque  artatur ,  consui- 
tur,  vincitur,  indissolubilitcrque  connexum  cum 
innumerte  multitudinis  tripudio  in  saur-ta  sancto- 
rum  cum  reliquiis  inducitur  magnificandum :  ubi 
nunc  usque  veneratur,  et  doraino  annueute  ve- 
nerabitur  in  saicula  saiculorura. 

81  Dehinc  autem  sacrue  Elevationis  diein  /' 
raemorialem   suminus  pr«sul  ac    doranus  episco- 


SEPrEMIUUS. 


623 


pus  noster  a  cuncto  populo  hujus  dioeceseos  de-  *•&»<»■*». 
inceps  venerandum,  multaque  devotione  singu-  ^?*£fewh 
lis  annis  indixerunt  colendum.  His  ita  peractto,  ^"Jiut^- 
et  domnis  prtesulibus  et  abbatibus  quiddam  san-  / 

ctarum  reliquiarum  impetratis,  *,  singuli  singulis  **""«ui» 
donati   muneribus  ad  sua  remearunt  leetius. 

38    Quorum    unus,  videlicet  abbas    S.   Wale-  t*etta$d*nu 
rici   Wazo   g,    sanctarum    reliquiarum    quiddam  ^^**™'0 
adeptus,   postquam  peracto  sacrse  elevationis  sol-  "      ", 
lemnio,   gaudens  domum   est    regressus,   quidam 
rusticus  utrorumqueorbium  pupillis  gravibus  ma- 
culis  obductis  caecatus,  puero  sibi  dirigente  gres- 
sus  accessit  ad    eum,  quidlibet    medicationis  po- 
stulaturus.    Cui    ille  :  Nihil,  inquit,  antidoti  tali 
morbo    novi     salutiferum ,   praeter    cunctipotentis 
salutarisque  Domini    nostri  Jesu  Christi   proven- 
tum.  Verumtamen  cujusdam  celebris  Sancti  san- 
ctissimo    elevationis    obsequio    nuperrime  ,   non- 
nullis    concurrentibus  ,    et  ego    conveni,  sancto- 
que  hujuscemodi  negotio  quamvis  immeritus  in- 
terfui  :  ibi    quoque    quanti    idem  Sanctus  fuerit, 
diversis   miraculorum  magnalibus    Dominus  cun- 
ctis    nobis    declaravit.  De   quo  etiam  unius  san- 
ctorum  dentium  dono  ditatns  huc   regrcdiens  at-   E 
tuli,  tali  munere  gavisus:  et  si  fidera  adhibueris 
ejusdem  meritis  Saucti  te  posse  sanari,  actutum 
tibi  jubebo    prresentari.    Ad   haec   ille :   Confido , 
inquit.  Isque  mox  in  conspectu  adstantium  adfer- 
re  praecepit.  Quo  allato  et  utrisque   ejus  lumini- 
hus  adhibito,  confestim  revelatis  oculis  clare  vi- 
dere   coepit,     atquc    super    hoc   nomine    Domini 
benedicto,  sospes  hilarisque  domum    rediit. 


ANNOTATA. 

nAdhela  erat  fdia  Roberti  Galluv ,  regis  uxor- 
que  Ftandruv  vomitis  Batduini  Insutani,  ut  ha- 
libet  Iperius  cap.   36  part.  3,  Athelam  vooans. 

b  Odo  erat  fdius  Roberti  regis,  sed  numquam 
matrimonio  junvtus  fuit. 

c  S.    Waldebertus  aut   Walbertus   abbas  Lu- 
xovientis   colitur  2   Maii;  at  suspicor  hunc  a 
Bovone    etiam,   sivxd  ab  aliis  favtum  vidimus, 
confundi  cum   Walberto  Archarum  comite ,   ■■''■ 
quo  agitur  in  lectioyiibus  S.   Bertini. 

d  Habet  hio  auctor  nonnullas  cxpressiones 
minus  usitatas.  Arvhiepisvopum  vovat  summum 
pontificem;  ad  altare  provedere,  hiv  divit  sancta  p 
sanctorum  ingredi :  mox  raultitudinem  populi 
vocat  plurimam,  et  Missas  solemniores,  Missas 
cardinales. 

e  Colitur  S.  Heribertus  archiepiscopus  Colo- 
niensis  10  Martii  quo  de  eo  actum  est  in  Opere 
nostro. 

f  De  festivitate  Elevationis  conside  Commen- 
tariumnum  166,  dc  retiqidis  tero  atibi  serra- 
tis  num.  100  et  seq. 

g  Abbatia  S.  Walarici  est  in  Picardiapro/,, 
fluvium  Somonam  mari  in/iuentem,  ut  <iirh>,,> 
est  in  Vita  ejusdem  Sancti  -ad  diem  1  Aprilis, 
quee  videri  potest.  Wazo  abbas  ex  hoc  soto  loco 
vommemoratur  in  catalogo  abbatum  S.  Walarici 
apud  Sammarthanos. 


CZD 


624 


APPENDIX  MIRACULOEUM  S.  BERTINI  ABBATIS. 


Panaprodi- 
giosa  fcttum 


•  lavnmlu 


translationis 
noncolentnwi. 


APPENDIX 

MIRACULA  ALIA  NECDUM  DATA  CONTINENS 

auctoribus  incertis  et  diversis 

Ex  editione  Mabillonii. 

CAPUT  I. 

Quidam  festivitatem  Sancti  violan- 
tes,  puniti:  cegri  sanati:  pericu- 
lum  incendii  sublatum. 


TYef 
Utii 


s  a  festus  translationis  corporis  beati  pa- 
is  Bertini  ,  quae  celebratur  septimodecimo 
Kalendas  Augusti,  instabat,  et  presbyter  futu- 
rum  celebrandumque  digno  more  ac  solita  con- 
suetudinis  reverentia  indicebat.  Eumdem  itaque 
festum  Translationis  diem  quaedam  mulier  post- 
ponens  neglexit,  opusque  servile  usque  ad  me- 
diam  diem  peragere  studuit :  post  vestes  sibi 
munditic  parandas  abluere  festinavit  :  sed  aliud 
quam  rata  erat ,  eadem  hora  sibi  contigit.  Nam 
subito  primum  rubrae  effectae  sunt ,  tum  infectae 
cruore  sanguinem  distillare  coeperunt.  Instat  il- 
la  lotum  *  vestes  superare  accrescentem  nitens 
sanguinem :  sed  quo  magis  abluebat,  eo  magis 
ipse  sanguis  inoremento  abundabat.  Nam  inpri- 
rais  guttatim  stillavit,  postea,  uti  per  stillicidium 
aqua  difltillare  solet,  fluxit.  Quid  ageret?  Sta- 
bat  stupefacta ,  superque  tanto  miraculo  atto- 
nita.  Protinus  fama  signi  volat ,  concurrunt  vi- 
eini,  pnesentes  mirantur.  Et  quidam  ex  illis  ve- 
rura  protulit,  inquiens:  Festum  diem  huuc  sol- 
visti,  operata  est,  cum  minime  tibi  licuisset  ope- 
rari.  Acceleratur  ad  ecclesiam ,  venia  petitur, 
pumitnitia  indicitur,  cruor  fluere  desinit. 

2  Altera  autem  mulier  eodem  die ,  vanno 
annonam  purgavit,  purgatam  molere  volens. 
Verum  antequam  id  operis  aggrederetur,  a  non- 
nnllis,  quod  minime  obsorvaret  festum  diem,  re- 
prehendebatur.  Quorum  verbis  irritata,  fertur 
respondisse :  Quot  sunt ,  quotque  numerantur 
anni  solos ,  tot  uostri  presbyteri  codex  inscri- 
ptas  habet  festivitates.  Dixit,  et  omnino  molere 
voluit.  1  li  primo  molas  rotatu  lignum  pnlmae  di- 
gitisque  adhffiSit,  tum  brachium  quoque  totum 
diriguit.  Mox  etiam  mola  immobibis  stetit,  ad- 
hffirens  manni  lignnm  ad  sese  traxit ;  couata  est 
avellere  ,  sed  uon  potuit,  Taudera  rubore  con- 
ivssm  vcrcrimdiara  ,  dcxirara  ligno  adhffirentem 
ostendit,  nozamqua  errati  confitens,  ecciesiam 
adiit.  Monitu  sacerdotis  orationem  pra^sentes 
fundunt,  liynumque  cecidit;  ipsa  lasta  domum 
rediit :  cui  usquc  omnis  festus  dies  timori  fuit. 
Alio  quoque  tempore  eodera  celebritatis  suse  die 
spicas  avulsas  saug"uine  affluenter  imbuit,  sicque 
liunianis   usibus    inutilcs  reddidit. 

3  Cum  venerandus  pater  noster  Bertinus  post- 
quani   diabolo   in   specic   mulieris  tentatus  esset 


eta  S.  Martino  visitatus  et  liberatus  ,  considerans 
omnino  monachis  non  expedire  sexu  femineo 
quovis  modo  communicari  ,  sub  anathemate 
ingressum  feminarum  de  additis  ejusdem  coe- 
nobii  peuitus  exclusit.  Quod  ab  ipsius  B.  Bertini 
tempore  bene  ab  omnibus  observatum  est  usque 
ad  illud  tempus,  in  quo  b  Adala  nobilissima  con- 
juxArnulfi  c  comitis  et  abbatis  istius  loci,  cum 
saepissime  magnis  infirmitatibus  esset  ag-gravata  dt 
desiderare  coepit ,  ut  in  hoc  monasterio  ei  licen- 
tiam  rnonachi  darent  intrare,  ut  coram  altari  san- 
cti  Bertini  pro  salute  deprecatura  liceret  sepro- 
sternere.  Hujus  ig-itur  rei  causa  advocatis  vene- 
rabilibus  episcopis  Wicfrido  Tarvennensis  eccle- 
sia3  episcopo  et  Folberto  Cameracensis,  denuda- 
vit  eis  desiderium  suum ;  accepta  etiam  a  mona- 
chis  licentia,  anno  Nativitatis  Domini  nongente- 
simo  trigesimo  octavo ,  annoque  quinto  Ludo- 
vici  e  regis ,  feria  secunda  Paschsr  ,  introduxe- 
runt  eam  prasfati  episcopi  in  eodem  monasterio, 
non  sine  tremore  maximo  :  quoniam  hoc  illa  pri- 
ma  facere  praesumserat,  quod  antea  reginarum 
nulla  concupiscere  vel  andebat.  Sicque  introdu- 
ctae  et  ante  altare  B.  Bertini  prostrata,  devote 
oratione  fusa  plenam  corporis  sospitatem  rece- 
pit.  Intrando  autem  plurima  huic  loco  ornamen- 
ta  /"contulit,  et  quamdiu  vixit ,  numquam  do- 
nare   cessavit. 

4-  Eodem  tempore  Rodulfus,  ipsius  castelli 
praetor  urbanus  ,  filium  suum  nomine  Walterum 
cum  morbo ,  quem  medici  variolam  g  vocant, 
morti  videretur  esse  proximus ,  ulnis  propriis 
sustollens  ante  S.  Bertiui  altare  deportavit,  mo- 
nachumque  effecturum ,  si  ejus  pia  juvaretur 
intercessione,  spopondit.  Quem  mox  saluti  resti- 
tutum  ac  Omnipotenti  famulum  et  S.  Bertino 
obtulit  monachum  perpetualiter  permansurum. 

5  Veridicorum  h  virorum  ,  qui  iuterfuerunt  , 
sedula  compertum  est  relatione,  quomodo  tem- 
pore  viri  venerabilis  domni  Odberti  abbatis  lo- 
cus  Sithiensis  coenobii  meritis  S.  Vincentii  Chri- 
sti  martyris  et  sanctorum  confessorum  Audoma- 
ri  atque  Bertini  dudum  divinitus  ereptus  sit  i  ab 
incendii  discrimine.  Quod  quia  videtur  adeo  au- 
dientium  utilitati  congruere,  licet  tamdiu  cela- 
tum  sit  scriptorum  negligeutia  incuriae,  tamen 
dignum  ducitur  officio  stili  commendari  memo- 
riae.  Nulla  istic  antiquitus  de  praefato  Christi  mar- 
tyro  custoditio  agebatur  sollemnitatis,  nisi  tribus 
lectionibus  totidemque  responsoriis :  at  ubi  pro- 
pria  ipsiusa  quibusdam  Fratribus  huc  allata  de- 
veuere  Responsoria,  extemplo  a  Fratribus  eorum 
suavis  mulcedinis  percepta  harmonia ,  uti  sunt 
admodum  delectabilia  ,  his  Fratrum  juventus 
plurimum  est  delectata  ,  atque  futurae  ex  tunc 
observandae  celebritati  adplene  instructa.  Exin 
depositio  supradicti  Sancti  singulis  annis  praeter 
solitum  duodecim  lectionibus  decentius  coepe- 
rat ,  ac  Fratrum  devotio  raagis  magisque  erga 
Sanctum  Dei  quotidie  crescebat. 

6  Quod  cum  aliquorum  annorum  fieret  re- 
volutione ,  nec  Fratres  desisterent  ab  hujusmo- 
di  sancta  devotione ;  contigit  uno  anno  paullo 
post,  transacta  decenter  ejusdem  celebri  depo- 
sitione ,  scilicet  in  ipsa  S.  Gregorii  k  festivitate, 
quae  constat  quadragesimali  tempore ,  maguam 
domum  unius  advocatorum  ,  claustro  atque  mo- 
nasterio  coutiguam ,  ex  immortuo  cerei  fungo 
succensam  ardere.  Quse  ,  ut  erat  valida  ,  horri- 
biles  flammas  evomens,  claustrumque  illa  par- 
te,  qua  steterat ,  fumo  igneque  velans ,  omni- 
bus  monasterii  officinis  excidium  minabatur,  Fra* 

tresque 


I) 

Adata  Flan- 
drir  comitig- 
su,  ecclesiam 
Sancti  printa 
Oigressa  ibifjue 


alia  sanatio 
subita. 


Citm  festum  S. 
Vincentii 
martyris  so- 
lemnius  fa- 
ctum  esset 
apud  Sithien- 


urto  gravi  tn 
cendio  tn  vici- 
na  domo,  tret 
candidx  co- 
tumbat  cer- 
nunfuf ; 


DIE  QUINTA  SEPTEMBRIS. 


025 


A  tresque  jam  de  tanti  loci  desperati  liberation  e      eo-rectione  :  meaqueexpartemagnasgratiarum  actio-  *.  a»o»i«o. 


*  forte  princi- 
pi  i  e.  prseci- 
puo 

•  t.  e.  domus 


apparensquc 
S.  Vincentius 
in  somno   cui- 
dam  monacho 
revelasse  di- 
citur, 

'  Ms.  monn- 
steriolum 


co?nobium  ub 
incendio  ser- 
vatum  S$. 
I  incenlii, 
Audomuri  et 
Herlini  patro 
cinio  ; 
*  Ms.  addit 
(uerunt 


lum  ad  extrahendos  ecclesise  thesauros  et  quae- 
que  supellectilia  occupabantur  :  cum  propitia  Dei 
providentia  tres  columbae  instar  nivis  candidse  , 
ca^litus  ( ut  credo  ,  utque  post  res  edocuit )  ela- 
psae  ,  campanarium  palam  multis  videntur  ter 
circumvolitare  ,  et  nunc  hic ,  nunc  illic  super 
pinnacula  sessiones  alternare.  Quod  nonnulli  cer- 
nentes  ,  a  Domino  talia  effici  existimabant  ,  ta- 
libusque  indiciis  locum  istum  a  tanto  incendii  di- 
scrimine  servatum  iri  orantes  exoptabant.  Cum- 
que  adeo  ingens  esset,  uti  principis  *  adeo  claustro 
immineret,  ut  vix  aliquod  intervallum  interfuis- 
set ;  tantumque  incendii  ex  hac  grassaretur  ,  ut 
longe  hinc  distantia  domata  *  exindeinvaderentur, 
magna  etiam  pars  ipsius  castelli  consumeretur; 
Deo  gratias,  non  solum  omnis  hic  locus  a  tanto  pe- 
riculi  dispendio  ereptus,  verum  etiam  ejusdem  ere- 
ptionis  manifestiori  revelatione  non  multo  post  glo- 
rificatus  est. 

7  Adhuc  autem  duraverat  illud  avitum  S.  Pe- 
tri  monasterium  *  a  S.  Bertino  patrono  nostro 
(  ut  dicebatur )  constructum ,  ad  quod  crypta 
quaedam  permodica  ab  oratorio  S.  Martini  prae- 
bebat  accessum.  Quod  quidam  Fratrum ,  Kam- 
bertus  nomine ,  hujus  loci  monachus  ,  ob  amo- 
rem  S.  Petri  Apostolorum  Principis  sanctique 
Bertini  ejusdem  stmctoris  recolens  ,  singulis  no- 
ctibus ,  peractis  Matutinorum  excubiis  ,  fre- 
quentare  ac  ibidem  psalmodiis  et  sanctis  medita- 
tionibus  pernoctare  solebat.  Hic  cum  in  eodem 
quadragesimali  tempore  ,  paullulum  post  praefa- 
tam  illius  combustionis  comminationem,  quadam 
nocte  ,  peractis  Matutinis  ,  talibus  operam  da- 
*et  ,  et  quoniam  Matutini  solito  citius  ipsa  no- 
cte  sonuerant,  vigiliis  fatigatus  sessum  peteret, 
atque ,  sicut  est  infirmitatis  humanae ,  ibidem 
somno  gravatus  paullulum  dormitare  ccepisset ; 
visum  est  ei  videre  quemdam  magnificum  virum 
dalmatica  leviticisque  l  cultibus  candidatum  sibi 
adstitisse,  seque  an  dormiret  rogasse.  Cum  ve- 
ro  prae  timore  nihil,  ut  sibi  videbatur  ,  ad  hgec 
posset  respondere ;  Noli ,  inquit  is  ,  qui  vide- 
batur  metuere.  Adjecitque  :  Sed  nosti ,  quis 
sim  ego !  Ad  haec  ille  :  Ignoro ,  domine.  Tunc 
iUe  \  Ego  sum  ,  ait ,  frater  Vincentius ,  et  gra- 
tias  refero  vobis  pro  observatione  meae  celebri- 
tatis  atque  proba  devotione ,  quam  circa  me 
geritis. 

8  Numquid  etiam  vos  latet ,  quid  illae  tres 
columb33  super  nivem  candidae  *  quae  istic,  iu 
lmmensum  furente  Vulcano ,  apparuerunt?  Cui 
ille  :  Latet  nos,  Sancte  Dei  :  auspicato  nostrae 
protectioni  a  Domino  talia  arbitrabamur  propa- 
lari.  Et  ille  :  Eite ,  inquit,  arbitrabamini.  Ego 
enim  eram  cum  sanctis  Audomaro  atque  Berti- 
no ,  qui  huc  vobis  venimus  praesidio.  Nam  quo- 
rumdam  culpis  exigentibus  omnis  locus  iste  in 
deditionem  flammae  a  Domino  fuerat  traditus, 
verum  causa  meae  memoriae  ,  quae  hic  in  tam 
longinquis  oris  a  vobis  agitur,  et  quia  tam  de- 
vote  festivitas  meae  depositionis  observatur,  ego 
cum  Sanctis  ,  quorum  hic  emerita  corpora  ve- 
nerantur ,  coram  majestate  Domini  pro  vobis 
opportunus  interventor  adfui ,  et  a  benignissimo 
Jesu  ereptione  hujus  impetrata  ccenobii ,  nec 
mora  huc  adventavimus  vestrae  conservationi. 
Quae  omnia  abbati  Odberto,  cunctaeque  con- 
gregationis  Fratribus  detege ,  et  ut  ex  his  mise- 
rantis  Domini  objurgationibus  emeudatiores  fiant, 
commone,  ne  aliquando  districtius  feriantur   cor- 


nes  cunctis  ne  negligas  reddere,  quod  tantum  devo- 
tionis  atfectum  circa  me  gerere,  quodque  mei  natalis 
observationem  tam  decenter  tamque  humiliter  in- 
stituerunt  colere.  His  dictis,  somniator  evigilavit, 
et  is,  qui  videbatur,  disparuit  Cujus  revelationis 
nectare  Frater  ille  mellificatus  animum,  imbre  per- 
fundebatur  lacrymarum. 

9  Mane  autem  facto  cum  in  utroque  nuta- 
ret ,  scilicet  utrum  reticeret ,  an  palam  faceret; 
quemdam  priorum ,  nomine  Grimwaldura ,  ac- 
cersitum  consuluit  super  hoc ,  quid  facto  opus 
esset.  Illo  autem  hortante  ac  suggerente  Sancti 
ipsius  jussionibus  parendum  esse  ,  nec  occultari 
debere ;  una  utrique  *  Patri  vadunt  indicare  , 
deinde  ejusdem  Patris  jussu  omni  congregationis 
phalangulse.  Testabantur  vero  Fratris  ipsius  la- 
crymae  ,  quarum  ubertim  in  referendo  manabat 
inundatione  ,  omnia,  quae  dicebantur ,  vera  fuis- 
se.  Cumque  inter  plorandum  et  hsec  inter  dicen- 
dum  audissent  Fratres  ,  gratias  sibi  referri  ex 
parte  tanti  martyris,  actutum  cuucti  prorupti  in 
lacrymis  terras  petiere  osculis,  ac  plurimum  con- 
jubilantes  ,  super  his  benignissimum  Dominum 
laudaverunt  et  benedixerunt  in  canticis  labiorum 
et  citharis,  qui  sic  placatur,  et  fertur  io  iniqui- 
tatibus  nostris  Sauetorum  suorum  intercessioui- 
bus  ac  meritis.  Qua  de  re  praedictus  abbas  cum 
sibi  subjectis  omnimodis  excogitans  ,  quo  pacto 
praecipuum  militem  Christi  dignius  valerent  ex- 
tollere  ac  venerari  ,  quatenus  tantum  pro  se  in- 
tercessorem  coram  divina  majestate  jugiter  pos- 
sent  promereri  j  peracto ,  quod  nunc  superest, 
oratorio  B.  Petri  apostoli  ,  aram  ipsius  martyris 
in  eodem  jussit  constitui,  et  extunc  omni  anno 
ejus  natalem  inalbis  cum  omni  devotione  decen- 
tissime  custodiri. 

10  Nos  autem  ,   Fratres    carissimi  jam   distri- 
ctiorem    praelocutae   comminationis    correctionem 
experti ,    utpote    qui    nostro  tempore  omnem  lo- 
cum   nostrum  traditum  desolationi  ooulia  nostris, 
peccatis  nostris  hoc  promerentibus,  perspeximus 
igne  devorari ,   tandem    tempus    visitationis  no- 
strae  in  hoc  nos  oportet  cognoscere,   et  quidquid 
in  nobis  Domino  nostro  perspeximus     displicere, 
a  sanctuario  suo,   hoc  est  a  cordibus  uostris  fe- 
stinemus  auferre,  atque  gentes  vitiorum,  quas  in 
hereditatem  suam  venere  ,  ne  ponant  Jerusalem 
in  pomorum  custodiam  ,  eminus  a  nobis  studea- 
mus    propellere.  Illius  quoque    Dominieae    super 
Jerusalem   factae  comminationis   memores  simus, 
quod    non    relinqueretur    in  ea  lapis  super  lapi- 
dem  ,  qui  non   esset   destruendus  ,    eo  quod  non 
cognoverunt  suse  visitationis  tempus  :  atque  post 
tantam  incendii  desolationem  jam   Oei  gratia  mo- 
nasterio   nostro  ac  omnibus  reaxlificatis  et  restau- 
ratis  in    melius,   hoc   speculo  castigatiores  atque 
emendatiores    effici   omni  conamine  procuremus, 
atque    innumerabilium    vitiorum    exercitus  ,   qui 
Jerusalem    sanctam    Domini ,    scilicet    nos  ,    op- 
pugnare  non  cessant ,  diebus  ac  noctibus  repur- 
gantes  Christo  nobis  praesule  eflugemus,  ac  sa- 
craria    sua    Domino   nostro    sanctarum   virtutum 
decoremus    ornatibus  ,  quatenus  eius  ad   nos  ad- 
ventum  quandoque    promereri  possimus.   Sanctos 
etiam  et  electos  Dei  ad  nostrum  jugiter   invoce- 
mus  auxiliura,  quos  ita    promptos  per  hanc  re- 
velationem  novimus  novis  ad  succurrendum  ,   ac 
eorum  exerapla  sequentes  crucifigamus  nos  mor- 
tificatione  vitiorum    et  concupiscentiarum    :  qua- 
tenus    nos  Dominus  noster  possideat   filios   inor- 

titicatorum, 


ii(i  monachut 
ille  abbati 
reliquitque 
monachti 
declarooit  : 


e.  ambo 


quise  divini- 
tus  tcivatot 
crediderunt. 


62G 

A.  Akoktko.      tifieatorum 

cto  vivit  ct  reg-nat  per  omnia  saecula  saeculorum. 
Amen. 


APPEXDIX  MRACULORUM  S.  BERTINI  ABBATIS. 

qui  cum  Deo  Patre   et  Spiritu  san-     abbas,  oujw  tempor*  id  c0^3^^^f^  D 

Iperius  cap.  34,  asserens  Odbertum  abbatemfa- 
ctum  anno  1000,  periculumque  incendii  discus- 

sum  scribens  per  sanctos  Vincentium,  Audoma- 
rum  atque  Bertinum,  in  specie  trium  columba- 
rum  candidarum  hunclocum  circumvolitantium, 
et  se  contra  flammas  objicientium.  Res  igitur 
contigit  sub  initium  seculi  xi,  ut  etiam  innuit 
Bovo  in  Opusculo  suo  num.  8,  ubi  id  factum  bre- 
viterperstringit.  Verum  Iperius  plus  dicit,  quam 
primus  auctor.  De  S.  Vincentio  martyre,  ad  quem 
respr&cipue  spectat,  actum  est  a  Majoribus  no- 
stris  ai  22  Januarii. 

k  Festivitas  S.  Gregorii  Magni  celebratur  12 
Martii,  ideoque  semper  tempore  Quadragesimalis 
jejunii. 

\Idest,vestitu  diaconi  fuit  enim  S.  Vincen- 
tius  diaconus  Ctesaraugustanus. 


ANXOTATA. 

a  Miracula,  quse  recito  hoc  loco,  collecta  sunt 
seculo  13  ab  auctore  anonymo ,  cujus  compila- 
tionem  edidit  Mabillonius.  Verum  longe  plura 
ille  compilavit,  sed  pleraque  Vitarum  auctori- 
bus  restitui.  Aliqua  etiam  in  Opusculo  Bovoms 
jam  dato  leguntur  ordine  tantum  mutato.  Reh- 
qua,  qucB  ad  S.  Bertinum  spectant,  huc  transfe- 
ro,  qum  vero  adalios  pertinent  Sanctos  ,  omit- 
to '  Porro  tria  prima  miracula  leguntur  apud 
Mabillonium  pag.  125  et  120.  Primum  breviter 
perstrinxit  Folcardus  in  Vita  3  num.  50,  uti  et 

tertium. 

b  Hocfactum  compilator  annexuit  libro  2  Mi- 
raculorum  pag.  138.  Cletyus  de  eo  heec  notavit : 
Hjec  excerpta  sunt  ex  Folquini  levitse  Cartulario, 
ubi  hic  ingressus  comitissae  Adalsefusius  narratur; 
etex  membranis  Eremboldi,  qui  eodem  seculo  vi- 
B  vebat.  Factum  refertur  ad  annum  938  vel  940. 
Folquinus  igitur  et  Eremboldus  sunt  cosevi.  De 
teniatione  JSertini,  deque  ingressu  mulierumpro- 
hibito  ac  postea  utcumque  concesso  consule  Com- 
ment.  num.  130  el  seqq. 

c  Amulfus  erat  Flandrise  comes  et  simul  ab- 
bas  S.  Bertlnij  sicut  jam  fuerat  pater  ejus  Bal- 
duinus.  Verum  cum  videret  ex  eo  multum  pati 
monasticam  disoiplinam  ,  abbatiam  reforman- 
dam  curavit  per  S.  Gerardum,  quem  sibi  abba- 
tem  substitui  voluit,  ut  narrat  Iperius  cap.  23 
et  21. 

d  De  Adala  vel  Athala  laudatus  Iperius  cap.  23 
part.  %  sic  loquitur  :  Ilabuit  hic  domus  noster  ab- 
b:is  etcomi-s  uxorem  nobilissimam  Athalam,  filiam 
Keriberti  comitis  Viromandensis,  de  qua  genuit  fi- 
lium  Ualduinum  juvencm.  Ilajc  domina  Athala  cum 
sa-pi. .  imr  matfnis  inlinnitatibus  g-ravaretur  ,  in 
mentem  venit  ei,  ut,  si  in  hoc  monasterio  coram  al- 
tari  S.  Bertini  prosuasalutedeprecaturasibi  liccret 
aooedere,  sanaretur.  Deinde  remnarrat,  prout  hic 
relata  est. 

c  Jam  monui  in  Comment.  num.  131  annum 
quintum  Ludoviciregis,  cognomento  Transmarini, 
connecti cum  anno  f1  I  i  i  , 
C  f  Inter  hsec  omamenla  Mabillonius  in  annota- 
tis  itil  kune  locum  perperam  recenset  cortinam 
lninc  magnitudinis  operisque  prsecipui,  dequaagit 
ljn'r/r\  cnp.-l^:  nam  hiv  testatur  eam  donatam 
acomitissa  MaUiihh,  et  midto  serius. 

y;  Idem  plane  habct  Iperius  cap.  23  part.  2  :  et 
ante  utrumgue  Folquinus,  teste  Cletyo.  Variola 
%utem  morbusest  notissimus,  quivocatur  a  Gal- 
lis  LS   petite  vrmlle. 

h  Unde  hoc  factum  auctor  habuerit,  siepe  tau- 
datus  Cletyus  indicat  kis  verbis :  Caput  nv  Ve- 
uinuiMM  m  <■/.'.  verbatim  ut  eoutiuoiitur  in  libro, 
qui  adhuo  asservatur  in  bibliothecn  Bertiuiana,  et 
qucm  seniores  nostri  vooabant  passionaldm,  eo 
quod  referuntur  in  illo  Acta  sanctorum  martyrum 
e1  Vit»  aliorum  Sanotorum  pro  quolibet  anni  die. 
Scriptus  fuit  jussu  Johann,is  abbatis,  qui  vita  fun- 
otus  est  anno  idcot . 

i  Teste  laudaio  ad)utore  ,  aliqua  hic  deside- 
rantur  in  \fs.  Bertiniano,  in  quo  sic  legitur  : 
Veridicorum  viroruin ,  qui  interfucrnnt  ,  sedu- 
la  compcrtuni  est  rclationc ,  quomodo  locus  Si- 
thiensis  meritis  S.  Vinoentii  testis  Christi  dudum 
divinitus  creptus  sit  etc,  Omittitur  hic  Odbertus 


Cum  de  villa 
qnadam  cceno- 
bii  Silhtcnsis 


CAPUT  II. 

Sanctus  certanii  in  duello  favisse 
creditus  :  raptor  bonorum  villm 
coenobii  Sithiensis  subitanea  morte 
percussus. 

Sancti  a  patris  nostri  Bertini  hereditatis  pars 
Noviomae  urbi  habetur  contigma  :  nam  ibi- 
dem  villa  de  Qaumont  adjacet,  quEe  tota  juri 
ejusdem  Patris  debetur  :  tradita  enim  illi  ab  an-  lis  ******* 
tiquo  tempore  titulis  auctoritatis  sancitur.  Ve- 
rum  hujus  villae  colonus  quidam  tyrannica  abu- 
tens  potestate  nimiumque  opprimebat  bona  illo- 
rum  ,  modo  vi  quidem  ,  tum  autem  quocumque 
modo  poterat  auferens.  Hujus  itaque  insania  ad 
id  quidem  deflectitur  criminis,  inque  dcterius  eva- 
sit,  ut  partem  coloniae  ipsius  villae  invaderet,  per- 
vasamque  suo  juri  ac  ditioni  vindicaret.  Cujus 
vim  invasionis  cernens  ministerialis,  qui  ab  abbate 
positus  in  sui  loco  cuncta  villae  providebat,  nefa- 
ria  machinanti  totis  viribus  obviabat ,  furibundo 
resistebat,  atque  fieri  Deo  sanctoque  Patri  injustitiam 
proclamabat.  Tandem  adeo  multum  ac  saepenumero  „ 
reclamante,  nonnullis  aeque  etiam  scientibus  hujus 
rei  veritatem  ,  contradicentibusque  insano  ccepto 
illius,  in  jus  ventum  est  :  tantum  enim  suis  prae- 
sumebat  viribus.  Ab  hoc  itaque  injuriae  causa  de- 
moustratur,  ab  illo  vero  minime  quidem  fore  in- 
justitiadenegatur  b.  Sic  sic  controversia  agitur,  et 
ab  utraque  parte  discurritur.  Opponitur  primum 
causa,  ea  palam  statuitur,  post  eadem  deliberatione 
sancitur.  Tum  demum  ultima  judicialis  causse  res 
subsequitur. 

12  Si  negas,  inquit  noster  propugnator ,  Dei  eaqvedueUo 
ditioni  sanctique  Bertini  juri  hujus  coloniam  vil-  esset dccidendu 
lae,  quam  injuste  tibi  vindicas,  deberi;  victus  ta- 
meu  confitebere  ,  suam  Sancto  victus  reddes  , 
et  istam  tuam  minime  recognosces  :  oppouam  , 
inquit ,  enim  caput  (et  monstrat  dextra  caput) 
periculo  ,  tantum  ob  Dei  justitiam  ipsius  confi- 
sus  auxilio.  Et  econtra,  inquit  alter,  me  ipsum 
invenies  paratum  certare ,  numquam  victum  fo- 
re  dices.  Vades  itaque  dantur ,  duellum  firmatur, 
dies  statuitur.  Post  itaque  rem  tali  jure  c  firma-  ,. 

tam  minime  sui  villicus  obliviscitur,  sedaditOd- 
bertum  Abbatem  ,  (is  enim  eo  in  tempore  Si- 
thiu  regebat  coenobium )  omnem   rei    seriem  or- 

dine 


B 

pugtl  Sithien- 
sium  adver- 
sarium  vincit, 
ope  S.  Bertini, 
ut  credidit, 
d 


Nobilis  prxdo, 


dine  pandit,  orat  sibi  subveniri,  ut 
die  aut  idem  praesens  adsit,  aut  in  sui  loco  ali- 
quos  boni  testimonii  viros  illo  mittat,  maxime 
autem  orabat,  quod  idem  Abbas  praesens  esset. 
Spondet  is  id  quidem  sese  facturum,  et  auctori- 
tate  sui  praeseutialiter  subventurum.  Tum  vero 
prostratus  ante  sanctura  altare,  Dei  providentiaa 
sedulo  diuque  se  totum  commisit,  suique  mise- 
reri  oravit  :  ac  tandem  petita  benedictione  ab- 
batis,  utens  quasi  quadam  agilitate,  magis  so- 
lito  raptim  revertitur.  Primum  tamen  saepe  et 
multum  obnixe  orabat,  ne  sui  oblivisceretur. 
Veniente  igitur  statuto  die,  se  duello  pnepara- 
bat,  tamen  juxta  promissum  aliquos  suo  ventu- 
ros  auxilio,  sive  ipsum  abbatem  exspectabat. 
Itaque  post  celebratam  a  presbytero  Missam,  de- 
vote  finita  prece,  Eucharistia  digne  percepta, 
quod  extra  ecclesiam  forte  jacebat,  super  saxum 
magmum  adsedit,  versus  locum  Sithiu  superius 
dictum  erig:ens  lumina ,  tensas  palmas  ,  vultum 
tenuit,  solumque  movcns  labia,  mag^ne  puro  corde 
clamavit 

13    Eorte    Dei    providentia    ut    declararet    di- 
gnurn  meritum  sui  Militis,  abbas  alias  intendens 
promissum  neglexit  d.  Tum  vero  adversarius  mi- 
nas  ingerens,    verbis    lacessens,    moram    facien- 
tem    incusabat,    et    nonnulli    suae  parti  faventes 
probra  contumeliarum  ingeminabant,   eum  timo- 
ris  arg"uentes.  llle   tamen  manebat,   exspectabat, 
orabat,    parvipendens    exasperantes.    Et    tandem 
erumpens   in  vocem  :   Adhuc,    inquit,  una  moru- 
la    meum     operibor    dominum.    Post   vero    ecce 
eminus  adspexit,  et  duas  columbas  e  nive  candi- 
diores    aera  secare  pennis  vidit.   In  has  ita   diu 
lumina  fixa  tenuit,  quorsum   tenerent   volatum  , 
quodve  sig"ni  volatus  portenderet  scire  desiderans. 
Audierant    enim    quondam  se  dig;nari    ostendere 
pium  patrem  Bertinum,  et  in  visione  tenere  hu- 
jus     avis    similitudinem.     Itaque     veloci     volatu 
omnem    procinctum    ter    ambiunt,    postque     ab 
oculis  videntium  evanescunt.  Ilico  surrexit  et  hor- 
rendum   tonans,   clypeo    fulminans,   cum    baculo 
in  hostcm  venit.  Fertur  denique  quia  dum  surg"e- 
ret  ,    versoque  baculo    saxum    percussisset ,    hoc 
ex  se  sanguinis  rivulum  emisisse.   0  digma,  quae 
roboratur   adstipulatun.iue    altero    sig*no,    mirum 
dictu,  mirum    visu  sanguinem  de   saxo  manare, 
verum  quidem  Dei  est  omnia  posse.  Tandem  per- 
fidus  invasor    crebris  ictibus  victus  superatur  et 
solo  prosternitur.  Tum  adeo  male   multatus   sese 
victum   multoties    profitetur  f   injuste    invasisse 
villae  illius  coloniam  proclamat.    Ig:itur    vix   ere- 
ptus  a  manibus    victoris    domum   deportatur,    et 
post   triduum    mortuus    est.    Omnis   vicinia   hoc 
nierito  factum  esse   dixit,  miraculi  sig*na  eelebra- 
vit,  sanctumque   patrem  Bertinum   devote   extol- 
lendo  coluit. 

\\  Verum  quod  nonnumquam  bonis  formi- 
dini  est,  et  unde  virtuti  studentes  maxime  cor- 
rig"untur,  atque  interius  divino  munere  nitescunt, 
inde  reprobi  exterius  audaciam  sumunt,  pecca- 
tum  peccato  addunt,  verum  postponentes,  cse- 
catique  nube  mortalis  rei  deterius  sequuntur,  et 
in  eis  illud  propheticum  impletur,  Sang-uis  san- 
g-uinem  tetig'it,  id  est  iniquus  prava  sive  pessima 
malis  sedulo  factis  addit.  Igitur  alter  tyrannus  in 
nutritus  sceleribus  in  praedicta  urbe  Novioma 
exstitit,  ferox  animo,  immanior  scelere,  ante 
omnes  alios  die  noctuque  sang-uinem  sitiens.  Ita- 
que  cum  talis  faraa  foret  suae  iniquitatis,  dolos, 
fraudes  hac  illacque  expandebat.  Nam  strag-es  mi- 
seri  populi  dabat  ,  non  viro  ,  non  mulieri  ,  nec 
Septembris  Tomus  II. 


DIE  QUINTA  SEPTEMBRIS.  627 

constituto  parvulo  parcens  quidera.  Sed  cum  jam  maxima  A.  Akwtmo 
ex  parte  quceque  villannn  adjacentia  devastasset, 
Caumont  villa  minime  quidem  secura  ab  ejus 
insania  exstitit,  timens  valde,  quod  sibi  time- 
bat,  postea  evenit.  Et  cum  audisset  et  revera 
sciret  peremtum  sorte  duelli,  et  injuste  agentes 
in  villam  admittentesque  injuriam  sanctum  pa- 
trem  Bertinum  vindicarc ;  nullo  modo  insana 
mens  ejus  a  solita  rabieseu  ab  adsueto  furore  re- 
quiescendo  cessabat  ,  verum  quidem  opportu- 
num  locum  conveniensque  tempus,  quo  villam 
invaderet,  volvebat.  Sed  cum  deesset,  ubi  suae 
rabiei  audaciam  verteret,  (jara  enim  incendio, 
rapina  cetera  pa^ne  omnia  consumserat ; )  armat 
ducentos  equites,  versus  Caumont  villam  iter  ar- 
ripuit. 

15  Attamen  primum  per  devia  tendebat,  si- 
multates  fingens,  quasi  alio  festinaret  :  forte  e 
regione  in  villam  irruit,  armatis  circumdedit, 
tum  cuncta,  quae  infra  erant,  bona  diripuit.  Ca- 
su  omnia  sua  animalia,  pecudes,  pecora  ad  pa- 
stum  extra  villam  die  illo  ierant  :  quae  cum  re- 
dirent,  passim  pasceutia  campis  invenit.  IIcu 
heu!  duplex  infortunium  illis  subito  advenit.  ln- 
fra  villam  quidquid  habebatur  melius,  diripitur  ; 
extra  vero  qusecumque  pecora  pascebantur,  ab- 
ducuntur;   cum    ecce   raonachus ,    nomine    AATin- 


cum  tpotiaiitt 
villam  eotno- 
bii  Sithicniti. 


E 


radus,  bonaB  memoria?  vir  dig-nus  laude  ,  missus 
ab  abbate  Roderico  g,  utili  quidem  ecclesiae  Dei 
nostrisque  necessario  teraporibus,  depopulata  vil- 
la,  supervenit.  Duplicatur  erg*o  clamor  ejulatus- 
que,  postquam  eum  videre  :  Succurre|,  succur- 
re ,  optime  vir ,  bonc  domine,  iterant,  acce- 
lera  vadens  post  hostem,  ad  ipsum  verba  precan- 
tia  funde,  certi  sumus,  ut,  quando  te  viderit, 
ilico  tibi  reddet  cuncta,  quae  per  se  dueit,  quia 
omnia,  quse  infra  villam  erant,  deprcedatus  est. 
Tactus  igutur  mitis  vir  intrinsecus  cunctarum  ma- 
gnitudine  querelarum,  velociter  post  ipsura  ad- 
misso  equo  festinavit,  consecutus  eum  salntavit. 
At  ille  typo  *  superbias  ferocitate  animi  ininime 
quidem  respexit,  nec  salutanti  monacho  scrvo 
Dei  reverentiam  exhibuit,  quo  saltem  verbulum 
redderet. 

16  Urg*ens  tamen  isdem  calcaribus  cquum , 
habenis  moderans  propius  accessit,  audacius  lo- 
cutus  cst :  Prsedam  hanc  a  villa  sancti  patria  Ber- 
tini  abripiens,  injuste  ducis  :  reddc  igitur,  nc 
ob  injustitiae  temeritatem,  ne  propter  injuriie  se- 
veritatem,  iram  Dei  dig-ne  incurras.  Noluit  re- 
spicere,  dt»dignatus  est  oranti  rcdderc  respon- 
sum.  Ignorat  is,  quid  ag-eret  :  dubitabat  enim 
ignorando  ,  ig-norabat  dubitando ,  ad  quid  ra- 
tiouis  seu  consilii  se  vertcrc  posset.  Videbat  cnim 
se  contemni,  cernebat  preces  suas  despici  :  ve- 
rumtamcn  pra^neditabatur  ,  quod  fcrueitatem 
animi  ejus  pollicendo  aliquid  molliret.  Duo  ig:i- 
tur  illi  offerre,  caileste  et  iterrenum  bouum  , 
sententiae  fuit.  Obtulit  priraum,  alterum  quidem 
haud  obtulit ,  non  enim  effectus,  uon  causa, 
non  teinpus  fuit.  Hic  equidem  submissa  voce, 
humili  oratione  hsac  coepit  proferre,  vultu  or- 
dinis  servans  reverentiam,  quam  ct  habitu  et 
mente  g-cstabat.  Oravit  equidem,  non  autem  per- 
oravit.  Verc  spondco,  ait,  ccrte  promitto  tibi 
ducentas  Missas  :  cum  perorare  voluit.  Venim 
ille  indig*nans  imperfectam  orationem  ab  illius 
ore  tulit  ,  ( et  ut  comrauni  vulgarique  verbo 
utamur)  monachus  pie  ducentas  Missas,  alter 
prave  despectiveque  protulit  ducentas  fessas  h. 
Ter  denique  eadem  verba  repetit,  et  ferum  *  cal- 
caribus  urgcbat. 

85  17  Adhuc 


typho 


et  abtata  rcsli 
tuere  noltet. 


i.  0.  eqmm 


62$ 


A.  A>OMiti» 
*ubita  morte 

punifw. 


APPENDIX  UIR.VCULORUM  S.  BEETINI  ABBATIS. 

CAPUT  III 


17  Adhuc  itaque  verbum  contemtibile  in  ejus  ore 
versabatur,  cum  subito  de  equo  cadit,  in  caput  ruit, 
g-alea  terra  figitur,  collum  ruinae  casum  sentit  : 
tum  quoque  humana  et  secreta  alvi  per  naturalem 
meatum  erupere.  Merito  ergo  ex  illa  parte  plectitur 
dignaque  multatur  poena,  unde  in  sanctum  Patrem 
emanavere  opprobria  :  et  juste  digneque  quidem 
inferius  putorem  emisit,  quisuperius  similem  foe- 
toris  causam  labiis  et  lingua  in  ore  revoivit.  Inte- 
rea  sui  ducebant  preedam,  ignorantes  dominum 
suum  passum  fuisse  talis  casus  ruinam  :  et  tamen 
fama  cogente  prsdam  dimittunt,  ad  dominum 
suum  festinant,  mortuum  quidem  etmultatum  vin- 
dictacailestisira^  reperiunt.  Tandem  prseda  redu- 
cituradpropria,  nomen  Domini  ab  omuibus  lau- 
datur,  sanctique  patris  Bertiui  patrocinium  venera- 
tur.  Hi  Iffifci  insiffnifl  triumphi  gaudia  celebrant,  illi 
tristia  funera  ducunt.  0  Dominum  omnipoteutem 
in  Sanctis  suis  gloriosum  !  o  Deum  in  altitudine 
majestatis,  in  potentia  magnitudinis  mirabilem  ! 
Quis  dubitet  hauc  palmam  nobilis  triumphi  ad- 
scribi  posse  meritis  sancti  patris  Bertini  ?  In  ar- 
g  gumentum  itaque  fidei  monachus  supervenit,  ac- 
cedens  humiliter  oravit,  verba  precantia  coram 
Deo  fudit,  qui  numquam  despicit  sperantes  in  se, 
superbos  seraper  humilians,  et  humilibus  dans 
gratiam,  redditurus  unicuique  secundum  opera 
sua,  qui  vivit  et  regnat  per  omnia  saecula  sfficu- 
lorum. 

ANNOTATA. 

zRelata  cap  15  et  Ifi  apud  Mabillonium,  idest, 
contenta  hoc  capite,  Gletyus  innullo  alio  auctore 
antiquiore  potuit  invenire.  At  hoc  factum  narrat 
breviter  Iperius  cap.  34. 

b  Id  est,  negatur  injustitia. 

0  Perniciosus  duellorum  usus  ad  dirimendas 
lites  frequens  tunc  erat  in  Galtia,  ut  vel  ex  hoc 
fariu  rulcre  ticrt.  Ouibertus  ahbaslib.  -I  de  17- 
ta  sua  cap.  14  refert  duellum,  in  quo  fur  ac- 
cusatorem  suum  occidit :  tegemque  de  probatio- 
ne  per  duellum,  suo  tempore  vigentem,  impro- 
bans,  ait :  Iluic  enim  legi  certum  est  nullum 
oanonem  convenisse,  Legem  de  duetlis  abrogavit, 
duettaque  prohibuit  S.  Ludovicus,  ut  dictum  est 
n  in  ejus  Actis  tom.  5  Augusti  pag :  461). 

d  Forsan  abbas  judicio  tam  dubio  adesse  notuit ; 
quamvis  atias  videatur  consensissepro  consuctu- 
dine  sui  temporis,  quo  simitia  duetta  ticita  esse 
credebant  midti,  ut  satis  patet  ex  pia  hujits  pu* 
gitis  prtvparatione, 

e  Signum  id  erat  valde  incertum,  sed  ita  ad  fi- 
duciam  animabatur  pugil. 

f  Qui sevictum  fatebatur ,causa  cadebat  ;et  cum 
eodominus,  pro  quodimicabat. 

g  Rodericus,  teste  Tperio  cap.  36,  ex  monacho 
sancti  Vedasti  Atrcbatensis  ,  agente  Balduino 
Flandrix  comite,  factus  est  abbas  Sithiensis  anno 
1021,  ut  languentem  a  mtdto  tempore  discipli- 
nam  monasticam  restitueret.  At  id  frustra  cona- 
ius  est,  et  monasterium  Sithiense  ejus  tempore 
combustum. 

h  Ex  Gallico  fesses,  quod  natessignificat. 


G^o 


Blasphemus  in  Sanctum  punitus  : 
sanationes  qucedam  ,  et  aliorum 
pcence. 

Quidam  ,  Bodera  nomine  ,  subministerialem 
ag-ebat  causam  cujusdam,  majoris  a  praB- 
ilit:  potestate,  advocationemque  sibi  vindicantis 
villffi  proprii  juris  S.  Bertini,  Caumont  nomine. 
Hic  quia  una  et  timeri  ac  placere  desiderabat, 
nimium  nimiumque  vicicolas  *  labore  usque  im- 
pense  acto  premebat.  "Verum  pro  causa  hujus 
moliminis  et  pro  tanta?  controversia  injustitias , 
quidam  monachus,  Heribertus  b  nomine ,  qui 
abbati  Bovoni  in  regimen  hujus  coenobii  succes- 
sit,  ex  praecepto  venerandae  memorise  jam  dicti 
Bovonis  ag-ens  curam  ipsius  villaa,  curavit  hunc 
seepius  admonere,  ut  desisteret  a  nequam  actu  et 
ab  omnium  oppressione.  At  palam  argmentem 
sceleris  velut  metuens  fugiebat,  clam  autem  illi 
detrahens ,  subdolus  machinamenta  instruebat. 
Super  his  vero  dolens  monachus,  dominum  illius 
adiit ,  suorumque  ac  suam  injuriam  patefecit. 
Ego  ipse,  inquit,  per  me  hunc  primum  curabo 
minari :  et  si  deinceps  haec  admiserit,  pecuniffi 
sentiet  damnum.  Revertente  vero  monacho,  forte 
alter  jam  dictus  advenit.  Cui  dominus  ejus  :  He- 
ribertus,  inquit,  monachus  tibi  succenset,  dicens, 
quia  ruricolas  meo  servitio  subdis.  Kedit  siquidem 
ille  armatus  praecepto  domini,  malumque  evomit 
latentis  veneni.  Nam  apprehendit  boves  illius  in 
agro  pascentes,  et  servitio  domino  sui  subdidit, 
eosque  per  totum  triduum  tenuit.  Ut  autem  pla- 
cuit,  macilentos  multumque  afflictos,  uti  fit,  tot 
laboribus  reddidit. 

19  Inde  adeo  motus  quidem  monachus,  nequam 
hunc  verbis  aggTeditur  :  Usque  ad  id  temporis 
libera  exstitit  nostra  curtis  *  ab  omni  servitio, 
fuitque  suae  potestatis,  nec  quis  priorum  ausus  fuit 
in  ea  sibi  vindicare  aliquod  jus  sive  vim  invasio- 
nis.  Quamobrem  ergo  nostros  boves  abegisti,  et 
in  servitium  alterius  vindicasti  ?  Non  mirum  qui- 
dem,  si  nequam  prava  ore  profert,  majus  est  opus 
ac  si  esset  dictum  :  Si  tuus,  inquit,  sanctus  Ber- 
tinus  hos  esset,  jugo  meo  jungreretur,  subque 
labore  ingemeret,  qui  tuos  quereris  meo  labori 
jnsudasse.  At  ille  inquit :  Quod  dixisti,  nequam 
vir  ?  etsi  cogitares,  quod  nefas  dicti  est,  nequa- 
quam  palam  preferres.  Plectere  miser,  merita 
plectere  poena,  multabere  cselestis  iras  virga. 
Dum  igitur  isdem  valde  raotus  super  his  pedem 
averteret,  merito  digua  percussus  est  plaga. 
Nam  facies  illius  ad  posteriora  ilico  flectebatur, 
adeo  ut  occiput,  quod  erat  sinciput,  et  sinciput, 
quod  erat  occiput,  haberi  videretur,  prseter  quod 
facies  suis  formis  insigniri  deberet :  collum 
enim  distortum  et  tumidum,  labia  agque  qui- 
dem  tumeutia  ,  et  aliorsum  ac  deberent  versa, 
lumina  quoque  oculorum  inversum  adspicientia 
cernere  erat.  Quid  plura  referam?  Quod  mirum 
dictu  magisque  visu  est,  nihil  humani  in  eo 
intuebantur.  Talis  itaque  domum  deportatur.  At 
taurinos  mugitus  emittens,  omnem  viciniam 
suae  pcenae  cruciatu  movebat.  Erat  enim  in  ho- 
miue  videre  miseriam. 
20  Verum  suis  *  precibus    aliorumque    roga- 

tu 


Quidam  dc 

injuriafrtisiru 

momtus. 


*  i.  e.  incolas 
vici 


K 


hlasphemam- 
qite  S.  Bertt- 
?jum,  subita 
jjoeita  perculi- 
tur  : 

*  i.  c.  villa 
scu  prLcdium 

F 


DIE  QUINTA  SEPTEMBRIS. 


C29 


A 

deinde  meliora 
promittens  sa 
natur, 
*  i.  e.  eju» 


retapsxtsque  ad 
injuriam,  /jor- 
rendu  morte 
perit. 


Alulicr  vincu- 
lis  soluta, 
d 


alia-sunala 


ecclcsia  guar- 
dam  venlo  dis 
jecta : 


abbas  quidam 
u(  vult  auetor 
ob  injuriam 
punitus  : 


tu ,  et  quia  voluit  videre  multatum  ,  una  cum 
aliis  noster  monachus  Heribertus  illo  venit.  Cu- 
jus  prsesentiam  intellig-ens  voce  (non  enim  visu 
hunc  ipsum  agnoscere  quiverat)  quo  pro  se  oret , 
deprecatur  intente,  ac  ssepe  multum  rogat.  At 
ille  compatiens  misero,  (quis  enim  mortalis  hunc 
hujusmodi  cernens  non  compateretur  ?)  sciscitatur, 
an  velit  amodo  resipiscere ,  funditusque  priorem 
vitam  corrig-ere.  Eadem  ,  inquit ,  passio  et  in- 
curabilis  percellat  me  feriens ,  si  sane  sanatus 
in  omnibus  emendari  neglexero.  Credidit  ig"itur 
bonus  vir  spousioni  illius ,  reversus  est  continuo, 
oravit,  sanitati  restitutus  est.  Sequente  autem  die 
claris  indutus  vestibus ,  valentior  atque  sanior 
solito  apparuit.  Mirantur  omnes,  qui  eum  novere 
perculsum,  tam  repente  convaluisse  :  sed  ipse  alia 
fing"ebat ,  componebat  orationem,  aliorsum  verba 
detorquens  ac  deberet. 

21  Verum  cum  saepe  mendacio  contra  verum 
stare  homo  adsuesceret,  faciendi  assiduitas  aluit 
audaciam ,  audacia  vero  cong*eminavit  crimen , 
crimen  quoque  meritam  intulit  mortem.  Necdum 
triduo  post  haec  transacto,  boves  cujusdam  pau- 
peris  rapuit,  ditioni  falsi  juris  subdidit ,  nimiis- 
que  laboribus  pro  libito  sui  proque  temporis 
quantitate  insudatum  tenuit.  Necdum  boves  red- 
diderat,  et  majora  quidem  actum  ire  forte  cogi- 
tatu  volebat,  cum  forte  eadem  passione  ,  qua 
primum,  percutitur,  cadit  in  terram,  miser  tum 
quoque  non  homo  esse  ,  non  mortale  sonare  vi- 
detur.  Nam  pro  humanis  verbis  mugitus  dat,  pro 
planctu ,  pro  querela  rabiem  ag'resthim  ferarum 
imitatur;  orat  amicos  quo  pro  se  rogent  ,  nec 
refert  quidem :  deprecatur  nuntiis,  ut  sese  visi- 
tatum  veniat  monachus  :  id  quoque  minime  qui- 
dem  meretur.  Igitur  eodem  die,  quo  rursus  per- 
cussus  eadem  infirmitate  est,  vitam,  quam  post- 
posuerat  ,  perdidit;  mortem  ,  quam  secutus  fuit, 
vidit,   invenit,  sensit  c. 

22  Mulier  d  quaedam  de  Lotharingia  ,  vinclis 
ferreis  brachia  utraque  habens  pro  poenitentia 
constricta  ,  iu  hoc  coenobio  anno  Verbi  Incar- 
nati  millesimo  centesimo  vig-esimo  quinto  ,  mul- 
tis  adstautibus,  precibusque  sanctissimi  patris  no- 
stri  Bertini  a  dictis  vinculis  solvitur. 

23  Puella  quaedam  ,  Goduina  nomine  ,  mem- 
bra  habebat  integra ,  sed  nervis  contracta :  ad 
sepulcrum  beati  Viri  anno  gratiae  millesimo  cen- 
tesimo  vig^esimo  sexto   sunt  ei    crura  erecta. 

24  Quidam  abbas  Lobiensis  .  nomine  Leonius, 
postea  in  reg"imen  hujus  Sithiensis  ccenobii 
postulatus  et  adsumtus,  in  parochia  S.  Bertini, 
in  territorio  Eurnensi  e,  quamdam  ecclesiam  anno 
gratiae  millesimo  centesimo  trig-esimo  quinto  sine 
adsensu  capituli  ejusdem  Sancti  construxit  :  quam 
ita  ventus  vehemens  meritis  /'  Sancti  jam  dicti 
concussit,  ac  de  terra  evolare  fecit ,  ut  nec 
junctura  lignorum  alteri  remaneret. 

Anno  adsumptse  humanitatis  Christi  millesimo 
'  centesimo  septuag-esimo  primo ,  tempore  bonae 
memoriae  domni  Godescalci  hujus  loci  abbatis, 
res  accidit  celebri  et  illustri  dig-na  memoria,  et 
omnibus  Sithiensi  um  possessionum  pervasoribus 
terribilis  et  formidanda.  David  enim  non  multo 
postquam  consecrutus  est  abbas  in  ecclesia  de» 
Claromarisco  g ,  levato  calcaneo  contra  ecclesiam 
B.  Bertini ,  conductus  aquarum  et  fossata  per 
mediam  terram  praedictae  ecclesiae  in  villa  de 
Arkas  molitus  est  facere  h.  Quae  villa  ab  anti- 
quis  temporibus  absque  omni  calumniae  inquie- 
tatione  ejusdem   ecclesiae  propria  et  libera  fuisse 


dignoscitur.  Nec  hac  prsesumtione  contentus,  in-  A-  Axostmo. 
super  ecclesiam  S.  Bertini  ingressus,  quod  prae- 
sumtuose  incoeperat,  efFectui  se  daturum  secun- 
dum  voluntatem  suam ,  licet  contradicentibus 
monachis,  superbe  et  arrog^anter  comminatus  est. 
Verum  tantae  arrog-antiaa  et  praesumtionis  impatiens 
ultio  divina  haud  longe  post  subsecuta  est ,  ut 
illud  impleretur : 

Desine  grande    loqui  ,  frangit    Deus  omne  su- 

perbum  i.  t 

Nam  sequenti  die  praedictum  opus  aggressus , 
operarios  snos  pro  libito  suo  de  conductu  fa- 
ciendo  docturus,  in  eodem  loco  ,  equo  suo  sub 
eo  calcitrante  ,  humi  prostratus  est :  ibique  con- 
fracto  cure ,  qui  sanus  equi  transvectatione  ad- 
venerat  ,  famulorum  manibus  domum  in  lectica 
deportatus  est ,  ab  invasione  terraj  nostra^  dein- 
ceps  desistens,  et  terribile  et  formidandum  inva- 
soribus  terrre  Sanctorum  (ut  dictum  est)  exem- 
plum    relinquens. 

25  In    burgro  S.   Audomari  anno  Verbi  Incar-  biatphemi 
nati   millesimo  ducentesimo  quartodecimo,  homo 
quidam,  Michael   nomine,   professione  tonsor ,   in 

die    depositionis  B.  patris  nostri   Bertini,  cum  a 

nonnullis  vicinis  suis  objurg"aretur,  quod  festum  « 

Sancti    non    observaret :   nec    ideo  minus  opera- 

batur,  sed  Sauctum  verbis   convicians  et   in  con- 

tumelias  prorumpens  ,  a  dsemonio  correptus,  per 

longum  tempus  in  vase  lig-neo,  quo  pasta  pista- 

ri  k  solet  ,  funibus  ligatus  jacuit :  quem  tamen  * 

aliquanta  sanitate  per  Dei  misericordiam  et  San- 

cti  patrocinium  recepta ,   melioratum  /   in    eccle-  i 

sia  nostra  ante  sanctum  altare  in  choro  vidimus, 

adstante  domno  abbate  Johanne  tertio  m  et  mo-  m 

nachis  quampluribus  ,  Dei    exorantem    humiliter 

et    devote   clementiam ,  et    Sanctorum    suffragia 

implorantem. 

26  Cum   presbytero    de    Remyng-hem    u    anno  i„  s.  Bertinum 
Domini  millesimo   ducentesimo    nonodccimo    uon  " 
licuerit  comederc  in  refectorio  in  depositione   B. 

Bertini,  iratus  in  burgo  comedit.    Qui   cum   do- 

mum  rediret ,  cum  cauonicis  "Watiniensibus  o  in  o 

navi  sanctum   Dei  Bertinum   ccepit  raaledicere  et 

excommunicarc ,    et  omnia  ,   qua?  ad   eum  perti- 

nent.  Quem   gladius    Dei    vindictam   sumens  ab 

eo,  fere   medium  secuit,   cum  in  amne  ,  nescius 

a  quo  proecipatus,   fuisset  submcrsus  ,  nisi  cano- 

nici  extraxissent  eum.  Quod  quia  blasphemo  ore   ^ 

et  corde  maligno  iteravit,  itcrato  factum  est.  p.  p 

27  Eodem  anno  Johauncs  presbyter  de  Rubroch  divinitut pu- 
q,    cum    talis  ludens  ad  aleas  nescio  spu  ad  sca-  nm. 
cos  r,  dum  perdidit,  sanctum  Dei  Bertinum  male-  '/ 

dicere  coepit,  et  omnia,  quae  ad  eum  pcrtincbant  : 
et  cum  improperium  ejus  quamplurima  bhisplie- 
miae  verba  protulisset,  acsi  ventus  valfdua  \eni- 
ret,  sonitum  audivit,  et  alapam  magnam  in  ma- 
xilla  recipicns  super  scacariura  vel  alearum  tabulam 
recidit,  et  per  triduum  mansit  incibatus,  neque 
audiens,  neque  videns. 

ANNOTATA. 

a  Major  hic  urbis  cujusdam  prwfectum  vide- 
tur  significare,  nisi  forte  vici  dominum  designet : 
nam  voxilla  variis  modis  sumitur.  Subministe- 
rialis  vero  est,  qui  illius  negotiis  prsefectus  erat 

in  illo  vico. 

b  Heribertum  hunc  abbatem  factum ,  mor- 
tuo  Bavone  anno  1065,  asserit  Iperius  cap.  18, 
ubi  et  hoc  factum  narrat,  et  prxclarum  Ileri- 

berti  habet  elogium. 

c  Clelgus 


630 


APrENDIX  MIRACULORUM  S.  BERTINI  ABBATIS. 


A.  Akoktmo.  c  Cletyus  notat  totum  hoc  miracuium  legi  in 
Chartulario  Simonis  abbatis ,  qui  obiit,  inquit, 
anno  mcxlviii. 

d  Hoc  eodem  modo  narrat  Iperius  cap.  41 
part.  i. 

e  Furna  modicum  est  Flandrise  oppidum,  de- 
cem  circiter  milliaribus  Belgicis  AudomorapoU 
dissitum. 

f  Non  video,  cur  ruinam  hujus  ecclesise  me- 
ritis  S.  Bertini  adscribat  auctor.  De  Leonio  seu 
Leone  abbatse  agit  Iperius  cap.  43,  narratque 
ecclesiam  illam  vento   dejectam. 

gClarus-mariscus,  Gallice  Clair-marais,  abba- 
tia  est  Ordinis  Cisterciensis,  uno  fere  milliari 
distans  Audomaropoli,  sitaque  in  terra  paiudo- 
sa  atque  aquis  cincta. 

h  Utrum  injuste  egerit  David  Clari-Marisci 
abbas,  judicare  nec  possum  nec  debeo.  Suspicor 
tamen  conlroversiam  talem  fuisse,  ut  abbas  ille 
crederet  se  recte  facere.  Persuadet  id  mihi  reli- 
gio  Cisterciensium  ,  qui  adhuc  in  primo  erant 
fcrvore.  Nam  quod  abbas  hic  ego  dejectus  sit 
ac  crus  confregerit,  cum  nullum  in  eo  sit  mira- 
B  cutum  ,  Deijudicio  erat  relinquendum.  Iperius 
cap.  !  l  part.  tam  hoc  quam  plurima  alia  re- 
fert  exempla  principum  et  virorum  illustrium, 
quos  casligatos  divino  judicio  asscrit,  quod  Isesis- 
sent  jura  abbaiise.  Sithiensis.  Verum  quse  ipse 
candide  narrai  de  disciplina  Sithicnsium  illis 
icmporibus,  non  favent  istis  cogitationibus,  ideo- 
que  omnia  melius  fuissent  omissa. 

iScio  constaniiam  sscpe  iraduci  ab  scmuiis  pro 
arrogantia  et  superbia  ;  atque  idcirco  dubito, 
an  David  abbas  fuerit  potius  superbus  et  arro- 
gans,  quam  fortis  et  constans  injure  suo  defen- 
dendo.  Imo  si  scriptor  ille  tanta  fuisset  modestia 
ct  humiiitate  prseditus,  quantam  in  aliis  requi- 
rit,  ausus  non  fuisset  id  factum  divinse  vin- 
dictm  «tlscribere;  timuissetque  merito,  ne  sibi 
potius  ita  judicanti  et  scribenti  adaptari  posset 
allegatus  verisiculus  ,  quam  abbati  jus  suum 
bona  verisimiiiter  fide  prosequenti.  Hsec  sequo 


animo  studiosus  tector  accipiat ;  cum  solo  ven- 
tatis  et  cequitatis  amore  sint  observata. 

k  Quo  (vel  in  quo)  pasta  pistari  solet  hic  est, 
in  quo  massa  farinacea  subigi  sotet. 

1  Iperius  cap.  46  part.  16  idem  factum  re- 
fert,  sed  quod  hic  dicitur,  nonnihil  auget,  di- 
censi  Quem  tamen  adstante  domno  abbate  Jo- 
hanne  et  pluribus  de  monachis  vidimus  in  choro 
ecclesise  nostrae  ,  Dei  et  Sanctorum  misericordiam 
implorantem,  sanitati  pristinas  restitutum  :  nam 
hic  scriptor  non  dicit  omnino  restitutum  sani- 
tati  pristinx ,  sed  melioratum  seu  utcumque 
melius  habuisse,    aliquanta  sanitate  recepta. 

m  Joannem  III  abbatem  egregio  elogio  exor- 
nat  Iperius  cap.  46. 

n  Apud  Iperium  cap.  46  part.  18.  ubi  idem 
narratur  ,  Rumeghem  legitur.  Pagum  Rumin- 
g-hem  in  tabulis  Aricsise  notatum  invenio  prope 
confinia  Flandrise  et  medio  fere  itinere  inter 
Andomaropolim  et  Gravelingam  Flandrise  op- 
pidum   maritimum. 

o  "Watiuensibus  apud  Iperium.  Porro  Watene 
pagus  est  Flandrise  prope  confinia  Artesise,  in- 
ter  Audomaropolim  et  Burburgum,  aliud  Ftan- 
drise  oppidum. 

p  Nec  hoc  satis  apertum  est  miracuium :  nam 
labi  in  flumen ,  etiam  iterato ,  aiiunde  causam 
habere  potesf,  quam  ex  punitione  divina.  For- 
ie  etiam  presbyter  illemagis  obiocutus  est  mona- 
chis  Bertinianis  quam  ipsi  Sancto.  Si  collector, 
quisolum  sex  septemve  facta  suo  stylo  narravit, 
dubia  interpretatus  fuisset  in  partem  benignio- 
rem,  mitius  scripsisset,  quantum  conjicio. 

q  Rubroch,  apud  laudatum  Iperium  Rubrouc, 
in  tabuiis  quibusdam  Eubroek.  Pagus  item 
Fiandrise  est  tribus  fere  miiliaribus  Audoma- 
rojwlis  distans  versus  Winnoci-Bergas. 

r  Scacorum  lusus ,  nomen  accepisse  videiur 
a  voce  Persica  Scach  quse  regem  sonat ;  quod 
caicidus  ille,  qui  rex  vocatur,  primas  agat  par- 
tes.  Uomani  Latrunculos  vocarunt,  ut  pierique 
existimant. 


B 


DE    S.    TAURINO    EPISC.    ET    MART 


AUGUST.E  AUSCOItUM 


IN    NOVEMPOPULANIA. 


i  s 


SYLLOGE   HISTORICA 


De  cultu,    aetate    et  gestis    Sancti 


Si . .  iii,  i\,  \m 

i  OIIBAN  VIII. 

CultutS.  Tau. 

I  iiu, 


A 


ntiqua  reneratio  S.  Taurini,  quem  Auxi- 
tani  hoc  die  cotunt  Officio  duplici  inter 
patronos  secundi  ordinis,  longe  certior  est, 
quam  sint  omnia  itla,  qusc  de  gestis  ac  tvtaie 
ipsius  vulgo  circumfemmtur.  Ignotum  quidem 
est  S.  Taurini  hujusnomen  prcecipuis  Martyro- 
logiis :  nam  gui  hodie  in  antiquis  Fastis  repe- 
riuntur  Tnurini  duo  ,  altcr  est  Ostiensis  aut 
Portuensis,  alter  Alexandrinus,  et  uterque  ab 
hoc  distinctus.  Eum  tamen  ut  Elusauum  epi- 
scopum  annuntiarit  in  Aquitania  Casteitanus 
in  Martyrotogio  ^tniversali.  Cuttum  quoque  ho- 
diernum  abunde  asscrnit  Simon  de  Peyronetin 
Catatogo   Sanctorum    pag.    350 ,    ubi  scribit  .- 


S.  Taurinus  archiepiscopus  Auscitanus  ,  qui  colitur 
v  Septembris  in  ecclesia  Auscitana  sub  ritu 
duplici  ,  uti  patet  ex  Kalendario  ejusdem 
ecclesise.  Asservatur  in  templo  collegui  Socie- 
tatis  Jesu  Tolosanse  pars  costae  mendosiE,  et 
medium  os  unius  digiti  S.  Taurini,  quam  reli- 
quiam  ipsi  dedit  illustrissimus  Leonardus  de  Tra- 
pes  archiepiscopus  Auscitanus  anno  mdcxx  , 
xiu  Januarii.  Quse  de  cultu  hodierno  dicta  sunt, 
conftrmavit  R.  P.  C&sar  Forel  rector  Collegii 
Auxitani  per  litteras  hoc  anno  1746  humanis- 
sime  ad  me  scriptas,  quique  transmisit  lectionem 
Officii  mox  dandam. 

2  Amplissimus 


et  metnona 
ipsius  in  Fa- 
ttis  : 


lcctio  Officii 
ejus  proprit, 


c 


Auscienskm 
do  morte  ip- 
snts  opinio, 


*  Auhiet 


DIE  QUINTA.  SEPrEMHJUs. 

2  Amplissimus  dominus  Daignan  du  Sendat , 
canonicus  archidiaconus  et  vicarius  generalis 
Ausciensis  litteris  hoc  item  anno  ad  me  datis  ea- 
dem  confirmat,  asseritque  numerari  Sanctumin- 
ter  patronos  secundarios  dicecesis  Ausciensis. 
Idem  pari  humanitate  et  diligentia  collegit  alia 
qusedam  ad  cultum  spectantia,  qiuv  huc  transfe- 
ro.  Martyrologia  antiqita  ecclesise  Ausciensis  et 
Lactorensis  ita  habent  die  v  Septembris  :  Nonis 
Septenibris  in  territorio  Auscensi  S.  Taurini  epi- 
scopi  et  rnartyris  ejusdem  sedis  Auxitanse.  Mar- 
tyrologium  abbatise  Pessanensis  in  dicecesi  Au- 
sciensi  :  Nonis  Septcmbris  apud  civitatem  Auxi- 
tanam  sancti  Taurini  episcopi  et  martyris.  Mis- 
sale  Ausciense  anni  1555  :  In  natali  S.  Taurini 
archiepiscopi  Auxitani  et  martyris  omnia  ut  nnius 
martyris.  Hisce  taudatus  dominus  jungit  inscri- 
ptionem,  quam  testatur  haberi  in  ecclesia  metro- 
politana  Ausciensi  prope  alta^e  princeps  ad  la- 

tus  Ecangelii,  atque  incisam  esse  marmori  ni- 

gro    litteris  aureis  :  Sanctus  Taurinus  ep.  Au\. 

Sedit  un.  xix.   Passus  est  sub  Dioeletiano  et  Ma- 

ximiano,   sede  Rom.  vacaute,   anno  ccc.   Si  fuvc 

satis  antiqua  esset  inscriptio,  midtum  vateret  ad 

seiatem  Sancti  figendum  :  at  id  necdum  hic  agi- 

mus. 

3  Hsec   sufficiunt  ad  ostendendum  S.  Taurini 

cultum  ecclesiasticum  et   immemorabilem.    Ad- 

dam  tamen  ex  Officio  lectionem   iltam  secundi 

nocturni,  quse  de  gestis  ipsius  agit,  ut  intelliga- 

tur,  qualis  sit  de  hoc  Sancto  Azisciensis  ecctesise 

traditio.  Hsec  de  eo  leguntur  propria  :  Taurinus 

episcopus    Auscitanus  quantas  aute  Deum   virtu- 

tes   operatus    sit,    novit    ille,    qui  nibil  ignorat. 

Si  quas  enim   litteris  antiqui  posteritati  manda- 

verant,  ecclesia  Auscitana  pluries  cum  pracipuis 

documentis  combusta,  illas  e  memoria  hominum 

excidisse  quis  dubitet?  Traditio  tamen  ejus  mar- 

tyrium,    ut  virtutis  consummata}  prnsmium,  ser- 

vavit   illoesum.  Passus  est,   grassante   Diooletiani 

et    Maximiani   persecutione,   die   quinta  Septem- 

bris,    anno     Salutis    trcccutesimo.    Mortem    ejus 

miraculo    Deus    reddidit  gloriosani;  cum  ab  op- 

pido    Albineto,   ubi   eam  subiit,  magnarn  capitis 

partem,  g-ravi  clava  obtruucatam,  duabus  leucis 

Auscis    distante,    ad    ecclesiam  suam  prai  maui- 

bus    sanctus    Martyr   reportavit    Corpus  ejus  su- 

pra    altare,     in    illius    honorem  dicatum,  inag-na 

veneratione  in  cryptis  colitur  :  et  dolore  capitis 

afflicti  ad  ejus  sepulcrum  sanitatem  aut  levamcn 

intercessione    beati    Martyris  episcopi  a   Domino 

mereatur  accipere. 

4    Testatur   laudatus   dominus   Daignan   du 

Sendat  in  eadem  ecclesia  servari  statuam  dimi- 

diatam  argenteam,   quse  composita  est  manibus 

sic  etevatis,  acsi auctor  statuie  relatam  capitis  ge- 

stationem  voluisset  indicare  ;  aitque  ,  pariem 

cranii,  quse  in  illa  dimidiata  statua  servatur, 

eamdem  credi  cum  ea,   quatn  Sanctus  gestasse 

dicitur.  Traditionem  Ausciensium  de  occasione 

et  modo  martyrii,  uti  et  de  parte  capitis  gesta- 

ta  sic  expticat  ■  Turma  idoioiatrorum  in  silva 

prope  oppidum  Albinetum  *  congregata  erat  ad 

sacrificia  idolis  offerenda.  Cum  autem  sacrificia 

illa  turbare  vettet  sayictus  Antistes,   irruerunt 

in  ipsumidoiolatrae,atque  unus  ex  ipsis  seu  clavte 

seu  securis  ictu  caput  iili  secuit.  Hinc  Sanctus 

defunctus  caput  aut  partem  capitis  sui  gestassc 

dicitur  ad  urbem  Ausciorumusqueadplateam, 

quse  hodieque  S.  Taurini  nomen  retinet.  Verumta- 

men  ipse  fatetur  iilam  capitis  gestati  traditio- 


631 


AtCTOBI 

J  s 


nem  non  esse  magni  faciendam.  Sane  sin 
traditiones  tanto  minoris  sunt  momenti,  quanto 
ptures  reperiuntur  ejusdem  generis,qux  mffl- 
cienti  carent  fundamento.  Hiec  autem  ne  quidem 
asseritur  in  Rhythmismox  dandis,  in  quibusnon 
foret  prsetermissa,  si  communis  fuisset  et  abunde 
testata. 

5  Rhythmos  illos,  seu  hymnum  ex  Officio  anti-  nhyihmidt 
qui  Breviarii  Ausciensis,  vatde  antiquum   esse  eodem  <»'«"»■ 
existimant  Auscienses,  ut  medocuit  dominusDai-  que  anti^' 
gnan.  Iilumjam  edidit  Labbeustom.  %  Bibliothe- 
csemanuscriptorumpag.  598,  ex  quaeumdem  hic 
transcribo  : 

Ave  protopraesul  almifice, 

Taurine,  martyr  inclyte, 

Qui,  civitate  Elisana  demolita 

A  Vandalis  et  eversa, 

Transtulisti  altare  B.  Marisa 

Ad  vicum  Vallisclarte, 

Ut  Pateruus  prophetaverat. 

Praesulundo  Klisa?etdixerat  : 

Post  me  trcs,  et  postea  nullus 

Elisana1  civitaticpiscopus. 

Vallemclaram  erexisti 

lu  civitatcm,  cui  pnefuisti 

Uno  de  vinginti  anuis  pnedicando, 

Iltcrescs  extirpando,  ecolesiam   con.-ecrundo 

In  honorem  Nativitatis  B.  Mariae, 


Annis  ducentia  aexagintaa  Passionc 

Domini  nostri  Jesu  Christi, 

Et  ecclcsiam  martyrio  consccrasti. 

0  valde  felix  diea  itla  ! 

Qua  civitas  ista  Auxia, 

Taurinum  habuit  patronum, 

Archipraesulem  et  Bponsum. 
Hactenus  hymnus,  qui  in  pretio  est  apud  Au- 
scienses  sattem  atiquos ;  at  clarum  est,  vera  non 
esse  omnia,  quse  in  eo  Jtymno  asseruntui- ;  fieri 
tamen  potest,  td  atiqua  sint  vera. 

0  Dionysius  Sammarthanus  tom.  i  Gulluv  <»"«*< 
Christianx  col.  060  producit  verba  qiuvdam  ex  8Cril'!"'" 
instrumento ,  quod  scriptum  essc  asserit  anno 
1108,  et  in  quo  luvc  haberi  testatur  •,  ln  Elisana 
ig-itur  civitate  Fuerunt  quatuor  tantum  cpiscopi 
priusquam  Auscis  (sedcs)  transferretur ,  Pater- 
nus  ,  Optatus  ,  Servandua  ,  Pompidianus  ,  quo- 
rum  primus  Patemus  ecilicet  prophetavit  dum 
viveret,  his  verbis  dicens  :  Bffo  unus,  tres  post  F 
mc,  nil  ampiius,  cx  quo  mutabitur  scdes  t  et 
qui  altarc  et  pig-uora  B.  Mariiu  hino  detulerit, 
me  et  illos  non  relinquat.  Quod  ita  factum  cst. 
Procedente  itaque  long^o  temporc,  facta  perse- 
cutione  Wandalorum,  qui  dcstruxerunt  civitates 
Ciuascouia^  et  civitatcin  Blizonam,  trauslata  est 
sedes,  sicut  sanctissimus  Paternus  prophetaverat 
in  Villam-claram,  quaj  nunc  vocatur  Auscia  ,  a 
Taurino,  qui  fuit  post  quatuor  prffl&tOS  quiutus 
pontifex  in  Auscia  civitatc.  Ipsc  namque  transtu- 
lit  Auscis  altare  J5.  Marite,  quod  uuuc  ccrnitur, 
attulitquc  qtiatuor  saiictissiiuos  praidictos  episcu- 
pos  in  ecclesia  B.  Petri  sepultos,  tumulavitque 
in  ecclesia  circa  altare  B.  Johannis  Baptistaj  et 
Euangclistffi,  quai  nuuc  vocatur  ecclesia  S.  Orien- 
tii.  Quos  post  multorum  curricula  anuorum 
Bernardus  Prior  ipsius  loci,  postea  archicpisco- 
]>us  Toletanus  eHei-tus,  in  pnedietu  loco  ltono- 
rifice  tumulatos  invenit.  Deinde  tam  episcopi 
quam  clerici,  aliique  viri  civitatis  sepulturam 
apud  S.  Orieutium  habuerunt.  Emc  traditionem 
Ausciensium,  qualis  etiamnum  apud  quosdam 
perseverat,  apte  exponunt.  Singuta  modo  asser- 

ta 


DE  S.  TAURINO  EPISC.  ET  MART. 


iUCTMlf 

J.S. 


Obtervatur, 
Eltuamvcrisi- 
militer  teculo 
8  destructam 
etse  a  Saracc- 
nit, 
Eauso 


ct  Patornum 

qucmdam 

post  medtum 
tecud  7  lilu- 
sunv  ccclcrix 
py.rfuisto, 


utiet  Ttun  i 

fium  7iicj?i- 
dam  ecclesi.r 
Auteiensi  rc- 
ritimititer 

tecuto  S; 


ta  de  S.  Taurino  breviter  expendam ;  ac  deinde 
ostendam,  quo  modo  aliguidveri  inesse  possit  as- 
sert&S-  Paterni  prophetise. 

7  Primo  apud  omnes  in  confesso  est,  sedem 
metropolitanam  Novempoputanise,  quse  nunc  Au- 
gustw  Auscorum  est,  otim  fuisse  Elusse  *,  quse 
urbs  eversa  est  aut  per  Saracenos,  ut  probabi- 
lius  est,  aut  per  Normannos,  ut  vutt  mox  lauda- 
tus  Dionysius  Sammarthanus.  Nolim  quidem  diu 
disputare  de  epocha  eversas  Etusae ;  attamen  pau- 
cis  dico,  probabitius  eversam  esse  ab  Abderame 
Saracenorum  duce,  quando  circa  annum  732  No- 
vempopulaniam  et  vicinas  provincias  vastavit , 
post  victum  praetio  Eitdonem  Aquitaniae  ducem. 
Ratio  autem,  cur  non  putem  Elusam  superfuisse 
usque  ad  irruptiones  Normannorum  secido  ix  fa- 
ctas,  hicc  est.  De  nulto  episcopo  Elusano  mentio- 
nem  reperit  Sammarthanus  post  seculum  vn, 
quo  ponit  Patemum,  haec  addens  verba :  Post 
Paternum  desiderantur  plurimi  prsesules  Elusa- 
nse  ecclesiae  :  in  hoc  enim  loco  perseveravit 
adhuc  sedes  Metropolitaua  usque  ad  seculum  ix, 
quo  urbs  a  Normannis  destructa  est,  et  sedes 
Auscieneis  metropolis  honore  fuit  ceteris  Novem- 
popnlaniai  anteposita.  Destructam  a  Normannis 
seculo  ix  Etusam,  nullo  teste  nullaque  ratione 
probat.  Quare  silentium  de  episcopis  illius  urbis, 
et  de  urbe  ipsa  toto  seculo  viii,  facit,  ut  probabi- 
tius  secuto  viii  destructam putem  per  Saracenos. 
Elusam  a  Wandatis  excisam,  habent  monumen- 
ta  ante  atlegata,  Saracenos  autem  eo  tempore  ab 
aliisetiam  scriptoribus  Wandalos  fuisse  nomina- 
tos,  observavi  tom.  vi  Augusti  pag.  97,  ita  ut 
nomen  Wandalorum  etiam  opinioni  nostrae  fa- 
veat. 

8  Jam  vero  Paternum  quemdam  post  medium 
seculi  v n  prtvfuisse  Elusana?  ecclesiae,  prdbabili 
ratione  ostendit  Sammarthanus  cot.  970.  Quip- 
pe  privitegio  Corbeiensi,  quod  refertur  apud  Ma- 
bitlonium  ad  annum  663  num.  28,  subscripsit 
cum  multis  aliis  episcopis  Paternus  Egloensis , 
qui  creditur  fuisse  Elusanus,  nam  et  alias  Elu- 
sanus  vocatus  reperitur  Elosensis,  \et  Elosanus. 
Prseterea  si  hic  Paternus  ex  abbate  Moissiacensi 
factus  est  episcopus  Elusanus,  ut  rursum  proba- 
bititer  suspicatur  Sammarthanus,  jam  sanctus 
aliquis  Paternus  pr.v/iterit  ecctesiae  Elusawe  cir- 
ca  annum  603  :  nam  Paternum  suum  Moissia- 
censes  Sancti  titulo  honorant.  Moissiacenses  qui- 
dem  tradiderunt,  Paternum  abbatem  suum  ter*- 
tium  ad ecclesiam  Ausciensem esse  translatum;at 
Ausciensis  ecctesia,  cum  ab  Atusana  acceperit 
dignitatem  metropolicam,  facili  errore  pro  Etu- 
sana  substitui  potuit,  satisque  est  verisimite ,  id 
revera  factum  esse,  quia  Othenartus  in  Notitia 
utriusqus  Vasconiae  recensens  episcopos  Auscien- 
ses  pag.  418  et  seq.t  Paternum  huncnonagno- 
scit  :  ex  quo  probatur,  eum  non  haberi  in  Ca- 
talogo  Ausciensis  ecclcsuv.  Itaque  <vtas  hujitsPa- 
terni  satis  congruit  cum  tempore  destrucUc  po- 
Stea  Elusas,  ut  credi possit  tres  tantum  antistites 
post  ipsum  Eluscv  sedisse  anteurbis  destructio- 
nem.  Quare  celebris  ilta  pr.vdk-tiode  sedis  me- 
tropoliticv  translafione  eidem  probabiliter  attri- 
bui  poterit,  modo  imvniri  possit  Tanrinus  A*<s- 
ciensis  qui  eodem  tempore  metropotiticam  digni- 
tatem  sicfuerit  adeptus. 

9  Nicolaus  Bertrandi  in  Opere  de  Gestis  To- 
losanorum  fol.  10  narrat  vastationem  Novem- 
popxdanix  per  Normannos,  atque  indicat  Tau- 
rinum  atiquem  Ausciensem  episcopum  his  ver- 
bis  :  Puit  autem  ista  desolatio  Yasconia;  tempo- 


ribus  praefati  principis  Totili ,  et  Taurini  Au- 
xiensis ,  et  Seraldi  egregii  praesulis  Big-orritanae 
urbis.  Othenartus  hunc  Taurinum  inter  episco- 
pos  Auscienses  posuit  circa  annum  844,  et  satis 
recte,  si  vixerit  tempore  incursionum  Norman- 
norum.  Verum  cum  Nicolaus  Bertrandi  post 
memorata  qusedam  longe  anteriora ,  sine  ulla 
mentione  ctadis,  Novempopulanise  atiisque  pro- 
vinciis  GallicV  a  Saracenis  illatae,  mox  adirru- 
ptiones  Normannicas  transeat ;  verisimile  est  T 
scriptorem  parum  accuratum,  et  tempora  non 
recte  distinguentem,  confudisse  ctades  a  Sara- 
cenis  illatas  cum  vastationibus  Normannorum  ; 
ideoque  valde  incertum  manet,  an  Taurinus  ille 
potius  vixerit  tempore  irruptionis  Normannicte 
quam  Saracenicce.  Si  autem  revera  vixit  circa 
annum  732,  quo  Elusam  probabilhts  eversam  di- 
xi,  transtatio  metropotitanse  dignitatis  ipsi  sine 
diffcuttate  poterit  attribui,  veraque  esse  poterit 
S.  Paterni precdictio  :  nam  si  Paternus  circa  an- 
num  663  aut  multis  etiam  annis  serius prasdixe- 
rit,  tres  tantum  post  se  futuros  EhtScV  antistites, 
hi  facilte  praeesse  potuerunt  usque  adannum  cir- 
citer  732,  eoque  tempore,  aut  finito  illo  betlo,  po- 
tuit  S.  Taurinus  corpora  S.  Paterni  et  aliorum 
quorumdam  prcvszdem  Elusanorum  transferre, 
et  ecclesiam  cathedralem  sub  titxdo  Nativitatis 
beatissinitV  Virgini  dedicare,  ac  demum  marty* 
rio  coronari,  sive  per  Saracenos,  sive  alia  qua- 
piam  occasione. 

10  Sane  de  metropoti  ad  urbem  Ausciensem 
translata  constat ;  traditio  vero  Auscienshtm  ha- 
bet,  id  factum  esse  per  S.  Taurinum,  neque  nu- 
pera  est  illa  traditio,  sed  jam  vigebat  seculo  xn. 
Traditio  quidem  itla  crassis  intricata  est  errori- 
bus,  dum  tvtas  S.  Taurini  refertur  ad  seculum 
tertium ,  aut  ab  aliis  ad  quartum,  quia  certo 
constat  seculo  vi  metropotiticam  dignitatem 
fuisse  Elusse,  nec  dubitari  potest,  quin  ibidem 
permanserit  usque  ad  urbem  eversam.  Non  video 
tamen,  cur  traditionem  ipsam  ob  dictos  errores, 
quos  amor  antiquitatis  et  ignorantia  invexit , 
prorsus  repudiare  debeamus,  modo  errores  ag~ 
nosci  possint  et  corrigi,  cum  satis  sit  verisimite, 
conservatam  fuisse  memoriam  illius,  qui  civita- 
tem  Ausciensem  ad  dignitatem  metropotiticam 
evexit  ;  neque  xdlum  alium  nominet  traditio 
quam  Tanrinum,  de  quo  agimus.  Qucvret  aliquis, 
an  non  potius  duos  Paternos  Elusas,  et  duos  Tau- 
rinos  Augustas  Auscorum  attribuere  oporteret, 
quam  credere  S.  Paternum  vixisse  seculo  vn, 
ac  S.  Taurinum  ad  seculum  vin  retrahere,  cum 
S.  Paternum  et  S.  Taurinum  secuto  iii  attribuant 
Auscienses  ?  Respondeo,  me  nulla  hactenus  vi- 
disse  monumenta,  ex  quibus  cotligere  possum  , 
S.  Paternum  Etusee  aut  S.  Taurinum  in  urbe 
Ausciensi  episcopum  fuisse  alium,  quam  Pater- 
num  et  Taurinum,  quorum  prHorem  secido  vii, 
secundo  seculo  vm  probabititer  attribui  posse 
dixi.  Immanem  vero  itlum  anachronismum  ,  in 
quem  inciderunt  Auscienses ,  si  revera  seculo 
viii  vixerit  S.  Taurinus ,  non  magis  mirari  de- 
bemus,  quam  miramur  ,  quod  ab  initio  seculi 
xii  crediderint,  non  plures  quam  quatuor  fuisse 
EtustV  episcopos,  cum,  pr&ter  quatuor  ab  ipsis 
nominatos,  ptures  alii  conciliis  legantur  subscri- 
pti. 

U  Hax-  sic  disputata  credat  studiosus  lector, 
ut  potius  votuerim  in  verum  investigare  ,  quam 
aliquid  certi  statuere.  Si  eruditi  Auscienses  mi- 
rmtur,  me  tantum  detraxisse  antiquitati  sancti 
antistitis  sui  Taurini,  majorem  ipsius  antiquita- 

tem 


D 


E 


atque  ex  his 
colligitur, 
posse  S.    Tau- 
rinum  pri- 
mum  csse  ar- 
cliiepiscopum 
Ausciemem 
seculo  $: 


an  Airardtts 
piimut  fuerit 
seculo  9, 


tem  idoneis  rationibus  dignentur  ostendere,et  me 
pmmumomniumhabebuntconsentientem.Verum, 
si  consilium  meum  audire  voluerint,  numquam 
duo  simul  tentabant ;  non  simul,  inquam,  osten- 
dere conabuntur,  Sanctum  seculo  111  aut  ivvixis- 
se,  et  metropoliticam  dignitatem  ecciesiee  suae 
Ausciensi  addidisse :  nam  duo  ilta  simul  consiste- 
renequeunt.  Dionysius  Sammarthayius  col.  977 
existimat,  dignitatem  metropoliticam  primum 
fuisse  obtentam  abAirardo,  qui  ecclesur  Ausciensi 
prseerat  anno  879,  quo  Joannes  Papa  VIII ad  eum 
scripsit,  et  archiepiscopum  nominavit.  Rationem 
hujusce  opinionis  exponit  his  verbis  :  Airardum 
primum  fuisse  episcoporum  Ausciensium,  qui  me- 
tropolitani  jure  potitus  sit,  non  obscure  sig-mficat 
Odo  levita,  scribens  ad  Garsiam  archiepiscopum, 
quem  dicit  esse  septimum  ordine  pontificem  summo 
jurelig-andi  et  solvendi  pneditum.  Epistoia  Odonis 
hic  laudata  legitur  inter  Instrumenta  istius  tomi 
pag.  150. 

12   Verum  ilta  magis  barbare  et  obscure  scri- 


DIE  QUINTA  SEPTEMBRIS, 


633 


pta  est,  quam  ut  mens  scriptoris  clare  possit  in- 
telligi.  Primo  itaque  dubito,  an  itlud  velit  Odo, 
quod  ex  ejus  verbis  colligit  Sammarthanus .  .SV- 
cundosi  idomnino  diceret  Odo,  dubitari  potest, 
an  numerus  archiepiscoporum  preecedentium  ei 
satisfuerit  cognitus.  Tertio  si  supponamus  Gar- 

siamreveraseptimumfuissearchiprxsulem,quod 
non  credo  ;  necdum  ex  eo  certo  constare  poterit, 
quis  fueritprimus.  Certeipse  Sammarthanus  sex 
preesules  inter  Airardum  et  Garsiam  numerat : 
itaque,  si  hi  omnes  eo  ordine  sederint,  jam  Gar- 
sias  erit  octavus  :  si  ex  eis  aliqui  sint  dubii,  jam 
primus  cognosci  nequit  ex  septimo  cognito.  Plus 
ergo  tribuendum  videtur  traditioni  Ausciensi, 
guee  Taurinum  primum  archiepiscopum  facit, 
qnam  ineptie  epistolx  cujusdam  diaconi,  cujus 
verba  trahipossunt  ad  varias  significationes  in- 
certas,  sed  nihil  certo  significant.  Ceterumcorpus 
S.  Taurini  in  ecclesia  metropolitana  servari  testa- 
tur  Sammarthanus  col.  972. 


IVCtMl 

J.S. 


B 


DE    SS.     ROMANO     ET    DAVIDE 


h 


ALIAS    BORISO    ET    GLEBO    AUT    HLIBO 


PRINCIPIBUS  RUSSIS 


COMMENTARIUS    PRiEVIUS 


j.s. 


I.  Horum  Sanctorum  cultus  antiquus,  qui  perseverat  tam  apud  CathoJi 
cos  quam  apud  Schismaticos :  Acta  edenda  unde  accepta  et  qualia. 


An.  uxv. 
Sancti  in  >■«- 
riis  Fastis  an~ 
nwntiatiad 

xxiv  Julii : 

c 


F 


fuerunt  hicer 
to  CathoUci 


\asti,  in  quibus  annuntiatur  SS.  Romani  et 
Davidis  memoria,  jam  enumerati  sunt  a  Sol- 
lerio  nostro  ad  xxiv  Julii  in  Prmtermisso- 
rum  catalogo,  ubi  hsec  scripsit  :  Boryssus  et  Gle- 
bus  ut  principes  martyres  annuntiantur  in  Ephe- 
meridibus  Graeco-Moscis  ante  tomum  primum 
Maii,  quemadmodum  et  in  variis  aliis  Fastis  Ru- 
thenicis,  Menolog-io  Sparwenfeldiano  SIovo-Rus- 
sico,  nec  non  Polonicis,  unde  ipsos  verisimili- 
ter  eduxit  Spicileg-is  Ferrarius,  ex  quo  et  in  Ca- 
.stellani  Martyrolog-ium  migrasse  videntur.  Lau- 
dati  Fasti  Sanctum  utrumque  conjungunt  ad  xxiv 
Julii,  quo  simul  coluntur  a  Russis  ;  excepto  ta- 
men  Castellano,  qui  eos  disjunxit,  et  Borisum, 
in  baptismo  Romanum  dictum,  memorat  eodem 
die  xxiv  Julii ,  quo  cum  fratre  colitur  ;  Gle- 
bum  vero,  in  baptismo  Davidem,  retutit  ad 
hunc  diem  v  Septembris,  quo  fuit  obtruncatus. 
Hsec  ratio  est,  cur  Sollerius,  moras  de  industria 
quserens  ,'quod  de  Catholico  cuttu  dubitaret, 
utrumque  Sanctum  ad  hunc  diem  remiserit,  ut 
hic  demum  statueretur,  utrum  eorum  Acta  Ope- 
ri  nostro  inserenda  essent,  an  vero  omnino  pree- 
termittenda. 

2  Cum  autem  perspicerem,  longiori  opus  esse 
disputatione,  ut  dubitatio  Sollerii  prudenter  de- 
poni  posset ,  cumque  adverterem  idem  dubium 
moveri  posse  de  piuribus,  qui  tamquam  Sancti 
coluntur  apud  Russos,  Dissertationem  huic  tomo 


prwfigendam  credidi,  ex  quo  colligi possit,  qui- 
nam  ex  iis,  quos  colunt  Russi,  pro  Catholicis 
certo  haberi  possint,  qui  contra  eerto  fuerint 
schismatici,  ac  demumdequibus  possit  dubilari. 
Ex  eaporro  Dissertatione  §  3  clarcpatet,  IJorisum  Y 
et  Hlibum  ( sic  nomina  a  Ruthenis  Latinc  scri- 
buntur)  certo  fuisse  Cathoiicos,  cum  conversi  sint 
et  occisi,  antequam  schisma  ad  ecctesiam  Russo- 
rum  pervenerit,  quando  ipsa  quoque  ecctesia 
Constantinopoiitana,  cuiillasuberat,  cum  Roma- 
na  Ecclesia  erat  unita.  Ex  hisce  tamen  necdum 
sequitur,  eos  a  nobis  pro  Sanctis  haberi,  posse, 
nisi  etiam  ostendatur,  eosdem  non  sotum  a  schis- 
maticis,  sed  etiam  a  Cathoiicis  ab  immemorabiii 
tempore  cuttos  esse,  et  pro  Sanctis  agnitos.  Hoc 
igitur  nunc  probare  aggredior .-  nam  soli  Fasti 
ante  laudati  id  satisnon  evincunt. 

3  Primo  Potoni  et  Lithuani,  qui  notitias  de 
Sanctis  huc  miserunt,  inter  eos  passim  recensent 
Borisum  et  Illibum,  seu  Glebum,  ut  ipsi  scri- 
bunt,  atias  Romanum  et  Davidem,  et  nonnulli 
ex  eis  diserte  observant ,  hosce  Sanctos  etiam  co- 
li  a  Cathoticis  seu  a  Ruthenis  Romanse  Ecclcsuv 
unitis.  In  una  ex  dictis  notitiis,  qua  scrupulose 
inquiritur  in  cuitum  Ruthenorum,  /uvcipsare- 
perioverba  :  Solum  nominarem  Vladimirum  cum 
duobus  filiis  Romano  et  David,  qui  vere  pro 
Sanctis  a  tota  Russia  ,  vel  maxime  ab  unitis 
habentur.  Huic  notitise,  qux  muitis  aiiis,  quos 

aliqui 


r/  iii  ^itncti  a 
Catholicis  co 
luntur  /ioc 
tempore  : 


631. 


Atrcions 
J.   S 


rultut  ille  BTl 
tiquus  Ctt, 


incfioatus  vi 
detur  pcr 
tnetropotitam 

Cutholicum. 


atiquiinter  Sancios  numerant 
cat  Catholicum  ;  guamque  idcirco  tuto  sequen- 
dam  existimo  ;  consonat  catalogus  Sanctorum  Po- 
lonorum,  quem  nobis  descripsit  anno  1723  P. 
Franciscus  Molitor  Societatis  Jesu  ex  libello 
Christophori  Varsevicii,  edito  Uomse  anno  1601. 
In  hoc  enim  catalogo  salisprolixo  multos  quidem 
invenio  Beatos  dictos,  de  quorum  cultu  potest 
esse  dubium :  at  nullum  prorsus  reperio,  qui  sus- 
pectus  esse  possit  de  schismate,  nidtum,  qui  a  so- 
lis  schis7naticis  colitur.  Attamen  SS.  Romanus 
et  David  in  eo  recensentur  hoc  modo  :  SS.  Gle- 
bus  et  Boryssus  fratres  et  martyres,  filii  ducis 
Kyoviae.  De  hodierno  igitur  horum  Sanctorum 
cultu  plura  non  addo,  cum  is  ex  dictis  satis  vi- 
deatur  certus. 

1  Antiquum  porro  esse  Romani  et  Davidis 
cultum ,  facile  ostendi  potest.  Koialovicius  in 
Miscellaneis  Lithuanim  recensens  patronos  san- 
ctos  magni  Lithuanise  ducatus,  interque  eos  nu- 
merans  Davidem  et  Roraanum,  horumelogium 
pag.  5  conctudit  his  verbis  :  Frequentia  sunt  apud 
Russos  sub  horum  beatorum  Martyrum  nomine 
H  templa  erecta.  Pnlchrum  est,  quod  ad  Dunam  ex 
adverso  Poloccnsis  civitatis  simul  cum  abbatiaex- 
tat  antiquitus  fundatum,  nunc  sub  administratione 
unitorum.  Templum,  quod  antiquitus  fundatum 
erat,  quando  auctor  ille  anno  1650  libellwm  suum, 
edidit,  antiquitatem  cultus  probabititer  insinuat. 
Dlugossus  tamen,  utpote  scriptor  secidi  xv,  cer- 
tius  de  antiquo  cuttu  protulit  testimonium,  quan- 
do  adannum  1005,  relata  morte  sanctorum  Prin- 
cipum,  htvc  subjungit  :  Colit  hos  duos  Fratres 
Ruthenica  ccclesia  Ruthenicusque  populus  pro 
martyribus  et  sanctis,  astruens  illos  nonnullis 
coruscare  miraculis.  Non  desunt  alia  de  antiqui- 
tate  cultus  testimonia  :  at  hcec  addita  Ephemeri- 
dibus  Gnvco-Moscis,  qucv  eodemseculoxv compos- 
it,v  sunt,  sufflcere  mihi  videntur  ad  hocpropos- 
itum,  prcvsertim  cum  mox  ptura  sint  dicenda  de 
cultus  antiquitate,  ubi  ejus  initium  investigabi- 
tur. 

5  Alia  enim  oriri.  potest  dubitatio,  videlicet 
utrum  horum  Sanctorum  cultus  primum  fuerit 
inchoatus  per  Catholicos,  an  vero  per  schisma- 
ticos  sit  exortus.  Ad  hanc  dubitationem  respon- 
deo,  cultum  videri  inchoatum  per  metropolitam 
C  Cathoticum.  Quippe  Ignatius  Kidczynskiin  Spe- 
cimine  Ecclesue  RutheniccV  pag.  111  et  112  de 
quinto  Russorum  metropolita  scribit  sequentia  : 
Georgius  I  Indigena  gregi  Russorum  prreesse  coe- 
pit  anno  Mi.xvni,  ut  scribit  Stricovius  lib.  v  cap. 
iii.  llic  metropolita  deorevit  ac  promulgavit cul- 
tura  venerationemque  sanetorum  Borisi  et  Hlibi, 
qui  nat.i  e  divo  Vladimiro,  et  in  baptismo  Roma- 
nus  ac  David  dicti,  a  Suatopelco  fratricida  per 
submissoBSioarios  anno  mx  ( imo  probabilius  anno 
L01B)  trucidati  fuere.  Honorat  ipsos  ecclesia 
Ruthenioa  ul  martyres,  fortassis  quia  Suatopel- 
cus  meditana  tyrannidem  apostasiamque  a  fide, 
in  odiura  rcli^ionis  cos  mact.nvcrit,  qitamquam 
OOBStanei  scriptores  consnlentes  honori  Vladimi- 
riani  sanffuinis  id  suhticuerint.  Sacra  corum  cor- 
pora  translata  fuere  ad  novum  templum,  honori 
eorum  constructum  in  urbe  Vislegorodo ,  anno 
mi-wii.  Quam  transtationera  soleraniter  co^bra- 
runt  Izashms,  Suatoslaus  s1  [Jsevolodus  principes; 
Georg-ius  metropolita,  Petrus  Perejaslaviensis  \ 
MiohaSl  Persiensis  cpisco]^ ,  Theodosius  hegu- 
menus    Piecxarensis ,     multique    alii    pra3lati°ac 


DE  SS.  ROMANO  ET  DAVIDE. 

cultum  abjudi-     dum,  Ostrogii  anno  1617  datis 


trunttulit  ; 
murtyres  pas- 
sim   voeantur, 
quia  mortt 
violenta  tu- 
blati  .• 


E 


gamna  eorum 
festivitas. 
Officium  pro- 
priuvi. 


6  Nicotaus  Cichovius  in  litteris  ad  Boltan- 


dictani  trans-  D 

lationem  eodem  fere  modo  narrat,  et   Georgio  I  -7'»  corpora 

metropotitcv  Kioviensi  attribuit.  Addit  tamen  ati- 

qua  hic  omissa,  nimirum  Georgium  metropoli- 

tam,   qui    horum   Sanctorum    corpora    ante  par- 

vi  fecif,  sententiam  mutasse  et  veniam  de  erro- 

repetiisse,  quia  tam  suavis  ab  apertis  sarcopha- 

g-is  fusus  est  odor.   Cetera   consonat,   et  preeter 

personas  hic  nominatas  duo  alii  solum  adduntur 

hegumeni.  Jam  vero  ex   adductis  testimoniisy 

qucV  recte  consonant,  et  invicem  in  nulto  arti- 

culo  repugnant,  non  solum  colligo,  cultum  ho- 

rum  Sanctorum  inchoatum  esse  seculo  xi;  sed 

etiam  infero,  illum  fuisse  decretum  per  metro- 

politam  Catholicum :  nam  Georgium  Catholicum 

fuisse  ostendi  in  Dissertatione  prcvvia  §  7  num. 

69.  Quare  nihil  jam  restat,  quod  dubitationem 

movere  possit  de  Catholica  et  legitima  Romani 

et  Davidis    veneratione.    An    titulus    martyrum 

proprie  ipsis  congruat,  certo   sciri  nequit,  quia 

nescitur,  an  alia  de  causa  mortem   ipsis  ma- 

chinatus  sit  frater  Suatopelcus,  quam  ut  ditio- 

nes  ipsorum  possideret.  Suspicor  titidum  mar- 

tyrum  ipsis  datum  a  Ruthenis,  quia  sublati  sunt 

morte  violenta,  sicut  factum  est  de  aliis  pluri- 

bus.  Cum  autem  sola  mors  violenta  martyrem 

non  faciat,  nec  martyrium  eorumdem  ex  Actis 

probari  possit,  Martyres  non  vocavi ;  nec  tamen 

idcirco  negaverim    Martyres  vocari  posse,  tum 

quia  multis  seculis  ut  Martyres  sunt  culti,  tum 

quia  revera  martyres  sunt,  si  ob  fidem  vel  aliam 

quamlibet  virtutem  ad  Deum  retatam   fuerint 

mortui. 

7  Verum  quidquid  sit  martyrio  proprie  di- 
cto  Roraani  et  Davidis,  Kulczynskius  in  Speci- 
mine  ecclesicV  RutheniccV  pag.  33  de  celebri  eo- 
rum  cultu  et  gemina  festivitate  ita  scribit ;  Syn- 
odus  Zamosciana  tit.  dejejun.  etfest.  pag\  cxxi  fe- 
stum  horum  sanctorum  Komani  et  Davidis  tum  die 
prsesenti  (  xxiv  Julii, )  qua  obitus,  tum  die  secunda 
Maii,  qua  translatio  eorumdem  recolitur,  inter  festa 
de  prascepto  connumeravit,  et  itain  Lituania  cele- 
brare  jussit.  Idem  scriptor  in  Appendice  sua  pag. 
l^proprium  de  iisdem  Sanctis  edidit  Officium, 
quod  concinnatum  est  ritu  Ruthenico  seu  Grcvco. 
Offtcio  talis  prdefixus  est  titulus  -.  Officium  de  san- 
ctis  martyribusacfratribus  secundum  carnem,  Bo- 
risoet  Hlibo,  dictis  in  baptismo  Romano  et  Davide.  p 
Facti  historice  in  eo  non  enarrantur ;  attamen 
Sanctorumvirtutes  et  miracula  subinde  breviter 
perstringuntur.  Totum  igitur  istud  Officium 
recudere  non  lubet ;  sed  nonnutla  ex  itlo  devirtu- 
tibus  et  miracutis  Sanctorum  suo  toco  inseram. 
Hactenus  de  legiiimb  cultu,nunc  pauca  de  Actis 
edendis. 

8  Accepimus  horum  Sanctorum  Acta  cum  Actaundeac- 
plumbus  ahxs  ex  Lithuania,  ubi  eadem  anno  ceptaetqm- 
1621  ex  archivis  fide  dignis  et  raanuscriptis  an-  lia 
tiquissimis.  .  fideliter  desumpta  et  typo  ac  cog-ni- 
tione  fidelium  digna  judicavit,  suppositoque^no- 
mine  et  sigillo  suo  testatus  est  illustrissimus  do- 
mmus  Georgius  Tyskevicius  episcopus  tunc  Me- 
thonensis,  ac  postea  ad  Vilnensem  episcopatum 
promotus.  Non  tamen  exprimitur ,  quis  Actorum 
sic  auctor,  nec  exponitur,  quo  fere  tempore  con- 
scnpta  fuerint.  Imo  dubitare  potest,  utrum  La- 
hne  pnmum  fuerint  exarata ;  an  vero  ex  alio 
sermone  ad  Latinum  postea  translata.  Horum 
omnium  ignorantia  facit,  ut  non  ausim  indubi- 
tatam  hisce  Actis  fidem  vindicare,  prmsertim  cum 
methodus  narrandi,  qua  usus  est  auctor,  tam 
accurrata  non  sitt  ut  haec  sola  sufficiat  ad  aucto- 

ritatem 


DIE  QUINTA 
A  ritatem  irrefragabilem  Actis  concitiandam.  Nam 
mitlta  quidem  Sanctorum  dicta  factaque  tam 
mznutatim  enarrat,  acsi  singulis  py^sens  adfuis- 
set;  aut  certe  didicisset  ab  eis,  qui  adfuerant: 
attamen  verisimile  non  est,  ipsum  de  singulis 
tam  accurate  fuisse  informatum ,  cum  nullibi 
dicat  se  Sanctorum  caedi  adfuisse,  aut  quidpiam 
intellexisse  ex  ullo ,  qui  adfuerat.  Quin  longe 
verisimilius  est,  Acta  non  esse  exarata  a  scri- 
ptore  contemporaneo  :  et  fortasse  conscripta  sunt 
aliquot  seculis  post  mortem  Sanctorum.  Verum- 
tamen  pr&cipua  Actorum  capita  non  repudian- 
da  existimo,  quia  satis  congruunt  cum  iis,  qum 
scriptores  Poloni  et  Rutheni  de  hisce  Sanctis 
commemorarunt.  Dabo  igitur  memorata  Acta 
more  nostro  divisa ,  iisque  annotationibus  illu- 
strata,  ut  ex  iis  lector  instrui  utcumque  possit 
de  probabititate  factorum  relatorum. 


II.  Varia  dantur  de  Sanctis  elo- 
gia,  partim  manuscripta,  partim 
impressa. 


lancToZj8'  V>r*ter  Acta  rnemorata  SS.  Romani  et  Davi- 
etogium,  dls'  alia  ^ueedam  de  iisdem  invenio  elogia, 

partim  manuscripta,  partim  impressa.  Hxc  au- 
tem  cum  obvia  non  sint  ,  huc  transferre  lubet, 
ut  ex  iis  utcumque  appareat,    qu&nam  in  Actis 
sint  probabiliora.  Inter  scripta,  quze  Janningus 
noster  Romas  anno   1700  accepit  ex  retictis  per 
P.    Melchior    Inchoffer    HistoricV    Hungaricee 
scriptorem,  sine  ullo  auctoris  nomine  elogium, 
aut  Actorum  compendium  occurrit,  quocl  ita  ha- 
bet :  Borissus  duxRostoviensis,  parte  Vladimiro  duce 
Russiae  natus,  una  cum  duodecim  fratribus  et  eo- 
dem  parte   baptismatis  fonte  renatus,    commisso 
sibi  a  patre  exercitu  contra  Peeenienses,  in  Rus- 
siam  irrurnpentes,  profectus,  in  reditu  insidias  vi- 
tae  suae  intentari  a  fratre  Suiatopolco  ducatum  am- 
biente,  et  patris  obitum  occultante,  edidicit.  Rem 
Deo  commendat    cum    kcrymis,    potiusque   Deo 
victima    fieri,   quam    fratris  majoris  natu   victor 
cffici,    delegit.     Itaque     frater    impius    Kiuoviae 
tum  residens,    cum   Wiszogrodensibus    conspirat 
C  in  necem  Borissi,  quem    ad    se    specie    fraterni 
amoris,    et  favoris   amplificandi   patrimonii  illius 
invitat. 
qnodActis  ita       lOSed  B.  Borissus  Alt33  tnm    commorans,  nec, 
clnlolu"0      qUem  nobiles  militem    suppeditarent,    acceptans,' 
•f.  c.  servis     solus  cum  pueris  *  remansit,  ac  demum  in  ten- 
torio  pernoctans,  cum   dies    Dominicus  illucesce- 
ret,  cum  sacerdote  suo  hymnos  et  psalmos  decan- 
tabat.  Quam  vocem  sicarii  audientes  in  tentorium 
irruunt,  ac  crudeliter  Beatum   lancea  configunt. 
Cujus   puer    Georg-ius,    natione    Ung-arus,   aureo 
torque  a  Domino    donatus,  supra  corpus  Domini 
sui    corruens,    et    Principem    deplorans,      trans- 
fixus   obiit.  Beatus     vero,     vulnere    accepto,     ex 
tentorio    exsiliit  :  ac    Deum    pro    suis    occisori- 
bus  et    g-ermano  orans    vitam  finivit  xxiv   Julii, 
anno  mdcxxxii  (forte  auctor  scripsit    1032.;  Cu- 
jus  corpus  tentorio  involutum  et  plaustro  super- 
positum   secum  avexerunt.    Ad    silvas   cum     ve- 
nissent,    Martyr  caput  erigere   coepit :  quod  cum 
Suiatopolco   innotuisset,    cor  ejus    transfigi  cura- 
vit.  Complures  tum,  qui  cum  Martyre  erant,  occisi 
sunt. 

11    His    peractis,    impiissimus    fratricida    reli- 
Septembris  Tomus  II. 


SEPTEMBRIS. 


quis  fratnbus  parem   exitum  intentat.  B.  Glebum,       , 

David  nuncupatum,  parentis  nomine  invitat.  Ad        '•«■ 
quem   cum  festinus  tenderet,    et  lapsus  ex  equo  "  Acl?m 
aliquantum  pedem  attrivisset,  Smoleoscum   trans-  SElf 
lens,    naviculam  Smadime  consceodit.  Jaroslaus 
a  Pereslav.a  sorore  de  nece  fratris  obituque  pa- 
rentis  certior  factus,   B.Glebo  denuntiat.  Ex  im- 
provisosicariiadvolant:  et  quos  supplices  prssto- 
latur,  stnctis   grladiis  feroces  experitur.  Et  cum 
pro  temporanea  vita  preces  non  reciperent,  iisdem 
pro  feterna  ad  Deum  conversis  (mendum  est  lege 
idem  .  .  .  conversus  etc.)  cultro  a  Torcim,  coquo 
Boryssi    confossus,   v    Septembris    obiit.     Corpus 
m    deserto  loco  inter    duos    truncos    projectum 
ssepius  luce  desuper  instar  ig^neje  columme  et  an- 
gehcis  modulis  honoratum    fuit.   Quod  cum  post 
plures    annos   a  Jaroslao    (is  sanffuinem     fratris 
divimtus  ultus,  duplici  prBBlio  Suiatopolcum  stravit 
qm    profug-us    a    djemooe    correptus,     omnibus- 
que    membris    convulsus  in   lectica   deferebatur, 
cont.nuo     mclamans  :    Fug-ite,     fu-ite,    sequun- 
tur  nos,  errabundus  a  nescio  quo  occisus  periit) 
requireretur,    a  quibusdam    Smolenscensibus   in- 
dicatum,  a  presbyteris    studiose   requisitum    ho- 
nonfice    Wiszogrodum   delatura,     una   cum  '  cor-  E 
pore  B.  Borissi  variis  clarum   miraculis,  in   a?de 
S.    Basilii     requiescit.    Hactenus    auctor    hujus 
elogn,   quod  totum   fere   ex  Actis  desumptum 
est,    Actorumque  compendium  dici  potest   An~ 
nus  tamen  emortualis  hic  alius  assignatur  auam 
inActis. 

n  Brevius  est,  quod  Nicolaus  Cichovius  ex  U»l((, 
libns  ecclesiasticis  Ruthenorum  colteQit    atque  01'""1"''- 
huc  anno  1G47  scripto  transmisit.  Totum,    ex-  """"' 
cepta  translatione  corporum  ante  memorata,  huc 
traduco:   Boris  et  Illeb,   Vlodimiri    mag-ni  ducis 
filii,  barbara    nomina  nominibus  Romani    et  Da- 
vidis,  sacro  intervenente  baptismo,  commutarunt : 
et  post  mortem  patris    sui    a   fratre    Suatopelco 
occisi   sunt.   Is    enira,   cog:nita    partis  sui  Vlodi- 
miri   morte,     dum    Borissius    armis    Piecinig-um 
distinetur,  occupavit  Rossise  metropolim  Kioviam  : 
quae  sibi  ne    eriperetur,    Visogrrodanos    instruxit, 
ut  Borissium  reducem  occiderent  :  quod  et  fece- 
ruut  ;  piumque    Ducem   die    Dominico   orantem, 
et    in  obtutu  imag-inis    Christi    defixum,   g-ladiis 
confoderunt,     una    cum    famulo     ejus     Georg-io 
Ilung-aro.     IUebum     vero    vel     Davidem,  duccm   u 
Muromensem,  idem  Suatopelcus  tali     fraude  cir- 
cumvenit.     Dissimulata    patris     Vlodimiri  raorte, 
finxit    se    gravi      detineri     morbo,      cupereque 
ut  se  invisat.  Credidit  David  seque  itineri  dedit : 
cujus    cum    mag-nam  partem  confecisset,    cum- 
quc   unum    a    Smolensco      milliare    esset,      mi- 
tites  eum   Suatopelci    invaserunt  et    occiderunt : 
corpusquc    in    loco    deserto     defoderunt.     Supra 
quod   cantus  ang-elici  auditi  et  lucerme  ardentes 
visae    sunt.   De    eis    Menolog-ium   xxiv   Julii  ita 
habet:   Eodem  die  obitussanctorum  martyrum  du- 
cum  Uossijc,  fratrum  secundum  carnein,  Borissii 
et  Illebi,   vcl  Romani  et  Davidis,  qui  a  fratre  suo 
Suatopclco  occisi  sunt,  Boris  lanceis  confixus,  Illeb 
verocultro. 

13  Tertium  elogium  subjicio  ex  Miscellaneis  ttrtium  im- 
LilhuanitC,  ubi  Koialovicius pag.  5  inter patro-  vettumex 
nos  Lithuanix   Sanctos  hosce  sic  memorat :  SS.   Koiahv"•■'■ 
David  et  Romanus  MM.,  filii  Vlodimiri  monarcha; 
Russorum,  patria  ling-ua  antiquoque  ethnicorum 
raore   Hlebus  et  Borysius  dicti,  nomina  in  sacro 
fonte     mutarunt.     Mortuo     parente     Vlodimiro, 
Romanus    ( olim    Boris    dictus  J    dux    Rostovien- 
sis,  incitatus  a  saifl  ut  patri  succedere  vellet,  fra- 

86  tremque 


630 


DE  SS.  ROMANO 


«cwn       tremque  suum    Suantopelcum,    hominem    trucu- 
J  s-         lentum    et  fratrum    reliquorum    caedi   ratentum, 
aut   exigeret  aut  auferret ,    sanffuinolenta  consi- 
lia    respuit:  quin  imo   ipse  se  ad  illum  contulit, 
suam  ei   obedicntiam   probaturus.   In  eo  itinere, 
cum    ad   Altam  sub  tentorio    malutinis  Sabbati 
horis   oraret,  iuter  preces   laudumque  divinarum 
cantum   a    sicariis,    quos    Vissogrodo  Suantopel- 
cus    submiserat,  lancea  confossus  in  terram  con- 
cidit.  Puer,    qui  forte    aderat,    Georg-ius,    patria 
Hungarus,    ut    ab    ulterioribus  vulnenbus  obje- 
ctu    sui  corporis  Herum    tueretur,    eidem    racu- 
buit :  et  puer  quidem  ibi  a  parricidis  confectus 
est,    Herus   vero,    cum    prius    extra     tentonum 
prorupisset,  et  a  coortis  rursus  in  se  latrombus 
tempus  aliquod    orationi  impetrasset,  efflavit  in- 
t, -i-  orandum   animam,   ipsisque    lacrymas    parri- 
cidisexcus.sit. 
inguononnul-      14  Ha;c    gcsta   esse    anno  mxxviii,  xiv  (alias 
laaliterfxpo-  XXIV)  juiiit     testantur    veteres    codices    Slavoni- 
*""■'  ci.    Paulo    post    David  seu    lllebus,    cum  ab  eo- 

dexn  Suantopelco  evocatus  per  Dunam  naviga- 
ret,  a  Jaroslao  fratre  de  insidiis  monitus,  ante- 
|>,  quam  sibi  consuleret,  a  submissis  parricidis  in 
navi,  post  impetratum  orationi  tempus,  cultro 
confixus  occubuit  v  Septembris.  Corpus  ejus  in 
ignotum  locum  inter  silvas  projectum,  sympho- 
nio  ceelesti,  cujus  concentum  SBBpius  e  propiu- 
quo  pecuarii  audiebant,  longe  post  tempore  in- 
dicatum,  integruin  invcntum,  et  a  Jaroslao  fra- 
trc  (qui  jam,  exacta  Suantopclco,  solus  Russiam 
obtinebat  universam)  honorifice  Vissogrodi  iu  tem- 
plo  S.  Basilii  tumulatum,  quo  loco  ante  Roma- 
nus  quoque  sepultus  fucrat.  His  addit  nonnulla 
de  cultu  utriusque  Sancti ,  qiuv  jamdata  sunt 
superius. 
yiartumcx  15  Quartum  demum  elogium  adjungo  ex  Spe- 

Kuiczynikio,    cimine  ecctesiw  Ruthencise  Kutczynshii,  qui  ad 
xxiv  Julii  cx  Synaxario  Ruthencio  hicc  Latine 
reddidit  \  Sancti  et  gloriosi  martyres  Borisus  et 
Illibus  fuere   fllii  Vladimiri,  qui  baptismo  Rus- 
siam   illustraverat.     llabuit  ipse   duodecim  filios, 
quibus    distribuit    suas   ditiones    hoc  modo,  Vis- 
scslao    Novog-orodum,     lzaslao    Polocum ,     Sua- 
topelco    Turoviam,     Jaroslao    post    obitum    Vis- 
seslai    Novoyorodum,    Boriao     Rostovum,    Hlibo 
C  Muromum,  "Suatoslao     Dereva,     Usevolodo    Vla- 
(limiriam,    Mstislao    Tmutorokaniam  ,     Stanislao 
Smolensoum,      Bracislao      Luceoriam,    Sudislao 
Pscoviam.    Vocavit     vcro    Vladimirus     Borisum 
Kioviam  ;   is  enim  erat  ipsi  charior  pra3  reliquis 
flliis  :  et  cum  nuutiatum   esset  Pecenigos  inva- 
dere    Russiam,    Leoto    magno   exercitu,    expedi- 
vit    eumdem    Borisum    ultra      Boristenem :  ipse 
enim  inlinnus  jacebat  et  paulo  post  obiit.  Post  cu- 
jus  obitum  Suatopelcus    ingressus    Kioviam,  oc- 
eupavit  solium  paternum,  et  repletum  est  iniqui- 
tate    cor   ejus,  dixitque   in  se :    Mactabo    omncs 
Eratres  meos,  et  fiam  monarcha  in  Russia.   Haec 
cogitans,    profcctus  est  noctu   Vissegorodum,  et 
convooatis  suis  magnatibua,    Putza  ,   Jelovicio  ( 
et    Lasco,   dixit    ipsis :    Euntes   occidite   fratrem 
meum    Boristim,  et  eritis   intimi  mei  familiares. 
Promiseruut  ipsi  BCelttS.  Et   cum  Borisus,  non  in- 
ventis  Peoenigis,   ac  dimisso    exercitu  ,  rediens 
cum  pauco  comitatu,  pernoctassct  ad  fluvium  Al- 
tam,    huc    venientes    sicarii,  hastis    eum    confo- 
deruntj   impoaitumque    ourrui   corpus    oonduxe- 
ruut  Vissegorodum ,   et  iu  templo  D.  Basilii   tu- 
mulaveruut. 

1G    Misit    post    hffiQ    Suatopelous    uuutium  ad 
Ulibum  dicens  cum   dolo  ;     Veni   absnue  mora  ; 


ET  DAVIDE. 

parens    enim   noster    infirmatur.  Hlibus  igmarus   D 
fraudis  fraterns,  accinxit  se  itineri,  et  cum  esset  JMJ*^ 
adVolgam,  ob  repentinum  ex  equo  casum  hesus  *Mfm 
uuo   pede,    conscendit    currum,    quo  properanter  eont<mant. 
vectuscumintrasset  silvam  Smiadinam,  exceptus 
fuit  a  sicariis,  duce  Horasiro,  quo  jubente  oircum- 
d^derunt   currum.   Unus  autem  e  famulis   Hlibi, 
nomine  Torcinus,  qui  erat  prajfectus  culina?,  edu- 
cto  ense  confodit  dominum  suum  divum  Hlibum, 
qui  migravit  ex  hac  vita  die  v  Septembns.   Cor- 
pusejusprojectum  in  silva  iuter  duo  lig-na,  luce 
cselitus    labente,  Deus    revelavit   pastoribus,    qui 
nuntiarunt  incolis  Smolenscensibus.  Ipsi  vero  ve- 
nientes  cum    crucibus   ac    cereis,  tulerunt   reve- 
reuter   sacras   exuvias,  et  posuerunt    in   teraplo. 
Profligato     postmodum    Suatopelco,    et  occupata 
urbe  Kiovia,   pius  princeps  Jaroslaus  jussittrans- 
ferre  corpus  S.  Hlibi  Visseg-orodum,   ubi  positum 
fuit  ad  latus  D.  Borisi.  Utrumque  vero  Dominus 
clarificavit  miraculis :  morbos    enim  curant,    lu- 
mine   captos  illuminant,  claudis    gressum    resti- 
tuunt,  da?monia  e  corporibus  obsessis  expeliunt,  e 
carceribus  vinculisque   liberant,  et  principes  Ku- 
theuos  praliantescontrainfidelesprecibusjuvant.   h 
Utinam  et  nos  humiles  ipsorum  intercessione  con- 
sequi  divinam  g-ratiam  hic  etnunc  ac  in  die  judicn 
digni  efficiamur.   Hactenus   Synaxarium,    inquit 
auctor. 


%  III.  Assignantur  certiora  Vitse  ca- 
pita,  et  alia  qusedam  examinan- 
tur :  annus  emortualis  investi- 
gatur. 

Qiquisquatuor  elogia  jam  recitata  diligenter  ^^ 
Ocum  Actis   contiderit,  facile   videbit   omnia  su,il>recensm. 
satis  consonare  in  factis  prmcipue  ad  Sanctos  no-  tur. 
stros  spectantibus.  Primo  enim  omnium  consensu 
Borisus  et  Hlibus  asseruntur  filii  fuisse  Vladimiri 
Russim  ducis.  Secundo  dicuntur  ambo post  pairis 
mortem  occisi  dolo  fratris  Suatopelci,  et  quidem 
ante  bellum ,  quod  inter  Vladimiri  filios  ea  oc- 
casione  ortum  est.   Tertio  ambo  abhorruerunt  a 
belio  fralribus  inferendo,  contentique  erant  di- 
tioneavivo  patre  accepta,  Borisus  nimirum  du- 
catu  Rosthoviensi,  Hlibus  Muromensi.  Borisi  du- 
catus  Rosthovia  inter  prsecipuos  erat.  Metropolis 
ejus  Rosthow  sita  est  ad  lacum,e  quo  oritur  Co- 
torea  fluvius ,   qui  prope  Jaroslaviam   illabitur 
Wolgx  Muromum   Hlibi   metropolis,  quee  alias 
Merum  et  Morum  in  tabulis  notatur,  ad  Occam 
flumen  posita  est ,  ubi  infra  eam  Clesma  in  Oc- 
cam  influit.  Quarto  ambo  dicuntur  seputti,  di~ 
verso  tamen  tempore,  Vissogrodi  aut  Vissog-orodi, 
ibiquemiracutis  ctaruisse.  Vissogrodum  autemin 
quibusdam  tabulis  geographicis  notatum  invenio 
non  longe  ab  urbe  Kiovia  ad  Borysthenem.  At  cor- 
pora  idriusque  deinde  per  schismaticos  Moscuam 
creduntur  translata  ,  ibidemque  etiamnum  ser- 
vari.  Hsec  prcecipua  et  certiora  sunt  Vitse  utrius- 
que  capita  ;  attamen  ex  aliis  scriptoribus  contra 
primum  et  secundum  formari  potest  non  levis 
objectio. 

18  Ditmarus  auctor  synchronus  tres  tantum  Dumarustrtt 
fdios  attribuit  Vtadimiro,  itascribens  lib.  7  pau-  """"'»A<<°S 

'  #.      uttribuetis 

lo  ante  finem  de  Vladimiro  x  Hic  tres  habens  n-   vladimi,-0> 
lios,   uui  eorum  Bolizlavi  ducis ,   nostri   persecu- 
toris,  nliam  in  matrimonium  duxit  etc.  Et  infra, 

postquam 


DIE  QUINTA 

A  postquam  narraverat  filium  illum,  cui  Boleslai 

Polonize  ducis  fdia  nupsera*\,  a  Vtadimiro  car* 

ceri  fuisse  mancipatum,  rursum  ita  habet :  Post 

hase  rex  ille  plenus  dieruin  obiit,  integritatem  hasre- 

ditatissureduobus  relinquens  filiis,  tertio  adhuc  in 

carcere  posito  :  qui  postea  elapsus,  conjuge  ibidera 

relicta,  ad  socerum   fugit ,   Boleslatim  nimirum 

Polonum.    Si   autem   Vladimirus    tres    tantum 

filios  moriens  reliquerit,  nequeunt  hi  duo  Sancti 

ambo  filiis  ipsius  annumerari,  cum  Jaroslaus  et 

Suatopelcus ,   qui  post  mortem  patris    de    im- 

perio  contenderunt ,  certo  ejus  filii  fuerint.  Fa- 

teor   hanc    rationem  non  esse  contemnendam  : 

nam  et  Annalista  Saxo  ad  ayxnum  1018  tres  tan- 

tum  Vladimiri  filios  memorat ,  atque  ex  iis  no- 

minat  sotos  Jaroslaum  et  Suatopeicum,  qui  soli 

item  nominantur  a  Ditmaro  ,  quem  ille  secidus 

est. 

nonvidetnr  19  Respondeo  igitur  ex  dictis  auctoribus  reve- 

omnesnovis-     ra  dubitari  posse,  an  omnes  illi  duodecim,  quos 

Borisius  et       a~-*  scriptores  enumerant,  filii  fuerint  Vladimi- 

EUbus  ejus       ri  :  nam  post  mortem  ipsius  duo  tantum  vel  tres 

fiiiicreduntur.  apUCl  Dtugossum  filii  de  regno  contendisse  legun- 

tur,  atque  atii  duo  occisi.  Prncterea  vainos  ha- 

buit  filios  Jaroslaus,  atque  hi  potuerunt  a  fioste- 

B  ris  faciii  errore  haberi  pro  filiis  Vtadimiri ,  cum 

tres  primi  ex  itlis  apud  Dlugossum  ad  annum 

1052   dicantur    Zaslaus ,     "Wsewoldus    et    Suan- 

toslaus ,  quse  nomina   sunt  trium,   quos    Vladi- 

miro  filios  posteri  attribuunt.  Verumtamen  re- 

spondeo  probabilius  esse  ,  duodecim  fuisse  filios 

Vtadimiri,  cum  prtetcr  Acta  et  elogia  data  de 

omnibus  distincte  admodum  scribat  Dlugossus  ad 

annum  1005.  Quippe  fieri  potuit,  ut  non  omnes 

innotescerent  Ditmaro  longea  Russisdissito  ;  nisi 

forte  Vladimirus  solum  tres  filios  habuerit  legi- 

timo  thoro  natos,  eosque  soios  numeraverit  Dit- 

marus.  Verum  quidquidsit  de  omnibus  ditodecim, 

major  est  scriptorum  concensus  pro   Boriso  et 

Hlibo  ,  quam  ut  merito  de  iis  dubitari  possit,  quia 

xtnum  ex  iis  videtur  ignorasse  Ditmarus.  Suspi- 

cor  enim  huic  tantitm  innotuisse  eos,   qiti  rebus 

gestis  aliquod  nomen  acqttisierant,  nempe  Suato- 

pelcum  PolonicV  ducis  generum,  Jaroslaitm  prio- 

ris  cBmulum,  et  ve^Hsimiliter  Borisum,  qui  omnes 

exercitibus    pnvfuerant ;    reliquos  vero    eidem 

fuisse  ignotos,  quod  nutius  eorum  rebus  beilicis 

r.  inclaruisset,  dum  scribebat  Ditmarus. 

De  anno  cmor-      20  Altera  ex  verbis  Ditmari  objectio  oritur,  sed 

tuaii  divcvix     commodius  diiuenda  inferius ,  ubi  annum  emor- 

nmtsenteniix:  (ualem  utriusque  Sanctd  et  atia  qucedam  exami- 

navero.   Consentiunt  scriptores  Sanctum  ittrum- 

que  occisum  eodem  anno  ,  quo  defunctus  erat 

Vtadimirus  :  verum  assignando  illo  anno  in  di- 

versas  abierunt  sententias.  Kidezynskius  in  Ap- 

pendice  pag .  110  et   111  mortem  Vladimiri  itiigat 

anno  100S.  Dlugossits  mortem  ejitsdem  narrat  ad 

annum  1005.  Koiatovicius,  cujus  verba  data  sunt 

num.  14,  annum  102S  assignavit.  In  Actis  num.  1 

Viadimirus  obiisse  dicitur  vig-esimo  octavo  anno 

post  susceptum  baptisma  :  quiv  epocha  ducit  ad 

annum   1015,  cum   Vladimirus  probabitius  bap- 

tizatus  sit  anno  988,  ut  ostensum  est  in  Disserta- 

tione  de  conversione  Russorum  §  2.  Et  sane  quse 

in  Actis  dicuntur    de  die   emortuali  utriusque 

Sancti,  optime  congruunt  anno  1015  :  et  qute  Dit- 

marus  de  bellis  in  Russia  secutis  enarrat,  clare 

innuunt  mortem    Vladimiri  non  longe  amoveri 

posseabanno  1015,  utpauiomagisprobareaggre- 

dior. 

21   Nuttum  potest  esse  dubium,  quin  Suato- 
pelcus  per  Boteslaum  Poionise  ducem,  cujus  ge- 


SEPTEMBRIS. 


637 


ner  erat,  Russuv  ducatum  recuperaveril  anno       «eron 
1018;  nam  ,   teste  Ditmaro   tunc  scribente  lib.        I,ft 

c.       •  j?  r.    .      i  _  vernmex  an- 

H  circa  finem,  Boleslaus  tnsignem  de  Jaroslao  „01018,71« 
victoriam    retulit  mense  Jutio    anni  1018  ,    ac  j*r  BoUiiaum 
mox  Kioviam  progressus  ,  hunc  urbem  obsedit  :  Suatopetau 
Defensa  est  autem  (Kiovia)  ab  suis   habitatori-  **»*«»«*■ 
bus,  sed  celeriter  patuit  extraneis  viribus  :  nam-  P"' 
quearege  suo  in  fug-am  verso  relicta,  xvm  Cal. 
Septemb.    Bolizlavum,    et   quem    diu  amiserat , 
Zuentipulcumseniorem*  suum  .  .  .  suscepit.   Ex  u.e  «iomi- 
his  verbis  uiterius  coitigo, pr&cedentem pugnam,  num 
qua  Suatopelcus  a  Jarosiao  victus  est  in  Polo- 
niam  fugere  coactus,  referri  non  posse  ad  an- 
num  1017,  sed  verisimiiiler  contigisse  anno  1015 
aut  1016;  nam  vox  diu,   qua  item  utitur  Dit- 
mamtstib.  1,  ubi  ait  Suatopelcum  diu  expulsum 
a  Botcslao  postea  restitutum  esse  ,  exigit  saitem, 
ut  crcdamus  inter  expxdsionem  et  restitutionem 
ptus  temporis  intercesstsse  quam  unum  annum. 
Prseterea  tib.  7  pag.  UG  editionis  Leibnitii  dici- 
titr  Hemncns  imperator  mcnse  Novembri  anni 
1017  intetlexisse ,  Uussorum  reg-em  aiiquid  mo- 
litum  fuisse  contra  Boleslaum,  sed  irrito  even- 
tu.  Itaque  Jaroslaus  ipse  anno  1017  beltum  Bo- 
leslao  intutisse  videtur,  quando  hic  jam  aiiquot  E 
annis  belto  impticitus  erat  contra  Renricum  im- 
pcratorem. 

22  Ex  dictis  clare  conseqttitur,  victoriam  Ja-  coltat0  Clim 
roslai  figendam  non  esse  post  annum  1016.  Ex  'iL''^'^' 
iis  iamentuto  nequit  inferri,  affigendam  esse  ei-  Ao.0n.urA1 
dem  anno  1010,  nec  rationem    uttam   invenio,   VitfU> 
qua  id  ostendatur.    Dubitari  etiam  potest ,  an 
Suatopeicus  a  Jarostao  primum  victus  sit  eodem 

anno ,  quo  Vtadi^nirus ,  Borisus  et  Illibus  vi- 
tam  finiverunt ,  an  vero  anno  sequenti.  Potuit 
Jarostaus,  audita  patris  et  fratris  Borisi  morte, 
statim  arma  arripere  ,  fratrcmque  sub  finem 
ejusdem  anni  vincere,  atque  id  verisunitius  ap- 
paret,  cum  tempus  non  defucrit,  ut  ostendam 
in  annotatis  ad  Vitam.  Verum  ,  sive  Suatopel- 
cus  eodem  anno,  quo  patris  defuncti  sotiumoc- 
cupaverat,  ex  Russia  putsus  sit,  sive  anno  se- 
quenti ;  Acta  argumentum  suggerunt,  quo  mors 
Vladimiri  probabititer  admodum  illigari  possit 
anno  1015.  Nam  Borisus  in  Actis  occisus  di- 
ciiur  die  Dominico  et  xxiv  Julii  .-  Htibus  vero 
feria  secunda  seu  die  Lumv  et  v  Septemb,-is  ,  et 
demum  Viadimirusin  morbum  supremum  inci-  F 
disse  narratur  vigesimo  octavo  anno  post  sitsce- 
ptitm  baptisma.  H<vc  omnia  congruunt  anno 
1015,  qui  erat  vigesimus  octavus  post  baptiza- 
tum  Vtadimirum ,  quoque  dies  xxiv  Jutii  erat 
Dominicus  ,  et  dies  v  Septembris  concurrebat 
cum  feria  secunda,  ut  intetiigitur  ex  Httera  Do- 
minicatib.  Itaque.  Jutc  trium  notarum  chrono- 
togicarum  consonantia  probabite  prabet  argu- 
mentum,quomors  Vtadimiri,  Borisye/  Illibi  anno 
1015  affigatur,  prwsertim  cum  ex  Ditmaro  pro- 
batum  sit ,  eam  ab  hoc  anno  non  tonge  amoveri 
possa. 

23  Potest  quidem  objici ,  quod  in  Actis  num.  ttonundm  vi 
8  mors  Borysi  adscribatur  anno  1028  ,  qui  ion-  ^.'"''a"""* 
geaveroabest  :  indeque  inferri ,  nuliam  tribui 

debere  auctoritatem  notis  iitis  chronotogicis,  quas 
ex  Actis  produxi.  Verum  respondeo  ,  annum  it- 
tum  videri  a  quodam  recentiore  adjectum  :  nut- 
libi  cnimin  Actis  exprimitur  annus  a  nato  Do- 
mino,  ideoque  credere  nequeo  ibidem  etiam  ex- 
pressum  fuisse.  Prseterea  certum  est,  Russos  so~ 
titos  non  fuisse  annos  numerare  ab  Incarnatione 
Christi,  sed  more  Grzecorum  a  mundo  condito. 
Itaque  annus  ille  1028  attribuendus  est  inter- 

preli 


ii • roni 
J   S. 


Bella  deinde 
tecuta  in  RlW- 

>ia  : 


reipondctw 
uii  objectionem 
alteram, 


JIM  formari 
potest  ex  Dit- 
maro, 


(>33 

pretiActorumaut  interpotatori,  non  ipsi  auctori. 
Siquis  velitActa  esse  scriptoris  Latini,  quodpa- 
rum  est  verisimiie,  mate  ilteex  monwnentis  Ruthe- 
nicisannum  illum  collegerit,  aut  ex  levi  quapiam 
conjectura  in  eam  deductus  fuerit  opinionem.  At 
eadem  ratio  non  videtur  de  diebus  mensium  et 
hebdomadarumtquibus  occisi sunt  Sancti-.nam  hi 
verisimiliter  ab  auctore  Actorum  in  antiquis  mo- 
numentissunt  reperti  ;  tantoque  majorem  habent 
auctoritatem,  quanto  rectius  secum  et  cum  relatis 
a  Ditmaro  consonant.  Itaque  mortem  utriusque 
Sancti  et  palris  Viadimiri  figam  anno\0lo,do- 
nec  certiora  quis  doceat. 

U  Secuta  vero  bella  sic  ordinabo.  Mense  Au- 
gusto  anni  1015  Jaroslaus  exercitum  collegit , 
quem  contra  fratrem  Suatopelcum  duxit,  eum-^ 
que  inchoata  hyeme ,  videlicet  mense  Novembri 
velDecembri  ejusdem  anni  vicit  et  ad  Boleslaum 
fugere  coegit.  Anno  1016  et  1017  Boleslaus 
bello  occupatus  contra  Henricum  imperatorem 
nihil  tentavit  pro  Suatopelco  contra  Jaroslaum. 
At  inita  pace  cum  Henrico,  ad  generum  suum 
inducatumRussiserestituendumadjecitanimum, 
idque  efjectum  dedit  anno  1018,  pro/ligato  pri- 
mum  Jaroslao  et  capta  deinde  Kiovia  cum  aliis 
Russiie  urbibus,  non  tamen  expulso  prorsus  Ja- 
roslao,  quipostea  desertum  a  Bolestao  Suatopel- 
cum  iterum  vicit ,  et  iota  Russia  expulit.  At 
uttima  hsec  *Jaroslai  victoria  contigit  post  mor- 
tem  Ditmari,  anno  1019  dejuncti;  ideoque  iliius 
annus  tam  certo  nequit  ostendi.  Ad  propositum 
quoque  meum  nonest  necesse  examinare,  quo  an- 
no  Suatopelcus  ex  Russia  omnino  pulsussit,  et 
deinde  occisus.  Verum  discutienda  est  objectio, 
qucc  contraprimam  Jaroslai  victoriam,  et  contra 
csedem  Borici  et  Illibi,  machinatione  Suatopelci 
factam,  Jormari potest  ex Ditmari  verbis,utantea 
insinuavi. 

25  Etcnimhic  scriptor  lib.  7  sub  finem,post- 
quamnarraverat  unie  JUiis  Vladimiri ,Suatopelco 
nimirum,  nupiam  Juisse  filiam  Boleslai  Poionise 
ducis,  de  iis  et  episcopo  Reinberno,  simul  in  Rus- 
siam  misso  ,  ita  deinde  ioquitur :  Quem  (  Rein- 
bernum)  prffidictus  rcx  (  Viadimirus )  audiens 
iilium  suimet  hortatu  Bolizlavi  tacito  reluetaturum 
sibi,  cepit  cum  eodem  et  uxore,  et  in  singulari 
custodia  claudit.  Mortuum  deinde  dicit  Vtadimi- 
rum,  tertio  fitio,  nempe  Suatopetco,  adhuc  incar- 
cerc  posito  :  qui  postea  elapsus,  conjuge  ibidem 
relicta,  adsocerum  (Bolestaum)  fiigit.  Hcvc  verba 
videntur  insinuare  Suatopelcum ,  simulatque 
etapsus  est  e  carcere,  fugisse  ad  Boieslaum  ;  non 
vero  fugisse  post  occisos  Borisum  et  lllibum,  ne- 
que  post  ctadem  sibi  a  Jarostao  Uiatam.  At  res- 
pondeo,  Suatopetcum  verisimilUer,  mortuo  pa- 
rente,  statim  e  carcere  evasisse ,  sibique  animos 
Kioviensium  conciiiasse,  ac  tum  Frat?'ibus  duobus 
mortem  machinatum  esse,  tertio  cero  armis  resti- 
tisse,  donec  victus  in  Potoniam  Jugerit.  Nisi  ita 
exponatur  Ditmarus,  non  recte  dixit  de  urbe 
Kiovia  per  Bolestaum  intercepta  .-  Quem  diu 
amiserat,  /ueutipulcum  seniorem  suum,  .  .  .  sus- 
cepit.  Suatopelcus  enim  dominus  non  fuit  Kio- 
viensium,  antequam  Botestaus  Kioviam  expugna- 
vit,  adeoque  hiec  urbs  dominum  iilum  non  amise- 
rat ;  nisi  eamoccupaverit  Suatopetcuspost  mortem 
Viadimiri. 

26  Qua  de  causa  respondeo  omnium  scripto- 
rum  Polonorum  et  Ruthenorum  consensum  unius 
Dibnari,  quantumvis  co<vvi,  ptwjerendum  esse 
auctoritati ,  prwsertim  cum  hic  clare  atiis  non 
contradicat,  sedsolumnon  referat  primam  Sua- 


D 


errat  tamen, 


DE  SS.  ROMANO  EE  DAVIDE. 

topetci  ciadem,  sive  quod  omnia  ad  Russos  spe- 
ctantia  enarrare  npn  curaverit ,  sive  quodlonge 
distans  multa  aliam  ignoraverit.  Non  scripsit 
Ditmarus  Russorum  historiam,  ideoque  non  cura- 
vit  omnia  investigare;  sed  pauca  tantum  de  Vla- 
dimiro,  Suatopelco  et  Jaroslao  narravit,  eaque 
fere,  qu&  cum  rebus  Poionicis  aut  Germanicis^ 
erant  connexa.  Quapropter  nec  silentium  Ditmari 
tfec^cteBorici^Hlibi  ,  ac  de  prima  Suatopetci 
clade ;  nec  dicta  ejus  de  tribus  Vladimiri  fitiis, 
qux  silentio  de  aliis  gequivalent,  nimis  urgenda 
sunt  contra  consensum  Potonorum  et  RiUheno- 
rum.  Nam  hi,  etsi  tempore  posteriores  sint,  ma- 
jorem  tamen  auctoritatem  habere  debent ,  dum 
scribunt  de  rebus  ,  quas  studiose  pertractant , 
quam  ilie,  dum  siiet  dumtaxat  ea,  quse  nec  inve- 
stigare  curavit  nec  scribere.  Contrarium  tamen 
dicendum  est,  ubi  Ditmarus  ctare  aliquid  dehisce 
asserit,  aut  tempora  rerum  gestarum  assignat. 
Hac  de  causa  usus  sum  auctoritate  Ditmari  ad 
annumemortualem  Sanctorum  determinandum ; 
etveracredo,  quse  ille  scribit  de  carcere  Suato- 
petci,  licet  Acta  taceant,  et  Dlugossus  etiam  contra  - 
ria  narret.  E 

27  Quippe  scriptor  hic  Polonus  ad  annum  Diugossmde 
1005  pteraque  Actis  de  Boriso  et  Hlibo  consen-  mone  Borisi 
tientia  narrans ,  in  uno  capite  tam  Actis  quam  BtHlibitatit 
Ditmaro  repugnat,  dum  pro  Suatopelco  Jaros- 
laum  patri  Viadimiro  rebetlem  facit,  castrum 
Kioviense  cum  thesauris  paiernis  ab  eo  occupa- 
tum  asserit,  reiiquaque  sic  enarrat :  Quod  pater 
Wolodomirus  accerbissime  ferens ,  copias  ex  om- 
nibus  principatibus  ,  quos  inter  filios  diviserat , 
contrahit,  cum  Jaroslao  filio  puguaturus.  Quo 
Jaroslaus  comperto,  mittit  et  conducit  Pieczyn- 
g-os  et  Varahos,  patri  resistentiam  facturos.  In- 
terim  Wolodomirusduxetpater  propter  filii  Jaroslai 
rebellionem  et  hostilitatem  ex  dolore  proveniente 
gravi  languore  correptus,  filium  Borysz  exercitui 
prBeticiens,  contra  Jaroslaum  mittit :  ipse,  morbo 
invalescente,  paucis  post  in  castro  Berestow  mori- 
tur .  .  .  Ignari  patrcm  suum,  scilicetducein  Wolo- 
domirum,  hi  duo  filii,  Borysz  et  Suatopelkus,  e  vita 
excessisse,  certamen  cum  Jaroslao  et  gente  sua 
ineunt,  et  victus  Jaroslaus  cum  Pieczyngis  et  Va- 
rahis  adjutoribus  suis  fugit.  Suatopelkus  vero  oc- 
cupat  Kioviam  et  rapit  principatum,  altero  fratre 
Borysz  paternae  mortis  luctui  vacante.  Et  licet  dux 
praefatus  Borysz  in  agmine  militum  ,  quatenus  j,« 
Suatopelko  fratre  pulso,  principatum  Kiovien- 
sem  ipse  possideat ,  urgeretur,  militum  tamen 
instantias  abnuens  ,  respondit  ,  Suatopelkum 
fratrem ,  patre  absumpto  ,  patris  se  culturum 
loco,  nec  quicquam  adversi  illi  se  umquam  moli- 
turum. 

28  Verum  Suatopelkus  disparem  gratiam  fra- 
tri  referens,  subornat  No vogrodenses  (imo  Vis- 
sogrodenses,  ut  omnes  aiii  asserunt)  viros  Be- 
lial,  qui  Borysz  ducem  in  cubili  suo  orantem 
lanceis  transfodiunt,  sed  et  armigerum  ejus  Gre- 
gorium  ,  natione  Hungarum ,  dominum  suum 
protegentem  ,  secum  una  necant.  Mittit  deiude 
Suatopelkus  ad  alterum  fratrem  Glcb  in  dolo  , 
invitans  eum  ad  se ;  sed  a  fratre  Jaroslao  nuper 
contlicto  avisatus  ad  occisionem  se  vocari,  pres- 
so  gradu  substitit,  et  magno  ejulatu  et  patris 
mortem  et  fratris  necem  plangit.  Veniunt  tandem 
alii  viri  a  Suatopelko  missi ,  et  Gleb  ducem  , 
abscisso  capite  interficiunt.  Hactenus  Dtugossus, 
cujus  relatio  de  morte  Boriso  et  Hlibo  iliata  sa- 
tis  congruit  cum  Actis  et  cum  etogiis  ante  da- 
tis.  Cum  Actis  etiam  consentit,  quod  asserit  Bo- 

risnm 


dum  JaroS' 
luum  patri 
suo  rcbellem 
fadt. 


DIE  QUINTA  SEPTEMBIUS. 


630 


A  risum  apalre  segrotante  ductorem  exercitus  crea- 
tum.  Yerum  in  Actis  Borisus  cum  exercitu  mis- 
sus  non  dicitur  contra  Jaroslaum,  sed  contra 
Pecinienses  ,  qui  hic  Pieczyngi  vocantur,  alias 
Pecinaci ,  et  communius  a  Grsecis  Patzinacitaj 
aut  Pazzinaci  dicti.  Vicini  hi  erant  Russis  et 
ipsisolimnon  inferiores,  ui  videri  potest  apud 
Constantinum  Porphyrogenitum  in  libro  de  Ad- 
ministrando  imperio  cap.  1,  2,  et  sequentibus, 
maxime  cap.  37.  Verisimile  quoque  non  est  Ja- 
roslaum  cum  Patzinacitis  fcederatum  fuisse,  cum 
illi  postea  auxilium  dederint  Suatopelco,  teste 
ipso  Dlugosso  ad  onnum  1008  .-  imo  et  Bolestao 
Patzinacitee  contra  Jaroslaum  adfuerunt,  ut  ha- 
bet  Ditmarus  lib.  8,  ubi  Petineos  vocat.  Itaque 
aut  Patzinacitde  proprio  motu  Russiam  invase- 
runt,  aut  id  fecerunt  pro  Suatopelco  ,  tunc  ob 
rebellionem  captivo,  ut  habemus  ex  Ditmaro. 
Dlugossus  vero  rebellionem  Suatopelci,  sive  hsec 
in  apertum  bellum  erupit,  sive  ante  carcere 
ipsius  compressa  fuit,  perperam  videtur  transtu- 
lisse  ad  Jaroslaum.  Hisce  demumActa  subjungo, 
brevius  in  annotatis  expositurus,  si  qua  ulteriori 
discussione  indigeant. 


B 


ACTA 
auctore  anonymo 

Ex  Ms.  Vilna  huc  ntisso. 

CAPUT  I. 

Vladimiri  Russorum  ducis,  cum 
duodecim  filiis  conversi,  morbus  et 
obitus;  S.  Borisus  fratris  machi- 
natione  occisus. 


C  Tyr  agnus  ille  totius  Russias  monarcho  Vla- 
J-  -*-dimirus  a  cum  ,  divina  favente  gratia  ,  sa- 
cro  fonte  lustratus  cum  duodecim  filiis  b,  Wi- 
pra-feciMs,  ou-  seslao  c,  Izaslao  d,  Jaroslao  e,  Boriso ,  Glebo  , 
ditapatris  Suatoslao  /,  Usevolodo  g,  Mstislao  h,  Stanis- 
Iao,  Sudislao  i,  Suatopolko  k,  Christiana  sus- 
cepit  sacra:  universam  quoque  Russiam  salutife- 


Bonsus  ttb 
zgrotunte  pa 


morle, 
n    b   c   d 
e  f  g    h 

i  /.  ra  Baptismatis  unda  expiari  et  illustrari  curavit. 

Vigesimo  ergo  octava  anno  post  susceptum  Ba- 
ptisma  rex  Vladiinirus  in  gravem  incidit  infirmi- 
tatem.  Venerat  autem  tuuc  temporis  ad  patrem 
infirmum  dux  Borisus  Rostoviensis ,  pius  pien- 
tissimi  regis  filius,  in  sacro  fonte  Romanus  ap- 
pellatus  :  cui  parens  universum  commisit  exerci- 
z  tum  ,    ac  contra  Pecinienses  l,  qui  valida  manu 

in  Russiam  irruperant ,  expedivit  ,  maximoperc 
dolens ,  quod  ob  defectum  sanitutis  ac  imbecil- 
litatem  corporis  sibi  ipsi  propria  persona  non  li- 
ceret  hostium  repellere  audaciam.  Borisum  quo- 
circa  vocatum  protinus  contra  hostes  misit.  Qui 
extemplo  patri  obtemperans  discessit:  sed  ini- 
micos  non  reperiens  ,  dum  revertitur,  triste  ac- 
cepit  nuntium  ,  scilicet  patrem  jam  esse  defun- 
ctum  :    Suatopolkum  m   vero  occultare    mortem 


patris,  ut  interim  clam  fratribus  solus  totum  posset  A  Asommo 
occupare  regnum. 

2  Hjec  ut  beatus   rescivit   Borisus,    csepit  <!e-  fratrUSuato- 
plorare   mortem  parentis  intimo  affeetu  dicendo  :  V&IImMIq* 
Hei   mihi  !    lumen    oculorum    meorum  ,    semita  ***  '' 
juventutis  meaj  etc.    Ilei  mihi !  pater  mi,  domine 

mi  etc.  Vae  mihi,  qui  prajsens  non  fui !  Ipse  tuum 
sepelivissemcorpus.  Et  multa  alia  dicebat  pra;te- 
rea :  Cor  mihi  ardet,  anima  sensum  turbat.  Et  : 
Ad  quem  convertar  ,  iguoro  ,  hancque  meam  si- 
gnificem  tristitiam.   Num   ad    patrem  n,   quem  *• 

patris  loco  haherem  ?  Sed  hic  hujus  mundi  gloriam 
sequitur,  ac  mortem  mihi  meditatur  :  sed  interficiet 
me.  Domiuo  Deo  martyr  efficiar  :  non  contradico. 
Secundum  Scripturam,  Dominus  Deus  resistit  su- 
perbis,  humilibus  veru  dat  gratiam.  Apostolus 
quoque  dixit  :  Siquis  ait,  Amo  Deuni  ,  et  odio 
habet  fratrum  suum,  mendax  est.  Hodie  autem 
adibo  fratrem.  Dicamus  illi :  Tu  mihi,  0  mi 
frater,  sis  pater,  sis  soror,  sisque  frater.  Hsec 
et  similia  dicebat  beatus  Borisus,  cursumque  ad 
fratrem  dirigehat.  Loquebatur  autem  secum  : 
Videbo  o  adhuc  fratrem  meum  miuorem  natu  Gle-  o 

bum.  £ 

3  Iterum   diccbat  :    Fiat   voluntas    Domini.  Ac  atmorima- 
secum  nominando  dicebat :  Si  intravero  domum  ««"■.ffuom 
patris  mei,  malorum  linguie   scutum  mihi  praner-  rtrinriPalum 

.    ,  .    ,  r  mvaaere. 

tetur  p,   persuadebuntque  ut  expcllam  Suatopel-  p 

kum  ,  ac  injuriam  illi  faciam  proptcr  gloriam 
principatus.  Omnis  autem  gloria  luee  citius  quam 
tela  araneae  commutatur .-  et  cum  hanc  debuero 
mortalem  relinquere  vitam,  qualc  responsum  ac- 
quiram?  Ubinam  occultabo  multitudinem  pec- 
catorum  meorum  ?  Quiduam  pater  mcus  ac  fra- 
tres  mci  de  hujus  mundi  gloria  sccum  abstule- 
runt  ?  Ubinam  est  gloria  vita^  illorum  ?  Ubi  au- 
rum  et  argentum?  Omnia  ista  evanuerunt  :  nec 
ullum  contulit  auxilium  gloria  mundi.  Boua  so- 
lummodo  opera  et  sincera  cliaritas  auxilium  ad- 
ferunt.  Eundo  autem  totus  perfuudcbatur  lacry- 
mis,  nec  se  a  fletu  cohibere  potcrat  :  omnes- 
que,  eum  videntes  tantopere  lacryinantem,  la- 
crymabantur  :  apparcbat  namque  Bcatus  facie 
fatigatus  et  corde  contritus.  Renovavit  itaque 
iterum  sermonem  beatus  Borisus  ,  dicens  :  Scio 
quod  mali  homines  compellent  fratrem  mcum  , 
ut  me  iuterficiat :  quod  si  me  interfeeerit ,  ero 
martyr  Domino.  Consolatus  igitur  verbis  divi-  y 
nis,  ac  inter  eundum  confortabatur  in  passione 
Domini,  ajebatque  ;  Non  despicias  me,  misericors 
Domine  ,  sperantem  in  te  :  scd  salva  animam 
meam  propter  misericordiam  tuam. 

4   Suatopolkus  autem    rcsidebat    Kioviaj    post  int9r[mSuato- 
mortcm  patris  Vladimiri,  et  mittebat  subdole  ad  pdaumbor- 
Borisum  ,   dicens  :    Frater   mi,   cupio  teeum    sta-   "at  Viuogro- 
bilire  charitatcm,  tuumuue  amplificabo  patrimo-  liense$'  ul nim 

, .  t-         ii  , .  mtcrfictant  .- 

nium .  Haec  vcro  fraudulenter  diccbat  ;  venit- 
que  noctu  Visogrodum  ;  et  clarn  vocabat  ad  se 
Putsium  q  et  Visogrodcnses  ,  quibus  dicebat  : 
Omucm  mihi  narratc  veritatem  :  mecumue  habe- 
tis  amicitiam?  Cui  respoudit  Putsius  :  lmo  om- 
nes  pro  te  capita  uostra  exponemus.  Diabolus 
autem  ut  advertit  ,  beatum  Borisum  omnem  fi- 
duciam  in  ducem  *  collocasse  ,  necem  illi  para-  */orfeDcum 
re  aggrcditur  :  et  quemadmodum  quoudam  Cain 
gratis  in  Abelem  excitavit,  sic  miserum  decepit 
Suatopolkum  excitavitque ,  ut  fratrcs  intcrfice- 
ret  suos  ,  solusque  regnum  possidcret  Ruthenl- 
cum.  Tunc  iis  ad  se  voeatis  Visogrodcnsibus , 
miserrimus  hominum  Suatopolkus  ait  Putsio  : 
Quandoquidem  ,    frater    promittitis     ve.stra     pro 

me 


640 


A.  A>oM»u. 


Berisus  vero, 
fruitra  tollici- 
latus  ad  toli- 
um  occupan- 
dum. 


ACTA  SS.  BOMANI  ET  DAVIDIS. 

ip  intepDoncre  capita,  euntesclam  fratrem  meum  Suatopolki  perditissimi  famuli,  sanctumque   mar-  D 

Lsuminterficitc.Illeverosedictissatisfacturum  tyrem    Borisum    crudeliter     lancea     perfoderunt 

Putsso  ,    Talec ,    Elovis  ,   Liassho.    Id   advertens 

P16  Interim    beatus   Borisus    commorabatur   Al-  dilectus  S.   Borisi    puer  Georgius,    Ung-arus    na- 

t»  r  •  Quem  nobilcs  dictis  suis  incitabant  ad  oc-  tione  ,   cui  beatus  Princeps  aureum  torquera  de- 

cupandum    patris  solium  ,    ostendentes   paratam  derat,  corruit  supra  corpus  Domrni   illacrymans  : 

™  pnmtem   copiam  militum.   Verum   B.   Bori-  Utinam  non    te   deseram,   Domine    mi    presetan- 

Busrespondit:  Absit  a  me  erigere  manus  contra  tissime  :   moriar  et    ego  ,    ubi  tua  emeruit  pul- 

majorem  natu  fratrem ,  quem  loco  patris  habeo.  chritudo.  Quod  cernentes   misernmi   ilb    homioi- 

Qu  bus    praceptis ,  milites   discesserunt  f   Bea-  d»,    etiara    hunc   transfoderunt     Sanctus    autem 

tus  vero  solus  remansit  cum  puero  suo.  Erat  id  Borisus  ,    accepto  vulnere  ,    exiluit    ex    tentono. 

temporis  dies  Sabbati,  ac  bcatus  Borisus   in  suum  Illi  vero  circumstantes  exclamaverunt  :    Quid  sta- 

se  contulit  tentorium  :  cum  lacrymis  et  gemitu  tis  ^eumjntuentes  r  Accedentes  fimamus  jussa. 
Deum  invoeans,  dicebat :  Lacrymas  meas  ,  Do- 
mine ,  ne  silueris  ,  quia  in  te  confido  :  servis 
tuis  conjuogas  me  ,  Domine  .  Et  reminiscebatur 
quoque  martyrii  S.  Nicetae  tf  et  S.  Wenceslai  , 
nni  aimiliter  a  fratre  interemptus  obiit,  et  S.  Bar- 

quiMinniteran  r  '   iflprabat  etiam  sa-  crymis    ac  suspiriis  orabat :    Doraine    Deus  cle-  ctus^mpc- 

bara?  ,    quae   a  parente  .    Ura&raeraoai  euaui  xa  j  y  _  _       tratopriu* 

pientissimi  verba    Salomonis,    dicentis :    Justi  in  mens  ac  misencors,   gloria   tibi,   qui    concessisti  u,.?((o  UmpQra 

aeternum    vivent       et  a    Doraino   mercedem   ca-  mihi  de    fraude   fraudulentas   vitas   hujus   exire  :  adorandum, 

pient  ■  his  itaque  sententiis   consolabatur.  Cum-  gloria  tibi,    benig-nissime   Larg-itor  vitre,   qui  me 

quo  jam    vesperasceret ,    vespertinas    preces  de-  participem  fecisti  laborum  sanctorum   martyrum 

cantare  jussit    Ipse  quoque  suam  in  decantandis  tuorum  :    g-loria    tibi  ,    Amator   hominum  ,    qui 


Beatus  Martyr  hoc  audiens  ,  supplex  precaba- 
tur ,  dicens :  Fratres  mei  charissimi  ,  parum  , 
obsecro  ,  concedite  temporis  ,  ut  preces  fundam 
ad  Dorainum  Deum  meum. 

8    Elevatis    erffo   ad   caelum    oculis ,    cum    la-  dcindeetSan- 


ct  dcicrtui  a 
mUitibtlij  piis 
excrcitiii  ad 
mortem  te  pit- 
rat. 


laudibus  divinis  vespertinis  assiduis  lacrymis  im- 
pendebat  opcram.  His  finitis,  cubitum  se  con- 
tulit,  raulta  solicitudine  secum  perpendendo, 
qualiter  se  ad  mortem  et  passionem  offerre  debeat, 
cursum  pcrficere,  fidem  conservare,  et  fidelitatis 
coronarn  a  Deo  recipere 

C  Summo  ergo  mane  diei  Dominici  experge- 
factus,  quum  animadvertit  tempus  matutinarum 
orationum  adesse ,  sacerdotem  suum  excitavit 
ad  inchoandas  laudes  Servatoris  nostri.  Ipse  quo- 
que  Beatus,  postquam  indutus  faciem  suam  la- 
vissct,  protinus  ad  preces  Deo  solvendas   se  con- 


concessisti  mihi  perficere  desiderium  cordis  mei  :  E 
g^loria  ,  Christe  ,  multse  tuae  misericordias  ,  qua 
direxisti  pedes  meos  in  viam  pacis,  ut  ad  te  sine 
offendiculo  currerent  :  aspice  de  excelso  sancto 
tuo ,  et  respice  dolorem  cordis  mei ,  quem  sus- 
cepi  a  meo  g:ermauo.  Notum  est  tibi  me  non  ad- 
versari  nec  contradicere  :  habui  enim  in  manu 
mea  omnem  patris  mei  militem,  ac  omnia  patri 
meo  dilecta.  His  et  similibus  dictis  addidit :  Sed 
tu,  Dornine,  respice  ,  et  sis  inter  me  et  fratrem 
meum  ,  et  non  statuas  illi  hoc  peccatum  :  sed 
recipe  in  pace  animam  meam.   Hac  finita  oratio- 


tulit.  Intcrea  missi  parricidte  a  Suatopolko  in  Al-  ne  ,  respexit  eos  oculis  commiseratione  plenis  , 
tam  venerunt  noctu ,  cumque  propius  accessis-  ac  totus  natans  in  lacrymis,  eos  affatus  est  :  Era- 
sent     ac  voccm    beati  Borisi,  deoantantis   psal-     tres,  accedentes  perficite  opus ,  quod  jussi  estis, 


C 


mos  matutinos  pcrcepissent ,  tunc  sig-nificatum 
est  ei  de  oocisione,  Sanctus  ergo  incepit  recita- 
re  psalraos ,  dicens :  Domine,  quid  multiplica- 
ti  sunt,  qui  tribulant  mc  ,  multi  insurgunt  ad- 
versura  me  etc.  :  et  rcliquos  psalmos  matutinos 
ad  finera  usque  addidit ,  cantando  :  Circumde- 
dcrunt  mc  cancs  multi,  consilium  malignantium. 
Dominc  Deus  meus,  in  te  speravi :  dcmum  ca- 
nonem  .  Finito  vero  matutino  ,  convertit  se  ad 
imaginem  Salvatoris  suppiex  orando,  atque  di- 
oens  :   Domine  Jesu  Christe  ,  qui    taliter  appa- 


sitque  pax  fratri  meo  et  omnibus  vobis. 

9  Haec    illi  audientes    nullum  respondere   ver-  occidituret 
bum  poterant;  sed  timore  et  angore  pleni  lacry-   Vissogrodi  se- 
mabantur  :  ac  quilibet  intra  se  dicebat  ;  Vae  no-  Prflft*r' 
bis,  Princeps  noster  dilectissime,  beatissime  Dux 
caecorum ,     Vestitus    nudorum  ,    Scipio    senum  , 
Instructor   rudium ,    quomodo  respuisti   g*loriam 
mundi    hujus?  Quis    non   mirabitur  tantam   hu- 
militatem?  Et  quis  non  humiliabitur  tuo  ductus  p 
exemplo  ?    Sanctus    ergo    Borisus  confestim  bea- 
tam   Creatori    reddidit  animam  Julii  xxiv,   anno 


ruistiiu  terris,  ct  qui  digmatus  es  voluntarie  cla-  mxxviii  u.  Impii  autem  illi  parricidse  plures  alios 
vis  affigi,  et  inortem  in  cruce  suscepisti  propter  beato  Martyri  praesentes  interfecerunt  :  inter  quos 
pecoata  nostra ;    concede    et   mihi   pati.   Interim      Georgium   dilectum  Beati    puerum,   cujus  caput 


oirca  tentorium  exaudivit  sibilum  malignantium 
hominum  intra  mugitus  ,  ac  laerymando  prcca- 
tus  est  ;  Gloria  tibi,  Domine  Jesu,  propter  in- 
vidiam  me  pati  digmatus  hanc  tribulationem,  et 
proptcr  verbum  tuum  :  nolui  enim  mc  ipsum 
qmurcrc  nec  aliquid  coucupiscerc  secundum  Apo- 
stolum  :  Charitaa  omnia  patitur  ,  omnia  cre- 
dit,  uon  qua;rit  quce  sua  sunt  :  in  charitate  non 
cst  timor  :  churitas  perfecta  expellit  timorcm  : 
namquc  ,  Domine  ,  oinnia  moa  scmper  in    mani- 


amputavit ,  qui  non  poterat  auream  detrahere 
torquem  .  ,  .  Quocirca  corpus  ejus  truncum  ag-no- 
sci  non  poterat.  Sancti  autem  Martyris  corpus 
tentorio  involutum,  curruque  impositum,  secum 
avexcrunt.  Cum  autem  in  silvis  essent,  Beatus 
caput  coepit  erig-ere  x.  Quod  cum  miserrimus  Sua- 
topelcus  rescivisset,  duos  confestim  misit,  qui  cor 
sancti  Martyris  gladio  transfixerunt :  sicque  Bea- 
tus  immarcessibilem  adeptus  est  coronam.  Corpus 
itaque  vexerunt  usque  Visogrrodum  y  ibidemque 


SotiefiM  itufhfl 

rntm ,  {■(  ju- 
rmituj '/iis  oc- 
ciditur, 


bus  tuis  ,  qui  Legis  tme  non  sum  oblitus  :  ut  ti-      in  teraplo ,  D.  Basilio  consecrato,   in  terra  sepe 
bi,  Domine,  placet,  ita  fiat.  lierunt. 

7  Sacerdos  autem    cum    pucro  ,   videutes    Do- 


minum  suum  adeo  afllictum  ,  commiseratione 
ducti  collacryraabautur ,  diccutes  :  0  perdilecte 
Domiuc,  quauta  bouitate  repletus  es  !  Ergo  tan- 
tam  militum  copiam  in  raanibus  habens,  noluisti 
adversari  fratri  propter  amorera  Christi.  Intcrim 
derepente    irrupcrunt  in  tentorium    perditi  illius 


ANNOTATA. 

a  De  Vladimiri  conversione  factisque  ipsius 
ad  fidem  promovendam,  disputavi  in  Disserta- 
tione  de  conversione  et  fide  Russorum  huic  tomo 
prsefixa. 

b  Non 


DIE  QUIXTA 

A  b  Non  videntur  omnes  filii  Vladimiri  eodem 
tempore  cum  patre  baptizati  :  nam  eorum  ali- 
qui  verisimititer  nati  sunt  post  patris  baptisma. 
Auctor  igitur  solum  indicare  voluit ,  quantum 
opinort  duodecim  fuisse  Vladimiri  filios ,  omnes- 
que  seque  acpatrem  fuisse  baptizatos. 

c  Wiseslaus  ab  aliis  item  numeratur  primus, 
eique  Novogorodum  a  patre  datum,  cum  aliis 
scribit  Dlugossus  ad  annum  1005.  Intclligenda 
autcm  est  Novogardia  magna  ,  a  Russis  Novo- 
grod  Weleki  dicta  ,  quee  sita  est  ad  Ilmenum  la- 
cum  in  partibus  Occidentalibus  Moscovite.  Ad~ 
dunt  scriptores  Wisestaum  csse  defunctum  ante 
patrem. 

d  Izaslaum  item  secundum  recensent  Dlugos- 
sus  et  Kulczynskius ,  eique  a  Vladimiro  Polo- 
cum  donatum  scribunt .  Urbs  illa  deinde  Lithua- 
nise  accessit,  ibique  adjacet  Dunse  fiuvio  ,  vulgo 
Poloczki  dicta  aut  Polocko.  Plura  de  Izaslao 
nullibi  invenio ,  sed  Jaroslaus  item  habuit  fitium 
Izaslaum,  qui  Russiw principatum  obtinuit. 

e  Jaroslaus  postmortem  fratris  Wisesiai  apa- 

tre  constitutus  dicitur  dux  Novogardiensis  aut 

Novogrodensis,  cum  anteessetRosthoviensis.De 

B  eo ,  ejusque  fratribus  Boriso  et  Glebo  multa  in 

Commentario  sunt  dicta. 

f  De  Suatoslao,  quem  Suentoslaum  scribit  Dlu- 
gossus,  nihil  invenio,  nisi  quod  paterei  tradide- 
rit  Drzewiany ,  ut  vult  Dlugossus,  Dereva  scnbit 
Kidczynskius.  Habuerunt  Jarostaus  et  Vtadimi- 
rus  II  fiiios  ejusdem  72ominis. 

g  Huic  iidem  scriptores  "vVolodimiriam  datam 
assemait,  necplura  de  eo  addunt.  Fuit  et  Jaroslao 
ejusdem  nominis  filius,  et  alii  principes  Rus- 
si  id  nomen  habuerunt.  Wolodimiria  autem 
satis  nota  est ,  et  post  Kioviam  fuit  Russorum 
metropolis  ,  donec  magni  duces  Moscuam  se  con- 
tulerint. 

h  Mstislao  attribuit  Kulczynsliius  Tmutoro- 
kaniam,  Dlugossus  Timutokany  nominat.  Ducem 
hunc  Mstislaum  deinde  fratri  suo  Jaroslao  duci 
Kioviensi  bellum  intutisse ,  narrat  Dlugossus  ad 
annum  1014-,  quem  consule. 

i  Inter  Stanislaura  ct  Sudislaum  unus  omissus 
hic  est  filius,  ut  numeranti  patebit.  Bracislaus  itte 
vocatur  a  Kulczynshio,  a  Dlugosso  Posvisd.  Non 
convenit  etiam  inter  hos  scriptores  de  hereditaria 
C  portione  tribus  hisce  junioribus  per  patrem  attri- 
bida.  Dtugossus  nihil  ipsis  a  vivente  patre  dona- 
tum  scribit,  sed  Kioviensem  et  Berestow  principa- 
tus  ipsis  servatos  ait,  ut  eos  post  mortem  patris 
possiderent.  Alter  singulis  principatus  suos  ad- 
scribit  s  Stanislao  Smolenscum,  Bracislao  Luceo- 
riam,  Sudislao  Pscoviara.  Nolim  hisce  mejudicem 
interponere  ,  cum  ne  consentientibus  quidem  de 
filiorum  numero  ,  et  divisione  principatuum  da- 
ta  t  indubitatam  ausim  adhibere  fidem. 

k  Suatopelcum ,  qui  hic  ultimus  recensetur , 
laudati  scriptores  tertium  nominant ,  nimirum 
ante  Jaroslaum ,  iliique  Turoviam  aut  Turow  a 
patre  concessum  dicunt. 

1  Patzinacitas  vicinos  et  cemulos  Russorum  de- 
signari ,  observavi  in  Commentario  num.  28. 
Plura  ibi  de  Patzinacitis  assignavi,  ac  de  iisdem 
uberius  egi  tom.  i  Septembris  in  Commentario 
prsevio  ad  Acta  S.  Stephani  Hungarise  regis 
§5^6. 

m  Cum  Ditmarus  testetur  ,  Suatopelcum  in 
carcere  fuisse  ,  moriente  patre  ,-  necesse  est,  ut 
ex  illo  mox  evaserit  per  amicos ,  qui  etiam  ad 
reliqua  peragenda  ipsi  auxiliumprsebuerint. 

n  Lege  fratrem  ,  ut  exigit  phrasis :  nam  et 


SEPTEMBRIS. 


641 


piura  menda  in  exemplari  Ms.  reperio.  Verum  A-  a*«t«o. 
pleraque ,  ubiclara  sunl  et  solum  legibus  Grm   - 
maticte  repugnant,  corrigenda  censui  :  nec  cre- 
didi  operse  pretium  fore  ,  side  singutis  monerem 
lectorem,  cum  Acta  non  sint  tanti  momenti. 

o  Vos  hsec  aynbigue  erat  scripta,  totaque  phra- 
sis  mendosa,  quam  ex  conjectura  restitui.  Porro 
omnes  hse  sermocinationes  Borisi,  potius  medita- 
tiones  suntauctoris,  qui  istis  internas  ipsius  affec- 
tiones  exponere  voluit. 

p  Phrasis  cst  ambigua  et  ambigue  scripta  :  at 
sequentia  clara  sunt,  quod  sufficit  ad  mcntem  au- 
ctoris  intctligendam. 

q  Dtugossus  ad  annum  1005  de  iis ,  qui  San- 
ctos  occiderunt ,  sic  habet  :  Principalium  viro- 
rum,  qui  duces  Borysz  et  Gleb  occiderunt ,  haec 
sunt  nomina,  Puchsza,  Halicz ,  Lowicz  ct  Lasko. 
Tres  etiamnominantur  in  Commentario  num .  15. 
r  Altse  hic  et  in  primo  elogio,  acsi  urbis  aut 
oppidi  nomen  esset.  Intertio  elogio,in  Commen- 
tario  num.  13  dato  ,  ad  Altam  ,  ct  ia  quarto 
num.  15,  ad  fluvium  Altam.  Dtugossus  ad  an-  ^ 
num.  1010  alia  occasione  tocum  csedis  Borisi  sta- 
txdt  circa  Olham  fluvium.  Omnia  hmc  mihi  val- 
de  obscura  esse profiteor ,  cum  nec  locum  >i<><-  flu- 
vium  alterutrius  nominis  invenire  potuerim , 
qui  satis  probabiUter  possit  designari.  Atlamen 
satis perspiciolocum  nec  longeadmodum  abfuisse 
Kiovia  ,  et  quserendum  in  hodierna  Volhynia 
ac  verisimiliter  idtra  Borysthenem.  Nam  inter 
Kioviam  et  confinia  Patzinacitarum  Borisum 
tunc  fuisse  ,  omnia  insinuant  .-  confmia  autem 
Patzinacitarum  ab  utraque  Boryslcnis  parte 
versus  Kioviam,  se  extendebant,  ut  facile  evinci 
potest  ex  Porphyrogenito  lib.  de  Administrando 
imperio  cap.  9  et  alibi. 

s  Consentiunt  scriptores,  7ioiuisse  Borisum  ar- 
mis  principatum  invadere.  Itaque  exercitus,  pe- 
racta  expeditione ,  ab  eo  dimissus  est,  aid  sponte 
defluxit,  quod  ducibus  consentire  nollet  Sanctus, 
aut  etiam  quod  per  mortem  Vladimiri  imperium 
Borisi  esset  finitum. 

t  Quem  Nicetam  ex  variis  istius  nominis  San- 
ctis  designalum  voluerit  auctor,  non  facile  dixe- 
ro.  S.  Wenceslaus  Bohemix  dux  et  martyr,  qui 
coiiturZS  Septembris.et  S.  Barbara,  qum  i  De- 
cembris,clarius indicantur.Verum  tamhmcquan 
sequentia  meditatus  est  auctor, 

u  Sanctum  verisimiliter  occisum  anno  1015, 
et  sine  ullo  dubio  ante  annum  kic  assignatuwi, 
ostendi  in  Commentario  §  '■'•. 

_\  Iloc  factum  ( ctsi  itcm  asseratur  inprimo 
elogio  in  Commentario  num.  10^  parum  est  cre- 
dibite,  sed  fictitium  apparet ;  prassertim  ob  ea  , 
qu(v  de  coy^de  transfixo  sequuntur.  Nam  si  San- 
ctus  ex  vulneribus  acccptis  non  fuisset  omnino 
mortuus  ,  qui  id  primi  advertissent ,  haud  dubie 
inchoatam  ccedemperfecissent. 

y  Oppidum  hoc  fntstra  quxsivi  in  Dictionan lis 
gcographicis ;  at  tandem  inveni  in  tabulis  aut 
mappis  ,  in  quibus  notatum  est  ad  Borysthenem 
paucis  milliaribus  supra  Kioviam  ,  scriptum- 
que  "Wyszgrod,  ut  etiam  in  primo  eloyio  scribi- 
tur.  Sanctum  Vissogrodi  seputtum  in  mde  S.  Ba- 
silii  ,  conscntiunt  elogia  in  Commentario  data. 
At  Dlugossus  de  sepultura  utriusque  Sancti  sie 
habet  :  Corpora  autem  tam  Borysz  quam  Gleb 
in  Kiow  dcducta ,  iu  ecclesia  S.  Ba^ilii  in  uno 
sepulcro  tumulantur.  Malim  assentiri  omnibus 
aliis  quamuni  Diugosso,  nisi  forte  Vissogrodum 
inter  suburbia  fuerit  Kioviensis   urbis  ,  quze  eo 

tempore 


A    Amonvho 


642 

tempore  maximafuisse  dicitur,  ideoque  Vissogro 
dum  a  Kiovia  non  distinxerit. 


CAPUT  II. 

Glebus  ejusdem  fratris  Suatopelci 
machinatione  in  itinere  occisus  : 
corpus  in  loco  deserto  projectum  , 
deinde  ,  victo  per  Jaroslaum  Sua- 
topelco,  incorruptum  invenitur  :  se~ 
pulcrum  utriusque  Vissogrodi  mi- 
raculis   clarum. 


ACTA  SS.  ROMANI  ET  DAVIDIS. 

na     eos    alloquebatur  :   Parcite    obsecro,   mihi  :   D 
parcite ,  fratres    mei    dileotissimi  :  parcite  mihi  , 
qui  nihil  commisi  mali.  Non  offendite    me ,   do* 
mini  mei.   Quam   injuriam    feci  fratri  meo  et   vo- 
bis  ?  Si   aliquam  habetis   injuriam ,  ducite  me  ad 
principem  vestrum ,  fratrem  meum  et  dominum. 
Miseremini    servitutis  *  meae   :   miseremini  mei,   '  forte  juvea- 
domini  mei.  Sim  vester  servus  :  estote  domini  mei.   tutis 
Quidnam  mali  commisi  ?  Perhibete  testimonium  , 
et  non  dolebo  ,  si   sanguine    raeo  satiari  optatis. 
En  sum  in  manibus   vestris  ,  paratus  fratri  meo 
et  vestro  principi.   His  et  similibus  dictis  illi  mi- 
nime    attendentes ,  instar  ferocissimarum   bestia- 
rum  rapuerunt  Beatum.  Qui  ut  advertens  ,  nihil 
eos  sua  curare  verba,  patris  defuncti   Fratrisque 
occisi  opem   implorabat ,   matremque   ing-eminan- 
do  :  Salva  me  ,   pater   etc.    Tum  etiam  :  Salva  tu 
quoque  te  ipsum  ,    frater   et    inimice  mi,    Suato- 
polke. 
13    Tandem    protestabatur    innocentiam    suam  inviaocdii- 


S.   HliOu»  dulo 
fratri»  Kio- 
viam  inviia- 


duffi  iterin- 
Uitttit, 


0  ucai  iis  pcr 
Suatopetcum 

suhiit  initii 


Interim  impiissimus  ille  fratricida  Suatopol- 
kus ,  tali  commisso  scelere  ,  minime  ad  pro- 
bitatem  conversus ,  verum  sugg-estione  diabolica 
U  de  salute  sua  desperans ,  alios  quoque  fratres  in- 
terimere  in  animura  duxit.  Misit  erg-o  nuntios  ad 
beatura  Glebum  ,  in  sacri  fontis  susceptione  Da- 
vid  appellatura ,  fraudulenter  dicens  :  Venito  ci- 
to  :  pater  te  vocat,  graviter  namque  infirmatur. 
Beatus  erg*o  Glebus  ,  ut  rescivit ,  ascenso  equo 
quam  citissimo ,  iter  cum  parvo  comitatu  aggres- 
sus  est.  In  itinere  autem  lapsus  sub  ipso  equus 
in  quadam  fossa ,  pedem  ei  parumper  attrivit. 
Cumque  venisset  Smolenscum  a  ,  ac  Smolensco 
discessisset  ad  ictum  oculi ,  Smadinse  naviculara 
ingreditur.  Ilis  se  ita  habentibus ,  ad  Jaroslaum 
pervenerat  rumor  a  sorore  Pereslavia  de  morte 
patris  Vladimiri  ,  et  interfectione  Borisi.  Quo- 
circa  Jaroslaus  quantocius  direxit  nuntios  ad  fra- 
trem  Glebum  ,  significando  :  Noli ,  frater ,  di- 
scedere :  pater  enim  noster  e  vivis  excessit :  fra- 
ter  tuus  Borisus  crudeliter  a  Suatopolko  inter- 
fectus  est. 

11  Ilaec  ut  percepit  beatus  Glebus ,  amare 
lacrymans  exclamavit,  dicens.  Hei  mihi  !  hei 
mihi !  Duabus  de  causis  lacrymor  et  suspiro. 
Ploro  super  te  ,  pater  mi  :  itcrumque  vehemen- 
2  ter  ploro  super  te  ,  frater  mi  et  domine  Borise  , 
quomodo  crudeliter  es  transfossus?  0  dilecte  mi 
frater,  si  accepisti  confidentiam  apud  Dominum  , 
ora  pro  vilitate  mea,  ut  et  eg-o  dig-nus  sim  haec 
pati ,  et  tecum  vivere.  Cum  beatus  Glebus  hac 
et  similia  diceret,  gemitus  et  suspiria  g-eminan- 
do,  creberrimisque  singultibus  Deum  invocan- 
do,  non  minus  in  lacrymis  quam  in  fluvio  nata- 
bat.  Ecce  ex  iraproviso  appulerunt  a  Suatopolko 
missi  improbi  homloid»  ,  immisericordes  sang-ui- 
ftlga,  peaaimffi  fene,  furibundos  habentes  ani- 
mos.  Beatus  autem  navigabat  in  Scopsa  b  non 
prooul  Smadina.  IIos  ergo  cum  anirnadvertisset 
Beatus,  exultavit  in  anima.  Qui  ipsi  ng-noscen- 
tes  contristati  sunt ,  appropinquantes  ad  eum 
Sanctus  amioam  priBStolabatur  ab  eis  salutatio- 
nem:cumque  jam  adnatassent ,  protinus  pessi- 
nu  llli  latrones  in  eymbam  Sancti  prosiluerunt 
evaginatos  manibus  tenentes  gladios.  Extemplo 
6  manibus  cunctis  romi  exciderunt ,  omnesque 
prn?  timore  prapmortui  sunt. 

12  Hfflc  Beatus  conspiciens ,  seque  ab  illis 
interfectum  iri  advertens ,  supplicibus  eos  intue- 
batur  oculis  ,  facicraque  suam  lacrymis  abluen- 
do,  iteratis  suspiriis,  voce  commiseratioue  ple- 


Corpus  tu  sil- 
va  projectum 
prodtgiis  di- 
vinis    ho.tora- 
litr  ; 


coram  caslo  et  terra ,  inferendo  ;  Frater  mi  Bo-  'wr* 
rise ,  intercede  pro  me  [  apud  ]  communem  om- 
nium  Dominum ,  ut  habeam  fiduciam  et  assi- 
stere  valeara  throno  illius.  Demum  flexis  g"eni-  E 
bus  orabat ,  dicens  :  Benig-nissime  et  misericor- 
dissime  Domine  ,  lacrymas  ne  despexeris  etc.  Vi- 
de  ,  Domine  ,  et  judica  :  ecce  enira  parata  est 
anima  mea  ante  te  ,  Domine ,  et  tibi  reddo  g-lo- 
riam  Patri  et  Eilio  et  Spiritui  sancto  etc.  Finita 
oratione  ,  placido  vultu  suos  aspexit  interfectores  : 
humilius  voce  allocutus  est  eos  :  Eratres,  occi- 
dentes  perficite  opus  vobis  comraissum.  Tunc  mi- 
serrimus  Plorazer  c  ocius  illum  mactare  jussit. 
Coquus  ergo  Borisi ,  nomine  Torcim  d ,  cultro 
beatum  mactavit  Glebum  ,  tanquam  innocentem 
ag-num,  feria  secunda,  Septembris  v.  Hli  vero 
projecto  beati  Martyris  corpore  in  loco  quo- 
dam  deserto  inter  duos  truncos  ,  ad  impium 
Suatopolkum  reversi ,  a  quo  infelici  gaudio  sus- 
cepti  sunt. 

14  Dominus  autem ,  qui  custodit  ossa  San- 
ctorum  suorum  ,  hujus  quoque  Sancti  cadaver 
illfesum  incorruptumque  long-o  temporis  spatio 
conservavit.  Ssepe  autem  a  pastoribus  et  venato- 
ribus  ,  aliisque  circa  illum  locum  iter  facienti- 
bus  ,  videbatur  ig-nea  columna ,  faces  accensa?, 
et  nonnumquam  musica  caslestis  ,  et  ang-elici  vi-  p 
debantur  cantus  e,  omnibus  stupentibus,  nemine 
causam  sciente,  nimirum  hoc  sancti  corporis 
gratia  fieri.  Nec  alicui ,  divina  sic  permittente 
providentia  ,  ad  inquirendum  sancti  Martyris  cor- 

pus  in  animum/,veniebat:  donec  princeps  Jaro-  / 

slaus  ,  lmpatiens  tanti  fratricidii ,  arreptis  armis  , 
exercitum  contra  impium  Suatopolkum  mitteret. 
Orabat  Deum  dicebatque  :  Non  ego ,  Domine 
non  eg-o  hujus  fratricidii  auctor  sum  ,  sed  1116.' 
Tu,  Domine  ,  vindica  sang-uinem  fratrum  meo- 
rum  Borisi  et  Glebi  innocenter  effusum.  Ne 
obsecro  ,  et  eg:o  hac  morte  inteream ,  sed  juste 
judica,  ut  malitia  peccatoris  finiatur  etc. 

15  Suatopolkus   quoque,    quam   priraum    per-  victoqm^ 
cepit  Jaroslaura  castra  movisse ,  universam  com-  Jarostanm 
movit  Russiam   et  innumerum   conscripsit  exerci-  Sual°Pelc"- 
tum     et  trans   Borystenem    castra   metatus   est  • 
Jaroslaus  vero  ex  altera  fluvii  parte.  Curaque  tri- 

bus  mensibus  ex  utraqne  parte  nihil  certatum  es- 
«et  et  jam  hiems  grlaciem  instar  marmoris  con- 
g-elaret ,  nocte  quadem  Suatapolkus  cum  suis 
inebnatus  nihil  mali  suspicabatur.  Interim  Jaros- 
aus  cum  suis  transportavit  [exercitum]  felici- 
ter,  et  scaphas  a  ripa  repulerunt ,  ag-ressique 
[sunt]   g  pugrnam.   Suatopolki   autem    exercitus  s 

inter 


DIB  QUINTA  SKPTEMBRIS. 


643 


eoqne  deinde 
iterumpropi- 

gato  et  mor- 

tUO, 


ru/u  Jui  ostai 
quxsitum,  se- 
pelitur  Viuo 
grodi: 


c 

miraciilu  apntt 
sepntcntm  n- 
trittsqne. 


interduo  stag-na  ingrentia  distributus  erat;  itaque, 
cum  ab  altera  exercitns  parte  nihil  auxilii  liaberet 
propter  intermedias  aquas  stagnorum,  milites 
Suatopolki,  impetum  hostium  non  austinentes,  su- 
perglaciein  recedebant,  sed  fracta  cum  illisglacies, 
multique  submersi  aquis,  alii  caesi.  Sicvictus  fra- 
tricida  Suatopolkus,  ad  Boleslaum  principem  Po- 
lonum  se  contulit,  Jaroslao  solium  patris  Kiovis 
occupante  h. 

16  Suatopolkus,  impetrato  auxilio  a  Polonis, 
mag-na  militum  nianu  reversus,  vicit  etprofliga- 
vit  Jaroslaum  i,  Novo  conscripto  exercitu,  in 
Altha  k  constitit,  ubi  beatus  Borisus  occisus.  Ibi 
elevatis  ad  ctelum  manibus  et  oculis,  dixit  : 
Ecce  sang-uis  fratris  mei  clamat  ad  te,  Do- 
miue,  ut  Abclis  etc.  His  et  similiuus  dictis,  fe- 
cit  cong-redi  exercitum.  Ubi,  cum  triduo  forti- 
ter  concertatum  fuisset,  palmam  obtinuit  Jaros- 
laus.  Suatopolkus  vero  fugrit,  et  inter  fug*iendum 
correptus  est  a  deemone  l,  omniaque  membra 
ejus  dissoluta  sunt  :  nec  equo  jam  poterat  inside- 
re,  sed  lecticis  portabatur  :  fugitque  usque  ad 
Bresctum  m  assiduo.  Clamabat  autem  :  1'ugite, 
fugite :  ecce  enim  insequitur  me ;  quamquam  a 
nullo  insequebatur.  Cumque  sic  timidus  ac  vaga- 
bundus  nullo  in  loco  pacitice  consistere  posset, 
totam  pererravit,  justu  Uei  ira  persecutus,  Po- 
loniam.  Tandem  in  silvis  inter  Poloniam  et  Bo- 
hemiam,  a  nescio  quo  occisus,  impiam  miscrrime 
efnavituniiuam. 

17  Jaroslaus  intenm  principatum  Russiae  so- 
lus  adeptus,  de  sanctorum  Martyrum  sepultura 
studiose  inquirebat.  De  sancto  igitur  Boriso  nar- 
rutum  est,  illum  in  Visegrodo  sepultum  esse  in 
D.  Basilii  basilica.  Beatus  autem  Glebus  omuium 
effug-erat  notitiam,  nisi  quud  quis  noverat  eum 
Smolensei  n  occisum  esse.  Nonuulli  ergo  Smo- 
lenscenses  prsesentes  narrabant,  qualiter  circa 
Smolenscum  in  loco  quodam  deserto  appareat  lux 
et  faces  accensae.  Respoudet  Jaroslaus  :  Fratris  mei 
Glebi  corporis  indicia  sunt.  Misit  erg-o  sacerdotes 
ad  inquirendum  sancti  Martyris  corpus,  quod  in 
praedicto  loco  invenit.  Sacerdotes  ergo  et  diaconi, 
ac  reliqua  plebs  cum  thuribulis  ac  facibus  accensis 
acceptum  sacrum  corpus  Visegrodum  deportaruut, 
ubi  honorificentissime  penes  S.  Borisi  corpus  se- 
pelierunt. 

18  Accidit  autem  res  omnium  memoria  di- 
gnissima,  nimirum  beati  martyris  Glebi  corpus, 
quod  tot  annis  o  iusepultum  jacuerat,  totum  il- 
laesum  et  incorruptum  inventum  est,  a  nulla  avi 
vel  bestia  carnivora  lsesum,  colore  lucido  et 
pulcherrimo,  integ-errimumque  et  suavissimos 
sparg-ens  odores,  Domino  sic  gloriticante  et  cu- 
stodiente  Martyris  sui  corpus.  Plurima  autem, 
divina  concedente  gratia,  ad  Martyrum  sepulcra 
facta  miracula  :  cseci  namque  visum,  claudi  gres- 
sum,  et  a  dsemonibus  obsessi  liberatiouem  con- 
sequebantur  pt  cum  fidei  reverentia  ac  timore 
ad  sanctam  illam  ecclesiam  confug-ientes.  Ad  ma- 
jorem  Dei  optimi  maximi  honorem  et  g"loriam. 
Amen. 

ANNOTATA. 

a  Smolenscum  urbs  nota  est  ad  Borysthenem, 
sitaque  inter  Muromum  et  Kioviam,  non  tamen 
linea  recta,  At  eo  itinere  Sanctus  utipotuit,  ut 
non  recederet  a  terra  Russica,  aut  ut  per  Bory- 
sthenem  commodius  navigaret  Kioviam.  Smadi- 
nam,  aut  silvam  Smiadinam,  in  qua  occisum 
dicit  Kulczynskins  in  Commentario  num.  16, 
Septembris  Tomus  II. 


nullibiinvenio.  At  certum  est,  scriptorem  illum  a.  Awwii». 
aberrasse,  dum  Sanctumin  itinere  perducit  ad 
Volg-am  :  neque  enim  Muromo  Kioviam  p\ 
ciscenti  adeundus  est  fluvius  Volga,  nisi  velit  in 
Septemtrionem  prius  discedere  aut  in  Orientem, 
ut  perveniat  ad  Australes  et  Occidentales  Russue 
partes. 

b  Vox  hsectam  ambigue  scripta  est,  ut  recte 
legi  nequeat.  Quare  ignoro,  an  sit  nomen  fluvii 
aut  loci  aut  navis.  Locus,  quo  occisus  est,  in 
ducatu  vel  palatinatu  Smolenscensi  fuisse  dicitur 
infra  nitm.  17.  Atque  ita  eliam  insinuatur  in 
Commentario  §  2  in  elogio  primo,  secundo  et 
quarto.  Tertium  etogium  num.  14  habet,  occisum 
esse  cum .  .  per  Dunam  navigaret.  Verum  Duna 
satislonge  abest  Smolensco,  nec  ducit  Kioviam. 
Dziesna  fluvius,  qui  supra  Kioviam  iltabitur  Bo- 
rystheni,  forsan  indicatur.  At  sic  occisus  non 
fuerit  Sanctus  in  vicinia  urbis  Smolensci,  nec 
Smolenscum  usque  venire  debebat,  ut  per  flu- 
vium  illum  navigaret  Kioviam.  Quare  si  in  na- 
vi  aedes  facta  est,  cum  plerique  asserant  factam 
esse  non  tongea  Smoleusco,  probabitius  existimo 
Sanctum  navigasse  per  Boryslhencm.  Ceterum 
certo  sciri  non  potest,  utrum  in  navi  an  in  curnt  K 
fuerit  occisus,  cum  scriptores  dissentiant  et  divi- 
nare  cogantur ■. 

c  Ducem  horum  sicariorum  llorasimm  rocat 
Kulczynskius  in  Commentario  nwn.  16,  Forte 
Horazer  scribi  debuit  vox,  quse  tamen  Florazer 
videtur  scripta  in  exemptari  Ms. 

d  Laudatus  scriptor  loco  indicato  Torcinum 
dicit  fuisse  e  famulis  lllibi  .  .  .  ,  qui  erat  culime 
prffifectus.  At  vix  crediderim,  Sanctum  apro- 
prio  famutooccisum,  quando  consiut  desicariis 
aliis  subornatis.  Idem  rursumsoriptorrecedit  ab 
aliis,  dum  adt/it  eduoto  onse  confossum  :  nam 
reliqui  cultro   occisum  dicunt,   ut   habent  Acta. 

e  Fuisse  qiurdam  prodigia  in  loco,  ubiproje- 
ctum  est  S.  lllibi  corpits,  omnes  conseutiunt.  In 
Offtcio  a/pud  Kuiczynskius  inAppendics  pag.  16 
utrique  idem  male  a/tribuitur  prodigium  his 
verbis  :  Quorumvi'  saora  oadavera,  in  locis  inviis  ac 
desertis  projecta,  coluxnna  ignea  indi^vtavit,  id 
est,  indicavit.  At  id  deuno  lllibi  corpore  intel- 
ligendum. 

f  Kidczynskius  in  Commentario  num.  10  ait, 
corpus  a  Smotenscensibus  subtatum  ac  Smotensci  F 
primum  sepultum.  At  id  neque  cum  Actis  neque 
cum  aliis  etogiis  congruit. 

g-  Duas  voces  uncis  inclusas  addidi,  utphrasitn 
explerem.  Porro  cum  Vtadimirus  obiisse  dicalur 
15  Julii,  et  Borisus  peremptus  asseratur  4-1.  ejus- 
demmensis,  verisimileest,  Jarostaumjam  circa 
flnem  Jutii  et  mense  Augusto  exercitum  coltegis- 
se,  raptimque  collectitm  versus  Borysthenem 
duxisse,  ita  ut  pugna  itta  prima  post  tres  menses 
committi  potuerit  eodem  anno  mense  Novembri 
aut  Decembri.  Quapropter  omnia  illa  probabi- 
lius  illiganda  sunt  anno  1015,  quo  Vtadimirum 
verisimittime  obiisse  ostcndi  in  Commentario  §3, 
Si  quis  tamen  malit  credere  pugnam  iltam  con- 
tigisse  uno  anno  serius,  opinio  ipsius  statitto 
anno  emortuali  non  repugnabit. 

h  Dtugossus  hisce  consona  scribit  ad  annum 
100K,  nimirum  de  conscripto  ab  utroque  exer- 
citu,  de  pugna  post  tres  menses  inita,  de  clade 
Suatopetci  ac  de  multorum  submersione  per  gla- 
ciem  fractam.  Fugam  vero  Suatopelci  hicexpti- 
cat  :  Suentopelcus  autem  dux  vix  manus  hosti- 
les  evadens,  repenti  cursu  in  Poloniam  auftlgtt, 
et  ad  Boleslaum    Polonorum  rcgem  se  conferens, 

87  supplex 


644 


A.  fcNRiao.  supplex  sibi  contra  fratrem  ferri  Jaroslaum  auxilia, 
pluriraa  offerens,  plurima  pollicens,  expetiit.  Ca- 
pit  atitem  Jaroslaus  dux  Suentopelkonem,  et  ex- 
ercitu  ejus  conflicto,  castrum  Kiow,  tradentibus 
se  illi  Kioviensibus,  et  sedit  in  principatu  Kw- 
viensi  habens  annos  28.  Error  haud  dubie  ir- 
repsit  in  illa  verba,  Capit  autem  Jaroslaus  dux 
Suentopelkonem,  cum  non  solum  aliis  omnibus 
scriptoribus  sint  contraria,  sed  ipsius  quoque 
Dlugossi  dictisde  fuga  Suatopelci  ad  Boleslaum. 
Existimo  legendum  :  Capit  autem  Jaroslaus  dux, 
Suentopelkone  et  exercitu  ejus  conflicto,  castrum 
Kiow  etc. 

i  Hanc  Suatopelci,  aut  potius  Boleslai  Polo- 
niee  ducis  victoriam  contigisse  anno  1018,  osten- 
di  in  Commentario  num.  21.  Dlugossus  fuse  de 
ea  scribit  adannum  1008. 

k  Dlugossus  narrans  secundam  Jaroslai  victo- 
riam  ad  annum  1010,  locum  assignat  circa  Olham 
fluvium,  in  loco,  ubia  Suantopelcone  occisus  erat 
Borysz.  Tempus  pugnse  ex  conjectura  figi  potest 
circa  annum  1020. 

1  Hoc  fortasse  in  odium  ipsius  confictum  est. 


ACTA  SS.  ROMANI  ET  DAVIDIS. 

m  Voce  Bresctum  auctor  designat,  opinor,  ur- 
bem  Lithuanix,  Brescianensis palatinatus  caput. 
Sita  est  hsec  urbs  ad  Bugum  flumen,  ubi  Mucha- 
vecium  recipit.  Brzescie  scribitur  apud  Dlugos- 
sum  ad  annum  1010,  qui  de  fuga  et  morte  Suato- 
pelci  sic  habet :  Suentopelkus  fuitvictus,  et  vemt 
in  Brzescie,  quod  a  Boleslao  Poloniie  rege,  m  suo 
prafecto  atque  prsesidio  tenebatur.  Exinde  vero 
clementia  Boleslai  regis  plurimum  fidens,  Polo- 
niam  procedebat,  nova  auxilia  ad  restituendas 
suas  calamitates  a  Boleslao  Polonorum  petiturus  : 
sed  in  itinere  repentino  languore  correptus,  mo- 
ritur,  et  a  comitibus  suis  in  loco  deserto  et  ig-noto 
sepelitur. 

n  Id  est,  in  territorio  Smolenscensi. 

o  Quinque  forsan  aut  sex  annis.  At  dubitari 
potest,  an  insepultum  jacuerit,  et  saltem  terra  non 
fuerit  contectum. 

p  De  miraculis  consentiunt  elogia,  et  Officium 
frequentissime  sanationes  aliaque  beneficia  gene- 
ratim  prsedicat,  sed  nullum  particulare  miracu- 
lum  ullibi  scriptum  inveni. 


D 


DE    BEATO    ALBERTO    ABBATE 

PONTID^E    PROPE    BERGOMUM    IN    ITALIA 


E 


c.s. 


COMMENTARIUS    PR^VIUS 

1.  Memoria  in   Fastis,  loci  notitia,  scriptores  Vitse 


Cinu  hni:m 
IRCOL1  XI. 

Beati  memoriu 


i)i  sacri$  Fas- 
tli. 


*  acri  Benedictini  Ordinis  martyrologi  Fastis 
suis  hac  die  inscribunt  B.  Albertum  patria 
Bergomatem,  professione  monachum  Bene- 
dictinum,  monasterii  S.  Jacobi  in  Pontida  in 
agro  Bergomensi,  abbatem  primum  ac  fundato- 
rem.  In  ccenobio  sancti  Jacobi  de  Pontida  (inquit 
Wionius)  juxta  Berg-omum,  saucti  Alberti,  primi 
ejusdem  ccenobii  abbatis,  miraculis  et  sanctitate 
clari.  Eisdem  plane  twrbis  ullum  annuntiat  Me- 
nardus  in  Ordinis  sui  Martyrologio,  uti  et  Bu- 
cetinus  in  Menologio  Benedictino,  ubijam  citatee 
annuntiationi  hoc  elogium  subjicit  :  Fuit  Alber- 
tus  natione  Bergomas,  nou  solum  primus  sui  coe- 
nobii  abbas,  sed  et  cjusdem  fundator  primus,  cui 
ipse  a  sancto  Cluniacensi  abbate  praefectus,  vitse 
Btaotionum  suarum  dircctorcm  ab  eodem  accepit 
bcatum  Vitum  eximia  sanctitate  monachum,  qui 
Alberto  in  monaehica  disciplina  instituenda  soler- 
tissimus  cooperator  adstitit.  Fuit  Albertus  gravis- 
simorum  miraculurum  gTatlaet  gioria  a  Numiue 
honoratus,  obiitque  anno  Christi  mxcix,  PontidEe 
primum  sepultus,  inde  autem  postea  ad  basilicam 
sancta^  Mariffl  Majoris  Berg-omum  translatus ;  ubi 
froquouti  iidolium  concursu  religiosissime  colitur. 
Eadem  fere  habet  laudatus  Wionius  in  Notis 
suis. 

9,  Benedictinis  accedit  Philippus  Ferrarius  in 
Catatogo  generati  Sanctorum,  qui  in  Romano 
Martyrologio  non  habentur.  Verba  ejus  accipe  : 
Apud  Berg-omum,  S.  Alberti,  primi  abbatis 
Pontidas :  in  Notis  vero  addit,  illum  Kalendis 
Septembris  obiisse,  sed  hac  tatnen  die  ejusdem 
memoriam  celebrari.  At  Mabitlonius  Annai. 
Benedict.  tom.  f>pag.  240  satis  jejune  ait :  Huuc 


Albertum  pro  Sancto  habent  Bergomenses,  teste 
Cselestino  in  Historia  Bergomensi.  Merito  id  a 
Cccleslino  asseri,  manifestumestexomnibusscri- 
ptoribus,  qui  de  Sanctis  Beatisque  Bergomatibus 
scripsere  :  hi  enim  omnes  Albertum  sanctitate  ac 
miracidis  (quee  tamen  nusquam  produnt)  claruisse 
testantur,  et  pro  certo  cuttus  indicio,  translatio- 
nem  sacri  ejusdem  corporis  assignant.  Hagio  - 
philos  hosce  scriptores  recensitos  lector  infra  re- 
periet :  sufficiat  unius  et  alterius  testimonio 
nostro  dicta  confirmasse.  K 

3  Antonius  Guamerius  de  Vita  et  gestis  San-  et  llPud  scri' 
ctorum  Berqoraatum,  in  B.  Alberto  heec  scribit :  ptores  e'90' 

.„  ff  ....  matet  :  corpo- 

Albertus  tandem  cura  et    summis  viris  g-ratus  es-  ris  [ramiatio, 

set,  et  longe   ante  alios  acceptissimus  pauperum 

animis,  vita   sanctissime    acta,    immortalibusque 

editis    operibus,     in     Beatorum     sedes    concessit, 

anno  a    partu    Virgiuis  mxcv  ,    iv  Non.   Septem- 

bris,   et    iu    templo,    quod     extruxerat,   sepultus 

est.   Ejus    mortem   in   conspectu   Dei    preciosam 

fuisse,   crebra  testata  sunt  miracula.   Narrat  de- 

inde,  post  277   annos  templum  istud  direptum 

incensumque  fuisse,  eaque  occasione  B.  Alberti 

corpus  Bergomum  translatum  et  in  aede  S.    Ma- 

rise  Majoris  collocatum  fuisse.  Ccetestinus  in  Hi- 

storia   quadripartita  parte    i,    tib.  5,   cap.  16, 

relato  ejusdem  templi  hostili  flamma  incendio, 

quod  anno  1373  itligat,  in  hunc  modum  Italico 

sermone    prosequitur  :  Corpus     sancti    Alberti, 

fundatoris  et  primi  abbatis   dicti  loci,    et  corpus 

cujusdam   discipuli   ejus,  tunc    abscondita,  dein- 

de   mense  Octobri  ab   episcopo,   clero  ac  populo 

Ber<romum  translata,  et  in  ecclesia  S.  Marue  Ma- 

joris  deposita  sunt ;  ubi  hodiedum  in  quodam  al- 

tari 


Logi  et  mona- 
tterii  iitus 


H 


II.   ^Etas, 


et  aliqualis  co 
gnitio. 


DIE  QUINTA  SEPTEMBRIS 

tari  asservantur.  Altare  istud  sacratissimo  Cor- 
pori  Domini  sacrum  esse,  tradit  oculatus  testis 
Marius  Mutius  in  Vita.  S.  Alberti.  Verbaejusex 
Italico  hdec  sunt.  Sepultus  fuit  in  suotemploan- 
te  altare  majus  :  inde  ob  direptionem  et  incen- 
dium  monasterii  et  ecclesiae  facta  a  Barnaba  Vi- 
sconti ,  translatus  est  una  cum  ossibus  beatorum 
Henrici  et  Viti ,  in  ecclesiam  sanctse  Mariae  Ma- 
joris,  quae  eadem  illa  putantur,  quse  anno  mdlxxx 
in  altari  Corporis  Domini  ejusdem  ecclesiae  in- 
venta  sunt ,  una  cum  laciniis  tunicarum ,  cal- 
ceis  et  corriguis  secundum  usum  Patrum  Clu- 
niacensium  :  cui  inventioni  ego  etiam  feliciter 
interfui.  Denique post  pauca  concludens  ait :  Hu- 
jus  beati  Patris  reliquiae  qusdam  houorantur  in 
sancti  Paneratii. 

4  Porro  ad  loci  cognitionem  pertinent  ea,  quse 
habet  laudatus  Guarnerius  in  Vita  ,  narratio- 
nem  sic  prosequens  :  Patrimonio  in  duas  partes 
cum  fratre  diviso ,  nonnulla  praedia  Pontidae  po- 
sita  Alberto  forte  obtig-erunt.  Is  vicus  in  valle 
agri  Berg-omatis ,  qua  in  Occidentem  spectat, 
non  magna  adjecta  planitie  ,  situs  est :  a  fiumine 
Abdua  mille  et  quiugentos  passus  distat.  Saltus 
tum  erat  totus  ferme  vastus  et  sylvestris ,  et  a 
perditis  et  facinorosis  hominibus  ,  qui  rapto  vi- 
vebant ,  obsidebatur  :  nunc  cultorum  diligentia 
et  studio  fertilis  et  fructuosus  est.  A  Septentrione 
et  Oriente  aestivo  colles  terrenos  placide  accli- 
ves  habet ,  suavissimique  vini  adeo  feraces ,  ut 
nihil  nec  usu  uberius,  nec  specie  la^tius  esse  vi- 
deatur :  a  Meridie  cditi  montes  vestiti  densissimis 
castaneis  objiciuntur.  Ad  hanc  faecunditatem 
amoenitatemque  summa  caeli  salubritas  accedit , 
locusque  solitudinem  et  recessum  quagrenti  maxi- 
me  opportunus  existimatur.  Ibi  Albertus  primum 
humile  et  parvum  oratorium  ,  ut  sunt  ferme  rerum 
initia ,  construxit;  inde  erog-ata  a  piis  hominibus 
pecunia,  inagnificuni  templum  condidit :  ipse  mag*- 
nam  patrimonii  partem  iu  usum  etornatum  templi 
contulit. 

5  De  eodem  monasterio  agit  Mabillonius  tom. 
5  Annal.  Benedict.  ad  annum  1087  num.  30 , 
ubi  ait  :  In  Bergomensi  comitatu  ,  sed  in  dicecesi 
Mediolanensi ,  conditum  esc  hoc  anno  S.  Jaco- 
bi  monasterium ,  de  Pontida  a  loco ,  ubi  posi- 
tum  est  ,  nuucupatum,  dotatum  ex  bonis,  quae 
,  Odo  clericus  eidem  loco  donaverat.  Hoc  mo- 
nasterium  Cluniacensi  abbatiae  subjectum  fuit, 
ejusque  reg-imen  Alberto  priori  commissum  a  ve- 
uerabili  Hugone  abbate.  Mox  in  dictorum  con- 
firmationem  profert  sequentia,  quse  in  margine 
uncinis  distinguit,  licet,  unde  hauserit,  non  in- 
dicet :  Hic  ( Hugo  )  in  atrio  ecclesiae  sancti  Ro- 
mani  haud  procul  Cluniaco  exsistens,  cum  con- 
silio  monachorum  et  custodis  coeuobii  sancti  Pe- 
tri ,  iu  praesentia  famulorum  suorum  ,  facuita- 
tem  indulget  Alberto  Priori  sancti  Jacobi  de 
Pontida,  disponendi  de  rebus  ejus  prioratus ,  ut 
ipsi  consultius  videretur  ,  (  attendendo  tamen  , 
ut  bona  fama  Ordinis  illaesa  servaretur)  et  raa- 
xime  de  bonis  ab  Odone  clerico  et  ordinario  , 
ut  vocat ,  S.  Faustini  Brixiae  concessis.  Sed  non 
satis  assequor,  quomodo  ex  his  verbis  eruerit, 
ccenobium  illud  anno  1087  pHmum  conditum 
esse.  Quod  autem  ait,  Pontidam  in  dicecesi  Me- 
diolanensi  sitam  esse,  id  aperte  negat  lauclatus 
Ccetestinus  parte  2  lib.  17,  pag.  252,  conten- 
dens,  tocum  iltum  ad  dicecesim  Bergomensem  per- 
tinere.  Ejusdem  rursus  monasterii  meminit  ad 


045 

sterium,  situm  ultra  flumen  Abduam,   Pontidense 
appellatum. 

6  Scriptores  Vitx  suae  varios  nactus  est  B.  Ab- 
bas  noster ;  sed  neotericos.  si  unum  Teutaldum 
excipias.  Recitat  eos  omnes  Donatus  Catvi  in 
Scena  titteraria  Scriptorum  Bergonensium  ,  in 
qua  de  Teutaldo  heec  lego  Italice  :  Teutaldus 
Cluniacensis  scriptor  antiquus  et  raagnae  aucto- 
ritatis ,  cujus  schedae  multum  profuerunt  ad  per- 
ficiendam  Vineam  Peregrini ,  fuit  monachus  Pon- 
tidensis ,  et  istius  venerabilis  monasterii  S.  Jaco- 
bi  abbas  tertius.  Scripsit  historiam  S.  Alberti  pri- 
mi  abbatis  et  fundatoris  monasterii  Pontidensis. 
Heec  historia  non  exstat  in  Museo  nostro :  verum 
si  de  ea  judicare  liceat  ex  Vinea  Barthotomsei  de 
Peregrinis,  illa  aut  interpolata  est ,  aut  contem- 
nenda  ;  adeo  improbabilia,  imo  inter  sepugnan- 
tia  narrat ,  ut  num.  9  et  10  sumus  ostensuri. 
Inter  neotericos  prmcipui  numerantur  Bartholo- 
maeus  de  Peregrinis ,  Marius  Mutius ,  Anto- 
nius  Guarnerius ,  qui  opus  Marci  Atitonii  Be- 
nalii  perfecit ,  et  Coelestinus  Capucinus,  ex  qui- 
bus  nullus  seculo  xvi  antiquior  est.  Quapropter 
operse  pretium  non  duxi  eorum  Opuscuta  recu- 
dere  ;  ratus  sufficere  ,  si  qiuv  ipsi  fusiori  stylo 
pertractarunt,  in  quoddam  compendium  contra- 
herem. 


iccrote 
C.  S. 

ViU  icripto- 
reM  neoteriei. 


et    corporis 
latio. 


trans- 


D 


annum    1113,    num.     77,     Perstat ,    inquiens , 
etiam  nunc  celebre    in  agTO    Berg-oraensi  mona- 


Stas, 

e  suprema ,  qua  Beatus  vixit ,  setate  ge-  qHa(ioruU,m 
mina  est  scriptorum  sententia ;  attera  eam  quiritur. 
ad  medium  seculi  x,  altera  ad  finem  xi  refert. 
Posteriorem,  quse  communior  est,  sequitur  Guar- 
nerius  citatus  ,  qui  Alberti  mortem  iv  Nonas 
Septembris  anni  1095  afpgit.  Eumdem  annum 
emortualem  statuunt  Marcus  Mutius  in  Vita 
edita  anno  1610  ,  Bartholomieus  de  Peregrinis 
in  Vinea  Bergomensi  parte  2,  cap.  16,  Ferrarius 
inCatatogo  generali  Sanctorum,  Carolus Sigonius 
tom.  2:  de  Regno  Italice  coi.  601  apud  Lud.  Mura- 
torium  :  quibus  consentiens  Mabiltonius  Annal. 
Benedict.  tom.  5  ad  annum  1095  sic  scribit : 
Iuterim  Albertus  seu  Adelbertus  Bergomas  ,  vir  $ 
sanutus ,  monasterii  Pontidenais  in  dirtcesi  olira 
Mediolanensi ,  nunc  Bcrgomensi  ,  conditor  et  ab- 
bas  moritur  Kalendis  Septeinbris  hujus  anni 
(  109j  )  eiquc  beatus  llenricus  Cremonensis  sub- 
rogatus.  Sancti  Alberti  Vita  a  Caslestino  scripta 
dicitur  in  Historia  Bergomensi ,  euraque  S.  llu- 
g"onis  abbatis  Cluniacensis  discipulum  fuisse  tra- 
dunt.  Falluntur  itaquc ,  qui  eum  seculo  nono 
vixisse  putant.  Rectius  Ferrarius  et  Sig-oniusejus 
obitum  hoc  anno  reponunt.  Hisce omnibus proxime 
accedunt  Wionius  et  Bucetinus,  secundum  quos 
mors  Beati  incidit  in  annum  1 009.  At  iaudatus  su- 
pra  Coelestinus  annum  circiter  940  ipsi  supremum 
fuisse  contendil.  In  eamden  fere  sententiam post- 
modum  ivit  Maurius  Mutius  in  Sacra  historia 
Bergomensi  Itaiice  excusa  anno  I  <i2 1  ,  ubi 
Albertum  circa  annum  Domini  9ti0  obiisse  opina- 
tur. 

8  Priorum  sententia,  quse  pro  fine  seculi  xi 
certat,  mihi  ionge  probabilior  videtur,  propterea 
quod  in  itla  temporis  ratio  rectius  congruat  cum 
personis  et  factis ,  qute  in  Alberti  Vita  a  variis 
referuntur,  et  quorum  pleraque  fictitiasintopor- 
tet,  si  beatus  Abbas  ad  secutum  ix,  et  medium 

decimi. 


Accettui  Thie- 
tbtrgr  u  Lotha- 
ito  repudiatx. 


DE  B.  ALBEETO  ABBATE. 


u  CTom 
C.S. 


13 


mt  Beulwn  nc 
'n  iid)  tec.  >\, 


omnomquo  di 
ligontlnm 


commentitm* 
videtur  : 


046 

decimi  referendus  sit :  prout  ^videnter  apparebit 
ex  observationibus ,  quas  in  discutiendis  ejusdem 
Actis  adhibebimus.  Interim  prsecipuum  adversa- 
riorum  argumentimi  examinemus.  Unicum , 
quod  ipsi  proferunt,  est,  quod  velint,  Theutber- 
gam ,  quam  Lotharius  Francorum  rex ,  ducta 
Waldrada  pellice ,  repudiaverat ,  ad  B.  Alber- 
tum  fama  sanctitatis  altectam  accessisse,  ejusque 
piis  mo?iitis  instructam  monasterium  Fontaneltse 
et  ecclesiam  S.  JEgidii  non  procul  a  Pontida 
condidisse ,  ibidemque  post  vitam  pie  actam  ?nar- 
moreo  tumulo  conditam  fuisse.  Hinc  Ccetestinus 
in  Historia  qnadriparlita  Bergomensi,  parte  %, 
lib.  \1,sic  Italice  ratiocinatur :  Adventus  Theut- 
pergae  (alii.s  Toperga,  Theberga  et  Thietperga 
voeatur)  ad  Albertum  in  Pontidam ,  asseritur 
in  Vinea  ,  a  Guarnerio ,  a  Mutiis  patre  et  tilio, 
ab  Ilieronymo  Terzi ;  ei  quod  magui  momenti 
est,  a  Theodaldo  secundo  (imo  tertio)  abbate 
Pontidensi  in  Historia ,  quam  '-onscripsit  de  actis 
ac  vita  sancti  Alberti  magistri  sui  et  primi  abba- 
tifl:  ita  ut  hac  super  re  nullum  dubium  rema- 
neat.  Deinde  accessum  Teidbergse  anno  808  affi- 
git.  Hoc  fundamento  posito  ,  ita  fere  ratiocina- 
tur  :  cum  ad  B.  Albertum  Teutberga  accederet, 
numerabat  itle  40  circiter  ad  minimum  annos  : 
miiilnvorat  cuita  in  seeido,  el  annos  aliquot  ifi 
solitaria  vita  posuerat  ;  quippe  cujus  fama  san- 
ctitatis  jam  late  sparsa  erat,  quiquejam  nume- 
roso  monachorum  gregi  abbas  prseerat,  cum  a 
pnedicta  regina  inviseretur.  Siitaquead  annum 
1(105  ,  aut  1090  pertigerit ,  necesse  est,  ut  267  aut 
plurium  annorum  senex  obierit ;  quod  incredibiie 
videtur. 

9  Recte  :  nec  mihi  tantum  senium  probabiie 
apparet.  At  Quidni  iiceat  simili  plane  ratiocinio 
ad  hocargumentum  respondere?  Facta,  quse  re- 
tatitrisumus ,asseruntur passima  Bergomensium 
rerum  scriptoribus,  nominatim  a  Bartholomseo  de 
Peregrinis  in  Vinea  ,  a  Guarnerio ,  a  Mutio  fi- 
lio ,  aliisque  ,  et  quod  magni  momenti  est\  a 
Teutaldo  seu  Theodaldo  :  ea  autem  omnia  ad  se- 
cuti  xi  finem  pertinent:  si  itaque  Teutbergaan- 
no  308  ad  Albertum  jam  quadragenarium  ac- 
cesserit ,  oportet,  ut  2(16  vitse  suoe  annum  atli- 
gerit,  quod  incredibile  videtur.  Quod  vero  Al- 
bcrtus  ad  postre77ios  secidi  xi  annos  pervenerit  , 
habemus  ex  ipso  Teutatdo  in  laudatse  a  Cmtestino 
Vinece  parte  3,  cap.  17.  Verba  accipe.  Haac  vi- 
nea  multa  damna  sustinuit  eirca  annum  Domini 
mmiy  ,  quando  Novocomenses  et  lnsulani  ripse 
Abdiuc  territorii  Bergoiuensis  inter  se  fecerunt 
inagnura  bcllum  At  beatus  Albertus  Pontiden- 
sis  abbatiffl  fundator  adeo  laboravit ,  omnique 
diligentia  *  in  tam  atroci  Novocomensium  se- 
dando  bcllo  adhibuit ,  maxime  quod  datis  obsi- 
dibus,  Novocomenses  Insulanis  fidem  fregerunt, 
ac  maximis  contra  Iusulanos  copiis  irruerunt  : 
verum  beati  Alberti  orationibus  ct  mmtis  tan- 
dem  NoYocomenses  ab  Insulanis  fusi  ac  fugati  fue- 
ruut :  et  tunc  erat  hujus  vinen;  pra^sul  Attho  hujus 
Qominis  primus,  Ihcc  domnus  Theutaldus  tercius 
Pontidensis  abbas  in  historia  ipsius  S.  Alberti  capi- 
tuloxxni. 

10  Quaie  istud  bellum  fuerit,  compertum  non 
habeo  :  at  debuit  aliquot  annos  citius  accidisse, 
si  Atto  I  obierit  anno  1077,  ut  habet  Ughellus 
Itali&sacwB  tom.  &  coL  449  novissimx  editionis. 
Quidquid  sit ,  cx  hoc  testimonio  habemus ,  Al- 
bertum  circa  secuti  xi  /inem  inter  civos  adhuc 
censeri  a  Theutatdo  :  adeoque  non  est ,  cur  &&* 
iestinas  biographi  istius  auctoritate  tantopere  ni~ 


tatur ;  cum  non  minus  nobis  ,  quam  ipsi  faveat. 

Restatigitur ,  ut  vel  Teutbergae  ad  Albertum  ac- 
cessum,vel  pleraque  ,  quse  de  B.  Abbate  memo- 
ratitur,  inter  fabulas  numeremus :  utrum  proba- 
bitiussit,  judicent  eruditi:  mihi  interim  accessus 
itle  tam  certus  non  videtur ,  ut  propter  illum 
retiquapro  fictitiis  habenda  censeam  ;  prgesertim 
cum  ex  dictis  pateat,  Teutaldum  aut  interpola- 
tum  esse,  aut  sibi  non  constare,  dum  tam  mate 
cohcerentia  narrat.  Accedit,  quod  Joannes  abbas 
S.  Arnulfi  Metis,  in  Actis  S.  Glodesindis  tom.  6 
Jviii pag \  220  diser^te  scribat ,  Theutbergam  Lo- 
tharii  viduam  Metis  ejusdem  sanctcV  monasterii 
regimen  suscepisse ,  in  eoque  fuisse  sepultam  : 
unde  Eecardas  Francise  Orientalls  tom.  2  pag. 
518  eam  Metis  obiisse  insinuat :  idem  habet  Daniei 
in  Historia  Francisead  annum  7<10,  ubi  de  ea  hsec 
Gallice  scribit :  \n  1'Vanciam  redux  in  quoddam 
monasterium  Metis  se  recepit  ,  ubi  vitam  posuit.A^ 
fuerit  sane  sepuiia  prope  Po7iiida?nt.  no7%  propter- 
ea  dicenda  erit  beato  Abbati  nostro  co?ivixisse, 
cum  reliqua  o?nnia,  quse  de  ipso  narrantur,  con- 
trarium  evi?ica?it,  ut  oste?idimus,  et  oste?isuri  su- 
mus. 

11  Sed  unde,  inquies ,  scriptoribus  supra  re- 
ce?isitis  in  mente?n  venit  iste  Theutbergse  ad  Al- 
bertum  accessus  ?  Mihi  valde  verisimiie  appa- 
ret,  Teodaidum  aut  maie  i?itellectum ,  aut  in- 
terpolatum  fuisse.  Occasionem  prsebere  potuit 
aiiaquadam  Thetberga  nobitissima  femina,  quse 
post  medium  seculi  si  in  Italia  floruit,  et  Ab- 
bate?nnostrum  potuit  conve?xisse.  Deitla  sic  me- 
minit  Ugheltus  Italise  sacrse  tom.  3,  cot.  69  et 
seq.  novissimse  editio?iis,  de  archiepiscopis  Ftoren- 
ti?iis  agens :  Gerardo  sedente  anno  mlviii  ,  as- 
surrexit  nobilissima  queedam  matrona,  Thetber- 
g-a  nomine,  quae,  extincto  viro  ,  vita^religiosa?  se 
addixit ,  amplissimamque  donationem  contulit  in 
canonicos  S,  Joannis  episcopi  etc.  Dehide  post 
?nutta  subdit :  Thetberg-a ,  seu  Tisberg-a ,  ut  vi- 
dimus,  canonicorum  benefactrix,  illa  eadem  esse 
putatur,  qua3  paulo  post  S.  Felicitatis  monasterii 
Ordinis  S.  Benedicti  celeberrimi  evasit  abba- 
tissa,  meruitque  pro  se ,  suisque  successoribus  in 
eodem  coenobio  a  Nicolao  II  reaedificato  ,  sequenti 
privilegio  exornari.  Mox  subjungit  privilegiu?n 
prsefati  Pontificis ,  signatu??i  a?i?io  1059.  Potuit, 
inquam ,  htec  nobilissima  matrona  Albertum  ac- 
cessisse ;  et  de  ejusde?n  accessu  egisse  potuit 
Teutaldus  :  cumque  hsec cognominis  essetcum  re- 
pudiata  a  Lothario  regi?xa,  no?i  difficulter  inter- 
polator  quispia?n  induci potuit,  ut  crederet,  Teut- 
bergam  regi?xam  a  Teutaldo  designa?H ;  eoque 
facUius  potuit  induci ,  quod  ( si  vera  ?\arret 
iaudatus  Mutius  pag.  215,  secimdse  editionis ) 
Fo?ita?ieiise  in  templo  S.  JEgidii  non  procul  a 
Po?itide?isi  ccenobio,  poste?noris  sepuicrum  osten- 
datur  cum  hac  inscriptio?ie  :  B.  Thetberga  Lotarii 
Regis  Francorum  uxor. 

12  In  opi?iio?iis  nostrx  co?ifir?nationem  unu?n 
hic  addo  argu??ie?itu?n  :  quod  etsi  non  convincat 
sita?nen  cum  adductis  adduce?xdisque  pondere- 
tur,  sua  vi  non  caret.  Teutaldus  seu  Theodal- 
dus  ab  omnibus  recensetur  Pontide?isis  abbas  ter- 
iius;  inqiwd  ??iunus  He?irico  C?'e?no?iensi  anno 
1119  e  vivis  erepto  ,  successisse  dicitur ,  in  Vi- 
nea  pa?He%,cap.  18.  Operatus  est  etiam  in  hac 
vinea,  inquit ,  B.  Henricus  Cremonensis  civis  , 
dicti  S.  Alberti  socius  ,  cui  successit  in  munere 
abbatis,  justissimeque  abbas  annos  xxiv  vixit ; 
aunoque  mcxix  ad  cselestia  regna  ejus  anima  mi- 
gravit,  .  .  .  eique   Theodaldus  olim   dicti  S.  Al- 

berti 


D 


E 

ostcnditw, 
unde  is  error 
oriri  potuerit 


Obiitcircufi- 
nem  teculi  xi 


DIE  QUIXTA  SEPTEMBRIS. 


64  7 


berti  socius  ac  discipulus  successit . . .  Ilaec  ex 
memorata  historia  (  scilicet  Alberti  ,  ut  prse- 
miserat  )  cap.  xxi  et  xxv.  Calculus  hic  confirma- 
ri  potest  ex  Tristano  Chalco  apud  Puricettum 
in  Monumentis  Ambrosianw  basilicse,  tom.  i  pag. 
556  editionis  Mediolanensis  anni  104-5,  ubi  The- 
baldus  prior  Pontidensis  dicitur  anno  1119  Me- 
diolanum  venisse  ,  ut  de  fundato ,  exstructo- 
quefid  est  reparato  auctoque,  opinor  )  Medio- 
lanensium  munificentia,  Pontidensi  aenobio  gra- 
tias  ageret ,  et  immunitates  quasdam  impetra- 
ret.  Sane  Thebaldus  hic  idem  cum  Theodaldo  vi- 
detur,  ul  ex  ejusdem  prioratus  tempore  non  ob- 
scure  eticitur  :  si  vero  idem  sit,  qua  ratione  ter- 
tius  dumtaxat  abbas  potuit  evadere  in  sententia 
adversariorum  ,  qui  Alberti  mortem  anno  940  , 
aut  950  affigunt  ?  In  ea  certe  opinione  ad  mini- 
mum  109  anni  inter  primum  et  tertium  prsesu- 
lem  intercedere  debuissent.  Verum  hac  de  setate 
sufficiant  :  modo  Beati  Vitam  ,  prout  a  laudatis 
num.  G  scriptoribus  refertur ,  examinemus  ;  ex 
quibus  nostra  sententia  muttum  confirmabatur . 


B       §  III.    Gompendium  Vitae  ex 


m 


varns. 


Beaiipairia,  A  Ibertum  Bergomi  ex  honestis  parentibus 
adoieicentiu  .•  X^natum ,  in  adolescentia  strenue  mititasse 
inittamojiaste-  tra(iunt ,  donec  lethdti  vulnere  ex  pugna  saucius 
voto  se  obstrinxit ,  fore  ut  sanctioris  vitsenor- 
mam  sectaretur,  si prsesens  periculum  evasisset. 
Voti  reus  cum  adscito  sibi  socio  Henrico  quodam 
Cremonensi,  Hierosolymam  religionis  gratia  pe- 
regrinari  voluisse  perhibetur  :  at  mutato  consilio 
Compostellam  adiisse;  indeque  in  patriam  redux, 
divisa  cum  fratre  hsereditate  ,  inprsedia  qusedam 
Pontidse  in  agro  Bergomensi  posita,  qitse  ei  forte 
obtigerant,  secessisse  :  ubi  primum  humili  sacel- 
lo,  deinde  vero  ex  suis  piorumque  hominum  fa- 
cuttatibus  magnifico  exstructo  templo,  monasterii 
sui  incunabula  posuerit.  Aucto  subinde  discipu- 
lorum  numero,  a  S.  Hugone  Cluniacensi  abbate 
impetrasse  dicitur  insignis  pietatis  ac  doctrinse 
ccenobitam  Vitum  nomine  ,  qui  novse  isti  familise 
(;  vivendi  leges  prsescriberet.  Idem  Hugo  post  an- 
nos  aliquot  in  Italiam  profectus  Albertum  no- 
strum  monasterio  suo  abbatem  prsefecisse  narra- 
tur.  Ita  fere  omnes  laudati  scriptores  ,  prseter 
Coelestinum ,  qui  pro  Hugone  Bernonem ,  ems- 
ve  suecessorem  S.  Odonem  seculi  x  abbates  sub- 
stituit  :  verum  id  ipse  egit  videlicet ,  quia  no- 
verat ,  S.  Hugonis  setatem  cum  reginse  Teutber- 
gse  ad  Albertum  adventu  non  posse  concitiari. 
Sed  priusquam  progrediamur  ,  pauca  notanda 
sunt. 
qt^namexhis  14  Ex  hisce  omnibus  nihil  certius  videtur  , 
eerta.  quam  quod  Beatus  noster  monasterii  Pontidensis 

fundator  et  prsesul  fuerit :  in  hoc  enim  omnes  , 
nemine  contradicente,  consentiunt.  Quie  vero  de 
S.  Hugone  adduntur  subsistere  nequeunt  in  sen- 
tentia  eorum  ,  qui  Albertum  secuto  x  obiisse  opi- 
nantur.  Sanctus  enim  Hugo  anno  1021-  primam 
lucem  aspexisse,  ostenditur  in  Actis  nostris  tom. 
3  Aprilis  pag.  629  ;  si  itaque  circa  medium  se- 
culi  x,  Abbas  noster  jam  obierit  ,  qua  ratione 
a  sancto  itto  Ctuniacensi  abbate  id temporis  non- 
dum  nato  camobiticas  leges  ac  moderatoreyn  pe- 
tere,  ab  eoque  suis  monachis  prsefici  potuit  ?  At 
in  nostra  sententia  nutta  hic  difficultas  occurrit  .- 


quippe  S.  Hugo,  ut  ex  citatis  Actis  habemus  , 
S.  Oditoni  anno  1049  vita  functo  suffectus  ,  us- 
que  ad  annum  1109  vivis  superfuit  ,  adeoque 
Alberto  nostro  diu  synchronus  vixit.  Conatur 
quidem  Coetestinus  argumenti  vim  etidere,  sub- 
stituendo  ,  ut  supra  monui ,  in  S.  Hugonis  lo- 
cum  Bernone  aut  Odone  ;  sed  quo  fundamento 
nixus  id  agat,  a  nwm.9  examinatumest.  Prseter- 
ea  Beatum  nostrum  S.  Augoni  Ctuniacensi  sub- 
jectum  fuisse  ,  num.  5  ostendit  Mabiltonius , 
quamquam  instrumentum  ,  exquo  ilta  excerpsit, 
memorise  lapsu,  ut  reor ,  indicare  prsetermiserit. 
Videri  possunt  num.  7  et  sequentes. 

15  Guarnerius  ssepe  laudatus  prsedictis  sub-  Diuidim: 
jungit  grave  quoddam  dissidium,  quod  B.  Al-  ^dinur 
bertum  interetepiscopum  Berg  m  msemmorum  ,p,um 
disparitas  excitaverat.  Rem  ex  ipso  accipe.  Ar- 
nulfus  episcopus  tum  ecclesiam  Berynmatem  ad- 
ministrabat ,  qui  pelle  ovina  speciosus ,  iutror- 
sum  immanitatem  lupi  £-erebat.  Is  Alberto  bono- 
ribus  virtutibusque  eximio  invidere  ccepit...  Ea 
item  re  maxime  exacerbatus  est ,  quod  injuriose 
sacerdotem  quemdam  pium  et  Alberti  necessarium 
in  vincula  duci  episcopus  jusserat :  quo  cognito  ,  \ 
Albertus  Bergomum  acourrit,  et  carceremiugres- 
sus  ,  prius  inde  extrudi  non  potuit  ,  quam  sacer- 
dos  emissus  est.  Aversissimus  hic  Arnulfi  animus 
Albertum  nou  fallebat  :  quare  cum  templum,  quod 
ffidificaverat,  consccrandum  curaret,  magnis  preci- 
busasummo  pontifice  Urbano  contendit ,  ut ,  cui 
velletepiscoporumexternorum,Uoc  onus  imponeret. 
Is  Jabur  Otryco  episcopo  Hymoke,  qui  ad  concilium, 
quod  Placentiae  habcbatur,  couveueral  ,  delegft- 
tus  est. 

1G  Lmtis  aliis  hac  rc  impetrata,  Arnulfus  ma-ynam  et  Amuifum 
invidiamtristitiamque  praesetulit  :  nam  cum  Otry-  Uergomenttm 
cum  Pontidam  pervenisse,  ei  renunciatum  esset ,  emKomim 
fremeusira  perinde  acsi  omne  jus  episcopatus  ere- 
ptum  esset,  caterva  suorumstipatus  Pontidam  prae- 
oiplti  celeritate  advolat.  Mox  impotentem  anti- 
stitis  ,  qui  vix  a  violentis  manibus  temperdbat  , 
orationem  ,  placidumque  ad  hanc  Alberti  respon- 
sum  satis  pi-otixe  texit  i  quo  dum  nihit  profice- 
retur,  circumstantempoputum  pro  beato  Abbate 
muttis perorantem  inducit  -.actandem  sicprogre- 
ditur  :  Albertus  interim  iu  templum  ad  oratio- 
nem,  qua  plurima  alia  consecutus  erat ,  confu-  p 
gerat  :  et  illis  instantibus  monentibusque,  ethoc 
Deum  sujipliciter  orante ,  contcntiouibus  finis 
impositus  est ,  datisque  dexteri.s ,  oinuibus  col- 
laudautibus  ex  summi  Pontificis  decreto ,  ma^na 
hominum  frequentia  et  studio  consecratio  per- 
fecta  est.  Ut  Albcrtus  faventium  multitudine, 
quam  parta  victoriafeliciordiccbatur  ;  sic  episcopi 
iutolerandam  superbiam  saevitiamque  Deus  haud 
diu  iuultam  est  passus  :  nara  non  longe  post , 
coacto  Mediolani  concilio,  episcopo  erimini  datura 
est ,  res  sacras  quiestui  habuisse  :  cum  non  solum 
non  se  purg-aret ,  sed  etiam  confessioue  sua  urg-e- 
retur  ,  damuatus  est ,  cique  episcopatus  abro- 
gatus.  Hiec  Guarnerius,  quse  fixsc  a  nobis  setati 
probe  congruunt. 

17  At  Barthotomseus  de  Peregrinis,  in  Vinea  onum  dieUur, 
parte  i ,  cap.  27  scribit,  Pontidense  temptum  ab 
ipso  Arnutpho  consecratumfuisse.  Ilic  ,  (Arnut- 
phus)  inquit ,  anno  Domini  sixc  cousecravit  ec- 
clesiam  abbatiaj  S.Jacobi  Puntidm  Ordiuis  S.  Be- 
nedicti.  Cwlestinus  quia  nec  Arnutphi  nec  Otry- 
ci  setas  cum  reginse  Teutpergse  ssepe  memorato 
adventu  starc  potest,  prsefatam  ecclesiam  a  neu- 
tro  consecratam  opinatur ,  contendique ,  Guar- 
nerium  in  assignandis  tempore  et  pirsonis  hattu- 

cinatum 


t;is 


IGCTOM 

c.  s. 


txaminatur. 


tt  ut  probab 
litcr  vemm 
ostenditur. 


Pcliqna  Beati 
OCiOj  mors, 

monaaterii 


cinatum  fuisse.  Tlaque  eadem  fere  ac  Guarne- 
rius,  de  consecrando  templo  referens ,  ait  hmc 
sub  Hagannone  seculi  ix  episcopo  Bergomensi 
contigisse  :  causam  vero  acciti  ad  id  opus  ex  al- 
tera  dioecesi  antistitis  non  aliam  profert,  quam 
quod  Haganno  Lotharii  partes  in  repudianda  in- 
nocentissima  Teutberga  secutus,  ab  Apostotica 
sede  anathemate  tunc  temporis  esset  itligatus.  Cos- 
lestino  in  postrema  hacparte  opponit  se  Guerri- 
nus  in  Synopsi  rerum  et  temporum  ecclesiee  Ber- 
gomensis  pag.  53,  editionis  anni  1734-  :  ubi  pro- 
bare  nititur,  Haganonem  Teutbergse  favisse,  ne- 
dum  fuisse  adversatum. 

18  Sed  quidquid  sit  de  illa  controversia,mi- 
hi  Guarnerii  narratio  non  quidem  ut  certa,  sed 
ut  magis  probabilisplacet  prse  opinione  Coelestini, 
tum  propter  supradicta,  tum  quia  Bartholomaeus 
de  Peregrinis ,  ut  jam  vidimus  .  Arnulphum 
ad  Alberti  eetatem  non  obscure  refert ,  licet  in 
retiquis  hoc  loco  refragetur  Guarnerio.  Adde , 
quod ,  quse  hic  de  Arnulpho  memorantur ,  ejus 
moribus  plane  congruant.  Constat  id  ex  epi- 
stota  S.  Gregorii  VII  anno  1079  data  ad  Rainal- 

U  dum  episcopum  Comensem,  in  qua  ei  mandat ,  ut 
in  varia ,  quse  de  Arnulpho  detata  ad  se  erant, 
diligenter  inquirat ,  et  pro  meritis  aut  absolvat 
aut  damnet.  Inter  objeclaautem  critnina,  simo- 

■  nia  et  sanctorum  virorum  vexatio  numerantur. 
Prast.crca  ,  inquit  sanctus  Pontifex ,  pestiferas 
simoniacae  haeresis  nundinas  exercere .  . .  perhi- 
bctur.  Ifuc  accedit,  quos  servos  Dei ,  quos  ,  ut 
virum  rcligiosura  decet,  tueri  ,  et  in  cunctis  ad- 
juvare  deberet,  e  contrario  infestare  et  moles- 
tare  conatur.  Epistolam  hanc  studiosus  lector 
totam  reperiet  apud  Labbeum  tom.  10  Concil. 
col.  224  et  seq.  Ex  hisce  duo  habemus  :  unum 
est,  quod  Arnuiphi  prgesutatus  in  fixam  a  nobis 
Alhcrti  cetateni  inciderit :  atterum  quod cpiscopus 
ille  hujusmodi  fuerit  moribus  ,  ut  quas  contra 
Alhcrtum  motitus  dicitur  ,  turbidento  ejusdem 
ingenio  quadrent  quam  maxime.  Quinimo  non 
immcrito  quis  suspicetur,  inter  servos  Dei,  quos 
infcstare  et  molestare  conatus  dicitur  a  S.  Gre- 
gorio  ,  Beatum  nostrum  el  familiarem  eipresby- 
terum  numerari, 

q      10  Cetenc  etiam  circumstantiie  veritati  satis 

_  consonte  videntur  :  nam  Urbanus  II .  teste  Pagio 
in  Breviario  tom.  2,  ab  anno  1088  S.  Petrica- 
thedram  tenuit  usque  ad  annum  I0d9  :conci- 
lium  vero  celebravit  Ptacentiie  anno  1095.  Ar- 
nulphum  autem  seculo  xi  jam  senescente ,  anno 
videticet  1077,  nominari  electum  Bergomensem 
episcopum  ,  tradit  Ugheltus  in  Italia  sacra  tom. 
4,  col.  449  novissvuce  editionis ;  additque,  eum- 
dem  in  concilio  provinciali,  habito  Mediolani  , 
anno  109S  de  simonia  convictum  et  episcopatu 
cxidumesse.Verumtamenin  Otryco  erratumvide- 
tur  :  Ughettus  enim  inter  episcopos  Imotenses  nul- 
lum  Otricum  agnoscit  ante  annum  1122,  ad  quem 
eum  refert  in  Supplemento  cot.  274.  Quam  ob 
rem  si  prmdictum  temptum  ab  episcopo  Imo- 
lensi  re  vera  tum  consecratum  fuerit ,  Otn/co 
substituendus  est  Otdo,qui  testelaudato  Ughetto 
tom.  2  ,  col.  624  id  temporis  Imolensi  ecclesix 
prsesedit ,  quique  anno  mxcv  Novocomi  eccle- 
siam  de  Vostemati  consecravit  ex  auctoritate  Ur- 
bani  11. 

20  De  Albcrto  nihit  prseterea  narrant ,  nisi 
quodprophetue  spiritu  clarus  principibus  vi?*is 
%n  veneratione  esset :  quod  ejus  arbitrio  belta  so- 


n 


DE  B.  ALBERTO  ABBATE. 

noctes  integras  in  sacris  eedibus  excubaret,  ac 
tres  quadragesimas  religiosissime  Romse  tradu- 
xerit.  Queenam  autem  vaticinia  protulerit ,  quse 
belta  sedarit ,  non  exprimunt.  Denique  Alberti 
historiam  sic  prosequitur  Guarnerius  :  Albertus 
tandem  cum  et  summis  viris  gratus  esset,  et  lon- 
ge  ante  alios  acceptissimus  pauperum  animis,  vi- 
tasanctissime  acta,  immortalibusque  editis  operi- 
bus,  in  Beatorum  sedes  concessit  anno  a  partu  Vir- 
g-inis  mxcv  ,  Non.  Sept.  ,  et  in  templo  ,  quod  extru- 
xerat,  sepultus  est.  Ejus  mortem  in  conspectu  Dei 
preciosam  fuisse,  crebra  testata  sunt  miracula.  In- 
terjecto  deinde  cclxxvii  annorum  spacio ,  ejus 
loci  incolae,  qui  Barnaboni  tum  Berg*omatibus  im- 
peritanti  infensi  erant,  Ambrosium  ejus  filium  ex 
concubina  genitum,  insidiis  collocatis,  adorti  foede 
trucidarunt.  Quo  facto,  quodintelligebant,  quantum 
facinus  commisissent ,  pro  magnitudine  periculi 
defensionem  parare  coeperunt ,  templumque  S.  Ja- 
cobi  occuparunt,  et  amicorum  prsesidiis  et  armis 
firmarunt,  tum  opere  tumultuaria  arcis  in  modum 
munierunt.  Pater  interfecti  filii  injuria  accensus 
partem  suarum  copiarum,  quae  templum  expugna-  j; 
rent,  misit.  His  Anotum  vicecomitem,  Paganinum 
Panicum  Bononiensem,  NicolaumTertium  Parmen- 
sem  praeposuit. 

21  li  circumjecta  templo  multitudine,  id  magno  excidium,  cor- 
impetu  oppugnare  aggressi  sunt.  Pontidenses  duce  poris  tran$ia- 
Clerico  Caprinati  Tedeschi  filio,  quem  sibimetipsis  h0 
praefecerant ,  se  primo  constanter  tutabantur,  to- 
tumque  quatriduum  impetum  hostium  fortiter  sus- 
tinuerunt  :  sed  eum  magnis  tormentis  muri  quate- 
rentur,  et  ex  paucis  quotidie  aliqui  eorum  caderent, 
amissisqueduobus  monachis,  et  Nantellino  Rivola, 
Guilielmo  Colleone,  Simone  Brolo,  viris  insignibus 
occisis ;  qui  supererant,  fessi  et  corporibus  et  ani- 
mis  essent ,  pacti,  ut  inviolati  abirent,  se  dedide- 
runt.  Promissum  id  facilius,  quam  prsestitum  :  om- 
nescontra  interpositam  fidem  interfecti  sunt,  tem- 
plum  direptum  et  incensum.  . . .  Omnibus  ferro  et 
igne  vastatis, . .  .  B.  Alberti  corpus  Bergomum 
translatura  ,  et  in  sede  S.  Marise  Majoris  collo- 
catum. 

22  Eadem  plane  habet  Marius  Mutius  in  Vita, 
et  Ccelestinus  citatus  parte  i ,  lib.  5,  cap.  16 ;  et 
parte%,  lib.  17.  Nihil  tamen  apud  alios  scriptores 
de  hoc  Pontidensis  abbatim  excidio  literis  consi- 
gnatum  reperio.  Annales  Mediolanenses  ab  au- 
ctore  anonymo  conscripti  apud  Ludovicum  Mu- 
ratorium  Rerum  Itaticarum  tom.  16  col.  755  , 
meminere  quidem  de  interfecto  Ambrosio  t  Ber- 
nabovis  fitio  :  ajuntque  patrem  ea  nece  tantopere 
contristatum  fuisse  ,  ut  velut  amens  prse  nimio 
dolore  redderetur  :  at  de  relata  modo  vindicta 
nullumverbum  faciunt.  Fatendum  tamen  est , 
Bernabovem  ittum  impotenti  adeo  crudetique 
indole  in  laudatis  Annalibus  depingi ,  ut  simi- 
lis  perfidia  ac  ferocitas  ab  ejus  genio  neutiquam 
abhorreat.  Hmc  autem  Ambrosii  cxdes  ibidem 
anno  1373  illigatur.  Porro  Guerrinus  supra 
laudatus,  pag.  77  scribit,  translationem  hanc 
factam  esse  a  Lanfranco  de  Salvettis  Ordinis 
Minorum,qui  ab  anno  1349  usque  ad  1381  Ber* 
gomensem  ecclesiam  rexit.  Ferba  ejus  accipe : 
Corpus  B.  Alberti  civis  Bergomensis  ex  abba- 
tia  sancti  Jacobi  de  Puntida  ab  eodem  fundata  , 
ad  ecciesiam  sanctse  Marise  Majoris  Bergo- 
mi  transtutit.  Cetera,  qua>  ad  Beati  corporis 
translationem  spectant,  dedimus  supra  num.  3. 


Bergomum. 


ptrenlur :  quod religiosis  exercitiis addictissimus 


DIE  QUINTA  SEPTEMBRIS. 


649 


DE   BEATO  JORDANO 

ORDINIS   PULSANENSIS  ABBATE  GENERALI 

IN  APULIA 


SYLLOGE 


J.s. 


De  cultu    et  gestis 


CtRC  MEDIUM 
SBC.  XII. 

Memoria    Be- 
ati  in  Fastis, 


0 


■i  cultus . 


rdinem  Palsanensem  e  tenebris  eruere  cona- 
\tu$  est  Papebrochius   noster  occasione  S. 
Joannis  Matherensis,  qui  istius  Ordinis  fun- 
dator  fuit  ac  primus  abbas,  dum  hujus  Vitam  il- 
lustravit  tom.  iv  Juniipag.  37  et  sequcntibus.  In 
Commentario  preevio  ad  eamdem  Vitam  num.  15 
gemino  testimonio  probavit,  coli  item  successo- 
rem  S.  Joannis  Matherensis  B.  Jordanum  cum 
aliis  quibusdam  ejusdem  Ordinis.  Idem  Beatus 
memoratur  hodie  in  codice  Florentino   Usuardi- 
ni  Martyrotogii  apud  Sollerium  his  verbis  :  In 
monasterio  Pulsanensi,  dioecesis  Sipontinse,  juxta 
Manfredoniam  ,  depositio    sancti  Jordani  abbatis 
dicti  monasterii.  Miratur  quidem  Sollerius  nul- 
lam  B.  Jordani  mentionem  haberi  in  codice  Pul- 
sanensi ;  at  id  cultui  ipsius  obesse  nequit,  cum 
codex  ille  Usuardinus,  seu  Martyrologium  istud 
Pulsanense,  scriptum  videatur  B.  Jordano  viven- 
te,  ut  advertit  Papebrochius  num.  8,  et  magis 
probat  Sotlerius   in  preefatione  ad   Usuardum 
pag.  58.    Quapropter   dubitandum  non  est    de 
antiquo  cultu  B.  Jordani,   quem  etiam  afftrmat 
variis  tocis  Jordanus  generalis  Ordinis  Montis 
Virginis  in  Chronico,  uti  et  laudatus  ab   ipso 
Octavius  Beltranus  in  Descriptione  regni  Nea- 
politani,  cujus  verba   Jordanus    adducit  pag. 
498. 

2  Verumtamen  f  quia  monachi  Ordinis  Pid- 
sanensis  paulatim  defecerunt ,  ipsumque  mona- 
sterium  Pulsanense  deinde  inhabiiatum  fuit  a 
paucis  Franciscanis  Conventualibus,  non  satis 
constat,  an  Officio  et  Missa  cultus  fuerit  B.  Jor- 
danus,  neque  scitur,  quo  die  ipsius  festicitas  fue- 
rit  celebrata.  Hac  de  causa  Beati  solum  utor  ti- 
tulo ,  licet  Sanctus  vocetur  a  variis ;  et  hunc 
elegi  diem,  quo  habetur  in  laudato  codice  Flo- 
rentino.  Testimonium  de  cultu  B.  Jordani  huc 
missum  anno  1642  a  vicario  monasterii,  quia 
etiam  de  reliquiis  agit,  partim  repeiam.  Verba 
accipe  :  Et  in  eadem  ecclesia  (Pulsanensi)  sunt 
alia  quoque  duo  corpora,  scilicet  S.  Joelis  prae- 
dicti  et  S.  Jordani  monacbi  :  quae  corpora  re- 
posita  sunt  uno  in  loco,  ad  cornu  Euangelii  al- 
taris  majoris ,  multaque  in  veneratione  haben- 
tur.  Declaramus  denique  prsedictum  S.  Joannem 
de  Mathera,  et  B.  Joannem  Bonum  discipulum 
ejus,  et  S.  Joelem  ,  et  B.  Jordanum  haberi  pro 
Sanctis  et  adorari  a  fidelibus  harum  partium  : 
quorum  etiam  referuntur  miracula,  hoc  tempo- 
re  facta.  Alii  aliis  diebus  cetebrantur,  et  suis 
locis  dabuntur.  De  solo  Jordano  hic  observo , 
monachum  vocari,  non  abbatemj  at  id  factum 
videtur  ex  ignorantia,  cum  constet  ex  Vita  S. 
Joannis  Matherensis  Jordanum  fuisse  secundum 


Ordinis  Pidsanensis  abbatem  generalem ;  cum- 
que  verisimile  non  sit,  alium  esse  Jordanum,  cu- 
jus  corpus  hodieque  in  ecclesia  Pulsanensi  serva- 
tur  :  nam  scriptores  varii  cum  Martyrologio  Flo- 
rentino  Jordanum  abbatem  nominant  Beatum  aut 
Sanctum,  nec  ullus  aliam  istius  Ordinis  B.  Jorda- 
num  agnoscit.  v 

3  Tam  hujus  Beati,  quam  aliorum  ejusdem  didturroga- 
Ordinis  Sanctorum  gesta ,  excepto  fundatore ,  '<«  imercedere 
valde  manse?ntnt  obscura.  Vita  S.  Joannis  de  Prodefunc^: 
Mathera  de  B.  Jordano  pauca  habet ,  nisf  de 
eodem  plura  dicantnr  tecto  nomine  :  nam  va- 
ria  narranhtr  de  Joannis  discipulis  sine  no- 
mine  addito,  ita  itt  qiuvdam  esse  possint  de  B.  Jor- 
dano,  at  non  constat,  qusedam  de  illo  aut  de  aliis 
sic  fuerint  relata.  Primum  factum,  in  quo  no- 
minatim  Jordanus  exprimitur,  refertur  in  Vita 
num.  39  et  40  ,  ac  tale  est.  Monachits  Pulsa- 
nensis,  cujus  nomen  non  dicitur ,  tale  habuit 
somnium,  ut  sibi  videretur  deductus  ad  cceleste 
quoddam  patatium ,  ubi  inter  aiios  monachos 
defunctos  vidit  quemdam ,  nomine  Oddonem. 
Hic  autem  Oddo,  necdum  piena  fruens  requie, 
cum  de  aliis  rogavii,  tum  pra^cipue  de  quodam 
fratre  sig-illatim,  qui  familiarior  ct  amicabilior 
extiterat  B.  Joanni ,  reverendissimo  scilicet  Dei 
famulo  Jordano  ,  qui  post  ipsum  patrem  Joan- 
ncm  totius  rongre^ationis  regiraen ,  m  prote-  p 
ctione  Dei  ca^li  commorans,  strenue,  justc,  pie, 
atque  fideliter  gubernavit  vir  bonus  ac  justus  , 
et  Deo  et  liominibus  rationabilis.  Postquam  au- 
disset  Oddo  .Jordanum  recte  habere,  indicacit  se 
ob  inobedientuv  defecturh  hactenus  carere  gtoria 
sibiparata,  et  a</j"'t.n/  .  Sed  roga,  obsecro,  devo- 
tissimum  virum  Jordanum,  ut  pro  me  patrem  spiri- 
tualem  sanctisshnum  Joannem  deprecetur,  quatc- 
nus  mihi  culpas,  quasin  eum  commisi,  dimittatete. 
Si  quis  huic  somnio  non  magnam  habeat  fidem  , 
negare  tamen  non  poterit,  Jordanum  magni  fa- 
ctum  esse  ab  hov  scriptore  coieco,  et  insigni  hic 
ornari  eiogio.  $imuioratcum 

4  Atiud  factum,  quod  etiam   innuit   B.   Jor-  S.Joami 
dani  famitiaritatem  cum  S.  Joanne  Matherensi  ."^J^*/" 
refertur  num.h%  et  53,  atque  istud  compendio  qUi  litnraiur : 
sic  exprimo.   Quidam  e  monavhis ,   Guilietmus 
nomine,  cum  equo,  quo  vehebatur,  in  prsecipi* 
tium  iapsits  erat,  id  S.  Joanni  Matherensi,  quo- 
cum  in  via  tunv  erat  eanctissimua  famulus  Do- 
mini    Jordanus,   divinitus   innotuit ,  fratrisque 
pericutum    Jordano    indicavit.  Ambo  igitur  ad 
locum  properant ;  cumque  humano  subsidio  nut- 
lusjuvare  auderet ;  S.  Joannes  ex  divina  confi- 
sus   misericordia ,    cum    beato    pariter    Jordano , 
in   oratione  se  protinus  gravi  cum  mcerorc  pro- 

stravit. 


I *k 

J  s. 


electus  gene- 
ratissui  Or- 
dinis  vocatur 
ad  rcncm, 


'  i.  r.  regia 


C 

tcdoramadfC' 
putcrum  S. 
Joamiit,  mo- 
nctur  nc  cat : 


660  m  UKATO 

stravit.  Finita  vero  prece,  apparuit  splendidis- 
simus  juvenis,  qui  monachum  prmcipitio  et  pe- 
riculo  extraxit.  Illi  angelum  crediderunt,  quia 
subito  ab  oculis  omnium  rursus  evanuit.  Attri- 
buitur  quidem  divinum  istud  subsidium  precibus 
S.  Joannis ;  aitamen  etiam  B.  Jordano  pars  quee- 
dam  laudis  attribui  potest,  quia  simul  cum  S. 
Joanne  oravit. 

5  Si  luberet  conjecturas  sequi,  alia  qugedam 
probabiliter  B.  Jordano  attribuere  possemus  ex 
relatis  in  eadem  Vita.  Verum  missis  istis,  sub- 
jungo,  quo  modo  S.  Joannis  defuncti  successor 
fuerit  electus,  quidque  electo  acciderit.  Lauda- 
ta  Vita  num.  59  post  relatam  S.  Joannis  mor- 
tem,  aliaque  mox  secuta,  sic  habet :  Tanti  ig-i- 
tur  patris  corporali  prsesentia  destituti ,   ita  fere 
omnis  valetudo    et  mentis   robur   doloris  magni- 
tudine  a  nobis  aufugit,  ut  quasi  vecordes ,  quid 
agere    deberemus,    iguoraremus.    Tunc    quidam 
de  Fratribus,   cui  intellectus  erat  sanior,  in  me- 
dio  Fratrem  assistens,   taliter  eos  est  affatus  :  Si 
corruptibili   carnis  mole,   Fratres  mei ,   detentus 
sanctus   pater  noster   viam    Dei  nos   docuit ,   et 
docendo    monstravit;    quam    vehementius    terre- 
nis  vinculis  liber,  sapientiae  Dei  longe  alio   mo- 
do   quam   prius   inhzerens,    aestimatis   non  posse 
nobis    temporalia   et   spiritualia    ministrare  P    Ad 
hanc  igitur  vocem  tamquam  de  somno  excitati, 
illum    quem    in  cujus    institutione  potiorem ,   et 
scicntiorem   apud  Deum  et  homines  reperire  va- 
luerimus,  nobis   in  pastorem  erig-amus.  Quod  au- 
diens  rex  Sicilia;  Kogerius,  per  cartulas  et  nun- 
tios    creberrimos   (qua    occasione   impulsus    ne- 
scio )    nostrum    ad    se    vocabat    electum.    Pastor 
uamque ,    disciplina   sancta    edoctus    ( erat   enim 
sapiens  et  providus)  ne  ulterius  in  hac  electione 
suura    *    fjiiffreret   suffragium  ,   vel   ultra  quara 
deberet  videretur   ejus  exstitisse  dominium,  non 
ire    an  eum   disposuit.  Cumque  leg-ati  ejus   non 
deficerent,  et  potius  per  dies   sing^ulos  incresce- 
rcnt ,  invasionem  quoque  non  tam  rerum  quam 
personarum   acriter  minarentur,  ab  ipsis  confra- 
tribus   suis,    ipse   reverendissimus   Dei    famulus 
Jordanus  abbas  electus,   ut  ire  deberet,   corapel- 
lebatur. 

6  Qui  cum  quadam  die  apudS.  Jacobum  es- 
set,  et  precibus  Fratrum  compulsus,  equos,  ut 
iret  ad  regem,  invitus  sternere  jussisset;  ad  bea- 
tissimi  patris  sui  Joannis  sepulcrum  primitus  ac- 
cessit ;  ibique  talem  fertur  oratiouem  fudisse  ad 


JOBDANO. 

Dominum   :   Trine    et    Une    Deus ,   incomprehen-   0 
sibilis  et  immense,  qui  tua  Majestate  orbem  im- 
ples  universum,   qui  etiam   nobis  hunc  sanctum 
famulum  tuum  in  terra  concessisti,  tua  ineffabi- 
li  pietate  et    meritis   hujus  sanctissimi  servi  tui 
Joannis,   nobis  insinuare  dig-neris,  utrum  ad  ho- 
minem  istum  ire  debeam,  an    non.    Hac  oratio- 
ne  peracta  ,  mox  de    sepnlcro  clarem  insonuisse 
vocem  hanc   persentit,  Ne  ire,   inquit,   debeas , 
admoneo;   eg-o  namque   pro  te    sufficienter  reg:i 
locutus  sum   :  sed  mitte   cum   eis ,   quos    tecum 
dueere    disposueras ,    et    fratrem   Johelem.    Tali 
denique  accepto  oraculo  ,  jussit  eos  cum   fratre , 
de  quo  monitus  fuerat,  festinare  ad  reg*em.  Qui 
aliquantulum  in  principio  itineris  pro  Patre,  quia 
cum    eis   non   ibat ,    tristes    effecti ;    perrexerunt 
tandem  ad  curiam;  et  ita  familiariter  a  rege  sunt 
recepti,  et  in  doctrina  moniti  et  hortati,   ut  non 
ad  regem  timendum,   sed  ad  dilectir^om  fratris 
se  veuisse  gauderet.  Post  multa  itaque  verba  il- 
lis  familiariter  prolata,  rogat  eos   ipseraet   rex, 
ut  ex  parte  sua  proprium   salutarent   Pastorem , 
et  pro    excessibus  suis   cum    congregatione  sibi 
devote   commissa  Dominum   dignaretur   exorare. 
Eeec   eodem  modo  ,  sed  brevius ,  narrantur  in  ft 
Rhythmo,  quo  Vita  S.  Joannis  exposita  est  apud 
Jordanum  dbbatem  generalem  Montis  Virginis 
pag.  526. 

7  Quamdiu  porro  Ordinem  suum  guberna-  x<as  utcumqur 
verit  B.  Jordanus,  nidlibi  expositum  reperio,  uti  <w,'fl'"t"fl* 
nec  reliqua  gesta.  Verum  cum  successor  ipsius  S. 
Joel,  de  quo  supra  mentio  facta  est,  in  Mar- 
tyrologio  quodam  Pidsanensi  apud  Jordanum 
pag.  49$dicata  praefuisse  annis  triginta  tribus; 
cumque  Joel  verisimiliter  non  esset  juvenis,  dum 
B.  Jordanus  factus  est  generalis ;  non  videtur 
hic  multis  annis  praefuisse,  nisi  S.  Joel  pervene- 
rit  ad  setatem  omnino  decrepitam.  Non  obstat  ta- 
men  hsec  ratio,  quo  minus  decem  aut  duodecim 
annis  prseesse  potuerit  Jordanus,  et  fortasse  etiam 
pluribus.  Quapropter  cum  S.  Joanni  Matherensi 
successerit  anno  1139,  quo  ille  obiisse  dicitur 
in  Vita  num.  55,  mortem  B.  Jordani  ex  conjectu- 
ra  fixi  circa  medium  seculi  xn,  non  negans  ta- 
men  eum  obire  potuisse  aliquot  annis  citius,  aut 
pluribus  etiam  serius  vivere.  Plura  de  hoc  Beato 
semihinon  obtulerunt ;  verum  ex  dictisabunde 
colligitur,  Virum  fuisse  multis  virtutibus  insi- 
gnem.  F 


DltS 


DIES   SEXTA   SEPTEMBRIS 


SANCTI,  QUl  VIII  IDUS  SEPTEMBIUS  COLUXTUIl. 


M  anctus   Zacharias    propheta 

l^  in  Judsea. 

S.  Onesiphorus       ] 

Apostolorumdis-hliW,  Parii 

cipulus  lin  Helle- 

S.  Porphyrius  ejuslsponto. 

Servus 
S.  Faustus  presby- 

ter 
S.  Bibus  vel  Abibus  | 
13      diaconus 
S.  Dionysius  lector 
S.  Cyriacus  acoly- 

thus, 
S.  Andronicus  mi- 

les 
S.Theoctistus  nau-  martyres 

clerus  Alexan 

S.  Macarius  ^rise  in 

S.  Andreas  ^gypto. 

S.  Sarapambo 
S.  Cyriacus  alter 
S.  Andropelagia 

yirgo 
S.  Thecla  virgo 
S.  Calodota  con- 

c     JuSata 

S.   Sanctianus  ] 

S.  Augustinus  /  MM.  Seno 

S.  Beata  V.  1  nis  in 
S.  Felix  Gallia. 

S.  Aubertus  ] 
S.  Cottidus  vel  Quottidius  dia 


conus  M.  cum  Sociis,  inter 
quos  forsan  Eugenius,  in 
Cappadocia. 

S.  Frontinianus  M.  Albse  Pom- 

peiae  in  Italia. 
S.  Imperia  in  vico    Mauprou- 

voir  apud  Pictones  in  Gal- 

lia. 

S.  Petronius  episcop.  Veronae 

in  Italia. 
S.  Sapphirus    ad  S.  Julianum  K 

dioecesis  Bituricensis  in  Gal- 

lia. 

S.  Donatianus 
S.  Prsesidius 


con 


S.  Mansuctus   fesso.  Episcop 


S.  Germanus 


res 


Africani. 


S.  Fusculus 
S.  Laetus 

martyr 

S.   Eleutherius  abbas    llonue. 
S.  Faustus  abbas  propc  Syracu- 

sas  in  Sicilia. 
S.    Chagnoaldus    episc.    conf. 

Lauduni  in  Gallia. 
So  Bega  abbatissa  in   Cumbria 

Anglise  provincia.  K 

S.    Magnus   abbas  Fucssse   in 

Suevia. 
S.  Gondulphus  episc.  conf.  Mc- 

tia  in  Gallia. 
B.   Limbania    virgo    monialis 

Genuae  in  Italia. 


PR^TERMISSI  ET  AD  ALIOS  DIES  RELATI 


/  ^  ancti  Potiti  M.  memoria  ecc  unico  codice  Flo- 

V     rentino  legitur  apud  Sollerium  nostrum  in 

^3     auctariis  Usuardinis.  Suspicor  illum  esse 

S.  Potitum,  de  quo  Majores  nostrz  disputarunt 

ad  diem  xm  Januarii. 

Sancti  Arapeli  memoria  est  inKatendario  Gar- 

thaginensi,    quod    edidit  Mabillonius    tom.  3 

Septembris  Tomus  II, 


Analectorum  pag.  1(99,  pro  hoc  aut 
sex  sequentibus  diebus  :  nam  tegitur  ;  . 
Sept.  sine  numero  adjuncto.  Locum  habet  Am- 
pelius  inter  pturimos  martyres  Africanos,  quo- 
rum  Acta  sunt  data  xi  Februarii.  An  hic 
idem  sit,  non  constat.  Verum,  si  aliusest,  ni- 
hil  de  eo  nobis  praeterea  notum.  Vide  igitur 

88  Acta 


uno  e    i ■„/,.  dppnd, 
.  Idus  <"i  tom.  viii 
Mptenib  pag, 
771  uQt,  8 


652 
A      Acta  ibidata,  aut  edita  deinde  apud  Baluzium 
Miscellaneorumlib.  %pag.  56.  xi  Feb. 

S.  Aselus  M.  colitur  in  basitica  Antoniana  Vien- 
nensi,  ut  habemus  ex  Kalendario.  Verum  de 
eo  aliisque  Sanctis  ibi  enumeratis  simul  actum 
est  xmMartii. 

Humberti  abbatis  hodie  in  Addendis  ita  meminit 
Martyrologium  Parisiense.  In  territorio  Niver- 
nensi,  S.  Humberti  abbatis  miraculis  et  virtuti- 
bus  clari.  Nihil  de  hoc  Humberto  rescire  potui, 
idque  mirum  apparet,  cum  clarus  dicatur 
miraculis  et  virtutibus,  nise  forte  ibi  etiam  co- 
latur  Ilumbertus  Maricollensis  in  Hannonia, 
qui  hodie  multis  Fastis  insertus  est  et  variis 
locis  cultus  ob  translationem  corporis.  Hujus 
Acta  data  xxv  Martii. 

B.  Redempti  episcopi,  alias  presbyteri,  qui  con- 
vertit  B.  Magnum  martyrem,  memoria  habe- 
tur  in  Mss.  additionibus  Cariusise  Bruxellen- 
sis.  Datus  est  S.  Redemptus  episcopus  viii  Apri- 
lis.  Huncvero,  si  alius  est,  necdum  satis  novi- 
mus.  viii  Aprilis. 

3.  Mamertinus,  ul  abbas  S.   Germani  Autissiodo- 
rensis  annuntiatur  hodie  apud  Grevenum  et 
B      Molanum  in  auctariis  Usuardi.  Acta  ejus  data 
sunt  xx  Aprilis. 

S.  Petri  Tarantasiensis  antistitis  translatio  cele- 
bratw*  xpud  Wionem,  Menardum  et  Ferra- 
rium.  Vila  data  est  vm  Maii. 

S.  Medimnut  navigioimpositus  et  submersus  com- 
memoratur  in  Menologio  Sirletiano  et  in  Me- 
nseis  impressis.  Verum  mors  ei  nomen  satis  in- 
dicant,  non  alium  esse  a  Menedemo,  qui  die  v 
Septembris  cum  Urbano,  Theodoro  et  Sociis 
celebraiur  in  Martyrologio  Romano,  et  cum 
iisdem  apudnos  datus  est  xvin  Maii. 

S.  Eleutherius  Papa  hodie  videtur  annuntiari  in 
Hieronymianis  aliisque  Fastis  :  qua  de  re  vide 
dicenda  hac  diein  Eleutherio  abbate.  De  Eleu- 
therio  Papa  actumest  xxvi  Maii. 

S.  Chlodulti  episcopi  Metensis  translatio  in  Fastis 
variis  memoratur.  Vita  data  vni  Junii. 

S.  Eugenius  episcopus  Garthaginensis  in  agro  Ai- 
bigensi  hodie  annuntiatur  a  Gallis.  Viia  ejus 
dataest  xiii  Julii. 

B.  Libcratus    de    Lauro     Ordinis   Minorum,  de 
quo  apud  nos  actum  est   xxvi   Augusti,    hac 
die  rursumannuntiaturinMartyrologiis  Fran- 
)      ciscanis  ab  Arturo  et    Huebero,    verum    ita, 
ut  ipsi  nesciverint,  se  illum  annuntiare  Bea- 
tum,  quem  Incognitum    dicunt  et   nominant, 
acsi  a  B.  Liberato  diversus  esset  -.  nuilum  ta- 
men  mihi  est  dubium,    quin  plane  sit  idem. 
At  cum   istud  necdum  perspexerit  Pinius  no- 
ster,   quando    egit    de  B.    Liberato,    elogium 
lnrn-niM,  ijuQd   dictis  dc  li.    Liberato  actfun- 
gi  potest,  hunc  transferam.  Audi  Hueberum, 
qui  istud  ex   Utyssiponensi,  Pisano,  Waddin- 
go  et  Arturo  collegit  :  Suffiani  in  Piceno  circa 
annum    mccxxxiv    lucognitus  quidam  (sic  no- 
minatus)    singulari  sua  virtute  et  sanctimonia 
se    fecit  omnibus   coguitum.    Enimvero    tautae 
erat  virtutis   et  g-ratiae,  ut  totus  videretur  di- 
vinus,    et  siepe    in   Deum   absorptus.    Cum     a 
sua     rcdibat     contemplatione,     veniebat     cum 
tanta  mentis   ltetitia,  ut  homo   vel   potius    an- 
gelus  alterius  seculi   appareret;    nam  tunc   fa- 
cies    ejus    ex    Divina;   allocutionis     consortio , 
admirabiliter    resplendebat,   ita    quod    admira- 
tionem   et    stuporem    aspicientibus    ingereret. 
Manebat  semper  solitarius,  et  rarissime  loque- 
batur  :    quando     vero    de    aliquo    interrogaba- 


PR/ETERMISSI 

tur,   respondebat   acsi   esset    angelus,    eratque  D 
sermo  ejus  gratiosus  omnibus,  semperque     di- 
vino    sale   conditus.    Non  cessabat    neque  die- 
bus  neque   noctibus  a  divina  contemplatione  , 
nec  a  sempiterni  luminis  Christi  meditationibus 
invictum     animum     relaxabat.     Quare    Fratres 
propter    divinam    gratiam,    quae  in  eo   reluce- 
bat,   quasi  alterum    Moysen    cordialissimo  ve- 
nerabantur  affeetu  :  ipse    vero  in   tam    lauda- 
bili  studio  perseverans,     usque  ad    finem  vitaj 
deveniebat.    Tandera  in  ultimo  vitse    die,   cuni 
Iratribus    loquens    et    gaudens,    mag-na   animi 
Jaetitia  et  jubilo   cordis,    ad    Dominum    suum 
Jesum    Christum    tendebat.  Erat  quidem    Suf- 
fiani  conditus,  sed  post  tempus  ad  locum  Bar- 
fortii    translatus.    Waddingum    etiam   audire 
lubet,    quia    habet  queedam  a  posterioribus 
omissa.    In   Annaiibus    Minorum  ad  annum 
1234,  post  alios  quosdam    commemoratos  in 
Marchia  in  loco  Suffiani,  quorum  uitimus  est 
Liberatus,     eumdem    tamquam   ignotum,    sic 
iaudare  pergit  ■  Praeter  hos  jacet  ibi  alius  Vir 
sanctissimus,    sed    anonymus,    tantae    contem- 
plationis   et  extasis,    ut  semper    Deo  inhaerere  E 
videretur.   Cum   aliquando    staret  absorptus  in 
silva,   diversse  volucres  in    scapulas,  humeros, 
caput  et  brachia  advolarunt  mira  melodia  con- 
cinentes.   Cum  a   contemplatione   redibat,   tan- 
tam    mentis  lgetitiam    prseferebat,     ut  ang-elus 
vel  quispiam  alterius  seculi    videretur.   Pacies 
ex  consortio    divini    sermonis  a  longfe  resplen- 
debat  ad   modum  Moysis,  ita  ut  eum  aspicien- 
tibus     admirationem     et    stuporem     ingereret. 
Quando    interrogabatur   a    quoquam,     respon- 
debat  tamquam  si  esset  angelus  Dei,  mira  sua- 
vitate,     et     modesto    lepore.     Neque     diebus, 
neque    noctibus    ceseabat    ab    oratione,    neque 
a  contemplatione   rerum  caelestium  animum  ia 
hoc  genere    invictum    relaxabat.    Pratres  pro- 
pter   divinam    gratiam,    quae    in  eo   fulgebat, 
quasi    alterum    Moysem   carissimo    venerabau- 
tur  affectu.  In  his  sanctis   exercitiis  assiduus  et 
constans,  taudem    pervenit  ad   vitse  terminum, 
prsesente    diutino    languore,   quem   summa   tu- 
lit  patientia,    neque   medicamiue  ullo  petiit  al- 
leviura.  Solum  illud  adhibebat    verum  et  opti- 
mum  solamen,    saepius ,   aut  frequentius    refici 
pane    salutari    vivifici  Sacramenti.     Voluit    et 
beata    Virgo  aliam     addere    mirificam    conso- 
lationem  :  nam    cum    jam  pene     deficeret,     et 
ardentius    solito   cruciaretur    doloribus,     appa 
ruit  ei  ccelestis  medicinse  Apotheca,  tribus    as 
sociata    virginibus,   tres  pixides    ferentibus,  e 
quarum    una    post  dulcia    colloquia  cochleari 
mirificum     intulit    ori   electuarium,    ad    cujus 
gustum  odoremque    adeo  mirifice   et  vehemen- 
ter  exultavit,  ut  tantum  gaudium  sub  angusto 
pectore    coutinere    non     posset  ,     quin    statim 
exclamaret  :     Non    plus,    o    Mater  dulcissima, 
non  plus ,    o  Medica   benedicta ;     tantam  sua- 
vitatem,    Consolatrix   generis  humani,  amplius 
ferre  non  valeo.  Cum    illa  ad  secuudam    pixi- 
dem   manum    apposuisset  ,   altius    exclamavit, 
dicens  :  Si  primse  pixidis  pretiosum  reconditum 
ferre    non  valeo,    quid  si  secundi  vasculi     tra- 
das    potiora  medicamenta?    Cui    illa.    Si    haBc 
tibi   nimis  bona    videntur,    potiora  tibi     dabit 
Piiius  meus,  propter    quem    amara    et  aspera 
hujus  vitae  alacriter  tulisti ;  neque  amplius  sen- 
ties   corporis    dolores    ex   rei    suavitate   perce- 
ptse,   donec  ego    infra  paucos   dies    cum    Filio 
meo    redeam,  te   ex  hoc    ergastulo    eductura. 

Quod 


¥ 


DIE  SEXTA  SEPTEMBHIS 

A       Quod  ille   summo   suo  bono  probavit  nihil  il- 

lis  diebus  manducans  ueque  bibens  ,  omnibus 

transactis  in   summo  jubilo  ,  et  perpetua  cor- 

dis  latitia  ,  in  qua  absque   mortis   ang-ustiis  , 

alacriter   ex    hoc  seculo    migravit    in  praedicto 

loco  Suffiani  ,  licet  postea  cum  ceteris    trans- 

latus  sit  Brufortium.  Jam  vero  hunc  Incog-ni- 

tum  non  distingui  a  Liberato  de  Lauro,   disco 

ex  instrumento,  quodpaucis  diebus  post  ipsius 

mortem  confectum  est  publico  consilio  ierrse 

Sernani  (notatur  Sernane  in  tabulis  Marchiee 

Anconitame  ut   vicus  )  quodque  anno  1698  ac- 

cepit  Janningus  noster  ,  tunc  Romas   degens. 

Germinum  est  ejus  instrumenti  exemplar  ,  al- 

terum  scriptum  sxv  Septembris  anni  1698  in 

conventu    Lauretano  S.   Benigni   per  R.   P. 

Joannem  Baptistam  a  Portu,  secretarium  pro- 

vinciee  Fratrum  Minorum  ;  alterum  ex  orig-i- 

«ali  scriptum  per  notarium  publicum  ,   Ni- 

colaum  Angelum  Silvictum  ,  die  2    Octobris 

ejusdem  anni.  Audiamus  hujus  notarii  prse- 

fationem  i  In  nomine  Domini.  Amen.   Hsec  est 

copia  cujusdam   resolutionis   ,  factse  a  publico 

B      et    g-enerali    consilio  perillusftris  communitatis 

terrae  Sernani,  prout  apparet  reg;istrata  in  qua- 

dam  antiqua  carta  perg*amena  per  dictam  com- 

munitatem  inter  alias  publicas.et  antiquas  scri- 

pturas  ac  resolutiones  ejusdem  publici  et  g-e- 

neralis  consilii  diligenter  conservata  in  quadam 

capsa   bene    clausa  in  sacrario  divae  Mariae  de 

Platea  superiori  ad  perpetuam    rei  memoriam. 

Subdit  deinde  ipsum   instrumentum  his  verbis  : 

ln  nomine  sanetse  et  individuje  Trinitatis.  Amen. 

Anno  a  Christo  nato   mcclviii   septimo  Kal. 

Octobris.  Intimato  ac  convocato  per  publicum 

prseconem  ,   et  sonata  de   more    campana  ,  g-e- 

nerali    consilio    in    palatio    nostrae    residentise 

terrse    Sernani ,  habitus    fuit    sermo    de    quo- 

dam   viro  relig-ioso  ,    qui    paucis   abhinc  die- 

bus  fama  sanctitatis  obiit  in  conventu  Fratrum 

Minorum  Rivi  Suffiani  ,   et    resolutio  unanimis 

et   universalis  fuit,  nemine  discrepante  aut  con- 

tradicente  ,  videlicet  :    Cum  proximis   diebus  , 

octavo  Idus  Septembris  ,   iu  loco  Suffiani   Fra- 

trum    Minorum    S.    Francisci  ,   in  pede   montis 

Kag-noli  comitatus  Camerinensis,  decesserit  esta- 

ticus  *  et  contemplativus  servus  Dei  ,  cog;no- 

C       mento  Incognitus  Sanctus,   Liberatus  de 

Lauro ,   de  nobili  et  potenti  familia  de    Brun- 

forti ,  nostra  concive  ,  divinitus  ,  dum  agebat 

animam ,  a  Matre  Dei  confortatus  et  recreatus; 

Commune  et    populus  Terrte   Sernani    in  obse- 

quium     Seraphici     patris    S.     Fraucisci    ,    qui 

nobis  cselitus  dedit   insig-nia    Seraphinum  ,   ob 

benemerentiam  potentis  familise  de    Brunforte, 

et  ob   devotiouem    et    venerationem   tanti  Ser- 

vi    Dei  ,    convocato    specialiter    ad  hoc  g*ene- 

rali    consilio  ,    decrevit  ,   et  plena    et    publi- 

ca  voce  resolutum  fuit,  ut  ad  sepulcrum  ipsius 

ad   perpetuam  rei  memoriam  sumptibus  et  ex- 

pensis  ipsius  communis  terrge  Sernani  fieret  et 

poneretur  tabula    lapidea  cum  titulo  nominis  , 

familise  ,    apparitionis ,    g^estorum   ,    et    mortis 

ipsius.  Actum   in  pubJico  palatio  dicti  Commu- 

nis     Terrag     Sernani     septimo     Kal.     Octobris 

MCCLVIII. 

Et  Eg-o  Munaldus  Gambii  de  Gualdo  publicus 
Dei  et  imperiali  auctoritate  notarius  et  pro- 
cancellarius  scripsi  ,  et  signum  dicti  Commu- 
nis  terrae  Sernani  apposui.  Additur  deinde 
testimonium  notarii  Silvicti ,  qui  anno  1698 
ex  autogy*apho  descripsit  exemptar  nostrum, 


C53 


cui  alterum  ante  dictum  accurate  consonat.  D 
Jam  vero  ex  hoc  monumento  clare  patet  In- 
cog-nitum  iltum  esse  B.  Liberatum  de  Lauro, 
ex  cujus  cognomine  orta  est  opinio  ilta,  quod 
esset  incognitus.  Dubitaritamenpotest,  utrum 
istud  cognomen  fuerit  solum  Incognitus  ,  an 
Incog-nitus  Sanctus  ,  quod  pendet  ab  interpun- 
ctione.  Postremum  censeo  probabilius ,  quia 
alias  jam  titulo  Sancti  exomatus  fuisset  eodem 
mense,  quo  obiit ;  quodverisimitenonest.  Ce- 
terum  ex  hoc  etiam  instrumento  inteltigitur, 
B.  Liberatum  multo  serius  obiisse,  quamcre- 
diderunt  scriptores  Franciscani ,  qui  obitum 
ipsius  collocabant  circa  annum  1231-,  cum 
defunctus  sit  anno  1258  ,  die  vi  Septembris. 
Reliqua  de  B.  Liberato  de  Lauco  ,  qui  habi- 
tavit  in  monasterio  modico  inter  Sermanum  et 
S.  Genesium,  ibique  in  magna  veneratione du- 
dum  fuit ,  videri possunt  ad  diera  wvi  Aug-. 

S.  iEg-idius  abbas  hodieest  in  Martyrotogio  Pr&- 
dicatorum.  Cotitur  et  datus  est       i  Septembris. 

S.  Victorinum  Amiternensem  M.  hac  die  cetebrat 
Viola  Sanctorum.  In  Romano  Martyrologio  , 
ubi  apud  nos  de  eo  disputatum  est,  habelur 

v  Septembris.   k 

SS.  Eudoxii  ,  /enonis ,  Itomuli  ,  Macarii  MM. 
memoria  recurrit  hac  die  apud  Galesinium  t 
Ferrarium  ,  et  in  variis  Fastis  Grxcis.  De 
hisce  cum  Martyrotogio  Romano  actumest  he- 
ri,  neque  hodierni  alii  sunt  ab  hesternis  ,  etsi 
id  insinuare  velit  Ferrarius.   Vide  itaque  dicta 

v  Septombris. 

Mille  centum  et  quatuor  Martyres  seorsum  an- 
nuntiantur  in  Memeis  impressis,  iisque  dein- 
de  Calodota  jungitur.  At  priores  spectant  ad 
martyres  Mititinenses  Eudoxium  ,  Zenonem 
etc.  ,  de  quibus  heri  actum  :  Calodota  vero 
una  est  ex  tredecim  Alexandrinis  ,  quorum 
hodie  agmen  ducit  Faustus.  Vide  itaque  dicta 
et  dicenda  v  et  vi  Septembris. 

S.  Columbas  nomine  hodie  Officio  duptici  Styr& 
in  Austria  Superiore  cotitur  sancta  Martyr 
incognita,  cujus  corpus  Romse  acceptum  e  cce- 
meterio  Caltisti  anno  1681,  ac  detatum  ad  ab- 
batiam  Garstensem,  unde  anno  1688  db  Ansel. 
mo  abbate  Garstensi  transtatum  cst  ad  eccle- 
siam  parochiatem  Styrensem  ,  ubi  colitur.  De 

hisceomnibusauthenticamonumcntahuctrans'  u 
missa  sunt. 
Bernardus,  septimus  episcopus  Mindensis,  cum 
tituto  Saucti  ,  tegitur  apud  Ferrarium.  Lau- 
dat    autem    Atbertum    Krantzium  in  Metro- 
poli  lib.  3  cap.  18,  et  Democharem  in  Tabu- 
tis.  Verum  nec  titutum  Sancti  invenio  apud  De- 
mochratem  Bernardo  tributum ;  nec  Krantzii 
verba  eum  ipsi  tituium  satis  vindicant.  Nam 
unicum,  quod  pro  ea  opinione  adferri potest , 
est  hic  versicutus : 
Sanctus  et  electus  Bernard  fuit  aeptimus  he- 
ros. 
Subdit   Krantzius   \  Brcve  testimoniuin  ,   sed 
fidele  ,  sed   bonum.    Sanctus    bt  klkctus: 
hoc  morihus,  hoc  vita  promcruit ,   ut  eum  ti- 
tulum  auro  incomparabilcm    merereiur.   Trans- 
isse  scribitur  ex   hac  luce    ipso  die  S.   M;igni 
In  meliorem  lucem  ,  quam  inhabitat  Deus  iu- 
acoaasibilem.  Hwc  quidem  probant  Uernardura 
ornatum  fuisse  moribus  sanctis  in  vita ;  sed 
non  evincunt  cuitu  ecctesiastico  honoratum  es- 
se  post  mortem  ;  prxsertim  cum  Krantzius  ti- 
tutum  Sancti  nuspiam  ejus  nomini  adjungat ; 
nec  is  ei  tribuatur  in  Catalogo  episcoporum 

Mindensiumt 


654 

A      Mindensiam,  qui  editus  est  apud  Pistorium 
intersexscriptoresrerumGermanicarumpag. 

S.  Eva  annuntiatur  a  Castellano  ,  et  in  novo 
Martyrologio  Parisiensi.  Prior  sic  habet :  Pro- 
pe  Drocas  (  Dreux  )  S.  Evae  virginis  ,  cujus 
corpus  est  in  ecclesia  S.  Stephani  Drocis,  ubi 
colitur  ut  martyr ,  et  ut  urbis  patrona.  Pari- 
siense  in  addendis  ad  hunc  diem  ;  Drocis  in 
territorio  Carnutensi  ,  sanctae  Evas  virginis  et 
martyris,  cujus  corpus  illic  in  basilica  S.  Ste- 
phani  quiescit.  Plura  reperire  nulla  diligentia 
2)otuideS.  Eva. 

Donati  episcopi  memoria  simul  cum  Eleutherio 
episcopo  legitur  in  codice  Usuardino  Antver- 
piensi ,  et  in  Mss.  additionibus  Cartttsias  Bru- 
xellensis  :  Via  Salaria  Donati  episcopi.  Non 
dubitamus,  quin  Donatus  ille  alio  die  memo- 
retur ,  sed  ptures  sunt  isthts  nominis  Sancti , 
quam  ut  tuto  possimus  dicere,  quis  hic  desi- 
gnelur. 

Mastnlinus  episcopus  annuntiatur  apud  Greve- 

num  in  Hibernia,   et  in  Florario  nostro  San- 

li      ctorum  Ms.   sine  loco.  Eum  nec  in  catalogis 

Sanctorum  Hibemorum  invenio  ,  nec  alibiplu- 

ra  reperio. 

Jassai  rex  in  Fastis  ecclesim  Atexandrinse  reperi- 
tur  apud  Jobum  Ludolfum ,  ac  deinde  a  Castel- 
lano  insertus  est  Martyrologio  universali. 

Bassura  episcopus  civitatis  Messalei  martyr  oc- 
currit  in  scheda  ,  nescio  cujus  ;  sed  ad  hunc 
diem  reposita ,  in  qua  cum  tribus  aliis  epi- 
scopis  ,  videlicet  Bastachio  ,  Bastalongo  et 
Theodoro ,  passus  narratur  sub  Diocletiano. 
Ejits  memoriam  in  nullis  invenio  Fastis ,  et 
suspecta  magis  est  scheda  illa  ptane  anonyma, 
quam  ut  sine  atiis  documentis  Bassuram  cum 
prxdiciis  Sociis  inter  Sanctos  ausim  commemo- 
rare. 

Dodicatio  ecctesise  majoris  Interamnensis  estapud 
Ferrarium. 

Dedicatio  sedis  Sanctissimse  Dei  Genitricis  Con- 
stantinopoii  in  Secundo  annuntiatur  in  Me- 
nicis. 

Licinianum  ,     Carthaginis    Spatariae     episcopum 
huc  remiserunt  Majores  nostri  a  die  iv  Maii, 
C      quod  non  constaret  de  cidtupublico,  de  quo  ni- 
hil  hactenus  didicimus. 

Joanna  et  Anna  virgines  cum  titulo  Sanctarum  an- 
nuntiatur  ab  Artwo,  qui  eas  nobilissimas  facit , 
patriaque  Totosates,  atque  Ordini  Carmelita- 
rum  adscriptas  ;  sedcultum  non  probat. 

Thomas  Tzugi  Societatis  Jesu  propter  diuturnam 
fideiprwdicationem  in  Japonia,  ubi  natus  erat, 
lento  igne  combustits  est  Nangazachii,  utpluri- 
bus  refertur  in  Ms.  Menologio. 

MiohaSlem  monachum  in  Hemmerode  Ordinis 
Cisterciensis  ut  Beatum  commemorant  Kalen- 
darium  Divione  excusum  anno  1017,  Henri- 
quezhts  et  Chalemotus.  Mortem  Michaelis  re- 
fert  Manrique  in  Annalibus  Ordinis  Cister- 
ciensis  ad  annum  1171)  ,  cap.  6,  num.  6, 
sed  nihil  habet  de  cuttu  Michaelis,  nec  Beatum 
vocat. 
Joannes  post  varios  episcopatus  dimissos  mona- 
chus  Cisterciensis ,  ut  Beatus  occurrit  apud 
Henriqitezium,  ut  Venerabilis  apitd  Chalemo- 
tum. 
Joannesde  Laudibua  S.  Francisci  discipulusBet- 

tonii  in  Umbria. 
Miuuius  Altimannus  ,  Thuscnv  olim provincialis  , 
in  Etruria. 


PR.ETERMISSI 

Benedictus  Florentinus  sacerdos,  Elorentite. 

Ludovicus  de  Varka,  sacris  concionibus  et  miracu- 
lis  clarus,  Warssaviae  in  Polouia. 

Joannes  de  Povoa  ,  gesto  septies  provincialatu  il- 
lustris,  in  Lusitania. 

Martinus  Bertrannus  laicus,  Agelli  in  Calabria. 

Andreas  laicus  in  Hispania. 

Franciscus  de  Oratino  laicus,  in  Apulia. 

Jacobus  Distemensis  laicus,  Trajecti  ad  Mosam  in 
Brabantia. 

Francisca  a  Claromonte  abbatissa  ,  Avenione.  Hi 
decem  annuntiantur  apud  Arturum  in  Marty- 
rologio  Franciscano,  ultima  etiam  in  Gynecseo, 
omnes  cum  Beati  titulo,  quem  tamen  nulli  hodie 
tribuit  in  suo  Menologio  Hueberus,  nec  ego  ul- 
lum  ex  iis  coli  invenio. 

Simon  etiam  cum  tiiulo  Beati  db  Arturo  memora- 
tur  Anconae.  Waddingus  in  Annalibus  Mino- 
rum  ad  annum  1323  num.  45  Beatum  item 
vocat  ,  et  inscriptionem  affert  positam  in 
monasterio  Franciscano  S .  Francisci  Scalarum, 
quae  post  alia  sichabet :  In  hac  ecclesia  sepul- 
ti  sunt  beati  Eratres  Simon  et  Amatus,  sancti- 
tate  conspicui.  Heec  quidem  nata  sunt  nonnul- 
lam  de  cultu  suspicionem  ingerere.  Cultxtmta- 
men  non  satis  ostendunt,  prsesertim  cum  de 
Fratre  illo  Simone  nihil  resciri  potuerit  a  Fran- 
ciscanis  Anconitanis  ,  ut  notatum  invenio  a  Bol- 
lando  ;  cumque  Hueberus  ipse  de  eo  agens  Bea- 
ti  titulum  omittat. 

Anastasii  mentionem  hodie  invenio  ,  uti  et  Aug-u- 
stalis.  Uterque  est  in  Romano  vn  Septemb. 

S.  Adrianus  martyr  in  Hieronymianis  hodie  an- 
nuntiatur,  neque  is  atius  videtur  ab  eo,  qui  ibi- 
dem  repetitur,  et  Romano  Martyrologio  inser- 
tus  est  viii  Septembris. 

S.  Michaelis  archangeli  celebris  apparitio  hodie 
reperitur  in  omnibus passim  Fastis  Grgecis.  De 
eaagetur  in  prsecipua  S.  Michaelis  festivitate 

xxix  Septembris. 

S.  Dachonna?  vel  Machonnae  ut  episcopn  Hiberni 
mentio  ex  Colgano  apud  nos  facta  est  in  Pree- 
termissis  ad  xvn  Februarii,  ut  vel  hoc  die  plu- 
ra  de  eo  dicantur,  vel  die  xvi  Novembris.  Apitd 
laudatum  Cotganum  in  Appendice  4  Vitm S. Pa- 
tricii  pag.  21)4  memoratur  etiam  S.  Dochuma 
eremita,  remittens  ad  hunc  diem,  vet  xxx  Octo- 
bris.  Neutrum  satis  novi.  Quare  vet  eos  remitto 
ad  xOct.  etxvi  Nov. 

S.  Consolatam  virginem  et  martyrem  Ferrarius 
in  Catalogo  Sanctorum  Italiae  hodie  memorat 
hisverbis  :  Sancta  Consolata  virg-.  et  mart.  Re- 
gii  in  ^Emilia  colitur  in  ecclesia  cathedrali  : 
feruntque  illi  in  dicecesi  extare  ecclesiam  di- 
catam  :  cujus  memoria  vni  Id.  Septembris  re- 
colitur.  Quai  illi  patria  fuerit  ;  ubi  et  quando 
passa  sit ,  haud  mihi  hactenus  cog-nitum  est  ; 
licet  non  semel  inquisitum  fuerit.  IUud  certum, 
hanc  Virg-inem  non  extitisse  Regiensem  :  ma- 
jore  enim  in  honore  haberetur  ,  si  a  Regio  or- 
tum  duxisset,  ut  consuevit.  Deinde  quidem  no- 
tat  ,  se  hiijus  Consolatae  nomen  vidisse  in  Ka- 
lendario  urbis  praefatae  :  sed  dubitat,  an  eadem 
non  sit  cum  S.  Consolata,  qxtse  die  v  Decembris 
Genuse  coiititr.  Quare  cum  apud  scriptores  Re- 
gienses  nihit  inveniam,  quo  dubium  istud  tol- 
iam  ;  cumque  ipse  Ferrarius  in  Catalogo  gene- 
rali  serius  scripto  Consolatam  Regiensem  omise- 
nt;  certiora  requirimusdocumenta,priusquam 
de  ea  aliquid  statuamus.  Res  utterius  examina- 
npoteritad  v  Decemb. 

Othberti  episcopi   et    confessoris  memoria  est  in 

Mss. 


E 


DIE  SEXTA  SEPTEMBRIS.      - 
A      Mss.  additionibus  Cartusuv  Bruxetlensis.  Ni-         racensis  in  Romano  legitur 


655 


hilalibi  de  eo  invenio,  nisi  Othbertus    scri- 
ptum  sit  pro  Autbertus,  qui  episcopus  Came- 


xiii  Decembria.    I) 
Dag-oberti  regis  meminerunt  laudatse  additiones. 
Dicitur  coli  S.  Dag-obertus         txiu  Decembria. 


DE  S.  ZACHARIA  PROPHETA 


IN    JUD>EA 

COMMENTARIUS    HISTORICO-CRITICUS 


J.S. 


§  I.   Cultus  Sancti  Prophetse  certus  :  alia  de   reliquiis   et  sepulcro  in- 

certa :   gesta   et  scripta  examinata. 


Cmc*  an.  mun-  rjfacbarite  prophetre,  qui  undecimus  est  inier 
DiMMMDXL.  m  Minores,  memoriam  hoc  die  brevissime  re 
ZtTmcmo"  f-Jc°lunt  Beda,  Rabanus,  Romanum  Parvum, 
riain  Fusiis  -^do ,  Wandelbertos ,  Notkerus.  ln  plerisque 
diebtts  vaviis :  Hieronymianis  Zachariam  prophetam  non  in- 
B  venio.  Attamen  Martyrologium  reginse  Suecise, 
apud  nos  editum  post  tomum  7  Junii,  eodem  die 
sic  habet :  Et  depositio  Zachariae  prophetae.  Usuar- 
dus  paucula  addidit  hoc  modo  :  Zachariee  pro- 
phetse,  qui  de  Chaldsea  senex  in  patriam  rever- 
sus,  juxta  Ag-gseum  prophetam  jacet  conditus. 
Usuardi  elogium  secuti  sunt  recentiores  mar- 
tyrologi,  idemque  legitur  in  hodierno  Marty- 
rologio  Romano.  Grseci  vero  et  Mosci  Zachariam 
hunc  in  Menseis  et  Menologiis  suis  prsecipue  ce- 
lebrant  ad  vni  Februarii  ;  JEgyptii  die  sequente 
Zachariam  nudo  nomine  annuntiant,  uti  et  aiiis 
diebus  fit  in  Fastis  JEgypiiis  et  jEthiopicis , 
ita  ut  non  omnino  certum  sit ,  eumdem  ab 
ipsis  designari.  Grseci  in  Synaxario  uno  Ms. 
etiam  de  Zacharia  propheta  mentionem  faciunt  ad 
xvi  Maii,  ut  jam  observatum  est  in  Pnvtermis- 
sisad  eum  diem.Martyroiogium  Parisiense  ad  vi 
Septembris  S.  Zachariam  his  verbis  commen- 
dat  :  Zacharire  prophetse,  qui  una  cum  Ag-gaeo  iti- 
dem  propheta,  Judaeos  sub  Zorobabel  ad  instauran- 
dum  Dei  templum  cohortatus  est. 
C  2  Sozomenus  lib.  9  cap.  17  narrat  inventionem 
corporis  S.  Zacharise prophetse  ;  crediditque  Ba- 
ronius  in  Annotatis  ad  Martyrologium  agi  de 
odosio  ti  (tttc-  Zacharia ,  quem  memorat  vi  Septetnbris.  At  si 
vera  narrat  Sozomenus,  eumque  secutus  Nice- 
phorus  lib.  14  cap.  8,  corpus  inventum  non  est 
hujus  Zacharise  prophetse,  sed  Zacharise  istius, 
quem  Joas  rex  occidi  jussit,  ut  narratur  2  Pa- 
ralip.  24.  Nam  ad  pedes  Zacharise  inventus  est 
infans  regia  sepultura  honoratus,  quem  credide- 
runt  esse  filium  prsedicti  regis  Jose.  Non  exami- 
no,  an  ea  opinio  de  puero  itlo  satis  sit  fundata. 
At  solum  observo,  illam  opinionem  nasci  non  po- 
tuisse  post  corporis  inventionem,  nisi  creditum 
fuisset,  istud  esse  corpus  Zacharise  fitii  Joiadse. 
Ejusdem  fortasse  Zacharise  os  est,  quod  cum 
aliis  reliquiis  Lotharius  imperator  donavit  cceno- 
bio  Prumiensi,  ut  exponunt  ipsius  imperatoris 
litterse  apud  Browerum  in  Annaiibus  Treviren- 
sibus  ad  annum  855  lib  8  num.  114.  Nominatur 
quidem  in  litteris  Os  Zachariae  filii  Barachiae  , 
quod  magis  convenit  Zachariae  prophetse  :  sed  no- 
men  istud  subinde  etiam  datur  Zacharise  filio 
Jdiadse,  ab  iis  nimirum,  qui  credunt  eum  de- 
signatum  a  Christo  Matth.  23,  de  qua  controver- 


cnrpus  inven 
tiim  mtl/  The- 


rius  Zachu 
ii.y .-  reliquin 
aliqitfn  ; 


sia  disputabo  inferius.  Rayssius  in  Hierogazo- 
phyiacio  Belgico  pag.  2U0  in  ecclesia  calhedra- 
li  Brugensi,  S.  Donatiano  dicata,  recenset  reli- 
quias  S.  Zachariae  prophet»  una  cum  retiquiis  S. 
Samuelis  prophetse.  Istas  rcrisimiliter  credidit 
esse  Zacharia?,  de  quo  agimus.  At  eum  clarius  B 
designat  pag.  278,  ubi  inter  sacra  pignora  coeno- 
bii  LcVtiensis  in  Hannonia  numerat  de  ossibus 
Zachariaa  prophetse,   qui   de  Chaldtea  senex  in  pa 
triam  reversus,  juxta  Aggseum  prophetam  coudi- 
tus  jacet.  Hse  igitur  reiiquise  creduntur  esse  Za- 
charise  prophetse. 
3  Celebre  in  Terra  sancta  est  sepulcrum  Za    tepvicrw 


charise,  ut  scribit   Quaresmius  in  Elucidatione  *«'"»»***  «I* 

"t  incev- 
lum  ctijm  ,- 


Temv  sancLv  lib.  4  cap.  VI,  dicens  hunc  sextum 
locum  peregrinationis  septim,v  ,  et  sepulcrum 
istud  ita  describens  :  Hoc  sepulcrum  est  exci- 
sum  ex  rupe  montis  Oliveti ,  ail  radiccs  ejus 
solo  inhaerens  ,  formae  quadran^ularis,  parumque 
acummatum ,  a  latere  autri  sive  cryptte  sancti 
Jacobi  AlphaM.  Cominunitcr  appellatur  ab  omni- 
bus  in  partibus  istis,  Sepulcrum  Zucharias  filii 
Barachiae,  occisi  a  Judoeis  int.er  templum  et  al- 
tare,  cujus  meminit  Salvator  noster  apud  S.  Mat- 
thoeum.  Idem  sepulcrum  eodem  fere  modo ,  sed 
paulo  proli.rius,  describit  Cornrlins  <l<-  Bruyn  in 
liincre  Orientali  pag.Wt  editionis  GalUcce,  ubi 
et  iliius  figura  exhibetur  in  tabula  adjuncta.  y 
Porro  dubitat  Quaresmius  prolixeque  inquirit, 
cujus  Zacharise  sit  sepuicrum  :  demumque  con- 
cludit,  probabilius  esse  Zacharise  pontificis  filii 
Joiadse ;  at  id  certum  non  facit.  Gregorius  Turo- 
nensis  iib.  i  de  Gloria  martyrum  cap.  27  videtur 
de  eodem  loqui  sepidcro,  idque  attribuere  Za- 
charise  patri  S  Joannis  BaptisUv ,  sepulto,  ut 
vutt,  in  monte  Oliveti  una  cum  Simeone  et  Ja- 
cobo  fratre  Domini.  Qua  de  causa  nihil  certi 
invenio  de  itlo  sepulcro.  At  si  constaret,  unum 
esse  ex  illis,  de  quibus  Christus  Matth.  23  v  2!) 
scribis  et  pharis,vis  dicebat ;  /Edificatis  sepulera 
prophctarum,  et  ornatis  monumonta  justorum  etc; 
posset  istud  seputcrum  <vque  probabititer  credx 
S.  Zachariae prophetse,  quam  atterius  cujuscumque 
Zacharise ;  cum  itie  haud  dubie  ob  promotam 
tempti  instaurationem  prseclarasque  prophetias 
in  magno  fuerit  honore  apud  posteros.  Ab  hisce 
incertis  ad  alia  progredior. 

4  Baronius  in  annotatis   ad  Martyrologium  dfvertaejtu 
asserit,  exstare  encomium  in  prophetam  Zacha- 
riam    Coslnffl     Vestiarii    in    bihliotheca    Sfortiana 
cod.  manu  crip.  num.  65.  Habeo  simile  elogium 
Ms. ,  quod  olim  Rosweydus  accepit  ex  codice 

Uttrajectino 


rtogta,  partii» 
Mts. ,  partim 

impreua. 


656 


AUCTOB» 

J.S. 


Prttcipua  San 
cti  gcita  ex  m 
crit  littcris  : 


Uttrajectino  ecclesiee  S.  Salvatoris.  At  hoc  nihil 
habet  de  Zacharia,  quod  ex  sacra  Scriptura  et 
ntartyrologiis,  aut  ex  interpretibus  sumptum  non 
sit,  et  quidem  sine  multo  ordine  aut  crisi  sufficien- 
te.  An  melius  sit  elogium,  quod  vidit  Baronius, 
mihi  incompertum  est  :  nam  istud  ad  nos  non 
pervenit.  Simile  Zachariae  elogium  dat  Petrus  de 
Natalibus  lib.  8  cap.  42.  In  libro  de  Vitis  pro- 
phetarum,  qui  olim  S.  Epiphanio  fuit  attributus, 
eique  nunc  rectius  abjudicatur  ab  eruditis,  legi- 
tur  item  elogium  Zachariae  prophetse  :  sed  ne- 
que  istud  magni  est  momenti,  cum  auctor  istius 
Opusculi,  quiscumque  fuerit.  non  paucas  fabu- 
las  immiscuerit  Vitis  prophetarum  imperite  con- 
sarcinatis.  Ex  hoc  interim  fonte  manasse  viden- 
tur,  quee  Grieci  habent  in  Menologio  Basiliano 
ad  viu  Februarii,  quseque  cum  iis  tradidit  U- 
suardus  de  sepulto  Zacharia  prope  Aggseum.  Cer- 
te  in  utroque  elogio  Zacharias  varia  dicitur  pro- 
phetasse  in  Chaldsea,  de  quibus  nihil  reperitur 
in  Litteris  sacris.  Fictitia  igitur  existimo,  quee 
ibidem  Zurharias  prsedixisse  dicitur  Josedeco  et 
Salathieli  de  filiis  ipsorum  nascituris  ;  Cyro  Per- 
B  sarum  et  Astyagi  Medorum  r-egibus  de  eorum- 
dem  victoriis ;  nec  satis  certum  existimo,  quod 
de  sepultura  Zacharia:  apud  Aggseum  idem  asse- 
ruit  :  ac  demum  totum  istud  elogium  prsetermit- 
to,  quia  plura  continet  falsa,  quam  vera  eaque 
aliunde  satis  nota. 

5  Ex  sacris  Litteris  de  Zacharia  hsec  habemus. 
Ipse  cap.  i  prophetise  suse  se  vocat  Zachariam, 
filium  Baracni»  filii  Addo.  Esdrse  5  nominatur 
Zacharias  filius  Addo.  Verum  filius  hic  sumitur 
pro  nepote ,  ut  ssepe  alibi  in  Scriptura ,  aut 
certe  pro  uno  ex  stirpe  Addo ,  quemadmodus 
Christus  dicitur  filius  David  ,  iilii  Abraham 
Mati.  i.  Ccepit  autem  prophetare  Zacharias  pro- 
pheta  in  mense  octavo ,  in  anno  secundo  Darii 
(  cognomento  Hystaspis )  regis  ,  id  est ,  anno 
mundi  8684:,  ante  natum  Christum  annis  520  se- 
cundum  chronotaxim  Labbei,  quam  non  exami- 
no.  Initio  prophetise  suse  populum  Judaicum  , 
qui  ex  captivitate  Babylonica  reversus  erat  in 
Judseam,  hortatur  ad  pcenitentiam  :  ac  deinde 
per  varias  figuras  leetaprsedicit,  itaque  Judseos 
una  cum  Aggseo  propheta,  qui  eodem  anno,  sed 
duobus  mensibus  citius,  prophetare  coeperat,  ex- 
citat  ad  templum  instaurandum.  Hinc  Esdrse  5 
de  utroque  dicitur  :  Prophetaverunt  autem  Ag1- 
frauis  propheta  et  Zaeharias  tilius  Addo,  prophe- 
tant.es  ml  Judaeos,  qui  erant  in  Judasa  et  Jeru- 
salem,  in  nomiue  Dei  Israel.  Tunc  surrexerunt 
Zorobabel  rilius  Salathiel,  et  Josue  filius  Jose- 
dec,  et  coeperunt  ajdificare  templum  Dei  in  Je- 
rusalem,  et  oum  eis  Propheta3  Dei  adjuvantes  eos. 
Fortasse  perfectum  fuit  templum  ante  mortem 
Zachariffi  :  nam  Esdrse  6  f  14  heec  leguntur  : 
iSeniores  autem  Jndieorum  asdificabaut  et  prospe- 
rafcantur  juxta  prophetiam  Ag-gEei  propheta;,  et 
Zacliariai  filii  Addo  :  et  aidificaverunt  et  con- 
struxerunt...  et  compleverunt  domum  Dei  istam 
usque  ad  diem  tertium  mensis  Adar  ,  qui  est 
annus  sextus  reg-ni  Darii  reg-is.  Non  quidem 
certo  probari  potest ,  vixisse  Zacliariam  usque 
ad  finem  fere  anni  sexti  Darii-  :  id  tamen 
vei'isimile  est,  cum  caput  septimum  prophetise 
suse  scripserit  anno  quarto  Darii ,  mense  no- 
no  :  cumque  postea  per  septem  alia  capita 
))ndtas  ediderit  prophetias ;  nullaque  mo?*tis 
ipsius  mentio  fiat  in  allegatis  verbis.  Itaque  aut 
templum  vidit  perfectum,  aut  certe  non  diuante 


DB  S.  ZACHARIA  PROPHKTA. 

mortuus  est,  ideoque  mortem  ipsius  fixi  circa  an- 
num  mundi  354-0. 

6  Nutlum  est  dubium,  quin  multa  de  Christo 
et  Ecclesia  prophetaverit  Zacharias ;  at  ea  cum 
aliis  ipsius  vaticiniis  videri  possunt  in  libro  ipso, 
qui  a  S.  Hieronymo  vocatur  obscurissimus  liber 
Zachariae  prophetae  ,  et  inter  duodecim  long-issi- 
mus.  Hsec  ille  in  prsefatione  Commentariorum , 
quibus  totum  Zachariae  librum  exposuit.  Porro 
credunt  aliqui,  Psalmos  quoque  aliquot  compo- 
sitos  fuisse  ab  Aggseo  et  Zacharia  prophetis,  quia 
titulus  Psalmi  cxi  talis  est  in  Vulgata  :  Alleluia, 
reversionis  Ag-g-aei  et  Zachariae  :  et  cxlv  hunc 
habet  titulum  :  Aileluiae  ,  Ag*g*aei  et  Zachariae. 
Verum  argumentum  desumptum  a  nominibus , 
quse  leguntur  in  titulis  Psalmorum ,  imbecille  est, 
et  nullo  modo  subsistere  posse  videtur,  ut  osten- 
sum  est  a  variis.  Certe  nomen  Moysis  legitur  in 
titulo  Psalmi  89,  nec  solum  in  Vulgata,  sed  etiam 
in  textu  Hebraico,  ubi  est  nonagesimus ,  ut  vi- 
deri  potest  in  Versione  S.  Hieronynii.  Attamen 
ostendi  in  Moyse  pag.  167  Psalmum  illum  non 
posse  probabililer  attribui  Moysi,  idque  facile 
ostenditur  de  aliis.  Argumentum  igitur  istud , 
etsi  olim  placuerit  Patribus  quibusdam,  abunde 
videtur  refutatum.  Preeterea  Aggsei  et  Zachariae 
nomina  et  titulis  dictorum  Psalmorum  non  ha- 
bentur  in  textu  Hebraico,  nec  apud  S.  Hiero- 
nymum.  Itaque  neque  duos  istos  Psalmos,  ne- 
que  alios  plures ,  in  quorum  titulis  nomen  Za- 
charise  apud  Septuaginta  aut  alibi  reperitur,  Za- 
chariae  ausim  attribuere  aut  Aggseo. 

7  Calmetus  in  Dissertatione  de  auctoribus  Psal- 
morum,  quam  dedit  initio  tom.  %  in  Psalmos, 
pag.  8  existimat,  multos  Psalmos  fuisse  composi- 
tos  tempore  captivitatis  Babylonicse  et  post  ca- 
ptivitatem,  aliquosque  ex  iis  ab  Aggseo  et  Zacha- 
ria.  Ratio  est,  quia  in  multis  Psalmis  videntur 
describi  ea,  quse  facta  sunt  eo  tempore  :  neque 
enim  satis  probabile  existimat,  ea  omnia  Davidi 
revelata  fuisse  a  Deo,  aut  ab  eo  sic  conscripta. 
Pro  exemplo  afferri  post  Psalmus  136,  qui  in- 
choatur  hoc  modo  :  Super  flumina  Babylonis,  illic 
sediraus  et  flevimus;  cum  recordaremur  Siou. 
Verum  ad  hoc  argumentum  respoudit  Ceillierus 
in  Historia  generali  scriptorum  sacrorum  tom. 
i  pag.  226,  ostenditque  plures  Psalmos,  qui  certo 
sunt  Davidis,  ei  abjudicandos  fore,  si  admittere- 
mus  ratiocinium  Calmeti  ut  legitimum  :  nam  in 
iis  etiam  graphice  futura  enarrat,  acsi  prsesen- 
tia  fuissent.  Quapropter  fortius  videtur  argu- 
mentum  ad  omnes  Psalmos  Davidi  asserendos, 
quod  in  Novo  Testamento  Psalmi  ssepe  lauden- 
tur  nomine  Davidis,  numquam  nomine  alterius 
cujusdam  prophetee  aut  hagiographi.  Prseterea 
Vetus  Testamentum  nuspiam  ullum  alium  Psal- 
morum  auctorem  dicit  prseter  Davidem.  Proba- 
bilius  igitur  existimo,  nullum  e  Psalmis  attri- 
buendum  esse  Zachariae,  sicut  nullus  scriptis 
ipsius  est  insertus  :  atque  hsec  sententia  com- 
munior  est  apud  sanctos  Patres  et  alios  doctores ; 
licet  contraria  a  multis  quoque  fuerit  defensa. 
Verum  controversia  illa  accuratius  examinari 
poterit  in  Davide. 


Prophetia 
Sancli :  eidcm 
Psulmi  aliqunt 
a  quibusdam 
atlributi .- 


E 


xedomwsPsal- 
mi  a  pluribus 
sohus  censen- 
tui-  Davidis. 


§n. 


DIE  SfcXTA  SEFIEMBRIS. 


657 


§  II.  Utrum  Zacharias  propheta  sit 
ille,  quem  Christus  occisum  dicit 
inter  templum  et  altare  ? 


Proponitur  A  liqui  scriptores  existimant  ,  Christum 
qmstiodcZa-  I\_]\fattk.  23  de  hoc  locutum  esse  Zacharia, 
charia  inter      Quando   dixit  Judseis  :   Ideo  ecce    eg-o   mitto  ad 

templum  el         *  .  . 

aitare  occtso,  vos  prophetas  ,  et  sapieDtes,  et  scnbas  ,  et  ex 
illis  occidetis,  et  crucifigetis  ,  et  ex  eis  flagella- 
bitis  in  syuag-ogis  vestris,  et  persequemini  de 
civitate  in  civitatem  :  ut  veniat  super  vos  omnis 
sang-uis  justus  ,  qui  effusus  est  super  terram  ,  a 
sanguine  Abel  justi  usque  ad  sang-uinem  Zacha- 
rise  ,  filii  Barachiae  ,  quem  occidistis  inter  tem- 
plum  et  altare.  Idem  hahetur  Luc.  xi,  ubi  mors 
Zacharise  exprimitur  his  verbis  :  Qui  periit  in- 
ter  altare  et  aedem.  Sententise  apud  sanctos  Pa- 
B  tres  de  Zacharia  inter  templum  et  altare  occiso 
tres  reperiuntur  diversse,  quas  refert  Chrysosto- 
mus,  allegatum  Matthsei  loco  exponens  :  nul- 
lam  tamen  ex  illis  probat  aut  improbat.  Hiero- 
nymus  easdem  memorat  opiniones,  et  unam  ce- 
teris  videtur  pr&ferre.  Tribus  antiquorum  sen- 
tentiis  neoterici  duas  alias  addiderunt  antiquis 
incognitas.  Itaque  cum  quinque  diversi  assignen- 
tur  Zacharise,  quibus  verba  Christi  adaptantur, 
nihil  certi  poterit  statui,  sed  solum  insinuari, 
quid  appareat  probabilius.  Attamen  tanto  magis 
lubet  celebrem  hanc  elucidare  controversiam , 
quanto  probabitior  mihi  apparet  sententia  eorum, 
qui  existimant  Prophetam  liunc  allegatis  Christi 
verbis  expressum. 
tocmqne poa  9  Tres  antiquorum  sententise  atiquos  e  Patru 
ctx  cxdh  hunc  jyUS  naoent  patronos  ■  at  cum  Patrum  sententia 


in  finem  «ssi 
gnatur 


sit  adeo  varia,  necesse  non  est  singulos  laudare. 
Qua  de  causa  expendam  prsecipue  verba  S.  Hie- 
ronymi  in  caput  23  Matthsei,  ubisic  habet  :  Qua> 
rimus  ,  quis  sit  iste  Zacharias  filius  Barachiae  : 
quia  multos  leg"imus  Zacharias.  Et  ne  libera  no- 
bis  tribueretur  erroris  facultas  ,  additum  est : 
»  Quem  occidistis  inter  templum  et  altare  »  , 
C  Meretur  hsec  observatio  S.  Hieronymi,  ut  accu- 
ratius  exponamus  locum  occisi  Zachariae.  Per 
templum  nihil  hic  videtur  posse  intelligi,  nisi 
templum  proprie  dictum  ,  distinctumque  ab 
omnibus  atriis.  Nam  siper  templum  omnia  simul 
atria  aliaque  sedificia  ad  templum  utcumque  spe- 
ctantia  designarentur,  id  aliquando  fieri  non  in- 
ficior;  Zacharias  occisus  diceretur  inipsotem- 
plo  ,  non  inter  templum  et  altare.  Altare  enim 
non  aliud  designatur ,  quam  altare  Holocausto- 
rum  ,  quod  positum  erat  in  atrio  sacerdotum 
ante  templum  proprie  dictum.  Itaque  csedes  Za- 
chariee  facta  est  in  atrio  sacerdotum,  quod  ex 
omnibus  atriis  proximum  erat  templo,  seu  certe 
in  illo  loco,  ubi  esse  debebat  atrium  sacerdo- 
tum,  si  forte  csedis  tempore  atria  necdum  erant 
instaurata.  Primo  igiiur  quserendus  est  Zacha- 
rias,  qui  sit  filius  Barachise :  nam  et  hoc  ad  di- 
stinctionem  additum  est  a  Christo  :  secundo  qui 
sit  occisus  in  atrio  sacerdotum,  non  in  quovis 
templi  atrio  :  aut,  si  de  nullo  legatur,  quod  oc- 
cisus  sit  in  atrio  sacerdotum ,  prout  revera  non 
legitur  in  sacris  Litteris,  ulterius  inquirendum, 
de  cujus  csede  tali  loco  peracta  major  sitproba- 
bilitas. 


10   Redeo    ad  5.    Hieronymum.    In    diversis,       »tcro« 
inquit,  diversa  legi,   et  debeo   singulorum,   opi-         JS 
niones  ponere.    Alii   Zachariam  filium    Barachiee  ^ttTc  * 
dicunt  ,   qui  in    duodecim    prophetis    undecimus  ^mmw  za. 
est:  patrisque    in    eo  nomen   conseutit ;  sed  ubi  rhanampro- 
occisus  sit  inter  templum  et  altare  ,    Scriptura  ***■»*  "' 
non  loquitur  :    maxime   quum    temporibus    ejus  ^mcrwia" 
vix  ruime  templi  fuerint.  Clarum  est,  prsesertim 
ex  sequentibus,  hanc  sententiam  haberi  minus 
probabitem  a  S.  Hieronymo  ;  certumque  est,  cse- 
dem  hujus  Zacharite  in  Scriptura  non  legi,  ut 
observat.  Verum  nihit  quoque  insacris  LUteris 
habetur,  quod  csedem  hujus  Prophetse  inter  tem- 
plum  et  attare  improbabitem  faciat  :  nam  quod 
temporibus  cjus  vix  ruime  templi  fuisse  asseran- 
tur,  accuratum  non  est:  ostendi  enim  num.   5 
instaurari  cceptum  esse  temptum  anno  secundo 
Darii  Hystaspis,  atque  absolutum  anno  ejusdem 
sexto  :  vixisse  vero  Zachariam  sattem  usque  ad 
mensem  nonum  anni  quarti  prsedicti  regis,  et 
multa  adhuc  postea  prophetasse.  Ccrtum  igitur 
est  tam  diu  superfuisse  Zachariam,  ut  aut  mut- 
tum  promota  fuerit  tempti  structura,  autperfe- 
cta  :  cumque  altare  jam  ante  sedificatum  esset,  E 
ut  narratur  i  Esd*  3  :  nihit  est,  quo  minus   in- 
ter  temptum  et  altare  occidi  potuerit  Z;ichurias  : 
imo  csedes  eo  loco  peracta  tonge  probabilior  esset 
tempore  sedificationis,  quam  perfecto  et  dedica- 
to  templo,  si  constaret  Zachariam  esse   mortuum 
ante  dedicationem :  na»i,   dedicato   templo,  soti 
sacerdotes  versari  poterant  inter  temptum  et  at- 
tare,  at  tempore  sedificationis  omnibus  ad  eum 
locum  patuisse  videtur  accessus ;  ideoque  facitior 
tuncerat  eo  toco  ciedes  Prophetse. 

11  Sotum   igitur  Scripturarum  sitentium  de  nititotum  r« 
csede  Zachariai  propheUe  objici  posse  videtur.  Ad  le,i»  ''««*- 
hocvero  responderi  potest,picrasquc  Propheta-  "tt,nt",te,lt'' 
rum  csedes prseteritas  esse  in  Veteri  Tcstahiento.  Tes'plndaur- 
Saneexsolo  Testamento  Veterinon  innotuerunt, 

quse  de  csedibus  prophetarum  scripsit  Apostotus 
ad  Hebneos  cap.  xi  ^  37  :  Lapidati  suut,  sccti 
sunt ,  tentati  sunt ,  in  occisioue  gladii  moitui 
sunt.  Certa  tamen  sunt  et  indubitata.  Isaias , 
Jeremias  ,  Amos  ,  aliique  violenta  morte  sub- 
lati  creduntur,  etsi  id  nuttibi  de  eis  referatur  in 
Veteri  Testamento.  Cur  igitur  idem  de  Zachana 
credi  nequit,  etiamsi  non  tegatur  in  Scriptura 
Legis  veteris  ?  Sane  Cfwistus  ipse  mortem  iltius  p 
satis  asseruisse  videtur,  dum  fdium  Barachi»  di- 
xit,  quod  atiis  non  congruit ;  prsesertim  cum  iis 
verbis  csedem  prophetarum  Judscis  exprobrave- 
rit,  ut  satis  insinuaverit  tonge  ptures  prophetas 
ab  eorum  patribus  interemptos,  quam  occisi  le- 
gantur  in  Veteri  Testamento.  Stcphanus  quoque 
Act.  7  i  52  muttas  prophetarum  csedes  Judtcis 
exprobrat  his  verbis  :  Quem  prophetarum  aoa 
sunt  persecuti  pntres  vestri  ?  Kt  ocoiderunl  cos, 
qui  prsenuntiabant  de  adventu  Justi.  Nullus , 
quantum  sciot  in  Veteri  Testamcnto  tegitur  oc- 
cisus  propheta,  quiadventum  Christi  prcedixit. 
Eos  tamen  occisos  testatur  Spiritus  sanctus  :  et 
scimus  Christi  adventum  a  Zacharia  prmdictum. 
Itaque  silentium  Testamenti  Veteris  multum  ob 
esse  nonpotest,  meritoque  existimare  possumus 
csedem  Zachariaj  ibi  omissam,  sicut  prsetermissa 
est  csedes  Isaise,  Jeremise,  atiorumque  pturium. 

12  Breviter  igitur  coltigamus  rationes  et  con-  runone$,  qu* 
jecturas  prsecipuas,  quse  impettere  possunt,  ut  *^^z"' 
verba  Christi  de  ZachaTia  propheta  intelligamus.  IZamChri* 
Prima  et  prsccipua  omnium  est,  quod  Dominus  tiV9rbiMd*i 
Zachariam  vocaverit  fitium  Barachiae .-  nam  so-  gnatum. 
lus  hic  Zacharias  scitur  habuisse  patrem    Bara- 

chiam, 


MICTOM 

j.  s. 


Altrra  tenten- 

tia  dr  Zacho 
riu  patre  3oa- 
7ii'«  Bapthtu 
nf\ttatur, 


respontletw 
ad  argumen- 
tum  Origenit 


668 

chiam,  uno  forsan  excepto,  qui  probabiliter  in- 
tetligi  nequit,  ut  infraostendam.  Hac  de  causa 
Zachariffi  prophetse  optime  congruunt  verba  S. 
Hieronymi,  sine  tantum  mutato  ;  Et  ne  libera 
nobis  tribueretur  erroris  facultas ,  additum  est : 
Fiui  Bahachi^;  :  nam  patris  Barachiae  nomen 
a  Christo  additum  videtur,  ut  hic  Zacharias  ab 
aliis  distingueretur.  Secunda  ratio  est,  quod  nul- 
tus  Zachariasprseterhuncproprie  fuerit  prophe- 
ta,  cum  tamen  propheta  fuisse  videatur  ist  de 
quo  loquitur  Christus.  Eccprobraverat  enim  Ju- 
dtcis  csedem  prophetarum  et  justorum  ;  ideoque 
ex  duobus,  quos  commemoravit  ,  alter  verisi- 
militer  propheta  fuit,  nimirum  Zacharias,  al- 
ter  e  numero  justorum,  ut  deAbeleconstat.  Ter- 
tio  dubitari  non  potest,  quin  sedificantibus  tem- 
plum  ssepe  adesset  Zacharias  propheta  ;  constat 
etiamdepr&dictionibusipsius,  quibusmulta  in- 
fausta  admodum  et  tristia  urbi  Hierosotymitansv 
ejusque  habitatoribus  vaticinatus  est.  Habemus 
igitur  de  Zacharfa  propheta,  quod  ssepe  cum  ho- 
minibus  infimse  sortis  fuerit  eo  loco,  ubi  csedes 
est  commissa,  quodque  ea  prsestiterit,  quorum 
occasione  multi  prophetse  occisi  sunt,  ita  ut  mi- 
rari  nequeamus,  siet  ipse  afurente  populo  cae- 
sus  sit,  et  quidem  loco  assignato.  Quare  senten- 
tia  de  eo  per  Christum  designato  mihi  tanto  ap- 
parel  probabilior,  quanto  minus  probabiles  vi- 
dentur  omnes  aticV,  de  quibus  nunc  agam. 

I."i  iS,  Utfronymus  secundam  sententiam  ita 
memorat  et  refutat  i  Alii  Zachariam,  patrem 
Johannis  (Baptistae)  intelligi  volunt  ,  ex  qui- 
busdain  apocryphorum  somniis  approbantes  , 
quod  propterea  occisussit,  quia  Salvatoris  prae- 
dicaril  adventum.  Hoo  quia  de  Scripturis  non 
habet  auctoritatem ,  eadem  facilitate  coutemni- 
tm  ,  qua  probatur.  Duplici  argumento  everti- 
tur  itla  sententia  :  nam  nec  Zacharias  ille  sci- 
tur  fuisse  iilins  Barachi»,  nec  constat  de  csede 
ejus,  nedum  de  csede  inter  templum  et  altare, 
quw  verisimilis  non  est  tempore  istius  Zachariae, 
cum  deberet  per  ipsos  sacerdotes  esse  peracta. 
Origenes,  qui  inter  prsccipuos  est  hujus  sententise 
patronos,  in  cap.  2U  Matthseieam  defendereni- 
titur  traditione  parum  probabili,  ita  scribens  : 
Zaohariam  dicil  patrem  Joannis ,  de  quo  per 
Soripturas  quidem  oanonioaB  ostendcre  uon  pos- 
BUmus ,  nec  quonlam  filius  iuit  Barachise,  nec 
qnia  scribaa  et  pharizaBi  interiecerunt  eum  iuter 
tomphnn  rt  altnre.  Sed  veuit  ad  nos  quaedam  tra- 
ditio  talis,  quasi  sit  aliquis  locua  in  templo,  ubi 
virgunibua  quidem  oonsistere  licet  et  orare  Deum  : 
expertsa  autem  thorum  virilem  non  permitteban- 
tnr  in  eo  consistere.  Maria  autem  ,  postquam 
genuit  Salvatorem  .  ingrediena  adorare,  stetit 
in  illo  virginum  loco.  Prohibeutibus  autem  eis, 
qui  aoverant  adhuo  eam  jam  tilium  gemiisse  , 
Zaoharias  Btetit  atque  dixit  prohibentibus  eam  , 
quoniam  digna  est  virginum  loco,  cuui  sit  Vir- 
go.  Brgo  quasi  manifestissime  Zachariam  advcr- 
sus  Legem  agentem,  et  in  loco  virginum  per- 
mittentem  stare  mulierem,  occiderunt  inter  tem- 
plum  et  altarc  viri  generationis  illius.  Tota  hsec 
traditio  improbabilis  apparet  et  fabutosa,  atque 
ham  etiam  interapocryphorumsomniarecensuit 
S.  Hieronymus ,  quantttm  conjicio  ,  licet  ipse 
aliam  csedis  causam  em  aliis  soriptoribus  allatam 
refutaverit. 

14  Vidit  ipse  Origenes,  quam  infirma  sit  ista 
traditio,  ideoque  opinionem  suam  alio  argumen- 
to  probare  conatus  est,  ita  pergens  :  Tamen  eos, 
qui   hujusmodi  traditioni  uon  credunt,  exigamus 


DE  S.  ZACHAKlA  PfiOPHJBTA. 

ratiouem,  quomodo  non  quasi  filios  eorum,  qui  iu- 
terfecerunt  prophetas,  etiam  Zachariam  exprobrat 
Jesus  propter  Zachariam,  sed  quasi  qui  ipsi  occide- 
ruut  Zachariam  inter  templum  et  altare.  Si  ergo 
verum  est  verbum  Christi,  quod  dicit  ad  praesentes 
tuncscribas  et  pharizaeos  :  »  Quem  Vos  occidistis 
e  inter  templum  et  altare  »  ,  non  est  possibile 
illum  intelligi  Zauhariam,  qui  est  ex  duodecim 
unus.  Hcvc  ratio  seque  repugnat  omnibus  senten- 
tiis,  quibus  statuitur  aliquis  Zacharias,  qui  non 
vixit  cum  Christo,  Verum  verbum  occidistis  non 
ita  refertur  ad  prsesentes,  ut  Dominus  dicere 
voluerit,  Zachariam  occisum  esse  ab  iltis  ipsis, 
qui  tunc  loquentem  audiebant :  sed  occidistis 
potius  significat  natio  vestra  aut  gens  Judaica 
interfecit.  Is  loquendi  modus  frequens  est  in 
Scripturis,  et  prsecedentia  verba,  ut  veniat  super 
vos  omnis  sanguis  justus  etc.  eodem  modo  ex- 
poni  debent,  nimirum  ut  super  vos  significet  su- 
pervestram  nationem,  idque  facite  o^tendi  potest 
de  multis  aliis  Scripturse  locis.  Quapropter  vi- 
detur  sententiaOrigeniset  aliorum  de  Zacharia 
patre  Joannis  Baptistse  idoneo  carere  fundamen* 
to,  et  minus  esseprobabitis,  quamvis  multos  ha- 
buerit  sectatores . 

15  De  tertia  sententia,  quam  et  ceteris  pro- 
babiliorem  existimare  videtuv,  itadisserit  S.  Hie- 
ronymus  :  Alii  istum  volunt  Zachariam,  qui  oc- 
cisus  est  a  Joas  rege  Juda  inter  templum  et  al- 
tare ,  sicut  Reg*um  narrat  Historia.  Sed  obser- 
vandum  ,  quod  iste  Zacharias  non  sit  filius  Ba- 
rachiae ,  sed  filius  Joiadae  bacerdotis.  Unde  et 
Scriptura  refert:  »  Non  fuit  recordatus  Joas  pa- 
"  tris  ejus  Joiadae,  quia  sibi  fecisset  bona  "  . 
Quum  ergo  et  Zachariam  teneamus,  et  occisio- 
nis  conseutiat  locus;  quaerimus  quare  BAUACHI.E 
dicatur  filius  ,  et  non  Joiad^  ?  Bahachia  m 
lingMia  nostra  BENEDierus  Domini  dicitur  :  et 
sacerdotis  Joiadae  justitia  Hebraeo  sermone  de- 
monstratur.  lu  Euang-elio,  quo  utuntur  Nazare 
ni ,  pro  filio  Barachi/e  filium  Joiad^s  reperi- 
mus  scriptum.  Hactenus  S.  Hieronymus,  ad  cu- 
jus  verba,  salvo  eruditissimi  Patris  honore,  ob- 
servationes  nostras  adjiciemus,  ad  examinanda 
fundamenta  hujus  sententise,  quam  multis  neo- 
tericis  placuisse  non  ignoro.  Mors  laudati  Za- 
charicV  refertur  1  Paralip.  24  f  20  et  seq.  his 
verbis  :  Spiritus  itaque  Dei  induit  Zachariam  filium 
Joiadffi  sacerdotem,  et  stetit  in  conspectu  populi, 
etdixiteis:  Hsec  dicit  Dominus  Deus  :  Quare  trans- 
gredimini  praeceptum  Domini,  quod  vobis  non  pro- 
derit,  et  dereliquistis  Dominum,  ut  derelinqueret 
vos?  Qui  cong-reg-ati  adversus  eum,  miserunt  iapi- 
des  juxta  regris  imperium  in  atrio  domus  Domini. 
Etnon  est  recordatus  Joas  rex  misericordise,  quam 
fecerat  Joiada  pater  illius  secum  ,  sed  interfecit 
filium  ejus.  Qui  cum  moreretur,  ait  :  VideatDomi- 
nus,  et  requirat. 

16  Locus  peractse  csedis  est  atrium  domus 
Domini  seu  iempli,  cumque  Zacharias  steterit 
in  conspectu  populi  ,  non  videtur  aliud  atrium 
intelligi  posse  quam  atrium  popidi.  Atqui  alta- 
re  non  erat  in  atrio  populi,  sed  in  atrio  sacer- 
dotum,  quod  medium  erat  inter  atrium  populi 
et  temptum.  Itaque  non  videtur  Zacharias  iste 
occisus  inter  templum  et  altare,  ideoque  non  vi- 
deo  ,  qua  ratione  occisionis  consentiat  locus  . 
Deinde  cum  Barachias  sit  nomen  proprium,  et 
satis  usitatum  in  Veteri  Testamento ;  cumque 
ahus  reperiatur  Znchavizs,  isque  propheta  notis- 
simus,  cujus  pater  dictus  fuit  Barachias  ,-  non 
est  verisimite,  voluisse  Christum  eo  nomine  de- 

signare 


K 

Tertia  scnten 
tia  de  Zurha- 
ria  filio  Joiudr 


etiam  refuta- 
tnr  nt  minw 
iirobabilii  ■ 


quarta  senten 
tiade  Zacha- 
ria  alio,  qui 
etiam  Bara- 
chi*  fitius 
Lattne  diciiur 


refutatur  ut 
improbabilis 


DIE  SEXTA 

A  signare  Joiadam  sacerdotem ,  proprio  ejus  nomi- 

ne  pr^etermisso :  nomen  enim  Barachia;  non  ma- 

gis  congruebat  Joiadse  quam  justis  aliis  ;  natum- 

que  erat  in  errorem  pertrahere  audientes  aut  le- 

gentes,  cum  ex  totaphrasi  non  aliudpossit  colligi, 

quam  nomen  esse  proprium,  et  ut  tale  usurpari 

Quod  additur  de  Evangelio  ,  quo^utuntur  Nazare- 

ui ,  non  est  magni  momenti :  yiam  ipse  S.  Hiero- 

nymus  judicavit  lectionem  illam  non  esse  sequen- 

dam ,    sed  prseferendam    communem    aliorum 

omnium   codicum   lectionem  ,   quando    Novum 

Testamentum    Graecse  fidei  reddidit.  Hanc  igi- 

tur  sententiam  minus    probabitem    existimo 

quia  nec  loco  per  Christum  designato  occisus  vl 

detur  Zacharias  Joiadse  fitius  ,  nec  videtur  satis 

probabiliter  tolli  posse  difficultas ,   quse  contra 

hunc  Zachariam  ex  nomine  patris  Barachisem 

oculos  statim  incurrit. 

17  Galmetus  in  Matth.  cap.  23  f  35  aliam 
refert  sententiam,  nuper,  ut  videtur,  inventam : 
nutlusenim  antiquus  scriptor  pro  ea  laudatur. 
De  Oziarege  12  Paralip.  26  f  5  hsec  leguntur: 
Et  exquisivit  Domiuum  in  diebus  Zacharije  intel- 
lig-entis  et  videntis  Deum.  Fuit  igitur  aliquis 
Zacharias  videns  aut  propheta  tempore  regis 
Ozise.  Rursum  tempore  Achaz  regis  idem  (ut  cre- 
q  dit  illius  sententise  patronus  )  Zacharias  memo- 
ratur  Isaise  8*2  his  verbis  :  Et  adhibui  mihi 
testes  fideles  ,  Uriam  sacerdotem  ,  et  Zachariam 
filium  BarachiEe.  Hunc  igitur  Zachariam ,  cum 
sit  filius  BarachiEe,  designari potuisse  a  Christo  , 
existimat  auctor.  Verum  ,  ut  etiam  observat  Cal- 
metus,  verisimile  non  est  eumdem  utroque  loco 
memorari  Zachariam.  Nam  Ozias  ,  cujus  consi- 
liarius  erat  Zacharias  ille  propheta,  regnavit 
annos  qumquaginta  duos ,  et  post  eum  Joatham 
annis  sexdecim  ,  ita  ut  valde  tong&vus  debuerit 
esse  Zacharias  ille,  si  vixerit  usque  ad  tempora 
Achaz,  qui  post  Joatham  adeptus  est  regnum. 
Itaque  Zacharias  ille  BarachiEe  filius  ,  de  quo 
Isaias,  atius  verisimiliter  est  a  propheta  et  consi- 
liario  Ozise ;  et  uno  tantum  facto  nobis  innote- 
scit. 

18  Qua  de  causa  ne  probabite  quidem  est  Za- 
chariam  iltum,  Isdise  testem,  Christi  verbis  fuis- 
se  designatum.  Nam  dubitarenon possumus,  quin 
Dominus  Judseis  commemoraverit  virum  cete- 
3  brem  notumque  apud  Judseos.  At  tatis  non  est 
Zacharias  ilte  ,  qui  nec  propheta  scitur  fuisse, 
nec  fama  pieiatis,  justitise  aut  rerum  bene  ge- 
starum  inctaruisse.  Prseterea  non  modo  csedes 
istius  Zacharise  ignota  est,  sed  nec  minima  assi- 
gnari  potest  ratio  aut  occasio  ,  ob  quam  occisus 
crederetur ,  maxime  inter  temptum  et  attare.  De- 
mum  ne  nomen  quidem  patris  istius  Zacharuv 
idem  prorsus  est  Hebrdicecum  nominepatris  Za- 
ch&viBd  propheUe,  sed  una  tittera  atterum  differt 
ab  attero  ,  ut  jam  observavit  Gaspar  Sanctius  in 
caput  i  Zachariae  scribens  ,  ubi  hanc  qusestionem 
ditigenter  tractavit ,  et  diffcreyitiam  utriusque 
nominis  assignavit.  Adircpoterit  studiosus  tector 
laudatum  interpretem,  qui  atias  quasdam  mino- 
ris  momenti  rationes,  pro  singidis  sententiis  al- 
tatas  ,  quas  brevitatis  causa  omittendas  censui, 
abunde  discussit.  Ego  ipsius  seyitentiam  ita  secu- 
tus  sum,  utprsecipua  tantum  argwaenta,  aut  cer- 
te,  quse  mihi  retiquis  prseponderare  videbantur, 
ex  eodem  scriptore  adoptaverim,  ac  meo  modo 
proposuerim. 


Septembris  Tomus  II. 


SEPTEMBRIS. 


*;.-,9 


ACCTOII 

J.  S. 


III.  Alia  qusedam  neotericorum 
sententia  examinatur  et  refutatur 
ut  improbabilis. 


T  audatus  Calmetus  quintam  quoque  affert  opi- 
^nionem  ,  eamque  cum  Tillemontio  ceteris  om- 
nibus  videtur  prseferre.  Mihi,  si  mentem  candide 
etoqui  velim,  ea  minime  omnium  videtur proba- 
bilis,  neque  ulla  exparte  sacris  Litteris  consona. 
Assignant  itti  Zachariam  filium  Baruch,  qui  diu 
post  mortem  Christi  occisus  est  a  Zelotis  ,  ut  re- 
fert  Josephus  lib.  5  de  Bello  Judaico  cap.  i  secun- 
dum  Rufini  distinctionem ;  at  in  Grseco  lib.  4  cap. 
19.  Csedem  ipsius  audiamus,  ut  deinde  argumenta 
et  fundamenta  neotericsc  hujus  sententise  exami- 
nemus.  Josephus  retata  crudetitate  Idumseorum 
et  Zelotarum,  qua  duodecim  miilia  Judseorum  no- 
bilium  neriere  ,  asserit  eos  aprojniscua  ilta  csede 
ad  formam  quamdam  judiciorum  conversos  esse, 
itapergens:  Itaquecum  illustrium  quemdam  Za- 
chariam  Baruch  filium  interficere  decrevissent  (irri- 
tabantur  enim  ,  quod  nequissimis  inimicus  nimis 
erat ,  et  probis  amicus  ,  itemque  locuples)  neque 
solum  fortunarum  ejus  direptionem  sperarent,  sed 
etiam  remotum  iri  virum  ad  se  dejiciendospoten- 
tem  ,  septuag:inta  plebeiorum  honestissimos  ex 
prsecepto  convocant  judicum  specie,  potestate  ca- 
rentes,  et  apud  eos  Zachariam  ,  quasi  res  pro- 
deret  Romanis  ,  accusant ;  quodque  ad  Vespasia- 
num  proditionis  causa  misisset.  Cum  autem  accu* 
satio  esset  frivola,  magnaque  tibertate  Zacharias 
se  defendisset,  absotutus  est  communi  judicum 
sententia,  ut  tatius  refert  Josephus,  hsec  subdens : 
Illo  vero  absoluto,  Zelotarum  clamor  tollitur,  et  uui- 
versi  quidem  judicibus  irascebantur,  qui  simulatio- 
nem  datse  sibi  potestatis  non  intellexerant.  Duo  ve- 
ro  ex  audacissimis  ag-g-rcssi  Zachuriam,  in  medio 
templo  interficiunt,  ...  eumquestatim  in  subjectam 
vallem  de  templo  projiciunt.  Judices  vero  contume- 
lise  causa  versis  gladiis  ferientes  ,  templi  ambitu 
pepulere.  Hactenus  Josephus,  ex  quo  nihitomis- 
sum,  quod  ad  elueidationem  controversue  pro- 
dessepotest. 

20  Nunc  argumenta  audiamus  altata  a  Cat- 
meto,  qui  adoptavit  ratiocinia  Tittemontii  tom. 
i  Imperatorum  art.  54 ;  et  sua  addidit.  Si  cre- 
damus  Catmeto  ,  hscc  verba  Chrisli :  Ldeo  ecce 
ego  mitto  ad  vos  prophetas,  et  sapientes,  et  scri- 
bas,  et  ex  iiiis  occidetis ,  et  crucifig-etis  ,  et  ex 
eis  flag-ellabitis  in  symi^o^-is  vestris  etc. ,  mul- 
tum  ponderis  addunt  prsedictse  sententue :  nam 
cum  mox  sequatur  ,  Ut  veniat  super  vos  omuis 
sang-uis  justus  etc. ;  existimat  per  voces  omnis 
sang-uis  justus  inteltigi  etiam  sanguinem  Christi 
et  Apostolorum  omniumque  demumjustorum,  qui 
occisi  sunt  usque  ad  excidium  Hierosotymte,  ita 
ut  velit  Zachariam  ita  esse  uttimum  a  Judseis 
ante  excidium  urbis  occisum  ,  sicut  primus  in- 
juste  occisus  est  Abel.  Porrosi  quis  tjH<vrat,cur 
Christus  dixerit ,  Quem  occidistis  ,  acsi  Zacha- 
riasjam  ante  esset  occisus  ;  respondet  Christum 
toqui  ut  prophetam  ,  et  uti  prjeterito  pro  futuro. 
Contendit  insuper  omnia  adjuncta  in  isto  Za- 
charia  convenire  verbis  Evangetii ;  primo  no- 
men  patris  :  nam  Baruch  ,  inquit ,  idem  est  no- 
men  ac  Barachias ,  quia  Hebrsci  solent  nominu 

89  bus 


Xtoierici  qui- 
dam  Zacfia- 
riam  filium 
Baruch,  qui 
dtu  poit 
Chrutum 
occisutata 
Zelotit, 


E 


E 

votunt  Christi 
verbii  pr»di~ 
cluwi.  Arnu- 
menta 

hujus  opinio- 
nis, 


660 


DE  S.  ZACHARIA 


1UCTOK 
J.S. 


er  quibu»  o/i- 
qua 


probautur 
faha. 


bus  propriis  adjungere  nomen  Dei  Jah.  Secun- 
do,  locus  ipsius  judicio  recte  congruit  ,  quia  Za- 
charias  iste  legitur  occisus  in  medio  templo.  Ter- 
tio  lempus,  eodem  judice,  recte  hunc  Zachariam 
designat :  occisus  enim  est  paulo  ante  destructio- 
nem  templi  et  dispersionem  Judaeorum,  qui  finis, 
est  commiuationis  a  Filio  Dei  ipsis  intentatse  Bsec 
argumenta  laudatse  opinionis  exposita  leguntur 
apud  Caimetum. 

21  Verum  dum  dicta  singula  diligenter  ex- 
pendo  ,  priora  mihi  apparent  improbabilia  ,  ac 
tria  posteriora  prorsus  falsa.  Ab  hisce  incipiam. 
Primo  falsum  est,  Baruch  et  Barachias  idem  esse 
nomen.  Quod  Hebrsei  nomen  Dei  Jah  adjungunt 
nominibus  propriis  non  est  verum  eo  sensu  ,  ut 
censeaiur  idem  nomen,  sive  istud  additum  sit, 
sive  ablatum.  Nomen  Baruch  simplex  est,  exponi- 
lurque  a  S.  Hieronymo  benedictus  ;  nomen  Ba- 
rachia  vel  Barachias  compositum  ,  et  benedictus 
Domini :  nec  magis  eadem  sunt  nomina  Baruch 
et  Barachias  apud  Hebrseos ,  quam  eadem  apud 
Laiinos  sint  nomina  Carus  t^Deocarus  ,  etsi  La- 
tini  etiam  nomen  Deus  nominibus  propriis  addant, 

B  ut  fit  in  allaio  nomine  Deocarus,  aliisque  non 
paucis  passim  notis.  Secundo  etiam  videtur  fai- 
sum  ,  quod  dicitur  de  loco  occisi  istius  Zacharise 
verbis  Chrisii  congruente  i  nam  etsi  dicatur  oc- 
cisus  in  medio  templo  :  non  ideo  probabiliter 
crediiur  occisus  inter  templum  et  altare,  seu  in 
atrio  sacerdotum  :  sed  dubitari  vix  potest,  quin 
occisus  sit  in  atrio  gentiiium  aut  in  atrio  Judseo- 
rum.  Etenim,  licet  Zeioise  templum  profanarent, 
cum  tamen  videri  vellent  in  causa  Zacharise  for- 
mam  judicii  servare ,  probabile  non  est  judices 
fuisse  introduclos  in  alrium  sacerdotum ,  ibi- 
que  peractitm,  judicium.  Imo  ipsi  judices  ,  qui 
nullo  metu  adduci  potuerunt,  ut  condemnarent 
innocentem  Zachariam  ,  verisimiliter  noluissent 
atrium  sacerdotum  ingredi,  quod  sibi  illicitum 
esse  non  ignorabant.  Itaque  cum  in  ipso  judicii 
loco  occisus  sit  Zacharias,  verisimiie  non  est,  oc- 
cisum  esse  inter  templum  et  altare. 

22  Tertio  certo  falsum  videtur ,  quod  dici- 
tur  de  tempore  peractse  hujus  csedis  cum  verbis 
Christi  congruente.  Locutus  est  Dominus  de  csede 
peracia,  non  decscde  aliqua  futura  :  nam  impro- 
babile  prorsus  est ,  et  sine  fundamento  asseritur, 

3  Christu77i  ibi  prseterito  usum  esse  pro  futuro. 
Alienum  id  est  a  styto  Euangeliorum  ,  nec  ullus 
afjeretur  locus  ,  ubi  ita  locutus  sit  Dominus.  Mul- 
ta  futura  prsedixit  Christus  in  Evangeliis  ;  sed 
semper  ita,  ut  quilibei  facile  posset  inteiiigere 
futura  prcvdici ,  non  vero  narrari  prseterita. 
Ita  hunc  quoque  locum  ,  quem  occidistis  ,  de 
pnvterita  ,  non  de  futura  esede  iniellexerunt 
sancti  Patres  aliique  doctores  antiqui ;  atque  ita 
omnino  explicanda  esse  aitegata  verba,  ostendunt 
adjunctaomnia,  quibits  futura  prsedicuniur  ,  Ex 
illis  occidetis  etc.  :  et  mox  i  36  ,  Venient  haac 
omnia  super  generationem  istam  :  ac  rursum 
t  38  ,  Kelinquetur  vobis  domus  vestra  deserta. 
Sic  sequenti  capite  plurima  prcedicuntur  a  Chri- 
sto ,  sed  semper  eo  stylo  et  modo  ,  ut  quitibet 
intelligat  fhitura  prtvdici.  Quareprobandum  erat 
noi\-r  istius  interpretationis  patronis ,  stylo  ilio 
prophetarum  Veteris  Testamenti  ,  quo  per  prx- 
teritum  designatur  futurum,  usum  esse  Chri- 
stum  Dominum  ,  antequam  id  assereretur:  nam 
licet  Christus  fuerit  prophetarum  omnium  ma- 
ximus,  et  futura  wque  ac  ptwterita  habuerit  per- 
specta,  ex  eo  recte  inferri  nequit ,  eum  de  futu- 
ris  locutum  esse  eo  modo ,  quo  de  pr&teritis 


Calmeti  argu* 

mentumexpen- 
ditur. 


E 


PROPHETA. 

cumexstyloEvangeliorum  ,  atque  ex  sexcentis  D 

prsedictionibus  ibidem  relatis ,  contrarium  mani- 

festepateat. 

23  Verum ,  inquit ,  Calmetus  :  Cum  primus  Przcipuum 
injuste  occisus  sit  Abel ,  ultimus  vero  Zacharias  ; 
cumque  inter  injuste  occisos  a  Judseis  etiam  nu~ 
merentur  Christi  discipuli  ,  non  possumus  aiium 
inteiiigere  Zachariam  quam  fiiium  Baruch,  nisi 
vacuum  reiinquere  velimus  amplum  temporis  spa- 
tium,  ad  quod  Domini  comminatio  se  extendit. 
Obscurior  est  objectio,  et  nonnihil  eiucidanda. 
Auctor  verba  Christi  usque  ad  sanguinem  Za- 
charise  ,  explicat  Usque  ad  tempus  Zacharias , 
acsi  Christus  minaretur  Judseis  pcenam  omnium 
c&dium  ,  quee  factee  erant  aut  faciendse  a  morte 
Abelis  usque  ad  mortem  Zacharise.  Posna  autem 
iiia  erat  destructio  urbis  et  templi ,  quam  plu- 
rima  alia  mala  erant  prmcessura ,  prseter  pce- 
nam  seternam  eorum,  qui  ?norituri  erant  in  pec- 
catis.  Vult  igitur  per  Zachariam  designari  ulfi- 
mum  justum  a  Judseis  occisum  ante  excidium 
urbis  Hierosolymitanse.  Atprimo  respondeo  ,  ne 
quidem  constare,  aut  Zacharias  ille  filius  Baruch 
numerandus  sit  interjustos:  nam  probabilius  Ju- 
dseus  erat ,  non  Christianus ,  ideoque  nec  justus. 
Josephus  quidem  honorifice  loquitur  de  Zacharia; 
sed  idem  eiogio  longe  magis  honorifico  exornat 
Ananum  pontificem  ,  cujus  opera  occisus  est  S. 
Jacobus.  Itaque  ex  elogio  Josephi  nihit  magis  col- 
ligere  possumus  quam  Judmum  fuisse ,  et  vi- 
rum  apud  Judseos  honoratum  ,  prsesertim  cum 
Christiani  Hierosolymam  reliquerint  ante  mor- 
tem  Zacharise. 

24  Secundo  Zacharias  ille  certe  propheta  non 
fuit ,  aut  unus  ex  iiiis  ,  de  qaibus  Christus  dixit : 
Jerusalem  Jerusalem  ,  quse  occidis  prophetas  ,  et 
lapidas  eos ,  qui  ad  te  missi  sunt  etc.  Quis  igitur 
prudenter  credat ,  mortem  istius  Zacharise  Ju- 
dseis  exprobrari  a  Christo,  qui  de  morte  prophe- 
tarum  et  discipuiorum  suorum  loquitur  ?  Vel  so- 
ia  igitur  hsec  ratio  clare  ostendit  Zachariam  istum 
non  esse  ultimum  justum  a  Judseis  occisum  ante 
excidhan  urbis.  Sivero  etiam  Judseos  istius  iem- 
poris  inter  justos a  Domino  numeratos ,perperam 
et  improbabiliter  contendere  voiuerint  adversariis 
legant  Josephum  ,  et  invenient  muitos  alios  pauto 
post  fuisse  occisos  ,  qui  non  minus  aut  magis 
etiam  a  Josepho  laudantur  ,  ita  ut  ne  eo  qui- 
dem  modo  ultimus  haberi  possit  Zacharias. 
Tertio  tot  mala  obruebant  Hierosolymam,  quan- 
do  occisus  est  Zacharias  ,  totque  nobilium  et 
optimatum  sanguis  per  lclumseos  et  Zeiotas 
effundebaiur  in  urbe  ,  ut  maia  a  Christo  prsedi- 
cta  jam  tunc  essent  ecepta,  iliseque  nobilium  cse- 
des  potius  essetpars  malorum  prsedictorum  quam 
causa . 

25  Jam  vero  pauio  attentius  consideranda 
sunt  itia  verba  ,  Ut  veniat  super  vos  omnissan- 
guis  justus  ,  qui  effusus  est  super  terram,  asan- 
g-uiue  Abel  justi  usque  ad  sang-uinem  Zachariee, 
filii  Barachiaa  ,  quem  occidistis  inter  tetnplum  et 
altare :  quserendumque,  an  iis  inciudantur  omnes 
csedes  justorum,  quse  patrandse  erant  a  Judseis 
usque  ad  destructionem  templi ;  quemadmodipn 
contendit  Calmetus.  Existimat  iile  id  sequi ' ex 
verbis  preecedentibus  :  Ideo  ecce  ego  mitto  ad 
vos  prophetas  ,  et  sapientes  ,  et  scribas  ,  et  ex 
illis  occidetis  etc.  At  mihi  contrarium  videtur  , 
idque  manifestum  fiet  ,  opinor ;  si  accurate  per- 
pendamus  prsecedentia ;  ac  inquiramus ,  qua  oc- 
casione  quaque  de  causa  discipxdorum  suorum 
csedem  prsedixerit  Dominus.  Gtoriabantur  scribee 

et 


probaturque 
non  posse  pro 
desse  ipsius 
sententix  : 


deindeobjecta 
ab  eo  Scriptu- 
rm  verba  ehi- 
cidantur, 


et  ex  occa- 
tione,  qua 
dicta  sunt, 
veru  e07'um 
significatio 
eruitur, 


H 


qua  totum 
Calmeti  fun 
damentum 
corruit. 


DIE  SEXTA 
A  et  Phariseei  se  abhorrere  a  ceedibus prophetarum, 
ut  Chrislus  ipse  testatur  f  30  his  verbis  :  Et  di- 
citis  :  Si  fuissemus  in  diebus  patrum  nostrorum, 
non  essemus  socii  eorum  in  sanguine  propheta- 
rum.  Hanc  eorum  hypocrisim,  ut  accurale  obser- 
vat  S.  Chrysostomus ,  refutat  Dominus  primo 
quidem  ceedem  suam  preedicens  his  verbis  f  32  : 
Et  vos  implete  (id  est ,  implebitis )  mensuram 
patrum  vestrorum.  Nam  heec  verba  profert,  te- 
ste  Chrysostomo,  non  imperans,  sed  quod  futu- 
rum  erat  praenuntians ,  csedem  videlicet  suam. 
Deinde  vero  rursum  f  34  magis  explicat,  quo 
modo  mensuram  patrum  suorum  paribus  aut  de- 
terioribussceleribusimplerent,  ac  preedicit ceedes 
discipulorum  suorum  verbis  mox  allegatis  f  34  : 
Et  ex  illis  occidetis,  et  crucifig-etis,  et  es  eis  flag-el- 
labitis  in  synag-og-is  vestris,  et  persequemini  de  ci- 
vitate  incivitatem. 

26  Praedictis  tot  sceleribus  ac  ceedibus  justo- 
rum,  quee  delicti  gravitate,  maxime  ob  ceedem 
Christi,  non  modo  eequabant,  sed  longe  etiam  su- 
perabant  ceedes  preeteritas,  satis  refutaverat  Do- 
minus  hypocrisim  eorum,  qui  dicebant  se  a  ceede 
prophetarum  abhorrere.  Itaque  ex  hisce  omnibus 
contra  eos  concludit,  preedicitque  eos  ob  ea  cri- 
mina,  quibus  majorum  suorum  crimina  erant 
superaturi,  tantam  daturos  pcenam,  acsi  omnia 
majorum  suorum  scelera  ipsi  luerent.  Verba  ac- 
cipe :  Ut  veniat  super  vos  omnis  sanguis  justus, 
qui  effusus  est  super  terram  etc.  Id  est,  Ob  ve- 
stra  scelera  jam  commemorata  fiet,  ut  tantam 
detis  pcenam,  quantam  merentur  omnes  justo- 
rum  ceedes  hactenus  perpetratee,  quas  vos  dicitis 
detestari.  Etenim  locus  ita  nequit  exponi ,  ut 
credamus  Judeeos  fuisse punitos  propter  crimina 
parentumaut  majorum  suorum,  quemadmodum 
interpretes  passim  agnoscunt;  et  ipse  etiam  Cat- 
metus.  Audi  Chrysostomum:  Non  quod  alieni  pec- 
cati  quis  supplicium  luat:  sed  quod  ii,  qui  post  alios 
multos  in  peccata  lapsos  et  castigatos  non  meliores 
effecti,  eadem,  quseilli,  perpetrant,  eadem  ipsa  sup- 
-plici&jure  lu&nt.  Et  paulo  ante:  Si  quis  verodixerit: 
Cur  omnium  gravissima  passi  sunt?  Responderim 
eg'0,quia  ommum  gravissimascelera  perpetrarunt. 
27  Ex  hisce  ulterius  infero  contra  Calmetum, 
vocibus  istis ,  Omnis  sanguis  justus ,  non  com- 
prehendi  ceedes  illas ,  quas  Christus  Judeeispree- 
dicebat,  sed  solum  preeteritas.  Etenim  si  Omnis 
sang*uis  justus  significaret ceedes preeteritas simul 
et  futuras,  luissent  Judeci  sua  simul  et  aliena 
peccata.  Atqui   secundum  Ezechielem  cap.  18  f 


4CCT0*C 
J    S. 


SEPTEMBKIS.  eei 

20:  Filius  non  portabit  iniquitatem  patris,  et 
pater  non  portabit  iniquitatem  filii.  Itaque  neces- 
sario  videtur  dicendum  vocibus,  Omnis  sanguis 
justus,  solum  significari  ceedes  preeteritas :  nam 
eo  etiam  dirigitur  Christi  loquentis  intentio,  ut 
tampreedictione  ceedium  futurarum,  quam  com- 
memoratione  pcenee  ob  eas  infligendee,  ostendat 
scribas  et  phariseeos  parentibus  suis  pares  aut 
superiores  esse nequitia.  Preedicit  igitur  Christus 
Judeeos  daturos  eam  pcenam,  quam  omnesjusto- 
rum  ceedes  ab  eorum  majoribus  patratee  mere- 
bantur,  quia  ipsi  eamdem  suis  quoque  sceleribus 
erant  merituri :  at  non  videtur  dicere,  eospro  suis 
simul  et  parentum  suorum  sceleribus  cumulata 
posna  afficiendos  :  atque  ex  hac  observalione  to* 
tum  Calmeti  fundamentum  corruit.  Eadem  quo- 
que  observatione  satis  refutata  est  sententia  Ru- 
perti,  qui  lib.  4  Commentariorum  in  Apocatypsim 
suspicatus  est,  per  Zachariam,  Barachiee  filium, 
intelligi  posse  Jacobum  fratrem  Domini,  eodem 
fere  nixus  fundamento. 

28  Ceterum  breviter  studiosum  lectorem  mo-  obtervatioad 
neo  ,  consulto  me  abstinuisse  ab  eo  argumento,  totam  *p«'«w 
quo  singularum  fere  sententiarum  patroni  osten- 
dere  nituntur  Zachariam  illum,  cujus  causam 
defendunt,  aliqua  ratione  ultimum  esse  prophe- 
tarum  a  Judeeis  occisorum.  Abstinui,  inquam, 
ab  itto  argumento,  licet  passim  producatur  ab 
iis,  qui  patrocinantur  sententim,  quam  proba- 
biliorem  existimo.  Etenim  fateor  mihi  incertum 
esse,  utrum  Dominus  Zachariam  commemora- 
re  voluerit  tamquam  ultimum  prophetarum  a 
Judeeis  occisum,  an  alia  de  causa.  Sane  phra- 
sis  illa,  a  sang-uine  Abel  justi  usque  adsangui- 
nem  Zacharise,  non  necessario  designat  primum 
et  ultimum  occisum.  Multee  ejtismodi  phrases 
reperiuntur  in  sacra  Scriptura.  Gen.  C  r  7  di- 
cit  Dominus :  Delebo...  hominem ,  quem  crea- 
vi,  a  facie  terrse ,  ab  homine  usque  ad  animan- 
tia,  a  reptili  usque  ad  volucres.  Rursum  cap.  7 
f  23  omnis  substantia  deleta  dicitur  ab  homine 
usque  ad  pecus.  Exod.  xi  f  5:  Morietur  omne 
primog-enitum  in  terra  iEgryptiorum  ,  a  primo- 
g;enito  Pharaonis  ,  qui  sedet  in  solio ,  usque  ad 
primog^enitum  ancillffi,  qua;  est  ad  molam.  Plu- 
rima  adduci  possunt  similia  :  nec  tamen  ultibi 
significatur,  quis  primo  occisussit  toco,  autpo- 
stremo.  Itaque,  etsi  constat  Abetem  esse primum 
eorum,  qui  injuste  occisi  sunt,  non  ideo  tamen 
certo  inferri  potest  Zachariam  esse  ultimum, 
cum  atiapossit  esse  oppositio. 


controver- 
tium 

E 


DE 


662 


ACTA  SANCTORUM. 


DE  SS.  0NESIPH0R0  APOSTOLORUM  DISCIPULO 


ET  PORPHYRIO  EIUS  SERVO,  MM, 


PARII  IN  HELLESPONTO 


J.S. 


SYLLOGE 


§  I.  Sanctorum  cultus  :  varia  in  Fastorum  elogiis  de  eorum  gestis 

et  martyrio  tradita. 


B 

Skc.  i. 

Onetiphorut  ct 
Porphyrius 
apud  Grxcos 
$imul  annun- 
tiati  diebut 
variit  j 


Oneiiphonis 
alii»  quoque 
dfa&ui  niflmo- 
ratu»  eum 
aMtcipulii 
Apotlotoruui  : 


De  sanctitate  el  publica  veneratione  S.  Onesi- 
phori,  quem  Apostolus  brevi  commendat  elo- 
gio,  nullum  potest  esse  dubium,  cum  memo- 
ria  ipsius  plerisque  Fastis  legatur  adscripta , 
cum  apud  Grsecos  tum  apud  Latinos,  sed  men- 
sibus  et  diebus  multum  diversis.  In  plerisque  Fa- 
stis  Grsecis  cum  S.  Onesiphoro  conjungitur  S. 
Porphyrius,  tamquam  servus  ipsius  et  martyrii 
socius.  Quod  vero  spectat  ad  gesta  horum  Sancto- 
rum ,  de  kisce  pauca  habemus  relata ,  et  pau- 
ciora  satis  certa  ob  varietatem  narrantium.  Re- 
censebo  breviter  dies  et  menses  ,  quibus  Sancti 
annuntiantur :  deinde  elogia  qusedam  subjiciam, 
ac  demum  facta  dubia  examinabo.  In  Menolo- 
gio  Sirtetiano  ac  in  codice  Taurinensi  SS.  One- 
siphorus  et  'PoTip\iyrm&  memorantur  adxvJulii: 
iidem  xvi  Julii  annuntiantur  in  Menologio  Ba- 
siliano,  in  Menseis  bibliothecse  Ambrosianse  Me- 
diolani,  in  manuscripto  membraneo  Sirmondi, 
ubique  cum  elogio  ;  ac  brevius  in  altero  codice 
Taurinensi ,  atque  in  Martyrologio  Arabico- 
JEgyptio,quod  Gratia  Simoniusex  Arabico  Lati- 
num  reddidit.  Eorumdem  memoria  rursum  oc- 
currit  die  xvi  i  Julii,  sed  in  uno  tantum  apographo 
Synaxarii  Ms.  chartacei  Chi/fletii  nostri.  Hsec 
omniajam  annotata  sunt  in  Prsetermissis  ad  tres 
dies  memoratos.  Accedunt  hisce  Mensea  impressa 
in  quibus  hi  Martyres  simul  annuntiantur  cum 
elogio  ad  vm  et  ix  Novembris. 

2  Prseterea  Onosiphorus,  prsetermisso  Porphy- 
rio,  apud  Grsecos  cum  aliis  quibusdam  Aposto- 
torum  discipulis  annuntiatur,  tamquam  unus  ex 
septuagintaduobus  Christi  discipulis.  Ita  ad  \\\\ 
Aprilis  memoratur  in  Menseis  impressis  cum 
Evodio,  et  apud  Maximum  Cytherseum-,  in  Me- 
notogio  Sirletiano  cum  eodem  Evodio  ponitur, 
sed  solum  ibi  ut  episcopus  Losonis.  At  in  eodem 
Menologioadv n  Decembris  memoratur  cum  sex 
nliis,  qui  omnes  fere  disciputi  fuerunt  S.  Pauli 
apostoti ,  ut  unus  ex  mimero  Septuaginta,..,  et 
episcopus  (■liorouere.  Sic  etiam  in  Menologio 
liasiUtino  ad  vm  Decembris  cum  iisdem  ])onitur 
l  *auli  discipulis,  ut  unus  ex  Septuaginta.  Mensea 
impressa  item  ad  vui  Deccmbris  cum  iisdem 
Onesiphorum  annuntuint,  ut  unum  e,r  Septuagin- 
ta  et  episcopum  Cassarea*.  Entlem  tamen  Me- 
niea  ad  vn  Scptembris  Onesiphorum  rursum  con- 
jungunt  cum  Evodio,  et  Golophonis dicunt  episco* 


in  plertsque 
Lalinit  Onesi- 
phorus solu$ 
imnuntialusad 
vi  Seplcmbrit, 


F 


pum.  Videt  studiosus  lector,  quanta  in  hisce  sit  E 
dierum,  mensium,  et  rerum  omnium  diversitas. 
Quid  ex  hisce  verius  sit  aut  probabilius,  necdum 
examino;  at  unum  interimobservo,  eumdem  ubi- 
que  memorari  Onesiphorum  Pauli  discipulum, 
idque  clarum  esse  ex  elogiis,  etsi  subinde  ex  nu- 
mero  Septuaginta  discipulorum  fuisse  dicatur, 
sed  improbabiliter,  ut  infra  ostendam.  Transea- 
m.us  interim  ad  Fastos  Latinos,  in  quibus  brevius 
hi  Sancti  commemorantur. 

3  Martyrotogia  Latina  pleraque  Onesiphorum 
sine  Porphyrio  referunt  ad  vi  Septembris,  pau- 
ca  ex  neotericis  Porphyrium  adjungunt;  plura 
ex  antiquioribus,  veluti  Hieronymiana,  Bedse, 
Rabani ,  Wandelberti  ,  Usuardi  martyrologia, 
utriusque  carent  memoria.  Primus  ex  Latinis 
Onesiphorum  annuntiasse  videtur  auctor  Romani 
parvi  seu  veteris  Martyrologii,  in  quo  ad  vi 
Septembris  ita  legitur  :  Et  Onesiphori  Pauli  di- 
scipuli.  Secutus  est  Ado,  hisce  eumdem  annun- 
tians  verbis :  Item  natalis  sancti  Onesiphori,  Apo- 
stolorum  discipuli.  In  libello  de  Festivitatibus 
Apostolorum  idem  scriptor  Onesiphorum  lauda- 
vit  verbis  Apostoli  infra  dandis.  Prsemissa  Ado- 
nis  verba  adoptavit  in  suo  Martyrologio  Notke- 
rus.  In  variis  auctariis  Usuardi  apud  Sollerium 
Onesiphorus  etiam  sine  Porphyrio  memoratur.  At 
Molanus,  qui  etiam  Onesiphorum  solum  ponit  ad 
vi  Septembris,  eumdem  rursus  annuntiat  ad  ix 
Novembris,  ut  martyrem  cum  Porphyrio.  Credidit, 
opinor,  Onesiphorum,  cum  Porphyrio  a  Grsecis 
annuntiatum.distinctum  esse  ab  Onesi-phoro  Pauli 
discipido.  Ex  prsedictis  porro  colligo,  gesta  One- 
siphori  ignota  fuisse  Latinis  scriptoribus,  quibus 
ea  tantum  videntur  innotuisse,  quse  de  eo  tradit 
Apostoius. 

4  Ex  Apostolo  quoque  per  conjecturam  aucta  ehgiaexPetro 
videntur,  quse  Petrus  de  Natalibus  lib.  8  cap.  ^Nataiibuset 
43  brevi  elogio  innexuit  hoc  modo :  Onesipho- 
rus  discipulus  Pauli  apostoli,  de  quo  idem  secun- 
da  epistola  ad  Timotheum  mentionem  facit  , 
ejusdem  Apostoli  imitator,  et  peregrinationis  ejus 
comes  phiribns  annis  fuit,  et  ei  in  ministerio 
deservivit.  Et  hic  prtedicationis  officio  fideliter 
peracto,  apud  urbem  Romam  post  Pauli  passio- 
nem  in  pace  quievit ,  vni  Idus  Septembris ,  ut 
ait  Ilieronymus.  Non  invenio  idin  Operibus  S. 
Hieronymi.  Quse  vero  de  morte  Sancti  per  conje- 

cturam 


Floiano  Ms- 


ioRomano 
Sancti  $imul 
conjuncti. 


DIE  SEXTA 

A  cturam  dicta  sunt,  inferius  examinabo.  Alia 
tradit  auctor  Florarii  nostri  Sanctorum  Ms„ 
tale  texens  elogium :  Eodem  die  natale  S.  One- 
siphori  Apostolorum  discipuli  :  qui  sollicitus  in 
verbo  Domini,  ssepe  B.  Paulum  et  alios  Aposto- 
los  et  discipulos  in  Asia  refrig^eravit ,  et  Pauli 
catenam  et  contumeliam  non  erubuit ;  sed  con- 
stanter  ei  sociatus ,  Christum  secum  nuntiavit. 
Quem  Paulum  Onesiphorus  propter  dulcedinem 
verborum  Romam  sollicite  visitando  quEesivit  et 
invenit  :  a  quu  devote  susceptus  confortabatur 
in  omni  opere  perfecto.  Hic  demum  ab  eodem 
Apostolo  ad  prsedicandum  missus  in  Samaria, 
inibi  ventilabro  verbi  Dei  permundavit  aream 
Christi,  congregans  illic  triticum  in  horreum  fl- 
dei  ex  paleis  ig-ni  inexting-uibili  feternaliter  combu- 
rentibus.  Tandem  post  conversionem  multorum  su- 
stinuit  mortis  araaritudinem  brevem  et  modicam,  et 
recepit  dulcedinem  immensam  et  interminabilem. 
Quievit  in  Samaria  anno  Salutis  lxxiv.  XJnde  eam 
in  Samaria  prsedicationem  et  mortem  acceperit 
auctor,  nonperspicio. 

\\  5  Postremorum  seculorum  martyrologi  diver- 
m  Martyroio-  sas  de  Onesiphoro  opiniones  amplexi  sant ,  et 
plures  ex  iis  eum  solam  nominant,  creduntque 
Romse  obiisse  sine  martyrio,  secuti  nimirum  opi- 
nionem  seu  conjecturam  Petri  de  Natalibus. 
Eminentissimus  tamen  Baronius  Greecorum  sen- 
tentiam  sequi  maluit,  et  utrumque  Sanctum  Mar- 
tyrologio  Romano  inseruit  his  verbis  ad  vi  Se- 
ptembris  :  In  Hellesponto  sancti  Onesiphori  Apo- 
stolorum  discipuli ,  cujus  meminit  S.  Paulus  ad 
Timotheum  scribens  :  qui  ibidem  una  cum  san- 
cto  Porphyrio  jussu  Adriani  proconsulis  acriter 
verberatus,  et  a  ferocibus  equis  raptatus,  spiri- 
tum  Deo  reddidit.  Plura  ad  heec  observat  in 
annotatis,  ex  quibus  posteriora  huc  transfe- 
ro  :  Graeci.  . .  tradunt  hunc  creatum  fuisse  epi- 
scopum  Colophonis  ,  Dorotheus  ( seu  auctor  Sy- 
nopsis  vulgo  Dorotheo  adscriptie)  autem  dicit 
CoitONLa:.  . .  Habetur  mentio  de  eodem  in  Actis 
S.  Theclse.  Acta  heec,  quse  Basilio  Seleucide  epi- 
scopo  attribuuntur,  nec  tamen  accurate  scripta 
sunt,  leguntur  apud  Surium  ad  xxiii  Septem- 
bris.  Secundum  hsec  Acta  Onesiphorus  habita- 
bat  Iconii  in  Lycaonia,  quando  eo  venit  Paulus 
Evangelium  prsedicaturus  :  nam  Paulus  dicitur 

p  perhumauiter  ab  Onesiphoro  acceptus,  amicissimo- 
que  illius  hospitio  usus.  Deinde  Paulus  etiam  in 
aedibus  Onesiphori  docuisse  asseritur,  ibique  audi- 
tus  a  S.  Thecla. 

6  Hisce  subjungo  etogium  ex  Menologio  Ba- 
silii  imperatoris  jussu  composito ,  in  quo  ad 
xvi  Julii  hsec  leguntur  :  Onesiphorus  Christi 
martyr,  ex  urbe  Iconio  oriundus,  affinis  Tryphce- 
nae  imperatricis ,  Iconii  habitavit,  ubi  et  susci- 
piens  mag-num  apostolum  Paulum ,  ab  eo  ver- 
bum  veritatis  edoctus ,  atque  cum  tota  domo 
baptizatus  ,  Christum  prsedicabat.  Quapropter 
exagitatus,  iconio  migrans  in  Parum  *  abiit, 
ibique  commoratus  est.  Cum  autem  facultatibus 
afflueret ,  plurimam  pauperum  curam  g*erebat. 
Sed  et  Paulo  Hierosolyma  abeunti,  multas  opes 
pro  fratrum  ministerio  contulit,  eunderaque  vin- 
ctura  Komam  missum  secutus  est,  cujus  horta- 
tu  iterum  in  Parum  *  rediit.  Comprehensus  au- 
tem  a  prseside  una  cum  servo  suo  Porphyrio , 
tormentis  subjectus  est  :  dein  ferocibus  equis  al- 
ligatus,  et  milliaribus  quatuordecim  raptatus , 
spiritum  tradidit.  Porphyrius  autera  una  cura  il- 
lo  in  omnibus,  quae  pro  Deo  >ustinuit ,  certa- 
minibus  tormenta  passus,  vitam    finivit.  Hacte- 


SEPTEMBRIS. 


6fi3 


Grxeorum  dc 
itt  sententia 
ex  Menologio 
Uasiliano, 


'  Grxce  Pa 
rmm 


Parium 


nus  Menologium  Latine  redditum  editumque  Ur- 
bini  cura  Eminentissimi  Cardinalis  Annibalis 
Albani.  Simile  elogium  legitur  in  Synaxario 
membraneo  Sirmondi,  verbis  tamen  subinde  mu- 
tatis,  et  additis  quibusdam. 

7  Ea  licet  ievioris  sunt  momenti,  huc  trans- 
fero.  Primo  asseritur  Onesiphorus  fuisse  ex  ge- 
nere  Aniciorum.  Secundo  S.  Thecta  conversa  di- 
citur ,  preedicante  in  domo  Onesiphori  Paulo. 
Tertio  tocus ,  ad  quem  Iconio  fugit  Sanctus , 
clarius  exponitur  .-  nam  dicitur  fugisse  ad  Hel- 
lespontum ,  et  habitasse  in  urbe  Pario  ad  mare. 
Nota  est  urbs  Parium  in  Hellesponto  provincia, 
ad  mare  Propontidem  sita.  Episcopalis  erat  urbs 
PaiHum  a  seculo  iv  et  verisimiliter  citius  '•  at 
deinde  facta  est  metropolitica,  prout  videri  potest 
apud  Le  Quien  in  Oriente  Christiano  tom.  1  col. 
787.  In  Menologio  Grsece  item  legitur  Haptov , 
etsi  interpres  Parum  Latine  scripserit.  Ex  hisce 
intelligimus,  cur  Sirletus  tocum  martyrii  dixe- 
rit  apud  Hellespontura  ,  et  Baronius  in  Ilelle- 
sponto ,  nimirum  quia  PaHum  in  Hellesponto 
erat  situm.  Quarto  in  Synaxario  Onesiphorus  di- 
citur  voluisse  Paulum  comitari  in  Hispaniam, 
sed  ab  eo  remissum  esse  Pariutn.  Quinto  passus 
refertur  sub  Andriauo  proconsule.  Eadem  plane 
leguntur  in  Menseis  Mss.  bibliothecv  Ambrosia- 
nse  Mediolani,  prseterquam  quod  nomen  procon- 
sulis  ibi  scribitur  Adrianus  ;  sicut  etiam  hdbetur 
apud  Sirletum.  Sexto  demum  plura  in  laudatis 
Mss.  teguntur  tormenta  Sanctis  in/ficta,  quam 
in  Menologio  Basiliano;  Sancto?nimque  marty- 
rium  ibi  exponitur  eo  py^orsus  modo,  quo  nar- 
ratur  in  Menmis  impressis,  quorutn  verba  mox 
subjiciam. 

8  Quippe  etogium ,  quod  Mensea  impressa 
habent  ad  ix  Nooembris,  cum  ab  aliis  differat, 
totum  recitare  placet,  ex  versione  Ms.  Raderi 
nostri,  quam  cum  textu  Grasco  contuti,  et  sa- 
tis  accuratam  inveni.  SS.  Ouesiphorus  et  Por- 
phyrius ,  ccepta  persecutione ,  de  nomine  Chri- 
stiano  delati  sunt ;  ductique  ad  tribunal ,  con- 
stantes  et  interriti  Christum  Deura  verum  cseli 
terraeque  conditorem  professi  sunt.  Propter  quam 
professionem  nagroruin  vcrbera  multa  ct  ustu- 
lationes  corporis  pertulerunt.  Deinde  ita  in  cra- 
tibus  ig-neis  extensi ,  seternorum  bonorum  sibi 
praemium  propositum  intuiti,  quamvis  ;ib  inipiis 
atrooia  paterentur,  a  Dco  tamen  revclati  sunt. 
lmpii  autem  illi  et  orudeles  cum  Sanctos  illaesos 
spectarent,  majori  rabic  iuocnsi,  Sanctorum  pe- 
des  colligatos  indomitis  equis  alliffarunt  :  qui  a 
militibus  agitati  multis  lioris  per  spinas  et  tri- 
bulos  aspcraque  loca  tractoruin  carnes  Sanctorum 
foede  lacerarunt :  quo  iu  supplicio  etiam  animos 
suas  Deo  tradiderunt.  Quorum  sacras  reliquias 
Christiani  clam  collectas  ln  vico  Panceorum  cnm 
divinis  laudibus  et  gratiarum  actione  dcposue- 
runt.  Dato  elogio  in  Menseis  prsemissi  ieguntur 
hi  versicufi  : 

"[■n-RQtS  POiWTi<pope  itpdi  0601/  TfAyw; 

"K/-:t;  awiitit&vovrot  »al  rbv  oixenjv. 

Equis,  Onesipliore,  ad  Deum  currens, 

Habcs  tecum  equitantem  et  scrvum. 
Etogium  hoc  cum  versiculis  impressum  est  ad  ix 
Novembris,  sed  annuntiatio  cwn  O/ficio  etiam  im- 
pressa  est  ad  diem  prsecedentem. 


§n. 


iCCTOH 

JS. 


rui  alia  qux- 
tlum  addtia 
lunt  in  o/iu 
GrMcorum 

elogii$ ; 


aiiudtkgtwm 

«b  Mi m  i 

f(\io  omiliu 
ninl  geita 
Oneiiphori 
cum  S.  Pau- 

lo  : 


60i 


DE  SS.  ONESIPHORO 


D 


j.s 


Ehgium  Oue- 
liphori  cx 
Apottolo, 


cxyito  nequit 

ottendi,  Onfl- 
tiphorum 
futiU  mor- 
tmim,  dttffl 
itta  icribcbut 
Puutus. 


Dubituri 
potest  iin 
Onciiphorus 
iion  sit  gemi- 
naudut  ; 


§  II.  Elogium  Onesiphori  ex  Apo- 
stolo  :  dubia  varia  de  Sanctis,  ex 
praemissis  elogiis  orta,  examinan- 
tur. 

■r-iost  cultum  expositum,  dataque  ex  Fastis 
Yeiogia,  qua>  invicem  non  satis  consonant , 
examinandum  est,  quse  ex  illis  veriora  appareant 
aut  probabiliora.  At  iubet  prsemittere,  quid  cer- 
ti  habeamus  de  Onesiphoro  ex  Apostolo,  ut  inde 
lucis  aliquid  oriatur  in  obscuris.  Paulus  in 
Epistola  %  ad  Timotheum  cap.  1  f  1C  ita  ioqui- 
tur  ;  Det  misericordiam  Dominus  Onesiphori 
domui  :  quia  ssepe  me  refrigeravit,  et  catenam 
meam  non  erubuit  :  sed  cum  Romam  venisset , 
sollicite  me  quaesivit,  et  iuvenit.  Det  illi  Domi- 
nus  invenire  misericordiam  a  Domino  in  illa  die 
(judicii,  seu  post  mortem.)  Et  quanta  Ephesi 
ministravit  mihi,  tu  melius  nosti.  Et  cap.  4  i 
19  ;  Saluta  Priscam  et  Aquilam ,  et  Onesiphori 
domum.  Hsec  Romse  Paulus  iu  vinculis  et  circa 
finem  viise  :  ex  quibus  certum  est,  Onesiphorum 
recte  vocari  discipulum  Pauti,  aut  etiam  Apo- 
stolorum ;  multaque  usum  esse  liberalitate  erga 
S.  Pautum,  tum  Romse,  ubi  eum  vinctum  stu- 
diose  queesivit,  tum  Ephesi,  ac  verisimitiier  mut- 
tis  aiiis  locis,  licet  Ephesum  dumtaxat  nominet 
Apostotus,  quia  facta  ibidem  notiora  erant  Ti- 
motheo ,  utpote  episcopo  Ephesino.  Secundo  ex 
eo,  quod  Ouesiphorus  Romam  venerit ,  ut  Pau- 
lum  qucereret  et  refrigeraret,  verisimite  est  eum 
ad  muita  aiia  loca  profectum  esse,  ut  Apostolo 
minisiraret,  prceseriim  cum  hic  dicat,  Saepe  me 
rcfrigeravit. 

10  Teriio  ex  verbis  Apostoii  recte  inferri  po- 
test,  nec  Romse  fuisse  Ouesiphorum,  nec  Ephesi, 
dum  scribebat  Pauius  hanc  epistolam,  quia  nec 
cj/is  nomine  quemquam  salutat,  nec  ipse  Ouesi- 
phorum  satutat,  nec  ejus  domum.  Nonnuili  ex  ai- 
legatis  verbis  inferre  voluerunt ,  Onesiphorum 
tunc  fuisse  mortuum,  et  ea  forsan  de  causa  aii- 
qui  mortem  ipsius  fixerunt  Roime.  Ve?-um  non 
video,  quo  id  modo  sequatur  ex  Pauii  verbis  : 
nam  quod  Onesiphoriim  non  salutet,  tantum  insi- 
nuat,  ipsum  non  fuisse  tunc  Ephesi :  quod  dicit, 
Det  illi  Dominus  iuveuire  misericordiam  etc.;  teque 
poterat  dicere  de  vivente  quam  de  defuncto.  Ita- 
que  mors  iita  ptane  est  ineerta  et  parum  proba- 
biiis,  ui  infra  ostendam.  Verisimite  quoque  non 
est,  Romx  defunctum  esse  Onesiphorum,  cum  non 
tegatur  umquam  ibidem  singulari  cidtu  honora- 
tus  fuisse.  Haque  ex  his  sattetn  rationibus,  quas 
adductas  invenio  apud  Catmetum  in  tocum  alte- 
galum  Apostoli,  non  ostenditur  mortuus  One.-i- 
phorus,  dum  scribebat  Paulus.  Ex  Apostolo  etiam 
probari  nequit,  utrum  Onesiphorus  Evangetium 
jawdicaverit,  an  vero  praedicantibus  opem  dum- 
taxat  prtvstiterit.  Primum  est  verisimite ,  quia 
constat  eum  ad  diversa  profectum  esse  toca  j  nec 
tamen  certum,  quia  Romam  venire  potuit  solius 
Pauti  amoy^e,  ut  eum  facultatibus  suis  juvaret, 
quantum  posset. 

11  Nunc  dubia  veniunt  examinanda  ,  qui- 
bus  locum  prxbent  martyroiogi  cum  Gr&citum 
Latini.  Primo  dubitatur ,  utrum  Onesiphorus , 
ab  Apostolo  laudatus,  idem  sit  cum  Onesiphoro 


E 


ET  PORPHYRIO  MM. 

martyre,  qui  cum  servo  suo  Porphyrio  passus  est 
in  Heltesponto.  Eumdem  enim  faciunt  Menologia 
et  Synaxaria  varia  Greecorum,  quibus  calculum 
suum  adjecit  Baronius  in  Martyrologio  Romano. 
At  elogium  ex  Menseis  impressis  num.  9  datum 
videtur  opponi  posse,  cum  nihil  habeat  de  gestis 
Onesiphori  cum  Paulo,  ideoque  atium  Onesipho- 
rum  videaiur  facere  Porphyrii  socium.  Accedunt 
mutta  alia  Grsecorum  breviora  elogia,  et  plerique 
martyroiogi  Latini,  qui  Onesiphorum  Paidi  di- 
scipuium  passim  annuntiant  sine  Porphyrio ,  et 
sine  ulla  martyrii  mentione.  Jam  vero  si  quis 
consideraret,  Greecos  invicem  non  consentire ;  at 
majorem  saltem  esse  consensum  apud  Latinos ; 
facile  adduci  posset,  ut  hisce  prm  illis  assentire- 
tur;  praesertim  cum  eruditi  non  pauci  Grascis 
Fastis  omnem  fere  auctoritatem  nitantur  abro- 
gare.  Verum  candide  edico,  Latinos  martyroio- 
gos,  nimirum  auctorem  Romani  veteris,  Adonem, 
Notkerum  et  plerosque  aiios  nullius  mihi  ponde- 
ris  esse  ad  hanc  dubitationem  dirimendam,  cum 
ex  ipsorum  verbis  liqueat,  Onesiphorum  eis  so- 
lum  innoiuisse  ex  Apostoto  eorumque  Fastis  in- 
sertum  esse,  quia  laudatur  in  sacris  Litteris. 
Idem  ferejudicium  ferri  debet  de  eiogiis  Grseco- 
rum,  in  quibus  Onesiphorus  cum  aiiis  Apostoto- 
rum  discipulis  simul  commemoratur.  Grseci 
enim  iitis  locis  non  considerarunt  gesta  Onesi- 
phori,  sed  ipsum  breviter  cum  atiis  Apostolorum 
discipulis  memorarunt  ob  festivitates  aliquas  iis 
communes. 

VI  Soli  igitur  ex  Latinis  considerari  possunt  sed  Onesipho- 
Petrus  de  Natalibus ,  et  auctor  Florarii  Ms.,  msmartyr 
auorum  verba  dedi  num.  4.  Primus  verbis  Apo-  P^obabtlms 
stoli  mhit  addidit,  nisi  quod  Onesiphorus  Evan-  St  pauiidisa 
gelium  prasdicaverit  et  Romee  obierit.  Utrumgue  puto. 
ex  soia  conjectura  assertum  videtur  :  credidit 
preedicasse  Onesiphorum,  quia  Pauli  erat  disci- 
pulus  :  credidit  eumdem  Romse  mortuum,  quia 
ibi  cum  Pauto  fuit.  Hic  igitur  scriptor  inter  eos 
etiam  haberi  potest,  qui  nihil  noverant  cle  One- 
siphoro,  nisi  ex  sacra  Scriptura  aut  interpreti- 
bus.  Aiier  Scripturse  addidit  preedicationem  et 
mortem  in  Samaria  obitam  :    sed  nuiium  laudat 
hujus  sententise  auctorem,  ideoque  exiguam  po- 
test  habere  auctoritatem  aut  fidem  mereri.  Ex 
Grsecis  vero  contra  sententiam  Baronii  sotum  fe- 
re  objici  potest  elogium  num.  9  recitatum ;  sed  p 
huic  prsevalent  Menologia  et  Synaxaria ,   quse 
Ouesiphorum    martyrem   eumdem    faciunt   cum 
Onesiphoro  Apostoti  discipido  et  adjiUore.  Qua 
de  causa  non  quidem  omnino  certum,  satis  ta~ 
men  probabiie  existimo,  Onesiphorum  Pauli  di- 
sciputum  cum  Porphyrio  passum  esse,  cum  non 
inveniam  sufftcientes  rationes    ad   geminandos 
Onesiphoros,  aut  ad  martyriuyn  S.  Onesiphoro  ab- 
judicandum. 

13  Qudri  secundo  potest,  an  numerandus  sit  Bicnonfwt 
inter  septuaginta  Christi  discipuios,  sicut  inter  ex  »ePtua9"> 
iilos  aliquot  locis  numeratur  in  Fastis  Grcecis. 
Respondeo  certum  videri  non  fuisse  Onesipho- 
rum  ex  numero  septuaginta  discipulorum  :  nam 
verba  Apostoti  satis  innuunt,  Virum  fuisse  opi- 
bus  prsestantem,  prout  affirmant  de  eo  Grzeci  in 
elogiis.  Prveterea  non  videtur  dubitandum,  quin 
Onesiphorus  esset  ex  Asia  Minori ,  cum  fami- 
lia  ipsius  habitaret  Ephesi ,  quando  ad  Timo- 
theum  scribebat  Paulus.  Quod  vero  inter  septua- 
ginta  recenseatur  a  Graecis  quibusdam  Onesipho- 
rus,  commune  ipsi  est  cum  aliis  pluribus  Apo- 
stotorum  discipidis,  quorum  atiqui  certo  non  fue- 

runt 


Chritti  disci 
putis  / 


epncopus 
Colophonis  tn 
Asia  minore 
fuisse  dicitut 


DIE  SEXTA  SEPTEMBRIS 
runtex  discipulis  Christi  septuaginta,  itaut  au- 
ctoritas  Grgecorum  hac  in  re  nullius  sit  momenti. 
14  Tertio  dubitatur,  utrum  Onesiphorus/uer& 
episcopus  :  nam  varia  admodum  sunt,  qiuv  Grseci 
m  Fastis  suis  habent  ad  hoc  propositum.  Memva 
impressa  et  Mss.  Chiffletiana  ad  xxix  Aprilis 
Onesiphorum  faciunt  episcopum  KoXoipwvos ,  id 
est  ,  Colophonis.  Fuit  Colophon  civitas  episco- 
palis  in  Asia  minore  inter  Ephesum  et  Smyr- 
nam,  ut  videri  potest  apud  Le  Quienin  Oriente 
Christiano  tom.  i  col.  724,  ubi  alii  Sosthenem 
et  Tychicum  illius  civitatis  episcopos  faciunt. 
In  Menologio  Sirletiano  Onesiphorus  ad  eumdem 
diem  Losonis  legitur  episcopus,  sed  vocem  Loso- 
nis  ex  Colophonis  corruptam  suspicor ,  quia  One- 
siphorus  annuntiatur  cum  Evodio  episcopo  Antio- 
cheno  :  nam  ubicumque  cum  solo  Evodio  posilum 
in  Fastis  invenio  Onesiphorum ,  episcopatum 
Celophonis  ei  adscriptum  lego.  Sic  Maximus 
Cytherseus  habet  Ko*o<p<»vos  ad  xxix  Aprilis :  sic 
rursum  Memva  impressa  ad  vn  Septembris,  etsi 
ibi  legaiur  KoXoyoviaq ,  Colophonise.  Itaque  Fasti 
Greeci  maxime  conspirant  in  episcopatum  Colo- 
B  phonensem. 


665 


e[  alii  guoque 
episcopalus  ei 
adscribuntur 
sed  ree  est 
mcerla : 


Non  est  im- 
probabile, 
lconii  habi- 
tasse  Onesi- 
phorum  .- 


tiec  tamen 
certum,  cwn 
Scriptwa 
magis  insinnet 
Ephesinum 
fuisse  : 


15  Aliis  tamen  locis  alios  episcopatus  attri- 
buunt  Onesiphoro.  Menologium  Sirletianum  ad 
vn  Decembris  Choronese  episcopum  statuit.  Co- 
ronea  autem  civitas  episcopalis  erat  Grmcise  in 
Boeotia ,  ut  ostendit  Le  Quien  tom.  2  col.  198, 
ubi  hunc  ipsum  Onesiphorum  dubitanter  pri- 
mum  illius  recenset  episcopum.  Cassarese  episco- 
pum  dicunt  Memva  impressa  ad  vin  Decembris  : 
sed  non  additur ,  cujus  Csesarese  ,  aut  in  qua 
provincia  :  neque  res  satis  est  verisimilis.  Ex  tot 
variationibus  episcopatus  Onesiphori  parum  est 
certus  ;  preesertim  cum  Fasti  de  episcopatu  ejus 
sileant,  quando  eum  conjungunt  cum  Porphyrio; 
cumque  Menologium  Basilianum,  quod  majori 
certe  cura  collectum  fuit,  quam  alia  martyroto- 
giaGrc-eca,Ones\]>h.or\episcopatumnullibiasserat. 
Hac  de  causa nidlum  ex  tribus  episcopatibus  certo 
attribuere  possumus  Onesiphoro,  ne  Colophonen- 
sem  quidem,  licct  plures  in  eum  conspirent.  Ve- 
rum  hac  de  re  infra  recurret  sermo. 

16  Quarto  demum  qugeri  potest,  quid  censen- 
dum  sit  de  elogio  Onesiphori  et  Porphyrii  dato 
num.  6  ex  Menologio  Basiliano,  et  de  adjunctis 
num.  7  et  8  exaliis  elogiis,  videlicet  de  patria, 
stirpe,  conversionis  occasione ,  iiinere  iterato  in 
Hellespontum  seu  Parium,  genere  et  loco  marty- 
rii.  Respondeoquccdamex  iis  apparereprobabilia, 
alia  fabulosa.  Primo  Iconii  habitasse  Onesipho- 
rum,  quandoeo  venitS.  Paulus,  atque  ea  occasione 
conversum  esse,  Paulumque  in  domo  ipsius  prce- 
dicasse  f  qu%  dicuntur  etiam  in  VitaS.  ThecLv  ) 
non  est  improbabile ,  nec  ralioni  aut  sacrse  Scri- 
ptur<v  contrarium.  Nam  S.  Paulus  multo  tempore 
mansit  lconii,  ibique  conversa  est  Judaeorum  et 
Graecorum  copiosa  multitudo,  utdicitur  in  Actibus 
Apostolorum  cap.  14. 

17  Verumtamen  res  dubia  videtur,  quiaPau- 
lusscribens  ad  Timotheum  jubet  salutari  One- 
siphori  domum  :  cum  enim  Timotheus  Ephesi- 
nus  esset  episcopus ,  facile  hinc  suspicari  quis 
potest,  Ephesinum  /WsseOnesiphorum,  ubi  fami- 
lia  ipsius  habitasse  videtur  ,  quando  scribebat 
Paulus.  Et  revera  Onesiphorus  Ephesi  ministra- 
vit  Paulo  ,  ut  hic  ipse  testatur.  Hsec  ,  inquam  , 
suspicionem  ingerunt  de  Epheso  potius  quam 
lconio  patria  Onesiphori ;  sed  neque  ea  suspicio 
pro  certa  opinione  haberi  potest,  cumprimi  Chri- 
stiani  subinde  cum  tota  familia  patriam  desere- 


rent  utex  Prisca  et  Aquila,  quos  eodem  loco 
salutatApostolus,  et  ex  aliis  pluribus  innotescit. 
Poterant  xdfacere  ium  ob  persecutiones  in  palria 
suaexortas  tum  ad  promovendam  pro  viribus 
fidem  Chnstianam,tumetiam  ut  longe  abessent 
aconsanguxneisinfidelibus,  et  sic  tutius  Deoser- 
virent.Scriptura  igiturnonevincit,  Ephesinum 
fmsse  Onesiphorum  ;  necimprobabiieest,  Iconien- 
sem  fuisse,  Iconiique  in  domo  ipsius  hospitem 
fuisse  Paulum  apostolum. 

1S  Secundo  fabulosum  prorsus  apparet,  quod 
dicitur  de  genere  Aniciorum  ,  cum  Anicii  passim 
eo  tempore  fuerint  Romx,  non  in  Asia,  nisi  dum 
tbi  prsefecturam  aliquam  exercebant.  Quod  de 
affnitate  asseritur  cum  Tryphxna,  qux  ridicule 
vocahtrimperiitTix.videturquoquecommentitium, 
nec  alia  de  causa  dictum,  quam  quod  Thryphama 
%n  Vita  S.  Thcclte  etiam  compareat  Iconii,  dica- 
turque  illustris  reg-ii  sailguinie  propinquitate. 
Quod  vero  de  opibus  Onesiphori  in  elogio  afflrma- 
tur,  facile  credi  potest,  quia  comonum  est  iis, 
quse  Apostolus  ipse  narravit  de  servitiis  sibi  ab  eo 
prcvstitis. 

19  Tertio  probabilia  et  credibilia  sunt ,  qu& 
narrantur  de  gemino  Onesiphori  itinere  inllel- 
lespontum }  martyrioque  cum  Porphyrio  ibidem 
obito  :  nam  verisimilc  est,  Onesiphorum  eo  fuisse 
missum  a  Paulo  ad  pr&dicandum ,  nisi  forsan 
Paulus  ipse  eo  cum  Onesiphoro  venerit,  cumquc 
ibi  reliquerit.  Fieri  id  potuit  in  ittis  Pauli  itine- 
ribus,  qztcv  narrantur  breviter  Act.  10  :  nam  tunc 
xlemtm  Iconii  fuit  Paulus :  profectusque  est  ad 
varias  provincias,  inter  quas  Mysia  est,  ex  qua 
f  7  cupiebatirein  Bithyniam  :  sed,omissa  Bithy- 
nia,  pertransivit  Mysia?n  et  venit  Troadem.  Fuit 
igitur  eo  tempore  Paulus  in  Hellesponto :  pro- 
vincia  enim  hsec  partem  Mysi.v  et  Troadiscom- 
prehendebat,  et  Parium  mque  erat  in  Mysia  ac 
in  Hellesponto  provincia.  Cum  autem  Parium 
civitas  esset  non  ignobilis,  verisimile  est  Aposto- 
lum  ibi  fuisse  aut  eo  tempore  aut  postea  ,  ita  ut 
Onesiphorus  ibi  relinqui  potuerit  ab  Apostolo 
aut  eo  mitti  ad  preedicandum.  Dico  igitur  pro- 
babile  admodum  esse,  S.  Onesiphorum  Parii  esse 
passum,  cum  nxdlus  alius  locus  martyrio  aut 
mortiejus  assignctu,  cum  aliqua  probabilitate  : 
nam  quod  neoterici  aliqiti  Romm  defunctumdi- 
cunt  ,  quodque  de  Samaria  dixit  auctor  Florarii 
Ms.,  sine  auctoritate  antiquorum  et  improbabili- 
ter  asseritur. 

20  Preeterea  valde  probabile  est,  Evangelium 
fuisse  prcvdicatum  ab  Onesiphoro  in  Hctlesponto, 
eoqite  Roma  reversum  fuisse ,  quando  scribebat 
de  eo  Apostotus  ad  Timotheum  ,  Cura  Komam 
venisset,  sollicite  me  quffisivit,  et  invenit.  Quip- 
pe  videtur  hcvc  scribere  Paulus,  ut  doceat  Timo- 
theum ,  quid  Romzc  egerit  OnesiphoruB,  et  nul- 
lo  modo  mortem  ipsius  insinuai ,  sed  reditum  ad 
iocum,  unde  venerat.  Si  enim  mortcm  obiisset , 
eam  nonsiluisset  ibidem  Apostolus :  nam  ne  mor- 
bum  quidem  siluit  Epaphrodili,  qui  Iintnnm  >pu>- 
que  vener'at  ad  Pautum  ,  indeque  ab  eo  remissus 
est  Phitippos  in  Macedoniam,  ut  lcgitur  in  Epi* 
stola  ad  PhUippcnses  cap.  -I.  Eiutcm  ,,><»!<>  <>d 
PaiUum  victum  ex  Hetlesponto  venisse  Onesi- 
phorum,  sed  paulo  post  ab  eodem  remissum  ad 
fidem  in  Hellesponto  pnedicandam ,  vehementer 
suspicor.  Ex  dictis  ulterius  sequitur,  episcopa- 
tum  Pariensemprxceterisprobabiiius  atlribuen- 
dum  fore  Onesiphoro ,  si  satis  de  episcopatu 
ipsius  constaret .-  sed  quia  non  omnes  erant  epi- 
scopi ,  qui  tempore  Apostolorum  preedicabant , 

ipsique 


ACCTO» 
i.S. 


alia  in  elogiit 
fafmlota  de 
Sancti  genere ; 


E 

at  prxdicatio 
eju*  et  mnrty- 
rinm  Parii  in 
Helletponto 


F 

probabilia 
apparent  : 


ii  IGTOM 

J.S. 


adjuncta  q  n>  - 
(/«(/i  marlyrii 
incerta :  at 
iptum  marty 
1 lum  non 
ncgandum. 


666  DE 

ipsique  episcopi  non  uni  loco  affixi,  de  Onesiphori 

gradu  nihil  certi  statuere  possum,  nedum  de  urbe 

episcopali. 

21  Quarto  tempus  mortis  autmarlyrii  nuspiam 
exprimunt  Grseci ,  atque  hac  de  causa  tempus 
lato  modo  expressi  per  seculum  primum  adfinem 
vergens.  Pati  potuerunt  Sancti  in  persecutione 
Neronis,  vel  in  persecutione  Domitiani,  aut  etiam 
tempore  intermedio :  si  tamen  quis  conjecturam 
de  tempore  martyrii  dare  voluerit,  nulli  marty- 
rium  attribuet  probabilius  quam  persecutioni 
Domitiani ,  quse  inchoata  est  aliquot  annis  ante 
finem  seculi  primi.  In  quibusdam  elogiis  Sancti 
dicuntur passi  sub  Adriano  proconsule,  qui  igno- 


SS.  ONESLPHORO  ET  PORPliYRlO  MM. 


tus  est  illo  tempore,  et  verisimiliter  rectius  omis- 
sus  in  Menologio  Basiliano.  Tormenta  etiam  , 
quibus  cruciati  dicuntur  Sancti ,  supra  verum 
exaggerata  videntur ;  prsesertim  ubi  per  equos 
feroces  raptatus  Onesiphorus  dicitur  milliaribus 
quatuordecim.  Plura  quoque  tormenta  recensen- 
tur  in  elogio  ex  Menseis  num.  8  dato  ;  quam  asse- 
rantur  in  Menologio  Basiliano  et  Sirletiano.  Ita- 
que  difficulter  dici  potest ,  quid  verius  sit  de 
adjunctis  martyrii.  At  non  video ,  cur  non  debea- 
mus  credere  martyrem  fuisse  Onesiphorum  cum 
Porphyrio,  et  utrumque  Parii  in  Hellesponto,  seu 
in  Mysia  minore,  passum  esse. 


J> 


DE  SS.  MARTYRIBUS 

FAUSTO    PRESBYTERO,   BIBO  VEL   ABIBO   DIACONO 

DIONYSIO  LECTORE,  CYRJACO  ACOLYTHO 
ANDRONICO  MILITE,  THEOCTISTO  NAUCLERO,  MACARIO,  ANDREA,  SARAPAMBONE,  CYRIACO  ALTERO 

ANDROPELAGIA  ET  THECLA  VEL  THEOCLA  VIRGIMBUS 

AC  CALODOTA  MULIERE  CONJUGATA 


J.S. 


ALEXANDRI^E  IN  ^EGYPTO 


Ex  Martyrologiis  Grsecis  et  Latinis 


Cwca  GCL> 
Martyre» 
Alcxandrini, 
varie  in  Faiti$ 
reiali, 


M: 


tredecim  im 
mcro/Uiufl 

videntur  : 


artyrologium  Romanum  ex  Fastis  Grsecis 
varios  hodie  annuntiat  Martyres  Alexandri- 
nos  hoc  modo  ;  Alexandriae  passio  sanctorum 
Martyrum  Eausti  presbyteri ,  Macarii  et  Socio- 
rum  decem,  qui  sub  Decio  imperatore  et  Vale- 
rio  praeside  pro  Christi  nomine  abscissis  cervicibus 
martyrium  compleverunt.  Addit  Baronius  in 
annotatis :  Ag'unt  de  iisdem  GrEeci  etiam  in 
Menologio ,  et  uomina  singulorum  referunt ; 
videlioet  post  Faustum  et  Macarium  recensetur 
Dionyeiufl  leotor,  Cyriacus  acolythus,  alter  Eau- 
StuSj  Andronicus  miles ,  Theotistus  nauclerus, 
Andropelagia  et  ThecJa.  Plures  leguntur  in  Me- 
nologio  apud  Sirletum ,  qui  sic  habet  :  Eodem 
die  natalis  sanctorum  Fausti,  Macarii ,  Andrese  , 
Abibi  diaconi  et  monachi  ,  Dionysii  lectoris , 
Cyriaci  acolythi ,  sancti  Fausti  ,  Andronici  mi- 
lilis,  Theoetisti  naucleri,  et  sanctarum  mulierum 
Andropelagi»  et  Theclae,  ( qui )  suh  Decio  im- 
perature ,  prteside  Valerio  ,  apud  Alexandriam 
propter  ChriBtiani  nominis  oonfessionem  obtruu- 
oati  ,  sanotas  animas  Deo  commendantes  in  cte- 
lum  migrarunt.  Martyres  hic  nominatos  habe- 
mus  undecim,  quos  omnes  etiam  enumerat  Ghi- 
nius,  uno  excepio  Andrea.  Variat  quoque  in  no- 
ittine  Abibi  diaconi ,  quem  cum  Galesinio  Abibam 
vocat.  Eumdem  ab  aliis  Bibum  nominatum  vide- 
bimus, 

%  Quod  vero  attinet  ad  mimerum  horum  Mar- 
tyrum,  tredecim  omnino  fuisse  dicuntur  in  Me- 
nologio  Basiliano  ,  atque  horum  omnium  nomina 
legunturin  Menseis  Mss.  olim  a  Sirmondo  com- 
municatis,  quse  accuratiora  apparent,  quamsint 


Mensea  impressa,  in  quibus  undecim  nominatim 
sic  exprimuntur  ;  ut  non  omnes  iidem  sint  cum 
enumeratis  undecimapud  Sirletum  :  nam  in  Me- 
nseis  impressis  unus  tantum  legitur  Faustus,  quem 
unicum  revera  fuisse  ostendemus,  geminus  vero 
Cyriacus.  Hic  item  geminatur  in  Menseis  Mss.  ubi 
insuper  Parampambo  accedit  et  Calodote  mulier 
conjugata,  quse  est  decima  tertia,  queeque  etiam 
annuntiatur  in  Menseis  impressis  ,  sed  seorsum. 
Elogium  laudatorum  Menseorum  Latine  reddam, 
sed  prius  Grsece,  quia  ob  defectum  interpundio- 
num  vocesquebarbaras,etprsesertimquia  nomina 
propria  non  inchoantur  per  litteras  majusculas, 
subinde  de  recta  inierpretatione  dubitari  potest ; 
quia  conjecturis  in  verum  hic  inquirendum.  Po- 
terit  igitur,  quiscumque  meam  non  admittet  in- 
ierpretationem  ,  suam  substituere.  Hisceprsemo- 
nitis  ,  verba  Grseca  subjungo. 

3  "AS^yjffis  twv  dyiav  papTriptav  yavGTov  izpto&v- 
Ttpov,  j3t'(3ou  dtav.ovov  xai  y.ovd'C,ovToq,  oiovvuiov  ava- 
yvwtjTov,  v.hptaxov  iTtav.olovSov  tov  (j.av.apiov  tpauoroy, 
avdpoviv.ov  OTpaTibiTQv,  StoxTtaTov  vavv.Xr]pov,  ptaxaotou 
itofoTTVoptvov,  dvdpiov  v.ovpzv.TQpiavov,  <Tapandfxfiovo<; 
$o\zvtqv,  xvpiaxov  6y)}XQT0v,  dvdpontlayiac,  xat  2eo- 
xAtfg  napSivw  ddzlyw,  y.at  v.alodorr^  yvvaiv.bc,  x.v- 
pov  ivv.u^QvovOY^.  Ovtqi  kfiaprripr^av  em  Trjq  /3acn- 
Asiaq  dzy.iou  lv  dlz&vdpia  noXti  rr^  aiyvnTov  ffuer^e- 
aSivrst  napd.  paltpiavov  v.ovpUTopoq  v.ai  r.yzpo- 
voz,    v.ai    Ata   ty.v    zv     XpiOTOv     QfxoAoyiav     TroA/a  dti- 

Va    U7TOffT«VT£€    Ta;     Xt^alaq     «7C£TU>JT>lffaVf      OVTtq      TOV 

aptS^ov  dzv.a  rpeffi,  Certamen  sanctorum  marty- 
rum  Eausii  presbyteri,  Bibi  diaconi  et  monachi  , 
Dionysii  lectoris,   Cyriaci   acolythi   beati  Fausti, 

Andronici 


horum  elo- 
gium  ex 

I.'-   n.lli      MSS 


DIE  SEXTA 

Andronici  militis ,  Theoctisti  naucleri ,  Maca- 
rn  reipublic®  administri,  Andrese  xovptxToptavoO, 
Sarapambonis  decurionis ,  Cyriaci  civis  ,  Andro- 
pelagias  et  Theoclae  virg-inum  sororum,  et  Ca- 
lodotae  uxoris  Cyri,  quae  erat  gravida.  Hi  ade- 
pti  sunt  coronam  martyrii ,  imperante  Decio  , 
in  urbe  Alexandria  Eg-ypti  :  capti  a  Valeriano 
judice  et  praeside,  ac  propter  fidem  Christianam 
dira  multi  passi,  capite  minuti  sunt  numero  tre- 
decim.  Hactenus  elogium,  cujus  interpretationem 
nonnullis  observationibus  illustrabo. 

4  Primo  unus  tantum  Faustus  inter  hos  Mar- 

tyres  fuisse  videtur,  quemadmodum  unus  dum- 

taxat  nominatur  Eaustus  in  Menmis  impressis. 

ttr  uiot  fuisse  Duos  quidem  Faustos  recensuit  Sirletus  in  Me- 


AOCTOtl 


€X  cttjut  textu 
Grxco  osten- 
ditur,  unilMi 
dumtaxal 


Faustum  ■ 


observationes 
varis  ad  off>- 
ciu  horum 
martyrum  . 


nologio,  quod  Latinum  fecit;  at  id  solumcon- 
tigisse  existimo  ex  verbis  Greecis  male  intellectis. 
XJbi  enim  legitur  tov  paxxpiov  ^avarov post  recen- 
sitos  Bibum  diaconum  ,  Dionysium  lectorem  et 
Cyriacum  acolythum,  non  alius  videtur  Faustus 
martyr  designari,  sed  potius  videtur  significari, 
tres  laudatos  Clericos  fuisse  Fausti  presbyteri ; 
nam  articulus  tov  ostendit  agi  de  Fausto  jam  ante 
B  nominato,  idemque  rursum  insinuatur  voce  fia- 
y.arAov  beati,  quas  nullis  Martyribus  in  tototex- 
tu  additur.  Prseterea  singulorum  Martyrum 
qualitas  exponitur,  quod  de  secundo  ilto  Fausto 
omissum  esset,  si  revera  secundus  esset .-  ac  de- 
mum,  cum  tredecim  numero  fuisse  dicantur  hi 
Martyres ;  atque  is  numerus  habeatur  sine  se- 
cundo  illo  Fausto,  dubitandum  non  videtur,  quin 
additus  sit  ex  errore,  prsesertim  cum  Sirletus 
eadem  verba  Grieca  habuissevideatur  in  suo  Me- 
nologio  Grseco,  ut  colligitur  ex  voce,  Sancti,  quse 
Fausto  secundo  apud  ipsum  preefigitur. 

5  Secundo  nomina  Martyrum  enumerata  non 
magnam  patiuntur  difficultatem,  quia  pleraque 
satis  sunt  obvia,  omniaque  etiam  leguntur  in 
Menms  zmpressis,  excepto  unico  Sarapambonis 
nomine,quiin  Meneeis  impressis  omissus,  et  ta- 
men  ad  reliquos  spectare  videtur,  tam  ob  nume- 
rum  tredecim  quam  ex  toto  contextu.  Tertio 
quorumdam  officia  magis  dubia  sunt  ob  vocum 
ambiguitatem  aut  barbariem.  NamMac&vms  vo- 
catur  izohTvAp.zvoc,  :  qum  vox  varia  significat  , 
ut  magistratum,  publica  neg-otia  g-erentem  ,  rei- 
;  publicae  administrum  ,  curialem  ,  decurionem  , 
et  plura  alia.  Vocem  genericam  Latina  item  ge- 
nerica  expressi ,  et  vocavi  reipublicse  admini- 
strum.  Officium  Andreae  exponitur  voce  omnino 
barbara  y.ovpf/.zopiavoc.  Existimo  vocem  derivari 


E 


SEPTEMBRIS.  m 

a  voce  Latina  corrector,  qua>  Grxcis  etiam  usi- 
tata  fuit  medio  sevo.  Dubito  tamen  designifica- 
ttoneet  zdctrco  Grsecam  vocem  reliqui  sine  inter- 
pretatione  :  nam  corrector  ipse  vocev.^,-^?- 
voz  non  designatur  :  quia  Valerianus  ipse  erat 
corrector  seu  gubemator,  ut  in  eodem  elogio  di- 
citur,  nec  ntsi  unus  corrector  erat  in  Mgypto, 
Quapropter  ea  voce  designari  potest  aliquis  ex 
mimstns  correctoris,  vel  etiam  fungens  aliquo 
ofticio  nobis  ignoto,  nisi  Andreae  fuerit  cognomen. 
Qui  sequitur  Sarapambo,  dicitur  fiolzvrr^  quod 
idem  hic  esse  opinor  ac  fiovhvrr.q  consiliarius,  se- 
nator ,  ac  medio  sevo  curialis,  decurio,  proul 
vocem  Latine  expressi,  Demum  Cyriacus  alter 
dnpoTYic.  scribitur,  qux  vox  proprie  civem  ple- 
beium,  vel  popularem  significat.  Feminm  tres, 
quee  sequuntur,  diffwultatem  non  habent  :  id  so- 
lum  observo ,  Calodotam  in  Men<eis  impressis 
separatam  fuisse  ab  aliis,  et  male  conjunctam 
Martyribus  MUitinensibus. 

6  Ceterum,  cum  plura  de  hisve  Martyribus  aiiudeomm- 
Alexandrinis  se  mihi  nonofferant.nisielogium  dmdogiwn 
breve  in  Menologio  Basiliano,  istud  huc  trans-  «  tenahgio. 
fero  :  Sancti  martyres  Faustus,  et  Abibus,  De- 
cio  imperatore,  hic  diaconus,  ille  presbyter  ec- 
olesiffl  Alexandrinae  fuerunt,  quo  tempore  et  Fa- 
bianus  Romee  patriarcha,  et  Alexander  Hiero- 
solymorum  ,  pro  Christo  martyrium  subiere. 
Retenti  ig-itur  ab  Alexandriae  praefecto ,  graviter- 
que  torti ,  quod  a  Christo  deficere  nollent,  in 
carcerem  truduntur.  Rursumque  inde  educti  , 
compelluntur  sacra  idolis  facere.  Sed  tantum 
abfuit,  ut  ad  id  faciendum  animam  inducerent , 
ut  praifectum  etiam  redarguerent ,  et  idolorum 
errorem  vanitatemque  contemnerent.  Quamob- 
rem  sanctis  Viris  numero  tredecim  abscissa  capi- 
ta  sunt.  Sed  sanctse  illorum  anima;  Christi  Dei 
nostri  manibus  commend;itae ,  pro  nobia  Chri- 
stianis  incessanter  intercedunt,  et  fidelibus  impe- 
ratoribus  nostris  adversus  inimicos  robur ,  ac 
vires  addunt  ad  gloriain  Christi ,  pro  quo  san- 
g-uinem  fuderunt.  Nomen  prsefecli  hic  tacetur. 
In  Menologio  Sirletiano  vocatur  Valerius,  in 
Menxis  Mss.  Valerianus  :  nomen  in  valde  eo 
tempore  erat  usitatum  illustribus  viris  apud  Ro- 
manos ,  et  frequenter  aliis  nominibus  conjun- 
ctum.  De  tempore  martyrii  magna  nequit  esse 
difficultas,  si  sub  Decio  fuerint  passi :  nam  sic 
verisimiliter  passi  sunt  anno  250,  quo  et  S.  Fa- 
bianus  Romse  coronatus  est ;  licet  etiam  pati  po- 
tuerint  anno  sequenti. 


P 


Septembris  Tomus  II. 


fUI 


DE 


66S 


ACTA  SANCTORUM, 


D 


DE    SS.   SANCTIANO,   AUGUSTINO,   BEATA    VIRG. 


FELICE,  AUBERTO  MARTYRIBUS 


SENONIS  IN  GALLIA 


j.s. 


GOMMEJVTARIUS      FR^VIUS 


Hi   Sancti    variis  modis    in  Fastis  memorati,  et  simul    culti  :  corporum 
translationes  :  Acta  trium  priorum  qualia. 


B 

Anno  cclxxiii 

AUT  CCtXXlV. 

Memoria 
hortim  San- 
ctorum  in 
Fasli$  et  cul~ 
tu$; 


S 


al.  Scnouh 


s.  Hctttu,  <i, 
qus   I  'iuardus 
ttgit  ud  xxix 
Junfi, 


anctos  Martyres,  qaos  in  tituloproposai,  nal- 
libi  omnes  simul  annuntiatos  reperio  ,  nisi 
apad  Saussayum  et  in  Breviario  Senonensi 
ad  hunc  diem,  ubi  in  prsefixo  Kalendario  ita  le- 
guntur  :  Sanctiniani,  Aug-ustiui,  Felicis,  Auberti, 
et  Beatae  virg.  martyrum.  Lectiones  vero  Brevia- 
rio  anni  1625  insertse  de  tribus  fere  tantum agunt, 
et  brevissimam  Felicis  et  Auhertimemoriam  eo 
modo  in  fine  addunt,  ut  insinuare  videantur,  hos 
duos  non  simul  cum  aliis  tribus  Martyribus  pas- 
sos  fuisse,  sed  aliis  adjanctos,  ut  omniumsimal 
ageretur  festivitas.  In  codice  Usuardino  Praten- 
si  tres  ex  hisce  Marlyribus,  de  quibus  Acta  sunt 
scripta,  in  margine  additi  leguntur  his  verbis  : 
Senones  *sanctorum  g"ermanoruin  Sanctiani  et  Bea- 
tae  et  sancti  Aujrustini  episcopi.  Quam  antiqua  sint 
heec  verba,  non  edixit  editor  hujus  Martyrologii; 
sed  in  margine  tantum  teginotavit.  In  plerisque 
codicibus  Usuardinis  ad  x\ix  Junii  annuntiatar 
Beata  aliqua,  sed  diversimode  :  credunt  tamen 
Sollerius  et  editor  Martyrologio  Usuardini  Pra- 
tensestannuntiatam  esse  ab  ipso  Usuardo  his  ver- 
bis:  In  territorio  Senonico,  Beatae  virg'inis.  Dubita- 
ri  potest,  an  hwc  Beata,  qiue  ab  aliis  Benedicta 
vocatur,  eadem  sit  cam  illa}de  qua  agitur  in  Actis 
edendis. 

%  Papebrochius  ad  x\ix  Junii  disputavit  de 
Beata  vel  Benedicta  illa,  quam  memorat  Usuar- 
dus;  sed  magis  eo  propendet,  ut  credat  Beatam 
istam  non  esse  sororem  S.  Sanctiani.  Verum  cum 
perspiciam  Papebrochiumineam  inclinasse  opi- 
nionem,  quia  Acta  S.  Sanctiani  non  satis  atten- 
te  consideravit,  et  daas  Sanctas  in  iis  memora- 
tas,  nimirum  S.  Columbam  et  S.  Beatam  ,  non 
distinxit,  non  clubito  quin  mutaret  sententiam , 
si  viveret ;  mecumque  crederet  Beatam  illam  , 
etsi  xxix  Junii  sota  referatur,  probabilius soro- 
rem  csse  Sanctiniani.  Observat  enim  ex  testimonio 
Ctaudii  Castelli  sub  nomine  S.  Beataa  haberi 
Senonibus  in  suburbano  pervetustam  ecclesiam 
cum  crypta,  ubi  festum  propter  concurrentiam 
natali  Apostolorum  ayatur  vi  Septembris ,  die 
S.  Sanciani ,  quem  Saussayus  putat  ejus  fuisse 
fratrem.  Agnoscit  eamdem  quoque  gerynanitatem 
affirmari  a  Clario  seculi  xu  scriptore.  Quaprop- 
ter  si  eam  in  Actis  legisset,  et  in  Breviario  Se- 
nonensi ;  haud  dubie  isli  sententix  acquiecisset, 
saltem  ut  probabitiori.  Decepit  Papebrochium 
pnefatio,  in  quafuvc  leguntur  .  Hic  denique  pre- 


Beata  S.  San- 
ctiani  sorore. 


tiosus  martyr  (Sanctianus, )  setate  florens  juve-  E 
nili  ,  cum  beata  Columba  virgine  egreg*ia ,  et 
sanguinis  propinquitate  sibi  connexa,  et  aliis  plu- 
ribus  ab  Hispaniis,  fugitans  dirse  persecutionis 
acerbitatem,  Galliarum  nobilissimam  urbem  Se- 
nonum  attig-it  etc.  Mox  S.  Golumbee  martyrium 
breviter  perstringitur,  et  nihit  de  Beata  in  pree- 
fatione  dicitur.  Hac  occasione,  quantum  conji- 
cio,  vocem  Beata  deinde  adjective  sumpsit  Pape- 
brochius,  festinanter  tantum  cetera  percurrens, 
quod  crederet  in  iis  nihil  reperiri  adpropositum 
suum  conducens. 

3  Certum  tamen  est  ex  num.  5  Beatam  a  Co-  probabiiius 
lumba  in  Actis  distingui,  et  sororem  dici  S.  eademestcum 
Sanctiniani.  Non  aliam  quoque  esseBeatam,  quse 
ab  Usuardo  refertur  xxix  Junii,  quam  S.  San- 
ctiniani  sororem,admodum  est  verisimile.  Beatam 
tamen  sotam  ad  xxix  Junii  annuntiant  Castelta- 
nus  in  Martyrologio  universali,  et  auctor  ano- 
nymus  in  nupero  Martyrologio  Parisiensi ,  ii- 
demque  Beatam  silent  ad  vi  Septembris,  acsicre- 
didissenteam  nihil  spectare  ad  Sanctianum,<^em 
hodie  ambo  memorant;  prior  quidem  sine  ullo 
Socio,  alter  cum  S.  Augustino  inhuncmodum: 
Senonis,  SS.  Sanctiani  et  Augustini  martyrum. 
Saussayus  totam  Martyrum  classem,  prout  in 
Breviario  Senonensi  prdeterito  seculo  erant  con- 
juncti,  his  verbis  expressit :  Apud  Senonas  nata- 
lis  sanctorum  martyrum  Sanctiani ,  Augustini , 
Felicis  et  Auberti,  ac  Beatre  virginis  itidem  pur- 
puratas.  Verum  dum  in  elogio  omnes  itineris  et 
martyrii  Socios  facit,  tam  Actis  edendis  quam 
Officio  Senonensi  utcumque  repugnat :  nam  in 
Ofificio  insinuatur ,  Felicem  et  Aubertum  serius 
passos ;  in  Actis  vero  de  iis  omnino  tacetur. 

4  Quapropter  lectiones  ex  laudato  Officio , 
quibus  continetur  Actorum  compendium  ,  huc 
transfero  :  Insiguis  Sanctianus  cum  beato  Aug;u- 
etino  ab  Hispaniis  se  movens,  una  cum  sua  so- 
rore  virg-inis  Beata  nomine,  aliisque  pluribus  us- 
que  Senonas,  quae  est  Galliarum  metropolis , 
pervenit.  Dura  ergo  Sanctianus  cum  sociis  loca 
sanctorum  martyrum  orationibus  insistendo  fre- 
quentaret,  et  eorum  ecclesiarum  limina  tereret, 
perlatum  est  ad  aures  Aureliani  pervicassimi  cae- 
saris,  quod  ipsi  essent  Christiani.  Aurelianus  au- 
tem  furiarum  aculeis  instig-atus,  praecepit  sibi  eos 
adduci ,    et   interrogato  de   nominibus  eorum  et 

genere , 


O/ficii  lectio- 
nes 


ex  Breviario 
Senonensi, 


B 


qute  Aclorum 
sunt  eompen- 
dittm . 


DIE  SEXTA  SEPTEMBKIS 
A  g-enere ,  dixit  ipse  imperator  :  Quem    Deum  co- 
litis?  Illi  quasi  ex  uno  ore  clara  voce  responde- 
runt :  et    Dominum    Jesum  Christum   se    colere 
confessi  sunt. 

5  Aurelianus  dixit.  Intueor  vos  florentes  seta- 
te  juvenili  et  ideo  moneo  vos  ,  ut  a  cultura 
Christianitatis  recedentes,  diis  meis  grata  liba- 
mina  exhibeatis,  et  in  aula  mea  summo  honore 
vos  reddam  decoratos ,  et  muneribus  ditatos. 
Dig-nus  puer  Sanctianus  respondit  :  Nos  famuli 
Christi  in  fide  radicati  et  fundati ,  et  sacro  ba- 
ptismate  tincti ,  tuis  verbis  omnino  non  acquie- 
scemus ,  neque  cultores  idolorum  tuorum  effi- 
ciemur.  Execramur  enim  prophanae  relig-ionis 
culturam,  et  idola  humana  manu  fabricata  con- 
temnimus,  et  Deum ,  qui  in  csslis  habitat,  cor- 
de  et  ore  profitemur.  Si ,  inquit  ille,  deorum 
meorum  cultores  non  efficiamini,  capitalem  mox 
incurretis  sententiam.  Sanctianus ,  Augustinus, 
et  Beata  virg-o  dixerunt  qua?i  ex  uno  ore:  Ini- 
mice  veritatis  Aureliane ,  promissiones  poenarum 
tuarum  spernimus,  atque  fallaces  divitias ,  quas 
promittis. 

6  Imperator  Aurelianus  ira  furoris  commo- 
tus ,  ore  nephario  dixit :  Hos  omnes ,  qui  deos 
meos  spernunt,  et  mihi  multimodas  injurias  ver- 
borum  irrog-averunt ,  capitalem  imperamus  su- 
bire  sententiam.  Tunc  sang-uinei  carnifices  san- 
ctos  Dei  una  cum  socia  sibi  virg-ine  Beata  extra 
muros  civitatis  eductos ,  in  loco ,  qui  nunc  di- 
citur  ad  martyres,  gladio  eorum  capita  am- 
putant.  Qui  beatas  animas  cum  triumpho  mar- 
tyrii  transmittunt  ad  caelos.  Corpora  autem  San- 
ctorum  inibi  tumulata  sunt  a  Christianis  ,  qui 
tunc  latenter  Christum  colebant .  Evoluto  tem- 
poris  long-o  intervallo ,  aedificata  est  ecclesia  su- 
per  horum  Sanctorum  membra  ab  incolis  hujus 
civitatis.  Viri  etiam  devotissimi  Eelix,  et  Auber- 
tus ,  Sanctorum  consortes  effecti  sunt  per  mar- 
tyrium  ,  optante  Domino  ,  cui  est  honor,  et  gloria 
in  aeternum. 

7  Odorannus  monachus  in  Chronico  S.  Petri 
Vivi,  quod  seculo  xi  scripsit,  referens  ad  annum 
S83  mortem  Ansegisi  archiepiscopi  Senonensis, 
heec  deinde  subjungit:  Hujus  (Ansegisi)  tem- 
poribus  corpora  SS.  martyrum  Sanctiani  atque 
Augmstini  de  villa,  quae  dicitur  Sancceias,  a  Fra- 
tribus  jam  dicti  loci  (id  est,  a  monachis  S.  Petri 
Vivi  Senonensis)  et  presbytero  ejusdem,  nomine 
Eudaldo ,  translata  sunt  in  eodem  monasterio 
vin  Kal.  Jul.  Clarius  in  (hronico  S.  Petri  Vivi  de 
eadem  translatione  sic  habet :  Videns  itaque 
domnus  Anseg"isus  archiepiscopus  ita  destrui  cir- 
cumquaque  ecclesias,  pretiosum  Christi  martyrem 
Sanciunum  transtulit  de  villa,  quse  ex  ejus  nomine 
Sanceia  vocatur ,  in  basilicam  sancti  Petri,  cum 
corpore  sancti  Aug'ustini  martyris,  qui  ibi  quie- 
scebat ,  Eodaldo  ipsius  villae  presbytero.  Transtulit 
etiam  idem  subsequenti  tempore  corpus  S.  Beatae 
virginis  in  eamdem  ecclesiam.  Hanc  autem  trans- 
lationem  ex  villa  Sanceia  ad  monasterium 
S.  Petri  Vivi  atia  translatio  prgecessit ,  prout 
asseritur  in  Actis  num.  9. 

primx  et  se-  8  Etenim  satis  verisimitia  sunt,  quse  in  A- 
cundx  transia-  ctis  traduntur  de  prima  trium  Martyrum  seput- 
txoms  temptii :  iura  ^  videlicet  sepultos  esse  in  loco,  qui  voca- 
tur  ad  martyres  :  inde  vero  translata  esse  sa- 
cra  eorum  corpora  post  destructam  ecctesiam, 
quse  supra  sepulcrum  eorum  fuerat  sedificata. 
Hanc  transtationem  seculo  vm  factam  omnino 
existimo,  quiaprima  itta  ecclesia  dicitur  destru- 
cta  per  Wandalos,  id  est,  per  Saracenos  ■•  nam 


660 


*CCTO»f 
J     5 


Translatio 
corporum  ad 
monaste- 
rium  S.  Petrt 

Vivi,  qux 
secunda  est : 


Saracema  Gallis  scriptoribus  illiustemporis,quo 
hmc  Acta  scripta  videntur,  stepe  Wandali  nomi- 
nantur  iidemque  anno  731  vel  732  usque  ad 
urbem  Senonensem  populabundi  pervenerunt,  ui 
vidempotest  tom.  vi  Augusti  pag.  96  et  seq.  in 
S.  Ebbone  archiepiscopo  Senonensi.  Qua  de  cau- 
saadmodum  verisimile  apparet ,  transtationem 
contigisse  post  vastitatem  suburbanis  Senonensu 
bus  per  Saracenos  illatam,  id  est ,  non  diu  post 
annum  732.  Dupticem  igitur  trium  horum  Mar- 
tyrum  translationem  agnoscimus,  primam,  non 
diupost  annumm-,  atteram  tempore  Ansegisi 
praesutis,  id  est,  annis  non  muttis  ante  annum 
883,  quo  Ansegisus  supremum  diem  obiisse  scri- 
bitur.Petrus  Mathoud  in  Opusculo  de  vera  Se- 
nonum  Origine  Christiana  cap.  2  §  3  scribit 
translationem  hanc  contigisse  anno  876. 

9  Primus   tamen  sepultur^  tocus  in  venera-  PrimuM.epui- 
tione  fuisse  videtur  sattem  usque  ad  secutum  xn,  Cur*  l°™  *■ 
quo  Chronicon  S.  Petri   Vivi  scribebat  Ctarius.  eliamin^- 
Hicenim  de  eo  loco  hxc  memorat  :  Est  autem  ralionefuU 
ipse  locus,  ubi  decollati  sunt,  quasi  duobns  mil- 
libus  ab    urbe  juxta   silvam    in  quodam    monte. 
Fuit  autem  ecclesia  ibi   ab  antiquis  in  honore  ho-  ^ 
rum  Sanctorum    aedificata ,  sed  tempore   Pag-ano- 
rum  fuit  destmcta.  Est  adhuc  ibi  crux  lig-nea  po- 
sita  pro  Sanctorum   reverentia  ,  ubi  quoddam  mi- 
raculum    nostris    temporibus  evenit.  Quidam  ju- 
venis  et  quaedam  juvencula   illic   nocturno  tem- 
pore    advenientes,    voluptatem    suam   voluerunt 
adimplere:  qui   statim   defuncti   sunt    subitanea 
morte.     Alio    quoque    tempore    Warinus  quidam 
miles   injuste    auferebat  sancto   Petro   quamdam 
terram,  in  quam  dum   pransurus  advenisset,  mo- 
nachi    ejus   adventum    audientes ,    corpus   sancti 
Sanciani  accipientes  illuc  detulerunt.  Ille  enim  *  */b'""etiam 
equum    suum    ascendens ,    obviam    illis    venit , 
comminans    illos ,    ne   ingrederentur    in  terram 
suam.   Monachi   vero  fiduciam  habentes  in  Deo, 
constantes   stabant.    Pro    nihilo   erg-o   computans 
virtutem    Martyris ,     voluit    percutere    feretrum. 
Mox  vero  ut  tetig-it ,  percussus   a  Deo  in  terram 
cecidit    contractus    toto    corpore ,    multos     post- 
ea  vivens    annos    in    ipso    languore :  frater  vero 
ejus  arreptus  a  daBmone  continuo  expiravit :  cer- 
nentes  hoc   caeteri  in  fugam  sunt  conversi.   Post 
haec    nemo  fuit  ausus  ex  ejus  prog*enie   aliquam 
calumniam   in    terram    S.    Petri  inferre.  Vocatur  p 
autem     ipse    locus    ad   martyres,    eo  quod    Pa- 
g-ani  martyres  illic   decollare  soliti  erant.  Malim 
credere  nomenab  hisce  Martt/ribus  ortum. 

10  Acta  horum  Martyrum  huc  otim  missa  Actasub/s- 
sunt  ex  Leg"endario  Senonensi,  ubi  notantur  ha-  nmtnevk 
beri  tom.  6.  Titutus  hic  legitur  inscripto  exem-  Vll,aunx 
ptari  prsefixus:  Vita  sancti  Sanctiani  Sociorum-  '""  ° i,cnpta; 
que  ejus.  Acta  hiec  scripta  esse  post  primam  cor- 
porum  translationem  et  ante  secundam,  verisi- 
millimum  est,  quia  in  iis  prima  transtatio  brevi- 
ter  narratur,  secunda  vero  sitetur.  Itaque  exa- 
rata  sunt  aut  seculo  vni  multum  provecto,  aut 
probabitius  currente  jam  secuto  ix,  cumprima 
transtatio  non  narretur  ut  nuper  facta,  sed  ut 
dudum  prseterita.  H&c  autem  <etas  magnam  A- 
ctorum  scriptori  auctoritatem  concitiare  nequit; 
nec  methodus  scribendi  supptere  potest  setatis  de- 
fectum  cum  multa  de  atiis  Sanctis  referat  a 
proposito  suo  atiena,  in  iisque  secutus  videatur 
traditiones  poputares .  Suspicor  tamen  auctoriin 
iis,  quce  de  Sanctiano  et  Sociis  refert ,  prgetu- 
xisse  monumenta  qucedam  antiquiora  ,  ideoque 
prtecipua  martyrii  et  transiationis  capita  proba- 
bilia  existimo. 

11  Porro 


670 


J.  S. 

nec  ea  anti- 
quiora  probat 
Mathoud  :  ItW 

iniluliitiiOun 


11  P07TO  assignatx  Actorum  anliquitati  m- 
detur  utcumque  repugnare,  quod  laudatus  Cla- 
riusdicit,  se  non  potuisse  reperire  Passionis  ho- 
rum  Sanctorum  ,  .  .  .  quae  tempore  Paganorum 
(  Saracenos  designat  aut  Normannos )  fuerunt 
eorwno$tendit  ineensae.  Verum  tanta  non  est  Ciarii  diligentia, 
fidem-  ut  hsec  Acta  exstare  non  potuerint  ejus  tempore, 

eumque  latere.  Hugo  Mathoud  in  Dissertatione 
de  vera  Senonum  Origine  Christiana  cap.  2  §  3 
hwc  Actalongeantiquiorafacit,et  germanae  fl- 
dei  esse  contendit ;  respondens  ad  argumentum, 
quod  contra  Acta  objici  potest  ex  Clario  ,  qui  de 
S.  Augustino  ita  habet  :  Narrant  etiam  antiqui 
de  isto  sancto  Augustino ,  quod  fuerit  archiepi- 
scopus  Treviris,  orationisque  causa  ad  sanctum 
Martinum  devenerit ,  et  fessus  a  labore ,  hospi- 
tandi  gratia  in  illa  villa  Sanceia  diverterit;  ibi- 
que  agrotans  diem  extremum  clausit ,  sepultus- 
queestjuxta  tumulura  Sanciani  martyris.  Assen- 
tior  laudato  scriptori,  Augustinum  non  videri 
episcopum  fuisse,  nedum  archiepiscopum  Trevi- 
rensem,  etsi  id  etiam  ex  Clario  habeat  Robertus 
Autissiodorensis  in  Chronico;sed  potius  haben- 
dum  pro  martyre  et  socio  S.  Sanctiani  secundum 
B  Acta.  Attamen  Acta  ipsa  seculo  viii  aut  ix  an- 
tiquiora  credere  nequeo  ;  nec  ausim  dicere  ea  esse 
germanae  fidei.  Si  Acta  integra  luci  publicse  ex- 
posuisset  Mathoudus,  forte  minus  fidenter  eorum 
fidem  commendasset  aut  antiquitatem. 


ACTA 


DE  SS.  SANCTIANO,  AUGUSTINO,  KT  SOCIIS  MM. 

torem ,  qui     beatum    Andelum 


Prxfalio  tcri- 

ptorii,  ijni  S, 
Columb* 


Q: 


auctore   anonymo 

ex  Legendario  Senonensi. 


PR^FATIO 

ui  aliquid  utile  vel  honestum  meditando 
'de  profundis  cogitationibns  cordis  sui ;  sive 
de  thesauro  priscarum  scripturarum  divinarum 
couatur  in  prospcctu  legentiura  pauca  profer- 
re,  pro  viribus  sequam  materiara  debet  assu- 
mere ,  ne  currente  rota  volubili  eat  retro  finis : 
debct  ctiam  assiduo  oratu  Dei  surami ,  vel  illius 
Sancti  opem  implorare  ,  de  quo  scribere  sua 
sponte  vel  sui  superioris  impulsa  a,  ut  invitatus 
infusione  sancti  Spiritus  desideratum  condigne  va- 
leat  aggrcdi  ad  perficiendum  incoiptum  opus. 
Ad  beati  igitur  Sanctiani  praeclari  martyris  gesta 
cxplicanda  non  ex  toto,  sed  ex  aliqua  parte  ma- 
nus  stolidaj  articulos  ad  describendura  applicare 
ausi  ,  ut  vcridica  fama  vulgante  concivibus  b , 
Christo  rectore ,  ipso  vero  Martyre  adminicu- 
lante,  extcndimus  enaiTure.  Ilic  denique  gratio- 
sus  Martyr  aetate  fiorens  juvenili  cum  beata  Co- 
luraba  c  virgine  egregia,  san^uinis  propinqui- 
tate  sibi  connexa,  et  aliis  pluribus  ab  HLspaniis, 
fugitans  dira)  pcrsecutionis  acerbitatera,  Gallia- 
lum  nobilissimam  urbem  Senouura  attigit ;  et 
ibisub  Aureliano  d  crudelissiiuo  tyranno,  qui  Ro- 
manorum  imperio  solus  iioticbatur,  martyrii  co- 
ronam  diu  sibi  desidcratara  adipisoi  proraeruit. 
Eteadem  ipsajamdicta  virg-o  jussu  ipsius  saBvis- 
simi  principis  railliario  ab  urbe  Senouica  gladio 
csesa  cum  raartyrii  palma  occubuit. 
%  Post   Severura  etenim   nequissimum  irapera- 


e  subdiaconum 
crudeli  morte  interemit;  nam  caput  ejus  in  qua- 
tuor  partes  secuit,  et  cathena  pedibus  jam  de- 
functo  colligatis  plumbo  infuso ,  cum  maximo 
lapide  in  Rhodani  fluminis  amnem  projecit ,  ut 
in  ejus  passione  poteris  reperire :  hic  Aureha- 
nus  f  nequior  nequissirao  in  persecutione  Chn- 
stianorum  in  imperio  Roraano  successit.  Exiens 
vero  a  Roma  infestus  Christianis  Aurelianus , 
partes  Galliarum  peragrans  Lingonas  g  sanctum 
Symphorianum  h  et  sanctos  geminos  Speusippum 
Eleusippum  et  Meleusippum  cum  avia  sua  Leonil- 
la  martyrio  trucidavit ,  et  ad  superos  caelicolas 
per  effusionem  pretiosi  sanguinis  transmisit.  Porro 
beatum  Benignum  i  magnificum  presbyterum  Di- 
vione  castro ,  quod  ipse  truculenta  bellua  a  so- 
lo  aedificare  k  jusserat,  lanceas  ictu  peremit  et 
martyrem  gloriosum  populis  Gallicanis  effecit. 
Idem  autem  atrocissimus  persecutor  Christiani 
nominis  Aurelianus  sanctorum  martyrum  san- 
guiuem  sitiens ,  etiam  in  loco ,  qui  Sude-Lo- 
cus  *  dicitur  antiquitus,  clarissimos  martyres  Au- 
dochium  et  Thyrsum  l  martyrisavit,  et  angelicis 
ccetibus  consociavit. 

3  Adveniens  autem  furore  saeviens  Trecas  , 
beatum  Patroclum  m  ,  et  sanctura  Savinianum,  qui 
nunc  habeutur  duo  luminaria  civitas  ,  diversis 
tormentatos  poenis,  ad  cselorum  regna  cum  gau- 
dio  transmeare  fecit.  Autissiodoro  deuique  in 
silva,  quae  nuncupatur  Pusceia ,  missis  satelliti- 
bus  suis,  sanctum  Priscum  cum  plurima  multitu- 
dine  ferro  cecidit ,  et  in  putei  iramanis  profun- 
ditatera  projici  imperavit.  Quidam  vero  Chri- 
stianus  caput  beati  Prisci  n  latenter  afferens 
quatuor  millibus  juxta  civitatem  Autissiodorum 
in  quodam  abdito  loco  recondidit ,  et  ibidem 
diu  incognitum  mansit.  Longo  autem  post  tera- 
pore  evenit  ,  jam  Christiani  nominis  gloria  lon- 
ge  lateque  coruscante ,  et  beato  Germano  viro 
apostolico  cathedrse  ecclesiae  ipsius  praBsidente , 
qui  ejusdera  patriae  pra3  caBteris  episcopis  decus 
extitit,  ut  illi  ipsi  clarissimo  praesuli  ab  ang^elo 
sancto  revelaretur  ,  ut  eo  loco  venerabile  caput 
absconsum  perquireret,  et  ecclesiam  ibidem  con- 
strueret.  Qui  dicto  citius  sanctae  revelationi  o- 
peram  studiose  dans  ,  non  segnis  operator  exti- 
tit;  et  ecclesiam  condiguam  martyri  prasclaro 
aedificavit  o.  Super  lgauna  p  vero  fluvium  idem 
paganissimus  caesar  sanctum  Sydronium  exiraium 
martyrera  iu  pago  Senonico  martyrio  consum- 
mavit ;  et  corpus  ejus  martyris  in  devexo  mon- 
ticulo  super  ripam  ipsius  alvei  a  Christianis  de- 
centissime  humatum  ibidem  quiescit,  ecclesia  i- 
psius  in  honorem  desuper  a  populo  sedificata. 

ANNOTATA. 

a  Adde  desiderat,  vel  quid  simile. 

b  Vox  hxc  obscure  et  ambigue  adeo  erat  scri- 
pta,  ut  fuerit  divinandum. 

c  S.  Columba,  ut  Senonis  sub  Aureliano  im- 
peratore  passa,  Martyrologio  Romano  adscripta 
est  die  31  Decembris,   ubi  de  ea  agi  poterit. 

d  Aurelianus  imperator  Chrislianos  persecu- 
tus  est  t  in  Gallia  fuit  anno  273,  et  iterum 
anno  274.  Alterutro  anno  locandum  S.  Colum- 
bas  martyrium,  uti  et  Martyrum,  de  quibus  A- 
cta  pr<ecipue  sunt  conscripla. 

e  Acta  S.  Andeoli ,  sub  Severo  imperatore 
passi,  ad  1  Maii  data  sunt,  in  iisque  cap.  3  de 
secfo  Sayicticapite,  etcorpore  in  Rhodanum  pro- 
jecto,  simiiia  leguntur.  Verum  Acta  illa  non  sunt 

scriptoris 


I) 

ct  muUomm 
aliorum  mar 
tyrium 
c 


E 

*  Saulicu 
Galli8 
l 

bievitcr  per 
strnigit. 
m 


DIE  SEXTA  SEPTEMBRIS. 


671 


A  scriptoris  cosevi  aut  accurati,  ut  observavit  Hen- 
schenius  in  Commenlario  pr&vio. 

f  Aurelianus  non  statim  Severo  substitutus  est 
imperator,  sed  multi  alii  fuerunt  intermedii ; 
interque  hos  aliqui  Christianorum  persecutores. 
Verum  scriptor  imperitus  videtur  deceptus  a 
Warnahario,  qui  in  Actis  SS.  Speusippi  et  So- 
ciorum,  apud  nos  editis  tom.  i  Januari,  pag.  77 
Aurelianum  Severo  clare  substituit. 

g"  Per  Ling-onas  verisimiliter  auctor  intelligit 
Lingonum  metropolim,  Gallice  Langres  nunc  di- 
ctam ,  ubi  Speusippus,  Eleusippus,  Meleusip- 
pus  cum  Leonilla  et  aliis  martyrio  coronati 
leguntur.  Potest  tam  etiam  totus  Lingonum 
pagus  utcumque  intelligi. 

h  De  S.  Symphoriano  actum  est  ad  22  Au- 
gusti.  At  hic  Sanctus  non  Lingonis,  sed  Augu- 
stoduni ;  nec  sub  Aureliano ,  sed  sub  Marco 
Aurelio  Martyrium  subiit.  Sub  eodem  Marco 
Aurelio  item  probabilius  passus  est  Speusippus 
cum  Sociis  hic  memoratis.  Verum  auctor  indi- 
ligens  ex  ante  laudatis  S.  Speusippi  Actis  hos 
omnes  erroris  hausit :  nam  ibidem  plerique  mar- 
tyres  hic  memorati  dicuntur  passi  sub  Aurelia- 
B  no  :  in  iis  etiam  mentio  fit  Symphoriani  sanati 
divinitus,  et  postea  martyris ;  quem  hac  occa- 
sioneab  auctoreetiam  Lingonas  ab  Augustoduno 
translatum  suspicor. 

i  S.  Benignus  Romano  Martxjrotogio  insertus 
est ,  i  Novembris ,  diciturque  ibidem  Divione 
passus,  sed  etiam  sub  Marco  Aurelio,  Auctor 
rursum  secutus  est  Acta  S.  Speusippi,  ubi  cap. 
3  martyrium  S.  Benigni  breviter  refertur.  Plu- 
ra  de  hoc  Sancto  ad  i  Novembris. 

k  Utrum  Divionem  primus  exstruxerit  Au- 
relianus ,  an  vero  instauraverit  dumtaxat ,  ut 
vult  Valecius  in  Notitia  Galliarum,  hic  non  di- 
sputo. 

1  De  SS.  Andochio  et  Thyrso ,  quibuscum 
passus  est  Fetix,  agetur  ad  24  Septembris.  Oc- 
cisi  sunt  prope  Augustodunum,  sed  tocus  varie 
scribitur.  Eorum  quoque  martyrium  probabilius 
reducendum  erit  ad  tempora  Marci  Aurelii  , 
licet  in  laudatis  S.  Speusippi  Actis,  et  alibi  sub 
Aureliano  dicantur  passi. 

m  Acta  S.  Patrocli  data  sunt  ad  21  Janua- 

rii  ;  Acta  quoque  S.  Saviniani  aut  Sabiniani 

q  Trecensis  ad  29  ejusdem  mensis.  Ea  consuli  pos- 

sunt,  et  dicta  utroque  loco  de  his  Sanctis,  qui 

revera  sub  Aureliano  videntur  passi. 

n  De  S.  Prisco  ejusque  Sociis ,  Cociaci  in 
agro  Autissiodorensi  passis  tempore  Aureliani, 
consule  dicta  ad  26  Maii ,  ubi  et  Acta  sunt 
edita. 

o  De  revelatione  capitis  S.  Prisci,  reliquis- 
que  hic  relatis,  consuli  possunt  taudata  S.  Pri- 
sci  Acta  cap.  2  :  sed  omnia  ibi  referuntur  modo 
nonnihil  diverso,  nec  facile  dixero,  utri  monu- 
mento  major  debeatur  fides. 

p  Igauna  vel  Icauna  fluvius,  Gallice  PYonne 
dictus,  oritur  in  ducatu  Burgundisc,  urbemque 
Senonensem  prseterlabitur,  ac  deinde  in  Sequa- 
nam  influit.  Acta  S.  Sidronii,  sed  plane  fabu- 
losa  edita  sunt  ad  xi  Julii,  ubi  occisus  dicitur 
Sanctus  super  fluvium  Igone,  voce  quidem  cor- 
rupta,  eumdem  tamen  fluvium  indicante.  Ba 
ctenus  auctor  mutta  non  necessaria  ad  proposi- 
tum  suum  de  aliis  Sanctis  collegit ;  ideoque  hmc 
omnia  dedi  tamquam  prxfationem,  ut  relata  de 
Sanctiano  et  Sociis  conjungantur. 


A.  Aionmo. 


CAPUT  UNICUM 

Relatio  martyrii,  sepulturce 
et  translationis. 


Insig-nis  ig"itur  Sanctianus  martyr,  ut  jam  prae- 
libatum  est ,  ab  Hispaniis  se  movens  cum 
beato  Augnstino,  et  sorore  sua  virgine  Beata, 
et  nobilissima  aeque  virgine  Columba  ,  aliisque 
pluribus  usque  Senouas,  quse  est  Gailiarum  me- 
tropolis  ,  perveniens ;  aliquanto  tempore  cum 
prsfatis  virgimbus  inibi  commorans ,  martyrii 
palmam,  quam  se  evasisse  (ut  humaua  natura  se 
habet)  existimabat ,  consequi  promeruit.  Nam- 
que  avito  tempore  beatus  Petrus  princeps  Apo- 
stolorum  a  Roma  beatos  praesules  Savinianum  et 
Potentianum  a  ad  urbem  Senonicam  dirigens,  ut 
in  g-estis  illorum  passionis  reperitur,  eaudem  me- 
tropolim  martyrii  sui  confessione  illustrem  fece- 
runt.  Qui  infra  muros  civitatis  tres  ecclesias  b 
parvo  sumptu  construendo  aedificaverunt,  unam 
in  honorem  Sanctae  Dei  Genitricis  Mariae,  alte- 
ram  in  houorem  sancti  Joannis  Baptistaj,  tertiam 
in  honorem  saucti  Stephani  primi  martyris,  qui 
in  terris  positus  Filium  hominis  stantem  a  dextris 
virtutis  Dei  in  caelis  contemplari  meruit. 

5  Dum  erg:o  veuerandus  Sanctianus  cum  So- 
ciis  loca  sanctorum  martyrum  orationibus  et  je- 
juniis  insistendo  assidue  frequentaret,  et  eorum 
ecclesiarum  limina  tereret;  perlatum  est  ad  au* 
res  Aureliani  pervicacissimi  cassaris ,  quod  ii, 
qui  talibus  operibus  se  exercerent,  essent  Chri- 
stiani.  Qui  furiarum  aculeis  instimulatus,  et  san- 
g*uiue  Sanctarum  temulentus,  eos  e  vestigio  si- 
bi  adduci  praecepit :  et  torvo  vultu  eos  intuens, 
in  haec  verba  prorupit  :  Nominum  vestrorura 
intimate  vocabuln.  Sanctus  Sanctianus  respon- 
dit  :  A  parentibus  Sanctianus  nomen  mihi  im- 
positum  est  :  hic  autem  vocitatur  Augustinus  : 
haec  vero,  quae  et  mea  soror  est ,  Beata  voca- 
tur.  Tunc  Aurelianus  beatam  Columbam  c  a 
consortio  cotequalium  cong^reg-ari  prtecipiens , 
sine  iuterrogatione  proprii  nomiuis  maudat  eam 
carcerali  custodiae  maucipari  :  quam  postea  ( ut 
in  passione  ejus  reperies  )  decolari  fecit.  Ad 
beatum  vero  Sauctianum  conversus  Aurciianus, 
dixit  :  Estisne  indig*enaj  istius  civitatis  ?  an  ab 
exteris  natiouibus  huc  adventastis  P  Beatus  San- 
ctianus  respondit  :  Hispano  sumus  gcnere  oriun- 
di ,  spectabili  progenie.  Imperator  dixit  :  Quem 
Deum  colitisr*  Illi  quasi  ex  uno  ore  respoude- 
runt  clara  voce  :  Patrem  colimus  ingenitum, 
et  Eilium  ejus  unig-euitura  Jesum  Christum,  et 
Spiritum  sanctum;  tres  Personas  et  unum  Deum. 

6  Ctesar  dixit  :  Hujus  confessio  nomiuis  pe- 
nes  nos  nullius  est  honoris  nec  amoris.  Bonae  in- 
dolis  adolescens  Sanctianus  respondit  :  quia  non 
est  vera  in  te  sapientia  ,  qute  Christus  est,  id- 
circo  ignoras  ea,  quiae  Dei  sunt.  Aurelianus  di- 
xit :  Intueor  florentes  vos  a;tate  juveniii,  et  ideo 
moneo  vos  suasibilibus  vcrbis,  ut  ab  hac  cul- 
tura  Christiauitatis  recedentes ,  diis  meis  gprata 
libamina  exhibeatis  :  et  in  aula  mea  vos  gratan- 
ter  enutritos  summo  honore  vos  reddam  decora- 
tos ,  et  muneribus  ampliflce  ditatos,  efficiam 
locupletes  et  claros.  Dig-nus  puer  Sanctianus 
respondit  :  Nos   famuli  Christi ,  in  Christo  radi- 

cati 


S.  Sanctiantu 
rum  Socris  er 
lliipanii»  >e- 
noncu  perla- 


E 


cum  ntque 
comprehcutui, 
fidem  conftt 
tui. 


nec  hlandttui 
fhxut 


672 


ACTA  SS.  SANCTIANI,  AUGUSTINI,  ET  SOC.  MM. 


A.  Aso.ntmo. 


cati  et  fundati  ab  ipsis    pene   cunabulis,  et   sa- 
cro  baptismate  tincti,  tuis  falsidicis  et  deceptoriis 
verbis  omnino  non  acquiescimus  :  neque  deorum 
tuorum  cultores  usquam   efficiemur  :  execramur 
enim  prophanae  relig-ionis  culturam   et  idola  hu- 
mana     manu     fabricata ,    aurea   vel     argentea , 
lig-nea ,    lapidea ,   vel   gypsia,    quae  sunt  dasmo- 
num    habitacula,    contemnimus    :    et  Dominum, 
qui  in  caelis    habitat,    corde    et   ore   profitemur. 
Imperator   dixit  :    Miror  te    tam    puerilis  aetatis 
Adolescentulum   tam    proterve  et   audacter    con- 
tra  principem  orbis    terrarum   loqui ,  et   a    deo- 
rum  meorum  injuriis  linguam  tuam   criminosam 
non  refraenare.   Sanctianus  Dei    puer   respondit   : 
Cur  te   principem   orbis    terrarum   inaniter   esse 
jactitas  ?  cum  illum    Deum   ig-nores ,    qui  totius 
mundi  fabricator  extitit ,  et    pugillo  suo  terram 
continet,  et  palmo   limhum  maris  et  orbis  meti- 
tur  :  et  quidquid    caeli   continetur    ambitu ,    di- 
sponit   numero ,  mensura   et    pondere  ,  quouiam 
haec  omnia  suo  continentur  nutu. 
B      7   Aurelianus  respondit  :  Multa  verborum  co- 
necminis ;       pja  tibi  subministratur;   verum  si  deorum  meo- 
>cd  tyrannum  rum  jmraorta]ium  cultor  simplex  cum  tuis  Sociis 

acrttcr  cum  r 

SocUi  repre-    non   efficiaris ,    capitalem    mox   subibitis  senten- 
hendcm,  tiam ,  ut  fiatis    exemplum    omnibus ,    qui    sunt 

pessimi   contemptores  et  sacrorum    meorum    per- 
fidi    rebelles.    Tunc  beati    martyres  Sanctianus, 
Augustinus  et  Beata   virgo   dixerunt  (    velut  ex 
uno  ore  loquentes  :  Inimice  veritatis,  Aureliane 
tyranne ,    qui    multa   Sanctorum    corpora    variis 
angorum    generibus    dilaceras ,    animas    autem 
illorum  sanctissiinas  omni  faece  peccatorum  pur- 
g-atas  tenere  non  potuisti,  promissiones  pcenarum 
tuarum   omnimodis  spernimus,    et  fallaces  divi- 
tias ,  quas   promittis,    quse  nec  tecum  diu   per- 
manere    possunt ,    tamquam     stercus    in     medio 
platearum  contemnimus;  quoniam  caslestium  di- 
vitiarum  nos  possessores  esse    omni  spe  et  fidu- 
cia  speramus.   Tu  etenim    in    brevi    tempore    in 
profundum    inferni  demergendus  eris ,   ubi   reci- 
piefi  congruas  poenas  pro  tuis  operibus  malignis, 
ubi  hahentur  omnes  dii,  quos  fallaciter  pro    Deo 
vero    colis,    ig-neis    cathenis   religati  et  duriter 
constricti ,    qui    nec    sibi   valent   auxiliari ,    nec 
quidquam    misericordioe    suppeditare   :   qui  enim 
omnium  homiuum  nequissimorum  nequiores  exti- 
C  terunt  adulteriis,    et    fornicationibus  et  incanta- 
tionihus,  et  omnis  spurcitiae  in  omni  sua  malig-na 
vita  invcntores  et  executores  permanserunt,  tibi, 
omnium     homiuum     miserrime  ,     quomodo    suc- 
currere    possunt?   Ilis    ergo    in    proximo   volens 
nolens  sodaberis,  nt  praedictum  est  a  nobis.  Est 
cnim  digniflfiimum,  ut,  quos  imitatus  es  vivendo, 
particeps  fias  et  pcenarum  ipsorum   in  futuro. 

B  Tunc  iu  ira  furoris  commotus  imperator 
Aurclmnus  et  nimia  ira  fremens ,  quem  vix  ca- 
piebat  aula  furentem,  in  hasc  verba  protulit  sen- 
tentiam,  ore  nefario  diceus  :  Hos  omnes ,  qui 
sacra  deorum  meorum  superbiendo  spernunt,  et 
mihi   multimodas   injurias  verborum    irrogarunt, 


cum  eis  dam- 
natur  ad  moi 
tem.  Omnes 
capite  mi- 
nuunfur. 


ad  incutiendum  timorem  mortis  cum  reliquis  D 
crucicolis  omnibus  pessimas  religionis  capitalem 
imperamus  subire  sententiam.  Tunc  sang-uinei 
carnifices  Sanctos  Dei ,  una  cum  socia  sibi 
virgrine  Beata,  eductos  extra  muros  civitatis 
duobus  fere  millibus  in  loco ,  qui  nunc  usque 
dicitur  ad  maetyres  ,  gladio  illorum  capita 
amputant  et  beati  sanguinis  unda  perfusos  g*au- 
denter  cum  martyrii  triumpho  transmittunt  ad 
caelos.  Acta  sunt  hsec  in  civitate  Senonensi  sub 
Aureliano  sceleratissimo  Bomanorum  principe , 
octavo  Idus  Septembris. 

9  Corpora   autem   Sanctorum  Martyrum  inibi ,  **pcliuntur 
tumulata    sunt    a    paucissimis    Christianis,     qui  u«™*°rpora 
latenter    ob    timorem    saeva?  persecutionis   culto-  acp08lea 
res    erant    Christianae     decentissimae     religionis.  (ront^runfur. 
Evoluto    vero     longi     temporis    intervallo    dis- 
ponente  Deo  sedata  persecutione  Pag^anorum,  cae- 
pit  Ecclesia  sancta   in  reg"ione  florere,  et  secure 
loca    sanctorum    Martyrum    circuire.   Tunc    sedi- 
ficata  est  ecclesia  super  horum  sanctorum  mem- 
bra  ab  incolis    hujus   civitatis  opere  lapideo,  ut  E 
testantur  fundamenta,  quae  nunc  usque  sunt  pa-  d 

tentia  in  eodem  loco.  Vandalorum  d  vero  rabies 
iusana  perag^rans  Gallias,  multas  Christi  subver- 
tens  ecclesias  ,  etiam  hanc  est  ex  toto  demoli- 
ta  coaequans  illam  solo ,  ut  cernitur  usque  mo- 
do.  Transacta    persecutione   memorata ,  transpor-  c 

tata  sunt  Sanctorum  praefatorum  corpora  a  loco 
supradicto  ,  qui  dicitur  ad  marty  res  ,  in  alio 
loco  ,  qui  nuncupatur  Sanceias  ,  ibi  in  proxi- 
mo ,  ibique  recondita  sunt ,  aedificata  a  populo 
desuper  ecclesia.  A  nomine  autem  sancti  San- 
ctiani  vocatur  usque  in  prsesens  locus  ipse   San-  f 

ceias  f. 


ANNOTATA. 

a  SS.  Sabinianus  et  Potentianus  Martyrolo- 
gio  Romano  inscripti  sunt  ad  31  Decembris , 
ubi  examinari  poterit ,  an  ad  ipsis  Apostolis 
missi  sint  in  Galliam  t  nam  heec  Acta  non  satis 
antiqua  sunt  aut  accurata  ad  id  probandum. 

b  De  erectis  per  S.  Sabinianum  ecclesiis  ad 
ejus  Acta  disputabitur. 

c  Constat  de  martyrio  S.  Columbm  Senonensis. 
An  vero  cum  hisce  Martyribus  ex  Hispania  ve-  P 
nerit,  ac  cum  iisdem  simul  comprehensa  fuerit , 
inquirendum  erit  ad  31  Decembris. 

d  Per  Vandalos  intelligi  Saracenos,  observa- 
vi  in  Commentario  num.  8. 

e  De  translatione  et  loco  vide  ibidem  dicta 
num  7  et  8. 

f  Addit  alia  quasdam  auctor  de  interpretatione 
nommis  Sanctiani ,  et  de  reditu  Aureliani  in 
Italiam,  funestaque  ejus  morte ,  cui  preemittit 
martynum  S.  Alexandri  Papse  et  aliorum,  qui 
integro  seculo  et  ultracitius  coronati  sunt.  No- 
lui  his  chartam  implere,  quia  plane  inepta  sunt 
et  aproposito  aliena. 


DB 


DIE  SEXTA  SEPTEMBRIS. 


673 


DE  S.  COTTIDO,  VEL  QUOTTIDO  DIACONO 


ET  SOCIIS  MARTYRIBUS,  INTER  QUOS  FORSAN  EUGENIUS 


IN  CAPPADOCIA 


j.  s. 


Ex   Martyrologiis 


Cottidus  in 
Bieronymiu- 
n\s  annuntia- 
tus  cumSociis, 


H 


inter  quos 
eubinde  re- 
censert  vide- 
tur  S,  Exujc- 

geniu  : 


leronymiana  apud  Florentinium  hodie  ita 
habent  :  In  territorio  Cappadocife  civitate 
Reaten  natalis  sancti  Quottidi  cum  Sociis 
suis.  Consonat  fere  Corbeiense  ibidem  in  annota- 
tis  :  In  territorio  Cappadocias  civitate  Readden  na- 
talis  S.  Cottidi  cum  Sociis  suis.  Antverpiense  lo- 
cum  martyrii  magis  immutat ,  et  Socios  omti- 
tit  hoc  modo  :  Cappadocise  civitate  Teriaten  nata- 
lis  Cuttidi.  Usuardus  codices priores  secutus  vi- 
detur  :  nam  in  genuino  textu,  omissis  Sociis,  ut 
seepe  alias,  sic  habet  :  ItemCappadocige  urbe  Kea- 
ten  ,  sancti  Cottidi  diaconi.  Rabanus  ex  Sociis 
unum  videtur  nominare,  cum  hsec  in  eo  legantur : 
In  territorio  Cappadociae  ,  civitate  Ructensi,  natale 
S.  Cuttidi  ,  Eug-enii  episcopi ,  et  Sociorum  ejus. 
Certe  Galesinius,  secutusque  Baronius  ita  intel- 
lexit  hunc  locum,  quando  Martyrologio  Romano 
inseruit  sequentia  :  Iu  Cappadocia  Sanctorum  mar- 
tyrum  Cottidi  diaconi,  Eug^enii ,  et  Sociorum,  licet 
titulum  episcopi  non  attribuerint  Eugenio  ,  forte 
quod  ipsis  minus  verisimile  esset ,  episcopum  com- 
memorari  post  diaconum.  Attamen  incertum  es- 
se  existimo,  utrum  Rabanus  voluerit  Eugenium 
annuntiare  tamquam  socium  Cottidi ,  an  vero 
tamquam  martyrem  separatum  cum  Sociis  suis ; 
prsesertim  cum  post  Eugenium  dicat,  Et  Sociorum 
ejus  ,  ubi  Latine  dicere  debuerat ,  et  Sociorum 
eorum  ,  si  Socios  anonymos  Eugenio  simul  et 
Cottido  voluisset  adjungere. 

2  B.ICC  ratio  fortius  urgeret,  si  accuratius  es- 
set  impressum  Rabani  Martyrologium.  Baronio 
contra  favet,  quod  locus  non  varietur,  atque  id- 
circo  Eug-enius  eidem  Cappadociae  loco  videatur 
adscribi.  Sed  neque  id  certum  est  argumentum 
pro  Baronio,  cum  subindelocus  martyrii  omitta- 
tur  apud  Rabanum.  Baronio  partim  suffragan- 
tur  alia  Martyrologia  antiqua,  quee  Eug-enium 
annuntiant  in  Cappadocia,  partim  adversantur, 
eum  alibi  annuntiando  ,  aut  omittendo.  Augu- 
stanum  apud  nos  post  tom.  vn  Junii  sic  habet : 


Cappadocia,   Eugenii  episcopi.   Gutti   *.  Labbea-  -  Coiiidi 
num  vero  :  Capad.  Custi.  *  Eugenii  episcopi.  Ac-  •  Coitidi 
cedit  Antiquissimum  ,   ut  vocatur,  apud  Marte- 
nium  tom.  3  Anecdotorum  cot.  1559,  quod  habet .- 
Cappadocia    Eug-enii    episcopi,     omisso    Cottido.  E 
Hsec  tria  non  parum  favent  sententise  Baronii, 
preecipue  quia  etiam  priora  Martyrologia  Socios 
attribuunt  Cottido.  Verum  refragatur  Richeqo- 
viense  apud  nos  ,  in  quo  hsec  leguntur  :  In  Cap- 
padocia  civitate  Teriatina,  natale  suncti  Guttidi. 
Alibi,  sancti   Eug'enii.  Rhinoviense  omittit   cum 
aliis  Eug:enium  ,   et  Cottidum  sic  memorat  :  In 
Cappadocia  civitate  Teriatin,  natal.sancti  Guttidi.  sed  dubitatur, 

3  Vides,  opinor  ,  studiose  lector,  non  omnino  an  '*  CotutU 
certum  esse  ,  quid  statuendum  sit  de  Eug-enio.  SoeiittUan- 
Addi  potest  et  alia  ratio,  qua  augeatur  difftcul 
tas  certi  aliquid  statuendi.  Quippe  Albigenses  Cappadoda 
in  Gallia  hodie  colunt  S.  Eug-enium  Carthagi-  P"""« 
nensem  episcopum ,  tamquam  eo  die  defun- 
ctum  Viancii  in  agro  Albigensi,  ita  ut  quis  exi- 
stimarepossit,  hunc  annuntiari  apud  Rabanuh>. 
In  quidem  non  admodum  verisimile  apparet  ob 
celebritatem  S.  Eugenii  Carthaginensis,  de  quo 
plura  videtur  fuisse  dicturus  Rabanus,  si  cuva 
annuntiasset.  Verumtamen  obaltegatas  dubitandi 
rationes  ;  non  ausim  certo  edicere,  inter  Socios 
Cottidi  fuisse  Eug-enium  aliquem  :  ticet  atias  ap- 
pareat  probabilius  ,  Eug-enium  ,  eodem  die  an- 
nuntiatum,  esse  distinctum  ab  Eugenio  Cartha-  y 
ginensi.  Hac  de  causa  Eug-enium  dubitanter  titulo 
inserui,  et  titutum  episcopi  sic  omisi,  ut  tamen 
nolim  asserere  episcopum  non  fuisse.  Locus 
martyrii  eeque  obscurus  est :  nullibi  enim  in  Cap- 
padocia  apud  geographos  invenitur  Keaten,  aut 
Keadden,  aut  Teriaten,  ut  in  variis  exempta- 
ribus  appettatur.  Hinc  prudenter  Baronius  in 
Martyrotogio  locum  martyrii  solum  posuit  in 
Cappadocia.  Demum  martyrii  tempus  prorsus 
incertum  est ,  ac  ne  ipsum  quidem  martyrium 
in  Fastis  antiquis  asseritur ;  sed  satis  ex  voce  na- 
talis ,  ac  ex  Sociis  adjunctis  cottigitur. 


C©A®i) 


DE 


074 


ACTA  SANCTOKUM. 


D 


DE  S.  FRONTINIANO  MARTYRE 


ALB/E    POMPEIyE     IN     ITALIA 


j  s, 


SYLLOGE 


S.Frontimam   ^  anctum    Frontinianum   martyrem  hodie  an- 
k  nuntiat  Ferrarius  in  utroque  catalogo,  tes- 


ttmam  •—■ 

ain  ^ 

tti*  ,^\ 

it.  »pii  k  y> 


memoria 

solis  Fasttt         ,    ^  "» *-'  — 

neotericu,  ted  K/taturque  eum  coli  Albae  Pompeiee  in  ducatu 
cuitxuanti-  Montis-Ferrati  ad  Tanarum  fluvium.  Frontinia- 
7««*  ■  num  quoque  memoratCastellanus  in  Martyrologio 

universali,  et  quidem  gemino  die,  nimirum  advi 
Septembris,  et  iterum  ad  vi  Octobris.  In  Fastis 
antiquis  Sanctum  hunc  non  reperio,  de  cultu  ta- 
men  abunde  constat.  Quippe  prope  Albam  abba- 
tia  exstat  pervetusta  ,   nomineS.  Frontiniani  in- 
H  signita,  in  qua  corpus  ipsius  olim  fuit  servatum, 
donec  anno  H55  translatum  est  ad  ecclesiam  ca- 
thedralem    Albensem  in  qua    hactenus    serva- 
tur ,   ut  infra  magis   exponam.   Nulta  igitur 
dubitatio    est   de    antiquo   et  legitimo  cultu  S. 
Frontiniani  ;  at  vehementer  miror  tam  diversa 
scripta  esse  de  die  festivitatis,  ut  tres  diversos 
dies  reperiam   assignatos  ab    iis  scriptoribus , 
qui  loco  tam  vicini  fuere,  ut  singuli  videantur 
rem  facile  cognoscere  potuisse.  Quippe  Hyacin- 
thus  Baresianus  in  Vita  Italica  Margaritx  Sa- 
hmnlir.vpag,  151  affrrmat,  S.  Frontinianum  festi- 
vo  Officio  coli  in  ecclesia  Albensi  die  vn  Augusti. 
Ughellus  tom.  4  Italige  sacrse  recuscscol  28H<?am- 
dem  festivitatem  remitti/advi  Octobris.  Ferra- 
rius  vero  tribus  tocis  testatur,  Sanctum  colidie 
vi  Septembris,  ad  quem  apud  nosremissus  est 
in  Prsetermissis  die  xix  Februarii  :  nam  eo  die 
Sancti  translatio  memoratura  Ferrario  in  Cata- 
elogium  cx       logo  generali. 

anUnuoO/ficio         2    De    AcHs     ^    g^   ^^    ^    ^ 

Offww  Ms.recitant  Ferrariuset   Ugheltus.  Ea, 
licet  non  sint  magni  momenti,  aut  potius  non 
C  satis  certa,  huc  transfero  ex  Ughello  :  Frontinia- 
nu.s   Cami.s.sone  in  Gallia   Christianis    parentibus 
ortus,  a  primasva  aetate  pieeducatus ,  postea  cum 
littens  et  relig-ione  floruisset ,  diaconus  ordinatus 
est.    Quoin  munere   cura  vigiliis (  eleemosynis 
precibue  ,  sacrisque    lectionibus   insisteret ,   san- 
ctitatis  suffi  mag-num  speciraen  dedit.  Nam  Komae 
ad    sanctorum    Apostolorum    sepulcra   veneranda 
cum  Cassiano  comite  profecturus,   mnto  loquelam 
et  ca-co  lumen  rairabiliter  restituit.  Ubi  ad  Rho- 
danum  fluraen  pervenissent ,  navis,  quae  in   alto 
pelago  Bubmem  fuerat,  eorum  preeibus   ad  ri- 
pam  mcolumis  appulsa  est.  ln  reditu  ad  patriam 
apud  Albam  Pompeiam  puellam  a  dfemone  oppres- 
sam  hberarunt.  Quo  miraculo  parentes  cuinsuis 
oranibus  credentes  in  Christo,  sacro  lavacro  expiati 
sunt.    ld  pnelectus  irapius  indig-ne  feren.s,  satel- 
htes  suos  mittit,   S.  Frontinianum  Alba  cum  so- 
cio  ,    ut   Carcassonem    reverteretur  ,    egressum 
comprehendunt ,    ac    in   Christiana;  fidei  confes- 
sione    fortiier  persistentem  capite  plectunt.   Cu- 
jus  oorpufi  a  Christianis  sepultum,  in  ecelesia  ca- 
thedrali  reliffiose  asservatur  :  ejusque  natnlis  hac 
die  sexta   Octobris    anniversaria    celebritate    co- 
litur. 

3  Cetera  sine  ulta  fere  mutatione   leguntur 
apud  Ferrarium;  at  omissa  ibi  sexta  Octobris; 


nec  diem  illam  in  Officio  inventam  existimo ,  sed  inquononvi 

ab  Ughello  additam  :  vix  enim  credi  potest  adeo  dentw  certa 

hallucinatum  esse  Ferrarium,   qui  OfHcium  Ms.  omnta:  *'ta* 

aa  se  missum  fmsse  testatur,  ut  Septembrem  pro 

invento  in  Officio  mense  Octobri  tribus  locis  sub- 

stituerit,  prsesey*tim  cum  post  scripti/  ui  primum 

Catalogum  moneriper  Albenses  potuerit ,  si  in 

mense  errasset.  Porro  hic  scriptor  in  Catalogo  ge* 

nerdti  ad  vi  Septembris  de  Actis  datis  ita  loqui- 

tur  :  Acta   instar  Responsoriorum  ,   quibus  olim 

ea  ecclesia  (Albensis)  in  hujus  Saneti  festo  ute-  ]£ 

batur,  accepimus  manuscripta  ,  potius  inter  apo- 

crypha  rejicienda.   In  priori   Catalogo  de  tem- 

pore  martyrii  conjecturam  suam  sic  exprimit : 

Nulla  temporis,  neque  Cassiani  (socii)  exitusmen- 

tio     in   Officio  Ms.   ad    nos  transmisso    fit.   Veri- 

simile    tamen    est  ,    Frontinianum    persecutione 

adhuc   in    Christianos    perdurante    passum   esse. 

Conjectura  hsec  tanto  incertior  est,  quanto  mi- 

nus  constat  de  veritate  Actorum  ;  nam  Fronti- 

nianus  etiam  pati  potuit  tempore  Longobardo- 

rum :  imo  ,  si  consideremus  abbatiam  fuisse  con- 

ditam  in  loco  ,  ubi  occisus  creditur,  probabilius 

apparebit,  seculo   vi ,   vn  aut  viii  passum  esse 

Sanctum,  quam  tempore  imperatorum  gentilium, 

maximesi  huic  considerationiaddamus  sitentium 

Fastorum  antiquorum.  Paucos  enim  reperimus 

primorum  seculorum  martyres  in  Fastispreeter- 

missos ,  quorum  deinde  celebrata  est  memoria  : 

plures   vero    reperiuntur  medio   sevo ,   quorum 

obscura  memoria  tandem  e  tenebris  erupit. 

M)e  sepultura  S.  Frontiniani    Ughellus    post  s  Fronliniani 
datum  elogium  ita  scribit  :  Porro  ea ,  quae   de  antigua  abba- 
sepultura  dicuntur ,   ita  sunt  accipienda,  ut  cor-  tia> 
pus  ipsius  manserit  eo  ipso  loco,    in  quo  a  Chri-   *' 
stianis  conditum  fuit ,  in  ecclesia  scilicet  in  illius 
memoriam    dicata ,    cui  deinde  addita  fuit  nobi- 
lis  abbatia  monachorum  S.  Benedicti ,    quoadus- 
que  ipsa  abbatia  episcopali  mensaa  unita,  corpus 
vero  ejusdem  in    ecclesiam    cathedralem   transla- 
tum  ftiit.  Franciscus  Augustinus  abEcctesiain 
Opusculo  de  Cardinalibus   ac  prtesulibus  Pede- 
montanceregionispag.  179  ait,abbatiam§  Fron- 
timani/MmeolimOrdinisS.   Benedicti  et  deinde 
Cisterciensis.  Idem  pag.  307  abbates  illius  mona- 
stenialiquot  recensens ,  de  eo  heec  prxmittit: 
In  Albensi   dicecesi   vix  primo   ab    ipsa    civitate 
lapide     cernitur    pervetusta    S.     Frontiniani    eo- 
clesia,  olim    Cisterciensis    Ordinis   non    obscura 
abbatia  ,   qua3    deinde  episcopali  mensa^  ejusdem 
civitatis  cum    Martyris    titularis   in   cathedralem 
ranslaUone   umta    fuit ;   sed   quando    hasc    unio 
facta     fuerit  ,     hactenus     non    reperi.     Factam 
umonem    paueis    annis   p0st    corpus   transZ 
tum,  iradtt  Augustinus  Lubin  in  AbbaHis  Italim 

JaBvTianUS/n  VUa  Mar9«rit*  Sabaudicx  ex  „uu  co>.p», 
pag  ^asserit,  corpusab  abbatia  ad  ecclesiam  ZSLSZ 
catnedratem  translatum  anno  1455,  diexixFe-  ca(h^aiem 

r  A  ibensem  .- 

Oruani, 


BIE  SEXTA  SEPTEMBRIS  fl7 

A  bruarii.Eadem  in   Alarino  episcopo  Albenside     ta  fuit    Hoe  ioitur  ™„r   u     ■ 

hac  translatione  scribit  laudatus  Ugheltus  coL      nam  WuTllVZi?     **  **"  *****  ]  ■* 
290  ,  cujus  verba  subjungo  :  Ceterum   ante  an-      TZ  S?  i  25l 

i    suffi    mortis.   hoc    est   mcdlv.    xi  Kalendas 


.     MCDLV 

Maiz  (lege  Martii )  translatum  fuit  corpus  S. 
Frontiniani  ex  ecclesia  abbatiae  ipsius  in  ecclesiam 
cathedralem  Albensem  per  venerabiles  dominos, 
presbyterum  Andream  de  Tornatoribus  de  Ga- 
resio,  et  presbyterum  Martinum  de  Vitia  cano- 
nicos ,    nec    non    Petrum  Boussanum  massarium 


anni  1458,  et  Bernarth,*  Ath,  "«yuui 

j  w  aernaraus  Albensis  episcopus  in 
necrologio  obiisse  dicitur  anno  l«0,  vocatuZ 
?We^^nepiscopusAlbensis,   ac    ^£. 

ti»    S.   Frontiniam.  Xaiidato   an/0  Franciscus 
Augusunus  ab  Ecclesia  pag.  180  atiam  corpo™ 
8.  Frontimam  translationem  memorat  seculo  x 
Recensensemm  inter  episcopos  Albenses  Fuchar-' 


iOCWM 

J  s. 


dict*    ecclesia,    Ipsumque  sacrum  corpus  collo-     dum  7aV   Uahelo    W T?°       ,         * FuChar- 
catum  fuit  in   armario  super  altari .    insi  san,t,         1»  IZ  '^.    '*"  US  Vocatur)  «*  «^a- 


«66a£ia  quoque 
episcoputui 
Albensi  unilu .- 
reliquix  ali 
qu.r  Sancti 


catum  fuit  in  armario  super  altari ,  ipsi  sancto 
Frontiniano  noviter  exstructo ,  in  dicta  ecclesia 
S.  Laurentii,  in  sacello  magno  a  parte  dextera. 
Baresianus  primum  e  canonicis  non  Andream," 
sed  Amedaeum  vocat ,  secundum  vero  Marcum! 
Tertium  nominat  dominum  Petrum  Baresano,  di- 
citque  fuisse  illius  ecclesise  massaro.  Vocem  hanc 
non  explicuit  Ughellus.  At  illajam  variis  locis 
exposita  est  in  Opere  nostro.  Tom.  2  Martiipag. 
493  hsec  leguntur :  Nunc  fere  nomine  Massarii 
Qufestor  capitularis ,  sive ,  ut  vocant,  Thesau- 
rarius  intelligitur ,  ab  archidiacono  diversus  : 
B  quandoque  et  gazophylax  seu  sacrse  supellectilis 
custos.  Ultimo  modo  hic  verisimititer  sumitur, 
cum  agatur  de  translatione  reliquiarum,  qua- 
rum  cura  etiam  spectat  ad  custodem  sacrsc  supel- 
lectilis.  Displicuit  quidem  ea  expositio  vocis  Mas- 
saro,au£Missarius,  Clarissimo Muratorio,  quieam 
tom.  2  Antiquitatum  Italise  col.  1245  improbat,  et 
Massaro  unice  exponit  Caput  familia^  rusticame : 
at  dubito,  an  vir  eruditus  satis  expenderit  contex- 
tum  totum  loci  assignati.  Sane  neque  eo  toco  neque 
hic  vox  Massaro  exponi  potest  de  capite  familise 
rusticanse,  ut  quilibet  facile  videbit,  modo  adjun- 
cta  consideret.  Prseterea  considi  potest  recusum 
nuperrime  Vocabularium  Italicum  academico- 
rum  della  Crusca  ad  vocem  Massaro  aut  Massaio  ; 
ubi  data  expositio  etiam  legitur. 

6  Ughellus  in  Bernardo  Alarini  successore  de 
abbatia  S.  Frontiniani  unita  episcopatui  Albensi 
sic  habet  :  Quo  ( Bernardo  ,  quem  anno  1456 
ad  cathedram  promotum  dicit )  sedente,  abba- 
tia  S.  Frontiniani  a  Pio   II  episcopali  mensse  uni- 


cho  Brcmetensidictseecclesise  prsefectum,  de  eo 
hsecaddit:  Qui  Gezoni  abbati  Novaliensi  cor- 
pora  SS.  Frontiniani  et  Sylvestri  contulit,  ut  in 
Historia  Novalesi*.  Verum  ex  verbis  Chronici 
Novahciensis,  quse  adduxit  Ugheltus  col.  285  sa- 
tiscolhgitur,  non  agi  de  totis  corporibus,  sed  de 
rehquiarum  parte,  quse  ad  abbatiam  Novalicien- 
sem,  in  Valle  Segusina  ad  radices  montis  Cinisii 
sitam,  transtata  dicitur. 

7   Quapropter  verba  Chronici   subjungo  :    In  o,,,,.,^,, 
illis  diebus,    dum   Gezo  abbas  advcniret  in  Al-  «dabbatiam 
bam   civitatem  ,    quidam   episcopus  nomine  Ful-  *watici™- 
cardus  coutulit   ei   duo  mag-na   piff„ora,  scilicet  ""' 
SS.  Frontmiani  et  Silvenl  *Beceptis   autem  pig-  >*pudU8iM. 
nonbus,  dum  ad  Tanagrum    fluvium  advenisset    '""«  Sih-estri 
aqua  divisit  se  in  duas  partes,  et  domnus  Gezd  E 
transivit  per  siccum   in  medio  ejus.    Ideo  hoc  ir- 
rationabihs   creatura   effit,    ut   patefaceret,  qui- 
bus  mentis  apud  Deum  obtinent  Sancti,   ut  nec 
vectoris  humida  faceret  vestimenta.  Is  Fulcardus 
nostrum  dilexit  locum  ,    quia  monachus  fnit.  Ita 
in  Chronico  ipso  col.  741  legitur  apud  Murato- 
num,  qui  illud  edidit  tom.  2  Scriptorum  Italise 
part.  2  :  at  contextus  apud  Ughellum  non  pa- 
rum  luxatus  est.  Laudatus  mocr  editor  in  prse- 
fatione  observat,  Chronicon  istud  scriptum  vide- 
n  circa  annum  1050,-  sednon  carere  narratio- 
mbus  fabutosis.  Non  ausim  igitur  spondere  pro 
veritate  miraculi  hic  relati;  sed  minus  dubitan- 
dum  videtur  de  reliquiarum  parte  translata  ad 
abbatiam  Novaliciensem,  quse  eo  tempore  celebris 
erat;  at  nunc  a  paucis  monachis  Fuliensibus  in- 
habitatur. 


DE  SANCTA  IMPERIA 

IN  VICO  MAUPROUVOIR  APUD  PICTONES 


1N  GALLIA 


j.  s. 


Culius  5(ni- 
ctxapud  !'/ 
ctones  : 


D 


e  S.  Imperia  in  Martyrologio  Gallicano  tom. 
'2  pag.  1251  mentionem  fecit  Saussayus  ex 
monumentis  ecclesix  Pictaviensis  serius  ac- 
ceptis,  hmc  scribens:  S.  Imperia  (saincte  Im- 
pere)  quas  virg-o  an  martyr  fuerit,  nescitur.  Fe- 
stum  habet  vi  Septembris  :  et  paroscialem  eccle- 
siam  in  vico  de  Mauprouvoir  dicecesis  Pictavien- 
sis;  ubi  sita  est  abbatia  S.  Salvatoris  de  Carro- 
fo.  Bsec  repetiit  Peyronet  in  Catalogo  Sanctorum 
pag.  409  et  4S3,  addens  tamen  S.  Imperiam 
unam  esse  e  patronis  dioecesis  Pictaviensis ,  et 
vellapsu  memoriae  vel  errore  typothehv  festivita- 
tem  Sanctse  perperam  referens  ad  xxvi  Septem- 
bris.  De  festivitate  B.  Imperiae  virginis  ,  ut  ibi 
vocatur,  mentio  fit  tom.  2  GaUise  Christianse  coL 
57S  occasione  sepulti  obbatis  S.  Augustini  Lemo- 
Septembris  Tomus  II. 


vicensis,  ibique  festum  etiam  conncctitur  cum  vni 
Idus  Septembris.  Ex  festivitate  autem  apud  Le- 
movicenses  memorata  colligitur,  ibi  etiam  ali- 
quando  cidtam  fuisse  S.  Imperiam. 

2  Dubitari  potest,  an  corpus  S.  ImperiiE,  aut 
certe  qusedam  ejus  reliquise  non  fuerint  conser- 
vatse  in  dicecesi  Lemovicensi.  Nam  Gaufredus 
prior  Vosiensis,  quiscripsitcircafinemseculixu, 
in  Chronica  sua  apud  Labbeum  tom.  i  Bibhothecse 
Mss.  pag.  286  agens  de  Sanctis  dicecesis  Lemo- 
vicensis,  Imperiam  memorat  his  verbis:  Mona- 
sterium  dc  Charmis  beata  decorat  Imperia.  De~ 
inde  Bernardus  Guidonis  apud  laudatum  Lab- 
beum  tomt  2  pag.  632  scribens  item  de  Sanctis 
dicecesis  Lemovicensis,  ita  habet :  Sancta  Impe- 
ria  monasterium  de  Charnix    honorando  decorat. 

91  Verum 


roiytuubiter 
vatum  : 


G7C 


JkQCTOM 

J  s 


dcUriou 


gctta  et  *tas 
tgnotu. 


D£  SANCTA 

Verum  cum  non  inveniam  ullum  monasterium  de 
Charmis  aut  de  Charnix  in  dicecesi  Lemovicensi, 
vix  dubito  quin  nomen  istius  monasterii  sit  luxa- 
tum;  cumque  abbatia  Carrofum  (Gallis  Charroux) 
non  longedistet  a  dicecesi  Lemovicensi,  utpotesita 
ad  fluvium  Carentonum  in  pago  Briocensi*,  ve- 
hementer  suspicor  hanc  ipsam  fuisse  designatam 
a  laudatis  scriptoribus. 

3  Prior  enim  pag.  285  dicit,  se  recitaturum 
nomina  corum  ,  qui  in  toto  episcopatu  pracla- 
riores  habentur.  Alter  profitetur  pag.  629  se 
etiam  daturum  nomina  quorumdam  Sanctorum, 
qui  fuerunt  de   Lemovicensi   oriundi  ,    aut    con- 


IMPERIA. 

versati  iu  eadem,  licet  corpora  eorum  alibi  conser- 
varentur.  Itaque,  cum  teste  Saussayo,  cui  etiam 
accedit  Castelianus,  S.  IvQyerin  etiamnum  colatur 
etecclesiamparceciaiem  habeat  invicoMauprouvoir 
prope  abbatiam  Carrofensem  hanc  voce  luxata  in- 
dicatam  fuisse existimo.  Ceterum  laudatus  Castet- 
tanusS.  Iraperiamvocafmulicrem  maritatam. /fanc 
ipsius  conditionemunde  cognoverit  postalios,  qui 
de  ea  nihil  prseter  cultum  didicerant,  quamque 
certo  asseruerit  ejus  matrimonium, prorsus  igno- 
ro:  namne  tempus quidem,quo  vixit,  idlibi  scrip- 
tum  reperio. 


DE  SANCTO  SAPPHIRO 


j.s. 


AD   S.   JULIANUM  DIOECESIS   BITURICENSIS 


IN  GALLIA 


U 


<'\lltUS  Sltiirll, 
rl   l00UI,  III 

f/no  colilw  . 


olus  Casteltanus  in  Martyrotogio  universali 
hodie  annuntiat  S.  Sapphirum  (  Gallice  Saf- 
iierj  confessorem  in  vico  S.  Juliaui  prope 
Bituriges  in  archidiaconatu  Sicalonise.  Nihil  ve- 
ro  de  hoc  Sancto  nosse  potuiprseier  cidtum,de 
quo  mihi  pauca  perscripsit  R.  P.  Berthier  Socie- 
latis  nostrse,  unus  e  scriptoribus  diarii  Trivul- 
tiani  et  continuator  Hisiorise  ecclesise  Gaiiicanse. 
TestaiurUlesibi  ex  civitate  Bituricensiperscripta 
sequentia ;  nimirum  S.  S;ippliirum  secundarium 
esse  patronum  parcecise  S.  Juliani  ad  Carum  flu- 
vium  prope  oppidum  Viliam  Francam  (Gallice 
Ville  Franche.j  Qlim  S.  Sapphirus  patronus  erat 
vicinie  ecciesise  paroeciaiis  in  loco  Vallette  dicto. 
Verum destructa  iila  ecdesia,parochiatranslata 
est  ad  prioraium  S.  Juiiani,  ibique  S.  Sapphirus 


paironus  factus  est  secundarius. 

%Porro  ignoratur  indicta  parcecia,  quoSan-  rcliqniaamnia 
ctus  itte  vixerit  tempore:  nec  notum  esse  intetiigo,  '9"°'«- 
utrum  fuerit  martyr  an  confessor,  episcopus  an 
abbas;  7*eprsesentari  vero  inpicta  tdbula  ecciesiae 
S.  Juliani  cum  mitra  in  capite.  Hsec  tabula  mihi 
suspicionem  ingerit  de  dignitate  episcopali  aut 
abbatiati:  sed  nihit  certi  potest  statui,  quia  nesci- 
tur,  quanta  sit  tabuise  auctoritas  aut  vetustas. 
Hacde  causa  amplissimus  dominus  decanus  eccle- 
sise  cathedralis  Bituricensis,  qui  heec  ipse  decla- 
ravit,  quandonovum  Breviarium Bituricense fuit 
compositum,  propriam  S.  Sapphiro  fecit  antipho- 
nam  ,  quod  ignoraret ,  cui  Sanctorum  ordini 
ipsum  adscriberet.  Ceterum  hinc  coltige,  S.  Sap- 
phirum  coti  in  dioecesi  Bituricensi. 


DE  S.  PETRONIO  EPISCOPO 


VERONvE  IN  ITALIA 


I  s. 


SYLLOGE 


■  i  .      |      P081 
iii  Dlt  U 
SlJJlI  li  rnl 

tUi  I  I    '■'  i  r-' 

thgium  - 


Sanctum 
hodie  a 
his  ver 


'-^  anctum  Petronium  episcopum  Veronensem 
annuntiat  Martyrologium  Romanum 
i)is  -.  Verome  sanoti  Petronii  episcopi 
et  confessoris.  Eadem  verba  habet  Galesinius  , 
eademque  repetiit  Castellanus,  sed  kic  notat  in 
margine,  incognitum  esse  omnibus  Fastis  prsece- 
dentibus,  quodverum  est de Martyroiogiis  edi- 
tis  et  passim  notis,  quamvis  alioquin  de  legiti- 
*no  Petronii  cultu  nullum  sit  dubium.  Quippe 
A.ugustinusVaierius  antistes  Veronensium  in  An- 
tiquis  monumentis  episcoporum  Veronensium  ge- 
neratim  primo,  et  deinde  singulatim,  probat 
cnltum  triginta  sex  episcoporum  Veronensium 
inter  quos  recensctur  S.  iVtrunius.  Deinde  fol. 
11  tali  eum  cetebrat  elogio  :  S.  Petronius,  Vero- 
i  ■■■■  episcopus,  vir  fuit  admirabili  vita  sanctitate, 
eximia  doctriua,  et  singulari  quadam  eloqueutia. 


HujUs  Episcopi  teraporibus  Dei  cultus  rairifice 
in  ecclesia  Veronensi  amplificatus  est  :  miracula 
etiara  edidit  quam  plurima.  Obiit  octavo  Idus 
Septembris  :  sepultusest  in  basilica  sancti  Stepha- 
ni.  Hiec  omnia  adoptavit  Ferrarius  in  Catalogo 
Sanctoriua  Italuvad  vi  Septembris,  ubi  hanc  ad- 
didit  annotationem  ;  Corpus  in  sede  S.  Stephani 
una  cum  curpore  S.  Andronici  et  aliorum  con- 
ditura  est,  ut  tabula  antiqua  marmorea  indicat. 
Servatum  deinde  fuisse  in  eadem  ecctesia  cor- 
pus  S.  Petronii ,  probat  laudatus  Valerius  fot. 
10  ex  tabula  marmorea,...  ex  tabula  vetusta,  ex 
membranis,...  ex  arca  marmorea,...  ex  Franci- 
sco  Corua  ,  et  ex  tabula  Sanctorura  die  vi  Se- 
ptembris. 

2  Vitam  S.  Petronii  nultam  exstare,  aut  cer-  potttitse  vide 
te  nidtam,  quse  accurate  scripta  sit,  cotligo  ex  tuvpottme- 

Atoysio  fa,WBBT' 


DIE  SEXTA  SEPTEMBRTS 

Aloyso  Lipomano  Veronensi  item  episcopo,  gui 
in  prxfatione  tomi  4  Vitarum  Sanctorum  se  ex- 
cusat,  quod  non  ediderit  Vitas  Sanctoy^um  Vero- 
nensium,  fateturque  Vitas  eorum  aut  scriptas 
non  esse,  aut  indignas,  quas  ederet,  licet  alio- 
quin  in  insigni  illa  ecclesia,  eodem  teste,  xxxiu 
episcoporum  sanctorum  celebris  agatur  raerao- 
ria,  et  anniversaria  festa  cum  solennibus  Missis 
recolantur.  Itaque  gesta  hujus  Sancti  parum  sunt 
nota,  nec  plura  de  iis  inquiram :  sed  paucis  so- 
lum  examinabo,  quo  fere  tempore  videatur  flo- 
niisse.  Si  talis  estsuccessio  episcoporum  Veronen- 
sium,  qualis  recensetur  apud  Ughellum  tom.  5 
ltalisc  sacree,  a  qua  alii  catalogi  non  longe  rece- 
dunt,  episcopus  fuit  Petronius  trigesimus primus 


677 
et  successor  S.  Manii,  seditque  seculo  v,  ac  ve- 
risimiliter  obiit  post  medium  istius  seculi,  cvm 
tnterS.  Petronium  et  S.  Simplicium,  qui  circa 
flnemejusdemseculifloruit,  unus  tantum  pona- 
tur  medius  S.  Cerbonius.  Hieronymus  Dalla 
Lorle  in  Historia  Veronensi  part.  i  lib  4  paq 
197  scrzbit  Petvonmm  Manio  successisse  seculo 
ix  :  at  non  dubito,  quin  longe  a  vero  aberret  ■ 
nam  catatogus  episcoporum  Veronensium  seculis 
vi,  vn,  vin  etxi  plenior  est  apud  Ughettum,  suc- 
cessioque  episcoporum  iis  secidis  magis  probata 
quam  ul  probabile  fiat,  Manium  et  Petronium 
secxdo  ix  sedisse,  prsesertim  cum  utrique  locus 
sufpciens  sit  seculo  v,  quo  passim  locantur  ab 
alns. 


IMMM 

J.  S. 


B 


DESS.  DONATIANO,  PR/ESIDIO 

MANSUETO,  GERMANO   ET  FUSCULO  CONFESSORIBUS,  ■ 

AC     L^TO    MARTYRE 


EPISCOPIS  1N  AFKICA 


SYLLOGE      HISTOIMC! 


J.  L. 


§1.  Martyrologia;  Acta  ex  S.   Victore  Vitensi;   episcopi  confessores  i 
eadem,  in  qua  Sancti,  persecutione  passi. 


POST  ANNCSI 
CDLXXXIll. 

Elogiu  inhlai 
lyrologiis 


classicis,  nc 
cepta  cx  fidc 
digniuimo  S. 
Victoris   I /- 
leusis   Qfierr 


1n  Martyrotogio  Romano  parvo  hodie  memo- 
ria  celebratur  coniessorum  Donntiani  et  cetero- 
rum.  Unum  dumtaxat  martyrii  laurea  et  qua- 
tuor  confessionis  gloria  insignes  episcopos  S. 
Donatiani  socios  nominavi ,  quia  non  ptures  ei 
c  adjungunt  Ado,  Usuardus  et  alii  martyrologi ; 
licet  pmnium  dux  Romani  parvi  auctor  per 
vocem  ceterorum  plures  intelligere  potuerit,  de 
quibus  inferius  sermo  redibit.  Adonis  h&c  est 
annuntiatio .-  Apud  Africam  beatissimorum  con- 
fessorum  et  episcoporum  Donatiani  ,  Pra^sidii  , 
Mansueti;  Germani  ,  Fuscoli,  qui  persecutione 
Wandnlica  apud  Africam  jussu  Hunnerici  reg'is 
Ariani  pro  assertione  Catholicse  veritatis  durissi- 
me  fustibus  caesi  et  exilio  damnati  sunt.  Inter 
quos  etiam  episeopum  ,  nomine  Lsetum  ,  stre- 
nuum  ac  doctissimum  virum,  post  diuturnos  car- 
ceris  squalores  incendio  concremavit.  Tunc  etiam 
decreto  publico  per  diversas  provincias  executores 
dirig-ens,  episcopis  quasi  ad  concilium  Carthng-ine 
congreg-atis  ,  una  die  universas  ecclesias  Africae 
clausit,  universamque  substantiam  episcoporum  et 
ecclesiarum  suis  episcopia  condonavit.  Omnia  fere 
Adonis  verba  transcripsit  Notkerus. 

2  Usuardus  elogium  Adonianum  hoc  modo 
contraxit  :  In  Africa  beatorum  confessorum  et 
episcoporum  Donatiani,  Prcsidii,  Mansueti  ,  Ger- 
mani,  Fuscoli,  qui  pro  assertione  Catholicffl  veri- 
tatis  dirissime  ctesi  et  exilio  eliminati  sunt.  Inter 
quos  etiam  episcopus ,  nomine  Letus ,  strcnuus 
atque  doctissimus  vir,  post  diuturnos  carceris  squa- 


lores  incendio  concrematus  est.  Solius  Martyrolo» 
gii  Romani,  quo  nunc  utitur  Ecctesia,  tecotum 
adjungo,  licet  ab  Usuardino  paru?n  difjerat. 
In  Africa  sanctorum  episcoporum  Donatiani,  IVa-- 
sidii,  Mansueti,  Germani  et  .fusculi,  qui  in  perse- 
cutione  Waudalica  jussu  Hunnerici  reg-is  Ariani 
pro  assertione  Catholicffl  veritatis  dirissime  Cfflei, 
exiliu  eliminati  sunt.  Inter  quos  etiam  epiacopus, 
nomine  Ltetus,  strenuusatque  doctissimus  vir,  post 
diuturnos  carceris  squalores  incendio  concre- 
matusest.  Ado,  quem  juniores  martyrologi  sunt 
secuti ,  suum  de  Sanctis  etogium  accepit  ex 
Wandalick  sub  regibus  Genserico  et  Ilunerico 
persecutio?iis  Historia,  a  S.  Victore  rpiscnpo 
Vitensi  pie  fldetitey^que  conscripta.  Auctorem 
istum  appelto  sanctum  ,  quia  hunc  ei  titidum 
sufflcienter  vindicavit  noster  Cuperus  tomt  iv 
Augusti  a  pag.  628.  Episcopum  Vitenscm,  non 
Uticensem  agnomino ;  quia  non  hujus,  ut  mxdti 
putarunt,  sed  illius  sedis  antistitem  fuisse,  extra 
omne  dubium  ponitur  ibidem  pag.  G2i)  et  seq. 
Dcinpag.  GliO  demonstratur,  sanctum  scripto.  i <>,->■ 
Historiam  suam  titteris  mandasse  anno  £87,  id 
cst,  tribus  quatuorve  annis  post  SS.  Donatiani 
et  Sociorum  confessorum  exsitium  ac  S.  Laeti 
martyrium,  uti  ex  dicendis  patam  fiet.  Aureum 
S.  Victoris  Opush/pis  l'<rrisiensibas  anno  1694 
in  lucem  prodiit  opera  et  studio  noti  eruditis 
Ruinartii ;  cujus  editione  utar,  utpote  ceteris 
accuratiore. 

3    ltr.c 


67a  DE  SS.  DONATIANO  ETC 

MCTOKi  3  ^X  Hunericus,  Arianorum  erroribus  ad- 

J,L"        dictissimus,  rem  Catholicam  in  Africa  barbara 

lEjSL*   immanitate  affligere  ccepit ,  ctim  5.  ftpffm» 

episcopus  Carthaginensis  ordinalus  esset,  que- 

madmodum  patet  ex  S.  Victoris  Historia  lib.2 

num.  3  et  seqq.  apud  Ruinarlium :  qui  in  Commen- 

tario  historico  de  Persecutione  Wandalica  cap .  8 

nwm.  2  ittuu  consecrationem  anno  circiier  481 

consignandam  esse  ostendit.  Persecutionis  ab  Hu- 

nerico  motge  primordiis  enarratis,  S.  Victortoi- 

dem  a  num.  8  usque  ad  13  egregia  Christianee 

fortitudinis  exempla  proponit,  videlicet  episco- 

pos  ,    presbyteros  ,    diaconos    ct    alia    Ecclesiffi 

membra,   id  est ,  quatuor    millia  nongentos  se- 

ptuaginta  sex  :  qui,  postguam  augustis  carceri- 

bus  non  tam  inclusi  quam  acervatim  congesti 

et  ipsis  in  sordibus  quasi,  sepulti  fuissent,  ad 

horribitiseremi  exsilium  a  Mauris  abducti  fuere; 

in  quodtamen  omnes  non  pervenerunt,  cum  mul- 

ti  in  itinerc  varie  excruciati  obierint.  In  Mar- 

tyrotogio  Romano  Baronii  illustre  istud  partim 

Confessorum  partim  Martyrum  agmen  ad  xn 

Octobris  annuntiatur,  ad  4966  contractum  ,  ti- 

cet  in  laudata  Historia  editionis  Ruinartianse, 

B  Romano  parvo  ,  Adone  ,    Usuardo   et  Nothero 

numerus  4976  clare  exprimatur .  Exsilium   et 

martyrium  passi  fuere  annocirciter  482.  Ob  ra- 

tionem  num.  14  adferendam  sanctum  nostrum 

Donatianum  inter  laudati  agminis  Confessores 

fuisse  credo  :  qui  quam  gravia  in  teterrimis  car- 

ceribus,  in  itinere  ad  exsilium  atque  in  exsilio 

ipso  incommoda  pertulerint,  hic  sigiltatim  non 

commemoro  ;  quoniam  S.  Victoris  ea  exacle  de- 

scribentis  narratio  datafuit  tom.  iii  Julii  apag. 

498,  ubi  de  S.  Eugenio  episcopo  Carthaginensi 

agitur,  et  ad  xn  Octobris  haud  dubie  recude- 

tur. 

eertamina  4  Tantus  Cathoticorum  exsitio  et  martyrio  af- 

noiirorum       fectorum  numerus  prieludium  fuit  majoris  per- 

secutionis.   Cog-itat  Huno-icus,  inquit  S.    Victor 

ntim.   13  ,   acriora  adversus  Ecclesiam   Dci  ,   ut 

qui  mombra   aliqua   absciderat,   totum    laniando 

pcrderet  corpus.   Ea  de  causa   Orthodoxis  uni- 

verscv  Africm  episcopis  edicto  imperat,  ut  cum 

Arianis  de  fi.de  disputaturi,  et  Fitium   Patri 

consubstantialcm  ex  sacris  Litteris  probaturi, 

Carthagine  conveniant  ad  diem  Kalendarum   Fe- 

0  bruariarnm   proxime    futurarum.   Datum    autem 

fuit  edictum  sub  die  decimo  tertio  Kalendas  Ju- 

nias  ,   anno  septimo  regui    Hunerici  ,   qui    erat 

Christi  483.  Cum  edictum  py-iesxdes  Catholici  sus- 

cepissent,  S.  Eugenius  Carthaginensis  coepisco- 

porum  nomine  communique  consitio  respondit, 

non  Africse  dumtaxat ,   sed  ecciesiarum  iotius 

orbis  causam  agi,  ideoque  transmarinos  etiam 

episcopos  ad  cotlationem  vocandos  esse.  Hoc  age- 

bat  Eug-enius,  non  quoddeessentin  Africa,  qui  ad- 

versariorum  objecta  refellerent  :   sed   ut  ilH   ve- 

nissent ,    qui  alieni  ab  eorum  dominatu  ,    majo- 

rem  fiduciam  libertatis   huberent,  pariterque  op- 

pressionis  nostra»  calumnias  universis  terris  et  po- 

pulis  nuntiarent.   Ule  autem  ,   qui   nectebat  do- 

los,    audire  noluit  rationem,  agens    argumenta- 

tionibus    crebris  ,    ut    quoscumque    episcoporum 

audierat  eruditos,  variis  insectationibus  agitaret. 

Jam    ad    exsilium   Vibianeuse   secundo   Donatia- 

num  ,   impositis  centum  quinquagmta   fustibus  , 

miserat  episcopum,  nec  non  et  Sufetulensem  Prse- 

sidium,  virum  satis  acutum.  Tuuc  et  venerabi- 

les  Mansuetum,   Gerinanum  ,  Fusculum    et  mul- 

tos  alios  fustigavit.  Ita  S.  Victor  num.  15  et  16; 

qui,  paucis  interjectis,  S.   Eugenium  ceeco  cui* 


EPISCOPIS  AFRICANIS. 

dam  visum  restituisse  refert,  cum  festo  Epipha-  D 
nite  Domini  baptismum,  pro  ecclesue  Africanee 
more,  solenni  ritu  administraret. 

5  Dein  narrationem  suam  num.  18  ita  pro-  al™c°™met 
sequitur  :   Appropinquabat  jam  futurus  dies  ille 
Lalumniosus   Kalendarum  Februariarum  ,  ab  eo- 

dem   Hunerico    statutus.   Conveniunt   non  solum 

universa?  Africae,   verum  etiam  insularura  multa- 

rum  ( itti  subjectarum  )   episcopi  ,    afflictione  et 

moerore   confecti.    Fit  silentium    diebus    multis , 

quousque  pcritos  quosque  et  doctissimos  viros   in- 

terim   separaret  *,    calumniis   appositis   enecau-  *  «'■  cxinde 

dos.   Nam   unum    ex  ipso  choro   doctorum  ,    no-   suPcrarc 

mine  Lretum,    strenuum    atque    doctissimnm  vi- 

rum,   post  diuturnos  carceris  squalores   incendio 

concremavit ,    aestimans ,   tali  exemplo    timorem 

incutiens  ,    reliquos    se  elisurnm.    Tandem  veui- 

tur  ad  disputationis  conflictum ,  ad  locum  scili- 

cet,  quem  deleg-erant  adversarii.  Ex  iis,  qum  in 

famoso  congressu  Carthaginensi  accidisse  narrat 

S.    Victor,  sequentia  huc  solum  transfero,  quo- 

rum  mentio  y^ecurret  num.   16.  Videns  Cyriia, 

Arianorum  pseudo-patriarcha  ,   Catholicos   epi- 

scopos  ad  conflictum  magis  fuisse  paratos,  omnino 

volebat  audientiaradi  versis    cavillationibus  decli-   E 

nare.  Quod  ante  nostri   prasvidentes,   libellura  de 

fide  conscripserant,  satis  decenter  sufficienterque 

conscriptum,  dicentes  :  Si   nostram  fidem  cogno- 

scere  desideratis,  haec  est  veritas,  quam  teuemus. 

Hic  subjungitur  dictus  iibellus,    seu    professio 

fidei  prsesulum  Orthodoxorum,  quce  Historuv  S. 

Victoris  librum  tertium  constituit,  et  in  qua  ex 

sacris  Scripturis  egregie  contra  Arianos  proba- 

tur,  unam  in  Deoesse  naturam  seu  substantiam, 

intribus  Personis  subsistentem,  ac  proinde  Pa- 

trem  et  Filium  et  Spiritum  sanctum  recte  dici 

consubstantiales. 

6  Librum  quartum  ita  exorditur  S.   Victor  ;  Pr*SilluniJ 
Qui  ( episcopi  Ariani )   cum  noster  libellus  le-  'J*°|  J"1'  %° 
geretur,  oblatum  veritatis  lumen  nequaquam  suf-  nismulcta- 
ferre   oculis  potuerunt   insanientes  ,    vocibus  in-  vit  Bvneriew: 
frementes  ,  graviterque  ferentes  ,   quare   nos  uo- 

mine  nostro  Catholicos  dixerimus  .  Statimque 
mentientessug-g-erunt  regi  de  nobis  eo  quod  stre- 
pitum  fecerimus,  audientiam  fuguentes.  Qui  ea- 
dem  hora  accensus  et  credens  mendacio,  festi- 
navit  facere  quod  volebat.  Et  jam  conscriptum 
decretum  habens  ,  et  occulte  cum  eodem  de-  p 
creto  per  diversas  provincias  suos  homines  diri- 
grns,  episcopis  Carthag;ine  positis,  una  die  uni- 
versse  AfricEe  ecclesias  clausit,  universamque  sub- 
stantiara  episeoporum  et  ecclesiarum  suis  episcopis 
munere  condonavit,  omnesque  cujusvis  condi- 
tionis  Cathoiicos,  nisi  ante  Kaiendas  Junii  ve- 
ram  fidem  desererent,  iisdem  p>enis  subjecit, 
quas  olim  imperatores  adversus  Arianos  atios- 
que  hmreiicos  decreverant.  Subjicitur  impii  regis 
edictum,  datum  sub  die  Kalendas  Martias  Car- 
tliagine  anno  484.  Deinde  enarratur,  quam  cru- 
deliter  quamque  indignis  modis  venerabites  epi- 
scopi  pro  Christi  fide  ac  divinitate  tractati,  qui- 
bus  injuriis  affecti,  qua  fraude  circumventi, 
quam  durum  denique  coacti  fuerint  in  Africa 
velCorsieaexsiliumpati.S.  Victoris  relationem 
quam  modo  paucis  attigi,  Cuperus  ad  xiii  Ju- 
lii  edidit,  S.  Eugenii  episcopi  Carthaginensis 
Actis a  num.  33  insertam.  Ego  iiiusirium  istorum 
prsesuium,  qui  post  congresswn  Carthaginensem 
varie  vexati  et  in  exsilium  deputsi  fuere,  me- 
moriam  hic  renovo  :  quia  licet  ipsis  inter  hujus 
diei  ccelites  locus  non  concedatur,  aliquibus  ta- 
men  eo  non  indigni  videri  possunt.  At  hac  de  re 

piuribus 


secundum  No 
lilium  ecclesiv 
Africanx  in 
lyj-anni   istius 
persecutione 
"  Cartliaginem 


B 


pro  fide  passi 
fuere  episco- 
pi  578,  qui  in 
vanas  classes 
distribuuntur. 


DIE  SEXTA 
pluribus  agetur,  ubi  nonnulta  prxmisero  de  pre- 
tioso  sacree  antiquitatis  monumento,  quod  Rui- 
nartius  S.  VictorisHistorix  aliisque  vetustis  Opu- 
sculis  pog.  128  subjecit,  quodque  in  Commentarii 
decursu  identidem  citabitur. 

7  Monumentum,  cujus  jam  statim  memini  , 
hunc  titulum  przefert  :  Incipiunt  nomina  episco- 
porum  Catholicorum  diversarum  provinciarum,  qui 
Carthag-ine  *  ex  prsecepto  reg^ali  venerunt  pro  red- 
denda  ratione  fidei  die  Kalend.  Februarias  ,  anno 
sexto  reg-is  Ilunerici.  Hunc  Catalogum  deinceps 
Notitiam  ecciesiee  Africanse  vocabo,  quia  ab  eru- 
ditis  istud  nomen  obtinuit.  Ruinartius  in  Notis 
pag.  217  monet,  codicem  Ms.  Laudunensem,  quo 
ususfuit,  in  titulo  mendose  habere  anno  sexto  re- 
g-is  Hunerici ;  cum  legi  debeat  anno  viii  ;  nam  ex 
S.  Victore  certumest,  Hunericum  annoregnisui 
septimo  indixisse  collationem  Carthaginensem, 
anno  sequente  Calendis  Februarii  celebrandam. 
In  fine  Notitiee  prsesxdum  in  ea  memoratorum 
summa  ita  subducitur  ;  Ac  sic  fiunt  oinnes  epi- 
scopi  diversarum  provinciarum  numero  cccclxvi. 
Additur  :  Ex  quibus  perierunt  numero  lxxxviii... 
Permanserunt  numero  cccclxxviii.  Legendum,  ut 
moxpatebit,  ccclxxviii.  Sequitur/ .-  Corsica  rele- 
gati  numero  xlvi.  Hic  relegati  nuraero  cccn.  Fu- 
g-erunt  numero  xxviii.  Passus  numero  i.  Confessor 
numero  i.  Qui  omnes  simul  accepti  constituunt 
ccclxxviii  episcopos ,  qui  permanserunt,  His 
adjunge  lxxviii,  qui  perierunt ,  tequabis  sum- 
mam  cccclxvi,  primo  loco  adductam.  Si  tamen 
omnes  antistites  in  Notitia  allatos  seorsum  re- 
censeas,  invenies  tantum  cccclxi,  qui  nominantur, 
etduos  anonymos  inprovincia  Byzacena,  quorum 
sedes  exprimuntur.  Sed  cum  exjam  dictis  mani- 
festum  sit,  numeri  cccclxvi  lectionem  genuinam 
esse ;  relinquitur,  ut  e  Notitia  quinque  episcopo- 
rum  et  trium  sedium  episcopalium  nomina  exci- 
derint. 

8  Titlemontius  tom.  1G  Monumentorum  eccle- 
siasticorum  pag.  567  auctorem  Notitice  per  vocem 
perierunt  designasse  censetprtesules.qui  persecu- 
tioni  succumbentes  a  fide  defecerunt.  Senteniiam 
Tillemontii  aliis,  quam  ipse  adfert,  argumentis 
stabilirem ,  si  id  hic  necesse  arbitrarer.  Inter 
ccclxxviii  episcopos,  qui  permanserunt  in  fide  Ca- 
tholica,  xlvi  in  insula  Corsica  etc.  cccn  in  Africa 
viotentum  exsiiium  passi  fuere.  Postremis  § 
sequente  accensebuntur  SS.  Donatianus  et  Praesi- 
dius,  ante  coliationem  Carthaginensem  exsidare 
coacti.  De  SS.  Mansueto,  Germanoe^  Fusculo  nihit 
asseveranter  dicam,  nise  eos  exsulasse.  Qui,  fi- 
nita  coltatione,  in  Corsicam  et  ad  diversa  Africce 
loca  vi  abducti  fuere ,  ligna  csedere  agrosque 
colere  debuerunt,  teste  S.  Victore  in  fine  tibri  4. 
Prmsides  xxvm,  quos  Notituv  auctor  fug"isse  ait, 
in  voluntarium  exsilium  secessisse  puto,  prius- 
quam  alii,  de  quibus  agit  S.  Victor  jamjam  cita- 
tus,  vi  in  itlud  detruderentur .  Hoc  certum  est 
illos,  quia  Catholici  erant,  sedibus  suis  extor- 
res  vixisse,  eorumque  ecclesias  clausas  et  bona 
Arianis  tradita  fuisse  :  nam  contra  omnes  pro- 
mutgatum  fuit  ferate  istud  Hunerici  edictum, 
cujus  num.  6  mentio  facta  est.  Ilte  unus,  qui  pas- 
sus  dicitur,  est  noster  martyr  S.  Laitus.  Etsi  ceteri 
omnes  honoynficam  confessorura  appettationem 
mereantur;  in  Notitia  tamen  asseritur  fuisse 
confessor  numero  i.  Huc  Tillemontius  citatus  eum 
esse  credit,  qui  inter  Numidisc  episcopos  septua- 
gesimus  sextus  ita  memoratur  :  Doraninus  Moxo- 
ritanus  metallo,  idest,  ad  metalla  fodienda  dam- 
natus. 


SEPTEMBHIS. 


m 


9  Martyrotogia  Romano  parvo  recentiora  ex 
episcopis,  exsitium  aliasque  pcenas  pro  fide  pas- 

sis,  qui  in  Notitia  ecciesiie  Africanse  ccclxxvhi 
numerodifiniuntur,ad  vi  Septembris  non  alios 
ut  Sanctos  annuntiant  quam  Laetura  martyrem 
cum  confessoribus  Donatiano,  Prmsidio,  Mansueto, 
Germano  et  Fusculo.  Ceteros  tamen  non  omnino 
tacitus  prseteriit  Ado,  dum  iltorum  etogiis  ista 
subjecit  .-  Tunc  etium  Hunericus  decreto  publico 
per  diversas  proviucias  executores  dirigens  , 
episcopis  quasi  ad  coucilium  Carthagine  con- 
gre^atis  ,  una  die  universas  ecclesias  Africffi 
clausit,  universaruque  substautiam  episcoporum 
et  ecclesiarum  suis  episcopis  coudonavit.  Ihec 
vet  similia  etiam  adjunxere  Notherus ,  Beda 
Plantinianus  et  atii  juniores  martyrotogi ;  at 
eo  omnes  modo,  ul  non  secus  atque  A<Io  ccnsendi 
sint  noluisse  reliquos  episcopos  tamquam  Sanctos 
commemorare,  sed  solum  votuisse  Ecclesur  per* 
secutoris  Hunerici  hnpietatem  referre,  At  quo- 
modo  Martyrotogii  Romani  parvi  exponenda 
est  hsec  annuntiatio  :  Confessorura  Donatiani  et 
ceterorum?  An  ad  quinque  dumtaxat  iltius  so- 
cios  restringenda  est  vox  ceterorum  P  ht  S.  Vi- 
ctoris  Historia  lcgitur  Hunericus  post  collationis 
Cartriaginensis  indictionem,  quoscumque  episco- 
porum  audierat  eruditos,  variis  insectationihus 
agitasse.  Primi  ex  itlis  iaudantur  SS.  Dod 
nuse^  Praesidius  fustibus  cassiet  in  exsilium  jjidsi. 
Proxime  sequitur  :  Tunc  et  venerahilea  Mansue- 
tum  ,  Germannm  ,  Kusculura  et  multos  &X.IOS 
fustig-avit.  Post  alia  intermcdia  S.  La'ti,  strenui 
et  doctissimi  viri,  martyrium  narratur.  Ecce 
hic  raultos  alios  prsesuies  eruditos  S.  Donatia- 
no  socios  adjunxit  sacer  historicus  ,  ab  Adone 
et  sequacibus  de  eorumel  Sanctorum  numeroex- 
clusos ;  sed  quos  ego  generati  cetcrorum  voce 
comprehensos  fuisse  arbitror  in  Romano  parvo  , 
cujus  auctor  primus  S.  Donatianum  cutn  sociis 
annuntiavit. 

10  lmo  suspicio  mihi  est  ,  ejusdem  Romani 
auctorem  voce  ceterorum  comptexutu  fuisse 
omnes  episcopos,  quos  Hunencus  anno  483  ad 
coliationem  Carthaginensem  evocavit,  et  w 

dei  causa  exsilio  altisque  pa-nis  affecit.  S.  Victor 
tria  cetebrat  confessorum  agmina  ab  Hunerico 
exsutare  jussa ;  videticet  4076  Cathoticorum 
promiscui  sexus,  tetatis  ac  conditwuis,  quorum 
num.  ii  memiui ;  episcoporutu,  de  quibus  nunc 
sermo  est;  et  omnium  ciericoriuii  ecciesueCar- 
thaginensis  cum  suo  episcopo  S.  Eugenio,  qui 
numero  fuerint  fere  quing-enti  vel  amplius,  ut 
idem  S.  Victor  lib.  5  num  9  scribit.  Ex  tribus 
hisce  confessorum  classibus  nuitam  i)ive?iio  in 
Martyrologiis  antiquioribus  auctore  Romanipar- 
vi,  qui  postremam  ad  xiii  Jutii  ita  annuntiavit ; 
SS.  confessorum  Eugenii  episcopi  et  universi  cleri 
ecclesire  Carthaginensis ;  primam  ad  xii  Octo- 
bris  hoc  modo  :  Apud  Africam  sanctorum  Con- 
fessoruin,  quatuor  millium  ijcccclvi  etc.  Qitidni 
et  brevi  hoc  etogio  -.  Confessorum  Douatiani  et 
ceterorum,  nobitissimam  illam  laudatorum  Prse- 
sulum  turmam  referre  votuerit ,  eorum  vero 
quasi  ducem  constituere  S.  Donatianura,  quod  a 
S.  Victore  primus  memoretur,  in  quem  sseviit 
Hunericus?  Quia  tamen  hsec  conjectura  vatde 
incerta  est,  et  ceteri  omnes  martyrologi  S.  Do- 
natiano  quinque  dumtaxat  Socios  attribuunt  , 
nec  satis  certo  evincere  possim  ,  Adonem  ,  qui 
eorum  numerum  primus  determinavit,  Romani 
parvi  annuntiationem  ad  nimis  paucos  restrin- 
xisse,  ego  ittam  ad  plures  extendere  non  ausim, 

et 


ai  GSMI 

J    L 

Hr  m  tez 

tutittim  reft- 

ruat  marty- 

ntiort» 
attctoreffoma- 
m  parvi,  yut 
muttoi  aliot. 


imo  omntt  ad 
6  Septembrit 
forte  uofttfl 
oiiinoidar». 


.1 ,  roivi 
J.L 


Anignantnr 
&ri»tropittut, 
quorum  uni 
veriiimilitcr 
prtfuit  S. 
Donatianus 


c 


SS.  PtviUN, 
Mantueti  «I 

Qet  ixtiiii  pa 
irit  S,  I  <« 

n.\  w  todei 
certtt :  ai  S 
Pmculi  inctfi1 

(« («(  .- 


680  W  SS 

e*  infer  hujits  diei  Sanctos  iis  locum  dare,  quos 

nullus  sacrorum  Fastorum  scriptor  ut  tales  ma> 

nifesteproponit.  His  itaquemissis,  adsexnostros 

Prmules  redeo,  quos  in  Ecclesia  pro  Sanctis  ha- 

beriet  vi  Septembris  coli  certo  constat  ex  Mar- 

tyrologiis. 


%  II.  Sanctorum  Prsesulum  sedes; 
variae  in  eorum  certamina  obser- 
vationes. 


jw  Notitia  ecclesise  Africanae  quatuor  episcopi 
Loccurrunt,   quibus  nomen  Donatianus ,  nimx- 
rum  Veselitanus  et  Teglanensis  in  provincia  Nu- 
midise,  Eliensis  in  Byzacena,  et  Usinadensis  in 
provincia  Mauritanise  C&sariensis.  Eorum  ali- 
quis  idem  est  cum  nostro  S.  Donatiano;  si  tamen 
apud  Ruinartium  mendosus  non  sit  hic  S.  Vi- 
ctoris  locus   :   Jam  ad   exsiliura    Vibianense  se- 
cundo  Donatianum...  miserat  episcopum,  necnon 
et  Sufetulensem   Praesidium.  Petrus  Franciscus 
Chifftetius,  qui  illius  historiam  Divione  anno 
1664    edidit ,    variique   scriptores ,    qui   locum 
istum  suis  operibus  inseruerunt,  habent  Vibia- 
nensem,  adeo  ut  sensus  sit,  S.  Donatianum  fuis- 
se  episcopum  Vibianensem.  Et  sane  videri  potest 
S.   Victor,  uti  Sufetulensem   S.   Prsesidii ,   sic  et 
Vibianensem  S.  Donatiani  sedem  exprimere  vo- 
luisse.  Si  ita  sit,  hic  Sanctus  administravit  epi- 
svopatum,  aliunde  nultis,  quod  sciam,  auctoribus 
sacram  vel  profanam  Africee  geographiam  illu- 
strayitibus  ne  nominequidem  notum  ;  atqueinter 
prccsules,  quorum  nomina  et  sedes  in  Notitia  de- 
siderantur,  recensendus  est.  At  hoc  meaopinione 
non  tam   facile  statim  concedi  debet :  loci  vero 
Vibi.-mensis    tanta  obscuritas ,   ut    nudum  ejus 
nomen  ex  solo  S.  Victore  innotuerit,  nonnullam 
susjiiriimon  injicit,  illum  sede  episcopdli  insi- 
gnem  non  fuisse.  Ruinartius  sanctum  Prsesulem 
ad  exsilium  Vibianense    secundo  missum  fuisse 
scribit,secutus  quatuor  codices  Mss.et  duos  im- 
pressos;  in  quibus,  uti  in  Notispag.  171  et  seq. 
videre  est ,  Vibianense  vel ,  Vinianense  habetur. 
Secundum  hanc  leetionem,  quee  mihi  magis  pla- 
cet,  Sanctus  non  distinguendus  est  ab  aliquo  ex 
quatuor  Donatianis,  quorum  sedes  episcopales  ex 
Notitia    ecclesuv  Afrivanse  adduxi ,  Vibianensis 
autem  exsilii  tocus  in  iis  solitudinibus  Africse 
,]n;vrvuth(s,  in  quibus  primavice  cxsulavit.  Adi 
infra  num.  1  I. 

12  Inter  episcopos  provincise  Byzacense  vige- 
simus  ittt  Notid.v  inscribitur  .-  Prsesidius  fusetu- 
lensis  m  exsilium    Is  ipse  est  noster  S.  Praesidius; 
cum  etiam  S.  Victoreum  episcopum  Sufetulensem 
dicat,  Interdictse  provincise  Byzacenm  preesules 
quartus  notatur  Mansuetus  Afufeniensis,  ac  trige- 
s/m/fs  primus  Gormanus  Peradainicnsis.  Hi  duo 
procul  omni  dubio  iidem  sunt  cum  nostris  SS. 
Mansueto  et  Germano  guia  utrumque  nomen  non 
nisi  senxel  in  Notitia  memoratur.  Leontia  filia 
sancti  Germani  episoopi  a  S.  Victore  lib.  5  num.  i 
laudatur  interMartyrespost <oltationem Cartha- 
ginensem  anu<>  lm  in  Africacoronatos?et  Fastis 
sacris  at/  vi  Decembris  adscriptos  S.Leontiam 
M.  nostri  S.  Germani,  episcopi  deinde  Perada- 
miensis,  filiamessecreda 
nominis  in  Africa  prsesul  assignetur,  <j>>i  s- 
pater  esse  potuerit.  At  cujus  sedis  autistes  fuit 


DONATLANO  ETC.  EIMSCOPIS  AFRICANIS. 

S.   Fusculus?    Ruinartius]  in 
Fusculum,  inquit,  reperire 
fuerit    Filtiosus 


Notis    pag. 

uon   liquit,    nisi 

Aggaiutanus  , 


I) 


8 .  Lxtus  fv.it 
e/tiscopiw  Nep 


E 


172, 
forte 
in  eadem  By- 
zacena  provincia  ab  auctore  Notitise  loco  vige- 
simo  nono  memoratus.  Certe  pro  Fusculus  in 
Usuardi  autographo  habetur  Fulcolus.  In  Usu- 
ardinis  musei  nostri  codicibus  ubique  fere  est 
Fuscolus,  nullibi  Fulcolus  ,  ne  quidem  in  Pra- 
tensi,  quem  pro  Usuardi  autographo  PP.  Be- 
nediciini  nuper  typis  vulgarunt.  Cum  Romano 
Baronii  Fusculus  scripsi ,  quia  ita  legitur  %n 
S.  Victore.  Si  alata  Ruinartii  conjectura  minus 
arrideat,  Sanctum  ex  omissis  in  Notitia  unum 
esseputa. 

13  Baronius  ad  hodiernam  in  Martyrologio 
Romano  annuntiationem  de  S.  Lasto  martyre 
istud  annotavit  :  Fuit  episcopus  Leptinensis  ci- 
vitatis,  utscribit  S.  Isidorus  Hispalensis  in  Histo- 
ria  Wandalorum.  Pro  Leptinensis  vci ,  ut  alibi 
est,  Leptensis,  Isaacus  Vossius  etPIulippus  Lab- 
beus  laudatee  S.  Isidori  Historias  editores  posue- 
runt  Neptensis.  Atque  hoc  verum  civitatis,  in 
qua  S.  Lsetus  M.  sedit,  nomen  esse,  tum  ex  Victo- 
ris  Tunnonensis  S.  Isidoro  antiquioris  Chronico, 
in  quo  ad  tertium  Zenonis  augusti  consulatum 
Neptensis  ecclesiseepiscopus  vocatur,  tumex  No 
titia  ecciesise  Africame  didici,  in  qua  unus  dum- 
taxath&tusoccurrit,  isque  Neptitanus;  atquein- 
ter  pr&sides  Byzacenos  decimus  quartusnotatur . 
Qui  eo  tempore,  quo  S  Lsetus  martyr  Neptensis 
vel  Neptitanus,  utriusque  Leptis,  raajoris,  scilicet 
et  minoris,  episcopi  fuerint,  eadem  docet  Notitia; 
in  qua  inter  Byzacenos  trigesimus  sextus  legitur 
Fortunatianus  Leptiminensis,  id  est,  Leptis  mino- 
ris ;  primus  vero  inter  Tripolitanos  Calipides  Lep- 
tima<rnensis,  idest,  Leptis  raajoris.  Qui  plura  de 
hactenus  memoratis  sedibus  episcopalibus  scire 
desiderat,  eruditas  Ruinartii  in  seepius  laudatam 
Notitiam  ecciesise  Africanse  Observationes  con- 
sulat. 

14  Sanctum   Donatianum    sub    Hunerico   bis  Smguia,qur 
exsuiasse  hisce  verbis  affrmat  S.  Victor .-  Jam  ad 
exsilium  Vibianense  secundo  Donatianum  ..  mise- 
rat  episcopum.   Tyrannus,  utnum.  3  dictum  fuit, 
anno    circiter   482   ad    exsilium    condemnavit 
4970   Catholicos ,  quorum    aliquos  idem  S.    Vi- 
ctor  diserte  testatur  episcopos  fuisse,  nomina- 
tim  ex  hisce  iaudans  Felicem  Abbiritanum.  Ex 
prsesuium  istorum  numero  etiam.  S.  Donatianum 
fuisse  judico,  et  consequenter  primum,  quod  sub 
Hunerico  tuiit  exsitium  ,    contigisse  circa  an- 
num  482.  Ratio  est,  quia  inter  consecrationem 
S.   Eugenii  episcopi  Carthaginensis,  qua  anno 
481  peracta  ,  persecutio  incepit  ,  et   secundum 
S.  Donatiani  exsilium,  quod  ultra  initium  anni 
484  differri  nequit ,  nuttos  alios  episcopos  exsi- 
liomulctatos  memorat  exactissimus  ejusdem  per- 
secutionis  scriptor,   quam  qui  inter  dictos  4976 
Confessores  fuere.  Hos  omnes ,  inquit  num.  8, 
ad  exsilium  ererai  destinavit    Hunericus,  eoper- 
ducendis  a  Mauris,  qui  muttos  in  via,  ut  num. 
12  narrat,  mariyrio  affecere    lleliqui  ad  solitu- 
dinis  loca   perveniunt ,   in   quibus  collocati   hor- 
deum  ad  vescendum   ut  jumenta   accipiunt.    Ubi 
etiam   venenatorum  aniraalium  atque  scorpionum 
tanta  esse  dicitur  raultitudo,   nt  ig-norantibus  in- 
credibilis  videatur.  Si  mecum  opineris  in  editio- 
ne   Ruinartii   recte  legiml  exsilium   Vibianense 
bis  missum  fuisse  S.  Donatianum  ,  et  simul  ad- 
mittas,   quod  prudenter  mihi  non  videtur  posse 
negari,  Sanctum  prima  vice  in  istis  Africse  de- 
sertis  exsidasse ;  etiam  fatearis  necesse  est, Vibia- 

nensem 


S.  Victor 


DITC  SKXTA  SEPTEMBIUS 


ite  omnibu$ 


memorai. 


c 

Carlhaeincni 


ditcutiUulW 


nensem  exsilii  locum  situm  fuisse  in  iisdem  de- 
sertis  :  quse  alieubi  in  Mauritania  verisimilzus 
cotlocabis,  quod  gloriosorum  exsulum  agmen,  cui 
S.  Donatiauum  adjunxi,  a  Mauris  in  illa  fuerit 
abductum. 

15  Ubi  Hunericus  mense  Maio  anni  483  omnes 
prcvsules  Catholicos per  universam  Africam  con- 
stitutos  Carthaginem  evocasset,  ut  collationi  i  Fe- 
bruarii   anni   sequentis  cum  Arianis  habendse 
interessent  ,  S.  Donatianus  rediit  ex  primo   suo 
exsilio.  Rediit  quoque  S.  Felix  episcopus  Abbi- 
ritanus,  de  quo  ad  xn  Octobris  agetur  ;  nam  in 
Notitia  eeclesice  Africse  seu  Catalogo  antistitum 
Orthodoxorum,  quiex  prgecepto  regio  Carthagi- 
nem  venerunt  interProconsularis provincise pr<e- 
suies  secundum  locum  occupat.  Rediit  etiam  S. 
Praesidius,  si  S,  Donatiani  in  pritno  exsilio  socius 
fuerit ;  quod  incertum  est.  Audi  iterum  et  ex- 
pende  verba  S.  Victoris  .-  Jam  ad  exsilium  Vibia- 
nense    secundo    Donatianum  ,    impositis    centum 
quinquaginta  fustibus,  miserat  episcopum,  nec- 
non  et  Sufetulensem  PraBsidium,  virum  satis  acu- 
tum.  Licet  obvius  hujus  locisensus  sit,  non  modo 
S.  Donatianum,  sed  etiam  S.  Prsesidium  ab  Hu- 
nerico    ad   exsilium    Vibianense    secundo    fuisse 
amandatum  :  dubito  tamen,  an  sensus  iste  con- 
formis  sit  menti  autoris ,  qui  forte  significare 
tantum  voluit,  S.  Prsesidium  relegatum  fuisse  ad 
exsilium  Vibianense  cum  S.  Donatiano ,  cui  soli 
ejusdem  exsilii  pcena  secundo  fuerit  irrogata.  II- 
lud  :  Impositis  centum  quinquaginta  fustibus,  a$ 
utrumque  Sanctum  refero.  Eodem  tempore  SS. 
Mansuetum ,    Germanum    et   Fusculum   fustibus 
csesos  fuisse  scribit  S.  Victor  ;  qui  paulo  post  S. 
Eugenium  anno  484  in  Epiphania  Domini  Ccvco 
visum  restituisse  narrat.  Unde  cognoscitur,  san- 
ctos  Confessores  non  serius  passos  fuisse,  quam 
uno  circiter  mense  ante  Calendas  Februarii,  quo 
die  collationem  Carthagine  haberijusserat  Hune- 
ricus. 

16  Qucvret  hic  forte  aliquis,  ubi  quinque  sancti 
Confessores  fustibus  pet^cussi ,  et  unde  priores 
duo,  scilicet  SS.  Donatianus  et  Praesidius,  in  exsi- 
lium  missi  fuerint  ?  An  Carthagine  ?  Ita  ad 
utramque  queestionem  respondere  malim ;  quia  de 
plerisque  nidlum  potest  esse  dubium,  quin  eorum 
nomina  habeantur  in  Notitia  ecclesuv  Africanse 
seu  Catalogo  episcoporum,  qui  Carthagine  *  ex 
praecepto  reg-ali  venerunt  pro  reddenda  ratione  fidei 
die  Kalend.  Fabruarias  anno  484.  Neque  obstat, 
quod  uno  vel  etiam  pluribus  ante  istum  diem 
mensibus  exsilio  et  fustium  ictibus  puniti  fuerint: 
nam  causa,  cur  citius  quam  ceteri  episcopi  Car- 
thaginem  advenerint,  interalias  essepotuit,  quod 
a  S.  Eugenio  totius  Africse  primate  acciti  fuis- 
sent,  ut  operam  suam  conferrent  ad  componen- 
dum  egregium  illum  ac  satis  prolixum  contra 
Arianos  libellum  de  trium  Divinarum  Persona- 
rum  consubstantialitate,  quem,  ut  S.  Victor  su- 
pra  apud  nos  num.  5  afftrmat,  episcopi  Orthodo- 
xi  conscripserunt  ante  congressum  Carthaginen- 
sem  ;  in  quo  etiam  recitatus  fuit ,  aut  saltem 
recitari  ccepit.  Suspicari  licet,  dum  libellus  iste 
conficiendus  erat,  advocatos  fuisse  nostro  Epi- 
scopos  confessores ;  cum  eorum  eruditionem  com- 
mendet  sacer  historicus,  S.  Praesidium  speciatim 
laudansab  acumine  ingenii.  Accersiri  etiam  po- 
tuit  S.  Lffitus  martyr,  quem  ille  strenuum  atque 
doctissimum  virum  appellat. 

17  Certwn  est  S.  Praesidium  socium  fuisse  S. 
Donatiani,  pro  secunda  vice  in  exsilium  abeun- 
tis  :  sed  an  hunc   quoque  comitati  fuerint  SS. 


fiM 

Mausuetus,   Germanus  et  Fusculus,  ex  historia 
S.   Victoris  non  liquet ;  qui  hos  tantum  fusti- 
bus  Civsos  fuisse  testatur,  quando  priores  in  exsi- 
lium  misit   Hunericus.   Non  putem  tamen  tres 
posteriores  sanctos  Pr&sules  collationi  Carthagi- 
nensi  adfuisse  :  nam  eos  viros  eruditos  esse  ty- 
rannus  inteltexerat,  qui,  leste  S.  Victore,  circa 
initium  Februarii  peritos  quosque  et  doctissimos 
viros  ab  aliis  collationi  interfuturis  separavit, 
calumniis  appositis  enecandos.  Sed  nemini  mor- 
tem  intulit ,  prseterquam    S.   Lteto ,  quem    post 
diuturnos  carceris  squalores    incendio  concrema- 
vitj  nam  in  fine  ssepius  memoratse  Notitiee  tan- 
tum  dicitur  passus  numero  1.  Ratio  autem,  cur 
exsilio,  carcere,  aliisque  modis  episcopos,  quos 
ad  veram  fidem  contra  Arianos  propugnandam 
maxime  idoneos  noverat,  a  ceteris  separarit,  ea 
sine  dubio  fuit ,  quam  adfert  Baronius  in  An- 
nalibus  ad  annum  484  num.  47,  scilicet  ut  qui 
relicti  essent  ad  conventum  hujusmodi  celebran- 
dum,  utminus  periti,  dant.es  manus  causa  caderent, 
et  sic  de  tide  Catholica  impietas  Ariana  trophaia  vi- 
ctoriaeerig-eret. 

18  Licet  SS.  Mansuetus,  Germanus  et  Fusculus 
eodem,  quo  SS.  Donatianus  et  Prpesidius,  tonpore 
in  exsitium  pulsi  non  fuerint ;  nullum  tamen  po- 
test  esse  dubium,  quin  'exsularint  :  quia  omnes 
totius  AfriccV  episcopos,  qui  in  vera  fide  perstite- 
runt,  deecctesiis  et  sedibus  suis  dejectos  nudatos- 
que   bonis  omnibus ,   extorres  vivere    compulit 
iniquissima  sententia ,  quam    post  coltationem 
Carthaginensem    exeunte   Februario    anni  484 
tulit  Hunericus.  At  ambiguum  manet,  ad  quam 
exsulum  episcoporum  classem  referendi  sint ;  an 
ad  eorum,  qui  ultro  sedes  suas  deseruerunt  seu 
voluntarium  in  exsilium  fugerunl  ;  an  vero  alio- 
rum ,  qui  post  dictx  sententise  promulgationem 
ad  insidam  Corsicam  vel  ad  diversa  Africse  loca 
exsules  vi  abducti  fuere,  coactique  vel  ligna  cx- 
dendi  vel  agros  colendi  servitutem  pati.  Quia  ta- 
men  secundum  auctorem  Notituv,  uti  num.  7  et  8 
videre  est,  voluntariorum  exsutum  exiguus  fuit 
numerus,  fti  hic  cum  aliorum,  quibus  violentum 
exsilium  tolerandum  fuit,  numero  comparetur  ; 
his potius  quam  illis  tres  sanctos  Pr&sides  accen- 
sebis  ;  et  faventia  etiam  habebis  Martyrologia,  in 
quibus  exilio  damnati,  vel  eliminati  fuisse  asse- 

runtur. 

19  Sanctus  Isidorus  Hispatensis  in  Historia 
Wandalorum  de  S.  Lteti  martgrio  ila  meminit 
apud  Labbeum  tom.  t  Bibliotheav  Mss.  pag.  71  : 
Tunc  Laetus  Neptensis  civitatis  episcopus,  quem 
L'ontag;ii  labes  Ariani  maculare  non  potuit,  vi- 
ctor  repente  Cielos  obtinuit.  S.  Isidoro  antiquior 
Victor  Tunnonensis  in  Chronico  ad  tertium  Ze- 
nonis  augusti  consulatum,  qui  in  annum  Christi 
179  incidit,  Tunc ,  inquit ,  Laetus  Neptenaia  ec- 
clesiaj  episcopus  g-lorioso  martyrio  COPOnatur  TUL 
Kalendas  Octobris.  Ad  hunc  diem  Castellanus 
in  Martyrologio  universali  S,  Lsetum  seorsum 
annuntiavit,  ejus  passionem  afjigens  «nnn  \V.\ 
Ad  vi  Septembris  recte  nssn/narat  annum  L84, 
quo  itlum  martyrium  consummasse  em  IHsto- 
riaS.  Victoris  Vitensis  manifestius  patet,  qvam 
ut  id  probare  sit  necesse.  Uti  annum,  ita  etiam 
diem  alienum  a  Victore  chronographo  dctermina 
tum  fuisse  censet  Tillemontius  tom.  1«  Monu 
mentorum  /,!</.  559,  as&erens  sibi  em S.  V\ 

historico  clarum  videri ,  S.  Lsetum  cor 

fuissemense  circiter  Februarm  dicti  anm 

At  egonondum  satisperspicio,  q nodom 

verbis,  quie  num.  5  retata  considerari  possunt, 

clare 


M  CfflH 

J    L. 


E 

ei  abitrvatio- 
ntbu» 


F 

ittmtrautur 


Al'CT(lftt 

J.  L. 


...  DE  SS.  DONATIANO  ETC 

ctare  demonstrari  queat,  errasse  Victorem  Tun- 
nonensem,  dum  Sanctum  xxiv  Septembris  mar- 
tyrii  coronam  consecutum  fuisse  scribit.  Apud 
auctores  antiquos  neque  de  sanctorum  quinque 
Prscsutum  confessorum  vita,  postquam  in  exsi- 
lium  discesserunt,  acta,  neque  de  loco,  tempore 
aut  mortis  genere  quidquam  inveni.  Verisimile 
non  est,  quemquam  eorum  obiisse  ante  annum 
484,  quo  passus  fuit  S.  Lai-tus  :  atque  ideo  supe- 
rius  ad  num.  1  hujus  Commentarii  in  margine 
posui,  omnes  post  annum  cdlxxxiii  ad  vitam  feli- 
ciorem  transiisse. 
Tutoncdine-  20  Laudatus  Victor  Tunnonensis  in  Chronico, 
quit,  Ju*tinia-  qU0Ci  a(i  imperium  Justini  II  seu  annum  565 

num  imp. 
/tortatuS. 
/...  n    Wtmda 
tit  btllum  ih- 
ttiltiU, 

•  martyris 
facti 


perduwit ,  ad  quartum  Justiani  augusti  con- 
sulatum  hsec  habet  :  Justinianus  imp.  visitatione 
Laeti  episcopi  ,  ab  Ilunerico  Vandalorum  rege 
martyre  facto  *,  exercitura  in  Africam,  Belifario 
magiatro   militum   duce ,  contra    Vandalos  mittit 


etc.  Simitia  ex  ejusdem  Victoris  Chronico  haud 
dubie  accepta ,  leguntur  apud  S.  Isidorum  Hi- 
spalensem  citatum.  At  utroque  antiquior  Proco- 
pius  Ceesariensis ,  qui  Constantinopoli  degebat, 
cum  beltum  adversus  Wandalos  Justinianus  an- 
no  Christi  533  susciperet,  episcopum  quemdam 
jj  Dei  monitu  ex  Oriente  illuc  advenisse  asserit, 
cujus  exhortatione  incitatus  imperator  bellum 
istud  decreverit.  Rem  ita  enarrat  Procoponi,  a 


EPISCOPIS  AFRICANIS. 

Ctaudio  Maltreto  nostro  Parisiis  anno  1682  Grse- 
co  Latine  editus,  lib.  1  de  Bello  Wandalico  cap. 
10:  Joannisprasfectipr&torio  expeditionem  dis- 
suadentis  orationi  assensus  imperator,  studium 
ingcns  belli  remisit.  Tum  quidam  ex  ordine  sa- 
cerdotum ,  quos  episcopos  vocant ,  ab  Oriente 
profectus,  habere  se  dixit,  quse  cum  augusto 
communicaret.  Ad  colloquium  iutroductus ,  as- 
seruit  se  a  Deo  secundum  quietem  mandata  hsec 
accepisse ;  ut  imperatorem  adiret  incusaretque , 
quod  cum  Africa?  Christianos  tyrannide  exem- 
pturum  se  recipisset ,  vano  deinde  metu  esset 
deterritus.  At,  inquit,  hfec  dixit  Dominus  :  «  Bel- 
«  lanti  ipsi  adero ,  subque  ejus  imperium  Afri- 
ii  cam  suhjungam  ".  Quo  audito ,  continere  se 
augustus  non  potuit,  quin  milites  ac  naves  co- 
g-eret,  arma  et  corameatus  pararet  ac  prseciperet 
Belisario,  uti  se  accingeret  ad  exercitum,  primo 
quoque  die  ducendum  in  Africam.  Bellum  suc- 
cessu  mire  felici  confecit  Belisarius  •  nam  capta 
Carthagine  devictoque  Gelimere  ultimo  Wandalo- 
rum  rege,Africam  Justiniano  subjecit,qui  Catho- 
licam  in  ea  retigionem  pristinum  in  statum  resti- 
tuit.  Sed  imperatorem  istum  ad  Wandalos  debet- 
landos  inductum  fuisse  visitatione  Lseti  episcopi, 
ut  Victor  Tunnonensis  scribit,  tuto  credi  nequit, 
nisi  Procopii  adversantis  gravior  auctoritas  ele- 
vetur. 


D 


DE  S.  ELEUTHERIO  ABBATE 


ROJVLE 


j.  s. 


COMMENTARIUS      PR.EVIUS 


Memoria  Sancti  in  Fastis   recentioribus :   cultus   antiquus:  nonnulla  de 

gestis,  setate  et  elogio  edendo. 


Cibcaan.  dlxxx   £^  7'evenus  et  Motanus  in  additionibus  ad  Usuar- 
.dum  hodie  memorarunt  S.  Kleutherium  ab 


G 


Mjtdxc.  Metnu- 

Fattii  recen-     \A  oatem  Spoletinum  ,  sed  Romse  defunctum. 

tioribut  i  Ifosce  secuti  sunt  Galesinius  et  Baronius  in 
C  Martyrologio  Romano ,  quod  ita  habet  :  Romae 
sanetl  Eleutherii  abbatis ,  servi  Dei ,  quem  san- 
ctus  Greg-orius  Papa  scribit  oratione  et  lacrymis 
mortuum  suscitasse.  Maurolycus  eumdem  an- 
nuntiat  his  verbis  :  Romae  Eleutherii  abbatis 
apud  Spoletum  tempore  beati  Gregorii  Papse. 
Menardus  quoque ,  Wion  ,  Bucelinus  ,  aliique 
martyrologi  Benedictini  Eleutherium  abbatem 
ad  eumdem  diem  celebrarunt.  In  Martyrologio 
Parisiensi  commemoratur  eodem  die  et  orna- 
tur  hoc  elogio  :  Korase,  sanoti  Eleutherii  abba- 
tis,  qui  in  mmiaslerio  sancti  Greg-orii  vita  fun- 
ctus  es1  post  multa  preoibus  et  laorymis  patrata 
miracula,  ipsique  Greg-orio  restitutam  sanitatem. 
Secutus  est  etiam  Castellanus  in  Martyrologio 
universali,  sed  addens  annotationem  margina- 
lem,  qua  dicitur  S.  Eleutherius  abbas  hac  die  po- 
situs  i«  Romano  Martyrotogio  occasioue  S.  Eleu- 
therii  Papie,  qui  in  manuscriptis  non  ag-noscebatur 
titulo  episcopi. 

2  Sane  in  Ilieronymianis  apographis  die  vx 
Septembris  annuntiatur  Eleutherius  aliquis,  nec 
statim  in  oculos  incurrit,  quis  sit  itle  Eteuthe- 


lus  ex  errore 

F 


rius.  Apud  Florentinium  in  textu  H\eronymiani  quibm  n6n 
sic  legitur  :  Eomse  via  Salaria  natalis  sancti  videtur  inttr 
Eleutheri  episcopi.  Ad  hsec  verba  multis  disputat 
Florentinius ,  utrum  designetur  S.  Eteutherius 
Papa,  an  alius  sanctus  Eteutherius,  creditque 
Eleutherium  abbatem  ea  de  causa  a  Galesinio , 
Maurolyco  et  Baronio  ad  hunc  diem  fuisse  com- 
memoratum,  quia  putabant  hunc  designari  in 
Hieronymianis ;  idque  etiam  de  Baronio  credi- 
disse  Casteltanum,  insinuant  verba  ipsius  mox 
data.  Verum  facite  quidem  assentior  Castella- 
no,  Eteutherium  Papam  esse,  qui  in  plerisque 
Hieronymianis  die  vi  Septembris,  aliquando  cum 
titulo  episcopi,  aliquando  sine  illo  titulo ,  legi- 
tur  memoratus  idque  etiam  existimarunt  Ma- 
jores  nostri,  quando  ad  diem  xxvi  Maii  de 
Eteutherio  Papa  dispidarunt  :  attamen  idcirco 
non  credo  Eleutherium  abbatem  ex  solo  errore  ad 
hunc  diem  fuisse  relatum  ;  sed  commemoratum 
hac  die  a  Baronio  post  Grevenum  et  Motanum 
eocistimo,  qui  credidit  sanctum  Abbatem  die 
vi  Septembns  obiisse.  Certe  Petrus  de  Natalibus 
tn  Catatogo  Sanctorum  lib.&cap.  45  longum  ex 
S.  Gregorio  texens  etogium,  in  fine  diem  emor- 
tualem  sic  exprimit  :  Ipse  autem  Vir  sanctus  in 
eodem  monasterio  inter  brachia  Gre^orii  spiri- 
tum   fcliciter  emisit  vin  Idus  Septembris.   Hanc 

sontentiam* 


DIE  SEXTA 

A  senteyitiam,  quantum  conjicio,  secuti  sunt  Greve- 

nust  Molanus,  Baronius,  aliique  scriptores  lau- 

dati  :  neque  enim  in  Annotatis  suis  Baronius  as- 

serit Eleutherium  dbbatem  legi  in  Hieronymianis, 

sed  Bedam  ct  Adonem  perperam  laudat,  cum  hi 

nullum  hodie  in  sinceris  Martyrologiis  habeant 

Eleutherium. 

scd  guia  eo  3  In  Kalendario  quodam  Benedictino  Ms.  Eleu- 

tUe,hcetettam  therius  ponitur  in  perviqilio  S.  Greqorii,  seu  die 

annunttetur  ...      f,.  ...  ,  .  .      t-» 

aiiis  diebus  XT  Martn,  ut  ibi  apud  nos  legitur  in  Prsetermxs- 
obUsse  credi-  sis.  Philippus  Ferrarius  S.  Eleutherium  in  utro- 
/ur*  que  Catalogo  memorat  ad  xviii  Aprilis,  sed  varia 

habet  de  die  emortuali.  Nam  in  Catalogo  San- 
ctorum  Italiee  prius  scripto  ita  de  morte  S.  Eleu- 
therii  habet  :   Tandem  Abbas  senio  confectus  in 
monasterio    S.  Andreae   in    manibus    S.    Gregorii 
suum  Deo  reddidit  spiritum   xiv  Kal.  Maii,  an- 
no  Salutis  dc.  At   in  Catalogo  generali   in  An- 
notatis  ad  eumdem  diem  haec  observat  :  Ex  ta- 
bulis  ecclesise  Spoletanas  hac  die...  Videtur  idem 
cum  eo,  de  quo  in  Martyrologio  Bomano  ad  diem 
vi  Septembris.  Corpus  Spoleti  in  sede  Cathedrali. 
B  Hnec  autem  dies  ( xvni  Aprilis)  translatiouis  esse 
videtur.  Suspicor  Ferrarium  de  die  emortuali 
primum scripsisse ex  conjectura,  illumque  notas- 
se  xvin  Aprilis,  quia  eo  die  Spoleti  olim  coleba- 
tur  Sanctus  :  deinde  vero  credidisse,   eum  esse 
translationis  diem.  Ludovicus  Jacobillus  in  Vitis 
Sanctorum   Umbrize,  quas  tribus  tomis  Italice 
edidit,  tom.  %pag.  209  non  mddoasserit  S.  Eleu- 
therium  obiisse  vi  Septembris,  sed  geminam  quo- 
que  corporis  translationem  fuisse  afprmat.  Hic 
auctor,  qui  Fulginii  scripsit,  ideoque  Spoletino- 
rum  sententiam  melius  perspectam  habere  po- 
tuit,  accedente  Petro  de  Natalibus,  mihi  persua- 
det ,  Baronium  aliosque  non  temere ,  neque  ex 
solo  errore,  S.  Eleutherium  ad  diem  vi  Septem- 
bris  retulisse,  sed  id  fecisse,  quia  eo  die  defunctus 
creditur. 
PubtiraSan-        4  Plt0^ca  s-  Eleutherii  veneratio  longe  etiam 
ctiveneraiio     ctntiquior  est,  quam  suspicatus  est  Bailletus  in 
tonge  videtw    Eleutherio  ad  vi  Septembris,  ubi  ait  verisimiliter 
andqnior,        cultum  non  esse  publice  Eleutherium  ante  seculum 
runTalfui'     XVI '  ^M2*a  Earonius  Eleutherio  episcopo  substi- 
neotcrid,         ^u^  Eleutherium  abbatem,  ut  ipse  quidem  credi- 
dit.  Nam  ea ,  quse  sacra  Elentherii  veneratione 
scribit  Jacobillus,  omnino  insinuant  eam  esse  an- 
0  tiquorem.  Verba  ejus  Latina  reddo  :  Sacrum  ip- 
sius  corpus  translatum  est  die  xvni  Aprilis  ad  ec- 
clesiam  suam  Spoletinam  S.  Marci  :  et  post  multos 
annos  fuit  transportatum  ad  ecclesiam  S.  Petri , 
istius  civitatis  olim  cathedralem   :  atque  hac  de 
causa  clerus  Spoletinus,  ejusque  dioeceseos  festivi- 
tatem   ipsius  celebrat  ritu   duplici  hac  die  sexta 
Septembris,  et  translatio  olim  celebrabatur  xviin 
Aprilis.  Deinde,  laudatis  aliquot  Martyrologiis, 
in  quorum  uno  dicitur  xviii  Aprilis  est  Spoleti 
festum   ejus  translationis,   iterum  addit  Italice, 
quse  Latine  reddo  :  Plures  in  honorem  ipsius  ere- 
ctas  sunt    ecclesia?- ,    una   nominatim    in   dicecesi 
Spoletina.    Alteram   addit   in    dicecesi    Rcatina 
ecclesiam  cum  monasterio  :  at  cum  alius  S.  Eleu- 
therius,  de  quo  actum  apud  nos  xvni  Ajwitis,  a 
Reatinis  cotatur ,  nihit  ausim  de  itla  ecclesia 
certi  affirmare  :  noverint   ipsi   Reatini    utrius 
sit  Eleutherii.   Ex  dictis  tamen  concludo ,  cut- 
tum   S.  Eleutherii  satis    antiquum  esse ,  et  ve- 
risimiliter  inchoatum  multis  seculis  ante  secu- 
lum  xvi. 

5  Imo,  ex  transtatione  S.  Eleutherii  ad  eccle- 
siam  monasterii  S.  Marci,  non  videtur  dubitan- 
dum,  quin  jam  seculo  xin  cultus  S.  Eleutherii 
Septembris  Tomus  II. 


SEPTEMBRIS.  0S3 

viguerit,  et  verisimiliter  inchoatus  sil  multo  ci-  «cto« 
tius.  Nam  Mabillonius  tom.  1  Annalium  pag.  s  s- 
170  de   monasterio  S.  Marci  ita  scribit  :  Sub  *%£!!*' 

medium  seculum  tertium-decimum  abbas  et  mo-  .e^n..«u/ 

nachi  ibidem  defecerunt.  Itaque    verisimite  est,  <*'*•*• 

translationem  corporis  ad  monasterium  S.  Mar- 

ci  contigisse  ante  medium  seculum  decimum  ter- 

tium;  adeoqueet  cultum  Sancti  ante  istud  tem- 

pus  inchoatum.  Demum  si  consideremus  verba 

Adriani  Papse  I  in  epistola  ad  Carolum  Ma- 

gnum  tom.  7  Concitiorum  Labbei  col.  955,  vix 

dubitabimus,  quin  jam   seculo  vin  S.   Eleuthe- 

rius  fuerit  in  veneratione  fidelium.  Verba  ipsa 

Pontificis  subjungo  :  Sed  et  sanctus  Gregorius 

Papa  in  monasterio  suo  pulcrum  fecit  oratorium, 

et  ipsum  diversis  historiis  piug-i  fecit,  atque  sa- 

cras  ibidem  erexit  imag-ines  :  ubi  et  .cum  beato 

Eleutherio  pro    aegritudine   stomachi  sui   ingres- 

sus ,  in    oratione   pariter    exauditi   sunt.  Et   ille 

vir   sanctds    Eleutherius ,  quem   dicunt  et   mor- 

tuum  suscitasse ,   ante   ipsas  sacras  imagines  se 

prosternens  ,    divinam   exorare   clementiam    cum 

sancto  Gregorio  non  dubitavit :  sed  fidem  ferentes 

perfectam,  pariter  exauditi  sunt  et  usque  hactenus  E 

apud  nos  venerantur.  Cum  Eleutherius  ab  Adriano 

beatus  vocetur  et  Sanctus.Jam  tunc  videtur  eccte- 

siastica  veneratione  honoratus  fuisse ;  uti  et  id- 

tima  Adriani  verba  indicarent,  nisi  is  de  sacris 

imaginibus  ageret ,  et  tam  antecedenlia   quam 

sequentia  insinuarent,   de  iis  dici  hzec  verba  : 

Et  usque  hactenus  apud  nos  venerautur.  Verum 

hcvc   sufficiant  de  antiquitate   cidtus.  Ceterum 

Piazza  in  Hemerologio  sacro  Urbis  ad  vi  Se- 

ptembris  scribit ,  Ronwe  in  ecclesia  S.  Grego- 

rii  Magni  fieri  festivam  commemorationem  de 

S.  Eleutherio. 

6  Nonnulla  hujus  Sancti  gesta  innotuerunt  Aiiquagesta 
ex  Dialogis  S.  Grcgorii  Magni,  qui  de  eo  va-  nwmwow  a 
ria  narravit  lib.  3  cap.  33.  ILvc  deinde  edide-  s'Grr0""". 
runt  Lipomanus,  Surius,  Gononus,  Mabillonius, 
atqueexiis  elogia  formarunt  Bellovacensis,  Tri- 
themius ,  Petrus  de  Natalibus  ,  aliique  plures  , 
quos  enumerare  non  est  necesse.  Recudam  et  ego 
preedictam  S.  Gregorii  relationem,  eamqucanno- 
tatis  illustrabo.  Verum  cum  et  aliis  locis  S.  Gre- 
gorius  de  S.  Eleutherio  meminerit,  aut  qiuvdam 
narraverit  ad  eum  utcumque  spectantia,  qiuv  fere 
negtecta  sunt  ab  aliis,  ea  primum  colligam,  atque 
huc  transferam.  „ 

7  Gregorius  lib.  ^cap.  14  agens  de  S.  Isaaco  0llt  Etmthe- 
abbate,  cujus  Acta  apud  nos  data  sunt  xi  Apri-  rium  tenem 
lis ,  de  S.  Eleutherio  sic  meminit  :  Multa  au-  s"(""rf<*  '*»*- 
tem    de   eodem    viro ,   narrantc    venerabili   patre  ""   /f 

'  nalione  fmuc 

Eleutheno,  agrnovi,  qui   et  hunc  familiariter  no-  uidetur  n,.,, 

verat,   et  cjus  verbis   vita  fidem   pnebebat.  Ex  Syrut,- 

his  verbis  primo  habemus  S.  Gregorium  varia 

in  Dialogis  relata  didicisse  ab  Eleuthcrio,  quem 

item  testem  laudat  tib.  3  cap.  21  et  lib.  4  cap. 

35  ;  secundo  Eleutherium  fuisse  familiarem  Isaa- 

co  abbali  alterius  monasterii  Spoletini.   Tertio 

mox  subdit  Gregorius,  Isaacum  non  fuisse  or- 

tum  ex  Italia,  sex  venisse  de  Syrhe  partibus  ad 

Spoletanam  urbem.  Idem  de   S.  Elcutherio  a/fir- 

mat  Jacobiltus,  sed  sine  ulta  auctoritate  anti- 

quorum,  ideoque  improbabiliter ,  prwsertim  cum 

S.   Gregorius  id  de  Isaaco  studiose  observet , 

de  Eleutherio  autem  ejusque  fratre  Joanne  ?ii- 

hil  simile  uspiam  dixerit.  Probabitius  igitv.r 

est,  Eleutherium  natione  Italum  fuisse ,  atque 

in   Italia  natum. 

8  Gregorius  rursum  tib.  3  cap.  21  $ic  kabet  i  cnergutmnu$ 
Eei  namque,  quam  narro,  vir  sanctissimus  Eleu-  '<<*"'"'< 

92         therius 


«CTOKS 

J.  s. 


6Si  DE  S.  ELEUTHERIO  ABBATE. 

therius  senex   pater,   cujus   memoriam   superius  bant.  Quo  defuncto,  in  monasterio  facta  est  magna  D 

feci    testis  extitit,  mihique  hoc  intimare  cuntvit;  ^*ia 

nuod    n  Spoletana  urbe  puclla  quaedam  jam  nu-  11   yuano    duieui   uie   uum  fem7)0JT  mo- 

bilis  cujusdain  primarii  Alia ,  caelestis  vite  desi-  cessarium  fuit ,   ut  ad  monastenum  ahud  longe  ^uL 

derio  exarsit,  eique  pater  ad  viam  vitas  resistere  positum  transmitterent.  tlluc  erg*o  _eu  es,  ctushlcJmn. 

conatus  est  :  sed  contemto  patre,  conversatiouis 


sancta3  habitum  suscepit.  Qua  ex  re  factum  est, 
ut  eam  pater  suae  substanti*  exheredem  faceret, 
nihilque  ei  aliud  nisi  sex  uncias  unius  posses- 
siunculae  largiretur.  Ejus  vero  exemplo  provo- 
catae  coeperunt  apud  eam  multse  nobilioris  g-eneris 


omnes  ejusdem    monasterii  monachos  tristes  vc-  nctabaUo 
hementer     invenerunt.    Quibus    cum    dicerent   :  *ynonym 
Quid  habetis,  quod  vos  in  tanto   mcerore  depri- 
mitis?  Responderunt,  dicentes  :  Loci  hujus  deso- 
lationem  gemimus,  quia  unus  frater,   cujus  nos 
vita  in  hoc  monasterio  continebat.  hodie  quartus 


puellse  converti,  atque  omnipotenti  Domino  de-  est  dies  quod  ex  hac  luce  subtractus  est.  Cum- 
dicata  virg-initate  servire,  Quadam  vero  die  idem  que  fratres ,  qui  venerant ,  studiose  inquircrent, 
Eleutherius  abbas  vir  vitse  venerabilis,   ad  eam      qualiter  dictus  fuisset,   responderunt :  Ubstjs,  Qui 


B 

per  virginem 
piani  jtibcnlc 
vcritimiliter 
Elcuthcrio. 


Jottnnrs  Suiiri, 

j)  ator  niorfcni 
alium  dii  10 

vocat, 


gratia  exhortationis  atque  aedificationis  accesse- 
rat,  et  cum  ea  de  verbo  Dei  colloqucns  sedebat; 
cum  repente  ex  eodem  fundo,  quem  in  sex  un- 
ciis  ;l  patre  perceperat,  cum  xenio  rusticus  ve- 
nit.  Qui  dum  ante  eos  assisteret,  malig-no  spiritu 
correptus  cecidit,  fatig-arique  nimiis  stridoribus 
atquc  balatibus  cCBpit. 

9  Tunc  sanctimonialis  femiua  surrexit,  atque 
irato  vultu  magnie  clamoribus  imperavit,  dicens : 
Exi  ab  eo,  miser,  exi  ab  co,  miser.  Ad  cujus 
voccm  mox  per  os  vexati  diabolus  respondit , 
dicens  :  Et,  si  de  isto  exeo,  in  quem  intrabo? 
Casu  autem  juxta  porcus  parvulus  pascebatur. 
Tunc  suuctimonialis  fiemina  pra&cepit ,  dicens  : 
Exi  ab  eo ,  et  in  hunc  porcum  ingredere.  Qui 
statim  de  homine  exivit,  porcum ,  qu^m  jussus 
fuerat ,  invasit ,  occidit ,  et  vecessit.  Hactenus 
Gregorius ,  doctrinam  moralem  mox  subdens, 
necimprobans  mandaium  de  porco  ingrediendo, 
quia  idem  dsemoni  Christus  concessit.  Totum  au- 
tem  /toc  factum  huc  transtuli,  quia  dubitandum 
non  videtur,  quin  S.  Eleutherius  partem  in  eo 
habuerit,  sed  id  modeste  tacuerit.  Primo  enim 
sancti  Abbatis  consilio  usa  videtur  pueiia,  quan- 
do  nuptias  aversata  est,  et  vel  invito  patre  virgi- 
nilalem  jjrofessa.  Deinde  dsemonem  a  sancta  illa 
puelta  fugatum ,  jubenle  aut  certe  horiante  S. 
Eleutherio,  prorsus  mihi  persuadeo  :  neque  enim 
id  virgo  sanctaprudenter  aut  decenter  tentare  po~ 
terat  coram  S.  Eleutherio,  nisi  tpso  jubente  aut 
hortante. 

10  Lib.  ■!■  vap.  o~>  aliud  factum  mirabile 
narrat  Gregorius ,  quod  huc  transfero ,  quia 
fratrem  et  discipulum  Eleutherii  spectat  :  So- 
let  autem,  inquit,  plerumque  contingere,  ut  egres- 
sura  anima  eos  etiam  recoguoscat,  cum  quibus 
pro  aequalitatc  oulparum,  vel  etiam  praemiorum, 
in  una  est  mansione  deputanda.  Kain  vir  vitse 
venerabilis  Eleutberius  senex ,  de  quo  prace- 
dente  libro  multa  narravi  ,  in  monasterio  suo 
germanum  fratrem  nomine  Johannem  se  habuis- 
se  perhibuit,  qui  ante  dies  quatuordecim,  suum 
fratribus  cxitum  pnudixit.  Cumque  decrescentes 
quotidie  computaret  dies,  ante  triduum,  quam 
vocaretur  ex  corpore ,  febre  correptus  est.  Ad 
horam    vero   mortis    veniens .   mysterium  Domi- 


vocationis  ejus  horam  subtiliter  inquirentes,  ipso 
eum  momentum  cog'noverunt  exisse  de  corpore, 
quo  per  Johannem,  qui  apud  eos  defunctus  est, 
fuerat  vocatus.  Qua  ex  re  colligitur,  quia  utro- 
rumque  par  fuerat  meritum,  eisque  datum  est, 
ut  in  una  mansione  socialiter  viverent,  quibus  e 
corpore  contig'it  socialiter  exire.  Htec  S.  Grego- 
rius  de  fratre  S.  Eleutherii,  quem  cum  atio  Joan- 
ne  confusum  invenio  apud  Jacobiltum.  Certe  hic 
scriptor  asserit  Joannem  hunc  S.  Eleutherii  fra- 
trem  RonicV  defunctum  esse,  et  memorari  in  Mar-  $ 
tyrologio  Romano  die  xvii  Januarii  cum  SS.  An- 
tonio  et  Merulo,  ideoque  et  Joannem  Eleutherii 
fratrem  Sancti  honorat  titulo.  Verum  manifesta 
l\3ec  est  duorum  confusio,  quse  ex  solo  S.  Gregorio 
facile  tolii  potest.  Primus  Joannes ,  de  quo  S. 
Gregorii  verbajam  dedi,  frater  erat  S.  Eleuthe- 
rii,  et  defunctus  est  ante  ipsum  in  monasterio 
Spoletino.  AUer  Joannes,  de  quo  agit  Gregorius 
lib.  4i  Diaiogorum  cap.  47,  erat  magmas  indolis 
adolescens,  et  defunctus  est  Romrn  in  monasierio 
S.  Gregorii,  ita  ut  luce  ciarius  a  fratre  S.  Eleu- 
therii  sit  distinctus.  llte  autem  annuntiatur  cum 
Antonio  et  Meruio  in  Martyrologio  Romano 
ad  xvn  Januarii ,  ubi  de  Sanctis  istis  etiam 
apud  nos  actum  est.  An  simili  cultu  honoreiur 
Joannes  Eleutherii  frater ,  hactenus  mihi  non 
liquet . 

12  Nunc,priusquam  elogium  Sancti  ex  Gre- 
gorio  subdam ,  pauca  restant  dicenda  de  anno 
emortuaii.  Ferrarius  ex  monumentis  ecclesuc 
Spoiethuc  notat  annum  600,  sed  ipse  deinde  ob- 
servat  errorem  essc  mdnifesium.  Jacobillus  mor- 
tuum  statuit  Eleuterium  circa  annum  585 ;  Ma- 
bittonius  in  Actis  tom.  1  pag.  305  ponit  circa 
dlxxxvi.  Idcertum  est  ex  etogio  dando,  Eleuthe- 
rium  defunctum  esse,priusquam  Gregorius  Dialo- 
gossuosscripsisset,  quod  factum  est  anno  593  aut 
594.  Baiiletus  ad  vi  Septembris  in  Eleutherio  asse- 
rit,  ipsumnon  esse  defunctum,antequam  S.Grego- 
riusanno  5S5  a  iegationesua  Constantinopoiitana 
reversus  est  :  at  non  video  id  certo  probari  posse. 
Credunt  quidem  aliquiid  se^zwordispositionemo- 
nasterii,  de  qua  loquitur  Gregorius  post  relatam 
sanationeyn  suam,  precibus  S.  Eleutherii  obtentam 
Sed  difpcutter  ostendent,  nuiiam  monasterii  di- 


annus  cmor 
tualis  incer- 
tixs. 


nici    Corporis   et    Sangruinis   accepit.    Vocatisque     spositionem  pertinuisse  ad  Gregomum  ante  pree- 
nbus,   coram    se    psallere   praacepit,    quibus     dictam  legationem.   Quapropter  incertum  mihi 


tamen  antipbonam  ipse  per  semetipsum  imposuit, 

dicens  :  »  Aporite  mihi  portas  justiti»,  et  ing-res- 
"  sus  iu  cas  eonfitcbor  Domiuo  :  htec  porta  Do- 
"  mini,  justi  intrabuut  per  eam  ".  Cumque  co- 
ram  eo  assisteutes  fratres  psallerent,  emissa  su- 
bito  et  producta  voce  clamavit,  diceus  :  Uiise 
veni.  Quod  mox  ut  dixit,  eductus  e  corpore 
mortalem  vitam  rinivit.  Mirati  suut  fratres :  quia 
hoc ,  quod    morieus    frater    clamaverat ,   ignora- 


est,  utrum  Eleutherius  sit  defunctus  ante  istam 
legationem,  an  tempore  legationis,  aut  post  re- 
ditum  Gregorii,  aut  etiam  post  pontificatum 
ab  eo  susceptum  anno  590  :  ideoque  mortem 
Eleutherii  tatiori  modo  notavi  circa  annum  580 
aut  590. 


ACTA 


DIE  SEXTA  SEPTEMBKIS. 


Sanctus  vixit 
cum  S.  Gre- 
gorio  :  dicitut 
mortuum 
su&citatse  : 


pueruvi  dx- 
monis  vexu- 
thnc  liberaf 


ACTA 


auctore  S.  Gregorio  Magno 
Ex  lib.  3  Dialogorum  cap .   33. 

Eleutherius  pater  mcmasterii  beati  euangelistae 
Marci,  quod  in  Spoletanae  urbis  pomoeriis  situm 
est,  diu  mecum  est  in  hac  urbe  in  meo  monasterio 
conversatus,  ibique  a  defunctus  est.  Quem  sui  disci- 
a  puli  referebant  orando  *  mortuum  suscitasse.  Vir 

•  ai.  piorando  autemtantas  simplicitatis  erat  et  compunctionis,  ut 
dubium  non  esset,  quod  illse  laehrymas  ex  tam 
humili  simplicique  mente  editae,  apud  omnipoten- 
tem  Deum  multa  ohtinere  potuissent.  Hujus  erg-o 
aliquod  miraculum  narro,  quod  inquisitus  mihi  sim- 
pliciter  et  ipse  fatebatur. 
B  2  Quadam  namque  die  dum  iter  carperet,  facto 
vespere  cum  ad  secedendum  locus  deesset,  in  mo- 
nasterium  virginum  devenit  :  in  quo  quidam  puer 
parvulus  erat,  quem  malignus  spiritus  omni  nocte 
vexare  consueverat.  Sed  sanctimoniales  fceminae, 
ut  virum  Dei  susceperunt,  eum  ro^averunt,  dicen- 
tes  :  Tecum,  pater,  hac  nocte  puer  iste  maneat. 
Quem  ipse  benig-ne  suscepit,  secumque  eum  nocte 
eadem  jacere  permisit.  Facto  autem  mane,  cceperunt 
sanctimoniales  fceminae  eundem  patrem  vigilanter 
inquirere,  si  quid  ei  puer,  quem  dederant ,  nocte 
eadem  fecisset.  Qui  miratus,  cur  ita  requirerent,  res- 
pondit,  Nihil.  Tunc  illae  ejusdem  pueri  mnotuerunt 
causam,  et  quod  malignus  spiritus  nulla  ab  eo  nocte 
recederet,  indicaverunt,  summopere  postulantes,  ut 
hunc  secum  ad  monasterium  tolleret,  quiajam  ve- 
xationem  illius  videre  ipsaa  non  posseut.  Consensit 
senex  :  puerum  ad  monasterium  duxit.  Qui  cum 
multo  tempore  in  monasterio  fuisset,  atque  ad  hunc 
antiquus  hostis  accedere  minime  praesumpsisset, 
ejusdem  seuis  animus  de  salute  pueri  immoderatius 
per  lastitiam  tactus  est.  Nam  coram  positis  fratri- 
bus  dixit :  Eratres,  diabolus  ibi  *  cum  illis  sororibus 
jocabatur  :  at  vero  ubi  ad  servos  Dei  ventum  est,  ad 
hunc  puerum  accedere  non  prassumpsit.  Post  quam 
vocem  hora  eadem  ac  momento  idem  puer  coram 
cunctis  fratribus,  diaboloseinvadente,  vexatus  est. 
Quo  viso,  Senex  se  protinus  in  lamentum  dedit. 
Quem  dum  lug-entem  diu  fratres  consolari  voluis- 
sent,  respondit,  dicens  :  Credite  mihi,  quia  in  nul- 
lius  vestrum  ore  hodie  panis  ingreditur,  nisi  puer 
iste  a  daemonio  fuerit  ereptus.  Tuncse  in  orationem 
cum  cunctis  fratribus  statuit,  et  eousque  oratum 
est,  quousque  puer  a  vexatione  sanaretur.  Qui  tam 
perfecte  sanatus  est,  ut  ad  hune  malig*nusspiritus 
accedendi  ausum  ulterius  non  haberet. 


*  al.  sibi 


Petrus.  Credo,  quod  ei  elatio  parva  surrepserat  :   K.B.Gumuo 
sed  ejus  discipulos  omnipotens  Deus  facti  illius  esse  MiCW)- 
voluit  ndjutores. 

Gregorius.  Ita  est.  Nam  quia  pondus  miraculi 
solus  portare  non  potuit,  divisithoc  cum  fratribus, 
et  portavit. 

3  Hujus  Viri  oratio  quantfe  virtutis  esset,  in  me-  S.  Gregoriu$ 
metipso  expertus  sum.  Nam  cum  quodam  tempore  Btetaherii 
in  monasterio  positus,  incisionem  vitalium  paterer,  Preri6ui 
crebrisqueangustiisperhorarummomenta  ad  exi-  ,an0'tt,• 
tum  propinquarem,  quam  medici  molestiam  Graeco 
eloquio  syncopin  vocant :  et  nisi  mefrequenter  fra- 
tres  cibo  reficerent,  vitalis  mihi  spiritus  funditus 
intercidi  videretur,  Paschalis  supervenit  dies.  Et 
cum  sacratissimo  Sabbato,  in  quo  omnes  et  parvuli 
pueri  jejunant,  eg-o  jejunare  non  possem,  C03pi  plus 
moerore,  quam  infirmitate,  deficere.  Sed  tristis  ani- 
mus  consilium  citius  invenit,  ut  eundem  Virum  Dei 
secreto  in  oratorium  duccrem,  eumque   peterem, 
quatenus  mihi,  ut  die  illo  virtus  ad  jejunandum 
daretur,  suis  apud  omnipotentem  Dominum  preci- 
bus  obtineret :  quod  et  faetum  est.  Nam  mox  ut  ora- 
torium  ingressi  sumus,  a  me  humiliter  postulatus  ^ 
b  sese  cum  lachrymis  in  orationem  dedit,  et  post  b 

paululum  complcta  oratione  exiit  Sed  *  ad  vocem  *at.  ct 
benedictionis  illius,  virtutem  tantam  meus  stoma- 
chus  accepit,  ut  mihi  funditus  a  mcmoria  tolleretur 
cibus  et  segritudo  c.  Co?pi  mirari  quis  cssem,  quis  c 

fuerim  :  quia  et  cum  ad  aniraum  redibat  infirmitas, 
nihil  in  me  ex  his,  quae  memineram,  recognosce- 
bam  Cumque  in  dispositione  monasterii  mensoccu- 
pata  esset,  obliviscebat  funditus  aegritudinis  meae. 
Sivero  (utpraedixi)  rediret  aegritudo  ad  memoriam, 
cum  tam  fortem  me  esse  sentircm,  mirabarsi  non 
comedissem.  Qui  ad  vesperam  vcniens,  tantae  me 
fortitudinisinveni,  ut,  si  voluissem,  jejunium  usque 
"ad  diem  alterura  transferre  potuissem.  Sicque  fac- 
tum  est,  ut  in  me  probarem  ea  etiam  de  illo  vera 
esse,  quibus  ipseminime  interfuissem. 

ANNOTATA. 

a  Non  dicit  Gregorius,  se  prxsenle  aut  in  mo- 
nasterio  tunc  degente  defunctum  esse  Eleuthe- 
rium,  ut  aliqui  perperam  asseruerwit.  Hac  de 
causa  annus  emortualis  incertus  est.  Consule 
commentariumnum.  12.  y 

b  Ita  habet  editio  novissima  Operum  S.  Gre- 
gorii,  quam  ubique  secutus  sum.  In  aliis  editis 
legitur  ;  Nam  mox  ut  oratorium  ingressi  sumus, 
humiliter  sese  cum  lacrymis  in  orationem  dedit. 

c  H&c  sanatio  etiam  refertur  in  Vita  S.  Gre- 
gorii  a  Petro  diacono,  ibique  ponitur  ante  lega- 
tionem  S.  Gregorii.  Frustra  igitur  laborant,  qui 
ex  hoc  facto  probare  votunt,  non  obiisse  Eleuthe- 
rium  ante  annum  585,2^  observavi  in  Commenta- 
rio  nwn.  12. 


DE 


6S6 


AOTA  SANCTOIIUM, 


DE    S.    FAUSTO    ABBATE 


PROPE  SYRACUSAS  IN  SICILIA 


c.  s. 


SYLLOGE 


ClBCA  AXKCM 
DCVII. 

Mcmoria  in 
tacris  Futtit 


yracusis  antiqua  nobilique  Sicilise  civitate, 
hoc  die  celebratur  memoria  S.  Fausti,  abbatis 
monasterii  S.  Luciee  nonprocul  a  prsedicta 
urbe  distantis.  Inter  martyrologos,  quorumpau- 
cis  notus  est,  Philippus  Ferrarius  in  Catalogo 
generali  Sanctorum,  ad  vm  Jdus  Septembris  sic 
illum  annuntiat  :  Syracusis,  S.  Kausti,  abbatis 
monasterii  sanctae  Luciffi  :  in  Annotatis  citat  Tabu- 
larium  ecclesite  Syracusanw  et  Martyrologium 
B  Sicidum.  Ad  eumdem  diem  refertur  a  Menardo 
in  Martyrologio  Benedictino  :  Syraeusis,  sancti 
Fausti  abbatis  :  et  a  Gabriele  Bucelino  in  ejusdem 
Ordinis  Menologio.  Eumdem  diem  ipsi  sacrum' 
assignant  Franciscus  Carrera  in  Pantheo  Siculo; 
et  Rocchus  Pirrus  Sicilite  sacros  lib .  Spag.  139, 
laudans  Kalendarium  Syracusanum,  et  Octavium 
Cajetanum,  qui  in  Idea  Operis  de  Vitis  Siculorum 
Santorum,  illis  prseivit,  Videtur  autem  vel  statim, 
vel  sattem  non  diu  post  obitum  suum,  cultum 
apud  Syracusanos  obtinuisse  ,  cum  anonymus 
quidam  Siculus,  scriptor  coxvus  Vitse  S.  Zosimi 
episcopi  Syracusani,  qui  Sanctinostri  discipulus 
fuit,  illum  jam  tum  Sancti  titulo  celebrarit,  ut 
mox  oslendemus. 
Puii  abbat  2  De  Sancti  Actis  nihit  habemus,  nisi  qitod  ab- 

momttnn  s.    fras  fuerU  monastcrii  S.  Lucir  virginis  martyris, 
/.iin.r.-rfiici-    ^rom  Suracusas,  et  S.  Zosimum,  qui  ei  postea 
s.Zotimwn.     tn  abbatiam  successit.  ac  denique  ad  Syracusa- 
nam  cathedram  evectus  est,  disciplina  monastica 
pie  sancteque  imbuerit.  Id  habemus  ex  taudata 
Vita  S.  Zosimi,  quam  Majores  nostri  tom  111  Mar- 
tii  a  pag.  839  ex  Octavio  Cajetano  recuderunt.  In 
C  hac  num.  fi  biographus  sic  scribit  :  Sanctus  enim 
Zosimus  cum  aetate,   tum  virtutibus  inter  Sanctos 
proflciens,  custos  pretiosi  loculi  sanctse  virginis  Lu- 
ciffi  constituitur  a  S.  Fausto  abbate  ipsius  monaste- 
rii,  oujus  ut  vitam  moresqueest  imitatus,ita  dignus, 
qui  illi  succederet,habitus  est.Eadem  fere dicuntur 
in  Rcsponsoriis  i  Nocturni  in  Officio  proprio  ejus- 
dem  S.  Zosimi,  olim  in  Syracusana  ecclesia  reci- 
tari  solito.  Verba  accipe  : 
Sanotus  Paustus  pater  redis  et  adjutrix  dextera 
JSmulanti  sanctos  actus  ot  Sanctoram  corpora 
Sncrie  raartyris  commisit  pretiosa  funera. 
Deinde  in  Responsorio  2  Noct.  dicitur  S.  Zosi- 
mus  sancto  Abbati  nostro  successisse  : 
Sanotus  Faustus  cunctce  carnis  viam  ut  ingre- 
diturete. 
/».r,h(iii  3  Cujus  autem  Ordinis abbatia  S.  Lucuv,  adeo- 

utrumBati-  que  et  Sanctus  noster  fuerit,  certo  non  tiquet ; 
communior  tamen  opinio  pro  Benedictino  stare 
videtur.  In  ea,  quantum  apparet,  fuit  Mabil- 
lonius  tom.  i  Annal,  ad  annum  591,  ubi  ait  : 
Duo  tunc  erant  apud  Syracusas  monasteria  :  uuum 
S.  Lucice  extra  muros  situm  eo  in  loco  , 
ubi  beata  virgo  martyrium  passa  est  :  alterum 
S.  Petri  ad  Bajas  etc.  Rocchus  Pi?*rus  Sicilix  sa- 
crx  lib.  3,  notitia  2,  pag.  20-i  idpro  certo  habet : 


Uani,  11« 
Bmtdiotini 


sic  enim  inquit  :  Omnium  antiquissimura  Ordinis 
D:  Benedicti  sub  titulo  S.  Lucise  Syracusanse  e'o  si- 
tum  in  locoest,  ubi  praeclarissima  virgo  martyrium 
Christi  fidei  fecerat.  Mox  inter  sanctos  hujus  loci 
viros  S.  Faustus  ita  ibidem  commemoratur  :  Fau- 
stus  anno  nxcv  sub  Tiberio  et  Mauritio  imperatori- 
bus  :  ejus  festum  die  vi  Septembris.  Hcec  ipse  : 
verum  Benedictini  Ordinis  fuisse  non  probat. 
Adducit  quidem  locum  ex  epistola  i  lib.  8  S.  Gre-  E 
gorii,  quse  in  novissima  editione  est  prima  lib.io, 
sed  is  nihil  minus,  quam  istud  probat.  Verba  S. 
Gregorii  audiamus  :  Prasterea  petiit  a  nobis  supra 
Trajanus  frater  noster  (episcopus  Melitensis,  non 
Milevitanus,  ut  habet  Pirrus,)  ut  de  monasterio 
suo,  quod  in  civitate  Syracusana  situm  est,  ei  qua- 
tuor  vel  quinque  dari  monachi  debuissent.  Quis 
hinc  deducat,  monasterium  S.  Litciee  Ordinis  S. 
Benedicti  fitisse,  aut  ex  eo  monachos  Benedictinos 
a  Trajano  petitos?  Sane  prius  ostendere  debitis- 
set  Pirrus,  Trajanum  illum  Benedictinum  fuisse : 
quamvis  nec  sic  quidquam  evinceret ,  cum  S.  Gre- 
gorius  agat  de  monasterio,  quod  situm  erat  non 
prope  Syracusas,  sed  in  civitate  Syracusana,  adeo- 
que  ioqui  potuerit  de  quolibet  alio  monasterio 
intra  urbem  condito. 

4-Menardus  lib.  i  Observationum  ad  Martyro-  Ordinisfaerit. 

logium  sui  Ordinis  tantum  ut  probabile  admittit, 

illwn  Benedictinum  fuisse;  de  Octavioenim  Caie- 

tanoait:  Etsidubitet,anhicS.Faustusfuerit  Basilia- 

nus,  au  Benedictinus,  probabile  est  tamen,  eum 

fuisse  ex  prima  propag-atione  discipulorum  S.  Pla- 

cidi  in  Sicilia.  Simititer  dubitanter  loquitur  Ga- 

briel  Bucelinus  ad  hunc  diem  laudans  Octavhtm 

et  Menardum.  Fuit  hic,  inquit,  nonnullorum  opi- 

nione  ex  prima  discipulorum   sanctissimi  Placidi  ^ 

protomartyris  nostri   in   Sicilia  propagrinc,  abbas 

Syracusani,  conditi  in  honorem  S.  Lucia?  virg-inis 

martyris  ccenobii.  Sed  nec  quidquam  luminis  hac 

in  parte  affitndit  cozevus  ille  S.  Zosimi  biogra- 

phtts,  citjus  num.  i  memini;  quippe  qui  de  Regula 

vetusti  istius  monasterii  altitm  silet ;  prteterea  S. 

Gregorius,  licet  ejusdem  ccenobii  in  epistolis  suis 

semel  et  iterum  faciat  mentionem.  Quarecum  ni- 

hil  certi  in  alterutram  partem  occurrat,  utrique, 

siqua  est,  suam  probabilitatem  relinquo.  Notat 

porro  taudatus  Pirrus,  idem  istud  monasterium 

post  varios  casus,  suo  tempore,  id  est  anno  1617, 

ab  episcopo  Joanne  Torres  datum  fitisse  Fratri- 

bus  Minoribus  reformatis  de  Observantia. 

5  jEtatem,  qua  Sanctus  vixit,  manifeste  disei-  ■s"P'e"m  San' 
mus  ex  saepe  laudata  vita  S.  Zosimi,  ejusdem  pri-  '  "'V'"S' 
mum  discipuli  ac  deinde  in  monasterii  regimen 
successoris.  Annum  emortualem  certo  definire 
non  licet,  quia  Zosimi  incertus  est  ;  verum- 
tamen  non  procul  a  vero  aberrare  nos  sinit  po- 
steriorisbiographus.  Secundum  hunc  sanctus  il- 
le  Syracusanus  episcopus  S.  Fausto  in  abbatiam 

succedens 


DIE  SEXTA  SEPTEMBKIS. 


i\<i 


A  succedens,  eam  annis  quadraginta  rexit ,  qui- 
bus  elapsis,  sub  Theodoro  Pontifice  maximo  Sy- 
racusarum  episcopus  ordinatus  est ,  quo  in  mu- 
nere  tredecim  alios  annos  expleoit  :  adeoque  53 
annis  sancto  Abbati  suo  superfuit.  Quare  si  de 
Zosimi  emortuali  anno  constaret ,  S.  Fausti  su- 
premus  vitse  annus  extra  dubium  foret  :  verum 
cum  ille  incertus  sit,  hic  pariter  incertus  manet. 
Octavius  Caietanus  in  Vitis  Sanctorum  Sicido- 
rum  pag.  226  5-  Zosimi  mortem  anno  Christi 
656,  S.  Fausti  vero  pag.  223  anno  602  illigat. 
At  Henschenius  noster  tom.  in  Marlii,  pag.  83S 


ejusdem  sancti  episcopi  obitum  circa  annum  660 
statuit  ,  sive  sint  anui ,  inquit,  duo  tresve  au- 
ferendi ,  sive  adjiciendi.  Rationes  t  ob  quas  sic 
opinetur,  loco  citato  num.  3  studiosus  lector  re- 
periet.  In  hac  sententia  mortuus  est  Sanctusno- 
ster  circa  annum  607  ;  etenimsi  illos  53  annos, 
quibus  S.  Zosimum  ipsi  superstitem  fuisse  osten- 
dimus ,  annis  GGO  substrakas,  prodibit  annus 
607 ,  circa  quem  eum  obiisse  necesse  est,  sic  ta- 
men,  ut  quot  annis  S.  Zosimi  mors  serius  aut 
citius  statui  potest,  totidem  pariter  hujus  felix 
e  vivis  excessus  differendus  aut  maturandus  sit. 


IK.Tjtt 

c.  s. 


DE  S.  CHAGNOALDO  EP.  ET  CONF 


LAUDUXI  IN  GALLIA 


COMMENTARIUS    HISTORICUS 


c  s. 


B 


§  I.  Varia  Sancti  annuntiatio  :  Acta  unde  concinnanda. 


E 


INTER  \Ti. 
IiCXXXl  ET 
UCXXXVIII. 

Sancti  varia 
memoria 


\ 


tu  sacii 
Fustis. 


nter  sanctos  Laudunensis  ecclesise  in  Belgica 
prazsules  hac  die  cultum  obtinet  S.  Chagnoal 
dus,  gui  ab  aliis  Chainoaldus,  Chanoaldus  et 
Agnoaldus  appellatur .  Martyrologia  classica  nus- 
quam,  quod  sciam  ,  ipsius  meminerunt  :  at  in 
recentioribus  satis  frequens  est  memoria,  non  eo- 
dem  tamen  die  signata.  Katendarium  vetus  Ms. 
Sanctorum  Ordinis  Benedictini  illum  ad  diem 
xxxi  Januarii  annuntiat ,  nec  sine  mendis  ,  quse 
infra  corrigemus ;  interim  verba  accipe  :  Sanoti 
Chalnoaldi,  ex  raonacho  Luxoviensi  archiepiscopi 
Lugdunensis  ,  fratris  sanotorum  Pharaonis  et  Wal- 
berti.  Ftorarium  nostrum  Ms.  die  viii  Februarii 
eumdem  desigyiare  videtur,  dwn  sic  annuntiat  : 
Eudoaldi  alias  Oudoaldi  Lug'dunensis  episcopi;  eum- 
dem  inquam  designare  videtur,  proutjam  suspi- 
cati  sunt  Majores  nostri  in  Praetermissis  ad  cita- 
0  tum  diem :  nam  et  Chagnoaldus  etiam  ab  aliis  Lug- 
dunensis  episcopus  perpcram  staiuitur  et  inter 
hujus  ecclesix:  antistites  nullus  S.  Eudoaldus  vel 
Oudoaldus  occurrit ,  et  Chaynoaldi  nomen  a  va- 
riis  varie  scriptum  legitur.  Gabriel  Bucelinus 
in  Menoiogio  Benedictino  bis  illum  commemo- 
rat,  ei  primo  quidem  xxxm  Augusti ,  ac  deinde 
hoc  die  ,  sive  vi  Septembris  .-  utrobique  satis 
protixw)i  elogium  texit,  quod  infra  recitabimus  : 
cur  autem  bis  annuntiet,  non  edicii ;  suspicor 
tamen  non  atiam  ob  causam  id  illum  fecisse , 
quam  quod  primum  prasdictorum  dierum  apud 
suos  Benedictinos  ,  alterum  apud  Laudunenses 
Sancto  sacros  reperisset. 

2  Ut  vero  sic  existimem  suadet  Mabittonius,  qui 
tom.  \Annal.  ad  annum  G'6i  num.ZO  de  Sancti 
apud  suos  cuttu  ait  :  Ejus  obitus  Augusti  die  xxiii 
colitur  in  Martyrolog-io  Benedictino  j  ubi  nuttam 
facit  de  vi  Septembris  mentionem ,  quamvis 
in  Indice  Sanctorum  ,  quem  Secuto  2  pras- 
mittit,  utramque  annuntiationem  aynoscat  his 
verbis  :  Colitur  xxiii  Augusti  et  vi  Septembris. 
Suadet  eiiam  ipse  Bucelinus,  qui  ad  hunc  diem 
laudat  monumenta  ecclesiastiva  et  O/fictumpro- 
prium  Laudunensia  ,  quod  non  facit  ad  xxin 
Augusti.  Ad  alium  rursus  diem,  iv  videlicet  Se- 


ptembris,Sancti  memoriam  consignat  Castettanus 
in  Martyrologio  universali  Gaiiice  edito  ,  sed 
nultam  pariter  particularem  festicitatem  desi- 
gnans  i  Lauduni  S.  Chagnoaldus  ,  hujus  urbis 
episcopus  ,  frater  sanctaj  Farffl.  Consonat  Ma>- 
tyroiogium  Parisiense  anno  1727  excusum,  quod 
ad  prcccitatum  diem  sic  habet :  Lauduni ,  S.  Cha- 
g-uoaldi  episcopi ,  fratris  S.  Faraa  abbatissae  , 
qui  concilio  liemensi  sub  Sonnatio  aubseripsir. 
Denique  ad  eamdem  diem  ilium  refert  Simon 
Mothierin  Indice  Sanctorum  Gatiuc  ,  quem  Ro- 
mano  Martyroiogio  Gattice  verso  subtcxuit. 

:i  Ast  atii  vi  Septembris  sanctum  Episcopum  Elogia 
nostrum  celebrant.  Inter  hosAudreas  Saussayus 
in  Martyroiogio  Gatiicano  ipsum  sequenti  eto- 
gio  exornat  i  Apud  Laudunura  Clavatum  S.  Cha- 
gnoaldi  episcopi  et  confessori.s  gloriosi  ;  qui  Ban- 
ctorum  Pharonis  et  Walberti  cpiscoporum ,  san- 
cta^que  Phar»  abbatissie  frator  ,  beatorumque 
Columbani  et  l^ustasii  in  coenobiarcha  Luxovicnsi 
discipulus,  jam  a  pueritia  divinis  opcribus  praj- 
stans ,  cura  mentis  pictate  vitae  •  an 
nitcret ,  post  Richbertum  episcopus  Laudunen- 
sis  electus  est.  Quo  in  divino  munere  (quod  p 
non  nisi  Eegrc  subiit,  latcbris  pio  humilitatis 
studio  deditusj  ita  se  gessit ,  ut  cosleste  Christi 
regnum  et  vitae  Euangeiiosa  exemplis  et  miracu- 
lis  divine  editis  propagant.  Itaque  cura  egregiis 
niuuiinentis  ecclcsiam  suara  InstruxisseJ ,  incri- 
tis  ornasset ,  legibusque  sacris  viudicaudis  iu- 
dictae  synodo  Iteraensi  cum  raultis  Calhcanaj  cc- 
clesiaj  patribua  ffltate  t^t  virtute  oonspicuus  in- 
terfuisset,  demum  pontiiicatu  ct  vita  felioiter con- 
summatis,  occulos  carnis  iu  raortem  clausit,  aeter- 
numque  cum  Christo  victurus  ad  ereluin  perrexit. 
4  Gabriei  Buceiinus ,  qui,  ut  jam  monuimus, 
eum  xxiii  Augusti  honorifico  elogio  ceiebrat , 
eumdem  pariier  ad  prmentem  diem  lus<>  , 
comiis  prosequitur  :  Lauduni  Clavati  in  Ciallia, 
S.  Chanoaliti  epiBCOpi  et  cunfessoris.  Chauoaldus, 
Chag-noaldus  ,  sive  Caiualdus  (  nounullis  i  tam 
Rainaldus  )  gcnerusissirao  illeccbrarura  mun- 
di     hujus    conteraptu     illustrissiraus,    Hagnert- 

cum  . 


hincindc  men- 
dota. 


ACCTORE 

CS. 


f.SS 


cum 


DE  S.  CHAGNOALDO 

Burg-undise  potentissimnm  comitera  , 
patrem  ,  matrem  pari  nobilitate  Leodegundem 
habuit.  Terreni  autem  principatus  et  Galliarum 
reg-is  favores  aspernatus,  solam  regum  Regis  g;ra- 
tiam  paupertate  et  humilitate  solida  exambnt, 
monachumque  in  sanctissimo  Luxoviensi  cceno- 
bio  professus  ,  pulcherrima  contentione  cum  ger- 
manis  fratribus  sanctissimis  ,  Farone  ,  Walberto 
et  Fara ,  in  stadio  ac  studio  perfectionis  decer- 
tavit,  cumque  iisdem  felicissimas  aeternitatisbra- 
vium  meruit.  Extraetus  autem  pro  meritis  vitae 
ad  pontificatum  Laudunensem ,  in  candelabro 
positus  ,  radiis  sanctitatis  late  et  mire  resplenduit, 
cathedramque  suam  ffiternis  meritis  exornavit, 
cui  annis  plurimis  utilissime  praefuit  et  sub  annum 
Christi  dcxl  sancto  fine  decessit.  Hsec  ipse  lau- 
dans  monumenta  ecclesiastica  et  Proprium  Lau- 
dunensia,  Flodoardum,  Thuanum  ,  Menardum, 
Chenu,  Claudium  Robertum  ,  et  Severtium, 
qui  Sanctum  nostrum  Lugdunensi  ecclesiae  prae* 
fuisse  opinatur,  sed  male  ,  ut  infra  videbimus. 
Porro  hoc  utrumque  elogium  suo  loco  discutie- 
mus  :  interim  alios  martyrologos  audiamus. 
H  5  Ad  eumdem  hunc  diem  Chagnoaldum  re- 
Curdeeohoc  fert  Menardus  in  Martyrologio  SanctorumOr- 
<Uc  agatur  flfajg  gm  Benedicti  sic  scribens  :  Lauduni  Clavati 
iu  Gallia ,  S.  Canoaldi  episcopi  et  confessoris. 
Menardum  secutus  estSimon  Peyronetus  in  Ca- 
talogo  Sanclorum  in  observationibus  suis  citans 
Breviarium  Laudunense,  Vitamque  Sancti  in  eo 
contentam.  Hisce  martyrologis  accedunt  Mabil- 
lonius  et  Jacobus  Longuevallius  ,  quorum  prior 
in  Indice  Sanctorum  ad  Seculum  2  Benedicti- 
num ,  posterior  in  Historia  ecclesise  Gallicanse 
Galiicevulgata,  tom.  ^pag.  471,  diemvi  Septem- 
bris  Chngnoaldo  nostro  sacram  esse,  testantur. 
Vix  dubilo,  quin  hi  omnes  agant  de  festivitate  , 
qua  in  sua  Laudunensi  dicecesi  Sanctus  gaudet, 
etdequa  Cointius  tom.  2  Annal.  Franc.  ad  an- 
num  625,  num.  5n  scribit :  Sancti  Chainoaldi  epi- 
scopi  Laudunensis  festum  diem  colunt  solem- 
ni  Officio  Laudunenses  :  nam  et  Bucelinus  et 
Peyronetus  ad  vi  Septembris  monumenta  et  Pro- 
prium  istius  ecclesise  laudant  ,  et  Longuevallius 
in  Ecclesia  Gallicana  haud  dubie  diem  illum  prse 
rcliijuis  assignarc ■voluit,  quo  Sanctus  insuadice- 
cesicotitur  .  deniquc  scheda  contincns  Lectiones 
q  proprias,  quas  Chijfictius  ex  Breviario  Laudu- 
nensi  descriptas  ad  nos  olim  transmisit,  pro  vi 
Septembris  inscribitur.  Quamobrem  cumin  Ope- 
re  nostro  de  eo  agere  hucusque  dilatum  fuerit , 
visum  est  id  hoc  die  prgestare. 
Actu  unde  G  Acta  S.  Chngnoaldi  nemo  veterum  ex  pro- 

concinimmia.  /esso  ifHeris  mandavit,  aut  si  quis  mandaverit, 
ea  ad  nos  non  pervenerunt  :  sunt  tamen  nonnul- 
la  aliorum  Sanctorum  Vitis  hinc  inde  inspersa , 
qutV  ipsius  memoriam  ab  ingralse  antiquitatis  ob- 
lirione  vindicant,  nec  omnino  ignotam  esse  pa- 
tiuntur.  Prwcipuus  scriptor,  qui  illius  meminit, 
est  Jonas  monachus  Bobiensis  in  Italia,  auctor 
Sancto  tvqualis  aut  suppar.  Hic  in  Vitis  SS.  Co- 
lumbani  et  Eustasii,  quorum  Chagnoaldus  disci- 
pulus  fuit .  quwdam  refert,  quee  Sancti  Actis 
utcumque  concinnandis  opportune  usui  esse  pos- 
sunt.  Vita  utraque  exstat  apud  Mabillonium  se- 
culo  2  Benedictino,  postwior  etiam  in  Opere  no- 
stro  tom.  Hi  Martii.  Prxterea  Chagnoaldi  iilu- 
strem  familiam,  vitam  monasticam,  operam  in 
regendo  Evoriacensi  S.Fatw,  seu  Burgundofarse, 
sororis  sux ,  puellari  monasterio  collatam ,  ac 
Laudunensem  denique  episcopatum,  paucis  me- 
morat  anonymus  quidam  in  Actis  S.  Agili  ab- 


EPISC.  ET  CONF. 

batis  primi  Resbacensis,  qum  apudnostom.  vi  D 
Augusti  pag.  571  probabilius  ante  annum  690 
scripta  esse  ostenduntur.  Exhisce  igitur ,  dum 
alia  desunt ,  qualecumque  sancti  nostri  Antisti- 
tis  Vitce  compendium  concinnabimus  :  lectiones 
vero,  quse  de  eo  in  Laudunensi  Breviario  reci- 
tantur,  preemittemus ,  cum  nihil  contineant 
prxter  ea,  qute  ex  antiquioribus  monumentts 
tradituri  sumus. 


II.  Sancti  illustres  natales,  fa- 
milia ,  patria  et  domus  pater- 
na,    monachatus  Luxovii. 


Chag-noaldus  ex  illustri  apud  Francos  gene-  Sanctiparcn- 
re   ortus  patrem  habuit   Chagnericum  seu  ^Frateret 
1  .  soror  : 

Agnericum,  Theodeberto  Austrasiarum  regi  a 
consiliis  et  familiarem  ;  matrem  Leudegundem 
a  Christiana  pietate  et  sapientia  commendatam 
Frater  ipsius  Faro  sive  Burgundofaro,  primariis  E 
in  aula  muniis  functus,  dimissa  velataque  con- 
juge  sua ,  ad  Meldensem  episcopatum  evectus 
est ,  et  post  vitam  sanctissime  actam  inter  San- 
ctos  relatus.  Nec  minori  sanctitate  floruit  ejus- 
dem  soror  Fara  nomine ,  alias  etiam  Burgundo- 
fara  appellata  ;  quev  virginitatem  suam  Christo 
consecrans ,  Evoriacensem parthenonem  inpago 
Briegio  condidit,  in  eoque  sacris  virginibus  prse- 
sidens  ad  cselos  evolavit  Sanctarum  pariter  nu- 
mero  inserta.  Porro  si  a  laudatorum  fratris  so- 
rorisquenominibus  conjecturam  sumerevelimus, 
videtur  sanctus  noster  Antistes  gente  Burgundio 
fuisse  aut  saltem  ex  Burgundionum  genere 
oriundus  :  etenim ,  prout  notat  Mabillonius  in 
observaiionibus  prmviis  ad  Vitam  S.  Burgundo- 
farev,  sec.  2  Benedict.  pag.  438  ,  ex  Fredegarii 
Chronico  cap.  44  per  Burgundofarones  opti- 
mates  Burgundiones  sive  Burgundiag  farones ,  id 
est  barones  dcsignantur,  quemadmodum  eos  re- 
ipsa  appellaverat  cap.  41.  Similiter  Paulus  dia- 
conus  lib.  2  de  Gestis  Longobardorum  cap.  9  di- 
serte  tradit  ,  Longobardorum  faras  esse  g'enera- 
tioncs  vel  lineas.  Adeo  ut  Burgundofaro  Bur- 
gundicv  baronem  seu  optimatem  sonet.  Blustris-  p 
sime  sane  familicc  fuisse,  tum  ex  infra  dicendis 
paiebit,  ium  manifestum  est  ex  Epitaphio  soro- 
ris  ipsius  S.  Farse,  quod  Mabiltonius  sec.  2  Be- 
nedictino,  pag.  449  ex  codice,  ut  ait,  tempore 
Caroli  Calvi,  manu  descripto  excudit ,  in  quo 
hsec  leguntur  .- 

Fraucorum  soboles  regum,  virgo  inclvta  Fara 
lluic  sanctas  tumulo  credidit  exuvias. 

Virtutum  lux  clara  fuit,  pharusque  pudoris 
Fara,  et  Burgundo  sanguine  progenies. 
Ex  quibus  consequens  fieret,  ut  sancta  illa  adeo- 
que  et  germanus  ittius  S.  Chag-noaldus,  ex  Fran- 
corum  regio,  et  iltustri  Burgundo  sanguine  or- 
tumduxerint. 

8  Verum  quidquid  ea  de  re  sit ,  Chag-noaldi  Prope  mdas 
pater  Chagnericus  prope  Meldas,  Briensis  pro-  natnsvidetur 
vincise  caput ,  habitabat  in  vilta  Pipimisio ,  et 
Theodoberti  Austrasise  regis  obsequiis  erat  addi- 
ctus.  Ita  discimus  ex  Jona  in  Vitis  SS.  Coium- 
bani  et  Eustasii  apud  Mabittonium  seculo  2.  Be- 
nedict. ,  ubi  in  prioris  Vita  iter  S.  Columbani  e 
Theodorici  regno  expulsi  descynbens,  hsec  habet : 
Deinde  ad  Meldense  oppidum  properat  :  quo 
cum    venisset ,    quidam    vir    nobilis  Hag^nericus 

(  alibi 


DIE  SEXTA  SEPTEMBUIS. 


1W.< 


A  ( alibi  Chagnericum  appellat )  Theodoberti    con- 
viva,  vir  sapiens  et  consiliis  regis  gratus  et  no- 
bilitate  ac  sapientia  vallatus,  erat.  Is  virum  Dei 
miro   gaudio    recepit,   seque  habere  curam  ejus 
spopondit  ,    qualiter    ad   Theodeberti     accederet 
aulam  .  .  .  Benedixit    ergo  vir  Dei  domum  ejus  , 
filianique    ejus ,    nomine    Burgundofaram  ,    quae 
infra  infantiles  annos   erat,   benedicens  eam  Do- 
mino  vovit.  Fusius  idem  auctor  loquitur  in  A- 
ctis  S.  Eustasii  num.  i,  dum  de  hujus  sancti  ab- 
batis  ad  Clotarium  regem  profectione  agens,  sic 
scribit  :  Fuit  ergo  arrepti  itineris  via  per  saltum 
pagumque  Briegium  :  perventumque  est  ad  quam- 
dam  villam  Chagnerici ,   quo  dudum    aliquantis- 
per  moratus  fuerat.  Villae  vocabulum  Pipimisium 
dicitur  ,  distans  ab   urbe  Meldorum   circiter  mil- 
libus   duobus.  Ibi  nunc   Chagnericus   cum    con- 
juge  sua  Leudegunde  nomine,   Christiana  ct  sa- 
nse  mentis  femina  morabatur ,    et    suum    filium 
Chagnoaldum  ,   cujus  superius   (  in   Vita  S.   Co- 
lumbani )  fecimus   mentionem  ,    penes  se   habe- 
bant.  Viso    itaque    Eustasio  ,   Chagnericus    miro 
cum  gaudio  recepit  :  eratque   simul    cum  patre 
g  matreque  filia,  Burgundofara  nomiue,  quani,    ut 
superius  (in  laudata  Vita)  diximus,  B.  Colombanus 
Domino  sacraverat. 
inviiia  Pipi-        9  Quis  sit  Pipimisii  locus,  quove  nunc  voca- 
misio:  bulo  appelletur  ,  non  satis  constat.  Hadrianus 

Valesius  in  Notitia  Galliarum  existimat,  esse  vi- 
cum  hodie  Poinsy  dictum,  qui  Matronse  flumini 
adjacet,  distatque  Meldis  duobus  aut  tribus  pas- 
suum  millibus.  Mabiltonius  tom.  i  Annalium  , 
pag.  304  de  eodem  toco  ita  disserit  :  Pipimisium 
nonnulii  putant  esse  vicum  Poixsy  ,  supra  Mel- 
dos  situm  ad  Matronam,  una  fere  leuca  distan- 
tem  a  Meldica  urbe  ,  cui  vico  adjacet,  fiuvio 
intermedio  ,  Trajecti-portus  paroecialis  ecclesia  , 
S.  Petro  dicata,  Ast  Gallicus  Vitae  S.  Feras  in- 
terpres  ex  veteri  traditione  Pipimisium  reddit 
Opigny  ,  qui  locus  nunc  redactus  in  simplex 
prsedium  rusticanum  ,  pertinet  ad  monastermm 
S.  Faras.  Kaic  non  longe  abcst  ecclesia  S.  Petri, 
in  loco  Bregy  vulgo  appellato ,  cum  prioratu 
abbatiae  Resbacensi  subjecto  :  quae  forte  illa  sit 
S.  Petri,  ad  quam  S.  Fara  confugisse  dicitur,  ut 
patris  violentiam  ,  qui  invitam  nuptui  tradere 
constituerat,  evaderet  :■  Priori  loco  meliu>  con- 
C  venit  et  analogia  Gallica  Pipimisii  nominis  et 
distantia  ab  urbe.  At  Jonas  ,  homo  extraneus  , 
facile  errare  potuit  in  assignanda  Ioci  acourata 
distantia  ;  et  pleraque  praidia  posteriori  loco  vi- 
cina  ad  Meldensem  ecclesiam  pertinent,  ex  dono 
scilicet  S.  Faronis ,  B.  Faras  germani.  Forte  Pi- 
pimisium  olim  vernacule  dicebatur  Au  Pimv,  quod 
deinde  Opigny  corrupte  vocatum  sit.  Esec  Ma- 
billonius,  qui  prius  seculo  2  Benedictino  ad  Vi- 
tam  S.  Eustasii  locum  Opigny  in  Bria  ignorans, 
opinatus  fuerat,  vicum  vernacule  Changy,  mu- 
tuato,  ut  putabat,  a  Chagnerico  nomine,  duabus 
fere  leucis  supra  Meldas  positum ,  ipsum  esse 
Pipimisium  :  verum  hanc  opinionem  in  Annati- 
bus,  utostendimus,  ipsedeseruit. 
qaiiocusho-  10  Tossanus  du  Plessis  in  Historia  ecctesim 
diedum  incer-  Meldensis ,  Gallice  edita  ,  tom.  i  ,  Nota  13  , 
existimat,  Pipimisium  verisimilius  fuisse,  ubi 
modo  est  Champigny,  exiguus  vicus  duas  leucas 
a  Meldis ,  juxta  abbatiam  Pontis  dominarum  , 
(Galtice  est  Du  pont  aux  Dames)  in  via ,  quse 
ab  hac  abbatia  ducit  Cresciacum.  Addit  Cham- 
pigny  Latinde  verti  posse  ager  Pipimisii.  Senten- 
tia  autem  Mabillonii ,  quse  Opigny  assignat  , 
minus  ipsi  probabilis  apparet,  propterea  quod 


tus  est. 


vicus  itle  ,  ad  dexteram  Matronx  situs ,  num-  *«?<>« 
quam  provincia  Briae  comprehensus  fuerit ,  Cs 
contra  ac  Jonas  de  Pipimisio  asserit,  dum  ait : 
Fuit  ergo  arrepti  itineris  via  per  saKum  pagumque 
Briegium  :  perventumque  est  ad  quamdam  villara 
Chagnerici  :  .  .  villae  vocabulum  PipimUium  di- 
citur.  Res  ut  patet,  incerta  est :  verumtamen  Du 
Ptessis  opinio  mihi  magis  arridet.  Atque  hxc  de 
Sancti  natati,  aut  certe  paterno  loco  observasse 
sufflciat  :  de  ejusdem  iltustri  familia  pauca  di- 
cenda  supersunt. 

11  Sanctum  Faronem  Meldensem  episcopum  S.FaroSaneti 
Chagnoaldi  fratrem  fuisse  ,  diserte  traditur  in  XtUm  patrut* 
ipsius  Vita,  cujus  auctor  creditur  Hitdegarius,  i,t  fuit .- 
quem  Mabillonius  in  Observationibus  laudatee 
Vitee  preeviis ,    Sec.    2.  Benedict.  pag.  607 ,  ab 
anno  circiter  dcccl   usque  ad  dccclxxiv  episco- 
palem  Meldorum  sedem  tenuisse  asseril.  Idem 
habemus  ex  teslamento  S.  Farae,  in  quo  Chag- 
nulfum,   ( qui  videtur  idem    fuisse  cum  Chag- 
noaldo  )    et  Burgundofaronem  germanos  suos , 
Aguetrudem  sororem  agnoscit  .-  dicitur  enim  in- 
strxtmentum  istud  confectum  fuisse,  faventibus 
dulcissimis  germauis    suis  ,   Chagnulfo  ,   Burgun-  E 
dofarone  et  Agnetrade  :  vide   taudatum    Anna- 
listam    ad    annum   642    num.    50.  Ad  eamdeni 
prceterea  familiam  pertinet  S.  Agilus,  primus 
abbas  Resbacensis  ;  quippe  ex  Agnoaldo,  sancti 
Episcopi  nostri  patruo  genitus,ut  legere  est  in 
przedicti  Agili  Actis  aqud  nos  tom.  vi  Augusti  , 
pag.  577,  unde  sequentin  excerpo  :   Ingredicns 
Agilus  asvum  pueritiae   committitur  Eustasio  sa- 
cris  litteris  erudiendus  cnm  aliis  nobiliuin    viro- 
rum  tiliis,   qui  postea  ecclesiarum  prseaules   ex- 
titerunt,    Agnoaldo   scilicct  (  id  est ,    CUagnoal- 
do)  tt  Waldcbcrto  ,  Ilagnerici  patrui  ejus  filiis , 
qui  monasterio,  quod   soror  illonim   Para  in  pa- 
terno  solo  iuter   Albam  et  Mucram   in  loco ,  qui 
dicitur  Eboriacus,  sdifieavit ,  coustrnendi  et  do- 
cendi  regulares  magi^tri  olaruerunt,  quorum  alter 
Lugduno  clavato,  alter  Mcldensibus  est  episcopus 
ordinatus. 

12  Eadem  fere  de  S.  Waldeberto  legunturin  mS.Waldt- 
VitaS.  Faron/s  supra  laudata  .  ven  '"''''"* fraUr 

splicent  eruditis,  qui  Waldebertum  S.  Eustasii  "^1, 
in  Luwoviensi  abbatia  successorem  agnoscunt , 
sed  eumdem  SS.  Chagnoaldi,  Faronis  et  Warm 
frclrem,  aut  Meldensem  episcopum  fuisset  pas-  j» 
sim  negant.  Videri  potest  Mabillonius  in  Elogio 
historicoS.  Waldeberti  Sec.  2  BenedicL  pag.  603 
et  sequcnti,  et  in  Actis  nostris  tom.  vi  Augu- 
stipag.  578  :  pauca  tamen  hic  observanda  sunt. 
Watdebertus,  de  quo  loquitur  laudatus  auctor, 
haud  dubie  idem  est  cum  eo,  de  quo  Jonas  n 
minit  inVita  S.  Eustasii  :  etenim  uterque  scri- 
ptor  tradit,  eum  xtna  cum  Chagnoaldo  ,  S.  Fa- 
rw  germano,  parthenoni  Evoriacensi  mdiflcando, 
ordinandoqi1'-  prmfuisse,  quamvis  Jonas  non  ad- 
dat ,  Waldebertum  ,  quem  Walbertum  rocat  , 
S.  Farit  germanum  fuisse.  Porro  Walbertus  ille, 
teste  Jona  ei  contemporaneo,  S.  Eustasio  in  Lu- 
xoviensis  ctenobii  regimen  successit,  quod  ab  an- 
no  625,  quod  Eustasius  obiit ,  usque  ad  665, 
tenuit,  ut  ex  Watdeberti  Actis  habemus.  Quod 
si  ita  est,  non  satis  perspicio,  qua  ratione  dici 
possit  errasse  scriptor  Vitx  S.  Agiti ,  dum  S. 
Watdebertus  SS.  Chagnoaldi ,  Faronis  et  Fa- 
rm  germanum  et  Metdensem  episcopum  fecit. 
Non  satis  id,  inquam,  perspicio,  si  vera  sintt 
qum  de  taudati  scriptoris  setate  et  professione  mo- 
nastica  referuntur  in  Commentario  S.  Agiti  A- 
ctis  prxvio  tom.  vi  Augusti,  pag.  571.  Etenxm 

si 


090 


ACCTORR 

c.  s. 


Pit  dtteipulv» 

el  minitter  S. 
Columbuni ; 


si  biographus  ille  scripserit  inter  annum  684  et 
690,  et  jam  monachus ,  ut  ibidem  tamquam 
probabile  asseritur ,  in  Luxoviensi  monasterio 
aliqua  ex  S.  Donato  didicerit,  consequens  fit,  ut 
dictus  biographus  sub  S.  Watdeberto  in  prsefato 
coenobio  vixerit :  Donatus  enim  verosimiliter  tan- 
tum  circa  annum  660  obiisse  ibidem  dicitur ; 
Waldebertus  vero  post  40  annorum  regimen  an- 
no  demum  665  e  vivis  excessit.  Haec  autem  si 
vera  sint,  difficile  intellectu  est,  qui  potuerit  S. 
Waldebertum,  quondam  abbatem  suum ,  Mel- 
densem  episcopum  dicere,  si  re  vera  non  fuerit. 
Quare  nihil  restare  videtur,  quam  ut  dicamus, 
vel  Waldebertum  abbatem  post  scriptam  SS.  Co- 
lumbani  et  Eustasii  Vitam ,  ad  Meldensem  ca- 
thedram  evectum  fuisse,  vel  Jonam,  licet  opu- 
sculum  suum  Waldeberto  abbati  inscripserit , 
duos  Waldebertos  confudisse,  aut  certe  Vitam  S. 
Agili  non  tam  vetustam  esse,  quam  perhibetur. 
Secl  ad  alia  progredior. 

13  Chagnoaldum  adhuc  juvenem  una  cum 
aliis  nobilium  virorum  filiis  sacris  litteris  im- 
buendum,  traditum  fuisse  S.  Eustasio,  discipu- 
lo  S.  Columbani  ,  in  Luxoviensi  ccenobio,  au- 
ctor  est  biographus  S.  Agili,  cujus  verba  num. 
u  recitavimus  De  tempore ,  quo  primum  mo- 
nasterium  ingressus  est,  non  constat  :  at  quan- 
tum  ex  Actis  S.  Agili  colligere  licet,  factum  id 
est  circa  annum  G90  aut  potius  aliquanto  serius. 
In  Vita  S.  Faronis  dicitur  a  S.  Columbano  puer 
Deo  Devotus  fuisse  Acta  ipsius  sub  SS.  Colum- 
bani  et  Eustasii  disciplina,  defectu  biographi, 
oblitionis  tenebris  involuta  latent,  praeter  unum 
el  alterum,  quse  ejusdem  abbatum  Vitis  inserta 
sunt,  et  ex  quibus  de  ipsius  sanctitate,  ceteris- 
qite  ,  quas  ignoramus ,  virtutibus  conjicere  li- 
ceat.  Fuit  Chagnoaldus  S.  Columbaninon  ^modo 
discipulus,  sed  et  ininister,  quemadmodum  eum 
non  semel  appeltat  Jonas.  Nam  abbatibus,  in- 
quit  Mabillonius  tom.  i  Annat.  ad  annum  610, 
num.  51,  ministrare  quemdam  ex  monachis  mo- 
ris  erat.  Hujus  vero  muneris  fuisse  videtur,  ut 
abbati  suo  semper  adesset,  etiam  cum  solitudi- 
nis  ergo  in  eremum  secederet,  prout  ex  Vita  S. 
Columbani  manifestum  est,  et  mox  dicturi  su- 
mus.  De  eodem  officio  ita  meminit  biographus 
S.  Faronis  :  Chagnoaldus  ihi  aderat,  qui  mini- 
ster  Dei  viri  Columbani  in  offieio  clericatus  puer 
Deo  devotus  fuerat.  Occasione  hujus  ministerii 
Sanctus  Columbano  famitiaris  fuit  et  virtutum 
ejasdem  prve  reliquis  spectator.  Hinc  Jonas  de  iis 
agens,  ita  scribit  :  Nee  mireris,  eur  sic  bestiae 
ac  volucros  viri  Dei  parereilt  imperio  :  nam 
Chegnoaldo  Lugfduno  Clavato  pontifice,  qui  ejus 
et  minister  ot  discipulus  fuit,  cognovinius  refe- 
ivntr  ;  qui  se  testnhatur  srepe  vidisse ,  cum  in 
ercmo  vel  jejunio  vel  orationi  vaoana  deambularet, 
s;i'pr  solitum  feras,  bestias  ac  aves  acoersire ,  quae 
ad  imperinm  ejus  statim  veniebant  ,  quas  m;mu 
blandions  attrectabat  ete. 

1  1  Non  solus  autem  Chagnoaldus  eo  munere 
apud  Columbaimm  factus  est  ;  nam  et  in  ejus 
Luxoviirema*  mjnjsW'rio  purrulus  quidam  nomine  Domoalis 
fuisse  et  ipse  S.  Eustasius,  discipulus  et  mini- 
ster  sancti  viri  apud  Jonam  dicitur.  Ceterum  de 
gestis  ejus  in  Luxoviensi  coenobio  nihil  memorise 
proditum  legi.  Columbanojussu  Theodorici  Bur- 
gunditV  regis  a  Brunichilde  instigati,  inexitium 
anno  610  proficiscente,  Sanctus  verisimititer  Lu- 
xovii  remansit,  vetantibus  regiis  ministris,  ne 
quis,  qui  Scotus  aut  Britannus  non  esset,  san- 
ctum  abbatem  suum  sequeretur.  Cum  sequo  ani- 


DE  S.  CHAGNOALDO  EPISC.  ET  CONF. 

mo  ,  ait  Jonas  ,  de  custodia  pastoris  sui  segre- 
gari  Luxovienses  monachi  non  vellent ,  custo- 
des  reg-ii  inquiunt,  nequaquam  hunc  sequi  alios 
permissuros  ,  nisi  quos  sui  ortus  terra  dederat, 
vel  qui  e  Britannico  arvo  ipsum  secuti  fuerant; 
ceteros  ,  qui  alio  essent  orti  solo,  prteceptis  re- 
giis  ibi  esse  remansuros  :  quod  quidem  tam  se- 
vere  observatum  est ,  ut  etiam  post  discessum 
Columbaninecpedem  e  monasterio  impune  effer- 
re  liceret,  donec  S.  Agili  opera  Theodoricus  et 
Brunichildis  placati  istud  edictum  revocaverint, 
teste  ejusdem  Agiti  biographo,  apud  nos  tom.  vi 
Augusti,  pag.  577. 


D 


tjuu  m  taxi 
liutn  puUo, 


§111.  S  .Columbanum  exsulem  adit : 
gesta  prope  Brigantiam  :  Luxo- 
vium  reditus  :  cura  Farensis  mo- 
nasterii. 


E 

Afiquanto  pott 
ad  S.  Colum- 


Sublato  ,  de  quo  mox  locuti  sumus ,  edicto 
regio,  S.  Chag-noaldus  ad  Columbanum  pro- 
fectus,  solito  apud  ipsum  ministerio  functusest.  banumprofe 
Potuit  istud  iter  arripere  una  cum  S,  Eustasio, 
qui  licet  in  primo persecutionis  fervore  abbatem 
suum  sequi  prohibitus,  ab  eoque  violenter  avul- 
sus  fuerit,  postmodum  tamen  eidem  prope  Bri- 
gantiam  in  Suevia  moranti  adfuit,  ut  auctor  est 
Jonas  in  Vita  ssepe  laudata.  Porro  Columbanu% 
ad  Theodebertum  Austrasise  regem  contendens 
per  viam  ad  Chagnericum  Chagnoaldi  patrem 
divertit  •.  a  quo  perbenigne  exceptus  Bergundo- 
faram  Sancti  germanam  Deo  vovit.  Incertum 
est,  an  jam  tum  ei  adfuerit  Chagnoaldus  :  id 
tamen  verisimile  est,  si,  ut  suspicor,  Eustasium 
hujus  itineris  socium  habuerit.  Nam  Jonas  nar- 
rans  alterum  Eustasii  ad  Chagnericum  acces- 
sum,  quipost  aliquot  annos  accidit,  ita  scribit  : 
Perventumque  est  ad  quamdam  villam  Chagne- 
rici ,  quo  dudum  aliquautisper  moratus  fuerat  : 
quibus  verbis  agere  videtur  de  hac  ipsa  commo- 
ratione  Columbani ,  prsesertim  cum  supra  dixe- 
rit,  Chagnericum  sategisse,  ut  virum  Dei  (Co- 
lumbanum )  secum  ,  quamdiu  valeret  ,  tenere 
potuisset,  et  ejus  doctrina  domus  sua  nobilita- 
retur. 

16  Mabillonius  tom.  i  Annalhtm  ad  annum 
910  num.  49  de  hac  Columbani  apud  Chagne- 
ricum  mora  agens ,  perquam  obscure  loquitur 
in  hdec  verba  ■.  Ambos  conjuges  ( Chagnericum 
et  Leudegundam )  cum  universa  familia  vir  Dei 
benedixit  ;  in  primis  Burgundofaram  eorum  fi- 
liam  tura  infantem ,  quam  etiam  Deo  vovit,  uti 
Chagnoaldum  eorumdem  filium  ,  qui  postea  Lu- 
gduui-clavati  episcopus  factus  est.  Ubi  sivir  eru- 
ditus  velit,  Columbanum  Sancto  nostro  tum  pri- 
mum  bene  precatum  fuisse,  Deoque  consecras- 
se,  hallucinatur,  sibique  contradicit  ;  cum  ipse 
ejusdem  religioste  vitse  exordia  referat  ad  annum 
594.  At  forte  nihil  aliud  hic  dicere  voluerit , 
nisi  quod  Burgundofaram  Deo  consecraverit,  ut 
olim  consecraverat  S.  Chagnoaldum.  Hinc  'co- 
lumbanus,  et  cum  eo  Chagnoaldus,  si  non  fal- 
litur  nostra  conjectura,  Theodeberto  Austrasiee 
rege  adito,  dataque  in  ipsius  regno  ubi  vo- 
luisset,  habitandi  facultate,  locum  prope  Bri- 
gantiam  Suevuv  oppidum  selegit,ibidemque  cum 
suis  commoratus  est,  donec  c<eso    Theodeberto, 

ejitsque 


cnm  eodem 
prope  Brigun  - 
tiam  commo- 
ratur  ; 


DIE  SEXTA  8EPTKMBMS. 


«91 


nbi  cum  reli- 
quia  fame 
piessus 


ejusqueregnoin  Theodorici  potestatem  anno  612 
redacto,  in  Italiam  commigravit. 

17  Cum  vero  apud  privdictam  Brigantiam  mo- 
rarentur,  insigne  divinse  in  suos providenticV  mi- 
racidum  experti  sunt,  quod  Jonas  ab  ipso  Eusta- 
sio,  qui  tum  aderat,  edoctus  posteritati  commen- 
davit.  Hujus  prodigii  Chag-noaldum  etiam  parti- 
cipem  fuisse,  satis  ctare  insinuat  idem  biogra- 
phns ,  dum  mox  alterum  ipso  tempore  ab  eo 
patratum  subjungit  :  quare  juverit  iltud  huic 
Commentario  inseruisse.  Vacante  itaque  Colum- 
bano,  inquil  laudatus  scriptor,  cum  suis  penes 
Brigantiam  urbem,  duras  egestatis  tempus  obvenit. 
Sed  quamvis  alimoniae  deessent,  manebat  inteme- 
rata  atque  inconcussa  fides,  quag  necessaria  apud 
Dominum  impetraret.  Cumque  jam  triduo  jejunio 
fessa  corpora  essent,  repercrunt  tantam  copiam  ali- 
tum,  velut  Israelitarum  castra  coturnix  olim  ope- 
ruit;  ita  utomnem  pagum  loci  illius  alitum  multi- 
tudo  oppleret.  Intellexit  vir  Dei.suara  suorumque 
ob  salutem  has  dapes  terrae  diffundi,  nec  prorsus 
alibi  evenire  ,  prseter  eo,  quo  ipse  moraretur  in 
loco. 
3  1S  Jubet  suos  prius  grates  laudesque  repen- 
dirimtus  dere    Conditori  ,    sicque    alitum    dapes    capere  : 

pateitur.  eratque  mirum  et  stupendum  miraculum  :  capie- 

bantur  aves,  prout  patris  imperium  urgebat , 
nec  abscedere  pennig*era  fuga  nitebantur.  Man- 
sit  ergo  alitum  raanna  per  triduum  diffusa;  quar- 
to  vero  die  quidam  pontifex  ex  vicinis  urbibus 
frumenti  copiam,  divina  admonitus  adspiratione, 
ad  B.  Columbanum  direxit :  sed  mox  Omnipotens, 
qui  penuriam  patientibus  alig-eros  prsebuerat  cibos, 
ut  farris  adeps  advenit,  alitum  phalangesimperavit 
abire.  Nam  Eustasiumhoc  cognovimusrefereutem, 
qui  eo  tempore  inter  reliquos  sub  viri  Dei  obe- 
dientia  ibidem  tenebatur  adnexus ,  quod  nullus 
fuerit  in  caterva  ,  qui  ante  talium  g-enera  ali- 
tum  se  vidisse  referret  :  ct  tantus  sapor  in  cibo 
aderat,  ut  reges  dapes  vinceret.  Hsec  Jonas  : 
ex  quibus  tum  austeram  Sancti  vitam  sub  Co- 
lumbani  disciplina  actam,  tum  admirabilem  fl- 
duciam  in  Dei  providentiam,  et  hitjus  paternam 
benignitatem  licet  admirari.  Post  hsec  idem  bio- 
graphus  itlustre  obedientiee  specimen  a  S.  Cha- 
gmoaldo  exhibitum  proponit,  quod  totidem  verbis 
huc  transfero. 
r  19  Ipso  itaque  tempore  cum  sub  quodam  sco- 
pulo  inter  vasta  eremi  jejunio  corpus  conficeret 
( Columbanus )  et  nihil  aliud  praster  ruris  po- 
ma  .  .  .  in  cibos  caperet  ,  venit  assueta  abditae  * 
voracitatis  fera  ursus  ,  coepitque  necessarios  de- 
lambere  cibos  ,  ac  poma  ore  detrahere.  Cnm- 
que  hora  refectionis  advenisset ,  Chagmoaldum 
ministrum  suum  dirigit,  ut  consuetara  mensuram 
pomerum  deferret.  Qui  cum  abiisset ,  ursum  in- 
teriores  frutices  rubosque  pervag-ari  perspexit  , 
ac  poma  lambendo  carpere.  Festinus  redit,  pa- 
trique  indicat  :  ille  imperat ,  ut  eat ,  partem- 
que  fruticum  in  cibos  ferae  dimittat ,  aliamque 
partem  sibi  reservare  jubet.  Abiitque  Chag-noal- 
dus  ac  jussa  implevit,  divisitque  virga  frutices 
rubosque  ,  qure  poma  ferebant ,  et  partem  suam 
/  dedii  juxta  viri  Dei  imperium  egit  *  ,  ut  fera  come- 
dat,  aliamque  partera  in  nsus  viri  Dei  reservat: 
Mira  in  fera  obedicntia  !  nequaquam  ex  prohibi- 
ta  parte  ausa  est  capere  cibos,  sed  in  segreg-ata 
permissaque  sibi  fruticum  parte  tantummodo  pabu- 
la  requisivit.  quoadusque  vir  Dei  in  eo  loco  comrao- 
ratus  est. 

20  Morabatur  aidem    ibidem  adhuc  et  cum 
eo  Chag-noaldus  anno  Christi  612,  quo  Theode- 
Septembris  Tomus  II. 


Urtum  sibi 
obsequentem 
habet  : 
*  al.  avidx 


irCTfrtlt 

ob  indneretum 

■  ■    >tm   ■<    <  ; 


E 

Cf>  l  ii  mba  no 
Italiam  ptten- 


bertus   Austrasi3e  rex  a  fratre  suo   Theoderico 
Burgundix  rege  prope  Tutbiacum  cassus  caplus- 
que  et  aviee  sux  Brunichitdis  jussu  necatus  est. 
Occasione  hujus  pugnse  rursum  Sancti  nostri  IZnbaZ 
mentionem  facit  Jonas,  ita  narrationem  suam  t"" 
secutus   :   Eo  igitur  tempore   vir  Dei   in    eremo 
morabatur,     contentus    tantum    unius     ministri 
Chag-noaldi   famulatu.    Ea  ergo   hora  ,  qua    apud 
Tulbiacum  commissum  est  bellum,  supra  quercus 
putrefacta:  truncum  vir  Dei  librum   legens  resi- 
debat  :  quem  subiuis  sopor  oppressit,  et  quid  in- 
ter  duos  reg-es  ageretur,  vidit.  Moxque  excitatus 
Ministrum   vocat  ,   cruentamque  reg"um  pugnam 
indicat,  multum   humanum  sang-uinem  fundi  sus- 
pirans.  Cui  temerario  conatu  Minister  ait :  Pater 
mi,  Theodeberto  tuis  prsebe  precibus  suffrag-ium, 
ut  communera  debellet  hostem  Theodericum   Ad 
haBC  Columbanus  :  Stultum  ac  relig-ioni  alienum 
consilium  administras  :  non  enim  Dominus  voluit, 
qui  nos  pro  iniraicis  nostris  orare  prsecepit  :   in 
arbitrio  est  jam  justi  Judicis,  quid  de  eis  fieri   velit. 
Inquirens  erg-o  post  Minister  eam  fecmporis  diem  et 
horam,  reperit  ita  fuis-e,  sicut  viro  Dei  revelatum 
fuerat. 

21  Discedente  in  Ttaliam  Columbano  sub  an- 
num   013  ,  Chag-noaldus  Luxovium   rediit ,  ubi 
tum   S.  Eustasius  p-/\verat.  Acta  ipsius  sub  hoc  ""-  LllJ>0vium 
sancto  abbate  nos  omnino  latent  ;  unum  hoc  sci-  ' 

mus,  quod  monasterii,  cui  soror  ejus  S.  Fara 
seu  Burgundofara  prteficienda  erat,  tvdificandi 
curam,  una  cum  S.  Waldeberto  susceperit,  ju- 
bente  Eustasio,  et  ab  codem  novello  isti  virgi- 
num  ccetui  prcvpositns  fuerit,  %d  eas  religioScV  vi* 
tse  normam  sub  S.  Columbani  Rcgula  edoceret. 
Ita  tradit  Scvpe  laudatus  Jonas  in  Vita  Eustasii, 
ex  qua,  quse  huc  spectant,  transfero  sequentia  : 
Ig-itur  venerabilis  Eustasius,  ut  superius  (in  Vi- 
ta  Columbani)  diximus,  a  B.  Columbano  ab  Italia 
paterno  affectu  directus  ,  dura  aequo  jure  subdi- 
tas  reg^eret  catervas  monachornm,  evenit,  ut  pro 
communi  necessitate  ad  re^em  Chlotharium  per- 
g^eret ,  qui  eo  tempore  in  ultimis  Gallice  rinibus 
Oceani  maris  habitabat.  Fuit  ergo  arrepti  itincris 
viapersaltum  pairumque  Briegium,  perventutn- 
que  est  ad  quamdam  villam  Chag^nerici  ...  Ibi 
nunc*  Chag-nericus  cum  conjuge  sua  Leudeg-un- 
de...  morabatur,  et  suura  filium  Chagnoaldum... 
penes  se  liabebant.  Sed  antequam  pergo,  obser- 
vandum  est,  in  Ms.,  quod  Henschenius  noster 
tom.  ni  Martii,  pag.  780  edidit,  ptane  aliter  legi 
in  hunc  modum  :  Ilujus  (Chagnerici)  filiura  secum 
habebat  :  unde  consequens  fieret  ,  ut  Sanctus 
non  apud  parenles  suos  versaretur,  cum  Eusta- 
sius  eo  venit,  sed  ut  simut  cum  abbate  suo  e  Lu- 
xoviensi  vcenobio  ad  eos  accesserit.  Nunc  cfvpta 
resumamus. 

22  Narrat  deinde  sanatam  a  S.  Eustasio  Bur- 
gundofaram  fuisse,  et  post  edita  heroiae  constan-  ttn-n  snrom 
tiiv  specimina  tandem  cotlaborante  eodem  sancto,  ,IM  *"*'  v" 
a  patre  impetrassc,  ut  assumpto  vetd  virgini- 

tatem  Christo  servaret.  Mox  iu  rcru  nostram  de 
S.  Eustasio  sic  prosequitur  :  Monasterium  quo- 
que  virg-inum  Christi  SUpra  patcrnura  solum  in- 
ter  fluvios  Mugram  et  Albam  ipditicat,  Fratres- 
que ,  qui  aedificandi  curam  liabeant  ,  deputat , 
g^ermanum  puelhe  Chagnoaldum  et  Walbertum, 
qui  ei  postea  successit,  ut  Reg^ulam  doceant  de- 
cernit.  Quod  quam  strenue  exseculi  fuerint,  col- 
ligere  licet  ex  sanctitate  alumnarum,  qiuv  in  eo 
statim  floruerunt,  ut  in  Vita  cjusdem  Burgun- 
dofarie  videre  estapud  Mabitlonium  sec.  tBene- 
dict.  a  pag.  439.  Porro  monasterium   koc  olim 

93  Brigense 


al. ' 


I 


cnxiin  iiiiniii 


tHkTOU 

c.s. 


B 


DE  S.  CHAGNOALDO  EPISC.  ET  CONK. 

Brigense  et  Evoriacense,   nunc  vulgo  S.  Farge      etiam  S.   Aruulfus  Metensium 
(Gallis ,   Fare-Moutier)   appellatur    et    Regulam 

S.  Benedicti  districte  sercat  nomine  ac  opibus 

florens ,  inquit  Mabillonius,  qui  tom.  1  Annal. 

pag.  804   et  seq.  hxc   refert    ad  annum  614, 

quia  exislimat,  Eustasium  ea  omniadisposuisse, 

cum  Italia  reversus  Cotumbani  responsa  ad  Cto- 

tarium  relaturus  accederet,  ab  eoque  rediret  Lu- 

xovium.  Verum  hsec  opiuio  mihi  minus  probabi- 

lisapparet.  Etenim  si  Burgundofara  infraiufan- 

tiles  annos  erat,  dum  anno  610  a  Columbano  devota 

Deo  est,  ut  asse?nt  Jonas  et  Mabillonius  admittit, 

vixquatuor  annis   infantia  egressa  fuisset,  cum 

prsefatum  monasterium  condere  ccepisset,  et  re- 

tiquis  sanctimonialibus  abbatissa  preefecta  esset. 

Deinde  Jonas  prassens,  de  quo  agimus,  iter  satis 

clare  distinguit  ab  eo,  in  quo  Cotumbani  tiiteras 

Clotario  detulit;  utpatetex  ipsius  verbis  num.  21 

relatis,  et  in  quibus  nutta  facta  Coiumbani  epi- 
sioUe  mentione,  dicitur  evenisse,  ut  dum  squo 
jure  subditas  regeret  catervas  monachorum  pro 
communi  necessitate  ad  reg-em  Chlotarium  per- 
geret.  Quam  ob  rem  preefati  monasterii  funda- 
tio  fortasse  melius  aliquot  annis  serius  statue- 
reiur :  verum  hmc  discuti  potuet^unt  in  Actis  S. 
Burgundofarw,  qum  adiv  Decembris  illustranda 
venient. 


I''it  f;jiNf»/j)(K 
I.ftiultuirnsis 

non  Lvgdu 

iirnm. 


ut  perpwam 

riltl  Sn;-,t„,s 


§  IV.  Fit  episcopus  Laudunensis, 
interest  synodo  Remensi ;  tempus 
mortis;  sepultura. 


Ttaque  cum  in  Eboriacensi  parthenone   instu 
J-iuendo  utilissimam   operam  collocaret  Chag- 
noaldus  ,  ad  Laudunensem    cathedram  evectus 
csl.  Jacobus  Severius  in  Chronologia  historica 
archiepiscoporum  Lugdunensium ,  num.  39,   § 
1,  2  et  Scontendit,  eumnon  Lauduni  sed  Lug- 
duni  sedisse.  Laudat  in  hanc  sententiam  Vitas 
SS.  Cotumbani  et  Eustasii,  quas  non  soti  Jonte 
ui  debuerat,  rerum  etiam  Bedx  attribuit,  quia 
scihcet  interhujus  opera  a  quibusdam  referun- 
C  tur.EcGhisce,inquam3duos  textus  recitat,  qui- 
bus  sententiam  suam  stabilire  conatur.  Priorest 
ex  Cotumbani  Vita,  in  qua  sic  iegitur  .-  Chag- 
noaldum  Lug-duni  pontifioem  ,  qui  ejus  minister 
et    disoipulue    fuit  ,   cognovimus   referentem.  Al- 
ler  ex  Eustasii  Aclis  ila  habei   ;  De   Fratribus 
sub   eju.s    regimine  coustitutis  postea  plures  ec- 
olesiarum  prassules  extiterunt :  Chagnoaldus  Lug-- 
duni  vtc.  Vvrwuin  editione  Mabiltonii  utroque 
loco   diserte    dicitur  fuisse  episcopus  Lugduni 
Clavati    Pnmum  recitavimus  num.  13     poste 
norem  subjicio  :  Multi  eorum   post  ecclesiarum 
prosules  extiterunt,   Chagn6aldus  Lugduni  Cla- 
vati  ctc. 

U  Quinimo   licet    utrobique  vox  Clavati  ab 
esset    non  propterea  per  Lugdunum  metropolis 
tntelhgenda  esset  ,  tum   quod  Lugduni   nomine 
imdunum  apud  antiquos  s(vpe  appetletur    ut 
in  Hadnani  Valesii  Notilia  Galliarum    videre 
est;  tum  quod  teste  Flodoardo,  eodem  tempore 
quo  S.  Chag-noaldus  Laudunensi  ecctesix  pr%e- 
rat,   Theodericus  Lugdunensi  prwsederit    Ete- 
mm  hb.  i  Hist.  ecciesuv  Remensis,  cap.hrecen 
srusepiscopos,  qui  sub  Sonnatio  Remensi  syno 
do  circa  annum  025  interfuerunt,  sic  ait  •  Ubi 


praesul  invenitur 
interfuisse  ,  cum  Theoderico  Lugdunensi .  .  .  . 
Chainoaldo  Lauduni  Clavati  etc.  Videri  potest 
Menardus  in  Observationibus  in  Martyrologium 
Benedictinum  tib.  2 ,  ad  diem  vi  Septembris  , 
ubi  Severtii  opinionem  solide  refutat.  Rectius 
igitur  Gallite  Christianee  so-iptores  tom.  4,  cot. 
39,  sanctonostro Antistiti  inter  Lugdunenses  epi- 
scopos  locum  negant,  monentque,  eumdeminter 
Laudunenses  collocandum  esse .-  utijam  fecerunt 
Sammarthani  fratres  in  sua  item  Gallia  Chri- 
stiana,  ubi  Sanctus  vi  Laudunensium  episcopus 
recensetur. 

25  De  tempore ,  quo  episcopalem  sedem  ade- 
ptusest,  nihit  exploratum  habeo.  Laudati  Sam- 
marthani  tantum  ajunt,  illum  vixisse  anno  623, 
et  successisse  Roberto  I,  de  quo  preeter  nomen 
nihil  noverant.  Cointius  iom.  2  Annal.  Eccl. 
Franc.  pag.  709  existimat,  eum  unno  619  epi- 
scopatum  inire  potuisse  :  idem  censet  Claudius 
Robertus  Gallias  Christianos  pag.  377,  ubi  San- 
ctum  v  Laudanensium  prcvsulem  recenset.  Acce- 
dunt  Scriptores  rerum  Gallicarum,  qui  tom.  3 
pag.  504.  hmc  notant  :  Episcopatum  Laudunen- 
sem  iniisse  creditur  Chanoaldus  anno  ncxix  :  at 
nullus  eorum  suum  hac  in  parte  assertum  pro- 
bat.  Verumtamen  hevc  opinio  non  procul  a  vero 
abesse  videtur,  quamvis  nihil  obstet,  quominus 
aliquot  annis  episcopatus  exordium  differri  pos- 
sitt  aut  forte  etiam  citius  collocari.  Etenimpri- 
ma  iliius  ut  episcopi  mentio  flt  in  synodo  Remen- 
si ,  cui ,  teste  Flodoardo  ,  inierfuit ,  ut  num. 
superiori  ostendimus.  Celebrata  autem  fuit  heec 
synodus  circa  annum  625  ,  ut  apud  Cointium 
in  Annatibus,  Pagium  in  Critica,  Labbeum  et 
alios  videreest. 

26  Gesta  Sancti  in  pontificatu  omnino  latent : 
sed  de  anno  emortuati  certiora  habemus.  Vive- 
bat   etiamnum   anno  Christi  631,  citjus  mense 
Novembri  die  xxn  subscripsit  charUv  cessionis 
perS.  Etigium  factgein  favorem  monasterii  Sot- 
lemniacensis,  cui  tum  S .  Remaclus  pra?sidebat . 
Exstat  illa  apud  Mabillonium  inter  Additiones 
ad  secutum  2  Benedict.  pag.  1091  et  seq.,  nota- 
turque  facta  sub    decimo    die  Kalend.   Decemh. 
anno    decimo    regni    D.  nostri   Dagoberti    reg*is- 
qui  annus  in  Christi  631  incidit.  Subscriptio  ve- 
ro  sancti  Antistitis  nostri  sic  habet  :  Chanoaldus 
episc.  rogatus  ab  Eligio  hanc  cessionis  suse  char- 
tulam  subscripsi  Proximo  post  signatam  char- 
tam  anno  e  vivis  excessisse,  coltigit  Cointius  ex 
epistola  Paxth  Virodunensis  episcopi  ad  S.  Desi- 
derium,  antistitem  Cadurcensem,  in  qua  S.  Chag-- 
noaldi  mors  et  genus  mortis  annuntiantur    Ha- 
beseam  totum  apud  Chesnium  Hist.  Franc.  tom 
i,  pag.  885,  unde  quse  huc  spectant,  excerpo  ■ 
De  regis  conditioue  innotescimus,  nuper  per  Viro' 
dunum  Remos  pergrit,  ibique  Nativitatera  Doraini 
expectat.  Inde  autem  Leuduno  accedit    et  inde  in 
Masao,  acpostripa  Reno  pergit.  Cognoscatis  Chai- 
noaldum  episcopum  ictuatum  etiam  fati  munusim- 
plesse. 

27  Ex  illo  autem  regis  itinere,  quod  ibidem 
descnbtlur ,  mfert  laudatus  Cointius,  epistolam 
tstamexaratamfuisseeircafinemanni  631  ■  aoi 
ZZnn-"  Unere  Da9°be^.  ouem  constatai 
ttcmTrJ7  "T)  %n  ^  6t  Vr°*ime  ^secu- 
uurn^tn  7  AfUSiZSmm  P^fectum,  ut  filium 
suum  S.Sigebertum  Metisregemconstitueret.Au- 
damus  Cotnuum.  Ista,  inquit,  cum  festum  Do- 
mimo*  Natmtatia  immineret,  exeunte  hoc  anno 
(  632  )  scnpta  snnt ,    siquidem   ad   hunc   annum 

pervenit 


Inquiritur 

inUiumepisco- 
patus, 


cl  Sancti 

cmoiluafe 

tempm. 


V 


Seutentiu 
Coinlii  illud 
atl.  uH»u»iU52 
teferentts 


DIE  SEXTA 
A  pervenit  Chainoaldus  ,    qui  fundationi   Solemnia- 
censis    mouasterii,    x    Calend.   Decembris  ,  anno 
x    regm    Dagoberti ,    subscripsit,  ut  anno  priori 
observatum    est ;    et    ad  Deum   migravit  octavo 
idus    beptembres,  quo  die  colitur  a  dicecesanis. 
Ita  Lointus,  cui  et  alii  quidam  consentiunt  eru- 
dih,  quonun  sententise  ego  libens  subscriberem  , 
si   tam  certum  csset,  quam  ipsi  existimant,  agi 
tbidem  de  itinere  Dagoberti,  in  quo  anno  regni 
sui  xi  Sigebertum  filium  Austrasiis  regem  de- 
dit.  Verum  id  ex  tota  illa  epistola  extundi  non 
potest,  cum  nulla  in  ea  de  Dagoberto,  nidlade 
Sigeberto  fiat  mentio,  nec  quidquam  aliud  con- 
hneat,   quod  prsedictum  iterprse  quovis  alio  de- 
signet.   Difflteri  nequeo,  Dagobertum  eo  circiter 
tempore  in  Austrasiam  venisse,  cum  id  diserte 
tradat  Fredegarius  in  Chronico  hisverbis  :  Da- 
gobertus  anno  regni  sui  xi  Metis  urbem  veniens 
•  ■  .  Sigebertum    filium  suum  in  Auster  regnum 
sublimavit  :  sed  unde  probabit  Cointius,  ad  illud 
tpsum  zter  esse,  de  quo  ioquitur  Paulus  ?  sane 
posterius  non  Metas  deducit,  sedab  eaurbe  ab- 
ducit.  Et  quidni  potuit  loqui  de  aliquo  itinere  S 
B  Sigeberti  jam  regis ,  qui  cum  Majore  domus 
suc-e  ahquot  urbes  adirepotuit,  ut  Austrasios,  qui 
diu  regem  proprium  desiderarant,  sua  prmsentia 
in  fide  confirmaret?  Certe  huic  suspicioni  nihit 
contrarium  continet  laudata  epistola. 
Z°ide,"Z         728   Pr3sterea  rnortem  Sancti  uno  saltem  aut 
altero  anno  senus  statuendam  esse,  probabiliter 
suadet   testamentum  S.  Burgundofarte  collahim 
cum  die,  quo  Sanctus  obiisse  perhibetur.  Tossa- 
nus  du  Plessis  tom.  2  Hist.  ecclesiie  Meldensis 
istud  inter  instrumenta  primo  loco  recitat  ex  ta- 
bulario  monasterii  Eboriacensis,  seu  S.  Farx  ; 
idemque  recenset  laudatus  Cointius  ad  annum 
632   num.   23  ,    cum  aliquo  tamen  discrimine. 
Sic    autem    exorditur  ,■    Anno   quinto  regnante 
domno    Dagoberto    rege    gloriosissimo  ,   sub  die 
septimo  Kal.  Novembris.    Confectum  igitur  fuit 
die  xxvi  Octobris  anni  632 ,  quo  Dagoberti  in 
Neustria  regni  annus  vjam  inchoatus  erat.  Idem 
postea  recognitum  fuisse  videtur,  cum  in  finead- 
datur  :   Ego  feci  fieriqne    mandavi,   dum  testa- 
•ComMecen    mentum  meum  mihi  saspius   volui  revisere  *    et 
per   smgula    recognovisse,  constipulatione  subni- 
xa.    Actum    in    coenobio    Eboriaco  ,    sub  die  se- 
C  ptimo  Idus  Octobris;  sed  quo  anno  non  additur. 
Porro  in  eo  instrumento  pra>fata  sancta  de  Chag- 
nulfo  germano  suo  tamquam  de  adhuc  vivente 
loquitur  :  ita  enim  habet  apud  du  Plessis  :  Pro- 
pterea    dono,   dulcissimis   gerraanis  meis  faven- 
tibus,    Chagnulfo ,    Burg-undofarone  et  Agnetra- 
de,    portionem    meam    de   villa    vocabulo   Luvra 
etc.   Cointius  legit  :    Propterea  dono,   dulcissi- 
mis    germanis    meis    faventibus ,    centum  libras 
Chagnulfo ,    Burgundofaroni    et  Ag-netrada?    por- 
tionem  meam  etc.  Itaque  die  xxvi  Octobris  an- 
no    632    vivebat    quidam  Chag-nulfns  ,  Burgun- 
dofarse  germanus  ;  hunc  vero  eumdem  esse  cum 
S.  Chagrnoaldo  existimat  Mabilloniustom.  i  An- 
nal.  ad  annum  614,  num.  10,  et  mihi plane  verisi- 
mile  est,  cum  constet,  posteriorem  sanctse  germa- 
num  fuisse,  de  alio  autem  Chag-nulfo  nonitem; 
cumque  ceeteroquin  nultam  Chag-noaldi  mentio- 
nem  fecerit,  ubi  tamen  locus  faciendi  non  deerat, 
dum  de  paternae  haereditatis  partitione  loqueba- 
tur.  Contra  ejusdem  Chagnulfi  iterum  meminit 
his  verbis  :  Dare  volo  vineas, .  .  .  quas  contra  ger- 
manum  meum  Chagnnlfnmiu  concambio  visa  sum 


accepisse. 
29  Nunc  ut  ad  rem  veniatnus,  si  ista  ita  se 


SEPTEMBRIS.  m 

habeant,non  subsistit  sententia  Cointii,  qui-San-       ™™ 

ctum  yi  Septembris  anni  632  ad  Deummigras-        c.s. 

sestatuit,  cujus  sciticet  anni  die  xxxi  Octobris  "*"*»  «"* 

adhuc  tn  vivis  fuisse  dignoscitur  ex  laudato  ger- 

manm  suee  testamento.  Mutto  minus  cum  prldi- 

chs  concihampotest  suspicio-MabUlonii,  qui  ejus- 

dem  mortem  m  mensem  Augustum  incidisseipl 

natur     iom    X    Annal.   ad  annum    632 ,  nZ. 

29  sto   scnbens:     Eodera    mense  (Augusto  ,  ul 

prcemtserat)    et    forte    eodem  anno ,    ChagnoaT- 

dus   cpiscopus  Laudunensis  fati  munus  implevit 

ictuatus     Subotuit  tamen,  opinor,  htec  difficul- 

tas  Mabillonio,  qui  propterea  tum  hoc  loco  tum 

num.  30  de  anno  emortuali  dubie  tocutus  vide- 

tur.    Posteriori    loco    Chagnulfo ,   quem  prius 

ipsum  Chagnoaldum   indubitanter  dixerat,  hxc 

ait  :  Si   Chag-nulfus  idem  est  cum  Chagdoaldo 

quem  germanum  ejus   ( Burgundofarx )  fratrera 

fuisse,   ex    Jona   indubium  est;    in   vivis  adhuc 

erat   Chagnoaldus ,    cura    testaraentum    condidit 

Uurgundofara ,  id  est    xxvi  Octobris  anni  632  • 

adeoqueejusdem  mense  Augusto  nonpotuit  obiis- 

se.  Hasc  sunt ,  qu3e  me  impediunt ,  quominus 

Coinhi  sententige  tamquam  certx  subscribam  •  E 

non  tamen  inficior,  probabilem  esse,  tum  quia 

de  Dagoberti,  paulo  antequam  Sigebertum  re- 

gem  constitueret,  per  Austrasiam  itinere  S.Pau- 

li  Verodunensis  epistola  non  incommode  intelligi 

potest ,    et  dies  Sancti  emortuatis  perperam  in 

Martyrologiis  notari;  tum  etiam  quia  istasen- 

tenha  non  longe  a  vero  potest  aberrare,  quantum 

dtiunde  colligere  licet. 

30    Attola    enim,  sive  Attita ,  ut  eum   vocat  uitraannum 
fitodoardus  hb.  2  cap.  6  Ecdesite  Remensis,  se-  «37  r/.^rn 
cundum  omnes  S.  Chagnoaldi  successor  fuit.  Hic  no» /«>'"<■ 
autem,  testibus  Sammarthanis,  Galliee  Christia- 
nee  auctse  tom.  3  col.  6  interfuit  ordinationis  S. 
AutbertiepiscopiCameracensis,  quam  Cointius 
ad  annum  633  ,  Henschenius  ac  Papebrochius 
in  Annotatis  ad  Vitam  S.  Lundelini  abbatis  pag. 
1066    tom.   2    Junii,  ad  annum  637  referunt , 
queeque  certe  ante  638   Dagoberto  emortualem 
contigit,  cum  hic  S.  Autberto  jam  episcopo  fa- 
miliaris  et  erga  eum  munificus  fuisse  tradatur 
in  hujus  Vita,  quam  emcudit  Surius  ad  dtem 
xni  Decembris,  qu&que  ad  pr&dictum  diem  in 
Opere  nostro  discutienda  veniet.  Hxc  vero  S. 
Autberti  consecratio  sit  anno  633,  ut  rult  Coin- 
tius,  illiganda  fit ,  procul  dubio  Sancti  nostri  F 
obitus  anno  632  consignandus  cst ;  sin  vero  ilta 
ad  637  differenda  ,   nihil   obstat ,  quominus  et 
hic  ad  aliquot  annos  differatur.  Quam  ob  rem 
cum  incerta  pro  certis  venditarenon  lubeat,  ma- 
lui  Sancti  mortem  inter  annum  Christi  632  et  638 
cotlocare.  Quod  autem  Trithemius  lib.  3  de  Viris 
iitustribus,  cap.  69  ait ,  Sanctum  nostrum  cla- 
ruisse  anno  Domini  Dv.xL,omnhto  improbnbiteest, 
ut  liquet  ex  dictis. 

31   Quod  ad  supremi  morbi  genus  pertinet ,   ,(lllf/1I     ; 
vtdimus  supra,  eum  ictuatum  obiisse  :  qua>  vox  »..«  mow,,,*, 
cum  csesum  vei  percussum  significet,  Mahitlo-  wuttura, 
nius  aliique  passim  arbitrantur,   iilum  apople-  retlimx- 
xia  subtatum  fuisse  :  neque  improbabiliter  ;  cum 
tamen  ea  vox  latius  pateat,  non  video,  cur  pro 
quaiibet  atia  subita  morte  usurpari  non  potuis- 
set.  Saepe  laudatus  Du  Plessis  iib.   i,  num.  37 
scribit,   illum  sepidtum  fuisse  in  monasterio  S. 
Vincentii  non  procxdab  urbe  snn  f/itsrojxilt.  L\r. 
stat  istud  monasterium  ,  inquit   Sammarthani 
Gailise  Christ.tom.  4,  pag.  014,  in  suburbiis 
Laudunensibus  uno  ferme  lapide  Lauduno  dissi- 
tum,  estque  Ordinis  S.  Benedicti ;  addunt  fuisse 

antiquitus 


lUCTOM 

c.s. 


094 


antiquilus  mausoteum  episcoporum  istiussedis, 
prout  patet  ex  diplomate  Roriciiseu  Roriconis 
episcopi  Laudunensis,  qui  anno  961  abbatiam 
illam  monachis  restituit  :  in  quo  diplomate  ait, 
se  ad  eam  restaurandum  inductum  fuisse  maxi- 
me,  quia  non  tantum  hujus  sedis  episcoporum , 
sed   etiam  canonicorum.  .  .  habebatur  sepultura. 


DE   S.  CHAGNOALDO  EPISC    ET  CONF. 

Porro  in  eodem  ^nonasterio  Sancti  corpus  per- 
mansisse  videtur,  cum  laudatus  Du  Plessis  citans 
in  margine  archivium  parthenonis  S.  Faree , 
asserat ,  hujus  sanctimoniates  anno  1623,  xn 
mensis  Novembris  aliquas  Sancti  nostri  reliquias 
inde  impetrasse. 


D 


DE  SANCTA  BEGA  ABBATISSA 


1N  CUMBRIA  ANGLI-ffl  1  ROVINCIA 


C  s 


COMMENTARIUS     PR^VIUS 


§  I.  Memoria  in  Fastis  variis  diebus  adscripta,  varia  Sanctse  nomina,  ec 
clesia  antiquitus  erecta,  Officium  ecclesiasticum,  corporis  translatio. 


K 


1'osl     MllillM 

SEC.  VII. 

Sanctt  mcmu- 
ria  a  marti/- 

rologtf 


varO»  ilirhas 

•  i/fi.vu. 


\  M  artyrologium  Anglicanum  Joannis  Wilsoni 
VI  opera  anno  160S  editum,  etpost  hoc  alia  hac 

T  I  die  annuntiant  S.Beg-am  virginem,primam, 
ut  ferunt,emuliebri  sexuin  Northumbria  monas- 
/icvri/.-r  alumnam  et propagatricem. In  Cumbria, 
inquit,  commemoratio  S.  Begae,  virg-inis,  quse  ex 
valde  nobili  Btirpe  progenita  est,  instructuque  in 
flde  Christiana  in  nostram  Mag-nce  Britanniee  insu- 
lam  vcnit  ,  vitamque  multis  virtutibus  refertam 
duxit  in  prffidiota  Cumbrise  provineia;  ubi  ininsi- 
gni  vitaa  sanotimonia  ac  miraoulorum  operatione 
tandem  animam  cselesti  Sponso  suo  reddidit.  Anti- 
quis  Catholicis  temporibus  olim  in  ipsius  honorem 
erectum  fuit  in  Cumbria amplum  templuraac  mo- 
nasterium,  ubi  ipsius  oorpus  magna  cum  reveren- 
tia  et  veneratione  asservari  solebat  ab  incolisistius 
comitatns  :  qni  locus  tum  temporiscelebris  erat  pe- 
ro<>'rinatione,pra:scrtim  populi  ex  borealibus  Angliae 
plagria . 

%  Post  laudatum  Wilsonum  ad  eumdem  diem 
iltam  referunt  P.  Ilenricus  Fitz-Simone  Socie- 
tate  Jesu  in  Catalogo  prascipuorum  Sanctorum 
Ili/nTui.T    fnuio    1  (» 1 5    in    lucem  dato,  et   1619 
et  1(1:11  recogni/o  :  Fcrrarius  in    Catalogo  gene- 
rali  ,  Arturus  in  Sacro  Gymeceo  ,  et   Wionius 
in  Appendice  ad  lib.  3  ligni  Vitss  :  qui  omnes 
hcis  cifafis  ipsam  Beffam  appettant.  His  accedit 
Thomas  Dempsterus  in  Menologio  Scotico  vi  Se- 
ptembris  sic  scribens  :   In   Scotia  loco  Kilbeg*  , 
Begsa    vlrginis    magnorum  operum,  quaa  Norve- 
giam  laboribus   suis  Christo  luorata  dicitur;   un- 
de  Norvegia  ,    quasi  Norbegia  :  verum  hsec  de 
Norvegia   fabulis  annumera.  Ast  alii  eamdem 
Sanctam  nostram  sub  eodem  aut  etiam  alio  vo- 
cabulo  atiis  dicbus  annuntiant.   In  primis  lau- 
datum  Martyrotogium  Angiicanum  recusum  an- 
no  1610  eam  ad  diem  \\\\  Novembris  comme- 
morat  simili  fere  quo  supra  etogio.  Camerarius 
de  Scotorum   pictate  tib.  3  diem  vm  Septembris 
ipsi  sacram  assignat  ;  Gabriet  Bucelinusin  No- 
tiienctatore  Menologii  Benedictini,  diem  xxvm 
Decembris  statuit :  Grevenus  in  Auctariis  Usu- 
ardi  ad  \\\i   Octobris,   guo  die  atiam  in  Bre- 
io  insignis  ecclesise  Aberdonensis  inScotia, 
cdito  anno  1809,  ipsius  mcmoriam  ecclesiastico 


Ab  aliquibut 
sub  eodetn, 
vel  vurio  no 


V 


ofpcio  celebrari  solitam  reperio. 

3  Sunt,  qui  geminam  S.  Beg-am  virginem  ag 
noscunt  :  inter  hos  Philippus  Ferrarius  utram 
que  ad  hanc  diem  vi  Septembris  refert,  in  Ca 
talogo  generali  sic  scribens  i  In  Cumbria  ,  san 
ctaa  Begae  virginis.  Et  aliquibus  interjectis  tam- 
quam  de  altera  ab  hac  distincta  :  In  Scotia  san- 
ctse  Begee  virginis.  Ferrarium  secutus  est  Artu- 
rus  in  Gynieceo  :  uterque  autem  annotat,  eam 
etiam  Bedam  appeltari.  At  Castellanus  in  Mar- 
tyrologio  universali  Galtice  edito  duas  itidem 
commemorans,  primam  hoc  ipso  die  Gallice  sic 
annuntiat  :  Prope  Egremondam  *  in  comitatu  *  Egremond 
Cumbrise  ,  in  Ang*lia  ,  S.  Beg*a  virg-o  Hyberna  , 
patrona    regni    Norvegiae.    Atterius    memoriam 

alligat  diei  xxxi  Octobris  his  verbis  :  In  comi- 
tatu  Northumbriae,  sancta  Beg*a  Virg-o.  In  mar- 
gine  observat  sequentia:  Beg*a  diversa  est  a  S. 
Bega  Egremontana,  dicta  etiam  S.  Vega.  Pree- 
terea  nonnutti  eamdem,  xd  ostendemus,  sanctam 
Virginem  sub  gemino  nomine  variis  diebus  com 
memorant.  Utraque  enim  editio  laudati  Martyro 
togii  Anglicani  ad  xxx  Maii  celebrat  memoriam 
S.  Hieu,  seu  Heynse  virginis  in  civitate  Calcariae, 
quamprioreditioColcestvlam  in  Essexia  Angliee 
provincia  interpretatur  ;  altera  Tadcaster  in  pro- 
vinciaEboracensi.Anglicanum  secuti  suntFerra- 
rius  in  Catalogo generali  et  Arturus  in  Gynaeceo. 

4  Verum  mihi  una  eademque  sancta  Virgoest, 
quse   Bejra  ,   Beda,  Veg*a,  Heyna   vel   Heju  seu 
Hieu   fuerit  appellata.  Advertit  id  Michact  Al- 
fordus  in  Annalibus  Anglo  Saxonicis  tom.  2  , 
pag.  291,  ubi  hoc  solide  probat  in  hunc  modum  : 
Moritur  hoc   anno ,    ut   in    nostro    Martyrolog-io. 
leg-itur ,    S.    Ileyna  Virg-o ,   quam   Beda   passim 
Heju    vocat,   alii    communius  Begam.   Hsec  cum 
Heorthu    monasterium    fundasset,   Hillamque    ei 
praefecisset ,    ad  Tadcaster  oppidum   fecisset,  ibi- 
que    sancto  fine  quievit.  Iu  eo  sing-ulariter  me- 
morabilis ,    quod    prima    fuerit    e    Northumbria; 
virgrinibus,    quae    relig-iosum    habitum    suscepit. 
Scio,   aliquos  Heynam  hanc  a  Beg-a  disting-uere ; 
quos  sequi  videtur  nostrum   Martyrologriuro,    ubi 
ad  xxn  Novembris    Beg-a  leg-itur  sancte   mortua 
anuo  Domini   dcl  :  Heyna  autem  nctvn  ad  xxx 

Maii. 


Iierfterm» 
(jemnuitur 


DIE  SEXTA  SEPTEMBKIS. 

A  Maii.  Sed  cum  de  utraque  dicatur  ibi ,  quod  priraa      hisce  ,  inquam  ,  discimus 
faeminarum  monasticam  vestem  induerit  in  reg-no 


Cur  ftoc  die 
Uetw, 


Culuut  anti- 
■/niir,  probalui 
ex  ecchsia 
ipsi 


dtcatajam  a 
teculo  x.ii 


Northumbrias  a  S.  Aidano  episcopo  ;  eo  ipso  satis 
innuiturfuDameamdemqueesse.  Necmultum  obest, 
quod  HeinadicatureNorthumbrise  regibus  descen- 
disse  ;  Bega  vero  Hiberna  vocetur  ;  quia  Hibernicae 
insulse  Northumbris  vicinse  frequenter  sang-uinem 
miscebant. 

5  Huic  Alfordi  sententise  adhserendum  puto  , 
tum  ob  rationes  db  ipso  allatas,  tum  quod  nul- 
lam  necessitatem  videam  duas  Begras  adstruendi. 
Heynam  aut  Ileju  sive  Heru  ,  eamdem  cum  S. 
Bega  esse,  manifestum  est  ex  Bedrn  Historia  col- 
lata  cum  iis,  quee  de  S.  Bega  nostra  reliqui  om- 
nes  tradiderunt ,  quemadmodum  per  decursum 
probabimus.  Quod  autem  quidam  scribant  ,  eam 
Norvegos  Christo  lucratam  fuisse ,  morari  nos 
non  debet ,  cum  id  nullo  idoneo  tecte  confirment  \ 
auctoremque  habere  videantur  Thomam  Dempste- 
rum  ,  quem  in  patrise  suse  gratiam  nimium 
fabidis  indulsisse,  notumest.  Porro  Majoresno- 
striaddiem  xxx  Maii  S.  Heynam  sive  Hieu  in- 
ter  praetermissos  retulerunt,  monueruntque,  de 
B  ea  agi  posse  vel  ad  xxxi  Octobris,  quo  die  in  Au- 
ctario  Greveni  ad  Usuardum  Beg-aj  virginis  no- 
men  legitur ,  vel  xxn  Novembris  ,  quo  a  Wil- 
sodo  annuntiatur.  Breviarivm  Aberdonense  de 
anno  1509 ,  Officium  Sanctne  proponit  ad  xxxi 
Octobris,  quo obiisse  ibidem  traditur.  Verumcum 
plures  martyrologi  preedicto  Breviario  recentio- 
res  ejusdem  memoriam  huic  diei  affigant,  cum 
hisce  de  ea  hodie  agendum  censiti.  Quod  si  in  re 
incerta  conjecturis  quidquam  tribuere  licet,  si 
Sancta  re  vera  mortua  sit  xxxi  Octobris,  ut  in 
ipsius  Ofjicio  asseritur  ,  forte  hac  vi  Septembris 
ejusdem  Translatio  celebratur ,  quampost  qua- 
dringentos  circiter  ei  sexaginta  annos  peractam 
fuisse,  idem  Officium  affi.rmat. 

6  Quod  ad  citltum  Sanctae  exhibitum  spectat , 
non  dubito,  qitin  is  antiquus  sit  et  immemorialis . 
Hujus  enim  rei  certam  fidem^  facit  carta  fun- 
dationis  celtse  S  Begae  ,  in  comitatu  Cumbrm, 
quam  Rogerus  Dodswort  et  Guilielmus  Dugda- 
le  ,  in  Monastico  Anglicano  pag.  395  et  seq. 
totam  recitant  ,  desumptam  ,  ut  asserunt ,  ex 
outographo  ,  servato  in  turri  B.  MaritV  Ebora- 
censis.  In  eo  instrumento  Guilielmus  Meschi- 
nes ,  dominus  Couplandiae  in  Cumbria  ,  inter 
cetera  sic  ait  ;  I)edi  etpreesenti  chartula  confir- 
mavi  ecclesiae  sanctae  Marise  Eboracensis  coeno- 
bii  ecclosiam  sanctae  Beg-ae ,  qnae  est  sita  in  Cau- 
palandia  ,  et,  septem  carucatas  terrae  quietas  et 
solutas  ab  orani  seculari  servitio.  Subjungit  et 
alia  multa  dona  ac privilegia  ,  et  tandem  subdit: 
Et  sciendum  ,  quod  omnes  has  eleeraosinas  dedi 
prsedictae  abbatiae  Eboraci  consilio  Turstini  archie- 
piscopi  et  uxoris  meae  Cecilia?  et  hominum  meo- 
rum  et  concessione  Ranulphi  filii  mei  ,  tali  con- 
ventione  et  pacto  ,  ut  ibi  sit  cella  monachorum 
et  abbas  Eboraci  et  capitulum  semper  mittant  et 
habeant  in  ecclesia  sancta  Bejras  Priorem  et  cnm 
eo  sex  monachos  ad  minus  residcntes  et  servien- 
tos  ibidem  Domino. 

7  Tempus  ,  quo  heec  carta  confecla  est,  facile 
eruimus  ex  iis,  quse  mox  subjungit  in  ha>c  ver- 
ba  :  Hanc  autem  eleemosynam  feci  pro  salute 
domini  mei  Henrici  ,  reg-is  Ang-liae  ,  et  pro  ani- 
ma  Matildis  reg*inae  et  Willielmi  filii  eorum  et 
pro  salute  Turstini  archiepiscopi  et  pro  reme- 
dio  antecessorum  meorum  et  meo  et  uxorie 
rneffi  et  liberorum  meorum  et  fidelium  meorum : 
testibus  hiis  ,    Turstino   archiepiscopo    etc.    Ex 


chartam  illam  circa 
annum  1121  conscriptam  fuisse  .-  hoc  autem  sic 
ostendo.  Facta  estea  donatio  sub  Henrico  i  An- 
gliae  rege  post  obitum  Matildis  reginas  ,  et  eorurn 
filii  Guitielmi  Normannuv,  ducis,  ut  indicare  vi- 
dentur  heec  verba  fundatoris  :  Hanc  eleemosy- 
nam  feci  pro  salute  doraini  mei  Henrici  regis 
Anyliae,  et  pro  anima  Mntildis  regins  et  WiiUel- 
mi  filii  eorura.  Cumque  praedicta  Matitdis  anno 
1118  e  vivis  excesserit,  Guilielmus  autem  anno 
1120,  incurrente  in  scopulum  navi,  naufragio  pe- 
rierit,  teste  Alfordo  tom.  4  Annal.  eccles.  Angli- 
came  ad  annos  citatos,  consequens  fit ,  ut  lawla- 
ta  chartaanno  1120  aut  atiquot  annos  post  fuerit 
conscripta. 

8    Verum    cum  in  eodem  instrumento   nulla 
fiat  mentio  de  Adelica  regina,  cujus  cum  Henrico 
nuptias  citatus  Alfordus  anno  1121  ittigat,  pro- 
babilius    apparet  ,  fundalionem   iltam    factam 
fuisse  ante  Adeiicse   nuptias  ,.  pro  cujus  salute 
alioquin  etiam  facienda  fuisse  videtur.  Eo  etiam 
tempore  donationi  interessc  potuit  Turstinus,  si- 
ve  Thurstanus,  quianno  1119  Eboracensis  archie- 
piscopus  a  Catisto   II  ordinatus  ,  post  multas  si- 
muitates  anno  demum  1121  ,  permittente  Henri- 
co  ,  in  Angliam  reversus  suam  cathedram  adiil, 
si  vera  narret  laudatus  Annalista.  Idem  Mona- 
sticon  exhibet  aliud  instrumentum  ejusdem  Gui- 
lielmi  ,  continens  donationes  varias  Deo  et  san- 
ctae  Mariie  Eboraci  et  sanetre  Beg-je  et  raonachis 
ibidem   servientibus  factas.   Hitic   et   alia  carta 
ex  eodem  loco  deprompta  subjungitur  ,  qua  Ra- 
nutphus  Meschinus  ,   Guilielmi  filius  ,  ocdesiam 
sanctae  Be^se,  qure  est  in  Couplandia,  a  patre  suo 
abbatipp.  Eboracensi  donatam  ,  concedit  ,  funda- 
tionemque  confirmat  atque  amplifu-at.   Deni<j\tc 
exstant  ibidem  carta  Guilietmi  de  Forz  comitis 
AlbcmarlicV  ,  et  aliud  regium  quoddam  diploma 
facta  in  favorem ejusdem  pcclesiae  santse  Begffl  in 
CoupHandia.  Ex  quibusomnibusmanifesf.efiqit.et, 
Sanctam  nostram  seculo  xn  adotescente  jam  ha- 
buisse  templum  suo  cultui  dlcatum  in  Cumbria, 
cujusparsest  Coupelandia.  Sedaquo  tempore  S. 
\\o<x;v  nomine  nuncupari  cceperit ,  nusquam  me- 
moricV  proditum  reperi :  quarepotiuf  jam  nfiquot 
seculis  prius  istndsaceUum  i/ixijam  crertitm  fuis- 
se,  cum  videatur  fuisse  prirnum\Sanctx  monaste- 
riolum,  utnuvn.  \:\ririebimits. 

9  Alterum  cum  antiqui  tum  recentioris  cul- 
tus  indicium  habemus  ex  Breviario  Aberdonensi 
anno  1500  Ed/mburg.v  e.crnso.  In  co  ad  xxxi 
Octobris  recitandum  proponitur  Officium  novem 
lectionum  de  S.  Be#a  virgine ,  ct  S.  Quintino 
martyre  :  ex  fectionibus  tres  priores  totidsmque 
posteriores  sunt  de  Sancta  nostra,  tres  medim  de 
S.Quintino  :  oratio  isff/.vc  prwscribilur  :  Deus  , 
qui  cunotarum  virginum  oaatitatia  ea  custos,  bea- 
ta3  virginia  turc  Beghse  precibue  aures  pro  no- 
bis  supplicniilis  fii:is  (•miffiTc  di^narc,  et  tibi  fi- 
deliter  servientibua  omnem  extiugue  libidinla 
flaramam.  Per  Domiuum  etc.  Lectio  octava  de 
cultu  tuvc  habet  ;  Uevolutis  .  .  pluribus  annis  .  . 
pridie  Kal.  Novemhris  .  .  .  aniraa  sanctissima  a 
corpore  divisa  ,  excclsns  pcnctravit  super  asthe- 
ra  nubos  ,  oorpusque  terras  trarlobatur  pulvori- 
bus  ;  quod  in  oisdom  per  annos  circiter  quadrin- 
frentos  ot  aexaffintfl  cunetle  mortalibns  inoojrni- 
tum  jacobat  ;  (juod  divinitus  rovolatum  ,  nunc 
dig-no  cum  honore  fcranslatura  ost  iu  inonnstorio 
de  Whitbe  in  maerio  habotur  protio,  Ianj|rui- 
dis  in  praesens  sanitatom  i>r:obons  Quibns  rcrhis 
citatum  Breviarium  luculenter  testatur  ,  coryus 

SancttP 


c  s. 


aut  diu  antf. 


E 


i  i/f"  tuneccle- 
siaslicum, 
tiamiatio  cor 
porii 


<SM 


DE  S.  BEGA  ABBATISSA 


AUCTORb 

c  s. 


ad  monaste 
rium  WhU 
bensc,  cujut 
notitia 


datur 


Sanctmotim  translatum,  etiamnum  miraculis  cla- 
ruisse  initio  seculi  xvi. 

10  Monasterium  WhitbeseuWhitbyense,anti- 
quitus  dictum  Strenshalh  sive  Streaneshalh  ,  con- 
ditum  fuita  S.  Hilda  ,  filia  nepotis  Edwini  regis  , 
vocabnlo  Hererici ,  teste  Beda  Hist,  eccles.  gentis 
Anglorum  lib.  4  cap.  23 ,  ubi  ait :  Contigit  eam 
suscipere  etiam  construendum    sive   ordinandum 
monasterium  in   loco  ,  qui  vocatur  Streaneshalh, 
quod  opus  sibi    injunctum   non  segnitur    imple- 
vit.  Loci  fundator  creditur  fuisse  Oswius,  Nor- 
thumbricV  rex ,  qui  contra  Pendam  Merciorum 
regem  pugnaturus  votum  conceperat  de  conse- 
cranda  per  virginitatem  fiiia  sua  Eifleda  Deo  ; 
quodrelata  memorabili  victoria  fideliter  adimpte- 
vit ,  prout  videre  ticet  apud  laudatum  Bedam  lib. 
3,   cap.   24.  Pauca  ,  qum  huc  pertinent  accipe  : 
Intravit  autem  ,   inquit ,   praefata  regis  Oswi    fi- 
lia  Deo  dicanda  monasterium  ,  quod  vocatur  He- 
ruteu  (   id  est  Insula  cervi,)  cui  tunc  Hildaab- 
batissa  praefuit.  Quas  post  biennium  comparata  pos- 
sessione  decein  familiarum  ,  in  loco  ,  qui  dicitur 
Streaneshalh  ,  ibi  monasterium  construxit  j  in  quo 
memorata  regis  filia  ,  primo  discipula  vitaa  regula- 
ris  ,  deinde  etiam  inagistra  extitit . .  .  In  quo  mona- 
g  sterio  et  ipsa  et  pater  ejus  Oswi  et  mater  ejus  Ean- 
fledetpater  matris  ejus  Edwinuset  multi  alii  no- 
biles  in  ecclesia  S.  apostoli  Petri  sepulti  sunt.  Hmc 
Beda. 

11  Alfordus  tom.  3  Annal.  ad  annum  869  lau- 
datus  Harpsfetdium  sec.  9  cap.  14  Historim  An- 
gticanm,  scribit,  itlud  monasterium  a  Danis  ever- 
sum  esse.  Monasticon  Anglicanum  tom  i ,  pag. 
71  et  seqq.  restauratum  fuisse  ostendit  circa  an~ 
num  1067  ,  adeoque  quinto  post  S.  Begae  obitum 
seculo,  utproinde  ipsius  sacrm  exuvim  post  qua- 
dringentos  et  sexaginta  annos ,  quemadmodum 
in  Breviario  asseritur ,  eo  transferri  potuerint. 
Porro  antiquato  prisco  nomine  nunc  Withby  ap- 
pellari  solei,  situmque  est  in  Septemtrionali  Ebo- 
racensis comitatus  plaga%  vulgo  Northriding  nun- 
cupata.  De  eo  Camdenus  in  Britannia  pag.  587 
hmc  scribit :  Inde  Dunus  Sinus,  a  Ptolomaeo  memo- 
ratus  . .  . ,  cui  Dunesley  viculus  assidet,  et  huic 
contiguum  Whitby,  Saxonice  Streanes-heale,  quod 
r  licda  Sinus  Phari  interpretatur.  Et  post  atiqua : 
Edelfleda  Oswini  regis  filia  amplissimis  redditibus 
hoe  postea  adauxit,  ubi  et  patri  justa  solvit :  sed  de- 
mum  DanicaedcpiTedationis  tempestasomninoever- 
tit ;  et  qimmvis  Serlo  Percius  instaurarit,  nunc  ta- 
men  antiquffl  dignitatis  vix  tenue  prae  se  fert  vesti- 
gium.  Ceterum  de  hoc  Whitbyensi  monasterio 
paulo  latius  egi,  ut  loci,  in  quem  sanctm  Virginis 
nostrm  corpus  transtatum  cuttumque  dicitur,  no- 
titiam  darem. 


II.   Sanctse  gesta,   mors,    sepul- 
tura. 


Sinut.i  gesta 
cd\illitts\Offi- 
cioet  Beila 
potittimHM 
desumemlu. 


A  Cta  Sanctmnulta  exstant  prmter  jam  lauda- 
•t\tas  tectiones  in  Breviario  ecclesim  Aberdo- 
nensis,  qum  an  ex  antiquiori  scriptore  deprom- 
ptm,  an  initio  seculi  \vi  ex  traditionibus  certis 
incertisve  conflatm  fuerint,  omnino  me  latet ;  qua- 
re  nec  certum  judicium  de  rerum  veritate  \  qum 
in  iis  naivantur,  fei*re  mihi  licet :  nihil  tamen 
continent  minus  wedibile  aut  a  vemtatis  specie 


Caupl 'an  • 


dia 


abhorrens,  nisi  quod  unoet  attero  locoaveroab-  I) 
errent ,  quem  propterea  aliunde  emendabimus. 
Prmdictas  lectiones  ob  Actorum penuriam  ex  Mss. 
excudemus,  postquam  ea ,  qum  apud  atios  scri- 
ptores  de  ea  reperimus  ,  curioso  tectori  exhibue- 
rimus.  Venerabitis  Beda  Historim  eccles.  gentis 
Anglorum  Ub.  4  ,  cap.  23  honorifi.ee  de  Sancta 
nostra  meminit,  occasione  B.  Hildm  hmc  scribens: 
Post  hffic  facta  est  ( B.  Hilda)  abbatissa  in  mo- 
nasterio  ,  quod  voeatur  Heortheu  ,  quod  videli- 
cet  raonasterium  factum  erat  non  multo  ante  a 
relig-iosa  Christi  famula  Heru  ;  quaa  prima  fce- 
minarum  fertur  iu  provincia  Northanhymbrorum 
propositum  vestemque  sanctimonialis  habitus,  con- 
secrante  Aidano  episcopo,  suscepisse.  Sed  illa  post 
non  multum  tempus  facti  monasterii  secessit  ad 
civitatem  Calcariam,  quse  a  g*ente  Angrlorum  Kal- 
cacester  appellatur ,  ibique  mansioneni  sibi  insti- 
tuit.  In  Beda  ,  cetera  prosequens  spectantia  ad 
Hildam.  Quod autemveligiosa  Christi  famula  Heru, 
de  qua  ipse  ,  eadem  sit  cum  S.  Bega  manife- 
stum  est  ex  eo  ,  quod  eadem  prorsus,  qum  de  He- 
ru  ex  Beda  retulimus,  a  reliquis  scriptoribus  de 
S.  Bega  narrentur.  g 

13  Smpe  memoratum  Monasticon  Anglicanum  Monacha  facta 

tom.  i ,  pag.  Whlaudans  Vitam  Sanctm  nostrm  et  condu  ceiiam 

Letandi  Coliectanea,  quatuor  monasteria  per  S. 

Beg*am  in  Anglia  exstructa  asserit.  Deprimo  sic 

habet  i  Bega  primum  humile  monasteriolum  con- 

struxit  in  Cauplandia  versus  Carlelan  in  extremis 

Ang-lise  finibus ,  ubi   nunc  sunt  aliquot  monachi 

Mariani  urbis  Eboracensis  et  vulgo  vocatur  Sainct 

Beg-es.    De  hoc  monasterio  sive  cella   S.   Begse 

jam  egimus  num.  6  et  seqq.  Addoaliqua  deejus- 

dem  situ  ex  Britannia  Camdeni ,  quipag.  630  in 

descriptione  Cumbrim  de  eo  ceu  promontoriolo 

ita  scribil :  Littus  in  Occasum  pedetentim  se  prove- 

hit ,  promontoriolumque  efficit ,  quod  S.  Bees  ,  pro 

S.  Beg-a  ,  vulgo  vocatur.   Bega  enim  virgo  Hiberni- 

ca  pia  et  relig-iosa  vitam  illic  solitariam  egit,  cujus 

sanctitati  miracula  adscribuntur  de  tanro  cicurato 

et  copiosissima  nive  .  quas  solstitiali   die  ,  illa  pre- 

cante  ,  valles  et  montium   summitates  alte  inte- 

xerat.  "Vix  mille  hinc  passus  Egremont  castrum  col- 

li  imponitur  ,  sedes  olim  Guilielmi  des  Meschines 

etc.  In  hoc  ipso  toco  conditam  fuisse  ceitam  S.  Be- 

g33,  de  qua  superius,  tiquet  ex  cartis  fundationis 

per  Guilielmum  et  Ranulphum  de  Meschines 

quas  supra  retuiimus  ,  et  in  quarum  attera  Gui- 

lielmus  ita  ioquitur  ■.   Reddidi  etiam  et  dedi  eidem 

ecclesiie    parochiam   suam  .  .  .  videlicet  quidquid 

continetur  a   Witohona    usque    Chechel   et    sicut 

eadem  Chechel  cadit  integre  et  egre   in  mare  et 

nominatim  capeilam  de  Egremund,  qua  est  sita 

intra  praedietos  terminos  etc.  Exstabat  etiamnum 

prmdicta  cella  secuio  xvi,  ut  fidem  facit  catalogus 

sacrarum  mdium  in  Angtia  ,  jussu  Henrici  vm 

anno  regni  ejus  26  confectus,  et  postmodum  in  li- 

bros  Primitiarum  et  Decimarum  relatus,  teste 

laudato  Monastico  pag .  1038  et  1045  :  nunc  cete- 

ra  prosequamur. 

14  Deinde  ad  Septentrionalem  partem  Wire 
fiummis  monasterium  construxit  ,  inquit  idem 
Monasticum  loco  num.  prmced.  citato  ■  sedve- 
nsimihus  perperam  ;  Beda  enim.  lib  4  cap  23 
istius  cccnobii  fundationem  ad  S.  Aidanumepi- 
scopum  Lindisfarnensem  et  Hildam  referre  vi- 
detur.  Bedam  audiamus  de  vita  et  obitu  Hildm 
ex  pro/esso  scribentem.  Deinde  ab  Aidano  epi- 
scopo  in  patriam  revocata  (  Hilda  )  accepit  lo- 
cum    unius  familias    ad  Septentrionalem    plagam 

Wiri 


non  ex$trtucit 
7nonasterium 
ad  Wtrum 
flumen,  ted 
benc  Heor- 
lliente, 


B 

in  Dunelmensi 
cumitatu,  non 
muttum 


ante  annum 


hinc  Catca- 
i  ntin  secedens, 
novam  cellum 
iti/jt  condtt 


DIE  SEXTA  SEPTEMBRIS. 
Wiri  fluminis;  ubi  seque  anno  uno  monachioam  cum  dixisset, 
cum  perpaucis  sociis  vitam  agebat.  Certius  est, 
quotl  iidem  collectores  subjungunt :  Herutey  (ab 
alns  Herthu  dicitur,)  qui  locus  Latine  sonat 
Cervi  insula ,  commigravit ,  coenobiumqne  virg-i- 
num  ibi  condidit,  pauloque  post  Hildaj  sacrae 
virgini  cessit.  Quo  in  loco  monasterium  istud 
conditum  fuerit,  certo  non  constat :  Camdenus 
in  Britannia  censet  fuisse  in  Hartlepole  celebri 
emporio,  quod  in  episcopatus  Dunelmensis  0- 
rientali  oceani  littore  collocat.  Littus  inde,  in- 
quit,  promontoriolo  solum  uno  prominet  vix  se- 
ptem  supra  Tesis  (fluvii)  ostium  milliaribus,  cui 
Hartlepole,  emporium  celebre  et  statio  fida  situ 
percommodo  insidet.  Heortu  Beda  vocare  videtur, 
(quod  Hunting-doneusis  Cervi  insulam  interpreta- 
tur)  ubi  Heju  mulierem  religiosam  monasterium 
onm  iundasse  memorat :  si  Heorteu  non  sit  potius 
terntonoli  illius  nomen,  quod  Dulnemensis  liber 
innuit,  et  Heort-nesse  alibi  appellat,  quod  in  mare 
long-ms  procurrit.  Comuli  etiam  potest  Bollandus 
noster  m  Vita  S.  Elfledm  tom.  2  Feb  pao 
181.  r  y' 

15  Tempus  conditi  coenobii  Heorthensis  erui- 
mus  ex  iis,  quse  de  aetate  B.  Hilda?  ,  quae  sancta? 
Abbatissae  nostraesuccessit,  tradit  venerabilis  Be- 
da  hb.  4,  cap.  25.  Bollandus  mox  laudatus  de 
setate  illa  agit  §  4  num.  19  et  duobus  sequenti- 
bus;  quare  ne  longior  gequo  sim  ,  in  compen- 
dium  contraham,  quae  ibi  curiosus  lector  proli- 
ociori  stylo  ex  Beda  reperiet.  Obiit  Hilda  anno 
Christi  680  ,  xtatis  suae  66  ,  ex  quibus  triginta 
tres  posteriores  in  monachica  vita  Domino  con- 
secravit:  anno  igitur  647  vitam  monasticam  , 
teste  Beda,  amplexa  est.  Biennio  ante  quam  S. 
Bega3  successit,  in  Orientalium  Anglorum  apud 
quos  propinquus  ejus  regnabat,  provinciam  re- 
cessit,  ut  inde  ad  monasterium  Calense  in  Gal- 
ha,  ubi  soror  ipsius  Hereswit  Deo  serviebat, 
virginitatem  suam  Christo  sponso  consecratum 
trajiceret.  Verum  in  ea  provincia  per  annum 
integrum  retenta  est.  Deinde  ab  Aidano  episco- 
po  iu  patriam  revocata,  accepit  locum  unius 
farailise  ad  Septentrionalem  plag-am  Wiri  flumi- 
nis;  ubi  aeque  anno  uno  monachicam  cum  per- 
paucis  sociis  vitam  agebat.  Post  haec  facta  est 
abbatissa  in  monasterio  ,  quod  vocatur  Heor- 
theu,  quod  vidtlicet  monasterium  factum  erat 
uon  multum  ante  a  religiosaChristi  famula  He- 
ru  :   ut  habet  Beda. 

10  Bollandus,  qui  inter  triginta  tres  annos  , 
quos  S.  Hilda  in  monachica  vita  Domino  con- 
secrasse  dicitur,  annum  illum  numerat,  quo  in 
Orientalium  Anglorum  provincia  commorata 
est ,  ex  dictis  deducit,  edm  anno  647  secularem 
habitum  posuisse,  anno  648  monacham  factam, 
ac  denique  anno  649  monasterio  S.  Begae  abba- 
tissam  praefectam  fuisse.  Hinc  ulterius  conflci- 
tur,  pnefatum  monasterium  non  multo  ante  an- 
num  64U  a  Sancta  nostra  conditum  fuisse.  Qiuim- 
diu  autem  ccenobium  istud  floruerit,  incomper- 
tum  mihi  est ,-  cum  post  Hildae  tempora  nuliam 
de  eo  fieri  mentionem  reperiam.  Forte  eadem 
Danica  irruptione ,  qua  post  medium  seculi  ix 
monasterium  Streaneshalense  cum  muttis  atiis 
periit,  hoc  quoque  destructum  est,  nec  postmo- 
dum  reparatum.  $ed  ad  Monasticon  Anglica- 
num  redeamus. 

17  Beg*a  autem,  inquit ,  relicta  insula  de  He- 
rutey  contulit  se  Calcarium,  quae  a  Saxonibus 
vocatur  llelcacester,  et  novum  sibi  monasterium 
condidit.  Hausta  hsec  sunt  ex  laudato  Beda,  qui 


6f!7 


i-  erau 
C.S. 


ab  itla  Begu, 


S.  Hildam  in  Heorthensem  abba- 
txam  S.  Bega;  successisse,  mox  de  hac  ita  prose- 
quitur:Se&  illa  post  non  multum  tempus  facti 
monastern  secessit  ad  civitatem  Calcariam ,  qus3 
a  g-ente  Anglorum  Kalcaccster  appellatur ,  ibi- 
qne  mansionem  sibi  instituit.  Verum  an  mansio 
illa  ccenobium  fuerit,  ex  citatis  verbis  non  satis 
hquet:  probabile  tamen  apparet ,  ccenobiolum 
aliquod  aut  cellam  fuisse,  in  qua  ipsa  seu  sola 
seu  cumaliquot  virginibus  reliquum  vitae  tra- 
duxerit.  Quod  ad  Calcariam  spectat,  Camdenus 
puiat  esse  Tadcaster,  quam  in  comilatus  Ebo- 
racensis  Occidentali  parte  statuit  ad  Wfierfum 
amnem.  Wherfus ,  inquit ,  per  Tadcaster  exi- 
guum  quidem  oppidulum  defluit ,  quod  tamen 
Calcariam  misse  ex  distantia,  soli  natura  et  no- 
miuis  notatione  non  possum  non  sentire .  .  .  Ad 
nonum  enim  milliare  Italicum  ab  Eboraco  abest, 
uti  Calcariam  statuit  Antoninus.  Calx  etiam  ,' 
quse...  vix  alibi  in  hoc  tractu  reperitur ,  hic 
copiose  erTunditur...  Cum  autem  illa  Britan- 
nis  Saxonibusque  olim  et  Septemtrioualibus  An- 
g-lis  Calc  Homano  nomine  dicatur...  et  Cal- 
cariensis  in  Codice  Theodosii  dicantur,  qui  sunt 
calcis  excoctores ,  non  absurdum  videatur ,  si  E 
nominis  ratio  a  calce  petatur,...  maxime  cum 
etiam  Calca-cester  Beda?  dicatur ,  ubi  meminit 
Heinam  mulierem  ,  quae  prinus  in  hac  reg-ione 
sanctimoniales  vestem  suscepit ,  ad  hanc  civita- 
tem  secessisse,  et  mansionem  sibi  instituisse. 

18  Bega  tandem  a  Calcaria  peregre  profici-  Sanctanonrm 
scens ,  obiit  apud  Hacanos,  mouasterium  vela-  oid$tw  atta 
tarum  virg-innm,  ait  idem  Monasticon  et  hujus 
exemplo  Mabillonius  tom.  1  Annal.  pag.  4*6  : 
idrobique  vero  Hacanos  seu  Haconos  tertio  mil- 
liari  dissitum  dicitur  a  Scardoburgo,  quod  An- 
glisc  castrum  est  in  Septentrionati  Eboracensis 
comitatus  plaga,  et  orw  maris  Germanici  insidet. 
Monasterium  istud  a  S.  Hilda  conditum  fuisse 
anno  680,  quo  obiit,  auctor  est  Beda  ;  qui  addit, 
distantiam  inter  hoc  et  Streaneshalense  cceno* 
bia  fuisse  trecedim  ferme  mille  passuum.  At  quod 
in  eodem  S.  Bega  vixerit,  obieritque,  nusquam 
quod  sciam  tradit ,  saltem  dare :  nihilominus 
existimo ,  praecitatos  scriptores  id  non  aliunde, 
quam  ex  Beda  conjecturando  desumpsisse.  Hic 
enim  lib.  et  cap.  citatis  agens  de  obitu  S.  Hit- 
dge,  lacc  scribit :  Qua  videlicet  nocte  {qua  prae- 
dicta  Hilda  obierat)  Dominus  omnipotcns  obi- 
tum  ipsius  in  alio  long-ius  pusito  monasterio  (quod 
ipsa  eodem  auno  construxererat,  et  appellatur  lla- 
couos)  manifesta  visione  revelare  dignatua  est. 
Erat  in  ipso  monasterio  qusedarn  sanotimonialifi 
fmmina  nomine  Begu,  quaa  trig-inta  et  amplius 
annos  dedicata  Doraino  virginitate ,  in  moua- 
chica  conversatione   serviebat. 

19  Hasc  tunc  in  dorraitorio  Sororum  pau- 
sans,  audivit  subito  in  aere  notum  cainpame  so- 
num,  quo  ad  orationes  excitare  vel  convocari 
solebant ,  cum  quis  eorum  de  seculo  fuisset  e- 
vocatus,  apertisque  (ut  sibi  videbatur)  oculis, 
aspexit ,  detecto  domus  culmine  ,  fusam  desu- 
per  lucem  otnnia  replevisse.  Cui  videlicet  luci 
dum  solita  intenderet,  vidit  animam  prajfatse 
Dei  famula;  in  ipsa  luce,  comitantibus  ac  du- 
centibus  eam  ang-elis,  ad  coelum  ferri.Cumque 
somno  excus.sa  viden-t  casteras  pausantes  circa  se 
Sorores,  intellexit,  vel  iu  somnio,  vel  in  visioue 
mentis  ostensumsibi  esse,  quod  viderat.  Statimquc 
exurg*ens  nimio  timore  perterrita  cucurrit  ad 
virg-inem ,  quae  tunc  monasterio  abbatissae  vice 
praefuit,  cui    nomen    erat   Krigryth,   fletuque   ac 

lacrymis 


-  ui  mort  n 

Ihhl, 


„,k  tt  S.  LJEGA 

auctokb       lacrymie  multum  perfusa  ae  suspiria  longa  trahens, 
,:  s-         uuiiciavit,  raatrem  illarum  omnium    Hildam  ab- 
batissani  jara  migrasse  de  seculo  etc.    Quae  om- 
nia  ex  ipso  eventu  verissima  comperta  fuisse, 
affirmat. 
.„  monaiw-io       20  Ex  hoct   inquam,  loco  Monastici  collecto- 
Hacanos         res  hausisse  suspicor,  quae  de  Sanctae  nostrae  in 
dk'°  monasterio  Haconos  habitatione  scnbunt.  Favet 

ipsis  tum  nominis  affinitas,  tumtempus,  quod 
in  monastica  vita  egisse  dicitur  :  Beg*a  enim  no- 
stra  a  S.  Aidano  episcopo,  qui  ab  anno  634  vel 
635  usque  ad  6.jl  Lindisfarnensem  cathedram 
tenuit,  vetata  fertur,  ac  propterea  si  circa  po- 
stremos  S.  Aidani  annos  monacham  induerit,et 
ad  annum  6b0  pervenerit,  jam  triginta  et  am- 
plius  annos  dedicata  Domino  virgunitate,  in  mo- 
uachica  conversatione  serviebat;  quodipsumhic 
de  Heguasseriiur.  Verumtamen  mihi probabilius 
apparet,  hanc  Begu  a  Sancta  nostra  distinctam 
esse.  Nam  primo,  quorsum  Beda  illani  in  ejus- 
dem  orationis  contextu  eodemque  capite,  modo 
lleru  sive  Ileju,  modo  Hegu  appellasset ,  non 
monito  lectore,eam  binominem  fuisse ? Secundo 
si  S.  Heru  ex  urbe  Calcaria  in  Haconos  secessis- 
B  set,  videtur  id  Beda  verbo  indicaturus  fuisse : 
nota  enim  Heru  sive  Beg«  sanctitas  revetattonis 
(idem  magis  commendasset ,  quam  alterius  cu- 
justibet  triginta  aut  plurimum  annorum  inmona- 
sticis  disciplinis  transacta  vita.  Id  tamen  neutro 
loco  facit :  imo  contrarium  insinuat,  dum  prio- 
ri  toco  de  Calcaria  tamquam  ultimo  Sanctae  do- 
micitio  ait :  Secessit  ad  civitatem  Calcariam  , 
ibique  mansionein  sibi  instituit :  in  secundo  au- 
temtamquam  de  alia  quadam  ait:  Erat  in  ipso 
monasterio  quaedam  sauctimonialis  icemina,  no- 
mine  Begu  etc. 
revetata  tru-  ~1  Denique  si  Sancta  nostra  anno  680  super- 
ditw,  fuisset  ,    quadraginta   potius   aut  forte  plures 

retigiosse  vitae  annos  tum  numerasset  ;  ipsa 
enim,  ut  habet  Beda,  prima  foeminarurn  fertur  in 
pi-ovincia  Northanhyinbrorurn  propositum  ves- 
temqne  sanetimonialishnbitus,  consecrante  Aidano 
episcopo  ,  suscepisse;  idque  si  vera  narret  Bre- 
viarium  Aberdonense  f  regnante  sancto  rege 
Oswaldo,  qui  anno  642  martyrio  coronatus  est, 
ut  ostenditur  in  Actis  tom..  2  Augusti  pag.  85. 
Mihi  ituquemulto  verisimilius  appa7-et,virginem 
C  Begu,  cui  mors  S.  Hiidae  divinitus  revelata 
iUcitur,  fuisse  unam  ex  ascetriis  Heorthensis 
coenobii,  in  quo  religiosam  vitam  profiteripotuit 
sub  S.  Beg-a  nostra,  vet  quee  ei  anno  049  vel 
sequenti  successil,  sub  S.  Hildatajqua  in  mo- 
nasterium  Havonos  recens  a  se  conditum,  missa 
videtur,  cum  jam  triginta  aut  plures  7'eiigionis 
annos  numcrarct. 
probabiUu»  22  Quare  ego  Monastico,  quod  Sanctam  no- 
obnt  Cakarh;  st7^am  apud  Hacanos  obtisse,  ex  hoc,  ut  apparet, 
capite  censet,  consenti7*e  no7i  possum.  B^vvia- 
rium  Aberdormise  atium  ni07'tis  locum  ,  nio- 
nasterium  scilicet  Heortimxse  assignare  videtur : 
etenim  ittius  auctor  cum  dixisset,  sanctam  Ab- 
batissam  77ionaste7'ii  sui  Heorthensis  curam  et 
moderamen  in  S.  Biidam  transtidisse,  moxsub- 
dit  :  Sub  cuju>  cnstodia  B.  Begha  u.sque  ad  vitse 
SUffi  exitum  sancte  vivendo  permansit.  Revolu- 
tis  itaque  in  ea  pluribus  annis  ,  .  .  .  anima  san- 
ctissima  a  oorpore  davisa  exeelsas  penetravit 
super  rethera  mibes,  corpusque  terrae  tradebatur 
pulveribus,  etc,  qu<v  infra  7ium.  5  legere  est. 
Duo  hic  asseruntur :  primwn  est,  Sanctam  ab- 
dicato  abbatisstV  munere,  sub  S.  Hitdae  modera- 
mine  reliquum  xtatis  exegisse  ac  vita  functam 


AHBATISSA. 

fuisse;  alterum  iltam  suo  eadem  abbatissa  fuisse  l> 
seputtam  i  cumque  de  soto  Heorthensi  ccenobio 
77ieminerit,  consequens  fit,  ut  ex  istius  auctoris 
sententia  S.  Beg:a  in  eodem  monasterio  post  depo 
sitam  praelaiura^n  sub  S.  Hilda  vitam  duxerit, 
obierit,  in  eodemque  fuerit  sepulta.  Prima  hu- 
jus  asserti  pars  satis  a  7iobis  refutata  est  supra 
num.  20,  ubi  ex  Beda  osiendimus,  iltam  reli- 
cto  preefato  coenobio  Calcariam  secessisse,  nec 
inde  reversam  videri ;  cum  laudatus  ve7ie7*abilis 
scriptor  civitatem  Calcariam  velut  uttiniam 
SanctcV  mansionem  assignet.  Verum  igitur  non 
est,  eam  sub  S.  Hildas  custodia  usque  ad  vitee 
suaeexitum  permansisse,  nisi  forte  Calcariensis 
cettu  7nonasterio  .Heorthensi  ejusdemque  abbatis- 
sas  fuerit  subjecta. 

23  Quod  vero  ad  secunda^n   partem ,   sepul-  h  sepulta  t»i 
tura^n  scilicet,  attinet,  lubens  admitto,  Sa7ictam  inmomMwio 
nostram  in  Heorthensi  ccenobio  mandutam  terrae  Ueorthe»*> 
fuisse :  quippe  vatde  verisimile  est,  demortuae 

corpus  Calcaria  iltuc  translatum  fuisse,  ut  in  suo 
ipsius  monasterio  sancta  Fundatrix  quiesceret. 
Prcvtereaatterum  argumentum  eruitur  expreeci- 
tato  Breviaro  ;  ita  enim  habet :  Corpus  terraj  E 
tradebatur  pulveribus ;  quod  in  eisdem  per  an- 
nos  circiter  quadring-entos  et  sexag-inta.  .  .  jace- 
bat ;  quod  divinitus  revelatum  nunc  digno  eum 
lionore  translatum  est  in  monasterio  de  Witbe 
etc.  :  ex  quibus  liquet,  S.  Begte  corpus  in  Heor- 
thensi  ccenobio,  de  quo  solo  ibidem  agitur,  pri- 
7num  seputtum  fuisse,  nisi  quis  aut  aliam  quam- 
dam  priorem  tra^islationem  fingere  velit ,  aut 
eam,  quae  in  Breviario  traditur,  sine  fundamen- 
to  negare.  Porro  ex  hac  Heorthensi  seputtura  au- 
ctor  Breviarii  male  deduxisse  videtur,  S.  Beg-am 
in  eodem  monasterio  post  depositam  prcvlaturam, 
postremam  aetatem  suam  exegisse  :  quippe  cum 
de  sepulto  ibidem  ipsius  corpore  constaret,  pro- 
num  erat  scripiori  minus  ditigenti  existimare, 
eam  in  eodem  toco  obiisse. 

24  Ex  hactenus  dictis  liquet,  Sanctam  circa  OMU  pott 
medium  secuti  vii  floruisse :  at  quo  anno  nata   nwiftw  ««■« 
aut   denata    fuerit ,  cum  divinare  non  lubeat ,  htePlwu 
determinare  non  possumus.  Divinat  enim  Mar- 
tyrologium  Anglicanum  Witsoni,  dum  ad  diem 

xxx  Maii  S.  Hienae ,  qua^n  eamdem  cum  Bega 
diximus  ,  mortem  anno  657  illigat,  et  ad  vi  y 
Septembris  in  priori  editione,  in  poste7'iori  vero 
ad  xxii  Novembris,  S.  Hegam  obiisse  statuit  an- 
no  050.  Vnu77i  hoc  certum  est,  quod  ad  medium 
prevdicti  seculi  pervenerit,  cum  anno  64S.  aui 
650,  relicto  S.  Hiidse  Heorihensi  ccenobio,  Cal- 
cariam  commigrarit,  ibique  sibi  domicitium  ex- 
struxerit ,  ut  supra  vidimus :  sed  quamdiu  in 
eo  deinde  vixerit,  nec  Beda  tradit,  7iec  aliunde 
discere  potui.  Nihit  etiam  erui  potest  ex  trans- 
latione,  quse  annos  cireiter  quadring-entos  et  se- 
xaginta  ab  ejus  obitu  in  Breviurio  Aberdonensi 
facta  refertur,  tum  quod  annos  tantum  circiter 
assignet  ;  tum  quod  annum,  quo  translatio 
facta  fuerit,  non  determinet.  Probabile  tamen  est, 
eam  aliquos,  salte^n  paucos,  annos  Calcarias  in 
vivis  superfuisse,  cum  de  ejusdem  in  hanc  ur- 
bem  secessu  conditoque  inibi  domicitio,  non  vero 
de  morte  meminerit  Beda.  Ob  hasce  rationes 
Sancta?  obitum  post  medium  secuti  vn  fixi. 


VTTA 


DIE  SEXTA  SEPTEMBRIS 


A 


VITA 

Ex  lectionibus  propriis  in  Breviario 
Aberdonensis  ecclesice  in  Scotia. 


m 

buit  filios,  unum  paralyticum  ct  a  nativitate  D 
mutum,  qui  sua  haereditati  de  jure  succedere 
debuerat;  alterum  fistula  occupabat ;  qui  plu- 
rima  Sanctorum  suffragia  postulaverat  ;  tandem 
divinitus  admonitus,  B.  Begham  et  aepulchrum 
ejus  cum  filiis  suis  visitavit ;  qui  in  oratione  pau- 
lulum  perseverantes  una  hora  sanitati  restitue- 
bantur  n. 

ANNOTATA. 


S.  Bega  ex 
Bibernia 
fugiens  in 
Britanniam, 


B 

prima  in  Nor- 
thanhymbro- 
ruffl  provinaa 
sanctimonia- 
lis  facta, 
b      c 


condilo  wioiia- 
sterio  prxest, 


quod  deinde  S. 
Hildx  regen- 
dum  trudit. 

t 


Moritur ;  et 
transfertw  ud 

muiiaslcrium 

Wltitbycnsc, 
h 


ubi  miracuUs 
claret. 

*  l.  fuerit 


Lectio  i.  Begha  virgo  gloriosa  cura  a  parentibus 
conjug-ali  daretur  thoro,  audiens,  quod  tanta 
Christi  fides  in  Britannia  floreret,  Hyberniam,  unde 
duxerat  ortum,  et  parentes  reliquit,  acceptoque 
oraculo  ab  ang*elo  in  somnis,  dum  sopor  omnes, 
qui  intra  paternos  lares  erant,  oppresserat,  clam 
regia  deseruit  palatia  a  et  ad  marina  littora  con- 
festim  properabat,  et  ad  portum  quemdam  aptum 
perveniens,  navim  prseparatam  juxta  divinum  pro- 
missum  adinvenit. 

2  Lect.  ii.  Illamque  ingressa  prospero  cursu 
in  Scotiam  pervenit ;  quse  post  longam  suam  et 
diuturnam  peregrinationem,  in  jejuniis  et  vigi- 
liis  et  orationibus  continuis  corpus  suum  casti- 
gando,  a  beato  patre  et  sanctissimo  viro  Aidano 
episcopo  b,  tempore,  quo  Oswaldus  c  in  Nor- 
thumbria  rex  reg-navit  Christianissimus,  primum 
benedictionis  velamen  in  Britannia  accepit,  quam 
primam  monialium  religionis  constituit  abbatis- 
sam. 

3  Lect.  iii.  Constructaque  cellula  per  prssfa- 
tum  regem  Oswaldum  in  insula  quadam  deserta 
d,  quam  plurimas  virgines  Deo  sanctas  et  cor- 
pore  castissimas  sibi  sociavit ;  quas  Begha  beata 
cum  omni  dilig-entia  et  cordis  vig-ilantia  in  divi- 
na  instruxit  lege,  et  ut  mater  sibi  charissimas  filio- 
las  ad  Deo  serviendum  quam  benig-ue  persuasit  et 
exhortabatur  e. 

4-Lect.  vii.  Sed  B.  Hildavirg-o  Deo  deditissima  a 
Galliffi  confinibus  reversa,  quse  ibidem  in  monia- 
lium  Reg-ula  erudita  erat  /,  auditaque  per  prsefa- 
tam  S.  Begham  ejus  fama  et  monasticae  conversa- 
tionis  reg-ularis  observantia,  ut  ocius  contempla- 
tioni  vacaret,  accessit  ad  Aidanum  episcopum, 
petens  ab  eo,  ut  virgiuem  Hildam  consecraret  ab- 
batissam,  et  eam  *  a  dicto  ofHcio  exonerare.  Beatus 
vero  episcopus  votis  Virginis  annuens,  eamdem 
absolvit,  et  omnium  virg*iuum  consensu  in  abba- 
tissam  B.  Hildam  eleg-erunt;  sub  cujus  custodia 
B.  Beg-ha  usque  ad  vitse  suas  exitum  sancte  vivendo 
permansit  g. 

5  Lect.  viii.  Revolutis  itaque  in  ea  pluribus  an- 
nis,  in  mag-na  mentis  puritia,  pridie  Kal.  Novem- 
bris  h,  omnibus  angelicis  sociata  virtutibus  anima 
sanctissima  a  corpore  divisa  excelsas  penetravit 
super  cethera  nubes,  corpusque  terrse  tradebatur 
pulveribus  i ;  quod  in  eisdem  per  annos  circiter 
quadring-entos  et  sexaginta  cunctis  mortalibus  in- 
cog-nitum  jacebat,  quod  divinitus  revelatum  nunc 
digno  cum  honore  translatum  est,  in  monasterio 
de  Witbe  k  in  mag;no  habetur  pretio,  languidis  in 
praesens  sanitatem  prasbens. 

6  Lect.  ix.  Beata  ig-itur  Beg-ha  rebus  huma- 
nisjara  corporaliter  exerapta,  quam  speciosa  fue- 
rat  *  in  conspectu  Dei  ejus  sanctissima  anima, 
crebra  in  diversis  locis  attestantur  facta  miracu- 
la.  Nam  territorium  ejusdem  undique  ejus  meri- 
tis  a  quibuscumque  furtis,  rapinis,  molestiis  aut 
injuriis  gaudet  immunitate  l.  De  Gallia  vir  etiam 
quidam  dives   Cartiotensis  m  urbis,  qui  duos  ha- 

Septembris  Tomus  II. 


a  Retulimus  num.  4  in  Commentario,  Hei- 
nam,  quam  eamdem  cum  Bega  putamus ,  in 
Martyrologio  Anglicano  e  Northumbrite  regibus 
ortam  dici,  sanctam  vero  Beg-am  ex  nobili  Hy- 
bernorum  sanguine,  ibidemque  ex  Alfordo  re- 
spondimus,  qua  ratione  utrumque  verum  esse 
passit :  nolim  tamen  alterutrum  pro  certo  afflr- 
mare,  cum  nihil  in  hanc  rem  tradat  Beda,  qui 
in  eodem  capite  23  de  S.  Rilda  scribens,  hujus 
illuslres  natales  tam  studiose  commemorat.  Por- 
ro  quse  hic  tum  de  angelico  oraculo,  tum  de 
fuga  ex  Hybernia  narrantur,  nescio,  qua  au- 
ctoritate  nitantur.  E 

b  De  S.  Aidano  episcopo  Lindisfarnensis  actum 
est  in  Opere  nostro  tom.  vi  Augusti,  apag.  088, 
ubi  ostenditur  anno  634-  vel  proximo  subsecuto 
episcopum  ordinatum  fiusse,  anno  vero  651 
obiisse.  De  vetala  ab  ipso  S.  Bega  vide  Comment. 
num.  12. 

c  Fuit  hic  S.  Oswatdus  Northumbrioe  rex  et 
martyrt  de  quo  vide  tom.  2  Augusti,  apag.  83. 
Regnum  iniit  anno  Christi  G34,  optimeque  de 
Christiana  religione  meritus,  occisus  est  anno 
612,  ut  ibidcm  videreest. 

d  Ex  consequentibus  liquet,  hic  agi  de  monaste- 
rio  Heorthensi,  de  quo  midta  diximus  num.  14  et 
duobus  sequentibus.  At  cur  in  deserta  quadam 
insula  conditum  dicatur,  non  perspicio  :  an  forte 
prima  S.  Begse  cella,  quamnum.  13  Commentarii 
Camdenus  collocat  in  promontoriolo  Oceani,  cum 
Heorthensi  confunditur,  et  quia  in  mareprocur- 
rebat,  insula  appellatur  ? 

e  Post  lectionem  tertiam  in  nostro  Ms.  sic  no- 
tatur :  Mediae  lectiones  ( tres  sciticet)  de  S. 
Quintino. 

f  S.  Hilda  relata  est  apud  nos  inter  prxter- 
missos  ad  diem  V  Martii  et  xxv  Augusti,  ubi 
ejus  Acta  diiata  sunt  ad  diem  xvn  Novembris.  F 
De  eadem  satis  prolixe  agit  Beda  lib.  4,  cap. 
23,  ex  quo  aliqua  in  Commentarium  transtuti- 
mus.  Dum  autem  hic  dicitur  e  Gallise  confinibus 
reversa,  ubi  in  monialium  reguta  erudita  erat, 
adstrui  videtur,  eam  in  Catensi  Galtise  monaste- 
rio,  ubi  soror  ejus  Hereswita  Deo  sese  conse- 
craverat,  atiquo  tempore  commoratam  fuisse, 
prout  aliqui  existimarunt :  verum  huic  opinioni 
manifeste  refragatur  venerabilis  Beda,  qui  loco 
mox  citato  Vitam  S.  Hiidse  ex  professo  conscri- 
bens  ait,  iliam  quidem  ad  monasterium  Catense 
in  Gatliam  trajicere  voluisse,  sed  in  provincia 
Orientatium  Angtorum,  quorum  regis  propin- 
qua  erat,  retentam  fuisse  anno  integro,  indeque 
a  S.  Aidano  revocatam,  monasterii  Heorthensis 
regimen  suscepisse.  Videtur  igitur  Breviarit 
auctor  hoc  toco  a  vero  aberrasse. 

g  Quod  S.  Eilda  Heorthense  mmasterivm 
post  S.  Begam  rexerit,  diserte  tradit  laudatus 
Beda  verbis,  quw  in  Commentario  num.  VI  de- 
dimus  :  verum  quod  h&c  sub  ittius  custodia  sive 
disciplina  reiiquum  vitx  traduxerit,  eidem  Be- 
dm  aperte  adversatar,  cum  de  Sancta  nostra  eo- 

94  dem 


700  VITA  S.  BEG^ 

dem  loco  dicat :  Sed  illa  post  non  multum  tempus 
facti  monasterii  secessit  ad  civitatem  Calcanam, 
quie  a  gente  Anglorum  Kalcacester  appellatur, 
ibique  mansionem  sibi  instituit.  Quare  lectionum 
auctor  hic  rursus  errasse  videtur,  nisi  forte  Cal- 
cariensis  cella  monasterio  Heorthensi  ejusque 
abbatisscB  Hildx  subjecta  fuerit :  verum  cum  sa- 
tis  insinuet,  S.  Begam  in  Heorthensi  ccenobio 
obiisse,  malim  credere,  hic  erratum  fuisse,  £>an- 
ctamque  nostram  in  civitate  Calcana,  quod  su- 
pererat  tetatis  exegisse,  ut  Beda  insinuaL 

h  Unde  hunc  diem  obitus  didicent  Breviarn 
editor,  mihi  omnino  incompertum  est  :  forte  non 
aliunde  quam  ex  eo,  quod  hac  die  in  Kalen- 
dariis  annuntiaretur ;  sed  quam  incertum  sit  hoc 
fundamentum,  patetvel  ex  eo,  quod  ipsius  me- 
moria  diebus  variis  a  martyrologis  affigaiur,  ut 
initio  Commentarii  ostendimus.  Nec  magis  cer- 
tus  est  annus  emortualis,  de  quo  egimus  a  num. 
18. 


ABBATISSJ3. 

i  Ubi  ?  In  monasterio  Heorthensi  Vide  dicta  D 

num.  23^24. 

k  De  hoc  monasterio  egimus  m  Commentano 
num.  10  et  11.  Ceterum  de  revelatione  transla- 
tioneque  jam  dictis  nihil  quidquam  apud  alios 
scriptores  reperire  potui.  Breviarium  autem  un- 
de  hsec  desumpta  sunt,  excusum  notatur  anno 
1509  adeoque  id  temporis  sacrum  sanctse  Ab- 
batilsx  corpus  eiiamnum  ibidem  in  honore  erat 
fulgebatque  miraculis,  nisi  forte  laudatse  lectio- 
nes  ex  antiquiori  Breviario  editioni  annx  1509 

insertse  sint. 
1  Quid  de  hac  immunitate   verum  sit,  plane 

ignoro.  , 

m  Forte  mendose  pro  Carnotensis,  ita  ut  tar- 

nutum,  seu  Chartres,  Gallise  civitas  significetur. 
n  His  subjungitur,  in  Officio    recitanda  esse 

caetera    omnia  de    communi    unius  virginis  non 

martyris,   cum  oratione  prtedicta,  quam  num.   9 

recitavimus. 


J. 


DE   SANCTO    MAGNO 

MONASTERII    FAUCENSIS    ABBATE    PRIMO 


K 


c.  s. 


FUESS^  IN  SUEVIA 
COMMENTARIUS     PR^VIXJS 

§  I.  Vitae   Scriptor  et  interpolatores,    antiquitas,  auctoritas,   apographa; 
editiones:  recentiores  biographi,  Acta  edenda. 


PnonMllLlTiR 
ittLV. 

Acta  Sancti, 
f/n.r  n  Theodo 
»o  iCriptQ, 


ancti  Mag-ni  acta  illustraturus  labyrinthum 
ingredior,  cujus  speciosus  ingressusnonpau- 
cas  fefellit,  incautosque  in   multiplicem  re- 
rum,    personarum  ac  iemporum    confusionem 
pertraxit.   Totius  mali  caput  est  Vita  qusedam, 
qux  sub  TUcodori  monachi  vel  eremitae  Campido- 
uensis    nomine  circumfertur.  Hic  S.  Magni  so- 
C  dalem  se  facit,  ejusdemque  in  exantlandis  apo- 
stolicis   laboribus    socium,    prodigiorum     fere 
omnium  oculatum  testem,  fidelem  denique  in  mor- 
te  ac  sepultura  amicum   describit.  Juverit  ex 
Vita,  quam  daluri  sumus,  his  pauca  delibasse, 
ut  pateat,  quam  pronum  fuerit,  hisce  Actis  in- 
dubitatam  fidem  adhibere.  Relata  S.  Magni,  so- 
dalis  seu  potius  magistri  sui,  morte,  ita  auctor 
ille  progreditur  :   Purgato  erg-o  ipso  surcophago 
(lapideo,    quem  opportune    invenerant)    assum- 
pseruut  (S.   Tozzo  et    Theodorus)  sanctum  cor- 
pus  et  recoudidL-nnit  in   loco;  ubi  Pater  ipse  ora- 
culum    sibi    couslruxerat.  .  .    poneutes   ejus    Vi- 
tam  in  capite    suo,    scriptam   virtutibus   plenam 
sub  auctoritate    Theodori,  cicm    hac  subscriptio- 
ne  :    Kgo    itaque   Theodorus    monachus  ex    mo- 
nasterio  saucti    Galli,    jussu     Tozzouis    episcopi, 
'  sicut  a  Theodegesilo  monacho  sancti   Columbani 
de  tanti  Viri  conversatiouibus   simul   cum  beato 
Columbauo   comperi,    et    post    oculis    meis    ipse 
vidi,  et  auribus  audivi,  seu  posteaquam    me  re- 
liquit  in  cellula  Cainpidonensi,  et  sicut  postea  a 
proefato  veuerabili    episcopo    Tozzone    de   virtu- 
tibus  ejus  didiei,  plurima,     sed   nou     omnia,    in 
pictatio  meo  scribere  curavi,  et  ad  caput  ejus  posui 


reconditum  in  sepulcro. 

2   Verumtamen  Vita  hac,  prout  a    Theodoro  *  &  »««• 

conscripta  dicitur,  si  tamen  ab  ipso  conscripta  ™£.™(tH/ 

est,  ad  nos  non  pervenit :  quippe  cum  seculo  ix 

Sancti  corpus  elevaretur,  episcopus  qui  sacra  il- 

la  ceremonia    fungebatur,   inventam   in  loculo 

pene  putridum  cuidam  Ermenrico  corrigendam 

tradidit.^i  accersivit,  inquit  interpolator ,  quem-  l'1 

dam  monachum  prudentem  et  industrium  ex  mo- 

nasterio  Elewauga,   nomine    Ermenricum,    tradi- 

ditque   ei  ipsos  quaterniones  ad  legendum  atque 

emendaudum.  llle  autem  assereus,  se  minime  ita 

doctum  esse,   ut    talia  innovaret,     atque,     prout 

dignum     erat ,     inserere     valeret ,      necessitate 

obedieutise  coustrictus,    suscepit  illud  pictacium, 

et    secundum    virium    suarum    considerationem, 

jussionem    pontificis    contemnere     nolens,    adini- 

plevit,  qu£e  ibi  invenit,  scripta    innovans,  et  cor- 

rigens    omnia,   atque,  Domino    annuente,  seriem 

confusam  ,    capitulorum     luminibus     emendavit. 

Hucusque   Vita  circa   finem  ;  ex  quibus  conse- 

quens  fit,  Acta,  quse  modo    habemus,    ab   alio 

emendata  (imo   vitiata)  in  ordinem  redacta,  et 

prout  dignum  existimabat  et  inserere  valebat, 

aucta  atque  interpolata  esse.  Verum  utinam  se- 

cundum  virium   suarum  considerationem  fidelem 

potius  amanuensem,   quam  emendatorem  inter- 

polatoremque  imperiium  agere  studuisset ;  uti- 

nam    inquam    ipsa    Theodori  verba,     confusa 

utcumque  gestorum   serie,   integre  fidetiterque 

posteritati  tradidisset. 

3  Nolim  tamen  vitiosas  omnes   interpolatio-  ab  aius 

nes, 


DEE  SEXTA 
A  nes,  quas  infra  examinabimus,  Ermenrico  eer- 
to  adscribere,  cum  alium  auctorem  habere  po- 
tuemnt  :  imo  reipsa  habuisse,  non  inaniter  su- 
spicatur  Mabillonius  in  Actis  Benedictinis  sec.  2, 
in  Elogio  S.  Magni ;  cujus  verba ,  quia  in  Er- 
menrici  notitiam  [inducunt  ,  huc  transfero.  Er- 
menricus  monachus  Klewangensis  aclevita,  quem 
alii  Ermcnoldum  vocaut,  is  est,  qui  Vitam  san- 
cti  Solaa  monachi  scripsit,  eamque  prout  in  to- 
mo  iv  Canisii  reperitur  ,  Ruodolfo  didascalo  suo 
nuncupavit ;  vixitque  tempore  Hrabani  Mauri , 
quem  in  illo  Opere  commendavit ;  ac  taudem 
abbas  anno  dcccxlv  electus  ,  septimo  loco  prse- 
fuit  monasterio  Elewangensi  dioscesis  Augustanae 
...  An  vero  S.  Magni  Vitam ,  qualis  typis  edita 
est,  exaraverit,  certo  pronuntiare  non  licet.  Sa- 
ne  ex  verbis  paulo  ante,  de  ipso  relatis  conjici- 
mus,  expolita  quidem  ab  ipso  fuisse  B.  Magni 
Acta,  sed  ab  alio  quopiam  temere  aucta  fuisse  : 
Neque  enim  se  industrium,  prudentemve  jactas- 
set  Ermenricus,  qui  in  Epistolis  ad  Gundram- 
num  et  Ruodolfum  longe  modestius  de  se  ipso 
sapit.  Sed  quisquis  ille  est,  qui  vulgatam  S.  Ma- 
B  gni  Vitam  cousarciDavit,  male  omnino  meruit  de 
S.  Magno  ;  ita  ille. 
temereinto-  4  Suspicionem  de  nova  interpotatione  facta  in 
poiata  sunt.  Opere  Ermenrici  auget  exemplar  quoddam  ejus- 
dem  Sancti  Vitse  manuscriptum,  quod  apud  nos 
servatur  etdequoinfra  agemus.  Inhoc,  inquamy 
exemplari  circa  prodigium  in  servanda  cerevi- 
sia  patratum  ,  quod  vide  in  Vita,  num.  3,  in 
margine  notantur  sequentia  :  Kota  bene  huic 
margini  tenuissima ,  sed  antiquissima  manu  ad- 
scriptum  ex  priori  per  Ermenricum  conscripta 
Vita  :  ii  Cum  autem  cervisa  defluens  urnam  sup- 
i>  positam  implesset ,  mirum  in  modum  instar 
■'  coronae  super  urnam  excrescens  stetit»  .  Quze 
periodus,  quamvis  in  exemplaribus  tum  manu- 
scriptis,  tum  excusis,  quse  vidi,  habeatur  quo- 
ad  substantiam,  in  nullo  tamen  eorum  reperititr 
quoad  ipsa  verba  :  unde  t  ut  jam  dixi ,  non  le- 
vis  oritur  suspicio ,  Vitam  Sancti,  prout  ab  Er- 
menrico  primum  aut  correcta  aut  interpolata  est, 
non  esse  illam,  quse  modo  sub  Theodori  et  ipsius 
nomine  circumfertur \  Quin  et  magnam  iltius 
partem  et  Ermenricus  non  pertinere  ,  probabi- 
lissimwn  sit  ex  eo,  quod  plurima  Actis  illisper- 
C  peram  inserta  sint  ex  Vita  S.  Galli  scripta  per 
Walafridum  Strabonem ,  qui  eodem  prorsus , 
quo  Eimienricus,  tempore  floruit ,  adeoque  hunc 
infamis  plagii  arguere  potuisset,  si  aliena  male 
detorta  pro  suis  venditasset. 
Eorumdem  5  Quidquid  sit  de  incerto  hujus  Vitsescriptore, 

antiquie.ts  illud  certum  est ,  eam  jam  seculo  xi  Theodori 
ac  Ermenrici  nomine  venisse.  Id  vero  liquet 
ex  exemplari  ejusdem  Vitee  ab  anonymo  quodam, 
Ratisponensi  monacho  interpolatce  ,  quodque  in 
fronte  sequentes  notas  priefert :  Ex  pergam.  an- 
tiquiss.  codice  Ms.  Augustse  ad  SS.  Udalr.  et 
Afram ,  ab  ann.  700  conscripto  ,  in  4.  ,Tit.  Le- 
gendae  aliquot  SS.  lit.  z.  n.  36.  Hujus  vitse  scri- 
ptor  nonien  suum  nusquam  indicat ;  sed  post 
medium  seculi  xi  scripsisse,  facite  ostenditur. 
Exstat  apud  Mabillonium  in  Veteribus  Anatectis 
libellus  cujusdam  anonymi,  monachi  Ratisponen- 
sis,  quem  de  tentationibus  suis  conscripsit.  Is 
parte  2,  secundum  distinctionem  a  Mabiltonio 
factam,  elucubrationes  suas  enumerans ,  inter 
ceteraait  :  Postquam  vero  redii  (ex  monasterio 
Fuldensi  ad  suum  Ratisponense)  Vitam  S.  Ma- 
gni  scripsi ,  compulsus  fratrum  duorum  preci- 
bus  intimis  et  assiduis,  Wilhelmi  scilicet  ex  con- 


SEPTEMBKIS. 


701 


gregatione  nostra ,  et  alterius ,  qui  ad  nos  di-  »ecwat 
scendi  causa  ex  monasterio  S.  Magni  venit,  c* 8- 
Adalham  dictus,  quique  nunc  in  S.  Afrse  coeno- 
bio  abt)as  est  constitutus.  Prsemiserat  autem,  se 
anno  Domini  1062  ex  Ratisponensi  S.  Emmera- 
mi  monasterio  secessisse  i  adeoque  S.  Magni  Acta 
post  mediumseculi  xi  ab  ipsoexarata  sunt. 

6  Porro  hunc  ipsum  esse  pr&dictee  Vita>,  quam  tt  Urvata 
habemus  ,  emendatorem  ,  ex  ejusdem  prologo  ,  au«'«"'« 
manifestum  est ;  sic  enim  exorditur  :  Juxta  in- 
telligentiae  meae  parvitatem  complevi,  quod  tibi, 
dilecte    frater    Adelhalrae  ,     proraisi.    Te     enim 
petente  una  cum   alio  charissimo   Fratre  nostro, 

ut  S.  Magni  Vitam ,  visioso  nutantique  in  plu- 
ribus  locis  ab  institutione  graramatica  stylo  an- 
tiquitus  prolata  emendarem  etc.  Deinde  post 
midta  protogum  his  verbis  conctudit  •.  Etsi  igna- 
ri  sint  (lectores)  personre  meae,  sciant,  me  esse 
unum  ex  sancti  Eramerami  congregatione.  Vt 
autem,undedigressisumus,  redeamus,  anony- 
mus  ille,  relata  sacri  corporis  Viteeque  juxta 
posits:  inventione,  ita  prosequitur  ;  Et  advocans 
(episcopus)  queradam  prudentem  monachum  ex 
monasterio  Elewanga  ,  nomine  Ermenricum  ,  E 
tradidit  ei  ipsos  ( quaterniones  inventos)  ad  le- 
gendum  atque  corrigendum...  Similiter  quoque 
ego  feci,  qui  diu  postulatus  ,  hanc  iterum  Vi- 
tam  correxi.  Quibus  sane  ve?*bis  manifeste  evin- 
citur,  illa  S.  Magni  Acta  jam  seeulo  xi,  ut  an- 
tiquitus  a  Theodoro  conscripta  et  ab  Ermenrico 
emendata,  habita  fuisse. 

7  Atque  hinc  factum  ,  ut  hac  speciosa  larva  cttu  mu/di 
decepti  non  pauci,  iisdem,  prout  modo  exstant,  ptaemt. 
certam  fidem  adhibere,  non  dubitarint.  Nec  mi- 

rum  :  nam,  ut  recte  advertit  citatus  Mabilto- 
nius,  quos  non  credat  homini  pio  ac  testi  ocu- 
lato ,  qualem  fuisse  Theodorum  ,  existiraare  par 
est  ?  Einc  ipsius  auctoritatem  passim  secuti  sunt, 
qui  Augustanorum  antistitum  catalogus  texue- 
runt ;  et  ipse  Bollandus  et  Henschenius  multa 
ex  eadem  in  Acta  Sanctorum  transtulerunt ,  ad- 
juncta  tamen,  quam  meretur  correctione.  Nam 
prior  quidem  tom.  ni  Februarii,  in  Vita  B.  Pip- 
pini ,  qusedam  huic  beato  duci  attribuit ,  qu& 
in  illa  de  Pippino  rege  falso  asserebantur  ;  mo- 
net  autem  pag.  254,  num.  26  et  28,  eam  vi- 
tiosa  chronologia  laborare,  esseque  interpolatam. 
Henschenius  tom.  2  Januarii  ad  diem  xvi,  Acta  y 
S.  Tozzonis,  rursumque  tom.  ZAprilis,  ad  diem 
xviii,  S.  Wicterpi,  ex  eodem  Theodori  ac  Er-- 
menrici  Opusculo  ittustravit  :  verum  hic  non, 
secus  atque  Bottandus,  de  inepta  interpolatione 
conqueritur.  Quod  quam  juste  meritoque  faciant, 
infra  demonstraturi  sumus  ,  ubi  et  atias  impe- 
riti  scriptores  imposturas  lectori  ob  ocutos  pone- 
mus,  postquam  hujus  larvati  Operis  exemptaria, 
ejusdemque  editiones  enumeraverimus. 

8  Variahujus  Vitte  apoqrapha  exstant  inmu-  Vafiahvj** 
seo  nostro,  inter  quse,  quia    retiquis   integrius   »'"■*■  ««»- 
quamvis  non  purius ,  primo  toco  nominandum  *>lana 
venit,  quod  descriptum   notatur  ex  Ms.  S.  Ma- 

ximini  Treviris.  Quadruplicem  hujus  copiam 
habemus,  cum  eo  tamen  discrimine,  quod  non 
omnibus  idem  sit  titutus  i  earum  quippe  una 
hunc  prsefert  :  Vita  S.  Magnoaldi,  qui  et  Ma- 
gnus  discipuli  S.  Columbani  et  Galli.  Altera 
vero  hunc  :  Vita  sancti  Magni  seu  Magnoaldi, 
ex  monacho  Luxovicnsi,  abbatis  monastcrii  Eau- 
cium,  in  diceccsi  Augustana ,  a  Thcodoro  ejus 
socio  primun  conscripta,  deindc  ab  Ilermenrico, 
Elewangcnsi  monacho,  recensita  et  aucta.  Reti- 
qum  duse  relatis  verbis  recte  addunt  :  denique 

»b 


70* 


hVCYOltl 

c  s. 


manwcripta, 


DE  S.  MAGNO  ABBATE. 
cta.  Prmierea      Faueensi :  in  utraque  pturima  prodigiaS. M&gno  D 
aeminum  exemplar  nobis  olim  transmisit  P.  Ga-     patrocinante  concessa,  referuniur.  Porro  ego  ma- 
mans  ex  Societate  nostrat  vir  ob  prtesiitam  mu-      nuscriptum  S.  Maximim  coliatum  cum  rehquzs 

edam,  ita  ut  varias  eorum,  quse  ahcujus  momenti 
sint,  lectiones  in  Annotata  relaturus  simf  ne  quid 
lector  desideret.  Vitse  subjiciam  miracula  exduo- 
bus  laudatis  scriptoribus ,  utiet  ex  manuscriptis 
annotationibus  Henrici  ejusdem  monasterii  ab- 
batis. 


varitrquo 
editianu  re- 
cemcnlur. 


Biograplti 
recentiures. 
Acta  uticle 
edenda. 


seo  nostro  operam  ssepe  memorandus.  Utrumque 
ex  Augustana  SS.  Udatrici  et  Afrse  bibliotheca 
prodiit,  non  tamen  eodem  codice ,  nec  eodem 
stylo  conscriptum. 

9  Horum  alterum  conscriptum  notatur  ex  Ms. 
codicc  pergameno  vetustissimo,  ab  annis  800  et 
pluribus  conscripto,  ex  biblioth.  SS.  Udalrici  et 
Afriffi,  Augustae,  tit.  Vitffi  SS.  Magni ,  Wenzelai, 
Arnolfi.  z.  59.  Vix  tamen  credere  possum,  hanc 
Vitam  temporepatris  Gamans,  id  est,  circa  me- 
dium  seculi  xvnjamab  octo  secutis,  adeoque  non 
diu  post  primam  ipsius  emendationem  per  Er- 
menricum  factam,  prsefato  codici  inscriptam 
esse;  neque  enim  verisimile  apparet,  eam  jam 
tum  tam  foedis  parachronismis  scatuisse,  nisi 
horum  omnium  auctorem  facere  Ermenricum 
veiimus.  Ceterum  istud  exemplar  cum  enumera- 
tis  salis  convenit,  prseterquam  quod  piuribus  in 
locis  mendosum  sit.  Denique  alterum  ab  eodem 
Gamansio  transmissum,  est  illud,  quod  ab  ano- 
nymo  Ratisponensi  emendatum  diximus  num.  5 
et  (5,  di/fertque  a  prsedictis  non  modo  penis  sty- 
tum ,  verum  etiam  alia  qusedam,  quse  ipse,  eo 
quod  incong-rua  aui  impossibilia,  ut  loquitur,  sibi 
mlrrentur,  pro  sua  censoria  arte  immutavit : 
suis  tamen,  ut  cetera  omnia,  non  caret  erro- 
ribus. 

1 0  A  manuscriptis  ad  editas  Vitas  progredior. 
Henricus  Canisius  Antiq.  lect.  tom.  5,  eam  ex 
mcmbrnnis  Mss.  monasterii  S.  Magni,  in  pede 
pontis  Ratisponensis,  typis  Ingolstadiensibus  vul- 
tjnril  (tnuo  Ifll)  l.  Eamrion  inler  Aliimortnicarum 
rerum  scriptores,  altero  post  anno,  Melchior  Hai- 
minsfeldius  Goldastus,  retulit  cum  sequenti  epi- 
graphe,  quam  in  nulto  alio  reperi :  S.  Tbeodori 
ereniitffl  de  Vita  S.  Mnyni  confessoris,  sodalis  sui, 
nb  Ermcnrico  Elcwangensi  monacho  emcndatus  et 
ilisiiuctns.  Deinde  post  caput  13,  nova  inscri- 
ptione  continuatorem  Operis  indicat  in  hitnc 
modum  :  Ermenrioi  Ele\vang'en.sis  monacbi  sup- 
plementum.  Hvc  editio  multis  differt  a  Cani- 
siana,  nam  ut  minuiias  prseteream ,  integrse 
periodi,  imo  et  capila  ex  hac  in  illa  desideran- 
tur,  ut  utramque  editionem  conferenti  manifes- 
tum  crit.  Quam  ob  rem  oscitasse  mihi  videtur 
Mabillonius,  dum  iu  Actis  seculi  %  Benedictini, 
pag.  .r»"">  hsec  vnonuit :  Goldastus  hoc  solo  differt 
a  (anisio,  quod  ipsnm  Vitara  in  duos  libros  ac  in 
\  aria  partitur  eapita,  et  quod  libri  secuudi  caput 
ultimum,  in  quoErmcnrici  interpolatoris  opcra  me- 
moratur,Oanisiana3editionideeBt.(?o?(^K^Mw^€CMC?i 
curavit  anno  1001  Joannes  Porssius;  Canisius 
vero  cum  annotatis  Jacobi  Basnage  prodiit  typis 
Amsteiodamensibus  anno  17*25  .-  denique  eadem 
S.  Mag-ni  Vita  ex  Canisio  ab  anno  1017  relata  fuit 
in  tertiam  Surii  editionem,  ad  diemxi  Septem- 
bris. 

11  Praterea  Sancti  nostri  Acta  Latino  idio- 
mate  edidit  anno  1021  Martinus  abbas Faucensis, 
qux  mihi  videre  non  licuit;  sed  nec  necesse  pu- 
tavi,  cum  non  deessent  aliorum  Opuscuta  ex  iis 
partim  concinnato.  Jnier  hos  Mat(h<vus\  Raderus 
e  Societate  nostra,  in  Bavaria  piaex  taudato  ab- 
bate  Sancti  Vitam  con.sc/tipsit,  ut  ipse  notat  in 
marginc.  fiursum  alia  prodiit  anno  1721  Latine 
itidern  exarata  a  P.  Ludovico  Rabenstuber,  Bene- 
dictinoadB.  Virginem  Ettalensemin  superiori 
Bavaria;  ac  denique  alia  anno  \Vl§  Germanice 
evutgata  est,  auctore  anonymo  quodam,  ccenobita 


II.  Cornmemorata  Acta 
discutiuntur. 


Mabilloyiius  Sec.  2.  Benedictino ,  a  pag.  505  Latvaiw  bio- 
S.  Mag-ni  Acta  examinans,  eorumdem  aucto-  *'"/''"« 
rem,quem  Pseudo-tbeodorum  appellat,  manxfesti  (iler 
plagii  convictum  tenet,  totque  in  iis  deprehendit 
neevos,  ut  ea  vel  invitum  omittere  compuisum  se 
fateatur.  Nec  immerito  :  quod  enim  ad  ptagium  E 
attinet,  negari  nonpotest,  quin  Vita  illa  magnam 
partem  ex  S.  Columbani  Actis  per  Jonayn  con- 
scriptis  compilata  sit,  prout  coilatis  ittriusque 
scriptoris  verbis  lucuienter  probat  laudatus  Ma- 
billonius  et  nos  iatius  ostensuri  sumus.  Neque 
porro  soiius  Jonee  lucubratione,  sed  etiam  Wata- 
fridi  Strabonis,  abbatis  Augiensis,  Opuscido  de 
Vita  S.  Galli  usus  est Pseudo-Theodorus, pessima 
utrobique  fide.  Utrumque  moxprobabimus,  post- 
quam  ostenderimus,  cur  biographum  nostrum 
pothts,  quam  Jonam  aut  Walafridum  de  plagio 
accuse?nus.  Jonas  Bobiensis  in  Italia  monachus 
Vitam  S.  Coiumbani  circa  medium  secuii  vn  exa- 
ravit,  eamque  Bobotene  Bobieyisi  et  Waldeberlo 
Luxoviensi  abbatibus  inscripsit :  faictur  autem, 
muita  se  inhoc  argumentitm  didicisse  a  SS.  At- 
tala  et  Eustasio  S.  Cotumbani  discipitlis  atque 
uliis  Bobiensis  monasterii  ccenobitis,  qui  non  au- 
dita,  sed  visa  narrarent .  Non  potuitigiiur  Jonas 
S.  Mag-ni  Vitam  legisse,  quse  in  Sancti  sepidcro 
per  Theodorum  deposita,  primum  secido  ix  re- 
perta  est.  Neque  dixeris  potuisse  Jonam  aliquod 
istius  exempiar  a  Theodoro  accipere  :  quid  enim 
causseafferes,  quod  ipse,  quiin  prtefatione  sua 
lucubrationis  suge  vades,  ut  diximus,  diligenter 
laudat,  nultam  hujus  Viise  aut  Theodori  mentio- 
nemfaciat,  nihiique  de  SAlagno  narret,  quiinter 
prsecipuos  S.  Coiumbani  discipidos  frequenter  in 
ea  iaudatur?  Adde,  quod  larvatus  noster  biogra- 
phus  infra  in  Vita  cap.  2,  num  xi  aperte  fatea- 
tur,  se  atiquam  S.  Columbani  Vitam  prie  oculis 
habuisse,  dum  ait  :  Sicut  in  B.  Columbani  Vita 
continetur. 

lii  De  Walafrido  Strabone  magis  dubiumvi- 
deri  potest,cum  ipse  inprscfatione  ViiseS.  Galli 
pr&fixa  dicat  ;  Alienis  insisto  vestig*iis,  verita- 
tisque  tenendae  lineam  novis  tantummodo  cogor 
passibus  dimetiri.  Vitam  ig-itur  sancti...  Galli.. 
sensu  nobilera ,  scripto  deg-enerem  vultis  a  me 
lumiue  recta3  locutionis  ornari  et  seriem  con- 
fusam  capitulorum  distingui  limitibus  :  quibus 
vei^bis  clare  invincititr,  Walafridum  in  concin- 
nanda  S.  Gatii  Vita  alterum  scriptorem  pree  ma- 
nibus  habuisse.  Favet  eiiam  tempus ;  qitippe  Wa- 
lafridus  hoc  Opusculum  suum  Gozbertoseu  Cotz- 
perto  Sancti-gattensi  abbati  dedicavit;  qui  teste 
Mabillonio,  anno  S37  abbatiam  resignavit.  At 
multa  sunt ,  quse  omnem  piagii    suspicionema 

Walafrido 


E 


compilavit  cx 
Jona  et  Wala- 
frido  Stra- 
hone. 


DIE  SEXTA 
A  Walafrido  guam  longissime  removeant.  Inpri- 
mis  fuit  ipse  vir  eruditus,  qui  tantummodo  an- 
nos  triginta  quinque  natus  erat ,  cum  anno  842 
monasterii  Augiensis  regimen  subiit,  jam  clarus 
ing-enii  sui  monumeutis  ,  quibus  deiuceps  plura 
alia  adjecit ,  inquit  Mabillonius  tom.  2  Annal.  ad 
datum  annum  ,  num.  62  :  at  scriptor  noster  tam 
fcedis  laborat  annchronismis,  ut  a  supina  in  mul- 
tis  inscitia  excusari  non  possit.  Deinde  si  Wala- 
fridus  Vita  S.  Magni,  saltem  qualis  nunc  exstat , 
usus  est,  alienis  non  institit  vestigiis,  nec  veri- 
tatis  ienendee  lineam  novis  tantummodo  passibus 
dimensus  est,  sed  aliqua  etiam  infideliter  omisit 
et  immutavit ;  quod  de  ipso  nolim  suspicari.  Adde, 
quod  certum  sit,  larvatum  biographum  multa 
ex  Jonse  Opusculo  deprompta  ,  mutatis  subdole 
nominibus  et  quibusdam  adjunctis  ,  licet  iisdem 
S3epe  verbis ,  libello  suo  inseruisse  :  nilmirum 
igitur,  eum  in  reliquis  simiii  plagio  usum  fuisse. 
Ut  autem  existimem,  illum  Walafrido  potius , 
quam  antiquiori  anonymo,  quem  Walafridus  ipse 
secutus  est,  usum  fuisse  ,  omnino  persuadent  in- 
iegrse  sententue  ex  Walafridi  lucubratione  in 
B  Sanctinostri  Vitampaucis  mutaiistransiatse.  Sed 
hsec  omniaper  decursumcum  Commentarii,  tum 
Vitse,  manifestiora  fient :  quare  rem  ipsam  aggre- 
diamur. 

FactumAu-         I4i  Laudatus   Jonas  apud  Mabilionium  sec. 

tiemimonachi  %  Benedictino,  in  Vita  S.  Columbani  num.  18 
sic  scribit :  Eo  itaque  tempore  (quo  S.  Colum- 
banus  cum  sociis  Luxovii  morabatur  )  quidam 
frater ,  nomine  Auticrnus ,  pulsare  ccepit  ,  ut 
pereg'rinandi  in  Iliberniam  causa  perveniret.  Cui 
Columbanus  ait :  Pergentes  in  eremum  ,  voluu- 
tatem  Dei  probemus,  utrum  desideratum  iter 
arripias,  au  in  ccetu  Fratrum  permaneas.  Per- 
gentes  erg'o  simul  tertium  adolescentem ,  nomi- 
ne  Somarium  .  .  .  in  comitatu  sumunt ,  et  ad  de- 
stiuatum  in  ercmo  locum  pervenerunt,  unius 
tantum  pauis  cibo  contenti :  cumque  jam  duo- 
decimus  trausisset  dies ,  nec  quidquam  de  panis 
fragmento  remansisset,  horaque  refectionis  ap- 
propiuquaret ,  imperantur  a  patre  ,  ut  per  pra> 
rupta  ruris  eant,  atque  ad  ima  vallis  perveniant , 
et  guidquid  ad  cibum  opportune  repeiiant  ,  defe- 
rant.  Ovautcs  illi  per  concava  vallis  Mosellatcnus 
advenerunt ,  capturamquc  piscium  olim  a  pisea- 
C  toribus  consertam  et  undis  oppositam  cernunt , 
accedentesque  quiuque  magnos  reperiunt  pisces , 
sumentesque  tres  ,  quia  vivereut,  patri  praBsen- 
tandos  vehunt.  At  ille ;  Cur,  inquit ,  nou  quiuque 
detulistis?  Eespondent,  mortuos  reperisse  duos , 
proinde  reliquisse.  At  ille  ait  :  Nequaquam  ex 
his  comedetis ,  nisi ,  quos  dimisistis  ,  venerint. 
At  illi  miraculo  perculsi  de  provideutiadiviuas  gra- 
tise  ,  pernici  cursu  repctunt,  increpanturque,  cur 
repertam  mannam  reliquissent,  et  sic  cibum  pa- 
rare  jubentur.  Nempe  Spiritu  sancto  repletus 
noverat ,  sibi  a  Doinino  passim  dapes  paratas  Hsec 
Jonas. 

maie  detortum       15  Ab  hoc  loco  Theodorus  noster  Vitam  Ma- 

s.  Magno  ^  auSpicatus,  Autierno  in  Mag-noaldum  trans- 
formato  ,  aliam  condit  historiam.  SS.  Coiumba- 
num  et  Galium  peregrinandi  causa  in  Hiber- 
niam  inepte  deducit  :  mox  Magnoaldum  profert , 
ineorum  disciplinam  transire  postulantem.  Tum 
Columbanum  eodem  fere  modo  loquentem  faoit : 
Pergentes,  filii  ad  heremum  ,  voluntatem  Dei 
probemus ,  utrum  propositum  animi  desidera- 
tum  arripias  ,  an  non.  Post  hsec  subdit  iisdem 
prope  verbis ,  quse  de  Somarii  comitatu  ,  unius 
panis  comeatu ,  qusesitis  et  inventis  piscibus,  ex 


SEPTEMBIUS.  703 

Jona  recitavimus,  adjunctis  tamen  mutatisque  'tCT0" 
quibusdam  circumstantiis,  qua>  scriptons  impe- 
ritiam  et  malam  fidem  manifestant,  qumque^ro- 
ptereapaucis  castiganda  sunt.  In  prirnis  Autier- 
ni  facta  Magnoaldo  adscribit ;  sed  in  contrariam 
partem  detorta;  iste  enim ,  teste  Jona,  S  Co- 
lumbano  valedicere  et  ex  Vosagi  solitudine  in 
Htberniam peregrinari  cogitabat,  hic  in  ipsa  lh- 
bernia  eumdem  Cotumbanum  peregnnantem  ac- 
cedens,  in  ejusdem  famitiam  recipipostutat.  Pa- 
nem  non  post  duodecitnum ,  sed  tertium  diem 
defecisse  asserit ,  nihilque  dicit  de  relictisduo- 
bus,  et  S.  Coiumbani  iterato  jussu-  allatis  pisci- 
bus. 

16  Prseterea  ait ,    inventam  fuisse  illam   ca-  ^nuad- 
pturam  piscium  olim  a  pastoribus  consertam  in  *"*"' 
amue,  qui    vocatur    Lignona :    at  non    advertit 
tmprudens,    Lignonem    {vulgo    Loignon )    non 
Hibernise  ,  sed  Burgundue  amnem  esse.   Verum 
nondifficite  est  divinare,  unde  in  hunc  errot 
lapsussit:  legerat  scilicet  apud  eumdem  Jonam 

post  verba  numero  superiori  data,  Qatlum,  cum 
alia  vice  a  Cotumbano  jussus  esset   in  flumine 
Brusca  piscari ,  irrito  labore  ia  Lignone  pi&ca-   K 
tumesse:  hinc  ipse  aut  obtitus  av.l  ignorans , 
scriptoremitlumagere  de  Columbani  in   Vosago 
mora,  se  vero  de  ejusdem  sancti  in  Eibm 
peregrinatione ,   Lig-nouem  intrepidt    , 
suum  traustutit.  Dubitaci  equidem  primum,an 
Mag-noaldus  forte  idem   fuisset  cum  Autiemo ; 
sed  postquam  rem  malurius  considerav 
scrupuium  deposui -.  neque  enim  biographusno- 
steropus  habuissetJo7uvtii<ta  tam  infideiiter  tor- 
quere ,  si  Ma-noaldum  eumdem  oum  Autt. 
c?^edidisset.    Conferat  modu  curiosus  lector  Jonce 
narrationem  a  num.  14  rclatam,  cum  iis  ,  quse 
infra  in  Vitaanum.  ihabentur,  et  imperita 
furta  agnoscet. 

17  Pergit  Pseudo-Theodorus  vel  Erme\         .  uiracuium 
ex  alienis  laciniis  suum  fcetum  eccornare,  ali-  r"ruce>evi- 
quantulum  majori  veritatis  specie.  Jonas  <  <  »«■* 
lauaatum  Maodlonntm  ,  quem  mteltectum  voto, 
quoties    Vitas    SS.    Columbani    et    Gatii  < ■,- ,, \ 

num.   :H>  narrat  prodigium,    ({uod  per  B.  I 
lumbanum  et  cjus  cellarium  factum  1'uit,  ei 
que  hujusmodi.  Circa  horam  refectionism 
cujus  nomen  tacetur,  cum  cerevisiam  <■  dolio  de- 
promeret ,  jussu  Columbaniper  quemdam  e  Fra-  i 
tribus  arcessitur .-  ille  ardore  obedienti  efi 
nonobturato  dolii  meatu  ,  ad  nutum  votat  -.  post 
accepln  mandata  suse  neyligi>nt'w  memor,  ad  cel- 
iam  recurrit ,  ratus  omnem  cerevisiam  effusum 
iri.  At  mox  promptse  obedientim prsemium  tulit : 
stetit  sequidem  in  coronx  modum  supra  suppo- 
situm  vascutum  liquor,  ne  minima  quidem  stilla 
in  ierrayn  deiapsa.   Cellarium  kunc  Theodorus 
Mag-iKKiMnm  fadt ,  ministrum  Soniarium  :  mi- 
racutwn   vero  totum  ,  judice  Golumbano ,   Ma- 
g-uoaldi  mcritis  attribuii  :   Narn   ego  vidi,  inquit 
S.  Columbanus,  angclum  Dei  ante  te   praceden- 
tem  ,    quando    Soniarium     vocabas,    qui  *   faoto  .;.  aquo 
signo  supra   typrum,  stctit  sicera  in  modum  co- 
ronae,  sicut  vidistis.  O   maghum  divinte  poten 
tiaj    donum ,  qui  adhuc  neophito  suo  Servo  tan- 
tam  g-ratiam  conferre  dignatus  est,    ut  jam   ,\];i- 
g-nus  inter  fratres  voceris.  Ita  ipse :  at  Jonas  de 
angeto  et  Mag'uoaldo'^7eHA',  memoratum  prodi- 
gium,  non  Frutris ,  qui  alium  vocaverat ,  sed 
imperantis  Cotumbani  simut  et  obedientis  cetta- 
rii  merito  totum  attribuit  hoc    epiphonemate : 
Quantum  fuit  imperantis  ineritum  !   quanta   obe- 
dieutia  subsequentis  !   ut  sic   utriusque  tristitiam 

Dominus 


UXTORE 

c.s. 


Chagnoatdi 
mirabile  in 
urtum  impe 
rium  Sancto 
adicribit : 


ted  perperam 


C 


"  /.  aubslituc- 

icul 


704  DE  S.  MAGNO  ABI3ATE 

Domiuus  voluisset  avertere  etc.  Unde  consequens 
fit,  itt,  si  Frater  ille,  qui  cellarium  Columbani 
jussu  appellavit ,  fuerit  S.  Mag-noaldus  ,  nulla 
kujus  prodigii  pars  ,  teste  Jona,  ad  ipsum  per- 
tineat :  sed  cum  infra  dicturn  simus  ,  Sanctum 
nostrwn  probabilius  numquam  fuisseinfamiliam 
S.  Columbani  adscitum ,  probabilius  etiam  est, 
tam  hxc,  quam  reliqua  sub  Cotumbani  discipli- 
na  a  Sancto  patrata  ,  mera  esse  scriptoris  com- 
menta.  Miraculum  ipsum  vide  in  Vita  cap.  i,  a 
nuni.  3. 

18  Commemorato  prodigio  subdit  aliud ,  de 
quo  hmc  observat  Mabiltonius ;  Nec  solum  Au- 
thiermi    factum    larvatus  ille  auctor  S.  Magno , 
sed  etiam  Chagnoaldi    res    g-estas  eidem  accom- 
modut ;   et  facili    oculorum  lapsu     Mag-noaldum 
in  Chagnoaldura  transformat  .  .  .  Hefert  iste  auctor 
( Jonas )  S.   Columbanum,  dum  a  Theodeberto  e 
Galliaexpulsus  cum  suis  in  eremo  Brig-antiae  urbi 
proxima  moraretur,  nec  quidquam  alimenti  prseter 
ruralia    poma  haberet  ,   Chagnoaldo  in  mandatis 
dedisse,  ut  urso  poma  devoranti  partem  suo  suo- 
g  rumque  usui  cessuram  interdiceret ,  partem  aliam 
urso  permitteret.  Kem   ita ,  ut  praecepta    fuerat, 
impletam  fuisse.   Quse   eadem    Pseudo-Theodorus 
totidem  peue  sententiis  in  Magnoaldum  transfert. 
Confer,  si  lubet,  quse  referuntur  in  Actis  Colum- 
bani  cum  verbis  biographi  nostri  a  num.  5  in 
Viia  ,  simulque  adverte ,  utriusque  narrationem 
in  eo  discrepare ,  quod  prior  scribat,  Chagnoal- 
dum,  conspecto  inter  frutices  urso,  sine  moraad 
Columbanum  remeasse  ,  ad  eoque  redire  jussum, 
suam  urso  pomorum  partem  assignasse:  alter 
vero  asserat ,  Magnoaldum   clam  magistro  suo 
Cotumbano  mirabile  istud  in  feram  imperium 
exercuisse.  Equidem  Mabillonio  libens  assentior: 
id  enimprobat  utriusque  textus  conformitas,  nec 
obstat  intcgritas  auctoris  jam  alias  in  ptagio  de- 
prehensi. 

19  Favet  nihilominus  Theodoro  nostro  editio 
Suriana,  quie  in  S.  Columbani  Vita  hoc  loco  non 
Chagnoaldum  sed   Magnoaldum  legit  :  favet  et- 
iam  eadem   Vita  inter  opera  Venerabilis  Bedse 
excusa  tom.  3,  col.  302,  editioms  Basileensis 
anni  1503 ,  quee  hac  in  parte  Suriana*  consen- 
tit.    At  mendum  in   Jonre    lectionem  seu  librarii 
vitio,   seu    ipsius    Surii  interpretatione  irrepsisse 
constat   Mabillonio  ;  qui    haud  dubie  idem   de 
Basileensi  editione  censurus  fuisset :  Quippe  Mss. 
codiees,  inquit ,  quibus    usi    sumus,    constanter 
Chagnoaldum  praiferunt.  Immo  etiamsi  membra- 
nae  veteres   pro    Chagnoaldo   Magnoaldum    sub- 
stituerunt  *  omnes  ,   corrig-endte    utique    essent. 
Ilii    enim    sermo    est    de    ministro    Columbani : 
Chagnoaldum  ministrum  suum  dirigit  ,  inquit  Jo- 
uas.  Porro   ex  superioribus   ipsius    verbis  ,  Cha- 
gnoalduin    Lugduni    Clavati    pontificem ,  Colum- 
bani    miuistrum    ac   discipulum  fuisse ,   convin- 
citur.  En  Jonoe  verba   apud  Surium  num.    16 
relata,  quce  in  nostra  editione  num.  3U  habentur  • 
Chagnoaldum   Lugduuo   Clavato  pontificem,   qui 
ojus  et  minister  et  discipulns  fuit,  novimus  refe- 
rentemflte. :  qu;c  cum   S.  Maguo  seu  Maguoaldo, 
qui  numquam  episoopua  fuit ,  aptari    nequeant' 
eidcm    etiaui  nec   poateriora    possunt  convenire! 
Hxc  Mabiilonius  :    quibus    ego   et    alium    lo- 
cum  addo  ,  in  quo  Chagnoatdus  S.   Columbani 
minister  quater  appetlatur  in  laudata  Vitaapud 
Mabillonium  num.  37  ;  Ego  igitur  tempore  vir 
Dei  (Columbanus)   in  eremo  morabatur  couten- 
tus  tantum  unius  ministri  Chagnoaldi  famulatu. 


vocat.  Et  rursus  :  Cui  temerario  ausu  ministerait  D 
etc.  Inquirens  ergo  minister  etc.  :  quo  toco  ma- 
nifestum  est,  consentientibus  editionibus  Suriana 
et  Basileensi,  Chagnoatdum  ministrum  S.  Cotum- 
bani  designari,  et  tamquam  ex  munere  ipsi  pro- 
prio  ministrum  appellari. 

20  Quare  ego  verissimum  judico ,    Magnoal-  «f  ostenditur. 
dum  pro  Chagnoaldo  in  utramque  editionem  ir- 
repsisse ,  sive  id  ex  librariorum  errore,  inquem 
utriusque  nominis  affinitate  facile  potuerunt  in- 
duci ,  sive  ex  eorumdem  interpretatione  coniige- 
rit ;  cui  hsec  ipsa  S.  Magni    Vita  occasionem  po- 
tuit  prasbere.  Ne  vero  id  gratis  asserere  videar, 
exemplum  accipe.  Patricius  Flemingus  Minori- 
ta  Hibernus,  in  Coltectaneis  sacris  per  Thomam 
Sirinum  ejusdem  Ordinis  castigatis  et  auctis  , 
Jonse  lucubrationem ,    qua  de   agimus ,  edidit, 
usus  ad  hoc ,  ut  in  prxfatione  indicat ,  vetustis- 
simo  codice  monasterii  S  Maximini  Treverensis, 
cujus  ipsi  copiam  fecerat  Rosweydus  noster.  Hic 
codex  itidem  Chagnoaldum  ministrum,  non  Ma- 
gnoaldum  legit :   Magnoaldum  tamenin  textum 
retutit.  Rationem  dat  in  Commentario  pag.  351 
num.  133  sic   scribens  :    Ms.    codex    Chagnoal-  E 
dum    (habet)    sed    perperam  :   sermo   est   enim 
non   de    Chagnoaldo    Lugdunensi    pontifice  ,  qui 
teste  Jona,  .  .  .  Columbani  minister  et  discipulus 
fuit  :  sed  de  alio  ejusdem  sancti  viri  ministro  disci- 
puloque  et  concive,  S.  Magnoaldo,  quem  Columba- 
nus .  . .  Magni  nomine  a  Deo  donandum  przedixit, 
ut  in  ipsius  Magni  Vita,  a  collega  et  concive  Theo- 
doro  collecta  narratur  cap.  vn.  Ecce  sola  biographi 
nostri  auctoritas  palliata  nomine  Theodori  suffi- 
ciens  Flemingo  visa  est,  ut  a  vetusto  Jonte  exem- 
plari  discederet ,    intruderetque    Magnoaldum , 
cujus  nec  hoc  nec  alio  in  loco  scriptor  ilte  me- 
minit. 

21  Ex  dictis  cotlige  ,  erudite  tector,  quid  cen-  RursusC/m- 
sendum  sit  de  iis,  quee~plagiarius  noster  in  Vita  9»oaidum 
cap.  2,  a  num.  10  circa  pugnam  Theodebertum 
inter  et  Theodoricum  enarrat ,  more  suo  Ma- 
g-noaldo  adaptans  ,  qum  de  Chagnoaldo  alibi  tra- 
diia  repererat.  Juvat  Jonse  iextum  recitare  ,  ut 
cum  Theodori  verbis  commodius  conferripossit. 
Jonasigiturin  Vita  S.  Colwnbani  apud  iauda- 
tum  Mabillonium  num.  57  ,  reiato  apud  Tut- 
biacense  castrum  infelici  preeiio  ,  ita  sermonem 
prosequitur :  Eg-o  igitur  tempore  vir  Dei  ( Co- 
lumbanus)  in  eremo  morabantur  ,  contentus  tan- 
tum  unius  ministri  Chag-noaldi  famulatu.  Ea  er- 
go  hora  ,  qua  apud  Tulbiacum  commissum  est 
bellum,  supra  quercus  putrefactaa  truncum  vir 
Dei,  hbrum  leg-ens ,  residebat.  Quem  subitus 
soporoppressit,  et  quid  inter  duos  reges  ag-ere- 
tur,  vidit :  moxque  excitatus  ministrum  vo°cat 
cruentaraque  regum  pug-nam  indicat,  multum 
humanum  sanguinem  fundi ,  suspirans.  Cui  te- 
merario  conatu  minister  ait :  Pater  mi  Theo- 
deberto  tuis  praebe  precibus  suffragium  ,  ut  com- 
munem  debellet  hostem  Theodoricum  Ad  haac 
Columbanus  :  Stultum  ac  religioni  alienum  con- 
sihum  administras;  non  enim  ita  Dominus  vo- 
luit  quinos  pro  inimicis  nostris  orare  pracepit : 
inarbitno  estjam  justi  Judicis,  quid  de  eis  fieri  ve- 

J\etdiitZd°%   leCK>    U°9™phum    S.     Ma-   inMaanoal- 

gmtoco  citato,  et  miraberis  hommis  in  imvo-  dumLntfor- 
nendozmpudentiam.    Jonas ,  qui  ab  ipso   CH  mat. 
S     rf\de  Col^b^oacceperat,  diserte 


E 


Dein  post  pauca  :    Moxque  excitatus  miuistr 


^contentum  tautum  unius  rainistri  Chagnoal- 
■  Theodorus  Chagnoatdo    Magnoal- 

dum 


um     di  famulatu 


DIE  SEXTA 
A  dum  subsiituit:  atsolum  fuisse  inficiatur.  Ille 

soh  Columbano  oUatam  visionem  scribit  •  hic 
eamdem  eodem  tempore  Mag-noaldo  exhibitam 
att.  Jonas  Chagnoaldum,  qui  solus  aderat,  stulte 
consulentem,  et propterea  a  Columbano  increpi- 
tum  inducit :  Theodorus  insanum  consilium  in 
alterius  cujusdam  fratris  nomine  Eunuchicaput 
detorquet  :  ipsam  vero  increpationem  inter  SS. 
Columbanum  et  Mag-noaldum  sequaliter  partitur : 
postquam  enim  primam  ejusdem  partem  illi 
adscripserat ,  hunc  dictis  ita  applaudentem 
profert  .-  Vere ,  domine ,  vestra  sanctitas  bene 
de  hoc  sentit,  quoniam  in  arbitrio  justi  judicis 
esse  debet,  quid  de  eis  fieri  velit.  Dein  subne- 
ctit  ex  eodem  procul  dubio  auctore  Theodeber- 
ti  csedem,  divinam  in  Theodericum  ejusque  li- 
beros  vmdictam  ,  ac  dignas  denique  de  impia 
Brunichzlde  exactas  per  Clotarium  poenas  ;  qua> 
utroque  citato  loco  latius  videre  est.  Perqo  ad 
alia. 

AUa  m  eodem       23  Post  enarratum  prodigiosum  S    Mag*ni  in 

Jona  deprom-  feram  imperium,  dequo  num.  IH  egimus,  aliud 

divxnse  xn  suos  providentise  miraculum  refert 

num.  7,  non  ex  alio,  quam  ex  quo  superiora, 

fonte  haustum.   ln  Actis  S.    Columbani  num. 

54  res  m  hunc  fere  modum  describitur  :  cum 

prsefatus  sanctus  prope  Brigantiam   cum  suis 

alimentorum  inopia  premeretur ,  tolerata  jam 

triduo  inedia,  ingens  alitum  copia  loco,  in  quo 

morabatur,  incubuit.   Qua  re  cognita ,   Colum- 

banus  missas   sibi   divinitus   dapes  colligi  ju- 

bet  :  Eratque  mirum ,  inquit  Jonas,   et  stupen- 

dum  miraculum  :   capiebantur,   aves ,  prout  pa- 

tris  imperium  urg-ebat ,    nec  abscedere  pennig-e- 

ra  fuga  nitebantur.   Mansit  erg*o   alitum    manna 

per  triduum  diffusa;   quarto  deinde  die    quidam 

pontifex  ex   vicinis  urbibus  frumenti  copiam,  di- 

vina  admonitus  adspiratione,  ad  B.  Columbanum 

direxit  :  sed  mox  Omnipotens,  qui  penuriam  pa- 

tientibus     alig-eros    praebuerat    cibos ,    ut    farris 

adeps  advenit ,    alitum  phalang-es  imperavit  abi- 

re.   ffasc   ipse  ex  S.   Eustasio  ieste  oculato  et 

beneficii  participe. 

et  Magnoaido]       84  Hoc  divinse  providentise  miraculum  biogra- 

parumfideii-    pkUs  noster  ex  eodem  Jona  refert\  sic  tamen 

ut  S    Magmoaldo  primas  aut  saltem  prsecipuas 

C  post  Columbanum  in  eo  partes  tribuat,  ct  qiuc 

dam  insuper  pro  libitu  suo  mutet.  Ut  enim  ce- 

tera  prseteream,  de  tempore,  quo  hoc  prodigium 

duravit,  sic  scribit  :  Capiebautur  aves,  prout  pa- 

tris  imperium  erat,  nec  abscedere  pennig-era  fuga 

nitebantur,  donec   B.  Mag-noaldus  ait;  Si  placet 

patri   nostro,   habemus    per    triduum   aves  sufll- 

cienter,   et  ideo  bonum  est,   ut  recedant   :  et  sic 

alitum  phalang'es  jubet  abire   :  et  sumpto    vola- 

tu,   qui  remanserant,   recesserunt;   sicque  divina 

misericordia   ex  vicinis  urbibus  frumeuti  copiam 

per  bouos  viros  in  g'yro  manentes  ad  B.  Colum- 

banum   per  manus  felicis  Galli  et  Mag^nonJdi  di- 

rexit.  Secundum  hunc  igitur  avium  copia,  quse 

in  triduum  sufficeret,  simul  et  semel  capta  est, 

ac  deinde  reliquse  ex  Mag'noaldi  consilio  jusste 

sunt  avolare  :  secundum  Jonam  vero  per  triduum 

se  se   capiendas  prdebuerunt ,   donec  frumento 

aliunde  allato,  sponte  sua  demigrarent.  Utri  cre* 

dendum  sit,  nemo  prudens  potest  dubitare  :  ego 

quidem  qusecumque  hic  de  Mag;noaldo  narrat, 

inter  /abulatoris  figmenta  reputo ,  cum  infra 

ostensuri  simus,  Sanctum  nostrum  verisimillime 

numquam  discipulum  S.  Columbani  fuisse. 

accommodata.       25  Quse  cap.  i,  num.  9  tradit  de  capto  adeundi 

Slavos  consilio ,  oblataque  visione ,  deprompta 


SEPTEMBRIS. 


705 


sunt  ex  iisdem  S.  Columbani  Actis ,  cum  hoc  -<=cro« 
rursum  discrimine,  quod  in  hisce  nihil  de  SS.  c  s- 
Mag-noaldo  et  Galto  memoretur,  et  angelus  soli 
Columbano  apparuisse  dicatur.  Nec  atiunde 
hausit,  qxue  habet  cap.  2,  num.  10  et  11*,  de 
facta  a  Theodeberto  rege,  ubicumque  voluissent, 
xnditxonesua  habitandi  potestate ,  concessisque 
per  Mogunhnum  antistitem  divinitus  monitum 
ahmentis  :  quod  ipse  compilator  diserte  fatetur 
his  verbis  :  Sicut  in  B.  Columbani  Vita  continetur, 
apud  Mabillonium  num.  51  et  52.  Deniquebio- 
graphus  postquam  commissum  a  Theodeberto 
et  Theodorico  regibus  prselium ,  et  qu<e  inde 
secuta  sunt ,  commemoravit  (vide  supra  num. 
21,)  Opusculum  suum  usque  ad  S.  Columbani 
in  Italiam  discessam  perducit.  Ex  quibus 
omnibus  hactenus  commemorath  nemini  du- 
bium  esse  potest,  quin  hsec  S.  Magni  Vita  us- 
que  ad  num.  14  ex  Jonse  lucubratione  mate  et 
infideliter  consarcinata  sit ,  adeoque  Theodoro 
adscribi  non  possit. 


%  III.  Discutiuntur  reliqua.         e 

T)erducta  ad  Italicam  profectionem  Columbani  E*  Watafndo 
±  Vita ,  nihil  prseterea  subsidii  apud  Jonam  s-  Gaili 
reperit  compilator  :  alia    itaque  adeunda  fuit  b,osrapho 
officina ,  ex  qua  perficiendo    Operi  suo  cento- 
nes  compararet.  Et  opportune  obtutit  sese  Vita 
S.  Galli  a  Walafrido  Strabone  abbate  Augiensi, 
seculo  ix  conscripta.   Quis   fuerit   Watafridus', 
docuimus  num.  13  ;  unum  hic  locum  ex  Hepidan- 
ni  ccenobitee  Gallensis  Annatibus  addoi  dcccxlix... 
Walahfredus  abbas  Anyiensis  obiit.  Ille   vir   lit- 
teratus    Vitas    SS.  Galli  et   Othmari    ad  petitio- 
nem  Gozperti  abbatis  compilavit  eleg-anter.  Re- 
liqua  huc  spectantia  dedimus  numero  mox  ci- 
tato.  Quam  midta  vero  ex  taudato  scriptore  mu- 
^  tuaverit  noster  Pseudo-Theodorus,  nemo  non  per- 
*  spiciet,  qui  Acta,  qiuv  edituri  sumus,  a  num.  14 
usque  arf33,  cum  S.  Galli  Vitaconfc-re  voluerit. 
Exstat  ea  apud  Mabillonium  Sec.  2  Benedictu 
no  apag.  228,  quam  inteltectam  volo,  quoties  S. 
Galli  Vitam  laudabo. 

27  Porro  ne  lectori  tsedium  pariam  t  s/ngula  plurtmamti- 
compilatoris  ptagia  in  hoc  commentario  non  enu-  "tavil  com'"' 
cleabo  operose,  ratus  consultim  fore ,   si  unde  ttor: 
quielibet  excerpta  sint ,  in  annotatis  ad   Vitam 
indicarem.  Unum  tamen  specimen,  ut  ex  ungue 
teonem  agnoscas,  exhibebo:    deinde  subjiciam, 
quse  ipse  in  rem  suam  textui  intrusit,  aut  im- 
mutavit ,  ut  facilias   S.  Magnoaldo  adaptaret  : 
cetera  paucis  verbis  suffecerit  indicasse.  Faten- 
dum  tamen  est,  Acta  hac  in  parte  sinceriora  es- 
se,  quam  inpriori  .-  neque  enimjam  Autiernus 
aut  Chagnoatdus  in  Mag-noaldum  transformatur, 
sed  quse   de  hoc  reipsa  apud  Walafridum  re- 
feruntur ,  ejusdem  Sancti   ViLv ,   licet  hinc  in- 
de  pautulum  immutata  ,  inserta  sunt.  Dubitat 
qaidem  Mabiltonius  in  Etogio  historico  jam  s,v- 
pius  citato,  an  apud  Watafridum  pro  Mag-noal- 
do  iegendum  non  sit  Mag-nus ;  sed  utrotibet  mo- 
do  legas,  eadem  Sancti  nostri  persona  designa- 
tur.  Nunc propositum  exsequamur. 

28  Laudatus  Watafridus  caput  0  exorditnr  in  Tubu$aiiaua 
hunc  modu/n  .-  Post  haec  ig-itur  cum  profici- 
scendi  tempus  iustiret,  B.  Gallum  repentina  fe- 
brls  invasit.  Unde  abbatis  sui  pedibus  advulutus 
iudicavit,  se  infirraitate  vehementi  laborare,  et 
ideo    iter    propositum    non   posse   perficere.    Ille 

vero 


706 


DE  S.  MAGNO 


m  cron 
C   S. 


corrupto 

Walafridi 

tcxtu, 


improbabilta 

aitjxmxit. 


vero  existimans,   eum  pro  laboribus  ibidem  cou- 
summandis  amore  loci  detentum ,  viae    long-ions 
detractare  laborem  ,  dicit  ei    :  Scio  ,  frater,  jam 
tibi  onerosum  esse  tantis  pro  me  laboribus  fati- 
g-ari  :  tamen  hoc  discessurus  denuntio ,  ne ,  me 
vivente  in  corpore,   Missam  celebrare  praesumas. 
Et  cum  ei  licentiam    per    se  conversandi    dedis- 
set,  viam   ingressus  est  abeundi    Post   discessus 
magiatri  et  sociorum,  Gallus  retia   sua  et  sage- 
nam  navi  imponens,  ad  Willimarum  presbyterum 
venit;  et  cum  obtulisset  ei  retia,  inter  Iacrymas 
et  suspiria,  retexuit  omnia ,   quae  gesta   fuerant 
circa  fratres  suos.  Deinde  infirruitatis  suae  causas 
aperiens,  rogavit  eum,  ut  sui   curam   dignaretur 
habere.   Qtii  suscipiens  eum   cum   omni  caritatis 
obsequio,   domum   vicinam  ecclesise  ejus  necessi- 
tati  concessit,  et   duobus   clericis    suis  Magnoal- 
do   et    Theodoro  hanc  sollicitudinera    commenda- 
vit,   ut  cum  omni   diligrentia  ejus  recuperatioui 
servirent.    Exactis    aliquot  diebus,    Doraino,    qui 
mcdicus  est  verus,   medelam   impertiente  ,  coepit 
sumere     cibos     et     per    incrementa     temporum 
confortatus ,     perfectam     indeptus     est     sanita- 
tem. 
B      29  Consule  nunc  S.  Magni  Vitam  cap.  2,  a  num. 
14,  et  utriusque   textus    omnimodam    simiiitu- 
dinem   agnosces ,  prceterquam   quod  posteriori 
quaedam  de  Mag-noaldo  insertasunt,  qusepriori 
contraria  apparent.In  primo  siquidem  narratio- 
nis  limine  inducitur  Magnoaldus  postulans,  ut 
sibi  Gallum  sequi  iiceat ;  postulanti  non  modo  an- 
nuit  Columbanus,  verum  etiam   Theodorum  so- 
cium  adjungit ,  et  utrique  dat  in  mandatis ,  ut 
Galtum  quam  studiosissime  curet ,  ejusdemque 
imposterum  impcriis  pareat .  Addit  vaticinia  Co- 
lumbani  de  Mag-noaldo,  de  violando  Galli  sepulcro 
etc  :  de  quibus  omnibus  verbum  nullum  in  Vita 
S.  Galli  legere  est.  Imo  vero  contrarium  satis 
clare  asseritur,  dum  de  sociis ,  qui  cum  Gallo 
manserint,  nidtaprorsus  facta  mcntione  dicitur[: 
Post  discessus  magistri  (Columbani)  et  sociorum, 
QalluB  rctia   sua  ct  sagenam  navi  imponens,  ad 
Willimarum  prcsbyterum  venit   etc.  Quod  si  id- 
terius  omnia   mature  consideremus ,   non  satis 
verisimilis   apparebit  htec  compilatoris  narra- 
tio,  ut  ex  sequenti  observatione  palam  fiet. 

30  Cum  Gatlus  ob  affiictam  valetudinem  Ita- 
lico  itineri  aggrediendo  sese  imparem  causare- 
lur,  Columbanus  malede  ipso  suspicatus,  idadeo 
segre  tulit,  ut  acriter  increpitum  posna  mulcta- 
rit,  viro  religioso  sane  gravissima,  videlicet  ne 
se  vivo  umquam  Missam  celebrare  praesumeret. 
Quis  neget  hanc  S.  Columbani  severitatem  alios 
a  simili  petitione  deterrere  debuisse,  ne  simili 
poena  castigarentur  ?  Nihitominus  Mag-noaldus, 
si  compilatori  credimus,  veniam  Gallo  adhceren- 
di  petit,  et  facile  obtinet,  adjuncto  insuper  altero 
comite  Theodoro:  At  enim  ilti,  inquies,  a  Colum- 
bano  relicti  sunt ,  ut  Galli  vatetudinem  cnra* 
rent.  Ita  quidem  ait  biographus  :  sed  si  Co- 
lumbanus  GaUum  re  vera  infirmum  agnoverit, 
cur  tam  acri  increpatione  tamque  g?wvi  et  diu- 
turna  pcena  castigavit  ?  Sin  vero  morbum  ejus 
ex  ignavia  simulatwn  censuerit,  cur,  qiuvso,  se- 
veritatis  siuv  immemor  duos  socios  imo  disci- 
putos  obsequiis  ipsius  mancipat,  quem  velut  si- 
midatorem  altari  interdictum  rolebat  ?  Sane  hcec 
niihi  non  satis  verisimilia  vidcntur.  Addit  qui- 
dem  idem  scriptor,  Mag-noaldum  ideo  praesertim 
cum  Gallo  relictum  fuisse  in  Alemannia,  quia 
noverat  Columbanus,  illius  ope  plurimos  ex  ea 
gente  Christi  sacra  amplexuros  i  at  vereor,  ne 


ABBATE. 

vaticinium  istud  merum  figmentum  sit,  prmser- 
tim  cum  Mag-noaldus  verisimiiius  numquam  fue 
rit  discipuius  Cotumbani,  prout  §  7  probabimus. 
31  Ex  dato  specimine  erudito  lectori  pronum 
erit  de  reliquis  ex  eodem  Walafrido  desumptis 
vel  potius  magnam  partem  descriptis  judicare. 
liia  ego,  ut  supra  jam  monui,  hic  enucteate  non 
exhibeo,  tum  ne  tongior  sim,  tum  quia  in  anno- 
tatis  ad  Vitam  aptus  de  singulis  monendi  locus 
erit.  Interim  observo  ea,  quse  a  num.  15  usque 
ad  32  referuntur ,  ex  sedecim  ad  minimum 
Vit&  S.  Gaiii  capitibus  deprompta  esse.  Ut  au- 
tem  magis  magisque  constet ,  tarvatum  Theo- 
dorum  Opusculum  suum  ex  laudata  Vita  com- 
pilasse,  observo  secundo ,  quod  quemadmodum 
multa  narrat,  ubi  prolixum  reperit  Walafridum, 
ita  etiam  brevissimus  sit,  dum  nihil  in  eodem 
occurrit ,  quod  Mag^noaldo  adaptaret.  Primum 
manifestum  erit  cuilibet  utriusque  textum  con- 
ferenti  :  alterum  non  minus  ctare  probabo. 
Numero  28  ita  scribit  :  Interea  itaque  comma- 
nens  B.  Mag-noaldus  cum  S.  Gallo  fere  annis  de- 
cem  post  perpetratum  iter  ab  Italia ;  decimo  ve- 

ro  anno  videns  eum  infirmari misit  nuntium 

ad  Joannem  Constantiensis  ecclesiae  prsesulem 
etc.  :  deinde  enarrat  mortem  S.  Galli  ejusdemque 
sepulturam  a  S.  Mag-no,  Joanne  episcopo  et  Theo- 
doro  curatam.  Rursum  num.  30  sic  habet  : 
Ig^itur  post  triennium,  (a  morte  Galli)  ut  com- 
pleretur  prophetia  sanctissimi  Columbani,  viola- 
tum  est  ejusdem  S.  Galli  sepuicrum.  Quid  ve- 
ro  totis  iliis  decennio,  triennioque  Sanctus  ege- 
rit,  non  commemorat ;  non  alia  utique  de  cau- 
sa,  quam  quod  nihit  reperiret  in  Walafrido,  qui 
inter  allatum  ex  Italia  per  Magnoaldum  S.  Co- 
lumbani  baculum  et  Gaili  mortem  nihil  scri- 
pium  reiiquit  prseter  unicum  S.  Gaili  miracu- 
lums  et  Luxoviensium  eumdem  in  abbatem  suum 
postulantium  legationem.  Quis  autem  credat , 
Sanctum  nostrum  tot  annorum  spatio  nihil  me- 
morabile  patrasse,  quod  ipsius  socius  Theodorus 
memoriee  proderel ,  si  hic  re  vera  ejus  Vitam  tam 
prolixe  conscripsisset  ? 

32  Neutra  igitur  ex  hisce  dudbus  partibus 
Theodoro  adscribi  potest,  sedJonse  et  Walafrido, 
ab  imperito  compilatore  pessime  interpolatis  : 
ea  denique ,  quas  a  num.  33  usque  ad  finem 
referuntur ,  aut  aiiunde  desumpta  sunt ,  aui 
proprius  sunt  compilatoris  fcetus  non  sine  fa- 
bulis  et  anachronismis  compactus,  ut  non  se- 
met  observabimus.  Quid  igitur  ?  Nullamne  totius 
Operis  partem  Theodoro  aut  Ermenrico  reiin- 
quemus  ?  Mabilionius  Theodorum ,  quem  Pseu- 
do-Theodorum  appeltat,  omnino  exctudere  vide- 
tur  :  de  Ermenrico  axdem  dubitat :  verba  ipsius 
dedimusnum.  3.  At  Jacobus  Basnagius  in  obser- 
vationibus  praeviis  ad  hanc  Vitam,  ita  totam  tri- 
buit  interpotaiori,  ut  nihil  Theodoro,  nihil  Er- 
menrico  vendicari  posse  arbitretur.  Cui  ego 
libens  assentior,  si  vetit,  nuitam  Vitse  partem, 
prout  modo  circumfertur ,  genuinum  esse  Theo- 
dori  aut  Ermenrici  fcetum  \  id  enim  jam  satis 
probasse  videor,  et  ex  sequentibus  magis  magis- 
que  confirmabitur  .-  si  vero  contendat,  nihil  a 
laudatis  viris  de  S.  Mag-no  memorise  umquam 
proditum  fuisse,  quod  compiiator  quidam  par- 
tim  ex  Jona  et  Walafrido  mate  interpolaverit, 
partimpro  suo  sensu  auxerit,  et  depravaverit  : 
id  argumenta  ab  ipso  proposita,  neutiquam  evin- 
cunt. 

33  Quinimo  mihi  probabilius  apparet,  utriqtte 
aiiquid   tribuendum   esse.  Hoc  utcumque  sua- 

det 


n 


Reliqua 


E 


unde  dcsum- 
pla  ;  quid  ex 
loto  Opusculo 


Theodoro  et 

Ermenrioo 

attribuiposiil- 


DIE  SEXTA  SEPTKMBIUS. 


707 


A  det  vetus  de  hac  Vita  existimatio  ,  quee  jam 
secido  xi  eam  ad  Theodorum  et  Ermenricum 
ferebat;  quod  ut  de  toto  Opusculo  ob  allatas 
rationes  verum  esse  non  potest,  ita  nihil  obstat, 
quominus  id  de  aliquibus  ejusdem  partibus  in- 
telligamus.  Potuit  enim  Theodorus,  qui,  teste 
Walafrido ,  Mag-uoaldi  sub  Gallo  sodalis  fuit, 
cum  eodem  ad  Fauces  contendere,  ac  post  ejus- 
dem  obitum  breve  quoddam  Vitae  compendium, 
.  per  modum  epitaphii  seu  elogii  concinnatum , 
demortnisepulcro  imponere  ;  quod  per  pictatium 
seu  pitatium  in  Vita  designari  videtur.  Potuit 
Ermenricus  idem  istud  compendium,  in  eleva- 
tionem  corporis  repertum,  pene  putridum,  novis 
characteribus  restituere,  eique  elevationis  rela- 
tionem  subtexere  :  quse  omnia  deinde  quidam 
sciolus  insulse  ampliata  in  integrse  Vitse  formam 
redegerit.  Huic  opinioni  favet ,  quod  suprema 
Sanctisetasacompiiaioreassignatarectecohsereat 
cum  numero  annorum,  quos  a  Columbani  in 
Italiam  aditu  usque  ad  Sancti  mortem  computat ; 
B  licet  eadem  setas minime  starepossit  cum  ejusdem 
prsetenso  monachalu  in  Hibernia  sub  Columbani 
disciplina  suscepto.  Hinc  enim  conjicere  ticet , 
quod  compilator,  qui  passim  nulia  temporis 
ratione  habita  ,  fcedis  anachronismis  laborat , 
hisce  in  locis  certius  aliquid  prse  manibus  ha- 
buerit  ,  quod  sequeretur  :  cumque  prsedictum 
annorum  numerum  ex  Walafrido  discere  nequi- 
verit,  verisimile  fit  ,  ut  ex  laudato  epitaphio 
raiduavei-it.  Idem  computus  recte  convenit  cum 
iis,  quse  §  7  dicturi  sumus ;  videlicet,  Mag-num 
verisimilius  non  Hibernum  ,  sed  Aiemannum 
fuisse,  ejusdemque  monachatus  initium  ab  Ita- 
Uca  Columbani  profectione  repetendum  esse . 
Quodvero  spectat  ad  Ermenricum,  §  8  ostende- 

quotemporc      wius  ,   nihil  obstare,   quominus  sancti  corporis 

Vitacompitata  Elevatio  ipsi  attribuatur ■. 

*"'  l'nc8Wun1'  34  Mtatem  compilatoris  divinare  non  lubet : 
nullamenim  chronologicam  notam  Vitaprsefert, 
nisi  quod  elevationem  corporis  referat,  quam 
probabiiius  anie  medium  seculi  ix  institutam 
fuisse,  §  S  ostende?nus.  Nikil  quidem  habet  de 
translato  sub  ejusdem  seculi  finem  Sancti  brachio 
^  ad  Sancti-gallenses ;  verum  ex  hoc  silentio  nihil 
certi  concludi  potest,  cum  scriptor  vel  ignorare 
eam  potuerit,  vel  de  industria  prsetermittere,  ut 
majoreyn  antiquitatem  suo  Operi  conciiiaret,  et 
sub  Ermenrici  nomine  tutius  tegeretur.  Idunum 
asserere  possumus,  Vitam  iilam  jam  secuio  xi 
ut  antiquam  reputatam  fuisse,  ut  ex  anonymo 
Ratisponensi  non  semel  monuimus.  Porro  uni- 
versim  notare  iicet,  eam  partem  Vitse,  quse  ex 
Jona  et  Watafrido  deprompta  non  est,  fabulis 
hinc  inde  respersam  esse  :  eadem  prseterea  cum 
sana  chronologia  quandoque  tam  manifeste pu- 
gna.t,  ut  Theodoro  neidiquam  adscribi  possit ; 
imonec  Ermenrico,  nisi  eum  historise  prorsus 
ignarum  fuisse,  dicere  velimus. 


%  IV.  Sancti  setas  inquiritur. 


intcrpolttf 
Sanctum  od 

sectUutn 


'"'  (^\ui  setatem  Sancti  definire  voluerit  ex  iis, 
"l  \£quse  compilator  variis  in  locis  sparsim  nar- 
''  rat,  is  statuat  oportet,  eum  secuto  vi  natum  , 
post  medium  secuti  vn  ,  anno  setatis  suse  74 
obiisse,  et  tamen  circa  medium  secuti  vm  mona- 
sterio  suo  fundando  incubuisse.  Mirabile  para- 
doxumpaucisexpono.  In  ipso  Viise  exordio  di- 
citur  Mag*noaldus  a  S.  Cotumbano  in  famiiiam 
Septembris  Tomus  II. 


suam  admissus,cum  adhuc  vevsaretur  i,i  Hi-  *ccrou 
bernia,  ex  qua  secundum  Mabiltonium  ante  an- 
num  590  in  Burgundiam  trajecit  :  cap.  autem 
4,  num.  30  idem  Sanctus  noster  narratur  trien- 
nio  circiter  consedisse  ad  sepuicrum  magistri 
sui  S.  Galh,  atque  inde  ad  Fauces  Jutias  com- 
measse  ;  ubi  condilo  Faucensi  monasterio  post 
26  annosviveredesiit  viu  Idus  Septembris,  annis 
natus  73,  ut  habetur  Cap.  7  num.  G5.  Ex  his 
habemus  sanctum  Abbatem  S.  Gallo  supervixis- 
seannos  circiter  29  :  cum  vero  Galli  obitus  non 
diu  post  S.  Eustasii,  abbatis  Luxoviensis,  mor- 
tem,  quse  in  annum  Christi  625  incidit,  ut  di- 
citur  in  Actis  nostris  ad  diem  xxix  Martii  , 
apud  Walafridum  contigisse  tradatur,  conse'- 
quens  fit,  ut  S.  M;tgnus  circa  annum  55  seculi  vn 
obiisse  dicatur :  vel  si  Gallus  usque  ad  annum 
circiter  610  vitam  protraxerit ,  ut  placet  Ma- 
billonio  (qua  de  re  postea)  ultra  annum  ejus- 
demseculilh  mors  Sancti  differri  non  poterit. 
Contra  vero  idem  Theodorus  eumdem  sanctum 
Abbatem  usque  ad  tempora  Pippini  regis  et 
Cartomanni  jam  monachi,  id  est  ad  medium  se- 
culi  vin  inter  vivos  producit.  F 

36  Operm  pretium  arbitror  scriptoris  verba  vlietjm  i«- 
ex  cap.   6  num.  54  huic  toco   intexere  .■   Profe-  i»^refen. 
ctus  est  cum  eo  ,   inquit ,    suprascriptus  episco- 

pus  Wicuterpus  ad  gloriosum  regem  Pipinum, 
qui  tunc  lemporis  Germaniam  totamque  Galliam 
regebat,  cum  epistola  B.  Columbani  ,  quam  ad 
Lotharium  direxit  ,  flag-itans  pro  sanctis  viris 
Gallo  et  Magno  consisteutibus  in  reg-no  suo,  ut 
eos  benig-ne  in  amore  Domini  foveret  ,  eisque 
familiaria  loca  ,  prout  opportuuum  foret  ,  in 
sua  ditione  tribueret  :  sed  quoniam  Lotharius 
rex  minime  adimplere  valuit,  .  .  .  praefatus  g-lo- 
riosus  rex  propter  amorem  et  petitionem  fratris 
sui  charissimi  Karolomanni  ,  qui  propter  Deum 
relinqueus  temporalem  reg-ni  gloriae  pompam , 
monasterio  se  tradidit  ,  et  eleemosynae  suse  lar- 
g;itatem,  nec  non  et  petitionem  praifati  episcopi 
ipsum  locum  sublimare  in  aiiquo  largitionis  suae 
solatio  dig-naretur.  Subjungit  vereregiam  Pippini 
erga  S  Magnum  munificentiam,  regiis  titteris 
firmatam  :  dein  pergit  ;  llis  reg-ia;  potestatis 
prsesul  Wictherpus  adoruatus  solatiis  et  sublimatus 
honoribus,  impartitisque  donisoptimis  beato  Alag-no 
a  reg*e  Pippiuo,  laetus  ad  patriam  rogreditur,  injun-  p 
g-ens  beato  Viro  ca  omni  dilig*entia,  daiu^que  ei 
potestatem,  ut  in  loco  sibi  commendato  ad  sup- 
plendas  beatae  Marke  excubias  et  sanctae  Afrae, 
omnem  ordinem  et  canonicam  institueret  vitam. 
Ecce,  quem  annis  Zdpost  S.  Galli  obitum  adeo- 
que  seculo  vir,  setatis  sua?  anno  quarto  et  septua- 
gesimoevivis  excessisse,supra  tradiderat,eum- 
dem  hunc  circa  medium  secuti  viii  apud  Fauces 
Julias  degentem,  terris  bonisque  a  Pippino  rege, 
suffragante  Cartomanno  monacho,  auctum  scri- 
bit. 

37  Ex  hoc,    quantum  apparet,  ioco  Gaspar  hineBnucMut 
Bruschius  in  Epitome  episcopatuum  Germanite,  >t(u»> 
anno  1510  Norimbergse  excusa,  S.  Mag-num  ad 
seculum  vm  protraxit,  dum  in   Catatogo   epi- 
scoporum  Augustanorum  deS.  Wictherpo,  quem 
Victerbum  appeilat,  scribit  sequentia :  Eligitur 

tandem  in  Augustanum  episcopum  a  rcg^e  Gallia- 
rum  Pipino  :  prajfuit  ibi  laudabiliter  ac  summo 
Cliri.stiana?  pietatis  promovendss  et  amplianda; 
studio,  annis  sedecim.  Ad  hunc  Victerbum  ve- 
nit  sanctus  Mag-uus,  S.  Galli  discipulus,  petens 
ab  eo  veniam  ac  potestatem  aedificaudi  pro  B6 
ac   discipulis  suis  caenobii,   quod  sumptibus  re- 

95  g-is 


708 


ncroni 

c.  s. 


nd  tecutum 

viii  rvfert  i 


ulii  metiui  ad 
teculum  vn  : 


tjui  '1:11111  Btf 
protiabiliut 
•hiit 


g-is  Pipinij  et  hujus  episcopi  auxiliis  construxit  .  . . 
Obiit  Victerbus  xviii  Aprilis  anni  a  nato  Christo 
septingentesimi  quinquag-esimi  secundi. 

3S  Secundum  hsec  oportet,  Fuessense  mona- 
sterium  a  Pippino  rege  et  sancto  Abbate  nostro 
fundatum  fuisse  inter  annum  736,  quo  S.  Wi- 
cterpum  Augustana  insula  auctum   censet ,  et 
752,  quo  eumdem  obiisse  arbitratur.  Idem  au- 
ctor  in  Centuria  prima  monasteriorum  Germa- 
nise,  pag.  120  fundationem  illam  paulo  citius 
statuit,sed  eodem  tamen  seculo  :  Fundatum  est, 
inquiens  ,    anno    Domiui    dccxx  ,    ad    preces  S. 
Magni,  uniusex  oranium  primis  Germaniae  apos- 
tolis,  a  potentissimo  Francorum  reg*e  Pipino.  Et 
pagina  versa  ;  IIujus  loci  abbatum  talis  reperitur 
catalogus.  1.   S.   Mag:nus  S.  Galli  discipulus,  pri- 
mus  hujus  coenobii  una  cum  Francorum  rege  Pi- 
pino  fundator,  ejusdemque  primus  abbas  :  praefuit 
x\v  annis  .  .  .   Obiit  anno  Christi    dccxlv.   Sed 
cum  idem  Bruschius  in  laudato  Opere  pag.  113 
S.  GallumMagnimagistrum  anno  640  vita  fun- 
ctum  scribat,  aut  sibi  contradicit,  aut  Discipu- 
lum  magistro  annos  omnino   100   et   5  super- 
B  stitem  facit,   quod  non  est  verisimite.  Prseterea 
donationem    illam  a    Pippino    rege    S.    Magno 
etiamtum  in  vivis  supersliti  factam,  in  qua  ipse 
opinionem  suam  fundat,  merum  esse  scriptoris 
figmentum,  probabimus  §   13  :  quare  non    est, 
quod  ob  eam  Sanctum  nostrum  ad  vin  seculum 
referamus.  De  S.  Wicterpo  multis  etiam  dispu- 
tabimus^  6. 

30  Propius  ad  verum  accedunt   sententise  eo- 
rum,  de  quibus  Raderus  noster  in  Bavaria  pia 
pag.    18S   ita  meminit  :  De  S.  Mng*ni  extremo 
vitae  anno  inter  scriptores   valde  certatur ,    dum 
alii  defunctum    ajunt  dcliv  ,   alii    dclxxiii  ,  alii 
dolxxxiii  ,  alii   dclxxi  .  In  idem  seculum  con- 
spirant  Bernardus  Hertfelder  et  Carolus  Sten- 
gelius;  quorum  primus  in  Basilica  SS.    Udalrici 
et  Afrse  parte  3,  in  Chronico,  mortem  iltigat  an- 
no  670  :    alter  in  Commentario  Rerum  Augu- 
stan.  parte  2,  cap.  8  incidisse  refert  in  annum 
689  -vel  091.  Mabillonius  annum   circiter   665 
assignat,  cujusrationesinfra  examinabimus .  Ho- 
rum  sententia  in  quantum  Sancti  obitum  seculo 
vn    afflgit,   satis  mihi  certa   apparet.    Constat 
enim  ex    Walafrido,    Mag'noaldum  discipulum 
fuisse  S.  Galti,  cujus  disciplinse  una  cum  Theo- 
doro  sese  tradidit,  cum  itle  ob  afftictam  sanita- 
tem  Cotumbano  vatedicens  acl  Willimarum  pre- 
sbyterum  apud  Arbonam  secessit.  Idem  testatur 
B.  Notkerus,  cognomento  Balbutus,  qui  fioruit 
secido  w  ct  initio  x,  in  Martyrotogio  suo  adprse- 
sentem  <lieu<  sic  anmtntians  :  Nativitas  sancti  Ma- 
g-ni  confessoris,  discipuli  et  comitis  beati  Galli, 
rairnbilis  et  sanctissimi  viri.  Consonant  carmina 
ab  Eenrico  Canisio  tom.  5  Antiq.  tect.  edita,  quo- 
rum  qu&dam  composita  videntur  occasione  trans- 
lati  ad  Sangallenses  S.  Magni  brachii  seculo  ix. 
In  eorum  altero,  quod  §  9  daturi  sumus,  quod- 
que  Ratperto  adscribitur,  dicitur  Sanctus 
Aurtus  a  Qallo  Superis  amando 

dogmate  larg-o. 
Et  rursum  •. 

111.' post  clarum  rcmanens  mag-istrura, 
Ejjus  exemplis  inhiansbentis  etc. 
40  Porro,  eodem  teste  Walafrido,  Mag-noal- 
dns  clericus  jam  erat  anno  612,  cum  a  Willi- 
maro  sacerdote  ad  curandam  S.  Gatli  valetudi- 
nem  deputatus  est :  atque  adeo  jam  tum  id  ee- 
tatis  habebat,  ut  centenario  major  obiisse  dicen- 
dus  sit ,  si  ad  seculi  vm  initium  pervenisse  sta- 


DE  S.  MAGNO  AMBATE. 

tuatur.   Quoto  autem  seculi  vn  anno  defunctus  1> 
sit,  non  adeo  certum  est,  verumtamen  ob  ratio- 
nes  num.  33  allatas,  probabilius  ad  annum  655 
pervenit,  isque  illi  supremus  fuit,  ut  ex  sequen- 
ti  catculo  verisimile  fiet.  Cap.  7,  num.  65  heec 
lego  :    B.    Mag-nus  per   dies  scdecim    laborans  , 
expletis  viginti   sex  annis  commorationis  suae  in 
illo  ccenobio  (Fuessensi)  astatis  vero  suse  annis 
septuag"inta  tribus,  in  die    sancto   Dominico  ,   et 
in  octava  Idus  Septembris,  commendans  se  Deo 
et  venerando  pontifici ,   in    senectute  bona  ,    cir- 
ca   horam    nonam  diei  ipsius  Dominicae  sanctam 
animam  Deo  reddidit.  Hiec  compilator,  quas  cum 
reliquis  ipsius  calculis  a  'morte  Columbani  initis 
recte  cohserent.   Cap.  enim  3,  num.    28  dicitur 
Sanctus  post  mortem  S.  Cotumbani  annis  fere 
decem    Gallo   adh&sisse ;    post    quos    defuncto 
Galto,  apud  ejusdem  sepulcrum  triennio  com- 
moratus  est,  ut  traditur  cap.  4,  num.  30  :   se- 
pulcro  subverso  et  restituto,    ad  Fauces  pene- 
trasse  narratur  cap.  citato  et  seqq.,  ubi  in  con- 
dito  Fuessensi  ccenobio  expletis  viginti  sex  annis, 
ad  meliorem  sp.ternamque  vitam  evocatus  sit.  Se- 
cundum  hsec  vixit  Magmus  annis  39  post  S.  Co- 
lumbanum  :  at  quoniam  inter  eversum  Galli  se-  E 
pulcrum  Mag-nique  ad  Fauces  adventum  annus 
circiter  intercessisse  potuit  ejusdem  obitus  statui 
potest  anno  quadragesimo  post  mortem  Columba- 
ni  :   hsec  autem  incidit  in  Christi  615  ,  cui  si 
quadraginta  addideris,  prodibit  annus  655,  cujus 
vm   Idus  Septembris  dies  Dominicus  erat,  quo 
in  vita  dicitur  obiisse. 

41  Ex  dictis  deducitur  sequens  qualiscumque   W**Sonctf 
chronotaxis.  Sub  annum  582  Sanctus  nascitur  :  <iualiMwnque 
anno  612jam  diaconus  mtatis  suse  circiter  30  vel  chromtaxis- 
31,  Willimaropresbytero  in  castro  Arbonensi  pro- 
pe  Brigantinum  lacum  addictus,  segrotanti  Galto 
inservit,  et  una  cum  Theodoro  in  ipsius  discipti- 
nam  transit.  Anno  615  a  magistro  suo  mittitur  in 
Itatiam  ad  monasterium  Bobiense,  ut  de  S.  Co- 
tumbani  morte  inquirat .-  qua  comperta,  demor- 
tui   bacxdum,   quam  cambottam  vocant ,   in  re- 
conciliationis  tessaram    Gallo  defert.  Anno  625 
Gallus  vita  fungitur:  post  triennium  ejusdem  se  - 
putcrum  violatur;  sanctus  vero  Magmus  et  Theo- 
dorus  vulneribus  pene  confecti,  resumptis  viri- 
bus  sepidcrum  restaurant.    Inde  anno  629  ad 
Fauces   Julias   contendit;    ubi   condita  cellula,  y 
quse  postmodum  celebris  sub  ejusdem  Sancti  no- 
mine  abbatia  evasit,  post  viginti  sex  annos  ad 
ccelum  evolavit  anno  Christi  655  ,    setatis  suse 
74.  Procedit  quideyn  hsec  chronotaxis  ex  vitia- 
ta  tot  erroribus  Vita;  verumtamen  cum  omnia 
tam  recte  cohsereant,  merito  suspicari  licet,  Er- 
menricum  eas  temporum  notas  ex  genuino  Theo- 
dori  manuscripto  didicisse,  ut  num.  33  observa- 
viynus.  Et  vero,  si  Theodorus  compendium  ati 
quod  Vitse  apud  Sancti  corpus  seposuerit ,  ve- 
risimiltimum  est,  quod  in  eo  expresserit  non  mo- 
do  supremam  setatem ,  verum   etiam  temporis 
spatium,  quo  sivecum  communi  utriusque  abbate 
Gallo,  sive  in  suo  Fuessensi  ccenobio  versatus  est 
Quare  cum  nihil  certius,  quod  sequamur,  occur- 
rat,  prsedictis  catculis  adhseremus. 


§V 


DIE  SEXTA  SEPTEMBRIS. 


709 


§    V.    Respondetur   ad    argumenta 
nostrae  opinioni  contraria. 

Examinantur  ]U"  abillonius  in  elogio  historico  jam  swpe 
Mabillomx  1  ±taudato  pag.  505,  annum  circiter  6G5  San- 
cti  emortualem  statuit,  et  nihilominus  pag.  509 
num.  14  ita  scribit  :  Quamdiu  S.  Magnus  B. 
Gallo  supervixerit ,  inoertum.  Pseudo-Theodorus 
viginti  quinque  annos  superstitem  fuisse  scribit; 
quod  quidem  non  rejieimus.  Sed  priusquam  pro- 
grediar,  observo,  falti  Mabillonium  ,  si  velit , 
sanctum  abbatem  Fuessensem  ex  biographi 
mente  annis  dumtaxat  25  S.  Gatto  superfuisse  ■. 
nam  quod  ad  minimum  29  post  hujus  mortaa 
ipsi  tribuat ,  supra  satis  ostendimus,  Nunc  , 
unde  digressi  su?nus  ,  redeamus.  Ctir  annum 
B  circiter  665  figat,  nullam  prorsus  adfert  ratio- 
nem  :  imo  vero,  si  sibi  constaret,  671  circiter  si- 
gnare  debuisset.  Etenim  tam  in  Actis,  quam  in 
Annalibits,  arbitraiur  S.  Gallum  obiisse  circa 
annum  646;  cui  si  25  annos,  quos  Sanctum  su- 
perfuisse  non  negat,  adjeceris,  ad  671  pervenies, 
quem  S.  Magno  supremum  fuisse,  consequenter 
dicere  debuisset.  Non  est  igititr  quod  in  hacparte 
nos  moretur  Mabitlonius  :  at  quo?xiam  mortem 
Galti,  post  quam  anno  trigesimo  Magmim  defitn- 
ctum  diximus,  multo  serius,  quam  nos,  statuit, 
argumenta,quse  in  hanc  rem  adducit  ,examinanda 
sunt. 
argwnenta,  43  Watafridus  Strabo  in  Vita  S.  Galli  apud 

Petita  Mabitlonium   sec.   Benedictino   2,   cum  cap.  28 

narrasset,  monachos_  Luxovienses,  defuncto  S. 
Eustasio  abbate  suo,  communi  consilio  apud  Gal- 
tum  institisse,  ut  in  demortui  tocum  succederet, 
itiumvero  id  oneris  subire  recusasse,  moxcap. 
seq.  Gatti  mortem  relaturus  sic  orditur  :  Non 
multo  post  cum  jam  bonorum  omnium  Auctov 
et  Propagator  athletam  suum  de  mundi  agone 
sublatum  prasmiorum  laureis  vellet  perennibus 
adomare  etc.  :  dein  subdit,  eum  post  paucorum 
C  dierum  morbum  prope  Arbonam  humanis  exem.- 
ptum  fuisse.  Igitur  ex  Walafridi  sententia  Gal- 
lus  obiit  non  multo  post  Eustasium,  qui  xxi\ 
Martii  anni  625  vivere  desierat ,  ut  in  Actis 
nostris  tom.  in  dicti  mensis  ostensum  est  :  ex  qui- 
bus  commode  inteltigi  potest,  Galli  obitum,  qui 
xvi  Octobris  signatur,  eodem  anno  G25  conti- 
gisse  :  quod  apprime  concordat  cum  verbis  com- 
piiatoris  nostri,  qui  Gatlum  fere  annis  decem 
superstitem  facit  S.  Columbano,  anno  615  de- 
functo.  Vidit  id  Mabillonius ;  at  cum  idem  Wa- 
lafridus  Gallo  annos  vitve  95  tribuat,  ab  eo  dis- 
sentiens  notat  sequentia :  Ex  dictis  hujus  capitis 
initio,  B.  Gallus  obiit  non  multo  post  B.  Eustasium, 
quem  anno  ocwv  ad  Superos  migrasse  probavimus. 
In  Vita  S.  Magni,  seu  Magnoaldi,  Gallus  B.  Co- 
lumbano  anno  ncxv  denato,  annis  dumtaxat  decem 
superfuisse  dicitur  :  ut  proinde  anno  ncxxv  mundo 
excessisse  videatur:  verum  multa  hunc  calculum 
evertunt. 
KBxiati  aliit-  44  Si  Gallus  annos  natus  nonaginta  quinque 
que,  decessit ,    quis    putet  ,    Constantiensi   clero    ante 

annos  decem  venisse  in  mentem  ,  ut  horainem 
decrepitae  aetatis,  ultra  annos  quinque  et  octo- 
ginta  provectum,  in  sedem  vacuam  (uti  supra 
cap.    xxii  legitur)  promoveret?   Immo  quis  cre- 


dat,    monachos   Luxovienses    post  Eustasii   mor-       «bwm 
tem  de   Gallo  ,  jam  fere  centenario  ,    cogita  C  8 

ut  illum  ex  remota  regione  abbatem  sibi  arces- 
serentP  Hoc  primum  est  Mabillonii  argumen- 
tum,  quod  haud  scio,  an  apud  eruditos  tan- 
tum  roboris  habiturum,  sit,  quantum  kabere  vi- 
sum  fuit  suo  auctori.  Insolitum  est.  fateor,  tam 
decrepitee  setatis  viros  ad  episcopales  cathedras 
evehi :  at  non  defuere ,quibus  id  eetatis  sat  virium 
esset  ad  tale  munus  pro  dignitate  obeundum..  Un- 
de  ergo  probabit  eruditus  vir,  illum  ad  simites 
curas  prse  senio  nonfuisse  idoneum  ?  Poterat  igi- 
tur  Constantiensis  clerus,  eximia  Galli  sanctitate 
zeloque  perspectis,  suam  ilti  cathedram  offerre, 
gnari  utique,  viripietate,prudentiaet  zeto  facile 
compensandum,si  quid  attritse  corporis  vires  ne- 
garent. 

45   Nec  plus  difpcultatis   habet  altera  pars  ?w  d,  s 
argumenti :  nam  quid,  obsecro,  in  eo  tantope-  Gaito 
re  mirandum,  quod  Luxovienses  Galtum,  sancti 
patris  sui  Columbani  quondam  socium,  in  ab- 
batem  expeterent,  qxtem  et  morum  sanctitas,  et 
acta  sub  Columbano  ynagistro  vita,  maxime  com- 
mendabant  ?  At   enim  senium  obstabat,  inquit.  E 
Cui  rei?  an  muneri?  Atqxtimens  et  consitium 
et  ratio,  quse  solet  esse  in  vegetis  senibus  (>jna- 
lem  ipsitm  non  fuisse,  non  probat)  procul  </u- 
bio  prascipwe  prselati  sunt  dotes.  An  suscipiendo 
itineri?  Sed  enim  eremicola,  qui  peregrinatio- 
nibus  insenuerat  ,   hanc  etiam   viam  non   ta 
difficulter  confecturus  credi poterat.  Quin  et  ipse 
Mabitlonius  factum  huic  prorsus  simile  admit- 
tit  in   Cotumbano.    Quippe  Annat.  tom.    i  ,  ad 
annitm  615  ,  num.  17,  ita  scribit  :    ln   Carmi- 
ne  ad  Eedolium  Columbanus  ipse  dc  st>  ipso  ita 
canit : ' 
IIa3ctibi  dictaram  morbis  oppressus  amaris, 
Corporequos  fragili  patiov,  tristique  senecta  : 
Nam  durn  prsBoipiti  labuntur  tempora  cursu, 
Nunc  ad  Olympiadis  ter  senas  venimus  annos. 
Adquse  vcrba  notat  sequentia :  Ubi  si  Olympias 
pro  annis  quimiue  sumitur,   ut  quidem  sumi  so- 
let  \imo  pro  quatuor  accipi  solct)  annos  aonaginta 
tunc  attigerat,  cum  prscdictos  versus  scribebat.  Ne- 
que  hoo  insolens  apud  Scottos,  nt  S.  GaUi  satate 
liquet.  i,, 

46  Admittit  iqitur  ad  minimum  ut  probabi-  ...  , 

*  ,  '  narrat  u  ata- 

te,  S.  Cotumbanum  ad  nonagmta  annos  perve-  fridut 
nisse  :  atqui  tamen  idem  Benedictinus  asserit  , 
eumdem  sanctum  anno  610,  id  est.  quinquen- 
nio  circiter  ante  mortem,  Luxovio  putsum,  an- 
no  012  in  Itatiam  pervenisse,  ibi<j/>c  ccenobiu 
Bobiense  condidisse,  prout  ad  citatos  annos  ride- 
re  est.  E.r  quilms  amscqucus  //'/,,  ut  (/dmittere 
etiam  debeat,  S.  Columbanum  86  annos  nume- 
rasse,  cum  Luxovio  excederet,  et  octogesimum 
septimitm  ad  minimum  attigisse,  cum  Bobiens/ 
monasterio  ledificando  occuparetitr .  Rursus  ad 
annum  618,  num.  3,  ait,  eumdem  Cohtmbanitm 
biennio  ante  mortem  a  Clotario  rege  per  S.  Eu- 
stasium  invitatum  fuisse,  ut  in  Gatlias  adeoque 
ad  suum  Luxoviense  monasterium  reverteretur ; 
ac  proinde  Clotariumre  ipsa  de  Columbanc 
jam  prope  nonagenario  cogitasse,  ut  illum  es 
remota  reg"ione,  Bobio  videlicet,  arcerserel  /Atxo- 
vium. 

47  Atterum  argumentitm  taudatus  Benedi-  i„^tudtm 
ctinus  format  a  Gatti  setate,  quam  96  <>-niorum   VUa. 
facit    Watafridus :    Jam  granda'vum   fuisee,   in- 

quit ,  Gallum  ac  B.  Columl)ano  magistro  s.uo 
a^tate  superion-m,  diun  in  (ialliam  vmit  ,  di- 
cere    necesse    est,    si    uonagenario    major    anno 

DCXXV 


DE  S.  MAGNO  ABBATE. 
est,  quod  adversatur   Walafri-     stittquod  inprwfata  VilaS.  Eustasius  ad  Deum   D 


secunda  ra- 

idit  : 


I'. 


rjasdem  urg\t- 
menlum  ex 
Hatpcrto. 


Dt/ficultate$  a 
l'agio  ttl-jtrt.i 


710 

iicnv   mortnu 

do.  At  pace  Mabillonii  di.cerim, 
tiocinii  pars  in  ipsiusmet  principiis  conc 
nam  si  Olympias  ipsius  judicio  pro  quinquenmo 
sumatur,  atque  adeo  Columbanus  nonagenarius , 
aut  eo  major,  anno  dcxv  obierit;  Gallus  vero 
anno  pcxxv  moriens,  annos  tantummodo  95  nu- 
meraverit,  debuit  hic  ad  minimum  quinquennio 
minor  fuisse  magistro  suo,  cum  in  Galliam  ap- 
peileret.  Fateor  tamen  hoc  exiguum  mtatis  di- 
scrimen  non  apparere  sufficiens,  ut  concilietur 
cum  Walafridi  cap.  i,  ubi  Gallum  multo  ju- 
niorem  Columbano  facere  videtur.  Deinde  cum 
Olympias  nonpro  lustro  seu  quinquennio ,sed pro 
quadriennio  accipi  soleat,  major  esset  objecta 
diffxcultas ,  si  tam  de  tempore ,  quo  laudatum 
carmen  conscriptum  est,  quam  de  suprema  Co- 
lumbani  eetaie  constaret :  at  cum  utrumque  in- 
certum  sit,  nihil  inde  certi  erui  potest.  Incer- 
tum  etiam  est,  an  in  assignando  tempore,  quo 
Eustasium  Gallus  superavit,  Walafridus  erra- 
verit  potius,  quam  in  Vitse  annis  exprimendis  : 
sane  si  mors  Galli  usque  ad  annum  646  diffe- 
renda  sit,  ut  vult  Mabilionius,  quia  annum  vi- 
te05  explesse  dicitur  :  dicendus  erit  Waiafri- 
dus  annos  21  particulis  nec  multo  post  conclu- 
sisse,  dum  eum  non  muito  post  Eustasium  obiis- 
se  scribit.  Verum  hseclatius  discidi  poterunt  ad 
xvi  Octobris,  quo  die  S.  Gallus  in  Romano  an- 
nuntiatur  :  ego  interim  prsedictis  calculis  ad- 
hmreo. 

fc8  Postremum  denique  argumentum  idem 
auctor  proponit  his  verbis  :  Denique  Gallum  B. 
Dagoberto  Chlotarii  fillo  supervixis.se  ,  jam  ad 
caput  xiv  (tege  xv)  notavimus.  Cui  rei  arg-u- 
mento  est ,  quod  Talto  vir  illustris,  Tagoberti , 
regis  camcrarius,  S.  Gallum  cum  in  corpore  vi- 
veret,  coluisse  dicatur  a  Ratperto  lib.  de  Casibus 
S.  Gatti  cap.  i,  ut  ipse  citat  in  margine.  Verum 
adductus  Ratperii  locus  tantum  probat,  Gal- 
lum  ad  Dagoberti  regis  tempora  pertigisse,  ut 
recte  notavit  Pagius  in  Critica,  ad  annum 
027,  num.  31  -.  cumque  Dagobertus  ante  annum 
625  Auslrasuv  rcgnum  tenuerit,  nihil  obsiat 
ista  Tattonis  cum  S.  Gallo  amicitia,  quominus 
hic  assignato  anno  obiisse  dicatur.  Quod  autem 
ait,  Gallum  B.  Dag-oberto  Chlotharii  filio  super- 
vixisse,  id  non  probat,  sed  mere  divinat  Mabil- 
lonius,  dum  ad  cap.  15,  ubi  dicitur  Gallus  ex- 
pulisse  datmonem  ex  Fridiburga,  regi  Sigeberto 
Theodortci  filio  desponsata,  observat,  narratio- 
nem  iltam ,  si  tamen  vera  sit ,  convenire  non 
posse  Sigiberto  Theodorici  filio,  .  .  .  sed  vel  Sig-i- 
berto  Dagoberti  rilio  (quemadmodum  vetusta  ab- 
batiffi  S,  Martini  Mettensie  instrumenta  docent 
apud  Mcurissiuni  Medaurensem  cpiscopum  in 
Ilist.  Mettens.  episc.  in  PappoloJ  vel  certe  Sig'i- 
bertOj  seu  Sigberchto  Orientalium  Anylorum  regi 
etc.  Porro  hanc  ipsam  suspicionem  ipse  improbat 
in  Annatibusad  an,  613  num.  8,  scribens  :  Neque 
h«ec  narratio  tribui  potest  Sigiberto  Dag-oberti  filio, 
qui  ineundo  eonjugio  habilis  non  fuit  ,  vivente 
Qallo. 

L9  Antonius  Pagius  in  Critica  Baronii  tom. 
•I,  ad  annum  627,  num.  81,  nobiscum  sentit, 
S.  Gallum  eodem  ,  quo  Euslasius  obiit,  anno , 
aut  saltem  altero  post  illum,  animam  Deo  red- 
didisse ;  sed  in  eo  dissentit,  quod  Eustasii  mor- 
tem  ad  annum  627  referat.  Rationem  loco  ci- 
tato,  num.  27  repetit  ex  eadetn  S.  Salabcrgtv 
Vita,  ew  qua  Henscheiiius  et  Mabillonius  eam- 
dem  itiigant  anno  625.  Summa  rei  in  eo  consi- 


migrasse  dicatur,  cum  curam  Fratrum  {Luxo- 
viensium)  post  discessum  magistri  (S.  Cotum- 
bani)  tribus  non  parum  minus  egisset  Lustris. 
Horum  15  annorum  initium,  quod  proxime 
laudati  scriptores  referunt  ad  annum  610,  quo 
Coiumbanus  Luxovio  pulsus  est,  Pagius  repe- 
tendum  censet  ab  auno  dcxii,  quo  Theodeber- 
tus  rex  obiit,  aut  potius  ab  anno  dcxiii  ,  quo 
Clotarius  II  totius  Erancia)  monarchiam  adeptus 
est.  Argumenta,  quibus  id  a  se  demonstratum 
opinatur,  proponit  ad  annum  613  ,  num.  6  , 
et  huc  fere  reducuntur.  Videtur  Eustasius  se- 
cutus  fuisse  Columbanum,  dum  Italiam  pete- 
ret :  quamvis  enim  a  regiis  ministris  prohibi- 
tus  fuerit,  postmodum  tamen  magistro  suo  in 
Austrasia  occurrit,  et  sub  ejusdem  disciplina 
vixit. 

50  Hoc  vero   ex   Jona  Columbani  biographo  «x  VMs  ss. 
erui  putat,  eo  quod  de  miracido  quodam  tem-  Columbani 
pore  famis  sub  eodem  sancto  apud  BHgantiam 
patrato,    ait  :  Eustasio ,    hoc    cog-novimus,      re- 
ferente,  qui  eo   tempore   inter  reliquos   viri    Dei  E 
obedientia  ibidem  tenebatur.  Subjungit  et   aliud 

ex  scriptore  Vitee  S.  Walarici,  primi  abbatis 
Leucaniensis ,  qui  cum  dixisset,  quod  sanctus  il- 
tepastoresy  quipost  Columbani  discessum partem 
monasterii  Luxociensis  occupaverant,  coeperit 
ejicere ,  sic  prosequitur  :  Inter  haec  B.  Austasius 
(id  est  Eustasius)  a  B.  Columbano  fuerat  de- 
stinatus  ad  hoc  ipsum  ccenobium  regendum  , 
cum  adhuc  quadam  ex  parte  fines  ipsius  mona- 
sterii  quidam  utique  seculares  possiderent.  Cum 
autem  de  ipsis  secularibus  dejiciendis  calumnia 
et  lis  insurg^ere  conaretur,  tunc  B.  Austasius, 
cum  esset  et  ipse  nobilitate  generis  et  moribus 
decoratus ,  una  cum  famulo  Dei  Walarico  ,  sic 
illos  sua^oriis  et  suis  mellifluis  eloquiis,  auxilian- 
te  Domino,  de  prsedictis  finibus  monasterii  pro- 
moverunt ,  ut  de  ipsorum  secularium  contro- 
versia  nullum  inter  eos  scandalum  exurgeret. 
ILvc  ipse  ex  laudata  Vita,  post  pauca  conclu- 
dens  :  Non  videtur  Eustasius  ante  prcesentem  an- 
num  (dcxiii,]  quo  Clotarius  universarn  Francorum 
monarchiam  obtinuisse  ,  anno  sequenti  ostcnde- 
rnus,  suae  pra^fecturae,  seu  abbatise  possessionem 
iniisse.  y 

51  Inficiari  nequeo,  ex  aiiatis  testimoniis  de-  et  iVaiarici 
duciposse,  S.  Eustasium  aliquo  tempore  abfuis- 

se  Luxovio  et  apud  S.  Columbanum  degisse  : 
sed  quod  anno  613  preedictee  abbatise  prseesse  pri- 
mum  coeperit,  ex  iisdem  non  probatur.  Potuit 
quippe  Eustasius  magistrum  suum  Cotumbanum 
prope  Brigantiam  commorantem  adire,  ibidem- 
que  sub  ejusdem  obedientia  teneri,  tum  ut  de 
rebus  siuv  abbatise  cum  eo  ageret,  tum  etiam  ut 
tam  chari  patris  consuetudine ,  quamdiu  res  si- 
nerent,  frueretur.  Quod  autem  eumdem  inlta- 
iiam  secutus  sit,  minus  mihi  probabite  apparet 
ex  ipso  Jona,  qui  diserte  tradit,  S.  Eustasium  a 
regiisministrisprohibitum  fuisse,  Columbano  in 
exsilium  proficiscenti adhivrere  :  in  Italiam  post- 
modum  comitatum,  aut  inde  ab  eodem  Colum- 
bano  submbnarchia  Ctotarii  remissum  fuisse ,  ut 
Luxovio  prsesiderei,  nusquam  scribit :  imo  vero 
contrarium  innuere  videtur,  dum  de  Clotarii 
jam  rerum  potiti  benevoto  erga  Cotumbanum 
ejusque  discipuios  animo  ait  :  Interea  memora- 
tus  rex  Chlotarius,  viri  Dei  prophetiai  (qua 
monarchiam  ei  pnvdixerat)  effectum  iu  se  fuis- 
se  ^  impletum  cernens  ,  veuerabilem  Eustasium  , 
qui   ejus    iu  locum   Luxoviense  monasterium   rc- 

g-ebat, 


DIE  SEXTA 
A  gebnt,  ad  se  venire  imperat :  quem  pio  affami- 
ne  rog-at ,  ut  sibi  cum  supplemeuto  publioo  le- 
gationem  fungi  curet,  sociosque,  quos  vellet  , 
nobiliuin  virorum  haberent,  qui  sui  vadimonii 
arbitri  essent ,  post  B.  Columbauum  pergerent , 
et  quocumque  loco  eum  reperissent ,  eleganti 
suasu  ad  se  venire  hortarentur.  Nullum  kic  de 
restituto  in  Luxoviensem  abbatiam  Eustasio  ver- 
bum  facit  Jonas;  sed  potius  supponit,eum  iliijam 
prosfuisse,  cum  Clotarius  solus  Francorum  mo- 
narcka  evasit. 
discutiuntw.  52  preeterea  quee  ex  Vita  S.  Walarici  addu- 
cta  sunt,  ea  Clotarii  regno  minus  convenire  vi- 
dentur :  cum  enim  ipse  erga  Columbani  socios 
optime  affecius  esset,  non  fuisset  necesse,  secu- 
lares  illos  suasoriis  et  mellifluis  eloquiis  a  mona- 
sterii  finibus  amovere,  qui  sola  regis  auctoritate 
coercendi  expeltendique  fuissent.  Et  quid  causw 
esse  dicemus,  quod  laudatse  Vitse  auctor,  nulla 
Clotarii  regis  ratione  habita,  generis  nobilitati, 
moribus  ac  eioquentim  Eustasii  acceptum  refe- 
rat,  quod  intentata  ab  invasoribus  tis  fuerit  sopi- 
ta?  Crediderim  itaque,  in  primo persecutionis  sub 
B  Theoderico  fervore  monasterii  fines,  sive  caulas 
et  extimas  officinas  a  laicis  illis  occupatas  fuis- 
se,  ex  qulbus  eos  paulo  post  S.  Walaricus,  et 
reversus  a  Columbano,  ut  supra  diximus,  S. 
Eustasius,  jam  abbas  designatus,  suavi  eloquen- 
tia  expxderint.  Favebat  hac  inparte  utrique  san- 
ctitas,  et  Eustasio  praeterea  generis  nobilitas,  et 
forte  etiam  potens  cognatorum  patrocinium :  nam 
supra  dicitur  nobilitate  generis  et  moribus  deco- 
ratus,  et  in  prsefatione  ipsius  Vitee  pr&fixa  in 
Opere  nostro  ad  diem  xxix  Martii,  e  Burgundio- 
mim  g-enere  nobilis  natione  fuisse;  in  Vita  vero  S. 
Columbani  avunculum  kabuisse  Mietium,  qui 
Lingonicfe  ecclesiae  pontifex  erat.  Non  est  igitur, 
cur  cum  Pagio  initium  prsefecturae  Eustasii  ad 
monarchiam  Clotarii ,  aut  Theodeberti  obitum 
disseramus. 
Aiiadifpcuitw  53  Superest  maxima  ex  Walafrido  in  sxpe 
txiocoWa-  taudata  S.  Galli  Vita  'difficuitas,  quse ,  nisi  in 
eum  tocum  mendum  irrepsent,  plane  inextn- 
cabilis  est.  Auctor  ille  violationem  sepulcri  S. 
Galli,  quam  ex  Vita  S,  Magni  triennio  post  Gat- 
li  mortem  contigisse  diximus,  annoposi  ejusdem 
C  obitum  quadragesimo  adscribit :  unde  consequens 
fieret,  ut  S.  Magnus  60  annis  illi  supervixis- 
set,  et  ad  annum  Christi  691  pervenisset.  Utri 
e  duobus  scriptoribus  Theodoro  an  Watafrido, 
credendum  sit,  ex  adjunctis  certo  determinari 
nonpotest.  Ottoinus  enim  sive  Otlvwinus  ejusque 
prsefectus  Erchanoldus,  seu  ut  in  aliis  exempta- 
ribus  scribitur,  Erchonaldus  et  Erwinus,  ex 
solis  laudatis  Vitis  noti  videntur,  uli  etiam  Bo- 
sonis  episcopatus.  Mabillonius  in  annotatis  ad 
Vitam  S.  Galli  dubitat,  an  tibrariorum  hailu- 
cinatione  in  Walafridi  textum  hoc  loco  mendum 
non  irrepserit.  Rationem  dubitandi  addit  in  hunc 
modum:  Certe  cum  in  capite  proximo,  Wala- 
fridus  Magnoaldum  ao  Theodorum  isti  impres- 
sioni  superstites  memoret ,  certumque  videatur 
(si  quid  in  S.  Magni  historia  veri  est  ]  eos  lon- 
ge  postea  devixisse  ;  tantum  intervallurn  a  mor- 
te  S.  Galli  ad  cladem  hic  descriptam  effluxisse  non 
potest. 
probabiiim  51  Verumtamen  idem  Benedictinus  tom .  i  An- 

modoso.  nalium  ad  annum  687  num.  61  prsedtctam  se- 
pulcri  viotationem  post  quadraginta  a  Galli 
obitu  annos  statuit,  nixus  Watafridi  auctorita- 
te;  argumentum  autem  mox  relatum  ne  attin- 
git  quidem.  At  scr-iptores  Galiise  Christianse  au- 


SEPTEMBIUS. 


711 


ctae  tom.  5  col.  894,  assumpto  MabiUonn  ratio-  «cio. 
cimo  maiunt,  quamvis  dubitanter ,  compttato-  c.s. 
ri  nostro  adkierere,  eamque  anno  649  affiynt; 
quia  S.  Gattum  anno  646  obiisse  cum  lavdato 
Annalista  arbitrantur.  Melius  fortassc,  inquiunt, 
revocanda  fuerit  ilfa  renovatio  ( sepulcri  per 
Bosonem,  de  quo  ibi  agunt,  facta )  ad  aunum 
dcxlix  ,  post  triennium  a  morte  S.  Galli,  quo 
tempore  et  louge  postea  superstites  fuere'  Ma- 
g-nus  et  Theodorus.  Carotus  Coinlius  (qui  S. 
Galli  obitum  nobiscum  iiiigat  anno  625;  An- 
nat.  Eccl.  Franc.  tom.  2  violationem  kanc  ad 
annum  628  refert  ,  ductus  auctoritate  Theodo- 
ri,  cui,  ut  verum  fatear ,  nimium  tribuit.  At- 
tamen  ipsius  sententia,  uti  et  Sammarthano- 
rum,  in  quantum  hi  triennio  favent,  miki  pro- 
babilior  videtur,  tam  quia  id  suadent  rationes 
tam  hic,  quam  §  3  num.  33  et  §  4.  a  num.  40 
propositse,  tam  quia  nutia  apparet  probabilis  ra- 
tio,  ob  quam  compitator,  qui  tam  mutta  ex  Wa- 
lafrido  miduatus  est,  iriennium  pro  <pui<lra- 
ginta  annis  signasset ,  si  quadraginta  annos 
apud  Walafridum  legissei :  guare  miki  vatde 
verisimite  fit,  eum  sive  in  suo  Walafridi  exem- 
plari,  sive  in  S.  Magni  etogio  per  Ermenricum  E 
restituto,  reipsa  triennium  istud  reperisse.  Ad- 
de,  quod  ex  posteriore  sentenliu  Mabillonii  se- 
queretur,  Sanctum  nostrum  prope  centenarium 
fuisse ,  cum  ad  Fauces  accederet ,  si ,  ul  ipse 
nobiscumsentit,  anno  612  jam  diaconus  fuerit, 
et  nikitominus  primum  anno  ejusdem  secuti 
87,  violato  Galli  sepidcro,  iter  ad  Fauces  arri- 
puisset. 


S  VI.  Utrum  S.  Magnus  convixerit 
SS.  Wictherpo  et  Tozzoni  episco- 
pis  Augustanis. 


Biograpkus  seu  interpolalor  noster  cap.  -1  tra-  }nlemiatQr 
dit ,  sanctum  presbyterum  qucmdam  To>  ss.  Witihir- 
zonem  nomine,  divinitus  admonitum  adS.  Gat-  p<"».ctTo:jo 
li  sepulcrum  acccssissc ,  seque  S.  Magno ,  qui  nm 
ibidem  degebat,  et  ad  Fauces  pro/icisci  consti- 
tuerat,  itincris  comitcm  ductoremque  exhibuis. 
se.  Deinde  capiie  5  narrat,  eos  ad  iocum  quem- 
dam,  quem  Eptaticum  appeltat,  in  dicecesi  Au. 
gustanasitwu,  j)C/venisse,  ibidemque a  S.  Wict- 
herpo  ejusdem  ecclesueeptsi 'opo  benigne exceptos, 
multisque  donis  auctos  fuissc.  Dcniquc  cap.  6  et 
7  addit,  S.  Wictkerpum  sacrum  presbijteratus 
ordinem  conferre  votuisse  S.  Magno,  Tozzonem 
vero priefato  aniisiiU ; post  ejus excessum  e  ricis  in 
episcopalum  successisse.  Verum.  idem  scriptor 
narrationi  suce  kujusmodi  circumstantias  adjun- 
gii,  ut  CcBcus  sit,  qui  ipsius  impcriiiam  et  turpis- 
simos  errores  non  deprekendat.  Quippe  ut  §  v 
ostendimus,  si  ittius  auctoritate  stare  veltmus, 
dicendumerit,  S.  Magnum  ultra  centum  <•!  \cptua- 
ginta  annos  numerasse,  cum  S.  Wiotherpus  ad 
fundandum  coznobium  annuos  reditus  et  sattum 
a  Pippino  rege  impetraret;  et  nikiiominus  anno 
vitse  sua?  7-i  ad  Superos  demigrasse.  Verum  ea 
jam  superius  satis  discussa  sunt. 

56  Superest  kic  aiia  quwstio  ,   videticet  ,    an   n.    . 
quemadmodum  interpotator  b.  Mag-imm  Vippino  et  Cariomanno 
regi  ac  Cartomanno  perperam,  syncltronum  fe-  $snchronos 
cit,  ita  etiam  ejusdem  Sancti  ictata-t  cum  icmpo-  facit- 
ribus  SS.  Wictherpi  et  Tozzonismate  conna  >>,,■- 

rit. 


712 


c.s. 


Varix  de  pru 
dictorum 
Sanctorum 
xtatc 


smtmtttt. 


rit.  Augustanorum  antistitum  catalogi  omnes , 
prlvfatos  Sanctos  intcr  ejusdem  sedis  episcopos 
recensent:  sedquiinitlosscripserunt,noniisdem 
annis  aut  seculo  alligant.  Catalogus  Kruegeri 
opera  editus  Augustse  anno  1614,  S.  Wictherpi 
ordinationem  refert  annum  646,  mortem  vero  ad 
662  :  hujus  successorem  S.  Tozzonem  anno  676  de- 
functumsubdit,  citans  pro  utroque  VitamS.  Ma- 
gni.Bernardus  Hertfelder  in  Basilica  SS.  Udal- 
rici  etAfrse  parteS,  in  Chronico,  initium episco- 
patus  S.Wictherpianno  m,finem  miautproxi- 
me  subsecuto  adscribit;  S.  Tozzonem  676  defun- 
ctum  statuit;  utrumque  S.  Magno  contempora- 
neum  affirmans.  Ad  idem  tempus  S.  Tozzoms 
obitum  refert  Raderus  noster  in  Bavaria  pia  pag. 
187,  secutus,  ut  ad  marginem  noiai,  Viiam  sancti 
AbbatisnostriaR.D.  Martino  Fuessensi  prgelato 

editam. 

57  At  vero  alh  prsefatos  sanctos  antistites  ad 
seculum  vin  trahunt  ,  et  cum  iis  S.  Magnum. 
In  hac  sententia  sunt  Gaspar  Bruschius  in  Ope- 
re  de  Episcopatibus  Germanise,  et  Petrus  Cra- 
tepolius  de  Sanctis  Germaniee ,  scribentes,  tam 
B  S.  Wictherpum,  quam  Tozzonem  a  Pippino  Gal- 
liarum  rege  ad  Augustanam  cathedram  evectos 
esse,  et  horum  alierum  anno  752,  alterum  765 
mortuum,  utrumque  S.  Magno  convixisse.  Viam 
mediam  ingressus  est  Carolus  Stengelius  abbas 
Anhusanus,  Rerum  Augustanarum  parte  2  ubi 
cap.  •>  et  6  S.  Wictherpum  anno  755,  S.  Toz- 
zonem  circa  annum  708  obiisse,  arbftratur : 
cap.  vero  3  emortualem  S.  Mag-ni  annum  cum 
Christi  689  ex  sententia  Tschudii ,  aut    691   ex 


I) 


Arguminta. 
tjur  S.  Wie- 

tlirrpmu 


DE  S.  MAQNO  ABBATE. 

dumcontendunL  Verumcum  §4  etj  saixs  osien- 
dissevideamur,sanctum  Abbatem  Faucensem  flo- 
ruissevu  seculo,  hinc  quieum  advmreferunt. 
nos  morari  non  debent,  quo  mmus  ad  ahorum 
sententiam  examinandam  properemus. 

59  Carolus  Stengelius  Rerum  Augustan,  par- 
te  2  cap.  5,  num.  i  Wictherpum,  de  quo  agt- 
mus  S  Bonifacio  Germanim  apostolo,  seculo 
vni  \ynchronum  facit,  citans  hanc  in  remex 
Fundatione  monasterii  Benedictoburam  verba 
sequentia:  Beurn  mndatum  consiho  Aug-ustens.s 
Bicterpi,  valde  venerandi  viri.  In  Eranciam  pro- 
fecti  conductu  et  annisu  B.  Bonifacii  Moguntmi 
arcbipra.sulis,  a  piissimis  regibus  Carolomanno 
atque  Pipino  irrefragabilia  perpetuae  hbertatis 
privilegia  Burensi  ecclesice  acquisienmt  :  quam 
etiam  ab  eodem  tantae  auetoritatis  et  sanctitatis 
metropolitano  dedicari ,  regalique  edicto  publi- 
ce  honorificari,  iidem  principes  percepere  * 
Mox  convenientibus  illustribus  et  Cathohcas  ex- 
cellentiae  personis ,  a  supra  memorato  pontif.  et 
Bicterpo  reverendissirao  Aug-ustense  episcopo  , 
xi  Cal  Novemb.  die ,  in  nomine  S.  Tnmtatis, 
in  honore  8.  Benedicti  et  B.  Jacobi,  necnon  E 
plurimorum  SS.  memoriam ,  quorum  et  pluri- 
mas  congregaverunt  reliquias ,  hajc  ecclesia  de- 
dicataest  etc.  Idem  num.  7  asserit,  monastenum 
S.  Michaclis  Fultabacense  circa  annum  78:3  fun- 
datum  fuisse  ab  eodem  Wiciherpo,  hortante  S. 
Bonifacio.  Stengelio  fere  consentit  Bucelinus  , 
Germaniee  sacrse  parte  2,  pag.  35,  verbo  Fulten- 
bach. 

60  Prxterea   laudatus  Stengelius    in  eodem  admediu 


'  l.  prscc 
perr 


Judoci  Mezleri  placito,  connectit.  Consequenter      Opusculo  num.  15,  5.  Wictherpo  Augustano  attn- 
ad  hanc  sententiam  prmmiserat  cap.  2  de  Wi 


scrnli  viii 


chone,  quem  secido  vn  Augustse  sedisse  statuit, 
hsec  verba  :    Sub    Wichone ,    non  AYieterpo ,  ut 
a  nonnullia    perperam   creditum   fuit ,  floruit  S. 
Megnus,    dio&ceseos  Augustanse  patronus.  Simi- 
liler  Mabillonius  in  Actis  Sanctorum,  sanctum 
Wictherpum*  de  </uo  Vita,  ad  seculum  vm  re- 
fert,  quamvis  S.   Magrnum  s.vcuto  vn  adscribat. 
Hos  duos  postremos  scriptores  sequitur  Corbi- 
nianus  Khamm  in  Prodromo  Auctarii  partis  i 
Hierarckim  Augustame,  prsesentem  controver- 
siammultis  iractans,  contendensque,  S.  Magnum 
una  cum  Theodoro  monacho  seculo  vii  in  Algo- 
rinni  venisse  sub  episcopatu  Wichonis,  aut  Man- 
nonis  qui  iiium  pnvcesserat ,  ibidemque a Pippino 
I  Mitjore-domus  regum  Austrasi&accepisse  facid- 
tatem  condendimonasterium  Faucense;  cui  dein- 
deseculovm  S.  Wictherpus  episcopus  priviiegia 
a  Pippino  TIIj   I'''  tntcorum  rege  impetraverii : 
denique  S-  Tozzonem  proxime  nominato  sancto 
antistiti  suffectum  fuisse;  adeoque  conficta,  quas- 
,,■',■  interpolator de horum  cum  S.  Mng-no/a- 
miliaritate  enarrat.  Nunc  utriusque partis  argu- 
menta  perpendamus. 

58  Quicumque  ss.  Magnum,  Wictherpum  ac 
Tozzonem  conten  yporaneos  faciunt  ,  nituntur 
sota ,  quantum  hucusque  dcprehendere  potui , 
auctoritatc  Vxtse  Sancti  nostri,  qu<v  sub  nomiyie 
Theodori  ac  Fnyienrict,  ut  s<vpe  monuimus,  cir- 
Gumfertur.  /•;,<■  his,  </<<i  cos  seculo  vn  affigunt, 
pro  Pippino  rege  substituunt  Pippinum  1,  Ma- 
J07'eh/  domtts  regum  Austrasue ;  retiqua  vero  , 
>ji>;r  ad  alterum  seculum  spectant,  interpolatoris 
imperitim  aihcribere  dcbent :  qui  autem  illos  se- 
culo  viii  vixisse  opinantur,  proiis  pr&ter  cita- 
tam  Vitam  militant  argumenta,  quee  pro  SS. 
Wictherpi  et  Tozzonis  aHate  in  medium  addu- 
cunt  scriptores,  qui  S.  Maginuma&  hisseparan- 


buendum  putat  libellum  quemdam  anno 

scriptum  ,    qui  in  Ratisponensi  S.  Emmerami 

monasterio  servari  perhibetur,    atque   ita  sub- 

scribitur:    Scripsi  eg-o  ipse  Vichterbus  ,     quam- 

quam    peccator ,     episcopus   jam    senex  ,     puto  , 

nonagenarius ,   aut  supra,  dolentibus  membris  et 

calig-antibus    oculis../.     Tertio    anno    regnante 

Pippino  filio   Caroli  ,  rege  Francorum ,   in   men- 

se  Junio  ,     in  diebus   decem  scripsi  hunc  libel- 

lum,   hoc  est  anno  dccliv   a    Nativitate    Christi, 

vii  Indict.    Hunc   iibellum  in    manibus   habuit 

Aventinus,  qui  lib.  3  Annai.  Bojorum  pag.  280 

sic  itlius  meminit :   Servatur   ibi  (Ratisponee  in 

prsefaio  monasterio)  libellus,   in  quo  episcopus  ] 

hortatur  amicum  ad  pietatem  :  adeo    vetustis   li- 

terarum  notis  scriptus  est ,   ut    mihi  de  integro 

in    literarum  pistrinurh  redeundnm  ,    et   elemen- 

torum    fig-nrse   condiscendse    fuerint.   Ad  umbili- 

cura  haee  verba  adscripta  sunt  :    Scripsi  eg-o  ipse 

Vichterpus  etc.  Pagius  in  Critica  Baronii  adan- 

num  756  num.  9  hunc  Aventini  textum  recitans, 

monet  in  eo  mendose  legi :  anno  Dccimpro  dccliv, 

uti  in  editione  anni  1554,  qua  usus  sum,  reipsa 

tegitur. 

61  Corbinianus  Khamm  ejusdem  cum  Sten- 
gelio  est  sententise  in  Prodromo  ad  Auctarium 
partis  i.  HierarchicC  Augustanas  ,  ubi  Relat.  2, 
num.  5S  approbans,  quse  Stengetius  habet  de 
fundatione  dedicationeque  ccenobii  Benedictobu 
rani,  addit,  huic  narrationi  suffragari  manu- 
scriptum  codicetn  et  Antiquitates  preedicti  mo- 
nasterii:  quse  tamen  quantee  vetustatis  aut  notae 
sint,  non  edicit.  Aliud  insuper  argumentum 
profert  Relat.  3  num.  36,  ita  scribens :  Mona- 
sterii  Benedictoburani  eodices  vetustissimi  ,  a 
"Wicterpo  episcopo  Aug*ustano  Lantfridum  ,  hu- 
jatis  monasterii  anno  dccxxxvi  fundatorem  ,  et 
circa    annum   dccliv   mortuum,  esse  terrae  man- 

datura, 


eferendum 


B 


DIE  SEXTA 
A  datum,  diserte  affirmant,  atque  expresse,  N.  B. , 
Sanctum  nominant.  Denique  post  multa  num. 
51  concludit  ;  Assero  (  salvo  aliorum  judicio  ) 
cum  Mabillonio  in  Actis  SS.  Ord.  Benedict.  Se- 
culi  2  ,  fol.  dvii  ;  S.  Magnum  Eptaticum  ac- 
cedentem  ,  a  S.  Wicterpo  Aug-ustse  Viudclico- 
rum  episcopo  fuisse  exceptum  ,  esse  commenti- 
tium. 

h  a  S.  Magno  62  Et  vero  ex  preedictis  confici  posse  videtur, 
Wictherpum  aliquem  circa  medium  seculi  vin 
episcopum  in  Germania  fuisse  :  quod  autem 
idem  ilte  sit,  de  quo  Vita,  suspicari  facit  ipse 
interpolator.  Manifestum  esse  enim  ,  Pippinum 
regem  ,  ejusque  fratrem  Carlomannum  mona- 
chum  ad  tempus  assignatum  pertinere,  ac  proin- 
de  si  vera  narrat ,  etiam  Wictherpum  ,  quem 
cap.  6  his  synchronum  facit.  Nec  ad  aliud  se- 
culum  spectant  Utilo,  siveOtilo  Bojoariorumdux, 
et  S.  Othmarus  abbas  Sancti-gallensis  ,  quo- 
rum  ultimum  cap.  3  asserit  ,  a  SS.  Gatto  et 
Mag-no  eruditum  scholaque  magistrum  constitu- 
tum  fuisse ;  alterum  Theodoro  Sancti  nostri  so- 
cio  convixisse,  tradit  cap.  7.  Itaut  luce  clarius 
appareat,  personas  varias,  quas  secuto  viii  flo- 
ruisse  constat,  ad  S.  Magni  tempora ,  in  ejusdem 
Vitaperperamreferri.Noviequidem  ,  responde- 
ri  hic  posse  ,  personas  illas  ab  imperito  et  hi- 
storise  ignaro  interpolatore  intrusas  esse  :  quem- 
admodum  de  Pippino  rege  et  Carlomanno  reipsa 
existimarunt  Bollandus  et  Henschenius,  ut  num. 
7  dictum  est.  Sed  quidni  eodem  jure  suspicari  li- 
ceat,  acta  S.  Wictherpi  huic  Vitee,  quam  etucida- 
mus,  maie  insertaesse  ? 

removendum  63  Enimvero  hujusmodi  scriptor  non  potest 
non  esse  suspectus.  Et  tamen  omnia  ilia  ,  quse 
S.  Magno  cum  Wictherpointercessissenarrantur, 
hujus  solius  auctoritate  nituntur .  Atque  hocjam 
olim  advertit  Paulus  Bernriedensis  presbyter  se- 
culi  xn  scriptor  ,  inVitaB  Herlucee  virginis  , 
quam  Henschenius  tom.  2  Aprilis  ,  ad  diem 
xviii  edidit,  ubi  cap.  4  de  S.  Wictherpo  obser- 
vat  :  A  diebus  S.  Mag*ni  confessoris  ,  quem  idem 
pnesul  apud  Eptaticum  primitus  vidit  cselesti 
lumine  coronatum ,  et  paulo  post  ibidem  g-ratu- 
labundus  ordinavit  presbyterum ,  nullatenus  ejus 
mentionem  vel  audiendo  vel  leg'endo  suscepimus 
usque  ad  tempora  S  Herlucae  excepta  dumta- 
(;  xat  trauslatione ,  quam  senes,  qui  viderant,  ipsi 
Herlucge  sic  referre  solebunt.  Nec  aliter  sensit 
Henschenius,  Vitam  S.  Wictherpi  ,  toco  citato 
in  hsec  verba  exordiens  :  Minime  omnium  vi- 
dentur  a  vere  aberraturi  ,  qui  dicerent  ,  nihil 
sciri  posse  de  rebus  gestis  S.  Wicterpi  ,  ante- 
quam  fuent  ad  sedem  poutificalem  promotus: 
imo  de  rebus  in  pontifk-atu  g-estis  solum  sciri  , 
quse  in  Actis  S.  Magni  continentur  :  atque  ita  re- 
cte  dixisse  Paulum  in  Vita  B.  Herculae,  nullate- 
nus  se  aliam  ejus  mentionem  vel  audiendo  vel  le- 
gendo  suscepisse. 

madent,  64  Ex  solo  igitur  biographo  seu  interpolatore 

ista  habemus  ;  qui  cum  Pippinum  regem  ,  Cario- 
mannum  monachum  ,  Utitonem  ,  sanctumque 
Othmarum ,  omnes  circa  medium  seculi  viii  ce- 
tebres,  cum  eodem  S.  Wictherpo  connectat ,  me- 
rito  censeri  potest  de  Wictherpo,  qui  secuto  vm 
floruit ,  egisse,  eumque  non  secus  atque  taudatos 
viros ,  S.  Magrni  gestis  ex  errore  et  ignorantia 
temporum  immiscuisse.  Suspicionem  auget  tau- 
datus  Carbinianus  ,  dum  supra  notat ,  Wicther- 
pum  Augustanum  antistitem  ,|  qui  circa  an- 
num  754  Landfredum  sepeliisse  dicitur ,  inve- 
tustissimis  codicibus  diserte  Sanctum  appellari ; 


SEPTEMBRIS. 


718 


atque  adeo  ,  si  hic  alius  a  nostro  fuerit ,  duos  ««••• 
SS.  Wictherpo  Augustanx  sedis  episcopos  agno-  c-  s- 
scendos  esse  ;  unum  seculo  vii  ,  ex  auctoritate 
biographi ,  alterum  circa  medium  seculi  viii  , 
ex  fide  codicumBenedicto-buranorum  :  cum  ta- 
men  non  nisi  unicum  referant  catalogi.  Dein 
omnes,  mquit ,  iaudatus  Corbinianus  relat.  3, 
num.  36  ,  quos  leg-i  ,  historici  et  chronographi , 
Wicterpum  episcopum  Augustanum,  S.  Bonifa- 
cii  anno  dccxl  in  vinea  Domini  cooperatorem  ve- 
nerantes  ,  inteliig-unt  AVicterpum  sanctum  ,  in 
templo  SS.  Udalrici  et  Afrae,  Augusta  beneficiis 
clarum  ;  eumdem  videlicet  ,  quem  alii  ex 
fide  Theodori  statuunt  S.  Mag-no  contempora- 
neum. 

65  Adde,  quocl  Bernardus  Hertfelder  ,  et  qui  expendumur 
cum  eo  auctoritate  Vitse  hac  in  parte  standum 
arbitrantur  ,  consequenter  dicere  debeant ,  Au- 
gustanam    cathedram   post   S.    Tozzonem  ,  S. 
Wictherpi  successorem  ,  ultra  centum  annos  va- 

casse ,  aut  saltem  nomina  prgesulum  ,  qui  tot  an- 
norum  spatio  in  ea  sederint  ,  penitus  intercidis- 
se.  Quippe  inter  S.  Tozzonis  mortem,  quam  an- 
no  676  intelligant,  et  S.  Simperti  prxsulatum, 
cujus  initium  ad  annum  circiter  800  referunt,  E 
nultum  numerant  intermedium.  Neque  id  ipsi 
diffitendum  putant  :  nam  iaudatus  Hertfelder 
parte  3  Basiticse  ;  ad  annum  676  diserte  heec  ha- 
bet:  Tosso  episcopus  cum  magma  sanctitatis  opi- 
nione  moritur.  Vacat  sedes  Aug;ustana  c  annis, 
et  quod  excurrit.  Similiter  auctor  catatogi  anno 
1614  Augustce  Vindelicorum  excusi  ,  postquam 
S.  Tozzonemanno  GIQobiisse  dixerat ,  subdidit : 
Post  haec  vel  sedem  aliquamdiu  vacasse,  vei  aii- 
quot  episcoporum  nomina  iutercidisse,  temporum 
ratio  ostendit. 

66  Atque  hiec  sunt    pr<eeipua  ,   quec   pro    S.  qwlicn 
Wictherpi xtate ad seculumwu  rejicienda  produ- 
cuntur,  quseque  a  nobis  nunc  paucis  pensayxda 
sunt.  Inprimis  subscriptio  libelli  ,  qui  Ratispo- 

nse  asseroari  dicitur,  probat  quidem,  Wictherpum 
quemdam  circa  seculi  vm  medium  floruisse ;  sed 
quod  idem  ilte  sit  cum  sancto  Augustano  antisti- 
te ,  non  probat :  imo  diversum  fuisse  ,  non  levis 
est  suspicio.  Audiamus  Avenlinumnum.  60  cita- 
tum  de  laudati  libelli  auctore  opinantem.  liunc 
ego,  ait ,  Vichterbum  iu  carminibus  ,  quae  sub 
Ludovico  Pio  Aug*usto  ,  filio  Caroii  ,  de  episcopis  j? 
Boioaria?  scripta  exstant  in  eo  monastcrio  ( S. 
Emmerami  Ratisponas  )  pontificem  Reg-inobur- 
grensem  fuisse  ,  reperio  ;  cui  a  D.  Bonifacio  et 
Utilone  Boiorum  reg-ulo  suffectus  sit  Geovalda. 
Carmina  ille  edidit  Mabitlonius  inter  Vetera  Ana- 
lecta,  unde  excerpsi  sequentia  ■ 

Hic  Keg-inensU  scdis  vocituturab  urbe  , 
Quam  rexit  primo  Wicterpus  episcopufl  ille; 
Post  alius  ,  Cauvijjaldus  qui  nomiue  dictus. 

67  Aventini   opinionem  sequitur    Pagius    in  idprobabilt 
Critica  Baronii  ad  annum  T.iti,  iludoHque  alium  f<tciaut> 
preeterea  locum  profert  ex  veteri  additamento 

ad  Annales  Mascianenses  ,  apud  Labbeum  in 
Bibtiotheca  tom.  2  ,  pag.  733  ,  ubi  h<vc  legun- 
tur  :  Anno  dcclvi  ,  anno  v  rcgrnante  Pi]>pino 
reg"e  ,  obiit  Wicterbus  episcopus  et  abba  suncti 
Martini.  Euit  autem  Baug^oarius  ,  genere  Heilol- 
ving-us,  senex  et  plus  quam  octog-cnarius  ,  us- 
que  ad  id  tempus  sedebat  propria  manu  scribens 
libros.  Hunc  taudatus  criticus  eumdem  putat 
cum  Ratisponensi.  At  Marcus  Velserus  Rerum 
Boicarum  tib.  5  ad  annum  754  affirmare  non 
dubitat  ,  Vhicterbum  ubivis  terrarum  potius  , 
quam   Beginoburgi  extitisse    episcopum.   Utrum 

horum 


714 


DK  S. 


ALCTORE 
C.S. 


non  tamcn 
certoevincunt 


horum  verum  sit ,  non  est  hujus  loci  discutere  ■' 
sedfuvc  ideo  tantum  adduxi ,  ut  ostenderem,  non 
posse  ex  isto libello  aliguid  certi statui  pro  senten- 
tia  Stengelii ;  cum  auctorem  habere  possit  Wi- 
ctherpum  quemdam  ,  Ratisponensis  aut  alterius 
sedis  episcopum.  Certe  et  setas  et  scribendi  in  ea 
studium,qusein  laudatis  additamentis  de  Wicter- 
bo  notanlur,  suadent,  ut  hic  libelli  auctor  creda- 
tur :  at  cum  idem  episoopus  et  abba  sancti  Mar- 
tini  appeltetur,  diversus  ab  Augustano  Wictherpo 
merito  censeri  potest. 

68  Efficacius  foret  argumenlum  ,  quod  ex  co- 
dicibus  Benedicto-Buranis  depromptum  vidimus, 
si  iUi  vetustate  Vitse  S.  Mag-ni  certo  prsestarent. 
Vocatquidem  illos  Corbinianus  Khamm  vetustis- 
simos  ;  sed  cum  setatem  non  exprimat,  dubitare 
licet,  an  laudata  Vita  eis  in  hacparte  non  sitprse- 
ferenda  :  hsec  enim  certe  etiam  antiqua  est ;  quip- 
pe  quse  ut  talisjam  seculo  xihabebatur.  Quam  ob 
rem  non  possumus  codicibus  illis  certam  et  indu- 
bitatamfidem  adhibere.  Quodautem  ait  idem  Cor- 
binianus,abomnibus  historicisac  chronographis, 
B  qui  8.  Wictherpum  Augustanum  antistitem,  S. 
Bonifacii  in  apostolis  laboribus  socium  veneran- 
tur,  intelligi  Wictherpum  illum,  qui  in  templo 
SS.  Udalrici  et  Afrse  in  urbe  Augustana  benefi- 
ciis  claret,  nih/l  evincit.  Nam  quinam  sunt  illi 
historici  et  chronographi  ?  Suntne  antiqui,anneo- 
terici  ?  Si  antiqui ;  proferantur  :  ego  enim  apud 
veteres  S.  Bonifacii  biographos  mentionem  de  S. 
Wictherpo  episcopo  Augustano  factam  nusquam. 
reperi ;  sed  bene  S.  Wigberto  abbate  Fritislarien- 
si,  cujus  Acta  ehtcidata  sunt  ad  diem  xin  Augu- 
sti,  quemque  forsitan  aliqui  cum  Augustano  pree- 
sule  confuderunt.  Si  vero  scriptores  illi  sint  neo- 
terici,nihilagunt,nisi  id  ipsum  solide  probave- 
rint,  quod  hucusque  tam  efficaciter  factum  non 
vidi,  ut  ab  interpotatore  certe  antiquo  discedere 
debeam.  Libens  tamen  fateor,  rem  dubiam  esse , 
acpropterea  eam  eruditi  tectoris  judicio  relinquo, 
quieadem  opera  de  S.  Tozzonis  setate  arbitrabi- 
tur,  si  hic  illi,  ut  communis  sententia  est ,  in  epi- 
scopatum  successerit.  Verum  utramtibet  partem 
elegeriSyfrustra  fitndationemFuessensis  monaste- 
rii,  prout  a  compilatore  narratur,  cum  veritate 
concitiare  tentabis,  quam  fabulosam  esse,  proba- 
bimus  §  13. 


§  VII.  An  Sanctus  fuerit  Hibernus 

et  regio  sanguine  progenitus 
S.  Columbani  discipulus. 


MAGNO  ABBATE. 

Legenda  ejus  non  raanifestat.  Attamen  ex  traditione 
jam  inolita  dicitur  prog-enitus  ex  reg"io  Scotorum 
g-enere,  cujus  pater  fuerit  Severus ,  mater  Theo- 
clea.  Hoc  docuit  anno  mdxv  ,  tempore  abbatis  Bene- 
dicti  ,  quidam  orator  regis  Franciae  ,  nomine  Pe- 
trus  Cordier  ,  episcopus  Parisiensis,  decretorumdo- 
ctor,  qui  tunctemporis  ambassiator*  prrefati  reg-is 
apud  iraperatorem  Maximilianum  aliquo  tempore 
hic  in  Fuessen  propier  quaedam  negotia  moram 
trahebat,  et  erat  abbati  Benedicto  valde  familiaris 
et  homo  in  historiis  antiquis  multum  versatus. 

70  Hic  ergo  reliquit  in  scriptis  abbati  Benedicto, 
quod  S.  Mag-nus  de  praefatis  parentibus  ex  reg*io 
Scotiae  sangruiue  sit  prog^enitus.  Quod  didicisse 
se  ,  ajebat  ,  in  ipsa  Hybernia  ,  quam  taraquam 
JYancorum  ambassiator  peragraverat.  Anonymus 
Fuessensis  in  Vita  Germanica  cap.  i ,  §  2  pro 
regia  Sancti  prosapia  similiter  certat  ;  in  cu- 
jus  rei  confirmationem  meminit  de  quadam  per- 
vetusta  pictura  ,  in  qua  exhiheri  ait  S.  Ma- 
gnum  adolescentis  principis  habitu  ,  patri  in 
regali  solio  considenti  et  juxta  adstanti  reginas 
genitrici  valedicentis .  Citat  prseterea  tibrum 
quemdam  Ms.  a  sexcentis  annis  ,  ut  ait  ,  exara- 
tum,  et  Joannem  Leslseum  in  Descriptione  Scorise 
cap.  de  Orcadibus  insulis.  Hibernum  etiam  et  re- 
gia  stirpe  procreatum  facit  P.  Ludovicus  Baben- 
stuber  tib.  i,  cap.  i :  notat  tamen  ab  aliis  Aleman- 
num  haberi. 

71  Quid  de  hac  Sancti  patria  et  regiis  nata- 
libus  censendum  sit,  clare  patebit  ex  num.  75 
et  seqq.,  ubi  probabimus,  cum  verisimilius  Ale- 
mannum  fuisse  et  Willimari  apud  Arbonamdia- 
conum  ,  dum  se  S.  Gallo  adjunxit.  Quod  si' ve- 
rum  est,  frustra  ipsi  natale  solum  in  Hibemia, 
regalemque  in  ea  insuta  prosapiam  quserimus  ; 
cum  parentes  ipsius,  cujuscumque  demum  fuerint 
conditionis,  at  certe  non  regise,  extra  Aleman- 
niam  non  videantur  qu&rendi.  Verum  age  ;  ra- 
tiones  examinemus ,  quibits  oppositse  opinionis 
assertores  nituntur ,  quasque  illi  ab  auctoritate 
biographi  et  Petri  Cordier  ,  antiqua  pictura 
vetusto  codice ,  et  Joannis  Leslsei  testimonio  re- 
petunt.  Quod  spectat  ab  biographum  ,  qui  Riber- 
niam  Sancto  patriam  assignat,  ad  eum  latius  in- 
frarespondebimus.  Quantse eruditionis  fuerit  Pe- 
trus  Cordier  (quem  Sammarthani  inter  episcopos 
Parisienses  non  recensent )  non  disputo  i  at  mi- 
hi  certo  persuadeo  ,  illum ,  qusecumqite  hac  su- 
per  re  in  Hibernia  intellexit,  ea  non  de  S.  Ma- 
gno  abbate  Fuessensi  ,  sed  de  cognomine  Or- 
cadum  principe  accipienda  esse.  Eadem  opera, 
qua  id  ostendero ,  ad  reliqua  simul  ar^gumenta 
respondero. 

11  Seculo  *xi  et  initio  xn  floruit  in  Orcadi- 
bus  Socise  insulis  S.  Magnus,  earumdem  insu- 
larum  comes  ,  qui  sanctitate  conspicuus,  ab  im- 
pio  Hakone ,  patruele  suo  ,  circa   annum  110G 


an 


'■  e.  legatus 


natum  quidam 
aflirmant : 


i'en«ii  isti 
confundere 
videntur 


Stttirtum  e 
regio  Scoto- 
rum  tanguim 


occisus  est ,  coliturque  ut  martyr  et  gentis  suse 

Sanctum   Magnum   patria  Hibernum  fuisse  ,      contra  hostespatronus.  Acta  illius  habes  in  Ope 
diserte.tradit  larvatus  Theodorus  biographus,      re  nostro  tom.  2 
cujus  auctoritatem  secuti  sunt  fere  omnes ,  qui 


Sanctum  no- 
strum  cum 
S.  Magno  Or 
atdum  prin- 
cipe 


ipsius  gesta  conscnpserunt.  Ex  his  aliqui  eum 
dem  ex  regio  Scotorum  sanguine ,  patre  Severo 
Theoclea  matre  natum  asseverant  ,  quamquam 
id  nusquam  indicet    biographus.  Henricus  ab 
bas  Fuessensis  in  annotationibus  suis  Mss.  super 
hoc  argumento   habet   sequentia  :    Notandum 
quoad   historicos    coustare  ,   S.    Mag-num    fuisse 
Scotum   ex   provincia    Hyberniai   oriundura  :  sed 
quo  sang-uine  ,    uobilt    vel  ig-nobili ,   sit    ortus  . 


Aprilis  ad  diem  xvi ,  qua  in 
sacris  Fastis  ipsius  memoria  celebratitr.  Ea  au- 
tem  sic  Exordiuntur  :  Beatus  Mag-nus  apud  Or- 
cades  insulas  oriundus  ,  nobilissimus  g*enere  et 
alti  sanguinis  parentela  fuit  Pater  illarum  insu- 
larum  comes  et  dominus ,  nominatissimus  fuisse 
dicitur  juxta  nomina  magnorum  ,  qui  sunt  in  ter- 
ris  j  mater  vero  haud  minoris  sanguinis  propa^ 
g-ine  decorata.  Adhunc ,  inquam,  referenda  exi- 
stimo  ,  qua  de  S.  Magni  natalibus  in  Hibemia 

acciperat 


DIE  SEXTA  SEPTEMBRIS. 


715 


A  acceperat  laudatus  Petmts  Cordier ,  quacque  ipse 
similitudine   nomimim   deceptus  sancto   Abbati 

Fuessensi  perperam  adscripsisse  videtur. 
etmmtyre.  73  Rem   ita  ,   ut  dixi ,  se  kabere,  solide  sua- 

deri  potest  ex  Scoticarum  rerum  scriptoribus , 
apud  qztosS.Magnus,  Orcadum  comes,  celebratis- 
simus  est,  Fuesssensis  Abbas  passim  ignotus.  De 
prioriagit  Thormodus  Torffaeitsin  Historia  Or- 
cadum  variis  in  locis  ,  asserens  illum  db  earum 
incotis  sanctum  tutelarem  haberi:  verum  hicpa- 
trem  ipsius  Erlindum  ,  matrem  Thoram  appel- 
lat.  Ejusdem  meminerunt  Hector  Boethius  Dei- 
donanus  Historiae  Scotorum  lib.  14,  ubi  de  in- 
signi  quadam  Scotorumde  Anglis  victoriaagens, 
ita  scribit  :  Quo  die  avitem  pugnatum  fait,  eques 
quidam  fulgentibus  armis  Aberdoniam  transiens, 
victoriam  Scotorum  maximam  nunciavit  ,  idemque 
visus  est    Pictorum    Bosphorum   equo  trajecisse. 
Vulgo  autem    habitus  fuit  divus  Magnus,  Orca- 
dum   quondam  princeps.  Nec  de  alio  agit  Joan- 
nes  Leslaeus  in  Descriptione  Scotiae  loco  citato , 
quem   anonymus    Fuessensis  male  pro  se  lau- 
dat,  ita  enim  habet  :  Ipsi  (Orcadenses)  divo  Ma- 
B  gno    sno  patrono  proxirae  post  Deum  plurimum 
attribuunt ,   quem  et  contra  hostes   sibi   in   sum- 
mo   discrimine  positis    saape    apparere  in    prsesi- 
diura   diennt.    Thomas    Dempsterus  in   Menolo- 
gio    Scotico  utrumque  Magnum  confudit ,    dum 
ad  diem  vi  Seplembris ,  qui  Fuessensi  Abbati  sa- 
cer  est,  sic  annuntiat.  In  Orcadibus,   Magni  il- 
larum  g-entium  apostoli  et  martyris,  quem  Scotum 
faciunt  K.   C.  ,   id  est    Kalendarium   Adami  Ke- 
gii ,  Jacobi  Cheynasi  etc.  Collectanea  Gilberti  Bru- 
ni  etc.   Vides  lector ,  unde  ea  de  S.  Magni  Fues- 
sensis  abbatis  regia  stirpe  opinio  oriri  potuerit, 
videlicet    dum    huic    attributum    est ,  quod  de 
sancto  cognomine   Orcadum  comite  apud  alios 
memoriae  prodihtm  legebatur :  nunc  reliqua  exa- 
minemus. 
Bxaminantw       74  Argumentum  ,  guod  a  pictura  petitur  ,  de 
retiquaeorum-  cujUs  vetustate  non  constat,  infirmum  est ,  prae- 
dem  uvgumen-  ser^m  $um  alia  desunt,  imo  dum  in  contrariam 
partem  majora  inclinant  pondera  rationum.  An 
eodem  cum  Dempstero   et  anonymo  Fuessensi 
errore  laboret  vetustus  ille  codex,  de  quo  su- 
pra,  affirmare  nequeo  ,  cum  nec  mihi  eum  con- 
sulere  licuerit ,  nec  ipse  textum  recitet :  verum 
C  cum  ipse  anonymum  illum  pro  eodem  Magno 
laudet ,  de  quo  agit  Leslaeus  ,  suspicari  licet  , 
in  eo  quoque  agi  de  Orcadensium  comite ,  non 
de  Abbate  Fuessensi.  De  antiquitate praedicti  co- 
dicis  mihiplane  ignoti  nihil  disputo  :  atsit  sane 
sexcentorum  annorum  ,  diserteque  loquatur  de 
Sancto  nostro,  non  propterea  ejusdem  regia  pro- 
sapia    aut  Hiberna   patria  admittenda  erunt ; 
cum  prior  tam   Walafrido  ,  quam  Theodoro  vel 
Ermenrico,  aut  quisquis  hujus  Vitae  compilator 
vel  auctor  est  ,  praefato  codice  antiquioribus  pe- 
nitus  ignota  fuerit ;  posterior  vero  cum  utrius- 
que  scriptoris  historica  narratione  minimecohae- 
reat ,  quemadmodum  nunc  probare  aggredior. 
Nagnimom-        75  Compilator   Vitae  Sanctum  nostrum  Hiber- 
chatussuh       num  faciens,  sanctique  Columbani  in  Hibemia 
Columbano       discipidum ,    tam  imperitis  plagiis  commentis- 
commemiiius    ^e  ^^  est  ^  w£  manifestum  sit,  eum  fabulam 
texuisse,  quam  ad  finem  usque prosequi  non  po- 
tuerit.  Etenim  ut  Mag-num  ex  Hibernia  oriun- 
dum  persuadeat ,   SS.    Columbanum  et  Gatlum 
ad    diffamandum    verbum    Dei    et    peregrinaudi 
causa  in  Hiberniam   pervenisse  fingit,  qui  in  Hi- 
bernianati  in  Galtiam  peregrinati  sunt.  Ut.au- 
tem  Columbani  discipulum  faciat,  non  uno  opus 
Septembris  Tomus  II. 


c.s. 


ta 


kabuit  commento.  Tn  primis  Autiemum  in  Ma- 
gnoaldum  transformat,  Uliusque  factum  in  Gal- 
lia,  mutata  scena,  ad  hunc  transfert  in  Hibernia 
commorantem ,  prout  supra  num.  14  et  seqq. 
clare  probatum  est.  Alibi  cujusdam  cellarii ,  ali~ 
bi  Chagnoaldi  res  gestas,  quas  apud  Jonam  re- 
pererat,  eidem  Sancto  adscribit,  ut  in  hoc  Com- 
mentario  num.  17,  18,  21  etc.  videre  est.  Denique 
nihit  profert  pro  Sancti  patria  Hibernia  ,  ejus- 
demque  sub  Cotumbano  monackatu,  quod  ex  Jo- 
na  non  hauserit,  et  infideliter  immutatum  depra- 
vatumque  Maprnoaldo  non  scripserit.  Qua*  om- 
nia  jam  clarius  ostendisse  me  arbitror,  quam 
ut  necesse  sit  ea  hoc  loco  repetere. 

76  Porro  ut  in  commentitiis  narrationibus  fie-  ottendit"r 
ri  assolet,  nonpotuit  compilalor  totam  historiam 
suam  contexere,  quin  in  fcedam  contradictionem 
incideret,  atque  ita  impmtdens  ostenderet,  quam 
fidem  mereatur.  Ut  enim  praeteream  ,  quod  Li- 
gnonem  Sequanorum  amnem  in  Hibeimia  collo- 
cet ,  posteriores  ipsius  catculi  susceptum  a  Ma- 
gnoaldo  in  Hibernia  monachatum  prorsus  eli- 
dunt.  Rem  paucis  enucteemus.  Secundum  compi- 
latoris  calculos  obiit  S.  Mag-nus  anno  aetatis  suae  E 
74,  Christi  655,  ut  num.  40  ostendimus.  De 
anno,  quo  S.  Columbanus  in  Galliam  trajecit ,  non 
convenit  inter  cruditos  :  Cointius  id  ad  568  re- 
fert,  Mabitlonius  paulo  ante  590  contigisse  con- 
tendit.  Utrum  horum  vermn  sit,  necesse  non  ha- 
beo  discutere  :  at  cum  neutra  sentenlia  compita- 
toris  calcidus  potest  concitiari ;  etenim  si  vera 
sit  Cointii  opinio  ,  debuisset  S.  Mag-nus  tredecim 
aut  quatuordecim  ayxnis  antequam  natits  est,  in 
Columbani  disciplinam  transire,  cum  inter  an- 
num  568,  in  quetn  Columbani  in  Galliam  ad- 
ventus incidisset ,  etannum&h**  Sanctiemortualem 
anni  87  intercesserint.  Sinveropraedictus  adven- 
tus  cum  Mabillonio  pauto  ante  annum  590  sta- 
tuendus  sit ,  non  potuit  Mag*noaldus  nisi  sexen- 
nis  fuisse,  cum  Columbanus  ex  Hibernia  emi- 
graret ;  quod  omnimodis  pugnat  cum  compi- 
latore  nostro  ,  qui  eum  jam  virum  aut  sattem 
maturum  adolescentem  facit,  dum  sub  Colum- 
bano  in  Hibernia  commorante  monasticum  vi- 
tam  auspicatus ,  et  mox  cellae  penuariac  praefe- 
ctus  est.  p 

77  Vides,  studiose  lector ,  quam  putrido  fun-  probatur 
damento  nitatur  Sancti  nostri  patria  Hibemia  ,  s<""l"i"1  "_ 
sitsccptusque  sub  Columbano  monachatus.   Hinc 
Cointitts,  qui  Vitam  hanc  alias  magni  facit ,  hoc  fuiU$ 
in  locomenditm agnoscit :  quodut corrigat, statuit, 
Mag-noaldum  circa  annitm  600  ex  Hibernia  Luxo- 

vium  advenisse,  itbi  a  Columbano  in  religiosam 
familiam  admissus  sit.  At  ego  cum  Mabillonio 
credcre  mato,  eum  nec  Hibernum  nec  S.  Cotum- 
bani  discipulum  fuisse ;  sed  Atcmannum  et  Willi- 
mari  prcsbyteri  apud  Arbonam  in  Suevia  diaco- 
num  ,  dum  Columbano  in  Italiam  proficiscente, 
Galhts  ad  prwfatum  presbyterum  valetudinis 
causa  divertit.  Nititur  haec  sententia  Watafrido 
Strabone  S.  Gatli  biographo,  cujus  verba  recen- 
suimus  num.  88  :  <juem  locum  compitator  noster 
infidetiter  depravarit,  ut  Magnum  Cohtmbanidi- 
scipulumfuissepersuaderet,  quemadmodum  num. 
29  et  SOprobavimus. 

78  Estquidem  Walafridus  duobus  circiter  se-  ttnUtS.Gatto 
culis  S  Matrno  posterior,  sed  tamen  antiquior  est  "•»"«"«<" 
compilatore,  quem  multa  ex  ilto  mutuasse  jam  XHm 
variis  in  locis  demonstratum  est.  Favet  mihipiw- 

terea  siientium  Jonae ,  quiin  Vita  S.  Columbani 
nusquam  Magni  aut  Magnoaldi  meminit :  unde 
et  compilator  non  modo  plagii,  sed  et  impostu- 

96        rae 


i  isnittliu$Ale- 


initiuutiit 


71fi 


DE  S. 


AlCTOItK 

c.  s. 


rm  convincitur ;  siquidem  ipsius  verbis  usus  con- 
tra  ejusdem  expressamsententiam  multa  Magoal- 
do  adscripsit,  uf  §2  non  semel  observavimus. 
Favet  etiam  B.  Notherus  Balbulus  in  Martyro- 
logio  ad  hunc  diem  ,  ubi  non  alium  S.  Mag-ni  ma- 
gistrum  prseter  Gallum  agnoscit ,  sic  scribens  : 
Nativitas  S,  Magni  confessoris,  discipuli  et  co- 
mitis  beati  Galli.  Unde  ego  sic  existimo ,  duos 
iltos  Witlimari  clericos  S.  Mag-noaldum  et  Theo- 
dorum,  cum  febricitanti  Gallo  ,  ut  jussi  erant , 
inservirent,  perspecta  ex  continuo  usu  viri  san- 
ctimonia,  eidem  sese  socios  discipulosque  ad- 
junxisse  i  quod  si  verum  est ,  ad  commenta  reji- 
cienda  sunt ,  qusecumque  de  Sancti  patria  et  mo- 
nachatu  sub  Columbano  compitator  enarrat,  ad- 
eoque  et  ea,  quse  de  ejusdem  regio  sanguine  alii 
addiderunt. 


B 


VIII.    Corporis 
tempore   et    sub 
facta    sit. 


elevatio   :   quo 
quo    episcopo 


MAGNO  ABBATE. 

itaque  eo  (sarcophago)  inventum  est  corpus  ejus 
totum  illaesum ,  et  Vita  ejus  ad  caput  posita  , 
sed  membrana  tantum  fuerunt  tabida,  ut  vix  a 
quoquam  leg-i  potuisset ,  inquit  auctor--appendi- 
cis,  addens  prsefatam  Vitam  ab  episcopo  Lan- 
tonetraditamfuissecuidamErmenrico^cxsnoUise 
Elewangensi,  ut  eam  emendaret,  quod  ipse  diu 
reluctatus,  tandem  perfecerit.  liaec  omnia  cap. 
8  lector  fusius  descripta  reperiet :  verum  hocce 
loco  aliqua  examinanda  veniunt,  quee  relatio- 
nem  hanc  non  parum  de  falsitate  suspectam 
reddunt. 

82  In  primis  aliqua  hujus  Vitse  exemplaria 
ab  omnibus  nostris  in  hac  parte  paululum  va- 
riare  videntur.  lllud  enim,  quo  Carolus  Stenge- 
lius  usus  est,  addit,  Lantonem,  priusquam  de 
elevando  corpore  cum  Otgario  archiprsesule  suo 
agerett  consensum  Hadriani  secundi  in  eumdem 
finem  impetrasse.  Idporro  liquetexlaudato  Sten- 
geiio,  qui  Rerum  Augustinarum  parte  2,  cap.  14 
num.  2  ,  ex  biographo  recitat  sequentia  :  Cum 
Lanto  episcopus  templum  restauraret  et  ornaret, 
sacrum  D.  Magni  corpus  in  medio  ecclesiae  re- 
quiescere    sinens ,    sicut   prius   positum     fuerat , 


D 


Aliqua  apo- 
graphahabent, 
devationem 
lianc 


Lauio  epiico- 
pu$  Awjusta 
nu$, 


-A 


cum  consilio 
Oitjariiar- 

rliiipiscopi, 
Saneti  corpui 
rlevat. 


Mtraculum  cu 
occttfionv  im- 
petraium  ; 
Vitu  invenfa. 


ucior  Appendicis  ad  Vitam  Sancti  nostri, 
quem  verisimillime  alium  ab  Ermenrico 
fuissc  jam  monuimus ,  tradit  S.  Magni  corpus 
sub  Lantone  episcopo  Augustano,  et  Otgario  ar- 
chiprsesuie  Moguntino,  regnante  Ludovico ,  Lu- 
dovici  imperatoins  filio,  inventum,  ac  solemniter 
elevatumfuisse.  Rei  totius  retationem,  quam  ipse 
protixe  describit  in  Vita  eap.  8,  in  compendium 
contractam  accipe.  Defuncto  S.  Simperto,  qui 
Fuessense  camobium,  bellicis  tumultibus  muita 
passum  ,  restaurare  cccperat,  in  Augustanam  ca- 
thedram  successisse  ait  Battonem,  et  huic  Nitta- 
rium ,  (ab  aliis  Nidgarius  appellatur)a  quo 
S.  Mag-ni  ecclesiam  a  fundamentis  resedificari  cce- 
ptam  asserit,  sed  nec  ab  ipso  ,  nec  ab  ejus  suc- 
cessoribus  perfici  potuisse,  donec  Lanto  ejusdem 
sedis  episcopus,  anno  quinto  prsesulatus  sui  cam 
tandem  ad  perfectionem  perduxerit. 

80  Perfecto  itaque  opere ,  Lanto,  eodem  au- 
ctore  teste  ,  consitium  iniit  cum  Otgario  archie- 
piscopo  Moguntino,  ceterisque  coepiscopis  suis, 
de  etevando  S.  Mag-ni  corpore,  quod  eo  usque  in 
medio  ecclesiw  sub  terra  latuerat  ,  et  in  tocum 
honoratioremtransferendo.PiacuitomnibusLan- 
tonis  cortsiiium ;  quare  hic ,  convocato  clero  suo , 
triduanum  jejunium  indixit,  monuitque  divinam 
misericordiam  implorare,  ut  sacrum  ittum  the- 
sauritm  rrrctare  dignarelur.  Nec  irritte  pre- 
ces  fuere  :  quippe  postrema  triduani  jejunii  no- 
cte  ,  Sanctus  ipse  placidi  senis  habitu  apparuit 
monacho  cuidam ,  qui  ex  diuturna  infirmitate 
pessimisque  ulceribus  contabuerat ;  apparuit,  in- 
quam ,  ei  spondens ,  fore ,  ut  ea  ipsa  die  inven- 
to  corpore  suo,  pristina  sanitate  donaretur.  Iile 
his promissis  lietus,  rem  totam  episcopo  exponit , 
qui  nihil  xdtra  moratus,  egesta  terra  ,  in  lapideo 
sarcophago  Sancti  corpus  integrum  reperit , 
sublatumque  adprmparatum  locum  transtulit.  . 
si  Deinde  Frater  cui  Sanctum  apparuisse 
diximus  ,  ad  vacuum  tumulum  admissus  eum 
veneratus  est ,  et  tumxdi  pxdvere  aqua  et  oleo 
mixto  idcera  sua  ungi  curavit ,  atque  ita  sani- 
tati  pristinee  restitutus ,  postera  die  una  cum 
episcopo  ad  novum  Sancti  sepidcrum  Deo  debitas 
grates persolvit,  ]*orro  in  hac  sacri  corporis  in- 
ventione  simul  reperta  dicitur  PtlaMagni,  qutv 
a  Theodoro  primitus  scripta  perhibetur  .-  Aperto 


donec  cum  omni  dilig-entia  ao  reverentia  con- 
sensum  ab  Hadriano  summo  Pontifice  expetiisset : 
deinde  venerabilis  praesul  Lanto  Othg^arium  seu 
Otg-erum  S.  MoguintinaB  ecclesise  archiepiscopum 
accessit ,  suumque  illi  affectum  aperuit.  Tum 
Metropolitanus  omnes  fratres  suos  episcopos  ac 
suffraganeos  convocavit ,  quatenus  cum  eis  con- 
sultaret ,  si  eum  ausus  esset  ab  illo  locoinalium 
transferre.  Concluserunt  autem  ,  dignum  fore  , 
pretiosum  ac  sanctum  corpus  in  meliorem  at- 
que  sublimiorem  locum  ,  si  Deus  vellet,  transpo- 
nere.  Sicque  reversus  est  cum  licentia  piissimi 
reg"is  Ludovici  ad  propria  etc. 

83  Eodem  modo  tegit  Henricus  abbas  Fues- 
sensis,  in  annotationibus  suis  manuscriptis  ita 
observans  :  Lantho  episcopus  Augustanus  (anno 
870  ut  ipseprmmiserat)  consensu  et  jussu  Hadriani 
secundi  Papse,  et  de  voluntate  Ludovici  regis,  con- 
silio  et  auxilio  arcbiepiscopi  Mog-untini  Othcarii, 
aliorumque  coepiscorum  ,  corpus  D.  Magni  de 
primo  suae  sepulturae  loco  sublevavit.  Quan- 
tse  fidei  fuerint  apographa  ilta ,  mihi  incom- 
pertum  est ;  at  in  nullo  e  nostris,  quee  supra  re- 
censuimus,  ulia  fit  de  Hadriani  secundi  consen- 
su  mentio  ;  nihii  de  eo  etiamhabet  anonymus  ille 
Ratisponensis,  S.  Emmerami monachus,  quieam- 
dem  Vitam  seculo  xi  emendavit  ,  ut  jam  ssepe 
monuimus  :  nihil  etiam  Goldastina  editio,  Prse- 
terea  cum  constet ,  Otgarium  jam  20  circiter 
annis  obiisse ,  priusquam  .preefatus  Hadrianus 
anno  867  universee  Christi  Ecciesiee  preefi- 
ceretur ,  ptanum  etiam  est,  locum  hunc  vitio- 
sum  interpoiatoris  cujusdam  imperitise  adscri- 
bendum  esse  ;  quare  ego  manuscriptis  nostrisin- 
hserebo  ;  acproinde  examinandum  est,  utrum  co- 
rum  fides  hoc  toco  sarta  tecta  consistat. 

84  Tota  ,  ut  patet ,  difficultas  versatur  inper- 
sonarum ,  quse  in  hac  elevatione  memorantur , 
ietate ac prselatura  conciliandis.  Hseautem  qua- 
tuor  sunt  ;  videlicet  ,  Otgarius  archiepiscopus 
Moguntinus,  Ludovicus  rex,  Ludovici  Pii  impe- 
ratoris  filius  ,  Ermenricus  monachus  Etewan- 
gensis,  et  Lanto  episcopus  Augustanus.  Detribus 
prioribus  nidla  potest  esse  controversia  ;  nam 
Otgarius  ab  anno  825,  ut  habet  Pagius  in  Cri- 
tica,  vel  a  proxime  subsecuto,  ut  aiiis  prsepta- 
cet.  usque  ad  817  Moguntinam  ecciesiam  rexit; 
Lxidovicus  Baiorix  regno  anno  817  a  patre  do- 

natus  . 


E 


Hadriani  II 
Pont  il/ax. 
consensu  fa 
cttnn  esee : 
ted  perperam* 


Trantlationis 
tempus   inqni 


DIE  SEXTA  SEPTEMBRIS. 


717 


A  natus,  omnem  prseterea  Germaniam  usque  ad 

Rkeni  fluenta  anno   S43    obtinuit,   teste  Anna- 
lista  Metensi  ;  Ermenricus  denique  abbatise  Ele- 
wangensis  moderamen  anno  845  adiisse  et  us- 
que  ad  862  tenuisse  perhibetur  in  Catalogo  abba- 
tum Elewangensium ,  apudCorbinianum  Khamm 
in   Auctario  partis  i  Hierarchise   Augustange. 
Optime  igitur  Ermenrici  setas  cum  Otgari  ar- 
chiepiscopatu  et  Ludovici  regno  cohseret  :  at  quo- 
minus  idem  dicatur  de  Augustano    episcopatu 
Lantoyiis,  obstant  onines  ejusdem  sedis  Catalogi, 
quos  Bruschius,  Bucelinus,  Demochares,  Sten- 
gelius,  Joannes  Kruegerus,  Corbinianus  Khamm, 
aliique  edidere,  et  quorum  aliqui  Lantonis  epi- 
scopatus   initium  ad   annum   869,   alii  ad  870, 
et  alii  denique  ad  878  referunt,  nullus  cum  Ot- 
garii  archiepiscopatu  connectit ;  ac  proinde  se. 
cundum  eorum  placita  elevatio  corporis  S.  Ma- 
gni  sub  prsedictis  Otgario  et  Lantone  peragi  ne- 
quivit . 
Conjwa  Sten-      85  Hinc    laudatus  abbas  Stengelius,  suspica- 
fieiurejicitur.    tust  rei  gestse  seriem  ab  interpolatore  confusam 
H  fuisse,  dum  uni  attribuii,  quod  duobus  aut  for~ 
te  etiam  pluribus  adscribendum  fuerat,  nodum 
solvere  conatur  in  hunc  modum  :  Si  quid  ex  con 
jecturis  assequi  licet,  ut  ista  omnia  melius  con- 
cilientur ,    putarem  ,      inventionem     corporis    S. 
Magni    Hautonii    adscribendam   esse  :    fuit  enim 
contemporaneus     Otgero  ,     moguntino    archiepi- 
scopo  :     deinde    Nitgario    inchoationem    structu- 
rse    templi    Fuessensis  ;    Vodalmauno    vero    con- 
seusura  a  summo   Pontifice  impetratum  ;  denique 
Lantoni  perfectionem  structurse  et  translationem 
ipsam  :    Ermenricum    vero    ab   Hantone   (dudum 
enim  in  vivis  esse  desiit,     antequam   Lanto  fie- 
ret   episcopus)    jussum    esse    scribere    Vitam  S. 
Magni.    Et   sic    omnia    salva  erunt :   certum   est 
enim,  Ermonricum  non  esse  auctorem  appendicis 
illius,   salvo  interim  meliore  judicio.  Hsec  Sten- 
gelius  :  cui  ego  libens  assentirer,  duo  rerum  ca- 
pita,  quse  ipse  ut  certa  supponit,  certa  esse,  osten- 
deret.  Asserit  enim  Hantonem,  non  Lantonem, 
eodem  tempore  sedisse  Augustse,  quo  Otgarius 
prseerai  Moguntise  ;  Ermenricum  vero  diu  obiis- 
se,  antequam  Lanto  fieret  episcopus  :  sed  utrum- 
que  probandum  erat,  quod  non  facit. 
C      86  Imo  vero   mihi  probabilius   apparet,  eie- 
ProbabMus      vationem  hanc  sub  Otgario  ac  Lantone,  floren- 
fucta  est  snb      iq  Ermenrico  contigisse.  Id  suadet  in  primis  ipse 
Lantonem-       auctor  appendicis  qui  licet  Ermenricus  non  sit, 
^l'etU7      antiquus  tamen  scriptor    est,  seculo   xi  ut  ta- 
lis  jam  habebatur,   ut  supra  jam  ostendimus. 
Quin  et  verisimile  estf  appendicem  iltum  ab  ipso 
Ermenrico  primitus  conscriptam  fuisse,  quam- 
vis  postea  ab   alio   quopiam  fuerit  interpotata. 
Etenim  si  ille  Vitam  S.  Mag-ni  corrigendam,  post 
transtatum   corpus,    susceperit   (quod  nec  ipse 
Stengetius  inficiatur)  omnino  verisimiteest,  eum 
prsefatam  translationem,  adeoque  et  episcopos , 
sub  quibus  instituta  fuit,  eidem  Vitsc  subtexuis- 
se  :  {quam  ob  rem  non  adeo  certum  est,  quam 
existimat  Stengelius,  Ermeuricum  non   esse  au- 
ctorem   appeodicis,   si  hsec  verba  ita  accipiat  t 
ut  omnem  Ermenrici  operam  ab  ea  penitus  ex- 
ctudat.  Equidem  fateor,  auctoritatem  scriptoris 
illius  hujusmodi  non  esse,  ut  ea  sola  tuto  stari 
possit :  nec  tamen  sine  solida  ratione  rejicienda 
est,  prsesertim  si  dicta  ipsius  probabiliter  admitti 
possint,  prout  reipsa  admitti  posse,  suadent  se- 
quentia. 

87  Secundum  'dicta  num    84  elevatio  ex  men* 
te   scriptoris  fieri  debuit  intra   annos  S25  vel 


826  et  847 :  his  enim   terminis  quibus    archie-       'n-ion 
piscopatus  Otgarii  circumscribitur,  Ludovici  re-        c  s* 
gnumt  vitaque  monaslica  Ermenrici  recte  conve-  Tm/l^' 
niunt :  omnia  itaque  salva  eruntt  si  Lantonem  td,qucm 

id  temporis  AvgusUr  sedisse  GsU>n<f< ■,,,„,> ■.  En 
tibi  vero  apud  Labbeum  tom.  8  Concil.  col.  39, 
inter  episcopos,  qui  synodo  Mogutinse  I  sub  Ra- 
bano  Mauro  anno  S47  coactse  interfuerunt,  Lan- 
to  episcopus  memoratur.  Non  additur  quidemt 
cujus  sedis  fuerit ;  sed  Augustanse  fuisse,  duo 
faciunt  verisimite.  Primum  estt  quod  constet, 
nutlum  ex  retiquis  episcopis,  qui  ibidem  un- 
decim  numerantur,  istius  ecctesise  antistitem 
fuisse ;  cum  tamen  dubitandum  non  videatur, 
quin  Augustanus  episcopus  isti  concitio  interfue- 
rit.  Atterum  estt  quod  prse  reliquis  cathedris 
Augustana  Lantoni  illi  probabilius  attribuatx,  . 
In  hac  sentenlia  est  Eccardus  Franciss  Orienta- 
lis  tom.  Z,pag.  391,  ubi  episcopis  in  ea  synodo 
pr&sentibus  suasdiceceses  assignans,Lantoni  Au- 
gustanam  adscribit.  Juverit  ipsiusmet  verba  re- 
citasse,  ut  ex  tota  serie  lector  de  hac  opinione  fa-  E 
cilius  dijudicet.  Augustxepi- 

88  Sic  itaque  habet :  Samuet  erat  episcopus  *™pum  fitiw, 
Wormatiensis.  Pro  Egorbaldo  substituendum  est 
nomen  Gozbaldi,  episcopi  Wirccburg-ensis.  Ba- 
duradus  sedem  Paderbornensem  nbtinebat.  Ile- 
bonem  Schatenius  llildeshemensem  episcopum 
fuisse,  asserit.  .  .  .  Gorbrathus  est  Gerbraohus, 
episcopus  Curiensis  ;  Ilemmo  llalberstadensis  ; 
Waltgarius  Verdensis ;  Anseharius  llamburgen- 
sis  ;  Otgarius  Eichstettensis ;  Lanto  vel  Lando 
Augustanus;  Salomon  Constantiensis  et  Gebe- 
hardus  Spirensis.  Hsec  Eccardus  :  quse  an  omnia 
exacta  sint,  nec  hujus  loci  est  inquirere,  nec  ad 
propositum  necessarium  :  id  unum  hinc  coliigo, 
Lantonem,  qui  anno  S48  iaudatse  synodo  subscri- 
psisse  legitur,  probabiiius  fuisse  episcopum  Au- 
gustanum  :  quod  siverwn  est,nihit  obstat,quomi- 
nus  atiquot  amiis  antc  translationem,  qua  dc  agi~ 
mus,  curasse  dicatur.  probabMui 

89  Neque  atium  hoc  ioco  episcopum,  quam  apparti 
Augustanum,  Lantonis  nomine  designarc  potue- 
runt  Carolus  Stengetius,  Corbinianus  Khamm 
et  anonymus  Krucgeri  opera  Augnstx  editus  an- 
no  1614  :  quare,  ut  hanc  difftcuttatem  evadant, 
adstruere  cogunturt  Hantoni  etiam  nomen  Lan-  y 
tonis  fuisse.  llanto,  inquit  Stengetius,  aliie  Lan- 
to,  Baronio  Sancto  dictus  :  et  paulo  post  :  Eum 
fenint  sedisse  annos  vn  et  inter/uisse  .<ynodo  Mo- 
'  guntinae  anno  ducc\lvii.  Deinde  cum  adcerte- 
ret,  hsec  non  satis  cohscrere  cum  sententia  sua, 
qua  statuerat,  Simpertum  Hattonis  decessorem, 
anno  circiter  Christi  818  vivere  desiisse,  paucis 
interjectis  subdit  :  Ceterum  sivc  in  numero  se- 
ptem  annorum  episcopi  nostri  (Hatlonis)  er- 
ratum  ;  sive  sedis  a  Sirapcrii  morte  per  aliquot 
annos  vacavit.  Si  conjecturis  locus  esset,  mal- 
lera  xlvii  illi  tnbuerc  ;  at  nihil  dcfiuio.  Eodem 
plane  modo  loquitur  iaudatus  anonymus,  prse- 
terquam  quod  uttiman  conjecturam  non  addat. 
Quodsiab  iispetas,  unde  habeant,  quod  Hanto 
etiam  Lanto  fuerit  appellatus,  respondet  anony- 
mus  :  In  Vita  S.  Mag-ni  Lanto  appellatur  :  Liu- 
to  autern  episcopus  (  Itaronius  Sancto  habet) 
interfuit  synodo  Moffuntinee,  anno  doocxlvu. 
Ita  ipse :  Stengetius  vero  nuttum  testem  citat. 
Utrique  favent  etvemplaria  Canisii  et  Goldasti, 
in  quibus  Simperti  successor  non  Hanto,  sed  Lnn- 
to  dicitur  :  sedin  eo,  quosecuio  xi  usus  est  ano- 
nymus  Ratisponensis ,  etiam  Ilanto  habebatur. 
Verum  etsi  demus,  iltum  eo  quoque  nomine  ap- 

peilatum 


71* 


DE  S. 


tooTont 
C.  S. 


Ttttt  Rtgi- 
•none,  Lanto 
non  est  suffe- 
ctm 


Witgurio, 


tedprobabi- 

Um  ji}.\(CB- 

$it. 


Errores  co- 
talogi   Ottobu- 
ranidrea  <ita- 
tcin  Sidgarii 


pellatum  fuisse,  verisimilius  tamen  alius  fuit  a 
Lantone,  de  quo  agimus,  ut  num.   93  ostende- 

mus. 

90  At,  inquient,  obstant  catalogi  Augusta- 
norum  preesuium,  quicum  Lantonem  slatuant, 
Witgarii  successorem,  manifeste  ostendunt,  it- 
lum  ad  Moguntinam  synodum  venire  non  potuis- 
se  :  Witgarius  enim,  teste  Regione,  excessit  e 
vivis  anno  Ghristi  887.  Recte  sane,  si  Lanto  re 
vera  successerit  Witgario,  ut  volunt  citati  ca- 
talogi.  Verum  id  diserte  negat  Laudatus  Regino 
sic  scribens  :  Eodem  anno  (887  ut  prsemiserat) 
Vuitgarius  episcopus  de  Augusta  civitate  obiit, 
et  Abaldero,  nobilis  generis  maguique  ingenii 
ac  prudentiae  vir  cathedram  ejus  obtinuit,  et 
ei  in  episcopatuin  successil  Adalberonem  igitur, 
non  Lantonem,  Witgarii  successorem  statuit  Re- 
gino,  auctor  non  modo  utrique  synchronus,  sed 
qui  etiam  hoc  ipsum  Chronicum  suum  eidem 
Adalberoni  inscripsisse  ab  aliquibus  creditur.No- 
tandum  vero  estt  ab  hoc  ipso  Adalberone  S. 
Magni  brachium  ad  Sanctigallenses  transtatum 
esse,  ut  §  sequenti  docebimus ;  ex  quibus  contra 
Stengeiii  conjecturas  sequitur,primam  S.  Magni 
transtationem,  de  qua  in  Vita,  a  Lantone,  qui 
WUgarii  successor  fuerit,  perfici  non  potuisse. 

91  Agnoverunt  Reginonis  auctoritatem  cata- 
logis  Augustanis  contrariam  laudati  Steiigelius 
et  anonymus,  cujus  pondus  ut  excuterent,  ad 
novas  recurrere  conjecturas.  Prior  postquam  ad- 
ducla  verba  recitasset,  sic  suam  instituit  :  Qui- 
bua  verbis  Lautonem  manifeste  exclusit  (Regi- 
no  :)  unde  credi  posset,  abeunte  "Witgario  in 
Helvetiam  ,  vicarius  quodammodo  coadjutor , 
vel  ut  nuuc  loquimur,  suffraganeus,  nou  ple- 
no  jure  episcopus  fuisse.  Verum  heec  conjectura 
est  ad  etudendam  Reginonis  auctoritatem  unice 
excogitata.Magis  frivotum  est  alterius  effugium, 
dum  ait  :  Kegino  Lantonem  exclusit  ,  forte , 
quod  eumdcm  cum  superiore  (Witgario)  cre- 
deret.  Quam  inanis  hicc  conjectura  sit,  nemo  non 
videt ;  quare  non  lubet  ei  refuiandie  inhserere : 
tantwmobservo,  utrumque  scripiorem  circa  duas 
personas,  de  quibus  quscstio,  Lantoncm  sciiicet 
ac  Hantonem  maxime  laborare  ;  ut  liunc  ad  sy- 
nodi  Moyunthuc  tempora  admovcat ,  ittum  ab 
iisdem  dtmoveat. 

92  Ut  igitur  in  re  perobscura  aliquid  staiua- 
mus ,  dicendum  videtur ,  Lantonem  Witgario 
pr&ponendum  esse  :  hac  enim  ratione  inieliigi 
poiest  anno  817  ssepe  dicUe  synodo  inierfuisse,  et 
aiiquot  annis  ante  sub  Ludovico  rege  et  archi- 
episcopo  Otgario,  corpus  S.  Magni  iranstxdisse, 
inventamquc  iu  sarcophago  Vitam  Ermenrico, 
jam  monacho  Eiewangensi,  recensendam  emen- 
dandamquecommisisse.  Novi  equidem  huic  opi- 
nioni  mese  multum  refragari  Catalogum  abba- 
tum  Ottoburanorum ,  apud  Bucctinum  Germa- 
nise  sacrse  parte  i,  el  Corbinianum  Khamm  Hie- 
rarchise  Augustanse  parte  3,  pag.  346,  in  quo 
S.  Neodegarius,  atiis  Nidgarius  et  Nidgerus, 
inter  quem  et  Witgarium  Vodatmannus  medius 
ab  atiquibus  recensetur,  anno  primum  S64  ad 
Augustanam  cathedram  evectus ,  annoque  869 
dcfunctus  scribitw-  :  quod  si  verum  est,  non  po- 
tuit  Lanto,  Nidgarii  et  Vodalmanni  successor, 
tetnpore  a  nobis  supra  assignalo  Augustcejam  se- 
disse. 

'■>■'>  Sed  catalogum  ilium  in  calculis  suis  er- 
rare,  suadent  varia  instrumenta,  quse  tam  Nid- 
garium,  quam  Witgarium  episcopos  appetlant 
muttis  annis  ante  tempora  in  illo  designala,  ul 


n 


MAGNO  ABBATE. 

modo  ostendendum  est.  Carolus  Meichelbeckius 
in  Historia  Frisingensi,  tom.  i,  parte  2,  edidit 
varia  instrumenta,  quorum  primam  partem  us- 
que  ad  medium  seculi  ix  excerptam  ait  dissert. 
vi  pag.  xxxiv,  ex  vetustissimo  codice  tabularii 
Frisingensis.  quem  vocant  librum  antiquum  tra- 
ditiouum,  scriptumque  asserit  jussu  Hittonis, 
ejusdemque  successoris  Erchamberti,  cujus  mor- 
iem  circa  annum  854  contigisse  scribit.  Inter 
hxc  num.  cdlxx,  refertur  instrumentum,  in  quo 
preefatus  Hitto,  secundum  Meichelbechium  sex- 
tus  Frisingensium  episcopus,  repetit  a  Nitkero 
(ita  etiam  Nidgarius  seu  Nitger  appellatur)  eccle- 
siam  in  Chemperc,  quam  Hanto  Nitheri  decessor 
ibidem  dicitur  evendicasse,  ad  episcopatum  Au- 
gusta;  civitatis  ad  sanctam  Mariam.  Notaturau- 
tem  haec  charta  in  n  Kalendas  Septembris  anno 
gloriosissimi  Illudowici  imperatoris  vmi,  Iudictio- 
neij  ubi  sumpto  a  morte  patris  exordio,  an- 
nus  Christi  832  designatur ;  sed  pro  Indictione  i, 
videiur  xv  substituenda.  Ex  quibus  habemus, 
Nidgariumjam  anno  S22,  id  est,  4-2  annis  prius 
quam  in  Otioburano  catalogo  statuatur,  Augu- 
stanam  divecesim  rexisse :  ex  quo  rursus  adver-  jj 
tere  licet,  Hantonem  illius  decessorem  Mogun- 
iinse  synodo  anno  817  sub  nomine  Lantonis  in- 
teresse  non  potuisse.  Contra  vero  recte  intelligi- 
tur,  quomodo  Lanto,  Witgarii  vel  Vodalmanni 
successor,  prsedictam  transiationem  cum  Otga- 
rio  Moguniino  archiepiscopo  curare,  et  Mogun- 
tinge  synodo,  subRabano  Mauro  preecitaio  anno 
celebratee,  subscribere  potuerit. 

9-1-  Manifestius  errat  catalogus  in  Witgario,  ct  Witgwii 
citjus  episcopatus  initium  anno  8S8,  mortem 
902  illigat ;  cum  tamen  constet  ex  Regione,  ei- 
dem  anno  SS7  defuncto  Adalberonem  successisse, 
ut  vidimus  supra  num.  90.  Nec  desunt  alia, 
quee  Witgarii  adeoque  et  Nidgarii  episcopatum 
midto  citius  statuendum  suadent.  Tradunt  enim 
rerum  Augustanarum  scriptores,  in  catJiedrali 
ecclesia  sua  servari  zonam  seu  cingulum  beatis- 
simse  Dei  genitricis  Mariee,  a  regina  Hemma 
LodoviciregisconjugeWitgarioepiscopodonatam, 
proui  ei  superinducta  inscriptio  fidem  facit  his 
verbis  : 

Hanc  zouam  regina  potens  sanctissima   Hem- 
ma 

Witgario  tribuit,  sancta  spiramine  plenam.  ., 

Obiii  autem  Hemma  anno  87G,  adeoque ,  si 
ista  donatio  vera  sit,  WUgarius  jam  tum  erat 
episcopus  Augustanus.  Quam  ob  rem  Stengelius 
hic  notai  :  Hinc  erroris  facile  convincas,  qui  Wig- 
gerum  ( sic  Witgarium  nominat )  dccclxxxvju 
anno  episcopatum  accepisse  fabulantur.iVemo  igitur 
miretur,  qnod  tam  vitiosi  catatogi  calculis  stare 
recusem. 

95  Ex  quo  autem  tempore  episcopatum  inie- 
rit,  non  constat ;  verum  illum  circa  annum  860 
jam  eoauctum  fuisse,  coliigimus  ex  epistota  Ni- 
coiai  I  Pont.  Max.  apud  Martenium  et  Duran- 
dum  Cottect.  amptiss.  tom.  i,  col.  149.  Scripta 
ilta  est  ad  Carolum  archiepiscopum  Moguntinumt 
ejusque  suffraganeos,  qui  in  causa  cujusdam  in- 
cestuosi  conjugii  congregati,  eade  re  preedicium 
Pontificem  consuluerant.  Porro  inter  ejnscopos 
iltos,  quibus  epistola  inscribitur,  diserte  nomina- 
^Witgarius:  et  hunc  Augustanum  fuisse  me- 
rito  censet  Eccardus,  Francias  Orient.  tom.  2 
pag.  473,  ubi  singulis  suam  sedem  assignat.  Et 
vero  nisiper  Witgarium  Augustanus  antistes  in- 
teltigatur,  huic  inter  Mogumtinee  sedis  suffra- 
ganeos    locus  nuttus  fuisset.  Advertunt  aidem 

taudati 


ostcndunlur 


DIE  SEXTA  SEPTEMBRIS 

A  laudati  collectores ,  epistolam,  qua  de  agimus,  nec 
ante  annum  860,  quo  Nicolaus  creatus  est  Ponti- 
fecc,  nec  post  863,  quo  Carolus  ar^chiepiscopus 
obiit,  scriptam  videri.  Prseterea  apud  Hansixium 
Germanise  sacrse  tom  1  pag.  161,  ex  Ms.  Bibl. 
C&s.  dicitur  "Witgarius  eps  interfuisse  synodo 
Wormatiensi  anno  868 .-  apud  Schatenium  vero 
Annal.  Paderborn.  parte  1,  lib.  3,  in  eodem  con- 
cilio  legitur  signuin  LuitgariiAugustburg"ensis  epi- 
scopi,  pro  quo  lege  "VYitgarii  ;  cum  tunc  nullus 
Luitgarius  istam  sedem  tenuisse  inveniatur.  Ex- 
stat  concilium  istud  apud  varios  :  at  episcopi,  qui 
ei  interfuerunt,  diu  ignorati  sunt,  donec,  teste 
Schatenio,  eos  vetustis  tabulariis  suse  sedis  eruit 
Ferdinandus  episcopus  Paderborncnsis, 
Hespondetur  96  At  quoniam  contrarise  sententise  propugna- 
torespro  se  citantAugustanorum  episcoporum  ca- 
talogos,  qui  Witgario  Lantonem  sufficiunt,  eorum 
auctoritas  hic  paucis  ponderanda  est.  Antiquis- 
simus,  quem  quidem  viderim,  is  est,  quem  Joan- 
nes  Kruegerus  bibliopola  Augustanus  typis  edi 
curavit,  totidem  litteris  descriptum,  ut  ipseprse- 
fatur,  ex  catalogo  manuscripto ,  qui  exstat  in 
B  codice  bibliothecae  SS.  Udalrici  et  Afrs,  sig-nato 
7.  H.  4..  Notat  autem  idem  editor ,  illutn  dua- 
bus  partibus  constare,  quarum  prior,  una  ea- 
demque  vetusta  manu  exarata,  desinit  in  Em- 
bricone,  qui  in  adjecta  eodem  charactere  nota- 
tione ,  an.  1064  episcopus  creatus  dicitur.  Al- 
ter^am  partem  alia  variaque  manu  conscriptam 
asserit,  terminarique  in  Friderico  I,  quem  ano- 
nymi  observationes  statuunt  obiisse  anno  1330. 
Denique  pars  utraque  prseter  nomina  episcopo- 
rum  sibi  invicem  succedentium,  nilul  habet  de 
eorumdem  gestis  aut  tempore,  quo  vixerxtnt,  nisi 
pauca  de  solo  Embricone,  sub  quo  prima  pars 
concinnata  perhibetur  :  proinde  quidquid  apud 
neotericos  rep)eritur  de  annis,  quibus  singuli  epi- 
scopatum  adepti  sunt ,  aut  tenuere ,  id  omne 
postmodum  pro  cujusque  scriptoris  sensit  adje- 
ctum  est. 
ad  cataiogos  97  Cum  itaque  catalogus  ille  non  ante  annum 
Augustanos  1064,  id  cst  duobus  circiter  post  Lantonem  et 
Witgarium  seculis  confectus  sit,  quidmirum,  si 
in  uno  alteri  postponendo  errasset,  ut  re  vera  in 
successore  Witgarii  errasse ,  cx  scriptore  syn- 
chrono  Reginone  probavimus .  Multo  minus  mo- 
q  rari  nos  debet  catalogus  ab  Eccardo  in  Corpore 
historico  medii  sevi  tom.  2  col.  2230  excusus  et, 
ipso  teste,  ad  Frederici  Imperatoris  temporaper- 
ductus.  Quare  ex  hactenus  dictis  concludcre  licet, 
Lantonem  Witgario  prseponendum  esse  r  nemo 
enim  est ,  qui  neget  Augustanum  episcopatum 
Lantonis  :  sed  hunc  itlius  successorcm  non  fidsse 
demonstravimus  ex  Reginone  scriptore  synchro- 
no  :  ut  autem  ejusdem  decessor  crcdatur  ct  circa 
annum  847  sedisse,  favet  concilium  Moguntinum 
num.  S7  commemoratum ;  favet  eiiam  Nidgarii 
setas  ex  traditione  470 Frinsingensi data  num.  93, 
et  quidquid  denique  de  Nidgarii  Witgariique  svta- 
te  hucusque  attulimus  :  ex  quibus  omnibus  com- 
modo  intelligitur ,  Lantonem  circa  annum  840 
AugustcV  sedere  potuisse ,  adeoque  et  S.  Mag-ni  cor- 
pus  transferre  sub  Otgario archiepiscopo Mogun- 
tino,  et  Ludovico  Germanise  rege,  Ermenrico  jam 
monachum  induto  in  Elwangensi  ca-nobio.  Quare 
non  video,  cur  hac  in  parte  a  scriptore  appendi- 
cis  recedendum  sit,  qui  xttut  interpolator  fuerit, 
antiquior  tamen  est  catalogis,  qui  in  contrarium 
citaniur ,  quosque  in  errore  teneri,jam  osten- 
dimus. 
98  Superest  ex  ipso  auctore  appendicis  scru- 


710 
pulus.  Primus  ,  inquit ,  "Kitcarius  ca-pit  a  fun- 
damentis  ecclesiam  B.  Magni  construere;  cifc- 
teri  vero  pra?sules  eum  subgequentes,  prout  po- 
tuerunt,  similiter  construxerunt,.  .  donec.  Lan- 
to    ipsam    sanctam    sedem 


ftflCMl 

C.  S. 

'( di/ficulta- 
lemtziertplfj- 
rt  ujrpendieit  : 


Lantotn; 


adeptus  est.  Quibus 
verbis  auctor  inter  Nidgarium  ac  Lantonem  piu- 
res ,  quam  unum ,  episcopos  supponit ;  cum  in 
nostra  opinione  unus  tantummodo  intermedius 
occurrat.  Candide  fateor,  quod  prseter  Vodahnan- 
num  ,  qui  Nidgario  suffectus  dicitur ,  nullum 
possim  producere  :  sed  si  verba  illa  in  rigore  ac- 
cipienda  sitit ,  videtur  umts  aut  alter  cotalogo 
excidisse,  quod  in  istis  antiquitatis  tenebris  faci- 
ie  potuit  accidere  Nam  quod  obscura  episcopo- 
rum  istius  temporis  memoria,  dubiaque  series 
sit,  constat  tum  ex  dictis ,  tum  etiam  ex  eo. 
quod  apud  Bruschium ,  et  Bucelinum,  quibus 
non  refragatur  Corbinianus  Khamm ,  Walthe- 
rus  et  Adelgerus  medii  recenseantur  inter  Han- 
tonem  et  Nidgarium ,  qui  alibi  sibi  successisse 
traduntur.  Denique  quam  incerta  sit  prmlicto- 
rum  prsesulxtm  series,  lector  facile  colliget  exse- 
quenti  specimine.  g 

99  Tn  syllabo  apud  Bruschium  et  Bucelinum  et  ttatuitur 
inter  ceteras  successisse  sibileguntur  sequentes  trawiatio  >u& 
episcopi  hoc  ordine  :  Hauto  sive  Hanto,  TValte- 
rus ,  Adelg-crus ,  NeodgNirius ,  sive  Nitgarius  , 
Lnntho  sive  Lancko  seu  Dancko ,  Udalmannus, 
Widgarius  aliis  "Widogerus ,  A-dalberus.  Corbi- 
nianus  Khamm  "Walterum  et  Adclgrrum  in  du- 
bium  revocans ,  subdit  Vodolmannum ,  alias 
Udalmannum,  dein  "Witgarinm,  Lantonem  et 
Adalberonem.  Carolo  Stengelio  displicent  Wal- 
tlicrus  et  Adelg-erus,  ideoque  apud  ipsum  Ean- 
toni  suffcitur  Nitg-ariu^  et  huic  Vodalmannus , 
"Wig-g-er  scu  "Wideg;arius ,  Lanto ,  Adelboro.  In 
Catatogo  Kruegcri  opera  edito  prseter  Walthe- 
rum  et  Adelgcrum  deest  prseterea  Udalmannus, 
atqueitategitur  :  Hanto,  Nitger,  Wigger,  Lanto, 
Adalpero.  Contra  rursits  Catatogus,  quem  Ec- 
cardus  in  Corpore  scriptorum  mt  tom, 

2,  cot.  2241  vutgavit,  sic  habct  i  Ilanto,  Nit- 
g-cr,  Odalman,  Wigg-cr,  Lanto,  A.dalberto.  Hsec 
circa  prsesentem  controversiam  notasse  suffi- 
ciat ,  ut  ostendamus ,  catalogos  prsedictos  non 
saiis  certos  esse,  ut  propter  eos  auctorem  ap- 
pendicis  in  re,  de  qua  agimus,  rejicere  debea- 
mus  :  illum  igitur  sequimur ,  donec  eruditi 
Augustani  de  cpiscoporum  suorum  serie  certio-. 
ra  protulerint.  Porro  quamquam  ann;  ..  ,  5 
hsec  translatio  instituta  esl,  determinare  non  pos- 
simus ;  si  tamen  Ermenricus  anno  8 1>5  abbai 
ctus  est,  ut  habct  catalogus  Elewangensis 
Bucelinum  Ger?nanuv  sacrse  />";,'.■  ■: ,  pag.  29, 
antc  prsedictum  annum  probabiliter  statui  po- 
test.  Id  utcumque  colligo  ex  eodem  appendicis 
auctore,  qui  Ermenricui,) ,  cum  ipsi  Vita  ei  1 
danda  a  Lantone  episcopo  commiih  >  <  tui  ,  dicii 
fuissc  monaclniin  prudentem  et  industrium  ez 
monastcrio  Elowanga,  quem  probabilius  abba- 
tem  dixisset ,  si  jam  tum  ea  dignitaiv  prsedi* 
tus  fuisset. 

100  Locum,  in  quo  deposihn,,   fuit  saerum 
corpus,  non  satis  determinat  idem  scriptoi 
cum  de  nutto  alio  tempto  fiaf  mentio ,  omnino  siam 
verisimile  est,  in   eodem,  quo  ante,  collocatum 
fuisse,  sed  in  novo  seputcro  et  ante  altare  eum 
in  finem  forte  constructum  :  in  Vita  enim  n 
74  Sanctus  cuidam  ulceribus  afjlicto  apparens, 
inter  cetera  ait  :   Postula,    fili ,   ab   episcopo, 
ut  quando  hodie  corpus  meum   invenorit,   illud* 
que    a   cripta ,   in   qua   nunc   jacet ,    abstulerit , 

ip^am 


i 


c(  factu  uuiu 
mdcm  cccte- 


72ii 


DE  S.  MAGNO 


lUCtOM 

c.s. 


ipsara  criptam  te  osculari  permittnt et  ante 

altare  novum,  quod  coDstruetum  est,..  prosterne 
te  :  quibus  verbis  veteris  ac  novse  sepuiturse  lo- 
cum  non  improbabiliter  videtur  designare.  Ab- 
bas  Henricus  in  suis  annotationibus  Mss.  opinari 
videtur,  novum  tumulum  populo  celatum  fuisse  • 
nam  de  scriptoris  hac  super  re  silentio  agens, 
ait  eum  de  industria  siluisse  :  Noluerunt  enim, 
inquit,  illi  antiqui  tantum  thesaurum  teinporibus 
tam  bellicosis  omnibus  esse  manifestum  :  addit  ta- 
men ,  ipsum  intra  eamdem  ecclesiam  in  choro 
sub  ipso  altari  depositum  fuisse.  Forte  determi- 
natus  sacris  corporis  locus  populo  clam  fuit , 
licet  in  qua  templi  parte  is  esset,  minime  ignora- 
retur.  Postremum  satis  patet  tum  ex  diclis,  tum 
ex  eo,  quod  in  Vita  num.  ultimo  dicatur,  quod 
plurima  signa  ante  sepulcrum  B.  Magni  post... 
corpus  reconditum  Domiuus  ibi  revelare  digna- 
tus  est;  nisi  hasc  de  vetere  sepulcro  sint  acci- 
pienda. 


$  IX.  Brachiorum  alterum  ad  San- 
cti-gallenses  transfertur  :  tempus 
hujus  translationis,  hymni  hic  oc- 
casione  compositi  :  an  Sanctus 
fuerit  canonizatus. 


Circa  ejusdem  seculi  finem,  S.  Magni  reliquise, 
brachium  videlicet,  ex  Faucensi  monasterio, 
magna  cum  pompa  et  celebritate ,  ad  coenobi- 
tas  Sancti-gattenses  in  Helvetia  translatse  fue- 
runt ,  et  in  templo  recens  extructo  honorifice 
eoilocatse.  Translationem  hanc  curavit  Salomon 
cognomcnto  Ramschwagius,  vir  illustris  ac  po- 
tens,  qui  ab  Isone  S.  Gaili  monacho  puer  erudi- 
tus ,  postmodum  ejusdem  loci  monachus  et  ab- 
bas ,  tandemque  Constantiensis  episcopus,  ejus 
nominis  111,  creatus  est.  Hic  nondum  monachus, 
tamquam  frater  conscriptus ,  ut  vocant,  apud 
Sancti-gallenses  crebro  versabatur  .-  quod  ut  sine 
monasterii  incommodo  fieret,  collem  quemdam 
amceniorem  ultra  rivum  Iram  nomine,  ut  qui 
modo  oppidum  S.  Galli  interfluit,  facta  permu- 
tatione  sibi  comparaverat,  condito  ibidem  sedi- 
ficio ,  quo  diverteret.  In  eodem  colle  templum 
excitavit ,  dotavitque  munifice  :  quo  perfecto, 
Adalbero  Augustanse  sedis  anlistes,  ejusdem  ro- 
gatu,  brachium  S.  Mag-ni  eo  solemniter  trans- 
tidit. 

102  Discimus  hsec  ex  Ekkehardo  juniore,  qui 
libro  de  Casibus  S.  Galli,  cap.  1  de  taudato  Sa- 
lomone  sic  scribit  :  Tradidit  autenj  tle  praediis, 
quibus  habumlaverat,  S.  Gallo  locum ,  qui  Gol- 
da  dioitur,  conoambium  sibi  faoiens,  ut .  .  . 
collem  quemdum,  qui  ultra  Iram  amoenior  sibi 
videbatur,  cum  patris  sibi  et  agellis  adjacenti- 
bus  possideret.  Tum  post  atiqua  ita  prosequi- 
tur  :  Incipit  igitur  tandem  in  colle  coucambii  sui 
ecclesiam  in  bonorem  et  modura  S.  Crucis  a?di- 
ficare,  in  quam  ad  unguem  pcrductani  S.  Magni 
brachium ,  Adalberoue  episcopo  dante%  et  pro- 
sequente,  de  Faucibus  sumptum ,  inagnis  hine 
•o*.  triumphi  inde  velut  triumphis  trepidus *  iutulit,  et  in  ho- 
tripudiis  nore  eam   S.  Crucis   et   ejusdem   privati  Patroni 

uostri  dedicavit,   et  prsediis  suis,  id  est ,  Tege- 
rinouua ,   Hernhardicella ,    Stirundorf,    Goldahun 


llracliium 
Sancti  traim- 

fbrtw  ad 

Sanctigallcn- 
tes 


in  taoellum  u 

Satomone, 
postmodum 
episcopo   Con- 
ttantiensi  ,erc 
ctum. 


ABBATK. 

etiam,  quam,  ut  diximus,  concambiaus  jam  lo-  D 
co  trndiderat,  et  nliis  quibusdnm  enm  dotave- 
rnt.  Hnrmuti  tunc  quidem  abbatis  concessione, 
ut  in  die  Sancti  ipsius  Fratres  convivarent,  con- 
stituerat;  se  etiam ,  si  Deo  placeret,  ibi  sepe- 
liri  velle,  aiebat.  Reliqua  ad  hanc  ecclesiam  spe- 
ctantia  dabimus  §  13,  in  quo  de  templis,  sub  S. 
Magni  invocatione  Deo  consecratis,  agemus. 

103  Annum,  quo  hsec  celebris  translatio  insti-  Temput  riUjm 
tuta  est,  non  indicat  Ehkehardus  :  sed  quantum  tramiathmt. 
tum  ex  ipso  ,  tum  aliunde  colligere  licet,  videtur 

intra  annum  887,  quo  Adalbero,  teste  Reginone, 
episcopatum  auspicatus  est ,  et  889 ,  ad  quem 
initium  vitee  monasticee  Salomonis  referunt  scri- 
ptores  Gallise  Christianse  tom.  5  col.  901  novis- 
simee  editionis ,  peracta  fuisse.  Primum  mani- 
festum  est  ex  ipso  Ekkehardo  supra  disertis 
verbis  asserente,  has  sacras  reliquias  ab  Adal- 
berone  episcopo  Augustano  donatas,  transiatas- 
que  fuisse.  Alterum  eruitur  ex  eodem  auctore, 
qui  hsec  omnia  narrat,  antequam  de  Salomonis 
monachatu  ioquatur  :  sed  cum  scriptor  vix  ul- 
lam  temporum  rationem  servet ,  non  possumus 
hoc  pro  certo  affirmare.  Errat  tamen  Mabitlo-  K 
nius,  dum  in  sa?pe  laudato  Elogio  historico,  num. 
15  ait :  S.  Magni  corpus  sepultum  est  in  Faucensi 
monasterio ,  es  quo  sub  annum  dcccxxcv  ipsius 
brachium  in  mouasterium  S.  Galli  curante  Salo- 
mone  abbate  delatum  est.  Errat,  inquam,  cum  eo 
tempore  Adalbero  nondum  fuerit  episcopus  Au~ 
gustanus.  lliud  indubitatum  est,  prsedictam  so- 
lemnitatem  ultra  annum  898  differri  non  posset 
prout  ex  diptomate  Arnolphi  imperatoris,  hac  su- 
per  re  dato,  quod  §  13  recitabimus,  ctare  appare- 
bit.  Unde  etiam  erroris  convincitur  P.  Baben- 
sluber,  qui  iib.  3  Vitse  cap.  5  translationem  hanc 
anno  908  innectit,  perperam  pro  se  laudans  Ma- 
billonium. 

104  Occasione  prsedictse  translationis  composi-  Hymni 
tus  videtur  hymnus,  quem  inter  ceteros,  e  San- 
cti-gallensis  bibliotliecse  vetustis  codicibus  Mss.  a 
Judoco  Metztero  excerptos,  edidit  Henricus  Ca- 
nisius  tom.  5  Antiquarum  lectionum,  unde  huc 
iranstuli.  Auctorem  nullum  prseferi ,  at  procul 
dubio  fuit  is  atiquis  monachus  e  Sancti-gaiiensi 
cosnobio,  ubi  eo  secuto  ars  poetica  florebat.  Qua- 
tuor  primi  versus  Sapphici  sunt ,  reliqui  Ado-  K 
nii  :  priores  post  quinos  Adonios,  ut  intercala- 

res  perpetuo  repetuntur.  Totum  vero  carmenfe- 
stivam  invitationem  complectitur,  qua  Sanctus 
rogatur,  ut  ad  Sancti  gallense  monasterium,  in 
quo  olim  cum  S.  Gatlo  vixerat,  placidus  redire, 
incolasque  ut  patronus  tueri  dignetur.  Exstat 
autem  apud  laudatum  coliectorem  in  hunc  mo- 
dum. 


105 


Invitatio  S.  Magni. 


Miles,  ad  castrum  properes  novellum, 
pridem  et  notos  repetas  locellos, 
posside  terram  tibi  praeparatam, 
jam  comes  Gallo,  sociare  illi. 


Nos  sua,  Magne, 
miserat  ad  te ; 

oppido  poscit. 
Nunc  studetille 
te  veniente, 

nil  remoreris. 
Sexus  uterque, 
turba  pedestris, 

vociferantur. 
Te,  Pater,  aetas 


pig-nora  Gallus, 
teque  venire 

Miles  etc. 
Rus  laquearque, 
comere  laute  ; 

Miles  etc. 
vir  mulierque, 
costus  equestris 

Miles  etc. 
expetitomnis, 


ut 


DIE  SEXTA  SKPTEMBIUS, 


721 


A       ut  veniendo  cuncta  mederis  ; 

et  modulantur.        Miles  etc. 
Quando  parata  ingrediaris, 

tecta,  Patrone,  nos  famulantes 

ipse  tuere.  Miles  etc. 

Ad  tua  quisquis  limina  stratus 

te  sibiposcat,  Sancte,  favere, 

esto  misertus.  Miles  etc. 

Ig-ne  nocivo,  grandine,  morbo, 

daemonis  astu,  Marte,  fameque 

protege  cives.  Miles  etc. 

Corporis  ut  qui  relliquiarum 

condere  partem  promeruerunt, 

juveris  illos.  Miles  etc. 

huju$  trantia-      106   Eccstat  et  aliud  carmen  apud    eumdem 
tionii  Canisium,  quod  Mabillonius  tom  3  AnnaL  pag. 

178  in  margine  citat  inter  festivos  apptausus, 
quos  Patres  Sancti  -gallenses  sacro  brachio  exci- 
piendo  accinuere.  Auctorem  prsefert  Ratpertum 
prsefati  monasterii  monachum,  qui  tamen  nul- 
lum  de  eo  verbum  facit,  sed  tantummodo  in 
Sancti  laudes  per  octo  Evangelicas  beatitudines 
excurrit* 


B 


Versus  Ratperti  de  S.  Magno 


Mire  cunctorum  Deus  et  creator, 
mitiset  fortis  solidator  orbis, 
votaservorum  tibi  subditorum 

accipe  clemens. 
Pangimus  clarum  cupiditriumphum, 
mente  g-audentes  simul  et  precantes, 
Sanctus  ut  praesens  super  astra  gaudens, 

nos  benedicat. 
llle  dum  vita  fruitur  caduca, 
lucis  ceternae  radios  videre 
visibus  cordis  subiit  sub  imis, 

fretus  abalto. 
Nomenhic  Wagni  reserando  plebi 
viribus  magnis  colitur  celebris, 
auctus  a  Gallo  Superis  amando 

dogmate  largo. 
Hostis  immitem  domuit  furorem, 
pacis  authorem  comitando  suavem , 
omnibus  sanctse  placidaeque  vitae 

normula  factus. 
Ille  post  clarum  remanens  magistrum, 
C      ejus  exemplis  inhians  beatis, 

turbidum  mundi  reprobans  honorem, 

terrea  sprevit. 
Spiritu  pauper  fuit  hic  Minister ; 
hinc  et  in  regno  micat  ille  dexter : 
mitis  exstabat,  tenet  atque  terram 
viva  gerentem. 
aSanci\  gut-         107  Fervido  planctu  simul  hic  dolebat ; 
lensibus  com-        inde  solatum  Dominus  corouat, 
}mUt-  tristibus  spretis,  lachrimisque  tersis, 

perpete  regno.  Mire  etc. 

Famisen  justse  paritersitisque 
damna  perpessus  fuit  hic  Beatus  ; 
unde  divinis  dapibus  repletus 

gaudet  in  astris.        Mire  etc. 
Hic  fuitclemens,  miserans  misellos  : 
ejus  et  Judex  miseretur  altus, 
tota  cum  mundispeciesabibit 

fine  sub  uno.  Mire  etc. 

Corde  nam  mundo  fuit  atque  puro  ; 
hinc  Deum  clare  meruit  videre, 
filius  summi  simul  et  vocari 

pacifer  orbis.  Mire  etc. 

Fersecutoreni  toleravit  iste, 
justa  dum  vovit,  Domiuoque  reddit; 


inde  caelestem  merito  decorem  mmam 

possidet  ipse  Mire  etc. 

Bis  quater  summis  speciebus  ecce 
praeditus,  splendet  Pater  hic  beatus; 
omnibus  nobisveniam  benignus 

conferat  idem.  Mire  etc. 

Inde  nunc  caeli  rutilans  in  aula, 

cujus  *  aeternae  sociusque  turmse  *  i.  cim 

nostra  placatus,  pius  et  benignus 

crimina  tergat. 
Praestethoc  nobis  Genitor  perennis, 
Natus  et  plenus  patrii  vigoris, 
Spiritus  sancti  moderante  nostros 

luminesensus.  Mire  etc. 

108  Mabillonius  in  Actis  Sanctorum  sui  Ordinis  Aiter  Aymmu, 
seculi  %,  in  Elogio  historico  S.  Mag-ni  recitat  prse-  f"*"1  Ma^°- 
terea  partem  alterius  carminis,  quo  in  hac  ipsa  n,ul 
translatione  Sancti-gallenses  Sancto  nostro  ap- 
plausisse  arbitratur  :  verum  mihi  multo  proba- 
bilius  apparet,  istud  de  translatione  S.  Othmari 
agere  ;  quam  ob  rem  huc  transferendum  non  cen- 
sui,  preeserlim  cum  curiosus  quitibet  lector  iltud 
apud  laudatum  Canisium  tom.  5  lect.  antiq.  lege- 
re  possit.  Rationes,  propter  quas  a  Mabitlonio  g 
dissentiam,  accipe.  Unicum,  quodpro  Mabillonio 
militat,  est,  quod  de  S.  Gallo,  quem  poeta  celebri- 
tati  e  ceelo  adesse  fingit,  sic  dicatur  ; 
Omnes  qui  paritersanctade  voce  salutat, 
Et  proprios  lares,  Magne,  suhire  rogat. 
In  toto  reliquo  carmine  nulla  fit  Magni  mentio  : 
at  quee  prsedictis  versibus  mox  subduntur,  neuti- 
quam  videntur  ad  prsesentem  translationem  posse 
pertinere  ;  ita  enim  pergit  poeta  : 

Ut  quos  aetherei  retinet  communio  templi, 

Hic  quoque  consortis  jung*at  honoris  amor 
Interea  Othmari  prsestabit  cura  beati 

Mansio  constructa  quoque  parata  fuit. 
109  Hsee,  inquam,  tdtima  carmina  translatio-  huc$pectar» 
nem  non  S.  Mag-ni,  sed  S.  Othmari  sonare  mihi  «««<» 
videntur,  quod  ut  pateat ,  pauca  notanda.  Iso 
magister  monachus  Sancti-gallensis  lib.  ide  Mi- 
raculis  S.  Othmari  cap.  3,  4  et  5  scribit,  hu- 
jus  sancti  corpus  sub  Grimaldo  abbate  anno  864, 
abepiscopo  Constantiensi  Salomone,  ejus  nominis 
primo,  magna  cum  pompa  translatum  fuisse 
ex  oratorio  S.  Petri  in  ecclesiam  S.  Galli,  ibi- 
demque  juxta  hujus  altare  honorifice  primum 
depositum  ac  deinde  post  S.  Joannis  Baptistse  u 
aram  collocatum,  donec  ecclesia  ipsius  S.  Othma- 
ri  perficeretur.  Per  numerosae  multitudinis  po- 
pulos,  inquit  cap.  4,  magno  cum  honore  du- 
ctus  ( S.  Othmarus ,  seu  potius  ipsius  corpus) 
ecclesiam  S.  Galli  ingreditur  ac  juxta  ejus  alta- 
rium  in  dextera  parte  deponitur.  et  cap.  7 :  In 
proximo  quoque  Sahbatho ,  id  est  quarta  die  a 
beati  translatione,  sanctum  corpus  post  aram  S. 
Johannis  Baptistye  interim  collocatur,  donec  no- 
va  basilica,  sub  ejus  honore  dedicanda  ,  ipsius 
habitationi  aedificaretur  :  in  quam  triennio  circiter 
post,  eodem  teste  tib.  2,  cap.  %,  solemniter  denuo 
transtatum  est. 

110  Quis  non  videat,  primam  S.  Othmari  verotimiiius 
translationent,  ab  Isone  descriptam,  apoeta'  de-  agitdetrant- 
signari  ?  Tria  enim  disticha  mox  a  nobis  reci- 
tata,  non  alium  nisi  hunc  sensum  habent :  vi- 
delicetj  S.  Gattus  omnes  salutat,  et  Sanctum, 
cujus  corpus  transfertur,  ad  suum  templum  in- 
vitat ,  ut  quibus  templum  sethereum,  seu  cse- 
lum  commune  est,  iis  etiam  commune  sit  terre- 
num ;  dum  interea  curetur  ipsi  etiam  propria 
basilica  exstrui  et  decenter  ornari.  Hsec  autem 
uttranslationiS.  Othmari  rectissime  congruunt, 

ita 


lato 


irCTORE 

C  S. 


DE  S.  MAGNO  ABBATE. 
Ma<rni  mininie  conveniunt,      canonizati  sunt  anno  dccclxxtii.  Seriptofi  hujus 


corporc  5. 
Othmari. 


B 


Alirjui  San- 
clumcanoni- 

zutum  dirunt 
a  Jounne  IX, 
ulii  ab  Uuilna- 
no  //, 


i/uidam  atito 


728 

a7a  translationi  S. 
quantam  apparet  ex  verbis  Ekkehardi  num.  102 
allegatis.  Prseterea  in  hoc  carmine  certe  agitur 
de  paranda  S.  Othmaro  ecclesia ;  quas  cum  teste 
Tsone  anno  SQljam  perfecta,  illius  sacrum  corpus 
exceperit,  non  potuit  in  translatione  brachii  S. 
Mag-ni, quam  ante annum  887 non  contigisse  osten- 
dimus,  nonpotuit,  inquam,  de  illaparanda  tum 
mentio  fieri. 

111  Denique  huic  sententise  favet  idem  poeta, 
dum  de  angelis  canit : 

Qui  saucti  ferctrum  circuravolitando  beatum, 

Alarum  expansu  undique  membra  tegunt. 

Quse  sane  aptius  de  integro  S.  Othmari  corpore, 

quam  de  S.  Magni  brachio  intelliguntur.  Quid 

igitur  respondendum  est  ad  hunc  versiculum : 

Et  proprios  lares,  Magne,  subire  rog*at? 
Respondeo,  vocem  Mag:ne  hic  non  ut  nomen  pro- 
prium,  sed  itt  appellativum  usurpari,  quo  modo 
in  eodem  hymno  poeta  supra  dixerat : 

Jam  nunc  servitiis  famulura  consuesce  tuorum, 
Prosper  ethuc  vultum  flecte,  serene,  tuum. 
Ubipatet,  voces  prosper  et  serenus  accipi  non  ut 
nomina  sancti  alicujus  propria,  sed  ut  appeltati- 
va.  Atque  hsec  sunt,  propter  quse  a  Mabittonio 
uti  et  Canisio,  qui  illum  hymnum  S.  Magno  etiam 
inscribit,  discedendum  putavi.  Sunt  et  alia  car- 
mina  in  laudatis  lectionibus  antiquis  Canisii,  quse 
de  Sancto  nostro  meminerunt,  sed  ea,  ne  nimius 
sim,  prsetermitto. 

112  Ex  dictis  manifeste  patet  ,  cultum  san- 
cti  Abbatis  nostri  seculo  ix  in  Germania  cele- 
brem  fuisse  :  quseri  hicjam  potest,  utrumidem 
Sanctus  canonizatus  fuerit.  Itaplane  asserit  Of- 
ficium  ipsius proprium  in  ecclesia  Constantiensi, 
anno  1725  editum  et  anno  1739  recusum,  in 
quo  lectio  3  secundi  Noctumi  his  verbis  conctu- 
ditur:  Quem  mirnculis  clarum  Joannes  IX,  Pon- 
tifcx  Maximus  ,  in  Sanctos  adscripsit.  Consonat 
aiiud  antiquius,  vulgatum  videlicet  anno  1671, 
annoquc  16S7  recognitum.  Denique  et  his  vetu- 
stius,  quod  screnissimus  et  eminentissimus  epi- 
scopus  et  Cardinalis  Andreas  ab  Austria  anno 
1599  edi  mandavit ;  verum  istudpaulo  aliter,  sed 
male  (ut  infra  ostendemus )  habet  in  hunc  mo- 
dum  :  Quem  miraculis  clarum  Joannes  IX  Pon. 
Max.,  qui  crentus  legltur  nnno  Christi  octing^ente- 
simo  septuag-esimo,  Dantonis  Augustani  episcopi 
prccibus  in  Sanctos  adscripsit.  Faucensis  abbas 
Martinus  in  Vita  Sancti  Latine  edita  anno  1021, 
capiti  37  huncetiam  titulum  prsefigit  :  De  trausla- 
tione  et  cnnonizatione  S.  Mngni :  sed  canoniza- 
tionem  illam  Jladriano  II  adscribit ;  forte  quod 
in  Ms.  suo  tegisset,  hujus  Pontificis  consensum 
pro  sacro  corpore  transferendo  a  Lantone  Au- 
gustano  antislite  impetratum  fuisse.  Ejusdem 
etiam  sententiic  fuit  Henricus,  abbas  item  Fau- 
censis,  in  suis  observationibus  Mss.  saspe  me- 
moratis,  in  quibus  transtationem  sub  Lantone 
factam,  ad  quam  Iladrianillconsensum  accesisse 
etiam  existimavit,  non  uno  in  loco  canonizationem 
appcltavit. 

113  Prmterea  est  in  museo  nostro  libellus  qui- 
dam,  Italico  idiomate  Ponne  anno  172G  editus 
occasione  canonizationis  SS.  Aloysiiet  Stanislai. 
llabet  hic  libellus  duos  catalogos,  quorum  pri- 
mus  continens  nomina  Sanctorum  privatim  ca- 
nonizatorum  a  summis  Pontificibus,  canoniza- 
tionem  S.  Magni  etiam  adstruit ;  at  eam  nec  Ea- 
driano  II,  nec  Joanni  IX,  sed  Joanni  VIII  ad- 
scribit.  Verba  accipe :  A  Joanne  VIII  S.  Am- 
pelius    episcopus  ,    S.    Magnus    nbbns.    Pra?dicti 


n 


Opusculi  nusquam  seprodit,  ita  ut  de  ejus  au- 
ctoritate  nihil  statuere  possimus  :  at  quisquis  il- 
le  fuerit,  parvw  fidei  esse  patet  ex  eo,  quod  de  S. 
Rosalia  ineodem  catalogo  scribat  :  A  Benedicto 
S.  Rosalia,  virgo  Panormitana  ,  ex  sang-uine 


VI 


Caroli  Magni  ,  anno  dcccclxxii  :  unde  conse- 
quensfieret,  ut  prsedictasancta,  cujus  morspost 
medium  seculi  xn  contigit,  jam  uttra  centum 
annos ,  prius  quam  nasceretur ,  canonizata 
fuisset. 

114,  Sed  nec  Breviariis  recensitis  certo  stari 
potest ;  recentiora  enim  sunt,  quam  ut  indubi- 
tatam  fidem  faciant,  praesertim  cum  in  antiquio- 
ribus,  quae  vidi,  ea  de  re  nullum  verbum  fiat. 
Certe  Breviarium  Constantiense,  quod  illustrissi- 
mus  Hugo  de  Landenberg  anno  1499  typis  Au- 
gustanis  excudi  jussit,  uti  et  aliud,  quod  Chri- 
stophorus  Mezterus,  ejusdem  sedis  episcopus, 
anno  1501  Lugduni  imprimi  curavit ,  prsefa- 
tam  canonizationem  non  commemorant  :  lectio- 
nes  ex  utroque  descriptas  nobis  Constantia  trans- 
misit  idem  ,  de  quo  jam  ssepe  memini  R.  P. 
Chardon,  qui  et  aliam  addidit  ex  Breviario 
quodam  antiquiori  Ms.  fere  toto  pergameno , 
cujus  tamen  setatem,  quia  capite  et  calce  mu- 
tilum  erat,  agnoscere  non  poterat :  sed  in  hoc 
quoque  de  canonizatione  nihil  prorsus  reperire 
est.  De  eadem  altum  pariter  silent  Officia  San- 
cti  propria  Augustanum  et  Curiense  ;  silet  etiam 
Sancti-gallense  et  vetus  Sorethanum,  quod  R. 
P.  Evermodus  Lorinzer  in  annotationibus  suis 
ad  me  missis  jam  secido  xv  aut  xiv  in  ecclesia 
Sorethana  [Schussenriedt)  recitari  solitum  fuisse, 
affirmat. 

115  Adde,  quod  Breviarium  Constantiense  an~ 
no  1599  ab  Eminent.  Andrea  de  Austria  ,  ut 
diximus,  editum,  in  eo  ipso  loco,  quo  Sanctum 
canonizatum  asserit,  excusari  ab  errore  nonpos- 
sit,  dum  initiumPontificatusJoannis  IXanno  870 
affigit ;  cum  constet,  illud  ad  minimum  28  annis 
serius  statuendum  esse.  Errorem  hunc  advertere 
posteriorum  editionum  curatores  ,  qui  annum 
creationis  Joannis  IX,  uti  et  nomeyx  Dantonis, 
qui  cum  istius  Pontificatu  non  recte  cohserebat, 
caute  expunxerunt,  quamvis  ipsam  canonizatio- 
nem  ipsissimis,  quibus  in  priori  concepta  erat, 
verbis  retinendam  censuerint.  Cum  itaque  cano- 
nizatio  ista  tam  vitioso  testimonio  nitatur,  non 
possumus  illam  ut  certam  admittere.  Nec  magis 
certaest  aliorum  sententia,  quse  eam  ab  Hadria- 
no  secundo  factam  statuit :  procut  dubio  enim 
nititur  exemplaribus  Vitse  ,  in  quibus  dicitur 
Lanto,  episcopus  Augustanus3  consensu  et  jussu 
Hadriani secundi Papse,  corpus  S.  Magni  transtu- 
tisse :  qua  de  re  quid  censendum  sit,  abunde  di- 
ximus  §  8,  num.  82  et  83. 


§ 


X.  Corpus  Sancti  deperditum  : 
reliquise  ejus  in  monasteriis 
Fuessensi  ,  Sorethano  et  Sale- 
mitano. 


Jam  diximus  supra  ,  tocum  ,  in  quo  Sancti 
corpus  post  elevationem  in  Fuessensi  templo 
factam  ,  reconditum  fuit ,  a  scriptore  appen- 
dicis  ad  Vitam  non  satis  determinate  indica- 
ri.  Lapsu   temporis  corpus  ipsum  deperditum 

fuit, 


»d 


ommno  incer 
ta  est. 


Corpus  jain 
nliquol  seculix 
deperditum 

e$t  cconjectuva 


Benrici  abba 
tis  Fuessensis 
incerta. 


Reliquix  San  ■ 
cti  FuSsss , 
cento  cuculli, 
stola,  manf/w 
lus. 


DIE  SEXTA  SEPTEMBRIS. 
A  fuit,  sivequodscpulturatmemoriapaulatim  ex-     tulationis   adscribitur 

ciaerxt,  sive  quod  a  barbaris  Alemanniam  de- 

vastantibus  erutum,  dispersumque  fuerit ,  autho- 

rum  metu  absconditum,  aut  alio  denique  casu 

perierit.  Ex  quo  autem  tempore  cceperit  latere, 

nihil  compertum  habeo,  nisiquodjam  tribus  se- 

culis  et  ultra  latuerit.  Discimus  hoc  ex  Henrici 

abbatis  annotationibus,  qui  ad  rem  prsesentem 

hsec  observat  ;  Incidi  in  librum  quemdam   vetu- 

stum,   in  quo   abbas  Joannes   Heff  de  sepultura 

S.    Mag-ni   conjecturando  ita  scribit.    Sequuntur 

Joannis  verba  Germanice  conscripta,  quse  mihi 

Latine  reddita  sic  sonant.  Item  erat  quoque  ex- 

structum  mag-num  sepulcrum  ex  lapide  in  medio 

templi;  quod  dicitur  esse   sepulcrum   S.  Conradi, 

qui  dicitur  fuisse  secundus  abbas  post  S.  Mag-num.' 

Et  cum  inferius  seu  profundius   fodiebamus,   in- 

veniebamus    sepulcrum    muratum  ,    supra    quod 

erat  positus.  Et  in  sepulcro  inveniebamus  corpus 

totum  consumptum  ;  non  aliter   aesi  fuisset  im- 

positum  et   sepultum    in   suo  habitu  monachali. 

Illius  ossa   deposuimus   in  sacristia  :    et  dictum 

sepulcrum  est  prope  altare,  spatio  duorum  pedum 
B  distans  a  sepulcro  presbyteri,   quod   est  in    tem- 

pli  medio.  Eg-o  credo   firmiter  ,  quod  prsedictum 

corpus    sit   corpus    S.   Mag-ni.    Utinam    Deus   id 

revelet  :  confido  ejus  gratiae.  Dein  subdit  Hen- 

ricus:   Haec  praefatus  abbas  Joannes  Heff  anno 

MCDLXVII. 

117  Verum  hsec  mera  conjectura  est,  nullo 
argumento  subnixa  :  addi  saltem  oportuit,  an 
corpori  isti  brachiorum  alterum,  quod  ad  San- 
cti-gallenses  translatum  diximus,  deesset,  necne: 
hinc  enim  in  alterutram  partem  solidum  argu- 
mentum  haberemus.  Porro  ossa  ista  servabantur 
etiam  in  sacristia,  seculo  xvn  jam  aliquot  an- 
nos  inchoato,  nec  adhuc  ut  S.  Magni  certo  agno- 
scebantur,  quemadmodum  ex  eodem  Henrico  ha- 
bemus,  tum  hoc  loco,  tum  alibi,  ubi  rursum  de 
Sancti  corpore  inquirens,prosequitur  in  Jwecver- 
ba  :  Sufficiat  nobis ,  quod  S.  Mag*nus  in  sua 
canonizatione  fita  elevationem  appellat)  de  suo 
primo  sepulchro  fuit  sublevatus,  et  in  eadem  nostra 
ecclesia  et  quidem  in  choro  et  subtus  altare  sit  re- 
conditus;  illiusque  reliquiae  non  paucas  tum  corpo- 
ris,  tum  aliae  adhuc  penes  nos  sint.  Denique  anony- 
mus  quidam  Faucensis  ccenobita,  qui  anno  29  la- 
bentis  seculi  Vitam  Sancti  Germanico  idiomate 
vulgavit,  lib.  Scap.  5  §  3  fatetur,  sancti  Abbatis 
corpus  eo,quo  scribebat  tempore,nondum  in  lucem 
erutum  fuisse. 

118  Ceteras  sancti  Abbatis  reliquias  recenset 
P.  Babenstuber  lib.  3  cap.  5  in  hunc  modum  : 
Visuntur  in  hierophylacio,  praeter  centonem  cu- 
culli,  quo  amiciebatur,  stola  et  manipulus,  ut 
vocantur  :  quibus  indutus  ad  aram  faciebat.  Ad- 
est  prseterea  calix  argenteus  ,  in  quo  itidem 
operari  Sacris  consueverat.  Monstratur  etiam  ar- 
g-entea  crucicula  .  .  .  Asservatur  denique  cele- 
bris  illa  cambatta  (baculus  seu  pedum)  ut  olim 
in  boas  et  feras  validior  orani  ciava  Herculis, 
it;i  hodiedum  vermiura,  murium,  noxiorumque 
insectorum  g*eneri  universo  terribilis  et  exitia- 
bilis.  Tum  paucis  interjectis,  assignat  beneficia 
per  usum  harum  reliquiarum  a  Deo  impetrari 
solita.  Et  de  lacinia  cuculii  quidom  ,  inquit , 
fama  fert  antiquissima,  sasculis  jam  anterioribus 
solitam  aegrotis  ac  prsesertim  foeminis  in  partu 
laborantibus  ,  religiose  applicari,  optato  Ia?toque 
eventu.  Stolae  et  manipulo  [confectis  ex  holo- 
serico  viridis  coloris,  teste  anonymo  Faucensi 
in     Vita     Germanica )    nihil     peculiaris    oppi- 

Septembris  Tomus  II, 


723 

applicantur  tamen  cum 
csetens  aliquando  reliquiis.  Jara  vero  de  Cruce 
plus  quam  notum  exploratumque  est  ,  ea 
dum  tonanti  calo,  «lademque  agris  minanti  ob- 
jicitur,  disjici  nubil,,  serenari  aerem  ,  fuo.ari 
terapestatum  conciutores  daemones  ,  fru^esque 
impendentis  a  g-randine  vastitatis  prastari  immu- 
nes. 

119  Porro  e  calice  multi   hactenus  sanitatem 

mcolumitatemque  biberunt  :  illi  quidera  crebrius, 
quibus  aut  febris,  aut  venenum,  aut  magica 
maleficentia  pemiciem  consciverat :  sed  et  aliis 
inde  hausisse,  multoties  remedio  fuit  praesenti,  qui 
vertig-ine  rotabantur,  doloredentium  cruciabantur, 
syncopen  patiebantur,  aut  aliis  quibusdam  segTi- 
tudinibus  conflictabantur.  De  pedo  mox  latius 
agemus,  postquam  pauca  de  cruce  notaverimus. 
Hsec  crux  illa  ipsa  creditur,  qua  Sanctus,  dum 
viveret,  usus  dicitur  cap.  5  num.  49.  Habebat 
autem  B.  Mag-nus  diaconus  pendentem  in  collo 
crucem,  in  qua  continebantur  reliquiae  beatse  Dei 
g-enitricis  Mariae,  et  de  lig-uo  sanctae  Crucis,  atque 
sanctorum  martyrum  Mauricii  et  sociorum  ejus, 
necnon  beatorum  confessorum  Columbani  et  Gal- 
li  Easdem  illas  reliquias  hodiedum  cruci  adhuc 
inclusas  esse ,  scribit  anonymus  Faucensis  : 
idem  seculo  proxime  elapso  testatus  est  sxpe 
laudatus  abbas  Henricus,  qui  illam  aperiens, 
septem  in  ea  particulas  deprehendit,  sine  ulla 
inscriptione.  Juverit  ipsius  verba  retulisse,  ut 
quid  de  his  statuendum  sit,  eruditus  lector  ipse 
dijudicet. 

120  Notat,  inquit,  quod  iliae  reliquiae  in  le- 
g^enda  positse,  absque  dubio  usque  hodie  in  cru- 
cicula  S.  Magni  sunt  inclusce,  maximeque  ve- 
nerandae.  Nam  eg-o  abbns  Henricus  haec  scribens 
anno  mdcvii,  die  xiv  Aug-usti,  hanc  cruciculam 
in  pra?sentia  Eratris  Abrahami  Hayl  supprioris, 
et  F.  Caspari  Weber  custodis ,  ac  quorumdam 
saecularium,  aperire  feci,  ct  inveni  septem  parti- 
culas  (sic  divino,  Germanice  enim  legitur  sibeu 
penijcjclin,  quam  vocem  nusquam  reperire  potui) 
recte  et  affabre  inclusas  :  sed  non  habent  schedas; 
vel  si  habuerunt,  antiquitate  sunt  corrosae.  Quod 
ad  formam  ac  materiam  spectat,  tradilurin  Vita 
Germanica  lib.  3  cap.  5,  §  3,  diciturque  tota  esse 
argentea  ,  nisi  quod  crucifixi  Domini  imago 
deaurata  sit.  Stipes  cruciculos  in  longitudinem 
porrigitur  quinque  unciis  cum  dimidia,pars  vero, 
quse stipiti transversa  incumbit ,quatuor etmedia: 
latitudo  ubique  semiunciam  paidulum  excedit. 
Additur  in  quatuor  crucis  extremitaiibus,  pre- 
tiosos  lapillos  fulgere ,  quorum  nomina  acpretium 
ignorentur. 

121  Venio  nunc  ad  prodigiosum  illum  bacu- 
lum  continuis  beneficiis  per  universam  Sueviam 
longe  celeberrimum.  In  Vita  cambuta,  carabut- 
ta  et  cambotta  ,  vocatur ;  qua  voce  modo  pe- 
dum  pastorale,  quali  antistites  utuntur,  modo 
sustentaculum  axiiiarc,  modo  scipio  viatorius  de- 
notatur  .-  in  posteriori  significatione  adhiberi  in 
Vita,  ex  gestarum  rerum  contextu  manifestum 
est.  Sanctus  Cotumbanus  eo  primum  usus  dici- 
tur,  eumdemque,  cum  supremo  morbo  con/ticta- 
retur,  S.  Gallo,  disciputo  quondam  suo,  in  re- 
concitiati  animi  tesseram,  post  mortem  suam  de- 
ferendiim  tegasse,  quod  et  S.  Magni  opera  ad- 
impletum  est,  ut  habet  biographus  in  Vita  cap. 
3.  Post  aliquot  annos  defuncto  Gallo,  scipionem 
hunc  adeptus  Mag-nus,  ad  Fauces  Jutias  pertu- 
iit  :  inquo  itinere  jnvpe  Campodunum,  oppidum 
Algese  in  Suevise  circulo,  hoc  ipso  baculo  enor- 

97  mem 


calix,  crux, 
eorunvjvs  n>- 


E 


et  aliquatit 
notitia. 


Baculus,  vct 
pedum  a  SS. 
i  'o/uni&ano, 
Galto  <■(  ,i,',f. 
gno  tractatut: 


:n 


DE  S.  MAGNO  ABBATE. 


kuciom 

C.  S. 


i»  monastcriis 
Fuitsensi  et 


mem  draconem  peremisse  perhibetur,  in  eadem 
Vita  cap.  4;  ubi  tamen  tam  incredibilia  immi- 
scentur,  ut  non  diffculter  hac  in  parte  fabu- 
iatoris  cujusdam  interpolatio  agnoscatur.  Non 
inficior  equidem,  draconem  aliquem  id  loci  a 
Sancto  nostro  interfectum,  vermesque  aui  serpen- 
tes  Campodunum,  aut  vicina  huic  loca  infestan- 
tes,  prsedicti  scipionis  usu  abactos  fugatosque 
fuisse,  quemadmodum  hisce  temporibus  frequen- 
ter  fieri  constat  :  sed  totum  istud  oppidum  solis 
vermibus  habitatum,  ac  propterea  ab  incolis  pe- 
nitus  desertum  fuisse,  nugator  iste  mihinonper- 
suaserit. 

122  Incertum  est,  quamdiu  salutifer  ille  ba- 
culus,  translato  ad  Superos  Mag-no,  apud  Fues- 

Sancti-gaiiensi  senses  permanserit.  Rationem  dubitandi  prsebet 
Ekhehardus,  dictus  Junior,  seculi  xi  scriptor, 
quide  Casibus  monasterii  S.  Gallicap.  '>\  iradit, 
eum  a?tate  B.  Notheri  Balbuli,  id  est  seculo  ix 
et  initio  x,  in  preefato  Sancti  gallensi  cocnobio  in- 
ter  sacra  cimelta  servatum  fuisse.  Ait  siquidem 
B.Notkero,cum  incrypta  duodecim  Apostolorumt 
sanctique  Cotumbani  piis  lacrymis  indulgeret, 
B  dicmonem  forma  canina  apparuisse ;  quem  illc 
arrepto  SS.  Columbani  et  Galli  baculo  probe 
mulctatum  abcgerit.  Verba  ejus  hsec  sunt  :  Ee- 
stinato  autom  aram   S.   Qalli   adiens  (Notkerus) 

*.  «Caili  carabocam  suam  *  et  mag-istri  ejus  (Columbani) 
multarum  virtutum  operatricem  cum  spera  illa 
S.  Crucis  notissima  rapuit,  et  in  introitu  cryptse 
dextero  spcra  posita,  cum  baculo  sinistrorsum 
caninum  illum  a^grcssus  cst  diabolum.  Subdit 
deinde,  eum  tot  ictus  tentatori  inflixisse,  ut  ba- 
culuni  ruperit ;  quem  proinde  ,  ut  res  lateret, 
clam  refici  curavit.  At  ille  ,  inquit ,  cum  ei 
ictum  ultimura  fecissct,  baculum  sanotum  fre- 
glt.  Et  post  pauca  :  Baculo  per  fabrum  rcparato, 
quoU  factum  est,  ad  tempus  occultavit. 

123  llunc  baculum  eum  ipsum  esse  ,  qui  in 
Fucssensi  monasterio  servatur,  liquet  ex  Vita 
ejusdem  B.  Notkeri,  per  alterum  EkkeJtardum 
Sancti-gallensem  <iecanum,seculo  xiii  conscripta, 
quam  Papebrochius  noster  tom.  i  Apritis  ad 
diem  \  \  edidit,  In  ea  enim  num.  39  expresse  di- 
citur  Notkerus  eam  cambotam  in  caxlendo  dse- 
mone  adhibuisse,  quara  sanctus  magister  Colum- 

C  banus  per  Mag-nonldum  diaeonum  miserat  cum 
epistola  absolutionis ,  felici  discipulo  suo  Gallo , 
multarum  virtutum  operatricem.  De  eodem  ba- 
culo  rursum  mentio  fit  in  Processu  canonizatio- 
nis  pnvdicti  beati,  sub  Jidio  n  anno  1513  in- 
choato,  in  quo  in  Actis  nostris  ymm.  38  hsec  te- 
guntur  :  Idem  etiara  testis  (Ulricus  Herr  rao- 
naclius  professus,  et  conventualis  monasterii  S. 
Qalli,  ut  pr&mittitur)  bacalura  valde  antiquum, 
habentem  fracturam,  de  quo  in  xxvi  (apud  Pa- 
pebrochium  num.  39  et  10)  capitulo  Vitae  13. 
Noiktri  (ii  mentiOj  attulitj  qui  dicitur  baculus 
S.  Colmnbani,  cuni  quo  idera  B.  Notkerus  daemo- 
nem  vorbornssc  asscritur  Verba  hsec  me  dubium 
reiinquunt,utrum  taudatus  Ulricus Herr  bacidum 
itlithi  ex  S<uuti-gallensi,anFuessensi  abbatiaat- 
tulerit,  (f(<jue  adeo  an  initio  secuti  xvi  in  hac,  an 
in  illa  servaretur.  Sed  quidquid  sit  de  tempore, 
quo  sive  ad  Sancti  gallenses,  sive  ad  Fuessenses 
percenit,  jam  diu  apud  hos,  nemine,quod  quidem 
sciam,  contradicente,  custoditur,  magno  circum- 
jacentium  agroi-um  bono,  ut ex sequenti paragra- 
pho  apparebit. 

cjus  detcriptio      124  Formam  bacidi  ac  longitudinem   R.   P. 

tt  fbrma.        Columbanus  Zeiller,  ejusdem  camobii  professus 
anno  1715  transmisit  ad  R.  P.  Mauritium  Char- 


fii  i  -  neralione 

«CtVUtlf. 


don,  Societatis  Jesu  collegii  Constantiensis  in 
Suevia  rectorem,  a  quo,  ut  plurima  alia,  eam 
acceptam  seri  incidendam  curavi,  servata,  quan- 
tum  ehalcographus  potuit,  partium  proportione. 
Notat  autem  taudatus  P.  Zeilter,  materiam  ejus- 
dem  tignum  esse,  incognitum  tamen  :  argenteas 
laminas,  quibus  ipse  bacutus  includitur,  partim 
ad  ornatum ,  partim  conservationis  causa  ad- 
ditas  fuisse :  ne  scilicet  vetustate  sua,  longoque 
usu  pauiatim  tereretur.  Ad  ornatum  item  spectat 
Sancti  effigies  (deaurata,  an  aurea  sit,  ignoro 
imposita.  Totus  scipio  ad  tres  pedes  Antverpien- 
ses  extenditur;  figuram  sequens  tabula  exhibet. 
Videtur  autem  quasdam  sacras  retiquias  inclu- 
sas  habere ;  nam  Henricus  abbas  postqnam  de 
.  Sancti  crucicula  annotavit  ea  ,  quse  num,  120 
retulimus,  ita  prosequitur  :  Hac  occasione  et 
baculum  S.  Magni  apcrire  curavi  ,  ubi  inveni 
rellquias  divse  Virg-inis,  S.  Benedicti,  S.  Mag*ni,  S. 
Galli,  S.Udalrici,  S.  Sebastiani,  S.Eustachii  et  Mau- 
ritii,  cum  schedis  suis,  nomina  continentibus.  Item 
aliam  particulam  absque  scheda  legibili.  Hsec  ipse 
anno  1607. 

\Z$  Porro  frequentissimabeneficia,  quse  Deus 
in  Sancti  sui  gloriam  per  eumdem  baculwn  con- 
ferre  dignatus  est,  non  immerito  alios  etiam  re- 
ligiosos  viros  impidere,  ut  aliquam  ex  eo  par- 
ticulam  obtinere  satagerent.  Inter  ceteros  Sore- 
thani  canonicilregulares,  Ordinis  Prsemonstra- 
tensis,  de  quibus§  12,  a  num.  148,  iterumque 
§  13  agemus  ,  notabilem  particuiam  impetra- 
runt,  quam  pretioso  pedo  inclusam,  non  mino- 
ri ,  quam  Fauceyises  successu ,  contra  noxia 
agris  hortisque  insecta  adhibent.  Accipe,  quse  in 
hanc  rem  communicavit  mihi  ssepe  laudatus  P. 
Lorinzer  :  luter  cseteras,  quas  possidet  Sorethum, 
et  universa  Suevia  veneratur,  reliquias,  minime 
postremum  locum  sibi  vendicat  baculus  prodig*io- 
susS.  Mag;ni,  abbatis  confessoris  et  patroni  nostri. 
Huncquasijure  hseredit:irio  accepit  a  SS.  patribus 
Columbano  et  Gallo,  Sorethum  vero  a  monasterio 
Faucensi  ,  non  quidom  integrum  baculum  ,  sed 
solum  partem  illius  notabilem  de  vero  baculo  sum- 
ptam,  et  apraedicto  conventu  Sorethensibus  dona- 
tarn.  Quo  autem  tempore  haec  donatio  facta  fuerit, 
determinare  non  possuraus :  etenim  variae  tempo- 
rum  revolutioues,  tot  bellici  tumultus,  tot  invasio- 
nes,  expilationes  ac  devastationes  monasterii,  quse 
a  prima  fundatione  usque  ad  hsec  postrema  tem- 
pora  contig-erunt,  omnem  retro  meraoriam  obli- 
terarunt,  et  authentica  monumenta  penitus  abstu- 
lerunt. 

12G  Interim  tamen  communis  et  certa  et  per- 
petua  traditio  tenet,  a  nemine  hactenus  impu- 
gnata,  atque  ab  ipsis  monachis  Fiessensibus  ul- 
tro  asserta,  particulam  nostram  de  vero  bacu- 
lo  S.  Magrai  fuisse  sumptam  :  idqne  innumeris 
prodigiosis  effectibus,  qui  ex  baculi  nostri  con- 
tactu  et  devota  applicatione  hactenus  subsecuti 
suut,  sufficientissime  comprobatur,  et  quasi  ad 
oculum  demonstratur,  Hsec  de  sacra  particuia 
Lorinzer  :  de  pedo  vero,  cui  ea  inserta  est,  ait, 
iliud  totum  argenteum  esse  auro  obductum,  va- 
riisque  distinctum  gemmis,  a  capite  ad  catcem 
quatuorpedes  Sorethanos,  totidemque pottices  in 
longitudinem  exiendi.  Unde  obiter  adverte,  er- 
rasseAnnalistam  Ordinis  Prasmonstratensis,dum 
tom.  2  Annal.  col.  834  bacidum  illum  vocavit 
altitudinis  portentosas  :  in  quem  errorem  lapsus 
videri  potest  ex  male  intellecta  voce  :  prodigiosus, 
quas  bacuto  addi  consuevit;  quamque  ipse  de  al- 
titudine  interpretatus  sit,  cum  de  prodigiis  per 

eumdem 


E 

Ejusdem  par- 
ticulasei-vatur 
apud  Sorclha- 
nos  t  Ordinis 
Pr.rmonstra- 
tensis, 


pretioso  pedo 
inclusa,  cujus 
formam  exhi- 
bemus  ; 


725 


(§).! 


1 

111 

1 
I 


acctom 


DIE  SEXTA  SEPTEMBIUS. 

eumdempatrari  solitis  explicare  debuisset.  Dein- 
de  dum  laudatus  Annalista  col.  833  de  Didaco 
Strobele,  qui  anno  1719  Sorethensis  abbas  ele- 
ctus  est,  ait  :  Prodigiosum  S.  Magni  abbatis  ba- 
culum  pretiosis  acclusit  lipsanis;  aut  ita  intel- 
ligendus  est,  ut  velit  preedictum  prsesulem  par- 
ticulam  baculijama  multo  tempore  in  abbatia 
asservatam,  pretioso  pedo  inclusisse,  aut  pugnat 
cum  verbis  Lorinzeri,  qui  sacrum  istud  do- 
num  mutto  facit  antiquius.  Nunc  ccepta  resu- 
mamus,  In  ipso  pedi  apice  fulget  Sancti  statua, 
ex  eodem  pretioso  metallo  elaborata,  in  cujus 
pectore  commemorata  sacra  particula,  duos  fere 
pollices  longa ,  dimidium  lata ,  sub  crystallino 
vitro  asservatur,  poputique  venerationi  exponi- 
tur.  Ceterum  rem  non  ingratam  Suevis  me  fa- 
cturum  arbitratus  sum ,  si  et  hunc  baculum , 
cujus  salutifera  ope  toties  gavisi  sunt,  lectorum 
oculis  objicerem.  Habe  itaque  illum  in  sequenti 
tabuta  pag.  726  una  cum  sacra  particula,  secun- 
dum  delineationem  a  seepe  laudafo  Lorinzero  mi- 
hi  transmissam. 

127  Aliquod  etiam  frustulum  ex  eodem  Fau- 
censi  bacido  obtinuit  monasterium  Salemitanum,  ,°,^£i£ 
Ordinis  Cisterciensis,  in  Suevia ;  ut  discimus  ex  e 
epistola  a  quodam  ejusdem  monasterii  religioso, 
ad  supra  memoratum  P.  Chardon  anno  1744 
hac  super  re  data,  in  hsec  verba :  Ultimus  Re- 
verendissimus  et  pientissimus  abbas  noster,  Ste- 
phanus  Jung*,  cum  visitaturus  monasteria  sua , 
qua  vicarius  generalis  S.  Ordinis  nostri  per  su- 
periorem  Germania,  Fuessam  venisset,  non  par- 
tem,  sed  particulam  de  baculo  ibidem  asservato 
obtinuit ,  et  baculum  prorsus  ad  imitationem 
illius  Fuessensis  fieri  jussit ,  eique  pnedictam 
particulam  de  baculo  S.  Mag-ni  inclusit.  Ante 
annos  autem  quatuor,  scilicet  mdccxl  ,  die  S. 
Joannis  Baptist®,  obtulit  Reverendissimo  DD. 
nostro  prassuli  Constantino  Muller  partem  de 
cuculla  S.  Mag-ui,  quam  ab  ejusdem  monaste- 
rii  abbate,  cum  sig;illi  abbatialis  impressione  ob- 
tinui  supplex  Dein  praenorainatus  R.  D.  Con- 
stantinus  tam  baculi ,  quara  cucullte  particulam 
baculo  argenteo,  ad  normam  prioris  lignei  facto, 
indidit.  Mittitur  hic  baculus  ad  loca  monasterio 
nostro  ubilibet  subjecta;  et  profecto  uberrima 
contra    vermes    et   alia    noxia    insecta   beneficia 


item  alta  apud 
Salemitanos, 
Ordinis  Ci- 


inde  sentimus. 


V 


§  XI.  De  miraculis  per  S.  Magni  in- 
vocationem ,  et  usum  baculi  fieri 
solitis. 


Ludovicus  Babenstuber  lib.  3    Vitas,  cap.  5,  iViraflilis 
prodigiosi  scipionis  admirabiles  effectus  kis  «icf-i 
verbis  complectitur  :  Ejusdera  Cambattae  vis  ad-  »•• contra  »»■ 
versus   insecta,  aliasque  bestiolas  frugibus  infe-  * 
stas,  plane  adrairanda  est  :  quod  vere  et  asstate 
satis  superque  demonstrant  quotidiana  fere  expe- 
rimenta,   quibus  manifeste  deprehenditur,   illius- 
modi   animalcula  eamdem   inter  preces    ritusque 
usitatos  terrae   infixam  ferre   non  posse ;  sed  vel 
extemplo    emori  ,    vel    migrare    alio    vel    in   fo- 
vearura    latebras   properare,   ut    praesenti    exitio 
se  eripiant.   Fugantur  prceterea ,    aut    necantur , 
insecta    ramis ,    frondibus,    ramentis,   aut    terra 
hoc  baculo  (vel   etiam    cruce   S.   Magni)  lustra- 
tis,   dum    iila    hortis ,  pratis ,   agris  inseruntur, 

hao 


M 


i       ZZ.     m 

llli: 

H' 

■: 

DE  S.  MAGNO  ABBATE. 

hac  in  pulveres  comminuta  solum  conspergitur.  D 
Atque  hinc  fit,  ut  sacrum  hoc  Alexicacon  certa- 
tim  expetant  Tirolii,  Algoii,  Acroniani,  Brigan- 
tini,  Helvetii,  Suevi,  Boii  aliique  populi.  Simi- 
lia  habet  Gabriel  Bucelinus,  in  Menologio  Be- 
nedictino  ad  diem  vi  Septembris  sic  scribens  : 
Expetitur  in  diversas  superioris  Gerraanice  pro- 
vincias  lituus  sanctissimi  Abbatis,  argento  hodie 
auroque  affabre  circumdatus ,  contra  frequentes 
insectorum  plagas  et  miserandas  pratorum  atque 
agrorum  vastitates  j  magnoque  occurrentis  populi 
plausu,  pompaque  solemni  excipitur,  deducitur,  et 
terrae  infixus,  perpetuato,  tanto  decursu  soeculorum, 
miraculo,  prodigiosissime  interfectis,  an  depulsis 
ejusmodi  bestiolis,  arHictissirais  populis  opitulatur. 
Hnec  ipsi,  quas  modo  idoneis  testimoniis  confirma- 
bimus. 

129  Ac  primo  quidem,  ut  ab  antiquiori  ordia-  variisprodt- 
mur,  in  Annotaiionibus  manuscriptis  Henrici  rJl,s 
abbaiis  Faucensis  ante  annum  1611  exaratis,  re- 
perio  sequentia  :  Quoad  ejus  baculum  experientia 
hactenus  abunde  docuit,  quod,  dum  in  terra  figi- 
tur,  ubi  verraes  demoliri  conantur  frumenta  et 
alia  teme  naseentia ,  quod  vermes  illico  deci- 
dunt,  abscendunt  et  moriuntur.  Et  sic  divus  Ma-  E 
gnus  quoad  mortificationem  vermium ,  a  Do- 
mino  Deo  peculari  est  gratia  donatus ,  ut  vix 
similis  inventus  sit  illi,  qui  ita  expellat,  morti- 
ficetque  verraes,  ciniphes,  erucas  et  reliqua  no- 
civa  frumentis  ,  arboribus ,  segetibus  ,  herbis- 
que  :  adeo  ut  horum  mirabilium  fama  attractis 
hominibus,  experientiaque  edoctis,  saspissime  re- 
liquiai  praefatse  sint  petitse,  asportatae  et  circum- 
ductoe  in  regionibus  Atticis ,  Bavaricis ,  Suevi- 
cis ,  Helvetianis  ac  consimilibus ,  ubi  Dominus 
Deus,  per  merita  sanctissimi  patroni  nostri  Ma- 
gni,  magna  valde  est  operatus;  adeo  ut  iu  ipsa 
processione  et  circumductione  reliquiarum  ,  ver- 
mes  a  frugibus  teme  ceciderint ,  recesserint  et 
mortui   fuerint. 

130  Sic  sub  abbate  Benedicto  rogavit  abbas  aeculovntxrii 
Staingadiensis ,  ut  dirigeret  noster  abbas  custo- 
dem  nostrum  cum  reliquiis  S.  Magui  in  Stain- 
gaden,  quia  vermes,  vulgariter  dicti  crucse,  her- 
bas  arrodere  parabant.  Cui  abbas  noster  favens 
ut  vicino,  misit  ei  custodem  ,  qui  reliquiis  divi 
Magni  benedixit  illa  olera  et  terrae  nascentia. 
Et  cum  postea  ille  abbas  nostro  custodi  huma-  $ 
nitatis  obsequia  exhiberet,  ecee  cum  gaudio  ad- 
venit  pavonum  curator  de  Staingaden  ad  mensam 
abbatis  edentis  cum  custode  nostro ,  et  accla- 
mavit  comedentibus,  ut  accurrerent  et  viderent 
mirabilia,  quia  re  vera  recederent  omnes  ver- 
mes  ex  hortis ,  relinquentes  herbas  et  olera ; 
nec  amplius  comparuerunt.  Similiter  factum  an- 
no  mdliii.  Item  anno  mdlx  ,  anno  mdlxviii. 
Item  anno  mdlxxx ,  anno  mdlxiii  ,  anno  mdliv. 
Item  auno  mdlxxxv  ,  anno  mdlxxxvi  , '  anno 
mdlxxxvii  ,  anno  mdlxxxii  ,  anno  mdcvi  ;  et 
aliis  iu  plurimis  locis,  praesertim  circa  loca  Bri- 
gantina,  iu  Schongau ;  in  Vils ,  in  Seckh  et 
Riekhholz  ,  Ayttwang  ,  Rettenberg  ,  Immenstat 
etc.  Ita  ut  propter  praesentissimam  virtutera  tres 
pagi  diuastise  Brigantinae,  nempe  Krunenbach , 
Kestras  et  llettenbach ,  diem  S.  Magni  singulis 
annis  feriari  promiserint  datis  litteris;  quod  eos 
diligentissime  observare  experimur.  Observandum 
porro  estt  laudatum  abbatem  beneficiis,  qu^e  re- 
fert,  scriptorem  esse  contemporaneum ,  quippe 
qui  anno  1604  ad  S.  Magni  preelaturum  primum 
evectus  est. 
131  Recentiora  sunt,  quee  in  idem  argumen-  etxxmexpio- 

tum  rata 


et  variis  tesli 
moniis  confir 
ma 


Litterx,  qui- 
bus  mugistra 
tus  Ingohla- 
diensi$ 


DIE  SEXTA.  SEPTEMBRIS 
A  tum  accepimus  ex  Suevia.   Reverendus  P.  Co- 

lumbanus  Zeiller,  abbatias  Faucensis  professus, 

inlitterissuisad  R.  P.  Chardon,  anno  1745  da- 

tis  super  hoc  argumento,  sic  scribit  :   Quod  be- 

neficia  attinet,  sciendum  et  secure  patribus  Ant- 

verpiensibus  insinuandum  est,  ea  singulis  annis 

in  benedictionibus    agrorum,    pratorum ,    horto- 

rum   etc.  ,     nocivis  animalibus    iufectorum  con- 

tingere ,  uti  abunde  testantur  Suevia ,  Bavaria , 

Tyrolis  ,    Brisgoia  ;   et    praecipue  suepius ,    nomi- 

natim    anno    mdccxxxi  ,    experta    est    Helvetia , 

fere   attonita    ob    iusolitos   favores ,    et   depulsos 

aut  statim  emortuos  ejusmodi  noxiorum  insecto- 

rum   greges.  Advertendum  insuper ,   pro  locorum 

qualitate  ,   ubi  sanctae  reliquise  desiderantur  ,  ad- 

venientem  P.  Custodem  ,  baculum  S.  Magni   fe- 

rentem ,  summa    cum  pompa  excipi ,  incolas  sub 

pulsu  campanarum  ,  suppiice  agmine  extra  por- 

tas  obviam  venire ,  sicque  reducem  comitari  etc. 

Hsec  P.  Columbanus :  at  quoniam  domesticum 

testimonium  quibusdam  male  criticis  forte  suspe- 

ctumvideripossit,  addo  et  alia  aliunde  petita. 

Diligentissimus  adjutor  noster  ,  preefatus  R.  P. 

ChardonscripseratadmonasteriumCampodunen- 
B  se  Ordinis  S.  Benedicti  in  Suevia ,  ut  si  qua  in 

archivio  suo  de  S.  Magni  actis  aut  miraculis  mo- 
numenta  haberent ,  ea  communicare  ne  grava- 
rentur. 

132  Responsum  tulit  perhumanum,  monumen- 
ta  nulla.  Quippe  post  rebellium  rusticorum  furo- 
rem ,  quo  monasterium  istud  anno  1525  peni- 
tus  devastatum  fuit ,  nihil  propemodum  ex  sa- 
cris  reliquiis  et  antiquis  Mss.  superfuisse ,  et 
hoc  ipsum  bello  Suecico ,  quo  eadem  abbatia  an- 
no  1632  extrema  passa  est ,  omnino  sublatum 
fuisse.  Addebant  tamen  prsefatse  litterse  insigne 
testimonium,  quod  totidem  verbis  huc  transfero. 
Non  obstante  tamen  deploranda  hac  nostra  pe- 
nuria  ,  abundamus  vivis  testibus  de  magna  S. 
Magni  apud  Deum  aestimatione  ;  cum  vix  ullus 
in  hoc  territorio  et  viciniis  homo  sanse  mentis 
reperiendus  sit,  qui  non  jurato  affirmare  possit, 
se  suosque  parentes  ac  vicinos  multoties  per  in- 
tercessionem  S.  Magni  iiberationem  ab  infesta- 
tione  murium  et  insectorum  obtinuisse.  Statim 
enim  ac  hujusmodi  plaga ,  in  hisce  regionibus 
haud  rara  ,  sese  insinuare  videtur ,  pie  recurrunt 
agricolae  ad  Faucense  monasterium ,  supplicant 
pro  ablegando  baculo  S.  Magui  :  quo  obtento, 
et  peracta  cum  congruis  orationibus  supra  agros  , 
prata  etc,  benedictione,  mures  et  alii  iugrati  mes- 
sores  agrorum  ,  quasi  instantanee  disparere  solent. 
Deiisdem,  nisi  fallor  prodigiis  loquitur  Carolus 
Meichelbecius  Benedictinus  Benedicto-buranus 
Historise  Frinsingensis  tom.  i,  Dissert.  2,  pag. 
xiii,  ubi  de  S.  Magno  agens  hsec  habet  :  Cujus 
sanctitatem  quotidiana  omues  naturae  vires  exce- 
dentiabeneficia  etiamnum  testantur,  ipsisqueetiam 
heterodoxis  lumen  Catholicae  ndei  aliquando  acceu- 
dunt. 

133  Hsec  autem  quam  vere  asserantur ,  col- 
ligere  licet  ex  authentieis  litteris  ,  a  magistratu 
Ingolstadiensi ,  anno  1729  ad  abbatem  Faucen- 
sem  datis ,  quibus  simile  prodigium  ,  ope  bacuii 
impetratum,  cum  gratiarum  actione  Ingolsta- 
dienses  attestantur.  Scriptse  esesunt  idiomate  Ger- 
manico,  et  a  Proprsetore  ac  sedili  majore ,  nec~ 
non  a  civitatis  capitaneo ,  ut  vocant ,  et  sediti 
minore ,  et  universa  fabricse  prsefectura  subscri- 
ptse.  Earumdem  copiam  manu  propria  Reveren  ■ 
dissimi  domini  Benedicti ,  pro  tempore  abbatis 
Faucensis  subnotatam,  ejusdemque  sigilloadfi- 


727 


tXCtO*t 

c  » 


dem  faciendam  munitam,  procuravit  nobis  ami- 
cissimus  noster  R.  P.  Chardon,  qui  et  eas  Latine 
vertit  in  hunc  modum. 

134  Reverendissime  f  preenobilis  et  amplissime  prodigium 
domine,  domine  Prselate,  domine  gratiose.  ann/>  171ft  «* 

Deo  optimo  raaximo  infinit*  sint  gTates,  quod  murtumex- 
anno  elapso  eara  nobis  indiderit  raentem,  et  pro-  *"*""* 
digiosum  S.  Magni  baculum  contra  mures  aliaque 
noxia  insecta  huc  mittendum  expetierimus  :  re- 
verendissimas  vero  et  praenobili  amplitudini  vestrse, 
et  toti  laudabili  conventui  ac  monasterio  nos 
cum  universa  fabricae  praefectura  in  omne  asvum 
obstrictos  fatemur;  utpote  quse  ad  preces  no- 
stras  in  extrema ,  qua  affligebamur,  necessitate 
et  calamitate,  prodigioso  hoc  S.  Mag^i  baculo 
nobis  illico  succurrit,  et  eumdem  per  admo- 
dum  K.  P.  Augustinum  Wundt,  rarum  omnino 
zelotem  et  laudatissimum  sacerdotem  ( cui  Superi 
ardentissimas  suas  preces,  quibus  Deus  in  no- 
stra  vota  flecti  debuit  ,  indefessam  operam  et 
laborem ,  aeternis  prsemiis  remunerari  velint  ) 
gratiose  submisit.  Et  sane  prodigiosam  hanc 
Sancti ,  nomine  et  re  Magni ,  opem  ita  sumus 
experti  ,  ut  per  integrnm  postea  annum  in  agris 
nostris  ,  hortis  et  domibus,  nec  murem,  nec  aliud  g 
quodpiam  insectum,  vel  videri  vel  sentiri  sit  da- 
tum  ,  adeoque  nunc  divite  et  ubere  messe  frua- 
mur. 

135  In  Ievidense  summae  gratitudinis  nostrae  patraium, 
signum  ,  legamus  decem  fiorenos  in  arculam  gratmtetta- 
reponendos  ,  et  gratiosa;  dispositioni  reliuqui-  (ur : 
mus,  num  reverendissimse  et  praenobili  amplitu- 
dini  vestrae  placeat  ,  ut  duo  vel  tria  Sacra  in  ho- 
norem  S.  Magni  ex  hoc  aere  legantur  ;  nos  ipso 
S.  Magni  festo  in  gratiarum  actionem,  et  ad 
impetrandos  ulteriores  Divi  favores  ,  solenne 
Officium  decantari  curabimus,  nec  umquam  per- 
mittemus,  ut  hic  Ingolstadii  casleste  hoc  bene- 
ficium  ingratie  oblivioni  tradatur,  adjectis  demis- 
sis  precibus  ,  dignetur  reverendissima  et  prseno- 
bilis  amplitudo  vestra  apud  S.  Magrni  pretio.^os 
cineres  pro  nobis  intercedere ,  ut  ojusdem  au- 
xilio  etiam  deinceps  frui  mereamur ;  qui  hoc 
gratioso  annutu  freti ,  omni  possibili  modo  et 
devotione  ,  in  gratiosos  et  pereunes  favores  nos 
obsequiose  commendamus.    Ingolstadii  xxv  Julii 

MOCCXXIX. 

ReverendissimEe,  pr&enobilis  et  amplissimce  domi-  $ 
nationis  vestrse, 

Obsequiosi 
JoannesReusch,  J.  U.  lic,  urbis  Pro-pra;tor,  etp.  t. 

iEdilis  major. 
Vitus  Kleydorster,  civitatis  Capitaneus,  et  pro  tem- 

pore  JSdilis  minor  ; 
Atque  universa  Fabrieae  praefectura. 
Ad  calcem  autem  copise  nostrae  Gennanicee  ipse 
abbas,  apposito  sigitlo  suo,  adscripsit :  Ilanc  co- 
piam  suo  originali  de  verbo  ad  verbum  esse  con- 
sonam ,  sub  fide  abbatiali  testatur  Benedictus 
abbas  ad  S.  Magnum  in   Euessen.  vi  Jan.  mdcc- 

XLV. 

136  Ex  hac  epistola  duo  hic  obiter  observan- 
da.  Atterum  est,  quantam  Suevioe  et  adjacen- 
tium  regionum  incolse  in  S.  MagDi  meritis  spe,,> 
fiduciamque  collocent  ;  cum  Ingolstadienses,  rn- 
ter  quos  et  Faucense  monasterium  ,  Tabulse  F. 
De  Wit  distantiam  viginti  miltiarium  commu- 
nium  Germanicorum  collocant ,  baculum  illum 
in  extrema  ,  ut  aiunt,  necessitate  et  calamitate 
ad  se  deferendum  curaverint,  quod  profecto  non 
videntur  facturi  fuisse,  nisi  de  ejusdem  saluti- 
fera  opeexcerta  fama  aut  experientia  sibi  sa- 

tis 


Circa  quat 
pauca  notan- 
tuv. 


Mt  I"RI 

c  s 


Similia  bene- 
ficia  per  par- 
tieulam  Sore- 
ihanatn 


•  t  Scmctl  den 
lem  molartm 
exhiberi 

tolitia. 


C 


Pei/itpeco- 
»ii»i  ceiiai 
pottfacttim 

votum,  et 
pasrua  littaih 
tustrata. 


m  DE  s 

tisconstitisset.  Alterum  est,  quam  utiliter  feh- 
citerque  spem  suam  collocarint  Ingolstadienses  ; 
quippe  qui  ex  extrema,  ut  ipsi  loquuntur,  ne- 
cessitate  et  calamitate  non  modo  liberati  sunt, 
sed  ita  liberati ,  ut  per  integrum  postea  annum 
in  agris  suis,  hortis  et  domibus  nec  murem  nec 
aliud  quodpiam  infectum  vel  videri  vel  sentiri 
sit  datum  ;  unde  et  pro  frugum  inopia,  quam  a 
noxiis  insectis  verebantur,  divite  et  uben  messe 

leetati  sunt. 

137  De  Sorethano  prorsus  similia  ad  me  per- 

scripsit  scepe  laudatus  P.  Lorinzer,  inter  cetera 

asserens,  baculum  illum  suum  non  a   vicims 

modo,  verum  etiam  a  procul  dissitis  vicis  con- 

traejusmodiagrorum  pestes  frequenter  expeti : 

unde  fiat,  ut  Sorethani  sacerdotes  subinde  tres 

auVetiam  plures  hebdomadas  hoc  benedicendi 

munere  occupati  a  monasterio  abesse  cogantur. 

Ne  vero  hsecspeciose  magis,  quam  vere  dicta  quis 

arbitretur,  in  novissimis  litteris  suis,hocan7io 

1747,  die  xv  Martii  ad  me  datis ,   recentissi- 

mum   exemplum  profert  his  verbis :  Hac  ipsa 

hora,   dum  h*ec  scribo ,  tradnntur   mihi  litterae , 

direcUe  ad  Reverendissimum  D.  uostrum  praesu- 

lem,  in  quibus  consul  et  magistratus  Uberlinga- 

nus  instantissime  rogant,   mitti   unum  ex    sacer- 

dotibus  nostris  ,   ad  loca  nocivis  animalibus  in- 

fecta  ,    ibidem     benedicenda ,    cum    baculo     S. 

Magni ,  cujus    opem    toties   et    tam    mirabiliter 

experti  fuerint  temporibus  anteactis.  Distat  Uber- 

Hnga  ,  urbs  imperialis  ,  xn  leucis  Soretho.   Quo 

porro  modo  et  populi  applausu  salutifera  illa 

virga    excipi    soleat  ,    enarrat    alio    loco     in 

hunc  modum:   Quando  eadem  sacra  reliquia  ad 

loca  aliqua    benedicenda  portatur  ,    sacerdos   be- 

nedicturus  honorificentissime  excipitur,     et    sub 

pulsu    omnium   campanarum  ,    cum   clericorum 

pnesentium   comitatu  ,   populique    numerosissimo 

nc   devotissimo  concursu  ,  ad  loca  postula  dedu- 

citur. 

1 38  De  beneficiis  autem  impetrari  solitis,  sic 
habet:  Hocirrefragabiliter  certum  est,  et  innume- 
risexemplisdemonstraripotest,  eumdem f&acwJumJ 
quoties  cum  vera  fide  et  sincera  devotione  appli- 
catur ,  atJmirabiles  producere  effectus.  Id  praeser- 
tim  palam  fit  in  vere  et  aestate,  quando  videlicet 
in  agris,  hortis,  vineis,  pestiferi  grassantur  vermes, 
aut  nlia  demum  quaecumque  nociva  animalcula, 
qua  radices  segetum  arrodunt,    aut  inficiunt,  vel 
folia,  flores   aut  fructus  arborum    devorare   inci- 
piunt,  quam  priinum  sacer  iste  baculus  cum  soli- 
tis  precibus   et  benedictionibus    terrae  infigitur  , 
ubi  pestis  illa  grnssntur,  coufestim  cessat  et  ex- 
stinguitur,  ipsique  pcstiferi  vermes  milleni  ac  mil- 
leni  quam  velocissime  migrant,  vel  in  se  ipsis  de- 
ficiunt,  aut  in  momento  dispereunt.    Deinde  addit 
de  dente ,    quam   apud  se  servatum ,  S.  Magni 
esse  credunt :   Similem  et  fere  eamdem  virtutem 
liabet  dens,  qui  unus  ex  molaribus  S.  Magui  tra- 
ditur,  atque  ut  talis  semper  est  habitus  ab  eccle- 
sia  nostra,  et  per  plures  anuorum  centurias  reli- 
giosissime  cultus.  Ilic,  inquam  ,  cum  sacer  ba- 
oulus  nbest  ,  iu  alicna  territoria  forte  delatus  vices 
illius  subit  iu  pnestandis  beneficiis  supra  comme- 
moratis. 

139  Aliud  prseierea  beneficium  R.  P.  Colum- 
banus  Zeiller  tamquam  minime  dubium  Actis 
nostris  inserendum ,  anno  1745,  die  xxvii  Ja- 
nuarii  perscripsit  ad  amicum  nostrum  R.  P. 
Chardon  jam  sx>pe  laudatum  virum  ,  quod  pro- 
pterea  ipsissimis  illius  verbis  recitare  visum  est, 
Anuo    mdccxliii  ,   cum  pestis  auimalium    nostris 


D 


MAGNO  ABBATE. 

inpartibusgrassaretur,  et  iu  urbe  Fuessensijam 
aliquot  pecora  interiissent ,  senatus  populusque 
Fuessensis,  inito  consilio,  votum  concepere,  obla- 
turos  se  S.  Magno  vaccam  ,  qua3  vespen  pnma  a 
pascuis  portam  oppidi  ingrederetur  ,  ut  ope  b.  1  a- 
troni  lues  pecorum  cessaret.  Voto  ita  facto,  et  be- 
nedictione  pascuis  acanimalibusbaculo  divi  Magm 
impertita,  illico  cessavit  lues,  nec  ullura  ab  ea 
die  animal  in  urbe  periit.  Quod  beneficium  grato 
animo  civitas  ruessensis  testatur.  Potuere  Fuessen- 
ses  id  consilii  capere  ex  felici  eventu  ,  quem 
majores  eorum  anno  1498  m  simili  pecudum 
lue  ,  post  nuncupatum  ejusmodi  votum ,  fue- 
rant  experti ,  teste  Eenrico  abbate  in  Annotatio- 
nibus  manuscriptis ,  proitt  infra  in  Miracuhs 
ostendemus. 

140  Neque  hic  tacitum  prseterire  possum  ahud  Fdm  mm. 
beneficium   ab  eodem    Sancto   Gollaium  juniori  J™^ 
comiti    De  Spaur ,  cum  jam  de  ipsius    salute  palomtQ} 
pene'desperatum  esset.   Ne  vero  quidquam  aut  subit0  COnmte- 
addidisse  aut  dempsisse  videri  possim,  huc  trans-  scit. 
fero  iisdem  verbis,  quibus  istud  R.  P.  Chardon 
ex  Faucensi  monasterio  accepit.  Anno  mdccxxxix 
illustrissimus  dominus    comes  De  Spaur  cum  le-  E 
ctissima  conjuge    et   geminis    liberis,   Sonnebur- 
gum,  celeberrimum    ( nobilium  virginum)    Or- 
dinis  S.  Benedicti  ( in  comitatu   Tyrolensi )  mo- 
nasterium,   ad  qusedam  ibi  pertractanda  negotia, 
peregre   profectus  est :   cum   subito    proles 


que  coepit  aegrotare ;  et  adeo  malum  mvalesce- 
bat,  ut  medici  de  iis  conclamatum  esse  ,  haud 
ex  vano  augurarentur.  Et  enimvero  altera  mox 
die  filiola  vitam  finiit.  Perterruit  hoc  fatum  il- 
lustrissimum  comitem  :  utque  nimiae  tristitiae  mo- 
dum  poneret,  eidem  Sonneburgenses  raoniales 
suadent  ac  persuadent,  pro  servanda  filioli  vita 
votum  ad  S.  Magnum  conciperet  :  concepit ,  et 
ab  illahora  juvenis  comes  convaluit.  Quam  pri- 
mum  integrae  rediere  vires,  Fuessam  contendit  illu- 
strissimus  comes,  beneficium  collatum  multis  de- 
prfiBdioavit.  et  grntiis  caelesti  Sospitatori  actis,  prse- 
senteillustrissimaconjugeetjuvenecomite,oblatum 

argenteum  anathema  Divi  arse  appendit  in  aeternum 
gratitudinis  suas  monumentum.  Plura  miracula 
dabimuspost  Vitam. 


§  XII.  Sancti  cultus  celebris  in  Ger- 
mania. 


F 


Celeberrima  apud  Germanos ,  praesertim  in  CtUbru 
Suevia  est  S.  Magni  qloria  posthuma  ,   ce-  «.«e»er 


;  Srm- 

.  Magni  gloria   posthuma  ,    ce-  eiivenera^o 
leberrimus  cultus,  ob  frequentissima prodigiain  '"^^"  " 
mortalium  solamen  jam  a  multis  seculis  in  ho-  pUCSSX) 
diernum  usque  diem  continuata.  Venerationislo- 
cus  non  unus  est :  prascipuus  tamen  et  antiquis- 
simusmonasteriumFuessenseseuFaucense,quod 
sancti  Abbatis  sui  sepulcro  olim  nobilitatum  fuit, 
nunc,  perdito,  quantum  apparet,  sacro  corpore, 
ejusdem  prodigiosum  baculum  ,  aliasque  quas- 
dam  reliquias,  religiose  servat,  et  ad  publicas 
privatasque  calamitates  arcendas,  perutiliter  ad- 
hibet.  Situm  est  hoc  monasterium  ad  Lycum  am- 
neminSuevia  Germanise  provincia,  in  oppidu- 
lo  cognomine ,  quod  a  multis  etiam  Abusiacum 
appellatur.  Michael  Baudrandus  in  Novo  Lexi- 
co  geographico  Philippi  Ferrarii,  hanc  illius  no- 
titiam  tradit :  Abusiacum,   seu  Abodiacus,   Fues- 
sen ,  oppidum  alias  "Vindelicise  in  Rhsetia ,  nunc 
Sueviae,  provinciae  Germaniae,   in  ipso  limite  Ba- 

variae, 


eu/us  loci  bre- 
vis  nolitia 
datur . 


B 

Nomen  Saneti 
Martyrologio 
Romano  in- 
tcriptum  non 
est  : 


DIE  SEXTA  SEPTEMBIUS 
variffl,  in  ditione  episcopi  Augustani.   Distat  xn 
milliaribus  Germanicis  ab  Aug-usta  Vindelicorum 
in  Meridiem. 

142  Idem  ex  Ferrario  prsemittit  sequentia: 
Abusiacum ,  seu  ,  ut  alii  codices  babent,  Abu- 
sacum  et  Abuzacum,  Fuissen  ,  oppidum  Rhsetiae 
ad  Lycum  fluvium,  intra  montium  ang-ustias  si- 
tum  ,  quod  propterea  Fauces  (  unde  Faucense 
cosnobium)  etiam  Latine  dicitur ,  a  Campido- 
na  ni  leucis  ( Ferrarius  in  Catalogo  generali 
SS.,  5  millaria  statuit )  in  Eurum  ;  in  via  , 
quae  Tridentum  ducit,  occurrens.  Non  ptacet 
etymologia  Melchiori  Gotdasto,  qui  ad  cap.  i 
Ekkehardi  junioris  de  Casibus  S.  Galli  hsec  no- 
tat:  Fauces  (Fuesson)  ad  pedes  Alpium  Julia- 
rum  ,  unde  et  nomen  invenit ,  ut  ab  antiquis 
Fauzin,  id  est  Pedes,  diceretur :  ita  enim  veteres 
pronuntiabant.  Et  postpauca  :  Monachi  nostri  im- 
perite  Fauces  reddidere.  Verum  hasc  eruditis  Ger- 
manis  examinanda  relinquo.  De  monasterio  plura 
trademus  §  sequenti.  lnterim  ad  Sancti  memo- 
riam  in  ecclesiasticis  Fastis  et  variarum  dicece- 
sium  Breviariis  cetebratam  propero. 

143  Mirum  sane,  S.  Mag-ni  nomen  nondum 
Romano  Martyrologio  inscriptum  esse  :  cujus  rei 
causa  non  alio  forte  ex  capite  repetenda  est, 
quam  quod  ii,  quorum  maxime  intererat,  apud 
summos  Pontifices  non  institerint,  ateum  hono- 
rem  Patrono  et  Auxitiatori  suo  concederent. 
Quidquid  sit,  frequentissima  est  ipsius  annuntia- 
tio  apud  martyrotogos ,  qui  magno  numero  S. 
Mag-ni  confessoris  sacram  memoriam  hoc  die  con- 
signant :  ex  his  atiquot  accipe.  Beatus  Notherus 
Balbidus,  qui  seculo  ix  et  initio  x  floruit,  ad  diem 
vi  Septembris  sic  eum  annuntiat :  Nativitas  sancti 
Mag-ni  confessoris,  discipuli  beati  Galli,  mirabi- 
lis  et  sanctissimi  viri.  Martyrologium  Richeno- 
viense  seu  Augige  divitis,  quod  Sotlerius  noster 
tom.  vi,  Junii  parte  2  inter  Hieronymiana  con- 
tracta  edidit :  vm  Id.  Sept...  natale  sancti  Mag-ni 
confess.  Ibidem  Martyrologium  Augustanum  mo- 
nasterii  S.  Udalrici  adcitatum  diem :  Mag-ni  conf. 
De  utroque  consuli  potest  laudatus  Solierius  in 
Prsefatione  ad  Usuardi  editionem  :  sed  a  quo 
tempore  Sanctus  noster  iis  inscriptus  sit,  explo- 
ratum  non  habeo. 

144  Hisce  consonat 


729 


0*1 

C.S. 

frvptentiuimt 
memorttur. 


E 


Tamayi  com- 
menta  erplo- 
duntur. 


antiquum   Calendarium 
ali*  pluribus  exMs.  Lirinensis  monasterii  a  Martenio  tom. 
3   Thesauri  Anecdot.  excusum,  quod  ipse  ante 
annos  600   scriptum    arbitratur.     Consonat    et 
atiud  vetus  Verdinense,  aprsefato  coliectore  edi- 
tum  tom,  fi  Collect.    ampliss.    cot.  682.   Accedit 
Trevirense  S.   Martini  Martyrologium.,   itidem 
Ms.,  quod  taudatus  Solterius  pag.  xn  inter  Hie- 
ronymiana    collocans,  suspicatur,  ad  usum  ec- 
clesise  alicujus  aut  Trevirensis,  aut  etiam  Belgi- 
cee,  primitus  concinnatum  fuisse.  In  hoc  ad  vin 
Idus  Sepiembris  similiier  legitur :  Ad  Fauces, 
Magni    confessoris.  Inter  Kalendaria,  quse  Do- 
minicus  Georgius  anno  1745  cum  Martyrologio 
Adonis  Romse  edidit,  duo  etiam  ejusdem  San- 
cti  meminerunt.  Primum   vocat    Katendarium 
Palatinovaticanum,  Sacramentario  Gregoriano 
secuti  xii  prsefixum  :  alterum,  cujus  sctatem  non 
exprimit ,  inscribit :  Kalendarium  Mediolanen- 
seii:  utrumque  ad  prscsentem  diem  S.  Mng-num 
confessorem  annuntiat.  Nec  minus  frequens  est 
ejusdem  memoriain  Auctariis  Usuardi,quseapud 
Soiterium  nostrum  videre  est,  quseque  brevitatis 
gratia  prsetermitto.  Eadem  de  causa  prsetereo 
recentiores  martyroiogos,  quos  tongo  ordinepos- 
sem  recensere. 


1 15  Proderit  tamen  Gatesinii  textum  attulis- 
se  :  Ad  Fauces,  inquit ,  sancti  Magni  confesso- 
ns  :  qui  sancti  Galli  discipulus ,  divino  | 
candi  muncre  multorum  animos  ad  pie  ag-endum 
mflammavit,  miraculorumque  ac  vita  relig-io- 
se  actie  laude  nobilis ,  in  Sanctos  summi  Ponti- 
ficis  auctoritate  ab  episcopo  Augustano  adscri- 
ptus  est.  Honorificum  prseterea  de  eodem  etogium 
exstat  apud  Bucetinum  in  Menologio  Benedicti- 
no,  ex  quo,  quia  prolixius  est,  excerpsi  sequen- 
tia.  Decessit ,  ut  annis,  sic  meritis  cumulatissi- 
mus,  in  suo  ,  quod  condiderat ,  ad  Fauces  Ju- 
lias  (  vulgo  Fuessen  )  ccenobio  tumulatus  j  cu- 
jus  memoria  apud  Gcrmanos  longe  est  celeber- 
rima  :  ita  ut  propter  continua  miracula ,  quse 
per  ejus  venerandas  reliquias  ,  tam  in  agri.s  , 
quam  in  jumentis  et  hominibus  ,  passim  patran- 
tur  ,  quatuordecim  Sanctis ,  ut  vocant  ,  Aixi- 
liatoribus  ,  memorabili  sane  meritorum  com- 
mendatione,  decimus  quintus  ipse  adjunct: 
Hscc  ipse,  subjungens  miracula,  quse  per  San- 
cti  bacuium  divina  ctementia  in  misc, 
vamen  frequenter  operatur  ;  de  quibus  egimus  § 
prcvcedenti.  De  receptione  inter  Germanise  Au- 
xitiatores  hoc  ipso  paragrapho  ioquemur.  An 
jussu  Pontificis  Sanctorum  canonicjhcriptus  sit, 
discassimus  §  0. 

116  Porro  ex  hactenus  dictis,  infraque  di- 
cendis  nemini  dubium  esse  potest,  quin  s.  M  - 
g-nus  in  Suevia  VUVerit,  obieritque,  et  post  mor- 
talem  vitam  sanctisshne  actam,  in  Fuessensi  Sue- 
vise  monasterio  prascipuum  cuitum  obtinuerit  -. 
quare  risu  dignusest  Joannes  Tamayus  .  ' 
in  Martyrologio  suo  Hispanico  Sanctum  nostrum 
in  Hispania  sic  annuntiat ;  Ad  Fauccs,  oppidum 
in  Vettonia  Ilispanire,  sanoti  Migni,  qui  cum 
Hispanias  cum  S.  Columbano  vcnisset ,  et  mo- 
nasterium  S.  Martiui  in  Placentina;  urbis  terri- 
torio  abbas  inelytus  construxisset,  et  alia  plura 
contra  ha^rcticos  machinasset ;  post  hujus  vitae 
excursum  miraculis  celebris  et  sanctitate  conspi- 
cuus  ,  ad  esternam  quictem  confessor  propera- 
vitstrenuus.  Hiec  et  similia,  quse  ibidem  de  s. 
Magni  in  Hispanias  adi'entu,monasterioruin  erec- 
tione,  canonizationeper  Bentonum  seu  Lanthonem 
Gfiesaraugustanum  vel  Augmstanum  in  nppido  Lusi- 
tanissad  Faui  pum  fat  to,  hmc  inquam,  qu& 
ibidem ex suppositili is  Juiianoct  Luitprando  fru- 
stra  probare  conatur,  risu  digna  sunt,  ncc  refu- 
tariiiterentv.r. 

Ii7  Quam  vere  autem  idem  Bucelinus  asse- 
rat,  S.  Mag-ni  memoriam  apud  Germanos  tonge  "•» rftemftiu 
ceieberrimam  esse,probant  varuv  GcrmaniseBre- 
viaria  et  Missalta,  ex  quibus  discimus,  Sancti 
cidtum  non  modo  in  Suevia  ,  verum  etiam  in 
Bavaria ,  Rhcni  eirculis ,  Franconia,  Alsatia  , 
imo  et  in  Belgio  receptumfuisse.  Quippe  ex  Bre- 
viariis,  quse  in  museo  nostro  exsiant,  diceceses 
omnino  sedecim  reperi,  quse  illum  annua  vene- 
ratione prosecutse  sunt ,aut etiamuv < ->  prosequun- 
tur.  Hujusmodi  sunt  <>,  <  f/idicecesis  Mogunti.m, 
ejusque  suffraganese  Augustana  Vindelicor um, 
Argentinensis,  Herbipotoisis,  0)ns/.>  Ei- 

stadiensis,  Spirensis,  ct  Wormaciensis  .  iti-mec- 
clesia  Viennensis  in  Austria,  Pataviensis  ac  Ra- 
tisboncnsis  in  Bavaria,  Vratistaviensis  in  Siie- 
sia,  Mindensis  in  Wcstphalia,  ac  denique  Colo-  ' 
niensis  ad  Rhenum.  His  accedunt  duo  r>>->'riaria 
Beigica ,  Tuntfrense  scilicet  et  Uitrajectinum , 
utrumque  antiquum.  Neque  dubitayxdum  est . 
quin  et  in  aliis,  prseter  jam  enumeratas ,  dios- 
cesibus  cuiium  obtinuerit :  id  enira  et  conti?iua 

beneficia 


Cultu*  ifi  to- 


730 


DE  S. 


UllHHf 

c.  s. 

Cultm  anti 

fUUt 


ubbatia 


Surrtltana 


beneficia  et  Auxiliatoris  Germanise  titulus  exige- 
re  videntur. 

]  4S  Item  procul  omni  dubio  statuendum  de  mo- 
nasteriist  quee  ipsius  nomini  erecta ,  inferius 
ostendemus  Non  possum  tamen  hic  tacitusprse- 
terire  celeberrimam  abbatiam  Sorethanam,  sa- 
cri  Ordinis  Prsemonstratensis,  in  superiore  Sue- 
via ;  cujus  zetus  in  promovendo  S.  Magrni  cultu 
non  parum  elucet.  Accipe  igitur,  quse  mihi  in 
hanc  rem  inter  cetera  humanissime  transmisit 
Rev.  et  eximius  dominus  Evermodus  Lorinzer, 
ejusdem  abbatise  canonicus  regularis  et  S.  Theo- 
logise  doctor ,  Quo  zelo  et  fervore ,  inquit,  quo 
itidem  pietatis  et  sing*ularis  devotionis  afTectu, 
patres  et  majores  nostri  semper  coluerint  S.  Ma- 
g-num  abbatcm  ,  et  patronum  nostrum,  ex  eo  satis 
collig-itur,  quod  non  contenti  communi  Officio,  quo 
sancti  abbates  et  confessores  celebrautur  ab  Eccle- 
sia,  novum  et  proprium  composuerint,  ex  Vita  ejus- 
dem  Sancti  desumptum,  illudque  quotannis  in  die 
ejus  festo  et  per  totam  Octavam  solenniter  decanta- 
rint.  Duravithic  cultusper  ducentos  circiter  annos; 
B  quibus  evolutis,  paulatim  desinere  coepit,  ac  taudem 
ing-ruente  bello  Suecico  sub  annum  mdcxxxii,  quo 
religiosi  omnes  in  exilium  pulsi  sunt,  ipsumque 
monasterium  corabustum,  omnino  cessavit. 

149  Officium  hoc  prse  manibus  habeo  a  laudato 
domino  Lorinzero  missum.  Anliphonas proprias 
habet  ad  omnes  Horas,  uti  et  responsoria  No- 
cturnorum  :  lectiones  2  Nocturni  item  proprias, 
necnon  et  hymnos  et  reliqua  fere  omnia :  nihil 
tamen,  quod  ad  Sancti  acta  pertineat,  continet, 
prseter  ea,  quse  in  Vita  enarrantur.  In  primis 
Vesperis  hic  hymnus  prsescribitur . 

Sydus  refulget  jam  novum, 
Magui  clarum  solemniis, 
Germaniam  et  Galliam 
Novo  beat  Apostolo. 

Laetare  plebs  solemniter, 
Vexata  quondam  graviter 
Du:moniorum,  vermium, 
Et  bestiarum  furiis. 

Jam  luce  Christi  fulg^eas, 
Et  pace  cordis  gaudeas, 
Deumque  laudes  jugiter, 
Et  Mag-noaldum  praedices. 
(j  Ilas  Magnus  ipse  plantulas 

Virtutis  arvo  coudidit, 
Virtutisque  cultoribus 
Ple  fovendas  tradidit. 

Precamur  erg-o  Coelites, 
Nostras  vias  ut  muniat, 
Quo  post  eum  socurius 
Vitte  teramus  semitas. 

Laus  Trinitati  simplici, 
Et  unitati  triplici, 
Patri,  Patrisque  Eilio, 
iSpiraminique  compari.  Ameu. 

150  Hyninus  ad  Matutinum  excerptus  est  ex 
versibus,  qui  apud  Henricum  Canisium  Aatiq. 
lect.  tom.  5  adscribuntur  Ratperto,  quos  num. 
106  jam  dedimus :  in  Laudibus  vero  sequens  can- 
tabatur. 

Vox  clara  laudes  resonet 
Noctis  quieto  tempore, 
Magui  patris  encoiniis 
Miscens  devotos  jubilos. 
Uic  Mug-nus  alta  ccelicae 
Perfeotionis  culmina 
Prendens,  g-erebat  Ang-eli 
Vitam  mortalicorpore. 


Cultushodier- 
nus 


MAGNO  ABBATE. 

Perampla  patris  praBdia  I) 

Sprevitet  matris  gremium  ; 

Desertaque  perambulans 

Qusssivit  oves  perditas. 

Absolve  nos,  Jesu  bone. 

Magni  beati  meritis ; 

Delens  malum,  quod  respuis, 

Addens  bonum,  quod  respicis. 

Laus  Trinitati,  etc.  ut  supra. 

151  Prseterea  die  xxn  Martii  iidem  Soretha-  in  Swvia 
ni  Preemonstratenses  translationem  S.  Magui  re- 
colebant  eodem  Officio,  prseterquam  quod  lectioni- 
bus  2  Nocturni  substituerunt  Sermonem  Venera- 
bilis  Bedse  presbyteri  in  Natali  S.  Benedicti : 
Audiens  a  Domino  Petrus  etc  .  ;  ac  pauca  etiam 
alia  mutarent.  Neque  hic  stetit  eorum  in  Patro- 
num  suum  pietas  :  sed  qualibet  insuper  Feria  v 
per  annum,  festo  duplicinon  impedita,  inLaudi- 
bus  ac  Vesperis  sequens  Antiphona  cum  Oratione 
dicendaprasscribitur  :  Laudemus  virum  grloriosum 
et  parentem  nostrum  sanctum  Mag-num  in  genera- 
tione  sua,  cujus  intuentes  exitum,  conversationis 
ejussequamurvestigia.  f.  Justum  deduxit  Dominus 
per  vias  rectas.  ty.  Et  ostendit  illi  regrjum  Dei. 
Oratio.  Sancti  Magni  confessoris  tui,  qusesumus, 
Domine,  meritis  adjuvemur,  ut  quod  possibilitas 
nostra  non  obtinet,  ejusnobisintercessione  donetur. 
Per  Chnstum  etc.  Hic  fuit  antiquitus  apud  So- 
rethanos  S.  Mag-ni  cultus,  de  hodierno  sic  pro- 
sequitur. 

152  Quod  vero  cultum  modernum  attinet , 
Officium  nunc  fit  de  Communi  Abbatum,  pras- 
ter  Lectiones  2  Nocturni ,  quae  sunt  ex  Pro- 
prio  Qonstantiensi.  Deinde  paucis  descripta  Con- 
stantiensis  diceceseos  amplitudine,  subdit  :  Per 
totam  hanc  numerosissimam  et  spatiosissimam  dioe- 
cesim  colitur  Sanctus  noster  quotannis  vi  Septem- 
bris  ;  sed  majore  pra3  caeteris  cultu  in  ecclesia  So- 
rethana,  tamquam  Patronus  illius,  et  post  divam 
Virginem  in  ceelos  assumptam  specialis  et  prima- 
rius  :  in  hac  quippe  colitur  non  solum  in  choro,  sed 
etiam  in  foro,  cum  praecepto  et  oblig-atione  audiendi 
Missam,  et  abstinendi  ab  opere  servili  per  totum 
tractum  Sorethanum.  Eamdem  oblig-ationem  in 
foro  non  ita  pridem  sibi  imposuerunt  plura  alia 
loca  et  integrae  civitates ,  propter  recentissima 
beneficia,  quse  per  intercessionem  Sancti  obtinue- 
runt. 

153  Concursus  populi  in  ipso  festo  ad  ec- 
clesiam  nostram  propemodum  infinitus  :  plures 
ecclesiae  cum  solemni  clericorum  comitatu  eo 
processionaliter  veniunt ,  et  S.  Magnum,  cujus 
statua  in  naturali  magnitudine,  pretiosis  induta 
paramentis  ,  in  medio  ecclesise  exponitur ,  de- 
votissime  venerantur.  Pro  concione  dicit  prae- 
dicator  extraneus,  inter  omnes,  qui  haberi  pos- 
sunt,  celeberrimus  et  disertissimus  :  Sacrum  so- 
lemne  cantatur  a  proprio  abbate  in  pontificali- 
bus,  cum  insigni  tam  ministrorum  ,  quam  mu- 
sicorum  appartu :  vel  a  preelato  extraneo,  cui 
hoc  honoris  officium  ex  humanitate  fuerit  ob- 
latum.  Einito  Sacro  ,  populus  sacrum  baculum 
a  canonico  sacerdote  exhibitum  pio  osculo  ve- 
neratur.  Prseter  diem  obitus,  qui  est  vi  Septem- 
bris,  celebrat  ecclesia  Sorethana  festum  transla- 
tionis  S.  Magni  quotannis  die  xxn  Martii  :  nec- 
uon  qualibet  Feria  m  per  annum,  festo  aliquo 
non  impedita,  cantatur  de  eodem  sancto  Patro- 
no  nostro  Missa  major  ,  seu  conventualis,  prae- 
ter  suffragium  commnne ,  quod  de  eodem  di- 
citur  ad  Laudes  et  Vesperas.  Et  hsec  de  cultu 
S.    Patroni   nostri  tam   antiquo,   quam    moderno. 

151-  Deinde 


F 

in  eudem 
ubbatia 


DIE  SEXTA 

A       165    Deinde    cultum,  quem  in  Constantiensi 

tSSLi  C6Si  obtinuit>l<™dati  Lorinzerischedulxhi- 

invooatur        sce  verbisbreviter  complectuntur  :  Per  totam  quo- 

que    reliquam    dioecesim  colitur  et  invocatur    ut 

Thaumaturgus  ,    ut    Apostolus  ,    ut    Comraunis 

Pater  et  auxiliator  omuium  moerentium  et  affli- 

ctorum.  At  quoniam  ex  Bucelino  supra  intelle- 

ximus,  eumdem  quatuordecim  Auxiliatoribus  de- 

cimum  quintum  adjunctum  esse,  locus  et  ordo 

postulat,  ut  id  ipsum  paucis  explicemus.  San- 

ctos  Auxiliatores  suos  Germani  eos  vocant,  quos 

ex  veteri  quodam  instituto  prsecipue  invocant 

tamquam  peculiares  apud  Deumpatronos,  sive 

ad  arcendas  ingruentes  calamitates,  sive  ad  be- 

neficia  impetranda.    Reverendissimus  dominus 

Thomas  abbas  Lanchemiensis,  Ordinis  Cistercien- 

sis,  peculiare   Opusculum  Germanico  idiomate 

circa  medium  proxime  elapsi  seculi  edidit  de 

Sanctis  Auxitiatoribus ,  qui  Lanchemii  in  dicecesi 

Bambergensi  sub  eo  titulo  invocantur.  Quatuor- 

decim  recenset,  inter  quos  S.  Magnus  non  nomi- 

natur,  uti  nec  in  Missa  de  ipsis  celebrari  solita. 

Grevenusin  auctariis  Usuardi,  ad  diem  vm  Au- 

B  gusti,  quindecim  enumerans,  gloriosam  Dei  Ge- 

nitricem  prseponit  iisdem  quatuordecim  ,  quos 

laudaius  libellus  ac  Missa  recensent ;  nidla  iti- 

dem  S.  Magni  mentione. 

inter  sanctos        155  At  inveteri  Missali  dicecesis  Ultrajectina; 

in  Belgio,  inter  Sanctos  Auxiliatores  locum  ha- 

bet.  Liber  ille  excusus  Leidee  anno  1514,  inter 

Missas  pro  variis  calamitatibus  legendas,  unam 

proponit  De  quindecim  Auxiliatoribus  :  collecta  au- 

tem  est  hujusmodi :  Omnipotens  ac  mitissime  Deus, 

qui  electos  Sanctos  tuos,  Georgium,  Blasium,  Heras- 

mum,   Pantaleonem,  Vitum,  Christoferum,  Dioni- 

sium,  Ciriacum,  Achatium,  Eustachinm,  Magnum, 

Egidium,   Margaretam,  Barbaram,  etKutherinami 

specialibus   privilegiis  decorasti  ;  qufesumus ,   ut 

omnes,  qui  in   necessitatibus  eorum   imploramus 

auxilium,   secundum  tuae  promissionis   gratiam  , 

petitionis    nostne.    salutarem    consequamur    cffe- 

ctum.  Da  nobis  ,  Domine ,  veniam  peccatorum  , 

et  ipsorum  iutercedeutibus  meritis,    ab  omnibus 

adversitatibus    libera ,    et    deprecationes  nostras 

benignus  exaudi.  Per  Dominum  etc.    In  Secreta 

el   Complenda  eadem  repetuntur  nomina.  Simi- 

C  lem  Missam  legere  est  in  antiquo  Missali  ar- 

chidicecesis    Moguntinas ,    anno    1493   excuso , 

quiB  etsi    tihdum    prseferat.    De   quatuordecim 

Adjutoribus    sanctis,    nihilominus     in    collecta 

quindecim,  et  inter  hos  S.  Magnum  expresse  ve- 

neratur.  Eumdem  etiam  inter  illos  recenset  Mis- 

sale    Ordinis  Prsedicatorum  anno    1550   excu- 

sum. 

Juxithtarcs.        156    Dubium  quidem  esse  potest ,  an  Magni 

nomine  sanctus  Abbasnoster  hic\veniat ;  cum  et 

varii  ejusdem  nominis  in  Ecclesia  celebrentur , 

et  a  Joanne  Baptista  de  Franchis  in  Opusculo 

Italico  Panormi  excuso,  inter  Sanctos  Auxilia- 

tores  S.  Magnus  episcopus  Opitergiensis  recen- 

seatur.    Malim  tamen  credere,  Abbatem  Fau- 

censem  designari  in  Mogimtino  ac  Ultrajectensi 

Missalibus  :  cum  enini  utraque  dicecesis  ad  Ger- 

maniam  pertineret ,  probabilius  est ,  Sanctum 

aliquem  in  Germania  beneficiis  celebrem,  potius 

quam  episcopum  Opitergiensem  in  Italia,  ulri- 

usque  ecclesiee  Auxiliatoribus  adjunctum  fuisse. 

Po?%ro  eumdem  titidum  ei  attribuit  Babenstuber 

Opuscutum  suum  his  verbis  inscribens  :   Sanctus 

Mag-nus     Algoiorum     apostolus  ,     Germanorum 

coramunis    Auxiliator.   Consonat  Franciscus  Pe- 

trus  canonicus  regularis  S.  Augustini,  in  sua 

Septembris  Tomus  IL 


SEPTEMBRIS.  731 

Suevia  ecclesiastica  pag.  326  dicens  :  Etiam  apud    * 
Ionged.ssitaset  exterasnationes  S.  Magnue  honore,        C   B 
festoquediesolemniter  colitur,  iterque  eos  Divos, 
quos  ob  speciales  quasdam    priErogativas    Auxi- 
lmtores  vocamus,   praasentissimus  patronus  habe- 


XIII.    Templa   et  monasteria  sub 
Sancti  invocatione  Deo  erecta. 


Tnter  sacra  loca  ad  S.Magni  gloriamper  Ger-  Fundatio 
Xmaniam  Deo  dicata,  antiquissimum  est  mo-  ^men,„, 
nasterium   Fuessense,   quod  eumdem  Sanctum  >>routint'«a 
suum  primum  abbatem  ac  fundatorem  venera- 
tur.  De  fundatoribus,   quorum  opibus  primuni 
conditum  ac  deinde  restauratum  auctumque  fuit 
sequentes  versiculi  circumferuntur  : 
Coenobium  Fuessen  regali  dote  Pipinus 
Fundavit,  sancti  permotus  numine  Magni :  j; 

Vastatum  caasar  reparavit  Carolus  idem, 
Atque  AugustanaSimpertusprfesul  in  urbe  : 
Austriacfeposthaac  Leopoldus  raarchio  terraj, 
Guelpho  Suevorum  dux  ampliter  augmenta- 
runt. 
Pippinum  hunc  interpolator  noster  regem  facit 
et  Carlomanni  fratrem,  asseritque  illum  hujus 
)am  monachi  gratia,  litterisque  olim  a  S.  Co- 
lumbano  ad  Clotarium  datis  et  a  S.  Wictherpo 
exhibitis  permotum  fuisse,  ut  eedificando  mona- 
sterio  monachisque  in  eodem  alendis  locum  et 
annuos  reditus  munifice  suppeditaret.  Verum 
cum  Pippinus  iste  rex  integro  pene  seculo  S.  Ma- 
gno  sit  posterior  non  potuit  prxfatam  donatio- 
nem  Magno  in  vivis  superstiti  facere.  Mirabe- 
ris  forsan,  qui  in  tam  fcedos  parachronismos , 
crassosque  errores  labi  potuerit :  sed  tate  scilicet 
erat  hominis  ingenium,  ut  ecc  aliorum  lucubra- 
tionibus  suum  opusculum  consarcinasse  conten- 
tus,  minime  curaret,  utrum  ea,  quse  ex  iis  sua 
fecerat,  rerum,  quas  tractabat,  eetati  conveni- 
rent.  y 

158  Ne  vero  id  gratis  dixisse  videar ,  juvat  namtur, 
ipsa   Walafridi  verba  recitare,  utiiscumcom-  «»»"«"»'»• 
pilatoris  textu  collatis,  lectori  hac  super  re  nul- 
lum  dubium    relinquatur.    Itaque    Watafridus 
lib.  de  Miracutis  cap.  xi  apud  Mabil.    Sec.  1. 
Benedict.   pag.  255   et  seq.  hsec   habet  :  Carlo- 
mannus.  .  .  ob    amorem    regni   caelestis,    saacula- 
ris     gloriae    pompam    deposuit ;    et    cum   causa 
quietioris  vitse   Romara    tenderet  ,  .  .  .    ad    idem 
raonasterium    (Sancti  -  gallense)   eausa    orationis 
accessit :  audiensque  assiduis  signorum  virtutibus 
eumdera   locum  pro  beati  viri  mcritis  a  Domino 
illustrari,  dixisse  fertur  :  Tenuis  quidem  hic  locus 
est    facultate,    sed    pro    meritis   II.   Galli  celebri 
diffamatus    rumore.    Cumque    vellct    ibidem    de- 
gentibus  aliquod  suae  largitatis  conferre  solatiura, 
sed  retractaret,  negotiis  se  regni  disjunctura  ex- 
plere   nou   potuisse ,  quod  voluit ;  fratri  scripMt, 
ut   sui  amoris  iutuitu   eidem  monasterio  aliquod 
reg"iae  largitatis  solatium  dignaretur  impendere.       nstemt.tur  .• 

159  Subdit,  annuisse  Pippinum ,  sanctoque 
Othmaro  mandasse,  ut  in  loco  sibi  comraenda- 
to,  ad  supplendas  B.  Galli  excubias,  regularis 
ordinem  institueret  vitffi  :  deinde  concessisse  itli 
quosdam  tributarios  de  eodem  pago.  .  .  et  vecti- 
galia,  quse  annuatim  regiis  redditibus  inferre  de- 

98  bcbant. 


732 


iPCTOBK 

c  s. 


DE  S.  MAGNO  ABHATE. 
avaritia  tan-     rigitur;  altitudo  ad  sexaginta 


ubi  vero  tabu- 
latum  amplam  circumferentiam  ad  supremam  us- 


bebant.   Et  ne  cujusquam,  inquit , 

ti    inerementis    obsisteret   boui,  diuturme  firmi 

tatis  epistolam  fecit  conscribi,   et  ut  moris   est 

circumspecta  roborari   cautela  etc.  Denique  ca 

put  his  verbis  concludit :  His  regias  pietatis   Oth-      crucis   figurai  ,  quam  ecclesia  refert,  conveniat  , 

marus  abba    donatus    solatiis  et  sublimatus  ho-      octogiuta   quatuor  pedes  continei 


que  superficicm  vasta3  adinstar  turris  aperit,   ad 
centum    omnino   pedes   ascendit.   Latitudo  ,   quae 


forte  B.   Pipi 
no  regiad- 
icribenda. 


noribus  ,  monasterium  lsetus  regreditur  ;  et  ex 
illo  tempore  monasticae  vitae  in  coenobio  S.  Gal- 
li  exordiura  quidem  ccepit  ,  augmentum  autem 
et  profectus  hodieque  laudabiliter  dilatari  non 
desinit.  Ex  hoc ,  inquam,  Walafridi  loco  com- 
pilator  fundationem  monasterii  Fuessensis  con- 
cinnans,  in  tam  crassum  errorem  incidit,  ut  cui- 
libet  utrumque  scriptorem  conferenti  manifestum 
fiel.  Quod  autem  tradit  de  epistola  S.  Columbani 
ad  Clotarium  regem ;  id  procul  dubio  fecit, 
quia  apud  Jonam  in  istius sancti  Vitanum.  61 
repererat,  illum  ad  przedictum  regem  litteras  ex 
Italia  dedisse,rogasseque,utso&<i\e&sxios}(\xi\  Luxo- 
viumincolcbant.regaliadminiculoacprffisidio  fove- 
ret. 

160  Bollandus  noster  tom.  iii  Februarii pag. 
254-  et  seq.  hanc  iltustrem  donationem  S.  Ab- 
bati  factam  censet  a  B.  Pippino,  duce  et  Ma- 
jore-domus  regum  Austrasise ,  cujus  Acta  ibi- 
dem  illustrat.  Neque  improbabilis  est  haec  Bol- 
]j  landi  opznio  :  certum  enim  est,  Pippinum  Mar- 
telli  filium,  Carlomanni  fratrem  monasterium 
istud  vivente  Magno  fundarenon  potuisse.  Forte 
etiam  non  procul  a  vero  aberrabimus ,  si  di- 
camus ,  utrique  Pippino  aliquid  tribuendum 
esse;  et  B.  Pippinum  quidem  aliquos  reditus 
Sancto  donasse,  quod  deinde  altero  postseculo 
Pippinus  rex  confirmaverit,  auxeritque.  In  hac 
conjectura  non  difficulter  intelligitur ,quaoccasio- 

neinterpolatorinparachronisnos,dequibussupra 
sxpius,  lapsus  sit.  Pronumsiquidem  erat  homini 
imperito  duos  illos  Pippinos  confundere,  atque 
ita  uni  eidemque  adscribere,  qux  duobus  erant 
tribuenda;  exquo  errore  perturbatio  temporum 
necessario  consequebatur ,-  ut  Pippinus  rex,  Car- 
lomannus  monachus,  S.  Othmarus  abbas,  Otilo 
Boiorum  dux  circa  medium  seculi  vn  S.  Magno 
contemporanei  statuerentur,  qui  sub  iis  adjun- 
ctis  ad  medium  seculi  viii  pertinent. 

161    Quidquid  sit,  Faucensis  monasterii  pri- 
mordia  repeti  solent  ab  exiguo  quodam  sacello  , 
quod  S.  Maguus  in  honorem  S.  Salvatoris  con- 
dzdisse,  in  eoque  cum  discipulis  suis  divinas  lau- 
des  celebrasse  perhibetur.    Sacellum  hoc  ,  una 
C  cum  cosnobio  semel  iterumque  destructum  ,  re- 
stauratumque  tradunt;  donec  tandem  seculo  ix 
ah  episcopis  Augustanis  a  fundamentis  rursum 
exstrui  cwptum,  amptior  ecclesia  evasit ,-  qua>  a 
Lantone  episcopo  in  S.  Salvatoris  ac  Magni  ho- 
noreni  dedicata,  istius  viciniae  parcecialistconsti- 
tuta  sit.    Denique    anno  primo  labentis  seculi 
idem  monasterium  templumque  denuo  multum 
augustiusrenovari  ccepit  sub  Reverendissimo  do- 
mino  Gerardo,  ejusdem  loci  abbate  ui,  ac  tan- 
dem  annomi,  die  xv  Februarii  consecratum 
est  a  Reverendissimo  ac  Serenissimo  domino  Ale- 
xandro  Sigismundo,  episcopo  Augustano,  comite 
Palatino  etc.   Splendidum  sane  ac  magnificum 
templum  esse,  licet  colligere  ex  ejusdem  graphica 
descriptione,  quam  R.  P.  Chardon  cottegii  Con- 
stanhensis  Societatis  nostrw  Rector  a  Faucensi- 
bus  acceptam,  nobispro  more  suo  humanissime 
transmisit,  quamque  ad  Sancti  gloriam  posthu- 
mam,  iisdemverbis  subjungo. 
ducriptio  162     Facies   ecclesin   interior    crucis    figuram 

expnmit:  longitudo  illius  ad  ducentos  pedes  por- 


reliqua  sexa- 
ginta.  Duodecim  columnis ,  ficto  per  artem 
marmore  mire  fulgentibus,  quas  totidem  san- 
ctorum  Apostolorum  ex  pretiosissimo  marmore 
artificiosissime  elaboratae  rotundse  imagines  ma- 
gnifice  exornant ,  tota  moles  innititur  :  per  se- 
xaginta  triplicis  speciei  fenestras ,  oblongas,  ro- 
tundas  et  luuatas,  lucem  accipit.  Infra  fenestras 
lunatas  ingens  projectura ,  tres  circiter  pedes 
lata  e  pariete  prominet,  ut  quis  percommode 
totam  ecclesiam  obire,  et  tam  picturis,  quam 
aliis  ex  gypso   celaturis,  quibus  totum  tabulatum 


mo  1717 


Ftte>tp»iiig 
monatUrii 

primordia  ct 
progremts  .• 


excultum   est,    iufestum  pulverem  abstergere  va- 
leat. 

163    Paulo    inferius    quatuor   oratoria ,   ut  vo-  novi  tempU 
cant;    duo     majora    musicis ,    reliqua    orantium  ru«'«nffc 
devotioni   accommodata ,    e    pariete   prominent  : 
ex  uno   horum   patet  aditus   ad   cathedram ,  in- 
geniosa  sculptoris  mauu  e  ligno  nobiliori  artifi-  E 
ciosissime  elaboratam  ;  ex  qua  divini  verbi  prae- 
co    pro    concione    dicere    solet.    Tabulatum    de- 
cem   magnificis  arcubus  mira  arte  distinguitur  : 
quos    iuter    ingentia    rotunda    spatia  tendentur , 
in  quibus  felicissima  pictoris  manus  ,  ad  Zeuxis 
et  Apellis  invidiam,   immortalia  suae  artis  posuit 
monumenta.    Reliquum  tabulati    varia  ex  gypso 
celatura ,    interjectis  itidem    minoribus   picturis, 
quae  divi  Magni  vitam  et  miracula  silenti  ore  lo- 
quuntur,  splendide   exornat.  Chorus   ad  divinam 
psalmodiam  diu  noctuque   persolvendam  ,    in  ro- 
tuuditatem,  ita  tamen  ut  circulum  integrum  haud 
perficiat ,    longiuscule  ductus  est;  ubi  prtecipue 
insigne    artis   sculptorias    ingenium  demirandum 
etcommendandum  :  lignum  haud  vulgare,  sed  ple- 
rumque  nobile,  et  cui  natura  ipsa  varias  ad  ornatum 
aspersit  maculas,  stationes  suas  psallentibus  assi- 
gnat. 

164  Pavimentum  chori  nigro  et  albo  mar- 
more  pulcra  varietate  et  ordine  stratum  est :  cho- 
rum  claudit  altare  summum  ,  pretiosissimo  ex 
marmore  magnifice  juxta  ac  artificiose  elabora- 
tum.  Interjecto  triginta  circiter  pedum  quadrato 
spatio,  cancelli  marmorei  miri  splendoris  a  sum- 
mo  altari  populosam  et  importunam  plebem  pro- 
hibent.  Reliquum  templi  spatium  in  octo  capel- 
las  dispescitur,  duas  majores,  quag  crucis,  quam 
ecclesia  habet ,  transversam  partem  efflciunt , 
ceteras  minores ;  omnes  marmoreis  altaribus 
conspicuas.  In  duabus  majoribus  eminent  alta- 
na,  quorum  altitudo  ad  quadraginta  sex  pedes 
ascendit  majestate  plena.  Tria  Jorgana,  unum  al- 
tero  majus  et  insignius,  invitant  musices  peritos 
ad  laudandum  Deum  in  tympano  et  choro,  in  chor- 
diset  organo.  Sellas  omnes  oranti  populo  soulptor 
eximio  artificio  ex  ligno  haud  vulgari  elabora- 
vit. 

165  E  majori  ecclesia  pauci  gradus  deducunt 
subtus  terram  ad  sacellum  divi  Joannis  Baptiste 
et  divi  Magni  patroni  ecclesiaa.  Prius  quatuor 
columme  marmoreae  sufifulciunt  :  a  latere  juxta 
aram  divo  Joanni  sacram ,  fons  Baptismalis 
marmoreo  clausus  baptisterio,  abluendos  exspe- 
ctat.  Praecipue  autem  enitet  sacellum  divi  Ma- 
gm,  huic  S.  Joannis  sacello  contiguum  ( quod 
ex  autheuticis  documentis  cella  sancti  Viri  cre- 
ditur,  cnjus  non  solum  ara,  sed  et  parietes,  et 
pavimentum,  mira  varietate,  insigni  artificio  et 

splendore 


y 


consecrati. 


Templume 
apud  Sancti  ■ 
galletises  sec.  11 
crectum  • 


13 


ejusdem  dotatio 
diplomate 


DIE  SEXTA  SEPTEMBRIS. 

nasten,  fund  t  ne  erectum  ,  ^ 
menta  dicunt  fuisse  habitaculum  et  ipsissimam 
cellam,  m  qua  S.  Magnus  primus  fundator  etpa- 
tronus  noster  hab.tavit  in  viyis  ;  et  ideosemperin 
summohonorehabitum  ,  saepius  cum  monasterio  et 
ecc  esia  partim  incendio  ,  partim  devastationibus 
des tructum  ,  sed  semper  iterum  innovatum ,  cum 
ecclesia  et  monasterio  anno  mdcci  noviter  e  fundo 
ereoto  et  hoc   sacellum   e  fundo  noviter  exs.ru! 

vsTur  ilUlferrirae  eX°rnatUm  fuit<  «l 
vaverU  nn  ^  "'  eumdem  ^mper  loeum  ser- 
went    quem  habuit,  vivente  S.   Magno      nost 

ST*  jS  posthac  in  saeellum  ™um  ^ 

gredtr  m0nasterio  '  »«*>  adaliapro- 

166  Diximus  supra  §  9  ,  a  num.  101      ali_ 
ouot  annos  post  Sancti  elevationem  ,  seculo  l 
jam  senescentea  Salomone  Hamschav'iononpro- 
cul  a  monasteno  Sancti-galiensi  in  Helvetia  tem- 
plum  znhonorem  S.  Crucis ,  sanctiaue  Magni 
erectum  dotatumaue ,   et  hujus  reliqJas  inistud 
soemmter  translatas  fuisse  :  c*ter2qu*  hucspe- 
ctant     acClpe.  Idem  Salomon  prxdictx  eccleL 
quosdam  canomcos  addixit ,  qui  ibidem  divina 
Peragerent    et  jam  abbas  Sancii-gallensis  et™ 
scopus  Constantiensis  creatus,  novis eambonisll 
cupleiavU.  Exstat  apud  Marauardum  Herrgott 
»  Oeneatogia  Gentis  Habsburgicx,  tom.  2  ^r'- 
te  i      mstrumento  103  ,  pag.  63  ,   diploma  Ar 
nulplu  unperatoris,  auo  fundatio  ejusdemect. 
«•  regia  auctoritate  confirmalur.  Quia  verotum 
adcomprobanda,quX  de translatione sacrVbZ 
chn  supra  commemoravimus,  multum  conducit 
tum  ipsam  fundationem  illustrat,  studiosis  lecto- 
ribus  gratum  fore  arbitratus  sum  ,  si  illud  to- 
tum   prout  a  laudato  Marquardo  rex  archivo  S 
Galh  depromplum  recitatur ,  huic  Commentario 
msererem.  Sicilcique  habet. 

167    In  nomine    sancts  et    individu*  Trinita- 
tis.   Arnolfus  ,  divma  favente  clementia      imoe 
rator    Si    loca  a    Dei  cultoribus  nova  institutio- 
ne    Dom.no    dicata  ,    immo    competenti    ornatu 
oulta  ,  doteque  suffulta  ,  nostra   relevamus  au- 
,  ctontate  ,   mansura  nobis  gaudia  inde   provenire 
posse  ,   non  dubitamus.  Idcirco   omnium  Christi 
ridelium  tam  prasentium  ,  quam  futurorum    co- 
gmtum  esse   volumus  generalitati ,   quia  Adalbe- 
ro  ,  sancta;  Augustensis  ecclesia  venerabilis  pra?- 
sul  ,  nostris  patefecit  auribus  ,  Salomonem  Con 
stantiensem  episcopum    quamdam  in  monasterio 
sancti  Galh  ,  consentiente  atque  cooperante  Fra- 
trum  ilhc  Deo  et  sancto  Gallo  famulantium  col- 
legio ,  super  fluvium  Nigra  aqua  vocitatum,  ba- 
sihcum    in    honorem    sancti    Magni    confessoris 
construxisse ,  m  qua   etiam  quia  ipsius  Dei  Ele- 
cti  pignora  sancti    corporis    venerabiliter   recon- 
duntur.,  loca  quaidam  de  eadem  abbatia  in  ser- 
vitium  Dei  et  sancti   Magni ,  cum  consensu  mo- 
nachorum,  ipsi  loco  conferre  placuit :   id  est,  in 
pago  Turgowe  ,  comitatu  Adalperti ,  ad   longum 
Kihhanpah  ,  hobam    unam    illuc    pertinentem  . 
et  in   Brisihgowe    com.    Wolfun  i ,    in    locoEotii 
leim  ,   arpennas    duas  ,    in    pago  vero   Thurico 
com.  Adalgozzi,  in  villa   Hoenka  ,   baptismalem 
ecclesiam  cum  terra  salica  et  illuc  pertinentibus 
hobis. 

108     Hajc     omnia    quippe    idem     reverendus 
pontifex  ,  qui  ipsi    monasterio   praesse   dinosci. 


c.s. 


733 

curator   ips  us   cellul-p   «   ti        J        '         P       /*"»«».• 
ehos  et  totidem        „cos      ,"    "*"•  treS  m0na- 
ibidcm  sempemp    cue   'ern:ramqUe    familiam 

emel  ,„  anuo  abbati  fn  hostem  pergenti  Tum 
"omme  ipsuin  equum  trahente  praTs  e  '  Unde 
quoque  hoc  pr^sens  conflrmationie  nostra,  p^. 
ceptum  fieri  jussimus  ,  firmiter  pra^cipientes    ut 

SSTS  Ttitati0  pra;libat  ecdesi- «™»  " 

stabihs  in  iEternum  perseveret  absque  ulliusper- 
2  °tfeUdicui0-  ^  "tha^c  confirmatl"  Pno- 
str*  auctontas  inviolabilem  in  Dei  nomine  per 
omma  tempora  obtineat  stabilitatem  ,  manu  no 
stra  subter  eam  roborantes  ,  annulo  nostro  assi- 
S-ari  jussimus.  Signum  Dommi  Arnolfi   impera- 

°Z  ^  uUeilpeT°  n°tariUS  '  ad  ™™  ^eotmari 
archicappehani,  recognovi  et  subscripsi.  Data  u, 
la.  Octob.  anno  Domini  dcccxcviii,  lndictione  •> 
anno  xi  regni  Arnolfi  piissimi  regis,  impern  vl 
ro  m  ActumEigiua  civitate  ,  fa  Dei  nomine  feli- 
citer.  Amen. 


E 


MHucusquediploma,  circa  quod  qu&dam  elu- 

cidandasunt    Laudatus  Herrgott  olserm    ot 
nesnotas  chronologicas  recte  se  habere  prxlr 
Indictxonem  ,  qux  anno  m  prima  recurrelat 
non  secunda.  At  mihi  non  minus  Indictio   ouam 
ceerx      te  %  ^^  fa  ^ 

quam  emm  anno  designato  Indictio  i  curreret 
potuiteaa  mense  Septembri,  puta  xxxv  anniprx- 
cedentis  inchoari,  gux  propterea  eadem  die  siqna- 
h  anni  898  terminabatur ,  a  qua  die  Inahctio  2 
imtiumdesumebat:  cum  igitur  pr&dictum  diplo- 
maiu  IdusOctobrisdatum  sit ,  recte  IndicUoni 
2  zlhgatur,  Uoba  ,  quee  in  diplomate  occurrit 
et   attas  etiam  huba ,  gova,  bobunna  etc.  voca- 
tur ,  modus  agri  est  cum  habitatione  cotoni 
mquit  Cangius  in  Giossario  ,  et  sa>pe  in  anti- 
quis  chartis  reperitur,  prout  apud  ipsum  videre 
hcet.  De  terra  salica  consuti  potest  idem    Glos- 
sarium  ad  vocem  Lex  salica ,   ubi  ex  Eccardi 
sententia ,  qute  ibidem  rcliquis  ^wxfertur,  ter- 
ra  salica  ea  dicitur ,  qux  spectat  ad prxcipuam 
curtis  domum,  quse  sala  et  domus  salica  consue- 
verat  appellari. 

170  Per  copiam  servitutis ,  convivium  intetti- 
ge  ,  quod  istius  ecclesiee  procurator   in  S.  Ma- 
gni  festo    quotannis  pendere  tenebatur ;  de  eo 
meminerunt  Ephemerides  Sanctigattenses,  quas 
anno  1272  conscriptas  Goldastus  Alaman.  rer. 
tom.  i,  parte  i  exhibet;  in  quibusad  diem  vi 
Septembris  sic  iegitur  ;  Ex  institutione  Salomo- 
nis  episcopi  et  abbatis ,  datur  priebeuda  de  Uol- 
da   Fratribus  in   houorcm  S.    iMa^ni  coniessoris. 
Parafredus  est  equus  agminatis  ;  sauma,  apud 
Cangium,  idem  quod  sagrna ,  et  sarcinam  de- 
notat :  parafrcdus  igitur  onustus  saumate,  equum 
sarcinarium  cum  sua  sarcina  significat.  Deni- 
que   de  institutis  ibidem  canonicis  ,   dotatione- 
que  per  Arnutphum  confirmata  rursum  memi- 
nit  Ekhehardus  junior  de  Casibus  S.  Galli  cap. 
i  dum  ait ,  Salomonem  inter  suprema  mandata 
a  Sancti-gattensibus  monachis  vehementer  postu- 
lasse ,  quatinus  ecclesiam  ab  eo   in  loco  S.    Gal- 
li  ,  in  honore  S.  Crucis,  sanctique  Magni  coustru- 
ctam  et  sub  regiie   auctoritatis  privilegiis    dota- 
tam    tuerentur ,    ibique    servitium    canonicorum 

mimii 


circa  quo 


puuca  notan- 
tur. 


0.  s. 

Ptwdiefum 
(•mpliuii  in* 

«nderf 


frtutra  conan- 
tnr  Ilnngari. 


Itmplv  et  mo- 
ntuteria  So- 
rethanum 


'  l.  non  habo- 
reut 


73* 

mmui  non  pntereutur.  Alia  Ekkehardi  in  /iaric 
sententiam  verba  dedimus  num.  192. 

171  Exstat  in  Opere  nostro  tom.  i  Maii,  die  2 
Tita  S.  Wiboradse  ac  B.  Rachildse  virginum  Or- 
dinis  S.  Benedicti,  quas  Reclusas  vocant.  Ex  hac 
discimus ,  prsefatum  S.  Magni  templum  earum- 
dem  virginum  sepulcris  nan  sine  divina  reve- 
latione  nobititatum  fuisse  :  prior  illud  etiam  , 
in  cellula  ipsi  contigua  a  prsefato  Salomone  reclu- 
sa,  sanctissimo  vitse  instituto  ac  demum  martyrzo, 
anno  925  ab  Hungaris  illato,  consecraverat.  Me- 
morabile  est ,  quod  hujus  occasione  martyrii  de 
hac  ecclesia  a  barbarorum  incendiis  prseservata 
tradit  Hepidannus  lib.  i,  cap.  6.  Ait  quippe , 
Hungaros ,  cum  irruptione  in  Germaniam  fa- 
cta  ,  omnia  ferro  flammaque  vastarent ,  prsefa- 
tam  sacram  sedem,  apud  quam  S.  Wiborada  se 
Deo  consecraverat ,  aggesto  rogo  exurere  frustra 
molitos  fuisse. 

172TaIi,  inquit ,  vastatioue  basilicam  S.  Ma- 
gni  adeuntes  ,  voluerunt  ct  illam  rogo  exstru- 
cto  coucremare  :  sed  . .  .  divina  potentia  eis 
resistente ,  eorum  voluntas  caruit  eflectu.  Con- 
sonat  Ekhehardus  Junior  cap.  5  de  eadem  Hun- 
garorum  irruptione  sic  scribens  :  Nequaquam 
templum  Galli ,  sicut  nec  Magni  incendere  qui- 
verant.  Perseverasse  ibidem  post  S.  Wiboradse 
martyrium  cellas  virginum  Reclusarum  ,  docent 
tum  proxime  laudatus  auctor,  tum  Ephemerides 
num.  superiori  citatse ,  quse  ad  x  Kal.  Feb.  et  v 
itidem  Kat.  Jan.  notant  anniversarium  Juntseet 
Irmingardse  celebrandum  de  ortis  juxta  capel- 
lam  Sororum  apud  S.  Magmim.  Denique  Gol- 
dastus  Alaman.  rerumtom.  i,  in  cap.  i  Ekke- 
iutril/  >/<><■<■{,  templurit,  de  quo  agimits  quod,  olim 
situm  erat  extra  oppidum ,  postmodum  ejusdem 
muris,sed  extimo  loco,  pariter  cum  ccemeterio 
inctusum  fuisse  ;  atque  ita  etiam  itlud  exhibet 
Matthmus.  Merianus  in  Topographia  Helvetise  , 
addens  idem  Calvinianse  hieresis  ,  quam  Sancti- 
gallenses  cives,proh  dolor!  amplexi  sunt ,  exer- 
ciiio  poslmodum  cessisse. 

17;J  Prseter  hsec ,  duo  alia  S.  Magno  templa 
antiquitus  dicata  reperio  ,  quibus  et  monasteria 
deinde  in  ejusdem  Sancti  gloriam  addita  fuerunt. 
Horum  alterumest  Sorethanum,  indigenis  Schus- 
scnricdt,  inter  oppida  Biberacum ,  Sulgarium  et 
Waldseam  situm  fere  sequali  irium  milliarium 
Germanicorum  distantia.  Castrum  ibi  quondam 
fuerat,  Schu.ssenriedt  pariter  nuncupatum ;  nec 
procut  inde  ecclesia  parcecialis  sub  invocatione 
S.  Magni :  quse  quo  tempore  primum  erecta  fue- 
rit,  nusquam  reperi  memorise  proditum.  Acces- 
sitpostmodumabbatiasacriOrdinisP7\-emonstra- 
tensis  ;  cujus  primordia  ad  annum  1188  referunt 
ejusdem  Ordinis  Annales  ,  anno  173G  editi  , 
tom.  %  a  pag.  S20  ,  citantes  Chronicum  Ms. 
auctoris ,  ut  ajunt  ,  pene  sequalis.  Verba  ac- 
cipe  :  Clemente  111  Pontifice  ,  et  Frederico  1  , 
cognomcnto  Barbarossa,  Romanorum  imperatore  , 
eraut  Beriugerus  et  Couradus  ,  ipsi  imperatori 
satis  accepti,  iu  castro  Schussenriedt :  qui  cum 
hahercnt  *  filios  ,  divina  inspiraute  gratia  ,  pla- 
cuit  eis ,  ut  in  eodem  loco  ,  ubi  castrum  eorum 
erat,  fundarent  claustrum  alieujus  Ordinis,  ad  ho- 
norem  Dei  et  S.  Mariai  semper  virginis,  sancti- 
que  Maguiconfessoris,  qui  erat  patronus  in  paro- 
chiali  ecclesia  ,  quai  erat  extra  castrum,  et  omnia 
puedia  sua  conferrent  illi  claustro,  ipsum  Christum 
fuciendosibi  haeredem. 

171-  Deinde  subdit  ,  hanc  piam  fratrum  vo- 
luntatem  ,  annuente  imperatore  ,  anno  1188  ex- 


D 

et.  rtdfis/joncn- 
$e  Sancto  con- 
sccrutu. 


DE  S.  MAGNO  ABBATE. 

secutioni  mandatam  esse,  fundata  ibidem  Prsepo- 
situra,  ut  vocant,  Ordinis  Prsemonstratensis,  cui 
prsedicta  parmcialis  ecclesiacum  curaanimarum 
perpetuofuit  annexa.  Lapsu  temporis,  testeAnna- 
lista,  ad  liberse  et  imperialis  abbatiee  dignitatem 
evecta  et  insignibus prserogativis  ornataest.  Alte- 
rum,  quod  insinuavi  monasterium,  erectum  fuit 
in  Bavaria  ad pedem  pontis  Ratisponensis}  estque 
canonicorum  regularium  Ordinis  S.  Augustini. 
Deeo  Andreaspresbyter,  ejusdem  monasterii  ca- 
nonicus,  in  Chronico  suo  generali  apud  Bernar- 
dum  Pez,  Thesauri  Anecdot.  tom.  4.  hsec  habet : 
AnnoDomini  Mcxxxvniincarnati  Salvatoris,  qui  est 
tertiusinchoati  pontis  supra  Danubium  Ratispona?, 
ripensis  agricultura,  id  est  monasterium  S.  Magni, 
in  praeurbio  RatisponaB  mutari  coepit  in  aedificia  per 
venerabilem  dominum  Gebehardum  ,  presbyterum 
canonicum  Ratisponensis  ecclesise  ,  ad  cujuspetitio- 
nem  rex  Conradus  ,  .  . .  cum  consiliofratrissui  Hen- 
rici,  ducis  Bavariae,  praeurbium  Ratisponas  monaste- 
rio  S.  Magni  largitus  est.  Plura  legere  licet  apud 
Hundium  in  Metropoli  Salisburgensi  tom.  i,  pag. 
197,  tom.  %>pag.  450  etalibi. 

175  Fabulosa  apparent,  quse  de  hujus  S.  Magni 
sacelli ,  cuipostmodum  prsedictum  ccenobium  ad-  Qnid  Cemen- 
ditum  est,  primordiis  narrantur  apud  P.  Baben-  dwm  de  poste 
stuber,  cujus  verba  dabimus  infra  in  Miraculis 
num.  135  et  seqq.  Ait  siquidem,  sub  annum  Do- 
mini  1134,  cum  Danubius  apud  Ratisponam  ponte 
nondum  stratus  esset,  SS.  archangelum  Michae- 
lem  et  Magnum  ,  hanc  venerabilis  senis  habitu , 
illum  elegantis  orisjuvenis,  Danubium  transmis- 
sosesse  .-  atque  in  hujus  rei  perpetuam  memoriam 
sacellum  primum  S.  Magno  excitatum  fuisse,  ad- 
dito  deinde  monasterio.  Verum  si  hsec  reipsa  se 
ita  habeant ,  cur  non  seque  S.  Michaelis,  quam  S. 
Magni  memoriee  sacellum  istud  consecrarunt  ? 
Porro  idem  scriptor  subjungit ,  sacetlum  istud 
anno  1633  a  Suecis  Ratisponam  obtinentibus  ever- 
sum  fuisse,  creditumque  fuisse  eosdem  hujus  sa- 
crilegii  pcenas  dedisse,  cum  anni  proxime  subse- 
cuti  vi  Septembris,  qui  dies  S.  Magno  sacer  est , 
prope  Nordlingam  memorabili  prselio  victi  csesi- 
que  sunt.  Sunt  et  alia  loca  S.  Magno  consecrata , 
cujusmodiest  monasterium  virginum  Chiebachen- 
se  seu  Kuebachense,  in  cognomine  vico  Bavarise, 
quod  Hundius  in  Metrop.  Salisburg.  tom.  ,  pag. 
246,  initio  seculi  xi  conditum  arbitratur  :  apud 
Steinbachenses,  in  Suevia  sacellum ,  prope  Hugl- 
fingam  in  Bavaria  paroeciale  templum,  excitata 
dicuntur  infra  in  Miraculis  num.  89  et  134  :  sed 
pluribus  supersedeo  :  libuit  tamen  heec  paulofu- 
sius  tractay^e,  ut  de  insigni  Sancti  cultu  manifesta 
indicia  lector  haberet. 


E 


non$  pnmor- 
diis  ?  alia  loca 
Sanclo  dicata 


VITA 


DIE  SEXTA  SEPTEMBRIS. 


731 


VITA 


et  quidquid  ad  cibum  opportunum  reperiant, 
deferant.  Ovantes  illi  ierunt  per  concava  v.llia, 
inveneruntque  capturam  piscium ,  olim  a  \,  .  to- 
ribus  consertam  in  arane,  qui  vocatur  Ligno- 
na  i,  undique  *  obpositam.  Quod  inspicientes 
ct  Deo  gratias  agentes ,  sumentesque ,  quos  re- 
pererunt  pisces  k  venerabili  Patri  prassentaverunt. 
\t  ille  nempe  Spiritu  saneto  plenus,  noverat  sibi 


Auctore,  ut  fertur,  Theodoro  mona- 
cho  Campodunensi  a  ,  ab  Er- 
menrico  Elewarmensi  aucta,  et  ab    passim  a  Domno  dapes  Paraias»  et  cum  gratia 

°  rum  actionibus    sumpserunt    cibum,   et  post   ci 

aho  mterpolata, 

Ex  Ms.  S.  Maximini  Trevirensi,  col- 
lato  cum  editionibus  Henrili  Cani- 
sii  et  Melchioris  Goldasti,  necnon 
cnm  sex  aliis  Mss .  exemplari- 
bus. 

CAPUT  I. 

Sanctus  Magnus  inter  monachos  ad- 
missus  a  S.  Columbano,  suis  me- 
ritis  cerevisiam  sistit,  ne  diffun- 
datur  :  urso  imperat,  aves  divini- 
tus  missas  capit,  ab  angelo  edoce- 
tur. 


A         7.  ;|.OU«, 

tT  ranm,  etc. 


al.  undis/jue 
i 


S.  Magnus  a 
i.    Columbano 
b     c 


d 

e    f 


c 

*  al.  aliquan- 
tisper 


*  al.  uniusqi 


»i  eremo  pro- 
Outus,  vitam 
religiosum 
ampUvtUur. 

Cantiius 
Souarinm, 
JonasSoiuix- 
rium 


Tempore  illo  ,  cum  beatissimus  Columba- 
nus  b  simul  cum  beato  Gallo  nepote  suo  c 
diversa  loca  perlustrarent ,  et  ad  diffamandum 
verbum  Dei ,  et  peregrinandi  causa  in  Hiber- 
nia  d  pervenirent ,  quidam  frater ,  nomiue  Ma- 
gnoaldus  e  es  praefata  patria  Hibernia  /"procrea- 
tus,  pulsare  coepit  aures  beati  Galli,  discipuli 
sanctissimi  Columbani,  ita  alloquens:  Beate  nam- 
que  magister  et  domine,  video  vos  in  servitio  Dei 
tantum  sollicitari ,  ut  heremum  concupiscentes, 
quantisper  *  ibi  morantes  ferae  bestiarum  ,  sci- 
licet  ursorum,  bubalorum  ,  luporum  ,  multitudo 
frequentet,  et  ad  vestrum  imperium  recedant  g. 
Unde  vestris  vestigiis  provolutus  deposco ,  ut 
spretis  faleramentis  saeculi,  et  prsesentium  pom- 
pam  facultatum  contempnens,  aeterna  praemia  ca- 
pere  merear.  Quod  beatus  Gallus  ceruens,  eum 
videlicet  ad  poenitentiae  medicamenta  concurrere, 
et  uniuscujusque  *  coenobii  septa,  ubicumque  Do- 
minus  juberet,  per  ejus  orationem  concupisci,  visi- 
tare  velle ;  beato  Columbano  hoc  indicans,  obtu- 
lit  eum  suis  obtutibus,  sciscitans  ab  eo  consilium 
et  voluntatem.  Cui  beatus  Columbanus  respondit : 
Pergentes  ,  filii ,  ad  heremum ,  voluntatem  Dei 
probemus ;  utrum  propositum  animi  arripias,  an 
uon  h. 

%  Pergentes  ergo  simul ,  tertium  adolescen- 
tem  nomine  Soniarium  *  iu  comitatu  sumunt, 
et  ad  destinatum  in  heremo  locum  pervenerunt, 
unius  panis  tantum  cibo  contenti.  Cumque  jam 
tertius  transisset  dies ,  nec  aliquod  panis  fra- 
gmentum  remansisset ,  horaque  refectionis  ap- 
propinquaret,  imperantur  a  patre ,  ut  per  prae- 
rupta  ruris  eant,  atqna  ad  ima  vallis  perveniant, 


P°- 
bum    iterum    gratias    egerunt    Conditori.    Quod 

inspieiens  Magnoaldus,  sequens  beatum  Gallum, 

laeto  animo  pronmit,  se  imperiis  eorum    paritu- 

rum  ,   Domino    *  jugiter   serviturum  :  quem  vir 

sanctus  Columbanus    suis    beatis  manibus  rece- 

ptum    in  obedientia    posuit  ,   donatumque  juxta 

magnificentiam    suam    nomen    imposuit  dicens  : 

Magnum  te  faciat  Domiuus  in  sapientia  etastu- 

tia,  a  cujus  magno    nomine  Magnoaldus   voca- 

ris  l.  Et  iterum  addidit :  Cognita  tibi  sint  omnia 

ministeria  monastica,  a  quibus  cognomen  habes  * 

Magnoaldus. 

3  Eactoque    monacho  tradidit   ei    clavem    cel- 

larii  m.  Statimque  aperuit  Deus  voluntatem  suam 

adversus  beatum  Magnoaldum  n  in  isto  miracu- 

lo  patrato.   Cumque  jam  hora  refeetionis   appro- 

pinquaret ,    et  minister  refectorii  ,  Souiarius  no- 

mine  ,  cerevisiam    admiuistrare   conaretur  ,  vas  , 

quod  tiprum  o  nuucupant ,  ad  cellarium    depor- 

tavit,  et  ante   vas,   quo   cerevisia  condita  erat  , 

apponit,    tractoque    serraculo   p    mejitus ,  in    ti- 

prum    currere  sinit.  Quem  subito  patris  imperio 

Magnoaldus  Souiarium  celeriter  vocavit :  at  ille 

ardeus  obedientiae  igue  ,   obserare  meatum  obli- 

tus  ,  pernici  cursu  ad  beatum  pergit  Virum  ,  et 

serraculo,  quod  duriculum  *  vocaut,   manu  de- 

lato,   ante    conspectum    Magnoaldi    adstitit,     vi- 

dentibus    sanctissimis   viris  Columbauo  et  Gallo. 

Postquam  autem  sibi  vir  Dei  Magnoaldus  q  quae 

voluerat     imperare   ,    deprompsit  ,    interrogavit 

eum  :  Quid  est ,    quod  tenes    in   mauu   tua  *.'  At 

ille,  viso  serraculo,   recordatus  negligentiae,   ve- 

lociter  ad  cellarium  rediit,  aestimans   nihil  in  va- 

se,  de  quo  cerevisia   decut-rebat,  remansisse.  In- 

tuitus  ergo   vidit,   supra  tiprum  oerevisiam   cre- 

visse,   quatiuus,  qualis   et  quanta  rotundita.s  in- 

fra  tipri   inerat  coronam,   tulis  in  altum  crevisse 

urna  videretur  r  ,  et  ne   miuimam  stillam  foras 

cecidisse. 

4  Praefatus    vero   Soniarius    illud    miraculum 

inspiciens  ,   ad  pedes  beati   Magnoaldi  accessit , 

narrans  ei  ea,   quae  de    sicera   vidit.  Ille  pavore 

perculsus,  quid  agere  deberent ,   ignorans  ,  con- 

citus    perrexit    ad    Winigozum   5    presbyterum, 

eumque  adsumens  secum  ad  cellarium  duxit ,  et 

omuia  secundum  narratiouem    pueri  Soniarii   in- 

venit.  Corruens    ergo    ad   pedes   ejus,  ita  locu- 

tus  est:  Domine    Winigoze,   quid  dicturi   sumus 

patri   nostro    beato    Columbano ,    si    haec    audie- 

rit?  At    ille    respondit ;  Absit ,   Frater,  ut  mise- 

ricordia  Christi  tanto  viro  patrique    uostro  cele- 

tur  t :  et    concito    gradu  perrexerunt  ambo,  ve- 

neruntque  ad    pedes  beati  Columbani,  et  narra- 

verunt  ei  omnia  ,  quae    accidcrant.   Quibus   bea- 

tus     Columbanus    ait :    Fratres   mei  ,    hoc     non 

meis    meritis    actum    est;  sed  iutercessione  viri 

istius  Magnoaldi :    ille  hoc  audieus  prostravit  se 

ad  pedes    ejus,    et   dixit  :    Domine    pater,    noli 

hoc  dicere  :  quia  scio,    pro  vestris   sanctis  meri- 

tis  hoc   actum  esse,  non  meis.  Respondens  bea- 

tus   Columbanus  dixit :  Nam   u   ego  vidi  ange- 

lum    Dei   ante   te  praecedentem ,  quando    Sonia- 

rium 


*al.  clChrislo 
Domino 


l 
E 

*  al.  habcbis 

Dum  cettx 
curam  ftabet, 
cerevitia  pro- 
digtote  terva- 
fur  ,- 

m 


l.  duciolum 


r 


fttnc  oritur 
jrfttfll  inter 
SS.  M<tgnum 
et  Columba- 
nxtmcertamen. 
t 


73fi 


*  al.  melius 
avidse 

*  al  detralicrc 


*  l.  densos 


*  al.  palribus 

•  Can.  comcde- 
ie 

nepoma  de- 
voret. 


A.  THtoDono,  rium  vocabas:  qui  facto  signo  supra  tiprum  , 
ctfmtv*,  btc.  gfejft  sicera  iu  modum  coronae,  sicut  vidistis.  u 
magnum  divinas  potentise  donum ,  qui  adhuc 
neophito  suo  Servo  tantam  gratiam  conferre 
dignatus  est,  ut  jam  Magnus  inter  fratres  voce- 
ris.  Ad  hasc  conticuit  beatus  Magnoaldus,  gra- 
tiasagens  Deo  in  corde  suo  de  tanta  misericordia 

sua. 

D  „  5  Eo  itaque  tempore  w  cum  sub  quodam  sco 

!£££«  W^  mter  vasta  heremi  jejunio  corpus  afflcerent 

impcrat,  Deatus  Columbanus  et  Gallus,  et  nihil  aliud  prse- 

w         ter  ruris  poma  in  cibos  capere    valerent ,   venit 

quadam  die  assueta  abditae  *  voracitatis  fera   ur- 

su^    coepitque    necessarios    delambere    cibos,  ac 

passim  poma  ore  distrahere  *    Cumque  jam  ho- 

ra    refectionis  advenisset ,   dixit  sanctus  Colum- 

banus    ad  beatum    Magnoaldum   :   Frater  ,    tibi 

cognita   sunt    poma  meliora;  vade    et  defer  no- 

bis    consuetam    mensuram    pomorum  :  qui    cum 

abisset,  ursum  inter  densarum  *  frutices  rubosque 

perspexit ,   ac  poma    lambendo   carpere  :  videns 

uamque  eum    Magnoaldus,    jussa  patris  implere 

volens,   timuit    valde;  sed  confortatus  x  in   Do- 

B  miuo,   muniens  se  signaculo  sanctaB  Crucis  ,   ait 

ad  feram:  In  nomine  Domini  mei  Jesu  Christi  sta 

paulisper,  usque  dum  eligam  poma,  quae  fratribus  * 

nostris  suntferenda,  ettibi  partem  ex  aliis  dem  co- 

medenti*. 

6  Mira    in   fera  obedientia  !  severitatis  quippe 
sua3  oblita  stetit,  caput  inclinatum  tenens:  tum 
ille  divisit  virga   frutices  rubosque  ,  quae   poma 
ferebant ;  et    elegit  partem  ex  hiis ,   quse  juxta 
viri  Dei  imperium  meliora  erant  ad  opus  suum 
ferenda ;  aliamque  partem  dedit  ferse,  ut  comede- 
ret :  et  dixit  ei :  Comede  ista  tu,  aliaque  ista  in  usus 
sanctissimi  viri  Columbani  et  beati  Galli  reserva. 
Fera  ergo  tantse  obedientiae  exstitit,  ut  nequaquam 
ex  prohibita  sibi  parte  ausa  esset  carpere  cibos ; 
sed  in  segregata  permissa  sibi  parte  tantummo- 
do  pabula  requisivit.  Alia  vero  die  iterum  beatus 
Magnoaldus  requirens  poma,  invenit  salva  et  be- 
ne  reservata  ,  et  gratias  agens  Deo  ,  ait   ad  fe- 
ram :  In  nomine  Domini  ita  age  cottidie :  audi- 
tus  *  autem  a  fera,  poma  procul  dubio  salva  reser- 
vavit  quoadusque  Vir  Dei  illo  in  loco  commoratus 
est. 
p       7  Quarta  vero  die  y  iterum   Dominus  cibum 
Atimonix  fno-  praibens   suis  discipulis  ,   tanta  copia   avium  ad- 
piaiaborantes,  venit ,  ut  omnem  plagam   loci  illius  alitum  mul- 
hortantcSan-    titudo    suppleret.  Beatus    vero  Magnoaldus   hoc 
videns  ,  intellexit ,   ob   necessitatem   patris  ,  suo- 
rumque  a  Deo  has  dapes  terrse   diffundi  ;  et  ait 
ad  beatum  Gallum  :  Jubeat  pater  hsec  altilia  ca- 
pere  ad  usus  fratrum,   si  placet;  quoniam  a  Deo 
datse   sunt    dapes.    Ilaec   dicente  eo    ad   beatum 
Gallum,  ait  beatus  Columbanus  :  Tu  Magnoalde, 
qui  in  nomine  Domini  urso  jussisti  reservare  poma 
ad  opus  nostrum,  fac  iterum  juxta  tuum  nomen 
magnum  opus,  et  impetra  a  Deo,  ut  volatilia  ma- 
neant,  donec  capiantur  a  fratribns  ad  usus  neces- 
sarios.  llle  ammirans ,    quomodo    palam  factum 
fuissct  z  beato  viro  de  fera,  tamen  non  audebat  in- 
terrogare  ;  sed  jussu  ejus  prosternens  se  in  oratio- 
nem,  cum  beato  Columbauo  pariter  et  Gallo  ora- 
bat. 

8  Erigena  autem  se  abbas  dixit  beato  Ma- 
gnoaldo;  Surge ,  pnecipe  capere  aves  :  surgens 
Magnoaldus  et  gratias  agens  Conditori  omnium, 
coepit  aves  capere  cum  reliquis  fratribus.  Mira- 
culum  valde  mirum  et  stupeudum !  Capiebantur 
aves  prout  patris  impcrium  erat ,  nec  absce- 
dere    pennigera  fuga    nitebantur,  donec  beatus 


VITA  S.  MAGNI  ABBATIS. 

Mag-noaldusait:  Si  placet  patri  nostro,  habemus  D 
pertriduum  aves  sufficienter,  et  ideo  bonum  est,  ut 
recedant;  sicque  alitum  phaiangres  jubet  abire,  et 
sumpto  volatu,  qui  remanserant,  recesserunt;  sic- 
que  divina  misericordia  ex  vicinis  urbibus  frumenti 
copiam  per  bonos  viros  aa  in  gyro  manentes  ad  bea- 
tumColumbanum  per  manusfelicisGallietMagno- 

aldi  direxit. 

9  Interea  ruit  cogitatio  in  mentem  saucti  Co- 
lumbani,  quatenus  Sclavorum  bb  terminos  adi- 
ret,  eorumque  cascos  mentes  Euangelica  luce 
illustraret,  ac  ab  origine  per  avia  errantibus  ve- 
ritatis  viam  panderet.  Cumque  hasc  beatis  Gallo 
et  Magnoaldo  narrasset ,  et  ita  patrari  se  velle 
profiteretur,  beatus  Gallus  dixit  Magnoaldo: 
Frater  ,  quid  tibi  de  illo  itinere  nostri  abbatis 
videtur?  Eespondit;  Domine  mag-ister,  perqui- 
rite  in  primis  Domini  voluntatem,  et  postea  si 
dignum  duxeritis  ad  proficiscendum ,  proficisci- 
mini.  Hoc  audiens  beatus  Columbanus,  jussit  tri- 
duanum  jejunium  fieri ,  Domini  misericordiam 
implorans ,  ut  eis  indicaret  suam  voluntatem. 
Tertia  vero  nocte  ang*elus  Domini  per  visum  il- 
lis  tribus  apparuit,  et  ambitu  parvo,  quasi  eo- 
let  paginali  stylo  orbis  describi  ,  circulum  mun- 
di  compage  monstravit ,  dicens  :  Cernitis,  in- 
quit ,  quod  maneat  totus  mundus  desertus :  di- 
cite  Columbano :  Perge  dextra  levaque  ,  quae 
legis  *  ,  ut   comedas  laboris    tui    fructum  :  non 


Angehts  iter 
ad  Slavos  dit- 
suadet. 
bb 


Canisixis, 


*  al.  Budicns 
autcm  fcra 


cto, 


aves  Hvimtut 
missa»  ca- 
piunt. 


oligas 

*  al.  gentis 
illius 


est  tibi  opus  illuc  properandi.  Haec  audiens  bea-  uuicumque 
tus  Columbanus,  intellexit  similiter  per  visionem 
sibi  monstratam,  non  esse  gentibus  *  illis  in  prorn- 
ptu  ridei  profectum,  et  ideo  quievit  in  loco,  so- 
lummodo  contentus  tantum  unius  ministri  Ma- 
gnoaldi  famulatu,  donec  aditus  ad  Italiam  viam 
panderet  cc. 

ANNOTATA. 

a  Quid  de  hac  inscriptione  censendum  sit,  fuse 
ostendimUs  in  Commentario  §  i  et  seqq.,  ubi  dixi- 
mus,  Vitam  hanc  ab  imperito  quodam  interpola- 
tore  tot  plagiis  fartam  esse,  ut  certe  minima  pars 
Theodoro  adscribi  queat.  Damus  tamen  sub  eo 
titulo,  tum  quod  ita  circumferatur,  tum  quod  non 
improbabile  sit,  eam  a  Theodoro  per  modum  elo- 
gii  primum  conscriptam  fuisse,  quam  deinde 
Ermenricus  Elewangensis,  et  post  hunc  alii  au- 
xerint  et  interpolaverint.  Consule  Comment.  §iet 
seqq. 

b  Colitur  hic  sanctus  abbas  Bobiensis  21  No- 
vembris,  quo  die  illum  cum  Romano  Martyro- 
logio  daturi  sumus.  Videri  interim  potest  Ma- 
billonius  in  Actis  Sanctorum  sui  Ordinis,  sec* 
2,  ubi  ejus  Vitam  tradit  ex  Jona  monacho  Bobiensi 
fere  aequali. 

c  S.  Gallus  in  preedicto  Martyrologio  annun- 
tiatur  16  Octobris,  ad  quam  de  eo  agemus.  A- 
cta  ipsius,  auctore  Walafrido  Strabone,  abbate 
Augiensi ,  vide  apud  taudatum  Mabillonium. 
Porro  voces  ittse  nepote  suo  desunt  in  editione 
Melchioris  Goldasti,  et  in  uno  Ms.  Chifftetii : 
in  reliquis,  uti  et  in  editione  Henrici  Canisii 
habentur.  Mabillonio  displicuisse  videntur,  dum 
elogium  S.  Magni  texens,  illas  sic  excipit :  Ne- 
mo  id  dixit :  sed  non  est  hujus  loci  istud  exami- 
nare. 

d  Anonyynus  S.  Emmerami  Ratisponensis  cce- 
nobita,  qui,  ut  in  Comment.  §  i  ostendimus, 
hanc  Vitam  post  medium  secuti  xi  pro  suo  sen- 
su  correxit,  hunc  etiam  interpolatoris  errorem 
merito  emendavit,  in  hunc  modum :  In  tempo- 

re 


DIE  SEXTA 
A  re  illo,  quo  beatus  Columbanus  sanctusque  Gal- 
lus  virtutibus  magnificis  pollentes ,  in  Hibernia 
clarissimi  habebantur ,  frater  quidam  ,  nomine 
Magnoaldus  ,  ex  eadem  Hibernia  oriundus  ,  ad 
beatum  Gallum  accedens ,  ita  eum  alloquitur 
etc.  Et  merito,  inquam,  sancti  enim  Coiumbanus 
et  Gallus  ex  Hibernia  oriundi,  non  in  Hibemiam, 
sed  ex  Hibernia  in  Gatlias  peregrinati  sunt :  ve- 
rum  nec  sic  omnem  errorem  sublatum  esse,  mox 
apparebit. 

e  Jonas  in  Vita  S.  Columbani  apud  Mabillo- 
nium  in  Actis  sec.  2,  narrat ,  fralrem  quem- 
dam  nomine  Autiernum  monachum  Luxovien- 
sem,  cum  a  S.  Columbano  postulasset,  ut  in  Hi- 
berniam  sibi  peregrinari  liceret,  ab  eo  ductum 
fuisse  in  soiitudinem,  ut  divinam  voluntatem  ex- 
plorarent,  ibidemquedeficientepane,  ad  Mosetlam 
fluvium  pisces  opportune  reperisse;  verba  dedi- 
mus  in  Comment.  num.  14.  Quae  omnia  ineptus 
interpolator  male  distorta  Mag-noaldo  in  Hibernia 
adaptat. 

f  Sanctum  nostrum  verisimilius  non  Hiber- 
num,  sed  Germanum  fuisse,  docuimus  in  Com- 
B  mentario  §  7. 

g  Haec  periodus  tam  in  excusis,  quam  Mss.  ex* 
emptaribus  vitiosa  est :  Ratisponensis  vero  ano- 
nymus  eam  praetermisit. 

h  Goldastus,  Canisius,  et  unum  Ms.  legunt  i 
utrum  desideratum  arripias  iter  ,  an  non  :  quse 
verbaex  Jona  deprompta  sunt,  inquoS.  Cotum- 
banus  Autiernum  monachum  sic  alloquitur  :  Per- 
gentes  in  eremum  voluntatem  Dei  probemus,  utrum 
desideratum  iter  arripias,  an  in  coetu  Fratrum  per- 
maneas. 

i  Hicoblitus  estinterpolator,  se  cum  SS.  Colum- 
bano,  Gallo  et  Magno  in  Hibernia  versari:  Ligno 
enim  (vulgo  Loignon,  seu  ut  in  aliis  Tabuiis  legi- 
tur,  LougnonJ  Gailiae  fluvius  est  in  comitatu  Bur- 
gundise.  Unde  in  errorem  hunc  lapsus  videripos- 
sit,  vide  in  Comment.  num.  16. 

k  Jonas,  qui,  ut  monuimus,  hsec  omnia  de  Au- 
tierno  narrat,  ait,  hunc  cum  Gallo  et  Somario 
quinque  pisces  reperisse,  ex  quibus  cum  tres, 
relictis  duobus,  qui  mortui  apparebant,  ad  Co- 
lumbanum  attuiissent,  ab  eo  increpitos  fuisse, 
jussoque  relictos  queerere.  Consule  num.  14  in 
Commentario. 
q  \Editio  Goldastina  et  unum  Ms.  habet  voceris. 
Sed  numquidjamprius  non  vocabatur  Magnoal- 
dus  ?  Ita  supra  eum  nominat  dicens :  quidam  fra- 
ter  Mag-noaldus  nomine. 

m  Cellarius  est ,  qui  ceilse  vinarias  et  penui 
praeest,  sive  cui  cibi  potusque  ministrandi  cura 
incumbit. 

n  Laudata  editio  et  Ms.  legunt ;  statimque  divi- 
num  in  eo  manifestatur  miraculum. 

o  Apud  Canisium  est  typruni  :  Mabillonius 
in  Vita  S.  Columbani  num.  25,  ubi  hoc  mira- 
culum,  suppresso  nomine  ministri,  Jonas  refert, 
iegit  tybrum  :  monetque  in  annotatis  ,  in  alia 
ejusdem  Vita  per  anonymum  conscripta  legi  g*il- 
lonem.  Est  autem  gitto  vas  figulinum  vel  vi- 
treum  ad  potum  excipiendum  conflatum.  Apud 
Cassianum  lib.  4  Institut.  cap.  16  dicitur  :  Si 
quis  gillouem  fictilem ,  quem  baucalem  nuncu- 
pant,  aut  hujusmodi  aliud  casu  aliquo  freg-erit , 
etc. 

p  Per  serraculum  inieltigit  paxillum,  oriepisto- 
miiinsertum,quique  educitur,  cum  e  dotiopro- 
mendus  est  liquor  :  infra  duciculum  vocat . 

q  Mag-noaldus  hic  insertus  est  ab  interpolatore : 
Jonas  enim  de  S.  Coiumbano  toquitur. 


SEFTEMBRIS.  7.^7 

r  Varia  hic  occurrit  lectio.  Goldastus  habet  '■  *   T«tow»o, 
Intuitus  erg-o,  vidit  tiprura  in  tantum  cerevisiam   ■»■*■■■ 

crevisse ,   ut  non  jam  plus  profunditatis  in   vase, 
quam  supra  vas  cumulata  altitudinis  habere   vi- 
deretur.  Ms.  nostrum  ex  aniiq.  codice  bibtiothe- 
cse  Augustanx  SS.  Udalrici  et  Afra>  in  margine 
haec  monet:   Nota  bene :   hic  ( in  dicto  codice) 
marg-im  tenuissima,    sed  antiquissima  manu  ad- 
scriptum  ,   ex  priori  per  Ermenricum   conscripta 
Vita  :    «  Cum  autem  cervisa  defluens  urnam   sup- 
»  positam   implesset,    mirum    in    modum    instar 
"  coronae  super  urnam  excrescens  stetit».  Jonas, 
unde  hasc  depromptasunt,ita  scribit:  Intuitus- 
que  supra  tybrum  cervisiam  crevisse,  et  nec  mi- 
nimam  stillam  foris  cecidisse,  ut  crederes   in  lon- 
gitudinem  tybrum  g-eminatum  esse;  ut  qualiset 
quanta  rotunditas  infra  tybrum  inerat  corona?,  talis 
in  altum  crevisset  urna. 

s  Goldastus  et  unum  Ms.  legunt :  Winia- 
chum  ,  Canisius  Winniacum :  quis  hic  fuerit , 
ignoro.  In  sazpe  laudata  S.  Columbani  Vita , 
num.  21-  et  28,  quidam  "Winnocus  presbyter  me- 
moratur,  qui  S.  Cotumbano  familiaris  fuit :  ex 
hocforsitan  Winiachum  vet  Winigozum  in  presby-  E 
terum  fecit. 

t  Editio  Goldastina  addit :  qui  absque  nostra 
narratione,  per  spiritum  et  cum  Deo  omnia,  qus 
facta  sunt,  se  cognovisse,  lstatur. 

u  Eadem  editio  cum  Canisio  et  duobus  Mss.  : 
Tace ,  frater ,  scio  utique  :  nam  eg:o  vidi  etc. 
Porro  totum  hoc  pium  certamen  et  quidquid  hoc 
num.  4  continetur,  invenire  non  est  apud  Jo- 
nam.  qui  etiamhocloco  de  Magnoaldo  non  me- 
minit.  Consule  Comment.  num.  17.  Patricius 
Flemingus  in  Coltectaneis  S.  Columbanit  ad  mi- 
raculum,  de  quo  agimus,  notat  sequentia  ;  llu- 
jusmodi  olim  in  monasterio  Sancti-gallensi  exem- 
plum  contigit ;  cujus  rei  testes  usque  in  hunc 
diem  remanent  versus  aliqui  in  porta  capituli , 
ubi  tum  loci  cella  vinaria  fuerat,  appensi.  Per- 
fecta  obedientia  sua  imperfecta  relinquit :  heec 
ipse. 

w  Miracuium,  quod  enarrare  aggreditur,  se~ 
cundumJonamaccidit,postquam  S.  Cotumbanus 
anno  610  Luxovio  exputsus,  prope  Brigantium 
in  Rhastia  moraretur.  Monuimus  autem  in  Com- 
mentario,  hoc  prodigiosum  in  feram  imperium 
aprsedicto  Jonaadscribi  Chagnoaldo  :  quarene  F 
actum  agam,  vide  quac  ibidem  disputavimus  num. 
18  et  seqq. 

x  Jonas  scribit,  Chagnoaidum,  viso  urso,  ad 
Cotumbanumproperasse,  ab  eoque  redire  jussum, 
praedictas  ferae  tam  mirabiliter  imperitasse. 

y  Apud  Jonam  num.  54  miracutum  hoc  prse- 
cedenti  praeponitur,  diciturque  contigisse  tempo- 
re  durae  egestatis,...  cumque  jam  triduo  jejunio 
fessa  corpora essent :  sednuiia  hic  quoque  deM&- 
g-noaldo  mentio :  videdicta  in  Comment.  num.  23 
et  seqq.,  ubi  utriusque  scriptoris  discrepantem 
narrationem  notavimus, 

z  Atqui  tamen  Jonas,  ut  supra  lit.  y  diximus, 
diserte  tradit,  rem  hanc  conscio  et  jubente  S.  Co- 
lumbano  contigisse. 

aa  Quarto  deinde  die  (verba  Jonaesunt)  quidam 
pontifex  ex  vicinis  urbibus  frumenti  copiam,  divina 
admonitus  aspiratione,  ad  U.  Columbanum  direxit ; 
sed  mox  Omnipotens,  quipenuriam  patientibus  ali- 
g-eros  praebuerat  cibos,  ut  farris  adcps  advenit,  ali- 
tum  phalaugesimperavitabire.  Quam  parum  fide- 
lis  sit  interpolator  noster,  ex  numeris  lit.  y  citatis 
deprehendes. 

bb    Apud  Jonam   legitur  :    Interea    cog-itatio 


in 


73S  VITA  S.  MAGNI  ABBATIS. 

a    THtoi,o«o.  in  mentem  ruit,  ut  Venetiorum,quiet  Sclavi  dicun- 
iT«m*.  etc.  tur^  termjnos  adiret,  etc. 

cc  Qux  hoc  numero$relatasunttpaidoahter 

narrantur  a  sxpe  dicto  Jona  :  consule  Commen- 

tarium  num.  25. 


CAPUT  II. 


etexspectanteseventuminterTheodericura  etTheo-  D 

ieSrtDum  hac  agerentur  ab  illis  *  ,  inter  Theo-  J£~  £■ 

dericum  et  Theodebertum   ortum   est  bellum  in-  iumbanutel 

ter  eos  juxta  Tulbiacense  i  castrum,  ibique  prae-  Magnu*  o&- 

lio  inito,  innumera  hominum  multitudo  ex  utro-  J™««  '»««»- 

que    exercitu    perierunt :    victus    tandem    Theo-  .  Goldou 

debertus  fugfit.   Ea  ergo  hora,  qua  apud  Tulbia-  addrtscditione 

cum  bellum   commissum  est_,  vir  Dei_  Columba-  firanta 


nus,  operantibus  discipulis  Gallo  et  Magnoaldo 
cum  casteris  Fratribus  ,  qui  ex  Luxovio  vene- 
rant,   supra  truncum    quercus  sedens  librum  le- 

Mora   in   reqno    Theodeberti:  pugna    gebat ;  quem  sopor  oppressit  subitus,  dorraiens- 

muiu,     m     tcyw  ^  r    o  ^^  quid  jnter  duog  reg.es  ag.eretur,  vidit  :   ex- 

inter  hmC  et   Theodericum  :     The0~      pergefactus  ministrum  vocat  Magnoaldum  k,  qui 

„„       »     •   ■    ni     et  Magnus,   cruentamque  regum  pugnam   indi- 

deberti  cwdes,  poena  Iheoaenci  et    catj  et  humanum  sanguinem  muitum  fundi  su- 

BrunicMldis :    profeCtO   in     Italiam     spirat.   Respondit  Magnoaldus ,    qui  et  Magnus, 

prostratus  ad  pedes  ejus  :  Et  ego  pater  domine, 
sopore  oppressus  jacebam  subter  unam  arborem 


B 


S.  Cofumba- 

nui  rum  tai$ 

u  Theodeber- 
V)  bcnigneet- 
rcptut 
a    b 


c 

in  iptlm  p'8- 
gno  'illus  eaj- 

ttnnt. 

e 


'  i  r  ItolatUei 
ountes 


S.  Columbano,  SS.  Gallus  et  Ma- 
gnus  permanent  in  Germania. 


Interea  orta  est  lis  inaestimabilis  inter  Theo- 
dericum  a  regem  et  Theodebertum  b,  utris- 
que  gentium  robore  in  invicem  superbientibus. 
Inter  quse  vir  Dei  ad  Theodebertum  venit  c  , 
eumque  suis  sedibus  atque  intra  suos  fines  liben- 
tissime  recepit,  deditque  ei  optionem  ,  quacum- 
que  in  parte  voiuisset,  experimento  quaerere  lo- 
cum,  qui  sibi  suisque  placeret  ad  habitandum  : 
iuquisitoque  loco,  audivit  a  beatis  viris  Gallo  et 
Mn^uoaldo,  qui  jam  perlustrata  habebant  spatia 
lncornm  ,  locum  laudabilem  fore  intra  Germa- 
niffi  terminos,  situm  in  Alemannia  circa  Renum 
fluvium  ,  oppidumque  olim  dirutum  ,  quod  Bri- 
gantiam  d  nuncupabant;  quem  procul  dubio  ra- 
tum  ducebant  fore  ,  ut  impetratur  a  rege  ,  et 
partem  saltus  ipsius  juxta  ipsum  oppidum  stan- 
teno  ,  ubi  apta  loca  invenire  quiverant  ad  ma- 
nendura.  Dedit  ergo  eis  rex  juxta  petitionem 
beatorum  Columbani  et  Galli  atque  Magnoaldi  , 
prcefatum  oppidura  ,  locaque  vasta  intus  in  saltu 
consistentia ,  sed  non  plurima  nisi  pauca,  ubi 
invenire  potuissent  apta  loca  ad  eellulam  con- 
struendam. 

11   Sicque   per   alveura    Reni   navigantes  per- 
veneruut  Magontiam,  ibique  ab  episcopo  e  ipsius 
loci  sumptibus  necessariis  suffulti,  sicut  in  beati 
Columbaui  Vita  continetur,   pervenerunt  ad  prae- 
fatum  oppidum  ,    et  ibi   morati  sunt   exspectau- 
tes   eventum    rei    inter  Theodericum  et  Theode- 
bertum.    Beatus  vero  Magnus  cum  beato  Gallo, 
reliotia    Fratribus,    cum  beato  abbate,   qui  jam 
i-\  Luxovio   venerant  ad  eum   quasi  ab  hostium 
pneda  /',  ingressi  sunt  in   saltum,  et  in  eo  huc 
illucque    pergentes  ,    diversa    loca    circueuntes  , 
reppererunt  intra  ipsius  saltus  terminos  loca  ve- 
nusta  et  faraulis  Dei  ad  omnem  opportunitatem 
congTua  ,   proximasque  nationes   undique   haberi 
ad  piwdieandum.   Heversi  ergo  iterum  ad  virum 
Dei  sunt  ,    et    laudantibus  eis  loca,  quae  invene- 
runt,  vir  Dei  ait :    Ovantes*  illuc,   moremur  ali- 
quod  temporis  spatium  ibi ,  et  coustruamus  cel- 
lulam  ,    usque  dum   Dominus   det  nobis  aditum 
proficiscendi  in  Italiam.  rerrexerunt  ergo  ad  lo- 
oum,  unde  beatus  Gallus  ortus  erat,   id  est  cir- 
ca  lacum  Turicinum   g  ;    inde  perovautes  ad  lo- 
cum  antiquum   destructum  ,    qui  vocatur    Arbo- 
na  h  ,    ibique  morati  sunt ,   construentes  cellam 


abietis,  et  videbatur  mihi,  simul  eos  conflictum 
inter  se  habere :  arreptoque  baculo  ,  volebam 
percutere  Theodericum  ,  et  liberare  Theodeber- 
tum  :  sed  prohibuit  me  species  quaedam  dicens  :  E 
Non  est  tibi  necesse  eum  percutere  ,  quoniam 
Dominus  cito  vindicabit  magistrum  tuum  Co- 
lumbanura  de  eo  in  interitu  ignis.  Illico  evigi- 
lans  festinabam  huc  ad  vos  venire,  et  narrare 
hanc  visionem  ,  vos  me  interim  vocantera  audi- 
vi  l.    Dum  ergo  mirarentur  ambo  de  iis  visioni-  i 

bus,  alius  minister  astans  Eunuchus  m  nomine,  m 

temerario  conatu  ait  j  Pater  mi ,  tuis  precibus 
przebere  deberes  suffragium  Theodeberto,  ut  ho- 
stem  communem  Theodericum  debellare  queat. 
Cui  beatus  Columbanus  ait  ;  Stultura  ac  religio- 
ni  nostra?  alienum  administras  consilium  :  non 
enim  Dominus  ita  vult,  qui  nos  pro  inimicisno  - 
stris  orare  praecepit:  et  Magnoaldus  ait ;  Vere 
Domine  vestra  sanctitas  bene  de  hoc  sentit;  quo- 
niam  in  arbitriojusti  Judicis  esse  debet,  quid  de 
eis  fieri  velit. 

13   Theodoricus    vero   persecutum  Theodeber-  *'<»•*  Theode- 
tum  apprehendit,    et  ad  aviam  Brunichildem  n  bwtiXvina 
direxit,   ipsaque  eum   clericum  factum,   non  post   T/ieodcricum 
multos  dies  impie  nimis  perimi  jussit  o.  Theode-  $uvvucium 
ricus  itaque  morans  penes   Metense  p  oppidum,   Brunichihiis 
divinitus  percussus,  inter  flagrantis  ignis  incen-   clotliarins 
dia    q    mortuus    est  ,   et   beatus   Columbanus   a    „    0        q 
Deo    *    vindicatus.     Porro    Lotharius  ,     collecto  *  Can.  cx-utu- 
exercitu,  fines  regni  ,   qua3  suae  ditioni  debeban- 
tur,   praecepit  *,  perempto  Sigeberto  ,   qui  ei  re-  'oi.  recepit 
sistere    volebat ,    cum    quinque    filiis    Theoderici 
r  ;  Brunichildem  vero  captam  indomitorum  equo-  »■ 

rum  caudis  ligatam  ,  miserabiliter  vita  priva- 
vit  s  :  memor  vero  prophetise  viri  Dei  t,  fundi- 
tus  radicitusque  deletam  Theodorici  stirpem  *, 
trium  regnorum  solus  potitus  est  monarchia.  Co- 
gnoscens  quippe  in  hoc  facto  ,  viri  Dei  beati 
Columbani  prophetiam  in  omnibus  impletara  fo- 
re,  praefatus  Lotharius  voluit  beatum  Columba- 
num  magnis   honoribus  ditare  u  :   Sed  ille    hoc  « 

respuens,  relicta  Gallia  atque  Germania,  Italiam 
ingressus  est ,  ubi  ab  Egilolfo  Longobardorum 
rege  honorifice  susceptus  est ,  largita  ei  optione, 
ut  infra  Italiam  quocumque  in  loco  voluisset  ha- 
bitaret. 

14-    Qualiter   autem   beatum    Gallum   et    Ma-  s.  Coiumbano 
gnoaldum  discipulos  suos  in  Alemannia  reliquit ,  inltaliam 
non  est  silendum  ,    quoniam   hoc    Dei    consultu  f0Q^lln'e, 
actum  est.  Peragratis  igitur  locis  circa  lacum  Tu- 
ricinum ,    et  pervenientibus  ad  caput  laci   ipsius 

in 


.s      I 

*  al.  dclalQ 
stirpc 


A    1 


chiii  S.  Ma- 
yno  et  Ttteodo- 
ro  in  Germa 
nia  permanet. 


'  Can.et  Gold. 
addunt  .-  ab 
eundi 


hb 

*  al.  noh  tne- 
curo  |noficisii 

*  Can.  frlios- 
iimnm 


S.  Columbn- 
nus  S,  Mugno 
vttfia  nrndtcit 


>lt{ 


DIE  SEXTA 

d  locum  ,  qui  Tuconia  w  dicitur ;  inde  vene- 
runt  ad  lacum  Brig-antiuni  ,  qui  nune  Constan- 
Hensis  dicitur  x ,  ad  pnefatam  cellulam  ,  quam 
apte  construxerant ,  pradicantes  populo  Chri- 
stum  colere,  et  simulachra  vana  et  surda  in  fru- 
sta  comminuere  :  ob  quam  causam  zelo  diabo- 
lico  populus  inflammatus  propter  simulachra  di- 
ruta  in  frusta  comminuta,  coeperunt  cum  Syge- 
berto  y  principe  tractare  ,  ut  eos  a  finibus  suis 
ejiceret.  Egit  lioc  arte  sua  diabolus,  ut  popu- 
lum  ,  quem  in  prsesentia  lucis  per  prEedicatio- 
nem  beatorum  virorum  amittere  ccepit ,  disce- 
dente  sanctitatis  fulgore,  tenebris  occuparet  an- 
tiquis.  Ig-itur  sancti  viri  moleste  ferentes,  quod 
sede  pellerentur  amabili,  consilio  communi  inito, 
Italiam  petere  decreverunt,  relinquentes  beatum 
Gallum  et  Mag-noaldum  cum  nonnullis  aliiscleri- 
cis  z,  ita  dicentes  :  Deus,  cui  servirnus,  angelum 
suum  mittat  nobiscum,  qui  nos  perducat  ad  Egilol- 
fumreg-em  Longobardorum,  ubi  ejusclementiaprse- 
parante  humauos  affectus,  et  plenum  habitationis 
locum  inveniamus;  vos  autem  aequo  animo  estote 
fratres. 

15  Ig-itur  cum  jam  proficiscendi  tempus  in- 
;itaret ,  beatum  Gallum  repentina  febris  invasit; 
pro  qua  re  advolutus  abbatis  sui  pedibus  indi- 
cat,  se  infirmitate  vebementi  laborare  ,  ideoque 
propositum  iter  non  posse  perficere ;  ille  vero 
exidtimans ,  eum  pro  laboribus  ibidem  consum- 
matis  amore  loci  detentum ,  via?  long-ioris  de- 
tractare  labores,  dixit  ei  :  Scio ,  frater  ,  jam  ti- 
bi  onerosum  esse  tantis  pro  me  laboribus  fati- 
gari  :  tamen  boc  discessurus  denuntio,  ne  me  vi- 
vente  in  corpore  ,  Missam  celebrare  praesumas  : 
et  cum  ei  licentiam  per  se  conservandi  dedisset, 
viam  ingressus  est  *.  Audiens  hoc  Magnoaldus  aa 
procidit  ad  pedes  ejus  et  dixit  :  Domine  pater, 
quid  me  vis  ag-erePSi  reliquero  eum  absquead- 
miniculo,  destitutus  erit  et  deficiet ;  tamen  se- 
quar  te  ,  si  volueris  ,  ipso  relicto  ,  sicut  Petrus 
secutus  est  Dominum,  relictis  retibus  suis.  Re- 
spondit  ei  beatus  Columbanus  :  Scio  ,  te  Ma- 
gnoalde ,  mag-num  futurum  esse,  et  lucrari  Deo 
ex  populis  Orientalibus  bb  plurimum  ;  ideoque 
nolo  te  mecum  proficisci  *  ,  sed  relinquo  te  et 
Theodorum  fidelissimum  *  nostrum  ,  Galli  obse- 
quiis  parituros,  ut  cum  omni  diligentia  ejus  recupe- 
rationi  serviatis.  Dico  tamen  tibi,  Magnoalde,  quid 
te  volo  esse  acturum,et  quomodo  eum  eo  morari 
debeas  :  futurum -est  enim,  ut  peractis  aliquot  die- 
bus,  diaconatus  officium  ab  episcopo  Constantiensi 
accipias. 

16'  Sic  volo,  ut  moreris  cum  Gallo ,  usque 
dum  tempus  veniat  ,  me  ut  hac  luce  discessu- 
rum.  Itaque  si  lieri  potest  ,  ad  me  segrotante  , 
tibique  Spiritu  sancto  revelante  ,  ad  me  venire 
potueris  ,  gratum  mihi  est ;  alias  mihi  defuncto 
quoquo  modo  aio  Domino  annuente  ,  revelatum 
fuerit,  accelerare  festina  ad  sepulchrum  meum , 
et  ad  confratres  meos ,  et  inde  accipies  episto- 
lam  meam  et  carabutam  cc ,  quam  affer  Gallo , 
ut  eum  absolvas  a  meo  judicio.  Nuutio  autem 
tibi,  quia  defuncto  Gallo ,  post  triennium  dd 
vastandum  erit  sepulchrum  ejus  a  raptoribus,  te 
et  Theodoro  inspiciente  ,  et  ut  hoc  actum  fue- 
rit,  restaurato  sepulchro  ejus ,  sic  properare  fe- 
stina  ad  locum ,  ubi  auditum  liabemus ,  quod 
sanctus  Narcissus  ee  episcopus  diabolo  prscepit 
draconem  interficere  ;  ibique  Domino  opitulan- 
te ,  plurimos  ad  fidem  convertes ,  animas  eo- 
rum  Domino  lucraturus  eas  ,  atque  habebis  ibi 
nomen  tibi  a  Deo  impositum,  sicut  te  sublima- 
Septembris  Tomus  II. 


SEPTEMBRIS. 


730 


re  vult,  et  vocaberis  a  populo  terrse    illius   Ma-  AJ9mmm*, 
jrnus    fjT,    propter    fidem    ,    quam     pnedieatnrus  ,Trt"'" 
eris,   convertens  eos  ex  inanitate  et  cultura  d«-  m     *■ 
monum  ad  fidem   Christi.  Ibi  enim  occurrenttibi 
dfemones  mala  multa  tibi  ingerentes;  sed  tu  con- 
fortatus  eris  a  Domino,  qui  te  illuc  depntavit  ad 
morandumntque  manendum  :  et  hisdictis,profectus 
est. 


ANNOTATA. 

a  Theodericus  I  patri  suo  Childeberto  Austra- 
siae  et  Burgundise  regi,  anno  596  defuncto,  in 
Burgundiae  regnum  successit, 

b  Theodebertus  itidem  II,  preefati  Childeberti 
filius,  paternum  Austrasix  regnum  anno  596  ob- 
tinuit. 

c  S .  Columbanus ,  idque  anno  610  secundum 
Mabittonium  in  Annal.  ad   hunc  annum  num 
4,9. 

d  Brigantium  oppidum  Germaniee  est  in  Sue- 
via  ,  comitatus  cognominis  caput,  incolis  Bre- 
g-entz  dictum.  Situm  est  ad  lacum  Brigantinum, 
atias  Podamicum  et  Constantiensem ,  Germa-  E 
nis  Bodenzee  et  Constautzer-zee  appeltatum.  In 
Itinerario  Antonini  Pii  per  Simlerum  edito  , 
Brigentia  et  Brigandia  nuncupatur.  Augusta  Vin- 
delic.  m.  r.  xxvn.  Rostro  Nemaniae.  m  p.  xv.  Cam- 
poduno  m.  r.  xxxn.  Vaemania  m.  r.  xvi  Brigandia  m. 
p  xxiin.  Arbore  felice  m.  r.  \x.  Folio  autem  14-2  : 
Vemania  m.  r.  xv.  Brig;autia  m.  p.  xxiiii.  Arbore  fe- 
lice  m.  p.  xx.  Canisius  in  Vita  Sancti  perperam 
tegit  Prigantium. 

e  Videtur  is  Leonisius  seu  Leunisius  fuisse, 
quem  Gallite  Christiande  scriptores  tom .  5  novis- 
simtV  editionis,  hoc  tempore  Moguntise  sedisse, 
statuunt.  Porro  qua  ratione  prsefatus  episcopus 
S.  Cotwnbano  et  sociis  inopia  taborantibus  suc- 
currerit,  tegi potest  in  sxpe  citata  S.  Cotumbani 
Vita  num.5%,  ex  qua  moresuo  hgec  mutuatusest 
interpotator  :  quod  et  hic  ipse  fatetur,  dicens  : 
Sicut  in  beati  Columbani  Vita  continetur.  Notan- 
dum  tamen,  hanc  periodum  ct  quidquid  de  nari- 
gationehicdicitur,  desiderariin  editione  Golda- 
stina  :  unde  suspicio  esse  possit,  ea  ab  alio  quo- 
dam  interpolatore  intrusa  fuisse. 

ildest,  opinor,  qui  Luxovio,  bellimetu  aufit- 
gerant.  ,, 

q  Gotdastus  et  unum  Ms.legunt  Brigantinum, 
retiqua  Turicinum,  et  ita  etiam  est  apud  Walafri- 
dum  Strabonem  in  Vita  S.  Gatli,  De  Brigantino 
egimus  supra  lit.  d.  Per  Turicinum  Tigurinus 
HelvetuclacuSy  indigenis  derZuricher  zcedenota- 
tur,  mutata  tittera  T  in  Z.  Ita  hic  tocus  Stra- 
bonis  explicatur  apud  Gotdastum  Atamannica- 
rum  ret^um  tom  i,  parte  2,  tibi  intcr  cetera  hsec 
reperio  :  Veteres  Alaraanni  ro  T  mutare  amabant 
in  Z.  Turcinum,  Zurich;  Taberna;,  Zabern;  Durae 
aqnae,  Zurzach.  Lacus  autem  hicaprwfato  oppi- 
do  Tiguro,  quod  ipsi  adjacet,  nomen  sortitus,  ex 
adverso  opponitur  lacui  Brigantino,  qui  interje- 
ctam  Titrgeam,  Hetvetise  tractum,  ad  Ortum  <ti- 
sterminat.  Sed  quomodo  ex  hoc  toco  beatus  Gallua 
ortus  erat,  quem  constat  hibernum  fuisse?  Forte 
idverius  deS.  Magno  asseruisset.  Adverte  tamen, 
errorem  hunc  in  Goldastina  editione  minime  re- 
periri. 

h  Arbona,  olim  Arbor  fehx,  de  qua  supra  ex  Iti- 
yierario  Antonini,  lit.  d,  castrum  est  ad  prxdi- 
ctum  Brigantinum  tacum. 

i  Tulpiacum  et  Tolbiacum  oppidwn  otim 
Vbiorum  ,  nunc  oppidutum  Germanite  ,  incolis 

99  Zulch, 


740 


VT  FSftllR, 

etc 


Zulch,  in  ducatu  Juliacensi,  sedjuris  Coloniensis 
ad  Nafelam  amnem  situm  est,  x  raill.  pass.  aCo- 
lonia  Agrippina  in  Occasum,  uti  xvi  a  Bonna  , 
Aquisgranum  versusxvm,  inquit  Baudrandus  in 
Lexico.  Porro  Fredegarius  in  Chronico  ad  an- 
num  612  scribit,  inter  Theodericum  et  Theode- 
bertum  bis  pugnatum  fuisse,  ac  primo  quidem 
prope  Tullum  :  unde  Theodebertus  ingenti  clade 
affectus,  fugit  :  deinde  apud  Tolbiacum ,  ubi 
Theodebertus  novis  copiis  auctus  Theodericum 
denuo  infeliciter  aggressus,  ceeso  exercitu  suo,  e 
fuga  retractus  in  Theoderici  manus  vemt.  Eadem 
habes  apud  Jonam  in  Vita  S.  Columbam,  num. 
57. 

kJoiiasloco  citato  diserte  scribit,  solum  Cha~ 
gnoaldum  ipsi  adfuisse.  Audi  ipsum  :  Eo  igitur 
tempore  vir  Dei  in  eremo  morabatur  ,  contentus 
tantum  uniua  ministri  Chag-noaldifamulatu.  Hinc 
statuat  lector,  quid  de  SS.  Mag-ni,  Galli  et  Luxo- 
viensium  monachorum  preesentia  judicandum 
sit. 

1  Nihil  de  hac  Mag-noaldi  visione  apud  Jonam 
reperire  est. 
\  mEditiones  Goldasti  et  Canisiiutiet  anonymus 
Ratisponensis  legunt,  Eunochus  :  Jonas  autem 
heec  Chagnoaldo  ministro  attribuit,  quo,  ut  mo- 
nuit,  tum  solo  ministro  utebatur  Columbanus. 
Verba  dedimus  in  Comment.  num.  21,  quem  con- 
sule 

n  Brunichildis  AUianagiidi  llispaniarum  re- 
gis  fllia,  Sigeberto  i  Austrasiee  regi  nupta  ,  ei 
Chiidebertum  genuit,  qui  in  paternum  regnum 
sub  tutela  ejusdem  Brunichildis  ynatris  suee  an- 
no  575  successit.  Chitdeberius  fiiios  habuit  Theo- 
debertumet  Theodericum,  quorum primo  Austra- 
siee  regnum,  aiieri  Burgundiee  reiiquit.  Porro 
Brunichildis,  teste  Fredegario  cap.  19,  ab  Austra- 
sia  ejecta,  a  Theoderico  nepote  suo  benigne  exce- 
pta  est,  cujus  deinde  partibus  adoersus  Theode- 
bertum  favit. 

o  Audi  Jonam  :  Persecutus  est  Theodebertum 
Theodericus,  etsuorum  proditione  captum  adaviam 
Brunechildem  direxit  :  quem  cum  avia  recepisset, 
quia  Theoderici  parti  Brunechildis  favens  erat,  fu- 
rens  Tiieodebertum  fieri  clericum  rogavit :  at  non 
post  multosdies,irapie  nimis  post  clericatum  perimi 
!  jussit. 

p  Metffi  seu  Mettae,  urbs  Mediomatricum,  vulgo 
Metz,  vetus  regum  Austrasiorum  sedes,  condi- 
ta  est  ad  Mosetlam  fiuvium,  ubi  Satiam  reci- 
pit.  Plura  de  hac  urbe  curiosus  lector  inveniet 
apud  Hadrianum  Vatesium  in  Notitia  Gattia- 
rum. 

q  Ita  etiam  Jonas,  unde  heec  excerpta  sunt  :  at 
Fredegarius  in  Chronicocap.  39  ait :  Theudericus 
Mettis  profluvio  ventris  moritur.  Mortem  hanc  , 
quatiscumque  fuerit,  interpolator  noster  Theode- 
rico  incussam  insinuat  ob  expuisum  e  regno  suo 
S.  Columbanum. 

r  Hanc  tragicam  historiam  pturibus  enarrat 
laudatus  Fredegarius ,  ex  quo  eam  compendio 
accipe.  Spoponderat  Theodericus  Ctothario  Sues- 
sionum  regi  ducatum  Dentetini,  sive  Denzetini, 
se  daturum  post  devictum  Theodebertum,  ea  le- 
ge,  ne  huic  suppetias  ferret.  Itaque  ceeso  Theo- 
deberto,  Ctotharius  ducatum  iitum,  qui  sibi  ex 
pacto  debebatur,  occupat :  opponit  se  Theoderi- 
cus  :  sed  dum  contra  eum  exercitum  educit , 
Metis  moritur.  Mox  Brunichildis  Sigebertum 
Theoderici  fdium  in  patris  sotium  subrogat,  qui 
cum  Clothario  confligens  ,a  suis  proditus,  ca- 
ptusque,  CloUuwii  jussu  interfectus  est.  E  Sige- 


VITA  S.  MAGNI  ABBATIS. 

bertifratribusatterum  Childebertum  victoris  ma-  D 
nus  fuga  evasisse,  duos  alios  Corbum  et  Meroveum 
pariter  captos  tradit,  et  Corbum  quidem  eneca- 
tum,  Meroveum  autem  fido  custodi  commissum 
plures  post  annos  superfuisse.  Hinc  corrigendus 
videtur  Jonas,  dum  Sigebertum,  fratresque  ejus 
quinque  Theoderici  filios  a  Ciothario  peremptos 
tradit. 

s  Brunichildis  suppiicium  idem  Fredegarius 
cap.  42  his  verbis  describit :  Per  triduurn  eam  (Clo- 
tharius)  diversis  tormentis  adfectara  jubet  prius 
camelo  per  oranein  exercitum  sedentera  perducere; 
post  haec  coma  capitis,  uno  pede  et  brachio  ad  vitio- 
cissimi  fa&Yferocissimi)  equi  caudam  lig*are  :  ibique 
calcibus  et  velocitate  cursus  membratim  disrumpi- 
tur. 

tS.  Columbani,  qui  apud  Jonamnum.  48  mo- 
narchiam  ipsi  preedixerat. 

u  Ista  perperam  huic  loco  inserit  interpotator, 
qucV  Jonas  post  Coiumbani  in  Itatiam  discessum 
narrat.  Ait siquidem  num.  59  Columbanum,  cum 
cseso  Theodeberto,  hujus  ditiones  in  poiesiatem 
inimici  sui  Theoderici  redactas  videret,  in  Ita- 
iiam  profectum  et  ab  Egiiolfo  Longobardorum  E 
rege  benigne  exceptum  fuisse.  Deinde  num.  61 
scribit,  Chiotarium  jam  monarcham,  vatis  sui 
Columbani  minime  immemorem  S.  Eustasio  Lu- 
xoviensium  abbati  mandasse,  ut  ei  reditum  ex 
Italia  suaderet  :  ad  quee  omnia  noster  Pseudo- 
Theodorus  non  satis  adcertit.  Ceterum  hucusque 


S.  Mag-ni  Acta  consarcinata  sunt  ex  Jona  S.  Co- 
lumbani  biographo  :  quee  sequuntur,  maximam 
partem  deprompta  sunt  ex  Waiafrido  Sirabone, 
biographo  S.  Galii. 

w  Goidastus  in  glossis  ad  Vitam  S.  Gaili  ait, 
Tucconiam  hodie  Tuguum,  indigenis  Zug" ,  vo- 
cari.  Est  aidem  Tugium  Heivetiee  opjridum,  Tu- 
giensis  pagi  caput,  cotti  impositum  ad  lacum  co- 
gnominem,  habetque  ab  Ortu  Lucernam,  a  Me- 
ridie  Tigurum,  distans  ab  hoc  18  mill.  passuum, 
abillavero  \%,  teste  Baudrando  in  Geographia. 

x  Canisius  habet  :  qui  tunc  Constantiensis  dice- 
batur.  Utraque  lectio,  quee  interpolatoris  operam 
manifestat,  in  Goldastina  ediiione  deest. 

y  JEnigma  est,  quem  hic  Sigebertum  princi- 
pemdesignet.  Certe  non  potest  hic  intelligi  Sige- 
bertus  Theoderici  II  filius,  qui,  Fredegario  te- 
ste  ,  anno  vn  vet  vi  regni  patris  sui ,  adeoque 
Christi  circiter  601  aut  6U2  natus  ,  anno  613 
jussu  Chiotarii,  interfectus  est  vix  duodennis. 
Walafridus  in  Vita  S.  Galli,  apud  Mabillonium 
in  Actis  sec.  2,pa#.  234,  ubi  hanc  persecu- 
tionem  latius  describit,  pro  Sigeberto  habet  du- 
cera  Gunzonem  :  de  utroque  infra  cap.  3  sermo 
redibit. 

2  Eelinquentes  B.  Gallum  et  Magnoaldum  cum 
nonnullis  aliis  clericis,  desideratur  in  editione 
Gotdastina.  Desunt  hinc  inde  et  aliee  minutiee, 
quas  imposterum  preeteribo. 

aa  Queecumque  hic  de  S.  Mag-no  ac  Theodoro  us- 
queadnum.  17  referuntur,  verisimitius  abinter- 
polatore  conficta  sunt,  ut  coltigere  ticet  ex  dictis 
§  3  a  num.  28,  et  §  7  num.  75  et  seq. 

bb  Suevos  intetligit,  qui  Austriee  regibus  pare- 
bant. 

cc  Goldastus  habet    cambocam ,    Walafridus 

in  Vita  S.  Gatti,  cambottam,  Babenstuber  cam- 

battam  :   omnes  baculum  significant.  Sed  num 

pastoralem,  an  viatorium?  Nil  obstat,  quomi- 

nus  utrumque  fuisse  dicamus,  nam  si  quid  San- 

cti  nostri  biographo,  aut  ejus  interpoiatori  cre- 

dimus,  eo  certe  in  suo  ad  Fauces  itinere  usus  est. 

Quin 


DIE  SEXTA 
A  Quin  et  Thomassinus  Deveteri  et  nova  Ecctesise 
dtsciphna,  parte  i,  lib.  2,  cap.  58,  num.  2  de  pas- 
torahbus  baculis  episcoporum  agens ,  conjicit . 
ejusmodi  baculos,  seu  regum  ,  seu  episcoporum 
manu  gestarentur,  vere  baculos  iilos  ipsos  fuisse, 
quibus  gradum  fulciebant,  ubi  long-um  emetien- 
dura  erat  iter;  ideoque  nec  materiae  ejus  pre- 
tium,  nec  formffi  artem,  curas  mag-nopere  fuisse. 
Talis  igitur  S.  Columbani  baculus  fuisse  vide- 
tur.  Quod  spectat  ad  vocem  cambuttam  sive 
cambottam  etc. ,  Cangius  in  Glossario  eam  a 
voce  cam-bot  vel  bot-cam,  quas  Armoricanis  Bri- 
tonibus,  inquit,  est  ramus  a  summitate  recurvus 
deducendam  monet.  Nec  inficior  :  verumtamen  \ 
an  hic  baculus  ,  de  quo  agimus ,  extremorum 
alterum  incurvatum  habuerit ,  nec  asserere 
nec  negare  possum.  Dedimus  eum,  qualis  nunc 
in  Fuessensi  abbatia  asservatur,  in  Comment. 
pag.  725,  num.  autem  124  eumdem  descriptum 
reperies. 

dd  Post  triennium  etiam  habent  omnia  exem- 
plaria  tam  Mss.,  quam  excusa ;  ita  etiam  legit 
anonymus  Ratisponensis  seculi  xi  :  at  Walafri- 
dus  in  Vita  S.  Galti  apud  Mabillonium  scribit, 
B  eam  sepidcri  violationem  post  quadraginta  annos 
a  S.  Galli  obitu  contigisse  :  Vide  dicta  in  Com- 
ment.  §  5,  num.  53  et  seq. 

ee  De  S.  Narcisso  episcopo  et  martyre  actum 
est  tom.  2  Martii  ad  diem  18.  Quod  spectat  ad 
draconem  jussu  ejusdem  Sancti  a  deemone  in- 
tersectum,  et  quid  de  hac  mirabili  historia  sen- 
tiendum  sit,  consule  ActaS.  Afrae  martyrisjom. 
2  Augusti  die  5,  §  2  Commentarii,  et  in  annotatis 
ad  cap.  i  Conversionis  prmdictee  S.  Martyris. 
Videri  etiam  meretur  Marcus  Velserus  in  Com- 
mentario  ad  Conversionem  S.  Afrse,  a  notatione 
89. 

ff  Quantopere  laborat  auctor,  ut  Sancto  nostro 
nomen  Mag-noaldi  ^Magni  aS.  Columbano  impo- 
situm  persuadeat !  Cap.  l,  num.  2  Columbanus 
ait,  itlum  a  magno  Dei  nomine  Magnoaldum  vo- 
candum  .-  paidopost  idem  vocabulum  a  ministe- 
riis  monasticis  ei  tribuit  :  nunc  ab  apostolico 
munere  Mag-nus  appellandus  prsedicitur  :  cap.  4, 
num.  35  in  itinere  Ca?npodunensi  ob  illuminatum 
ceecum ,  ab  incolis  terrse  illius  vocatus  est  Ma- 
gnus. 


CAPUT  III. 

S.  Gallus  cum  S.  Magno  et  Theo- 
doro  ad  Willimarum  divertit ;  ener- 
gumenam  Uberat,mittitS.  Magnum 
in  Italiam. 


SS.  Galhts  et 
Nagnus ad 
Willimarum 

presbyterum 
divertunt  : 

u 

h 

c 


Post  a  ejus  quoque  discessum  Gallus  retia 
sua  et  sag-enam  navi  imponens  ,  cum  duo- 
bus  clericis  suis  Mag-noaldo  et  Theodoro  b  ad 
Willimarum  c  presbyterum  venit;  qui  susceptus 
ab  eo  et  cum  omni  diligentia  suis  adminiculis 
pr.Tparatis,  a  Magnoaldo  et  Theodoro  procuratus 
est.  Transactis  aliquot  diebus,  Domino  medelam 
impertiente,  qui  verus  est  medicus,  ecepit  su- 
mere  cibos,  sicque  per  incrementa  recupera- 
tionis  temporum  confortatus,   pristinae  est   sani- 


SEPTEMBRIS.  m 

tati  restitutus.  Beatus  vero  et  felix  a  tanto 
languore  l.beratus,  ccepit  laborare  in  populo,  ut 
eis  viam  veritatis  ostenderet ,  et  animarum  mor- 
bos  sua  sacra  prajdicatione  depelleret.  Investi- 
gato  a  quodam  diacone  nomine  Hiitiboldo  d, 
qui  omnes  semitas  heremi  ipsius  notas  habebat 
mvenit  locum  spatiosum  et  planitie  formosum 
atque  bene  aptum  ad  manendum ,  circumqua- 
que  per  g-yrum  montes  excelsos ,  torrentemque 
opt.me  fluentem  ;  sed  et  feris  ac  bcstiis  atque 
serpentibus,  nec  non  et  diabolicis  habitationi- 
bus  plenum. 

18  Assumens  ergo  secum  duos  discipulos  bea- 
tum  Magmoaldum  et  Theodorum  e,  ad  ipsum  lo- 
cum  pervenit ,  cooperanteque  divina  gratia  suis 
sanctis  intercessiouibus  Magnique  sui  pedissequi, 
locus  ille  a  feris  et  vermibus  seu  diabolicis  ha' 
bitationibus  mundatus  est ;  et  cella  facta,  cospe- 
runt  ibi  habitare  et  Deo  servire.  Porro  beatus 
Magnoaldus,  expulsis  a  sancto  Gallo  ab  illo  loco 
diemonibus ,  perrexit  rursum  in  montem ,  qui 
vocatur  Himilinberg:  f  •.  ibique  invenieus  ursum, 
pra^cepitei  in  nomine  Domini,  ut  abscederet,  et 
continua  audita  ejus  voce,  discessit  g.  Nuntians 
itaque  hoc  beato  Gallo,  retulerunt  pariter  gra- 
tias  Domino,  qui  salvat  sperantes  in  se.  Interea 
illis  ibidem  commorantibus  ,  nuntius  venit  ad 
prsesbyterum  indicans,  Constantiensem  episcopum 
nomine  Gaudentium  h  de  hac  vita  migrasse  : 
et  hoc  audito,  unanimes  pro  requie  pastoris  pre- 
cibus  institerunt  et  lachrimis. 

19  Denique  non  post  multos  dies  epistola  cu- 
jusdam  nomine  Gunzonis  ducis  i  venit  ad  Bea- 
tum  Gallum  postulans  ,  ut  quantotius  propera- 
ret  ad  eum,  veniensque  filiam  k  ejus,  quae  illi 
erat  unica,  et  a  maligno  spiritu  invasa ,  a  dae- 
monio  liberaret.  [\\e  vero  omnino  interdixit , 
dicens,  tale  quid  acturum  se  esse  indig-num  :  et 
ideo  refutavit  venire.  Iterum  atque  iterum  prse 
fatus  dux  deprecans  per  legatos  vel  epistolas  * 
eum  accelerare  ,  indicavit  ,  jam  continuato  puel- 
lam  triduo  sine  alimonia  perdurare ;  et  nisi  ce- 
leriter  veniret,  ipsa  spiritum  cum  diabolo  exha- 
laret.  Heec  igitur  audiens  beatus  Gallus  prostratus 
in  oratione  diutissime  oravit,  et  confisus  de  Dei 
misericordia  et  pietate,  sumens  secum  duos  di- 
scipulos  suos  Mag-noaldum  et  Theodorum ,  sur- 
g-ens  profectus  est  post  legatos,  et  venit  ad  du- 
cem  l. 

20  Domino  igitur  gratias  referens,  vidit  puellam 
a  maligno  spiritu  valde  conturbari ;  et  orante 
beato  Mag-noaldo,  imperavit  beatus  Gallus  da^mo- 
nio  in  nomine  Domini ,  ut  exiret;  et  recessit 
in  similitudinem  avis  nigerrimae  cum  fcetore 
nimio,  atque  eadem  hora  apprehendens  manum 
puellee ,  elevavit  eam ,  et  surrexit  sana  ,  reddi- 
taque  est  matri  cum  gaudio.  Manifestavit  au- 
tem  Dominus  in  hoc  sig-no,  cujus  meriti  erant 
beatus  Gallus  et  Mag*noaldus ,  typum  sequen- 
tes  beatorum  apostolorum  Petri  et  Pauli ,  ut 
sicut,  orante  beato  Paulo  apostolo  ,  Petrus  dae- 
monibus,  qui  ferebant  Symoncm  mag-um  in  aera, 
impcravit,  ut  eum  reliuquerent,  et  relictus  ceci- 
dit,  sicque  divisa  sunt  omnia  viscera  ejus,  mor- 
tuusque  simul  cum  dtemonibus  ad  iuferna  de- 
ductus  jacet  m  ,  ita  et  isti  :  orante  enim  Ma- 
g;noaldo,  et  inipcrante  Gallo,  daemon  a  puella 
la  abscessit. 

21  Hiis  ita,  Domino  annucnte ,  patratis  dux 
jussit  ei  dona  offerri  mag"na,  et  insupcr  ut  ^ra- 
dum  pontificalis  n  officii  dig-naretur  assumere  , 
postulavit.    Cui  vir   beatus   ita  respoudit  ;  Ecce 

testis 


A  Ttomm, 
rrc. 


deindt  in  Zrt- 
mumtecedunt. 


S.  Gallutie- 
mei  ttcrumqut 
rogatus 


*  vcl  epislolas 
deest  in  Can. 


/iliam  duei$ 
Gun:oni$ 
energumcnam. 
liberat : 


oblalum  prop- 
terca  episcopa- 
tum  recu$at. 

n 


742 


A.  luEosono, 

i  i  nmi  n. 
ITC. 


doitufjue  egenis 
distribuijubetj 
n  eellam  cx~ 
itruit. 
o 


B 


fdem  Sancfui 

Jotmncin, 
quomdtun  dia- 
eonuiH  conifl 

■  inri  cpisco- 
/ntili. 

<1 


'  <ti   uincLum 
virum 


S,  titag- 

num  vcro  ilui- 

''0(i(i(ii  iml/tt- 
n  ritrtil. 
( 


testis  meus,  lnihique  valde 
BCit,  qui  hoc  vidit,  quod  altaris  offlcium  iuterdi- 
xitmihi  beatus  Columbanus  magister;  et  hoc 
usurpare  non  audeo  nisi  ab  eo  perinissus ,  ipso 
viveute  :  qua  de  re  poudus  hujus  regimiuis,  quod 
offers,  suscipere  non  possum.  Verumtamen  si  hoc 
indubitautcr  fieri  cupis,  sustiue  me  interim,  do- 
nec  prffisentem  Sodalem  meum  cum  epistola  mea 
mittamad  abbatem  meum,  beatum  Columbanum; 
et  si  cognovero  ejus  voluntatem  et  licentiam 
habuero,  tunc  demum  oblatum  ouus  curae  pasto- 
ralis  a  te  suscipiam.  Et  dux  ad  eum;  Fiat  , 
iuquit,  secuudum  verbum  tuum.  Sicque  susce- 
ptis  donis  ei  a  duce  oblatis,  dux  dimisit  eum  m 

pace. 

22  Vir  ergo  Dei  Magnoaldus  sumens,  quae  do- 
nata  fuerant,  detulit  ad  navim,  impositisque  hu- 
meris  discipulorum  suorum  ,  Theodoro  et  Oth- 
maro  o.  Veuerabilis  nutem  Pater  impetravit  a 
duce,  ut  juberet  Arbonensi  praefecto  solatium  ei 
praebere  ad  conficiendam  cellulam  suam  ;  et  con- 
tinuo  dux ,  tam  manifesto  compunctus  indicio 
sanctitaiis  ejus,  jussit  omuia  fieri,  quae  poscebat, 
et  constrni  cellam  juxta  suam  dispositionem. 
Valedicens  vero  Pater  duci  recessit,  ascendensque 
navim,  venit  ad  castrum  Arbonense:  et  prascepit 
Magnoaldo,  ut  faceret  convenire  omnes  paupe- 
res,  quoscumque  invenire  posset,  et  dona ,  quae 
a  duce  data  detulerat,  illis  distribueret.  Cui  bea- 
tus  Magnoaldus  dixit :  Pater,  omnia,  quae  praeci- 
pisti,  libenti  animo  complebo  :  sed  habeo  vas 
argenteum  pretiosum ;  vis,  ut  servem  illud ,  ut 
sacrum  vas  ministerii  ex  eo  faciamus?  Ille  re- 
spondit  :  Fili  ,  vas  ,  quod  possides,  cum  eeteris 
pecuniis  pauperibus  couferre  curato,  ne  coutra- 
rius  inveniaris  exemplo  salubri ,  in  memoria  re- 
tlnens  beati  Petri  apostoli  sententiam ,  quam 
paralitico  postulanti  pecuniam  protulit ;  Argen- 
tum  kt  aurum  kon  est  mihi.  Haec  audiens  bea- 
tus  Magnoaldus  gratias  agens  Deo  de  tanti  viri 
jussione,  omnia  pauperibus  erogavit.  Et  hiis 
cxplctis  rcvcrsi  sunt  ad  dilectaesolitudinis  locum, 
et  coeperunt  construere  cellulam  p  cum  ingenti 
prudentia, 

23  Nam  non  multo  post  tempore  misit  q  epi- 
etolam  beatus  Gallus  ad  Joannem  diaconum,  ro- 
gans  eum  ad  se  venire.  Qui  cum  venisset  ad 
eum ,  erudivit  eum  divinaj  libris  scientiae ,  et 
cooperantc  gratia  Dei  ,  coustituit  eum  coram 
duce  plenum  scientia  et  virtute ,  atque  diviua- 
rum  Boripturaruxn  intelligentia,  dicens  :  Hic  est 
iudigena  viciuorum  locorum  ,  cui  merito  potest 
testimonium  aptari  ,  quod  sancto  viro  *  decet  : 
divino  eum  credens  electum  judicio,  vobis  of- 
fero  promovendura  Cumque  hac  attestatione  vir 
sauctissimus  Joannem  laudaret ,  dux  eum  cum 
electione  populi  et  congregationis  et  ceterorum 
cpiscoporum  diutissirae  laudibus  prosecutus,  pon- 
tificatum  Constaiitiensis  civitatis  ei  tribuit.  Qui 
a  vicinis  episcopis  ductus  ad  altare  ,  solempni 
beuedictionis  ofiicio  eum  consecraverunt  antisti- 
tem  r. 

24  Doctor  itaque  venerabilis ,  hiis  perpetra- 
tis,  mcmor  sancti  viri  prophetiaB  Columbani  de 
diaconatus  offlcio  beati  Magnoaldi;  futurum  a 
Constantiensi  episcopo  fore  s,  inter  multa  salu- 
tiferce  consolationis  vcrba  hiec  ssspius  narravit , 
ut  beatuui  Magnoaldum  qui  erat  jam  cum  eo 
omnium  vcneratioue  sublimis,  congruo  tempore 
adveniente  iuitii  Quadragesimalis  jejuuii  primo 
Sabbati  jcjunio  perpctrato ,  divino  eum  com- 
mendaret   judicio  ad    diaconatus    officium   pera- 


VITA  S.  MAGNi  ABBATIS. 

amabilis  Magnoaldus     ^endum.  Cui    Joaones    episcopus    ita  respondit  : 


Mag'ister,  paterua  sollicitudine  mecum  hiis  dic- 
bus  reliuquite,  ut  adveniente  jejunio  Quadrage- 
simali  quatuor  temporum  futuri  ,  faciam  ,  quod 
hortaris.  Quo  audito,  beatus  Gallus  paterno  ho- 
nore  omni  necessitatum  subsidio  relinquens*  cura 
justissimo  Magnoaldo,  ingenti  venerabilis  Patris 
familiaritate  confisus,  eum  multiplicato  comracn- 
davit  amore.  Adveniente  autem  sancta  solemni- 
tate  ventursB  Quadragesimse ,  beatus  Magnoal- 
dus  acoepta  a  Joanne  antistite  sacra  benedictione 
diaconatus  officii ,  reversus  est  cum  gratiarum 
actiouibus  Deo  relatis  ad  cellulam  patris  sui 
sanctissimi  Galli  t. 

25  Coeperuut  autem  tunc  temporis  beatus  Gal- 
lus  et  Magnoaldus  «dificare  ecclesiam,  construere 
monasterium  ,  mansiones  per  gyrum  ad  comma- 
nendum  fratribus  prrcparare,  suffulti  Sigiberti  w 
regis  adjutorio  et  ducis  Gunzonis.  Construxe- 
runtque  monasterium  mirae  magnitudinis  w,  fra- 
tres*  sibi  coadunatos  doctrina  et  exemplis  ad 
seternorum  desideria  concitarunt ,  Othmarum  x 
puerum  Alamannorum  genere  curiose  nutrientes, 
atque  juxta  doctrinam  magistri  Columbani,  disci- 
plinam  Grammaticae  artis ,  seu  ceterorum  libro- 
rum  divinorum  ,  eum  erudientes ,  magistrum 
scolae  constitueruut.  Die  itaque  quadara  dum 
post  lafcorem  matutinalis  officii,  quiescendi  gra- 
tia  lectos  suos  reviserent ,  primo  diluculo  vir 
Dei  vocavit  Magnoaldum  diaconum  suum,  dicens 
illi;  Instrue  sacrae  oblationis  ministerium  ,  ut 
possim  divina  sine  dilatione  celebrare  mysteria. 
Et  ille;  Num ,  inquit ,  tu  Pater  Missam  celebra- 
bis?  Dixit  ergo  ad  illum  :  Post  hujus  vigilias 
noctis  cognovi  per  visionem,  dominum  et  patrem 
meum  Columbanum  de  hujus  vitae  angustiis 
hodie  ad  Paradisi  gaudia  commigrasse  y  :  pro 
ejus  itaque  requie  sacrificiura  salutis  debeo  im- 
molare. 

26  Et  sig-no  pulsato  oratorium  ingressi ,  pro- 
straverunt  se  in  orationem,  et  coeperunt  Missas 
agere  et  precibus  insistere  pro  commemoratione 
beati  Columbani.  Finito  sacrae  devotionis  officio, 
venerabilis  Gallus  dixit  ad  Magnoaldum  diaco- 
num  :  Eili,  non  tibi  grave  videatur  petitionis 
meae  pondus,  sed  arripe  viam,  et  Italiam  petito, 
pertransiensque  usque  ad  monasterium  ,  quod 
Bobium  z  nonainatur,  diligenter  perquirito,  quid 
actum  sit  circa  abbatem  meum.  Nota  et  ergo 
diem  et  boram,  ut  si  eum  compereris  esse  de- 
functum,  possis  agnoscere  ,  utrura  visio  mea  ve- 
ritatis  fulciatur  effectu.  Haec  ergo  omnia  sollicita, 
investigatione  perdiscens ,  regressus  nuntiabis 
mihi.  Diaconus  ad  pedes  magistri  provolutus, 
ignotum  sibi  iter  conquestus  est  :  sed  vir  bene- 
dictus  voce  blauda  eum,  ne  timeret,  ammonuit: 
Perge ,  inquiens ,  et  Dominus  diriget  gressus 
tuos.  Hac  consolatione  roboratus  pii  doctoris 
Alumnus  praecepto  paruit ,  et  accepto  benedictio- 
nis  viatico,  viam  festinanter  agressus  est ,  me- 
mor  prophetiae  beati  Columbani,  qui  asseruit,  eum 
venturum  esse  ad  sepulchrum  suum  in  Italiam,  et 
cambutam  *  suam  assumere,  sanctumque  Gallum 
per  eam  absolvere  aa. 

27  Cumque  pervenisset  ad  monasterium  ,  ut 
volebat  ,  invenit  omnia  ita  contigisse,  sicut  pa- 
tri  suo  per  visionem  fuerant  revelata.  Mansit  au- 
tem  ibi  una  nocte,  et  accepit  a  fratribus  episto- 
lam  ad  beatum  Gallum,  continentem  venerandi 
transitum  Columbani.  Qui  et  baculum  ipsius  , 
quem  vulgo  cambutam  vocant,  per  manum  Dia- 
coni  transmiserunt,    dicentes,    sanctum   abbatem 

suum 


*  tuppln  Joan- 

llLMIl 


S5.  Gallus  et 
Mugntts  mom- 
siermm  con- 
dunt,  priori 
mors  S.  Co- 

lumbtini  ifrr- 
tatur  : 


hinc  Mtsstun 

cefebrul,  c  S. 

Magnum  ad 

monsteriuw 

Bobiensemit- 

tit, 

F 


*  Goldast.  ba- 
culum 

«o 
qui  inde  bacn 
lum  S.  Colnm 
bani  ad  S. 
Gttllum  deferl 


DIE  SEXTA 
A  suum  ante  transitum  jussisse,  ut  per  hoc  notissi- 
mum    pig-nus   Gallus  absolveretur.    Dimissus  au- 
tem  ab   illis  iter  acceleravit  ,  et  prospere    in  o- 
mnibus  agens,  die  octava  pervenit  ad  dominum 
suum  et  patrem ,  ferens   epistolam  relationis  ,   et 
absolutionis    indicium.    Lecta    epistola ,    sanctus 
Gallus  charissimi   patris   amorem   pleno   retinens 
corde,  lacrymas   profudit    uberrimas,  et   collectis 
fratribus  causas   mceroris  apperuit ;   deinde   tanti 
patris  memoriam  precibus  sacris  et  sacrificiis  sa- 
lutaribus  frequentarunt. 
a'.  Gaitm  mo.       2S   Interea  bb  itaque    commanens   beatus  Ma- 
rttur  gnoaldus    cum    sancto  Gallo    fere  annis   decem 

post    perpetratum    iter    ab   Italia:   -decimo    vero 
anno  videns  eum  infirmari,  et  a  febrium  contra- 

r.ioneCOnSl,i"  Cti°ne  *  Valde  lan£uere>  misit  nuntium  adJoan- 
nem  Constantiensis  ecclesiae  praesulem  ,   invitans 

'id<rmadB.      eum   ad  visitationem  beati  Galli  *,  qui   valde  in 

flallum  infirmitate     febrium   jam     detinebatur.    Audiens 

ergo    Joannes,     eum    infirmari ,     velociter    pro- 

perare  coepit   in    illas    partes ,  secum    assumens 

potuum    et   ciborum  diversa    genera  ad  refocil- 

ce  landum    eum    cc :     cumque  jam     prope    oppido 

Arbonensi  Joannes  praesul    appropinquaret ,   bea- 

B  tus  Gallus  a  febrium  vi  fatigatus ,   expletis  suae 

annisaetatis  nonaginta  quinque,  in  senectute  bona 

<td  sancta    illa   anima   carne    soluta    est  dd,    et   ab 

ergalusto    saeculari     liberata  ,     reddens    Domino 

spiritum  cum  pace.   Itaque  prsefatus  praasul  au- 

diens  beati  viri  ab  hac  luce  discessum,   flens  et 

ejulans    pervenit    ad  locum  ,   ubi  corpus  jacebat 

exanime. 

tisepetnur.  29    Expletis    vero  ofl&ciis ,   quse   fieri  debebant 

in  obsequio  tanti  viri,  simul  cum  beato  Magno- 
aldo  facta  oratione  et  benedictione ,  feretrum 
cum  corpore  sancto  imposuerunt  super  equos 
te  indomitos  ee ,  et   absque  freno  vel  duce  eos  di- 

miserunt  ire  ,  ubi  Dominus  juberet.  Equi  autem 
indomiti  suscipientes  feretrum  ,  mansueti  acsi 
domestici  fuissent,  inneutram  partem  declinantes, 
recto  itinere  pervenerunt  ad  cellam  ,  quam  vir 
Dei  ante  construxerat ,  ferentes  sanctum  corpus 
valde  Eequanimiter.  Et  cum  pervenissent  ante 
oratorium  ,  steterunt ;  depositoque  feretro,  disci- 
puli  ejus  beatus  Magnoaldus  et  Theodorus  ele- 
vantes  pii  doctoris  sanctum  corpus  intulerunt 
C  infra  ecclesiam,  et  ante  altare  posuerunt.  Deinde 
pariter  cum  episcopo  orationem  pro  illo  facien- 
tes,  prssmissis  congruentibus  oificiis,  sepelierunt 
eum.  Post  ha3C  cum  episcopi  benedictione  omni- 
bus  rite  consummatis,  ipso  episcopo  ad  propria 
remeante ,  relictus  est  beatus  Mag*noaldus  et 
Theodorus,  seu  vir  pulcherrimus  Othmarus  cum 
casteris  fratribus  non  plurimis  ad  custodiendum 
sancti   viri  corpus. 

ANNOTATA. 

a  Qusecumque  hic  usque  ad  num.  ZSnarran- 
tur,  desunt  in  Goldastina  editione,  in  qua  cap. 
8  ea  breviter  dumtaxat  perstringuntur  his  ver- 
bis:  Non  post  multum  vero  temporis  B.  Gallus 
divina  pietate  convalescens,  postquam  filiam  du- 
cis  Guntzonis  a  daemonio  Iiberavit ,  oblatumque 
sibi  ab  eodem  principe  Constantiensis  eeclesise 
pontificatum  humiliter  recusavit,  misit  epistolam 
ad  Johannem  diaconnm  etc. 

b  Walafridus,  ex  quo  htec  omnia  desumpta 
sunt ,  solum  Gallum  a  S.  Coiumbano  relictum 
ad  Willimarum  accessisse  scribit ,  qui  duobus 
clericis  suis  Maguoaldo  et  Theodoro  hanc  sol- 
licitudinem    commendavit ,    ut   cum   omni    dili- 


SEITKMBKIN 


743 


gentia  ejus  recuperationi  servirent.    Consule ,  si  *f**»"ot 
lubet,   Comment.  §  3  a  num.  28  et  {  7  a  num    tT 
75.  "<■ 

c  Canisius  legit  Wilhmakum  :  at  Walafndw 
in  Vita  S.  Galli  plus  vice  simplici  eliam  Willi- 
marura  habet.  Fuit  Willimarus  parochus  apud 
Arbonam,  ut  ex  laudato   Walafrido  discimus 

d  Preedicti  Willimari  diacono  ,  ait  Watafri- 
dus. 

e  Credibile  est,  S.  Magnum  et  Theodorum , 
perspecta  Galli,  cujus  valetudinem  curaverant, 
sanctitate  ,  ei  sese  discipulos  tradidisse  .-  Wala- 
fridus  enim  ,  qui  Magnoaldum  Wiltimari  cle- 
ricum  appeiiaverat,  postmodum  eumdem  S.  Gal- 
li  discipuium  nominat. 

f  In  Ms.  ,  quod  excudo  perperam  tegitur 
Himilbre,  quare  iliud  ex  reliquis  restitui.  De 
monte  hoc  sic  scribit  Goldastus  in  glossisad  Vi- 
tam  S.  Galli:  Mons  Coelius  nonnumquam  a 
monachis  ,  interdum  Mons  cceli  ,  olim  Monke- 
len,  nunc  Menkelen,  dictus.  Consonat  Matthatus 
Merianus  in  topographia  Heivetim  pag.  !i9,  ubi 
montem  iltum  non  procul  ab  oppido  S.  Galli 
statuit.  g 

g  Vehementer  vereor,  ne  interpolator  noster, 
acta  Galti  Sancto  nostro  accomodando ,  hoc  lo- 
co  lectori  rursum  imponat.  Ita  suspicandi  cau- 
sampr&bet  s&pe  laudatus  Walafridus,  qui  apud 
Mabitlonium  cap.  n  scribit,  S.  Gallum  ,  dum 
in  eremo  cum  Hiltiboldo  diacono  aptum  exstruen- 
do  domicilio  locum  qugereret,  urso  cuidam  im- 
perasse,  ut  ex  valte  ,  quam  elegerat ,  perpetuo 
excederet,  et  in  proximis  montibus  nulti  homi- 
ni  aut  pecori  noxius   vagaretur. 

h  Cointius  in  Annatibus  tom.  2  Gaudentii 
mortem  refert  ad  annum  614. 

i  Scilicet  Alamanniae  seu  Sueviae ,  auctoris  il- 
lorum  nummorum,  qui  hodieque  a  Suevis,  vo- 
cantur  Gunzenpfeuning,  de  quibus  in  libro  De 
nummis  Germauorum  vetustis  :   ita  Goldastus. 

k  In  Vita  S.  Galli  Eridiburga  vocatur ,  divi- 
turque  tum  desponsata  fuisse  Sigcberto  Theodo- 
rici  filio,  sed  exputso  per  S.  Gallum  dxmone, 
reiigiosam  vitam  regio  thatamo  prsetidisse ,  et 
parthenoni  S.  Petri  in  urbe  Metensi  ab  ipso  Si- 
geberto  prsefecta  fuisse.  Verum  multa  sunt  in 
hac  retatione,  propter  quee  eruditi  eam  ad  fa- 
bulas  relegant,  ut  videre  est  apud  Cointium  tom.  i  y 
Annal.  Eccles.  ad  annum  614  a  num.  6  :  ubi 
ipse  biographum  S.  Magni  tamquam  scriptot*em 
synchronum  prwfert  Walafrido  :  et  merito<[\<i- 
dem,  sicerto  constaret,  Acta  ilta  qum  Theodo- 
ri  nomen  prseferunt ,  Theodori  csse  :  sed  cum 
eorum  interpolatione  dubitari  non  possit,  incer- 
tum  quoque  est,  utrum  in  hac  parte  pura  per* 
manserint.  Fatendum  tamen  ,  ea  hoc  loco  iis 
vitiis  carere,  ob  quse  Walafridi  narratio  eru- 
ditis  merito  displicet. 

1  Qui  ad  Ibuniingas  villam  ,  teste  Watafri- 
do,  cum  fitia  energumena  morabatur :  de  quo 
loco  hsec  notat  Gotdastus  :  In  dextro  litore  lasus 
Pontamici  ,  tum  Alamauniae  ac  Suevite  ducum 
sedes,  nunc  libera  imperii  Romani  urbs  ,  Uber- 
ling*en 

m  De  hac  historia  consule,  si  lubet,  Acta  SS, 
Petri  et  Pauli,  tom.  5  Junii  ad  diem  29,  pag. 

m. 

n  Constantiensis  scilicet,  cujus  sedes  per  obi- 
tum  Gaudentii  vacabat. 

o  Lege  Theodori  ct  Otlunari  ;  imo  potius  eum 
Canisio  et  Ms.  Augustano  SS.  Uldarici  et  Afr<ry 
istli&c  omitte :  neque  enim  S.  Othmarus,  quem 

hlr 


744 


A.  TlUODORO, 
CT  FIHIIH. 
ETC. 


hic  designat,  ut  infra  videbimus  S.  Galli  disci- 
pulus  esse  potuit. 

p  Cella  hsec  pritnordia  dedit  celeberrimo  illi 
monasterio  Sancti  gallensi  Ordinis  S.  Benedicti, 
et  cognomini  oppido,  vulgo  S.  Gallen,  in  Turgea, 
Hetvetise  tractu,  condito  unum  circiter  milliare 
a  lacu  Constantiensi ,  et  quatuor  Lindavia,  si 
recte  notavit  Baudrandus. 

q  Hic  Goldastus ,  omissis  ,  quge  de  Gunzonis 
filia  reliqua  exemplaria  habent ,  narrationem 
suam  resumit. 

r  Hoc  loco  nonnihil  variant  Canisius  et  Gol- 
dastus.  Prior  sic  habet :  Dux  eum  cum  electio- 
ne  populi,  vellet,  nollet,  collecta  congregatione 
caeterorum  episcoporum,  pontificatum  Constantia- 
censis  civitatis  ci  tribuit ,  immo  a  vicinis  epi- 
/.  ductum  scopis  ductus  *  ad  altare ,  solenni  benedictionis 
officio  ordinaverunt  antistitem.  A  Canisio  pa- 
rum  discrepat  Goldastus.  Walafridus  Strabo 
in  Vita  S.  Galli  apud  Mabillonium  electionem 
hanc  latius  tractat  cap.  24  et  25.  Scriptores 
Gallise  Christ.  tom.  5  ,  cot.  893  noviss.  edit. 
Joannem  cum  titulo   Beati    collocant  decimum 

B  Vindonissensium  et  Constantiensium  episcopum, 
monentque  exstare  apud  Canisium,  Antiq.  lect. 
tom.  5,  et  tom.  6  Bibliothecse  Patrum  Germa- 
nicse  editionis,  orationem,  quam  S.  Gallus  hac 
occasione  ad  populum  dixerit. 

s  Hsec  periodus  vitiosa  est  in  omnibus  exem- 
plaribus  tum  editis,  tum  Mss.:  Goldastus  paulo 
aliter  legit  in  hcvc  verba :  Memor  prophetiae  S. 
viri  Columbani ,  quam  praedixerat  de  diaeona- 
tus  officio  B.  Mag-noaldo  fore  futurum  etc.  Ut 
sensum  integrum  habeas ,  substitue .-  qua  prsedi- 
xerat ,  quid  futurum  esset  de  diaconatus  officio 
S.  Mag-noaldo  c  onferendo.  Ceterum,  priusquam 
progredior,  monendus  est  lector  ,  conficta  mihi 
videri ,  qiuvcumque  hic  de  collato  per  Joan- 
nem  diaconatu  S.  Magno  referuntur.  Wala- 
fridus  enim  contrarium  aperte  tradit ,  dum 
cap.  24  de  S.  Gallo  ituro  ad  concilium,  in  quo 
Joannes  episcopus  electus  est,  ita  scribit :  Cum- 
que  haec  synodus  tantse  multitudinis  celebrare- 
tur  accessu  ,  et  trium  spatio  denuntiaretur  futu- 
ra  dierum ,  beatissimus  Gallus  divino  plenus  con- 
silio ,  assumptis  Johanne  et  Magnoaldo  diaco- 
natus  officio    sublimatis,   perrexit    ad  oppidum : 

c  deinde  post  pauca  subdit  electionem  Joannis.  Se- 
cundum  hsec  Sanctus  noster  jam  erat  diaconatu 
insignitus,  antequam  Joannes  episcopatum  acce- 
pisset,  adeoque  eo  Ordine  a  Joanne  initiari  non 
potuit.  Novi  equidem ,  Walafridum  suis  etiam 
erroribus  non  carere :  sed  cum  satis  a  nobis  o- 
stensum  sit,  interpolatoris  dicta  de  vita  mona- 
stica  Sancti  nostri,  sub  Columbani  moderamine 
in  Hibernia  suscepta,  non  subsistere ;  suspecta 
mihi  etiam  est  ejusdem  Columbani  prsedictio  de 
diaconatususcipiendo,  adeoque  et  ipsa  diacona- 
tus  tum  temporis  susceptio  ,  qusc  ex  priedictis 
consequitur .-  prxsertim  cum  Pseudo-theodorum 
nostrum  tot  in  locis  infidelis  ptagii  conviclum 
teneamus. 

t  Si  vera  narret  biographus  ,  luvc  contigere 
anno  verisimilius  614 :  Gallus  enim  in  sestate 
vel  sub  autumnum  anni  612  ad  Witlimarum 
divertit  adversa  laborans  valetudine :  a  qua  dum 
convalescit,  dum  locum  in  eremo  inhabitandum 
eligit ,  dum  Gunzonis  filiam  dsemone  liberat 
ac  prsesertim  dum  Joannem  diaconum  divinis 
scientiis  erudit,  ad  minimum  ad  anni  613  Pa- 
scha  pervenit :  ac  proinde  si  S.  Mag-nus  diaco- 
natu  a  Joanne  episcopo  initiatus  sit  Quadrage- 
nariijejunii  initio,  ordinatio  hsec  ante  annum 


VITA  S.  MAGNI  ABBATIS. 

614  non  potuit  contingere.    Walafridus  cap.  23  D 
ait,  prsedictum  Joannem  triennio  a  Gallo  excul- 
tum  fuisse,  antequam  episcopus  etigeretur  .-  ve- 
rum  id  minus  probabile  apparet. 

u  Vide  annotata  ad  cap.  2 ,  lit.  y.  In  Gol- 
dastina  editione  rectius  prsetermissa  sunt,  quse 
abinitio  hujus  numeri  usque  ad  Die  itaque  qua- 
dam  etc.  narrantur. 

w  Hic  certe  interpolator  manifestat ,  se  diu 
post  tempora  S.  Othmari  scripsisse :  hic  enim, 
teste  Walafrido  in  lib.  de  Miraculis  S.  Galli 
cap.  xi,  celtam  S.  Galli  adhuc  exiguam  seculo  8 
regendam  accepit,  eamque  in  monasterii  formam 
redegit.  Hinc  Mabitlonius  in  Actis  Sanctorum 
sui  Ordinis  sec.  3  ,  parte  2  ,  pag.  154  sic  scri- 
bit  :  Monasterium  S.  Galli  in  dioecesi  Constan- 
tiensi  situm  .  .  .  sua  debet  primordia  et  incre- 
menta  Othmaro  abbati ,  qui  cellam  exiguam  a 
S,  Gallo  conditam  et  pene  destitutam  amplifi- 
cavit  et  necessariis  instructam  sedificiis  monachis 
Benenedictinis  adsig-navit 

x  S.  Othmarum,  qui  illi  monasterio  seculo  8 
prsefuit ,  interpolator  designat ,  ut  infra  ex 
cap.  7  apparebit .-  sed.  quam  imperite,  liquet  ex 
emortuali  ejusdem  Sancti  anno,  qui  fuit  Christi  E 
circiter  759,  quemadmodum  apud  Mabillonium 
mox  laudatum  videre  est  pag.  158.  Qua  igitur 
verisimilitudine  S.  Galli  discipidus  esse  potuit  et 
quidem  ante  Columbani  obitum  ,  id  est ,  ante 
annum  615  :  sane  si  ita  est,  oportet,  eum  plu- 
res,  quam  150  annos  numerasse,  dum  ad  Superos 
evotavit.  Varolus  Cointius  Annal.  eccles.  Franc. 
tom.  3  ad  annum  661  num.  2  et  alibi ,  motus 
auctoritate  Theodori  ,  contendit ,  geminum  Oth- 
marum  Sangallensi  monasterio  prsefuisse,  unum 
seculo  7  ,  qui  a  SS.  Gallo  et  Mag-no  educatus 
postea  Theodorum  recepit ,  ut  dicitur  in  Vita 
cap.  7  :  alterum  seculo  8,  qui  inter  Sanctos  re- 
latus  est :  utrumque  autem  ab  Ermenrico,  cui 
Appendicem  Vitse  adscribit ,  confusum  fuisse. 
At  mihi  tam  vitiosa  Vita  tanti  non  est,  utpro- 
pter  eam  Othmarum,  ceteroquin  omnino  igno- 
tum,  Sangallensem  abbatem  statuendum  putem. 
Fateor  tamen  absolute  fieri  potuisse ,  ut  aliquis 
Othmarus  a  laudatis  Sanctus  eruditiseo  tempore 
in  Sangallensi  cella  prseesset ,  cum  Walafridus 
cap.  xi  dicat :  Post  venerandi  patris  beati  videlicet 
Galli.  .  .  depositionem,  quotidianas  excubias  apud  p 
sacri  corporis  ejus  reliquias  quidam  religiosi  cle- 
rici  vel  discipulatus  ejus  memoria  vel  divino  a- 
more  succensi  per  multa  annorum  curricula  sci- 
Jicet  quasi  a  temporibus  Dag-oberti  reg-is  usque 
ad  Carolum  patrem  Carlomanni  et  Pippini  ad 
laudem  Christi  ministrabant. 

y  Anno  615,  xi  Kal.Decembris,  ait  Mabillonius 
in  Vita  S.  Columbani. 

z  Conditum  est  in  confinis  ditionis  Januensis 
et  ducatus  Placentini ,  ad  Trebiam  fluvium. 
Lapsu  temporis  sedes  circa  illud  exstructse  in 
urbem  coaluere ,  modicam  quidem,  sed  episco- 
palem,  suffraganeam  primum  archiepiscopo  Ra- 
vennati,  at  nunc  Januensi. 

aa  Id  est  sublati  interdicti  a  celebranda  Mis- 
sa  indicium  ostendere. 

bb  Quse  hoc  et  sequenti  numero  referuntur 
de  obitu  et  sepultura  S.  Gatli,  in  Goldastina  e- 
ditione  dumtaxat  perstringuntur  paucishis  ver- 
bis :  Commoratus  est  autem  B.  Mag-noaldus  cum 
S.  Gallo  fere  annos  decem  post  perpetratum  iter 
ab  Italia:  decimo  vero  anno  defunctus  est  B. 
Gallus. 

cc  De  altato  commeatu  nihil  habet  Canisius. 

dd  Verisimitius 


A 


DIE  SEXTA  SEPTEMBRIS.  74g 

ColZZn^f^  ann°  m'  Ut  ostendimus  &     cllouald^auctoremhujusscelerisetOtwinumita!  a  w,o, 

7S;j  i  Namnonpostmultum  temporis  Piphms  exercitum  "  «™. 

teZZT1  '  ?  qU°-    l3eC  mutuatus  est  ™-     coPiosum    misit   ad   devastaudum    Alemanr.orum  "* 

Wrpotetorfrcmpatttowm*mift«src/er^Ai7cmw     Provinciam.suaBquedicionietTrancorumsubjuffan- 
prxfatum  episcopum  cum  S.  Magnoaldo,  FFtffc-      dum.  Cumque  tota  terra  hostili  repleretur  incursu    -  C*n  «com 
^pr^^^^^^  Otwinus    et    Erchonaldus    JS£  W3  -^MflT 

Ar&onenst  ecctes^a  (Arbonm  enim  obierat)  tumu-     propter  prsedones,  qui  aderant,  se  se  flecterent    loaim 
tere  wtttme  :  «*  cum  nwJte  vi  feretrum  e  terra      semetipsos  gladio  interfecerunt/quatinus  ultionem 
levare  valerent ,  episcopmn  ratum,  quod  res  erat,      divinam  in  eosperactam,  collata  signa  manifesta- 

rent  h. 

^  33  Beatus  h  igitur  Magnoaldus  et   Theodorus   ^^mtatan 
simul    prostraverunt    se    in    orationem,    Domini  Deiiwr**rcn- 
misericordiam  implorantes,  ut  disponeret  iter  il-  "^fy*"' 
lorum  secundum  suam  voluntatem  partibus  Orien-  r™" 
tis  :    ne    quasi    fraudulenter    abscedentes,    beati  '< 

patris  corpus  relinquerent  :  memores  iterum  pro- 
phetise  beati  Columbani ,  qui  dixit  ,  venturum 
fore  Magnoaldum  in  heremo  Orientali  ad  fontes 
Alpium  Juliarum  i,  ubi  beatus  Narcissus,  episco-  ,- 

pus  Tolesanae  k  civitatis,  jussit  diabolo  draconem  & 


aliud  ipsi  sepulcrum  deberi,  tum  demum  indo 
mitos  equos  adhibuisse,  Deumque  orasse,  ut  eos 
ad  locum  illum  deduceret,  quem  sua  providentia 
sepulturge  sancti  destinaverat. 


GAPUT  IV. 

S.  Magnuset  Theodorus  a  violatoribus 


B 


QPnnlrri  <2     PnlU  ™„1„  ™    7  /      4  interficere,   quando  sanctam   Aphram  l  convertit 

SepUlCn  fc.    balll  male  mulctantur  :  ad  fidem.  Sequenti  vero  nocte  per  visionem  san- 

ab  episcopo  Bosone  reficiuntur  ■  ad  ct0  Mag*noaldo  monstratum  est,  ut  fiduciaiiter 

^  Z  '  pergeret,    et   Domini    adminiculum    sibi    semper 


Fauces  Julias  contendunt  :  acta  in 
itinere 


Sepulcro  S. 
Galli  ab  hosti- 
bus  violato,  S. 
Magnus  et 
Theodorus 
graviter  vul- 
nerali, 

a 

b 


'  l.  relictis 
ossibus  inliu- 
raatis 


et  ab  episcopo 
Bosone  refecti 
sepulcrum  rcs 
taurant. 


*  Can.  desuo 
vestimento 


Divina  in  eos- 
dem  violato- 
res  vindicta. 

e 

/ 


Tgitur  post  triennium  a,  ut  compleretur  pro- 
J-phetia  sanctissimi  Columbani,  quam  ante  pra;- 
dixerat  beato  Magnoaldo,  quasi  in  ultionem  sui 
venturum  fore  de  sepulchro  beati  Galli,  Otwi- 
nus  b  pessimus  dux,  et  Erchonaldus  consimilis 
ejus  tamen  praefectus,  collecta  multitudine  po- 
puli,  vallaverunt  ipsum  ccenobium  evaginatis 
gladiis,  et  frangentes  ostia,  devastaverunt  totum 
monasterium ,  sumentes  omnia  ,  quie  ibi  reppe- 
rerunt  in  auro  et  argento  et  cffiteris  utensilibus  ■ 
nec  non  oratorium  ingressi  fregernnt  sepulchrum 
beati  Galli,  putantes  ibi  magnum  thesaurum 
repositum  esse.  Ut  autem  in  eo  nihil  invenerunt, 
relicta  ossa  beati  Galli  inhumata  ,  *  interfece- 
runt  omnes  ,  quos  invenerunt ,  praeter  beatum 
Magnoaldum  et  Theodorum,  quos  etiam  flagellatos 
et  vulneratos  atque  spoliatos  reliquerunt  jacentes 
:  in  atrio. 

31  Audiens  autem  hoc    Boso    c    nomine    san- 
ctae  Constantiensis   ecclesise  prassul,    quod  viola- 
tum  esset  sepulchrum  sancti  Galli,  celeriter  par- 
tes    in  illas   properavit,   et   veniens    illuc,    inve- 
nit  coenobiura    desolatum  et   destructum,  altaria 
nudata  et  beatum  Chagnoaldum  vulneratum  seu  * 
Theodorum,    qui    sacri    corporis   reliquias    tumu- 
lo  restituere  volebant,  sed  vires  non  habebant. 
Tunc  praescriptus   episcopus    misericordia  motus 
super  eum,  consolatus  est  valde,  et  iterum  sa- 
crum  corpus  beati  Galli  cum  suis  clericis  vene- 
rabiliter  cum  psalmis  et  hymnis  cceterisque  ora- 
tionibus  in   eodem  sepulchro  d  repositum  recon- 
didit,    fossamque   terra    replevit.    Data   ergo  be* 
nedictione  duobus  Fratribus  Magnoaldo  et  Theodo- 
ro,  largitus  est  eisdem  sua  vestimenta  *,  necnon 
alimenta  praebens,  dedit  eis  licentiam,  sanitate  re- 
cepta,  proficiscendi,  ubi  Dominus  dispositum  habe- 
bat,  quod  venirent. 

32  Misit  autem  post  Othmarum  e  prseclarum 
virum,  qui  fugam  iniens  evaserat,  et  accersivit 
eum  ad  commanendum  illum  locum  *,  donec 
a  Pipino  /",  qui  tunc  temporis  major-domus  vo- 
cabatur ,  interrogaret ,  quid  de  ipso  coenobio 
fieri  vellet.  Ultio   itaque  divina  venit  super  Er- 


•  iuhh  ,t. 


m 


/.  ardercl 


emper  e 

nosset  adesse:  facto  igitur  mane,  iterum  oratio- 
nibus  attentius  exorati  sunt  *   ut  Dominus  eis  de-  •  t  e  Pinrft 

monstraretviametitercommodum.quomodovellet,  venrot 
illuc  veniendi. 

34   Adveniente    ergo  meridie  ,    prasbyter   qui-  adm  s.  n*. 
dam    ex    ipso    pago     venit,     nomine    Tozzo    m,  «,gw*«i«l 
qui  jam  auditam  habebat  famam   beati  Galli,  et  FaiJc** Jutiat 
ideo    causa    orationis    veniebat    ad    sepulchrum 
ejus  ,  ferens  ardentem   cereum  in   manu  ,  quem 
cereum    miro    modo    illuc    attulit  :    scilicet,   ut 
quando    noctu  proficiscebatur,  cereus  ardebat  *, 
et  nullo   modo    a    vento    extingni    poterat ;    die  etc- 
vero  astante ,   lux    ab    ipso    cereo  per  se    illico 
subtracta  est.  Cumque  eum  videreut  beatus  Ma- 
gnoaldus     et     Theodorus     veuientem     ( cereum 
quippe   minime  minui,   mirati  sunt)   obviaverunt 
ei   et  interrogaverunt  eum,  unde  veniret :  at  il- 
le    per    ordinem    exposuit,    unde    erat,    et  quo- 
modo   ei   revelatum  fuit,  ut  visitaret  sepulchrum 
sanctissimi   Galli;    imo    eos,   quos    inveniret  vel- 
le    proficisci    partibus    Orientis    *,  recto    itiuere  «goM  ad 
duceret,   usque  dum  ad  locum    desideratum  ve*  partcs  Oricu- 
nirent.    Illi   autem  hsec  audientes,  prostraverunt  t:l1" 
se  in   orationem,   Domino  gratias  refereutes,  qui   ■? 
talem   ducem  illis  ostendere  dignatus  est,  ut  ne- 
que  per  angustam  viam  eos  errare  permittcret. 
Et  tunc    demum    susceperunt    presbyterum,    dc- 
osculantes  eum  duxerunt  in   ecclesiam  ad  sepul- 
chrum    beati  Galli,   et  facta    oratione,    miserunt 
eum    in    hospitium    suum,    tribucntes  ei,    prout 
poterant    necessaria,    et    conviatorera    eligentes. 
Sicque   praefatus  presbytcr   pernoctaus   cum  .eis, 
orto  mane,    orantes  coram  sepulchro  beati  Gal- 
li  ,    et    benedicentes    Deum    atque    valedicentes 
Eratribus,    qui    ibi    erant,    simul    profecti   sunt. 
Arripientes  ergo  iter  juxta  lacum    Brigantinum, 
relinquentes   eum   in  sinistra  parte  usque  ad  lo- 
cum,   qui  dicitur  Brigantia,    ibique   morati   suut 
dies  duos. 

35  Tunc  vero  illis  ibi  commanentibus,  cffi- 
cus  quidam,  qui  multorum  hominum  coguitio- 
ni  pago  in  illo  consistentium  notissimus  erat , 
obvius  fit  beato  Magnoaldo,  postulans  ab  eo 
alimentum  necessarium.  Ille  autem  reminiscens 
sententiae  Apostolicae,  dixit  :  Non  sum  ego  di- 
gnus  me  aequiparare  ejus  sanctitati,  qui  dixit ; 
Ai-gentum  et  aurum  nou  est  mihi  n  :  sed  in  no- 
mine  ejus ,   qui   ipsam  potestatem  dedit ,   ut  fa- 

ceret, 


i".  Magnus 
tn  via ciaim 
illuminat  : 


A.    TllfcODOKu. 

ti  rwTin,  RC 

*  nl  tperuc 


746  VITA  S.  MAGNl   ABBATIS. 

reret,  quod   fecit  ,  et   c;ecum   illuminavit ;   ape-      Deum  vivum  et  verum.   Et  cum  hoc  dixisset,  per-   0 

riri  *'  oculos  tuos   iraploro,   ut  videas,   et  raani-      cussit  eum  de  cambuta  sua  in  capite  ;  et  eonfes- 


*  Gold.comi- 
latm-quc 
prope  Cam 
podunum 
a 


bus  tuis  laborando  victura  acquirere  possis.  Bt 
hoe  dicto  lenivit  oculos  ejus  cum  saiiva  sua , 
nec  mora  plurimus  sanguis  ex  oculis  ejus  pro- 
rumpens ,  aperti  sunt,  et  videns  corruit  ad  pe- 
des  ejus  et  dixit  :  Domine,  video ,  quoniam 
ma^nus  es  tu,  et  magna  opera  tua;  si  vis,  se- 
quar  te,  quocumque  ieris.  Ille  respondit;  Si  vis 
Domino  servire,  tunc  sequere  me.  Sicque  post 
signura  hoc  perpetratum,  ab  incolis  terrae  illius 
vocatus  est  Magnus.  Et  profecti  sunt  ambo,  seili- 
cet  beatus  Magnoaldus  et  Theodorus,  secutusque 
est  caecus,  Domino  gratias  agens  de  recepto  visu, 
comitans*cum  eis  duxitineris  presbyter  praefatus 
nomine  Tozzo. 

36  Venerunt  itaque  post  aliquos  dies  ad  lo- 
cum,  qui  vocatur  Campidona  o,  ubi  reppere- 
runt  oppidum  valde   formosum,  sed   ex   toto  de- 


I'. 


C 

(erribilem 
draconem  ba- 
culo 


tira  vcrmis  crepuit  medius,  et  mortuus  est  :  coeteri 
vero  vermes,  qui  intus  in  oppido,  et  circa  ipsura 
oppidum  raorabantur,  omnes  in  fugam  versi  sunt, 
et  nusquam  comparuerunt.  Sicque  roundatus  est 
locus;  et  morati  sunt  ibi  unam  hebdomadam,  Do- 
mino  gratias  referentes,  qui  eos  exaudire  digna- 
tus  est,  et  prseparare  ipsum  locum  ad  habitationem 
hominum. 

39  Theodorus  itaque  ut  vidit  tam  magnum  >»  caqucsucei. 
signum  factum  a  Domino  et  a  beato  Magnoal-  (ttW**A*an»i 
do,  surrexit  de  loco,  in  quo  jacebat  orans;  et 
elevatis  manibus  ad  caelum  dixit ;  Domine  Deus 
omnipotens,  qui  fecisti  cselum  et  terram,  mare 
et  omnia  quse  in  eis  sunt ;  tibi  gratias  refero, 
te  invoco,  te  adoro,  tibi  laudes  psallo,  qui 
nos  liberare  dignatus  es  a  tanto  periculo  et  a  tali 
devoratione  vermium.  Et  cum  hoo  dixisset, 
sertum.  Tunc  interrogavit  beatus  Magnoaldus  concurrit  ad  beatum  Magnoaldura,  Uexoque  po- 
praefatum  presbyterum  ,  quomodo  ille  locus  vo-  plite  osculatus  est  genua  ejus,  necnon  quasi  lin- 
caretur,  vel  fluvius,  qui  ibi  defluebat.  Ule  re-  gens  manus  ejus  et  oculos,  et  dixit :  Vero  non 
spondit  :  Locus  iste  ab  iucolis  terras  hujus  sae-  vocaberis  ultra  Magnoaldus,  sed  Magnus  ;  quo- 
pissime  visitatur,  et  vocatur  Campidona;  sed  niam  tibi  Dominus  tantam  gratiam  contulit,  ut  E 
non  sunt  ausi  saltem  una  nocte  hic  manere  per  te  locus  iste  purificetur  non  solum  a  vermi- 
propter  diversa  genera  vermium  qui  hic  sunt.  Flu-  bus,  verum  etiam  a  daemonibus.  Ad  haec  bea- 
vius  vero  vocatur  Hilara  p;  quod  non  est,  quia  tus  Magnoaldus;  Noli  dicere,  frater,  non  sum 
multos  homines  conturbat  propter  velocissimum  magnus,  sed  minimus  servus  servorum  Dei,  qui 
cursum  suum,  eosque  potius  in  moerorem  ver-  nos  liberare  dignatus  est  de  tali  periculo.  Tuse 
tit,  quam  in  gaudium.  Nos  autem  oportet  ve-  ergo  orationes  exauditae  sunt  a  Deo,  et  ideo  non 
locius  transire,   ne  sentiant,  nos  hic  esse  :   quo-      meis  meritis,  sed  Dei   jussione  isti  vermes   reces- 

serunt.  Nunc  autem  voca  conviatorem  nostrnm, 
et  pergemus  ad  locum  istum,  quia  Dominus  eum 
vult  praeparare  ad  aedificandam  cellam.  Memen- 
to  r,  quomodo  domino  et  patri  nostro  sanctissi- 
mo  Gallo  accidit  in  loco  suo,  quem  ipse  elegit 
ad  manendum;  ita  et  nobis,  suis  meritis  interve- 
nientibus,  a  Domino  ordinatum  est  :  idcirco  nulli 
ejicere,  sicut  habuit  ejiciendi  ursos  et  lupos,  dubium  est,  quin  Dominus  velit  sibi  praeparare 
caeterasque  feras,  irao  et  vermes,  necnon  et  daemo-      istum  locum. 

nes  per  orationem  domini  et  magistri  nostri  Galli,  40    Tozzo    autem    ut    vidit  ,    eos     ambos    fore  muitosudfi 

de  loco,  quem  elegit  ad  coustruendam  cellulam,  et      incolumes  ,     descendens    de     arbore  ,    ad    quam  demco"ve'" 
ad  eorpus  suum  sanctum  sepeliendum.  Nos  ergo,      confugerat,  et  csecus,    qui    visum    receperat,    si-  "' 

mul  cum  eo,  prostraverunt  se  ad  pedes  eorum, 
et  ait  Tozzo  :  Vere  Dominus  est  in  loco  isto  , 
qui  beato  Magno  tantam  gratiam  contulit,  ut 
cum  sua  cambuta  tale  signum  inauditum  face-  E 
ret  :  nunc  ergo  fiducialiter  ducam  vos  per  de- 
serta  et  angusta  loca  usque  ad  locum,  quem 
eleclum  habetis  ad  raanendum;  quia  video  vobis 
tantam  a    Deo    datam   potestatem,  ut   per  vestra 


niam  si  senticnt,  magnum  impetum  facient  su- 
per  nos  ad  devorandum.  Plurimos  namque  ho- 
mines,  qui  causa  venationis  huc  venernnt,  de- 
voraverunt,  non  permittentes  eos  saltem  una 
nocte  hic  jacere.  Respondens  beatus  Magnoaldus 
dixit :  Vere  Dominus  noster  Jesus  Christus  pote- 
statem    habet   similiter   hos   vermes  de  isto  loco 


permittente  Domino,  oportethac  noctehic  manere 
'67  Et  dixit  ad  Theodorum  :  Frater  Theodore, 
tuuin  est  orare,  et  Dei  raisericordiam  iraplorare, 
ut  nobis  auxilium  praebeat  ad  ejiciendos  vermes 
de  loco  isto,  et  daemones,  qui  in  eis  latitant ;  quo- 
niam  a  te  est  loous  iste  construendus  etsedifican- 
dus  ;  ideoque  oremus  pariter,  ut  Dominus  nos 
exaudire  dignetur,  et  raundare  istum  locum,  qui 


all,  conferre 


mtorficit,  et 
abactis  scr- 
penttbus,  ur 
bem  ttabitabi- 
lem  reddit, 
"  addc  sunl 


eet   ab  hominibus  propter  timorem  vermium    in-      merita,   diversa  loca  hiis  in    partibus  "consisten 
habitabilis  :    et  haec  dicens,  prostraverunt  se   in      tia    purificentur,     Domino    annuente    habitabilia 
orationem.    Dum  ergo  orarent,  egressus  est  foris      efilciantur.    Respondens    beatus   Magnus    dixit ■• 
deoppido   vermiB  magnus,  cui  vocabulum  erat  a      Praesentem  hebdomadam    hic   moremur  '  et  sedi' 
yocis    sono    Boas    qt    et    irapetum  faciens   super      ficerous   oraculum    s  parvulum,  ut  discat   ponu 
beatos  Virosjaeeutesm  oratione.   Prwsbyter  ergo      lus    terrae   istius    qualem   misericordiam   eis  Do 
lozzo,  qui  eosducebat,    videns  eum,   exclamavit      minus  inferre  *  dignatus  est  in  isto   loco  •  man 
yooe  magna  dicens :  lleu  roihi,  quia  vos  adduxi !      seruntqne  ibi  istam  hebdomadaro    Tozzo  vero  cu 
Ergo iu  iu^am    versus   siraul    cura    eo,  qui  cas-      currit  per  vicina  loca  sibi  cognita  ad  horoines    qui 
oue  fuerat,    festmabant  ad  unam   arborem,  ut  se      ibi  morabantur,  et   diffamavit  hoc  signum  ■   vene 

runtque  ad  locum,  et  attulerunt  alimoniam  praefa- 
tisFratribus  sufileienter  nimis,  valde  admirantes 
detantavirtuteDei;  et  plurimi  per  praedicationem 
beati  Magm  diaconi  ad  fidem  conversi,  baptizati  a 
praafato  presbytero  Tozzone,  et  Domino  sratiaa 
tam,  quam  a  beato  Gallo  acceperat,  et  crucero,  agvntes  roanserunt  ibi,  colentes  terraro  illaro  et 
quam  secum  gerebat,  perrex.t  in  occursum  ver-  constrnentes  cellulam  simul  cum  beatoMaCe 
mis,    et    dmt;    Jrapero    tibi  m   nomine  Domini      Theodoro.  culu  mabno  et 

mei    Jesu    Christi,    ut   hic   jaceas,    et    diabolus,         41   Transactis   iffitur   tribus    rli«w    m« 
qui   I.  te  latitat,   ,pse  te  intertCt  adJUratus  per      nootant.bns   in   J^^JStoSfiT  -« 

cum    matutinale    offlcium    tertia    nocte,    oriente   To:zonem 

aurora 


38  Itaque  beatus  Magnoaldus  et  Theodorus 
confisi  *  de  Dei  miscricordia  ;  surgeusque  Ma- 
gnoaldus,  tiraute  Theodoro,  et  faeiens  signum 
sanctaa     Crucis   coram    se,    arripiensque    cambu- 


DIE  SEXTA 

A  aurora  diei  surgentes  celebrare  vellent ,  subito 
dajmones  in  aere  volitantes  et  ejulantes,  atque 
cura  magno  strepitu  vel  fremitu  voces  emitten- 
tes,  atque  impetum  quasi  supra  Tozzonem  praes- 
byterum  facientes ,  clamabant :  Tu  inimice  se- 
(  nioris  t  nostri  et  noster  ,    ut  quid  induxisti   Vi- 

rum  istum  cum  socio  suo  in  locum   istum  ,  qui 
et  nos  et  membra   nostra  ,   per  quse  multas  ani- 
mas    lucrabamur,    de    isto  loco  fugavit  ?    Magi- 
ster  autem  illorum  semper  nos  cum  suis  malefi- 
ciis,  sicut  et  iste,   invocato  nomine  Domini,  vin- 
cere  consuevit.  Ille  vero  non  solum   nobismetip- 
8ui>i>h  m  .      sis  *,   verum  etiam  in  membris  nostris  cum  ter- 
G0/dnosme-     ribili  nomine   Adonai   victos   habet    et  expulsos 
membr^nos-    U°C    audiens    P^dictus   prjesbyter    tremefactus,' 
lra  tamen  mumens  signaculo  sanctas  Crucis,  festinus 

perrexit  ad  Virum  Dei,  et  indicavit  ei,   quaj  vi- 
derat  et  audierat. 
et  Magmtm,  42  Tunc    Bellator  fortis  et  electus  Dei  *  pa- 

etinmodo-    riter  cum   beato    Theodoro  prostravit  se    in  ora- 
mr,  tionem,    et  hujusmodi    verbis    Dominum   depre- 

*  Gold.  catus    est  dicens  :   Deus    omnipotens  ,   iueffabilis 

ToncS.Ma  Bonitas,  inasstimabilis  Pietas,  qui  nos  secundum 
misericordiam  tuam,  non  secundum  merita  no- 
stra,  a  membris  istorum  dsemonum,  et  a  vene- 
nis  mortiferis  illorum  eripere  dignatus  es,  audi- 
H  tu  placido  has  a  nobis  suscipe  preces,  sicut  sus- 
cepisti  in  hiis  ipsis  verbis  magistri  nostri  Galli, 
et  jube  hos  damones  locum  deserere,  ut  sit  san- 
ctificatus  in  honorem  nominis  tui,  cottidie  can- 
n  tantibus  gallis  u.  Et  surgentes  ab  oratione,  cgre- 

dientesque  ab  oratorio ,  audierunt  eos  clamantes 
et  ejulantes  atque  dicentes  :  Tu  Magne  tria  no- 
mina  portas  in  capite  tuo  et  cum  Trinitate  nobis 
tanta  mala  objicis  :  et  tu  Theodore,  qui  tibi  est 
nobiscum?  Venient  dies ,  quando  non  habebis 
Magnumjuxta  te,  et  tunc  pugnaturi  erimus  adver- 
sum  te ,  per  varios  errores  homines  terrae  istius 
adversum  te  excitantes. 
quosSomcius  43    Sanctus  vero    Magnus    respondens  dixit  : 

7edereh,Z'r  Miseri'    confiteiaini,    si   scitis,    sanctam   Trinita- 
tem   Dei  :  et  ilii  dixerunt ,   Scimus ,   eam  ineffa- 
bilem  esse  et    immensam  :    et   beatus  Magnus : 
Nunc  jam,    quia    confessi    estis  sanctam  Trinita- 
*  Can,  mcriiis  tem,   impero  vobis ,    non    meis    nominibus  *  in- 
fimis ,    sed  per   immensam  potentiam    Trinitatis, 
ut  huuc    locum    deserentes  ,  in  montes  desertos 
eatis,    ubi    Dominus    voluerit,    et  huc  reverten- 
C  di  ulterius  potestatem  non  habeatis.  Ad  hanc  vo- 
cem    continuo    dasmones    dixerunt :     Heu !    quid 
faciemus?  alium  Gallum  hic  habemus  :   imo  iste 
Gallus  pejor  est  priori,  quia  cum  suis  galliciniis 
"■  w  nos  et  membra  nostra  pariter  ejicit  :  sed  nec 

in  heremo  manere  permittit.  Porro  ex  illa  die  tam 
pleniter  abscesserunt  et  in  fugam  versi  sunt,  ut 
postea  ibi  nou  comparerent :  dignum  quippe  erat, 
utjamquia  servi  iniqui  et  venenosi  discesserant 
per  deprecationem  tanti  Viri,  venena  animarum 
recederent,  et  habitationi  cedereut  sanctitatis  :  x 
sicque  factum  est,  ut  ab  illa  die  omnes  homines 
in  illo  loco  tranquille  Domino  gratias  agentes 
habitare  permissi  sunt. 

ANNOTATA. 

a  Consule  Commentarium  num.  53  et  54.  Inedi- 
tione  Goldasti  desunt,  quee  hic  narrantur  usque 
ad  num.  33. 

b  In   Vita  S.   Galli  dicitur  prsefeotus,  et  par- 

tium     earumdem    potestate    praeditus  :    at   mihi 

Otwinus  seu  Othwinus  ptane  ignotusest.  Felix 

Fabri  Hist.   Suevor.  lib.  i  cap.  19  apud  Golda- 

Septembris  Tomus  II. 


SEPTEMBIUS. 

SS^^  Vitameumdemnon-  a.t^ 
chJaiH^         n?llL  ^que  ^gnitus  mihi  Er-  "  -— l 
chonaldus,  quz  ahbi  Erchaooldus  et  Erwinus  scri-  "c 
Mfar£  m  laudata  VitavocaturVr^cti  (Otwini) 

dldesteodem  loculo,  quantum  colligoex  Wala- 
fndo,  qui  szc  habet  :  Episcopus  sumens  loculum 
n  quo  sanctum  corpus  erat,  posuit  super  terram', 
mter  panetem  et  altare,  et  desuper,  utmorisest 
arcam  altiorem  construxit,  fossam  vero  terra  re- 
plevit 

e  Videdicta  cap.prmced.  adlit.x,  et  dicenda 
aacap.  7  tit,  u. 

f  Si  vera  narret  interpolator,  fuit  is  B.  Pippi- 
nus  Senior,  cujus  Acta  Ulustrata  reperies  tom  3 
lebruampag.  850. 

&  Ineptus  compilator  geminam  S.  Gatli  sepul- 
cri  violationem  ,    quam  apud  Watafridum  re- 
pererat,inunamconflavit:  quare  utramque  ex  S 
Walafndo  breviter  accipe    Primam,  de  qua  hic 
agitur,   describit  lib.   2   de  Miraculis,    cap    i 
apud  Mabiltonium  ,   quamquam  eam  verisimi 
lius  mmis  sero  statuat ,   ut  jam  alias  monui 
Divmam  m  hosce  violatores  vindictam  exponit 
m  heecverba:  Huic  sacrilegio  inservientes  ,  in- 
vasit  eos  treraor  immensus.  Qui  jn  fugam   con. 
versi  ,  dum  ostium  oratorii  singuli  pneoccupare 
mterentur,  insania  agitati,  evaginatis  gladiis  in 
vicem    se    conciderunt.    Erchoualdus  vero   hujus 
auctor   sceleris,    timore  cogente ,    volens    ex^ili- 
re  per  ostium,  caput  superliminari  illisit,  et  ad 
terram  concidens,  alienatus  mente  jacebat.  Cum- 
que  a   suis  perduceretur  ad  propria  ,    nitnia   iD- 
firmitate   et   novis  doloribus   ccBpit  urgeri.  Toto 
itaque  ipsius    anni    curriculo    fortissimis    mace- 
ratus  raolestiis,    capillorum    honore  et  cutis  su- 
perficie  spoliatus,  etiam  digitorum  ungues  ami- 
sit:    et    ut   oranibus    longo  tempore  ultionis  in 
eum  divinitus  collata;  signa  paterent,  cunctis  vi- 
tae    suae    diebus  hac    deformitate   notabilis    fuit. 
Heec  de  prima  viotatione ;  de  secunda  agit  cap. 
3.  Post  multum  vero  temporis,  inquit,  misit  Pip- 
pinus   Major-domus    exercitum    copiosum  ad  de- 
vastandam    Alamanuorum   provinciam    et  iterato  F 
Fraucorum     ditioui    subjugandam .  .  .     Quiuque 
autem  supra  memorati  prineipissatellites  ingressi 
oratorium,  repercrunt  ibi  quasdam  ancillas  ejus- 
dem  loci  cum   parvulis  earum , .  .  .    et    adduxe- 
runt  eas  captivas  in   Frauciam.   Eodem  vero  an- 
no  a  malignis  spiritibus  arrepti  et  amentes  effe- 
cti,   nudi  circumquaque  discurrebant  etc.    Pippi- 
num  hunc  Caroti  Magnipatrem  fuisse,  existimat 
Mabitlonius,  qui  violationem  hanc  anno  745  inne- 
ctit.  Porro  ex  Walafridi  verbis  cum  interpotatoris 
nostri  textu  collatis  clarum  est,  hunc  utramque 
irruptionem  confudisse,  indeque  unam  mate  con- 
sarcinasse. 

h  Hucusque  compitator  omnia  mutuatus  videtur 
ex  Vitis  SS.  Columbani  et  Galli.  Quae  sequuntur, 
ea  proprius  ipsius  fcetus  esse  apparent.  Apud  Got- 
dastum  hic  incipit  Liber  secundus. 

i  Marcus  Vetserus  annotatione  89  ad  Conver- 
sionem  S.  Afrse  observat  ex  Simtero,  Alpes  Ju- 
iias  triptices  esse,  unas  apud  Taurinos,  alteras 
in  Rhsetia,  tertias  apud  Venetos.  Deinde  sub- 
dit :  De  quibus  Narcisso  sermo  fuerit,  ( dum 
scilicet  dsemonem,  ut  sequitur,eo  misit )  dubi- 
tare  licet.  Me  certa?  coujectune   ad  Rteticas  tra- 

100  hunt, 


748 

v  Tiieomro,    ]lunt,  quffi  a  Septimo  usque 


01  FEJIHB, 
STC. 


patent,  et  in  quibus  Oenus  fluvius  oritur  etc.  Rhte- 
ticas  hic  certe  intellexit  biographus. 

k  De  S.  Narcisso  actum  est  tom.  2  Martii  ad 
diem  1S,  ubiostenditur,  fuisse  episcopum  non  To- 
losanum,  sed  Gerundcnsem  in  Hispania  Tarraco- 


nensi 


1  Rectius  alia  exemplaria  habent  Afram.  Hujus 
sanctse  Martyris  Acta  iltustrata  reperies  tom.  2 
Augusti  ad  diem  5 .  Adi  supra  annotata  ad  cap.  2, 

litt.  dd. 

m  Acta  S.  Tozzonisdata  sunt  in  Opere  nostro 
tom.%Januariiaddiem  16,  sedexhacVitatquam 
pree  manibus  habemus  pr&cipueexcerpta.  Dici- 
tur  postmodum  parochum  egisse  in  Watdenho- 
ven,acdeinde  ad  episcopatum  Augustanumeve- 
ctus,  ut  infra  videbimus. 

n  Vide  historiam  in  Act.  Apost.  cap.  3. 


VITA  S.  MAGNI  ABBATIS. 

Braulium  montem  late  ptor,  sed  is  talis  non  est,  ut  statim  fidem  me- 
reatur. 

r  Quze  sequuntur  usque  ad  numerum  sequen- 
tem,  desunt  in  Canisii  Lectionibus. 

s  Id  est  sacram  eediculam  orationi  destinatam. 

t  Id  est  domini  sive  principis:  in  qua  signiflcatio- 
ne  exempla  plura  congerit  Goldastus  in  suis  ob- 
servationibus  ad  hanc  vocem. 

u  Cottidie  cantantibus  gallis  non  habet  Gokla- 
stus.  Canisius  legit  cantanti  gallis ,  sed ,  ut 
patet,  mendose:  monet  autem  in  margine,  for- 
te  legendum  esse  S.  Galli ,  ut  sensus  sit :  sit 
locus  iste  sanctificatus  in  bonorem  nominis  tui 
et  S.  Galli.  Egoper  cantantibus  gallis  galticinium 
intelligo  atque  ita  scriptoris  mentem  interpretor: 
Locus  iste  quotidie  sub  gallicinium  laudibus  tuis 
resonet. 

w  Ludunt  deemones  in  voce  ecquivoca  Gallus^ze^ 


D 


o  Campidona    alias   Campouunum   (indigenis     et  S.  Magni  magistrum  et  gallum  gallinaceum 
Kempten)  Germanias  urbs  est  in  Sueviee  circu-     significat. 


x  Contenta  parenthesi  desideraniur  apud  Can, 
et  Goldast. 


CAPUT  V. 


H 


iis  ita  gestis 


lo  ad  Itarum  fluvium  in  confnio  Bavarue,  est- 
que  imperialis  et  libera.  Martinus  Crusius  in 
Annalibus  Suevicis  parte  i ,  lib.  9 ,  cap.  3  oc- 
B  casione  B.  Hildegardis  reginm,  Caroli  Magni 
conjugis,de  eahxcnotat:  Campidoni..  vel  Cam- 
pidone ,  in  arce  Hillemontana ,  sive  Uermon- 
tona  ( ab  llaro  vel  Hilaro  fluvio )  habitare  so- 
liti   sunt   praedicti    duces    (Sueviee)  Hiltegardis 

majorea :  qua?  arx  hodie  nulla  est,  sed  ambitum     ReliqilUm  iter   Ctd  FdUCeS,  alius  dmCO 
adhuc  tantum   muri   videmus ,  Burckhaldam  no-  .  „  i    •  j  i 

raine  interfectus,  expulsi  dcemones,  sacel- 

p  Vulgo  Iler;  oriturin  episcopatu  Augustano  in  /„  condita 

confiniocomitatus  Tirolensis;  undein  Sejjtentrio- 
nem  fluens,  Campodunum  alluit,  etjuxta  Uhnam 
Danubio  miscetur. 

q  A  vocis  sono  melius  omittitur  in  editio- 
nibus  Canisiana  et  Goldastina.  Cajus  Plinius 
Historios  naturalis  lib.  8  ,  cap.  14  aliam  ety- 
motogiam  tradit ,  dum  de  ejusmodi  monstris 
scribens,  hsec  subdit :  Faciunt  his  fidem  in  Ita- 
lia  appellatse  boae,  in  tantam  amplitudinem  es- 
cuntes ,  ut,  divo  Claudio  principe ,  occisae  in 
Vaticano  solidus  iu  alvo  spectatus  sit  infans. 
Aluntur  primo  bubuli  lactis  succo,  unde  nomen 
traxerunt.  Aliud  sed  magis  mirabile  vocis  ety- 
mon  tradit  S.  Hieronymus  in  Vita  S.  Hilario- 
nis,  ubi  simitem  draconem  aprtedicto  Sanctopro- 
q  pe  Epidaurum,  Dalmatiee  oppidum,  interfectum 
tradens  ait  :  Draco  mirse  magnitudinis  ( quos 
gentili  sermone  boas  vocant  ab  eo,  quod  tam 
grnndes  sint,  ut  boves  glutire  soleant )  omnem 
late  vastabat  provinciam ;  nec  solum  armenta  et 
pecudes ,  sed  agricolas  quoque  et  pastores,  tra- 
ctosque  ad  se  vi  spiritus  sui  absorbebat.  Ptura 
exempta  lege,  si  lubet  apud  Velserum  in  Com- 
mentario  ad  Conversionem  S.  Afree  martyris, 
annot.  90  .-  ubi  etiam  recte  monet,  antiquitatem 
multa  fabutosa  circa  dracones  sibi  indidsisse,  at- 
que  adeo  ejusmodi  historiis  non  temere  atque  in- 
discriminatim  (idem  esse  adhibendam.  Inter  fa- 
bulosa  numerandam  esse  hanc,  de  qua  agimus 


E 


beatus  Maguius  diaconus  di- 
xit  ad  Theodorum ;  Deo  gratias ,  frater , 
ag-amus ,  quia  dsemones  recesserunt  :  nunc  bo- 
num  est ,  ut  locus  iste  a  te  construatur  et  cu- 
stodiatur  a,  ut  sanctificetur  populus  istius  loci, 
qui  deinceps  venturus  est  huc  ad  orandum  po- 
tius,  quam  ad  venandum.  Theodorus  respondens 
dixit :  Mi  domine  ,  juxta  pr£eceptum  facio  ;  sed 
ut  audiero  ,  te  consolidatum  in  loco  a  Deo  tibi 
electo ,  veniam  ad  te  et  visitabo  te.  Et  hiis 
dictis,  valedicentes  simul  ,  seque  invicem  deo- 
sculantes ,  profectus  est  beatus  Mag;nus ,  ac- 
cepto  secum  socio  conviatore  et  duce  itineris 
praesbytcro  Tozzone ,  relinquens  cum  Theodo- 
ro  csecum ,  qui  visum  receperat.  Itaque  cospto 
itinere  ,  transitoque  fluvio ,  perrexit  recto  tra- 
mite  ,  sicut  eum  viator  ducebat ;  sicque  vene- 
runt  ad  locum  ,  qui  vocatur  Eptaticus  b  ,  et  in- 
venerunt  ibi  episcopum  sanctas  Augustse  Vinde- 
licensis  ecclesia^ ,  nomine  Wictherpum  c.  Toz- 
zo  igitur  propter  notitiam  ,  quam  in  episcopo 
habebat ,  prsecessit  beatum  Mag-num  ,  venitque 
ad  prsefatum  episcopum  et  narravit  ei  omnia  de 
sancto  Viro,  quEe  viderat  et  audierat,  seu  de  iti- 
nere  ejus,  necnon  de  adventu  suo  ad  eum,  immo 
et  de  loco ,    ad  quem   eum  Dominus  destinatum 


Relicto 
Campoduni 
Theodoro, 
Sanclus  ad 
Fauces  pro- 
ficisccns 


historiam,  suadent  omnia:   quis  enim  credat,     habebat  admanendum.  Praefatus  autem  episcopus 

interrogavit ,  de  qua  origine  esset  ;  et  respondit 
Tozzo:  Domine,  sicut  audivi  aTheodoro,  qui  nunc 
derelictus  apud  Campidonam,  de  Hibernia  c?pro- 
vincia  est  ortus. 

45  TJt  autem  audivit  episcopus  ejus  famam 
bonam,  suscepit  eum  benigne,  coepitque  cum 
eo  loqui ,  atque  cum  honore  fovere  :  et  mora- 
tus  est  cum  eo  paucos  dies,  sciscitans  ab  eo  quo- 
tidie  episcopus  "Wictherpus  de  beato  Columba- 
no   et   Gallo ,    seu    de    itineribus    eorum ,   nec- 

non 


urbem  Campodunensem  ob  serpentium  infestatio 
nem  penitus  vacuam  ab  incolis  fuisse?  Adeone 
parum  frequens  erat  tum  temporis  Rhietia,  ut 
serpentes  integrum  oppidum  valde  formosum  oc~ 
cuparent  ?  Prgeterea  quid  aliud,  quam  fabulam 
sonat  boiv  istius  ex  oppido  egressus,  et  reliquo- 
rum  vemiiumpost  hujus  necem  repentina  fuga  ? 
Diceres,  c&so  duce,  militares  copias  e  suis  sta~ 
tionibus  aufugisse.  At  enim  diaboli  suis  piwsti- 
giis  hcec  monstra  agebant:  ita  quidem  innuit  scri- 


a  Wicthcrpo 
antistite 
Augustano  be~ 
7iigne  excipi- 
tur. 


15 


ab  eoque  dimis- 

WOMf 

h 

*  Gold.  talcm 
gratiam 

*  l.  expulerit 


in  vtu  post 
prolixas  pve- 
ces,horrendum 
draconem 


DIE  SEXTA 
non  de  conversatione  et  fide  vitaj  eorum,  seu  de 
virtutibus,  quas  fecerunt.  Deinde  interrogavit  eum, 
ubi  voluntas  sua  esset  proficiscendi.  Kespondens 
beatus  Magnus  diaconus  dixit  :  Domino  an- 
nuente  ,  directus  sum  ad  locum ,  qui  vocatur 
Fauces  e,  ubi  prope  sunt  fontes  Alpium  Julia- 
rum  ,  et  ubi  draco  fuit  ,  qui  jubente  Narcisso 
episcopo  ,  a  diabolo  interfectus  est  /*;  quatenus 
Domino  annuente ,  quidquid  boni  ibi  aedificare 
potuero ,  faciara.  Nunc  igitur  paternitas  tua  de- 
cernat ,  quomodo  tua  voluntas  sit  me  agendi*- 
quoniam  adtuum  imperium  prompto  animo  agere 
debeo  ,  sicut  Dominus  mibi  revelaverit  per  os 
tuum.  Ego  autem  jam  senex  et  grandaevus  cu- 
pio  in  ultimo  meo  tempore  illum  locum,  si  tuse 
paternitati  placet,  invisere  et  Deo  ad  serviendum 
praeparare,  exemplum  sequens  dominorum  bea- 
tissimorum  meorum  ,  Columbani  et  Galli.  Ad  haec 
Wictherpus  episcopus  respondit :  Locus  iste  val- 
de  est  angustus  et  inhabitabilis  hominibus  ;  et 
etiam  ferae  diversae  ibi  morantur;  id  est  cervi  , 
apri  multi ,  plurimi  ursi  :  et  propter  illorum 
multiplicationem  dominus  rex  Pipinus  g  ad  suam 
venationem  exercendum  ,  illum  saltum  ad  opus 
suum  tenet.  Vermes  etiam  plurimi  et  diversi  gene- 
ris  ibimorantur. 

46  Beatus  Magnus  diaconus  arripiens  statim 
boni  pastoris  initia  h ,  dixit  :  Pater  ,  tale  mini- 
sterium  *  habuerunt  magistri  mei  Columbanus 
et  Gallus ,  ut  quando  ad  talia  loca  venerunt , 
Dominus  noster  Jesus  Christus  feras  diversi  ge- 
neris  et  vermes  per  orationes  illorum  illico  ex- 
pulit  *  ab  illis  locis ,  in  quibus  manere  decer- 
nebant.  Similiter  ego  credo  ,  quod  Dei  miseri- 
cordia  non  permittet ,  eos  manere  in  ipso  loco , 
dum  advenero.  Adquievit  autem  Wictherpus 
episcopus  verbis  ipsius  et  dedit  eis  solamina 
ciborum  ,  prsebens  ei  conviatorem  supradictum 
praesbyterum  nomine  Tozzonem ,  et  duces  iti- 
neris  ,  qui  eum  perducerent  ad  locum  a  Deo  si- 
bi  destinatum,  Cumque  venissent  ad  locum ,  qui 
vocatur  Caput  equi  i ,  jacebat  ibi  in  uno  loco 
augusto  draco  magnus  ,  qui  non  permittebat  ul- 
lum  hominem  per  illam  viam  transire  ,  neque 
equum ;  et  idcirco  vocatus  est  iste  locus  Caput 
equi ,  quia  omnes  venatores  reliquerunt  ibi  ca- 
ballos  suos ,  et  pedestres  ibant ,  quocumque  po- 
terant  ad  venandum  k.  Cumque  ergo  beatus 
Magnus  diaconus  jam  prope  isti  loco  esset ,  di- 
xit  ad  Tozzonem  praesbyterum  :  Frater ,  con- 
struamus  nobis  tabernaculum  hic  hac  nocte  ad 
manendum  et  oremus  Deum  ,  ut  expellat  prae- 
sens  membrum  diaboli  ab  isto  loco  ,  atque  adi- 
tum  permittere  dignetur  nobis  ad  properandum. 
Fecerunt  itaque ,  ut  imperaverat ;  et  manserunt 
ibi. 

47  In  tota  autem  nocte  non  cessavit  beatus 
Magnus  orare ,  et  Domini  misericordiam  im- 
plorare ,  ut  draconem  subvertere  dignaretur. 
Circa  mediam  vero  noctem  surgens  beatus  Ma- 
gnus  diaconus ,  dixit  ad  Tozzonem  prsesbyte- 
rum  :  Mitte  mecum  hominem ,  qui  me  ducat  ad 
locum  angustum,  ubi  draco  jacet.  Et  dixit  Toz- 
zo :  Timeo  ego,  ne  ,  si  te  illuc  induxero ,  ab 
eo  devoreris.  Ad  haec  Vir  sanctus  :  Et  si  Deus 
pro  nobis  ,  quis  contra  nos  l.  Pergamus  ergo 
fiducialiter ;  qui  qui  liberavit  Danielem  de  lacu 
leonum ,  potest  et  me  eripere  de  manu  hujus 
bestise  pessimae.  Itaque  cum  hoc  dixisset ,  misit 
in  peram  panem  sanctificatura,  et  manu  suasu- 
mens  picem  et  resinam  atque  cambutam  sancti 
Galli,    crucemque   appendens  in  collo  suo,  per- 


SEPTEMBHIS. 


719 


rexit  etdixit :  Deus  omnipotens,  qui  eduxit  me  in 
regionem  longinquara ,  ipse,  sicut  Tobiae  faraulo 
suo  mittet  angelum  suura  mecum  ,  qui  mo  liberet 
de  ore  istius  draconis  ,  et  ostendet  nobis  locum  desi- 
derns  aptum  salutaribus.  Et  haec  dicens  munivit 
se  signaculo  sanctffi  Crucis,et  de  pane  sanctifi- 
cato  m.sit  ra  os  suum  et  paululum  aquae ;  sicque 
venit  ad  locum,  ubi  draco  jacebat,  relinquens  om- 
nes  socios  in  tabernaculo  ,  prseter  unum  solum  du- 
cem  itineris. 

48  Cumque  vidisset  eum  draco ,  illico  surre- 
xit,  impetum  faciens  super  eum  :  ille  autem  ha- 
bens  in  manu  picem  et  resinam  ,  projecit  in  ore 
ejus,  inquiens  :  Adjuva  me,  Domine  Deus  meus. 
Et  cum  hoc  dixisset ,  confestim  ccepit  ardere , 
crepuitque  medius ,  et  mortuus  est  m.  Ut  autem 
vidit  ille,  qui  cum  eo  erat,  hoc  actura  ,  sur- 
rexit  continuo  et  pervenit  ad  socios,  atque  di- 
xit:  Surgite,  egredimini  et  venite ;  quia  iste 
magnus  Vir  draconem  raortuum  habet.  Surre- 
xerunt  ergo  ,  et  invenerunt  beatum  Magnum 
diaconum  in  oratione  jacentem  et  gratias  Do- 
mino  referentem  :  dignum  quippe  erat ,  ut , 
quod  divino  inchoabat  amore,  instantissima  pre- 
ce  semetipsum  *  Domino  commendaret  :  quo- 
niam  Dominus ,  sicut  per  os  beati  Narcissi  epi- 
scopi  ipsum  diabolum  compulit ,  ut  alium  dra- 
conem  interficeret ,  ita  et  per  raanus  tanti  Viri 
fecit  socium  *  ejus  per  ardorem  ignis  et  fiam- 
marum  crepidines  n  interire.  Ut  viderunt  autem 
draconem  mortuum ,  descenderunt  ad  rupem , 
de  qua  idem  draco  impetum  facere  visus  est  su- 
per  sanctum  Virum.  Tunc  praesbyter  Tozzo  di- 
xit  :  Gratias  tibi  agimus ,  Domine  ,  qui  nobis 
talem  Virum  et  tam  magnum  ostendere  digna- 
tus  es,  ut  per  merita  ejus  ista  loca  purificen- 
tur,  efficianturque  babitacula  *  ,  quae  ante  erant 
inutilia. 

49  Facta  vero  oratione ,  transierunt  illum 
angustum  locum ,  et  pervenerunt  per  viam  jux- 
ta  Lycum  flumen  ad  locum  spatiosum,  qui  non 
habebat  nomen  o  ,  erat  tamen  ibi  planities  bo- 
na.  Habebat  autem  beatus  Magnus  diaconus 
pendentem  in  collo  crucem  p  ;  in  qua  contine- 
bantur  reliquiae  beatae  Dei  Genitricis  Mariae , 
et  de  ligno  sanctae  Crucis  atque  sanctorum  mar- 
tyrum  Mauricii  et  Sociorum  ojus ,  necnon  bea- 
torum  confessorum  Columbani  et  Galli.  Inve- 
nit  ergo  juxta  praefatum  flumen  locum  valde 
honestum  et  formosum ,  in  quo  loco  a  littore 
praefati  fluminis  spatio  quasi  cubitis  triginta  in- 
venit  arborern  q  pomiferam  valde  decoram ;  su- 
spenditque  cruciculam  in  ipsa  arbore ,  et  vocavit 
prsesbyterum  Tozzonem ,  atque  prostraverunt  se 
paritcr  coram  crucicula  in  oratione.  Tunc  vir 
venerabilis  beatus  Magnus  diaconus  bujusce- 
modi  preces  emittit  :  Domine  Jesu  Christe ,  qui 
pro  salute  generis  humani  de  Virgine  nasci  et 
mori  dignatus  es;  ne  despicias  deprecationem  mcam 
pro  peccatis  meis  ;  sed  pcrmitte  nos  construere  in 
hoc  loco  oraculum  ad  honorem  *  Genitricis  tuae, 
et  prgepara  hic  habitationem  tuis  cervitiis  ap- 
tam  r. 

50  Finita  vero  oratione  ,  coeperunt  construe- 
re  in  hoc  loco  fundamentum  ,  et  ffidificavcrunt 
ecclesiam  :  qua  perfecta ,  invitaverunt  Wicther- 
pum  episcopum  ,  ut  veniret  et  eam  Domino  et 
sauctae  Mariae  consccraret.  Venit  ergo  pra-fatus 
episcopus  ad  illum  locum  ,  admirans  valde  ,  quo- 
modo  illuc  pervenire  possent*,  nisi  per  gratiam 
Dei;  et  dedicavit  ecclesiam  in  honore  Dei  Ge- 
nitricis  Mariae  et  sancti   Floriani  s,  et  sic  admi- 

nistrare 


A.  Theomia, 
n  nmi, 
trc. 


mirabilittroe- 

eidtt. 


•  scractipsam 
abnndat 


*  i.  e.  similem 

71 


"  al.  Iiabilabi- 
lia 

Indeprofe- 
vtns,juxtaLy- 
cum  amnem 


*  Gold.  in  ho- 
uM.-iii  nomi- 
nu  iui  ctS. 
(.ii!  h  icis  lu» 
»■ 

succtlum 
crstmil. 


'  Gotd,  poluis- 
senl 

i 


A.  TnEOPono, 

itc. 

I 

*  ut  abumlat 


Non  procul 
inde  $eceden$, 
aiidit  dtemom* 


Can.  Lcchi 


de$c  multa 
ci)i\i[iicn  ntis 
ijuibusexjutb 


750  ™  8 

nSstrare  coeperunt  ad  laudem  Christi  divina  offieia. 
Igitur  t  cum  fama  virtutum  quas  Dominus  per  beati 
Confessoris  sui  merita  pie  quaerentibus  exhibere 
dignatus  est,  ut  *  longe  lateque  circumpositorum 
mulceretaurespopulorum,  coeperunt  undique  ala- 
cri  devotioue  ad  tanti  Patris  suffragia  postulanda 
concurrere,  eumdemque  locum  ob  suse  dignitatis 
memoriam  ,  Cellam  sancti  Magni  nuncupare  ;  et 
multiplicibussubstantiae  sure  possessionum  araplifi- 
care  donariis. 

51  Cumque  res  hac  largitate  fidelium  acci- 
dissent  collatae,  secessit  beatus  Vir  propter  mul- 
titudinem  hominum  ,  et  perrexit  ad  vicina  loca 
supradicta  ,  quae  vocantur  Fauces  ,  quatenus  ibi 
iamiliariorem  locum  ,  Domino  annuente  ,  sibi 
construeret  ad  manendum ,  relinquens  prsefatum 
pra?sbyterum  Tozzonem^  in  ecclesia  sanctse  Ma- 
riae  ad  populum  illuc  venturum  cuslodiendum  u  ; 
vocavitque  ipsum  locum  Synagoga,  id  est  Con- 
gregatio  populorum.  Ergo  cum  circa  meridiem 
causa  quietioris  vitae  ad  parvum  locum  tende- 
ret,  in  supradicto  loco  requiescens  ,  subito  dae- 
mones  w  a  monte  vicino  cum  magno  strepitu 
H  de  vertice  montis  proximi  quasi  una  voce  vo- 
caverunt  alios  in  pelago  Lici  *  fluminis  con- 
sistentes  quasi  nominatim  :  cumque  et  hii ,  qui 
vocabantur  ,  praesto  se  esse ,  quasi  de  profundo 
responderent ,  ajunt  ipsi  de  monte  :  Surgite,in- 
quiunt  ,  nobis  in  adjutorium,  ut  Peregrinum 
istum  pessimum  et  magnum  ejiciamus  de  his  sedi- 
bus;  quoniam  ipse  more  Galli  sui ,  simulachra 
nostra  contrivit ,  et  populura ,  qui  nos  sequeba- 
tur ,  post  se  avertit ,  insuper  et  dracones  no- 
stros  interfecit.  Commoveat  autem  vos  injuria , 
quam  patimur,  et  uniti  viribus  communem  praB- 
.  sentem  Hostem  a  nostris  terminis  funditus  expel- 
lamus. 

62  E  contrario  ipsi  de  profundo  responderunt : 
lleu  !  quod  de  vestris  nanatis  angustiis ,  nos 
ex  nostris  percipimus  calumpniis  :  nam  angelus 
ejus  jam  nos  in  pelago  premit,  et  nec  ausi  su- 
mus  ex  pelago  exire,  nec  quicquam  ejus  contin- 
gere  ,  quia  invocato  nomine  Domini  de  ore  ejus 
ideo  angeius  cum  flagellis  igneis  nos  flagellat 
et  recedere  compellit :  quapropter  nec  vobis  pro- 
desse  valemus,  nec  nobis;  quia  tam  sortis  Bella- 
tor  est  iste,  ut  nostrae  versutire  saltem  necfim- 
briam  vestimenti  ejus  superare  queant.  Iliis  audi- 
tis  ,  vir  Dei  beatus  Magnus  munivit  se  undique 
signaculo  sanctro  Crucis ,  et  dixit  illis  :  In  no- 
mine  Domini  nostri  Jesu  Christi,  non  per  mea  me- 
rita,  scd  per  merita  beati  Calli  confessoris  Christi 
61  per  ejus  gloriosamdepositionem,  adjuro  vos,  ut 
recedatis  de  isto  loco  et  ulterius  neque  hic  manere 


MAGNI  ABBATIS, 


C 


ipsum  oratorium   in  honore    Domini  nostri  Jesu   t) 
Christi  subnomine  sancti  Salvatoris  y. 


ANNOTATA. 

a  Conditum  fuit  postmodum  in  hoc  loco,  no- 
bile  in  primis  coenobium  ,  nobilium  Suevorum 
feminarium  ac  totius  Suevise  monasteriura  facile 
princeps ,  cujus  abbas  inter  principes  Imperii 
quatuor-viros  locumhabet,  teste  MdbUlonio  tom. 
2  Annal.  ad  annum  752,  num.  65.  Porro  ex 
hisce  S.  Magni  Actis  Theodoro  primam  hujus 
Carapidonensis  monasterii  originem  tribunt  ,  in- 
quit  idem  Benedictinus ,  quae  sine  dubio  Aude- 
garium  (idque  anno  752  J  auctorem  habet.  Ita 
ipse:  at  fuerit  sane  primus  monasterii  fundator 
Audegarius  ,  non  obest,  quominus  integro  secu- 
lo  ante  ibidem  cellam  exstruxerit,  habitaritque 
Theodorus  noster :  atque  hinc  factum  puto  ,  ut 
apud  Canisium  Campedonensis  abbas  primus  voci- 
tetur. 

b  Goldasius  habet  Epthaticus ,  Canisius  Epta- 
ticum,  Raderus  in  Bavaria  sacra  Heptaticum. 
Posterior  addit ,  fuisse  pagum  in  Boica  inter 
Landspergam  et  Schongaviam  ad  Lycum  am-  jj 
nem,  quod  infra  confirmabitur  in  annotatis  ad 
cap.  6. 

c  S.  Wictherpi  episcopi  Augustani  Acta  extant 
tom.  2  Aprilis  ad  diem  18.  Consule  Commenta- 
rium  nostrum  §  6. 

d  An  Hibernus  fuerit  Sanctus  noster,  exami- 
navimus  §  7. 

e  Adi  Comment.  §  12,  num.  141  etseq. 

f  Vide,  si  tubet,  dicta  ad  cap.  2.  lit.  ee. 

g  Pippinus  cognomento  Brevis  anno  primum 
750  ad  regnuni  pervenit ;  qua  igitur  ratione  S. 
Magnus  diu  ante  medium  seculi  vn  ad  Fauces 
sub  ejusdem  regno  commigrasse  dicitur?  De  hoc 
parachronismo ,  qui  etiam  infra  recurret  ,  egi- 
mus  in  Comment.  §  13;  ubi  num.  160  notavi- 
mus  ,  non  hic  alium  intelligi  posse  Pippinum, 
quam  B.  Pippinum  seniorem,  regum  Austrasise 
Dagoberti  let  S.  Sigeberti  Majorem-domus. 

h  In  Gotdastina  editione  :  B.  Magnus  diaco- 
nus  Spiritu  sancto  repletus  dixit  etc.  Occurrunt 
sdepe  alias  ejusmodi  lectiones  variantes,  quas  con- 
sulto  preetereo,  ne  nimiis  annotatis  lectorem  gra- 
vem.  y 

i  Indigenis  Eosshaupten  :  ros  enim  Germanis 
equus^,  |)onpt  caput:  hinc  Raderus  Grasca 
interpretatione  habet :  Hippocephalum.  Notatur 
autem  pagus  hic  in  tabula,  quam  Carolus  Sten- 
getius  Commentario  rerum  Augustanarum  prse- 
fixit,  ad  Lycum  amnem  paulo  ptus  uno  milliari 


in  cotlnn  lncu 
uliud  tacttlum 

■  ><li/<t<nf 
X 


neque  aliquem  nunc  recedentcs  lasdere  przesuraa-     communi  Germanico  a  Fuessensi  oppido ,  Augu 

stam  Vindelicorum  versus. 

k  De  hac  etymologia  nominis,  et  venatoribus 
nihil  dicitur  in  exemplari  Canisii,  et  anonymi 
Ratisponensis. 

1  Goldastus  habet :  Non  possum  timere  ,  quia 
Deus  illum  tradet  in  raanus  meas.  Priori  modo 
etiam  legit  laudatus  anonymus. 

m  Goldast.  Coepit  ardere  ,  et  crepens  mor- 
tuus  est.  Sed  multum  vereor  ,  ne  interpolator 
noster  pras  octttis  habuerit  historiam  draconis  a 
propheta  Daniele  simili  fere  modo  interfecti , 
Dan  14,  eamque  S.  Maguo  adaptaverit.  Non 
est  quidem  abbreviata  manus  Domini,  qui  dum 
lubet ,  miracida  renovat  ;  verum  scriptoris  no- 
stri  auctoritas  ea  non  est ,  ut  quxlibet  asserenti 
facile  credamus. 

n  Per  ardorem  ignis  etc.  non  legitur  apud.  Cani- 

sium . 


tis 

53  Et  hiis  dictis  ,  festinus  rediit  trans  flu- 
men  x  ad  ecclesiam  sanctte  Marise  ,  quam  con- 
struxerat;  narravitqne  Tozzoni  prcesbytero  om- 
nia  ,  quaj  audicrat  in  loco  illo.  Cumque  vo- 
luissent  terapus  veq)ertinum  psallere ,  auditaj 
sunt  voces  dasinoniorum  per  montium  summita- 
tes  quasi  discedentium  ejulatus  cura  terrore  con- 
fusi.  Kt  luec  audientes  Servi  Dei  prostraverunt 
se  in  orationem  ,  Domino  laudes  et  gratias  per- 
solventes,  qui  eos  liberare  dignatus  est  de  ter 
roribus  malignanlium  spirituuni :  sicque  regres- 
sus  est  beatus  Magnus  sequenti  die  ad  prsefatum 
locum  ,  et  Tozzo  praesbyter  cura  eo ,  atque  cum 
adminiculo  suorum  construxerunt  oraculum  par- 
vissimum  in  eodem  loco ,  accersitusque  est  a 
Tozzone     Wictherpus     episcopus     et     dedicavit 


DIB  SEXTA  SEPTEMBKIS. 
A  sittm    De  S.  Narcisso  vide  annotata  ad  cap. 
-s  titt.  ee. 

o  Locum  hunc  in  opposita  Lyci  ripa  in  Bava- 
rta  collocat  Raderus  noster,  Bavaria?  pite  pag. 
*Sb,  aitquenunc  Waltenhofen  appellari. 

pH&c  eadem  creditur,  quz>  etiamnum  in  ab- 


751 


ittu stra tis    Deeodem  loco  ait  Raderus  .-  Walten-  "«"«, 
aoiura  etiam  nunc  praest. 

w  Leclorem  prasmonitum  velim  ,  aut  seouen- 
SVMW! '^onem  a  pla^oZTro 


batia  Fuessensi  asservatur.  LTflKSTl  M  ^rffiK?T,'h»to*  "** 

»««.  120,  «6,-  e*  #„,„•„,  aWftfe  diximus,  eam  aut  eademvZlTner,^Tlalam  esse  > 

anno  1607  apertam,  inventasoue  in  eadem  sacras  S.  ZZ^  acZTsse  *>?JZ  t  GaU°  COnliaere- 

rehguias  fuisse,  sed  sine  epigraphis .  Porro  hxc  deteaere  ■  ZrZuTleZt    ^?  ^90  Se''m0ne 

crucicula   eadem  videlur  ,     quam    Walafridus  dZTnrZ^rn^f^^0^1^ 

Straoo  in  VUa   S.  CaUi  eapseUa*    voclt ,  aut  ^al  d^ht^X  l SSSZ^ 


certe  retiquise,  quae  in  hac  servabantur ,  in  illam 
mclusx  sunt,  ut  mox  apparebit  lit.  r. 

q  P-LudovicusBabenstuberin  VitaSanctiad 
cap.  5  lib.  2  notat  sequentia  :  Arbusculam  illam 
aunuc stare  ac  virere  perliibent  in  horto  cujusdam 
Adami  Mayr  Waltenhofensis,  prope  templum  pa- 
rochianum  :  et  tametsi  aiiquando  per  impruden- 
tiam  temere  ahscissa  mutilataque  sit,  iterum 
tronduisse  ac  floruisse  ;  nec  defuisse  advenas,  et- 
iam  per  plura  milliaria ,  qui  surculos  et  folia 
mde  decerpta  in  a-ris  pratisque  depang-erent  ad- 
H  versus  mures ,  eosque  hac  ratione  mox  solum 
vertere  compellerent.  Ita  retulit  Joannes  Adamus 
Iruckrailler,  parochus  Waltenhofensis ,  anno 
mdccxu,  xsi  Aug-usti.  Hmc  ipse ;  sed  quaverisi- 
militudme,  lectorisjudicio  permitto . 

r  Hgectotanarratio  suspecta  mihi  est:  vereor 
enim,  ne  interpolator  noster  S.  Galli  acta  S  Ma- 
gno  adscripserit.  Quippe  s&pe  laudatus  Walafri- 
dus  referens,  qua  ratione  S.  Gallus  in  eremo 
prope  Arbonam  sedificandcB  cella;  sum  locum  se- 
legerit,  inter  cetera  sic  scribit  :  Sumens  vjrgam 
colurneam,  fecitcrucemetfixit  in  terram.  Habebat 
autem  pendentem  collo  capsellam,  in  qua  contine- 
bantur  reliquiae  beatae  Dei  Genitricis  Mariee  et  SS. 
martyrum  Mauricii  et  Desiderii.  Quam  cum 
in  ipsa  cruce  suspendisset,  vocavit  diaconum  , 
et  prostraverunt  se  pariter  in  oratione.  Tum 
vir  venerabilis  hujusmodi  preces  emisit  :  Do- 
mine  Jesu  Christe  ,  qui  pro  salute  humani  g-e- 
neris  de  Virg-ine  nasci  et  mortem  subire  digna- 
tus  es ,  ne  despicias  desiderium  meum  pro  pec- 
catis  meis;  sed  in  honore  sanctae  Genitricis 
tuae  et  martyrum,  confessorumque  tuorum  prae- 
para  in  hoc  loco  habitationem  tuis  aptam  servi- 
tiis.  * 

s    Cotitur  S.  Fiorianus  martyr  4  Maii ,   ad 
quem  diem  ejus  Acta  data  sunt.  Carolus  Sten- 
gelius  in  Monasteriologio  intellexit  hgec  de  dedi- 
catione  ecclesiee  monasterii  Fuessensis  :  sedper- 
peram,  nam  Wattenhofium  plus  quam  dimidio 
milliari  Germanico  a  prsedicto  ccenobio  distat, 
idque  in  altera  Lyci  ripa,  prout  in  ipsa  etiam  ta~ 
buta ,    ejusdem   Commentario    Rerum  August. 
preefixa  notatur.   Neque  solus  tamen    hac   in 
parte  erravit  Stengelius ;  nam  abbas  Henricus 
in   annotationibus    suis  Ms.  ait  :  Collig-e  falli 
eos,  qui  hanc  ecclesiae   dedicationem   attribuunt 
ecclesiae   Faucensi  :   nostra    enim   prima  ecclesia 
non   in    honorem    divae  Virginis  et    S.  Eloriani , 
sed   iu    honorem    Salvatoris  nostri    est  dedicata. 
Deinde  recte  notat  Henschenius  noster  in  Vita 
S.  Tozzonis,  sanctum  hunc  in  hac  ecclesia  re- 
lictum  fuisse,   cum  S.   Mag-nus  ad  loca  vicina  , 
quas  vocantur  Fauces,  pergeret  :  alia  ergo  est  a 
monasterio  Faucensi. 


torea,  qum  S.  Gallo  prope  Brigantium  accideret 
fa.  Magno  apud  Faucenses  agenti  eisdem  s<epe 
verbis  adscribat.  Quam  ob  rem  nemo  miretur 
quod  hasdc-emonum  querelas  et  fugam  inter  fa- 
outosa  adjunctareputem. 

x  Recte  :  nam  Waltenhofen  et  Fauces  oppo- 
sitas  Lyci  ripas  tenent.  Ludovicus  Babenstuber 
hunc  locum  quadam  traditione  non  satis  certa 
ut  apparet,  ittustrat.  Extra  suburbicen  Fuessense' 
mquit,  ubi  est  fullonia,  in  utraque  ripa  Lyci  no- 
tantur  partes  petraj  depressiores  cceteris,  quas  vul- 
gus  S  Mag-ni  vestig-ia  (S.  Mangen  schritt)  nomi- 
nat;  quae  Divus  destituerit  ibi  impresa,  quando 
amnem  superavit ,  seu  vado  ,  seu  portatus  ab 
angelo.  Non  tamen  referunt  ea,  ut  satis  agno- 
sci  queat ,  fig-uram  plantarum  humanarum  •  in 
causa  ajunt  esse  vetustatem  ,  quae  madore  im- 
bnum,  nivumque  adjuta,  manifestiora  lineamenta 
exederit.  Hucusque  Babenstuber :  Henricus  abbas 
meminit  quidem  de  loco  ad  Lycum  S.  Manfren 
schritt  appellato,  sedde  impressis  vestigiis  nihil 
habet. 

y  Hoc  fuit primum  sacellum  Faucensetet  co- 
gnominis  abbatise  primordia.  De  eo  taudatus 
abbas  hxc observat :  Nota..,  oraculum  illud,  quod 
S.  Mag-nus  in  loco  nostro  Fauceusi  primo  coustru- 
sit,  et  episcopus  Wicterpus  in  honorum  Salvatoris 
dedicavit,  fuisse  ( mea  quidem  opinione)  supra 
petram  majoris  nostras  ecclesiae,  horto  nostrocon- 
ventuali  contig-uam,  ubijam  constructa  manet  ec- 
clesia  nostra  major.  Plura  lector  reperiet  in  Com- 
ment.  §  13. 


CAPUT  VI. 

Monasterium  Faucense  fundatur  : 
Sanctus  sacerdotio  initiatur,  in- 
colas  ad  Fidem  convertit,  venas 
ferri   mirabiliter  reperit. 


b 


Sanctut  ditci- 


Igitur  a  cum    fama    virtatum    per    Confessoris 
sui  merita  ,  quas   Dominus  cum  illo  in  eodem  &?ch 
loco  exnibere    dig-natus  est ,  venerabili   episcopo  gat:  wZt- 
nota  facta  sunt,   quosdam  relig-iosos  clericos    in  ^«'pu« 
disciplinatus    ejus   memoriam  commendavit ;  qui  a 

divino  amore  succensi  ,  per  trig-inta  b  annorum 
curricula,  obsequia  praebentes,  laudem  Christi 
die  ac  nocte ,  horis  atque  momentis  jussu  suo 
administrabant.  Kelictis  itaque  venerabili  Patri , 
quae  necessaria  erant  ibidem  degentibus  cum  eo, 


IMtt/    CU    J.    UU-f-i :■'<■>(  .  I"  "  ■^■-'11  '<>       ildlM.      1U1UCUJ      lli    -i    i 

Quse  sequuntur  usque  adcap.  G  desiderantur     profectus  est  supradictus  episcopus 
iitione  Goldastina.  ad  g-loriosum  reg-em  Pippinum  ct  q 


Wictherpus 
-,  qui  tunc  tem- 
u  S.  Tozzo  hic  parochum  egisse ,  indeque  ad      poris    Germaniam  ,    totamque  Galliam   regebat , 
episcopalem  Augustanee  civitatis  cathedram  eve-     cum  epistola  besti  Columbani,  quam  ad    Lotha- 


rium 


A.  TllKODORO, 
VT  FERTIR. 
ITC. 

d 


Can.  mcrcc- 


de 


*  Gold.  Au- 
gusla:  ct  Retitc 


752 

riuru  direxit  d ,  nagitans  pro  santis  viris 
et  Magno,  consistentibus  in  regno  suo  ,  ut  eos 
bcnigne  in  amore  Domini  foveret,  eisque  fami- 
liaria  loca,  ut  opportunum  foret,  in  sua  ditio- 
ne  *  tribueret.  Sed  quoniam  Lotharius  rex  mi- 
nime  implere  valuit  hoc  propter  iuimicorum 
diversorum  Dei  infestationes  e,  prasfatus  glono- 
sus  rex  propter  amorem  et  pctitionem  fratris  sui 
charissimi  Karolomanni,  qui  propter  Deum  relin- 
'GoW.regaiis  quens  temporalem  regni *  gloriosae  pompam  ,  mo- 
f  nasterio  se  tradidit/^et  eleemosymE  suaj  largita- 

tem,  necuon  et  petitionem  prasfati  episcopi,  lpsum 
locum  sublimare  in  aliquo  largitionis  suae  solatio 
dignaretur. 
aPippinoregc  55  Cumque  gloriosus  princeps  praefatus  ac- 
cepisset  epistolam  ,  compuntus  ex  petitione  fra- 
terna,  diligenter  interrogare  coepit  suis  precibus 
g  g  ex^Alamannia,  qualis  iste  locus  esset ,   quem 

prajfatus    episcopus    postulabat    sublimari.  Tunc 
n  dux  Guuzo   h    ex   provinciis  Augustensis  *   Be- 

tise  rcspondensdixit  :  Vere  domiue  rex  ,  ille  lo- 
cus  tenuis  quidem  est  facultate  ,  sed  optimus  , 
si  impeditio  vermium  deesset ,  ad  venandum; 
B  quia  plurimi  servi,  damulae  et  hinnuli ,  ibicesque 
diversi  ibi  morantur;  ursorum  quoque  ac  lupo- 
rum  multitudo  plurima.  Wicterpus  vero  epi- 
scopus  ccepit  narrare  de  virtutibus  beati  Viri , 
quomodo  ,  Domino  adjuvante ,  draconem  in- 
terfecit ,  et  caeteras  virtutes,  quas  Dominus  per 
merita  ipsius  et  orationes  ostendere  dignatus  est, 
vel  quomodo  ille  locus  purificatus  sit ,  ubi  bea- 
tus  Magnus  morabatur.  Et  haec  audiens  glorio- 
sus  rex  Pippinus  commotus  valde  animo  dixit  : 
In  veritate  comperi,  quia  quamvis  ille  locus  tam 
tenuis  sit  facultate,  tamen  pro  meritis  tanti  "Vi- 
ri  cclebris  erit  diffamatus  rumore;  sicut  audi- 
tum  habemus,  jam  locum  esse,  ubi  corpus  bea- 
ti  Galli,  requiescere  videtur.  Inquisivit  ergo  a 
praefato  Gunzone,  ubi  vicinis  locis  potuisset  tri- 
butarios  invenire  de  eodem  pago,  qui  vectigalia 
aunuatim  rcditibus  regis  inferre  debeant  :  et 
invenit  in  ipso  vicino  pagum ,  qui  vocatur  Gel- 
i  tcnstein  i,   sibi  per  omuia  annuatim  tributa  per- 

solvere. 
q      5G  Inter  csetera  ergo  munificentiae  suae  dona, 
annuos  rcdiiut  qua;  impertivit  beato  Viro,  dedit  ei  totum  ipsum 
pro  Sancti  mo-  saltum  cum  marcha  firmitatis  k,   quse  in  episto- 
nattsrto  impc-  jfl  gua  fecit  conscriDj .  et  vectigalia   centum   vi- 

'/-  /  ginti  tria  l,  quae  ex  praefato  pag'0  inferre  *  de- 
*  Goid.  iniVrri  beant  annuatim,  quatenus  pro  memoria  benefi- 
ciorum  ejus  perpetuo  ibi  permaueret  *  .  Et  ne 
eujusquain  umquam  ex  successoribus  suis  tanti 
obstaret  incrcmenti  contradictio ,  fecit  conscribi 
suaB  firmitatis  epistolam,  atque  ,  ut  mos  est  re- 
gum,  circumspecta  roborari  cautela ,  quatenus 
deinceps  tam  ipse  dum  viveret  ,  quam  oranes 
loci  illius  ,  sicuti  marcha  continetur,  in  eodem 
saltu  ad  sanctam  Mariam  et  ad  sanctam  Afram, 
per  regiam  traditionem,  absque  illius  violen- 
tia  ,  prffifatus  episcopus  "Wictherpus ,  omnesque 
successores  ejus,  obtinerent  auctoritatem  m.  His 
regia  potestatis  praasul  "Wictherpus  adornatus  so- 
latiis  et  sublimatus  honoribus,  impartitisque  do- 
nis  optimis  bcato  Magno  a  rege  Pippino,  laetus 
ad  patriam  regreditur,  iujungens  beato  Viro  ea 
omni  diligentia ,  dansque  ei  potestatem  ,  ut  in 
loco  sibi  commendato  ad  supplendas  beatse  Ma- 
riae  excubias  et  sanctse  Afrae  n,  omnes  ordinem 
et  canonicam  institueret  vitam.  Ex  illo  tempore 
ipse  locus  a  beato  viro  Magno  exordium  sancti- 
tatie  acoipiens,  auginentatus  autem  et  sublima- 
tus  a  poutificibus  Augustensis  ecclesiae,    Christi 


S.  Magnug 
cum  Theodoro 
accedil  Wict- 


apnd  qucm  er 
humilitale  re- 
cKsan*  sacer- 
dothim 


*  idem  pcrma 
bfrcnl 


VITA  S.  MAGNI  ABBATIS. 

Gallo      uomen   usque  hodie  ibi   laudabiliter  dilatari   non  D 
desinit. 

57  His  itaque  praelibatis ,  cum  audisset  Theo- 
dorus,  qui  apud  castrum  Campidonense  mora- 
batur,  beatum  Magnum  consolidatum  in  loco,  /icypumt 
quem  Dominus  disposuerat ;  coepit  properare 
partes  in  illas,  ut  videret,  qualiter  et  quomodo, 
Domino  annuente  ,  in  illis  locis  moraretur.  Ut 
autem  ad  eum  pervenit ,  salutantes  se  invicem 
et  deosculantes  oculos  pariter  et  mauus  ,  narra- 
vit  ei  Theodorus  diversa  et  innumerabilia,  qua3 
passus    est    a    pagensibus    Hilargaugensibus  o;  c 

sed  tamen,  quamvis  tantas  injurias  et  calamita- 
tes  ab  eis  sustineret ,  sedificavit  ibi  ecclesiam 
parvam  super  littus  Hilarae,  quam  postulabat, 
ut  apud  Wictherpum  episcopum  impetraret,  qua- 
tenus  illuc  proficiscens  ,  ipsam  basilicam  in  hono- 
re  sanctae  Mariae  Genitricis  Dei  consecraret.  Ve- 
nerunt  ergo  ambo  ad  locum,  qui  vocatur  Eptati- 
cus,  inveneruntque  ibi  praenominatum  episcopum 
in  oraculo_p  suo  sedentem  et  orantem.    Ergo  ut  ; 

obtutibus  ejus  prsesentati  sunt,  narravit  ei  bea- 
tus  Maguus  abbas  de  Theodoro ,  qualiter  cum 
magnu  labore  ecclesiam  coustruxisset  in  loco  E 
Campidonensi,  et  quomodo  ille  deprecabatur,  ut 
ipse  illuc  properaret ,  ipsam  ecclesiam  Domino 
consecraret. 

K8  Audiens  hsec  venerabilis  episcopus,  respon- 
dens  dixit  ad  eos  :  Dicam  prius ,  vobis  venien- 
tibus,  quae  cogitabam ,  et  sic  congruo  tempore, 
Domino  aunuente,  proficiscar.  Vere  charissime  pa- 
ter  Magne,  nunc  sedens  cogitabam,  ut  quia  Deus 
omnipotens  ita  te  magnificavit  *  in  loco  illo  per  •  al,  magnifi- 
multa  miracula  sua,  accersirem  te  venturae  so-  caium  habei 
lempnitatis  jejunii  septimi  mensis  q,  et  ad  sacer-  q 

dotii  dig'nitatem  superna  gratia  favente,  promo- 
verem.  Inclinato  denique  capite,  beatus  Magnus 
inquit :  Cur  hanc  objectionem  asseris,  pater?  Pec- 
catorum  meorum  squaloribus  et  flagitiis  foetere 
me  video  :  idcirco  vita  mea  non  est  talis ,  ut 
amabilis  paternitas  tua  me  ad  tantam  dignita- 
tem  promovere  queat.  Ergo  noli  deprecationem 
nostram  pro  peccatis  nostris  abjicere;  sed  provo- 
catus  Domini  mandatis ,  iucipe  salubre  iter , 
viamque  veritatis  desiderantibus  aperi  :  postea 
mihi  servo  Dei  indigno,  quando  paternitati  tuee 
placuerit,  sanctum  benignitatis  munus  impende, 
ne  refutare  videar,  quae  a  Deo  disposita  sunt  ]? 
super  me  servum  suum. 

59  Et  dum  haec  diceret ,  viderunt  ambo  ,  id  emlettitumine 
est ,  "Wictherpus  episcopus  et  Theodorus ,  coro-  irradiatur  .■ 
nam  splendidissimam  adheerentem  capiti  suo  *  in  •  s.  Magni 
modum  rotse  circa  solum  in  nubibus  fulgentem. 
Continuo  autem  surgens  amplexatus  cst  eum , 
et  osculatus  oculos  et  os  ejus  dixit  :  Dominus 
omnipotens  ,  qui  per  potentiam  majestatis  suse 
in  te  tantam  virtutem  ostendere  dignatus  est,  ut 
pro  ejus  amore  patriam  tuam  derelinqueres  et 
praecepta  ejus  conservares,  ipse  te  faciet*locum 
ab  eo  tibi  destinatum ,  custodire  et  sublimare  , 
cooperante  gratia  Spiritus  sancti  :  et  respondit  : 
Theodorus  Amen.  Ad  haec  iterum  inquit  episco- 
pus  :  Bene  vocatur  iste  locus  Eptaticus  r,  quia 
iu  medio  constat  inter  monasterium  beatae  Afra?  s 
et  cellulam  tuam  :  ideoque  scias  ,  quia  post  meum 
discessum  hanc  haereditatem  permanere  cupio  ad 
sanctam  Mariam  et  ad  sanctam  Afram  ;  quatenus 
quasi  mediator  sit  locus  iste  successoribus  nostris 
inter  monasterium  tuum  et  civitatem  sanctae  Au- 
gustensis  ecclesise  t. 

60  Hiis  dictis,    surrexit    venerabilis    episcopus 
et  profectus  est  ad  castrum  Campidonense  ,   de- 

scenditque 


Can.  facitkt 


inde  cum  ns- 
dem  ecciesiam 
in  ripa  Uilar.r 
dedicandam 
contendil. 
•  al.  ipsorum, 
nf.avidoi-utn 


*  Gold.  hono- 
re  ornatus. 
Catv  a  cunc- 
torum  ordine 
sit  ornatus 

Gold.  popu- 
loquc 

*  idem  arma- 
li> 

*  idem  B-  Ma- 
gno  moranlc 


B 

*  idem  rclin- 
querent ;  et 
tn/rucredercnt 
Sacerdotio  uri- 
tiattts,  ex  in~ 
dicio  ursi, 


1  Gold.  secu- 
rim 


f/uem  sibi  ob- 
sequenlem  ha 
bel, 


DIE  SEXTA  SEPTEMBIUS 

scenditque    cum    eo    beatus    Magnus,  comitante 

simul  cum  eo  Theodoro,  et  venerunt  ad  castrum. 

Convocata    autem    multitudine  populi  in  die  so- 

lempni  dedicationis    ipsius   ecclesise ,  venerabilis 

episcopus    praedicationis     dulcedine    amborum   * 

corda    refecit ;   sicque  jussu   suo  beatus  Magnus 

ea,  quae  dixerat,  tanta  sapientia  luce  vestivit  po- 

pulorum  corda ,  ut  summa  cum   gratulationc  au- 

ditus  et  ineffabili   veneratione    a    cunctorum   sit 

ore   laudatus    *.  Biduo    itaque  ibidem  manentes 

cum  gratiarum  actione,  populusque  *  benedictione 

tanti    Patris    armatus  *  ,    et  ab  episcopo    osculo 

pacis   tributo  ,    ad    sua  reversi  sunt    venerabilis 

pnesul  et  sanctissimus  abbas,  relinquentes  Theo- 
dorum  ad  custodiendam  ecclesiam  Campidonen- 
sem.  Beatus  itaque  Magnus  morans  *  in  cceno- 
bio  suo ,  quod  sibi  paraverat  ad  Fauces,  per  vi- 
ginti  quinque  annos ,  magnas  virtutes  ibi  opera- 
tus  est  Deus  per  eum;  illuminando  ctecos,  prse- 
bens  surdis  auditum,  dsemonio  a  pluribus  ejiciens, 
claudicantibus  tribuens  gressum ;  sicque  docuit 
populum  et  convertit  ad  fidem  Christi  et  ad  cre- 
dulitatem  ejus,  ut  relinquentes  *  idola  vana  et 
surda  ,  et  credentes  in  Dominum  Jesum  Chri- 
stum. 

61  Insuper  etiam  per  orationes  ejus  ostendit 
Deus  venas  ferri  in  montibus  in  gyro  positis  ita. 
Post  susceptam  benedictionem  saeerdotalem,  cum 
ipse  circuiret  montes  et  valles  per  diversa  loca 
apta  ad  manendum  ,  quadam  die  ascendens  in 
montem  excelsum,  qui  vocatur  Suilinc  w,  invenit 
ibi  plurimos  ursos  commorantes  in  maxinia  fe- 
rocitate  :  sed  facta  oratione  ,  cceperunt  ante 
eum  tam  mitis  effecti  ingredi,  ut  veluti  boves, 
qui  ante  bubulcum  pergunt,  ita  irent  ante  eum. 
Vir  ergo  sanctus  prostravit  se  in  figuram 
crucis  ad  terram  et  preces  Domino  devotas 
effudit,  ut  populo  in  illo  pago  commoranti  ali- 
quod  adminiculum  praeberet  ad  victualia  adqui- 
renda.  Iuterea  ursus  unus  appropinquans  adeum 
cum  magna  mitigatione,  coepit  cum  pede  mon- 
strare  abietem  magnam  ,  et  quasi  significans , 
quod  sub  ipsa  arbore  copia  venarum  ferri  con- 
sisteret.  Hoc  ut  Homo  Dei  vidit ,  dixit  ad  fe- 
ram  :  Praecipio  tibi  in  nomine  Domini  ,  ut  ad 
ipsam  abietem  eas,  et  quia  g*ladium  *  non  ha- 
bemus  neque  fossorium  ,  ut  possimus  radices  e- 
jus  incidere,  neque  effodere  ,  tu  in  nomine  Do- 
mini  cum  pedibus  et  dentibus  tuis  radices  ejus 
evelle  rumpendo  ,  quatinus  nobis  Dominus  de- 
monstret  suam  voluntatem  in  adjutorium  populi 
istius  terrae. 

6£  Ad  ejus  ergo  praeceptuni  bellua  conver- 
sa ,  coepit  radices  arboris  rumpere  et  cum  den- 
tibus  frang-ere ,  donec  ipsa  arbor  cum  radice 
funditus  ab  urfo  effossa  corruit ;  sicque  monstra- 
tse  sunt  diversse  vense  ferri  ad  sumendum.  Vir 
denique  benignissimus  gratias  Deo  agens  ,  assu- 
mens  panem  de  pera  sua,  quam  secum  habebat, 
integrum  famulanti  porrexit,  et  ita  ei  prsecepit: 
In  nomine  Domini  mei  Jesu  Christi  panem  istum 
manduca  et  sequere  me ,  atque  ad  istum  locum 
hominem,  quem  tibi  monstravero,  absque  ulla 
lsesione  adducere  stude,  defendens  eum  ab  aliis 
feris ,  si  eum  laedere  voluerint :  et  hoc  facto  , 
circumpositos  montes  et  colles  cum  aliis  feris  ha- 
beto  communes,  ita  ut  nullum  hominem  hio  lae- 
datis  ,  neque  pecora  eorum.  Et  hiis  dictis  ,  re- 
versus  est  beatus  vir  Magnus  ad  cellulam  suam, 
secutusque  est  eum  ursus  sicut  canis,  qui  sequi- 
tur  Dominum  suum.  Ergo  ut  ad  cellam  appro- 
vocavit  hominem  suum   nomine  Lui- 


753 

tonem  et   praecepit  eum   venire  et  afferre  secum  A.Tmoooio, 
securim  et  fossorium  atque  asciam,  et  commen-  "««^^ 
davit  eum  urso  et  dixit -.  Istum  hominem   salvom  "e" 
et    incolumem  perduc    ad    locum  ,  quera   Domi- 
nus  ostendit  nobis,  et  cave,  ne  aliquam  laesionem 
ab  aliis  feris  patiatur. 

63  Bellua  itaque  conversa  obediens  jussioni 
ejus  ,  coepit  pergere  ante  hominem  et  aperire 
viam  atque  monstrare  semitam  :  sicque  adduxit 
eum  ad  locum  ,  ubi  arbor  corruerat ,  nullam 
aliam  feram  permittens  ad  eum  appropinquare, 
donec  vir  effodiens  coraplevit  sarcinulam  suam  *,  *GoW.  sac- 
et  per  eamdem  semitam  usque  ad  cellulam  Viri  cumsuum 


veruu  ferri 

dttegit. 


Hoc    facto  ,   ursus   ad    saltum    re-  mctall° 


Dei  reduxit. 

versus  est :  homo  vero  prostravit  se  ad  pedes 
beati  Magni  et  dixit:  Vere ,  Domine  mi ,  cogno- 
sco  et  certus  sum  ,  quoniam  Dominus  omnino 
est  tecum ,  quia  et  bestiae  heremi  obediunt  tibi, 
veluti  Jesu  Christo  w :  nam  me  ursus  tam  prae- 
vidit  et  custodivit  ,  ut  nec  saltem  alias  feras 
ad  me  accedere  permitteret.  Ille  autem  dixit  ei : 
Cave  diligenter,  ne  alicui  hoc  dica» ,  dum  ego 
vixero;  sed  praepara  aditum  caeteris  hominibus  , 
sicut  ipse  ursus  te  duxit,  quatinus  viam  no.scant  E 
illuc  proficiscendi ,  et  ,  Domino  annuente  ,  dein- 
ceps  opem  habeant  ad  victualia  oxteraque  neces- 
saria  per  ferrum  acquireuda.  Ab  illo  ergo  die 
notae  factae  sunt  incolis  terrae  illius  in  illo  loco 
et  in  g-yro  diversae  vena;  ferri ,  quae  Domini  gra- 
tia  per  merita  beati  Magni  permanent  usque  in 
praesentem   diem  x. 

ANNOTATA. 


C  ; 


pinquavit 


a  Hic  Goldastus  narralionem  landem  resumit. 

b  Reliqua  omnia  exemplaria  tam  edita , 
quam  Mss.,  si  unum  excipias  ,  legunt  viginti 
quinque  :  et  recte,  nam  infra  dicitur  S.  Maguus 
expletis  viginti  sex  annis  commorationis  suae  in 
illo  ccenobio  obiisse. 

c  Consule  Comment.  §  13. 

d  Jonas  in  Vita  S.  Cotumbani  scribit ,  eum 
cum  a  Clothario  rogaretur,  ul  Luxovium  redi- 
ret ,  ynandasse  Eustasio,  ut  ab  eo  itinere  susci- 
piendo  apud  regem  se  excusaret,  ceterum  se  tan- 
tummodo  poscere  ,  ut  sodales  suos  ,  qui  Luxo- 
viuni  incolebant ,  regali  udininiculo  ac  prsesidio 
foveret.  Addit  Jonas :  Litteras  castigationum 
affamine  plenas  regi  dirigit  gratissimum  niuuus; 
at  de  SS.  Gaito  et  Maguo  nutlum  verbum  fa- 
cit :  non  dubito  tamen,  quin  hasce  litteras  in- 
terpolator  noster  designet.  Vide  Comment.  §  13, 
num.  15S. 

e  Quas  hic  inimicorum  Dei  infestationes  com- 
memorat,  quibus  Clotharius  II prohibitus  fuerit 
Dei  servos  fovere?  Certe  Clotharii  monarchia 
diu  tranquitla  fuit  et  felix:  et  Jonas  diserte 
asserit ,  ittum  Luxoviensibus  monachis  munifi* 
cum  se  exhibuisse.  Omni  deniquc  pra*sidio  ,  in- 
quit  ,  supradictum  mouasterium  munire  studet , 
annuis  censibus  ditat ,  tcrminos  undique  ,  prout 
voluntas  venerabilis  Eustasii  erat,  auget. 

f  Carlomannus  circa  medium  seculi  8  se  re- 
ligiosse  vitze  mancipavit :  qui  potuit  ergo  com- 
mendatitias  litteras  adolescente  seculo  1  pro  S. 
Magno  dare?  Scilicet  interpotator ,  ut  in  Com- 
mentario  s&pe  ostendimus,  personas  et  tempora 
imperite  commiscet  perturbatque.  Vide  dicta  in 
Comment.  §  13  a  num.  157,  ubi  ostendintus,  ex 
quo  capite  in  tam  foedum  parachronismum  au- 
ctor  videri  possit  incidisse. 

g  Rectius  cum   Goldasto   leges  suos  proceres. 

h  Goldastus 


A.  TiiKOnoiwi. 
STC. 


B 


751 

h  Goldastus  Cuntzo:  hic  idem 
e.r  cujus  filia  Frideburga  dsemonem  expuhsse  b. 
Qallus  supra    dicitur. 

i  Canisio  dicitur  Geltinstein ,  Goldasto  Kel- 
tinstein,  abbati  Henrico  Gelltenstain  :  qui  ad- 
dit ,  pagum  illum  non  amplius  exstare  sub  eo 
nomine,  putatque  in  Tyroli  situm  fuisse.  Ma- 
billon.  tom.  2  Annal.  ad  annum  839  recitat  di- 
ploma  Ludovici  augusti  pro  Campoduno  datum, 
in  quo  etiam  mentio  fit  de  pago  Keltenstein. 

k  Jta  etiam  est   apud  Canisium ,  sed  mendo- 

se,  quare  ex  Goldastino  exemplari  textum  sic 

restitues  t  Hedit  ei  totnm  ipsum  saltum  cum  mar- 

cha,   firmitatemque   in    epistola    etc.  Nunc  pau- 

ca  notanda.  Goldastus  ad  hunc  locum  ait :  Mar- 

cham   vocat,   quam   paulo  prius  pagum  dixerat, 

scilicet  Keltinstein.   Sic  in  chartis   legimus,  Zu- 

ckuriederomarc,  Gossonueromac,  etc,  pro  mar- 

caZuckuriederiana,marcaGossoviana:  in  quibus 

nominibus   marca    nihil  aliud    est ,  quam    tern- 

torium,  districtus  ,  ut    nunc    appellant.  Eenrx- 

cus  abbas  Fuessensis  hunc  locum  excipit  sequentx 

interpretatione :  Nota  saltum  illum  ,  quem  Pip- 

pinns  S.   Magno  donasse    dicitur  ,    fuisse  totum 

iflura  districtum  et  fundum  ,   magnum  et  spatio- 

sum  desertum  ,  quod  se   extendit    ab    Hornbach 

et  parochia  Asehauer  usque  ad  Erspach,   et  quo 

spatio  pracipue  contiuetur  toto    parochia   Ascha- 

ver,  Saxenriedt,   Uohenfursch,    bona  in    Nider- 

hoffcn  et  Altenstat,    Uieuhausen,  Weyssensee  et 

Fuesaen  etc.  Esec  Henricus  :  quae  an  omnia  re- 

cte  se  hdbeant ,  subdubito ,  cum   eorum  aliqua 

in  tabulis  geographicis  aliter  notentur  ;  at  cum 

ipse  res  domesticas  accuratius  explorare  potuerit, 

ex  ipsius  fide  referenda  censui.  Porro  per  firmi- 

tatem  in  epistola  conscriptam  denotat  insirumen- 

tum  seu  diploma,  quo  prsedicta  donatio  contine- 

batur. 

1  Centum  et  tredecim  dicitur  in  reliquis  exem- 
plaribus  editis  et  Mss.  Laudatus  abbas  Henri- 
cus  circa  ea  vectigalia  hanc  notavit  conjecturam  : 
Si  conjeeturari  lieet  ,  puto  ego  esse  centum  et 
tredecim  llbraa  argenti,  quae  quotannis  penden- 
dffi  erant  ex  Aschawensi  S.  Mag-ni  ecclesia :  nam 
oentum  et  tredecim  librae  faciunt  sexaginta  qua- 
tuor  florcnos,  triginta  crucigeros  et  unum  hale- 
rum.  Sio  hodiedum  nobis  etiamnum  pendunt 
Aschawenses  quotannis  pro  censu  sexaginta  qua- 
3  tuor  florenos.  Quod  ego  pro  ratione  conjecturae 
mese  assertum  volo. 

m  Vitiosa  hsec  periodus ,  quse  in  Goldastina 
editione  rectius  deest ,  in  Canisiana  vero  seque 
vitiose  exstat,  mate  distorta  huc  translata  est  ex 
Watafrido  de  Miraculis  S.  Galti  cap.  xi.  Ver~ 
ba  accipe.  Et  ne  cujusquam  avaritia  tanta  incre- 
mentis  obsisteret  boni ,  diuturnse  firmitatis  epi- 
stolam  fecit  conscribi,  et,  ut  moris  est,  circuin- 
specta  roborari  cautela ,  quo  deinceps  tam  ipse, 
qui  aderat ,  quara  successores  ejus  idem  mona- 
aterium  per  regiam  obtinerent  auctoritatem.  Plu- 
ra  de  hoc  playio  disseruimus  in  Comment.  §  13, 
a  num.  167, 

n  Gotdastus,  omisso  S.  Afraa  nomine,  tegit  ad 
supplenda  B.  Mariffl  obsequia  etc. :  per  excubias 
autem  et  obscquia  psalmodiam  divinumque 
cultum   intettige. 

o  Id  est  Hilarse  accolist  sive  pagum,  Hita- 
rse  adsitum ,  incotentibus.  Anonymus  Ratispo- 
nensis  substituit  ab    incolis  Campidonensibus. 

p  Henschenius  in  Actis  S.  Wictherpi  ad  diem 
18  Aprilis  de  loco  Eptatico  ejusque  sacelto  notat 
sequentia  ex  Caroli  Stengelii  Commentario:  Diu 


VLTA  S.  MAGNl  ABBATLS. 
ilie  videtur  ,     investigavi  ,  (verba   Stengeiii   sunl)  num  adhuc  D 


locus  ille  ,  Eptaticus  ,  in  Vita  8.  Magni  et  B. 
Herluc»  vocatus ,  extaret :  pagum  nunc  Eppach 
dici ,  inveni.  De  ecclesia  non  ita  constabat 
Inquisierunt  eumdem  locum,  cum  inVitaS.  Wi- 
cterpi  legissent,  eximii  quidam  viri,  illuc  for- 
san  transeuntes;  sed  nihil  hujus  tituli  se  inve- 
nisse,  testati  sunt.  Inoidi  taudem  in  liommem 
rusticanum  ,  quem  diligeutius  examinans ,  num 
quid  ecclesiarum  sub  titulo  B.  Mariae  Virgiuis  et 
S.  Laurentii  extaret :  respondit ,  in  pago  Eppach 
nullam  quidem  ecclesiam  hujus  tituli  extare  , 
cum  duas  habeat :  itinere  vero  unius  horae  non 
longe  a  Lyco  flumine  ,  loco  omnino  solitario  et 
inculto,  superesse  parvum  omnino  sacellum 
hujus  tituli.  Quo  responso  in  eam  omnino  deveni 
sententiam  ,  ut  mihi  persuaderi  paterer ,  hanc 
ipsam  esse  ecclesiam ,  qua  delectatum  fuisse 
B.  "Wicterpum  legimus ,  ubi  postea  Herluca 
vitam  egerit,  ut  tradit  Paulus  Bernridensis  in 
hujus  Vita. 

q  Per  jejunium  septimi  mensis  designat  jeju- 
nium  Quatuor  temporum  mensis  Septembris,  qui 
in  prima  iemporis  digestione per  Romulum  facta, 
septimus  erat  a  Martio,  a  quo  annum  auspica- 
bantur:  et  quamvis  Numa  Pompitius  Romuli 
successor  Januarium  et  Februarium  Martio  prge- 
posuerit,  septimi  tamen  mensis  vocabulum  reti- 
nuit:  hinc  S.  Gelasius  i  epist.  9:  Ordinationes 
etiam  presbyterorum  et  diaconorum ,  nisi  certis 
temporibus  et  diebus  exerceri  non  debent;  id 
est,quarti  mensis  jejunio,  septimi  et  decimi  etc. 
Floruit  S.  Gelasius  circa  finem  seculi  quinti. 

r  Anonymus  Ratisponensis  in  prsefatione  hunc 
locum  carpit ,  quasi  ,  inquit ,  idem  vocabulum 
(  Eptaticum  )  interpretetur  medium  ,  et  non  po- 
tius  numerum  sonet  septenarium ,  qui  Graece  di- 
citur  £7rra.  Recte ;  sed  quidsi  locus  ille  septem 
circiter  leucis  utrimque  dissitus  fuerit ,  inter 
Augustam  scilicet  et  Fauces  medius  ?  Tum  sane 
nihil  erit,  quod  improbet  anonymus. 

s  Nisi  recentioris  cujusdem  interpolatiohic  in- 
iervenerit,  per  monasterium  S.  Afrae  intellige  cce- 
tum  canonicorum  regularium ,  qui  locum  iilum 
incoluisse  dicuntur,  teste  Bernardo  Hertfelder  in 
Basilica,  priusquam  anno  1012  Benedictinis  tra- 
deretur  :  quamquam  nec  certo  asserere  ausim, 
canonicos  itlosjam  a  S.  Magni  eeiate  ibi  degisse. 
t  De  donatione  hac  ,  nihil  habet  Goldastus  , 
apud  quem  tantummodo  leguntur  sequentia :  Ad 
h£ec  iterum  inquit  episcopus  :  Bene  vocatur  iste 
locus  Epthaticus ,  quia  in  medio  constat  iuter 
monasterium  B.  Afrae  et  cellulam  tuam. 

u  Goldasto  dicitur  Swiling,  anonymo  autem 
Faucensi  in  Germanica  Vita  Seyling :  postremo 
modo  montem  itium  vocitatum  reperio  in  Topo- 
graphia  Suevise  perMerianum,  ubi  notatur  pro- 
pe  oppidum  Fuessense  in  adversa  Lyci  ripa. 

w  Veluti  Jesu  Christo  rectius  deest  in  Golda- 
stino  exemplari. 

x  Quod  istse  ferri  fodinse  perseveraverint  us- 
que  in  diem,  quo  hsec  scriberentur ,  non  habet 
Goldastus ;  habebatur  tamen  i?i  exemplari,  quo 
circa  mediumsecutixi  ususest  anonymus  Ratis- 
ponensis,  apud  quem  sic  legitur :  ab  illo  igitur 
diversae  ferri  venae  inveniebantur  ln  ipso  loco  , 
usque  in  praesentem  diem :  nisi  forte  anonymus 
indicare  voiuerit ,  fodmas  iftas  seculo  xi ,  quo 
scribebat,  etiamnum  supreuisse.  Ssepe  laudatus 
Babenstuber  lib.  3  ,  cap.  de  iisdem  ita  scri- 
bit :  Visuntur  illae  hodieque :  sed  cum  ferrum 
habeant  notse  non   adeo   bonae  ,    ut  aliud ,    quod 


K 


DIE  SEXTA  SEPTEMBRIS. 


755 


^  a  vicinis  negotiatoribus  importatur,  venditurque 
tolerabili  pretio,  pridem  desertse  sunt.  Ceterum 
historia  hmc  satis  mirabilis  est,  quam  proplerea 
vellem  a  magis  idoneo  scriptoret  quam  interpo- 
lator  noster  sit,  traditam  fuisse. 


CAPUT  VII 


Sancti  mors  et  sepultura  ;  ipsius  tem- 
\i  devastatio  et  restauratio. 


ph 


Sunclum 

sgrotautem 
illVISUlll  li. 

Tozzoet  The 
odorvt, 


*  Gold.  decrc 
vissct 

6 
c 


Cumque   transissent  viginti   quinque  anni  a  et 
Dominus    illum   locum   per   merita  tanti  Vi- 
ri  sublimare  dilatareque  dignatus  est  *,  Wicther- 
po    episcopo    defuncto  quartodecimo  Calendarum 
Majarum  die,    Tozzo    per    electionem   beati    Ma- 
gni  ad  pontificatus   honorem  a  Pippino   glorioso 
rege  &jam   in  ultimis  suis  diebus  deductus  est. 
Sed    finitis    viginti    sex    annis    cf    beatus    Pater 
^  aegrotare  coepit  atque  infirmitate  febrium  langue- 
scere.  Misit  ergo  ad  Theodorum  sodalem   suum, 
qui   tunc  temporis  in  Campidonensi    cellula  mo- 
rabatur,     et  accersivit    eum,    ut  acceleraret    at- 
que  eum  visitaret  et  sua   visitatione  refoveret  fi- 
delissimnm    Amicum.    Audiens    hsec    Theodorus, 
commotione  maxima  de  invalitudine  tanti    Viri, 
animoque   mossto,    celeriter    partes    in  illas  pro- 
fectus    est,  sumens    secum,    prout    poterat,   ea, 
quae  in  infirmitate  laboranti   noverat  congruere. 
Veniens  autem  ad  prasfatam  cellulara  invenit  bea- 
tnm  Virum  in  maxima  infirmitate  detentura ;   et 
misit  celeriter  ad  Tozzonem  episcopum,  intimans 
oi,  ut  acceleraret  et  tantum  Patronum,  priusquam 
ab  hac  luce  sseculari  discederet,  visitare  veniret. 
Cura  audisset  igitur  hoc  prsefatus  episcopus,  velo- 
citer  partcs  in  illas  profcctus  est  et  pervenit  ad 
coenobium  beatiViri. 

65  Cumque  beatus  Magnus  patronus  in  in- 
firmitate  maxima  laborasset,  videns  hoc  Tozzo 
episcopus,  ccepit  flere  et  dicere  :  Heu  pater 
amande  !  Heu  doctor  egregie,  in  hiis  periculis 
me  quasi  orphanum  dimittis  \  Ad  hsec  beatus  vir 
Magnus  inquit  :  Noli  flere,  venerabilis  prawul, 
qui  me  in  tot  mundialium  perturbationura  pro- 
cellis  laborautem  perspicis,  quoniam  credo  in 
misericordia  Dei,  quod  anima  mea  in  immorta- 
litatis  libertate  sit  gavisura  :  tamen  dcprecor,  ut 
orationibus  tuis  sanctis  mihi  peccatori  et  animae 
mese  non  desinas  opem  tuae  intercessionis  adhi- 
SeM.  ummc  bere  *.  Inter  haec  verba  beatus  Magnus  per  dies 
sedecim  d  laborans ,  expletis  viginti  sex  annis 
commorationis  *  suae  in  illo  coenobio,  aetatis 
vero  SU83  annis  septuaginta  tribus,  in  die  san- 
cto  Dominico  e  et  in  octava  Idus  Septembris, 
commcndans  se  Deo  et  venerando  pontifici,  in 
senectute  bona  circa  horara  nonam  diei  ipsius 
Dominici  *  sanctam  animam  Deo  reddidit  /", 
de  hujus  vita3  liberatus  ergastulo.  Elentibus  au- 
temibi  episcopo  et  Theodoro  corara  lectulo  ejus, 
de  caelo  dicens :  Veni  Magne 
coronam,  quam  tibi  Domi- 
nus^praaparavit  *  Audita  ergo  hac  voce,  dixit 
Tozzo  ad  Theodorum  :  Cessemus  flere,  irater,  quia 
potius  nos  oportet  gaudere  de  animie  ejus  immor- 
talitate  sumpta  *  in  hoc  signo  audito,  quam  luctum 
facere  :  sed  eamus  ad  ecclesiam,  ut  pro  tam  cha- 
Septembris  Tomus  II. 


inter  quornm 
lacri/mas  pfe 
morilur 


c 


ati|M\aic 
d 
"  Can.  inoro 
tionis, 
Gald.  oralio- 

IIIS 


*  Domiuici  itoti 

csl  apttd  Outd. 

f 


'  flotil.  et  Cau 
praipnvatam 

hllllCt 

*  Caa.  in  im 

mortaliuuc 

sumpttc 


audita    est   vox 
veni,      suscipe 


"  post  deett  in 
Ccm. 


rissirao  Amico  salutares    hosti  Domino  immolan-  ATn 

studeamus.  ,  r  rmm, 

66    Einito    itaque     fraternae    commemorationis  "*• 

obsequio  ,  invenerunt   ambo    sarcophagum  opti-  *  '*******> 

...  r       o  r  impotifa  locv.  ■ 

mura   lapuieum  a  quodam   duce    antiquis  terapo-  toSmciiVH* 

ribus     nomine     Abuzaco     constructum ,     qui    et  g 

ipsum  castrum  g  construxit  et  a  suo  nomine  simi- 

Hter  Abuzacum   vocavit :  sed  non    fuit   in    ipso 

sarcophago    positus    neque    sepultus    quisquam. 

Purgato     ergo    ipso    sarcophago,    assumpserunt 

sanctum    corpns   et    recondiderunt    in    loco,   ubi 

Pater  ipse  oraculum    sibi    construxerat,    et  coo- 

peruerunt  humum,  ponentes  ejus  Vitam  in  capite 

suo  scriptam  virtutibus    plenam   sub  auctoritate 

Theodori.    Ego    itaque  Theodorus     monachus  ex 

monasterio    sancti    Galli,  jussu   Tozzonis   episco- 

pi,  sicut  a  Theodegisilo  h   monacho    sancti    Co-  /. 

lumbani  de  tanti  Viri  conversationibus  simul  cum 

beato    Columbano    comperi    i,    et    post  *  oculis  , 

meis    ipse  vidi   et    auribus   audivi,    seu    postea- 

quam   me    reliquit  in   cellula   Campidonensi,    et 

sicut   postea  a    preefato    venerabili  episcopo  Toz- 

zone  de  virtutibus  ejus    didici,  plurima,   sed  non 

omnia  in  pitatione  k   inen  scribere  curavi,   et  ad 

caput  ejus  posui  reconditum  in  .sepulchro/;  qua- 

tenus    futuris  temporibus,     quando,     Domino    rc-   ^ 

velante,    corpus    ejus  sanctum    inventum  fuerit, 

sicut,    Domino    annuente,     qui    tuuc  pastores  et 

rectores  sanctae  Ecclesi®  fuerunt,  invenerint  ju- 

stum    et    dignnm  fore,   ita  ea,   qua?    corrigenda 

fuerint,  corrigant,  et,  qure  emendanda  sunt,  einen- 

dent,  nccnon  pro  me  servo  Christi  intercedere  non 

dedignentur,  quatinus    orationibus    tanti    Patro- 

ni  suffultus,  anima  mea  iu  rcquiem  sempiternam 

procedat. 

67    Vir  m    ergo   venerabilis    episcopus     Tozzo 
post    obitum   beati   Magni,  prout    potuit,   ipsum 
ccenobium    semper  eum  suis  *  custodivit,   secuu- 
dum  facultatem  loci  regens  et  gubernans,   atque 
disponens  ea,   quae    ad   ipsum  raonasterium    per- 
tinebant  *  jure,   custodiens  sanctum   corpus  cum  •  Can.etGold. 
clericis  etofficiis  divinis  atque  luminaribus  usque  portinerade 
ad   obitum  suum  :  qui    permanens    post  disces-  ,,eba"1 
sum  beati    Magni  in  pontificatu    annos  quinque 
et  menses   tres,    septimo     decimo   Calendas    Fe- 
bruarii    vitam    saecularem    finivitn,   tradens  ante  fl 

obitum  suum    haereditatem    suam  ad  sepulchrum 
beati     Magni    cum     firmitate    et     adstipulatione   *' 
secundum    legem    Alamannorum  0  ;    scpultusquo  „ 

a  clero   suo  Augustensi  sub  testiraouio  in  eadeni 
hsereditate. 

68  Denique   post  obitum    gloriosi    regis   Pippi-   Thtadonuva* 
ni  p,    filiis    Buis    litigantibus,    erectus  est   Utilo  j*  ["f"™*^ 
in  ducatu   Bavariorum,    et  Gotefrit  r  in  regirai-  "  u      "q '  ' 
ne  Alaraannorum.  Sicque  orta  magna  seditione  et 
rixa  inter    Bavarios  et    Alamannos,    devastantes 
et  depraedantes    seu    spoliantes    omnia,     qute  in 
marchis  f  duarum    regionum  consistebaut,  mini- 
me    quivit  Theodorus  t,  fidelis    raonachus   sancti  , 
Galli    et  Magni,     custodire     locum    Campidonen- 
sera  propter  varias  persecutiones  et  raalorum  ho- 
minum  a  pagensibus  ipsius   loci  oppressiones  in 
suis    necnon  in  semetipso.   Idcirco   rclinquens  il- 
lum  looiim  profectus  est  iteruin  ad  inonasterium 
sencti    Galli ;    invenitque    beatum    Othmarum  u 
abbatem  ipsius    monasterii,    jam  senem  et   gran- 
dffivum    provectaeque    cetatis,    sed    Domini   gratia 
Spiritu   sancto    plenum   et  virtutibus    diviuis  im- 

butura. 

69  Narravit  ergo  ei  orania  de  beato  Magno  ,.,„>•.»„/,„„,. 
confessore  Christi,  quse  acciderant,  ct  de  loco  rQb*nign»$ut- 
Carapidonense,     seu    de  persecutione     pluriiu.t.   ™P*|W- 

101  qunm 


ro«i 

tur 

j  mori- 

»i 

•  Can 

.  aJ.il/ 

cuito 

lillUi 

750 


ViTA  S.  MAGNI  ABBATIS. 


A     iuiODORO, 

l  1    HMlli. 
II. 


Vurolus  rcx 
ecctetiam  S. 
Magni  reitau 
rat. 

'J 


'  Gold  ipso. 
monasleria 

hb     CC 
M 


quam  passum  est  a  paganis  vel  a  malis  Chnslia- 
nis.  Haeo  audiens  beatus  Othmarus  dolens  et 
mcerens  de  tanta  persecutione,  seu  etiam  et  de 
sua  ipsa,  quara  jam  a  pessimis  comitibus  Wari- 
no  et  Ruothardo  w,  qui  tunc  tempons  quasi 
totius  Alamanniae  curam  administrabant,  patie- 
batur :  deinde  quemdam  ex  fratribus  suis  Pe- 
retgothum  x  uomine  ,  monachuin,  optimum  vi- 
rum  et  prudentem,  cum  quatuor  monachis  aliis 
flluo  direxit,  qui  ipsum  locum  custodirent,  do- 
nec,  Domino  opitulante,  pace  reddita,  iterum 
a  rege  Karolo  sublimaretur  j  permittens  Theo- 
dorum  morari  in  monasterio  usque  ad  obitum 
suum. 

70  Igitur  Karolo  y  rege  consolidato  et  con- 
firmato  in  provincia  Galliae,  restaurans  et  reae- 
dificans  ecclesias,  quae  a  malis  invasoribus  de- 
solatae  erant,  totam  Germaniam  Dominus  ejus 
subjugavit  imperio,  interfectis  priucipibus  Ger- 
maniam  possidentibus.  Cumque  audisset  de  bea- 
to  Othmaro  injuste  acta  et  ad  finem  obitus  us- 
que  perducta,  necnon  de  ccenobio  Campido- 
nensi,  imo  et  de  civitate  Augustensi,  quippe 
de  monasterio  sanctae  Afree  z,  et  cellam  sancti 
B  Magni  pene  destructam  et  desolatam,  compun- 
ctns  corde,  iterum  reaedificare  coepit  ipsas  eccle- 
sias  et  sublimare.  Constituit  autem  episcopum 
Sintpertum  aa  nomine  in  ipsa  civitate,  et  dedit 
secundum  morem  regium  per  firmitatis  praece- 
ptum  ad  pruifata  loca  omnia,  quae  ab  antecessore 
suo  Pippino  illuc  tradita  fuerant ;  insuper  et  addi- 
dit  plurima.  Suscepto  ergo  episcopatu,  Sint- 
pertus  profectus  est  ad  Augustam  Vindelicam, 
etper  annos  fere  triginta  rexit  ipsam  ecclesiam*, 
construens  basilicam  ganctffl  Afrae,  et  restaurans 
coenobium  suncti  Magni  bb.  Parochiam  cc  vero 
im  ambarum  partium  Lici  fluminis  per  auctorita- 
tem  dd  domini  Karoli  jam  facti  iraperatoris  in 
utroquc  regno  simul,  Domino  favente,  coadu- 
navit. 

ANNOTATA. 


a  Ab  ejns  primo  ad  Fauces  adventu  :  quo  anno- 
rum  spatio  quid  egeril,  antiquitatis  tenebris  in- 
volutum  latet,  prteter  pauca  quse  commemoravi- 
mus.  Sed  cum  Algoiorum  apostoli  titulo  apud 
omnes  exornetur,  dubitandum  non  est,  quin 
C  omne  istud  tempus  apostolicis  laboribus  impen- 
derit,  iisque  prodigiis  fulserit,  quse  apostolicos 
viros  comitari  consueverunt ,  quiequesupranum. 
60  scriptor perstrinxit :  Per  viginti  quinque  annos 
imignas  virtutes  ibi  operatus  est  Deus  per  eum  ; 
illuminando  caecos  etc. 

b  Hic  locus  omnino  mendosus  est,  sive  Pip- 
pinum  regem  cognomento  Brevem  intelligas,  si- 
ve  B.  Pippinum  de  Landis  Majorem-domus. 
Prior  enim  circa  annum  654,  quo  ha>c  facta  di- 
cuntur,  natus  nondum  erat,  nedum  rex.  Poste- 
rior  anno  046,  id  est  jam  octo  annis  prius  exces- 
serat  e  vivis :  prout  olim  observavit  Hensche- 
nixts  in  Actis  S.  Tozzonis  ad  diem  16  Januarii  : 
ubihanc  addidit  conjecturam  :  Temere  fortassis 
Pipini  hic  repetitum  nomen,  eique  adscriptum, 
quod  vel  Grimoaldus  ejus  filius,  vel  ipse  S.  Sigeber- 
tuscurarat. 

c  Editio  Canisiana,  tam  Ingolstadiensis  anni 
1604,  quam  Amstelodamensis  cum  Observatio- 
nibus  Jacobi  Basnagii  anni  1725,  legit :  fini- 
tis  viginti  quinque  annis  ;  at  cum  infra  in  ea- 
dem  editione  dicatur  Sanctus  post  morbum  tre~ 
decim   dierum,    expletis    viginti  sex  annis  com- 


morationis  suae  in  illo  coenobio,  obiisse,  patet, 
reliquorum  exemplarium  lectionem  prwferen- 
dam  esse. 

d  Canisius  et  Goldastus  per  dies  tredecim  ; 
anonymus  Ratisponensis,  cum  .  .  .  magis  magis- 
que  per  dies  quatuordecim  in  infirmitate  labo- 
rasseteic. 

e  In  Goldastina  editione  est  in  die  S.  Domi- 
nici  :  at  perperam  ;  nam  si  de  sancto  Ordinis 
Prxdicatorum  fundatore  agatur,  isprimum  an- 
no  1221  ad  cselos  emigravit,  sed  necaliumhu- 
jus  nominis  sanctum  scio,  cui  dies  sextus  Au- 
gusti  sacer  sit.  Prieterea  in  die  Dominico  etiam 
legit  anonymus  Ratisponensis  et  cetera  exempla- 
ria,  atque  ita  legendum  esse  ex  mox  dicendis 
apparebit. 

f  Ohiit  igitur  anno  655,  quo  et  dies  sextus 
Septembris  Dominicus  fuit,  et  in  quem  scripto- 
ris  calculi  conveniunt,  ut  ostendimus  in  Com- 
ment.  §  4-. 

g  In  Goldastina  editione  per  errorem,  ut  ap- 
paret,  omissum  est  castrum,  unde  sensus  exsur- 
git,  quasi  ipsum  sarcophagum  Abusacum  ap- 
pellasset.  De  duce  Abuzaco  nihil  mihi  occurrit  : 
casirum  vero  Abuzacum,  quod  ab  aliis  Abodia- 
cum  et  Abudiacum  nuncupatur ,  hodie  volunt  csse 
oppidum  Puessen,  inquit  Philippus  Cluveriusin 
Vindelicia  et  Norico,  cui  opinioni  ipse  etiam 
subscribit. 

h  ldem  ipse  videtur,  qui  a  Jona  apud  Mabil- 
loniumsec.  2  Act.  in  Vita  S.  Columbani  num.  23 
Theudegisilus  vocatur,  et  cui  resectum  falce  digi- 
tum  S.  Columbanus  restituisse  narratur. 

i  De  tanti  Viri  conversationibus  simul  cum  B. 
Columbano  comperi  desunt  in  Goldastino  et 
anonymi  exemplaribus ;  et  recte  ;  nam  nec  S. 
Magnum,  nec  Theodorum  sub  S.  Columbani  di- 
sciplina  vixisse  ostensum  est  in  Comment. 

k  Canisius  in  epitafio  meo,  Goldastus  in  pictatio 
meo.  Apud  Cangium  in  Glossario  legitur  pitta- 
cium,  pitacium,  pictacium  etc.  usurpaturque pro 
membrana  sive  charta. 

1  Goldastus  paulo  brevius  habet  in  hunc  mo- 
dum  :  Ego  itaque  Theodorus  monachus  S.  Galli, 
jussu  Tozzonis  episcopi,  sicut  a  Theodegisilo  mo- 
nacho  S.  Columbani  audivi  et  postea  ipse  oculis 
meis  vidi  et  auribus  audivi,  seu  postquam  me  re- 
liquit  in  cellula  Campidonensi,  plurima,  sed  nou 
omnia  in  pictatio  meo  scribere  curavi,  et  ad  ca- 
put  ejus  posui  recondito  eo  in  sepulchro,  qua- 
tenus  etc. 
'  m  Apud  Goldastum  prseponitur  sequentibus 
hdec  epigraphe  :  Ermenrici  Elewangensis  mona- 
chi  supplementum  :  sed  et  hoc  supptementum  a 
recentiore  auctore  imperite  interpolatum  fuisse, 
jam  ostendimus  in  Commentario,  et  ex  dicendis 
manifestum  fet. 

n  Ex  hoc  loco  Henschenius  noster  tom.  2Ja- 
nuarii,  ad  diem  16,  S.  Tozzonis  obitum  ad  annum 
circiter  C61  refert.  Adverte  tamen  locum  hunc 
mendosum  esse,  etpro  menses  tres  substituendum 
esse  menses  quatuor,  tot  enim  a  6  Septembris,  quo 
S.  Magnus  obiit,  ad  16  Januarii,  diemS.  Toz- 
zonis  emortualem  intercesserunL  Anonymus 
Ratisponensis,  qui  stylum  mutavit,  ita  habet  : 
Post  obitum  B.  Magni  in  pontificatu  annos  v  et 
menses  vi  (forte  ivj  gerens,  xvn  Cal.  Eeb.  vitam 
praesentem  finiit. 

o  Exstat  ea  Lex  apud  Goldastum  Alamannica- 
rum  rerum  tom.  2,  parte  1. 

p  Perturbatissima  hic  est  rerum,  ac  tempo- 
rum   series.  Pippinus  rex,  cognomento   Brevis, 

obiit 


DIE  SEXTA 

A  ohiit  anno  76s»  u*  apud  omnes  certum  est.  Pip- 
pmo  Carolus  et  Carlomannus  successerunt,  quo- 
rum  simultates  Berta  seu  Bertrada  eorumdem 

mater  sopire{  conata  est. 

q  Utilo  sive  Odilo  Bajoarice  ducatum  tenuit 
usque  ad  annum  circiter  747  ,  quo  obiit,  pro- 
ut  ostendit  Eccardus  Francise  Orient.  tom.  i  , 
lib.  23,  num.  102.  Qui  potuit  igitur  post  obi- 
tum  gloriosi  regis  Pippini,  qui  ipsi  plus  quam 
viginti  annos  supervixit,  erigi  in  ducatu  Bajoa- 
riorum?  Verius  id  dixisset  de  Tassilone  Odilo- 
nis  fllio  et  successore,  quem,  quo  tempore  Caro- 
lus  et  Carlomannus  dissidebant  ,  nora  molitum 
fuisse  constat.  Rebellavit  quidem  Odilo ,  at  non 
sub  preedictis  regibus,  sed  sub  Carlomanno  et 
Pippino  Majoribus  domus ,  a  quibus  et  subju- 
gatus  est.  Has  duas  defectiones  imperitus  scriptor 
confudit. 

r  Canisio  et  anonymo  Ratisponensi ,  Gotafrid, 
Goldasto  Gotefredus.  Hunc  ducem  Alemannorum 
fuisse,  Francorumque  jugum  excussisse  ,  habe- 
mus  ex  fragmento  Erchanberti  apud  Chesnium 
Hist.  Franc.  script.  tom.  i,  pag.  780  :  eumdem 
B  obiisseanno709,  tradunt  Annales  Nazariani  apud 
laudatum  Chesnium  tom.  Z,pag.  3.  Nonpotuit 
itaque  hic  post  mortem  Pippiiiiregis,  id  est,  post 
annum  768,  cum  Odilone  Bajoariorum  duce  bel- 
ligerare. 

s  Idest,  intra  terminos  seu  limites:  marcha  enim 
terminum  sive  limitem  quandoquc  significat .  Pro 
duarum  regionum  Canisius  et  Goldastus  habent 
duorum  regnorum. 

t  Quam  inepte  Theodorus  S.  Magni  socius  ad 
Caroli  et  Carlomanni  temporaperducitur!  Enim- 
vero  si  vera  narret  interpolator ,  oportet ,  Theo- 
dorum  tum  annum  176  circiter  egisse  ;  quippe 
ab  anno  612,  quo  S.  Columbanus  Italiam  adiit, 
usque  ad  768  Pippini  emortualem  ,  anni  156 
effluxerunt ;  quibus  si  annos  20,  quos  ipse  tum 
numerare  potuit ,  addideris ,  ad  176  perve- 
nies. 

u  Colitur  S  Othmarus  die  16  Novembris. 
Actaejus  exstant  apud  MabUlonium  sec.  3  Be- 
nedictino  ,  parte  2  ;  unde  in  rem  prccsentem  no- 
to  sequentia  :  S.  Othmarus  cellam  S.  Galli  re- 
gendam  accepit  anno  720,  eidemque  per  annos 
40  priesidens,  Ruadhardi  et  Warini  opera  de  ad- 
0  ulteyno  falso  condemnatus,  in  carcere  obiit  anno 
759.  Hinc  collige  lector,  quid  de  hoc  Theodori 
ad  S.  Othmarum  accessu  censendum  sit.  Fabulam 
utique  dices  :  prxterquam  enim  quod  Pippinus 
Brevis  supervixerit  S.  Othmaro ,  non  potuit 
Theodorus  eumjam  abbatem  novisse  nisi  annum 
agens  circiter  130.  Vide  dicta  ad  cap.  3  litt.  w 
et  x. 

w  Consule,  si  lubet,  S.  Othmari  Acta  apud  lau- 
datum  Mabillonium. 

x  Canisius  Berthg-ozum ,  Goldastus  Perechtg-o- 
zum,  anonymus  Ratisponensis  Pertg-ozum. 

y  Carolum  cognomento  Magnum  designat,  qui 
Carlomanno  fratre  anno  771  defuncto,  Franco- 
rum  monarchiam  obtinuit.  Acta  ejus  habes  tom.  % 
Januarii  die  28. 

z  In  Goldastino  exemplari  correctius  legitur : 
Cumque  audisset  .  .  .  coenobium  Campidonense 
et  civitatem  Aug-ustensem  quippe  et  monnsterium 
S.  Magni   et    cellam  S.  Afrae    pcene    destructam 

etc. 

aa  Matth&us  Raderus  in  Bavaria  sancta  voL 
'Mpsius  elogium  recitans,  illum  S.  Simpertum  vo- 

citat. 
bb  Huc  pertinent  versus  ,  qui  de  Faucensis 


SEPTEMBRIS.  v~( 

monasterii  fundatoribus  et  restauratoribus  cir-  A  j9Vmmt 
cumferuntur  >.  „  ^^^    ' 

Vastatum  caesar  reparavitCarolus  idem,  nc 

Atque  Augustana  Simpertus  praesul  in  urbe. 

cc  Abbas  Henricus  insuis  obserxalionibus  Mss. 
monet,  parochiam  hic  accipi  pro  dicecesi,  asserit- 
que  Augustanee  dioecesis  timites  subS.  Si?nperto 
uttra  Lycum  extensos  fuisse  :  et  recte,  in  ea  enim 
significatione  cum  cap.  seq.  num.  73,  tum  alibi 
ssepe  parochia  usurpatur.  Prseterea  Velserus  Re- 
rum  August.  Vindetic.  lib.  4  testatur,  compertum 
sibiesse,  Carolo  Mag-no  imp.  divo  Simperto  epi- 
scopo  ,  Augustanae  ecclesiae  dicecesim  .  .  .auctam 
esse.  Et  rursus  post  aliqua  ait  .-  In  vetusto  ma- 
nuscripto  codice  legere  memini ,  Simpertum  Au- 
gustanam  dioecesim  Noricorum  finibus  auxisse : 
antiquum  namque  Noricum.  .  .  ad  Oenum  tantum, 
posteriusad  Lycum  usquepertingit.^ademcfcSim- 
perto  habet  Stengelius  ex  vetustis,  ut  ait,  monu- 
mentis.  Hsec  forte  discutienda  venient  tertio  Idus 
Octobris. 

dd  ln  Canisiana  et  Goldastina  editionibus  le- 
gitur  per  auctoritatem  domini  Leonis  tunc  tem- 
poris  Papse ,  et  confirmationem  domini  Karoli 
etc. .-  atque  itapariter  saepe  laudatus  anonymus. 
Hic  Leo  fuit  ejus  nominis  III,  qui  anno  795  se- 
dere  ccepit. 


GAPUT  VIII. 

Corpus  elevatur  :  Vita  cum  eo  reperta 
Ermenrico  emendanda  traditur. 


Qualiter  ergo  corpus  beati  Magni  repertum  sit,  BeeUtiaSme- 
et  inter  cseteras  virtutes,  quas  ante  sepulchrum  urettauratur, 
ejus  Dominus  per  merita  sua   revelare    di^natus  ^moepitco- 
est,  quam  maximam   virtutem  tunc,  reperto  cor-  pw 
pore  suo ,  manifestavit ,  non   est    silendum.   De- 
functo  igitur  Sintperto  episcopo  ,   successor  ejus  „ 

Hatto  a  in  episcopatu  pastoralis  regiminis  curam  b  u 

sumpsit ;  sed  cum  non  amplius  quam  septem  an-  F 
nos  in  pontificatus   honore ,  ipsam  ecclesiam   re- 
gere   visus  est  ,    minime    quivit    in    hiis    rebus 
sublimari    c ,    nisi    tantum    in    Bavaria    propter 
suam  progeniem    d  ,  quam  ibi  praesentem  habe-  <t 

bat,  ea,  quse  potuit  ,  ad  ipsam  ecclesiam  acqui- 
sivit.  Finitis  autem  transactisque  septem  annis  , 
temporibus  suis  successores  ejus,  qui  in  ipsa  sancta 
ecclesia  constituti  sunt,  primus  Nittarius  e  cce- 
pit  a  fundamentis  ecclesiara  beati  Magni  con- 
struere;  eaeteri  vero  prcesules  eum  subsequentes, 
prout  potuerunt,  similiter  construxefunt  ;  tamen 
non  fuit  aula  basilica:  ad  perfectioncra  operis  per- 
ducta  f,  donec  Domino  annuente,  a  gloriosissimo  / 

rege  Ludovico,  filio  Ludowici  clarissimi  imperato- 
ris,  Lanto  ipsam  sanctam  sedera,  eo  tribuente,  adep- 
tus  est  g.  'j 

72  Consecratus   ergo  praefatus  vir  in  pontifi-  agit de eln.aH_ 
catus  dignitate  ,   quinto  anno  episoopatus  sui  ec-  docorpor». 
clesia  perfecta  est  *  et  omni  pulchritudine  deeo-  "GoU.etx\t~ 
rata;    sanctumque   corpus    iufra    mediam    eccle-  siam  pcrfccii 
siam  requiescere  sinens  ,  sicut  prius  positum    fue- 
rat,  cum  omni  diligentia  et  honore  ,  donec   cum 
archiepiscopo    suo  et  cseteris  fratribus  suis  con- 
veniret,  si  eum  ausus  esset  ab  illo  loco  ad  alium 
transferre.    Consilio  autem  inito    cum    archiepi- 

scopo 


::.s 


VITA  S.  MAGNl 


A       1  HMJDlMU, 

11    tLKTI)R,ETC. 

"  i.  e.  Mogun- 

t.M.V 


Sanctut  appa- 
rentxgropTX' 
dicit  tanitatem 

i     k 
*  Ootd.  c\ 
liberiori  gene- 
re  orlus 


B 


tt  invrntionem 
rorporit,  quod 
itle  epitcopo 
indirut  : 


deinde,  inven- 
to  corporr,  tc- 
pulclmtm  r>e- 
nerntus, 


■  Vold. 
iiuom  tlolor 
uosscdertt 


scopo  suo  sanctss  Maguntieusis  *  ecclesiae ,  nomine 
Otgario  h,  caeterisque  aliis  episcopis  suis  suffraga- 
neis,  inveneruut,  dignum  fore,  sauctum  corpuset 
pretiosum  ab  illo  loco  in  meliorem  et  sublimiorem, 
si  Deus  vellet,  transponi.  Sicque  reversus  cum 
Iicentia  piissimi  regis  Ludowici  ad  propria  ,  ad 
eoenobium  beati  Magni  accelerans,  gratissimum 
omnibus,  qui  aderant ,  praebet  repertum  consi- 
lium. 

73  Erat  autem  quidam  in  eodem  monasterio 
frater  i ,  ex  pago  Duria  ortus  k,  et  quamvis  pau- 
perculus ,  tamen  ex  bonis  parentibus  *  natus. 
Cumqup  ibi  studio  discendi  moraretur  et  assidue 
quasi  quotidianum  victum  suis  laboribus  quaeri- 
taret,  quodam  dolore  percussus  in  latere  ,  gravi 
per  spatia  temporum  longa  infirmitate  contabuit, 
ita  ut  ab  bumero  videlicet  usque  ad  extremam 
corporis  partem  in  uno  latere  ulcera  saniem 
emittentia  patercnt  quam  plurimu.  Qua  infirmitate 
adeo  gmvatus  est ,  ut  vix  sine  aliorum  admini- 
culo  gressum  quoquam  movere  potuisset.  Lanto 
vero  episcopus,  convocatis  plurimis  ex  parocbia 
sua  prcebbyteris ,  indixit  triduanum  jejunium , 
Dcmini  misericordiam  implorans,  ut  praepropera 
festinatione  l  transactis  tribus  diebus  ,  san- 
ctum  corpus  revelare  dignaretur ,  cujusque  me- 
riti  esset ,  ostenderet.  Sequenti  itaque  tertia 
nocte,  dum  corporale  medicamentum  illi  aegro 
adUibituin  nihil  prodesset ,  et  a  semetipso  atque 
a  cuuctis  eum  conspicientibus  jam  jamque  in 
desperationem  lapsus  adesset  m  ,  vidit  in  somnio 
sibimet  assistere  gravitatis  lnultae  Senem  et  placido 
vultu  blandisque  sermonibus  causas  infirmitatis  in- 
quirentem. 

74  Cumque  aeger  se  interroganti  totius  ex 
ordine  infirmitatis  suae  replicaret  eventum ,  dixit 
ad  eum  Senex :  Postula  fili  ab  episcopo  ,  ut , 
quando  hodie  corpus  meum  invenerit,  illudque 
a  cripta,  in  qua  jacet ,  abstulerit,  ipsam  criptam 
te  osculari  permittat ;  et  dum  osculata  fuerit , 
sume  ciueres  de  ipso  loco,  et  misce  cum  aqua 
atque  ex  oleo  sancto  n  simul,  et  ante  altareuo- 
vum ,  quod  constructum  est ,  prout  poteris, 
prostcrne  te ,  necnon  et  ulcera  tua  perungere 
roga  :  et  si  hbc  fcceris,  Dominus  te  continuo 
pristinae  sanitati  restituet.  Evigilans  ergo  aeger, 
facto  mane  venit  ad  ecclesiara  ,  et  quod  in  som- 
no  audierat,  custodi  ecclesiae  retulit ,  et  cum 
ipso  ecclfsiara  ingressus ,  pariterque  cum  custo- 
de  ad  pedes  episcopi  prostratus,  sicut  edoctus 
fuerat ,  episcopo  narravit  inter  angustias  ac  ge- 
mitus.  Assumpto  o  fossorio  ccepit  fodere  ;  et  iu- 
venitsarcophagum  lapideum  splendidissimum,  in 
quo  sauctum  corpus  jacebat  more  carbunculi 
optimi. 

75  Aperto  itaque  eo  inventum  est  corpus  ejus 
totum  illaesum  ,  et  Vita  ejus  ad  caput  posita , 
aed  membrana  tantum  fuerunt  tabida ,  ut  vix  a 
quoquam  legi  potuissent,  Pars  vero  corporis  in 
vcstimento  corrupta  apparebat  /> ,  corpus  vero 
tautum  quasi  colore  mntato  jacebat  candidum. 
Et  congruo  satis  miraculo  indicia  sanctitatis  ejus 
primo  claruerunt  :  nam  episcopns  ,  elevato  cor- 
pore  de  sepulchro ,  permisit  custodi  ecclesiae  , 
ut  aegrum  afferret ,  quatinus  ipse  secundum  vi- 
sionem  sibi  ostensam  perficeret.  Custos  vero  al- 
latum  corpus  pueri  q  permisit  eura  osculari  lo- 
cum,  iu  quo  sanctum  corpus  jacuit,  sumensque 
cinerem  de  ipso  sarcophago  miscuit  cum  aqua 
et  oleo  sancto  ,  et  perunxit  puerum  aegrum  ea 
parte  ,  ubi  *  dolorem  possederat.  Die  vero  al- 
tera  sciscitatus   est  episcopus  a  custode,  quid  de 


ABBATIS. 

Eegro  puerulo  actura  esset  :  custos  itaque  accepto 
cursu,  ad  ejus  rnansiunculam  cucurrit ,  ut  videret, 
quid  de  eo  Domiuus  promissione  sancti  Magni 
ostensum  haberet. 

76  Mirum  opus  divinsc  operationis  actura  rera 
coguitam  fecit :  quia  sicut  praeterita  die  ulcera 
patebant  quam  plurima,  ita  alia  die  tantum  sunt 
absque  aliqua  laesioue  sana  reperta,  acsi  vix  saltem 
cicatrix  inveniri  potuisset.  Tunc  demum  episcopus 
eum  suscipiens  ante  sepulchrum  beati  Magni  no- 
vum  r  ,  ubi  ejus  corpus  reconditum  fuit,  sanum 
iucolumemque  adduxit :  sicque  gratiarum  aotiones* 
Domino  de  tanto  miraculo  peractae  ob  meraoriam 
redditaesanitatis:  ipsepuerDomino  etsancto  Magno 
semetipsum  obtulit ,  quatinus  reliquum  vitae  suae 
tempus  deinceps  in  ejusdem  sancti  loci  excubiis 
omuibus  diebus  vitae  suae  fideli  devotione  transi- 
geret. 

77  Igitur  hiis  omnibus  ita  transactis  de  cor- 
pore  saucti  et  beati  Magni,  assumsit  secum  prae- 
fatus  episcopus  Lanto  pitatium  pene  putridum  , 
sed  tamen  Dei  gratia  paginae  infra  divina  san- 
ctione  s  ad  legendum  sunt  conservatae  ;  et  accersi- 
vit  quemdam  monachum  prudentem  et  industrium  t 
ex  monasterio  Elewauga  ,  nomine  Ermenricum  , 
ettradidit  ei  ipsum  opus  *  ad  legendum  et  cor- 
rigendum  atque  emendandum  :  ille  autera  asse- 
rens  se  minime  ita  doctum  esse  ,  ut  talia  inno- 
vare,  atque ,  prout  dignum  erat ,  inserere  va- 
leret ,  necessitate  obedienti»  constrictus  suscepit 
pitatium  et  secundum  virium  considerationem , 
jussionem  pontificis  contempnere  nolens  ,  adira- 
plevit ,  et  quae  ibi  invenit ,  scripta  renovans  * 
omnia  et  corrigens ,  atque  Domino  annuente , 
seriem  coufusam  capitulorum  luminibus  emen- 
davit. 

78  Quanta  vero  et  quam  plurima  signa  ante 
sepulchrum  beati  Magui  post  orationem  ejus,  cor- 
pusque  recouditum  Domiuus  ibi  revelare  digna- 
tus  est,  si  omnia  scribi  possent ,  fastidium  po- 
tius  facerent  legeuti  nausiantis  mentem  a,  quam 
studiosis  propter  copiam  possint  comprehendi  me- 
moria.  Nunc  ergo  ad  laudem  Domini  nostri  Je- 
su  Christi ,  qui  semper  Sanatos  suos  glorificat , 
haec  pauca  inserta  sunt ;  quatiuus  lectoris  ani- 
mus  devotus  existat  adlegendura,  vel  auditoris 
promptus  ad  audiendum  ,  quam  taedium  aliquod 
mon^trans  vel  nausiara  rugata  mente  ,  minime 
possint  laeto  animo  percurri  w.  Itaque  sufficiant 
ista  de  tanto  Patrono  couscripta  :  sed  obsecre- 
mus  eum  ,  ut  sicut  sanitatem  corporum  anima- 
rumque  adorantium  eum  multis  suis  meritis  a 
Domino  eis  contulisse ,  credimus ;  ita  nostris 
mentibus  divinae  miserationis  medelam  implora- 
re  dignetur,  ut  peccatorura  remissionem  conse- 
qui  mereamur,  et  vitam  aeternam  adipisci  cc.  Ce- 
lebratur  autem  solempnitas  sancti  Magni  con- 
fessoris  Christi  octavo  Idus  Septembris,  ad  lau- 
dem  et  gloriam  nominis  Christi ,  qui  cum  Patre 
et  Spiritu  sancto  vivit  et  regnat  et  gloriatur  sine 
fine  Deus  per  immortalia  saecula  sasculorum. 
Amen. 

ANNOTATA. 

a  In  Canisiano  et  Goldastino  exemplari  Lanto 
dicitur  i  at  anonymits  Ratisponensis  cum  uno 
exemplari  Ms.  legit  Hanto ,  reliqua  duo  Hatto. 
Adi  Comment, anum.  89. 

b  Apud  Canisium  est  pastoralidicium   suscepit. 

c  Can.  et  Gold.  minime  quivit  aliquid  ex  hiis 
rebus  (puta  ecclesiis )  sublimare. 

d  Anonymus 


D 


natur. 


'  Qold.  aciio- 

nihus 

et  infra  pe- 

raclia 


Lanto  Vitam 
repertatn 
emendari  cu- 
rat. 


E 

*  Gold.  ipsos 
quaLcrniones 


*  idem  rcvo- 

cans 


Omrlusio  uu- 
ctoris. 


DIE  SEXTA 
A  d  Anonymus  Ratisponensis  :  Verumtamen  ex 
parentelu,  quam  in  Bagoaria  habuit,  quaedam  bona 
ad  episcopatum  acquisivit.  Ubi,  prog-eniem  inter- 
pretatus  est  parentelam.  Simili  modo  apud  Can- 
gium  in  Glossario  Capitulare  Compendiense  anni 
dcclvii,  cap.  l.Si  in  qnarta  progenie  reperti  fuerint 
conjuncti  non  sepuramus.  Progenies,  ut  patet,  hic 
pro  cognatione  usurpatur.  Porro  Hatto  sive 
Hautto  e  nobitissima  Andecensium  comilum  fa- 
milia  ortus  traditur. 

e  Alibi  Nitcarius,  Nidgarius  et  Nitkerus  appel- 
latur.  De  tempore  episcopatus  ipsius  aliqua  dixi- 
mus  in  Commentario  num.  93  :  plura  de  eodem 
lector  inveniet  apud  Caroluni  Stengelium,  Corbi- 
nianum  Khamm,  aliosque  rerum  Augustanarum 
scriptores,  qui  illum  inter  sanctos  antistites  suos 
venerantur. 

f  Hic  desinit  Canisii  exemplar,  reliquis  omni- 
bus,quee  sequuntur,  desideratis,  quamvis  supra 
scriptor  prsefatus  sit ,  se  corporis  inventionem 
traditurum  :  Qualiter  ergo,  inquiens,  corpus  B. 
Mag-ni  repertum  sit,...  non  est  silendum  etc. 
B  £  De  Lantone  episcopo  et  Ludovico  ,  Ludo- 
vici  Pii  fitio  ,  factaque  sub  iis  sacri  corporis 
elevatione  multis  egimus  in  Commentario  toto  § 
8. 

h  Anony mus  Ratisponensis Otkerum,  Goldastus 
Otkarium  nominat.  Adi  Comment.  num.  84. 

i  Per  Eratrem  intellige  non  monachum  ,  sed 
discipidum,  qui  litteras  discendi  gratia  ibidem 
habitabat  :  id  autem  colligo  tum  ex  eo  ,  quod 
quotidianum  victum  suis  laboribus  quseritaret, 
tum  etiam  quod  Sancti  munere  incolumitati  re- 
stjtutus  sese  ejusdem  Patroni  sui  obsequiis  man- 
cipaverit. 

kAnonymus  Faucensis  in  Vita  Germanicalib. 
3,  cap.  o,  ^Zvocat  Durach  et  in  tractu  Campodu- 
nensi  collocat. 

1  Praepropera  festinatione  rectius  deest  in  Golda- 
stina  editione. 

m  Legecum  Goldasto  esset;  idest,  cum  tumalii 
tum  ipsedesua  sanitate  desperarent. 

n  De  antiquo  olei  usu  ad  morbos  infirmita- 
tesque  tollendas  vide  Baronium  tom.  7  Anna- 
lium  Eccles.  et  Mabillonium  in  Prxfatione  ad 
seculum  Benedictinum  primum  §  9  num.  101 , 
ubi  ostendit,  modo  oleum  ex  Sanctorum  tumu- 
^  lis  divinitus  scatens,  modo  ex  lampadibus  ante 
eorum  corpora  ardentibus  desumptum,  modo  et- 
iam  benedictum  ad  curandos  infirmos  adhibitum 
fuisse. 

o  Hunc  hiulcum  sensum  ex  Goldastino  exem- 
plari  sic  restitue  :  Pontifex  erg-o  diutius  cum  pre- 
sbyteris  orans,  inter  angustias  et  g-emitus,  assum- 
pto  fossorio  etc. 

p  De  partis  corruptione  silet  Goldastus.  Cete- 
rum  annus ,  quo  hsec  acta  sunt,  erat  ad  mini- 
mum  170  a  Sancti  obitu,  ut  colligere  licet  ex 
Comment.  §  8  :  quamdiu  autem  incorruptum 
perseveraverit,  non  liquet  :  certe  Ekkehardus 
Junior  de  brachiorum  altero  ad  Sancti-gallenses 
translato  agens,  de  ejusdem  incorruptione  nihil 
addil  :  abbas  Henricus  credidit,  corpus  quod- 
dam  carnibus  nudatum,  sub  Joanne  Hess,  qui 
usque  ad  annum  14S0  Faucensi  monasterio  ab- 
basprsefuisse  dicitur  a  Bucelino,  inventum,  ipsas 
esse  S.  Magni  exuvias,  adeoque  supposuit ,  eas 
communi  corruptioni  obnoxias  fuisse.  Vide  Com- 
ment.  num.  116. 

q  Emendatius  Goldastus  legit  :  Custos  vero  ec- 
clesiae,  ablato  corpore,  puero  permisit  etc. 

r  Novum,  ubi  ejus  corpus  (jam  recensj  con- 


SBPTEMHKIS. 


750 


ditum  fuit  non  habet  Goldastus ;  rectius  tamen  A  t«wdo.o 
isthxc  adduntur.  , ,'  tlA1lti    ' 

8  Correctius  in  Goldastina  edilione  legitur  :  ■*• 

Sed  tamen  divina  sanctiente  providentia,  paginae, 
licet  obscuras,  tamen  ad  legendum  suntconserva- 
ta?.  Porro  pictatium  hoc  est  ipsa  S.  Magni  Vita, 
qu3ea  Theodoro  ejusdem  socio  conscripta,  et  in 
sepulcro  una  cum  Sancti  corpore  deposita  tradi- 
tur:  qua  de  re  quidprobabiliterstatuipossit,di- 
ximusin  Comment.num.  33. 

t  Merito  ex  hoc  loco  interpolatorem  colligit 
Mabillonius  ;  neque  enim  verisimileest,  Ermen- 
ricum  semetipsum  prudentem  et  industrium  ap- 
pellaturum  fuisse.  Consule  Commentarium  num. 
ZetZ. 

u  Mendosum  sensum  restituo  ex  Goldasto  . 
fastidium  potius  facerent  nauseamque  legentis  men- 
ti,  quam  a  studiosis  etc. 

•w  Est  et  haec  periodus  vitiosa  :  apud  Golda- 
stum  sic  exstat .-  quatenus  lectoris  animus  devotue 
existatpotiusad  legendum,  vel  auditori>  promptus 
ad  audienrlum,  quam  tsedio  aliquo  aut  nausea  ru- 
g-ata  fronteminime  possitlaetamente  percurri,  for- 
te  percurrere. 

x  In  Goldaslina  editione  subditur  :  praestante 
Domino  nostro  Jesu  Cbristo  etc.  Deindesub  titu-  * 
lo  Additionis  sequitur  :  Celebrutur  autem  sol- 
lemuitas  S.  Magni  confessoris  Christi  atque 
abbatis,  quarto  Tdus  Septembris  ad  laudem  et 
gloriam  nominis  Domini.  Adverte  tamen,  perpe- 
ram  ibidem  legi  quarto  ldus  pro  octavo  Idus  Se- 
ptembris. 


MIRACULA 

Auctore   P.  Ludovico  Babenstuber 

Benedictino  Ettalensi. 

CAPUT  I. 

Phrenesiset  rabidi  canis  morsus  sana- 
ta,  puerperce  difjicili  parta  levatcey 
proles  impetrala,  varii  morbi,  lues 
et  dmnonis  infestationes  abactce. 


Quas  opera  naturse  viribus  majora  patravit  Ma- 
trnus  adhuc  mortalis,  libris  superioribus  retu- 
limus  :  nunc  ad  ea  quoqueconvertenda  est  narra-  t9Mribn 
tio,  quse  ccelo  jam  receptus,  Divusque  appellatus  prmonet. 
hactenus  edidisse  memoratur.  In  quo  g-enere  me- 
rito,  ut  niliil  nos  lateret,  optandum  fuerit :  sed 
quoniara,  seu  vetustatisminori  diligentia,  seutem- 
porum  injuriis,  factum  est,  ut  pleraque  intercide- 
rent,  pauca  dumtaxat,  quibus  postiteratas  tabula- 
riorumclades  inmajorum  monumeutis,  aut  relatio- 
nibus  recentius  annotatis,  contigit  supcresse,  in 
medium  dabimus.  Neque  dubium  est,  vel  ista  suf- 
fectura  piis  lectoribusad  coujicicndum,  quam  gra- 
tiosus  apud  Numen  omnium  poteus  noster  sit  Thau- 
maturg-us. 
2    In    vicinia    Mindelhcmii ,   quod   est   Sueviae  -. 

,  '  .  _        Phreneticus  ad 

urbeoula,    hominem  runcolam  amcntia  sic   effe-  taRammenlem 
raverat,   ut   noctu   strata  reliuqueret,  inque   s\J-   reductut, 

vas 


700 


MIKACULA  S.  MAGNI  ABBATIS. 


A.  i\  Biuk 

SUBKR. 


vas  profugus  cum  bestiis    vagaretur.  Familia  et     sensia  filia  :  luec  a  somniis,   quse  patiebatur  hor-  j. 


cog-nati  iu  vcstig-ando  amissum  cum  diu  frustra 
fuissent,  plurium  in  id  oculis  opus  esse  rati,  vi- 
ciuorum  suppetias  implorarunt.  li  ducenti  omni- 
no,  haud  secus,  ac  si  immanem  feram  quam- 
piam  pcrsequerentur,  partitis  inter  se  indagan- 
di  studiis,  sylvas  ingressi ,  avia  quaevis  ac  invia 
perlustrant  integro  triduo;  nihil  tamen  minus  , 
quam  insanientem  exulem  reperiunt.  Quare,  de- 
speratis  his  quoque  consiliis,  cognati  per  sese 
soli  conquirere  pergunt  fugitivum  :  sed  incassum 
omnia.  Tandem  divinitus  eis  injecta  mens  est, 
ut  opem  S.  Magni  accerserent  :  quod  dum  fa- 
ciunt ,  edito  voto  precati,  ut,  qui  feras  olim 
cicurasset,  hominem  quoque  amissum  pristinse 
mansuetudini  ac  sibi  restitueret,  statim  is,  qui 
tot  oculos  pervestigantium  tam  diu  latuerat ,  e 
silvis  adest,  discussa  penitus  amentia ,  sanus  ac 
sospes,  unaque  cum  sui  inventoribus  summas  S. 
Magno  agit  gratias. 

JJ  Communis  Fussiaci ,  nec  uno  tantum  ex- 
perimento  testata  fides  est,  S.  Magnum  iis,  qui 
a  noxiis  animalibus  venenati  inque  furorem  da- 
ti  sunt,  praesentem  medelam  afferre.  Forte  Nas- 
Nnssareut  sareitii  *  in  Tyroliis  rabidi  canes  quinque  homi- 
B  nes  invaserant;  qui  omnes  exacto  post  morsus 
pestiferos  triduo ,  cum  nemo  seu  mortalium  seu 
immortalium  opem  ferret,  mortui  suut.  Juve- 
nem  praeterea  quempiam  vegetum  ac  validum 
ejuamodi  Cerberus  secundum  brachium  immani- 
ter  laniaveraf  :  ejus  vicem  vehementer  anxii  pa- 
rentes,  S.  Magnum  implorarunt;  polliciti ,  si 
filium  sibi  vivum  ac  salvum  servaret,  illum  Fus- 
siacum  sese  adducturos,  et  Sospitatori  prsesenta- 
turos.   Mirum   dictu !    edito   hoc    tali    voto    tan- 


Mortum  rabi- 
di  canii  sanat 


ribilia  ,   morbum   contraxit  adco  gravem,  ac  ve-  puellx 
hementem,    ut   integro  novendio  velut  jam  con-  graviuimiu 
clamata?,  et  mox  ituraecad  plures  advigilaretur.   wbwabta- 
Porro  morbi  iliius  indolem  memorant  fuisse  pla-  <tt*' 
ne   exoticam.    Quoties    enim  virg-uncula  in  som- 
num    concesserat ,     totis    artubus    cohorrescens  , 
violentissima    succussidne    e    strato    elevabatur  , 
moxque    in    idem    resupinata  soporem  hauriebat, 
usque    adeo    viribus  ac  vivido  colore  defecta  ,  ut 
eam   a    mortua  nounisi  ex  anhelitu,  quem  trahe- 
bat  tenuissimum,  distinxisses  :  sex  ipsis  aut  sep- 
tem    diebus    tenuit    ea    mali   ignoti  saavitia,  mi- 
rantibus    universis,    qui    ex  vicinia  ad   misellam 
invisebant,     quo    pacto    fieret,   ut  eo   usque  pro- 
viveret.    Mcestissima   parens,  ubi  advertit,  actum 
esse    de   salute  filiolae,  nisi  opem   eidem  mortali 
majorem    accerseret,   ad    Divos    primum,   Divas- 
que    complures,    preces  inter   ac   vota  confugit. 
Verum,    cum  iidem  (ut  mirabilia  sunt   Dei  con- 
silia)  minime  subvenirent,  sanctum  denique  Ma- 
gnum  singiilatim   oravit  medelam,  idque  fiducia 
eo     firmatiore,     quod    eundem   Divum    jam    ali- 
quando     propitium    in    gravi    partus    discrimine 
habuisset.    Memorant,    mulierem    filiolas   causam 
egisse  verbis  usque  adeo  emphaticis  ,   et  sapien-  E 
tiam    spirantibus  fceminea   majorem  ,   ut  omnes, 
qui    aderaut ,    summo.pere    mirarentur.    Pollicita 
est  autem  edito  voto,  si  salutem  conclamata?  im- 
petrasset,  curaturam  se,  ut  hujusce  beneficii  fama 
undique  didita,  Dei  divique  Magni  honos  non  vul- 
gariter  amplificetur.  Quid  plura  ?  Virguncula  cun- 
ctis  admirantibus  postea  convaluit ,  et  parentem 
voti  ream  effecit. 
7   Donawerdse  d  mulier  quaedam  integro  octi-  Pmvperxdif- 


tum  abfuit,   ut  juveni  quidquam  periculi  crearet      duo    summos   inter  iolores  parturiit;  parere   ta-  faiu 
feralis  morsus,  ut  ne  turaoris  quidem  aliquid  post      nien   ^on    potuit,    nec    quidquam  humauae  opis 


se  relinqueret :  velut  omnes,  qui,  vulgatare  tanta, 

spectatum  venerant,  cum  admiratione  acpraedica- 

tioue  S.  Magni  testati  sunt. 
uberem  quo-         4.   Agricola   quidam   oppido   probus   seque  for- 
«"^i.™"""'  tunaS(lue  suas    assidue    Deo,    divisque   cajlitibus 

comracndare    insueverat.    Cum    itaque    ab  anno- 


ntidam  agri 
col*  impttrat 


qua  praesenti  subduceretur  discrimini,  suppedi- 
tavit  :  imo  ne  cselites  quidem  ,  votis  jam  pluri- 
bus  plures  incassum  pulsati,  velle  subvenire  vi- 
debantur.  Quae  cum  ita  se  haberent ,  iis  ,  qui 
laboranti  aderant,  venit  in  mentem ,  divum 
Magnum  vel   maxime  esse  unum  e  Superis,  qui 


n 
PHagedi  na  ah 

equoabavttt 
h 


na3    cantatem ,   quam  aliquot  annorum  sterilitas      suo   patrocinio    secundent   puerperia.  Hujus  pro 
invexerat,  inmag-nis  versaretur  rei  familiaris|an-      inde   auxilium    fervidis   precibus  expetunt ;    imo 

et  obtinent   citra  dilationem  :  illa  enim  salva  et 
incolumis   mox   prolem    enixa   est ,     venitque    e 
postea,  interque  maximas  gratiarum  actiones  ac  j 
laudes    nostri    Thaumaturgi,  rem  gestam   expo- 
suit. 

8  Fuessensem  praterea  quampiam  octiduana 
itidem  pariendi  difiacultas  summos  inter  dolores 
oppresserat.  Quare  multse  ad  eam  mulieres,  cum 
consilium  laturas ,  tum  opem  ,  inviserant;  sed 
plane  incassum  :  advertit  enim  obstetrix  fcetum 
contra  suetas  nascendi  leges  partem  sui  posticam 
luci,  in  quam  edendus  esset,  obvertere  :  quod 
cum  caitera  quoque  foeminae  notassent,  omnium 
judicio  de  salute  laborantis  actum  esse  credeba- 
tur.  Imminehat  tum  forte  dies,  quem  Domini- 
cum  vocamus  :  unde  in  eam  sententiam  itum 
est,  ut  pro  misera  puerpera  publica;  ad  Deum 
preces  populo ,  rogatu  concionatorum  ,  indice- 
rentur.   Verum  et  istas  irritas  fuisse  discriminis 

secanda  proinde 
partunente,  ut  saluti  prolis  saltem  consuleretur 
cogitari  cceptum  :  sectaque  fuisset  haud  dubie  ' 
nisi  cruentum  consilium  S.  Magni  preesens  opi- 
tulatio  m  tempore  discussisset  :  nam  ecce  altero 
mane  obstetrici,  cseterisque  raulieribus  optimum 
factu  v.sum  si  reliqui*  S.  Magni  accerseren- 
tur.  Adfuit  haud   gravate    P.  custos  cum  cucul- 

la, 


gnstiis,  a  S.  Magno  precibus  et  concepto  voto 
quopiam  contendit,  ut  arva  sua,  jam  diu  mes- 
sium  prope  inania,  pristina  foecunditate  bearet. 
(;  Cordi  fuisse  Divo  hanc  hominis  de  ope  sua  fidu- 
ciam ,  luculente  monstravit  eventns  :  factum 
quippe  est,  ut  semper  plus  frumenti  horreis  ac 
cellis  inferrct,  quam  vicini,  idque  non  absque 
iuvidentia  ipsorum.  Grntum  porro  quotannis  se 
stitit  allato  dono  ex  iis  rebus ,  quas  S.  Magno 
referebatin  acceptis  a. 

5  Alius  quidam  agricola  equum  emerat ,  sed 
iuvito  Mercurio  b  :  mox  enim  phagedaena  ,  ea- 
que ,  ut  putabatur ,  prope  incurabili ,  laborare 
jumentum  ecepit.  Commotus  ca  re  domiuus  vo- 
1,1111  nunoupaYit  S.  Magno,  et  cquum  una  cum 
rauneribus  ad  oedem  ejusdem  adduxit  :  cum  ve- 
ro  illum  per  fores  etiam  intromittere  albae  men- 
tis  homo  pararct,  P  Prior,  ne  id  fieret,  inter- 
cessit.  At  Corydon  nihilo  secius  S.   Magnum,  ut 

animal  sauum  sihi  reddat,  orat  vehementer,  imo  pristina  conUimaeia^doouit^De 
cxorat  :  nostri  quippe  coenobitse  avenam ,  atta- 
ctu  prius  reliquiarum  S.  Magni  et  sacra  preca- 
tionc  lustratam  afferunt,  ex  qua  postquam  equus 
voravit,  convaluit,  ac  deinceps  constanter  sanus 
utibilera  operam  pnestitit,  douec  senio  tandem  fa- 
tisceret. 
7  Puellula   fuit  novenuis,  civis  cujusdam  Fues- 


fiarlu  levatv 


WE  SKXTA 
A  Ia,  baculo,  et  cruce  divi  Patroni,  eaque  singula  jam 
couelamatte,  nec  magis  cum  partu  ,   quam  morte 
luctunti,  sacras  inter  preces  admovit.  Quibus  pe- 
ractis,  cum  idem  sacra  pignora  domum  reportasset 
/  statim  infans  in  utero  factus  anticus  f,  salva  ma- 

tre,  m  lucem  prodiit  :  quem  mulieres  gaudio 
tnumphantes  e  vestigio  templo  illatum  Deo,  di- 
voque  Magno  inter  mille  gratiarum  actiones 
praesentarunt,  ac  P.  custodem  prope  vi  adhibita 
impulerunt,  ut  rem  miraculo  plenam  populo  pro- 
mulgaret.  Gesta  haec  sunt  xxm  Januarii ,  anno 
tJ  mcdxcvii  g. 

Prviespost  9  Alia  quEedam  mulier  Kaufbura  h ,  ubi  xxv 

:r;;t  ^r^rT^ Fussiacum  cum  marit°  -*- 

vetrata.  rat*    Ea    sterihs    erat ,    eoque    praeterea   vivendo 

*  J,am  Provecta*  «t,  etiamsi  aliquando  peperisset, 

deinceps  parere  per  setatem  desineret  :  sed  quo- 
mam  carere  liberis  non  mediocriter  calamitosum 
esse  rebatur,  divum  Magnum  assidue  atque  ve- 
hemeuter  orare  institit ,  ne  mori  se  permitteret 
pemtus  improlem.  His  talibus  desideriis  ac  votis 
cum  asstuaret  in  templo,  a  P.  custode  contendit 
majorem  in  modum,  ut  sacras  sibi  sancti  Praj- 
B  sulis  reliquias  religioso  contactu  venerandas  por- 
ngeret  Id  ubi  obtiuuit,  factum  est,  ut  conci- 
peret.  Verum  circumactis,  quos  natura  postulat, 
uten  mensibus,  integrum  triduum  cum  acerbis- 
simis  partus  doloribus  usque  adeo  conflictata  est 
ut  non  solum  obstetrices,  sed  etiam  alii  omnem 
ei  spem  humanis  viribus  enitendi  abjudicarent;  id- 
que  praesertim,  quod  esset  tomina  provecta  state, 
et  antea  numquam  mater.  Ad  caBlestem  igitur  oppm 
rursus  fuit  itum,  et  P  custos  cum  reliquiis  S.  Ma- 
gm  advocatus,  quas  ubi  is  laboranti  ex  more  admo- 
vit,  ac  demde  domum  reportavit,  illam  statim  la> 
tissime  peperisse  inaudiit.  Anno  mcdxcvii,  xviii 
Junii. 

Duoinfantes  10   Rursus  alia  in   ea   civitate   mulier  oppido 

recennau  proba  pepererat  quidem,  sed  Lucina  i  nequaquam 
secunda.  Proles  quippe  in  lucem  prodiit  exani- 
mis,  ut  apparebat,  ac  pedibus  sursum  actis  ori- 
que  adnatis,  monstro  similior  quam  homini.  Ex~ 
horruit  visam  puerpera ,  eique  S.  Magni  opem 
fervidis  precibus  inclamavit.  Hoc  facto,  mirum 
dictu !  infans  oculos  atque  os  aperire ,  ac  vi- 
ta3  esse  manifestus  :  lustrico  dehinc  fouti  ex  mo- 
re  Christiano  admotus  xvn  adhuc  diebus  super- 
r,  vixit. 


SEITEMBRIS. 


761 


littpericulo  11   Iu  eadem  civitate  quaedam  inter  maximos 

nepu.  dolores  puellum  fuerat  enixa ,  quem  cum  obste- 

trix,   tum  alias,  qute  parienti  aderant,   vita  cas- 
sum  judicabant.   Non    poterant    istie    initio  rem 
ita  clam  habere,  quin  mater  de  tristi  fato  infau- 
tis     dolenter    mussitantes    animadverteret.    Ergo 
summopere  consternata,   statim  S.  Mag-num,  cu- 
jus  illi  species  veluti  prsesentis  objiciebatur,  edi- 
to  voto  rogat,   ut    suo    prolem  apud  Deum  pa- 
trocinio  vitae  reddat :  secundum  quse  revera  puer 
ciere  sese,  ac  vivere  testari  :  mulieres  gratulari, 
et  parata   aqua  sacerdotem ,    qui   Christiano  ritu 
lustret,  accersere.   Verum  ista  dum  properantur, 
mox  altera    inter   mulieres  oritur  consternatio  : 
infans  quippe ,    acsi  Coelites  benefieii  pceniteret, 
desito  rursus  omni  motu,  e  vivis  abiisse  videbatur  : 
sed  post  iteratam  a  puerpera  S.  Magni  invocatio- 
nem,  iterato  miraculo  revixit  anno  mcdxcvii,  meuse 
Septembri. 
Lnes  fceda  '^   *n   luem   etiam  ,   quam  Gallicam   vocant, 

magna  fuit  S.  Magni  virtus.  Illa  puerum  matri 
unice  charum ,  atque  mox  ipsam  matrem  vul- 
gato  contagio  invaserat  :  quam  rem  cum  foemi- 
na   doleutissime  ferret,  nocte  quadam  secundum 


quietem  S.  Magnum,  quem  ante  et  filio  et  sibi  \  P  Kimt 
fervide  invocavcrat,  visa  est  habere  adstitem.  "wo. 
Exinde  statim,  quod  plane  mireris,  dira  sc.-.bies 
et  infames  pustula  utrimque  exarescere,  ac  sub- 
sistere,  et  octidui  intervallo  penitus  evanescere. 
Adfuit  postea  mater  et  sua,  et  filii  salute  l*ta, 
remque  gestam  inter  maximas  gratiarum  actiones 
refern  m  tabulas  petiit  :  nomen  tamen  nec  suum 
nec  filn  notum  esse  voluit  anno  mcdxcvii,  mense 


Augusto . 


13  Cum  Maxirailianus  I  k  in  civitate  Fussia-  tubUua 
co,  ac  coenobio  S.   Magni   esset ,  varii   ad   eum  * 
legati    cum  a  Germaniae,  tum    exteris  principi- 

bus  confluebant;  solebatque  caesar  iu  triclinio  abba- 
tis  prandere,  apertis  foribus.  Die  quodam  con- 
vivarum  quispiam  post  primum  statim  vini  hau- 
stura    pustulis  lt  Gallicanaj  porriginis  testibus  < 

os  sibi  obseri  abvertit.  De  sigmate  m  proinde 
surgit,  ac  plenus  rubore  e  conclavi  secedit.  At 
caesar  ipse  hominis  vicem  haud  mediocriter  an- 
xius  illi  divinam  opem ,  divique  Magni  patroci- 
nium  enixe  implorat.  ttatas  fuis^e  preces,  illico 
monstravit  eventus ,  dum  e  vestigio,  subsidenti- 
bus  vesiculis,  turpis  lues  recessit.  Gratias  de-  E 
hinc,   ut    par   erat ,    actte    anno   praiter  propter 

MCDXCVII. 

Eadem  impetigo  civem  queradam  Fiesseusem 
cum  omni  familia  corripuerat.  Is,  re  ;.uimadversa, 
seque  suosque  divo  Magno  clam  devovct,  >acrisque 
reliquiarum  ejus  attactihus  admoveri  petit.  Quod 
ubi  impetravit,  testati  sunt  universi,  id  sibi  saluti 
fuisse. 

14  Sed  ad  alia   nunc  opitulandi  genera  con-  ««Wwniiw- 
vertamur.  Trimula  filiola  ruricob-ecujusdam  AVeis-  ta: 
senseensis  n  erat :  eam  oculorum  aBgritudo  adeo  " 
male  habuit,   ut  initio  cacutiret,  ac  paulatim , 

obtusa  penitus  acie ,  cajca  oberraret.  Ipsas  tres 
hebdoraadas  malum  tenuit,  quod  cum  abigcre  vis 
nulla  mortalis  posse  videretur,  parentes  cadestem 
S.  Magni  medelara  edito  voto  et  petierunt ,  et 
obtinuerunt;  statim  quippe  visus  puellula:  ad 
officium  rediit  :  id  quod  oculato  testimonio  ae 
rueruut  Patres  S.  Magni  anuo  mcdxcvh  mense 
Augusto. 

15  Forte  dira  pestis  Fussiaci  armenta  et  gre-  i,estit pecoi-um 
ges  immaniter  populabatur;  neo  erat   spes   ulla  rr"'"r",: 
continuas  stabulorum  atque  pra?sepium  clades  no- 


stra  opitulatione  averruncandi.  Quare  Fiessenses 
communi  consilio  divum  Magnum,  ut  ipse  feral 
suppetias,  oraut,  addito  voto,  vaucam  eidcui 
oblaturos,  quaecumque  sub  vesperam  a  pastu  re- 
dux  portam  urbis  prima  intrasset.  llanc  jussi  no- 
tare  apparitores,  et  iu  monasterium  adductara  ab- 
bati  sistere  :  quod  feceruut  mense  Julio,  circa  diera 
divae  Magdalenae  sacrum.  Factum  deinde,  ut  lues 
penitissirae  extingueretur  o.  Porro  eam  buculam, 
quce  erat  Joaunis  cujusdam  Daxhardii,  dato  pretio 
redemerunt,  imperatis  binis  quincuncibus  iu  sin- 
gula  civium  capita,  quibus  pecus  erat  iu  paseuis, 
annOMCDXcvm. 

10  liursus  alia  hic  ftemina  visu  utebatur  adeo  ",u/' 
debili,  ut  paulatim  ingravesceute  hebetudine  pe-  ahactum  '■ 
riculum  esset,  ne  oculis   prorsus  caperetur.   Vc- 
rum,  ut  sacris  divi  Magni  piguoribus  secuudum 
caput  attacta  est,  pristinam  cernendi  perspicaciam 
recepit. 

17  lu  hac  eadem  civitate  agafoni  cuidam  tquitanaii  .• 
equi  eraut  clitellarii  duo ,  genere  illo  morbi , 
quod  a  verme  nominant,  correpti  uterque.  For- 
te  homo,  ut  equorum  saluti  consuleret,  aliquut 
avena3  modios  admotis  divi  Magni  reliquiis ,  ac 
sacra    precatione    lustrari    curavcrat  ,    postcaque 

iu 


762 


MIRACULA  S.  M 


A.  P.  Rvhin-     in  Alpes,  jumenta  ejusmodi   pabulo,  onusta  pro- 
snnn  pellens  abierat.  Ibi  sole  oceaso,  raontanum  tugru- 

rium  ingreditur;  et,  exoneratisequis,  saccum  foeno 
fartum  humi  sternit,  eique  alterum  saccum  prae- 
dicta  avena  gravem  superimponit,  sui  rerumque 
suarum   securns  :  cum  incendium   repente  exor- 
tum  non  modo  tugruriuin,  sed  etiam  saccum  fcano 
turgidum  baurit,  saeco,  cui  avena  inerat,  illeeso, 
licet  is  sacco  exusto  incumberet.  Equis  prteterea, 
postquam  eadem  avena  pasti  sunt,  pristina  sani- 
tas  rediit. 
per/eufefum         1S  Hohenfurchum  haud  procul  Schonga  p  pa- 
puerivutuu*      ^.us  est_   jbi  ngricola  deg*ebat  perquam  egreg-ia 
subuonna-      vij.tute>  Tn  nujUH  sobole,   quam  ex  conjug^e,  pari 
;1  probitate  fcemina,  numerosam  susceperat,  duode- 

cennis  filiolus  in  cultrura  forte  erectum  adeo 
violenter  prolapsus  erat,  ut  cuspis  a  tergo  inter 
scapulas  ad  pectus  usque  penetrarit.  Parentes  eo 
casu  attonitos,  cum  in  puero  vix  tenues  amplius 
vitse  notarent  reliquias,  omnis  humana  opitulatio, 
operaque  defecere.  At  minime  diu  defuit  caele- 
ste  divi  Magni  auxilinra  :  noctu  quippe  secun- 
B  dum  quietem  patri  objicitur  vir  senio  venerabilis, 
mag^nopere  suadere  visus,  ut  filiolum  divo  Magno, 
in  cujus  aliunde  esset  dominio,  commendaret  : 
id  enim  eidem  saluti  fore.  Ille,  discusso  somno, 
paruit  monenti,  seque ,  natumque  Thaumaturg-o 
nostro  devovit.  Eo  facto  ita  culter  evelli  se  pas- 
sus  est,  ut  neque  sang*uis,  neque  dolor  sequere- 
tur,  imo  nec  ulla  cicatrix  notaretur.  Testatus 
est  insuper  puer ,  ea  parte  corporis ,  qua  pla- 
g*am  acceperat,  se  contrectantibus ,  nullam  sibi 
inde  creari  molestiara.  Exercuit  hanc  mirabilem 
medelam  divus  Magnus  iu  autumno  auni 
mcdxcviii. 
dxmonit  inft$-  19  Daemon  quoque  cselestis  Patroni  nostri  vi- 
tattoHcs  depui-  pefi  f  ut  saepe  a]j;ls  (  expertus  est  anno  mdvii  , 
quando  bominem  quemdam  dira  obsidione  pressit. 
Solebnt  is  prodire,  dextram  laevamque  lapidibus 
armatus,  ac  more  leonis  rugiens,  obviis  quibusque 
interitum  minari,  et  intentare  Caeterum  a  parenti- 
bus  et  cognatis  ad  reliquias  divi  Magni  ductus,  ab- 
jectislapidibusoranera  furorera  exuit  :  dies  postea 
complures  a  templo  avelli  impatiens  ,  Sospitatorem 
siuim  calidissime  oravit,  neab  orcoseporro  infesta- 
ri,  furiarique  sineret. 

r  ANNOTATA. 

8  Pie  sane  :  quamquam  in  similibus  non  facile 
miracuhtm  agnoscatur ,  nisi  ea  messis  ubertas 
fuerit,  ut  sine  miraculo  aut  potius  bene/icio  ha- 
beri  non  soleat. 

b  Id  est  infelici  mercatura  :  Mercurius  a  genti- 
Ubus  credebatur  mercalurm  pr&esse. 

c  ldest,  moriturre  :  quod  autem  subdit,aA  plures 
advigilaretux,  aut  voces  HLv  ad  plures  significant, 
multos  ipsi  adstitisse,  aut  mendose  expresste 
sunt. 

d  Urbs  Germanuv  in  Sueviaatque  in  ipso  iimite 
Bavarue  et  ducatus  Neoburgensis  condita  ad  Da- 
nubium,  ubi  fiuvium  Vernitium  recipit. 

e  Fuessam,  utasserit  abbas  Henricus  in  anno- 
tationibus  suis  Mss.,  in  quibus  hoc  ipsum  mira- 
culum  seu  beneftcium  narrat,  notans  Donawer- 
dam  viginti  et  uno  milliaribus  a  Fuessensi  oppido 
distare. 

f  Id  est,  verso  deorsum  capite. 

g  Eadem  prorsus  refert  laudatus  abbas  Fues- 
sensis  Henricus. 

h  Incolis  Kautfbeuru ,  urbs  parva,  sed  im- 
perialis  in  Suevia,  in  Algex  tractu  ad  Werta- 


\GNI  ABBATIS. 

cum  amnem,  quinque  milliaribus  Germanicis  %n  p 

Ortum  distans  Memminga. 

i  Lucina  a  gentilibus  partui  prieesse  fingeba- 
tur.  Sed  cur,  obsecro,  profana  luvc  impii  pa- 
ganismi  numina  sacrarum  rerum  narrationi  in- 
seruntur ? 

k  Maximitianus  I,  Frederici  III,  aliis  IV, 
imperatoris  filius,  archidux  Austrige  et  impera- 
tor. 

1  Odoricus  Raynaldus  Annal.  Eccles.  tom. 
19  ad  annum  1495  scribit  ,  luem  veneream 
sub  prsefato  Maximiliano  in  Germania  viguisse. 
Eodem  ,  inquit  ,  tempore  ,  qno  in  Italia  lues 
venerea  g;rassata  est,  etiam  in  Germania  scorta- 
tores  afflixit,  atque  a  piis  existimatum  est,  eam 
pestem  ad  blaspheraorum  in  g-aneis  et  lupanari- 
bus  lascivientium  coercendara  licentiam ,  divi- 
nitus  iramissara ,  adeo  ut  Maximilianus  caesar 
novo  casu  percitus  sanctionem  in  blasphemos  edi- 
derit. 

m  Sig*ma  hic  pro  mensa  usurpatur ;  est  autem 
proprie  ipse  lectus ,  in  quo  veteres  mensx  accum- 
bebant,  in  modum  5  stratus.  Hinc  Martiatis  lib. 
10  ,  epigrammate  48  de  convivio ,  convivisque 
agens,  sic  canit  .* 

Stella  ,    Nepos  ,    Cani ,    Cerealis  ,   Flacce  ,    ve-  ™ 
nitis  : 
Septem   sigma   capit ,  sex   sumus ,  adde  Lu- 
pum 

n  "Weissensee  vicus  est  haud  procul  ab  urbe 
Fuessensi ,  secundum  geographicam  tabulam 
Frederici  De  Wit. 

0  Simile  prorsus  beneficium  Fuessensibus  rur- 
sum  obtigisse  ano  1743,  ex  litteris  P.  Columbani 
Zeiller,  ejusdem  abbatite  ccenobitde,  diximus  in 
Comment.  num.  139. 

p  Alias  Schong-avia ,  incolis  Scongaw ,  oppi- 
dum  est  in  Bavaria  superiori  ad  Lycitm  amnem, 
tribus  cum  dimidio  miliiaribus  Germanicis  Fues- 
sa  dissitum,  nisi  errent  laudatm  tabidce  F.  De 
Wit. 


CAPUT  II. 

Divina  vindicta  in  Sancti  contempto- 
res,  varii  morbi  sublati  usu  reli-  V 
quiarum,  baculi  mirabilis  vis  con- 
tra  insecta. 


Verum    queraadmodum    divus    Magnus    ad   se 
confug-ientibus     hucusque     prompte    adfuit  ,   „"**"  ('""' 
ita  in  sui   contemptores   acriter  qnandoque    vin- 
dicare  visus  est,  id,  quod  ex  eventibus  jam  me- 
morandis  monstrabitur.   In   vicinia   Staingadii  a,  a 

quod  est  monasterium  Bavariae ,  rustici  consul- 
tabant  inter  se  ,  an  non  ex  re  ipsorum  esset , 
si  divi  Magni  reliqui»  per  ag-ros  ( ut  fieri  asso- 
let)  seg-etibus  conservandis  circumg-estarentur  ? 
Nonnulli,  qui  easdem  reliquias  afferri  curave- 
rant,  id  plane  volebant  :  caeteri  tamen  omnes 
dissenserunt  :  sed  grandi  malo  omnium  :  statim 
enim  altero  die,  orta  tempestate  saevissima  ,  to- 
tam   ilhs  spem  anni    g-rando  pessumdedit ,   anno 

MCDXCVII. 

21   Diem   divo  Mag-no  ab   Ecclesia  b   sacratum  0 

quosdam 


A 
in  Sancti  con~ 
temptore$ 


'  (,  duorum 
\  irorum 


ejusque  fest.r 
dieiviolatores; 


somiscampanv 
aercaspotesta- 
tes  coercet. 


I  inuiii  tn 
Sancti  calicc 
benedlctum 
rermes  expct  ■ 
tit: 


DIE  SEXTA 

quosdam  jam  olim  feriando  honorasse ,  itaque 
noxia  insecta  ab  agris  suis  avertisse  ;  eos  autem, 
qui  id  facere  decressent ,  nec  tali  hoc  decreto 
stetissent,  gravibus  arvorura  cladibus  fuisse  raul- 
ctatos,  a  majoribus  nostris  accepimus.  Ejusce 
rei  unum  saltem  e  pluribus  exemplum  memore- 
mus.  Non  procul  Prochenzella  c,  in  dicecesi  Con- 
stantiensi,  Mathaeus  Mock,  et  Michael  Weishaupt, 
ut  divus  Magnus  agros  ipsorum  a  populatione 
vermium  patrocinio  suo  tutaretur,  die  ejus  festo 
ab  opere  faciundo  sese  continere  statuerant, 
idque  reipsa  praestiterant  :  inde  plane  factum,  ut 
a  noxiis  animalculis  nihil  detrimenti  acciperent. 
Sed  vir  quidem  nobilis  ,  cum  ejusmodi  religio- 
nem  insuper  haberet  ,  id  non  impune  tulit  : 
nam  in  agro  illius,  qui  segetes  duumvirum  * 
memoratorum  interjacebat  medius,  vermes,  quid- 
quid  excreverat,  depasti  sunt,  anno  hdcxvi  nar- 
ravit  D.  Urbanus  Lidel,  id  loci  parochns,  vir  fide 
dignus. 

22  Anno  mdxxviii,  ipso  die  divo  Magno  sa- 
cro,  sub  horam  septimam  vespertinam  ,  grando 
cecidit  adeo  vehemens  et  copiosa ,  ruente  plus- 
quam  mediara  horam  glaciato  imbre,  ut  decimo 
post  die  adhuc  ejus  pilae  ,  ac  crustge  passim  in- 
venirentur.  Caeterum  ea  tempestas  fere  oppidum, 
ac  campum  Fuessensem  verberavit :  id  ideo  fa- 
ctum  creditur  ,  quod  cives  eum  diem ,  qui  si- 
mul  Dominicus  erat ,  celebratis  nundinis  profa- 
nasseut. 

23  Forte  anno  mdlxiv  pauper  quidam  ope- 
rarius  Joannes  Spetel  nomine,  Weissenseia  ori- 
undus  ,  in  valle  binis  sylvis  interjecta ,  media- 
que  hora  circiter  a  coenobio  S.  Magni  dissita,  die 
quopiam  ssstivo  foenum  rastro  corradebat;  cum, 
densatis  in  tempestatem  nubibus,  fulgure  toni- 
truque  minacem,  vox  graudis  auribus  hominis  ex 
altero  monte  per  abietes  allapsa  est  hortantis 
quempiam  :  Verbera ,  verbera;  et  alterius  e  re- 
gione  inter  densas  arbores  respondentis  :  Non 
possum,  non  possum  :  quia  canem  S.  Magni  la- 
trantem  audio.  Qua  metaphorica  periphrasi  im- 
pjus  ille  campanam  indigitavit ,  quae  S.  Magni 
dicitur,  tum  in  turri  sonantem  ,  testatusque  lu- 
culenter  est,  ejus  sonito  magorum  ,  sagarumque 
conatus,  in  hominum,  aut  frugum  perniciem  tem- 
pestates  coucitantium  ,  irritos  reddi.  Est  autem 
hsec  campana  dicata  S.  Magno  ,  ejusque  cruce 
initiata. 

24,  In  eadem  parochia  Fuessensi  Weissenseia 
vermes  intestini,  incertum  unde  enati,  ventrem 
puellse  eujusdam  insederant,  assidueque  morsi- 
cando  cruciabant  acerbissime  :  strenue  quidem 
tentata  sunt  plura  medicamina,  ut  sede  sua  ex- 
pellerentur  diri  indigenae;  sed  nihil  profectum. 
Denique  parenti  vicem  filiolae  multum  anxio 
mens  injecta  est  medelam  accersendi  a  S.  Magno. 
Venit  igitur  Fuessam,  emptumque  vini  sextarium 
affert  patri  sacrorum  custodi,  orans  majorem  in 
modum,  ut  is  fundat  in  calicem  S.  Magni,  lu- 
stretque  adhibita  ejus  cambatta,  et  precatione 
ritns  consueti.  Obsequitur  agricohe  desiderio  cu- 
stos,  finitoque  negotio,  vinum  ei  reddit  in  suam 
langunculam.  Quam  ut  domum  retulit ,  filiola 
inde  pota  primum  leni  sopore  demulsa  est,  paulo 
vero  post  habuit  melius ;  ac  demum,  egesto  ver- 
mium  vivorum  ingenti  glomere ,  penitissime 
convaluit:  sed  neque  destitit ,  quoad  vixit,  tan- 
■tum  iu   se  Dei,  et  S.  Magni    beneficium  praedi- 


SEPTEMBRIS. 


7*3 


care 
o. 


5   Rursus  in  eo   pago  Weissenseia  pauperem 
puellnlam  ,    Joannis    cujusdam    Doser,    et  Ann® 
Septenibris  Tomits  II, 


conjugis  filiam,  Afrara  nomine,  octo  oirciteran- 
nbs  natam,  gravis  morbus  non  tantum  acerbis 
exercebat  doloribus,  sed  et.  quinque  diebus  elin- 
guem  reddiderat.  Pluribus  consiliis  ad  frtmgen- 
dam  mali  saevitiam  infeliciter  adhibitis ,  Anna 
Margarita  Weldia,  illustri  loco  fflemina,  conjiinx 
Wolfgangi  Simonis  Remersthalii,  qui  tum  arci 
Fuessensi  pra^erat,  hortata  est,  ut  misellie  quid 
vini  e  calice  S.  Migni  prseberetur.  Quod  ubi 
factum,  usque  adeo  increvit  dolorura  immanitas, 
ut  virguncula  violenter  incurvata ,  mutataque 
in  tetrum  nigrorem  facie,  sui  dissimilis  horrorem 
spectantibus  incuteret.  Loqui  deinde  coepit,  remit- 
tende  nonnihil  cruciatu.  Post  alterum  haustum 
visa  est  habere  meliuscule.  Denique  a  mstre  a 
templum  S.  Magni  adducta,  et  e  calice  ejusdem 
tertium  pota  ,  morbi  insolentiam  omnem  paula- 
tim  ablegavit. 

26  Eadem  potio  salutem  attulit  Marise,  fiiio- 
la^  duodecenni  viduae  cujusdam  Fuessensis,  quae 
uxor  fuerat  Mathaei  Winter.  Ea  puella  menses 
duodeviginti  circumferebat  ventrem  fcede  infla- 
tum  ac  turgidum.  At  ubi  bibit  e  calice  S.  Magni, 
tumor  rescedit, salvamque  et  incolumem  reliquit, 
anno  mdcxxvii,  mense  Septembri. 

27  Griienbachium,  quod  est  juris  Austriaci  in 
agro  Brigantino,  allatse  reliquiae  S.  Magni,  adhibi- 
tis,  ut  mos  habet,  saeris  ritibus,  insecta  quidem 
strenue  sustulerant  :  verum  hospes ,  apud  quem 
diverterat  P.  custos  ,  vicem  filioli  lugebat  ,  cui 
vel  maxime  opus  adhuc  erat  ope  medica  S.  Ma- 
gni.  Erat  is  puer  decennis,  Andreas  nomine, 
lenta  morbi  tabe  usque  adeo  exhaustus,  emacia- 
tusque,  ut  spirantis  cadaveris  potius,  quam  vivi 
hominis  referret  speciem.  Omnes  latebat  origo 
mali  :  unde  non  deerant,  qui  stygia  accusarent 
maleficia.  Iiic  ergo  talis  puer,  cui  nec  spes  sanita- 
tis  recuperandse,  nec  vitae  diuturnioris  superabat, 
monitus  a  parentibus,  reliquias  S.  Magni  adesse, 
ingens  continuo  desiderium  bibendi  ex  Divi  calice 
concepit.  Ut  voti  compotem  fecit  P.  custos  ro- 
gatus  a  parentibus  ,  paucos  intra  dies  salvum, 
sospitemque  se  vidit.  Contigere  haec  sub  annum 

MDCVII. 

28  Joanni  praeterea  Neumayr,  civi  Fuessensi, 
ejusmcdi  haustus  saluti  fuit.  Is  opificio  pellio , 
cum  die  quodam  domum  rediisset  oppido  famelicus, 
in  fragmen  panis,  quod  agglutinatam,  incertum 
quo  casu,  habebat  acum  (operis  pellicei  faciundi 
instrumentum  J  incidit ,  idque  una  cum  acu  im- 
prudens  tngessit  latranti  stomacho.  Ulioo  sensit, 
quam  inauspicato  gulse  litasset.  Verum  nec  ra- 
tio  suppetebat ,  nec  consilium  a  devorata  acu 
corpus  liberandi  citra  noxam.  ln  angustiis  his 
talibus  probi  quidam  homines  viro  authores  sunt, 
ut,  si  malo  invenire  medicum  vclit  ,  opem  S. 
Magni  imploret.  Paret  ille  lubens  ac  volens  , 
conceptaque  de  noxiis  poenitudine,  et  confi- 
tendi  decreto  ,  potum  e  thauranturgo  calice 
petit.  Eo  praebito  ,  statim  advertit  acura  ( etsi 
non  citra  dolores  ,  attamen  moderatos  )  ad  ima 
alvi  descendero :  quam  et  postridie  sub  meridiem 
egessit  illassus  d.  Fuit  is  dies    2   Octobris  anno 

MDCXXII. 

29  Cum  annoMDcxxxn  Sueci  e  Fussiacum  occu- 
passent,  caenobitre  S.  Magni  cum  ejusdera  reliquiis 
Silzium,  quod  estin  ValleLycatica/*,  se  receperant 
perfugiicausa.  Erat  tum  D.  Joanni  Henseler,  paro- 
cho  loci,  ancilla,  quam  oppido  infestabantintc^tini 
quidam  dolores.  At  ex  calice  S.  Magni  bibisse,  eos 
depulisse  fuit.  Id  factum  mense  Julioanni  ante  no- 

tati. 

102  SOKinsavia 


A.I\B.«,- 

m-ict. 
'jrane*  d>m- 
t-um  pwttta- 

rum 


morboi  fuaat 


iijnotum   pne- 
ri  maium 
tollit. 


arum  cum  C&n 
diglutitam 
expellit  ; 

F 


intetSino»  dn- 

(oret  totlil. 
c 
f 


A.  P.  Bunt- 

kTUAER. 

.  I qua  baeulo 
Sancti  luttra- 

ta,  OgrOrwn 
intccta  abigit. 
9 


Vaupcrcuta 


764 

30  Kinsavia  g  est  in  Boica  infra  Sehongam.  EJjus 
pagi  agrestes  aute  annos  jam  xxxvi  pro  singu- 
lari  sua,  qua?  in  S.  Magnuin  ferebantur,  fidueia, 
aquam  sacra  cambatta  lustrari  curaverant,  inque 
cuprea  urna  clomi  asservabant,  rati,  nullum  ad- 
versus  infesta  agris  insecta  esse  hao  unda  pras- 
sidium  potentius  :  in  quo  sane  minime  decepti 
sunt;  nam  toto,  quo  aqua  durabat,  tempore  ni- 
hil  insectorum  notabatur.  At  ubi  anno  mdcxxiii 
fervor  asstatis  praeter  raorem  calidas  exsiccavit 
urnam,  iterum  comparuit  nota  frugum  pestis. 
Quare  aliam  id  genus  aquam  procurarunt  iidem 
pagani.  Ha3C  S.  Magni  opitulatio  h  antea  inco- 
gnita  innotuit  iv  Octobris,  anno  memorato,  cura 
ejusdem  reliquias  late  per  Sueviam  et  Boicam 
circuraferebantur. 

31  Virgo    qmedam    Sabina    Wagnerin ,  gente 


MIRACULA  S.  MAGXI  ABBATIS 


ifl  Helvetia 
i 


't  Staingadii 
ffl  liavaria 
msecta  nvxia, 


vovens  munus  B0jcaj  Marbachii  nata,  Eberfingse,  qui  Boica?  su- 

cmendican-        ,     .    .  ...  .  ... 

dum  acer-       balpinae  pagus  est,  multis  anms  pauper  ancilla, 

bittimitven-     doloribus  adeo  saevis  intra  copus  cruciabatur,  ut 

tris  dotoribut    serpente  non  uno    assidue   morsicante  sibi    foeta 

iberatur,        videretur.   In  ea   calamitate  ad  medicam  S.  Ma- 

gni  manum  confugit ,  edito  voto ,   mappam   aras 

sternendse  curaturam,  oblaturamque,   nummis  in 

id  mendicando  corrogatis,  si  pulsis  doloribusinde 

evaderet     incolumis.      Quara     salubre      cepisset 

B  consilium,  luculente  damnata  voti,  extemplo  di- 

dicit.    Porro  condictam  mappara,   seque  una    in- 

ter  gratiarum  actiones  divo  Sospitatori  stitit  vni 

Decembris ,   anno    mdcxxvu.    Affirmavit    insuper 

rei  gestae  fidem  D.  Nicolai  curionis  Eberfingani 

litteris. 

sancti  bacutus      32  Ad  Helvetos  quoque    et    Iacus   Acroniani  i 

accolas  S.  Magni  reliquia?  anno  mdcxvii  cum  es- 

sent  allatae,  non  tantum  profligarunt  insecta  noxia, 

sed   accidit  insuper,    ut  febrientes  non  pauci  ex 

haustu  vini,  in  salutifero  calice   consueta  preca- 

tione  sacrati,   paucas  post  horas   pristinam   vale- 

tudinem  recuperarent. 

33  Anno  post  Christi  natalem  md  cum  Bene- 
dictinis  Fuessensibus  jus  diceret  abbas  Bene- 
dictus  I  eo  nomine,  cambattam  S.  Magni  P.  cu- 
stos  Staingadium  k  tulit  adversus  erucas,  quae 
olerum  hortos  populari  coeperant.  Einita  suppli- 
catione ,  rituque  caetero,  qui  in  rem  opus  erat, 
prandio  accumbitur,  cum  ecce  tibi  villicus  ejus 
c  coenobii  cursu  et  gaudio  anhelus,  in  triclinium 
irrumpit,  universosque  evocat  spectatum ,  ut 
campe  l  hortos,  oleraque  desererent,  utque  gre- 
gatim  et  turmatim  solum  verterent.  Et  sane 
compertum  est,  non  desitam  esse  fugam,  usque 
dum  universa  evanescerent. 

84  Eadein  cambatta  in  mures  quoque  caelestem 

vim    suam    hucusque    exseruit  multipliciter.    Ex 

pluribus,   qute  referri  possent,  hujus  rei  specimen 

insigne  anno  mdclxxx  Grosaitinga  m  mirata  est. 

In  pagi  ejus  arvis  post  autumnalem    sementem 

mures  enati  erant   tanta  multitudine,   ut    caver- 

nularum  suarum  mfiBandris  innumerabilibustotos 

agros    suffoderent ,    sataque    aut  vorarent  ,    aut 

corrumperent;  imo  indies  latius  extensa  vastitate 

campi   (quem  ibi  vocant)  inferioris,  ne  quiutam 

quidem   partem    reliuquerent  intactam   :   quippe 

quam  et  ipsam  integris  jara  centuriis  insederant. 

Verura  allatus  S.   Magni  lituus  non  tantum  sti- 

tit  populationes  myocephalorum  w,   sed  insuper 

cladem  ejus  arvi  compensavit  cum  fcenore,  pro- 

ventuque   id    loci    inaudito.    Cumulatius    tamen 

multo,  quam    pagani    eaateri,    eam  Dei,   Divique 

liberalitatem  persensit  quidam  Christophorus  Mair 

caupo  tabernarius,   cujus  ternorum  jugerum  se- 

g-es  ssstate   insecuta    adeo  densa  fuit,  et  opima, 


nlibi  Minrvj 
fiigat. 


ut    quadraginta    omnino    aliorum    restimationem   j > 
cequarit.  Id  quod  idem  tura  voce,  tura  datis    ad 
P.    custodem   litteris ,    asseverantissime    testatus 
est. 

35  Cum  Ursula  Heblerin  Gerwangas  nata ,   fon-  MUtier>mt 
tica  o  quadam  corporis  calamitate  periculose  con-  invocatum 
flictaretur,  et  ipsa  et  maritus  GeorgiusWeinhart  San^mgravi 
salutem    S.  Magno   institit    commendare  ,   quam  i  o«fU ; 
potuit,  enixe.    Audiit  extemplo    supplices  Divus, 

et  malum  id  omne  abegit  ab  Ursula  :  Quae  una 
cura  eodem  marito  salvam  ac  sospitern  caslesti 
Medico  se  stitit,  anno  mdclxxxi  ,  xv  Fe- 
bruarii. 

36  Georgius  Schnidele   Berwanga?  *  ,   qu»3  est  imviot.ulo 

in  Suevia  ,   ludimagister ,   dextra   aure ,   quoe  du-  Sanai  auxiiio, 
dura  obsurduerat,  nihil  penitus  percipiebat.   Sed  a''"'a  "u''e 

,.         n       .  ...  .      .,  surdus  audi- 

neque  ratio  ulla  jam,    aut    consnium  ,    plunbus  ( 


Probstriad 


lapsu  pericii 
tans  subito 
sanitatem, 
recipiunt. 

V 


nequicquam  initis,  occurrebat  usum   illius   recu-  'Bcrwanj; 
perandi.    Forte  accidit,    ut    cambatta    S.  Magni 
eo     locorum     adversus   populationes    insectorum 
deferretur  :    quod   ubi    accepit    Georgius  ,     nihil 
habuit  antiquius,    quam  ut    Divum   imploraret , 
opemque  precaretur.    Eam  vero  brevi    prsestitam  E 
sensit.   Nam    paulo    post ,    cum    Lembfriziam  *  *  LentsfrUl 
pergeret,   repente    animadvertit ,    aurem  ad  ofB- 
cium    rediisse   :    quemadmodum  anno   mdclxxxv, 
i  Augusti   ipse    exposuit     P.   custodi ,  binis  pa- 
rochis  et  Berwangensi,   et  Probstriedensi  *  prse 
sentibus. 

37  Vilsii  p  quEedam  Maria  Ostlerin ,  ancilla  Puclla  ex 
Joannis  Hofs  Zythepsae  q  fuit.Haec  anno  mdclxxxiii, 
ix  Septembris  e  foeni  plaustro  impetu  cerealis  r, 
qui  resilierat,  mali  repercussa,  cum  bis  decidis- 
set  ,  omni  officio  sensuum  aliquamdiu  jacuit  de- 
fecta.    Unde  et    a    circumstantibus    (  quos    inter  p 

Andreas  GeisenhofT  civis  Fuessensis  ,  itidem  Zy- 
thopaeus ,  erat )  jam  decessisse  credi  coeperat. 
Verum,  notatis  post  aliquod  temporis  intervallum 
quibusdam  vitse  vestigiis ,  domum  portata,  et 
ultimis  Christiane  morientium  Mysteriis  est  pro- 
curata.  Quinto  deiu  die,  cum  periculum  etiam 
tum  esset  prsesentissimum,  spesque  salutis  nulla 
affulgeret ,  misera  puella  sonum  aeris  campani 
e  turri  S.  Magni,  quod  forte  pulsabatur,  audit , 
statimque  ea  sacri  metalli  voce  ad  fiduciam  in 
Divo  collocandam  mirifice  excitata ,  clamat  in 
hsec  verba:  Jesu,  Maria,  Josephe ,  et  S.  Magne 
juva  me  :  et  cum  dicto  ( creditu  mirabile  !  )  sur-  F 
git  e  strato  sana  et  sospes,  jungitque  se  cEetera? 
familia: ,  inopinato  hoc  ejus  superventu  haud 
secus,  quara  occursu  spectri  cujusdam  attonitae  : 
cum  nemini,  etiam  per  somnium  ,  de  reddenda 
tam  subito  decumbenti  salute  quid  venisset  in 
mentem. 

38  Francisco  Karg,  futori  Porwangii    s,  quod   Ill/anlem  re 
est  juris  Campodunensis  t,   tribus  horis  Ottobura  cens  natam 
dissitum,  xxv  Novembris  anni  mdcliv  filiola  nata  ""»''»*  »'»»- 
erat :  sed   nequaquam  favente  Lucina  u  ■  quippe  lem  subit  Mt 
motus,  aurasque   vitalis ,     eorum  ,  qui   aderant,  27-'°'  ""' 
judicio  ita  expers,   ui  pro  mortua  conclamaretur. 
In  hac    magna    parentum  consternatione   patro-  l 

cinium  auxiliumque  S.  Magni  cum  enixe  fuisset 
imploratum,  pupa  revixit ,  admotaque  fonti  lus- 
strico  nomen  Catharinag  accepit.  Retulit  ha^c  PP. 
Pnori  et  custodi  parens  memoratus,  gratumque 
ob  tantum  beneficium  oblato  dono  ,  institutaque 
noxiarum  exhomologesi  se  stitit  vn  Junii,  anni 
mdclxxxv,  quo  tempore  adhuc  vivebat  et  valebat 
Catharina. 

39  Alter   pedum,   quem  ruperat    infestum    ul-   . 
cus,  Georgium  Hueber   Hochenfurcheusem    sex-  n~Z 
to  jam    anno    inter   acerbos   dolores   dire  crucia 

bat. 


A 


Pucrpera  post 
dixititrnum 
laborem,  epota 
aqua  Sancti 
baculo  lus-tra- 
ta,  feliciter 
enititur. 
w 


Amcntet  simili 
potu 


rationts  usut 
restitud  ; 


infans  ciecw 
cruce  Sancli 
tuttralxis  visu 
tionndtr. 


DIE  SEXTA 

bat.  Et  quamvis  chirurgi  muueri  suo  non  dees- 
sent,  mali  tamen  pertinaciam  expugnare  nequi- 
bant.  Quare  Georgius  missas  jam  faciens  mor- 
talium  medelas,  caslestem  a  S.  Magno  institit  ac- 
cersere,  promissa  Sacrificii  in  ejus  templo  fa- 
ciendi  procuratione,  si  supplicem  audiret  propi- 
tius.  Audiit  sane,  votique  damnavit  :  quod  ille 
penitissime  sanus  coram  edixit,  stetitque  promis- 
sis,  et  gratias  de  beneficio  retulit  xxiii  Augusti 
anno  mdclxxxiv. 

40  In  vicinia  ccenobii  Vinearum  to  mulier 
quaedam  aliquot  diebus  nequicquam  parturiit  ; 
quidquid  demum  humani  afferretur  auxilii.  Ve- 
rum,  simul  ac  haustum  accepit  de  sacra  aqua  S. 
Magni,  salva  peperit.  Narravit  P.  custodi  anno 
mdclxxxv  sacerdos,  qui  sanctimonialibus  parthe- 
nonis  Paintensis,  de  Cisterciensi  familia,  tum  erat 
a  confessionibus. 

41  Potus  e  calice  S.  Magni  praebitus  usum 
quoque  rationis  restituit.  Anno  namque  mdcxciv 
filia  vidua3  cujusdam  e  parochia  Werttachensi  x 
in  a?de  Thaumaturgi  comparuit  una  cum  matre  : 
quam  puellam  jam  adultam  magica  (  ut  credi- 
tum  est )  maleficentia  omni  propemodum  men- 
te  everterat.  Et  sane  eo  jam  deducta  erat  vesa- 
niae,  ut  in  aquas  se  daret  pracipitem  non  semel, 
periissetque  submersa  nisi  tempori  fuisset  erepta. 
At  quam  primum  hsec  misera  sacrum  ex  Divi 
calice  sumpsit  haustum,  sensit  malum  decedere, 
dixitque  plena  gaudii :  Jam  optime  habeo.  In 
dies  dein  magis,  magisque  vim  exserente  caele- 
sti  potione,  sana  mens  plenissime  rediit.  Quod 
novit  universa  id  loci,  quo  virgo  degebat,  vicinia, 
idque  ipsa  internuntio  curione  Cellensi  y  significari 
curavit. 

42  Nesselweugliura  ,  quod  vocatur,  aliquot 
horis  Fussiaco  dissitum  est.  Ejus  loci  caupo  Tho- 
mas  Tauscher  spatio  temporis  haud  exiguo  im- 
pos  aDimi  cum  egisset  ut  plurimum,  in  veram 
denique  incidit  amentiam.  Oppressus  hac  tali  cala- 
mitate,  venit  in  templum  S.  Magni  ductu  aliorum 
vicem  viri  miserantium,  mense  Decembri,  anno 
mdcxcvii.  Ibi  sacerdos  sacra  prius  exhomologesi 
(  ut  potuit  per  intervalla  lucida)  rite  expiatum 
pastumque  divino  Epulo,  potu  ex  calice  Thauma- 
turgi  refecit,  cambattaeque  lustravitattactu  seeun- 
dura  caput.  Inde  factum  est,  ut  in  dies  haberet 
melius,  ac  paulatim  ratiouis  usum  integre  recu- 
peraret.  Id  quod  et  ipse  postea,  et  alii  fecere 
testatum.  Sed  alterius  ruraus  generis  opitulationes 
memoremus. 

43  Eodem  anno  P.  custodi  infans  praesenta- 
tus  est  corpusculo  misere  contorto,  et  oculis 
captus,  quique  lucem,  in  quam  editus  fuerat, 
talpa  caecatior  non  cernebat,  Eum  ubi  ille  S. 
Magui  crucicula  lustravit,  teuebras  omnes  in- 
tegrum  visu  exuisse,  fidem  postea  uterque  parens 
fecit. 

ANNOTATA. 

a  Staingaden  Ordinis  Prsemonstratensis  coe- 
nobium  est  in  Bavaria,  duobus  circiter  milliari- 
bus  Bavaricis  ab  urbe  Fuessensi  secundum  Ta- 
bulas  Meriani. 

b  Si  per  ecclesiam  intelligat,  Ecclesiam  univer- 
salem,  ut  quidem  vox  illa  accipi  solet,  edoceri  cu- 
pio,  quando  illum  universa  Ecclesia  celebret :  id 
enim  hucusque  deprehendere  nequivi. 

c  Prochenzell  pagus  est  in  episcopalu  Constan- 

tiensi  • 
^piequidemexpidsionem  acus  pellio  iste  ac- 


SEPTEMliRLS. 


705 


ceptamretulit  S.  Magno,  et  re  ipsa  ipsi  potuit  de~  a 
bere  :  verumtamen  id  etiam  naturaliter  fieri  po- 
tuit,  prseserlim    cum  non  sine   doloribus  eam 
acum  ejecerit. 

e  De  bello  Suecico  sub  Gustavo  Adolpho  Sue- 
corum  rege,  illatisque  Germanise  sacrarum  re- 
rum  profanationibus  scriptores  obvios  consulere 
licet. 

fln  Vita  Germanica  est  Silts  in  Innthal. 

g  In  laudata  Vita  dicitur  Kinsen.  Porro  Schon- 
gavia  est  ad  amnemLycum  in  Bavaria. 

h  Intellige  oyyiinl^ioneia  per  praedictam  aquam, 
nam  usus  baculi  contra  ejusmodi  insecta  longe 
est  antiquior. 

\Lacum  Gonstantiensem,  vulgo  Booden  zee,  de- 
signat. 

k  Adi  dicta  superius  lit.  b. 

1  Campe  a  Graeco  /.ay.-r,,  eruca. 

m  In  Vita  Germanica  scribitur  Grossaitingen  : 
ignotus  mihi  est  istepagus. 

n  Id  est,  murium  :  vox  Grseca  est  conflata  ex 
fxO;  mus,  et  y,izotlTi  caput. 

o  Sonticus  morbus  usurpatur  pro  quovis  mor- 
bo,quo  a  rebus  agundis  impedimur  •.  aliquando 
etiam  morbum  comitialem  denotat :  utrum  horum  E 
scriptor  indicare  voluerit,  nequeo  divinare. 

p  In  Vita  Germanica  dicitur  Vils  parvum 
quidem,  sed  valde  privilegiatum  oppidulum  iu 
confiniis  Tyrolis :  Fredericus  De  Wit  in  tabu- 
la  Circuli  Suevici  Vils  locat  in  episcopatu  Au- 
gustano  in  confiniis  Bavarix  et  Tyrolis  uno  cir- 
citer  et  dimidio  milliari  Germanico  ab  urbe 
Fuessa. 

q  Id  est,  cerevisiaB  coctor,  a  zythum  cerevisia  et 
7T£7T7&)  coquo. 

v  Per  cerealem  malum  denotare  videtur  malum, 
quo  foenum  currui  impositum  cohibetur,  ne  deci- 
dat.  In  Vita  Germanica  dicitur  Maria  Osterling, 
hocmalo,  forte  laxato  fune,  quo  coercchalur,  in 
altum  projecta  in  eumdem  recidisse,  indeque  rur- 
sus  in  terram  jactata. 

s/n  Germanica  Vita  vocatur  Berwangen. 

t  Campoduuensis  tractus,  vulgo  Stifft  vou  Kem- 
pten  est  in  Suevia  ad  Ilarum  amnem,  juxta  di- 
tionem  episcopi  Augustani,  estque  juris  abba- 
tis  Campodunensis,  qui  inter  principes  imperii 
locum  habet. 
u  Apage  cum  profanis  istis  deastris.  „ 

w  Vita  Germanica  habet  Weingarten.  Est  au- 
tem  Weingartense  ccenobium  Ordinis  S.  Benedi- 
cti  liberum  et  imperiate,  in  dicecesi  Constantien- 
si,  vix  medio  milliari  a  civitate  Ravenspurgo. 
Mous  vinearum  etiam  appellari  solet,  teste  Gabrie- 
le  Bucelino,  ejus  loci  ccenobita,  in  Germania  sa- 
cra,  eo  quod  sacellum  auhv  regise,  quse  in  istud 
monasterium  conversa  est,  S.  Martini  in  vineis 
diceretur. 

x  Wertach  vicus  est  Suevuvin  tractu  Campodu- 
nensi,  adfluvium  cognominem,  qui  Latine  Virdo 

dicitur. 

y  In  Tabulis  Fredericide  Wit,  collocatur  Cell, 
duobus  miltiaribus  a  Wertach. 


p.  b»»..- 


CAITT 


7CG 


MIRACULA  S. 


A.i*.   liwiN 

9TIBEK. 


CAPUT   III. 

Lues  pecudum  abacta,  cegri  curali, 
insecta  e  domibus  expulsa,  \Lyci 
exundationes  repressce,  varia  be- 
neficia   impetrata. 


Petti$pecu-  jn  stabula  Georgii  Anaser  Burgbergensis  a  ex 
dum  subito  dc-  Isundhofica  b  paroecia ,  ignota  qusedam  lues 
putta   a  aliquot  annos  grassata,  raagnas  clades  invexerat, 

h  Nam  pecus  ea  correptum  cogebatur  emori,  tametsi 

adhibitum  fuisset,  quidquid  avertendo  exitio  fore 
videretur.  Satur  denique  tristium  damnorum  Geor- 
gius,  votum  nuncupavit  Eussiacum  iturum  se,  in- 
que  aede  S.  Magni  facta  noxiarum  exhomologesi, 
epulo  Eucharistico  accubiturum,  si  suo  ispatroci- 
nio  fiuem  calamitatidaret.  Dedit  e  vestigio,  utanno 
13  mdcxcviii,  xxix  Aprilis  aifirmavit  idem  Georgius, 
cura  voto  se  exsolveret,  testatus,  integrum  jam  inde 
quadriennium  nihil  morbi  in  pecore  suo  notatum. 
Condixit   praeterea ,  quse   voto   promissa    eo    die 
peregisset  ,  quotannis    peracturum  ,    quoad  vita 
suppeteret. 
nexdunex         45  Parochiani    Mittelbergenses   c  jam    a    tem- 
\tab\di»,  DOre   avorum    memoriam    superante   ad    S.   Ma- 

gnum  quotannis  publice  supplicatum,  salutatum- 
que  ire  solitant,  sane  perquam  frequentes.  Cum 
anno  mdclxix  obsecuti  huic  mori  suo  domum 
redirent,  multus  inter  eos  sermo  erat  de  variis 
morbis  ,  aliisque  calamitatibus.  Dehinc  ,  quse- 
nam  adver.sus  unumquodque  malorum  praesidia  aut 
remedia  adhibenda  ,  quorum  potissime  Divorum 
patrocinia  imploranda,  ultro  citroque  rogitabant, 
aliis  hoc,  aliis  aliud,  ut  fieri  amat,  in  medium 
proferentibus.  Fervente  amico  hoc  certamine  inter 
csetera  memorabatur,  variis  locis,  imo  et  in  vici- 
nia  grassari  jam  saevos  morbos  pecorum.  Audiit 
rf  hffic  quidam    Joannes  Bock  Kressanus  d,  itidem 

parochianus  Mittelbergensis  ,  consternationem 
inter  haud  levem.  Unde  mox  edito  voto  stabula, 
*  caulasque  suas  S.  Magno  concredidit.  Quam  hoc 
consilium  e  re  viri  fuerit,  comprobavit  eventus  : 
omne  quippe  pecus  ejus  a  lueperstitit  intactum  et 
incolume,  qu;e  talis  sors  vicinis  uequaquam  obti- 
git. 
Exlatenm  tfG  Eundem  Joannem  Bbck  anno  mdclxx  calidi 

'!!l!Z!^!!Z    eenns  morhi>  auctis  laterum  doloribus  sociati,  qui 
rictitant,  fac-  mult°s  ex  meraorata  parochia  Mittelbergensi  tum 
to  voto,  e vtf-    corripuerat,  lethoque  dederat   nou  paucos,  extra 
ttffh  $ahaiur ;  Spem  vitie  ulla  mortalium  ope  conservanda?   col- 
locavit.  In  supremo  discrimine  Joannes  patrocinio 
S.  Magnij  quem  rebus  suis    adeo    habuerat  pro- 
pitium,    se    quoque    committit  ,     edito   Sacrificii 
voto.  Et  ecce  tibi    coutinuo    dolores  undique   re- 
mittere,    et    valetuuo    pristina   paulatim    reverti 
tota. 
fwntapuert         47    Filiolus    Jacobi    Mayr ,     lanii    Euessensis 
mtumsubito     fult  Jonnnes  nomme.    Is  m   hermam  ruptus,  do- 
curata:  lores    oppido    ingentes   perpetiebatur.    Cum    no- 

cte  quadam  tumor  solito  grandior  appareret 
cruciatusque  exacuerat  usque  adeo,  ut  pericu- 
lum  esset,  ne  puerulus  fereudo  impar,  ac  ve- 
lut  in  rabiem  actus  moreretur,  accersita  est  avia 
Regina  Mayrin.  H»o  ubi  venit,  nepotuluinque 
immaniter   ejulantem    dire  excruciari  conspexit; 


MAGNl  ABBATIS 

continuo,  0  sancte  Magne,  exclamat,  miserere  D 
hunc  missellum  !  quamprimum  illuxerit  crasti- 
nnm  mane,  tuis  houoribus  Sacrificium  ut  fiat,  cu- 
raturam  me  recipio.  Sic  illa  :  at  Joanues,  sedatis 
mox  doloribus,  Avia,  iuquit,  intestina  sedi  suae 
jam  reddita  sunt.  Unde  omnibus  gaudii  plenis 
summo  mane,  ut  Regina  S  Magno  promiserat, 
sacrificatum  est.  Caeterum  hiernia  citra  ullam  hu- 
mame  curatiouisopitulatioiiemevanuit,nec  uuquam 
rediit  Joanni  per  reliquam  vitam  ,  quamvis 
idem  postea  adultiorAugustae  Vindelicorum  septem 
auuis cella3  viuarias  ministerio,  ac  deinde  Zythopoeise 
e  admotus,  iu  tollendis  portandisque  oneribus,  cor-  c 

poris  viribus  strenue  uteretur.  Rogatus  quoque, 
num  molestia^  quid  ex  illa  veteri  ruptione  sen- 
tiret  aliquando,  praesertim  cum  coelum  variaret  ? 
negavit,  dixitque,  ita  se  valere,  ac  si  nihil  ejus- 
modi  vitii  unquam  contraxisset.  Haec  parentes 
ejus  Joannis  testati  sunt.  Porro  curationem  illam 
patrocinio  suo   exercuit  S.   Magnus  anno   itidem 

MDCLXX. 

48  Adversus    nephritidem    quoque    S.   Magnus  nephrttit alte- 
medelam    tulit.    Ea   semestrem    filiolum    Josephi  ria98ana,a- 
Holhund,  molitorisLuimosensis  e  Seegensi  /"paro-  / 
chia,   usque  adeo  corripuerat  violenter,  ut  ternis  ^ 
omnino  hebdomadis  lotium  sisteret.  Acerbissimura 

doloris  sensum  satis  superque  prodebat  assiduus, 
isque  vehementissimuspuelli  vagitus.Miserabantur 
quidem  parentes,  cognatique  maxime  ;  at  opitulari 
misello  non  valebant.  Tandem  commuui  consilio 
nuncupant  votum,  infantem  se  Eussiacum  porta- 
turoscumdono  ad  S.  Magnum,  si  saluti  eum  red- 
deret.  Quam  ratum  id  votum  fuerit,  mox  patuit : 
nam  puellus  inde  indies  habere  melius ;  denique 
penitus  convalescere ;  dolorem  omnem  exuere. 
Hasc  testati  sunt  ambo  parentes,  eorumque  Fra- 
tres  Andreas  Kolhund  ,  et  Joannes  Geiger, 
atque  una  voto  se  exsolverunt  xxix  Junii,  anno 
mdclxxi 

49  Quaedam    Afra,    Uxor     Michaelis    Heberle  mpartttpe- 
Apfeldorfensis    in  Rauchenlechbergiea  g  jurisdi-  neiitam* 
ctione,  cum    ad    partum   laboraret,   in    maximis  ^6',*0/'"^ 
angustiis  ac  doloribus ,  uti  et  vitse  periculo  fuit,  bcnedicta  mox 
eoque  discriminis  deducta,   ut  omnem  jam  salu-  feliciier  partt. 
tis  spem  abjiceret.    Quod    ubi  advertit  maritum  •' 
probe  gnarum,   humauaB  opis   ad  conjugem   exi- 

tio  eripiendam  nihil  suppeditare,  caelestem  sta-  p 
tuit  accersere.  ltaque  Deo  et  S.  Magno  partu- 
rientem  fervide  commendat,  editoque  voto  pol- 
licetur,  Fussiacum  iturum  se,  inque  templo  divi 
Archiatri  Sacrificium  fieri  curaturum,  addita  in 
donum  cerse  libra.  Aqua  deinde,  qua?  forte  ade- 
rat,  sacra  ejusdem  cambatta  ante  annosjamduo- 
decim  lustrata,  religiose  proluit  semianimem.  His 
peractis ,  dolores  angustiagque  omnes  momento 
temporis  in  gaudium  et  gratulationem  desiere  : 
nam  Afra  incolumis  felicissime  peperit.  Votum  2 
Julii  anno  mdclxxii  persolverunt  arabo  conjuges, 
eo  cum  auctario,  ut  facta  exhomologesi  ad  sa- 
crum  Synaxim  accederent.  Memoravit  inter 
csetera  Michael,  aquam  illam  haud  secus  fuisse 
vivam  ac  limpidam,  quam  si  e  fonte  recenter  hau- 
stara  attulisses. 

£iO    Ejusdem    Michaelis   Heberle    sedes    ac    fa-  Omictt,  faeto 
miliam,  ut  ipse    tum    retulit,  cimices,    foetentis-  voto>  ^putn 
simum  genns   vermiculorum,  adeo  moleste,  tan-  ^i^f 
taque    multitudine    exuberantes    infestabant,    ut 
nemo  non  diu  noctuque   eorum  morsibus  et  gra- 
veolentia3    esset    obnoxius ,    dicique    posset    cum 
Martiale :   Nec   toga,    nec   focus  est,    nec    tutus 
cimice    lectus.    Adversus  inquilinos  hoc  intolera- 
biles    Michael    imploravit  S.  Magnum,   vota  Sa- 

cri 


Fnufenbachio 


t:t  ui  parcecia 
Siiferliofensi 


B 


item  scara- 
fji  t  in  tirbe 

Fnesseusi. 


l''ii'dniu  pucr 
nlcut  subla- 
{Hf)l 


DIE  SEXTA  SEPTEMBKIS. 

cri  in  ejus  Fuesssensi  templo  faciendi  procuratione. 
Gujus  consilii  sane  laetus  fcit  eventus :  mox  enim 
evanuere  cimices,  et  suo  seu  discessu,  seu  interitu 
aedes  purgarunt. 

51  Haud  absimilia  in  sedibus  suis  passus  est 
a  cimicibus  ,  idque  multis  annis,  Jonas  Herin- 
ger  ,  plectropoeus  chelyopoeusque  Fauleubaehii  , 
quod  Fussiaco  proxime  adsitum.  Multus  quidem 
fuit  in  conquirendo ,  adhibendoque ,  quae  tam 
invisae  pesti  fuganda  esse  videbantur,  variis  va- 
ria  consuleutibus  ac  suggerentibus ;  sed  cassam 
sensit  omnem  operam.  Optimum  factu  demum 
censuit  ad  S,  Magnum  oonfugere  :  quod  ubi  fecit 
annui  muneris  ferendi  voto,  disparuere  cimices,  nec 
abannojam  fere  trigesimo,  quo  Jonas  haec  narra- 
vit,  rediere  amplius.  Narravit  autem  xxv  Septem- 
bris,  anno  itidem  bidoxxxii  vir  grandajvus  et  fide 
dignus. 

52  In  aedibus  quoque  Joannis  Kopff  ad  Ly- 
cum  medium  ,  ut  vocant ,  parochiani  Niderho- 
fensis  h  ,  recenter  aedificatis  ( nam  veteres  de- 
flagrarant)  cimices  enati  erant  multitudine  in- 
numerabili.  Causam  ejus  rei  esse  ille  credidit, 
quod  ligna  fabricae  caesa  fuissent  anni  tempore 
ac  sidere  non  idoneo.  Fcedissimae  porro  bestio- 
1»  usque  adeo  invaluerant,  ut  viro  domum  de- 
moliendi  imposuissent  necessitatem ,  ni  tempori 
suasum  ipsi  esset,  persuasumque,  ut  edito,  quod 
videretur,  voto  ,  opem  a  S.  Magno  accerseret. 
Decrevit  autem  amplexus  hoc  consilium  ,  Divi 
natalem  anniversario  honorare  dono ,  si  is  tan- 
ta  se,  suaque  molestia  liberaret.  Haud  asperna- 
tus  est  supplicem  Patronus  optimus :  nam  cimi- 
ces  primum  fieri  coepere  rariores  ,  dein  paula- 
tim  evanuere  penitus.  Ita  retulit,  testatusque  est 
idem  ipse  Joannes  anno  mdclxxv,  vi  Septembris, 
quando,  quod  voto  promiserat  donaturum  se  quo- 
tannis,  donavit  primum. 

5IJ  Sebastianus  Fischer  civis  pistorque  Fues- 
sensis  genus  illud  scarabagorum,  qui  e  limo  fur- 
norum  nasci  solent ,  habuit  infestum.  Tanta 
quippe  multitudine  veluti  ebullierant ,  ut  noctu 
ssepenumero  domus  parietes  omnes ,  ac  prseser- 
tim  farinae  saccos  ,  rependo  opplerent ,  atque 
obtegerent ,  atrosque  potius ,  quam  albos  face- 
rent  apparere  procul  visentibus.  Sed  neque  pel- 
li  sedibus  suis  potuere  furvi  hospites  ,  quidquid 
in  eos  conaretur  Sebastianus ,  antequam  idem 
facto  voto  suppetias  a  S.  Magno  accersit.  His 
prompte  obtentis,  scarabaei  paulatim  omnes  emi- 
grarunt.  Testatus  est  ista  Sebastianus  2  Septembris, 
anno  mdclxxvi. 

5i  Filiolus  fuit  Martini  Erdt  civis  itidem 
Fuessensis,  opificio  ephippiarii,  Magnus  nomi- 
ne.  Hujus  malurum  alteram  genus  quoddam  tu- 
beris  invaserat,  quales  chirurgus,  aliique  simi- 
lium  intelligentes  aiebant ,  hominum  id  aetatis, 
qua  in  crescendo  sunt ,  varias  corporis  partes 
occupare  solere.  Verum  hoc  tuber  ,  stationem 
suam  retinere  pertinax,  eo  usque  increvit  sen- 
sim,  ut  in  ulcus  demum  migraverit.  Quod  ubi 
advertit  parentem  Martinum,  et  Veronicam  ma- 
trem,  puerum  ambo  commendare  S.  Maguo 
maturarunt,  edito  cerei  muneris  ferendi  voto : 
in  fide  tamen  manuque  chirurgi  nihilominus  esse 
voluerunt,  sinistro  sane  eventu ;  cum  urtis  hu- 
mante  subsidia  non  modo  nihil  proficerent,  sed 
mali  vis  etiam  prolixius  cresceret,  serperetque 
indies  gangraenae  in  morem.  Deo  quippe  non 
videtur  placuisse,  post  medelam  e  coelo  jam  sol- 
licitatum  circumspici  aliam.  Unde  Veronica  op- 
pido  anxia ,    valere  jussa  quavis  mortalium  opi- 


E 


767 
tulatione,  hoc  init  consilium.  In  ripa  Lyci,  uti  fama  a.  p.  b.k» 
fert  antiquissima,  hodiedum  exstant  vestigia  S.  Ma-  «*»*»• 
gni  petrae  impressa  i  ;  eo  portat  filiolum  mater; 
aquam  in  sacris  plantarum  cavitatibus  forte  inven- 
tam  manu  excipit;  ulcus  puelli  religiose  lavat  ple- 
na  fiducia  caelestis  auxilii.  Factum  inde  est ,  ut 
citra  omncm  medelam  aliam  puerulus  malae  in- 
tegritatem  ,  sanitatemque  recuperaret.  Fidem  ho- 
rum  omnium  parentes  fecerunt  xv  Octobris,  anno 

MDCLXXVI. 

55  Verum  hic  nondum  finis  beneficiorum,  quae  ^ruu<  Mnatxu- 
S.  Magnus  hoc  tempore  contulit  in  Fuessense*. 
Georgius  Fori  inter  illos  fuit  civis  senatorii  Ordinis. 
Ejus  equorum  unum  vis  morbi  eo  deduxerat  peri- 
culi,  ut  medendi  periti  desperatajam  curatione  de- 
glubitori  adjudicarent.  Uxor  Georgii,  qui  tum  abe- 
rat,  hauc  cladem  rei  domesticae  ut  alia  ratione 
averteret,  jumeutum  S.  Magno  commendavit,  edito 
cerei  doni  ac  Sacrificii  procurandi  voto.  Et  ecce, 
rem  mirabilem  !  spatio  duarum  horarum  equus 
citra  alia  omnem  medelam  penitissime  conva- 
luit.  Promissa  praestitit  ea  materfamilias  2  De- 
cembris,  anno  itidem  mdclxxvi,  quo  et  res  conti- 
git. 

56  Eodem  anno  urbi  Fussiaco  iugentes  cla-  Lycui  ripit 
des  praeterfluens  Lycus  minabatur:  nam  ripas  w*****,  pott 
egressus  tanta  aquarum  ferebatur  violentia,  ut  ^™^ 
non  modo  pontem,  aggeresque  magnam  par- 
tem  ,  sed  et  molcndina,  fullonias  ,  et  aqusedu- 
ctus  everteret,  abriperetque,  damnaque  alia  da- 
ret  non  reparabilia.  Sedata  hac  eluvione,  alii 
rursus  aggeres  riparii  fluvio  iutra  alveum  coer- 
cendo  fieri  ccepti.  Jamque  opera  ad  mediam  fe- 
re  sui  partem  processerant,  cum  aspero  frigore, 
quod  ultra  bimestre  tenuit  ,  in  humidum  tem- 
periem  verso ,  bidui  spatio  uivem  ,  hoc  anno 
oppido  altam ,  pluviae  prope  omnem  solverint. 
Unde  xviii  Januarii ,  anno  mdclxxvii  Lycus  ite- 
rato  intumuit  tanta  aquarum  accessione,  ut  fabri 
atque  operse  periclitarentur,  plaueque  metuerent, 
ne,  si  labori  porro  insisterent,  una  cum  jactis  a 
se  molibus  undarum  impetu  in  exitium  rape- 
rentur. 

57  Haec    fluvii    late    restagnantis  formidolosa  contacta  «i- 
tempestas    cum    universam    oppido    consternaret  pl°*n  Smeti, 
civitatem  ,  senatus   in  S.  Magni    tutelam  conce-  JJ^J" 
dens,   petiit  majorcm   in  modum ,   facileque  im-  MUm  cogilnf. 
petravit,  ut  ejusdem  thaumaturga  cambatta  ad- 
ver.sus  rabiem  furentis  Lyci   expediretur.  ltaquc  F 
populus  aeris  campam    sonitu  in   divi    templum 
convocatus  sacrum  pignus  ,   dnm  ad    flumen   ef- 
fertur,    supplex    comitatur,    reducitque    domum 
eodem  ordine  ac  publico  ritu  pietatis,  post  un- 
das    ejus   contactu  ,    consuetisque    precationibus 
lustratas.  Hifl   peractis  ingens  repente  extititmi- 
raculum:  nam  illico  mutari   aura,    minui  seque 
amitterc  minaccs  undae ;  Fucssenses,  resque  Fues- 
sensium  discus^o  periculo  esse  in  tuto.  Memori» 
proditum  est,  haud  absimile  prodigium  accidisse  iv 
Novembris  eodem  anno,  cum  rebellante  iterum  Ly- 
co  patrociuium  S.  Magni  publica  supplicatione  im- 
ploraretur. 

58  Ad  alia  nunc  aliis  impertita  auxilia  redea-  Duoj 
mus.    Andreffi    Dieffenbruggeri    Koshaupten.is   h  ^j?** 
prolem  adhuc  infantem  «gritudo  quaedam    male  k 
ac  oppido  miserehabebat:  quam  cum  nemo  nos- 
set,    nemo    quoque     medelae    quid    prtescnbere , 
aut'  ferre    poterat.    Denique    mater ,    uxor    An- 
dress    de   coneilio  piorum    quorumdam  infantem 
attulit  Fussiacum,  petiitque,  ut  ei  potus  e  cah- 
ce    S    Magni    preeberetur  :    quod    ubi    obtinuit, 
statim  deprehensum  est,  orcinum    fascinum    to- 

tius 


76S 


MIKACULA  S.  MAGNL  ABBATIS. 


A    1\    \Uu  s 
tTLBt.lt. 


vino  in  Sancli 

caiic»  bene- 
dicto,  tinntiiii 
rettituuiihu  . 

/ 


B 


Cimicet  pott 
cditum  San- 
cto  votum  ex 
zdibut  expul- 
ti; 

ffl 


Yulnut  pcdit 
intanabtlc, 
promissa  pt~ 

regrinnlione, 
tanatum. 

n 


Equitem  pr.r- 

Sfnti  vit.r  p$- 
riculo  invo- 
catut  cripit  ; 

o 

V 

7 


tius  mali  causam  esse;  id  postea  spatio  duarum, 
triumvc  hebdomadum  citra  aliud  ullum  auxilium 
deaiit:  quemadmodum  eadem  mater  xxv  Novem- 
bris,  anno  mdclxwi  coram  retulit. 

59  Placentam  a  quodam ,  seu  mare ,  seu  fae- 
mina,  famae  non  adeo  probae ,  porrectam  vo- 
raverat  adhuc  puer  Martinus  Doser  Weissen- 
seensis  l;  sed  gravi  suo  malo  :  mox  enim  incre- 
dibiles  in  corporc  dolores  perpeti  coepit.  Inde 
tres  ipsas  hebdomades  nec  cibi  quidquam  ad- 
mittebat,  nec  potus ,  praeter  fontanam  puram : 
macie  praeterca  inusitata  usque  adeo  attenu- 
abatur  indies,  viribusque  exhauriebatur  ,  ut  ab 
ultima  vitae  linea  omnium  judicio  proxime  abes- 
set.  Henricus  parens  tanto  filii  discrimine  com- 
motus,  Tussiacum  accurrit,  petitque  jam  con- 
clamato  vinum  in  calice  S.  Magni  sacratum, 
de  quo  ut  puer  sorbuit ,  non  modo  pristina  ei 
mox  edendi  bibendique  lubentia,  sed  etiam  vale- 
tudo  rediit  paulatim  Narravit  asseveranter  Hen- 
ricus    memoratus    xiii    Decembris ,   anno   itidem 

MDCLXXVI. 

60  Domum  recens  aedificatam  Joannis  Heis , 
qui  venator  inclyti  ccenobii  Staingadensis  m  erat, 
cimices  invaserant  tanta  infesti  multitudine,  ut 
hominem  ad  consilia  inde  emigrandi  adigerent : 
et  sane  emigrasset,  nisi  tempori  intercessisset  S. 
Magni  opitulatio,  hanc  quippe  ubi  aliorum  sua- 
su  imploravit  doni  quotannis  ferendi  voto ,  sta- 
tim  inquilinis  molestissimis  vacuos  lares  habuit. 
Haec  idem  Joannes  in  memorato  coenobio  prae- 
sentibus,  qui  fidem  merebantur,  asseruit  xxvn 
Januarii,  anno  mdclxxvii. 

61  Vere  ejusdem  anni  Melchior  Soier  Cran- 
zinganus  e  Rettenbergica  parochia  in  Algoia  n> 
cum  circum  arva  sua  sepes  reficeret,  haud  leve 
adiit  periculum.  Securim  namque,  qua  in  ope- 
re  faciundo  utebatur,  fallente  ictu  adeo  violenter 
in  alterum  suorum  adegit  pedum ,  ut  binas 
in  eo  venas  cum  nervo  discinderet.  Plagam  tam 
luculentam  humana  arte  persanatum  iri  spes  erat 
sane  crepera.  Quare  Melchior  certiorem  mede- 
lam  circumspiciens ,  salutem  suam  ingenti  fidu- 
cia,  ac  vota  peregrinatione  S.  Magno  commen- 
dat :  statim  inde  pes  revalescere ,  ut  hominem 
nuncupati  voti  causa  Fussiacum  euntem  ferret 
non  incoramode.  Venit  is    eo  xxv  Maii ,   quam- 

C  quam  vuluere  necdum  integre  coalito  ,  reique 
seriem  praesens  exposuit,  atque  addidit ,  in  ipso 
itinere,  quod  cum  aliis  una  euntibus  pedes  con- 
ficiebat,  pedem  in  horas  redditum  esse  valentiorem, 
sanioremque. 

62  Prineipio  deinde  autumni  ,  aliquot  illustri 
loco  homines  Reutta  o  ,  quae  est  in  Tyroliis , 
Fussiacum  equitabant.  Erat  in  illo  comitatu  ju- 
venis  e  gente  Fuggerorum  p  Augustanorum,  ut 
nominantur.  IIujus  tamulorum  aliquis  ,  ut  he- 
rum  assequeretur  velocius,  equum  calcaribus  in 
cursum  exstimulare  fuerat  aggressus.  Veruni  ille 
talium  popismatum  q  impatiens  ferbcire ,  bipes 
erigi,  altum  subsilire  non  absque  horrore  aspi- 
cientium.  Kquiti  optimum  factu  videbatur  desi- 
lire  :  quod  dum  conatur ,  in  altero  stapede  hse- 
ret  implicitus  nodum  ephippii  manu  apprehen- 
dens.  Quid  jam  agat  in  periculo  adeo  prsesen- 
ti?  neque  e  stapede  quippe  exsolvere  se,  neque 
in  ephippium  elibrare  inter  saltus  tumultuautis 
equi  poterat.  Inopi  consilii  venit  in  mentem  S. 
Magnus,  de  cujus  miraculis  atque  in  mortales 
quotidiana  beneficentia  paulo  aute  plura  audie- 
rat:  quem  proinde  fervide  invocans ,  O  Dive , 
exclamat ,   vermium  depulsor  ( non  enim   occur- 


rebat  nomen  memorioe)  juva  me :  cras  mane,  j) 
ut  Sacrum  honori  tuo  fiat ,  curabo.  Hsec  elo- 
cutus  statim  (quod  omnes  mirabantur  praesen- 
tes)  ex  saeviente  equo  liber  evasit.  Ipsum  quo- 
que  jumentum  mox  desiit  furere  ,  plncidumque 
se  stitit  equiti,  qui  altero  die  ( fuit  xi  Septembris) 
caslesti  Liberatori  gratias  actum  venit  in  ejus  coeno- 
bium,  conductoque,  quod  voverat,  Sacrificio  reli- 
giose  interfuit. 

63  Non   hoc    modo ,   secl    et    superioribus    an-  »mm  agris 
nis,   gravia  damna  Euessenses  passi  sunt  a  muri- 


bus ,  per    omnes  eorum    agros    ingenti  multitu- 


infeslot, 

post  emistuf» 
votwn  petlic  ,- 


Sancti  bacuto, 
mirabiliter 
exacta. 
r 


dine  invalescentibus.  Neque  immunem  cladis 
hujus  communis  vidit  se  Felix  Obser,  civis  iti- 
dem  Fuessensis.  Ejus  uxor,  cum  malum  indies 
ingravesceret ,  ad  S.  Magnum  confugit ,  edito 
voto ;  quod  ratum  fuisse,  acceptumque,  sane  patuit 
luculente  ;  extemplonamque  mures  ipsorum  agrum, 
quem  catervatim  rursus  populari  coeperant,  reli- 
quere,  ne  quidem  spica  amplius  violata.  Retulit 
ista  Felix  xxiii  Septembris;  voto  uxor  jam  ante  se  E 
exsolverat. 

64  Anuo  dehinc  mdclxxxiv  Joannis  Schnoll  tniectaexadu 
ex  Hopferavia  r ,  ut  vocant  ,  recentes  aedes  6>«  adkibito 
multitudo  incredibilis  gryllorum,  cimicum,  alio- 
rumque  insectorum  invaserat.  Forte  accidit  mense 
Junio ,  ut  P.  Cselestinus  Stadler,  tum  bierophi- 
lax  sf  ambarvalia  ageret  id  loci,  circumlata, 
ut  mos  habet,  S.  Magni  cambatta.  Quodinrem 
suam  fore  ratus  Joannes,  per  cujus  aedes  neces- 
sum  erat  traduci  supplicem  pompam  ,  rogavit 
Patrem,  ut  sacrum  eum  baculujn,  adhibitis  usi- 
tatis  precationibus ,  in  diros  atque  intolerabi- 
les  larium  suorum  infessores  stringeret.  Fecit 
hoc  ille  promptissime ,  idque  eventu  optatissi- 
mo ,  quem  nec  domestici  satis  rairari  poterant, 
nec  vicini.  Sub  vesperum  quippe  insectum 
omne  fieri  alatum  ,  in  sublime  ferri ,  atque  exi- 
tum  quaerere.  Igitur  aperta  sunt  undique  domus 
ostia  et  fenestrae  ,  quo  facto  ,  vidisses  infesta 
examina,  ceu  turbine  in  gyrum  actos  nivium  floc- 
cos,  qua  data  porta  ,  certatim  erumpere  atque 
evanescere.  Tenuit  aliquot  diebus  haec  emigra- 
tio,  nec  ante  finita  est ,  quam  omnes  ad  unam 
plane  bestiolae  evolaverint.  Sed  neque  postea  (ut 
relatum  est  anno  mdcc  ,  xx  Novembris,  quando 
haec  annotata  sunt )  quid  molestiae  eis  aedibus 
crearunt  amplius  id  genus  invisi  hospites.  Fidem 
rei  gestae  fecit  ex  narratione  memorati  Joannis 
Schnoll  D.  Georgius  Keller  tum  Hopferavias  sacel- 
lanus. 

ANNOTATA. 

a  Burgberg  vicus  est  in  episcopatu  Augustano : 
pauloplus  quatuor  milliaribus  Germanicis  dista- 
Fuessa  notatur  in  Tabulis  F.  De  Wit. 

b  Sundhofen  prope  Burgberg  a  laudato  geogra- 
pho  collocatur. 

c  Mittelberg  in  prsedictis  Tabulis  ponitur  in 
tractu  Campodunensi,  duobus  milliaribus  et  di- 
midio  ab  urbe  Fuessensi. 

d  In  Vita  Germanica  dicitur  ex  Kressa,  qui  lo- 
cus  mihi  non  occurrit. 

e  Id  est  officinee  ceremsiariee. 

f  In  Germanica  Vita  dicitur  Josephus  Kolhund, 
et  ita  etiam  infra  vocatur.  Porro  in  stepe  lauda- 
tis  Tabulis  Seeg  notatur  in  episcopatu  Augustano, 
uno  et  medio  milliari  Fuessa :  huncne,  an  alium 
locum  designet,  incompertum  mihi  est,  Luimos 
enxmmxhx  nonoccurrit:  nec  operx  pretium  est 
mquirere. 

g  Rauchenlcchbcr'r 


DIE  SEXTA 
A      8"  Kauchenlechberg  situm  est  in  Bavaria  su- 
pemori  non  procul  a  Lyco  inter  Schongaviam  et 
Lansbergam. 

h  In  Tabula  mox  laudata  notatur  Nidertio- 
fen  sesqui  circiter  milliari  Fuessa  in  adversa  Ly- 
ci  ripa.  Est  et  alius  pagus  cognominis,  supra 
Schongaviam ,  paulo  plus  quatuor  milliaribus 
ab  eadem  urbe  Fuessensi  dissitus. 

i  De  hoc  loco  P.  Babenstuber  lib.  2  Yitse, 
submhium  cap.  6  notat  sequentia  i  Extra  suburbicen  *  Fues- 
sense,  ubi  est  fullonia,  in  utraque  ripa  Lyci  no- 
tantur  partes  petraj  depressiores  caeteris,  quas  vul- 
gus  S.  Magni  vestigia  (S.  Mangen  Schritt)  nomi- 
nant;  quaa  Divus  destituerit  ibi  impressa,  quando 
amnem  superavit ,  seu  vado ,  seu  portatus  ab 
aug-elo.  Non  tamen  referunt  ea  ,  ut  satis 
agnosci  queat ,  figuram  plantarum  humanarum  : 
m  causa  ajunt  esse  vetustatem,  qute  madore  im- 
bnum  mviumque  adjuta,  manifestiora  lineamenta 
exedent.  Rsec  ipse  laudans  Martinum  abbatem 
tuessensem,  cujus  Opusculum  mihi  admanum 
non  est,  ut  jam  alias  monui. 

k  VideAnnotata  ad  cap.  5    ViUs  lit.  i.  Alius 
U  item  pagus  Uosshaupteu  prope  Burgoviam  Ger- 
manuB  urbem  in  Suevia ,  et  cognominis  mar- 
chionatus  caput,  tocatur  in  Tabulis  F.  De  Wit 

1  Adi  Ut.  n  in  annotatis  ad  cap.  i 

mDeSlaingadensiabbatia  vide  supra  adcav 
2,  ht.  a.  ^' 

nAlgoia,  vulgo  Algou,  tractus  est  Germanise 
m  Suevia,  a  Septentrione  habens  Danubium , 
ab  ortuLycum,abOccasuHengoviam  et  tacum 
Lonstantiensem ,  a  Meridie  vero  comitatum 
Tyrolensem. 

o  Eeutte  vicus  est  comitatus  Tyrotis,  ad  Ly. 
cum  fluvium  duobus  aut  tribus  mittiaribus 
Fuessa  dissitus. 

p  Comites  Fuggeritnotissima  opibus  gensy  Au- 
gusta  Vmdelicorum  oriunda,  in  Suevia  insignem 
ditxonem  possident,  dominium  comitum  Eugge- 
rorum  nuncupatam. 

q  Poppismata  sunt  sibiia  oris  et  biandimenta 
manuum,  quibus  feroces  equos  demulcere  sole- 
mus.  Vox  Grseca  est  a  nonnvfa  sibilo,  adulor  : 
hic  ironice  usurpatur  pro  calcarium  stimulis. 

r  Hopferaw  Fredericus  de  Wit  statuit  uno 
circiter  milliari  Fuessa. 

s  Apud  Homanos  idololatras  ambarvalia  vo~ 
c  cabatur  festum  iustricum,  quo,  ducta  per  aroo- 
rum  fines  hostia ,  quam  propterea  ambarvalem 
vocabant,  arva  lustrabant .-  hoc  loco  sumitur  pro 
lustratione  agrorum  facta  per  deiationem  sacra- 
rum  reliquiarum  et  suppticantis  poputi  comi- 
tatum. 


SEPTEMBIUS, 


7M 


CAPUT   IV. 

Mulier  puerperio  ,  infans  tuberibus 
periclitanies  sanati,  Lycus  rursum 
exundans  repressus,  varia  beneficia 
ope    SS.  reliquiarum  obtenta. 


Muiieriu  /"\u£edam  Maria  Euethin   anno    mdcxciii    cum 

pariu,  etin-  Ogravida  esset,  fcetu  dimidium  stati  temporis 

fbnfsxtutie-  nondum    superante,   quatuordecim  diebus  fluxio- 

ribns 


nes  oppido  periculosas  summos  inter  dolores  pa-  A  P  B 
tiebatur.  Unde  de  salute  ejus  jam  actum  esse  m».  " 
credebant,  quotquot  aderant  laborant:  cum  nec 
obstetricum  aut  opera,  aut  consilia  quidquam 
proficerent.  Tandcm  xxvi  Junii  parturiens  ac 
pene  certa,  moriendum  sibi  esse  ,  hi  pareret 
S.  Magnum  implorat  ingenti  fiducia  clamans  \ 
ut,  qui  ahas  propitius  opitulator  fuisset ,  non 
desit  in  tam  pnesenti  discrimine.  Eloeuta  haec 
talia,  mox  sensit  secum  agi  melius.  At  interea 
soror  Elisabetha  sororem  miserata  ad  ccenobium 
divi  Thauniaturgi  properat ,  vinum  et  aquam 
sacris  ejus  pignoribus,  consuetisque  precibus  lu- 
stratam  affert.  Quam  dum  haurire  aggreditur 
Maria,  urceolumque  adhuc  ori  tenet  admotum, 
foetum  quoque  ejicit ,  idque  citra  molestiorem 
doloris  sensum.  Haec  sancte  asseveravit  eadem 
Maria  Kuethin. 

66  Anno    mdcxciv   Christiani    Pazeller  sartoris  peneiitarau 
exHopferana  infantem,  etiam  tum  prolcm,  ignota  hauuUvha 
quaedam   tabes   ad  ultimam  prope   maciem  exte-  "a7ua6w«- 
nuaverat.   Occursum  quidem  est  malo  variis  cum  tbira^r° 
remediis,  tum   consiliis ,    sed    profectum  minimo 

minus.  Invaserat  misellam  nocte  quadam  et  alia 
calamitas  ,  nempe  tuberum  integra  pene  cohors,  E 
quorum  aliquod  circa  inguen  usque  adeo  excre- 
verat,  ut  orbem  panis,  qui  binis  tum  vendebatur 
cruciferis,  teqaurit.  Novem  prteterea  in  eo  ulcera 
eruperant.  In  tali  infantis  statu,  cum  nulla  mor- 
talium  opitulatio  superaret,  ad  S.  Magnum  con- 
fugitur,  atque  ex  calice  ejus  ter  potus,  aliaque 
sacris  precationibus  initiata  supreme  periclitanti 
praebentur.  Ingesta  ea  potione  mox  infans  (quod 
ante  per  vim  dolorum  numquam  licuerat)  in 
somnum  concedit ,  eumque  adeo  pertinacem ,  ut 
xxiv  omnino  horas  nullo  excitantium  seu  strepitu, 
seu  motatione  discuti  se  pateretur.  Ultro  demum 
evigilavit  placide  suhridens ,  coepitque  statim 
habere  melius  ,  ac  breve  iutra  tempus  penitus 
convaluit.  Hsec  idem  testatus  est ,  quem  su- 
pra  nominavimus,  D.  Georgius  Keller  sacel- 
lanus. 

67  Quinquennio    post  ,  dum    agebatur    annus  lycutruniu 
mdcxcix  diesque   Maii    xxv    iterum   Lycus    vires  exundansSan- 
invictae  cambattae  sensit :    cum   enim   aquis  im-  rltf>acul° 

,.  .    .  c  ,        coercetur. 

modice  uctus ,  ac  npis  superiusus  magna  unda- 
rum  mole  recta  ferretur  in  Muesaviam  a,  qui  y 
in  S.  Magni  ditione  locus  est;  jamque  duorum 
hortorum  victor,  utrumque  media  sui  parte  abri- 
puisset,  scipio  memoratus,  post  adhihitas  de  more 
sacras  precationes,  ita  compescuit  insolentera , 
ut  altero  mox  die  cursum  alio  flectcret ,  caetera 
inuoxius. 

68  Anno  dein  seculari  mdcc   Petrus  Lecher  Ni-  iupsuei.eqw 
derhofensis   parochia?,   ex  equo   prolapsus,  ingens  ,j,aviter $au- 
vitae  periculum    adiit.   Certe  spatio  integrae  horae  ««*,/»/«*« 
vix  anhelitum  trahebat,  sanguine  per  nares,  per 
os  et   aures  ebulliente.  Unde  et  factum,  ut  tre- 
decim    omnino  hebdomadas  inter  vehementes  do- 

lores  capitis  decumberet.  Denique  variis  medelis 
nequicquam  adhibitis,  Petrus  S.  Magni  opcm  im- 
plorat ,  Sacrificii  procurutionem  pollicens :  ad 
templum  praeterea  ejus  Fuessense  equo  iraposi- 
tum  se,  saeviente  etiam  tum  eadem  invaletudiue, 
vehi  curat :  eo  delatus  pauxillum  vini  sacri  ex 
Divi  calice  cum  hausisset,  indies  habuit  melius, 
brevique  integre  convaluit. 

69  Ejusdem  Petri  uxor  Barbara  integrum  an-  mutierpravi* 
num  pravis  suggestionibus ,  et  ad  malum  diu  *nggestionibns 
noctuaue   incitantibus ,    vehementer  infestabatur.  '/"'fl'u' 

-  -,-..,  ntcto  voto, 

Verum    ubi    rem  totam  cum  S.   Magno  inter  pre  „,„„„„,,„_ 
ces  communicans,    venit   in   ejus   teinplum ,    Sa-  guittitatm 

crumque    rtcipit .- 


caUcr  Saucti 

eonvaieteit 


;;*< 


MIRACULA  S. 


A.  1'   Babck- 

STIIIR. 

eadem  cimices 
aqua  S.  htagni 
scipiont  bene- 
dicta  cxpeltit  e 
domo. 


/n  communi 
pecorum  lue 
quidam,  facto 
volo,  tuasalva 
tervat  : 
b 


hominum  ct 
alitum  morbi 
abacti  aquu 
Sancti  eci- 
piom  bencdi 
cta  : 

c 
'  Airs 


eatculm  citva 

dotorcmejectua 
ope  jir.rfati 
baculi  ■ 


puella  iln  a 

tabf  liberata 

d 


cruiuque  ficri  curavit ,  pristinam   animi  serenita- 
Tera,  tranquillitatemque  recuperavit. 

70  Cum  eidem  Barbarae  in  asdibus  suis  cimices 
molesti  essent,  ipsa  mox  optimi  consilii  dux  sibi 
facta,  aquam  procurat,  quse  S.  Magni  cambattam, 
additi  sacra  precatione,  abluisset ,  eamque  par- 
tibus  aedium,  quas  insederaut  foetida  animalcula , 
aspergit.  Non  tulere  hunc  imbrem  cimices,  sed 
e  vestigio  vertere  solum,  non  ultra  reduces.  Hffic 
tria  memoratis  conjugibus  irapertita  beneficia 
asseverate  retulit  D.  Joannes  Essedier  curio 
Niderhofensis. 

71  Anuo  illo  seculari  ,  cujus  paulo  ante  me- 
minimus,  per  Alpes  Tirolias,  quae  sunt  in  Eren- 
borgica  b  toparchia,  saeva  lues  ingentes  pecorum 
strages  edebat,  adeo,  ut,  qui  quatuor,  quinque, 
aut  sex  boves  in  eam  pastionem  miserant,  vix 
unum,  alterumve  salvum  reciperent.  Hinc  metu 
contagii  ulterioris,  non  modo  annuus  mercatus 
intermissus  est,  sed  et  interdictum,  ne  quis  alio 
quid  inde  pecoris  ageret ;  id  ausi  gravibus  pcenis 
castigabantur.  Quidam  Salomon  Berchtold,  cum 
suo  quoque  armento  eandem  pemiciem  imminere 
facile  perspiceret,  S.  Magni  imploravit  opem ; 
eam  si  tulisset ,  donum  pollicitus  vivum  ,  spi- 
ransque.  Et  sane  tulit :  Salomonis  enim  bubus 
nihil  ea  lues  seu  incommodi,  seu  cladis  intu- 
lit :  unde  voti  reum  se  fassus  ,  anno  proxime 
secuto  xiv  Februarii  vitulum  Divo  ad  fores  tem- 
pli  sisti  curavit. 

72  Ejusdem  anni  Maio  cambattam  in  Tiroli- 
cam  toparehiam,  Lanam  c  nomine,  adversus  in- 
festa  vinetis  insecta  portabat  P.  Dominicus  Dier- 
ling,  tum  hierophylax  in  templo  S.  Magni.  Eo  in 
itinere  cum  Airam  *  qui  itidcm  in  Tirolicis  locus 
est,  venisset,  rogatus  a  caupone ,  ad  quem  di- 
verterat ,  aquam ,  salem  ac  terram  lustravit  ad- 
hibita  eadem  S.  Magni  cambatta  cum  ritibus 
usitatis.  Factum  inde  est,  ut  duo  febrientes  ex 
illa  aqua  portarent :  quod  sane  utrique  adeoprae- 
sens  medela  fuit,  ut  eodem  tempore  et  laticem 
hauserint,  et  aegritudinem  depulerint.  Quod  mi- 
raculum  testes  habuit  uon  modo  P.  Dominicum 
ipsum ,  sed  etiam  Adamum  Nigg  comitem  itine- 
ris;  ac  praeterea  dominum  quendam  Wasenofer, 
et  cauponem  Airensem. 

Uxor  quoque  ejus  Couponis  male  habebat,  in- 
certuin,  qua  aegritudiue  pressa.  Verum  potasse 
ex  illa  sacra  unda,  convaluisse  fuit. 

Cortem  praeterea  memorati  cauponis  haud  sim- 
plex  cladesaffligebat ,  morientibus  ex  gente  ali- 
gera  oppido  multis.  Erant,  qui  id  mali  stygiis 
artibus  fuisse  conflatum  arbitrabantur.  Sed  unde 
extiterit,  illud  certe  stitit  potentissima  S.  Magui 
opitulatio.  Nam,  ubi  primum  ex  aqua  ejus  lu- 
strali  bibere  concessum  fuit  aegris  alitibus,  omnes 
convaluerent. 

73  Porro  Lanffi,  cujus  ante  meminimus ,  vir 
quidam  nobilis  erat,  idemque  religione  acfiducia 
erga  S.  Mnguum  nulli  secundus.  Is,  cum  cal- 
culi  doloribus  acerbe  cruciaretur,  petiit  majorem 
in  raoduni  ,  ut  P.  custos  adhibita  sacra 
cambatta  sibi  beue  precarctur :  quod  ubi  facile 
obtiuuit ,  altero  die  citra  doloris  sensum  eges- 
sit  lapillum  olivas  magnitudiue ,  quemadmodum 
ipse  plcnus  solatii  ac  gaudii  retulit  P.  Placido 
Klainhaus  cosnobitre  ad  S.  Magnum  ,  tum  Lanae 
coramoranti,  et  Joanni  Eggman  cauponi  id 
loni. 

74  Decimo  dein  Augusii  ex  Hopferavia  d 
cum  bienni  filiola  ad  S.  Magnum  veuit,  opem, 
.salutemque   rogatum    Joannes  Schnol.   Ea  pupa, 


\IAGNL  ABBATIS. 
Barbara  nomine ,  integrum  annum  quodam  ta-  t) 
bis  generc  adedebatur  omnibus  ignoto.  Prom- 
pta  quidem  sunt ,  admotaque  artis  praesidia , 
quorum  patiens  erat  tenella  aetas ,  sed  studio 
prorsus  irrito.  Ad  sacra  proinde  itum  est  auxi- 
Ua  :  cum  crederetur  ,  magica  quadam  devotio- 
ne  id  malum  esse  conflatum.  Itaque  ad  P.  Wolf- 
gangum,  qui  tum  exorcistam  agebat  apud  Fran- 
ciscanos  coenobitas,  portata  est  puellula.  Is  pro- 
nuntiatis  consueti  ritus  precationibus  ,  adhibitis 
quoque  sacris  suffltibus,  pane,  et  aqua,  munus 
suum  sedulo  obibat :  frustra  tamen  et  ipse  fuit. 
Qua5  cum  videret  parens  Joannes  ,  omnis  jam 
alterius  consilii  inops,  miseram  prolem  S.  Ma- 
gno  commendat,  edito  ad  eumdem  peregrina- 
tionis  voto :  quo  promisso  sancte  quoque  stetit 
die  supra  memorato,  cum  uxore,  et  aegra  par- 
vula  simul  allata.  Dum  voti  religione  exsoluti 
domum  redeunt  ,  ecce  tibi  !  Barbara  subito 
interquiescere ,  imo  et  somnum  capere  :  quod 
ei  ante  toto  anno  morbus  inviderat ,  adeo  sse- 
vus,  ut  nullis  seu  matris  ,  seu  aliorum  blandi- 
tiis,  assidue  dolentis  vagitns  sisterentur.  Verum 
hic  somnus  omnia  vertit  in  melius ,  parentes-  E 
que  filiolam  brevi  integre  sospitem  habuere  et 
incolumem.  Haec  pro  testimouio  dixit  is  ,  quem 
aliquoties  jam  nominavimus  ,  Georgius  Keller 
sacellanus  Hopferavias  ,  et  parens  Joannes 
SchnOlL 

75  Quarto  autem  Octobris  Joannem   Maldoner  „„,e?1,,<,,iS 
Euessensem    repentina    quaedam     vertigo     rotare 

coapit  adeo ,  ut  ebrius  esse  videretur.  Aliquot 
iude  dies  in  lecto  haesit  ignarus  ,  quid  mali 
esset,  quo  conflictaretur ,  quodque  quotidie  sen- 
tiret  ingravescere.  At  denique  in  eam  capitis, 
mentisque  intemperiem  prolapsus  est ,  ut  palam 
insaniens ,  omnia  horrificis  clamoribus  impleret, 
diuque  ac  noctu  per  aedes  cursitans  fureret.  Por- 
ro  interrogantibus,  quid  ipsi  accidisset  adversi, 
respondebat,  se  nescire.  Incisa  quidem  misero 
vena  fuit,  sed  incassum.  Applicavit  etiam  sacra 
remedia  pater  ille  Wolfgangus  ante  meraoratus; 
nullo  tamen  successu  alicujus  momenti.  Unde 
et  ipsi  author  fuit  consilii ,  ejusque  optimi ,  ut 
ad  S  Magnum  confugeretur.  Sistitur  itaque  di- 
vo  Thaumaturgo  Joannes  ,  ejusque  reliquiis  lu- 
stratus  ,  calice  quoque  potionatur  ,  plane  salu- 
briter  :  nam  statim  insequenti  nocte  homo,  quod 
omnes  mirabantur  ,  quievit,  imo  et  dormiit  sa- 
tis  commode  :  cum  deinde  per  octiduum  conti- 
nuasset  eandem  potionem  sacram  ,  plenissimum  F 
mentis  usum  recuperavit.  Quod  ipse  eventurum 
malus  quoque  genius  praedixerat :  nam  die  quo- 
dam  ex  arreptitio  ,  quem  penes  supplex  ingeni- 
culabatur,  coepit  irridere  ;  hujus  causam  roga^ 
tus  respondit ,  quod  amentem  hunc  agitaret , 
pro  nihilo  reputandum  :  longe  quid  aliud  fuisse 
passurum  ,  si  totum  (quod  tamen  in  eum  non 
fuisset  destinatum)  liguriisset :  verum  octiduana 
ex  sacro  calice  sorbitione  malum  omne  discus- 
sum  iri.  Id  re  ipsa  factum  esse,  scripto  quoque 
testati  sunt  Adamus  Bayrhof  statuarius,  et  Mi- 
chael  Erdt  epliippiarius,  cives  Fuessenses. 

76  Sub  auni   ejusdem  exitum    ad     S.  Magnum   »<en»  s«»« 
venit  cum  duabus  sodalibus  suis  Barbara  Shmi-  reddita  : 
din,   uxor  Martini    Schnoller   ex   Obergablio  ,   ut 
vocatur.  Eam    tempore  bene  longo  turbatum  ce- 
rebrum    ratione    expedite    uti  non    sinebat ,   us- 

que  adeo  ,  ut  negotia  domestica  inepte  sane  ac 
praepostere  tractaret,  saepe  propterea  vapulans 
a  marito;  id  tamen  pr£e  mentis  intemperie  mi- 
nime    advertens.  Non  defuere    quidem   varia    re- 

media, 


xgri  tacin  S. 
Magni  baculi 


DIE  SEXTA  SEPTEMBRIS 
A  media,  etiam  sacra  :  at  nullum  eorum  pellendo  malo 
sumciebat.  Verum  ubi  praebitus  illi  potus  e  calice 
aivi  Sospitatoris  est,  serenato  paulatim  capite,  re- 
dnt  totus  rationis  ususpristinus.  Narravit  hasc  co- 
ram  ipsa  Barbara  inter  maximas  gratiarum  actio- 
nes,  anno  proxime  secuto,  die  xxm  Aprilis.  Anno 
autem  mdccii  2  Februarii  eonfirmavit  signata  syn- 
grapha  D.  Joannes  Baptista  Steffelmair,  ld  loci  tum 
parochus. 

77  Quaedam  Maria  Thagelin  fuit  Peteruaviae 
in  Muggenthallica  e  ditione.  Ea  integro  biennio 
potissimum  aegra  decubuerat,  uec  ad  quidquam 
operis  domestici  kabilis  ;  quod  malum  magicis  ar- 
tibus  procreatum  vulgo  credebatur.  Forte  acci- 
dit,  ut  P.  Meinradus  Schwab  id  loci  virgam  S. 
Magni  circumgestans,  sacra  ageret  ambarvalia  /" 
Quod    ubi  mulier  accepit,  plena  fiduci®  in  Cae- 


V\ 


spites  patrocinio  suo  abigeret  :  quod  Divum  A  P  , 
prompte  prsstitissc  plane  constitit;  ex  eo  namque  LL 
ternpore  nec  unus  quidem  cimicum  conspectus 
fuit,  aut  notatus  in  illis  fcdibus,  ut  eurioipse  nar- 
ravit  anno  mdcci,  x  Martii,  qui  et  domum,  quod 
promiserat,tulit  aunia  singulis,  cum  recurreretd.es 
o.  Magno  sacer. 


litem    beneficentissimum, 


81   Idem  parochus  (quod  itidem  tunc  narravit)  morbu.mtm 
Indica;  cortis  gallos  h,  gallina.que  alebat  tredecim    b6b*«- 
quos  morbusquidamomes  invaserat,  jamque  octo  ' 

eorum  neci  dediderat  :  sed  neque  quinos  super- 
stites  aliud  fatum  manebat.  Dominus,  quod  nollet 
omne  hoc  genus  aliium  sibi  perire,  S.  Magnotria- 
rios  promittitsingulos  pro  singulis,  si  praestaret 
incolumes  ;  statimque  nummos  dat  1J.  custodi 
reliquiarum  tum  pnesenti  ferendos  in  gazophy- 
lacium.    Quid   plura?   aves  omnes  iude  valuere, 


collecUs,  utut  potuit ,      multumque  lucri   fcetura  sua  attulere  eidem  pa^ 
wrium   reliquns,  lvit  ac  petat  hoc  unice,   ut  mi-      rceco. 
rificam    cambattam    osculandi  sibi  copia  fieret  : 


pucr  nephrili 
cu»  potns  e 
Sancii  calice, 


quam  cum  facile  impetrasset,  ocyssime,  eodem 
que  temporis  momento  vegeta  ac  plaue  sospes 
surrexit  de  terra  ,  vixitque  postea ,  domestieis 
etiam  par  laboribus,  ut  aute  aegntudinem  fue- 
rat.  Haec.  narravit  Joaunes  Schorn,  molitor  in 
eodem  pago,  anuo  Mncci,  xn.  Januarii  ,  quan- 
do  et  ipse  post  ignotam,  eamque  septenntm  jam 
aegrotationem  iu  thaumaturgis  S.  Magui  reliquiis 
quaesivit  salutem. 

78  Sub  idem  tempus,  quo  miraculum  modo 
narratum  fuit  patratum,  ac  statim  late  vulga- 
tum  ,  infans  erat  octodecim  mensium.  Is  natus 
Aloysio  quodam  ludimagistro,  et  Joanna  Wau- 
gerin  conjuge  ejusdem  ,  segrotabat  assidue ,  et- 
tam  post  varias  medelas  frequenter  adhibitas. 
Verum  ad  contactum  sacrae  cainbattae  ,  ejusque 
osculum  illico  valuit :  imo  adhuc  valuit,  quan- 
do  hoc  quoque  mirum  retulit  molitor  ante  memo- 
ratus. 

79     Cum    anuo    mdcci,    mense    Februario   ex 
calice   S.   Magni    bibendi    copia    publice   fieret , 
calculiBlibera-  trjeimis    quoque    filiolus    Francisci    Duin  ,    civis 
'»»'•  Fuessensis  ,    Alexander   Sigismundus  inter  alios 

pueros    accessit.   Nephriticus     erat ,    ignaris    eo 
usque     parentibus  ,     quamvis    doloribus    oppido 
acerbis  lancinaretur.    Ut  secuudum  ,  vel  tertium 
veuit  ad  sacram   potionem  ,  domum  reversus  bi- 
C  nos    calculos   cicerum    maguitudine,  cum   multa 
vi  glareae   inter   sanguinolentum  lotium  egessit. 
ilaud    multo   post,   cum  puerulus  idem  poculum 
gustasset  saepius,   summis  iterum  doloribus  con- 
flictari  ccepit  :  urina  quoque  ci  stitit  aliquot  die- 
bus  :    unde    parentes    in    gravi    metu  erant,  ne 
tiliolus  ex  tanta  cruciatus   vehementia  in  rabiem 
incidens  mortem    oppeteret.    Qui    taudem    capto 
salubri    consilio   P.   custodem    advocant  domum 
suam ,    ut   misello    sacris    reliquiis    ac  precibus 
lustrato  calicem  porrigat.  Vix  biberat  puellus,  et 
ecce  tibi!  praesente  etiam  tum  P.  custode  aquam 
petit,  ac  paulo  post  lapillos  duos    e  vesica   pro- 
trudit    in    canaliculum  :   sed   quod  grandiusculi 
esseut  instar  majoris  ciceris,  chirurgus  angustias 
canaliculi    secando  laxavit ,    indeque  ambos  exe- 
mit  feliciter.  Rem  omnem  fecere  testatam  signa- 
ta  syngrapha  idem  chirurgus  Joannes  Fridericus 
cognomento  Kurz,  civis  Fuessensis,  et  Franciscus 
Duin,  parens  pueruli. 

80  JSdes  D.  Balthasaris  Blaicher  parochi  Vil- 
sensis  g  cimices  fcetentissimi  liabebant  infestissi- 
mas  :  cujus  ille  tantae  molestiaa  impatiens  ad  S. 
Magnum  confugit  ,  donura  sex  crucigerorum 
quotannis  laturum  pollicitus,  si  tam  invisos  ho- 
Septenibris  Tomus  II. 


Cimict 
trdib 

fi 


n  aJteriui  gra. 

i    m    tnoibum, 


rt  ttrttm  dtu- 
ftlf  ru     intorn- 

rrid  toUit: 
k 


^  hli,  Kodem  mense  ac  anno  Maria  Duinin,  filia  civis  P0ttu  e  >,,„„, 
Fuesseusis,  quam  acutissima  cephalalgia  idiu  ex-  caliet.pueii* 
ercuerat,  ad  calicem   S.  Magni  plena  nduciie  de  dotor«i  capi- 
ejus  patrocinio  inter  aiios,  qui  inalehabebaut,ac-  "'" 
cessit.  Salubre  fuisse  consilium  osteudit  eventus. 
Kam  eiapso  dehiuc  horae  quadrante  pueilam  dolor  E 
omuis  reliquit. 

fc3  Kursus  illo  meuse  atque  auno  S.  Magui  be- 
nericentiam  depwedicavit  iuter  maximas  gratia- 
rum  actioues  alia  puella,  Maria  Kemptenu  uomi- 
ne.  Eam  ^ut  ipsa  narravit  sub  eundem  meusem 
Martium  quotannis  aegritudo  quaidatn  lecto  soiebat 
afflgere,  quo  fiebat ,  ut  templum  adire)  quod 
c&teroquin  nulio  die  iutenmttebat)  ofticiaque  pie- 
tatis,  quibus  insueverat,  prsestare  nou  posset.  Ve- 
rum  ubi  ex  calice  caslestis  Sospitatoris  (cui  plu- 
rimum  addicta  erut)  publice  porrecto  bibit  cum 
alns,  vires  recepit  adeo  validas,  ut  citra  ullam  mo- 
lestiam  ulteriorem  solita  religionis  pensa  redde- 
ret. 

S+  Porro  xvn  Aprilis  opem  a  S.  Magno,  me- 
delamque  obtentam  retulit  Maria  Heringerin 
nata  Hornii  in  Walteuhofensi  k  parochia.  Eaju- 
dicis  Hochenschwangaviensis  aliquamdiu  ancilla 
fuerat.  Verum  nou  deerant,  quae  iuviderent  libe- 
ralem  hanc  servitutem/ Undccum  Maria  quinque 
omuino  hebdomadas  pertinaci  iusomuia ,  variis- 
que  corporis  laboraret  debilitaiibus,  creditum  est 
cuncta  talia  ex  orcino  maleficio  obvenisse  mise- 
rae.  Quae  optimi  tandem  ad  valetudiuem  recupe- 
raudam  sibi  ipsa  tit  auctor  cousilii,  ut  ad  S.  Ma- 
gnum  confugiat.  ltaque  fervidam  primum  preca- 
tionem  ad  Divum  fuudit  quotidie,  dein  ternis, 
quaternisque  dicbus  ex  calice  ejusdem  gustat  ; 
caeteris  praeterea  lustratur  reliquiis.  His  pera- 
ctis,  statim  somuus  cum  pristina  valetudine  re- 
diit. 

85     Ejusdem    anni   mense    Augusto,   die  xxvi  putrptra, 
uxorem   Georgii    Theobaldi    Komg   civis   et  au-  ",orl"r"" utr- 
rifabri    Futissensis ,    Mariam  Joanuam  ,  foetus  in  aimi^toim 
utero     mortuus    in    supremum     vita?    discrimen  pom  hausto, 
adduxerat  :   nam    xxiv  horis,  quidquid   niteretur  faeil*  /""" 
parturieus ,     vcl      oi>is     afterret     obstetrix  ,     in 
lucem    evolvi  nulla  ratione  potuit.   Unde  ,   quot- 
quot    aderant,  actum  esse    censebant   de    salute 
Joann».    At    deniquc    (consilio    haud  dubie  cce- 
litus   suggesto)    ad    S.  Magnum  confugiunt  edi- 
to     Sacrificii    ejus     honoribus     procurandi    voto. 
Ad    patrem    deinde    custodem    mittunt  oratum  , 
ut    vcnire,    sacrasque    Divi  reliquias  parturienti 
adhibere    non    gravetur.   Venit  ilJe  et  adhibuit  ; 
imo    et   noxarum    coufessione    expiatae     calicem 
porrexit    alexicacum  /  :   ex  quo  illa  optimas  spei  ( 

103  plena 


A    P,    Bailv 

STl&ER. 


B 


m  MIRACULA  S. 

Dlenahausit,  quantum  fuit  permissa ,  quantum- 
Tis  abstemia  esset.  Mirum  creditu  I  ahduc  inter 
bibendum  dolores  ingruere  parientibus  solennes, 
tetus  ad  egressum  parari,  ac  demum,  dum  a 
pnesentibus  litani»  S.  Magrai,  et  preces  coro- 
nariie  recitautur,  in  lucera  cdi  citra  gravemmu- 
lieris  molestiam.  Esstat  de  hoc  miro  litera  scn- 
pta,  sig-nataque  a  marito  ante  nominato,  et  a 
Joanne  Frederico  Kurz,  Chirurgo  et  cive  Fues- 
sensi. 

ANNOTATA. 

a  Tn  Vita  Germanica  vocatur  Muesau  pagus  in 
confiniis  Tyrolis :  in  Tabula  Frederici  de  Wit 
ponitur  Musach  sesqui  circiter  millian  ab  urbe 

Fuessensi. 

b  Erhenbergh  castrum  est  in  comitatu  Tyro- 
li  non  procul  a  Reuttesiw  Keite :  huncne  an  alium 
locum  designet,  divinare  nequeo. 

c In  Vita  mox laudata dicilur  Lana  in  Etschland, 
icl  est,  in  agro  Athesino,  qui  est  tractus  in  comilatu 
Tyrolis  ad  Athesim  fiuvium. 

d  Ilopferaw  in  mappis  notatur  non  procul  a 

Fuessa. 

e  Uxc  ditio  nusquam  mihi  in  Tabulis  geogra- 
phicis  occurrit;  nec  operee  pretium  duxi  opero- 
sius  inquirere. 

f  Vide  annotata  adcap.  prsecedens  lit.  s. 

g-  De  hoc  loco  adiannotata  ad  cap.  2,  lit.  p. 

h  Id  est  g-allos  Indicos. 

i  Cephalalgia  est  dolor  capitis. 

k  Pagus  est  ad  Lycum  in  Bavaria. 

1  Id  est  salutaris  vel  malorum  depulsor.  'A- 
Aegfxaxoc,  inmalis adjutor. 


CAPUT    V. 

Varia  insecta  ope  baculi  e  domibus 
et  agris  expulsa,  partu  periclitan- 
tes,  diversis  malis  afflicti  sanati, 
aliaque  beneficia  Sancto  adscripta. 


Vm  ifl  intecta 
Friiingit 


M: 


»■/  alibi  exput- 


ense  Septembri  mox  insequente  sacra 
■cambatta  Frising-am  fuit  allata ,  petente 
celsissimo  principe  et  episcopo  a.  Scarabaei  nam- 
que  parvuli  iidem  ac  nig-ri,  in  zythi  coquina 
ejusdem  usque  adeo  invaluerant ,  ut  hordeum 
populantes ,  exedentesque  grave  detrimentum 
crearent  :  compertum  quoque  est  ,  nonnullos  , 
qui  de  zytho  inde  facto  biberant ,  in  morbum 
incidisse.  Verum,  ubi  ipso  festo  S.  Mag-ni  cellae 
hordeariae  ,  aliseque  frumentariae-  admiraudorum 
effectrice  virg-a  ejus  lustratas  sunt,  scarabaeos  reli- 
cto  omui  hordeo  mox  fugam  capere,  atque  per  col- 
lem,  in  quo  sitaest  ea  cervisiae  apotheca,  turmatim 
abire  vidisses. 

87  Eodem  raense  etiam  Berchtolg-adenses 
beneficara  S.  Mag-ni  manura  experti  sunt.  In  ea 
ditione  quindecim  fere  annis  insecta  agros  po- 
pulata  multum  detrimenti  dederant.  Vim  tamen 
caelestem  sacraa  cambattae  consuetis  ritibus  sibi 
pbjectam  experta  tandem  destiterunt  a  noxa. 
Eandem  sensere  etiam  cimices,  atrique  scarabaei  ex 


MAGNI  ABBATIS. 

aedibus,  etconclavibuspassim  ejecti  undae  aspergi- 
ne,  quifi  potentissimam  virg-am  abluerat. 

88  Post  haec  xvn  Novembris  quoedam  Maria 
uxor  Benedicti  Grobel,  civis  et  coriari  Eues- 
sensis,  parturiit,  optima  quidem  spe,  uti  se  da- 
bant  iuitia  :  sed  casus  inopinato  incidens  ,  ne- 
scio  quis,  ut  iuteg:rum  diem  nequicquam  nitere- 
tur,  efFecit  :  unde  fcetus  in  summo  versabatur 
periculo ,  ne  intra  uterura  elideretur.  Igitur , 
qui  aderant,  auxilium  a  S.  Mag-no  accersendum 
rati ,  P.  cujstodem  cum  reliquiis  ejusdem  advo- 
cant,  orantque  ,  ut  eas  adhibeat  laboranti  ,  ac 
praesertim,  ut  e  sacro  calice  potum  pra^beat.  Sa- 
crificium  proeterea  vcvent  caelestis  Opitulatqris 
honoribus  fieri  curaturos.  His  ita  peractis  ,  cum 
necdum  abiisset  P.  hierophylax,  raulier  felicissime 
peperit.  Queraadmodum  testatus  fuit  maritus  ante 
norainatus. 

89  Mariae  Kiircherin  Hirschcellensi ,  Kauf- 
burae  b  accolae  ,  filiolus  erat  triennis ,  Josephus 
nomine.  Is  tota  hac  aetatula  vitam  vivebat  in 
corpusculo  adeo  tenero  ,  macilento  ,  defecto- 
que  viribus  ,  ut  portare  ,  aut  loco  movere  vix 
esset,  qui  auderet,  metu,  ne  intra  raanus  suas 
repente  raoreretur.  Mater  capto  demum  optimo 
consilio  miselli  salutem  S.  Magno  commendat 
edito  peregrinandi  ad  eum  voto  :  quod  et  pro- 
tinus  praestitisset,  si  puerulum  g-estare  secura  fuis- 
set  integrum.  Id  nihilominus  eo  voto  profectum, 
ut  invaletudiuera  Josephi  indies  minui  appareret. 
Unde  Maria  vn  Decembris  ,  quod  voverat  , 
persolvit  :  sacrum  quoque  calicem  et  sibi  et  fi- 
liolo  prasberi  rogat :  quod  cum  impetrasset ,  pu- 
sionem  elapso  vix  spatio  quatuor  hebdomadum 
habuit  plene  valentem ,  ac  pedibus  (  quod  ante 
nunquam  potuerat)  consistentem  et  gradientem. 
Curavit  hsec  inter  laetas  gratiarum  actiones  ma- 
ter  sig:nificari  P.  custodi  sorore  sua  nuntia,  an- 
no  proxime  insequenti,  xiii  Pebruarii.  Quae  eadem 
ex  relatione  Mariaa  testati  sunt  DD.  Joannes 
Beirhof ,  et  Jacobus  "Wang^er,  parochi,  ille  Eran- 
kenriedae  iste  Hirschcellse.  Item  Joannes  Kiircher 
parens,  et  Philippus  Hag-lland,  judex  Hirschcellen- 
sium. 

90  Stainbachii ,  quod  in  Stettensi  c  parochia 
est,  quaedam  Magdalena  Geisenhofin  bis  aut  ter 
in  tanta  pariendi  difficultate,  imo  et  infelicitate 
fuit,  ut  partus  non  nisi  vi  extracti,  iique  mor- 
tui  in  lucem  evolverentur.  Cura  autem  anno 
mdccii  iterum  parturienti  par  discrimen  haud 
obscure  immineret,  ejus  dig-ito  annulus,  qui  in 
calice  S.  Mag-ui  jacuerat ,  caeterisque  reliquiis 
relig-iose  contactus  servabatur,  fuit  inditus.  Porro 
Stainbacenses  pia  miseratione  moti  in  sacellum 
Divi,  quod  ibi  est,  communi  consilio  pro  foemina 
venere  supplicatum,  idque  laetissimo  eventu  : 
nam  inter  recitandum  litanias  ejusdem  ,  Magda- 
lena  vivum  puerulum  peperit  citra  sensum  doloris 
acerbioris. 

Anni  superioris  mense  Junio  Catharina  Eg-g-erin 
Fuessensis,  vidua  oppido  pauper,  non  modo  segro- 
tavit  grravissime,  sed  etiam  in  altero  pedum  dolo- 
res  perpessa  est  intolerabiles.  Verum  ubi  S.  Ma- 
gnum  imploravit  voto  cerei  pedis  sigillo  ,  dolor 
omnis  evanuit,  pristinaque  valetudo  rediit.  Votum 
persolvit  Cathariua  mense  Januario  anni  mdccii 
cum  id  facere  maturius  dura  egestas  non  concede- 
ret. 

91  Anno  primum  memorato  ,  xvi  Januarii , 
allatus  ad  S.  Mag-num  est  puerulus  ex  Aschavia  d, 
ut  vocant,  Joannes   Beyrer  nomine.  Is  integrum 

jam 


Mnlieri  felix 
partut, 


pucro  lenta  ta- 
be  pene  con- 
aumpto  sanitus 
donata  .- 
b 


puerpera  et  al- 
teri  pede  uffli- 
ctx  subventuni. 


Puer  diutwno 
morbo  Ubera- 
tur .- 

d 


genu  ex  gravi 
lapsu  saucium 
vigori  pristino 
restitutum 
e 


DIE  SEXTA  SEPTEMBIUS. 
jam  biennium  lenta  tabe  adesus,  nec  pedibus  con- 
sistere  poterat,  necincedere.  Atubi  solitis  precatio- 
mbus  lustratus  bibit  ex  sacro  calice,  brevi  conva- 
luit,  pedes  in  officiohabuit. 

92  Cum  idem    ageretur    annus,   Maria   Schmi- 
din,  nata  Obercellae,  quae  quod  procul  Kaufbura 


773 


cx  diulurno 
morbo  morti 
proximus,   fa- 
ctovoto,  con- 
valescit. 
f 


e  est,  ex  gravi  lapsu  alterum  genu  altura  intu- 
muerat.  Tempore  quidem  bene  multo  sub  manu 
chirurgi  fuit ;  sed  is ,  quod  videret  ,  malum 
arte  sua  esse  valentius,  de  curatione  desperans, 
destitit  ab  irrita  opera.  Unde  fcemina,  nihil  ultra 
morata  mortalium  medelas,  S.  Magno  fervidis 
precibus  se  commendat  ingenti  concepta  spe, 
auxilium  ejus  sibi  non  defuturum  :  et  sane  non 
defuit ;  postquam  enim  edito  voto  promisit,  ad 
Divum  in  aede  sua  Euessensi  invisuram,  resedit 
tumor  ,  pesque  ut  antea  valere,  ac  vigere  coe- 
pit.  Votum  Maria    peregit  vn   Septembris,  anno 

MDCCIV. 

93  Quidam  Adamus  Kerff  ex  Mittelbergica  f 
Parochia  ,  integrum  quinquennium  morbo  im- 
plicitus,  ita  demum  amiserat  vires  omnes,  ut 
actum  de  ejus  salute  crederetur.  Certe  biduum 
ipsum  sui  nescius  egit,  ac  morti  proximus.  Ve- 
rum  ubi  parumper  ad  se  rediit,  ad  S.  Magnum 
confugiens,  votum  edidit,  in  ejus  asdem  Pues- 
sensem,  si  ipse   redderet  valetudini,  venturum  se, 


rum  nec  unnsquidem  notatus  est  amplius,  tota  vi-  a.  p.  b«m- 
cinia,  supra  quam  dici  potuit,  admirante.  mwi 

96  Anna  qiuedam  Langenwalderin  cum  gravibus   jwwiurfw 
in  altero  pede  doloribus  quatuor  annos  fuisset  cru- 
ciata,  nec  quidquam  adversus  malum  proficerent 
mortalium  remedia,  id  demum  velut  unice  profu- 

turum  suasu  aliorum  amplexa  est  consilium,  ut 
opem  caelestem  apud  S  Magnum  quaereret.  Venit 
igitur  in  ejus  aedem  Puessensem  anno  mdcciv, 
utque  sacrae  reliquiae  ritu  consueto  sibi  adhiberen- 
tur,  impetravit.  Secutus  inde  eventus,  quem  optave- 
rat :  nam  domum  reversa  sensit  minutum  quoddam 
ossiculum  prodire  ex  pede  male  habito  :  qui  dein 
abscedente  omni  dolore  citra  aliam  medelam  fuit 
persanatus. 

97  Mense  Octobri,  anno  memorato,  quidam  ex  ^u.u  a  tubito 
S.    Magni    ccenobitis  ex   itinere  quodam  domum  matoconvaies 
redibat  eques.  Utebatur  equo  sano  prorsus  ac  ve-  cit: 

geto  :  verum  cum  e  loeo  quopiam  forte  discedens, 
vixdum  spatium  semihorae  confecisset,  mediocri 
passu  et  nequaquam  accelerato ,  equum  repente 
vires  usque  adeo  defecere  ,  ut  homines  obviam 
facti  sollicite  monerent  Patrem,  descendendum 
esse,  jumentum  collapsurum.  Ubi  descendit,  equum  g 
vidit  toto  corpore  spuraare,  haud  secus  acsi  lacte 
undique  esset  perfusus.  Cum  deinde  frceno  du- 
ctus  progrederetur,  pedes    posticos   trahebat  po- 


atque  ibi  noxorum  confessione  expiatum,  epulo  tius,  quam  tollebat.  Pater  malum  adeo  repenti- 
Eucharistico  accubiturum  ,  Sacrificium  praeterea  num  equo  haud  quamquam  vi  naturali  obvenisse 
fieri  curaturum.   Post  haec  promissa  intra   corpus     ratus,  eum  S.   Magno  devovet  promissione  Sacri- 


Scarabzi  opc 
Sancti 


aegrotantis  rumpi  apostema,  ipse  dehinc  indies 
habere  melius,  ac  demumpenitus  convalescere.  Vo- 
tum,  cujus  fuerat  damnatus,  persolvit  xxv  Julii, 
anno  mdccii. 

94  Illomet  anno  Schwandorffii  aedes  cujus- 
dam  (  nomen  suum  edi  noluit)  ingens  atrorum 
scarabaeorum  multitudo  invaserat  ,  idque  non 
citra  gravem  familiae  molestiam.  Cui  dispellen- 
dae  cum  S.  Magni  imago  papyracea ,  ejusque 
sacro  baculo  contacta  ,  fuisset  suspensa,  ac  in- 
super  opus  aliquod  religiosas  pietatis  erga  Di- 
vum  fieret  quotidie  ,  scarabaei  universi  hospitio 
cesserunt.  Porro  lapsu  temporis  factum  est,  ut 
status  ille  cult  us,  piaque  precatio  negiigeretur, 
nec  persolveretur  amplius.  Quod  sancto  Patrono 
displicuisse  haud  obscure  constitit.  Scarabaei  nam- 
que  in  easdem  rursum  aedes  velut  agmine  facto  im- 
migrarunt  :  chartam  quoque,  cui  impressa  erat 
sacra  effigies,  undique  circumrodendo  dedere  pes- 
sum,  effigiem  tamen  ipsam  non  attigere.  Haec  litte- 
ris  manu  sua  scriptis,  signatisque  significavit  Jo- 
annes  Jacobus  Mechtl  g  canonicus    Herriedensis, 


e  domibus 
ejecti ; 

*  ex  Buecliin- 
g«i 


ficii  ejus  honori  raox  faciendi,  si  domum  venis- 
set.  Numisma  praeterea ,  quod  sacra  cambatta 
religiose  contigerat  ,  mittit  in  aquam,  eamque 
animali  potandara  exhibet.  His  peractis,  equus 
altero  mox  die  sospes  ac  vegetus  fuit ,  ut  an- 
tea,  sessoremque  per  reliquum  viae  portavit  ala- 
criter. 

98  Anna    Maria    Schnizeriu    e    Bernburana    h  mufor«tr- 
Parochia  auribus  jam  capta  ( ut  ipsa  retulit  viii  da,  acpedibus 
Decembris)    manibus    quoque    ac    pedibus   capi  ma"^"»7Uf 
coeperat :  idque  omnium  judicio  plane  evenisset,  ^'y 

ni  S.  Magni,  cui  facto  voto  fuerat  commendata, 
intervenisset  opitulatio.  In  aedem  quippe  ejus 
adducta,  sacris  reliquus*  lustrata,  calice  pota  lu- 
culente  mox  habuit  melius,  intraque  breve  tem- 
pus  integram,  ut  optaverat,  valetudinern  recupe-  ., 
ravit  i, 

99  Filiola  octo  annorum  itidem  Berenburae  fuit.  fi„fuaignoto 
Hanc  morbi  genus  corripuerat  omnibus  ignotum.   morbigmm 
Unde,  cum  nemo  sciret  medelam  ferre,   eo  usque  afflic*a- 
per  duodecim  ipsas  hebdomadas  tenuit  segrotatio, 

dum  parens,  Maria  Landessin  nomine,  misellamS. 


quemadraodum  ea  narrantem  adierat  P.   Wences-      Magno,  vota  ad  eundcm  peregrinatione,  commen 


laum  capucinum,  tum,   conventus  Schwandorffeu- 
sis  praefectum. 

95  In  aedibus  quoque  Georgii  Schwaiger 
Buechingani  *,  ut  ipse  retulit ,  anno  mdcciii, 
iv  Martii,  id  genus   scarabaei    vehementer  inva- 


daret.  Nuucupato  hoc  voto  ,  filiola  intra  spa- 
tium  octidui  integre  convaluit  ,  unaque  cum 
matre    promissam   peregrinationem  peregit  anno 

MDCCV. 

100    Anno    proxime  insecuto  alia  puella,  Bue- 


phrmttiea 


luerant,  neque   ulla   arte  inde  pelli  se  patiebau-      chingensis    ortu  , 


Barbara   Vethschneiderin     no-   nironiui 


tur  j  imo  prope  aberat,  ut  homines  habitato- 
res  ipsi  pellerent  :  sane  pauperes  etiam  viatores, 
qui  antea  frequeuter  ibi  quserebant  diversorium, 
talem  hunc  larem  coeperant  aversari  :  cum  ab 
inquilinis  illis  tam  infestis  nihil  quietis  sibi  con- 
cessum  iri  metuerent.  In  hoc  rerum  suarum  sta- 
tu  optimum  factu  denique  visum  est  ad  S. 
Magnum  confugere.  Itaque  in  sacello  ejusdem 
Sacrum  fieri  curant ;  donum  mittunt  in  gazophy- 
lacium  ;  aquam  praeterea  sacris  reliquiis  lustra- 
tam  secum  asportant,  eaque  domus  interiora  un- 
dique  perspergunt.  Neque  fefellit  haac  Divus  er- 
cra  se  studia  :  nam  paucos   iutra  dies  scaraba;o- 


mine,  annos  nata  fere  novem,  in  morbum  iu- 
ciderat  dirae  phrenesi  haud  absimilem.  Ex  quo 
aliquot  hebdomadas  decubuit  manibus  ac  peili- 
bus  capta.  Oeulos  quoque  ejus  saepenumero  vi- 
disses  horrifice  rotatos  circuinactosque.  Paren- 
tes,  cum  tantam  filiolae  calamitatem  dispulsam 
vellent,  ut  qui  maxime,  summam  in  S.  Magni 
beneficentia  spein  collocantes  ,  semel  iterum- 
que  potum  ex  sacro  ejus  calice  procuraruut  la- 
boranti.  Quod  consilium  optime  vertit:  Nam 
paulo  post  tota  salus  ad  puellam  rediit ,  et  saui- 
tas  consecuta  est.  Exstat  scripta,  siguataque  hac 
de  re  testificatio  D.  Joannis  Essedinn,  parochi  id 
lQC[t  101  Labente 


114 


A.   P.   B*BEK- 

-i,  i.i  n 

amrnti  tvtiio- 
ui*  usmrem- 
hifui  .- 


Vii  pwfu  p«n 
clitauti  1116- 
pmifur 


101  Labente  eodem  nnno  Corbinianus  Buesegger 
Rottenbuechensis  retulit  pleuus  gratulatiouis  et 
gaudii,  iilium  suuni  Georgium,  qui  omnem  ratio- 
nisusum  aniiserat,  postquaui  eum  S.  Magno  com- 
mendasset  uuucupato  voto,  ad  se,  sanaraque  men- 
tem  rediisse. 

102  Ursulam  Geigerin  uxorera  Petri  Oeberle 
Eisenburgensis  ,  e  Cellensi  k  parochia,  pariendi 
diffieultas  eo  adduxerat  aliquando,  ut  non  modo 


MIRACULA  S.  MAGNl  ABBATIS. 

via  0  ad  S.  Crucis  ,  mira  effecisset,  vir  quidam 
authoritatc  et  opibus  magnus ,  Calvinianse  ta- 
men  sectse  addictus,  Episcopi-Celhe  p  terrae  quid 
et  aquae  ejusdem  sacrae-  virgue  contactu  lustra- 
tae,  ab  orthodoxo  quopiam  concessum,  et  ipse 
in  ugros  atque  arva  sua  sparsit  adversus  insecta 
eadera  populautia  ,  plenus  fiduciffi  in  S.  Thau- 
maturgura.  Elapsis  deiu  paucis  hebdomadibus, 
hic  idem    cum    filio ,     quem    genuerat   unicum , 


!) 

'  '"1 1-1,11:./., 

bene  ergu  S. 
Marjnum  affc- 
cius,  cum 
fillo  siif)  fu,c- 
sim  rjurat   ; 
0 

p 


ipsa  versaretur  in  summo  periculo  moriendi  ante      ejuravit    Calvinum  ,    veramque    Religionem    no 


B 

Eqnutsanatus: 


iiiniinnni 

m 


ufjacta 


iiittlcfirtum 
fttbliiiMiu 


partum,  sed  etiam  fostus,  ni  secaretur  matns  ute- 
rus.  Eodiscrimine  feliciter  demum  defuncke,  alte- 
rum  imminebat  anno  mdccvii,  dum  rursus  per 
noctesdiesque  binas  nequicquam  parturiebat.  Hinc 
ambo  ronjuges  oppido  consternati  auxilium  im- 
plorant  S.  Magni,  quod  ille  ferre  minime  distu- 
lit  :  cum  enim  maritus  properaret,  Fussiacum 
iturus,  ut  laboranti  vinum  in  calice  Thaumaturgi 
sacratum  procuraret,  jaraque  equum  stravisset, 
subito  revocatur ,  doceturque  ,  uxorem  felici 
nixu  filiolam  edidisse  vivam  ac  vegetam,  qnod 
accidit  xxx  Maii.  Testati  hajc  sunt  iidem  conju- 
ges,  et  Veronica  Endresin  ex  Eisenburgensi  do- 
minatu. 

108  Cuidam  Joanni  Steeger  ex  Riedensi  l  pa- 
rochia  cquus  erat  strigosissimus,  morboque  in 
jura  glubitoris  jam  adeo  propinque  devolutus  , 
ut  nec  pabnlationem  amplius,  nec  adaquationem 
admitteret.  Joannes  damni  ex  jumenti  jactura 
obventuri  metuens.,  id  S.  Magno  commendat 
doni  ferendi  promisso ;  amuletis  prreterea  mu- 
nit  reliquiarum  ejusdem  contactu  saoratis.  Nec 
eventus  fefellit  h&c  consilia :  equus  enim  intra 
proximam  mox  horam  habuit  melius  et  convaluit 
anno  mdccviii. 

101  Susanhte  Vogelin  Pfrondtensis  m  filiola 
quadrimula,  nec  pedibus  incedere  poterat,  nec 
consistere  :  macies  prfeterea  penitus  extenuata^ 
vix  a  1  i 4 u i d  virium  in  toto  corpnsculo  reliquum  fece- 
rat.  Verum  ut  eam  mater  edito  voto,  in  fidem  S. 
Magni  transcripsit,  curavitque  ejus  lustrari  reli- 
quiis,  cvestigio  convalescere  ccepit  et  incedere.  Pa- 
trata  ha?c  sunt  anno  itidem  mdccviii. 

105  Anno  insequente  Magdalenam  quandara, 
Oeorgii  Vilserllopfensis  uxorem,  repentina  invale- 
tudo  per  tres  hebdomadas  reddiderat  insomnem ; 
indequeuniversisviribusdefectam.  Ex  quibus  malis 
ut  liberaretur  mulier,  S.  Magni  invocavit  opem, 
nuucupato  voto,  ejusque  sacris  reliquiis  fuitlustra- 
ta.  Necmora  fuitca:lestisauxilii :  raox  enim  rediere 
pristiB»  vires,  et  insomnia  recessit.  Quemadmo- 
dum  testificatus  est  D.  Leo  Eschenauer  parochus 
llopfensis. 

1UG  Anno  porro  hujus  seculi  x  Casparis  Kaim 
pistoris  Aschaviensis  in  parochia  Weuglica  n, 
clibanum  orcina  quajdam   (  ut  ipse  hiiud  iramerito 


stram ,  edita  professione  ,  fuit  amplexus.  Ubi 
dubium  non  est,  quin  S.  Magni  apud  Deum 
patrocinium,  adversus  quem  ille  tam  pie  afli- 
ciebatur,  suas  in  hoc  negotio  haud  modicas 
partes  habuerit.  Ista  perscripsit  1  Octobris  D. 
Gaudentias  Pfefterkorn  ,  parochus  ad  S.  Cru- 
cis  in  Turgoia  :  nomen  tamen  viri  ejus  non  edi- 
dit. 

109  Cuidam  in  urbe  Monachio  ( nomen 
fuit  suppressnm)  instantium  periculorum  metus 
plurimum  sollicitudinis  trepidationisque  incus- 
serat.  Quas  ut  evaderet ,  in  tutelam  S.  Magni 
concessit  vota  Sacri  procuratione  in  ejus  tede 
faciendi.  Evasit  feliciter:  quemadmodum  anno 
mdccxi  testatus  est  quidam  sacerdos  Jacobus 
Bock  nomine,  litteris  xu  Januarii  Monachio  da- 
tis. 

110  In  eundem  annum  referendum  est,  quod 
Petrus  Weis ,  molitor  VTeissenseensis  qf  a  S. 
Magno  accepisse  se  memoravit,  beneficium.  E- 
jus  nempe  molendinura  vitium  ,  nescio  quod , 
integro  fere  anuo  fecerat.  Sane,  cum  operi  fa- 
ciundo  circumagi  sinebatur,  usque  adeo  domus 
tota  intremiscere ;  atque  concuti  ingentes  inter 
fragores  solitabat ,  ut  illico  ruitura  videretur. 
Accersiti  quidem  sunt  semel  et  iterum  alii  tres 
rei  molarise  magistri,  qui  machinam  inspicerent, 
emendarentque ;  sed  frustra  fuit  omnis  eorum 
conatus  et  opera,  donec  Petrus  imploravit  auxi- 
lium  S.  Magni ;  quod  praestitit  addito  voto  Sacri- 
ficii  procurandi,  alioque  pietatis  quodam  opere 
Divum  quotidie  demerendi  :  deinde  ut  domus  et 
molendinum  sacra  Ccelitis  ejusdem  cruce  lustra- 
retur,  impetravit,  molitoribus  illis  ternis  pra?- 
sentibus,  qui  postea  rursus  institere  machinam 
molariam  corrigere,  eventu  haud  paulo  raeliori, 
quam  prius,  imo  optimo  :  mola  quippe  exinde 
officio  suo  recte,  idque  perenniter,  fungi  perre- 
xit. 

111  In  agrura  Friburgo  r,  quod  est  in  Bris- 
gcia,  circumjectum,  aliquot  annis  adeo  copiose 
sffiviterque  grassata  erant  insecta,  ut  vixjam  her- 
bsequid  excresceret,  sed  omuia,  veluti  nimiissoli- 
bus  torrida  ruberent.  Motus  diuturno  hoc  malo 
urbis  ejus  magistratus  enixe  petiit,  ut  adversus 
diros  vermes  afferretur  sacra  cambatta.  Quse  ubi 


bcnc/iciu 


Suncto  adsai- 

nfu  : 


Sancti  baculus 
agruvi  Fri- 
buiiiensem 
insectis  libe 
rat. 


timicen  <!•■ 
pultt 


crcdebat)  maleficentia  panibus  coquendis  lecerat     allata  est    a    quodam  S.  Magni  ccenobita,   eaque 

campi  prataque  illa  lustrata,  eodem  adhuc  anno 
[  qui  seculi  hujus  fuit  xi  )  teilus  laeto  herbarum 
virore  convestiri;  vermes  pars  migrare  alio, 
pars  emori.  Ut  tanti  beneficii  perennaret  memo- 
ria,  decrevere  Friburgenses  posthac  natalem  S. 
Magni  habere  sacrum  ac  festum.  Ilaec  ix  Septem- 
bris  significavit  datis  litteris  Franciscus  Christo- 
phorus  Ilug,  Kirchzartae  prsefectus,  prope  Fri- 
bursaim. 


inutilem. Quare,  praetermisso  quocumque  alio  reme- 
dio,  votum  homo  nuncupat  S.  Magno,  ejusque  sa- 
crum  numisma  aliquod  in  fnrnum  projicit.  Quibus 
peractia  statim  in  illo  punes  coquere,  ut  ante, 
potuit. 

107  Ejus  anni  Maio  Magdalena  Pezin,  civis  Au- 
gustaua,  nuntiari  curavit,  multum  molestiie  a  cimi- 
cibus  se  perpessam,  invocasse  S.  Magnmu,  nuncu- 
pato  voto  Sacriticii  in  Fuessensi  *ede  ejus  conduceu- 
di,  eaque  ratione  a  vexatioue  cimicum  mox  libera- 
tam  Stetitquoque  proraisso,  Sacrumque  facieudum 
eonstituit. 


112    Iguoti    genus   morbi    in    equile    Matthffli 

Beis  Riedensis  ex  Langenwangica  parochia,  diu 

grassatum   clades  intulit  oppido  magnas;  quippe 

108   Cura    eodem    anno    sacra    cambatta    per     duodecim    eqnis    spatio    tredecim     annorura    oc- 

1  elvetiam    encumlata,    consuetisque  ritibus   ap-      curabentibus.    Porro    mali    pertinacia    omnibus 

phcata,    pasS1m    multa,  atque    etiam    in   Turgo-      qua3  adbibebantur,  mortalium    prassidiis   fuit  su- 

perior. 


Bquorum 
morbus  ex- 
stinctus  : 


nuite/iciacoi 
itrensa 
s 


DIE  SEXTA 

\  perior.  Quod  tristi ,  longaque  experientia  do- 
ctus  Matthaus  ,  invocata  S.  Magni  ope ,  amu- 
leta  cambattee  ejusdem  contactu  sacrata  equis 
applicuit.  Eo  facto  nihil  ultra  cornipedibus  ob- 
tig-it  adversi :  quemadmodum  idem  narravit,  anno 
xii  mense  Martio,  praesente  Mag-no  Eberle  ex  Wal- 
densi  parochia. 

'-  113  Memorati  anni  Julio  in  Pascuo  Weis- 
senseensium  s,  qui  coenobio  S.  Magni  subsunt  , 
repentinus  terror ,  incertum ,  unde  ortus  ,  adeo 
consternaverat  equos;  ut  in  omnem  partem  dis- 
sipati  prcecipiti  fug-a  auferrentur.  Eorura  unus 
modicum  viae  spatium  emensus  occubuit,  quem 
ubi  secuit  g-lubitor  ,  nullum  seu  contag-ii  ,  seu 
alterius  vitii  deprehendit  vestig-ium  :  cumque 
jara  dudum  notassent  Weissenseenses ,  pastiones 
suas  ig-nota  quadam  infestatione  turbari  ,  sacrs 
cambattse  petierunt  prffisidium ;  quod  et  obti- 
nuerunt  v  Julii.  Cajterum  vix  equus,  cujus  me- 
mini ,  conciderat  mortuus  ,  cum  colonus  Geor- 
gius  Hauser,  cujus  ille  erat ,  pedibus  captus 
est  adeo  ,  ut  ne  passu  quidem  unico  progredi 
posset.  Quare  finitis  ambarvallis  Pater  eadem 
cambatta  lustravit  etiam  colonum  illum  :  qui  sta- 

B  tim  pedes  in  potestate  habuit,  ut  ante  ,  dieque 
postero  in  opus  rusticanum  exiens  fcenisecam 
eg-it. 

ANNOTATA. 

a  Fuit  is  Joannes  Franciscus,  quem  Carolus 
Meichelbecius  Historix  Frisingensis  tom.  2,  quin- 
quagesimum  sextum  Frisingensium  episcopum 
statuit. 

b  De  hoc  loco  aliqua  notavimus  ad  cap.  i  , 
lit.  h. 

cStetten  pagus  Suevise  in  episcopatu  Augu- 
stano,  duobus  circiter  milliaribus  et  dimidio 
Fuessa  distans  secundum  ssepe  laudatas  tabulas 
geographicas. 

d  Forte  idem  locus  a  Frederico  de  Wit  scribi- 
tur  Aschan  velpotius  Aschawm  comitatu  Tiroten- 
si,  duobus  circiter  milliaribus  Fuessa. 

e  Vide  supra  ad  lit.  b. 

f  Vide  dicta  ad  cap.  3  lit.  c. 

g*  In  Vita  Germanica  sic  legitur  ;  Ita  ex  relatio- 
ne  aliorum  testatus   est  R.   D    Jomnes  Jacobus 
^  Mechtl  SS.  Theologise  doctor,  protonotarius  aposto- 
licuset  canonicus  in  Herrieden. 

h  Bevnbeum pagus  est  inepiscopatu  Augustano 
tribus  fere  miltiaribus  Fuessadistans,  teste  saspe 
citato  F.  De  Wit. 

i  Vita  Germanica  beneficium  hoc  refert  inter 
surdarum  aurium  medelas,  adeoque  Maria  non 
modo  pedum  manuumque  usum,  sed  etiam  au- 
rium  recepit. 

k  Vide  dicta  ad  cap.  2,  lit.  y. 

1  Bieden  pagus  est  in  episcopatu  Augustano 
quinque  circiter  milliaribus  ab  urbe  Fuessensi. 

m  Pfronta  pagus  uno  fere  milliari  Fuessa   di- 

stat. 

nWengde  non  procul  abest  ab  Aschan;  de  quo 
vide  annotata  ad  lit.  d. 

o  Turg-ovia,  incolis  Turgw,  tractus  est  Helvetise 
inter  lacum  Tigurinum  ad  Occasum  et  Constan- 
tiensem  ad  Ortum. 

p  Vulgo  Bishofcell  oppidum  est  in  prsefata 
Turgovia,  estque  in  dominio  episcopi  Constan- 

tiensis. 
qAdiannotataadcap.  i,  Ut.  D. 
rFriburgum,  indigenis  Freiburg-,  urbsest  Ger- 


SEPTEMBIUS 


77ii 


manimad  Tkreisem  fiuvium,  BHsigaviee  tractus  A  P  Bll 
s  Consule  dicta  ad  cap.  i,  lit.  n. 


CAPUT  VI. 

Varia  hominum,  pecorum  et  agrorum 
mala  depulsa. 


Maria    Mullerin    Riedensis  parochiae   Hopfen-  Scphritica 
sis,  quinque  annos  non  nephritide  modo,  sed  »imutet  caeo 
cacochyraia  a  quoque  laborabat.   Neque  spes  ul-  e*V«"»|w- 
la  supererat,   ut  judicabant  medicina  gnari ,  sa-  'aHtUa 
lutem  recuperandi  per  artis  subsidia,    cujusmodi 
fuerant  adhibita.   Adversus  tantam  proinde  utri- 
usque  mali  pertinaciam,  sollicitare  opitulationem 
S.  Mag-ni   foeminae  venit   in  mentem  :  quapropter 
honori  ejusdem  precatiunculam  b,  cujus  Christus,  i> 

cum  olim  in  terris  degreret,  fuit  auctor  ,  dicere  K 
quotidie  institit  :  quod  sane  consilium  optime 
vertit;  nara  brevi  post  Mariae  integra  valetudo  re- 
diit,  quemadmodum  ipsa,  praesente  marito  ,  nar- 
ravit,  anno  eodem  ,  xv  Aug-usti  ;  quod  idem  te- 
statum  fecit  D.  Leo  Eschenauer,  parochus  Ilop- 
fensis. 

115  Eodem  tum  die  adfuit  Matthajus  Zech  graved,g,t, 
Reichartshofensis ,  et  ipse  ex  Hopfensi  parochia.  "*«««»««»"■.' 
Is  retulit ,  filiam  Mariam  nomine  { qua?  una  ve- 
nerat  comes  )  cum  adhuc  quinquennis  esset ,  ul- 
cus  in  digritorum  uno  ultra  anni  spatium  circum- 
tulisse ,  adeo  periculosum  ,  et  contumax  adver- 
sus  omnem  humanam  medelam ,  ut  de  resecan- 
do  eo  ageretur.  Se  vero  de  consilio  cujusdam 
amicorum  puellam  S.  Mag"no  commendasse,  pro- 
missa  Sacrificii  procuratione :  inde  factura,  ut  di- 
gitus  int.ra  spatium  binarum  hebdomadum,  citra 
uiteriorem  mortalium  cujusquam  opitulationem  , 
persanaretur.  Hoc  testatus  est  insuper  idem  paro- 
chus  tlopfensis. 

116  Augusti  dein  xxi  voti  reus  coniparuit  ad  morbu*  pecu 
S.  Mag-ni  quidam  Mag-nus  Miilier  Walteuhofen-  dumamoius.- 
sis  c.    Ejus   namque   vaceas    quinque    repentina  e 

queedara  inopiuaque  lues  eo  pericuii  deduxe- 
rat,  ut  ,  ne  oranes  interirent,  timeret  haud  me- 
diocriter  :  praesertim  ,  quod  malum  nulli  natu- 
rae  subsidio  cedere  videret.  Verura  ,  ubi  rem 
commendavit  8.  Mag-no  ,  votumque  nuncupa- 
vit ,  peregjinationem  peregit  ,  donum  tulit,  at- 
que  iusuper  amuleta  sacra  ejusdem  virg-a  conta- 
cta  pecori  applicuit,  id  orane  paulo  post  habuit 
sannm  et  incolume.  Continn;ivit  lucc-  ehirographo 
suo  I).  Joannes  Adamns  TruckmiiUcr  parochus 
Waltenhosii. 

117  Idem  parochus  et  aliud  mirum  retulit  , 
ut  sequitur  /Edes  Georg*ii  Kollmau  ,  civis  et 
Zytheptae  Schongavicnsis  d,  atri  scarabrei  mul- 
tis  annis  oppido  habebant  infestas  ;  idque  adeo  , 
ut  noctu  hypocaustum ,  coquinam  ,  atque  tha- 
Iamum  densis  examinibus  opplerent.  Qua  tanta 
molestia  taudem  defunjn  cupienB  GeorffiuSj  una 
cum  uxore  sanctum  Magraura  imploravit,  con- 
cepta  ing-enti  in  patrocinium  ejusdem  fiducia  , 
additoque  voto,  Divi  natalem  ftllato  quotannis 
dono  imposterum  honorandi.  Nuncupato  eo  voto. 
statim  evanuere  scarabaBi. 

1  '  •  !•  a  'I  '    ■' 

118   Anno    postea   hujus  seculi  xn  ipso  festo  *rU 
S.  Ma^ni   retulit  Georg-ius    lloll  e   Cella  e  ( sio 

enim 


teai  ubriab- 

arfi 

d 


•    corito- 
crueituut 


a.  p.  Baiks 

STOBtR. 


diUtW  ■illr- 

intestinomm 
dolor  abiatus 


equorum  lucs 
arcetur  : 


pedum  utus 
mulieri  reddi- 
tur. 


Variabene- 
ficia  uni  ci- 
demque  mu- 
lieri, 

f 


77G 

enim  vocatur  looos)  quatuor  ipsas  liebdoraadas  do- 
loribus  oppido  gravibus  per  omnes  artus  corporis  se 
fuisse  cruciatuin,  remediis,  quae  saluti  ferendae  es- 
sent,  nequicquam  adhibitis.  Eapropter  ad  S.  Ma- 
gnuiu  se  coufugisse,  edito  voto,  ejusque  sacra  vir- 
g&  lustratum,  atquehac  ratione  pristinam  valetudi- 
nem  recuperasse. 

119  Eodera  et  anno  et  die  adfuit  ad  S.  Ma- 
gni  quidam  Joannes  "Wolfarth  ex  Cellensi  pa- 
rochia.  Huic  integro  triennio ,  cum  intestino 
quodam  morbi  genere  fuit  luctandum.  Pugna- 
tum  quidem  in  malum  est  variis  mortalium  sub- 
sidiis  ;  sed  profectum  nihilo  minus.  Salutem  de- 
nique  S.  Magnus  attulit  sacra  cambatta  sua , 
cujus  contactu  asger  cum  aliquoties  fuisset  lustra- 
tus,  intra  breve  tempus  valuit,  ut  ante  triennium; 
quemadmodum  et  ipse  narravit,  et  asseruit  scripta, 
signataque  testificatione  D.  Georgius  Gom  paro- 
chus  Cellensis. 

120  Anno  quoque  primum  memornto  dira 
quaedam  lues  magnis  passim  cladibus  equilia 
mulctabat ,  malique  contagium  Fuessensem  vi- 
ciniam  pariter  attigerat.  Ejus  averruncandi  cau- 
sa  octonis  hebdomadibus  in  templo  sancti  Ma- 
gni  supplicatum  est  quotidie ,  precatione  coro- 
naria ,  ut  vocamus  ,  idque  impetratum  ,  ut  equi 
Euessensium  salvi  et  incolumes  persisterent.  Si- 
milem  opitulationem  in  eodem  periculo  Weis- 
senseensibus  ,  Rosshauptensibusque  praestitit  S. 
Magnus  ,  stato  quodam  pietatis  opere  honoratus 
conciliatusque. 

121  Ibat  adhuc  idem  annus ,  cum  quaidam 
Juliana  Wolfartin  e  Sylva ,  ut  vocatur  locus , 
in  Cellensi  parochia  ,  repente  pedum  officio  ad- 
eo  defecta  est,  ut  e  loco  in  locum  venire  non- 
nisi  portata  posset.  Yerum  ubi  thuris  aliquid , 
ac  pulveris,  quem  S.  Magni  vocant,  ex  ccenobio 
Fuessensi  allatum  fuit,  et  laboranti  adhibitum,  in- 
cedere  ei  licuit,  et  transacto  octidui  spatio  gradien- 
di  facultate  expedite  uti.  Testatus  id  est  ante  nomi- 
natus  Georgius  Gom  parochus  chirographo  itidem 
signato. 

122  Huc  referenda  sunt  beneficia ,  quibus 
Barbaram  quandam  Priibstin  Villensem  f,  con- 
jugem  Symperti  Buechenberger  ,  non  eodem 
tempore  S.  Magnus  affecit.  Primum ,  cum  ad- 
huc  septennis  esset,  in  eam  mentis  intemperiem 
inciderat ,  ut  vestium  degeret  impatiens ,  omnia 
quoque  tuta  ceu  terribilia  formidaret ,  interno- 
ctu  ,  imo  et  interdiu  ,  cum  sola  ageret ,  simu- 
lachris  et  larvis ,  nescio  quam  horrendis ,  con- 
spectui,  ut  putabat,  obversantibus.  At  ubi  ma- 
ter  imploravit  filiolffi  adeo  rniserse  opem  S.  Ma- 
gni,  nuncupato  voto ,  potumque  obtinuit  ex 
calice  cjus  ,  sanam  suique  prorsus  compotem 
statim  habuit.  Eadem  porro  Barbara  anno  a_ta- 
tis  xviii  circiter  repentino  morbo  correpta 
omnera  usum  pedum  amiserat.  Unde  relicto  ,  in 
quo  erat ,  ancillatu ,  otiosas  horas  decumbens 
in  lecto  cogebatur  comburere.  ln  hoc  tali  re- 
rum  statu  de  consilio  et  hortatu  matris  S.  Ma- 
g'no  se  commendat ,  edito  voto  ,  idque  non  abs- 
que  lseto  effectu.  Pedes  quippe  eatenus  redie- 
re  ad  officium ,  ut  aegra  cre.deret ,  votam  ad 
divum  Sospitatorem  profectionem  haud  fore  si- 
bi  diffieilem.  Verum  ,  ubi  se  dedit  in  viam,  pe- 
dem  alterum  luxavit,  cum  haud  procul  jam  ab- 
esset  Fussiaco.  Unde  segerrime  ,  postquam  mul- 
toties    interquieverat ,  venit  in  aedem  S.  Magni  : 


MIKACULA  S.  MAGNI  ABBATIS. 

rursus  opitulationem  ejusdem  Medici  cselestis  obti- 
nuit,  eamquepraesentissimam  :  nam  poat  gustatum 
idem  poculum  ,  contactumque  sacra.  cambattaa , 
erumpente  ex  gingiva  mox  sanguine,  dolor  omnis 
evauuit. 

123  Ejusdem  denique  mulieris  filiolus ,  Jo- 
sephus  nomine ,  adhuc  infans  novem  menses 
natus  ,  per  duodecim  hebdomadas  circiter  ab 
asgritudine  quadam  adeo  male  habebatur ,  ut 
multoties  videretur  jam  animam  ag-ere.  Porro 
cum  malum  artis  remedium  quodvis  eluderet , 
non  deeraut,  qui  id  alteri ,  quam  naturali  cau- 
sae  tribuerent  :  unde  suasum  ab  iis,  facileque 
persuasum  est  matri,  ut  S.  Magmum  ssepius  jam 
sibi  propitium  etiam  filiolo  conciliaret.  Ergo  in- 
fantem  portat  in  Divi  templum  ,  e  sacro  calice 
potionari  curat ;  et,  ecce  tibi  mirum  ing^ens ! 
statim,  atque  eodem  momento  sauum  ac  sospi- 
tem  videt ,  stupentibus  tum  iis ,  qui  aderant , 
tum  domi  familiaribus,  Deoque  et  S.  Magno  ef- 
fuse  laudes  et  gratias  memorantibus.  Testimonium 
de  luculento  hoc  miraculo  dixitprgeterea  D.  Auto- 
nius  Udalricus  Gstoll,  parochus  Vilsensis,  in  chiro- 
grapho  suo  dato,  signatoque  xiu  Octobris,   anno 

MDCCXII. 

124  Biennio  post,  mense  Januario,  sacra  cam- 
batta  in  ditionibus  Ottoburanis  g,  Fug"g*eranisque, 
murium  ,  adversus  quos  expetita  fuerat ,  memo- 
rabiles  edidit  strages.  Nam  ,  quemadmodum  te- 
stati  sunt  incolae,  ctelestem  vira  virgae  victricis  haud 
ferentes  noxise  bestias,  passim  aut  emortuae  viseban- 
tur,  aut  multis  locis  videri  penitus  desierant.  Iidem 
retulere  praterea,  ante  annos  etiam  undeviginti 
mirabilem  S.  Magni  opitulationem  apud  se  in  ea- 
dem  carabatta  extitisse  :  quippe  vermibus  agro- 
rnm  populatoribus,  in  quos  circumlata  fuerat,  un- 
dique  pulsis  adeo  potenter  ,  ut  intra  breve  spa- 
tium  temporis  ne  unicus  quidem  compareret  am- 
plius. 

125  Illustris  D.  Josephus  e  Fuggeris  comiti- 
bus  h  multo  tempore  gravia  in  re  frumentaria 
damna  patiebatur  :  quod  frumentum  non  tan- 
tum  comederetur  ab  insectis  ,  aut  vastaretur  , 
sed  aliunde  quoque  corruptum  in  volatilia  desi- 
neret.  Cum  vero  finem  annuse  hujus  cladis  vir 
illustriss.  non  prospiceret ,  id  demum  cepit  con- 
silii ,  ut  signum  aliquod  S.  Magni  collocaret  in 
apotheca  frumentaria.  Addidit  et  votum  Divi  na- 
talem  Sacrificii  procuratione  quotannis  hono- 
randi ,  si  suo  is  patrocinio  damna  averruncaret 
ulteriora.  Et  sane  averruncasse,  per  multos  jam 
inde  annos  frumento  omni  illseso  et  optimo  , 
fassus  est  idem  Dominus  P.  custodi,  anno  iti- 
dem  xiv,  paratus  id  scripta  signataque  litera 
confirmare.  Memoratum  S.  Magni  simulachrum 
e  ligno  sculptum  adhuc  vidit  Weissenhornii  i  in 
apotheca  illa  P.  custos ,  cum  eodem  cum  sacra 
cambatta  venisset. 

126  Gynzium  est  Ottoburanse  ditionis  pagus. 
Hujus  judici  Michaeli  Pfeiler  (ut  ipse  anno  pri- 
mum  dicto  narravit  P.  custodi,  prfesentibus  pa- 
rocho  aliisque  e  vicinia)  ante  annos  haud  mul- 
tos  ignoti  genus  morbi  ,  quod  omne  viri  pecus 
varie  affiixerat,  membrisque  captum  effecerat, 
damna  intulit  oppido  gravia.  Unde  ille  mali  tan- 
dem  fessus,  S.  Magni  implorato  auxilio,  pro- 
missaque  Sacrificii  ejus  honori  faciendi  procnra- 
tione,  terram  sacra  cambatta  lustratam  per  sta- 
buhim  undique   dispertit.   Hoc  prjestito  ,    paucos 


ijusquc  fltin 
collata  ■ 


ditiones  07- 
toburanx 
et  Fuggeran,r 

9 


et  cujusdtnn 
tiorreu  noxiit 
insectis  libe- 
rata : 

h 


F 


tgnotvs  pecu- 
dum  niorbiu 
extisnctus  : 


«   eJUS    porro    oalice    pota      et   cruce    contacta      intra  dies  omnis  animantium  invaletudo  evanuit 
ilhco  bene,   ac  demceps  m    dies  melms  habuit.      nec  ultra   rediit  in  stabulum.  Imo  cum   una  a  - 
Abo  tempore,  cum  dent.bus  laboraret  acutissime,      terave  pecudum  in   pastione  subito  quactam  ve- 

luti 


capti  pedibus 
k 


r/ressu  donan- 
tur : 

l 


1UE  SEXTA  SEFfEMBRlS.  .« 

convaluit.  t      '  „        annos  quoque  vjgmti  raagiosme- 

ex  Niderhofexisi  A  parochia ,  utroque  pede  diu 
captus  miseram  agebat  vitam  ,  nec  moliri  ul- 
lum  poterat  vestigium ,  nisi  fulcris  nixus  su- 
balaribus.  Eum  mater  Barbara  post  multa  raor- 
talium  remedia  nequicquam  adhibita  ,  tandem 
immortali  medico  S.  Magno  curandum  oredi- 
dit ,  edito  ad  illum  peregrinandi  voto.  Consi- 
lium  secundus  beavit  eventus  :  nam  Josephus 
mox  pedes  habere  ccepit  in  potestate  ,  citraque 
fulcrorum  adminiculum  expedite  votam  peregri- 
nationem  cum  matre  laetus  obiit  eodem 
no  hujus  seculi  xiv  ,  xxx  Octobris.  Rem 
stam  eadem  Barhara  narravit  P.  Mag-no  Beyrer 
tum  custodi. 

128  Haud  absimilis  ejusdem  Sospitatoris  bene- 
ficentia  Agathae  Lorin  ex  Staingadensi  l  parochia 
obtig-it.  Haec  aliquot  annos  adeo  vehementibus  pe- 
dum  doloribus  fuit  exercita  ,  ut  interdum  nec 
stare  posset ,   nec  incedere.  Accersivit  quidem  a 


A.    P. 

nna 


Jhuv 


an- 
e- 


B 


aquorumpecoz 
rumqxie  con- 
tagium  arce- 

tur : 

m 


nsus  bracfu 
restituitur. 
n 


Sunctt  baciilus 
in  territorio 
Miitdelheincnst 
mures  etinsec- 
ttt  pellit : 
o 


chirurgis  remedia  non  tot,  quin  plura ;  sed  nullo 
prorsus  optato  effectu  ,  imo  indies  augescente 
malo.  In  ista  calamitate  segra  tandem  S.  Mag-ni 
implorat  auxilium  ,  nuncupato  peregrinationis  et 
Sacrificii  constituendi  voto.  Quod  ratum  fuisse  , 
luculente  patuit :  nam  e  vestigio  evanuit  omnis 
dolor  ,  et  Agatha  intra  paucos  dies  ,  quae  vove- 
rat  ,  gaudii  plena  persolvit  ,  remque  totam ,  ut 
gesta  erat,  retulit  memorato  P.  custodi  anno  mdccxv, 
vii  Decembris. 

129  Idem  annus  Laurentio  Linsle  cauponi  Ober- 
ting-ano  m ,  exitiali  equorum  ,  aliorumque  peco- 
rum  contag-io  ,  fuit  oppido  damnosus.  Et  equo- 
rum  quidem ,  spatio  trium  aut  quatuor  hebdoma- 
dum  ,  optimos  quinque  omnino  ea  lues  viro  abri- 
puerat.  Remedia  circumspicienti  neque  occurrebat 
aliquod,  neque  sug^g-erebatur  a  quoquam.  Deni- 
que  accidit  ,  ut  sacra  cambatta  proxime  Ober- 
tingam  portaretur  in  ditionem  Campodunensem. 
Utitur  hac  opportunitate  in  rem  suam  Lauren- 
tius ,  utque  aedes  suae  ac  stabula  lustrentur  , 
obtinet.  Ex  eo  tempore  non  modo  nihil  pecoris  mor- 
bo  correptum  est  amplius,  sed  etiam  equorum  unus, 
qui  in  momenta  g;lubitorem  expectabat,  e  vestigio 
convaluit.  Ajunt,  rem  istam  toto  pago  omnibus  fuis- 
se  notam. 

130  Joannes  Reli ,  patria  Pfrontensis  n,  dex- 
trum  brachium ,  quo  captus  erat ,  circumferebat 
prorsus  immobile ,  etiam  post  artis  remedia  quae- 
cumque  adhibita  :  unde  et  spem  ejusdem  persa- 
nandi  jam  abjecerat.  Interea  nonnemo  amicorum 
homini  fit  auctor  optimi  consilii ,  ut  nempe  ad 
S.  Magni  sacris  precationibus  curaret  lustrari  se, 
oleumque  ,  quod  Thaumaturgam  proluerat  cam- 
battam  ,  impetraret  ung-endo  brachio.  His  pe- 
ractis ,  brachio  et  pristinus  vigor ,  et  tota  ad 
quodvis  opus  faciundum  habilitas  rediit.  Ita 
ipse  Joannes  narravit  P.  custodi  anno  mdccxvi  , 
i  Eebruarii. 

131  Eodem  anno  sacra  cambatta  apud  Min- 
delhemenses  o  mirificam  vim  sum  in  mures  , 
frug-ura  populatores ,  exseruit.  Nam  post  usitata 
cum  illa  per  omnem  eam  ditionem  ,  aliaque 
loca  confinia  ,  ambarvalia  ,  statim  desierunt  sae- 
vire  mures ,  et  nonnisi  rari  admodum  ,  ut  fassi 
sunt  incolse  ,  in  toto  agro  hyemali  ,  quem  vo- 
cant,  apparuerunt  amplius,  sed  debiles  iidem  , 
itaque  defecti  viribus ,  ut  facile  a  quovis  com- 
prehendi  possent  et  conteri  pedibus.  Eadem  cam- 


m  MatthBBua  FrickTahaimenBisp,  alienatie , 
mcerum  quo  ca.u  ,    sensibus  ,    e  menti,  quoque 

PufcMcum,  sacra  cambatta  lustrari  ,  et  e  calice 
S.  Magni  pot.onari  curavit,  illico  pulsa  amentia 
rationi  redditum  habuit ,  quemadmodum  ipse  co- 
ram  narravit  solatii  plenus  xvi  Augusti  anno 
paulo  ante  raemorato  ,  donumque  Sospitatori  suo 
ferens. 

133  Viennae  ,  toto  orbe  celeberrima  Austriae 
metropoli  ,  famula  qusedam  illustri  cuidam  do- 
mimp  a  cubiculis ,  de  pisce,  quo  forte  vesceba- 
tur  ,  spinam  satis  grandem  tam  periculose  gut- 
turiinfixerat,  ut  ,  ni  ocyus  malo  illi  occurrere- 
tur  ,  ex  longiori  mora  ipsi  etiam  vitae  haud  in 
vanum  timeret .-  acciti  ea  propter  plures  chirur- 
g-icae  artis  peritissimi  suis,  quibus  eousque  plu- 
ribus  simili  malo  laborantibus  satis  feliciter  suc- 
currerant,  instrumentis  spinara  ab  ea,  quam  per- 
tinacissime  tenebat ,  statione  nec  latum  ung-uem 
dimovere  valentes  ,  communi  cousilio  de  novis 
conficiendis  deliberarunt  :  verum ,  cum  eo,  quod 
in  novorum  instrumentorum  confoctione  insume- 
batur  ,  biduo  mnlum  nimium  quautum  inva- 
lesceret  ,  doloresque  de  hora  in  horam  novis 
augescerent  incrementis,  omni  propemodum  re- 
cuperandae  salutis  spe  famula  afflicta  excidit  , 
citius  fatale  mortis  spiculum,  quam  chyrurgi 
salubria  expediissent  instrumenta  ,  in  se  tor- 
quendum  haud  inani  timore  verita.  In  eo  vitie 
mortisque  confinio  iUuatris  hujus  famulae  domi- 
na ,  reliquique  domestici  intimo  commiserationis 
sensu  afflictse  compassi,  desperata  hominum  ope, 
divinam  implorandi  sug-gessere  consilium  ,  pro 
ea  ,  qua  in  D.  Mag-num  singuli  ferebantur  , 
summa  relig-ione  mirificara  hujus  Sancti  afflictis 
opitulandi  virtutem  insigni  commendatione  de- 
prasdicantes. 

134  Quo    audito  ,    afflicta  famula  in  spem  con- 
tra  spem  erecta,  voto  huic  D.  Evergetre  q  nun- 
cupato  ,  pauxillum  aquae  ex  attactu  SS.   reliquia- 
rum    hujus  Divi   sacrte   devote    sumpsit  ,   eoque 
haustu  et  fatalem  spinam  ,  et  dolores,  quos  pa- 
tiebatur  ,  intensissimos  uno  eodemque  momeuto 
felicissime  abstersit  ,   omnibus,   qui  aderant,  ad 
tanti   novitatem  miraculi  stupore  attonitis  ,  et  in 
sua ,  quam  plane  spccialem  ergra    hunc  Sauctum 
a  longro  jara  tempore  conceperant ,  devotione  et 
confideutia  mirum   quantum  confirmatis.  Ipsa  il- 
lustris  hujus  famulte  tum  prodig-iose  pristime  in- 
columitati    restitutse    domina    brevi    post    fatali 
correpta    morbo  ,    et  a    mcdicis  arti  sua?  in    ea 
diutius  conservanda  diffldentibus  jam  penitus  re- 
licta  ,  vitam  hausta  aqua ,  applicatis  etiam  affli- 
ctis  membris   terra  et    numismatibus,  sacris   di- 
vi  Mag*ni  reliquiis    consecratis  ,   ultra    semcstris 
spatium  ,  a   die   xiii    Aprilis  videlicet  usque  ad 
mensem  Novembrem   miraculose  prorogavit ,  ad- 
huc    nondum    defecturara  se  credens  ( uti    repe- 
titis  vicibus  ultimis  vitae  suas  diebus  dictitare  au- 
dita  est)  nisi  aqua    illa  benedicta ,    simul  et  oc- 
casio  aliam  transmittendi  defecisset.   Quae  orania 
ita  contigisse  anno  primum  superiore  ,   videlicet 
post  reparatam  salutem  mdccxx  ex  oculari  inspe- 
ctione,   corporalique  praesentia  ,  fide   sacerdotali 
testatus  est  ,  plurimura    R.  ac  clarissimus  Dom. 
Joannes  Godefridus  de  Gabelkoven  Cleric.    Keg. 
Theatinus. 

186Huglfing<», 


mertit  captxu 
rationU  uium 
recipil ; 


pncis  ipina 

gvtturi  inhx- 

ren$,  ueUnbiia 
ttqua  rehquvit 
benedicta 


feliciter  ejiei 
tur:  eadem 
aqua  altcr 
lalutarit. 
1 


77S 


MIRACULA  S. 


k  P  Ba«>  135  Hugltingoe.  Boiarias  oppido,  ad  lacum  ver- 
mium  rito,  integra  vermium,  ad  id  usque  tempus 
i'erwtMw  gnotorum,  nigro,  eoque  infausto  notatorum  oal- 
agritnpulti.  cu]o  ^  examma  fertiles  alias  illius  loci  uapinas  in 
ipsoflore  versana  adeo  Ucentia  depascebant ,  ut 
cnltoribus  spes  plane  nulla  aflulgeret  vel  mini- 
mum  impeneae  collendis  agris  operae  pretium  re- 
ferendi  :  dejecti  haud  parum  ea  clade  coloni,  huma- 
uo  deficiente  et  consilio  et  auxilio,  animarum  sua- 
rum  curatorem  pagi  illius  parochum  adiere,  eun- 
dem  in  tam  acerbo  rerum  articulo  consilium  ro- 
gaturi.  Parochus  pro  eximio ,  quo  flagrabat,  aui- 
rnarum  zelo  ,  ovium  suarum  calamitati  paterne 
compassus,  prodigiosa  divi  Magui  fretus  ope,  par- 
ticulam,  quam  de  sacra,  quotidianisque  insigm- 
bus  prodigiis  ubique  terrarum  iuclyta,  hujus  San- 
cti  cambatta  prorsus  exiguam  ,  multis  precibus 
tandem  obtinuerat,  iu  sua  recens  constructa  ,  ac 
divi  Magni  honoribus  dicata  parochiali  ecclesia 
reponendam,  pia  confidentia  arripuit,  illaque  in- 
fectis  ea  peste  napinis  benedixit,  eo  felici  ac  por- 
tentoso  effectu  ,  ut  tota  illa  vermium  colluvies 
H  altera  continuo  die  t-ensim  hebescere  ac  emori 
cceperit  ,  deinceps  vero  ,  nullo  amplius  illato 
agris  damuo  ,  penitus  disparuerit  ;  id  quod  alte- 
fatus  zelosissimus  pagi  illius  parochus  Bernardus 
Pierling ,  testis  oeularis ,  manu  propria  et  sigil- 
lo  confirmavit ,  anno  item  primum  superiore,  vide- 
liceta  Partu  Virginis  mdccxx. 


ANjNOTATA. 


a  Id  est  redundantia  vitiosorum  humorum,  ano 
rov  Aay.be,  malus  ,  nutl  yyp&$  succus. 

b  Id  est  orationem  Dominicam. 

c  Acli  annotala  ad  cap.  5  Vitse  lit.  s. 

d  De  hac  urbe  pauca  notavimus  ad  cap.  i  , 
lit.  p. 

e  Vide  dictaadcap.  2  ,  lit.  y. 

f  De  hoc  oppidulo  consule  annotata  ad  cap.  %  , 
iit.  p. 

g  Ottobura  ,  incolis  Ottenbeuren  abbatia  est  Be- 
nedictinorum  in  Suevia,  uno  circiter  et  dimidio 
miitiari  ab  urbe  Memminga. 

h  Hic  designari  videtur  ea  comitum  Fuggero- 
rum  ditio,  qu&  a  Danubio  prope  Ulmamad  Wer- 
tacum  fluvium  porrigitur  ,  et  cujus  confinia  tria 
miiiiaria  ,  aut  paulo  amplius  distant  ab  Otto- 
bura.  Porro  ea  ditio  plus  octo  miiliaribus  , 
qua  parte  proxime  accedit ,  dissita  est  a  Fuessen- 
si  oppido  :  quod  notasse  juverit .,  ut  advertat  le- 
ctor,  quam  prseciara  in  iis  partibus  de  S.  Magui 
patrocinio  vigeat  existimatio. 

i  Weissenhorn  oppidulum  est  inpr&falo  Fugge- 
rorum  dominio  ad  fluviolum  Bott  adjacens,  duo- 
bus  milliaribus  distans  Ulma. 

k  Consuie  dicta  ad  cap.  3  ,  lit.  h. 

1  Adilit.  nadcap.  2. 

m  Forte  idem  locus  est,  qui  a  Frederico  de  Wit 
notatur  Obtingen  ,  tria  fere  mitiiaria  Fuessa  in 
Abbatia  Campodunensi :  at  in  Vita  Germanica 
vocatur  Oberthiugau. 

n  Forte    Pfrouta 
Fuessa. 

o  Mindclhemum  ,  indigenis  Mindelheim  et 
Mundelheim  oppidum  Germanue  in  Suevia,  flu- 
violo  Mindelm  (  Mundel )  adjacet,  distatque  Mem- 
minga  quatuor  mittiaribus  ,  Fuessa  septem  se- 
cundum  Tabulas  saepe  laudatas. 
p  Tahaim  pagus  est  in  comitatu  Tyrolensi. 


pagus  unum  fere   miltiare 


MANGI  ABBATIS 

q  Evergetes  ,   benefactor    vox  Grmca    est  ab 
6vspy6T6«  ,   benefacio. 


CAPUT  VII. 

Occasio  exstruendi  Sancto  sacelliprope 
Ralisbonam  :  beneficia  tum  hic  tum 
alibi  impetrata. 


Quae    hactenus  miracula    scripsimns  ,  patrata  fo  numrim 
*unt  patrocinio  S.   Magni   in  Faucibus  Juliis,  SS.Meham» 
r  , .  ...  rt  amqm 

principe  ejus  sede,  a  clientibus  cuni  vicinis,  tum 
dissitis,  invocati.  Nunc  consilium  est  quaedam  ad- 
dere  valde  eximia  ,  quibus  Vir  diviuus  saeculo 
Christiano  xn  et  xm  alibi  inclaruit.  Quod  ut  ex- 
plicatius  atque  ordiue  exequar  ,  rei  totius  origi- 
nes  alius  oportet  repetere.  Cum  sub  annum  a 
Christi  natali  mcxxxiv  suburbium  Ratisbonense 
Danubio  B-egenoque  interjectum  restauraretur  , 
die  quodam  iu  occasum  jam  piaecipiti,  ons  iguo-  ^ 
ti  hospites  duo  Danubium  trajici  petebant  a  por- 
titore,  qui  istic  transituris  (  quippe  nondum  fa- 
bricato  ponte  a  )    cum    lembo    adesse    solitabat.  „ 

Eorum  alter  juvenem  referebat  elegantissima  for- 
ma ;  alter  senem  sevo  canitieque  venerabilem. 
Nauta,  tametbi  insolita  specie,  habituque  adve- 
narum  moveretur,  primum  detrectare  obsequium, 
causarique  non  absque  stomacho  tum  defatiga- 
tionem  ex  crebris  eo  die  trajectionibus,  tum  ini- 
quitatem  plurium,  qui  consueto  naulo  fraudas 
sent :  deinde  sciscitari,  cum  jam  maxime  serum 
diei  esset,  quo  ire  destinasseut  ?  ac  demum  con- 
sideratius  unumquemque  iutuitus  rogare  ,  qui  ge 
nus,  unde  domo. 

137  Tum  juvenis  personatus ,  ex  geniis  se  cae-  prope  Haiinpo- 
lestibus  Michaelem  aachangelum,  senex  Maguum  >^m  Ou„u- 
abbatem  esse  respondet ,  qui  quondam  in  iaucibus 
Juliis  coeuobium  condiderit,  rexeritque.  Quibus  in- 
tellectis  homo  vehemeuterexterritus,veniam  crndse 
tergiveraationis  suae ,   utque  bene  sibi  precentur  , 
supplex  flagitat.  llli  statim  exorantur,  annuuntque  y 
postulatis  :  tum   Charon    b  non  ultra  moratus  in  i> 

cymbam  receptos  celeriter  transvehit,  expomtque 
in  adversa  ripa.  Operae  dein  prettum  tulit  supra 
quam  sperare  audebat  liberale.  Nam  Caelite^  eum 
ad  Bernulduin,  seu  Berchtoldum,  quendam  vicinum 
misere  postulatum  suo  utriusque  uomiue,  ut,  quod 
ipsos  Danubium  trajecisset,  modium  farns  sayina- 
tumque  poreuni  praebeat,  nauli  vicem;  recepturum 
in  coelo  cum  ioeuore  ,  quae  lpsorum  gratiajam  da- 
turusesset:  quibussane  Divoruin  maudatisprompte 
obsequutus  est  Berchtoldus  c.  f. 

las   Inde  factum  ,    ut   id  loci  ,  Danubium  in-  wwHimi  »»  s. 
ter  et   Kegenum,  excitaretur  sacellum  tantae  rei   *h(Jn,hom 
monumeutum  ,  idemque  S.  Maguo   dicaretur  d.   "'"le"■,tl,"' 
Quod   quidem    Divo  cordi  fuisse,   miracula,   quae 
paulo   post  memorabimus  ,  satis  superque  decla- 
rarunt.  Porro  sacello  adjunctum  est  templum  S. 
Andreae    cum  coenobio  Sodalium   S;    Augustini 
quod  S.   Magni  tot  jam    seeculis    vocatur  :  quip- 
pe  fama    et   celebritate    ejus  nominis ,    omuium 
aliarum      appellationum     luminibus    obstruente. 
Haec,  uti  narrata   sunt ,    ex   monumentis    memo- 

rati 


bnim  iruus 
misaoi  iiin 


DIE  SEXTA. 
A  ati  colleg-ii.cum  miraculis  descripsit  P.  Franci- 
aoufi  Gnenwaldus,  Carthusian»  Familiffi  in  cce- 
nobio  S.  Viti  extra  moenia  Ratisbonae,  anno- 
que  a  natali  Christiano  mdcxxiv  Martino  ab- 
bati  Fuessensi  communicavit.  Caeterum  anno 
Mocxxxni  non  modo  vetus  illa  S.  Magni  sedi- 
cula,  sed  major  quoque  aedes  S.  Andreee  cum 
coenubio  et  suburbio  eversa  fuit  a  Suecis  Ra- 
tisbonara  tum  obtinentibus  :  neque  absurde  cre- 
ditum  est,  eos  et  hujus  sacrile^i  furoris  pcenas 
dedisse  anno  proxime  sequuto,  quando  vi  Septem- 
bris,  qui  ipse  dies  S.  Magno  sacer  est,  prope  Nord- 
hng-am  ingrenti  praelio  victi  ca^sique  sunt,  deside- 
ratis  in  acie  duodecim  millibus,  captis  sex  milli- 
bus,  toto  exercitu  disjecto  e.  Sed  jam  sequuntur 
miracula. 

VimobitU  139    lfl    dioscesi    Eystadiensi    ft    qua    Boicam 

uiummem-      eontingit  ,    Eng-elhardus    Aldenbunyius   extitit 
S«L>-  Vlr   f>f ate  *.tque  opibus  clarus  haud  in  pau^ 
tumrecupe-      Cls"   is  nemiplexia    ictus    vitam    trahebat  oppido 
,.„,..  miseram.    Cum    enim    mediam    partem    corporis 

usus    membrorum    deficeret,    nec    ipse  ciere  se 


779 


B  nec    mutare   situm  ,    aut    locum    citra    aliorum 
adminiculum  poterat.  Quae  calamitas  sua  diutur- 
mtate  domesticis  quoque  perquam  erat  molesta 
idque  adeo,    ut    famulitium    diurnis   miuisteriis , 
nocturnis  vigiliis  assidue  vexatum,  pene  fng-am 
meditaretur.  Acciti  quidem  sunt  varii  medici  ad 
ferendam  opem  :  sed  vis  mali  omni   eorum   arte 
fortior  fuit.    Eapropter  Eug-elhardus  tandem  per- 
taesus    mortalium    consilia  jam  toties  irrita,  cce- 
pit  calestia  saluti  suee  auxilia  circumspicere  :  ubi 
maxime  e  re    prsesenti    visum  corporis  adeo  ma- 
le   affecti    curam    S.    Magno    commendare.    Qua- 
re  secutus  hanc   animi  sui    sententiam,  fervidas 
inter  preces    voto   se    obstring-it,    Divi   sacellum 
annuo   tributo   lx    denariorum ,    quoad    viveret , 
augendi    ornandique  ,    si    ejus    patrocinio    salus 
adse  desperatum  rediisset ;  in   nuvigium  deinde 
componi  se,   vehique   ad  sacellum  jubet.  lu  quod 
ubi    fuit    illatus,    preces    votumque   domi    nuu- 
cupatum    prolixe   integravit ;   nihilo    tamen    tum 
quidem   coepit    esse    valentior.    Porro    cum    navi 
rursus ,   unde    venerat ,    veheretur ,    plenus    spe 
recuperandi  corpori    vigorem   pristinum ,    oculis 
et    animo  in    ffidiculam    relictam    converais  (   S. 
c  Magni  iterato  imploravit  opem,  votumque  prius 
cumulavit   alio ,   pollicitus  ,  vestem  purpuream  , 
quam    modo    gestaret ,    arae  ipsius  ornanda;  da- 
turum ,    si   suppiicem   non   aspernaretur.    Secun- 
dum    hyec    domum   relatus    brevi    sensit,    quam 
grata  Divo    esset  ea  sui    repetita ,    promissoque 
armata  invocatio  :   consolidatis    quippe  paulatim 
artubus  ,   corpus    post    exactum    quindecim  die- 
rum    spatium    deuuo     firmum    vegetumque    ha- 
buit!  Unde  et  suis  mox  ipse  pedibus  cum  eg-re- 
gio  amicorum,   familiariumque   comitatu  ad  cse- 
5     h        lestem  Archiatrum  g  profectus,  sostrum  h  con- 
dictum   exsolvit,     ejusque   arae    caput    impressus 
gratias  eg-it  amplissimas.  AJemoratas  quoque  de- 
nariorum    decades   quotannis    cum   fide  transmi- 
sit.     Gesta    hasc    sunt   sub    auuum    Christianum 

MCLXXXVIII. 

nobilis  muiro-       140    Nobilis   qusdam    matrona    filiolam   pepe- 

nafHixsuxn    rerat,  quae  novem  jam  annos  nata,  nec  verbum 

natahbm mntx  ajDUC  loqui  poterat  penitissime  muta.  Parens  ca- 

lamitosam    diu   multuraque    frustra  miserata,   in 

sediculam    demum    S.   Magni   secum   adducit,   et 

infusa    lacrymis  ,  ei   iandi    facuJtatem     flagitat : 

cumque  existimaret,  suas  unius  preces  haud  suf- 

fecturas     impetrando     beneficio   ,     Berchtoldum 

Septemb?*i$  Tomus  II. 


SEPTEMBMS. 
quoque      qui   Augustiniano  collegio  *  cum  reli-  A  p  . 

obsecrat,  ut  et   ipse  cum  ascetis  suis  id    roirare 
ne   gravetur.  Noctem  deinde  preces  inter  et  vo 
taduc.t  msomnem:  puellaa   tamen  nihil  humani 
sermonis  exorat.  Ouarp  anHitn  *>..;<, 
.  Sjuare  auuito  eens  campani  so- 

mtu      qua    canobit»    vocabantur  ad    nocturnas 

2i£?T BepchtoId0  ad  terai)li  vaivas »«" 

ocpurrit^  lamentaturque,  se  frustra  jam  ccelum 
fatigasse  precibus  :  opus  esse,  ut  ipse  suas,  suo- 
rumque  itcrato  iuterponat.  At  pra^ul  coLola- 
tus  docet ,  Deo  nec  modos,  nec  tempora  be-  ' 
nefaciendi  statuere  aequum  csse;  sed  rem  totam 
ejus  ommpotenti  arbitrio  relinquendam ;  nec  in- 
terea  cessandum  a  supplicando. 

Hl    Secundum    hffio    mouita    mulier    ad    pre-  «<*«, 
ces  reversa   inter    lacrymas  et  singultus  ,   tensis  '«A*"*»» 
ad  ccelum  manibus,  Dei  clementiam,  et  S.  Ma-  *"*"""• 
g-m  patrocinium  rursus  implorat,   enixissime,  id- 
que  eventu  Iffitissimo  :  nam   virguncula  paulo  post 
circumspicere,  matrem    vocare,  inque  haecver- 
ba     Mater,    Mater,   ubi    pater    meus?    erumpe- 
re.  Illa    his  auditis  velut   extra  se  prffi    stupore 
lern,   dein  lacrymas  jam  non  moeroris,  sed  gau-  E 
du    testes  incredibilis  ubertim   fundere,    nullum 
denique  divini  beneficii  prsdicandi  modum,  gra- 
tiarumque  agendarum  fiuem   invenire.  Sane  epi- 
scopus    ipse    Couradus    h,    secundus   eo    nomine  * 

(ut   qui  matronam    ob  insig-nem  iu  egenos  libe- 
ralitatem   familiariter  norat)  intellecto  rei  tante 
miraculo  ,   yratulatus  de  obtenta  loquela  filiol® 
Dei,  et  S.  Magni   cum  illa  laudes  mi^cuit   anno 

MCLXXXIX. 

142  Medelam   celeriorem    impetravit    Agw,  ^i^ 
liennci    comitis  Palatini  ad   Uhenum  filia  l,  Ot-  dwma, 
toni   Bojorum  duci  m   nupta.   Eam  fulmen    quo  minfhta-  '»• 
erat   afflata,   graviter    lffiserat   in  altero  latere  :  W'0"na,ur: 
medici  quidem  sedulo  adhibiti   suut  :  sed  omnis 

eos  ars  defieiebat.  Desperata  ig-itur  humana  ope 
ad  divinam  fiduciae  plena  se  convertit  princeps 
foemina  ,  et  S.  Maguum  inter  crebros  gemitus 
enixe  invocat.  Neque  illara  spes  sua  fefellit.  Nam 
statim  et  dolor  omnis ,  et  deibrmis  macula  am- 
busti  lateris  evanuit.  Quare  tanto  devincta  bene- 
ficio  e  castro  Kegx-nstuuffio  n,  c-um  comitatu 
se  dig-no,  pedes  venit  ad  S.  Alagni  aediculam  , 
actisque  cffilesti  Soteri  gratiis,  fidem  miraouli 
proprio  testimonio  publice  affirmavit.  Parem  opi- 
tulationem  ab  eodem  Thaumaturg-o  obtig'isse  sibi  ^ 
memoravit  et  alia  matioua  itidem  fulmiue  per- 
stricta,  quffi  tum  aderat  in  comitatu  ducis  Agne- 
tis,  anuo  mccxxvi. 

143  Ahud   rulraen,    apoplexia    vidclicet ,    Con-  gpopkti.  ^r- 
radum  Kellhemii  o   parochum  sideraverat.   Cum  cunu^tdiiQ 
mcdici  tum  ex  aula  episcopi,  tum  duois  Bavariffl  """"""'    - 
acciti,   virum  jam  deposuissent,  quidara  amicorum  ' 
authores    ei    fiunt    opem  divinam   et   S.    Mag-ni 
patrocinium    edito    votu   implorandi  ;    paret    ille 

ac  vovet,  si  couvalesceret,  tum  se  quoad  viveret, 

trig-inta  deuarios  quotaunis  Divo  laturum  donum. 

llatum    acceptumque   votum    fuisse  salus  staiim 

reddita  monstravit,atque  hiuc  idem  curio  valens  ac 

sospes  venit  in  sacellum  Sospitatoris  gratias  actum,   Decumu  tjui- 

pWBsentatumc[ue  denariospromissos  anno  mcoxxxi.  ^mgnui «"- 

144  Eodera  anno  in  stomachum  Henrici  de-  ™ha*?imah 
cani  Tettenwang'ensis  p  dolores  adeo  vehemen- 
tes  et  periculosi  incubuerant,  ut  cibi  omnis  im- 
patiens  jam  conclamaretur  a  mcdicis.  lnter  alios 
amicos  Berchtoldus  quoque  antistes  ccenobii  S. 
Mag-ni  ad  ffigrura  invisit,  multa  memorans  de 
Cffilitis  iu  mortales  beneficentia,  plurimis  raira- 
culis  comprobata,  hortansque,   ut    et  ipso   salu- 

104  tem 


miser. 


put  r  iubmer~ 
$us  i"'  vitam 
revocatus  cre 
ditut  ; 


atterius  comt 
tfalit  morbus 

Ktblatm  : 


pedum  vitiwn 
tahitQ  emen- 

<tat\im  : 


imcUacxca  il 
luminuta  : 

u 


energumcnus 
tiberatut  : 
grudiemti  fa- 
cultttt  impe- 

tritta  : 

w 


7S0 

tem  ei  suam  commendaret.  Decanus  et  supremas 

necessitnti,  et  monito  prassulis  obsequitur  nuncu- 
pato  voto  ,  eodemque  adhuc  die  habet  melius. 
Pristiuam  deinde  valetudinein  plane  consecutus 
Deo  et  S.  Magno  in  ejus  sacello  memores  egit 
gratias,  posteaque,  quoad  vis.it,  denariorum  deca- 
dem  douum  tulit. 

1*5  Puer  quidam  ,  Gottschalcus  nomine  , 
prolapsus  fuerat  in  aquas,  subterque  undas  tem- 
pore  haud  sane  exiguo  jacuerat.  Extractus  tan- 
dem  fuit,  sed  exanimis  vitaque  cassus.  ld  pa- 
rens  conspicatus  edito  voto  S.  Magnum  enixe 
inclamat,  nec  profecto  incassum  :  nam  puer  ex- 
templo,  quod  hauserat  aquae ,  coepit  evomere, 
motum  edcre,  esse  vitae  manifestus,  et  incolumis  : 
quod  idem  pater  coram  testatus  est,  quando  pue- 
rum  secum  adductum  Divo  per  omnem  vitam 
fecit  tributarium,  et  gratias,  procurato  ad  id  Sa- 
crificio,  egit  q. 

140  Eadem  praestitit  alius  pater  pro  filio  in 
aediculam  S.  Magni  secum  adducto,  quem  as- 
seruit  comitiali  morbo  diu  niultumque  fuisse  exa- 
B  gitatum  ;  hujus  autem  ope  Thaumaturgi  eam 
rabiem  penitus  exuisse.  Annotatum  est  hoc  ,  et 
proxime  praeeedens  beneficium  xxix  Septembris, 
anuo  mccxxi. 

147  Marquardus  quidam  Neofori  r  ,  urbe 
haud  procul  Norimberga  s  dissita  ,  fuit  homo 
mendicantis  fortunse,  atque  insuper  gradiendi 
facultate  ob  pedum  vitia  multum  impedita.  Un- 
de  eum  miseratus  institorum  nonnemo  tabernae 
suae  custodem  instituerat.  Is  Marquardus,  cum 
multa  de  S.  Magno  praeclara  accepisset  ex  rela- 
tione  illorum  ,  qui  ad  Ratisbonense  ejus  sacel- 
lum  religionis  causa  peregre  veniebant,  ingens 
desiderium  concepit  eodem  simul  eundi  ,  satis 
hdens ,  Caelitem  adeo  beneficum  ,  sibi  quoque 
apud  Deum  patrocinio  suo  a  dfuturum.  Itaque 
clain  omni  familia  discedit,  sequitur,  ut  potest , 
aegris  vestigiis  viatores  caeteros  :  venit,  quo  de- 
stinarat  t  ,  et  (  ecce  tibi  rem  mirabilem !  )  in 
primo  statim  sacrae  aedicuhe  ingressu  pedes  ha- 
bet  sanos ,  vegetos ,  et  ad  officium  eundi  ex- 
peditos.  Verum  homo  albae  mentis,  quod  ma- 
gnitudinern  beneticii  non  apprehenderet,  ut  par 
fuerat,  rem  totam  tum  quidem  reticuit.  Ut  do- 
mum  rediit ,  omnes  mirari  ,  ac  rogare ,  unde 
salutem  pedibus  suis  accersiisset?  Quibus  cum 
caelestis  Medici  sui  opem  enarrasset  ,  monetur  , 
ut  ad  eum  recurrat,  actisque  gratiis  Divi  se  de- 
voveat   obsequiis ,     quod  et    praestitit  anno  mcc- 

XXXI I. 

148  Puella  pagana  ,  Sinzingae  u  nata,  Tu- 
ta  nomine,  postquam  diu  oculis  capta  in  tene- 
bris  misere  oberraverat ,  ad  S.  Magnum  ,  de 
cujus  miraculis  inaudierat,  fuit  adducta,  idque 
eventu  lastissimo  :  nam  mox  amissam  videndi  fa- 
cultatem  recepit ,  anno ,  quem  proxime  nomi- 
navi. 

L49  Non  minus  in  diabolis  ,  quam  aliis  mor- 
taiium  calamitatibus  depellendis ,  virtus  S.  Ma- 
gni  Katisbome  enituit.  Nam  primum  lleinhero 
cuidam  ex  pago  Eckelbachio  w  bini  filii  erant, 
quorum  alter  ab  atro  genio  tenebatur  obsessns, 
alter  pedibus  captus  incedere  uequibat.  Verum 
Thauinaturgus  noster  ,  cui  pater  utrumque 
nuncupato  voto  commendavit,  alterum  a  stygia 
obsidione  ,  alterum  a  captivitate  pedum  praesti- 
tit  liberum  :  quod  utrumque  asseveravit  Reinherus, 
quando  in  sacello  Liberatoris  memores  gratias  cum 
voto  persoivit. 

150    Mulierem    praiterea    quandam ,    Bertham 


MIRACULA  S.  MAGNI  ABIUTIS. 


putr  ne}ihri- 
ticut, 


E 


ocnlus  /.*sus 
sanati :  mulo 
nato  loquela 
dojutta  : 


nomine ,    orcinus    hospes    insederat  ,     quam    ta-  D 
mcu,  ubiin  aediculam  S.  Magni  fuit  adducta,  sal-  dxmonettx 
vam  incolumemque  coactus  est  relinquere.  duabus  muiit 

Virgo  fuit  Eatisbonae,  quam  Liobam  uomi-  ^uscjtcti: 
nabaut,  jam  nuptui  promissa  :  eam  quoque  ma- 
lus  da;mon  arreptam  a  se  dire  vexaverat.  Haec 
anno  mccxxxiii  die,  qui  divo  Gallo  x  habetur 
sacer,  in  sacellum  S.  Magni  venit  libertatem 
quaesitura  ,  plurimis ,  qui  vicem  puellae  mise- 
rebantur  ,  comitantibus,  imo  et  lacrymis  pro  ca- 
lamitosa  ,  fervidasque  preces  apud  Patronum 
benignissimum  interponentibus.  Nec  sane  frustra 
haec  eorum  pietas  fuit  :  nam  secundum  mediam 
noctem ,  cum  coenobitae  Augustiniani  divinas 
laudes  concinerent,  infestissimus  obsessor  inter 
ingentes  ejulatus  emigravit.  At  Lioba  consecuta 
libertatem,  relicto  mortali  sponso,  sanctius  in  sacro 
parthenone  nupsit. 

151  Sed  ad  alia  rursus  admiranda  converti- 
mur.  Puerum  quendam  Eckelbachii,  quod  su- 
perius  nominavimus,  calculus  perquam  acute 
cruciabat.  Eum  mater  edito  voto  curandum  S. 
Magno  cum  transcripsisset,  mox  persanatum  mi- 
rata  est ,  ejectis  tortoribus  binis  lapidibus.  Sti- 
tit  deinde  cum  voto  munere  incolumem  caele- 
sti  Medico,  latamque  ab  eo  filio  opem  publi- 
ce  praedicavit. 

152  In  eodem  pago  lapillus  pueruli  cujus- 
dam  oculum,  in  quem  insilierat,  laesisse  memo- 
ratur.  Ei  mater  itidem  S.  Magnum,  ut  medicus 
esset,  oravit,  exoravitque.  Integrum  quippe  sa- 
numque  utroque  oculo  postea  in  sacellum  ejus 
adduxit. 

Agricolae  cujusdam  hlius  ,  haud  procul  War- 
tenberga  y  incolentis,  a  vitae  primordio  agebat 
elinguis :  quam  primum  vero  in  aediculam  S. 
Magni  i'uit  perductus,  fandi  facultatem  accepit 
expeditam. 

153  Quidam  parentes  filiolum  repente  ex- 
stinctum  ( quo  casu,  non  editum  est )  iu  aedi- 
bus  suis  repererant :  quam  cladem  improvisam 
cum  acerbe  lamentaretur  ,  peregrinus  quispiam 
illac  transiens,  audito  miserabili  ploratu ,  quid 
rei  esset  ?  rogavit :  edoctus  causam  luctus  suasit 
moestissimis  conjugibus  ,  ut  mortuam  prolem 
edito  voto  commendarent  S.  Magno  ,  addens  , 
si  id  fecerint ,  vivam  recepturos.  Illi  prompte 
obsequuntur  pio  consilio,  Et  ecce  tibi  !  in  pue- 
rulum  redire  primum  nativus  calor,  inde  vita  et  sa- 
lus.  Memorarunthaec  ambo  parentes  apud  coeno- 
bitas.AugustinianosS.  Magni,  ubi  voti  persolvendi 
causa  eo  venerunt  cum  redivivo  filiolo,  pollicitique 
praeterea  sunt,  in  dies  singulos,  quoad  viverent, 
alendse  sacrae  lampadi  tres  aereolos  gratitudinis  ergo 
pr®bituros. 

154  Radigerum  quendam  ,  qui  Lerchenfeldii 
in  rusticano  opere  serviebat,  albus  hydrops  extra 
spem  salutis  ope  mortalium  recuperandae  col- 
locarat :  quod  cum  hominem  probe  adverteret  , 
in  aediculam  S.  Magni  venit,  medelam  rogavit, 
plaueque  impetravit  anno  mccxxxii. 

Alium  quempiam  ,  Leonem  nomine  ,  Ehbet- 
tae  natum  foeda  epilepsia  corripuerat :  cui  malo 
abigendo  alia  ope  opus  non  fuit,  quam  S.  Ma- 
gnum  in  Ratisbonensi  sacello  implorasse.  Eadem 
rabies  puerum  quendam  ,  Henricum  nomine  , 
exagitabat,  quem  itidem  idem  caelestis  Archia- 
ter  a  matre  edito  voto,  promissoque  dono  com- 
mendatum,  salute  donavit.  lmo  addidit  benefi- 
cium  beneficio  :  cum  enim  postea  is  Henricus 
brachium  adustus  ,  nostris  artibus  non  videre- 
tur  posse  curari,   a  matre  iterum  nuucupato  vo- 

to, 


ptter  mortuus 
ud  viiamre- 


hydrops,  et 
duo  epiteptici 
saitati : 


DIE  SEXTA  SEPTEMBIUS 

iterum  jussit    valescere    anno 


pucr  bit  a 
morte  re$usci- 
tatus  ; 


teprosu 
data 


to  commendatum 

MCCXXXII. 

155  Filiolus  Meinhardi  cujusdam  Gebhardus 
nomine,  cum  noctu  in  eodem  ,  quo  MathiLdis 
mater,  cubaret  tecto,  somnum  morte  mutaverat 
penitissime  extinctus.  At  ubi  parentes  communi 
consilio  S.  Mag*no  votum  nuncuparunt,  donumque 
ferre  polliciti  sunt ,  si  puer  revivisceret  ,  plane 
revixit.  Neque  hic  stitit  Thaumaturgi  in  hunc 
Gebhardum  beneficentia :  nam  postea  aquis  suf- 
focatum  iterato  reddidit  vitse  ,  a  matre  novum  pro 
illo  edente  votum  invocatus. 

156  Uxorem  Henrici  cujusdam  Geisbacensis 
lepra  infestabat  adeo  foeda ,  ut  aspicienti  horro- 
rem  nauseamque  conciret.  In  hac  ille  domus 
suae  calamitate  ad  medfcam  S.  Mag-ni  manum 
confugit,  edito  voto ,  idque  de  aliorum  consilio. 
Nequeaspernatusestsupplicem  Divus,  sed  lepram 
foeminae  omnem  detersit. 


ANNOTATA. 

a  Celeberrimus  ille  pons  e  secto  lapide  Danu- 
bio  impositus,  suburbium  Statt-am-hoff  conjun- 
gens  Ratispome,  sedificari  cceptus  est  anno  1135, 
teste  Andreapresbytero Ratisponensiin  Chronico 
apud  Bernardum  Pezium  Thesau.  Anecdot.  tom. 
4,  ac  tandem  anno  1146  perfectus  fuit,  teste  Mat- 
thaeo  Meriano  in  Topographia  Bavarim. 

b  Charon  inferorum  nauta  fingitur  :  scriptor 
noster,  Poeseos,  ut  apparet,  amans  eumhicpro 
Ratisponensi  portitore  usurpat. 

c  Tota  heec  narratio  suspecta  mihi  est,  ut  jam 
notavi  in  Commentario  py^sevio  num.  175. 

d  De  sacello  hoc  egimus  in  Comment.  praevio 
§  13  num.  174. 

e  Dememorabili  hac  clade  consuli  possunt  scri- 
ptores  obvii. 

f  Tractus  Germaniae  est  in  circido  Franconiee 
in  limite  Bavarise  et  Paiatinatus  superioris  ;  est- 
que  sub  dominio  episcopi,  qui  in  urbe  Aichsta- 
dio,  ditionis  metropoli ,  sedem  Moguntino  ar- 
chiepiscbpo  suffraganeam  tenet. 

g  Vox  Graeca  est  excellentem  seuprimarium 
medicum  significans  :  apypc,  enim  est  princeps, 
ixTpbq  medicus. 

h  Est  et  haec  vox  Grseca  loborooi/,  id  est  mer- 
ces  medico  debita  :  hic  idem  est,  quod  soteria , 
quse  vox  significat  munera,  qum  Deo  vel  Sanctis 
ejus  dantur  ob  recuperatam  valetudinem. 

i  Quod  Sancti  sacello  una  cum  templo  S.  Andrese 
junctum  fuisse,  supra  dictum  est  num.  137. 

k  Conradus  secundus  de  La.ich\m g,viges  imus 
octavus  in  successione  ordinaria  episcoporum 
Ratisponensium  recensetur  a  Bucelino ,  Germa- 
nise  sacrse  tom.  i,  partei;  diciturque  successis- 


M 


se  Gottfrido  episcopatum  anno  1186  resignanti; 
obiisse  vero  anno  1204. 

1  Erat  Agnes  filia  hasresque  Henrici  comitis 
Palatmi,  etper  hunc  neplis  Henrici  cognomen- 
to  Leonis,  cui  Bavarue  ducatum  ademerat  Fre- 
dencus  Barbarossa,  tradideratque  Ottoni  I. 

m  Fuit  ts  filius  Ludovicil,  nepos  Ottonis  I 
ipse  dictus    Otto  II,    cognomento  Illustris ,  qui 
ducta  Agnete  Henrici  comitis  Palatini  h<erede 
omnes  de  successione  in  Bawrixducatumcontro- 
versias  sustulit. 

n  RegrenstaurT  vicus  ad  Reginum  amnem  in 
Palatinatu  Neoburgensi  duo  milliaria  distans 
Ratispona,  quse  pia  princeps  conficere  debuit , 
ut  ad  S.  Mag-ni  sacellum  actura  gratias  accede- 
ret. 

o  Kelheim  oppidum  est  ad  Danubium  ubi  Ale- 
mannnm  recipit,  duobus  circiter  mitliaribus  cum 
dimidio  supra  Ratisponam. 
p  Hic  locus  mihi  non  occurrit  in  Tabulis. 
q  In  Vita  Germanice  editaadditur  tempus  , 
quo  haec  acciderint :  videlicet  venisse  patrem  cum 
prsedicto  filio  Gottschatco  acturus  Sancto  gratias 
in  sacellum  ejusdem  festo  S.  Michaelis  anno  1221  : 
hoc  eodem  die  ac  anno  miraculum  hoc,  ex  rela- 
tione  utique  ?)atris,  annotatum  fuisse  dicitur 
numero  mox  subsequenti. 

r  In  laudata  Vita  dicitur  Neumarck ,  quod 
Latine  Novum  forum,  seu  Neoforum  vertas.  Est 
autem  Neumark  urbs  in  Palatinatu  Bavarise  ad 
ad  fluvium  Sults ,  quinque  milliaribus  Germa- 
nicis  dissita  Norimberga,  de  qua  mox. 

s  IndigenisNuTQnberg.  Est  ea  urbs  imperialis 
et  libera  in  Franconia  provincia,  in  tracta  Nor- 
govise  ad  fluvium  Pegnesum  (Pegnitz)  quinon 
procul  ab  ea  amnem  alterum  Regnesum  (vulgo 
Rednitz)  recipit. 

t  Ad  sacellum  scilicet  S.  Mag-ni  Ratisbonense  , 
quodad  minimum  septem  milliaribus  Germanicis 
distabat  Neoforo  ,  quantum  apparet  ex  tabu- 
lis  geographicis  :  quod  iter  sane  perquam  dif- 
ficile  accidere  debuit  homini  pedum  vitio  labo- 
ranti. 

u  In  Vita  Germanica  dicitur  Sinzing:  pag^us  . 
puella  autem  Magdalena  Tuta  vocatur  .-  hinc 
dum  supra  pagana  nominatur ,  vox  pag*ana  in 
pago  natam,  non  gentilem  aut  idololatriae  dedi- 
tam  significat. 

w  In  Germanica  Vita  dicitur  Eckelbach  pa- 
gus. 

x  Verosimiliter  designatur  S.  Gallus  abbas  , 
cujus  festum  colitur  l(i  Octobris. 

y  Putem  hic  designariWnTtemberg  in  Bavaria 
inferiori,  duobuscircitermitliaribusLandishuto. 


A    P.  Bt 


DE 


;se 


ACTA  SANCTORUM, 


DE  S.  GONDULPHO  EP.  ET  CONF 


METIS   IN    GALLIA 


J.  L. 


SYLLOGE 


De  cultu,  gestis,  tempore  emortuali  et  episcopatus  initio 


AHHO 

ncccxxtl. 
Memoriu  S. 

Gondulphi  in 

fastis    sacris 
ad  7  et  6  »/>- 


I 


n  MarUjrologio  Gallicano  Sanssayi  S.  Gon- 
dulphi  (alibi  etiam  Gundulphi  ,  Gondulfi  et 
Gundulfi  scriptum  invenies  )  Metensis  in  Gal- 
lia  ad  Mosellam  episcopi  memoria  ad  vn  Sep- 
tembris  elogio  celebratur ,  cujus  mentio  redibit 
in  finenumeriZ   Istum  quoque  diem  Sancto  sa- 


tmbri*:  Qor~  crum  facit  Ferrarius  in  Catalogo  Generali  San- 
ctorum ,  illum  breviter  ita  annuntians  :  Metis 
S.  Gundulphi  episcopi.  At  vetusto  Calendario  Ms. 
ecclesice  Tullensis  sancti  Preesulis  nomen  in- 
scribitur  ad  diem  prtecedentem  seu  vi  Septem- 
bris  :  ad  quem  etiam  his  verbis  refertur  in  Flo- 
rario  nostro  Ms.  Sanctorwn  :  Methis  ,  beati 
Gondulpju  episcopi  et  conf.  Grevenus  et  Marty- 
rotogium  Parisiense  anno  1727  excusum  eodem 
die  Sanctum  commemorant,  uti  etiam  a  Castella- 
nus  in  Martyrotogio  universali,  cujus  hmc  est 
annuntiatio  :  Metis  ,  S  Gondulfi  episcopi ,  cujus 
reliquiffi  sunt  Gorziae ;  ubi  illum  coli  asserit  idem 
Castellanus  in  Martyrologii  sui  indice .  San- 
ctorum  nomina  complectente.  Situs  est  locus 
iste  ad  rivum  Gorziam ,  a  quo  nomen  tra- 
xit ,  haud  procut  a  sinistra  ripa  Mosellae  Me- 
tas  fiuentis ,  a  qua  urbe  quatuor  circiter  leucis 
distat.  Celebris  ibi  olim  fuit  abbatia  Ordinis  S. 
Benedicti,  seculo  vin  fundata  a  S.  Chrodegango 
episcopo  Metensi.  Jgne  bellorumque  incursibus 
solo  lequata  fuit  secuto  xvi,  canonicis  aliquot , 
qui  monachis  substituti  fuerunt.  in  vicina  ec- 
clesia  parcVciali  nunc  sacra  peragentibus.  Legi 
c  potest  Calmetus  tom.  2  Historiee  hoiharingicee 
col.  1245  et  tom.  3  col.  cxi. 
nh,  oiim  depo-  2  Sm  duobus  antiquis  Catatogis  episcoporum 
Hitiu  fuit,  jam  Metensium,  quorum  verba  de  S.  GonUulpho  num. 
6  integre  transcribentur,  certum  est ,  ipsius  cor- 
pus  otim  Gorzite  quievisse ;  alterenimde  Sancto 
afftrmat  :  Jacet  in  Gorzia,-  alter  vero  :  Kequiescit 
in  Gorzia  raonasterio.  Putaveram  S.  Gondulphi 
corpus  vel  reliquias  ex  monasterio  Gorziensi . 
quod  cum  sua  ecctesia  jam  penitus  destructum 
jacet ,  quondam  translatas  fuisse  ad  ejusdem 
loci  ecclesiam  parceciatem.  nunc  canonicorum 
cottegio  insignem ,  et  in  hac  Sanctum  ejusque 
sacra  lipsana  hodieque  in  veneratione  haberi. 
In  istam  me  opinionem  adduxerat  seculi  hujus 
martyrologus  Castellanus,  cujus  testimonium  re- 
tuli.  At  atiter  me  docuit  R.  P.  Edmundus  Cha- 
ron  collegii  nostri  Metensis  Rector ,-  qui  de  San- 
cti  cultu  ejusque  reliquiis ,  ibidem  ,  ut  crede- 
bam ,  adhuc  quiescentibus  ititerrogatus  ,  xxx 
Septembris  anni  1747  ista  rescripsit :  Quod  spe- 
ctat  Gorziam,  dominus  decanus  istius  ecclesice  , 
quas  olim  fuit  monasterium  ,  respondit  litteris 
illi  a  me  datis,  nullum  celebrari  Officium  de  S. 
Gondulpho  ,  nullum  fieri  commemorationem  , 
nullum  cultum  adhiberi ;  si  corpus  Sancti  ibi 
fuerit  depositum ,  nullas  superesse  reliquias  ;  po- 


/io»  cotitur, 
nec  itltx  diii 
jp/iui  aattanl 
•  <jta  reliqnlie 


tuisse  fieri  ,  si  ibi  depositag  fuerint  ,  ut  fuerint 
consumptae ,  quando  ecclesia  fuit  destructa  in- 
cendio  tempore  bellorum.  In  dubium  vocari  ne- 
quit ,  quin  sanctus  noster  Praesul  Gorziee  revera 
olim  fuerit  depositus  ;  unde  non  improbabilis 
conjectura  ducitur ,  ipsum  aliquando  ibi  cidtu 
pubtico  honoratum  fuisse  ;  sed  qui  jam  desierit 
nec  monasterio  nec  hujus  ecctesia ,  in  qua  veri- 
similiter  colebatur  ,  nec  ullis  amplius  reiiquiis 
existentibus  in  templo  parceciati,  ubi  canonici , 
monachorum  in  locum  suffecti ,  officia  divina 
persolvunt. 

3  Licet  comperissem ,  Sanctum  in  plerisque 
Fastis  sacris,  num.  1  adductis ,  ad  vi  Septem- 
bris  annuntiari ;  subdubitabam  tamen  ,  an  hic 
dies  ejus  venerationi  esset  consecratus,  quod  in 
Ferrarii  Catalogo  generali  Sanctorum  et  Saus- 
sayi  Martyrologio  Gallicano  ejus  memoriam  con- 
signatam  invenissem  ad  diem  sequentem  ,  qui 
ejusdem  emortualis  fuit ,  ut  infra  videbitur. 
Omni  me  dubitatione  liberavit  indicata  officiosi 
R.  P.  Edmundi  epistola ;  ex  qua  etiam  didici, 
qualem  cidtum  Sanctus  Metis  obtinuerit.  In  eccle- 
sia,  inquit,  cathedrali  hujusce  urbis  celebratur 
Oflicium  de  S.  Gondulpho  die  sexta  Septembris. 
Prseterquam  quod  id  mihi  asseruit  viva  voce  do- 
minus  decanus ,  id  ipsum  leg"i  in  eorum  libro 
casremoniali,  in  quo  habetur  hsec  Leotio  de  Sancto, 
quam  ad  verbum  refero.  »  Die  vi  Septembris.  S. 
"  Gondulphi  Metensis  episcopi.  Lectio  tertia.  Gon- 
"  dulphus  mag-narum  virtutum ,  praesertim  vero 
ii  castitatis  et  charitatis  decore  conspicuus  An- 
»  gelramno  Metensi  archiepiscopo  nou  ob  natalium 
"  sed  meritorum  sublimitatem  suffectus  est.  Ca- 
ii  thedram  hanccum  Deihonoreetomniumfructuad- 
»  mirabili  sexprope  annosgrubernavit.  Synodo  apud 
ii  Theonis-villam,  petente  Ludovico  Pio  ,  interfuit : 
»  ubi  multa  pro  securitate  ministrorum  Dei  con- 
»  stituta  sunt.  Tandem  ad  coelum  meritis  plenus 
"  evolavit  sub  Eugenio  secundo  ,  Idus  Septem- 
»  bris.  »  Scribendum  erat ,  ni  fallor,  vn  Idus 
Septembris ,  quo  die  ad  vitam  feliciorem  tran- 
siit.  Elogium ,  quo  Saussayus  laudatus  San- 
ctum  ornat  parum  differt  a  jam  data  Lec. 
tione  tertia  Officii ,  quod  ritu  simplice  seu 
feriali  in  cathedrali  Metensi  recitatur.  QUcy 
itlustrissimus  Meurissius  episcopus  Madauren- 
sis  et  suffraganeus  Metensis  in  antistitum  hu- 
jus  ecclesim  Historia  pag.  183  et  186  de  San- 
cto  affirmat ,  isti  quoque  Lectioni  consentanea 
sunt. 

4  Apud  Acherium  tom.  6  Spicilegii  pag.  655 
m  Chronico  episcoporum  Metensium  ,  ante  me- 
dium  seculum  xn  scripto  ,  Sanctus  ita  lau- 
datur  .-  Sublimatur  post  hunc  (Angelramnum) 
Gundulfus  trig-esimus  nonus  Metensis  episcopus , 
conversatione  ac    fide  venerandus.    Sedit   vi    an- 

nis. 


Netis  hoc  die 
recitatur  Offi- 
cium,  in  r/uu 
Leclio  terlia 
Sttncloproptin 
est. 


V 


Non  cohzren- 
tiu  tiaditnlnr 
de  episcopatus 
ejusdtiratione, 
et  falsa  de 
tempore  mnr- 
tis. 


Adfull  synodo 
apud  Thcodo- 
tiis  vitlam,  ct 
sact'08  Ordi- 
iies  CQHtulit 
_>.  Ahlrico. 


A  ms,  tempore  Ludovici  Pii,  sub  Apostolicis  Pa- 
schale  et  Eugenio.  Obiit  vn  Idns  Septembris. 
Dicitur  hmc  sanctus  Pr&sul  sedisse  vi  annis  qui- 
bus  octo  menses  in  tribus,  atque  insuper  dies 
septem  zn  duobus  Catatogis  num.  6  producendis 
adjunguntur.  His  contradicit  Lectio  tertia,  Meu- 
nssiuset  Saussayus,  qui  S.  Gondulpho  tribuunt 
sex  prope  annos  episcopatus;  de  cujus  duratio- 
ne  sermo  recurret  in  fine  hujus  Sylloges.  In  ea- 
dem  Lechone  obiisse  affirmatur  sub  Eug-enio  se- 
cundo  Pontifice,  sub  quo  etiam  Metensi  eccle- 
sixpr&fuisse  traditur  in  Chronico  laudato  In 
altero  Chronico  Metensi  ab  anno  511  ad  1279 
apud  Labbeum  tom.  i  Bibliothecm  Mss.  paq 
344  legitur  .  dcccxix  [  anno  ]  Gundulfus  epi- 
scopus  Metensis.  ucccxxv  Dro^o  episcopus  Me- 
tensis.  Secundumpraesulum  hujus  ecclesix  Cata- 
togos,  quorum  verba  me  inferius  daturum  pro- 
missi,  mors  S.  Gondulphi  differenda  est  ad  eum- 
dem  annum  825,  qui  Drogonis  in  illius  locum 
successio  inposteriore  Chronico  illigatur.  In  eo 
itaque  concordant  memorata  hactenus  monumen- 

B  ta  Metensia  ,  quod  Sanctus  sub  Eugenio  PP. 
II,  qui  primo  semestri  anni  82*  Paschali  PP. 
lsuccessit,supremam  diem  obierit.  Hunc  Meu- 
rissius  vii  Septembris  ejusdem  anni  824,  Coin- 
tius  vero  cum  aliis  anni  825  fuisse  censet .  Sam- 
marthani  in  antiqua  Gallia  Christiana  et  Ca- 
stellanus  m  Martyrologio  universali  mortem  San- 
cti  referunt  ad  eumdem  diem  anni  823,  quo 
Paschahs  PP.  IvivebaU  Circa  diem  illis  assen- 
tior  :  at  nego  S.  Gondulphum  ad  Eugenii  II  Pon- 
tiftcatam  vel  ad  annum  823  vitam  prorogasse. 
Utrumque  falsum  esse  demonstrabitur  num.  7  et 
seq. 

o   Convenit  inter  nos  et  omnes  alios ,  Sanctum 
tnter  vivos  superstitem  fuisse  mense  octobri  an- 
m  S21  ,    qm  apud  Theodonis-villam    adversus 
percussores  clericorum  synodus  habita  fuit ,  de 
qua  vide  Labbeum  tom.  7  Conciliorum  secundse 
editionis  col.  1519;  ubi  inter  ceteros  illi  inter- 
fuisse   legitur  Hetto    Trevirensis  archiepiscopus 
cum  suis  suffrag-aneis,  Metensi  scilicet  episcopo, 
qui  tunc  erat  S,  Gondulphus,  Tullensi  et  Virdu- 
nensi.  Alia ,   quas  sanctus  noster   Prtesul  ege- 
rit,  memorise  prodicta  non  invenio,  prteter  il~ 
lud  quod  narratur  in  Vita  S.  Aldrici  episco- 
C  pi  Cenomanensis ,  a  discipidis  ipsius  scripta , 
apud  Baluzium  lib.   3  Miscellaneorum  pag.  3. 
S.  Aldricus  sub  Ludovico  Pio  militans  ac  vitse 
sanctioris  in  statu  ecclesiastico  agendce  desiderio 
fiagrans,missionem  ab  illo  petiit :  quam  ubi  cum 
canonicatu  in  cathedrali  Metensi  impetrasset , 
ad  jam  dictam   urbem    festinando    profectus    est; 
ibique    amabiliter  et   devote  ab  omnibus  susce- 
ptus,   et  clericus   ab   episcopo  ejusdem   civitatis 
et    cuncto    clero   divinis    benedictionibus  decan- 
tantibus    et    hymnis   spiritualibus    modulanfibus 
oonfortatus    est ,  et  vestimentis    clericalibus   in- 
dutus,    et  manuum   impositionibus   ab   episcopo 
et  a  ounctis  sacerdotibus    clericali    benedictione 
cousecratus,  inter    seniores     Fratres  est    colloca- 
tus.  .  .    Post    duos    quoque  clericatus    sui  annos 
ab   episcopo  ejusdem  civitatis  ,   nomine  Gundul- 
fo,  in   ecclesia  sancti   Stephani    diaconus  cst  or- 
dinatus.  Episcopus  Metensis,  qui  S.   Aldricum 
diaconum  et  biennio  ante  clericum  consecrarat, 
unus    idemque  est  noster  S.  Gondulphus ;  cum 
ante  ipsum  cathedra  midto  pluribus  quam  duo- 
bus  annis  vacarit,  quemadmodum  ex  sequentibus 
patebit. 
G  In  Corpore  historise  Francicx ,  edito  Hano- 


DIE  SfcXTA  SEPTEMBRIS. 


via  anno   1613,    pag.   177   occurrit    Catalogus 
eptscoporum    Metensium   in    Wala   anno 
vita  defxmcto  desinens,  et  de  nostro  sancto  P> ,,- 
sule  ista  memorans  :  Gundulphus  eps  sedit  ann. 
vi.  mens.  vin.  Obiit  vn.  Id.  Septemb.  Calmetus 
m   Monumentis  Historix  Lotharingicx  tom.  i 
col    tVetseqq  duos  alios  producit    antistitum 
Metensium  Catalogos,  quorum  posterior  ad  Wa- 
tesuecessorem  Ruotbertum  deductus  habet  ■  Gun- 
dulphus  decessit  vu  Id.  Septemb.  Prior  vero  re- 
lata  Angelramni  morte,    ita  pergit    ■   Cessavit 
episcopatns  an.    xxvn  et  mens.   iv.   Gondulphus 
an.    vi.    mcus.    vm.   dies    vn.  Obiit  vn.  Id  Se- 
ptemb.  Jacet    in  Gorzia.  In   hoc   Catalogo   xdti- 
mus  recensetur  Adalbero  I,  anno  964  mortuus 
uti  etiam   in  eo,  quem  Marcus  Antonius  Domi- 
mciusinter  antiquitatis  Monumenta,  Ansberti 
familise  redivivce  adjecta,  ex  vetusto  Metensi  S. 
Symphoriani  codice  edidit :  in  quo  pag.  26  sic 
legitur  .-  Cessavit  post  Angelramni  obitum  epi- 
scopatus    ann.   xxvn    et    mens.   m.  Qundulphua 
episc.    sedit  ann.   \i    et  mens.  vm.  et  dies  vn. 
Kequiescit    in    Gor/.ia   monasterio.  Ob.    vn.    Id." 
Septemb.  Angelramnus,  cui  S.  Gondulphus  suc- 
cessit,  in  memoratis    Catalogis   dicitur  obiisse 
vn  Calendas  Novembris  .•  qui  diesanno  791  inne- 
ctentus  est,  quemadmodum  ostendit  Pagius  ad 
eumdem  annum  num.  4  et  5.  Jam  vero  si  assi- 
gnatos  annos,  menses  et  dies,  quibus  secu, 
duos  posteriores  Catalogos,  mortuo  Angelramno 
cathedra  Metensis  vacavit  et   S.  Gondulphi  epi- 
scopatus  duravit ,    annumeres  tempori ,   quod 
Angelramni  emortuate  fuit ,  pervenies  ad  au- 
tumnum  anni    825.   At  sanctus  noster    I' 
vita  excessit  vu  Septembris  anni   S22   .-   relin- 
quitur,  ut  accuratte  non    sint    temporum    no- 
t<v,  quibus  vel  sedis  post  obitwn   Angelramni 
vacantis  vel  episcopatus  a  S.  Qondulpho  admini- 
strati  duratio  in  iisdem  Catalogis  circumscribi 
tur. 

7.  De   Sancti  die   emortuali  vn  Septembris, 
qui    in    Chronico  priore   et  quatuor  Catalogis 
episcoporum  Metensium,  num  \.  etprmcedente 
adductis,  distimie  exprimitur,  nulla  est  contro- 
versia.  Nidlus  etiam  supererit  dubitandi  locus, 
quin  dies  iste  ad  annum  822  pertinuerit,  ubi 
evicero,  Drogonem  mense  Junio  anni  proxime 
sequentis  in  comitiis  Francofurtcusihus,  a  Lu- 
dovico  Pio  itnperatore  celebratis,  S.  Gondulpho 
fuisse  subrogatum.Ex  Eginhardi  sc/-i/jfo/-t.s  st/n- 
chroni  Annatibus,  qui  in  anno  829  finiuntur,  in 
rem  nostram   ista    huc    transfero  :    dccoxxiii 
[anno]  mense  Maio  conventus   ibidem    (  i 
cofurti  a  Ludovico  Pio )  habitus  est.  Sequun- 
tur,  quce  in  illo  gesta   fuere,  donec  ex  Italia 
rediret  Lotharius,  a  Paschalc  PP.  I  Romse  co- 
ronatus  imperator  ;  qui  mense  Junio  vemsse  dici- 
tur  ad  patrem  suum  Ludovicum   Francofurf.i 
commorantem.   Paxdo  post  itapergit  Eginhar- 
dus  :  Drog-onem  fratrem    ejus  *  ,    sub  canonica 
vita  degentem    Metensi  ecclesiae  ,  clero  ejusdem 
urbis    consentiente    atque    eligeute  ,  Ludovicus 
Pius  rectorem  constituit,  eumque  ad  pontifica- 
tus  gradum   censuit    promovendum.    Jloc  autem 
in  comitiis  Francofurtensibus  contigisse,  mani- 
festum  est  ex  iis  ,  qux  proxime  subjunguntur  : 
ln    eodem    conventu    Ioeus    et    tempus    alterius 
conventus  habendi  indicta  sunt ;   Novembris  vi- 
delicet   mensis    et  Compendium    palatium.  Idem 
testatur  cotetaneus  auctor  Vitse  Ludovici  Pii  , 
sub  astronomi  nomine  eruditis  notus  apwl  Pi- 
thseum    tom.  2.  Annalium   Francorum  a  pag. 

218: 


ACCTOIt 

J    L 

Kjium' 
prjnulum   Uz. 
ttnMium  CtUo- 
'oj»J,  teeun- 
dum  <fuot 
oijitl  annn 
S2!J: 


.1'  emoi 
Sancli  ■■' 

■ 
tigandam  ettt- 
anno  n>'"_'  .  i 
vetenun 


ULIOAK 
J.L. 


tatn  ctareevin 
dtur,  ut  Cata 
logorum  ntic- 
tore*  cum 

iimlfi  t   "'"• 

errasse  dicen- 
di  iinf. 


784  DK  s-  GONDULP 

218  :uU  CttfM  narrasset  Lotharium  mense  Ju- 
nio  arf  patrem  venisse,  Francofurli  comitia  ce- 
lebrantem,  ita  prosequitur  :  Gundulfo  porro  Me- 
tensi  episcopo,  eodem  tempore  defuucto  ,  clerus 
omnia  populusque  ejusdem  ecclesise  ,  veluti  uno 
spiritu  animati  ,  Drogouem  imperatoris  fra- 
trem,  sub  canonico  habitu  nobilissime  viventem , 
sibi  poscunt  dari  sacerdotem  . . .  Ideo  imperator 
cum  summo  g-audio  petitioni  ecclesise  annuit; 
eisque  quem  petebaut  pontificem  dedit.  In  eo- 
dem  conventu  mors  nunciatur  Luideviti  tyranni 
etc. 

S  Cosevus  etiam  est  auctor  Annotationum  hi- 
storicarum,  quas  a  Btumanio  Viennensi  codice 
excerptas  Florentinius  ad  calcem  Martjroiogii 
Hieronymiani  vetustioris  pag.  1056  subjunxit ; 
ubi  inter  alias  hanc  invenio  :  dcccxxiii.  Idus 
Junii  natus  est  Karolus  filius  Juditb.  Eodem  die 
ordinatusest  Drugo.  Ademarus  in  Chronico  apud 
Labbeum  tom.  2  Bibiioihecse  Mss.  %)ag.  159  ad 
eumdem  annum  scribit  -.  Drogonem  fratrem  (suum) 
canonicum  Metis  cum  electione  civium  Ludovicus 
Pius  ordinavit  episcopum.  Vox  ovdinayit  hic  idem 
1*  est  ac  desig-navit.  Pagius  ad  annum  823  num. 
ti  alios  veteres  scriptores  pro  sententia  nostra 
adfert,  vocique  ordinatus,  qua  utitur  Annotatio- 
num  auclor,  eamdem  tribuit  significationem ,  in 
qua  illam  accepit  Ademarus.  Ibidem  num.  4 
probat,  Carolum  Lu,dovici  Pii  filium ,  qui  po- 
stea  imperavit  et  Catvus  agnominatus  fuit , 
Francofurti  in  lucem  prodiisse  anno  823,  Idi- 
bus  Junii.  Eodem  die,  inquit  Annoiationum  au- 
ctor,  ordinatus  est  Drugo  :  Sed  hoc  pridie  Idus 
Junii  accidisse  scribunt  Hugo  abbas  Fiavinia- 
censisin  Chronico  Virdunensi  atque  auctor  Chro- 
nici  S.  Benigni  Divionensis,  quorum  verba  dat 
Pagius  loco  primum  citato.  At  quidquid  sit  de 
die,  quo  Drogo  consecratus  vel  designatus  fuit 
episcopus  Metensis  ;  id  pro  reindubitabili  admitii 
debet,  itlum  mense  Junio  anni  823  in  conventu 
Francofurtensi  ecciesise  Metensi  prsefectum  fuis- 
se,  et  consequenier  S.Gondulphi  mortem,  quam  vn 
Septembris  obiit,  retrahendam  esse  ad  annum 
822.  Errant  igitur  duo  posteriores  prsesulum 
Metensium  Cataiogi  num.  6  allati;  nam  inter 


tior. 


110  EPi  ET  CONF. 

Angetramni,  xxvi  Octobris  anni  701  defuncti,  et  D 
S.  Goudulphi  mortem  34  fere  annos  medios  po- 
nunt,  qui  prioribus  additi  ad  Christi  82fJ  excur- 
runt.  Errant  etiam  Lectionis  tertise  et  Chro- 
nicorum  Metensium  auctores ,  Meurissius  ,  Ca- 
stelianus  et  alii  num.  4  memorati  qui  Sanctum 
vitam  protraxisse  ajunt  ad  vn  Septembris  anni 
823  vel  Pontificatum  Eugenii  II,  qui  anno  824 
EcctesicC  universse  prseesse  cccpit. 

0  Licet  incertum  sit,  quo  die  et  anno  S.  Gon-  Rptocopm  ordi 
dulphus  episcopus  Metensis  consecratus  fuerit  et  no'uf. fuit  ?"*- 
quam  diu  sacram  hanc  digmtatem  gessent ;  lau-  K16  tn  WH(en_ 
datus  tamen  Pagius  num.  5  tempora  illa  deier-  tia  Pagii,  oui 
minat,  nimis  asseveranter  ita  pronuntians  :  Gun-  " 
dulfus  ordinatus  fuerat  episcopus  Metensis  die 
prima  mensis  Januarii  anni  octing*entesimi  decimi 
sexti  festo  circumcisiouis  Christi  sacra,  et  e  vivis 
excesserat  die  septima  Septemb.  superioris  anni 
[  dcccxxii  ].  Marcus  enim  Dominicius  in  libro  de 
Ansberti  famiiia  rediviva  publicavit  Catalogum 
Metensium  episcoporum  ,  in  quo  Iegitur  :  Guk- 
dulfus  episc  seditann.  vi  et  mens.  viii  et  dies  vii. 
Requiescit  in  Gorzia  monasterio.  Ob.  vii  Id.  Sep- 
temb.  Quare  error  irrepsit  in  eundem  Catalo- 
guin ,  ubi  narrata  morte  Angelramni  archiep., 
quse  contigit  die  xxvi  Octob.  anni  dccxci, 
dicitur  :  Cessavit  episcopatus  ann.  xxvii  et  menses 
iii.  Legenuum  enim  ann.  xxiiii,  loco  ann.  xxvii, 
qui  error  facile  a  librariis  committitur ,  dum 
priores  duas  liueolas  conjungunt,  et  ex  n  effor- 
mant  v.  Is  librariorum  error  Cointius  *  in  trans-  •/.Coiniium 
versum  eg*it ,  impulitque  ut  Gundulpi  mor- 
tem  in  annum  dcccxxv,  Drogonis  vero  initium 
in  annum  insequentem  conferret.  Miror  cur  Pa- 
gius  annos  xxvn  quibus  cathedrse  Metensis  va- 
catio  definitur ,  a .  librariis  potius  ex  xxmi 
effbrmatos  fuisse  dicat,  quam  annos  vi  episco- 
patus  S.  Gondulphi  ex  ni;  cum  seque  facile  in 
in  vi  quam  xxiin  in  xxvii  corrumpi  potuerit. 
Nisi  itaque  aliunde  probetur,  Sanctum  pturibus 
annis  integris  quam  tribus  Metensi  ecclesiee 
prsefuisse ;  nunquam  ego  magis  credidero ,  il- 
lum  Calendis  Januarii  anm'816,  ut  Pagius  as- 
serit,  quam  eodem  die  anni  819  episcopum  con- 
secratum  fuisse. 


E 


DE  B.  LIMBANIA  VIRG.  MONIALI 

C 

GENU^E  in  italia 

COMMENTARIUS     I*  R,  ^3E  ^  I  U  S 

S  I.  Vita  et  miracula  edenda  ;  seculum  emortuale  incertum;  gesta  ante  sta- 


Du   MfTI    Mf« 
NUll 

UCCXCIT. 
Veterum  srri- 
ptontm  et  Gti- 
maldi  df  Dea- 
tn  iilentium  . 
Optucutum 

I  (imitni  etti ■ 

tum. 


tum  religiosum  in  monasterio  S.  Thomae  suspecta 


I        * 

U 


\um  B.  Limbania  virgo,alumna  ccenobii  Ge- 
nuensis  S.  Thomse,  quod  prius  moniales  Or- 
idinis  S.  Benedicti,  ac  dein  ab  anno  1509  sa- 
crse  virgines  magni  patris  S.  Augustini  regu- 
lam  professe  incoluerunt ,  veneratione  publica 
et  crebris  miraculis  jam  a  seculo  xm,  ut  infra 
videbitur,  inclaruerit  i  magnam  spem  concepe- 
ram,  fore  ut  ejus  memoriam  ex  rerum  Genuen- 
sium  scriptoribus  hoc  et  prsecedente  seculo  anti- 


quioribus  itlustrare  possem.  At  omnium  Opera, 
quse  quidem  typis  excusa  in  nostro  exstant  mu- 
seo,  mihi  pervolventi  nihil  ab  itlis  de  B.  Lim- 
bania  memorise  proditum  occurrit.  Nulliusvero 
de  Beata  sitentium  magis  miror ,  quam  Maria- 
ni  Grimaldi  in  Sanctuario  Genuensi.  Non  pau- 
cas  Sanctorum  hujus  urbis  Vitas  istud  Opus  com- 
plectitur  in  cujus  prsefatione  auctor  quosdam 
alios,  quorum  Acta  desiderabat,  patrise  suse  Ca>- 

iites 


Romam 

trandam 

se  ;    Benediotinas  , 

cmn  loco   cederent. 


atquealterum 

nntiqttiits  Ms 

de  cuUu,vita  et 
miraculiB,  cu- 
jus  lamenauc- 
ior  anonymui 


noii  antv  finem 
tecali  xvi  scri 
psit  :  aliado- 
cumenta  ma- 

jores  nostri 
frustra  jietie- 

tunt 


DIE  SEXTA  SEPTEMBRI8 
lites  celebravit,  nullo  uspiambeatse  nostr&Virgi- 
nis  vestigio  relicto  ;  licet  anno  1613,  quo  dictum 
Opus  edilum  fuit,  Officio  ecclesiastico ,  ut  reli- 
quum  cultum  sileam  ,  a  monialibus  S.   Thomx 
honoraretur.   Eodem   anno  ,    quo  Sanctuarium 
suum  Grimaldus,  Philippus  Ferrarius  Catalo- 
gum  Sanctorum  Itatise  edidit ;  in  quo  ad  xvi  Au- 
gusti  B.  Limbania    elogio    ornatur  ,  accepto  ex 
ejus  Lectionibus  nuper  Romse  an.    D.  mdcix  ap- 
probatis,  de  quibus  infra  sermo  redibit.   Circa 
idem  tempus  typis  Genuensibus  in  lucem  prodiit 
libellus  de  Beatee  cultu,  vita  et  miracutis,  Romee 
idiomate   Italico   elucubratus  ab  Artemio   Van- 
nino  Senensi,  sacerdote  S.  Hieronymi  de  Chari- 
tate,  Atque  hi  duo,  Ferrarius  scilicet  et  Vanni- 
nus,  inter  auctores  Operibus  prelo  vulgatis  mi- 
hi  notos  primi  fuerunt ,  qui  de  Beata  memine- 
runt. 

•2  Est  et  alius  ignoti  mihi  nominis  auctor,  qui 
res  in  vita  et  post  mortem  a  B.  Limbania  gestas 
atque   aliquot    de    ejus    cultu   notitias    litteris 
mandavit.  Ineditum    hoc  Opusculum  a  domino 
Joanne  Bernardo  Veneroso,  Genii  Liguris  resu- 
H  scitati  anno  1650  impressi  auctore,  maseo  nostro 
donatum  fuit ;  uti   annotavit   noster  Papebro- 
chius  et  in  ipsius  Opusculi  fronte,  et  in  Ephe- 
meride  Ms.,  in  quam  suum  ac  socii  Hensche- 
nii  iter  Romanum  retidit.   Adiveramus ,   inquit 
ad  xiii  Martii  anni  1662,  quo  ambo  in  Belgium 
redeuntes    Genuas   morabantur ,    illustrissimum 
D.  Venerosum   Cestrensis   ad  Occidentem    oppidi 
pro  republica  gubernatorem  ,  qui.  .  .  .  prster  0- 
pus  a  se   compositum,  quod   Lig"urem  resuscita- 
tum  inscripsit,  Vitam  ad  nos  postridie  detulit  S. 
Limbanise    Ms.    cum    plurimis    miraculis.    Htec 
Vitse  adjuncta  44    capitulis    absolvuntur .  Post 
cap.  84  seu  miracidum,  quod  inferius  apud  nos 
num.  21   referetur ,  sequitur  Appendix  aliarum 
gratiarum  a  B.  Limbania  pra?stitarum  variis  per- 
sonis,  e   quibus   aliquae  etiamnum  vivunt  in  prae- 
sente  monasteriO'  S.  Thomse.   DeCem  uttima  ca- 
pitula  Appendicem  hanc  constituunt,  beneficia 
continentem  ,  quorum  pars   maxima  posterior 
est  anno  1509,  quo  ccenobium  S.  Thomee  a  monia- 
libus  Benedictinis  ad  Augustinianas  tro.nslatum 
'  fuit.  Idem  suspicor  dereliquis  in  eadem  Appen- 
C  dice  occurrentibus  beneficiis,  in  quorum  relatione 
nihit  exprimitur,  unde  tempus,  quo  contigerint, 
colligi  possit. 

3  Cum  Vita  et  miracuta  priora,  ceteraque,  qiwe 
Appendix  complectitur,  non  interrupta  capitu- 
lorum  serie  enarrentur,  et  sermo  Italicus,  quo 
conscripta  sunt,  ubique  quoad  stylum  sibi  sit 
•  simillimits ;  uni  eidemque  auctori  omnia  attri- 
buo  :  a  quo  nec  diversus  mihi  videtur,  qui  ad- 
jectas  de  Beatse  cuttu  notitias  collegit,  ex  eodem, 
quo  illa ,  codice  avulsas  eodemque  charactere 
exaratas.  Nulla  in  hisce  fit  mentio  Officii  de 
B.  Limbania  a  Pauio  PP.  V  anno  1609  appro- 
bati ,  de  quo  Vanninus  in  libelli  sui  prooemio 
agit  :  unde  eruitur,  nostrum  anonymum  Van- 
nino  antiquiorem^  esse.  Citius  tamen  scribere  non 
potuit,  quam  secido  xvi  exeunte;  cum  beneficia 
tunc  divinitusper  Beatam  collata  referat.  Pape- 
brochius  in  taudata  Ephemeride  scribit,  se  xvi 
Martii  anni  1662  cum  socio  accessisse  moniales 
S.  Thom<e ,  antiquiora ,  ut  sperabat,  de  beata 
Virgine  monumenta  producturas ,  quam  Opu- 
sculum  Ms.  anonymi,  quod  paucis  ante  die- 
bus  a  domino  Veneroso  acceperat.  Eodem,  m- 
quit,  die  ( xvi  Martii)  cum  monialibus  S.  Tho- 
'Ord.  S.   Augustini,  apud  quas  S.  Limbania 


785 

colitur,  eg-imus  pro   obtinendis  antiquioribns  de 

ea    scriptis         sed    negabant    praeter    ea ,   quse 

delata     essent     in     ordine     ad    iiupe- 

canonizationem  ,   quidquam  haberi   pos- 

quae    isthic    priores    fuerant , 

scripta  orania  vel  obscuras- 


J  s. 


se  vel  dissipasse.  Interim  complures  narrabant 
grratias,  meritis  hujus  Sanctse  obtentas,  pra.-ser- 
tim  liberationem  monasterii  a  pestilentia,  qua 
tota  nuper  civitas,  eaque  pars  maxime  ,  infecta 
fuerat. 

4  Per  canonizationem  ,  de  qua  raoniales  ad  « »w„«a/.&ui 
majores  nostros  locutee   fuerant ,    Officii  de  B.  s-  TUt>™*  ■• 
Limbania  recitandiapprobationeminteiligo,qua.m  f<uUm'  "  rem 
a   Sede  Apostolica  petitam    atque  etiam   anno  JJJJJ  ^* 
1600  obtentam   fuisse    Vanninus  diserte    testa-  toTft^U 
tur.  Verba  dabuntur  infra  num.  20.  Qu*e  vero  r"**iiora 
scripta  moniales  dixerunt  Romam  delata  fuisse 
ad  approbationem  istam  impelrandam,  haud  du- 
bie  illa  ipsa  sunt,  de  quibus  Vanninus  in  epistola 
dedicatoria,  ad  Joannam  Hieronymam  Vivaldi 
priorissam,   ut   vocant ,  et  moniates  Genuemes 
S.    Thomse    die   xxxi  Januarii   anno   1612    Ro- 
mse   data ,    ita   scribit  •.  Ad  preces  illustrissimi  K 
comitis    Caroli    Gabrielli   Eugubini    nobilis  civis 
Romani,   ex  scriptis  antiquis  et  authenticis.  quae 
a  vobis  transmissie  fuerant,  colleg-i  vitam  et  mi- 
racula  beatse  Limbanise  etc.  Nihil  de  hisce   col- 
lectum  profert    in  suo  libello    Vanninus,  quod, 
si  substantiam  spectes,  ante  ipsum  non  protute- 
rit  noster  anonymus  ;  ex  quo  iltum  omnia  hau- 
sisse  crederem,   nisi  scripta,  quibus  usus  fuit, 
antiqua  et  authentica  vocaret.   Ista  tamen  anti- 
qua  esse  non  potuerunt,  ex  quibus  miracula  se- 
culo  xvi  patrata  transcripsit ;  inter  quce  nonmd- 
la  anno  1595  et  proxime  prcecedentibus  accidisse 
dicuntur.  Vet  vehementer  fallor,  vet  itta  desum- 
psit  ex  memorata  anonymi  nostri  Appendice ; 
quze  'Latine  reddita  capul  2  miraculorum  B.  Liin- 
baniaapo^^  Vitam  edendam  conftciet.  Caputicom- 
plectetur    miracula  antiquiora.  Hsec   Vanninus 
ex  iisdem  haud  dubie,  ex  quibus  anonymus,  mo- 
numentis  accepit.  Qualia  ea  sint,  ex  jam  statith 
dicendis  inteltiges. 

5  Anonymus,  relatis  miracidis,  qu(v  anno  \'.\  I ! 
et  prsecedentibus  contigeruul,  ita  proscpiitnr 
Omnia  hactenus  narrata  miracula  pcr  dorainum 
Eredericum  di'  Molognio  canonieum  et  vicarium 
archiepisccpi  ,  ad  instantiam  Joannis  Cas.-isco 
presbyteri ,  qui  tunc  erat  dicti  monasterii  S. 
Thomne  syndicus ,  examiuata  et  corrccta  fue- 
runt ;  publicumque  de  iis  instrumentum  anno 
mcccxliv  die  xix  Novembris  confectum  fuit  ma- 
nu  Antonii  Piloso  de  sancta  Victoria  notarii  pu- 
blici.  Iisdem  miracutis  alio  ordine  dispositis 
subdit  Vanninus  cap.  39  in  ftne  :  Itacteuus 
miracula,  a  vicario  archiepiscopi  examinata  et 
approbata  anno  mcccliv  ,  ut  initio  dictum  fnit; 
in  procemio  sciiicet  pag.  3,  ubi  hsec  lego  .-  Inde 
factum  est,  ut,  cum  fidelium  pietas  erg-a  beatain 
Virg"inem  indics  accresceret,  multaque  per  illara 
divinitus  fierent  rairacula,  juridica  de  hisce  an- 
no  mcccxliv  instituta  fuerit  inquisitio  et  proc&S- 
sus  publicus  formatus  a  1'rcderico  di  Molonjru, 
tunc  temporis  canonico  et  vicario  archiepiscopi 
Genuensis ,  ad  instantiam  Joannis  di  Casasco , 
qui  praadicti  monasterii  erat  syndicus.  Miracu- 
lis  anno  1344  discussis,  approbatis  et  per  no- 
tarium  pubticum  scripto  traditis  anonymus  no- 
ster  et  Vanninus  aliud  subjungunt .  quod  is , 
cui  contigerat ,  coram  notario  et  testibus  anno 


utiel  fjfid./m 

Ora  qar  fert 
omnia  onno 
l."W  ajrproba- 
ta  futrr,  t(Un- 
da  ex  anom/ 
mo, 

F 


m?e 


1359  affxrmasse  narratur.   Hoc  miracidum  re- 

centiore 


i    L. 


■jw  csni  I  <-»- 

nino  I tfQ  non 

ujiu  mc  7110 
mch/o  i?f«(« 
floruerii,  nw- 

rifm 


Dfu  onlerm* 

.111,11  1294 

o/nif  : 

m  inui  firnbubi 

llS      I    ilhllilli 

roiijrrturu  rir 
cit  tgmput  un- 

tafo. 


Qux  dt  H. 

Limhuiu.i,  1 1 
Ugiotum  ifo- 

flllll    1,/   r.r  11O 

b/o  .s\  77iotu.i 


y86  "    DE  m  B.   LIMBANIA 

centioremanu  verisinriliter  ad)ectum  fuit  instru- 
mcnto,quod  dc  prioribus  anno  134.4  confectum 
fv.U.  Habes ,  studiose  lector ,  tpsum  fontem,  ex 
quo  profluxerunt  antiquiora  B.  Limbanis  «nro- 
ttifo,  ??/#  ??i  Italieis  utriusque  scriptoris  Opu- 
sculis  leguntur,  et  post  Yitam  cap.  1  dabuntur 
in  Latinum  conversa  sermonem  ex  breviore  an- 
tiquioris  anonymi  relatione. 

C)  Miraculis  prseviam  B.  Limbanise  Vitam  ano- 
nymus,  eoque  junior  Vanninus  ex  eodem  pari- 
ter  fonte  acceperunt ;  quod  ex  utriusque  nar- 
ratione  inter  se  collata  facile  perspexi.  Quo  au- 
tem  seculo  Vita,  quam  illi  prse  manibus  habue- 
re,  primum  conscripta  fuerit,  me  latet.  Si  Van- 
nino  credas,  auctorem  habuit  antiquissimum  : 
nam  in  proatmio  pag.  5  mentionem  facit  de  co- 
dice  antiquissimo  Beaise  vitam  continente,  quo 
se  usum  fuisse  indicat.  Supra  vero  num .  4-  ex 
scriptis  antiquis  et  authenticis...  vitam  et  mira- 
cula  beata?  Lirabanirc  se  collegisse  ait.  Eam  bio- 
grapho ,  quam  lubet ,  vetustatem  tribue  ,  modo 
illum  tam  longo  tempore  post  Beatse  mortem 
scripsisse  fatearis,  ut  auctor  nec  synchronus  nec 
suppar  appellari  queat.  Et  vero  illum  a  Beatse 
wtate  remofiorem  fuissevel  inde  eruitur,  quod  in 
tota  cjus  translatitia  apud  anonymum  narratio- 
ne  nihil  adducatur,  unde  vel  seculum ,  quo  illa 
vixerit,  possit  extundi.  Hinc  Vanninus  inproos- 
mio  pag.  6  Genuensium  bella  et  tumultus  in- 
cusat,  quod  in  iis  olim  interierint  documenta, 
ex  quibus  plenior  rerum  a  B.  Limbania  gesta- 
rum  cognitio  acquiri  potuisset  :  dein  sibi  ignosci 
petit,  si  in  Vita,  quam  dat,  tempora  aliaque  ad- 
juncta,  quce  quis  merito  desiderare  posset,  non 
exprimantur.  Nonnulla  tamen  addidit  Vanni- 
nus,  quse  apud  anonymum  non  invenio,  ut  mox 
ridebitur. 

7  Cum  certum  sit,  uti  ex  postea  dicendis  pate- 
bit,  B.  Limbanins  caput,  a  reliquis  membris  di- 
visum,  in  ecclesia  monialium  S.  Thomse  anno 
1291-  publice  honoratum  fuisse ;  admitti  debet 
corporis  in  ossa  et  cineres  dissoluti  translationem 
vel  sallem  aliquam  recognitionem  prsecessisse ,in 
qua  sacrum  caput  a  ceteris  ossibus  fuerit  sepa- 
ratum,  et  consequenter  Beatam  obiisse  diu  ante 
annurn  mccxciv,  ut  hic  et  supra  ad  num.  1  in  mar- 
gine  notavi.  Quam  vero  longo  tempore  ante  di- 
ctum  annum  mors  ejus  contigerit,  ego  definire 
non  possum  ;  cum  ne  quidem  seculum  noverim  , 
quo  B.  Limbania  religiosam  vitam  egit  in  mona- 
sterio  S.  Thomai,  cujus  antiquitas  mihi  etiam 
incomperta  est.  Vanninus  cap.  1  Vitee  se  ex  mo- 
numentis,  nescio  quibus,  collegisse  ait,  Beatam 
anno  circiter  1200  in  lucem  prodiisse.  Sed  non 
assentiendum  est  scriptori  neoterico ,  tempus 
istud  ex  conjectura  assignanti,  quam  vel  ipse  po- 
stea  minus  verisimilem  facit,  dum  cap.  17  B.  Lim- 
bimiam  meritis  plenam  alque  annis  gravem  ad 
prxntia  cxlestia  xv  Augusti evocatam  fuisse  srri- 
bit  :  nam  si  ante  annum  1294,  quo  ejus  caput,  a 
ceteris  membris  in  pranna  translatione  vel  cor- 
poris  recognitionc  divisum,  publiccV  venerationi 
de  morc  cxpositum  fuisse  constat,  in  bona  sene- 
Ctute  obierit ;  quis  non  inde  inferat,  eam  proba- 
bilius  natam  fuisse  ante  annum  circiter  1200. 
Ceterum  anonymus  de  natali  Beatee  tempore,  de 
provecta  ejus  eetate  et  die  emortuali  ne  verbo  qui- 
dem  meminit. 

8  Admodum  mira  sunt,  qux  de  B.  Limbania, 
monasticse  vitse  institutum  in  ccenobio  S.  Tho- 
mse  nondum  professa.  anonymus  et  Vanninus 
tradunt.   Ut   lector  ipse  dijudicare  possit ,  an 


VIRG.  MONIALI. 

et  qua  fide  digna  sint,  prsecipua  rerum  capita  ex  D 
uiroque  scriptore  collecta  cum  iis,  quse  singula- 
riter  expendi  merentur,  adjunctis  hic  proferre 
visum  est.  S.  Limbania  nobilibus  atque  opulentis 
parentibus  in  insula  Cyjwo  nata ,  virginitatem 
in  puerilibus  annis  Deo  consecravit.  Cum  duo- 
decim  esset  annorum,  parentes  de  ea  in  matri- 
monium  nobili  ac  diviti  juveni  collocanda  cogi- 
tarunt.  Quod  ubi  illa  rescivit,  Deo  per  orationem 
consulto,  insciis  parentibus  mari  se  committere 
et  ex  insula  in  alienas  terras  aufugere  statuit,  ut 
cselesti  suo  Sponso  liberius  et  ardentius  inservi- 
ret,  ab  omni  remota  periculo  fidem  ei  dalam  vio- 
landi.  Animum  suum  Beata  aperit  pise  fideli  suse 
nutrici.  Hsec  sibi  communicata  refert  suo  marito. 
Insolens  Puellse  in  tam  tenera  sctate  consilium 
ambo,  Deo  eorum  mentes  dirigente,  non  solum 
probant,  sed  etiam  decernunt  se  fugientem  comi- 
taturos.  Deinadportum  se  conferunt ;  ubi  nau- 
clerum  brevi  Genuam  renavigaturum  inveniunt : 
cui  nutrix  rationes ,  cur  duodecim  annorum 
puella  Limbania  patriam  ac  parentes  deserere  g 
velit,  manifestat,  et  se  simul  cum  illa  et  marito 
suo  in  navim  admitti  et  Genuam  conduci  pelit. 
Naucleri  voluntatem  Deus  ita  disposuit,  ut  nil 
tergiversatus  se  id  facturum  sponderet ;  imo  illis 
locum  in  vicina  silva  monstraret,  in  quo  secure 
laterent,  donec  ad  navim  conscendendam  ab  ipso 
evocarentur,  His  ex  nutrice  intellectis  B.  Limba- 
nia  domo  paterna  clam  egreditur ,  et  cum  illa 
ac  marito  ejus  in  silvam  se  abdit ;  ubi  adventum 
naucleri  prsestolatur .  At  hic  negotiis  suis  inten- 
tus  facti  promissi  obliviscitur,  et  soluta  navi  Ge- 
nuam  vela  facit ,  beata  Virgine  cum  sociis  in 
silva  relictis.  Cumque  tota  die  iter  suum  prose- 
cutus  fuisset,  sub  vesperam  navis  in  medio  cursu, 
velis  secundo  vento  distentis,  derepente  immobilis 
subsistit. 

9  Attonitis  nautis  causam  tanti  prodigii  inve 

stigantibus,  nauclerus  promissi  non  servati  me 

mor  factus  ad  portum  regredi  constituit 

quem  mira  celeritate,  adverso  licet  vento,  cum 

pervenisset ;  in  terram  desilit,  sibi  notum  in  silva 

locum  adit,  ubi  cum  sociis  B.  Limbania  moraba- 

tur  :  ad  cujus  pedes  mirabundus  intuetur  varias 

feras  silvestres  prostratas ,  quse  vestimentorum 

ejus  oras  lingebant.  Cognoscit  ille  ex  tanto  mi- 

raculo  sanctitatem  Virginis,  hanc  reveretur  et 

cum  sociis  Isetus  ad  navim  ducit ;  quse  intra  pau- 

cos   dies  felicissimo   cursu  Genuam  devehitur. 

Sed  in  ipso  urbis  portu,  cum  nautse  jam  vela 

demisissent ,  atque  illam  anchora  in  loco  con- 

sueto  firmare  veltent ,  subito  impetu  abripitur, 

et  in  scopulos   apud  monasterium    S.    Thomse 

alliditur.  Prse  naufragii  timore  clamores  edun- 

tur ;  quorum  causam  sciscitatura  beata   Virgo, 

ab  oratione  surgens  supra  navim  ascendit  :  quam 

cum   audiisset   hserere    in  scopidis    monasterii 

S.  Thomze,  se  ad  locum  divinitus  destinatum  , 

in  quo  reliquum  vitse  tempus  transigeret,  appu- 

lisse  palam  enuntiat ;  nauiisque  bono  animo  esse 

jussis,   cum  sociis  et  nauclero  in  scopulos  de- 

scendit.   Quo  facto,  illis  inhserens  navis  confe- 

stim  divina  vi propellitur  et  ad  solitam  stationem 

salva  defertur.  Interim  nauclerus  ad  cwnobium 

S.  Thomse  prsecurrit,  visa  et  audita  abbatissee 

et    monialibus   relaturus ,   in    quarum   animis 

ingens  Lirabaniae  videndse  desiderium  accendit. 

Dein  ad    Virginem  reveriitur ,  quam  cum  so- 

ciis  ad  abbatissam  deducit  .-  cujus  p>edibus  illse 

advoluta   se   virginitatem    Deo  vovisse,  et  ejus 

servandse  causa,  reliciis  patria  et  parentibus , 

Genuam 


nondum  ;t»i- 
/j/ctu,  trudun 

ad  tur*  ma9>* 

mira  snnt 


et  mimts  cre- 
dibilia  ccteris  : 
Vila  ex  Officio 
u  Paulo  PP.  V 
approbato 
danda. 


DIE  SEXTA 
Genuam  fugisse  aperit,  et  habitum  monasticum 
effiagitat;  ad  quem  statim  admittitur  :  noverant 
scilicet  abbatissa  et  moniales,  clandestinam  ejus 
fugam  prodigiis  ex  nauclero  intellectis  a  Deo 
approbatam  fuisse,  et  ex  recenti  miraculo,  quod 
in  portu  Genuensi  evenerat,  divinam  voluntatem 
esse  dedicerant,  ut  in  suum  illam  monasterium 
reciperent. 

10  QucB  cx  anonymo  et  Vannino  in  synopsim 
contracta  huc  transtuli,  tam  mirabilia  sunt,  ut 
credi  non  debeant  sine  gravi  auctoritate.  Vellem 
tantam  biographo,  quem  laudati  sciHptores  se- 
cuti  fuerunt,  conciliare  possem,  ut  nemini  lice- 
ret  suspicari ,  nomen  B.  Limbaniae  occasionem 
prasbuisse  animalia  silvestria  vestium  ejus  lim- 
bos  lambentia  effingendi,  et  reliqua  etiam  fere 
omnia  commentitia  esse.  Quse  ad  religiosam  Bea- 
tse  vitam  in  monasterio  S.  Thomte  spectant,  mul- 
to  verisimiliora  sunt,  sive  substantiam,  sive  ad- 
juncta  consideres  aut  modum,  quo  ab  anonymo 
et  Vannino  enarrantur.  Hcec  inter  duo  sunt , 
qusc  firmiore  ,  quam  cetera ,  fide  credo ;  quia 
certiora  esse  didici  ex  doCumentis  a  Vita  distin- 
B  ctis,qitcV  postmodum  opportunis  locis  adferentur. 
Primum  est,  beatam  Monialem  impetrasse,  ut 
spelunccV,  quee  erat  sub  pavimento  ecclesiev,  in- 
clusa  reliquam  vitam  in  rerum  coslestium  medi- 
tationibus  atque  aliis  piorum  operum  exercitiis 
traduceret :  alterum  est ,  illam  pectine  ferreo  , 
quo  linum  carminatur,  in  carnem  suam  Scvviis- 
se,  ut  eam  spiritui  perfecte  submitteret.  Itali- 
cam  beatcV  Virginis  Vitam  ex  anonymo  vel  Van- 
nino  Latine  non  interpretabor;  illius  enim  me- 
dullam  continet  Officium,  a  Paulo  PP.  V  die 
vi  Martii  anno  1009  approbatum ,  in  oblongis 
Lecttonibus  propriis  secundi  Nocturni ;  quas 
proinde  cum  Responsoriis  itidem  propriis  post 
hunc  Commentarium  edidisse  sufficiet.  An  B. 
Limbania  monialis  fuerit  Ordinis  S.  Benedicti, 
an  vero  Eremitarum  S.  Axtgustini,  opportuna 
dicendi  occasio  redibit  §  3. 


II.  Argumenta  cultus  ,  a  secu- 
lo  xm  usque  ad  xvi  Beatse  ex- 
hibiti. 


Occusione  mi- 
raculi  anno 

\%9&patrali 

plurimum 
auctits  B. 
Limbantx  cul- 

tus  ; 


A. 


nno  1-04  Feria  tertia  Pentecostes  seu  viii 
-Junii  (in  hunc  enim  illa  diem  incidebat) 
Deus  B.  Limbanise  sanctitatem  et  publicos,  aui 
jam  tum  ei  deferebantur,  honores  illustri  prodi- 
gio  comprobavit.  Ejus  historiam  summatim  ac- 
cipe.  Dicto  anno  et  die  Obertus  de  Noli  sacer- 
dos,  de  BeaUv  sanctitate  et  legitimo  cidtu  du- 
bitans,  caput  ejus  in  ecclesia  monialium  S.  Tho- 
mieexpositum  exigua  cum  reverentia  in  manus 
accepit  ,  ut  illud  de  more  fidelibus  exosculan- 
dum  przeberet.  Cumque  jam  ad  medium  eccle- 
snv  processisset,  sacrum  caput,  omni  aspectan- 
te  et  obstupescente  populo,  ex  ipsius  manibus  ad 
majorem,  a  qua  sublatum  fuerat ,  aram  avo- 
lavit;  ibique  substitit.  Prodigium  pluribus  enar- 
rat  auctor  anonymus  infra  apud  nos  cap.  i  num. 
5  et  Vanninus  cap.  23;  qui  de  aucto  iltius  oc- 
casione  BeaLv  cultu  sequentia  Italice  subjicit  : 
Miraculum  per  urbem  mox  adeo  divulgatum 
fnit  tantusque  factus  est  ccmcursus ,  ut  brevis- 
simo  temporis  spatio  ecclcsia  impleta  fuent  omni 
hominum  ^cnere  ,  qui  cum  lmtitia  Virg-im  ac- 
Septembris  Tomus  II. 


SEPTEMBRIS.  737 

clamantes  et  applaudentes  ea  deinde  in  venera- 
tione  diem   istum  (Feriam  tertiam  Pentecostes) 
habuorunt,  ut  in  perpetuam  memoriam  dicti  mi- 
raculi   (a  Sorore    Franceschetta  Imperiaie    tunc 
coenobii    S.  Thornae   priorissa ,   quae    simul    cum 
monialibus    illi    prajsens    adfimrat  ,    iu    archiepi- 
scopali  curia  juramento  interposito   affirmatj)  so- 
lemnissima   decreta   fuerit  suppticatio,   quotannis 
eodem    illo  die    celobranda  ,  quemadmodum   ho- 
dieque  celebratur.   Similia  kabet  noster  anony- 
mus  toco  indicato ;  sed  apud  ipsum  non  legun- 
tur ,  quce  prmcedentibus    subdit   Vanninus.  Et 
sub  Beatse  nomine  instituta  fuit  numerosa  viro- 
rum    feminarumque    confrateruitas ,   qui   praeter- 
quam  quod   dictaj   supplicationi    intersunt  ,    mul- 
ta  alia  obeunt  pietatis  exercitia:   et  a  sanctissi- 
mo    Domino    nostro    Paulo  PP.  V  ,   anno    primo 
Pontificatus    ejus  ,  indulgentias   majores ,    quales 
ejusmodi    confraternitatibus    a    Sede    Apostolica 
concedi  solent,  Feria  tertia   Pentecostes  et  aliis 
per  annum  festis  diebus  perpetuo  lucrandus  impe- 
trarunt. 

12  Uti  ab  insigni  miracuh,  cujus  num.prss- 
cedente  memini,  Beatse  cultus,  ita  et  fidelium  in 
ejus  patrocinio  fiduciaplurimum  accrevit.  Quam 
multi  in  suis  necessitatibus  iltud  deinde  experti 
fuerint,  testantur  miracuta  et  beneficia  ,  anno 
1354,  ut  num.  5  dictum  fuit  ,  auctoritate  ar- 
chiepiscopi  Genuensis  approbala.  In  eorum  enar- 
ratione,  ex  anonymo  post  Vitam  cap.  ledenda, 
tector  comperiet ,  B.  Limbauiam  ante  annum 
1341  habuisse  altare'sibi  consecratum  in  ecclesia 
monialium  S.  Thomse  ,  atque  ejus  corpus  ibi 
quievisse  in  arca  marmorea  ;  hanc  autem  Van- 
ninus  cap.  22  olim  coltocatam  fuisse  ait  sub  ec- 
clesia  S.  Thomse  ad  mannmdexteram  altaris  ma- 
joris  illo  ipso  in  loco ,  ubi  spelunca  erat  ,  quas 
ejus  (beatcV  Virginis )  habitaculum  fuit.  Hisce 
addit,  supra  marmoreum  Beatge  tumulum  aram 
postea  erectam  fuisse ;  sed  an  non  fallitur,  dum 
ejus  exstructionem  ad  tempora  anno  1201-jorio- 
rarefert?  IdemVanninus  B.  Limbuniae  corpus, 
cum  prima  sepultura  afficeretur,  in  dicta  arca 
marmorea  et  spelunca  depositum  fuisse  scribit : 
at  neque  hocusque  adeo  certum  est ,  quemadmo- 
dum  apparebit  ex  annotatis,  qucV  dabuntur  post 
cap.  1  sub  litteris  0  et  d.  Sed  sirr  e.rtra  sive  in- 
tra  memoratam  arcam  et  speluncam  illud  pri- 
ma  vice  seputtum  fuerit;  dubitandum  non  est, 
quin  in  utraque  quieverit  ante  annum  13'i4  : 
id  enim  ex  miraculis  antiquioribus  facite  evinci 
potest.  In  dubium  etiam  vocari  nequit ,  quin 
miracutum ,  quod  Deus  anno  1294  per  Beatae 
caput  a  ceteris  membris  divisum  operatus  /)>//, 
p?\vcesserit  corporis  transtatio  vel  aliqua  ejus  re- 
cognitio,  in  qua  divisio  capitis  a  reliquo  corpore 
facta  fuerit.  Secundum  opinionem  Tannini  cita- 
ti  eventumistius  miraculi sola prsecessit  corporis 
recognitio  ;  sacrum  vero  caput  ,  postquam  ah 
aliisossibus  in  ea  separatum  esset,  putcro  ornQr 
tu  argenteo  coopertum,  et  in  cosnobio  S.  Thomm 
apud  monialium  superiorem  ad  sua  usque  tem- 
pora  seorsum  asservatum  fuisse  asserit,  utinec- 
ctesia  supra  altare  majus  festis  diebus  expone- 
retur. 

Ll  Anoxiymus  miraculo,  quod  apud  nos  cap. 
1  num.  21  post  medium  seculum  xiv  in  regno 
Lusitannv  contigisse  narrat,  hcec  subjicit :  Pomi- 
nus  vero  Lnn/.alottus  (vel  potius  ,  ut  Vanninus 
scribit ,  Laucellottus )  Pesa^no,  clasais  regise 
pni>feotus,  sacellum  B.  Limbania?  nomini  e\- 
strucndum  curavit,  At  ubi?   An  in  Lusitanm' 

]().-,         An 


J.  1, 


attare  ipii  olim 
rrectum  ct  ca- 
j,ut  a  corpore 
dwisum  ;  ut 
$eor$um  pubtt- 
cc  tionorare- 
tur  : 

E 


fttna,  m  'j\ta 
1  rit, 

n-iivrisa  »11 

MI-  rlUllH  ;  llll- 

aliud  1 '  111  Lu 
sitania  ercc- 
(Ufl!  ' 


MtTOftt 

J   L 


Centum  die- 
rum  indulgen 


Hhrysogc 


7SS 

An  GenucV  in  monasterio  S.  Thomie?  Hic  sacel- 
lum  beattV  Virgini  dedicatum  anno  1522  exsti- 
t  isse  testatur  anonymus  in  beneficio,  quod  infra 
cap.  2  num.  23  occurret.  In  Notitiis  vero  de 
BeaLv  cuttu  sacellum  istud,  sub  cujus  altari  il- 
lius  corpus  in  sepulcro  marmoreo  quiescere  att, 
non  distinguil  a  fossa  seu  spelunca,  in  qua  Bea- 
ta  ab  hominum  commercio  semota  soti  Deo  san- 
ctissime  vixit.  Quia  vero  B.  Limbaniae  ante  an- 
num  1344  altare  in  ilta  spelunca  erectum  fue- 
rat  ,  uti  ex  dictis  num.  12  liquet  ;  dubitare 
non  licet,  quin  eadem  spelunca  ante  istum\  an- 
nitm  in  sacellum  fuerit  conversa.  Hinc  augetur 
mihi  suspicio  ,  alicubi  in  Lusitania  sacetlum 
a  nominato  classis  regisc  pr&fecto  post  medium 
secutum  xiv  BeatcV  erectum  fuisse.  Si  tamennon 
alibi  quam  Genuee  in  monasterio  S.  ThomcV  sa- 
cellum  B.  Limbaniae  nomini  exstruendum  cura- 
vit;  /uvc  eqo  verba  ita  inteltigo,  ut  ipsius  cura 
et  sumptibus  renovatum  atque  exornatum  fue- 
rit  Beatae  sacellum  antiquum,  seu  dicta  fossa, 
qucV  antea  in  sacellum  mutata  atque  illius  cul- 
tui  fuerat  consecrata.  Adjungo  hic  epigramma, 
.  ex  Itatico  sermone  rhythmico  Latine  redditum, 
quod  Vanninus  sub  hoc  titulo  ,  Supra  fossam  , 
sepulturam  et  altare  dictae  Beatae  ,  libelli  sui 
procemio  prxmittit.  Haec  ipsa  fossa  ,  in  qua  B. 
Linibaniae  ossa  jam  asservantur,  ipsi  viventi  lo- 
cus  babitationis  fuit.  Dici  potest  :  Hic  quasi  se- 
pulta  vitam  egit ,  hic  acutis  cuspidibus  ferrei 
pectinis  carnem  transfixit,  hic  amaris  lacrymis, 
vigiliis  et  jejuniis  corpus  afflictavit  ;  ubi  nunc 
altare  erigitur  in  ipsius  honorem  :  unde  merito 
inscribitur  :  Hic  vixit,  hic  mortua  est,  hic  mortua 
vivit. 

14  Die  xvn  Maii  anno  1472  omnibus  Chri- 
sti  fidetibus,  attare  B.  Limbaniae  in  ecclesia  S. 
Thomee  visitaturis  et  pium  atiquod  munus  pro 
sac^n  sedificii  ornamentorumque  reparatione  et 
eonservatione  ibi  obtaturis,  octo  S.  R.E.  Cardi- 
nales  centum  dierum  indulgcntias  concesserunt, 
iis  temporibus  lucrandas,  quse  in  itlorum  litte- 
ris,  dicto  die  et  anno  Romse  datis,  indicantur. 
Earum  apographum  authenticum  noster  anony- 
mus  sub  isto  tituto  :  Bullae  exemplum  ex  ipso 
originali  de  verbo  ad  verbum  depromptum  ,  in 
suum  de  BeatcV  cuttu ,  Vita  et  miraculis  libel- 
lum  transcripsit;ex  quo  iltud  in  hunc  Commen- 
tarium  traduco.  Guilermus  Ostiensis,  Philippus 
Portuensis  episcopus  j  Jacobus  tituli  sancti  Gri- 
BOgoni  *,  Oliverius  tituli  sancti  Eusebii,  presbi- 
teri;  1'ranciscus  sancti  Eustachii,  Pranciscus  san- 
ctae  Marice  Novse,  Baptista  sanctae  MariseinPor- 
ticu  ,  ct  Joannes  sanctae  Luciae ,  diaconi ,  sacro- 
sanctte  Komanae  Ecclesiae  Cardinales  universis  et 
siugulis  Christi  hdelibus ,  praesentes  litteras  in- 
specturis,  visuris  pariter  et  audituris,  salutem  in 
Domino  sempiternam.  Ad  peccaudum  omuis  aetas 
de  fat-ili  labitur,  et  vitium  a  primse  naturse  ve- 
stig-iis  imitantes;  quia  non  humanarum,  sed  po 
tius  divinum  existeret,  si  homo  ex  corrupta  for- 
matus  materia  cou  peccaret.  Porro  ut  a  peccatis 
posait  elapsis  resurg-ere,  multa  sunt  eis  proposita 
opera  pietatis;  in  eaque  Sanctorum  ecclesias  cum 
reverentia  visitare  tanto  salubrius  creditur,  quanto 
idem  Christicolis  acceptabilius  reputatur.  Initium 
litterarum  multis  apud  anonymum  mendis  foe- 
datur.  Aperta  et  levia  correxi,  relictis  ceteris, 
qu&orationem  maxime  deformant.  Sipro  imitau- 
tes,  humanaruin,  possit  elapsis,  et  in  eaque  legas 
imitatur,  humanum,  possint  lapsi,  et  iuter  qute, 
compositura  partium  orationis  tegitima  erit,  et 


DE  B.  LIMBANIA  VIKG.  MONIALI 


forte  etiam  conformis  autographo  litterarum  ex- 
emplari;quas  integras  ex anonymo  huc  transfer- 
repergo. 

15  Cum  itaque ,  sicut  accepimus ,  dilecta 
nobis  in  Christo  religiosa  Soror  Juliana  Grilla  , 
abbatissa  monasterii  Sancti  Thomoe  Januensis, 
ad  altare  sancta?  Limbaniae,  situm  in  dicta  ec- 
clesia ,  specialem  gerat  devotionem  ct  affectio- 
nem  ;  supplicavit  nobis  humiliter,  ut  pro  ipsitlS 
devotione ,  necnon  ad  aliorum  Christi  fidclium 
aug-mentanda  spiritualia  dona  ,  de  csetero  the- 
saurum  indulgentiarum  dicto  altari  elargiri  digna- 
remur.  Nos  ig-itur  hujusmodi  supplicationibus 
inclinati  suis  *,  ac  favorabiliter  annuentes,  cu- 
pientesque,  ut  altare  praefatum  congruis  frequen- 
tetur  honoribus,  Christique  fideles  ipsi  eo  liben- 
tius  devotionis  causa  coufluant  ad  illud ,  quo 
ex  hoc  ibidem  dono  caelestis  gratiae  uberius  se 
noverint  esse  refectos;  de  omnipotentis  Dei  mi- 
sericordia ,  ac  beatorum  Apostolorum  Petri  et 
Pauli  ejus  *  auctoritate  confisi,  omnibus  et  sin- 
gulis  utriusque  sexus  Christi  fidelibus  vere  poe- 
nitentibus  et  coufessis,  qui  dictum  altare  in  as- 
sumptione  B.  V.  Maria?,  in  Feria  ni  post  Pent., 
beatorum  Apostolorum  Petri  et  Pauli ,  sancti 
Thomse  Apostoli  ,  et  ipsius  altaris  dedicationis 
festivitatibus  et  celebritatibus  hujusmodi  altare 
ipsum  devote  visitaverint  annuatim ,  et  ad  re- 
parationem  conservationemque  aedificiorum  ,  ca- 
licum  ,  librorum  ,  luminarium  ,  aliorumque  or- 
namentorum  ibi  pro  divino  cultu  necessariorum, 
manus  in  eleemosynis  porrexerint  adjutrices ; 
nos  Cardinales  praefati  et  quilibet  nostrorum  pro 
singulis  diebus  dictarum  festivitatum  centum  dies 
indulgentiarum  de  injunctis  eis  pcenitentiis  miseri- 
corditerin  Domino  relaxamus,  etquilibet  nostrum 
relaxat,  praesentibus  vero  perpetuis  futuris  tempo- 
ribus  in  suo  robore  duraturis. 

16  In  quorum  omnium  et  singulorum  fidem 
et  testimonium  praemissorum  praesentes  nostras 
litteras  fieri  ,  nostrorumque  sigillorum  Cardina- 
litium  jussimus  et  fecimus  appensione  muniri, 
Datum  Romae  in  domibus  nostris  anno  Domini 
millesimo  quadring-entesimo  septuagesimo  secun- 
do ,  Indictione  quinta ,  die  vero  decima  septi- 
ma  mensis  Maii  Pontificatus  sanctissimi  in  Chri- 
sto  Patris  et  Domini  nostri  D.  Xisti  seu  Sixti 
divina  providentia  Papaj  quarti  anno  primo.  Sub- 
ditur:  Copia  a  tergo.  Dein  sequitur  :  Ostiensis, 
Bononiensis  ,  Papiensis  ,  Neapolitanus  ,  Sorien- 
sis  (Legendum  Seneusis  ,  ut  mox  videbitur ) 
Mantuanus ,  sanctae  Mariae  in  Porticu  ,  sanctae 
Lucise  cum  octo  munitis  sigillis  appensis.  Ut  le- 
ctor  ctare  cognoscat,  octo  S.  R.  E.  Cardinales, 
quorum  hic  mentio  fit,  eosdem  esse  cum  iltis, 
qui  in  litterarum  exordio  memorantur,  singulo- 
rum  nomina  et  cognomina  cum  episcopatibus  ac 
titutis,  quos  anno  1472  gesserwit ,  adjicere  vi- 
su?n  est.  Guilietmus  de  Estoutevilla  ,  archiepi- 
scopus  Rothomagensis ,  episcopus  Cardinalis 
Ostiensis  et  Veliternus;  Fhilippus  Calandrinus 
episcopus  Bononiensis,  episcopus  Cardinaiis  Por- 
tuensis;  Jacobus  Amanatus ,  Papiensis  dictus 
ab  episcopatu  Papiensi  seu  Ticinensi,  quem  ad- 
ministrabat,  presbyter  Cardinalis  titulo  S.  Chry- 
sogoni;  Otiverius  Carafa  ,  archiepiscopus  Nea- 
politanus,  presbyter  Cardinalis  titulo  S.  Euse- 
bii;  Franciscus  Piccolomineus  ,  archiepiscopus 
Senensis,  diaconus  Cardinalis  titulo  S.  Eusta- 
chti;  Franciscus  Gonzaga  ,  episcopus  Mantua- 
nus,  diaconus  Cardinatis  titulo  S.  Mariee  No- 
vae;  Baptista  Zeno  ,  diaconus   Cardinalis  titulo 

S.  Marise 


q\tm  altare 
H  Limbanir 
ifititantibtu 
etc.  unno  l£72 


*  fortc  siimtis 


cox  hacre- 
dumiat  vel 
poncnda  ett 
post  Aposto- 
toium 

E 


octo  S.  /l  E, 
Cardinales 
lucrandus  de- 
deiunl  certis 
diebus  festis, 


e  quibus  Feriu 
3  posl  Pent. 
el  forte  aller 
dies  Beatx  $a- 
cer  erat,  an. 
1567  revocat.r 
sunt  i 

B 


C 

littcrr,  quibtts 
illpe  conccss.v 
fuerant,  ex 
apographo 
authentico 
transcriptx. 
*  adde  cxcm- 
plari 


suaquc 


DIK  SEXTA  SEPTEMBRIS. 
A  S.  Marije  in  Porticu  ;  Joannes  Michaeiius  dia-      rium   publicum 

conus  Cardinalis   titulo  S.  Lucia>.  Cum  in  Car- 

dinahum  istorum  litteris,  xvn  Maii  anno   U72 

datis,  eaedem  sacras  dignitates  titulique  tegantur, 

quibus  illos  tunciemporis  insignes  fuisse  aliunde 

didici,   cumque    dicto  diei   et    anno  congruant 

ceteras  not&  chronologiav,  qum  in  litteris  illis  ex- 

primuntur ;  hasce  supposititiis  minime  accensen- 

das  judico,  licet  laudati  Cardinales  per  easdem 

litteras  largiti  fuerint  centum  dierum  indulgen- 

tias,  obtinendas  in  Genuensi  monasterio  S.  Tho- 

mse,  eorum  ordinaritv  jurisdictioni  non  subjecto  • 

adhocenim  dicendum  est,  illos  in  dictis  indul- 

gentiis  concedendis  usos  fuisse  summi  Pontificis 
junsdictione,  sibi  vel  specialiter  commissa    vel 

generaliter  per  consuetudinem  a  Sede  Apostolica 

saltem  tacite  approbatam. 
m      17  Inter  expressas  in  memoratis  titteris  festi- 

vitates,  quibus  100  dierum  indulgenticV  iis,  qui 

altare  B.   J*imbania?  visitaverint  etc,  lucrandcV 

proponuntur,  occurrit  Feria  ni  post  Pent. ;  qui 

dies  qua  occasione  beatas  nostrae  Virgini  sacer  es- 

se  caperit,  num.  xi  dictum  fait.  Designantur 

etiam  festivitates  sancti  Thomse  Apostoli  et  ipsius 

altaris  dedicationis.    At  de  cujus  altari  hic  agi- 

tur?    An   S.    Thomse ,   an   vero  B.   Limbaniaj  ? 

Vanninus  in  procemio  pag.  3  diserte  scribit,  in- 

didgentias  pro  festo    dedicationis  altaris    Beata 

anno  H72  impetratas  fuisse.  Si  non  errat,  quo 

die  dedicationis  istius  festivitas  agebatur?   An 

xvi  Augusti?  Hunc  certe   diem    Vanninus  ibi- 

dem  a  pag.  4  Beatse  cidtui  dicatum  fuisse  afpr- 
mat  ab  immemorabili  tempore  ante  annum  1G09, 

quo  moniales  S.  Thomze  a  Paulo  PP.   V  obti- 

nuerunt  Officium  de  B.  Limbania  pro  eodem  die 

xvi  Augusti.  Vide  infra  num.  20.  S.  Pius  PP. 

V  per  bullam  ,  viii  Februarii  anno  1567  da- 
tam,  omnes  indulgentias  abrogavit ,  pro  quibus 
consequendis ,  ut  loquitur  sanctus  Pontifex ; 
manus  sunt  porrigendse  adjutrices ,  et  quse  qua?- 
stuandi  facultatem  quoraodolibet  contiuent.  Hinc 
evidens  est,  jam  a  longo  tempoy^e  abolitas  fuisse 
indulgentias  ab  octo  S,  R.  E.  Cardinalibus  anno 
1472  concessas  ;  quia  hanc  inter  alias  fidelibus 
statuerunt  conditionem  :  Si  acl  reparationem  con- 
servationemque  asdificiorum  ,  calicum  ,  librorum 
etc.  manus  in  eleemosynis  porrexerint  adjutri- 
ces. 

1S  Auctor  anonymtis  saepe  laudatits  litteras 
ex  apographo,  ut  superius  num.  14  dicebam, 
authentico  transcripsit ;  id  enim  seqaentes,  qux 
illis  subjunguntur ,  testationes  pi^obant.  f  mdxcvi 
die  xv  Julii  extracta  est  suprascripta  copia  ex 
alio  *  in  pergameno  scripto ,  mihi  praesentato 
per  R.  D.  Matthseum  Astium  Genuensem  D.  T, 
et  curatum  ecclesiae  sancti  Thomae  et  existen- 
te  sub  custodia  R.  D.  abbatissse  (imo  priorissae, 
nam  anno  1596  ccenobium  S.  ThomtV  abbatia  esse 
desierat,  ut  in  fine  Commentarii  dicetur,)  et  mo- 
nialium  dictse  ecclesiae  et  monasterii  sancti  Tho- 
mse.  Licet  etc.  salvo  etc.  Jo.  Antonius  Roccata- 
liata  notarius  publicus  et  curise  archiepiscopalis 
Genuensis  cancellarius. 

Elorestanus  Pepe  J.  U.  D.  vicarius  archiepi- 
.scopalis  Genuaa  generalis  universis  et  sing-ulisfi- 
dem  faciraus  et  attestaraur ,  suprascriptum  ma- 
yistrum  Joannem  Antouium  Roecataliatam  ,  qui 
anno  et  die  suprascriptis  cxtraxit  ,  ejusque  * 
propria  manu  subscripsit  suprascriptam  scriptu- 
ram ,  de  qua  supra ,  tempore  suprascripto  ac 
ante ,  post ,   et  de  praesenti  fuisse  et  esse  nota- 


789 
authenticum  et  fidelem  de  col- 
legio  et  matricula  raagistrorura  notariorum  Ge- 
nuae  ejusque  instruraentis  et  scripturis  adhibi- 
tara  fuisse  et  adhiberi  plenam  fidera  in  judicio 
et  extra;  etiamque  cancellarium  *  pradictae  cu- 
ri*  nostne  archiepiecopalia  Genu*.  In  quorum 
fidera  etc.  Datum  Genu*  in  palatio  archlpisco- 
pah  mdxcvi  die  xv  Julii.  Locus  Sigilli.  lloratius 
Fatms  notanus  et  curise  archiepiscopalis  Genu* 
cancellarius. 


III.  Alia  venerationis  indicia  usque 
ad  annum  MDCix,quo  a  monialibus 
S.  Thomae  honorari  coepit  Officio 
proprio  :  ad  dioecesim  Genuensem 
et  Ordinem  Eremitarum  S.  Au- 
gustini  extensus  Beata?  cultus; 
quse  tamen  Ordini  Benedictino 
adjudicanda  est. 


adde  etie 


Vanninus  tn  procemio  pag.   1-  scribit ,   cam. 
panam,  qxuv  prope  monasterium  S.  Thonuv 
in  littore  maris  inventa  fuerat,  denuo  fusam  et 
B.  Limbaniae,  cum  cujus  imagine   ct  nomine  e 
fusura  prodierat,  consecratam  fuisse.  Hisce  ad- 
dit,  illam  pulsari  solere,  dum  mare  solito  ma- 
gis  tempestuosum  est,  vel  navis  in  periculo  sub- 
mersionis  e  portu  conspicitur,  nautasque  pericli- 
tantes  ad  itlius  sonitum  naufragio  Scvpe  ereptos 
fuisse.  Auctor  anonymus  in  Notitiis  de  Beatte 
cultu  tres  inscriptiones  profert,  in  campana  ista 
expressas  ;  quarum  prima  est  hsec  :  mcclviii. 
Kestatjrata  temfore  Soroius   Bion^e"  an.  mdclxii 
die  xx  Febiiuaiui  ;  Secunda  :  Ave  Mahia  S.  Lim- 
bania  ;   tertia  :  Hoc  opds  uefecit  Yincentics  So- 
siaiufa   d.  Pauli.    Anno    mcclviii  ,  a   quo  prior 
inscriptio  incipit,  campanam  illam  primo  fusam 
fuisse  suspicor.   Laudatus  anonymus,   qui  sub 
finem  seculi  xvi  vel  sequentis  initium  scripsit, 
se  in  meliorem   statum    restituisse  ait  B.   I,im- 
bania?  sacellum  seu  speiuncam,   ipsius  corpore 
et  altari  venerabilem,  in   qua  olim  vivens  de- 
lituit,  ut  rebus  divinis   unice  vacaret,   Impri- 
mis    solum    novo    pavimento    stratum   memo~ 
rat,  dein  cseruleo  lapidis  lazuli  colore  ac  stellis 
aureis  internitentibus  fornicem  exornatum,  ac 
Cherubinum  in  singuiis  ejus  angulis,  in  medio 
vero    positum    Spiritum    sanctum    sub  forma 
columbie  radiis    ilhistratcV ;   insupcr  corotias  * 
ex  floribus  utrumque  saceili  tatus  exornantes, 
et  ab  hisce  concinno  de  ligamine  pendidum  fer- 
reitmpectinem,  quo  beata  Virgo  carnem  suam  la- 
ceravit ;  denique,  ut  ceterum  omatum  sileam, 
marmor  ovi  figuram  referensin  sacettiseu  sacrcv 
speluncse  frontispicio  locatum,  cui  hi  versus  in- 
sculpti  ieguntur: 

Limbaniae  si  fossa  fuit,  ubi  casta  labores 
Virginis  austeros  raembra  tuiere  diu  ; 
Condita  marraoreo  cum    nunc  sint  ossa  sepui- 
cro, 
Alta  super  Christumsyderasemper  habet. 
20  Nunc   iterum  citati  Vannini  verba  acci- 
pe,  qucB  ex  Italicis  Latina  feci  :  Cum  reveren- 

da 


Campana  B 

f.imbanir 

contccrata, 

saceltum 

ejiurestau- 

ratum;. 


V 


'  Haiicfi 
ffstoni 


790 


hucroM 
J.  L. 

Officiutn   }>><>- 
prium  a  Paulo 
PP.  V  conccs- 
nun  mouiali- 
bus  S.    Tftoni* 


DE  B.  LIMBANIA  VIRG.  MONIALl 
S.  Thom»  beat»  Liinba-     edenda  ,  sequitur  :  In  111   Nocturno   Ilomilia  in  D 


B 

pro  dieiG 
dvgiuli  ;  Bea* 

'.»  fcttumdein- 
ile  cclebralnm 


ilir  IS  rjnsdem 

iii'  HSII  prr 

(olatn  diwce- 
sitn  Geunen- 

-rnt. 


dse    Matres    mouastern 

niiB  festivitntcm  in  ecclesia  sua,  ubi  sacrum  ejus 

depositura  relig-iose  asservatur,  ex  antiqua  et  rni- 
memorabili  consuetudine  die  xvi  Ang-usti  quotau- 
nis  recolerent  ;  ut  majore  deinceps  solemmtate 
cum  officio  proprio  et  ex  auctoritate  Sedis  Apo- 
stolicffi  festi  istius  diei  celebratiouem  coutinuare 
possent,  per  libellum  supplicem  ad  sauctissimum 
Dominum  nostrum  Paulum  PP.  V  confug-erunt  : 
ex  cujus  mandato  cum  sacrorum  rituum  Con- 
"regatio  rem  mature  examinasset ,  cumque  per 
eminentissimos  Cardinales  Pinellum  felicis  memo- 
riae  et  Bellarminum  Pontifici,  quid  llla  censuis- 
set  relatum  esset ;  facultatem  ab  eo  obtinuerunt, 
quemadmodum  ex  Brevi  vi  Martii  anni  mdcix  ex- 
pedito  liquet,  supra  dicto  die  xvi  Augusti  reci- 
tandi  de  Beata  Officium ,  quod  secundum  Brevi- 
arium  Komanum  dicitur  in  festis  Virg*inum,  cum 
Lectionibus  propriis  secundi  Nocturni  a  sanctis- 
simo  Domino  approbatis  ;  quibus  Beatae  vita  sum- 
raatiin  continetur. 

ai  Ferrarius  in  Catalogo  generali  Sanctorum, 
qui  in  Martyrologio  Romano  non  sunt,  ad  xvi 
Augusti  habet  :  Genuas,  sanctse  Limbaniae  vir- 
g-inis  et  monialis  :  in  altero  Catalogo  Sanctorum 
Itaiise  ad  eumdem  diem  itlam  elogio  ornat  ex  di- 
ctis  Lectionibus  extracto.  In  Opere  nostro  tom. 
iiiAugustipag.MlSanctisab  illo  adalios  dies 
relatis  accensetur,  idque  his  verbis,  nimium  fe- 
stinanter  chartse  et  prelo  commissis  :  S.  Limbania 
virgo...  sig-natur  hoc  die  fxvi  Augusti)  a  Fer- 
rario  in  utroque  Catalogo  ,  non  recte,  cum  ali- 
unde  constet  ,  annuam  ejus  festivitatem  recoli 
vi  Septerabris.  Parcendum  et  credendum  fuerat 
Ferrario,  qui  in  Catalogo  Sanctorum  Italise  post 
beatae  Virginis  elogium  diserte  testatur,  se  vidis- 
se  Homffi  diploma  Pauli  V  Pont.  anno  Ki09  da- 
tum,  quo  moniates  S.  Thomse  Officium  de  Bea- 
ta  impetrarunt  pro  die  xvi  Augusti.  Non  solum 
anno  1613,  quo  Catalogus  iste  tucem  aspexit, 
sed  etiam  anno  lli*25,  quo  alterum  suum  Ca- 
talogum  generalem  Ferrarius  typis  pubticavit, 
B.  Limbania,  nisi  vehementer  fatlor,  Genuse  in 
ecctesia  S  Thom.v  eodem  illo  die  coiebatur.  Is  ta- 
men  non  amptius  illi  sacer  erat  anno  16B7  , 
quando  Arturus  Gynseceum  seu  Martyroiogium 
amplissimum  sanctarum  ac  beatarum  Mulierum 
edidit,  in  quo  ad  ssepe  memoratum  diem  ifa  lau- 
datur :  Genuae  ra  monasterio  S.  Thomas ,  sanctaB 
Limbaniae  virg-inis ,  vita  et  virtutibus  insignis  : 
tunv  enim  illius  cultus  a  coenobio  S.  Thomse 
ad  totam  dicecesim  Genuensem  extensus  et  a 
xvi  Augusti  transtatus  erat  ad  xviii  ejusdemmen- 
sis,  non  vero  ad  vi  Septembris  ;  quo  die  non  nisi 
amio  1()70  coli  ccepit  ab  Ordine  Eremitarum  S. 
Augustini.  Singida,  quse  jamjam  asserui,  certa 
esse  patebit  ex  sequentibus. 

11  Officiis  propriis  ecctesuv  Genuensis ,  Ste- 
plaini  Duratii  archiepiscopi  et  S.  R.  E.  Cardi- 
natis  jussu  recognitis  atque  anno  1640  excusis, 
prsemittiturCalendarium  festorum  ejusdemeccte- 
sitv  Genuensis ;  in  quo  ad  xvi  Augusti  tegitur  ; 
Roochi  coaf.  duplex ;  dein  ad  xviii  ejusdem  ; 
Limbanice  virjr.  duplex.  Hinc  eruitur ,  beatse 
Virginis  festum  posteriori  diei  affixum  fuisse, 
quod  prior  duplici  Officio  S.  Rochi  esset  impe- 
ditus.  In  ipsis  Officiis  propriis  suo  loco  habetur  -. 
Die  xvni  Augrusti.  ln  festo  saHCtse  LiinbauiEe 
virgiuis  duplex.  Omnia  de  communi  Virginum. 
Oratio  Exaudi.  Lectioucs  1  Mocturni  de  Scri- 
ptura  occurrente.  Post  Lectiones  et  Responsoria 
secundi  Nocturni  ,  post    hunc   Commentarium 


Euang".  :  Simile  BST  *  uegnum  C/V.lokum  decbm  tniT 
viuginibus  ,  ut  in  communi  Virginum.  Officiis 
propriis  subjiciuntur  Sanctorum,  qui  in  dioecesi 
Genuensi  coluntur,  annnuntiationes  ad  Martyro- 
togium  Romanum  adjungendcV  et  primo  toco  le- 
gendse  ;  inter  quas  hanc  invenio  :  Die  xvm  [Au- 
g-usti]  Genuse  ,  S.  Limbanise  virginis,  monasti- 
ca  observantia  et  gratia  miraculorum  gdoriosas  ; 
cujus  Sacrum  corpus  in  monasterio  S.  Thomae 
reconditum  summa  religioue  colitur.  Additur 
etiam  Cdlendarium  Sanctorum,  qui  Genuse  in 
particutaribus  ecclesiis  cultum  obtinuerunt :  rur- 
sus  adxviu  Augusti  hic  occurrit  festum  Limba- 
niEe  virg-.  cum  Oct.  in  ecclesia  S.  Thomse.  Me- 
moria  B.  Limbaniae  in  dioecesi  Genuensi  etiam 
nunc  ,  opinor ,  agitur  eodem  die  xvin  Augu- 
sti.  Quia  vero  in  Opere  nostro  Beata  neque 
isto  die  data  fuit ,  neque  etiam  xvi  Augusti , 
quo  a  moniatibus  S.  Thomse  Officio  ecclesiastico 
primum  honorari  incepit  ;  locus  ipsi  hic  conce- 
ditur  inter  coslites  diei  vi  Septembris,  ad  quem 
translatam  a  die  xvi  Augusti  festivitatem  ejus 
totus  Eremitarum  S.  Augustini  Ordo  ritu  duplici  E 
nunc  ceiebrat. 

rs  Cidtus  B.  Limbamse  ad  taudatum  S.  Au-  *rtSeptmbru 
gustini  Ordinem  propagatus,  et  propter  festum  ^^"'"jp""1 
S.  Aiipii  episcopi,  incidens  in  diem  xvi  Augu-  remitarum  s. 
sti ,  ad  vi  Septembris  dilatus  fuit  xi  Januarii  Augmtini,- 
anno  167 Q  per  sequens  decretum  sacrse  rituum 
Congregationis,  quod  R.P.  Supprior  in  Antver- 
piensi  ejusdem  Ordinis  conventu  mihi  humaniter 
communicandum  curavit.  Sacra  rituum  Congre- 
g-atio  ad  preces  Fratris  Josephi  Eusanii  Aquila- 
ni  ,  episcopi  Porphyriensis ,  sacrarii  Apostolici 
preefecti  et  Sanctitatis  suae  confessarii ,  annuente 
ipso  Sanctissimo  (Clemente  PP.  X,)  benigne  con- 
cedit  et  extendit  ad  omnes  et  sing-ulos  utriusque 
sexus  sui  Ordinis  Eremitarum  S.  Augustini  reli- 
giosos,  tam  Fratres  quam  moniales  ,  in  qtiibus- 
curnque  patribus  mundi  existentes ,  Officium 
( et  respective  Mtssam  )  de  beata  Limbania  vir- 
g;ine  ejusdera  Ordinis  S.  Aug-ustini  ,  de  commu- 
ni  unius  virg^nis,  cum  supra  scriptis,  quse  post 
hunc  paragraphum  dabuntur,  Lectionibus  et  Ee- 
spousoriis  secundi  Nocturni,  prout  olim  fel.  Ke- 
cordat.  Paulus  Papa  V  monialibus  S.  Thomse 
Januensis  prsefati  Ordinis  (  ubi  corpus  beata;  F 
Limbanise  asservatur)  suis  litteris  in  forma  Bre- 
vis  in  Sede  Principis  Apostolorum  sub  die  vi 
Martii  mdcix  concessit  et  indulsit  :  et ,  ut  ese- 
dem  preces  continebant  ,  festum  dictae  beatas 
Limbaniae  celebratur  sub  ritu  duplici  die  xvi 
Aug-usti ,  impedita  alio  officio  duplici  S.  Ali- 
pii ,  ut  pra;dictum  Officium  et  Missa  in  memo- 
rato  universo  Ordine  S.  Augustini  ad  primam 
non  impeditam,  nempe  ad  diem  sextam  Septem- 
bris  transferri,  et  in  Kalendario  Breviarii  et  Mis- 
salis  Ordinis  praefati  modo  ,  ritu  et  forma  prse- 
dictis  apponi  et  imprimi  posse  concessit  die  xi 
Januarii  mdclxxvi.  V.  Cardinalis  Carpineus.  Lo- 
co  t  sig*illi.  Bernardinus  Casalius  sac.  rit.  Cong\ 
secr.  Komae  ex  typog-raphia  reverendse  cameras 
Apost.  MDCLXXVI. 

H   Martyrotogio  Augustiniano  ,  quod  anno  ^etLimbama, 
1716  Franciscus  Maria  de  Aste  archiepiscopus  Vtamh<atam 
Hydruntinus  ad  catcem  Romani  a  se  notis  Ulu-  ^uo^  **' 
strati  a  pag.  582  edidit,  beata  Virgo  ad  vi  Se- 
ptembris  his  verbis  legitur  adscripta  :  Genuae 
in  monasterio    S.  Thomae ,   beatae  LimbaniaB  vir- 
g:inis  Ordinis  nostri,  admirabili  pcenitentia   et  al- 
tissima  coutemplatione  insig-nis;  cujus  anima  evo- 

lavit 


professafue 
rit  regutam 


S,  Benedicti 
in  monasterio 
S.  Thnmr, 
rjund  olim  ab- 
baliafuil. 


DIE  SEXTA  SfiPTEMBRIS. 
Jayit  ad  coelum  decimo  nono  Kalendas  Septem- 
bns.  De  die  emortuali  hic  determinato  agetur 
in  ultima  ad  Vitam  annotatione.  Limbania ,  ut 
num.  2-2  videre  est,  seculo  superiore  in  ecclesia 
Genuensi  tamquam  sancta  colebatur.  Eadem  ap- 
pellatio  num.  14  et  19  ipsi  attribuitur  in  monu- 
mentis  anni  1472  et  1563.  Sanctam  quoque  di- 
ocerunt  auctor  anonymus,  Ferrarius  et  prseter 
alios  ,  quos  hactenus  citavi,  Castellanus  in  Mar- 
tyrologio  universali  ad  xvi  Augusti.  Vanninus 
et  Martyrotogium  Augustinianum  ittam  solo 
Beataa  titulo  donant.  Munc  ego  elegi ,  secutus 
decretumsacreerituumCongregationisnum.prm- 
cedente  allatum ,  in  quo  Limbania  ubique  bea- 
ta  vocatur ,  et  hodiernam  Ecclesix  consuetudi- 
nem,  quam  docet  Prosper  de  Lambertinis  S.  R. 
E.Cardinalis,  nuncsummus  Pontifex  Benedictus 
XIV,  %n  prc-eclaro  Opere  de  Servorum  Dei  bea- 
tificahone  et  Beatorum  canonizatione  lib.  i  cap. 
39etseqq.  Obstupui  adilla  decreti  memoratiet 
Martyrologii  Augustiniani  verba ,  quibus  B. 
Limbania  Ordinis  S.  Augustini  fuisse  asseritur. 
Augustinus  Torellus  celeber  ejusdem  Ordinis 
scriptor  tom.  7  seculi  Augustiniani  pag.  612  de 
beata  Virgine  et  ejus  cultu  ad  religionem  suam 
per  dictum  decretum  propagato  ita  meminit, 
ut  simul  non  obscure  insinuet,  illam  monialem 
Augustinianam  non  fuisse;  cum  ibidem  religio- 
sas  virgines  Benedictinas  cosnobii  S.  Thomse, 
m  quo  B.  Limbania  vitam  monasticam  egit, 
anno  1509  S.  Augustini  regulam  et  habitum 
assumpsisse  narret. 

25  Citat  laudatus  Torellus  alterum  sui  Ordi- 
nis  scriptorem  eruditum  Thomam  de  Herrera 
in  Alphabeto  Augustiniano  tom.  i  a  pag.  324 ; 
ubi  hsec  lego  ■.  Genuense  monasterium  S.  Tho- 
mse,  sub  cura  et  reg-imine  archiepiscopi  Ge- 
nuensis,  olim  sub  reg-ula  S.  Benedicti  militavit, 
et  tunc  temporis  Limbaniam  virg-inem  sanctissi- 
mam  protulit  :  nunc  Eremiticum  D.  Augristini 
institutum  observat.  Hsec  mutatio  ,  ut  ab  ipsis 
sanctimonialibus  audivimus,  an.  mdix  contig-it. 
Fatetur  hic  Thomas  de  Herrera,  non  modo  cee- 
nobium  S  Thomse  ante  annum  1509,  sed  etiam 
B  Limbaniam  Ordinis  S.  Benedicti  fuisse ;  quod 
sincerus  iste  scriptor  tom.  2  Alphabeti  pag.  6 
aperte  quoque  declarat.  S.  Limbania  ,  virg-o  et 
monialis,  in  vita  et  in  morte  urbem  Genuensera 
reddidit  illustriorem.  Quo  anno  obierit,  aut  qua 
tempestate  floruerit,  non  potui  investig^are.  Hoc 
unum  in  novo  Cathalog-o  Sanctorum  F.  Philip- 
pi  Ferrarii  reperi  sub  die  xvi  Aug-usti :  »  Genuse, 
»  S.  Limbianiffi  virginis  et  monialis  "  et  in  notis 
ad  ea  verba  :  »  Ex  tabulis  et  monum-entis  coeno- 
»  bii  S.  Thomas  ,  ubi  illa  vixit  et  coudita  est : 
»  cujus  Lectiones  Romse  a  sacra  rituum  Congre- 
»  gvitione  approbatas  leg*imus  sub  Paulo  V  Pon- 
"  tifice  maximo  ».  Fit  de  ea  Offieium  ecclesia- 
sticum,  et  in  ejus  honorem  habetur  Genua?  so- 
lennis  processio  in  festis   Penthecostes. 

26  Credidere  nonnulli  eam  fuisse  Aug-ustinia- 
nam,  quia  ejus  exuvise  depositae  sunt  in  mona- 
sterio  3.  Thomae ,  cujus  alumna  olim  fuit;  illud 
autem  est  Ordinis  Eremitarum  S.  Aug-ustini.  Cae- 
terum  curiosius  indag-ata  veritate  invenio  Lim- 
baniam  fuisse  Henedictinam ,  antequara  coeno- 
biura  S.  Thomse  ab  institutis  D.  Benedicti  ad 
reg-ulam  et  Ordinem  S.  Aug-ustini  transiret  Id 
notatum  volui ,  ue  quis  vano  aliquorum  rumo- 
re  decipiatur ,  et  alienos  foetus  foecundissimae 
matri  supponat.  Hisce  addo ,  quod  Petrus  Mar- 

Savonensis ,  uti  auctor  anonymus  infra 


701 
apud  nos  capite  i  miraculorum  num.  21  narrat 
™™nnotario  Raphaele   Vacca  et  testibus  annl 
L35I )  Margaritx  da  Mare  abbatiss*  monaslerii 
S.  Thomm  asseveraverit,  sibi  graviter  <egrotanti, 
mentis  tamen  compoti,  B.  Limbaniam  in  habitu 
Ordims  S.  Benedicti  apparuisseet  pristinam  va- 
tturUnem  restUuisse.    Uti  Margaritam  da  Ma- 
*etita  et  ceteras  camobii  S.   Thoma>  preefectas 
anonymus  m  Beatx  Vita  et  miracutisanUquio- 
ribus  abbatissas  ubigue    vocat.    In  Lectionibus 
B.  Limbam*  gesta  enarrantibus,  qua>  mox  da- 
buntur  et  ab  Augustinianis  utriusque  sexus  re- 
ligwsis  nunc  recitantur,  abbatissa  etiam  vocatur 
ejusdem  camobii  superior,  sub  qua  beata  Virgo 
rehgiosam  vitam  incepit  et  sancta  morte  finivit 
Prmterea  in  titteris  anni   1472  ,  quas  §  prmce- 
dente   retuli ,  memoratur    Juliana  Grilla    abba- 
tissa  monasterii  S.  Thoma.  Hinc  utterius  cogno- 
scitur  xdem  monasterium  fuisse  abbatiam,  dum 
a  benedictinis  monialibus  incoleretur  ante  an- 
num  1509,   quo  Augustiniarum  virginum  con- 
ventus  esse  ccepit  sub  regimine  priorissee. 


VITA 

Ex  Officio,  quod  Paulus  PP.  V  die 
6  Martii  anno  1609  approba- 
vit  a. 


»U-TO«B 

J.L. 


giano 


Lectio     iv.    Limbania    virgo    sanctimon 
in  insula   Cypro  nobilibus  ac    opulentis    pa- 
rentibus  orta,  cum  pari  corporis  atque  animi  pul- 
chritudine    floreret ,    ne  domesticis    illecebris  ac 
parentum   blanditiis  ad  matrimonium  contrahen- 
dum   alliceretur,   et  fidem    virginitatis  servaiMa' 
Christo  datam  violaret;  verbis  Psalmistae   permo- 
ta  :  »   Audi  filia,  et  vide,  et  inclina  aurem  tuam, 
"  et  obliviscere  populum  tuum  et  domum  patris 
ii  tui  ,   et    concupiscet    Rex    speciem    tuam     » , 
divino   Spiritu  afllata  ,    duodecim   tantum    aunos 
nata,  patria   diserta ,   quocumque  eam    Spiritus 
sanctus  duceret ,  sequi    deliberat.   Itaque  uawm 
Genuensem      nacta ,     Cypro     solventem  ,      sola 
nutrice     ac     nutritio      consciis     comitibusque  , 
secreto     illam     conscendcre    parat  ,    Gcnuamque 
deferri.  Quod  consiliura  in   hoilesta    puella  inso- 
litum,   et    forte    inauditum ,  Deus    triplici   mira- 
culo   comprobavit :    nam    cum  nauclerus ,  contra 
fidem  datam  relicta  in  insula  Virgine  ac  sociis , 
secundo    vento    solvisset;    ad    solis    occasum    in 
medio    cursu  ,     cxpansis    velis  ,    derepente    tam 
firma    navis  constitit ,  ut  nec   itcr   pro^cqtii   pn.s- 
set,  nec   loco    moveri  ,  acsi    radicibus    altissimis 
fixa    esset.     IIujus    insoliti    eventus   causas   cum 
mirabundi  nautas  sccum  quaererent;  tandem    gu- 
beruator  navis,  recordatus   promissi  non  scrvati 
Limbanim ,    in    eam    cog-itationem    venit ,    nolle 
Deum,   ut  Limbaniam  in   insula  moercntcin  dcsc- 
reret.  Quare  in  portum  rcgressus  ,  in  tcrram  de- 
siliens  ,  Virg-inem    adit  ,  in  viciua  silva  ,  optime 
sibi    nota ,  cura    nutrice    latitantem ;    ad    cujus 
pedcs  plurimas  feras  silvestres  prostratas,  oram- 
que    vestis    lambcntes    intuetur:   cujus   novitatis 
aspcctu  Virg-inis    sanctitatcm    collig-ens ,  veniam 
postulat,  eamque  la^tissimo  vultu  ad  navcm  cum 
sociis  deducit ,  hisce   Vcctoribus  quam  mercibus 
jucundior. 

jj?  Eftllax 


itam 
virginitatom 
tetvct,  parm- 

iadese  nt,et 

k  Oypro,  Deo 
(■•■  tumtr&nu 


miraculis 
approbanie, 
Genuam  ati/ii- 
git  :  u&i  in 
monasterto 
S,  T/iotnx  rc- 
ligtO$is$imam 
b 


tingulai i  <  «"i 
aiutcritato  vi- 
tam  ngu,  giia 
ctelesti  lucc 
perfustt  tli- 

fungitur. 


m  VITA  B.  LIMBANI 

iC  tallax  gratia  et  vaua  est  pulchritudo.  *  Vir- 
go  timens  Deum  ipsa  Laudabitur.  h  Date  ei  de 
fructu  manuuui  suarum,  et  laudent  cam  in  por- 
tis  opera   ejus.    Virgo. 

2  Uctio  v.  E  portu  illico  solvens  gubernator 
brevi  dierum  intervallo  ,  sereno  caelo,  vento  se- 
cundo,  tranquillo  mari,  felicissimo  cursu  Genuam 
devehitur;  ct  in  portum  penetrantes  nautae  vela 
demittunt ,  anchoram  jaciunt  b ,  et  clavo  eam 
ad  stationem  torquere  contendunt;  sed  frustra : 
concito  enim  cursu  ad  scopulos  adversos  impel- 
litur.  Quo  perspecto,  cum  omnes  vociferarentur, 
ac  se  perditos  in  portu  misere  deplorarent;  ex- 
citata  clamoribus  Limbania  nautas,  quo  in  loco 
sint,  percunotatur :  a  quibus  ubi  accipit  ,  in 
portu  et  scopulis  monasterii  S,  Thomae  navim 
baerere;  Bono  animo  estote  ,  inquit ,  hic  finis 
est  itiueris  mei.  Sinite  me  in  terram  descendere  : 
consignate  me  monialibus:  in  quarum  cura  re- 
liquum  vitae  meae  tempus  sum  traductura.  Quod 
ubi  factum  est ,  sine  mora ,  sine  cujusquam 
industria,  divina  vi  in  contrariam  partem  prora 
convertitur,  atque  ad  solitam  navium  stationem 
defertur  c.  Limbania  post  gratias  Deo  actas  , 
quod  incolumis  ad  optatum  locum  pervenisset , 
ad  conspectum  abbatissae  deducta  obnixe  po- 
stulavit,  ut  apud  illam  sibi  vivere  Iiceret  j  cum 
ab  infantia  virginitatem  Deo  voverit ,  et  eo 
consilio  ,  patria  parentibusque  desertis  ,  Genuam 
per  tot  maria  commearit.  Ula  vero  pulcbritu- 
dinem  ac  prudentiam  Puellae  admirata,  cognitis 
etiam  ex  nauclero ,  qufp  Cypro  solventi  conti- 
gerant ,  ac  viso  recenti  miraculo  ,  in  omnium 
oculis  edito,  Dei  bonitate  celebrata ,  quod 
tanto  thesauro  monasterium  suum  cumulasset , 
Limbaniam  complexa ,  iucredibili  omnium  mo- 
nialium  coosensu  eam  suscipit,  nec  multo  post 
monastico  liabitu  ornat;  et ,  peracto  probatio- 
nis  terapore  ,  juxta  canonicas  sanctiones  illam 
ad  profcssionera  admittit :  tantumque  in  virtute 
profecit,  ut  brevi  ceteris  omnibus  norma  fieret 
religiose  vivendi. 

9?  Possara  d  sibi  delegerat  Limbania  sub  ec- 
clesia  ,  in  qua  die3  noctesque  .non  cessabat  *  A 
colloquiis  divinis  et  contemplatione.  ^.  Ocu- 
lis  ac  manibus  iu  caslum  semper  intentis  invi- 
ctum  ab  oratione  spiritum  non  relaxabat.  A  col- 
loquiis. 

3  Lectio  vi.  Interim  advertit  Limbania ,  sub 
ecolefliflB  pavimento  fossam  latere  ,  arctiori  vitae 
et  cfielestium  rerura  contemplationi  percommo 
dam ;  camque  illico  a  praefecta  monialium  im- 
petrat :  ubi  semel  tantum  in  die  comedens,  ab 
esu  carnium  et  vini  potu  omnino  abstinebat  , 
raagnara  diei  partem  totumque  noctem  insom- 
nem,  in  sacrorum  librorum  lectione  et  divina- 
rum  rerum  tractatione  dcducebat ,  ac  pectine  e 
ferreo  membra  lacerando  carnem  spiritui  sub- 
jiciebat.  Demum  divino  plane  privilegio  eo  de- 
ducta  est ,  ut  nullo  huraauo  cibo  ,  sed  caslesti 
tantura  pabulo  vesceretur,  quod  ex  sacra  Sy- 
naxi  et  oratione  assidua  capiebat.  In  his  religio- 
sis  exercitationibus  cura  pluriraos  annos  mona- 
sticae  vitae  iusumpsisset  Limbania;  cupicbat  ar- 
dentissirae  corporese  molis  vinculis  dissolvi ,  et 
esse  cum  Christo  :  tantamque  maciem  et  pallo- 
rem  contraxerat ,  ut  solo  spiritu  vivcre  videre- 
tur.  Quare  diem  optatuiu  sibi  iraminere  prse- 
sentiens,  quo  ad  immortalem  vitam  erat  evo- 
canda ,  raajori  contentione  atilictatione  corporis 
et  orationi  vacabat,  Unde  acoidit ,  ut  abbatis- 
sa,  divino    impulsu    adducta ;  ad  eam   visendam 


D 


.K  VJRG.  MONIALIS 

certa  die  cum  veuisset,  locum  maxima  luce  un 
dequaque  circumfusum  invenerit;  quae  et  ocu- 
lorum  aciem  retundebat,  et  ab  ingTessn  cella? 
corpus  arcebat.  Accurentibus  ceteris  Sorori- 
bus,  post  multam  horam,  ubi  insolitus  ille  splen- 
dor  abiit ,  cellam  una  omncs  ingresgffl  ,  corpus 
Virginis,  orantis  specie,  genibus  complicatis, 
erecta  cervice  ,  extensis  in  altum  manibus  repe- 
rerunt;  exanime  illud  quidem,  sed  tcpefactum 
adhuc,  ut  intelliffi  posset,  ejus  animam  pau- 
lo  ante,  divino  illo  splendore  ornatam ,  ad  cae- 
lestem  beatitudinem  evolasse.  Demortuas  Virgi- 
nis  sanctissimum  corpus  linteis  obvolvunt,  hym- 
nos  psalmosque  ex  Christiana  truditione  decan- 
tant,  in  feretro  collocant  omnibus  conspiciendum 
ac  exosculandum  (suavissimi  enim  odoris  fra- 
grantiam  emittebat ,  aspectuque  jucundissimo 
cunctos  alliciebat,)  /'  luce  insequenti ,  qua?  fuit 
decima  septima  dies  Augusti,  cum  religiosa  pom- 
pa  sepeliendum. 

IV*.  Jenunio  corpus  affligens  caruem  spiritui 
subjiciendo ,  in  caelestium  rerum  meditatione 
defixa  *  Deum  rogabat ,  ut  se  ex  illo  mortali 
corpore  liberaret.  f.  Pectine  ferreo  pectus  lace- 
rans  gemebunda  Deum  rogabat.  Gloria  Patri.  E 
Deum  rogabat. 

ANNOTATA. 

a  Lectiones  et  Responsoria  secundi  Noctumi, 
quae  hic  eduntur  pro  Vita  B.  Limbaniae,  haben- 
tur  in  Ofpciis  propriis  ecclesise  Genuensis  anno 
1640  excusis  ad  18  Augusti ,  et  in  hodierno 
Breviario  Ordinis  Eremitarum  S.  Augustini  ad 
6  Septembris  i  illa  autem  partem  esse  Officii  a 
Paulo  PP.  V  approbatiy  me  docuit  decretum  sa- 
crse  Congregationis  rituum,  quod  in  Commen- 
tario  preevio  num.   23  dedi. 

b  Neque  noster  anonymus  neque  Vanninus  in 
Beatas  Vita  nautas  anchoram  jecisse  dicunt;  sed 
navim  ,  cum  post  vela  contracta  anchoram  ja- 
cere  vellent,  magno  impetu  in  scopulos  mariti- 
mi  monasterii  S.  Thomse  abreptam  fuisse. 

c  Quee  de  B.  Limbania,  priusquam  vitam  mo- 
nasticam  amplecteretur,  in  hac  et  priore  Lectione 
narrantur,  magis  miror  quam  credo  ob  aucto- 
ritatem  non  satis  gravem  biographi,  e  quo  illa 
primum  accepta  fuere.  Vide  Comment.  num.  \? 
6,   8  et  seqq. 

d  De  fossa  seu  spelunca,  in  qua  beata  Virgo 
reliquum  vitx  tempus  in  assiduis  virtutum  exer- 
citiis  sanctissime  transegit,  atque  ejus  corpus  de- 
positum  et.  singulari  in  veneratione  habitum 
fuit,  legi  possunt  dicta  in  Comment.  num.  12  et 
13,  ac  dicenda  post  caput  i  miraculorum  in 
annotatione  ad  liiteram  d 

c  Instrumentum,  quo  B.  Limbania  suum  cor~ 
pus  cruciabat,  erat  pecten,  oblongis  acutisque 
exferro  cuspidibus  denso  ordine  eminentibus  in- 
structus ,  quo  linum  carminatur  ;  nam  Italice 
vocatur  pettine  di  liuo  in  Vita  Ms.  cap.  12,  in 
cujus  titulo  anonymus  itlius  auctor  his  verbis 
utitur:  Quare  Beata,  uti  post  mortera  ejus  sem- 
per  factum  fuit,  ita  et  nunc  soleat  depingi,  ma- 
nu  tenens  pectinem  ferreura  ,  quo  liuum  discri- 
minatur,  Hinc  innotescit,  B  Limbaniam  a  picto- 
ribus  ita  reprzesentari  consuevisse,  quod  vivens 
in  membra  sua  virginea  dicto  instrumento  s&- 
vierit. 

f  Quae  hic  parenthesi  includuntur  ,  sensum 
perficiunt  in  Breviario  PP.  Augustinianorum, 
in  quo   sequitur .-    Quod   luce    insequenti ,    quai 

fuit 


DIE  SEXTA  SEFfEMBRlS.  793 

fuitdecimasextadies  Augusti.curareligiosapom-  distorquetur  :  qua  re  attonitus   operarius    pecca-  a.  Am.H». 

pa  sepultum  est.  Hinc  consequitur,  ut  B.  Limba-  tum  suura  animadvertere  coepit,  et  corarn   omni- 

nia  obierit  15  Augusti.  kddiem  sequentemBeatse  bus    illud    confessus  ,  Virginis  '  fossam  d  acces-  * 

mors  differtur  in  Lectione  6  hic  edita,  quee  est  sit,  atque  humi   prostratus  cum  gemitu  etlacry- 

Officiiecclesix  Genuensis;  nam  altera  post  obitum  mis  a   Deo   veniam  petiit ,  opemque   B.   Limba- 

ejusdiesibi  dicitur  fuisse  \7  Augusti.  In  Marty-  niae  imploravit ;  et  subito'os  rediit  ad    dcbitum 

rologii  Augustiniani  annuntiatione ,  quam    in  locum. 

Comment.  num.  14>  integram  dedi,  debeata  Vir-         3  Patrati    miraculi    fama    per    civitatem    mox  et irmtmu 

gine  ad  6  Septembris  asseritur  .-  (,'ujus  anima  evo-  divulgata,    omnis   populus    eo   concurrit     viri  et  »"'«0«««; 

lavit  ad  caelum  decimo  nono  Kalendas  Septembris,  mulieres,    senes    et  juvenes  ,    ma^ni    et 


parvi. 


at  pmna  infli- 


MIRACULA 


Ab  auctore  anonymo  in  fine   seculi 


AbbatissA'  re- 
vetut  urcam 
marmoream, 
ut  qua  corpus 
suum  vult 
deponi. 
h 

c 


id  est,\l<  Augusti.  Secundum  Vanninum  cap.ll  divites  et  pauperes,  verbo ,  omne  hominum  ge-  tZr^uT' 
et  19  emortualis  Beatte  clies  is  fuit,  quem  assignat  nus.  Qui  vero  non  vult  intelligere  ,  quantus 
Breviarium  Augustinianum,  cum  ejusdem  Ordi-  Deo  sit  zelus  ecclesise,  quae  domus  orationis  vo- 
nis  Martyrologio  non  cohserens.  Nullum  mortis  catur,  attente  perpendat  singula ,  qua:  jam  nar- 
diem  determinat  Vannino antiquior  anonymus  in  rantur.  Aceidit  igitur,  ut  ctiam  juvenis  quidam 
Vita  Ms.  ;  neque  aliquem  cum  fundamento  deter-  venerit  ad  ecclesiam  S.  Thomse  non  ex  devo- 
minari  posse  arbitror.  tione ,   sed   solum   formosas    mulieres    aspiciendi 

causa.  Interim  dum  ibi  stabat  oculis  in  eas  de- 
fixis;  ecce  corpus  ejus  ad  tantam  crassitudinem 
intumescere  ccepit ,  ut  cum  illo  simul  oranes 
obstupesoerent :  cumque  vellet  ecclesia  egredi, 
nullo  modo  poterat.  Neque  subsidiura  ,  quod  a 
multis  ipsi  ferebatur,  quidquam  effecit,  nisi  ut 
corporis  crassitudine  eo  magifl  retro  ageretur, 
XVI    Vel    initlO    sequentis    a  COlle-      quo   m:,Jore   conatu    exitus    tentabatur.  Juvenis  E 

itaquead  se  rediens  et  dilectum  suuni  agnoscens, 
Ct^j  •  sacerdotem    confessarium    postulavit  ,    cui    cum 

contritione  cordis    omnia    peccata    sua  apcruit  ; 

et  post  coufessionem    magna  cum  reverentia   et 

Et  6X  Ms.    ItalicO  Latine  reddita,  ill-     lacrymis  se  ad  Yirginisferetruminclinavit:cuin- 

.  r  T  .  que  a  Deo  veniam  et   ab  illa  auxilium  rogasset, 

terprete    JOanne   LimpenO.  statim  a  tumore  dorporis  liberatus   fuit.   Utinam 

simile  quid  nostris   aliquando    contingeret    tem- 
n  A  "DTTT      T  poribus ,    ut  cessarent  tot    scelera  et    impudicae 

CAr^U  1       1.  actiones,  quse  absque  ullo  Dei   timore  in  ecclesiis 

ssepissime  cernuntur  committi.  Quoniam  alterius 

poena  nobis  ad  cautelam  et   medicinam  sit  opor- 

Miracula    et    beneficia  facta    USque  ad      tet;   omnis,  qui  hoclegitet  audit,  advertat  quid 

-  QCQ  a£at    ne    bonorum     morum    disciplinam     relin- 

annum    1QD&.  quens,    ignominiara     incurrat    perpetuo    erubcs- 

cendam. 

4  Nobilis    cujusdam    feminte    mamillara   inva-  quamtOam 

Si  summus  ac  vivens  Deus  hic  inferius  in  ter-      serat  cancer,  qui  illam  gravibus  doloribus  affli-  exi'er,lur 
ra  honorare  velit  Sanctos  suos,  quorum  mors,      gebat :    unde  cum   percepisset  a   medicis  despe-  ,,'Z'^tia^^in. 
ut  David  loquitur,  ipsi  adeo  pretiosa  est  et  cha-      ratam  esse  sauatiouem  mamillae  ,  nisi  haec   tota  watrai eancer 
ra,   mirum  non  est,    illum    etiam  sepulturae    eo-      abscinderetur ,     magno    horrore     perculsa     fuit. 
rum  prospicere :    cum    legamus  de  S.   Catharina      Quapropter  magua   cum   fiducia    ad    B.    Limba-  F 
virgine  ,    quod  ab    angelis   b    in  montem   Sinai      niam  confugit,   oraos,  ut  per  ejus   raerita    ji   ta- 
portata  atque  ibi  sepulta  fuerit.  Heata  igitur  vir-      libus  angustiis    liberaretur.   Res  mirabilis  !   tota 
go  Limbania  post  gloriosum  suum  transitum  ab-      iila  nocte  nullum  sensit  dolorem.   Mirabunda  c\ 

spectavit  doncc  lucesceret :  tollensque  mane  fa- 
scias,  quibus  affecta  mamilla  obvolvobatur,  hanc 
sanam  invenit,  quasi  niliil  mali  umquam  habuisaet; 
et  acceptura  beueficium  agnoscens,  gratias  Deo 
egit,  et  gloriosam  Sanctam,  cujus  meritis  sanata 
fuerat,  visitavit. 

5  Anno    mccxciv    sacerdos    quidara  ,    cui    no 


Diviniliu  pit- 
nittntur  Bea- 
tnm  cnntem- 
nens 


batissae  in  somno  apparuit,  dicens  :  Hoc  raane 
tempestive  surge,  et  vade  ad  littus  maris  ;  quo- 
niam  ibi  invenies  monumentum  marmoreum  c. 
Illud  tolli  et  me  in  eo  sepeliri  curabis.  Ad  quas 
voces  excitata  abbatissa ,  convocavit  omnes  So- 
rores,  ac,  narrata  visione,  cum  ipsis  se  contulit  ad 
littus;  et  quam  mox  pulcrum  monuraentum  mar- 
moreum  repererunt :  et  cum  gaudio  istud  accipientes 
ad  ecclesiam  iverunt,  ac  Beatae  scpulturam  ordina- 
runt. 

2  Postquam    abbatissa   et  moniales  secundum 
habitam  visionem  ,   spirituali   cum  laetitia,  bene- 


raen   Obertus    de    Noli    *,  ecclesiae    S.    Tliomae  &»****• 

..  ,  ,  ,  Imtur  mirartt- 

sacellanus,  cum  aliquando    devotionis   oausa  ho-  {ii  iU)ii 
noratis  quibusdam  feminis  et  aliis  in  eadcm  ec-  moriaagitur 
clesia  ,   ubi   B.   Limbanise    corpus  quiescit ,  con-  *».»«•  «rf- 
gregatis  sacrum  ejus  caput  monstrare  atque  os-  '.' Vill (((i  da 


dictum  istud  sepulcrum  invcnissent  et  ad   eccle-      culandura  praebere    (lcberet;    cumque^hoc^illici. 

siam  tulissent,  ut  postea  solemniore  et  exquisi- 

tiore  pompa  majoreque  reverentia  ac  honore  cor- 

pus  charEe  et  dilectae  virginis  Limbania;  intra  il- 

lud    deponerent;   dum    locus   sepulturffl    aptaba- 

tur    ac    praeparabatur,    unus    ex    operariis,    qui 

terram   fodiebant,    Beatam    irrisione    conterapsit, 

ut  facere  solet,   cui  exiguus  est  Dei  timor,  qui- 

que  ipsum  et  Sanctos    parum  curat.  Et  ecce  os 

ipsi  in  circumstantium  conspectu  ad  aures  usque 


tura  judicaret,  quod  non  sciret  eam  uraquam 
canonizatam  fuisse;  dictura  caput  exigua  admo- 
dum  cum  reverentia  (dubitabat  enim  de  B. 
Limbaniae  sanctitate)  in  manus  accepit,  atque 
illud  portans  ab  altari  majore  usque  ad  medium 
ecclesise,  tum  ut  populo  conspiciendum  tum 
etiam  ex  devotione  exosculandum  daret ;  Dcus 
valde  insigni  et  scitu  digno  miraculo  Virginis 
sanctitatera  demonstravit .-  nam  sacrum  istud  oa- 

put 


V    Arontho 


79, .  MIBACULA.  _.  LIMBANIJE  VIRG.  MONIALIS 

MM  evolnvi.   ev  sacerdotis  istius   manibus,  et  ad  afflixerat  paralysis;   W^n^fimirillfS  5*-" 

o r  m,  :.  qua   fuerat  sublatum  ,  aram    perre-  ris  nihil  remittentmm  molestns    qu.d consr 1.    cn      P < 

"  3    bique  substitit:  ad  quod    miraculu_.o_.ues  peret,    nese.ret;  B.  L.mbama    Ps'     n    ~  £ 

c     „„,.<  antos  h_serunt    attoniti.    Nec    diu    post  videndam    obtul.t,   d.een    :    Yin   KJpWJfa 

eeelesia    impleta   fuit  populo ,  letitiam  ,  admira-  bent.ss.me  ,     respond.t  illa.  Eja    er^  .  JOTg 

£7.   veLerationemSue,    qua     beatam    Virgf-  _3.t_Vi.go.    Ojte   P^re  **gg    "g 

„em   prosequebatur ,  tantis    acclamationibns    te-  inven.es    monastenum    S     Thoma Apo stol.     m 

stante    ut  tandem  necesse   fuerit   cons.ituere,  ut  quo  eorpus  meum   qmesc.t    . '  »™e"to  ^.rg 

n  memoriam  hujus  miraculi  Beat*  festivitas  so-  moreo.    Super    hoc    te   prost  rne  ,   e     sa««. 

__     ..  .  ,         _   _   _.__     vanu.  fonit    n+    Prat    lniunctum;    et    mox    con- 


lerani  cura  supplicatione  e  celebraretur  eo ,  quo 
illud  factum  erat,  die.  Incidit  hic  in  Feriam  ter- 
tiam  Pentecostes,  qua  singTilis  nunc  annis  agitur 
eadem  festivitas.  Miraculum  istud  in  curia  archie- 
piscopali  testata  fuit  priorissa  monasterii  S.  Tho- 
m»,  qure  simul  cum  monialibus  et  populo  praesens 
adfuit,  ct  domna  Franceschetta  Imperiale  vocaba 


Venit;  fecit,  ut    erat    mjunctum 

valuit,  eg-itque    Doraino   gratias ,   qui  tanto   eam 

beneficio  per  merita   suae   Sanctse  afficere  digna- 

tusfuerat.  wrMtaiiifta. 

11   Anno  mcccxxxix   h    die    xxn   Aprilis,    qui-  - 

dara,    cui    nomen    Ugo  de  Monico    *,  stans   Sa-  .  ldem  ^ 
vonae  i  in  littore  maris ,  e  long-inquo   naviculam  Monaco 


tnr.Porrosacerdoscontrito  anirao  dubitationera  et      in   magno ,  ne  ^tae?~^^^nS_ 

n-.everentiam  suam  publice  eonfessus  est,  et  ab  eo      xit :    unde    commiseraUon      raotu    J™bam    £ 

terapore  in  sanctara   Virginem  piissimus    semper     struxit  et  suppet_as  ilh    aturufl^ apcumt    a.   ttes 

1  homines    ab   mtentu  servavit.  Sed    tanta  cieinae 

V  De-ebat   Genu_    medicus    magni    nominis,      orta  est  tempestas  et  procella  ut  non  longe  ab- 

.  dictus   magister  Nieolaus  ,   qui   filiolum  habebat      esset    qu.n   omnes    per.reut     Cumqu     ^«Jum 

conclamarent,  nec  ullura  adferretur;  sancta  J_nm- 
bania  dicto  Ug-oni    in  mentem    venit :   qui  dun 


PuerianUatem 

rrcupcmt  poftj 

vini,  quo  fue-  gTav\    morbo   oppressum.    Cum    vero    sanitatem 
racnbtutum  restituendam  desperaret,  id  indicavit  uxori: 

et  ambo,  ut  in  B.  Lirabamam  pn  erant,  devote  se 
ipsi  eommendarunt ,  filioli  salntem  efflagitantes. 
Beata  igitur  Virgo  nocte  sevidendam  prsebuit  dor- 
mienti  matri,  dicens:  Noveris  me  esse  virginem 
Limlmniam,  quae  tui  filioli  misereor.  Tu  vero  sur- 
g-e  sumrao  mane,  ac  mouasterium  S.  Thomae  adi, 
et  roga,  ut  caput  meum  abluatur  vino,  quod  dein 
filiolo  tuo  ad  bibendum  dabis.  Atque  ita  tribus 
vicibus  B.  Lirabania  easdem  voces  repetens  ma- 
tri  apparuit ;  quae  cognoscens  se  illusione  non 
decipi,  non  amplius  cunctandum  censuit  :  cura- 
que  surrexisset ,   ad  monasterium   contendit ,   et 


alta  voce  eam  in  auxilium  invocat ,  ecce  plana 
in  mari  sternitur  via,  qua  cymba  tutissime  trans- 
ire  poterat,  etiamsi  reliquum  mare  continua  pro- 
cella  agitaretur.  Atque  ita  brevi  tempore  via  ista 
ad  portum  pervenerunt,  et  Deo  g-ratias  acturi  beatae 
Virg-inis  sepulcrum  adierunt. 

12  Anno  mcccxxxix,  die  vni  Decembris, 
navi  Nicolai  Camog-H  *  ,  qua  Maxirnus  k  di 
Bonag-ionta  *  Genuensis  vehebatur ,  supra  pro- 
montoriura  Charidemum  l  duobus  a  littore  mil- 
liaribus  contrarii  veuti  in  brevia  scopulosa  im- 
pulerunt :   eaque    penitus    conquassata  ac   disru- 


iii  murt 
'  Idem  de 
Camogli 

/. 
*  Idetn  Bd- 
QDgionta 

/ 


quemadmodum   ipsi   in   somno    a  beata    Virg-ine     pta,  naufragi  necessitate  ducti  inmare  se  coujece 


fuerat  injunctum,  ut  sacrum  caput  vino  lava- 
retur  ,  effecit ,  ac  filiolo  inde  bibendum  tradi- 
dit.  Qui  statim  atque  gustavit,  non  sine  raira- 
culo  sanus  est  inventus,  et  cum  patre  ac  matre 
ad  monasterium  venit,  gratias  Deo  ag"ens,  et  quid 
sibi  per  merita  sanctse  Virginis  accidisset,  enar- 
v&nsf. 
t  7    Cum    quidam,  nomine    Martinus    de    Eec- 

quKnaufrago  ¥  •  ■        cum  milltis  aliis  vehebatur, 

tuccutrtl,  * 

•  Wamdo         submersa ,   manifestum  ,    in   quo  versabatur,   vi- 

Becho  tse  discrimen   cerneret,  et  B.  Limbaniae,  cui  de- 

^  votus   erat ,   reminisceretur ,   ejusque    opem    im- 

ploraret;  Ecce  illa  prope   conspeota  fuit,  capil- 

lis    periclitantem   arripicns    et    leniter   ad  littus 

Irahens. 

ctcantoaMuu-      &  Joanni  cuidam,   a  Mauris  capto  et  in  carce- 

ris  libcrtuiem  rem  conjccto ,    in    memoriam   rediit    B.    Limba- 

reidit. 


runt.  Dictus  vero  Maximus,  qui  plures  viderat  pe- 
reuntes,  et  postremus  in  fragmine  navis  constiterat, 
tandem  etiam  vi  adversse  tempestatis  coactus  mari 
se  immisit :  ac  cernens  se  natando  mortem  nou 
evasurum,  B.  virg-inis  LimbaniaB  memor  factus, 
ejus  apud  Deum  pro  sua  salute  preces  efflag^ita- 
vit.  Ees  admiranda!  subito  in  tenebris  (nox  enim 
jam  advenerat)  in  oculos  ipsius  incurrit  domuncula 
lig^nea  m  cum  lumine;  cui  ille  adhaerescens,  pau- 
latim  sanus  et  incolumis  in  Httus  ejectus  fuit,  et 
postmodum  corpus  beatse  Virginis  visitatum  ve- 
nit. 

13  Eodem  anno  Aquis  Statellis  n  mulier  quse- 
dara  ,    uxor    Ottonis   Stang-a  ,  cum  fila  duceret ,  lmmsni™ 

...  .  .  .  , .     .  nervopedis  in- 

vestigmm  lmpressit  spinse  acutissimas,   qu_3  ner-  /;xa„ravi(er 
vo   pedis   infixa   tantis  illam  cruciatibus  afnicta-  cmciabat .- 
vit,   ut,   neque  medicis  neque  medicinis  ei  quid-  « 


et  mulier 


nia,  et  ejus   patrocinio  devote   se  commendavit;      quam   solatii   adferentibus ,  vehementia    dolorum 


cui  illa  subito  appnrens ,  dixit :  Noli  timere ; 
etsolutum  vinculis  deposuit  per  fenestram,  eum- 
que  incolumem  ac  securum  diraisit.  Hic  poslmo- 
dura  beneficii  raeraor  ad  ecclcsiam  S.  Thoma? 
venit,   gratias  acturus  Deo,    qui  per  sanctse   Vir- 


et  accedentibus  nervorura  convulsionibus  quasi 
emoreretur.  Tunc  vicina  qusedam ,  rerum  Ge- 
nuensium  gnara  ,  illam  exhortata  fuit  ,  ut  se 
Sanctae  comraendaret.  Quo  facto  ,  coram  omni- 
bus    illico  in  somnum  incidit  :   dein   paulo   post 


(wr,  mnotetctl 

0 


ginis   intervenientis  merita   libertatcm  ipsi  resti-  expergiscensse  a  dolorihus  omnino  liberam  compe- 

tucral.  rit  et  sanam. 
Exvisiom'cjtu       9  Qua_tlam  dicti    nmuasterii  priorissa ,  licet  in         14   Mercator   familiBe    sustentandae   onere  prae- 

virginua»,  de    \*     Limbaninm    pia  essct ,    dubitabat    tamen    de  gravatus,  domura  suam   summo    licitatori  publi-  mercatorem 

ipsius  virg'initate,   dicens :  Qui   sciraus  eam  esse  ce    vendere    decrevit,    ut   pecunia  inde    accepta  «d  spem  exti- 

viigincm?  Quadam  vice  11 1 1    dormienti    visa   est  negotiari    suamque   familiam    alere    posset.    Qui  tat'eC  deside~ 

de  pectore  suo   exire   schedula,  in   qua  legeban-  domum    auctioni   subjectam   emit,  se  pretium   e-  '""  ieipe'ei - 

tur  liaevoces:  Sancta  Limbania  vihgo  kt  mahtyb,  g.  jus    determinato   die    soluturum   pollicitus    fuit.  rat  .■ 

Expergefacta  dubitationem    suam   et    habitam  in  Cum  Mercator,  qui    in    id  cousenserat,  constitu- 

somno  visionem  palam  fecit,  et  semper  Beatae  devo-  tum    solutioni   faciendae  terapus    avide   exspecta- 

ta  permausit.  ret,   consang^uineus    uxoris   ejus  ,   cujus   doti  pe- 

10    Nobilissimam     raatronam     ex   Francia   diu  riculum  ipse  timebat,   emptori  persuasit,  ne  sta- 

tuto 


j)crversioms 
jiericulo   liba 
rut  et  paven- 
ttbus  i  cstituit 
filiutn  fugiti- 
vum. 
*  Jdem  da 
Parma 


Axtitiiliuin  ejus 
implorat  <■' 
impetrat  soror 

frntri,  CHt 
manus  fere 

ernt  iibsrisxit. 


DIE  SEXTA 
tuto  die  pecuniam  traderet.  Hinc  emptor  eam 
solvere  detrectans,  cum  moneretur  ,  bona  verba 
dabat,  neque  creditor  urgrens,  ut  in  necessitate 
sibi  succurreret,  quidquam  obtinere  poterat. 
Quamobrem  postquam  nocte  quadam  de  lecto 
surrexisset,  domum  perarobulabat,  Diabole ,  in- 
quiens,  tu  mihi  sis  auxilio,  cum  Deus  me  ad- 
juvare  nolit.  Hsec  inter  illi  Femina,  habitu  mo- 
nastico  induta  et  manu  crucem  g-estans,  in  gra- 
dibus  occurrit;  quee,  manu  ejus  fortiter  appre- 
hensa,  dixit  :  Fili,  noli  timere,  neque  in  tantam 
desperationem  te  abripi  sine.  ln  Deo  ejusque 
Matre  fiduciam  colloca,  et  juvaberis.  Mercator 
stupore  simul  et  terrore  perculsus  interrog-avit, 
qusenam  esset.  Respondit  illa  :  Sum  sancta  Lim- 
bania  virgo.  Subjunxit  alter  :  Ubi  est  ecclesia 
vestra  et  altare?  Cumque  intellexisset  esse  in 
monasterio  S.  Thoma,  seque  debere  toto  vitaj 
suffi  tempore  animam  Deo  commendatam  habere; 
rediit  in  lectum  et  placidissime  dormivit.  Postri- 
die  mane  aliquis  comparuit ,  qui  quis  fuerit, 
numquam  innotuit,  dixitque  praeconi ,  qui  do- 
mum  auctione  vendiderat  :  Ecce  eg-o  hoc  jam 
momento  promissum  domus  pretium  parata  pe- 
cunia  solvo.  Cura  ille  interim  hasreret  incertus 
animi  quid  faceret,  quod  domus  in  auctione  al- 
teri  licitatori  addicta  esset ;  en  ipse  supervenit 
illius  emptor,  qui  videns  ab  alio  offerri  ejusdem 
domus  pretium,  pudore  suffusus  statim  pecu- 
niam  debitam  mercatori  numeravit.  Hic  vero 
tiuimi  aegritudine  plurimum  relevatus  se  contulit 
ad  ecclesiam,  et  monstratis  nummis,  quid  sibi  eve- 
nisset,  palam  cuique  enarravit. 

15  Odo  di  Parma  *  ludimag-ister  filium  habe- 
bat,  qui  certa  de  causa  Genua  Cellas  o  versus 
aufug-it;  et  cum  sene  p  in  via  invento,  qui  eum 
a  semita  virtutum  omni  modo  abducere  conaba- 
tur,  iter  suum  prosecutus  est.  Patrem  discessu 
filii  moerentem  mater  hortabatur ,  ut  se  Deo  et 
beatae  virg-ini  Limbaniae  commendaret.  Cum  ille 
filium  insecutus  Vulturum  fessus  adventasset,  in 
cauponam  divertit  :  ubi  duo  juvenes,  causa  iti- 
neris  ejus  intellecta,  ultro  obtulerunt,  ad  pue- 
rum  et  senem,  qui  illum  perdere  meditabatur, 
assequendum  se  praeituros  :  qui  cum  puerum 
nacti  essent,  senex  momento  ex  oculis  evanuit. 
Patri  prsegressos  interim  juvenes  secuto  obviam 
venerunt  duo  armis  instructi ;  qui  dixerunt ,  ut 
metura  omnem  deponeret,  quod  filium  cum  duo- 
bus  juvenibus  sanum  et  salvum  vidissent.  Pater 
iter  accelerans  filium  cum  illis  reperit;  atque 
omnes  postea  ad  monasteriura  S.  Thomoe  venerunt, 
Deo  g-ratias  acturi. 

1G  Fratri  dominse  Araonae  Perona  manus  tam 
oraviter  hesa  fuit,  ut  sola  pelle  brachio  adhaere- 
ret.  Medicis  plagam  istam  mortiferara  ,  manum 
vero  procul  dubio  perditam  asserentibus ,  illa 
devote  ad  B.  LimbaniaB  patrocinium  confug-it 
pro  salute  fratris  obtinenda  :  cui  cum  nocte  qua- 
dam  assisteret,  vig-ilans  intuita  est  spectabilis 
formae  Feminam  in  habitu  monastico,  quae  dixit : 
Ilic  sanabitur;  et  confestim  cubiculo  exivit. 
Quod  illa  cernens  ancillam  somno  excitavit  et 
shnul  cum  ea  totam  domum  perlustrare  ccepit , 
nura  monialem  alicubi  conspicaretur.  Cum  nul- 
lam  inveniret,  exclamavit ,  eara,  quam  viderat , 
certo  fuisse  S.  Limbaniara.  Tribus  vero  inde 
elapsis  diebus,  frater  mortis  periculum  evasit,  at- 
que  intra  mensem  et  medium  manus  ejus  integre 
sanatafuit.  t 

17  Mulier  qusedam,   Joanna  nomrae,  duas  lia- 
bebat    filias,     quarum     altera    alteri ,    quacum 
Septembris  Tomus  II. 


SEPTEMBIUS. 


795 


nxabatur,  faciem  ab  ore  usque  ad  oculum  tanto 
vulnere  perforavit,  ut  chirurgi  affirmarent,  1». 
bam  esse  m  periculo  oculum  amittendi.  Mater 
B.  L.rabanue  apud  Deum  patrocinio  filiam  com- 
misit,  p.um  aliquod  opus  vovens,  et  trium  dierum 
spat.o  samtatem  recepit.  At  illa  votum  nuncupa- 
tum  non  solvente ,  oculus  denuo  ita  intumiit, 
ut  ch.rurg.  assererent,  iterato  filiam  versari  in 
penculo  oculum  perdendi ;  quam  proinde  mater 
vot.  non  impleti  recordata,  ruraua  B.  Lirabani* 
commendavit  cum  animo  sancte  praestandi,  quod 
voverat  :  unde  et  hajc  exaudita  et  illa  intra 
triduum  secundo  sanata  fuit.  Voto  Hberata  ma- 
ter  et  peccatum  suum  publice  confessa ,  ))eo 
gratias  eg-it;  et  deinceps  semper  SancUe  devota 
fiiit. 

18  Domina  qucedam ,  cui  nomen  Catharina, 
coram  vicario  sequeutia  juramento  asseveravit. 
Erat  ipsi  alterius  oculi  palpebra  malo  aliquo  af- 
fecta;  quo  ne  totus  oculus  operiretur,  subverita, 
ad  B.  Limbanioe,  a  qua  multa  sibi  beneficia  col- 
lata  fuisse  credebat ,  auxilium  recurrit ,  atque 
ejus  altare  adivit,  quod  plenum  rosis  invenit; 
unamque  ex  iis,  quae  de  altari  deciderant,  ac- 
ceptam  cum  fiducia  oculo  applicuit.  Cura  per 
tres  dies  eum  rosa  ista  tetigisset  et  confricuis- 
set,  in  manu  reperit  pustulam  ,  similem  grano 
cocci,  ex  oculo  delapsam  :  qui  postquam  non- 
nullas  etiam  lacrymas  emisisset,  integrte  restitutus 
est  sanitati,  quam  et  retinuit. 

19  Coram  vicario  etiam  Paulus  de  Fronti  ju- 
rejurando  interposito  ista  affiriuavit.  Navim  Mauri 
Grillo,  qua  ipse  et  alii  vehebantur,  aggreasa 
fuerat  altera  Catalanorum  q  navis,  cui  illa  vi- 
ribus  inferior  resistere  non  poterat.  Paulus  ac- 
cepto  vulnere  et  viso  periculo,  ne  a  Catalanis 
caperetur,  ad  B.  Limbaniam  confugrit  :  qua  in- 
vocata,  sociis  animi  redierunt,  seque  hostiura  ma- 
nibus  eripuerunt  :  et  licet  navis  littori  impacta 
fuerit,  omnes  tamen  salvi  evaserunt;  ille  vero  ex 
vulnere  convalnit. 

20  Quidara,  nominatus  Raphael  Lunone ,  gra- 
vissimo  morbo  correptus  et  a  medicis  derelictua, 
per  quindecim  dies  nec  cibum  nec  potum  ullnm 
sumere  potuit  :  cui  ad  extreraa  perducto  ,  non 
tamen  sensibus  alienato,  apparuit  monialis,  quss 
totum  ipsius  corpus  tetig-it ,  atque  ita  eum  al- 
locuta  fuit  :  Ag"e,  fili ,  fac  votura  B.  Limba- 
ni:e,  atque  omnibus  prsdica,  quod  illa  morbo 
te  liberaverit.  Eecit  haec  Raphael ;  nuncupato 
voto ,  pristinam  valetudinem  recuperavit ;  de 
lecto  surrexit  et  per  domum  ambulavit.  Fra- 
ter ,  qui  regrum  cum  cruce  ad  caput  decum- 
bentera  reliquerat ,  et  pannum  nigrum,  quo 
ejus  corpus  secundum  loci  consuetudinera  post 
mortem  teg"eretur ,  procuraturus  exiverat ,  re- 
versus ,  atque  ipsum  inveniens  extra  lectura , 
admiratione  constitit  stupefactus  :  cumque  fra- 
trem  iuterro<rasset ,  quomodo  surrcxisset ;  rcin 
omnem  ab  illo  edoctus  fuit.  Tum  uterque,  co- 
g-nito  miraculo,  gratias  Deo  egit.  Ifaec  dictus 
Raphael  anno  mcccxliv ,  mense  Julio ,  in  cu- 
ria   archiepiscopali    ex   maudato   vicarii    testatus 

fuit. 

Omnia  hactenus  narrata  miracula  per  dominum 
Fredericum  di  Molojruio  canonicum  et  vicarium 
archiepiscopi  ,  ad  instantiam  Joannis  Casasco , 
qui  tunc  erat  dicti  monasterii  syndicus,  exami- 
nata  et  correcta  fuerunt ;  publicumque  de  iis 
instrumentum  anno  mcccxliv  die  xix  Noverabris 
confectum  fuit  manu  Antonii  Piloso  de  sancta  Vi- 
ctoria  notarii  publici  r. 

106  21  Auno 


A  .\  v  > 
«t  mater  ft  - 
ti*  yravUer 
vutnerat*  tt 
bi$  ituUseri- 
men  om/um 
perdenil<  iui- 
daeU. 


Matum,  (fuo 
fetninanatpt- 
bratn  oculi 
afffctam  habe- 
bat,  toltit. 


«  muocaiitis 
nnrimliot- 
tium  mani- 
bus  eripit, 
7 


rt  mnribundo 
ajtparet,  qvi 

fiibilo  $nna- 
tur     miracH- 
la  ijut  amtii 
\'iinpiiru- 

bnntur. 


796 


-\.     \>OMMO. 

Periculote 
rtrrotantem 
tnira  vititne 
recreta  B. 
Umbania,  cu- 


jus  rtomim 
lacellum  e,i 

!■■■'.■.    .* 

*  tdem 
Marciani 


*  iilem  Liincel 
lottUG 


21  Anno  mcccux  venit  ad  memoratum  monaste- 
riuni,  et  coram  notario  ac  testibus  abbatissse  (erat 
haec  Margarita  da  Mare ,  notarius  vero  Raphael 
Vacca)  Petrus  Marg-iano  *  Savonensis  afBrmavit, 
sibi  in  loco  Lusitania? ,  Altavilla  dicto,  graviter  83- 
grotanti  et  amedicis  desperato,  mentis  tamen  com- 
poti,  apparuisse  monialem  in  habitu  Ordinis  S.  Be- 
nedicti  s,  sibique  dixisse  :  Nolito  timere,  quia  ex 
hocmorbonon  morieris;  at  mihi  promittito,  te,  sa- 
nitate  recuperata,  nudis  pedibus  et  linteo  panno 
indutum,  ecclesiam  meam  reverenter  aditurum  et 
ad  altare  meum  lumina  accensurum.  Dein  sibi  vi- 
sus  fuit  manu  apprehendi  et  conduci  per  planitiem 
viriditate  amcenam,  in  qua  suavissimos  cantus  au- 
divit,  atque  inter  progrediendum  dixit  :  Domina, 
mihi  ista  referenti  nemo  credet.  Tunc  illa  sig-num 
ipsi  dedit,  pectori  imponens  palmam  manus,  cujus 
formam  ei  impressam  reliquit.  Insuper  ipsi  tradidit 
pectinem  cum  funiculo  albo,  atque  alterum  pecti- 
nem  sibi  retinuit.  Quam  visionem  cum  Fratri  Petro 
ex  Ordine  S.  Francisci  enarrasset,  ex  ipso  intellexit, 
B  sibi  apparuisse  S.  Limbauiam.  IIoc  miraculum  ubi- 
que  postea  divulg-avit  Frater  Petrus  :  unde  multi 
praedictum  Petrum  Margiauo  accesserunt.visuri  si- 
g*num  manus  pectori  ejus  impressse.  Dominus  vero 
Lanzalottus  *  Pesag-no,  classis  regias  prsefectus , 
sacellum  B.  Limbaniae  nomini  exstruendum  cura- 
viW. 


ANXOTATA 


a  Unde  anonymi  setaiem  hic  expressam  didi- 
cerim,  in  Comment,  num.  3  indicavi.  In  mira- 
culis  Latine  reddendis  eam  fere,  qua  Italice  ab 
ipso  scripta  fueruntt  styli  simplicitatem  studio- 
se  reiinui ,  ut  interpretationis  fidelitas  lectori 
minus  suspecta  esset.  Si  unam  subinde  periodum 
in  duas  vet  plures,  adhibitis  aliis  interpunctio- 
nibus,diviserim,et  orationis  membra  paulo  aliter 
construxerim,  nonnultis  hinc  inde  vocibus  ad- 
jectis,  vel  suppressis ;  eo  isthsec  concitio  feci 
utt  salvis  rerum  substantia  et  adjunctis,  obscu- 
ritatem  ambiguitatemque  tollerem  aut  -  minue- 
remt  eosque,  quos  prse  ceteris  respuit  Latinus 
sermOj  defectus  evitarem. 

b  lloc  et  alia  mutta ,  quse  creduntur  de  S. 
Catharina  virgine  et  martyre,  ad  diem  25  Novem- 
bris,  quo  in  Ecclesia  cotitur,   discutientur. 

c  Anonymus  miraculorum  cotlector  nonnulla 
huc  spectantia  obseroavit,  qux  lectori  communi- 
co.  In  templo  S.  Thomse  subter  altare  sacelli , 
B.  Limbaniss  dedicati ,  sacra  hujus  ossa  asser- 
vari  ait  in  eodem  marmoreot  de  quo  hic  agiturt 
condita  momtmento.  Hoc  autem  primum  et  uni- 
cum  sepulcrum  fuisse  censett  quod  Beatse  cor- 
pus  exoeperil.  IUius  magnitudinem  his  verbis  de- 
scribit  ;  La  misura  di  esso  (sepolcro  marmoreo) 
e  di  lougrhezza  pari  4,  di  alf  p'  Vlt  di  larg-hezza 
p'  %.  Quid  significat  itlud  pari  ?  An  ita  <vi- 
tiose  scriptum  fuit  pro  piedi.,  ut  sensus  sit^ 
sepulcrum  istud  longum  esse  pedibus  4,  al- 
tum  2  ;  et  latum  2  ?  Utut  sit ,  non  satis  am- 
ptum  eraty  ut  B.  LimbaniaB  recens  defunctte  eor- 
pus  caperet,  vel  ipso  teste  anonymo,  qui  mox 
ita  prosequitur  :  Quia  vero  posset  mihi  objioi 
impossibile  esse,  nt  spatio  tam  exig-uo  integrum 
corpus  includatur;  respondeo,  illud  non  aliter 
esse  integrum  quam  in  suis  reliquiis,  existenti- 
bus  scilivet  tum  extra  tum  intra  arcam  seu  se- 
pulcrum  marmoreum  :  nam  paulo  post  manife- 


MIRACULA  B.  LIMBANI.E  VIRG.  MONIALIS. 

ste  indicat,  numquam  integrum   B.   Limbanise  D 
corpus  in  arca  ista  fuisse  depositum,  sed,  antc- 
quam  sepulturse  traderetur  t   ab   eo  separatum 
fuisse  caput,  quod  jam  a  seculo  xiii  exeunte  seor- 
sum  servabaturt  uti  constat  ex  miraculo  num. 
6  referendo.   Ut  vero  facilius  lectori  persuade- 
rety  arcam  itlam,  hitmani  corporis   non  capa- 
cem,    in   qua  ipsius   setate  B.   Limbanije  ossa 
quiescebant,  unam  eamdemque  esse  cum  eat  in 
qua  Beata  se  velle  sepeliri  abbatissx  revelarat ; 
ad  singutarem  Dei  providentiam  recurrit,  qui 
votuerit  divisionem  capitis  a  reliquis  membris, 
priusquam  hsec  in  dicta  arca  collocarentur,  ut  in 
beata  sua  Virgine  duobus  in  locis  honoraretur. 
Quomodo  autem  divisionem  istam  Deus  e/fecerit, 
an  carnem  sacri  corporis  citius  in  cineres  redi- 
gendo,  an  vero  hominum  voluntates  ita  dispo- 
nendo,   ut   caput   a  corpore  nondum  corrupto 
absciderint,  non  explicat  anonymus.  At  id  non 
est,  quod   ab  ipso  factum  fuisse   vellem.    Pro- 
ducere   debuisset    idonese   auctoritatis   testimo- 
nium,  quo  prudenti  fide  dignam  redderet  rem 
alioqui  tam  difficulter  crcdibilem,  qitalis  est  sepa- 
ratio  capitis  B.  Limbaniaea  reliqito  corpore,  intra 
breve  iltud  tempus  facta,  quod  inter  ejxts  mortem  E 
et  sepullitram  medium  fuit.  Separationem  istam 
sohtm  excogitasse  videtur ,   ut  declinaret   vim 
argumenti,  quod  ipse  sibi  objecerat.  Argumenti 
autem  consequens  erat,  vel  ut  monumentum  mar- 
moreum ,  hominis  recens   mortxti   corpori   ca- 
piendo  inidoneum,  in  quo  mtatc  anonymi  beatas 
Virginis  ossa  jacebant ,    et   forte    etiam   nunc 
jacent,  diversum  sit  ab  eot  in  quo  illa  corpus 
suitm  deponi  velle  abbatissce  revelavit;  vet  t  si 
idem  sit ,    ut  Beata   non  statim  post    mortem 
suam ,  sed  diu  postea ,  cum  jam  virginei  cor- 
poris   caro    consumpta  esset ,  abbatissx  appa- 
ruerit  et  monumentitm  istud  indicarit,  ut  ipsius 
ossa  ex  loco  primse  sepulturse  in  illud  transfer- 
rentur.  Hinc  utterius   infertur  primo ,  ut  duo 
proxime  sequentia  miracutat  quse  anonymus  cum 
iis  adjunctis  narrat,  acsi  facta  fuissent  arte  pri- 
mam  B.  Limbaniaj  sepulturam,  eo  tempore  conti- 
gerint,  quo  ossa  in  dictum  monumentum  trans- 
posita  fuere  .-  secundo  ut,  licet  in  fine  numeri 
20  dicantur  omnia  prsecedentia  miracula  aucto- 
ritate  archiepiscopi  Genuensis  examinata  et  cor- 
recta  fuisse,  in  publicum  tamen  instrumentum,    y 
quod  ibidem.de  iis  anno  1344  confectum  esse  as- 
seritur  t  tria  priora  miracula  eo   modo  relata 
non  fuerint,  qito  ab  anony?no  proponitntur .  Con- 
seqitentias  hasce  concedas  oportet,  nisi  negare 
malis,  monumentum  marmoreum,  in  quo  anony* 
mi  tempore  B.  LimbaniEe  ossa  quiescebant,  idem 
cum  eo  fuisse,  quod  abbatissse  fuerat  revelatum. 
Sed  sive  idem  fuerit,  sive  diversum ;  id  interim 
teneo ,   donec   contrarium    evincatur ,    Beatam 
prima  vice  fuisse  depositam  in  sepulcro,  quod 
totitm  ejus  corpus  continere  potuerit,  et  caput 
ab  itlo  postea  fuisse  separatum,  cum  sacra  ossa 
recognoscerentur  vel  in  arcam  decentiorem  trans- 
ferrentur. 

d  Non  in  fossa  seu  spelunca,  quse  viventi  B. 
LinibanijB  virtutum  palsestra  fuit,  sed  extra  il- 
lam  hic  statui  videtur  locus,  qxti  Beatse  seputcro 
ponendo  apiabatur ,  et  in  quo  unus  ex  opera- 
riis  iltam  contemnens  divinitus  punitus  fuit. 
Hic  enim  ex  isto  loco  ad  fossam  venisse  narra- 
tur  et  in  ea  liberatum  fuisse  poena,  quam  incur- 
rerat.  Licet  Vanninus  cap.  19  eeque  manifeste 
insinuet,  operarium  istum  curn  aliis  extra 
dictam  fossam  seputturse  locum  prseparasse;  ta- 

men 


DI.E  SEXTA 
A  men  cap.  22  diserte  affirmat ,  moniales  sepul- 
crum  marmoreum  ,  quod  hic  num.  i  divinitus 

inventum  fuisse  narratur,  collocasse  sub  eccle- 
fia  S.  Thom»  ad  manum  dexteram  altaris  ma- 
jons  illoipso  in  loco,  ubi  spelunca  erat ,  q,ue 
ejns  (  B.  Limbani»  J  habitaculum  fuit.  Sicut 
anonymus,  ita  et  Vanninus  sepulcrum  istud  pri- 
mum  fuisse  ait,  quod  Beatx  corpus  receperit. 
Non  tamen  cum  anonymo  illud  tam  arctum  fuis- 
se  adstruit,  ut  virginea  membra  non  nisi  capi- 
te  ab  eis  separato  capere  potuerit  :  nam  post 
verba  relata  sacri  depositi  recognitionem  factam 
esse  scribit  ,  et  in  ea  caput  a  reliquo  corpore 
fuisse  disjunctum.  Supponit  itaque  ,  integrum 
BeaLv  corpus  in  sepulcro  positum  fuisse.  Si  in 
nulla  re  abberret  Vanninus,  dicendum  est  primo 
operamum  illum  fodisse  terram  in  memorata  spe- 
lunca;  postquam  divinitus  punitus  erat  ea  exi- 
tnsse,  etad  eamdem  rediisse,  ut  poena  sibi  in~ 
flicta  hberaretur  :  secundo  geminam  fuisse  ar- 
cam  marmoream ,  atteram  majorem,  in  qua 
stahmpost  mortemsuam  Beata  deposita  est  •  al- 
teram  mmorem,  quae  integrum  corpus  nondum 
B  incineres  dissolutum  continere  non  poterat,  et 
in  qua  anomjmi  setate  sacra  illius  ossa  custodie- 
bantur.  Dixi,  si  in  nulla  re  aberret  Vanninus  ■ 
nam  imprimis  indubitanter  affirmare  non  ausim 
anonymum  nostrum  in  eo  prtecise  falli,  quod 
Beatam  ad  sua  usque  tempora  in  uno  eodemque 
monumento  marmoreo  quievisse  censeat.  Seque- 
las,  quze  ex  hac  sententia  fluunt,  proposui  in 
prsecedente  annotatione.  Incertum  etiam  est,  an 
B.  Limbania  primo  sepulta  fuerit  in  fossa,  in 
qua  usque  ad  mortem  delituit.  Facile  concesse- 
ro  ,  si  ita  lubeat ,  anno  1294,  quo  Beatse  ca- 
put ,  ut  num.  5  videbitur ,  in  ecclesia  monia- 
lium  S.  Thomge  publice  honorabatur,  reliquum 
ejuscorpus  arcse  marmorese  inclusum  in  fossa 
ista  jacuisse  et  in  veneratione  habitum  fuisse ; 
sed  unde  certo  didicit  Vanninus,  nullam  transla- 
tionem  prtecessisse  ? 

e  De  beatce  Virginis  cultu,  occasione  insignis 
hujus  miraculi  promoto  t  plura  habes  in  Com- 
ment.  num.  xi. 

f  Vanninus  hic  sequentia  subjungit  :  Atque 
hinc  originem  traxit  consuetudo ;  quae  etiam 
<_:  nuncviget,  infirmis  dandi  vinum  S.  Limbanise , 
ut  vocatur  :  quod ,  postquam  Beatae  caput  eo 
ablutum  fuit,  a  sacerdote  benedictum  et  in  g-os- 
sipio,  quod  idem  sacrum  caput  attig-erit,  aagris 
oblatum  seepius  hisce  gustantibus  integram  vale- 
tudinem  restituit  :  nec  modo  inter  Christianoa , 
sed  etiam  in  partibus  infidelium  mirabiles  istius 
vini  effectus  in  febri  ,  praecipue  tertiana  ,  labo- 
rantibus  quotidie  conspiciuntur.  Ita  ille  Italice, 
cujus  verba  Latina  feci. 

g  Improprie ;  quia  scilicet  innocens  corpus 
suum  voluntario  martyrio  affecit,  dum  pectine 
ferreo  illud  cruciavit,  atque  atiis  modis  afflixit. 
Qualis  fuerit  iste  pecten,  dictum  est  post  Vitam 
in  annotatione  ad  lit  e. 

h  Hoc  et  sequens  miraculum  Vanninus  anno 
Mcccsxxviii  contigisse  ait. 

i  Hanc  urbem,  in  Occidentali  ora  Ligustica 
sitam,  satis  notam  suppono.  Ejus  portus  anno 
1523  obstructus  fuit  a  Genuensibus,  ut  Jacobus 
Bonfadius  in  eorum  Annalibus  testatur. 

k  Vanninus  ltatice  pro  Masino,  ut  habet  ano- 
nymus ,  Massimino  ,  id  est ,  pro  Maximo  Ma- 
ximinum  posuit.  Alias  lectiones  in  nominibus 
propriis  variantes  in  margine  vel  sequentibus  an- 
notationibus  reperies. 


SEPTKMIJKIS.  7 

l&tfn  Ilispania  ad  mare  Mediterraneum,  in  A.  A, 
Omenali  parte  regni  Granatensis,  haud  ita  pro- 
cut  Almerxa.  Ab  Hispanis  vocatur  el  cabo  deV 

n  Urbs  est  episcopalis  sub  archiepiscopo  Me- 
dtolanmsi ,  m  dueatu  Moniis-ferrati  ad  Bor- 
mxamfluviumsita;  qux  vulgari  nomine  Acqui 
vocitatur.  H 

o  Pagusestin  ora  Ligustica  Savona  distans 
tnbus  milharibus  Italicis,  Genuam  versus  VuK 
turum,  mdigenis  Voltri,  quod  mox  occurret  oppi- 
dum  mantimum  est  inter  dictas  urbes  jacens  ■ 
secl  mutto  vicinius  est  Genuee. 

p  Vanninus  eum  diabolum  credidit,  senis  for- 
mam  ementitum,  idque  ideo  haud  dubie,  quia  po- 
stea  narratur  subito  ex  oculis  evanuisse. 

q  Catatanos  inter  et  Genuenses  acriter  mari 
bellatum  fuit  anno  1331  et  quatuor  sequentibus 
uti  videre  est  apud  Vbertum  Folietam  in  Histo- 
na  Genuensium.  Potuit  tunc  contingere  benefici- 
um,quodhic  B.  Lambanlis  adscribitur. 

r  Archiepiscopus  Genuensis,  cujus  auctoritate  ' 
hxcanno  1844  facto  fuerunt,  erat  Jacobus  de  S 
\ictoria  ex  Ordine  S.  Augustini.  Ejus  vicarius 
hic  cognominatur  di  Molognio  et  syndicus  mona- 
steni  S  Thomce  Casasco  :  at  Vanninus  in  proce- 
miopag.  3  di  Molonffo  et  di  Casasco  scripsit. 

sHabitum  Benedictinnum,  in  quoK  Limbania 
hic  ajiparuissenarratur,  sitentio  prxterit  Vanni- 
nus ;  Margaritam  vero  da  Mare,  de  qua  initio 
hujus  numeri  fit  mentio,  uti  etiam  alias  moyxaste- 
rn  S.  Thomxprxfectas,  qux  in  Vita  et  duobus 
pnmis  miraculis  abbatissae  vocantur,  itle  prioris- 
sas  dumtaxat  appettat.  Sed  in  fine  Commentarii 
prxvii  sufpcienter  probatum  fuit,  monasterium 
iilud  ante  annum  1509  abbatiam  fuisse  et  in  hac 
B.  Limbaniam  sub  regula  S.  Benedicti  vitam  mo- 
nasticam  egisse  :  unde  consequitur,  ut  supremam 
illius  pr&fecturam  non  gesserint,  qu&  supra  in 
miraculis  num.  3^6  relatis  priorissEe  dicuntur. 

t  Vide  iterum  Comment.  num.  13. 


HMf,. 


CAPUT II 


Miracula  et  beneficia  recentiora  a. 


p 


Quidam  uxorem  duxerat  B.  Limbania;  tam  imptdu,  .,* 
devotam  ,  ut  ad  ecclesiam  S.  Thoma? ,  in  ««tortft- 
qua  corpus  ejus  jacet ,  singulis  diebus  tenderet  Jm"fl0m'- 
et  apud  ejusdem  sepulcrum  preces  funderet.  Ma- 
ritus,  sive  quod  ob  pulcram  juvenis  uxoris  for- 
mam  zelotypus  esset  ,  sive  etiam  quod  parum 
religionis  haberet  ,  id  saepius  ipsi  prohibuerat; 
at  frustra.  Nullo  modo  poterat  illa  dimoveri  a 
pio  instituto ,  omnem  operam  curamque  in  eo 
ponens ,  ut  ejus  ,  quam  tanta  pietate  colebat , 
sepulcmm  visitaret ;  quod  si  propter  mariti  pra?. 
sentiam  aliquando  non  adiret ,  ejus  a  domo  ab- 
sentiae  occasionem  nacta ,  justum  ac  honestum 
dcsiderium  suum  implebat.  Ubi  hoc  rescivit  ma- 
ritus ,  mortem  minatus  fuit  conjugi ,  si  idem 
facere   perg-eret  :  quse  tamen  solitum  pium  opus 

Meo 


,\    tomi  »**. 


Prxviis  uppu- 
ritionibus,  C&- 
nobium  S. 
Thomx  $ervat 
ab  imoli  niiit 
militum,  ur- 
bnn  diripien- 

tium, 


ei  UliUM  prio- 

riux  hydropi' 
xi  gmviier 
*<poianti, 
h 


79S 

ideo  non  iutermisit.  Tanta  erat  ejus  in 
fiduoia  ,  ttt  per  gloriosae  Sanctae  merita  se  ab 
omni  perioulo  liberandam  speraret.  Forte  conti- 
ffit,  ttt  maritu.s  neg-otiorum  causa  domo  fuerit 
egressus.;  at  cito  reversus,  nec  conjugem  inve- 
niens,  suspicabatur  id,  quod  erat,  scilicet  eam 
exivisse  ad  ecclesiam  S.  Tbomse  :  quaproptcr  a 
daemone  instigatus,  pugiouem  sumpsit,  velociter 
ad  ecclesiam  cucurrit ,  et  uxorem  apud  Sanctae 
sepulcrum  in  oratione  inventam  eapillis  arnpuit; 
cumque  eam  confodere  vellet,  jamque  bracbium 
ad  percutiendum  attolleret ,  pugionem  divim- 
tus  teneri  sensit.  Unde  animi  dolore  compunctus 
a  Deo  veniam  petiit  et  auxilium  a  B.  Limbania; 
erga  quam  uxori  reconciliatus  deinceps  pie  sem- 
per  affectua  fuit. 

23  Anno  mdxxii  ,  ultima  die  Maii  S.  Petro- 
nfflffi  sacra ,  Genuse  tumultu  bellico  ,  terrore 
et  luctu  omnia  perstrepebant ,  Hispanis  urbem 
occupatam  diripientibus  ;  qui  etiam  monasteriis 
tam    religiosorum  quam  sacrarum  virg-inum  non 

"  parcebant.  Eadem  illa  die  P.  F.  Urbanus  da  Lu- 
zara,  Ordiuis  Eremitarum  S.  Aug'ustini,  vir  bo- 
nre  sanctaeque  vitae  et  confessarius  monialium  S. 
Thomai  in  sacello  B.  Limbauiae,  cui  erat  de- 
votissimus  ,    oratiooi  vacabat  :  in  qua  Religiosas 

B  suse  curae  commissas  illius  patrocinio  enixe  com- 
mendavit,  obsecrans,  ut  earum  in  tam  manife- 
sto  periculo  couservatiouem  a  Domino  dcpre- 
caretur.  Inter  orandum  Pater  Urbanus  sanctam 
Dei  virginem  Limbaniam  videt  ,  splendidissima 
luce  circuindatam.  Quibus  verbis  Sancta  ipsum 
affata  fuerit  ,  ignoratur.  Ei  tamen  revelavit  , 
quod  futurum  eratj  scilicet  monasterium  S.  Tbo- 
mae  nulla  molestia  afficiendum  :  cujus  rei  veri- 
tatem  evidenter  confirmavit  eventus.  Dietus  Pa- 
ter  visioue  ista  recreatus  ad  rcverendam  Soro- 
remJustinam  Doria  tunc  monasterii  istius  prio- 
rissam  venit,  eamde  facta  sibi  apparitione  cer- 
tiorem  fecit ,  ac  bono  animo  esse  jussit,  effe- 
oitque  ,  ut  nulla  amplius  monialium  fugeret  ad  ' 
altt;rum  coenobium  ejusdem  Ordinis  S.  Augusti- 
ni,  Monialium  paupcrum  S.  Silvestri  nuncnpa- 
tum ;  quo  aliquse  jam  inde  migrarant.  Adve- 
nieus  deinde  bostilis  militum  turma  nibil  vi  ex- 
torsit ,  solummodo  petens  cibum  aliquem  et 
potum  ad  corpora  reficienda  sibi  ex  cbaritate  do- 

r;  nari.  Cumqne  militibus  viuum  ,  caseus  et  panis 
largiter  data  fuissent ,  a  monasterio  S.  Thomse, 
nullura  aliud  damnum  nec  quidquam  injuriae  pas- 
so,  contcnti  disccsserunt.  Ad  moniales,  quae  in- 
de  ad  cuenobium  S.  Silvestri  transierant,  etsi  ea- 
rum  pudicitia  atteutata  non  fuerit  (  id  enim  per 
Dei  gratiam  nullis  relig'iosis  virg-inibus  accidit ;) 
spectatrices  tamen  fuerunt  aliarum  injuriarum , 
quae  non  sineaccerbissimo  doloris  sensu  aspici  po- 
terant.  Postea  ad  proprium  monasterium,  ubi  a 
militibus  uihil  insolenter  commissum  fuerat,  re- 
versee,  cum  ceteris,  quas  ibi  manserant,  Sororibus 
Deo  gratias  eg-erunt  de  beueficio  ,  per  gloriosae 
Sauctse  merita  collato. 

24.  Rcvereuda  Soror  Justina  Doria ,  priorissa 
monasterii  S.  Thomae  b  ,  diu  hydropisi  labo- 
rarat ,  et  vi  ingraveseentis  morbi  in  discrimen 
vitai  adducta  erat  :  quapropter  apud  ipsam  vigi- 
lias  agcbat  una  ex  Sororibus ,  qua3  ab  ea  num- 
quam  discedebat.  Istud  cbaritatis  officium  etiam 
aliae  per  vices  pra^stabant  :  omnes  enim  mori- 
turam  credebant.  Postquam  fflgra  S.  Limbaniam, 
quam  summa  pietate  colebat ,  et  a  qua  plurima 
acceperat  beneficia,  ardcntissimis  precibus  invo* 
carat;  ecce    nocturno   tempore,   cum    dicta    So- 


MIRACULA  B.  LIMBANLE  VIRG.  MONIALIS. 

Deum      ror  ei    sola  adesset,  vidit  gloriosam  sanctam  De! 


atque  alteri 
moribundo 
inteyram  sct- 


Limbaniam  ad  se  venientem  in  nube  lucidissima  : 
ad  cujus  totam  infirmam  obtegentis  aspectum 
Soror,  qufe  vigilabat,  in  genua  procubuit  ,  exi- 
stimans  illam  e  vita  excedere.  At  contranum  eve- 
nit  [  nam  aegra  se  mane  magna  aquae  copia  exo- 
neratam  ,  ab  omni  morboliberam,  recteque  valen- 
tem  reperit  j  et  ad  multos  deinde  annos  vitam 
produxit. 

25  Dominus  Joannes    Baptista  Saoli  *  ,   nobi- 
lis  Genuensis,  Cariniani  c  in  domo   sua   decum- 
bebat    febri    pestilente    tam    graviter  segrotans  ,  nttu'lem  red 
ut  a  medicis  depositus  et  extrema  unctione  post  dit. 
aliorum    Sacrameutorum    susceptionem    munitus  ^'"''IUS 
esset,    atque    omnem   loquelam  amisisset.   Mori-  '  c 
bundo  assistebatreverendus  Pater  E.  Sebastianus, 
conventus    S.    Jacobi    in  Cariniano,  Ordinis  EF. 
Eremitarum   S.  Augustini  :   qui  cura  nocte  solus 
adesset  infirmo ,   aqparuit  buic   in  habitu  mona- 

stico    gloriosa    sancta    Dei    Limbania  ,    dicens   : 
Quomodo  vales,   Joannes  Baptista  ?   Qui  respon- 
dit;   0  dilecta    Mater  !    maximis   crucior    dolori- 
bus.  Tum  illa   :   Ne    dubita,    non    amplius  male 
te  habebis ;   et  pallio    suo  a?grum    operiens  eva- 
nuit.    Confessarius ,    etsi    visionem    non    observa-  $ 
rat,   quia  tamen  illum    loquentem  audierat,  do- 
minam   Aloysam    ejus    conjugem    advocavit.   Cui 
cubiculum  ingressae  dixit  maritus  :    O  Aloysia  ! 
sanus  factus  sum  :  nam  me  visitavit  nostra  Ma- 
ter    Soror  Justina    monasterii    S.   Thoma? ,    asse- 
ruitque,   quod   non    amplius  sim  male  me  habi- 
turus;   et  re  vera  me  modo  bene  valere  sentio. 
At  deinde   intelligens  sibi  apparuisse   S.   Limba- 
niam,  perque  bujus  merita  pristinse  se  valetudi- 
ni  restitutum    esse  ,  Deo  gratias  acturus   ad  mo- 
nasterium  S.  Thomae   venit  simul   cum  sua   con- 
juge,  quee  in  accepti  beneficii  memoriam  ibi  obtulit 
vestem  sericam  cocco  tinctam  :   et  ambo  semper 
Sanctae  devoti  fuerunt. 

26  Pemina    quaedaru   summa   veneratione  glo-  oieo  in  sui 
riosam  S.  Limbaniam     prosequebatur.    Inter  alia  honoromab- 
pietatis  opera  ad  lampadem  ,  quae    apud    Sanctae  sumf}t0        > 
sepulcrum  erat ,    assidue   oleum  ferebat ,    ita  ut 
illa  numquam  esset  sine  lumine.  Accidit,  ut  ma- 
ritus  quartarium  olei   emerit,    atque  intra  breve 

tempus  absumptum  deprehenderit  :  nam  conjux 
non  cessarat  piam  inde  donationem  facere.  Quod 
ubi  ex  malevolorum  relatione  cognovit  maritus ,  F 
vas  inspecturus  ivit ;  at  in  loco  consueto  illud 
non  rcperiens ,  severa  objurgatione  uxorem  in- 
cessere  cogitabat.  Tum  ipsa  visura  abiit ,  et  vas 
oleo  plenum  invenit :  unde maritus  mitig-atus  fuit,  et 
ea,  qua  conjux,  devotione  lampadi  oleum,  quamdiu 
vixit,  suppeditavit. 

27  Soror  Maria  Mag-dalena  Giovo  ,  monia-  Apparet  »w- 
lis  professa  monasterii  S.  Thomae ,  mense  Ja-  nfaKdMum- 
nuario    anni    mdxcii  ,     adversa    valetudine    adeo  benttexPer'~ 

.  culoso  morbo, 

lnhrmabatur  ,  ut  esset  m  summo  vitae  discrimi-  (/lu-  depeiutur, 
ne.  Sero  vespere  ,  ut  quiete  aliqua  frueretur, 
sola  relicta  fuerat  cum  comite  ;  quae  dum  lon- 
go  ei  inserviendi  labore  fatigata  in  vicino  lecto 
nonnihil  quiescebat,  dictae  infirmae  vigilanti  ap- 
paruit  iugens  splendor  ,  qui  accrescens  propius 
ad  eam  accedebat.  In  medio  clarissimte  istius 
lucis  erat  sancta  Dei  virgo  Limbania  ,  cui  fervi- 
dis  precibus  se  commendarat.  Ubi  infirma  illam 
conspexit,  subito  se  supra  lectum  erig-ens  non 
sine  multis  lacrymis  dixit  :  Unde  mibi  tanta  gra- 
tia ,  ut  tu  g-loriosa  Sancta  me  invisum  venias. 
Tunc  S.  Limbania  illam  tangens  ita  respondit  : 
Nihil  timeas;  ac  paulatim  ex  oculis  abscessit. 
Post  hanc   apparitionem    aegra    sudorem   emisit ; 

morbique 


um  impletur 

substituit. 


DIE  SEXTA  BEFTEMBBIfi. 

morbiquc  gravitate  ita  levata  fuit,ut  postridie  mane 

accedeus  medicus  extra  periculum  illam  judicaret : 

quaeintrabrevissimum  tempus  integree  valetudini 

restituta  fuit.  H&c  omnia,  sicuti  modo  relata  sunt, 

dicta  Soror  Maria  Magdalena  Giovo  uarravit  coram 

reverenda  Matre  Sorore  Mari  Felice  Doria ,  tunc      amplius    timendum    censeret.    Firma    va  eTudTne 

pnonssa  ccenobn   S.  Thom*,  et  coram  R.  P.  Ma-      brevissimo    tempore    recuperata      venit   ad  mo 

thseo  Aste  ejusdem  coeuobii  curato  et  aliis  moniali-      nasterium  S.   Thomae 


7JJ9 
curara  gerant »  et  circumspectiores  sint  in  dan-  A.  kwonm 
dis  meis  reliquiis;  nimia  enim  confidentia  id 
faciunt  :  unde  in  periculum  veniunt  illas  amit- 
tendi.  His  dictis,  visio  cessavit,  et  segraex  mor- 
bo  ita  recreata   fuit 


H  puerocxco, 
cuivitui  resti- 
tuitur. 


B 


Liberut  mu- 
tiercm  malo, 
quod  mumil- 
lam  invascrat, 


utqne  ulterum, 
cui  videndam 
86   prxbuerat, 
morbo  gru- 
vissimo, 


bus. 

28  Puer,  qui  ex  malo  quodam  oculorum  caecita- 
tem  contraxerat,  audiens  beneficia  opem  S.  Limba- 
nise  virg-inis  implorantibus  a  Deo  praestita,  qui  in 
Sanctis  suis  mirabilem  et  g-loriosum  se  ostendit; 
huc  Genuam  venire  constituit :  ubi  sing-ulis  diebus, 
qunntumcumque  ceeeus  esset ,  optimo  quo  poterat 
modo,  S.Limbaniaesepulcrumin  monasterio  S.Tho- 
mae  invisebat,  in  oratione  sua  cum  simplicitate  di- 
cere  solitus  :  Saucta  Limbania ,  meos  mihi  oculos 
redde.  Puero  in  pia  ista  accessione  ad  Beataesepul- 
crum  et  oratione  perseveranti ,  cum  in  ecclesia 
quodam  mane  solus  esset ,  conspiciendam  se  ob- 
tulit  S.  Limbania ,  quae  oculos  ejus  tangens , 
dixit  :  Lauda  Deum ,  quia  visum  recepisti.  Tum 
ille  raox  exclamare  ccepit  :  Eg-o  video  ;  uam  S. 
Limbania  mihi  visum  reddidit :  cujus  miniculi  fa- 
ma  pcr  totam  civitatem  Genuensem  divulgata 
fuit  d. 

29  Blanca  Torre,  conjux  Joannis  della  Torre , 
xxvn  Aprilis  anni  mdliii  sequens  beneficium  a 
beata  Limbauia  acceptum  juramento  confirma- 
vit.  Postquam  filiam ,  cui  Eelicis  nomen  impo- 
situm  fuit ,  dicto  mense  et  auno  Blanca  pepe- 
rerat,  sinistra  ejus  mamilla  tam  gravi  malo 
afliciebatur ,  ut  eam  amputare  necesse  esset  : 
jam  enim  ulcus  in  ea  nascebatur.  In  his  consti- 
tuta  angustiis  ad  Dei  virgiuem  Limbaniam  et 
B.  Ug-ouem  confug-it,  fervida  prece  eos  ita  invo- 
cans  :  O  Sancta  Dei ,  uti  cseco  visum  restituisti, 
ita  et  mamillae  meae  sanitatem  restitue.  Tu  ve- 
ro  S.  Ugo,  fac  ut  inde  iac  effluat,  quemadmo- 
dura  aqua  manat  ex  tuo  fonte  e.  Eadem  illa 
nocte  se  tangi  sensit ,  sibique  dici  audivit ,  ut 
omnera  metum  deponeret.  Tunc  lumen,  quod 
videbatur  exstingui,  clarius  exarsit  :  statimque 
mamilla ,  malo  depulso  ,  lac  effundere  ccepit. 
Maue  sanata  mulier  ad  Sanctae  sepulcrum  venit 
et  g-ratiarum  actionem  Deo  persolvit.  Erat  tum 
terapcris  monasterii  S.  Thomae  parochus  R.  P. 
raagister  Yincentius  Montemerlo  Dertonensis,  et 
priorissa  reverenda  Mater  Soror  Linibania  Spi- 
nola. 

30  Felix  Pouti ,  conjux  Joannis  Baptistae 
Ponti ,  anno  mdxciv  ,  die  ix  Septembris ,  Genuae 
in  mariti  sui  asdibus  ex  periculosissimo  morbo 
decumbeus  ,  S.  Linibania?  vovit ,  se,  si  conva- 
lesceret,  sepulcrum  ejus  in  ecclesia  S.  Thomae 
visitaturam.  Eadem  nocte  Sancta  ei  in  visione 
apparuit ,  iug-euti  splendore  refulg-ens ,  hisque 
illarn  verbis  fuit  allocuta  :  Quando  sana  eris , 
ibis  ad  monasterium  S.  Thomae ,  et  eflicies ,  ut 
ad  portam  feratur  caput  meum  ,  quod  devote 
amplecteris,  quia  petitum  beneficium  accepisti. 
Ad  hssc  respondit  infirma  :  0  benedicta  Sancta 
Dei,  moniales  istam  mihi   g-ratiam  praestare   no 


ut  votum  et  quae  Sancta 
ipsi  mjunxerat,  impleret.  Cumque  visa  et  au- 
dita  narrasset,  et  quod  desiderarat,  obtinuis.-et ; 
de  sanitate  per  Sanctam  impetrata  Deo  gratias 
egit. 

31  Soror   Paula    Felix  di  Xegro ,  filia   "Nicolai  d*mquema- 
di  Negro,  monialis  professa  in  monasterio  S   Tho-  niaUmvehc- 


mse    anno 


menltjnmu 


mdxcv,  mense  Julio ,  quodam  die  brachiidc 
babbatlu  vespere  orationi  vacabat  in  choro,  quem-  nfru*. 
admodum  in  relig-iosis  familiis,  antequam  eatur 
cubitum ,  pie  fieri  consuevit.  Inter  orandum 
brachium  ejusdexterum  dolor  invasit  vehementis- 
simus.  Ad  cubiculum  reversa  in  lectum  se  recepit, 
multum  tegumenti  sibi  insterni  jubens,  quod  ex 
frigrore  se  malum  istud  contraxisse  putaret  Sed 
calore  nihilo  remissior  fiebat  dolor  ,  imo  magis 
intendebatur ,  adeo  ut  membrorum  convulsiones  E 
sibi  timeret.  Cum  raedia  nox  advenisset,  vocuvit 
Sororem  Ang-elam  Mariam  ,  in  altero  ejusdem 
cubiculi  lecto  quiescentem ,  eique  gravissimum  , 
quo  cruciabatur,  dolorem  indicavit.  Surrexit  illa  , 
et  flexis  genibus  Deum  precata  fuit;  dein  hoc 
consilium  dedit  :  Parum  gossipii,  quod  S.  Limba- 
nite  reliquias  attigit ,  brachio  affecto  applicuisse 
juvabit.  Postquam  aliquid  ex  isto  g-ossipio  et 
pane  benedicto  S.  Nicolai  f  in  forrna  crncis  bra-  f 

chio  cum  fiducia  fuisset  impositnm,  et  infirma 
animo  votum  fecisset ,  sc ,  si  sanaretnr  ,  obla- 
turam  brachium  argenteum,  curaturamque  ut  ad 
Sanctee  altare  Sacrum  unum  celebraretur  ; 
statim  in  somnura  incidit ,  et  mane  omnino 
sanata  ,  quod  voverat ,  perfecit.  Hsec  dicta  So- 
ror  Paula  Eelix  R.  P.  raagistro  Mathaeo  Aste 
curato  ecclesiae  S.  Thomse  et  aliis  Sororibus  ro- 
g-ata  narravit. 

AXNOTATA. 

a  Miraculis,  quae  cap.  i  dedi,  in  Ms.  Iialico 
anonymi  subjicilur :  Appendix  aliarum  gratiarum 
a  B.  Limbania  pra^stitaium  variis  persouis,  e  y 
quibus  aliqua^  etiamnum  vivuut  in  prsesente 
monasterio  S.  Thoma^.  His  verbis  indicantur 
Maria  Magdaiena  Giovo  et  Paula  Felix  di 
Negro ,  monialis  ejusdem  ccenobii  ,  qua> itm 
prior  anno  1592  periculoso  morbo,  altera  anno 
1595  gravissimis  brachii  doloribus  ope  B.  Lim- 
baniffl  liberata  fuit.  Utrumque  beneficium  num. 
27  et  31  invenies.  Faciltime  fieri  potuit,  ul  mo- 
nialis  illse  vixerint,  dum  anonymus  BeaUe  mi- 
racula  et  beneficia  coltegit :  id  enim  non  serius 
quam  seculo  xvii  ineunte  fecit,  ut  alibi  dictum 
fuit.  Incertum  mihi  est ,  an  benefieia,  quse  in 
hoc  capite  num.  22  et  20  narrantur,  post  an- 
num  1509  contigerint ,  quo  aenobium  S.  Tkomx 
moniales  Augustinianae  incolere  cwperunt  : 
contigisse  tamen  suspicor ,  cum  cetera  omnia 


lent    ouia     cum    laica   sim ,    eum    favorem  non     posteriora  sint ;  quemadmodum  patet  ex  tempo 


mereor.  Tuuc  Sancta  -reposuit  :  Ito  et  vocato 
Matrem  Sororem  Mariam  Eelicem,  quse  prio- 
rissa  est,  et  dicito  ipsi  meo  nomiue,  ut  tibi 
gratiam  illam  concedat ;  quod  et  faciet.  Insu- 
per  eam  moneto ,  ut  molestias ,  quibus  affligi- 
tur,  patienter  ferat,   at    moniales   majorem   mei 


rum  notis  aliisque  adjunctis  in  corum  rdatione 
expressis. 

b  Ex  numero  prsecedente  certum  est,  Justi- 
nam  Doria  ex  Ordine  S.  Augustini  anno  1522 
prxfuisse  monasterio  S.  Tkomse  ;  undecognosct- 
tur  non  modo  hoc,  sed  etiam  sequens  miracu- 

lum, 


SiiO 


MIRACULA  B.  LIMBANI^  VIRG.  MONIALIS. 

e  Invocatur  hic  S 


\.  taotmio.  iton,  in  quo  ejusdem  Justinx  fit  mentio,  accidisse 
post  annum  1509,  quo  monasterium  islud  Augu- 
stinianis  monialibus  traditum  fuit, 

c  Olim  Geniuv  suberbium  erat ,  quod  Uber- 
tus  Folieta  in  Historia  Genuensium  anno  1327 
moenibus  inclusum  fuisse  scribit  :  ccenobium 
vero  S.  Thomec,  quod  olim  etiam  suburbanum 
erat,  intra  urbem  receptum  fuisse  ait  anno  cir- 
citerlWl.  Coenobium  istud  ab  Occidentali ,  at 
Carinianum  (incolis  Carigfnano )  ab  Orientali 
parte  urbi  Genuensi  adjunctum  fuit. 

d  Hoc  miraculum  accidisse  post  dictum  an- 
num  1509,  eruitur  ex  eo,  quod  in  sequentis  bene- 
ficii,  anno  \5h$juramento  confirmati,  narratione 
illius,  tamquam  rez  haud  ita  diupreeteritse,  men- 
tio  fiat. 


Ugo ,  queni  Martyrolo- 
gium  Genuense  anno  1640  excusum  ad  8  Octo- 
bris  ita  celebrat :  Genuae  depositio  S.  Ugonis  con- 
fessoris  ex  ordine  Equitum  Hierosolymitanorum , 
qui  apud  ecclesiam  S.  Joaunis  pium  hospitalita- 
tis  offieium  erg-a  pauperes  exercuit :  de  quo  illud 
celebre  traditur,  quod  velut  alter  Moyses  ex  petra 
aquam  signo  Crucis  eduxerit :  quae  hodie  etiam  S. 
Ugonis  nomine  perenniter  fluens ,  lang"uores  pel- 
lendi  virtutem  retinet. 

f  Plurima  miracula,  quse  Deus  operatus  fuit 
adusumpanis  benedicti.  qui S .  Nicolai  de  Tolen- 
tino  agnominatur,  dabuntur  ad  diem  10  Septem- 
bris,  quo  sanctus  ille  colitur. 


D 


AtCTOflK 

J.S. 


APPENDIX 

AD  DIEM  IV  SEPTEMBRIS  IN  PRjETERMISSIS 


E 


i\fi  moria 
Qirbertiab- 


Venerabilis  Girbertus  abbas  memoratur  in  coenobio  S.  Wandregisili  sive  Fontanellensi  apud 
Castellanum  in  Addendis  et  corrigendis  ad  hunc  diem  pag.  979.  Idem  tomo  5  Galliee  Chri- 
stiance  Sammarthanorum  pag.  910  inter  abbates  Fontanellenses  recenseiur  cum  titulo  Sancti,  et 
cum  Beati  titulo  in  Gallia  Christiana  recusa  tom.  xi  col  178,  ubi  Gilbertus  _aut  Girbertus  nomi- 
natur ,  apud  Sammarthanos  Gubertus.  Mabillonius  in  Actis  Sanctorum  Benedictinorum  Sec.  6 
part.  i  plures  Venerabiles  simul  commemorat ,  interque  eos  pag.  362  et  sequentibus  Girbertum 
abbalem  Fontanellensem ,  qui  in  Epitaphio  ibirecitato  dicitur  obiisse  die  iv  Septembris.  Cultu 
publico carere  venerabilem  Girbertum ,  indicat  Mabiltonius  hisverbis :  Sancti  titulo  donatus  passim  oc- 
currit  apud  auctores,  potissimum  recentiores  :  nullo  tamen  Officio  publico  colitur  apud  nostros  Fon- 
tanellenses.  Memoratur  in  Appendice  Martyrologrii  Benedictini  ab  Hugone  Menardo  editi,  et  inBucelini 
3\ienolog;io  die  viii  Februarii.  Gesia  et  Epitaphium  ibidem  consuli  poterunt. 


INDEX 


I  N  DEX      H  ISTORICUS 

IN  TOMUM  II  SEPTEMBRJS 


Aaron  frater  S.  Moysis  legislatoris  6e,8bc, 
9d^27b,31cdef,32de,33adef,34a 
35  d  e  f,  36  a  b,  37  a  b  c  d,  38  b  e,  40  a  f,  41  f, 
42  c,  43  b  c  d  f,  45  a  b,  46  e,  47  a,  48  a  c,  49  b  52 
c  d,  55  a,  56  d,  60  f,  61  a,  62  a  b,  66  c,  67  a  70  b 
71  d,  73  c,  74  d,  75,  76  a  b  e  f,  80  b  e,  82  f,  83  a  b 
e  f,  84  a  c  d  e,  85  a,  87  e  f,  93  a  b  c,  95  c,  96  d  f, 
97  a,  99def,  lOOabef,  101  a  b  c,  102  d  e  f,  103 
a  b  c  d,  104  e  f,  105  a  b  c  d,  106  a  b,  108  e  f,  109  a, 
167  d,  171  b,  175  e  f,  176  e.  Consecratur  pontifex 
81  d,  82  a  b,  87.  Offert  primitias  82  d  e,  87  d, 
Moritur  109  e  f,  110  a,  112  a. 
t  Abdas  martyr  sub  Sapore  Persarum  rege  529 

ab 

Abderames  Saracenorum  dux  632  a 

Abel  abbas  subscriptus  legitur  chartee  donationis 

S.  Audomari  567  b,  569  b 

Abiron  contra  Moysem  et  Aaronem  rebellis  divi- 

nituspunitus  99  d  e  f ,  100  ab  c  d,  103  e  f,  104 

abcde,  105  e  f 

Abiu  ftlius  Aaronis  74  d,  75  a  b  e.  Consecratur 

sacerdos   81  d.   Offert  primitias  et  divinitus 

morte  punitur  82  d  e  f,  87  e 

Abraham  patriarcha  8  b,  51  f,  52  a,  56  d,  157  e, 

158  c,  161  c,  162  a 
Abuzacus  dux  755  d,  756  d  e 

t  Acharius  episcopus  Noviomensis  554  e,  561  c, 

591  d,  592  f,  606,  607  b 
t  Acharius  invocatur  inter  Sanctos  Auxitiatores 

731  b 
Achaz  rex  Juda  659  b 

t  Achilleus  martyr  4S9  f,  490  a  b,  499  a,  500  a  b  f, 

501  ab 
Achiman  filius  Enac  94  e,  95  a  b  c  d  e  f 

t  Acontus  vel  Acontius  martyr  Portuensis  526  e  f 
Adala  Arnulfi  Flandriee  comitis  uxor57S  e,  624 d, 

626  a  b  c 

Adalardus  abbas  Sithiensis         581  f,  582  a,  619  c 

Adalardus  monachus  subscripsit  privilegio  S.Fol- 

quini  episcopi  Morinensis  572  e 

Adalbaldus    subscripsit    traditioni   Adroaldinee 

560  d 
Adalbero  episcopus  Augustanus  718  a  e,  719  e, 

720  c  d  e,  733  c 

Adalbero  I,  episcopus  Metensis  7^3  d 

t  Adalbertus  (postmodum  archiepiscopus  Magde- 

burgensis)  ad  convertendos   Russos    mittitur 

v  e  f,  vi  a 
Adalbertus  dux  Aiemannise  257  e  f,  258  a  b  d  e 
Adaldagus  episcopus  v  f 

Adalhamus  abbas  monasterii  S.  Afrse  701  d 

Adalolfus  abbas  Sithiensis  553  d 

Adam  creatur  157  b  e 

Addila  fitia  S.  Idx  259  f 

Addo  avus  S.  Zacharige  fitii  Barachia  656  b 

t  Adelardus  abbas  Corbiensis  258  a  f 

Adelberga  (Ava)  prima  abbatissa  monialium  S. 


Mauriprope  Virdunum  223  ef 

Adelgerus  episcopus  Augustanus  719  d  e 

Adelheida  Zutphanise  comitissa  272  c 

Adelica  conjux  Henrici  I  Anglix  regis  695  d 

t  Adleyda  S.  Lupi,  Bergomatium  ducis   uxor 

perperam  cottocatur  sub  finern  seculi  111  et  ini- 

tium  iv,   231  e,   232,   233,   234,  235,  236  c. 

Sed  coltocanda  videtur  secido  vm ,  236  c  d  e 

237  a  b  c  d  e,  238  a  b,   239  d,  2i0  b,  242  b! 

.   .  _  .  246  a  b  c 

t  Adnanus  martyr  ,--.  ,  - 

Adrianus  I  Papa  683  d 

Adrianus  imperator  181  c  e,  185  d  f,  186  abe, 

510  f,  524  e,  548  e 

Adnanus  proconsut  Hellesponti         663  e,  666  a  d 

Adroaldus  fundator  abbatix  Sithiensis  55S  c  d, 

559  a  et  seqq.,  560  a  b  et  seqq.,  561  b  et  seqq.,562 

b,  563  d,564ad,  587  a  e,  591  c,  592  e  f,  60  j    f, 

606  a 
t  ^gidius  abbas  (553  d 

-Egidius  aLeodio  monachus  Aureee  vallis        202  c 
-Egyptii  ptagis  divinitus  affecti  33  f,  34  a  c,  37 

a  b  c  d  e,  38    d  e   f,   39  d  e  f,  40  a,  43  b 
d  e  f,  44  a  b  c  d  e,  46  e  f,  48  d  e  f,  49 ,   50  a  b, 

lTlcde 
.Ethiope.s  betlo  ^gyptios  superant  17  a.  Vim 

tur  a  S.  Moyse  \ ; }  \  s 

_£thiopes  ad  unitatem  Ecciesise  redudi        xxiv  b 
t  Afra  martyr  745  ^  743  a 

Agar,  uxoris  Abrahami,  posteri  22  b 

t  Agatha  virgo  martyr  321  a  b,  325  b,  385  d,434  b  f 
t  Agaton  martyr  4  a 

Agenulfus  episcopus  Gabalitanus  subscripsit  con- 
cilio  Pontigoneyisi  253  a 

t  Agericus  episcopus  Virdunensis  221  b,222  a  b  c 

def,  223  a,  224  af 

t  Aggasus propheta  3  d,  655  b,  656  c  d  e 

t  Agilulfus  abbas  martyr  cum  Sociis  486  e  f 

t  Agilus  abbas  Resbacensis      6SS  cd,  689  e,  690  d 

Aginus  episcopus  Bergomatium  240  a 

Agliata  (Andreas  Vespasiani)  senator  Panoi^mita- 

nus  348  d  e,  387  a 

Agliata  et   Paruta  (Franciscus)   princeps   Viltx 

FranchcV,  prsctor  Panormitanus  386  a 

Agliata  (Gaspar)  senator  Panormitanus        3S6  a 

Agliata  (Joannes)  Baro  Sotoenti,  Senator  Panor- 

mitanus  383  b 

Agliata  (Marianus  et  Spatafora)  senator  Panor- 

mitanus  u^4  f,  3S6  d 

Agnericus.  Vide  Chagnericus  pater  S.  Chagnoaldi 

episcopi  Laudunensis 
t  Agncs  virgo  mariyr  434  b  f 

Agnes  Bavaruv  ducissa  779  e,  7S1  d 

Agnetrudis  soror  S.  Farw  abbatissse  6S9  d  e,  693  e 
Agnifilus  (Amicus) episcopus  Aquitanus  et  S.  R.E. 
Cardinaiis  471  c,  472  d 

Aguoaldus  pater  S.  Agiti  abbatis  Resbacensis  689  e 

Agolphus 


INDEX  HISTOHIUUS 


Ago\y>\iuspresbyter  suscripsit  traditioni  Adroal- 

dinm  560  d 

Agostiui  (P.  Josephus)  Societatis  Jesu         399  e  f 

Agricola  episcopus  Gabalitanus  subscripsit  conci- 

lio  Remensi  235  a 

t  Aidanus  episeopus  Lindisfamensis  695  a,  696  d  f 

697  b,  698  a,  699  bc 
Airardus  archiepiscopus  Ausciensis  633  a  d 

Aistulphus  Longobardorum  rex  20!)  c 

Alag-na  (P.  JosephusJ  Societatis  Jesu  380  a,410  d  e 

f,411a 

Alarinus  episcopus  Albensis  675  a 

Albericus  episcopus  Comensis  54-2  b 

Albericus  Marsorum  episcopus  504  d 

Albericus  scriptor  Vitse  S.  Aspreni  179  c  d  e 

Albero  episcopus  Virdunensis  225  d 

t  AXbertus  patronus  urbis  Drepanensis  in  Sicilia 

359  d 
t  Albuinus  episcopus  Brixinensis  527  d  f 

Albuquerquius  dux  (Fernandez  de  la  Cueva)  pro- 

rex  Sicilix  345  d,  348  d,  386  b 

Aldcnburgius  (Engelhardus)  vir  nobilis  in  dicecesi 

Eystadiensi  779  a  b  c 

t  Mdrlcus  episcopus  Cenomanensis  783  c 


Alegambe  Societalis  Jesu 


371  f 


Alelmus  secundus  abbas  Aquincinctinus  487  f 
t  Alexander  episcopus  Hierosolymitanus  martyr 

667  e 
t  Alexander  martyr  Lugdunensis  198  f 

t  Alexander  martyr   231  f,   232  c,  233  b,  235 

c  d  f,  236  a  b  d,   £37  aef,   239  e,  240  a  e  f , 

243  f,   24i  a  b  c  d   e  f,  245  b  c,  246  c  de, 

249  b 
+  Alexander  Papa  martyr  672  f 

Alexander  II  Papa  275  e 

Alexander  III  Papa  xix  a  b,  320  b 

Alexander  IV  Papa,  xxi  a  b,  297  c  d,  416  c,  417  e  f, 

41Sbetseqq.,  419  ab  c,  420  ae  f,  421  a  b,  422  a 

et  seqq.,423  a  etseqq.424c,429  d,  430  a,  431  a  c  d, 
433  d,  439  d  f,  440  c  d,  442  e,  444  a,  502  a 
Alexander  VI  Papa  xxv  c,  xxvi  c 

Alexander  VII  Papa  350  f,  351  a  b,  353  a 

Alexander  VIII  Papa  486  a 

Alexauder  magnus  Lituaniee  dux,  deinde  Polonise 

rex  xxv  c,  xxvi  a 

Alexander  Sev evus  imperator  519  ad,  525b 

Alexander    Sigismundus    episcopus   Augustanus 

723  c 
Alex&nu' erWtou&us  Lithuania?  dux  Catholicus  xxii 

e  f,  xxiii  a 
klexhis  patriarcha  Constantinopolitanus  Catholi- 

cus  xvi a 

Alexius  metropolita  Russorum,  an  Sanctus  sit? 

xxi  f,  xxn  a  b  c  d 
Alexius  Comnenus  imperator  Grsecorum  xvmc 
Alfridus  abbas  S.  Vidmari  582  c,  583  e 

t  Aloe  episc.  confessor  4  e 

t  Alphius  martyr,  patronus  Leontinorum  in  Sici- 

lia  •  364  f,  r.OOf 

AlphoDSUS  Aragonise  rex  instat  apud  Ponlificem 

pro  canonizatione  S.  Rosse  Viterbiensis  432  e 
Alphonsusa  secretis  Cardinali  Alphonso  Carillio 

460  b  c,  461 e 
Alterius  (Angelus)  episcopus  Sutrinus  432  a,  442  c, 

444  e 
Altimannus  (Minnius)  Thuscise  olim  provincialis, 

Ordinis  S.  Francisci  654  c 

t  Alto  abbas  Alhnonasteriensis  486  c 

Amalbertus  monachus  subscripsit  privilegio  S. 

Folquini  Morinensis  episcopi  572  e 

AmaleciUe  66  c  d  e  ,  69  d  e  f ,   70  ,    71   a  b  c, 


09  ab,  164  a,  172  bc 
Amalfridus  vir  illustris  monasterium  Hunulcurl 

S.  Bertino  subjicit  575  b  c  d  e 

Amanatus  (Jacobus)  Papiensis,  S.  R.  E.  Cardina- 

Us  788bcdef,  789  b 

t  Amandus  episcopus  Trajectensis  574  e 

t  Amator  episcopus  Augustodunensis  196  c 

Amatus  Ordinis  S.  Francisci  654  d  e 

t  Ambrosius  quid  senserit  de  divina  essentia  a  S. 

Moysevisa  149c/!f 

Ambrosius  episcopus  Bergomatium  240  b  c  d,  248 

c,250bcdef 
Ambrosius  filius  illegitimus  Barnabonis  Medio- 

lanensium  ducis  "^  d  * 

Amenophus  idem,  qui  Pharao  10  e 

Amalancharius  episcopussubscriptus  legitur  char- 

tm  donationis  S.  Audomari  567  b,  569  e 

Ammianus  Marcellinus  historicus  201  d  e 

Ammiel  explorator  Chanaan        9i  de,  95  a  b  c  d 

e  f,  96  b  c 

Ammon  martyr  4>  a 

AmmonitEe  114  f,  115  a  e,  116  b,  118  a 

Ammonius  episc.  conf  dicitur  fuisse   magister 

Origenis  5  a 

Amonius  martyr  4  a 

Amorrhsci   99    b ,  115  c  d  e  ,   116    a    b    c ,    117 

b  c  d  e  f,  11«  b  c,    133  d  .   136   b  ,   159    a, 

164  a 
Amos  propheta  657  e 

t  Ampelius  episcopus  722 

t  Ampelius  651  cf 

Amram  pater  S.  Moysis  legislatoris  8  b  c  d,  9  a  b, 

c  d  e  f 
Anabaptistoe  hseretici  502  d 

Ananus  pontifex  Judseorum  660  e 

t  Anastasius  martyr  654  e 

Anastasius  IV  Papa  501  e 

t  Anatolius  episcopus  2  e 

Kn&xa  goras  physicus  15  f 

Anaximander  physicus  15  f 

Anaximenes  physicus  15  f 

t  Andeolus  martyr  670  d  f 

t  Ano\rediS apostolus  Russis  prasdicasse  perhibetur 

1  f,  11  a 
Andreas  laicus  Ordinis  S.  Francisci  664  d 

t  Andronici  corpus  Veronse  676  f 

Andronicus  imperator,  Grsecanici  schismatis  re- 

novator  xxi  c 

Anectarus  episcopus  Suessio^iensis  544  c 

Angelramnus  episcopus  Metensis  782  f,  783  d  e, 

784  b  e 
Angelus  mulier  sub  veste  virili  anachoretis  322 

bcd,  381  c 
Aniciorum  familia  663  d,  6(55  d 

Anna  Austriaca  regina  Francise  224  e,  370  a 

Anna  Constantini  et  Basilii  imperatorum  soror 

conjux  Vladimiri,  Russite  ducis  vn  b  et  seqq., 

vin  a  b  d  e,  xi  b 
Anna  Jaroslai  Russise  ducis  filia,  uxor  Henrici  I 

Galliarum  regis  xvn  d 

Anna  mater  S.  Samuelis  prophetse  159  f 

Anna  virgo  Ordinis  Carmelitarum  654  c 

Anotus  vicecomes  dux  copiarum  Barnabonis  Me- 

diolanensium  ducis  648  e 

t  kuseu&riusepiscopus  Hamburgensis  717  e 

Ansegrisus  archiepiscopus  Senonensis  669  b  c  d 
Anselraus  episcopus  Fulginatensis  501  e 

Anselmus  abbas  Garstensis  653  e 

t  Ansovinus  episcopus  Camerinensis  495  d  e 

Antichristus  146ef,147abc 

Antipater  episcopus  Rhosi  1 1  a  b 

t  Antonius  II  patriarcha    Constantinopolitanus 

xv 


IN  TOMUM  II  SBPTBMBRTS. 


Antomus  III  cognomento  Studlta,  patriarThlcln 
^anUnopolitanusCatholicus  „7a  STa 

Antomo  (  4  adm.  P.  Marcus  a  8. )  DeZitorae 
neraUs  Ordinis  B.  M.  V.  de  UerclZm  IX 

Antonius  Hungarua  Carmelitat  martyr  5  a 

tyerconfessor  J  1* 

^prcefectusprxtorii  *,* 

Apuleins  martyr  ™ 

Arad  rex  Chananxus  ab  Israelitis  devictus  111 
.        ,  cdef,  112abcd,  113f  114  a 

Ares  [Franciscus  )  «mafor  Panormitanus]  386  b 
Arian,  Wzc*  077  C;  678  a  et  seqq.,  679  a  et  seqq 

iszr1  Aredius  **"*"■  F^^6i8? " 

Armeni  atf  unionem  Ecclesim  reducti  Xxiv  b 

Arnulfus  Lotharingim  rex  221  e,  et  Germanm 

rex,  postmodum  imperator  256  c,  267  b,  2(i9  d, 

a       ir      x.  ?20e,  733b.etseaa' 

Arnulfus  Ftandrise  comes  578  d  e,  582  d,  624  £ 

Arnulfus  episcopus  Bergomensis  647    d  e  f '  648 

Arnulfus  episcopus  Metensis  ln\ 

Art^nus  gentilisvetus  historicus  multa  de"s 
Moyselegislatotvscripsit.fabtf 

10d,16d,17cd,18abcde,19ad,  24  a,  29 d 

...  ,  36def,40f,50cde 

t  Aselus  martyr  rt,„ 

Aspremont  (  Henricus  d> )  episcopus  Virdunensis 

*  a  «    ~  223  cde 

t  Aspren  per  S.  Petrum  apostolum  sanatus  177  f, 
178aetseqq  ,179cdef,  180a  de 
Asso  episcopus  Atrebatensis  552  f  5S3  a 

Astyag-es  rex  Medorum  g55  a  b 

Atalia  abbatissa  S.  Stephani  Argentorati  258  b  c  d 
Atinla  Balduinilnsulani,  Flandrim  comitis  uxor 

5S2d,5S3d,  621  e 
Athalaricus  Gothorum  rex  495  c  5^3  c 

Athanag-ildus  Hispaniaram  rex  '  740  b 

Mhene&ms  vireruditus  ad  convertendos  Russos 

missus  11 

t  Attala  abbas  Bobiensis  702  e 

Atto  I  episcopus  Bergomensis  646  c 

Atto  episcopus  Virdanensis  221  b 

Attola  episcopus  Laudunensis  693  e 

Aubertus  clericus  ecclesuv  S.  Audomari        583  e 
Audebertus  subscriptus  legitur  chartee  donationis 
S.  Audomari  537  ^ 

Audeg-arius  fundator  monasterii  Campodunensis 

750  d 

Audobertus  episcopus  subscriptus  legitur  chartse 

donationis  S.  Audomari  567  b,  5G9  e 

t  Audochius  martyr  670  e,  671  b 

t  Audoenus  episcopus  Rotomagensis  543  c,  545  a  b 

c,  546  b  c  d  e,  547  b  c 
t  Audomarus  Morinorum  episcopus  550  a  b,  551 
e  f,  552  a,  556  e  f,  557  b  f,  558  c  d  e  f,  559 
a  et  seqq.,  560  a  b  d  e  f ,  561  b  f,  562  b  e  f,  563 
f,  564 b  de,  565  cetseqq.,566  a  et  seqq.,  567  a 
et  seqq.,  508  aet  seqq.,  569  aet  seqq.,  570  bd  ef, 
571  a  e,  572  c  d,  573  e,  582  d  e  f,  583  a,  586  b  c  f , 
587  a  et  seqq.,  589  a  d,  590  f,  591  a  b  c  f,  592  f,  593 
a,  605  e  f,  606  a,  607  f,  608  a,  609  d  e,  610  a  d, 

613  d,  619  c,  621  b 
t  Augustalis  martyr  654  e 

t  Augustini  sententia  de  divina  essentia  a  S:  Moy- 
se  visa  147  d  e  f,  148  a  b  c  d  e  f,  149  a 


Aurelianus  imperator  668  f,  669  a  b,  670  c  d  e  f,  671 
Aurelianuawjowsuc  <?   m,     a  b  c  e  f,  672  a  b  c  d  f 

virginepost  inventionem  corporis  2Kfi  p 

-^mmaabbatissa  monlsterii  HunnZ 

t  Austregisilus   archiepiscopus  Bituric^il'^ 

Austria  ( Andreas  ab)S.R.E.  Cardinalis  et  eti 

scopus  Constantiensis  722  h 

t  Autbertus  episcopus  Cameracensis  69*  1 

Autiernus  discipulus  S.  Columbani  703  b  c  d  c! 

Autlandus  abbas  Sithiensis  ™  *'  7%*0  5 

t  Auxilia  virgo  martyr 

Auxiliatores  Sancti  7ai     . 

101  a  b  c 


se  visa 

Avitns  episcopus  Viennensis 
Septembris  Tomus  II. 


189  a 


B 

Tjabenstuber  (Ludovicus)  Benedictinus   Etta- 

Ulensis  vulgavit  Vitam  et  Miracula  S.  Maqni 
ahbails  702  c  759  e 

Babonus  subscripsit  traditioni  Adroaldinm  '  500  d 

Babylas  magister  cum  octoginta  quatuor  Pueris 
vinsimititeridem  est  cum  S.  Babyla  episcopo 
Antiocheno  \h^ 

Uaduradus  episcopus  Paterbornensis  717  e 

Bainus  episcopus  Morinensist  idem  verisimiliter 
cum  Bagiuo  567b,  569  b  cde,  613  d 

Balaam  hariolus  118  e  f,  119  a  b  c  d  e  f,  120  a  b  c  d 
ef,  121  a  b  c  de  f,  122  bcdef,  123  a  b  c  d  e  f 
124abcdef,125  a  b  c  d  e,  130  d,  176d,  177  d! 
Occiditur  128a  c 

Balac  rex  Moabitarum  118  d  e  f,  119  d  e~  120 
c  d  e  f,  121  a  b  c  e,  122  a  b  c  d  e  f,  123 
a  b  c  d  e,   \U  h  c  d    e  f,   125   a  b  c,  131  c, 

176  d,  177  d 
Balaces,  Vide  Balac 

Balduinus  Calvus  Flandriee  comes  577  d 

Balduinus  Insulanus  Flandriae  comes  582  b,  583  c 
Balduinus  Taruannensis  clericus  683  c 

Ballo  et  SoUimz  [  Josephus  Antonius )  senator  Pa- 
normitanus  .x; ,, 

Balneoreg-iensium  litterm  demiraculis  S.  Rosce 
Viterbiensis  4:32  c  d 

t  Bnndaridu*  episcopus  Suessionensis  541  cd,  547 

f,548bc,  549  a 
Barachias^a^er  S.  Zacharuv prophctcc  656  b,  6&7 

bd,  fioSaf 

t  Barbara-  translatio  5  e.  Invocatur  inter  SanctOS 

Auxiliatores  73ib 

Barberinus  [Antonius  )  S.  R.  E.  Cardinalis  350a  d 

Bardas    Pliocas    invasor  imperii  Grtvcorum  vm 

a  bc 
t  Bamnbas  apostolus  23i  b 

t  Bartholomaaus  apostolus  an  Russos  converterit 

11  a 
Bartholomseus  episcopus  Electensist  legatus  Apo- 
stolicus  ad  ducem  Lituanise  xxi  e 

t  Basilii  sententia  de  divina  essentia  a  S.  Moyse 
visa  1 1!)  b  c 

Basilissa  uxorS.Eudoxii  martyris  513  c,  516  a  b  c 
Basilius  I  Scamandrcnus  patriarcha  Constantino- 
politanus  Catholicus  xiva,  xvr  a 

Basilius<?£  Constantinus  imperatores  Gr&corum 
vii  b  c  e,  viii  a  b  d,  x  f,  xiv  c 
Basilius  episcopus   Seleucide  dicitur  scripsisse 
Acta  S.  Theclse  6G3  b 

Basilius  Macedo  Grtecorum  imperator  11  e  f,  111  f, 

107  iv c 


INDEX  HISTOKICUS 


iv  c  d  e,  v  a,  xin  b 
Bassura  episcopus  civitatis  Messale  martyr  651  b 
Bastaobio  episcopus  martyr  654  b 

Bastalongo  episcopus  marlyr  6o4t  b 

Bazan  (  Ferdinandus  de  )  archiepiscopus  Panor- 
mitanus  290  e  f,  291  a  b  c,  353  f,  354  a  b 


Beatrix  Rogerii  Sicilia?  regisconjux 
Beelpheg-or  idolum  Moabitarum 


804  f 

125  f,  126  a 

257  e,  258  a 

Bcini  sanctimonialis  in  monasterio  Haconos  697 

f,  69S  a  b  c 

Beheramus.   Vide  Vararanes  V  Persarum  rex 
Belisarius  dux  militum  subJustiniano  imperatore 

682  ad 

Bellarminus  S.  R.  E.  Cardinalis  790  a 

Belhitius  {Aurelius )  rector  paroecialis  S.  Michae- 

lis  in  dicecesi  Feretrana  211  e,  212  e 

Bellutius  (Julianus)  capitaneus  reipubticee  San- 

Marinensis  *^  " 

Belluzzi   [Aleocander)  nobilis   San-Marinensis, 

scripsit  Commentarium  de  gestis  S.  Marini 

diaconi  210abc 

tBenedicti  patriarchm  retiquise  724  d 

Benedicti  ( P.   Lucas)    Ordinis    S.    Francisci, 

orator  Viterbiensium  pro  impetranda  S.  Rosas 

canonizatione  431  a  et  seqq.  Syndicus  in  ejus- 

dem  Sanctse  processu  432  b,  442  b  et  seqq., 

444  c 
Benedietus  VI  Papa  722  d 

Benedictus  XIII  Papa,  xxvn  e,  289  f,  348  a,  353  b, 

415  b,  127  b,  430  de 
Benedictus  XIV  352  d,  419  a 

Benedietus  XIII  antipapa  4-61  d 

Bencdictusmufte?*  anachoretis.  Vide  Ang-elus. 
Benedictus  I  abbas  Fuessensis  726  e,  764  b 

Benedictus  abbas  Fuessensis  seculo  xviii,   727  c 

df 
Benedictus  abbas  Sithiensis  584  e 

Benedictus  Florentinus  Ordinis  S,  Francisci  654  d 
t  Benjamin  diaconus,  martyr  in  Perside       529  a 

b  c  d  e 
Benjamin  monachus  Sithiensis  594  b  c  d  e 

t  Benig*nus  martyr  670  d,  671  b 

t  Benignus  225  c 

t  Benitius  ( Philippus )    Ordinis    Servorum  B. 

M.  V.  483  c  d 

t  Benuingi  corpus  Magdeburgi  504  e 

Berarius  miles  subscripsit  privitegio  S.  Folquini 

Morinensis  episcopi  572  e 

Beraudus  episcopus  Furconiensis  501  e 

Berchtoldus  Prior  monasterii  Augustiniani  pro- 

pe  Ralisponam  779  c  df 

Berhardus  episcopus  Virdunensis  -  221  e,  222  a 
Beringerus  fundator  abbatias  Sorethame  731  c  d 
t  Berini  episcopi  Dorcestriensis  in  Anglia  trans- 

latio  6  e 

t  Bernnrdus  quid  senserit  de  divina  essentia  a  S. 

Moyse  visa  150  a  b 

Bermirdus  episcopus  Albensis  675  b  d 

Bernardus  septimus  episcopus  Mindensis    653  f, 

654  a 
Bernardus  abbas,  legatus  Apostoticus  ad  ducem 

LituanieS  xxi  e 

Bernardus  comes,  frater  Pippini  regis  257  e  f,  258 

acd  ef,  259  bf 
Bernardus  Prior  S.  Orientii,  postmodum  archie- 

piscopus  Toletanus  631  f 

Bernarius  monachus  Corbejensis  258  a  f 

Berno  abbas  Ctuniacensis  647  c  d 

Berta  seu  Bertrada  Pippini  Brevis  vidua  757  a 
Bertefridus  subscriptus  tegitur  chartx  donationis 

S.  Audomari  567  b,  509  e 


Bertirerus  sacellanus  S.  Idm  vidiuv  262  d  e  f,  263 

b  df 

ftertharius  presbyter  Virdunensis  scripsit  brevem 

historiam  Episcoporum  Virdunensium  221  b  e, 

222  a,  225  de 

t  Bertinus  filius  Waldeberti  comitis,  monachus 

Sithiensis  574  a  b  c.  Ejuscorpus  Audomaropoli 

621  d 

Bertolino   (P.Andreas)  clericus  regidaris,  scri- 

psit  qucedam  miracula  S.  Rosaliw  40S  e 

Bertrannus  ( Martinus)  laicus  Ordinis  S.  Fran- 

cisci  654  d 

Beseleel  peritus  artifex  tabernacidum  fmderis 

ejusque  sacram  supellectilem  elaboravit  Sl  a  b, 

Bessarion  S.  R.  E.  Cardinalis  JSHcamus,  episcopus 

Tusculanus  432  a,  442  b,  444  e 

Bitius  (Marinus)  canonicus  Arbetisis,  reliquias 

S.  Marini  transferri  curat  '214  b  c  d 

Bladlmevis  filius  Jaroslai,  Russixducis        xvn  d 
t  Blandina  martyr  191  a 

Blnscus  ( Didacus)  senator  Panormitanus     381  f 
t  Blasius    invocatur  inter  Sanctos  Auxiliatores 

731  b 
Boae  horrenda?  magnitudinis  dracones  746  c  d, 

74Sbc,  749bcde 
Hobolenusa£&as  Bobiensis  702  e 

Bog-aert  ( R.  adm    D.  Joannes  Gerlacus  vanden) 

Ordinis  Prasmonstralensis  374  c  d 

Bohemi  a  fide  Catholica  desciscunt  xxiv  b 

Boleslaus  I  Polonize  dux  xi  c  d,  636  f,   637  a  c  d, 
63S  a  b  c,  639  a,  643  a  f,  644  d 
Boleslaus  II,  xvni  b 

Boleslaus  Swidrigello  princeps  Russus         xxin  c 
Bonacolti    (Simon)  senator   Panormitanus  348 

de,  387  a 
Bonellus   (Camillus)  protonotarius  Apostolicus 

San-Marinensis  211  e 

Bonettus  (Marinus)   archipresbyter  San-Mari- 

nensis  211  a  c  d  e  f,  213  d 

BongioTno(Joa7inesBaptista)  protonotarius  Apo- 

stolicus  377  b 

Bong-iorno  (Petrus)  senator  Panormitanus  383  e 
t  Bonifacius  episcopus  Moguntinus  712  d  e,   713 

df 
t  Bonifacius  Papa  I  5  e 

t  Bonifacius  IV  3  c 

Bononia  ( Simon )  archiepiscopus  Panormitanus 

304  b 
Bonucci    (P.   Antonius  Maria)  Societatis  Jesu 

missionarius  in  Brasiiia  378  f 

Bonzy  (  Clemens  de  )  episcopus  Biterrensis  370  a 
Borgias  (  Alphonsus  )  S   R.  E.  Cardinalis  Valen- 

tinus,  postmodum  Callistus  lllPapa  445  c,  467 

e  f,  468  c 
Borgias  (  Petrus  Ludovicus  )  capitaneus  sanctse 

Sedis  et  provincise  Patrimonii  gubernator  432 

bc 
t  Borisus  princeps  Russus  i  b   d,  ix  d,   xn  b  f, 

xvi  f 

Bosco  (  Franciscus  del)  dux  Misitmetis,prsetor 

Panormitanus  383  e 

Bosco  (  Josephus  de  )  senator  Panormitanus  383 

e,  395  f,  396  a  b 
Bo-so  episcopus  Constantiensis  711  c    d,   745  c 

747  d 

Bouhier  coyisiliarius  Divionensis  193  d 

Bovo  abbas  Sithiensis  550  f,  551  a  b,  552  d  e,  553 

e,  554  a,  582  b  c,  5S3  c  d,  604  b,  614  a  et  seqq., 

615  a  b  c,  617  a  ct  seqq.,  618  a  et  seqq.,  619  f,  620 

e  f,  621  c 
Boussanus  ( Petrus )  transtulit  corpus  S.  Fronti- 

niani 


IN  TOMUM 
niani  martyris 

Bracislaus  fiUus  Vladimiri  Russix  ducis    636  c! 

Bradanoeus  socius  S.   Winnoci  573  c  d  tVil 
Quadanocus.  Kiae 

i^MUa  UlUStris  ^Politana  229  b  c 
iirancatms  ( Franciscus  Maria)   S.  R.E.   Car- 

dinalis,  episcopus  Viierbiensis  430  b  cd 

Brancatms  (  Raynaldus)  Cardinalis  229  c 

BrancifortifMcofaw*  «««fcs,  princeps  Leon- 

fortis  ,  prsetor  Panormitanus  m  f 

P^n^/Amor,'can*  «cc^'  **  ^iaw  a  <?^0- 

Brunaccius   (R.  p   Dominicus)  Societatis  Tsft 
perpromnctamRomanam  prxpositus  provin- 

Brunechildis  Francorum  regina  187  f,  690  ^ 
R   .       ■  _,  691d>  ™5a,738ef,  740  b  c  d 

BuJgan  quando  et  a  quibus  ad  fidem  conversi 

Buonajuto    (  Josephus  )  senator  Panormitanus 

Burbone  ( Petrus  de )  f£df 

t  Burg-undofara  abbatissa.  Vide  Fara. 
t  Burgundofaro  episcopus  Meldensis.    Vide  Faro 
Bussiffnanus  (Jf,Hatf  Awpeft*;  capitaneus  rei- 
publicse  San-Marinensis  213  b 

Buttunerius   f  /\rfrMS  ;    Mnaft)r    pawo/7mtow 

386  b 


/^aath  ayw5  S.Moysis  legislatoris  Sb 

^Caathitharum  ministeria  84  d  e  f  90  a 

Cascilia  con>#  Guitietmi  Meschines  Coupldndise 

domini  ,.n- 

,-,  .  09o  c 

Oajetanus  (Ccesar)  marchio  Sortini ,  prsetor  Pa- 

normitanus  3§6  b 

Cajetanus  ( P.  Octavius  )  Societatis  Jesu,  scripsit 

Vitam  S.  Rosatisevirginis  ante  corporis  inven- 

tionern  279a  bcd,  280  e,  380d 

Caiuccius  (Georgius)  abbas  Congregationis  Mon- 

tis  Otiveti  412  ^ 

Caladrinus  (Philippus)  episcopus  Bononiensis , 

S.  R.  F.  Cardinalis  788  b  c  d  e  f,  789  b 

Caleb  explorator  Chanaan  94  de  f,  95  c  d  f,  96  abc, 

97  a,  126  e,  162  c,  167  d 

Calipides  episcopus  Leptimagncnsis  680  e 

Callistus  11  Papa  09 j  d 

Callistuslll  Popa  415  c,  418  c,  420  a  b,  426  d,  430  f, 

431  a  et  seqq.,  132  a  e  f  ,  449  a  ,  467  e  f,   468  c, 

484  b 

Calmetus  (Augustinus)  refutatur  07  f,   68  a  et 

seqq.,  72  e,  75  b  c,  107  d  e  f ,  10S  a  b  c  d  e,    159 

c  f,  160  a  c  f,  161  a  et  seqq.,  162  a,  659  d,  668  a  et 

seqq.,  661  a  b  d 
Calvinist»  251  f,  254  d  e,  543  e 

Cambyscs  Persarum  rex  17  e 

Camillus  (  venerabitis  Pater  de  Lellis  )  10S  f 

Campora  ( Petrus  )  episcopus  Cremonensis  368  b  c 
Candaces  reginse  eunuchus  181  b  f,  184  d,  185  e, 

186d 

Capranioa  de  Carauzonibus  ( Angelus  )  episcopus 

Reatinus  432  a 

Caputosto  (  Petrus  de)  presbyter  Viterbiensis  4 1 7 

def,  418  a,  421  ab,  423  f 

Carnfa  (  Decius  )  Cardinalis  arvhiepiscopus  Nea- 

politanus  178  b,  228  a 

Carafa  (  Gregorius  )  Roccetlse  Prior,  dein  magnus 

magister  Ordinis  Metitensis  346  d,  375  c  d 

Carafa  (  Oliverius )    archiepiscopus    Neapolita- 


II  SEPTEMBHIS. 
cSnt/V^  Cardinalis        788 b c d  e  f,  789 b 

^Sssss re9ularis  m  ^zr^ 

^rmn,  (Alphonsus)  S.  R.  B.  Cardina^'^ 

CS*^  Francix,  deint  ml 
nachus  Casmensis  707  d  e  f,  71 2  d,  731  ef,  732  b, 

Carlomannus  Pippini  Brevis  fitius  %  «U  t 

Carohs  (Jacobusde)  cancellarius  Balneoregien 
sium  * 

Carolus  archiepiscopus  Moguntinus     718  f  7 1 9  a 

Carolus  Magnus  Francorum  rex,  deinde  impera- 

^I9f,190a,236f,237abcd ,  240  a  b,257cd, 

^     df,260abd,261cde,262f     280  b 

304  def,  305af,307e,317b,350c,  368  a 

382  c,b56  e,   570  d,   572  a,  731  e,    756  a  b, 

Carolus  III  imperator,  cognomento  Crassus  188°b, 

Carolus  IV  zmperator  503  c,  504  f,  505  b  c 

Carolus  Calvus   Francorum    rex   et    imperator 

201o,221  f,  259  cdef,  596  b  ,  598  d,  619  b  c, 

Carolus  VIII  Francise  rex  427  e  f 

Carolus  II  Hispanarium  rex  351  d 

Carolus  Andegavensis,  Sicitise  rex  487  f 

CarolusMartellus  Major-domus  Austrasix  257  e, 

258  f,  259  f 
tarrascon     ( Franciscus )    senator   Messanensis 

413  d 

Carretto  (Afar^areta  del )  monasterium  S.  Ro- 
salix  virginis  ex  testamento  Panormi  erigi  ju- 
bet  298  de 

Cascini  (  P.  Jordanus )  Societatis  Jesu  ,  scripsit 
Vitam  S.  Rosatise  virginis ,  in  cujus  corporis 
inventione  utitem  operam  contulit  279  e  f,  2S0 
abcde,  329  cd,  332  e,  337  b  c,  339  a,  381  e  f, 

3S2ab,  399  ce,  403  b 

Cascini  (Thomas)  senator  Panormitanus  384f 

tCn^imiri,  Potonisc  regis  filii ,  zelus  contraschis- 

maticos  xxivd 

Casimirus  Polonise  rex  xxiv  c  e  ,  xxv  b  d,  xxvi  a 

Cassianus  socius  S.  Frontiniani  martyris  674  c  e 

Castellanu.s  (  Claudius)  ditas  SS.  Candidas perpe- 

ram  confundit  17S  b,  IS0  a  b 

Castelli  ( Hippotita  Lancellotta)  abbatissa    mo- 

nasterii  S.  Satvatoris  Panormi  2S3  f,  284  a 

et  seqq. 

Castelli  (Joannes  Georgius)  eques  Ordinis  Meli- 

tensis  in  S.  Rosaliam  munificus  :ifi.s  f 

Castelli  (  Lancitottus  )    senator   Panormitanus 

386  e 

Castiglia  ( Barthotomscus )  377  c 

Castiglia  (Franciscus)  Societatis  Jesu ,  prodi- 

giose  sanatus  opeS*  Rosatise  37o  e  f,  376  a  et  seqq. , 

377  a  c  et  seqq.,  378  a  b  c  d  e 

Castiglia  (  R.  P.  Ignatius  Stanistaus)  Prazpositus 

provincialis  provincise  Sicutsc  Societatis  Jesu, 

optime  de  Actis  Sanctorum  meritus  281  c  d  e , 

286  b,  377  e 
Cn&lxglm  (  Josephus )  377  d  e,  37S  a 

Castoriorum  mobilis  familia  Senensis  483  c 

Castorius  episcopus  Amiterninus  1 9 1  I 

Castro  (  Petrus  de  )  archiepiscopus  Hispalensis 

510  a  b 
Castrocello   (Nicotaus  de)  episcopus  Aquitanus 

502  de 
t  Catharina  invocatur  inter  Sanctos  Auxitiatores 

731  b 
tCatharina 


INDKX  IIISTOUICUS 


„  430  c 

tCatharma  Sueca 

Catharina  maHt  S.  Rosx  Viterbiensis  iM  e 

Oaiharina  itfaHA»*  .      a 

Cava  fAfarcosZa,)  episcopws  Afasarwww  m»- 

ct7i  a  „  .  ■ 

Cauvipaldus.    Pttfe  Geovaldus  episcopus  Ratispo- 

nensis.  .„0 

Cechinus  (Joannes)  episcopus  Viterbiensis  432 

adef,  MSD  c 

Ceillier  (Remigius )  quorumdam  nominum,qu%  in 

S  Scriptura  occurrunt,  antiquitatem  vmdicat 

161  c.  Arawmenta  ipsiuspro  tempore  conscnpti 

Pentateuchi  expenduntur  lfifi  f,  168  a  et  seqq., 

164  a  o 

Censorinus  vir  illustris  apud  Romanos  520  d 

f  Cerbonius  episcopus  Veronensis  677  d 

t  Cetheus  entscopus  Amiterninus  *  •**  * 

Ceturatwwr  A&ranami  20  d  e  f ,  21  e,  22  b  e 

Cha«-nericus  pater  S.  Chagnoaldi  episcopi  Lau- 
dunensis  687  f ,  688  a  d  f ,  089  ace,  090  e  f , 

691  e 

tChag-noaldus  episcopus  Laudunensis  5  b,  574 
b  d  e.  Ejus  facta  perperam  adscripta  S.  Magno 
abbati  Faucensi  70i  a   et  seqq. ,   705  a,  737  f, 

740  a 

t  Chaletricus  episcopus  Camotensis  5  d 

Chananaii  99  a  b,  101  e  f ,  102  a  b,  1 1 1  c  d  e  f,  113  a 

bcd,  113  f,  U4  a,  158  c 

Chananes  rex  Arad  113  U  IW  a 

Chanetothes  /Egyptius  a  S.  Moyse  occisus      19  d 

Chardon  ( Mauritius )    rector   collegii  Constan- 

tiensis  Societatis  Jesu,  de  museo  nostro  opti- 

me  meritus  724  c d,  7B5  d,  727  a  d,  728  c  d , 

732  c 

Chazari  ad  fklem  conversi  "  d  f,  m  a 

Chenebron  rex  Mempheos  10  e 

Chenephrus  idem  qui  Pharao  10  d,  17  c  d 

Chesnius  (Andreas  du  Chesne)  193  d 

Chiffletius  (Petrus  Franciscus  )  Societatis  Jesu 

193  cd,  199  d 
Childebertana  uxor  Amalfridi ,  fundatrix  mona- 

sterii  Hunnocurtensis  575  e 

Childebertus   II    Austrasiee   rex   1S7  f,   222  a, 

740  b 
Childebertus  II  Francorum  rex  559  f 

Childebertus  III  Francorum  rex  575  f,  576  a,  577 

e  f,  580  bd,  592  e,  593  a 
Childebertus  fdius  Theodorici  Burgundise  regis 

740  d 
Childericus  III  Francorum  rex  580  f 

Chilpericus  II  Austrasice  rex  187  f 

Chleb.  FfietHUbus. 

t  Chlodulfi  episcopi  Mctensis  translatio        052  b 
t  Christin»  Virg,  mart.  corpus  Panormum  trans- 

latumSUi  cd.  Inter  ejusdem  urbis  Patronas 

colitur  321  a  b,  32i  f,  325  b,    3:J2  f  336  b,  3S3  b, 

384  d,  385  d,  380  f,  'm  c 

t  Christophorus  invocatur  inter  Sanctos  Auxitia- 

tores  731  b 

Chrocus  dux  Alemannorum  252  e,  553  d 

t  Chrodeg^ang-us  episcopus  Metensis  782  b 

Chunebertus  subscripsit    traditioni  Adroaldinie 

560  d 
Chus  filii  Cham  posteri  20  e,  21  e  f,  22  a 

Cioninus  (  Joannes  Baptista)  vicarius  generalis 

episcopi  Feretrani  210  d,  211  a  b 

t  Ciriacus  invocatur  inter  Sanctos  Auxiliatores 

731  b 
t  Clara  Clarissarum  institutrix  42-1  a  d 

Clarissse  424  a  d 

Claromonte  ( Francisca  a  abbatissa  Ordinis  S, 


Francisci 
t  Clarus  abbas  monasterii  S.  Marcetli 


655  d 

190  f, 

191  a 

Claudius  I  imperator  748  b 

t  Clementis  PaptB  caput  xviii  f»  XIX  a 

Clemenslll-Pajpa  "*  ° 

Clemens  VI  Papa  461  c,  481  c,  505  f 

Clemens  VIII  Papa  Ruthenos  Polomse  subditos 
Ecdesix  unit   '  xx™  f,  xxvn  b  c  d 

Clemens  X  Papa  353  a,  790  e 

Clemens  XI  Papa  «99 d  e,351  e,  353  a 

Clemens  XII  Papa  flc 

Clemens  Atexandrinus  lsa  D>  18ti  a  b 

Clemeus  metropolita  Russo?*um  Catholicus  xvnif, 

xix  a 

Cleph  Longobardorumrex  4:i5  a 

Cletyus  ( Joscio  de  Ctety  )  coenobita  Sithiensis,  de 

Actis  Sanctorum  bene  meritus  549  f,  550  a  b  d  e, 

551  ab,  552cdef,553bcf,  554d  ef,   559  d  e, 

576  f,  577  a,  584  af,  586  d  e 

Clodoveus  I  Francorum  rex  538  D 

Clodoveus  II  Francorum  rex  558  b  d,  559  e,  560  c, 

561  b  d,  502  b,  565  c,  575  b,  591  o,  592  f,  000  a, 

607  a 

Clodoveus  111  Francorum  rex  503  f,  575  f 

Clotarius  I  Francorum  rex  187  b,  5i9  a 

Clotarius    II  Francorum     rex    550  d,     558    c, 

691  e,  707  e,  709  f,  710  d  e  f ,    711  a,    731  e , 

732  a,    738     e  f ,    740    c  e  ,     751    f  ,    752   a  , 

753  ef 

ClotariusIIl  Francorumrex  558  b  c,  563  a  e,  565 

a  b  e  f,  566  a,  568  b  c,  570  d,  509  d 

Colle  ( Dominicus   del  )  senator    Panormitanus 

383  e 
Colle  (Franciscus  del)senator  Panormitanus  348 

d  e,  387  a 
Colnag-us    ( Antonius  )    senator   Panormitanus 

386  a 
Colomannus  Hungarus  electus    dux  Haliciensis 

XIX  c 

t  Columba  martyr  053  e 

t  Columba  Reatina  483  e 

t  Columba  virgo  martyr  486  e 

t  Columba  virgo  martyr  distincta  est  a  S.  Bea- 
ta  virgine  martyre  008  c  d  e  ,   070  c  f ,  071  d  e, 

672  e 
t  Columbanus  Luxoviensis  et  Bobiensis^  abbas 
551  e,  0S7f ,  088  f,  689  ab,  090  bcef ,  091 
a  b  c  d  e,  692  a,  703  b  c  d  e  f ,  704  a  et  seqq,, 
705'abcdf,  700  abc,  708  d  e ,  709  ef, 
710  ae,  711  a,  715  d  ef,  723  ef,  724  b  c, 
731  e,  732  a,  735  b  et  seqq.  ,  736  a  et  seqq., 
737  a  b,  73S  b  et  seqq.,  739  a  b  c  d,  740  d  e,  742 
ef,  743  a,  745  bd,  749  bf,  751  f,  752  a,  753  e  f , 

756  e 

Columua  (  Catogerus  )  dux  Casarodis  ,  marchio 

Fluminis  Dionysii  413  b 

Colnmna.  ( Prosper  de  )  S.  R.  E.  Cardinalis  438  a, 

442  b 
Commodus  (Lucius    Aurelius )    imperator    196 

de 
Concilia.  Agathense  anno  dvi,  253  a,  5i0  a. 
Arelatense  I  anni  cccxiv ,  252  f.  Ariminense 
annt  ccclix,  210  c.  Arverneuse  anni  dxxxv  , 
253  a.  Aureliauense  IV  anni  dxli  ,  253  a. 
Aurelianense  V  anni  dxlix  ,  537  c  ,  538  c. 
Bituricense  anni  mxxxi,  253  a.  Brestense  in 
Lituania  ,  xxvn  b  c.  Cabilonense  anni 
dlxxix  ,  187  f ,  anni  dccclxxiii  ,  dccclxxv  , 
dccclxxxvi  ,  dcccoxv  ,  190  a.  Constantien- 
se  anni  mcdxvi  ,    xxm  a  b.     Florentinum  an- 

ni 


1N  TOMUM  11 

ni    MCDXXXVIlI  ,     XXIII    A       vviv     K       V!       ■ 

vvt    v     i/  v  '  b*    Kioviense , 

xxi  b.  Kobrynense  anni  mdcxxvi,  xxvii  d 
Lateranense  V,  xxvt  d.  Lugdunense  II  an- 
m  mcclxxiv,  xxi  b.  Matisconense  II  anni 
dlxxxv,  189  b.  Mediolanense  provinciale  an- 
ni  mxcviii,  Hl  f,  048  c.  Moguntinum  I 
anm  dcccxlvu,  717  d.  Novogrodense  an- 
m  mcdxv  ,  xxii  e.  Placentinum  anni  mxcv  , 
647  e  ,  648  c.  Remense  anni  dcxxiv  vel 
dcxxv,  253  a,  541  e,  (187  e.  Romanum 
anni  mlix,  601  e  Romanum  II  sub  Leone 
ix,  018  b  e.  Eomanum  III  sub  eodem  Pon- 
tifice  618  b  e.  Apud  Theodonis-Villam 
anni  dcccxxi,  782  f,  783  b.  Valentinum  II 
anni  dlxxxiv,  189  a  b.  Wormatiense  anni 
dccclxviii,  719a 

t  Conradus  archiepiscopus  Trevirensis  223  a 

t  Conradus  abbas  Fuessensis  723  a 

Conradus  II  imperator  273  a  ^ 

Conradus  III  imperator  734,  4 

Conradus  fundator  abbatiae  Sorethanaz  732  c  d 
t  Consolata  virgo  martyr  354  f 

Constantia  Rogerii  Siciliee  regis  filia  imperatrix 

299  f,  3U4  f,  382  d,  383  f 
Constantinus  Magnus  imperator    x  d,  233  f,  234  f 

508  f,  524  e 
Constantinus  III  imperator  542  d 

Constantinus  Porphyro^enitus  cum  Romano  Laca- 
peno  imperator  Grxcorum  v  b,  xiv  c 

Constantinus  et  Basilius  imperatores  Grxcorum 
vii  b  c  e,  viii  a  b,  x  f,  xiv  c 
Constantiuus  Mouomachus  imperator  Grsecorum 

xv  e  f 
Constantinus  metropolita  Russorum  xix  a 

t  Constantinus  episc.  conf  4e 

■Constantius  imperator  210  c 

Constantius  canonicus  ecclesise  Remensis        583  e 
Conti  (P.  Ludovicus)  Societatis  Jesu,  director  ere- 
mitarum  Quisquinensium  845  e 

Contutius,  canonicus  Viterbiensis  424  b  c,  428  b 
Corbus  filius  Theodorici  Burgundise  regis  740  d 
Cordier  (Petrus)  legatus  regis  Franciee  714  d  f, 

715a 

Core  contra  Moysem  et  Aaronem  rebellis  divinitus 

puniturMder,  100  a  b  c  d,  102  b  c  d  e  f,  103  a 

bcd,105ef 

Coretinus  (Petrus)  canonicus  Viterbiensis}scripsit 

Vitam  S.  Rosas  virginis  Viterbiensis        415  b 

Coruelii  centurionis  domus  in  ecclesiam  conversa 

184  c 

t  Cornelius  Papamartyr  519  f,  520  ac 

Cornelius  Senior,  episcopus  primum  Bergomen- 

sis,  deinde  Patavinus  240  f 

Corsettus     ( Octavius )    senator    Panormitanus 

3S6b 


Corsini  (Bartholom&us)  prorex  Sicilise         349  a, 

414  a 

Cosmas  Hierosolymitanus,  patriarcha  Constanti- 

tinopolitanus  xvn  e 

Cosmas  III  magnus  Hetruriee  dux  427  f 

Costa  (Bmedictus  de  la)  urbis  Thermitanse  dux 

357c 

Cottonerius  (Nicolas)  magnus  magister  equitum 

Melitensium  375  c  d 

Cozbi  filia  principis  MadianiUv  126  a  c,  129  f,  130 

abc,  170  e 
t  Crescentianus  martyr  Romanus  488  e 

Crescentius  patricius  Romanus  tyrannus      548  e 
t  Crispini  corpus  translatum  543  c,  515  abc,  546 

bet  seqq.,  547  bc  e 
tCrispiniani  corpus  translatum,  5i3  c,  545  a  b  c, 

546  b  et  seqq.,  547  b  c 


SEmMluu^. 

Crotacius  non  fuit  dux  Bergomatium  sub  ftnem 

Crucinxiwar^  h'U'l\^\ 

Cruciyerorum  generalis  ?J 

Culeianus  prxses  Alexandrix  525  b  d  f  526  a 

Cundibertus  Longobardorum  rex  m\ 

t  Gumberti  episcopi  Coloniensis  translatio  488    e 
tCuthberti  translatio  \% 

t  Cyprianus  episcopus martyr        S19  e  f ,  520  abc 
Cypnanus  metropolita  Russorum 
Cyprianus  II  Catholicus  metropolita  Kioviensis 

Cyrila  pseudo-patriarcha  Arianorum  iTTfricl 

Cyrilli  verosimiliter  metropolitx  Russorum  Qu#- 
stiones  erroneee  v        , 

Cynllus  episcopus  m& 

tCyrillus  Bulgaros,  Chazaros ,  et  Moravos 
acl  fidem  convertit  11  d  ;  an  etiam  Russos? 

n     .,,  .  ibid.ef 

Gyrillus  episcopus  ad  convertendos  Russos  missus 

Cyrillus  I  metropolita  Russorum       xix  d  e  f,  xx'a 
Cyrillus  II  metropohta  Russorum  x'ix  d  e 

Cyrillus  III  raetropolita  Russorum  xix  d  e  xxi  b  c 
tCyrinus  mf 

Oyrus  Persarum  rex  ^  a 


D 


t  T^achonna  vel  Machonna  episcopus  Hibemus 
_  *~*  654  e 

Dado  episcopus  Virdunensis  221  e  f 

t  Dag-obertus  rex  (555  4 

Dagobertus  I  Francorum  rex  558  d  f,  5G5  c,  092  e 

f,693abe,  710  b 
Daig-nanduSendat  archidiaconus  et  vicarius  ge- 
neralis  Ausciensis,  bene  de museonostro  meri- 
tus  631  a  c  d 

Damianitae424d.  Vide  Clarissfe. 
Damianus  Juriensis  episcopus  xvni  f 

Daniel  Russorum  rex  xx  d  e  f,  xxi  a  b 

Danitse  urbem  Lesem  expugndnt  1 61  d 

Danorum    incursiones    ;I52  e,    582  a,   69Gb    c , 

097  c 
Danto  episcopus  Augastanus  722  c  e  f 

T)s,rius  Bystaspis  rex  Persarum  G56  b  c 

Dathan  contra    Moysem  et  Aaronem   rebellans 
divinitus  punitus  99  d  c   f ,   100  a  b  c  d,  103 
ef,  104abcde,  105  e  f 
David  Israelitarum  rex  159  b  c,  615  a 

David  abbas  Clari-Marisci  G20  c  d,  G30  a  b 

Decius  imperator   507  f,  519  d  e    f,   520   f,  522 
d  e  f,    523    a  b,  517    b,    m  b    c  f,    667  a  c 
Delbono     (Maximilianus)     Panormitanus      111 

de 
Delphina  prxfectus  copiarum  Phocas  tyranni vmd 
Demetrius  Russorum  rex  xvn  f,  xvm  a  b  c 

Demosthenes  Liburnorum  rex  209  f,  215  e  , 

219  e 

Deotmarus  archicappellanus   Arnulfi  imperato- 

ris  733  d 

t  Desiderius  episcopus  Cadurcensis  692  f 

Desiderius  Longobardorum  rex  236  f 

Dexteri  Chronicon  supposititium  304  c 

Dimadius  confessor  in  JEthiopia  4S7  d 

Diocletianus  imperator  208  d,  209  f,  210  c,  215  d 

e,  21G  c,  219  e,  235   c,  239  e,    507    b   c,    508 

a  b  d  e,  510  b,  512  c,  514  a  c,  524  d  e,  C3I 

ab 
t  Dionysius  invocatur  inter  Sanctos  Auxiliato- 

res 


res 


Dionysius  a  patriarcha  Constantinopolitano  mis- 

SUS  mctropolita  Russorum 
t  Poohnma  ercmita 
Dodo  episcopus  Monasteriensis  2GS  e  f, 


INDEX  HISTORICUS 

731  b     Egilolphus  Longobardorum 


501  ef, 


wii  a 
654  e 

209  a  f, 
•270  a 
506bde 


Dodo  episcopus  Reatinus 

Dpdo  discipulus  S.  Bertini  591.  Vide  Duodo. 

Dodo  sacellanus  Ottonis  I  Impcratoris  505  d 

Domenichi  (R.  P.  Jacobus)  Rector  Societatis  Jesu 

356  f 

t  Dominicus  institutor   Ordinis  Praedicatorum 

313  b,  338  d 

Domitianus  imperator  490  a,  MOaetseqq.,  G00  ac( 

501  a,  606 a 

Domitianus  T.  Fl.  Clementis  et  Domitillm  filius 

499  f,  500  a 

Domninus  Moxoritanus  episcopus  in  Numidia 

079  c 

Domoalis  minister  S.  Columbani  abbatis        690  c 

Donatianus  episcopus  Eliensis 

Donatianus  episcopus  Teglanensis 

Donatianus  episcopus  Veselitanus 

Donatianus  episcopus  Usinadensis 

Donatus  episcopus 

Doria,  alias  Auria  ( Joannettinus )  Cardinalis, 
archiepiscopus  Panormitanus  279  f,  300  b  c, 
304  e,  317  b  c,  325  e  f,  325  a  d,  326  d,  327 
a  c  d  e,  328  a  c  d  e,  329  c  d  e,  330  d  e  f, 
331  a  e,  332  b  c  d  f ,  333  f,  338  b,  336  a  et 
seqq.,  337  a  b,   339  a,     348  c  d,  349  d  f,  350  a 


080  a  b  c 
680  a  b  c 
680  a  b  c 
680  a  b  c 
654  a 


b  c  d,  355  d,  350  f,  357  a  d,  367  b,  370 
373  a,  381  e  f,  382  a  b,  3S3  c  e,  38i 
a   b,  386  a  b    c  d    e,   387    b,  389  d, 


e,  372  f, 

e  f,   385 

403    d, 

413  a 

Thomas 


Doria  (Justina)  Priorissa  monasterii  S 

Genuse  798  b  cd,  799  f,  800  a 

Doria  ( Maria  Fclix  )  Priorissa  monasterii  S. 

ThomiB  Genuse  799  a 

Drancius  cpiscopus  Morinensis  569  c 

Drausio  episcopus  subscriptus  legitur  chartse  do- 

nationis  S.  Audomari  567  b 

t  Drausiiia  episcopus  Suessionensis  544  e  f,  563  e 
Drausius  episcopus  Morinensis  613  d.  Vide  Dran- 

cins. 
Drootigisilus  episcopus  Suessionensis  544  ,b  c  d, 

548  f 
Drog-o  episcopus  Metensis  783  a  e  f ,  78*  a  b  e 
Drogo  episcopus  Morinensisb&Z  c,  583  c  et  seqq., 

620    a  b  c  d  e  ,    621  e  f,    622  a  et  seqq.,   623 

a  b  c 
Duodo  discipidus  S.  Bertini  abbatis  588  c  e  f,  591 

f,  592abc,  608  c 
Duratius  (Stephanus)  archiepiscopus  Genuensis, 


S.  R.  E.  Cardinalis 


790  c 


E 


T?aufleda 


conjux    Oswii    Northumbrise 


rrgis 
696  b 

t  Ebbo  archiepiscopus  Senone7isis  669  d 

tEbertramnus  abbas  S.   Quintini  556  f,  577  aet 

seqq. ,  558  a  etseqq.,  599  a  b,  560  a  etseqq., 

561  a  et  seqq.  ,   562  b  et  seqq.,  564  a  b  c,  565  a, 

586  f,     5S7  bcde,  591  bcd,   593   a,   605  e  f, 

606 a, 607  b 
Ecbertus  maritus  S.  Idte  viduse  256  d,  259  b  c  d, 
260  a,  261  cdef,  262  a,  263  a  c  d 
t  Ecclesii  episcopi  Ravennatis  corpus  535  c. 

Quo  tempore  obierit  53(5  d 

Rdgunus  advocatus.  Vide  Odginus. 
Edwinus  avusmaternusS.  Elfleda>abbatiss&G%  b 


rex    738   f,   739  a, 
740  d 

Ekkehardus  decanus  Sancti-galtensis  724  c 

Ekkehardus  junior  ,  monachus  Sancti-gallensis 

724  a 
Eldab  unus  e  septuaginta  Senioribus  Israel  91  c  ■ 
Eleazar  sacerdos  filius   Aaronis    75  e  82  f,   83 


a  b,  100 
126  c  d  e 
f,    132   e, 


e,  101   f,   109  f , 

f,  127  b,   128   b  d 
133  b  ,    143   a   b  . 


110    a  ,  112   a, 
e  f,  129   a,    130 
144   b   c   d   e  , 
164  e 

Eleonora  Ferdinandi  II  imperatoris  conjux  506 

a  b 
t  Eleusippus  ynartyr  670  d,  671  a 

t  Eleutherius  Papa  652  b,  682  c  e  f 

^XeutQYiws  episcopus  4  c 

tElfleda  abbatissa Streaneshalensis         096  a  b  c 
~E\i&b  prmceps  tribus  Zabidon  81  b 

Eliabus  idem,  qui  Ooliab  87  b 

t  Elias  propheta  142  a  c  d  e  f,  143  a,  146  a  b  cd 

e  f ,  147  abc 

Elias  metropolita  Kioviensis  schismaticus    xxvi  f 

Eliezer  filius  S.  Moysis  legislatoris  22  d,   29  f, 

30  b,  31  c  e.  Invisit  patrem  in  Raphidim  66  f, 

71d 

t  Eligius  episcopus  Nov iomensis  543  c,  515  a  b  c, 

546  b  c  d  e,  547  b  c,  554  e,  563  a  c,  504  e,  5GS  a  b, 

592  f,  G07b,  692  e 
t  Elisabetha  Thuringise  Lantgravia      274  a,  278  f 
t  Elisaeus  propheta  0  e.  Ejus  reliquias  venerari 
gestiunt  SS.  Paula  et  Eustochium  1 84  d 

Elisaphan  •  83  a 

Elovis  Russus  640  d 

Embrico  episcopus  Auguslanus  71 9  b 

Emmanuel  Eduardi  Portugallise  regis  filius  Car- 
melita  5  b 

Emmanuel  Smolenscensis  episcopus  xix  a 

Emus  (Joannes)  episcopus  Bergomensis  240  f 

Enaci  posteri  gigantes  94  e  f,  95  a 

fcnoch  146  ef,  147  abc 

Epaphroditus  S.  Pauli  apostoli  discipulus  665  f 
JlTphrem metropolita Russorum  Catholicus  xvmcd 
t  Epipodius  martyr  Lugdunensis  198  f 

t  Erasmus  invocatur  inter  Sanctos  Auxiliatores 

731  b 

Erasmus  schismaticus,  intrusus  metropolita  Rus- 

sorum  XXIII  b  c 

Erchambertus  episcopus  Frisingensis  718  d 

Erchanoldus  vel  Erchonaldus  prsefectus  militum 

ducis  Otwini  711  c,  745  b  c  d,  747  d  e 

Eremboldus    monachus   Sithiensis  578   c,  626  a 

t  Erkenbodus  vel  Erkenbodo  ex  abbate  Sithiensi 

episcopus  Morinensis  569  c,  570  b  c,  574  a.  Ejus 

corpus  Audomaropoli  q%\  £ 

Erlefridus  abbas  Sithiensis  578  b,  579  b  c  d  e,  580  a 

b,  583  d,  592  d,  593  a,  611  b  f ,  612  f 

Ermengardis  Caroli  I  Lotharingise  ducis  filia  272 

ef 
Ermenncus   monachus  ac  deinde  abbas  Elewan- 
gensis  700  ef,  701  abcef,  702aetseqq.,  703  e 
'  c,    708  f,716  d  f,   717abcd,' 
735  a,    736    e  f,     756  f,  758 

d  e 

Erwinus.  Vide  Erchanoldus. 

Erwinus?m7es  subscripsit  privilegio  S.  Folquini 

572  e 

109  e,  158def,  159a 

t    152    b,    157  b,    158    a, 

1  fi7  a 

Esterhasi  comes  Hungarus,  pie  erga  S.  Rosaliam 
ajfectus  372  c 

Estoutevilla 


706  e 
718 


c, 


707 
719 


a  b 
c  f 


Morinensis  episcopi 
Esau  posteri 
Esdras    Scriba    15 


TPof     +     ■  ,  IN  T°MUM  II  SEPTEMBIUS 

Es  outevilla  (  Guilielmus  de  )  archiepiscoms  Ro      +  v  r 
thomnnondo  o    d    o   ^      ..    \"vtJli>copits  no-     i  Fehx  martyr 

788  b  c  de  f, 
789  b 


---.*„<»  (  vumeimusaejarchi 
thomagensis  S.  /?.  ^.  Cardinalis 


257  e,  2!J8b 


Eticho  a*u#  Alemannite 

t  Eva  oiVtffl  martyr 

Vvzformatur  ** a 

Evanthius  episcopusOabalitanus  subscripsit  concl 

lio  Aurehanensi  IV  253 

Eudaldus/jm__y_er  v.fe  tfance'.*  069  c 

Xu&oAquitanuedwo  530^ 

Eudo  /Utfgs  Roberti  regis  Francorum  582  d 

Eudox.us  prsefectus  templum  S.  Eudoxio  martv 
n  exstruit  y 

Eungenia  abbatissa  monasterii Hoembugensis  258 

t  Eug-enius  episcopus  Carthaginensis  652 b,  073°e, 

-p  .  «78  a  b  c,  679  f,  6S0  f,  681  h  c 

Eu^emus  II  Papa  548  b  c,  549  d,  782  f,  783  a  b, 

Eugenius  IV  Papa  xxm  e  f,  xxiv  a  b,  427  a  e!  «t 

-     ..  ,  ad,  444e,468c,  472  d 

Eu-i]pero    notanus    sub    Amulfo    imperatore 

Evi  rex  Madianitarum  occisus  128  a 

Evin_te  Tridentinus  235  a 

t  Evodius  episcopus  Antiochenus  or>5  a 

Eusanius  (Josephus)  Aquilanus,  episcopus  Por- 
phynensis  7go  e 

TZusebius presbyter  5^  ^ 

t  Eustachius  invocaturinter  Sanctos  Auxiliatores 

Eustachius  Ghisnarum  comes 

t  Eusta.sius  abbas  Luxoviensis  557 

c,  605  d,  606  f,   687  f,  689  a  e, 

a  b  e  f ,  m  a,  702  e,    705   b. 
c  d   e   f ,   711   a  b, 
Eustathius  patriarcha  Constantinopolitanus  Ca 

tholicus  XVI  a  d 

tEustochium  sacm  Palxstime  loca  venerabunda 
invisit  184  d 

Euthymius  I  a  Leone  imperatore  suffcitur  in  lo- 
cum  Nicolai  Mystici  patriarchee  Constantino- 
politani  Xm  d,  xiv  d,  xvi  a 

Euthymius  II  patriarcha   Constantinopolitanus 

xxm  b 

Euthymius  Pereiaslaviensis  episcopus 

Eutyche  soror  S.   Hermiones    181   b 


a  b  c , 

G90  c 

708  b 

740  e 


582  d 

574   b 

e,   691 

c,   710 

753  f 


t  Eutyches  martyr  486   c  ,  490  a  b  c  d 
f,   493  a,  494  b  d  ,   495  bf,  496   d 


xviii  f 
185    e  , 

186  d 
492  b  e 
.  499  b 


d   e  ,    500  abde,    501  abcd,    504    bc   d  , 

526  d  e  ,  527  b 
Eutyches  discipidus S '.  Joannis  fivangetistce l$bd 
Ezechielus  antiquus poeta  24  a 


tF. 


abianus  Papa  martyr 


667  ef 

Fara  abbatissa  574  b ,  6S7  e  ,  6S8  a  c  e 

f  689  a  bdef,  690  f,    691  ef .   692  a.  693  b 


- _  _  w  -  , -_,  -—  __,  - 

Farina  (  Vincentius  la )  baro  Asperimontis,scri- 
psit  epistolam  de  S .  Rosalia  virgine  ante  corpo- 
ris  inventionem 

t  Faro  episcopus  Meldensis  543  c 
547  bc  ,  574  bcde  ,   687  b  c  , 


t  Felix  m  h 

VelixlVPapa  ™] 

Felix  presbyter  seculi  vm  5gn  f 

Ferdinandus  II  Romanorum  imperator  371  b  c, 

t  Ferreolus  martyr  486  d  ,  487  e.  Ejus  corplTin 
ventum   translatumque  533  b  c'f     ^7a  b  d 

tFerrutius  maWyr   .86  d,  487  e.   Tpsius  cornwt 
znventum  et  translatum  5?3  b  c  f     ^^ 

Fimia  (Simon  )  abbas  S.  Lucim  Nethi  377  b 

fcmanus  ( Dominicus )  S.  R.  E.  Cardinalis  432 

+  ti.      •  a.  442  b 

TJMrminus  episcopus  Virdunensis  222  e  f,2_5d 
t  Flavia  Domitilla  virgo  martyr  489  f,  490  a  b,  499 

_,     .    -r,  a  et  seo_q-  1  500  a  b  f,  501  a  b 

Faviapomitilla*«iwr  499cdf,500a 

t  J- lavianus  I  episcopus  Comensis  :;.  \  f 

Flavius  episcopus  Remensis  5 

t  FlaviusClemens  consul  Romanus 

vi     ■      t  500a 

J-lavius  Josephus  scripsit  multa  de  S.  Moyse  legi- 

slatore  non  sine  erroribus  7  a    9=>  c  d  e 

Florazer  Russus  642  e  ,  (143  e.  Vide  Horasirus. 
tFlorentinus  episcopus  Tungrensis  502  c.  Non 

Trevirensis  2u3  f,  _0i  a 

t  Florentius  martyr  49-:  f 

t  Floriani  martyris  Laureacensis  reliquuv  an  Mo 


-8b,5i9a 

499acf, 


278  f 

,516  bcde, 

688  a  d  e  ,  689 

c  d  .  693  c 


Febronia  Ferdinanda  a  Jesu  sanctimonialis  Ordi- 
«*v  .<?   Clnrx  409b  cdef 


nis  S.  Claree 

t  Felicitatis  martyris  caput  Litomislium  transla- 

tum  m  f 

t  Felix  episcopus  Abbiritanus 
t  Felix  martyr 


680  e,  681  a 
497  f 


nasterii  servatse  fuerint  503  d  f,  504  a 

Folbertus  abbas  S.  Bavonis  '   553  d 

Folcardus  monachus  Sithiensis  quamam  Opuscula 

scripserit  de  S.  Bertino  abbate  549  c,  550  b  c  d 

ef ,    551  a  d  ,   552  d  ,  553  e  f ,    604  b  et  seqq., 

613  ef 

Folco  ahas  Fulco ,  abbas  Sithiensis ,  deindear- 

chiepiscopus  Remensis  600  c  d  ,  601  b  c  d 

t  Folquinus  episcopus  Morinensis     550  a  f,  552  d, 

570  a  b  ,  571  b  ,  872  a  et  seqq.,  573  a ,  581  d  e 

f,    582ab,   583d,  584  b  c,  586  b  c  d  ,  6)8  b  c  , 

619cd  ef,  620  c,  621  b  c 

Folquinus  abbas  Laubiensis  non  scripsit  Vitam 

S.  Bertini  abbatis  549  cef,  550  ab,    552  cd, 

553  c 
Folquinus  diaconus  Sithiensis  55_!  c,  553  d  e  ,  584 

a,    626  a 
Forel   (  Ceesar)  Rector  collegii  Auxitani  Societa  • 
tatis  Jesit  fi^o  f 

Formo-susPopa  xm  c 

^ovtunnVmms  Leptiminensis episcopus  680  e 

Forz  (  Guilielmus  de  )  comes  Albemarlim       695  c 
t  Franciscus  Xaverius  Societatis  Jesu  urbis  Nea- 
politanse  contra  pestem  patronus  367  e 

t  Pranciscus Patritius  Ordinis Serrorum B.  M .V. 

483  c 
Franciscus  a  Regibus,  Qrdinis  Minorum  4  e 

Franco  episcopus  Wormaticnsis  4  c 

Frederieus  I  imperator  ,  cognomento  Barbarossa 
418de,  419  a  b,  420  f,  734  c,  781  d 
Fredericus  II  imperator  383  f,   417  a  c   f.    118 
df,   419  abc,  437  cd,  438  b  c  def,  439  e, 

441  a  f,  412  e 
Fredericus  IV  ,  aliis  III  427  d  c  ,  7"_  d 

Fridericus  I  episcopus  Augustanus  719  b 

t  Fridericus  episcopus  Aystettensis  in  Germania 

4  b,  48S  c 
Fridiburg-a  Gunzonis  in  Suevia  ducis  filia  710  c, 

741  ef,  743  e  f 

Fridog-isus  abbas  sccidaris S .  Martini  Turonensis 

et  S.  Bertini  Sithiensis  566  a  ,  571  b  et  seqq., 

572acf,573,  618  f,  619  a  b 

Frig-yth  abbatissa  monasterii Haconos  697  f 

Froitzheimius 


TNDEX  HISTORICUS. 


Froit/.heimus  (  Quirinus  )  Benedictinus  parochus 

Suchtelenus  271  d  e 

Fuohardus  vel  Flocardus  episcopus  Albensis  675 

de 
Fuggcri  comites  768  o,  769  b 

Fulbcrtus  episcopus  Cameracensis  578  e  ,  624-  d 
Fulbertusa&fas  S.  Bavonis  582  c 

Furteubach  (  Benedictus)  abbas  Fuessensis  714  d 
fFuscianus  martyr  599  d,  601  b,   610  a,    6tl 

cd 


G 


abelkoven  (Joannes  Godefridus  de )  Theati- 


nus 


777  f 

Gaddi  explorator  Chanaan  94  d  e  ,  95  a  b  c  d  e 

f ,  96  bc 

Gadte  possessionem  accipiunt  trans  Jordanem 

132  d  e  f  ,  133  a  bcd,    136  e  f ,  138   d  e  f , 

139  ab 

Galla  4  e 

Gallente  (  Nuntius  )  sacerdos,  promovit  cultum  S. 

Rosatise  Catalgironi  in  Sicilia  365  a 

fGallus  abbas  703  ,  d    705  e  f ,   706  a  b  c  d  e  , 

707  d  ,  708  c  d  e  ,  709  a  et  seqq.  ,  710  a  b  c, 

711   b   c  d,  716  a,   723  e  f,    724  b  c  d,    731 

f,    735  b   c  d  e,   736  a  et  seqq. ,    737  a ,  738 

bcdf  ,  739   a  b  c  f  ,   740  a  ,  741  c  d  e  f ,  742 

a  et  scqq.  ,   713  a  b  c  e  ,  744  b  d  e  f  ,  745  a 

bc  ,   747  d  e  ,  749  b  f  ,   751    b  d,  752   a 

Gallus  imperator  519  c  d  e  f,  520  a  et  seqq.  , 

521  abd,   523  ab  e 

Gallus  (P.  Antonius  )  Rector  collegii  Ticinensis 

Societatis  Jesu  209  b 

Gamausius  (  Joannes  )  Societatis  Jesu,  de  Actis 

Sanctorwn    optime  meritus  209   e  ,     257  a  , 

702  a 

Gambacurta  (  Marius  )  Mortae  marchio  ,  prsetor 

Panormitanus  386  e 

Gambacurta  (  Vincentius  )  senator  Panormita- 

nus  386  e 

G:irsi:is  archiejrisroptis  Ausciensis  633  a  d 

Garzifl  ( P.  Melchior)  Ordinis  B.  M.  V.deMer- 

rerfr  410  a  b  C 

Garzias  Navarrse  rex  305  c  ,   382  d  ,    383   f  , 

384  a 
Gasoh  (  Josephus)  archiepiscopus  Panormitanus 

3*8  b 
Gasconius   (  Antonius  )   senator  Panormitanus 

386  a 
t  Gaudcntius  Ariminensis  episcopus  et  martyr 
210  acd,  218  f,  219  a  c  d,  220  d  e 
Gaudentius  episcopus  Constantiensis  741  e,  7  i  3  e 
Gebehardus  episcopus  Spirensis  717  e 

Gebehardus  canonicus  Ratisponensis  734  d 

Geddiel  exptorator  Chanaan  94  d  e  ,  95  a  b  c  d  e  f, 

96  b  c 
t  Gedeon  Israetitarum  judex  486  e 

Gedirainus  Lituanisedux  ^xi  f 

t  Gelkflius  1  Papa  169ab,489c,  VAie 

Gelimer  idtimus  Wandalorum  rex  682  d 

Gelosus  ( Antonius  )  vicarius  generalis  sedis  Pa- 
normitarue  vacantis  351  a  ,    377  b 

Benialis  diaconus  civitatis  Gabatum  subscripsit 
concilio  Arelatensi  I  252  f ,  253  a 

Gensericus  Wandalorum  rex  G77  f 

Gentilis  de  Mateliea,  Ordinis  Minorum        488  ab 
tGeorgius  invocatur  inter  Sanctos  Auxiliatores 

731  b 
Georgiusl  metropolita  Russorum  Cat holicus  xvu 

e,  634  cd 
Georgius  II    Catholicus   metropotita  Kioviensis 

xxvn  c 


Georgius  famulus  S.  Romani  principis  Russi  635 
ce,  036  a,  688  f#  G40  a  c  d  f 

Geovaldus  cpiscopus  Ratisponensis  713 

t  Gerardus  abbas  fi-<j  h 

Gerardus  episcopus  Ftorentinus  646  e 

Gerardus  abbas  Fuessensis  732  c 

Gerbrachus  episcopus  Curiensis  717  e 

t  Germanus  episcopus  Autissiodorensis  670  e 

t  Gero  episcopus  Cotoniensis  277  f,  278  a  b 

Gersam  seu  Gerson  fitius  S.  Moysis  legislatoris  22 
d,  29  f ,  31  c  e.  Invisit  patrem  in  Raphidim  66  f, 

71  d 
Gersonitarum  ministeria  ,  84  d  e  f,  90  a 

t  Gertrudis  abbatissa  Nivellensis  257  d  e  f ,  258  a  e, 

259  b,  260  d 
Gervinus  abbas  S.  Richarii  582  c,  5S3  d 

Gerwaldus  monachus  Sithiensis  a  Normannisdi- 
re  cruciatus  4-88  d,  59(1  d  e 

Gezo  abbas  Novaliciensis  675  d  e 

Giannellus  (P.  Antonius)  Societatis  Jesu,  scripsit 
Vitam  S.  Rosae  Viterbiensis  415  c 

t  Gibrianus  3  ab  c 

Girber ga  abbatissa  parthenonis  S.Mauri  apudVir- 
dunum  224  c 

Gisulphus  dux  Fori  Juliensis  235  a 

Giurato  (  Gaspar  )  senator  Panormitanus  386  d 
Giurato  (  Peirus  )  senator  Panormitanus  386  d 
Gobelo  Lotharingise  dux  272  e  ,  273  a  d  e 

Godefridus  Alemannorum  dux  755  f  ,  757  a  b 

Godefridus  abbas  Schonaugix  488  c 

Godefridus  Gobelonis  Lotharingix  ducis  filius  272 

e,  273  ad  e 

tGodegrannus  episcopus  martyr  486  f 

Godeschalcus  abbas  Sithiensis  629  c 

Godeschalcus  Zutphanise  comes  272  c  d 

Gonzag-a  (Andreas)  Societatis  Jesu  367  b 

Gonzaga  (  Franciscus )  episcopus  Mantuanus,  S. 

R.  E.  Cardinalis  7ss  b  c  d  e  f,  789  b 

Gororanes.  Vide  Vararanes  V  Persarum  rex. 

Gottfridus  episcopus  Ratisponensis  781  d 

Gozbaldus  episcopus  Wirceburgensis  717  e 

GozbertusaJ&as  Sancti  gallensis  702  f 

Gozelinus  Taruannensis  ctericus  583  e 

Graeci  ad  unitatem  Ecclesiee  reducti  xxiv  b 

Grata,  qy.se  S.  Alexandri  martyris  seputturam 

curavit ,  male  confunditur  cum  S.  Grata,  SS. 

Lupi  et  Adleydse  verisimititer  fdia  231  b  et  seqq., 

232  c,  235  c  d  e  ,  236  a  c  d  ,  237  e  f,  238  a,  239  d 

ef  ,  244  b  cd  e  ,  245 b 

Gratia  abbatissa  monasterii  S.  Gratae  Bergomi  '248 

a c  ,  251 a 

Gravangerus  episcopus  subscriptus  legitur  chartse 

donationis  S.  Audomari  567  b  ,  569  b  c  d  e 

Gravina  (  P .  Franciscus  Maria  )  Societatis  Jesu 

missionarius  379  c 

t  Gregorius  I  Papa  ,  cognomento  Magnus  293  e  , 

544  a  b  e,  547  d,  548  a  et  seqq.,  549  a,  556  d,  682 

cf,  6S3adef,  684  a  et  seqq.,  685  a   et  seqq., 

686  c 
tGregorius  VII Papa  ,  xvn  / ,  xvmad,  275  e,  648 

a  b 

Gregorius  IX  Papa  ,  xx  b  c,  416  c,  424  a 

Gregrorius  XI  Popa  467  f,  4S0  e  ,  503  c,  504  f,  505 

bc 

t  Gregonus  Nyssenus  breviter  scripsit  Vitam  S. 

Moysis  legislatoris  7  e,  170  etseqq. 

Gregorius  1  metropotita  Russiae  Catholicus  xxin 

a  b  e,  xxiv  a 
Gregonus  II  metropolita  Russorum    Catholicus 

xxiv  c  d  ef,   xxv  f 
Gregorius  famutus  S.  Romani  principis  Russi. 
Vide  Georgius. 

Grilla 


IN  TOMUM  II 
Grilla  (Juliana)  abbatissa  monasterii  S  Thom* 

eUU3e  7«n'rf 

Grimaldi  Societatis  Jesu  ^ 

Grimaldus abbas  Sancti-gallensis  curavit  transla- 

honem  S.  Othmari  721 

Grimoaldus  Major-domus  S.  Sigeberti  AustrasicV 

regis  756  c 

Grotius  (Hugo)refutatur  24  cd 

Guadag-noliorum  familia  in  Colle  Scipionis  483  e 

Gualterus  II  archiepiscopus  Panormitanus  319 

t  Gudwali  corpus  Blandinium  delatum  583  a 

Guel  explorator  Chanaan  94  d  e,  95  a  b  c  d  e  f 

(iuelpho  Suevorum  dux  731 

t  Guerrini  martyris  corpus  translatum  483  e 

Guerrinus  (Martinus  Anlonius)  canonicus  Bergo- 
mensis  de  Actis  Sanctorum  bene  meritus  233 

P   .,  „  bef,  234b 

buido  episcopus  Camerinensis  495  c  a 

t  Guilielmus  Vercellensis  307  a 

Guilielmus  episcopus  Camerinensis  495  c 

Guilielmus  II  a&fcas  Sithiensis  et  episcopus  Tor- 

nacensis  584rde 

Guihelmus  fitius  Henrici  I  AnglicV  regis  695  c  d 
Guilielmus  Gelrus  Ultrajectensis  episcopus  272  c 
Guilielmus  Goudanus,  Ordinis  S.  Francisci,  pro 

Fide  Catholica  in  Hollandia  occisus  4  f 

Guiscardus  (Robertus)  dux  Normannus  299  f,  300 

a,  307  f,  383  f 
Guudlindis  avia  S.  IdcV  viduas  257  e   f,  258  b 

c  d  e 

Gundrada  filia  Bernardi comitis  258  e  f 

Guntbertus  monachus  scripsit privilegium S.  Fol- 

quini  episcopi  Morinensis  572  e 

t  Gunthramnus  Aurelianorum  et  Burgundiiv  rex 

ecclesiam  et  monasterium  S.  Marcello  marty- 

ri  construxit  187  b  e  d  e   f,  188   a  et  seqq. , 

189  a  b  c  d  f,  190  d,  191  c,  194  f,  199  a 

Gunzo  dux  741  e  f,  742  a  b  c  d,  743  cef,  745  a, 

752  ab 


II 


Hadrianus  II  Papa  716  d  e  f,  7*22  c  f 

Hadwigis  abbatissa  Herivordiensis  259     c  d  f 
liaganno  episcopus  Bergomensis  648  a 

Hagius  (Michael  Angelus)  Societatis  Jesu  missio- 
narius  405  d  e 

Ilagruericus^ater  S.  Chagnoaldi  episcopi  Laudu- 
nensis.  Vide  Chag-nericus. 

Ilako  parricida  S.  Magni  Orcadum  comitis  714  f 
Ilanto.  Vide  Hatto. 

Halicz  Russus  parricida  SS.  Romani  et  Davidis 

Russuv  principum  641  d 

Ilarasimus    intrusus    metropolita    schismaticus 

Russorum  xxiii  b  c 

Harigerus  abbas  Lobiensis  2U2  b  c  e 

Harmutus  abbas  Sancti-gallensis  720  d 

Hatto  episcopus  Augustanits  716  b,  717  bf,  718  b 

de,  719  de,  757  ef,  758  f,  759  a 

Hatto  episcopus  Virdunensis  221  e  f,222  f,  223  b  c  d, 

224  d  e 
Hayl  (Abrahamus)  supprior  Fuessensis  723  e 
Ilebo  episcopus  Hildeshemensis  717  e 

HcgWv/igis 7naterJudithce  imperatricis,  abbatissa 
Kalensis  259  e 

Heimo  episcopus  Virdunensis      223  e  f,  224  a  b  c 
Helcias  sacerdos  reperit  librum  Legis  Domini 

151  f 

Helena  Russorum  regina.  Vide  Olga. 
Helena  Joannis  Moscoviiv  ducis  filiatuxor  Alexan- 
Septembris  Tomus  II. 


SEPTEMBRIS. 

dri  Polonicv  regis 

HiSr^"v  ^™  ^inilatem  sancUs" 
simm  Dei genilrwis impugnavit  ] -, . , | 

Hemma  conjum  Ludovici  regis  718  !  , 

Hemmo^copw  Halberstadensis  71 e 

t   Henr,eus  discipulus    B.  Alberti  Ponlidensis 
eusauesuccessor  615  a  f,  646  f,^  b' 

t  Henncus  II  imperator  582  b  m  h  ,1  . 

Henricus  jj  impemlor  Jfft  f J  J  «  »  ■ 

Henncus  V  imperator  50* 

Henricus  VI,  aliis  V,  imperator  304  f  383  f 

Henricus  I  Galliarum  rex  xvn  d,  582  b,'  583  c 

Henncusl  Anglieerex  695     d 

Henricus  VIII  Angluv  rex  696  f 

Henricus  cognomento  Leo,  Bavarim  dux  781  d 
Henncus  comes  Palatinus  ad  Rhenum  779  e 

Henricus  comes  subscripsit  privilegio  S.  Foloui- 
m  Morinensis  episcopi  5;2  e 

Henricus  abbas  Fuessensis  702  d,  722  c,  723  a  b~e, 

„       -        „     „  724d,  726def,  754b 

Benricms  Seyfndus,  Ordinis  Minorum  4  e 

tHeraismartyr  52- b 

t  Herculanus  martyr  episcopus  Perusinus  503  c 
Hercuhs  simulacrum  comminutum  186  b 

Heremarus  abbas  S.  Remigii  5g2  c  583  d 

tteremzTusfundatorabbaticV  Wormhottensis ,  564 
f,  576  a  etseqq.,  577  b,  590  a  607  de 
Herentrudis  virgo  3  c>  486  e 

Hereswita  soror  S.  HildcV  abbatissm  697  b 

t  Heribertus  archiepiscopus  Coloniensis  276  f.  Ejus 

corpus  ColonicV  q%%  e 

Heribertus  monachus,  dein  abbas  Sithiensis  628  d, 

629  a  f 
Heribertusa^as  S.Judoci  582  c,  5S3  d 

Heribertus  comes  Viromandensis  626  b 

t  Herluca  virgo  713  b,  754  d 

Hermannus  abbas  S.  Pantaleonis,  frater  B.  Irm- 

gardis  virginis  271  d  e ,  272  a  b  c  d,  277  d, 

278  d 
Hermite  (R.  P.  Franciscus  V)  pnvpositus  domus 

professcv  Antverpiensis  Societatis  Jesu  374  d  e 
Herous  513  c 

Herr  (Ulricus)  monachus  Sancti-gallensis  724  c 
Herricus  monachus  Sithiensis  600  d  e,  601  e 

Hefs  (Joannes)  abbas  Fuessensis  723  a 

t  Hesteria  non  fuit  dux  Bergomatium  initio  se- 
culi  iv  ,232  c ,  233 ,  234 ,  235  ,  236 ,  a  b  c  , 
238  f,  239  a  b  c  d,  240  d,  242  f,  243  a,  244  b  d  e, 

215  c 

Hetto  archiepiscopus  Trevirensis  783  b 

t  Hieronymus  non  est  auctor  Quivstionum  He- 

braicarum  in  libros  Paralipomenon  12  a.  Vir- 

ginitatem  sanctissimcV  Dei  Genitricis  propu- 

gnavit  158  d 

\\\eYO*\&\ius  p7-ineeps  Russus  xvu  d 

t  Hilarion  abbas  74S  b  c 

Hilarion  metropolita  Russorum  Cathoticus  xvu 

cd  e 

Hilarius  episcopus  Gabalitanus  subscripsit  conci- 

lio  Arvernensi  253  a 

t  Hilda  abbatissa  694  f,  696  a  d  f,  697  a  b  c  e  f,  69S 

a  c  d,  699  b  d  e  f 
Ilildegardis  Caroli  Magni  uxor  259  d 

Ilildegarius  episcopus  Meldensis  689 d 

Hildinus  seu   Hilduinus   episcopus   Virdunensis 

222  f,  223  a,  22  i  a  b 
Hiltiboldus    diaconus    apud   Arbonam   741    d , 

743  e 

Hincmarus  archiepiscopus  Remensis  601  d 

Uippolito  (Petrus  a  sancto)  Carmelita  discalcat- 

tus  377  b 

Hispani  Genuam  diripiunt  798  a  b  c 

108  Hitto 


INDEX 

Hitto  episcopus  Frisingensis  718  d 

t  Hlibus  princeps  Russus  i  b  d,  ix  d,  xiib  f, 

XVI  f 

Hobab  affinis  5.  Moysis  legislatoris  89  de.  Vide- 

turalius  fuisse  a  Raguete  seu  Jelhrone  89  f 

Hobbesius  (Thomas)  scriptor  Anglus  heterodoxus, 

Pentateuchum,  paucis  exceptis,  5.  Moysipn- 

mus  abjudicavit.  15°  a 

Hojrerus  abbas   Werthinensis  256  c,   267  b  c, 

269  c 

Homerus  poeta  m^? 

Hon  Rubenita  contra  Moysem  et  Aaronem  rebel- 

lat  "  d  e  f 

Honorii  III  Papse  epistola  ad  Russiee  principes 

xix  f,  xx  a 

Horasirus  Russus  636  d*  m  e 

t  Hormisdas  martyrin  Perside  532  a  f 

Huetii  opinio  de  auctore  libri  Job  examinatur 

165odef,166a 

t  Hugo    abbas    Cluniacensis    191  d,    645  c  f, 

647  b  c  d 
Hugo  archiepiscopus  Panormitanus  300  a,  307  e 
Hugo  I  episcopus  Vesontionensis  533  e 

Hugo  II  episcopus  Vesontionensis  191  e 

Hugo  I  dux  BurgundicB  191  d  e 

llugo  II  comes  Cabilonensis  191  d  e 

Hugo  canonicus  ecclesiee  Remensis  583  e 

Hug-o  canonicus  secularis,  abbas  S.  Quintini  Vi- 

romandensis  et  S.  Bertini  Sithiensis  572  a  et 

seqq.,  621  b 
Ilug-o  dominus  de  Trevas  fundat  ecclesiam  SS. 

Petri  Apostoli  et  Marcelli  martyris  1 9 1  e 

Hugoliuus  S.  R.  E.  Cardinalis , postmodum  Gre- 

gorius  IX  Papa  424  a 

Humbertus  abbas  forie  Maricollensis  652  a 

Hunericus  Wandalorum  rex  677  c  e,  678  a  et 

seqq.,  679  a  et  scqq.,  680  aef,  681  a  et  seqq., 

682  a 
Hung-arorum  varize  irruptiones  190  b,  26  i  b  c,  266 

d,  734  a 
Hunni  202  e 

Hur  Israelita  66  c,  75  c,  91  a 

Hur  rex  Madianitarum  occisus  128  a 

Hus  (Joannes)  heeresiarcha  482  ab 

Hussitae  heeretici  482  a  b,  505  e  f 

t  Hyaointhus  Russos  a  schismate  reducere  cona- 

tur  xx  c 

Ilypatius  Pociey  metropolita  Kioviensis  Catholi- 

cus  xxvii  c  d 


Jaballaha  Seleuciee  et  Ctesiphontis  archiepisco- 
pus  530  c  d 

Jacob  patriarcha  7  f.  Abavus  S.  Moysis  legislato- 
ris  8  b,  51  f,  52  a 

t  Jacobus  Major  146  a  :  ejus  corpus  Composteiise 

460  d,  461  f 
t  Jaoobi  AlpliEei  crypta  655  e 

t  Jacobus  frater  Domini  655  f,  661  d 

Jacobus  de  S.  Victoria  archiepiscopus  Genuensis 

797e 
Jacobus  abbas  Sithiensis  583  a  f 

Jacobus  III  abbas  Sithiensis  584  c  d 

Jacobus  Brunaci  488  b 

Jacobus  Distemensis  laicus  Ordinis  S.  Francisci 

654  d 
Jair  e  tribu  Manasse  occupat  viculos  Amorrheeo- 
rum  133  d,  159  d  e,  160  a 

Jzirjudex  Hebraeorum  159  f,  160  a 

Jamne  170a  Vide  Jannes  mag;us. 
t  Jannes  episc.  conf.  4,  e 


IIISTORICUS 

Jannes  magus  jEgyptius  33  f 

t  Januarius  urbis  Neapolxtanse  patronus       367  c 
Jaropolcus  frater  Vladimiri,  Russise  principis 

vii  a 

Jaroslaus  frater  SS.  Romani  et  Davidis,  princeps 

Rassus  ac  deinde  Russise  dux  ix  d,  xi  a,  xvn 

c  d,  xviii  b,  635  d ,  636  a  b  c  d,  637  a  b  d  e, 

638  a  et  seqq.,  639  a  c,  641  a  b,  642  b  f,  643  a  b  f , 

644  a 

Jassai  rex  654  b 

t  Ida  mater  S.  Gertrudis  259  b 

Idumfei  109  cd  e,  112  bc,  113  b  c  d  e,  158  def,  659 

d  e,  660  f 
Jectan  filii  Heber  posteri  22  a 

Jeloviciusnofo^s  Russus  636  c 

Jephte  judex  Hebreeorum  115  e 

t  Jeremias  propheta  434  b  e,  657  e 

Jeroslaus  Susdaliee  dux  Caiholicus  veneno  ex- 

stinctus  xx  f 

Jesus  idem  qui  Josue  70  a  b  c  d,  71  a  b,  97  a 

Jethegrlasus  cognomen  soceri  S.  Moysis  23  a 

Jethro  idem  qui  Raguel  21  d  e,  24  b.  Fuit  socer  S. 

Moijsis  legislatoris  21  c  d  e,  22  d,  25  e,  27  c, 

39  d  e  f,  170  f.  Invisit  S.  Moysem  in  Raphidim 

66  ef,  67  abcdf,  68 aetseqq. 

Igal  explorator  Chanaan  94  d  e,  95  a  b  c  d  e  f, 

96bc 
t  Ign&tius  patriarcha  Constantinopolitanus  111  b  e, 

iv  d  e  f,  xiv  b 
t  Ignatius  episcopus  martyr  380  e 

Ihorus  vel  Igorus  Russia?  dux  vi  c  d  f,  x  a 

Imperiali  (Franceschetta)  priorissamonasterii  S. 

Thomee  Genuse  787  d,  794  a 

Inchoffer  (Melchior)  Societatis  Jesu,  scriptor  his- 

storise  Hungaricse  635  b 

t  Incog-nitus.  Vide  B.  Liberatusde  Lauro  Ordinis 

Minorum, 
Ingenocns  socius  S.  Winnoci  573  c  d  e,  576  c  d  e  f , 

577  ac,  589  f,  590  a  b  c 
t  Ingenuinus  episcopus  Sabionensis  486  b,  527  b 

c  d  e  f 
tlng-enuus.  Vide  t  Ingenuinus. 
lngobertus  presbyter  subscripsit  traditioni  Adro- 

aldinse  560  d 

t  lnnocentia  virgo  487  f 

Innocentius  II  Papa  554  c 

Innocentius   IV  Papa  ,   xx   c  d   e  f,   416  d  e  f, 

417  a.  b  d  e  f ,  418  a  b  f ,  419  c  d  e  f,  420  a 

et  seqq.,  421  b,  423  e  f,   424  c,  430  f,  431   a, 

438  a  b  d 
Innocentius  VI  Papa  425  c,  459  f,  461  c 

Innocentius  VII  Papa  476  b 

Innocentius  VIII  Papa  502  e 

Innocentius  X  Papa  346  e,  483  d 

Innocentius  XI  Papa  351  b  c,  353  a 

Innoceutius  XII  Papa  351  d,  353  a 

Joachim  S.  Moyses  appellatus  dicitur  11  e  f 

t  Joachinus  Ordinis  Servorum  B.  M.  V.      483  c  d 
Joanna  virgo  Ordinis  Carmelitarum  654  c 

Joanne  (Dominus  de)  gubernator  oppidi  Fluminis 

Dyonisii  413  bc 

t  Joannes  evangelista  146  a  d  e,  181  b  c  d,  185  c, 

186  d 
t  Joannes  Baptista  434  b  e.  Ejus  reiiquise  184  d 
t  Joannes  I  episcopus  Comensis  541  f 

t  Joannes  monachus  in  monasterio  S.  Gregorii 

Magni  Romse  684,  e 

+  Joannes  Matherensis  fundator  et  primus  abbas 

Ordinis    Pidsanensis    649    a  b    c   e    f,    650 

a  c  d  e 
t  Joannes  Bonus  discipulus  S.  Joannis  Matheren- 
sis  649  c 

t  Joannes 


,  -  IN  TOMUM  II 

ssssr      -irA?' 

JoannesXPapa  "no,722bce 

Joannes  XIII  Papa  269  d 

Joannes  XXII  i>0pa  fe^afe»  m«f«  «rf  Oedimtnum 

■uituania?  ducem 
Joannes  Xiphilinus  patriarcha  ConstantinopoUta- 

Joannes  Beccus  patriarcha  ConstantinopoluZnul 

L-ainoticus  XI 

Joannes  patriarcha  Antiochenus  '  ™  b 

Joannes  ] Imetropolita  Russorum  Catholicus xvn  e 
Joannes  II,  alias  III,  metropolita  Russorum  Ca- 
thohcus 

t  XVIII  c 

Joannes  III  metropolita  Russorum  XIX  a  b 

Joannes  I  archiepiscopus  Pragensis  505  b  c 

Joannes  Franciscus  episcopus  Frisingensis  772  c, 

Joannes  diaconus  ope  S.   Galli  ad  episcopatum 
Constantiensem  promotus  706  e,  742  b  c  d,  743  a 

T  bc>  744abcd,  745  a 

Joannes  abhas  Sithiensis  626  c 

Joannes  III  abbas  Sithiensis  629  e,  630  d 

Joannes  abbas  Alchiacensis  '  533  a 

Joannes  Taruannensis  archidiaconus  583  e 

Joannespater  S.  Rosas  Viterbiensis  452  e  444  f 
Joannes  pater  S.  Eleutherii  abbatis  684  c  d  e 
Joannes  ex  episcopo  monachus  Cisterciensis  654  c 
Joannes  martyr  a 

Joannes  praefectus  preetorii  sub  Justiniano  impe- 
ratore  682d 

Joannes  a  Gaufordia,  Ordinis  Minorum  488  b 

Joannes  Austriacus  479  f 

Joannes  Basilides  dux  Moscovia?  xxv  a  b  c 

Joannes  Palaeologus   Grascorum  imperator  cum 
Romana  Ecclesia  communicat  xxn  c  d 

Joannes  Tzimisces  imperatorConstantinopolitanus 

v  c  d,  vii  a 
Joannes  Placentius  Dominicanus  scriptor  ineptus 

203  bc 
Joas  rexJuda  fi55  c,  658  e  f 

Joatham  rex  Juda  659  b 

Jobi  liber  a  quo  compositus  165  e  d  e  f,  166  a 

bcd 
Jochabed  mater  S.  Moysis  legislatoyns  8  b  c  d,  9d 

ef,  lOadf,  14  d,  170  e 
t  Joel  abbas  generalis  Ordinis  Pulsanensis  650  d 
e.  Ejus  corpus  in  monasterio  Pulsanensi  649  c 
Joiada  sacerdos,  pater  Zacharias         65S  e  f,  659  a 
Joinvillius  (Joinville)  scriptor  Vita*  S.  Ludovici 
regis  Francia?  161  e 

Jonas  I  cognomento  Illezua,  Catholicus  metropoli- 
ta  Kioviensis  xxv  d.  Non  colitur  ut  Sanctus  a 
Catholicis  xxn  b  c,  xxv  d  e  f ,  xxvi  a 

Jonas  Wmetropolita  Kioviensisjnstaurator  schis- 
matis  xxv  f,  xxvi  f 

Jonas  III  metropolita  Kioviensis   schismaticus 

XXVI  f 

Jonas  metropolita  Russorum  schismaticorum  Mo- 

scuee  x\iv  c  d  e,  xxv  f,  xxvn  a 

Jonas  monachus  Bobiensis  scripsit  Vitas  SS.  Co- 

lumbaniet  Eustasii  688  c,  702-  e,  703  b  c 

Joppolo  (Xaverius)  Societatis  Jesu  379  b 

Joseph  patriarcha  7  f,  8  a  b,  56  d.  Ejus  ossa  trans- 

fert  S.  Moyses  52b,  56d 

t  Josephus  de  Arimathia  203  b 

Josephus  II  patriarcha  Constantinopolitanus  Ca- 

tholicus  xxni  b 

Josephus  I  metropolita  Russorum        xix  d,  xx  c  d 
Josephus  II  Sultan  metropolita  Kioviensis  Catho- 


SEPTEMBB18. 

licus 

*z::t;e::zrlendisque  schismau™  *•» 


Josias  rex 


0  c,  139  f,  140  a  c  e,  143  a  b  cd  e     U±  h 
cde,145de,  158  a,  162  c,   164  e,  \67  d, 

Josue  filiusJosedec  17®*c 

Jotapel70a.  V«fe  Mambres  maffus 

Jovmianus  imperator  u 

Iperii  (Joannis)  Sithiemis  abbatis  Chronicon  m 

Isaac  atavus  S.  Moysis  legislatoris  8  b,  51  \^t 

t  Isaacus  abbas  j,57  * 

Isaac  Armeniee  patricius  san  ^ 

Iaias  propheta  ™  a 

Isdegerdes  I  Persarum  rex  523  c,  529  a  b  c  e  530 

T-j        j     TTn  aet3e^-.531abcdf,5S2abcd 
Isdegsrdes  II  ?«rWr«w  ^  530  b,  532  c  d  f 

Isidorus  metropolita  Russorum  Catholicus  S  R 
E.  Cardinalis  xxm  e  f,  xxiv  a  b  c  e,  xxv  f 

lso  monachus  Sancti-gallensis  720  b 

Israelitarum  dura  servitus  in  Mgypto  7  f    s  a 
et   seqq.,  22   e,  25   f,  32  e  f,  33  a  b  c  d,   35 
a.  Pratdicuntur  liberandi  23  f,  26  c,  33  c  d 
Utrum  ipsi  et  ipsorum  ten*a  plagis  fuerint 
afflicti  34  c,  37  f,  38  a  b  c  d  e,  39  e,  44  a  f 
47  e,   48  c,    50    b   c.    Juste  spoliant   JEgy- 
ptios  47  b  c  d.  Egrediuntur  ex  JBgypto  49 
b  c  d,   50,  51  e  f,   52,  53,  54.  Mare  Rubrum 
transeunt  55,  56,  57,   58,   59  a  b  c  d,   172 
d  e.    Decalogum    accipiunt   72  e    f,    73^   74 
75  c  d,    77  a,    79  b  ,  80  a,   174  a  b,   175  d 
e.   Jordanem   transeunt  143   c.  Israelitarum 
primus  census  83  e  f,    secundus  census  126 
c  d  e   Rebelles  Terra  promissa  perpetuo  in- 
terdicuntur  95  a  et  seqq. ,   96  a   b  c,   97  b. 
Vetante  Moyse  pugnantes  cseduntur  98  f ,  99 
a  b,   101   e  f,    102   a  b.    Referunt    victorias 
111  c  d,  110  a  b  c  d  e,   117  c  d  e  f,   118  a  c, 
128  a  et  seqq.,  129  a,  130  d  e  f,  131  c  d  e  f\ 

132  a,  133  d 
Ithamar  sacerdos  filius  Aaronis  75  e,  81  d,  83  a  b, 

S4f 
t  Judas  apostolus  igU  e 

Judicail  Britonum  rex  573  c 

Judith  conjux  Ludovici  Pii  259  e,  784 a 

Judith  regina  Polonix  /,s:  f 

t  Judocus  eremita  573  b 

t  Julianus  episcopus  Conchensis  486  b 

t  Julianus  253  f 

t  Julianus  martyr  4  b 

Julianus  apostata  imperator  517  b 

Julius  I  Papa  210  a  c 

Julius  II  Papa  427  a,  430  b  c,  724  c 

Julius  111  Papa  4«0  e 

Jung-  (Stephanus)  abbas  Salemitanus  736  e 

t  Justa  virgo  martyr  497  f 

Justiniani  (P.  Hieronymus )  Socielatis  Jesu,  col- 
legit  aliqua  de  S.  Rosalia  virgine  279  b,  2SI  b, 

291  de 
t  J  ustiuianus  (  Laurentius  )  486  a 

Justinianus  imperator         234  f,  509  a  b,  G82  a  b  c 
Justiuus  4c 

t  Justus 


4S6b 
636  b, 


t  3ns\us,puer  et  martyr  Bellovacensts 
t  Jnventius  martyr  Antiochenus 
Izaslaus/Wius  Vladimiri  Russiae  ducis  ix  d 

639  c,  641  a 
"  c, 
641  a 

XXVIII  f 


INDEX  HISTOKICUS 

5  d     Leo  II  Calholicus  metropolita  Kioviensis 


Izaslaus  filius  Jaroslai,  Russiee  dux  xviii  b,  634 
Izaslaus  II  Russiee  dux 


xxvn  e 
Leo  Aoridanus  Bulgarofum  metropotita  schisma 

ticus 
Leonicus  episcopus  civitatis  Gabalum 
t  Leomlla  martyr 
Leonisius  episcopus  Moguntinus 
Leonius  abbas  Laubiensis 


xv  d  e 
253  a 

670  d,  671  a 
739  e 

deinde  Sithiensis  629 
c,  630  a 


T^alendafGa&ricJ;  Catholicus  metropolita  Kio- 
K    viensis  xxvrIld 

Kino  (P.  Eusebius  Franciscus)  Societatis  Jesu 

missionarius  '.  e 

Kleydorster  (Vitus)  Capitaneus  et  eedihs  minor 

Ingolstadiensis  **| 

Korsuk  (Raphael)  Catholicus  metropohta  Kio- 

viensis  sxvn  d 

Kulczynski  (Ignatius)  Ruthenus  scripsit  Speci- 


t  Leontia  martyrt  filia  S.  Germani  episcopi  Pe 

radamiensis 
Leontius  episcopus  Amiteminus 
Leopoldus  I  imperator 
Leopoldus  Austriee  marchio 
Leudea-undis  vel  Leodeg-undis  mater  S.  Chagnoal- 


680  c 

494  f 

351  bc 

731  e 


di  episcopi  Laudunensis  68S  a  d,  689  a, 


men  ecclesiee  Ruthenicee 


1  c 


690  f, 

691  e 
Levi  proavus  S.  Moysis  legislatoris  8  b 
Levitffi  ingenti  ceede  in  idololatras  Israelitas  ani- 

madvertunt  76  f,  S8  d  e,  175  e.  Ad  taber- 
naculi  usum  destinantur  84  c  d  e  f,  S5  a.  Re- 
bellant  contra  Moysem  et  Aaronem  99  d  e  f. 
Partem  preedee  accipiunt  128  f,  129  a,  130  f, 

132  bc 

LLiasho640.  VYtfeLascus. 
„•„  779  e,  781  c      +  Liberatus  de  Lauro  Ordinis  Minorum  652  b  c  d 

ef,653abcd 
Libutius  episcopus  Russorum  ordinatus  v  f 

Lambertinis  (Prosper  de)  nunc  Benedictus  XIV     Licinianus episcopus  Carthaginis  Spatariee  654^  b 

papa  429  e,  430  c,  484  a,  791  a     Linus  theologus  poeta 

Landbertusp^or  urbanus  Sithiensis  617  d     Lipomanus    (  Aloysius  ) 

J .audebertus  monachus  subscriptus  legitur  char- 
tse  donationis  S.  Audomari  567  b 

Landenberg  (Hugo  de)  episcopus  Constantiensis 


aichling-  (Conradus  de)  episcopus  Ratisponen- 

sis  779  e,  781  c 

Lalenski  (Leo)  Catholicus  metropolita  Kioviensis 

xxvn  e 


episcopus 


Landolina  (  Vincentius )  senator 
Landolina   (  Vincentius ) 
episcopus  S 
Lantfridus  fundator   monasterii 


722  d 

Panormitanus 

3S6a 

preetor  Panormitanus 

411  b 

Landulphus  episcopus  Suessionensis  5*3  b,  544 

c  e 

Beneditoburani 

712  f 

Lanto  episcopus  Augustanus  7 IG  b  c  d  e  f,  7] 7  a  et 

seqq  ,  718  a  et  seqq.,  719  a  et  seqq.,  722  f,  732  c, 

757f,758abcd,  759  b 

Lascus  nobilis  Russus  636  c,  641  d 

Lasko  (Joannes  de)  archiepiscopus  Gneznensis 

xxvi  d 

Latinus  ad  fidem  conversus  a  S.  Marcello  192  e  f, 

193  a,  197  b,  198  d  e,  200  a 

Lationus  194  b.  Vide  Latinus. 

Latro  episcopus  Laudunensis  487  e,  537  e,  539  e  f, 

540  ef 
Laudebertus   subscripsit  traditioni   Adroaldinee 

560  d 
Laudibus  (Joannes  de)  S.  Francisci  discipulus 

654  c 

Laurentius  a  Leodio  continuator  Historiee  episco- 

porum  Virdunensium  225  d 

Ledesma  ( Franciscus   de )    Ordinis    Minorum 

488  b 
t  Legontius  cpiscopus  486  c 

Lendolenus  abbas  subscripsit  traditioni  Adroal- 
dinae  560  d 

Leo  III  Papa  757  d  e 

t  Leo  IX  Papa,  xv  a  b  c  d  e,  223  f,  224  a  b,  582  b  c, 

618abe 
Leo  X  Papa  xxvi  d 

tLeo  seu  Leus  208   f,  210  c,  215  f,  216  d,    219 

ac 
d  e, 
xi v  d 


15  f 

Veronensis 

677  a 

Liutgardis  filia  Bernardi  comitis  258  e 

Lodoicus  episcopus  Amiterninus  501  e 

Lomellino  (Horatius)  senator  Panormitanus  318 

de,  3S7a 
t  Longini  militis  et  martyris  translatio  capitis 

486  e 

Lorinzer  (Evermodus)  canonicus  Regularis  So- 

rethanus  Ordinis  Preemonstratensis,  de  Actis 

Sanctorum  bene  meritus  722  e,  724  e  f,  725  d,  728 

a,  730  aet  seqq.,  731  a 

Lot  posteri  22  b 

Lotharius  I  imperator  221  f,  222  f,  257  f,  258  a  e, 

619  b,  621  a,  655  c,  783  f,  784  a 

Lotharius  Lotharingiee  rex  221  f,  222  a,  223  a,  599 

c,  601  a  b 

Lowicz  parricida  SS.  Romani  et  Davidis  Russiee 

principum  641  d 

Lucas  Chrysoberges  patriarcha  Constantinopoli- 

tanus  suspectee  fidei  xvin  e 

Lucchisius  (Jacobus)  baro  Camastree,  senator  Pa- 

normitanus  383  e 

t  Lucia  virgo  martyr  Syracusana  686  c  d 

Luciauus  dux  militum  525  e  f 

Lucius  III  Papa  303  a 

Lucius  Britianniee  rex  203  a  b 

tLudgerus  267  c,  269  e 

Ludolphus  abbas  Werthinensis  268  e  f,  269  a  f, 

270  a 
Ludolphus  comes,  filius  aut  nepos  S.  Idee  viduee 

264  a,  266  c 
t  Ludovicus  Franciee  rex  436  a,  583  e,  584  a, 

628  b 


Ludovicus    Pius    imperator 
f,    252  a,   254 
549  d,  570  e, 
619    b,    620    a 


b,    255 
571  b  c 
718   d. 


20S   f,  210  c,   215  f,  216  d, 
Leo  Sapiens  imperator  Greecorum  xni  b  c 


188    b,  190  a,  222 

a,    259   e    f,    548   b, 

572  a  b  e  f,  618  f, 

782   f,    783    c    e    f, 

784  a 

Ludovicus  Baioariee,  deinde  Germaniee  rex  221  f, 

619  b,  620  a,  716  b  d  e  f,  717  a,  718  c,  757  f,  758  a, 

759  b 
Ludovicus    Transmarinus    Francorum    rex    578 

d,  624 


Lug-dunenses  Christiani  de  SS.  Martyribus  suis 
epistolam  scribunt  ad  fideles  in  Asia  et  Phry- 

9™  184eff197f,198abcf,*01bc 

Lugdunenses  martyrcs  191  a,  19i  c,  196  e,  197  e, 

Luitprandus  vel  Liutprandus  episcopus  Cremonen- 
szs,  Ottonis  imperatoris  legatus       xni  t,  xiv  a 
tLupentius  253  f,  254  a 

T  Lupus  Bergomatium  dux  perperam  ad  finem 
seculi  iii  aut  initiumiv  relatus  231  e  f,  232  a  b 
233,  234,  235,  236  c.  Sed  verisimillime  referen- 
dus  est  ad  seculum  vm,  236  c  d  e  f ,  237  a  b  c  d  e 
238  a  b,  239  d,  240  b  d,  242  ad  e,  243  b,  245  e  f, 

247  a 

Lutiffl.  P.  Bartholomaeus )  Ordinis  Servorum 

RM-  V-  481  cd 


M 

Macarius  ex  abbate  Vilnensi  metropolita  Kio- 
viensis  Catholicus  Xxvi  a 

Macarius  II  metropolita  Kioviensis  schismaticus 

xxvi  f 
t  Machonna.  Vide  t  Dachonna  episcopus. 
Madianitae  20  c  d  e  f,  21  a  b  e,  122  a  b  c,  123  b  c, 
125  ef,  126  c,  127  f,  128abcd,  129bcdef,  130 

def,  131  abcd,  177  e 
Madocus  socius  S.  Winnoci  573  c  d  e,  576  c  d  e  f, 

577  ac,  589  f,  590  a  b  c 
Madruyna  abbatissa  Benedictina  486  f,  487  a  b 
t  Mag-nus  episcopus  Opitergiensis  731  c 

t  Magnus  martyr,  Orcadum  comes   714  f,  715 

a  b  c 

t  Majolus  abbas  Cluniacensis  190  b 

Malatesta    ( Sigismundus )    Arimini    dominus 

484  e 
Malderus    ( Joannes )   episcopus    Antverpiensis 

373  ab 

Malvezzi    ( Petrus )   Ordinis   Servorum    B.  M. 

V.y  socius  B.  Benincasse  Rapaccioli  martyris 

482  a 

Malvicinis  [Christophorus  de)  Viterbiensium  ora- 

tor  pro   impetrandee   S.   Rosee  canonizatione 

431  a  et  seqq.  Syndicus  in  Processu  ejusdem 

SanctcB  432  b,  442  b   et  seqq.,    444  c,  450  d, 

478  b 

Malvicinis  (  Silvester  de)  substitutus  procurator 

fiscalis  in  causa  canonizationis  S.  Rosae  Viter- 

biensis  444  c,  445  d 

Mambres  magus  JEgyptius  33  f 

t  Mamertinus  652  a 

Manassis  dimidia   tribus   possessionem  obtinet 

trans  Jordanem  133  c,  136  e  f 

Mancusi  ( P.  Aloysiits  )  Societatis  Jesu         379  c 

MancusifP.  Antonius  Ignatius)  Societatis  Jesu, 

scripsit  Vitam  S.  Rosaliee  virginis  278  c  f,  280 

f,i04a 
Mandane  uxor  S.   Eudoxii  martyris.  Vide  Ba- 

silissa. 
Manenti  (  Joannes  Franciscus  )  nobilis  San-Ma- 
rinensis,  scripsit  Commentarium  de  Vita  S. 
Marini  diaconi  210  a^°  c 

t  Manius  episcopus  Veronensis  677  d 

Manno  episcopus  Augustanus  712  c 

t  Marcellus  Papa  242  a,  243  b.  Ejus  reliquiarum 

exceptio 
t  Marcellus  episcopus  Apamiensis  martyy 
f  Marcellus  episcopus  Diensis 
t  Marcellus  episcopus 
f  Marcellus  episcopus  Parisiensis 
t  Marcellus  martyr  Cabillonensis 


IN  TOMUM  II  SEPTEMBRIS. 
4.  624  d,  626  b      Marcelhis  vir  Christianus 

Marcianus  haereticus  Arianus 
MarcusAurelius imper^or  187  b    191  a 
193  a,  194c,  195b,  196 df,  197  ef  19! 


486  a 
196  c 
196  c 
486  f 
196  c 
486  f 


4rJ0ab 

220  d  e 

192  i  t  f, 

b  e  f,  199 

Marcus  episcopus  Ephesinus  schismatJus^ll  i 

Mare  (Margarita  da)  abbatissa  monasterii  S 

ThomxGenuse  701  d,  796  a,  797  e 

t  Margareta  mvocatur  inter  Sanctos  Auxiliatores 

Marg-areta  conjux  Willelmi  J,  Sicilia?  regis  287^ 

288  e  f,  302  f,  303  a  b,  305  c  d  e,  307  e,  310  a  e  f, 

380  e,  381  b,382d,3Sia 

Marg-areta  Burgundicas  Sicilix  regina  487  f 

Margareta  Sulmonensis  abbatissa  Urbanistarum 

t  Margaretulae  translatio  4g6  e 

Margerus  clericus  ecciesise  S.  Audomari  583  e 
t  Maria  Virgo  Mater  Dei  658  c.  Ejus  sacrte  reli- 

Vu%3e  723  de,  724  d,  749  e,  751  ab 

t  Marue  ecclesiae  dedicatio  Leontinis  i  c 

t  Maria  Mag-dalena  (de  Pazzis)  409  e 

Maria  Felix  Priorissa  monasterii  S.  ThomseGe- 

nuse  799  c 

Maria-Lumaca,  institutrix  Filiarum  Providentix 

*ef 
Mana  de  Jesu,  Ordinis  S.  Claree  4  e 

Maria  soror  S.  Moysis  legislatoris  8  b  d,  10  a  b  d 
f,  11  a,  15  d,  56  b,  93  a  b  c  d,  96  d,  167  d,  175  f, 
1 76  a.  Moritur  iQ8  e  \Vii 

Mariamne  soror  S.  Moysis.  Vide  Maria. 

MarinifP.  Ignatius )  Societatis  Jesu  missiona- 
riu$  380  a 

Marinus  archipresbyter  San  Marinensis        212  f 

t  Maro  martyr  486  c,  490  a  b  c  d,   492  b  e  f, 
493  a,  494  b  d,   495  b  f,  496  d  e, 
500  a  b  d  e,  501    a  b  c  d.  504  b 


499 
c  d. 


b  de, 

,  526  d 

e,   5*27  b 

305  a,  382  c 

156  d  e 


Marsorum  comitum  familia 
Martialis  poeta 
Martinengo  (  Ambrosius)  episcopus  Bergomensis 

231  d 
Martinez  Eubio  (  Petrus  )  archiepiscopus  Panor- 
mitanus  375  f,  377  ab 

tMartinianus  episcopus  Comensis  511  f 

Martinus  I  Papa  561  d 

Martinus  III,  aliasVvidgo  dictus,  Papa  461  d, 

4S0  e 
Martinus  Tungrensis  episcopus  202  c.  Non  Trevi- 
rensis  203  f,  204  a 

Martinus  abbas  Fuessensis  scripsit  Vitam  S.Ma- 
gni  abbatis  702  c 

Martinus  rex  Siciliae  299  f 

t  Marutha   episcopus    Tagritensis  530  b  f,  531 

abf 

4d 

Mutinensis 

369  a 

Mastro  Antonio  (  Antonius  de  )prcetor  Panormita- 

nus  321  c 

Mastrullus   {Amatus)  abbas   S.  Marise 

Virginis  Capuee 
Mastulinus  episcopus 
t  Materuus  episcopus  Coloniensis 
t  Maternus  Tungrensium  episcopus 


Maschius  Aquilanus,  Ordinis  Minorum 
Masdoni    (  Ludovicus  j    episcopus 


Montis 

297  cd 

654  a 

202  f 

202  c   f, 


203  b 

Mathildis  Henrici  I  regis  Anglise  conjux    695  c  d 
Matthseus  e  comitum  Marsorum  familia  30i  f, 

305  a,  310  def 
Matthseus  (  P.  Genesius  )  Ordinis  Prsedicatorum 

410  abc 
M&tth&ns  metropolita  Russorum  xix  b  0 

Maurilio 


INDEX  IIISTORICUS 


Mtuirilio  subscripsit  traditioni  Adroaldinx  KGO  d 

t  Mauritii  translatio  5d  :  ejus  et  Sociorum  reli- 

quise  723  e,  724  d,  749  f,  751  a  b 

Mauritius  imperator  22S  c  f,  229  a  b,  230  a  f,  556  d, 

686  d 
Maximianus  episcopus  Ravennas  536  d 

Maxiniianus  Galerius  207  a  b  d  e,  208  d,  507  e  f, 

510  c 

Maximiauus  Herculius  208  d,  209  f,  215  d  e,  216  c, 

219  e,  235  c  d,  239  e,  243  f,  244  b,  245  c  d,  031 

a  b 
t  Maximilianus  archiepiscopus  Panormitanus  321 

a,  488  d 

Maximilianus  I  imperator  714  d,  761  d,  762  d 

Maximinus  Tungrensis  episcopus  20%  c.  Non  Tre- 

virensis  203  f,  204  a 

Maximinus  II  imperator  525  b 

t  Maximus  martyr  Antiochenus  480  b 

Mnximus  metropolita  Russorum  xxi  c 

Maximus  archidiaconus  subscripsit  chartee  privi- 

legii  S.  Folquini  Morinensis  episcopi         572  e 

Medab  unus  e  septuaginta  Senioribus  Israel  91  c 

t  MedimnusseM  Menedemus  martyr  652  b 

Medina  Cieli  ( de )  dux,  orator  regis  Catholici  apud 

sedem  Apostolicam  351  d  f 

Medulfus   archidiaconus    ecclesicV  Laudunensis 

537  c,  538  c  d 

t  Meleusippus  670  d,  071  a 

Melito  episcopus  Sardianus  scripsit  apologiam 

pro  Christianus  198  a  b 

t  Menedemus  martyr   Constantinopolitanus  480 

cd 

Mennitti  ( Petrus  )   abbas  generalis  Ordinis  S. 

Basilii  Magni  299  &  e 

Meraritarum  ministeria  84  d  e  f,  90  a 

t    Mercurialis    episcopus   Foroliviensis    219    d, 

230  e 
Meri,  sive  Merrhi  eadem  quve  ThermuthislO  d  e, 

17c 
Meroveus  filius    Theodorici    regis    Burgundise 

740  d 
Meschmes    (Guilielmus)    dominus    CouplandicV 

695  ce,  69Ge  f 

Meschines  (  Ranulphus )  filius  Guilielmi  Couplan- 

duv  domini  595  c  e 

MessiiE  adventum  anS.  Moyses  flagitaverit  27  a 

b.  Messias promissus  74  a  b,  153  b 

t  Methodius  Chazaros,  Bulgaros  et  Moravos  ad 

ftdem  convertit  11  d  e  f 

t  Metropolus  Tungrensis  episcopus  202  c,  203  c. 

Non  Trevirensis  203  f,  204  a 

Meurissius  episcopus  Madaurensis  et  suffraga- 

neus  Metensis  7^3  f 

Mezlerus  (  Cristophorus )  episcopus  Consiantien- 

sis  722  d 

Mezzanius  (  Hieronymus )  episcopus  Trivicanus 

307  a  b 

t  Michael  archangelus  6  c,  141  a,  143  c,  734  e,  778 

d  e  f  :  ejus  apparitio  o~,5  e 

Michael  Thoraas  archipresbyter  San-Marinensis 

211  ah,  21"  a 
Michael    imperator    Constantinopolitanus    111  f, 

iv  c  d 
Michael  Palaolog-us  imperator  Grmcorum  xix  e 
Michnel  Bidgarorum  rex  ad  fidem  conversus  iv 

a  b 

Michael  Cerulanus  patriarcha  Constantinopolita- 

nus  schismaticus,  1  a,  xin  a,  xv  a  et  seqq.,  \vi 

a  c  de,  xvii  ac  e 

Michael  episcopus  Catholicus  Persiensis        63i  c 

Michael  primus  catholicus  metropolita  Kioviensis 

in  Russia  ix  e,  x  a  f 


Michael  II  metropolita  Russorum  suspectse  fidei 

xviii  e  f 

Michaellll  metropolita  Kioviensis  schismaticus, 

deinde  Catholicus  xxvi  f 

Michael  Eahoza  metropolita  Ruthenorum  ditionis 

PoloniccV  se  cum  suis  Ecclesise  Romame  sub- 

xxvii  b 
Michael  Ordinis  Cisterciensis  654  c 

Michaelius  (Joannes)  S.  R.  E.  Cardinalis  788 

bcdef,  789  ab 
Mietius  episcopus  Lingonum  711  b 

Mig-liaccius  ( Ignatius  )  princeps  Malvagnge %prge- 
tor  Panormitanus  412  d 

Milites  LXXXIII  Amiternini  martyres  fortecom- 
mentitii  497  d  e  f,  498  a  et  seqq, 

Misael  83  a 

Misael  meiropolita  Kioviensis  Catholicus  xxiv  f, 

xxv  a  d 
MoabitEe    115    e,    115    d    e    f,    125  e    f,   127   f, 

177  e 

t  Moderatus  487  e 

Melogrnio  ( Fredericus  de  )  vicarius  archiepiscopi 

Genuensis  785  e  f,  795  f 

Moncada  (  Thomas)  archiepiscopus  Messanensis 

413  c 

Moncada  et    Aragxma    ( Antonius)    dux  Montis 

alti,  dein  presbyter  Societatis  Jesu  349  f,  386 

cd 

Mongitorius  (Antoninus)  canonicus  Panormita- 

nus  eruditus  291  d  e  f,  348  a 

Monte  (  Fabianus  del)  castrum  S.  Marini  inter- 

cipere  frustra  conatur  214  f,  215  a 

Monte  alto  de  Casteldensibus  (  Soror  Laura  de) 

Virgo  nobilis,  monialis  in  monasterio  S.  RoscV 

Viterbii  451  c  d,  452  f,  453  a 

Montmorentius  (  R.   P.  Ftorentius )    prcvpositus 

Provincialis  provincicV  Flandro-Belgiav  Socie- 

tatis  Jesu  372  e 

Morales  (P.  Sebastianus  )  Societatis  Jesu     378  f 

Morus  monachus  subscripsit  privilegio  S.  Folqui- 

ni  Morinensis  episcopi  572  c 

Moyses,  poeta  Bergomas,  floruit  seculo  xn,  234  c 

d,  235,  e  f,  236  a  b,  242  e,  244  a 

Mscislaus  filius  Vladimiri  RussicV  ducis  ix.  Vide 

Mstislaus. 
Mstiskus  filius  Vladimiri  Russiev  ducis  636  c,  639 

c,  641 b 

Mugnos  (P.  Alphonsus)  Societatis  Jesu         404  f 

MuIIer  (Constantinus )  abbas  Salemitanus     725  e 

t  Mummolinus  primus  abbas  Sithiensis,  deinde 

episcopus  Noviomensis  554  e,  556  a  f,  557  a  et 

seqq.,  558  a  et  seqq.,  559  a  b,  560  a  et  seqq,,  561 

aetseqq.,  502  b  et  seqq.,  563  a  et  seqq.,  504  a 

et  seqq.,  565  a,  507  b,  508  f,  586  f,  587  b  c  e  f, 

591  b  c  d,  592  f,  593  a,  1105  e  f,  000  a,  007 

„     .  bc 

Mumos  a  quibusdam  creditur  S.  Moyses  appella- 

tus  fuisse  1 1 

Musseus  presbyter  Massiliensis 
Musajus  apud  Grsecos  Moyses 
Musaeus  theologus  poeta 
t  Myrope 


lOe 


4  c 
,  17  c 

15  f 
180  f 


N 


N^hfiliusAaronisU^  75  a  b  d.  Consecra- 
tursacerdos  81  d.  Offert  primiiias  et  divi- 
nitus  morte  punitur  82  d  e  f  87  e 

Nahabi  explorator  Chanaan  94  d  e,  95  a  b  c  d  e  f, 

AM  .  90  bc 

NahnssoTiprznceps  tribusJuda  84  a 

t  Narcissus  episcopus  Gerundensis  martyr  739  c, 

741  b* 


Na  hlnl  ,  Hlermymus)  Sooiotalis  Jesu      404  d  e 
Wathanael  pnnceps  tribus  Issachar  84  a 

T  JMavitus  episcopus   Tungrensis  202  c  f,  203  a 
e  d  :  non  Trevirensis  203  f,  204  a 
t  Nereus  marlyrm  f,  490  a  b,  499  a,  500  a  b  f, 

v„     .  501  a  b 

Nero  imperator  m  ft 

Nerva  imperator  490  b  d,  492  b  c  d  f,  497  b,  499  a 
,T.      ,  etseqq,,500aetseqq„  501  abd 

Nieephorus  Phocas  imperator  Grxcorum,  xm  f, 

Nicephorus  metropolita  Russorum  suspectee  *fidei 

Nicetas  metropolita  Russorum  suspectx /!dW  xvm 

t  Nicolaus  episcopus  Myrensis        xvm  c,  434  b  f 

t  Nieolaus  Mysticus  patriarcha  Constantinopoli- 

tanus  xm  d  e  f  xly  d  xyi 

Nieo  aU8l  i»apa,  ivb,  718f,  719  a 

Nicolaus  II  Pajoa  64g  g 

Nicolaus  YPapa,  xx.v  c,  427  b  e,  448  b 

Nicolaus    metropolita  Russorum  suspectm  fidei 
AT.    ,  .  xvin  e  f 

Aicolaus  episcopus  Eortanus  432  a  d  e  f,  442  b  c, 

444  e 

NicolausChrysoberg-es  Catholicus patriarcha  Con- 
stanhnopolitanus  xiii  a.xivabcd  e,  xv  c, 

Nicolaus  de  Canino  Ordinis  Minorum  488  b 

Nicolaus  Grammaticus  patriarcha  Constantinopo- 
htanus  suspectte  fidei  XVI„  e 

Nidgarius  episcopus  Augustanus  716  b,  717  b,  718 
C(*e,  719  cde,  757  f,  759  a 
Aiphon    patnarcha    Constantinopolitanus   xxvi 

Niphon  Novogrodensis  episcopus  xix  a 

Nobe  Israelita  133  a 

2°f-  ^  l63cd 

JNoli  (Obertus  de)  sacellanus  ecclesix  S.  Thoma> 

Genude  787  c,  793  f,  794  a 

t  Nonnosi  reliquias  Frisingde  in  Bavaria     293  d  e 

t  Nonnus  519  a 

Norbertus  clericus  ecclesiae  S.  Audomari       583  e 

Normannorum  irruptiones  in  Galliam  596  b  c  d  e, 

597  a,  59S  d  e,  599  b  et  seqq.,  600  a  b,  601  b  et 

seqq.,  602  aet  seqq.,  603  a  b  c  d,  604  a,  613  e,  619 

cdef,  621  c,  632  ab  cd 

Nosisthalbus  princeps  Russus  xvn  d 

Nostris  (P.  Antonius  de)  ex  Ordine  S.  Augustini 

407  e 

t  Notkerus  Balbulus  724  a  b  c 

Noto    ( P.  Cajetanus  Maria )  Societatis   Jesu , 

de  Actis  Sanctorum   optime  meritus   281  d, 

380  a 
Nugnez  (Joannes)  prorex  hidise  378  b  c  d  e 

Numa  Pompilius  Romanorum  Rex  754  e 

Numerianus  imperator  5H  c 

t  Nympha  virgo  martyrypatronaPanormi  231  a  b, 
324  f,  325  b,  332  f,  33G  b,  383  b,  3S4  d,  385  d, 

386  f 


IN  TOMUM  U  SEPTEMBRIS. 

749  a  e     Oderisius  ultimus  Marsorum  comes  801  f 

Odginus  advocatus  subscripsit  prizilegio  S.  Fol- 

quim  Morinensis  episcopi  \   -»  ,. 

tOdilia  virgo  257   d  e  f ,    258  b  c  e  ,    259  b  , 

t  Odilio  abbas  Cluniacensis 
t  Odo  abbas  Ctuniacensis 
Odo  clericus  et  ordinarius 


Odo  filius  Roberti  regis  Galliee 
Odo  levita 


O 


488  ef 
'Obstetrices^pyjoto  **  a 

Ochus  rex  Madianitarum  130  e 

Odbertus  abbas  Sithiensis  621  e,  625  c  d  e,  626  c  d  f, 

627  ab,  628  c 
Odbertus  clericus  ecclesiae  S.  Audomari        583  e 


f  /^\°dulia  virgo 


647  d 

6i7cd 

S.  Faustini  Brixise 

645  c 

621  e,  623  e 

633  ad 

Omcia  abbattssa  monasteni  S.  Gratee  Bergomi 
cura  transferri  corpus  S.  Gratee  250  b  e  d 

Og  rex  Basan  ab  Israelitis  devictus  1 1 6  d  e,  117  f, 

133  c,  134a,  152  d,  159  b 
Oges,  idem  qui  Og:  ^Vl  f 

Olda  prophetissa  tempore  regis  Josise  lfi  1  f 

Oldo  episcopus  Tmolensis  648  c 

Olega  princeps  Russus  T1I  a 

Olg-a  Russorum  regina  ad  fidem  conversa  circa 
medium  seculi  x,  v  b  c  d,  vi  a  et  seqq.  ,  ix  a, 

x  a 

Olgerdus  Litanige  dux  VYIT  a 

tOUva  virg.  mart.  patrona  Panormi  321   a  b, 

„..  325  b,  385  d 

Oliva  (R.  adm.  P.  Joannes  Paulus )  Societatis 
Jesu  prxpositus  generalis  377  c 

Olricus  canonicus  ecctesise  Remensis  583  e 

t  Onesimus  509  e  f 

Onesiphorus  metropolita  Kioviensis  schismaticus 

XXVI  f 

Onuphrius  Czernihoviensis  episcopus  xvin  f 

Ooliab  tabernacuti  fosderis  et  sacrx  supellectilis 
artifex  §  a  b 

Opiso  Apostolicus  legatus  apud  Russos  xx  d 

Optatus  episcopus  Elusanus  631  e  f 

Optimus  diaconus,  loco  Leonici  episcopi  civita- 
tis    Gabalum,   subscripsit   concitio  Agatensi 

253  a 
Oratino  (Franciscus  de)  laicus  Ordinis  S.  Fran- 
cisci  054  d 

Orioles  (Octavius)  senator  Panormitanus       386  b 
Orphani  hseretici.  Vide  Hussitae  505  e 

Orphus  lOe,  15  f 

Orteg-a  (P.  Petrus)  Ordinis  B.  M.  V.  de  Mercede 

410  a  b  c 
Osee  explorator  Chanaan,  idem  qui  Josue  94  d  e. 

Vide  Josue. 
t  Oswaldus  rex  Northumbriw  martyr  698  b  , 

699  be 

Oswius  Northumbrim  rex  696  a  b  c 

Otgarius  archiepiscopus  Moguntinus  716  be  f, 

717abcd,  718e,758a,  759  b 

Otgarius  Fichstettensis  episcopus        717  e,  719  c 

Othbertus  episcopus  654  f,  655  a  d 

tOthmarus  abbas  Sancti-gallensis  713  a,  721  de  f, 

722  a,  731  f,  732  a  b,  742  a  d  e,  743  c  f,  744  d  e, 

745  c,  755  f,  756  a,  757  bc 

Gtilo  Boioariorum  dux  713  a  c  f ,  732  b,   755  f, 

757  a 

Otrycus  episcopus  Imolensis  647  e,  648  c 

Otto  I  Germaniee  rex,  deinde  imperator,  v  d  e  f, 

vi  a,  ix  a,  xiii  f,  491  a,  504  e,  505  a  c  d,  506  b, 

582  de 
Otto  II  imperator  267  b,  269  b  d,  270  d  e 

Otto  III  Germaniee  rex,  deinde  imperator,  vni  a, 

xi  b,462a,  548  e 
Otto  dux  Saxonix  267  b  c,  269  d 

Otto  I  Bavarise  dux  781  d 

Otto  II,  cognomento  Illustris,  Bavariee  dux  779  e, 

781  d 
711  c,  745  bcd,  747  cd 
Ozias 


Otwinus  dux 


Ozias  rex  Juda 
Oziel  patrus  Aaronis 


INDEX  HISTORICUS. 

659  a  b     Perier  (R.  P.  Alexander)  Societatis  Jesu 


83  a 


378  f 
3fi9b 


adula  (Bemardus  de)  primus  episcopus  Aqui- 
tanus  502bcd 

Barnaboms 


Pag-anmus 


Panicus  ductor  militum 


648  e 


Mediolanensium  ducis 

Palacio  (Petrus)  senator  Panormitanus  348  de, 
v  337  a 

Palafox  (Jacobus)  archiepiscopus  Panormitanus 

405  a  b 


Palmanothes  rex  in  JSgypto 
Panormo  (P.  Adrianus  a)  ex  Ordine 
tium  S.  Francisci  392    e, 


3a  b  c 
185  ef 

cidtus 


10  e 

Observan- 

393  c  e  f ,  394  a  d, 

396  cd 

Panormo  (P.Caietanus  a)  Ordinis  Minorum,scri- 

psit  Vitam  Febronise  Ferdinandse  a  Jesu,  Or- 

dinisSClarx  _  409  be 

t  Pantaleon  invocatur  inter  Sanctos  Auxiliatores 

731  b 

Papias  episcopus  Hierapolitanus  182  f,  183  d^e, 

Parisius  (Simon)  S.  Rosaliee  virginis  meminit  ante 

inventionem  corporis  278  f 

Parisius  (Simon)  senator  Panormitanus         386  a 

Paruta  (Philippus)  senator  Panormitanus,  scri- 

psit  aliqua  dc  S.  Rosalia  virgine  antecorporis 

inventionem  278  f  310  a  b 

Pascalis  Padavinus  episcopus  Arbensis        214  b  c 

Pascha  institutum  et  primo  celebratum  inJLgypto 

47  f,  48  a  b  c  d 
Paschalis  I  Papa  783  abf 

PachalisIIPapa  519  b 

t  Paternus  episcopus  Elusanus  631  d  e  f ,  632  a  et 

seqq. 
t  Patrioius  Hibernise  apostolus  226  a  c  d  e  f,  227 

ac  d  e  f 
t  Patroclus  martyr  670  e,  671  b 

Patzinacitse  VictePecenienses. 
t  Paula  sacra  Sanctorum  loca  invisit  184  c  d, 

499  e 
t  V&ulhms  episcopus  Trevirensis  3d 

t  Paulus  apostolus  Cfi2  f,  Wl>  a  b  c,  664  a  et  seqq., 
665  c  e  f,  74 1  f,  743  f :  ejus  corpus  320  c 
t  Paulus  eremita  300  d 

t  Paulus  episcopus  Virdunensis  223  a,  692  f 

Paulus  II  Papa  xxv  a  b,  472  d 

PauluslllPapa  480  e 

Paulus  V  Papa  785  c,   787  b  d,  789  b,  790  abe, 

791  ce 

Paulus  Bernriedensis  presbyter  scripsitVitam  B. 

Herlucm  Virginis  713  bc 

Paulus  Sinopolitanus,  Ordinis  Minorum         48S  b 

Payue  (Petrus)  Wkieffi  errorum  disseminator 

4S2  ab 
Pecenienses  in  Russiam  irrumpunt  635  b  e,  63ti  c, 

638  e,  639  ae,  641  c 

Pelagius  II  Papa  229  a  b,  547  d,  548  d 

Penda  Merciorum  rex  690  a 

Pepe  (Florcstanus)  vicarius  archiepiscopi  Genu- 

ensis  789  c 

Peregrinus  da  Falerono  Ordinis  Minorum      488  b 

Pareslavia  soror  SS.  Romani  et  Davidis,  princeps 

Russa  685  d,  642  b 

Peretyothus  monac/uts  Sancti-gallensis  756  a,  757  c 

Pereyrius  (Isaac)  sectse  Prseadamiticne  auctor ,  as- 

seruit  Pentateuchum  ex  S.  Moysis  scriptistan- 

tummodo  excerptum  fuisse  155  a  b 


Perini  (Franciscus)  nobitis  Panormitanus 
Perrao  (P.  Angelus)  Ordinis  Carmelitarum  362  f, 

Perrius  (Claudius)  auctor  historim  Cabilonensis 

193  d 

Pesagno  (Lancellottus)  prevfectus  classis  reguvLu- 

Pessina  episcopus  Samandriensis  5Ui>  e 

Petinei.  Vide  Pecenienses. 

t  Petranus 

Petronius  discipidus  S.  Pauli  apostoh 

Petrucci(P.  Hieronymus)  Societatis  Jesu, 

S.  Rosaliev  Romte  promotor  349  e,  350  a  c 

t  Petrus  apostolus  146  a,  177  c  f,  178  a,  179  b  c  e  f, 

180  a  b  c  d,  671  d,  672  e,  741  f  :  ejus  corpus 

320  c 

t  Petri  Tarantasiensis  episcopi  translatio     652  b 

tPetrus  $  «™ 

Petrus  metropolita    Russorum  xn  f,  xxi  d  e  i, 

xxu  b  c  d 

Petrus  martyr  "*  a 

Petrus  episcopus  Antiochenus       xv  a  b  c  d,  xvi  c  d 
Petrus  II  episcopus  Neapolitanus  179  d 

Petrus  episcopus  Catholicus  Perejaslaviensis  634  c 
Petrus  episcopus  Morinensis  552  f,  581  d  e,  583  a 

et  seqq. 

Petrus  episcopus  Catalaunensis  *88  c 

Petrus  de  Almanaco,On2mzs  Minorum  4  d 

Petrus  Morselinus,  Ordinis  Minorum  '»88  e 

Petrus  subdiaconus  scriptor  miraculorum  S.  A- 

gnelli.  179b 

Petrus  eremita  ^13  " 

Petrus  Venerabilis  abbas  Cluniacensis  284  e  f 

Petrus  presbyter,  pater  S.  Rhaidis  seu  Heraidis, 

virginis  martyris  525  e 

Petrutii  (Margarita)  abbatissa  monasterii  S.  Rosse 

Viterbii  418  e,  425  f,  426  a  b,  428  b,  442  d, 

449  a  ,  451  d ,  456   b  ,  457  b , 

e,  461  c  f,  464  e,  466  a,  476  c, 

479  e 
Phalti  explorator  Chanaan  94  d  e,  95  a  b  c  d  e  f , 

96  b  c 

t  Phara  abbatissa.  Vide  t  Fara. 

Pharao  rex  Mgypti  6  b  c,  7  f,  8  a  d,  10  e,  15  a  b. 

Moritur  15  c,  17  c 

Pharao  rex  Mgypti,  prioris  successor  13  f,  19  c  d, 

20  a  b.  Moritur  29  d  e  f,  31  e 

Pharao  rex   JEgypti ,  alterius  successor  14   c  , 

26   c,    28   e,    29    f,    30  b,    32  b    d   e   f,  33,  34 

a   b    d   e,  35   a  b  c  d  e,  36  d  e  f,  37,  38,  39, 

40  a  c  e  f,  41  a,  42  b  c,  43  b   c    d   f,    44  a, 

45,    46   a   e   f,    47   a,   48   d,    49,    52    b  d,    171 

b.  Cum  exercitu  suo  in  mari  Rubro  submer- 

gitur  54,  55,  56  a  b  f,  57,  58,  d  e,   59  a  b  c, 

172e 
Pharaothes  31  e.  Vide  Pharao. 
t  Pharo  episcopus Meldensis.  Vide\Y&vo. 
t  Philadelphius  509  f 

Philibertus  Sabaudise  ducis  filius,  prorex  SicilicV 
326  c,327c,  383  e,  384  e,  387  b 
Philippi  imperatores  522  e  f,  5^3  a 

t  Philippus   apostolus  181  a  b  e  f,  182  a.   Filise 
S.  Philippi  diaconi  probabilius  huic  perperam 


447 
458 


448  f, 
459  a  d 


attribuuntur   182    c   et   seqq. ,    183,    184,    185 

a  b  c 
t  Philippus  diaconus  et  ejus  filise  181  e  f,  182, 183, 

184,  185abce 
Philippus  episcopus  Aquilanus  503  a 

Philippus  IV  Hispaniarum  et  Sicilite  rex  33(i  f, 

348  d,  370  d  e 
Philo  Judxus  scripsit  Vitam  S,  Moysis  non  sine 

mendis 


IN  TOMUM  II  SEPTEMBRIS. 


mendis  7  d,  10  c,  11  a,  1H  e  f,  15  c  d  e 
h  16  d  e,  18  b,  19  e  f,  20  a,  23  b  c  d  e  f, 
28,  29  a  b  c,  31  f,  35  c  d  e  f,  36  a  b  c,  40  e 
f,  41  b  cdf,  42  c  e,  4-5  d  e,  45abc,  49  e.  60  f,  51 

ab  c  d 

Philosophi  et  sapientes  Grseciae  posteriores  sunt 

S.  Moyse  legislatore  15  e  f 

Philotheus patriarcha  Conslantinopolitanus  xxn  d 

Phinees  filius  Eleazari  sacerdotis  125  f,  126  a  c  d, 

128   a  b,  130  b  e  f ,  131   a  b  c  d  e ,  182  a, 

176  e 
Phogor  idolum  Madianitarum  126  c.  Vide  Beel- 

phegor. 
t  Photinus  primus  episcopus   Lugdunensis  195 

bc 

Vhotlus  patriarcha  schismaticus  Constantinopoli- 

tanus  i  a,  ii  c  d,  ni  d  e,  iv  a  b  c  d,  viii  f,  xiii  a  b 

c,  xiv  b,  xv  f,  xvi  a  e 
Photius  metropolita  Russorum  schismaticus  xxn 

e  f,  xxiii  c  d 

Piccolomineus  (Franciscus)  archiepiscopus  Se- 

nensis,  S.  R.  E.   Cardinalis  788  b  c  d  e  f , 

789  b 

Piccolomineus  (R.  adm.  P.  Franciscus)  Societatis 

Jesu  praspositus  Generalis  373  f,  374  a 

Picolo  ( P.  Franciscus)  Societatis  Jesu  missiona- 

rius  379  f 

Pinamons  Peregrinus  Brembati  Ordinis  Prsedica- 

torum,  scripsit  Vitam  S.  Gratee  232  e  f,  233  a  b 

d,  234  a,  236  c 
Pinedo   (Martinus   di)   senator  Panormitanus 

386  e 

Pinellus  S.  R.  E.  Cardinalis  790  a 

t  Pippinus  Landensis.  Major-domus  regum  Au- 

strasiee  257  c  d  e,  701  e,  712  e,  732  a  b,  745  c  d, 

747  d,  751  e,  756  c 

Pippinus  Brevis  Francorum  rex  257  d,  259  f,  707 

def,  708  a,  712  b  c  d  e,  731  a  b,  732  a  b,  747 

f,  749,  750  e,  751  f,  752  a  b  c,  755  a  f,  756  b  c  f , 

757  a 
Pippinus  Heristallus  257  e 

Pirrus  (Rocchus)  scriptor  Siculus         336  a,  337  c 
Pius  II  Papa ,   xxiv  b  c  d  e  ,  427  a ,  483  d  e, 

675  bd 
Pius  IV  Papa  480  e 

tPius  V  Papa  789  b 

tPlacidus  ?nar£?/r  Ordinis  S.  Benedicti       686  e  f 
t  Placidi  et  Sociorum  corpora  in  Sicilia  inventa 

330  f 
Plinius  magiam  S.  Moysi  falso  attribuit  170  a 
Plato  philosophus  15  f 

Polara  (P.  Hieronymus  Maria)  Societatis  Jesu 

41 3  e  f 
Politio    (  Fr.    Angelus    a )    Ordinis   Minorum 

377  b 
t  PollinEe  corpus  in  monasterio  Hunnocurtensi 

575  e 

t  Polycarpus  martyr  182  c 

Polycrates  episcopus  Ephesinus  scripsit  episto- 

lam  ad  Victorem  I  Papam  181  f,  183  a  b  f, 

184  ae 
t  Polyeuctus  patriarcha  Constantiyiopolitanus  xiii 

f,  xiv  d  e,  xvi  a 
Pompidianus  episcopus  Elusanus  631  e  f 

t  Possessor  episcopus  Virdunensis  222  e  f,  225  d 
Possinus  Societatis  Jesu  sacerdos  415  d 

Posvild  filius  Vladimiri  Russiee  ducis  641  b  c 
t  ?otentiai\\\s  martyr  Senonensis  671  d,  672  c 
t  Potitus  martyr  65i  c 

Povoa  (Joannes  de)  Ordinis  S.  Francisci  provin- 
cialis  in  Lusitania  654  d 

Praga  (  Hieronynius  de)  accusatur  in  concilio 
Septembris  Tomus  II. 


Conslantiensi  „„r> 

Fraga  (Joannes  de)  S.  R.  E.  Cardinalis,  ejrisco- 

pus  Listomisliensis  505  f 

Presti  ( Franciscus  lo)  abbas  commendatarius  S. 

Phihppi  de  Fragala  in  Sicilia  360  a  b 

Pneg-o  (P.  Emmanuel)  Ordinis  B.  M.  V.  de  Mer- 

t>  •  ,        ,   .  410  a  b  c 

iTioIus  (  Augustinus )    episcopus    Bergomensis 

,t>.  2ila 

tVnscusmartyr  G70  e,  671  c 

Pnscus  preeses  gentilis  192  d  e  f,  193  a  b,  195  e,  197 
cd,  199a,200bcde,  201  e  f 
t  Pnvatus  episcopus  martyr  251  c,252  c  d  e,253  c  f, 

t  Proba  virgo  martyr  jgg  c 

Probus  scriptor  Vitse  S.  Patricii       225  f,  226  a  b 
t  Prosper episcopus  Comensis  bilf 

t  Prospera  virgo  martyr  4  {, 

t  Pulchroniws  episcopus  Virdunensis  222  e  f,  225 

de 

PutssofiiOd.  Vide  Vutz&. 

Putza  7iobilis  Russus  636  c,  639  f,  641  d 

Pythagoras  Samius  quo  tempore  cceperit  excelle- 

re  15  f 


Quadanocus  socius  S.  Winnoci  573  c  d  e,  576  c  d 
ef,  577  ac,  589  f,  590  a  b  c 
t  Quintinus  martyr  610  a,  611  d 

Quintinus  4g7  b  c 

Quodvultdeus   episcopus   Amiteminus    491    f  , 

495  a 


II 


Rabanus  Maurus  archiepiscopus  Moguntinus 
717  d 
Rabbinorum  figmenta  19  c 

Raderus  (Mattheeus)  e  Societate  Jesu  Acta  S.  Her- 
miones  ex  Grzeco  vertit  Latine  185  d  e 

Rafica  marty?'  4  a 

Ragamundus  episcopus  Mimatensis  interfuit  con- 
cilio  Bituricensi  253  a 

Raguel  sacerdos  in  Madianitide  21  b,  171  f.  Idem 
fuit  qui  Jethro,  31  e,  66  f,  67  a,  71  c  d  e  f. 
Fuit  sacerdos  veri  Dei  et  ex  posteris  Abra- 
hami  21  e,  22  f,  23  a  b  c  d  f,  24  a  b.  Pro- 
babile  est  fuisse  principem  in  Medianitide  24  a. 
Vide  Jethro. 
Raimondi  (P.  Franciscus)  Societatis  Jesu  missio- 
narius  in  regno  Tunetano  380  b  c,  405  d  e 

Bainaldus episcopus  Comensis  t-i^  i> 

t  Rais  martyr  525  b 

Rarabertus  monachus  Sithiensis  625  b  c  d  e 

Ramnehertus  subscriptus  legitur  chartte  donatio- 
nis  S.  Audomari  567  b,  569  a  b 

Rapaccioli  (Andreas)  pater  B.  Benincasx  Rapac- 
cioli  martyris  481  b  c  d,  4^3  b 

Rapaccioli  (Antonius)  frater  B.  Benincasx  Rapac- 
cioli  martyris  481  d 

Rapaccioli  ( Franciscus  Angelus)  S.  R.  E.  Cardi- 
nalis,  episcopus  Interamnensis  480  c,  482  f,  483 

a  d  e  f,  4S4  b 
Rapaccioli  (Petrus)  4S3  d 

Rapizzoniorum,  riunc  Rapacciolorum  itlustris  fa- 
milia  480  e  f,  481  ab,  483  e 

Rapizzonius  (Dodo)  episcopus  Narniensis       4S0  f 
Ratpertus  monachus  Sancti-gattensis  7-21  ;i 

Ravengerius  episcopus  Morinensis  569  b  cd, 

613  d 
Raynaldus  archipresbyter  S.  Victorini  501  f,  502  a 

109  Raynardus 


INDEX 

Raynardus  tnonachus  Sithiensis  a  Normannis  oc- 

cisus  596de.f 

Reate  (Joannes  de)  gubernator  provxncxse  Patn- 

monii  454a 

Kebe  rex  Madianitarum  occisus  128  a 

Recem  rex  Madianitarum  occisus        128  a,  130  e 
t  Redemptus  episcopvs  alias  presbtjter  652  a 

Regardus  clericus  ecctesise  S.  Audomari       583  e 
Reffeuardus  monachus  S.  Bertini  Audomaropoli 

488  d 

Regenoldus  abbas  Sithiensis  582  d 

Regentrudis  uxor  Walberti  comitis  574  b  c,  591  f, 

608  b 
Reinbernus  episcopus  Salsecholbergensis  xi  c  d, 

638  b 
t  Remaclus  abbas  Sotlemniacensis,  deinde  episco- 

pus  Trajectensis  692  e 

Remboldus  clericus  ecdesias  S.  Audomari      583  e 
t  Reraig-ius  episcopus  Remensis  537  c  f,  538  a  b  d  f, 
539  b  c  d  e  f,  5*0  b,  620  a,  621  c 
Renuldus  abbas  S.  Winnoci  583  d 

Requesens  (Antonius)  princeps  Pantetlaria?,  pree- 

tor  Panormitanus  386  d 

Requesens  (Franciscus)  senator  Panormitanus 

384  f 
Reiisch  (Joannes)  Proprastor  et  sedilis  major  In- 

golstadiensis  727  f 

Riba  (Franciscus)  vicarius  generalis  archidicece- 

sis  Panormitanse  329  c,  332  e,  387  f 

Richardus  abbas  S.  Vitoni  Virduni  223  e 

Richardus  Conversus  Aquincinctinus    487  f,  488  a 
t  Richarius  abbas  Centulensis  573  b 

Richbertus  alias  Robertus  I  episcopus  Laudunen- 

sis  687  f,  692  d 

Richerus  episcopus  Virdunensis  224  d 

t  Richilda  virgo  734  a 

Richildis  matrona  nobilis  224  c  d 

Rictius  Varus  pr&ses  610  a,  611  c  d 

Rig-obertus  abbas  Sithiensis  577  f,  578  a  b,  579 

a  b  c  d,    580  ^  b,   592  d,   593   a,  610  d   f, 

611  bf 
Jtinaldus  (P.  Camiltus  Maria)  Societatis  Jesu,scri- 

psit  Vitam  S.  Rosas  Vitet^biensis  415  c 

Robeas  130.  Vide  Rebe. 
t  Robertus  Motismensis  in  utero  matris  beatissi- 

mee  Virgini  (ut  fertur)  desponsatus  2  f 

Robertus  Francoram  rex  582  d 

Robertus  dux  Burgundim  191  d 

Robertus  frater  S.  Ludovici  Francise  regis,  co- 

mes  Artesise  583  e,  584  a 

Robertus  Caracciolus,  episcopus  Aquinas,  Ordinis 

Minorum  4,  fl 

Roccaforte  (Maria)  tertii  Ordinis  S.  Benedicti  280 
f,  281  a,  307  d,  310e,315cd 
Rodericus  abbas  Sithiensis  616  e  f,  627  e,  628  c 
Rodolfuspy^or  urbanus  castelti  Sithiensis  624  e 
Rogerius  I  Sicitias  rex  281  d  e,  284  f,  285  a,  292  e, 

299,  300  a,  302  f,  304  f,  305  a  c  e,  307  f,  339  b,  382 

d,  383  f,  650  b  c  d 
Rog-erius  comes    ,  281  d  e,  339  b 

Rolinus  (Joannes)  episcopus  Cabilonensis       190  c 
llomano  (P.  Leonardus)  Societatis  Jesu  361  f 

Roraanus  L-icapenus  cum  Constantino  imperator 

Grwcorum  STV  c 

t  Romualdus  4g2  a 

Romulus  Romse  conditor  754,  ^ 

Roricius  seu  Rorico  episcopus  Laudunensis    694  a 
t  Rosalia  virgo  Panormitana  722  d 

Rosalia  Sinibalda  an  eadem  sit  cum  S.  Rosatias  vir- 

gine  Panormitana  232  b,  285  d  e  f 

Rosselli  (Leo)  senator  Panormitanus  3S6  d 

Rossi  (Valerius)  scripsit  aliqua  de   S.  Rosalia 


IIISTORICUS 

virgine  ante  inventionem  corporis  278  f 

Rostislaus  Russorum  dux  xix  a 

Rotharis  Longobardus  rex  Arianus  542  c  e  f 

Roxas  (Joannes)  senator  Panormitanus         386  e 

Ruadhardus  comes  756  a,  757  b 

Ruadrut  abbatissa  S.  Stephani  apud  Argentora- 

tum  2i>8  a 

Rubenitae  contra    Moysem   et   Aaronem   rebel- 

tant  99  d  e  f  :  possessionem  impetrant  trans 

Jordanem  132  d  e  f,  133  a  b  c  d,  136  e  f,  138  d  e 

f,  139  ab 
Rumoltus  abbas  S.  Winnoci  582  c.   Vide  Renul- 

dus. 
Ruotbertus  episcopus  Metensis  783  d 

Russelli    (  Franciscus ')    senator  Panormitanus 

386  e 
Russi  cum  Greecis  betligerant  .    111  d  e 

Russorum  conversio  a  variis  varie  tradita  1  a  b 
c  d.  Non  videntur  ab  Apostolis  conversi,  vel 
si  ita  sity  in  idotolatriam  relapsi  sunt  11  a  b  c. 
Secuto  ix  eorum  conversio  cum  fructu  ccepta 
11  c  d  e  f,  111  a  et  seqq.,  iv  c  d  e  f ;  sed  ea  con- 
versio  stabilis  non  fuit  v  a.  Secuto  x  ad  finem 
vergente,  tota  Russia  Christi  fidem  amptecti- 
tur  vin  e  f,  ix  a  et  seqq.,  x  a  et  seqq.  Non 
sunt  conversi  a  schismaticis  xn  f,  xin  a  et  seqq., 
xvi  e  f.  Fuerunt  Catholici  toto  xi  secuto,  xvii  a 
et  seqq.,  xviii  a  b  c  d.  Russorum  fides  suspecta 
circa  medium  secuti  xn,  xix  b  et  seqq.,  xx  a  b  c. 
Seculo  xiii  schisma  deponunt  et  resumunt  xx  c 

def,  xxietseqq. 


8 


Sabainus  518  f 

Sacebaro   subscripsit    traditioni   Adroaldinse 

560  d 

t  Sag-ares  martyr  182  c 

Sag;ittarius  episcopus  Vapincensis  episcopatu  exu- 

tus  187  f 


t  Salaberga  abbatissa 


545  d 


Saladinus    ( Alphonsus )   senator   Panormitanus 

386  b 

Salernus  (P.  Petrus)  Societatis  Jesu,  editor  Vitse 
S.  Rosatiee  virginis  ab  Octavio  Cajetano  con- 
scriptse  279  b  c.  Item  ejusdem  Sancta?  Vitse  a 
Jordano  Cascino  compositse  280  a  c  d  e 

Salomon  I  episcopus  Constantiensis      717  e,  721  e 

Salomon  III  [Ramschwagius)  episcopus  Constan- 
tiensis  ex  monacho  Sancti-gallensi  720  b  c  d, 

733  a  b  c  d  f,  734  a 

Salomoni  regi  Uebrseorum  UberJob  a  nonnemine 
adscriptus  165  c 

Salonius  episcopus  Ebredunensis  episcopatu  de- 
jectus  187  f 

Salphaadi  fttise  126  f,  127  a,  137  b,  139  c  d 

Salvettis  (Lanfrancus  de)  episcopus  Bergomensis 

648  f 

Sammua  explorator  Chanaan  91  d  e,  95  a  b  c  d  e  f, 

96  bc 

t  Samuel  propheta  post  mortem  apparet  146  c : 

ejus  retiquise  (555  e 

Samuel  episcopus  Wormatiensis  717  e 

Sancta    fide   (Paulus)    episcopus    Syracusanus 

432  a 
t  Sanctinus  primus  episcopus  Virdunensis  221  b, 

222  c,  225  d 
Sancto  episcopus.  VideL&nto. 
Sandamiani  (Antonia  Maria)  illustris  ac  pia  virgo 

Panormitana  405  d 

Sanfilippo  [P.  Franciscus)  Societatis  Jesu  missio- 

narius  379  c  e 

Sanfilippo 


fV^UxploratorChanaan    94  d  e  95  a  h  ol !  f 
Sapor  PcrsarMm  rea,  e'  95  a  b  °  d  e  f 

Sara  «wywar  Abrahm  ,  „  , b'  "J  b 

Saraceni«%wma-0  ^^.^  ^J^ 

t  Saturninus  TCa,%r  b'  669  c  \™<  f 

Savina  /«,«  ^rnarrfi  comitis  „o  ° 

t  SavinianuS.eM  Sabinianus  martyr  Trecensis  670 

t  Savinianuswa^.  Sww^j,  „„  e'  JJJ b 

Saul  prtwwg  rea;  7«raei«aru»n  «r' 

Sbisneus  cpw^w  Cracooiensis       XXI1I  e  xx,v  ' 

Sctmhius  episcopus  Viterbiensis  «J°J 

Seasso  (Franciscus)  ex  mercatore  Genuensieremi 

ta  speluncx  Quisguinensis  ZTl 

+  q,o,    *■     ■  450  ab  c  d,  452  c  d  e 

t  Sebastiam  martyris  reliauiv  Praga?  503  b 

H5cde'   11Cabcd,ll7bcdeUl8bCltl3 

CWa'  *»*»*  ™"»  *•  Benincaste  RapaccZi 

Selvago  fP  Catimirusjclericusregularis  Ordin^ 

venerabihs  Camilli  de  Lellis  mlf 

Sephora  uxor  S.  Moysis  legislatoris  18  f  19  b 
21be,22df,  23  a  b  c  d,  27  c,  29  f/l70  f 
Circumcidit  filium  suum  et  relicto  Moyse 
reditadpatremSO  b  d  e  f,  31  a  b  c  d  e  3  »  a 
b  c,  171  b.  Revisit  S.  Moysem  in  Raphidim 

X  6  ■♦■    J       ''  CUT  dicta  sit  ^thiopissa  et 
Chusitis  22  c,  93  a.  Genealogia  ipsius  commen- 

24  b  c 
t  Septiinius  JEsinensis  "^  e 

Septimus  (Petrus)  senator  Panormitanus      384  f 
Seraldus  episcopus  Bigorritanus  632  d 

t  Serapia  virgo  martyr  3  d?  195  d 

Serg-ius  II  pairiarcha  Constantinopolitanus  Ca- 

*hoh<**  xvabc,xviacde 

bervandus  episcopus  Elusanus  631  e  f 

fServatius  episcopus  Trajectensis  202  f 

t  Severnius  abbas,  Noricorum  apostolus  489  b  c, 

49!  ab,493bcdef 
tSeverinus  episcopus  Septempedanus  489  c  e  f , 

491  a  et  seqq.,  £92  a  b  c,  493  b  c  d  e  f,  494  a  £ 

495  de 
t  Severinus  episcopus  Neapolitanus  fictitius  493 

cdef 
Sevennus  I  Papa  553  d,  559  b 

Severinus  episcopus  Tungrensis  202  c 

Severus  imperator  670  c  d  f  671  a 

Severus  commentitius  S.  Magnipater      71 4  c  d  e  f 
Sidoti  (Joanna  Eleonora  Crucifixa)  abbatissa  mo- 
nasterii  S.  Viti  Panormi  £07  f,  408  a 

Sidoti  (Philippus)  vicarius  generalis  archiepisco- 
pi  Panormitani  407  f 

f  Sidronius  martyr  670  f,  671  c 

Sielava  (Antonius)  Catholicus  metropolita  Kiovi- 
ensis  xxvn  d 

Sigberchtus  Orientalium  Anglorum  rex         710  c 
Sig-ebertus  1  Austratise  rex  740  b 

Sigebertus  filius  Theodorici  Burgundiee  regis  738 

e,  740  c  e  f 
t  Sig-ebertus  Austrasise  rex  189  b,  092  f  693  a  b  e, 

710  c,  756  c 
t  Sigismundus  Burgundionum  rex  189  a 


IN  TOMUM  II  SEPTEMBRIS. 


427de 
xxvi  f 


®p*to*n&uaimperator 

Sipmundus  Augu.stus  Polonim  rex 

Si^7777^ianUS  Pr*feCt™  *<>  «—  U 

$™™Bulgaria>princeps 

*™T™tr°P0lila  *******  Catholicus     «v  d 


Simon  abbas 


4b 


^l^asSUh^ensisscripsU^     s_Bert^ 
^°«OrdinisS.Francis™C-5alhCd-Z\\: 

pZti^T^ presbyter  0ratorii-  ™- 

PenMeucht  hlstorlam  lempore  S.Moysisa  scri- 
bis  fmsse  conscriptam   155  b.  Refutaturim 

cdef,l5GabCdef,l57abcdef,158b 
Simon  magus  741  f  7T3  f 

t  Snnpertus  vel  Sintpertus  «pw^w  Augustanus 

RI»mKii      •        713d'7l6b.731e,75Bb,  757de 
Simphciola  «rjo 

t  Simplicius  episcopus  Veronensis  677  d 

Simbalda  /iimj/i«  nooz-fe  Lucensis  368  a 

Simbaldi  CWncen^M^promowrtcMZ/M»»  5  flosafe 
murbeLucensi  „„„    7 

Simbaldns  pater    S.    Rosalix  virginis  2S1   c  f 

282  a,    304  ef,    305  a  b  c ,   309  d  ,   310  ef, 

,o-  .  .  .  3S2  c  e 

tbinicius  episcopus  in  Gallia  546  c,  5  i  7  b 

Siracusa  (Carolus)  senator  Panormitanus    '  3S6  d 
Sisai  filius  Enac  nj, 

Sisimdmllpatriarcha  Constantinopolitanus  Ca- 
J}oh^  sivef,xvac,xviab 

t  bixtus  episcopus  in  Gallia  546  c,  547  b 

Sixtus  IV  Papa}  xxiv  f,  xxv  a,  415  a,  427  b/«29  d, 

430  bc,  542  b,  788  e 
oocr&tes  philosophus  \  g  f 

Somarius  ^e^  Soniarius  discipulus  S.  Columbani 
703bcf,735cdef,  737  b 
Sonatius  episcopus  Remensis  544  e,  687  e 

Sophia  Thomse  Palscologi  filia.  Vide  Zoe. 
Sormanus  (Joannes  Franciscus)  episcopus  Fere- 
tranus  211  cd,  213  de 

tSosthenes  secundum  guosdam  Colophonis  epi- 
scopus  6C5  a 

Spanocchi  (Paidus)  marlyr  Ordinis  Servorum 
BM  V.  4S4cdf 

Spatafora  (Ludovicus)    senator  Panormitanus 

384  f 
Spaur  (de)  comes  728  d  e 

tSpeusippus  martyr  670  d,  671  a 

Spinola  (Limbania)  Priorissa  monasterii  S.  Tho- 
mse  Genuse  799  c 

Spinosa  (Benedictus  de)  ex  Judwo  atheista,  Penta- 
teuchum  S.  Moysi  abjudicavit  155  b 

Spiritu  (P.  Franciscus  a  S.)  Ordinis  B.  M.  V.  de 
Mercede  410  abc 

Spruyt  (P.  Hermannus)  Societatis  Jesu,  reliquias 
S.  Rosalise  impetravit  Sodalitati  juvenum  Ant- 
verpim  372,  373  ab 

Spucces  (P.  Josephus)  Societatis  Jesu  304  e,  316  e 

f,371a 
Stanisiaus  filius  Vtadimiri  Russiee  ducis,  ix  d,  036 

c,  039  c,  641  b  c 

Statius  Papinius  poeta  512  b 

Stephana  a  Seraphino,   Ordinis  S.  Francisci  de 

Paula  4  d 

Stephanus  V,  dictus  IV,  Papa  503  a 

Stephanus 


INDEX  HISTORICUS 


Stephauus  V,  aliis  VI,  Papa  xm  b  c 

t  Stephanus  I  patriarcha   Constantinopolitanus 

xm  b,  xv  f,  xvi  a 

Stepbauus  II  patriarcha  Catholicus  Constantino- 

politanus  xm  f,  xvi  a 

Stephauus  episcopus  Mimatensis  255  a 

Sternberg-  (Albertus  a)  episcopus  Litomisliensis, 

dein  archiepiscopus  Magdeburgensis,  ac  denuo 

episcopus  Litomisliensis  504  f,  505  a  et  seqq., 

506  ab 

Sternberg:    (Eva  de)    comitissa    conjux  Adami 

comitis  de  Trautimansdorff  505  f,  506  a 

Stemberg-  (Jaroslaus)  episcopus  Litomericensis 

505  f,  506  a 
Sthur  exptorator  Chanaan  94  d  e,  95  a  b  c  d  e  f, 

96  bc 

Strabo  (Walafridus)  abbas   Augiensis,  scripsit 

Vitam  S.   Galli  abbatis  701  c,  702  e  f,  703  a, 

705  e 
Strobele  (Didacus)  abbas  Sorethanus  725  d 

Strozzi  (Horaiius)  senator  Panormitanus      383  e 
Stylianus  episcopus  Neo-Cassariensis  xiii  b  c 

Suantoslaus  Vide  Suatoslaus  filius  Jaroslai. 
Suatopelcus  Russiasprinceps,  ix  d,  634  c  d,  635  b  c 
d  e  f,  6IJ6  a  et  seqq.,  637  a  b  c  d  e,  638  a  et  seqq., 
639  a  c  d  f,  64-0  b  d  f ,  64,1  c,  642  a  b  f,  643  a  b  f, 

644  ad 
Suatoslaus  fdius  Olgas,  Russorum  reginee  v  c  f,  vi 

c  d  f ,  vn  a,  x  a 
Suatoslaus  fdius  Vtadimiri  Russiee  ducis  636  b, 

639  c,  641  b 
Suatoslaus  fdius  Jaroslai,  Russias  ducis  xviii  b, 

634 c, 637 b 
Sudislaus/z^us  Vladimiri  Russias  ducis  636  c,  639 

c,  Gil  bc 
Succici  bellidamna  727  b,  730  b,  734  e,  763  f,  765  d, 

779  a 
Suenes  vir  Christianus  in  Perside  532  d  e  f 

t  Suicberti  seu  Swiberti  canonizatio  fabulosa  2  e  f 
Sur  rex  Madianitarum  occisus  128  a 

SureslliOe.  Vide  Sur. 

t  Symphoriauus  martyr  Augustodunensis  198f, 

670  d,  671  a  b 

Szeptycki  (  A.thanasius  )  Catholicus  melropolita 

Kioviensis  xxvn  e 


Tag;liari  (R.  P.  Petrus  Maria)  Societatis  Jesu 
411  c 
Talec  Russus  640  ^ 

Talto  Dagoberti  I  Austrasias  regis  ac  deinde  mo- 

narchas  cubicularius  710  b 

Tamayus  (Joannes)  exploditur  729  e  f 

Taraburinus    (  R.  P.    Thomas)    Societatis   Jesu 

377  b 
Tassilo  Baioarias  dux  757  a 

Tassus  (Paulus)  canonicus  Napotitanus,  postmo- 

dum  archiepiscopus  Anxanensis  reperit  corpus 

S.  Candida?  junioris  228  c  d 

Tavaraa  marchio,  prorex  Sicitise  386  b 

t  Taurini  episcopi  inventio  486  e 

Tebaldis    (Rappizoniorum   de)  illustris  familia 

481  ab 
Tebaldus  (Jacobus)  S.  R.  E.  Cardinatis  484  b 
TegUo  (P.  Didacus)  Ordinis  B.  M.  V.  de  Mercede 

410  a  b  c 

Tertius  (Nicolaus)  dux  mititum  Barnabonis  Me- 

diotanensium  ducis  g^g  e 

Tutullus  prasfectus  509  e 

Teutaldus  abbas  III  Pontidensis  645   d,  646  f, 

647  a 


t  Thadaeus  apostolus  an  Ricssos  converterit      1 1  a 
Thales  physicus  16  f 

Thamel  seu  Thatuel  idem  videtur  cum   Sarbelio 

2  d  e,  186  b 
Tharbis  regis  JEthiopum  filia,  fictitia  uxor  S, 
Moysis  18cl70a 

t  Thebaei  martyres  188  f 

t  Thecla  virgo  martyr  663  b  c  d 

Theobaldus  episcopus  Suessionensis,  514  c 

Theobertus  abbas  Theologiensis,  archiepiscopatus 
Trevirensis  223  b 

Theoclea   commentitia  S.  Magni  abbatis  mater 

714  c  d  e  f 
Theodeg-iselus  monachus  S.  Columbani  700  c,  755 

d,  756  e 
Theodericus  episcopus  Lugdunensis  692  c  d 

Theodericus  episcopus  Virdunensis        223  f,  224  c 
Theodericus  co?7ies  forte  fuit  pater  S.  Idce  viduas 

259  bc 

Theodobertus  II  rex  Austrasias  688  d,  689  a,  690 

e  f,  691  c  d,  704  a  e  f,    705   a,    710   d,    738  b 

de,  739 d,  740  ab  c 
t  Theodoli  episcopi  Sedunensis  translatio  5  d 

Theodoricus  I  episcopus  Metensis  504  cd 

Theodoricus  III  Francorum  rex  574  e  f,  575  a  b 

cf 

Theodoricus  II  Burgundias  rex  688  f,  G90  c  d,  691 

a  c  d,  704  e  f,  705  a,  711  b,  738  b  d  e  f,  739  d,  7 iO 

a  b  e 

Theodoricus  Gothorumrex  495  c 

Theodoricus  Taruannetisis  clericus  583  e 

t  Theodorus  martyr  Constantinopolitanus   486  c  d 

t  Theodorus  martyr  652  b 

Theodorus  I  Papa  542  d,  687  a 

Theodorus  metropolita  Russorum  xix  a 

Theodorus  episcojms  martyr  654  b 

Theodorus  Bialogrodensis  episcopus  xvui  f 

Theodorus  Vladimiriensis  episcopus    xvin  f,  xix  a 

Theodorus  discipidus  S.  Magni  abbatis,  et  scri- 

ptor,  ut  fertur  ,   ejusdem   Vitas,\  ab  \[atiis  in- 

terpolatas  700  b  c  e  f,  701  c  e  f ,  702  a  et  seqq., 

703  a  et  seqq.,  704  a  et  seqq.,  705  a  et  seqq., 

706  a  et  seqq.,    707   a   b  c,    708   c  e  f,    711   c, 

712  b,  716  a,  735  a,  736  e,    739  b  c  ,    740  f, 

741  c   d  e,    742   a,    743  b  c  d,    745  a  et  seqq., 

7iG   a   et    seqq.  ,    747    a   b,     748    e ,  750    d, 

752  d  f,    753  a,  7o5  b  c  d  e  f,    756  a  e,  757  b 

c,  759  d 
t  Theodosia  virgo  martyr  2  f 

Theodosius    II   imperator  508  f,  509  b,  529  b  c, 

531  cd 
Theodosius  hegumenus  Pieczarensis  634  c 

Theodrada  probabiliter  mater  S.  Idas  vidum  257 f, 

258af,  259abcf 
Theodulus  3  Gf  186  e 

Theognostus  metropolita  Russorum  xxi  f 

Theopemptus  metropotita  Russorum   Catholicus 

xvii  c 
Theophamse  matronas  nobilis  testamentum    317 

e  f 

Theophylactus  patriarcha  Constantinopotitanus 

Catholicus  Xiii  f,  xvi  a 

tTheopistes   virgo    martyr,    inter    Prastermissos 

2  a 
Theotimus  3e,186cf 

Thermis  (  Carolus  de )    senator   Panormitanus 

88Ga 

Thermuthis  filia    Pharaonis  regis  10  b  c  f ,   11 

a  c  e,  12  b  c  e,  14  d  e  f,  15  a  b  c,  17  b  d,  170  e,'  171 

i.moritur  •  -^9  cl 

t  Thesaurus  abbas  generalis  Ordinis  Vallis  Um- 

brosas,  martyr  5  ^  c 

Thetberga 


IN  TOMtfM  H 

Thfitberg»  matrona  nobilis  et  pia  in  Italia  seculo 

m  ef 


XI, 


Theutberga  conjux  Lotharii  regis  LotharingL 

tu^i~  -^.-      ~  616  a  et  seqq. 

Tholmai  fihus  Enac  9^  e 

t  Thomas  Aquinas  quid  senserit  de  essentia  divina 
ab.Moysevisa  H9ab 

Thomas  abbas  Lanchemiensis,  Ordinis  Cistercien- 
sis,  scnpsit  Opuscutum  de  Sanctis  Auxiliatori- 

731  a 

Thomas  archipresbyter  ecclesiae  Amiteminse  502 

Thomas  Potseologus  Peloponnesi  despota      xxv  a 
t  Thrasea  martyr  -,  go 

Thurstanus  archiepiscopus  Eboracensis        695  c 
rrhyv^martyr  670  e,  671  b 

libenus  imperator  Orientis  686  d 

Tilleinontius  (Ludovicus  Sebastianus  Le  Nain 
de    Tillemont )    refutatur  194    a    b  c  d  e  f, 

195  a 

t  Timotheus  episcopus  Ephesinus      664  ab,  605  c 

lomasi  et Caro  (Ferdinandus  Maria)  Patmee  dux, 

^  prxtor  Panormitanus  414  e 

Tondulphus  episcopus  Suessionensis  544  c 

Torcim  coquus,  occisor  S.  Davidis  principis  Rus- 

Sl  035  d,  636  d,  642  e,  643  e 

Tonlla  (P.  Alphonsus)  ex  Ordine  Trinitariorum 

m  410abc 

iornatonbus    ( Andreas    vel    Amedseus  de)  ca- 

nonicus  transtulit  corpus  S.  Frontiniani  mar- 

_  ****  675  a 

lorres  (Joannes)episcopus  Syracusanus  in  Sicilia 

CS6  f 
t  T0220  ex  discipulo  S.  Magni  abbatis  episco* 
pus  Augustanus  Vindelicorum  700  c,  701 
f,  711  e  f,  712  a  b  c,  713  d  e,  714  b,  745 
e  f,  746  a  et  seqq. ,  747  a,  748  a  f,  749  b 
c    e    f,    750   a   c,    751   c  d,   755  a  et  seqq. , 

756  f 

Trajanus  episcopus  Melitensis  GS6  e 

Trajanus  imperator  1S1  b  c  e,  185  d  e  f,  18fi  e, 

4*J9  a  et  seqq.,  500  b  e  f ,   501  a  b  c  d,  506  b  c  e  f, 

508abce,   509  d  f,  .510  b  e  f,  511  e  f,   512  a  b, 

514  c 
Trapes  (Leonardus  de)  archiepiscopus  Auxitanus 

630  f 
Trjphaena  663  c,  665  d 

t  Tryphon  patriarcha  Constantinopolitanus  xiuf, 

xvi  a 
Tudiscus  (Nicolaus)  archiepiscopus  Panormita- 
nus  317  c  f 

Turrianus  (Horatius)  secretarius  senatus  Mamer- 
tini  414  a  b 

Tyard  (Cyrus  de)  episcopus  Cabitonensis        190  c 
•fTychicus  secundumatiquosColophonisepiscopus 

665  a 

Tyskevicius   (Georgius)  primum  Methonensis , 

deinde  Vilnensis  episcopus  634  f 

Tzug-i  (Thomas)  Japon  Societatis  Jesu  in  Japonia 

passus  654  c 


Valbelle  (Ludovicus  Alphonsus  de)  episcopus 
Audomaropolitanus  586  b 

Valdina  (Petrus)  marchio  delta  Rocca  3G8  b 

Valens  imperator  486  d 

Valentinus  episcopus  Tungrensis  202  c  :  non  Tre- 
virensis  203  f,  204  a 

Valentinus  episcopus  Amiteminus  491  f 

tValerianus  martyrlM  a  e,  19i  a  c  def,  195 


SEITEMBKIS. 

**  cd,196  d,  197  ae,  10S  bd,   100  e  f, 
Valerianns  prxses  Alexandrinus     m  f,  W !  d  2 

v«i.,™,  «„-„,«,  »„„,„„,     s" "  •■  ■»' ; 

U™,,,u,  ,„,„,,„«,  «^,,-,  ,,  S»^ 

£.  Limbanix  virgmis  "  " 

Vannius  &>«*«,<«  /m  sacmto,  rfe  A  ™* 

rum  bene  meritus  416  d  e,  «6  b  c,  tTil, 

Vararanes  V  Persarum  rex  530  a  b ,  331  a  "<?<£ 

Varka    (Ludovicus   de)    Ordinis  S.  Frarl^ci 

Ubaldinus   (Oetavianus)  S.   R.    E.   Cardinalis 

Ubes  130  e.  Vide  Hur  rex  Madianitarum 
Udalmannus  episcopus  Augustanus.   Vide  Vodal- 

mannus 
tUdalrici  reliquise  ~.K^ 

t  Vedasti  episcopi  Atrebatensis  translatio      ;;:  |  c 
Venero    (Catharina)    baro  delti  Magazzenacci 

Venerosus  f/oannes  Bemardus)  gubemator  Ce- 
strensis  -8r 

Venerus  (Hieronymus)  archiepiscopus  Monti^ 
galensis  „._ 

Ventimiglia    ( Caietanus)    Quisquinx  dominus 

\r    *.-    -   i.     ,T  345  d  e 

Ventimigha  (Joannes  de)  dominus  oppidi  S  Ste- 

phani  in  Sicilia,  curat  transferri  reliquias  S 

Rosalix  345bc 

Ventimig-ha  (Josephus  Emmanuel)  princeps  Pid- 
chri  montis  et  Quisquinse  daminus  281  d,  31-5 

+  v  .  bf,412d 

t  Veranus  confessor  3  a  b  c 

Vespasianus  filius  T.  Fl.  Clementis  et  Domittllm 

499  f,  500  a 

Uffing-us  scrv^or  Vitx  S.  Id<e  vidux  256  adef, 

m  o 
t  Ug-o  e#  Otfme  Equilum  Hierosoty?nitanoru,n 

799  b,  soi)  d 

Viaria  «cu  Venieria  familia  templum  S.  Moysis 

Venitiis  restaurat  $  r 

Vichterbus  episcopus  seculo  vm  /bWe  ^e>n  cw?» 

5.  Wictherpo  episcopo  Augustano  712  e  f 

713  ef,  714  a 

t  Victor  episcopus  Vitensis  scripsit  Historiam 

persecutionis  Wandalicx  in  Africa  (»77  f,  C7S 

et  seqq. 
Victorl  Papa  \%li 

Victor  episcopus  Ravennas  5:30  d 

Victor  Amedeus  Sardinise  rex  in  S.  Rosaliam  mu- 
nificus  348  D 

t  Victoricus  martyr  599  d  ,  601  b,  C10  a,  Cll 

cd 

t  Victorinus  episcopus  Amiteminus  confessor, 
male  confusus  cum  S.  Victorino  presbytero 
martyre  489  e  f ,  491  a  et  seqq.,  492  a  b  c  d  e, 
493  ab  ce,  49S  a  et  seqq.,  495de,  496  bcf,  497  a. 

501»  d  e 
Victorinus  episcopus  Camerinensis  commentitius 

:n:»cde 
Victoriuus  Rhetor  487  c  d 

Victorius  (Hieronymus)  canonicus   Viterbiensis 

mb 

V iennensis  ecctesia  scribit  epistolam  de  SS.  mar- 
tyribus Lugdunensibus  194  e  f,  197  f,  198  abcf, 

20!  bc 
Visconti 


INDEX  HISTOIUCUS 


Yisconti  (Barnabo)  Mediolanensium  dux  645  a, 

648  d  f 

Visseslaus.  Vide  Wiseslaus. 
Yitia  (Martinus  de)  canonicus  transtulit  corpus 
S.  Frontiniani  martyris  6?&  a 

Yitoldus  Lituaniwdux.  Vide  Alexander  Vitoudus. 
t  Vitonus  episcopus  Virdunensis  222  d  f,  225  d 
t  Vitus  invocatur  inter   Sanctos    Auxiliatores 

731  b 

Vitus  discipulus  S.  Hugonis  abbatis  Cluniacensis 

645  a,  647  b 

Vitus  (P.  Stephanus)  e  Societate  Jesu  226  c 

Vladimirus  dux  Russiae  633  f,    634  c,  635  b  e 

f,    636  b  c  e  f ,  637  a  b  c  e  f,    638  a   b   d  e, 

639    c,    6*0  f,  641   a,  643  f,   rtb   e,   vi  b   c 

f,  vii  a  et  seqq.,  viii  a  et  seqq. ,  ix  a  Russo- 

rum  conversionem  strenue  promovet  ix  b  et 

seqq.,  et  religionem  legibus  communit  x  a  et 

seqq.,  xi  a.  Vladimiri  mores  pravi  xi  b  cde; 

quos  tamen  ante  mortem  emendasse  videtur 

ibid.  f,  xn  a b.  Colitur  ut  Sanctus, sed incertum, 

quamdiu  a  catholicis  xn  b  c  d  e,  xvi  f 

Vladislaus  Polonise  rex  xxi  f 

Vladislaus  alter  Polonias  rex  collaborat  ad  Russos 

Romanse  Ecclesise  uniendos  xxm  a  b 

Ulpianus  preefectus  519  a,  523  e  f,  525  a  b  d 

Ultanus  episcopus  Arbrecainensis  in  Hibernia  3  f 

Unricus  comes.  Vide  Henricus  comes. 

Vodalmannus  episcopus  Augustanus  717  b,  718  c, 

719  de 
Voglia  Campixiano  (Carolus  del)  senator  Panor- 
mitanus  348  d,  387  a 

Volusianus  imperator  519  d,  523  a 

Vos-Valler  (P.  Pelrus)  Ordinis  B.  M.  V.  de  Mer- 
cede  410  a  b  c 

t  Urbanus  martyr  486  c  d,  652  b 

Urbanus  II  Papa,  xvin  c,  275  d  e,  4S7  e,  542  b,  647 

e,  648  c 

Urbanus  V  Papa  xxn  d,  320  c,  504  f 

Urbanus  VIII  Papa  xn  e,  xxvn  d,  298  d  e  f,  303  f , 

318  d,  335  f,  336  f,  338  f,  348  d,  349  d  e  f,  350  a  b 

c  e  f ,  352  f,  371  b  c,  386  c  d  e,  387  c,  482  f,  483 

a  d  f,  541  f 
Urias  sacerdos  tempore  Achaz  regis  Juda  659  b 
Uro,  idem,  qui  Hur  70  b 

t  Ursulae  Sociarum  reliquise  275  a  f,  276  a  b  d  e 
Usevoldus  filius  Vladimiri ,  Russiee  ducis  ix  d, 

636  b,  639  c,  641  b 
Usevolodus  filius  Jaroslai  Russiee  ducis  634  c, 

G37b 
Utilo.  Vide  Otilo. 

Uvaillari  Bergomensis  dux  235  a 

Vulpecula/ftfa&  Genebaudi  episcopi  539  a 

Vultanus  seu  Ultanus,  abbas  in  Hibernia  3  a 

UzedaB  dux,  prorex  Sicilise  353  f,  354  a 


W 


Wala  episcopus  Metensis  7S3  d 

\Nn\nabbas  Cot^bejensis  258  a  f 

t  "Walaricus  primus  abbas  Leucaniensis  710  c, 

711  b 

Waldbertus  comes  in  S.  Bertinum  munificus  573 

e   f,   574  a  b   c   d,    588  b  et  seqq. ,   589  e, 

591  f,   592  a  b   c  d,   608  b  et  seqq.,  609  a  e  f , 

623  e 

t  Waldebertus  abbas  Luxoviensis  557  b,  574bcd, 

606  f,  623  e.  An  frater  S.  Chagnoaldi  et  episco- 

pus  Meldensis?  687  b  e,  688  a,  689  e  f,  690  a, 

691  e  f,  702  e 
Waldenses  heeretici  482  a  c 


Waldrada  pellex  Lotharii  regis  Lotharingise  646  a 
Walo  abbas  S.  Walarici  582  c,  583  d 

Walterus  abbas  Sithiensis  549  c 

Waltg-arius  episcopus  Verdensis  717  e 

Waltherus  episcopus  Augustanus  719  d  e 

Wandali  253  d,  631  f,  672  e  f,  682  a  b 

Wandalica persecutio  in  Africa  677  c  et  seqq. 

Warinus  abbas  Corbejensis  259  c 

Warinus  comes  75<i  a»  7K"  D 

Warnaharius  scriptor  Actorum  SS.  Speusippi  et 

Sociorum  6^1  a 

Wazo  abbas  S.  Walarici  in  Picardia  623  d  f 

Weber  (Gaspar)  monachus  Fuessensis  7 23  e 

Wenceslaus  Bohemise  rex  482  a 

Wernerus  archiepiscopus  Magdeburgensis  504  e  f 
t  Wiborada  virgo  martyr  734  a 

Wicbo  episcopus  Augustanus  712  b 

Wicleffistffi  hcvretici  48  a  b 

Wicleffus  heercsiarcha  482  a  b 

Wicterbus  episcopus  et  abbas  S.  Martini  713  f, 

714  a 
t  Wictherpus  episcopus  Augustanus  701  f,  707 

e  f,  708  a,  711  f,  712  a  et  seqq.,  713  a  et  seqq., 

714  a  b,   731   e,  748  f,  749  a   b  f,   750  c  e, 

751   e  f,    752  a  et    seqq.  ,   753  a,    754   c    d , 

755  a 
Wido  archiepiscopus   Remensis  581   d ,   582  c , 

583  c,  et  seqq.,    614  b   et   seqq.,    615    d,    619 

f,  620  a  d  e,   62!   e   f,   622   a  et  seqq. ,   623 

a  bc  d 
t  Wigbertus  abbas  Fritislariensis  714  b 

Wilhelmus  archiepiscopus  Moguntinus,    v  f ,  vi  a 
Willelmus  abbas  S.  Winnoci  583  a 

Willelmus  I  Siciliee  rex  287  a,  302  f,  303  a  b  d,  305 

c  d  e,  307  e,  310  d,  320  b,  339  b,   380  e,  381  b, 

382  d,  383  f,  384  a 
Willelmus  II  Siciliee  rex  303  a  b 

Willermus  comes  Burgundise  trans  Ararim  191  d 
Willimarus  presbyter  Arbonensis  in  Suevia  706 

a,    708  c  e,    715   f,   716   a ,   741  c ,  743   c  d , 

745  a 
Winerbaldus  monachus  S.  Beriini  Audomaropoli 

488  d,  596  dc 
Winigozus  presbyter  735  f,  737  d 

Winigozus  abbas  Wormholtensis  550  a  b,  551  e, 

552  a,  564  f,  573  c  d  e,  576  a  et  seqq.,  577  a  b  c  d, 

589  f,  590  abc,  607  ef 
Winradus  monachus  Sithiensis  627  e  f 

Wiseslaus  filius  Vladimiri  Russiee  ducis,  ix  d, 

636  b,  639  c,  641  a 
Witfridus  episcopus  Taruannensis  578  c,  625  d 
Witgarius  episcopus  Augustanus  718abcef,  719 

a  b  c  e 
t    Wittekindus    Saxonum    Westphalorum    dux 

237d 
Wocardus  monachus  S.   Bertini    Audomaropoli 

488  d 
Wolodimirus  princeps  Kiovise  xxn  a 

Wolodomirus.  Vide  Vladimirus  dux  Russize. 
Woradus  monachus  Sithiensis  graviter  afflictus 

a  Normannis  596  d  e 

Wsevoldus  filius  Vladimiri.  FzcteUsevolodus. 
Wsewoldus  filius  Jaroslai.  Vide  Usevolodus. 
Wiindt  (Augustinus)  monachus  Fuessensis    727  d 


Y 


Y 


ama    (Joannes)    Japon  ,     Societatis    Jesu 

488  d 


Zaban 


IN  TOMUM  II 


^aban  dux  Ticinensis  235a 

Z/t  Zachariaspater  5.  Joannis  Baptistte  488  e, 
,   „    .  M%  655  f,  658  bcd 

t  Zachanas    filius   Jdidse    655  c  e  f,  658  e  f, 

659  a 
Zacharias  filius  Baruch  a  Zelotis  occisus  659  e  f, 

n     \      •  660  aet  seqq. 

Zachanas  fihus  Barachise  tempore  Achaz  reois 

Juda  ftF.Q  ? 

/.achanas  propheta  tempore  regis  Ozise       659  a  b 
Zambri  Israelita       126  a  c,  129  f,  130  a  b  c,  176  e 


SEPTEMBRIS. 

Zaslaus  filius  Jaroslai  Russix  ducis  637   b.   Vifle 
Izaslaus. 

Zei\leT  (Columbanus)  monachus  Fuessensis  724 

n  ,  .  .  ed,  727a,  728  c 

Zelotarum  tn  Judseos  crudelitas  et  tyrannis  659  d 

Zeno  (Baptista)  S.  R.  E.  Cardinalis  llkblll 

r,n       ■  ,  f,789b 

Zeno  imperator  6g,  f 

Zisca  dux  Hussitarum  5og 

Zoe/Hta  Thomss  Patseologi  despotsz  Petoponnesi, 

uxorJoannisBasilidis,  Moscovise  ducis  xxv  a 
Zorobabel  princeps  Judseorum  655  b,  656  c 

t  Zosimus  e#  a&toe  monasterii  S.  Lucise  episco- 

pus  Syracusanus  686  b  c  f,  687  a  d 


INDEX 


TOPOG  RAP  H ICUS 


A 


4 


barim  montes,  quadragesima  prima  Israeli- 


tarum  mansio  116  f,  1 

1 

Abbir,  urbs  episcopalis  in  Africa 
Abdua  vel  Addua,  fluvius  Italise 
Abelsatim  vel  Settim,  al.  Abila, 


a,   127  b  c,  140 

c,  143a,  144  c 

680  e,  681 a 

242  b,  243 c 

locus  in  Campe- 


stribus  Moab  117  a,  125  e,  137  c 

Abodiacus ,  Abusiacum  ,  Abuzacum  etc.  Vide 
Puessa. 

Acer.  Vide  Titanus. 

Acis,  oppidum  Sicilise  in  dicecesiCatanensi.  S.  Ro- 
salia  electa  patrona  et  ejus  reliquiee  363  f 

Acula  seu  Aquula  (  Acquapendente)  urbs  Etruria? 
Pontificiae  565  b,  466  b  468  e 

Ad  Martyres,  locus  Gallise  in  agro  Senonensi.  SS. 
Sanctiani,  Augustiniet  Beatse passio,  sepultu- 
ra  et  templum  a  Saracenis  destructum  669  b  c 

d  e,  672  d  e 

.Edui,  Gallise  populi  18?  a,  188  a  b,  195  de,  196  c, 

198  d,  199  abc,  201  ce 

iEg-yptus,  de  qua  sparsim  varia  memorantur  in 
Actis  S.  Moysis  prophetse  7  usque  ad  20.  Decem 
^Egyptiorum  plagse  32  et  seqq.  Cceli  constitidio 
42  e  f,  45  e.  SS.  Taurinus,  Nemoratus,  Satur- 
ninus  et  Arapollinus  MM.  528  a 

/Emilia,  Italite  regio  2£2  b,  243  c  d 

Africa.  SS.  Donatianus,  Prsesidius,  Mansuetus, 
Germanus  et  Fulcidus  confessores,  ac  S.  Lse- 
tus  martyr  677  b 

Afufeniensis  urbs  episcopalis  in  Africa  680  c 

Ag-aunense  monasterium  in  Helvetia  188  f,  189  a  b, 


589  b  c  f,  593  c 


Aggar,  urbs  episcopalis  in  Africa 
Agnio    vel  Agniona    [vulgo   Aa) 


080  d 

fluvius   Belg-ii 

559  a,  562  f,  587  c  e  f,  591  d,  606  b  c 


Agrig-entum,  urbs  Sicilise  episcopalis.  Cultusreli- 
quise  et  miracula  S.  Rosalise  in  variis  per 
dicecesim    locis  361  f,  362  a  et  seqq.,    363  a 

bcd 
Aichstadium,  urbs  episcopalis  in  Germauia  781  b 
Aira,  locus  in  comitatu  Tyrolis  770  b  c 

Aix.  Vide  Ascium. 

Alba  Pompeia,  urbs  ducatus  Montis-Ferrati  in  Ita- 

lia.  S.  Frontinianus M.  671-  a 

Albanum,   oppidum  Italiae  in  Campauia  Roraana 

454  a,  J55 f 

Albinetum,  oppidum  Gallice  in  Novempopulanin, 

ubi  passus   creditur  S.  Taurinus   episcopus 

631  bc 

Alcamus,  urbs  Sicilise  in  dioecesi  Mazarensi.  Re- 

liquise  et  cultus  S.  Rosalise,  per  quam  pestis 

exstinctse  361  e.  Sanctse  uvbis  patrona  electa 

412  f,  413  a 

Alexandriie,  urbs  in  yEgypto.  S.   Rhdis  vel  He- 

rdis  virgo   martyr   525  a.  SS.  Nimfidus  vel 

Nymphuset  SaturninusMM.  527  a.  Faustus 

presbyter,  Bibus  vel  Abibus  diaconus  et  multi 

aliimartyres  *»66  a  b 

Alexandria,  oppidum  Sicilia?  in  dicecesi  Agrigvnti- 

na;  ubi,  sacetlo  S.  Rosatia?  exstructo,  pestis 

subito  cessat  et  cujus  reliquise\honorantur  TOab 

Algovia,  Algoia   et  Alg-ea,    tractus  Germaniae  in 

Suevia  712  b,  756  bc,  76S  b,  769  b 

AlpesJulias  745  d,  747  f,  748  n,  749  a 

Alta,  locusinRussia^fluvius,  ad  quem  occisus 

S.  Romanus,  alias  Borisus  635  c,  636  a  c,  640 

a,  641  d  e 

AIus,  decima  Israetitarum  mansio        60  e,  ^  a 
Ameria  vel  Amelia,  urbs  Italise  in  Umbria  470  e, 

472  c,  473  b 
America 


regni 

Anicium,  urbs 


America.  S.  Rosatuv  ciillus,  reliquiaeet  beneficict 
invariisprovinciis  378  e  f,  379  a  et  seqq.,  380 

a,  410  def,  4lla 

Amiternum,  olim  urbs  Vestinorum,  aliis  Sabi- 
norum  in  ltalia.  Sepultura  S.  Victorini  pres- 
byteri  et  martyris  490  e  f,  491  a,  492  c  d  e, 
497  c,  503  b.  Amiterninis  episcopis  accen- 
seturunicusS.  Victorinus,  isque  confessor  494 
etseqq.  Unicus  etiam  eidem  civitati  iribuitur 
istius  nominis  sanctus  martyr,  et  de  SS.  83 
militum  Amiternensium  MM.  existentia  me- 
rito  dubitatur  497  et  seqq.  Amiternina  dice- 
cesis,  quse  secuto  12  Reatinse  unita  erat,  nunc 
Aquilanx  pars  est  501    e,    502    a    et    seqq., 

\mmonita,  incolw  Arabise  adventitii  22  b,  114  e, 

115  a,  116  b 

Amorrhsei  populi  94  f,  99  b.  Ditiones  Amorrhxo- 
rum  regum  Sehon  et  Og  ab  Xsraelitis  occupa- 
tse  115  c  d  e  f,  116,  117,  118  a  b  c.  Eorumdem 
terra  per  Moysen  divisa  duabus  tribubus  et 
dimidise  132  d  e,  133  a  b   cd  136  e  f,  137  ab, 

138  def,  139abcd 

Ancona ,  urbs  ditionis  Ecclesiasticae  in  Italia. 
S.  Rosalice  cultus  et  reliquise  352  e,    367    f, 

368  a 

Ancyra,  urbs  Galatiae.  SS.  Ruffinus,  Silvanus  et 
socii  MM.  aof  b 

Anderitum ,    olim    Gabalorum   metropolis.     Vide 

Gabali. 
t  Angeli  insula.  Vide  Insula. 
Angelopolis,    seu  Fanum     S.    Angeli  ,   oppidum 
Neapolitani    in    Apulia    460    e,    461    f, 

462  a 
episcopalis    Gallise   in    Occitania 

253  b 

Antverpia,  urbs  in  Belgio.  Retiquise  varise  et  cul- 
tusS.  Rosalise  352  e,  372  f,  374  a  et  seqq.,  374 

a  b 

Apenninus  mons  242  b,  243  c 

Aqua  vel  Aquse  contradictionis,  locus  in  deserto 

Sin  ita  dictus  ab  eventu,  quem  vide  108  f,  109 

a  b,  127   b,  140  c.    Verisimilius  distinguitur 

a  loco,  cui  nomen  Fons  Misphat  163  e  f,  164 

a  b 

Aquae  Statellae  (Acqui)  urbs  ducatus  Montis-Ferrati 

inltalia  794  f,  797  a 

Aquaviva,    pagus  prope  Marinum   in  Italia  219  f, 

220  a 

Aquila,  urbs  episcopalis  regniNeapoIitani  in  Apru- 

tio  490  f,  494  e,  502  a.  Capitulum  canonicorum 

S.  Victorini  M.  in  Aquilana  ecclesia  S  Blasii 

502  b  c  d  e,  503  a  b.  Reliquise  S.   Victorini  in 

eadem  ecclesia  506  b  d  e 

Ar,  Aroer  et  Areopolis,  Moabitarum  metropolis  20 

d,  114e,  115  ad  e,  116  a  e,  133  c 

Arabiffi  antiqui  ineotse  21  f,  22  a  b  c.    Vulgare 

manna  Arabicum  differt  a  manna  Israelitarum 

64  e  f,  05  n  b 

Arad,   urbs   prope   mare    Mortuum    11S    b   c   d , 

probabilius  in  Chanansea  111  c  d  e  f,  112  a 

bcd 

Arada,  vigesima  prima  Tsraetitarum  mansio  94  a 

Arar  vet  Araris,  Galliae  fluvius,  al.  Sagona,  Saucon- 

na,  Saugonnae^  Saogonua,  nunc  vulgo  la  Saone 

188  a  b,    198  d  e,  199   a  b,  200  a  b,  201  d  e, 

202  a 

Arba  vel  Arbum,  urbs  parva  insulffl  cognominis  iu 

Liburnia.   Cuttus  et  retiquise  S.  Marini  conf, 

209 d,  210  f,  214abcd,  219  e 

Arbee.  Vide  Hebrou. 

Arbona,  castrum    Germauiae    ad    lacum   Brigan- 


INDEX  TOPOGRAPHICUS. 

tinum  708  c  e,  709  b,  714  e,  715   f,  738  c,  739 


u 


Arce.  VideYetva.. 

Ardmacha,  urbs  Hibcrniae 
Arelate,  urbsGalliffl 
Areopolis.  Vide  Ar. 
Aretium,  urbs    Italiffl  in 


742  ab,  743  ad,  751  b 

226  b 
454  c,  456  a 


agro  Florentino  463  a, 
464  a 


Arffeutomagensis  agger  seu  via  Cabilone  deducta 

197  c,  199  abc,  200  b 
Argilliacum,  locus  in  ducatu  Burgundiae  199  b  c 
Arimanum.  Vide  Ramoth. 

Ariminum,  urbs  Italiffl,  ubi  colitur  S    Marinus 
conf.  209  a  b  c  d  f,  210  a  c  d,  215  d  e  f,  216e  f, 

219  a  e 

Arkse,  locusBelgii  prope  Audomaropolim  573  f,  574 

a  c,  629  c 

Arnon  torrens,  apud  quem  quadragesima  Israeli- 

tarum  mansio  in  Helmondeblathaim  113  a,  115, 

116,117abe 

Aroer.  Vide  Ar. 
Arvernae.  Vide  Clarus-Mons. 

Aschavia,  paroecia  in  Sueviae  et  Tyrolis  confiniis 
Lycum    amnem    754    b    c,    772    f,    775 


prope 


bc 


Astura,  castrum  Campanise  Romanse 
Ataroth ,    urbs    in    terra   Amorrhseorum 


Ascium,  locus  in  Belgio,  forte  idem  cum  hodierno 

Aix  in  Artesia  560  c,  561  d  e 

Asculum,  urbs  Italiaein  Piceuo.  Reliquim  S.Rosa- 

lix  368  d 

Asia.  B.  Benincasa  Rapaccioli  martyr  k  80  a 

Asiongaber  ,    trigesima    secunda   Israelitarum 

mansio  93,  e,  94  a,  99  c,  106   c  d.  Israelitarum 

iter  usque  in   Asiongaber,   indeque  in  Moabi- 

tide?nmf,  107  a  b  c  d,  110  bef,  11!  a  b,  115 

ef 
Aspel,  castrum  in  ducatu  Cliviae  274  d,  275  b  c 

277  d 

470  a 

132   e, 

133  c 

Atranum,  oppidum  dioecesis  Amalphitanse  in  regno 

Neapolitano.  Cultus  S.  Rosalise  353  a  Acceptis 

SancUe  reliquiis  peste  liberatur  367  e 

Audomaropolis,  urbs  Belgii  iu  Artesia.  S.  Bertinus 

abbas  549    b.    Ecclesia    beatissimse    Virgims, 

quse  nunc  est  cathedralis,  a  S.  Audomaro  con- 

structa  559  f,   560  e,   587  b,   588  c,  589   d  e  ; 

ac  dein  donata  abbatise  Sithiensi  565  c  d  e  f, 

566,  567,  568,569,  607  f,  608  a,  609  d,  610  d  e,  611 

d.  Eadem  ecclesia,  in  qua  sepultus  S.  Audoma- 

rus,  cum  adjuncto  monasterio  a  Sithie?isibus 

vere  possessa ;  quando  et  quomodo  iis  ablata 

570,  571,  572, 573  a,  587  d.  Vide  Sithiensis  ab- 

batia. 

Augusta   Auscorum,  Auscia  etc,   urbs  Galliae  in 

Novempopulania.jS.  Taurinus  episcopuset  mar- 

tyr  630  c.  Elusana  sedes  archiepiscopalis  secu- 

lo  8  illuc  verisimiliter  tra?islata  (132  a  et  seqq., 

633  ad 

Augusta    Yindelicorum  ,    urbs  Germanise.    Per- 

turbatus  in  Catalogis  ordo  episcoporum  ,  qui 

seculo   8   ibi  sederunt   717,  718,  719.    Dicece- 

sis   limites   extensi  sub    S.  Simperto  756  b, 

757  d 

Augustodunum,  /Eduorum  in  Gallia  caput  196  c, 

197  a,  198  df,  201  c,  671  a  b 

Auscia.  Vide  Augusta  Auscorum. 

Autissiodorum,  urbsGallise  070  e,  671  c 


Baalmeon, 


IN  TOMUM  II 


B 


T^aalmeon.  Vide  Beon. 

-DBalneoregium,  urbs  Italiae  in  ditione  Ecclesi® 

n        ,,         „.  442  cd,  451  d,453  a 

tfamoth,  vallis  m  Moabitide  115  D 

Barca,  pagus  Novte  Gallaeciae  in  America.  S.Rosa- 

liae  cultus  et  beneftcia  379  c  d 

Basan,  regio  Amorrheeorum,  ubi  regnabat  Og  116 

tBegaepromontorium  in  Cumbria  Angliaj  provin- 
cia,  nunc  vulgo  S.  Bees  vel  S.  Beges  Cel- 
la  aut  parvum  monasterium  a  Sancta  ibi  con- 
structum,  et  ecclesia  ipsi  dein  erecta  695  c  d  e, 

15      a-  x    „  696  ef, 

Benedicto-Buranum  seu  Burense  monasterium  in 

M^aVana         .  712  df 

Hene.aacan,  vigesima  octava  Israetita^um  man- 
sio  94  a.  Trzgesimatertiamansio  verisimiliter 
siatuitur  partim  in  Cades,  partim  in  Beroth- 
benejaacan  seu  Beroth  filiorum  Jacan,  cum  hic 
locusprobabiliteridem  sit  cum  Benejaacan  110 

„  ,     .  ad  f,  lllabc 

beon,  urbs  m  terra  Amorrhaeorum  132  e.  Creditur 

eadem  cum  Baalmeon  a  Rubenitis  reaedificata 

133  c  d 

Bergae  S.  "Wmnoci.  Vide  "VTinnoci-berga. 

Bergomum,  al.  Pergamum,  urbs  Italise.  S.  Gra- 
ta  virgo,  ut  fertur  231  a.  Duces  Bergomates 
seculo  3  ei  4  nulli  admittendi  231  e  f,  233  e 
f,  234  et  seqq.  Sex  templa  et  Xenodochium 
a  S.  Grata  et  parentibus  ejus  SS.  Lupo  et 
Adleyda  fundata  ,  et  quo  tempore  232  a  c 
235  c  d,  237  a  f,  238  e  f,  240  a  b,  244  c  d^ 
245  f,  2i6  et  seqq.  Monasterium  Bergomense 
S.  Mariae  Veteris,  dein  S.  Gratae  de  Colum- 
nellis ,  ad  quod  Sanctae  corpus  translatum 
232  a,  240  c  d  e  f,  241  a,  246  a,  250  b  et 
seqq.  Ecclesia  S.  Mariae  Majoris,  quo  trans- 
latum  corpus  5.  Alberti  abbatis  Pontidensis 

644 cf,  Gi5a,648ef 

Bernbeurn,  paroecia  dioecesis  Augustanas  in  Germa- 
nia  773  ef,  775  c 

Berothbenejaacan  seu  Beroth  filiorum  Jacan.  Vide 
Benejaacan. 

t  Bertiui  abbatia.PYc/e  Sithiensis  abbatia. 

Berwang,  paroecia  Germaniae  in  Suevia  76i  d  p  f , 

765  e 

Betharan,  urbs  a  Gaditis  exstructa  133  c 

Bethsimoth,  locus  in  Campestribus  Moab         117  a 

Bibona,  al.  Bisbona.  Vzcfe  Bivona. 

Bishofcell.  Vide  Episcopi-Cella. 

Bitterrae,  urbs  Galliae  in  Occitania.  Reliquiae  S. 
Rosaliae  370  a 

Bivona,  al.  Bibona^  Bisbona,  urbs  Siciliae  in  dioece- 
si  Agrigentina.  Antiquum  templum  S.  Rosalix, 
quae  verisimilius  non  habitavit  in  loco ,ubi  illud 
conditum  fuit  308  c  d,  318  b  e,  380  e  f ,  381  d. 
Octo  vetustce  ejus  imagines  in  variis  urbis 
ecclesiis,  et  alia  cultus  immemorabilis  argu- 
menta  303  f,  319  b  c  e  f,  320  a  Cives,  exstructa 
Sanctee  ecclesia,  peste  liberantur  320  e  f.  Cul- 
tus  recentior  S.  Rosaliae  Bivonensium  patronae, 
reliquiae  summa  pietate  susceptm  et  beneficia 
impetrata  361  f,  362  a  b 

Blandiniense  monasterium  Gandavi  in  Flandria  582 

f,  583  a 

Bobium,  urbs  modica  Italiae  cum  celebri  abbatia 

708  e,  709  f,  742  f,  744  f 

Bohemia,   in  qua  contra  Hussitas  praedicat  et 
Sepiembris  Tomus  II. 


SEPTEMBIUN. 

tus  ad  totum  regnum  extensus  503  c,  504  f,  505 
Bolartum,  Jocus  in  ducatu  Burgundi^  """£l 

■BWSlSSf  "  ^-  •-£ 

Bononia,  urbs  Italia,  S.  Rosalix  cullus  etretl 
qutxnon  sme  miraculo  iltuc  translatte  352  f, 

Borysthenes  fluvius  ix  b  c  f,  636  c,  641  e,  642^643 

Bosor,  civitas  refugii  in  tribu  Ruben       134  f  i36  f 
Brasiha Amerieas  regio,  ad  quam  propagatus  S 
Rosahae  cultus  o-ie    f 

Brescmm,urbsLituaniae  6i3a  644  d 

Bressia  vet  Brexia  Cabilonensis  in  Gallia  188  a  b, 

v  .  198  e 

Bngantia  et  Brigantium,  oppidum  Germaniae  in 
Suevia,  690  e  f,  691  a  b  c  d,  704  a,  705  b  710  d  f 
737  e,  738  b  c,  739  d  e,  745  f.  Beneficia  et  cultus 
S.  Magni  in  variis  locis  agri  Brigantini       726  f 

Brigantinus  lacus.  Vide  Podamicus  lacus. 

Brigense  ccEnobium.  Vide  t  Fara;  monasterium. 

Britannia  Armorica  a  Normannis  vastata  596  b, 

613  b 
Bruga3,  urbs  Belgii  in  Flandria  5S5  d,  655  d 

Burburgense  oppidum  Belgii  in  Flandria  585  d 

Burdegala,  urbs  Gallife  460  d,  461  f 

Burense  monasterium.  Vide  Benedicto-Buranum. 
Burgberg,  vicus  Germaniae  in  dicecesi  Augustana 

766  a,  7118  f 
Burgundiae  ducatus,  quem  Hungari  depopidantur 

190  b 


Cabilo,  Cabilonum,  Cabillonum,  olim  ^Eduorum 
nunc  ducatus  Burgundiae  urbs  ;  in  cujus  vi- 
cinia  passus  S.  Marcellus,  ecclesia  vum  mona- 
sterio  in  ejus  honorem  fundata  etc.  187  etseqq. 
Caccabum  ^Caccamus,  oppidum  Sicilioa  in  dioe- 
cesi  Panormitana.  S.  Rosaliae  patronae  cuttus, 
reliquiae  et  varia  beneficia         318  e,  35"> c,  d  e  f 
Cades  in  deserto  Sin,  trigesima  tertia  Israelitarum 
mansio  106  a  b.  Probabitius  urbs  diversa  fuit  a 
Cadesbarne  106  e  f,  107  a  et  seqq.,  108  a  b  c  d. 
Israelitarum  mansio  in  Cades  partim  etiam 
fuisse  videtur  in  Benejaacan,  quod  vide. 
Cadesbarne  in  deserto  Pharan  94  a  b,  110  b  c,  134 
a  d  e.  Urbis  hujus,  quae  et  Cades  subinde  voca- 
tur,  situs  assignatur  et  distinguitur  a  Cades 
deserti  Sin  106  cde  f,  107  et  seqq.  J>er  Cades, 
ubi  erat  Fons  Misphat,  verisimitius  intelligenda 
est  Cadesbarne  163  f,  164  a  b 

Coesaren  Judseae  183  a  b  c  d,  181  c  d  e  f,  185  a 

Csesarea  Philippi.  Vide  Dan. 
Caesarianum.  Vide  Ciserauum. 
Calascibetta,  al.  Calasibetnm,    Calaxibeta   etc  t 
oppidum  Siciliae  in    dicecesi    Catanensi.    Anti- 
quus  S.  Rosaliae  cultus  et  recentior  318  d  e, 

319  ce,  363  e 

Calatagironum,  at.  Calatahieronum,  Calagirorum 

et  Catalgironum,  urbs  Sicilia?  in  epi.scopatu  Sy- 

racusano.  S.  Rosaliae  cultus,  retiquiac  et  multa 

beneficia  365  a  b  c  d 

Calatauturiense    oppidum    Siciliee  in   dioecesi   Ca- 

110  phala?ditnna 


INDEX  TOPOGRAPHICUS 


phahvditana  407 a 

Calcarina,  alias  Kalcacester  et  Helcacester,  nunc, 
teste  Cambdeno ,  Tadcaster ,  oppidulum  An- 
g-liaj  iu  provincia  Eboracensi ;  ubi  S  Bega 
ccenobium  vel  cellam  condidit  et  probabilius 
obiit  694  f,   696   d ,  697  c  d  e  ,   698  b  c  d  f , 

700  a 

California,  Americae  regio,  ad  quam  propagatus 

S.  Rjsalije  cultus  et  reliquise  translatx  352  e, 

379  e  f,  380  a 

Camarata ,  oppidum   Siciliae   in  dioecesi  Agrigen- 

tina  34.1  c.  S.  Rosalise  cultus,  retiquice  et  be- 

neficia  362  d  e  f 

Camerinum  ,  urbs  Italiae  iu  Umbria  4S9  e.  Cor~ 

pus  S.  Victorini  conf.,  non  Camerinensis  sed 

Amiternensis  episcopi  495  c  d  e 

Campestria  Moab.  Vide  Moabitae. 

Campodunum  ,    al.   Campidona  (  Kempten  )     op- 

pidum  Germanise    in   Suevia    cum  abbatia  ce- 

lebri ,  de  cujus  primordiis  fabulosa  tradun- 

tur  723  f,   724  a,  727  b,   746  a  et  seqq.,  748 

a  b  c  e  f,   750  d,  752  d  e  f,  753  a,  755  f,  756  a, 

764  f,  765  e 

Canonica  (la  Canourge)  oppidum  Galliee  in  dice- 

cesi  Mimatensi  252  a  b,  '254  c  d,  255  b  e 

Capena  (Canapina)  castrum  Italise  in  ditione  Pon- 

tificia  467  d,  408  c 

Cappadocia.  S.  Cottidus  vel  Quottidus  diaconus 

et  socii  Martyres,  inter  quos  forsan  Eugenius 

673  a 
Capne,  pagus  Etruriae  apud  montem  Alvernum  465 

d,  466  c 
Capranica,  oppidum  Italise  in  ditione  Ecclesige  457 

b, 458  f 
Capua.  SS.  Quintus  vel  Quinctius,  Arcontius  et 
Donatus  MM.  526  a 

Caputequi.  Vide  Rosshaupten. 
Carcasso,  urbs  Galliae  in  Occitania  674  b  c 

Careyret,  paroecia  dioecesis  Ucetiensis  in  Gallia  191 

ef 
Cariathaim,  urbs  sedificata  a  Rubenitis  133  c  d 
Cariath-Arbe.  Vide  Hebron. 

Carinianum,  otim  suburbium  Genuense,  quodnunc 
muris  inclusum  798  d,  800  a 

Carrofum  (Charroux)  abbatia  Galliae  in  dicecesi  Pi- 
ctaviensi  676  a  d 

Carthago,  urbs  Africae.  Famosus  Catholicorum 
et  Arianorum  preesutum  congressus  sub  Hune- 
rico    678  b  c  d  e  f,  679  a  et  seqq.,   681  a  et 

seqq. 

Casletum.  Vide  Castellum  Morinorum. 

Castellum    Morinorum ,    alii     rectius    Menapio- 

rum ,   nunc    Casletum  ,    oppidum    in  Plaudria 

Occidentali    576   b,   594  a  ,    595  b  c ,    603  b  , 

604  a 

Castellum  Vetcranum,  oppidum  Sicilise  in  dicecesi 

Mazareusi,  ubi  post  acceptas  S.  Rosatiie  reli- 

quias  pestis  sublata  aliaque  beneficia  obtenta 

360  e  f,  361  a  b  c 

Castrum  Novum,  oppidum  Siciliae  in  dicecesi  Agri- 

gentina.  5.  Rosatiee  cultus  et  reliquiee         303  a 

Castrum  S.  Angeli.  Vide  liom&. 

Castrum  S.  Joanuis.  VideEnna. 

Catana,  urbs  Sioiliffl  episcopalis,  terras  motu  anno 

1693  subversa  353  d  e.  Cidtus,  reliquiee  et  mira- 

cuta  S.  Rosatiie  in  urbe  et  dicecesi  Cataneusi 

363  e  f,  364  a  b  c 
Caumont,  locus  in  Gallia  prope  Noviomum  626  e, 

02Sd 
Cauplandia.  Vide  Couplandia. 
Ceelatha,  decima  nona  Israetitarum  mansio    94  a 
Cell,  paroecia  Gennanias  in  Suevia  765  b  f, 


774  a,  775  f,  770  a  b 

Celke,  pag-us  Italias  in  Occidentali  ora  Llgustica 

795  b,  797  d 

CephaliEdis,  vel  Cephaledis,  urbs  Siciliae  episcopa- 
lis,  in  cujus  vicinia  olim  templum  S.  Rosatiee 
318  d  e.  Ejus  cultus  et  reliquiee  in  urbe  et  dice- 
cesi  359  abc 

Cessima,  pagus  agri  Dertonensis  in  Italia.  S.  At- 
pertus  presbyter  conf.  534  b  c 

Ceuta    Vide  Exilissa. 

Champigny,  vicus  iu  Bria  Galliae  provincia,  ubi 
forte  olim  Pipimisium  fuit  6S9  c  d 

Chananseae  seu  Terrse  promissse  exploratee  histo- 
ria  94  et  seqq.  Limites  ejus  Meridionates  107  f. 
Rex  Arad  probabitius  habitavit  in  Chauanaaa 
et  ab  Israelitis  extra  illam  victus  fuit  111  c  d  e 

f,  112abcd 

Chauath,  urbs  in  terra  Amorrhaeorum,  dein  Nobe 
dicta  133  d 

Changy ,   vicus   in  Gallianon  procul  Meldis  689 

c 

Charidemum    promontorium   in    Hispania  794  e, 

797d 

Chelma,  urbs  episcopalis  in  Russia  Rubra        xxvii  e 

Cherson,  urbs  in  Taurica  Chersoneso  vn  d 

Chiebachense  vel  Kuebachense  monasterium  in  Ba- 
varia  734  e  f 

Chili,  Americae  regio,  in  qua  colitur  S.  Rosalia 

379  a 

Chussei  vel  Chusitse,  antiqui  Arabiee  incolee  22  a 

bc 

Cilleia,  al.  Celia,  urbs  Germanise  in  circulo  Au- 
striaco.  Cultus  et  ecctesia  S.  Rosatise,  quee  ur- 
bempeste  tiberavit  352  e,  371  e  f 

Ciminua ,  oppidum  Siciliae  in  dioecesi  Panormi- 
tana.  S.  Rosaliee  cultus,  reliquiee  et  beneficia 

356  a 

Ciminus  mons  Etruriee  Pontificiae  prope  Viterbium 

437  c,  438  e 

Ciseranum,  al.  Caesarianum,  paroecia  in  dioecesiMe- 
diolanensi.  Corpus  S.  Jutiani  208  a  b 

CivitasCastellana,  oppidum  Italise  in  ditione  Eccle- 
sias  465  c,  466  b 

Civitas  Palmarum.  Vide  Jericho. 

Clarus-mariscus  ( Ctair-marais )  abbatia  Ordiuis 
Cisterciensis  in  Belgio  629  c,  630  a 

Clarus-mons,  urbs  Gallias  episcopalis,  eadem  cum 
antiqua  Arvernensi  253  b 

Clesma,  fluvius  MoscoviBe  636  f 

Cociacum  ,  locus   agri    Autissiodorensis  in  Gallia 

671  c 

Colcestria,  urbs  Angliae  in  Essexia  694  f 

Collis  Scipionis,  oppidum  Italiae  in  Umbria.  Patria 
B.  Benincasee  Rapaccioli  480  b  c  e.  Ecclesia 
Deiparee  Virginis  oppido  vicina  483  de 

Colonia  Agrippina.  B.  Irmgardis  virgo,  Zutpha- 
niee  comitissa  270  c.  Abbatia  S.  Pantaleonis 
et  alia  pia  urbis  loca ,  quibus  beata  Virgo 
benefecit  271  e,  272  a  b,  275  c,  277  d  e,  278 
d.  In  eadem  urbe  8.  Rosaliee  cultus  et  reli- 
ouiee  352  e,  372  b,  404  b 

Colophon,  urbs  episcopalis  in  Asia  minore  662  e, 

663  b,  605  ab 

Compostella,  urbs  Hispaniae  in  Gallaecia  461  f 

ComumwZ  Novocomum,  urbs  in  Italia  249  af.  8, 
Victorinus  episcopus  conf.  oil  a.  Comensis  ec- 
clesia  S.  Abundii  541  b,  542  a  b 

Constantia,  urbs   Germaniae,   in  cujus  territorio 

natus  S.  Bertinus  abbas  555  f,  556  a  b  c,  586  f, 

587  e,  591  b,  605 c, 606 f 

Constantiensis  lacus.  Vide  Podamicus  lacus. 

Constantinus    pagus  Galliai  in  Normannia,  vutgo 

le 


i.  nnt     u        ,  IN  TOMUM  II 

JeCotantmwneCoutantin  556  abc   u< 

Conv       num>  urbs  regn.  Ne  a  b  c, 

Innr'  t  qW«   lnC°lx  Peste  ^erantur  et  mul- 
ta  aha  benefieia  obtinent  357  f,  358  a  et  seqq  , 

Cornuetum,  urbs  Itali*  in  Etruria  Pontificia ''m\[ 
C°Zl^aL  Ch°r0Dea'  Urb3  eDiso°Pali3  Qn^»5  in 

Cotorea,  fluvius  Moscovi*  „,«! 

Cotamban    vel   Cotumbania,  locus    in    Tartar  a 

Cotylia.  7«feCutilise  482e 

Couplandia,    Caupalandia    et   Cauplandia ,    pars 

Cumbriaa    provinciae    in    Anglia    695    c    d    ef 

696  e 

Cracovia.Polonia.metropolis  S.  Rosalix  cultus  et 

reliqmm  358  c,  374  f,  375  a 

Cremona,  urbs  Itali».  5.  Rosalix  cultus  et  reli- 

n1U,1X  r,  352e,308be 

Cutilis,  Cutilia,  Cotylia  etc.,  oppidum  et  lacuslta- 

11  1D,   ,™iniS-  PaSSi0  S-   Victorini  presbyteri 
489  a  f,  490  c  e  f,  492  b  d  e  f,  493  a,  494  b,  496  f, 

497  b  499  b 
Cyprus  insula,  in  qua  nata  traditur  B.  Limbania 

786  d,  791  e 


SEPTEMBRIS. 


E 


-CEboracense  S.   Mariaa  monasterium  in  AnffIia 

695  c  e,  696  e 


D 


Dan,  al.  Lais,  Lesem  et  Lesem  Dan,  urbs  a  Da- 
nitis  capta  et  resediflcata ,  deinde  secun- 
dum  aliquos  Paneas  et  Cassarea  Philippi  dicta 
n         .  161  def,  162  a 

Dan,  locus  secundum  S.  Hieronymum  ab  urbe 
Dan  distinctus  161  f  jg^  a 

Dan,  unus  e  duobus  fontibus  fluvii  Jordanis 

161  def,  162  a 

Daphca,  al.  Dephca  ef  Raphca,  nona  Israelitarum 

mansio  60e,  65f 

Dertona,  urbs  Italiae.  S.  Alperti  presbyteri  conf. 

retiquiae  534  f>  535  a 

Dibon ,    urbs    in     terra    Amorrhasorum    132    e 

133  c 
Dibongad,  trigesima  nona  Israelitarum  mansio, 

alias  Ad  torrentem  Zared  dicta  114  ff  115  a 

Dives-burgus  (Richebourg)  vicus  agriSuessionensis 

in  Gallia  545  £  546  a 

Duvio ,  urbs  Gallise  in  Burg-undiae  ducatu  070  d, 

671  b 

Donawerda,  urbs  Germaniae  760  e  762  c 

Drepanum,  urbs  Siciliae  in  dioecesi  Mazarensi,  ubi 

acceptis  S.  Rosalim  reliquiis  pestilentia  cessat 

359  def 

Drevenich,  al.  Drehin,  Dreni,  Draig-ni  et  Dreini, 

tractus  Germaniae  in  Westphalia  262  a,  2C3  b  c, 

264  e 

Drocae  (Dreux)  urbs  Gallia?  in  territorio  Carnutensi. 

Cultus  S.  Evse  654  n 

Dona,  fluvius  634  b,  636  a,  643  d 

Duria  (Durach)  pagus  Germanige  in  Suevia  75S  a, 

759  b 
Dziesna,  fluvius  Russiae  643  d 


Edomits.  Vide  Idumasi 

Egremonda,  castrum  ADglilE  in  ^^ 
Ehrenbergr,  castrum  in  comitatu  Tyroiis  7TO  V, 
Eleale,  urbs  in  terra  Amorrhfcorum  1»™' 
Eliensis  urbs  episcopalis  in  Africa  5 1 

f^.sextalsraelitarummansio  60  c  63  bc 

Elusa.  ohm  urbs  archiepiscopalis  GalHa in  Novem 
popuiama, seeulo  8  verisimihter  destrucfaTsl 
Emath.urbsSyria,  631  ^  e  f,  032  a  et  seqq. 

Emerita.urbshujusnominisdupiexinAmerfc: 

^ZrZ^V; Joannis- urbs  "Wtomall 

ees,  Catanens..  Rehquix  S.  Rosalix  363  f 

Ephesus.  S  Hermione,  filia  S.  Philippi  181  a   De 

eadem  urbe  agitur  664  ' T „ *1  UeA 

Episcopi-Ceiia  fsishoficetj  oppi^  ^  °£ 

lur^ovia  77±  a    "7c 

Eptaticus  locus,  ubi  S.  Magnus  narratur  Jfc 
convemsse  S.  Wictherpum,  creditur  esse  Z 
diernuspagus  Eppach  in  Bavaria  ad  Lycum  am- 
nem  sztus  711  f,  713  a  b,  74S  f,  750  d  5  d  f , 

Ercta.  Vide  Mons  Peregrinus  75i  c  d  e  f 

Eryx  seu  Mons  S.  Juliani,  oppidum  Siciliffi  in  diae- 

cesi  Mazareusi,  peste  liberatum  per  S  Rosa 

tiam,  cu)us  reliquias  veneratur  360  a  b  c  d 

Espaniacum  (Espagny)  pagus  affri  Suessionensis 

m  Galha,  ubi  natus  S.   Ansaricus  543  b  f, 

Etham,  tertia  Israelitarum  mansio     53  d  e  f  59  f 
Etham,  alias  Sur,  solitudo  ad  mare  Rnbrum  53  e, 

v.    .,        .    .  fi9f,  ^0a62c 

£>trotn,  urbs  m  terra  Amorrhaorum  133  c 

Evoriacense    coanobium.    Vide  t  Far*   monaste- 
rium. 

Euphratesfluvius  122b,  123bcd 

Exilissa  {Hispanis  Ceuta)  urbs  Africie  330  b 


Fabrica,  oppidum  ltalias  in  ditione  Pontificia  473 
c  474  a 
FanumS.  Angeli.  Vide  Ang-elopolis. 
Panum  S.  Joannis  in  America,  ubi  colitur  S.  Rosa- 
ha  m  b 

Fanum  S.  Marini.  Vide  Marinum. 
t  Farae,  al.  Brigrensi  et  Evoriacense  monasterium, 
nunc  vulgo  Fare-moutier,  in  Bria  Gallia?  proviu- 
cia  conditum  68S  c  e,  689  e  f,  691  e  f,  692  a  b, 

694  d 
Fauces.  Vide  Fuessa. 

Feretranus  seu  Felicianus  mons.  Vide  Mons  Fere- 

tranus. 
Ferraria,  urbs  Italiae  471  a,  4"'>  ,i 

Ficarra,  oppidum  Siciliag  in  dioscesi  Messauensi,  ubi 

olim  templum  S.  Rosalise  313  d  e 

Flandri  antiqui  595  c 

FIoriacen.sis  S.  Marcelli  prioratus  et  ecclesia  in  dice- 

cesi  Ling-onensi  190  b,  191  c  d  e 

Flumen    Dionysii ,    oppidum    Siciliae    in    dioacesi 

Messancnsi, 


tfessanensi,  ubi  conditum  templum  5.  Rosa- 
li<v,aiuv  incolispesteinfectissuccurrerat  413  b 

c,  414  b  d 

Fons   Misphat,   id  est  f   Judicii,  de  cujus  situ 

et    antiquitate   nominis  disseritur    163   e   f, 

164  ab 

Fontenallense  monasterium  Italise  in  dicecesi  Bergo- 

mensi  6*6  a  f 

Fontanetum,  locus  pagi  Autissiodorensis  in  Gallia 

619  b,  621  b 

Forum  Livii,  urbs  ditionis  Ecclesiasticae  in  Italia. 

Cultus  et  reliquim  S.  Rosalix  352  f,-36S  c 

t  Fresai  de  Ventalon,  +  Frezals  de  Greze,  t  Frezal- 

les-les-la-Canourge,  loca  dioecesis  Mimatensis  in 

Gallia  252  b 

Friburgum  ,  urbs   Germanise  in  Brisgoia  774   f, 

775  cd 

Frisinga,  urbs  Germanise  in  Bavaria.  Corpus  S. 
Nonnosi  ^93  d 

t  Frontiniani  abbatia  prope  Albam  Pompeiam  in 
Italia  674abef,  675abd 

Fuessa  seu  Fauces ,  al.  Abodiacus ,  Abusiacum , 
Abuzacum  etc,  oppidum  m  Suevia  ad  Lycum 
amnem  cum  abbatia ,  cujus  fundator  et  pri- 
mus  abbas  S.  Magnus  700  b.  Loci  notitia 
728  f,  729  a.  Fuessensis  vel  Faucensis  mona- 
sterii  initia  non  sine  erroribus  et  fabulis  ab 
auctore  Viise  S.  Magni  narrata  707  d  e  f,  708 
a  d  e  f ,  711  f,  731  d  e  f,  732  a  b  c,  750  a 
b  c,  752  c  d  e  f,  752  a  b  c,  753  e  f,  754  a 
bc  755  e  f.  Fuessensis  ecclesia  S.  Magni 
seculo  9  resedificatur  et  corpus  ejus  eleva- 
tur,  quod  nunc  deperditum  716  b  c  d  e  f, 
717,  718,  719,  720  a,  722  f,  723  a  b,  732  c, 
756  a  b,  757  c  d  e  f,  758  a  et  seqq.  Descri- 
bitur  augustum  templum  abbatiee  Fuessensis, 
hoc  secuio  conditum  732  c  d  e  f ,  733  a.  Bjus- 
dem  abbatiee  celebritas  ex  S.  Magni  gloria 
posthuma,  beneficiis  ad  ejus  invocationem  et 
usum  baculi  impetrari  solitis  preecipue  au- 
cta  726  d  e  f,    727  a  et   seqq.,  759  f,  760  et 

seqq. 

Fuggerorum  comitum  ditio  in  Suevia  769  b,  776  e, 

778  bc 

Fultabacense  monasterium  in  Suevia  712  e 

Furnse,  oppidum  Belgii  in  Flandria         629  c,  630  a 


G 


Gabali,  Galliffl  populi ,  quorum  caput  Ande- 
ritum  seu  Gabalum,  urbs  olim  episcopa- 
lis  251  c  f,  252  a  b  c.  Quo  seculo  sedes  inde 
Mimatem   translata  ?  252  c  d  e  f,   '253   a  et 

seqq.,  254  a 

Gadgad,  vigesima  nona  Israelitarum  mansio  94  a. 

Trigesima  quinta  mansio  in  Salmona,  verisimi- 

liter  partim  fuit  in  eodem  loco  Gadgad  110  a  c 

df,  lllabc,114bc 
Galaad,  regio  Amorrhaeorum  116  e,  117  f,  132  d, 

133  b,  159  f,  160  a 
t  Galli  oppidum  in  Helvetia  cum  abbatia  cele- 
berrima.  Notitiis  variis  iltustratur  San-Gal- 
lensis  oppidi  ecclesia,  in  honorem  S.  Crucis 
et  S.  Magni  erectat  ad  quam  Sancti  hujus 
brachium  translatum  720  b  o  d  e,  733  a  et 
seqq.,  734  a  b.  St  Othmari  corpus  in  eccte* 
sia  monasterii  S.  Galli,  ubi  [etiam  olim  asser- 
vatus  fuit  baculus,  quo  usi  SS,  Cotumbanust 
Gallus  et  Magnus  721  e  f,  722  a  b,  728 
f,  724  a  b  c,  Abbatise  primordia  742  d,  744 

ad  e  f 


1NDKX  TOPOGKAPIIICUS 

Ganrauus  mons  regui  Neapolitani  in  Apulia  461  f, 

462  a 


Garizim,  mons  in  Chananaen  135  c 

Geltenstein,  al.  Keltinsteiu  etc.t  locus  in  Tyroli,  ut 
putatur  752  b,  754  a 

Genapii.  Vide  Menapii. 

Geuua,  urbs  Italiae.  Cultus S.  RosaticV  352  e,  369  a. 
Corpus ,  cuitus  et  miracula  B.  Limbanim , 
alumme  Genuensis  monasterii  S.  Thomce , 
olim  Benedictini,  nunc  Augustiniani  Ordinis 

784  c,  785  et  seqq. 

Germania,  per  quam  dilatatus  S.  Rosalise  cultus 
351  d  c,  352  f,  353  a,  371  b  c  d  e  f,  372  a 
b;  item  S.  Magni  abbatis  728  f,  729  et  seqq. 
Hungarorum  in  Germaniam  irruptiones  '264  b 

c,  266  d,  734  a 

Gertrudisberga  seu  Mons  S.  Gertrudis  (  Geertruy- 
denbergh  )  oppidum  Hollandiae  Australis  4  f 

Gerunda,  urbs  Hispanise  468  d,  748  a 

Gessen,  ^Egypti  regio  31  d,  71  b.  A  quarta  et  se- 
ptima  JEgyptiorum  plaga  immunis  fuit  34  c, 
37  f,  39  e  j  probabiliter  etiam  ab  octo  aliis  pla- 
gis  34  c,  38  a  b,  47  e  f 

Giojosa,  ai.  Giojusa  et  Jojusa,  oppidum  Sicilise  in 
dioecesi  Pactensi.  S.  Rosalize  cultus  et  reliquicV 

366  d 

Goa,  Indias  Orientalis  civitas.  S.  Rosaiiee  cultus  et 
iempium  suburbanum  378  d 

Golan,  civitas  refugii  in  media  tribu  Manasse  trans 
Jordanem  134  f 

Gorziense  monasterium  Galliee  in  agro  Metensi , 
nunc  dirutum,  ubi  oiim  quievit  corpus  S.  Gon- 
dulphi  episcopi  782  b  c  d,  783  d 

Grsecia.  S.  Romulus  M.  507  a 

Grascium,  metropolis  Styrise  in  Germania.  Reliquise 
et  cuitus  S.  Rosalise,  eiectee  contra  pestem  pa- 
trona  352  e,  371  f,  372  a  b 

Gruttae,  oppidulum  Sicilise  in  dioecesi  Agrigentina 

363  a 

Gynzium,  pagus  in  Suevia  776  f 


II 


Hacanos  vet  Haconos ,  olim   Angliae  monaste- 
rium  in   provincia  Eboracensi  697  e  f,  698 

a  b  c 
Harlebeka,  pagus  Belgii  in  Flandria  582  f 

Hartlepole,  emporium  Angliee  in  episcopatu  Dunel- 
mensi  697  a 

Haseroth,  at.  Iseremoth,  decima  quarta  Israetita- 
rum  mansio  92  a  d  f,  93  e 

Hasnoniense    monasterium    Belgii    in    Hannonia 

582  f 

Hattonis  castrum  ( Hatton-chaiel )  oppidulum  Gal- 

liae  in  dicecesi  Yirdunensi.  Reiiquiee  et  ecclesia 

S.  Mauri  episcopi  conf.  223  c  d  e,  224  e 

Havana,  urbs  insulse  Cubae  in  America.  S.  Rosalise 

cuitus  et  beneficia  410  d  e  f 

Havoth  Jair,  vici  in  terra  Galaad,  unde  sic  dicti  133 

d,  159  def,  160  ab 

Hebal,  mons  in  Chanansea  135  c 

Hebron,  urbs  ChananEese  94  e,  96  f.  Ante  Cariath- 

Arbe  et  Arbee  vocabatur  162  a  b  c 

Hebrona,  trigesima  prima  Israelitarum  mansio 

94  a,  110  f,  111  a 
Helcacester.  Vide  Calcaria. 
Helechbelt,  Heilefant,  nunc  Helfaut.  Vide  Locus 

ecclesiae. 
Hellespontus,  Asiag  minoris  provincia  663  d,  665 

ce  f 
Helmondeblathaim ,  quadragesima  Israetitarum 

mansio 


IN  TOMUM  U  SEPTKMBIUS. 

wansioapudtorrentemXmonUZa  116  f  Vide 
Arnon. 

Hemichara.  Vide  Tvoina. 

Heorthu  ,  Heruteu  etc. ,    locus   Anglia;  in  terri- 
tono  Dunelraensi,  ubi  S.  Bega  abbatissa  mo- 
nastenum  condidit,  et  probabilius  sepulta  fuit 
m  f,  096  a  d,  697  a  b  c  d,  698  c  d  f,  699  b  e  f, 
__  700  a 

Hermon,  al.  Sarione^Sanir,  mons  in  Amorrhfflorum 
finibus  ,16e 

Hermonohs,  urbs  ^Dgrypti  18  a  b,  19  b 

Hertzfeld,    at.    Hirntfeldt,    Hirutfeld ,    Herifelt  , 
Hertveld  etc,  locus  Germaniae  in  "Westphalia  ad 
fluvium  Luppiam.  S.  Idse  Vidu<ey  qum  ibi  eccte- 
siam  condidit,  vita,mortet  sepultura,  cultu 
miraculis  etc.  illustratus  255  c,  261  e  f,  262 

usque  ad  270  c 
Heruteu.  Vide  Heorthu. 

Hesebon  ,  metropolis  Amorrhfflorum  ,  in  qua 
regnabat   Sehon   115  e,    116  b  d  e,  132   e, 

rr  .  .  134  f 

Hesmona,  vigesima  sexta  Israelitarum  mansio 

Hevilat  terra,  quam  circuit  fluvius  Phison        16 1  c 

Hibernia.  S.  Munessa   seu  Monessa  virgo  225 

c.  S.  Magnus  abbas  in  Hibernia  neque  natus  fuit 

neque  factus  discipulus  S.Columbani  714cdef, 

715aetseqq.,  735  b,  737  a 

Hierapolis,  urbs  Phrygiae  181  e  f,  182  f,  183  a  b  c  d, 

184ce,185bc,  186  d 

Hierosolyma  160  b(  188  c 

Hilara.  Vide  Ilarus. 

Himilinberg.  Vide  MonsCcelius. 

Hirntveldt,  al.  Hirutfeld  etc.  Vide  Hertzfeld. 

Hispalensis  dioecesis  in  Hispania.  Cultus  S.  Rosa- 
lise  351  e,  352  f,  353  a;  item  S.  Romuli  M. 

510a 

Hispania  in  qua  passi  non  videntur  SS.  Theo- 
dorus ,  Oceanus ,  Ammianus  et  Julianus 
207  f,  208  a.  Ad  omnes  ditiones  Hispania- 
rum  regi  subjectas  extensus  S.  Rosatiee  cidtus 
351  d  e,  352  f,  353  a,  370  d  e  f,  371  a  b, 
379  e,  Nec  in  Hispania  natus  nec  passus  fuit 
S.  Romulus  509  c  d  e  f,  510  a.  Perperam 
etiam  HispaDiae  aitribuitur  S.  Magnus  abbas 

729  e 


Idumfflae  reges 
158  ef 

133  c 
s  Chananfflae  89 


Hopferavia,  pagus  in  Suevia  768  e,  769  b  d,  770 

772  b 
Hor,  mons  Arabiae  ad  limites  Orientales  Idumaeffl 
107  b,  108  b  c  d.  Fuit  trigesima  quarta  Israeli- 
tarum  mansio,  a  loco  vicino  etiam  dicta  Mosera, 
in  qua  mortuus  Aaron  et  victus  Chananeeorum 
rexArad  109  e  f,  110  bc,  111  aetseqq.,  112  abc, 

113  a 
Horeb,  mons  in  Arabia  Petraea  20  c,  25  f,  27  d,  66  b, 

67  f,68d,72e,  134  ad 

Horma  locus,  cujus  situs  non  satis  compertus  99 

ab,  108  bc,  111  d  e  f,  112  d 

Horta,  urbs  Italiae  in  Etruria  Ui  e 

Hovestat ,    oppidulum   Germaniae  in    "Westphalia 

263  bc 

HubiliacusvWUbiliacus,  vicus  prope  Cabilonem  in 

Gallia,  ubi  olim  condita  abbatia  S.  Marcelti  M. 

188  b 

HuDgaria.  Cultuset  reliquise  S.  Rosalise        372  c 

Hunnocurtense  monasterium  in  dioecesi  Cameracensi 

S.  Bertino  donatum 


575  cde 


Taboc,  aU  Jeboc,  torrens  in  regione  Amorrhaeorum 
J  116bc,117ef 


Jasa  Iocus,  ubi  ab  Israelitis  victus  Sehon  rex 
Amorrhseorum  115e   1]6a 

Javouls  vel  Javoux,  vicus  dioecesis  Mimatensis  in 
Occitama  otl     .  ...     m 

T-M  2d1  cf,  252  af 

Jazer,  regio   Amorrhfflorum    llfi   b ,    132   d    e 

Iburningffl.  Vide  Uberlinga. 

Icauna,^.  Igauna  (UYonne)  fluvius  Galli®  670  f, 

Iconium,  urbs  Asiffl  minoris  in  Lycaonia  6«3  bcd! 

t  i         •       ,  ^  665  c  d  e 

Idumffli  «rf  Edomite,  Arabia  incolse  adventi- 
tii  -2  b,  71  c  Israelitarum  iter  per  extre- 
mos  Idumfflffl  timites,  et  transitus  per  mediam 
regionem  illis  negatus  106  f ,  107  a  b  c  d  f 
108  a  b,  109  c  d  e,  110  d  e  f,  111  a.  112 
b  e,  113  b  c  d  e,  113  d  e  f 
et  duces 

Jeboc.  Vide  Jaboc. 

Jegbaa,  urbs  a  gaditis  exstructa 

Jericho,  al.  Civitas  Palmarum,  urb 

e,  117  a,  118  a,  140  c  d,  143  c 

Jetebatha,  trigesima  Israelitarum  mansio  94  a. 
Trigesimasexta  mansio  mPhuuon  verisimiliter 
partim  fuit  in  eodem  loco  Jetebatha  110  a  c  d  f, 

111  abc,  114  bc 

lgauna.  Vide  Icauna. 

Jieabarim,  trigesima  octava  Israelitarum  mansio 

107  b,  11-ief 
Harus,  al.  Hi!ara(7te^  fluvius  Suevi®  in  Germania 

746  b,  748  b,  752  d,  754  c 

Imachara.  VideTxoina. 

Ingolstadium,  urbs  Bavariae,  se  opem  S.  Magni 

expertam  grata  testatur  727  c  d  e  f,  728  a 

Insula  S.  Angeli,  olim  castrum  Umbriffl  in  Italia 

481  a 
Interamna,  urbs  Italise  in  ditione  Ecclesiastica.  S. 
Rosatise  cxdtus  et  reliquise  352  f,  368  d.  Cives  B. 
Benincasam  Rapaccioli ccetitibus  suis  annume- 
rant  483  e  f 

t  Joannis  castrum.  WteEnna. 
t  Joannis  oppidum  dicecesis  Agrigentmffl  in  Sicilia. 
Reliquise  et  cidtus  S.  Rosalise  362  d  e 

Jojusa.  Vide  Giojosa. 
Jor.  Vide  Jordanes. 

Jordanes,  fluvius  116  c  e,  117  ae,  123  d,  143  cd. 

Trans  Jordauem  sita  recte  dicitur  pars   Terrx 

promissse,  quse ad Orientem  fluvii  jacet  134  c  d, 

160  d  ef,  161  a  b.  Oritur  Jordanes  ex  fontibus 

Jor  et  Dan,  unde  nomen  accepit  161  d  e  f 

Iprffl,  urbs  Belgii  in  Flaudria.  S.  Rosatise  cultus  et 

reliquise  352  e,  372  e 

t  Irmgardis  mous  in  ducatu  Juliacensi,  ubi  sacel- 

lum  Beatse  erectum  271  c  d  e,  274  e 

Isara  seu  Oesia  (VOyse)  fluvius  Gallias  599  c 

Isera,  fluvius  Belgii  in  Flandria  598  f,  601  a 

Iserffl  portus.  Vide  Neoportus. 

Iseremoth.  Vide  Haseroth. 

Ismaelitffl,  Arabise  incotse  adventitii  22  b 

Judffla.  S.  Zacharias  propheta  655  a 

Juliana,  oppidum  Sicilias  in  dioscesi  Agrigeutina. 
Cultus  S.  Rosalise  antiquior  318  a,  319  e 

tJuIianimons   VideEryx. 

t  Juliaui  parcecia  dioecesis  Bituricensis  in  Gallia  S. 
Sapphirus.  676  a  b  e 


Kalcacester.  Vide  Calcaria. 
Kaufbura,  urbs  parva  Germaniae  in  Suevia  761 
a,  762  cd,  772d,  773  a 
Kelheraium, 


INDEX  TOPOGRAPHICUS, 


Kelhemium,  oppidum  Germanise  in  Bavaria  779  f, 

781  d 

Keltinstein.  Vide  Gcltenstein. 

Kempten.  FiateCampodunum. 

Kinsavia,  pag-us  in  Bavaria  764  a,  765  d 

Kiovia,  urbs  ad  fluvium  Borysthenem,  olvn  totius 
Kussiae  metropolis,  cujus  frequentissima  fit  men- 
tio  in  Dissertatione  prseliminari ;  item  635  b  e, 
636  cdf,  637  d,  638  b  c  e  f,  639  f,  651  c  e  f ,  042 

a,  643  a  cd,  6S4  a 

Kirisiacus,  al.  Kyrisiacusete.,  locus  in  Galliaprope 
Noviomum  5"  c»  601  a 

Kuebachense  monasterium.  Vide  Chiebachense. 


co  Aurelio  192  e,  195  c  d  e  f,  195  b  c,  196  c  e,  197 

a  e  f,  198  a  b  c  d  f,  199  f,  201  b.  Vrbishujusepi- 

scopus  non  fuit  S.  Chagnoaldus  692  b  c  d 

Lupdia   vel    Lippia ,    fluvius    Germaniffi    261    e  , 

263  a 

Lusitania.  S.  Rosaliee  cidtus  et  beneficia     378  a  b 

Luxoviense  monasterium  in  Burg-undia,  ubi  di- 

sciplina  monastica  institutus  S.  Bertinus  556 

f,  557  a  b  c  d,  564  b,  587  e,  605  d,  606  f,  607  a  ; 

item  S.   Chagnoaldus   episcopus  Laudunensis 

687  f,  688  a,  690  bcd,  691  e 

Lycus,  fluvius    Germaniae  in    Bavariae  et  Sueviae 

confiniis ,  qui  ter  ripis  egressus ,  post  aquas 

baculo  S.  Magni  tactas,  in  alveum  rediisse  nar- 

ratur  767  d  e  f,  769  e  f. 


T   Eetiense  monasterium  Belg*ii  in  Hannonia  655  e 
I  vLais.  VideVan. 

Lana  ,   toparchia  in   coraitatu    Tyrolis  770  b  c  , 

772  a 
Latopolis,  olim  urbs  /Egypti  56  c 

Laudunum,  al.  Lug-dunum  Clavatum  etc.  (Laon) 
urbs  Suessionum  in  Gallia.  5.  Genebaudus  vel 
Genebaldus  episcopus  conf.  537  a.  Sedes  epi- 
scopalis  Lauduni  erecta  538  a  b  f ,  539  f.  S.  Cha- 
gnoaldus  ejusdem  urbis  episcopus  et  conf.  687 

a,  692  bcd 

Lebna,  decima  septima  Israelitarum  mansio  93  f 

Lemgmie,  pag^us  in  circulo  Westphalico        273  a  e 

Leontini,  al.  Leontinum  et  Leontina,  urbs  Siciliae  in 

dioecesi  Syracusana.  S.  RosalicV  cultus,  reliquiev 

et  beneficia  364  f,  365  a,  40G  a 

Leopolis,  urbs  episcopalis  in  Eussia  Rubra    xxvii  e 

Leptis  major  et  Leptis  minor,  duae  urbes  episcopa- 

lesinAfrica  680  e 

Lesem  et  Lesem  Dan.  Vide  Dan. 

Liburnus  ,  urbs  Italiae ,  ubi   colitur   S.  Rosalia 

369  c 

Liesg-ensburtz  seu  Lisbourg",  pag-us  Artesiae  in  Bel- 

g;io  621  b 

Ligno,  fluviusGalliae  in  Burg-undiae  comitatu  703  d 

e,  715  d,  735  d,  737  b 

Liguria  242  b,  243  b  c 

Lima,  metropolis  Peruviae  in  America.  ReliquiiV 

S.  Rosatiev  379  a 

Lig'ones,  urbs  in  Campania  Gallica  597  f,  599  a 

Lippia.  We/eLuppia. 

Lisbourg;.  Vide  Liesg*ensburtz. 

Litomislium  ,  urb    olim  episcopalis  in  Bohemia, 

quo  delata  media  pars  corporis  S.  Victorini 

M. ,  dein  ab  Hussitis  verisimiliter  dissipata 

504  f,  505  a  et  seqq.  Aiise  ejusdem  Sancti  reli- 

quise  postmodum  eo  translalee  505  f,  506  a 

Locus  ecclesiae  seu  Sanctus  campus  ( vulgo  He- 

leehbelt ,  Hellefant,    Ilelfaut)  locus  in   Belg-io 

non  procul  Audomaropoli  599  d,  601  b  c 

Longobardia  242  b,  243  b  c 

Lotharingia  antiqua  seu  regrmm  Lotharii  221  f, 

599  c,  601  ab 
Luca,  urbs  Italiae.  Cultus  et  reliquise  S.  Rosalige 

352  f  363  a  b 

Lueeoria,  urbs  episcopalis  in  Volhinia  xxvn  e 

Lucerame,  pagus  in  Niciensi  Galliae,  vet  ut  alii, 

Italisa  comitatu.  Cultus  S.  Rosalise  369  e 

t  Lucirc  monasterium  prope  Syracusas   in  Sicilia, 

cui  preefuit  S.  Faustus  abbas  086  a  et  seqq. 

Lucullanum  castrum  prope  Neapolim  489  c 

Lugdunum  Clavatum.  Vide  Laudunum. 

Lugdunum   ( Lion )   Seg-usianorum  in  Gallia  ca- 

put  PaLvstra  illustrium  Martyrum  sub  Mar- 


Maceloth,  vigesima  secunda  Israelitarum  man- 
sio  9*  a 

Madian,  urbs  Arabiae  Petra3ae,   Madianitidis  caput 

20cde,  22  c  e,  68  d 

Madianitis,  Arabiae  reg-io,  probabilius  unica  fuit 

a  mari  Mortuo  extensa  usque  ad  mare  Ru- 

brum  ,    cui  vicinior  erat  Madianitidis  pars  , 

in  qua  40  annis  vixit  S.  Moyses  20  c  d  e  f, 

21  a  et  seqq.,    128  c.  Regionem  illam  primo 

Chussei  vel  Chusitee,  dein  Madianitae  Abrahse 

posteri  incoluerunt  21  f,  22  a  b  c 

Mag-deburgum,  urbs   Germaniae  in  Saxonia,  qu3e 

olim  ex  Italia  sub  Ottone  I  accepisse  probatur 

corpus  S.   Victorini,  prope  Cutilias  passi  495 

a  b,  504  b  c  d  e  f,  505  a  et  seqq.,  506  b 

Maglianum,  al.  Manliana  et  Maleanum,  urbs  par- 

va  Italiae  in  ditione  Pontificia  446  c,  448  c,  456 

a  d,  458  e 
Majorica  insula.  Reliquise  S.Rosalise  371  b 

Maleanum  et  Manliana.  Vide  Maglianum. 
Mara,  quinta  Israelitarum  mansio  50  f,  60  a,  62 

ce 

t  Marcelli  abbatia    Galliae  prope    Cabilonem  ,   a 

S.  Gunthramno  rege  fundata,  ditata  etc.  187 

c  d  e  f ,  188  et  seqq.  Vicissitudines  ejusdem  ab- 

batise ,  quse  nunc  est  prioratus  Ordinis  Clu- 

niacensis  189  f,  190  a  b  c  d,  191  d  e 

t  Marcelli  monasterium,  quod  olim  fuit  prope  Vien- 

nam  Allobrogum  190  f,  191  a  b 

t  Marcelli  prioratus  Ploriacensis.   Vide  Floriacen- 

sis. 

t  Marci  oppidum  dioecesis  Messanensis  in  Sicilia. 

S.  Rosaliee  reliquise  et  cultus  366  c 

Mare  Kubrum  transeunt  Israelitse,  in  quo  Pharao 

cum  toto  exercitu  perit  52  et  seqq.,  172  d  e,  173 

c  d.  Ad  mare   Rubrum  septima  Israelitarum 

mansio  60  d. 

Marinum,  seu  Fanum  S.  Marini,  oppidum  et  parva 

respublica  Italiae.  S.   Marinus  conf.  208  b  c  f , 

210  ef,  211etseqq. 

Marsala  ,  urbs  Siciliae  in    dioecesi  Mazarensi.   S. 

Rosalicv   reliquiee  et   beneficia  359  f,  360  a, 

406  bc 
t  Martini  monasterium  in  Mimatensi  Gallia^  dioecesi 

254  cd 

Matisco,  urbs  Burgundiae  201  c 

Mauprouvoir,  vicus  dioecesis  Pictaviensis  in  Gallia. 
S.  lmperia  (575  c 

t  Mauri  abbatia  monialium  Virduni,  in  quarum 
ecclesia  quiescunt  SS.  Maurus  ,  Salvinus  et 
Arator  223  e  f,  224  a  b  cd 

t  Mauri   oppidum  dioecesis   Messanensis   in  Sici- 

lia, 


IN  TOMJM  II 

lia,  ubi  olim  ecclesia  S.  Rosaliee  318  d  e 

Mazara  ,   urbs   episcopalis  in  Sicilia.  5.    ^afe 

cuttus    rehquix  et  beneficia  in  urbe  et  clice- 

cmM  U  8B9def,860  a  et  .seqq  ,  3M  ab 

Mazarinum,  oppidum  Sicili*  in  dicecesi  Syracns^ 
na.  Cultus  et  beneficia  S.  Rosatiee  patrome  404 

__    .  bc,  406abde  f,  407  ac 

Mechhma,  urbs  in  Belg-io  370  d 

Meldae,  urbsGalliae  688f,  689  abc 

Mehta  irlsula,  peste  liberata  per  S.  Rosaliam,  quee 
Ordinis  et  insulas  Melitensis  patrona  eligitur 

348  b,  352  e,  375  b  c  d 

Melitina  seu  Melitene,   urbs  in  Armenia   minori. 

SS.  Eudoxius ,    Zenon ,    Macarius    et    1104 

mihtes  MM.  507  a,  509  b,  510  b,  511  e,  512 

M  a  b 

Menapn,  popuh  in  Belgio  595  D  c 

Menapii  seu  Genapii,  populi  ad  Khenum  in  hodierna 

Clivia  595  d 

Menkelen.  VideUons  Caelius. 

Mera  (Meer)  pag-us  Belg-ii  in  Brabantia.  Pestis  de- 
pulsaper  S.  Rosaliam,  reliquiae  ejus  obtenta  et 
festivitas  instituta  374,  c  d  e  f 

Meroe,  urbs  -Ethiopiae,  ante  Saba  dicta  secundum 
Josephum  17  f,  18bc,19b 

Mesopotamia,  patriaBalaami,  quitamen  inde  non 

fuit  accersitus  ut  Israelitis  malediceret  118  f, 

119  a,  122  b,  123  bcd,  124  c 

Messa,  al.  Musaseu  Muza,  urbs  Arabise  22  a 

Messana ,  urbs  archiepiscopalis  in  Sicilia.  S.  Ro- 
salise  cidtus,  reliquise  et  beneficia  in  urbe  et 
dicecesi  365  e  f,   3GG  a  b  c,  413  b  c  d  e  f,  414 

abd 

Metae ,  urbs  episcopalis  in  Gallia  458  b ,  459 
b  ,  73S  e ,  740  c.  Non  corpus  ,  sed  aliquas 
dumtaxat  S.  Victorini  M.  reliquiee  Metas 
translatde  491  a,  495  a  b,  504  b  c  d  e.  Mona- 
sterium  S.  Glodesindis  6.6  d.  S.  Gondulphus 
episc.  782  a 

Methca  ,  vigesima  quinta  Israelitarum   mansio 

94  a 

Meuth.  Vide  Munnio. 

Mexicum,  urbs  Novae  Hispanise  in  America.  Cul- 
tusS.  Rosaliae  379  e 

Mimas  ,  Mimate  vel  Mimatum  ,  urbs  Gallise  in 
Occitania.  S.  Freddtdus  vel  Frodoaldus  episco- 
pus  M.  251  b  c  f ,  252  c,  254  e.  An  ante  secxdum 
10  cathedraepiscopali  insignis  fuit?  252  c  d  e  f, 

253  aet  seqq.,  254  a 

Miudelhemium,  oppidum  Germanise  in  Suevia  759 

f,  777  c,  778  c 

Misilmerium,  oppidum  Siciliae  in  dioecesi  Panor- 
mitana.  S.Rosalice  cidtus,  reliquios ,  pestis  de- 
pulsa  et  alia  beneficia  356  b  c  d  e 

Misphat.  Vide  FonsMisphat. 

Mittelberg- ,  parcecia  in  Suevia  766  b  c ,  768  f , 

773a 

Moabfe ,  incolffi  Arabias  adventitii  22  b ,  114 
e  115  a.  Iter  Israetitarum  ab  Asiongaber  us- 
que  ad  Moabitaruin  regionem  107  b  c  ,  111 
a  b,  115  e  f.  Quadragesima  secunda  Israeli- 
tarum  mansio  in  Campestribus  Moab  117  a, 
125  e,  134  d.  In  valle  terrre  Moab  ab  ange- 
lis  incognito  loco  sepultus  S.  Moyses  140  e, 

143  ab 

Molinae  ,  caput  Borbonensis  provinciae  in  Gallia, 
Cultus  S.  Rosaluv,  quae  et  urbem  peste  liberasse 
dicitur  35_e,:i70abcd 

Moltrasiuin^Z  Multrasium,  locus  in  dicecesi  Co- 
.  249  a,  250 a 

niensi  -^   .  i.  1-  + 

Monasterium,  urbs  Germamae,  Westphahae  caput. 


SEPTEMBRIS. 

Cuttus  S  Victorini  M.tprope  Cutilias  coronati 
Md  c  d.  Non  hujus  tamen,  sed  alterius  Victori- 
m  corpus  fuit,  quod  Monasterii  otim  quievit  503 
-.  .  50 \  a etseaa 

Monastenum  vetus.  Vide  Vetus  monasterium. 
Mons  Caehus  seu  Mons  csli  m  Helvetia,  otim  Himi- 
Imberg  et  Monkelen,  nunc  Menkelen  dictus  741 

Mons  Feretranus  seu  Felicianus,  corrupte  BiS 
nus,  mltalia  2|(id  m  a 

Mons  Flasconis.  Vide  Mons  Physcon. 

Mons  S.  Gertrudis.  Vide  Gertrudisberga. 

Mons  S.  Irmg-ardis.  Vide  f  Irmg-ardismons. 

Mons  S.  Juliani.  Vide  Eryx. 

Mons  Peregrinus  ,  al.  Ercta  ,  prope  Panormum 
m  Sicilia.  S.  Rosalia  virgo  278  b.  Sanctx  vi- 
ta,  circa  quam  varia  examinantur,  mors  et 
sepultura  in  montis  antro  286  c  d  e  f,  287 
et  seqq.,  309  f  usque  ad  316  e,  380  e'  382 
e  f ,  383  a  b  ,  3S4  b  c.  Antiqua  ibi  ecclesia 
317  e  f,  317  a,  320  c  ,  321  c  ,  341  a  ,  380 
e,  381  d.  Diuqudvsiti  sacri  corporis  mira  in- 
ventio  322  et  seqq. ,  325  f,  320  a  b  c  d, 
336  c  d  ,  383  b  c  d  e.  Montis  et  antri  ad 
honorem  S.  Rosalise  exomati  exacta  descriptio 
339  f ,  340  a  et  seqq.  ,  3il  a,  386  e  f.  No- 
va  ejusdem  antri  eique  adhxrentis  templi  de- 
lineatio  ;  cultus  celeberrimus  Sanctx ,  mira- 
culis  ibidem  ctarse  346  a  et  seqq.,  347  a  b  c, 
400  d  e  f,   401  a  ,    405  a  e  f ,    406  b  c  ,    408 

c  d  e  f,  41 1  c 

Mons  Politianus,  urbsEtruriae  in  agro  Senensi  454 

b,  456  a 

Mons  Physcon  seu  Mons  Flasconis ,  oppidum 
Etruriae  Pontificiae  in  Italia.  S.  Rosaliae  cultus 
et  reliquias  369   b.  Oppidi  etiam  fit   mentio 

47.  f,  171  a 

Mons  Kegralis,  urbs  archiepiscopalis  Sicilise.  An 
in  vicina  spelunca  solitarie  vixit  S.  Rosalia  ? 
290  b  ,  308  c  d  e.  Ejus  cuttus,  reliquix  et 
miracula  in  urbe  et  dicecesi  357  d  e  f ,  35S  a 

et  seqq. 

Mons  viuearum.  Vide  "Weingarten. 

Montis  Majorismonasterium  in  Gallia  prope  Arela- 
tem  455  c,  45C  a 

Moria,  mons,  in  quo  Salomon  templum  condidit 

li»-d 

Morini ,  populi  in  Belg-io ,  a  S.  Bertino  et  aliis 
excutti  55S  et  seqq.,  595  b  c,  605  d  e,  610  a  b,  61 1 

cd 

Moscua,  Moscovi&emetropolis  xxi  e  f,  636  f 

Mosera.  Videvocem  sequentem  Moseroth. 

Moseroth,  vigesima  septima  Israelitarum  mansio 
94  a.  Trigesima  quarta  mansio  apud  montem 
Hor  etiam  vocatur  Mosera,  quilocus  verisimili- 
ter  idem  est  cum  Moseroth  llOabcdf,  lllab 
c.  Vide  Ilor. 

Motuca  seu  Motyca,  urbs  Siciliae  in  dioecesi  Syra- 
cusana.  Cultus  et  reliquine  S.  Rosaluv  patronce 

364e 

Muesavia,  locus  in  Sueviae  etTyrolisconfiniis  prope 
Lycum  amnem  769  e,  772  a 

Multrasium.  Vide  Moltrasium. 

t  Mummoliui  paroecia  prope  Audomaropolim  in  Bel- 
g-io  561  a   Vide  Vetus  monastcrium. 

Munnio,  locusin  Belg-iohaud  ita  procul  Audomaro- 
poli  situs,  forte  idem  cum  hodierno  Meuth  596  e, 

59Se 

Muromum,  urbs  Moscovice  ad  Occam  fluvium  635  J'. 

636  b  f,  643  c  d 

MusaseuMuza.  Vide  Messn. 

Mutina,  urbs  ei>iscopalis  in  Italia.  Officium  et  /bsti- 

vitas 


vitas  S.  Rosalix  in  urbe  et  tota  di&cesi  351  e, 
352  f,  353  a,  368  f,  309  a 
Mutusca.  Vide  Trebula. 


N 


IXDK\  TOPOGBAPHICUS 

Novum  fornm.a/.  Neoforum  (Neumarh)  oppidum 
in  Bavarim  Palatinatu  780  b,  781  e 


abalia  { Niers )  fluvius   Germaniae  271  c  d, 

275  c 


N 

Nabo.  Vide  Nebo. 

Narnia,  urbs  Italise  in  Umbria  454 c,  456  a,  468  e, 

470  a,  475  b,  476  f 

Neapolis.  S.  Candida  senior,  a  S.  Petro  Apo- 
stolo  conversa  177  c.  Ibidem  S.  Candida  ju- 
nior  mulier  conjugata  888  a.  Cultus  et  reli- 
quuv  S.  Rosaliev,  cui  urbis  liberatio  apeste  at- 
tribuitur  348  b,  352  f,  367  b  c  d  e.  Cor- 
pus  S.  Severini  abbatis  Neapolim  translatum 
489  e.  Neapoli  sedisse  traditur  S.  Severinus, 
qui  numquam  exstitit  493  b  c  d  e  f.  Reliquise 
S.  Victorini  506  d 

NeboaZ.  Nabo,  urbs  in  terra  Amorrhaeorurn   132  e, 

133  c  d 

Nebo,  mons  Arabiae.  S.  Moyses  prophetaQa,  127 

e,  140cd,143a 

Nemra,  urbs  in  terra  Aniorrhaeorum  132  e.  Videtur 
eademesse  cum  Bethnemra,  quam  Gaditse  in  ea- 
dem  terra  reasdificarunt  1 33  c 

Neoforum.  Vide  Novum  forum. 

Neoma^um,  urbs  Belgii  in  Geldria  582  d  e 

Neoportus,  olim  Iserse  portus,  oppidum  Flandriae 
maritimum  595  c,  596  c,  598  e  f 

Neptensis    urbs    episcopalis  in   Africa    680  d  e  , 

681  f 

Netum,  urbsSioilise  indioecesi  Syracusana.  S.  Ro- 

salise  cidtus  et  reliquiee  364  e  f 

Neustria  a  Normannis  vastata  596  b,  613  b 

Niesea  ,    Galliae,    aliis    Italiae   urbs ,     comitatus 

cognominis  caput.  Reliquise  et  cultus  S.  Rosa- 

liev,  quse  urbem  peste  liberavit  352  e,  369  e  f, 

370  a 

Niderhofen,  duplex  hujus  nominis  pagus  in  Bava- 

riae  et  Suevise  confiniis  prope  Lycum  fluvium  754 

b,  767  a,  769  af,  777  a 
Nili  fluvii  annua  eccundatio  42  e  f 

Ninive,  urbs  161  c 

Nobe.  WtfeChanath. 

Nordgoa,  al.  Nordergoa  etc,  tractus  Germaniae  265 

a,  266  ef 
Norimberg-a,  urbs  Germaniae  780  b,  781  e 

Northriding',  pars  provinciae  Eboracensis  in  Ang'lia 

696  b 

Northumbria  antiqua  ,  varias  pr&Bter    hodiernam 

Northumbriam     Septemtrionales    Angliae    pro- 

viucias  complectens,  per  quas  S.  Begaabbatis- 

samonasticee  vitee institutumpropagavit  095  et 

seqq. 

Norveg'ia,  reg'io  694  c,  695  a 

Novaliciensis  abbatia  olim  Italiae  in  valle  Segu- 

sina,  quo  translatee  reliquise  S  Froyitiniani  M. 

675  de 

Novempopulauia,  Galliae  provincia,  secuto  8  a  Sa- 

racenis  vastata,  et  seculo  9  a  Normannis  631  d 

f,  632  a  b  c  d 

Noviomum  vel  Noviodunum,  at.  Novio,  Noviona  et 

Noviomag"um  Veromanduorum,  urbs  Galliae  epi- 

scopalis,  frustra  a  Normannis  obsessa   599  c, 

601  a,  606  a,  607  b 
Novocomum.  VideComum. 


O 


O 


bertinga,   locus  Germaniee  in  Suevia  777  b, 

778  c 

Oboth    triqesima  septima  Israelitarum  mansio 

107b,U4ef 

Ocotlan,  pagusNovae  Gallaeciae  in  America.  Cultus 

et  beneficia  S.  Rosalise  379  c  e 

Oliveti  mons  in  Palaestina,  in  quo  sepulcrum  Za- 

chariee,  an  sancti propheta?  655  e  f 

Opig-ny,   locus  in  Gallia  non  procul  Meldis  689  b 

c  d 

Orcades    insulae  ,  quarum  princeps  S.  Magnus 

M.cum  S.Magno  abbate  confusus  714  f,  715 

ab 
Orchianum.  Vitfe  Vitorchianum. 
Ostia,  urbs  olim  in  Latio.  SS.  Censitrinus prse- 
fectus  ,  Cyriacus  vel  Quiriacus  episcopus  , 
Maximus  presbyter  et  mulii  alii  Martyres 
518  a  e,  521  d,  Bti3  c  e,  524  b.  Portus  Ro- 
manus  prope  Ostiam,  ubi  sepulti  SS.  Tauri- 
nus  et  Herculanus  vel  Erculanus  518  b  c  e,  522 

d,  524  b 
Ottobura  ,    abbatia   Germanise  in  Suevia  776  e  , 

778  b 


Pacta  vel  Pactae,  urbs  episcopalis  in  Sicilia  Cul- 
tus  S.  Rosaliee  366  d 

Padus,  fluviusltalise  242  b,  2*3  c 

Palluel,  castrum  in  Burg-undia  191  d 

Palmaria,  parva  insula  maris  Tyrrheni  490  e 

Pandataria,  insula  maris  Tyrrheni  499  d 

Paneas.  Vide  Dan. 

Panormus,  urbs  Siciliae.  S.  Rosalia  virgo  in  vi- 
cino  Monte  Peregrino  278  b.  An  Sancta  Pa- 
normi  regulam  Basiliani  Ordinis  professa  in 
monasterio  S.  Salvatoris  ?  282  b  nsque  ad 
286,  290  f,  299  a  et  seqq.  ,  300  a  b  ,  307 
f,  308  a.  Panormitanum  S.  Rosaliee  ccenobium 
religios  arumOrdinis  S.  Benedicti  298  d  e.  Ve- 
tustummonasterium  monialium  Basilianarum 
S.  Mariee  de  Oreto  prope  Panormum  300  a, 
307  e  f,  308  a.  Antiqua  urbis  templa ,  sa- 
cetla,  imagines  aliaque  indicia  cultus  S.  Ro- 
saliee  ante  inventionem  corporis  317  e  f,  318 
b  d,  319  a  b  e  f,  320  d,  821  a  b  c,  380  e. 
Seeva  pestis  Panormum  affligens,  dum  corpus 
invenitur;  leetitia  et  singularis  pietas  civium, 
Sanctam  mira  fiducia  patronam  eligentium, 
miroque  ardore  solemnissimos  ei  honores  defe- 
rentium,  finis  pestilentiee  et  plurima  aliabe- 
neficia  impetrata  323  usque  ad  337  ,  383  b 
c  d  e,  384  e  f,  385  a  et  seqq.,  386  a  b,  387. 
e  f,  :i8S  et  seqq.  Magnificum  S.  Rosaliee  sa- 
cellum  et  pretiosa  ejus  corpori  armPanormi 
constructa,  quee  accurate  describuntur  337  f, 
338  a,  347  d  e  f ,  348  a  et  seqq  ,  349  a  b  c, 
386  f ,  387  a.  Urbs  bis  in  ierrse  motibus  et 
saspius  tempore  pestis  a  ruina  et  coniagio  per 
S.  Rosaliam  servata  353  c  d  e  f,  354  a  et 
seqq.,   355   a  b,   411   bcdef,   412  a  b  c  d, 

414  de 

Papia.  Vide  Ticinum. 

Novogorodum    seu  Novogardia  mag-na    ( Russis     Parisii.  Reliquiee  S.  Mauri  episcopi  conf  22'i  e; 
Novogorod  Weliki  )    urbs     Moscoviae    636    b,         Uem  S.  Rosalise  370  a 

641  a     Parium  ,  urbs  Asiae    minoris  in   Hellesponto.  SS. 
Novogrodecum,  urbs  Lituaniae  xxn  e         Onesiphorus  Apostolorum  discipulus  et  Por- 

phyrius 


IN  TOMUM  II  SEPTEMBRTS. 


phyrius  ejus  servus  MM. 
Parma,  urbs  Italise.  Templum  cathedrale  olimS. 

Hcrculano  M.  sacrum  519  ab 

Patzinacitae,  populi,  al.  Pecenienses ,  Pieciniges 

etc.  635  b  e,  636  c,  638  e  f,  639  a  c,  641  c  e, 

D     -      _.  643  a 

Paula,  Oppidum  regni  Neapolitani  in  Calabria  Ci- 

teriore.  S.  Rosaliss  cultus  ac  reliquise  318  e,  366 

U  367  a 
Fecenienses.  Vide  Patzinacitse. 
Pedargoa,  al.  Paderargoa,  pagus  Germanise  265  b, 

266  f 
Pena  (Peene)  rivus  Belgii  in  Flandria  576  a  b  d 
Peradamium,  urbs  episcopalis  in  Africa  680  c 

Peregrinus  Mons.  Vide  Mons  Peregrinus. 
Persia.  S.  Abdas  episcopus  et  multi  alii  in  eadem 
persecutione  passi  528  b 

Peruanum  Americse  regnum,  in  quo  colilur  S.  Ro- 

salia  378  f,  379  a 

Perusia,  urbs  Italiae  457  bj  m  b 

Petra,  Arabise  Petrseae   metropolis,  antea  Arce  , 
dicta,  teste  Josepho  69  e  f,  108  b,  113  a  b' 

164  a 

Petra  aut  Petralia,  geminum  nominis  bujus  oppi- 

dum  dioecesis  Messanensis  in  Sicilia  366  b  c 

Pfronta,   pagus  in  Suevia  774  b,  775  c,  777  c, 

778  c 

Pharan,  desertum,  in  quo  decima  tertia  et  sequen- 

tes  octodecimlsraelitarum  mansiones  fuere  89  b 

c,93ef,94abce,  107de 

Phasga ,   mons   seu  potius  vertex  montis  Nebo  , 

in  quo  mortuus  S.  Moyses  120  f,  127  c  e, 

140  d 
Phihahiroth,  quarta  Israelitarum  mansio  53  f, 

54  a 

t  Philippi  oppidum  Siciliae  in  dioecesi  Catanensi. 

Reliquise  et  cultus  S.  Rosalise  patronse       36-5  a 

t  Philippi  de  Fragala  abbatia  Ordinis  S.  Basilii  in 

Messanensi  Siciliae  dioecesi.  Reliquim  S.  Rosalim 

366  ab 
Phison,  fluvius  paradisi  161  c 

Phitom,  urbs  .^gypti  ab  Israelitis  condita        8  a 
Phoenices ,  populi  ad  mare  Mediterraneum  70  f , 

71  bc 

Phunon,  trigesima  sexta  Israelitarum  mansio  107 

b,  111  a,  114  c.  Eadem  verisimiliter  mansio  fuit 

in  Jetebatha,  quod  vide. 

Pinscum,  urbs  episcopalis  in  Lituania  xxvn  e 

Pipimisium   prope  Meldas  in  Gallia,  de  quo  lo- 

co  varise  adferuntur  conjecturm  688  f,  689 

a  bcd 

Pisse,  urbs  Italias  469  b,  470  a 

Plache,  locus  territorii  Catanensis  in  Sicilia.  Cul- 

tus  et  reliquise  S.  Rosalise  364  a  b  c 

Platia  (Piazza)  mbs  Siciliae  in  dioecesi  Catanensi. 

Miracula  S.  Rosalise  364  c  d 

Plotacium,  al.  Crotacium,  vicus  prope  Bergomum 

in  Italia,  ubi  passus  S.  Alexander  236  a  b,  2 i3  f, 

244  ab,  245  bc 

Podamicus  lacus   in  Germania ,  qui  etiatn  Con- 

stanticnsis  et  Brigantinus  vocatur  605  c,  606  f, 

739  aef,  745  f 
Poinsy,  vicus  in  Gallia  prope  Meldas  689  b  c 

Polimartium,  castrum  Italiae  in  ditione  Ecclesiae 

457  e,  459  a 

Politium,    urbs   Sicilise   in    dioecesi    Cepbalsedita- 

na.  S.  Rosalim  cidtus    et  reliquise   318  a  e, 

359  bc 
Polocum ,  urbs  Lituaniae  xxvn  e ,  634  b ,  636  b , 

641  a 
Pontia,  insula  maris  Tyrrheni,  S.   Victorini  M. 
et  aliorum  Sanctorum  exsilio  nobilitata   4-90 
Septembris  Tomus  II. 


a  b  e,  1-92  f,  493  a,  499  a  et  seqq.,  500  a  b, 

t>     «j       -  501  ab 

rontida,  vicus  et  monasterium  prope  Bergomum  in 

Itaha.  B.  Albertus  ahbas  m  b 

Poperinga,  oppidum  Belgii  in  Flandria.  Ecclesiaet 

rehqui3e  S.  Bertini  584  e  f 

Porcianum,  locus  Italia;  in  agro  Florentino  462  b 
^ortus  pnncipis,  oppidura  Cubae  insuls  in  America 

Cultus  S.  Rosatiae  380  a  4j0  f 

Praga,  BoheraiEe  metropolis.  Reliquim  et  cutfus  S 

VictomniM.  505abcf,506a 

Premyslia,    urbs     episcopalis    in    Russia    Rubra 

tj       .   .  xxvii  e 

Prescmiacum  (Precy)  locus  dioecesis  Augustodu- 

nensis  in  Gallia  4  4 

Prochenzell,  pagus  Germaniae  in  dicecesi  Constan- 

*iem[  7C3a,  765  c 

Pulsanense  monasterium  regni  Neapolitani  in  Apu- 

lia.  B.  Jordanus  abbas  619  a 

Q 

Quisquinensis  mons  in  Sicilia,  in  cujus  spe- 
,  lunca  solitarie  vixit  S.  Rosalia,  verisimi- 
lius  non  omnino  incognita  281  c  d,  282  a  b, 
286  et  seqq  ,  304  e,  305  b  f,  308  et  seqq! 
Speluncm  descriptio  et  antiquus  ibi  sanctm  Vir- 
ginis  cultus  ac  beneficia  308  f,  309  a  b  c  d, 
318  c,  321  d  e  f,  322  a.  Ulteriores  notitim 
de  Quisquinensi  monte  et  specu,  quem  Sancta 
incoluit ;  beneficia  recentiora  et  loci  veneratio 
ad  hmc  usque  tempora  341  usque  ad  346,  362  c, 

405  cd 


K 


Rabbath,  metropolis  Ammonitarum  116  e,  117  f, 
118a,  loObc 
Ragusa ,  oppidum  Sicilise  in  dioecesi  Syracusana. 
Ecclesia  antiqua  S.  Rosalim,  cultus  et  reliquim 
318  ce,  319  c,  320  a,  364  d 
Rahalmutum ,  al.  Racalmutum ,  oppidum  Siciliae 
in  dioecesi  Agrigentina.  Antiquuni  S.  Rosalim 
templum,  cultus  et  reliquim  317  d,  318  e,  319  f, 

362  cd 

Ramesses ,  urbs  ^Egypti ,  ab  Israelitis  condita 

8  a.  Prima  IsraeTitarum  mansio  52  b  et  seqq., 

66  c 
Eamoth,  al.  Arimanum,  civitas  refugii  in  tribu  Gad 

134  f,  136  f,  137  a 
Raphca.  Vide  Daphca. 

Raphidim,  undecima  Israelitarum  mansio ,  ubi 
Amalecitas  vincunt,  Jethro  probabilius  ad  S. 
Moysen  venit  etc.  60  e,  60  et  seqq. 

Ratisbona,  urbs  Germaniae;  ubi  in  adversa  Danu- 
bii  ripa  juxta  pontem  conditum  monasterium 
S.  Magni  nomine,  cultu  et  miracutis  insigne, 
cujus  primordia  fabidosa  734  d  e,  778  d  c  f ,  779, 

7S0,  781 

Rauchenlechberg,  locus  in  Bavaria  prope  Lycum 

amnem  766  e  f,  7G9a 

Ravenna,  urbs  Italise.  Cultus  S.  Rosalim  368  d  e. 

B.  Ursicinus  episcopus  535  b 

Recinetum,  urbs  Italise  in  Piceno.  S.  Rosalim  reli- 

quim  et  beneficia  369  c  d 

Reesium,  urbs  parva  in  ducatu  Cliviae  271  a,  272  a  f, 

274  d,  275  bc,  277  d 

Regenstauff,  vicus  Germani®  in  Palatinatu  Neo- 

burgensi  779  e,  781  d 

Regium,  urbs  Italiae  in  iEmilia  G-A( 

Remmomphares,  decimasexta  Israelitarum  man- 

sio  93  f 

111  Kemynghem, 


Bemynffhem,  Rumeg-hem  et  Rumiughem,  pag-us 
BelgiimAithesia  629  e,  680  d 

Ressa,  decima  octava  Israelitarum  mansio  98  f 
Rethma,  decima  quinta  Israelitarum  mansio  93  e  f 
Reutta,  vicus  in  Tyroli  prope  Suevia;  confinia  768  c, 

769  b 

Rhenus,  fluvius  Italise  242  b,  B48  d 

Rhodamis,  Gallitt  fluvius  201  e,  670  d  e,  674  0 

Rhosus  vel  Rossus ,   urbs    episcopalis   in    Cihcia 

11  ab 

Rieden,  paroecia  episcopatus  Augustani  iu  Germa- 
nia  ~{~^  o,  775  c 

Rivellum,  oppidum  in  Basilicata  regni  Neapolitani 
provincia  Ecclesia  S.  Rosalise  anno  1478  condi- 
ta  et  reliquise  318  a  e,  352  f,  367  a 

Roma3  attribuendi  non  sunt  SS.  Magnus,  Ca- 
stus  ,  Satuminus  ,  Firminus  et  Maccimus 
MM.  205  c  d  e  f,  206  a  b  c.  Cultus  et  re- 
liquix  S.  Rosalim  3i9  d  e  f ,  350  e  f,  351  a, 
386  c  d,  404  c.  Moles  Adriani  Romae,  dein 
Castrum  S.  Angeli  et  Castrum  Crescentii  di- 
cta  547  e,  548  e.  S.  Onesiphorus  Apostolo- 
rum  discipulus  Romse  non  obiit  662  e,  663 
b,  664  b   c  e,    665  f.  S.   Eleutherius  abbas 

682  b 
Roncilio,  oppidum  Italiae  in  ditione  Ecclesiastica 

465  e,  i66  c 
t  Rosaliae  pagus  Novge   Biscaias  in  America  379 

b  c 

t  Rosaliae  pag-us  Californias  in  America  379  f 

Rosarum  mons  in  Agrigentino  Siciliae  episcopatu 

304  e,  305  b,  310  d  e  f,  341  c 

Rosshaupten,  al.   Caput  equi ,   pag*us   in   Suevia 

ad   Lycum    amnem    749   b  ,   750    f ,    767   f , 

776  b 
Rosshaupten,  alter  Suevise  pagus  prope  Burg-oviam 

769  ab 
Rostovia ,   urbs    Moscovia?    635    b    f,    636    b    f, 

639  c 

Rubroch ,  Rubrouc ,  Rubroek ,  pagus  in  Flandria 

Occidentali  659  f,  630  e 

Rumeghem.  Vide  Remynghem. 

Russia.  SS.  Romanus  et  David,  alias  Borisus  et 


Vide  Arar. 


Glebus  aut  Hlibus 


22  b 

133  cd 

132  e 

ffriffentina.  S. 


Saba.  Vide  Meroe. 
Saba;i,  Arabia?  incolae 
Sabama,  urbs  a  Rubenitis  sedificata 
Saban,  urbs  in  terra  Aniorrhasorum 
Baooa ,  urbs    Siciliae  in   dioecesi  A 

Rosalise  patronse  cultus ,  reliquise  et  beneficia 

363  cd 
Sag'ona.  Vide  Arar. 
Salemia,  urbs  Sicilire  in  dioecesi  MaEarensi.  5.  Rosa- 

lise  patronse  cultus  et  retiquise  361  d 

Salemitanum  monasterium  Ordinis  Cisteciensis  in 

Suevia.  Reliquise  S.  Magni  abbatis  725  d  e 

Salmona,  trigesima  quinta  Israetitarum  mansio 

107  b,  111  e,  114  b.  Eadem  mansio  verisimiliter 

partim  fuit  in  Gadgad,  quod  vide. 
t  Salvatoris  oivitas.  Vide  Soteropolis. 
Sanceia  vel   Sanceias ,   locus   ag;ri   Senonensis   in 

Gallia,  ubi  olim  quieverunt  corpora  SS.  San- 

ctiani,  Augustini  et  Beatse  MM.  669  b  c,  670  a, 

672  e 
Sanctus  campus.  Vide  Locus  ecclesise. 
Sanir.  Vide  Hermon. 
Sanseverinum,  oppidum  Italiae  in  Marchia  Anconi- 

tana  489  c  e 

Sarion.  Vide  Hermon. 


INDEX  TOPOGRAPIIICUS 

Sauconna,  Saugonna  vet  Saoconna. 
Saulieu.  Vide  Sudelocus. 

Savona,  uibs  ltalise  in  Occidentali  ora  Lig-ustica 

794  d,  797  c 
Scalabis,  urbs  in  Lusitania  S78  b 

Scardoburgense  castrum  Ang-life  in  provincia  Lbo- 

racensi  m  e 

Schongavia,  al.   Schong-a,   oppidum  Bavanai   ad 

Lycum  amnem  762  a  e,  764  a,  765  d,  775  f 

Schussenriedt.  Vide  Sorethanum  monasterium. 
Sclafanense    oppidum    Sicilise    in   dicecesi   Cepha- 

lieditana.  S.  Rosalise  cultus  ac  retiquiee      359  c 
Scoveberga.  Vide  Winnoci-Berga. 
Seec  paroecia  episcopatus  Aug^ustani  in  Suevia  7G6 

d,  768  f 

Segone.  Vide  Sequani. 

Seg-usiani,  Gallisepopuli  198  d 

Seir,  mons  Idumaese,  circa  quem  Israelitse  diu 
vagantur  99  c,   107  a  b ,   110  b  d  e  f ,   134 

a  de 

Selcha,  urbs  Amorrhseorum  116  e 

Sena,  urbs  Italice  in  Etruria  467  c ,  468  b  c. 
Senensis  conventus  S.  Clementis  Ordinis  Ser- 
vorum  B.  Mariee  Virginis ,  cujus  alumnus 
fuit    B.    Benincasa  Rapaccioh   481  c  d  e  f, 

483  ab 

Senones,  urbs  Galliae.  SS.  Sanctianus ,  Augu- 
stinus ,  Beata ,  Felix  et  Aubertus  MM.  668 
a  et  seqq.  Senonense  monasterium  S.  Petri 
vivi,  quo  triura  priorum  corpora  transtata  669 

bcd 

Sepher,  mons  in  deserto  Pharan,  vigesima  Israeli- 
tarum  mansio  94  a 

Septempeda,  olim  urbs  Italiae  in  Piceno  489  c 

Sepulcra  concupiscentiae,  locus  in  deserto  Pharan, 
ubi  fuit  decima  tertia  Israelitarum  mansio  89 
b  c.  Ratio  nominis  92  f,  93a 

Sequaui,  al.  Segrones,  Galliae  populi  188  a  b,  195  d  e, 
196  c,  197  a,   198  d  e,   199  a  b,  200  a,  201   e, 

202  a 

Sernanum,  locus  Marchiae  Anconitanae  in  Italia  653 

ab  c 

Setia,  oppidum  Italiae  in  Campania  Romana.  Cuttus 
S.  Rosalise  368  c  d 

Settim.  Vide  Abelsatim. 

Seyling.  Vide  Suilinc. 

Sicilia.  Antiqua  S.  Rosalise  veneratio  in  variis 
tocis  316  e  f,  317  et  seqq.  Ejus  extensio  ad 
totum  regnum  351  b  f,  35-2  a  b  c.  Cultus  post 
corporis  inventionem,  reliquise,  miracula  ac 
beneficia  in  locis  regni  particutaribus  353  et 

seqq. 

Siclis,  urbs  Siciliae  in  dioecesi  Syracusana.  Cut~ 
tus  et  reliquise  S.  Rosalise  patronee  318  c  e, 

364  d 

Sidoleucum.  Vide  Sudelocus. 
Sin,  desertum  non  longe  a  mari  Rubro,  ubi  octa- 
va  Israelitarum  mansio  60  e  f,  63  d,  64  a  b, 

68  c 

Sin,  desertum  alterum,  in  quo  sita  erat  Cades , 

trigesima  tertia  Israetitarum  mansio  106  d, 

107  def,  108  a 
Siuai,  monsin  ArabiaPetrasa  20  c  d,  24  e,  27  d,  60 
d  e,  67  f,  68  c  d.  Duodecima  Israelitarum  man- 
sio  apud  montem  Sinai,  plurimis  factis  nobili- 
tata  72etseqq. 

Sithiensis  abbatia ,  nunc  S.  Bertini  dicta  ,  Au- 
domaropoli  in  Belgio.  Ejus  fundatio  et  pri- 
mus  abbas  S.  Mummolinus  559 ,  560  ,  561 , 
562,  563,  56i  a  b  c.  Proponuntur  ac  dis- 
cutiuntur  incrementa  Sithiensis  abbatise,  sub 
successore  S.  Bertinopossessionibus,  monacho- 

rum 


633  b 


IN  TOMUM  II 
rum  numero  et  regulari  observantia  fioren- 
tissima?  564  d  e  f,  565  usque  ad  580,  587 
*>  c  d,  588  a  b  f,  580  a  f  ,  590  a  b,  591  d 
e,  592  d  e,  600  et  seqq.  Multa  atia  ad  eam- 
dem  abbatiam  spectantia,  quse  morte  S.  Ber- 
tini  posteriora  sunt  580  f,  581  usque  ad  587 
M6  ad  004  ,  614  ad  630.  Vide  Audomaro- 
polis. 

SmoleDScum  ,  urbs  Moscovise  ,  in  cujus  terri- 
torio  occisus  S.  David,  alias  Glebus  aut  Hli- 
bus  635  f ,  636  c  ,   641  c ,   642   b  ,    643  b  c  d 

B  f,  6*4  d 

boccoth  vel  Socoth,  secunda  Israelitarum  mansio 

52  b  c  d,  53  d  e 

Souuebure-um,  coenobium  monialium  Benedictina- 

rum  in  comitatu  Tyrolia  728  e 

Sophan,  urbs  a  Gaditis  exstructa  133  c 

Soracte ,   mons  Italiae  cum  monasterio  in  ditione 

Pontificis  2«J3de 

Sorethanum    monasterium    ( Schussenriedt )  Or- 

dinis    Praemonstratensis  in    Suevia.    S.   Magni 

patroni  cultus  antiquus  et  recens  722  e,  730 

a  et  seqq.  Patricula  de  baculo  S.  Magni,  in- 

clusa  pedo  pretioso ,  cujus  forma  exhibetur 

72i  e  f,   725  d.    Abbatise  Sorethante    primor- 

dia  734  b  c  d 

Sosatium.  Vide  Susatum. 

Soteropolis  seu  S.  Salvatoris  civitas,  Brasiliae  caput. 
Cultus  S.  Rosaliee  378  f 

Spoletum,  urbs  Italiae,  Corpus  S.  Eleutherii  ab- 
batis,  ejusque  cultus  683  b  c  d.  Spoletanum 
S.  Marci  monasterium,  cui  idem  Sanctus  prse- 
fuit  682  b  c,  683  c  d,  (185  a 

Staingaden,  abbatia  Ordinis  Praemonstratensis  in 
Bavaria  726   e   f,   762  f,   764   b,   765  c,   768  b, 

777a 

Statt-am-hoff ,    suburbium  Katisbonae  in  adversa 

Danubii  ripa  7  81ab 

Steinbach  vel  Stainbach,   locus  in  Suevia,  ubi  sa- 

cellum  S.  Magni  735  ft  772  e 

t  Stephani  oppidum  dioecesis  Agrig-entinse  in  Sici- 

lia.  Antiqua  S.  Rosatise  veneratio  319  c  f,  320  a, 

341  c.  A  manifesto  pestis  periculo  per  San- 

ctam  servatur  321  d.  Ejus  reliquise  et  cultus 

recentior  345  b  c,  362  b  c 

Stetten,  pag-us   Suevise  in   episcopatu   Aug-ustano 

772  c,  775  b 
Streauesheale ,    Streaneshalh  ,     Strenshalh.     Vide 

Whitbyense  monasterium. 

Styra,   oppidum  Germanise  in  Austria   Superiore. 

Cultus  S.  Columbse  653  e 

Suchtelenum  vel  Suchtelium,  oppidulum  in  ducatu 

Juliacensi  271  b  c  d  e  f,  272  a,  '274  d  e  f ,  273 

c,  277  d 

Sudelocus  ,    al.    Sidoleucum    etc.    ( Solieu )  op- 

pidum    Galliae    in    Burg'undiae    ducatu    677  e, 

671  b 
Sufetula,  urbs  episcopalis  in  Africa  678  c,  680  b  c, 

681  a 

Suffianum,   locus  Italise  in  Piceno,   ubi  obiit  B. 

Liberatus  de  Lauro,   idem  cum  Sancto,  qui 

agnominatur  Incognitus  652  c  d,  653  a  b 

Suessio  vel  Suessiones,  urbs  Galliae.  S.  Ansericus 

episcopus  conf.  543  a 

Suilinc ,    al.   Swiling-    et   Seyling-  ,    mons   prope 

Fuessense  Sueviae  oppidum  in  adversa  Lyci  ripa 

753  b,  754  f 

Sundhofen,  paroecia  Suevise  in  episcopatu  Augus- 

tano  "c6  a.  '68  f 

Sur.  VideWxam. 

Surianum,   castrum  ditionis  Pontificiae   in    Italia 

437  d,  438  f 


SEPTKMIIKIS. 
Susa,  urb8  in  Persia,  cujus  episcopus  fuil  S.Ah 

Susatum,  at.  Sosatium  (Soest)  urb    9ermani«1n 

comitatu  Marchiae  265  f  £60  f 

Sutrium,  urbs  Italia  in  ditione  Pontificia  446  e, 

Swiling.  Vide  Suilinc. 

Syracusss,  urbs  episcopalis  in  Siciiia.  S.  RosalUe 
cultus,  rehquise  et  beneficia  in  urbe  et  diceeesi 
364d  e  f,  365  a  b  c  d.  S.  Faustus abbas Monaste- 
m  S.  Lucise  prope  Syracusas  686  a  et  seqq 

Syria,  regio  98dg 


Tadcaster.  Vide  Caicaria. 
Tanis,  urbs  ^Egypti  94  e,  162  c 

Tartaria,  inqua  Christi  fidem  prsedicat  et  marty- 
rium  subit  B.  Benincasa  Rapaccioli      482  c  d  e 
Teglanensis  urbs  episcopalis  in  Africa  680  a 

Thabor,  mons  Galliaese,  ubiin  transfiguratione 
Christi  cum  Elia  apparuit  Moyses,  cui  verisi- 
militer  ecctesia  ibi  constructa  7  a,  1 S6  a 

Thahath ,   vigesima  tertia  Israelitarum  mansio 

94  a 
Thare  ,   vigesima   quarta   Israelitarum  mansio 

94  a 

Theologium   (Tholey)  abbatia  olim  in  Virdunensi, 

nunc  Trevirensi  dioecesi.  Reliquise  SS.  Mauri, 

Salvini  et  Aratoris  221   b  f,  222  a,  223  a  b^ 

224  d 

Thermae,  urbs  Siciliae  in  dioecesiPanormitana.  Cul- 

tus,  reliquise  et  miracula  S.  Rosatise  356  e  f, 

857  a  b  c 
Thig-ernum,  oppidum  Galliae  in  Alvernia  inferiore 

;;;oab 

Tiala  (Tiel)  oppidum  Belg-ii  in  Geldria  582  e 

Ticinum,  al.  Papia,  urbs  Italiae.  Cultus  S.  Marini 

conf  208f,209abc 

Tig-urinus,  al.  Turicinus  lacus  in  Helvetia  738  c  f, 

739  f 

Tillum  (Thit)  locus  dicecesis  Aug-ustodunensis  in 

Gallia  4  d 

Tirnavia,  urbs  Huugarise  Superioris.  Reliquise  S. 

Rosalise  372  0 

Titanus,  Titas  sive  Acer,  nunc  San-Marino,  mons 

Italise,  in  quo  vitam  solitariam  duxit  S.  Ma- 

rinus  conf.  208  c,  209  a  b,  214  e,  216  d,  217  d  et 

seqq.,  219 f,  220  abd 
Tolbiacum.  Vide  Tulbiacum. 
Toletaua  dicecesis  in  Uispania.  CultusS.  Rosalise 

351  e,  352  f,  353  a 

Tornacum,  urbs  Belgii  594  b 

Tortoricium,  al.  Tortoretum  et  Tostoretum,  Oppi- 

dum  Siciliae  in  dioecesi  Messanensi.  Templum  S. 

Rosalise  318  de 

Transilvnnia,  regio.  ReliquicV  S.  Rosalise         879  d 

Trebula,  al.  Mutusca  (vidgo  Monte  Leouej  Castrum 

Italiaj  in  ditione  Pontiticia  455  e 

Trecae,  urbsin  CampaniaGallica  670  d,  671  c 

Trenorchium   (Tournus)  oppidum   Burgundise  ad 

Ararim  192  a,  1115  a,  201  c  d 

Trcvicum.  F/rfeTrivicum. 

Treviri,   urbs  Germania?,  S.  Marcelli  episcopi  M. 

cultus  203  b 

Trivicum  ,  al.  Trevicum ,   urbs  reg-ni  Neapolitani 

in    Principatu    Ulteriore.    Cultus    et    reliquix 

S.  Rosalise  ,  quse  electa  patrona  352  f,    367 

ab 


Trog-lodyta3,  Africas  populi  22  f,  23  a  b 

Troina ,    at.   Imachara  et    Ilemichara,   oppidum 

Sicilias 


INDEX  TOPOGRAPHICUS 


S&oiliBB  in  dioeeesi  Messanensi.  5.  Rosaliae  cuttus 

ac  tvliquise  318  c  e,  305  e  f 

Tuccouia  vel  Tuconia.  Vide  Tugium. 
Tudertum,  urbs  Italise  in  Umbria  447  e 

Tugium,  a£.  Tuconia,  e^Tucconia,  oppidum  Ilelve- 

tin  ™  a,  740  e 

Tulbiacum  ,  al.  Tulpiacuni  et  Tolbiacum  ,   locus 

clade  Theodeberti  Austrasise  regis  memorabi- 

Us  691  d,  738  d,  739  f,  740  a 

Tunetum,  urbs  Africce.  Cullus  S.  Rosalise  380  b  c 
Tuugri,  urbs  Germaniae.  S.  Marcellus  episcopus 

M.  203  b 

Turgovia,  tractus  Helvetiae  774  c  d,  775  c 

Tuscania,  urbs  parva  ltalia  in  dictione  Ecclesiasti- 

ca  444de,471f,  474  e 

Tusculum,  urbs  Italise  in  Campania  Romana.  Cul- 

tusS.  Rosalise  368  d 


Valentanum,  oppidum  Italiae  in  ditione  Eccle- 
siastica  450  f,  452  e 

Valentia,  urbs  Hispaniee  468  d 

Valette,  locus  dicecesis  Bituricensis  in  Gallia  G76  b 
Varsavia,  urbs  regni  Poloniae.  Cultus  et  reliquiee 
S.  Rosalise  375  a 

Vasima,  Vasime,  Vasinia,  Vausune ,  villa  pagi 
Constantini    in  Normannia  555  f,    556  a  b   c, 

565  ab 

Uberlinga,  olim  Iburningse,  oppidum  Sueviae  ad 

lacum  Brigantinum  728  b,  743  f 

Ubiliacus.  Fide  Hubiliacus. 

Venetiae,   urbs  Italiae  ;    ubi  templum  S.  Moysi 

prophetse  sacrum  6  e  f .  Provineia  Veneta  242 

b,  253  d 

Vercana,  locus  in  dioecesi  Comensi  249  a 

Verona,  urbs  Italiae.  S.  Petronius  episcopus  676  c 

Veselitaua  urbs  episcopalis  in  Africa  680  a 

Vesontio,  urba  in  Gallia.  S.  Anianus  episcopus 

conf.  533  a 

Vetus  monasterium  prope  Audomaropolim  in  Bel- 

gio,  S.  Bertino  et  sociis  constructum  in  loco, 

ubi  nunc  estparoecia  S.  Mummolini  559  usque 

ad664d,  587  ab,  591  c  d,  606  a 

Vibianensis  in  Africa  locus  quis  ?  678  c,  080  a  b  c 

e  f,  681  a  b 

Vibo  Valentia  (Monte  Leone)  urbs  regni  Neapoli- 

tani  in  Calabria  Ulteriore  455  e 

f  Victorini  vicus  in  Aprutio  Ulteriore,  regni  Nea- 

politani  provincia,  qui  variis  notitiis  illustratur 

490  f,  491  a,  495  a,  490  f,  501  e  f,  502  et  seqq.,  503 

a  b,  506  b  d  e 

Vienna,  AUobrogum  metropolis  190  f,  191  b 

Vienna  Austriae.  Reliquise  et  cidtus  S.  Rosalisepa- 

tronse,  quse  urbem  peste  liberavit  352  e,  371  b  c 

d.  Item  reliquise  et  cultus  S.  Victorini  M.  503  c, 

506  ab 

Vilna,  Lituaniae  metropolis  xxvn  e 

Vilsium,  oppiilulum  Suevite  prope  Bavariae  et  Tyro- 

lis  confinia  764  e,  7G5  e 

t  Vincentii    monasterium    prope    Laudunum    in 

Gallia,  ubi  sepultus  S.  Chagnoaldus  episcopus 

693  f,  694  a  d 

Virdunum,  urbs  in   Gallia.  SS.  Maurus,   Salvi- 

nus  et  Arator  episcopi  conff.  221   a.  Notitix 

de  variis  urbis  templis,  uti  et  de  abbatiis  mo- 

nachorum  S.   Vitoni  et  monialium  S.  MauiH 

221  e,  222  c  d  e  f,  223  a  e  f,  224  a  b  c  d 


Vissogorodum,  Vissogrodum,  Visogrodum  etc.  op- 

pidum  ad  fluvium  Borysthenem  non  procul  Iuo- 

via  Corpora  SS.  Romani  et  Davidis  034  c,  635  e, 

G36bcd,  040  f,  641  f,  643  b  c 

Visurc-is,  al.  Wisara  etc.  fluvius  Germania3':!61  e, 

263  a 

Vitepsia,  urbs  Lituania  xxni  c  d  e,  xxiv  a 

Viterbium,  urbs  Italiae  in  Etruria  Pontificia.  S. 
Rosa  virgo  Tertii  Ordinis  S.  Francisci,  civis 
et  patrona,  corporis  integritate  ac  miiwulis 
celeberrima  414  c.  Ecclesia  Viterbiensis  S.  Ma- 
Hse  de  Podio,  in  qua  Sancta  sepulturse  tradita 
421  c  d  e,  422  b  c  d,  424  e,  435  c,  436  b,  439  d,  441 
c,  444  a.  Monialium  conventus  S.  Marise  Rosa- 
rumt  nunc  S.  Rosse,  cujus  corpus  ibi  quiescit 
execclesia  S.  Marisede  Podio  translatum  417 
d  e  f ,  418  a  b,  422  a  b,  424  a  b  c  d,  425  b,  428  f, 
429  a  b,  439  c  d,  441  c  d,  443  d,  444  a,  445  a  b,  474 
f,  475  a.  Notitise  domus  et  cellse,  quas  Sancta 
Viterbii  incoluit  428  a  et  seqq.,  429  a  b.  Viter- 
bium  nunc  summo  Pontifici  nunc  imperatori 
adhseret  437  b,  438  cd  e,  467  f 

Vitorchianum,  al.  Vicus  Orchianus  et  Orchianum, 
castrum  Italiae  in  Etruria  Pontificia,  ubi  S.  Rosa 
Viterbiensis  exsulavit   437  d  e  f ,  438  f,  443  b, 

444  f 

Vladimiria,  urbs  episcopalis  in  Volhinia        xxvii  e 
Vladimiria,  urbs  Moscovise.  Vide  Wolodimiria. 
Volga.  FzdeWolga. 
Urbs  Vetus  (Orvieto)  civitas  Italiae  in  ditione  Pon- 

tificia  454  d,  456  b,  468  e 

Usinada,  urbs  episcopalis  in  Africa  680  a 

Utica,  urbs  Hispania?,  cuiperperam  adscribuntur 

SS.  Magnus,  Castus  et  Maximus  206  d  e  f 

t  Vulmari,  oppidum  Galliae  in  agro  Bononiensi,  vul- 

go  Samer  603  a,  604  a 

Vulturum  (Voltri)  oppidum  maritimum  reipublicae 

Genuensis  795  b,  797  d 


W 


t-r-T7-Tralarici  abbatia  in  Picardia  623  d  f 

Vv  Waltenhofen,  paroecia  Bavariae  ad  Lycum 
amnem  748  a,  749  e  f,  750  a,  751  a  b  c  d,  771  e, 

772  b,  775  ef 
Watene  ,    pagus  in  Elandria  Occidentali   629  e , 

630  d 

Weingarten  seu  Mons  vinearum,  ahbatia  Germaniae 

in  dioecesi  Constantiensi  765  a  f 

Weissenhorn,  oppidulum  Sueviee  776  f,  778  c 

Weissensee,    paroecia  episcopatus    Augustani    in 

Suevia  701  e,  762  e,  763  b  c,  768  a,  774  e,  775  a, 

776  b 
Wengle,  pagus  in  Sueviae  et  Tyrolis  confiniis  versus 
Lycum  amnem  774  c,  775  c 

Were.  Vide  Wire. 

Wertach,  paroecia  Suevise  in  tractu  Campodunensi 

705  af 

Werthinense  ,    Werdinense  seu  Werdense  mona- 

sterium   Germaniae   in  comitatu  Marchiae,  quo 

translatse  retiquise  S.  Idse  Viduse  256  b  c  e, 

257  a ,   267  b  c,  268  e  f ,  269   a  c  d  e  f ,  270 

a.b 

Wbitby,  Whitbe,  Witbe,  olim  Strenshalh,  Strea- 

nesheale,  Streaneshalh ,    monasterium    Angliae 

in  provincia   Eboracensi,  ad  quod  transtatum 

corpus  S.  Begse  abbatissse  695  f,  696  a  b  c, 

697  ce,  698  e,  699  c,  700  d 

Windigamum ,    aL  Windegaenium  et  Windiga- 

hamum, 


1N  TOMUM  II 
bamum,  locus  in  Belgio  non   procul  Audoma- 
ropoli,  qui  idem  dicitur  cum  hodierno  Wins 

w  •  T,  6°1  c 

Wmnoci-Berga  seu  Bergaj  S.  Winnoci,  olim  Scove- 

berga,  urbs  Flandrise  Occidentalis  cum  abbatia 

w        t,.,   ^r  576b,577bcd 

Wins.  Vide  Windigamum. 

Wire,  nunc  Were,  fluvius  Anglia  in  provincia  Du- 

_nelmensi  696f,697ab 

Wisara.  Vtcfe  Visurgis. 

Witbe.  Vide  Whitby. 

Wolga,  al.  Volga,  fluvius  636  d  f  643  d 


SEPTEMJJRIS. 

Wolodimiria  seu  Vladirairia,  urbs  Moscovi*  686  c, 

Wormholtensis  seu  Worrnhoutensis  monastcrii1 1 
Jlandna,  fundatio ,  situs,  primi  abbates  etc. 
576   a  et  seqq.,    577  a  b  c  d,  590  a  b  c,  607 

def 


■ared  torrens,  ad  quem  trigesima  nona  Israeli- 
>tarum  mansio  in  Dibongad  108  d  e,  1H  f, 

'llSac 


INDEX 


0  N  0  M  A  S  T  I  C  U  S 


Adytum ,  arca  testimonii,  ut  videtur  174  d, 
175  c 
Acrotomus,  durus  etprseruptus  176  b 

Agrancatus,  contractus  451  c  d,  452  f 

InAlbis  mori,  inprima  post  susceptumbaptis- 
mum  innocentia  mori  264  a,  266  d 

Alexicacus,  salutaris  vel  malum  pellens  771  f, 

772b 

Ambarvalia,  lustraiio  agrorum  per  reliquias  sa~ 

cras,  quseinsupplicatione  circumferuntur  768  e 

769  c 
Ambaxator  et  Ambassiator,  legatus  542  d,  714  d 
Ambra,  succinum  446  e,  438  e 

Anca,  coxendix  vel  summa  coxa  469  e,  470  b 

Anguinalia,  pestis  inguinaria  456  c,  458  d 

Annihilatus,  extenuatus  464  f 

Anticus ,  capite  deorsum  verso  positus  761  a , 

762  c 
Arteria,  guttur  seu  gurgulio  452  e 

B 

Barca,  navis  460  c  d 

Bastarius,  forte acupictor  450  a,  452  b  c 
Biothanatus,  violenta  morteperiens  velperire  di- 

gnus  215  e,  219  e 

Blissare,  balbutire  597  f 

Bojari,  nobiles  Russi  ix  d 


y^  acochymia ,  redundantia  malorum  humorum 
(^  775  d,  778  b 

Calderarius,  al.  Caldararius,te&etam  artifex  469  c, 

470  b 

Cambatta,  Cambota,  Cambotta,  Cambuta  e*  Cam- 

butta,  baculus  seu  pedum  708  e,  723  c  f,  740  f, 

741  a,  7*2  f 


Camisia,   interula  seu  tunica  interior   264  d, 

266  e 
Campe,  eruca  764  c,  765  d 

Cantabrum,  panis  furfureus  501  b 

Capitaneus,  prsecipuus  571  c 

Caraxare,    exprimere ,    delineare   etc.    262    c, 

263  d 
Cardinalis,  prsecipuus  617  b ;  item  solemnis  622  e, 

623  f 
Cellarius,  qui  cellse  vinarise  et  penui prteest  735  e, 

737c 
Cephalargia  et  Cephalalgia,  capitis  dolor  265  b, 

266  f,  771  d,  772  b 
Chorea,  chorus  4.35  D 

Ciborium,  tegimen  vel  umbraculum  altaris  188  d 
Clandestinari,  latere  268  c 

Colobium ,    tunica   monachorum   sine  manicis 

296  c 
Comitiva,  comitatus  435  c,  430  b 

Contrata  et  Contrada,  urbis  regio  velparcecia  446 

d,  447  b,  448de,419c 
Copia  servitutis,  convivium  733  d  f 

Coscia,  femur  454  f 

Crozola  et  Croccia,  fidcrum  248  f ,  249  f,  451  a, 

452  f 
Curtis,  villa  seuprsedium  628  e 


Cusare,  suere 


598  c,  599  a 


Dementare,  esse  mente  captum  594  a 

Dissidatus,  desperatus  463  c 

Discipulatus,  officium  seditui  vel  custodis  ecclesise 

267  d,  269  e 
Divalis,  divinus  264  c,  266  e 

Domata,  domus  615  f,  625  a 

Duciculus,  paxillus  ori  epistomii  insertus  735  e, 

737  c 
Ethicus 


E! 


Ethicus,  hecticus 
Bxcubia,  psalmodia  et  cultus  divxnus  752  c 


INDKX.  ONOMASTICUS 

25  e 
Minare,  ducere  .        .  a 

MorbiUi,  pustutx  rubentes  seu  varioli  446^ 

764o,  765  d 


-165  d,  466  c      Myocephali,  niures 


Exgravari,  levari 


754  ab 
465  e 


\ 


-iwTecestuosi,  indigentes 


600  d 


pacere  «put,  suppurare  seu  in  P^nve^ 

Factio,  functio  & 

Fatigium,  labor  ^g  c 

Feralis,  ferinus  "    ^  f 

*erU3'  ^™  ™  f,  «28  c 

Fessas,  nales  '         .. 

Filza  corallorum  seu  ambrarum,  globuh  precatorii 

ex  corallio  vel  succino  44b  e>  **°  e 

Flammeum,  pallium  -      ° 

Planoi,  latera  seu  ilia  w  c'  *'*  a 

Folietta,  mensura  qutedam  vinana  m>  e 

Forensis,  extraneus  °'  tog  d 
Fronticipium,  initium 

Yn^myoparo  400  b,  461  d 

G 

~atta,/»  473  f,  474  b 

(  TGillo    ww  fiqulinum  vel  vitreum,  quo  potus 

^™^  7(57  c 

excipitur 

Gleba,  corpws  ^™ 

Qrata,c^AH  450  b,  452  c,  464  f,  406  a 

Groma  ve*  Gruma,  locus,  in  quo  quatuorvise  conve- 

Gromnffi  vel  Gronnse,  toca  palustria  et  herbosa  602 

b,  603  f 

Gutta,  morbus  articulus  458  b,  459  b 

H 

Hoba     Huba,  Hova,  Hobunna  etc,  prxdium 
733  e 

Hospitalis,  hospitium  l89  f 

Horripilatio,  capillorum  prse  timore  erectio  264  e, 

266  e 


Ictuatus,  percussus 
Iinprobitates,asszrfM£?  preces 


692  f,  693  f 

600  b 

Incurialis,  inhumanus  435  b 

Jooalia,  gemmseetalia  pretiosa  425 c,  459  f 

Justitia,  tocus,  ubireiplectuntur  vel  eorum  cada- 

vera  suspenduntur  451  a,  452  f 


Landea,  lamina 
Lazaretum,  valetudinarium  peste  infectorum 


339  a 

)rum 

327  a  387  e,  389  d 


M 


O 
f-x  fficia,  mdificia  ad  monachorum  usus  et  officia 

200  d,  202 d 
265  a,  266  f 

739  c 


Olovitreus,  totusex  vitro 
Oroma,  visio 
Ovare,  leetanter  ire 


j-jannus,  macula  in  oculo  446  e,  448  e  f 

£  Parafredus,  equus  agminalis  733  f 

Parocbia,  dicecesis  538  f,  539  f,  756  b,  757  d 

Patientia,  vestis  monastica,  quse  et  scapulare  di- 
citur  a94  f 

Patronus,  herus  vel  hospes,  item  nauclerus  460 

b  c 

Permissum,  venia  264  e 

Pistare,  massam  farinaceam  subigere  629  e, 

630  d 

Pitatio,  Pitacium,  Pictatium  etc,  membrana  seu 

charta  755  d,  756  e 

Plurima,  multitudo,  copia,  turma  596  c  e,  598  e, 

599  be,  600  d,  601  f 

Pontura  pestilentialis ,  pestifer  carbunculus,  ut 

videtur  455  a,  456  c 

Popismata  vel  Poppismata,  sibila  oris  et  blandi- 

menta  manuum,  quibus  equiclemulcenturlQS 

c, 769 b 
Progenies,  cognatio  7^7  f,  759  a 

Promontoria,  colles  ^18  e 

Punctura,  forte  pleuritis  470  c,  472  c 

Pusiolus,  parvulus  2(37  f, 


Mandatum,  lotio  pedum  578  c,  610  f,  611  e 

Manicanter,  mane  601  f 

Marcha,  territorium  752  c,  754  a ;  item  limes  755  f, 

757b 
Marturiare,  martyrio  afficere  436  f 

Massarius,   sacras  supellectilis  custos  etc.  215  b, 

213e,  675  ab 
Mercantia,  mercatura  460  f 


R 


Requesta,  preces 
Resipire,  convalescere 
Rosatus,  rosei  coloris  vel  rosis  distinctus 


S 


583  a 
463  b 
188  e 


Sag-ma.  Vide  Sauma. 
Sala,  cubiculum  aut  conclave  442  d,  444  f 

Salariare,  censu  instruere  ix  d 

Sancta  Sanctorum  ingredi,  ad  altare procedere  622 

e,  623  f 
Sauma  vel  Sag-ma,  sarcina  733  f 

Scaci,  latrunculi,  quibus  tuditur  629  f,  630  e 

Scamma,  locus  pugnse  et  ipsa  pugna  600  a,  601  c, 

603  f 
Scardavones,  scarabcei  475  e,  477  a 

Sciatica,  ischias  457  e,  459  a 

Scobare,  scopis  mundare  267  d 

Scotomatica    passio ,    obtenebratio  visus  598  b, 

599  a 
Serraculum,  paxillus  oriepistomii  insertus  735  e, 

737  c 
Sigma,  mensa  761  d,  762  d 

Sostriim,mtmws  779  c,  781  c 

Spatula,  humarus  vel  scapula  457  e,  459  a 

Storina  galliua/ywa?  plumis  stumo  concolor  est 

434  e  f,  435  a 
Straneus, 


IN  TOMUM  II  SEPTBMBBI8. 

Straneus,  extraneus  o«n  ,1      tv«««(*,  „ 

Q*™     •  *  ^ou  a      lransitus,  aqonia 

MroppiatuB,  mancus  aul  membro  aliquo  caplus 

451  a,  452  f 


*60d 


Taratarantes  tabellae,  crotalum  seu  crepitacu- 
lum  597  e   59g  a 

Thuribulum  ,    /b^te  altare  thymiamatis  174  d  , 

Tisica,  phthisis  472  f,  474,  a 

Torcea,  £#?da 


TTeges,  dolii  genus 
V  Voraer  anserinus,  calamus 


478  e,  474  b 
267  c 


y ythepsa,  Zythopceus,  crevisiee  coctor  764 


480  b     Zythopoeia,  o/jtena  cerevisiaria 


e,  765  e 
766  d,  768  f 


INDEX  MORALIS 


4' 


bortum  pati  solitee  mulieres  liberatee  benefi- 
cio  S.  Rosalias  358  e.  Alteri  ex  Abortu  mor- 
i  \.    ti  proximee  subito  restituta  sanitas  ejus- 
dem  Sanctae  meritis  3S8  a  b 

Abstinentia  S.  Idae  262  b.  S.  Rosaliaa  282  f.  S.  Ro- 
sae  Viterbiensis  434  b  c.  B.  Limbaniee  792 

Acceptio  personarum  non  est  apud  Deum  229  f, 

260  c 

Acus  cum  cibo  diglutita  ope  S.  Magni  expellitur 

763  f 

Mgev  annis  viginti  lecio  affixus  sanatur  a  S. 
Petro  apostolo  178  a,  179  c.  ^gri  variis  morbis 
liberati  adsepulcra  SS.  Maurit  Salvini  et  Ara- 
toris  221  b  c  d.  S.  Candidee  junioris  230  b  c.  S. 
Gratee  248  et  seqq.  iEgris  diu  noctuque  inservit 
B.  Irmgardis  Zutphaniee  comitissa  277  e.  iEgra 
mulier  nuncupato  voto  S.  Rosalia?  sanitatem 
recuperat  323  b.  Alia  324  a.  ^Eg-ri  variis  morbis 
sanati  ejusdem  Sanctee  meritis  362  b  ce  f,  363 
b  c  d,  364  c,  365  b  e  f,  et  seqq.  375  etseqq.  Vide 
Pestis,  Febris,  Vulnera,  Moribundi,  Morbus. 

^Egri  ad  pristinam  sanitatem  reducti  meritis  S. 
Rosae  4*3  et  seqq.  S.  Bertini  588  f,  589  c,  622  et 
seqq.  SS.  Frontiniani  et  Cassiani precibus  (574 
c.  iEgrotantem  S.  Gregorium  precibus  suis  sa- 
nat  S.  Eleutherius  685  e  JEgvis  variis  sanitas 
obtenta  beneficio  S.  Magni  716  c,  723  c  d,  728 
d  e,  758  d,  760  et  seqq.,  764  bd,  770  et  seqq.  B. 
Limbaniee  793  et  seqq. 

Agnus  Paschalis,  ejusqueprima  comestio      48  b  c 

Agricola  devotus  S.  Magno  messem  uberem  quo- 
tannis  prodigiose  obtinet  760  c 

Agris  infesta  animalia  fugantur  baculo  prodigio- 
so  S.  Magni  723  c  et  seqq.,  764  et  seqq.  Vide 
Baculus,  Infecta. 

Alites  ignota  lue  infectee  sanantur  beneficio  S. 
Magni  770  c,  771  d 

Altercatio  Michaetis  archangeli  cum  diabolo  de 
corporeS.  Moysis  prophetee  131  b 

Amentes  sensibus  restituti  meritis   S.  Rosaliee 

365  c,  393  e,  409  a,  410  f.  S.  Magni  760  a,  765  b  c, 

770  ef,  771  a,  774  a,  777  d 

Amor  ardens  in  Deum  S.  Gratee  227  c 


Amoverga  SS.  Virginem.  Vide  Maria  SS.  V. 
Amor  in  parentes  miraculo  comprobatus  et  com- 

pensatus  q9» 

Amor  inpauperes  singularis  S.  Gratee  246  e  f.  S. 

Idee  262  b  c.  B.  Irmgardis  274  e,  277  e.  S.  Rosee 

434  c,  440  e.  SS.  Galli  et  Magni  1\%  b 

Amphora  confracta  integra  restituitur  meritis  S 

Rosee  434d 

Angelus  in  rubo  ardente  Moysen  alloquitur,  eum- 
que  in  Mgyptum  mittit  24  f,  26  bc.  Ang-elus 
Moysi  in  itinere  mortem  minitatur  30  b  c.  An- 
g-elus  Israelitis  Decalogum  promuigat  73  de. 
Angelus  stricto  gladio  apparet  Balaamo  eunti 
ad  Batac  regem  Moabitarum  120  b.  Angelus 
mulieri  paraiyticee.  apparens  eam  ad  sepul- 
crum  S.  Idee  mittit,  ubi sanatur  265  b.  Angelus 
carcere  solvit  B.  Benincasam  Rapaccioli  pro 
fide  Christi  captivum  482  c.  Ang-elus  S.  Gene- 
baido  peccatorum  veniam  denunciat  539  d.  An- 
g-elorum  ministerio  sepidtus  Moyses  143  b.  S. 
Catharina  V.  et  M.  793  c 

Ang-ina  sanata  ope  S  Rosalia?  393  e 

Animalia  peste  moriuntur  in  quinta  Mgypti  pla- 
ga  38  e.  Animalia  campis  et  agris  noxiafu- 
gantur  prodigioso  bacuio  S.  Magni  723  c  , 
725  f  ,  726  d  e  f ,  727  a  b  d  ,  728  b  c ,  704 
b  c.  Vide  Baculus,  Insecta.  Animalia  lue  infecta 
sanantur  implorata  ope  S.  Rosaiiae  403  f.  S. 
Magni  728  cd 

Animam  S.  Hildee  in  cccium  ab  angetis  defemn 
cernit  sanctimonialis  procul  dissita  697  f 

Animi  deliquium  seepe  patiens  prorsus  sanatur 
meritis  S.  Rosaliee  395  d 

Apoplexia  curata  beneficioS.  Magni  779  f 

Apostema  grande  disparet  invocata  S.  Rosalia 
365  b.  Apostemata  tria  pestifera  a  faciepuellee 
subtata  meritis  S.  Rosee  453  c.  Atia  periculosa 
e  gutture  mutieris  ibid.  e.  Apostemata  in  aliis 
corporis  partibus  sanata  ejusdem  Sanctee  fa- 
vore  ibid.  f,  494  a 

Apostolici  labores  S.  Fredatdi  255  &S.  RosaeVi- 
terbiensis  437  d  e  f,  i40  f 

Apparatus  terribilis,  preevius  promutgationi  le- 

gis 


INDEX  MORALIS 


gis  Israelitis  faciendse  "3  c 

Apparitiones  Angeli  in  rubo  ardente  Moysen  al- 
loquentis,  cumque  in  JEgyptum  mittentis  24 
f,  26  b  c  :  Eidem  in  itinere  mortem  minitan- 
tis  30  b  :  Stricto  gladio  asinam  Balaa?ni,  eun- 
tis  ad  Balac  regem  Moabitarum,  retinentis  120 
b  Apparens  S.  Blandina  mortem  prsedicit  S. 
Claro  191  a.   Apparens   5.    Qrata  mulieri  ab 
equo  periclitanti  succurrit    249    e.   Apparens 
angelus  paralyticse  eam  mittit  ad  txtmitlumS. 
Id<e,  ubi  sanatur  265  b.   Apparens  S.  Rosalia 
promittit.  Bivionenses  peste  tiberandos,  si  in 
ejus  honorem  templum  exstruant  320  e  f.  Ap- 
parente  S.  Rosalia,  a  manifesto  pestis  pericido 
servatur  oppidum  S.  Stephani  321  e  f.    Appa- 
ritiones  varise  ejusdem   S.    Virginis  321  c   e. 
Apparens  S.  Rosalia  mulierem  segrotam  sanat 
323  b.   Eamdem  mulierem  docet,  ubi  corpus 
suum  sit  quserendum  ibid.  e.  Panormum  peste 
liberandum  pr&dicit  331  e.    Mulierem    cum 
tota  familia  peste  liberat  358  b.   Morti  pro- 
ximum  subito  sanat  362  b.  Puellam   monet, 
ut  religiosam  vitam  amplectatur  363  c.  Mo- 
ribundo  peccatori  a  Deo  misericordiam  exorat 
ibid  f.   Apparens  S.  Rosalia  cum  SS.  Dei  Ge- 
nitrice,  SS.  Ignatio  et  Xaverio,   ac  Angelo 
custode  moribundum  Societatis  Jesu  religio- 
sum  subito  sanitate  restituit,  eique  majorem 
Dei  Gloriam  et  sui  cultus  propagationem  com- 
mendat  375  f,  376  b  c  d  e  f.  Apparens  eadem 
S.     Virgo    mulierem   peste    infectam  liberat 
392   f.    Cseco    visum    restituit    400   f,  401    a. 
Mulieres  duas  peste  sanat  ibid.  c.  Aliam  mor- 
tifera  febri  ad  extrema  deductam  401  f,  402 
a.  Alteri  mortem  triduo  ante  pr&dicit  ibid.  c. 
Pucllam  ad  moriendum  suaviter  invitat  ibid. 
d.   Apparens  eadem  S.  Rosalia  iterum  ac  ter- 
tio  Mahometano,  ut  Christianus  fiat,  persua- 
det  403  c  d.  Beneficium  idem  prsestat  Mau- 
ris  variis  ibid.  e,  404   f,   405    a.    Juveni   ex 
lapsu  e  scala  portatili  moribundo  ,  imposita 
manu,  sanitatem  reddit  406  c.  Maxillam  incu- 
rabili  gangrsena  infecta  sanat  407  f.  Os  gut- 
turi  monialis  inheerens  evellit  eamque  znfirmi- 
tate  inde  contracta  liberat    408  a.  Hominem 
jam  feretro  impositum  et  brevi  sepeliendum 
subito  sanitati  restituit  ibid.  d.  Religiosam  in 
sua    vocatione    confirmat  409  c.   Apparet  S. 
Rosa  Viterbiensis  Alexandro  IV  PP.,   eum- 
■que  monet,  xd  corpus  suum  ad  monasterium 
S.  Marice  Ordinis  S.  Clarse  transferat  422  a, 
439  d.  Apparet  55.  V.  Maria  S.  Rosse  Viter- 
biensi,  et  ei  morti  proximse  sanitatem  reddit 
432  b,  440   f.   Apparet  eidem  S.   Rosse   Chri- 
stus    cruci    affixus  436   e.   Apparens  S.  Rosa 
Viterbiensis  exprobrat  mxdieri  negligentiam  in 
persolvendo  voto  445  f.  Csecse  mulieri  visum 
7'estituit  447  c.  Energxtmenam  a  dsemone  gra- 
viter  vexatam  liberat  449  e.   Apparens  secun- 
do  eidem   mulieri,   eam  ob  non  adi?npletum 
votum  corripit   ibid.    f.    Apparens   eadem  S. 
Virgo  variis  afjlictis  succurrit  450  b  e  f ,  451 
c  ,  453  f ,  454  b  e  f .    Naufragantes  propriis 
manibus  pericxdo  subducit  4G0  b  c  d  e.  Ap- 
parens  monialibus  coi^poris  sui  servandi  cu- 
ram    commendat  464  e*  f.  Mulierem  quinqxte 
ulceribus  in  mamilla  liberat  465  a.  Sangui- 
nis  ex  ore  profiuvium  sistit  ibid.  d.  Apparens 
eade??i  S.  Rosa  i?ximicitias  i?iter  aliquos  exor- 
tas    brevi  extinguendas  p?wdicit  466   e.  Mxi- 
lierem  febricitantem  ejusqxte  filiam  moribxm- 
dam  sanat  469  e.  Mo?xiales  commonet  de  im- 


mi?xenti  turris  ruina  474  f.  Captivum  car- 
cere  educit  475  b.  Apparens  angelus  pamt- 
tenti  S.  Ge?xebaldo  peccatorum  venia?n  denwi- 
tiat  539  d.  Apparens  SS.  V.  Maria  segrotan- 
tem  B.  Liberatumcoelestimedica??iinerecreat 
652  f.  Apparens  S.  Mag?ius  segro  sa?xitatem 
pro?nittit  716  c,  758  a.  Apparens  B.  Li?nba- 
nia  arca?n  marmoream,  in  qua  corpus  suum 
deponi  vult,  designat  793  c.  Mulieri  segro- 
tantis  filii  sanitatem  prsedicit  794  b.  Carcere 
detentum  sotvit  ibid.  c.  Desperante?n  ad  spem 
excitat  794  f,  795  a.  Moribundum  sxtbxto 
sanat  795  f.  Item  periculose  segrotantem  796 
a.  Monasterium,  ubi  quiescit,  a  militum  in- 
solentia  eximendu?n  prsenwxciat  798  b.  Mo- 
ribundo  integram  sanitate?n  reddit ,  et  Mo- 
nialem  periculoso  morbo  liberat  ibid.  e  f.  Pue- 
ro  cseco  viswn  restituit  799  a.  Midierwn  gravis- 
simo  ?norbo  sanat  ibid.  e 

Aquis  expositus  Moyses  puer  divina  providentia 
incolumis  servatur  8  d,  170  e.  Aquae  per  univer- 
sam  JEgyptum  vertuntur  in  sanguine?n  34  a  b, 
171  d.  Aquse  amarse  dulcescunt  sitientibus  Is- 
raelitis  60  b,  172  f.  kqu&expetra  a  Moijse  per- 
cussa  effiuunt  66  b,  172  f 

Aquae  ,    quibus   caput     S.   Candidee    ablutum 
erat,  varios  morbos  pellunt  179  b.  Aqua  ,  cui 
impositus  erat  lapis  sepulcri  S,  Rosalise  sanat 
febrim,  vomitum,   i?iflatio?te?n    capitis ,  debi- 
litatem  crurum,  herniam  357  b.  Pestem  361 
b.   Febri??x   363   a.  Crus  male  affectxmi,  Hy- 
drope?n  ,  morbxim  articularem  ,  membrorum 
debilitatem  ,    amentiam   365  b   c.    Hydropem 
388  c.  Pestem  389  abc,  390    d   f.   Polypum 
tollit   391   e.   Peste??i  395  c.    Varias    i?ifirmi- 
tates  ibid.  d  e.  Pestem  396  a  b  c  d  e  f,  397 
a  b  c ,  398  a  b  c  d.  Febrim,  pestem  et  dolo- 
rem  dentiwn  401  c.  Aqua  benedicta  reliquiis 
S.  Rosalise  sanat  sanguinis  vo?nitum  360   a. 
Pestem  ibid.  c.  Puero  moribwxdo  sanitatem  re- 
stituit  363   d.   Sangui?xis  fluxum  sistit  et  fe- 
brim  pellit  366   c.    Morbum  pestiferum  ex- 
stinguit  368  b.  Servat  integrwn  pagxtm  im- 
mwxem  a  malo  co?xtagioso,  quod  in  circuitu 
grassabatxtr  379  c.  Aquae  ejusde?npotu  fami- 
lise  integrse  morbis  et  infirmitatibus  liberantur 
ibid.  e.  Mxtlier  ex  abortivo  partu  moribunda 
subito   sanatur    388  a  b.  Peste  infectus  sani- 
tati  restituitur  391  f.    Septem  dsemones,  qui 
mulierem  per   a?inos    tnultos   cruciaverant , 
expellwxtur   394   b  c.  Aquae  ejusdem  virtute 
sanatur  hydrops    395   c.   Pestis  396  b.    Gra- 
vis   dolor   brachii  399  e.  Tolluntxtr  maleficia 
402   f.    Periculosus  Stomachi    dolor   curatur 
404  e.  Puellse  ??ioribundse  sanitas  restituitur 
410   e.  Aqua  stilla?xs  juxta  seputcrum  S.  Ro- 
salise  aegris  salutifera  327   b  ,  384    e.    Peste 
infectos  sanat    391   c  d  e ,  392  e   f.  Duobxts, 
qui  peste  mortui  credebantur  ac  feretro  effe- 
reba?xiur   integram  sanitate?n  restituit  393  a 
b.  Alios  peste  liberat  ibid,  c  d  e  f.  Alios  fe- 
bri  pericxdosa  ac  peste  394  a  b.  Febri  et  ca- 
pitis  dolore  395  e.  Aqua  ex  foxxte  S.  Rosalise 
consecrato  Txineti  tam  Mahometanorxt?n  quam 
Christia?xorxim  ?norbos  pellit  380  b.  Aquarum 
penurise  subvenit  S.  Rosalia  364  c  f.  Aqua? , 
quibus  S.  Rosas  Viterbieixsis  manus  ablutsefue- 
rant,  variis  infirmis  salutiferse  454  e,  457  a, 
45S  a  c,  468  b  c  d.  Ite??%    difficili  partu   la- 
borantibus  467  a  b.   Febricita?xtibus  469  c  f, 
470  c   d    f,  471  d  e ,  473  a.  Aqua  in  vinwn 
co?iversa  a   S.   Alperto    534   f,    535  d.    Aqua 

txtstrata 


IN  TOMUM  II 

lustrata  prodigioso  baculo  S.  Magni  agrorum 
insecta  abigit  784  a.  Parturientem  juvat  765 
a.  Amentes  sensibus  restiiuit  ibid.  b.  In  par- 
tu  periclitantem  prote  et  sanitate  exhilarat 
766  f.  Aquae  ejusdem  Sancti  reliquiis  benedi- 
ctae  infantem  foedis  tuberibus  sanant  769  f. 
Cimices  ab  scdibus  pellunt,  febricitantes  subi- 
to  sanant,  atites  ignota  lue  tiberant  770  b  c. 
Nephriticum  curant  771  b  c.  Scarabseos  sedibus 
infestos  fugant  773  c.  Aliis  alia  beneficia  prse- 
stant  777  e  f 

Ars  magica  elusa  ope  S.  Rosalisc  367  b,  402  f.  S. 
Rosse  Viterbiensis  473  f.  S.  Magni  723  d,  76S  a, 

774  c 

Articulnris  morbus  sublatus  favore  S.  Rosalize  365 

c.  S.  Rosse  Viterbiensis  458  b 
Asirm  Balaami  loquitur  120  a 
Avaritia  Balaami  improbi  prophetse  arguitur  119 

bcf 

Avena  S.   Magni  reliquis  benedicta    laborantes 

equos  sanat  et  in  medio  incendio  iltsesa  servatur 

760  c,  762  a 
Aves  advolant  ad  S.  Rosam   Viterbiensem  434 

d.  Uti  et  ad  B.  Liberatum  652  e.  Avium  in- 
gens  copia  ad  SS:  Columbanum  et  Chagnoal- 
dum  fame  pressos  divinitus  dirigitur  691  a  b, 

705  b 

Aulam  reg-iam  deserit  Moyses  \1  e,  19  e,  170  e. 

Aulam  clam  fugit  S.  Rosalia  3S2  d.  S.  Bega 

699  a 

Austeritas  vitse  5.  Rosalise  382  f.  S.  Rosse  Viter- 

biensis  440  d,  44-2  e.  S.  Begse  699  b.  B.  Limba- 

nise  787  b,  788  b,  792  c 


B 


BacuHis  S.  Magni  feras,  vermes,  mures  aliaque 
noxia  agris  et  frugibus  animalia  fugat  723  c, 
725  f,  726  d  e  f,  727  a  b  d,  704  b  c,  "08  d  e,  772  c, 
774  f,  776  e,  777  c,  778  a.  Baculo  suo  prodigioso , 
ut  fertur,  ingentem  draconem  perimit  S.  Ma- 
gnus  72L  a.  Baculo  eodem  S.  Magni  dsemonem 
subforma  canis  apparentem  B.  Notkerus  probe 
mulctat  ac  abigit  ibid  b.  Baculi  ejusdem  parti- 
culse  simiiibus,  quibus  ipse,  prodigiis  illustratse 
ibid.  e,  725  e,  728  b  c.  Baculo  S,  Magni  lustrata 
pecora  peste  infecta  sanantur  ibid.  d.  Baculo 
hoc  benedicta  aqua  agros  infectis  purgat  764  a. 
Mulierem  parturientem  juvat  765  a.  Amentibus 
sensus  restituit  ibid.  b  c.  Periclitantem  ex 
part.u  prole  et  sanitate  exhilarat  706  f.  Baculi 
istius  attactu  fluminis  inundationes  reprimun- 
tur  767  e  f,  769  f.  Baculi  ejus  virtute  calcido  la- 
borans  sanatur  770  c.  Alii  aliis  morbis  curantur 
771  a  b.  Ignota  pecudum  lues  exstinguitur 
776  f    777  b.  Mente  captus  sensum  recuperat 

ibid.  d 

Balteum  pro  fide  Christi abjicit  S.  Eudoxius  cum 
mciv  militibus  513  f»  514  a 

Bapti^ma  suscipiens,  ut  fertur,  csecitate  liberatur 
Vladimirus  dux  Russorum  vn  c  d.  S.  Munessa 
accepto  Baptismate  illico  moritur,  et,  ut  fertur, 
ejus  animamexcipiunt  angeti  227  c.  Puer  mor- 
tuus,  beneficio  S.  Rosalise,  vita  donatur,  dum 
Baptizetur  355  e.  Csecus  accepto  Baptismate 
etiam  visum  accipit  G1S  d 

Belluaj  feroces  famulantur  S.  Magno  753  b  c.  Et, 
xd  ferunt,  B.  Limbanise  786  e,  791  e 

Kene&icit  Israelitis  Balaam  intendens  maledicere 
Septembris  Tomus  II. 


SBPTEMBBI8. 

120  d  et  seqq.  Benedicit   B.  Irmgardi  Christi 

cruci  affixi  imago  277  a 

Beneficiis  Divinis  uti  nesciunt  homines  585  f 

Benitfnitas  S.  Rosalise  prsesertim  erga  infantitem 

setatem  «g  f 

KlnspheTnnsmorte punitus  83  e  Item  Blasphemans 
reliquias  S.  Audomari  582  e.  Blasphemi  in  S. 
Bertinum  variis  modis   divinitus  plecluntur 

B38adef,  62!)  e  f 
Bona  sua  ecciesise  legat  B.  Irmgardis  277  e 

Brachium  aridum  mulieris,  imaginem  S.  Rosa- 
iise  venerantis,  pristinum  vigorem  recipit  356 
d.  Item  ejusdem  Sanctse  beneficio  Brachium 
confractum curatur  35S  d.  Brachii  gravis  dolor 
totlitur  3i»9  e.  Brachii,  quod  movere  non  pote- 
rat,  Augustinianus  discatceatus  usum  recipit 
401  b.  Brachium  alterius  confractum  ex  lapsu 
sanahtr  400  c  Brachium  mate  affectum  ope  S. 
Magni  pristino  usui  restituitur  777  c.  Aliud 
intercessione  B.  Limbanise  799  e 


Cacochymia  sanata  beneficio  S.  Magni  775  d 
Caecitate  divinitus  plectuntur  Normanni  cce- 
nobium  Sithiense  S.  Bertini  spoliare  molientes 

603  a 

Cfficus ,  ut  fertur ,  Vtadimirus  dux  Russorum 
baptisma  suscipiens  visum  recipit  vn  c  d.  Caca 
mutier  ad  sepulcrum  SS.  Mauri,  Saivini  et 
Aratoris  iituminatur  221  c  d.  Ciecus  visum  re- 
cipit  meritis  S.  Gratse  249  a.  Mulier  ad  tumu^ 
ium  S.  Idse  Caecitate,  qna  annis  viginti  tabora- 
rat,  tiberatur  265  e.  Caeci  iiiuminati  beneficio 
S.  Rosatise  364  c,  400  f,  406  c.  S.  Rosse  Viter- 
biensis  437  e,  439  b,  441  a,  443  c,  440  b  c 
d  f,  447  c  d,  475  a.  S.  Bertini  594  c,  598 
c,  622  c,  623  a  d.  S.  Frontiniani  674  c. 
Csecus  accepto  baptismate  visu  donatur  67S  d. 
Cfeci  iltuminati  meritis  S.  Magni  746  a,  753  a, 
761  e,  765  c,  780  c.  B.  Limbanise  799  a 

Calculo  varii  liberati  beneficio  S.  Rosaiise  369  b. 
395  f,  401  d.  S.  Magni  766  e,  770  c,  771  b  c,  775  d, 

780  e 

Calix  S.  Magni  miraculis  ctarus  723  d.  Vinum  in 
eo  Calice  benedictum  vermes  e  corpore  expeltd 
ac  varias  infirmitates  sanat  763  c  d  e  f.  Febres 
abigit  7(>±  b.  Amens  ex  sacro  hoc  Calice  bibens 
sensus  recuperat  765  b.  Atius  maleficio  tibera- 
tur  768  a.  Aqua  in  eo  Caiice  benedicta  infantem 
fcedis  tubenbus  liberat  709  e.  Graviter  saucius 
ex  eodem  Calice  bibens  curatur  ibid.  f,  771  a. 
Poti  ex  hoc  Calice  amentes  sensibus  restituun- 
tur  770  e  f,  771  a.  Puer  nephriticus  curatur  ibid. 
b  c.  Pueita  capitis  dolore,  alia  gravi  morbo, 
tertia  insom?iiis  liberatur,  pberperapericiitans 
feiiciter  parit  ibid.e  LAlia  difficiii  partu  tibera- 
tur  772  d.  Puetta  phrenetica  recuperat  sensus 
773  f.  Mutier  pedibus  mate  affectis  pristinum 
vigorem  obtinet  776  c.  Eadem  dentium  dotore 
liberatur  ibid- d 

Calvinista  expertus  beneficia  S.  Magni  hseresxm 

ejurat  md 

Campanae  omnes,  ut  fertur,  Romse  utiro  sonant 
adveniente  B.  Irmgarde  cumretiquus  SS.  un- 
decim  milte  virginum  275  f.  Simiiiter  Cam- 
pana?  ecclesise,  in  que  sepetienda  erat  S.  Ro- 
sa,  uttro,  ut  traditur ,  dant  sonitum  m  ejus 
obitu  421  e.  Sonus  Campante  consecratse  S. 
Magno  aerias  potestates  coercet  763  b.  Soni- 


112 


tu 


INDEX 

tu  Campaniv,  cui  nomen  B.  Limbanue  inditum, 
naufraoii  periculo,  ut  dicitur,  varii  eripiuntur 

780  e 

Caneer  in  mamilla  sanatus  meritis  B.  Limbanim 

793  f 

Candeia  ardens  per  negligentiam  relicta  in  theca, 
ubi  servatur  corpus  S.  RoScV  Viterbiensis,  pro- 
digiose  nullum  damnum  creat  425  f,  426  a  b, 

444  a,  459  d 

Cania  rabidi  morsus  sanatus  implorata  ope  S. 
Magni  760  b 

Capilli  omnes  excidunt  impio  percussori  S.  Rosm 
Viterbiensis  439  b 

Capitis  dolore  liberatur  S.  Candida  beneficio  S. 
Petri  apostoli  178  a,  179  c,  180  b.  Alii  Capitis 
dolore  sanati  ope  S.  Rosalim  358  b,  303  f,  395  d 
e.  S.  Rosce  Viterbie^isis  465  e,  473  b  c  e.  S.Ma- 
gni  771  e 

Captivi  libertate  donati  meritis  S.  Rosse  Viter- 
biensis  te&  c,  454  b  c  d.  Captivus  pro  fide  Chri- 
stiB.  Benincasa  ab  angelo  carcere  solvitur  482 
c.  Captivo  S.Censurino  vincula  sponte  decidunt, 
quo  miraculo  attoniti  undecim  carceris  custo- 
des  ad  Christum  convertuntur  521  f,  522  a  b  c. 
Captivo  apud  Mauros  apparens  B.  Limbania 
libertatem  reddit  794  c 

Caput  suum  a  corpore  abscissum  manibus,  ut 
traditur,  gestavit  S.  Fredaldus  255  c  d.  Caput 
B.  Limbanice  e  manibus  sacerdotis  de  ejus 
sanctitate  dubitantis  divinitus  sublatum  787  c, 

794  a 
Carcer  Christianorum,  cui  nomen  S.  Rosalise, 

Tuneti  a  smviente  scepius  peste  numquam  in- 
fectus  380  c.  raeCaptivi. 

Caritas  Moysis  erga  Israelitas  77  d  e  f.  Caritas 
ardens  in  Deum  S.  GraUv  227  c.  Caritassm^w- 
taris  in  pauperes  ejusdem  S.  Gratde  246  e  f.  S. 
IdSB  262  b  c.  B.  Irmgardis  274  e,  277  e.  S.  Rosm 
Viterbiensis  4-34  c,  440  e.  SS.  Magni  et  Galli 

742b 

Castitatis  amor  eximius  S.  Munessm  etiamnum 
gentilis  227  c.  Puella  vovens perpetuatn  Castita- 
tem  subito  peste  sanatur  404  b.  Castitatis 
amorem  aliis  inspirat  S.  Rosa  Viterbiensis 
440  d.  Pro  Castitate  servanda  patriam  ac  paren- 
tes,  ut  traditur,  clam  deserit  B.  Limbania  786 

d,  791  e 

Cella5.  Ros<v  Viterbiensis  suavissimum  rosarum 
odorem  spirat  428  f.  Cella  demortuse  B.  Limba- 
nice  ccelesti  luce  perfunditur  792  d 

Cereus  5.  Tozzonis  miraculose  extinguitur  et  ac- 
cenditur  745  e 

Chirag-ra  sanata  meritis  S.  Rosaliee  361  b 

Christi  in  crucem  exaltatio  cum  exaltatione  ser- 
pentis  cvnei  in  deserto  comparata  114  d.  Christo 
apparente  sub  imagine  patientis,  acerbissimo 
dolore  afflcitur  S.  Rosa  Viterbiensis  436  e 

Cibus  divinitus  subministratur  esurientibus  Is- 
raelitis  61  b  c.  91  f,  160  c,  173  a.  S.  Columbano 
et  sociis  691  a  b,  703  b  c,  705  b  Cibo  humano 
non  vescitur  ac  solo  Pane  coelesti  sustentatur 
B.  Limbania  792  c 

Cilicio  asperrimo  indui  votuit  S.  Rosa  Viterbien- 
sis  morti  proxima  443  a 

Cimices  ex  variorum  cvdibus  pelluntur  post  votum 
nuncupatum  S.  Magno  760  f,  767  a  b,  768  b  e. 
VirtiUe  aqiue  S.  Magni  baculo  benedictse  770  a, 
772   d    Facto   voto    eidem   Sancto   771    c  d, 

774  c 

Cingulum  tertii  Ordinis  S.  Francisci  gestatum  in 
honorem  S.  Rosx  Viterbiensis  infirmitates  pet- 
lit  458    e.   Cing*ulum,   quod  S.  RoscV  corpus 


MORALIS 

tetigerat,  applicatum  tibicV  brevi  resecandm 
integritatemrestituitVola.  Hujusmodi  Cing*uli 
attactu  moribundus  sanitatem  recipit  463  d. 
Puerpenv,  feticiter  enituntur  466  f.  Febmcitan- 
tes  sanantur  468  e  f.  Alii  emisso  voto  de  por- 
tando  tali  Cing-ulo  febribus  liberantur  409  a  b 
c  d  f,  470  f,  471  a.  Tertio  viotans  ejusmodi  votum 
de  Cingulo  portando,  tertio  vehementiori  febre 
corripitur,  et  resipiscens  sanatur  47-2  a.  Mxdier 
cum  fitiopost  nuncupatum  hocvotum  febmbus 

liberatur  473:l 

Ciniphes  aliaque  noxia  agris  ac  frugibus  insecta 
fugantur  virtute  baculi  S.  Magni  7*6  e.  Vide 
Baculus,  Infecta. 

Civitatespeste  liberatm  patrocinio  S.  RosaliaZW 
e  f,  334  c,  335  f,  336  f,  340  e,  348  b, 
356  b  e,  357,  358  a  b  c  d ,  359  b  f,  360 
d  f,  361  a  e,  362  e  f ,  363  a  b,  8B4  e  , 
367  'c  e,  3(18  b,  369  e  f ,  370  a  b  c ,  371 
c  ef,  375  a,  380  f,  385  e,  386  a.  Civitates 
prcvsentissimo  pestis  periculo  prmservaUv  im- 
plorata  ope  S.  Rosalim  321  e  f,  359  b,  362  d.  Vide 
Pestis. 

Clades  Israelitarum  pugnantium  prohibente 
Moyse  99  a  b.  Normannorum  et  Danorum,  coe- 
nobium  Sithiense   spoliare  volentium   599  f, 

603  a 

Clauda  puelLv  gressu  donatur  meritis  S.  Gratse 
248  f.  Juvenis  Claudus  beneficio  S.  RosalicV  302 

c.  Alii  implorata  ope  S.  Rosm    Viterbiensis 
443  c.  S.  Bertini  589  c,  593  d,  594  f.  S.  Magni 

753  b 
Cognitio  areanorura  mirabilis  in  S.  Rosa  Viter- 

biensi  443  a 

Collum  male  affectum  sanatur  invocata  S.  Rosa- 

lia  «01  b 

Columna  nubis  per  diem,  et  ignis  per  noctem  Is- 

raelitarum  iter  dirigit  52  f 

Comitiali  morbo  sanatur  puella  ope  S.  RoScV  Vi- 

terbiensis  451  d.  S.  Magni  780  b 

Comminationes  factm  a  Moyse  non  servaturis  te- 

gem  13&  d  e 

Complacentia  inanis  de  propriis  virtutibus  divini- 

tus  corripitur  685  c 

Conceptionis   iminaculatse  55.    V.  Marim   cxdtui 

astringunt  se  Panormitani  jurato  voto  327  e. 

Ejusdem  lmmaculatse  Conceptionis  festum  diem 

quotannis  solemni  ritu  celebrandum  instituunt 

328  f 
Conciones  sacras  lubentissime  audit  S.  Candida, 

junior  229  e.  S.  Rosa  Viterbiensis  434  c 

Concordia  inter  dissidentes  componitur  beneficio 

S.  Rosm  Viterbiensis  466  e 

Consilium  Balaami  prsphetcV  improbi  pessimum 

et  Israetitis  noxium  121  f 

Conspiratio  contr  Moysen  et  Aaronem  plurimo- 

rum  morte  divinitus  ptectitur  100  b  c  d  e.  Vide 

Poena,  Murmuratio. 
Constantia  5.  Marcelli  infidei  Christianm  profes- 

sione    ac    Idolorum    detestatione  197  c ,   200 

d.  Constantia  heroica  S.  Eudoxii  in  mediis 
pro  fide  Christi  cruciatibus  515  e  f.  Constan- 
tia  SS.  Sanctiani,  Augustini  et  Beatse  MM  in 
profitenda  fide  669  a ,  671  f ,  672  a.  Mira 
bilis  Christianorum  multorum  tum  martyrum, 
tum  confessorum  in  persecutione   Constantia 

678  b 

Contemptores  S.  Magni  divinitus  puniti  762   f, 

763  a.  Item  contemptores  B.  LimbanicV  793  c  d, 

796  f 

Contemptus  honoris  ac  divitiarum   in   S.  Moy- 

se   propheta    12  c,    170  e.    In   B.   Irmgardt 

Zutphanim 


1N  TOMUM  II 

Zulphani&coniitissaZUcLInS.  Rosalia  387 
d.  ln  S.  Bega  m  ,( 

Contraoti  membrorum  usui  restituti  meritis  SS 
Maum,  Salvani  et  Aratoris  U\  cd.  Mulierde- 
formiter  Contracta  aal  sepulcrum  S  ldee\erigi- 
tur  265  f.  Alius  horrendum  in  modum  Contra- 
ctus  ejusdem  Sanctee  beneficio  sanatur  206  c. 
Alios  item  crure  dextero  Contractus  268  a  b. 
Coutractione  nervorum  curatur  mulier  ope  S. 
Rosalios  405  e.  Contracti  membrorum  usuiresti- 
tuti  beneficio  S.  Rosee  Viterbiensis  451  b  c  d. 
Contractus  puer  attactu  retiquiarum  S.  Bertini 
curatur  622  f.  Item  puetla  ad  ejusdem  Sancti 
sepidcrum  ggn 

Conversio  ad  fidem  Moravorum  aliarumque  qen- 
tium  opera  SS.  Cyritli  et  Metkodii  11  d.  Cou- 
versio  Russiee  fere  universee  opera  Viadimiri 
duas  ix  b.  Conversio  SS.  Candidx  et  Aspreni 
ad  fidem  miraculis  S.  Petri  apostoli  178  a,  179 
c,  180  b.  Conversio  adfidem  Bergomatium  'ora- 
tionibus  et  opera  S.  Gratae  24'<  f.  Maurorum 
et  infidelium  mirse  Conversiones  beneficio  S 
Rosalice  403  c  d  e,  40i  d  e  f,  4U5  a.  Con^ 
vevtuntur  parentes  energumenee  per  SS.  Fron- 
tinianum  et  Cassianum  deemone  liberatte  674  c. 
Convertitur  Calvinista  expertus  beneficia  S. 
Magni  m  d 

Cor  Pharaonis  obduratum  29  f,  33  e,  89  c 

Cordis  obduratio  quid  sit  30  a 

Cordis  vehemens  dolor  sublatus  favore  S.  Rosa> 
Viterbiensis  465  e 

Corrmum  instar  radios  emittit  facies  Moyses  de- 
scendentis  e  monte  $n  D 

Corona  splendida    irradiatur   caput  S.  Magni 

752  f 
Corpus  S.   Moysis  prophetee  angelorum  ministe- 
rio  sepidtuni  143  b.  Corpora  SS.  Maurii,  Sal- 
vini  et  Aratoris  ab  angelis  revelata  S.  Age- 
rico   222    b.    Corpus   S.  Rosaliee  latens ,  non 
reperiendum  preedicitur,  nisi  tempore  gravis- 
sim&  necessitatis  322  b  c.  Magno  sed  inutili 
conatu-a  variis  queeriiur ,  et  ictus  pio  seni 
occulta  manu    impingitur ,   ut  ab  eo  investi- 
gando  absistat  ibid.  Ipsa  S.  Rosalia  apparens 
docet ,  ubi  Corpus  suum  queerendum  sit  323 
c.  Grassante  peste  Panormi,  sacrum  ejus  Cor- 
pus  invenitur  ac  pestis  mitigatur  323  c  f .  Or- 
to  dubio  de  veritate  Corporis  recrudescit  pe- 
stis  328  f.  Eo  honorifice  per  civitatem  circum- 
lato,  pestis  prorsus  exstinguitur  334  c,  336  f. 
Corpus  S.  Roseeper  mutta  secida  integrum  et 
illoiswn  424  et  seqq.  In  medio  incendio,  com- 
bustis  etiam  vestibus,  prodigiose  ab  igne  pree- 
servatur  425  c,  459  f.  Odorem  suavem  emit- 
tit  441  c.  Fures  ittud  frustra  couantur  aufer- 
re  464  e.  Corporis  S.  Bertini  inventio  variis 
miracuiis  confirmatur  622  b  c  et  seqq.   Cor- 
pus  S.  Davidis  M.  divinitus  ostenstpm,  inve- 
nitur  incormtptum  et  suavem  odorem  spirat 
043  b  c.  Corpus  S.   Galli  ab  equis  indomitis 
sine  ductore  ad  destinatum  divinitus  seputtu- 
ric  locum  defertur  743  b,   745  a.    Corpus  B, 
Limbaniee  suavem  odoris  fragrantiam  emittit 

792  d 

Coturnices  e  ccelo  Israelitis  prodigiose  eoncedun- 

tur  61  b,  91  f 

Cmcifixi  Domini  imago  B.  Irmgardem  attoquitur 

eique  benedicit  '•217  a 

Crucis  sig-no  deemonem  sub  specie  pueiiee  appa 

rentem  abigit  S.  Bertinus  578  c,  611  a 

Crura  ex  infirmitate  debititata  meritis  S.  Idee 

pristino  usui  restituuntur  266  a  b.  Crure  con- 


SEPTEMBRIS. 

tractus  ejusdem  Sanctee  beneficio  curatur  268 
thC™  ?ehilii™  ^olata  opr-s  RotaUx 
M  b,  36o  c.  Crura  distorta  adnaturalem  sta- 
tumdeducta  ejusdem  Sanctw  f «>■<„<■  m  b  Oro- 
ram  tumor  sublatus  beneficio  S.  Rosie  Viter- 
biensis  ,-k 

Crux  ab  impio  violata  insigni  ejusdem  po?na  di- 
vinitus  vindicatur  602  f.  Crux  argentea  S  Ma- 
gm  aenas  tempestah-s  sedai  m  d.  Mulieres 
difficili partu  laborantes  juvat  761  a.  Bjusdem 
Crucis  virtute  ceecus  visu  donatur  705  c.  Mu- 
lier  pedibus  infirma  pristino  vigori  redditur 

CuculliS.  Magni  cento  puerperas  labore  partus 

p^.  72Sc,7«la 

Cultus  Deiparee  Virginis.  Vide  Maria  SS.  V. 

Custodes  carceris  gentiles,  viso  miracuto,  Chri- 
sti  fidem  amplectuntur  521  f,  522  a  b  c.  Ac 
pro  ea  servanda  martyrium  subeunt  528  e  f, 

524  a 

D 

Dsemon  non  ferens  labores  apostoticos  S. 
Fredaldi  suscitat  nefarium  hominem,  qui 
eum  occidit  255  b.  Sed  et  illum  mox  corri- 
pit  ac  suffocat  ibid.  d.  Dsemonps  verentur  re- 
liquias  S.  Rosaliee  361  c.  Dseinones  fugat  S. 
Rosa  Viterbiensis  443  b.  Dsemon  sub  specie 
puellee  apparens  S.  Bertini  signo  crucis  abigi- 
tur  578  c,  611  a  Daemone  corripitur  rniles 
irreverens  in  reliquias  S.  Sanctiani  et  mox 
moritur  660  e.  Dsemonem  forma  canina  ap- 
parentem  bacido  S.  Magni  abigit  probe  i 
ctatum  B.  Notkerus  724  b.  Damiones  con- 
queruntur  de  S.  Magni  in  eos  potestate  7 47  a. 
Dsemones  idem  Sanctus  fusa  ad  Deuni  prece 
superat  et  in  fugam  agit  ibid.  b,  750  b  c. 
Dsemon  jubente  S.  Narcisso  draconem  interficit 

749  e 

Daemoniacus.  Vide  Energumenus. 
Debilitas  membrorum  curata  beneficio  S.  Idm  266 
a  b.  S.  Rosalias  357  b,  358  e,  365  b  c 

Decalogus  ab  angelo  Deumrepreesentante  promul- 
gatur  Israelitis  7'.i  d  e,  174  b  c.  Decalog-um  in 
tabulis  lapideis  digito  Dei  scriptum  accipit 
Moyses  75  e,  175  e 

DeJiquinm  animi  sa?pius  patiens  curatur  ope  S. 
Rosaliee  ,/1,3,1 

Dens  S.  Magni  miracutis  clarus  728  c 

Dentium  dolor  abactus  meritis  S.  Rosaiuv  [01  c, 
408  f.  Dentium  dolore  ptures  sanantur  bibendo 
e  calice  S.  Magni  7 1.\  d,  7  76  d 

Desperans  acl  spem  exitatur  et  reducitur  ab  appa- 
renteB.  Limbania  7M  f,  7D5  a 

Deus  exaudit  preces  Hebreeorum  in  sercitute  JE- 
gyptiaca  22  e.  Mittit  Moysen,  qui  iltos  iiberet 
26  c.  Deus  peceatoribus  ad  tempus  parcit,  ut 
erudiantur  eiecti  39  0.  Apud  Deum  non  est  per- 
sonarum  acceptio  229  f,  260  c.  Deus  ex  erratis 
hominum  gloriee  suee  attoilendee  capit  argu- 
mentum  3S6  a.  Dei  erga  peccatores  misericor- 
dia  539  c.  Providentia  Dei  peadiaris  erga  suos 

691  a  b,  703  b  c,  705  b 
Diem  festum  violantes puniti.  Vide  Festum. 
Diffidentia  Moysis  et  Aaronis  ad  aquas  contra- 
dictionis  punitur  exciusione  e  tei^ra  proh> 

imibf 
Divitiarum  ac  mundi  contemptus.  Vide  Contem- 

ptus 
Dolore  capitis  liberatur  S.  Candida  a  S.  Petro 
apostolo    178  a,    179    c,    1S0    b.    Dolore  ca- 

pitis 


pitis  sanatur  mulier  ope    S.  Rosalix   358  b. 
Alia  diris  per    totum    corpus    Doloribus  378 

b.  Alii  Dolore  capitis  ac  stomachi  395  d. 
Qravi  Dolore  brachii  399  e.  Dolore  dentiutn 
401  c.  Doloribus  acu/w  ex  nervorwn  contra- 
ctione  liberatur  mulier  cjusdem  S.  Rosalisc  me- 
yntis  405  e.  Alh  Dolore  stomachi  ac  laterum  407 
b  c.  Dolore  dentium  408  f.  Dolore  acerbissimo 
afficitur  8.  Rosa  Viterbiensis  ex  conspectu  ap- 
parentis  Christi  cruci  affixi  436  e.  Dolores  gra- 
ves  sublati  beneficio  S.  Magni  763  f,  771  e,  772  f, 
776   a,   "79   f,    780    a.    B.    Limbanise   794   f, 

799  e 

Dona,  quse  acceperant  plurima,  SS.  Gallus  et  Ma- 
gnus  in  pauperes  distribuunt  742  a  b 

Draconem  ingentem  baculo  suo  peremisse  dicitur 
S.  Magnus  724  a.  Alium  facto  crucis  signo  746 
c,  749  d.  Draco  terribilisJubenteS.  Narcisso,  a 
dsemone  occiditur  ibid.  e 

Duello  certantipro  bonis  coenobii  Sithiensis  suc- 
currit,  ut  fertur,  S.  Bertinus        626  e  f,  627  a  b 


l. 


y-vcclesia  Deiparse  Virgini,  alia  S.  Basilio  at- 
XJy  que  alirn  magno  numero  erectse  in  Russia, 
jubente  magno  regionis  duce  Vladimiro  ix  b 
c  d,  x.  Ecclesia  S.  Moysi  prophetse  exstructa 
Venetiis  6  f.  Ecclesiam  cum  monasterio  S. 
Gunthramnus  exstruit  S.  Marcello  187  c  e  f. 
Ecclesiam  Christo  Saloatori  erigit  S.  Lupus 
245  f.  Ecclesiam  Virgini  Matri ,  atque  aliam 
S.  Michaeli  erigit  S.  Adleyda  246  a  b  c.  S. 
Alexandro  martyrii  S.  Grata  ibid.  d.  Dei- 
parse  Virgini  S.  Ida  261  f.  Ecclesise  variis 
locis  exstrucLv  S.  Rosalise  318  b  c  d  e,  320 
e,  358  d,  362  a  e,  303  a  c,  364  e,  365  a, 
371  e,  372  a  c,  378  d.  Ecclesise  duse  magnificse 
erectse  S.  Magno  732  c  d  e  f ,  733  b  c.  Ecolesiam 
S.  Magni  aggesto  rogo  comburere  molientes 
Hungari,  divina  resistente  potentia ,  effectu 
frustrantur  734  b.  Ecolesiffl  atise  et  sacella  va- 
ria  eidem  Sancto  consecrata  ibid.  c  d  e 

Eleemosynas  multas  inpauperes  distribuit  S.Gra- 
ta  2i6*e  f.  S.  Ida  202  b  c.  SS.  Gallus  et  Magnus 

742  b 
Elogia  Moysis  prophetsc  ex  sacris  Litteris  desum- 
pta  145  c  et  seqq. 

Energuinenus  aq\  sepulcrum  S.  Idse  daemone  li- 
beratus  265  f:  Varii  dsemone  liberati  meritis 
S.  Rosalix  312  e,  361  c,  362  d,  394  b  c, 
403  a  b.  S.  Roste  Viterbiensis  449  e,  450  b  c 
d  e,  475  c  e.  S.  Eutychetis  490  c.  Energu- 
inena  dscmone  liberata  in  translatione  reliquia- 
rum  SS.  Crispini  et  Crispiniani  54(1  e.  Alia 
precibus  SS.  Frontiniani  et  Cassiani  674  c. 
Energumenuin  puerum  propter  prsesentiam  S. 
Eleutherii  dsemon  diu  accedere  non  audet  685 
b.  Incessente  inde  Sanctum  parva  animi  ela- 
tione,  puer  a  dsemone  corripitur  et  vexatur ; 
sed  poenitente  Sancto  ac  preces  fundente,  dse- 
mon  puerum  prorsus  deserit  ibid.  c.  Energu- 
mena  dsemone  liberatur  precibus  SS-  Galli  et 
Magni  741  f,  748  e.  Dsemonium  earEnergumeno 
expellitur  reliquiis  S.  Magni  762  b.  Item  ex 
tribus  aliis  invocato  ejusdem  Sancti   auxilio 

780  cd 

Epileptici  sanati  meritis  S.  Magni  780  f 

Episcopatum  recusat  S.  Gallus  741  f 

Equus  amissus,  voto  S.  Candidse  juniori  nuncu- 

pato ,   invenitur  230   d.   Infantes  ab   incursu 

infrsenatorum  Equorum  prodigiose  servati,  im- 


INDEX  MOEALIS 

plorata  ope  S.  Rosaluv  39S  f.  Equus  e  prsecipi- 
tf„  i««W  namdo  invocante  S.  Rosatiam,  ilUc- 


tio  tapsus,  popido  Ittft 
sus  inveniturm  e.  Equi  indomiti  sine  duciore 
corpus  S.  Galli  ad  sepulturse  locum  divimtus 
destinatum  devehunt  743  b,  745  a.  Equus  a  pha- 
gedmna  curatus  post  esum  avense,  reliquus  S. 
Magni  benedicta  760  c.  Alii  Equorum  morbi  su- 
blati  eiusdem  Sancti  beneficio  761  f,  767  d,  773 

e,  774 bf,  776  b,  777  b 
ErucEe  frugibus  infestse  fugantur  baculo  S.  Ma- 

gni  726  e  f.  Vide  Baculus,  Insecta. 
Esu  carnium  omnino  abstinet  B.  Limbania  792  c 
Euang-elii  sacer  codex  ad  probandam  fidem  Chri- 
stianam  Russis  conjectus,  ut  fertur,  in  ignem 


illsesus  servatur 


111  c 


Exaltatio  Christi  in  crucem  cum  exaltatione  ser- 
pentis  seneiin  deserto  comparata  114  d 

Exercitus  Israelitarum  sicco  pede  transit  mare 
rubrum  in  duas  partes  prodigiose  divisum  54  f. 
Exercitus  Pharaonis  in  mari  rubro  demersus 
65  c.  Exercitus  Israelitarum,  pugnantium  pro- 
hibente  Moyse,  ingenti  clade  affectus  99  a  b. 
Exercitus  n?<?2S  Catholici  patrocinio  S.  Rosalise 
peste  liberatus  371  a 

Exhortaiiones  Moysis  brevi  morituri  habitse  ad 
Israelitas  134  e  f,  135  b  c  d  e  f.  Exhortatio  ejus- 
dem  S.  Prophetse  ad  Josue,  ut  legem  singidis 
septenniis  populo  prselegi  curet  136  b  c.  Exhor- 
tatio  S.  Remigiiad  S.  Genebaldum  de  peccatis 
pcenitentem,  ut  in  boniiate  divina  fiduciam 
ponat  5o9  c 

Exploratores  Chanaan  murmurationem  in  popido 
excitant  contra  Moysen  9i  f,  95  a  et  seqq.  Omnes 
exceptis  Josue  et  Cateb  repeniina  morte  puniun- 
tur  "^ c 

Exsilio  perpetuo  e  terra  Promissionis  puniun- 
tur  Moyses  ob  incrediditatem  ,*  et  omnis  po- 
pulus ,  exceptis  Caleb  et  Josue ,  ob  murmu- 
rationem  95  f,  96  a  b ,  176  a  b.  Exsilium 
pro  fide  patitur  S.  Rosa  Viterbiensis  437  c, 
43S  e,  440  f.  Exsilio  plectuntur  plures  Ca- 
tholici  ac  episcopi  Africani  in  persecutione 
Hunerici  regis  Ariani  67S  d  e  f.  Exsulat  bis 
pro  fide  sub  eodem  tyranno  S.   Donatianus 

680  f 


Facies  Moysis  prophetse  e  monte  descendentis 
resplendet  ac  radios  instar  cornuum  emittit 
80  b  Facies  infantis  deformiter  distorta  meri- 
tis  S.  Idse  naturali  statui  restituitur  267  f.  Ea- 
cies  B.  Liberati  ab  oratione  redeuntis  prodigio- 
se  resplendet  652  c  e 

Eames  Israelitarum  in  deserto  divinitus  sublevata 
61  c,  91  f,  160  c,  173  a.  Fame  pressi  SS.  Colum- 
banus  et  Chagnoaldus  divinitus  pascuntur  691 
a  b.  Rursus  £.  Columbanus  703  c 

Fana  Idolorum  in  Russia  destructajussu  Vladi- 
miri  ducis  ixb 

Febris  putsa  meritis  S.  Candidse  junioris  230c. 
Febri  quartana  corripitur  mulier  ob  negligen- 
tiam  in  adimplendo  voto  facto  S.  Rosalise,  eo 
impleto  sanatur  323  c.  Febribus  liberati  va- 
rii  beneficio  ejusdem  S.  Rosalise  357  b ,  361 
c,  363  a,  305  b ,  366  c ,  369  c ,  379  e, 
388  c ,  390  c ,  391  d  ,  395  e ,  396  b  c  d  e 
f,  398  a,  401  c  f,  405  f ,  407  b  c.  Febres 
sanatse  meritis  S.  Rosse  Viterbiensis  443  d, 
456  e  f,  462  f,  464  d ,  465  d  e ,  467  d  e, 
468  e  f,  469  a  et  seqq.  ,  470  c  d  e  f ,  471  a 
b  c,   472  f,   473  a  b.  Febres  sublatse  biben- 

do 


1N  TOMXJM  U 
do  e  calice  S.  Magni  723  d,  761  b  Hauriendo 
aquam  ejusdem  Sancti  bacuto  benedictam  770 

Vemuv  ruptumope  S.  Rosalise  restituitur  358  e 
*erae  Silvestres  famulanlur  S.  Magno  753  a  b  c. 

-EV,  id  fertur,  B.  Limbanise  786  e,  701  e 

Feretro  impositi  ac  pro  mortuis  habiti  beneflcio 

S.  Rosahse  integra  sanitate  donantur  393  a  b, 

™  108  d 

*ern  venas  mdicio  ursi  detegit  S.  Magnus  753  a 
Festivitas  immaculalse  conceptionis  B.  V.  Marise 
solenni  ritu  celebrata  Panormi  328  f.  Festivi- 
tas  S.  Rosalise  Tuneti  in  carcere  Christiano- 
rum  magno  apparatu  quotannis  celebratur , 
concurrentibus  ad  sumptum,  ut  fertur,  etiam 


Mahometanis 


380  c 


Festum  diem  violantes  divinitus  plectuntur  589 
b,  598  b,  62i  b  c,  763  b.  Vide  Sabbatum  , 
Violator. 

Fides  Christiapa  per  universam Russiampropaga- 
ta  a  Vtadimiro  duce  ix  b  et  seqq.,  x  a  et  seqq. 
Fidem  contra  hsereticos  strenue  defenditS.  Ro- 
sa  Viterbiensis  437  b.  Pro  eadem  exsitium  pa- 
titur  ibid.  c.,  440  f.  Pro  Fide  Catholica  sponte 
balteum  militarem  deponunt  S.  Eudoxius  et 
mciv  milites,  ac  mortem  Iseti  adeunt  513  f,  514 
a.  Pro  Fide  multa  patiuntur  Catholici  et  episco- 
pi  in  Africa  sub  Hunerico  rege  Ariano  67S  d  e 
f.  Pro  Fide  bis  exsulat  sub  eodem  tyranno  S. 
Donatianus  (j^q  f 

Fiduciam  in  Dei  providentia  Amrami  et  Jocha- 
bethse,  dum  Moysen  ftliolum  aquis  exposue- 
runt,  laudat  Apostolus  8  c 

Fistula  vatde  pericidosa  liberantur  duse  mulieres 
favore  S.  Rosx  Viterbiensis  4,53  b  c 

Flumen,  ut  fertur,  divinitus  in  duas  partes  di- 
viditur  et  prsestat  transferentibus  reliquias 
SS.  Frontiniani  et  Stjlvestri  675  e.  Fluminis 
inundationes  repressse  attactu  baculi  S.  Magni 

767  e  f,  7ti9  f 

Fluxus  sanguinis  gravis  cessat,  invocata  ope  S. 
Rosalise  3G3  a,  366  c,  408  f.  Patrocinio  S.  Roste 
Viterbiensis  465  b  c  d,  471  a 

Fcedus  inter  Deum  et  Israetitas  sancitur  79  d  e  f. 
Renovatur  135  f 

Fons,  cuinomen  S.  Rosalise,  morbisnon  tantum 
Catholicorum  sed  et  Mahometanorum  saluta- 
ris  380  b.  Fons  a  S.  Anserico  ,  ut  fertur , 
in  magna  aquarum  penuria  e  silice  elicitus 

546  a 

Fornicatio  Israetitarum  cum  filiabus  Moab  a  Deo 
severepunita  126  b  c 

Fortitudo  et  zelus  Phinese  in  defendendo  divino 
honore  a  Deo  -remuneratur  126  b  c 

Fruges  a  noxiis  insectis  servatse  retiquiis  S.  Ma- 
gnili'l  c  et  seqq.  Vide  Baculus,  Insecta. 

Frumentum  ex  divina  providentia  mittitur  ad 
SS.  Columbanum  et  Chagnoaldum  fame  pres- 
sos  691  b 

Fuga  mundi  B.  Irmga?'dis  Zutphanise  comitissse 
224  e  f.  S.  Rosahse  :i82  d.  S.  Begse  699  a.  B.  Lim- 
banise  786  d,  791  e 

Fugitivus  a  patre  filius  feliciter  reductus,  invo- 
cata  S.  Rosa  Viterbiensi  466  e.  Alius  meri- 
tis  B.  Limbanise  795  b 

Fulminus  simulacrum  a  Russis  prsecipua  venera- 
Xione  cidtum  in  aquas  conjicitur  jussu  Vtadi- 
miri  ducis  ix  b  Fulminis  ictu  insanabili  Ise- 
sa  mxdier  beneficio  S.  Magni  subito  sanatur 

779  ef 

Fundationes.  Ecclesiam  cum  monasterio  S.  Mar* 

celli  Fundat  S.   Gunthramnus  rex  187  c  e  f, 


SEPTLMBlils. 

188  b.  Xenodochiumcum  tempto  Fundat  h  Trnu 
gardis  We 

Furtum  Sacritegum  punitum  divinitus  £C4de 
Prodigwse  detectum  a  S.  Rosa  Viterbienu  V'A 
e.  Furtum  in  Ecclesia  S.  Bertini  factum  d< 
tus  aetectum  acpunitv.w  59*  h 


'■ 


Gangraena  sanata  favore  S.  Rosalix  407  f,  sil 
a  S.  Rosse  Viterbiensis  i,-  4 

Genu  ex  lapsu  graviter  saucium  meritis  S.  Magni 

curatum  ?4q 

Gloria  Domiui  obumbrat  tabernaculum  81  f,  82  e, 

r       a     ■        ■  mi 

brando  musitatse  magnitudinis  septima  Mgypti 

ptaga  39  e  f.  Gvando  destruit  agros  contemjAo- 
rum  S.  Magni  m  f)  7G:J  b 

Gr^Vvxdestmatiouis  abipsainfantia  eluxit  in 
S.  Rosa  Viterbiensi  434  ^ 

Gratiarum  actio  erga  Deum  Moysis  et  Israelita- 
rum  post  transitum  maris  rubri  35  f,  56  a 

Gratus  animus  Jethronis  erga  Moysen  pro  be\iefi- 
cio  filiabus  suis  prsestito  23  a  e 

Gula  Hebrseorum  punita  94  f 

Gutturis  malo  tiberati  varii  beneficio  S.  Rosalix 
358  e,  3115  f,  393  e,  396  d,  398  e,  407  c.  Gravevid- 
nus  in  Gutture  curatum  oteo  ex  ejusdem  Sancta> 
lampade  desumpto  361  e.  Os  inhxrens  Gutturi 
moniatispenesuffocatse  evellit  apparens  S.  Ro- 
salia,  eamque  sanat  408  a.  Apostemata  et  ulcera 
inGuituvesanata  meritis  S.  Rosx  Viterbiensis 
453  e.  Gutturis  malo  liberati  ope  ejusdem  San- 
ct3e  i:i6d.  464  f 


II 


Haredes  bonorum  suorum  conscribit  ecclesiam 
et  ccenobium  B.  Irmgardis  277  e 

Haereticos  redarquere  a  Deipara  Viy^gine  jube- 
tur  S.  Rosa  Viterbiensis  435  c.  Quod  hsec  slre- 
nue  exequitur  437  b.  Ha?retieam  tnulierem  pro- 
digiose  convertit  eadem  S.  Rosa  ibid.f.  Et  mul- 
tos  alios  EcclesiseRomanse  reconciliat  410  f,  i4l 
a.  Haeresim  ejurat  Calvinista  expertusben< , 
S.Magni  774  d 

Hemiplexia  percussus  membrorum  usum  recipit 
meritis  S.  Magni  776  e  f 

Hernise  variorum  sanatse  auxilio  S '.  Rosatise  342 
f,  355  f,  356  a,  357  b  f,  365  c,  400  d  c,  406  f,  107 
ab.  Meritis  S.  Magni  76fi  d 

Holocaustum  in  consecratione  Aaronis  et  fdio- 
rum  ejus  sacerdotum  igne  ccelesti  devoratur 

S2e 

Homicida  sacrilegus  a  dsemone  su/focatur      255  c 

Honoris  ac  divitiarum  contrmptus  in  S.  Moyse 
Propheta  12  c,  170  e.  In  B.  Irmgarde  Zutpha- 
nise  comitissa  274  e  f.  In  S.  Rosalia  382  d.  In  S. 
Bega  699  a 

Horrea    noxiis  insectis    liberata  ope  S.  Magm 

774  il 

Humerorum  tumor  sublatus  ope  S.  Rosaiise   357  b 

Humilitas  S.  Moysis prophetse  26  b.  Propter  IIu- 
militatcm  suam  ludibrio  habetur  B.  Irmgardis 


<■<>,)> 


itissa  274  f.  Humilitas  S.  Galli 


1  e 


Hjdrops  curata,  imptorata  ope  S.  hhv  265  a.  Ily- 
dropici  sanati  beneficio  S.  Rosalise  365  c,  3S^  c, 
395  c.  S.  Rosse  Viterbiensis  443  b.  458  b.  Pre- 
cibus  S.  Maronis  590  c.  Meritis  S.  Magni  780  f. 
B.  Limbanise  798  c  d 

Ictus 


Tctus  occulta  manu  impingiturseni,  ut  ab  inve- 

stigando  corpore  S.  Rosalise  abstineat  322  f 

Idola  eorumque  fana  in  Russia  confringiet  com- 

burijabet  dux  Vladimirusw  b.  Idola  J^gyptio- 

rum  destructa  52  b.    Idololatria  Israelitarum 

gravissime  a  Domino  punita  76  ef,  126  b.  Idola 

quam  infirma  sint  Ztb& 

Jejunium   rigidum  et  fere  continuum  servat  S. 

Rosalia  382  f.  Jejuniis  multum  addicta  8.  Rosa 

Viterbiensis  434  c.  Jejuniis  ac  vigiliis  pene  con- 

tinuis  sese  macerat  S.  Bega  699  b.  B.  Limba- 

788  b,  792  c 

To-nea  columna  Israetitarum  per  desertum  nocte 

viam  dirigit  ;J~  * 

I^nis  caiestis  IsroMitas  murmurantes  absumit  00 

c,  100  f.  Ig-niti  serpentes  in  murmurantes  ite- 

rum  Israelitas  ccelitus  immissi  suis  morsibus 

plurimos  occidunt  114  c,  176  b.  In  medio  Igne 

ilLvsa  manet  S.  Rosa  Viterbiensis  437  f,  M  a. 

Puella  in  Ig*nera  lapsa  et  misere  ambusta  pri- 

stinse  integritati  restituitur  ejusdem  S.  RosiV 

beneficio  460  b.  Templum  Igni  dicatum  destruit 

S.  Abdas  ^2  h 

Imag-o  crucifixi  Domini  Romse  Irmgardem  al- 

loquitur,  eique  dissohda  a  cruce  manu  dex- 

tera  benedicit  227  a  b.  Lmago  altera  huic  simi- 

lis  Colonise   eamdem   Sanctam  alloquitur   ac 

midtis   miraculis    illustratur   ibid.    c.   Imago 

S.  Rosalise  miraculis  clara  350  c  d  e.  Imag-o 

ejusdem  Sanctse  in  medio  incendio  illsesa  357  c. 

Circumlata  per  exercitum  regis  Catholici  pe- 

stem  exstinguit  371  a.  Propter  Imaginem  S.Ro- 

salise  morbus  contagiosus ,  grassans  Meridse 

in  novo  regno  Granatse,  unicse  domui  parcit 

379  b.  Imago  S.  Rosalise  circumlata  fugat  in- 

gentem  locustarum  multitudinem  ibid.  Supra 

mortuum  infantem  posita  ei  vitam  et  sanitatem 

reddit  402  b.  [mago  S.  Magni  ingentem  scara- 

bseorum  vim  c.v  fvdilnis  pcllit  773  b 

Impudioitia juvenis  et  puelUe  morte  subitanea  pu- 

nita  669  e 

Inceu&ii  peri  cidum  evadunt variibeneficio  S.  Ro- 

satuv  357  r,  405  b  c.  In  medio  Incendio  ilt&sum 

servatur  corjnts  S.  Rosse  Viterbiensis  425  c  f, 

459  f.  [ncendium  exstinctum  ejusdem  Sanctse 

meritis  476  b.   Beneficio  SS.  Vincentii,  Audo- 

mari  et  Berlini  625  n.  In  medio  Inoendio  pro- 

digiose   servatur   saccus  plenus  avena   bene- 

dicta  reliquiis  S.  Magni  762  a 

Indomiti  equi sine  ductore  corpus  S.  Galli  ad  se- 

pulturse  locum  divinitus  destinatum  devehunt 

743  b,  7  15  a.  Vide  equus. 

Induratum  cor   Pharaonis  29  f,  33  e,  39  e.  Vide 

Cordis  obduratio. 
Infantes  masculi  Israelitarum  a  Pharaone  occidi 
jubentur  7  f,  8  a.  Infans  facie  deformiter  du 
storta  naturali  statui  restituitur  meritis  S.Idse 
267  f.  lnfantibus  prsecipue  se  benignam  exhibet 
S.  Rosalia  358  f.  Infantes  duo  e  scalis  lapsievi- 
denti  mortis  periculo  erepti ;  alii  duo  ab  in- 
cursu  infrsenatorum  equorum  prodigiose  inco- 
lumes  servati  ejusdem  Sanctse  beneficio  398  f. 
Infans  tenellus  mirabiliter  S .  RosalicV  reiiquias 
honorat  399  f,  400  a  b.  Infantes  duopro  mortuis 
habiti  ejusdem  Sanctse  meritis  sanitate  donati 
402  b.  Infantes  recens  nati  mortis  periculo 
miracutose  erepli  beneficio  S.  Magni  761  b  c 
Infldeles  mirabiliter  ad  fidem  conversi  beneficio 


INDEX  MOBALIS 

5  Rosalise  403  o  d  e.  Vide  Mauri. 
lufirmitas  gravis  curata  ope  S.  Idse  267  a  b.  Vide 

JSg-er,  Morbi. 
Infortunium  absenti  amico  obventurum  prsedicxt 

S.  Bertinus  588  c>  592  !l 

Inimicis  ignoscit  S.  Romanus  ac  pro  iis ,  qui 

ivsum  occidunt,  ad  Deum  preces  fundit  635  c, 
r  Ii40  c 

InimicitifE  sublata  beneficio  S.  Rosm  Viterbiensis 

466  e 

lnobedientki  Israelitarwn,pugnantiumprohiben- 
te  Moyse,  ingenti  clade  punitur  99  a  b 

Insani  ad  mentem  reducti.  Vide  Amentes. 

Insecta  frugibus  et  agris  noxia  fugantut  reli- 
quiis  ac  prsesertim  prodigioso  baculo  S.  Magni 
723  c,  725  f,  726  d  e  f,  727  a  b  d,  728  b  c,  703  e, 
764  abc,  768  d  e,  772  c  d,  774  f,  776  e,  777  c  d, 

778a 

lnsomnes  integras  noctes  transigit  B.  Limbania 

intentapiis  exercitationibus  792  c 

Insomuia  abacta  beneficio  S.  MagniTiQ  d,  771  ef, 

774  c 

Intestinorum  dolor  gravis  sublatus  ope  S.  Magni 

776  a 

Inundationesfluminis  repressse  attactu  baculi  S. 

Magni  767  e  f,  769  f 

Invocatio  mirabilis  S.  Rosalise  336  c,  383  c 

Irreverentia  in  Sanctos  aut  eorum  reliquias  divi- 

nituspunita  264  d,  439  b,  472  a,  582  e,  594  a,  602 

f,  624  b  c,  628  a  d  e  f,  029  e  f,  669  e,  762  f,  763  a, 

793  cd,  796  f 

Irruptio  Normannorumad  spolianditm  ccenobium 

Sithiense  S.  Bertini  divinitus  prohibita  596  d 

e  f.   Iterum  599  d    e    f.    Ac   tertio  602  a  et 


seqq. 

Iscbiade  laborans  sanatur,  invocata  S.  Rosa  Vi- 

terbiensi  4,c*7 e 

Jumeutorum  pestis  quinta  JEgtjptiplaga  38  e 

Juvenis  impudicus  morte  subitanea  punitus  669  e 


T   abarum  Normannorum,  oppugnantiumarcem 

Jl^  Sithiensem,  ex  albo  prodigiose  nigrum  co- 
lorem  induit  603  c  d 

Laborantes  die  festo  divinitus  puniti  589  b.  Vide 
Festum. 

Labores  apostolici  S.  Fredaldi  255  a.  Quos  non  fe- 
rens  deemon  suscitat  nefarium  hominem,  qui 
eumoccidit  ibid.  bcd.  Labores  apostolici  S.  Ro- 
sse  Viterbiensis  437  d  e  f,  440  f 

Lacrymae  Magdalense  et  Marthse,  quibus  motus 
Christus  Lazarum  suscitavii,pcenitentiumpec- 
catorum  lacrymas  figurarunt  539  c 

Lapidibus  obruitur  Judseus propter  violatum  sab- 
batum  99  c.  Lapis  sepulcri  S.  Rosalise  miracu- 
lis  clarus  357  b  c,  360  c,  363  c,  365  b,  388  b  c  d  e, 
389  ab  c,  390  b  c  f,  39!  b,  395  e  f,  397  c,  398  d, 

399  a,  401  c 

Lapsus  gravi  malo  liberati  varii,  imptorata  ope 
S.  Rosalise  35&  e.  Lapsus  in  puteum  puer  pro- 
digiose  servatus  ejusdem  Sanctse  beneficio  396 
a.  Item  puettse  duse  Lapsai  e  scalis  cum  evi- 
denti  mortis  periculo  398  f.  Atius  Lapsus  e 
montis  jugo  406  a.  Ex  Lapsu  graviter  vul- 
neratus  et  morti  proximus  ejusdem  Sanctas 
favore  sanatus  406  c.  Lapsus  ex  equo  et 
membris  omnibus  captus  pristinse  sospitati  re- 
stituitur  meritis  S.  Rosse  Viterbiensis  451  a. 
Ejusdem  Sanctse  patrociniointegritas  redditur 
puellse  in  ignem  Lapsse  et  misere  ambustse 
460   b.  Puero  ex  Lapsu  membra  contrito  ac 

morti 


IN  TOMUW  li 
morti  proximo  475  d.  Alteri  ex  Lapsu  devita 
pemchtanti  ibid.  e.  Lapsus  opifex  ex  suprema 
turnsparte  patrocinio  S.  Bertini  iltxsus  597  c. 
Ex  Lapsu  gravissimo  puetta  morti  proxima  su- 
bitosanatur  meritis  S.  Magni  764  e.  Ex  Lapsu 
contracta  gravis  infirmitas  sanatur  ejusdem 
bancti  beneficio  7fi9  e 

Laterum  dolor  gravis  sanatus  ope  S.  Rosalue  407 
b.  5.  Rosee  493  c  f.  S.  Magni  766  c 

Lembus  inimicam  navim  miraculose  evadit  in- 
vocata  S.  Rosalia  'm  c 

Lepra  inficilur  miraculose  manus  Moysis  pro- 
phetse  et  mox  pristino  statui  redditur  26  f. 
Lepra  punitur  Maria  Moysis  soror  ob  murmu- 
rationem  93  c.  Lepra  infecti  mundantur  meri- 
tts  S.  Rosw  Viterbiensis  443  e,  457  f.  S.  Magni 

T  731  a 

L>ex  ab  angelo  promulgatur  Israetitis  73  de.  Lex 
lsraelilis  a  Moyse  explicatur  134  a.  Lex  quam 
sancte  servanda  sit,  additis  etiam  divinis  com- 
minationibus,  docet  Moyses  135  d  e.  Lex  omni 
populo  Israetitis  singulis  septenniis  prselegi 
)ubetur  136  d,  150  f 

Liber  Evangelii  ad  probandam  Russis  fidem  in 
ignem,  ut  fertur,  conjectus,  ittxsus  servatur 
111  c.  Libris  ptis  pervolvendis,  aliisque  piis 
operibusnoctes  integras  transigit  B.Limbania 

792  c 

Liberalitas  B.  Irmgardis  in  Ecclesias  earumque 
ministrosme  Ubevalit-ds  ergapauperes.  Vide 
Pauperes. 

Libertas  San-Marinensibus  conservata  patrocinio 
S.  Marini  214  f,  215  a.  Libertas  captivis  con- 
cessa  beneficio  S.  Rosee  Viterbiensis  443  c,  454 
b  c  d.  Item  meritis  B.  Limbanise  794  c.  Vide 
Captivi. 
Lingua  ac   totum  corpus  obrigescit  pejeraturo 

189  f 

LipsanothecaS.  #<)$<#  Viterbiensis,  in  qua  per  ne- 

gligentiam  ardens  candela  relicta  fuerat,  mira- 

cidose  ab  incendio  servata  425  f,  420  a  b,  444  a, 

459d 

Locustae octava jEgypti plaga  43e.  Locustarumm 

ingens  disparet  per  intercessionem  S .  Rosaliee 

379  b,  406  f 
Loquela  mutse  mulieri  redditur  ad  sepulcrum 
SS.  Mauri,  Salvini  et  Aratoris  221  c  d.  Aliis 
ope  S.  Rosce  Viterbiensis  443  c,  446  b,  450  e  f. 
S.  Bertini  59S  f.  5.  Frontiniani  674>c.  S.  Begse 
Ci)9  d.  S  Magni  779  cd  e,  780  e 

Lues  ftvda  sublata  meritis  S.  Magni  761  d  e.  Lues 
pecudum  abacta  ejusdem  Sancti  beneficio  ibid. 
f,  766  ab,  770ab,775e 
Lumen  cceleste  apparens  ostendit,  ubi  lateat  cor- 
pusS.  Davidis  M.  043  b.  Lumine  ccelesti  sub 
forma  coronee  irradiatur  caput  S.  Magni  752 
f.  Lumine  ecelesti  perfunditur  cella  demortuse 
B.  Limbanise  792  ^ 

Lupi  exterminantur  patrocinio  SS.  Atexandri  et 
Gratee  249  b 

LuxuviajuvenisetpuelUemortesubitaneapunitur 

6119  e 


M 


A>ragi  JEgyptii  prodigia,  quse  virtute  divina 
±*xMoyses  facit  coram  Pharaone,  imitantur  et 
confunduntur  33  e.  Suis  incantationibus  aquam 
in  sanguinem  convertunt  34  b.  Sciniphes  produ- 
cere  ad  imitationem  Moysis  frustra  conanturt  et 
Divinam  potentiam  agnoscunt  37  e 


SEFrEMBRlS. 

Mahumetani  ad  fidem  conversi.  Vide  Mauri. 

Maledicere  votens  Israetitis  Balaam  propheia  im- 
probus,  Deo  ita  ordinantet  benedicit  120  d  e  f . 
Et  bona  ac  fausta  vaticinatur  121  a  b  c  d 

Maleficia  subiata  ope  S.  Rosatise  367  b,  402  f. 
S.  Rosae  Viterbiensis  473  f.  Malefiai,  libe- 
rantur  multi  bibendo  e  catice  S.  Magni 
723  d,  768  a.  Maleficia  sublata  ejusdem  Sancti 
beneficio  m  c 

Malis  ac  perversis  hominibus  ad  tempus  ,,arcil 
Deus,  ut  erudiantur  electi  39  c 

Malum  Gutturis.  Vide  Gutturis  malum. 

Mamilla  mate  affecta  sanatur  intercessione  S. 
Rosatias  395  e.  S.  RoscV  Viterbiensis  453  f, 
457  d,  465  a.  Mamilla  cancro  infecta  sanatur 
ope  B.  Limbanise  793  e.  Alia  Brevi  ampu- 
tanda  ejusdem  ope  pristino  statui  restituitur 

79!J  b 

Manna  per  annos  quadraginta  ccelitus  datum 
Israetitis  ,ii  C)  180c 

Mansuetudo  Moysis  \-ti-t  a 

Manus  Moysis  miraculose  lepra  inficitur  et  mom 
pristino  statui  redditur  U  {.  Mauus  in  altum 
extendente  Moyse  ac  Deum  orante,  triumphant 
de  Amalecitis  IsraeiitcV  06  c.  Manus  arida,  me- 
ritis  S.  Idse  sanata,  ob  nefariam  simulationem 
de  novo  exarescit  204  f.  Manus  ingens  tumor 
evanescit  ope  S.  Rosaluv  357  e.  Mauns  fere  ab- 
scissa  pristino  statui  restituta  meritis  B.  Lim- 
banise  m  c 

Mave  vubvum  induas  partes  divisum  iter  aperit 
transeuntibus  ex  ^Egypto  Israelitis  54  f,  172  d. 
Ad  pristinam  formam  rediens  Pharaonem  eum 
exercitu  suo  aquis  invotvit  et  suffocat  55  c,  1 72  e. 
Maris  tempestates  sedativ  meritis  S.  Rosalise 
360  a,  400  c.  S-  RoscV  Viterbiensis  400  f,  461  e( 

4(12  b 
Mariai  SS.  Virgini  templum  in  Russia  recenter  ad 
fidem  conversa  erigitur  ix  b  c  d,  x  a.  Marite 
SS.  V.  templum  exstruit  S.  Adleyda  2iG  a  b. 
Item  S.    Ida   Z61    f.   Maria  apparet    mulieri 
votum,  quod  S.  Rosatise  nuncupaverat,    per- 
solventi,  eamque  de  obtenta  miraculo  sanita- 
te  securam  reddit  323  c.  Cultui  immaculatee 
conceptionis  B.  V.  Udvimjurato  voto  seastrin* 
gunt   Panormitani  327  f.  Ejusdem  immacu- 
latas  conceptionis  festivitas  solemni  ritu  Panor- 
micelebratur  328  f.    B.  V.   Marise  favore  Pa- 
normum  peste  liberandam  apparens  prcVdicU 
S.   Rosaiia  3:il  e.  B.  V.  Alariaj  patrociaio  ci- 
vitas  Panormitana  horrendis  terrm  successio- 
nibus  liberatur  35  i   d.  Ejusdem  SS.    Virgi- 
nis  auxilio   varii  manifesto   mortis  periculo 
eripiuntur  ibid.  e  f.  B.  V.  Maria?  ac  S.  Rosa- 
iicV patrocinio  in  summa  siccitate  piucia  im- 
petratur  364  f.  Pestis    Neapoii  exstinguitur 
367  c.   B.   V.   Aiarise  et  puer  Jesus  StVpe   n.si- 
biliter  invisunt  S.  Rosatiam  382  a.    Virginis 
Marias  beneficio  palatium  legati  regis  Hispa- 
niarum  Rom&  a peste precservatur  '»0i  c.  Ma- 
ria  ad  preces  S.  RosalUe  mulieii  periculose 
cegrotanti  sanitatem  reddit  ibid.  d.  SS.  V.  Ma- 
ria  apparens  virgini  sibi  dewtte  S.  Rosaliam 
spiritualis    vitae  magistram    assignat  405   d. 
Ejusdem  SS.  Virginis  Matris  patrocinio  peste 
Liberantur  Atcamenses  il3  a.  Item  Messanen- 
sis  414  b.  SS.   V.   Maria   apparens  .vgrotanti 
periculose  S.  Rostv  Viterbiensi  sanitatem  red- 
dit    435   c.    Jubet  eamdem  amptecti  tertium 
Ordinem  S.  Francisci,  et  hsereticos  redargue- 
re  ibid.   et   436    c,    140  f.  Apparet    B.   Libe- 
ratosegrotanti,  eumque  cwlestt  aiedtcamiae  re- 

creat 


INDKX  MOKAIAS 


cveat 


m  t 


Masculi  infantes  Israetitaruma  Pharaone  occidi 
jubentur  7  f' 8  a 

Matrimoiiiuni  ut  evitet  S.  Bega,clam  aulam  pater- 
nam  deserit  669  a.  Item  B.  Limbania  paternas 
svdes  786  d,  791  e 

Mauri  Mahumetani  S.  Rosaliam  venerantur,  et 
ex  fonte  ei  Virgini  consecrato  bibentes  sanita- 
tem  recuperant  380  b  Maurorum  et  alio- 
rum  infidetium  mira  conversiones  ejusdem 
SancLv  mevitis  403  c  d  e,  404-  c  f,  405  a. 
Mauri  S.  Rosaliam  sibi  patronam  vindicant 

410  d 

Maxillae  horribilis  tumor,  admoto  lapide  sepul- 
crali  S.  Rosalise,  evanescit  388  d.  Maxillam 
gangrsena  incurabili  infectam  sanat  apparens 
S.  Rosalia  107  f.  Puella  ex  eodem  malo  mor- 
ti  vroxima  ejusdem  Sanctse  ope  subito  curatur 

411  a 
Membra  coutracta.  Vide  Contracti. 
Membrorum  debilitas  sanata  beneficio  S.  Idse  266 

a  b.  S.  Rosalide  357  b,  358  e,  363  b  c.  Membrorum 
usum  recipit  percussus  hemiplexia  meritis  S. 
Magni  779  b 

Mendacium  mulieris  furtum  negantis  divinitus 
punitum 

Mendica  manum  aridam  simutans  vera  manus 
ariditate  punitur  264  f 

Messis  spe  frustrati  ob  aeris  siccitatem,  invocata 
ope  Deiparse et  S.  RosalicV,abundantempluviam 
viam  impetrant  364  f.Messem  uberem  prse  cete- 
ris  impetrat  quotannis  agricola  devotusS.  Ma- 


gno 


760  c 


Milesa  neee  servatus  beneficio  S.  Rosse  Viterbien- 
sis  466  d.  Milites  mciv  balteum  militarem  pro 
fide  Christi  servanda  deponunt,  ac  dura  sup- 
plicia  perfevunt  513  f,  514  a  b.  Milites  vinctorum 
Christianorum  custodes,  viso  miraculo,  fideni 
ampleetuntur  et  martyrium  subeunt  521  f,  522 
a  b  c,  52:*  e  f,  524  a.  Miles  irreverens  in  reliquias 
S.  Saiictiani  a  diemone  corripitur  et  mox  mori- 
tur  009  e 

Minas  gvavissimw  a  Moyse  inientatse  legem  divi- 
nam  violaturis  135  d  e,  140  b 

Miracula  in  genere.  Miraculis  muttis  cohonestan- 
tur  sepidcra  SS.  Mauri ,  Salvini  et  Arato- 
ris  221  b  c  d.  Item  S.  Candidde  junioris  230 
b  c.  Miraculis  clarent  S.  Grata  14-8  e  f,  249 
a  b  c  e.  Et  S.  Ida  264  et  seqq.  Miracula  in- 
numera  S.  Rosalice  320  et  seqq.,  Vide  Pestis 
Vulnera ,  Febres  ,  Moribundi.  Miracula  S. 
Rosse  Vitevbiensis  434  et  seqq.,  443  et  seqq. 
Miraoulls  ctarct  B.  Benincasa  Rapaccioli  4S2  d. 
S.  Bertinus  588  et  seqq.,  6*22  et  seqq.  S.  Fronti- 
nianus  67'i  c.  S.  Eteutherius  685  a  b  c  d  e  S. 
Bega  099  c  d.  Miracula  mnumera  S.  Magni  716 
et  seqq.,  704  et  seqq.  Miracula  B.  Limbanise  793 

et  seqq, 

Miraculo,  ul  ferturt  veritas  fidei  catholicse  pro- 
bata  in  Russia  111  c.  Miraculis  Sanctorum 
varii  ad  fidem  conversiYlSw,  1 79  c,  180  b,  403 
c  d  e,  fOi  d  e  f,  405  a,  674  c,  774  d.  Miraculo 
cdmprobatur  pietas  inparentesffib  c.  Iltustri 
bwaculo  mdnifestatur  sanctitas  B.  Limbanise 

793  f 

Misericordia  divina  peccatovi  moribundo  impe- 
tratur precibus  S.  Rosaiuv  303  f.  Misericordiam 
Dei  erga  peccatores  poenitentes  exponit  S.  Re- 
migius  539  c 

Misericordia  erga  inopes  S.  Gratse  246  e  f.  Vide 
Pauperes 

Missam  celebrare  prohibetuv  S.  Gallus  a  S.  Co- 


lumbano,  quamdiu  hic  viveret  739  b.  Cognita 
divinitus  S.  Columbani  morte,  mox  Missae  sa- 
cvificium  instituit  742  e 

Missio  Moysis  ab  Angelo  in  JEgyptum  26 1}  c 

Molae  ictu  contriti  duo  pueri,  invocataS.  Rosalia, 
subito  sanantur  358  f 

Monita  Moysis  brevi  morituri  data  Israelitis  134 
e  f ,  135  b  c  d  e  f.  Monita  ab  eodem  data  Jo~ 
sue  de  prwlegenda  popido  singutis  septenniis 
lege  dicina  136  b  c.  Monitis  Satutaribus  ho- 
mines  ad  virtutem  excitat  S.  Rosa  Viterbien- 
sis  437  e.  Monita-5.  Remigii  ad  posnitentem 
S.  Genebaldum,  ut  in  Dei  bonitate  fiduciam 
ponat  639 c 

Morbus  diuturnus  S.  Aspreni  sanatuva  S.  Pe- 
tro  apostolo  178  a ,  179  c ,  180  b.  Morbis 
variis  varii  libevantuv  mevitis  SS.  Mauvi , 
Salvini  et  Avatovis  221  b  c  d.  S.  Candidee 
junioris  230  b  c.  S.  Gratse  248  et  seqq.  5. 
Idse  264  et  seqq.  Morbi  sublati  ope  S.  Rosa- 
lise  321  et  seqq.  Vide  Pestis,  Febris,  Mori- 
bundi.  Morbo  pevicutoso  labovans  nobilis  ma- 
tvona  ejusque  filius,  ejusdem  SancUe  intevces- 
sione,  sanitati  restituuntuv  378  b.  Morbus  con- 
tagiosus  ubique  gvassans  Merida?  in  novo  re- 
gno  uni  soti  domui  pavcit  proptev  imaginem 
S.  Rosaliee  379  b.  Atius  uni  soli  pago  in  no- 
va  Biscaia  proptev  ejusdem  Sanctge  reliquias 
ibid.  c.  Alius  subito  cessat  ejusdem  Sanctse  me- 
ritis  ibid.  d.  Morbos  varios  sanat  S.  Rosa  Vi- 
terbiensis  443  et  scqq.  S.  Bertinus  589  etseqq., 
622  etseqq.  Morbum  a  S.  Gregorio  PP.  pettit 
suis  precibus  S.  Eteutherius  085  e.  Morbi  varii 
sublati  opeS.  Magni  716  c,  723  c  d,  728  e, 
758  d,  700  d,  7G3  d  e  f ,  704  b  d,   770  a  et  seqq. 

Moribundi  sanati  beneficio  S.  Rosaliae  365  b  c, 
370  b  c  d  e,  379  d  e,  388  a  b,  390  c  d , 
393  e,  390  c  d  e  f,  397  d  e  f,  401  c  f,  402 
a,  404  c,  406  c,  410  e,  411  a.  S.  Rosae 
Viterbiensis  454  e  f,  455  a  b,  456  d,  461 
a,  402  d  e  f,  403  b  c  d  e,  465  c  e,  467 
d  e,  469  e,  470  c,  475  f,  470  a.  S.  Magni 
704  e  f.  B.  LimbanicV  795  f,  793  e 

Mors  Moysi  intentatur  ab  angelo  30  b  c.  Mors 
animalium,  quinta  JEgypti  plaga  38  d  e.  Mor- 
tem  Moysi  prsedicit  dominus  127  b  Mortem 
instantem  homini  sano  ac  vegeto  pveedicit  S. 
Rosalia  331  e.  Mortis  periculo  manifesto  varii 
erepti  beneficio  Virginis  immacutatse,  S.  Jose- 
phi  et  S.  RosalicV  354  d  e  f ,  355  e  f,  350  b. 
Mortem  mulieri  tviduo  ante  pvsedicit,  et  puet- 
lam  ad  Mortem  suavitev  invitat  S.  Rosalia  402 
c  d.  Mortem  altevi  puellse  pvsenuntiasse  dici- 
tuv  405  d.  Mortem  Fvedevici  II  impevatovis 
pvsedicit  S.  Rosa  Vitevbiensis  437  d.  Morte 
subitanea  punitur  vaptov  honovum  pevtinen- 
iium  ad  veligiosos  628  a.  Item  pav  juvenum 
in  sacvo  loco  votuptati  indulgere  meditan- 
tium,  et  miies  irreverens  in  veliquias  S.  Sanc- 
iiani  669  e.  Mors  S.  Hildse  revelatuv  moniali 
pvocid  disianti  697  f.  Morti  proximus  puer  con- 
ralescit  beneficio  S.  Magni  758  e.  Vide  Mori- 
bundi.  Mors  S.  Columbani  vevelatur  S.  Gallo 
7 12  e.  Mors  muiievis  devotse  B.  Limbanise  divi- 
nitus  impedituv  797  f 

Morsus  ab  ignitis  sevpentibus  infiicti  lethates  plu- 
vimis  Isvaelitis  114  c.  Sanantuv  aspectu  ser- 
pentis  senei  a  Moyse  erecti  ibid.  d.  Morsus 
sevpentinus  veddituv  innoxius  mevitis  S.  Rosse 
Vitevbiensis  458  d.  Morsus  canis  rabidi  sanatur 
invocataope  S.  Magni  760  b 

Mortuus 


IN  TOMUM  II 
Mortuus  puer  ante  Baptismum  beneficio  S.  Ro- 

satiae  vita  donatur ,  dum  baptizetur  355  e 
Muher  et  puetia  pro  Mortuis  habitrn  donan- 
tur  integra  sanitate  ejusdem  Sanctce  meritis 
361   b.  Item  duo  jam  feretro   impositi  393  a 

b.  Duo  infantes  obiisse  crediti  402  b.  Homo 
feretro  impositus  408  d.  Mortuam  mulierem 
suscitat  S.  Rosa  Viterbiensis  434  b,  440  d. 
Mortuus  puer  vita  donatur  ejusdem  Sanctae 
beneficio  445  f.  Item  infans  et  vir  446  a  b. 
Mortuus  ad  vitam  revocatur  precibus  Chri- 
stianorum  pro  fide  captivorum  523  e,  524 
d.  Mortuum  suscitat  ,  ut  creditur,  S.  Eteu- 
therius  685  a.  Puer ,  qui  Mortuus  credeba- 
tur,  invocato  S.  Magno,  incolumis  evadit  780 
a.  Mortuus  vita  donatur  ejusdem  Sancti  me- 
ritis  ibid.  e  f.  Et  alius  bis  a  morte  resuscitatur 

781  a 

Mundi  fug-a.  Vide  Fuga  mundi. 

Munera.  Vide  Dona. 

Murcs  aliaque  agris  et  frugibus  noxia  animalia 
fugantur  virtute  bacuti  S.  Magni  723  c,  727  b 
d,  764  c,  768  d,  776  e,  777  c.  Vide  Baculus, 
Insecta. 

Murmurantes  Israelitas  patienter  sustinet  Deus 
o4  d  e.  Murmurantibus  iisdem  coturnices  et 
manna  subministrat  Cl  b  c,  91  f ,  173  a.  Et 
aquam  e  pelra  virga  Moysis  percussa  66  b , 

172  f 

Murmuratio  Israclitarum,  igne  ccelitus  immisso, 
morte  plurimorum  punitur  90  c,  91  f.  Mur- 
muratio  Marias  contra  Moysen  fratrem  lepra 
pnnitur  93  c.  Murmuratio  Israeiitarum  pu- 
nitur  exclusione  e  terra  promissa  95  f,  96  b. 
Ob  Murmurationem  multi  IsraeiitcV  dehiscen- 
te  terra  absorpti,  multi  alia  morte  puniti  100 
b    c  d   e    f.    Multi   serpentibus  ignitis   occisi 

114  c 

Muscarum  enormis  copia  in  Mgxjpto  37  f 

Aluta  loquendi  facultatem  impetrat  ad  seputcrum 
SS.  Mauri ,  Salvini  et  Aratoris  221  c  d. 
Mutus  ad  sepulcrum  S.  Candidm  junioris  230 

c.  Mutis  loquela  conceditur  intercessione  S. 
Rosalice  322  f,  353  d,  405  f,  S.  Rosas  Viter- 
biensis  443  c,  446  b,  450  e  f.  S.  Bertini 
59S  f.  Muto  loquelam  restituit  S.  Fronfinianus 
674  c.  Mutus  a  nativitate  loquela  donatur  ad  se- 
pulcrum  S.  Begse  669  d.  Puella  a  nativitate 
Muta  loquelam  impetrat  beneficio  S.  Magni 
779  c  d  e.  ltempuer  780  e 


Naufrag-io  erepti  varii  patrocinio  S.  Rosaiiee 
300    a,   369  b,   400  b,   410    c.    S.    Rosae 
Viterbiensis  443  c,  460  b  c  d  e  f.  B.  Limbaniae 

794  c  d  e 
Navigantibus  varia  beneficia  praestita  a  S.  Rosa- 
Usb  405  d.  Eta  S.  Rosa  Viterbiensi 401  e,  462  b. 
Vide  Naufragno  erepti. 
Navis  vehens  reliquias  S.  Rosaliae  ingenti  prodi- 
gio  Turcarum  manus  evadit  368  f.  Navis  S. 
Bertini  divinitus  directa  locum  ccenobio  ex- 
struendo  designat  587  c,  591  d,  606  b  c. 
Navis  submersionis  periculo  eripitur  precibus 
SS.  Frontiniani  et  Cassiani  674  c.  Navis,  ut 
fertur ,  in  medio  cursu  immobilis  subsistit , 
donec  nauclerus  B.  Limbaniam  in  eam  decer- 
nit  admittere  786  e,  791  e.  Navis  hostium 
manibuseripiturtimplorataope  B.  Limbanias 

■     795  e 

Necis  periculo  liberatus  miles  beneftcio  S.  Rosas 
Septembris  Tomus  II. 


SEPTEMBRIS. 

Viterbiensis   4-66  d.  Item  Mutier  meritis  B. 
Limbaniee  -^  e 

Negligrentia  duorum  sacerdotum,  filiorum  Aaron, 
morte  punita  82  f.  Ne^rligentia  in  adimpien- 
do   voto  Sanctis  facto  punita  323  c,    m  b , 

iNephntis  sanata,  invocata  ope  S.  Magni  766 
e,   771  b  c,    775  d,   780   e.   Vide   Calculo  li- 

berati. 

Nervorum  contractio  curata  meritis  S.  Rosalix 

405  e 

JNoctes  integraspiis  exercitiis  transigit  B.  Lim- 

bania  7<j2c. 

Notitia  rerum  absentium  et  oceultarum  Mirabilis 

in  S.  Rosa  Viterbiensi  443  a./n  S.  Berttno  588  c, 

692  a 

Nubis  columna  per  diem  Israelitarum  iter  diri- 

git  52  f.  Nubes  tenebrosa  conspectum  Eebraeo- 

rum  Mgyptiis  prohibet  54  f.  Nubes  operit  ta- 

bemacuium  81  f,  85  c,  139  f 

Nuptias  fugit  S.  Bega  6G9  a.  B.  Limbania  786  d, 

791  e 


Obduratio  cordis.  Vide  Cordis  obduratio. 
Obedientia    prompta     miracuto     approbata 

703  f 
Obedit  ursus  S.  Chagnoaido  691  c.  S.   Magno 

741  e 

Observantiam  legum  divinarum  verbis  efficacis- 

simis  coynmendat  Moyses  Israeiitis    136   b, 

140  b 
Oculi  male  affecti  sanati  invocata  S.  Rosalia  356 
d,  358  e,  365  b,  388  c  e,  397  f.  Oculorum  usus 
amissus  recuperatur  ejusdem  Sanctas  beneficio 
400  f,  401  b.  Oculi  mate  affecti  curantur  meri- 
tis  S.  Rosee  Viterbiensis  446  c  d  e  f ,  447  a  b  c  d, 
475  e.  Oculo  uno  caecus  sanatur  ad  sepidcrum 
S.  Bertini  ti22  b  c.  Maium  Oculorum  subtatum 
beneficio  S.  Magni  761  e  f,  7S0  c.  B.  Limbaniee 

795  de 
Odor  fragrantissimus  e  tumulo  S.'  Idas  26S  f.  Ex 
sepuicro  S.  Rosaiiee  326  b,  329  f.  Ex  reiiquiis 
ejusdem  Sanctee  393  c.  Odorem  suavissimum 
spirat  cetla  S.  Rosee  Viterbiensis  42S  f.  Item 
ejusdem  Sanctee  corpus  44  L  c.  Odorem  suavem 
emiitunt  reliquige  SS.  Crispini  et  Crispiniani 
546  d.  Co7*pus  S.  Davidis  M.  64-3  c.  Corpus  B. 
Limbaniee  792  d 

Olcum  stillans  e  sepuicro  S.  Candidee  junioris 
muitis  salutiferum  230  b.  Oleo  ex  iampade  S. 
Rosatiee  varii  sanantur  361  e,  365  c,  391»  a,  105  f. 
Item  Oleo  ex  tampade  B.  Liberati  652  e.  Oleo 
prodigiose  repteiur  vas  vacuum  beneficio  B. 
Limbaniee  778  ef 

Qppi&npeste  tiberata  patrocinio  S.  Rosatiee.  Vide 

Festis. 
Oratio  Moysis  Israetitis  de  A?naiecitis  victoriam 
impetrat  66  c  d.  Deum  ob  Israetitarum  idolola- 
triam  iratum  ptacat  76  d,  77  a  b,  78  b  c  e.  Mariee 
sororisob  murmurationem  lepra  percussas  so- 
spitatem  obtinet  93  c  dnOratio  justi  scutw»  ad- 
versus  iram  divinam  101  b.  Orationis  studium 
S.  Candidee  junioris  229  e.  S.  Rosalue  382  f.  S. 
Rosee  Viterbiensis  143  b.  S.  Begce  699  b.  B. 
Limbaniae  '9* c 

Ossa  S.  Idae  suaviter  redotent  208  f.  Ossa  S.  Ro- 
satias  admota  membris  mate  affectis  sanitatem 

afferunt  >m  '' 

113  Pagfns 


1NDEX  MORALIS 

773  d,  771  a,  770  b  0,  777  a  b,  780  b  c.  B.  Lim 


banise 


94  f 


T^EgUH  in  Catifornia  Americse  provmaa  una 

F     cutnfide  catholica  cultum  et  nomen  S.  Ro- 

salix  suscipit  379  f.  Pagi  tres,  grassante  ubique 

s<vva  lue,  patrocinio  ejusdem  Sanctse  intacti 

,  ooU  a 

servantur 

Panis  in  rosas  convertitur  a  5.  Rosa  Viterbiensi 

434  c,  4*0  e 

Paralyticus  ad  sepulcrum  S.  Candidse  junioris 
sanitatem  recuperat  230  b.  Paralytica  ab  appa- 
rente  angelo  ad  tumulum  S.  Idse  missa  sanatur 
%5  b  Paralytici  curati  meritis  S.  Rosse  Viter- 
biensis  443  b,  458  b.  Precibus  S.  Victorim  490 
c.  Paralyticus  sanitati  restituitur  adsepulcrum 

S.Begx  699°d 

In  Parentes  pietas  miraculo  compensatur       M4  c 

Parricida  sacrilegus  a  dsemone  suffocatur     2o5  c 

Partusjoent-Mto  liberantur  duee  ?nulieres,implo- 

rata  ope  S.  Gratse  2i9  d.  ZVes  afe  fl&oWum 

pafc  soto  ftene/Seio  5.  toato  358  e.  Partu 

/Wfci  et  sanitate  donatur  mulier  peste  mfecta 

ejusdem  Sanctx  beneficio  360  d.  Item  aha  ex 

Partu  abortivo  morti  proxima  sanitatem  subito 

recuperat  388  a  b.  Partus  labore  ac  doloribus 

liberantur  varise  patrocinio  S .  Rosse  Viterbien- 

sis  443  d,  446  a,  4ti6  f,  467  a  b  c  d,  473  e,  4,75  f. 

Ex  Partu  prsematuro  morti  proxima  subilo 

sanatur  462  d  e,  463  e  f.  Partus  doloribus  libera- 

Ise  beneficio  S.  Magni  723  c,  7C0  e  f,  761  a  b  c, 

765  a,  772  d  f,  774  a.  Ex  Partu  periclitantes  feli- 

citer  enixse  ejusdem  Sancti  implorata  ope  766  f, 

769  d,  771  f 

Pascha  primum,  jubente  Domino,  celebratur  48 

c  Paschatis  die  laborantes  divinitus  puniuntur 

589  b 

Patientia  Dei  ad  posnitentiam  invitat  39  c 

Patrona  febricitantium  ac  pestiferorum  peculia- 

ris  S.   Rosalia.   Vide   Febris ,  Pestis.  Patronse 

naufragantium  S.  Rosaliae  U0  a.  S.  Rosa  Vi- 

terbiensis  443  c.  Vide  Naufragio  erepti.  PatronaB 

parturientium.  VicfePartus. 

Patronus  agrorum  et  frugum  S.  Magnus.   Vide 

Baculus,  Insecta.  Patronus  contra  pestem  eligi- 

tur  Neapoli  S.  Fr-anciscus  Xaverius  367  c 

Pauperum  miseriis  sublevandis  se  suaque  conse- 

crat  S.  Grata  240  e  f.  In  Pauperes  eximia  cha- 

ritas  S.  Idse  262  b  c.  Erga  Pauperes  tenerrime 

afficitur  B.  Irmgardis  tlk  e,  277  e.  Item  S.  Ro- 

sa  Viterbiensis  4H4  o,  440  e.  In  Pauperes  erogant 

plurima,  quse  acceperant  munera,  SS.  Gatlus 

et  Magnus  742  b 

Peccator  moribundus  convertitur  -ac  misericor- 

diam  impetrat  patrocinio  B.   V.  Marise  et  S. 

Rosaliee  363  f.  Erga   Peocatores  Dei   clemen- 

tiam  extollit  S.  Remigius  539  c 

Peccatuin  suum  severe  punit  S.  Viciorinus  492 

a  b.  Peccata  sua  confitentem  S.  Genebaldum 

sotatur  S.  Remigius  531)  c.  Eidem  poenitenti 

angelus  apparensVeco&XoYam  veniam  annuntiat 

ibid.  d 

Pecora  peste  liberata  beneficio  S.  Magni  728  c 

d,  761   f,    766  a  b,   770  a  b,    775   e,   776  f, 

777  b 
Pectine  ferreo  in  corpus  suum  sasvit  B.  Limbania 

787  b,  78Sb,  79&C,  797  c 

Pectoris  tumor  sublatus  ope  S.  Rosaliee  357  b 

Pedes  et  crura  distorta  ad  naturatem  silum  re- 

ducuntur  favore  S.  Rosalise  406  b.  Pedes  ma- 

le  affecti  pristino  vigori  restituuntur  ope  S. 

Rosse    Viterbiensis   473   d.   S.  Magni  772  f, 


Pejeraturo    lingua   ac   totum  corpus   obrigescit 


PereTinationes  B.  Irmgardis  ad  timina  Apostolo- 

274  f,  275  f,  277  a 

Pericula  mortis  manifesta  varii.evadunt  beneficio 
Virginis  Immaculatse,  S.  Josephi,  et  S.  Rosa- 
lise  354  d  e  f,  355  e  f,  356  b.  Pcriculo  incendn 
liberati  beneficio  S.  Rosalise  357  c,  405  b  c. 
Item  Naufragii  aliisque  gravibus  Pericuhs  360 
ft,890  c,400  b  e  f,407  e,410  c.Pestis Periculo  erepti 
ejusdem  Sanctse  patrocinio  411  b  c  d  e  f. 
Periculo  naufragii  varii  erepti  ope  S.  Rosae 
Viterbiensis  460  b  c  d  e.  Periculum  prsesens 
necis  evadit  miles  ejusdem  Sancise  beneficio 
466  d.  Periculo  submersionis  subdicitur  na- 
vis  precibus  SS.  Frontiniani  et  Cassiani  674 
c.  Prsesens  Periculum  mortis  evadit  eques 
ope  S.  Magni  768  c.  Periculo  naufragii  li- 
berati,  opitulante  B.  Limbania  794  b  d  e. 
Item  puer perversionis  795  b.  Et  mulier  mortis 
Periculo  '<"  * 

Persecutio  crudelis  contra  lsraelitas  in  Mgypto 

7  f,  5  a,  32  e  f 

Personarum  acceptio  non  esi  apud  Deum  229  f, 

2G0c 
Pertinacia  Pharaonis  divinitus  punita  34  a,  37  b 
d  e,  88  d  e  f,  39  d  e  f,  40  a  b  c,  43  d  e,  44  a  et 
seqq.,  48  d  e  f ,  49  a,  55  c  d 
Perversionis  periculo  eripitur  puer  meritis  B. 
Limbanise  795  b 

Peste  mortua  puella  reviviscit  beneficio  S.  Rosa- 
lise  361  b.  Peste  infectus ,  invocatis  SS.  Sil- 
vestro  et  Rosalia,  sanitatem  consequitur  365 
f.  Peste  liberatur  exercitus  regis  Catholici  cir- 
cumlata  per  ordines  imagine  S.  Rosaiiae  371 
a.  Peste  infectus  et  morti  proximus  Indise  pro- 
rex  momento  sanitati  restituitur  ejusdem  San- 
ctse  beneficio  378  c.  Pueila  item  ex  Peste  mo- 
ribunda  subito  sanatur  389  a  b  c,  390  d.  Et  alii 
multi  eadem  iue  liberantur  390  e  f,  391  b,  392 
e  f,  393  a  b  c  d  e  f,  394  a  b,  395  c  e,  396  a  et  seqq., 
397  a  et  seqq.,  398  a  et  seqq.,  399  a  b,  401  c, 
404  b.  Peste  liberati  meritis  S.  Rosse  Viter- 
biensis  443  d,  456  d,  457  c  d.  Et  aliis  mor- 
bis  Pestiferis  454  e  f,  455  a,  456  e  f.  Pestifera 
lue  infecta  pecora  sanitati  restituta  beneficio 
S.  Magni  728  c  d,  761  f,  766  a  b.  Pecora  ab 
hujusmodi  lue  preeservata  ejusdem  Sancti  me- 
ritis  770  a  b 

Pestem  tota  Italia  grassantem  suis  apud  Deum 
meritis  pellit  S.  Rosaiia  335  f 

Pestis  s&viens  Panormi  mitigatur  invento  corpo- 
re  S.  Rosatise  328  b.  Orto  dubio  de  veritate 
corporis  recrudescit  328  f,  385  a.  Eo  per  civi- 
tatem  circumlato  penitus  exsiinguitur  334  c, 

336  f,  385  e 
Pestis  in  variis  civitatibus  ac  locis  exstincta  pa- 
trocinio  S.  Rosalise.  Bivonse  320  e  f,  380  f. 
Panormi  334  c,  335  f,  336  f,  385  e,  386 
a.  Meiitse  346  e,  348  b,  375  c.  Misiimerii 
in  dicecesi  Panormitana  356  b  e.  Monte  Re- 
guti  357  e.  Corieone  358  a  b  c  d.  Drepani 
359  f.  In  Monie  S.  Juliani  oppido  360  b  c 
d.  Casteiii  Velerani  oppido  360  f,  361  a.  Al- 
cami  361  e.  Qameratse  362  e  f.  Castri  Novi 
363  a.  Aiexandriae  in  dicecesi  Agrigentina 
ibid  b.  Motucse  364  e.  Neapoii  367  c,  375 
c.  Atrani  oppido  367  e.  Cremonee  368  b. 
Nicsese  369  e  f.  Biteris  ,  Thigerni  et  Molinis 
370  a  b  c.  Viennse  in  Austria,  Cilleiee  et  Grse- 

cii 


TN  TOMUM  II 

cii  371  ac  e.  CracovicV  37J>  a.  Flumine  Dionysii 
etMessan*  414b(1 

mtig  Neapoli  cessal  invocatis  SS.  Dei  Genitrice, 
SS.  Januario,  Francisco  Xaverio  et  Rosalia 
3rt7  o.  Pestis  ScVvissima  exstinguitur  Romse  in- 
stttutis  a  S.  Gregorio  supplicationibus,  et,  ut 
fertur,  etiam  Suessione  in  Gallia  precibus  S. 
Ansarici  54,7  e  f 

Pestis  poriculo  liberantur  civitates  et  loca  varia 
patrocinio  8.  Rosalige.  Oppidum  S.  Stephani 
321  e  f.  Cephaledis  urbs  359  b.  Rahalmu- 
tum  362  d.  Tres  pagi  in  California  Ameri- 
CcB  provincia  380  a.  Carcer  Christianorum 
Tuneti  a  dominante  saepius  Peste  numquam 
inficitur  ibid.  c.  Variis  vicibus  Pestis  periculum 
evadit  civitas   Panormitana   411  b  c  d  e  f, 

412  a  b 
Pestis  tempore  varii  peculiariter  S.  Rosaluv  fa- 
vorem  experti  in  Monte  S.  Juliani  oppido  360 
bc  d.  Coloniee  372  b.  In  Transitvania  ibid.  d. 
Antverpice  373  bcde,  371  b.  In  Mera  pago 
BrabanticV  ibid.  d.  Ftumine  Dionysii  et  Messanm 

413bcde 

Petra  virga  Moysis  percussa  aquas  Israelitis  di- 

vinitus  subministrat  66  b,  109  a,  172  f 

Phagedsena  liberatur  equus  comedens  avenam  re- 

liquiis  S.  Magni  benedictam  760  c 

Phrenetica  ad  mentem  reducta  meritis  S.  RosalicV 

393  e.  Item  Phreneticus  409  a.  Phreneticus  fuga 

elapsus,  implorata  ope  S.  Magni,  sanus  reperi- 

tur  760   a.   Puella  Phrenesi  liberata  ejusdem 

Sancti  bene/icio  773  f 

Phthisis  sanata  invocantium  S.  Rosam  Viterbien- 

sem  457  e  f 

Pietas  erga  Deum.  Vide  Caritas. 

Pietasm5.  V.  Mariam.  WeteMaria  SS.  V. 

Pietas  in  parentes  miracuto  comprobata  393  c. 

Pietas  inpauperes.  Vide  Pauperes. 

Pili  toto  corpore  excidunt  impio  percussori  S.  Ro- 

srn  Viterbiensis  439  D 

Piratarum  saracenorum  manibus  erepti  varii,  in- 

vocata  S.  Rosatia  363  /;  405  e 

Viso.es  per  totam  JEgyptum  moriuntur,  aquis  in 

sanguinem  prodigiose  conversis   34  a  b.  Pi- 

sce.s  esurientibus  S.    Columbano  et  sociis  divi- 

na  providentia  submi?iistrantur  703  b  c,  737 

a  b 
Plag-a  aEg-yptiorum  prima  aqucV  in  sanguinem 
converscV  34  a  b.  Secunda  ranarum,  tertia  Sci- 
niphum,  quarta  muscaruni  37  b  e  f.  Quinta, 
pestis  jumentorum ,  sexla  ulcerum  38  d  e  f. 
Septima  grandinis  39  d  e.  Octava  locustarum 
43  e.Nona  tenebrarum  44-  b  c  d.  Decima  primo- 
genitorum  morienlium  48  e  f 

Pluvia  in  summa  ariditate  impetratur  meritis  S. 
Marcelli  M.  J  90  e.  S.  Rosatiee  364  f,  379  e.  S. 
Bertini  617  e 

Poena  pertinacicV  Pharaonis.  Vide  Pertinacia. 
Poeua  idotolatricv  76  f.  Negligentuv  duorum  sacer- 
dotum  fiiliorum  Aaron  in  sacrificio  82  f. 
Obmurmurationis  contra  Moysen  90  c,  91  f, 
93  c,  96  c.  Pcena  violati  Sabbati  99  c.  Pce- 
na  Core  ,  Dathan  ,  Abiron ,  aliorumque  ob 
conspirationem  et  murmurationem  100  b  c 
d  e  f.  In  Poenam  diffidenticV  Moyses  et  Aaron 
terra  proynissa  excluduntur  109  b  f.  In  Pce- 
nam  murmurationis  Israetitm  ab  ignitis  ser- 
pentibus  percutiuntur  114  c.  Poena  idolola- 
trice  et  fornicationis  126  b  c.  Pcenae  preedictse 
a  Moyse  non  observaturis  leges  divinas  135 
d  e,  140  b.  Poena  pawicidii  255  c.  Furti 
sacrilegi  2li4  d.   NefarLv  simulationis  ibid.  f 


SKPTEURRIS. 

Pa-na  ditatcV  voti  exsecutionis  323  c.  Furti  et 
mendacii  434  e.  Pcena  impii  percutienti$  S 

Rosam  Viterbiensem  439  b.  Poena  negtecti  vo- 
ti  464  b.  Viotativotim  a.  Irreverentiee  er~ 
ga  reliquias  S.  Audomari  582  e.  Violali  fe- 
sti  Paschatis  opere  servili  589  b,  593  c.  /•'>/, 
ti  sacrilegi  594  a.  Violati  diei  festi  598  b 
Poena  barbari  simulacrum  S.  Crucis  deshono- 
rantis  602  f.  Poena  laxatae  disciplinae  mona- 
shccv  616  a  b  c.  Poena  non  colentium  festum 
Translationis  S.  BertiniQM  b  c.  Poena  deprx- 
dantis  bona  religiosorum  628  a.  Blasphemi  in 
S.  Bertinum  ibid.  d  e  f,  629  e  f.  Pcena  lu- 
xuricV,  et  irreverenticV  in  reliquias  S.  San- 
ctiani  669  e  Pcena  vanae  gtoriolcV  685  c.  Vio- 
lati  seputcri  S.  Galti  745  d,  747  e  f.  Con- 
temptus  et  irreverentim  in  S.  Magnum  7U2 
f,  7r>3  a.  In  B.  Limbaniam  793  cd 

Poenitentia  peccatoris  moribundi  impetrata  me- 
ritis  S.  Rosalicv  868  f.  Poenitentiam  adhuc  infans 
amat  S.  Rosa  Viterbiensis  440  b  d.  Poenitentia 
prodigiosaS.  Victorini post  lapsum  492  a  b. 
Item  S.  Genebaldi  539  c.  Monachus  ob peccata 
Ctvcitate  percussus,  facta  Pcenitentia,  sanatur 
meritis  S.  Bertini  594  b  c  d  e.  Poenitentia;  exer- 
citiis  camem  macerat  B.  Limbania  787  b,  788 

b  792  c 

Pcenitentis  vincula  sponte  solvuntur  beneficio  S. 
Bertini  594,  f 

Polvpus  sublatus  invocataope  S.  RosalicV      391  e 

Praedestinationis  gratia  ab  ipsa  infantia  eluxit  in 
S.  Rosa  Viterbiensi  13  \  b 

Praedictiones.  S.  BlandinaapparensS.  Ctaro  mor- 
tem  Praedicit  191  a.  S.  Rosalia  apparens  Prse- 
dicit  corpus  suum  non  inveniendum,  nisi  in 
gravi  calamitate  322  b  e.  Praedicit  eadem 
Sancta  Panormum  peste  liberandam  331  e. 
Uti  et  Corleonem  358  b.  Item  Praedicit  mu- 
lieri  mortem  triduo  ante  402  c.  Prsedicit  S. 
Rosa  Viterbiensis  mortem  Frederici  II  Impe- 
ratoris  437  d.  Se  percutienti  poenam  439  b. 
Inimicitias  graves  brevi  exstinguendas  466  e. 
Praedicit  S.  Bertinus  infortunium  absenti ami- 
co  obventurum  588  c  ,  592  a.  Praedirit  mor- 
tem  B.  Liberato  apparens  B.  V.  Maria  f»52  f. 
Pra?dicit  apparens  mulieri  B.  Limbania  ftlii 
degrotantis  sanitatem  794  b.  Item  appnrens 
viro  religioso  Vrgsd\cit,?nonasterium,  ubicorpus 
suum  quiescit,  eximendum  a  militum  insolen 
tia  798  b 

Praemium  prompUv  obedientiae  703  f 

Praeparatio  Israetitarum  ad  excipienda  man>/ at a 
Dei  73  n  b 

Prsestig-iae  mag^icae  detectac  et  etusae  ope  S.  Rosa!t\v 
3(>7  b.  Vide  Maleficia. 

Preces.  WcteOrafio. 

Primog-eniti  JEgtjptiorum  ab  angeto  percussi  et 
occisi,  decima  JEgypti  ptaga  4s  0  f 

Prodig-ia  facit  Moyses  coram  senioribus  ls 
ut  se  a  Deo  ^nissum  probet   31  d  f.   Prodi^iis 
pertinaciam  Pharaonis  vincere  conatur  83  f. 
Vide  Pertiuacia,  Plag-a. 

Profanatio  seputchri  S.  Id#  divinitus  prohibita 
264  b.  Templi  ac  camobii  S.  Bertini  600  a, 
601  c,  002  a  et  SAigq*,  603  a  et  seqq.  Profa- 
natio  sepulcri  S.  Galli  divinitus  punita  745  d, 

7t7ef 

Vro\esobtentaper  intercessionem  S.Rosali<v  \0\  c 
S.  RoscV  Viterbiensis  4(J4  d  e,  476  a.  S.  Magni 

76lb 

Propheta  improbus  Bataam  Israelitis  mafadic-8- 
re   intendens ,   Deo  ita  ordinante ,    benedxit 

l-M 


1NDEX  MORALIS 


120  d  e  f.  Et  bona  ac  fausta  illis  vaticinatur 

121  abod.  Pessimoejus  consilio  israelita  ad 
peccatum  inducuntur  181  * 

ProphetittsptWfu  ornataS.  Rosa  Viterbiensis  137 

d,  113  b.  S.  Bertinus  588  c,  592  a 
Providi 'iitia  Dei  peculiaris  erga  suos  61  c,  691  a  b, 

703  bc,  705  b,  737  a 

Paerpera.  Vide  Partus. 

Pugna  infelix  Israelitarum  inita prohibente  Moxj- 
se  99  a  b.  Pugma?  eorum  feliciter  institutse  Deo 
auspice  111  d,  116bc  d,  128  b  c.  Pugnam  inter 
Theodebertutn  et  Theodoricum  videt  in  somno 
procul  dissitus  S.  Columbanus  70-1  f,  738  d 

Pulvis  sepulcri  S.  Rosalise  morbos  pellit  360  c,  384 

e.  Peste  infectos  sanat  391  c  d.  Potypum  tollit 
ibid  e.  Pestem  abigil  393  d.  Pulvis  tumuli  S. 
Magni  monachum  foedis  ulceribus  et  diuturna 
infirmitate  liberat  716  c 

Punitio.  Vide  Poena. 

In  Puteum  lapsus  prodigiose  servatur  invocata  S. 
Rosalia  396  a 


Q 


Q 


uadrag-inta  diebus  sine  cibo  aut  potu  cum  Deo 
in  monte  moratur  Moyses  75  c,  "9  f 


R 


Ranae  operientes  omnem  AZgyptum,  secunda 
Mgyptiorum  plaga  37  b 

Raptor  bonorum  ad  religiosos  pertinentium  divi- 
nitus  punilus  628  a.  Item  Raptores  ornamento- 
rum  seputcri  S.  Gatli  745  d,  747  e  f 

Rebellio  Israelitarum  punita.  Vide  Murmuratio, 
Poena. 

Regia  stirpe  editum  se  negat  Moyses  et  aulam 
Pharaonis  deserit,  ne  diutius  peccandipericulo 
exponatur  12  e  f 

Regnu,  Amorrhicorum  et  Og  regis  Basan,jubente 
Deo ,   invadunt  et  occupant  Israelitse  116   b 

cd 

Reipublicae  San-Marinensi  libertas  conservata 
patrocinio  S.  Marini  214  f,  215  a 

Religiosa  Vita  suadetur  puellse  ab  apparente  S. 
Rosalia  303  c.  Religiosam  vitam  amplecti  jube- 
tur  S.  Rosa  Viterbiensis  a  B.  V.  Maria  435  c, 
436  c,  440  f.  Religiosa?  vitas  ac  disciplinee laxitas 
divinitus  corripitur  616  a  b  c 

Reliquias  S .  Abdise  venerari  desiderant  SS.  Pau- 
la  et  Eustochium  781  d.  Reliquias  SS.  unde- 
cim  mille  Virginum  Romam  detatse  spontaneo, 
ut  fertur,  omnium  campanarum  pulsu  exci- 
piuntur  275  f.  Reliquiai  S.  Rosalise  miracu- 
lis  iltustres  356  et  seqq.,  Timentur  a  dsemo- 
nibus  361  c.  JEgrotum ,  cui  applicantur , 
momento  sanant  363  c.  Navis  vehens  S.  Ro- 
salise  Reliquias  ingenti  prodigio  Turcarum 
manus  evadit  368  f.  Reliquias  ejusdem  Sanctee 
pagum,  cujus  in  circuitu  malum  contagio- 
sum  grassabatur,  immunem  servant  379  c. 
Morbos  varios  sanant  379  e.  Suavem  odo- 
rem  spirant  399  c.  Eum  odorem  communi- 
cant  aquse ,  cui  imponuntur  ibid  d  e.  Mira- 
biliter  honorantur  a  tenello  infante  399  f, 
400  a  b.  Dsemones  e  corporibus  pellunt  403 
a  b.  Reliquiae  S.  Roste  Viterbiensis  prodigiose 
incorruptse  servantur  in  mediis  flammis  125 
c,  449  f.  Summis  infimisque  maxima  in  ve- 
neratione  habentur  426  f,  427  a  et  seqq.  O- 
dorem  suavem   emittunt  441  c.   Reliquiae  S. 


Bertini  miraculis  clarse  022  et  seqq.  Eeliqmas 
SS.  Frontiniani  et  Silvestri  transferentibus , 
flumen,  ut  traditur,  in  duaspartes  divisum  iter 
aperit  (175  e.  Kcliquiis  S.  Magni  vermes  et 
alia  noxia  frugibus  insecta  fugantur  723  c,  725 
f,  720  d  e  f,  727  a  b  d,  "28  b  c  ct  seqq.  Vide  Bacu- 
lus,  Aqua,  Calix. 

Revelatio  instantis  mortis  S.  Claro  facta  a  S. 
Blandina  191  a.'  Revelationes  varise  a  S.  Ro- 
salia  factse  variis  322  b  e,  331  e,  358  b, 
402  c.  Revelat  S.  Rosa  Viterbiensis  graves 
inimicitias  brevi  exstinguendas  466  e.  Reve- 
lat  angelus  pcenitenti  S.  Genebaldo  veniam 
peccatorumm  d.  RevelatS.  V.  Maria  instan- 
tem  mortem  B.  Liberato  652  f.  Revelatur  mo- 
niali  procul  distanti  obitus  S.  Hildse  697  f.  Uti 
S.  Columbani  obitus  S.  Gallo  742  e.  Revelat  B. 
Limbania  Monasteriam,  ubi  quiescit,  ab  inso- 
tenlia  militum  eximendum  798  b.  Vide  Appa- 
ritiones,  Pnedictiones. 

Rosis  in  honorem  S.  Rosalise  consecratis  hernia 
sanatur  407  b.  Panem  in  Rosas  convertit  S.  Rosa 
Viterbiensis  434  c  °* 

Rubus  ardens  incombustu?,  in  quo  ad  Moysen  lo- 
quitur  angelus  24  f,  25  a  b  c  d  e,  171  b 


S 


Sabbatum  ab  lsraelitis  religiosissime  observa- 
ri  voluitDeus  61  e.  Sabbato  ligna  colligensju- 
bente  Domino,  lapidibus  obruitur  99  c 

Sacerdotes  consecrare  Aaronem  ejusque  filios  ju- 
betur  Moyses  81  c.  Quo  ritu  Sacerdotes  conse- 
crandi  sint,  edocetur  ibid.  d.  Sacerdotum  conse- 
cratio  prodigio  illustratur  S2  d  e.  Sacerdotes 
duo  ob  negligentiam  in  sacrificio  morte  plectun- 
tur  ibid.  f 

Saerificium  in  consecratione  Aaronis  et  filiorum 
ejus  sacerdotum  ingenti  prodigio  nobilitatur 

82  e 

Sanatio  Marise  sororis  Moysis  ob  murmuratio- 
nem  lepra  percussse  93  c  d.  Sanatur  Israelitee 
morsu  serpentium  ignitorum  aspectu  serpeyitis 
senei  114  d.  Vide  iEger,  Morbus. 

In  Sanctos  irreverentia  punita.  Vide  Irreveren- 
tia. 

SanguU  fiunt  aquse  fluviorum  Mgypti  34  a  b.  San- 
guinis  vehemens  vomitus  sanatur  beneficio  S. 
Rosalise  360  a,  396  e,  397  e.  Item  gravis  San- 
guinis  fluxus  363  a,  366  c,  388  b,  408  f.  Sangui- 
nis  fluxus  sanatus  meritis  S.  Rosse  Viterbiensis 

465  b  c  d,  471  a 

Sapientia  hujus  mundi,  stultitia  est  apud  Deum 

439  c 

Sarcopbag;um  sibi  ante  mortem  exstruit  S.  Ida, 
iltudque  quotidie  bis  replet  eleemosynis  inpau- 
peres  erogandis  262  c 

Scarabaei  ex  sedibus  depulsi  post  nuncupatum  vo- 
tum  S.  Magno  707  b  c,  775  f.  Item  virtute  baculi 
ejusdem  Sancti  772  c.Et  imagine  ac  aqua  ipsius 
baculo  benedicta  773  b  c 

Scientia  prodigiosaS.  Rosse  Viterbiensis        443  b 

Scinipbes  tertia  JEgypti  plaga  37  c 

Seditiones  Israelitarum  divinitus  punitse.  Vide 
Murmuratio,  Poena. 

Sepulcrum  SS.  Mauri,  Salvini  et  Aratoris  mi- 
raculis  illustre  221  b  c  d.  S.  Candidse  junio- 
ris  230  b  c.  S.  Idse  264  et  seqq.  Sepulcrum 
ejusdem  Sanctte  suavem  odorem  spirat  26S  f. 
Sepulcrum  5.  Rosalise  non  reperiendum  prse- 
dicitur  nisi  in  gravi  calamitate  322  b  c  f.  Ab 

eo 


1N  TUMUM  II  SEPTKMBRIS. 


eo  qu&rendo  multi  prodigiis  deterrentur  ibid. 
Tpsa  Sancta,  ubi  quserendum  sit,  apparens  do- 
cet  323  c.  Grassante  peste  Panormi  non  sine 
prodigiis  invenitur  326  b  c  d  e  f.  Sepulcrum 
SS.  Crispini  ei  Crispiani  suavem  odorem 
emittit  !>49  d.  Sepulcrum  S.  Ansarici  miraculis 
nobile  548  c.  Item  Sepulcra  8.  Bertini  589  c,  593 
d.  SS.  Romani  et  Davidis  643  c.  S.  Begse  699  c 
d.  Sepulcrum  8,  Galli  violantes  divinitus puniti 
745  d,  747  e  f.  Ad  Sepulcrum  S.  Magni  segrotus 
sanitatem  recuperat  758  d 

Sepultura  Moysis  Israelitis  incognita,  ut  tollere- 
tur  Idolotatrise  occasio  141  bc 

Sepultus  S.  Moyses  ministerio  angelorum  143  b. 
Item  S.  Catharina  V.  et  M.  793  c 

Serpentes  igniti  in  Murmurantes  Tsraelitas  im- 
missi  multos  occidunt  114  c.  Eoram  morsibus 
vulnerati  sanantur  aspectu  Serpentis  senei  in 
deserto  eocaltati  ibid.  d.  Serpentinus  morsus 
redditur  innoxius  beneficio  S  .RosseViterbiensis 

45Sd 

Servitus  Israelitarum  durissima  in  JEgypto  8  f, 
19  e  f,  32  f.  Ea  liberantur  duce  Moyse  51   f, 

52  a 

Signa  prodigiosa  facit  Moyses  coram  senioribus 
Israet  31  d.  Coram  Pharaone  33  f.  Vide  Plaga. 

Sig-no  S.  Crucis  dsemonem  abigit  S. Bertinus  578  c 

Simulacrum  S.  Crucis  violans  homo  barbarus  di- 
vinitus  punitur  602  f 

Simulatio  nefaria  divinitus  punitur  265  f 

Sitis  Israelitarum  divinitus  sublevata  60  b,  66  b. 
Sitim  mulieris  segrse  sedat  apparens  S.  Rosa- 
lia  323  b 

Solitariae  vitaa  amor  B.  Irmgardis  Zutphanise  co- 
mitissse  274  e.  Solitariam  vitam,  spreto  mundo, 
eligit  S.  Rosalia  3S2  d  e.  B.  Limbania  704  f, 

795  a 

Speluncae  tdtro  inclusa  vitam  in  oratione  et  pceni- 
tentiis  traducit  S.  Rosalia  382  c  d  e  f.  B.  Lim- 
bania  787  b,  792  c 

Spes  reddita  desperanti,  beneficio  B.  Limbanise 

794  f,  795  a 

Spina  gutturi  tenaciter  inhserens  expulsa  meritis 
S.Magni  777  e  f 

Stomachi  dolor  sublatus  meritis  S.  Rosalise  395  d, 
404  e,  407  b.  S.Magni  779  f,  780  a 

Submersio  exercitus  Pharaonis  in  mari  rubro  55 
c,  172  e.  Submersionem  prodigiose  evadit  puella 
ope  S.  Rosalise  390  c.  Alia  Submersa  etpro  mor- 
tua  habita,  ejusdem  Sanctse  beneficio,  incolumis 
servata  402  b.  Itempuer  meritis  S.  Magni  780 
a.  Alius  781  a.  Vide  Naufrag-io  erepti. 

Sug-g-estionibus  pravis  diu  pulsa  mxdier  animi 
tranquillitatem  obtinet  invocato  S.  Magno  769  f 

Suppellectilem  Jtgyptiorum  pretiosam  secum  de- 
ferunt  servitute  liberati  Israelitse  52  e 

Surdus  auditum  recipit  ope  S.  Idse  265  c.  Alii 
meritis  S.  Rosas  Viterbiensis  443  c,  476  a.  S. 
Bertini  589   b,  593  d,  [59S  f.   S.  Magni  753  a, 

764  d 

Syncopen  patientes  sanati  bibendo  e  calice  S.  Ma- 
gni  723  d 


rj^abernacnlum  jussu  Dei  a  Moyse  erectum  glo- 

JL      ria  Domini  obumbratur  81  f,  139  f 

Tabes  ignota  tollitur  beneficio  S.  Magni  770  d. 

Tabe  lenta  puer  pene  consumptus  sanitatem 


recuperat  ejusdem  Sancti  meritis  772  e  f,  773 

a 

Tabulas  lapideas  duas  Decatogum  cvniinenti  a 
Deo  accipit  Moyses  75  e.  Av/JAta  populi  ido- 
lolatria,  eas  confringit  76  e.  Tabulas  secundas 
post  multaspreces  a  Deo  impetrat  ide,<>  S.  />- 
gislator  ^q  ^ 

Tempestates  maris  sedMse  reliquiis  S  Rosalise 
360  a,  379  c,  400  c,  465  e.  Tempestatis  gra- 
vis  periculo  liberati  ejusdem  Sanctse  favore 
410  c.  Tempestas  sedata  meritis  S.  Rosx  Vi- 
terbiensis  460  f,  461  e,  462  b.  Tempestates  aeris 
reputsse  virtuie  crucis  S.Magni  liz  d.Tempestas 
divinitus  immissa  in  agros  contemptorum  ejus- 
dem  Sancti  7G2f,  76:;  b 

Templa  idolorum  per  totam  Russiarn  destruiju- 
bet  Vladimirus  dux  ix  b.  Templum  Deiparse 
Virgini  Kiovise  erigit  idem  Vladimirus  ibid. 
c,  x  a.  Templum  S.  Moysi  legislatori  ea> 
structum  Venetiis  6  f.  Templurn  cum  mona- 
sterio  exstruit  S.  Marcello  S.  Gunthramnus 
rex  187  c  e  f .  Templum  Christo  Salvatori  eri- 
git  S.  Lupus  Bergomi  24.'i  f  Temphim  Vir- 
gini  Matri,  atque  aliud  S.  Michaeti  archan- 
gelo  sedificat  S.  Adleyda  2:6  a  b.  Et  S.  Ale- 
xandro  M.  S.  Grata  ibid.  c  d.  Deiparse  Vir- 
gini  S.  Ida  261  f.  Templa  variis  locis  erecta 
in  honorem  S.  Rosalise  318  b  c  d  e ,  320  e, 
358  d  ,  362  a  e,  3*i3  a  c,  364  e,  865  a| 
371  e,  372  a  c,  378  d.  Temphim  igni  dica- 
tum  destruit  S.  .  Abdas  532  b.  Templa  duo 
magnifica  sedificata  S.  Magno  732  c  d  e  f , 
733  b  c.  Templum  huic  Sancto  consecratum 
aggesto  rogo  comburere  molientes  Hungari  di- 
vina  virtute  prohibentur  734  b.  Templa  ac 
sacella  variis  locis  eidem  Sancto  consecrata 

ibid.  c  de 

Tenebrze  horribites,  nona  JEgypti  plaga  4i  b  c 

de 

Terra  Chanaan  promittitur  a  Deo  Israelitis  33  b  c. 
Terra  promissa  exsidant  omnes  prseter  Caleb  et 
Josue propter  murmurationem  9ti  a  b 

Terra  dehiscens  absorbet  Core  Dathan  et  Abirou 
100  b  c  d.  Uttro  e  Terra  exsurgit  tumba  sa- 
xea  continens  corpus  S.  Idse  268  c  d.  Terra 
sepulcralis  SS.  undecim  mille  Virginum  ,  ut 
fertur ,  in  sanguinem  vertitur  276  b.  Terra 
sepidcri  S.  Rosalise  moribundos  sanat,  et  cse- 
cum  ittuminat  364  c.  Fcbrirn  pellit  405  f.  Terra 
bacido  S.  Magni  lustrata  abigit  insecta  frugi- 
bus  et  agris  noxia  72t;  d 

Terrse  moius  periculo  gravissimo  libe?'antur  Pa- 
normitani  patrocinio  S.  Rosalise      353  f,  351  d 

Theca,  corpus  S.  Rosse  Viterbiensis continens,  mi- 
raculoseab  incendio  servatur       425  f,  1211  a  b, 

444  a.  459  d 

Tibia  pessime  affecta  ac  brevi  resecanda  integri- 
tati  restitidtur  beneficio  S.  Rosse  Viterbiensis 

i .")  I  a 

Transitus  maris  rubri  ab  Israelitis  55  b 

Tumbii  aaxea  continens  corpus  S.  Ida?  sponte  e 
terra  exsurgit  268  c  d 

Tumor  capitis,  ventris,  pectoris  et  humerorum 
evanescit  beneficio  S.  Rosaiix  357  b.  Ejusdem 
Sanctse  meritis  Tumores  rarii  sublati  ibid.  e, 
365  b  ,  3S8  c  d  ,  39S  e.  Tumor  crurum  ab- 
actus  ope  S.  Rosae  Viterbiensis  45S  c.  Tumor 
ingens  ventris  evanescit  haustu  vini  beneduti 
in  catice  S.  Magni  763  b 

Ex  Turris  suprema  parte  lapsus  opifex  illsesus 
servatur  beneficio  S.  Bertini  597  c.  Turris  im- 

minent* 


>N 


FALVEY  MEMORIAL  LIBRARY 
VILLANOVA   UNIVERSITY 


>  » 

>  » 

>,  .>,~ 
'>    >»   > 

!>>>»' 


DATE  DUE 


>  >>>3^>-' 


•>>     »  > 

>,     )  ) 

>    v   )        1 


>J>» 

>>>> 


»o } 


» 


>  3> 


» 

^»  > 


>>  >3*>>>2s> » 

L»    >»»  >7>V>>     •         ^ 

»    >3fi>»T>>   o  .-f 

>K»>  >T 
>>     ^@»>> 

►'>■-        >>>>>>>>        ?         0  > 

>>»»>>>  >J>     p     s<5 
>»>  >>»>  >3>>  >     »      ,- 
*»  >>>>  .>  > 

J»»W>  ~. 
SJK»  »■■> 

>2B»>  >  D5 

2»  »  7> 

>»»>>  >» 

fc>  >£>>»>       >>>>>>    >~ 

»'  >>>>     >  ...»   5„ 
»     >>    >  >»>  ^  W'V>5? 
•  :>   > >•  >  »>       >ir> 
■     *  »>    i  >f> 


0?SS>_> 

es*>»>-j 


>.>»S>I>^      - 

>»^>> 

>»;>  >»£2>        >. } 
>»  2>.  >»g» 

>§»>>  >r  ~ 

»>jL 

3     s  ■>>■_»    >.>.____? 


>  >>£>___►_■'- 

>>.>.    .    >;§>  >  2>' 

>>~»>.    >>"•> 
>   >  >  >-,.■>     >2 

_____»       >  >>     •>-..>  >    >1_= 

>-J)        N,    >    -     >   .  _^ 

>  >         ■     >  :> 
>    »>_>  )  »     >> 

>»_»  .    >    r> 

>  -  -3      > 
>'»>.jf~> 

_5fe>>  J»1J*>j  i 


_»>  __>>>t>>  >>    >"£? 
__>2>CJ_S_rj>j>  ?-  ! 


>2_-» 


1    ' 

>> 

->  ■  j>> .     > 


>  V  .* 

>  >»J> 
_£>  > 
S> 


>»> 


_>    3^°  '  ' 
>    ___>>>> 

,    »'  > 

»»C> 

»__3_££^ 
>  _>  >> 


i  .>>»>>     2 

~'"»  >>3§JS 
_>>     >  »1 

__»>»    >2>_ 

>1_S_»>'>  »>> 

'£3>>»>2L 

;__!_»  »>S2 
~2Jt>  >>V'>>>>' 
^3>7>T>  ><•->• 

^KJ>3>^v;>i 
~>f>  "•>►>>  "13 


njr>l>lS> 

>  3>  T+ 


>^>«>  jr>i> 


"J":>V3 

">)S3>1 

'  J5>-»i 

3>  .  .-^- 


>>3g> 

WB>»  , 

e»  ^i2Bi 

^^jg>t>9 

i^^i» 

^smsnr» 

^g*    '>~>>>'3>'»  ~>»  :■> 

^yy  7>2>>>>>S>  3>SJ1  : 
,  ">J>^  Ji>    >  ■>   r> 

>j>     m>   >  >  >> 

>     5>       P>         >    >►> 

.    >5>>     '1»        >    »    ■ 

0>  .»: 

■  »  02» '.»- 

>■>  i> ^i>2>  ;>»j1^3  >> 
r>  :>)  r>»3>  '»>^ 
=^>  >  >»>  »>»„ 


j>>  > 


»  !»>  >»  >>>» 


»  » ' 

<»»  >^>1»> 


>i»  >>.  J>  ZS>       '        >     l 

»>»  >  >»  ^>     >,->  -^>S>>>j>^~>  > 

^-  >  >>.  v^^^ 

>j>>.>    >>,      w=^>>3-»     >  ^l 

>»»    >>>       v£>>>  ">  >> 

.»  <*  ^^  >»  »>     >      ' 


>  >   ^fc^-^  >  -->:     »:»>  >>  >     *>jj*jJ' 

^2»         >»?  ^       <»>»^       >>>» 

>    •  »> 

»;>^J> 
>> 

'  '       "   *>  "S 

*    ^>>>^> 

^    >  >        '-    >>>' 


>  >>> 

..  J» ' 
>> 

5>>  > 
c>>> 


>> 
>J»>»  • 


»>» 


•>  , 

» > 

y>      > 


>»> 


'3££>        > 

>^§K' J   ),?    y>^ 

^>; >>>>»   o> 


»  > 

>  >>  » 
>>  >^ 
» > 
.»>    . 
>>> 


» 
3> 

» 

>> 

3*> 

1>  >j) 


>»  >  j"»  > 

>  >  >j>>  > 

»  m>  > 

»  » 

»  >"i» 


>>>>"3>">2>>  >"2& 
>>3>    »  ■     »^>  j>^' 


>> »>  > 
»»>> 

7>>>>>>> 

>  >i>^ 

.>    >  s>>:> 

>  ">-25>» 

>  g»»2 

^t»>> 
>>Jg>  >g 

>  ■     ^Sj  »  >>-> 
>,    >>>3>  >J 

>  ">>>■>  »1 

>  >»•»  >> 
>.  »>»  » 

>  »»  >> 

>  >>>>>>     » 

>  x»>»     r 

>  •»» 


>•.>•> 
>.■    >     > 
2»   »"^> 


>  >>> 
■  >>> 


»  >  > 
»o»» 
»  »> 
»> 

>> 

>  >  » 
>>>>   » 
:>>  >»  » 


*  '  ->>  >> 


i»»j> 


>>^>JB> 
>  >    >>> 


> 

>>>>  »> 
>»>>> 

>»  ■ 

>>>. 

%©  >' 


>  >     '•>> 

>  '    >» 

>  >  3» 

y>  •>  >     •>» 

>>     >y    ">>> 

»  >      >  >> 

>>  >»     >       > 


»>>>>>>>.)>>>>, 

:»>>>>>  >53oB 

>>4V  >>'>>>>>• 
>>    >>    3>>    >7»„ 

^ ■>>■•    >    »>     0^»v    , 

>>       >    »   >      >7»,    > 

'      »'>    >   »  >»>) 

:>>'"'■  C>  "      >->>  > 

_»>V^>     ).  ^    ^y 


>>>>>>>> 

>^>>5> 

,^,>»>>> 

i>a»>»- 


iSSf-V   > 


>>l^>0     >»!>■>»    ^ 


L»V' 

L>»< 

>>>J>>J>>>>  >?22>--. 


i 
> 


>5>i>>  3 


>  >  J  >» 


Pj>>>>  »» 
PE>    > 


J>     » 


) 
. 

'  )1> 


'2>J>> 

»> 

»> 

>» 


•>     >.-JM>      >JB»>> 
>>»»        >pE>> 
>»v>j    ^rjHD       " 
>  j  »»         >  J>  iijl>> 


>»j>> 


)  >■  >>  »p> 


>»>.> 

E2>     :J>      '3g^'        ^»      " 

J>>    J>2>^>  ■> 

»       32>  "  ,. 

J2»      »  '?.  - 

^7>23-^-  J»  '■' 
33§2>>>  >  »  >  ■> 
2>>»     >>»    . 
j>)j)  ..  2>  »  > 

a    »>  '    »>>      - 

3»      J>J>> 
•     :»J>  'i 

> '.»  >z 

.->>  J3>»-> 

»J3»J>  "^ls 


i|>       -umsr^d 


>  >>»  J>>S>,> 


VILLAMOV*  UNIVEHSITY 


3  9346  00067372  5 


E£> 

■    >;       >■    >»»»! 


>'5>j 
>i>»j 

»  >x> 


>i>»»  •  > 
>.    >  >>     > 

>^>>  >»    » 

j>    7>  *C 

,J>  J>  > 

S»J>     >  >^, 

►>  -> 

>    >   •  ., 


^"^^>>>»>2»>. 

»>»>>  »    •)  J  >>>>>>>>  »>» 

»  > »  j>  »  >  >      »  >»»  >  >  »>>  > 

>»>»>     >»•>    »>»»      J>    »> 


>J3HB> 


J»®  >>      >»    >»  >» 

>^  •>>>  ^>>     >>»>  _» •>  2S»j 

.     >  >         >  >»•>  »»; 

•■'••>  >>>>>>    »2> 

>  >>  >  >  >>   > 
>   >J»       >>  >>v> 
?>>>>]»  •>»>•>       ■  •»   ■  >  y> 
J3§S>     - »  >J>  >  > 

J>>»  »   »•>        >    J>3S>    >»>» 
J»»  >>  >^>>  .»  >»   >2§»  > 


>>  > 
'»■> 
>» 

» 

>•>  ^    r> 

>»   »> 

r>  »> 


s>  >i> » > 


;njjg»;jS>: 


=>->>>  ^>»  > 


>>»J»> 


.Z>>>  3  3>» 
J>»  >^>» 

I>»  >»5> 
J»2>  »>!> 
JH»  J»> » > 
31»;  3P>>>.)i) 
21»;   7>2   ► 

38»  >  »>»>. 


»^>»      >»      >U»>    >>>        " 
>ZS>>>     J>»      -J>       -    >»       >s> 

»    »^>>»>>   >»  >>:>» 

m>  i>i>  >5»»^  >     >i> 

>>>>>>>    >5»>^    ^'>»JJ^>»     >- 

>>        >1>>>^         >»     >  >j 
.,  >>  j>>  .       s>  ->  ">i»3Mp»     »»  > 

>>"I3>    >^>>J>>>>        'S>15 
>»J2>    ''^>  >»  »■'■  ■•     -•'  >>>»>v.i 


^g 


l>>3>>>>i>        .  *3I3B>>»V 
J1K>'J>>»»)  5^^  » 

2l»>  »>    ,       >••>">»>>   >» 

2t»>  »>  .>•.  ■    >>>rj*»  -  ■  > 

3»»  > ~>  ■  >^& > j >v»>jl3p»» ' 

:»»  >  jb>  5  ■  >  >>>>>>~jsp>>>> 
H»  j>j>  ■>  »>  )^>J3P>>>> 
3>  j> »  ■■»»>;  >j>»^j>j>3>>> 
»J>J>  .  ■  >■..>  >>>>>j>>>>  > 

>■>"»>■    3    i3>-i>»"»>J»J2>> 

>     J>  >     ■■'  3^'03»^*J*>  ^» 


»     LJ 


,->   )  )  > 

.  >  >  ■   i 
»  J 

),   ■ 


»   >  J» 

^J>       "> 


For/Re. 


»»>»  >>>>j»^>  > 

»y»    >       :>j>»J»>3>J» 

)  v>>ji>  >       >  >»5>  >  V33f  J>>   >  > 

»v12!»     r^ 
»>»>->>     J 

> 

»      •  J» 


NOT  TO  BE  TAKEN  FROM  THISf  ROOM 

C*T.  NO.    1935  iib«»h-  «uat. 


T>»  §>>j  J>    ^9»       »"*53*»*>'*Sl»   >>  > 


> 

.->  ■ 


J>>  "  >>3»>  J»^»l^ 
""!>■>  Jg»  ^»>3>»    > 
>>  >3>J8>'    3Sf>     » 


>  > 

>  ' 


>  >  >'T>.»3»'» 

>  >J>j»3ii>.>> 


>»*>>. .» ■  >>•  • 
>^»         >"' 


»  *  >>>>'    J>^>>>      *>    ->   ^  .-»  >J  >.'IS>J>>2>»-J>   >S»>»  -  >-.»'3L^>», 

^>y^mm  )  ^>    •»  >   >  7>j>  i  ■■  o>j»)>  >»i2»  > »>3» 

J».»»»    »->^>    'J»     '  J>   J> >  > :oJ3»>>^>J»     »>2>J»  >>>23» 
>»jmS»'J>»-?    "i**      »>->    >  2>Ji>»>j*5j2>,  »     »J>>  >  >J2»    > 
>  > » Ji>»> >v*>  >  '  ^  »  >  J»>>0     l    &>  5]»>>i*JC3S>  »      »>  >  >I2>  > 

,  >  >»»  » »> .»  ^  -  »>l»g*>> '  ■>  »>3pv>  j^b>       >j»  '  >;»    ■ 

i>  ->»»>  >>  jg>».>J>>>»»    >»>^K»^K>  J>^>      X> 

-■jg^    i>5»>  >3>>>Og>>>    •  >>j5b>>» 


J>^> 


J» 

>» 
>» 


-3? 


y>5> 
>>»  ' 


»>3»   >v 
».  >  J>  > 

,m>   '»>  ■     ", 

>■> . ,  \->>  >  >    >"  > 

!>>>»  ";v    > 
.>.,>  ■  -»  ->       ;>> 

.  >j»»J>  >  «  )  > ' 

»»J»  '    >     » 
»»»     5      » 
»>>»    >       J> 
>»"»   >       » 
>»J»  >  >   >  ^> 
>»>»>> 
»  J>  »  >  >      ^ 
»»»  »        - 
>>J>»>>» 

>»  J>J»»>       '_ 

»>J2>»>>>      '  - 
>»'»»•>     J}  ~ 

>  »5»x>»  P'    - 

>  J>»>>J>»>  »>'  = 


>> 

,  >  i>j» 

o>     >> 

p     w  »>  > 
^""^Bi^    '  14>^ 

>,'»>»    '^^V 

"    •>>"   "'5-' 
»   ^»  >>  >^ 

>»         '    »   > 
y>  »    > 

>>  »     > 

Y>  »      > 

>>  »*    > 

^  »>    J> 

»>      > 

,  »>        > 

J>>         >):> 

J»     ");>  '  5 

,.J'>  J     | 

>7¥ 


I   » 
>>)     > 
>  •)> 


>2>    >^»?>>      ^ 

>   >>>      ^>    J>o>  ^s> 

>>5>      j£>   >»>  ^20> 

>>»      »   >>>  ^y> 

^>>      lQ$>   ^g>  >» 

^>^>  >S)  >S> 

>  >  '      ^>  >  >  >         >\>        m  > » 

l*  >    »        J>>  >  >>>.        ,s  > 

»>    »  _Jp>>>j>      g>»     .  ,, 

>">  ^J>^>»     >3>        >> 
>»  "JJfe^"^»      ^>        >> 

>>  jIJB^^^XS^    Vi       >> 
>>    .3» •■■">»     •      >  >    > 

>  3fi»)  >^>j>       >  >j^ 

>  :j>>»  >»>>:  »  >  v^ 
>   >^p»y^s>      >  v> 

5  ■>  o»>>  ^»    i>  >^ 
->>>» > >^>  » 

»  »^>  »^ 

>    ■»->;>:>  *^r    ; 


^i»~>>  > 


~T>»  > 

>>  ss»^r 

>>  »>^b 

» .    >  > .  ■> 

>  >  >~3* 


»^>> 
»  >> 

>»J> 

f>j. 
>>> 

m     ;■>> 
>>> 


j>>») 
)>j>  J 

>v)  > 


;  >  •»>  »      »  >  ;>  3>> 

>  »5>>'JS»       »  >   >  >^ 

>  >»~>    *    >•  >1 
>>>■>>>        >>  >>   '  ?>    >  >     >    >A 

>  »v>  >    >> 

>  >»>  v  >v>! 
>  ;>»  »  »>  >>>  ,   >> 

■   >  >  i -  >   >>^>>5>>>^>  >s^ 

>  ;  >s>  ,     > ,  v.T5>>>>  >>   r>^  . 

>       >    >      >■">>         >        »     ->    v.i,        >AO 

>  >  >  »>»      >      >    >      ,     >YjT> 

>">  >,,">>  >    >     ^     >»> 

>>»  >       jrjg^ 

>  >       >SjT>> 

>  >■  V>  >     >M>j 

>  >^         v»  r>    >rir>> 

>  >  ^         r,v>   >^<, 


>  >  '    >  >  »>\>  >         I 

>  >>      >  '^>  >»">■>  ,    ^> 
X>  >>     _>     >  > 

>  >>     l>      > 

,  >    »  ^>-     >  ■■■  ^ 

>  >^>  >       >■  v>       -. 

v>  »^>  >^  »  >-> 


^  '         v<  »  >  >^>  >    >  >^> 

j>^>    '   r 


>  >-!>>> 
*      5>> 
>».