Skip to main content

Full text of "Actiones et monimenta martyrum : eorum qui à Wicleffo et Husso ad nostram hanc aetatem in Germania, Gallia, Britannia .."

See other formats 


gj 


unn : 


/o.3  :■.'?(>. 

'gT  PRINCETON,  N.  J.  <f> 


Purchased  by  the 
Mrs.  Robert  Lenox  Kennedy  Church  History  Fund. 


Division.  . 

Section  

Number .... 


SCD 


'  A  C  T  I  O  N  E  S 

e  t 

Monimcnta  Martyrum, 

QJJ  I  Av  WICLEFFO  ET  HVSSO 
adnoftranu  hanc  &mtenu  in  Germania,Gallia, 
cBnmnmai  Flandria}Jmlia      ipfa  demurru 
JrTtfraniaweritnterru  6  uangelicarru fanguine^j 
fuo  conflanter  obfignaueruntj . 


G  E  N  E  V  JE  ] 

tM.  T>.  LX. 


FRANCISCI    BERALD I 
Carmen. 

£ N  quibm  ttt.cebm  Itber  hic  blanditur  t  menti: 

Enqualestitulos  pagina  prtmagerv. 
Exthum,tormenta,cruces  &  yerberaflammai, 

Pr&ctfas  linguas  ,fulphura,ytncla  ,famem. 
Qmque  tjrannorum  rabies  immanti  &*  exlex 

Infanda  in folos  cogitat  yfque  pios. 
Qurfta fi  yideat  ftygijs  reuocattts  ab  ymlrity 

Ingemat&pallenshorreatipfe  Nero. 
Detque  manm  vicJo6:& fecontenderitislis 

Cedere,qui  reliquos  yicerit,^4nttochm.' 
Talift  onte  ltber,quemnam  Tfeciofm  inefcet, 

Indice  yel  folo  (jui  nocmjfe  poteji  ? 
Ergofluttititt  damnabiturjounc  ttbi,Le€tor, 

Qui  magnis  librum fumpttbus  exhibuitf 
Imofatis  pmdens  per fe  proutdtt{vt  ambo, 

Et  pim  atque  pijs  hoftis,habere  yeltnt. 
Hoc  pius  in  fJ>tculo,paria  ad  certamina  quando, 

Stquando,yeniet,quos  tmitetur  habet. 
Vndepetenda  Jietfongis  conftantia  yinclis, 

Blandtttas  T^ernens  Iudtcis  atque  minas: 
Vnde  ettam  medijsmens  imperterritaflammis, 

Imploranfque  Deum  libera  lingua  fuum. 
Demque  tela,qutbus  mundus  fuperatur,  &  Orci 

Trtfte  triumphati  corruit  imperium; 
Pr&fertim  memori  Chriftumquum  mente  reuoluet 

1 Jia  tultffe  Ducemftgna fequenda  fuis. 
Imptus  htc  contrafdtut  monumentafuroris 

Spetlaht  Utus  non  moritura fui. 
Qwppepatris  Stygij  yeftigta  nota prementemi 

Seje  aquaffe  decus,yei fuperaffe  fciet. 
Ergopium  yt  celcbrem  crudelta  funerareddunt, 

Su  tlltft  ritas  nomina  dara  dabit. 


x  Marryru 


Pio  &  vcre  Chnftiano 

L  6  C  T  O  2^/ 

IOANNES      CRISPINVS  GRATIAM 
&pacemaDeoPatreper  IESVM  CHRJSTVM. 

T  S I  prioribus  iUis  ^Martyrunu  e- 
dttis  a  mt__>  volumtmbusf  hriftane^  tio  hm°ri- 
Lettor ,  faytisfccijfc^j  uideri  potera- 
mus  deftderio  &  labori  noHro ;  quo- 
nianu  qu&  in  eo  genere^  [ufctpienda 
tunu  effetvL  3  ea  nos  omnia  fjncere  iudicw  noftro, 
alieno  feliciter  executi,cB^eipublic&  Chriftiana  plurt- 
munu  adgratianu  & gratulationenu  attultffemus: 
tamen  quurru  ante^  nos  nemo  noftrorum  hominunu 
operi  tunu  raro  &  inufitato  non  modo  manunu  ad- 
molitus  effet,  <verunu  de  ro  generibus  adeo  varia, 
partibus  infnim  cogitare_j  ne_j  ventjfet  ei  quidenu 
in  mentenu;  c&tera  fere__j  nos  omnia,qu&  multa  ma- 
gnaque^j  videbantur^fepofuimm  ltbenter,dunu  hoc 
etiam  erga  fo  poflremo  munere  perfungimur.  £ x- 
citabat  nos  veritas  ac  varietas ,  7nultitudoque~>  in 

,  t  -  cano,rcai 

ornm  qenere_j  exemplorunu  eorunu  homtnunu ,  qui  uiu*  qum 

r  •;/  •   •  /  .     die  magis 

Jupertorunu  tliorum  quos  atttgtmm^el  SLquarewu 
in  ro  gerenda  <virtutenu  atque  conflantianu ;  <vel 
fortenu  &  conditionenu  Jj?lendore_j  domeftico  fuo, 
&*  omniurru  ingenuarunu  artiunu  cognitione  fupe- 
rarcwL>  (cuuts  generis  ad  nosex  vtraque  Germania 
&*  Cjallta  nonnulli ,  e  TSritnnnia  &  hf  ifjama  ple- 
rique_j  perueneruwU)imprtmis  autcnu  vafiorunu 


Martyrum 
ftges&  oc 
caiio,redi 


EPISTOL  A. 

impotentiunuhodie^,  quorundam  hominum  per- 
fidiofa  cunu  immanitate^  coniuntta  peruerfitas  & 
infania;quos  partinu  ipfos  nihilo  melwres  effeclos  ho- 
runu  edttione_j  monimentorunu  ,parttnu  inufitnm 
rabie^j  crudeliter  adfancltfiimisquibufque  <viris,pla- 
neque^>  $*oSijMuf  periculurru  inferendurru  quotidie^j 
progredi videa^nm.  ^AQanu  quidde^j Qardinale^> 
islo  Lotharingo  dicemm ,  o  Ledtor,  qui  inueterato 
quodanu,  &  in  omnes  bonos  ac  pios  concepto  crude- 
Itter  odto,Senatoris  innocentifitmi,  integerrimi,fan- 
ctifimi,dAnn<i  ^Burgt  <vimnu  & animanu  quatuor 
ipfbs  menfes  nefarie  perfequutm,  iniquifiimo  iudicio 
martjrem  circunuentum  tpfe  damnarit  ydamnatum 
non folum  extinxertt  tncendio,  fedplane  etiam  mor- 
tuunu  in  inuidu flammanu  apud  Optimates  ac  po- 
pulunu feditiofis  conciontbm  adducere  tenturit?Sed 
non  facianu  <vt  dum  vetemtoremillum  Cjaleritanu 
exequor,defideriunu  interinu  amplifitmt forttfitmicfc 
Senatoris  ttbicommoueanu :  quinimo  quicquid  at- 
tigi ,  eo  maxime  confilio feci ,  <vt  tjs  quas  initio  pofui, 
caufis  intelligeres,mc^>  quidenu  &  voluminum  tllo- 
runu  reltquias  volutffe  perfequi  libenter;  &  tjfdenu 
charattertbm  eorunu  omnium  qui  impofierunu  illu- 
firi  quopianu  tefiimoniofidetfuA  (fhrislt  <veritatenu 
obfignafuri  prodibun£j,?nemorianu  <vfurpaturunu 
effi_j  dtltgenter.  Quorunu  hominunu  ad  interitunu 
<volunturium  pro  N.Jefu  Qhrtfii  Euangelto  quo- 
ttdt(L_j  proficifcentiunu fi  qua  omnino  <vfquanu  me- 
morta  cuHodita  defcrtptdue  aut  elogia,aut  apophthe- 
gma#a*aut  hums  dentque^j generis  documentu  <vefti- 

giaquc^ 


EPISTOLA. 

gidque^j  rerurru  pr&clartflime ab  ijflderru  geflarurru 
extflere  tibi  conflabtt,  Leclor,  h&c  tu,qua  es  in  omnes 
beneuolentia ,  qua  tn  populurru  reuera  Qriflianurru 
pietnte^>->  conquiJitadiltgenter,exfcrtptdque fldeltter, 
huc  ad nos(quod qutderru  Ecclefl&commodo  fieripu* 
tes)  oflflciose  benignequd  perflerenda  velinu  cures. 
Qupd  ipjurru  vt maiore^ etiarru  d  ttudio  pe- 
tarru,curru  alia  multa  fdne  flaciurvtj  ■  turru  amGr  il- 
/o  perpetuus  atque^  flngularis  ,quo  Eccleflarru 
fluanu  complexus  Chriflus,  taltbusillam  atque^j  tot 
exemplis  illuftriorerru  in  dies flngulos  ejflcere^j  con- 
tendtt,<vt  haud flciarru  an  huic  operirediuiuo  quoti- 
die  magis  atque  magis,turru  longe  lafeque_j  dififlufb, 
quifquanu  omnino  idonearru  afltduitutis  ac  dtligen- 
ti&  magmtudinenu  aflerre^  pofltt.  Qup  de^>  gene- 
re^>toto,flmul  etianude  maximis clariflimiflque^j 
^Dei  opt.max.erga  Qiuimtem,exquatotPugilesfum- 
mo  j\eipub.Chris~iian&  flplendore^  prodierunt^,  be- 
neficijs,poteranu  quidem  effundilatiusjd  nifi  foan- 
nes  'Tagautms ,  vir  ille^ flane  literis perpolitus ,  re- 
rumfy  varietate  atque  nfu  ipflb  iarru  perdoclusfed 
(quod  quide  eflhodie  caput)  &  mortbus  optimus,& 
religwne  Qhnfiianus  ,cumulatiflime  pr&fiitififet.Scri- 
pflt  enim  Protrepticon  carme  ad  S  fP  .Q^JJeneuenf. 
quo  carmine^> fiturru  oppidiprMerea  deflcrtbit  ,<vt  in- 
telligerc^  &qui  &  iniqui  poflint^  minime  vulgarerru 
efle pr&rogatiuarru,  quam  <voluntatis fu&^Deus  Cje- 
neu<z  dederit ,  flue^j  vit&  huius  humana  curfurru  ,fl- 
ue^j  flutura  tlluts  quietenu  &  diuturnituterru  li- 
beat&slimare^ .  zAdiunxit  iterru  &  Votiuurru  in 


lll, 


EPISTOLA. 

gratiarru  &  vfurru  Elefforurru  omniurru,  qui  turru 
exauthorati  Euangelicarru  <veritaterru  fuo  fangui- 
gloriofifiime  confignauerurvL> ;  turru  merentes 
adhuc  imperatorc^  Qhrifto, pari  (firestulerit)  con- 
fiantiainpuluererru& aciemproditurijuntj.  quod 
ipjurru&  ad  breuitaterru  mihiefiaptius,  &  adre- 
liqua  qu&darru  qu& fuo  loco  &  temporc^  tibi Jumm 
exhibituri,  prouidentms.  ZJalc^  Chrifiianc^  Le- 
clor ;  &  durru  reliquorurru  ferierru  expeclas,  his  ad 
gloriarru  tu  cDomini,&> faluterrutuamfirui  pergc^j. 
(jenem,  V.  Qalend.<SM.art.  *M.  D.  LX. 


PROTREPTICON 


PROTREPTICON   A  D 

HIEROPOLIN. 

A  N  C  T  E  audi :  fanBofacilis precor  annue  Voto 
Magne  opifexycuius  non  enarrabile  nomen, 
Et  cdum,  ac  miferi  confufa  potentia  regni 
Lucifugum  3  0  mundi  bruta  hac  elemeta  tremifcunt: 
QuemNatura  tremitveneransyvltroque  fatetur 
Tc  Kegem  Authoremque fuum,qui  numine  comples 
OmniayKegem,  \>no  quo tudice  slantque  caduntque 
Kes  hominum  ymorbo  iaccantyfeu  lucefruantur; 
Seu  bcllum  pacetttueferasy(fgaudia  Vita. 

Tu  vero  Almeyfacri  arcano  qui  luminis  imbre 
Cundafoues  yferuas  alisyfolidaqueferenas 
Lectitia){$  caflus  renouas  mortalia  corda^ 
lllucefce  mea  totufque  illaberementi 
lrradiansy(f  luce  tua  fua  nubila  diffcr. 
Hauriat  ex  teillos  precory6  precor  hauriat  igncs, 
Viuificos  ignes  tenebrojaiage  difcute  noclem, 
Ef  praduce  intus,  ne  pes  me  lubricm  imas 
Auferat  in  tencbras,  &  dcfolata  nocentum 
Antraybonufque  tuo  atemum  me  lumine  deduc. 

Almefaue^  fanclis  pr&fens  allabere  cceptis: 
Munere  Sancle  tuoymihi  casla  Voetica  mentem 
Excitct  immcrfim  tenebris,dubiumque  mone  me 
Quid  fequar:  &  quxcunquc  mihi  je  tramite  caco 
Oftendet  via  diffcilis,  mc  numinc firma 
Vr&f  :nti,dum  Sanclc  nouos  tibi  molior  orfus3 
Dum  tuuat  Aonio  Latias  de  \ertice  Mufas 
Sacra  pcr 'facros  longe  deducere  faltus. 
Nam  quid  emmlecce  nouos  inme facerimpctus  ignes 
Vracipitat yfpirantquc  nouum  noua  peclora  numen. 
E«  nupcr fandi  indocilisjam  peclore  magnos 
Conapio  fenfusipriorilla  euamatomnis 
Impietas^  vita  olim  muemlibus  annis 

*.  iiii. 


P  ROTREPTICON 

Degene  r,®3  M«/i  sludium  pellacis  inane. 

Me  caligo  noccns  jcnebrifque  horrcntibus  vmbra 

Deferuere  >tui  primos  ad  lu?mnis  ortus.  ■ 

Tcrra  valc,pemii5  liqmdum fupra  athera  longe 

Aufcror.cn  \entos  pedibus  &  nubila  calco. 

Sat  noBique  vmbrisque  datum  efl^pudet  iffc  tot  annos 

Cxcum per  tcncbras fucemque  haufiffejnalignam 

Vccnitet,heu  lagramque  ammam  dolorisle  perunt. 

En  igitur  qua  Kelligio  caput  extulit  vmbris, 
Me  iuuet  antiqui  Mufas  fuper  ardua  lurce 
Sislerenamque  nouum  hic  Helicona)ncqucererc  laurus 
Hic  alias  edico}alias  templa  homda  rupcs: 
Meque fequi  moneo  dumos  per  f$  affera faxa: 
Vos  ovoscasli  Vatesfanclique  Voet&y 
Qua  \ia  fecla  recens,  &  quo  vix  vlla  priorum 
Me  trepidum  inccrtumque  Via  vesligia  ducant; 
Ha:c  Via  nunc  tentandaymihi  Vigorigneus  ille 
Qua fe  aperityVigoromnipotensyquilumine  caslo 
Exhauritmentes  hominum,purafque  relinquit. 
Qua  mihifcdat  lux  ocults  clarifima^cali 
Munere}meprocul6 feuis  Vatereripetertis 
Quce  papm  innocuo  iuslorum  fanguine  inundanty 
Er  qux  te  contraflammas  &  in  armaferuntur. 
Crudelis  patnx  iam  longa  obliuia  potcm, 
Necmibi  chara  trahant  aho  natalia  mentem, 
Dum  facra  mi  plcnis  cuoluere  carminafufis 
Eft  ammus ,  mcdwque  oculos  iamtollere  calo, 
Kciam  Vxonias  paulum  intermittere  Mufas 
Cura  fity&  doEio fcriptas  in  puluereformas, 
Vormafqueradwfque  gypiclum  in pariete  mundum. 

Ergo  pij  Vates  huc  iam  reuocantor^  eslo 
Hac  iter  in  calumypia  qua  modo fcmitafcruet 
Curfu  alacri:hoc  agitejwc nobis  via callc fecanda: 
Nam  mihi  mendaces  quid  nunc  accedcre  lucos, 

Quid 


AD  HIEROPOLIN, 
Quid  iuga  Varnafii,quidlauriferam  Hippocrcnen*. 
Ndcammus  mortale>nihdmecum  ipfe  profanum 
M  ntc  agito;  Mc,me,calcsli  Spiritm  aura 
HIEROPOLIN  ducitjtot  tcmpcflatibm  aclamr 
Tot  monslris  ,tot  turbinibus ,rerumque  proccllis^ 
Totque  intergladios  ,toties  extrcmagemcntem, 
lamque folo  velut  excifam,iam-iamque  labantcm, 
N/ placcatDextrx  mifcramfulcire potcnti. 
Tequetuamque\rbcm  Latio,  Cbnfte  optime,  cornu 
lam  canere  incipio&populos  vulgare  peromnes: 
Atque  adco  Lucem  magmtrans  vltima  dauslra 
\am  latefufam  Oceam,gelidaque fub  Arclo. 
"Nam  quicquid  contra  obsliterttfunofa  tyrannis 
Vontificum  Kegumque  Sacerdotumque  Senatus: 
Lucemillam,  Nomcnquetuum,Kcx  maximc ,gentes 
Ingelidis  vslifque plagis ,tibi  fede parata 
Excipient(yerum  dederis  modo  cerncre  lumen) 
Et fingifaciles  xquis  fub  legibus  olim, 
V>arbariem,morefqueferos,viBumquenefandum 
Mutabunt  illun  melius,meliora fequuti: 
Exemploque  meo  caslo  tibi  carmine  laudes 
Lxpedient,natiforfan  melioribus  annis. 
Ergo  age  quopictas  quo  ducunt  vota  fequamur. 

Hic  vbiperpetuus  cano fe  tollit  in  auras 
lura  fupcrcilio,  ^gelidumfuper  aerapulfat 
Altis  abietibus  ,c*loque  minantibus  ornis:  Mowtu», 
Qua  maturat*  brcuxora  crepufcula  noclis 
Contrahit,ey  lucis  fugientesoccupat  horas: 
(Tam  dcnfis  alte  piceis folemque  diemque 
Summouet,  horrentique  LarixfupereminetVmbra:) 
Non procul  Auslrum  inter fj>eclans  Solcmque  cadentem3 
Kipa  cxcfafrcmit,quamverberat  Aruafonoris  Anuin- 
Vrcecipitatus  aquis  ,cy  circimi  multa  coronat 
Vopulus,    circiim  Tamarix  &  Khamnus  obumbrant: 


PROTREPTICON 

Quas  intcrferuetfecumque  laboratiniquo 
Inclufus  fpatio^acpontem  indignatm }aren£ 
Conuolmt  molcs  &  lubrica faxafragofm^ 

Vonte fubhoc quantumbis tcrue  juperuolet  agri 
Tortum  hajlile  manw.mcdio  clanjiima  campo 
Vrbs  quaqua-verfum  fefe  vementibm  offert 
Vrimum  humilis fformofa  tamemmox  crcfccre  "vija 
Comminm;cnfaCies  iam fe  tota  explicat  \rbis. 
Ceu  rofapurpureis  quam  matutinus  Eois 
Solafficttpaulatim  obclifco  promit  hianti 
Viucroncm  exiguumfenuis  quempurpura  pingit: 
Mox  vero  ecce  nouum  calathirutilantis  honorem 
Explicat,®3  mcdio  rofapunicandetinhorto. 

Talis  ad  Allobrogum fedet  vrbs  confinia  campi, 
Qua  Scythicum  Boreas  mare  verrit  acerbus  &  vrens, 
Lemmano  bene  tuta  lacu,quo  pulchnor  vllm 
Vixfuent ,  slratis  &  eat  qui  lenius  vndis: 
Vurior  Lleclro,vitrc6qucfimillimus  amm, 
Nunc  viridi  Utmfacie^nunc aquore  glauco 
Exultans^nunc  ccerulcm  f u  littora  lambit: 
Scdfuritinterdum  flutluque  fonante  tumefcit, 
Quum  Dcm  aut  Eurum  aut  humentcs  excitat  Aujlros. 
Quin  &  quum  rapidis  flridcnt  Aquilonibus  aura>> 
Et  denfa  Omnipotcns  trisles  niue  conjj>uit  agrosy 
Tluclibm iratis  fualittora  pulfat  (fvrbem 
Spumcm  tnfurgcns.viridifupcr  xquorc  dicas 
Vclleribus  niueis  certatim  atquc  ordine  longo 
Subiultarc  grcgcs-.tantoferus  impcte  canos 
Vndarum  volvit  cumulos  Jongumque  fragofis 
Se fulcis  funatm  agit  ,tranfuerfa  dcHfccns  l 
Scdtamcn  haudillo  fuent  pifcofior altcr ; 
NonVelBcnacus ^nonvelLucrinm,  0* ille 
Addua3quem  cclcnfugiens  pratermcat  vnda. 
Siue  lacum  jfcbles feu  pinguia  culta^elhortos ; 


AD  HIEROPOLIN, 

Seufontes  lucofue  &  prata fonantia  riuis: 
Sunt  hlc  qu& pafcunt  oculos  ^animumque  quietum 
Et  mentes penitus  cceleTli  ex  igne  renatas: 
Ac  \>iclumgrauido  lccta  \bere  rura  bcatum 
Sufficiunt.Tunbic  pofcas  armenta  peralti 
Vafcua  lurd  autpingues  in  valhbus  bcedos, 
Lanigerofuegreges^'  amantes falfa  cape\\as\ 
An potius  teneros  tam pingui  abdomine  lacles 
Vbcribus  denfis  mater  quos  bruta faginat 
Ve\\antesltoruce-ne  bouis  per  graminafcetus 
lamgrandeis,queis  nata  nouam  modo  cornua  Lunam 
Nunc  primum,audaa  referuntin  fronteproteruisl 
Aut  etiam pingues  Utainterpabula  fcetas^ 
Tcnta faporato  geflantes  \bera  laSle, 
Quo  premiturpinguis  yicince  cafeus  Vrbi*. 
An  memoremgrauidasfrugesjtinetaque  plenis 
Quce papmfcecundagemuntonerata  raccmis; 
Autaltis  referam  comunclas  vitibus  vlmos*. 
Aut  etiam  largofcetu  nemus  omne  grauefcens*. 
An  Veris  tot  delicias  fruclufque  falubresl 
Muncraquc  arboribus  quceferis diuite felix 
Vrouentu  coquit  Autumnus*fcetafne  \ug\andes\ 
Aruane  qua  grauibus  gaudent  inculta  Vokmis^ 
Hybernamque  Vyrum  &  Malos fua  pomaferentes, 
Seraque  pctiolis  breuibus  pendentia  pomal 
(Vnde  fuum  Gallis  nomcn  traxiffe  feruntur) 
In  Uuorc  affro  maculofc  corticis  illa 
Gratum  parte  rubent,hacfu\uo  picla  metallo 
Lutca  non  magno  comprejja  volumine  furgunt 
htcrpuncla  croco}  &  \cetum fyirantia  odorem. 

lurce  diuitias  refcram^  tot  commodaVita 
Quce  ve/  in  mcuhis^d  rupibus  in  defcrtis 
Luxnriantincmpe  hic  cffundit  ruslicaparcis 
Copia  ruricolis  pleno  fua  munera  cornu. 


PROTREPT  ICON 

Se d  vero  quia  Vtta  patrum  me  fmiplice  cultu 
I»  primis  capit^  dulcifuccendit  amore, 
HocVotopid  Mufa  honos  \enerabcre  agrefies, 
Tantifycr  dum  longe  alios  tibimolior  orfus. 
Bn  pleElrum    citbarampaulum  quoque  ruflica pofunt 
\pfa ftbi  &  noslri  montes.  Htc  ergo}p  riorum 
Quem  non  parca  olim  contenta fidelibus  aruisx 
Nec  patiens  operum  dclehlat  vita peragros, 
Haud  ignara  fitim fedarc fonante  fluento, 
Suetaque  decufisieiuniafoluere  comis: 
Non  hic  lautitias  vrbis  Salmontica  vina: 
Sed  nec  multiplia  menfas fub  lance  gementes 
Hic  pofcatfiimiacpue  dapes  roget  arte  paratas. 

At  tibi  quem  capiuntagrorum  cultus  borti: 
Quem  montes  quem  rura  tuuant  ^rurtfque  fuppellex 
Lutea}  delitias  agri  expeBare falubres 
HicliceatiVcfcosfrucluSjolerumqueferaces 
Areolas,centum  excipiant  qua  Vythagoreos. 
Hic  pernasfdledurdtasfapidoque  rubentes 
¥umo}qu£medid  durisfuntfalgdmd  Bruma 
Monticolis Jbic  cocla  cado  tibi  dcfruta  aheno: 
Cymbidque  hic  pingui  ffumantid  flumine  laclisy 
Et  viuos  ldtices(mtc  mdge  durapicatis 
Hornacadts  yncu  te  capidnt  hortenfid  vina 
Qude  tibiprouentudet fertilis  vbcremalus) 
Atque  fuper  Viridi  lachrymofa  coagula  iunco, 
Quum  tellus  fitiens  languentibus  xsluatherbis, 
Bxpcclare  wuct.Nos  hicagresle  paratu 
(Sed  quem  munditiesfed  quem fuagratia  condit) 
F  rugales  cpulis  menfas  oneramus  inemptis, 
Quales  campus  aht.Qmcunque  huc  ergo  paldto 
Soltcito  dcccdes>noslro  expccldbis  in  orbe 
Non  plura  his.imb  potius  queis  ruftica  pdtrum 
Vita  placet  yvemis  agnpunfquc  volcntcs 

Dclitijs 


AD  HIEROPOLIN, 

Dclitijs  facie  ctUque  hclfque  fruuntor, 

Er  lura  affcclu,Khodamque  liquentibus  \ndis. 

Qnid  dicam  vrticas  labrls  vbi  coxit  ahenis 
xjtSiicMiZy  dcnfum cxprcfit  radicibushumorem 
lnucrgensqueferb  pingui,iam  cogit,cyinfcrt 
Laclcafijccllis  informaas  liba  fubvmbra*. 
Hinc  tibi  cafeoh,quorum fapor  ommbus  vnus 
Vrxftiteritpobifque fen  de  nomine  diBi. 

Sed  quid pingue  illud  vcluti  nubecula,  mulSlram 
Quod fupenntcxit  ,laclique fupcrnatat  vdo, 
Et  quodin  angufla  crcbris  dum  tunditurolla 
lclibusjn  crajfum  quanto  mage  x>apulat,exit: 
Actandem  longo folidum  Ju  verbere  Corpus\ 
Vcrmcdios  tfflusjioftris  ha? fcilicet  illaf 
Hic  montis  funt  deliax ,qucis  Loton  Vlyfiis, 
Queis  nec  pratulerit  Batauo  fub  iudice  quifquam 
Condita fuberibus  naiiuis  Attka  mella. 

Haud  lcuia  ha>c  Yrbis funt  ornamenta  beatte 
(Exteriora  licet)largo  Vateroptimus  imbre 
Quxfundit;  rebufque fuos  hic  ditat  opimis. 
Hcibarum  quoque  tcrra  feraxfucdq^uc  potentis 
hinumcus  circiim  doclts  alit  vfibus  aptas, 
Et  quas  velmedicinon  agnouere  priores. 
Ajjuettf  fluuio  volucres  ripifquefonoris, 
Seu  qu#  rura  colunt ^rbcfque  autafferamontis, 
Sedibus  hic  errant  x-arijs  circumquefupraque. 
Quce  \>erd  hic  habitant,quas  non  doclo  ordine folers 
Digcus     multo  luflras  apprima  labore 
Textor  in  antiquis  confummatifime  chartis*. 

Quidca:lumacria:queplaga,vcntiquefalubresl 
Vunor  hic  cadi  campos  habctazthra patentes, 
Vrofteftumque  loagrato  quoque  terminat  arcu 
lura^bi  noxfugiens fequc  &  jua fydcra  condit. 
Qua  vcro  lux  alma  dicm  mortalibus  affcrty 


PROTREPTICCVN 

Continud?  rupis  \iridis  finm  imminetvrbiy 
(Kupis  qudm  patrio  dicunt  fcrmone  Saleuam) 
Nec proculinde  licet furgentes  Verticc  cano 
Vroff>icerey&  mcdijs  infertds  nubibus  Alpes. 
Varte  aha  Kbodanus  qua  iam  deferturin  Auflrum 
Egr  diturqueLacu(tacitus namque  influit  amnis 
Lemmanumque  fecat )  mediam  praterfluitvrbemi 
Sed  vero  ingctmnas  medius  quam feparat  vrbes 
Varuus  ddbucy\iridique  fluens  pellucidus  \nda. 

Vrbs  ea  diues  agri,diues  fluuwque  lacuque 
Etpopulis,gaudens  plebeio  ammofa  Senatu, 
Leges  <equd fuas,libertatcmque  tuetur: 
Vnaque  tantum  alias  inter  caput  exerit  \rbes 
Allobrogum,qua?n  nubiferis  minor  Alpibus  effe 
lurapotesl.veteres  appcllaucre  G  E  N  E  V  A  M. 
Nomen  adbucferuat  populis  tot&  \ndique  circum 
htuifum,ac  tantis  odwfum  regibusplim 
Quod  tenebris  immcrfa,Dei  modb  munere  magno 
Afyccletlucemy<&  pitra  modblucefruatur. 

Ac  Vcluti  quum fe  diuerfis  partibus  agri 
Ejfuderegreges,& malisgramina  tondent 
Securijbuc  dluc  per  pafcua  Iwtavagantes: 
Sifidus  pecoris  cuslos  acerrimus  Vmber, 
Notf procul  infidids  meditantes  Vidit  ab  alto 
Aggereforte  luposantcrdumcta  latcntesr 
Haudmorajatratu  rapido  citat  ecce  magislrum, 
Horrcndumque  micansy  cyftlle  ^jdcntibus  ardcty 
Ac  circum,pecus  omne  vagum  curf i  alitc  luslrat 
\ncrepitans:nunc  bas  nunc  illas  flringir  &  vrgct 
Et  morfu  compclht  agens  ycaudaquc  flagcllo 
Cogitabcrrantes  vltro  citroquecapellas. 
bi  dcnfum  coijffe  grcgcm  tum  protinus  omnes 
A  f^icids,iunclafque  fimul  trcpido  agmincfe  rri 
Adfociosy  caulajque  metu  trejpidarcfilentes. 

Haud 


Rhodanu» 


Geneua 


Pofkcnc- 
bras  lux. 


AD  HIEROPOLIN, 

Haud  alitcr  fl  quando  pios(quum  fedibus  errdnt, 
Sccurirerumyvanji)Deus  hoMus  \rgct, 
Hojh  bus  infand  is  fu  rias  ml p  ntter,  &  ignem 
Qui  /Jirent,Chnsli  populum  tcmcrare  cruentis 
Aufi  omnes  diri  mambus  ,qulque  omnia  turbcnt: 
Huc  vidcds  plebem  wuahdam,puer6fque fenefque} 
Tot  cunas  etiam  infantum ,matrefque  Virof jue 
Conflucre     longe  crudclcs  linquere  terrds. 
Ecce  pijsferuent  profugis  deferta  locorumy 
Et  ncmoraej1  montes prxrupta  ^confraga  rupium. 
Hcu  adeb  ingentem  tcrris  cx  ommbus  \ndam 
Hucgentis  profugce  vomit  infelix  Europa  l 
En fcfe  huc  trepidipertot  difcrimina  vitce, 
]s\ortali,^nanimes,haud fub  paflore  receptant: 
Crcfcit  &  his  demum prcedara  Qencua  colonis, 
Surgit  Wcxiguo  de  fontc  ingentibus  Isler 
Auclusdquisjdutflumimbus  centum  Albulddiues. 

Hcecqudnquam  munitaarmis^  ponte quatemo 
Et  muro  dupUci,fojJdque  &  turnbus  altis: 
Hanc  Ccrm  Vluteique  licet  multo  aggere  yallenf. 
Se  tamen  vna  Deo  propugnatore  tuetur 
Contra  totgladios,hoflejquc  vnttrrita  perflans. 

Sicgracihs,gcminu fed  que  mare  \>crberat,lflbfnos 
Nunc falis  lomj  furid-s  cludit  inanes, 
Nunc  rabicm fuperi  frangitmaris,impcte  magno 
Irrumpat  Ucct,^  magno fe  turbine  yoluat. 
Quin,& vtrumq;  fimul  quumperfurityaltdq;fcruet 
Tempeftds  vtriufque  mdris ,mugitdque pldnclu 
Littora  raucifono  quatit ,harrcndumque fonoris 
Eluclibitsnlle/uo  contra  fc  robore  firmans 
bnmotus  jmundi  inflarhabct ,pe\agiquefurorcm 
DcJJ)icit;&  tcrram  mordctfccurus  vtramqne. 

E  goDcus nimium  mdigno  Kcgumq;  Ducumq; 
Scnatio  cxcmptam,dirdcque  tyranmdc  noblis , 


protrept;ic  on 

Non  expcElato  feruciuit  numine,fraBam 
Tantis  turbimbusrerumjantlfque proccllis3 
Et  bonus  ajferuit  nutantem  extrema  Geneuam, 
Inter  mdle  neces  inter  difcrimina  mille. 
Quomagishaudmeritumagnofcat  magnumquc  fauorem 
Numinis  ey  tantoaternas  pro  munercgratcs 
Vcrfoluat  rediuiua,mcmorgratifima  tanti 
Muneris>C  puros  feruet Janclifima  ritus. 

Nec  tantumfat  crat  miferam  de  faucibus  hoslis 
Eripercammeritoque  iugo,&  crudelibus  armis, 
lmpcrioq;  Ducum,multos  quos  mcesla pcrannos 
Vertulit,Q>  duras  dominigens  libera  leges: 
N/  fimul  ad  lucem  Deus,  &  meliora  vocajfet 
Ev  nocle  £7*  tenebris  quibus  ante fepulta  laccbat. 

Sed  mihi  ne  prima  teftes  ab  origine  cafus 
Sit  mcmorare  labor,hcec  noflrum  ad  tempora  carmc. 
Chnjle  \>oca ,  &  trcpidu  deduc pcrfingula  Vatem3 
Si  modofiliceat  caufas  apcrirc latcntes 
Euncsllqueodij  ^fubitos  denoclc  tumultus 
(ynius Jiudio  cxcitos)quibus  inclyta  nupcr 
A  rfit  ,qu£  ,fine  tejam-iam  inclinata  rucbat 
Yrbs  tua  ,quam  fcruas  intcr  tot  btila  mctufque. 

Quofcrorlcy quo  me  fanclce  rapit  impctus  iral 
Hac  o  Mufa  tenus:tanto  nam  gurgite  rerum 
Anapitem  incertumque  \ia,prius  xrea  lingua 
Et  vox  dcfiaant  ,quam  pnma  cxordia  libem. 
Sunt  \ong£  ambagcs  Jonga  cfliniunajongi 
Exorfm,quos  ipjc  olim  fi  vita  fupcrfit, 
Autalijforfan pojl  me  vcnicntibm  annis 
Expcdicnt,popu\ifque  cancnt  totgcslafuturis: 
htcrca  mc  parua fcquijnc  jlringcre  httus 
Nunciuuet;bocpdago  fragilem  ccmmitterc  lcmbu 
Nilopus  eft,tutus  potius  ferar  amne fccundo. 
Maclc  igitur^tu  maSle  igiturferuata  Qcneua: 

Surrige 


PROTREPTICON 

Surrige  te,ey  puros  feruct  purifima  ritus. 
Te  Deus  erexit  populis  infignc  thcatrum, 
\n  quo  rclhgio,pietas  ,rcclumque  fidcjque, 
htpurimoresyamor  &  reuerentia  casli 
Floreat  inslaurata:tuum  qub  nomen  in  oras 
Extrcmas  eat^  casli  te  carmine  Vates 
JEternocclcbrent.  Ergo  rcdiuiua  Qencua 
lllcccbris  ne  dcdc  ammum,ncu  dcfidc  luxu 
Ocia  cor  rumpant  yfanue  florentis  ey  illum 
Splendorem  obfcurcnt  ,quo  tu  clanflimafulges: 
Necvitijs  luccm,tibi  quam fcmclattulit  vltrd 
Indulgens  Vater,beu>prudcns fcclerum  obrue  cceno. 
Ah  prccorah  mehor jcdeat fcntentia  menti 
Vtfolet,&nullis  vnquam  terrcbere  monslris. 

Nifacias  fpcrato  Dci  mifcranda  furorem 
Vrotinm^  cunclisfubitos  dc partibus  hoslesy 
Qui  malegrati  anwufcrro  tc  vindiceflamma 
Argucrintcoram  indoalcs  ,tcque  omnia  cogcnt 
Sceua pati&  diris  fruitum  Kcgibus  ire. 
Omnia  fjxrato  contranafi  fcmdaufis 
Excuftjje  Deum,^  lcgcs  tcmerare facratas. 
Quo maiore  Dcus  te libertatc beauit 
"Largus  opum.queis  te  cumulatam  feruat  &  augety 
Hoc  mage  funeSlam  flpera  Urhrymofa  rutnam, 
Si fcmcl  a  Chrislo  dcfeceris.eccc  Gcneua 
In  pncceps  funcfta  rucs  ,mijcranda  Geneua. 

Si  Dcus  haud  Vrblquc f  ao.  Tcmploquc pepercit 
Iratus;  totiefque fuitam  dira  tulcrunt 
SuppUci.t,0>  meritas  folucruntfanguinepoenas; 
Grxcia  fi  £r  Nihpopulus ,gentcfque profance: 
Qua  noftrum prccor  illemanu  cnmcnque  nefafque 
A  rgucrit  vindex  ?  quo  te  prccor  arguct  orc  ? 

Non  fua  terribilis  vindiclde  fulmina  durus 
Vrcecipitatjpoenamque  slatim  de  jontibus  Vltor 


PROTREPTICON 

Sumitiquinpotius  certo  Vater  ordine  fontes 
Casligatpatiens^^ellit fedulus  aurem. 
At  deploratis  prorfum  iam  rebus, &  omni 
Maturo  fcelerum  Autumnoferus  omniafalcc 
Demetit  irata,gentcmque    nomina  delet. 

His  agedum  monitis,maior  prudentia furgat 
lamtibi,quinetiam  vigilumtibicura  tuorum 
Cautior  acccdat,sludiumque fidcfque  Senatus. 
Heu,fj>cclas  qua  regna  modo    quas  obruitvrbes 
Impianoxjucisfaciem  mentita  beata, 
Totgrauidas  licet  imperijs,  belloque  potentes, 
Elorentes  vrbes  opibuslCircumfpice  porrb 
Quam  tnagnas  slerilis  pafiim  occuht  Ixrbd  ruinas, 
Et  defolatos  flerilis  rubus  occupat  agros. 
Afyicc  tot  claros  populos,tot  regna,tot  vrbes 
Argo\kas$hodon,aut  Delphos,ditemue  Corinthum, 
Aut  Epbefum,<&  magnas  olim,nunc  rudera  AthenasK 
Quo  vetus  jbeufiabylonyTyrm&NiloticaWLemphisl 

Attu  quam  tanto  Dcus  efl  dignatus  honore, 
Cuifauet,ac  vultu  placidus  blanditur  amico; 
Viue  diu,mea  Viuc  diu,multofque  perannos 
Sis  fclix,ocu\ifqucfcrat  te  turba  piorum, 
Ceu  Libani  cedrum,aut  palmam  quaflummapropter 
Luxurians jbcias  felix  fupcreminet  omnes 
V  erticeftondofo  ,cupidumque fupcrba  quotannis 
AgricolamfruSiu  ditat  fcccunda  beato. 
Viue  diu,mea  viue  diu,longofqueper  annos 
SisfehxiFueris  patrio  gratifiima  ccelo, 
Si  fcmper  vigd  acdoalis  mandata  capeffas 
lllius  aterm  Vmgcna,qutjanguine facro 
Nos  bonus  in  calum  rcuocans  mala  noslra piauit^ 
Qulqueomnes  Ercbiquas pcrtuhthoflia,Diras 
ELtlans ,nobis  &  Mortcm  <y  Tartara  VfOf. 

MaSia  crgo,tibi  mille  asiant  tibi  millc  mimslri 

Cadicohe, 


AD  HIEROPOLIN, 

C<elicolce}tibi  mille  acies  per  inane  paratis 
Curribus  jgniuoniis  circunslantcurribus  omnes 
Ardentiin  nymbo:rompkaifque  micantibus  ardent> 
Te  circum  mille  Aligerifupcr  ardua  lura: 
Quales  ille  olim  vidit  slupcfahlus  apertis 
Vrofficiens  oculis  cani  latera  ardua  montis 
Cingere^  innumeros  lucere  ardentibus  armis. 

H<ec  tibi  Hieropolis  \igilatcuslodia pemox: 
Haud  tibi  mortales  hac  in  flatione  locauit 
Excubias  Vateromnipotens.  MaEle  ergo  Geneua, 
biterca  fempertu  feruantifbmaiusli, 
Tu  cceli  momtuSjtu  Kelligionis  amorem 
Obferua,     cultus  nunquam  dedifce  receptos: 
Ac  nunquam  Deus  hinc  aberit^Deus  optimus  ille, 
Quinullo  Patrum  merito  gentlfuejebellem 
Abrami  populum,fauis  tot  cladibus  olim 
Ereptumjferrebque  iugo,trisltque  profana 
Seruitio  JEgypityferuauit  munere  magno 
Kebus  in  extremis.llle  esljdem  ille  Qeneua 
Qut  te f ?ruauit  toties:totiefque  cadenti, 
Quum  nec  hbertas  nec ffes  erat  vlla  falutis, 
Adfutt^  dcxtraplacuttfulcire  potenti. 

lammihi  Eortunam celebrent  mendacia  Graium, 
Eortunafque  louefque ydeum  tot  nomina  vana: 
Eortunoe  non  illud  opusyfed fancla  poteslas 
llliusjngenttqui  tot  vasla  aquora  palma 
Continet y&  ccclum  digitis  premit  omne  duobus, 
Qui  circunfdfb  librauitin  aere  Terram, 
Qmquefuas  intra  metas  mariaaltacoercet 
Arduus^  Verbo  retinetfoltdata  potenti, 
Calumque y& gelidi  mediam  liquidi  aeris  oram, 
Humida  quigehda  Lun*  mouetiucrementa, 
Qui  Solem  regtttf  terris  immittit  aduslis 
Qpportunum  tmbremyquum ficco  languida  cdo 

K  n. 


AD  HIEROPOLIN, 

Terra  hiat^ambuslisjxu,  quum  fitientia  marcent 
Vrata  comis  ^grjquc  macet  feges  arida  culmisi 
Ntfw  Vatcr  e  c<z\o  miferans  incommoda  noftra, 
Vrotinus  accerfit  nubcs^dextraque  capaci 
Exprimitcyvitam  redditmoricntibus  herbis. 
Hicmagnus  natura  Opifex}cui  fuhmnaparent, 
Vcntiquc    nymborum  pracipites  cataraclx: 
Hinceucrfa  metit  tcrcti  fatagrandinc  creber 
Africus  Jbinc  mccslos  fmBus  carbuncu lat ardens 
Euronotus,mifcras  vites  hincfrigidus  imber 
Sole  nouo  nimius  slerili  rubigine  tentat. 
Vutribus  hinc  Xrphy  ris  vrcntt.  cufjide  \oluox 
Vampincasfrondcs  intorquet,&  enecat  Vuas 
NaJccntcs  Vuas  <&  adhucin  florc  latentcs. 

lam  mihi  nunc  igiturmxdidos  venerare  lyaos^ 
Vanaque  ,Kobigumq;  deum,Cerercmqueyloucmqu€ 
lunomfque  mues^  quicquid  caeca  vetuftas 
Mcntitacfl.Vrocul  hinC  Vates  proculite  profani: 
Auditifne  Deumjo  miferi,voccmque  tonantis 
Horrcudam  Voccm  qu&  vaTlo  in  nubis  inani 
Mugitus  ciet  horrificos /langitque  tremendum*. 
Haic  Vox  qu&  mcdijs  ohm  metuenda  tenebris 
lncrcpitans Jargo  fignauitfulgureSinam.  - 
Qu<e  picekfquc  ornofque  &  caniimmania  \ur<£ 
Vragmina prxcipitatjongxuaque  robora  circum 
Deijcicns Jateque  cafas  campofque  iacentes 
Obruit,& fubito  fordas conquaffat  abortul 
Verrea  Vox  hxc  illa  Da,qua:  ficubt  frahlas 
Hic  illic  celeri  percurritlumine  nubcs, 
Intortamqitc facem  slridens  agit  igneaglauco 
Sulphure     infanum  rapido  vomitimpctefulmen, 
Qu.e  tibi  mens  Epicure?.malus  timor  vnde  repentc 
Teque  tuumq-.gregem  ^mifer}occupat}vrgct  &  vrit 
Intus  agens,f 'tbigitq ue  DcumJ celerate,fatcri: 


AD  H  I  E  R  O  R.O  L  I  N, 

Et  nos  isla  nihiltantaformidinc  terrentl 
Terrcnt  isla  quidem,non  \t  trepidemus  ad  otnnes 
Ventorum  *Lepbyros     inama  murmura f yluax 
Mente fed  intrepidamuofo  in  nubis  hiatu 
Qernimus  audimujque  Deum  fua  fuhmna  dextra 
Vibrantcm  indoaltj  qua  nos  fcd  £T  omma  noflra 
Arcanis  regitimpenis,rile  optimus  Author, 
llle  eftjlle  Opifer,rerum  caufa  vna  bonarum 
Quiparma  ommpotcnte  fuos  nunc protegit  hoslem 
Contra,nuncinopem  miferans  de  puluere  tollit, 
Et  nunc  imbcllcm  pr<efenti  numine firnutt, 
Vajlorcmque  armatfunda  in  crudele  duellum 
\mpare  congrejju,  diri  contra  ora  gigantis. 
Mille igitur  quanuis pefles noSllfque profunda 
Emififratresfuriarumque  agmina  iam-iam 
Xrruerint  ,\itramquc  fua  de fcde  rcuellant: 
Aut  etiamferuente  Notop  cr  nubila  \e&a 
Ternbilcs,diros,iubar  exitialc  ,Cometas 
A  ccendant  ,caliue  malus  xolor  aera  moejlum 
\nficiat  ,quum  Luna  rubcns  Uuohorrida  vultu 
It  tnjlis,  Solcmque  fuo  lugubris  opacat 
O  ppofitu,\el  &  ipfa  fua  fub  noclc  laborat 
Triftiu*  ,illa  quidem  nobisautbcllafamemue 
Aut  morbos  mimtansietiam  millc  \ndtque  mortes 
\ngrucnnt     nos  his  tempcslatibus  aclos 
Diluuiofcclerum  ingcnti  arcunfonet  Orcus 
Comnucntc  Deoiquidfonmdamus  inertes 
Vropterca,ca\iimmemores  Dominlque potentis: 
Quum  nullus  pereat  noslro  de  vertice  crinis, 
Labaturnulla  quando  fine  numinefrondes  l 
MaSli  crgo  virtute,animts  £7* peEloreforti 
Spercmus  mente  intrcpidi,vel  morte  fub  ipfit. 
\amque  vbi  nulla  falus  fuperat,via  nulla  nec  vllus 
Exitus^vixvlla fteibrcuis  vmbrafugacis, 

t.  iij. 


PROTREPTICON 

Conflanteminconcujfa  tamen fiduciamentem 
Erigat}atque  olulos  ccclo  tcncamm  apertos, 
Edocli  nufquam  humanis  confidcrc  rebm. 
Nos  &  nofira  videt  Dem y&ternumquevidcbiti 
Omniaconflantihbrata  cxamine  penfat 
Vyouidm)<&  rehle  nilnon  agitoptimm  Author. 

His  Dem  exercct  nos artibmjhincnouanobis 
Vecloraformatagens,&  cafibm  vritacerbis 
Ne  Fidci  languens  intm  fu  inutilis  ardor ; 
Neu  malefuadapiosfalft fub  imagine  rebli 
Sopiat  in  tencbris  mifer<£  fiducia  pacis. 
Sic  his fcepe  fuos  perccllit  &  implicat  oltm 
Monslris  Ommpotens,  &  nos  examine  duro 
Vcrtentansyaperit  circum  mille  vndique  mortes: 
Qub  fibi  nos  reddat,quo  nos  fuper  ardua  ccdi 
Inuitos  trahat^atque fuifuccendat  amofey 
EdoBos  nufquam  humanis  confidere  rebm; 
SedVatris  arbitriumcupidos  vocemquefequentes. 
\sla  pias  adeb  formant  ccrtamina  mentes. 

His  Dem  excrcet  nos  artibm  }hincnouanobis 
Veclora fingit  agensiadcb  nos  degenerintus 
Mensfacde  immemores  cceli,  immemorefque  bonorum 
( Queis  nos  Ommpotens  dd fe  trabit  (2>,  vocdt  vltrb) 
Keddiderit^miferos  fimul  dc  liquidifimd  c<sli 
Tempeslas^ultu  ridens  iWuxitamko. 

Sed  varijs  vbi  turbinibm  c&ltque  flageltis 
Nos  Vater  explounsfuneflaperomnia  duxity 
Lt  docdes  pcrferre  Videt  nos  affera  quceuis: 
Vrotinm  exoluit  facilisjatofque  reponit 
Securo  tutoque  loco^damnumque  rependit 
Mumficm  Vatcr^  reficit  nos  vbere pleno. 
Sed  tamen  interdum  totis  ve/«f  irmat  drdens 
Ircefulminibm^fimulans  iam-iam  obruit^iam 
Vemprxcipitcs  fubtartarac<cca  videmur. 


A  D  HIER  OiP  O  L  I  N, 

At  \>ero(inos  mcritd  pede  \erfet,&acri 
(  onduplicans  Uua,crebris prcmitiBibus  Vrgoz/, 
Lt  taciti  patimur  non  duro  a  Vatre  moncri; 
En  medica  miferans  dextra  lcuat  impigervhro 
Attonitosjnedico  ficcans  data  vulncra  fucco. 
Nouit  emm  quam  fint  mortali  in  corpore  vires 
Exivu*  fragilique  bonm fcit  parcere  canna: 
Sedneque  languentem  lychm prcmit  inuidus  ignem 
Abfumpto  bumore^  lam-iam  moriente  luCcrna. 

VOTVM 
Deooptimo  max.Seruatori  confecratum. 

t  :.>     lc  esl  ille  Deus ,  quem  tu  execranda  tot  annos 
j§  Vcrfcqueris  Babylon,intcrmalagaudiamcnfie 
|  Crudchs  ,iufloque  dapes Jheufdnguine  tinklas. 
S  Satle  quidcxpcftdA  \non  tu  qui  Legibus  arBis 
(Quas filicc  ingcmina  digito  omnipotcntc  notabas, 
Quimt  te  fulmwibus  crebris  in  monte  tonantem 
Cernuus  audtrctVates,  Legifcridem 
\facidum)  prohibestibiduciin  marmorc  vultus, 
Ef  cudi  vtfenda  nouis  fimulacrafiguris 
Siue  hominum,  fiue  alituum,pecudumue\  nec  vlla 
Monflra  coli patcris  nantaquorc  qualia  in  alto, 
Totus  &  intcgros  \>ni  tibi  pofas  honoresl 
Lrtamen  b*c  tacitus  ffcclasficcuraquc  culpa) 
VeSlora  no9trafacis,tua  tu  dumfulmina  differs. 
Afticis  vr  Babylon  paccm  tot  pofcat  ab  aris 
bnpia,  &  tntcrca  cacoruat  aclafurore 
In  fcclcrajnque  ncfas  non  enarrabile  caflisl 
En  fccuratui  \etitos  tranfcnba  honores 
\n  hruas  hominum     mortalia  corpora  vecors. 
Afp.cis  vr fpohct  te  Maieslate  \ercnda 
Er  riruhs,ditm  nefcio  quos  fibi  comit  &  ornat, 
Mcntiturque  dcos  JoCimique  tibi  agminaiungit} 

fi.  iiif. 


PROTREPTI  CON 

Teque  amens  crusli  concludit  in  orbe  nefandi 
Quodrcrum  ignari^  tmfcrum  quod  vulgus  adoretl 

Afeicis  hxc&ferrc  potes  fcelera  isla  nefdfqud 
\r&  tum patiens  potes  htc  tolcrarc  tot  annosl 
Quinpotius  terras  iterum  Vatcrobrue  tcrrcvs 
Dtluuio,    penitus  nunc  rerum  elcmenta  laborent; 
Corruat  (jfraBus  iam  nunc  compage  foluta 
Orbisjamque  nihil}nedum  chaos  omma  fiant: 
Autcadat  horrendo  mundi  cincfaSiafragore 
Crudelis  Babylonjcrrce  communisErynnis 
Contemptrixque tui}&  tantorum  caufa  malomm 
Inuadens  miferas  Verifub  imaginegentes, 
Varca  bonifcelerumatquealiena  prodiga  viia. 
lam  Komamfurordle  tuusJKom&que  tribunal 
Sacrdegumfuror  ille  tuus  nunc  fulphuris  imbre 
Corripiatyqualem  mare prodigiale  Sod»mes 
Infandce  Jfirat}dirique  bituminis  ater 
Gurges^  atra  palus  flammis  infamibus  vndans. 
Quo  quondamfcecunda  loco}diti  vbere  tcllus 
Vrouentus  dabat  ingentesfrugumque  meriquc, 
Nunctantum  infamis  lacus}dluuiequenefandd 
Heu}fquallcns  regio^mifero  tcrra  horrida  \ultu. 

Te  dira}heu}  Babylon  nondum  rapitignea  cadi 
Tempejlas}nec  adhuc  tnsles  haufere  tenebra 
Et  caligo  nocensyterrwque  immanis  hiatm\ . 
Non  Erebifratresjiondum  te  tartara  pcenis 
Exercent  fceleratajhominumque  Deique  flagellum*. 
Tefupcr  Omnipotens  agrum  nunquamne  furore 
Tcrnbdis  pluet  incurnbens }pcnitufque  recidetl 

Sed  quid  egolnon  fic  Deus  ommaprotinus  igne 
Corripit}aut  fontes  lachrymofo  protinus  orco 
Vlcclityfediuslum  cxpeclat(ne  accerftte)  tempus, 
Quo fcelus  in  cumulum  crefcat}mol(fque  nefanda 
Incrementum  ingens3ac  wn  feferre  laboret: 


AD  HIEROPOLIN 

Btiam  nutantifub  ponderc Jf>ontefatifcat, 
Seque  fuitandcm  pcmtmpenitufqueruina 
Obruat}& fcclcris  fcclus  bauriatalta  vorago. 

Vos  igiturquos  tanta  tenet  fiducia  vita 
Ef  Jcclerum,rcbm  nunc  indulgete  caducis , 
Itcfed  isla  olimconslabuntgaudia  magno. 
Mox  adcrit tcmpus ,quum  lamquasmentefecatis 
Spcs  interdiclas,  &  inania  vota  perauras 
Difccrpent  vcntifaflumque  ammofque  feroces 
Mollict  \>na  dics  ,tandemque  doleredocebit. 

Ergo  age  Koma  tuos  age;fac  pia  Koma  Cynados 
Sccuros  fcclerumf ttia  te fangmne  tuflo 
Dum  Ucet,%f  nullum  tibifaciam  crimen  inaufum. 
Exultafidens  quantumlibet ,omnia  tenta 
bfamis  Babylon :  tcrrae commune  lupanar 
Koma  {Lupaz  nam  curauthortuus  vbera  fruslra 
Suxiffct*)meritam q\u&  te  obuolueretenebral 
Ofitequis  iam  manet  exitus  ante  Videresl 
Ndwi  tibi  moxgcmttum  c  lachrymas  miferofque  vlulatu*, 
Wltrices furias  & inelutiabdc fatum 
Attulerittam  fumma  dies  ,tibi  fera  gementi 
Kide  age  tcrrarumque  nefas  crimenque  Sodame 
lmpia:quod  fi  nunc  c*U  te  languida  claudo 
Securam  vindiclagradu  fcquiturue  prcmitue 
\ngenti,nec  adhucfcm  trabefrangit  auaros 
Vontifices,miferumque  lfluminfamcmque  Dialem 
Quan  mmium  hcu  nimium  funefla  Lutetia  nouit, 
Hoc  mage  tembilcm ffera  fcelerata  ruinam. 
Scrapcdes  lanve  inftar  habet  VindiSla,fed  acres 
Ingcminans  iclus,  (fferrea  brachia  quafans 
Vcr  populos;  pede  profubigit  calcatque  tiaras 
Vontfaum  Kcgkmque^mag^slratusque fuperbos, 
Acratis quondam  audaces quifrontibus audent 
\nfultare  Dco  &  kntumimderefurorem 


P  R  O-T-R  EPTIGON 
NumbiiSfO'  cornu  calum  pulfareferoci. 

Sicvbi  Vulturnus,furiofdque  verbera  Qori 
Vrocumbunt  pelago(quum  matutinm  Orion 
Occidit)ecce  ater  rapidofunt  tmpete  ftuclm , 
Ef  vanumexultans  pra:ceps  vehit  agmcn  aquarum, 
Krdumgf  longo  rupem fe  murmure  contra 
Impatiens  agit;at  medijs,  eluf vs,  in  vndis 
Frangitur  exanimis  fcopuloque  rcfufws  in  aquor3 
Vdabens  perit  illefuror}faxoque  latranti 
Languidus  immoritur ,vandquc  obmurmurat  ira . 

hrgo  Deus  populos  metuenddquenomina  Keges 
Tum  demum  edomitos,en  tandem  pulueris  inslar 
Qomminuitjffargltque  manu  ,nec  iam  amplim  vfquam 
Apparent:velutiquumverrit  Qircius  agros, 
Vulueream  in  \>entos  cernis  vanefcere  nubcm. 

Hic  tandem  miferos  ndetfccurm  ab  alto 
Mortales  Demihicviclis  cxhoftibm  vltor 
Dat  ventis  fpolia ^currum  comitantur  ouantes 
ViBoris  DO  M I N I  y  circwn  vcntiquc  mucfque 
Fulgurdque  cjfnymbitcmpeFlatefque  fonora:. 
Ipfe  triumphatos ffcBans  longo  ordine  Keges 
In ventosabiiffe:  Viden'ait,impie  tandem 
Quid  pofTit  Deus?/;^  vobis fmit  pramia  Keges 
Dcbita;fic  honnnum  vams  Conatibm  obflo  y 
\mdens\mihi  non  opus  esl  maionbus  armis. 
Non  ego  qui  ranis  ,paruifquc  volantibm  olim 
JEgyptipotui  tot  dcbcllarc  tyrannos 
Quos  populi  gcntifquc  mea:  ludibria  fccil 
llleego  qui  fubito  nupereonwuia  luBu 
Turbaui  &  Kcgum  ludcns  funofa  rcprcfi 
Confrfia?& dccrcta  \nm  Kcgumimtafcci. 
iftcvbinunc  ^w.notumqui  comoleat  orbem 
Terribilis^tcdidqucyolctCataphraclm  arena 
Vurpurckmueclmequulagatipfetriumphum 

lamftne 


AD  HIEROPOLIN, 

\am  fine  me;pdcem  is  longos  dum  quamtin  annos^ 
Ecce  mco  iuffu^mediamfcrit  arduafrontcm 
Lancea,qu<£  medio  flridens  fletit  acla  cerebro. 
Turbanturproccrum  cunei,turbainfcia  muffat: 
Scd  dum  nullus  adcft  galca:  qui  vinculd foluat, 
Scmiammem  qui  tollat  equo}qui  vulnus  oliuo 
Abluat,cxhibco  hcecpopulis fyc&acula  Kegum. 

Ergo  agite  6  nnferi,  &  quifquis  med  iufiajneofque 
Spreucnt ,dle  meum  fic fentiatillefurorem, 
Et  \us  Eafque  mcum  pccnis,  inuitus,  honoret. 
Sic  eat  cetcrnum,  ey  Lcgifua pondcra funto. 

Sicait}&diclis  dedit  immutabile  pondus 
Omnipotens.  Ifrcnde  igiturfceIerate}Deumque 
Crudclcm  mifer  appclla}durctque  Tyrannum 
Legis  ,ey  infontes  fcralibus  obrue  buslis 
Tabefcens  crudeh  odiojeque  ipfe  perure 
Carmficimalus  inuidia:  \otique  nefandi 
Impatiens^animo  tecum  indignante  labora 
\mpic:  difcetuas prudens  cumulare  rumas; 
Nilintcntatum  fcelerlque  dotifque  rclinque. 
Scd  quod  agis^otis  intaclum  optaueris  oliniy 
Etnolles  voluiJfe,modo  quce  latus  obibas. 

Mira  Dciproh  confiliajncomprenfaque  Virtusl 
Hic  Maicslatcm  D  O  M I N I  }  infcrutabile  numen 
\am  tacitus  tandcm  (f  fupplcx  Epicurus  adoret: 
Mirandum  Ifua  perfequitur  Deus  hofle  minifi.ro 
Confilia}excquiturque  \>olens  quctcunque  vokbat: 
Sic  tamen  \t  fi  quod  \>itiumfuat}illud  ab  hosle 
Eluxcrit,  eygeneris  Ufa (cmelindole  noslri 
S ponte  fuaincc  enim  Vitij  Dcus  author  in  v//o  csl. 
Ccetcra  femper  agit}  Deus  cs~l  qui  Ccttera  folus 
Mo!itur;nullus  vov  labor  vrget  agcntem, 
Tranquillus  placida  fecum jcdmente  qmefcit. 
Et  quanuistot  facla  hominum  tot  dcmquc  motus, 


PROTREPTI CON 

Tot  regdt  &  ftatuat  rerum faciefque  Vicefque, 
Qonfilium  fcmper  tamen  immutabile  feruat: 
Nam  neque  tum primum  mentem fubit  illa  voluntas 
Aeterna  mentcmyfedrcrum  in  ongine  prima, 
SjcDOMINO  ante  quidem  fixum  immotumque fedebat. 

O  mira  6  nullifatis  enarrabilis  vnquam 
Vrob  Natura  Deiymodb  fi  Natura  \ocanda  esli 
Hicmaieflatem  D  O  M I N  \yinfcrutabde  numen 
lam  tacitus  tandem  &  fupplex  Epicurus  adoret. 
Hic  slupeat  Naturay  Deum  mirata potetem, 
\mmenfum ,  £ternumy  mentifque  indagine  nulla 
Deprenfumyhicflupeat  vetcrum  fapientia  Graium , 
Ac  quicunquc  negantfecumfemclomnia  certb 
Decreuiffe  Deumynec  res  curare  caducasy 
Sintfragdi  canna  fimiles  Ucet;  Omnia  cu  rat 
Prouida  MtnsiNam  quid  cadi  pukhcrrimus  ordo} 
Quidc<flumyquidSol  radijs  wbrantibus ardcns 
Kurem yimmcnfwlquid pleno  argentea  Vhoebe 
Luminelquid  nitidus  vejf>er*quid  cxtera  mundi 
Luminaque  slellwquctquid  & pulcherfima  rerum 
Si  tecum  mundi  Artificcmyfe  luminis  illum 
Immefi  Oceanum  reputes  ,Mentemquc  bcatam 
Lucis  inaccefis  habitatquxfedibmingens; 
Maximayinexhaufla  perfundem  omma  luce, 
Quam  nullis  hominum  verbis  effarier  \mquam 
Hic poteris;captumque  adeb fupercmmct  omnem\ 
Omniafumus  eruntyindignaque  Vrincipc  tanto 
Si  vel  ad  exiguam  diuiniluminis  vmbram 
Vrotuleris  ypenitmque  rilato  lumine  iam-iam 
Tabefcent\iquefaclayniuis  velgrandinis  inflar. 
Ergo  nec  itta  Dcus  curauerit\ Et  tamcn  omnes 
Hic  D  O  M I N  O  impenumtnbuuntjfcdcmquctonanti. 

\l\e  ergo  eflqui  cunSla  mouensy& cunclapotenti 
Mota  fupercilio  amplcclens yamplcxagubernat: 

Ommaq; 


PR  OT  REPT  ICON 

Omniaquc  arcano  praeuntibus  ordinc  caufis 
(Quaspojuit,  reuocatque  volcns  iterumq;  rcponit) 
Ante-videns fccum  flituitjnodcratur  &  vrget. 

Tcr  quatcr  infclix  lam  nunc  Epicure  quid  hares, 
Agnofcif-nc  Deum  infclix,Mentcmque  potentcml 
Dilcite  degcneres  animafiiflce  impia  turba 
lam  tandem  effc  aliquidfme  onginc  Jcmporis  exors, 
Immcnfum  aternumquc  a  quo  emerf *.rc  crcata 
Ommafumge  te,  cj>  mcntis  procul  excute  noclem. 
Difcite  degeneres  amma,difce  impia  turba 
Ejfe  Deum,arcano  qui  tcmperat  omnia  motu. 
Nam  quce  obslet  Vis  vlla  Dco,quando  omma pofiit, 
Ommaque  Ommpotcns  qu&  vult  molimine  nullo 
Verfiait;  rerumque  adcb  cauja  vna,  Voluntas 
Ipjius  fua  fitlQuanquam  tamcn  ille  fecundas 
Subslernit  caujas  ctiamjioXtfque  dolique 
Et fcclcris  ,quo  lam  culpa  fu  hbcr  ab  omni. 
Nam,prob jacrilega  mcntes^nuthome  malorum 
Et fcekrum  hortatorfuerit  DeuslOptimus  ille 
Mundi  opifcx  homiuimque  fator.licct ommafecum 
Decernat  ficnqut  vcht,nocllfque  mimflri 
Confilia  ipfius  pcragant  ml tale  volentesl 
Denique  quicquid  agant  Jaata  Deus  omniamente 
Vraiuidit  pnus fecum  longe  ante futura 
Conslituit;prudcnfquc fuo  mox  tempore promit 
Singula .  Nec  tamcn  cfl  quod  3  tcr  fclerate  Lucreti 
In  culpam  hinc  traxijfc  Deum  pofiifuc  putefue. 
Sedtotam  fubeunt  vltrb,facilefquc  fequuntur 
Corrupti  mores  hominum  Jcelerumque  tenaces 
Sponte fua}  vetcri  quanquam  hortatore  Colubro. 

Sic  Luna  obicftu  media  quum  luce  repente 
Sollatet,cy  calumjubitis  contcxiturvmbris: 
Ha:c  regio  ml  noclis  habctjtota  illa  tenebris 
Obnutur }mcdioque  die  noua fydera  cah 


PROTREPTICON 

lAiratur  ,mundlque  putatveniffe  ruinam, 
Nec  tameninterea  quicquam  de  lumine  Solis 
Decedit^ultumue  nigraferrugine  tinxit. 
No»  aflri  hoc  Vitiumynon  aflri  hacculpa,nec  v//<< 
Luminis  inuidia  esl;nam  lumine femper  eodem 
Irradiat  Solis  rutiloglobuslgneus  orbc. 

Obfcoena  fi  noblis  aues  ad  lumina  Solis 
Caligant,nitidiue  iubar genitabile  Solis 
Propterea  incufent ylucemque  dicmque  perofa; 
An  hebetes  oculos  potius  yvitiumque  videndi*. 

lam  nunc  ergo  queri  quid pofiit  &  audeat  vllusl 
T$am(mifen)exitium  nobis  accerfimus  vkro 
Degeneres  fequimurque  nefas  \>ltro  omne  volentes. 
Quod  fi  aliquos  Deus  exitio  £T  crudehbus  Vmbris 
Deslmat,antc  quidemquam  SolautTerrafuiffent: 
Haud  tamen  in  culpa  eH  fiquid  malegeffcris  olim: 
Ncc  Deus  huncfinem fteclat,fed  Nomims  ergo 
lllefui,x>ita>  quos  vultedutit  inauras, 
Quiiuslo  tandem  intcritu  meritaque  ruina 
Exortem  illufirent  Vatris  ommpotentis  honorem. 
Nam  qui  ex  vllius  damno  malagaudia  captet 
Kex  Deuslatque  fua  tantumynon  confulat  aquus 
Glonay&  aternos  quenquam  det  latus  in  ignes* 

Enquo  nunc  igitmgens  praapitata  fubvmbras 
Aufa  olim  immane  nefas  in Jedibus  altis 
Ore  Deum  incufet\quid  vcro  deinde  qucrantur 
Mortales  miferi,qui  \ita  &  crimine  dudum 
Sint  meritiaterna  Chaos  irremeabdc  noclis*. 

HkquidbabesBabylontquidkabesimpureCynade 
Quodpofiis  aquo  Domimobiecijfe  potentis 
ludiciolmeritamne  \>ides,kis  tcjmpia  Koma, 
Vt  Dem  obuoluat  tenebris yquibus  ante  profanam 
Obruit  AEgyptun&mcritb  tibi  maximus  Vltor 
Enpuitmentcm&prorfum  fme  luce  rclitlam 

Infcclera 


AD  HIEROPOLIN, 

Iw fcclcrdjinquc  ncfas    ineluBdbile  cccnum 
Vermifit  rucrc^  cceco  indulgcrc furori. 

Vcf  tibi  va  Bdbylon  caio  (f  mortdlibus  ipfis 
InmfaJbcUytotics  mcritas  qua fanguine  pccnas 
Vesicyfameflammdjcxli  tcrraque  ruinis 
Vcrfoluisrecidiuaypij  Vdtumque  Vdtrumque 
Sdnguinisyheuynimium fiticns fcclcratafid  \mbras 
Legis,&  infandos  obferuans fedula  ritus  l 

Impia  proh  Merctrix  qua:  mcechos  ebria  Keges 
Sanguine  ffumantipatera  temctoque furenti 
Sollicitas ymifer6fque  malofuriata  veneno 
Demcntas  populos  Jfeclas  hacfunerayJ^cclasl 
Tot  trisles  tabulasjotfancla  cadauera  cernis, 
hcllua,nec  te  animi  tandem  crux  vlla peruritl 
Tunficco  ffeftarcpotes  totfunera  \ultu\ 
llicet  hac funt  illafac  funt  pradara  Senatus 
Vurpurei  ornametdjhaic funt  decora  inclyta  Komat 
En  illa  hac fedis  funt firmamenta  nefanda, 
W&cpietasjn&c  relligio  tot ficla  per  annos  l 

Afyicis  hos  tumulos  atque  ha?c  monimenta  piorum 
Qui  nitidi  tormentdinterfidmmkfqucrclucent^ 
Aut  quos  mille dolisyvna  nec  morte necafti  ? 
Vltrices  illi  ad  pcenas  aliquando  rcpofcent 
Tcque  tubfque  dcos.  Satis  6  slola  fanguine  iuslo 
Ebria:iam  veniet  tempus  iam-iamque  propinquat, 
Quum  magnojed  verbfruslrayoptaueris  cmptos 
Infontes  illos:nec  enim fine  vindice  iufius 
lllorum  tibif tnguis  erityquos  candida  veFtit 
Nunc  Tiola.quod C  H  R I S  T I  calice    crudele  dolorum 
Sympullumantrepidi^enis  fitientibus  ^ltrb 
Ebiberint>medi6fquc  rogos fubicre  \o\entesy 
Viclriccfque  ardenti  ammas fub fafce  dcdere: 
Qu<£ fimul-ac  tcrras  auid^moribundaque  mcmbra 
Liqucre }dnteuoldnt  Zephyros pldudentibus  dlisy 


AD  HIEROPOLIN, 

Vf  lcuis  in  Naphtham  fulco  volat  aliteflamma; 

Seque  choris  alacres  tandcmfchctbus  addunt: 

Et  tandcmfehx  sludqs  concordtbm  ceuum 

Laztaz  agitant  duce  cum  C  H  R I S  T  O,  viuaquefruuntur 

Luce  Deiycoramque  illum  immenfumque  tuwntur 

Luminis  atermfontem^itceque  bcatai 

Dtuitias  ,pcdtbufquc  polosxX  fydcra  calcant. 

At  vr  ro  noSliJcmperque  filentibm  vmbris 
Ydtn  mcrfos  ey  denja olim  caligine  condi, 
A^que  adcoillorum  cincres  ,famamque  profundis 
Obduci  tencbns,cy  fcrro  & carcerc dudum 
Rcbare extintlam  fammifque  voraabus  hauftam. 

Scd  Ccelo  x>ifumeslaliter;  namque  incubat  islis 
Vamaingcns  tumulis.qu<e  fcfc  ex  ofiibm  vltnx 
Vrotulit  innocua*  gcntvs  Jateque  ptr  omnes 
Vdgauit  populosangcntt  maxtma  plaufit 
Evregias  ammdS,nolit  vclit  ccgra  tyrannis 
Koma  rua.ey  cinen  dat  jflcndida  nomina  muto. 

Ergo  dg"dum illuslres animx ,vos poftbumafama 
Ev  nocle  ejX  tencbrisyad  vitce  eyluminis  aurdS 
Lccc  tuba*  rcuocat  Jonitu  offictofd  potcnti 
Lmertt as  fancleque  pioccrtdmtnefunclds. 
V<>'  Vitcramplcxu  hon  dcdtgndtus  amico', 
Arjirrtofatt  cxnnptos  Kcgumque  furori 
Incalum  ?atcr  onr.npotcns  cxccpit  oudntcs. 

Quare  agiie  &  (acrts  etiamnum  dccentibus  cmnes 
I ;  rtumt  r. i tn ,  denfa  toto  aatc  carmwd  cado; 
QxIj  \  in perpctr.ds  ales thorm  h.iunt  dnht lans 
Di  liC.as ,pu 'tfq  . \  Inhunt  no.iagaudia mcntcs: 
GauJtand  hunnle  ,a'ut flixum Jf  irantia  porro, 
Gaudia parra ptjs  atquc  ob^cruaytulm  <equi. 
Vcslrafcdbxc  olim m  morcs cxcmpla fcquuti 
Sic  Cdclum  rcpetar.t  gfatique  phquc  nepotes, 
Qui  dcdcrint  vltro  aurce  jua  nomind  C  H  R I S  T I 

Militia, 


AD    HIEROP  OUN, 

Militi<efdnBd  cum  mdieftdte  mdlorum 
Tot  Uriglddios  &  tot  crudelid  pdfi. 

H  JEC  vobismagemarmoribusvelmolefuperha 
Vyramidumjongos  perduratura  per  dnnos 
SanSla  pijsincifanotis  monimenta  parauit 
Htcropolis;vobis  etiam  Criff>inus  dmico 
luslafacit  voto     latio  bonus  ore pdrcntdt. 
Quodfiego  mldliud potero^os  cdrminefdltem 
Vrofequar,&  Siticcn  memorabo  funera  pldufu 
Veslra  pio^  ^eslras  comitabor  carmine fldmrnas. 

Ergo,  Liber}populosproculex  Orienteremotos, 
Qudpdtetorbeolim  Komana  potentid  \iclo, 
Ad  Tanain  ad  Cimmerios  dtque  \ltima  Vonti, 
Aureus  a  \ura  peragra  viridique  Lemanno. 
Satiromatd5}i,\nfe,  doce,gelidofque  Volonos, 
Quos  modo  aeleslirenouatos  Spiritusdura 
Vrogcnuit  miferansjongaque  a  noSle  reduxit. 
Orchadds}&  Scotice  plenis  petc  littord  velis: 
Hicnuper  Ihx  illd  Dei^erbumque  Salutis 
Sacrum  illud  noflr<e  mamfes~lo  lumine  coram 
Lxplicuit fefejhic fedes  tutique  receptus 
Sanclis  Europce  exulibus  profugifque  parantur. 
Vife  anm  Solifque  \ids}\bi  noslra  Canopum 
Gens  Videt}(j>  noslris  contrariafydera  cernit 
Admirans  Jonge  Europd  Calpeque  rehclis 
A  tcrgo ■fAmmericam  propteryqua  languidws  drmu 
Exiguum  vertens  ,gelido  fub  fydere  nobis 
Sol  hyememfdcit  &  cumt  breuioribus  horis: 
Qud  pdtet  inque  finumpdnditfediuite  luco 
Breftlta;infehx  fupra  execrdtaque  tellus 
Canmbalum,  Varands  tnfra  Lepetlfque  fonanti 
Murmure  gemmarum    fquammis  crepitantibus  duri 
bi  mare  pracipites ,  iunclo  fimul  dgmine  currunt. 

IjLiber^  reduces  iterum  foldre  Britdnnos, 

y 


PROTR.     AD  HIEROP. 

Vosl  longa  exilia    laqueos  cineref \ue  fuorum;  1  • 

Quos  inter  pietate  grauis  venerandus  honora  \ 
Canicie  >dextram  medios  qui  Utus  in  ignes 
Coniecit^noslrofulget  memorabdis  <euo 
Crammerus,pete  culta,Liber,  qua:  Sequanalambit, 
Qu£  Ligeris  fecat    Khodanus,  rapidufque  Garunna, 

IjLtber,     veteres  meerens  inuife  tot  Vrbes 
Qua  Khenusfluit :  aunferis  qua  diues  arenis 
Turbidus  Oceanum  leni  Tagus  agminepulfat: 
Ef  te  Koma  legat  caput  impenumque  malorum. 

Tu  vero  t  u  C  H  R  J  S  T  Efaue,curfumque fecunda} 
Cxlcflique  patrocimo  mendacia  contra 
Bt  vulgi  rabiemypr<£fens  monimentatuorum 
\ncifa  his  tabulis  tam  ter  rediuiua  tucre, 
Queis late  circum tua lux  &gloria  crefcant. 

W<£C  ego ,  dum  dulceslicet  intermittcre  curat* 
Montibusinnoslris  ccdo  fub  tes~ie  canebam. 
Quo  terfelicem  me  tcmpore  chara  tenebat 
HieropolUyducente  Dco,purgata  nefandis- 
Monsirorum  tot  concilijsjeclaque fuorum 
\nuidia;ins~lantes  lachrymans  dum  plango  ruinas 
Labentis patriwjuclufque  ^ffata  meorum: 
Et  dum  quif jue  bonws  ,penitus  rerum  ordine  Verfo, 
Omnia  tam  peffum  rueie  infelice  ruina 
Conqucritur,  ?uenqueade6}lachrymabik  Kegnum. 


ADM  O- 


ADMONITIO. 

(IV I  verarru  ac fimpltcerru  Qoriftiam  ^R^- 
ligtonu  dottrinarru  ex  ipfts  zApottolorurru  tempori- 
bus  reuocafam,ac  repetitam,  infolentu  atque^>  no- 
uitntis  inftmula??^  9  vnde^  tanderru  hi  <J%Tartyres 
hodie^j  predeant-j  3  mmturos  ejfe_j  minime  dubttu- 
mus:quunu  ijfderru,  a  multis  tanu  annis  huiufmodi 
Athletarurru  amiffa  memoria3vel potius  iarru  inter- 
miffa  videripofttt .  Qjubus  vt  reff?ondeamus,ftc ha- 
bea?vL>:vt  dc_y  illis  tpft  nthil nec  audiuerirvL  nec  au- 
dire  profeclb  vo/uerin^L  3  non  idcircohaud  amtffarru 
illorurru ,  haud  intermiffarru  videri  oportere^  me~ 
mortarru.!hCjirru  vt  iftis  demusftatis  temporurru 
interuallis  proftratum  ac  iacetem  quodammodofuif 
fL;  Chriftt  Ecc/eftanu  ;extincTam  certe fuiffe  prorfus 
ftne^  Jcelere^  pronuntiare^j  non  poffumus  .Gfuod 
qutderru  ex  eo  intelltgt  poteft,  quoniarru  alio  tempore 
plures,alio  verb  paucioresjiunqua  certe  nullt  Adar- 
tyres  extiterunt^ :  nimtrurru  vUi  quiftc  Chrisliana 
docJrina  teftes  ac przcones  extiterintj ,  vt  earru  fuo 
fanguine^  obfignare^  non  dubitnreivL .  oAt  verb 
quurru  Scclefiarru  ipfarru  altquandiu  iacentenu  in- 
quarrufS*  quodammodo  fopttam  Qrmftus  /onge  am- 
plwrerru  &  tl/uftriorenu,centum  circtter.aut  eo  am- 
plius^annis  ipftij  reuocarit,maiore?n  etia?ru  qui  pro 
cauft  fuA  dcfenftonerru  pugnarc?vL  numerurru  ex- 
cituuit.  Marru,  Vt  pene  extinclunu  cinererru  ft ful- 
phure_j  tnngas^Viuet  exminimo  maximus  ignis 
erit.ftnque^  quurru  Chriftus  fuo fulphure^  fteruo- 
re^nempe^  Sptritus  fui,¥ idefiurru  anirnos  prope 


conge/atos  excitnt  &  attingitwagnunu  quendanu 
ardorem  in  eis  concipicertum  eft,qui  erumpens flam- 
meolas  Juas  longe  lateque^  diffundat  necejfe^>esl. 
Qupd  ft  quis  vrgeaf, cur  quunu  ab  ipfts  doffrim 
Qhrifttan&  <velut  incunabulis  afflartyres Jemper ex- 
titiffe^j  teneamm ;  eorum  hiftorianu  repetitanu  al- 
tius  ad  noHrunu  hoc  njfque  tempm ferie^  perpetua 
deducJzmuprotulerimm:is  illud  demunu  intettigat, 
non  minm  <verum  quam  effe  'vulgatumwt  quicquid 
differturjdnon  auferri.  tumetft  quidem  ad priorenu 
hiftorU  (SMartyrunu  editionenu,  tantanu  acceftio- 
nenu aftulimm ,  vt  cl{ejpublic<& dc^> nobis expeclzi* 
tionifcenemto  perfoluiffe^j  videridebeamm. 
cur  Aaio  -     f  Srunt^ fortuffe^  Qritici,qui  Jnfcriptionenu  a- 
fnTriptafit  Uanu  aliquam  quam  aut  lABorum  aut  Actionum3 
ri"  1     de/yderoi^  (quam  Mmen  Infcriptionem,  &  in prio- 
ro  olim  editione^,&  in  hac  pofteriore^ fequuti fu- 
mm)quoniam  nomen  illud  auguHum,ftngulari  quo  - 
damac  proprio  quorumdam  minime  malorum  homi 
numpruudicio folis  oApoftolis  attributu,  rerum  pu- 
blicegeftarum  publicam  &  popularenu  memorianu 
potms,quam  priuatA  rei  ratione aliquam  contineat. 
Quibm  Criticis  <vt  aliquiddare,  &  interim  inftitu- 
ti  noftrirationem  etianu  habere^j  videremur,  zA- 
ttioneslibenter  yqu&quibuftfrvelrebm  vel perfonis 
accommodan  pojfunt^,  infcribere^  maluimm. 


ACTA 


Ad 


Semen  Mar* 
Deo 


a  eorum  per  quos  cua 

g  e  L  I  I  t>  o  c  T  n^i  <±a 

in  lucerru  cognitionemquc^>  Ecclefi&,denjiftmu 
tenebris  occupat&JiTeo  reuocariac  rejlitui  ccepit. 

Ioannes  Vvicleff. 

[Tfi  hxc  mifera  &  diuturna  conditw  profeflioqut 
fuenteorum,quiChriflianifunt  appcllati,  \tipfum 
nudum  Chnfli  nomen  tantummodo  hahucrintfum- 
maque  ingratitudine  fevera  falutariquc  doclrina 
ipriuauervit.nulla  tamen  tanta  hominum  ingratitudo  2««*^ 
(fimpietasvnquam  potuit  ita  honitatcm  Deifuperare  ,qum  is  fem- 
peraliquod piorum  fcmen  conferuant,  ex  quo  Ecciefta  propagari ,  a-  nem' 
miffamque  religtonem  recupcrare  ac  retinere  poffct.  Et  quanuis  nui- 
lusfuitorbis  angulus,  qui  non  dcnfifiimis  ac  tetemmis  tgnorantix  te- 
nehris  oppreffus  extiterit :  tamenDeus  femper  adillunnnandaatque 
illuflrandam  veritatem}  aliquas fcintdlas conferuauit ac  fufcitauitpro 
ea  temporis  ratione  quam  opportunam  ptxque  wflitueacno(slr& faluti 
accommodatam  iudicauxt .  Quum  autem  multa  &  ccrta  clara funt 
figna,  (filluflna  teflimonia,  quahancEuangeUj  doc^brtnam,  his  tem 
poribusrenouatamacreflitutam  declarant puram  effe  Deiveritatem, 
in  quafitfaluherrimus  animorumpaflus.advitamalensfempiternam: 
tum  vero  iUuaminime  objcurum  aut  aubium,quod  multi  Martyres  ac  jnmaa 
tesles  eius  non  dubitont pro  ea  confirmanda  tuendaque fanguwem  fu- 
um  vfqite  etiam  vltimam  guttam  profundcre :  atque  ita  declarare 
quanta  fit  mifericordia  eius ,  qui  nosperditos  aciacentes  in  horrendis 
mortis  tetiebrk^adhanc  falutarem  Euangeitflucemfitxqucvoluntatis 
agnitionemreuocarit.  Hancautemveritatetn  Dei  effe,  illud  maximc 
dcmonflrat,  quod  nulla  fuit  <etasjn  <jua  Satan  omni  odio  funofifimo 
hanc  Ruangelu  doBrmam  perfequutus  nonfuenU  &  conatus  eam  o~ 

A. 


ca»  - 


wicleff.  A  C  T.    M  ARTYRVM, 

mni  Vifua  opprimcre  atquc  cxtinguere .  Scd  cum  inimicus  tampotens 
acfxuus,tantoqueodio  inflammatus,  nunqudm  quod  cfl  condtus  effc- 
cerit  ,  vt  dut  curfum  fanclifimce  doclrina:  impedtendo ,  dut  ortum  cius 
probibendo ,  cdm plane  abolerct(in  fummis  cnim  dijficultatibus  ddmi- 
rabditcrfcmpcrfuitconfcruata,^  per  mdnus  traditd  )  mirum  nemini 
\ideri  dcbet,fi  bomimbus  piis  edm  cognofccniibus ,  taptam  certitudi- 
ncm  &  fiduciam  afferat,\t  cius  autboritatem  digmtatcmque  toti  mun 
do,  atque  etiam propri*  vit*  anteponant,grauifimoque  ciustcflimo- 
nio  confirmati ,  ad  beatam  atquc  aternam  \itam  toto  animo  conten- 
dant.  Quod  fi  Satan  cius  doSlrin*  author  cffet,  non  eam  tanto  oppu- 
gnaret  odio,neque  ad  eam  abolendam,omncm  rabiem  fuam  confcrret, 

watth.  u.  N<*w  boc  modo pcrfcqucns  profliganfque  quod  fuum  cffct ,  contra  fe- 
ipfum^t  ait  Cbriflus,  bcllum  inferret .  Sed  quocunquc  infcflu  impetu 
ConatuqueSatan  in  camveritatemferatur ,  virtute tamcn  atqucope 
IFilij  Dei,furorem  eiusreprimentis,femperfaluapermavfit  Ecclfia. 
qua  necefjario  cius  miniflcrio feruatafuit,qu*  optimos  ac fidclifimos 
Vaflores  ac  Doclores,  ad  cam  adminiflrandam  refcruatos  &  diuimtus 
yocdtos  bdbuit.  Qdanuis  autem  aprimis  illis  temponbm ,  qmbus  E- 
uangchum  in  orbem  fuit  promulgdtum ,  Ecclcfia  aliquos  flcmpcrmini- 
flros  Verbi  habucrit ,  a  quibus  veritas  Dci  &  religionis puritas,con- 
tra  \>im  mundi  ac  Satdna:  fortiter  fucrit  dcfenfd  ej?  propugndtd ,  td- 

li*  Mwy "  rnen  humdnifimis  LcSlonbus  non  ingratumfore  drbitmmurfi  imtium 

VvkiSo  1  buius  biflorice  a  loannc  -wiclcuo  Anglo  ducamus ,  camque  \fque  ad 
praclara  noftra:  mcmori*  cxempla  pcrfcquamur :  cx  quibus  intelligi 

^  ^  g  poterit  quod  Cbriflus  Dominus  affirmauit ,  ne  ipfas  quidcm  vires  ac 
potcflates  inferorum  ,  aduerfum  fidem  &  inuiclam  Dci  vcritatcmi- 
ta  valituras,  vf  eam  opprimant  aut  deleant .  Nam  eo  quidcm  temporc, 
quoDcus  bunc  Virumbonumatque integrum  Ecclefl*  miniflrum cx~ 
citauit,  omma  tyrannis  occupauerat  ^impiaque  &  fcclcrata  dominatio 
rctiorum  Ecclcfiaflicorum ,  Ecclcfwn  ipfdmopprcffcrdt^tncc  \cri- 
tdti,  neccuiufqudtn pij  Dcumque  mctucntis  libcrtativllus plane  locus 
cffct,ne  exigud  quidcm pune  doBrin*  dut  Ecclcfixforma  apparcrct. 
Wxc  autcm  mifcranda  Ecclcfia:  opprcfiio  ac  dcformatio ,  fuit  anno  a 
natali  Chrifli  dic  M.  CCC.  L  X  X  1 1.  Quo  quidcm  tcmpore  Ke  - 

pcs 


wicleff.  L  I  B  E  R  I.  £ 

gcs  ac  Vmcipcs  Chrijlidni ,  vf  fuum  in  rcligioncm  amphficandam  or- 
iidhdamque  ammum  atque  jiudium  dcclararent  ,ineam  \namcogi- 
tationcm  curamquc  incumbcbant,vt  lignum  crucis  Hicrofolymitana:, 
in  Ecclefiam  Chrifiianam  dcfcrcndum  curarcnt .  cjuafi  vero  tota  rch- 
gionis  fanclitds  co  in  ligno  corfiflcrct :  autaliacffctcrux  nullaynifi  ca 
qua:  Hierofolymis  afjeruari  diccrctur.Sed  tunc  Dcus  fingulari  honita- 
tc  ac  mifcncordia  Voluitmundum,humanis  traditiombus  atcjuc  impijs 
fupcrslitiombus  opprcffum  immortuumque  cxcitare ,  atcjuc  ad  hanc 
gratifiimam  Veritatis  luccm  rcuocarc:  tdque fideh  &  opportuna  ope-  Theo!o5.* 
raloannis  wicleui.  quicum  Oxoniccin  cclcbemma  Anglia:\rbc,diu  oxoms' 
Thcologiam  projcjjus  cffct ,  vidcrctque  doclrinaDci  multis inquina- 
mcntis  eomm  qui  Vapam  fcquuntur ,  defccdatam  &  plaue  corruptdm, 
continere  fe  non potuit,quin  in  tata  rcrum  ommum  confufione  ingemi- 
fceret^verita  ique  ita  conupLc  ac  dcformatcc,^  Ecclcfia:'  afflicla:  at~ 
que  oppreffcc  opcmpro  jua  in  cam  iharitate ,  aliquam  afferrct.  Sed  in 
tantis  EccLftaJhorum  optbus,  confirmatifque  atque  inueterdtis  pra- 
uis  opmiombustpcrfptciebatfeneque  hccc  tanta  religionis  inquinamen 
ta  fine  fumma  hominum  offcnfione  commouere ,  neque  ea  errorumfu- 
perflitionumque  vitia}qua:  infixa  dm  penitus  injederant,ex  animis 
bominum  poffefacile  conuellcre. 

Itaque  vtfum  cfi  ci  non  incommodum  ,fi  ad  cmendationem  tot  %f 
tantorum  errorumvitiorumque  ymox  flatim  &  aperte  ,fedpaulatimy 
&  qudfi  dliud  agens,accedcret.  Ac  primum-quid  efficere poffet  con  * 
tra  aduerfarios  ^critatisftn paruk  rebus  ntdgis  dd  philofophiam  quam 
ad  Thcologiam  pertinentibus ,  ex pcriri  voluit :  de  quibus  cum  tllis  di- 
j]>utduit,vt  hdc  rdtione  aditum  fibi  ad  res  maiores  facerct.  Inter alios  ioannes  Re 
fuitmondchusordinis  Carmelitani  loamiesKemnghamus ,  quo  cum  cumS» 
huiufmodi  concertatiunculas  fufcepit  &  aghduit.Ab  his pdruis  initiis 
ad  maioragrauiordque  progreffus,de  Sacra  mento  altaris,vt  tum  loque 
bantur,cumtllis  diffutauit :  quain  dijfutationc acerrimos aduerfari- 
os  habuit,affirmans publice  in  fcholis,  fibi  nihil  aliud  cjfe propofitum, 
cpuam  vt  idololatriam,  qua:  in  Ecchfia ,  hac  quidem  in parte  maximam 
yim  habebdt,tollerct,verumquc  vfum  Sacramenti^ puium  Dci  cul- 
tum  demonfiraret.  Sed  hic jumma  occurrcbat  dtjficultas,quod  hoc  v/  - 

A.  ij. 


Fulnina 
palia.cxtre 
mum  impie 
Mtis  perfu 


viclcft.  ACT.  MARTYRVM, 

cus  tagi  cotreclarique  no potcrat fine  maxima  mudi  off :fione  ac  dolore. 

Monachijmpnmifque  Erancifcanufurore  quodafcrebantur,pcr- 
grauiter  acerbequeferentesfublata  Mijfa  fibipabulum  vcntris  cripi , 
Jequc  adfamem  vocari .  ita  pro  ventre,qucm  vnum  habet  deum,  quafi 
pro  focis  atque  aris  acerrimedimicabant.  Epifcopi  vcrobuiu*  contro- 
uerjice  cogmtionem  ac  difceptationem  ad  fuum  ludicium  arbitriumquc 
Pi  deferripojlulabant.  \erum  boc  cum  ajfcqui  non  pojfent,  ad parata  Pd 
I  pxfulmina  tandem  confugerunt.  Nam  hoc  quidem poftremum  eflimpi 
etatis  perfugium ,  quum  impudentes  monachorum  faccrdotumque  cla 
mores  injanaque  \oaferationes  non  fiatis proficiunt ,  ad  hanc  potejla 
tem  &  Vim  tyranmca  accedereyab  eaque  arma  ad  oppugnandam  at- 
quc  opprimendam  veritatem  ac fidem  libertatemque  piorumcapere. 

Hic  vir  impetum  tot  tantorumque  inimicorum  foius  fuftinuit,  nulla 
alia  munitus  defenfione,  quam  authoritate  ventateque  Scripturarum 
fitnclaruman  quibus firmamenta  &  arma fidei  conjlituta  habebat.  Vt 
dutemdoSinna  fua  plus  roboris  aduerfus  aduerfarios  obtinerct,au- 
.tboritatem  veterum  Ecclefia  doclorum proponebat  ,fed  in  iis  tantum 
modo ,  in  quibus  cum  fianclis  Scripturis  plane  confentire  \idcbantur, 
demonfirans  ac  tcflificans,nuUam  aliam  ejfe  veritatcm,quam  eam  qu<t 
inlitens  diuinis contineretur .  cxteros  yerbhegumac  Decretorum 
ecclefiaflicorum  DoSlores  &  fabricatores  omnino  repudiabat,  neque 
eos  tefles  ventatis,fed  hofies  atque  euerforcs  ejfe  iudicabat,  Conflan- 

ter  affrurrrthrttjyi  farrqntrnt-ntnxpnris  ffg fitngumu  Chrifli  ,  <tfriden- 
tia finr fubirrjn  n()V  meffi }  »V/  *fi  ]  r^Anrcm  fnrw^imqn^ pnnU  rntun- 
dl  fi»<>  >pfo yvyr  nulh  nirdnffr  :fid  contra  illa  tranffubflantiatwne 
(cpiam  Jaccrdotes  non  minus  abfurdam  quamimpiam  commenri  fue- 
.  b    runt)  pawmeflfr  pancM)  \mum fiuam  naturam  non  mutam  fed  eam 

qitfm  hqbe$0p  ^Y^\"pntlDllfi^fi^tt'1^ . '"  ''pf*  ^rrnmrvta 

rrtinrrr.  Argumentaautem  quibus  idprobabatynosaliuminlocum 
magis  commodum  referuabimus. 

\pfia  quidem  vcritas  wicleuo  magnam  odij  offcnfionem  concilia- 
uitapud  eos  prwfiertim ,  qui  maximasEcclefi^  opes  obtinebant .  ta- 
tnetfi  quandiu  EdouardusKex  vixit  yfiatis conslat  wicleuum  fludio, 
fauore  auxilioquehominutn  aduerjusimmicosnon  planefuifjedefti- 

tutum:^ 


TraruTub 
ftantiatio  - 
Ducorcmen 
wm. 


wicleff.  L  I  B  E  R   L  y 

tutmn :  tiifi  quodvltimo  eius  Kegis  anno,  Vapa  inftinShi  ab  Archicpi- 
fcopo  Cantuarienfi  comprehenjusfuit :  &  cum  adcfjcnt  dux  Lanca- 
jbri*  Henricufque  V  erjcus  ,fi\cniium  ciimpofitum.  veruntamen  dum 
nonnullorum  potcntifiimorum  Vrincipum  ftudium  bcneuo\cntiamquc  £pfj£f 
rccuperajjetffilcntio non diuturno vfus esl.lnterca Kicbardus  Edou-  jjjStijJ" 
ardifihus, mortuo patre rcgnucxccpit , anno M.CCCLXXVIL  vffiL 
Tumvcro  GrcgoriusKomanui pontifex  nunquam  dcftititper  litc  -watlf' 
ras ,  pcr  regni  Epifcopos  ,per  bullas fuas  nouum  Kcgcm Jolicitarc,c- 
iufquc  animum  pcr  fc gencrofum     humtnum  >  aduerfus  -wicleuum 
civfque  doclrindC ftudiofos  indtare. 

Et  extat  quidem  Epiftola  reperta  ,  quam  Papa  Gregoriusad 
Regem  Richardum  mifit  i  eam  huic  nos  hiftorix  inte 
xuimus,hoc  exemplo. 

i  ■  '  ,  . 

WjHanjbmo  in  Chrifto filio ,  Kichardo  Kcgi  Angliai  illuftri ,  Sal. 
^^c.  Kcgnum  Anglta: ,  quod  Altifimm  tu<£  fupponit potcftatiy 
glonojum  nempc  potcntia  abundaniia  facultatum ,  fcd  gloriofius 
pictate fidci  zjfacra* paginarclaritate  chorufcu,confiieuit  virospro- 
ducere  diuinarum  Scripturarum  rcBafcicntia praditos ,maturitate 
graucs,  dcuoiioncjcrucntes^f  cathohcx fidci  dcfenJoresyqui  non  fo- 
lum  proprios prccceptis  falutanbus  inftitucbant,dingcbantque  in  Dz- 
uinorum  femitam  mandatorum,  &c  Sed  cum  ingenti  cordis  amaritu- 
dine ,  plurimorum  fide  dignorufuggeftionepercepimus,loanncm  wi- 
clcjf  rcBorem  ecclcfi^de  Luttcr-wort ,  Lincolmcnfis  diceccfis,facra? 
pagina?  profcfforem  (  vtinam  non  magiftrumcrrorum)in  illam  ncfan 
dam  &  abominabdcm prorupifjc  dementiam,  quod  nonnullas  propo- 
fueritconclufioncs plcnas  erronbus,  mamfcflam  hatrefim  contincn 
tes,qu£ftatum  totius  ccc\cfi<£ fubucrtcrc  Cf  cneruarc  nituntur:  qua  • 
rumqueahquatjicctquibufdam  mutatis  tcrminis  ,fentirc  \identurpet 
ucrfas  opimoncs  &  dochrinam  indoblam  damnata:  mcmorix  Marfilij  Mariruu,,cie 
dc  Vadua  loannisdc  Gauduno ,  quorum  hbcr pcr fclicis  recorda-  anne/de  L° 
tionis loannem Vapam  XXI Ipraidecefforem noftrurcprobatws cxti- 
tit  &  damnatids,  (fc.Cum  itaquc  vencrabdesfratres  noftn,Archie- 
pifcopas  CantuancnfisjJ  Epifcopus  Londmcnfis y*  nobis  madatum 

A.  iij. 


vicleff.  A  C  T.     M  A  R  T  Y  R  V  M, 

accepcrunt,  prwfatum  loanncm  authoritatc  noslra  capiendi,  car- 
deu&  meu  ceribus  mancipandi  }eiufque  confcfionem  ad  nos tranfinittcndi  ,jiin 
*"\*^*[e' jffofcutiorx  hmusncgotij  nojcanturfauore  &  auxilio  tuo  indigcre, 
ftrri       maicflatcm  tuam(quemadmodu  &  tuiprogemtorcs  inclyti  catholica 
fdciycuius  in  hac parte  res  agiturfemper  confucucrunt  cjje  cypn-e- 
aput  zclatoresyequirimus,     deprccamur  attente\quatcnus  ob  re- 
uerentiam  Dei,  diclafdci  ey  Apoflolica:  fedis     noflrum  intuitum, 
digncris prafatis  Archicpifcopo     Epifcopo  ,a\iifique  qui  huiufmodi 
ncgotium  profequuntur ,  in  ipfa  projccutione ,  tui  fauoris  auxilij 
patrocimum  cxhibcre .  Vroindc  prxter  humanoc  laudis  prxconium, 
Diuina:  retributionis pramium ,  noflram  cr  ditla  fedisgratiam  ?y 
bencuolcntiam  adepturus  ampliorcm.  Datum  Komce  apud  S.  Mariam 
maiorcm,  1 1.  Calend.  lunij,  Anno  pontificatus  nuslri  VII,  M. 
CCC.  LXXVIII. 

Ua:c  funt  argumentorum  rationumque  firmamcnta,  quibus  Vonti- 
fices  Komani  tucnturfidemChriftiana^quibus  ctiam  mundo  conantur 
perfuadereyftulados  effe  eos  quos  haretkos  appcllant :  id  csl,eos  qui 
ipjorum  barbaram  immanemque  tyrannidcm  nullo  modoferre pojjunt: 
quam  crudehfime  exercent  non  in  corpora  folum,fcd  etiam  prxcipue 
in  animas,quas  Chrifius  Dominus  tanto fanguinis fuipretio  redemit. 
Sedadinjhtutade  ^ideuonarrationem  redeamus.ls  crudehfiimis  iU 
lorum  intcrdi&is  minifque  coa&us  esl  aliquandiu  obmutefcere:Jedita 
tamc^tprrxdarapietas  ac  ^eritas,qu£  antea  exarferat \poflea  eo file 
tio  comprcJfatmaiore  vi  erupcrit,\ehementiufique  hominumfludia  ac- 
vvieieuus  cendent .  \taque  naSlus  hominum  veritatifauentium  opportuna  tum 
vemanjro  fludia  tum  auxilia,iterum pia  dogmata propofuit  ac protulit.  Neque 
profequuur  aduerfarij  hac  in  re fibi  defuerutit:  fed  ijfdem  animis ftudufique  conjjn* 
rantcsfimnes fuas  yiresrenouarunt,confirmarunt,c6que  contulerunt, 
V£  hanc  purifima  lucem  extingucrcnt}qua  tu primum  radios  in  mun- 
du  horrcndis  ignorationis  tencbris  occupatum.mittcre  incipiebat.  Ne- 
que  \cro  hic  Vapa  dormicbatfcd  omma  potius  &  tctabat  ey  agebat: 
yt  ad ficuitiam  cycrudelitatcm  eorum  ammos  acueret  atque  inatarct, 
qui  pcr fc  ad  cius  nutum  &  arbitrium  maximoperc  crant  accommoda- 
ti  yperlitcras  ac bullas  cos  ad omncm  ojfcnfioncm  cxacerbans,quifua 

JJ>onte 


widcff.  LIBER   1.  4 

Jj>onte  veram  fdlutis  doclrrinam  oderant.  Intcreas  funtquada  cxcm- 
pla  litcrarum  eius,quce  profcrri  poffcnf.quac  quidcm  nihilaliud  conti- 
ncnt,quam  comminationes  babaras ,  immania  tyramucaque  intcrdi- 
cla ,  atque  vcrba  homine planc  indigna,coque  digna potius,cuius  Vi- 
carius  cum fit,ctiam  illius feuitiam  malitiamque  imitaturjd  cfySata- 
na,  cuius  ab  ore  atrociora  cy  crudcliora  quam  h&c  funt  ,prodire  non 
poffcnt.ltaque  monachi  ac jaccrdotes  quidam  ,quafi titioncs  inferoru,  Monachori 
cum  harum  literarum  accrbitatc  incitati ,  tum  etiam  crudelitate  vene-  infultu< 
randi  Archicpifcopi  Cantuarienfis ,  tum  vero  fuo  ipforumfurore  inci  - 
tati ,  pncclare  cum  juis  Epifcopis  tcftificabantur  ,fc,ne fi  de  \ita  qui- 
dcni  ipforum  agerctur,  velle  fufccptam  caufam  deponere  aut  ncglige- 
rcfed  cam  cum  omniiuflitix  acerhitate  perfcqui.Uuiufmodi  autcm  te- 
slificatio  palam  a  honisrillis  \iris  Ecdcfiamamantibm  ,maxima  cum 
audacia  adhibcbatur,antcquam  conahum  ipforum  prouinciale  cogere- 
tur.Hcccautc  ar.imifortis  conslantis  in  optima  caufa  declaratio^ 
magmfica  pmnufiiopmm  laude  dignafuijfetji  intcllexiffentqutf  effet 
caufe  aquitas  &  veritas  ,  eamque  cum  integra  ammi  confaentia  de- 
fcndifent. 

ScdDeus  ,  quivanas  cogitationes  confihaque  hominumparuo 
etiam  momcnto  ficpe  euertit  fua  tum  Virtute  tum  bonitate ,  i&orum 
motus  atque  impetits  faale  comprefit .  Nam  cum  dies  iudicij  vcniffet, 
Ludouicus  quidam  Clyfordus,  vnus  cx  aulicis proceribus,Epifcopos  cigfoSS 
adut ,  eofquc  grauifime monuit ,  ne  \llam  lundiaalem  fententiamin  gi'„slhs  An' 
wicleuum pronuntiarent.  \ta  corum  audacia  & fuperbia,quemadmo- 
dum  monumcntis  proditum  eslfubito  conadit,  vf  ne  verbum  quidem, 
quodadcamprohibitionem  refponderent ,  habuerint:ficomnes  erant 
conslernati.lllud  pra-tereaacadit,quodcum  Epifcopi  \>na  cum  wicle- 
uo,Lambeti  in  faccllum  Archiepifcopi  conuemJJent,ciucs  Londinenfes 
hbere  audaclerquc  co  ingrcfii  funt :  eoque  conucntu  nonmhil  pertur- 
batopro  wiclcuo  vcrbafcccrunt,  cum  fumma  teslificatione  fu&  in  il- 
lum  voluntatis  .  Quare  huiufmodipiorum  hominum  fludijs  adiutus 
&  confirmatus,  quum  caufamfj  rationcm fuce  doclrina:  tcslificans  o- 
mmbus  dcmo?islraJJet,acbonis prudcntibufque  approbaffet,facilc  in~ 
imicorum  fuorum  wfidijs ,  difficultatibus  ,pcriculifque  cH  iibcratus. 

A,  iui. 


▼icleff.  A  C  T.  MARTYRVM, 

T 'cflificalio autcm  cius  0»  confcfiiohccc  fuit.  Inpnncipio proteflor 

publicc&c. 

Lovgum  cjfitconclufioncs,qjtascum  ea  tcslificationc  coniunxit  ac 
propojuitjbk  rcfirrc:  fatis  cnt  nomillas  hocloco poncre,ex  quihus  c<t 
tcrarumommum  visjotiufquedoclrtna:  eius  funmia  ccquitas  &vai- 
tas  f.talc  intclligipotcrit. 

Alicjuasconclufiones  Ioannis  ▼icleui,Lambeti  in  conuentu 
Epifcoporum propofitae, anno  M.  CCCLXXVII. 

i  ^igl  aliqua  a  Vrincipihus acKegihus donatiominiflris  Ecclefafa 
Z^so"  *S£*fta  fuerirfM  ca  tacita  intelhgenda  0  ohferuanda  cjl  conditio}\>t 
fuLfcleii.'  ®ei** honorctur ,  Ecdcfia  cedificctur .  Nifikccconditw  confcruetur} 
Vrincipcs  iure  pofjunt  ac  dchcnt  id  omne  aufcrre  auod  in  eos  contu- 
lcrunt:  quxcmquc  vis  cxcommuntcationis  contrafulminare  videatur. 
t  Qudd fl  ad rctincndas  hoc modo , aut  occupandaspoffcfiiones  0 
opcs  yha:cVapccfulnuna fuam  \>:m  habcrentJotusGlerus  exgencre  ho 
I  minum  auanfiimorum  conflatus^omncs  mundiopes  acfacultates  ad fe 
trahcret. 

3  Vapa  iureac  lcgitimcpotcsl  rcdargui  reprchcndtque  ah  ijs  quos 
in  fubieftione  acpotcslatc  fua  hahet.atque  ad  Ecdcfia  vtilitatem,tam 
d  Laicis  quam  a  Clcns  accufari. 

4  Nam  quantumuis  mangnus  dominmfit  Vapa ,  dchet  tamcn  ita 
fentire  atque exifhmare, Cccterorum  fc} etiamnunimorum}fratre effe* 

5  I;  queadmodu  uteri  peccarc  potesl:atque  ita  fraterne  0  admone 
ri  0  conrigi  dchct}aliorumque  corrccTiones fratcrne  acmodesle  audi- 
rc.  Imprimis  vcro fi  in  co  aliqua  efl pertinacia}quahccrefim  aut  errore 
prauu  Ecclcfiarquc  perniaofumtueaturjumquidcm in co  non  eslme- 
tuenda  rcprchcnfw  0  accufatio  vr pcriculum  euitetur.  Ita  emm  Vau- 
lus  non  esl  veritus  Vetrum  palam  reprchcndere, 

Alice  funt  multcc  eius  conclufiones ,  quihus  Clcri  Vapalis  Vitid ,  d- 
hufus  peccataquc  oflcndchat  :.atque  etiam  quam  iniuflc  maximorum 
proucntuum  redituumquepoffefiioncs  occuparent.  Ego  autem  fatis  in- 
tclligercnon  poffum,  qui  faclum  fuerit  vr  Epifcopi^/iclcuumposl 
hanc  dcmonslrationem  xonfefiioncmque  doclrinx  quietum  ftne  vlla 

molcfUa 


vicleff.  L  I  B  E  R  I.  5 

molcflid  dimifcrint.Fortdffc,qua funt  in  bonis  rchus  Hegligentia  &  tn- 
fiatid,ctus  conclufioncs  non  lcgcrunt,dut fi  legcruntjntclligcrcnon po 
tucrunt .  Vaulb pbsl  Grcgorius  Vonttfcx  c  \itd  dcccfiit.  Cuius  qui- 
dcm  mors  witieuo^adcd  quaiam  fuficcpcrdtdgchjtquc.pcrcommoda 
acadit.  Statwtfio^letus  mojctcmfiifcepta  eMfumma  «u&haquG  csm= 

trutin  intrrduni  Pnyitifirrr.qunrion  .iltrr  rn  G  ill<<t}rtkrrU  n»i*>  rrr*- 
tl<ffi'lf   HiT  dHtCm  hrjlllr  <*f'dium  t-n^nit-ffrrmrnfjijnc  intrr  rnc 
fimt  UrU^qu.  J  frpfi  qy-fin-t  y  »MYii»  i  Unmmum  multiturln prnhtpy 

njjnrui»  "''t        .«\uLiUrtt„°tn  i.it.  ,ftt  Eodem tcmpore  in  Anplid  i"eftinnm 
,  r  1  i,  '     •  -     •     1  ,  1        8    &g«"c  m 

frduis  0*  pcriciilojus  bclUmotus  cxritujncmo  intcrpkbcm  cyno-  *«■.»  A«- 
dcs  cxcitdtus  ,qut  rcgnum  illud  vcbcmcntcr pcrturhauit.  Ed  in fiedi  -  ° 
tione  Arcbicpijcopus  Cdntudrienfis ;  Simon  dc  Suthutid  nomindtus,  a 
ruftias  bomimhus  comprcbcnfus}capitc  truncdtus  esl.  Huic  in  co  Ec- 
clcficc  munere  atquebonorc  fiucccfiit Gudiclmus Gourtnjcm^quiom- 
nem  curam^fludiumfiperam  fuamtn  id  \num  contultt^tpiis  dc fide- 
lihusbommihus  hcllum  faccrct  ycofijue  ommhus  iniunisdc  molcfltis 
dcuexdrct.lntcrcd  numcrus  eorum  qui cdufiim dotirindmquc  wicleui 
fecldhxnthr  y  indics  j.ugcbdtur  fingulos ,  donec  Guiliclmus  quiddm 
Bertonus^Oxonicnfii  Vniuerfittdtis(ytvocdnt)  Cdncelldnus,  ad  eos 
compnmcndoji.ifutrcxit.Hic  oclo  Doclores  ex  mondcborum  ordtney 
quatuorque  cx  alio profcfiionis gcncrc  conuocduit,  dtque  dhos  quofi- 
ddm fiudrum pdttium  bomincs  ddlnbuit,  quorum  omnium  cx  fentcntia 
&  dutboritdte  buiufmodi  htcne  conficnptce  fuerunt  ydc  pubhcoVni- 
uerfitdtis figillo  ohfignat£}  quibus  grduifiimis  cum  minis  fludiofiac 
litctatictus  dcddcmucbomincs  a  difciplind  wtcleuidnddrcchjtur.A- 
dcb  Vt  nifi  wiclcuus  & tj omncs  quictus  caufitm  ddiuudhdnt,reftpi- 
fcerentypofl  tertidmcj'  puhltcdm  pnccifxmquc  ddmomtioncm  contjce- 
renturtn  cdceremygrduifiim6que  excommunicattonis  genere  affccrcn 
turac  notdrcntur.  Itdque  wiclcuus  quum pncchrd  intcrdiBd  dcccpif- 
fety  etft  mbil dmmdduertchdtin  bis  cjjc  quodmdgnopcre  pcrtimcficcn 
dum  vidcreturjdmcn  rcliSlo  Vdpd  totoque  tllius presbyteno ,  dd  du- 
tboritdtc  dtquc  dmplitudinem  Kegis prouocdutt.Scd dux  Ldncdfince 
intcruentensjbomincm  monutt  ne  qutd  tale  attcntdtct  :fcd  pottm  fie 
cogmttoni  cenfuraque fut  ludtcis  ordinartj  fuhmttteret.  Qudte  cum  m 


vicleff  ACT.  MARTYRVM, 

his  anguftijs  difficultatibufquey>erfaretur,confefiionem  iterum  do&ri 
?lc  fu<£  offerre  coaclus  esl,in  qua  quidc  buiufmodi  moderatione  vfus 
esiytcequiores paulo  aduerfarios  placatiores  habuerit.  Anno  ft- 
qucnti,quifuit  M.  C  C  C.  L  X  X  X 1 1.  Guilielmus  Archiepijco- 
pus  Cantuanenfis  iterum  concilium  hondiniadhibendum  curamt ,  in 
quo  yyideuus  adejfc  iuffus  esl. 

Hoc  quidcm  loco  mimme  filcntio prcttereundu  esl  quod  tunc  di- 
uimtuscucnit.  Najncumipje  Archiepifcopus  ccetenque  eius  fujfra- 
gatores  acfautores,  in  his  etiam  doclores  Theologice  ,  Legumque  ac 
Decretorum profeffores  ,cum  maxitna  monachorum  acfacerdotum  tur 
ba  Lodmi  in  ciauflris  Dominicanorum  conueniffcnt ,vt  hora posl pran 
T.rrx-mo-  &mn ftcunda  dc  libris  wicleuiomnibufque eius  opinionibus  delibera- 
gno  An  *  Kntangens  &  terroris plenus  terrce  motus  in  vniuerfo  Anglicc  regno 
sll  c      faclus  esl.  Epifcopi  eoterrorc  quafi  fimflro  quodam  omine  attoniti 
&  conflernati,cenfebant\tcauja  fufceptafuperfederentifed  Archiepi 
fcopusjiuius  totius  belli  duxj?iulto  audacwrqua?n  prudetior,idquod 
acciderat  aliam  in  parte?n  mtcrpretatus  efl  ,  atque fuos  in propofita 
fe fufceptaquc  fcntentia  vchementius  obfirmauit. 

Hi  omnes  cum  wicleui  conclufwnes  difcufiffent ,non  ex  authoritate 
diuinorumoraculorum  ,ftd  ex  libidine  acerbifimorum  odioru??i  tan- 
dem pronuntiarunt  ,quafdam  earum  effe plane  hcercticas ,alids  mixtas 
ex  vtroque gencre ,qucc  non  minus  erroris  contineret  quam  veritatis, 
quas femierroncas  appellabant :  nonnullas  vero  irreligiofas ,  ^  cum 
offcndiculo  conwnclat,  &  qucc parum  difciplinam  curicc  Komatice  ac 
Vontificiceredolerct.Kurfus  Archiepifcopus  vencrabiles  Doclores& 
Magiflros  noflros  conuocauit  ,in  illudque  conaliu,Kiggceu  Cacellariit 
\na  cumprocuratoribusVnmcrfitatis  loanne  Huntc??iano  &  Gual- 
tero  DaJcho,{jf  altero  quoda  quiM.  Bryt-  wellusdicebaturanquos 
omnesccrtds  fujficiones  fcBce  ac  difaphnce  wicleuiance  criminofeco 
fcrebat.  Vrmium  illi  tergiuerfando,excufando,verbdque  ambiguem- 
terprctando  clabi  conabantur.  Deinde  cum  hcec  illis  jubtcrfu^ia  mhil 
prodcjjcnt ,apcrte  quidfentirent confiteri  coaclijunt ,  cumhuiujtnodi 
tamcn  tcstificationc ,  quodeas  conclufionest  V/-  vcrbaquidc?n fonant, 
hxrcucds  erroncafqueefje  inuiticoncederent.  CatKcllarim pofwsin 

tcrra 


wicleff. .  L  I  B  E  R  I.  6 

tcrra  flcxifjue  gembus  orauit  vema^atquc  ca pcrLpifa  pum  winton. 
dicprccatorcmimpctrauit  icatamen  conditionc ,\t domum fuatn  rcucr 
fus,  quum  ddigcnter  inquifiuiffct ;  os  omnium  cornm  obfcruarct  quos 
wiclci^jHeffordojKcpyngtouo^Aftono^Bcdnmoquc  adcjfe  acfauc- 
re  comperiffct :  codcmquc  tcmporc  conclufiones  wicleuiantea  conde- 
natas  injummo  tcmplo  vniuerjo  populo  recitaret.Ccttcros  etiam  quof 
cunque  rcpenfjct  fautorcs  cius  jcclce^ad  abncgationcm  aut  ipforum 
purgationcm  cogcrct. 

Ac  cum  Canccllariusreftondiffct  feidno  aufurumfaccrcintan-  Q 
to propofito fibi  vitce pcnculo: Quidjnquit  Archiepijcopus yOxonien  ^*"^: 
fis  ciuitas  buiufnodifautoribus  adeone  cft  rcfcrta^t  nullus  in  ea  lo-  tur. 
cus cdtholiccc  vcritatirepcriatur ?  Vojlero die} quum res ad confdium 
rclatafuiffct}confilianj  rcgij  Canccllario  iniunxcrunt,  "vtquod  man- 
datum  erat  ab  Archiepifcopo  ,cxcqueretur.  Istunchoc  cum  mandato 
domum fuamrcucrfus  cft.  Tuncinter partes  fumma  difiidia&  odia 
cxercen  dugenquc  cccperunt.  hipnmis  \>ero  mondchi^t  tdntorum 
motuum  duthoresan  maxinwninuidia atque  odij  ojfenfioncmvoca- 
bantur.Ex  corum  numcrofuitquidam  monachus  Cijlerticnfu  yHcnri- 
cus  Crompeius  thcologia: ftudiofus ,  quidb  Epifcopo  in  cnmcn  bctre-  "cnr 


xonien- 


rompe- 
ius 


fcosvocatuscsl.  Nam  cum  co  tcmpore  Lolardosappcllarcntcosqui 1 
rcSle  acpic  de  religionc  fcntirct3ab  aclibus ,v>t  loquunturypcr  Cdncel 
Unum fufj>enfus  cil.  erdt  emmprimum  tantummodo ftudijfui  gradu 
confcquutus }qui  Bacalaureis  dcjerrifolct.ltaque  is  flatim  Londinum 
profeclus,  apud  Archicpifcopum  totumquc  Kcgis  confilium,de  igno- 
mnia  imuriaque  grauitcr  conqucflus  csl :  quafuit  caufa \t  Cancel- 
lanus  Kiggxus  cum  procurdtonbus  itcrum acccrfcrctur ,idque  cum 
Regis  nomine  tum  \ero  totius  conjihj  fentcntia  atquc  authontate.Sed 
cius  rci  totius  Architpifcopus prctcipuus  crat  author  c^wftigator. 
Tuncdcnuo  Canccllano  mandatumesl  ^thxrcticos  conquircndos 
perfcquendofque  curarct.itaquc  Vhilippm  Kepyngtonus  &  Nicolaus 
Hcrfordus  ca  de  re  clam  a  Canccllario  certiorcsfaclijllico  ad  loannc  Ioanne, 
Lancaftn&duccmconfugerunt.A  quo  rcpulfi,ad  indicium  cenfuram-  ^ncaftri 
que  Archicpifcopircicclifucrunt.  fcd  dc  his poftca  aliquid  mcmora- 
bimus.Dc  wicleuo autcm quidfdclumfucritinccrtum eft  :  mfi  quod 

B.  ij. 


^wickfE  ACT.     M  A  R  T  Y  R  V  M, 

%y^Xefaf *  cx  Wdldeno}qui  hctc literis prodidit,intelligere poffu?nm  allum  in  exi 
liunvmiijumfuiffc.poflcaquc  in parochidmjuam  rcuerfum,  cuim  erat 
Vdflorjn  DommovltimudiemjuHobuaffeydnno  M.C  C  C.  L  X  X  X 
V 1 1;  mcnfc  Dcccmbyi  iam  defmente.  Anno poflipfius  mortcm  X  L I, 
OflaWick  ciufdem  ojfd  iujfu  Vontifcis  cjfojft fucrunt ,  igncquc  vflulata ,  atque 
i^nfcom- in  cmcrcm  rcddtla  in  dqudm  coniecla junt.Quain  rc  vidcntur  Epifco 
bufta  pi  id  metuijfe,quod  Vhanfci  ipforum parcntes,ante  tn  Chriflo  Domi- 
no  mctuerant,nc  reuimfccret.dt  Chnftus  in  fuis  no  moriturfed  vi»if, 
viuctque  perpetuo,quanuis  iflijuam fcuitiam  &  crudelitatem  non  in 
Viuos  folum,~verumetiam  in  mortuos  excrceant.  Vorro  wicleum  com~ 
plura  fcripferdtopufculd,qucc  Oxonicc  in  igncm  conicEla,  concremata 
fueruntanno  M.C  C  C  C  X,prcefentc  Abbatc  Salopicc^Vniuerftatis 
Cancellario.  Magnopere  optdndum  effet,  \tnos  hodie  eos  libros  jal- 
uos  haberemm  :jed  tamen  nullus  tantmfurorinimicorumfacere  po- 
tuit,quin  aliquos  Ecclcflcc  fucc  Deus  conferuarit,eaque  re juam  curam 
beneuolentiamque  in  eam  declarauerit  ycum  fcrunpfiwac  mimflri, 
fidcleshomines}non  in fua folum  vita  Eccleficc feruiantyyerumcntiam 
poflmortcm:  memoriavidelicct ipforu^f  doclnna fidcliflimis  litcris 
traditd  f$  confcruata.  biterccctcrd  cius  fcriptd,cxtdt  Epiflold  adVr- 
banu?ontifice,mijja anno M. C C C.  L  X  X  X 1 1 1 qucc brcuem 
Upiam  ( vttumeafercbanttempora  ) fidci  eim  confcfiionemcom- 
plcclitur. 

Ncquc  vcro  cognitione  indignu  vidcturyquod  ide  wicleuus  Kichar 
do fecundo  Anglicc  Kcgi y  anno  rcgni  cius pnmo  rcjfmdit  y  cim  is  ab 
illo  quccfiuijjet  quodnam cffct  Kcgis  tus ,  ey  quccVontificis  Komani 
poteslas.Kejfonfio  dutem  cxtdtjcriptd in  hisiona  loannis  Foxi  An- 
gli>qui  ca  qucc  ad  wicleuum pcrtincnt  diligcntifmic  collcgit.  Ex  qua 
iuraPrin-  fejj>onfio?ic fdcile  intelligi  potefl ,  quemadmodum  iura  Vrincipunidc 
apum  B^egum  junt  tuendd  aducrjus  libidinem  eoru  qiafui  immcmorcs  offi 
cij y  contra  vcrbu?n  Dei  omma  yolunt  occuparcyatque  ita  impium  do- 
minatum  confirmare.  Cccterum  cum  illcmultos  in  Vtftf jua  aduerfanos 
immicojque  habuent y  ex  omnibm  tamen  nullos  esl  cxpertm  acriores 
atquc  accrbiores,  quam  monachos  dC  faccrdotes y  &  eos  qui  in  Eccle- 
fiarcgnum  acdominatumoccuparunt.  Hocdutcmproptcrca  commc- 

v  '  moratur, 


wideff.  L  I  B  E  R  I.  7 

moratur,  \>t  intclligaturvcritatc?u faalcmhabituralocum  accejfum- 

quc  ad  homincsjnfi  amhitio  incxplebiiijquc  auaritia  horum  Vharific-  - 

orum,aditum  civitcrcludcrct.  Idem  tamcn  amicos  nonnullos  habuit, 

quorum  fidcm     baieuolentiam  crga fe,  cgrcgiumquc  ©*  conflans  in 

caufamfufceptamsludium  expcrtus  cH,  nonmodoexinfimohomi- 

num  ordiucfed  cx  cogencrc  quod  in  aula  apud  R  egcm  plurimugra- 

tia authoritateque  wtlcrct.  Ex  corumnumcro  atquc  etiamex  cquc-  Equertris 

slri  ordinc  hi  rcfcruntur,  loannes  Clauuoius ,  Ludouicus  Clyffordus,  ^"cieuo 

Kichardus  Stunm,  ThomasLatimcrus,Guihclmus  Ncuillus,loan-  faucnt- 

nesMontacutus ,  quicunclasin  Lcclcfia  fua  imaginescjl  dcmohtus. 

His  etiam  axedcbxt  Comcs  Salburicnjis,  in  cuius  mortc  hoc  attcnte  ^^l}^1 

accuratcquefuit  ammaduerfum  & grauitcrnotatum ,  qnod  auricu- 

larem  conffionem  Vapijlicumqucdeum  in  ipjo  panc  inclufum  & 

oblatu ,  indigmus  rcpudiarc  Vi/us fit-  Nequc  \>cro  loancs  dc  Nortb- 

amptoma  pnctor  Londmcnfis  pnctcrcundus  cfi  .qiamomtu  inflin-  MaiorLo- 
ci/  i    •  ■  v     r  II  ■ dmcnlls- 

ctuque  wiclcut,in  impudicos  jcortatores  atque  adulteros grauiter  ani 

maduertchat,  \t  non folnm  eos  quiflagitioje  aliquid  comiferant,  igno 

mbiia  afficeretycrum  l  tiam  catcris  hac  vtcns  Jcueritatc,  fublataque 

omm  impunitatc  flagitiorum  matena     hccntiam  tollcrct.bi  eundem 

vumcrum  cfl  ajaidcndus  \oanncs  Cobhamus \quiaperte  mgcnucque 

esl  confejjus  ,je  nunquam peccatum  cx  animo  antc  odijfe,  quam  do- 

blrina  wicleui  imbutus  atquc  inftitutus  cognouit  quantopcre  pccca- 

tum  fitdctcflandum  .  atquc  hi  quidcm  Jumma  authontate  digmtatc- 

queptccftabant.  Ex  communiautanmnltitudwcbominum  infimaque  infime  «ii 

conditionc  pcrmulti  erant ,  quiilhus  doclnnam  dijaplinamque  am-  mintsdu- 

plexi,  ommjludio propugnabant  ac  dcfcndcbant :  ficd infignc  siudium  wkTLi- 

Oxomcnfium cxtitit ,cxquibus  tamcn  nullus  Lcclcfiaslicorumty'  Pltdunt"r 

rannorum  opprcfiioncm  crudclitatcmqnc  euafit.  Aut  cmm  ignominia 

turpiterajjccli  jucrunt,aut  ignc  crudclitcr  vsculati. 

De  Hcrfordo autcm     Kcpyngtono  quxda  fupra  mcmoratafuc-  ^Herfor- 

runt.nunchiclocus  poslulat ,  \trcpctitamdchts  biftoriamcabrcui-  J°  *phi- 
;  ct       r        r  r  111  .ljPPoRe- 

tate  complcctamur  ac pcrjcquamur ^quam  &  tcmporis  cj?  huius  liori  pyngcono. 

ratio  rcqiunt.Hcrfordus  igiturcum  diufauiffct  ^ciclcuo,  ciufque  cau 

fam  &  doclrinam  optimo     conftantifiimo  jludw  fcclatus  cjjct ,  m 

B.  ///. 


wiclefE  A  C  T.  MARTYRVM, 

fufpicioncm  cius  amicitU  ab  inimicis  \enire  ccepitffj3  cum  is  apcrtius 
libcriufquc  quadam  in fuis  conaonibus  profitcretur,  qu<e  ad  defenfio- 
ncm  wiclcuipcrtincbant ,  Carmclitx  Cceterorumquc  ordinum  mona- 
chi  animo  exaccrbatiymultas  ci  hcercfes  intentarunt ,  ex  ipfius  conci- 
ombus cxccrptas ,  atquccertam  informam perNotarios  rcdaclai. 
Vuit  quidam  cucullio  ac  nebulo  Carmelita y  Vctrus  Stokyfcus y  cuius 
kyfeus.  przapue  opcra  idfaclum  ef?,v/- funt  homines  improbiycaque  vitce  mo 
naflic<e  difciplina  itapraui yy>tadhuiufmodiodiorum  y  difiidiorumy 
motuumqueincendia  excitanda  &  augcnda  nati  effc  vidcantur :  in 
H  f  d  ctfterishominesineneSjignauitineptiyacpIane  inutiles.Euenitau- 
wickui  af  tem  anno  M.  C  C  C.  L  X  X  X 1 1,  vf  Nicolao  Herfordo  in  coemite- 
fcnor'  rio  Yridef-  widwjn  ipfo  Afcenfionis  fejlo  die  ad populum  effct  conci- 
onandum.  Hic  iterum  noua  ccrtamina  in  Herfordum  cxcitantur^crimi 
naque intentantur yqubd  is  widcuumy\>tvirubonumyfidelcm ypium- 
que  defcndiffet.  Dics  etiam  corpoiis  Chris\iy\t  vocant ,  aduetabat : 
quo  die  Kepyngtom  concio  fummis fidclium fludijs  expcSlabatur.Hic 
canonicus  erat  Liceflrefisy  co  iam progrejjus  in  theologiay  vf  ad pri- 
mos  dohloratus  gradus proueclus  ejfet/eliqua  eius  fludij  infignja  or 
namcntaque  expeBans.Quo  quidem  tempore  concioncm  ad  Bracle- 
Repyngto  fis  quandamhabuit ypropter quam  ingrauem  Vharifeorum  fufpiao- 
nc  offenfioncmque  incurrerat.  Scd  cum  fumma  effct  ingcnij  fuauitate, 
morumque  atque  orationis  comitatc  &  moderatione  yammos  hominum 
fibiinfenfosita  vc/  vicitvelmitigauityvt  fummailla  infignia  doclo- 
ratus fhonorefque propofitos ycu  maxima  omniu  approbatione  adeptus 
fuerit.  Cum  Vtro  idquod  voluerat  ac\ehcmcnterexpcclarat ,  confe- 
cutusfuiffetjn  fufceptahuiufmodiperfonafabula  oBurm  tali  aclo- 
re  non  indignamjtandem  prodijt,  ac  bcne  ccelatudifimulatumque  in- 
genium  prodidit  ^teslificans  fewicleuum  defenfurum  inijsquidem 
omnibus  qu<£  ad  rationem  morum  pcrtinercnt. :  indoBrina  vcrb  (f 
qu<£slionc  qu<e  de  Sacramcnto  habercturync  verbum  quidc  vllumfa- 
clurum,qubad  Dcus  Ecclcfiaslicorum  animos  illuminaffet .  tamcn 
monachi  ac ftcerdotcs  cgcrunt  cu  Archicpifcopo  Cantuaricnfiy  vt  eo 
ipfb  die  hora  qua  concio  habenda  erat,conclufiones  wicleuipriua~ 
tim  antea  condemnatajn publico  comcntu  confeffuquc  totius  Vniuer 

fitatis 


wicleff.  L  I  B  E  R   I.  8 

fitatis proponerctur  ,fummaque  tnfamianotarcntur.  Aslute  quidcm 
O*  callide :  fi  tamen  \lla  ejfct  hominum  calliditas  &  prudentia  y  qua 
aliquid  aducrfus  confilium  Domini  valeret.Vt  breui  dicam,  negotium 
datumefiVetro  Stokyfeo,qui  vnus  monachorum  eratprimanusmi- 
\cSy  &  quafi  fignifer ,  in  cuius  animo  non  minus  erat  audacia ,  quam 
in  fronte  atque  oreimpudentke-.fimulque  data  funt  literaad  Can- 
ccllariumj/tis pro  fua  authoritate poteslateque,  monacho  impuden- 
tifiimo  atque  audacifiimo  in publicandis  condufiombus  adcjfet .  Can- 
ceWarius  eo  tempore  erat  Kobertus  Kigg£us,qui  oculte  quide,fcdta 
menfludiofe  omniaagebat^quibus  Euangelium  in  aliquam  Ecclefice  co  ^JJjfJcjS 
gnttionem  acfudmpojfefiwnem  ^enire  poffet.  Itaque  is  acceptis  Ar-  ceIla"a$. 
chiepifcopi  literis  >fimulque  intclleclo  Carmeltta  confilio  y  non  minus 
perntciofo  Ecclefia?  quamimprobo  ,maioreminmodum  cfi  animo  in 
fraterculum  commotus }atque  exacerbatus pcrgrauiter,de  eo  etufque 
fumltbus  conquercnSy  meritb  quidem  &  iure  optimo,  \t  quos  omnem 
Vniuerjitatis flatum perturbare,  omniaque  tum fludia  tum  etiam pri- 
uilcgialabefaclare  diceret,afftrmans nec  quidemipfos  Epifcopos,ne- 
que  Archieptfcopum,  ne  in  caufa  quidem  harefis  ac  religwms  pote- 
slatem  vllam  habiturum.Voflremb}capto  cum procuratoribus  ac  cate- 
ris  confHoy  apcrte  nec  difimulanter  tesltficatus  eslfe  Carmelitanul 
lo  modo  ea  in  re  affutumm.  Quidopus  esl  longa  oratione  ?  Kepyng-  Concio  al 
tonusad  concionandum  fuggeslum confcendit  :vbi  tnteraliahoca-  ceraRcpyu 
cerbius  exceptum  notatumqueyqubd  affirmaffetpro  Kegtbus  ac  Vrin 45 
dpibus  ciuilibus preces prius  adhidcndas  effe  ,quam  pro  Vonttfice  at- 
queEpifcopis :  eofque  iflis inhoc genere  commendationis  atque pre- 
cationis  cjjc  prxfcrcdos.  Deinde  qubd  Dux  Lancaflria fingulart  ejfet 
in  hanc  caujam fludio  ac  \o\untate ,  \e\\etque fuam in  cliente\am  tu- 
teVamquceosrecipere >quosabca  difciplmanon  altenos  habere  ani- 
mosintcUexiffet.  Dixit  pr<£tereaqucedama\ia}  quaadwicleuilau- 
dcm  ac  defenjionem  perttnebant. 

Hachabita  conaone  yKcpyngtonus  fc  in  templu  Eridefiwida?  re- 
ccpit,amicis  qutbufdaslipatus,quos inimicifub vefiibus armatosejfe 
fuff  icabantur  criminabantur.  Carmcltta,  miles  flrenuus,  "verbera 
mctucns  non  aufus  cH prodire  :fcque  intra  temph  ajy\um  continutt. 

B.  //'//'. 


wicleff  ACT.    MARTYRV  M, 

Canccllarius  cyRcpynglvmiS  dntuffa  cocioncplacidc  acquicte  flne 
\llotumitltu fc  domum  fum  rccepcrunt.Vcrmulti  in  tota  Wnutcrfitatc 
ca  concionc  maximopcre  Lctati  [unt.Litcrca  Carmehta,  homo  turbulc 
tus  ac  fcditio fus ,qu\cfccrc  non potcrat :  fcd  ihco  qua:  crantgcfla  fin- 
gitlaArchicpfcopo  ddigentcr  accuratequc  cxpofuitfua  pcncula  cxag 
gcrans  commcmorauit ,opcm  acfidcm  Archicpifcopi  implorauit :  nihd 
dcmquc  pnvtermiflt ,  quod  ad  animum  ilhus  Vfccfulis  pcr  fc  fatis 
acccnfumjnagis  adhuc  tnflammandum  pcrtincre  Vidcrctur.  Triduo 
pbsl,  Canuchta  quuidquodvo!uij]ctimpctrajJct?prodijt  quafi  quida 
gladiator ,  minas  &  Lcrcfis  intcntans :  propojuit  vcmre  in jcholas, 
probarcqucVapam  atquc  Epifcoposin  prcabus adDeum  adhibcndis 
commcndatiorcs  potiorcfque quam  Vnncipes acRcgcs ejjc oportcre. 
Rigga-us  Scd  dum bxc  agcrct jumma  cum  irnfione ,acceptis  htcris  Londinu  ad 
u^osronli  Archicpifcopumfuum  profcBus  csl.  Necmora  intcrpoftta  fequuur 
]\m aSa.  Cancellanm  ctt  ¥>ryt-wello,purgaturus fe  aducrfus  ca  cnmina,  qucc 
H^lfff  fciebatmonachum  ad  Archiepijcopum  autiam  dctuhffcautdclaturu 
aricfcm .  cffc.  ibi  cum  cffcnt  iritcrrogati  dc  conclufionibus  damnatis,  vifti  con- 
fenfcrunt,iureque  codcmnatas fuijje  reffonderunt.  Cancellanusyerb 
accuf itus  dc  contcmptu  literaru  qucc  ad  ipfum  nufjccfucrant,  cum  ni- 
bilhaberct  quodad  dcfcnfione ' affcrre pojjct ,  ita  dcjlttutus  £r  abic- 
Htusgcnua  in  terra pojitit,  vcniamquc fupplcx poflulauit.  eam  quem- 
admodum  impetrant fuperuacancum  efjcthk  rcferrc. 

Herfordus  Rcpyngtonus  fine  \dla  ddationc  ihcbcxcommum- 
cati,  ad  Duccm  Lancaflricc,\t  ad  prwfidiufalutijque  perftgium fc  con 
tulcrunt.  Tum  ibi  minifln  Vontificis  fcrpcntes  ad  calcancum  Cbnslt 
perfcquendum  vcncnatijempcrquc  parati,prccflofucrunt  vtomnc  mi 
fericordite pcrfugiutollcrcnt.  Quibus  quidcm  Dux  imtib  fatis fe  dif 
ficilcm,atquc  ab  corum poflulationc  ahcnum  auerfumquc prccbuit.po 
fiea  vcro  \>i&us  Potifiaoruimportunitate,cos  deflituit  qui  adipfius 
fide  atque  ope  cofugiffcnt.  qui  in  carcerc  coiccli  multas£r'  graucs  mo 
lejlias  funtpcrpcfr.acdeinde  carccreemif  i  ac  hberati,adhonorcs  e- 
tia ccclcfiaflicos euetii,\drictatem amnnatquc mdicij  Euangcho  in- 
digna  dcclararunt.Nos  autem  bxc  de  his  tnbus commemorarc  volui- 
mm :  non  Vt  conslaniiam  corum  acfirmitudinem  in  fidc  oslendere- 

mus, 


videff.  LIBER   I.  9 

musfcd  potius\tommbus  dcmoflrarcmus  quamincxplcbilis  (f  cru 
dclis  cupiditasfundcdunnoccntis  fianguinis  lampridc  fiolet  cffc  inco 
hominu  $rcncrc,qui  \critatc nullo  Ecdcfiue  loco  cofiflcrc patipojfunt. 
Scd,vt  ait  Liuius ,\cntas  laborarc  potcjl,opprimi  tamc  nunquapotc- 
rit.  Quantumuis  affligatur  bominu  imuna  £r'  imquitatc,viclrix  tamc 
yirtute  cius  quiipfiusautfarcsl\omriia,bomiui£  mcdaaaMfficultatcs 
pcnculaque fupcrabit. Nofialc ficripotcfl  Vt  colligatur  omma  Mafy-  ? 
ru  cxcmpla,aclaquc  coruqui  in  ommbus  propc  mundi  rcgionibus  fan 
guincjuu  profudcrunt  vr  vcntat4Jucrcntur,ncquecaamplcclcrctur 
qiuc  imujic  ab  bomimbus  &  auaris  &  ambitiofis  in  Ecclcfia  funtcon 
Jlitutd,(p  violctcr  Cbrifliams  impofita.  Quidam  corumfiraudulcter 
circunucntifucrunt,  alij  conicc~li  in  carcercm,alij  tortipublice  &  ex- 
cruciati  ypcnmdti  in  carccnbus  cxtinclifiuntfamequc  nccati,  aut  alio 
quodamortis gcncrc ajfccliantra occultos parietcs intcrierunt.  Quis 
Vcro  vlla  oratione  complecli  pojfct  infinitum prope  numcrum  eorum, 
quifuppliaapublicc  conslitutafunt pcrpcfi :  cfautvarietatem  at- 
quc  accrbitatcm  tormcntorum,aut  crudelitatem  ac fieuitiam  tyranno- 
rum  camficumque  fcribcndo  aut  diccndo  ajfequi  ?  bi  bac  tamen  tan- 
fa  tormcntorum  magmtudinc,multitudine  acvanctate,  islud  quidcm 
\crcdiapotcfl,  omncspropc  Papas ,quiKomx dominatum  occupa- 
runt,codcmammiodiiquc  furore  infidcles  atquc  innocentes  fcruos 
Dci  ajfcclos  incitatbjquc  fuiffe.  Eadem  fuit  ratio  eorum  ommum  (f 
pcrfcqucndi  CT'  condcmnandi,cxtingucndiquc cos  qui  ad ipfiorum  im-  ■ 
pictaicm  ac  libidinem  fc  accommodarc  noluerunt.  Ncquc  \>erb  id  mi- 
rum  \>idcn  dcbct,quum  \vio  fjnrituimpulji  atque  incitati,in  Cbnfium 
membraquc  eius  cy  Euangelium  jcmperconffiraucrint^atqueomnem 
ammiimm:cfiimiinfcflifi>»rique  impctum  contulcrint.  Isautcm  fifiri 
tus  cfl  Diaboli,  qui  lam  inde  ab  initio  mundi  bomicida  &  patcr  mcn 
dacij ,  funofus glorueDci  immicus,omnis  autbor  iniquitatis ,  dold- 
rum  acfraudum fabncator ,  cffcclorque  omnis  abominationis  atquc 
impictans  extitit. 

Vaulb pbfl  in  boc  libro proditum literis rcpcnetur,cetum  &  qua-  c.&xl. 
dragmta  bomincs  Narbome  crudclxtcr  crudatos fuiflfe  ,qui  malucrunt  ^mbufti. 
Vim  igtus  cosianter perpeti,quam  ea  amplccli,qucc  a  Komanis  Fonti- 


wicleff.  ACT.  MARJYRVM, 

ficibus  profeSld ,  &  pratcr  onmem  veritdtcm  verbi  Dei  trdditd ,  cis 
credendd  obfcrudndkque  offercbantur.  llludetiamextat  fcriptumin 
quibufdam  alijs  monumentis,  annoM.  CC.  X.  LutetixVarifiorum 
Martyr.es  vgintiquatuor  Matyrcs  ac  tcfles ,  eadem  de  caufa  fupplicio  ajfcclos 
piicio^ffe?  cxtinclofque  fuiffe.  Dcindc  dnnofcquenti,quddnngentoshomincs  ea- 
c'c  c  c  dcminvfbecrenmtosatquevftulatoSyprxclarumfideifuccin 
Mart.  igni  ac  vera pietdtis  teflimoniutndediffe.  Aliosveroocloginta  extitiffe, 
l  x  x  x  qutbusob  eandcmcaufamreXipionis^  con9lantcm  confefiionemta- 

obcrucati.  r  v  - 

put  amputatumput. 

Ex  eo  pioruac fidelium  numerofirincipem  Armericifuflpenfufuiffe 
laqueoque fuffocatum:  Dominam  \>cro  Caftrijapidibus  obrutam. 
Beghardus  in  crime  hxrefis  vocatus,  Erphurdia  in  Gcrmania  cre- 
fn  Germa5-  mdtus  fuit ,dnno  M.  C  C  X  V 1 1 1.  Qudtuor  dnnis posl.Oxonicc  in 
tus Crcma  Anglia,Diaconus  quidam  idem  ignis  fupplicium  (f  tormetum  paffus 
esl.Cantipratefls  hiftoricus  duthoresl  ,  in  Cameraccnfi  regione  Do- 
Apud  Ca-  minicanos  quoque  huiufmodi  vim  ignis  cruciatuquc  in  eos  explicuijfe, 
"uiJfej"  quos  in  fufficione  hairefis  vocauerat.  Quod fi  memoria  xtafque  remo 
M'        tior^f  antiquioreft  repeteda,  cognofceturdnno  M.  C.  L  X  X  X 1 1. 
multos  in  Gallia propter  eandem  fufyicioncm  combuftos  fuiffe ,  quo- 
rum  quidam  Vublicani^alij  Cathari^aliquvVaterini^alijaliorum  nomi 
num  infamid  notdbdntur}dtque  in  fummdm  hominum  inuididm  of- 
tum^uhifcnfionemadducebantur.  Necmultmn  wicleuitempora  pracefiitRi- 
Martyres.  Dominicanus ^quem  Heidclbergx  praua*  impixque  opinionis 

damnatu,certifii?ni fcriptores  trddiderunt,  dnno  M.  C  C  C.  X  X  X. 
Aibigenfes  lidem  ctiam  duthores  funtjodnne  in  Anglid  regndnte,Albigenfes  vfi- 
tdtum  ignis  fuppliciumperpeffos  effe.  lodnnes  Bdcon  memordt  dnno 
M.C  C  C.  V I.  Eremitam  quenddm ab eodemhominum genere ap- 
petitumvexatumque fuiflfe ,  qnodinpublicis  concionibus  affirmaret^ 
Sacramenta  qu.t  tum  vfurpabanturin  Ecclefid,no  ejfe  ed  qu.t  d  Chri 
fko  inftitutdfuiffent. 
Sedvtdd  tepord  ^icleui  rededmus,no  aliena  huichiflorict  Videtur 
loannesA-  effe  memoria  loanisAflon  Oxoniefis  ,homims  elegantereruditiyqui 
oix  artium  in  caufit  &  doclrina  Sacrameti  ab  Archiepifcopo  Catuariefi,  \t  hctre 
profeffor .        con^mmtU6  ^  dt^ue  in  carccrem  coieBus  cft,ibique  inclufus  in- 

tcriiffe 


wicleff.  L  I  B  E  R  I.  10 

tcrijffc  diatur. 

Ab  co  anno  M.  C  C  C  C.  omncs  pcrfccutioncs  y  qucciandiu  vigct 
in  Ecclcfiapnncipium  duxeruntprxapuamque  \>im  maximarutn  op-  Magnx  rer 
prcfionum     confufionum  acccpcrunt.  fainofcqucnti  ,quifuit  M.  fLftWick 
C  C  C  C 1,  CT  X 1 1  l.pofl  mortc  wickuifio  tcmporc  quo  Hcnriciis ui  morccm 
1 1 1 1.  in  Anglia  rcgnabat,Eodim  in  fumma  cunafaSlum  c?i  ediclum, 
quoomnes  ij  comprchcnderenturquidifciplinam  wicleuifc&arcntur, 
aut  aliquofludio  fauoreque  profcqucrentur.Eos  autem\ulgb  Lolar-  Loiardom 
dos  appcllabant.Quod  fi  qui  eius  doBnna obflinatius amplcxi ,  rcti- 
nuiffent^t  hiprimu  Epifcopts,dcindc  ludicibus  ciuihbus  tradcrctur, 
mortcquc  afficcrcntur.  Eodcm  anno  quida  faccrdos,  qubd  cdiclo  non 


nomeu. 


Sacerdos 


paruiffct^  coprchenfus  fuit ,  %f  incirco  Smithfildenfi  infrcqucntif  quid.im  su 
fimo  bominum  couentu  yflulatus.  Scd  hisloria  qua  mox fcquitur,  im-  us  exuftus. 
primis  digna  Videturqux  memorctur^  ab  ommbus  cognofcatur.Na 
anno M.  C  C  C  C X.  fuit quida laici ordinis  opifexyqui grauiflimu  i^riacu 
ignis fupplicium  admirabdi  conflantia  eH  perpe\]us.\s  hanc fideifen- M 1  a 
tcntia '  tuebaturjCorpus  Chrifli,  quod  in  EcclefiaCcenaque  offertur, 
rationc magis Sacramcnti  figniquc admonitorij ibi  effe^quamvlla  loci 
circunfcriptione,  aut  rationc  naturaliscorporis.Negue  verb  vnquam  ^ 
a  fufcepta  opinione^elpotius  certifiima  cogmtione  ac perfuafionc  in  / 
cius  animo facla  Diuimtus^  yllis  minis  aut  blanditijs  abdua  vnquamf 
potuit :  fcd  conflantcr genus  mortis  ac fupphci)  accrbifimum  perfcrrc 
maluit,  quam  turpitcr  dcfererc  patrocmiu  veritatis ,  teslimomumquc 
cifuum  dcnegare.Hoc  modo permanens  in jua fententia^Aagiflratui, 
quembracbiumvocant  fcculare.perEpifcopos  traditus  fuit.  Scntetia 

1      .  .     .    .  r     J  ¥       rj,  f  .     ,  ,        J     .  .  Martyrdo- 

condemnationis  ipjius pronuntiata^taolio  inclujusjcnto  ignc paula- 1,0  inciufus 
tim  crcmarcturjjn  forum fuburbanum  dcduclus  esl :  ncque  ea  fuppli  abiu^iitur! 
cij  acerbitate  territus  animum  vnquam  abiecit,fcd  wfraclu  aduerfus 
omncs  terrores  retinuit.Adcrat filiufrcgis  Hcnrici  natuprimusycius 
fuppliaj  tatriflts  &  acerbi  J])cBator,qui  maiore  pctmotus  mifencor- 
dia  quam  Epifcopi  qui  illum  crudelifiime perfcquebanturpropius  ac  - 
cefiit,  monmtque  bumanitcrvtfuxrationem  Vitcc  baberet^atquc  opi 
niones  illas  dcponcret :  nibildemquepr#termifit,qub  animum  eius  no 
tninacitcr  accrbcquc  infringcre}  fedbumanitcr  acblandc  poffetin- 


wicleff.  ACT.  MARTYRVM, 

flcclere  atque  ad  aliquam  opinionis  veritatem  traducere,  vf  vitam  il- 
li  confcruarct.Scd Jlrcnuus  mdcs  lefu  Chrifti,omncs  blanditias  atquc 
illcccbras  pnncipis  humamfimifortitcrrcpulitjhuiufmodiqnc  hominu 
periculojas  tcntationes  fuperauit ,  paratus  quiduis  potius  pcrpeti, 
quam  in  cam  dclabi  i?npietatcm,vt  aliquida  ventatc  alienupi  contra 
confcicntiam  fuaconfiterctur.  Itaque  intruditurin  doliu.  qucm  itd  m- 
clufum  flmulatquc  flama  ignis  omrii  ex parte  dolij  ccvpit  inuadcrc ,hot- 
rendum  miferandumque  in  modum  cxclamabat.  Hoc  tam  honbili  cla- 
more  commotm  Kcgis  filius,adhominem  ita  mijcrabditcr  affliBu  cru 
ciatumque  itcrum  acccfit,  vtfi pojfct,  cum  ad  aliquam fui\pfim  mifc- 
ricordiam  atque \itam  reuocaret.  lufitignis  matcriam fcmoucnfu- 
bitb  „flammamque  accenfam  opprimiatque  extingui.atque ita propi- 
us  acccdens ,mijerum  confolatur  hominem,promitens  illi  incolnmitate 
vitxft  ipfius  confilia  monitaque  audircvcllctiatquc  etiam  libcralitcr 
adiumxitje  Kegw  ex proucntu  tantum pecunix  ci  curaturum,  quan- 
tum  ad  viftum  quotidianum  in  reliquum  \ita  tempus  fatis  cffct.Kur- 
fum  egrcgiushic  nnlcsdomim  noslri  lefu  Chrifli ,eamfummaVrm- 
cipis  oblatam  libcralitatcm  esl:  ajfernatus ,  gratiam  &  authoritatcm 
fummifui  Kcgis^ac  Vrincipis  domim  nofln  \c fu  Chnfli  ommbus  huius 
praifentis  vitce  bcneficijs  prxferens :  ncque  vcrb  minus  ardcns  in  am  - 
Admirabi-  mo  Df i  amore ,  quam  cxterno  ignis  ardore  eius  corpus  inuadcnte  & 
moriaxter  confumente.T 'umprinceps cumvideret  dlum  in  fuaopimonc  obfirma- 
conSS  tumjufiit  eu iterum  dolio  imponi  &  inclndi  ,fine  vlla ffe gratiaveni 
cx empium  £/    m^\im  rcCuperandx.  Sed  quemadmodum  nulla pnania  com 
moda  eius  animu  inamoreChrifli  confirmatum  inficclcrc potucrunt , 
atque  adfallacemhuius  vitceamorcm conucrtere,  ita  ncc  vlla  tormc- 
ta  £F  corporis  cruciamenta  infregerunt  ac  dcterruerunt ,  quonnnus 
id  quod  vcrifimum  effe fenticbat ;ommftudio penculo  vita  tucretur. 
Ita  verum  es~l  quod  ait  diuus  Vaulus,  nullam  effc  affcclionum  ac  tcn- 
tationum  tantam  magmtudincm  jiullam  ^impotcjiatcm^uc  cxlesleln, 
Rorn^  .g  terrcflrem  jnf€rml€m  ?     fidcles  elcSlofquc  Dci  abjiinorc_p>  cha. 
ritate  Chriflipofiit  diuellere. 

Vapaomncjqueeius  adminiftri  putabant  fe  effeaffe ,  vtillaexi- 
gua  vcritatis  Jcintilla,  quam  Deus  in  Anglia  perloannem  wide- 

uum 


Ioan.Hus.  L  I  B  E  R  I.  n 

uum  dcccndcrat,planc  cffct  oppreffa  atquc  extincla  :  fedprouidcntia 
diuind  rcm  contrariam  in  pdrtcm  rationcmque  dcduxit,  dtquc  opinio- 
nem  impiorum  bominum  mdximopcrc  fefcllit.  Nam primam  dlam  at- 
queexiguam  Euangchj  luccmitacxcitauit^ 'auxit  ,  vtcocxregno 
poflea  in  totum  tcrrdrum  orbcm  diffuderit:  atquc  ita  mundum  tctcr- 
rimis  tencbris  opprcjfum,  boc  tam jalutaris  cognitionis  lumine  accenfo 
illuflrarit.Kcs autc bac ratione acla efl:Quida erat fcbolaflicus in O-  Schokfti- 
xonienfl  Vmuerfitate,cx nobi\iBobemia:famiIia,nomineVifcis-putris mineS- 
appcllatus.lslibros  wicleminfcnptos  Devniuerfaltbus, cafuquodam fcis"futris' 
naclus  efl,quibus  adco  cjl  dclcclatus^teorii  defcripta  exepla  fccu  in 
patria  rcucrtens,  quafl  pretiofifimutbefaurum  deportarit.bos  autem 
libros  duntaxat  comodauit  Bobemis ,fludiofis  bominibus,  alicnis  tunc 
a  Gcrmanis,quod  bifcboU  academitfque  Vragefi  cum  maximo  Bobe- 
morum  dolorc prxerant.  Ex  ommbus  fcbolaflicis fludioflfque  bomini- 
bus,quiinea  Vmuerfitatetuncflorcbant,  loannes  quidam  fummacrdt 
exiflimatione ,  tdmetfi  loco  obfcuro  natus  effct,  cx  quodam  pago  qui 
Hus,id cfl  Anjcr,  diccbatur,  a  quo  cognomen  illeacccpit.  Hic  igitur  hus  anfe- 
loanncs  Hus,cicm  effetacri  acutoque  ingenio  fummaquefacundia,do-  fat^1' 
Bnnam  wicleia  omnijhdio  complcxus ,  ita  cccpit  Germanos  in  difpu- 
tatiombm  agitarcac vcxare ,  \t,quiprincipatum quendam  & domi- 
natum  in  ed  academia  obtmebant,  vi£ti  pudorc  locum  facile  conceffe- 
rint :  cum prafertim  //  qui  crant  ex  ipfo  Bobonuc  rcgno ,  a  rege  wcn- 
ccjlao  unpctrafflcnt  y\tV  niucrflitas  Vragcnfis  adformam  rationemque 
Panflcnjis  injhtucrctur  ac  regerctur. 

Ea  autcm  rcs  Gcrmanos  a gubcrnatione  rcBioncquc  fludiorum  dc- 
mouit .  Itaque  ca  rcrum  commutaiwne  offaifl  Gcrmam,  cum fe  mutuo 
turciurando  objlrinxijjcnt ,  plurcs  duobus  nnllibus  vno  codcmque  die  Difcefsio 
Frdvd  difccfjcrunt ,  cS  Lipfiam,  quaz^rbs  c  fl  Mtfouc ,  a  Praga  trium  Germ-™°- 

J  r  J      n    i  r  J  '  ■  •/•  '  rumabvr* 

dicrum  itincrc  rcmora  ,jcdcm Jtudiorum Juorum  domiciliumquc  tran-  t>e  Pragenii 
ftideruntlhbcmiautcm  pofica  gymnafu  difciplinam  profuo  iudicio 
atquc  arbitno  conftituerimt  gubcrnarunt:  cx  quibusloannesHus 
omnibus facilc pra?ftabat,  cum  doclrina  £J  eloquentia  tum  vero  yita 
fanclitatc  atque  boncftate  commcndatus.qui  qutdem  banc  non  mcdio- 
crem  adcptus  cxiftimdtionem  atquc  autbontatcm,cccpitin  luccm pro- 


Ioann.Hus.  A  C  T.  MARTYRVM, 

ferrc  quod  de  \eritate  animo  fuo pie fenticbat .  Vuit  quidaciuis  Vra- 
gcnfisjpui  tcmplum  prxdarum  magnificumque  extruxcrat,  nomne  S. 
Matthxi  Mathicequenuncupatum,quod Beth-lehem  appcllabat.ln  co 
etiam  prouentus  rchquit ,  ad  alcndos  tuendofque  duos  concionatores 
ncceflarios,  vt  bilinguavcrnacula  apud  populum  diebus  tumfeslis 
tum  ctiam  cxtcris  concionarentur. 

loannes  Hus  \nus  ex  duobus  delcclusfuit}  quicum  maximum  a- 
nimaduertcrct  populi  in  doclrinam  fuam  ftudium ,  cccpit  aperteprofi- 
teriy  quid  de  libris  wicleui fentiretac  iudicaret,  plane  affirmans  in  his 
omncmveritatem  continerrallud  etiam  fiepc  figmficansfcpoftobitum 
fuummhilmagis  cupcre,  quamanimum  fuum  adeumlocum  in  quo 
iam  yyicleuus  quietebeatafrueretur^perucnire :  tam  certum  de  illius 
\iri  tum  doclrina  tum  vita  ludicium  facicbat ,  atque  tcftimonium  ei  a- 
pud  omnes  dabat.Omnes  prope fiholaflicifeqnebantur  loannem  Wusy 
multique  alij  bomines  non  paru&  exifttmatiums  ,quibus  cum  etidm  ma- 
xiniapars  nobilitatis  coniuncla  erat :  quae  fuit  caufa ,  Vf  Vapa  ij 
<qui  Conftantitf  congregati  concihum  babebant ,  eum  euocaucrint per 
Sigifinundumlmperatorcm,  cuiusinterpofita  fide,  quemadmodumpo- 
flea  cognofeetur^cuocatus  fuit. 

Ioannes  Hus. 

Hiftoriam  &  caufam  Ioannis  Hus ,  in  iudicio  &:  foro  Eccle- 
fiafticorum  verfatam,quoniam  omnia  vtfunta&adilige- 
ter  complectitur,  eo  modo  quo  fuit  fcripta,cum  his  noftris 
coniunximus,neque  aliquid  lmmutare  voluimus,  vt  mch- 
ns  Lectores  cognofcant  ea  lingula  cpx  in  concilio  Con- 
ftantienfl  acta  &  geftafuerunt. 

Oannes  Hus ,  quum  officio  concionatoris  fungcretur 
Bcth-iche  \MB         Vrdvx  in  templo  Bcth-lcbcm,ac  Cbrifli  Euangclrum po- 

templum. .  •         \    *  r  ■         i  n- 

Vontificum  traditioncs  doccrcwju- 
M^rCSi  tuiffetyfuborti funt  nonnulli^qui  eum  ad  loannem  cius  no- 
minis  XXII  LVontificcm  Komanuni,taquam hxreticum  dctulerunt. 

Vontifcx 


Ioan.Hus.  L  I  B  E  R   I.  i» 

Vontifcx  ipfc  rcm  omncm  Cardinah  dc  Columna  commifit :  qui  audita 
accufatione  dicmdixitloanm  Hus,  quaincuria  Komana  fislcretur. 
Quofaclo,  wcnceflaus  Komanorum     Bohcmice  Kcx  ,flagitante  e-  ^"^5 
tiamidprimum  coniugefua  Sophia,dcinde  vmuerfit  nobditate  Bohe-  rex. 
mix,quibus  acccffcrunt  prcccs  totius  vrbis  cy  vniuerfetatis  Vragenflsy 
lcgatos  fuos  Komam  mifit ,  quipeterent  a  Vontifice  V£  hoc  iudicio  lo-  * 
amicm  Hus  liberaret :  inuidiofe  cmm per  quofdammaleuolos  accufa- 
tum  cffe ,  ncque poffc  cum proptcr  infidias finepcriculo  Komam pro- 

'ficiJCL 

Ipfc  quoque  loanncs  Hus ,  antc  diem  fibi  conflitutum  mifiis  legiti- 
mis  &  idoncis  procuratonbus  in  curiam  Komanam  ,firmifimisra- 
twmbus  innoccntiam  fuam probauit ,  quafretus  exiflimauit  fefaale 
confecuturum,necoramadcffc propter periculum  ai  dicium  fibi dicm 
cogcretur.  Sed  cum  Cardinalis  dc  Columna  cuius  vnius  ludicio  & 
diiudicationi  rcs  tota permiffa  crat}nullam  defenfionem  admittcre\>el- 
letyprocuratores  loannisHus  ad  ipfum fummum  Vontificem  prouoca- 
runt .  Quanquam  nc  hoc  quidcm  vltimum  rcfugium  tantum  apud 
Cardinalm  dc  Columna  valuit,  quin  loannem  Hus ,  cum  Komamad 
dicm flbi  conflitutum  non  ^eniffet,  tanquamcontumacem  hgreticum, 
publicc  cxcommunicatum  pronuntiarct. 

Scd  tamcn  cum procuratorcs  ad fummum  Vontificcm prouocajfent3  Prouocatio 
datifunt  cis ahj  mdices  ,Cardinalis  Aquileianus  Cardinalts  Vene-  SmLHus 
tus  cum  alus  quibufdam .  Qui  cum  in  fcfquiannum  \>fque  rem  extra- 
Xiffent ,  tandcm  ad  Cardinalis  de  Columna  fententiam  rtdierunv.ea- 
quc  confirmatamandarunt  procuratonbus  loannis  Hus  vtadefen- 
fionc  defiflcrent:  neque  enim jc  amplius  hoc paffuros  effe .  Itaque  cum 
procuratorcs  inflarc  non  dcfineroit ,  quidam  cx  eis  in  carccrcm  conic- 
fli,grauitermultatifunt:  reliqui  infccla  re  in  Bohcmiam  rcdicrunt. 

Cumitaque  Conflanticnfis fynodus  }VontificisRomani  cy  Sigif- 
vumdi  Komanorum  0*  Hongarue  Kcgis^  aliorum  Kegum  conmm  - 
m  confenfu  mdicla  cffct, datum  cfiaKomanorum Hungaria: Kc~ 
ge  negoiiumnobdibus  quibufdamvins  Bohemis ,  qui  loannemHus 
Conflavtiam  adduccrcnt,  vt(ffe  totum  regnum  Bohama:  libcra- 
rct  ab  ca  infamia  in  quam  proptcr  falfie  &  hxrcticx  doHnnce  fiufpi- 


ioan.Hus.  ACT.  MARTYRVM, 

cioncm  incidijfct.  Quod  \>t  tutb  faccrc  pojfct,mijfe  funt  ci  pcr  cofdcm 
Nobilcs  litcnc ,  nomine  &  mandato  ipfius  Kcgis  &  Ijttme  ©"  Gcr- 
maniu fcript<e,quibus pubkca fidcs  continebatur .  Excmplum  carum 
fubfcripfinius. 

SIGISMVNDVS  DEI  GRATIA  ROMANO- 

rum  Rcx  lemper  Augu{tus,&  Hungariar,  Dalmatia:.,  Croati.T,  &c.Rex, 
vniuerfiscV  iingulis  Principibus  ecclcfuiticis  &  feculaWbui ,  Ducibus 
&  Marchionibus,  Comitibus,Baronibus,Nobihbus,Proccribus,  Mili- 
tanbus.Militibus.Clicntibus.,  Capitaneis,  Poteftatibus,  Gubernatori- 
bus,Pr2iidibus,Pubhcanis,Ohicialibiis,quibu'curnquc  cniitatumjOp- 
pidorum,villarum,&  locorum  communuatibus,  ac  Ri  ctoi  ibuseorun- 
dem,  cxtenTque  nofti  is&  facfi  Imperii  fubditis  &  ridehbus ,  ad  quos 
prcefentes literx peruenennt.Gratiam  regiam  Sc  omne  bonum. 

Tenor  lite  ^^^ncrct^cs->l^uftre s>  nobilcs  & fidlcs  ddccli,  honorabdcm  Ma- 
rarnm  fal-  f$&$giftrum  loanncm  Hus,jacne  thcologjuc  Baccalaureu  s&  artium 
£ku%vt  vo-  Magiftruprxfcntiu  oftcnforcm,de  rcgno  hohcmhc ad  Concdiugcnc - 
pSraro^re1111  fale  in  ciuitate  Conftaticnfi  celcbranduinproyjmo,  tranjcuntc,  qucm 
dat1,      etiam  in  noftram  &  facri  bnperij  protcclionc  m  recepimus  &  tutclam, 
"vobis  omnibus  &  \>eflrum  cuihbct  plcno  rccommcndamus  affcclu, 
dcfidcrantes  quatenus  ipfumcumadvos perucncrit ,gratc fjcipcre, 
fauorabilitertrac~lare,atque  in  his  qua  ad  ccleritatem  &  fccuritatcm 
itineris  ippus pertinentjam perterram  quampcraquampromotiuam 
fibi  vehtis  &  debcatis  oslendere  voluntatem ,  ncc  non  ipfum  cum  fa- 
mu\isycquis  &  aliis  rcbus  fuis  fingulispcrquofcunque  pajjus,portus, 
pontes yterras  /ominiajurifdicliones ,duitates pppida  }casl:ra,VdIas , 
&  qucelibct alia  locaveflrajine ~\>lla folutione  tributiy  telonij,aut alio 
quouis  folutionis  onerc,  ommque  prorfus impedimento  remotojranfi- 
refftarejnorari  &  redire  libere  permittatis  fibique    fuis,clim  opus 
>  fuerit ,  defccuro  (f  faluo  velitis  &  debcatis prouidcre  conduciu ,  dd 
honorcm  (freuerentiamnoftra:maicftatis.  Datum  Spirce,Anno  Do- 
mini  M.C  C  C  C.X  1 1 1 1,  die  Oclobris  XVIII,  Kegnorum noftro- 
rum  Hongaritf,  (Jc.anno  XXXII  \,Komanorum  vcrb  V. 

Quamobrem  loannesHus}cum  fua  jfonte  tum patrocimo  %f  tu- 
tcla Impcratoris  Komanifretus, Conftantiam  iterinftituit.Scdpriuf 
quam  Vragacxirct ^pubHcc fignificauitlitcris  hatine\Gcrmanice  & 
Bohemicefcriptisj  cjforibus  templorum pafiim  affixis}  de  fua profe- 

Slionc 


Ioan.Hus.  L  I  B  E  R  L  13 

clionc,\t  ji  cui fuffccla  cius  doclrina  cffct,hoc  cordm  domino  Corira- 
do  Arcbicpijcopo  Vr&genjh  aut,ft  maht,in  Jynodo  generah proponat. 
ibi  jc  doclrma  0"  fidcijuarationcm  rcdditurum. 

Eodcm  ctiam  tcmporc mifit  loanncs  Hus adNicoIaum  cpifcopum 
Na^arctcjcm ,  mquifitorc  kcrctica prauitatis,  in  ciuitate  %f  diccccfi 
Vragcrfi  ,ajcde  Kcmana  conftitutum,cumquerogauit  fi  quidineo 
crroris  compcnffct yw publice  figmficaret.fedidcm  Epifcopm  reffon 
dit fe  multa fiepius  cum  \oannc  Hus  iommunicajfe,ncque  \nquam  co 
gnouiffe  qutcquam  in  eo  indignum  Vtro pio  & fideli .  idque fuum  de 
loanne  H  us  tcftimonium  comprobauit fuis  ipfius  \iteris,anno  M .  C  C 
C  C. X 1 1 II. diepcnultima mcnfis Augusli. 

Idibus  Oclobns emfdcm anmloannes Hus,  comitantibm eum nobi 
libus  dominis  wcnccflao  dc  Duba  loanede  Chlum,  rehcla  Vraga, 
itcr  Conflantiam  vcrfm  cft  ingrcffm.  In  ipfis  ciuitatibm  quas  tranfi 
bat,prajertimfi  qua  fuerant  alicuim  nominis  ,publicis  htcrisfuam 
prajcntiam fignificauit ,  his  propemoduverbisy\oanes  Hus  lam  pcrgit 
Conftantiam,  ad  oftendendam  ibi  fidem  quamhatlenm tenuit , 
nunc  tcnet,eyvfquead  mortem  praftante  Chriflo  domino  tenebit. 

ftcut  antca per  totu  regnum  Bohemia  notumfccit  fuasintimatio- 
ncs  literas  volens  in  conucntugenerali  curia  archiepifcopalis  Vra- 
genfis  dc fiia fide  ratwnem  rcddcre,<^f  ante  cxitum  fuum  cuilibct  ali- 
qmd  fibi  obijcicnti  fatisfacere ,  ita  &  in  hac folcnm  hnpcrialique  ciui 
tatc notificat  ,fe  vult  aliquis crrorcmvel  harefimaliquam  impone- 
rc  ,\tfe  ad  concilium praparct .  \n  ommbus  vero  ciuitatibus,  maxi  - 
mc  vcro  cum  in  Germaniam  vcniffct  jingens  adeum  multitudo  conflu 
xit,  ab  ipfis  vcro  hofjntibm  pcromnes  Gcrmania  ciuitates ,  a  ciui-  Confpcc^ 
bm,  £?"  nonnunquam  ab  ipfis  etiam  parochis ,  fumma  humanitate  &  tus  Hufsii 

111  n       7  \         r  •         J-J      n  1  Gcrmanis 

hberalitate  acccptus  est ,  adco  vtipe  \oannes  Hm  in  quada  cpijtola  gratifsi- 

r  r      r  ■         ■  ■    ■  ■  •         v  ■■"«  «  *  -  •■  mus- 

jatcatur jc nujquammaiorcs  ininuatias quam  in nohcmia  expertum 
cjfe.Ac fifama  ( vtfit )  de  cim  aducntu  firacurrerat ,  omncs  via re- 
fcrta  crant  ijs  q>a  loanncm  Hm  videre  cupiebant/iquc gratulari,im~  Noriber. 
primis  vcro  Noribcrga,  vbi  mcrcatores  qui  praceffcrant ,  de  aduen-  jJg^JJJJ" 
tu  cius  ipfos  ciucs  fcccrant  certiores.bi  eadcm  vrbc,cum  parochipla  pfturHuf- 
riquc  farctum  citm  co  colloquiumpoflularent,  reffonditfcnudlc  pu- 

C 


Ioan.Hus.  AC  T.  MARTYRVM, 

blice  coram  omhbus fuamfentetiam  patefacerc ,  neque  cnlm fc  quic  ~ 
qiidm  vcllc  occultkm  hahcre.  Ab  hora  igitur  prandij  coram  ipfu  faccr~ 
dotibus  & [pnatoribuSy  plurmafyue  alijs  ciuibus  vfque  ad  noclcm  ma 
gnacumadmrratior.c  omnium  locutus  cF?  ,foloCarthufiano  quodam 
doclorc,  & parocho  diiti  Scbaldi  improbantc. 
^aX^f^'""5      Dievigefima}cxquoabvrbcVragenfidifccfferat,  hoc  esl  tcrtia 
ttUt  ^vvrbcm  C5  dlc mcnfts  Noucmbris  Conftantiamvenicns, adviduam quanda opti- 
fem       mam  matronam,  m  vico Jancn  Galli  diucrtit.VoJtndie  cius  dici  domi- 
nus  loanncs  dc  Chlum     dominus  Hcmicus  Latzcmbog  ,  ad  Von- 
tificcmKomanumingrcfi,primum  tndicarunt  ciprxflentmn  ioannis 
Hus,qucm  ipfi fub  fidcpublica  KomanoruHungariccque  Kcgis,COn 
flantia  adgcncrale  concdiu  adduxiffcnt.  Kogabant  dcinde  vt  per  ip- 
fum  quoque,ipfius  V^.cgis  Komanigratia,  loannes  Hus  abfque  omni 
pcriculo  atquc  impcdimento  Conslautia:  effc poffet .  Quibus  tu  Von~ 
tifex  rcffondit ,  etiamfi  loannes  Husfratrcm jibigermanum  occidif 
fet ,  tamcn  fc  nullo  modo  commifjurumy  quantum  m  ipjo fitum  cnt  ,vt 
aliqua  eifiat  iniuria ,  quandiu  Con?lanti<£  effet. 
A^uerfarii      hitcrcafummus  ipfius  Hufiij  aduerfanus ,  Magificr  Stcphanus 
Hufsii.    Valetz  Bohcmus }Conslantiam  vcnit,  cuius  focius  Stamflaus,  ncmpc 
de  T.noimayvixdufincs  Bohemicc  egreffus,cx  apoflcmatis  dolore  mor- 
tuus  csl.Valet^  igitur quampnmum  Conslantiam  veniffct ,  adiunxit 
jc  Michacli  de  Caufis ,  primo  loannis  Hus  &  acerrimo  accufatorc. 
Acne  hoc  omittam ,  Valct^  ipfc  inde  ab  adolefccntia  fuafamiliarifii- 
me  vfus  crat  ipfius  loannis  Hufiij  confuetudinc .  fcd  cum  bulla  qu&- 
dam  loannis  XXIII.  pontificis  Komani  Vragam  allata  cfjet  con- 
tra  Apulix  traLadiflaum  ApuliaKcgem ,  rcflitit  ci  bulLc  loannes  Hus ,  quod 
rcsem-    \idcrct  eam  iniquam  efjc .  Valetz  VCT^  ->  quanquam  in  conuiuio quo- 
dam,audientc  loanne  Hus,  palam  confefjus  ejjct  bullam  cequitatt  con 
tranam  ejfc  ,  tamcn  quia  Vontifia  Komano  crat  obnoxius  proptcr 
quccdam  cius  bcncficia, defendit eabullam  contra  loanncm  Hus.hccc 
fuit  caufa  difcorduc  inter  eos.  Altcr  vcro  illc  Michacl  de  Caufisfucrat 
olim parochus  in  noua  Vragafcd fife pmdce ;nouum  quoddam  aucupij 
genus  fibi  cxcogitarat.  pra"  fe  tulcratenim  fe  confilium  rcpcriffe,  quo 
anrifodmce quce pcrierant ,rcfiaurari pojfcnt.  Kcx igitur  ytrcnccflaus 

ingcntcm 


Ioan.Hus.  LI  B  E  R  I.  14 

ingcntcm  cijummam  pccunix  in  manus  dat ,  Vf  quod  polliccretur  cffi- 
ccrct.  lllc  \crobonus  \>ir,  cum paucos  dicslaboraffct,ncc  quicquam 
efficcrctjrc  deffcratajlam fc  cum  rcliqua pecunia.cx  Bohcmia  in  ?\o  - 
manam  cunam  ,dig>nflimus  hocmdofubduxit.  His  morihus  facde  ab  Aduerfarii 
aducrfiarijs  loannisHus ,pecumafe corrumpi pajfm  cfi,Vtcisfiiam  Hufiii  pe- 
opcramad  quod  flrcnuefecit,  collocarct.  mpti 

lidem  igitur  Valct%  (f  Micbaclde  Caufis ,  communi  opcra  ccrtos 
articidos  contra  loanncm  Hus  confcnpfcrunt ,  quos  diccbant  fc  ex 
fcriptis  cius  cxccrpfijfc.eos  bucdlucobmxe  curfitando,Cardinalibusy 
Epifcopis jnonacbiSyO3  dtys  buiusfamue  homimbus  oftedcbat:  ufque 
adhuc  cffc  longcgrauiora,qu<£  loanncs  Hus  contra  fanclifiimas  con- 
fiitutioncs  Vapa:  atque  ecdcfix  admififfct,  quar  jiopus  fit,  in  concilio 
ipfio  [c  propofuuros  ejfe  taclitabant.  His  facibus  inccndcrunt  ffon- 
tcinatatos  homines,  vtde  comprchcndc?ido  \>iro  fanclifiimoloanne 
Hus  omnes  confdia  confcrrcnt. 

Cum  igitur  loanncs  Hus  ad  fixtuvr  (j3  vigrfimum  \fque  cUem 
Coftantia?  fuijfct  (cum  interca  priuatis  amicorucolloqiujsjcgendoque 
ac  fcribcndo  aliquid,tcmpus  illud  fefellijjet)  oclauo  dcmum  &  vige- 
fimo  die,  Cardinalcs,  qui  tunc  crant  ConftantU ,  infiante  Valet%  cum 
Micbaclcde  Caufis,duos  ex  Epifcopis,  k.uguflanum&Yndetinum, 
Confulcm prcetcrca  ciuitatis  Conflanii&,cy  equitcm  quendaman  di- 
ucrjorium  loanms  Hus,  fub  ipfam  horam prandij  mifcrunt ,  qui  dice- 
rent ei ,  fe ex  mandato  Vapai  O1  Cardinalium miffos ejfe,vt,  quod 
ipfe  etiam  ficpenumcro  optaffit,  adpcrbibcndum  coram  eis  doBma? 
fua?  tcflimomum  vcnirctfe  lam  ad audicndum paratos  cjfe.  Tum  loa- 
ncs  Hus,  Nonvem,inquit ,hucco cofilio,vt fiorfimcoraVapa  cy  Car  Huscupk 
dinalibus  caufammcamagcrcm  ( idcnminunquamdcfideraui)fcdin  \'zffJ,Jf' 
Vniuerfa  fynodi  congrcgatione  comparcrcvolui:  atque  tum  promca  f  u"°j 
dcfenfione,  qu<£  Dcus  mibi  largitus  fuent,  quacunquc  de  rc  interro  ccre 
gatus fuero ,  finc  vlla  dubitatwne  aperte  rcffondcre .  itaque  v.on 
rccujo  ( quandoquidcm  idamc pcflulatis  )  ctiam  ad  ipfos  Cardina- 
lcs  quampnmum  \xmrc:  d  nuibm  rruwfi  m.ilr  aripi.ir/nnfidn  tdfl&i  / 
dnmmn  mrn  \rfu  Ch-nfinjnrr  y>r  mnr/  »t.ilnn  prn  nntgfe.ri.in/-      ips  ^Jft^~£r^. 

fam  veritatcm  ex facris  Srripturitmihi  cnwitam  nrcrare.  Itaque  cum 

c.  ,,. 


toan.Hus.  ACT.  MARTYRVM, 

mflarcnt  Epifcopi  ,nihil  crudclc  pnt  fefcrcntcs(  quanquam  in  illis  ip- 
fis  C  proximis  aliquot  cedibus ,  clam  fatis  multos  militcs  armatos  in 
pncfidio  collocaffcnt )  loanncs  Hus  afccnfo paruo  quodam  cquo,qucm 
fccum  habcbat,  cum  domino  loannc  dc  Chlum  cpifcopos  in  cunam  Va- 
p<£  (3  Cardinalium  eH  fccutus.  Quo  quum  vemffet,  &  Cardinalcs 
prima,  qiu  ipfos  falutafflet,  Multa  inquiunt iili,audiuimus  de  te,  magiflcf  loan- 
fuitHufsi-  ncs,qucefiverafunt,nullo  modotolcraripoffunt.aiuntcnim  quodma- 
as         ximos  quofque  crrorcs  &  manifcflifiimos  contra  doclrinam  vcrce  Ec- 
clefice  docucris ,  ac  per  totum  rcgnum  BohemLe  iampndem  ffarfens. 
itaquc  huc  tc  ad  nos  vocan  mandauimus  3vt  rcm  quomodo  fe  haberct, 
cognofcercmus. 

Tum  loan.HMiSciantjnquit,  patcrnitates  vcflrccjne  ita  affeclum 
effeymQri  \t  ma\im,quam  vnim  alicuius  erroris ,ncdum  multorum  co- 
rumquemaximorum^tdicitisymibiconfauscffe .  acproptcrca  vcni 
tanto  libentim  ad  conalium  gcncrale ,  quod  hic  conflitutum  efl ,  quia 
paratm fumfi quid  in  me  erroris  effe probatumfucrit  ,ex  animo  eius 
ancndationcmaccipere.  ibi  Cardinales filacctnobis  quxdicis.  Quod 
cumdixijfent,  abierunt :  loanncm  Hus  cum  D.  loanne  Chlum fnb 
cuflodia  armatoru  reliquerunt:  ac  tum fubornarunt  quendam  vctcra- 
torcm  ordinis  Minorum  qui  molcflis  &  rixofls  qucftwmbus  Huffum 
tantiffcr  dctincrct dum  rurfus  ipfi  in  cunam  Vapce  conucnircnt  dcli- 
beraturi  quid  dc  loanne  Hus  facicndum  cffct.Valct^  autecy  Micha- 
cl  dc  CaufiiSyVna  cum  alijs  quos  fibi  coniunxerant,  omnibus  modis  in- 
^  flabant  ne  dimittcrctur,  tudicum fiduciafiepc funoforum  hominum 

•  £T  mnre geflirntesjlLdrbarit  \aanm  Hws  his  vrrbis ,  lam  tc  habcmus  in 

J£y^M«.  cJ^^m»  noflra poteflateyndc non exibis doncc pcrfolucris extrcmum quadra- 

^  *  v^4^  ^ C  *  *m'  ^  no^cm  mffm  efl  Pft*^e£?«f  cm<£  Komana,  vt  Donnno  loan 
\\L  ^  vw*  oi oJc  •     nifa  chlum  dicerct,liccrc  ci  lam  vt  in  diucrfonum fuum  rcucrtcretur. 

nam  de  loanne  Hus  aliter  conflitutum  effc.quod  cum.  audiffct  Domi- 
nw  loannes  dc  Chlum,vchcmenterindignatusy  quod  virum  optimum 
fitlis  fimulatis  verbis  in  infidias  prcccipitaj]c?it,diclufaBum,in  ip- 
fius  ¥ap&  confbchlum  prouolauit,  obtcftans  eum ,  mcmimffct  corum 

Violatur    J  *         •       j      ■     tt       •    \  /  T 

pubiica  fi-  quce  antea  ctiam  domino  Hcnnco  Latzembog  promijcrat,  (fncpu- 
jcS  data  aufooritatm  a^  tcmcrc  yiolarct .  Vapa  ncgabat  cx  fuo 

mandato 


Ioan.Hus.  LIBER  L  15 

vtaddto  qutcqudmeiufmodi  contra  \oanncm  HusfufceptuineJfe.Tum 
feorfim ad dominum Chlum}Quid cft  quod mihi hoc hnputatis , quum 
Jaatisme  iniftorum  (  Cdrdinaltum^idelicet Epijcoporum  )  po- 
teftate  effc*Meo  quidem  tudicio.quum  Vapa  loanes  id  metueretquod 
poftea  illi  accidtt :  ne  digmtdte fud priuaretur  voluit  fibi  hoc  offido 
tradcndi  Chnsli  Herodianos  Epifcopos  &  Cardinalcs  demereri. 
Itaque  dominushanncs  de  Chlum  trislis  indc  dtfcefiit,  fruslra  per 
multos  inde  dics publict  priuatim  de  Vapce  iniuria  coqucsius,qubd 
contra  fuam&KepisRomamfidcm,  "vtrumoptimum  loannemHus 
permfidids  ccpijjet:  quipofhdjn^nloris  Conslantienfis  eccleficedo 
vmm  duclus pcrfatcllitesin  oclauu  vfque diem ibifub cuslodta fuit. 
tnde  tn  monaflerium  Vradicatorumad  Rbenum perduBus ,  0*  caceri 
eius  manaflertj ,  magncc latrince  proximojttadatus efl.in  quocumalt-  &  adueriw  v 
qudntiffcr  dchtutfiet,  incidit  cx  loci  inmria  in grauifiimam febrim  &  ^v^j.  ^ 
ventrts  cmislipattoncm,  adcd  vtde  Vita  ctus  defferatum  effet .  Ac  ne  Jp^ 
fortein  ipfo  carcere  vulgdrtgenere  mortis  periret>mifit  Vonttfex  Ro- 
mdnus  dliquot  cx  mcdtcisyqui  cum  cumrent. 

Medio  infirmitdtis  etus  tcmpore,  accufatores  ipfi  vehementerapud 
primates  concilij  inftiterc pro  loannis  Hus  condemnatione,  0*  arttcu- 
los fubfcnptos  Vontifici  Romano  obtukrunt. 

Articuli  primi  omnium  exhibiti  P.ips  Icanni  XXIII.  per  Mi- 
chaclcm  de  Caufsis,procondemnacione  Ioannis  Hus,  cumprimum 
incarceratus  fuitTet. 

\Nprimis ,  errat  circa facramenta  ecclefice&fignantercorporis  De  Comi 

llmsli :  nam  pubhccad populum  prccdicauit }td  minislrandum  Donum 

populo  fub \traquc Jfccie,fcilicct  corporis  &  fangutnispatet  ifte  arti- 

culusyquia  ia  Vragce  ipfius  dtfcipuli  mintslrattllud fub  vtraque  jf>ecie. 

\tem  a  pLerifquc  ajferitur,  qubdin  fcholis  &  in  tcmplo  docutt^el 

dd  minimum  qubd  ipfe  tencat,  qubd posl  \erba  confecrationis  in  akari 

prolata,  tn facramento  altaris  rcmaneat panis  materialis .  iHe  articu- 

lus fcietui  ex  ipfius  examine. 

Secundb,  errat  circa  minislros  ecclefice ,  quid  dicit ,  quod  non pof-  dc  admini 

funt  conficere  nec  mimftrare  facramentd,  quando funt  tn  mortahpec-  ^"Imcn- 

cato .  \sle  drticulus  fimiliter fcieturexipfins  exammattone.  Verun- torum- 

C.  iij. 


loan.  Hus.  ACT.  MARTYRVM, 

tamecx  fcriptis  cius  dc  Ecdcfia potesl  eliciyqua  hic  habentur .  fi rrr- 
gaueritydeputentur  ad  \ooc  Magifiri  tn  theologia  ,  @>  alij  qui  videant 
ciusfcrtpta  de  Ecckfia. 
dc  "ecie-  Tcrtio.errat  circa  Ecckfiam :  primb  quod  non  admittity  qubd  ec~ 
63  defiafigmficct  VapamyCardtnalcs,AnbiepifcoposyEpifcopos  &  cle- 
rum  cts fubdttum.  &  dicit  illam fignificationcm  extortam  a  Scbolaftt- 
cis,  &  nuUatenus  cjfe  tcnendam.  VatetiUcerrormamfeflccx  traSla- 
tu  fuo  diclo  De  ecclcfia. 

kcm  crrat  circa  Ecdcftam y  quia  dicit  qubd  Ecclefia  non  dcbeat 
haberc  temporalcs  poffcfiwncs ,  imo  qubd  domini  tcmporales  impu- 
ne pofiwt  ea  ecdcfiis  £?  clcricts  auferre .  Vatet  ille  crror ,  quia prop- 
tcr  dotlrmm  indublioncm  fuam ,  mu\t£  ccclcfix  in  rcgno  Bohe- 
mLe  t$ ciiatateVragcnfi  tmdcfaclo  funt quampkrimis  bonistcm- 
poralibus ffoltdt&. 

Diat  etiam  qwd  Confiantinus  %f  alij  Vrincipcs  fecuUres  erra- 
ueruntjCalefias  &  monasleria  dotando .  islc  arttcu\us  patet  ex 
immediate  pneccdcnti. 
QuartOydrca  Ecdcfiam  erfctt ,  qubdomnes  presbyteros  paris  dicit 
i  n  i .  cffc potejlatis.  &  ideo  referuation^s  cafuum  Vapahum  £T  Eptfcopa- 
dSum"^-  huw  yordinationcm  &  clcrtcorumconjttrattoncm y  dicit proptcrcupi- 
paiium     dttatcm  velambitionem  fuperiorum  adtn&entds.  Aliqualitcr  patct  isle 
articulus  ex prxdtclis  yfcd  ex  tnterrogatior:e  &  examine  mdius po- 
tcrit  apparere.Vofi  hos&altos  codcm  recideniss  articulos  Vapce  cx- 
hihitos^pleraqrttfubduiitMichaclillcdc  Caufis  inhanc  fcntcntiam: 
Vt pr&ditlus  loamcs  Hus  vcflttus  vcfiimcntis  ouium,(f  intrinfe- 
dowTu.ii-     lupus  rapax,  exfruBihus fuis magis  cognofcatur,  adinformanda 
niaium    p&termatem  vcjlram  dtco ,  qmd  primum  babens propofitum  crrores 
jcminandi  ficut poficafcatffciensfc  habere  rcfifienttam  <&  contradi- 
clionemaTeutonicis  magifbis  in  viMcrfttate  Vragcft  ypro  eoqubd 
poffent  contra  ipfum  Cpartem  fuam  con\rhidcre  y  quia  tres  habebant 
Gcru^no  ^0CcsupJc  vm>  C?  p^s fm  f°^m  ^tiam  y  rXatbtnatus  csl  vt  Tcuto- 
mm ab  aca mctfolum  vnam habcrcnt vocem, & ip[e CT pafi eius tres , 'tdquc pcr 
gcna .  bracbium Jcculare.  Quod  cum vtdcrcnt  Tcutontct, fmujqudm  rcnun- 
ciarct  iunfuo,quod  habcbattn  vocibus*  autpcricXitarCturtn  perfbnis, 


Ioan.Hus  LIBE  R  l  i* 

quodtunc crateisproximum,\t faluarent pcrfonas fuas  ,  concordi-  dj  ' 
tcr  clegcrunt  Vraga  reccdcrc .  & pcr  hoc  defolatum cslid  folcnnc  cuiuoKo- 
sludtum  Vragcnfe  yquod  multos  magnos  vtros  in  diuerfu  facultatibus 
procreauit .  Ecce pnmusfruclw,  qubd  diuifit  dlam  janhlam  vniucr- 
jitatem,quia  non  colliguntur  \u<c  dc  ff>inis,nec  de  tnbults  ficus. 

Item.poftca  orta  quaflione  intcr  mamfhros  tbcolo(ri<e  dc  \mucr-  xlv  arti- 

r       Jr      rr       L  „        •    ;•  t6     •       ■  i  rr        r  n  'euli  Wi- 

fitateVragenJtjupcrX  L  V.  articulis loanms  ypicleff }  (fjactacon-  cfcff. 
uocatione,  cumconclufiffentomncs  alij  magifln  tbcologucdenatio- 
ne  Bohemorum,quia  Tcutomci  iam  recefferant,  qubd  quihbct  diSio- 
tum  artkulorum  ant  effet  barreticus ,  aut  fcandalojus ,  autcrronctis : 
folus  ifle pofuit  conclujioncm  contradic~lonam}  quodnullus  illorum  ar 
tuulorum  cffet  aut  h#rcticus ,  aut  fcandalofus ,  aut  erroncus :  ficut 
po  ftea  in fchlts  Pragw publice  dtfiputautt Jenuit    docuit .  Vcr  quod 
jatts  \ideturarticulos  ipftus  wiclcffajfcTcre  non  folum  in  Anglia.fed 
ab  ccclcfia  condcttwatos  }qui  ab  Antichnsli  hxreticis funt pofiti. 
Subdiditin  finem  accufationis, 
Habctctiampro  fc  gcncrahter  omnesharreticos^quiomncsnon  cu-  J**^.™" 
rant  cenfuram  ecclcfiaslicatn)&  odcrunt  Komana;  ccdefix  authorita-  ™- 
tcm :  imodeteftantur&vdipendunt :  quodmultbmagisfietjnficum 
effeclu  &  \inliter  rcftfiatur.  na  fi  qualnercunquc  euadct  de  conci- 
lio>dicet  ipfc  (jjautores jui^qubdtusla fit  doclnna fua,  auclonta- 
te facnvmuerfalis  cotuilij  approbata      qubdomncs aduerfitrij  fui 
fintintqui  &  mali:($'  maiora  mala  faciet  quamvnquam  aliquis  hce- 
rcticus  fecit  a  tempore  Conftantim  magni. 

Vropterea,  faticle  Patcr  3  attenditc  \>okis  &  vniucrfb  frrcri ,  in  quo  Condufo 
Voj  Sptntus  janctus  pojuit  regcre  Ecclcjum  Cbnsti^quam  acqui-  mand 
ftuit  ftnghincfuo :     dum  nouus  esl  morbus  fuccumte,  tam  qub  ad  Papii1' 
illum  quific  turbat     infictt  Ecclcfiam  Di '  quam  qub  ad occafioncs, 
quibus  ilhfaccreprafumpfn  &  potuit  ,qui.,  fcilicct prdatiabutun- 
tm  ccnfuns  ccclcfix ,  %f  qubd  tam  ipfi pnclati  quam  ipforum  fubditi 
non  fcruantordincmfibid  Deo  &  ecclcfia  irfittutum  ,proptcr  quod 
fil,  cutn  ipfi pcr  abruptagradmntur,  quod grcx  in  pra:cipttiutn  cadit. 

Deputcntur  igitur per  dominum nosl:ru?n  faaum  tslud  conci- 
Utmt ,  ad  hoc  commtffanj,  qui  prcef  mtibw  cis  qtu  noucrunt  fahlum^ 


Ioan.Hus.  ACT.  MARTYRVM, 

interrogent  &  examinentdiStum  Hus  ,fuper prafcriptis  @*  alijs.De- 
putentur  etiam  certi  DoSiores  f$  magislri  \>t  vidcant  libros  eius, 
quos fcripfit  >  quorum  aliqui  hic  habentur:  ytdb  iflis  erroribus  cccle- 
fia  maturepofitrepurgari. 

jpff3  ati  itaque  funt  eis  commiffitrij  feu  iudices  ,patridrcha  Conslan- 
SSlSi  iMI  tinopolitanus ,  cpifcopus  CaslclU  3  £T  epifcopus  a  Ubufl .  qui 
ce!  •  ipfam  accufationem  &  teslimonia  producla  quorundam  facrificuloru 
Vragenfium ,  iuramentis  confirmata  audicbanty  qua poslca  \oanni 
5" turCCr"  ^m  in  carcere>  c^m  dolorcs  fcbris  maximi  effcntjunt  recitata.  Con- 
Hus  ia  ca  vcro,  cum  loanncs  Hus pcterct  fibi  aduocatum  aliquem  defcn- 
dendifui  caufa  concedi  9  conflanter  efl  recufatum  .  hoc  enim  pnttcr 
cwterajuris  Vontificij authontate prohibitumeJfeyNequis  ei  quide 
dliquahxrefi  JufJ>cclus  effctpatrocinarctur.Quodfaneperfacilefieri 
potuiffet.tata  emmfuit  vanitas,teflimonioru  prafcrtimpt  nulld  accu- 
rata  confutdtione  opusfuerit  >  fi  modo  non  ijdcm  iudiccs  aclores 
fuijfent.Tcflimonia  ipfit  recitajfem  hoc  locojnfi fcircm  ed  eiufmodi  ef- 
fe,  qu<epius  leclorflne  mdgno  tadio  legerc  non  poflit.Quanqua poflea 
qu&da exj)onenda  crunt,cum  adipflm  iudicij proccjfum  ventufuerit. 

Voflquam  Hus  ex  morbo  nonnihil  conualuijfct,  oblatifuntei  incar- 
cere  ,  manddto  trium  illorum  iudicum ,  quos  dixi  y  articulifatis  multiy 
quos  dicbdnt  ex  eius  libello  De  ecclcfid  excerptos  ejfe.quorum  dlij  con- 
ficliabipfo  ValetZjdlij  mutildti  erdnt .  horum  quoque  mentionem  in 
ipflus  iudicij  hisloridm  dijfcrdm :  dcprius  alia  qu<z  interca  gejla  flunt, 
exponam.  bi  ipfo  carcere  mondflcru  frdtrum  Minorum,  \Jque  dd  diem 
Mercurij  proximumdntc  feflum  pdlmdrum  y  lodnnesHus  fub  certis 
Libeiu  in  custodibus  detcntus  e?ty  dtque  intercd  libcllos  quofddm,  tcmporisfdl- 
ofcripti  lendi  cdufd ,  conJcripfityfcilkctyde  Decdlogo ,  de  Dileclione  &  cogni- 
tionc  Dei,  de  Matrimonio,de  Vcenitentid,  de  Tribus  hoflibus  hominis^ 
de  OrdtioneDominicd  ,dcCocnd  Domini,  eyc. 

Eo  die  Komdnus  Vontifex  lodnnes  XXIII.  clammutdtisve- 
flibus  Confldntia  fe  jMuxit  y  iudicium  metuens  quopoTl  fugdm  ob 
ingentid  crimina ,  dignitate  Vontificali  efl  priuatm .  hac  Caufla  fuit 
lodnnis  Hus  iterum  inalmm  cdfcerem  trdnsferendi .  miniStri  enim 
Vapayqui  carceri  Hus  aftiterant  ycogmta  domini  fuga>  traditis  claui- 

bus 


circerc 

co 


Ioan.Hus  L I  B  E  R  I.  17 

bus  carccris  ipfi  regi  Sigifmundo     Cardinalibusy  confcflim  funt  eu  ^ 
fecuti.Ex  fentetia  \crb  Concdijjloanncs  Hus  in  epifcopi  Conflantie-  fcopo  Con 
fis poteflatcmtradttuseft.  is per fuos  fatellites  armatos  curauit  cum  traditur. 
nonprocula  Conflantia  trans  Khenum  in  arcem  quadam  deportariy 
vbi  in  turri  ciufdcm  arcis  intcrdiu  copedibus  \inclus  incedcre pote- 
ratjioclu  vcro  compeMi^erreis  iuxta  lcBum  parieticflalligatus. 

intcrca  nobilcs  'virtBohcmica  nationis  Q° Volonica ,  enitifummo 
fludio  non  dcfwcbant pro  eius  liberatione,  vf  &  ipfius  loannis  Hus 
faluti,  &  fuit  totiufque  regmfama'  confulerentyqu<e  iampernequifii 
mos  quofque  homines  non  mcdiocritereratlabefaclata:  adcb  Vf  qui- 
Cimquc  oflcndcrcnt  fe  Conflantia  loanncm  Husnon  odiJJejOmnibus, 
ctiam  infinuc  conditionis  hominibusfifui  atque  ludibrio  cffent.  ltaque 
communi  confiho  habito,flatucruntfuampctitionem  fcripto  ad  corn- 
mune conalium ,  Vf/ faltcm  quatuornationumfiermanicayltalicce7 
Gallicrt,  Anglica  dcputatis  declaure.  Huiufmodi  autem  literas 
fuppliccs  pro  libcratione  loannis  Hus  miffts  concdio  Conflantienfi 
obtuleruntdccirnaquarta  die  Mau ,  anm  M.  C  C  C  C  X  V.  Quibus 
quidemrecitatis  y  cpifcopus  Luthomiflenfis ftatim  furrexit y  fentiens 
poftrema  parte  earum  literarum fc  in  eamcriminis  inuidiam\>ocari, 
quafi  pcripfumyregnum  Bobcmue  ita  infame  redditum  effet. 

Ordinati  igitur  a  concdio,  conflituerunt  diem  dccimam  feptimam 
Mau\adquamiterumadcffcntdomini  Bohemiy  Vtaudirent  £f  ipfius 
concilij  rcfponfioncm ,  cj  fcorfim  praterea  Luthomifienfis  epifcopi 
excufationcm .  id  quod  poftea  faclum  eft.  Nam  decimafeptima  die 
Maijjitemn  conucnerunt:\bi primum  quidam  Epifcopus ytotius  coci- 
lij nomincfncmoritcr  Bohcmisrcffondit.lpfe  quoque Luthomiflenfis 
epifcopusyad  ca  quce  a  noldibus  Bofemis  crant fcripta  y  ita  refpondit 
dCj ;  ourgauit,  vt dcfcnfioncm  cugraui  loannis  Hus  aliorumqueyqui 
fcqucbatur,accufatione  coniunxmt.Cuius  orationc  acrcfpofio- 
ncm  nobilcs  Bokcmipridie  Vcntccoftes  confutarunt  yfidemque  publi- 
cam  tuti  itincris  ab  bnpcratorc  datam ,  &  caufam  loarmis  Hus  cum 
fama  %f  exislimatwne  rcgni  coniunSlam  dcmonflrarunt. 

Vrxterea propofitu  efl  in  eodem  concilioypublicum  totius  Vniuer- 
fitatis  Vragenfis  tcftimomumy  dc  literis  quas  loannes  Hus  ad  loannc 


loan.Hus.  ACT,  MARTYRVM, 

XXll.Papam  mifit ,0)1710  M.CCCC  Xl.die prima  menfis  Septcm- 
bris^de  fua fidc  jmnocentia,  voluntatc  ad  omncm  obcdientiam  obfcr- 
uantiamque  rcclamey  piam paratifiima .  quas  a  notariis publicis 
dcfcribi}& publico  wiuerfitatis  figillo,  authoritateque  doSbrumac 
magiflrorum  confignari  poflularunt. 

Cum  ueroadoblatx  fcripta  mhil  reffonfi accipercnt  peraliquot 
diesjpfi  nobiles  Robcnuflatuerut  vkimo  dic  Maij  dcnuo  ipfius  con- 
alij primatibus  fupplicare  & peterc ,  v/-  loanni  Hus  a  carccre  libe- 
Tcftimo-  rato.publica  defenjio  concedcrctur.  fimul  ctiam  obtulerunt  tcflimo - 
Icop!  NPa-  nMm  N/Ct?Li  epifcopi  Nazarethcnfis,  de  loamie  Hus:i?i  quo  &  ini- 
quifii/ag  inimicorum  calumnix ipfius'  yitx  doShrinwque  mode- 


ahcnfis 
uiiito- 


inqi 

PMgc°nfi?S  ra^fimxrationesfueruntdeclaraue.  • 

Voflremo  his  prolatis  authoritaiibus  ac  teflimoniis  ,de  imiocentia 
wodcfliaque  loannis  Hus  fuppliciter  iidcm  nobdes  rogauerunt,vt  i- 
pfe  Hws  carcere  liberatusjac  vinculis Jolutusan  cuflodiam  libcnorcm 
atque  humaniorcm  quorundam  Tipifcoporum  tradcreturfinqua^ 
commodius  examinari>&  mitim  ac  bcnignius  traclari  atque  recrea  - 
ri pofiit .  Qua inre,  ad euitxndum  omnem maU  cufiodix mctum  & 
dubitationcm ,  \>ades fyonforefque  certifiimos  pro  ipfo  loanne  Hus, 
vfquc  ad  exitum  caujce  infiituta,afferuandos  obtulerunt.Ac  ne  quis 
cos  viiqnxm  rem  poflulajje  cnminan  pofjct ,  a  concilio  peiierunt 
Vtpofiulatw  ipflorumfumm&  aquitatis  plcna}a  notxrio publico per- 
fcnberctur. 

patnarcho:     Pcrlcclo  corum  fcnpto  coram  deputatis  quatuor  naiionum ,  pa- 
mrtipon-  trixrcha  Antioclxnus  omniumnominc  rcfipondit ad  fingulacapitai- 
fcmjjJap?  pflws fnptv.fed  brcuifiime.Vrimumjquodad  protejiationem  loannis 
P! ,ccS  libd  \\m  attincrtt.fucritne  \cra  ac  firma ,  an  nonan  ipfius  caufe procef- 
jmm.     Ju  palamjuturum.  Dandc,quia  dicant  aducrjanos  hams  Hus  non- 
nullx  peruerfe  cxcius  libns  exccrpfiffe  ,idquoque  mcxitucaufc 
mxmfiflufuturu.quodfiloxncs  Hus  iniusle  accufttus  effe  dccerna- 
tur,tuncfore  \t  aduerfarif  in perpctuam  inadat  ignominiam .  Scd  de 
fidciujfonbus ,  eiixm Ji  millc  dcntur ,  txmcn  ficri  non  pojfefxlua  con  - 
facntia  deputatorum  ccmalj ,  \>t  recipiantur  in  cauf  i  eius  vin ,  cui 
?ikllomodo fidcs  habendx  cjjct.  hoc  tm.cn fcfacluros,vtad  quintum 

Umj 


Ioan.Hus.  LIBER  L  18 

lunij ,  loannes  Hus  iterum  Conslantiam  aduchatur,  &  babcatco* 

ram  ipfoconcilw  liberam  diccndi  poteslatcm ,  eumque  pic&  be- 

nigne audituros  ejfe .  Scdrei    aclioms  tottus  euentus  longe  con- 

trartum  huic promiftoni  cflcndit. 

Eodcm  die  iidem  nobdcs  libcllum  fuppliccm  fcriptum  eoncilio-  ^"'JJJ^ 

queoblatum.  ctiatnrepi  Sijrifmundo  obtulerunt ,  \tcim  fummam  Romano- 
1     ■  r  r i    •       •       rj         11         I  ■  r  n,m  K*& 

aquttatem  cognojcercnt  ,Jtmul  etiam  ei  ej  pdem  publtcam  ab  ipjo  cxhibitu. 
datam  rcuocarimt  in  memoriam :  &  caufam  loanms  Husfufceptam, 

cum  exislimationc  regni  Bohcmia  dtgnitatcquc  c6iuntlam,fum- 
mo  sludto  commcndarunt .  Supplicationis  vcr^  ipfa  Mcrba  huc  infc- 
rcnda  duximus^t  ex  aBis publtcis plcnior  htslona  elucefcat. 

Sercmfime  Vrinccps  domine gratiofiftme ,  Scrcnitati  veslr* 
ftgmfcamus  ,  quod  nos\nanimiconfcnfu  &  parivoto  concordes, 
hanc  noslram  tnferius  defmptam,  rattonabilcm,  tuslam  cxaudi- 
tionc  dignam  pctitioncmrcucredtfitmis  in  Chnfto  Vatrtbus  ey  Do- 
minis  quatuor  nationum  dcputatis  ,  tottcjue  facro  Conftantienfi 
Concilio  duximus  pormcnddm.  _ 

bauore  ttaquc  &  tntuttu  rattonabiliu &  lustarumpetitionudi-  Wcutum 
Elis  dominis porrcclamvcslra:  fupplicamus  Kcgia'  maieslati ,  qua-  5™«  eltn 
tcnus  amorc  iuslitit&famx prxdari  rcgni  ¥>ohama:,cuius  abfque  S£i«jEf 
dubio  ha*rcs  &  donnnus  fuccejfurus  forc  dignofcimim  ^vcslri  JJJjjjj* 
falm  conduBus  libertati  proutdentcs ,  erga  dtBos  reuercndtflimos  jjftj?  £p»- 
Vatres  &  dominos  velttis  interponcre partcs  veslras,  y>t  nos  in  hac 
msla  pctittonc  noslra,ipfis ,  \>tpra:fertur,ob\ata}ucliY!tcffcBudlitcr 
audire.Neautan  immia  honoris  crfama: prxdari  regni  Bohcmia?, 

nosln  paritcrobtrcclatorcs  nobis  in  poBerum  pofiint  dctrahe- 
rc,pra?tendentes  nos  i\Ucita  cy  inordtnataa  reuerendtfimis  dommis 
po&ulaffctdeo  ab  eis  petiuimus,  quatenus  noBrafchduU  tenorem 
vchnt  dcceniere  mam  publica  autenticandum. 

Qutd  vero  ipfc  Kcx  ad  ca  rcffondcrit ,  non  fttis  conslat .  fed 
cx  tpfa  aBionc  ej  iudtcio  facilc  apparct ,  \>irum  bonum  tmpro- 
bttatcCardinalium  ey  Eptjcoporum  ,in  eam  fcntentiam  pcrfua- 
fwn  cffe ,  \tfidetpublic*  Hufiio  dat£  rcnuntiarct.neqnc  cnim poffc \ 
cui  ba-rcticus  ft  dcdaralus  ,fccundum  poattficu'  turis  fay.frioncs, 


Ioan.Hus.  ACT.  MARTYRVM, 

autfde  publica ,  aut  \lla  re  alia  defenfionem  pr&siari .  Sed  ex  ipfis 
loannis  Hus  epislolisfacile  dc fentcntia  Kegis  iudicaripotesl .  nunc 
inhisloria  pergamus. 

BgSgSD  quintumigiturlunij,quumingens  multitudo  Cardinalium, 
tW^Epifcoporu,  quicunque  feretum  cx  ordine  ecclcfiaflico  Co 
flantix  erantjn  monajleriu  Eratrum  minoru^t  antea,couetiiJfct:ma  - 
datu  e$l  vf  priufqualoannes  Hus  adduccrctur ,  in  eius  abfcnria  tc- 
jlimonia  O'  articuli,  de  eius  libris  calumnioje  cxccrpti,rccitarcntur. 
quos  articulos^  quid poftca  loanncs  Hus  refpondcrit,commcmora- 
oo.  Eos  cum  Vetrus  de  Mladonye-witznotarius,  qui tumforte  adc- 
ratyloanni  Hus  beneuolentia  coniunblus,  intellexijfct  ab  ipjis  E pifco  - 
pis  &  Cardinalibm  iam  dccretum  effc  ,\>t  in  abfentia  \oannis  Hm 
condemnarentur ,  propcrans  ad  dominum  wcnccjlaumde  Duba(f 
loanncm  de  Cblnm,  rcm  omncm  cxpofuit.Hi  continuo  ad  rcgcm  Sigif 
mundum  bcec  deferunt.  qui ,  vf  rcm  cognouit ,  tmfit  dominum  Ludo- 
uicum  comitem  Valatinum  ab  Hcidclbcrga ,  &  dominum  Eridericum 
Burgrauium  Nonbergenfem , \tin  caufa  loannis  Hus prcefelli  con- 
cilij  nihildcccrnerent,priufquam  ipfum,  &  quidcm  cequo  animo ,  au- 
diuijfent,  &  quofcunque  in  co  articulos  erroncos  dcprehcndijfcnt, 
adjemitterent.fe  enimdaturum  operam^taViris doclis  bonis 
examinarentur. 

Ex  Kegis  itaque  \o\untate  ,fcntentia  prcefcHorum  condlij  \>fque 
dumpraefens  effetloanncs  Hus  fufipenfa  ejl.  hterea  vcro  wcnccj- 
laus  de  Duba  &  loanncs  de  Chlum,  ipfis  Vrincipibus  a  Kege  in  con- 
cilium  prcediclum  mifiis,  ccrtos  quofdam  libcllos  loannis  Hus ,  cx 
quibus  contra  eum  articuli  quidam ,  vt fiepc  tam  diclum  cH ,  excerp- 
ti  crant,tradiderut,vtipfis prafeclis  conalij prcefcntarent,  ea  quidem 
legc,vt  cum  vcllent,  ab  eis  repetcrcnt.idquc  eo  confiliofaBum  csl^t 
tanto  facdius  aduerfarij  coarguipoffcnt ,  qui  mala  fidc  fcntentias  cx 
hbrisloannisHus  collegerant.Traditis  libris  Concilio  ipfi,  cy  co- 
dcmadduclo  loanne  Hus,  Vrincipes,quiaKegemifiierant,abierunt. 
Deindeipfi  libelli  cum  oslcnfi  cffent  loanni  Hus,  is  publiceineo 
confcffu  Epifcoporu  confejfus  eslfe  eius  authorem  cffe^  paratunty 
fi  quid  incffct  erroris,  emendarc. 


Ioan.  Hus.  LIBER  I.  19 

Hic  vcro  indignum  facinusjtccidiLjiamxum  \nus  duntaxat  arti-  ^^J^ 
culusy  cy  pauca  cjucedateHimonia  in  eum  prolataeffent,  &ipfe  rcf-  Pontificio 
pondcrc  conaretur ,  tota  eumjimul  multitudo  vnaique  clamonbus  ita  miturHuf- 
obruit  ,nullum  V£  omnino  vcrbumfacere  pojfiet.  tantacrat  confufio  *' 
£7*  pcrturbatio ,  Vf  itnmanium  aliquotbeluarum  tumultum  non  bomi- 
uum  dixificsSiqaalk^wnwn^  remiffum  cffet  y  V£ 

paululum  quiddam  loannes  Husloqui  poflfletyautexScriptur<z  y  aut 
cx  fantiorutn  doBorum  fententia  y  continuo  audiuit,ea  mbiladrem 
facere.binc  aliorum  conuicia in eum,alioru?n vcrd  ludibria certatim 
fcquebantur .  Vicius  igitur  vociferatlonum  immamtate  quum fe  lo- 
qucndonihilomnino  proficereviderct,  tacere  tandem  decreuit.  ibi 
Verb  omnis  ?nultitudo  aducrfantium,  putabatfe palmarium  repperiffe 
&  vno  ore  omncs,Tacet iam,inquiunt, tacet.fatis  id  quidem figni  efl, 
eum iflis crn^usjuisaijentiri.  Quid multai  eotandemres  redijt, 
\>t  proptcr inordinatam  cofnfioncm  totuis  ludicij,quidam  moderatio- 
rcs  fcnatum  dimitti  cenfcrent  y  &  rcm  in  aliud  tcmpus  differri .  Ex 
iflorumitaque  confllio fcnatus  dimiffus ,  iudicium  in  perendianum 
dicm  iterum  cfl  conflitutum. 

Eoigiturdicquicratw  i.\unii,boramcirciterfieptimam,cum paulb  \fl£^ 
ante  admirandajoliscclipfesvifaeffet,  itcruinrcfecloriumfratrum  da- 
Minoru,  iidcm  quiantea,  conuencrunt,&  \oannem  Husmagna  turba 
armatorum  militum  cinclum  y  coram  eis  fiflt  ??iandarunt.Eodem  \enit 
ctia  hftperator  Sigfimundus ,  qucm  wenccslaus  de  Duba&dotninus 
loannes  dc  Cblu ,  cy  Vetrus  notarius,  amici  loannis  Husfccutifiunt, 
vtcxitumncgotijvidcrent.  quifiane  quumcb  \eniffent  y  audierunt 
tandcm  pnclegi  accufationcm  Micbaclis  de  Caufiis  in  b&c  verba, 
loannesHus  infiacello  Betb-lcbcm  &  in  aliis  locis  auitatis  Vragenfisy  Accufari# 
ad  populum  docuit  ?nultos  crrorcs  ,parti?n  cx  libns  wiclcff  par-  ^.Xq^s 
rtm  a  fie  conficlos  ,  cofiquc  fiu??ima  anmii  pcrtinacia  dcfendit.  Vri- 
mum  ,  qubd  pofl  conficraticmc??i  (f  pronuntiationem  vcrborum 
in  cccna  Domim,  manct panis  ??iatenahs.idque probatucfl  tcflimonijs 
\oanms  Proti-wu^parocbi  Vragcfis  adS.Clemcntcmy\oanis  Vecklo, 
pra^dicatoris  Pragcnfis  ad  fanclu?n  Egidium,  Beticjif  prwdicatoris 
m  arcc  Vrage?iji,Andrca:Brodtf  canomd  Vragenfls ,  £f  aliorum  quo 


Ioan.Hus.  ACT.  MARTYRVM, 

rundam  facrificulorum.  Ad  hocrcfponditloanncs  Hus,fanhle  adiu- 
ransyfe  idnunquam  dixijfe .  cxterumboc Jefateri,cum  archiepijco- 
pus  Vragcnfis  omnino prohibuiffct  vti  illo  tewwio ,  Vanis,tunc fc  hoc 
ediclum  Epifcopi  non potuiffc proharc ,quia  Chriflus  ipfe  Vl.cap.lo~ 
annis  vndecics  fe  nominaucrit  Panem  Angclorum,qui  de  cAo  dcfce- 
diJJct,vttoti mundo Vitadaret&c.CardinalisCamcracefis  & plcri- 
quc ahf fophiflicis  argumetis  impctebant  loanne  Hus,prefertim  vero 
gim  fo^n"  Angli,inter  quos  quidamcratnomineStokcSyJophiflaacerrimus.Alij 
phirta.  yer($  mtentahant  varias  aducrfus  cu  accufatwnes,  lcues  quidem  & 
p>ucriles,vt  tum  ferchant  tempora.  Kepctitus  etiam  cfl  in  accufationc 
feques  articulw.Codcmnatw  X  L  V.  articuloruwiclcjf,pcrdo£lores 
fatla  cfl  irrationabilis  &  iniqua ,  oJ  caufa per  eos  allegatacfl  ficla, 
videlicet  qubd  nullus  cx  rjs  cjl  cathohcm,  f( d quilihet  eorum  aut  cfl 
hcereticus,auterronciis,autfcandalofus.  Rcfpo>fw:ln  meo  hbclloita 
fcripfi,  Condemnati  funtarticuh  X  L  V.ex  hac  caufa,qubdnullus  cx 
illis  articulis  hahitus  cfl  catholicusifcd  quilibeteorumauthxreticus, 
aut  erroncus,aut  fcandalofus  iudicatus  efl.  O  doc~tor,vbi  probatio*. 
caufam  fingis  quam  noprobas,&c.  vt  latiusin  Traclatu.Tum  Qardi 
nalis  Cameracenfis  y  Tu  dixifli,  loannes  Husy  te  nolle  \llum  errorcm 
Tridejf  defendcre,  &  iam patet  ex  libris  tuis,  qubd  cius  articulos  de- 
fendifli  publicc.Hus  refp6dit,Kcuercde  pater,idcm  dico  quodantca, 
qubdnequc  loannis  wiclcjf}neque  alicuius  altenus  errorcs  volo  de- 
fenderc.fed  quia  Vidcbatur  mihi  cotra  confcientiamad  condcmnatio- 
nem  eorum fimpliater  confentire,nulla  habita  Scriptura  de  oppofito, 
id&o  ad  illorum  condemnatwncm  nolui  confcntire. 
xxxix.  Alif pneterea  articuli  numero  triginta  noucmyqui  ex  alw  quoda  li- 
Hufsio  pro  hello  contra  Staniflaum  dc  Tjnoima  cxccrpti  cffc  daccbantur  ,etiam  \o- 
pofit1'  anni  Hus  propofitifucrunt,ciufdcm  propemodum  argumcnti  cum fu- 
pcrwrwus ,  quibus  idem  Hus  ementitum  Pontificis  Komani  pnma- 
tum  contra  aducrfarws  oppugnauit. 

Conclufwnibus  quoque  0* propofitionibus  quotidie  nouis  diucxa- 
bant  loanncm  Hus  aducrfarij,quas  confingebant,  nunc  addcdo  ahqua, 
nuncficbtrahendo,nunc  intcgram  propofitwncmfalfe  afcrihendo-.quod 
ctiamipfi  commiffarif ,pra:fentc  ip>fo  Hus  confcfiifuntSoflrcmb  ctiam 

drticuli 


Ioan.  Hus.  L  I  B  E  R  I.  %o 

articuh  a  Varificnfibus  authorc  Gcrfonc ,  aducrfus  eundcm  loannem 
Hus  compofitifiuerunt,  numcro  noucndccwv.de  quibusipfe  in  cpiflolis 
tantopere  conqueritur,quod  nohabuerit  ffatiumadeos  refpondendi. 

Titulus  hjorum  articidorum  huiufimodi  erat.Articuli  conteniifor- 
maliteraut  clicitiuc  in  traclatu  loanms  Hus  Vragcnfis  ,quc  intitula- 
mt  De  Ecclcfia,ficques  errorcs  loams  wiclejf in  hacparte&c.  Qui  •  ^ 
bus  noucdeam  articulis,pro  omni  ratione  hoc  addebantfuis fiujfragijs  Pariiiciium 
Magiflri  dli  Varifiefies,  quod  hu afcribere  Vifium  cfl  his  y>erbis:Af]cri-  Gerfone. 
mus  articidos prxfatos  notorie  effe  ba:rcticos:&  vt  tales  tudicialiter 
co?idcmnados,(fne  cxteros  infiaat,  ddigentifiime  cum  doSirinis  fuis 
fcandalofiftmis  cxtirpandos.  Etfii cmm  vidcntur  habcre  %eium contra 
\itia  VrAatoru  &  clcncorum ,  nimis  (proh  dolor)abundantium,  non 
tamcn fecundum fcicntum.Zclus  itaque  dificretus  ea peccataquaj  vi- 
detin  domo  Dcifenopojfetollcrcjollerat&gcmit.  Nonpoffluntau- 
tcm  per  \itia  &  crrorcs  bene  tolli  \iiia,quia  non  in  Beelz^bub  eiiciun 
tur  dxmomafed  in  digito  Dci,qui  efl  Spiritus  fanElus,voles  V£  in  cor- 
rigendo  modus adbibeaturprudentitfjiuxta  illud,  Quis,quid,vbi,cury 
attcdas,&  quomodo,quddo.?ra:lati  &  Vrinapes  obligatur  fub  poenis 
turis  grauibus  (fcxprcfiis,  Vigdaterfiehabereaduerfitserrorespra- 
diclos  & fvmles,  ey  fuosajfertores.  Attendatur  quod  error  cui  non 
rcfiflitur,  approbatur,nec  caret fcrupulo focictatis  occulta:,  quimani- 
fieflo facinon  dcflimt  obuiarc.  Sub  corrcclwne  hxcdotlrinaliter pofita 
fiuntin  tranfetu.loannes  de  Qerfon  Cancellarius  Parifien.indignus. 

His  expofitis ,  ex  quibusfaale  intelHgipotcft,  loannem  Hus  non 
accufatum  qubd  aliquid contra  articulos fidci,fedquiacontraAnti- 
chr:fli  rcgnu  pro  glona  Chnfli  Ecclcfla'  reslaurationc  fbrenue  do- 
cucrit.  Kcdco  ad  hisloria.  Quu  ergo  noue  dh  triginta primi  articu- 
\i}quos  Jupra  recitaui,omnes  perlcclicffent^nacuteftimonijs^Cardi- 
nalis  Camcraccyfis  loanem  Hus  compellas,  Audi$li,inquit,quanta  fit 
dtrocitas  criminum  ,eorumquc  p\unmorum,qua:  contratc  allatafunt. 
iam  tuum  csl  officium,  contarc  cuid  fis  fablurus .  Dua  tibi  vi<e  a 
concilio proponuntur,  quarv.m  aitcram  tc  wgrcdi  neccjjc est.pnmum  «nfis dua* 
\>t  te  ipfius concdij  tudicio  & ficntcni.a:  fupplcx fiubncias: (f  quicquid ?f°Zl- 
hic  Qommuni  ficntcntia  dccrctum  fiucrit,dlud  a-quo  animovtfieras. nesHufsio- 


Ioan.Hus.  AC  T.  MARTYRVM, 

quod fifcccris ,  nos proptcr  ipfius  dcmoitifimi  Impcratoris  tiic  prai- 
Jcntis,  cjfiratris  cius  rcgis  Bohcmia:  honorcm,  cy  tua-falutis  caufa, 
caqua  dcbcmns pictatc  &  humamtatc  tccufumus  acluri .  Jcd  fiad  - 
huc  aliquos  cx  ijs  articulis  qui  nobis  propofiti  funt ,  dcfcndcrc  cogi- 
Hufsius  ad  tas,(f  amplius  tc  audiri poflulds ycim  rci  potcflatcm  tibi  non  ncgabi- 
Siciucur.  mmNcrum  cogitabis  hic  tantos  cjfc  \iros&  tam  illuminatos  ,ccfque 
tam  firmas  &  \>alidai  rationcs  contratuosarticuloshabcrc,vtvere- 
arnchoccummagno  tuoincommodo  cjpcriculo  faclurus fis,fiam- 
plius  cos  tuenvelis.  ha:ccgo moncndi  tui  caufa,non iudicis morc  lo- 
quor .  Hanc  Camcracenfis  orationcm,  alij  fubfcqucntcs  idcm pro  fe 
quifquc  loanncm  Hus  hortatifunt.  Qmbustu fubmiffovuku  rcjpon 
dit,Rcuercndifiinnpatrcs,  iam jcpc  dixi  mc  libcrc  huc  vcnif]cynon  vf 
objhnate  quicquam  dcfcndcremjfed  fiqua  in  rc  minus  recle  fcntircm 
aquo  animopatcrcrmc  doccri.  rogo  igitur ,  \t fit  mitii  locm  amplim 
fentenfiam  mcam  declaranduuim  nifi  certas  &  cfficaces  rationes  at- 
tukro  fiihcnterin  vefiram  informationcmata  vtpoflulatis,co?ucdam. 
Hic  magna  voce  quidam,  Vidcte  quam  callide  loquatur .  informatio- 
nemdicitjioncorrcclioyiem  autdefimtwncm.  Iwo,  vcrovf  \ultisfiue 
informationcm  flue  corrcclioncm ,  aut  difinitioncm .  tcfior  enim  Dcu 
mc  mtid  mfi  cx  ammoloqui.TumCamcracenfis,Quandoigiturin- 
fomationi  tygracue  ipfimconcihj  te  fubijcis  ,  hoc  a  doBoribm  fcrc 
fcxaginta  ,quorum  aliqui  lam  tiinc  abierunt,& tamcn  in  eorum  lo- 
cum  Vanficnfcs  fuccefjcrunt^ccretum,etia  a  toto  coaho,  nc  vno  qui- 
dcm  contradiccnte ,  approbatum  cfiprimum  y  \>t  fupplici  animo  tc  in 
iftis  articulis ,qui  contra  tc  allatifimt,erraffc  confitcaris:dcindc^>t  m- 
rciurando  promittasjnhiliflorum  tc  amplim fentire  aut  doccre  \elle. 
f  cflrcmo,vt publice  omnes  illos  articulos  rccantcs .  bi  qua  fcntentiam 
cum  multi  alij  multa  dixijfcnt,tande  loatines  Hus,\terum  dico,inquit, 
Snr^n  "f  mc  paratum  cffe  ad  informationcm  concilij,fcd  illud  tamcn pcr  cu^qui 
H-hiUgi   omnl^  noflrum  Dcm  cfi,vos  rogo  atq;  obfecrojie  per\os  cogar  ad  id 
roftuiat .   qU0 d  confcicntia  mca  repugnantc finc  a:tcrna:  damnationis pcn- 
culo  faccrc  non  poffum,  vt  ommbm  articuhs  contra  mc  propofitis  iu- 
ramcto  rcnunticm.mcmmi  cnim  mc  in  Catholico  kgcre,  hbiurarc,efi 
crroripim  tcnto  rcnuntiare.  Cum  igitur  multi  articuh  mci  cffc  dican 

m 


Ioan.Hus.  LIBER  I.  ftt 

tur,quos  vt fcntircm  aut  doccrcm  nunquam  mihi  in  mcntc  vcnit:  quo  - 
wWo ^c^w  e« ^er  iuramentum  rcnuntiarelCcttcrum^qubd ad illos  "*  " ^° 
articulos  attinct,qui  vcre  mci funtfi  quis  me  ahtcr  doccrc  potcritji  - 
bcnterhoc  faaam,quodpoftulatls.  Tumbupcrator,  Qmdni,  inqiat, 
fincpericulopoffcs  ommhus  iflis  renuntiare  ,qua  ctiamfalfb  dicis  co- 
tra  te  a  tcflibus propofita  cfjc  ?  Equidcm  omncs  crrores  abiurarc  non 
dubito,  nequc  htnc fequitur  continub  jne  aliquan  errorcm profcjfum 
cJfc.Ad  quern  Hus  }lmperator  clcmentifime ,aiiud fignificat  vocabu- 
lum  ahiurandi,quam  tua maicflas  hic vfa  cfl. Et  Cardinalis  Elorcnti- 
nus inquit,Dabiturtibi,loa?ies  Husficripta abiurandiformayfatis  Ic~ 
ms     tolcrabi\is,tuncfaci\e  vnbis  ConfiIium,vc\ifne  id  an  non  faccre, 
Tum  itcru\mperator}verba  Cardinalis  Camcracenfis  rcpctcns}Au- 
difli  duas  viastibipropofitas  cffc.prtmum,vt,i\lis  erroribm  tuis  ia 
condcmnatis palam  renunties,^  iudiao  cocilijfubfcriba-s.  Vro  qua  re 
vkifiim  cius  gratia  cxpericris .  fin  pcrgis  defendere  tuas  opimones} 
concilum  facile  habcbit}quod fccundulcges fuas  de  te  dcccmat.  Cui 
loanncs  Hus  rcfpondit,Ego  mhdreatjo,  quicquid  ab  ipfo  conciho  de 
me  dccrctum  fucrit  ,  Impcrator  clemcntifiimc.ld  tantum  excipio ,  nc 
Dcum     cofcicntiam  mcam  offcndam,&  dicamc  illos  crrorespro- 
fcjjum  effc,quos  nunquam  mihi  in  metem  venit  profitcn.Obfecro  au- 
tcm}vt  jificripotcfl,vobis  concedcntibus  habcam potcflatcmamphus 
ammi  nmjcntentia  dedarandi,vt  de ijs}  qua mihi  obiccla funt,maxi- 
mc  dc  officijs  ccclcfiafliciSyquantum fatis  eft}rcfJ>ondcrc pofiim .  Scd 
cum  ahj,tum  Imperatorcandcm  ci ,  quam  antea >  cantdcnam  occincrc 
cccpcrunt.AEtatcm  habcs}inquit  lmpcrator,facile potuifli inteWige- 
rc,qucc  &  heri  &  hodie  adte  dixi.nos  tcflimomjs ,qu<£ fidc  digmfii- 
majunt,crcdcre cogimur.Qubd  fi  Scriptura  dicit,quod in  ore  duorum  /(  cf^- 
vc/ trium  ftet  omne  verbum,quantb magis  in  tantorum  viroru  quam 
phtrimis  tcftimonijslTu  igitur,fi fapis,accipics  a  conaho  pccnhctiam 
corde  contnto}&  manifcSlis  ercoribus  renuntiabis  £<f  iitramcto  pro- 
mittcs  te  contra  cos  deinccps  pcrpctub  ^ fcntire  0"  docere  vcUe.fin^,  — 
minusfunt  \c?es  fecujidum  Quas  a  cocilio  ludicabcns.  Hunc  hnpera- ?  » ^  ^*4  f  ?  *  . 
tons Jcrmoncmcxcepit  quida  Epijcopus  Volonm lam  dccrepitce  <z-  »1/^;^  \\c  AV^p^' 
tatisjns  vabiSfApcrtceJunt  lcgcs  de  haretkis yqua pcena  affici  dcbc-  fdu.iV-  ^C^ 


Ioan.Hus.  ACT.  MARTYRVM, 

antXoannes  Hus  coslantcrperfeuerabat,  adcb  vtpertinacem  cu  cfje 
inclamarent.  Quidam  verb  bcne faginatus  facerdos  ,acc\amans,  dixit 
ad  prccfehlos  conalij ,  Nullo  modo  ad  reuocationc  admitti  debef.fcri- 
pfitcnim ad  amicos  fuos,fe  etiamfl  lingua  iurct,  mcntcm  tamcn iniu- 
ratam  rctinere  velle.  non  csl  itaque  ei  habcnda fides.  Ad  hanc  calum- 
niam  iterum  rcJj>ondit  fc  nullius  erroris fibi  confcium  effe.  Tum  Va- 
let&Quorfumhfc  proteslatw,qua  dicis  te  nullum  crroremwicleffi 
defcnderc,cum  tamc  idfaciaslHxc  cum  dixiJfet,protuIit  in  tcslimo- 
munouem  articulos  loan.  wiclcffi  ^quibus  pubhce perlcclis^  addidit 
heec  verba,Hos  cum  ego  &  magiflcrStaniflaus  prccfcte  Emcflo  Au- 
sltrueduce  Vragx  contra  eos prxdicaremus  ,pertinaciternonin  con- 
cionibus folum ,  verumctia  editis  libris  defendit.  Quos  mfi  tu  hic  cx- 
hibueris,nosfacicmus.\de  cofirmabat  Impcrator.Cui  \oanes  Hus^a 
cile  ,  inquit,patior,Vt  no folum  ifti,  vcructia  ahj  mci  libri  profcratur. 

\ta  vcro  tuomnes  ccrtatim  ci  npoleslicrant.vt  iaviribusfere  dcfi 
ccret.na     nocle  prateritamJolore  dcntiutotaminfom-iwduxcrat. 

Lebta  citin  conalio  etiam  h#c  accufatio,  qudd  videlicct  tres  Pra- 
g<t  obtruncati  fuerint  ob eacaufam,  qubd ob  \oanis  Hufiij dottrwa, 
in  literas pontificias  contumehofifuijjent ,  eofquc  ipfos pcrcundcm 
Hus  cum  pompa  fcholaslicorum  elatos,  &  publica  concione  in  fan- 
Borum  numcrum  rclatos  effe.  Et  Nafo  ille,  cuius  etiam  aliquot  tesli- 
vionia  audita  in  hac  caufa  fucrunt,cadcm  affirmabat  &  Je  tum  prar- 
fcntemfuiffe  diccbat,cum  rex  BobcmLe  mandaffctblafjhcmos  vltimo 
fupplicio  affici.Tum  Hus ,  Vtrunquehocfalfum  esl ,  cy  Kcgc?n  hoc 
mandajfc ,  &  cadauera  a  me  adfepHilturam  cum  ahqua  pompa  clata 
fuiffc :  cum  cgo  nc  adfucrim  quidcm.  itaque  ey  Kegi  cjX  nnhi  muria 
facitis.Valctz  hocargumcnto  confirmabatNafonis fcntentiam  ( tra- 
dcbant  cmm  opcras  mutuas )  R egis  ediclo  cautumfuit,  nc  quis  bul- 
Lc  pontificuz  contradiccrct.  illi  tres  contradixcrunt  bulU  pontificix. 
crgo  Virtutc  edicli  rcgij  fucruntdecollati.  quid  verb  de  ijs  fcnfcrit  \o. 
Hus,cx  eius  libro  dc  Ecclcfia  fatis  apparctan  quahcccjuntcius  Vcr- 
ba^-Cgcrunt  crcdo  Vrophcta  Daniclc  yvbifcribttur,Etruct  gladw  & 
flama,ey  captiuitate  dicru^  ajjoaabutur cis  multifrauduletcr.Et 
proscca,Hoc  mplctur  in  illis  tribus  laicis.qui r:o  conjcnticntcs  ,imb  co 

traticcntcs. 


Ioan.Husi  LIBER  I.  %t 

tradicentes  Antichrifti  mcndacijs,ceruices fuas  cxpofucrunt,(fc.His 
lchlis,  mutuo fe  intuetes  o?nnes,admirabundi  aliquandiu  tacucrut.ad- 
diderant  cmm  Palctz  O1  N.t/o ,  \oanne  Hus  publica  concione  popidii 
adeo  inccndiffe  aduerfus  Magislratu  y  \tmagna  multitudo  ciutu pa- 
lam  fe  opponeret,  &  code  modo  vf  tres  illijnorte  contcmnerctjta  vf 
ccgre  etiam  ipfius  Kegis  autboritate  tandcm  fedatafuerit. 

Hac  accufatione  profequuti  funt  Angli,exhibitis  cocilio  literis fcho 
U  Oxomenfis  nominc,  quibus  quide perleBis ,ad  tcpus  flcntiufuity 
quod fane  abrupit  Valetz^elutipicditata  oratione  infurges,  Deu  te- 
fior3inquit,cora  hnperatoria  maicftate ,  &  reuerendifimis  patribus, 
Cardinahbusfipifcopis&cme  in  hac  accufatione  \oams  Hus,  non 
aliquo  erga  cu  odio  aut  maleuoletia  yfu  effefed  vt iuramcto  meo fx  • 
tijfacerc,quod praftiti  cum  inftgmbus  doSioralibus  ornarer  >  me  oim 
crroru  ad  \tilitatc  faclx  &  catholicx  ecckfit  acre  aduerfa  riufore. 
Hac  oratwnc  affefuprofcquutus  eft  Michaelde  Caufis.  Atego^dixit 
Hus^cadcfti  \udici  hcec  ota  commedo^qui  iufle  vtriufq;  partis  caufam 
iudicabit.  Tu  Cardinalis  Cameracenfts^No poffum,inquit,fatis  nti- 
rari  & pictatcm  &  humamtate  domini  Valetz,qua  vfus  cft  in pone- 
dis  articulis  cotra  \oane  Hus.  profcclo  multo  atrociorafuntin  libris 
ipftm,\>t  audiuimus  .Hccccum  dixiffctaufit  epifcopus  Kigcfts,  cuius 
fidci  Hus  comijfus  crat,vt  in  carccre fubprccfidio  rcduceretur.eu fe  - 
quutus  D.  dc  Chlu  magnopcre  animuipfius  confirmauit.dici  enim  no 
potefl,quatu  recepcrit  animi,  vm9  iftius  viri  breuifiimo  colloquioycu 
itata  acerbitate  odioru,ab  alijsfere  ommb9  ia  fe  defcrtueffe  viderct. 

Voftea  quam  Hus  abdutlus  effet^cocpithiperatorin  hacfcntetia  imperaror- 
prgfeclos  cocilu  ad]jortari}Multa,caq;grauiflima  in  \oane  Hus  cri~  fentfria, 
mina  aHdiuiftis,no folum firmistcftimomjs probata^crumctia  ab  ipfo  *^fffjff 
confcffa,ex  qmb9  fingula^  mco  iudicio,  mortis  fupplicio  digna  efjent.  & 
mfi  igiturrccantet  illa  omnia}ccnfeo  V£  ignis fupplicio  afficiatur .  fin 
fcccnt  vnpcrata ,  confulo  nibilominus  vf  ci  pncdicandi  &  docendi 
offiaO;&  ipfo  ctiam  regnoBohcmice  interdicatur .  nequaquam  c-~ 
mm  committct,ftiterum  admittatur  ad  docendum ,  maxime  vcroin 
regno  Bohcmuc,  quin  illorum ,  quos  ibi  habet , gratia  &fauorefre- 
tus  ,  ad  ingcmum  rcdcat  3  £7*  prceter  hos  errorcs  ,  nouos  ctiam 


Ioan.Hus       ACT.  MARTYRVM, 

in  vulgus fpargat .  Cenfeo  itaque  articulos  ipfius  condcmnatos fra- 
tn  mco  revi  Bobemice,demde  in  Voloniam  &alias prouinciasjn  qui- 
bus  ammi  hominum  eius  doBrina funt  imbuti,mittcdos  effe  cu  buiuf- 
modi  mandato,vt  quicunque  ita  Jentire  perrexerint,  \triufque potc- 
ftatis  communi auxilio punianturAta  demum  buicmalo  fubuenmpo- 
tcntfi  rami  vna  cum  ipfa  radice funditus  euellantur .  Lpifcopi  vero 
0°  alij  Vralati,  qui  de  extirpanda  bac  hcerefi  nunc  laborant  Jpfis  Re 
gibus  & prinapibus ,in  quorum  diiionibusfunt,  totius  coalij juffra- 
gijs  commcndentur.Voflrcmofi  quihuConftantice  repcriunturloan- 
. ^ ,  msHus  Jamiliares,  illi  quoque  ea  qua  debent fcueritate,coerceatur. 
mus  dc  Pra  \n  pwnis  vcro  dijcipulus  eim  Hieronymus.  lllum profeclo  difcipulu, 
81  acclamarunt  alij,punito  magiftro  fperamus  ilicb  mitiorem  fore.  Hcec 
cum  dixi(fent,ex  rcfeclorio  ybiconuenerant,abierunt.Eodcmautcm 
anno,quinto  dic  lumj,SigiJmundus  imperator  ,antea  >  loancm  Hnjliu 
varijs  modis  adconcihu  illudpcrduccre  conatus , partim fidc  publica 
data,  partimpriuatis  litcris fuis  tutumforc polliatus:  haudignarus 
tamenquidiamtum  de co concilium  flatuiffcf.mifit  clarifimos  Ma- 
rones,D.  loannem  Chlumenfcm,  D.wenccslaum  Dubenfcm,& fmiul 
quatuor  Epifcopos  ad  Hufiu,  qui  apud  Fracifcanas  yinclus  teneba- 
tur:vt  quid  habcrct  animi ,  ccrto  cognofcerent :  velletne pertinaciter 
ea  capita  affcrere  quae  tcftcs  obijacbat,an  mutarc fententiam^  cum 
abiuraiione  fuce  doclrince  iuxta  concilij  decretum ,  diuerfa  prorfm 
fcribere  &  doccrc: 

Poflquam  Hufiius  e  carcere  cora  lcgatis  adduhlus  effef.primus  D. 
loanncs  Cblumcnfis  bocpacWo  eum  eft  allocutus .  Optime  magiftcr, 
nos  homincs  illiterati  tibi  in  hac  re  confulere  haud pojfumus.  Vroinde 
ipfe  videris  an  criminum ,  quoru  te  concdium  hoc  accujat ,  tibi  ipfe  fis 
conjaus.  Quod fi  reus  es,ne pudeatte  fntcnticc  mehori  cedere^atque 
tuam  rctraclarc:Sin  autcm  confacniia  tuce  innoceniict  tcftis  cftjaue 
quicquam  committas  contra  cam,neue  in  confjcclu  Dei  mentians,nc- 
que i  ^aiiarc  tibiprius  veritatem  diuinam,  mfifimul  cum  amma  eripi. 
ibi  illc  conslitit  ey  lachrymas  fundens  modcsle  itarcfpondit:  Spe- 
mirabii^  clabilis  \>ir,Deum  mcumteslor ,  fi  quid  vnquamcrroncumfcnpfi, 
eonfuriam  ^it fi  qmd a  Lcgc dxuma alienum,quod cumjancla  LccL jia  mu.us  co 


Ioan.Hus  LIBE  R  I.  23 

fcntiat ,docui,fi{ppkx  retraclabo  ,  ac  ccdam  Iubcns:imo fummopcrc 
dcfidao  rccliori  (f firmion  fcripturainslrut.  Quod fi  ipfi fcccrtt/e- 
uocarc  cx  animo  jtngula pdratus  fum.  Scrmo?icm  hunc  cxccpit  vnus 
cpifcoporum  qut  aflabant:  Hut,  tnquicns,  v»  tu plus fapcrc  vniucr- 
Jo  conciltolCui  Huffius:  Ego  vcro ,  inquit.pcr  Dcum  omnipotcntcm 
V«  obteslor,vclvnum  cx  co  cocilio,  ctiam  infimcc  fortis  homvicm  da- 
tcfqut  mc  rccliord  doccat  dc  vcritate,equtdcm  Itbcntcr  eicedam:tan- 
tum abcsl vt mc  plusvmucrf 0 conaliofa pcrc cxiflimcm .  Ad ha:c ver 
ba  Epijcopi  ahj:  Hcu,  tnquiunt,  quam  c sl  illepertindx  in fua  hxrcfi. 
Hoc  dicto  cum  in  carccrcm  rcduci  mandantcs  jpfi  abicre. 

Poflcro  die,qut  mcnfis  lunij  crat  dics  fcxtus }  duclus  cfl  Hufsius 
ab  Archtcpifcopo  Ktgcntino  cxfaclione  <&v ad  magnuilLd 
Conslanticnfc  tcmplum ,  qno  Epifcopt  cj?  alij  faccrdotumprincipcs, 
dd  cum  condcnmandum  Confl.ixc/ant:  porro  po?iquam  ad  Vdluaste- 
pli  ventum  crat}rcjlitcrunt  ibi  cum  co,dum facra  in  tcmplo fimrentur: 
verttt  cmm funt  homincm  introduccre fub  mijfe  tcmpusjie  rcm  dua  - 
nam  fuaprxfcntia  pollucrct. 

Tandcm  pcraclis  jacris  pcrtraxcrunt  eiim  in  confcjfum  facerdotu, 
vbipromorcin  excelfis  fedilibus  confcdere  ,pro  dignitate  vidcltcct 
iliius ordinis conslruclis^ajjcribus infublimc cos  ambientibus.Impe- 
rator  vero  cclfiori  loco  in fuo folio fedebat ,  cui  altcrum  latus  claudc- 
bptfilius  Clancntis  tcncns  pomum  imagine  crucis  infignc :  altcmn 
dutcm,dux  quidamfulgentem  gladiumntdnugercns.  Erat pra:tcrca 
mcnjd  in  hoc  dmbitu pdululum fuprd  termn  clcudtd,cut  impofitus  e- 
rdt  truncus,dtque  in  co  vcflcs  flolcc  dppofita: ,  quibus faccrdotcs 
dd  mijfandum  vtuntur,dd  cxdugurdndum  feudcgrdddndum  Hufsi- 
um.qucm  dnte  edm  mcnfam  confislere  iujjerunt:  vbi  tUe procumbcns 
diuprcccsfundcbat.  httcred  epifcopus  Londotfis  ,cut  Monacho  crat 
cognomwjuggcslum  dfcendif.vnde  fcrc  ediclafua  pronudgare fole- 
bdnt. concionaturw  drripuit  locum  Pault  Kom.6. Vetus  homo  noflcr 
ftmul  crttcifixus  cfl;:t  dcslruatur  corpus  pcccdtv.in  hac  cocionc  vcr 
bofijsime  docebat  quatw  pcflcs  flnt^qudmgrdues  in  fdncluEcclcfta 
h<trcfcs:dcindc  quod  rcgu&cuiufuis  mdgiflrat9  intcrflt^cas  cjpra 
fcrti ' fimonidid  c  mcdio  Ecclefia:  tollcrc:  talesnaquc  hxrcfles  vnitate 

D.  m.  , 


Ioan.Hus,  ACT.  MARTYRVM, 

Ecchfia:qualibetvi  apcrta  tyrannide  fcindcrelonge  nocentius. 
Ac  fcrmonem  ad  hiperatorcm  conuertcns fic  esl  locutus}JEquucsl 
igiLur}bnperator  inuiftifiime,  \>t  hccrcticum  bunc  in  fua  malitia  rigi- 
dum extinguas{in  mambus ctcmm noftris  cft).boc fiquide pulcher- 
rimo  faanore yimmorta\c  nomen  apudposleros  tuuenes  tuxtaacfe 
ncsJibiparabis.Ha&cnusfuitfumma  concionis.Succeftit  autem  buic 
Henricus  quidam  conciltj  illius  oratonis  acnterinslare^  vnuftr- 
fum  ccetumslimularc^t cceptam  caufam  contra  Hufiium  pcrfeque- 
rentur,\>r^crcnt}ncc prius  defesleret,quam  bomomorti  addiceretur. 
Deinde  E pifcopus  quidam  mffu  cocilu  proceffitad pulpitum^ex  quo 
formula  Huffu  caufc  habita  cum  Archiepifcopo  Vragcfi ,  er  ccctcris 
facerdotu principibus  recitatmox  etiam  quam  ipfi  aduerfus  Hufsm 
agcbat  caufam,cumformula  condemnatioms profcrutij qmbus ida 
concdio  mandatum  erat. 

Lcgebanturinfuperin  hoc  confeffu  crimina  qua:  contra  pium  virum 
tesles  tam  Vragte  quam  Conslantia?  intendebant  &  plura  alia(qu£ 
quidem ipfc  in  carcerc fua  manu pcrfcripfit,ac fuis  ffatribus  mifit, 
qub  <&  ipfis  ludicumfraus pcrfj>c£laforet,     baberent  quodmen- 
dacijs     commcntis  refipondcre pofsint: )  Acprincipib  cum  hocinter 
aliayillo rum quidcm iuditio,cnmen legeretur,  Qubd vna fit Ecclcfia 
fancla  catbolica,quw  esl  ccctus  ommum  credetium^ad  falutem pr<e- 
dcslinatorum(islud  quide  execranda  Synodus  prohjcrefibabebat) 
Huffius fublata  voce  in bwc  verba prorupit:No dubitoprofcckb,qum 
vna  fit  Ecclefia  catholica,  qua:  csl  congregatio  ommum  clcBorum,ta 
corum  qui  adhuc  viuut,quam  mortuorum  &  cxlcslmm. Cumque  ite 
&  ad  alia  reflponderetjum  Cardinalis  Qameracenfis  ad  cum  Age- 
duyinguifMcc  modo\ad  ommafwudpoftmodb  reffondcbis.  Cui  Sla 
Vrohibefiie  wquit,quo  minus  fingula  refellamjMn  vniucrfum  calum- 
marum  cumulum  mcmimffe  non  queanfiKurfus  ad  ccctcra  diccre  vo- 
lcntiampojitum  fuitjilentium  per  Cardinalc  Vlorentinu,quifurgesy 
\  m. \i vo  b. ^WVUa- ^fTacCyincjuityobtundis^atque cumwrceriiuf\iFa pnecombus.Tum 
5l1  [v^^y^ifle altavoce ac  mambus adfydera tcfis,  exclamauif.Vrccorommpa- 
o»uA^eWs^>v*ja  /cwto  Dctnomineync  vos  pigeat  mc  xquis  animis  audirc  ,  \tfahcm 
\>VcV  CvAW  <yr<ic<L$  tipudislos  qui  circunslant}mc purgcm ,  atque  fufyiconcm  cmn.nt 

CM1M 


loan.Hus  LIBER  I.  24 

qua?n  dc  ?ne  habct  ex  eorumcordibus  dmiouca:id fi  modo  dcdcritis 
tum  mrc  \cflro fino  dc  mc  guod  libucritfaciatk  :fcd  cum  mhil profi- 
ccrct,atque  omncnipurgandij c  decrtmimbus falfo  obicclis  crcptam 
\idcrct potcslatcm:fupplex  in  ge?iuaprocidcnsJublatis  in  cadum  & 
manibus  <&  oculis \oraoat \caufam  fuam  Deo  iudici  aquiffimo  magna 
\occconmicndans.atque fiepius  hac  appeKationc  ad  Deum  \jus  c£l, 
dum  accufaretur.  "  — -  - 

Tandcmdliommbus  articulisyquos  ex  libris  ipfius  deccrpferat,cx^ 
pofitis  fubijciebant  quoque  eos  qui  tcslibus  confirmati  erant:  callidb 
qiadem  fingulis  capitibus  nominatcsliumambigua,  ?icmpe  officiom 
ant  digmtatum  fubmngcbant:  gcrmana  \erb  rcticcbat  artificiofc  ad- 
modum.excmpli gratia:Swgulis  capitibus  rccitatis  fita  nominatc- 
slium dddcba?it:Hmus  cnminis tesles  funt > duo  Canonici  Vragenfes 
totidcm  Varrochi^altaru  trcs,  01  vnus  doBor.atque  hocartificio 
vfifunt  in  citandis  teslimonijs. 

Ommbus  itaque  criminum  capitibus finitis  perleBis^Vontifi- 
cius  \udex  mox  furrcxit^Ei  at  autcm  fcncx  quidatn.caluicio  infignis^  1  i-  xt  wlUl,*  ^IUV 
genere  \talus.is  condemnationis  fcntentiamin Huffium  legcbat,qua^6^^\  WJ^pv-v^J 
ad  verbum  dcfcnbere  lokfuperudcaneum  \iju?n  esl,potiora falte  dc-  ' 
clarare  jatis  fit,adqua  obiter>quanquam  illis  fcdulb  inhibcntibus,  ip 
fc  rcflpondebat.  Ac  in  prmiiscum  legeretur,  qubdmultos  annos per- 
tinaaterb&fififctin  crronbus ,Ego  vero  inquit  Huffius,  id  pcrnego.^ 
fcmpcrcmm  defidcraui^  ctia??inu  defidcro  firmiorc  Scriptura  do-  I 
ccrv.ac vtinam ve/ vnumjacnejcnpturce vcrbulumihi hodie daretur,  I 
quod  omncs  hosmvres  tollcrc conmnccre pofflt .  Et  cumin  ca 
fententiajibros quoquecuTfcondeninafjcnt , quos dc  Ecdcfia infcri- 
pfit.denique  quicquid  aididit  Latine  fiohcmice,®3  fi  qua:  in  alias  lin 
guas  tranffufa  erant^t  Qonflantix  1$ pafiim  alibi,pcr  Epifcopos  in 
rcgiombus  omma  cxurercnturac  abolerentur.Ad  ca  Hujsius  ita  rcf 
pondityQuo  lurcmca  fcripta  damnarc  potcslis  ,qu£??cc\\\\s  firmio- 
ribus  argumcutis  >quod fcpcrcupiui     ia?n  cupio,rcfutaTtis  y  ncc  vi- 
lius  crroris  conuiajhsl  Dcinde  qua  rc  mipulfi hbros  no?lros  in  Bohe 
nuca?nvcla\iam  quampiam  linguam  vcrfos  abrogarc  dccreuislis*. 
mmirum  quos  nunquam yidiflis :  &  vr  ??uximc  vidcntis  }non 


Ioan.Hus.  ACT.  MARTYRVM, 

vitcllexijlis^quippc  Bohemicc prorfus  ignari .  H&c  conquejlus  tandc 
alias  criminum partcs  in  ca  condcmnationc  cotra fc  leclorum  aufcul- 
tando,ccelum  fuffkiensfupplex  ac  gembusjiexis,orabat. 

Vorrb  condemnatione  hac  finita,  Hufiius pro  omnibus  inimicis fuis 
vocc  clara  ita  deprecatus  efliDomine  Deus}per  tuam  mijericordiam 
prccor yommbus  hojtibus  meis  digneris  ignofcere .  N<#»  tu fcis  me  ab 
his  Viiusle  cffe  accujatmtujaijis  tejhbus  circunuentum ,  cffichs  cri- 
mimbus  opprcjfum  .denique  inique  condemnatum.Vroptcrmiferi- 
coraum  igirur  tuam,culpam eis  rcmitte. 
jk'  « yOc      4  ** L^'ls  P'eric:lue Jacerdotu feniores^ac prxfertim  Epifcopi  tor- 
£        v)  \         uo  Vuku  infficientes,cummidcbant .  Deindc  feptcm  Epifcoporum 
fciikuPa1  wjfatfw  Mifacerdotium  adimebant  ^ejlibus ficnficorum  inducba- 
FiiHcum.  .tu,\acfici  mffa celcbranda cjfet.Ac jrnnnpib  (fll^m \>rjirm mducns, 
dixit :  Dominus  mcus  \cfus  Chnflus  cum  ab  Hcrode  mitteretur  ad 
Vilatum,in  vefle  candida  illufus  csl. 

Voflca  illis  indutus  veslibus^admonebaturab  Epifcopis ,  \>t  crro  - 
rcs  illos,dum  liceret/ctraclaret  luramento  ctiam  adwclo .  Ipfe  vcrb 
coram  his  in  ea  menfa,  vbi  induebaturjlans ,ad  vulgus  fefe  conucrtit, 
aJ^         ,  ■ '  £  ac  voce  querula  &  lachrymans  }ad  turba  inquit:En  isli  Epifcopiper- 
\  —fuadent  achortanturme ad  errores  illos  retraBandum .  Ajlevohoc 

^j.  ^ '  ~  }acere  metuo ,  ne  mendacij  arguar olimin  cojbtctu  Deiji  crrorum  me 
•>> «,V ^  reum  cffefaterer, quorum  nunquam  cjjcm  confcius3  quos  nunqua  do  - 
cuerim,  atque  adco  ne  cum  confcicntiam ,  tum  veritatem  diuinam  of- 
fendercm,  quandoquidem  nunquam  eos  ajfcruerim  ,fed  perfalfa  tc- 
flimonia  mihi  obtruduntur  inique\  quibus  ego  contraria  &  Jcripfi  (f. 
docui.Ad  hcec  ncanimi  tantdc  multitudmis,cui  hacicnus  concionatuj 
fumpjfenfia  veritatc  auellerentur}acaliorum  quoque,qui  \>erbidi 
uim  fidclcs  funtjmni^iJrlocdiBo  >  Epifcopi  cum  reliquo  ccetu  in  h<ec 
vcrba prorumpunt :  lam  tandan pcrfycximus  5  quam pcruicax fit  in 
mxlicu^atquc  tcnax  in  fua  hxrcfi. 
%ts  Acmoxi\dcmEpifcopi  Huftio  ?nandaruntjc  menfa  dcfccnderet^ 

nifaeerdotiu7n.Vrincip:baufcrunt  ab  co  cahccm^  dicen- 
lcdihlc^  qui  dcfcrcns  confiiumi  pacisjnijfli  corfiliu  cum 
ludtfis; En  aufcrim^ a  te  calice  huc.  in  quo fanguis  lefu  Chrfli off  ?r- 

turin 


^'c1uS'  ibi adimcntes  ei 

tes:Oludama 


Ioan.HusJ  LIBER  I  ^ 

turin  rcdcmptionem  mudi.Tu  illc  alta  uocc  cxclamauit  Viafiim:  Ego 
\>ero ffc  omnc  fiducia in  Dco  mco  faluatorc  mco fixam habeo, 
quoddlc  caliccm  fafutarts  a  me  nunqua  auferctgf  confido  conftantcry 
quod  ipfius  pr^fiaioadiiitusjhodic  in  rcgno  eius  titc  bibiturus  ju.tth 
vcro  rcliquo  habitu  cum  cxucrc pcrrexcrunt .  Subnidc  morc fuo fin- 
gulis  veftibus  turpcm  cxccrationcm  adijcicntes  .  Hufiio  interca  rc- 
ffiondcnte:  lllufioncs  has  a^quifimo  ammo  pro  nomincc^  vcritate 
lefu  Chriftife  ferre. 

Tandcm  Epifcopi  multiplici  illa  facrificantiumveslc  ab  co  abftra  - 
£ld,ad  rafum  etiam  vcrticcm  corrumpcnduaccingunt  fcfe^fcd  de  hac 
re  magnum  inter  cos  difidium  ortum  c(l .  quibujdam  nouaculaeum- 
tondere 'volentibus^contra nonnullis jatis cffe  ccnfentibvs ,fiforfice 
duntaxatrafura  turbarctur. 

Wxc  dum  agitantury  Hufiius  ad  bnperatorem  infoho  fcdentetn  cc 
conuerfus yait:Eid  inter  Epfcopos  tftos  non  benc  couemt,  mirum  fane  c  < 
cum  omncs  a:que  crudeles  fint3  in  ipfa  tamen  crudelitate  non  conf  :n-  qc 
tirc.  Viattandcm  faclio  ea}qua:  proforfiabus  contcndcbat ,  ac  ca-  c  c 
pillis  eius  in  quatuor partibus  adfficcicm  crucis fcif  isprbcm  Mu  ra- 
fum  abolcucrunt,his  verbis  adicclisilam  hoc facru  Corftantienfe  co- 
cilium,\oancm  Hufiiumordinefoccrdotijacmuncre  praclaro  quo  ex- 
ornatus  fuit  ,amouct,ea  rc  dcclarans,qu6dhomincmhunc  templu  at~ 
que  Ecclefia  Dei  ab fefc  abdicauerit }  ac  deftitutum fuo  pra:fidio,po- 
tcslati jecuiari  tradidcrit. 

Vriufquam  autem  coronam  in  ludibrium  expapyro  facla  im- 
pofucrunt capiticiusanter ccctera conuitia  dixerunt:  Animam  tuam 
deuouemus  Diabohs  infcrni.lllc  vcro  tnambus  complicatis.  cadu fw  .  ' 

ffticienSyinquit^Aji cgo c»t  commcdo benignifiimo  Domino lcfii-Chci^^ir^x  bfcjunt. 
slo.Voslquam  autcm coronam cam  vidit,dixit:Dominus mcus  lcfus 
Chrislutpro  niefmjcro  lon^e  aft>cr:orcm  atque  grauiorcm ffiincam 
coronam  innoccs  ad  infamc  gcnus  mortis  gcftare  dignatus  cft.qua- 
proptcr  cgonnjer  pcccator  hanc  ynulto  kuiorem  coronam,  quanquam 
meuludibrtumjibcns nominis ipfius ac veritatis  caufa in capitcfcra. 
Vorro corona  bxc erat cx papyrofacta, ad Jfccicm pyanudisfa-^*^ >* ^  « • 
ftigiata^  cubitah  fcmc  longitudinc ,  in  ea  tres  horrcndi  ccj&odxmonssjj  :J^*tl<»ifffy\ 


loan.Hus.  ACT.  MAR.TYRVM, 

erdttt  dcpicli ,  cum  btc  infcriptwne  criminis :  ifle  cfl  Hcerefiarchd' 
Tum  Impcratorad  Clcmctisfilium  hodouicu}dcquo pauloante  me- 
mmmus ^Qermanice  inquit:  Abi^  acccptu  hominctrade  hclonbus. 
llle  mox  vcfic fua  depofita}quatVt Jolent  duces  exornatus  eratyimpe- 
rium  cxcquitur,  ac  correptum  Hufiium  carnifiabus  in  manus  dat  & 
hBonbus ,  ipfcque  ad  Jupphcium  comitatus  efleum.  Igitur  caco- 
«•*  ^  *\        f  *  j  ^  c  '?°m    temP^°  d<^  fupphaum  duclus  esl ,  antc  cuius  conjjicclum fub 
-y^t  x  -rS- > .  '  '       candcm  horam  Ubros  ipfius  tradidcrunt  incendioyquo  condcmnatione 
eorum  teslarcntur.Vorro  Hufiius  eofacinorc, prxclarofcilicct,  vifo, 
fubnfit}ac ad rogum profeBus ^tu^am  commonebat ,  ne  credcrcnt 
proptcrcrrores  fe  exujlum  iri,  falfo  enim  accufatum  effc ,  ac  teflibus 
iniquis  oppreffumjhoj hbus Jibiinfejhfim is:  Quid^quod  ha&cnus  re- 
hlius  non  docuerut,inquit,atque  ego  jcnfi^cx jacra fcnpturajidquod 
.  \nice  femper  cupicba  m \Turbd  autem  qutf  comTtabatur  eumfere  ar- 

L-V^  /W-<Y^  V^2)y  mataerat_.  Voflquam  autem peruenitdd  cum  locum,  in  quo pajflurm 
-:Vt  f^rA++,      eratficxopoplite,ac?nanibusoculifque  cadumverfus fublatu ,fup- 
plexprecabatur,  recitando  quofdam  Dauidis  Vfaimos ,  acprccfcrtim 
ttej  n  vijj^uinquagcfimum  cy  tricefimum^I erfum  quoque  huc:  I»  manus  tuas 

^  ^  .«^ .  3  0 .  v  Domine yCommendo fpiritum  meum :  \>oce  clara  cy  vuhu  hdanfubin- 
dc  repetens yitavtfacile circunslantes audircnt  eum.Vorro locus ,  in 
quo  vrcdus  erat,cfl  inflarpratifitus  tntcr  hortos  fuburbij  Conslati- 
cnfis,  quo  itur  ad arcem  nomine  Qotlebcn  *in  qua  Hufiius  antca  vin- 
culis  detentusfucrat. 
Accum  ita^tiam  diSium  csl_oraJfetJntcred  quidam  ex  plcbc  ho- 
cc^v^^-V» c*t <  mines ilIitcratidixerunt//Nobis noncsl compcrtum3quid  hic  Hufiius 
antca  docuerit vel concionatus  fit ,  c&terum  nunc  audimus  excoja- 
crdcloquidy  acpias  prcces .  Alu  \>ero  optabant  illi  dan  confcjforem. 
Quida  vero fxcerdos  equo  infidens  ,ConJJicud  tunica  indutus,quce  in- 
tus  rubra^ac  tenuifiima  tcla fuffulta  erat ,  refjondit :  Indtgnus  csl  vt 
dudiatur,  nec  ddhibendus  csl  ci  confcjfor.hcercticus  cnim  cfl. 

Ctftcrum  dubium  noncsl}quin  l\ec  opprobria  ammum  Hujfijgrd- 
uiusptrtcntafcnt,nifiinhactotacaufe  aSlioi.e  idalte  ammoinfixu 
fniffetfic  pro  Chnslo  pati:vt  ipfe  teslaturin  cpiflolis  quas  in  carccrc 
fcripfit  .Porro  inter  orandum  ycontimclwfa  corona  illa  cccidttde 

capite 


( 


Ioan.Hus.'  L I  B  E  R  I. 

capitc  ipfius ,  quam  Hufsius  confficatus  fubnfit-  Quidam  vcrb fa~ 
tcllitcs ,  quibusanSius  crat  ,inquiunt:Kes~lituatur  rurfum  coro- 
?ia  capiti  auSyVt  Vna  cum  Diabohs  domims fuis,quos  bic  coluit '  ex- 
uratur. 

Tum  ille  iuffu  carnificis,  o>  liclorum  ereclus,cla  ra  voce,  ita  vt  ab 
circunslante  turbafaale ,  &  audiretur    intclligcrctur  ,fic  orabat: 
Dominc  lefu  ChrSlc,  crudelij simum  hoc  atque  horrendum fu pphci- 
um,propterfanBum  Euangclium tuum  ?  ac facnverbi pra^dicatione^^\^     .  ^jf^ 
libens     hunulitcr pati  voloju  autem  omnibus  immicis  meis  l^nofcex^\  <t^aY«_$u  • 
precor.  Alicloribm  circunduBus \  omnes  hortabatur^ne  crede-\\ 
rent fe  vlli  errorum  cfjc  obnoxiunuquos  vcl  doceret,vel  adfereretfed 
faljb  fibi  adfcriptos  effe^acfalfis  tefiihus  firmatos. 

Tandcm pctijtab  cis,  vt  liccret  fibi  carceris fui  cuslodes alloqui.  w\\ba  V£r  V 
Quibus  vbi  ad  cum  acceffere  finquit :  Gratias  vobis  agofratres  mei 
diicc~tifimi,de  omnibus  bcneficijs,qucc  contulislis  in  me .  namfratres 
rmbichmfsimifuislis ,  nedum  cnflodes  mei.hc  fcitote ,  qubd  con- 
s~later  credo  Saluatori  mco,  ciuus  nomine  hocgenus  mortis  aquo  a- 
mmo  Volo  pcrferre,ccrtb  confifus  me  hodie  cum  ipfo fore  inj>aradfo. 
Id  vcrb  Gcnnamce  ad  eos  locutus  cfl. 

hlox  ipfumadquendamcrafjum  ac  perforatum  afferem  mani- 
bus  obuerfisfcx  autfcptemfunibus  durifiimc  alligarunt.Ac  primus 
pro?^imetaIos,dcinde  fubgembus,  mox  jupragenua,pneterca  mxta 
inguvna  ,  fcxtus  medium  corpus  vinaebat ,  pojlremus  fub  brachijs. 
Vorrb  ajfcr  ille  tcrrac  intrufus  ac  infixus  slabat. 

Scd  quofdam  tbi  aslantes  malc  habcbat,  qubd  conslitutus  effe fa- 
cie  adoricntcm  vcrfa.  iubcntigitury  vt  occajam  vcrjus  vultu  obucr- 
terctur,ejfe  enimhtfrcticumjdquodslatimfacrimcsl .  Adlxecip- 
fius  ccruix  alhgata crathuic  ajfeii  atra  quaaam  catcna ,  ac fuligine 
obduela ,  qmppe  ex  qua  fortc_quij}iam  antca  ahcnum  appen- 
dcrat .  quxm  vbi  Hufsua  capite  paulum  n  ficxo  viditin  bxc  ver- 
prorupit,  Djniinus  lcfus  Cbnttus  ille  redcmptormcus  acfahator 
charijsimus ,  longe  crudeliore  ac  duriore  catcna proptcr  mc  vin- 
ttuscrat,  cur  igiturego  mifcr  erifoefanr,  proptcr  ipjius  nomcn  fa- 
crojai&um  hac  fuli^inoja  conftnngi  l    Vorrb  ipfius  pedibus 


fomPItts  ACT.  MARTYRVM, 

(ocreatis  etiamnum,  &vno  copede  cinclis)  duos  lignorufafccs  fup~ 
pofucrunt.Hic  cum  quendam  ruslicuniconj^iceret  ligna  adferentem, 
dSi 1  mUS  blandc  fubnfet ,  atcjue  hcec  verba  D.  Hieronymi  clare protulit :  San- 
Lutherus.  £^  fimplicitas.Taridcmjn^yndique Hufeium  ceruicetenus , miHis 
firamjAis^vr^uwf^srunt. 

Er  pruifquam  Hgna  incenfa  effeyjt3accefeitad  eum  ciuitatum  lmpe- 
rialium  quidam,qucm  \ulgo  Marfchalcum  vocant^na  cum  Clemetis 
filio,Hufimm  exhortando,vt feruada  fux  vita  cauja}  adhuc  dogma- 
ta  fua  &  concioncs  rctraclarct  &  abiuraret. 

Tum  ille  Cddumfujficiens^alta  voce  refyodit:  Deum  tcfloryea  qui- 
bus  mc perfalfbs  tejlcs  infimulant jumquam  me  nec  docuiffe,necfcn 
pfiffefcd  conciones  noftras  ydojrmata&  fcripta,  denique  omnia  opera 
co  animo  inflituimus\~acad  eum  fcopu  direximus,  qub  mortalcs  a  ty- 
rannide peccati eriperemus.Quaproptcr veritate  eam}  quam  docuiy 
fcripfij&vulgauijecre  diuina,  ac  doftoribus  fanclis  frmatam3  hodie 
\<etus  hocmortis pignore  objignarc  vo/o.  Quo  audito3  Ludouicus  cu 
Collega  fuomanibus  complojislab  eo  difcedunt. 

Accarmfices ftatimpyram  accendunt \Hufius vero prnealta yoce 
cxclamauitfemel  atque  iteru:Chrifte fili  Dci  viui3miferere  tncuTcr- 
, .  .  tio  canentcm:  Q  ui  natus  cs  ex  Viwine,  Ventus  repente.  obortus.  fla - 
ma  eum  prcejocamt  .atquc  ita  coticuit.Ac  intereatam  aiu  nutabat  ca- 
pite,ac  ora  mouebat}dum  quijjiam  Dominicamorationcm  bisauttcr 
repetcndo  abfoluere pojfet.  Deinde  ita  tacitus  intra  fe  orans ,  emifit 
fjmtum. 

Vorroybifafces  lignorum  ambuflicccidiffent,accorpus  ipfeusad 
ajfercm  catena  Hgatum  hxreret ,  tortores  id  cum  afjcre  in  igncm  in- 
trufcruntfuslibus.ac  tum  circunxurrcntcsjigna  aggerebaty  cadauer 
Vrcntes.  ibi  vidcas  carmficum  exqufitdm fmgula  mcmbra  crudelita- 
.  tcm. Nam proh  dolorjpfius  ofict  fuslibus  com minuentcs tundebant, 
f  qub  citius  igne  abfumercntur. Deindc  capur  jn  uentwn  palo  dijfecue- 
rwic.Vorrb  corin  intcslinis  repertum,  ac  \crui  lignco  acuminatoque 
mfixuniintercomburcdumfuslibm  udcbm.  Intcrca  camifcx  qui  • 
.dam  vcstcm  Hufltj  tcncbat 3  Ludouicus  autem  femulatquc  cognouit 
,ejfe tumcaWTujSf 3  iujiit  eam  ac  cingulum ,  dcmque  quicquidipfeus 

cft 


Ioan.Hus:  .    L  I  B  E  R  I.  17 

ejfet  inijccrc  in  igncm,  dicensj  Bohcmi  enim  id  viccjacramcnti  ha^\\        Vu  <$Lc$  <x 
bcrent  ac cotcJentfXcindc carmfia pollicitus  cfl  iacluramhanccom-  \«-  <*sV~<4:  V~-u4 
penjaturum  ejfe.  Veslremb  ommaigncin  ancrcmconcremata  ,  cum  ^^4;^  ^VWes  lr$J 
puhicrc  ac  terra  altius  cffojfa  in  bigas impofucrc ,  dcinde in  Khcnum  ^  ^ "*  tc  ^m^^J*5 
prceterlabcntcm  dificccrunt ,  quo  ipfiusnomen  prorfus  apud  fideles       0  ^ H  t"   0  f 
cxtingucjC£22t ,  «e  ve/  tenuifiimus puluis  in  terra  fupcrcjjct  cius  viri: 
cuiustamcn  memoria  neque  igne,neque  aqua,ncque  vllogcnere  fup- 
pliaj  ex  ammispiorum  vnquam potcrit  aboleri. 

HabcSjChriftimc  Le&or.hiftoriam  confcfsionis  Srmortis  Ioanis  Hufsii  noftra  memoria  pro- 
tomirtyrisnn  qua  nc  ijuid  fictum  aut  emcntitum  crcdas,  axniiPr,\(  teftw  cauit  in  hanc  ientenmnu 

Hcec  fao  admodum  tenuitcra  me  perfcripta  ejfe,de  loannis  Hus, 
WUrtyris fanftifiimi  laboribus ,  cum  qmbus  illi  Herculci  nullo  modo 
funt  comparandi.  Hcrcules  enim  dlc  vctuspauca  quadam  monslra 
confcatihic  verb  noslcr  Hercules ,  fortifiimo  animo  omniu  monslro- 
rum  (j3  immanfiimarum  bcsliarum  matremjnundum  ipfum fupera- 
uit.  Digna  crat  res  alio  quodamgcnere  oratioms  magis  elcganti.Lgo 
veroycum  pra^slare  ahud  non  poJfem,vcntatc  ipfa  volui,ca  qu#  com- 
plexusfum,pijs  animis  commendare.Neguc  enim  ab  ahjs  accepi^fed^^^^^^my^Jt 
ipfe  his  omnibus  interfui ,  atque  ita  vtpotui,litcris  mandaui,vt Jan-    ^y-'1    y,  ■    '  • 
Bifiimi  vin & cgrcgij  vcritatis Euangehca, Dobloris mcmoria,qua-  \\ 
Ucunquc  hoc  mco  officio  conferuarcm.  - 

EX    MVLTIS    EPISTOLIS    QVAS  IOAN- 

KES    UVS    SCEJTT^S    BJE  L  I  Of  I T  ,  S  E- 
legimus  has  /ecjuentes,  plenaspietatis,confolationum  &: 
propheticifpiritus- 

EPISTOLAM    SEQVENTEM    RELIQVIT    B  O- 

hemis  Ioannes  Hus.dum  ei  ad  concilium  proricifcendum  effet,in  vul- 
gdri  Bohcmico  icriptam.Ea  fuit  vane  verfa  Latine ab aduerfariis,fci- 
licct  vt  damnum  daret  Hufsio,in  concilio. 


|IDELES^  ddccli  fratresfcitU  qubdlongo  iamtem-  Epiftofa  bo 
'  porcbonafidc  vos  injhtui,doces  vos  vcrbumdommiDci,  pu™5  * 
■  -:s  alienas  a  fidc  Chrifii,  non  doBrinamfalfam.nam 


non  re 


ego fcmpcrq,uefi.(i,quxro^quatram  quoad  Vixero,vcfiram falute. 
Cohfiitucram  qmdcm  vobis  loqui  vcrbum  Dei,  antequm  migrarcm 


Ioan.Hus.  ACT.  MARTYRVM, 

ad  concilium  Corftaniienfe:  deinde  confutare  falfa  teflimonia 
tcftes  falfos  ,quibm  teftimomjs  atque  teflibm  volunt  meperducere 
ad fuppljcium :  fed  tcmporis  inopia  mhil  talc pcnmttcre  mihi  videba- 
tur.  quod  tamen pbfl faciam .  Vroinde  vos  qui  hcec  dcmc  fcitis,  nolite 
p  crederc  ,no\itc  juff>icari,me  ob  vllamfalfam  doclrinam  indignis  modis 
traclandum  effeMancte  inveritatefidentcs  mifcricordicc  Dci,quam 
veritatem  deditvobis  Dcm,<&  cognofcendam  (fdefcndendamper 
mefidum  concionatorem  veftrum.Etcauetefaljbs  concionatores.Ego 
proficifcar  nunc  cum  litens  publica fidei,  a  Kege  mihi  datis,ad  muU 
tos  &  maximos  inimicos  meos ,  id  quod  luce  clarius  apparebitdum 
hoftiliteraftantes  aduerfum  me faljumteftimonium  daturifunt .  Vor- 
rb,in  ipfo  concilw  plureserunt  inimici  mei,quam  fuerunt  aducrfus 
Saluatorcm  noftrumprimum  ex  Epifcopis  ry  magiftris  jdcinde  etiam 
ex  Vrincipibm  huius jeculi,(f  ex  Vhanfieis  .V  erum  ego  coufido  Deo 
faluatori  meo  omnipotenti,qubdproptcrjuam promifjioncm&pro- 
pterveftram  ardentem  orationem,daturm  fit  mihiprudcntiam  &o? 
eruditumjta  vt  eis  refifterc  valea.Praterea  etiam  Spiritu fanclufuu, 
\t poffim perdurare  in  eim  veritate }  adeb  vf  nullce  inferorum  porta 
■  .  ... «4  qucant me ab ca auellcre.ltem dabit,vt pofjim effe  contemptore ani- 
—  mo  aduerfm  tentatioyies  ^carcerem^ filpp^cium  dir<c  mortis.  Que- 
admodum  videmus  Chriftum  ipfum  paffum  effe propter  ddeclos  fuosy 
nimirum  relinquens  nobis  exemplum ,  vtpropter  ipfum  noftramque 
falutcm  patienter  omnia  fujfcramm,ipfe  enim  cft  Dem,nos  creatura 
eimiipfe  Dominm ,  nos ferui eim,  ipfe  vniuerfi  mundi  Dominm,(f 
nos  homunculi  infirmi  eim,ipfe  nulla  re  cgcnsjios  egctes:ipfe  pajjm, 
cur  (f  nos  non  pateremurlpr^fertim  quum  noftra  pafjio  fit  purgatio 
peccatorum  ?  Profcclb  impofjibilc  eslvt  pcreat  ,quicunque  ineum 
credidcrit,(f  permanferit  in  eim  veritate .  Vroindc  dilcSli,  oratc  in- 
sfanterfi  modb  fit  ad  cim gloriam,vt  dct  mihi  ffiiritum,qui  cfficiat, 
Vf  confiftam  in  eim  vcritate,  (f  liberet  me  ab  omm  imquitate.  Vorrb 
fi  mca  mors  illuslratura  esl  eimgloriam ,  accclcret  eam ,  atquc  det 
gratiamyt  aquo  ammojjoc  quicquid  cH  mali,pcrfcrre  qucam.  Si  ve 
rb  faluti  mc<c  magis  commodnmfrent^t  ad  vos  reucrtar,  hoc  roga- 
bwm  Deum^vtad  concilium  profeBm^reucrtarfineiniquitateJooc 

cs~l 


Ioan.Hus."  LIBER  I.  2.8 

cfl,ncquidimminuam  dc  Euangelij  lcfu  Chrisli  veritatc,adco  \t  va- 
lcamus  eius  vcritatempuriusfubinde  agnofccre,  £F  Aniichrisli  do- 
clrinam  cxtirparc,noflrtfiquefratribus  bonum  exemplu ,  quod  honc- 
slc  tmitcntur ,rcltnqucre .  lamfiorte  Vragcc  mc  porro  non  Vtfiuri  eflis. 
Si  autcm  ommpotcns  Dcus,pro  fua  voluntate  dtgnabitur  me  rcddere 
vobis,ammo  co  hilanorc  tn  lcgc  Dci proficicmus:maximc  vero  quu 
in  cetcrnagloria  congregatifiuertmus.Deus  eflmifcricors  &  ius\ws, 
datpaccm  fuis  hic  £f  posl  tnortcm.Cuslodiat  vos,qut  purgdutt 
nos  oues  fuas  Janclo fiuo  atque pretiofio  fiangutne,  quifanguis  esl  fit- 
Iutis  noflrcc  tcslis  <eternus:&  largiatur  vobis,vt  pofijitis  implerc  cius 
Voluntatcm,(f  cum  cifiatififeccritis,vt  paccm  habeatis  ^glortanicc- 
tcrnam,pcr  Dominum  noslruvt  lcfium  Chrtslum,  qui  csl  Dcus per~ 
petuus,&  homo  vcrus,  natus  cx  Maria  virginc .  Cuieslglon  a 
critin perpctuum,cu?nomnibus  qut  pcrmanfcrint  in  ciusveritatc. 

ALIA  AD   POPVLVM    SCRIPTA  EPISTOLA, 
e  viilgan  vcifa. 

$0$  H  A  R I S  S I  M  \,rogo  vos  qui  iuxta  legem  Dciinccditis,nc 
§MMab'.jaatis  curam  falutis  animaium  vcslrarumycum  verbum  Dci 
audicntes  intclligatis ,nc  pf  ?udoapostoh  vo;  deciptant,qui  hommum 
pcccatanon  rcprchcnduntfcdclcuant .  Vrefbyterisblandiuntur,p6^ 
puhpccCatanon  oflc)tdut,fcipfosmagmfaciunt,fua  opcra  prccdicant, 
ij  vtrtutcm  fiuam  minfice  cxtollunt,  fcd  Chnflum  dominum  in  humi- 
litatc ,inopta,cruce ,  &  multifiarijs  afflicltombus  imttari  non  dignan- 
tur.Dc  quibus pradixit  clcmcnttfijimus  Saluator,  inquiens,  Surgcnt 
pfeudochrtsli  & pfieudoprophctcz ,  multofique  fcduccnt.  Etcum  dile- 
tlos  fiuos  prcemoncns,att,Cauctc  vobis  a  pfieudoprophctis  ,qui  vcniut 
ad  vos  in  vcflttu  outumficd  intrtnficcus fiunt  lupi  rapaccs:  afirnclibus 
ipfioru  agnofcctis  cos.Etquidcvalde  opus  cH  Chnslifidclib9 ,vt  dili 
getcrfibi caucatac profftciat .  navt Saluator tpfie  diat,Etiaclccli,fi 
ficri  poffctan  errore  tnducentur.Vroindc  ddcBifjimi  vtgtlate,  ne  dia- 
bolitnjidijs  circunuCmamim.Eo  autcm  circunffccltorcs  vos  effie  opor- 
tet,  quo  magis  vobts  Antichrislus  negottumfiaccffiit .  ludiaucxtre- 
mum prope  esl,mors  abfiorbet  multo^.at  clctlis  Dctfilus  appropin- 
quat  rcguu  Dci,quia pro  illis  tradidit  corpus fiuuni  Nc  timcatis  mor- 


Ioau.Hus.  ACT.  MARTYRVM, 

tcm,diiigitc  vos  inuiccm,perfcuerate  in  intelligcntia  boncc  \oluntatis 
Dei,fine  intermiffionc,dies  mdicij  tembilis  (yhorrendus  fempervo 
bis  oboculos  verfctur,nc  pcccctis:  deindevitcc<£ternce  gaudium,ad 
quod  vobis  cmtcndum  esl.Vnctcrca  paffio  Saluatoris  nosln,vt  cum 
ipfo  (fpro  ipfolibcntcr,quicquidfit,feratis.  Namfullws  afflitlio- 
nes  &  cruccm animo  reputabitis,  nihil vobisgrauc  acadct,<&  hben- 
tcr  locum  dabitis  tnbulatiombus.malcdiclis,  conuicijs,  vcrbcnbus  & 
\inculis,vt fi  res poslulct,  vitam pro fanclifjima  ipfius  vcntate  im- 
pcndere  non dubitctis Scitote chanfimi^Antichrislum in  vos irrita- 
tum,varias  excogitare  pcrfccutionesimultis  autcm  nc  pilo  quide  no- 
cuit ,qucmadmodum  mco cxcmplo  docerepoffum,quantumuis  vche- 
mctcr  mihi  ftt  infcnfus.  Quapropter  Vos  omnes  rogo,vt precibus  ue- 
flris  apud  Dcum pro  me  intercedatis  ,quo  mihi  intelligcntiam,  tole- 
rantiam,patientiam&  conslantiam,  ne  vnquam  a  diuina  eius  veri- 
tate  dcfcifcamfuppcditetMlc  me  tam  Conslantiam perduxit.  hi  toto 
autcm  itmcre  aperte  &  mamfesle ,vt  Dcifcruum  decet,  nomc  meum 
profcffus fum,nullibi  occultus  egvfed  non  alio  ioco peslilentiores  ac 
mamfcfliores  hofles  offendi,quos  nec  ibi  habuiffem,mfl  Bohcmici  no  - 
nulli  imposlorcs,ob  beneficia  accepta,& 'auantia  capti,oslcntantes, 
pcrfuafiffentmc populum  a  ccrta  via  feduccre.  Sedboname  ff>cs  ha- 
betforevtpermifericordiam  Saluatorisnoslri,&veslrds  oratio- 
ncs,in  irrefragabili  Dei  vcritatevfque  ad  cxtrcmum  ffintum  for- 
titer  perdurcm.    Magisler  loannes  Wus feruus  Dei  in  ffe. 

A&afunt  hxcanno DominiM.CCCC.XV.Conftantia: in  carccreapud 
Minores. 

HANC  EPISTOL  A  M  SCRIPSIT  IOANNESHVS 

propria  manu  Conftantia?,in  carcere,  ad  commonefaciendum  8c  con- 
iblandum  Regem atque  regnum  Bohemi£,ne  deferant  veram do&ri- 
nam  Euangelii. 

]•  piftoia  j  Agififcr  loannes  Wufiiusjn  ffe  fcruus  Dci,omnesfidcIes  Bo- 

Eoruaona  mMbcmos,qui  ddigunt  Dcum,optatin gratia  Dci  cffc  mori,ta- 
dcmquc  pcmenire  ad  vitanictternam,Amen. 

Qui prxcflis  alijs,diuitefquc    paupcrcsin  Deo  dilecli&fidc- 
les}oifccro  vos     moneo,vt  Dco  okcmperctis jVerbum  eius  magni- 

Jicetis, 


Ioan.Hus.  LIBER  I.  19 

ficctis^  libcnteraudicndo,  re  ipfa  pncfictis.Obfccroyt  adkercatis 
Vcritati  Dei,quam  ex  lcge  eius  & fermonibus  SanBorum fcripfi 
concionatus  fum.  Obfccro  etiam ,  fi  quiffiiam  ,fiuc  in  publicis  concio- 
jfibusjfiue in  colloquutiombus priudtis  ,  aliquidame  audiucrit  ]  aut 
jcnptum lcgerit^quodfncontra vcritatem  Deijie idfccjuatur.  quan- 
uam  nibihnquam  huiufmodi  mc  vclloquutu  effc ,  vclfcripfijjc  mi- 
i  conjcius  fum.  Obfccro pnetcrca,fi  quis  lcuitatcmfiuc  in fcrmone 
meofiue  in  moribus  aliquando  ammaducrtcritjie  illam  imitctur,fcd 
oret  pro  me  Dcu,vt  id  peccatmm  lcuitatis  mihi  condonct.Obfccro^t 
faccrdotcs  bonorum  morii ametis ,prxfcratis  alijs  &  honorctis,  prcc- 
cipue  cos  q:a  in  vo&o  Det  dcfudant .  Obfecro ,  vt  caucatis  Vobis  a 
fraudukntis  homirubm ,  m.iximeque  a  facerdotibus  impijs,de  quibus 
Saluatordicit,quod fint  in  veftitu  ouiumjintrinfccus  aute  lupi  rapa- 
ccs.Obfccro  dcmiuosyvt fuos fubditos  paupcres  traBet  humaniterjre 
gantquc  infle.Obfecro  ciuesjtt  in  fuogcnere  vit£,cu  confietia  bona 
vcrjcntur.  Obfccro  opifices,vtfua  artificia  ddigcnter  cxerceant,  \>t 
cis  cum  timorc  Dei  vtantur.Obfecro feruos,ut juis  heris fideliter fer- 
uiant.Obfccro  magiftros.vt  ipfi  honcfte  viuetes,  difcipulos fuos  benc 
ey  bona fidc inflituant, doceantquceos , pmnlimvt Deum wncredi' 
fcant,  deinde  propter gloriam  Dei  gff  vtditatem  reru publicarupro- 
prumquc falutem:  non autcm proptcr auantiam hums  mundiho* 
norcsan  honeslas  difciplinas  Incumbant.Obfecrofludtofos  fchoU  pu 
blicce,  &  omnes  alws  fcholaslicos  ,  vt  in  honcftis  rcbus  omnibus  ob- 
tempercnt  fuis  magiftris ,eofque  imitentur,vtque  cum  magna  ddige- 
iia  sludcant.quo  vtdes  ejjepofiintadgloriam  Dei  illuslrandam }  & 
ad  falutcmtum  fuamju  aliorum  hominum .  Obfecro  vos  fimul  omnes, 
Vtgcncrofis  dominis}domino  Bohujlao  "Dubcnfiydomino  loam  Chlu- . 
mcnfifiomino Hcnrico  Vlumlouio,dominoVylemo  Xagecio  y domino 
Nicolao,ey  alijs  dominis  Bohemis,Morauis  &  Voloms,gratias  aga- 
tis,\>tque  vobis  omnibusgrata fit  eoru  fedulitas  ipropterea  quod  ta- 
quam  jlrenui  dcfenfores  Dei  veritatisyoppofuerunt  fe  ficpius  toti  ilii 
concdiOypro  libcrationc  mea  ommbus  virtbus  cu  eo  cotcndcntcs^pra?- 
fertxm  D.wcnccjlaus  Dubenfis  &  loancs  Chlumcfis.lllis^qu^cuquc 
referent  ,fidcm  habctc.  dli  nanquc  crant  in  concdio,  quum  reffiondc  - 

E. 


Ioan.Hus.  ACT.  MARTYRVM, 

hamftrphtres  dies.iili fciunt,qui  Bohcmi ,  ey  quam  multa  indi- 
gna  aducrfumme  protulerint:  quopaBocongregatioillacontra  mc 
Voafcrabatur.Ego  autem ,  Vf  daba  rcfjjonfa  ad omnia  de quibus  in* 
tcrrogabar.  Obfccrovos  ctiam  y  WproregeRomanorum  C7"  vcHr# 
ciufqucvxorcRegina  veflray  Deum  oretis  y\tmifericors  Dcuscum 
illis  &  vobifcum  mancatnuncy<&  deindeinvitaaternay  Amen. 
Ante  mor-     Hanc  epiflolam fcripfi  vobis  ex  carcere  O1  in  vinculis^cxpchlans 
piit XC  kn~  f°fln^ic  huius  diei.qua fcripta  efly  concilu' fententiam  de  morte  mca^ 
habenfque plenam  fiduciam  in  Deo^qubd  nqn  dcfcret  mcjieque  finct 
me  veritatcm  fuam  abnegare,     crrores ,  quos  contra  mefalfi  tcfies 
malitiofecommentifuntyreuocare.  Quam  clcmenterdominusDcus 
mccum  agaty  mecumque  fit  in  mirabilibus  tentatiombus,  cognofctis, 
cum  ingaudwfutunfeculi,auxilio  Chrifti  Vna  conueniemus.  De  ma- 
De  Hiero-  mj}ro  Hicronymo.  dileblo  focio meo ,  nonaliud audio ,  quam  quod in 

nymoPra-  6^      ,    j     .  j  J      a  J      J  * 

gc  nii .      yinculis  duris  detineatur \expectans  mortemyquemadmodum  ego, 
idquepropterfidcmyquamgnauiterBohcmis  oHendcbat.Bohemi  ve 
rb  crudelifimi  fioslri  hoslesy  tradidcrunt  nos  inaliorum  hofliupote- 
flate  &  vincula.obfecro  vtpro  illis  Deuoretis.  Adhwc  obfccro  \>osy 
B«hlcm1"  Pr<£clPuc  Vragefesy\>t  templu  Bctblcmittcu  ametis  ydetxfque  operamy 
ticum tem-  quadiu  Dcus concefferitjVtin eo verbu Dei concionetur.Vropterillu 

plum  pro-  *   .     ,  a  •  Cl  11  1 

pter  conci-  emm  iocum Jatanas  iratus  est ,  contra  illumparocbos  canom- 
qu"  IrTeo  cos  concitauit y  ammaducrtens  qubdtn  eo  regnum fuum infirmaretur. 
ficbant.  Spero  m  Deum  y  qubd  illam  <zdem facram  jcruabit  y  quandiu  Vo/cf, 
facietquc  in  ea profeclu  \erbi  fui  maiorem  peralios ,  quamfecit per 
me  imbscillcm.Obfecro  etia^t  Vos  mutub  dihgatisy(?  nemine prohi- 
betes a  vcritatc  Deiy  curetis  ne probi  vi  opprimantur.Data  die  Lu- 
n<tynoclu  ante  Vitiyperbonum  &  fidum  Qermanum. 

Hac  Epiftola  oftendit  fuis,  curDeus  non  patiaturperirefuos, 
arFerens  varia  exifmpla. 

Epiftola  co  ^J^jE^f  \obifcum.  Mult<e  caufieychanfimiin  Dco  dilcBi  amici  5  in 
pk'n2°niS   We?ckCdm  opimoncm  me dddwk.eruntfrthterdsjjuas proximc  ad  \>os 
dediypoflrcmas  cfje  putarcmproptcrviftar.tcmmovhm.  Nunc  autc 
cogmtacius  dilationc \flaccns  loco  otictlationis  3  qi*6d  licct  nuhivo- 

bifcum 


Ioan.Hus.  LlBER  l  30 

bifcum  pcr  litcras  colloquiatcrum  vobis  fcnbo  s  Vtfic ftltem  mca  cr- 
ga^os  oflcndant gratitudincm .  Quod  autcm  ad  mortcm  attinct, 
Dcus  nouit  cur  diffcrat  mcam ,  £f  mci  chanfimifratris  magifln 
Wicrofiymijqucm  fpero janSle  (f  fineculpa  moriturunr.fcwque  nuc 
ctiam  magisflrenuc  eum  agerc  pati  ,  quam  mc  miferum pcccato- 
re.Concefiitnobis  Deuslonvum  tcmpus  ,vf  mclius  peccata  noslra  CurDc»dif 

t  .   .    J         .  ,         °  1  ~     . J  .      .  .    ferat  morte 

noois m mcmoriam  rcduceremus ,     agercmusjortiori  animo pcem  -  corum  qui 
tentiam.  Concefit  nobis  tempus ,\>tlonga  (fmagnatcntatiodcle-  th!cntur.C~ 
ret grauia peccata ,  &  adferct  confolationcm .  Concefit  nobis  tcm - 
pus}  in  quo  rccoleremus  noflri  regis ,  domini  noftn  lefu  Cbris^ii  mi- 
fericordis  borrcnda  opprobria }  & penfltaremus  crudclcmmortem, 
sicque  cequiori  animo  mala perferremus:p)\ttcrea,\tinmcmoriate- 
neremus,  non  dari  immediate gaudia  Vitafutur^poSl  gaudia  huius 
mundi  :fed  qubd  per  multas  tribulationes  Sancli  intrauerunt  in  rc- 
gnum  calefle.Quidam  cnimeorum  funtfruf\atimconcifi}  quidam  te- 
rcbrati.alu'  coSli}nonnulli  ajfati,  altj  viuiexcoriati , \iui  terra obrutu  menuMaT 
lapidatifruci  affixi.triti  intermolarcs  lapides ,  huc  atque  illuc  traclt  tyrum- 
vfque  adnecean  aquis  fubmerfi«<ofnbusl:iJaqueo fuffncati^  frusla- 
ttm  dccerptijQ3 ante  mortem probris  ajfecli,  macerati  in  carceribus_ 
V  \inadis :  &  quis  potesl  omnia  omniu  SanTtorum  tormeta  ac fup^ 
pliciadcfcribcre  ,  qutffubvetcrirfnouo  Teslamento proptcrve- 
ritatcm  Dcipcrtulcrunt ,  prwcipue\qui  facerdotum  malitiam  expro- 
brauerunt3  &  contra  illamfunt  concionatibnirumque  eritfi  quis  e- 
tiam  nunc  impune  feret ,  fortiter  refiflendo  pcruerfitati ,  pr&fertim 
facerdotum,  qua  non patitur  reprebenfwnem .  Btgaudeo  }  qubd  iam 
mcos  hbros  coaclifur.t  lcgcre^  in  quibus  malitia  eorum  vtcunque  de- 
picla  csl.  Scioque  qubd t  os pcrlegerunt  accuratius,  quam facrum  E~ 
uangelium^olentes  imicnirc  errores  .  O  pifiime  Chriflc  }trahenos  Huf.ii. 
dcbdes  posl  teida  Spiritum  promptum^cor  impauidunhfidem  certam^ 
fpcmfirmam,  chanutem  perfctlam  5  \tpro  tc  exponamus  paticn- 
tifiime    cumgaudio  vitam  noflram^kmen .   Scriptum  in  carccrc. 
loanncs  Hus  infjpeferu  us  leju  Chnsli. 

ConfirnUt  fuos  hac  epiftola,ne  terreantur  propterea  qu6d 
cius  Ubios  jcni   adendps  iudicaucrit 
conciiiuni. 

E. 


Ioan.Hus.  ACT.  MARTYRVM, 

hsc^pro  ^^^Pnc"^°s  Vos  ffi  dwx.i,charifiimi,nc  paueatis ,  neue  terreami- 
pheti  cu  m  ,  eo  quod  aduerfarij  hbros  meos  coburendos  decreuerint.  Si- 

Hufsiifpiri     .  '  1  ,  •  .  1    m  • 

ta  demon  -  tis.  mcmorcs ,  quomodo  Hieremia  Vropbeta  concioncs  combujjerint 
lfrachta:non  tamen  quodineis  prophetatum  erat  ,euitauerint.  poft 
combuftioncm  cnimillarum,pracepit  Dews  eandem prophetiamjma 
auBiorem  confcribere.quod  eyfaclumeft.Nam  Hieremiasin  caroe- 
Scrauai-  ?c fcdcns, diclabat,& Baruch,qui ei erata manibus ,exapicbat.  Hoc 
poftSbu-  foiptumeftaut  XXXV.autXL.  Cd^iteyifionisHicremia.Scriptu 
ftionem .    cj\  etldnl  in  ffafe  Machabaorum  %  quod  cxurcbant  lcgcm  D  ci  impij, 
cos,qui  eam  habuerant ,truddabant. 

Voft  deinde  fub  nouo  Teftamento,  SanBos  comburebant  ,  cum  li- 
bris  Diuinalegis.  Cardinales  condemnauerunt,^ 'igni  tradidcrunt 
quofda  libros  fancli  Grcgorij,^  omnestradidififetjnfi  a  Dcoper  Pe 
trum,Grcgorij  miniflrum,effentdefenfi.  SanBum  Chryfoftomum,  li- 
cct  duo  concilia  faccrdotum  harcticum  pronuntiaucrintjamen  mife- 
ricros  Dcm  corum mcndacium,poftmortemillius aurei orisfccitmd- 
mfeftum.  Hac  habentes pra  oculis ,  cauete  ne pra  timore  meos  libros 
non  legdtis,&  tradatis  cos  aducrfarijs  ad  comburcndum.  Mcmcntotc 
BUtth.  1 4 .  dicli  Saluatoris  clemetis,quo  nos pramunitos  effe  voJuit.Erit,  inquit, 
ante  dicm  iudicij  tribulatio  magna,  qualis  nonfuit  ab  initio  mundi^ad 
hoc  \fque  tempusjicqhe  fictutd  vt  in  er/orem  inducdnturji ficri pofi 
fit,ctiam  eletli  Dei.  fedproptcrhos  ,dccurtabutur dics  ilh .  Horume- 
mores,charifiimi,fitis  impertcrnti.  Confido  enim  in  Deo,quod fchola 
illa  Antichrisli  vos  rcformidabit  finctquc  cfje  quietos.  Neque  conci- 
lium  Conslanticnfe  ad  Bohemia profiafcetur.xiam puto  muitos  cx  il- 
lis,qui  in  eo funt,prius  morituros  ejfe ,  quam  a  vobis  libtos  mcos  tx- 
torjcrint.  Etex  concilio  pcrpartcs  mundi,  huc  atquc  illuc  morc 
ciconiarum  difyergentur ,  cognojcentque  aducnicntc  hyeme  5  quod  c- 
gerunt in  aftate.Confedcratc  quod  juum  caput  Vapa , proptcr  qua- 
Japxelo-  damhorrenda  fcclera,dignummarte  mdicauerunt .  Agitedum  ,rc- 
£U'  fjondctc  adhac pradicatores ,  qui concionanuui  quou  Papa fitdeus 
tcrrcftris^quodpofiitfacra  diucndcrc  ,  W dkunt turiffieriti  yquod  fit 
caput  totius  Ecchfia fiancla,eam  optimc  admimftraudo:quod  fit cor 
Ecclefia,cam  Viuificarido  fjintuautcr :  quodfitfons  ex  quo  pro- 

manat 


Ioan.Hus.  L  I  B  E  R  I.  31 

manat  omnis  \irtus  bomtas:  quod fit fol  Ecclcfhc fancl\c:quodfit 
rcfugiumtutifimum  ,  ad  quodqucmhbct  Cbnflianum  confugcrco- 
portcat .  E»  caput  illud  wn gladio  amputatum  , tam  dcus  tcrrc -  J^aTcon 
Hw  \inclus  ,  lam  eius  pcccata  palam  dcclarata  ,  lamfons  illc  dcmi»tio- 
fi:catus,fol  obfcuratws ,  cor  cxtraclum  abicBumquc ,  nc  quifei- 
am  ad  illud  rcfugat.  Concihum  caput  illud  huius  ctiam fcclcris  con- 
damhtuit^uod  indulgentias,  epifcopatus,  &  id  gcnus  alia  diucnde- 
bat.  Scdilli  eum  condcmnaueruntiudicio ,  quorummuhi  ab  co  cm- 
ptorcs  taliumrerum  extiterant^  viafiimahjs  cas  \cndcndo}  tuer- 
caturamcxercuerunt.  kderatibi  loannes  cpifcopws  Litomyfltus,  qui 
bis  cpif  opatum  Pragcnfcm  emcre  conabatur.fcd ahj  eum  anteucrtc- 
runt.  O  homines pcrditos  l  curprius  trabcm  cx  oculo fuo  non  eiccc- 
runtyCum  ius  corum  dkat^Quifquis  dignitatem  ahquam  argcnto  corr 
fccutus fucrit yea  priucturlV cnditor  igitur  &  cmptor,qiuquc  inter- 
poncbat fc  ilh  contraSiui,palam  eslote  codemnati.  Sicfanftus  Vetrm 
condemnauit  (j1  fccit  anatbcma  Simonem ,  \olcntcm  cmcre  virtutcm 
Spintus  fancli.Hi  vcnditorem  anathcmafecerunt,  O*condemnaue- 

'  runt ,  ipfi  autcm  emptorcs  &  huius  contraclus  affcnforcs funt  fine 
pcriculo.Quid3quod  domifucemercatum  hunc  excrcent?.Conflantice 
cnim  esl  \>nus  Epifcopus,qui  cmit&  altcrqui  vendidit.  Vapa  autc, 
qui  approbauitfacluniyOb  "vtroque  munera  accepit-  ita  fit,  Vf fcitis,c- 
tiam in  Bobcmia.Vtinam dixijfct  Deus in  concilio illo,Qui ex  vdhis 
eflfinepcccatOyisfcrat  flejitentiamaduerfus  Vapam  loanncm.procul 
dubio,alius  pos~l  aliu  exiuijfet.Cur  ante  hunc  iflius  cafumygcnua  an- 

\  te  eum flcElcbant^cius  pedcs  ofculabanturfanclifiimumque  nomina- 
bant,cum  vidercnthxreticum  effe  yhomiadam  effe , pcrditum pccca~ 
torem  cffe,qu<e  omnia  de  co  tam pa\anifecerunt\  Cur  Cardinales  in 
Vapameumclegerunt,cumfarcnt  ipfum  occidiffc  patrcmfanclifii- 
mumlCur permiferunt  ci  in  facris  ncgotiari  tum ,  cum  iam  Vapa:  of- 
ficium fuHinebat*.  nam  ideo  ei  a  confiltjs  funt ,  vtcum  rccla  moneant. 
dnnon  &  ipfi  hofum  criminum  ceque  rei  funtac  ille  *.  Quandoquidc 
hxc  nonnulla  Vitia  in  eofercbant,  quoruda  autc  participcs  erat:  cur 
pnufquaConslatia profugerat,nemo  quicqua  aufus  csl  ci  obijcerc, 
fcdomnes  vf fanclifiimum  patrcm  metucbatlCum  aute fcculans  po- 

E.  nj. 


loan.Hus.  ACT.  MARTYRVM, 

tcslas^ficpcrmittcntc  aut  voknte  Deo,eum  eomprehcndijfctjupri- 
mmn  conf^iraueruritjne  vllo  modo  a  mortclibcraretur.la  ccrte  mali- 
tia,abominatio,  ey  turpitudo  Antichnsli  rcuchta  c H  in  Vapa ,  ejf  in 
alijs  huius  cocilij.  lam fidcles  fcrui  Deipojfunt  intclligcre,verba  qmd 
fibi  velint  Saluatoris  ^qia  dicit,  Cum  vidcritis  abominationc  dcfolatio 
tio  cjuid fit.  nis,qu<£  dicla  csl a  Damclc,eyc.qut potcfl  capcrc capiatjcrte abomi- 
natio  maxbna  csl: fupcrbia  >  auantia  ,fimoma,in  loco  dcfcrtojooc  cs}, 
dignitate,qua  es~i  dcfcrta  a  bonitate,ab  humiliatatc ,  cj'  alijs  virtutib9, 
\>t  nikclare  Videmus  in  illis,qui  coslitutifuntin  aliquo  magiftratu  & 
dignitate.  O  quamgratum  cjjctfi pcrtcmpus  Itccrctmihi  improbita- 
tes  nuc  cognitas  patefaccre^t fidclcs  fcrui  Dcipofjhit  cas  cauerelScd 
ih£idc  ff:r° 111  Dcu.,quod  mittct posl  mc  magis fircnuos^  nuc funt^qui  me- 
bjjr* ' 1  ^m ptitfzwrt  watitia  A  ntichrisli,  ej  cxponcn  t  animas fuas  ad  mor 
tcmgroptcr  \critate  dumim  nosln  lcfu  Chrisli}qui  ey  vobis  &  miti 
daturus  eslgaudium  vjfte  aJtcrna:  Scripta  cpftola  in  die  fancli  loanis 
Baptisla?  in  carccrc ,  in  com pcdidus,in  illa  mcditatione,qitod  Janclus 
loanncs  in  vinculis  carccris  dccollatus fitproptcr  verbum  Dei. 

Recenfet  tcrriculamcntafomniorum ,  quibus  varic  aricttus  eft,eiiamli  euentus 
.a  ,  ,  probaueritomniafomnia  verafutlf». 

Epiltola      y^^j-af^    •  /  rr  ri  •  •  i  i-  r 

pkna  ccn-  §E§$Ominus  vobijcum.  conjilium  Domim  diligo  Jupcr  aurum  rj  to  - 
fo  johii.  '^^^pdj\um^n^ej^ero^emijencon{ia  \ej*u  Chrfii^quoddabitmihi 

ffiritum fuum,adslandumm  veritate.Orctis  Dominuminam fjnritus 
promptus  csl,  caro  autcm  infirma.  Dominus  omnipotens fit mcrccs a  - 
terna  dominorum  meoru ,  qui  conftanterfirmiter  ey fidchter  Jlantpro 
iuftitia^quibus  dabitdominus  Dcus  in  regno  Bohcmix  cognojcerc  vc- 
ritatcm,quam,vtjequantur-,  neceffe  eft  eos  rcdire  in  Bohc?mamposl~ 
poncndo  vanamgloriam,  e$  fequendoregcm ,  non  mortale ,  miferumy 
inteii  •  c  fi^  ^cgem  glonttfui  dat  \itam  xternam.  O  quamgratafuit  manus 
htftoriam.  porrccliodominiloannis!  quinon eslverccundatus  mihimiferoma- 
oa  a  cm  niipomgere,tam  abiecloharctico  &  infcrrato  5     quafi  ab  omnibus 
rum. ad  clr  mclamato. lamforte  non  multa  loquar vibifcum:idcofa\utctis  tcmpore 
TJmuU   1U0  vidcbitis  omncs  fidcles  Bohcmos. 

conciito,       Valctz  vcnit  ad  me  in  carccrcm,  cius  falutatio  in  maxima  mca  in- 

porrcxit  ci  r     .  r  ■    ci  m    -  V  J        r  ■  1 

maaum.   prmitate  ,juit ista  coram  commijjarifs ,  Quocl  non jurrcxit pcriculo- 
loftorhavrcticm  a  natiuitate  Clmsli,  quam  widcjfey  ego.ltcm  dixit, 

qubd 


Ioan.Htis.  LIBER  I. 

qubd  omnes  qui  meum  fcrmoncm  vifitaucrunt ,  funt  infccti  isla  Lc- 
rcff.Subslantia  panismaterialis  rcmanctin  Sacramcnto  altaris.  Cui 
dixi^  O  Magiflcr,  qttam grauitermcfalutafli^  quamgrauiterpcc- 
cas  l  Eccc  ?nortar,vclfortc  comburcndo  comburar,  quidcrgo  muncris 
dabiturtibi  in  Bohemia  ?  \fludforte  no  dcbuifcribcrc}nc  videar  ipfum 
male  odijfe.  Scperbabui  in  corde  meo^  Nohte  cofidcrc  in  Vrincipibusy 
(^cC  iterum^MalediBus  bomo^ui  confiditin  bominc  &  pomt  car- 
ncm  brachium  fuum. 

Sctdtis  pro  certo}qubdmagnam pugnambahui  cumfomnijs ,ne ad  JomlS" 
ipfa  cxclamarem.Nam  euafionem Vdpx antca fonmiaucram .  & posl 
narrationcm  dominus  loanncs flatim  in  noBc  dixity  Vobis  Papa  rcdi- 
bit.  Deinde  ctiam  captiuttatem  magishi  Hicronjmijicet  no  informa. 
Omncs  carceraiioncs  qub  ducar,  ej  qualiter  patuerunt ,  licctnon  in 
forma.Scrpcntcs  multifepius  apparuerunt&abetes  capita  etia  in  cau 
da,fcd  nuilus  potuttmc  mordere :  &  multa  alia.  ]fla  fcribo ,  non  quod 
mc  ccfltmcm  Vrophetam}autme  extollam,fd  addicendum  Vobis}qubd 
babui  tcntatiohcs  in  corpore  cy  in  mcnte ,  &  maximum  timorcm }  ne 
tranfgrcdcrcr  mandatudomini  lefu  Cbnflt.  lam  recogito  verbum  ma-  pragenSU 
gislrt  Hierony?m}q:ti  dixit,  Si  vcnero  ad  concilium ,  xslimo  qubdnon  ^P10' 
reuertar.  Ad  mceti.wi  dixitquidam  bonus fartor }  Andreas  Volonus, 
valediccndo mihi.Dcus fit tccwmvix cmm,ficut mihi vidctur, redibis  pSonTin- 
incolumts,  charifime  &  conslantifimein  veritatc  dominc  loanes :  det  fSio* " 
ttbiKcXyVO  Hungaric€,fcdca:leslis,omniabona,protua fidelt  £f  dili- 
genti,quam  a  te  didici,doclrina. 

O  janftc  Dcus,  quam  latc  potentiamey  crudclitatcm  extcndit 
Antichnflus !  Scd  fpcro  qubd  abbrcttiabitur potcntia fua,  q-'  amplius  ProPIlCta 
dcnudabituriniquitas  etus  infidelipopulo.Deus  ommpotcs  confirma- 
bit  corda  fuorum  fidclium,quos  elcgit  ante  mudi  conflituttoncm,vt  ac- 
cipiant  nnmara flibilcm  ploriae  coronam.  Et  furat  quantum  vclit  Ar<1or  rP»- 

a       1    n  f  7  •  i     n  ■  n  ritus. 

Amchrijtus ,tamcnnon  praiualebit  contra  Chnjtum }  quiiilumtn- 
tcrficict  fj)irituorisfui,vtait  Aposlolus ,  {ftunc  hbcrabiturcrca- 
turaafcnutute  corruptionis ,in  hbcrtatcm gloricc filiorum  Df/5  ait 
AposlAus,(ubdcns  3  Nofipfi  tntra  nos  gemmm,  adoptioncm  filiorum 
Deicxpeclantes/cdcmptioncm  corporis  noslri.  Valde  mc  confolatur 

E.  tiiif. 


Ioan.Hus,"  ACT.  MARTYRVM, 

illud  verbum  %du<ftons  noslrifieati  eritis  cum  vos  oderint  homincs 
cy  cum fcparaucrwtvoSjO'  exprobrauerintjj'  eiecerint  nomen  ve- 
flrum  tanquam  malu,proptcr  Filium  hominis.  Gaudete  exultatc: 
ccce  cnim  mcrces  veftra  cH  multa  in  c<elis.  loanes  Hw  in fyefcruus 
lefu  Chnfti :  a  cuius ft>e  nunquam potuitmc  diabolus  feparare ,  nec 
fcparabit  etiamfi fim  in  vinculis  &  carcere,  slas  in prccfentis  vit<e  li  - 
tore}expcBansmcraftino  dirammorte qux  vtjferopurgabitmea 
peccata  pcr  Chnflum filium  Dei  viui,Amen. 

Hieronymus  de  Pra^a. 


^Vemadmodu  ratio  Vit<e  ac ftudioru ,  do£lrin<equc  pi<e, 
loannem  Hus  &  Hicronymum  de  Vraga fumma  fami- 
liaritate  comunxcrat ,ita  fanhlifima  focictas  mortis  pro 
Euangclio  fubeund<c,eos  communi  fideiconfcfione  co- 
pulauif.nequc  \>lla  tanta ajfiihlionis  magnitudo  cos  Vnqua ab ea cau 
fie  optim<£  luflifsimccque  coniunclionc  difiungcre  potiat.  Voffemus 
quidcm  hoc  loco  commcmorare  vita  antcaflam  Hicronymi  dc  Vraga, 
nati  in  ea  ciuitatis  Vragcnfis parte  qu<e  Noua  dicitur.eius  optima  ftu- 
diajnorcs,naturamfi  rcsipfa poftularct,fedratio  ordoquehuiushbri 
ins\ituti,eamcommmorationcm potius  requirit,  quafingulariseoru 
conslantia  cognofcatur,  qui  Martyres  a  Deo  vocari , pneclarum  cius 
"veritatiteslimonium  dedcrut,  eamq;  \>fq;  ad  extremuvit<e ffirituno 
minus  hbere\qua pie  ,defendcrunt. 

AnnoitaqueaChrislo  nato,  M.CCCCXV .  \ehementer  anxius 
Hicronymus  de  Vraga,qubd patna  audiretab  hoslibus  &  domefticis 
O5  Vicinis,multis  falfifque  prcnii  calumnijs \\oane  quocpfHufsiu  a  coci- 
lioindignis  modis  vcxari,\>cnit fumma  cuanimi  Jacntatc  Coftantia 
quarto  Aprihs  dic.lbi  cufibiflrui  mjidids  intellcxit.poslndie  iberlin  ■ 
gamfcrcccpit,ciuitatcm  Impcrij,  qu.c  ab  vrbc  diftatnon  amplius  V- 
no  mihanxdquc facicbat  nc  fc jcicns  acprudmsin pcriculhmproijccrc 
Vidcrctur.  hide  literas  adS;gfmundum  \mpcratoran,rcliqu6jqhC  Bo  - 
hcmia proccrcsrfuitucra  ttConslanthcJcripfitujHib9 pct.bat  a  Kcge 
totoqu  c  oaliOjVt  ab  ipfis fide  data puhlica,  quam  SaLucoduclu  vo- 

cant 


I~KcT<m\  TrA£. 

}<**m&  LIBER   L  33 

c^zf ,  liccretin  \>rbcm  ircac  fic,  modo  darctur  audicntia ,  rcfifondcre 
paratum  cffie  ,adquafcu?iquc  criminum  prolationcs.  Vcrum  hnpcra- 
torq:tod fibijuas  litcrasHufiio  datas  multu  molcslice  cxbtbuiffic di- 
ccrct,idfacturum  ncgauit:collcgiu??tverb faccrdotumjc  fahluros  lUi 
quidc?n potcslatem  \>c?uc;idi,ctiam  dato  diplomate ,  afjirmabat  ,fed 
rcccdcndi,?ioi  item.His  ad  Hiero?iymurclatis,?mfit  coplurcs  epiflo- 
las,Latine,Bobe??nce\&'  Germamce  fcriptas,  quas  dclubrorum  mo- 
naslenorumqitc  \aluis,atquc  Cardinalium  ccdibus  affigi  curauit.  ht 
his  fe  declarabat  Conslantia proptifinno  \>e?ituru  cfije  ammo,proptcr 
certos  tam patna:  qua?n fiua:  doclrma:  dctraclatores ,\>t fi  qm  ibi  ali- 
quam  aduerfus  cumcrrorisaut  hxreficos  aclio>ichabcrent,dit  nomi- 
na  fua  \>tprodcret  rogabaf.fie  prwftofore  utipfis  fittififaccret.Qubd 
fi  crimims  alicuius  conui?iceretur,quodmim?ne  vcrcbatur,  docertata 
vt par  csl:  ,&demon'slrari  errore  cupicbat ,??iodo fidc  publica  ab  ipfis 
accepta  tutus  effe  pofiit.fin  autcm,quu  culpa  vacarct,pcr  vi?n  aut  do 
lumibi  detincretur ,notam  omnibus posl??iodo  fiore  ilhus  concilij 
imquitatc yqncd  contra  omnia  diuina  &  bumdna  mra ,  ipfu?n  indicla. 
cauja  condi  rwiaret.Ccetcrum quadc ncbac  qmdcm  ratio?ie,  quod  vo 
lebat  expnmcrct  ab  Impcratore.  i??ipetratis  faltea  Bobc?ma:  procc- 
rib\qiu  tum  ibi adcratjitcris  ipforufigillo  olfignatisyquib9  tcflaba- 
tur  in?iocc?it\a  Hierony??ii,cyquead??iodu  m  a?ii?no  habuijfct  aduerfa 
njs Jatififaciedi  de  calu??t?njs.  cuijs ,xnqua_y  acaptis  iffic  in  Bobcmia  re^c  <i  ^-^r^  ^-7— - 
ucrti  slatueret:  inyia pcr  wfidias  ceperunteum  offiCialcs  Ducis  loa^o^i^Ll^t  ^a  ?«^*| 
nisfiif  Clcmctis:  ac  Sult^bracbiu?n ad eundcm  duam  reduxcrunt,  <b\  «V%>*t^vhV  c5 
\>bi  dctc?itits  ta?itifperfuit,dum  ab  hnpcratorc  totbque  cocilio  accer- 
fierctur:?nox\erb  aacptis  dux  loarmcsab  hnperatorc  &  co?<alio  li 
tcris,\>ii£lu  Hicronymum  Co?iflantiaremifit,  quc?n  ibi  cxcepit  altcr 
Clc??tcntisfilius,cui  Ludouico  crat?iome,  ifque  ad  maiore  contu??te- 
\ta??i  catc?iis  conflnhltu poslfic  dcduci  curauit  ( ipjc  cnvn  \>cluti  triii- 
phas pratibat^.tdcoc^obium  \[inoritanim,qub principes faccrdotum 
reliqua  Pbarificoruficx  confluxerant.Voflqua  \>crb  adMinoritds 
\entu  ejl, c^Hicronymus  cora  Lpificopis  ( oflitit catenatus,  lecla jut 
eificriptaAiucrfis  nupcr  locis  afifiixa,quib9  ipfic  in  ius  \>ocatus  erat,ob 
fiuas epiftolas,quas paf>i?n ante\vahus  apponicuraraf.ibi quidaLpi* 
ficop9  tpfitm  copellas;Curanquitfugisli&  in  ius  vocaf9  no  \>cnijii?. 


Hieron.Prag/  ACT.  MARTYRVM, 

iSon  ^Um  Qudndo  nccab  hnpcratore,  ncc  a  vobis  extorqucre potui 
m.  rcpoa-  fdc publica^qucmadmodii  baronum  admefcripta  tcflatur.atquccti- 
am  bic  nnhi  infeffifiimos  cjje  hofieTJeffccdcrc  vifumfuit,  nc  temcre 
folus,  ©J  non  \ocatus  tantum  difcnmcn  fubijffc  vidercr .  Sed  fi  mihi 
aliquidde  v&tra  cjtatiorie  fignifcatiwifuiffet:proculdubio  me  haud 
piguiffct  vele  Bohcmia  Conslantiamproficifci. 

His  cuffis  magna faccrdotum  turba  cotra pium  \iru  cocitata ,  tcfli  * 
monia producut,<&  crimina  clamore  fummo  ( vf  coru  csl  mcs)  obie- 
Ge"^^0  ^ant' autc nl tumu^tu I c^°->  Doclor quidam fenibr Cancellanus 
ronvmum  \>arifenfis  dicerc  ccepit(is  crat  Gcrfon)  Hieronyme  cum  Vanfjs  a- 
c .    '    geres,diuinam  quandam  cloquctiam  tibi  arrogas,  \miucrfam  ibi  tur- 
babas  Acadcmiam ,  multis  falfis  conclufiombws  in  vulgus  fparfs. 
\  twiUUc^.-  CuiHieronymus  vicifimmodesle admodum rcfponda:  Vcnerande 
Magiflcr,  quo  teporc  Vanfus  in pubhcis  Gymnafus  orationes  habe- 
bam&  de  thcmatis,cx  morc  magislrorumfomis  rationibus  difjere- 
bam  y  nulla  tum  erathmus  crimims  mentio y  quod  tu intendis.-quini- 
mo  in  catalogum  MagiflrorufchoU  Varifiefis  rclatus  fum ,  cy  quod 
tum  tcporis  aftrucbam,  id ctiamnum inhac  frequcnti coaonc repe- 
terc  nongrauabor:    fi  quoderratum  inucncntis  Jibcns  corrigam, 
(ffaniori  doclrina  aqutjfmo  animo  aufcultabo. 
Adhuc  Hieronymo  loquentc,altcrncfcio  quisterrce  filim(magifler 
videturfui/fe  Colomcfis)furrcxit&  ad  eudixit:Tua  oratioymchcr 
culc,quam  Colonut  quondam  habuisli^multis  crroribus fcatcbat ,qui 
nondum  ex  hommum  mcmoria  cffluxerut.Agedumfinquit  Hicrony- 
mus,velvnu?nquajb  errore palxm profcr.  htillc  attomtus  quoda- 
modo,Nuncnon rccordor(ait)ca:tcrum posi paulo  contra tc produce 
tur.Etcontinuo  furgens  tertius  Hcidclbcrgenfis,hocmod6  fua  accu- 
fatione  injlitukvCuapudr^  prafcrtim 
dc fancla  T^T^fffi ^hi  ?<r fcutupmxcrasftnBa  Tnmtate  d- 
qu^mui  ^glaciacoparaj.  Ad  hac  verbafic  rcffodit  Hicronymus, 
quacuquc  ibi^]wpf^e^irm^^^c  vultis,dicafcnba 
pmgim-tjffiJiu^  rctracla- 
bo,ty  meliorifentcntue  ccdam.lntcrca  ij  qui  citcunslaba::t,  cxcla- 
C?*«^yL-    mu7mnt:Exurite ^cxurite  honuncm:  Quod  audiens  Hicrorymus 

ftc 


Hieron.Prag!  LIBER  1.  34 

fic  cjl lociAiis ,  Quod  fi  meus  intcritus  adco  infedit  cordi  &  mca 
viors  vobis placet.fiatvoluntas  Dci.ArchicpiJcopus  Vero  Salisbur^^u^*  »Vc  fc*A£.xC 
gcfa  ,Ncutiqua,ait}Hicronymc.  Scriptum  cmm  cfl,  Nolo  morte pec~     M^<^^-ty  ■ 
catorisfcd  vt  conucrtatur  v«fcfo 

Tandemfinc  aliquo  calummaru  tumuhuu  faclo  aducrfus  Hi- 
eronymu}tradituripjc  hBonbus  vrbis:c#teri  fc  domu fua  quifque 
contulcrut.  hclorcs  euin  ccrtas  quafdaxdcs  duxeruf.quo  accurrcs 
quida  dcfamdia  Hufij  Pctrus  Notariits.perfencflraei  cfl  locutns,  p 
M/  prxceptor}inquies,bono  0'firmoammofisjiccdubitcs  vcritatis  urius  Hie 
caufa mortc intrcpidus fubiTcidc cpuamulta hberohm fapictcr  difyu-  WuTu"1" 
tjfli.  Cui  Hicronymus, Mifratcr aitgratlas  tibi  ago}  qudd me  inuife 
ris>meque4norte  no pcrtimcfccrc fcito}de  qua  cum  muitis  verbis  quo- 
damdij]crucrim,nmcre  ipja  cxpcrinopus cfl quid poffit.Hocfcr- 
monc  ad  fencfl-ram  conucrfi  cuflodcs,  Vctrti  cu  mims  abegerunt.Hie- 
ronymu  vcro  arrcptuin  turrwi  quanda  ad  ccemiteriuS.  Vaidi,  coicce- 
rut,mambus  vin^is^ pcdibus pnealto  carccrc  coclufis}vt  coftdere 
non  pofrtfcifcapite  tantum  pendulus  terram  attingere:  atqueita  co 
plurcs  dics  cxcruciabatur}pane  folo  yaqua  vita  trahens.  Sed  ia  ex 
tantis  crucutibus  graui  cjuoque  morbo  confeclus  >  pctcbat  fibi  dari 
confcjjorcm,  Ipcrans  mitiusjccu  aclum  m,  quiafe  ritibus  ipforu ac- 
Comodarct.Quce  f\>cs  aliquandiu  dlulac\auit:na  rcmifiorc  dcinceps 
vfus  csi  cujlodiajn  qua  annum  manfit^xceptis  dicbus  fcptem. 

biterca  loannes  Hnfiius  a  tyrannis illis imuflc condemnatus ,  co-  s  ,  q*. 

burituroBauoafcrijsVetri^Vaulidie^accirciterfeflum  -j.  ^Lt<f     'JLt  \ 

tisManxVirgmiseodc ano,Hicronymudmtums  vincuhs  cofeclu  \   ** '  - 

adfe  euocan  uiffcrut,  eiq;  midtisminis propojitis perfuadere  conati 
funt  vt  decederet  a  fentctia^  codcnatiom  loannis  Hufij  iure,vt  a- 
tebat \cobu(li  fubfcriberct.lbidle pcrinfirmitate lapfuspamlwrrore J>^'cs  vLt 
fupphaj  ^partim  fjjeeuadedi  ex  ipforu  crudelifimis  mamb9  formula 
abiurationis  fibidata  exfcripto  publicerejitauit :  addiditprxterea 
xn  gratia  dloru,Hufiiu  mre  igm  abfumptu.  Quoquidc faclono  cua- 
dcbatjcd ad cadc  turndcdutlus^tnn '  feucre  qua  atca  traclabatur. 

\am  vcro fequcnti  awio  XVhacceJferunt  nouiljosl;es 

Carmclitxcx  Bohcmia ,  qui  nouas  accufationes  habcbant  aducrfus 


LIBER  I. 

Hieronymam.Horum  dductugduiji,pesldctifiimi  nchulojies  Micha- 
cl  dc  cdufis    mdmSicr  Vdlet%  dpoftdt<e,pergut  vrgere  cauft  aduer 
fus  Hieronymum,  qucm  ipft  ccrtis  indicijs  collegerant  non  ex  dmmo 
rcnuntiajjc fua  doclrinccfed  id  tdtumformidine  pcenxfeaffe,  dtque 
fyc  liberaUonumflat  dpud  Cardinalcs,  qui  in  co  coalw  iudiajs pra>- 
ftdcbant,  \t  rcuad  crmuna  aprionbus  diucrfa  reffodere  cogat.Ve- 
Z**£j  '^WtrijyL*  rum  ilii  perfyccla  inimicoru  malitia,  cy  inium,  qua  mifcrum  homine 
vVo^  <ci>Aw        afficcrentjedulbde  eo  IUxrando  cgerunt.  Hoftescontra  fumma  ope 
T^v'J  contendcbantjic  quo  modo  dli pdrccretur,clamdntes  indignumfdci- 

nus patrocinaritamfcelerato  harctico:  atquepra  catcris  cgrcgius 
Do8or}Nafo  di£lusyCardinaleshis  ipftjfimis  verbis  compellauit: 
o ratio  di -      Mirdmur de  vobis pdtres  reuercdijfimi,  qubd vcjhrw patcrmtates 
nc .a        pro  talipeffimo  hceretico  intercedunt  ,propter  quem  ?ios  in  Bohcmia 
cumtoto  clero  multa  mala  pafft  fumus^  \eftm  paternitates  paticn 
'■"krH^   A~\C^  \-     tur. Ef  timeo qubdforfttan ab illis  bxreticis vel a Kege Bohcmia: mu 
-     ^  ncra  acccpiftis.Cardinales  dutem,huius  dc  cccteroru  furiofis  cldmo- 

ribus  labefaBati,caufam  Hieronymi  dcferunt^ fe  iudicandi  offiao 
abdicarunt.in  quorum  locum,impulfu  maleuoloru,eyvcritatisinfe' 
ftijfimorum  boftium,quos  modb  nominaui,inJhnclu,fuccefrut  Vatri- 
archa  titulo  tenus  Conslantinopolitanus quiddm  doclor  Teutoni 
cus\qui  mdices  nuperpium  virum  loannemHas  mortis  damnaueut. 
At  Hxeronymus  hos  nouos  iudices  repudidbdt \coram  quibm  in  \>in- 
culis  ne  verbum  quide prmatim  eloqui  volebat:  fed  fubinde  cupiebdt 
^  fibifienpotesldtcm publice  infrcquenti  concione  dmmifui fcnteti- 

am  explicdndim  quo prxfides  ejfeniorcs  concilij  fdcile  ipfi  dffcnfe 
runt,rdti  Hicronymum  pdlinodidm  pdulb  dntefdtld  iteraturum ,  dt- 
que  mdgis  confirmdturum .  Itdqueduno  eodem  XXV.  die  Mdij ,  qui 
erdt  dics  Sdbbdthi  dnte  Afccnfioncm,Hieronymus  dddmpliffimute- 
t<-  '  $lim  ducitur palam  audiendus ybi  ccntum  ey  fepteni  accufationis 

\  capita  lecld funt0dc  quibus  ctiam  tcftibus  euiclum  cldnidbdnt^dtque 

ddco  condcmndtum.  Attdme  reodcfendendifefe  copia,qua  peticrat, 
fdcld  cfl.Hic  Hieronymus,  mirum  bone  Dcus^qudntd  dnimi  folcrtia 
dv.  ^t^'.  u£y  tu.  <l*  hQ>  dldcntdte \dc  fi nullos  cru^tmjfiuXurM cuflodid:  fcnfiffct ,  d 
I Xl^  IfW^       ^HC^°  VfyiC a^ '^i^fe  articdos rcfellebat: 


ACT.  MARTYRVM,  jy 
quorum  autcm  flbi  non  crat  confaus  >  quceque  a  falfls  tcflibus  cmcn  - 
tita  agnouit  criminafiimplia  negatione fcfc  purgans  prcctcrijt.  Ccete- 
rumquomam  codicnon  pojfct  abfolucrc  fiuamcaufamproptcrhora 
mcridiatiam,  rcieclus  cftin  dicm  martisyquo  quidcm  dicfummo  manc 
adcundcmlocum  duclus ,  adrcliqua  accufatwms  capitanon  minori 
conslantia  &  ingcnij  dcxtcntalc  reffondit ,  cj*  commodc  fupra  mo- 
dum  crmiinationcs  in  ipjos  aducrfarios  retorflt,adco  vt  orationc  qua 
ipfomm  tcflimonia  clcuabatpudcfaclijturpifiime  obmutuerint. 

bi  hoc  quoquc  confiefiu,  mirum  quanta  dijferendifolcrtia  dc  varijs 
Vbilofophorudifciplwis-,0'  diuinis  fcriptiscum  fiummaauditomad- 
mirationc  ad pomcndianu  vfque  tcmpus  dixcrit:  dcmonftrabat  enim  ^ ^fi^  ^ 
qucmadmodum  ommbus  fcculis  odiofa  mundo  fuiffet  vcntas}  idque  ^  *  ^\ 
probabatvirorum fapicntu  cxcmphs}nec  non  Prophetarum  eyApo^ 
ftoloru  cjfposl:  cos  martyrum ,  qui  omrrs  vcritatis  caufa  taquam fie- 
ditiofi  eypubhce  traquillitatis pcrturbatores  autin  Deumblafphe- 
mianiuria  condcmnati,varijs  fiupphaorugencribus  affcchfuerc.Tu 
orationc  ad fuum  ncgoiium rcflcxainonnulla  dc  vitcc jucc  curfu  dice- 
re  cccpitperslringcns  vb.tcr  qu<£  in  Gemi.vnce,  Gallhc  cjf  Bohemice 
Academtjs  cclcbcrrimis gejfcrat ycafius  ctiam  Zjlabores  enarras  quos 
in  dtucrfis  proficcliombus  pajfius  cratjicquc  id  jdctio  pnttcribat,quo 
paclo  rcgnantc  wcnccfl.ioapfe  cum  rchquis fiuce  gcntis  magiflris,  in 
admimjlrado  Vragce  gymnajio,expulfls  Gcrmams,qui  Bohemis  inui- 
dcbantprimas  Qbtiiiuiffct.AdhcccvemtadlaudcslohanisH^fi.jque^  a^SL^s  y£ 
fibia  paruulo  cognitum  aicbatjiec  tamenin  co  vnquam  vcl  hbidimsy 
vel  cbrtctatis  vitia pcrffcxiffe,fed fiummu fcmper  honcflatis  tcm 
peranticc  fludium,  ardcntcm  veritatis  amorcm,  vt  quifldchtcr  (fpie 
jyncerayn  doclrinam,in  qua  dihgcntcrverfiitus  erat.docuijJct.Vroin- 
dchuius  (jioannis  widcfificonciones ,quibus  ilhwfolentiam,  mali- 
tiam  yfcortaiioneS) auaritiafiaccrdotu  {his  emm  hocgoim  hominu 
fcatcbat)  mjeclatifiucrant^yaldcprobarc  :  ncc  latum  quidem  vngue 
(vf  aimt)ab  his  difccjfiirum.Qiod  autem  adfiymbolu  fidci  attinct3 
ca  umma  Jc  crcdcre  ajfirmabat  &  ajfcrcre  cum  fanSla  Ecch  fia  catbo  - 
hcajxcrcfics  omnes  dctcflari.  Vuftrcmo  boc  adiecit,  cx  omnibus pec- 
catis,quibus  haclenus  maicflatcm  diuinam  offcndcrat  3  nullo  tantum 


teB&i&r  ACT.  MARTYRVM,  , 

fuam  confcicntiam prcmi  cygrauan,atque  co,quodin  cxccranda 
pcflifcracathcdra  admifcratjdbiinfirmitatelapfus  Q!lx>rrore  mortis 
rctracl:arccoac^iis,condcmnationi\QamiisHuffijfubfmp 
ingratiam  aducrjanoru  contra  tam  pij  Viri  doclrina  Iocutus  esl:qua^ 
rc  fc  in  eodem fuggcflu,dci  bcncficio  conflitutumaam  tantifcclcris  px 
nitere^imtam  haberc [uam  fubfcriptioncm.quoniam  bonus  ille  vtr 
fumma  ininria  raptus  eflflet  adfuppliciu.Hadenus  Hicronymys. 
Vriorc  huius  orattonis  partcmirifice  auditorcs  connnouit^t  homine 
'  libcrari  omnes  percuperentjania  ille  dicendi  fuauitate  animos  eoru 
cepityatque  in fuam fententiant pertraxit.  Sed  cpilogo }  vbi  multa  de 
laudibus  loannis  ^riclcff^  Husinfcrcbat  exacerbati,  dixerutquod 
iam  fcfe  ipfe  condcmnauerit.ltaque flatim  in  carcere  rapitur,\bi  cru- 
dclifsime ,  mdnibus  pedibiifque  &  media  corporis  fuiparte  catenis 
conflriclus  iacuif.donec dieSabbati poflAfccnfionem,  magna arma- 
torum  militum  cinBus  caterua ,  ad  idem  templum  ducitur.  Hic  enim 
eo  diefrcquens  crat facerdotum  O*  monachorum  confcffus,adfcren- 
da  aduerfus  HieronymumfententUm:acprimohortaturvtinprio' 
ri  illa  reuocatione  perslet,  ^iclefi  &  Huffij  doclrinam  aperte  con- 
tcmnat.Contra illefine  metu  fortique peclore  multis  in  eum  ordine 
inueclus:Tcslor,inquit,Dominu  Dcum  meum ,  O3  vos omncs ,  mhil 
tne  harrcticum fcniire.  Atqui  omnes  fidei  articulos  &  credo  &  ajfc- 
ro;quemadmodu  fancla  Ecclefia  catholicafacit.C<eterum  fcntctia  ve 
flnc}qua faclos  illos  cj3  Chrislianos  fj)iritu  vcrtiginis  a&i,  danaflis, 
quod  vita  veslra  perdittffimam  &y>crbis  dctcxcrat  &  W  fifU  hbris, 
aptis  coloribm  dcpinxerat,neutiquam  accedo.Quauis  cmm  nullaob 
rcm  aliammihi  a  vobis  certunt  fupphcium  decrctum  effe  fciam:  nihd 
tdme  cotra  confcictiam  aducrfus  cos  profera,  quos  rccle  dcflagitijs 
vcfirisg?  tradiiionihiis  prauisfcripfilfcy  &  locutos  effewon  ignoro, 
Hcec  poslquam  intrcpidc palam  confcfl>us  cffet  ,tandcm  Epifco- 
pus  Londenfis  confccndcns  fuggcslum,  concioncm ,  adfcrendam  ad- 
uerfusHieronymum  mortis  fentcntiam,concitnnt  .Hoc  autemthe*- 
matc  fuxconcionisfumptoex  Marco:  Cornpnit  Chrifius  infidi  lita- 
tcm  eorum,?$  duritiam  cordis .  Qucmadniudum,  wqiutjiupcrfacru 
ijlud  concdium  ,pefiimorum  hxrctLorum  wiclcfi     Hufij  Wum 

ctt 


hm&tfr-  LIB  ER    I.  3* 

infidcJitatem,doclrinam  corum  rcijcicns ,vt  errorum plcnam, 
kcrcji infcclam,fanEice  Ecclcfla: pcrmciofam  iitain  Hirronymum  c- 
orii  jcclatorem,  hominc  durc  ccruicu,arrogantem ,  in  jua  malitia 
pcrtinaccm ,  ammaducrtat ,  vtc<etcris  cxcmplo  flit,  nc  talc  quid  vn- 
quamaudcant.Sivero  qui  poflhac  cmcrjennt  cius Jccl<chomincs,tu 
ommhu6 promfcue  datur  authoritas  contra  cos  diccndi  teslimomum, 
quauis infamia  etia  notatis,gancombus,latrombus,fcortatoribs \me-  ,  JoiK.if,Ilc 
retricibus  ,dcmquc pcfiimi  quiquetQsles  audieritur,(f flopus flucrit  c^«s- 
diris  etia  tormcntis  ab  ipfis  confifiio  extorqucbitur,  &  mox  c  medio 
to!lentur,neqj  vllus  erit  venicc  locusjiifi  ccdant  & palinodia  canant. 
Tui  vcro  Hicro7:yme  ,quis  miflereatur\quadoquidercuocatione  quam 
antca  cuomuSli^am  anis  in  morcm  rcjorberenonesvcntus  3neq; 
idfcaflifmc offcdiculo  & fummo facri  huius  cocilij  dedccore.  Qua- 
propter  quacunquc  condemnationis fcntetia  dc  tefcrcturab  hoc  co- 
cihojiufla     te  digna  erit. 

Abjoluta  huius  Epfcopi  concionc-,  Hicronymus  itcrum  non  minus 
fapieti  quaforti & pr^fenti  animo  apertc  osledcrc  cccpnt fummafi- 
bi  fien  iniuriam,  nullius fe  criminis,  quod  crrore,  hazresimuejaperct^ 
Velcu fide  Cknfliana  pugnaret,rcu  cflfleimfliforte peccatim,  wquit, 
ducatis  maximH)  quia  impios faccrdotes ,  & perditaz  v/fce facrificos 
reprehedr.malejane  me  habuit,quodfuo  munerc  abuteretur,  nec  vi- 
ta ipforu  ctprofcfiione  %f  officio  congrueret.Nucfl folis  tefiibus  in- 
mxi,me  quoque  no  audiatisiteflor  Deu  ejX  homines,  Vos  imquos  cflfle 
indices,qut  in  me  jolum  inmdetia  ducli flematis.Hacoratione  audita, 
quida  aducrfa-iiomm fubmonebant,  Vf  iaiamque  itcrum  rctraclarety 
alioquide  ipfo  aclii  cjjc.ls  vcrdmorte propinquaccmens  ,Jiccontra 
cos  Ubere  cfl  locutus  vatianatus.  Vos  slatuislis  nuc  me  nniocetc 
ad pccnam  rapere:  ategoposl  mcum  obitu  vcslris  coijacnjs  aculcos 

Hieronv  - 

fcrupulos  reluiquo^quc  appello  ad  cclflflimu  Jimul  QJ  aiquiflimu  ^"S0"- 
Xudice  Dcum  omnipotcntcmyt  coram co » centumanuis  clapjis^rc^ 
J}°j£«li*MlhL-)ttl  autehacvocc  rfueX':eperut,acsl:atiiufferHtfen-  . 
tctia  cotra  eu  multis  vcrbis pnfcripU;,recitan:anus  hdcc fiamm  crat. 

Sacru  Conflanticfc  coxciLu,  Hicronymu  Vragenfl  m  ob  cius  eno- 
rcs0tcmcranos  a;jus,at'pic pcrtinaciam:  &  nuximc }quod priorcm 


IIBER  I. 

rctraclationcm  Vwlauit  cummdgno facri  concilij probro fiamhunc 
tanquam  ramumputndum^  maradum  ab  radicc  exfandit  5  da- 
natvtbccreticumcxecrandum  &  malcdiBum :  traditque  cumma- 
giflratuipolitico^t  de  co  dignum  unpictate  ipfius  fumat  fupplicium. 

Lataitaquein  hanc  fcrerationem  fententia  :  Eccc  Hierony- 
mo  coronachartacca  affertnr ,  depiclis  arcumcirca  cdcodcctttoni- 
bus  dccora:quam  fimulatque  Vidit  abieclo fuo pdeb  in  turbam facer- 
dotumjCapitifuoimpofuitydicenSyVxmmM  tncus  lefus  Cl?rislus,pro 
me  mifcro  moriturus  fflpineam  coronam  in  capite  fuo'-gcs\ahat ,  longe 
quide  grauioretmego  quoque  Vicijjim  ipfius graticc  cy  amoris  nomi- 
ne  cu  hac  libcns  in  ignem  accedam.His  diclis  mox  a  liBoribus  tcplo 
cducitur  &  inter  cundum  yfidem  catholicam ,  Vf  vulgo  in  templo  ca- 
tarifolet^defixis  in  Ccelum  oculis ,magna  vocc  Utus  cancbat:(f  dein- 
ceps  alios  hymnos  donec  extraportam  venit  ad  eum  locum,in  quo  nu 
per  loannes  Hus  trucidatusfuerat.lbi  ad  slipitcm  ad  quem  exuren- 
dus  eratjngenua procidens,diu  tacite  fecu  orabat :  carmfkcs  deinde 
ereclu  vcslibus  exuunt yatque fordido  inhumeros  inicSlo  linteoycum 
slaret  adpalum catenis deligatus:  pyram  vndique flramimbus  mifla 
conslruunt. Interea  Hieronymus  fublata  rurfm  ~voce  hymnu pafcha- 
lem  cecinit: 

Saluefcfla  dies}toto  venerabilis  ccuoy 

Qua  Deus  infernum  yicit&  aslra  tenet^fc.  - 
Abfolutohochymnoytterumfidem  catholicamcarmnc profeffusy 
circunflantcm  turbayteutonico  idiomate  fic  allocutus  eflSatote  cha- 
rijfimi  Virijne  non  alitcr  credere  quam  modb  cccmijncque  de  fidei  no- 
flm fymbolo  fentire  \>t  Qbriflianum  dccet:  nuncautem  morti  addi- 
tlus Jumyqubdhuic facerdotum  concilio  in  condetnnando  Hujfio non 
confenferim}qui  (ytdevitceintegritate,&morum  fuauitatc  quam 
in  eo  Viro  ab  incunabulis pcrflpexiftihil  dka  )  fidus  diuince  Legis 
Buangclij  lefu  Chrifli  conaonator  cxtitit.Vojlquam  vcrb  a  calce  \f- 
que  ad  verticem  Vndique lignis  fcpferant,  vefleipfius  in  rogum  inie- 
Baface flruem  accendunt  carmfices.  Tum  ipfe  altiffime  hccc  cccinit: 
Inmanus  tuas  DominCyCommendo  flfmtum  meum.AdbafC  flama  prce- 
pcditus}ficposlrcmb  Bohemice  \oaferatus  cfiDomine  Deus,pater 

omnipo- 


Hieron.Prag;         ACT.MAR  TYR  VM,  37 

omnipotcnsjnifcrere  mci&  rcmittc  mihipcccata  mca:  tu  cnim  nofli 
mc  tua  v  critatis  amatorcm fuiffc .  Tandcm  igne  obrutus ,  vifus  csl 
vwtis  labijs  apudfeorarc,  dum  cxpiraret.  Intcrca  lcclus  cum  reliqua 
ipfius  fupclleclili  ex  carccrc  apportatur}o?nmbufq;  rcbut  ignc  cuco 
pcmtus  cofumptis,  cinercs  in  Khcnum proicFti funt. Sic  eruditus  iux- 
ta  acpius  vira  Vontificia  faclwne ,propter  nomcnlcfu  Chnslian 
pulucrcm  esl  reda&us: 

'£ ubfecjuuta  funt  Exc  morte  Io.innis  Hus  &  Hierony- 
;  .      mi  Pragenfis. 

p Oflcaquam  nuntium  in  Bohemiam  allatum  eH,  de  crudelitate  co- 
rimij  qui  Conflantia:  loannan  Hus  &  Hicronymum  Vragcnfcm 
dccrbifiima  mortc  multaucrant ,  ij  qui  eos  duos  Viros  amauerant,co- 
rumque  opcra  £T  difciplina  aliqucm  verbi  Dciguslum  perccpcrat, 
a  wcnccflao  Bohcmiatrcgc  impctrarunt  ^Vthabercnt  certa  tcmpla, 
in  qmbus  libcrc  &  verbu  Dci  annutiari ,  O3 facramcta  admimflrari 
pojJcnt.Dcindc  addctcflandam  cam  rcm,co  in  concilw  aclam0contra 
omncm  rationcmjLUS  gcntium ,  cequkatcm ,  a  barbaris  etiam  natiom- 
bus  populifquc  fempcr conferuatamjum  vcro  ad  mcmoriam  fingula- 
risfidci  acvirtutis  loannis  Hus  perpetuandam^  monetam  argcteam 
curaucrunt  confiacndam,quam  nomineillius  injcnptam,  Hufiiticam 
nommauerunt : cuius  in ora vndique hxc  verba incifafucrunt ,Vosl 
ccntum  annos  vos  Dco  gy  mihi  rcJf>ondebitis:quibus  quidcm  verbis 
\Jus  \oanncs  Hus  ,certifiimum  Dei  ludicium  ijs  denutiauit ,  a  quibui 
inufla  morte  afficerctur  ,vnumquenque  eorum  ad  certum  defimtum- 
quc  vittf  flpatium  rcuocans:  vclpotius  inffmtu prophcticc pra:dicens 
eam  rerum  commutationcm,  quce  ccntumpofl  eius  mortcmannis ,  in 
ccclcfia  cfl  confccutaN  vr  quidem  beatifiimce  mcmorice  Martmus  Lu- 
therusycuius  opera  Deus  Euangclium  eccleficc  reslituityeaverba 
Hus accommodat  ad illud tcmpus,quo ipfcimpias  Vapcc indulgenti- 
ds  dggrcfius  cs~}}quifuit  anus  M.  D.XVll.ccntcfimus propc  ab  co, 
quo  loan.  Hus  Conslantice  crcmatus  cfl,quifuit  M.CCCC.XVI. 

Itaquc  idcm  Luthcrus  aliud  eiufdcm  vaticinium  commemorat  dc 
anfcreadcsljius^quilingua  Bohemorum  anferemfigmficat :  qncm 
ilh  quidcmtum torrerentfednon  cygnum^qui vcnturus poslipfum, 

F. 


Angii.  ACT.  MARTYRVM, 

\flulationc illorum  cffugeret.  Qmbus  vcrbis,  quu  gcnus  mortis  fua, 
tum  ctiam  exitum  Lutberi  quictum  ,  atque  ab  illorum  fieuitiatutu, 
\>idctur  fgmficaffe. 

GVILIELMVS  TAYLER. 

Perfccutio  J)ofl  mortem  loannis  Hus  Hieronymi  Pragenfis,accrrima  in  An 
glia pcrfecutio  aduerfus pios  ac  fideles  Dci  mimslros  fuit  excita- 
ta .  Homincs  non  vulgan  authoritate  & fide ,ddigcntcrquafdam  hi- 
florias  collegcrunt3  quas  nos  in  hoc  libro  intcxuimus,  vt  intclligatur, 
fi  mcmoria  omnium  eorum,  qui  Martyres  ac  trfles  Chrfli  fucrunty 
ddigeter  fuiffet  conferuata  &  htcris  mandata,nullamfuifje  \nquam 
atatemjn  qua  maximus  noncxtiterit  numerus  corunT\  qui  \entate 
Deifux  vitce  antepofuerunt  .Lxeorum  numero  fuit  quidam  htera- 
tus  y  magiflerio  artium  ornatus  ,  Gudiclmus  Taylerus  Anglus ,  do- 
clrinx  Euangelicg  perfludiofus.  Caufam  autcm fummi  odij  acfuroris 
aduerfus  eumincitati,attulitlibcr  quidam,  quem  is  contra  inuocatio- 
ncm  Sanclorum  defunflorum  fcripferat.ltaque  Londini  ob  illudfcri- 
ptumcombuflus  fuit  ,anno  M.CCCC.XXII  ,fummaque  conflantia 
illudignis fupplicium  pcrpcjjus. 

GVILIELMVS  VVIGET. 

s^Nilielmus  wigetus,  cum  in  lcgendis  wiclefi  conciombus  diligcn- 
ter  verfatus fuijfet anslitutum  \it*  fuce  commutauit}eiufquc  in- 
quinamcnta  cognofcens  ,opimum  rcliquit  prouentum,quem  ex  facer- 
dotio  capiebat.Ex  fententia  Voluntate  Dei  pucllam^  loamiam  no- 
minatamjn matrimomum duxit. Qua vita  foCietate nunquam  impe- 
ditusfuit,quominusincumbcret  inopus  itislitutum  ac  Jufccptum^ 
Vf  C75  ftudcret  diligenter ,  tum publice  tum  priuatim  homines  in 
"vera  Dci  agnitione  ac pictate  inflituerct,  omnemq;fuam  cogitatione, 
sludmmpperamjn  communem  aliorum  vtditatcm  ,falut'emque  con- 
ferrct.  Itaque  captus  in  vrbe  Noruuenfi,cum  triginta  articuli  eipro- 
pofiti  obicSHque  fuiffcnt  ,  crudelifime  eo  in  oppido  cQmbuslus 
fuit,Gudtclmo  epijcopo  cum  perfequente ,  menfc  Scptcmbn ,  anno 
M.  CCCC.  XX VIII.  Eiusautcmyxorfanclnmmariti  cxcmplum 

fcquens 


AnglL  LIBER  I.  38 

fequcns }quantum  quidem  poterat,  homincs  in  timore  Dci  inflituebat: 
quam  obcaufam  maximis  molcslijs  imuriisquc  abcpifcopo  ajfecla 
CT  aflbElafuit. 

RICH  ARDVS  HOVENDENVS. 

Ino  M.CCCC.  XXX.posl  inauguratione  regis  Hcridfcx- 
ifuit  quida  lan<e  carminandce  ac  peclendw  artifcx  ,  Kichardus 
Houendenus  nominatus  ,ciuisLondinenfis,qui  nullis  rationibus  ,qui- 
busab  alus  tcntatus  ac  folkitatus  csl ,vnquamaChrifliana  verita- 
tis  confeflione  abducipotuit.ltaque  magislratus  cius  vrbts  ac  iudices, 
eum\>th<ereticum  condcmnauerunt  }ac  prope  turrem  Londmcnfcm 
vslulandum  curauerunt. 

THOMAS  BVGLVS. 

*J*  HomasBuglus  natione  quoq;  Anglus,&vicari9pdrcecice  Ma  • 
uendenfis,ab  inimicis  \critatis  in  crimen  h<ercfisyacprau£  opi- 
nionis  \>ocatus  cfl,anno  M.  CCCC.  XXXI .  Is  circa  tcmpus  me- 
dium  quadragefinue ,  degradu  ac  ordine  facerdotij  motus y  mox 
crcmatus fuit. 

PAVLVS  CRAVS. 

^^pdem  ctiam  anno  M.  CCCCXXl.P<*«/#*  Craus,prope  op- 
(M^tpidum  fancli  Andrecc  yper  qucndam  Epifcopum,qui  Hcricus  di- 
ccbatur,captus  ef},(^  ab  codcm  in  manum  Magiftratus  cualis  tradi- 
tus,vtinignc?n  comiccretur .  Caufa  autcm  eius  fupplicu  facc  fuit, 
quod  impias  Vapiflarum  opiniones  deeuchanslia,de  inuocatione 
Sanclorum.qui  mortui  Junt  ,de  auriculari  confcfione,  alnfque  rcbus 
ncfarie  ab  illis  inLcclcfiam  introduclis  Jibere  &  couslanterre- 
pcllebat. 

THOMAS    RHEDO  NENSIS. 

gpjHcwfett  Rhcdonenfis ,  monachus  ex  eorum  in  flituto ,  qui  Car- 
g§yj£  mehta  appi  llautur,  natione  Gallus ,  in  \tahm  cum  kgatis  Vc- 
netorum  rofcclus  csl .  qui  qmdcm  ctfi  cxilloimpuro  atque  impio 

F.  ij. 


Thom.Rhedon:  ACT.  MARTYRVM, 

mendicantium  cjfet  ordine,tamcn  in  ca  vita  profcfiione,  cognitioncm 
vcritatis non mcdiocrcm habcbat.  Qubd autcm  Galliam  relinquerct, 
yt fc  confcrrct  in  \taliam,caufa  cum  illa  impulit,qubd fperabat fc  illic 
aliquos  homincs pios ,  Deumquemctuentcs  reperturum,  quibufcum 
pojfctfanclc  atquc  boncfie  viuerc .  Uanc  Vero fipem  fuam  ca  ratione 
confirmabat,  qubd  vbt  homincs profitcbantur  omnem  fanSlttatcm,  ibi 
etia  omnia  virtutum  gencra  vigerc  florercque  deberent. 

Itaque  ea  religionis  acpictatis  lumina  ante  oculos fibi proponens, 
Komam  efi profeclus^um  ca  optima fte,  quodmultis  fancltfitmorum 
hominum exemplis ,  quibus eam  vrbem abundare arbitrabatur ,ra- 
RoiTun*  tioncm pie  modcslequc  viuendi  difccrct .  Sed  res  in  contrariam  vita 
vrbis  fadi-  yationcm plane  inslituta ,  c ius  opinioncm  atquc  fjem  longe  fefellit. 
Nam  pro  fanclitatc,hypocrtfin ,  id  esl,affiElampietatis  Jfectcmfan- 
Bitatemque  fucofam  ea  in  vrbe  offendit :  pro  gratijs  fiptritualtbw 
ac  calcfiibus,  magmficos  apparatus  faslufque:  pro puro  Dcitimore, 
fummum  cius  contemptum ,  in  omni  libidinis  intemperantia  impu- 
dentiaque  effufum  :pro  fana  falutarique  doBrina}fuperslttiones,  o- 
tium,  abominationes:  pro  manfuctudine  Aposloltca ,  inhumanttatem 
huiufmodityrannidem  ,qua  omncm  Barbarorum  immanitatem  fu- 
perarcV.it a  Vt  nonmodbidquodquis  ignoraret  ,difcere  nonlicerct, 
fed  nc  id  quidcm  docere  quod fcirct.bnprimis  verb  &  Vchemetercum 
RoiSnln-  offendit  ambttio  fupcrbiaque  intolerabilis,quam perjfiiciebat  in  ijs,tn 
fium-  quxbm furnma  modefiia  relucere  dcbcbat.  \taq;  his  tot  vitijs flagitiif- 
que  oJfcnfus,cos  publice  admonere  in  conciombus  conslituit^atquc  ad 
aliam  Vita  magis  ChriHiana  rationem  reuocare:quanquam  cos  infa- 
nabilcs  £X  planc  deploratos,qui  nec  libris  wiclefi,nec  recenti  loannis 
Hufiijjriicronymique  fanguine,  eos  quodamodo  admonentefiectot 
piommhominumDeumque ttmentium ,  non  folum  cmendaffent  mo- 
res fuos^cruynctiam  in  onmi  mahtia  atquc  impictatc  obfirmati,dcte- 
riorcs  atquc  impudcntiores  cffeaffent.  His  tamcn  totac  tantis  vitijs, 
dtfficultattbus ,pcriculis ,  Tbomasnon  cfl  impcditus  neque  tcrritus, 
quomtnus ,  idquod  propofuerat  agerc, perfonam praceptoris,  mo~ 
nitoris  ,  obiurg.ttorifquc  Jufcipcret  y  quoniam  ex  illorum  difcipli- 
nacy  fchola  ommum  viriorum^  crrorum,flagiiiofumqucp\emfitma, 

yuhtl 


Thom.Rhedon.  LIBER  I.  & 

mhildifccre  poterat,quod  cumdoclrina  Deigffua  confcicntianon 

t  v      i  r         i  n  r  •     ■  Integritasr 

pugnaret.ltaque cum aa Janam  aoctrinam  ,Jummam  Vitcc  integrita-  vits  huius 
tem^modefliatn  ,fanclitatem  adiunxiffet  ,acriter  \ehementcrque  in  Matcynv' 
mores  hominum  vitiofos  inuehi  ccepit}nemim  parccrejmpiimis  vero 
Cardxnalium fcelera  & flagitia,fwmna  cum  Ubertate  infcclan.  Hac 
autem  orationis  veritate  atque  accrbitate  magnoperc  offofi  rcuc- 
rendi  homines,  slatim  ad  fuam  confugerunt  confuctudincm,vt  ea  co- 
fingerenthcercfis  crimina ,  quibus  monitorem  fuum  cncunucmrcnt 
atque  opprimcrcntNam  quemadmodum fuis  quccque  animalia  armis 
injirucla  funt,quibus  ad  iuslam  defenfwncm fui  vtuntur,itaiflcc  be- 
slice,a]ioqmfempcroiiofcc,crimina,  calumnias,  mendaciain  orc,qua-  Q^lhm  ar 
fi  armainmanu  parataJhabenLcumin  periculum  ventris  ignauifiimi  ^H."^- 

\r        r^    riiJ      r  •     f     1       aU'       v     6         •  &tfintho- 

a Jeruu  Dei fiaclibus Je  vocari  arbitrantur.Aa  hac  malitiam  atq;  im-  ftes  vtrit«. 
pudcntiam,  admngunt  ctiam  armorum  vim,vt  hoc  modo  no folum  Vo  - 
cem  cuiufquaminecclefia  ,fedne  ftiritum  quidem  liberumcffepati- 
antur .  kaq;  vt cffent fui  fimiles,ThomaKomce ijfdem artibus ratio- 
nibufque  circunuenerunt,qutbus  antea  Conflantice  loanne  Hus,  atq; 
HicronymuVragenfem  opprefferat.  Namq;  eum  comprehenderunt, 
fufpicionibws  crimimbufq;  obrueruntjmportunis perturbarunt  qu^ 
Tiiombus,articulosfidci  ei  propofuerunt .  denique  accufatum  hccre- 
fasyConuiclum  &  condenmatu,degradufacerdotaliordineq,primu 
demouerunt.deinde fummovfitatoq;  ignis fupplicio  affecerunt.Hcec 
iuTiitia,manfuetudo,  integritasjeoru,  qui fe  Aposlolorum  fuccef- 
fores  effe  dicunt,  quorum  corda ,  maleuolentia,  acerbitate  inuidiaque 
infecla funtjingucefallaces,  omniaque  dolipcriurij ,  mendacij  plena: 
manus  vero  crucntce  eorum  fanguine^  quorum  iuslam  &  Janclamh- 
beriatem,nu\lo  modoferre  poJfunt.Sedarticuli,  quos  conflarunt  ad- 
uerfus  Thomamjzj  quorunominc  eucrcmandu  curaueruntjxfunt. 

Ecclefia  rcformatione  opus  habet  ,  eaque  affligetur  ac  refor- 
mabitur. 

Quod  his  nouifiimis  temporibus  infideles  ad  Chriflum  \efum 
conuertentur. 

Koma  abominatiombus  referta  esl. 
Excomunicatio  Vapccjpice  nonpotcfl  effe  nifi  imqud,no  e?l  me- 

F.  iij 


Renaud.Pecolz.  ACT.  MARTYRVM, 

tucnda:&  qui  camnon  obfcruant^non peccdnt. 

Ita  Eugcnius,quitum  crat pontifcx,Thomam  acccrfitumyin  carcc- 
rcm  includendum  curauit:  vbifummas  tormcntorum  accrbitates  pcr- 
pejfus  esl.Vosl  eacruciamentayad  iudkcm^t  manfuetifimus  agnus 
tn  maximum  luporum  rabidiffimorum  ac  fcuiffimorum  ccctum,addu- 
clus  esl.ltaq;  cum  bomo  non  minus  modcfius  quampius  malitue  be- 
sliarum  immanifimarum  rcfiflerc  nonpojfctyprimu  ignominiam ,  ve/ 
potius fummamgloriam  commutati  ordinis  faccrdotalis^deinde  accrba 
ignis  pccnam fuflinuit. 

RENAVDVS  PECOLZ. 

Hiftoria  Renaudi Pecolz.epifcopi  Ciceftrenfis,ob pictate  ac  profefsioncm  Eu  a  - 
gelii  a  pfeudepifcopis  afflidti  ac  vexati,atque  in  carcere  tandcm  necati. 

Q  Vod fcripfit  Vau\usy  Deum  velle  faluos  omnes  hominesficri,  de- 
deduciquc ad agnitionem  veritatis,  idhoc  tepore  Vidcmus  bo- 
mtate  eius  admirabili  re  pr&slari.Nam  ex  omm  hominum  gcnere  at- 
que  ordineyDeus  ad  cognitwnem  fui  vocauit,&  vocat  quotidie  yeti- 
am  exijs  quideffieratip\ane  atque  afancla  cius  \ocationc  maxime 
omnium  abalienati  efie  vidcbantur.  Hoc  in  numero funt  monachi}fa  - 
cerdotcs  yEpifcopiyquorum  rationem  vir*  confidcrare  non pofjumus, 
quinfimulbonitatemacveritatem  Dei^orum  tenebras  illuminantis 
admircmur  atque  omnilaude  ^fbeneuolentiaprofequamur \  Epifco- 
porum  quidem  huiufmodi  cjl  dijficultas  &  raritasyvt  cum  extat  ali- 
quodexcmp\ummiJericordiceDciyin  vnumeorum  aliqucm  co\latcey 
beneficiueius fmgularean pnmljquememorabik  ejfevideatur.  Quo 
ingenerc  Kcnaud9  Vecol^us  Anglusy  epifcopus  Ciceflrenfis ymentb 
ponendus  cfi-.qui  cum puram Euangelij doclrinam  cognouif]cty  eam  ta 
men  palam  slatim  profiteriyapertcque  tes~lificari  noluitfcd  hominum 
exislimationem,periculum  terroremque  \eritus,  aliquandiu  cognita 
ventatis  profcjfioncm  occultauit.  Sed  is  no  diu  in  obfcuro  occultoque 
illo pictatis Jhtdio  latcre  potuityncc  ccetcrorum  Epijcoporu  ac  jacer- 
dotum  fujfiiciones  euitarcytot  notas  pculos ,  coicBuras fufj>iciojas  ilh 
habe^it^t  nu\\afit,autta  infimahcminu  coditio,aut  ta  fumma  digni- 
tatis  ampiitudo  ,quami\lt  cogitationc \animo  ypott  fiatc  Jua  non  copre- 
hcdatytjramdiq;fuccfubi<ciat.  Coprchcfus  igimr  ab  his  Pccol?9  La- 

bctum 


NobihYCand.  LIBER.    I.  40 

bctum  dcduBus  csl :  \hiin  frcquentiftmo  aduerjarionm  conucntu 
confcffuquc  ,Tbomas  archicpijcopus  Cantuartcnfis  pncfidcbat.  nam 
co  maxtmus  doBorum,atquc  Eptfcoporum  numcrus  confluxerat.  Eo 
ctum  in  confilto  dux  Buchjngamta:  adcjfc  \olutt ,  epifcopo  Rojfoifi 
ac  Lincolmcnfi  comttatus .  Tum  vero  intcr  multos  alws  articulos, 
hunc  Vccolzp  propofucrunt ,  An Jubflantia panis  mancrct  in facra- 
mcnto.  Qutbus  qutdc tlle  commodc  vcrcq;  rcJJ>ondtt,plancq;  Jatisfe- 
cijfctfi  ccquos  naclus  fuijfet  iudtces,  quibus  aliqua  rationc jatisficri. 
potuijfct.  Is  tamcn  vt  caufam  &  vitit fuam  tucrctur,ommbus  quibus 
potcrat  ratiombus ,fcntcnttam  fuam propugnabat .  Aducrfarij  vcro 
atquc  tnimici,vt faslus  apparatufqucfuos  tueretur  ,  contra  ommbus 
conatibus  ac  vtribus  eu  oppugnabat.Atq;  x>t  mhihltis plane  dccffct, 
quodautad  domtnatumfuum  tuendu,autad  oppnmenduEpifcopu 
pertincrc  \idcrctur,  vndtq;  £T fophiflas peracutos ,  &  oratores  cx- 
ccllcntes ,  & pbiiofopbos  ac  theologos  tn  buiufmodi  quafttonibus  ac 
dtffntatiombus  \erfatos  atq;  cxercitatos  conuocarunUicq;  vcro  /x>- 
vnnes  legum  &  canonum  peritiftmos  prjctermiferunt. 

Sed primum  non  incommodum  tllts  cfl  \ifum ,  \t pnuatofamtlia- 
rique  colloquto  cu  illo  ageretur :  in  quo  nihd plane  cfl prxtermijjum, 
quod  aut  blandam  vttcc  ac  digmtatis  rctinendce  atquc  ctiam  augedcc 
Jfcm,  autborrcndam  mortis  tnfamiaque  Commwationchaberevide- 
rctur.  Quibus  qutdcm  rcbus  Epifcopus  varie  tentatus  atq;  agttatusy 
in  cam Jcntcntia  &  \o\untate adduElus  esl,vt palam  apudpopulum, 
qux  profcfjus  fucrat  ,fc  niraclaturum  eJJc promittcrct .  \n  hac  ta- 
mcn  \crtratc  ammi  atque  tudicij ,  quampromtferat ,  cxitus  ipfe fatis 
cSlcnditfum  quod ptc fcnncbat .populo  cttam  apcrte  dcclaraffc.  Na 
cum  aducrfanorum  \>uluntatt,vclpotiuslibidim ,  non  fatisfcctjjct  ,in 
carccrcm  rcduclus  cslabtqucmortuus,  nonfinc  grautcomccluranc- 
cb  ,abimmici5  tniuflifimc  allatcc. 

NCBILIS  CANDIENSIS. 

Dcquoclim  Candienfi,i!luftii  nato  gencre,Euangc!iiquenomine  combufto. 

p  Ancntinus  hisloncus  csl  autbor,  qucndam  vxons  ducis  Candia? 
proptrtquumfiomtne  Euangch^ca  tn  infula  accnfattm  futjjc 0  a 

F.  w.j 


Angli.  ACT.  MARTYRVM, 

VetroTho>ndfio}qui  inCandia  Vontificis  Konidni  \egatuseratf>ai- 
refe<*s  condemndtum}consldter  pcendm  ignis  pcrpeffumeffeicum  ca:~ 
teri,qui  in  eddcmfuiffent  Cdufd3quod  erdntprofeJfi}  renuntidjfet}dn- 
«oM.CCCC.XC. 

Idemfcribit^eundem  legdtumoffd  cuiufddm  mortui.pofi  morte  ha- 
refeas  accufati/ffodicnda  atque  exhumandd  curauiffe. 

MATER  DOMINAE  YONG. 

||||  D  teslimonium  Euangelij  illuslrandum  maximopere pcrtinet, 
WMMqubdnullus  fexus  efl prxtermiffus ,quem  Deus  admartynum 
non  vocauerit.Jixempla  multa  prceclaraque funthodie fidelifiimdrum 
fcemmdrum,  quai  cum  viris  in  hanc  Euangelij  communionem  ac  focie- 
tatem  veniunt.vt  cum  eis  multagrauia  opprobria  tormenta  pa 
tiantur .  Sed  olim  in  Anglia  infignis  &  commemorabilis  exemphfuit 
leclifiimafcemina^domina  Yonga?  mater0qu<£  propter  religionem  vi- 
rili  conslantia  Virtuteque  crematd  eSl^anno  M  CCCC.XC. 

ROGERIVS  DVLE. 

TJ  Ogerius  Dulus,homo  nobiligenere  ortus^  profefiione  militari, 
pro  \etitate  defendenda  0  propugnanda  in  Anglia  fuffenfus 
atque firangulatus  fuittanno  M.CCCC.XC. 

-r;  X  eo  tempore  verbum  Dei  maximum  accepit  incrementum,fru- 
Bufque  admirabiles  protulit .  Nam  Spiritus Janclus  animos  tum 
corum  qui  doclrinam  Euangebj  annuciabdnt,  tum  ctidm  eoru  qui  au 
dicbantjta  felicitertetigit^tnymerusfideliumacpiorumin  dies  fin- 
gulos  vehementeraugeretur.Huiufmodi  autemvirtus  conflantiaque 
diuinitus  eis  ddbatur^tquiddex  illis  moleflias  cerumnas  carceru, 
fuma  cum  volutate fufciperent ac fubirenf-alu amiffione  bonorumce- 
quoferret  animoimultiyerbne  mortem  quidem}camque  acerba}per- 
timefcerent.Ex  quofadle intelligi potefi^ac  vere  dici  ,perfecutiones 
ecclefix  Chrisliance  per  Apoflolos  nat^repetitas  renouatdfquefuif- 
fc}  Chnslumque  dominum  edmoperum  admirabilem  Vvrtutemyquam 
primis illis tcmporibus  cxhibuit,his  noslris  quoquc  nouifiimis  exhi- 
buijje  dc  declarajfe^cum  tantamgratiam  in  munduprotulit  dtque  cffu 

dit, 


Henric.Supph.  LIBER  I.  41 

dit,tandiu  fumma  ingratitudinc  hominwn  obfcurata  %f  propc  delc- 
tam.EamDominus  obfignarc  voluitmorte  tcfliufidchum,quiprode- 
fendcnda  Dci\critateffanguincm fuum profuderut,prtfdare  lcfurn 
Cbnflum  imitati,  qui  coram  Vontio  Vdatopro  cadcm  cofirmanda  & 
obfignanda ,  teflimomum  nonminus falutare  quam graue dedtt.  Etfi 
bafcmors  Sanclorum  proEuageliofujceptajudicio  mundi  ignomini- 
ofa  fit  &  detes~l<tnda,apud  Dcum  tamen  eagratiam  bonorem  ha- 
bctjCjuem  Sptrttus fanclus  in  quodam  Vjalmo  declarauit. 

HENRICVS   SVPPHE  N,ab  Diethmar . 

1  Nf  er  cztcrosfuit  Hcnricus  Suppbenus  3  v/> praflanti  virtute,  qui 
**  in  vrhe  Diethmarpro  confitenda^f  tuenda  Euangehj  vcritategra 
uifiimo fupplicio  affeclus-yncque  vlla  aduerfarioru  crudclitate  acdo- 
loris  acerbitate  paffus  efl fibi  eripi  eamfidciconfefiioncm^quam  Chri- 
flus  dominm  ab  eo poflulabat.  Is itaque  anno  M. D.XXII.  Meldorffo 
cum  contumclia  expulfus  efl,propter  Euangehu,  quod  cain  vrbe  vf 
que  ad annum  M.D.XXlWl.pr^dtcauerat.namob  eam  caufam,Cu- 
rio  Mcldorffenfis,®'  cum  eo  aliqui  fideles  homines  eum  vocauerant, 
\>tp/irumipfisDci  verbum  annunciarct^cbfquehberaret grauiffima. 
Antichnfli fcruttute ,qua  opprcfii  tcnebantur. 

Eo  autcm  \cmt  Suppbcnus  ad  aducntum  Domini^tvccant:  qucm 
Curio  ipfc>alttque fidelcs  magna  cumUtitia  exceperut.ls  concwnaba 
tur  bis  dicbus  finguhs,cum  maximo  fideifruclu&piorum  cofolatio  - 
ne.ltaque cum is  itaintcgre ac  dihgentcrin  co  munere  ^crfaretur^ 
Dommicam grauiter  offcnfi,($  maxnno  in  cum odio  affccltfucrunt, 
multaque  &  grauia  aduerfus  eum  machinati ,  tandem  cum  quadra- 
ginta  ohlo  regionis  Dietbmarenfis  gubernatonbus  confihum  cce- 
perunt,v>t  virum pium  eyfidclem  Chnfttminislrumcomprchenderct 

fine  vlla  mora  cremarcnt,  antcquamincolce  ipfius  regionis  intcl- 
ligere  ahqutdpoffe?it.\mprimis  autem  Erancifcanis  hoc  confiliumgra 
tum,%?  magnopere  tucundum  accidit .  Interca  dum  h&c  malitiofe  ah 
illis parantur ,  quingenti  ruTtici ,  coacli  ad  dimidium  mihare  ab  vrbe 
Mcldorfft,  conuenerunt ,  atque  omncs  viarum  aditus  occuparunt,  ne 
quisad  vrbctn  nuncimnconfihf  ipjorum  adfcrre  poffct .  Vopulusid 


HenricSupph..  ACT.  MARTYRVM, 

quidcm  tum  inuitus  agcbat.  quia  tamen  duccs ,  dc  totius  cius  ncgotij 
gubcrnatorcs ,grauc  tumfortunarum  omnium,  tum  etiam  Vita pcri- 
culum  comminantcs ,  id  tubcbant ,  corum  impcrium  rccufarc  ac  de- 
trcclarc  non  audcbant.htque  vt  ammum  cis  maiorcm  addcrcnt ,  cu- 
raucrunt ,  vtante  fuum  in  vrbcm  aduentum ,  tria  dolia  ccruifiaz  Ha- 
mclburgenfis  bibcrcnt .  \tapos~lrcmo  Mcldorjfum  cum  copijsar- 
matts  circitcr  mcdiam  noBcm  pcrucncrunt 5  quibus  Domimcaniy 
Vt  intencbris  noclis  eis  pralucercnt  9  tadas  ac  fdccs  antca paratas 
atque  adornatas ,illis  attulerunt .  Cum  igitur  vcniffent  in  vrbem ,  i- 
lico  cummagnoimpetu  acvi  in  domum  curionis  irruerunt:&  vt 
eSl  confuetudo  islorum  latronum  ac  pradomum  ,  cum  hmufmodi 
furore  agitantur  ^totam  domum  compilarunt  ac  diripuarunt  ,vafa, 
lccloSyhntca ,  vtenfllia omma  domcjlica ,  vcflcs  etiam ,  quibus  quo- 
tidie  inducbatur,aurum,argentumque  cius  abflulcrunt.  Nequc  verd 
pradoynbus  his  fatis  fuit  ,latrociniumhuiujmodiin  bonis  fortumf- 
que  illius  exerccre :  fcdab  eaprada  rapina ,  ad  vim  corpori  cius 
cum  omni petulantia  & feuitta  infcrcndam,fc  conuertcrunt .  Klius 
petulantcr  illunt  cadcbat,alius  fica  pungcbat  (f  gladio:  omncsvcrb 
Vt  occiderctur  ,maximis  clamoribus  mbcbant.  Quidam  ctiam  cx 
illisyhominempiumcx  lcclo  nudum  comprchcnderunt  ^eumquc  ita 
in  plateas  vrbis  protraxerunt ,  vt pcr  lutum  inccderet .  Alu  vcrd 
idcm  cgcruntin  Hcnricum ,  quem  nudum  cx  lcclo  arnpucruut ,  cum 
ccedcntcs  atque  bnpcllcntes ,  mambus  dlius  ad  dorfum  arcliflimc 
colligatis , pedibus nudis fupcr glaciem  ita mambulare cogcbar.t ,  vt 
pedes  cws  rigore  frigoris  lafi ,  janguincm  cmittcrent.  \ta  eumin- 
humamtcr  iraclantcs ,  vfque  ad  domum  cuiufdam  facerdotis  per- 
traxerunt  ,atquc  ei  inima  cauea pofitum,  afjcruandum  tradidcrunt. 
Voslrtdic  mane dhcarmficcs infornm  conucnerunt  ,Vf  quiddc  Hcn- 
yico  agcndum  effct,  ipfi  interjc  flatuerct  Ncque  interca  dcfincbant^ 
maxima  vocifcratione  eumadjuppliaum  ignisvocare .  Nclongior 
fit  oratio,  vir pius  atque  innocens  S.  tpj  hoius ,cauja  inditla  inan- 
dttafuitcondenatus,vtignicrcmarctur,ab  ijs  qui  eim  ^wdices  & 
tortores  t oflituti erant.  Qua cx rc monachi in pnmis  maxtma  volu- 

ptatcm 


HenricSupph."  LIBER  I.  41 

ptdtondcccperunt:  cofque  iudiccs  ac  gubcmatores  reipublica:  ma- 

ximopcrc  laudduenmt ,  qubd  uMiham  tum  colcrcnt  }tuercnturcy 

confcruarcnt.Tum  \>cro  cum  comprchcnfum,^  mambus^coUo,  pcdi- 

bujque  vmnttm  &  conjlriclum,  cum  in  locum  adduxcrunt ,  \bi  crat 

jupplicio  afficicndus.  ibifcntcntiafuitpronuntiata  a  quodam  prccfe- 

clojd  eft^co  quimaleficijs  in  rcgionc  aliqua,aut  prohibcndis  ,aut  cum 

funtCommif]k,punia;dis,prd:pofitus  csl :  a  quo  hxc fcntcntia  nummis 

numcrdtis  cmptdfuit.La  dutcm  contincbatampium  homincm  Hcnri- 

cum,contra fvdcm  Chnflianam  matrcmque  Dei  concionatumfuiffc: 

(fob  cam  caufam  fe  illum  cx  authontate  renercndifiimi  cpifcopi 

B  rcmcnjis ,  dommifui  obfcruandifiimi ,  illum  condcmnare ,  \t  viuus 

comburcretur.Scutcjitiapronuntiata ,  improbi  homincs  cum  in plate- 

amprotraxcrunt ,  in  qua  mdgnd  jlrucs  hgnorum  facla  erat^tinea 

Viuus  crcmarctur,pcdibus  cum  appetcntcs,  vcxantefquc ,  ncque  v/- 

Iwn  imu riarum  z$  contumcliarum  gcnus prxtcrmittentcs ,  quod  ah  . 

illis  cxcogitanaut adhibcn potcrat .  Quidam  cx  illis fica in  fumma 

capitis  partc  cum  pcrcufiif.alius  hJlebarda  candcm  corporis  partetn 

Vwlauit.  Dcniquc  vnufquifquc  ccrtatim propiusad  illum  accedcbat, 

\tcum  cccdcrct .  Atquc  in  hac  quidcm  tanta fcuitia  (f  crudelitdte, 

ad  populum  maguis  clamoribus  vocifcrabantur  :  Dcum  afe  ea  in 

rc  ftare ,in\o\cnter dffirnidntcs.  Scd  quum  omncm  darcnt  opcram ,  Vf 

igncm  acccndcrcnt,  non  tamcn  id potcrat:  atque  Ha  inccrti  quidage- 

rcntyfuslihus  zyballebardis  eum  cccdcrc  non  defislebant,  ommaque 

%X  tomncjita  ey  opprobria  adhibcre  5  qua  ab  illontm petuiantia pro- 

ficifci  poterant .  Atque  huiufmodi  quafi  quxdam prolufio  dnte  fup- 

phaumfluds  propc  horas  faclafuit.lntcrra  virpms  eratconjlitutus 

coram  honumbus  tcmulcntisfuriofc  in  eum  dcbacchfhtibus ,fuofque 

in  Dcumoculos  babcns  conucrfos  ey  intcjitos  ,  eius  opcm  implo- 

rabat .  VoTlca  cum  in  \alidd  quddam fcald  hgducrunt ,  in  qud  cum 

\cruslcjn  Chnsli  fcruus  confcfiioncm fidcijucc  cdcre  cccpit ,  q\\i- 

dam  rx  ntftifi*  rumhi  nc prrrufjt^um  h:uufnodi\c(barumprtu-'y^4^r  r/(/-^<-yc 

hpiu.t^qu.-i  slhtm prius  \s~lulandum  ejje  dicebat^rmdr  qu.wt-wm  W-^^  ^r*^^^_. 

lajuurvuirat.rwi.  Ahus  rtiampcclus  cus  pedcprcfiit  ^q£mquc  ****  *t  tftrer 

eJujjny^jc.iUgrad::  Jir^Mt  cu  vi  tdnta^tfawuispcr  os  r*  nd-  J*1  "***fi>*J?(gp0Q 


Germam.  ACT.  MARTYRVM, 

res  cfflucrct :  qucm  \iderct  nullis  adhibitis  tormcntis  doloribufqm 
mon  pojfc^um juffocare  conabatur.  Voslrcmo  ita  alligatum  in fcala, 
r  cum  hallcbardis  elatum  ad  paratam  slruem  lignorum  detukrunt.  Na 
Ufwii^f.  tMn  quidcm  in  ea  regione  nullus  erat  3  qui  in  co fupplicij genere  exe- 
quendo  expertus  efjet.  Vna  ex  hallcbardis,  quibus fcala  cum  eo  nixa 
fercbatur,  dclapjkjta  in  hominem  incidit,  vteum  medmm  perfoderit. 
Itaanparatamlignorumcongenem  inieftm  fuit .  Sed  quumfcalain 
latus  cius  inclinaffet ,  quidam  celeriter  accurrens  ,fecuri  militaritot 
iclus peclori  eiw  inflixityt  confeclus  expirarit.  Mortui  corpus  ar- 
dentibus  carbonibus  vslulaueruntpropterea  qubdnulla  ratione  effi- 
h$  ccre  \nquam potuerunt,  \t  ignis  in parata  lignorum  slruc  accendc- 
retur.  Atque  hic  quidem  illius  Viri  ac ferui  Chrifti  exitusfuit ,  opi- 
mone  mundi  calamitofus  atque  horrendus  yfcd  Spiritus  iudicioglo- 
riofus  acperbeatus .  Eodem  autem  tempore  multi  homines pij 
Deumque  metuentes ,  propter  teslimonium  Euangclij  coniecli  fue- 
runt  in profluentem  Rheni , aliorumque  fluminuman  quibus  corpo- 
ra  eorum fubmerfa^poflea  inuentafuerunt.hter  c&terosfuit  quidam 
Magijler  Georgius,  qui  HaU  concionabatur,  quem  quia  Ccenamv- 
traque  in  fpecie  exhibebat ^latrones  quidam  ^fficanj yamonachis 
parati  ac  fubornatianuaferunt ,  (ffoedum  in  modumprope  oppi- 
dum  hfchemburgum  trucidarunt .  Quoniam  autcm  fumma  Dei 
gratiaad  agnitionemipfiusvocatifuimus ,  finemaximo  fcclere  at- 
que  impictate  reticere  ac  difimulare  non  poffumus  corum  confef- 
fionem,qui  virtute  Spiritus  fancliimpulfifao  teflimonio}quumglori- 
am  Deijum  Ecclcfia falutem  tueri  volucrunt,  eaque  in  rc  plurimum, 
gratia  Dehprofuerunt. 

Diuerfi  Mar  *res  tum  in  Germank.tum  in  Auftria  &  aiiis  locis  pro  Euafl- 
geliomorti  traditi. 

^Vitpr&terea  alius ,loannes  nominatus^  qui  eadcm  invrbe  Dieth* 
mar,pro  Chrifli  nomincjionfolum  maximtopprobria  ^verumc- 
tiam  mortem  conslantcr  pertulit.ltd  hi  duo  boni  ac pii  bomines,veri- 
que  teslestfui  ad  cognofcendam  veritatem,  quafi  duo  accenfa  lumina 
diumitus  adhibebantur  3  in fuauem  Deo  odorem^famficium  confefi- 
onisfanguinefuo  commcndatumpbtulcrunt.  Ncqucin  hoc  Hartyru 

numcro 


Germani.  LIBER  I.  43 

numero prcetcrcundus  cfl  Gajjar  lambcrus  <qui pro  tcslimonio  tu- 
angcli]yXicnnce in  Auflria  crcmatus  cfl .  Quo  ctiam  in  loco ,  Gcor- 
gtus quidamhbrarius, accrbifimam ediLe  confefsionis  pccnam  lgne 
fuflmuit.Prceterea  Vragce  in  Bohcmia,aliusfuit  combusl:us,quodgc- 
nus  vitcemonafticct  impium,infamemque  ccclibatum  rcliquifjct,atque 
ad  honcslam  &  Deo  probatam  coniugijjbcietate fe  contuliffct.  Cer- 
tum  autem  efl,cos  quos  mcmorauimus 0  alios ,  qui pro  Chnsli  no- 
mine  moriuntur^  aliam  ob  caufam  hccc  tormcnta perpeti ,  quamfures^ 
ficarios,latrones,ali6fquefacmorofos  homines,  qui  luslas  malcficioru 
fuoriipcenas  luunt.luslitu  ,ccquitas  \entas,fidclcs  Clmflianofq; 
homuics,ad  hcCcfcrenda,progloria  Deifaluteque  kominum  adducit. 
fed  mundus,  qua  eflingratitudweatqueimpictatc,claudit  oculos,  ne 
hanc  Dcitamexcellcntcm  vocationem^ac fidci  in  Martyribus  cofef- 
fioncm  intueatur :  quod  e£l grauius ,arbitratur fe facrificiu prce- 
flarc  DeOffiin fideles  Cknsliferuos  tantam  crudelitatcm  exerceat. 
Hcec  tamcn  hominum  infidelitas,  \>eritatcm  Dei  nunquam  abolere po- 
terit,neque pios  homines  priuare  eaiuflitice  corona,quce  inccelo  pa- 
rata  esl  ijs  omnibus,  qui  caufam  veritatis,  ryglonam  Chrisliforti- 
ter  tutatifuennt.qui  quidem  exemplo  Mofls ,  cum populo  Dci  malut 
affligi,atquc  in  omni paupcrtate  ignomvnaque  verfari,  quamfrui  ijs 
commodis,konoribus  &  gaudijs  ,qucecuimpijs  ac  fuperbis  komini- 
bus  in  hac  Vita  confequi po/fent. 

HENRIC.  VOES&IOAN.  ESCF, 
gggj Nno  M.D.XXlllBruxellis in Brabantiajuo  iuuenes  crema-  ?"°  \ht 

cyrcs  .uru 


&£§Ji  tifuerunt.quoru  alter  Hericus  V 'oefus yiginti  &  quatuor  na-  gMj»  ™u 
tus  annos,  altcr  loanncs  Efchus  vocabatur ,  \terqucmonachns  ordi  - 
nis  AuguslianiHi  mcnfc  lulio  incunte  posl  editam  Euangchj  Chri- 
fli  confcfsionem ,  primitm  de  gradu  ordineque  Jacerdotij  expunclifu- 
erunttnonafticifq;  vcslwientis  ftohati,  idq;  vfligatione  inquifitoris 
fidci  Egmondam  cos perfequentis ,  atq;  authoritate  tkcologoru  Lo- 
uamenfium  :quodillos  abopimonc  (ffentetia  nunqua  reuocarcpo- 
tuiffcnt.  Tu  Utantes, gratias  Deo patri  ccelesli  agerc  ccepcrut,quod 
fe  illofalfo  q»  abominandofacerdotijgcnerc  atq,  ordine  folutos  & 


BruxclJenf.  ACT.  MARTYRVM,- 

libcratos,  in  afium  mcliorcrn  cooptarctfacerdotu  ordinefin  quo  etiam 
fcipfos  in facrificium  odoris  fuautfiimi  ojfcrrct.Scriptueis  cfl  datum, 
quod  recttarentyac  palam  ommpopulo  declararet ,  quid  de  religione 
fcntircnt  ac  crcderent.  Summum  erroris  crimen,  quod  cis  obieclum  cfl:' 
Ijoc  crat^quod  in  vnum  Dcum  credendum  cjfctyquoniam  homo  Vanus 
&  mendax  in  ommbus  fuis  verbis  atque  opcrtbus  s  ey  ipfefalleretur 
&  alwsfalleret:  eamob  caufam  non  effe fiduciamin vllo  homine po- 
ncndam.  Cum  autcm  duccrentur  ad fupplicium ,  lceti  htlarefque  acce- 
debantjum  huiufmodi  tesltficatione perpctua,qubd  progloria  Chri- 
^i^  doBrina  Euangelij  Apoflolorumque ,  vt  Chnsliani  moreren- 
tur,  non  vthcereticigcntilefqueincreduli^  &  qubdecclefia  Etlij  Dei 
fanclam  credcrentyaffirmantes  illum  diem,  quo  ita  morcrentury  eum 
cjfe  dicmyqucm  tantopcre  optaffent .  Cum  autcm  ventfentad  locu^ 
m  quo  vflulandterant^denudati  ,fatis  diu  ibi  cum  indufio  slcterunt0 
palum  ad  quem  cxurendi  erantyanimo  magno  ampleclcntcs^nec folum 
paticnter:  fed  etiam  luhentcr  atquc  hilariterferetes  omnes  mokfltas 
contumelias,  qua  ab  aduerfarijs  in  ipfos  profictfccbatur  \  Vfalmis 
cy  canticis  Dei  gloriam  cclebrabantjorinulamquefymboliab  Apo- 
flolisreltcliyteslem  fidei  fu<e acconfeftonis pronunttabant.  Quidam 
cx  doBoribus,  quiibi  aderant^  \>idens  ammtktttiam  &  hilantatan 
HcmiciyCum  monutt}neita  inepte  acflulte  gloriaretur,  Abfitanqutt 
illcmihi gloriarijnfi  in  cruce  Domini  mei  lcfu  Chrisli-  Aliusycum  e- 
um  quoque  monutfjct^t  Deum  ante  oculos  haberet,Ego  verbjnquit 
illean  meo  antmo  verc  habco  acfero.  Altcr  verb  eorumycum  ignispe- 
dibus  eius fubijcereturfiammas  huiufmodt^  quaft  rofas fuaues fyargi 
fibt  vtdcri  dixit.Voslrembfumus  0 -  flaynma,  cum tam  altius  vultum 
inmfiffct^  cos  fuffocauit.  Dtxcrat  inter  alta  Hcnricus,  contra  ius  Di- 
uinum  ejje,  qubd  clcri  ac  facerdotcs  y  poteslate  magtslratus  ctutlis, 
eiufque  turifdtclione  a  Dco  conslituta  foluti  cfjcnt.nam  Epifcopos 
quidcm  nullampotcslatcm  haberealumi ,  quamverbt  Dct  fidchter 
intcgreque  annunttandi,  ac pafcendi  cadoblrina  oues  ChrifltinEc- 
clcfia.  • 

IOANNES 


LIBER  I. 


44 


IOANNES   CASTE  LLANVS. 

P^Nho  M.D.XXIIII.M.  loanncs  Caflcllanus Tornaccnfls ,  do- 
§fe  y  clorquc  thcologus  ,proficfijus  cflinjhtutum  eorum,  qui  Ercmitce 
dim  Augujhmappcilantur.poflca  vocatus  adcogmtioncm  Dci,verus 
doclor  ac  prxco  Euangclueius  cxtitit.ls  cumin  Gallia  Euangehum 
annuntiafjct^oin  loco  qui  Bar lc  Duc dicitur ,apud  Vitriacumop- 
pidum  in  Vartefi  rcgione  ^CabiUom  in  Campama,atquc  in  Lotharin  - 
gia  in  vrbc  Vicenfi,  ficdc  cpifcopi  Mctcjis:poslquam  ctiam  in  ipfa  vr- 
be  Mcti,ahqua  doclrinx  Euangcliccefundamcnta pofuiffict,difcedcns 
indc,a  miniflris  Cardinalis  Lotharingi  Gorfe  captus  fuit.quocx  op 
pidodcindcad cashllumNommenium percofii.m  Cardinalis admi- 
mslros  traduclus  fuit.  Hoc  autcm  itafaclumcsl  ,non  flne  magna 
offenfione  perturbationeque  Metcnflum,quigrauiterindigncquefe~ 
rentes  }mini$lrumfuumacvirum pium,ita  captum  in  eaarcedctL 
nen,  quofdam  ccrtos  homincs  Cardinah  fubditos  comprehendcrunt, 
eofique  diu  apud  fe  captiuos  in  cuflodia  habuerunt .  Itaque  hbbas 
fancli  Antomj  Vienncnfis ,  Thcodorus  Caumontius  nominatus,  vi  - 
carius  Cardinalis  jn omnibus  tum ffiiritualibus  ,tum corporalibus,  in 
epifcopatu  MctenfiyTullcnfi,ac  Verdunenfi,  cum  htcris  ac  mandato 
Vontiflcis  Komani  Metim  vcmt,  Confulefque  vrbis  magiflratus  fe- 
natorejquc  monitos  atque  placatos ,  in  eam  fentetiam  voluntatemquc 
ddduxit,vt  captiuos  Cardinalifubditos  dimiferint.loannes  aute  Ca- 
flcllanusfuit  in  cujiodia  habitus ,<&crude\iter  traclatus  in  arce  No- 
menienfi,a  quarto  die  Maij,vjque  ad  Xll.lanuanj,anno fiupra  notato 
M.  D.  XXII II.  in  ommbus  qux  ab  eo  qutffltafuerunt ,  caufam  do- 
Shinamquefiiij  Dci  lcfiu  Chrifli,  conflantiflime  tutaf  esl.Quxfiuit 
caufa,  vr  a  cajicllo  Nommenio ,  in  vrbcm  arcemque  Viccnfem  dedu- 
Busfuentfumma  cum  conflantiain  conficfiwnc  propofitte  doclrmae 
perfcuerans,  ita  vtaducrfarif  adcam  fcntentice forma  fiint progrefsi, 
quadlum  a gradu  ordincquc fiacerdotali,priflinam cius  vnblionem  e- 
radcntes ,dcmoucrwt  ,\>teum  facra  fiolutum proficfiione ,  inmanum 
fccJarcm  ac  potcflatcm  tradercnt. 

Quo  namforma feritenUae  pronuntiat£,rati6que  tota  dcgradatio. 


IomCaMl.  ACT.  MARTYRVM, 

nis,W  vocant}notabihs  c$l,no  indigna  vifit  csl}qua  huic  loco  intc  xe- 
remusad  dcmonslrandas  hombilcs  blaff>ho?uas}cum  slohda  ^ pla- 
nc bclluina fubtilitate  coniunclas maximorum  myflcriorum,  qux  co- 
tincntur  incaformula  degradationis,qua  immicivcritatis,aduerfus 
fanclos  homincs  ey  fihos  Dci  vtifolenf.ex  qua  omnes ,  ctiam  ij  qui 
ommum  maxime  ignanfunt  £?*  imperiti ,  quafi  mambus palparc po- 
tcrunthorrendam  cacitatcm ,  qua  huiufmodi  cornuta  bcsli£  pcrcuf- 
fefuerunt. 

Formafententix  in  caufaloannis  Caftellanipronuntiatat,  &  r.ttioac  viadegradati- 
oius,cx  eo  iudicio  ad  verbum  tranflata. 

ognita  caufa  tua  cu  inquifitione  informata  &  inflrubla  accufato- 
ria  rationeycontra  te}loannes  Caflcllanefacerdotcm  ac  rdigiofu 
exfratribus  eremitis  S.  Augusliniuntclltcla pariter  cofcfiov.c  tua, 
quam  tua ffontc  ac  voluntatefalfam  crroneamque  doclrinam  dcfcn- 
dens  edidisliperff>eclis  etiam pijs  admonitiombus  ,  atquc  amantifsi- 
mis  exhortationibus ,quibus  ad  te  in  vrbe  Metenfi  \>fifumus}quibus 
tu  inflar  affidis  ferpetis  ,aures  omnifurditateaffeclas,atque  ad  om  • 
nem  audiendamveritatcm  claufas }nunqua adhibcrevoluisli:  cogni- 
tis  reff>cfis  tuis,qu&  tu  iuratus  ad  interrogata  noflra,no fcmcl fcd fie- 
pius  rcpetufli}in quibus  quidcm artcdiabolicainduclus,  nofolum  re- 
ticuisli  atquc  occukafli  vcritatem,  Vcrum  exemplo  Cainconfcfiwne 
tuorum  peccatorum  (fmaleficiorum fupprefiiflr.auditis  poflrcmo  tc- 
ftimonijs  corum}quimaximo  numero  contra  te  ea  dixerunf.quorum 
genera,perfon<£,crimina  contra  te  delata,  cxtcraque  omnia  non  wdi- 
gnaiuns  cognitionc  acdifccptatione}diligcnter  collata  &  confidera- 
tafuerunf.pofljnquam,  hxcomnia  cognita  & pcrfj>ecla}vencrabilis 
magislcrNicolaus  Sauinus,in  thcologia  doBor ac fidei  cxquifitorno 
bis  adfiflcns ,  caufam  iam  tuam  inftituit ,  ac  plene pcrfccleque  infor- 
mauit.  Accedithic  confcffus  commumcato  confilio  cum  multishomi- 
mbus  litcratis,  magislris  doclonbus ,  in  fcicntia  vtriufque  iuris}  tum 
Diuinijum  humampntflantifiimis,  imprinnfque  cum  ijs,  qui  in  caufit 
nomen fuum fubfcripferunt  ac fubfignarunt .  Nam  cx  ijs  qux  in  caufa 
contincntur ;nobis  euidcntcrappamit,^  nunc  etiam  apparct,tetloan 
ncs  Caflclhnefrfpius  dmcrfisque  in  locis  diuulgaffc^  quafi  dognia- 

ta. 


in  liuius 
martyrio 
recitauim* 
ne  amplius 


IoanCaftell.  LIEBER  I.  45 

ta  qu<eda?n  tradidiffe ,dc  prxdicdjfe  multaspropofitiones  erroncas  & 
fdlfits,bcerefisquc  Lutherd?ice plcnifimidt ,pldne fidci  catbolica  cy  ve  Srfonum™ 
ritatiEuangelica'  ,Jcdique  Apoftolica:  dcrogantes  ac  repugnantes.  JjJJfJJ 
Itaq;  cum  ita  tm/ere\\>t  apejlata  defeceris,a  tcrgoquc  refyexeris  ,ja-  11 
tis  conuitlus  es ,  tenon  eam  fxdcm  prceslitijfc  Dco  s  quam  dcbcbds, 
fcd  ci  mcntitum fitijjc.  Etiam per facras  iuris  canonici  rcgulas  csl  con  pofthac 
slitutu?n,ccquu?n  cjfe,Vt  qia  mortifcris  UngutfVencnatx  tclis  Diui-  Jibus^epc- 
nas fcnpturas petuertut ,dtque  animos  morefque fidclium  inficiut,at-         ne ' 
que  corTumpunt,grduijfimis  fupplicijs  ajficiantur^tccetcrimetupce- 
narum  in  ojfiao  contineantur,omnes  Chrisliana  Icetcntur  concordia, 
exemplaquc  huiujmodi  tum  feueritatis,tum  bonitdtis ,propofitd  intu-  • 
cdntur.His  decaufis  <&alijs,qu<e  ex  ipfa  cauft  colliguntur  ,de  autho- 
ritate  Apoftolicd,ac  reucrendi  Cardinalis  domini,qua  hac  in  parte  v  - 
timur,hacnoftrajententia,quampro  tribunalifedcntes  decernimus, 
atque  in  his  fcriptis  pronunaatnus,  Qeum  ante  oculos  folumhabetes,  0  Jnirud5  -S  ~&*-<\r*f£L 

11  J    Clf       rj  'j  *T        L-   :       '  temfecun^  *^<$?C, 

atque  illud  recte  conjidcrantes  ,quod  qua  mejura  alus  mcjijuewnus,  tatcn». 


eadem  remctieturnobismos  igitur  dicimus  ,pronuncia??ius,  declara- 
mus,atque  etiam  fentcntialiter ac  dcfinitiue  mdicamus ,  te  lohanncm 
Caslellanum  propter  merita  tuafuijfc  excommumcatum,  ey  effe  nuc 
maxima  excomumcationc,fimuIque  etiam  reum  Iccfie  maicslatis  diui- 
na,criminofum  atquc  aduerfartu fidei  cdtholicce,  Jiudngelicceque  Vt?- 
ritatis,  prcetcrea  hccreticum  mamfeftum ,  fcclatorcm  ac  participem 
impue  crudelitatis  Martini  Lutheri ,hominis  turbulenti  ,a  quo  ve- 
tercs  hcercfes  ,  idm  antea  condcmndtce  fufcitantur.  Quam 
ob  rcm  tc  omm  honore  faccrdotali  ,o?nnibm  ordinibus ,etia?n  tonjura, 
\eslituquc  rchgwjo  ,  atque  ctiam  ecdcfiaslico  beneficw  tuo  ,  fi 
\llum  habes ,  onimquc pnuilcgw  clericali  iudicamus  deieclim priua- 
tumquc  fuijje '.  qucmddmodum  ctiam  nuncdcucimus  ac  priuamus, 
Cy  Vtmembrum  putndu?n,a  communionc fidchum  fegrcga??ius :  atq; 
ita  priuatum  dc  fcgregatum ,  iudicamus  aElualiter  dcgradandum 
cjfe,\tita  dcformatu?n  Jfeoliatumque,curice  fcculan  rclinquamusico- 
?mttenteshanc  dcgradationein  aclualanque  fcntentixnoslrce  exe- 
cutioncmjbuic  rcucrcndo  Domino  ^fcpifcopo prcefenti  ,propterau- 
thoritatcs  mandataque fupra  ??ie?noratd.  - 

G. 


Ioan.Caftell.  ACT.  M  ARTYRVM, 

Hac fcntcntia  ita  pronuncidtd,perfeSldque  concionc,  qu<£  dc  fide  cd- 
tholkd  eorum  haJjcnfolet,  epifcopus  Nicopolenfis ,  cuius  pdulb  antc 
mctiofacla  efl,  ciuitatis  Metenfis fuffraganeus  pro  tribunali  fedcns, 
cuauthoritate  dc  poteslate  pontificia,  cuclcro ,  nohdibus,ac  populo, 
M yfterfa    dcpradationem  loannis  Caflellam  ita  cccpit  peravere .  Vnmum  emm 

«kgradatio      o  J  l    1 "  o 

nis.  Castcllanus  iam  degradandus  ^per  ofjiciarios  eius  cpijcopi  ommhus 
fdcerdotdlihus  veflimentis  indutus fuitidcinde  cx  facello  per faccrdo- 
tesddedm  rem  conslitutos ,  cumomni  facerdotali  apparatu  oma- 
tuquc  dcduBus ,  manihus  iur&lis  flcxifque  genihus  coram  Epifcopo 
cH  collocatus.llicb  officianj  calicem  cu  \nno  aqua  ,pra:terea  patc- 
nam  hoftidmque  ei  in  manutradiderut.  Qug  omma  Epifcopus  dcgra 
dator,  de manibus  cius  cum huiufmodi \>erbis  abs~luht 3  Nos  duferi- 

Sacrificadi  mus  ,dUtiubemus  dufcm  tihipotcfldtem fdcrificij  Deo  rfferediMif- 

poteftas  '  '  .        \  f  ■     ■      11        1        L   ■   l  r  ■ 

Jcequetdmpro  mortuts  qudmpro  \iuis  celcbrdndcc .  DcindeEpi- 
fiopus fitcros  \triufquemdnus  digitos  laminaVitreacrafit,dicens , 
Nos  hac  rafura  poteflatem  facrificandi,  confecrandi  bencdicendi- 
que  tihi  auferimus  }qudm  tuex  vnclione  mdnuum }  pollicifque  ac- 
cepifli. 

Deinde fummo  illo indumcnto  dtque  orndmento ,  quodcafula  ap- 
pellant,a tergo cum  caputio dctraBo ,  eum exuit,his  vtcns  verbis, 
Nos  iure  optimo  exuimus  te  vesle  faccrdotali,  quai  charitatem figni- 
ficat.  namtueam  quidcmatque  omnem  innocentiamcxuifti.-  Vofled 
s~}oldm  ei  detrahens  ^dixit,  Tu  turpiter  dbiccifti  poft  tergum  re- 
iecisli fignum  Domini noflri 3  quihdc  flold  reprafentatur  .Quamob - 
rem  nos  eanitibiaufenmusinhabilemquc  reddimus,ad\\lum  offici- 
um  facerdotale  exercendum,aut  aliam  rcm ,  qux  ad  faccrdotium  per- 
Ncmpe  cx  tineat.  ScdreUquaeius generis  nugametacognofcipoffunt  exeorum 
Potifi-  libris ,  quibus incptifima  tota  hcec difaplina  continetur.  Eorum  qm- 
demnunc  guflum  nos  hic  dare  voluimus ,  "vtomneshomincsmtcl- 
ligant,quam  fcclerata  audacia  Vapiflx  fuaexecradamyflcriaper- 
agant    quhn  impune  vcrbis  facra  Scripturx  abutantur. 

Verfecla  dcgradationc,procuratorfifcalis  cuna  ciuitatifque  Me- 
tcnfis,  ah  A&uanofcu  notario  caufic  poflulauit,  vt  adpcrpctaam  rci 
mcmoriam^num  autetiam plura  inflrumcnta  peracla:  dcgradationis 

confcnbe- 


eo  libro, 
qui 
ca!e  infcri- 
bitur. 


loan.Clerc.  LIBER  L  4<* 

confaibcrcntur.  Tum  miniftri  Epifcopi  loannem  Caslcllanum  vcftitu 

habitnquc  cicncah  cxuerunt^eumque amiclu feculariinduerunt.  hoc 

autcm  propterea  ita  fit,  quoniam  is  qui  loco  graduque  faccrdotali  csl 

dcmotuspotcftati  magiftratus  ciuilis  esl  tradcndus  ,fecundum  con- 

ftitutiones  Vap£  bmocentij  tertij ,  qui  ea  in  rc facram  \yiclio?ic,ftn-  iima  Mud 

clifiimique facerdotij  rcligioncm  \iolari  noluit .  Epifcopus  igitur de-  gere  chrl- 

gradatornon  vltcrius  progrcffus,hoc  modo  locutus  eft,Nos  pronun-  mcos" 

tiamus  vf  curiafccularisyte  itadegradatu  ffoliatumque  omni  ordi- 

ne  acpriuilcgio  clericah,in fua  cura  fufcipiat.ld  aut  cum faclu  ejfct, 

idc  Epifcopus  \fitato  more,ft>ecie  quada  offiaj  fimulationcq;  huma- 

mtatisfc  pro  co  dcprccatore  apud  mdice prcebcs,Domineiudex(in- 

quit)  nos te omni quo poffumus ftudio  rovamus ,cum propter  Deu,tu  Homici - 
*  .  '  .   1    *  JJ  .         -r  -  n  /r  •    diura  m*~ 

etiam proptcr  dona pietatis  ac  mijcricordicc  nojtrajque  preces ,  ne  in  dado  &  hy 
hnnc  mifcrumatqueinfeliccm  homincm  ahquidmahconsl;ituas,quod  gnmPapi- 
a d  mortcm^aut  mutdationc  corporis  eius pertineat. His  ita  ablis,ma-  coIx ' 
giftratus  fccularis  vrbis  Vicenfis,  confirmans  fcntentiam  antepronu- 
tiatam  ^condcmnamt  loannem  Caslellanum  ,vtviuus  cremaretur. 
Quam  quidcm pccnam  tanta  conslantia  atquc  animijnagmtudme fu- 
flinuityVt  non  folum  ignarihomincs  maximo numcro ad  cognitione 
"veritatis  conucrfi  fucrtnt ,  verumetiam  c&tcrijqui  non  pauci  aliqucm 
pictatisguslum  fcnfumquc  habebant^hoc  gencremortis  tam  prxtio- 
fic,  in  oblatagratia  Dei  confirmati  maximam  vtilitatem  perceperint . 

IOANNES  CLERIC. 

j  Oanncs  Clcricus  Mcldenfis ,  fratcrfuit  natu  maior  Vetri  Clerici, 
tws  qm  cu  quatuordectm(quorum  memoria poslea  in  hoc  libro  re- 
pcrictur  conjcruata)  fupplicio  ajfetlus  esl.  Is  loannes  in  \>rbe  Mel- 

dcnfi  captus  csl ,  anno  M.  D.  XIII.  qubd fchcdulam  affixerat  valuis 
fummi  tepli  cius  vrbis ,contra  indulgentias  a  Vapa  mijjasjn  qua  fcri- 
pferat  eum  ejfc  Antichnslum.Quamobrcm  eo  quidcm  temporcfuit 

condcmnatus }\t  tribus  dicbus  ccrto  fhatio  intermi$is,verbcribus  cx-  c  IerIcu s 

i  fr  •   r  ■  •  •  A    rr  „  •       Mddis  ob 

dcretur,  atque  imprcjja in Jronte nota  ignomimoje  ajficcretur .  Ems  Eiungeiiuj 
<mtmntater ,mu\iervcrc  Chnftiana ,tametfimantumhdberct  ad-  Jj£fM 
uerfarium ,  quum  vidcret  filium  virgis  vcrbcrari ,  atque  ea  nota 

G.  jj 


Nicol.Antuerp.  ACT.  MARTYRVM, 

Egre§ia ..  compunpi  ac  deformaruanimum  ei  addidit,  <&  in  banc  \ocem  excla- 

matris  co-  O  '  -       ,  .  ' 

ftanti.i .  mauit}Viuat  Cbrijtus,  eiujque  wJigma.Vojtea  loanncs  ea  pcena  igno- 
mmidque  ajfeclus ,  Kofoium  in  Briam  profeclus  esl  ,  inde  Metim  in 
Lothanngia?n:quo  in  loco  aliquandiu  efl  commoratus,artificio  vtens 
lana  carminandce  ac peSlenda.  Is pridie  eius  diei,quo  cultus  quorun- 
dam  idolorum  exiguo  in facello  extra  \rbeni  celebradus  erat^permo- 
tus  coDeisludio  quod  exitus posled  reclifiimum  fanBifiimumque 
cjfe  dcclarauit^rbe  egreffus  ^cnit  eum  in  locum ,  edquc fimuldcbra 
fregit^quce poflero  die  bomines  fupeiflitiofi  adordtun  erdnt.  Itdque 
.u  genus  canonicijacerdotes ,  acmonachijum  eb.omnem  populum folenm pro- 
ea  quidem  cefiionis  pompa  conduxiffent ,  omnidque fimulacbrd  fraSia  dut  mu- 
piurirai.U  tildtd  offendiffent ,  totdm  ciuitatem  concitarunt  ad  authorem  cius 
facinoris  qucerendum.qui  non  multb pbfl  repertus  efl.Nam prater fi- 
mflram  opinionem3quamdeeo  idmfufceptamhabebant  yVifusfuerat 
a  quibufdam  ab  codcm  loco  reueitens  in  vrbcm  in  ipfo  diei  crepufcu- 
lo.  Itaque  comprcbenfusfaclumfiatimconfejfus ,  corampopulo  ra- 
tionemcuridfeciffetj-cddiditjumtanta populi  offcnfione acfurorcy 
vtadgrauifiimum  mortis fupplicium  mox  pofceretur .  Caufa  eius 
informata  ,poslqudmpuram  filij  Dei  lefu  Chrisli  dohlririam ,  tum 
perpaucis  in ea \rbe cognitam,  conjlanter  ajferuit}  adlocum extre- 
mofupplicio  conflitutum  dutlus  esl }  in  eoque  atrox  atque  hombile 
Mutiiatio-'  qcnusmortis  perpeffus.  naprimum  manus  dextra  ci  amputata  fuit. 

neidoloru,  o  .  ■£    l  JJ  l  .  ;         .  l  J  u 

corporis  demde  najus jorapibus  tenacijiimis  auuljus,  duoque  cius  bracbia  cu 
hnTatfone'  mamma  \traque  eodeminflrumento  dilaniata  fuerunt .  Nemofane 
M«c  nfe" 1  erat  m  eo  ram  atrocifjjcclaculotfui  no  commoueretur  attomtm: pr<c- 
fertim  cum  vidcret  eximiam  virtutemjnuicldmque  conflantiam,  qua 
Dcus  hunc  Martyrem  muniuerat  &  roborauerat.  qui  quidem  in  ma- 
ximisatque  acerbifiimis  tormentis  ,pronuntiauitillos  vcrfus  Vfitlmi 
115,  Simdachra  corum  funt  argcntum  aurum ,  opus  manuum  ho  - 
mnum .  Kcliquum  autcm  vitw }  quod  in  eius  corporc  tam  crudcliter 
ajfcBo fupercrdt^pdulb  pbftigm  confumptumfuit. 

M.  NICOLAVS  ANTVERPIANVS. 
^^}rciterannumU.D.XX\l\\.  Antuerpi^  quo&fl celcberrimil 
X&Mcmporiu  inducatu  Brabatino)  dtque mlocisfinitimis}mag>n?s 

crdt 


Nfcol.  Antuerp.  LIBER  1.  47 

erat numcrushominuomnis generis,  qidtuprimum  ahquc  vcrbi  Dei 
gufiucapicbant.Eo  tcmporc  quidam  Varochusfuit  Mcl^}qui  locus 
ab  Antuerpia  duo propc  milliaria  abefl.  is  ad  fuas  concioncs  tantam 
hominum multitudincm vndique  attrahcbat ,vtfepim in patentibus 
locis  campifquc  coucionari  cogcretur .  Cumautcmliberc  annuntia- 
bat  verbum  Dci ,  tum  non  obfcure  ac  timidefalfas  &  impias  foimnu 
dc&rinas  argucbat .  In  quadam  Vero  nouifima  concione  [ua  audicn- 
te  populo  mcunde  ac  ^rauitcr  <*r feipfum  r<?  alios facrificulos  accu- 
famt,ac  loquens  de  Miffajixit ,  Nos quidcm  luda  proditorc fumus  ^"^cc'|{fi 
deteriorcs,  atquc  improbiores .  is  emm  Chri?xum  dominum  vendidit  cuaaiucu. 

tradidit:nos  vero  eum  vobis  vendimus \nectamen  tradimus.  Non 
multoposl  temporc  facerdotes  acmonachi }  hocfelici  Euangchj  fuc- 
ccjfu offcnfi ,  metuentes  nc prxda  de  mambus  ac faucibm  extorque- 
retur  >  mandatum  ab  auld  Brabantica  cotra  hunc  Vaflorcm  &  que~ 
dam  Auguslinenfem^quitum  ctiam  Antuerpix  magno  populi  cocur" 
fu  coficionabaturjmpcturunt.  \llud  vcro  mandatum poteslatem  da ' 
bat  vi  aufcrcndi fummum  corporis  indumentum{  vt  vcslcm  aut pah 
lium)  us qui  inhuiufmodieorum  conuentibus  atque  concionibus  dc~ 
prchcnfi  cjjent.  Qui  vero  cos  cocionatores  comprchendiffentajs pray- 
miumtnginta  Caroleorum  aureorumcodem  cdiclopropofitumfuitTci^L^* 
&  conslitutum .  Hoc  tamen  edihlum  Imperatoris  Caroli  V.  nomine  <S-  ; 
promulgatu  ,impedire  non potuit  quo  minus poslca populus  quadam  * " 

die  Domimca ad  audicndum  Deiverbum  conuenirct  euin  locum,vbi 
fcaphx  atcp  naues  Jubducuntur  ac  confidunturXn  eo  conuentu  ac  cce- 
tu  adcrat  quida  luuenis,  Nicolam  nominatus,  in  doSinna  verbi  Dei 
<dpprimeinftitutm.  qui  cumvidcret  Auguslincnfemillu,  cuius  concio 
ta  auide  expec~labatur,non  vemre:  dixit  minime  aquum  effe  eamul- 
titudinem  ita  congregatamfamehcafine  vllo paslu  verbi  Dei  difcc- 
derc.ltaq;  naue  quce  litoncrat proxima^vnde  mclius  audiripofit,afJr4.  c^l^ 
ce&it^multo  plura  ex fynccrx  pietatis  doclrina  cis  anutiauitac  de- 
darauit,quam  vnqua  anteaaudierant.  Lxpofuit  ea  concionc  illam  ab 
omriJbus  Euagehfiis  dcfcriptadc  quinq;  pambm  &  duobm  pifcibus 
j>arabola:oftenditq,  Donnnuno  ahquothomimmilha  diuinafuado- 
Shrina  nuc  pafccrcveruetia fertotumunduf^argcndadoBrinahaCi 

G,  iij 


Paft6rBri%.  ACT.  MARTYRVM, 

cxque  ea  infinitam  hominuturbam  alendam  efifie .  Vofl  concionem  ,duo 


fcrui  cuiufidam  lanij  fipe  pr<jemij,cum  detulerut  atque  inpoteftate  ?na 
giflratm  tradiderut.ls  vero  Nicolam pofleaquam  pura  Euagclu  do- 
Sbinam  conflanter  defendififietpoflero  die}  quifuit  dies  Lun<e  jacco 
infiutm,proptermetum  populifiubitb  inprofluetem  coicclus  csl,  iux- 
ta  cranam  vulgb portus  Antuerpienfis^  eo  ipfo anno  M. D.XXIIII. 

Ex  tribus  hiftoriisquasOEcoIampadius  fcripfi{Tedicitur,nos  eam  huiclibroMar- 
tyrumintexuimus,qua:caufam  &  rationem  propriam  eius,quipro- 
ptcr  Euangelii  teftimonium  mortuus  defcribitur, 
habere  videbatur. 

N.   P  ASTOR  BRISGOIVS. 

j  N  quodam  BrifigoU  pago,paflorerat  Vigilans ,  ac  homo  in  diuinis 
literis  eruditus fianclimonia  Vitce  clarus ,  humanitate  comitate 
infegnis}paflorisofficio  multos  annos  egregiefiunclus.in fynodis  com- 
presbyterorum  doslrina  excellebat ,  ac  etiam  cpifcopoCanftantienji 
gratus  }authoritateque  valens  apud  omnes  jqmbuficum  negotij  ahquid 
habebat,amans  pacis,  tragcedias  interfratrcs  ortas  mira  prudetia fo- 
piebaty  admutuam  charitatem  inuitans :  honeslatem  vitce  ($  morum 
emendationem  in  ommbus  conuentibm \quibm  prceeratfiumme  extol- 
lebatifieipfium fiepe  exempligratia,quum  Utes fubnatce  erant,adduce~ 
bat.Hic  quum  Euangelij  Chnslifiermo puriorin lucem  diuulgaretur, 
adicclis  \>bique  ex  patribm  fcholiis,  ccepitmiraauiditate  Euangeli- 
cos  libros  euoluere,dcuorareque,  quos  iam  olim  ctia  legeratfed  nul- 
lo  in,telleclu ,  nulla  attentione  verborum  & fiententiarum.  ludicio  & 
intelligentia  accedente  ex  continua  leclione ,  homo  fienex}apud  fcip- 
fumccepit  cogitare}in  quantistenebris,in  quantis  erroribm  totumfia- 
Deploratio  ccrdotak  genm  inuolutum  iam  longo  temporefuiffet .  Deum  immor- 
rcmpoi  a .  ta\em,dicebat,quis  vnquam  cogitajfiet,tam  ddclos,tam fianclos  v/Vor, 
tot  annis  ita  potuiffe  a  fcopo  \er<£  doclrince  aberrare ,  totcrronbm 
implicari  Scnpturam facramfitu  ^ffqualore  huntance  ficreationis  ac 
fidiuce  obdudam  confjwrcatamque,  a paucifiimis  cogmtam*  Se  e- 
nim  id  Euangclium  ^ordine  quo ficriptum  esl,  nunquacrcdidiffie  vm- 
tatem  effe^quum  multa  de  cruce ,de  perfiecutione,  dc  turpifiima  mor- 
■tejneo  continerentur fiacerdotibm  omnia  quam  ficlicifiimefiuc~ 

ccdcrcnt 


PaftorBnTg.  LIBER  l  48 

ccdcrcnt ,  nemoquc  contra  cos finc  damno  maximo  caufam  iuslam  a- 
gerc ,aut publica  vitia  cmcndarc  aufus fuiffct .  lam  autcm palam  E- 
uangchum  vim  fuam  cxercrc,  crucem  in  foribus  cflfc  ,aducrfarios 
Vcrbi  infanireampios  caput  tollcrc^  ac  ad  ommafacinora  in pios  dc- 
fignanda,  audacifimos.Epifcopos,quorum  erat  Vcrbipotentiam  af- 
fcrcre,crudeliorcs  ejfe,  quam  vllos  vnqua  tyrannos  .fc  igitur  omncm 
dubitationem,cum  prafcns  fcculum  confidcrct^abieciffcjam  mambus 
tcncrc ficulis  vidcrc  Chriftum  vera  prxdixiffc ,  quum  tot  Sancloru 
corpora  quotidic  virgis  ca:dantur,in  exihum profcribantur  ,lamcn- 
tur no  dicendis  pcenisjrne tradanturcomburcnda, aquis  fuffoccntur,  varm Pac- 

/  C  n  j T  •  1  1       ■  nisaffcfti 

laquco Jujpcnaantur.  Quis  cmm  enumerct pccnas ,  quas pu  bomines  gdeks. 
hocanno,  apud  cos  qui  fe  dicunt  Chriflianos pcrtulcrunt ob  Chrisli 
libcram  confefiionem*.  Quinctiam  cum  tumultus  ruflicusjio  diccndo  Tl,muku£ 
furorceruperctjurfumquc  ey  deorfumommafcrrentur,pius paftor  ["^jf^? 
(nam  foc  tcmporis  nemo  audebat  contra  Euangclij  prxdicationem  nia. 
mutirc )  ne  perpctuo  fcortatwnis  pcccatoinficcrctur,  duxitfamulam, 
quam  domi  habebatjn  vxorem,ex  qua  ctiam  liberos procrcarat .  ln- 
jama  rusiicorum  augmcntum  quotidie  &  vircs fumcbat .  Cccnobia 
0"  faccrdotumdomos,  diligentifimeinuifcbanf.quicquidedulij  inuc- 
tumhocmox  dcuorabant.QuodabfumercnopoterantJxicpcrdcbat, 
autfecum  auchcbant.Cohors  quadam  illorum  ctia  inillius pijpafto- 
ris  xdcs fefc  ingefit .  nullum  cmm  difcrimcn  habebant  intcr  pium fa- 
ccrdotcm  &  impium:  ey  qucc  inueniebant,autabfutncbant}autfurto 
aufcrcbanr.quoddlis  lubitum  cratanflarbejiiarum  infamentiumage- 
bant.hbitum  paranti\>us,non  potuit  paflorfidclis  a  lachrymis  tcmpe- 
tarcejycos  hac  admomtionc  profequi, Heus  inquit,bomviri,futura  Prophetic* 

1  •       •    7  1       1  ■    i  ■  ;  ri        1  conciode 

caUmitatcm,cxitiumque  wcuitabilcvobis  cicnuntio.Quid Jibi  volunt  infeiici  «ri 
hi  tumultus ,  atquc  ha-C  turba  l  Nullam  aquitatem ,  nullam  luflitiam  [u/1™^ 
feruatisl  quid  agitisl  quem  confultorcm  habctis  ?  adqucm fincmrc-  corun1, 
ft>icitis  \  rapitis  quicquid fcfc  offertjnorc  latronum .  knnon  in  mentc 
vemtomma  tandcm,quce  lam  rapitis ydcflruitis ,cuertitis ,  rftitucnda 
cffeveslromaximo  malo  ?  Qucc  fcditio  vnquamfeliccmhabuitcxi- 
tumlqucc     pios  &honeslonnuoluitviros  yVtfortunis  ommbus 
ipfa  vita pcrichtctur.Euangcltupra-tcxitis^  nihil  Euagchj  ha- 

G.  iiij 


Paftoris  Brifg.  ACT.  MARTYRVM, 

bctis  ncqucin  ore  ncqucin  corde.Satana csl  Euangelium,quod om- 
ma  turbatperfas  &  ncfas  proximo fua  rapit  &  dcftruit.fcd  Chnfti 
Euangehum  docct  bcne  ommbus  facere >feditionemfugcre ,  penuria 
pXrTs  ad  Vitare.Dicovobis ,  Deumiuflum  iudicemhoc  veftrofaclo ojfenditis, 
Rufhcos.  adiracundiaprouocatis,  quimalumimpunitumnon finct.  Videtecy 
pcrffiate,qua  defcnfione  fitis  vfuriiintelligetisabfq;  dubio,hoc  quod 
dixi  de  vobisfatendum  effe.Contra fecudam  Mofis  tabulam  firenuk 
pcrgitis,qu£  quidem proximi  curam  dcfcribit,ad  quaquifque  Chri- 
Matth.y    ttiams  obligatur.Scriptum esl  in  Euagelio,  quod in  ore  veflro  natat, 
bM        Quod  tibi non  \is,alten ne  feceris.Offenditis in fuper  mirum in mo- 
dum  totam  nobditatemjnagiftratum  vefirumlegitimu,cui  luramento 
obsiricli  eslis  ,quorumque ferui.Clades  imminet:  perfidiaenim  Deus 
punire  folet.  hnnon fepe  andislis  a  me  ,fidem  iuramcnti  effe  foluen- 
dam  l  Vinculuenim  csl  totius  humanx foaetatis.  &  lcgitima  turame- 
ta  Violare  femperfuit  nefas  apud  omnes  homines  fobnos,etiam  apud 
ipfos  Gcntiles.  lofue  iuramentum praslituGabaomtis fcruauitjicct 
dolo  hoc  effet  obtentum.  Saul  hocfoedus  iuramcnto fancitum  inter  if- 
lofue  t.9 .  raclem  &  Gabaomtas,posl:ea.  rupit ,  diffolutlque fxderis  &  violati 
dizi"1""  iuramcnti poenas  dcditffamc  filiorum fuorum  nece.Verpendite,  ob- 
fecro  pcr  Chnttum  \efum,quid  agatis ,  qualem  inuidiam  fuper  caput 
veslrum  confletis.No  csl parua  resfed  capitalis,  Jeditionem  mouere^ 
excitare  alios ,turbare  reipublicx  tranqmllum  slatum.  Non  quiefcent 
nobiles  veslri,  quos  dcturbare  e fuis  pofjl fwmbus  conammi,plus  a- 
quo  crudeles  erga  innocentes>  cenfu  veslro  lacunareifamdiaris  ex- 
plebunt,& in  tnbutis  imperandis  tantuni  onens  vobis  imponent ,  Vf 
etiam  libcri  \>eslri fatis pecuniarum  darc  non pofiint}ob  dcliBum  ye- 
^raedixerat  ^mn •  quod  faallime  intclhgi  re  ipfa poterit  .poslquamfurorfemel 
tucnerum.  conceptus  ,extinclusfuerit,ahus  aliu prodet .  Hac  ipfo  loquete  mce- 
$l.o  vultu,inermis  coram  ilhs  slans,abieruntncbulones,  vocantcs  fcne 
dclirum  &  slohdum.  Wnus  cx  us  nequitia pr<cflantior,dixit,\am  fk- 
pc  a  vobis  pcrMijftrum  nundimtioyics  ,f>cr purgatorij  tcrrorem,per 
cxeqmas  defunclorum,dccepnfi.mus fyoliatiquaiamitcrum  repeti- 
mus profufam  pecumam.  taceitaque Jacrificuie  ,fat  bononm  adhuc 
habcs. Chnslus pauperfuit,no  habcs  qub  caput flm  rcclinaretiadhuc 

multa 


Paftoris  Brifg.  LIBER    I.  49 

midtahabcs .  aut  totamdomum  tuam euacuabimus,  incendcmufquc. 

Scdatopartim  ruflico  tumultu ,  &  dgricolis  tn  gratiam  ( abicBis 
\idchcet  armis)ajfumptis:  quum  multi  cx  coryphtis  fcditwnis  cape- 
miturpafomindgrisftnedeleclujinctnifcricordia:  cttapius  htcpa-  Caphur 
ftor,mhl tale timenspb  Euangelij  libcram pnedtcdtionem,quodtnul-  parj[or°.'u 
tos pcfiime  habebat jioRu  amiliiibus  in  hocordinatis }crudelifime  ca 
ptus  csl.qui  cum  rcuincHs  in  tergum mambus  ^conslncltfquc pedibus 
magnofuneprafentevxore cj 'liberis,equo  dbduxcrunV.^ fcomatd 
in  Cdpttuwn  iacicbant,tnhilquc  crudehtatis  omittcbant .  Talcs  tyra- 
nos  habctfcculum  noslrum,taIcs  adminiflros ,  quibus  dccenfus  esl d- 
nimus  aduerfus  clcclos  Dci.Strcpitu audito(nox  enim pauoreaddtt) 
fit  concurfus  maxtmusjion  virorumfcdmuliercularunr.quidnam fibi 
hic  clamor  & ploratus^  equoru  multitudo  \elitfummc  expeblan- 
timi.Vinlatitabantin  tutis  locisjte  dcprchcndcrentur.  pcrmultino 
foliim  agroSyVmcds^prata^xorcs  &  liberos,fed  ctta  fedcs fuas pa- 
tnas,iS}orum hominum  imurijs exagitatijcIiquerant.Abke ,inqutut 
vulitcs,(f  fecurcfomnum  capttc.mhil pericult  hic  vobis  tmminet :  cum 
facerdote  nobis  rcs  est.viros  adduatc\eftrosfidomifunt,(f  cum  il- 
lis  colloquium  habituri  fumus .  eorum  intercsl:  noclu  vtgdare  >pagu 
anms  cuslodirc,  ab  incurftontbus  latronum  ej?  pr&donu  defendcre. 
Verumpost  longum  carcens  tetnfqua!orem,po^\  quafhones  crude- 
les  cj3  non  dicendasfam  tn pudcndts,quam  tnalijs  corporisparttbus, 
tnorti  tdndcm  csiadtudtcatus.  Qutd  faanoris  impcgerunt  huictam 
inftgm  v/ro?  ncmpc^quod  vxorcm  duxerat3non  publtce  coram  ecde- 
ftafjcd  domi  fuapauas  praffcntibus:  Detfctlicetiujfum fequens,ne  a 
rcgno  Dciproptcr  fcortationcm  cxduderetur ^iuxtadiclumVaidL 
Eam,inquam  ,ob  caujam,aqua fubmcrgcndum  ac  fuffocandum  cxifti- 
marunt .  Ncquecn<m  vILvnfedttionis  aut fcclcris notam  impingere 
potucrunt ,tamctfi  diligoitifiime  illtus  conaones,vitam  (f  mores pcr 
quofdam  malcuolos  homincsexpifcattftnt.Quumautem  abducerctur 
pertortorcm  ad  locumfupphctfplacidc  ommbusyquieumconfolandi 
gratia  comvciiabant  y  rcfpondebat .   Vcrimtcum  facnficuli  qutdam 
monachi  cucumortc  lutlantc \orattone  mtema  Dcuorante,  ac  ia 
paradifum cogitatc,  obtundcret fuis menijs jputbus eua fanoyerbom 


▼o!fg.Sehuch.  ACT.  MARTYRVM, 

Chrtfli  intelleclu  auocare  fludebatjeos  no femel  rogabatyVt filerentfe 
Cbriflo  lefu  domino  cceh  terrcc  fua  peccata  quottdte  cofeffum  effe, 
abfolutione  accepiffe,& fe  bacin  re dubttare  mtmmc.Chrifto  falua- 
tori  meoy  inqutt  dulci  Voce,\tclima  hodie  erograta.  nthtl  defignaui, 
quod Domino hac  in  re^proptcr  qua damnatus fum,diffltccat:quieta 
n  confctentia  Dominus  dedit.  videat  hi  qui  innocetc fanguine fitiunt  Q* 
digna  ho-  effunduntyquid incccptent.que  offcndatycuius es~l  vere  iudtcare  corda 
mflianom  hominum: quiadtcit yMihi  vindtclam  (f  egovlafcar .  Vcllcmhanc 
ofiibus  vix  hcerentem ,  breui  altas  abieclurus  cram  (  macilento  cnim 
crat  corpore)  Noui  me  mortalem,  vermcm,  corrupttbilcm ,  0*  tn  hoc 
natum.Etiam  oltm  dicm  extremum  exoptautpetiique  dijfolut  oJ  effe 
cum  ChrtsloyCruce dignus  ob  varia pcccata,  quce  tn  Dominum  com- 
tnifi  immanifiima.fj  Cbriflus  meus faluator cruccm  fuflultt,  incru- 
ce  mortuus  eft.Volo  igttur  &  egoglorian  tn  cruce  domini  nofln  lc- 
fu  Chrtsli.Hanc  ncbulones  quidam  cygnceam  canttonem  frrrc  no  po- 
tcrant.  Carntfici  itaque  annuerunt,vtfenem  deturbaret  e  loco,in  quo 
fcdebat  conslriclus  ,paratufque  ad  lanienam.  In  aquis  diu je  moutt, 
Sanguine-  a^  Vr  fdnguinolentusficretfluutolus.  btdtcium  fuu,  qudd  iufli  f  an- 
maqu*  m  ^$  fo^  jlc  ejffufus  effet .  Omncs  qui  adcrant ,  vtfo  hoc  ff  Baculo, 
moesli  apud  fe,quidnam  ftbtfanguineus  tsle  aqucc  rubor  vdir,  admi- 
ranturftupidi  adflant  attraFtis  crebris  fingultibus  idomum  rcuertun- 
turtacttocorde,confidcrantesca  quce  aclaeffent:  licctncmo  quicqua 
diceret ,  ob  mctum  qui  illis  incuffus  ,cb  qubd omma  tyrannorum  more 
exercerentur cumrufucanis hmnimbus.O crudelia pcblora l  opcrfi- 
dum  faclumlHccc abtllo  haufiyqui  fuis  oculis  vidtt  hoclwrrendum 
ffeSlaculum. 

Hxcdc  infigni  ChrifH  martyre.ab  ipfo  Ioanne  Occolampadiome- 
nioiia;  &  fcripcis  mandata  feruntur  :  qua:  his 
inferuimus. 

WOLFGANGVS    SCHVCH  GERMANVS. 

m.d.  i  Ntcreos,quitunc  temporis  inGermaniacognitionem  Euagelijha- 
■*  buerantyin primis  non  tmmcritb  numerandus  efl  wolfgungus  Scu~ 
chus  Germanus.  qui  cum  veniffetinoppiduLotharwgicc,  nomine S. 
Hippoltti  appellatum  ypaftorq;  ccclefia:  rcccpt9  fuiffet,  in primis  ei 

curcc 


wolfg.Scuch.*  LIBER  I.  50 

cur<efuit,vt  fupcrslitioncs,&  idoloman'uts,qua:  ia  altc  in  ammis po 
puli  radiccs  cgcrantfunditus  eucllcrct.  Exigui  itaque  tcmporis  ffa-  • 
tio  quadragefima:  obfcruationem,  imagincs  atque  idolajpftm  de- 
niquc  MiJJtdbominationcm  aboleuit.id  quodnon admodumfuit dif- 
fialc :  quoniam  populumibi  rcperit  ad  dfciphnam  Euangcli)  ,obedi- 
cntiamquc  accommodatum  & paratum,  quiflatim fingulari  qua- 
dam  opinionc  ac  voluntate  in  ipfum  wolfgangum  affeclus  cfl.Kumor 
autcm  defcclionis  a  doblrina  Yapalifacla:,  aduerjarijs  vcritatis  fa- 
cilc  dcdit  matcriam  falfa:  &  iniquce  criminatioyiis  apud  Antomum 

11  r         1         71  r»  •  -  r  Antonius 

Lolharmgia:  duccm  ,quajipopulus  vellctomncm  Ynncipum  &Ju-  dux  Lotha 
periorumyauthoritatcm  ac  potcftatcm  rcpudiare :  tta  vt  iniuftifiima  nn§lx'- 
calummaad  eam  offchfioncm  atque  indignationem  Yrincipcm  im- 
pulcnt,vt  ipfam  vrbcm  flamma  ac  ferro fe  vaftaturum  effemina- 
rctur.  Q^odpcricuIum,cumoptimus  acfidcb.fi>  mus  paftorintellexif- 
fct,  ad  ducem  Lotharingia: fcripfit  cpi(lola?n,in  quafui  offiaj  ratione 
reddit&falfis  premi  calumnijs populum  demonftraty  quaque  is  erga 
Yrincipc  cffct  voluntate^  obcdicntia  aperte  declarat .  Scripta  au- 
temfuit  in  hanc fentcntiam. 

UluftrifsimoPrincipi  D.  Doraino  Antonio  Lothoringi.-e  Duci  .&c, 
Dominofuo  Clemetifsimo  VVoli];angus  Scuch,mini- 
fter  Chrifti  felicitatem  per  Iefum 
Chriftum  optat. 

TyOftcaquam  ad  hanc  tuamS.  Hippoliti ciuitatcm yclcmentifiime 
*  Ynnccps ,  Deo  diffoncnte pcrueni : repperi turba?n,vclut  oues 
cnantes  abfque  paftorc,vagabunda?n  ,mu\tis  errorum  fi/j?erfti~  Matth.*. 
iionumque  abonmiationibus  miferabiliter  pcrdkam :  cocpi  mox 
iuxta  minislenum  a  Domino  mtk*  commiffum  vnviamreuocarc er- 
rantcs  ,  hortan  pnoris  vite  pcenitentiam .  nam  effe  in  propin- 
quo  rcgnumDeiycomminari  fecurim  ad  arboris  radiccm  pofitam,  Matth.?. 
haud  longe  abejfe  vt  pra-ficindatur ,  qua  Jlcrih  inucnta  in  ignem 
conuci :  tempus  cffe  quo  Dominus  angclis  fuis,  id  cft  vcrbifuinun- 
ajs  mifiis ,  colligat  omnia  fcandala  e  Kcgno  fuo,  Matihtei  i^.Car- 
pi ^inquamjnoxvtboniagricoUesl:  ^euellere  quidquid  fpinamm  Hier.i 
atqucerrorum  cotraDommum3ciufque  verbumfuccreucrat}dcmo- 


wolfeScuch.  ACT.  MARTYRVM, 


..Cor.io. 


Pfil.i 


liriidifiipdre  <tc  dcflruerc  omnemaltitudincm,machtnamac munitio- 
ncm  aduerfus  fcientiam  Dciereclamplantare  arbores  yfruc~lumfu- 
umintemporefuo  reddere  non  tardantes :  edificare  domtcilium  non 
% .  Cor . 5 .    tranfitorium  C  terreflrc ,  fed  aternum  in  ccelis  ,  fuperedificatum 
Ephef.t    fundamcnto  Aposlolorum  &  Vrophetarum  yipfo  fummo  angulari 
lapide  Chrislo  lefuan  quo  omnis  slruclura  coagmentata  y  crefcit  in 
templum  fanclum  Dominojn  quo  nos  omnes  coedificari  oportct  in  ta- 
hernaculum  Dei  inSpiritu  fanclo.  &  y>t  apcrtius  loquar  ^iffus 
fum  adtude  Clcmentia* populum  ypr#dicarc Euangelium  Detyquod 
ante promiferat per  Vrophetas  fuos  in  fcripturis  fanclis  de  Filio  fuoy 
qui  faclus  csl  ei  cx  fcminc  Dauid  fecundum  carnem .  virtus  emm 
Deiesladftlutem  omnicredenti ,  in  quo  Deiiuflitia  reuelatur  ex 
fide  in fidem  .ficut fcriptum  cfl ,  luslus  autem  exfide  \>iuit .  tuslitia 
Dei  (  qua  coram  Deo  iusli  rcputamur )  perfidcm  esl  lefu  Chrisli 
in  omnes     fuperomnes  qui  credunt  in  cum.  Qratis  nanque  per 
Rom . 3 .    gratiam  ipflus  luflificamur  perfidem ,  in fanguine  ipfius ,  finc  ope- 
Rom.j .    nbus  Legis.liislificatiperfidcmpacem  habcmus  ad  Deumper  Do- 
minum  noflrum  lefum  Chrtslum.  Ipfe  emmfaclus  nobisa  Deo  }fa- 
pientia ,  iuslitia ,  fanclificatio  &  redemptio ,  \>t  nonglorietur  fa  - 
picns  in  fapientia  fua,fortis  infortitudinefua ,  diues  in  diuttijs  juis^ 
Jcdquigloriatur,  tn  Dominoglorietur.  Hac fides  in  lefunt  Chriflum 
^Kom.i.    pro  nobis  mortuum y  filios  Dei  nos  facit :  hxredes  Dei ,  cohitredes 
Chriflt.Ob  hanc  in  nobis  inflaurandam^  \>nigcmtus  Dci filius >e 
ioan.3.     flnu  Vatris  ad nos  omffus.fic entm  Deus  ddcxit  mundum  \t  Fthum 
fuum  \nigcmtu  daretyt  omnis  qui  crcdit  in  cumjion  pcrcatf  :d  ha- 
bcat  \itam  ceternam.  ~Non  cmm  nufit  Deus  Fikum  fuu  in  mundum  \>t. 
iudicetmundumyfcd vtfalueturmundus pcreum.  Qui credttin eum 
non  tudicatur  ,qui  autem  noncredityiamiudicatus  es~l.?orrd  quid 
aliud  yflptam  docuit  Chrislus ,  quam  vtin  cum  credentes  falutfi- 
antl  quxrcntibus  enim  turbis  qutdfacientes  operarentur  opera  Dei. 
\om.6.     R.cfyondit,  Hoc  esl  opus  Dei  vt  credatis  in  eum  quem  mifit  ille.hic 
clamat  dicens  y  Si  quis  fttit  veniat  ad  me%$  bibat.  qui  crcdttin 
iom.s.  I   wc(ficut  dicitScriptura)flunnnade\>entrceimfluct  aqu&Vtua.Ad 
hacfidc  nemo  vcmt  nificdeflisVatns  tra&umne  quis fefallat}quafi 

propnjs 


Rom.i. 


/bac.i 
Heb.10 


l.Cor.i 
Hicr.5. 


Volfg.Schuch.'  LIBER  I.  51 

proprijs  hacvinbus paraturus:gratia(ait  Vaulus)cslis faluati perfi-  E^c- 1  ■ 
dcm  tyJboC  no  ex  vobis,Dci  cmm  donu  cfl,no  cx  operibus,vt  ne  quis  Ephefi .  1 . 
glorictur.Ncc  alia  aut  minor  virt9  esl  hanc  in  nobis  creareyquam  qua 
Chrislus  exmortuis  fufcitat9  (f  adpatris  dextra in  ctfleslibus  cfl 
collocatus.Hcec  no  otiofa quxdam  ac  slertens  in  anima  hominis qua- 
htas  cfl,vtfinxerunt  quidam  fcdfpiritu  Dci  in  cordibus  noslris  ef-  Roman.  5 
fufo,efficax  &  opcrofa  quxdam  virtus,plcna  opcribm  bonis,  ijs 
nonanobisaut  noslra  prudcntia  excogitatis  ffedaDeoeleclis  0* 
mandatis .  hcec  funt  charitatis  non  ficla?  opera  :fic  ait  Apoflolus ,  \n 
Chnslo  \cfu  nequc  arcuncifio  aliquid  valet  nequepmputiumfed  Galat.j. 
fidcs  qux per  chantatcm  opcratur.haic folaveros afalfis  Chriflianis 
difcemunt .  ait  enim  Saluator ,  In  hoc  cognofent  omncs  quia  difcipuli  ioan  .13. 
mci  cflisfi  ddcclioncm  habucritis  ad  inuicem ,     quidaliud  mandat 
tot  dulcifimis  vcrbis  toto fcrmonevltima Ccenafaclol  Dehis  folis in  io.1n.14. 
dic  nouifimo  cxigct  rationcm  dicens^furiui  (fdcdiflis  mihi  quo  ve-  M^h  ^ 
fcerer  cycfylcndcntcm  verb  operum  qua:  ipflfacimus  laruam  reijcit 
Dom'mus,cum  aif.Quis  h#c petijt  a  vohis* 

VrofequiturdeinccpsSchucus  eadcm  epiflolaad  Vrincipcm  Anto- 
nium plunbus  hunc  de  vcra fide,  quam  boni  fruclus  fequunturyfcr  * 
moncmicanimendat  vcrbi  Dei  authoritatem  quod  a  Chriflo  ciufi 
que  Aposlolis  acccptum  ,fe  quoque fine  fuco  concionatum  fatetur. 
Trinapi  ante  oculos  ponit ,  atque  eleganti  feruorum  Dei ,  ac  merce- 
nariorum  Vapce  antithcfifaclafe  aducrfanoruimpudentiffimis  impo- 
sluris  induclufuiffe  vt  cotra  eos  bqueretur-,  atque  in  eos  inueheretur 
qui  mhil prxter  traditioncs  humanas prxdicaret&vetris  caufa,no 
qu£  Chriflifed fua  quxreret.  Deidc  rcfcllit  calunias  aduerfarioru  qui 
eu  cutotopopulo  S.  Hippoliti  iugu  obedictut  ,qucemagiflratuidebe 
tur,cxcutcrc  vclle  obieclabatudcp-y  validis  argumetis  c  Scnptura peti 
tisfaat.non  cffc  curtalc  quid  dc  fe  aut  fuis  Vrinceps  cogitet,cum  illa 
moncat  paffim,omni  potcflati  a  Deo  coflitutce  parenduiCtefaridandu 
quodflt  Cccfans.Voftremb fupplicat  Duci,  cumque perDeuobtesla 
tur,vtipfum  audiat}admonens  eum(zelo,quo  Vircrat,ardcntiatque 
prophetico  fpiritu)fm  officu,  quia  in  caufa  falutis,  inquit,  k®&m>mh». 
rfuf  cum  quibufuis fltagedum .  a  Deo  enim  omne principatuflabdiri: 


voltg.Scuch.  ACT.  MARTYRVM, 

proinde  ilhus,vtpote fuprcmi  Kegis  ?  habcndam  pracipue  rationcm, 
ne  quidtcmere  aut  credataut  tudicet.Atque  itabumilcm  fuamcon- 
ditionem  agnofcens,  excufat  fe,  quod  hanc  epiflola  humili  quoque  fly- 
lo  fcripta,dc  matcria  quce pcrje fatis  cflornata,  ipfius  Maieflati  obtu 
lerit.Tandemfummam  pcrpetuam  optans  Vrmcipifelicitatcm  fi- 
nem  epiftola:  impomt. 

Quum  yero  wolfgangus  nihil  hac  epiflola  effeciffct ,  ve/  quod  in- 
terceptafuijfct,vcl potius  quodimproba:  Calumnia:,quas  contra  ipfum 
excogitarant  Komani  Antichrisli  aflfecU ,plus  apudVrincipcm  vale- 
rent(qui  in  ea fententiamanebat  de  \aflanda penitus  \rbe  S.  Hippo- 
htiiypfemetfua flponte  fe  Nanceium  metropolim  Lotharingix,  in  qua 
T>uxpra:cipuambabebatfedem,contulit}tum\t  fidei  confejlwne  ac 
doBrina:  rationem  palam  ederet,tum  etiam  vt  ciues  S.  Hippoliti  tan- 
to perkulo  liberaret ,atque  infe  omne  odium  totumque  onusderiua- 
rct.  Eo  cum  primum perueniflet^protinus  in  carcercm  durum  acgra- 
ueolentem,pro  more  regionis,  detrufus  jtnhumamflimorumque  homi- 
num  cuslodia:  traditus fuit,quorum  ipfl  linguam  non  noucrat.  Id  ta- 
menviri  cons\antiam  nonfregit  ,fedin  vinculis  per  annum  manfit, 
neque  v///f  interea  minis  aut  prccibus ,  aut  vxoris ,  liberorwnque 
quos  habcbat fexvel feptem,  commiferatione  a fententia  deducipo- 
tuit.  Duclus  autcm  fubinde  adFrancifcanorum  coenobium^tfidem 
fuam  profiteretur ,  fumma  ingenij  dexteritate  ,quotquot  aduerfm 
eum  difJutabant,confutauit.Tum  temporis  quidam  monacbus ,nomine 
Bonauentura,Prouincialis,homo  tam  ipfo  vultu  &  \etre  horridus  at- 
que  dcformisyquaminfumma  ignoratiaomnis  etiam  ciuilitatis  atque 
honcftatis  contemptor ,  magnce  erat authoritatis  in  aula  Lotbaringa, 
qwt fane  tam  a  multis  annis  &  nouerca  hoflis  virtutis  extitit.  llle 
(inquam)homo  perfricla:frotis  ,pr#cipuas  Confcfjons  partes  apud 
Ducem  Antonium  tum  obtincbat,a  quo  etiam  amabatur,quod  ei  libe- 
ram  omnis  libidinis  ac  Voluptatis  licentiam  faceret.  Trux  autem 
isla  bellua  nihil  magis  perfuaderc  Vrincipi  conabatur,quam  vf  doclos 
omncsab  aulajuifque  regionibus  eiiceret  ,neque  qucnquam  jine- 
,  rctquiplus  confueto  fapere  vellct.  Hcccemmcrat  fumma  doBrina 
quahabcbat3 Satis ejfe ad  falutcm Jcire,  Vaterncflcr^  Aue Maria: 


wolfg.Scuch.^  LIBER  I.  52, 

hancqucadeb  inculcaueratVrincipis  animo,vt  ipfe  Dux  Antonius, 
I  melioribus  annis  natus,  non  crubcfccret  candem  fuis  aulicis  infami- 
■  liaribus  colloquijs  commcndare  &  fepius  rcpctere .  Hoc  igitur 
\  nionslro  bommis  pra:fidc  ,intcrrogabatur  dcfua  fideScuchus:  ne- 
l  quc  quicquam  in  difyutando  aliud  cruSlabat,pratcrquam,  Tu  bere- 
ticc ,\uda,  Bcelzubub.  atbonus  Scuchus  ad  iniurias  nequicquam 
rcJJ>ondebat,fed potentia  vcrbi  diuini  quaflfulmine,ita  lufciofos  eo- 
rumoculos  perflringcbat,Vt prorfus  attomtiaut  ringentcs  dijccde- 
rcnt.Tandcm  a-gre  fcrentes  non  finc arbitris     fc  auditos  &  con- 
uitlos  ,nembil  fcajje  vidercntur ,  Bibliatpfius  Scuchi.quamargi- 
nahbus  notatwmbus  referta  erant,  veluti  mordicus  ampicntcs  in 
fito  monaflcrio  combufjerunt .  Quutn  vcrb  poflrema  habercturdu 
»  fJ>utatio,Antomus  dux  mutato  nonnihil,vt  minus  agnofccretur ,  ba_ 
tj  bitUjintcrfuiffe  dicitur.qui tametfi  mimme  intclligcret  ipfius  wo/fl 
gangi  fermonem,  qui  Latinus  erat^  videns  tamenbominvs  intre- 
pidam  conslantiam  ,  difcedens  e  difJ>utatione,ccnfuit  cxurendum 
I  cjje  ,  quandoquidem  ecdcfiam  (ficrfli  vidcbatur)  &  facramentum 
i   lAijja:  ncgaret.  Vaulb  itaque pofl  condcmnatus  fuit ,  \>t  viuus  ignis 
fupphaoajficcrctur.  auditaillc fententia^orjus  eH  Vfalmu  CXXII. 
Latatus J um  in  his  qua  dicla  funt  mibi,in  domu  Domim  ibimus. tfc, 
Du  vcrb  ad fupplicium  duceretur,pratcribat  cccnobiu  Francifcanoru, 
qui proforibus  expcclabant.Cyclops  autem  ille  Bonauentura  excla  - 
mans,dixit  Scucbo,  Heus  Hcreticc,  cxhibc  honorem  Deo ,  ipfiufque 
matri,0'  fanclis  cius ,oflendens  ei  idola ,  qua:  ifliufmodi  ferarum  lu  ■ 
slris  m  vcslibulo  praponi  folcnt .  Scuchus  verb  illi  rcjJ>ondit ,  Hjy- 
pocrita  yparics  dcalbate,pcrdette  Dominus,teque  tuafque fallacias 
W  impofluras  palamfacict.Cum  iam  ad  locumfupplicu  peruenifjet, 
primum  ipfius  libn  conburebantur,  &  rogabatur  ipfe  num  vellctfibi 
mitigaripocnam.ncgauitvclleje.  addcbat  emm,Dcumfibifcmpcraf- 
fuijje  ,proindc  nctunc  quidemdefuturum,cum  co  maxime  omnium 
opus habcrct.orationc  fua  his  verbis  cocludens ,  Madcturcxecutioni 
Jentctia.Dctnceps  incipics  canerc  VfJ.  L\.fubiuitlocufafabus& 
hg'>isvndin,feptuprofecutufq;  cfleundcVfJmu,donecfumofiumaq\ 
prajocatus 3obijt  19  dic  A/^.M.D.XXV.      Vraclaraautc  virtus 


IacobrPauan.  ACT.  MARTYRVM, 

dtque  confldntidjndgnhque  eruditio fanSti  iftius  hominis }multas  pias 
animas  refecit  atque  xdificauit:  veritatis  verb  hoslcs,  contra^mirum 
in  modu  dttonitos  reddidit.  Etcnim  cotinub pbfifubitanea  morte  cor- 
reptus  efl  Commenddtor  S.Antoni]Vicnnenfisyquifuerdtccc\efidfii- 
cus^vt  Vocdnt,iudex  eiufdcm  Schuci .  Affecld  quoque  ipfius  Abbas 
Cldnlociyfuffrdgdne9  Metefis ,  in  illd  popuUn  dggrdtuUtionc  ob  dd~ 
uetu  Ducifjce  Chriflidna  Ddnkce in  \rbe  Ndcciffem/cpetino  timo- 
re  obfragorc  bombardaru  perculfus  cxpiraffe  dicitur:  quemadmodu 
Virifide pleni  hxc  itd  euemffeluculento  teflimonio  decldrdrunt. 

IACOBVS  PAVANE. 

\riconnetus  ille  epifcopus  Meldenfis ,  initib  quidem  in  fud  Dza?- 
XcefifchoUm  dpcruerdt  Eudngehoydcfouebdtpiosomnes  &  do- 
Bos  Viros :  inter  quosfuit  Idcobus  Vauaneus  patria  Bolonicnfes,qu<£ 
ad  oceanum  Britdnnicum  ftehldt ,  qui  propter  doSirindm  Eudngehj 
Chrifli  cdptus ,  in  cdrcerem  conieBus  esl,dnno  M.  D.  XXIIII.Eo 
cdptiuitdtis  tempore ,  cum  a  quibufdam  hominibus  in  fide  Chrifliana 
dubijs  acfrigidis foliatatus  fuiffet,ed  tade  adduSlus  efl^t  quae  ante 
pie  profcffus  eratjndigne  abncgarct,cum  cd  ignominid^qudm  Emc- 
datwnem  honordridmvocant .  Ex  his  fidei  fubarndtorihus  dtqu^  e- 
Mamaiis  uerforibus  juit  quiddm  do&orMdrtidlis  y  q^lp^yitpnt^ritu  Vanfi- 
ri?snpSfi  cnfis  mortum  c<^'-qui  cum  VduancodifyutdnsMccbdt,Err4s  Idcobe: 
enfis.      n€q-  cnim profundu mdris,  fed tatum furn^  ^quAfum  ^  \ndarum 
^     fuperficiem  affexifli.  innuere  ^olespmfunrlu.ill^A  Theologice  pela- 
°         i        r.gus  nondu  vidiffe  aut  exper$  cfifi  H^  VQ\^r/ix  lacobe^ddhuc  in 
communi  dpud  Meldenfcs  fermone  verfdturt  dtqueabeo  tempore 
pro  prouerbiqvfurpdtd  laclatdfutf. 

\s  igiturVdUdneus  in fud fide perturbdtus ,  dpioque  dnimi  pro- 
pofito  abduclus  ab  eo  hominugenere^t  \itam  confcruaret  fuam,  ea 
emcnddtionem  quam  vocdnthonordriam  ( infdmevidclicct  Chri- 
fiiano  homine  indigndm  veritdtis  dbiurdtion?)  paffus  cfifolcnipom- 
^Hn-d"  pd^ dggrdtuldtione  dducrfldrioru,pofiric\ieNdtd\is  ChrfiiyAnno 
c-t--r 5 , %  M.  D.  XXIIII.  Qud quidcm  ex  re  tdnto pofled  dolore  dcpocniten- 
v^T  ^  v  tid  Paudncus  dffcBus  fuit  5  Vf  ad  conflpc&um  dmicorumyqui  cum  in 
'r^*  '  cdrccre 


Georg.Carpent.  LIBER   II.  55 

carccrciad  qucm  perfentcntiam  illam fupcriorem  damnatus  crat)in- 
uifebantjionmfigcmere  ac  dcteslanmifcram  illam  conditioncmrc- 
dempLc  tamfirdaabiuratione  "vita^ifusfit.  Admortemitaquc  tanti 
dedccoris  reparatrice  deuoto  animofcrcbatur.ab  eoq;  tcpore  &  ver- 
bis  &  fcnptispura  religwnis  Chrislianxfidc profitcrino  dcslitit.in 
primis  vcyo  illam  doclrinam  de  Cccna  Domini^qucc  tum  tcmporis  no- 
ua plerifque  atque  inaudita  vidcbatur .  Pofiillam  itaque  carccris  de- 
tentionem}armo  fequenti  M.D.XXV.  condemnationis  optatamfen- 
tcntiam  acccpit  >  ac  viuus  crematus  efl  Lutctia:  in  eo  celebri  loco  3  qui 
a  Greua  nomen  habct,cum  fumma  alacritate  atque  animi  confiantia . 

Liber  fecundus  Adionu 

M^tRTTRVM. 
GEORGIVS   C  ARPENTARIV5. 

A&aGcorgii  Carpentarii  Emeringenfis.qui  vftulatus  fuitprotu- 
endo  Euangelio  Monychi  Bauariaj. 

Omplures  virr  primarij  in  Germania  cxtiterunt  m.d. 
qui  inflinclu  inflatuque  diuino,  non  modo  maxime 
illufirem  atque  infigncm  reddiderut  Euangeltf  ve- 
ritatem,fed  etiameffufo  fanguine fuo^eluti  chiro- 
\  grapho  quodam,  confirmarunt  &  obfignarunt.  \n 
quorum  ordine  Gcorgius  Carpentarius  Emcringcnfis  practereundus 
non  csljpropterca  quod  admirabili  \irtute  confiantia  in  dcfcnfi- 
one  Euangelij  (ufcepta  pergtanfit.  Cum  cnim  anno  DomimM.  D. 
XXVII,  Monphi  ftauarix,  ventatis  Euangelica  nominc  in  carcere 
comcclus  effet }nullis  vnquam  minis ,  nullo  barbaro  atq;immani  ter- 
rore,nulla  denique  vi  tormentorum  abduapotuit  a  vera  doclrina :  a- 
dcb  vr  ludiccs  mhil  cfficcrc  valentes ,  capitis  homincm  innoccntifiimu 
damnarint.  Ita  <p  ciufdcm  anni  die  Februarij  Spofi  latam  mortis  fen~ 
tentiam  duo  carmfices  cum  in  carcere,qua:  Ealcoturris  appcllaturyco- 
prch.nderunt,  vr ad locum fupplicio defiinatu duccrcnt.  Et ccce  Eran- 
cifiam  aliquotmonachi  fcfe  obtrufcrunt }qui  cupiebant  Gcorgium  in 

H. 


org.Carpent  ACT.  MARTYRVM, 

itincre  proficifccntcm  ad fupplicium  comitari  atque  inftruere  &  eru 
dire fuo  vfitato  more .  At  \>erd  rogauit,  ne  in  ca  re  elaborarcntjed 
fe  m  clausira fua  reciperent }  quando  eorum  doftnna  &  irflitutione 
mbilciprorfus  opm  effet.Carmfices  igitur  eum  perduxcruntvjque 
ad  gradus  cedis  publicce }  vbi  caufe fuce  quatuor  capita  confefja 
dcfenfapublicefuerunt  recitata.VjmiLamem  fuit,qudd  non  credere 
facrificum  pofjc  homim peccata  remitterein  confcfiione  aunculan. 
Akejmi  quod  non  adduccrctur  vt  credcrct  hominem pofje  Dcum 
coeloeuocare  .  Trrtium t  qundnnn  pcrfuaderetur  Deum  inclufum 
effe  in pane}  quem  facerdos  cotreclat  &  \crfatmu\tis  modis  in  alta  • 
ri .  Ouartum  \>exafidt:  quod  non  crederet  Baptifinum aquce pcr f  * 
poffe  hominem  facere  beatum .  Aduerfarij  contra  etiam  atque  ctiam 
vrgebant  eyinslabant  vtiflamopinionem  reuocarct:  veruminfua 
fententia  conslantifiime  perslitit.  Tum  accefiit  ad  eum  ludimagifler 
quidam  eius  vrbisjbis  cum  verbis  alloquens}Mi  Georgijiunquid  hor- 
res &  reformidas  mortem  qucc  tibimox  obeundacsl*.  Si  nuncli- 
bereffes ,  numnam  fumma  voluntate  &  egregia  animi  alacritate  re- 
dires  domum  ad  vxorem  &  liberosl  Cui  ille  }Siiudices  ajemc 
dimitterent ,  ad  quos  qucefo  libentius  me  rccipcrem  quam  ad  vxo- 
rem  &  chanfiimos  filios  Te  igitur  reuocato ,  inquit  ludimagifter, 
in  hbertatem  Vindicaberis.Adquce  Georgius}Vxorquidem  &  li- 
beri  chariores  mihifunt  quam  Vf  v//o pretio^aut  \>el fuo prouetu  Dux 
Raudrix  redimerc  queat  }fed  tamen  libenti  ammopro  fummomeo- 
erga  Deum  amore  eosrelinquo .  Cumvero  ipfeiamad  fupplicium 
duceretur,  ludimagifier  rurfum  esl  eum  allocutw  in  mcdioforojn 
hanc  fere  fenteniiam  }  MiGeorgi,  crcde  facramentum  altaris ,  nec 
tantum  ipfum  effe  fignum  affirma .  ¥ateor}ait  ille ,  facramentum 
*J  hoc  effe  fignum  teffcram  corporis  &  fanguinis  lefu  Chrifli, 
^  qui  pro  nojirorum  peccatorum  expiatione  mortem  crucis  vltro per- 
tulit .  Ludimagifter  haud  ita  multo  posl  addidit }  Georgi ,  quid 
cogitas  ^dumtu  nihilifacisBaptifinum  }quo  tamcn  ablutum  fuiffe 
\e\um  Chnslum  in  lordane  non  ignoras  ?  Ad  idillc ,  vtparerat, 
rejjjondit,  oslenditque  quis  fuit  Baptifimfinis  in  lordane ,  (f  quam 
neceffc fuit prohominum falute comparanda  Chnslummoriincru- 

ce  qucc 


Georg.Carpent.  LIBER    II.  54 

ce,  qucc  qiadcm  rcs falutis  noslrce fcopus  cfl .  \llc  ipfe  crgo  Cbrislus, 
inquit  Gcorgius ,  fcruator  mcus  cs~l,  m  cuius fidcm  mc  totum  tradof 
atquc  cum  hodie  clara  cofefiione  celebrabo  m  onmium  confycclu.  \n- 
tcrca  MagislerConradus  Sceitther,\icarius  &  ccclcfaslcs  primarij 
tcmpli,adilluaccefiit  &  dixit,MiGcorgisiifefidcmadbibcre  vw  fd- 
cramento ,  faltcm  tuam  ff>em  in  Deo  collocato,^ paVam  dicito ,  Ni- 
hil  qmdcm  de  caufie  mecc  cequitate  £T  bomtate  dubito,  fcd  tamcn 
fe  forte  pcccarem,  me  crroris  &  wfcitice  maximc 'pcenitcrct .  Ad 
qwt  Gcorgius ,Deus  nequaquam pennittat  Vf  in  errorc  vcrfcr .  Cui 
ludimagijlcr ,  Nefcis  fcfeinantioridelige  tibi  quendam  bonum  \irum 
nempc  Magiftrum  Conradum  auta\tcrumquenpiam,cuianimifcn- 
fum  indiccs  &  fcntcntiam  tuam  dperias:  non  Vf  ad  aurcm  cius  con- 
fitcans ,  fed  ex  re  &  tempore  conftlium  capias.  \lle  rcfjondit fc  id 
nequaquam  commiffurum ,  quippe  qui  ea  re  non  egeret .  Voslea 
ahquanto,  quum  Magifter  Conradus  clara  voce  orationcm  Domini- 
cam  recitare  ccepijfet ,  Vaternoflcrqui  esinccelis :  interiecit  Geor- 
gius :  Mi  Dcus,rcuera  Vater  nofkres ,  ncque  vllus  alms  cfl ,  vchc- 
mcntcr  cupio  hodie  tccum  babitare.  Magifter  Conradus  incccpta 
perfcqucbatur ,  SanSlificetur  nomcn  tuunr.tumintermifcuitGcor- 
gius  5  Mi  Deus ,  quam  exigue  &  frigide  nomcn  tuum  fanclifica- 
tur .  Conrddus  progredicbdtur  longius ,  Venidt  rcgnum  tuum. 
Ad  cum  orationis  locum  Georgius  addidit,  Equidcm  fi>erome  /x>- 
die  in  illud  magno  gaudio  intraturum .  Conradus  orationcm profe- 
qucbatur,  Eiat  \o\untas  tua  ficutin  calo^ctiam  in  tcrra:Gcorgius di 
xit,Vrcefto  hic fumjni  Vater,vt  tua  \oluntas fiat,non  autcm  mca.Co 
radus  orare  pcrrcxit ,  Vancm  noslrum  quotidianum  da  nobis  hodie. 
Gcorgius  adid  ita  refpondit  ,\cfus  Chrifius\crus  &  ccckflispa- 
ms  ,JitmihUx>die  in  cibum.  Conradus progrcdicbatur ,  Et  remit-  y 
te  nobis  debita  nofxra  ,  ficut  &  nos  rcmittimus  dcbitoribus  no- 
ftns  .  Gcorgius  ad  huncfcre  modum  locutus  csl ,  Ego  ommbus  tum 
ansicis  ,tumimmias  quicquidinme  dcfignaruntcx  animo  rcnntto 
fjcondono.  Conradus  orandi  finem  fcat  dicens ,  Etncnosindu- 
cas  in  tcntationcm ,  Jcd  hbcra  nos  a  malo .  Gcorgius  intcrpofuit, 
Dcus  bonc ,procuiditbio  tu  mehodie  \ibcraturus  cs  :  rcpojuichwi 

H.  ,j 


Georg.Carpent,  ACT.  MARTYRVM, 

Jfcm  meam  in  te  folo.Tum  poslea  Conradm  fymbolum fidel  recitare 
aggrefjus  esl,  Credo  in  Deum jjatrem  omnipotentem:  cuimox  addi- 
dit  Georgius ,  Ltfi  hosles  omnibus  viribus  conati  funt  me  abs  tc  lon- 
gifiime  difiungcreyego  tame  in  te  vno flfem  omnem  meam  pofitam  ha- 
bco,non  autem  in  vllis  rcbus  crcatis.ltafere  G.  rcjpondebat  ad fingu- 
la  capita:  qult fi  commemorarc  pergeremusjongior  effetfermo.  His 
verb peratlts  Ludimagisler  eum  nominatim  compellauit  dicens,Cre- 
difne  corde  tam  affeuerantcr  in  Deum  Dominum  tuum,  quam  alacri- 
tcrorc profitcrisl  Cm  Georgius  ,Mibi  quidem  res  admodum  difficilis 
&  arduaeffet,crudekmmortemtam  acri  pr&fentique  ammo perfcr- 
rc,mfi  quod  ore  profiteor^cx  animimei  quodamintimo  fenfu  prodirct. 
Ego  fanelonge  antccertum  habcbam  qutdmihi  ferendum  cffetpro 
Chrtslo,fi  modb  afflitlionum  cius  focius  ac particeps  effe  vcllcm.  O 
Dcus  l  vbi  esi  homints  thefaurus  repofitus,  ibi  quoque  illius  animum 
eJfeoportet.Tum  M.Conradus  ei  dixit:Credtfne  Georgt  ,neceffe  effe 
pro  te  mortuo preccs  concipi:quod fi  crcdisffondeo  me  celcbraturufh 
Miffic  ftcrtficium  tua  caufa.Cut  Gcorgius,  tatifiper  dum  animus  hoc 
corpore,tanquam  ergaslulo  concluditur,precamtni  vt  mihi  Deus  pa- 
tientiam,veramanimideieclionem  Chrislianam  fidem  largiatur: 
quibus  quidcm  virtutibus  munitus  &  inslruclus Jupplicium  mortis 
mihi  conslitutum  prafenti  animo  ferrequcam.  Poslea  vcrb  quam 
ammus  a  focietate  &  contagione  corporis  feparatusfuerit,  tum  mihi 
nihil  opus  ertt  precatiombus .  lam  vcrb  citma  carntfice  conslantif- 
fimus  martyrad  fcalam  alltgaretur ,pleraque  doc~hrin<e  Chnfliancc 
capita  populo ffe&anti  exponebat .  Tum  nonnullipij  &  Chrifliani 
fratres ,  qui  tllitrifli  JfeHaculo  forte  aderant ,  eum  rogaruntvtfe- 
mul  atque  in  ignem  conicclus  effet  ^ftgnum  aliquod  darctfuw firnut 
ejf  conslantis  fidei : quibus ille  reftondit ,Hoc  fignum fideimccein 
Irfum  Chnftum  ccrtifimum  vcbis  efloiquodvfqucdum  os  aperire 
aut  ccrte  hifccre  liccbit,  Deum  laudibus  celc  brare  ej  Scruatoris  no- 
fln  nome  profiteri  nunquam  intcrnnttam.  Vcrffice  quafo,Lcclor,qua 
incredibiliconslantiaparatus  futt  hicnobiiis  Cbriflimatyradacer- 
hifiimammortem  fubeundam.  vix  emm  vnquam parammi  virtus  au- 
ditacslautpcrftccla.  Etcmmincojcvipertdcm  vultus  fuit,ncque 

vlld 


Leonhard.Keyfer.  LIBER  II.  55 

vlla  mentis  ©» fenfuumfa&a  efl  mutatio.  Vcrrcxit  igitur  in  ignem  hi- 
lartammo  prompto:dumque  tcftis  illc  ta pattcs  atquc  tafortis  ad 
lamcuam  duceretur,dtxtt in  medio  vrbisj-iodie  Deinomcn palam  in 
orc  atquc  ocults  ommum  profitebor.  Quodrcuera  slrenuc  prccslittt 
lam  extentus  cy  ad fcalam  alligatus.Nam  cum  duo  carnifices  faccu  - 
lum  puluere  tormentario plenum  circa  collum  alligarcnt ,  ita  locutus 
cjlySithocinnominc  Vatrts  F//i/  Sptritus  fanSlt.Cum  autcduo 
dli  carmfices  eumfcalce  aflnclum  &  alligatum  atiollercnt  in  fubli- 
meycircunslantcm  ibifratrcm  quendam  valere  lufitpettta  ab  co  cx  - 
porreclafronte  cutufda  erratt  venia.Vorrb  fimulac  in  flammas  a  car 
mfictbus  cotrufus eflfublata  voceexdamauity\efuy lefu.Demde  car- 
mfcx  eum  crudclifiime  verfauit.Tutn  demum  poflrepetitum  clara  vo 
ce  \cfu  nomenytta  vttamfcliafine  condufit. 

TJ^OKHARTWS    ffvsfi^  Germanus 

{fijj^E^  oblinioni  mandanda  aut filcntio prcetereunda  efl  consla-  ^x^'u 
sfesErt  j  Lcohardt  Ccefaris  cognomtnatt.ex  Bauartce  ducatuyqutpro 
prcrteflimomu  Euangelio  datum  combuftus  fuit.ls  Ccejar ,  erat  ex 
Kaubo  oppidoquatuormtlltaribus  a  Vafja^odlluflrigcncrc  ac  domo 
natus.Quo  tempore  wittenbergce  literis  optimtfque  difcipltnis  ope- 
ra  dabat.ccrtiorfatlus  a  fratnbus yde patris  valctudtney  vt fi  eu  vel- 
lct  vnquam  viuic  vtdcre,quamprimum  reuerteretur ,  ilico  fe  in  patna 
domumquc  fuam  pio  patrts  acfratrum  videndt  dcftderio  recepit. 
Sedjimnlatq;  cb  is  venity  Pajfaytrtenfis  epifcopi,  qui  Luagefy  ftudto- 
fos  fummo  odio  tnfcclabaturymandato  captus  cfl.  Qua  in  re  non  inco 
modum  cnt  hoc  loco  exponcre  arttculos  fidci  ?  quos  hbcre  confcffus 
efl&proptcr  quos  ab  immicis  inhumamter  exttnclusfanguine  \uo 
tcslimov.mm  doclnna:  Ftltj  Det  dcbttum  ac  reddttum  obfignauit. 
Vrtmum  ajferuit  nos  fola  fide  Jaluos  fieri .  deinde  ipfa  opera  effe 
fruclus  fidei.  Mijfam  nonejje  oblationcm  aut facnficium ,  neque  fia^L^n- 
prodefje  viuis ,  multo  mtnus  mortuts .  Poslrcmo  trta  genera  con-  J?rdi  Cx[l 
fcfiio;:is  afftrmabat ,  vnum  & prxapuum  fidci ,  nobts  qutdem  quo- 
tniic  perpctuoque  necefjanuiaherum  chariratts.quod  ad  proximu  of 
ftnjum  aitcnutumq/ie  reconctliandum  adhtbcrc  orartcat,  de  quo 

H.  iij 


cnfe 


Henric.Fknder.  ACT.  MARTYRVM, 

genere  Hatth.X  V III 2  Chriflo  donnno  pr^ccptum.tertium  adgra- 
ues  acprudcntcs  viros  minisirofque  Hcdefld?  refcrriya  quibus  in  ma- 
gnis  ac  pcrplcxis  confcicntia  ~\nta:que  rationibus ,  confilium  fepe 
petcndum  (^accipiendumefl.ltaque  quoniahacomnia  erantaduer- 
faria  bulU  Leonis  X.Vapa  Kom.  atque  ediSlo  decretoque  Imperato- 
vvomuci  risjacto  wormacitf,  Jententiajmtpronuntiata^t pius  v/r  Leonhar- 
dus  Cwfar,  degradatus,  in  manum  & potcflatem  ciuilis  magiflratus 
tradcretur.A  quo  quidem  acceptus  actonfusandutufque  diploideypi- 
leumque  m  capite  habcns  dijfeSiu^carmfici  ciuitatis  traditus  esl.Por 
ro  cum  cxtra  vrbem  ducereturjeum  in  locum ,  vbi  morte  mulciandus 
eratjibere  &  conslanterGermanico  fermone  loqui  ccepit,  nunc  in 
hancjiunc  in  illam partem  caput  conuertens.lta  aute  dicebatyO  Do- 
ininc  lefiypatere  mecumfuflcnta  me}  da  mihi  robur .  Tum  ligna  iam 
parata  erantjft  acccnderenturycum  ille  magna  voce  exclamare  ccepit, 
O  Domine  lefu,  ego  fum  tuusyconferua  me.  Hoc  autem  dicebat}cum 
iam  igne  accenfumfub pedihus  haberet,  atque  etiam  Vim  eiusy  non  in 
pedihus  folumfed  etiam  in  mambus  (f  capite,  acerbiflimo  cum  dolo- 
re  fentiret.  Lt  quoniam  ignis  no  ita  erat  magnus}  \t  corpus  eius  cito 
poffet  abfumere}  camifexpertica  bifulca  illudtantumodo'  femiuslu- 
latum  attraxit ,  ac  fuper  ligna  vndique  impofuit .  Dcinde pcrforato 
corpore 3pertica  illam  traiecit:  atque  ita  illud  repofuit  in  igne}ty  om- 
nino  cxufiit .  Hic  exitus  defaris^pu  hominis  ypro  caufa  doSlrina 
filij  Dcilefu  Chriflimorientis  }decimo  fexto  dieAugufli^anno  M. 
D.  XXVII. 


M.D. 
XXVIII. 


HENRICVS  FLANDER. 

I^Sf  Ag  ifler  Heric9(  hoc  enim  nonme  notior  erat  quam  cognomine) 
w^Mnatione  Tlander}cum  inflitutum  ordinis  Augusiinienfis  diu fe- 
quutusac  profeffus  fuiffct ,  poSieaabie&o  eovit&generejncliore- 
quc  fufceptOjCaptus fuit propter  verbum  Dei  in  auitate  Cortraccnfi 
oppido  Flandn^habitu  indutus  mercatorw,atque  inde  Tornacu  de- 
duhlus.  Qua  in  y>rbe  cum  fcptem  menfes  in profundo  ac  tetro  carce- 
risloco  adferuatus  fuiffet  }  tandem  ei  oblatacsl  conditio}pcr  quen- 
dam  M.Balta^arem a  Cordis}qui  tum  erat  Officialis  Epifcopi  Tor- 


nancen- 


DionyfRieux.  LIBER  II.  56 

nacefis,  vt  fi  vcllct  confitcri  ca  qua  vxorc  duxcrat ,  cjfc  mcretrice fu- 
am,  vita  ei  conferuarctur.  Hocautem  ille  vt  dkcrct jiunquam potuit 
ddduci  ifcdin  ea fidei  confefiionc,quam  initio  coram  eisfeccrat,con- 
slanter  perflitit:  ita  vt  ab  aduerfarijs priflino  illo  turpis  facerdotii 
gradu  atque  ordine  deieblus  aut  erafus,cum fumma  ammi  lcetiria  & 
o-ratiarumacltonc  cancre  cccpcritfTe  Deum  laudamus,  tc  Dominum 
confitemunc&terofquc  verfus  eius  Cantici,qui  Ambrofw  &  Augu- 
slino  vulgotnbuitur.Voflea fuit condemnatus 3vtviuus  crcmarctur. 
quod fuppliciuadmirabili  virtute  &  animi  magnitudine  pertulitfir- 
atermenfem  Maium3anno  M.D.  XXVIII. 

DIONYSIVS  DE  RIEVX. 


M.D. 

xxvni. 


SSffi-onyfius  ab  Kicux^fuitvnus  exijs  quiprimipropura  Euage- 
iMzklij  Chrislido&rina,  Meldis  mortem  magno  animo pcrtulerunt. 
Isinter  prtmos  in  Gallia  palam  afferuit,  Miffam  certifiimam  cffe 
abnegationem  mortis  ^ypa^ionis  lefu  Chrifti:a  qua  Miffe-opinionc 
Bngnnentus  epifcopus  Meldenfisfde  quo fupra  metio  cfl  balitajno- 
disomnibus  abducerevoluit,promittcnsfecum  liberaturu,  ciquepe- 
fioncm  annuam  atquealia  commoda  daturum.Cuiillefortiterfcmper 
rcftitit  &  grauiter  obmrgans  >dixit >  \tane>dotmncjn  cam  animimol- 
htietn  ignauiamquc  dclapfus  es,vtme  nunc  quidcm  ad  huiufmodi  ab~ 
negationc  Dci  mcijrenuntiationemq;  inducaslWic  autc piusVirfcn- 
tentiam  ilLtm  lcfu  Chrisli  3  Qui  me  negaucrit  coram  homimbus.  staxnth 
tyc.  vehcmattcr  in  ammo  fuo  infixam  habcbat,  ita  vt  cam  Jwpc  ^ 
cumpondcrc  & grauitate  cius  vfurparetac  rcpetcret ,  atquc  etiam 
ad mentioncm  eius perhorrefcerct .  Is  igiturdamnatus,  vtvium  com- 
bureretur,  crate  ad  fupphciumtraBus  fuit,  pcrpctuo  loquens,  ac 
populum  cxhortans ,  vtad  fufctpicndam  vcram  vitafalutifque  do- 
tlrinam  conuertcretur .  Viusjt^anibus  rrux,  \igncafuit  nlhgit^  quYtm 
excufiit  magna  vLabicdtque  inquendam  locum^  qui  aquas flucntcs 
rccipicbat:  fp  pff/ffff  dicM^" p^^x^M  V  crux  vnacum 
dqua  aufcrrctur .  qu<t  res  faierdotet  ac  »»P1<t{h>f  W^vrhcmrntrr 
imtauit  y  vtab  contumrlif*  injurnfqi^r  *>i  infrrcndi*  y  contincrc  fe 
non  poffent.  \taque  is  Vium fmtvflulatusfihmma  voluntatc  acvolu- 

H.'  liij 


1  mc  nc 

auerit, 


Germaniduo:  ACT.  MARTYRVM, 

ptate  inimicorum  veritatis ,  ideflycum  lcntomagnoque  tormentoac 
doIore.Nam  ter  in fublimefuit fublatus,  ignem fub fe  habcns  cxigu- 
um}perpetuo  vfque  ad  vltimum ffiritum  vit£,Deum  inuocans.Hunc 
\itt£  finem,Vir probus  O*  Deum  timens  habuit,  tertio  die  lulij,anno 
M.  D.  XXVIII. 

PETRYS  FLYSTEDEN  ET  ADOLPHVS 
CLAREBACH,  Germani. 

Hi  duo  (SSQS&Nho  M.  D.  XXVIII,Pefr/^  Vlyfledius  ©•  Adolpbus  Clareba 
mortefua  homines  literis perpoliti & pmclara eruditione  atq; do- 

klcmM    ^rina  ornati,Coloni<£  ad  Rhenu fit<e  vinbli  tenebatur ,quod  de  Ccr- 
fruduma-  na  Domini  caterifque  religionis  Chrisliana  capitibus  aVontificijs 
orl Ge"  iiffentirent.Senatusquide vrbis potesl iure fuo cbtrudere in carcere,, 
"unos.     feddamnandiautabfoluendi  poteflas  efl penes  Archiepifcopum:*- 
deo  vt contingere  queat,\t  qui  inlocum  &  Vicem  Archiepifcopi 
fubflitutus fitpnittat  e  cacere  eum  &  in  integrum  reslituat,qui  capi* 
tis  damnatusfuerit  afenatu.llli  igiturduo in  cuflodia  inclufifuerunt 
plus  fefquianno .  tandem  \eroanni  eiufdem  menfe  Septembri  ad  igne 
damnati  funt  iniquifiimo  iudicio  fcnatus  ^f^icarif  Archiepifcopi: 
quorum  fententiam,carmficespoflea  ad  extremum  vfque funt  execw- 
ti  cumacerbiffimo  plurimorum  dolore  &  commiferatione.Tanta;  cru 
dclitatis  caufa  in  Theologaslros  Colonienfes  tranfferebatur,  qui  in 
XkX*^  fuispublicis  concionibus  voaferabantur ,  opqrtere  placareac  lenire 


4  c c    irani^Dei. qui tum  nouo 0* inufitato morbi genere > Gemaniam af- 
fliclabat.Etemm praterfamem  qu<e fieuiebat  ,infolens  quidam  mor- 
bus  fudoris  nomine  appellatus  fic  graffabatur,  Vf  quieo  exitiah  fu- 
doreopprimerctur,intraquatuor(p'  \igintihorarum  ffatium  more- 
Morbus  fu  tentw-  Cuius  quide  rei  cdufahominunumerus propeinfinitus  mor- 
doriferus .  te  mterccptus  mterijt  ante  inuentu  rcmcdiu.  Vulgus  morbu  Anglicu 
'  .  V 4         appellabat quod anno M CCCC .LXXX VI, hac impura lue affU- 
^J^^/J^/>  '  ■  ftdtafuiffet  Anglia.Dcinde  vero  vt  Deus  omnia  fuafldgella  in  Ger- 
/^/^maniam  femcl  cxplicarctypotcntipmus  ille  Turcaru  rcx  Solymanm 
(Vayuoda  cxparte  aliqud  Hugaria?  regc^  Hieronymo  a  Lafco  Po- 
iono  wftiga:ihbus)obfcffam  tcncbat  Vicnnam  Aufiria:  .Vorro  cu  duo- 

M 


Ludouic.Berquiru  LIBER  II.  57 

illi  fiantlifiimi  homines  ad  morte  duccreturjfiu& fidei  ratione  omnibus 
publicc  rcddcbant,feque  mutub  cohortabantur  &  incitabant  pr<tcla- 
ris  vcrbidiuini  tcfhmontjs  ad  tolcrantiam:adcb\tomncs  quiajla- 
ba?it  admiratione  obflupefacli,  vtrmfque  conflantem  vultum  mo- 
tumquc  corporis  mtuerentunprwfiotim  verb  Adolphi,qui  adolefcens 
erat  egregia  forma/loclririaatque  optimarum  artium  sludijs  ma- 
xime  eruditus. 

LVDOVICVS  BERQJTINVS. 

\udouicus  duBcrquin,nobih  Berquinorum  apud  krthcfiicnfies 
familiaortus,  ea  Arthcfiueparte qu<£  ab  oppido  S.  Audoma- 
n  dcnommatur}adficitusin  aulam  ¥rancifci.l,Galliarum  Regisjn  eoru 
numerum  qui  auU  Kegis  nobiles  cenfientur/ooptatusfiuit  eo  tempore 
cum  adhuc  fiuprema  poteflas  Artbefix  (fFlandrLe  adregem  Gal- 
lia pertinebat .  Annos  natus plus  minus  quadraginta  ccelibemVi- 
ta  cgeratyca  moru  intcgntate  \tne  fiufficio  quidcm  vlla  impudicitice 
(quod  rarum  eflin  homine  aulico  )aduerfius  eum  y  dum  vixit,  exor- 
tafiuerit  :mirc  benignusin amicos  &  egenos .  A^itequamDominus 
illum  ad  cognitioncm  Euangelij  vocaffict,cons~litutionum  ac  rttuum 
papislicorum,nempe  pr&ficnptorum  teiumorum  ,  dwrumfacrorum, 
ciborum,h\ijfiarum,conaonum,qucmad?nodum  abtneunte  cetate  cdo  - 
Slus  fiueratyobfieruantifiimus  fiuit:  aliemfiimusverb  ab  omni  fucoy 
ingenio  aperto  aclibero  : qubdtniuriam  nec  cuiquam  fiacerevellet^ 
neque  etiam  a  quoquam  perpeti  pofifiet.  Adoclwia  Lutheri  qine 
tuncin  Gallia  cccpcrat  increbrcficcre  ita  abhorrcbatvt  qui  ntaxime. 
Nihdominus  tamcn,\t  cratvir  ingenuedoclus^oderat  graufiime 
infiulfos illos & morofios  Sorbonicos  theologos  ac  monachos .  inhos 
etiam  aliquando  palam  debacchabatur :  nec  slomachum  fiuum  difi- 
fbnulare  poterat.  Fuerat  ilkfiermonis  confliBatio  cum  quodampri- 
minominis  interThcologosVanfienfies  doclorc  Gulielmo  videlicet 
iLQucrcu.  Ex  eo  faneodio  cocpit  v/V pius  propius  applicare  ani- 
mum  ad  fludium  vera  pietatis :  neque  defuit  Dominus  qui  multis 
modis  dc  medijs  fiolet fiuos  ad  Chrifli  Ftlij  vmgeniti  cognitionem  tr&~ 
here .  Ab  co  tempore  nuUum  intcrmittebat  tempus,  quod  aut  lcclia* 


Ludouic.Berquin.        ACT.  MARTYRVM, 

ni  aut  fcriptioni  aut vcrtcndis inhnguamGallicampijs  libellis^  non 
tmpcrtirct.Ex  ijs  quifcrc  fyarfi  erant ydecerptx  funtab  inimicis  fen- 
tcntix^qux  Theologi  adfuam  cognitionem  &  cenfuram  pertinerc 
cxislimabant .  Huiusfcre  gcneris  erant  ULc fententice  3  \n  concio  • 
nibus  non  recle  Virginem  Mariam  inuocaripro  Spiritu fanclo.  Non 
recle  vocari  Thefaurariamgratitf.ltem  in  Salntatione  illa  \effertim 
qu&  illi  cxhibctur,  contra  omnem  \eritatem  Spem  &  Vitam  noftram 
vocari,quum  ea  omrtino  ad  Chnftum pcrtineant. 

Ob  huiufmodifententiasa  Theologis  annotatasherefc*>s  rcusde- 
latus  es~l }  ac  in  carcerem  conieclus.  \udices  qui  ingcmum  hominis 
nouerant,  parui  momenti  cas  conclufiones  exislimauerunt  ,  ab- 
folucruntque  Berquinum.  Qui  detukrant^ulgo  iaBabant eum  elap- 
fumfauore  Kegis:  ipfe  vero  pradicabat  fe  iure  atque  aquitate  caufc 
\>iclorcm,  adeb  Vf fenb  dc  ijs  triumphum  appararet .  Interea  alios  e- 
tiam  libellos  vcrtitjnter  quos  etiam  Enchindion  militis  Chnftiani  E- 
rafmi  Gallice  emifit,additis  plerifque  atque  intermixtis ,qu<e  propius 
-i  ^  ad  vcntatis  Euangefica  luce pcrtinebat.  Erafmus  illc.quifc fuo  more 

sy*<<VH  Mjfff^  irk«Bpi»r*.t9*f  femper  oslendit,  acriterexposlulauit  cum  eo  per  literas 
quodnon  prudenter  agcret,eiuJmodi  grauemvtrique  conftans  inui- 
diam  nullojVt  dicebat3fruclupietatis\proinde  fuacaufam  fic  ageret, 
ne  Erafmumadmifceret .  Interca  Natalis  Bcdda  Sorbonicus  doclor 
(fipfius  ajfecU}colleclis  multb  pluribus  articulis  aduerfus  Bcrqui- 
numycurarunt  eum  rurfus pertrahendum  in  carcercm .  Bcdda? fe  ad- 
iunxcrant  Vrior  Cartufianorum  &  Vrior  Celeftinorum  vrbis  Vari- 
fienfis  ac  nonnulli  alij  vt  multitudine  obrucrent  homims  conftantiam. 
Cohors  illa  Beddaica  adeb prdudicus  Berquinumgrauarat^tnihil 
in  caufa  fupereffe  vidercturymfi  vt  exuslis  libellis  ac  honoraria  cme- 
dationefaSia  recipcrctpr&fcriptam  a  Magftns  iliis fatiffaclioncm> 
aut fi  id  recufarct ,  irct  ad  igncnuBcrqmnus  ne  in  vno  quidc  illis  cef- 
ftt:  & fane  aclum  erat  tum  de  ipfo  jnfi  quidam  e  Scnatu  cdfcfatiores, 
pcrffxcientes  rem  calidis  Monachorum  ac  Beddaicorumodijs  gcriy 
rejfondiffentfetotacaufam  a  capin  yfq;  ad  calcc  Jcnub  velle  cogno 
fccrc.  (dque  non finefremitu  iliorum  qui  tam  eum  morti  adiudicaue- 

rant. 


Ludouic.Berquin.  LIBER  II.  58 

rant .  id  quidcmfauorc  Ludoukce  matris  Yrancifci  regis ,  quce  tunc 

rcgni  habcnas  moderabatur^procuratum  fuijfc  pleriquc  exifiimauc- 

runt.  Dum  hcecaguntur  Kex  ex  vwculis  Hiframcis  commodum  re- 

ucrfit&^admonitus  fuit  Berquinum  intermonachoi eyThcologaflros^ 

pcrwhtan .  itaquc perlitcras  dcnunctauit fcnatui  Varificnfi}?ic  quid 

tcmcrcpatcrcturficn  in pcrfona fui  Berquinv.febrcuiadfuturum^ac 

ddigetius  vcllc  de  toto  ncgocio  cognofcere.Aliquantd  pbfl  exemptus 

e  carcere  ,feruatus  esl  in  aula fatis  commodc ,  attamen  fub  cuflodia. 

Tandem  fu&  Ubertati  redditus  c$l}qud poffetfacilius  fuce  caufe  co- 

fulcreMirum  diclu  quantum fiducice  tum  conceperit  animo  Bcrqui- 

nus.non  enim folum  promittcbatfibi  abfolutionem^crumetiam  viclo- 
1  riam  quidcm  ffcciofam.Aiebat  vicloriaejfe  in  mambusyfed  mal- 
\  lc fcrius  aliquanto finiri  caufam^quo  magmfcentius  de  ijs  tnupharct. 
j  lam  itaque  mutatis  viabus facram  illamfacultatemyThcologos  yidc- 
1  licct  &  Monacbos  reos peragebat  impietatis.dicebat emmfe  arcana 
[   qucedadeprehcndiffc  in  eoru  aclis.Vleriq;  euamicibortabanturfine- 

ret  crabroncs  yextncaret  fe  abea  caufa  quam  quiret  mmimb ,  ve^ 
\  prcetcxtu  R  egice  alicui  legationis  ahquo profiafceretur,  Ve/ in  Ger- 

maniam  iret/um  caufa  hcec  tempore  cuanefceret.  Cogitaret  etiam  at- 

quc  etiam  qualis  cxcetra  effetBedda ,  acerrimus ipfius aduerfarius,  *™J*  hyj**  f/^ 
\  quotque  capitibus  vencnum cjflaret.  Expenderetcum  immortahho-  c+pfcbj  tr~~*tutv/, 
1   sle  rcm  effc^  Facultas  enim  non  moritur .  Facultatis  phalanges  non 

conquicturas  donec  ei  exitium procuraffent.  Vrinapum  ac  magnatu 

fauores  ejfe  tcmporarios,  ac  delatorum  artibus  facile  in  diuerfum 

trahi  illorum  affeclus .  Denique  3  vf  mhil  eorum  accidat ,  Kcges  e- 

tiam  ipfosveldclajfari  talium  improbitate  ^veletiammetunonnun- 

quam  cogi  vtcedant.  Tot  modis  deterrentes  amici ytantum  abefl 

\>t  Bcrqumumab  inccepto  abflraherent ,  vt  potius  animum  adde- 

rent.ingenium  enim  ipfius  quiddamhabebat  cum  palma  commune: 

nanquc  aduerfus  deterrentem  tollebat  animos .  Vergebat  itaquc  in 

caufa  aducrfus  Theologos  ac  Monachos  3  maxime  vero  in  Bed- 

damyimpctrauitqyarege¥rancifcoliterasad  Theologicamfaculta- 

te>9t  duodectm  articulos,qui  in  Beddce  libris  videretur  habcre  mani- 

fcsla  impietate7atq;  adcb  blaffp>bemiayaut  damnaret  omniu [nffrdgijs 


Ludouic.Berqiun.  ACT.  MARTYRVM, 

dutfacrdrum fcripturarum  tcslimonijs  comprobdrcnt.Hcec  Berquino 
polliccri  ccrtdm  \icloridm  videbdnturfcd progrcjfus  cdufedemon- 
Slrauit  imtamenta  hccc  tantiim  fuijfe  addCucndammagisac  magis 
infdndm  aduerfanorum  rabiem.Frigida  emm  funt ,  Vf  plurimum  cdi- 
claautdiplomataKegiaprcefcrtim  in  caufts  corum  quifc pro  veri- 
tate  opponunt.  Sic  itacpue  excitati  crabroncs ,  omm  malarum  ar- 
judiees  xli  tlHmgcncrc  inslruclifiimi  nunquam  conquieuerunt,  donec  Bcrquino 
deicgau  m  procuraffent cxitium.  ludicibus duodectm afummoVarlamentiVari- 
^uini.  fienfis  Senatu  lcclis ,tandem  delcgdtdfuit  tota  caufe  cogmtw  i?y fu- 
premd  in ea pronunciandi autlxmtas .  Quum ins~laretdics,Bcrqui- 
nus  carcen  traditus  efl .  fcntentia  ab  us  ludicibus  arcflo  lata  ejl, 
Vf  exufiis  Berquini  libcllis  &  dbiurdtis  articulis  pcrpetuo  carcere 
indufus  \>itam  degcrcf.re  tamcntota  arbitnoKegis  refcruata .  Is 
audita  pncter  expctlationem  bac  fententia,Kegcmappellauit .  lu-  . 
dices  dli  delcgati  indigne  ferentes  appellandi  \>erbum,Si  non  rectpisy 
inquiunt  Jhanc  fentcntiarn,effciemus  ne poslhac  quoquam  dppelles, 
Mdgnus  ille  Guhelmus  Budaeus  tunc  fupplicum  hbcllorum  in  Cu- 
rid  mdgifter,vnus crdt e  ludicum  illorum  nurncro  As pro  edbene- 
uolentia  qua  omnes  hunidnitdtis  fludiofos  compleclcbatur ,  hunc 
quoque  Bcrquinum  anubat:  acpaulb  antequam  grauior  fentcntia 
C  mortisineumfcrrctur^multishortatus  eft}vt  dVefdnisdhserrori-  v 

bw  rcfiptfceret,  &  palinodidm  pmfcnptdm  nongrauatim  ample- 
£leretur,confulerctvita ,  ac  mclioribus  sludijs fc fcruaretincuc fuo 
(quod  aiunt )  indicw fibi  exitium  acccrfcret:  quod  quide  affirmabat 
ex  fcntcntia  ludicum  ommno  decretum^  mfi  pnori  ilh  tam  cequdbdi 
fetetiamox  dcquicfcereti  Hdc  grdui  momnonc,dtq;  obtcsldtionc  td- 
ti  Viw  eo  ddduclus  efl  Bcrqum9,\r pulhccrc  tur fe  ca  facluru  quce  il- 
le  multis  fuafcrat.  Domum  rcucrfus  Budceus  prcefdgire  illi  cccpit  a- 
nimus  non  pra>fliturumedBcrquinum,quce  je  fdciurum  rcccperdt: 
Nouiemm,dicbat,  hominis  vigcmum ,  imponct  illi  fua  fducia  atque 
ingenuitds.  Hcec  cu  antemendianis  horis  aBafuijjc.tfpomcridianis 
fterquinus  eadcm  confirmabat  qutpnus.  Ytaque  ludiccs  nonmulto 
pbflfcntcntiamalimtulcrunt}Kcmpe  Vf  laqueoprcefocatus,  crerna- 

rttur 


Martin.Gonin;  LIBER  II.  57 

[  returin  loco  cclcbri  Lutetice ,  Greua  appellato.Huius  poslcrioris 
fcntcntkc  excqucndxoccafionem  omnem  captabant  aduerfanj:quum 

'  primum  femotius  rcx  Francifcus  excurreret ,qute  fane  mox  \t  cupi- 
ebant  oblata  efl.nam  Kex  Blcfiacum petcbat,quum  adfupplicij  locum 
dcduclusesl  Bcrquinus^quiadeo pr<zfenti  anvno  tum  maxime  vifus 
fuiryt  nec  vultu ,  ncc  v//o  corporis  geflu  dederitvllmn  pcrturbati 
ammi[]>ccimcn:ne  tum  quidem,cum  carmfex  in  egreffu  carcerisjru- 
culcnta  vocc crimcn ac fupplicium  pronunciaret .  Quum ad plateam 
Grcucnfm  \entum  csl ^crbafccit ad  populum,fed  vix  quifquapo- 
tuit  aliquidpcrcipcrc.tatus  eratfatellitumfremitus}tamagna  eoru9 
qui  a  Sorbonicismercede  conducxi  diccbantur}\oafcratio  dcdita  ope- 

I  racxatata  fuit.  Sic  ammos  ommumin  illum  cxcitarant  Monachi 
ac  Sorbonid,qui  nu^quam  non  adfunt-^t  ctiapueros  initio  caufe  mu- 

j  nujcuhs  dlexcrint  vt  vicatim  diceret,Bcrquinum  hdereticu  efje.  Qjm 
itaque  ad  palum  pmfocaretur yix  vnus  aut  alter  e  turba  acclamauit 
nomen  lefu ,  quod parricidis  tamcn  ac  facrilcgis  apud  eosacdamari 
folet.  Hoc  itaque  graue  mortis  fupplicium  admiranda  ammi  conflan- 
tia perpeffus  esl  vir  infignis  y  menfe  Maio^knno  M.D.XXIX. 

Hanc  pleniorem  de  Berquino  hiftoriam.ab iis  accepimus,  qui  totius  caufx  *- 
ttioncm  probe  cognitam  habuerunt,&  illi  interfuerunt :  tum  etiam 
cx  Erafmi  epiftolis  nonnulla.qux  ad  rem  vt  gefta  eft  per- 
tinere  videbantur,  defumpfimus. 

MARTINVS  GONIN. 

_  r  .  .       •  u        •     •  r\   1     ^  Memorabi 

l&vp  krtinus  Gonmusynatusp^  in  exigua  \alle  regionis  Vedemo-  ie  exempia 
ikvilkt^c, A  »gi  uena  nominata:cuius  vallis  incolce,  lam  a  multis  an-  GbS,*0 
mSyobufus  impios  traditionum  humanaru  probe  cognitoshabuerut. 
\s  cum  vemffet  ad  eum  coctumyqui  nomine  comuni  Valdenfes  appcllan 
tur,  ymmslt  num  ab  illis  dclatum  accepit.  Valdenfcs  autem  etfi  boni 
eranthomines  ,cumprimis  Dcum  metuetesjummoque  verbi  Deiflu- 
dio  affcclr.  tamen  lucc  Euangclij  tum  apud  Germanosy  tum  etiaapud 
Hcluctios  qjf  Sabaudos  cxorta,  cognoucruntmulta  defiderariin fuis 
ecclefiis^qu&adveram  rcligionem  acpietatcm  pertinerentipUraque 
etiamignoratione,ac  temporumculpaiandiurecepta  retineri,qua  a 
pura  Euangchj  duclwia  Ecdcfixque  difaplina  abhorrcrcnt .  Itaque 


Martin.  Gonin.  ACT.  MARTYRVM, 

cum  Viartinum  cum\oanneGerardo}qui  poflca  typographiamfum- 
ma  cum  laude  ac  vttlitate  Ecclcftcc ,  Gcneua?  altquot  annos  exercuit, 

Fudhu1'  in  Stbaudiam  mifcrunt  ad  Gmlelmum  Edrellum,  qut  tum  in  eapatria 
Eudngclium  annunciabat,ab  eo  rogantcs,  vt  cura  etiam fufaperet  re- 
formandarum  atque  inflitucndarum fuarum  ccclefiarum ,  cum  earum 
qu<e  citra  Alpes  in  Delphtnatujn  Vrouincia  Galltca^ac  in  Vcdcmotio 
haberentur}tumetiam  illarum,qu£in  Italta,  in  Calabria  }ApuItdquc 
altquem pietatis  cultum  ac  timorcm  Dci  retincrcnt.  Quod  ncgotium 
Martinm fibi  commiffum}cum  dihgcnter  ac fidclttcr  curaffct ,  redttu 
itcrquc fuum  inflituitymcnfe  Aprili}anno  M.  D.  XXXVI,vr  ad  val- 
lcm  Angruenam  ,  fuos  parentes  amtcofquc  Vtfendt  caufa  profi" 
cifceretur .  Eo  in  itinere  dominm  Champoltonenfis,Georgius  Ma  r- 
tinus  appclldtus}  comprehendit  eum  in  montibus  ducatus  Chanfauri 
in  Delphinatu,  ffeculatore  effe fufyicatus.  \nde  duhlus  cfl  ad  Vorta 
Trotnam,  quo  in  loco  carcer  eH  vrbts  Grdttonopolis :  tbiquc  a  magi- 
flratuetus  Varlamenticxamtnatus.  Sedcumtnconulladeprchcndc- 
rctur fuff  icto  cius  criminis }cenfuerut  Vf  faluus  &  incolumnis  dimit- 
teretur.Cum  aute  carccrc  egrcderetur}Georgius  Borclus  cuflos  car- 
ccris}  cum  perfcrutans '9  dcprehcndtt  quafdam  fcriptds  litcrds ,  quds 
Guilelmus  EarcIIus  Antonius  Saunerius,  akiquc  miniflri  eccleftcc 
Geneuenfts,  adVcdemontanos  pios  hominesacverbt  Det  fludtofos 
mtttebant .  Tum  cuslos  carccris  eum  rcdtre  iufiit}atquc  tn  tnfima  & 
obfcuia  foffa  tnclufim^crduos  dtes  dettnuit .  Tertio  die procurator 
rcgtus  cum  altjs  quibufdam  vtris  ei** fummai  curice,ad  eum  venitj- 
umquc  fpcculatorcm  efje  arguitjum  literds  fccum  adfirrct .  Tum 
Martinus,Legtte}inqutt}  cas ,  &  cognofcctis  dc  rebus  bclltcis  non  ef- 
fcfcrtptdSy  necadprtnctpumnegotiavllo  modo  pertinerc:  fedtan- 
tummodb  compleclt  piaquxdam  montta  atquc prccccptd  5  qutbus  vz- 
td  in  timore  Dct  tnflituatur.  Tum  altt ,  cutas  ts  cfjet ,  rogducrunt: 
atque  ex  Itteris tfuqs  dicebant  eum  haberc ,  Luthcranum  cffc  \>clx- 
mtnttus  argucbant .  Ego,  inqutt  Maritnm ,fum  cx  valle  Angruena 
Vedcmontana:  hoc  qutdem  tempore  Geneua  agcns ,  artc m  typogra- 
phicam  cxerceo.  Necfane  Luthcranus fiim,  ncc  vellem  qmdcm  effe 
cum  non  Lutlpcrm  pro  me^fcd  Chrifius  lcjus  fitmortuus  >  cuius  no- 

mtne 


Martin.  Gonin.  LIBER   II.  60 

minc  ccnfcoy\Chriflianufque  appcllor ,  &  pro  quo  &  cum  quo  ,  ego 
tum  viucrc  tum  mon paratus jum.  hitcrrogatus  ab  illis,quis  Gcneua? 
concionarctur ,  Guiklmum  Earellum  &  Vetrum  Viretum  refyondit.  PetrasVi- 
Tum  procurator ,  cos  duos fccla?  Lutbcrana?  principcs  effe  affirma- 
mt.  Cia  Martinus  comiter contradiccns ,Vace  tuaanquit ,  illi  minimc 
funtij ,  quos  tu  arbitraris  ,fed fidclcs  funt fcrui  Dei ,  a  quibus  ,ficut 
Aposlolifeccruntpura  verbi  Dci  doftrina  annuntiatur .  Ain  tu ,  in- 
quit procurator ,  ea  omnia ,  quai  nos  tcncmus  tradita  d  matre  noslra 
Jantla  ccclcfia  R  omana ,  Mifiam  ,purgatorium  ,  indulgentias ,  bona 
opcra,z$  ccetera  kdufmodi,falfa  cfie  l  Martinus  rcffondit,  cam  ec- 
clcfiam  cffe  tnalignorum ,  a  diabolo  ortam  &  propagatam ,  cuius 
Vapa,verus  Antichristus,caputejfet.  Sedita , inquit^eueniet^quem- 
admodum  apud  Mattha:um  jcriptum  cst ,  Vt  omnis plantatio ,  quam  Mmh-6 
non  plantaucrit  Vater  cadcflis ,  euellatur .  Tum  procurator  ex  eo  piiputatia 
qutfjiat ,  quindo  id  futurum  effet .  Tum ,  inquit  Martinus ,  cum fi-  Martino? 
Uus  pcrditionis ,  qui  in fantluario  Deifedet,  reuelatusfuerit,  quem- 
admodu  Diuus  Vaulus  adtnonuit.  Scd  date  mihi  Bibha^  ego  oflen- 
dam  \obis.  Satis  quidcm  esl hodie,inquit procurator.cras  tibi  do£lo~ 
rcsadducentur^quialitcrtibi  reffondcbunt ,  Bibliaque  &  Mijfafc 
adfercnt.  Voflndie  igitur  magna  turba  tnonachontm,  Erancifca- 
norum  y  Dominicanorum  ,facerdotum  ,cum  aliquot  eius  Varlamen- 
ti  confiliarijs ,  adeum  in  carccrem  conucnit.  Tum  procurator, 
fidci  inquifitor,  eum  hoc  modo  interrogarunt ,  Age,vifne  aliquid 
amplius  diccre  prater  ea  qu#  dixisti  \  Ego ,  inquit  ille,nefao  quid 
ex  me  \e\itis  qu&rcre.  Tuminquifitor^t  omniutn  audacifiimus^ 
eum  intcrrogare  ita  ccepit :  Inquem  tu  credis  ?  Ego,  inquit  Mar- 
tinus,  credo  in  Deumpatrcm  per  Chriflum  lefum ,  ficut  contvne- 
turin Jymbolo  Apoflolorum,  nec  aliam  fidcm  habco.  Inquifitor  ex  co 
iterum  quwfiuit ,quo  modo  ipfe  oraret  Dominum ,Eo  ,inquit  ille> 
quoSaluator  noftcrnos  orare  docuit  ac  \oluit:  Vatcr  nosler>qui 
es  in  cadis .  biquifitor  ira  commotus ,  interrogando  inslare  cocpit, 
Dicis  ergo  fuffragia  noslra?  matris  fanclce  ecclefig  ,  mhil  planc 
prodeffc  ?  Vos  qutdcm,  inquit  ille ,  ita  flatuitis    affirmatis.fid  hac 
inuenta  funt  humana    diabolica^  qua?  cum  fuo  capitc  atque  autbo- 


Martin.Gonm.  ACT.  MARTYRVM, 

rc  Vdpd  corruent,  queniddmodum  in  Apocdlypfi  fcriptum  esl  XVII 
&  XVill,cdpitibus .  qucc  quidem  lecld  cddem  hora  5     a  Mdrti 
^"aftro  expofitdfuerunt.Tum  \>erb mondchi  dc ftcerdotes  eofurore permot 


impu 

verit; 
gitati 

tS 


:ntatisa-  atqUC  agttatifuerunt  ,y>tmenfampugnis  percuticntcs  ,ac  pdeos  i 


terramfuos proijaentes  dixcrint ,  nthtlamplius  qu<ercndum  ac  per- 
contandu  db  co  ejfe,qui  hxreticM  damndtws  effet .  Si  Vrophetdc,  in- 
quit  Mdrtinus  5  &  Chrislus  lefus  faluator  mcus,  Apoflotique funt 
bccrctici,ego  quoq;  \na  cum  his  cjfe  volo.ncque  cnim  vlla  aliam  do. 
\  £lrindm,quam  eorum  teneo,nec  tenere  volo. Itd  quatuor  dicbus  con  • 
ttnuis,  qudtuorquc  dutquinque  dierum  fingulorum  horis ,  de  capiti- 
bus  religionis,  dtque  dbufibus  ecclefice  Romdna?  diffutdrunt.  Voslrc- 
MiiTx  "b  -  m°  Mdrtinus  Mijfdle  ab  dlis petijt ,  \teis  oflenderct  infignem  dbu- 
ufus •      fum in  eo  Cdnone,  qui  itd  inapit,  Te igitur.cum  Chnslum  iterum  in 
cdrne  fud  ofibufque fbuccelld pdnis  inclufum,propeccdtis  tum  viuo- 
rum  tu  mortuoruoffcrunt.quod quide,inqutt,ridtculumpldne,  dtque 
a  \eritdte pietdteque  in  Chrislum  dominum ,  mdximopere  dlicnum. 
Etenim  fummus  ille  fkludtor  Chriftus  icfus ,  in  ftnclajdnclorum  Je- 
mel  ejl  ingreffus,fetpfumque  fcmelin  cruce  itd  obtulit  pro  pcccdtis  n~ 
slris ,  vtpurifimo fdnguine  effufo  O0  Vdtriobldto ,  omncs  Jordcs  dc 
maculas  Vtttorum  peccatorumque  noslrorum  plane  eluerit,?idfque  it 
Miflx  abo  expurgauerit .  Nunc quidem contrd  \erbum  Deifxcrificium  dludre 
Eirificium  nouare,atque  ita  repetere,non  fuperuacaneum jolum  efl,fed  etid  im  - 
pium,cum  hoc  modo  \is  tllius ftcrtficij  dboledtur.  Tu  rurfus  mondchi 
dc  Ccetert  qui  eis  adharebat ,  mdgis  infinire  cceperunt  acfurere ,terra 
pedibus,menfitmmanibus  fenentes  ,pugn'ifquepileos  prehendcntcs 
fuos,dicebdnthomincm effe hccrettcu  didbolumque  hdbere,qubd Mif 
fdm  nollet  crcderc.  kdque  mdnddtum  eftcuftodi ,  vt  eum  rcduccret 
in  carcercm,atque  in  turrt  qudddmdrtlifitme  inclufum  perdiligenter 
dfferuaret.  Cum  ij  qui  conuenerdnt ^ellent  dbire,inqutfitor  eis  conft- 
Uum  dedtt,quonidm  homo  cxtrdnew  minimeq;  in  Galltd  notus  ejfet, 
Confiiuim  commodifiimum  ejfe,fi  in profluentcm proucerctur,nc populus  eum  lo 
qucntcm  dudiret.  periculum  enim  ejfe ,  ne  dle  gratia fcrmonis fiajno- 
mines dctenores  qudmipfecfjetcfficcretjieu  dudire  poffcnt.  qud- 
re  fummum  eius  prouincice  magislrdtum    confilium  cd  de  re  confi- 

dcrdturum 


inquitito 
ris  vt  clara 
tollatur 
Martinus. 


I  Martmus  Gdnin.  L  I  B  E  R    II.  61 

l  deraturu.  Bidtto pojl  xxvi  .die  Aprtlis,anno  m.  d.xxxvi  .hora  no&is 

I  nona,Suppra:fcclus  \rbis,que  Caflellanu  Vocat,  cu  carntficereltquo- 

I  que f itcllttio  venit  in  carcere  cum  Martinus  quiefceret,\t  eum  com- 

I  prchendcret.  Quibus  rile  dicere  cccpit ,  Ouonam  vos  itis ,amtci\equi-  „  „  . 
I  ri         11  n   ■      j  n  \  1     7  ,  Coilftanti* 

[  dem  intclli^o  ac perjptcto qutd  vosagere  jtatuerttis,  quoa  mevul-  Martini. 

tu  protjcerc  in  proflucntem,  ne  vllus  ex  populo  me  Vtdcat  .fcd  Deus 

ommum  ihfificclor  vosfactllime  ajfiiciet.Ego  qutde  i-am  eo,vt  cum  eo 

perpctuo  vtuam.quem  rogo  vf  cam  vobis  cognttione  tmpertiat,vt  Ix>c 

vcjlrum  imquiflvnum  confiltum  (ffaclum  cognofcatis.  Eamus  igitur 

in  mmtne  Dominv.  quonta  ci  qutdem  tta placet.Harc  cum  cffcnt  dtcla 

furrcxtt  fcquc  a  camtfice  ligaripaffius  cfl,vt  ad fiuppltctu  duceretur. 

Difccdcns  vcro  e  carcere  ,omnes  captiuos  Dco  commendauitiquorum 

\  maior pars plorabat,ht  imprimis  qut  aliquam  doSirina  ^fconfolatio- 

mm  ab  eo  acccpcrant.atque  ht  qutdc  m  Vt  antmo  bono  magnoque  ejfet, 

magnopcrc  eum  hortabantur.  Cum  autcm  is  educereturcx  vrbe,pro 

magijlratibus  ac  tudictbus ,  a  quibus  itatraclabatur,  Deum  orabat: 

'  atque  cos  qui  fiequtbantureum  }admonebat  Vtomnem  fimulacbro- 

rum  cultumfiugacnt.  Ad  rtpam  fluminis  quod  ifara  nomtnatur  quum 

Vemffct^umque  carmfex  tn  pcde  altero  hgafifiet  ,verushtc feruus 

dc  tcslts  Cbriili  rogauit  Supprxfeclum ,  vttantijfer  iuberet  mo- 

ramncclerc  carmficcm  ,quoadtpfe  paucaquxdam  locutus effet.  id  InClgnls& 

quu  ab  illo  impctraffct ,tumeos  qut  ipfum  numero  magno  erat fiequu-  poftrenu 

ti,docerc  cccpitatque  cxhortan,vt  toto antmo  &  fludto  Euangelmm  exhorucio: 

Domim  noflrt  \c\u  Chrtfliflequeretur,illudque  c\i\igeterlegerent,cum 

fialutis  fuce  cauf  t  tn  eo propofitdc ,  tum  ettam  vt  euttarent  eos  errores, 

abufus,tmpietates,inquibus  Papa  tpfios  cum  fiumma  ignorantia  deti- 

nerct.  nam fi  vos  eum,diccbat,jequuttfueritis,pr^cipites  in  tnfcrnum 

ibttis  .etcntmquamjtteorum  tmpta  doclrinaatque dtfictplina,exrd- 

Wne  vit<t  quam  tn  omni  fi :elerum  ac flagtttorum  gencre  degunt,fa- 

ale  pottslts  cognoficcrc .  Scqutmtm  tgitur  pottus  Chrtftum  Domi- 

num^Saluatorcm  noslrum  ,  inquo  vitam  plane  beatam  ,finevl- 

lo  mortis  pcriculo  repcwtis.Harc  £T  alta  multa  dtxit  vfique  ad fefiqui- 

borai  Jfiattum ,  cum  fiumma  admtrattone  corum  qui  tllum  fequuti, 

l 


F rithu^Sc Heuuetus.        ACT.  MARTYRVM, 

qudfi  attomti  audicbant.Tanta  erat  orationis  eius  gratia  fapi 
tia,y>tmaxima  eorumpars  quumtamindignumtanti  viricafumc 
nerent  ,amarifiime  deflcrent.  Sedimpiuscarmfextadioajfeclust 
langx  expcBationis,qui  potum  vim  vehementius  quam paslum  v 
bi  Dei  falutarem  appctcbat  ,eum  loquendi  finemfacere,  magna  c 
inbumamtate  iufiit.Tum  Martinus  pofitis  adoram  fluminis  gem 
bus  Deum  precatus  esl  ,petens  ab  eo  veniam  ommum  pcccatorum 
fuorum ,memordns  mortem  Domini  noslri  lefu  Cbrisli  ad  mijcri- 
cordiam  ipfius  implorandam  impetrandam.  Demque  bcec poHre- 
ma  eius  fuit  vox ,  Ego,Domine  \efu,ffiritum  meum  tibi  commendo. 
Statim  carmfcx  exiguumfunem  collo  eius  illigauit ,  quem paruo  ba- 
culo  tandiu  contorfit,quoadillein  terram  corruerit .  Tumcarmfex 
eum  in  flumen  impulit  atque  deiecit,  alterum  eius  pcdem  vinclum  te~ 
nensidoncc  eum  mhilamplius  moueriplane  perffexit.Tum  vcrofu- 
nem pracidit ,  corpuf  ^ue  decurfui  fluminis  permifit .  Atque  hic  qui- 
dem  exitus  fuit  Martini ,  verifiimi  o1  conslantifiimi  teslis  lefii 
Chrisli. 

IOANNES  FRITHVS  ET  ANDREAS 
HEVVETVS,  Angli. 

Bffl^  B  ijs.qua  fuperiori  librodiximus,wiclcuitemporibusfiquis 
xxxin.  recenjcre  \cllet  quot  Cbrtsti  martyres  Anglia  aeaerit,  ma- 

gnum  opus  conficcret ,etiamfiobiter  tantum  recenfendis eorum  no- 
mimbus  infiflerct,adco  profuerunt  patrice  yffickui  \iri  optimi  exilia, 
offaxj^an  carccres  ,dcntque  cttam  combuslaojfa  annoM.cccc.xxvui.quifue- 
pfiu°ft >r  rat a^ cim mortc quadrdgefinM primus, Martino V.pontificc Kom. 
tc  ciuft».  ac  Senenfi  conctlio  iubcnte .  Nos  tamen,  vf  cozpimus,eos pottfiimum 
huic  catalogo  afcribendos  duximus,quorum  monimenta  extant,quo- 
rumque  minime obfcurd  ftmaesl.  Occurrititdquebdc  dnnt  ferteno- 
tandus  loannes  Frtthus  Londintndtus  ,'tuuenis  ingenio  magnus^ 
Latine     Grxce  infigniter  dohlus .  HunC  V£  teslatur  BaUus  cen- 
turia  oilaua  Scrtptorum  Britanma^Cardinalis  Eboracenfts  Thomas 
v/olfius,  ob  raras  ingenij  dotes  a  collegio  Regio,  quodcsl  Cantabri- 
gia,dd  fuum  nouum  invrbe  Oxomenji  collegium pcllexcrdt ,vr cf- 

fct 


Frithus&Heuuetus.        LIBER     II.  €2. 

ret  ci  ornamcnto}in  coquc  difciphnas  profitcrctur  liherales.  Quam 
anc  prouinciam  luuemli  illa  <ttate  }fumma  cum  laude  &  omni- 
um  admiratiojie  obiuit  .  Hunc  poslmodum  Gulicbnus  Tynda- 
lus  illius  attatis  minficus  Euangclij pr<tco  }  dc  quo  mox  fuo  loco 
(  vti  martyrij  coronam  accepitdicluri fumus)  adfeaduocans}horta- 
batur  Vf  aducrfus  ludaicas  ineptias  &  Vapiflicas  fuper/litiones , 
Chnflum  lcfum  doceret  atque  in  mimflcrij  partem  fuccederct.paruit 
vocantiFnthus :  vnaquepromouit  Euangelij  negotium  aduerfusim- 
puramillam  mcrctricis  Komx  do&rinam }  ac  fermentum  plufquam 
Vharifaunm .  lohannes  Enfchcrus  epifcopus  Koffenfis  Thomas  R0ffenHi 
lAorus,  duofuhmna  bclli  Vapalis}quorum  hebctes  oculi  quum  ad tan-  *c^°m"ny 

tam  Euanqehj luccm  cahparent }nec  quicquam  vanaeorumcoaxatio  Pocritar5 

r       6       1  r    1  1     r     •  i  Patrom- 

propierct :  non  dejinebant  tamen  eam  perjequi }  atque  omnem  autbo- 

ritatem  ad oppnmendos  \eros  Chrifli  feruos  interponere.  Dixerat 

poftrcmo  hic  Frithus  ,Tranfubflantiationc  in  facris  literis  no  inuetnri, 

fednouufuiffe  Vapx  decretu  cx  Sathanaofficina  deproptu.ite}Vo$l 

mortcm  millum  reflare  Vurgatorij  locu.ac  multa  aha  ex  ipfit  \eritatis 

luce  pctita  conflantcr  ajfeuerabat.ltaquc  non  defueruntgraues  Eua- 

gclij  hoflcs  quicxitiumhuic fanclo  martyri  procurarent.  Atquein 

carcercm  coniehlus  quum  eaex  facris  literis  inuiSla  canflantiatue- 

rctur }  tandcm  a  Londincnfi}  Lincolmenfi  ac  wintonienfi pfeudoepi  • 

fcopis ,  qui  cum  duobus  illis  confyirauerantydamnatus  fuit.  Conflans 

itaque  hic  Chrifli  Martyr  cum focio  Andrea  Hcuueto,  Londiniinfo- 

rofcrrano  crcmatus cjl dic  xxn.lulij ,  m.d.xxxiii.  quidli detatis e- 

ratannus  xxvi.  Muka adhuc  extant  cb  eofcnpta}qux pcclus pror- 

fus  Chnflianum  &  ffiirant  &  rcferunt. 

ALEXANDER    CANVS,  alioqui 

vulgoLaurcntiusCruceus  ap pellatus. 

Quan'a  vis  fic  mifcricordie,  Dci  in  elettos  fnos  velhinc  liquet,  qu6d  exrremisiJIistcm 
poribus  quibus  vii  re/pirarc  coeperar  Euangclium,A[eiandrum  hunc  ei  luftrorum 
monachalium  faucibus  ereptum.  &  ceJefH  quodam  infiinclu  concitatum,  Euan- 
gclicc,  vcritatis  fuc.grauifsimum  tcftun  clie  volutrit.Quod  co  quide  videri  pofsic 
llluftrius,  quonia  &  monachus  fuit:  &  in  ruinis  illis  primoribus  Chriftiana:  Rci- 
publica;i.icuit:  Sc  in  eam  incidir  tcmpeftatcm  ,  qua:  non  modo  vcrbiDci  pra:di- 
candi.fed  nccogitatione  percipitndi  quidem  animum  ,  facultatem  quidcm  certe 
darer.Ectimen  inhac  ipfa  vcl  acerbi-jte  rerum,  vel iniquitate  temporum  qu.im  8c 
animofcdcpugiurit,&  iuftu  er  inunicoru  dolorc  triuphu  victorretulcrit,  ciipfo 

li.  ij. 


AlexandCanus;  ACT.  MARTYRVM, 

hiftorix  commcntario,Lcdlor,vidcs . 

xxxi  ii  WOffli  ^morabde  nohis  exemplu  Alcxander Canus  A\>rincenfis}con~ 
mM  ftatia fua  reliquit.  Is  cnim  eiurata  Domimcaliufamdia,in  qua 
annos  aliquot  antea  Vixerat,  locu  quxres  vbi  profiigata  fupcrflitione 
regnare  ccepiffet  Euangeliu,e6q;  nomine  ad  Allobroges profcSlus 
annos  aliquotin  comitatu  Neocomenfi  comoratus,vcnit  Gcneua,quo 
in  loco  Gudiclmus  Earcllus  cum  alijs  nonnullis fidclibus  Dei  mimflris 
Euangeliu  vere profiteri  ccepcrat ,maximo  motu  ac  tumultu  Canoni- 
Coru,Vresbyteroru  £F  Monachoru  qui  tum  ibifummarerum  ommum 
potcflatc  gerebant.Quorum  ommuinfcElatione  comotus potifiimum 
AlexanderyVrbc  ccdere,coq;  modofalutifuaconfulcrecogitur .  \ta- 
q;  profeSlus  perSegufianos  in  Gallid}\cnit  Cafidione  Ducatus  Bor 
boniorumoppidu,indeq;  Matifconu,tandem  Lugdunu.  quibus  omni- 
bus  locis  iterfacies,Euagclij  doclrina  flpargebat  animo  maximo:  eo- 
que  tantOy  V£  neq;  rem  dlafuam,  neq;  fane  Vita  refipicere  videretur. 
Lugduni  quidefiddcs  omnes  qui  tu  aderatjoortatus fepefcrtur  ma~ 
ximacotentione  animi  atq;  verboru,Cknflianifq;  Cerealibus  acitcm 
poflridie  concione  habuiffe  frequetibus  auditoribus  quibufdam  auri- 
ficibus,qui  Lugduni  tubabitates  ei  negotio  non  intet  effent  tatumfed 
etia  homimpraflo femper  exiflerent.Yix  aute  ibi  diutius  egerat,cum 
Vrafctli  iudiciorum  ,il!ius  ccclefigfacli  certiores  ipfum  comprchcn- 
dunt;  coprehcnfum  e  vefligio  pofl  morte  mulclandu  cenfcnt.prouocat 
AlcxanderLutetia  adducitur.fepius  adquxslione  abripiturimpctu 
tanto,vt  effra&o  demu  crure  altero  exclamaret,  6  Deus  Iposlquam 
isloru  ammimifericordia  mouen  ncqueut^at  refycxcris  ipfc  meDcus 
mifericors.Nec  dcfunt  qui  teflenturgemebuda  aclamentabih  "voce  di- 
xiflfe  quoq;  dlum^Num  quis  Gamaliel  tande,qui  mitigada:  tanta  cru- 
delitatis  atq;  ftuiti*  locu  apud ifios  quxratl  Sane  tanta  tamq;  ex- 
cellente fanElifiimi  Viri  in  omnigenere  patientia  ^aquabilitateanimi 
quu prafentes  omnes  admirabatur;tum  quide  vnus propter  eximiam 
eius  eruditione  &  authontate  valdc  gratiofus  ,Nuanquit,fat  hacle- 
nus  in  mifcru  huc  fieuitu  efibm  cruciatuu  ifloru plus fatis  adhibitulE- 
go  quide  ipfe  non  Video  quidcx  eoprxtcrea  expehlare  ,quorfum  pcr- 
gere  dcbcatis.Horuhonoreverborum  quieuit  tormentu;qu6didcino 
fucratitcratumfiepiusjttindices  expnmcrcntur.  Decunatota  Van- 

fienfis 


(  Alex.Canus~'  LIBER  IL  '63 

I  fienfis  admirabili  Viriperfcuerantia  slupcns  atq;  comota,martyrij~ 
I  quc  conturbandi  locum  Vndiquc  ey  occafwncm  captans,fisli  mdicio 
I  iubet :  prcefentem  iudicatpr<ctcr  morcjnatque  legem,qua(ytnunc 
I  quidcmeji)cauebatur,reosomnes  quibmmortis  fuppliaumirroga- 
retur,ad  phylaciflam  rcijci  oportcre.Alcxadcr  autc  audita  de  fc  pa- 
Lm  ditla fententia,maiorcm  adhuc  quam  \>nquam  antca  ,fortitudi- 
nem  ammipr<e fefcrre  \idcbatur.Brcuitcr,infulis ommbus  facerdo- 
tahbus  ritu  Vapijlico  Alcxanderexauguratur.filcyitiumfacitNere- 
batur  mmirum  nc  fi  multus  effet  in  fcrmone  ,quemadmodum  eifuerat 
indiclumjingua  fibiprxcidcretur.  Execrata  linguarum  exputanda- 
rum  inucntio  hocprimiim  anno  inuebi    m  confuetudinem  induci  cce  • 
perat.  Acctji  nc  verbum dle  quidem ,  tamen  (fgcslu  cy  \ultu, 
intcnccla  plerunquc  fubnfione  faale  quam  parui  cercmom&s  hu- 
mfccmodi  pcndcrct  ,populo  dcclarabat.  Sanmonishabitu  \eflitusex- 
clamat,Vroh tuam,  6  Dcus,fidem l mihlne  maiorem  honorem habcri 
potuiffc  ^quam  infignemihi  hodic  defern  cifmnle  ,  quod quondam a- 
pud  Hcrodcm  Fdius  tuus  \mcus  accepit  ?  Adlocum  igitur fupplicio 
dclcclum,Malbertinam  arcam,  plauftro  dclatws ,populum  ad  Chri- 
jlum  agnofcendum,cyad pocnitcntiam  hortatur.  arcunslantium  Do- 
mimcanorum  tncis  cncclus,Quid  ?  mcnejnquit,eb  adigerc,\>t  ipfum 
eiurcm  Chnflum}f :elcfti,\ultts*.Facefiite impoflores.Voftea adloan- 
nemMonwtmComitiorum  qucefitorcm  conucrfus ,petijt  \>t fibicum 
populo  pauca  qitcedam  agerc  liccrct.  Monnus  idvclle  quidem  fc,dkc- 
re,  quodipfum  tamen  ex  N.  Molini  Bafihca  prcccentoris  acchoragi 
(adcrat  cmm)  fcntcntia  ficripojfct.  Mohnus,  idipfum  \>elle  fe  quo- 
que:  at  obfccrare ,iam  fatis  \t  habcret  tam  multis  eatenus  egijfe .  I/- 
lud  autem  co  fubijciebat  Molinus  ,quoniam  ex  quo  plauftrum  confcen 
dcrat  Alcxander,  nunqua  fcre populum  erudire  >  cj3  \>t  fe colligerct 
aliquando  comoncre  dcfujfet;  cbquc  vcntu  ejfct,\t  etia  cxislcret,qui 
qiadem  illum  imquifiimo  ludicio  perfufum  &  opprejfum  affirmaret. 
Antcquam  igiturad patibidum  rapcrctur  impetrata  libere  loquendi 
facultatc,concioncm  habuitbcnc  longamfcd  \>ibratcmfcderuditamy 
fapientifvnijq;  fcntentijs grauibus  \crbisornata  atq;  perpolita: 
qua  coaone  virconflans & fapics fidcifuce  totius^ac  imprimis  Ccen<£ 

I.  iu. 


AlexXanus.  ACT.  MARTYRVM, 

Domini  noflri  lefu  Chrifti,rationem  expofuit  tcmto  sludioytantd 
tentione,  vf  plerique  qui  tumforte  ibi  aderant Jpflumque  ahas  a 
uerant  tonantemynunquam  illum  neque  tatn  eleganter yneque fitnefe- 
liaterflbivifum effe dicerefaterentur.Vorrb  qui  fermonem  exceptu 
literarum  monimentis  mandauerutalli  quidcm  hanc fericm  eius  per- 
petuationemque  tradiderunt. 

Clarifiimi  vinjeclifi. q.foemina,quiquaq;  omnes  in  huc  locu  coue- 
nislis  Vf fuppliciu  mifere  damnati  hominis jfcclaretisjntelligite  iu- 
sle  id  ejfeblum  quidemfi  communcs  hominum  offcnfwnes  confidere- 
mus;  at fi  legem  &  confuctudinem  hominum,  inde  maxime  profeSlu 
effe>qubd  cum  de  multis  ad falutem  hominum  pertinentibus  rebus}  tu 
Verb  de  coena  Domim  nonmhil  attulerim  afferuervmqne prater popu- 
Urembominumopmioncm.QuamCcenam,inquamy  Dominus  nosler 
lefus  Chrislus  inflituit  pridie  quam  pro  falute  mortalibus  reslituen- 
daad  mortem  ( quide crucis)proficifceretur ,  vteofdem  \niuerfos 
DeoVatrireconciliatos,arrogandosmfilioseius  yfuofque  coharedes 
inslituendos y<&natalibus  quafi  reftituendos  curaret.ldquodefl  ipfe 
mortepropriacumulatifimefine  dubitatione  confecutus  .Cuiusrei 
contemplatione  &  memoria fempiterna  Ccenam  tnftttuit:  Aposlolof- 
que  docuitjicec  quotiefcunquefacerent,in  fui  commcmorationemef- 
jefacluros.Atque  hoc  illud  ef?  quod  ipfe  quoque  Wr  Paulus,  Quo- 
tiefcunquemanducabitis  panemhuncy<^fca\icembibetisymortem  Do- 
mini  annuntiabitis  donec  veniat.Hoc  autem  dicebat  Chrisluspanem 
dislribuens:  vultquevt  accipientes  illum pancmy  tanquam  mommen- 
tum  V  fignum  mortisfuwy  mortem  eandem  fuam  annuntiemus^in 
eadem  charitate  vniuerfi  \>oluntatequc  Viuamus .  Itaque probare  nos 
ipfidebemus yantequam  ad  menfam  illam fanclij$imam  accedamusine- 
pe  fidem  intcgra  perennem  habere  dcbemus  ,proq;  nobis  Chrislu 
mortuuejfe  ducere.  Naaliteryfumptum  indigne  tantupane  mcodenu 
nationem  noftra conuerteremus  y  vf  inquit  idem  Vaulusrfic  enim  ille^ 
Vrobet  fcipfum  homo:  &  fic  de  pane  illo  edaty(p  de  calice  bibat.  Qua? 
omnia  cum  ita  mihi  nota putarem^t  ie  ufdemmeo  iure  quodam  mihi 
viderer  aliquidpoffe  pronuntiarefanetenuiypanemillum  exhibitum 
nobis  cffe  tanquam  fignumac  fymbolum  mortis  Dotmni  noslri  \cfu 

Chrifli 


■  Alex.Canus.  LIBER  II. 

'mChrisli :  non  autcm  inillo  veratn  Chrijli  pcrfonam  atque  corpusc- 
dkx&le re putaia .  Rehquas  res}de  quibusaccufor, adipfws  Deioptimi 
j'§max.iudiciumdefero.quetriVnum,obfecro,precenwr^^ 
\  nium  Chnftianorum  luminafua  pr&ferat }  vt  &  verbum  etus  pure 
•  '■  perflpicuequenuntietur}<&  SpintufanclofuoEcclefiailluFlretur.ia- 
cuuenimperdiunobisipfeiejus  Chnslus.Adextremumcutem}ovi- 
riypeto  etiam  atque  etiam  a  vobis  ea  charitate  3  cuiusin  Chnflo^in- 
culo  coniunRi  fumusj)cum  oretis  Vt ficut  eius  Eilius  \efus  Chnslus 
pro  me  mortuus  esluta  ciiam  ego  paripro  dlo  conslantia  mon  hicho- 
diepofiim.mox}Eamus}inquit.\taque  orandi  munereperfunclusfub- 
latis  m  cAum  ocults}mcdi6que  rogo  exislens}Kogemus}inquit}Chri- 
I  ftumvtnosln  mifereri }  (yadfinem  \fque  perfcuerantem  animum 
|  tneum fufcipere  dignetur.O  Kedemptor,  mifcrere  mei  lac  tu  deniq;  vz  - 
jj  ta  diem  txtremum  morte  confecit. 

Vorro  fenatufconfulto  conslitutum  erat  vterumpente fenfim ig- 
i  ne  }ficutimtiopofuimus ,  exurcretur.Ac  cum&  reflaretventus^ 
martyre  ipfo  trochlca  fufyenfo  }  difieBus  ignis  huc  illuc  euanefcere 
![  potius,  quamfcrrifublimerapiq;  Videreturjiclorfunefuccifo^cofof- 
I  fum  harpagimbus  }ty  fafcibus  \irgultorum  opprcfjum  interenntffye- 
I  clantium  honnnum  maximo  luclu  0 fictu }martyris  longe fane  magis 
I  innoccntiam.quam  vllam  authumanitatem,aut  affe&um  animi  leuio- 
I  rem  aliquem  innuente.  Quibus  ommbus  ita  confeclis  rebus}erant ,  Ve/ 
monachi,qui  dicerent,Si  hic  faluus  no  effct  }neminem  faluum  fore  mor- 
talcm.  Ahf  vcro  dijccdentes  percutiebant  peclus  }dicebantque  grauem 
illifaclam  imuriam ,  quitotus  in  Deifohus  commemoratione  fuiffet. 
Ah<  dcmquejcgifuslinendafua:  pertinaciter  immortuumimirumque 
fibi  viden  }  isliufinodi  \>iros  quotidic  pafiim  }dum  legis illius fua 
confcicntiam  ipfi  vit<£}nedu  rebus  ommbus  humanis  anteponut }  adeo 
fideliter,adeo  coilantcrad  ignc  ruerc  voluntarium.  Atquc  ha  qutdem 
crant  vna  de  re  fmgulorii  homimm  van<£  difcrepantesque fententia*. 
AtniispiibljceLuteti!j;athxorumProgrammatiim5c 
Inicnptorum  nommatns. 

Quotcmpore ,  concionante  fere  tum  primum  fidelifsimo  Doctore  Martino  Luthero, 
prodeuntcquefcnfiminlucem&aciem  Euangelio,  prarftigix  Papiftarumdecegi 
coeperunt.crupit  impetu  maximo  Sachan,  irrupicquediuquidem  acque  mul- 
cum  in  grcgcm  Dornini  noftr:  lefu  Chrifti  pafsim,  fed  anno  pocifsimiim  millefi- 

I.  iiij. 


Programmata.         ACT.  MARTYRVM, 

mo  fupra  quingetos  trigintaquatuor  Lutctic, Parifiorii. Vndc  quoque  programatu&:  In- 
fcriptoruui  annus  m  Gallia  e!t  prouerbiali  quafi  generedicedi  nominatus.  Eorii  autcm 
qui  tum  ce.terorumomniumamplifsime  fidelifs.q.vitam  vouillent,  aliquandotandem 
inuenta  plane ,&  in  lucem  hic  nunc  primum(vt  quide  voluimus)  edita  hiftoria  damus. 

^x&i  Nni 1534.  tempus  cum  ad  \arios  rerum  &  ancipitcs  euenti 
'^j^pknffte  m  loctSytum  Lutetice  maxime  inftgne  &  fatale  fuit. 
Nam  cum  Gerardus  Kuffus  Margarita  Francifa  Gallix  Kcgis  fo 
roris,  KegintfNauarrt  aufficio,&  Couraldus  }<&¥>erthaudus ,  a1 
que  clanfi.  vm  quidam  ita  demum  Euangclij  veritatcm  enuntiarcnt, 
Vttum primumilluxijfe  Lutetiai  verbum  Domim  videretur;  Euan- 
gelij pcrduelles  Sorbomsla?  quum  horum  hominum fflcndorcm  in  di- 
cendo,£f  concurrentisillo  popuh  celebntate  <<y  frcqueniia  animad- 
ucrterent ,  expugnauerunt  Vf  illis  fuggeslus  interdiceretur,grauif- 
ftmo  doloreeorum  quiexhuiufmodi  concionibusplunmumfe  confe- 
cutos  effe  arbitrabantur.llli  tanta iniuria  Kcipub.  commoti  Chnsli- 
a/itfyConcioneminpriuatam  &  domcslicam  docendi  rationcm  <equa- 
lifere  fucccffu  profecluquc  conucrtcrunt .  quod ipfum  quoquc per- 
tafi  hoSles  turati  ventatis /urf  im  obtinuerunt,\t  de  concionibus  in- 
terdiclu etiam  ad  domcfacam  Euangelij  profitendi  &in  pr<tccpta  di 
gerendi  confuetudincm  indicla  graui  mulcla  pertinerc  putaretuf. 
Quo nomine Gerardus ipfe  comprchcnfus ,  Couraldus  in cuslodiam 
pontificiam  traditus  fuit.Vorro fidelcs  deslituti  concwmbus ,  dcfcSli 
doSioribus ,in\uS\u  fqualore  verfabantur.Vnde  impctu  quodam 
animiprafcipiti  commoti  magis  quam  \>fi  cogitatione  nonu\\i,opem  • 
pretium  cefucrunt  cffc;rem  ad  Allobroges  dcferrcfidquc  fequipotif- 
fvnum ,  quodoptimum  intereafaSlu  putarent.  Itaquc  Ecretum  quen- 
damfamulum  tum pharmacopoht  F  rancifci  Kcgis}  ad  eam  expcditi- 
onem  dcligunt }dclcSium  cxpediunt:qui  Neocomum profeSlus fub  id 
feretempuscum  GulichnusFarcllus  Euangelium populanter  auffi- 
cato  Geneuai  profiteri  cccpifiet ,  programata  quccdam  in  Mifjce  deli- 
ria,& rituumhuiujmodipapifiicorum  ludibna  charaSienb9  excudi 
curauit.Quibus  infcriptiombus  Lutetiam  deportatis }deduSilfquc in 
dclibcrationem  proferrinc  eas,an  omninocomprimi  oportcrety  Cou- 
raldus  ipfe  quidem  minime profem  cenfebat  oporterc .  hinccnim 
motummaximum populiforc;&huius  totius  facinoris  inuidiamin 
odium atquc caputfideliumhominumredundaturam  efic.Ad  cxtre- 

mnm 


[>rogrammata.         LIBER    II.       '  65 

num  autcm placuit  optimis  quidem  illis    fludiofis  homimbus  y  at 
cemid:onbus  ,\jnquc  rcrununus  quanulla  tepora poflularcnt eru- 
iitis,xt  non  modb  perfcrrenturjcd  etiam  compitatim  ajfigeretur.E- 
ratea  programmata  hbcliiquc  ilhjiylo  confctli  vibrante  quodam  & 
incitatoMqucpotifiimum  dctcs~labilcm  illam  befliam,Mifiam  inqua, 
turbmem  (yfunusfacrofancltf  Cccncc  Domimnofln  lcfu  Cbrisli,  im 
pctu  rapidifiimofcrcbatur.Sparguturigjiturin  xulgus partim  rili  li- 
belU  momentoLutctidj  mcnjeOtto.partim,etiampcr  compita  paf- 
fim  ,  ac iu  ipfo ojho  Bafllicam  cubiadi ajfiguntur.Quodcum  Yrancif- 
j  cus  Rr x  mtcllexifiet,iram  oculis  &  orc  \omens,\el  cos  qui  tenuifik  • 
I  nwnaliquam  injufficioncm  incidiffent ,nulla  cuiufquam  habitarati- 
I  one,comprebenduufl>it:cuius  ediclumtanta  rerumomnium  confecuta 
I  fuit  pcrturbatio,\t  maiorem patrum  noflrorum  memoriafuiffe  con- 
|  flarct  nullam  .SupprxfcElus  Comitiorum  Morinus  huc  tlluc concur- 
fansin  domos  atque gymnafia  pcnetrat  ac perrumpiUneque,  dumne- 
mini parat omninoperfonarum  rationcmhabet  nequelocoru.  Inhac 
rerum  conucrfioncfumma  cum  plenque  lucluofe  comprehenduntur , 
inflammamqne  conijciuntur  ,tuSimon  quidam  aunfcx,idcmque  Ke- 
gt  a  fxcello,ipfi  Kcgi  proptcr  fvigularem  eius  canendi  artem  yocifquc 
juauitatem    hcmcntcrfanc  charus  q1  ducclus .  Ateorum  ommum 
qui  illo  tcmporc  conHantifiime  fortifimcque  pugnantes pro  Domini 
rwsln  lcf 'i  Chrijli  digmtate  dccubucruntjhi  mmirum funt: 

BARTHELOTVS  MILONVS  quideminprimis;qui 
Vf  erat,xta  Varalyticus  appcllabatur ,iuucnis fumma  mcmbrorum  om- 
mumdcbditatc ,  cxccpta  lingua  &  brachijs,  captusatque  opprcffus, 
tanto  jf>i  ntus  fcruore  &  pictatis  sludio  amorcque  acccnjusfuit ,  Vf 
nullum  tempus  inflitucndiac  moncndi  xnumquenquc ,  amplifican- 
diglonam  Dcipra:tcrmittctem,viuumin  platea  Grcucnfl  ,paruolen- 
toquc  igm  crudcliter  Vslulandum  curaucrunt.  v 
IOANNJES  a  BVRGO  mcrcator  ?arificnfis,cuius  domus 
bifignccqui  mgnhabchatproptereandcm  caufamrcligionis  reslitu- 
cndcean  eadem  \>rbe  apud  HalUs,  \iuus  comburitur. 

NICOLAVS  VALLETONVS,  Quceslor  <z- 
ranus  apud  Nannetes  Brittonnm  fincadcmcaufa  Euangclij  acreli- 


Atrebatenfes.         ACT.  MARTYRVM, 

gionis  deprehenfus>ad  cruccmdu  Tiroireandempxnam  pcrpeffus 
eft,&  viuus  ibidem  Lutetiacrematus. 

HENRICVS  CVBERONENSIS eande in pcenamfuit 
\ocatusfaber  camentarius  ,cui  etiam  linguafuit  perforata^  ad  al- 
teram  genam  clauofcrrco  alligata . 

S  T  E  P  H  A  N I  quoq;  F  O  R  G  E  I  non  minus  etia  bcata  atque 
fummacum  beneuolentia  &  cbaritate  laudeque  Dei  vfurpanda  esl 
tnemoria.ls  nationeTornacenfis  eratiac  Lutetia?  agcns  ,mercaturdm 
que  fumma  cum  exislimatione  exercesan  cadem  teporis  inuidia  ojfcn 
'  fionemcp,  adduBusan  cccmeterio  S.loa.  eafdeignisflanmtas perpeffus 
morte fua  teflimonium  Euangelij ,  maxima  cum  pictate }  conslantia, 
ammiq;  ajquitate  obfignauit. 

N.  QVOQVILLARDVS  Vefontinus. 
%  Efontione  in comitatu  Burgundia fuit  quidam,Quoquillardus 
^  nominatus  ,quiConfefione pia  doclrina  praclare  edita  ,pn- 
mum  de  gradu  faccrdotali  luridicialiter  crafus  ,deinde  ad fupphctum 
adduclus  mortem  in  ea  \>rbe  aquo  magnoque  animo pertulit,  atque  eo 
tcjlimomo Euageliugloria  Deiiiluslrauit,annoeode  m.  D.xxxuif. 

Atrebatenfes  tres pro  Euangelio  pafi.  ' 
W^M  emflcm  mcnfcAprili  invrbe  Atrebatenf,capitis  dam- 
8^  nati  pro  eadcm  Euangelij  doclrina  caufa  religionis,mortis 
fupplicio  affeBifuerunt ,  Nicolaus  Scriba  cognominatus,  in  quodam 
Artheftaloco  natus jionprocuVa pago  Vafo  in  Artbcfia.ltem  loan.a 
Vifisapfe  Atrebas  ,atque  Stcpbanus  Burletus fartor  vcflimus  natus 
Beuriciviculo  indiceccfi  Tornaccnft. 

MARIA  BECAVDELLA 
ap^udPiSo  SMf  AriaBecaudclla,cognomento  Gaborita,Efjaris natainViclo- 
ncs.       imM?.ntbus  ,ex  ditione  comitis  Eontenam ,  in  vrbc  Kccbclla  apud 
qucndam patremfatmhas ,cuifcruicbat  ,in pictate  religioncq;  Cbn- 
^iu/iafiutinsliruta.  dcinde  Effaros  profccla,\t  ibi  commoraretur 
mi  vrancifcanumquendayerbum  Dcinon pure  mtcgreque  annun- 
tt  m  audiuiffct ,  certifnnis  Scriptur*  tcftimonijs  cum  rcdarguit 
a  qw  admonuit .  Quare  commotus  Erancifcanus ,  cgit  vtdla plu- 
ribus  quam  decemteflibus  adhibitis,eadcmy>erba  rcpctcret.qu* qui 

dcm 


Gaudet,&Cornon.        LIBER  II.  66 

f«  dem  tlla  mimme  ncgauit  :fed  in  pura  fancla  fidcifuai  ac  \eritatis 
confefiione  coftanter  perfcucramt  grautfimu  Dei  iudictu  ei  denun- 

«I  tiayis.  \taq;  Eontcnant  condcmnata  v/- igm  crcmaretur,eaque finten 

i  tta  autboritate fumma?  curiaParifecfis  confirmataymorte  eam  eximia 
quadam  magmtudinc  animipotius  virtlis  quam  muliebris  pertulit. 

J  PETRVS  GAVDET. 

\1  Etrus  Gaudetus  c  Valltgalienfi  pago}nonlonge a  S.Clodoueo 
.'j>,  prope  Lutctiamortus  ,poftquam  inslitutum  ordinemque  eo- 
rum  profeffus  effet  quiequites  Khodtenfes  dppelldntur }  Geneuam 
tn  ccclcfeam  Dct  cum  vxore fua  fc contulit \anno  m.d.xxxiiii.  Pof? 
annumcirctterdimidium,quidameius  auunculus  eques  Kbodtenfes, 

r  commendator  Qjompcfearum ,  accrrimus  Euangclu  tmmtcus  ,quum  e- 
um  Gencud  dolofi acfraudulenter  euocaffit}xxi u.lunij }prtdie etus 

I  diei  qui  S.  loanm  facer  cclcbratur,  comprebendendum  curauit per bo- 
nuncs  proditores  >  qut  tn  arce  Veneia partes  epifiopi  Qeneuenfis ,ex 
ea  vrbe  tum  etccli,  tuebantur .  Quum  autem  ea tn  arce  quinque  dies 

■  cum  grauifiimis  tormentis  &  cruciatibus  inclufus  fmffit  jfimper 
caufam  Euangcbj  forttterconslanterque  defendcnSjposlca  lento  tgni 
feepius  repctito  adco  crudeltter  vslulatus  esly  Vf  ex  tgm  cduclus  at-  inaudit» 
quc  in  cundcm  reduftus  ac  remiffusfuerit .  Atque  in  hoc  quidem  tam 
atroct  ac  hornbdi  fuppltcij  ac  tormenttgenere}  Deum  fene  vlla  inter- 
mifionc  inuocauity  ipfoquc fccundo  dtc  fljtntum  reddtdit  >anno  m.d. 
xxxmi. 

IOANNES  CORNON, 
Nw  \i.D.xxxv.mcnfeMaioyMatifioneEuangelij  nominefuit  M 
cdptus.dtque in  carcctem incluf  w  loanncs  Cornonus,  ex  tpfa  XXXy, 
regtone  Matifionenfi,  bomo  colonus,  agris  colcndis  dcditus ,  in  tpfa 
vcrbt  Dci  doclrtnavaldepieinslttutus,ac  benc exercitatus:quanuis 
nullas  fcirct  litcras.  Quum  entm  coram  tudicibus  produSlus  efiet,  ea 
fipintus  tum  faptentta  tum  conslantia  eis  refi>ondit  ,vf  confufi  &  at- 
tonttihutufmodi pccnamtncum  conslituerint,vtviuus  comburere- 
tur.  A  qua fcntentta  is  nullo modo  vnquam  prouocare  voluit .  Itaquc 
traclus  crate  ad  vlttmum  fuppltcium,  tnfegne  morte fua  teflimonum 
vcritatt  dcdttyad fencmmcnfes lunij,anm  m.d.xxxv. 


Stephan.Brunus.'  ACT.  MARTY  R  V  M, 

CLAVDIVS  PICTOR. 
fjf^Laudius  Yidor,natus  Lutetia  infuburbano  fan&i  Marcel 
VgMprofefione aurifex,  esl  GeneuainccclcfiaDei  annoscircit 
tres  commoratus.Deinde  Lutetiam  reuertendi  cepitconfilium^t  p 
pinquos  ,parcntcs  ,amicdfque,grati&  quam  a  Deo  acccpcrat,partici- 
pesfaceret,  cofque  in  cogmtione  ventatis  inslituerct,ab  illis  traditus 
eslMorino  pr&feclorerum  capitalium .  qui  audita  eius  confeftone 
pur&  Chnslianxque  doclnnce plcmfima,condemnamt  eum  \>t  viuus 
igni  cremaretur .  Curia parlamenti fuprcma ,  Monni  fententiam fuo 
more  comgens,  addidit  etiam,vt  ei  Imguaprxaderetur  .Cum  in  pla~ 
team  Malbcrti  adfupplicium,eo  in  loco  conslitutum  ,ducerctur  ^admi- 
rabilis  ciusfuit  conslantia  &  ammi  modcratio  in  vultu  atque  geslu 
dedarata ,  cum probra ,  quibus  homines  cumad  fupphaum  euntem 
proJequebantur,cequo  animo  ac  Vultu  alacn  (jhdan  exciperet  acfer- 
ret.Eandcm  animi  cequitatem  atque  alacritate  retinuit^  declarauit 
in  ipfogenere  mortisfufcipiendo ,  quoviuus  igm  Confumptuseft3an~ 

WOM.D.LX. 

STEPHANVS  brvnvs, 

Reortcricnjis,diccccfis 
Ebreduncnfis. 

Tephanihums  ,  quem  meritb  inter  alios  conslantes  ac  fideles 
I  Chrisli  martyrcs  numerandum  ccnfemus  Jhifloria  vcl  ob  id  ad- 
miranda  magisomnibus  accidcrc  debct,qubd  ipfe  quirci  rufticce  colen- 
dijque agns totovitcc tanpore operam  dederat ,natm  fcihcct  atque 
in  Keortcrio  pagoquodam  Dclphinatusfcietia  vcritatis  omncs  Ebre- 
dunenfium  aslutiasconfutarit,  atque  ArchiepifcopatusEbreduni  lar- 
uasfacde  dttraxcnt ,pnefentlque animo  hypocnfim  facnficorum  re- 
prehenderit. Quanuis autem  libcralcsartes in fcholis  non addidiciffct 
Vnquam ,  Galhceque  tantummodo  legerc  fcriberenojjet,  lecliom 
noui  Ttslamenh  magnopere  addiclus ,  ex  quo  facnficorum  errorcs 
dcprchcndcrat :  tamen  qux  eratinnata  hominis  ingcmo  dextcritas, 
qub  certius  omnes  Vapislarum  tcrgiuerfationes  &  fallacias  cognof- 
ceret,fummo  labore  tandem  pcrfcat,  vt  confcrcndo  afiidue  exemplay 
Gallici  teslamenti  cum  Latino,ipfc  etiam  Scriptura  tcslimonia  Lati- 


tephan.Bruniis.  LIBER  II.  6j 

e    rccitare  £T  intelligere  potuerit.Caterum  cum  hac  lux  lippitu- 
\im  multorum  molcftior  effct ,  accidit  vt  anno  millcfimo  quingcnte- 
imo  trigcfimo  oclauo  in  carccrcm  A  rchiepifcopi  inclufus  fuerit ,  \bi 
mmum  arcunucntus  aduerfariorum  nefcio  quibus  technis(quas ho~ 
no^ftmpleXynec  callidus  admodum}paruintellexit)formulamab- 
urationis  latine fcriptam  recitauit.Verum  carcere  illo  libcratus  \bi 
raus  inimicorum  cifuboleuit/e  &  verbis fiepius  animi  dolore  tefia- 
tusesrfutque  cami fuccenfuit }  quodta propenfa  fmjfetaddefecli^ 
wcm;fibi  quoque  ipfe fubinde  ita  minansJAe  miferumy  haudquaqua 
:adauerisludeuadet,fime  rurfum  capi  contingat  jedperiunj poenas 
viabit  $cro. 

Anno  itaquc  M.  d.  x l  .Brunus  iterum  in  \>incula  coniehlus  Ebre- 
Aumfuit,perfequcnte  eum  Gaffaro  Augerio  Vapincenfi  ,  redituum 
Archiepifcopi  rcdcmptore }qui  bona  Bruni  publicanda  atque  infifcu 
redigendajiam  tota  ^e3animo(^  cogitatione  deuorarat.lllejnquam, 
opera  biquifitoris  Francifcam,  cui  Domicellieratnomen3(3>  altenus 
cuiufdaVicaru  nequitia  vtes3omm  ratione  \itce  Stephaniinfidias  firu 

Xlt.  j 

Stephanus  aute  incarcere per  aduerfarioslacefiitus  adpalinodia 
canendam{yt  prius  imprudcnsfcccrat)ne  latum  quidcm  vnguem  eis 
cefiitjfedminas  (fpreces  illorum  praposlerasfortiter  contempfit. 
Quum  illiproponcretur^xori  adhuc  tuueni,  &  quinque  liberis pe- 
nuriamfore3illo  mortuo :  Modd3  inquit  fiiberis  meispabulum  anhni} 
quod  cslVcrbumDei3concedatur3depanc  corporisnon fum  folid- 
tus. 

Mcnfe  autem  lunio  eiufdem  amii  duhlus  ad  ludices  vf  e i  fententia 
capitis  pronuntiaretur ,  fic  eos intrcpido  animo  esl  allocutus  3Quid 
agetis  mifcnhnortifnc me  damnabitis  3qua  mihi ex  hac  \ita  demigran 
dum  ful  mors  fane  mihi  terribilis  non  csl  3  quum  ex  miferifs  ad  bc- 
tLtam  immortalitatem  tranfiturus  fim  .  Ad  locum  fuppluij  Vlanuol 
appelUtum  quum  duceretur  3plebcm  ad  pietatis  sludium  hortatus 
cfyibi  v/  (j  impctu  ventiflammatn  hucillucabripientis  acdepnmcn- 
tis  fintaSlus  fere  \nius  hora ffatio  ad palum  ligatus  Hctit,  adco  vt 


usBarneus.         ACT.  MARTYRVM, 

Vtnoudfitrmentd  (^Vdfdolciplendyconfumptis  lignis  ^afferrineceffe 
cfict,quibm  ignis  ddiuudri  poffcf.  nec  tamtn  itd  rcBe  comburi  potuit 
qmn  fdlum  ddhuc  euddere  poffe  viderctur.  Quo  vifo  cdrnifexfuflem 
in  hominis  cdput  totis  viribm  impcgit.Cui  etidmnu  viuens  dixit  Ste- 
phdntiSyCum  igni  ddiudicdtm fim,  ecquid  me  vis  bdculis  enecctre  ve- 
luttdnemlTum  cdimfcx prcepildto  bdculo  vifcerd  Bruni  trdiecit, 
quem  pwslrdtum  in  aneres  redegitidtque  cosposlcd  in  rupe  collocd  - 
tos  ventis  trddidit .  Mdgislrdtm  dutetn perprxcone  vctuit  ne  quis 
mentionem  vlldm  mortis  illim  fdceret ,  nifi  hxreiicm  hdberi  vcllet, 
eundemque  cdfum  &  exitium  experiri. 

ROBERTVS  BARNEVS. 

Mxrtyrium  Robcrti  Barnei,  qui  Londini  vitam  profudit  pro  tucndolefu  Chrifli  Euan- 
gclio. 

jD  Obertm  Bdrncm  doclor  theologm  dnno  i^o  Londini  vfluld- 
tm  fuit.\s  dutem  proEuangchjdoclrind  dliqudndiu  db  Anglid. 
exulduit:fed  cum poslcdintcllextjfet  Hcnricum  Kegempdrtemdli- 
qudm  ver<e  pietdtis  cy  cognitionis  veritdtis  dcguslauijfe  }domum  re- 
uerfm  esl.  Pof?  dutcm  dliquantb,  dnno  fciUcet  1535  ,Rex  cum  legdtum 
conflituit  &mifit  vtia  cumEdoudrdoToxo  EpifcopoHcrfurdefi dd 
Conucntum,  qui  Smalcaldce  cclebrabatur  pro  conahandis  rcligionis 
Chnslidna?  cdpitibm  cu proteftatibm  Gcrmdnis^ay  profadere  cum 
cisferiendo.CwnVerb  fufccptummunm  expleuijfent  ftfc  wittctu- 
bergdm  contulcrunt  ad  hybcrnandum.lntered  temporis  cum  Theolo- 
giscius  Acadcmicc de caufdrcligionis contulerunt.imprimis  vcrb  id 
jluduerunt,vt  approbationcm  rcpudij,quo  Kex  Cdtharindm  vxorem 
dimiferdt,e!iccrcnt.  Quam  tamen  Theologi  wittembergcnfes  concc- 
dcre  omnino  rccufarunt  Jiterarum  fcdicet  facrdrum  duthoritdte  dddu 
Eli.Dumhcec geruntur,Kex  Annam  Boleniam  vxorem  fuamcdpitQ 
plefti iufit,quce  Eudngclwfduebdt,&veritdtis doElrinam  mdgno- 
pcrepromouebdt.Qucequidcm  res,mdgnds  excitduitturbds  %f  quo 
tninm  Proteftdntcs focictatem  cum  eo  coircnt ,  obslitit  (f  impcdiuit. 
Vducispbft  dicbm  ,abexiguo  illo  verce  rcligionis fcnfiiKcxfade  defi- 
ccre  cccpit  ddVdpislicdm  doBrind,qudmfere  intcgrdm  poftcd  pcrti- 
nddterretinuit .  Nihilo  tdmen  fccim  Kobertus  Barncm  conslantcr 

in 


PccrusBruIi.  LIBER    II.  *S 

m  fentcntid  perfcuerauit,  nullaqueinreafanclifiima  Vdij  Dci  Vcri- 
tatc  dimoueri  potuit .  Quaproptcr  comprchenfus  csl  &  in  carcercm 
comcclus.Quomam  vcro  in  propofitofufccptdque  Euarigehj  dcfcn- 
fionccons}arttcrpermancbat)annou.D.xi.Muuscxu'slusc7I.  In  a- 
rea  fupplicio  mortis  deslinata  prolixam  cdidit  fucc  fidciconfcfiio- 
ncm,^  fumma  cum  hbertate po pulum  ad  verce  pictatis ftudium  hor- 
tatus  esl.Duo dcmum alij  pro  tucnda  eadcm  caufa  &p>ro  eadem  vo 
ntatis  fidcique  Chnsliance  confcfiione  aficrenda}fimul  cum  eo  com- 
buslifunt. 

CONSTANTINVS  NORTHMANVS. 
r\  OthomdgiyCuius  vrbis  ciues  a  Ccefarc  Aulcrci  funt  appeliati,fuit 
■quidam  Conftantinu* ,  qui  anno  m.d.xlii  protuenda  Euangelij 
doclwia  ,cum alijs  tribus  confefiionis  Chrisliance  focijs  comiti- 
b'is  jnfigJiem  martyrij  laudcm  tulit.  \s  quum pIausiro,quolutum 
quijqudice \rbis  cuchi  folcut^ad  vltimum  fupplicium  dnceretur,  lcc- 
tabundus  ita  loquutus dicitur,Nos  quidem  nunc cxcrementa  mun- 
di  ac  rcicclamenta fianm ,tetcrrimi  coram  homimbus  fcctonsfed  lce- 
temur  & gaudeamus ,quoniam  odor  mortis  noTlrx  fuauifiimus  & 
pretiofifiimus  coram  Deo  cslfuturus. 

IOANNES  DV  BEC. 
Oarmes  Becm  >  Ejfaris  natusprope  Sedanam  in  Bria ,  quum 
J^JgJ  propter  doBrinam  Euangelu  diu  inclufus  in  carcere  multa 
grauia  & acerbaperpeffus  ejfct^femper  tamen  0*  conslanter  con- 
fefionem  Chrisliance  fidci  antea  cditam  rctinmt ,  quumad  iudices 
produElusjum  Vcro  publiceeo  tempore  quo  degradu  Vapalis fitccr- 
dotij  motus  esl.  Poslrcmo  Trecis  in  vrbe  Campanicemaximd3viuus 
esl  combuslus  menfe  \unio,anni  u .  d.  x  l  i  i i. 

FRANCISCVS  BRIBARD. 
r^Kdncifcus  Bnbardus ,Ckmonenfis  in  Soiognia ,  qui  Sccrctarius 
Cardmalis  Bciiai)  diccbatur,posl:  linguam  excifam ,  mottem pro 
confcfiione  Euangclijfortitcrconslanterque  pertuht. 

PETRVS  BRVLI. 
!     \  Agisler Vctrus  Brulius,  nationc  Lotharingus,  hrgentince mi- 
m  £J  nijlcr  ecdcfix  Gallicance.  Hunc fidclcs  Ixwwies  infcrioris  Gcr- 


PetrusBruli.  ACT.  MARTYRVM, 

manitacditionis  Imperatoris  rogarunt,\t  vrbesEladri^Hannonix, 
Artbefiaque  inuifcret ,  in  quibus  multi  erant  pij  Deumque  metuen- 
tes,quifame  cibi  c&leslis  laborabant     verbi  Dei  confolationem  ma- 
gnopere  dejiderabant .  Itaque  illuditer  pietatis pienum fufcepit  Bru- 
lius,ex fentetia    permtfju  ecdefi£,cm  tum fcruiebat,eoque  efl  pro- 
feclus  cum  teslimonio f  :npto  Martini  Buceri,  qui  eo  tempore pr&ci- 
puum  ccdefit  mimslerium  Argcntin*  fuslinebat.Cum  autcm  fidcli- 
terac  ddigcntcrmunus  iniunclum  obiuiffet,atque  ^rbes^allenccnas, 
T  ornacum,Atrebates,eamque,qu£  Infula  appellatur,inuififfetyTor- 
nacumposlea  reuerfus }tanto  ammi  sludio  verbum  Dei  ea  in  vrbc  an-r 
nuntiare  ccepit,  vt  aliquando  ianuis  apertis  pws  bomines  doccret. 
Quamobrcm  magislratus  cius  ciuitatis  certior  fatlus  ,portasvrbis 
tnbus prope  diebus  daudiiufit,ipfumquc  Bruhum  diligentifime  co- 
quiri,pra:mio  ci  conslituto,  quicum  viuum  autmortuum  tradidijfet. 
Qua  re fideles  magnopere  perculfi ,  cum  eum  apudfcaliquot  dies  oc- 
cultaffent,ac  faluumcupcrentemittcrc,in  fporta pofitum  nocle  per 
tnurum  demiferunt.  Sed  cum  tam  infojjam  defcendijfet,  lapis  magnus 
efuperioremurodelapfus  ytibiamei  firegit.  Eofaclutneft,  vtmane 
ibi  deprebenfus fit,(f  comprcbcnfum  in  arcem  vrbis detulcrmt.Cum 
autem  eo  deferretur,  maximas  Deo  agcbatgratias ,  cuius  adnurabili 
prouidentia  retetus  cffettum,cum  vellet  cjfugereeam  perfecutionem, 
quam  ipfe  fua pradicatione  excitajfet .  h  igiturquandiufuit  in  car- 
cere ,  officiofempcr  funSlus  efl  veri  &  conflantis  teftis  ac  martyris, 
cumpriuatim ,  tum  etiamapud  magtflratus,  quibus  lcfum  Cbrtftum 
eiufque  Euangc\ium,non  minus  liberc     cotftanter ,cpiam  integre  ac 
fideliter  confefjus  cft .  Eo  toto  temporc ,  quo  captiuus  in  carccre  diu 
fuit  ,permulti  eum  inuifcbant:  quidamflultacuriofitatc,vtGerma- 
nicum praidicatorem captiuum  Viderentialif  improba  cupiditate,vtil- 
li  refislerent,  nonnulli  meXiore  mente,  sludio  ac  voluntatc,  vt  cogm- 
tioneDei  &  doblrinaEuangclij ab co irislitucrcntur.quibus futnma 
cumgratia  fatisfacicbat.Wtautcm  sludio  amicorumfatisfaccret,con- 
fcfionem  fidcifua:  editam  confiripfit,nomine  vxoris  cam  ad  omncs fi- 
deles  mittens,quam  nos  conucrjam  in  Latinum  fcrtnonem  buic  loco  in- 
tcxerc  voluimus. 

lcfus 


PetrusBruii.  LI3£R  II.  69 

Go,  charifiima fororin  Clmfto  lcfit ,  literas  tuas  lcgi,  ad  mc  pcr 
Margantammiffas  ,qua  animum  mcumwhcmcntcraffcccrunt: 
woptcrca  quod  cx  his facilc  perffexijc  dcfratrcs  omnes,  demc  ma  - 
ximopere  laborare.Quod  autemad  \incula  mca pcrtinetfintne  nuhi 
ingratd  triflia}dn  cum  magna  mca  confolatione  ac  latitia  coniu&a 
facdetuintelligcrcpotcris  abexemplo  earumliterarum,quas  adfra 
tresmeosyna  mecum  captos proptcr\crbum  lcfiu  Chnsliffcc  dic- 
bus  mifi,ex  qutbus  tu  plane  cognofccre potcris,quid  ego  in  mcipfo fe- 
fcrim,  qmd  alus  \oluerim pcrfuaderc,  ac  qucmadmodum  nihil-po- 
ftulcm  ab  his  acpro  his^quod  in  meipfo  nolim praftari .  hoc  autcm{te~ 
fiis  csl  Deus)  vt  Dominus  noflerme  in  fua protc&ione  ,atque  in  vcra 
:onftfione  \cntatis  cuslodiat.  Quanquam  domcfticus  qmdcm  ininu- 
:us  magriopere  mc  affiigititamen  fantii  ffiritus  virtute  contcrctur. 
Nam  Chriflus  lefus,in quo  cgo fipcm  meam pofui,plus  bojiimihiprah 
(labit,quam  ego poffcm  vlla  cogitationc  comprchendcrc.Vro  illius  ho- 
norcegomc  femper exponamffiue  igm  fiue  aqua,autahcri  tormcn- 
toyquodab  adaerfarus  excogitan  poterit:  huiufccmodi  tamcn  quod 
Deo placuerit.Rchquum  cft  vt  ad  te fcribam  ea  qua  cx  mc  requiris,  . 
qucmadmodum  cgo  intcrrogatusfucrim,  eytum  mdiabus ,  tum  do  > 
clonbus  rcjjondenm.  \nquo  quidcm  mmium  longa  effctoratio,  gf*^ 
fi  omma,qua:  ab  dlis ex me Junt  qua-fitd  dtque interrogdtd ,  aut  a me  Bru,ii- 
cis  refi>onfa ,  veilem  perfcribere ,  ne  poffcm  commode  quidcm  ea  ad 
Vos  Jcribcre.  Neque  cxislimo  te  ca  omnid  qucererc :  fiedtantum- 
modo  cd  &  interrogata  ey  refiponfa ,  qu<e  ad  fidcm  doilrinamque 
Chrisliarwnpcrtincant .  de  his  igiturfcribam .  Ac  primum  doBor 
Hafiardus  jnonacbus  ficBce  FranaJcana^XXVl.  dieNoucmbris  cum 
adcjfct  prafeclus  arcis  Tomacenfis ,  ey  vicarius  fiue  locum  tenens, 
Vf  vocant  ,prafeclorum  ac  iuratorum  cius  Vrbis  atquc  iurifdiBionis 
lmpcratoris,me  interrogautt  quid  de  facramcnto  altaris  0-"  Mijfd fe-  De  facra . 
tircm.  Cui  ego  reffondi  ,fideles  qui  a  mimslro  pancm  &  vinum 
accipiebant,vere  corpus  fanguine  Domim  noftn  \efiu  ChriFti  ac- 
cipcre,  non  ventrc,  aut  ore,fed  mente,  animo,  corde:  idquc  bcncficio 
Spiritus,w  cisfidem  excitantis  &  confirmantis,  qua promifiiones  i- 
bipropofitas  ampleclitur .  haru prima  cft,Hoc  esl  corpus  mcu,quod 

K. 


mcnco. 


PetrusBruli.  ACT.  MARTYRVM, 

pro  vobis  traditur.  Altera,  Hic  cjlfxnguis  mcus  noui  teflamenti.qui 
in  remifiionem  peccatofum  cffunditur.Quxfiuitidem  doclorex  ?ne, 
Tranfub -  /J  tranfubjlantiationi  vllam fidem  ddhiberem .  Cui  refbondi ,  mc  Cdm 

fiamiatio.  *        J  , '     r  .  '  .  j  j  r 

non  credercjcd panem  mancre pdncm ,  &  vinum  codem  modo Judm 
ndturdmrctinere.  itaque  Spintu  fanclum  nomindre panem  &vinit, 
etidm  posl  Ccenam ,  atque  itd  mc  non  vcreri  V£  errdrcm ,  cum  itd  lo- 
querer,\>t  Scriptura fancla  confueuijfct. 

Deinde  qua:fiuit,  an  cum  verba  facramcntalia  a  faccrdotc  pro- 
mmtidta  effentabi  in  altari  verum  corpus  fanguinem  lefu  Chnsli 
cjfe  crcdercm.  Cui  reffondi,me  nulldm  dlidm  rccipere  confecratione, 
quam  eam  qua:  amimslro  in  Ccend  celcbrandd  adhibetur  ,cum  mi- 
mflerpopulo^qui  cb  conuemt  finslitutioncm  lefu  ChriHirecitateo 
gcnere  fcrmonis,  quodab  ommbus  intelligatur,cum  commcmoratio- 
ne  mortis  ac  pafionis  lcfu  Chrifti ,  qua  memoria  tanti  bencficu  re- 
nouatur.  Edm  effe  veram  confccrationem ,  quaf  ex  inslituto  Domini 
in Ccend fieri  debedt.  lllumveroobfcurum  dctddtum cumpdne fer- 
monematqueobmurmurationemjion  cffe  confecrationemjed  aclio- 
nem  huiufmodi,  qu<e  adincantatores ,  exorcislas  magos  potius, 
quamad  Chrislianos  pertineret.Namyquemadmodum fatis  conslat, 
Chnfius  Ccenamfaciens,verba fua ad  Aposlolos  qui aderant,  noad 
panem  (pad  vinum  dingit.  Tum  quafwitex  me,quidde  Miffa  fcn- 
tirem.  Ego  ei  reffondi^  Miffam ,  quemadmodum  hodie  quidem  in  ecr 
clefia  R  omana  dicitur,nullo  modo  effe  Ccenam  lefu  Chrifiifcd potius 
eius  corruptwncm^cum  fumma  Chrifluniuria,atque  abolitionemor- 
tisacpafiioniseius. 

Dc  ddordtionc  verb  qux  ibifit ,  ego  cis  concefii ,  ipfos  panem  ae 
creaturam  adorarc.ln  quo  cum  mtbi  reffondiJfent,Nos  igituromnes 
fumus  idololatra".  cgo flatim,  Vos  ergoanqua,y>idetis  in  quunta  mala 
^  vos  ij  comjciunt,  qui  vos  a  verbo  Dci  abducentes ,  ad  fomma fua  au- 
dienda^  doBrmas  hominum  traducunt .  Multa  alia  ea  de  re  dicla 
fucrunt  :fed  hxc funt  prcecipua. 
Srio5"^3 "  Voflca  intcrrogatus fui  de  purgdtorio  s  an  crcderem  aliquem  cffe 
locumjn  quem  ammat  cx  hac  vita  dcfcenderent^t  pcenapeccatis  de- 
bitam  luvrcnt.  Ego  tum  rcjfondi^mc  non  aliud purgatoru.m  crederey 


ftorun». 


PetmsBmli.  LIBER   II.  70 

B  quam  fanguincm  lcfu  Chrifli,neque aliam  purgationcm  quwcre.Tu 
\  qu&fiuit  cx  mc,an  crcderem  culpam fimul  &  pcvnam  condonari.  Cut 
f  rcf^ondi,vtramque  Deum  homim  remitterc,neque  dimidiam  gratiam 
lfaccre:fed  cum  aliquid  ignofatflmul  &  culpam  cj1  pcenarnignofcc- 
,  rc.  Ex  quo  illa  interrogatio  csl  confccuta ,  quid  mihi  vidcrctur  de 
tot  egregjjs  Miflis,prcabus,aliifquc  bonis  opcribus,quai pro  mortuis 
lyormmbus  quotidicfierct.  Dixi  huiufmodi  opcra  cultus  c\fc,finc  vcr- 
bo  Dei  in  ccclcfia  injlitutos,cdmque  ob  caufam  cffc  vanos  atq;  infru  - 
cluofoSyOtque  etiam,quia  finc fidc  ficrcnt,pcccata  cffcfcriptum  emm 
efl  1 4. Koman.  Quicquid  non  esl  ex  fidc,pcccatum  cfl. 

Cum  autcm  mihi  dixiffent ,  omnes  Sanclos  qui  ante  fucrunt  5  (j* 
1  eadem  pro  mortuis  egerunt,errauiJfe:reJJ>oMi ,  omncs  Sanclos  fupc- 
riorum  &tatu,quimortuis  huiujmodi  officia  ac  mra  tribueruntagno  - 
rantia  & pcccato  implicatos fuiffe.ita  minimcmirum  viden  dcbcrc, 
fi  confuctudincs  fuo  tcmporc  rcccptas fcquutifucrunt.  Inhis  quidem 
rcbusmenolle  cos  apeccato  eximere  acexcufarc .  Devenerationc  doneSu- 
autcrn  Sanclorum,  qiaefiuerunt  ex  me ,  quid  deca  fentirem .  quibus 
ego  reJj>ondi,nos  mclius  non  pojfe  Sanclos  honorare,  qudm  fi fidcrn, 
qutfiat  in  dlis,fequercmur:codanque  modo  charitatempatientiam, 
humditatcm ,  aliafque  corum  virtutcs  irnitarcmur ,  quibus  dli  \efum 
Chnslum fequutijunt  cy  imitati.  Namin  eo  quidan  tantummodono 
bis  ad  irmtationcm  propom  dcbentjn  quo  Chrifto  dorruno  conformcs 
extiterunt jciufquc  cxcmplum  fcquuti fuut  ,ficut  rnonct  Aposlolus, 
Eslotc  mci  irmtatorcsficuti  cgo  furn  Clmfti.Feslosverd  dies  Saclo- 
rum  inflitucre  ac  celcbrarc fieiuma  vigdijs  corum  indicere  atque  obi- 
reamagincs  effingcre/ifque  acccndcre  candclas,hoc  non  e?l  Sanclos 
honorarefed  potius  ex  hs  idolafaccre,cofquc  omm  dcdccore  afficc- 
re.Hoc  autem  ita  effe  flludfacile  declarat,quod  illi  in  hac  mancntes 
vitajjuiufmodi  cultus fempcr  dcteslatifuerunt. 
Quafiuerunt etiarn cx  mc,quid mihi  vidcrctur de  ijfdan  SanBis  0-  s 
randis  atque  inuocandis,corumque interccflionc  apud  Dcurn.KcJfo- 
di  eam  duclnnam  non  cjfe  Dei  ffcd  potius  blafphcmiam  ciws  nonfc- 
rendam.Hocemm  modo  illis  attribui ,  quod  ad  vnum  Dcum pcrhnct, 
qui  Jolus  rescognofcit  abfcntes :  quam  poteslatcm  fanclis  dcfunclis 

K.  ,,. 


San&i.m 
inuocadi. 


dc  liberoar 
bitrjp. 


PctrusBrulL  ACT.  MARTYRVM, 

attribuunt ,cum  crcdunt  illos  audirc  prcccs  ipforum,cum  eosoranty 
audfi  neccfitates  ipforum  cognofcercnt.  Vrceterea  buiufmodi  docl, 
n a  am  Clmsli  contumelia  csl:  contuntla  >  qui  vnus  mediator ,  aduo- 
catus,atque  etiaminterceffora  Deo patrccslconftitutus.  Atqucboc 
quidemdeijs^quiex  bac  VitadecefferuntAntclligendum puto.Ccete- 
n  vero,  qui  in  ea  remanferunt,  alijpro  alijs  orare poffunt  y  fe  mu- 
tuisprecibus  orationibufque  adiuuare. 
■QnK.tio        Quccstio  vero  de  libero  arbitrio  minime  fuit p r<£termiffa :  in  q 

(kliberoar   .  ..  <  r         n      -1  i       r-r.ni  r 

ddigentcra  me  qucejitum  ejt,quid  de  eo Jcntircm.  Kejpondi^t Je 
de  libcroarbitriopro  digmtate  rei  babcri  pofiit,  bominem  pro  diuerfo 
ac  vario  ipfius  Tlatu,  in  quo  verfatus  csl ,  \arie  confiderandum  effe. 
Vrimum,credobominemprimumad  fimilitudinem  Deiatque  imagi- 
nem  creatum ,  babuiffe  libertatcm  tam  ad  bonum  quam  ad  malum^ 
eumque  folum  qucc  ejfet  vis  eyfacultas  liberi  arbitrij  cognouiffe^ 
quoadin  integritate  fua  permanfit.Sedbomo  mifcr  atque  infelixjwc 
Dei  donum  non  diu  retinuit,fed fuo  peccato  illud  amifit.  ncque  is  fo- 
lum^crumciiam  ij  omnes }  quiex  naturali  Ad<£  fcmincfuntortiac 
propagati,  adco  vt  nullam  prorfus  facultatem  babeant,qua  rchcli  in 
fuanatura,aliquidbonicoramDeofacerepofiwt:  fed  omniain  ipfis 
praua reperiuntur. Nunc  quidem^t quodverum e(l dicatur  ynullus 
cfl  ex filijs  Adct,qui  vllam boni fcintillambabeat ,  nec quidcmpotesl 
\llum  liberum  arbitrium  babercomnes  cmm  bomines  natura  fua  cur- 
runt  ad  malum .  Itaque  A poslolus  dicit  animalem  bomincm  non  per~ 
cipere  quce funt  Dei,ca  etiam ftultitiam  illi  effe.  Apud  Ofeam  Domi- 
nus  ita  inquit^O  lfrael,perditio  tua  ex  te.  Etalio  loco  dicit  Aposlo- 
#  lus,prudentiam  carnis  inimicam  effe  Deo,  HacSpiritus  teftimonid. 
fatis  oslendunt  nullum  libcrum  arbitriumad  benc  agcndum,  nunc 
cjfe  in  bomine  coram  Deo .  Dico  autem  nominatim  coram  Dco,pro- 
pterca  qM  bomo  multa  egregia  opera ,  ipfa  JJ>ecie  bona ,  coram  bo- 
minibusfaccre poterit ,  \t parere  lcgibus  3  ijs  m  rebm  quct  extrmfc- 
cus  pncslantur :  Jcd  mdicio  Dei  buiufmodi  opera  omma  nulliits funt 
pretu\atquc  ctiam  pcccata funt.  Qucc  autcm  baclenus  dixijntclligi- 
te  dc  eo  s  qui  Spiritu  Dci  regeneratus  non  csl .  Vcmamus  nunc  ad 
homincm  CbnHiamtm^fanguinc  Cbrifti  baptiyxtw,^  qui  ta  in  noui- 

tatc 


petrusBiuIi.  LIBER  It  7* 

i:  vatc  Vitx  ambulat .  Huiufnodi  homim  Chriftus  lcfus  hbcrum  arbi- 
irnum  rcslituit ^ciufqucVoluntatcm  ad  ommabona  opcra  reformat. 
iNeque  tamatid pcrfcclc .  Nam  vtbonum  opm  plcnc  pcrfcftcquc 
pncslctur}nunquam  inco  rcpcrictur.fcd  nouo fubmdcDa  auxiho  in- 
.  diPCt.Hocenim  Aposlolus  dc fc  tcslatur}Ro)uanor.V  1 1.  Vcllc  qui- 
dcm  mihi  adcjlfcd pcrficcrc  in  mcipfo  non  repcrio.  Itaqu c  noftrum 
hbcrum  arbitnum}amplius non  cflin  nobis  fficutinprimofuit  homi- 
nc}quibonumvt\olcbatata  cfficcrcac praftarc potcrat.  Atquchic 
quidcm  defccdm  a  corruptione natura  noftrcc proficifcitur  }no ab  im~ 
bccillitatc  \lla  lcfu  Chrisli  rcflauratons .  Etdchbcro  quidcm  arbi- 
trio  hxc funt,quai  cgo  cj?  fcntw  e$  crcdo.  Eo  '  q 

!  Voslca  dc bonis  opcribus  ita  cx  mc  qiuxfmcrunt. Cum  homo  non ha  ra . 
bcatin  fnpfo  facultatcm  prceftandibonum  quodvult  }nulla  igitur 
potcsl  bona  opcra  cfficcrc .  Quibus tum  rc/fondi ,  homincm  quidcm 
pcrfcnon poffc  ^adiutumvcro  Spiritu  Deijbonaopera  &1  Dcograta 
poffcfaccrc.Quod  autcmopcrafint bona}autDco  acccptafidcxipfi- 
us  hominis  natura  autfacultate  no  cxiflcrefedtotum  proficifa  a  v/V- 
tutc  tfgratia Chrifli}eo  in  hominehabitantis }  taqucopcra  cfficicn- 
tis.  Dixi  illis  idc  in  hominc  ficri}quodin  arbore,quamprius  oportctbo 
nacffc,quamfruclum  bonum  adfcratiiu  his  etiam  ipfum  homine  age- 
re}cy  coopcratorcm  cffc  corum  opcrum^quibus  etiam  Vitaatcrna  in 
Scriptura  promittitur. 

Scquuta  dcinde  cfl  quacslio  dc  luslificatione ,  in  qua  reffondi}  nos  £ 
fidc  iuslificari ,  qucmadmodum  dicitur  tertio  ad  Komanos  capitc, 
Quomodo  }  inquiunt  }fola fide  ?  annon  etiam  bonis  opcribm  0  cha- 
ritate  luftificamurlQuibus  ego  rcfpondifiulla  huiufmodi  opcra,ncc 
chantatcm rcperiri in  \llo homine  5 qui  non fit  iuftificatus.  Quid}in- 
quiunt}nonpotcrit  homo^c  tiamfnn  pcccato  mortalifit^dare  clecmo- 
finam proptcr  honorem  Dei,qucm  fu per  omnia  ddigitl  Non  inquam} 
nam pcccator quidcm  aliquis  paupcn  bona  fua  clargKtur  }fcdnon 
tam  caufa  fonoris  Dci ,  qucm fupcromnia  ddigat ,  quam  humano  ali- 
quojludio pcrmotws.Nam fi  Dcum  in  primis  diligerctpeccatum  non 
ita placcrct  ci^eniamquc  a  Dco pctcrct .  Ac  dc  bonis  operibus  vt  fu- 
pudlisrcffcmdu 

K.  u'i 


luftificatio 


remisBruli.  ACT.  MARTYRVM, 

Tum  quccfiucrunt  ex  mc,  quid  ego  nominarcm  Vidcm.quce  ita  fit 
Sv;ld  &  fi "  pQtenSyVtfbla  hominem  iuBificet  Quibus  cgo  rcJj>ondi}¥t  dcm  effe 
certam  dnimi  perfuafioncm,pcr  Spiritum fan£him  faclam  de  mijcri- 
cordia  Dei^cufiquc  bona  in  nos  voluntatc,  in  Euangclio promijja 
oblata.  Hcc  autcm promifioncs  dc  amorc  ac  bcncuolentia  Dci  erga  nos 
in  Chnslo  lcfuflio  cius cxhibentur  ac prceslantur.  Hac fidc  nos  sla 
tuimus,ac  pcrfuadcmus  nobis,&  fcntimus,  Dcum  vc//c  nobis  pecca 
ta  noslra  ignofcere propter  Ediumfuumjn  qucm  nos  crcdimus.  Eajn 
quiunUnon cjl dcfinitio  a  Vaulo pofita,Hcbr.XL  Egovcrbjnquamy 
in  Diuo  Vaulo  cam  rcpcrio. 
Traditio-      Dc  trdditionibus  hominum  interropatus  ab  illisfi  cas  amplcclercr 

nes  huma-  ■       n  n     r  1  i 

nx.         an  ommno aJpernarer:rcJponai,me  eas  approbarc  ac  recipcre  vtbo- 
ms}qu<£  ad finem  aliqucm politicum  ^  ciuilem  rcfcruntur.  ccctcras 
Verb  improbare  ac  repudiarc: cuiusgcneris funt  ,prohibitio  coniugij 
faclafacerdotibusacmonachisutem  interdiclumvefccndi  carmbus 
certis  dicbus,  aliceque  quifquilice yac  ccremonice  huiufmodi,quibus  ob 
hgarc\>olunt  animas}etiam  pcenapcccatimortalis  propofita. 
Dc  imagi-     Voflea  de  imagmibus  intcrrogatus^anfas  cffet  hominibus  fidclibus 
lub Js '      eas  habere:rejj>6di,  qubd  ad  me  quidem  attincrctjne  nullas plane  re- 
quirerejckfquc  in  tempIisChriflianorumminimeferridebere.  His  c- 
mm  fimulachris  yipfa  tcmpla profanariyqu<e  dcdicada  ejfentadverbum 
Dci  audiendum^ad  minislranda facramenta  5  ad prcces  publicasfad 
cndas0quarum  rerum  fanciitas  3  imaginibus  cj  fimulachris  antepo- 
ncnda  cft  Dcmonslrabam  autem  huiufinodi  aut ficla fimulachra }  aut 
piklas  imagincsjape  ipfos  homines  a  verbo  Deidcuocarc .  C&terum 
inquamjin  ccdibus priuatis  admittuntur  & ponuntur^vtres  indiffc- 
rcntcsjnodb  nulla  idololatria  adhibcatur.  nam  tum  quidem  ex  domi- 
hus funt  aufercndce.Yerimtamenyqudd  adme  attinet,cum  videam  eas 
ycrbo  Dci  tam prcecifc prohibcri \cgo  ^sidtuo  cas  nullo  modo  admittc- 
das,ncque  vllum pofflc  earum  vfum  effe  bonum.Nam  cum  cjfiEtor  ef- 
fcclorquc imagwis  mdlcdiBus  cfl a  Deojum etiam  ipfa imago^qucm- 
admodum  fttis  pcrfijicitur  cx  Sapientice  hbro ,  cdpite  III.  XII .  XIII, 

erxv. 

fcaptifmm.     dc  Baptifino  me  etidm  interrogarmt .  in  quo  cxislimo  cos  me  ali- 

quem 


IPetrus Bruli.  LIBER  II.  72, 

hjuem  AnabaptiflameJJeatbitratos.   Ego  autem  reffondi ,Baptif 
\  num  cfjc  fignum  eiusfcederis ,  quod  Deus  cwn  Chrislianis  inslituit, 
[tcslificatus  fe  Deum  ncftrum  ac  fcminis  noflri cjjc  vcllcin  quo  etiam 
'tcslificatur fenoflranobispcccata  remittcrc .  Hanc autcmDci  pro- 
7mfioncm  ,Baptifmus  aqua  nobis  confirmat .  Nam  ficutaquaablu- 
uuturcorporisfordcsjta  maculce  animarum  in  Baptifmo  cluunturac 
tolluntur Jidque  virtutc fanguinis  Chnsli ,  qui  tuopcratione  Spiritus 
fantli  nobis  communicatur .  Vrxterca  Baptifinus  eft  fignu?u  afiidux 
mortificationis ,  qua:  in  nobis  cffc  debet.Nam  quemadmodum  aqua  ca- 
piti  inijritur,ad  momentum  tdmcn  tcmporis,non  vt  ptorfus fubmerga- 
mHr.it a  eadem  mortcm  vita:  pr«:cedentis  figmficat ,\t\itamfufcipia- 
\mus  nouam     dcgamus.  Ac  Baptifmus  quidem  communicari  dcbct 
ommbns,tum  pueris  ac  infantibus,  tum  hominibus  adultis,  quinomen 
Chrifli profitcrivolunt.  Dico  autcmhomincs  ad grandiorem xtatem 
prouctlos ,qui  in  infantia  puentiaquc  baptizati  nonfuerunt .  Jtaque 
|  tunc  cum  ad fidcm  veniunt  Chrftianam,  baptifandifunt.  Quod fi  no- 
]ucnntfacere ,  habentcs  opportumtatcm,  vt  contemptores Janclorum 
Dciinftitutorum ,  nunquamin  regnum  cadorum  ingredientur.Infan- 
tcs  autem fidduim ,  quanuis  non  habeant fide  aBu  cjficace  eius  quod 
crcdcndum  eft,  proptcr  a:tatem:  tamen  in fide parentum,  in  Baptfmo 
\pra:fcntandi  funt .  nam  virtutc promifionis  Dei,ciufquc  tcflificatione 
ad  ipfum  pcrtincnt.  Qubd  autem  ad  infantes  pertinct,quifine  Baptif- 
mo  monuntur,quorum  quidem parcntes  funt fidclcs,  aut  altcr  eorum^ 
credo  cos  ad  Dcum pertinere,ncque in Limbo ejfe,  qucmadmoduha- 
clcnus perfuafumfuit.  Neque  cnim  Deusgratiam fuamalligat facra- 
mcnto,vt  finc  co  fui  cffe  nonpofJint,modb  infantcs  huiufmodi  fint,  vt 
facramcntum  accipcrc  potucnnt. 

De  votis  autem  quafiucrunt  ex  me ,  an  homo  Chriflianus  Voucrcc  hr 
pojfct  atquc perpetuis  rei  alicuius  votis  fc  obflringere.Ego  rcffondi,™s^ 
honnncm  Chrislianum  poffc  vota  nuncuparc  earum  rcrum ,  quas 
gratas  Dco  cffc  ccrtb  Jcit,%f  in  fua  effe potcslatcnon  alitcr .  Et  quo- 
niamfacdccognofccbam  cospneapue  de  votismonaslias  qua:rerc, 
rcjfondi  homincm  non  pofje  votum  faccrc  pcrpctua:  paupertatis 
aut  obcdientia:  5  multb  verb  minus  caslitatis .  Quamobrcm  eos 

K.  iuj 


PetrasBmli.  ACT.  MARTYRVM, 

qui  ita  vouiffentjVeniam.corum  votorum  debcre  a  Dco petere,voca-  I 
tofque  ad  rationem  vita  contranam  ciquam  antevouerant  ,poffe' 
cam  fufiipcre  fne  vl\o fcrupulo  conficientice  eius,  qu<e prionbus  vods  \ 
obslntta  &  obligata  videri  poffetN  emm  quidem  cfi,quod  ad  tem- 
pus  aliquod  3  harum  rcrum  vota  nuncupari  ac  ficn pofj unt ,  fed  non 
in  pcrpetuum. 

d  c  con fcf-     j)e  Confcfiione  vero  refi>ondi,me  dcberc  tum  cora  Dco  mco  quo  - 

tidic,atque  omm  loco,tum  etiam  coram  homimbm  recognofccrc  mifc-  I 
rum peccato  rem,qui  quotidie  damnationcm  mereatur ,nifi  cjfctgratia  I 
Dei,qu<e  nobis pcr  Chnslum  impcrtitur .  Ita  dclicla    pcccata  mea 
Dco  confitcri  dcbco,  eorumquc  veniam  ab  eodem poslulare .  I  luiuf-  i 
modi  confefiwne  refcrtacsl  Scriptura,eaquevfi  Vyophctce^Apofto- 
li,  ccctenque  omncs,quipie  Deum  coluerunt.  Quod  autem  ad  homi^,  ■ 
ncs  pcrtinet,fi  proximum  mcum  verbo  aut  rc  offendi ,  debeo  ei  dcli- 
clum  mcum,aut  etiam  p\ura,quibm  cum  offendi,confitcri,vt  cgo 
ei^f  ipfe  mihiplacatus  reconcilietur,  omnfque  ammi  offcnfio  depo-  ■ 
natur,  &  mutuabencuokntiaconferuetur.  Esletiam  aliudconfef- 
fionisgenus,quod  verfaturin  confiho petendo  de  ijs  rebus9qu<e  in  a- 
liquam  dubitdtionem  confiienti<efirupulofieac  pcrplex.ce  vemre  pofi 
funt.  Vt fi  quiffiam  dubitet  de  re  aliqua,propter  quam  confactia  ip- 
fiusfitperturbata^  quanuis  mijcrkordiam.Dci  cognofiatin promif- 
fiombus:quia  tamcn  cas  gcncraliter  confiderat,  non propne  adfeap* 
plicat,in  aliqua  dubitationc perplexitatcquc  verfatur.tum  reEle  fiet  \ 
fapicntcr,fi  homo  ita  pcrplcxus ac perturbatus ,prudentem  ali-  I 
quem  qiucrat^  confu\at,cuipofiitmc\cfiiam  aninufiuidcclarare.Tu. 
verb  is  a  quo  confib.um petitur ,  debct proponcrc  particulares  Scri*  I 
ptunt fcntcntias  dc  mifirico  rdia  Dcijquibus  altcrum  cojoletur^eum- 
que  ommfirupuloJiberct.  Hoc  autcm  confefiionis  gcnus  maximope-  I 
rc  laudaudum  esl^vta  Dco profcclunr.  cx  quo  ctiam  conficfiio  auri-  ]  | 
eularfs  fuit  introducla .  Nam  illud  quidem ficbatin fccreto ,  atque^  1 1 
intcrduos^qucmadmoditmifli ficnvolur.tmconfefiwnc  aunculari*  I 
qu<e  quidcm  cx  Dco  non  csl,nequc  teShmonio  Scriptura fanB<e  afw  I 
probata.  Ncquc  cmmDominusfupcrsliriofam  pcccatorum  cnume- 
rationcm  ab  hominc  requirit.  nc ficri  quidcm  potcsl :  qucmadmodum 

ptophct*  l| 


JetrusBruli.  LIBER    II.  75 

I  tophcta  Daiad fatis oslendit,cum  diciuDommcjpeccata  quis  intcl- 
I  git  l  Et  moX  co in  Vfiahno  XIX .  Ab  occultis  munda  mc .  Vapa  ta- 
f  icn  hociubcttCtiam  fub pcccato  mortali ,  admimmum  quidcm  Jeme^ 
n  amio.ltaque  ego  huiufmodi  confcfiioncm  rci]Cio^>tgchcnnam  con- 
cicntiarum  jtbyfjum  & gurgiteminfcrorunh  ad  abjorbcndas  ac  dc- 
'.orandas  mifcras  animas  accommodatum. 

Ex  mc pr&tcrca  quxjiuerunt Dquidcgo  dc  Virginitatc  Maria? fcn- 
"ircm,  ancrcdercm  eam  Virgincm  filium  fiuu  pcpcriffe,  ac  poflca  per- 
'tianfijfc  virgincm .  Ego  autcm  reffondi  articulum  Jymboh ,  Credo 
mceptumfiuijfc  de  Spiritu fianclo,natu?n  ex  Maria  \>irgi?ie:  atq;  e-  /7  rv 

■iam crcdo cam in virginitatc pcrfcucraffe.  Tumdoclor Hafiardus,  -txilethir  J 

vtcTt  homo plaric  jhpidus  &  indocl^Quidanquit/emouet^tcrc- 
ias  virgimtatcm  Virginis^cum  non  fit  locus  Scripturx  quo  id probari 
ipieatl  Cui  rcffondi ,  me fatis  clare  &  manificsle  repcriffe .  ?iaficri- 
ptum  c?l,qu6dloficph  camnon  cognouerat,  quum filium  juumprimo- 
vcnitum pcpcnt.  Tum  ille  tacuitjicc poslea  quicquam  dixit.  Multa 
\untalia,qu£  ex  mc  qu^fiiueruntifed  hcec funt  pracipua  maxima^ 
qiue  tibi  fatis  cffe  debcnt.  Die  veucris  doclores  fuprcmi  temph,magi- 
flcrFiablus,zx tnagifler  Aucrtinus ,mefunt  aggrefiiivt  hodie 
doclorH^Jardus.Hio))inesco?iantur?ncharcticumconuinccre,praf-  10Afi£  tnivijfn  0- 
cipue  in  ea parte  doclrinaf ,  qux  ad  Miffam  pcrtinct.Ncque  dubito?  7n*uwn  *>*fi7»*K$<~ 
quin  magnopere  cupia?iteam fibifialua  rcli?iqui.nec  immerit6,vt  quai  Mif- 
culince  ipforummaxime  mficruiat,  &vnde  quaflits  vberrimus  adiU-^n^  j**?*  . 
losredcat.  ScdDei  gratiamagis~lratus  ey  ludiccs  optime  ammad- 
ucrtcrunt,me  minime  mutum,  neque  \>erbo  dcflitutum.  Na?n  cispla- 
?ie  mhd  coticcfiifcd  quod  de  illis  dicendum  crat ,  prceter  illorum  ex- 
pcclationem,  \crc  liberequc  dcmonslraui.Cum  ipfi  ad  ??ic  vcnerunt^ 
fatisafipcre  fumloquutus.ln  quo  quidcm fi verbis paulo liberiorjno- 
desliam  Chriflianam  nonco)ificruaui,cro  Dominum  \t??iihiignofiat. 
kmor  &  XF^m  houoris  ac  Vcrbi  cius,mc  ita  ammatum  rcddidit 3at- 
qne  impuhtj idquc prxficnte  magiflratu .  Quce rcs  quofdam  Utitia, 
alios  ajfccit  mcejlitia ,  \>t  ame  cum  contumclijs  difcedcrcnt.  \>crum 
id  ?nc  non  conturbat .  Neque  cnim  mcliorjum ,  quam  Dominus  i 
CT  magifler  &  caput  3  lcjus  Chrislus ,  Tu  mea  fioror  atque 


meus 
omnes 


Petrus  Bruli.  ACT.  MARTYRVM, 

fratres,  Vatrem  optimum  noslrumorate  perlefumChriJlum  flium 
eius,vtme  Spiritu  fuo  fa?iclo  confirmet  mvcntate  verbi  fui,  at- 
quc  incrementum  fidei  bonorumqm  cdesliummihitribuat .  Equi- 
dem,quodmei  esl  officij,cum  pro  tota  ecclefiaorabo  ,priuatimque 
pro  te  ac  Margarita  optima  jorore  mea.  Dominus  memor  fit  eorum 
fiudiorum  ey  officiorum ,  quw  in  me  ea  contulit,  &  adhuc  confert. 
Gratia  Domim  noslri  tecum  fit. 

Epiftola  cnifdem  Petri  Brulii. 

QMnibus  fidelibus ,  qui  perfccutionem patiuntur propter pradi- 
cationem  Euangclif  auditam,autdomiipforum  dcfcnfam,quifunt 
Tornaci,  Vallcnccnis,  Infulis ,  Atrcbati  ,Douaci ,  atquein  cccteris 
Vrbibus  ac  locis ,  Vctrus  hruhusjeruus  Dei ,  miffus  ad  vos  inuifen* 
dos,  &  animos  vcslros  aterno  Dei  vcrbo  confolandos,gratiamypa- 
ccm  ey  mifericordiam  a  Deo patre,  &  dilctlo filio  eius  lefu  Chriflo 
domino  noslro,  cxoptat  dari  vobis,  &  perpetub  in  cordibus  veflris 
conjcruarij  Amen. 

Ego,  fratres  ^femper  gratias  Deo  meo  ago  in  meis precibus}qubd 
voiucntnos  fuos  ejfe  dcclarare,ea  commumoneac  participationc  di- 
fcip\incc}qua filios  fuos  casligarc folet .  in  quam  etiam  vocauitac  re- 
ccpitnospecummalignomundopereamusfiquo  quidem  nos  morte 
charifimifihj  fui  leju  Chnfli  redemit.Certefratres  mei}nobis,nobis 
datum  csl  e  Ccelo,  non  folum  vt  credamus  in  Chrislum^verumctiam 
Vtaliquidpro  eopatiamur:  quodquidcm  ommbus  crcdentibus  non 
e£l  impertitum .  Scdquemadmodum  teflatuicVaulus  in  fua  epiflola 
ad  Vhilippenfes ,  esl  donum  Dei  fingulare .  Hac  rationc  nos  cogno- 
fcimus  acfcimus  nos  eius  efje,atque  etia  cx  domes^licis  ipfius,  iflaque 
omnia  nobis  in  bonu  cedereicum  optimus  Vatcr  nos  ita  amet ,  vt  cru  - 
d  atque  afflitiiombus  Eihj  pnmogemti  conformcs  cfficiat:  qui  qui- 
dcm peccatum  nunquamfccit ,  nec  dolus  inuentus  efi  in  ore  eius:  ey 
tamcn  cruccmperpefjus  esl .  Hanc  autem  accrbifiimam  mortis pee- 
nam proptcrca  fislinuit ,vtnos amorte  redimerct ,  cuius  impcrio 
opprcfii  tcncbamur  .  \s  ,inquam,ita  csl  paffus  ,vt  fuis  doloribus 
noflros  dolorcs  &  afflietioncs  Janciificaret .  Nam  nunc  quidcm  nos 
carccrcs,  verbera^iudicia,  igncm  ,catcnasfcrreas ,  irrifiones  ,ludi- 


IPetrusBriili.  LIBER  II.  74 

I  bna ,    contumclias  non  metucmus :  nulias  demque  macJnnationes 
Mdtquc  incurfwncs diaboli  &  mundi  vt ?nalediclas pcrtimcfccmusfed 
Mcdomnid  pcrfercmus  vt  teflimonia  &  fignajummce  clcmcnticeac 
\  bcncuoIenti£ Dcicrga  nos.Vlanc\fratrcs  mci, \cfiuCJmsl:imorsnos 
a  mortc  cetcrna}quam  mcriti  cramusfiibcrat^atquc  ctiam  corporalcm 
'  noflram  mortcm fanclificat.  Carcercs  cws  noflros Janclificant :  ciws 
fidgcIIdtio,noflra)n:iudicium  illiMjio^slruniWincula  cvas^  ignominict 
contumclixquc^noflfasfancliflcat .  dcniq;quicquidnos patimurfius 
comunionc  ft  Jancluyn^quonia cius  cauja  tolcranms.  Quarc  ncper- 
turbemurin  noslris  ccrumms  £j  cabmitatibus,  quafl  nouce  atque  a- 
I  liemc  nobis  cuemrcnt.fcd  cotra potius  Icetcmur  cum  m  vanas  huiuf- 
modi  calamitatcs  incidimus  ficicntes  quodaffliclioparit  patientiam, 
patieutiaprobationemprobatioffcmin  Dco,qucenon  cofundir.pro- 
ptcrea  quod  clxtritas  Dci  in  cordibus  noflris per  Spiritum  fanclu  dif- 
\  fufd  eftfidcfquc  noflranon  aJitcr,quhn  aurum     argcntuin  fornacc 
pcrf.citur cj  illuftratur-  Quemadmodumcnim  debomtate  aun  C71 
argcutijWnfaaJc  iudicaripotesl,mfica  in  indicc  lapidc  autigne  cx  - 
plorentur  ac  probcntunita  qualis fitfidcs  vniufcuiufque  no  bcne  per- 
fyici  potcsljnfi  adcxamen  affliclionum  &  probationcm  adducatur. 
Tum  cmm  cognofcimus fuperue pctra,an  fupcr  arena  cedficati flmus: 
femcnnc flmus  jfarfu  in  tcrrabonam,dn  latlum  interfaxd,  atq;fubi- 
tb enatum    jublatunv.aurumcy  argcntupretiosique  lapides  in  ve- 
rofundamcnto  cedificati^dn  Iignafiipulcefiramina^ad  igmsjd  cfl,af- 
flitlionis  confumptioncm  opportuna.  Yratres,  reuocatein  mcmonam 
eos,quifucruntante  \>os ^Dominoque placuerunt.  Cogitatc ommte- 
pore^quid  vfiu  vcncrit  fcruis  Dei .  tum  vos  maximam  Letitice  caufam 
habcbitisjum  Vidcbitis  vos  tjs  fimdcs  atque  conformes,qui  Dco  pure 
Cdsleque  feruicntes  y  huiufmodi  molcfliasvita:  o1  ccrumnas  pcrpcffl 
fucrunt.  Teflis  certe  esl  lefus  Chnslus>ante  cuius  Apoftolos  impij 
Vrophctaspcrfcquutifuerant^qucmadmodum  poflea  ApoStolos  funt 
i  perfcquuti,     posleos  Euangelislas,ac  paslores primce  ccclcflce 
Clmftiancc-.omncfque  quiapnmis  munditcmponbus,  vfque  adhccc 
7iouifiima,intcgre  Deo  inferuire  voluerunt,ab  impijs  Jiominibus  huic 
mundo  dcditis  affiicli     yexati  fuerunt .  Etiam  in  ipfit  domo  &fa- 


PetmsBri;!-.  ACT.  MARTYRVM, 

viilia  patris  noftri  Abraba  ,huim  conditionis  fipccimen  editum  fiuitA 
Nam  is  qui  crat fccundum  carnemfiiusdncillcc  Agdr,perfiequcbdtur 
cum  qui  crdt fecundum fj>iritum,fihum  liberce  ,  Sdrcc  mdtrififidmilias. 
Si  qui  infefldntur  &  vcxdntur  dfmribm  dcproximis ,  cogitent  ni- 
hil  ipfis  dcddcrCyCuius  cxcmplum  inpijs  dc  fitnclis  homimbm,  Dcum 
mctucntibm jion  cdxtumfiueritNidcant  Abclum,probum  filium  Dei- 
que  dmicum,afirdtre  Cdino per  inuididm  interficcium.  Dium  hdnnes 
in pnnid fiud  cpislold,  cius  Ccedisfidclce  rdtioncm  ddficrt,  Vidcbdt,in- 
qmt,  opcm fiud  mald  cfifiefirdtris  \>crb  cffc  bond.itdquc  inuidid motm, 
firdtrcm  occidit,  non  dlidm  ob  cdufidm ,  nifi  qubd  a  vita-  impicc  rdtiQnc  \ 
Confuctudincquc  abhorrebdtdc  difiidebdt.Qui.  talia pdtiunturjnCmo- 
rid  tcncdnt,  quce  Mdtthxi  X ,  &  LucceX  1 d  Dominonoftro  dicla 
fiunt.  Qubd fii  qui  a propnjs  Xibcris  aut  vxore  dfiftiguntur,  contem- 
nuntur ,  irndentur ,  excmplum  Noe  lob fibi  proporidnt .  Vidcdnt 
Moficn  &  Adronem  dfidmiltd  Chorc,Ddthdn,%?  Abiron,mdgnis  in- 
iurljs  contumelnfique  djficclos.  Confiiderent  Dduidem ,  qui  tdmch 
fiuit  rex  :  &  intelligcnt  cum  d  Saule  &  dfiratnbm  atquc  etiam  pro- 
prijs fihjs  cicclum  atquc  expulfum  y  imfium ,  cbque  compulfium ,  vfi 
montibm  loctfique  defiertis  Vdgdretur,dtquc probris  ommbm  a  Scmei 
afifiiccrctur.  lam  verb  quidElicc  \>fiu  Vewif,  ciufiq;  fiucccfifion  Ehfieo,  E- 
fdice^eremice^zechieliydlijfquc Vrophetis*.itdq\  ob hdnc cduJdm,Stc~ 
phdnus  ludceis  cccdem  omnium  piorum  dc fidclium  ficruorum  Dei  ex- 
probrat.MdndJfies  verb, nonnc vno eodemquc dic edm ccedc  cdidityir, 
qud  Hierojblymd  fianguine  Vrophctdrum  rcdundauitlAtquc  hoc  qui- 
dcm  Chriftus  Mdtth.XX\,i\fidc\udctis  memorat&exprobrat,pro- 
pofitd  pdrdbold  eim,qui  operarijs  vinea fudm  rcliqucraf.cuim  fcruoi 
nccauerunt,tum  eius  etidm filium.  Exiflimojrdtres, hcc  quce  vobk 
commcmordui  dc propofiui^  nulldm  dnimis  vcslris perturbdtione  alla- 
tura.Intelhgitis  emm  ea  eiufimodi  cfific ,v* a  Dco  duthore  dc gubcrna- 
torc  ecclefta? proficificdtur.Quce  ego  hoc  quidcm  tempore  ad  vos ficri- 
pfijdcm  antca  libetcrfaclums,fi  mihi  v//o  modo  Ucuiffct  in  domo  ho- 
fif  itis  meigf  cusiodis  ipfius  arcis.  cft  enim  homo plane  ignarm,a  quc 
necchdrtdm  ncc  dtrdmcntum  obtinerc  potuiffem.  Nunc  dutemctj 
in  muonbm  fiim  loci  anguTlijs ,  quam  fiucrim  apud  illum  3  poffium  ta  • 

mci 


'etrusBmli.  LIBER    tt  75 

ffw  cormagis  quam  antea  ddatare,ac  vobis  Iiberius  explicare.Qua- 
c  accipietis  hanc  epiftolam,  Vf  ab  co  quigratiam  Domini  noslri  non 
1  vius  vobis  quam  fibiipfi  exoptat. 

Alia  ciufdcm  M.  Pecri  Brulii  cpiftola.ad  fiddcs  mifla. 

C  Katrcs  mei^mihi  bonum  Vidcturfi  hoc  modo  ^os  afficiam  ea  Uti- 
tia,quam  capio  ex  ijs  afflicliombus ,quce  nobis  cucnerunt,\t  vos 
juoque  mccumgratias  Domino  agatis,atquc  vna  in  mcis  vinculis  & 
ijfliftiombus gaudcatis.  Isli  cnimfunt fruclus  eius  doHrince ,  quam 
tos  didicimus  ,fi  quidem  lefurn  Chrislum  crucifixum  didicimus  £F 
ognouimus  .  Nuliusergo  noflrum  deficiatac  defpondcat  avimum: 

herfeucret autem  inpropofita  difciplinabrcui  adhuc  tcmporc:&  is 
na  ^enturus  cftvenict ;necmoram  vllamfaciet.  interca  luflus  mem 
\de  viuet:quodfi  fc fubtraxcritjnquit  Domin9 ,an;ma?mc#  no placc- 
nt.Quareidquidcmnobis  cauendum  esl .  namvosfcitis  eos  faluos 
antummodofuturos,qui  vfque  in  finem  pcrfeuerauerint :  etiam  cos, 
iui  certantlucla  autcurfu,vt  viclores  corona :non  donari,nifi  legiti- 
ne  ccrtauerint.  Quapropter  date  operam ,  V£var  veros  lefu  Chrifii 

ytilites  exhibeatis  ,neq;  animo  molliorcjnagifquc  ignauo fitis^quam  ij 
jui  militant fub  aufpicijs  tcrrem  alicuius  Impcratoris:  qui  quidem fe- 

jnelfcriptifacramcutoque  obslncli,  nullain  re  fibi parcunt ,  qua? ad  ^f^j* 

'jrloriamhnperatoris  ipforum pcrtincrc\ndcatur .  NulU  funt foffie  %endiafa 
■amprofundtfjuit  muri tamaiti,  autbombardg  tam  horrendx,  nulla 
tcics  ininncorum  optimo  ordme  wslruclaQ'  parata  ^quamillinon 

i  :ontemnant}  idque  ob  eam  caufam ,  V£  fuo  fatisfaciant  officio ,  quod 
ureiurando  facramcntoque  obslriBi  promifcrunt .  Vosautem  dia- 

*  joIo  &  mundo  rcnuntias~lis,afcripti  in  numerum  corum  militum,  qui 
nomen  fuum  Chrislo  dederunt .  Nunc  ergo  nihil  vos  impcdiat ,  qub 
minus  Jirenuos  acfortcs  militcsfcruofque fideles  Kegi  veiTro  oslcn- 
datis  cyprxsletis.  \s  cum  Angelisfuis  efupcriore  loco  \os  intuetur, 
C  libentcr  ccrtamen  vcfiru  JfcElat.  qubd fi  \os  non fatisfortes  cfiis^ 
paratus  e (?  dcfccndcrc^t  vobis  opemfcrat ,  quemadmodu  Diuo  Stc- 

.  phanoccelis  apcrtis  adfuit.  Nam  qubd  ipfe pcrpeffus  csl ,  cum  vcrfa- 

:  rettcr  in  huiufmodi  ccrtaminc  ac  dimicatione  ,eb  esl: pafjus,  Vf  xosnuc 
viEtores  aduerfus  omnes  unmicos  rcddat,  quemadmodum  is  fuos  ad- 


PetrusBruli.  ACT.  MARTYRVM; 

monuity  \n  mundo  affliclio?ichabebitis:fedin  tne  confiditc.  nam  cgo 
vici  mundum.  Etficut  ait  ciusDtfcipulus  ^HctceslviBoria  y  qua 
mundum  vincit,fidcs  vcslra.  Quod  fi  aliqua  e$t  res  \obis proxima, 
valdcque  ConiunBay  qua:  officium  veflrum  impediat^abijcitc  camyat- 
que  cxcinditc  yctiamflvcjler  ocdus  ymanus ,  autpcs  cffet.  Quibus 
corpqris  mcmbris  intclhgit  cos,qui  non  minus funt  nobis  chan  ac  pre- 
tiofi.quam  oculusyncc  nnnus  vtilesyquam  manus,  nec  minus  necejfa- 
rijyquampes,  Atq;  hoc  ita  effe  ipfe  Dux fatis  ofleditycum  miiites  fuos 
ita  admonuit ,  Qui.  ddigit patrem  aut  matrem  plufquam  mc ,  non  csl 
me  dignus:  &  qui  Vxoremy  autfuos  liberos plufquam  me  ddigit  y  non 
esl  me  dignus.  Denique  qui  no  rcmntiatijs  omnibusyqux  habctpro- 
ptermejs  mc  dignus  non  esl.Atque  h#c  quidemfiratres,  maiori  ho- 
minum partigrauia  alienaque  Vidcntur.vobis  vcro,  vtego  exislimoy 
?ion  lta ,  qui  Chrislum  amplexieflis  pajfumy&  tormentis fummifquc 
cruciatibus  affcclum  &  affiiclum^antcquam  ingloriam fuam  ingref- 
fius  fet:  atque  eum  didiciflis  crucifixumyVt  vna  cum  eo  yficutvera  ip . 
fius  mebra  cruafigarmni.  Wos  etiamin  fcholacius  didiciflispportcre 
in primis  vtdij}ip'Jus  abneget femetipfum  y  &  cius  cruccm  tollatye- 
wnque  fequatur.Quimetuhorum  malorum  offenfus,rctrocedetydif- 
flmulabitque  cum  mundoy  exiflimans  fe flne  cruce  fercnda  poffc  ejjc 
Chnfli  difcipulum(no  ego  ia  hoc  dicofied  ipfe  Magifler)Jcipfum per- 
dit-  Diatenim  Dominus,Qui  ddigitvita fuain  hoc  mudojs  in  feculo 
vetufo  cam perdet:  &  qui perdit  eam  in  hocmundoy  is  eam  confcruat 
invitamaternam.Hocautem  optime  cognouit  D.Vaulusyverus lcfu 
Chrijli  Apoflolusy  cumfratres  eum  rogarcntyne  Hierofolymam pto- 
ficifccretur^  Egoanquityvitam  mea  no  ita prctiofam  &  chara  habeo. 
\s  etiam  ad  ?hdippc?ijes  dicit  ,fc  omma  huius  mundi  ponere  a  tergo, 
atq;  adres  JJnntuales  accadcjles  extendvrc  ytprxmm  Waxtcrna 
apprehendat.  Atquehac  quide  in  re  falfo  calummofe  accufamur,  | 
quafi  authorcs  nofln  mali,qui  dics  noflro  r  brcuiorcs  cfficiamus.  Nec 
cnim  is  qui  iuffuimpcratoris aliquo profi  Bus  tflytvoluntatcm  cim 
cxcquaturfi incurrcns  in hoflesy  ab  ijs occidatur aut vulncrctur,  au* 
thor  erit  maJiflu^aut proprix  reus  mortis  :Jcd  contra  y  vt fidchs  fcr- 
uusfortlfqHc  laudabitur,  qui  vitar fuac  parccre  nolucnt ,  \>t  voLntas 

Impcratoris 


['etmsBruri.  LIBER  II.  7tf 

IwDer.tfow"  fui  &  mandatum  praftaretur.  ita  nobis  quoqac  eucnit. 
Y.tcnim  ijfunt  inimici  Cbrijii,qui  nullo  modofcrrc poffunt,  vt  hono- 
I  :m  cius  tueamur,  %f  voluntatcm  copleamus.  Itaquc  nos  ita  traclat, 
^fflia-untjVexant^oslrofquedics  &  annos  breuiores  effidunt.  Etita 
yuidem  nobifcum  agunt,quomam  ad  ipforum  idololatriam  ,fuperfti- 
ioncm,blaffhcmiam,ad  omncm  in  potu  ciboquc  intcmpcrantiamatq; 
mpudicitiam,  aliaque eoruifialefiaa ^flagitia, a Kcge  noflro pro- 
nb\ta,confomarc  &  accomodarc  nos  non  volummN  chementcr  nos 
<derunt, quodtcftemur opcra  corum  effe  malaydamnataquc  aDco-, 
i  1  tiam  ca  qu£  vidcntur  ipfis  cffe  optima  (f  prxftantifiima .  Ea  cnim 
\on  folum funt  introducla  fine  verbo  Dcifed  maxima  ex  parte  cotra 
fum  vcrbum  Dci  inftituta,  cumaxima  lcfu  Chrifti  eiufquc  mortis 
ontumcha.  Vos  intclligitisfratres,  quce  dicam  opera :  &  proptcrca 
os perfcquutur.  iftifunt  Sanclt^qui  ab  ahjs  nolunt  attmgi,  vcrentcs 
c  aliorutaclu  maculctur,  autpolluantur.\ftifuntmontcs,quifimid- 
tquc  attacli  funtfubitum  igncm  ,fanguincmque  euomunt ,  in filws 
^eimagnis clamoribus  vociferantcs.  Et quemadmodum fupra  dcmo- 
[raui,mhu  in  nosfaciunt  aut  dicunt ,  quodin  fidclcs  fcruos  Dci ,  qui 
os  pr&ceffcrunt ,anteafahlum  nonfucrit .  Quid  ego  dico  w fcruosl 
no  vero inipfum Magiftrum cr  Dominumgloruc,  DciEilium ,  que 
ini potorem  &  cdaccm,Samantanum,  incantatorcm ,  damoniacum, 
jduclorem  Vocaucrunt .  quem  quidcm  facerdotes  in  manus  Koma- 
oium  tradiderunt,a  quibm  colaphis  cctfm ,coffutm-,irnfm,  a  fum- 
wcapite  "vfquead pcdcs  flagcllatus ftuit  ,corona  ffinea  ccrcbrum  e- 
'4S perfodicnte  redimitm:pojlremo  codcnatm  mortis,omniu  qucc  tit 
ffentyturpiftimce  atquc  tetcrrimce  :  ea  autcm  eratmors  crucis  dcte- 
landa .  ktque  vt  cum  maiorc  dedccore  ignommiaque  afficcrent 
tediuminterduos  latrones  ,quafi  magislrum  corum  ducemq;fuffen- 
lerunt.  Ktque his  quidem  tantis  contumclijs,  &  imnrijs  cum  affcce- 
'unty  qui  eorum  ccccis  lumcn  oculorum  reftitucrat  ,furdifque  jenfum 
tudiendi ,  qialcprofos corum  plane mundauerat ,mortuos ad  Vitam 
ruocauerat-.denique  omnia  beneficiorum gencra  in  ipfos  contulerat. 
j  It  tame pro  refercda  his  taprceclaris  opcnb9  ac  bcnefi.  ijsgratia,ws 
ndcmus  quam  male  illu  traclauerint ,  quamq>  gratia  a  rcddiderint: 


Duje  viar 


Petrus  Bruli.  A  CT.  MARTYRVM, 

qui  quidcm  \t  erat  luftm  coram  hominibus,ita  etiam  coram  ipfo  Dco 
fuit.ls  tamcn,qui  lignumfuit  \mdc,hcec  omnia  tam  acerba  indignaq; 
pertulit:  nos  \crb  qui  lignu  aridum  fumus,  ad  exardefcendum  0*  co- 
flagrandu  apti  atquc  opportum ,quid  cxpeclare poffumw  aut  dcbe- 
mus?.Anarbitramurnos  inparadifum  ituros  fme  \\\a  incomodorum 
perpcfiioncl  Ne  fallamus  nofipfos,Vcr  multasaffliclionesnobiscb 
\cmendumesl.  Nosfcimus  duas  tantun\modo\ias effcjieque aliam 
effe  tcrtiam.Altera  earum  ejl  arhla  &  angusla,qucc  difftciles  &  af 
peros  aditushabct:  fed  in  eius  exitu\ita  cetcrnarepentur.  Alteu 
efllata atquc ff>atiofa,quce  quidemcomrnoda  amcenaque  \idctur,nim 
la  habens  incomoda  &  pericula:fed  in  cxitu  acfinc  eius funt  doloresf 
nam  ad  damnaiionem  ducit  ceternam.Vrioris  \ice  hec funt  incommoda 
&  ma\a:paupertas,affticlio,infamia,  bonorum  huius  mundi  indigen- 
tia  ac  inopia,pefiime  traclan  ab  \noquoque,in  exilium  mittian  car~ 
cerem  conijci,igne  cremarian  aquam  fubmergi ,  truncari  capitejbeftijs 
immambus  obuci,  aliaque  multa  &grauia  tormenta  atque  opprobria 
pcrpeti.Sed  omneshuiufmodi  calamitatesjion funt  codigncc  eagJona} 
qua:  filijs  Dei  csl  reuelanda .  Sed  quemadmodum  teftatur  Aposlo- 
lus,  II.  Corinthior.  IIIL  cap.ingens pondus  admirabilis  glorue  nobis 
pariunt ,  cum  earumacerbitas  in  hac  \ita fit  breuis  &  momentanem 
Vropterautem  has propofitasmokftias  &  cerumnas  ,perpauci\ftam 
\iam  ingrediuntur  ,in  eaque  infiftunt:fed  omnesprope  eam  aucrfan' 
tur,maluntque  illam  amplam  \iam  ingredt ,  quam  cxiguam  islamfe- 
mitam.ltaque  nos  in  hac,¥ratres,infiftemus ,camque  tenebimus.qua- 
tumuis  ardua  effc  \idcatur ,  cum  prccfertm  optimum  ccrtij]<mumque 
inflituti  itincris  ducem  habeamus  lefurn  Chriftum,qui  omnia  huius  i- 
tincris  incommoda,molcftiasi(j'  pericula  peruafit.quo  duce  noftro  ac 
dircSlore  in ciufmodi pcriculis  perire  nullomodopoffumus.  Na  quc~ 
admodum  diat  Aposlolus ,\nus  eX  ijs  qui  ab  co  dinguntur,cgo pla- 
ne  mihihabco  perfuafimhqubdnec  AngeUjiec  prinapatus ,  necpote- 
ftatcs,nec  \itayncc  mors.ncc  altitudovlla  aut  profuditas,neque  prai- 
fentiajiequefutura ,  impcdient  nos ,  qub  minus  hac  \ia  tranfcamus, 
a^que  eb,qub  \ocatifumus,cotendamus  Eritnc  \\la  affliRio,qu&  no- 
ftruanmum  dcbilitci*.an  avguttiafamcsy.uditas^aut  ctiam  gladuts* 

Nos 


ktrusBrali.  LIBER  II.  77 

w.os  vcrb  mhil horum malorum formidabimus ,  cum  huiufnodi  dirc- 
I  orcm  habcdmus  juius  a  dilcclionc  atquc  admirabili  amorc^  nunqua 
t  iclli  autabflrahipoterimus.Noflra:  quidon  carm  ac fcnfui  aliqua- 
I  0  Vidcturjios  ab  eo  dcflitutos  cjjc  £7  defcrtosif :d  non  ita  cfl.  Dicit 
Mim,Ego  non  te  defcro  ncc  dcrchnquo:&  alio  loco,Ego  tccum fum 
1  affucHoneiinuoca  me  £T  cgo  cxaudia  tc,  atque  cripiam.  An  vcrb, 
ratres,cxislimatis ,  mfi  Dominus  nobifcum  ejfct,  nos pofjc  cafcrre,  hxc  eiieo- 
utferriactolerarihiobisvulrt  noncerte.Nam  inmiicinosln  funt  Snaioni- 
lulto fortiores  ac poteniiorcs yqua?n  nos fimus:  quorum  Vnus  corum  bus> 
itis  virumiJxtbctjit pojjit  nos  in pcrpetuu pcrdcre.  Summa  efl potc- 
kadiaboh,qui princeps  esl  &  caput  noffrorum  immicorum ,  cuius 
\ttientiam  £7  malitiam fatis  funt cxperti primi  parentcs  noslri ,  cum  hh.m  ad 
Irimoeimimpctudcicclicorrucrunt.HiccHfratresmcijquicarte-  £n*fofui. 
I is  impclLt  &  contra  nos  incitat.  Toto  igitur Jtudio  ammoque  enita-  1  u  corrUiC- 
I iur,vt  huic  immico  rcjislamus ,  altcra  manu  cly pcumfidci  tc?ientcs? 
tltera  vcrb  verbi  Dcigladiu??i.Qubdfiindig?iamurautirafci)?iuryno- 
llram  in  iftum  indigaatione atque  iram  conferamus.  Mundus  quide 
|r? fortis  0-  robuTius ,vf  01  caro  noflra .  Scd fi primus  hojlisfucrit 
I  nobis  fipcratusjcaitcrinonmultumnobisnocere  poterunt.Namct- 
' caro fit  ?iobis  per?noleslayaduerfaria  atquc inimica,cam  tamcn  jjn- 
Yitus ydiaboli  viclor,paulatim fubigct^  in fuam  potcjlatcm  rediget. 
\\&cfuntfratres  chanfiimi  yqua:  nos  in  noslris  ajfacliombus  oportct 
\ogjtarc  acfacerc.  Si  quifyiam  ahus  cxpcrs  harum  ajfaBio?iumin 
vutbus  vos  vcrjamini  5  de  huiufmodi  rebus  fcriberet ,pojfctis  meritb 
llicercyeufacde& jinc  vlla  fua  molcflia  de  his  loqui^umquc  yqui  domi 
Yu&  quietus  agcrct,pojfc  ha:cfacde  laudare: fcdfi  ifla  ci  toleranda  cf- 
Yent,aliter  loquutumn .  Dc??ic  Verb,fratrcs ycrcdovosmhiltalcdi-  qUanc° 
fturos  autcogitaturosyquivnavobijcumharu?n  ajfliclionii  fum par-  m^tII 
:iceps yca?ide??ibibcns potioncmyqua:nobis a  Do??u?io  exhibctur.  Ac  gj^2*8 
quod  ad  me  quidcm  atti?ictyquotidic  atque  in  dics  fingulos  nihilaliud 
cxpeclo,qud?n grauc?n     atroccm mortc??i.Quid  dixi?nortc?natro- 
ccm?.falfus  fum,cu??i  ca?n  ita  no??n?iaui.  cog?iofco  enim  eamhil  aliud  ef 
feyqum  optii?ia?n  Vatris  ??ici  voluntatcm,  qui  cd  vultvitam  corporalc 
fimrc,atquccum  j]>irituak  (f  unmortali  commutarc:  cuius  quidcm 


niibus. 


Petrus  Bruli.  ACT.  MARTYRVM, 

bcntficij  nomine  ac  magnitudine }magnopere  ei  deuinhlus  fum  &  oh~ 
ligaws.Vos  autcm  oratc  omnesypro  meajnquamjalute  orate  Dotni- 
?ium}vt  mihi  eam  conftantiam  praslet^quainconfefione  fanBif 
fimi  \crbi  cius permaneam,  quoadme  in  quietum  locum ,  id  cft  ,fan- 
Slum  fuum  rcgnum  recolligat  rccipiat .  Ego  pro  meo  officio }  idcm 
falutis  vcftrxcaufa  fumfaSlurus.  Qratia  Domini  noslrtyfitcumom- 
nibus  vobis,  Amen. 


Brulius  eiufdem  cpiftola,  ad  vxorem  fcripta. 

ftripfit  hac  j  fcfus  Chriflus  tibi falutem  impertiat .  Mea  charifima fororfias 
horis  eius     me  in  Domino  noslro  maximopere  Utdtum,cum  ex  ijs  literis}quas 
TorSd    optimus pater  tuus  fimul  &  me9 ,  tuo  nonune  ad  me  fcnpfit  jntellexx 
defunaus  te  »  Deo  ^tan  ^fg^dere^  »on  in  Cdptiuitate  5  quam  certb fcio  tibi 
cft-        grauem  effe:  fed  qubd  habuifti  maritum  a  Deo  tibi  datum  elccluy 
Maximus  Vtpro  nomme  ipfius ,  Euangelioque filij  eius  \cfu  Chr&ipateretur. 
chdftT0  Itaque  te  rogo^t  maiorem  adhuc  in  eo  Utitiam  capias :  ampliorem- 
patI "       que}quam  haSlenusJccifti,  huius  bcnefiaj  &  honoris  laudcm  tnbu- 
as.  Nam  nunc  quidepro  fuagratia  vult  in  mc  effici  ac  pr<eftariyquod 
tu  fcis  a  me  diu  fepeque  defideratum  atque  expctitum^tpro  Euan- 
gclio  ipfiusyad  Eccleficecedificationem  ac  falutcm  eleclorum  morerer. 
Id  quodfaciet  hifce  diebus,  me  malis  liberans  omnibus,  vt  in  regnum 
fuum  recipiat.  Ac  proptermeam  quidcm  mortem  ne  defpondcas  ani- 
muniy  atque  \t  defolatam  ac  deslitutam  te  afflicles  :fed  in  ipfo  Do- 
mino potiusvigorem  animirecolligas:  perfuafa planede  eius  proui- 
dcntidy  amore^curaquc patcrna,quam poft  meum  ex  hac  vita  difcef- 
fum3de  te  ancilla  fua fufcipiet.  Itaque  oftende  te  in  eo  \no ftpcm  om~ 
ncm  acfiduciam  tuam  locauiffc.Genus  autem  mortis^tego  arbitror, 
odo&aw!  e^  i^^oantctnedefunBifuntij.quiCkisloeiufiquedoclrina^ 
?nt<?ipfum  ^am  ac  fi^e  teftimomum  dederunty  id  eft,  wviuus  igni  abfque  v//<j 
ignc  cocrc  mifcricordia  comburar :  ac tandiu  quidem ipnis  ardere debet.quoc 

manfue-  •       j*  •      •  •  t  ■    i  n  -  ■ 

runt,vt  po-  omnia  rcdiganturin  cincrem  >  qui  deindein proflucntem  contjcien- 
«]  r. ' K     dus  esl.  Neque  vcrb  hoc  ad  te  fcnbo ,  qubd  hdnc  fupplicij  acerbitate 
magnopere  pcrtimcfcam  (yexlwrefcam.  namqucmadmodumfcio 
eam  dicm  ad  mortcm  corporis  mihi  praftitutam  effe ,  ita  etiam  ccrtb 
fcio ,  qnod  mihi  magnum  mortis  contcmptum  adfert ,  candem  dicm 

pcrtinere 


Petrus  Bruli.  LIBER    II.  78 

bcrtincre  ad  vitam Jf>iritus,qui  cum  Chriflo  ,ffonfo fuo finc  corporis 
»  iiffolutwnc plene  regnare  non potcfl.  Quandiu  cmm  in  hoc  vcrfamur 
corporc,a  Domino  longe  abfumus    percgrinamur .  Latarc  igitur, 
charifiimaforor,in  Domino,  atque  omni  tcmpore  yiduitatis  tua:  in  co 
\ff>cra ,  (f  ftnEhfSimis prccibus  aliifque pus  opcribus  dedita,Dcum 
mtcgre     caft?  colasficut  officiu  cfl  \>iduw,qu£  Domino  modis  om- 
mbus placere  vult.Caue  \ero  in primis ,  ne ex  illarum fis numcro  vi- 
duarutn,quas  Vaulus  ad  Timothcum  difapulum  fuum Jcribens ,dicit  r  .Timotfe, 
ejfeotiofas&vagasfurfumac  deorfumpcr  dotnos  alicnas  curfitan-  s  b  l}* 
tesineque  otiofas  modo,  verumctiam  nugatorias  ac  ineptasjoquen- 
tcs ea  qu&  non oportet.Cum  autem  tempus  vencrit,Dominus profpi-  Qu*  jcce. 
det ac inngct tibi maritum alium,qui tui curahabebit,cui tu obcdies,  chn&i^ 
qucm  rcucrcbcris,coque  honore  afficies,qucm  Viro  mulicr modcfla  ac  nani- 
pia  dcbet,quod  cgo ,  te ,  charifiima foror,facluram ff>ero  in  Domino 
confido.  Atque  hccc  quidem  ad  te  \olmfcribere ,  quemadmodum 
officium  es~l  eius,qui  debct  te  inflituere  atque  doccre.  Quod fl  coram 
tecit  loqui  no pofjumper  literas  tame  hoc  quide  tempore,  quo  vocor 
dDomino ,  meutibi  officiuhacinparte  praftare  dcbeo.Tu  habcs  pa 
tre  tuu,apud  que fcripftfli  nuhi  te  nuc  ejfe  ac  \iuere.flne  eius  confilio 
tnhil fufcipias  q$  agasfedco  in  otnnibus  negotijs  tuis  \>tere .  caue  eu 
\lla  in  re  offedas  nec  matre  tua.  Tufratre  tuu  rcuereberis ,fororef 
q;  tuas,vt poteris,in  Dotttinoinftitues .  Uac  aute  moneo  in  nomine 
Domininoftn  lefu  Chrisli.Si  qut  exfratrib9  mcis  adte  \>emat,tc  ro^ 
go,propterme  eos  omni  cu  fuauitate  excipias ,  atq;  ita  tuuerga  me 
amorem  oftendas.  Keliquii  esl  vf  Marguarita forore  noslra  tibi  co~ 
mendem,cui  has  dedi  literas,  quas  tibi  rcddcrct.  Ea  mihi  dcclarauit 
conslttuiffe fe  isluc  ad  vos  reciperc ,  reliquumque  vita  fua  tcmpus, 
Deo  pie  colendo  atque  honorando  dedicare.  Tu  ei  quantum  poteris, 
tdens>eamque  toti  eccleftx  lefu  Chrislicomrnendabis.  Mihi  quidcm 
perdigna  videturcjfe,  quam  tu  &  omnes  fidclcs  fublcuent  adiu^ 
uent.Ham  ca  multorum  afflicliones  fludio  £T  offido  lcuauit  fuo ,  in 
primis  vcro  meas ,  in  quibus  fape  adme  venit ,  cyfacultatibus  fuis 
me  adiuuitacrecreauit.Domitfmifericordia  cuttipertiat.  Salutacc- 
clefiam  mco  nomine  ,pr&cipue  vero  tuos parcntcs,  atque  meos.Gra- 

L.  i 


PetrusMioce.        ACT.  MARTYR.VM; 

tn  Domini  noflriflt  cum  tuo  Jj>iritu,Amcn.Tornaci,XVll.Tcbruar. 
M.D.XLV .Lxiflimabamhcri  mc  vltinto  martyrio  dcfunclurum  /go 
hora fcmpefCXpcclo.     Tuus fidelismantus  Phtrvs  baviivs, 
J_J  xc  fcrme  Juntmonimcnta  qua:  in  carccrc  a  Bruho fcripta  cxtare 
voluit  Dominus ,  adno?lram totiufque Ecclcfla?  Juw  conjolatio- 
ncm .  Brulius  tandcm pofl  quatuorfcre  mcnflum  dctcntioncm  fen- 
tcntia  a  commiffarijs  bnpcratoris  (qui  tum cratBruxellis)  lata,con- 
dcmnatus  fuit  Vf  \iuus  ignc  crcmarctur  in  amphflimo  illo  thcatro 
quod  apudmagnumforum  extruclum  cratan  quopaulb  ante  cxuflus 
fluerat  Mwcius:^  Marionaviuadefoffaytmoxdtcctur.Cum  vcro 
adfupplicium  ducerctur,pauca  quadamad  Tornacenfem populum 
ycrbafccit,omnia  a  Domino  profrera  illis  cxoptasimaxime  verbin- 
crcmentafidci  Chrifliana'  abieclis  hominum  impijs  traditionibus 
commentis.  Mulriadcrantmonachi  O 'facerdotes  quinon  dtflcrunt 
clamoribus  obslrepcre  etiam  Brulio  prccanti  Deum,dum  flamma  cum 
in fublbne  eucclum  corripcrct.Quam  quidcm  pxnam Jumma  cum  a- 
nimi  conflantia    magnitudinc Juslinuit  dic  luncc XVll.Fcbrua.qui 
Vapiflisfextus  tum  erata fcflo  cinerumyquos  c  culina  fumptos  imtio 
quadragcfimtffronti  illinunt.  Acla funt  hac  anno  a  natali  Chrifliju- 
ptoMD.XLV. 

P  E  T  R  V  S   Cognomine  MIOCE, 

Tornaci  exuftus  paulo  ante  Petu  Brulii  martyrium. 

xlv '  ®  ^  immeritb  Spiritus  Domini pcr  os prophct*  IJaia cxcld 

Jfaia:  5 1  •  WSM_  mat,Admodum  pulchros  cffc  pcdes  promulgantis  pacem}  annu 
ciantis  bona^qui  prxdicat  falutcmiac  dicit  Siom ,  Dcus  tuus  regnat. 
Vidcmus  cmm  in  ijs  locis  ad  qux  mifjifunt  Euangclij pracones,fru- 
Bus  quoque  cultura  dignos  extarc}  cy  quotidie  eomm pradicatione 
vberiorcs  dari .  Sane  quidcm  aducntus  VctriBrulij.de  quo  modb  egi- 
mus^ad  infcrioris  Gcrmanix  \rbcs}quib9  nuc  rex  Hiffanus  impeut 
tnirum  diclu  quantum profuerit,apud eos pohflimum  qui  iam  ad  rc- 
apicndum  cAcflis  doclrina?  femen  cxcultos  habcbant  ammos .  At 
quato  maior  horum  erat  numcrus^  tanto  t  tiam  grauiur  fcquuta  esl  in 
ijfdcm  rcgiombus  pcrfecutio,postqua  in  vinada  conicclus  c/Jct  Bru- 
Uus.  quxquidcm  Vt  Jcmperfuit  indcx. ,  Q1  vcluti  lapis  Lydius,  quo 

fJclcs 


'  Vtrus  Mioce.  L  I B  E  R  1 1.  79 

idclcs  ab  hypocritis facile  intefnofcipoffent : fic  ctiam  e<t  perfccutio 
?eros  vcrbi  Diuiniauditorcs  difcrcuit  ab  ijs  qui  ncfcio  qua  lcuitate , 
\tut  nouarum  rcrum,  vtipfl  ccnfcnt}auiditatc,Euangclij  doclrinam  ad 
tcmpus  arripucrat.lnter eos itaquc quitunc  captiui  tcnebatur,  crat 
.v.udam  Vctrus,coznonunc  notiorMiocius  falicct,  qui  tcxcndo  a fimi  Ho<!  Pc nu  s 

•  -  •  7    Cl  ■    ■C1-J         1  ■   r     s  \  opihciiGji 

litii  (cricum in ca  vrbe  ibi  victu  parabat.  Hic  fane  antcquam  ad  ve-  ii«  v0c.u. 

'  Cl       V  — '         -7  •  •    ■  TritbcJe 

ritatis  cogmtioncm pertractus cjjct,  vitaommbus pcccatis  ac vitus  «w. 
dclibutamdcgcbat  ,fcd poflquam  Euangclij  luce  aDcodonatusfu- 
it,  ita protinus  immutatus  cfi ,  vt  vita:  intcgritate  ac  %clo  Spiritus 
reliquos  ca  in  vrbe  fuperarct :  quod  quidem  cum  in  carccrc  ,  tum 
yeroctiam  inmortc,quamobijt  crudclifimam , fttis  dcmonslrauit. 
Vrima  coitione  abaduerfarijs  rogatus  ffuifctne  vnus  auditoru  Gcr- 
.  mamci  illius  concionatoris(ficcuim  vulgo  Tornaci  Vetrum  Brulium, 
:  qui  tum  captiuus  detincbatur  yappcllabant)libcrc  reJfondit,Vnum fc 
\fuijfc ,magnbjque  in  docinna  ab  co  annunciata  progrejfus  fcciffc. 
,  Quid,inquiut aducrfarij ,v'ifnc eam tucri?.Volo, inquit,  quomam  con- 
fentit  cum  vcteri  ac  nouo  Tcslamento.  Vofl primam hanc pcrconta- 
tioncm,  protvius  dcmifjus  ejl  in profundifimam  fojfam  magncc  tur- 
ris caslnl 'omaccvfis ,quodvndiq;  aquis  cingitur.  hocas  wquoin- 
clufus  fuit,refcrtus  crat  bufombus  atquc  alijs  impuris  bcslijs  ypro- 
ptcr profunditatcm  atq;  vligincfojfey  ncc  in  ca  alij  dcmittunturni- 
fi  qui  breui  mortc  multlandi  ccnfcntur.  Magislratus  autcm  vt  mctum 
incutcrct  Miocio/oflantiamquc  quam  in  cofingularcm pcrjjiacbat, 
labcfaclarct,madauit  vtdlic  dctincrctur  quoufq)  dcmif.us  loqitcn- 
tur ,  aut palmodia  caneretproindc  in  hac  fofja  manft  a  mcnje  No- 
uembri  doncc  mortis  aducrfus  cum  lata  cflfcntctia.  Interca  loa  fcna- 
tus,afjnmptis Jccum  monachis .flepius  cum  cxaminaruntfac  tantum 
rationc  vt  illum  a  rccla  via atqi.cfdc  dcduccrent.vcmtctiam  ¥ran- 
c\fcanus,cui  antc  mctionc fccimus ,  doclor  Haftrdusaum  alijs fuce 
nequiticcfautoribus,vt  contra  cudij^utarenf.fdnulla  rcs  cum  mctc 
jolida concuflit.qumimo,  quoda  die  ab  iflis  vaide  laccflitus :  Miror, 
inqutt,  domini  mci,vos  nuncadco  nuhi  injcnjos  cjjc,  vt  ctiam  ad  nccc 
pojcatis-.ncmo  tamen  vcslrum  mihiadhucimprobo  cy  vita  inhoncfla 
palam  agcntiyvclvcrbum quidcm facicbat.Qup  audito,  qmadcrant 

L.  ///. 


Petrus  Mtocc.  ACT.  MARTYRVM, 

mcittdtj  atios  intuebantur Hafardus  autem  omniumimpudentiftU 
mus,ci di%it}  Amio  vidcris  tibi  nuc  ejfe mdgis impius  q  dudum\Tuo 
quidcm  uidiciOy  inquk  Miocius .  Sed  mdgisl/dtui  qui  ade?i,  loquor^ 
non  tibi  Cuculldte,  ne  erres:  tacuiffe  tu profeclb  dcbueras  vf  honori 
tuoconfulcrcs  yalusvcrb  loquendivices  dcdijfc .  Qupverboimpu- 
dcns  illud  monachios  facile  obturauit.Adkcec  ipfe  Senatus ,  vf  cer- 
tam  iudicij  formam  pertraclaret ,  mterrogauit  cum  dc  plunbus  artu 
culis,ac  maxime  de  Mijja  eySacramentis,pra:cipicns  ei  vt  compen- 
diaria  cognitionc  rcjfonderct.  Miodus  autcmgaudens fc  dc fidc  fua 
interroganprjus  cstedere  confefionem  fmgulos  eius  articulos  cer- 
tis  Scripturx  tejlimomjs probans  atque confirmans.  Aduerjarij  vero 
^  lippientibus  oculis  nonfercntes  lurnen  veritatis «  Non/nquiuntjiabe  - 
mus opus  tuis  conciombus ifcdfatcdo  autinficiando  reffondc:Dcmini . 
mci,inquitille,non  hic  de  Jx)micidio  aut  furto  esl  qiitfslto-.verum  in 
hoc  totius  caufce  verfatur  cardo ,  vt fciamus  vcflrane  an  mca  mclior 
fit fcntentia:  quce  res  ncc fummatim  nec bremter dcmonslrari potefl. 
Ac  quum  ta itcruccepiffetloquifemper  ab tjs  wterruptus  csl fcrmo. 
Quibus  illctum  dtxtt^  Sime  loquentcm  audirenon  vultisjemittttc 
qucefojm  cam  carccrisfojfam  in  qua  bufoneshabeo fodales,  qui  mihi 
ykvKfJi,  ncc  c^more  nccfremitu  quicquam  impedimcnto  funt  ,fi  quando  aut 
*4ifo       ^fdhnis  Deum  laudo  aut precibus  eius  opcm  imploroNos  aute  crca- 
nwkiif  yfyijtura:  rationis  capaces  cum fitisformata:  ad  imaginem  Dci,non pote- 
tdtf .         '     Sttsfcrrc  vllam  de  ipfius  Verbo  mcntionem  cora  vobis  haben  .  puta- 
tifne  mefabulas  inccptareyaut  nugas  dgere}vt  veftri  Monachifolcnt*. 
crratisfanefi  id  crcditis.  puracmm  Dci  vcritate  anuncio.  Hac  qui- 
demhominis  conftantiaauditorumanimos  nomediocnter  commouit3- 
ac  vane  quidcm  affccit.ctenim  quibufdam  confolationemyplenfq;  ve- 
.,      rb  fiminum  offcnfionem,dd  slridorcm  vfquc  dentium,attultt. 
nasvTorn.-i      Eodcmtcmporc  m  vinculis  ibidcm  erat quidam  nommdtusj&er- 
gihanzgui  crnni  r  )i  Dm  dmi.i rrfcpcrat .  r?  tantos in  Scnpturx  im 
tclligcntia  progrcjfus fcccrat  }vt ante  Vctn  Brufijin  cam  vrbem  ad- 
uentum  fubinde  in  fidelium  comientibus  intcrprctem  agcret.Quam- 
pnmum  Brulius  comprchenfus  fuit,qiLtrcbatur  in  primisvt  vnui 
cx.corypbxis  Bergiba;>us:qui  qmdem  domjfua  iuucnttis  non  es},  auK 

aucd 


7«D 


ecuiis. 


PetrusMiocc.  LIBER   11  80 

qubd  indc  cgrcjjus  cjfict,dut  cp fc  dliqub  abfcondi  curafifct.  Ex  quo  dc- 
inccps  tctntum  conccpitdmmo  dolorcm,\tfic  in  manusfdtellifuvitro 
rradcrc  dclibcrarct ,  candcmcumrcliquis  captiuis  caufam  dcfendc- 
rc cufiicns .  Amici  ipjius,qui  in co jingularcm  \itce  intcgritatcm  cum 
fumma  cruditionc  coniunhlam ficmpcr pcrflpexcrant ,  admodum  mira- 
bantur,cum  \iderenthominem  ea  \oluntateficm,\tfiepararo  cxitio 
obijceret  ,ncc\crb  aliud  ei  ob  oculosponcre  potcrant ,  nifi  \t  ctiam 
atqucetiamcofiderarct,nc  Dcumtcmcrc  tcntajfc  argmpofiitNul- 
la  autcm  rcs  illum  ab  inflituto  dimouerc potuif.non  \xoris  lachryma, 
non parcntum  autpropinquoruprcccs,ncc  totim  dcmq;fd>mlicc,qucc 
adduccbatur,co?iJJ)ccliiS,quicqefificcrcapudipfium\aluit,quomini.'s 
rcfannliari  corrslituta  atquc  confccla ,  cxtrcmo fiuis  diilo  \alc  ,pofl 
triduum JJ>onte  fc  ad  cuflodiam  conficrrct.Vrccfidium  itdquc  cdftri,  co 
|  \ifo,rogauit  quonam pcrgcret:  Magiflratus  y  inquit  illc ,  mc  qucefii- 
uit,\cmo  \t  fciam  quid  me  \clit.proinde  ad  Vrceficclum  caflri  duclm, 
fdjfius  c?libi,Je  mdlcficcififc,  quum  fc  abficondcreta  Domino  \ocatus 
\  dd  eandccu  Brulw  dlufique  cdptiuis  cdufiam  dcficndcnddm.Vrceficclm 
\crb  \dlde  pcrculfius  erdt,  dudicns  hunc  homincm  tdntd  animi  tran- 
!  quilhtatc,  dcjincmctu fidclifia  rcddcrcrdtioncm  cordm  \niucrfo  cd- 
i  slri pr\cfidio:(y  Jdne  dolcbdt  islum  cb  \emjfic  ,ficd quumccrncret  d- 
debconfidcntcm  ,iufiit  in  cdrcercm  dbduci.lnitio  quidcm  ddmodum 
fie  conjlantcm prccbuit  ificd  \bi  hnpcrdtoris  commijjarij  incufiifficnt 
ci  horrorcm  Cdrccris,     mortis  qudm  eificrcnddtn  mimbdntur  cru-  /j 
dclijwnamicccpit hic  fomo fcnfim  \dcilldrc,  atq;  itdpduldtim a  \cri-  ffc^rrfn  &<v> 
tatc  dcficcrc ,  in  grdtidm  pfiudoprophctdrum  &  mondchorum ,  qui   ^^€^}  frf 
illi  cuadcndi  JJ>cmficccrant .  h? Jummd}tandcm  Yicrgihinu* y^t_CX^- 
rrrwunifnjrfiriuni  dCClpCrff',  qurih  r.-ir,nfirr<  nmnrt  gr>  tjtdmtl  dcL~ 

reJolcNtiWmpc  quomit^Jcaou-dgpccjua^^  tdntutn  igms 
JupplLQo  cum  capitis prmfionr }  innmmf?^  1ih;dimpr"fifinruvcri- 
tatit  Unfinmi  phjfqisrhstfur .  Qug  res ,  \t  gcsla  crat ,  poslquampo- 
pulonotafiuit^plurimis  ccrte  Jummdm  ddmirdtioncmdttulit.Adncr- 
Jdrij  cxislius  incommodo  fiud  compdrdbdnt  commodd,  ficdidb  de 
ipjotriumphabdnt:  dtque  obid  hifloridmpluribus  projccutifiumus^ 
qwa  cxcmplo  BcrgibaniyMioaum  quoque  tcrrcripojje fpcrabat.Na 

L.  llij. 


PetrusMiocfc  ACT.  MARTYRVM, 

in poslrcmis  petcontationibus  ,  cum  nihilfiuis  caudlis  apud  Miocium 
proficcrcnf.hoc fialtc  ilh  obicftabat  ,diccntes ,  Bn Jociu  tuu  Bcrgiba- 
nu,qm'mu\tote  eruditioresl,omniareuocauitMJnetuplus  lilo  fa- 
perelKeffodit Mioaus,fe non  iuraffc in  ycrba vllius  hominis:aliud 
longc  fibi  antc  oculos pofitum  habere  excmphim,  lefu  Cbrtflifialicet 
faluatoris  fui.  DeBcrg:bano,inquit,fiverafiunt  qucedicitis,pcrfidus 
mcrito  ey proditorhaberetur,acfiatis  dcclararct fc  Dominum  tcntaf 
ficcum fyonte fuainmanus  vcHras  venit.Equidcm,fi  Dcus  aliquam 
cuadcndi  obtulifict  occafionem,haud fiane  prcctcrmififfcm.quarc  dum 
me  habctis  ,agitc  de  hoc  corpore  quod  colhbucrit ,in  anunavero  nul- 
lapenesvos  eslpotcslas.  ludices  magis  quam  antea  obslupefacli, 
.fine  vlh  mora  Jententiam  de  ipfio  tulerunt ,  quie  paucisposl  dicbus 
illipronunciatafiuit,vtvidclicet  viuusigne  cremaretur  in  amplifii- 
mo  thcatro,  quodinmagnofioro  extniCium  crat.Duadlocu  Juppli-* 
cij  duccrctur  ,grauivmclus  catena  ,monebat populumnc  crcdcret 
Jacrificis  &  monachisfcd  Euangchumfhj  Dci  v.mcc  amplcclcrctur. 
\bi  facrifia  cum  monachis  mirifice fircmucrut  ,quod  tam  impio,Vt  aie- 
batjoquendicopiadaretur.biterhosfiremitus  &  clamorcsipfic  clara 
voce  Vfialmos  canere  cccpit.  Quum  tam  ad palum  dcligatus  cffctfiac- 
culo  tormcntarij  pulucris pleno  ad pcclus  ipfius  appenfio,  qui  quidcm 
puluis  igne  acccnfius  quumagnufionitudcdiffetfacnfici  monachi 
qui  aderant,populo perfuadere  conabantur}ammam  effie  Miocij,quam 
diabolificcum  aufierrent.  Mwcius  autem  in  mcdia  flamma pcrpctuo 
oculos  in  Ccelwn dcfixos  habebatiqua  tandcmjlamma prxfiocatus ,fi- 
delcm  Dco  Jpirttum  reddidit. 

MARIONA,  VXOR   ADRIANI  SARTO- 
ris  in  Vrbe  Tornaccnfi. 

xl v  W?0{  ^gcntc  tdbuc  pcrficcutione  illa  contra  fidcles,qu£  eo  tempore 
\3>MTornaci,propterVerrum  Brulium,vt  diximus ,cxorta  erat 
maxima,quidam  ctiam,cui  kdrianus  erat  nomen ,  qui  in  ea  Vrbc  ar- 
tcmjarcicndi  Vcfics profitcbatur,cum  Marionavxorcfiua,inVincu- 
la  comcSlifiuerunt.  Caufia  aurcm  cur apprchcnderentur  Vna  eadcm- 
que  in  vtroque fiuit ^uangclic&ficilicet  Veritatis  crgo :  exitus  tamcn 

in  am- 


Marion.  LIBER/  II.  81 

.  in  ambobus  longc  diucrfus  cxtitit.  Adrian9  cnim  vcritate,qua  dcbuc- 
f  rat  virili  coflaiia,no defendit,fedturpifime  ab  ca  dcfecit,ac  Jcntcn- 
i  tiamprx  mmiamollitie reuocare coaBuSy  vcreCyclopisbcncficium 
a  \udicibus  accepit,  vt  capitis faltcm  fupplicio pleblcrctur :  idqite  no 
J  ita  diu posl,quam  in  carccrcm  detrufus  fuijfet.  Contra  vcro ,  Mari- 
onaipfws  vxor,majcu\a pncfians  virtutcfccmina,  conslantcrfcm- 
pcrtnfcntcntiapcrmancbat,  cymagnum profcBo fidchbus  ,qui  tum 
Tomaci  crant ,cxcmp\um  conStxntue  cxbibuit.Tyranm  autcm  qua- 
tumids  truculentijieque  minis,neque feuitia,neque  vllo  dcnique  ter- 
rore  mortis  crudelifiimce ,  mulierem  hanc  ab  officio  non  foliim  abdu- 
cere  nonpotucrunt  ,Jcd  nc  quatcfaccrc  quidcm  cximiam  cius fidcm. 
Atquc  ci  quum  proponcrcntmanti  cxcmplum,  qucm  pocnitcntia  du- 
1  Bum  otnma  abiurajjc  diccbant :  nullam  illa  verbis  aducrfariorum fi- 
l|  dcmdans,totain  hoc  vt  inuiclic  veritati,  inuiclum  quoque  cdcrct 
j  teflimomu.iudiabus  abundc  declarauit  ,Je  nequaquam  ipforum  tru- 

I  culctia pcrtcmtamfia\Jc,ncc  co  quidc  mortisgcncrc, quod  illi fubc - 

I I  undum  ? <u>iabantur,?ifimqteret  opimoncm.  ludices  itaque  quum  m- 
||  hil fiuis  mi.ns proficereiitfcnteyftiam  adnerjus  illam pcrtulcrunt ,  vt 
1 ;  viux  vidcltcctin  tcrram  dcfodcrctur.  ( id  nanqucmortis  acfuppliaj 

gcnus,in  Flxndria  ac  vicinis  regiombus  fere  vfitatum  csl  mfccminas 
1  CimTlianas  cj1  fidclcs.)lpfa  igitur ad locum jupplicij quum duccre- 
tur,ad  thcatru  fcdicct,quod  Tornaain  magnoforo  ( vtfuprx  diBu 
efl )  cxtruclum  craf.nunquam  dcfiitit  populum  ad  vcritatis fludium 
bortari,& prccari  Dcum pro  ijs  quiadhuc  in  dcnfifiimis  ignorantia? 
tcncbris  vcrfabantur .  Vrxtcricns  in  itincre  turrim ,  qu£  vrbis  Spe- 
cula  dicitur,in  qua  tnaritus  cius  dctentus  fucrat ,  ilhcadhuc  eum fe- 
I  dereputasfublata  vocc  clamauit,Vale  mi  Adrianc,alijs  mihi  nupujs 
hic  ditlus  csl  dics .  Conjccnfo  iam  thcatro ,  vt  vidit  tcrrai  aggcrcm 
cifiam  in  modum  fcpulchri  concauam ,  traicclis  vtnnquc  clathris 
fcrrcis,  quibus  impomfolctmulier  qua:cunque  idgcnus fupplicijfu- 
bire  cogitur :  Manona ,  inquam,  tam  crudclis  apparatus jpcclacub 
ncqmcquam  pcrculfafuit :  quimmo  alacri prorjus  ac  vrrih  animo  c- 
osquicircunj\abantipfaminthcatro,fic  allocuta  cfl,Hunca?ie  mihi 
parajhs  pxfldlum*.  alludcns  ad  fornwn  aflcein  qux  tmcidxnda 


Iacob.Chobard.  ACT.  MARTYRVM, 

crat^  artorrcatis  conficclioncm.  In  bunc  itaquc  modu  dcfioffapbijt 

fidclis  in  Cbnflo  virago. 

IACOBVS   CHOBARDVS,  Lotbaringw. 
xiv       ^lM^  vr^c  S-Michaclis  in  ducatu  Bariapud  Lothanngos  ,perm 

£M$lrifidelcs  captifiucrunt,  quida  ctiam profiugi.quoma  conucnt. 

fummo  cu pictatis  firuclu  intcrfc  habueratan  quib  libros  fiacrx  Scri 

pturcc  cxponebat.  I»  coru  numcro  fiuitvirpiw  &  dohlw  quificbola 

ci9vrbis  pnccrat}lacob9  cognotuinc  Chobardus }natw  in  pdgo  vrbi  S. 

Michaclis  admodum  propinquo,Mcficrigna  nominato .  \s  fianc  dc fia- 
d i fputat io  cramcntis  cum fiaccrdotibw  Vapx  qui  in  ca  vrbc  crant,in  dififutationc 
de  facra-    \>cmt.llli  vtfunt  <a6i -w<%>/to attctiorcsan cam partcmacccpcrunt ca 

mentis.  .     J  r  *  *  rr  ■  ■  ■       *>       -i  rr 

dijputationcm,  quaji  Mijja  nccmortuxs  ncc  Viuis quicqua prodcjjct 
atq\  infcruirct  Ataquc  accufatus  ab ilhs ,atq±  in  carccrcm  conicclus 
quatuordccim  autquindccim  hcbdomddibus ,  fientcntia fua  ratiombus 
authoritatibufq,  Scnpturx  conflantcr  tutatus  csl.Cum  autcm  multi 
cu  hortarctur}vt  qucc profiejfiusfiuerat}rctraclaret,&  cuccctcris  vin 
clis  honorana  pccna:  irrogatione  accipcret:  tantuabcfl,vtin  cafcn- 
tcntiamfucnt adduclus }vtmaiorc  ffiritw  ardorc  acccnfiwyltro  co- 
fcfiionemfidcifutfamplifiinidm  fcnpfierit} qudm  mdtnfiua:  adiudicc 
perficrcndam  dedit}admoncns illam ,ne cainmanw  alterius  cuiufqua 
dcucnirct.  Fcrmwa  fimplex,  ignorans  quidfiecum fierrct  }conficjjione 
u:dici  rcddidit:  quam  quidcm  ille  furore  quodam  inatatus,  dctulit  ad 
Francificu  Lothannghc  duccnr.cuius  fcntcntia  &  autboritatc  Cbo~ 
bardus  flatimfluit  codcmuatus}vtviuus  igm  crcmarctur.ludcx  autc 
nulld  rci  dclaLc  quaiflionc  aut  ammaducrfionc  amplms  habitafcntc- 
tiaa  Duce pronuntiatacxccutiom  madauit.Cum  ad  fuppliciu  C/x>- 
bardus  iaduccrctur popu\u,qui  cu  drcuflabat  pioncrc  ac  doccrc  ccc- 
pit.ficd  mdcx  inficrior  3quiin  ca  vrbc  Pncpofitus  diatur^ci  filctiuim- 
perauit/cftificas  cos  qui  adcjjcnt3mclius  quam  ipfium  madata  Dci  do 
tlmamq;  tcncrc.qubdnifi  taccrctfc  lingua  excifa  filctiu  ci.unpofitu- 
YM  miiiaf  cft.  QuamobrcChobard'  mhil poftea  loquutw  cflymfequbd 
fiepc  Dcu  inuocansimplorarfiq;  illa  vcrba  repctcbdt,  Dcw  mi}mific- 
rcrcmcv.  Dcwmi }  nufcrerc  tcslis  tui  ac  martyris .  Dcindcfinc  vllo 
corporis  motu  quictw  &  nufiuctwjnslarnutifimi  agui}\m9cfi  cx- 

uslw 


Hft 
1 

■/•;_ 


\ymondaVia.  LIBER    II.  82. 

ftus.cuius  in  morte}quida  etia  cx  magtftrattbus  hominc  doclu}pcri-  Sjr^jJ 
umqiic  hnguaru  conqucsli  fucruut  cy  fumma  probitdte  dtqucinno-  j™™^  • 
cntia  p>\cdttum}ita  extinftum  futjjc.ltaquc  cdtclo  magiftratus  cdu- 
■umfutt}vt  non  mfipro  hcerctico  hdberetur  C?  diccrctur. 

AYMONDVS  d  VI A. 
&ffi$]fcitcrdnriu  M.D.XLl.mcnfc  Deccmb.decrctum fuit  a fummo 
y^Ahurdipalcfi  Scnatu  dc  Par[amcto}vtcoprehcdcrctur  Aymodus  Tcmporis 

v  I      I  ~>         i  •>    i  -  v     r      i    n  ■        l  rationon 

d  Vtd,qui  aoccbat  rj?  cocionabatur  Euagcw  lcju  Chrijh  in  vrbc  S.  ad  proccf - 
ftdcun  Agcnueji  traclu:  tdq;  accufationcVarochi eiufdcm  loci}atq;  redadmo? 
iliorum fdccrdotum  quos  fibi  Varochus  in  caufd  habcbat  focios  }  ciV-  daeftfcrCM" 
centcs  pncdiCdtione  illius  muhumdc  ipjoruntquaflu  dcccdcrc. 

Dc  hoc  dutcm  Senatufconf uko  certiorfaBusfutt  Aymondus }tri- 
hm  antc  dicbus  qudm  apparitorad  excqucdum  venirct}atquc  a  plu- 
ribus  incttatus  vt pcriculumfuga  dcclinarct.ld  vcro  vtfaceretnun- 
quam  indua  potuitifed  hisfere  apud  fuos  vcrbis  vfits  cft ,  Malo  e  - 
quidcm  mc  nunquam  fuiffenatum }  quam  hoc  facinus  committerc. 
nequc  cnim bont  Pafloris cflfugcrcimmincntc pcricu!o}vt  aitDomi- 
nus:  vcritm  ilhus  cft  mancrc  yne  difipctur  oucs. Gratia  autem  a  Do-  Ca"  1 
mino  acccptpntdtcandi  vobis  ipftus  Etcangclium :  quod ft  nimc pro- 
ptcrvnicam  tcntationcm  abircm }  ccftimarcr  concionatus fmffcfabu- 
lasfomma  }aut  dltd  Deo  contrdfid  }quum  vos  in  offendiculo  rclinque  - 
rem.Quaproptervos  rogo  nc  nnhi  amplius  dc  hacre  vcrbafactatis. 
nam  fcio  quu:  concionatus  j um  vera  cffc,  pro  quibus  fuftinendis,Deo 
tuudute }nequc corponncquc anima  parcam: atqui  cumD.  Vaulo 
dicdm}Non jolum  paratus  fumpro  Chrtfto  ligari  m  vrbc  Burdigalc- 
fifed ctum mori .  Qua: hominis corftantia}c\etcris filcntiu tmpojttit. 

Acccfitt  itaq;apparitorvtfcntctiaexequeretur}quitribusdiebm 
in  Vrbc  manftt.  Intcrca  Aymodus  tres  ccraones  habuitau  quibus fum- 
ntddtq;  way^alam  omniufuoruprceccdeutiufcrmonufingulari  qua- 
dam  mcmoria  rcpctcbatydiccns  fead  cos  tucdos  mille  Vitasjitot  ha- 
berct}non  dubitaturum  abijccre.  Qua:  oratio  cum  %clo  dunno  at<p  in- 
nocetiaconiuncia}  vehcmenterpopulianvnos  commouit }adco  vt plc- 
nque  diccrcnt ,  Qutd  ?  hic  cauja  cft  quodJudos }  vinanas  taher- 
nas  rehqucrimus }qu6dquc  multt  tmprobt  hommes  ad mcliorcvrtafb 


Aymond.aVia.       ACT.  MARTYRVM, 

conurrterintlProindc multitudoin  Apparitorcm  irruit ,\Hhomincm 
^        hbcrarcnt.  id  quod  Aymondus  nequaquam  pcrmifit,his  vcrbis  multi 
*  *  t     tudincm  compcllans ,  Sinitc  quaJo,fratrcs  atque  amici  mci,ne  mcum 
'   martyrium  impcdiatis .  \ohmtas  enim  Dei  efl  ciufmodi,  \t pro  illo pa 
tiar ,  cui  ncquaquam  repugnandum  cfl. 

Tum  confules  dimijfo  Apparitore ,  slatucrunt cum  capere,  atcp 
Burdigalam  deduccre  .  quo  quidem  tribus  pojl  dicbus  magno  co 
mitatusfatclhtioduBusfuit.  Rurdigakautcmplures  aduerjus  eum 
produclifunt  tcfles,ferc  omnes facrifia  prxtcr  dominum  Kiucracum, 
bominem  ( \t\no  \crbo dicam)  \cre\i^im,eiufdcmquc famulum 
quos  habebathofles  capitales.  ctenim  Kiueracm  ille  laBarat  flepius, 
aut  mille  coronatis  aureis  fibi  ncgotium  conflaret,aut  cum  breui  com- 
burendum  curarct .  Ac  etiamfi  Aymondus  lufliflimas  aducrfus  illos 
tesles  refutationes  in  promptu  haberct  ,Kcgij  tamcn  dclcgati  lu- 
dices  ad  ea-sproponcndas  admittere  nolucrunt :  fcdfolas facrificoru 
accufatwnes  audiuerunt .  Atqui  omnes  isli  tcflcs  cotra  eu  nihil  aliud 
affetebant  ,quam  quod fimflre  de  Vurgatorio  fentire  dicerct,quippe 
quifemperipfis  affcruiffct purgationcm  nojlram  folum  effe pcrfan- 
guincm  lcfu  Chrisli. 

Vroponebatitem  Aymondus  a  Via,quemadmodumprimus  & fe- 
cundus  Vrrffesrajcicnditn  ea  caufa  bonoiure  forcnt:  quiaprmus 
prdcfes,dum  lis  (quxilhcumVarochoS.  Fidei  intcrccjjcrat)  adhuc 
fiuflpcnflamanerct  ,curafifict  \t  caufam gcncralis  VrocuratorKegius 
fujcipcret parochiatus  beneficium  a  Parocho  ad  qucndam  c  filijs 
fuis  tranfirct.  Atquc  ea  ratione  duo  dh  pr^cfidcs  mcrito  abhoc  iu- 
dicio  remouendi  crant,quu  inter fc  cojobnni  cjfcnt^  aducrfano  - 
rum  tucrcnturpartes .  nam  de  reditibus  ilhus  parochiatus  agcbatur. 
Quanuis  autcm,  antequam  decretuvcnijfct,  abundc  ipfis pcrffecla 
crathomims  innoccntta:  tame  fe purgarc,\cl\t inforo loquutur^ 
iujlificarc^obicBiones fuas  probare iujf9  cfl.id  quod  ille  fccit  ,adhi 
bitis  oBoginta  plus  minus  tcslibut  ,  'ujque grauibus  quidcm :  quos 
tamcn  ahj  admittcrc  nolucrunt  ,fcd  fujfcclos fibi  cos  xque  atquc  ip- 
fum  dicebant,eiufdc  cnim  effc  jcclx  homines:tamctfi  in  eos  nunquam 
inqiiifltumfuifjct. 

CBo 


\ymondaVia;  LIBER  II.  83 

Oclo  autcm  vc/  circitcr noucm  mcfibus  in  Carcerc  multas  atrum- 
■las  pcrlulit  }quibus  ille  tame  fidc  ac  fje  fultus minime fuccubiat.Scd 
citm  interca  illidcnunciarcturtgnis  Jupphaum  brcui fubatndunr.nun- 
ciosiflostamfimio  animo  cxccpit,  \t  ctiamimmicos  ipfos  attomtos 
reddcret:quiafempcridcm  crat  vultus  color^atq;  inorc  vcrba  Vauli 
habcbatyCupio ficparan  a  corporc  }&cjfecu  lefujChriflus  nnhi  lu-  Phiiip.i .o< 
crum  cfl  fiue  \>iuam fiuc  moriar.  veritm  \>na  kcc  res  mc  malc  habct^  1 0 ' z  1 ' 

diutius  mihialijs  prodcffc  non  liccat  doccndo  ,atquetalcntum 
a  Dco  mihi  traditum ,  cumfratribus  commumcando :  quodqne  ca  non 
apcrtius  ac  plenws  cxpofucrim ^quorum  mihi  Dominus  vbcriorcm 
notitiam  dcdcrat .  Attamcn  fi  placct  cidcm  me  nunc  ad  fe  vocare,  \>o- 
luntas  aus  fiat,  non  autcm  quod  dcfidcro.  Vraterea  \>itam  antc  abla 
vudtis  lachrymis  deplorabat ,  dicens  fc  male  \ixijfc  3  non  iuxta  co- 
gmtioncm  quam  a  Dco  acccpcrat.idqueprxtercaitera  maximc  dolc- 
bat :  quanuis  aus  vita  Jihomines tantum ffcBcmitsjrrepnlxfibi- 
lisfuijjet:  adcb  \>t  aducrfarif  &  accufatoresy\>itieipjius  fanclimor.ia 
prccdicarc  cogcrcntur.  tanta crafhuius\>in  integntas atq;  fimpli- 
citas.  Ex  quo primb  coprcherfum fiajfc  diximusfncnfesfere  nouem 
ad primum  &  vigcfimum  dian  Augufliin  carcerc  manfu,eo  quidcm 
die  acccptis  \udicum  dcl: gatorum  litcris ,  perrcxerunt agcrc  de  ip  - 
fius  condcmnatur.cpoflhabins  utslificatiombusyt  ipji  dicithtyatque 
ahjs  CMifls  rcci-fationum^quas  ille  aducrfus  cojde  ludices  protulerat: 
qui  quapnmum  capt9  efjetynodu  caufa  cognita  ac perffcclaprwiudi 
cijs  cu  oneraratprfiim  dicctes.ignis  fupplicio  adiudieandu  cfjc.  Der 
niq;'negociuitafitbitbiucamcra  ludicii  dclegatorum  confcBnm  re- 
ferri  ccepit,  \t  slatim  a  prandio  Aymondus  maiorioits  copcdilas  co- 
ftringcretur.Quod quidcmille  vidtns,pra:fagiufibi  atq;  mprtisnUr 
cium  cjfe  aicbatimmus  tamen  laburare,  quodomniapro  Chrijro  liucs 
fateretu  r.  Obfecrabat  ctiam  cos  qui  illum  inuifcbantjie  quid  cclarct 
corum  qu£  de  ipfo  diccrentur.  nam  fi ,  inquit ,  is  effeni  cui  caro  do- 
minarctur,  mentb  reticendt  quicqua  cffctoccafio .  aflmcafidem  r:c 
fnors  nec  cruciatus  ncc  perfecutionesvnquam  concuticnt:  confia^s 
pcnni  riebo  in  co  qui  ntc  confirmat ,  lefu  Chriflo. 
Dic  aut  Mercunf  proximo,  crudclifijnuinmodutomtetisexajni- 


AymondiVia.  ACT.  MARTYRVM, 

naffuitjion  de fua  caufa,?ia  ia  illi  mors  certa  erat  conslituta , fed  vt 
quos  haberet focios  declararet.ibi  tu primarius prafcs  barba  illu pre- 
hendcsyDic wquit,homo  nefarie  }dic:codenmatus  cnim  esy  rejlatmo- 
do  vttuos  cognofcamus focios.Quofnamanquitilleyfocios  quamtis*. 
equidcm  alios  nonhabco  focios}quamquifauntacfaciu?itvolutatem 
DciPatris  menfiue  ij  ?iobdesymercatores,agricoUfiue  alteriusordi- 
nis  homines  fint.Atque  his  diris  cruciatibus }vir  alioquitenui  vaktu- 
dmc}ad horas  duas  vcltres  exercitusfuit}vbife  his  verbis  cofolatus 
esl}  Corpus  quidcm  hoc  morietur fifiiritus  verb  viuet:Kegnu  autem 
Dei  manebitin  ceternum. 

Vorrb  inter  hxctormenta paffus  efl  animi  dcliquium :  quumque  ad 
fe rediret\Domi?ie£>o?nineyait}cur?nc  reliquisli.  Secundusprafcs  tu 
ad  eu:bnprobe  Lutlxrane }tu  es  qui  dereliqutsli  Deum.Kurfus  Ay  - 
monduSjHei  mihi}dominianquityecquidmetantu?n  cmaatisl  Domi- 
nejignofce illis}quia  nefciunt  quid  faciant.T  um  idem  Vrxfes  y  Ecce, 
inquit}iflum  nefariumyqui pro  nobis  orat.  C&tcrum  nevmus  quidem 
Summa  Ay  no?nen  ab  eo  extorquere  potueruntjta  ille  omnia patieter  co?isla- 
fta°ntt  ST  tcr perferebat yinquiens ,P "utabam  equidem  plus  apud  homines  cleme 
xormcntis.  tl(g  reperire:proinde  Dominum  oroyvt  in  ipfo  tniferkordia  inucniam. 
Voslea  verb  in  arSlifimum  carccrem(qua:  turris  Baronu?n  vocatur) 
detrufus  eslin  die?n  Sabbathi.quo  quidcm  dte}ciraterhoram  oclaua 
mane pronuntiata  e$l eifententia  vtviuus  vslularetur.  Quodfanc 
illum  no  magis perculityquam  alias  cum  ideilli  nunciareturfied  Dc- 
um  magnoperelaudabat,quodipfum  eo  bcneficio  dtgnat9  effct^vtho- 
ra  mortis  illifigmficaretur .  Vrotinus  itaque  miffum  efl  ad  C.  A.  I.M. 
qui  ipfius  confefionem  excipcrent.  At  ille  iflos  repudiauit  fupicns fi~ 
bi  dari  qucnda??ifui  ordi?iisyVarochum  ?iempe  S.Chrislophoriimona- 
chis  verb  m  hanc  ratione?n  locutus  esl :  Abitc  hinc  o??mes ,  ego  con~ 
fitebor  Domino  peccatamea.  vidctisme  fatis  perturbatum  abho* 
minibusyvultis  adhuc  adducere  perturbationeslalij  habuerut  corpus, 
Vultis  (pvos  aufcrre  animamlabitehincyobfccro.Deinde  acceftcrunt 
confiliarius  de  Longa  ,  confilianus  Chafjagneus  ,  qui  ipfum 
Volcbantconfolari.fcdfidesatque  conslantia  huius  tanta  erat  ,vf 
ipfanet eos confolarctur.  Quum autc?n videret interditlum cfje  Va- 

rocho 


lAymond.aVia".'  LIBER  II.  84 

)  rocho  Sancli  Chrislophori^nefuam  confcfionemaudiretiaffumpflt 
i  Qarmclitam  qucndamjnonachorum  minimum ,  quan ,  cceteris  abire 
I  iufiis,rctinuit,atquere}notis  arbitrislogofatistcmporc  \nafucrunt, 
I  adco  vt  cum  ipflum  monachum  ad  \critatem  conucrterit .  Adhac 
allatoeiprandio ,  accerfi iufiit  cuflodcm  carccris,cum  vxore  fjfi- 
ha  ciufde?n ,  quibus  dixit :  Obtinui  a  Deo  compkmentum  dcfideri- 
orummeoruminam plus minus oclo annielapfi  funt ycxquo  Deusy 
profua  bonitatejmhifua:  \>oluntatisnotitiam  largitus  efl:  fed  rcpen- 
tevenitin  mentcm  mori  Burdigalce  pro  ipfius  Vcrbo:quod  nunc\ere 
completum  cerno. 
Ad  horam  autcm  primam  a  prandioy  vencrunt  in  carcerem  primus 
I    fccundus prccfcs,  Chajfagneus,  Longa,  & plurcs  ahj  confiliarij. 
Hic  tum  M.  Aymondus  fermonem  habere  coepit  de  Coena  y  hanc fuam 
fidcmdicens:  Quodfcilicetyquoticfcunque Chrisliamin  vera  vnita- 
teac  concordia  conueniunt  ydocentes  eandcm  omncs  doc~hrinamyatquc 
in  fide  non  ficla  &  flfe  certa  fumunt pancm,  reuera  corporis  £T  fan- 
{Juinis  Chrftipamcipcs  fiant:ibique  in  camfcntentiam  citauit  locum 
Vaidi  LCorint.XlJiimmaprofeclo  cum  gratia  Scripturam  expones. 
Ac  dumipfis  loquerctur  yfemel  alta  \oce  exclamauit :  Verba  qu<c 
\obis  loquor 'ySpiritus funt  O3  vita.  TademfubiecityHcec  meaeflfi- 
desyDomimwciyde  quanunc  accufor.fed  inprimis  >  ommbus  notum 
efe\olo  quidde  CcenafentiamyQnmes  ncmpc  Chrislianos  commu- 
mcare-eorpori  ejfangumi  lefu  Chr^^mewi^uc-fide^pumtpd- 
nfflj&LXmtm  ohlatimi  in  Cccna:itcrumque  \arios  Scripturce  locos 
in  quibus  Coznce fit  ?nentio,produxit.Sed plenius  de fingulisdifferere 
\olentis  fcrmonem  interrupit  fecundus  prcefcs:Audiyinquiensy  opor- 
tet  nobis aperias  tua  de  Vurgatorio  opinione.Adhoc  illeyKecle  mo- 
ncsjnquitjdtca  quod fctioynofli  in  fcriptwra fynonyma  efie  hcec  ver- 
bay?urgarcyMundareycjxLauare,  Habesapudlfa.Dolorcs  noftros  ^3^' 
<tc  laguores  ipfe  tulit/euerafaclus  eflnoftra  falm  &purgatio.  Di- 
co  equidcm  mfi  expurgatifuerimus  quafi  aurum  in  fornace  ynunqua 
wtroibimus  V  aradifum.T  um  fecundus  prctfesyVidetcyinquityqucad 
modum  Lutherani  ifti  circuitione  vtatur.  Id  minimc  rogamus:fed  dic 
analiquisfitlocusvbianimapofl  (orpons  fcparationem  purgenwr, 


Aymondi Via.        ACT.  MARTYRVM, 

quado  in  vita  no  cgcrunt  debitam pccnitcntia.Cui  ille  refj>odit jEheu 
mi  domincfine  mc.jcis  cnim  certb  quod  in  turba  perturbationc  di 
citurhaudpojjcintclligi.dicoiam  tibi,lcfum  Chnjlufuamortc  pro  o- 
tnmbm  pcccatis  noflris  fatisfecijfe,no/q;  in  cius  fanguinc  lotos  effc^t 
cft  in  facris  litcris:\pfe  lauit  vos  in  fanguine  fuo,rcdcpti  cflis  non  aw 
rofcd fanguine  Chnfti.Non  lcgifti  epiftolas  D.?auli,in  quibus  toti- 
cs  inculcatur,nos  pcr  fanguinem  lefu  Chrisli  mundos  ejfe  a  peccatisl 
Epiftolce  ill<£,rejJ>onditfccudus pr<efes,pueris  ipfis  notce funt.  Qmd 
pueris  ?  inquit  Aymondus  5  vcrcor  ne  tu  vix  eas  lcgeris.  Tum  quida 
monachm ,  Magisler  Aymonde  inquit ,  vno  \crbo  ipfis  /atisfcccris^ 
fidixeris  locum  quendam  effc  in  quo  amm<£  qu<z  cx  hoc  corporc  rnm 
grarunt^purgentur.Hoc  inquit  ille ,iibi  dicendum  rclinquo.  Ecquid 
Vultis  rnc  damnari,(j  diccre  quodncfciam.  ibi  denub  idcm  fccundus 
pr<tfes  illum  aggrejfus  cft,Adesjnquit,  nonne  tu  iam  monturus fye- 
ras  adire  Vurgatormm  ?  &  qui  moriturm  peccato  vcmali ,  rcclane 
introibit  VaradifumlAd  hec  ille  refjfonditjantafe  habcrc  in  Deo  fuo 
fiduciam^vteo  diein  Varadifum  iturum  cffc  certb  confideret.Ko- 
gauit  alter^vbinam  ejfet  Varadifus.lbi^inquitille^sl^vbiDei  maicftas 
ZJgloria  rcftdct.CanoneSyinquitprimus  pmfcs^facmnt  mentioncm, 
Vt  canon,Anim<£  defunclorum,ey  ahjiatque  in  tuis  conciombm  ma- 
xime  femper  commendabas pauperes.  Ad  qu<£  rcfflondit  ,fc  verbum 
Dci  cocionatumfuiffc,Canones  verb  nondidiajfe.Exccpitmox  pr<£- 
fes,Credijhe  in  Bcclefiam  l  Kcfyondit  ille,je  crcdcre  vcrum  cjfc, 
quod  Ecclefia  rcgencrata  per  fanguinem  Chnfli ,  fundata  mciuf 
dem  verbofiatuifljet.Qu<enam  ca  cjflct  Ecclefiajnterrogabat  pr<xjcs. 
Cui  ille^grtfCd  voy  rff  Vfdrfid^quj?  latinis  flgmflcdt  Congrcgatmne 
fiutJ^omicntum.  Equidc  dico,vt promifit  Chnslus :  Quotiej cuquefi- 
delcs  congregantur  ad  honorem  Deijeligionlflquc  Ch»slian<£  propa 
gationcm^vere  intcrcos  ejfe flanclum  Spiritum.  Adhoc flecudusprx- 
fles intulit,Sequiturigitur carationc plures  eflfe  ecclefiasnc  fi  conue 
'tiircnt ruFkicifore  ccdefiam.Non  cflquicquam ,  inqmt  illc ,  abfirdi,  | 
plurcs  habcri intctChriflianos  ,ccctus  .flc  cmm  loquitur D.  Vaulus,  I 
Omnibus  ecdcfiis  qu<e funt  in  Gdatta:tamen  omncs  ilh  ccctus  vnkam 
conflituuntEcdcflam.  Tum  covfiiiarius  dc  LongayEcckfla,inquit,itM 

quan.m 


fymond.a Vial  LIBER  II.  85 

\juam  ctedtSj  <tn non  ed  cfi,  quam  vocdt  noflrum  Crcdo,Sanclam  cc- 
:lcfta\Ad hoc  illc  ,Conftcor janc ,atq\  dc  ca  loquordbifccudm pr<e^ 
<es  intcrrogduit ,  qutfnam  ejjct  eius  Ecclcfhc  cdput.  \cfm  Chwtuf, 
rcjfondttAymondus.Non  autcm  Vdpal  juhdit prjjcs.Non ,inquit. 
QmdigiturlMtmflcrfiVir  bonm  efl:qucmddmodu  ejEpifcoptnii- 
nijin funt,vt  tcflaiur  cdput qudrtum prioris  Epifl.ad  Cortnth.Sic nos 
cxtjbmcthomo^tmiiiiflros  &  dtffcnfttorcs arcanorum  Dci.Koga- 
nts  dutcm  an  crcderct  Vap£,dixit  nejarc fe  quifna  illc  effct .  Itcrum 
rogdtus ,annc  is  cffet fucccfforVctri.  St,  inqutt  fnmlis  cji  Vctrofun- 
ddtus  fupcrvcram  Vctram  \efum  Chnflumxrcdo  opera  tpflm  atque 
ddtuta  optima  cfje.  H/V  pra:fcs,Miferct?nc  tui,inquit,quia  nnfcrho- 
iloexitio  dcuotm  cs.  Q^id?.exitio  deuotus aisjnqutt  Aymondm,ey 
remcl  atque  tterum  rcpctcns  ea  vcrba ,  exclamauit^O  qualcm  mihi 
ftc  affcrt  cbfolationcm  l  at  cgo  contra  ffcro  vidcrc  hodie  Deum  mc- 
wt,ac  Vatrcmmeunv.ey  quis  rne  feparabita  charitatcDct*.  angla- 
iius,anjames,an  nudttaslnon,  mhilmc ah  ca  diucllet:  fedme  omniu 
veflru?n  valdemifcret .  hisdiBis  illi  cgrefli  funt  ,Aymondm  cum 
monachtsfolm  rcltclus  cfl.Nontta  multo poflexiutttpfe adfupplicij 
iocum  ducendm:atquc  in  egreffu  canere  cocpit  Vfal. \n  cxitu  \fracl  de 
hegypto,  fubflttit  vcro  ante  cuflodtam  Valatinam,ad  captiuos  rcfj>i~ 
ciens,  ^damans  ,  Eratrcsmet  ,fj>eratetn  \efumChnflum ,  ponitc 
w  eoffcm  veslram .  nec  vos  quicquam  pcrccllat .  Locutm  fum  dc 
vobis  cumfecundo  Vraflde ,  oslendcns  eimijerias  quas  toleratis 
bropter procraslinatwnes tudiciorumiqut  mihi promifit  fe  vosbrcui 
expediturum:  fratrcs  metfvobis tam  Vdle-dico,  Abeo  ad  Dcu,qui  ey 
mem  %f  vefler  esl  communis  Vatcr.  prccdmint  illum  mccum  ,  vr fua 
ruegratta  dtgnctur .  Domind  cuslos  ,gratia<s  ttbiago pro  tuis  tn  me 
ojjfici)s,tibiquc  commendo  mifcros  captiuos  ,vt  tc  ipfls  mitem  cxhibc- 
4$.  \ht  conjccyidit  rhedam ,atquc  egrediens  Valatium  orfus  efl  islud: 
Ofl  funtey  duccs  cxcorunt ,  aures  habcnt,  ey  non  audicnt:  oculos 
hahcnt,ey  non  vtdcbunt  ,atque  ita  Vfalmum  abfolutt  vfquc  ad  S.  A«- 
l  dtta^biillumiucitabantvt  vcniam pctcrct  a  Dco,  VtrgtncMaria, 
I  dtquc\uslitia.  hnplorabat  quidcm  vcntama  Dco  ,ipjiHjquciusli-* 
I  tidfed  Manam nulla in  rc je ojfcndifjc dtccbaf.atq;  tn  quo nulla  cjfct 

M. 


AyrnaniiVia.  ACT.  MARTYRVM, 

offcnfa  }  nullam  quoquc  vcniam  requiri.  Inde  duclus  fuit  ad  S.  Le 

gicc  j  totoquc  itinere  non  dcflittt  concionari  populo ,  fctpfum  confir 

mans ,  atquc  exultans  qubd pro  Qhriflomoriturus  efjct }  quipro ip^ 

fhorrcndos  mortis  dolores  pcrpcjjus  erat .  Tumquidam fatcllitum. 

.  I  l  Vergc  }Pcrge}  inquit  aurigcc:  concionum plus  fatis  habcmus.  Ad  hoc 

jtknff,  t&*  v  \Aymondus dixit ,  Qw/oc  Dcocsl  Jtbenter  auditfermoncs  dc  Dco. 

»'4*ff^  fe]Qiuim  autcmprcetcnrct  quandam  efftgicm  Dtua:  Vtrgims } magna 

<*«M  y^^Magna  ra-  homtnum  turba  non  fine contutnelijs m cum  voctfcrabatur.quia  ima~ 
folO;  Cy  ties  ldolo-  r  i     rf  •  <*    r       1    n  n 

7  hcrarum.  gincm  non JalutaJJct:  ey  quia  \nicu  lcjum  Qbnjtum  aftduc  inuocd- 

£j  rct}non  autcm  V/ rgincm  Manam.  Qao  vifo  dlc  vocem  extulit }  Pre- 

co  f  te  Domine  Dcm}nc  vnquam pcrmittas}  Vf  quenquatn  pra:tcr  te% 

folum ,  adauxihum  implorem .  In  ipfo  fuppliaj  lam  loco ,  cum  vellct. \ 

condcmnattonis fua  rationcm  cxplanare,  non  licuit  pcrfatcllitcsfcd 

ferc  a  tortorc  in  terram  dctrufus  juit :  dcfccndens  autcm  dc  rhcday 

Dominimei}inquit,moriorpro  EuangcUo  kfu  Qhrjh,^  vcrbocius: 

ac  plemus  diccre  ^olcns  yo;fus cslboc  paclo:  Qhnslutnc  ,audimei 

Quodvtimpedircnt  appantorcs  ,magnos  cxcitarunt rumukns ,  cum 

huiufnodi  clamonbus,  Tollc,  tollc  y  nc  quid  loquatur .  Qutci }  mquit 

ille}an  non  per  vos  liccbitmihi  dcdararc  populo,  mc  no  vr  hxrcncum 

fed Qhriflianum morilMimme  }clamabant Cdetcn.Ehcu }  quidml  Ac 

tum  locutus  cfljubmijfavoce  adaurem parui  illius  Carmeltta }  que 

ante  conucrtcrat.  Qarmfcx  dein  arreptum infit  conjcenderc  fcalas: 

Trecario    Htf  illc  clamare  coepit:  Dotmney  ad  auxtliandum  mihifcflina}  ^  ne^ 

1  quid  tarda:opus  manuum  tuarum  nc  defj>icias.  IgnoJ ce  tflis}quia  ne - 

jciunt  quidagant.  fratres  mei ,  Domini  jcholaflta ,  obfccro  vos \t  E- 

udngcho  operam  detisfolum  enitn  vcrbum  Dei  manct  in  cctcrnu.  Di-r 

fctte  notitiam  ^ooluntatis  Dct.  nc  timeatis  cos penes  quos  tantiim  esl 

poteftas  in  corpusjton  autcm  in  ammatn.  Voflremb  dixit }  Qaro  htc 

viirifice  cum  Spiritu  luclaturjed  cam  conttnub  abijctam.  Domine,  in 

manus  tuas  commcndo  antmam  mcam :  Domini  met  orate  Dcum pro 

me .  ac fubinde  itcrabat  hanc  precationem :  Domine  Deusmeus }  in 

manus  tuas  commendo  antmam  tncam.  Tandctn  carnifex  eum  tn jca- 

lis  quafjabat  v£ pr&focaretur.atq;  ita  vtr  ptus  cxpirauit}corptus  au~ 

tcm  pojlmodb  ignc  confumptumfutt. 

MARTI- 


ance  rogu. 


LIBER  II.  U 
M ARTINVS   HOEVRBLOC,  Gandauus. 

GAndauu  Y-landria  metropolts,  vrbs  amplifiima,inter  alia  qua  ac-  FUndris 
ccpit bomtatis  cliuvuc  tcjhmoma,maximum  boc  mcrito  numeran- 
dum  csl ,  qubd plurimos  vcre  Cbnflianos  pios  homincs  habucrit, 
qui  rcclam falutis  viam3lefum  Chnslum fcdicct3  docerc  ommno  co- 
natifunt.  llU  vcrb,  vtplcmque  omnesfaciunt,  nomodb  nullam  cx 
co  gratiam  habuitfcd  vcntati  pertinacifime  fcmpcr  rcflitit,  vtquos 
plaCidc exapcrc  dcbucrat,crudclcm  in  modum  trucidarit. Quod  cum 
tmltis  conflet  cxcmplisjum  fuppliciumdc  Martino  Hccurbloccio  pi- 
fcium  mcrcatorc  ,rcligionis  ac  mslitia: pratextu  fumptuoBauodic 
Maij.  M.  D.  XL  V,  turpifimam  illius  vrbis  ingratitudincm,atque  in- 
figncm  crudclitatcmfatis  ey  fupcr  tcflatur.  Nam  quumdlein  tcne- 
bris  adhuc  manens,  omnis generis  voluptatibus  indulgerct,  libidinum 
atquc  aliorum pcccatorum ,  quorum  ibi  cffrccnis  ad pcrmcicm  esl:  li- 
centia  ,particcps  cfjct:  obfcruautifnnus  intcrea  traditionum atque 
dccrctorum  Anticbrifli,  omnibus  quidcmgratus  crat}ac pacifice 
fine  inuidia  viucbat,jub  imperio  nimiru  fortis  dlius  cj-' armati  prin- 
cipis  dcgcnsNcrum  Domtnus  illcfortior  mifcri  iflius  hominis  mifcr- 
tuSj  a  tyranmde  Satafhceum  Ubcrauit,  ciujquc  oculos  cccno  dlo  bar 
banco  opplctos^apcruit.id  vc  rb  opcra  pnmum  cy  concionc  cuiufdam 
Varochi,qui  nonnulla  fubvnde  cx purtoris  doclnna  fontibus  bausla, 
cociomb9 '  Juts  tntcxcbat, populbquc gclide fatts  ac  trcpide  mimflra- 
bat.Martinus  quidcm  cx  tfsfruclumfacicbat}  & qutcquidbom  di^ 
ccbat,tam  auidc  ampicbatvt  ab  dlo  immutatus fuerit ,  ac  deinceps 
abimproborumcoifuctudinc  rcccdcnsjefc  ad  mclwrcmvitamcon- 
uertcritpaupcrum  domos  tam  nociu  quam interdiufrcquctabat,co~- 
folando  rcipfos  iuuas,ncc  Jibi  hccjacultatibus parccs  qub  ccgroto 
aut inopi  fubucniret.Dominus autemin  hochominc mvnfice fuagra- 
tiam  cxtulit  ppujque  fuum  projccutus  esl.nam  cx  quo  cor dlius ,Vir- 
tutc  Spintus Jia  in quada  couaone  tadicli  Varochi  tctigit}  domu dle 
reucrjus  rcs  Juas  omncs  copojuitfumo jiudio,  quippc  ingctcfitim  iu- 
fliticc  cxplcrc  cupiens,  inuejligauit pucacjaiuc  doclnna:  homincs ,  d 
qmb^ampli9  i;i  pictate  erudinpoffct.  Ac  quo  melfinjl  ituerctur  vrbe 
egnjjMjpertres  mcnfcs  vicrna  loca  circmmjtdn  qmb9viros  pios  atq, 

M.  ij. 


Mamn.Hoeurb.  ACT.  MARTYRVM, 

fidelcs  degcrc  intcllexcrat  .Voslquam  vcrb  Gandauumredijtmultb 
quam  antca  in  vcra:  rcligionis  doBnna  inflruBior:  fummam  admira- 
tioncm  ciuibus  attulit  tam  fubita  ac  noua  in  boc  homine  vita:  muta- 
tio.Vauci  admodum  noute  crcaturw  cffeUorcm  agnofccntcs  Chnslu, 
gloriam  ci  dcbitam  cxbibuerunt:  niaxima  vero  hominum pars,vtfit, 
diuinum  isludopus  cahtmniantes ,  quodaSpintu  DeiprofcSlu  crat, 
erroriatquc  fcditiom  attnbuebant .  TumetiamSatana  admimflri 
reliquiqui  Anticbrisli  injignia  gerunt,  ac  prcefertimsligmanci 
illiFrancijcani,  quibusre  Jalua  ey  incolumiMartinus  ,adhuc  idolo* 
latra  cum  efjet  ,profuerat^identes  tam  opimam  prxdam  vclut  efau- 
cibus  ipforum  ereptam ,  conffirarunt  aducrfus  ipfum ,  cb  qubd  cum 
illorum  fupcislitiombus  idolomamjs  commumcare  nollet  ,feda\ 
critereas  rcprehendcrct.dewdc  qubdfidcles  in  vinculis audaclcr ad-> 
iret ,  e$  conjolarctur  ,eojdemquc  ad  fupplicnmi  quumdw:crc;:turr 
pijs  admonitiombus  profequerctur  ,  neque  ccjjaret  vfque  ad  locum 
pcen<£  deslmatiun  confolan,atque  \erbo  Dci  eos  confinnarc  :  idquc 
publice  atque  in  ocuiis  omnium .  Monitus autem  perVarochum  xt ad 
facramentum  altaris jumcndum  Meniret:  refpodit fc  vcllcfumcre  fa- 
cramenta  Domini  nosinlefuChnfh  ,Jcque  omnes  ccckjias  h.ibcre 
pro fanclis,  vbipurevcrbum  Deiannunciatur .  quare  ,'inquitVaro- 
choflribi  placet  (yt  isliufmodi  ccckficc  mimfirum  dccct  pium  pa 
slorem)  ad?mmsl:rare faCramentum  ex  mandato  Cbnsli  ,gratifimu 
mihifcceris,<($  libcntifime  acceda.ldautem fe  nec pofje  ncc  audere 
reffonditVarochus :  verum  multis  apudeum  preabus  inslabat ,  vt 
contcntus  confuctomore,cum  cateris  adaltare  accederct.  Hisitaque 
rebus  cotnpcrtis,  ey  ad  Antichnsli  affeclas  qui  Martino  affidue  in\ 
fidiabantur,dclatis ,  tandcm  comprehcnfus  ry  in  carcerem  comcclus 
fuit:pauloque  pbsl  lam  in  \inculis  interrogatus  fuitper  ludices,qui- 
nam  effent fuce fcBw ,  eofque  \t  nonnnaret precibus  mimfque  incita- 
hant.Kefjondit  ipf,  qubd  ca  ratione  illos  in  odium  &graue pericu- 
lum  Vocare fbi  videretur .  id  quodnon putaret  licere  v//o  modo  per 
fecundam  Lcgis  tabula.  proinde graucs  tormcntorum  cruciatus pcr- 
peti  malle,qudm  illorum  nomina  prodcre :  Attamcn  fi  veslrum  ali- 
quis,  inquit ,  me  hac  in  re  aduerfus pnoris  tabuU pwcepta  pcccare, 

m 


vlartin.Hoetirb.  LlBER  II.  87 

>er  Scripturam  oflendere  pofiit,no  rccujo  cquidc  Dei  honorcm  pr<e- 
toncrc fratrumeorum  cmnmoditattbus: paratus facerc  quicquid  no~ 
ns  in  ca pntfcriptum  eflferuatis fuo  quibufquc  ordinc  rebus.  Inter- 
ro^atus  dcinamonachis  quid  dc  jacramcnto  altaris  fcntiret.rcfjion- 
iit  mcrumcfflcDeum  panaceum,fl  ex  dccrcto  Papa:  admimjlretur. 
Protinus  cxceperunttpfl,  Non  igitur  crcdis  corpus  lcfu  Chrisli  effc 
m  mambus  facerdotis  ,quum  Mijflam  celcbrat*.Cum  autcm  Martinus 
ad  hec  dudum  taccrct,ncc  tamcn  cucullati  illi  afim ,  molcsli  cfjc  de- 
(hicrcnt,  incitando  cum  vt  loqucretur.dixit ,  Chrislum  tam  male  ab 
ip/jrtraBatum ,  vt  in  manus  eorum  redire  nolit  amphus .  Tum  isli 
icbuloncs  {toti  in  hoc  vt feruos  Dci  omnibus  imquitatibus  exerceant, 
tnolcsliam  moleslia  cumulcnt ,atque  afflicliotiem  affliFtioni  addant: 
huodcontra  Dominus  vertit  in  fuorum  confolatione ,  quandoijs  fjn- 
I  itum prudentix  largitur ,  quo  aduerfarijs  reflslant,eofque  attomtos 
yeddant)  projecuti  junt pnorcm  defacramento  altaris  quxflionem. 
y^uandoquidem  ,inquiunt  ,ais  nudum  cflfleflacramentum,  curtantifa- 
yisallud jub  vtraque  fjcae  recipcre  \  Ad  hcecille :  Ydementa  quidem 
her  fe  nuda  remancrc panem  fcdicct panem,  ac  vinum  ,  Vinum  :fcd  fi 
l:x pneccptolcfu  Chrisli  cxhibercntur ■,clcmenta  tum  flbi  effleinfla- 
\yoflancla  figna  magm  dlius  myslcri^quod  nobifcum  communicauit 
rummus  dlc  ammarum  ?aftor,lcflus  Chnslus .  Quod  autcm  exbibi- 
I  Honc m  fub  vtraquc  fljeae  tantiflaccrct,  idiccirco  fc  vrgcre ,  quia  ne- 
mmcmputarct  mortaliumtamarrogantemvel  tcmcrarium  eflflc  dc- 
bcrc,qui  vdaraiione Chnsli  mflitutioncm  immutarct ,  atquc  adea 
ahquid addcret ,  aut  ex  ea  demeret  quicquam:  quoniam  ipfc  Deus 
W  verushomo  ,flttis  fluijflet  fapiens  ad  prdcuidendum  incommoda, 
qucc  acuti  Ecdeflheiflorumdoclores  poslmodb  efflnxerant.  Tandcm 
Vir pius,poslmultas  habitas  magna  tormentorum  vi  qu&slioncs ,  vt 
homines  fuac  opinionis  accuflarct ,  nec  quicqua  cxtorquercnt  camifl- 
ces fiilauo yvt fuprapofuimus ydie  Maij  }dcduclus  cftad  confcffum  co- 
flhariorum  ]rlandna,qui  in  ea  Vrbe f  %am  fcdem  habent,  in  Casldlum 
quod  Comitis  appcllatur.ibique  qubd  flepemunero  clandejhnos,pro- 
ptermctum  Vhariflcorum,conucntus  &  piorumccctus  adijjflct:  quod- 
que jimslrc  demaicslate flacramcnti  jcntirct :  purgatorium  Y?<tpat  0* 

M.  iij. 


Mamn.Hceuib.  ACT.  MARTYRVM, 

preculas pro  defunclis prorfus  reijcerct ,  dtq;fubinde  de  errore  dd- 
monitus  non  dcftitifict,  ncque  mutdre  animum  vnqudm  voluiffct:h: 
dc  cdufis  Utd  esl  dducrfus  Mdrtinum  f  ?ntcntidy  vr  dublus  dd  forum 
Je-vtrUpiay  <{m&  VoCdtVhduehdis \yiu9ineo comburerctur,  dtq;  in cinere corp 
redigerctur,  cu  dmifione  omniumfdcultdtum.Cumcp  iamtnthea 
flaretalligandusadpalu,  mondchis  cin&us yquidam  Francifcanus 
illum  dixit}Martineynifi  Conucrtdris  modb,  ex  hocigne  tranfibis  adi 
gnem  aternum.Cui  ille  modcsle  admodum,Non  eHyinquit}tuH  uidi - 
cars.  Importuna  autem  hxc  monachi  ad  Martinum  oratioytantampo- 
pulo  offoifioncm  attulit  y  vtposlmodb  carmina  ad  ignominid  tsliuf 
modi  rdforumcompofitdyVulgb  per platcas  decatatafucrint.  Hceur- 
bloccius  itaque  crudclcm  hanc  &  probrofam  apud  homines  rnone, 
pretiofam  verb  &  gloriofam  in  cor.fycciu  Fihj  Dci  cy  Angelorum 
mirabili  conflantia pertulit  }  ad  confufioncm  hoHiumveritads  , 
confirmationem  Ecdefig  Domini  ncfclri  lefu  Chrifti,  qui  e  cincribt 
fuorum  martyrum  (  quicquid  Satan  cr  mimsln  eius  machinentur) 
tanquam  e  bona  femente  yfrugem  ac  meffcm  vbemmam producit. 

IOANNES  DE  BV CK ipfiufque vxor ,0* 
NICOLAVS  VAN  POVLE. 

W^^Oflridie  aut>qui  dics  erat  non9Maij  yibide  cdpite  obtruncatifu- 
$M§.erunt,Gandaui  vidchcet,  eiufdem  Confihj  Flandria:  fententia, 
JoannesdeBuck profcfioneSartor^alterquidam  nominatus  Ni- 
colaus  van  Voulc.  Vxor  item  iam  diBi  Nicolai  de  Buckyviua  in  terra 
defoffafuit,  ob  eafdem  caufas,  quas  in  fententia pij  Martyris  Hoeur- 
bloccij  rccitauimus.Atq;  omnes  ifli prafentifimo  animo  mortc  obie- 
runt.  Deo  autem  tmmortali  honos  (fgloria  tribuaturya  quo folo  vzr- 
tus  hxc  admirabilis  proficifcitur. 

LIBER 


88 

Liber  tertius  A&ionum 

M^RTTRVM. 

Hiftoria  cxcidii  Merindolii.Cabricrx,  vicinoriiniquc  Iccorum. 

^■f^^^^Sffi  V  O  D  priore  huius  bifloria  Martyru  cofcBio- 
>  ne  at1ue  cditione,daturos  nos  diximus  plcmorc 

ac perfccliore  de  Mcrindolii  ac  Cabricra:,  Vici- 
norumq;  locorum  excidw  hisloriam  ,  id  nos  iam 
vtcunque prccftare  Voluimus .  Itaque  tcrtius  hic 
Atlionum  hbcr  non  immeritb  ab  i\s  fumct  exor- 
dium,quun  VrouinciaGallica,ca  loca  incoluerunt  in  quibus  non  duo 
aut  trcs  mcmorandi  cognofccndi  funt  ob  Euangclium  morte  muU 
clatifcd  populus  ccrtus,<z$  maximusnumcrm  vtnufq,  fexm  homi- 
nu,atq;  ctiam  pucrorum  &  infantiu,  qui  omnes  malorum  acerbitatcs 
ommaque gcncra  mortis pertulerunt.  Ea  vcrb  tantu  attingcmus  quai 
ad  cogmtioncm  inflitutioncmq;  fideliu pertinere  vidcbuntur. 

Qui  ahius  horum  hominugenus  repetunt,aiunt  a  CC.ferme  annis 
e  Vcdcmontw  in  Vrouinaaprofeclos,vtibihabitarct)0' multaloca 
inculta  ac  deferta  cmphyteufis  titulo  ac perpctua:  locationis  nomine 
accepifjciqua  ab  lUis  ddigctifimc  excuka,maximafrumcti,vini,olci 
etmygdalaru  ,  alurumque  frugum  ac frutluu  copiam protulcrunVin 
rc  etia pccuaria,grcgcs     armcnta bona  £f  copiofahabuiffe: priuf- 
quam  aute  dli  eb  fc  contuliffcnt ,  locum  Merindolu  inhabitabihn  de-  J^p;ou, 
fertum  atque ftcnlemplane  fuiffe.Scd  bom  homines,Dcum  ttmentes,  inProidn. 
in  qmbus  Deus  fempcr  exiguum  aliquod  pictatisfcmcn  conjcruare  — : 
Voluit,  quanuis  dif>ipati,atque  ab  hominum focictatc jcgregati,  cum 
beslijs  interris  defcrtis  vitam  degere  coacli  fuerunt :  quas  tamcn 
Domim  bcncdiclione  (f  laborc  improbo  fertilcs  rcddidcrunt .  \n- 
tereatamcn  mundus  cos  maximc  dcteslans  ,ita  cxhorruit ,incof-  Vluldef;  - ^ 
que  omnia  probrorum  %f  criminum  genera  congcfit ,  Vt  indigni  ^ 
plane  quos  terra  fuslineret ,  vidcrcntur .  Varijs  autcm  nominibus 
funt  appcllati  ,pro  vanctate  rcgionum  ac  locorum  ,qua:  incolue-  <-*^_<h  ^  l^-£#uT« 
runt .  Nam  in  regione  Lugduncnfi  ,  Vaupercs  dc  Lugduno  vocati 
fucrunt :  in  extrcmis  Sarmatia:  Lmoniaquc  partibus  ,  Lolardifunt     X.  XZy-    '  t 

M.   ujj.  !  ' 


Merindoliiincolae.  ACT.  MARTYRVM, 

-r^-  ^  c  nomtnanr.n  Flandria  &  Arthefia  , a loco deferto  ,  ac  lupis cxpoftto, 

II.  Turrclupimappcllati:inDelphtnatufumoc6teptuChagna^ 

1/ .  aw^//  aprtcanj  quod  in  locis  apricis  fine  domtbus  tecltfq;  defiderent. 

V    Vvaldenfiu   *.    '    /,     •         t       ij    r--       '•    4          -  I          II-  r 

J^-  appeiiatio-  Appcllatto  vero  walaenjiu  maxtme  ommu peruulgata  illis  remanjit, 
hSJ**A*i  •  LuthSanfi  ^0Wf£:  wow*e»  Luthcranorum prolatum^quod  tnuidia,odioyinfdmiaq; 

— -  nomen.  c^frTd owiww  opprobrta fupcrauit.Sedtn  his  tatis calunqs  &  crimt- 
-    V.  L     '  nibus  jeltquus populusyqut  ad pede  Alptuy     qut  Mertndoltjy  Ca- 

**\  brierxquc  degitata pie  y  ac modesle  femper  vtxtt  y  Vf  01  eoraw  fota 

Vvaldcnfu  confuetndine  ac  Vtt<z  rattoncjcimor  Det  maxtme  cluxcrtt  yjummafi- 
ccai§niS  P1       &  lu^ltia perfpe&afucrit. bi  extgua  cognttionis  luceyquam  Do- 
minus  eis  dederatan  eam  \nam  curam  incumbebant  y  vt  td  quod  ha- 
bcbantymagisquottdtc  acccnderent,  mdlis  rebus  autfacultatibus  fuis 
parcctesfiue  LbriScriptura: facra:  paradicjfcntfiue  honnnes  opttmo 
ingenio pra:diti}  tn  doBrina ptetatis  ins\ttuendtftiic  huc  illucq;  mtt- 
tedtyettavfq;  adextremas  mudi partes ,vbt  alique lucts  ftlutarts  ra* 
dtucxortu  effe  audtucrat.Na  anno  M.D.XXXycum  tntcllexijjcnt  y 
^        d  Legatio     in  qutbufda  Germanoru  atq\  Heluctioru  ctuitatibus  Euangcltu  amiu- 
| ^fjf.  ''InGnmj-  'tM&d cos  duos ex fuis mtfcrut fieorgtu Maurcluy¥rcfiineri£ natu 
iJU  (  l^tf~'  L.  w^fiwatUtCpuiapudeosconcionatorismunusobtbatfa 
^/Xli^vf  j         C  %um  in  fiholis  erudiendum  info-rmandumque  curauerant}&  Ve- 
Wam*; A^HiA*»  1       trum  Latomum  Borgundum,  vtdefidet  ptetatlfque  doBrtna  cum fi- 
deltbus  ac  prudcnttbus  ecclcftarum  mintslris  cQmmuntcarent  y  co- 
rumque  formamrationemque  totamtn colendo  Deo  cognofcercntyac 
prtuatim  eorum  fcntenttam  exquirerent  de  qutbufdam  rebus ,  qude 
tum  tpfts  nonnullam  dubitattoncm  adfcrebant .  Quum  ttaquc  hi  duo 
abunde  omnta  communicaffcnt  cum prtmarijs  tn  Ecclcfia  Dct  Vtris, 
"vtdelicet  Bafilca:  cum  OEcolampadto  y  Argentina:  cum  Bucero  & 
Capttone$erna:  cum  Bcrktoldo  Hallcro ,  ac per  Borgundiam  redttu 
er  B  inflituiffcntyVctmsLatomus  Dinione  captus ,  tn  carccrem  conicclus 
esl:Georgtus  vcro  jolus  Mertndolium  cs~l  reucrfusy  cum  hbris  ©*'  U- 
tcris  ac  mandatis ,qua:  ab  ccclefiis  Germanorum  adfcrebat.Eo  autcm 
cum  venijfctyomma  lcgattonis fua  capita  cxpofutt ,  c^f«e  dcclarauit 
publicejn  quot    quantis  errortbm  verfarcnturytn  quos  vcteres  ip- 
forum  mtmslriy  quos  Barbascorum  idtomate  yidcsly  Auunculos 

yocabant 


Vvaldenfiu 

Diuionc 

capitur. 


Merindolii  incolx.  LIBER    III.  89 

\ocabant ,  cos  comeciffot ,  atquea  retla  pietatis  Viaabduxiffent.  ^^0?+  .v 
Rcr  popidus  cumaccepifjet  ,tanto  sludio  ccclcfo  cmcndaricLc  contr  l™"f^°f 
motus  fuit,vtcx  foci\s  quosin  Apulia  cjCalabriababcbant,natu 
arandiorcs,^  \fu  rcrum grauiorcs  peritiorcfque  acccrfiucrmt ,  Vf 
cumbisdc  cmcndatione  corrctlioncquc  ccclcjicc  confilium  capcrcnt.  * 
Kcs  autcm  itafuit  tra&ata  atque  agitata ,  vf  v/^#e  ad  Aquas  Sex-  A  ^**  *U 
tias,qu<£Vrbs  curialis  esl  totius  Vroumcia*  ,pcrucncrit ,  aurcfque  E- 
pifcoporumfaccrdotum ,  monacborum ,  quifunt  in  Vrouincia,y>cbc- 
mcnti  r  commoucrit.  Intcr  dcteros  prodijt  quidam  monacbus  cx  ordi- 
ne  Domimcanorum  ,  \oanncs  dc  Koma  appcllatus  ,bomo  adfcuiti- 


crudel  llsi- 


am  &  crudchtatcm  natura  difciplinaque  imphcatus ,  qui  ab  Epifc 
pis  Jc^atoquc  Aucmoncnfi  inquifitionis  vema poflulata  aduerfm  c- 
os  q-.aftcix  waldenfis  Lutberance  nominc fufj>cc~li  effcnt ,  ex  co 
tc  wporc  nunquam  deftitit  fidcles  bominesvexare  &  afjiigere  om- 
mbus  tormentis ,qiue  ad  fummam  doloris  accrbitatcm  excogitarcat- 
quc  cxquircrc poterat.  E  multis  ab co  exquifitis  tormcntis ,boc vtium 
fuit  fmgularc ,  ciquc  imprvnisvfitatum .  iwpicbat  ocrcas  adipefcr- 
ucfcentc,  quas  tibijs  eorum  aptabat.quos  jcamno  alhgato$_&_Jupi-  •uuUcum.  * 

710S  vnjjr(Qg<tbtf-rO  nindn  \>t  tilv.r  rnrum Juprr  exiguun\  jgnrm Jub- 

icclum  dcpenderent .  Vrimi  quos  boc  tormenti gcnerc  cruciauit,fue- 
runt  Micbclotus  Serra  Cabnercnfis  3  Marrus  appcllatus ,  &  Guli- 
clmus  Melius,cjx'  multiposl:  illos  ahj ,  quos  poftremo grauifima  at- 
que  accrbifima  mortemulctabat.  kaquc  Francifcus  rex  Gallia?  dc  e- 
ius  monacbifingulari  atque  inaudita  crudelitatc  ccrtiorfaclus,ad  fu- 
prcmam  Vrouincuc  curiam feu parlamcntum  literas  mifn,quibus  iu- 
bcbat  dlum  quam  ddigentifime  comprcbendi ,  caufdque  eiw  infor- 
mata  &  cognita  eum  ita  condcmnari ,  V£  ipfe  quamprimum  de  illius 
Condcmnatione  certiorfierct .  Hicloannes  de  Koma ,  intellcclo  pcr  fugflS* 
fautores periculo fuo ,  Auenionem fc  recepit ,  vtfrueretur  ca pra:da  confulju 

rapina  quam  vifignis  latro  in  bonis  fortunifque  Mcrindolcnfium 
fecerat.  Ycrum  prjctcr  ffemjuam  ipjcprxdoa  domcTlicis  fuitex- 
poliatus ,  qui  eiopima  illa ffolia,  latrocvno parta,cripuerunt.Vaulo 
itaque  pojl  inadit  in  morbu  ita  grauem  &  accrbum,vt  nulla  adbibita 
fomenta  aliquam  dolons  leuationcm  adfcrrc poffcnt .nullus crat,qui 


Menndolii  incote.       ACT.  MARTYRVM, 

ob  fcctorcm  qui  ab  ipfius  corpore  manabat}prope  cum  cofislere pof- 
fetine  ipfi  Jbdales  Dominicdmferre poterant  ,imb  nc  ipfe  quide 
Ho  ren  h  ftnc  Potcrat tcterrc>num  Mum odorcm,qui  c  carne  corporis  cxulce 
mors  pcl-  rata,ac\crmibus  fcaturicnte  cxbalabat.  Dolorc  cum  cruciante  a 
vcfiraci/.  prcmcntc  ,fcpe ita  cxclamamt, Quis  me libcrabit aut occidetl  neq 
cmm  voluntds  nccis  fibi  confafccndcc  dceratjcd  xis  facultas.lta- 
qucinhis tantis cruciatibus doloribufquc  corporis ,  atque  in  Jumma 
horrcndaquc  ammi  dcffcratione  ,homo  impius  & ficuus,qui  alios  cru 
delifime  nccaucrat  \itam fuam  mifcmme fimuit.Vix  ctiam  inucntus 
quifquam  csl,  qui  cum  vellet  attingerc ,  vtmandarct  fcpultune,  mfi 
monachus  cius  ordinis  e  Nouitioru  gradu,qu:pro  optmio fepultune 
iure  atquehonorc ,  correptum  &  ligatu  pedibus  cadauerinfoueam 
adidparatam  pertraxit .  Vosl  mortem  huius  nefanda:bcllua,epifco- 
pm  Scxtioifis perjccutioncmexcepit continuauit  ,vtcns  adcam 
opera  Vcironcti  ojficialis fui,multofquc  in  carcercm  comjciendos  cu- 
rauit,quorum  nonnulli,  magnitudine  tormentorum  ac  dolorum,  vcn- 
tatem  abiurarunt :  alij vcrb  qui  firmiores  cy  conslantiores  inueni- 
rentur^poslcaquam  hxrefis  damnatt  effcntanmanus  tradcbaturor- 
dmarij  iudicis,qui  tunc  crat  Meiranus,homo  in  hoc  crudchtatis genc- 
re  nobilitatus ,  quifinc  vlla  caufe  informatione  &  cogmtione ,  cos 
quos  QfficialishxrctiCos  pronuciaucrat,vltimomortis  Jupplicioaffi- 
cicbat.ls  non  multo pbsl  tcmpore,  reccpit  mcrccdcm Jiue  imuflitia:  ac 
Curi?sex-  ficuititf  mcritam,qucmadmodutn poslea  vidcbimus.  Vorrb posl  obi- 
ales  ali-  tum  Cuifineti,optimipncfedis,parldmcntum  Scxticnfc  complurcs fi- 
dcles  morte  mulclauit  ^quandiu  Dominus  Kcucslian  ea  fumma  curia 
locum  pwniprdfidis  obtinuit.quiqmdcm  ca  lurifdiBione  ac potcjla- 
te  abdicatus^Kcucslum  domum  fuam  fc  rcccpit :  vbi  ca  vi  morbi  & 
fcuitia  corrcptus  atque  agitatusfuit,  proptcr  quam  vxor  ipfius,c#- 
tcriquc propius  acccdcrc  ad  cum  non  audcbant.  Ita  rabie  acfurore 
mortuus,  dignas  fua:  iniquitatis  &  crudclitatis  pccnas  dcdit.  Eius 
officium  &  munus  in  ca  iurifdtBione,magifter  Bartholomxus  Chaf 
Jancus  excepit .  Quo  pr&fidc ,  anno  a  mortalibus  falute  rcjlituta 
vidlcfimo  quingcntcfimo  quadragcfimo  ,  Vrocuratore  gencrahRe- 

gio  in 


<}UOt 


Merindoliiincolas.        LIBER  III.  <>o 

gio  infuprcma  Scnatuscuria  ,poslulante,diSla  fuitdd  jislcndum 

tudiaodics  Andrca? Maynardo \oanni Cambrio  ^rancifco Maynar-  pf^  I^0"1*'/ 

doy  loanm  Bonio ,  Antomo  Valenco ,  Guihclmo  Amiantio,  Michacli  ^*-**^  ^  ^J^^^i 

Maynardo,  loanm  Valcnco,  Mondono  Brumerollo,  Facio  Bernardo,  ±  ^lJ^JSI^  ^-Kc^'- 

Mcrindoh/ pagi  ciuibusyt  quibufdam  rcbus  dc  quibus  tn  cos  inquiri 

cccptum  ejfct ,refJ>onderc pojjent ,  adslatum  vttcmpus  vadimomum 

obircnt.Ac  omncs  quidcmaddicm praslitutum  vtvadimonium  obi- 

rcnt  Aqua>s  Sesiias profccli  funt:  cgeruntque  cu  doFlifmiis  quibuf- 

quepatronis,vt  habcrcturforcfi  ritu  dchbcratio,  Vidcreturque  quc- 

admodum  ipjos  fcgcrcre,quomodo  negotium  admimflrari  oporterct. 
i  Quibus  patroni  procuratorefquc  rcfjondcrunt ,  minime  fibi  liatum 
\  effc  cuiquam  ipforum  copiam  coufilijfuifaccre ,  quos  a  rcligionc  dc- 

fciiiiffe,atqucin  imptctatis  Luthcrana?  fufJ>ictoncm  incidijje  cogno- 

uijjait:  tanirtfupuidem  patronorum  vnus  aliquis  appellatos fcorfum  ji^**^  ^< 

fmuerjbs  ac  femotis  arbitris  admonuit  ddigenter ,  non  del 

omninoin  Scnatum  vcnirc,mfiforte  fcnfim  igm  concrcmari ,   

quamjhramincojdqueipfum  indiSlq  cauja  [siudejrcntafT^  vCv  ;  twjJvc  jVk*  V, 

fic  cmm  ab  eodem  Scnatu  cautum  atque  conftitutum  ejfe .  Hacora-  "^*  ^***  £""p«.<tv««4  ■ 
tione  pcrculfi  Merindolienfes  \>chcmcnterobslupucrunt,maxime  ve- 
ro  cum  plcrofquc  viros  bonos  torqucri  tam  inhumanitcr ,  ac  cruciari 
fuis  ocuhs  ipfi  vidijfcntinullam  ob  aliam  caufam  damnatos,dcpre f>6f 
quc  ad  fupplicium  ,  quam  quod  fcrmones  habuijfcnt  Lutheranos, 
animaduerfos  a  Thcologis  doclonbus ,  eofque  ad  cxtrcmum  \fque 
I  tutati  ejjent:  cum  hi  quidem  fcrmones  omnes  (f  cum  verifima  ef 
fcntcomuncli  pietate  locupletifimo  Scripturarum  tesltmonio 
confirmati .  Itaque  cum  patroni  ilhus  orationcpim  co  jJ>cblacu!o 
pertemti  Merindolienfes  ,  \adimomum  deferuerunt,eoque  nomi- 
nefaBum  posleaScnatusconfultum  csl ,  inde  fempcr  Merindoli- 
enfe  Senatusconfultum  appcllatum-.de  quo  maxima  diuturnaquc fu- 
itLutciiaiin  Senatu,interpofitafcilicetaprocuratore  Kcgio prouo-  ^  ' 
catione^contentio .  Hoc  Senatusconfultonon  modoMcrindolienfcs 

if,  quos  appellatos  a  Scnatu  docuimus ,  tanquam  delati  conuifli-  ^T^^V^V  jfcsHif 
quc  imminut#human&  diuin<equc  maieflatis  flamnne ,  quamorimmn  ^xA^  ^w^ltf^^cU,, 
comprehcndi  pojfent  }adiudicati  3  eorumque  projcripu  pojfe^iones  >  » 


Merindolii incolae.      ACT.  MARTYRVM, 

fifcojtddiBce :  verumctiaomnes  quicunque  Merindolium  ipfum(quo 
in  loco  fuiffe  ocloginta  circiter  vrbana prafdiafcruntur )  tu  Viri  tum 
mulleres  incolercnt  ac  inhabitarent yne paruuUs  quidem  exceptis  inm 
fantibus,eidem  incendio  traditi  damnatlque  fucrunt.  Eodem  Senatuf 
confulto  dccretum^t  omniayqua  tumillic  cffenty  cedificia  deturbare- 
turMcus totw cxcindereturomnes  ad vnum ab eo  vico lapides,  tam 
oliuce^uam aUusgencris arbores{\t ea  defertavagaq;  colonia y  ha- 
bitationis  in  poflerum  occafio  t>rtfCideretur)radicitus  interlucarentut 
ac  interadercntur.  Ac / cnatuj confultum  quidcm  illud  omnibus  homi- 
?uS^adeo  nurabde  \ifumfuity  nullus  vt  effet  in  Vrouincia  tota  locus, 
quo  non  in  loco  de  eo  aliqua  fempet  a  patronis  ac  literatis  homimbm 
cxcitareturmaxima  contentwne  diffutatio.  Nec  dcerant  qui  mi- 
rarifc  yprofiteri  publue  non  vererenturyScnatum  illum  in  tantam  in- 
famam  inaderc potuifeydccretum  vti  tale  faccret  ytam  perfficue  in- 
iquumfam  ab  omm  non  modo  ciuili  wre  &  rationefied  etiam  a*qua~ 
bili  vittf  <slatuipfoycommuniqucfenfu  humanitatis  alienum.  Wiolato 
praterca  jolenni  iurciurando  illo y  quod  in  omni  Curia  fuprema  ab 
hominibus  muneris  alicuius  forenfis  publici  funclionem  petentibus 
fieri  confucffet:  luslc fe  videlicet  xquabditerque  y  ex  prcefnpto  di- 
uinahegis }popularwmquc  rcgni  cons~litutionum  ejje  iudicaturosy 
eoqueiudicaturos  modo.vt  fuisfcntcntijs  Deo  quidcm  ipfi  phmmum 
ad  honorem  dcferretur,  ius fuum  vnicuique  conferuarctur  ac  trikuc- 
tetur.Alijcontrayqm  decrctum  illudgquum  affirmarent fvn  omm  Lu 
therana  caufa nemincm  teneri  iudicem  turi ac  ratiom  locum  dareyLe 
gum  aut  confiitutionu  ratione  habcre ydiccbat'Aiidices^tram  in par- 
tem  slatucrcntferrcntquc  fententiam  y  errore  duci  non  poffe :  nimi- 
tum  id  agentcs  y  vf  qui  Lutheranorum  nominc fufyccli  effcnt  oppn- 
mcrentur.  Lxcipicbant  patroni  y  c^terlque  non  indoili  \>iriy  cxeo 
quod  hi  lam  in fcrmonem  intuhjfentjacilc  confequiyludiccs  huius  ai- 
tatis  eandcm  vfurparc plane  rationem  in  profequendis  iudicp  Chri- 
ellovUv .  slianis  eisyqui  vulgo  Lutherani  'pnftufairur ,  quam  olwp  Sacnficos, 
Scnbasfiharifcos  in  infeclando^condcmnadoque  D.noflro  lcfu  Cbri- 
floffccutos  Luangelium  teflatur.  Atque  eo  fane  modo  dlius  decreti 
fama  momcto pcrcrcbrcfcebat:  neq;  vfquam  aut  conuetm ficbat  v//9 

aut 


Merindolii  mco\x.  LIBER  III.  91 

\aut  celebrabatur  conuiuium,  vbi  de  co  non  agitaretur  vkro  citroque  r   c  1 

crrr^o.  Qwtnctiamduodccimocircitcrdie  postca  quamintcrpofitu  ^T^^T .  "*  ~  *ff*'<' 
[  dccrctui!ludfuit,jfilcndidijumum  cbnuiuium  in  ca  vrbe  apparatum 
f  aiunt:eoqiic  acceptum  Bartbolomaum  Cbajjanaum  pncfidcm ,  com~  Barthoio- 
[  plurcjquc  tu  Scnatorcsjum  alios  viros  clanfiimos  Jummxque  apud  SSuf 
|  popnlum  authoritatis:  Arcbiepifcopum  etiam  Arclatcnfcmapfumquc  ^jfSSS 
AqhcnjcmEpifcopiim :  dcmquc  fceminas  vrbe  totanobdiorcs:atque  n"™dBoT~ 
vnam  quandam  ex  cis.qutf  mtntio  rumorc popularijcortum  Epifcopi  terprcs. 
Sextienfis  vulgo  tcnc  rctur .  Ha?c  ipfa ,  Vixdum  clim  cffet  accubitum  Qc  l  [pp  $ 
bis  vcrbis  Vrjcfidem adortaficait:  Domine pnejesynum  fenatuscon-      c^jl^L  . 
fultum  illnd  quod  in  Mcnudolicnfcs  iflos  Luthcranos  fupcnonbm 
diebus  r :rl.i!;icn}cxccutionimaudandum iubere  vis?.Adh^c,connir 
Wtns , 1  ibtt  onvnno  pnejcs .  Mox  nobilis  vir  quidam  petcrc  ccepit,  ~ 
j  h:c{  01  \tandemfenatusconfitlmin  Ucnndolienfes faBumcffet.  llla  ^^^jS^^lM 
I  vc:  0  cod,  m  quofaBum  cfjct  modo  a  capite progrediendo  ad  calcem  ^  c^r^o ;  j^Jc/^p 
memontcr  ac  iucudc  rccitauit  nihil  obhra,  haudfccus  atq:  (i  mcniori-J™***  *fn 
atmpjius  longc  antc  recordari  ccepijjct .  Audicbatur intcrim  a  coui-  <[f>'fy. 
uis  fumma  cum  attcntionc  ryfrientio ,  dum  fcnnocinationi  fua finem 
latqhcmodujlatuit.  Ac  tunupudem  Vominus  Alcnaus,  vir  &  pie-  'P-AU^  . 

tate  mfignis ,  &  in  litcrisminime  contcmncndus  bomotDidicislian- 
qmt,  aur  banc  ab  aliquo fabu\a,qui  rem  in  illud  vcllct  adduclam  tam 
ejfe dijcrimcn:  aut  dccrctuhuiujmodi  ab  aliquomilicbrifcnatulofa- 
Bu(j  profcclum  csl.Bona  vcrba  domine  Alenci,wquitfenatorSe- 
ncnfs :  non  id ,  non  id  inquam  ,  commcntitium  cfl ,  quod  audiuifli, 
fed  plane  dccretum  Senatus.Nec  vero  tibi  crcbnus  csl  vtcndum  ca- 
dc  hbcrtatc  diffolutioncquc  vcrborum,  mfi  Vrouincix  quoquc  Curia 
Conalium fcnatumque fceminarum  appcllan  mauis  oporterc.  Alenci- 
us  tum  ipfe  locum  cxcufatiom  quxrcre,  dcquc fua pcrpctua  crga  vi- 
ros  illos  voluntatc  polliccrvprofitcri  palam  nihiljc  quicquavclle  di- 
cercvndevllius fupremai  Curitf  digmtati  dctraclum  cfjcvidcnpo- 
fct:  adduci  tamcn  omnino  non pojfc,vcrum  id  vt  ejfe  quodmulicr  illa 
commcmorauiffet,  arbitrarctur:  dccrcto  ncmpe  Scnatus(qui  quidcm 
in  Vwuincia baberi  cceptus fit)totam  Mcrindoliorunationem:fccmi- 
mrum,proh  dolorl  impotcntianumifcre  vagicntcs in  cunis  infantcs, 


Merindoliiincola:.  ACT.  MARTYRVM, 

hos  inquam  vniucrfos  gladio  crudclitcr  adiudicatos:vici  totius  cedifi- 
cia  omnid,nc  qud  cius  in poslcrum  mcmoridc  vis  cxislcrct,ruinis 
inccndw.culpa  pntfcrtim  ac  vitio  duodccim  ncfcio  quorum  bominunt^ 
quos  in  Scnatu  pncslo  maturc  nonfuiffe}  vadimoniumquc  defcruijfe 
conslaret.Nec  ipfe  quoqucfmquit  D.  Bclloiocius  }perfuaderi  mihifa- 
cilc patior}tale  decretum,tamalicnum  a  ratione}tam  expcrs omnis  hu 
manitatis  }tam  impie  Turcicum}taGcticum  crudclitercx  Curiapro- 
ficifci potuijfe: pncfcrtim  cum  quantum  ego  dc  Mcrindolijs}quos  iam 
olim  me  noffc  mcminipermultos  fiudxmc fane  pofum}nihdin  cis  cffe 
mihi  videatur  non  cum  integritate  ~vit<£ fingulari,  natur&cp,  bomtate 
quadam  maxime  coniunclum.  Eximcretque  huncnobis}fi  vidercturf 
fcrupulum  omnium  optime  D.prxfcs  .fcitum  cfl  emm,muhebri  tcsli- 
momo  slarifcmper}ac  fidem  habcrinon  oportcre.hlulicrintcrca  qu& 
Senatufconfultum  aperuiffet  }expcclandum  fibi  minimc  putauitdu 
apncfide  rcfjonfumauferreturfedconuerfa  quamprimumad  Epi- 
fcopu  Aquejem,  Mirarer}inquit}nifl profiluiJfcthicahquis}qui jccle 
ratorum  illorum fldtim  Cdufam  dcfenfioncmque  fufaperet .  Sublatif- 
que  oculis  in  c<t\um}ac  mulicbris  iracudidc  tumorc fcruida :  Vtinaan- 
quit.omnes  quifuntinprouincia  Luthcranijpfa  dcnique  tota  Gallia, 
cornua  in  frontifficio  gcrercnt :  non  dceffcnt  ybique  cornuii .  Cid 
%  «llr[i>uy  .  dominus  Bclloiocius  extcmpore ,  Vtinam  fcorta\accrdotum  omnia 
loquerentur  ea  vocis  articulatione  T  quaanferes.  tum  illa ,  Non  eslt 
^c^rfiv^n  .       o  Belloioa  ^fic  obloquendum  tdndcm  mdtn  noslrce  Sanclx  Ecclc- 

r-    .  ^        fitf :  nullm  vnquam  canis  crucifixo  oblatraffe  reperitur  ,  qui  non  i 

^^pluo^ ^cm  in  ra^im  d^m dkquando jit.  Aquenfis  tuncEpifcopus arridcre 
I         Jlatim  cccpit  }  leuiterquc  mulicris  humerum  percuticns  }ac pctens  di- 
cerc:  Verordines  facrofanclos  mcos,gratifiimum  nuhi  fccijli  }mea 
lux.llla  tepcrslnnxitclegantcr }  6  domine  Bclloioctjrctincto^qucefo, 
'  1HG{^a^  Mttibiprxleclufidchterdc  pncceptum  cH.  Nontnoror, 

e.  ^o<y  Tj|^ \nc^it Bclloiocius irdpdulo concitus magis }\cslrum  vtmfquc gym- 
nafiu:nihilemma\>obisambobus  quodhoncslu  quidc  fit}ajjequi  pof- 
fum.  Itaque  licct  Epifcopos  vtplurimum  dtquc  facerdotcsflagi<ioJosy 
adultcroSjCcccos,  idololatras,  raptoresfallaces,  latrones ,  dcpccula- 

toresy 


leriiuioliiincolar.  LIBER   III.  92» 

■>res,nnpoftores  appcllarcm,mhdalicnum  me  diccre,  dutommno  co- 
itutm  Ecilcfut  catholiccc faccre  arbitrarcr:  infcclarimc  quidem  in- 
csli fimum  ac  importumfiimnm  luporum ,  cdnum  ,porcorum ,  eittf- 
'cmqnc gcncris  brutorum  ammantium  quoddam  agmcn  &  grcgcm 
onfitcrcr:  ncc  vcro  proptcrca  rabicm  mihi  pertimcfccndam  puta- 
cm ,  mfi  forte  in  rabicm  impetu  quodamanmii fcrimur co  tcmporey 
wtcflimomumvmtatisamplcclmiur  dtqueconfc&amur.ActuE-     ^jfa  • 
nfcopu4mipotentcr&furiofc,Md£tulocutus  cs,6dominc  Bc//o- f^f*  t*$cU 
oci  y  loco  ac  tcmpore  rcaaitums  rationcm  corum  ommum,qucc  tu  T 
nulta  dc  vins  Ecdcfiaslicis  intuhsli  .Vcllcm profctlo,  inquit  Bcllo-    'Jj U 
ocius  ,primo  quoque  dicislud  dccidere ,  ncquc  molesliam  adcam  '  J 

mam  tu  putctSjtemporis  aliquid nnhiprordgari .  rccipercm  emm  me 
yluralongcvitu  ftccrdotum  ,grauiores  Epifcoporum  noxasinlu- 
,  m  cditurum  ,quam  Cctfintadhuc  quas  attulimus .  Supcrfcdeamus , 
nquit pncjcs  Chafjancews  ,hoc  toto gencrc  diffutandi^o  bclloio- 
■ijque  vcjligijs,quccmaiorcs  noflri  jixerunt  ,infislamu4.  CuiBcl* 
oiocius, Ncjcio  mcfiliumcjfefiiccrdotis, bcmfiaum  vtdludhuicho- 
mnnm gcncrt dcbcam,vti  /cclcra  quibus  affincs  funt  ,mdn  tucndct 
?xijhmcm  hoc  tcmpore.Vcros  autcm  Ecclcjice paslorcs  acminislros, 
'.ruditwic ,  vitaquc  confirmatione  pr<£S~labdcs  in  honorcm  adduccn- 
os  cjjc  facde ,  mimmcquc  contumcliarum  aculcis  compungendos 

latuo.  Vcrumjxus  tu  dominc  Arclatenfis ,  tuque  rurfumo  Aquen-  *B  cJl^o     J>  jWcU-to^ 
is ,  cum  Dominus  noslcrlcfus  Chriflus  Hicrofolymcejacerdotes^       ^  A^^^-cn^  • 
lypocritatyCcccosJatroncs ,  imposlorcs  cjfe  diceret ,  hifquc  nomim- 

m dlos  honcslaret  ,Vobifne  contumchojus  ergcxeosac  malcdicus 

cctitificvideatur  •  Minimc,iuquiunt .  Necipfe  quoque ,  cum  Epi- 

fcopos  islos  atquc  faccrdotes  islo  modo fum  exccutus,  eis  iniuriam  x 

obtuhjjc  Vidcri  debco .  Sic  cnim  ad  corum  jceleratifiimce  vitce  com- 

memoratwncm  obs~lupefco  horrcoque  totm,  vti  nc  mcdiam  quidcm 

pdrtcmearumrerum  quas  dc  ncbulonibus  dlis  intcllcxi,audcamin 

luccm  apcrtumque  profcrrc .  Itaquc  fi  ad  comprimcndammerctricis 

ahcutus  improbce  loquacitatcmvcritati  fubfcnbo ,nonvidco  quce  ^ 

ta;:dcm cx  co  facerdotum  animis ajfcrruure pofiit  offcnfio.Obfccro  S  <i-*~cufo  Y  3<£**<i*  , 

viiffa islhctcfaciatnus , inquit  Scuator  Senenfis ,memincnmufque  co   ^  ^  ^b^"  • 


Merindo^  mcolse.       ACT.  MARTYRVM, 

confilio  conucniffc  nos  in  hunc  locum,  no  vt  ipfi  nos  xgritudim  dcdc- 
remttsfed  vt  pcrfuntli  neceffarijs  occupatiombus,ad  animi  rcmifw- 
$  l^c^< ^ .  i  ■  <U  vic ,  netn  ludumquC  dcfccdcrcmus.  itaquc pro  ea  qua  tc  complcclor  bcnc- 
u     j(\o*+v>    tll^  o.  uolcntia,  Domine  Bclloioci ,  non pigcbit  admoncrc  tc  tnuprxccpto- 
"  0  Jf  y  ^ '  rum,  qnc-e  fi  qucmadmodu  quidcm  ego  ffcro,tu  tenucris,  &  te  fum- 

mumdnobis  accepiffe  bcnefiaum ,  &  tms  omnibus  rcbus  optime 
confultum  cfc  iiidicabis.Primum  illud  csl,  ne  quos  acccpcns  cfic  Lu- 
thcranos,cos  vlla  rc  vnqua  autommno  cofilio  autverboiuues.Sccu- 
dum  ne  mulicrcs  in  co  quod  illis  collibuiffc ,  in  dcliaifquefuifjc  fcn- 
tias/ibiccnfcndas  vnquam  palamyitqucreprchcndcdas  putcs.Tcr- 
tium,  ne  quid  in  vitccgcncre facerdotum ,  quantumuis  tmbuto jcclc- 
ribus.quantumuis  ChriftianxmLprofcfiioni  contrariojion folum  ani 
maduerfionc  dignum  tufcd  ne  tantum  quidem  ncfas  animo  concipic  - 
,  dum  effe  arbitrerc :  fcitum  esl  enim,Nohtc  tangcre  Chnftos  mcos. 

{P  d(*  |i  iMii  Cui  D.Bclloiocius ita rcffondit :  Quod adpnmum  attinet ,  ego  neo 
^ryPo  x}L  (jp£*>k  v//oi.  n0lu  Luthcranos,  ncque  quid  Lutheranifmus  fit  intclligo:  nifi 
forte  Luthcranos  cos  cffe  dcfimtis ,  qui  doclrinam  Luangclicam  pu- 
blice  profiteantur.Nccvcro  Senatusconfultum  illud  vnquam,quod  in 
abfentes,  indiclaque  caufajnaxwtcfccminds  ey pucros  ,  ipfos  ctiam 
Vixdum  in  hanc  humana:  vitct  luccm  editos  tnfantcs,faclum  ita  fit,vt 
populumillum  vniucrfum  immanifimc  trucidandum  exurendumque 
cenfucnt,  ctquabilc  ac  legitimum  ejfc  mco  mdicio potesl .  ne  quid  hk 
dc  vlla  Gdllice  totius  Curid  fuprcmdcommcmorcm,  de  qud  ficsla- 
tuo,  nullam  vt  inuemri  poffc profcFw  qu<e  dccrctum  ciujmodi fixum 
dc  ratum  fit  habiturafacdc  mihi  pcrfuadcam.  Quod  autcm  muUcrcs 
rcprchcndi  non  putauifli  oportcrc  ,fanc  ficundc  rcfciucro  confan- 
guincamvWam  mcam  adco  tranjuerfam  atque  fraclam ,  vt  omiffa 
rci  bcnegercndcc  occajione  vitium  inferrifibi  a  faccrdote  aut  clcrico 
qucm  vocdnt,  ( Cdrdindlis  illc  fit,dut  Lpifcopm  )  Idquc  quod  anti- 
quifimo  loco  duccrc  dcbcat ,  fibi  turpitcr  cnpi  pcrmijcrit  ,non  di- 
tj,  ■    g"^0 Y  rcprchcnfionc  mulicrcm :  fcd  aut  cuulfo  ccrtc,  aut  illiprxcifo 

Tfc  L  *d yw^t^Hv  '  naf°>  teflatum  aPHd ammos  owmum  relinquam  quid cgcrit .  Poslre- 
v-\JL%*  k\J±Jj$%mo ,  quod  in  vitam  irrucre faccrdotu,alienum  quoquc  d  vinprudcn- 
»  1        tis  ojjicio  ejfe  voluijli ,  non  impcdio  quominus  eddcm  omnes  impu ni- 

tate 


Werindoliiincola?.'         LIBER  III.  $3 

I  tdte  ©J  licentid viudnt,qud  \clint:ea  tamen  lege,dum  mcam  mihi  li- 
\bertatcm  ipfi  concedant,  atque  ita  poftbac  in  domum  mea  venire  dc- 
Ifmant.Certum  efl  enim,ibifi  quos  offendcro  ,detonfum  cis fic,rafum- 
que  iri  coronam facerdotalem ,  minimeposlca  laborandum  eis  Vt fet, 
vndc porrcclum  adhumeros  capitis  amiclum  inuenire pofiint Ane- 
andcm fere  cum  Senatore fententiam  prxfes  Chaffanaus  ratioci- 
natus  dicitur.  Cxterum  egregia  illa  Aqucnfes  Epificopt  amica,  quam  ^ 
lam  altercationis  initium  introduxijfe  oflendimus^Nondum  mihipla -  $  ^y^*  ' 
cebo,  mquit  ,donec  verbum  adhuc  vnum  cum  domino  Belloiociofece- 
ro:  Arbitraris  0  Belloioci  ,tot  Cardwalcs  ey  Bpifcopos,  Abbates  & 
facerdotes  ca:tcr6fq,fiacrofanclosviros,  ecclcfeaflic&religionis  alu- 
nos  ac  mimflros,  qui  in  hominii  illufiriu  quotidie  domib9  ,rcguq,-  ipfiorii 
ac  principum palatijs  maxima  famiiiaritate  verfantur ,  omnes  hoc  a- 
mmo  illo profiafci,  vt  mereripefiime  de prindpibus ,  &  in  Dei  0- 
ptimunaximi  offenfionem  incurrere  pofiintl  Equidem  fifemper  i- 
Shusordinis  fententiam  tucri  vis ,necab  opinione  vnquam ,  obfir- 
mdtoque  iflo  ammo  facere  difcefiionem,  nondubitem  te  vocare  (fi 
Deo  placet )  ex  lure  manu  confertum,  accufiareque  plane  la-fie  &  hu- 
manz  %f  dium&maicslatis .  Suntquehoc  in  ccctuviri  mimmefanc 
Verituri,inftitutitui  rationemate aliquandorcpofcere  .Vixdumeo  fy^'  ^  ^t^c 
ferinoneconfumptoflormchabudmhelloioc^acferuenSyAbiyinquit^  £2^* ^'v9f- 
6Hcrodid4,fcortumimpurifiimum  atque  impudentipmum  .ficcine  '  \, 

tandem  hifcere  te  Jbochominum  conuentu  decetl  Yntelligercne potui- 
sli  quid  effet  humana  diuinaque  Ufa  maieslas*.  Non  debercs  fatisfa 
Bum  tibi  iatn  effe  duccte,  ?ieque  tanto  conuitio fanguincm  humanum 
effundi  curarcl  His  vcrbis  pcrturbaiior  aXiquanto  muiier,Concertandi 
fincmfaclura  videbatur:  lamquefaclum  omnes  qui  aderdnt  exifli- 
mabantnncu  mbcbant  in  ea  cura,vti  nulla  mora  interpofita  adfaccti- 

as  vrbamtatcmq^  couerfo fermone  ab  isliufinodi  coteniione  difcedere- 

tur.  At  mulicr  impaiiens  contumeiixiyt  interpretabatur)fuperioris,  *$  <^4<T 

qua  fibi  fanguinem  innoceniium  obicclum  meminerat ,ommum  inter- 

rupto  fermone  vociferans  ait,Si perinde  vir  ipfia  effcm,atquefa:mma 

natura  cffc  voluit,  experirerego  mehercule  ducllo  tecum ,  Bclloioci, 

iurcque  vmdicarem  extremo ,  neque  eam  effe  me  quam  tu  tuis  verbis 

N. 


Merindoliiincok.      ACT.  MARTYRVM; 

cjfe  voluifli  ,nequc  cupidamvllomodo  reff>ergendifangumsinnoce- 
tium.  Quod  vtita  quidem  fity  impiorumne  tufanguinem  Hlorumfce- 
leratorumq;  Merindoliorumjnnocentium  hominum  fanguinem  inter  - 
pretaris*  Defidero  profcclb,  meaque  omnia  in  banc  rem  \>na  pollice- 
riac  conferre  non  defino  y  vf  peruerfiftim&  nationis  illius  ftatu  con- 
uulfopmnes  ad\nu  illi  nebulones  corumque  fubfcriptorcs  de  mcdio 
tollantur.idque  Videre  aliquando  vtpojfemyeorumque  cum  corpori- 
bus  extinSlam  plane  mcmoriam  intelligereyquantumgratiayquantum 
fubfidijs  amicorum  efficcre  licuit,dcniqj  quoad  efferre fc  mcac  viress 
facultates  ejfunderepotucrutytantumartificioylaborey  ddigetia  mihi 
perpetuoconanduexiflimaui.  Internecione  igiturO3  d<*de  Luthera- 
noru,o  Bclloioctfanguinis  innocentis  effufioncm  appellari  placet.  cia 
perge  Vidclicetvtinftituiftnego  \>erbyfrematomnes  licet ,honoris  mei 
falua  dignitate  ypr6q;  eo  mre  quod  ego  libentcr  matri  noftnt  S.Eccle- 
Jice  debeo}quotics  intcrdiu  atq;  noclu  aut  ad facerdotes  exire  aut  do- 
mos  Epifcoporu  celcbrarc  mihi  hcebityno prcetermitta:  ateos  viafiim 
ipfa  recipiam  in  domu  omnesfamdiaritery  cu  cis  initura  rationc  que- 
admodu  islos  Lutheranos  vniuerfbs  ad  cade  &  vaflitatem,  deducerc 
J\  AA«.f ttx  %  d  JLlhc  poftiwus .  Belloiocius mulierisgarrulitatefaslidiens,fuperfcdit.erat 
{tte+^  <c&  icjLrvr"»  enim  nemo.qui  non  eaia nunc incontemptione adduceretyac audiedi 
J  fatietatc  defejfus  ejfet.biterquicfcere  tu  omnes  occcperat,  cum  ecce 

nobilis  quida  adolefcens  iocb  illa  adorf  ydicere ftatim  ccepit^Nccejfa- 
riu  eftfi  dominaynefarios  illos  ac perditos  homines  in  offcnfa  effe  \e- 
hementerapud  tcyquibus  tu  tam  grauiter  infenfa profctlb  fis.At  illa, 
<y  c^t4»TT  E  quidc  omni  ajfeueratione  confirmare poffum,cx  mifcris  illis  ac pro-  \ 
ftigatu  hominlbus  effe planeneminemque  egonouerim}que  viderim: 
longeque  libcntius  in  cacodcemoncs  ipfos  decem,  quam  in  illoruvnid* 
incurrenm.nam fic  esl  eorumfermo  vitiofus yfcelices  vtcxijhmcatq; 
cum  eis  agipraclare\quinunquadeeoquicquaintelligere  potuerut. 
mequc  no  mcdiocritcr  erraffefateri  debeoy  atq;  mcd?  culpa  imprudc- 
ii#pr&slarc,qubdD.Kquenfcm  Epifcopumfemcl  ahquado conjj>i- 
cata perturbatu  &  anxium  co  modoy\t  abi  ac potionis  vfum  amififfe 
\ideretur  yvix precibus  acminis  ab  illo  tade  exprcfl.  caufam  <tgntu- 
dinis  ac£[urbationis fua.  quaintellexifuijfc  hac,  Kcgnare  videlicet  ■ 

hodie 


f 


Mermdoliiincolse.  LIBER    IIL  94 

hodie  pafiimgewts  quoddahominum  baercticorum,  noflramatrcm  S. 

Ecclcfiam pctulatifiimis  maledihlorunotis  inurcntiu.Hac fopita  co- 

certatione,deduclaque  tande  ad  otiumjnagna poslca  confccuta pcr~ 

turbatw  atquc  contentioytcrrorcfique  non  contemncndi propofiti  vcr- 

boru.de  quibus  ha&enus.  hongiorcs  enimfunt }quam  V£  hisloria: Jp~ 

pofiu  anguftusy  includipofiint.lnterca  prccfes  Chafifianxus&fcna- 

tores fimul  ac  nobiles  illinc  digrcft  diucrfis  itineribus proficifiutur. 

Exeo  tcmpore  Archiepificopus  hrelatenfis }  Epifcopus  Aquenfis , 

Abbatcs  nonnulli  ac  P  riorcs^rcepofitus  Aquefi.cum  qmbufiiam fiem  - 

onbus  Canonicisjion  prius  conquicficendum fibiputaueruntyquam  in 

locu  aliquem  \muerfi  conucnircnt,vbi  de  rebus  quce  accidcrant  3de\i-  ~> 

berationc  haberc poficnt.Quo  in  conuentuconslitutufuityy>tVnuf  CCw*vLf  c^jb^^ 

quifiq;  eoru  pro  re  nata    fiuficeptayMcrindolienfiSenatufcofi.mcmo~  A^toj  ^^n^C^-e, 

riam  charifiimam  atquc  commcndatifiimamhaberet : perfiequerctur-  ^  AH  * ^  ^  ^tU^L» 

quediligenteromncs  Viasyquibus  dlud  ad  cxtremum  dcduci  poffiet:  \"C^^<p^  ^yS^i 

Compararct  nouas  infieclationumfaces ,  eafique  ipfias  \>iuidiores  atq; 

torrcntiorcs ,  quam  cx fiuififient  quas  loannes  de  Koma  Dominicanus       ^  ^ 

de quo antea diximus, excitafifiet. Alioqui enim agiturjnquiuntfia-  v4Uwk 

tus  ac  dignitas  ommum  noftrum:nemoque  reperietur,cuius  in  repre-  — ^  * 

hcnfioncm  atque  luAibnwnmnvncurramus .  Atqui leuis  ac  momcta- 

nca  res fiitfi prattcrMcrmdobos  }eiufique gcneris idiotasac  ruslicos 

ncmo  nobisinfiultarct}non  etiam  effentquifereperniciem  Rcipubliae 

noslr*  molircnturfed  ^rcctcr  ordinem  esl}emergcrc  quotidie  non 

paucos  Thcologos  dociorcs  virofique  religiofios y  nonnullos  etiam fic- 

natorcs  ac  patronosyaliofiqucreconditioriseruditionis  acingenij  mo- 

mmcntis prjcftates  Viros ydcmque  bonam partemfi  dici  licet)  illuftri- 

oris  nobi\iratis,ficdeius  quoque  nobilitatis  qu<£  altifimto  loco  fitafit 

in  omniu  hjmnHconfficc{uyac  Europaz  totius  oculis^  a  quibus  omni- 

bus  dcfficatui  ducipaulatim  incipiamusjninimcque  ven  Ecclcfix pa  .  

florcs  extjl  '*iemur:vt  mfi  diligctcr  occurrimus     caucmus,  non  mo-  * 
do  vr  omrmfacc,  Jotwrum  qu<e  nos  ampla  aclauta pofiulcmlisynau- 
fragiumfaciam9  ,ip  'ique  prjjcnbamur:  vcructiam^fiiis~orb~a pare- 
tibus  atque pajhnbus  lcclcfia,  adtnflcs  mificrabilesq;  cafius  poftca 
propcratura  fitynemdu  cfit  profcclo  vidcatur.Qiumobrc  in  diligc- 

N.  //. 


Mcrindolii  incolae."       ACT.  MARTYRVM, 

tia  &  ccleritate  pofita  funt  omnid  hoctepore.  Hachabitainteripfos 
^\^XL  AiLfc*{»i :  oratione.  Archiepifcopus  Arelatenf.  Hifpamcce  calliditatis  nondu  ob  - 
ei^  >4.  *Lu+***>J  Htus,retulitin  eafententia-.Aduerfus  nobilitatemhiltemerefufapie- 
•  ^J^T^  °        dmn,fed  applaudendu  omnino.  illam  enim  omnium  Ecclefiafticoru  cffe 
pro pu^naculumac^sfidium.  Quod quauis nemini dubiu effet pU- 
rofque  nobiles  exiflere,quipefime  de  eis  &  loqueretur  &  exiftima- 
ret:  nec  ipfi  quoquc  dubium  haberent  illos  ex  eorum  hominu  effegene 
re,  qui  noui  Euagelislx  vulgo  dicerentur.caucndum  effe  tamen  ne  eo 
rum  arrimos  cotrouerfiaru  anfraclibus  aut  delationibus  exulceraret: 
fcd  plus  iam fatis  immutatos  ,largitiombus  recolligere  potius  acrcti- 
nere  fludcrcr.hoc  artificio  potifimum,eorum fe  patrocimo  ,quafi  quo- 
dam  \allo,tutos ac  mumtos  fore.certu  emm  effefi  quxd aduerfus n&* 
bilitatis  authoritate  ffkndoremque  molirentur ,ciudium  mdices  cau- 
farucius  cognitionead fe  reuocaturos,  nullumque fe  hacin  re  compe- 
p    ^         diufatluros  ipfos ,  queadmodum  quide  clanfimis  antea  monimentis 
(j>v^lw  JtrfA^^j^  .  &  exemplis probatum  .itque  corfignatumfit.Ekgantcr  idquidee^' 
|       r    rec^e4nquit,Aqucnf.Epifcopm\atipfem.dicma7nafferamnon  vul- 
garem  qua  morbus  ifle  fmarifacik  pofje  vidcatur.  Vrofuridendafunt 
omnia,amicitentandi  omnes,in  eo  demque  cogitationes  omnes  noflrx 
figcndaaclocand^fi  tanta  Merindoliorum     ruflicoru  cxdesef- 
fiaatur,  nemo  poflhac  \>t fityquantumuis  affinitate  ac fanguine  regio, 
quiadmale  denobis,aut  EcclefiaflicaViuendi  confuetudine loquen- 
dum,vel  os  ipfu  aperire  audeat.ldq-,  vtminori  negotio  confequamur, 
antiquifimum  effe  videtur Auenwnem  concedere:qua  in  vrbe  repc- 
rire  liceat  Abbatcs  &  Epifcopos  complures ,  aliofque  in  Keipublicce 
luce  amplifiimos  \vros,non  dubitaturos  fe  nobifcum  adnoflrx  matris 
Ecckfitf  maieslatem  tuendamfusiinendamqueconiungere.Hocco 
filium  cum  omnes  approbauiffent ,  Arelatenfis  Arcbiepifcopus,  Epi- 
i\       .   -   c     —  fcopus  ipfe  Aqucnfis,c£teriqueconiuratorcsmhilpriushabuerunt) 
^Co^ tjUuk£\w  <c«!U.ta  S.mm  y{  nic^ls  ommbm  rebus ,  Auenwne  quampnmum propcijcc- 
-kjKWtr^        ^  [rcntur.  Qup  cum  veniffent  ,Epifcopos  ipfos  celeriter ,  virofquc  totius 
\v  ^cV«V<^Ky<l  Wjj  HUus  ciuitatis  opibus  &  gratia  florenfifimos  atque  potcntifiimos > 
Wvut     ^4*  *     Y '     vti  mature  de  negotio  delibcraretu  r,vnum  alique  in  locum  cogere  co- 
flituerunt.OrandlqucprouinciaAquenfis  forfitus  Epifcopus,  tradi- 

tionum 


Merindolii  incolx.         LIBER   JII.  5*5 

tionu  patcrnarutn  acerrimus propugnator,  in  hanc  rationcm  exorfus  Cr*Mo 
dicitur:  No  ignoratiSySpatrcs  fratrcfqi  charif.aduerfa  maximetc- 
pcflatc  vcntorumiaclari  lcfu  CJ)rifli  nauiculam :  proccllafque  conci- 
tatasan  illam  eoimpetuferri,\tflrangulata  propemodu,parum  abfit 
quin  obruifc flutluum  inundatione  reforbcrique patiatur.  \pfc  turbo  /Qucreii 
ab  Aqmlone profiafcitur,quem  eundem  maximus  motus  reru  omniuj  „^^'1' c 
pcrturbatioque  confcquitur.torrctes  vndique procurrut  acprofluut^  f^ixa^ 
fmmnaque  iaclura  \enti,ac  prope  naufragio  nojlrarum  omnul  rcrum 
pafim  rcflant,  inque  domialium  noflrum  fwuiunt.  Nam  oblationesfe 
nantur  pcrcgrinationes  deuotiones  refngerantur,  charitas  apud 
nos  otiofere  congclauit,  quodque pcfiime  nobis  cedct ,  authoritatis 
nofirx  magmtudonon  mcdiocnter  inflccli ,  iurifdiclio  prwuancari, 
rci  ccclcfiaflica' fantliones  infirniari  perfnngiq;  cceperut  .atipfihoc 
potifmtum  loco  conf\ituti,populoruregnorumq;  ditionihmprcefcBi 
quodamodo  ac prjtrogatifum9 ,  vf  etiaabrogare  ac  diffoluere  omnia, 
acjpcrrumpere  foh  poffemus .  Quamobrcmferio  qu<tfo  expcrgefia- 
tnus/wq;  pojfcfionis  noflrce  uire  confiflamus^t  Luthcranorumfami 
liam  tota:Lutfaranorum,inquam,dloru  vulpiu?n,vinea  D.  no  dccuf 
fantium  fcd fubuertcntium^alenarufiifDeijnauiculam  non  conflitu 
erium  fcd fubmergctiumfundit9  ,cx  hominu  omni  mcmoria  dcleamus, 
hccpimus  quidc  ccrtc  iam  non  inaufpicato  mco  iudicio,atq,\t  in  Lu- 
thcranos  illosimpws  Wcrindoios,Sendtuscof.horrcnduminges,  tart- 
diu  Vrxfiduac  Scnatorumpccloribus  inclufum,  aliquado  tandem  em 
perctfirafq;  jpijccretur ,maximo  Kcip.bono pcrfecimus'.  eoque  rem 
plane  dcduximus ,  nihilvti  cogitadum  hodicnobis  fitjnfivt  cocinna- 
tuam  opcris rcliquias  fortitcr ddige^erq;pfequamur.Quapropter,o 
\iriJaborcmus  ,cffliaamus,occurramus,ne  quod  interim  rcbuspra:cla 
regcslis  impedmicntum  mfcratur  ,dcnique  caueamus  ncfuntampij, 
xhrifliaywque faciundo facnfiao pecumcc paramus ,aurunoflrum Q3  e Jil 

/  dic  nos  pcrflringerc fuo  tcflmto- 


stcrcntum  cxtremo  illo  diuimiudiai  di< 

o 


mo  pofit.Ego  quidcm  pro  meaparte polhccor ,in?ncq;  recipiojne  tu 
maturum  eritsctumhomir.es  annatos  rcbus  omnibus  diligctcrinflm 
clos  Kcip.curaturuniy  cijque flipcndium,quoad exitiu  &  internccio- 
ncm pcrditis  ilhs  ncbulomb9  intukrmt propria  pccunia  numcraturu. 

N.  uj. 


r 


Merindolii  hicoLk."       ACT.  MARTYRVM, 

/T)  0,-    .  /0     .\\&c  oratiocum\e\Kmetermu\iitudamp\acui{[et 

*  ^  WcJra  .  .      .  r     (i      J  £ — >  ^  . 

vi*  *  <T«^  mcanusy  D.theologus  y  refcrrc Jic  wJtttutt.-Ccnfilif  magm  rcm  l JJe. i- 

\  U* vui  (  taque  in  ea  verfan  religtofc yncque  temere  qutcquam  cjftccrc  oporte- 

<^+? LZti"' X**  YC'^1  imurld mfiros ac *rimnojos  homtnes morte mulclet, 
^nuf^Ti  ^l^eaqucfacinorisatrocitasad  KcgeVrincipefque pcrueniat,penculum 
^V*  Nt****^.  J  #,\  €Jfc  nc  ln  lpfos  tikm  jidtuatur  yquod  in  Saccrdotes  Baal  mcmintt  reli- 
[ptti  vittvtv*^^0^  dntiquttas.Cogije  nunc  demum  ingenue fatcri(quod  ipfi  tame 
wA*f»v.  confcfioms  vtce  diclucxtjiimem)  corum  qui  hxrcjcos  accufatt  ficpe 

fintyp\crafque  caufas  atque  htes  a  Jl  lcuiufcule  profcSlo fubfignatas'. 
Deutame  qui  <&  nos  tntueatury&omniunoflrum  corda  jcrutetur  yob- 
tcflaripofJe,vtprimum  Jubfignationu juaru  trijics  eucptpfe  vtdcntfe 
\idclicetfuique  fhnilibus  doclonbus  referenttbus  yciuiliumiudicum 
fentcntia  capitis  danatos  eos,quos  ipfi  bdcrcticospronuntiajjentjmpe 
ditum  cofctenria  rcquiefcere  cx  co  tcpore  ho potutjfc.Vcrturbationis 
illi9  ammtfui  caufam  haccfeyquod paucis  abhinc mcfltbm  Scnptura- 
rudcfideno  cupidioryeaspropi/*s  iaflficcrccccpiflfctyex  quibus  copcrif 
fet  maxima  oarte  eoru propofluoruyqu£  tueretur  ijqui  Lutheram  vo- 
carcturMeo  coflentaneam  ej  afflme  Euagdioy  v;  ijfc  quidc.inpofle- 
ru  ei  reclamarc  no pojflet,mfi florte  de  indufiia  Dct.opt.mapru:ccpri- 
ones  impiepetere,atque hoflditerinJcBarivellet.se  tamc.quod  S.m 
jlr#matris  ecclefue,  S.patris  ywjin  Vap&yac  ordinis commodo faccre 
potuerit ydoc~lorum  Theologoru  opimonibus  haclen  adjlipulatum:id 
cjue  tuignoratione y  tum  ne  quidalienum  ab  Ep>tflcoporu?Jicarioruq; 
generaliuvoluntate  aclibidine  quacrere  vidcrctur.lavero  comutan- 
damplane  illa  totam  vtta  ratione  ydeltgcnduq;  aliud  hac  in  rc  quodda 
drttficijgcnw  flibi  videri.Satis  eJfleyeos  quifuerint  in  ecclcfiaj\icisypo+ 
iifiaifque  cbfiitutiontb9  jyerslrtngedis  inteperatiores  ,pecuma  extlioue 
multlare.de  ca>teris  ita  cosittucre  vt  qui  blafj>hemiy  hdcrericiq;  pcrti- 
naces  Scripturarutefiimontjs  aperte  coutcli  dcprchedentury  ad  morte 
profcBo  illi  qucmadmodu  crimims  ipflim  ratto  poslu\abity  autpcrpe- 
tuos  certe  carcercs  mittatur.  Vetere  autcfle  tadem  ab  tl\isyvt fuam  o- 
pnione aquibomq;  cbfulerent.HaSlenus  Bafinctus:cuius  admonitio 
cumommuanimos  vchemeter ytum  Aquef.Eptfcopimagna  cuadmur 
nurationc prcecipue  concitauit .  Itaf,  Eptfcop9}  O  homo paruafidei, 

quare  du- 


Merindoliiincolar.        LlBER  III.  96 
quarc  dubitauisli*  Ha  ha  magislcr.n.  adeori  tc  rcclefecijfe poenitetl 
hitiitasli  quxda  bic  tu  palam fafaculos fulphuratos  haud  dubie  re- 
fipicntia.  bjtcrejfcne  tibi  videtur  aliquid  interharcfes  e<r  blafj>hemias  c  c  • 
qucc  m  Scnpturas  affcrutur,Z!f  opinioncs  matrinoslra;  S.ecclcfia  ap~  cc 
fiqLAiuoV.noslroD.  Vapaan  terra  Deo  vcrifeimocotranasltuma-  C-c 
gislcres  inlfrael,^ isibxc ignorasl  TuArchiepifcopus  Arclatcfis, 
\\agiftcrnoftcranquit,tibmevidcturde  lefu  Chrisli  nauicula  difpu- 
tan pojfc  rcciius  a  quoquam  quam  eft  d  D.  Aquefepifcopo  difeputa- 
tu\Sanc\inquit  Bafiinetus,Epifcopireucrcdifimi  cocio  cxprefit  ele- 
gatifimc  morcs  yVitxqi  coditionemhominuEcclefeasiicoru:fuitq;  re~ 
prehcdcndis  etiam  mortaliu  buiwatis  vitijs&bwrcfibus  accomoda- 
tifima.  Maque  cuprimum  de  lcfu  Chrifli  nauicula fieri  mentione  intcU 
lexiytum  demq;  rcuocare  ccepi  memonafacrificatoris  illpmaximi  Hic 
rujale  }Saccrdotu}Dotiorum  lcgis  3Scribaru}Phanfcoru,  qui  coftituti 
pajlores in  Bcclcfia  Dei,ahquo  certe  tepore  adgubernaculuilltus  na- 
tttcuLc  f}dcrunt:at poftqua  lcgem  Dei  repudiantes  }hominu  corisiitu- 
f.o  nb9nferuire  volucrnt  }iratus  ipfc  hypocritas  illos  operofos omni-*  , 
bas  rcb\euertcdos  cauir.tu  vcro  mifcrtus  bominuqui  ad  ouiu fimili-  ■ 
tudine  deflituti  paftore  vagabatur}demifit fedulos  pifcatoresyvt  homi 
ncs  cxpijcarcntur.in  mcjjcm fuam  opcrariosan  vinea inslitutores  cul 
torcfq,:quiC  omma  cofecutamaturitatelegitimos  *tatisfrucl9ajfcret. 
Secudo  locOjD.  epifcopi  oratione  audies  ,fuccurntslatim  ^..cap.i.ad 
Timoih.Emcrgct,inquit}cxtremis  teponb*  defcifcetesafide}Jj>tritus 
immudos  O3  diaboli  dogmata  fcblatesfobijritj:  siatim  Vaulusfegna 
quxdam  quib9dli  cognofci pojfunt.  bi  eandc  quoq,  rationc     D.  no- 
fierlcfus,  ait  Hattha:i  y,[fcudoprophctas,  qui  vcniunt adnos  indu- 
tivcslib9  ouium  ,intnnfccus  autlupirapaces }  cxfruclib9  cogmtuiri. 
Ex  his  duobus}aliifq;fermhbus  plcrlfque  locis  intelhgcre  procliuc  cft9 
qdinadcmum  i]fint}qui  Chnfiinauiculacucrtcre  ,ac  machims omni- 
bus  pcrfiiiojc  dcprimcrc  conetur.U  Vidchcet  omnindyqui  illa  cccno 
luto,aq.ujqur putredinc  tabcfcctibus  pcrfundunt;qui  Chrislo}aqu& 
viuce  fonti  limpido  atqucpcrpetuo}vt  putcos  intcrajos  ac  hiantcs  fibi 
dcfodcrcnt,  nunnum  rcmittcrcnon  dubitaueruntXi  certc,  qui  fc  fcr- 
i  rafalcjfc{japons  babcntcs  mhu)vulgd  iaclitant  ,qui  jc  PaTiores 

N.  liif. 


Mcrindolii  incol*.'         ACT.  MARTYRVM,' 

appellitant,cumnibilminus  ipfifintquam  certe  paftoresjjuiiifq;  co~ 
gnomenti  profcclb  longifiimt  temporis  prxfcriptione  ius  amiferint. 
jT^f  If1  No» cnim paftum lcritimum ouibus  impertiuntur.non  ipfum  yerbi  di- 

^k*W5  •  ww  pancm  dijcindunt  atque  dijtnbuunt.  Ac  fi  tati  myltem  piaculum 

efferre  plane  licet.nunquid  ciufdem  hodic  miraculiprodiguquc  fit.E^ 
'jSjtf  •    pifcopum  nos  vnum  aliqucmconcionantem  audire,  ac_afinmn  pcgafco 
.         .   .         t™l&fu peraera  \olitantem  Cnnj])iccre?.Nunquid  a  Dco  diris  omnU 
t^M^^Ck\jt^<  ^  ^cfixos  eosac  dcuotos  intelligim9 ,  qui  fc  claues  regni  c&lorum  har 
l      »         »      bere  glonates,nccingrediunturipfi,neceos  qui\eniuntingredipatir> 
untur\\nnoteflcnt  illifuis  fanefruclibus,  abiuraucnmt cnitn  fide, 
e$itididum&f  rrit/cncordtajiecji  m  illis pneter  veftimentoru  ac  linc- 
orumfuperficiem  f flfieciofiumjflquiccquam  ac  candidum :  mtrinfiecus 
autcm  luxuria  ac  mulierofitate  dehbuta  omnia .  Extw.fccus  mtidi 
^    q.         <quidemilliplus  fatis,inreceffu  verb  rapinis  &  ingluuic  fordidi  fu~ 
vvz^  u  f«wUU-A  pramodumac  vttioJi.Nempe fcpulchra  fiunt  dealbata  qua:dam,qu£ 
l^v+tdrk  ffilendorem  atque  venuslatem  pm feferetia,intnnfecus  obfcoemtate 

V  turpitudineque  deformata  diffluunt.\nnotefcet,inquam,fuisfruclib9 
7>  ilh  lupi  rapaces^guipra^textu  longifiimaru  orationum,fuperJlites  fu- 
y>  gunt ipfos  ac  mortuos .  Itaq;  quando progrcfii  cb fumus  vt  coccdendii 
\>eritatifit,meque  magiflru  in  \fracl  ipji  dicitis }Scnpturarum  teflimo 
nijs  aficrere  noverebor,magnu  illum  gubernatorem  Vapajpfofq;  vc- 
Borcs  ac  remigcs  Epifcopos,fimi\csq;  nauiculatores ,  qui  vt  fcaphas 
confcederentf[efu  Chnfti  nauicula  impudetifiime  dcferuerunt,pyra- 
tas,pfeudoprophetas,  imposlores,  no  Ecdcfiue  Chrisliana paslorcs 
exislere.  Vix  abfolucrat  Bafiinetus  fennonem  inslitutum  fuum ,  cum 
yniuerfa  multitudo  circufundi  slatim,editbq\  murmure  in  illum  inuchi 
ccepit.At  Epifcopus  quidem  Aqucf.inclamans  atq;  vocifcras,Exifo~ 
ras,  inquit,aposlatafcelerate:nec  enim  dignus  es,  quinobifcum  hic  fis, 
Differeunt  inccndio  quotidie  quaplurimi,fcd  eodem  tu  inccdio  digni- 
or.ltaque  Videmus  nullum  hominugcnus pafiim  in fide  conslatius,in 
fide  feruentius  canomcis  docloribus:eslq;  primo  quoque  Generah  co 
ciliofuturum  operxprctium  ,ediclo  publico  fancin  ,ne  quts  pw- 
ter  Canonicos  doclores  viros  rdtgiom  manum  admoueat,  ab  islis  e- 
nim  monachis  nebulombus  omma  peffundatum,  omnia  conuulfum  iri. 

Mcndici 


Merindoliiincola?!  .        L  I B  E  R  III.  97 

Mcudia  tum  rclujia  doblorcs  audaclcr  dluincufarc ,  cxposlularcque 

cwn  co  cccpcrunt  de  imuria,qua  ordmcm  \>mucrjum  homo  concitus  af 

ficcrct.nofmc  maximo  vtnnquc  motu  ac  tumultiocoquc  tato,  vt  tum 

qtudc  dc  ncgotio  cofici  mimme potuerit.A pradio  vniuerfi  dlivenera- 

diPrxfulcsmcdiuhabuerut,Mcdicis  rcicBis  mimmccp  conuocatis  - 

ac  monachis,  mfi  fi  quis  intcr  cos  Abhas  exiftcrct :  tandcmque 

intcrpojito  iurciurado  confjiraueruut  daturosfe  quapnmu  operavt 

Mcrmdolicfifc  Scnatufconf.cxpcdirctur : pollicitiq-, funt  ad  vnu  om^ 

?ics,ccrtu  fe  numeruarmatoru  hominu  fingulos  cjfecluros ,ac propar- 

tc,quantuquidc  ad  Mcnndoliu  cuertcdum  fatis  cffet ,slipcndiu  effe 

foluturos.Madaucrut  Aqucfi  Epifcopo,  Vrxpofitoq;  canonicoru,  vti 

rc fumptihus  comumbus perfequcrentur:  omniq;  artificio pnefidi  atq> 

fcnatoribus pcrfuadcrct ,mctuminimc prcmcda  Senatufconfulti  quod 

■  ipfifecerint  expeditioncifed  imperterritis  animis ,adbibito  tubaru  ca- 

tUyprolatis  fignis,c6diidis  in  re prafcnte  machinis  ac  tormetis,in  acie 

quafi jpdeundu.Wac  ita  conflata  cojhtutaq,  coffiratione  ,Aquerfis  e- 

pifiop9  Aucnione ftatim  Aquas  Sextias,madatucjfcftur9  j>fcclione 

vwlichatur.  Intcrca  tamecu  rogatus  \>tlautij&mo  ciuda  comuio,quod 

poftridie  domi  Kiuicfis  Epifcopiparabatur ,intcreffc  vcllct,expeclat.   .  - 

Eodc  conuimo  cf  mulieres  Aucnionenfes  ea?,qua cateras pukhritu-  C^tn-vi  ^t*L{tuvJl> 

dine,exisliniatione£m  ,  adrcficienda  ex  ol^U* 

tot  quotidiams  Ecclc[iaslicis  lahonb 9 pmfulu  isloru  humanitate  <*r 

cofcicntia^accipmntur.  Co?ifcclo pradiojuclischorcis ,  alca  ludcdi 

rcpcrto^nej^alia  mcnfas  Epifcoporuvulgo  fuhfequutur  ,rcuc  redif- 

fimi  Vm  cccna  cxpcclantcs3  in  ambulatwnc  Vcniedum  fihi  putaucrut. 

Itaq;  tranfeuntes  \ia  Mcnjularla^duccntcjq;  jubaxdlis finguli  domi- 

ccllas,quas  \ocat:c6Jj>icati  quenda  itnaginu  inhoneslifimarum  vafr- 

torc,  cam  Jcriptur£  vwi  pra:feferetiu,quaanimi  adlibidincinccdifa 

cdc  pofiet,ad  dlu  yniucrfi  cofluxerunt.Cocmpta:  omnes  ab  Epifcopis 

imagines,acplures  quoq-y,fifuijsct:tametfi  quide  eratea  multitudine, 

Vi  muli  lcgitimum  onus  hominum  opmioncpcrficcre poffc  \idcrctur. 

Quod  fi  quid  autamigmatc  obfcurius  ,aut  difficultatcjubtdius  ea  pi- 

ftura  contincrctur,totum  ab  eruditis  ingcmofifq;  prafulibus  in  prom 

ptujucundcqs  deridehatur.Erat in  cadcmvia  etiam  hbrarius  quida 

fcrcgnnusffaclurus  auclione  Biblioru3quorundam  Latinoru3  Galli- 


Merindolii  incok.         ACT.  MARTYRVM, 

ni  £  Kih>b  coruyquorum  ipfe  numerualique  venditiom  iam  expofitumhabebat, 
JN/ .  Bibi^  a  -  \foros  aM pr<cterea  multos. que prafules  intuentes jnirati  funt ,ab  eo- 
"vcdicaTx-  q- pctiuerunt,qua  audaaafrefeas  merces tali  in vrbe venales propo 
'       fuifiet.  nu  talmm  auclione  iibroru  interdicla  mcminiffct.quibus  libra 
iU-m^  tX        rius^Nuquid  dfvos  jnquit>Bib!iafaltc  in  tanto  bcncfiaj  loco  ponitis, 
j1* '  l    tamgue  bona    cxcellctia  putatis,quam  illas  imaginesxf  piclurasy 

quas  ad  harudomicellarum  \oluptate  coparaftislVix  poftremulibra- 
rt  vcrbumabfoluerat^cumepifcop9  Aqucnfeodem  vcftigio  intonuit, 
Abmro paradifi partc  meatota,  nifi  Lut1?eran9  isle  fit .  Hcus,  beus, 
inquit,coprchcndatur.  Mox  abrcpt9  in  carcercm  cotumeliofifiime  dc 
duclusfuit.nacohors  quceda  ganeonum  ac  latrunculoru3qu<£  pr&fu- 
les  jpxnne  cofequcbatur,vt  illisgratificarctur^ociferarijlatim  ccepit, 
\n  Lutheranum,m  Lutheranumyadignem,adignemMox  v»9  cipu- 
gnum  impingebat,alter  capillis  abreptum prxcipite  fere  in  tcrrada- 
bat,terti9  ei  barba auellcbar.adcb  w  tot9  cruore  maderetmifcr,  ante-, 
qua  in  carcerempduclus  effct.Voftndic  adduclus  in  ludicium  prafen- 
tibus  Epifcopis ,  in  hanc  rationcm  interrogatus  fuifie  dicitur  :Jfcna~ 
^  lianc  propofuifti  h<xc  Biblia ,  atque  ha:c  Teslamenta  GallicalFeci  an- 

quit.Nefacbas  in  toto  Chriflianoru  orbe  j>hibitumtne3lblia  excudc* 
.      returaut  vendereturalia  hn^ua,  quam  Latinal  Sacba  oio  aliud,  in- 


'  f  qutt,quibnperatoris priuilegio  Gallice  couerfosBiblioru  codices pcr- 
multos  a  me  dislraSlos  eftc  mcminerainec  Imperatoris pyiuilegio  fo- 
lumfed  &Kegis  ipfius,Lugduncfib.typis  cxcufos\nu\lufc\ocumvn- 
terChnslianos audiuijfc ,nu\lamejfchodie  regionem fare  dicebatpi 
qua  no  idtomate populan  Scnptura  loqui  cccpifct .  num  qui  Auenio- 
J  ne comorarentur,jolieffetex Vniuerfa  Chnslianorum  rationc ,  apud 
quos  Vatris  c  a:\cslis  inftrumetum  odio  inuidiaq;  prcmeretur.  cur  im- 
pcdirent yquominus  authentica  monumenta  literaru,quib9  ajfcrtio  di~ 
uina  cotinerctur '}vtiq;  $ferrenturaci\\us\rarentur.  idne  interdicere 
ac  tegere  niterenturyqubd  CfrrcH9  ipfe  dctcgcndum  }Jpfcrendumque 
mandarct .  ncfarent permifific  Chrislum  Aposlolis  omm  Inguarum 
loqui  varictatc,vt  omm  creaturcc  nuutiarctur  Q3  innotefcerct  Euan- 
gclium.quin  hbros  atquc  pi&uras  yquibus  omnc gcnus objcccnitatis  ac 
L  fiagitij  adparendum  libidini,  Dcumq'}  ncgligcdu  coprchcderetur ,in- 

terdicercnt. 


lerindolu  incolae,  LIBER.    III.  98 

liceret.Qudttade  drrogatiayquodfaslidiuintolerabui*  fit,quam  Dci 
pt.maxjcnptura^quib^  ammi  paulo  magis  tcncbris  obducli,dd  vcri- 
vtislucc  adduci:vdgi  difpcrj  iq-,yab  crrorc  dd  via falutisxquabilc  tra- 
iuapofmtantcrdiclo  publicoprohibcrilQuce  feuitiayqiu.c  crudcLtas 
mfcris  animj.b9  caquibm  aluturyqu.b^cducatur  cripcrclAtquircd- 
iituros  dc co ratione rcuercndos pnefules qui  fuauib  rcb° amaritudi-  '■ 
m  \anuris  dulccdine  fuauitatcq-,  tnbuantyqui  dcprauatifimoru  libro- 
rupicluraruq;voluptatcm  aucupctur.qua: funt fjnntus  atq;  veritatis     %  * 
facdccotcmiiant.ActuquidcmEpifcopifurorcimpotentcrimpiodif       %     {  . 
rumpcba;;tur>cnpituq; dcntium  intcruallato mimmevcrebantur  ani  <£z$:  f.  F4 ".  1 
mii  fuum  ipfa  malcuolctia  iciunum  &  indncm  infam  j)dcre  \udicibus.  1 
Qui  cumfu  roris  impetu  dhusfcrrc  non pofienty  concldmdrunt  omncs 
*rhi  vnrr^Ouid npus illum  mtrffngari  plunbu^.  mittcndus  rchldin      tC...  n«t    71  . 
igncm  efljiequid  ipfide  rilovcrbofeus.Labcrius  iudcxyaluque  non- 
nulli  qui  ludiciu  illud  cxerccbantan  cdndcm  cum  Epifcopis  jcntenti- 
tiam  ddduci  non potcrant.  intclhgcbat  emm  mininic  tusla  Jatishdbe- 
rc  fc  caufm  rei  condcmnandi ,  mimmcquc  ex  cequo  &bono  Jatis  bac 
virevcrjaripolfc.ltdq;  ccnjcbautirrogan Jolum  ei  mulclam honora-^^^  bv^v^C* . 
liamjpjumquc  Prafules  eos  a  quibus  m  ludicium  vocatus  ejfityveros 
efic  Ecdcjiu?  paftorcs yagnofccre pwfitcnquc  oportcrc.At  hbrarius  id 
fc jalua  co  cientLX.  jtta  rehgione }faccre  non pojjc  cftcdttyquadoflagi- 
tiofas  ab  illis  fuftincrt  piSluras  atque  hbrosyvcrbu  Dci  habcripro  dc-  ^  ^Uy^j 

rchclo  confficerct :  eaque  fc  dc  caufa  facrificos  illos  pottus  quofdam  KjLf**  [+  c^ji^  ^  $  1 
Baccht  dc  \cnensyqudm  Ecclcfue  carhohcce  paslores  e fic  exifttmarey *^mw  >*£^      %  > 
quamobrcm  riico  poslca  adtudicatus  tgmfuityac  eodcm  ipfo  die  mor-  k     *         T**  *  ' 
te  ?nulclatus.Geslabat  autcm  in  fignum  caufiecondemnationis  fiibli- 
orum  codiccs  duos : vnumagutture  porreclum  dd slomachum,  dlte- 
rum  d  ceruice  ffcclantem  ad  humeros.  At  in  his  afjeritdttbus  re- 
rumy\tti6que  temporum,eijolatium  dabdt  Diuini  vcrbi  commemo- 
ratw  ,qudm  fixam  in  cordey  in  ore  promptifemam  habebdt.Nec  verd 
ccfjabat  in  ipfo  itineris  curfujeoque  loco  ac  temporeyquo  dd fuppiici- 
umrapcrctur  mifcr ypopulum  hortdri  ac  monere  vt  Scripturas p>cr- 
luslrarct  ac  euolucret :  cuius  orationeyplcrique  permott  y  vcritdtis, 
quam  oppugnabant  sludmm  accurati fiimeposlea perfccutiputantur. 


Merindolii  incoteJ  ACT.    MART YRV  M> 

Mifcebatur  interimpopulo  motus  ac  feditiofubofcura  quxdam ,  cum 
qubd  eius  virc  mors  iniquifimo  iudicio  pronunciata  \>iderctur,tum  ve 
rb  qubd  facrofanclos  \triufque  teflamenti libros  ignomima  quodam- 
modo  notaricceptosmagnapars  hominuexifiimaret.  QuodcumEpi- 
—if£]fcopi  animaduerterent  pmorcque  propofito  populofacilius  imperare 
tv  lilr      C^y^wpojfent,prodanidndum prxconis  voce in vrbe  quide}comitatuquc Vc- 
H-t^, w«.  ^Jcfi  c Uj-        toto  CUYduerunty  Vft  quicunquc  librosljabercnt vllos  Gallicos, 
^J^^lL  ^^L^t*-wmcnmnc dHquaomnino  lefu  Chrifiifacietcs,  cos  ipfi  libros  afporta- 
^Jj  £Z  Y&^liUgCi^  -rent,manibufque fubijcerent  coru,  qui  dclegati  nommatim  ad  hanc  re 
'**  "*  *  »1^1  ^^^€JJcnt:d^}:er flfiicacnt  >dtc{uc pencs  eos  hi  libn  reperirentur  ,fore  Vf 
^fytfjrA ;  » \     -  m  ■  morte quoque  ipfiplecleretur.Comparatis igitur  a  D.prcefidibus,at~ 
*  '  que  compofitisad  Chrifiianorum  wfehlatione  omnib9  rebus,  Aqucf. 

■  Epifcopus  Scnat.Mcrindioliefe  perfccuturus  ex  vrbcprofkijcitur. 
Aquas  Scxtias  vbiperuenit,accumt  quamprimum  ad prxfide  Chaf ■ 
fanxumj  huic  mohtioncm  quam  Ancnioncfeccrint ,  oflendit:  mirifcc 
de  prwfubim  eorum  qui  quide  in  Vrouincia,Auemoneque fint,  omml 
crgaipfum  \olmtate pollicetur,fiqmdcm  Scnatnsconfqubdfaclum 
iam fit,nec  non  ad  opus  tandem  deduBum  iriplane  fferctur.,  cxtrcma 
perfequi  velit.Obieclis  eo  modo  magnis  ab  Epifcopo,ac  infmitis  pro~ 
pc pollicitationum  molibus  ,Chaffanaeus prafcs  refpondityemncque 
paruinegotij  effe,ncquemcdiocn$deliberationisatquc  cofilij:  itaque 
qubddecretumipfi  talefcaffent^coconfiliofaSlumpotms,  vthuthe- 
ranis,quorum  multitudincm  augeri  quotidie  intclligcbant  ,metus  incu 
tcretur ,quam  vtrcueraidejficerctur  quod  ipfius  dccreti  capitibus 
cotinebatur.Tum  Epifcopus,Video  inquit ,nobilcs  eos qm  adcrant no 
bifcum  nuper  in  conuiuio  facultatc  diccdifua  cofecutos  apud  te  pht 
rimumjaltcm  inicctfe  tibifcrupulum.  Cuiprdfes,  Mermdolicnfc  de- 
crctum  nondum  plane  diffimtiudc  efi  fcntcntuc^t  qucmadmodum  res 
eflitaloquamur:  deindc  Kegni  cofiitutiones  cius  executione  abfquc 
plunbus  litium  infirumetis  minime patiuntur.Mox  Epifcopus,Si  qu& 
te  leXyaut  confiitutio  impeditjndemnitatc  ipfi  \obis,culpccque pra- 
f\sft, Z»r £ flttione pollicemur.  Vrccjcsverb,  Atimpium,ejfundific fanguinchu- 
V-a/U  •  1 7  •  f •  manum .  Mejindolienfiumquidem  fanfuis,ait  Epifcopus ,  nobis  tpfis 
nofirifquc  fucceffqnb^s  adfcribatur. Kurfum  VraJfes,  Non  dubit 


Merindolii  incolx.  LIBEk  III.  99 

qmn  fi  co  progredimur,  Kex  tantam  fuorum  hominum  calamitatem 
indignifime  laturus fit.  Si  Kex  impetu primo  commouebitur ,  habe- 
mus  vnde  Vrincipis  animum  teporis  decurfu  molliamus.  Accedit  om- 
nium  Cardinalium,  maxime  verb  Tumonifftudium  ac  \oluntas:que 
cum  jiojbce  caufe  defcnfionem  vltrb fufcepturumfacile  mihi  pcrjua- 
dco,  tum  mhil  eigratius  ,  quam  Lutheranorum  interimcndorum  oc- 
cafionem  acadcre pojje  certb  fcio.  Quarene  dubitcmus ,  quin  cius  fi 
confilio prxfldioue  hac  in  re  egebimus,  eo  nos  vtifacile  commodeque 
pofimus.  nam  quishutheranorum  oppugnandorum  artifexatque 
princeps cum rcuerendifimo Cardinalc Turnonio comparadus*.  His *V  «.yJuaAu  ^j**^ fy\ 
omnibus ,  ac  alijs huiufmodi  ratiombus  argumentandi  Epifcopus  A-  ^Ji^J^  i**+*H+*4kr 
quenfis  Vrxfidibus  fenatoribufque  perfuafit fenatufconfulti  Merin-   r  ^ 
dohenfls  executionem .  Vndehaud itapbsl  multb  dcleblus  tota  Pro-  S^ju^u-  e^iXu;  ^ 
uinaa  habcn  ccepti:  imperatores  conflituti:  equitum  peditumque  ma-  *V  ~-^o*jc/ 

xima  multitudofublatisfignis  Aquarum  exvrbe paulatim  cgreffa, 
proccdcre,Merindohumq; perpctuis  itincribus  proficifci cccpit. Qui-  JV.o*^  kcV t*UJ  &k 
bus  de  rebus  Mermdohefes  fahli  certiores,collachrymari,feque  cau- ^  f  <* «j*^ 

famque  fuam  Deo fummis  precibus  commcndare :  hoc  \mm pcrfugij^  "^^*  *{* 
flbi  rehquum  effc  ducere ,  vttanquam  oucs  ad  carnificinam  adducl<ex 
fic ipfi  je  hoftium  explendce  crudelitatiprapararent.ltaquc  infqua- 
lorcacfitu  mifcri  mortales , pater  videlicet  cumfilio fuo,filia  cum 
matre,  \xorcum  viro  \erfabantur ,quum  rcpentino  motu  nuntiatur, 
aciem  rctrocefliffe:  &  quorfum  tandem  res  euaderet,  intclligere  ne- 
minem  .  cogmtum  tamcnfuiffe poftea ,dominum  Alencium , hcnninc       \<W«  \ 
in  Theologia ,  ciuilique  iure  verfatum ,  adduclum  iuslitia*  quodam  J^J  ^**'  'P**^  'A^Ej' 
ardore  cum  Chafifan&opr&flde  audabler  locutum:  Aduerfus  Merin-  >  ^  !  ' JiwlU  $  taS?** 
dolieyifes  minime  viribus  (j3  armis ,  indiSla  caufa,nec  innoccntium  k^i^  <U^'W>  c>  C  u*l* 
nocentibusfacla  diflinblione,  contra  communemfori  confuetudinem       ^  f  ' 
dimicare  oportere :  optare  vehemcnter  eum  Vfi  pmfles fui  cuiufdam 
co?iflhj  recordetur ,  quod  illeei  hbro  conflgnarit  ,quem  Catalogum 
glori<£  mundijnfcripturcliqucrit,  quo  in  loco perfecutusfmt  htisco- 
tcftationefacla  a  pntfeclis  lurifdiclioni  Epifcopi  Heduenfis  aducr- 
jusmurcs.Namcumm  iurish&ioneferetotaLcujfenflmu^  jLsSL  v 

merus  infimtus  erupijfet ptius ilhus  regionisfrumenta  corrodcnttu^j .    ^W^*  *t  ^ 


Merindolii  incolae.      ACT.  MARTYRVM, 

flatutumfuit,Wi  res  ea  Ojficiali  Heduefi  fignificaretur,  mmcfque- 
qui  tantam  patria:  vaflitatem  intulijfent,cxcommumcarentur.ltaque 
f  i        audita  Vrocuratoris  fifa  pojlulatione ,  decreuit  Officialis  antequam 

JU f  *»» W*  H  «  4**3.  £XCO>numcationcm procederetur ,  ex  lujutix jormula  momtione  o- 
i  ^  '  caultque  ca  de  caufa  vt  Heduefi  in  vrbc  pubkce  facla  pro- 

clamatione ipfi mures  ad tertium poflca  dicm  citarcntur.Qubd in  iu- 
dicio fislcrent ,procefium  in  aduerfus  eos ,  ^fc.  Tnbus  illis  elapfis 
diebusfiifu  Vrocuratoripfe  fis~lit:aduerfus  mures^quod  idem  ipfi  non 
feciflflcnt yadimonij  dcjertionem  obtinct:  caquefrctus poslulat  vt  ad 
excommunicationem  procedcreturXterum  ex  cequo  cautum ,  vt  quo~ 
niam  murium  tanta:  multitudinis exittimatio  atque falus  illo  ludicio 
difceptarcturfequeipft  exclufos  exceptione  qucripoffent ,curaretur 
eis  aliquis ,patrocimo  cuius  eorum  caufit fuflineretur.ltjque  Cfxtffa- 
n£um prxfidem  eam  caufam  totam  egifie  ,patronum  tum  l\cgium  a- 
pud  Heduos:fuperioremque  citationem  irritam  varijs  nomimbus  ofle 
diffe.  Decretumpropterea  fccundamcitationcm  qnam  dc  fuggcflu 
pronuntiarioporteret.Qua  reperfe&a ,  Vrocurator  idcm  fifcififlit} 
quemadmodum  initibfeccrat .  atChzffantfum  ipfumfiflcndi,  tempus 
n  -  muribus  pneslitutum  breuius  cjfe  docuijf : ,  quam  rei  tantx  magni- 
>  xudo poslularet :  tot  prxtcreafelcs  in  villis  excubias  agetes^t  mu- 

^vTZtt.  t^^S^^reL^^effenon  ^nmeritb  cogcrcntur:  itaque  nullumefje  contumaciai 
lowm.Quare  non  temere  munbus  infercndam  litemffed  ea  de  re  to- 
taconfulendas  Scripturas ,cx  prcefcnpto  quarum  intc\\igeretur,que- 
admodum  ipfos Jegerere  oporterct.Adduclos  autem  ex  Scripturis  ab 
eodcm  Chajflajiazo  complures  locos  y  vt  ipfe  quoq;  in  ilio  fuo  libro  me- 
morice proditum  reliquiffct.  htquc  copatrocimo  quidcm ,  quod  alio- 
quiparui  momcnti  \ideretur,magnam  eum  laudcmfuifjc  confccutu: 
pcrfecutum  emm  illum  iuris  anfraBus  om:\es,quos  ludiccs  criminali- 
bus  in  caufis  ex  officio  fcqui  maximc  teneantur.  lam  vcrb ,  eum  qui 
cceteros  ipfc  docuerit,num  codcm  dlo  fuo  libro  velit  ejfc  prudcntior: 
quolibro  opprcjfus  confdcntiaiOv.mcVfquc teneatur ,fiquidcm  v/- 
tcrius progrcdiatur ,  mijerofquc  Metindolienfcs,  qua  cccpcnt  inhu- 
tnamtate  ffibi  pcrfcqucndos  arbutrctur  ?  Namq^m  habcant  mifcri, 
quarc  Chnslianivw  idemof- 

fkium 


Menndoliiincolar.        LIBER  III.  100 

fciumipftmcrcantur,quodohm  aliquandoin  caufa  murium,prdfes 
\  confcruadum cxiftimafict*.Hac orationc vchcmctcr  illumfuiffe pcr- 
:  culjumjxcrcttumquc,  qui  iam  tribus  a  Mendoho  circitcr  rmlharibus 
^abcfct/cgrcdtiufiiffe.QiwdcumMcrindohcrfcs intcllcxtffcnt  ,Dco  i^i*^Ae\ii*»^  ^  4p 
I  quident pnmum gratias  cgerunticonfolatione  fe  tnuiccm juslentan-  K"  <^«**vi 
I  tes:hortantes,Dcitimoremfcrnperob  oculosftatucndum,  cuius  pr<c- 

ccptis  obtempcrare,  volutatt  parerc  dcbcant  fubijcientcs  fe  prouidc- 

tixfu^expcclantcfqife  fruclum  bcatorit acfcrlicium,  Salutis  fcihcet 

(etemceque  vitce poficfiionemftbi  proponentcs  cxcplum  D.noflri  lcfu 

Chnfttfiltj  Dci,qut  quidcm  affticlionibus  multis  &  anguftijs  tnglo- 

riamfuamingreffusftt.Hocmodofe  Mcrindolicnfcs  ad  omnia  para- 
l  bantgcncra  tormentorum  cy  cruciatuum  ,  qux  accidcre  potuijfent, 
j  eratquc fcmperhuiufmodtrcfponfum illorum  ijs  ,qui  aut  Vtcemip- 

forum  commtferattonc  perfcqucbantur ,  aut  qui  pcrntcicrn  cis  occulte 
\  mohcbantur.Manabat  autcmcafama  quotidic  latius  ,  cum  propter 

Senatuscorfultum  ipfum ,  quodque  non  defuiffcnt  quiillius  executi- 

onem  aggrcdi  non  dubitauifct :  tum  vero proptcr  Mcrindolienfiu  a- 

nimtfortitudincm ftngularc \atquc  conftatiamiadco  vt pauci  effent  in 

Galha,paulo  magis  cunoft  noua  rum  rcrum,quorum  ad  aures  eafama  .  ^ 

non pcrueniJfct.Nec  vero  tam  lcuis  hcec  caufa  vfafuit ,quinperlata 

quoquefucritadFrancifcumRcgcmbaudttadiuanteeiusobiturn,         ""'      *  ' 

Rcgem,inquam,exccllcttfiimo  ingenio,  tudicio  grautfiimo fanepra- 

ditumiqui  Gudielmo  Bcllaio  Langeto,Vroregi  Thaunni,Vrbc  Vede- 

montanaftgnificandum ftatim  curauit,vt  quo ftatu  Mcrindohenfium 

res  eficnt,maxtma  dihgcntia  fcfcitarctur.ltaquc  Lagctus  expediuit 

in  Vrouincia  homincs  duos,probitatc  infigncs  illos ,  tntcgritate  ac fir 

de praftates:quibus  mandauit  vt  c  xcplurn  Senatuscof.Mcrindohcfis 

etdfe  deportarent  ,acftmulde  omnibus  rebus  quce  poslca  confccutce 

efient  jnqutrercnt :  intdhgercnt  dcmquequa  Vtta  ,qu:busmonbus 

Merindohenfes  tum  tpfijum  alij  quibus  in  Vrouincianegotiumex- 

hibcretur,institutiejknt.  Quce  cumomnia  dthgehtf  mcfidclf- 
fimcque  curautjfent ,exempLm  fenatufconfulti  ,rcrumpic  ommum 

quaspoftcaconfccutas  intcllextfjcnt,ad  Langcium  dctulerut .  Com- 

mcmoraucrunt  tniquitatcs,  exacliones,opprcfi.ones,furta ,  rapinas, 


Merindoliiincolse.  ACT.  MARTYRVM, 

tyra>midcsy  crudclitates ,  quibus  fingulisfere  diebus  ludices  'Eccle- 
,    fidslici  yamlcfquc aduerfus  cofdemMerindolicnfes  abuti  confucuif- 
•  ' ^frWj        Quod  autcm  dd  ipforum Vitam morefque pertineret , retulerut 
ex  cdcterorum  Vrouincidlium  testimonio  ^ffcntentid y  eos  opcris  ld- 
Y  J  boribusquemaxime  dcditos :  duccntlfque  db  hinc  dnnis  cxrcgione 

^V^*^-  ^^^VedemontanaprofeBosyinVrouinci<e  partemillam  commigrajfeyqua 
^a'  ^^fc^&Acc^^acuambominum  confuetudineiniuriabcllorumplancque  defcrtam, 
ch|  .  emphyteutico  nominc  tenere  fofteaypofidcreque  ccepiffcnt.  Eamque 

terram  ex  eo  tempore  tdntis  corporis  labonbus  fudonbufjue  fubegif 
feyeo  artificio  coluiffe  y\t  confecutafoecunditatemyfrumentoyvino^o- 
leoymelleyamygdalisypccudibusyarmentis  abundaref.ex  qmbus  rebus 
maximarumfrutlits  commoditatum  ad  Vroumciam  totayaliafquere- 
gioncs quotidie  perucnirent.  Quinetiam  antequam  ibiconfedijfent> 
Merindolium  nunquam  pluris  annuis  quibufque  cenfibus yquam  qua- 
tuor  aureis  conducifolitumicum  ante  vrbis  tpfius  vaftitatem  quotan- 
nis  fupra  trecentos  qmnquaginta ,  dijfolutis  aharu  ommum  rerum  o- 
neribus  y  a  domino  loci  conducerctur.  Tantundcm  &  de  Lormarino 
dlilfquepermultis  Vrouincice  locisvulgbdtatur  yquitot  latrocinijs 
antequam  eos  hi  Viri  cclebrauiffent  yinfeftdbdntur y\tfummo  periculo 
illactranftrctur.Ajfirmabat  ctidm  Vrouinciales  yMcrindolienfcs  ipfos 
caterofque  ad  quos  illa  calamitofa peslisy  tempcslafque  peruafijfet, 
amatores  maxime  pacis  &tranquil\itat\s:morum fuauitate  cofirma- 
tionequcfingulariynecnon  cequabilitate  Vite  quadam  ac perpctua- 
tione  praditos:  diclorum  conuentorumque  veritatc  &  Conslantia  co~ 
mcndabdes :  nomina  yfi  qua  fccijfcnt  y  autexpungerc  omnino  fi  tum 
quidem  pojjent,  aut  certe  tranfferre  y  eos  vero  qm  in  cere  ejfcnt  ipfo- 
rum}  nunquam  in  ius  cducere  fuctos:  atquehacde  caufa  potffimum 
ornatos  honoribus  y  &  amoris  vinculo  fingulari  cum  vicinia  con- 
iunclos.  Si  manfuctudinem  ac  humanitatem  quis  defidcret:  &  elecmo- 
jynarumbeneficioviatorum  difficultatibus  commodantcs  y^fuoru 
egcftatcm,  quatcnus  illi  nccefiitatc  premercntur  y  quantumquc  in  hU 
fitum  cfctyhumaniterac  pie  fuslcntantcs :  Intcrnofci  qmdcm  fohtos 
cosyab  alujque  diftingui  his  nomimbus,  qubd  temere  nunqua  ad  ius- 
iurandum  adigi,aut  ommno proferendum  Diaboli  vocabulum  eorum 

v//« 


Merindolii  incote^  L  I B  E  R  1 1 1.  101 

\>Ili  pofiet:qubd  nunquaad fermone  adduci  obfcccnu  ac  \itiofum:  quin  . 
I  auoties  alicubi  \crfareturjtbi  aut  lafciua  alicuius  comemoratione ,aut  - 
tplafphcmiaru  altquogenere  Deuoffedi  ab  homimharbitraretur^llinc  ^j^n^ 
|  $ofcj}im fc fubmoucret.  Vcrum  quide cffe(qucmadmodum  ijdem  Vro-  fjj^u" L 
I  mnciales  ojienderent)  cum  aut  ad  nundinas  ad  ncgotiadum,aut  in  vr-  Ql^^j. 
1  bcs  animi  gratia  proficifccrentur ,  Vzx  vnquam  eos  in  templis  conffi- 
t v.aut fi  conffiicercntur  qmdem,tamen  Deum  oratcs  ,obuerfas  habcrc 
perpetub  ccruicesab  imaginibus ,quibus  nec  ccrcos  offerrent ,nec  ofcur 
\a  pcdibus  figcrcnt:rcliquias  Sanclorum  aut  Sanclarum  adorarepla- 
tie  nunquamyac  ne  dignari  obtutu  quidem :  fi peregre  profcBi  in  cru- 
ccs  aliquas  ligncas  inciderent ,  illis  quoque  nunquam  honorem  exhi- 
bcrc  confueuiffe.Teftabatur  deinde  Sacerdotes  fuo  loco,  eos  nullas  V7f- 
quani  fibi  aut  Miffas.  aut  Libera  me.  aut  De profundis  iniungere:  a- 
qua  lujlrali  nunquamfe  refyergerc:  qubdfiquando  in  illos  ab  aliquo 
tnittercturygratias  ei  nihilo  magis  agere:  imb  animaduertifacde  ,fa- 
flidin  ab  cisgcnus  hoc  totum  conjfcrfionum  irrorationumquc jtantum 
abeffe  vf  eo  nomine  dcbcre fe  qukquam  exiftimarent.Sufapere  vero 
peregrinapioncs  ,SanclisVota  nuncupare ,peccatorum  remifiones  oerc 
propofito  compararc,quanuisobolo  rcdimi potuiffent Jborum  omnium 
mhil  cfficrfe.Vorrb^cum  tonaret.cum  corufcaret \nuquam fefigno  cru- 
iis inaugurarc:tatumex  jwn fujfimtp^nnjlosin  cAualios  attollerc* 
\  quofdam  flcxisgcmbus  orare  Signumcru  cis  aut  luflralem  aquam  mi- 
nime  requirere.Dcnique  pro  luminaribus ,pro  confiratrum  fodahtio, 
pro  rcfc  ciione  :emplorum,pro juperslitibus  ac  mortuis  nihil  in pcluitn 
imjccrc,nullas  oblatwncs  ojfcrre.harum  rerum  cxpenfas  nullasfacie- 
bantficdfacultates  in  fubjidium  affliBorum  ac  pauperum  feruabant. 
Atquc  hxc funt  omnia,qua  de  Merindohenjium ,  alwrumque  eandem 
cum  illis  vit*  rationem  infequentium  p\ane,moribus  acritibus  a  fupe- 
rionbus  lcgatis  mifis  ad  G.  Langccum  pcrlata  fuere  fideliter:  deque 
Saiatufconfulto ,  cifque  rebus  quapojica  confecuta:  dicebantur,fin-  Franeifcus 
gulatimquoquc  eirelatafuerunt .  De  quibus rcbus Yrancifcus  Kex  ^allia™™ 
LangctiUterisfaclusccrtior,  exoptimi  Vrucipis  officio cxpedienda  mmoLin- 

¥ •        •/  r  r-  ■  i  r  t-        •  v  g^ocertior 

omata  curauit ,quibus  nonjolumeos  qnidcjertovadimonio  capitis  Htde  Me- 

damnatifuiffcnt  s  ^erupietiam  omnesquorumin  tampopulari  caufa  a^!ud. 

O. 


Mcrindoliiincol£  ACT.  MAkTYRVM, 

eadcm  viderctur  cffe  defenfio ,  ab  omni  imposlorum  iniuria  fartos 

Diplomau  .  iT   ^     ■>  , f  .     .     *      .     .  J. '  , 

fcu  litcras   dc  tccvos  mpit  ejjc:  Scnatuiquc  Vrouincia:  mandauit  ,  ac  nominatim 
Rcsis'     etiam  iniunxit ,  caucrct  ctiam  atquc  ctiam  diligentcr ,  ne  quid  Mc- 
rindolicnfium  Kcjpubhca  dctrimenti  caperet :  neue  in  eodem  ncgo^ 
tijgenerc,  tantamin  poslerum  xim  acerbitatis  vfurparet ,  quantam 
o  . .     fuperioribus  temporibus  feciffe  dicerctur.    Quod  fi  quis  rcperire~ 

^«^eftrs  ^cM^Ji^  tur ,  quem  pos~l  lcgirimum  inquirendi  munus  atque  tempus  igno^ 
^•*Jv+  ^S^jy.  ^i,  rantia  hallucinatum ,  aut  cacodccmonis  alicmus  aslu  circunucntum , 
AXo  -vwV  >  a  vera  rcligionis  Chrisliana?  profcfiione  dcclinaffe  conslarct,  huius 
^     i^*-**» K        animus  ex  informationc  diuim  \crbi ,  ac  vtriufque  TeFiamcvti  lo~. 

Corum  indutlione  recolligcrctur  :coquemodo  jenfimadhibito  \er- 
bi  gladio,vir  is  in  Ecclcfiam  Domini  noslri  lefu  Chnsii  restitui 
curaretur.  Sic  emm  fibi  placcre,vt  qui  bccrefcos  infimulati , co, 
quo  diclum  esl: ,  modo  conuincerentur ,  errorcnij  quo  dua  cccpmnt, 
abiurare  cogantur .Adcxtrcmum  ^erointcrdixitVnnccps  ommhid 
cuiufuis  ordinis  hominibus  ,  ne  quid  aducrfus  Mcrindolicnjcs  ip~ 
fos^eorumque  fubfcnptores  alia  via  molirentur : ficd  abrogatis  om- 
mbus  iudicum  condcmnatiombus  atque  fententifs  ,ijs  etiajn  erga* 
9lula  foluerent  ,quosin  Vinculis  fcBce  Lutherana:  nomine  fiff>e~ 
clos  retinerent.  La  diplomata  temporis  interuallo  quodam  ob- 
fignata  dclituerunt:  tandcmquc  Aquas  Sextias  perlata  quum  cficnt, 
pctitumfuit  a  captiuis,  num  diplomatum  eorum{  quorum  exem- 
plum  aureo  propofito  ipfis  exhiberctur)  ture  vti  vellcnt.  Hac  ra- 
tionemiferi  homines  carceribus  emifii  fucrunt ,dcduclis  fumptibus, 
faclaque  fide  iudicio  fie  fislendi ,  quoties  Curia  mandarct.  Scri- 
ba  interim,c&tcrique  pragmatici  fibi  inuicem  diplomatum  dlorum 
Dipiotm*a  nomine  gratulabantur ,  quod  eorum  beneficio  magnam  fie  pecuniai 
ancnda.  vim  conflare  quotidie  Viderent,  fpcrarentqne  quinque  circiter  millia. 
cxcmplorum  cxaratum  a  fie  m  oportere :  quem  numcrum  totidem 
nummiaureiad'£quaturi  aliquandoputarentur .  CaterumMerindo- 
lienfies  pnmum  quidcm  cam  Kegis  \olnntatem  effe  cognouerunt, 
\>ti  diplomata  ea  m  omnibus  op pidis  ac pagis  totius  Vrouincia: ,  pu- 
blicc  pronunciarentur.ltaque  fupphcem  hbcllum  fummo  Senatui  obtur 

lcrunty 


Mcrindoliiincola^       LIBER  III.  102, 

lerunt,quo  eorimt  diplomdtum  promulgdtwncm  cx  Kcgij  mandati 

fcntcntiapoftulabdnr.quorumitem  cxemplum pctiucrunt  ifimuldco- 

flcndcrunt}Rcgis  ipfius  ammum  eo  minimc  pcrtinere,vt  umncs  quos 

■  odium  aduerfariorumin  Lutbcrang  doclrinx  fufticioncm  Vocarct, 

I  fvigididiplomatumeorum  cxemplum  accipcre  cogerentur.  edm  enim 

exigendi  rationcm  iniquam  cj?  nouam}  minimcque  ab  eis,quife  homi- 

vcs  effe  memimffentfanefcrcndam.  Valuit  libcllus :  neminem  videli- 

cct  ad  cxcplum  accipienducogipojfc:  fi  qui  tame  requirerct}quinque 

faltcafibus  auferrcf.fi  quiplus  foluiffcntjcliquum  cx  cdiclo  rccipe- 

rct.  Conflitutum  ab  codem  Senatu  quoque,Vt  infrci  tres  apromulgd- 

tione  diplomatum  mcnfes  y  vniucrfi  qui  tum  quidcm  in  Lutheranorum 

futyicionem  veniffcnt,cuiufcunquc cffcntipfifexus  quamcunque  e- 

tiam  xtatcm  dcgcrcntfiuein  vrbibus  fiue  ruri  agcrct  }iudicio fe  fifte- 

rcnt.  Huic fcntcntiai  vclxmentcr  ab  vtroque  Syndko  Merindobenfi 

rcclamatum  fuitdibcllufque  fupplcx  fecundo  propofitus,quocontine-  Secundi 
;  7       1  1    ■    rr  r  j"  -  £  '  • "■  libelli^p- 

batur,rcm  maxim<e  molis  aclaboris  cjjejumptus propcmodu  inpmti,  pUcis  cxe- 

\t  vinyfo?miK<£}pucri}quipartimMcrindolii}partimruri  commotd-  plum' 

rentur}in  Scnatum  vcmrc  necefie  hahcrcnt.Orare  Curiam ,  id  vtper 

procuraton  m  ( fficerefibi  hcerct :  exccptis  ijs  dducrfum  quos  Vrocu^ 

rator  rcgias  ipje  condudcrctf  quorumquc  potifimum  cxccptione  de- 

fidcrarct.hos  enim  viros promitterc  vadimonium  oportcre.  Acquieuit 

Sendtus .itaquc  ocl.iuoposlcd  die  incoU  Merindoluduo  vcncruntin 

Scndtum  tumfuo,tum  omrtium  nomine  Mcrindolenfium,  quorum  ipfi 

nomcn  cy  cognomcnmprocuratio)icfua  diligcnter  cxprcjfum  atque 

xonfignatum  fecum  dcportdrantpoRuldntes }  vt  fcruato  mdiciorum 

forenfuim  morc  ,hgrcjcs  quarum  nomine fufyecli  haherentur,  in  medi- 

wn  adducerentur :  his  cnim  fc promptifime  vcrifimcque  in  tcmporc 

ddoco  fatisfatluros .  Quodfi  quid  a  fidci  Lmngcliae  Jynceritate, 

ojftcioque  virorum  Chrislianomm  dlicrmm  ajfcruijje  conuinceren- 

tur,cxpcdiros  fcfc  ac paratos  vmucrfos  cancre  palinodiam  (vteH 

inproucrbio)abiurarcque  omnia  qucc  quidcm  cx  prxfcripto  verbi 

Domim  Dei  nos~lri  hxrcfcs  ejfe  conflaret .  genus  enim  hocdifccptd- 

tionis  totum  dd  ilLud  vmm}  tdnquam  ad  certdm  normam}  cffc  dirigcn- 

O.   it.  * 


Merindolii  incol*;         ACT.  MARTYRVM, 

dunu  tamctfi  co  fcclemfefe  progrcffos  minime  profctdb  arbitrentur4 
Omnino  tamcn  obire  vadimonium  cos ,  \t  quibusde  rcbm  accufarcn* 
tur,quarumque  barcfium  infimularenturintclligerepoffet.Vorrb  Se* 
Decretum  mtus  cum  n€1ue  ^omatum  Kegiorum fententiam  percepiffetjiequt 
curi^  a-  Vrincipisipfiusmeteniconfiderajfet,multb  \erbminus eorum,qua:ft 
facluros  Merindolienfes  Vrocuratores  ffoponderant,  rationem  habur 
iffet,decreuit  vf  qui  crrores  fuos  abiuraturieffcnt,  bcncficio  Vrincipis 
Vf/  quidem  illipoffentireliqui  vero  qui  maneret  m fenttcia,codem fup* 
plicio  quo  bdcrefeos  conuicli  afficcrentur ,  nulla  amplius  informaiiont 
habita.Quod  decretum  cum  Merindolienfes  contra  ius  ac  rationcmfa 
clum  animaduertiffent,miferunt  Vrocuratorcs fuosAquas  Sextias,vt 
eorum  nomine fuppliccm  libcllum  Senatui  fubijccrcnt  in  hanc  rationc: 
soppiex  )i  Suppkcant  Vrancifcus  Chay,  cy  Gulielmus  Armantius  tum  fuo  tum 
*rSS*Mer  lnco^amm  Merwdolii nominciqubd cum ex Kcgiorum diplomatu  pro* 
niuu      mulgationis  fententiapoflulatihccrcfeos,auto?nninofecla  hutberar 
n<s  nomine fuffeclijudicio fiflcre  tencantur  infra  mcnfcs  tres  po?l  e- 
andem  promulgationem,ipfiquidcmprocuratorionomine\t  &  Kegis 
"voluntati  obtcmperarent diplomatum  cius fententiammaximi  du- 
xiffeyidercntur^muncrcfuolcgitimeperfunclifint  :tame  Senatus  ne- 
glccla  diplomatum  mente    fcntentia,  negleSio  Merindolicnfium  iure, 
quodcumdiplomatc  Kcgis prorfus  conuenicbat(  qui  aquitate  vere 
Kcgia  confilium  attulerat ,  quo  Merindolienfes  autaffines  culpg ,  aut 
ab eadcm libcri dignofccretur.)Senatus ,  inqua, ipfc tamcn  dccretum 
fecit  alienifiimum  ab  omni  eo  iure ,plancquc  diplomatum  Kcgiorum 
quitaticontrarium,ncmincm\idclicct  diplomatum  ipforum  bcneficio 
vti  poffe  ,  pra>ter  eos ,  quife  ttatim  harreticos  effc  profitcantuK 
Itaquc  poftulare  eos,vt  decretifupcrioris fcntcntia  reuocetur:  fimuU 
dc  legitimis  inquifitiombus  ojlcndatur-,  quanam  demu  harefes  ca:  fint, 
propter  quas  ipfi  in  iudicium  hoc  tcmporc  Voccntur.lde  cos  hoclibcl- 
lo pollicerhquod  illo fuperiori  feccrmt.  qubdfi  in  tanta  atquitate  cau- 
fie  cos  Senatus  iure  deSlitutos  effe patiatur ;profitentur  cx  diplomatu 
fcnicntia,quercltm fuam  ad  Kcgcm  ipfum fe  delaturos,prcbatuwfque 
proprU  'vit^ptriculo^uicquid  aducrfus  cos&atuaturjd  ncttAb  u//o 
yeligiow Fmdio,fcd tti  ambitionc  auamaque  proficfci:eaquem4xiz. 


Vlermdoliiincola^  LIBER    III.  103 

mc  pertinere  \tifacu\tatum ,  quas  maximo  labore  temponfque  diu- 
turmtate  confecuti  putcntur ,  iacluram  iniquifimo  iudiciofaccre pof 
fint .  \d  cmmcx  omnibus  litium  inslrumcntis  qua:  quidem  dducrfus  'Jv^Vum^^vTt  * 
eos  fcri pta  fvit,c fie perfticuum:  quorum  inslrumentorum  ex emplum  ^*** 
■ipfi pctant,nccnon  huiuslibellifupplicis  ,cyformula  qua parfit,  vt 
]Rcgi  ciufque  conflio  fdcmfaccre  pofiint  contcmptionis  &  dcffiici- 
entue,in  quam  addu&a  diplomata  fint  ipfius ,  quibus  ratio  maximc 
contincretur  qua  caufie  propofita:  veritas  cognofa  poJfet.Eamque 
\critatcm  plerofque  Seuatores  ludicio  niti  confundere  ,quodfalfis 
dcUiionibus  obtinuerint,  \ii  bonorum  qua:aboptimaparteMerin- 
dolienfium  hommumpofiideantur ,adcos ,  autipforum  confanguineos 
profcriptioperueniat:  idque  ipfum  indicla  caufa ,  ciuilifaltem  cya^ 
quabilificut  ncgari  mimme  profcclo  pofiit.qumetiaaffirmare poslw 
latcs  ipfos  optimo  iure  libcrcq;  poffe ,non  habituros  quofdam  ex  Send- 
toribus ,eorumque  confanguincos  \nde\ihlum  \itamque  colerentjfi 
bona  non  effcnt  miferormn  accufatorum,  quorum  in pojfefionem  olim 
xrrupcrint.coquc  confilio  mifcros  homines  quocunque  artifcio  poffunt, 
dccufareycalumniari,appctere  ignominia  contcndunt,  \t  eos  aut  cucr- 
tat  omnibus  rebus,aut  certe  in  exiliu  proficifci  cogat:fic  emm  fore,\ti 
bona  libcre  pacificcque  teneant ,  quorum  pojfefioncm  \furparint. 
Quamobrem  pofiidant  etiam  atque  ctiam,  Vf  Scnatus  miferabilis  ip- 
forum  caufairationcmhabcat,eifque  ius  ex  prafcripto  diplomatwn 
Kegis  conftituat:  cuius optimiVirincipisvoluntas ea  madatumque fit 
\t  ipfo  iurc  primum  adhibitis  inquifitionumformulis  ommbus  hqueat, 
qulnam  demum  crrorcs  hairefcfque  fint,propter  quas  in  iudicium  mi- 
feri  rei  dcferantur.Deinde  Euangclica  propofita  veritate  commone- 
antur.conuicli  abiurare  teneantur.demque  eo  ordinc  conferuato,qud- 
fipoflliminio  quodam}Lcclcfia:  refiituatur.Scndtus  tu  cenfuit,vt  libcU 
luspatrono procuratoriquc  Kegio  communicarctur,  ipfique poflulan- 
tes  oclauo poftca  dic  fcfc fiflcrrent ,  vt  quidhac  de  rc  tota  decernere- 
tur,intclligipoJfet.Audito  pdtrono  procuratoreque  Kcgio,exhibitoq; 
pojlulatibus  cxeplo  injimnctorum  litis  libellique  fupplids ,  eode  ipfo 
dic  Chaffanccus  prafes  ac  Senatores  delccli  quidamprocurdtorqj  Rc- 


O.  pj. 


Merindolii incol£  ACT.  MARTYRVM, 

gius poslulatcs fcorfum  allocuti^oslcdere  coeperunt  ,nihil  opus  effe  im 
quircre  in  errores  quos  tucantur.neminem  cmm  efifie  nejcium ,  alient 
eos  ducere  fiolitos  vitam  ab  ccclcfiice  conftitutionib9 ',nibil6qucfere plus ' 
P<t       •£  ^^fMt-rc  Saclifii.Vatri,diuo¥apce,quamcudibethominipopularidcfim 
G^oJr*i**  5^^fs'.  T  obrem eos in errrore aperte verfari,extra  controuerfiam  ejfeiabiura- 


rc  ty^WfQ^ique  occaftonem  mimme  difficrre  oportereiqubd jifiaciant,  vitam  cos 


'tfVj  v^P  f  Jt£  w  omm  1Mete  trdnquillitateque  Ubere propagaturos.  His  Voftulantei 
rcffonderunt,quod etfi  literarum  ne  tenutfiimam  quidem pamculam 
"\>nquaattigijfiet,tame ji  Prcefedi  Senatonbufique  videretur,fie  libeter 
fideifute  capitucp,  ac  locorum  quosipfe  Vrccfies  obiecijjet -jationc  cjfe 
reddtturosndq,  fie  nulla  mora  interpofita.omn  icpfiublata  difiimulatio* 
neopthneverifiimcqucfiaBuros.Tum  Prafes  atq;  Senatores ,Eius  rei 
promnciam  a  Senatu  minimefiibttnbutam  effe:  longe  verd  fibi  videri 
prdejlacius,vt ficnptu  cofkcrent,quo  vitccfiucc  genus  totu  ydoVinn&q; 
rationem  quam  accepifjait  a  maiorhus  ydiitgcterexcqueretur.aufer-* 
rcntq,  d  Merindohcjibus lommbus procuratonulibdlu ,quo  eandc  illos 
Vtftc  ratione perpetub fiecutos  cjje  nominatim  mtelUgeretur.  Voftulan* 
tes  id fic  curaturos  ,perfiefturofiq;  refipoderunt.profiecltque  Mermdoliur 
omnia  quce  gefitjjet,qucc  Chaffian&us  pr&fics  Scnatorefiq;  coftituijficty 
ordine  recitaueruntprotulerut  etiam  libelUfupplicis  cxeplum  a  Scrir 
ba fiubfignatu.itaq;  magna  Merindolicfeum  admiratio  confiecuta,quod 
mmquahaclenus  vlluinslrumcntorumhtisexcpluaufierrc ab  ilioSe- 
natu potuifiev.qumfiuerat  etia  intcrdiclujie  quisaut  Scriba  3  autta- 
be\lio,vlltucfiorcficsadminis\ri  inslrumetum  vllulitis  illoru  accipcre 
defcnbcrcue  tetaret.  Quo  nomine  ^cgijs  quoq,  diplomatio9  cautu  cis 
fiuit:  quibus  madabatur vtommulitis insl:rumetoruexepla,quce Me- 
rmdoliejcs poflularet,eis  quaprimum  ex pediretur,vt fi  quid  inefjet  in 
illis  Vitij  ad  culpxprccftatione  Senatus  ipfie  cogi pojfiet.  Kegis  igitur  di 
plomata poslulates  obtinuerunt  ,a  Scnba  Curi&fiicutinitib  dtximus, 
fiubfignatamecno  ab  edde  Curid madatu , quoTabelliombus  omnibus 
imungebatur,ne  litis  inshumeta  Mermdolicnfeuacapere ,  deficnbereqy 
dubitaret:quicquidSenatuscofialiterante  cautufiuijJct,quod  in  hocge 
nere  Senatus  ipfie  rcuocauiffict .  Itaq;  repete  Mcnndohejcs  tabellione 
yuepiam  cx  oppido  quod  vulgb  Malemort  appcllatur ;acciuerunt:que 

admonuerut 


Mcrindolu  mcolx.  LIBER  III.  104 

admonueruntfc  cx  Vra-fidis  Scnatonup  fcntcntia  libcrcprofitcricon- 
i  flituiffc  doShina  mflitutioue  qua  haujifct  a  pucris  ,cultumq;  rcligio- 
i\  nis  cius  quam  a  Maioribus  quafi pcrmanus  acccpifient >ab  hinc  anno 
I  posl  Chnfliincarnationc  millcfimo  ducctcfimo,qucmadmoducx  omni 
I  tncmoria  atati*  ac  tcmporum  a  vctcribus  intellcxcrint.Quarc  tabcl- 
ij  Uo  qnidcm  cum  &  diplomata  Kcgis  &  Curiac fimul  alligatum  mada- 
I  tum  injpexijfct,  nihil  veritus  hominum  inuidentiam,facilc  corum fidci 
»  capita  omma  atquc  cofc fiioncm fcriptura fiu-c  monumctis  comcndauit: 
fidtq;paulo po$l  ipfa  cofcfiio  ab  ipforum  ficuratonbus  dclata  in  Cu- 
I  riafimulac  hbcllus fiupplcx,  quo  capita  quatda  codcm  fcre pcrtinetia 
1  cotinebatur.lis  omnibus  rcbus  cx  Senat0 prafiripto  dihgctifiime co- 
1  fctlis  ,nondefucrut  qui  cofcfiionis  corum illuftnorc comcmorationem 
I  dcfidcrarcnt .  Itaq;  Mcrindohcfcs  cxfiimates  opcraprctiuforc  requi  \  ■  ^4-*  *  1*  *tf 
.fctibus  otnnib9  fidci  fua  rcddcre  ratione:  rcputatcs  pratcrca , quicu-  « ,  . , 
que  Cbnjtu  tuagcliique  ventate  (yamplituainc  abiurauent  coram 
homimbus }eos  ab  codc  Chrifto  coraVatre  cadcfti  cj-'Angclis  abnega- 
tuiri:dcmq;  mcmoriatenctcs  maiores  coru in  Bohcmiain  capitisad- 
duhlos pcriculuidc  ipfos  aIiquadofccifc,fua:quc  fidci  cofcfioncm  ad 
Vladiflau  Hugarice  cy  Bohcmia:  Kcgc^a  quo  prcmcbatur,mififjc\ha:c 
inqua,omma  cogitatcs  fecuMcnndolicnfes  3  \beriorc fidci  fuat  decla- 
rationcm  Cardmali  Sadolcto}  confuhbus  Auenioncfibus  fipificopoCa* 
haglwncrfi  curauerunf.necnon  ommbus  hominibu6,quipublicepnua- 
timuc  illud  ab  cis  cfflagitauerunt .  Quin  ctiam  Franajcus  olim  Kcx, 
Merindolicfium  Vita:  rationem  noffe  voluif.cuius  in  confficclu  Kcgio 
ipforum  confcfiio pubUccper  Caslcllanum  cim  Anagnoslen  recitata 
fuit.  qua  ad  verbum  fcre  pcrlebla  tota,  Kcx  ipfepctcre  cocpit ,ccquid 
in  illa  confcfionc  de  qua  &  audiuiffct  antca pcrmulta  ,  £F  nunc  ipfo 
cxitu  cognouiffct ,dcfiderandum  viderctur.At  conticucrc  quiaderat.  Sequitur 
omncs  ,  ncquc  quifquam  profiluit  qui  in  illam  quicquam  auderct  fidd£in 
adduccrc.      Confcfio  autcm fuit  eiufmodi.  '  dolefium. 

&jffi$^Kcdimus     corfitcmurvniucrfi,fanc~lam  Scripturaminclufam  De  kcra 
\$&£vetcnnou6q;  Tcflamctoydiuino  afflatu planc  inftmcluq;  cadv  Scn^cu^a, 
tus  infufam :  ncquc  humana  aliqua  \oluntatc  demerfaminhaster-  -v^. 
ras  y  ficd  ab  orc  fianElifiwiorum  honunum  Spiritus fiancli  bencficio 
7  O.  iiij. 


Merindolii  incolas.       A  C  T.  M  A  R  T  Y  R  V  M, 

impulfuquc  profeclam.  \pfumque  Dcum  ex  omni  memoria  vetujlatis 
Heb.i.a.t  Vrophetamm fuorum  ore  loquutum :  verum  extrcmis  kifcc  tempori- 
bus  loquutumprofcclo pervnicum  Filium  fuum,  cuipraflandam  mo- 
dis  ommbus  attcntwne  imperaucrit-.pereundum  ci  vf  fit  qui  doalita- 
tcm  & attentioncm  illi  minimc  prxsliterit.  Itague  qui  ex  Dco  esl% 

''     4-7 '  faalc  cius  fcrmonem  audit  &  aufcultat :  qui  fermoformula  qugdam 

fola,certa,perfeclaquc  es!  ipfius  veritatis  y\it<cquerccic  irtsiituen- 
'.  j  .i  C  dcc,  WilisAd  omncm  eruditianem ,  ad  omnem  ammaducrfionem ,  ad 

reprehenfioncm y  ad  iuSliti*  informationem,yt  qui  cx  Dco  cfl,ad  inr 
tegntatem  opcrum  paratus  flt  Mincconfequitur  y  Scripturcc fancla 
\>olumina  fatis  effefufa  amplaque  ad  reflitucndam  falutcm  homimbus: 
ad  verum  Dei  cultum  illuflrandum:  ad  depcllcndum  crrorem  eorum 
quioppugnant  \>eritatcm:ad  hccrefes  ey  vitiay  dcprauatofque  homu 
num  cenfcndos  atque  corrigendos  mores.  His  de  caufis  fanclcc  Scrip* 
tur<£ fcientiam  auro &gcmmis  longe  magis  expctcndam  effc.eiufque 
difciplina  omne  hominumgenus  ad  pmceptorum  omnium  obfcruatia- 
ncm  erudiriyad  eius  leclionem  affuefleri  oporterc.Nccvero  quicquam 
effe tentandum extra cancellos verbi  Dci ,  cuincc  adiungenjum ali- 

(Vt 4- .  ~l '  quidjiec  dctrahendum omnino ff.ne  quaDci animaduerfio in  nosyaut 
impofloria  noxa  maximo  hominum  incommodo  confequatur. 
i5c  Dco Pa  £X  eiuftejn  Scriptura  difciplina  confoemur,(j' credimus in  vnum  ■ 
Deum,  Vatrem,  Filium  Spintum  fanBumpibus  diftinclum pcrfo- 
nisfid  cadem  ynayffiritua\iy£quabi\iyperpctuaynu\\um  nequc prin- 
cipium,neque  diumitatis  exitum  habente  cffentia prxditum:  qui  ma- 
xima  potentiafuajnfinitaque  bonitate  creant  omnia,  caque  vegetet,. 
tueatur,  conferuet.  Et  quanquam  maieflas  eius  efl plane  tanta,  V£ 
eaminhac  humanct  vitcc  luce ,  cogitatione  nuUomodoconfequipof- 
fimus  ( quicunque enim  eam  inuefligare fupra fortem humance  condi- 
tionis  y  adipfamque  perrumpcre  conabitur ,  gloria  cius  opprimetur) 
tameninanis  prccslantifimarum rerumtefiimonijs  & infignibus  rc- 

Qcv*  >.\.\j.ie-         non  efl.  Inuifibiles  emm  Dei  aBioncs/iufque  Virtus  £T  diuinitas 

r         „  .  .    immorta\is,ocu\is  animi  facile  fubuciuntur  cumcx  orbis  vmucrfi  con- 
^  stitutione  ,ex  harmoma  &  quaji  conccntu ,  conjcruatione  dem- 

que  omnium  rcrum  quas  admirabdi  y  &  incomprchenfibiU  confiho 


Merincfolii  incok.  L  I  B  E  R    III.  105 

fuo  £}°  fapicntia  creauit }  confidcrantur.llluslraturjuoquc  cadcm  - 
Dei  potcntia  iudicijs  fuis  mslis  &  cequabilibuTJupplJcifs^mnhium 
pcrnicioforum}  prwfidio  libcrationeque  corum  omnium ,  qui  ipfum 
l  amorc  "vcncrationcquc compiccluntur .   Quod  ipfum  ciufdcm  yer- Q tH.  7 
I  bofacilc  dcclaratur,  \bipcccantium  hominumdiluuijtemporefup-  J 
iplicium  animaducrfioquc }Noah autcm  eiufque  familice  totius  con- 
\fcruatio  defcnbitur.  Declaratur  itcm  Sodomccfubuerfione ,  ey ere-C\<L\:  \j  ■ 
ptione  Lothi:  poslrcmo  }\aslitatc  fubmerfeoncquc  Vharaonis  cy^vyio-k  •  \4-  , 
Acgyptiorum }  &  contra  liberatione  ifraelitarum :  aliifque  com- 
plunbus  hisloriarum  monumcntis  (j1  cxcmplis  }  quibm  homines 
mslituti  Dominum  Dcnm  cetcrnum}  Kegum  Kcgcm  ac  Vrincipem  a-> 
'  gnofccre  confitenque  dcbcnt .  Ac  tcflimonia  quidcm  hcec  omnia  ciim 
ad  prcecidcndam  hominibws  excufationis  occafionem  fi  minus  De- 
um  cognouerint  }nec  in  gloria  qua par  esl ,  ipfum quoque pofuc- 
rint,  optima  loCupletifimdquc  funt:  tum  prohxius  adhuc  ac  fami- 
lianus  nobifcum  agens }  exprimere  fe  mortalibus  in  perfona  Vilijfui 
\oluit :  quemadmodum  nos  in  his  quce  fequuntur}  pie  vereque  confi* 
temur. 

Certum  habcmus,Dci  Filium  in  hunc mundum  \eniffc}&  huma-  J0cIfiSer) 
n£ carnis inuolucro tcgi voluiffe :  qua in reyna Chrisliancereligionis  Cy { ;  1 .  iC. 
mysleriu  esl conslitutum .coque nomine  fyemnoflra  totajyfidcmin  ,  .  eVy,.  %/\  ^4. 
lefu  Chrislojfilio  Dei}Domino  noflro}Deo  admirabili>authon  ceter  C^{\  \.  . 
n<£  Vitce}foIo faluatore  }iuslificatore  }fanclificatore  }folo  interpretc }& 
patronogenerishumani}folo  Sacrificatore }cui  fuccefforc  non fu  opusi 
cumque  vere  Deum }  ac  vere  homine  exiftere.  Deeoncepti 

Crcdimus  atque  confitemur  Dominii  noflrum  lcfum  Chrijlu  conce  °<>e. 
ptum  effe  cxSpintu  fanclo}opere  vinh  in  totum  detrablo  fublatoquey  .  c 
quemadmodum  Angclus  antc  conceptionem  ipfe  nunciauit }  idque  eo       '' v '  ^  ' 
confilio  potifiimiim }  vti  Sanclus  integcrque  nafccrctur  ^cuius  pro* 
creationcm  ab  omni  labe  dcformationcc[uc  vacuam  effe  ncceffarium 
ejfet. 

Credimus  & confitemurlcfum  Chrislumomnidctraclacorrup-  Deincar- 1  c 
tione  ex  yirgine  Maria  natu  in  Bctkke  ciuitate  (cx  Hichcea  Vrophe  i^fffl  \  ^  w ' x 
ta)corpufque jumpfiffe  ad  noslriplanc fimilitudine3cxceptopcccato^  G\cX\ ^ 7/" 


Merindoliiincolse.  ACT.  MARTYRVM, 

,  q  t  cui  obnoxius  cjfe  nunime  potuit :  Angelorum  autem  naturam  noluijfe 
fufcipcrcfcd  fcminis  Abrahami,  quodtcjlimonio  Vrophctarumomni- 
unt  prxdiBumfuit ,  \>t  in  peccatorum  humanorum  expiationem  fa 
crifictum  offerrctur. 

De  Pafsio-  Crcdimus  f$  confitcmur  lefum  Chrislu  fub  Vontio  ViIatopaffumy 
trucifixum.mortuum  yfcpukum  pro  peccatisnoslris .  lllnm  enimv- 
num  Agrmm  \>ere  Vafchalcm  e/fe  y  inviclimam  oblatum  y  vtnoscx 
Diaboli  faucibus  eriperet  3  qucmadmodum  adumbratum  idfuitper 
Jerpentem  Acneum  in  defcrto  ereclum :  quoniam  qui  in  Chrislum 
crucifixum  acicm  oculorum  dircxiffct  yomni  morbo  leuarctur,malcdi~ 
cliomyac  morti  eriperetur:  pafiioneque fua  ijs  qui  in  eum  crederent fa- 
lutcm  &  vita?n  reslitueret. 

Dc  defcefu  Credimus  ey  confitemur  dcfcendiffe  illum  adinferos :  non  tantum 
cnimcorporea  morte  defunSlus  cfl  Chrislus y\crum  enamoportuit 
eum  cum  infcrorumcoptjs  aterna:.que  mortishorrore  quafi  confcrtis 
mambus  luclari. 

Dcchrifti  Credimus  ey  confitemur  Dominum  nojlrum  lefum  Chrislum 
tertio  poslca  die  fufcitatum  a  mortuis  yad  iuslificationcm  npslram, 
verifiinmmque  tcjltmonium  falutis  confccuttonis  atern^vita  co- 
rum  qmlibcnterin  Chrifiofideliterquemoriuntur. 

Crcdimus,ey confitcmur  Dominum  nojlrum  lefum  Chrifium  qua- 
dragtntaposl  rcfurrcclioncm fuam  diebusin  calum  afcendtffe  ycor- 
p.oreamque  pfxfentiam  fuam  ex  his  infenoribus  locis  fubmouiffe9 
quemadmodum  prajdixerat  dtfctpulis fuis  loa.i6.cjfiicut  Angcli  quo- 
.  que  tcslattfimt. 

De  fefsione      C rcdimus ,  ey  confitcmur ,  federe  illum  ad  dcxtcram  Dci  Vatris- 

addexteram  .  3  ^        J  r       ■  1  -11 

Dei  pa tm.  ommpotentis ■:  tn  omnia  qux funt  in  terra  &  in  ccdo  impcnum  haben- 
tcm ,  conflttutum  Dominum  omnibus  ditionibus  ac  dominationibus: 
hojles  fuos  noslrofque  duxijfc  captiuos  in  triumphunv.ctfque  extnani- 
tis  ommbus  rebmypopulum  fuum  diuitijs  omnibus  ey  opibus  auxific: 
ingrefium  ctiam  in  Sancluariumyhumano  artificio  minime  faclum  at- 
que  conslitutum  ;  \bipatronus  ej>  mediator gcncris  humampcrpe- 
tuo  confijlitzj  apparet. 

Credimus  y  \efum  Chrislum  iudicatum  vcnturum  fuper  slites 

ac  mor- 


sfurtetttio- 


De  afcenfio 
ae. 


Merindoliimcolae.        LIBER  III.  106 

dc mortuos  fcmci  dliqudndo  cxtrcmo ipfo ludicij  die.qui  quidcm  foli 

L  n  J„  L.  /       r      _f  •       1      *       ;    n  Deftc-nJo 

Deo  pcr  pcctus  cxpioratusquc  it:  V cnturum  anquam^cum  in  Re-  chniuacu 

\    .  f     J      ri  i  '         r  J  ■    i   ■         /  •  llentu« 

\gidjua  mdiestdte  }Angclorum  comitatu  jcptum  yaci  ludiciumorbis 
Wmuerli  conjhtucndumatquc  pronunciandum. 

Crcdimus  m  Spintum Janctumjcrtiam  ciujdcm  cum  Vatrc  ey  Filio  f-ntt0- 
I  diuimc  cffcntue  perfonam ,  ex  codcm  Vatre  Eilioque  manantcm,  xtri- 
^  quc  corum  xqualcm^dcpulforem  molcfiiarum  omnium ,  confolatorem 
Mmcum  bumam  generis :  c«i«5  inslinclu  fanbli  Vatriarcbd?  ,  omnes 
Vropbctce  Aposlolique  Domim  nofln  lefuCbrisli  loquuti  funt  :per 
qucm  fantla  Ecclejia  omni  tempore  conflituta  <&  gubcmata  fuit. 
Hic  csl  doclor fynccrus,cuius  affiatu  omncs  Cbns~liam  vcntatis  co- 
gmtioncmbabcnt:bic  Spintus  in  ipfis  babitat,rcgencrans  eos  in  \ntam 
nouam,vctercml?omi/iem  inijs  mortificans,  eojdcmquc  viuificans  ad 
omnc  opus  bonum,  in affiiBiomlwjonJolans,  confirmans in arumnis,      ■  \^  , \C. 
quifuis  adesl  m  rcbus  aducrfis  jcflificans  cos  cj]e  filios  Deipcr  ad-  J*0  ^ .  $ ,  \ 
optioncm,ctflcsl:is  bgrcditatis  cum  \efuChnft  o  participes. 

Credimus  ac  confitcmur Janclam  Ecclcfiam  catho\icamyqu& esl  5232! 
congrcgatio  cr  cectus  omnium  verc  credentium  yfidc\ium ,  &  clcSlo- 
rum  Dciquifucruntapnncipio  mundi,&  eruntvfque  adfinem:  cui9 
qiudcm  Ecclcfue  lcjus  Chriflus  cf?  caput^concdians  eam  fibi  perfuu 
Spiritum,eamquc  fceptro  vcrbifa  rcgens3vna  eadanqucvoluntate  ac 
fpiritu  cam  comungcns  vinculo  fidci  cj?  cbaritatis.Qmnia  itaqucEcde 
fue  membra  comunclay  vrium  Deum y  caput  \num  acmediatorem 
lefum  Chrisluagnofcunt,  vnam fidcm  ac  legem  babenty\nus  ijs  cfi  B# 
ptifmus  yzj  eadem  menfa  fpiritua\isyin  qua  idem  cibus  ac  potus  fjvfi- 
tuaUs propomtur.Vrobac  EcclefiaChrislusfcipfumtradidit  vf  eam  z?h.5.d.26. 
fan£lificarct,mundans  lauacro  aqua:  in  verbo:  vf fifierct  eafibighri- 
ofam  Ecc\cfiamynon  babentem  maculam  aut  rugam^aut  quicquam  td- 
le:fcd  vt  cjfet fantla  e_T  irrepnbcnfibilis.Sola  corporisycarms  Zjofiii 
ipfius  mcmbra  w  fancla  ccnjcntur  Ecdcfw.cxuUt  hincfupcrbi  Vbara- 
oncs ypertinaccs  Vhanfci ,  SimoJics  magi.  nuilum  cfl  mcmbrumpu- 
tridum,corruptum)auta\ioquiinfcc{um:ncc  in  ca  locum  habcnt  lu- 
da:  jimiles ,  Caino ,  autmab  Diuiti : recipiuntur  in eam  tantumoues 
& agmputidtvcro acfcctidi hccdi  ranouctur cxduduntur.Atque 


1 


Merindolii  incolfe         ACT.  MARTYRVM,' 

hctc  differentia  eftinter  Ecclefiam  quai  alias  capitur  pro  congrega- 
tionc  bonorum  &  malorum ,  Ecclefiam  quam  nos  credimus}  quai 
fancla  vocatur }  fanguine  Agni  illius  immaculati  mundata  atque 
fanblificata}extra  quam non eslfalus .  Quare  in  eam quifuntvcre 
„  n       Chrisliani  conuenire  debcnt  >  nam  eadem  Ecdefia  esl  communio  fan- 

Sanftorum  n  .  r  ,  .  .      .      J  .        J  . 

communio  ctorum}qui  omnes Junt  mcmbra  capitis Jui  leju  Qhrish :  ita  coaau- 
nati^t  fimul  coram  Vifuri  fint  conjfeclum  Dei.  Uac  cs~l  egregia 
fratermtas  ,  in  quam  cooptati  &  confcripti  funt  quicunque  vere 
funt  fidcles  }vocati  a  Dco  adcommunionem  VilijfuilcfuChrisli. 

Remifsm        Credimus  %f  confitemur  remifiionem  pcccatorum  ?ratuitdm}a  I 

peccatoru.      ,r  .  J.  J .  .      -J  .        -rj      «->   _  .  1 

mijericordia  &  mcra  bonitatc  Domini  nostri  Chrish profeclam}  qui  i 
\  ■  ^Or :  3  •  i  ^.mortms_cBfimcl pro peccatis  noslrisjuslus  ille pro  iniuslis }qui  tu-  I 
lit peccata  noslra  in corpore fuo  ad cruceiqui  eslhgnusDei^qui tollit  J 
pjXMtammdLlscft^ 
'  *<U\is  1-    tus  apud  Deumdpfe  csl prctiu  reconciliationis  noftra".fidclis  tuflus 
CAn.-  <  4- .  vr  nobis  omncm  iniquitatcm  condonet  }flanguis  cius  dclet  chirographu 
quo  obligati  cramusgf  mundat  confcientias  noflras  ab  operibus  mot 
tuis^tfcruiwnus  Deoviuo}quifolus  peccata  condonat^  abolctini- 
quitates  hominum ,  V£  conuertantura  vita  mala ,  0°  dcponar.t  iniqui- 
tatcm  qua  in  mambus  ipforum  cjl ,  vr  tnflitiam  habcant  ,  qu&  cfl fe- 
cundum  Dcum}quagignit  ccrtam  pcenitentiam  ad falutem .  cuius  rei 
cxcmpla  hctbemus,Dauidcm}  S.Vctrum.filium prodigum^cccatriccm 
/LA%.  t.  r-  4-.  illam3  ac phresalios  ludwos.Vtnon  eflintcrhomines  qui  mdcula  ca- 
y<  ^  *       rcat,  &  fc  ihflum prabcre pofiit  natus  ex  mulierc.  xta  ncc  cfl  quifqua 
pcrjemnoxius  cora  Deo.  Quu  flclLe  non  fint  muda  in  coflpcciu  eius: 
quato  mirfi  homo  in fua putrcdine}&  fili9  hominis,qui  nihil  cfl  quam 
(\     t  ^   q  .  \ermis.  Omnei£a£liJim  &  iuflitia  noflra  quafl  pa- 

J  n9  mulieris  meflrualis,  ^fc.proinde  finguligratia  Deipcr  Chriflu  ob- 

lata  opus  habentyquifo\us  pro fidelibus faii$fecit>  quibus peccata  non 
imputantur,quemadmodumincredulis atque  reprobis. 
furrcdio.  Credimus  refufreBione  carnis  benediclorumDci,ad  pofidcndure- 
gnum  cadcfle  in  aitcrnuimaledicloru  vcro  Dci ,  adignc  &  cruciatum 
perpetuum^bi  erit  ploratus &c.Credimus  itc  animas  efjc  tmortales: 
fidcliu  autem  ac filiorit  Dci  animas  quaprinmm  exhoc  corporc  migra- 

runty 


vlerincloliiincolce.  LIBER    III.  107 

funt  ,ad  gloriam  cclcslem  tranftrcjn  qua  Dominus  noflerlcfus  Chri- 
flus  rcfidet .  certi  entm  fumus  ciim  kcc  noflne  commorationis  in  terra 
domus  dcHruSlafuerit  /eslare  habitdtionem  diuinam ,  ac  domum  <t- 
1  ternam  in  ccclis,quce  non  cflfaBa mambm .hfidclium  vcro  dc  repro-  jj^  ^  xx 
borum  animas ,  cum  e  corporibus  difccdunt ,ad  infcrorum  cruciatus 
\  fe  confcrunt  vfque  ad  diem  iudicij  &  refurreclionis  cdrnis^t  ibi  cor- 


orc 


animd  in pcrpctuum  torqucdnturingchcnna  ignisincxtincli. 


Credimus  vitdm  ceterndm,  nobis  grdtid  Dciper  Chrislum  obla-  De  vitaa> 
tam,quivere  vitaesl}ac  mortem  confecit  ^tfidelesVitce  ceternce  hce-  terna* 
rcdcsfiant.namquotquotinipfumcredunt&mandata  eius  feruant, 
nunquam  morientur :  ncque  esl  vlla  condemnatio  ijs  qui  funt  in  lefu 
dinslo,quinonex  cdrne,fcdex  Spiritu  ambulant.ij  nonfubcuntrea-     w0  •  1  • 
tumfied  trdnfeunt  a  morte  ad  Vitam .  Qui  enim  creditin  lcfum  Cbri-  ^  •.  c\  1 4 . 
flum  non  condemnabitur.qui verb  non credit iam  condcnmatus  efl.Hd?  jj^.,  <3 •  a ?  ♦  •  jvt *y C:JL •. , C, 
funt  du<e(quas  nobis  ob  oculos  Scriptura  ponityict,  nec  vllam  nouim9 
tertidmiqudrumal^         quidem  esl  cy  fj>atiofa,atq;  ea  ducit  ad  . 
interitum,qudm magna midtitudo&Jrequetid hominu cclcbratialterct  ^  xM'~7'  ^' 
Vero  dr&drfuaTducit  ddvitd,dcpduci  ddmodum  peredmingrcdiutur. 

Credimus  ej°  confitcmur,Dominum noflrum  lefumChnflum  ab~  De  Baptif- 
olitd  Circuncifionc  inflituifie  Baptifinum  3  perqueminpopuliDeim°' 
Ecclefiam  recipimur^tDomino  confecremur,  & fcgrcgcmur  ab  alijs 
ommbus  qui  varias  ey  diuerfasreligiones  colut:  qu<e  nota  esl  & fi- 
gnum  vifibile. Baptifnus  vcro  exterior }  alium  quoque  intcriorem  no- 
Uscxhibetygratiafcilicet  Dci,qu<e  cernihis  oculis  non  potefl^  be-> 
neuolentid  qud  nos profequiturpropter  lcfu  Chriftu,qui  nos  fuo  Spi- 
rttu  baptifat,lduans,purgans  acmunddns  dnimds  noslms  db  omnibus 
pollutiombus  &  iniquitdtibus }  renouans  corda  noflrd  :dtque  edscx- 
plct  confblationcyfiduciapatern<eipfius  bonitatis,cx  vetcrinouacf- 
ficicns  crcaturam^afa  ir<£  invdfit  mifcricordice  mutans.  idque^ir- 
tutc  Dci  inuifibilific  m  nobis  operdnte .  nctChri/lifdnguis  Idiidcru  efl  1  -  3»  \  •  7  • 
animaru  noftraru  ,no aute elcmcntum  dquce.  Yormd  dutem  baptifadi 
prcefcriptd  esl  a  lefu  Chnsloyqui  dicit:lte)Q'  doccte  omncs gctes Jbdp        :  S .  y  • 
tifates  cds  in  nomine  Vdtns  &  Eilij  <&Spiritus faEliAoannes  Baptifl. 
Apofloli  dtquealij  mimflri  Ecclefice  baptifant  ?  prolato  verbo  Vci 


Merindolii  incolx.    1       ACT.  MARTYRVM, 

w  ■  v6 .  •}  ? .      fiacramcntum,ac  fignum  Vifibile  tantum  donant:  Dominus  \crb  le - 
i .  c*> :  3 .         Cbrislus  «fxmitttwjblus  incrcmcntum  dat 'fiacitvt  res fignatas 
percipiamus:  gratiis  cy  donis  qua:  fub  vifium  non  caduntfuos  ornat. 
Qudc facrifici  cid  Baptifinum  addidcrunt ,pr#ter facra  Scriptura:  au- 
thoritatenvMfunt^aqua:  coniuratio,cbrifima,fial&  fputumjtnera funt 
hotninum commenta.Errant ctiamgrauiter quipueros  Chriflianorua 
Baptifino  rcmouent. 
Defacra:  '       Crcdimus     confitcmur  Dominum  noslrum  lcfum  Chriflum 
,  deinde  ordinaffe facramcntum  Cozna* ,  qua:  gratiarum  efl  aclio} 
memoria  mortis  acpafionis  lefu  Chnsli,in  ccetu populi  Dci  ritc  ccle- 
brata.  in  quo  quidcmpanis  &  vinum  diflnbuuntur  & fumuntur ,  V£ 
vifibilia  figna     mommcta  rcrumfiacraru:  corporis  videlicet  £7*  fam 
guinis  lefuChnfli fufifenfl  atque  in  cruce  oblatipro peccatoru  noflro- 
rum  remifiwne ,    gcncrishumani  cum  Deoreconciliatione .  Quif 
quixjypciii-  irfuty  Chffl"™  tr^di^ffc  corpus  fiuunu  ^profiudife fia- 

gnirirnt  *J  rnfjjfiimir ' pprr^nru.  ,  ille  mn^Ait  cqrnc  Cfblblt  fiangUint 

Domim&  vtriufq;  fit particeps:confiderans  conuenicntiaearil  rcru 

iqua:  oculis  fubifciuntur.  CT  cibi  quo  corp9  iflud fuflcntatur,  cu  ijs  rcb9 
qua:  non\>identur,atq;  cibo  fyirituali.Etemm  \>t  corp9  in  hac  vita  pane 
corroboratur  ,Vinuq;  corhominis  recreat:  ita  etia  corpus  lcfiu  Cbnsli 
mortitraditu,eiufq;fianguisj>  nobis  effufius  nutrit  ,cofirmat,&  rcficit 
sa^a.*u>**>vj.  dmmam  trislem  &  afflitlam.Cwterum  ne  quis  exislimet fignum  vi- 
fiibile  cum  rc perid figmficata ,  qu£  cH  inuifibilis,  adcb  coniungi  aut 
conglutinan,  \>t  dijiungi  aut  difijolui  nequeant,  quin  \nuni  flne  altero 
ejfie pofiit.  Nam  ludas  fignum  quidcm  cccpit,rcm  verb figmficatam 
firuclum  non percepit ,  nec  vnquam  corporis  &  fianguims  lcfiu  Chrifli 
\  M     C"i Sifl  PdnKCP sfa&us  cftfed irfidelitate fiua partem fibi  apud  Satbanam  cfl 
-  J  y  confiecutus&mcmbrum  Diabolifaclus.  Vrobetitaquefeipfium  homo^ 
anfynccra  fide     pozmtentia  cum  chantate  Chrifliana  coniuncla.ad 
hanc fanclam  menfam  accedat :  nam  alioqui  reus  erit  corporis  ey  fian- 
guinis Dominii  dummortem  lcfiuChnfti ,  zjcorflilwm  Dciproni* 
hxlo  ducity  qui  non  tcmcre  fiacrofianc\um  islud  fiacramcntum  in- 
slitmtfcdnoshac  rationc excitare  ac  pcrduccreyoluit  ad  ardcntcm 
fui    firatrum  noflrorum  drfeHionem ,  vt  verc  efficiamurtcpla  Dci, 

qui 


vierindoliiincolx.        LIBER  III.  t:8 

m  in  nobis  habitare  dignaturrfucmadmodum  apud  loan. tcjlatur  Do  £°*B-'4 
tinus  ,Siquis  mc  amtt  feruabit  vcrbum  mcu ,  cy  Patcr  mcus  illua- 
\tabit,cjX  vcnicmus  adeum,atq;  cum  co  habitabimus.  Atqui  iftudnon* 
o  modo  accipiendum  quo  nonulli  opinati  fiut>vcrum  Chnfti  corpus  cy.  I 
uaturalc, carne ojjj  m panc illoCcena; cffie ac dclitefccrc,aut  in cu"X 
merti.na  htc  opimopugnat  cu  Vcrbo  Dci^fidci  noftra  articulis  cft 
orranajn  quib9  clarc  habcmus  0ms\u  afcendiffc  ad  cadosfcderc  adl 
icxteram  Dci  Varris  ommpotcntis  ,v?idc  cy  veturus  es~lad  iudicadu 
mos  CT  mortuos  .fcd  Donnnus  \cfus  Chnsl9 fiacramcto  Cccnx  adcft 
wtetia,vrrtutc,  atq;pncfcntia  Spmt* fia  m  cardib9  clcBoru  fuorum. 
y  fidclmm .  Nullus  igiturChnftianus  carnalcm  quanda intcr  Chn- 
CT'  eii-s  ( L  clos  lomumrare  atq;  vmtate  imaginetur ,  quauis  rcucra 
padunatifint  corpon  acfianguim  illius  y  vtpotc  carnis  <&ofiium  eius 
ncm  r& .  niyjlerium  emm  coniunEHonis  cjy  commumoms  lcfiu  Chrifti 
fVgnum  efie  norunt fidelcs,atq;  hxc  ratio  copuhc  cum  fiit  fipiritualis, 
jomims  ingcmo  ncc  pc rcipi  ncc wtclhgipotcft.  Chriftiani  aute  corpora 
t  Domim  prxfintia  non  opus  habcnt.  Incamatio  ciusc^  pa ftw>ad fit- 
\utcm  mortalium  prorfius  ncceffiariccfiuerimt\id  quod  ipfc  teftatur ,di- 
:ens,Exiui  a  Vatrc,  0J  veni  in  mundum :  rurfius  rchnquo mudum  cy  Ioan  J6  d 
vado  ad  Patre :  quarc  certu  cft  impoftorcs  efije  qui  docct pane  Ccence  *8- 
ejfe jppnum  ejrcalc  (vt  loquutur)  Chrifli  corpus.Errant ctiam  qui 
iffwnant  jn  Cccna  Chrifluorp9comcdi  corporahter.caro  enim  comc- 
fta  mhdprodejhSpintus  cflqui  viuificatJidelcs  igitur  vcre  lcfiu  Chri 
fli  carncm  edunt^  fianguinem  bibunt  fifintuahtcr  in  ipfiorum  cordi^ 
bus.Quapropter fiacnlegi  meritb  ccnfiendi fiunt,qui  i$zud  Sacramen- 
tum  contcmnunt  :pijverb  credunt  0  confitcntur  vno  orc  omnesy 
Ccenam  Dominicam  publicum  cffc  conuenturn  ad  teftificandunt 
V.flum  Chnslum pancmeffe  vitaf,qui  de  ccelo  deficendit.   \n  Ccc- 
na  complcmcntum  esl  ac  vcritasAgm  illius fiolcnnitatisVaficbt: 
participatio  nempc  corporis    fanguinis  Chnslr.mcmona  mortis  ey 
pafiioms  cius:  conficfiio  fiidci  fiub fymbolis  atque  infigmbus  Ven  Re- 
gisfeparatio  cy  fegrcgatw  ab  ommbus  fcBis  :  coadunatioin  Vnum 
corpus:  mutua  intcr  Chrislianos  charitatis  obligatio ,neruus acvin- 
atlnm  firaternce  illius  coniunBionis  :  cxemphm  ac  monimcntuvt 


1 


L. 


Meiindoliimcok.      ACT.  MARTYRVM, 

pofleris:arrhabomifericordicc  Deifigura  Cccncc  ccterncc. 
Dc  cuiw  Credimus  &  confitemurfyncerum  Dei  cultum  confiflere  in  eoy  w 
Dci  \>oluntati  eius  pareamus  yatque  omnem  noflram  ddigentiam,  operam, 
dc  ftudium  conferconus  in  hoc  vtyquoadin  nobis  erit ,  eam fcquamur. 
Kegula  Vero  obfequij  quod  Deo prccflandum  e?lyin  Vrccceptis  diuin<t 
Legis  nobis  prccfcriptae^quibus  docemur  quid  Deo  primumydcmde 
i  t Jmoth  1  u*d proximis  no$his  debeamus. Vorro finis prcccepti  eir  Deo  obedirt 
1  •*  f  in  vera  charitateyex puro  &  integro  corde)o>  confcientia  bona^ fi- 
denonfimulata.Hcccdcmumeslratiofuum  Deo  honorem  tribuendi, 
qui  necexnoslro  ingcnio  aut  hominum  traditiontbus coli ynec quod 
cuique  bonum  {fccquumvidebitur yfed  quod  ipfe  prcccepit  tantum  fie~ 
ri vult.namomnia  bona  opera.quccpr<fparauitDeusvtin ijs  ambule- 
musjn  Mandatis  ipfius  habcmus. 
De  Legc.  ConfitcmuryagnitioJiempeccati  ab  ipfa  Legis  intclligentia  profici- 
fci,qucc  noslram  nobis  quafi  digito  oftendit  imbccillitatem,  quum  ne- 
mo fit  mortalium  qui  eam  implere  valeat.  Omnes  cnim  homines pec- 
catores  funtiLegis  neutiquam  obferuantes:natura  filij  im :  iuslo  Dei 
iudicio  obnoxijy  (y  quouis  reatu  ac  mortcccterna  digni.Vnde fequitur 
nullum  reslare  aliudremedium  quam  vtadgratia  Dei  &  mijericor* 
diam  veniamus,  qucc  nobis  in  folo  Chriflo  ojfertur:  ficut fcriptum  cfl, 
Rom .  i  o  .b  \erbum  prope  efl  in  ore  tuo y  &  in  cordc  tuo:  hoc  esl  verbumfidei, 
jS.p.io.n.  ^Q^^^^^^^Qj^^jiY^Q^^^j^^Q^^  confcffus fueris , 

&  credideris  in  corde  tuo  quod  Dcus fufcitauit  illu  cx  mortuisfalu9 
eris.cordeenim  crediturin  iuflitiayorefit  cofcfiio  infalutc.omnis  qui 
creditin  eum  non  pudefict.NaDeipromifiiones  fidc  apprchnduntur, 
Quid  fit  fi-       c€rta  eft  cogmtl°  am°ri*      crga  nos,ingratuita  DciprGmifiio- 
<ies.   -     neyquam in  lefu  Chriflo  habemus yfundata:dcinde per  Spiritum fauclu 
in  cordibus  noslris  confirmata  atque  obfignatayqua  gratis falui fimus: 
C^X-.-x  ■  g.q .  riec  id a  nobisfcd dono  Deijion  autcm  operibusjte  quis gloriaripof 
'1-2       fe'  ^roln^e  ^du^m  omma  foi  detrimeto  effc  duxityncc pluris  quam  fi- 
')   mu  ccflimauit,  vt fibi  Chriflu  lucrifaccret vtq;  in  Chriflo  inuenirctut 
^  indutus  non  iuslitia  Lcgis yfedfidei,  qu<e  quidcm  iuftitia  a  Deo  cs~l. 
Vrccterca  idcm  alibi  infert:  Nos  itaque jcicntcs  homincm  non  ex  operi- 
busfcdpcr fidcm  iuslificari:credimu6  ctiam  in  \cfum  Chnslumyut  per 

fidcm 


1.«  > 


Vlcrindoliiincol^        LlBER  III.  109 

idcmincum,non  cx  openbus  Lcgis  iuflficcmur.  Eadem  esi  doclrina 
.  ^omini  noslri  lefu  Chrisli ,  qui  quccrentibus  difcipulis ,  ecquis  igi-  JJfc-1^ 
vurfaluus  ficrcf.rcfpondit ,  apud  homines  id  quidcm  cffc  impofibilc: 
tpudDcumvero }omnia  cffc pofiibilia.  Vbiitaquercflat gloriatio* 
worfus  cxduditur.  Qua  tandcm legdOperum-nctNonfcd  per lc-  ^om- c' 
?em  fidct,qx<£  reputaturad  luslitiam. 

Confitemurbonaopcra^quxDcusprxparauitvt  inijs  ambular  peribus.S°" 
rcmus,qua?quc  in  \>crbo  cius  propofitafuntficri  debcre  atque  fiudio- 
Q admtplcrr.non qmdcm  fl>e  promcrendi aliquid  apudDeum  ,aut 
mctu  cctcrni  cxitij  :fcd ex  officio  atque  amore  quo  communcm  omm- 
itm  noftmn  Vatrcm  complccli  oportct}vtobfcquium  noslrum  adip- 
irusgloriam  ^Xproximi  ccdificationcm fecftet:  vtque  \cra  ac\iua fi 
lcsfanquam  arborabonisfruclibus^dignofcatur.  Huc  tendunt  vcr- 
w  Vcm,cu?n ait,  Quamobre ' firatrcs •> date operam vt bonis opcribus 
lorrcddatur clcclio vcfita,  conuerfationemveftram  intergentes  j 
I  habentes  bonam  >  \>t  in  quo  detrahunt  de  vobis  tanquam  malcficiSyCX 
I  bonis  opcnbus  \os  ceflimates,glorficct  Deu  in  die  Vifitationis.  Quo         i\  «3  ^ug{  <pi 
I  niam  autefngidi  ry  pigri  ad  omne  op9  bonu  impij  in  hoc fe  excufant,   ^^-^    I  ~+  «^.  ^ 
I  quod  Lex  fit  impopibdis  carni}atquc  ita  duBifalfo  gaudiofibi  in  pcc  ' 
\  catis placent.certum  cft  quod qui  veram fidem  habebunt ^JthQusjL-         ;  7.  >C  a7.  1/ 
1  lius  &  opera  quoque  producet:  incrcduli  vero  mala  opcra perpctra- 
Ybunt  ynecnon  hypocntce  quitantiimfidcmmortuam  laclitant >quoS'^zkr,  v 
I  DiuusVaulusinquit,  ore  quidcm  confitcrife  Deum  noffe,  opmbusy 
i  Vrro  ncgare:  quandoquidcm  abominabdcs funt }  infideles  &  ad  omne 
\opusbonuminutilcs.  ~  .  .  . 

IX  ....  Dciciubio 

Credimus  ey  confitemur,  fobrietatem  &  continentiam  nobis  ex 
praiccptisdiuinisjn omnibusrcbus fcruandam .  lciunium  quoq;  nobis 
in  Scriptura  miuntlum  efyquodcorporis  affliElione  atque  humihati- 
one  conslat^non  id  quidcm  Vt  tantuntmodo  caro  affligatur  fcd \t  ala- 
cnoresymagjfque  adprecandmn  idonci  reddamur.  Vnde facilepatet, 
"verum  leiumj  vfum  his  tcmponbiis  ncgligiamoprorfus  abolcri  quod 
quidem  Ifaias  reprehendit  in  ludais^atquc  oflcditqumam  ieiunio  ab~ 
mmtiw ^dkCjinquitjeiunarcquQmadmoduuiad huncvfquediem  EiV^.a.*  • 
Jcdflis^c, 

V. 


Merindolii  incolse.         ACT.  MARTYRVM^ 

tro-U- :  u  •  Dc  cib  rfi    Q$fitemr  cticwi  in  veteri  quide  Teflameto  certos  cibos  fuiRc  pro* 

quorudam  J  rf       ^        .     .  '..  _  J   J  l 

abftinetia.  hihitos  ,quoru  tame  apua  Omjtianos  liber  majit  vjus per  leJumChri 
ftum3quinosplane  immunesac  liberos  fecit  iftiufmodi  ceremonia  at- 
Gi-.-  \C-  if-  queferuitutehegis.  Quade  re omniamunda  mundis,contraqueim«. 

puris  &  incredulis  nihilpurum  effe  potefl ,  quorum  mens  &  confci- 
l  ■  &r  .•  p.  p.        impura  esl.  Atgufcjhiios  Deo  gratiores  non  reddit.  nam  quod 
JVLiM'.if«  \\> per os intratjicquaquamhominem  inquinat : omnis  creatura  Deibo- 
i  Hh*-. «f  _  4-.   »4  esl:proinde  ncc  afpcrnanda ,  modb  cum gratiarum  aclione  vta- 
mur.fanclificata  enim  eft  verbo  Dci    oratione.  Sed  diligenter  nobis 
videndum  esl,ne  libertatem  hanc  ad  carnis  voluptatem  traduCamus, 
atque  in pnmis  cautio  adhibendajic  corda  ingluuie  aut  ebnctate  3aut 
foliatudimbus     curis  huius  feculi  impediantur 3ac  penitus  obrw 
antur. 

n  ^  ^  Mag.      Confitemur  Keges,Vrincipes3ac  magiftratus perfonas  effc  a  Deo 

'  \  7-  fc^b™ •  conslitutas^tgladiumgeftent  ad  bonorum  dcfenfionem 3  atquepu* 
nitionemfadnoroforum.\dc6queijs  obcdientia  dcbeturnon  modb  pro* 
pteriram,fedetiam propter  confcientiam .Keddendum  enim  fuum 
cuique.tributum,\eSiigal 3  honorem  &  alia pro fuo  cuique  lurepcr- 
\  ■  (VU      13  •  foluendacenfemus.  Ad Kegem in primis obedientiapertinct,  vtpotc 
qui  cceteris  dignitate praftet :  ad  Duces  verb  qubd  ab  illo  mifiifint. 
Qmntbus  demquc  proceribus  ac  magiftratibm  parendum,  qubd  De- 
us  inhoc  ordinauit3vtpra:mio  bonos 3  fceleratos  verbpccnaafficiat. 
]'.  Lu-.+t     •  Dc  paftori  Confitemur -miniftros O1  Bcclcfia: paftorcs.cxemplo gregi&fide- 
n  •  » r- 1 6  •      *  mi  -        efft  0portere3in  fermone3confuetudine3  charitatc,fidc  casli- 
monia  alijs prjducere,condonando  Verbum  Dci,  &  pcrfeuerando  in 
H4.  \\.\o .  fyncera  doblrina. Contra verb paftores  auari  3 qui turpis lucri caufd 
fub  pra:tcxtumhdominus  cultus  Dei3falfas  dotlnnas  comimfcuntim 
isliufmodimercatores  ,propola ,  quifuarumrerum  affcclum  atque 
eandemremplusmillies  vendunt,  quitcmplum  Dci  prophanant  ,vt 
fpciuncam  latronum  cffiaant:quipecunia fe  animas,e  Vurgatorio  \t 
Vocant,  redimere  poffe  confirmant  3atque  acccpto  prccio  veniam  & 
peccatorum  remifionem promittunt,qui  mala  opcra  venditant :  tales 
inquam,imposlores  facrdegi  3atque  idololatra:,  de gradu  demouen- 
di  Kegumac  Hagislratuum  authoritatc  3  alilquc  in  ipforum  locum 

fubftituendi 


Merindohi  incolae.'  LIBER.    III.  no 

I  fubslituendi  forcnt .  Quanquam  hoc  tempore  plcriquc  fc  a  Vrinci-  •  'Pu  •  . 
mpum obcdicntia  non  modo  fubtraxcrint,  eorumque iugaplane cxcuf-  ^w-X.  *°*  '  • 
I  ferint.fcd  ctiam  amlytione  ac  tyramde  diabolica  totiusfcrc  orbis  do- 
I  minatum  fibi  attribucrint.  Vrincipum  potctia  atq;  authoritate  vfur- 
mparint}dcrcliE}o  proprio  officio,  quodcratgregc  Deipafierc,proui- 
I  dcrc  ci  noninuitofcd  alacri  prompto  proptcr  Dcu  ammo:non  aute 
I  occupare  impcrium  in  Qlcricatu }  qucmadmodum  fatis  dedarattri~ 
plcx illa  Antichrtsli  corona ,  rcgnum  ctiam  Epifcoporum  atque  Ab- 
l  batum ,quitandem  slipendium  iniquitatis fu<e  recipicnt.  Sed  cum 
I  «fxmniw  illc  vcnturus  cs~l,quifideles  ferui  inuentifuerint}coronam 
I  glorue incorruptam  accipicnt. 

Hiec  confcfiiofidciprimum  oblatafuit  Jumma  Curi<efcu  Varla- 
mcnto  Vrouincice,deindc  additis  aliquot  articulis  tradita  ej3  cxpofita 
latiusfuit  Epifcopo  CabeWioncfi^t  ipfemetpeticrat.Tuctiamtoti- 
demcapitibus  dcfcnpta  cy  exhibitafuit  Cardmali  Sadoleto  Epifico* 
po  Carpentoraclenfi}afcripta  quadam poftulationeinhanc  fcntenti- 
am:\ncolas  Cabrienein  comitatu  Vemffie,officiofe  poftulare ,\t aquo 
animo  reciperet  atque pcrlcgcret  doclrinam 3  in  qua patreseorum  ej1 
ipfi  a  longa  tcmporu feric  inftruclifucrantquam  quidem  iudicabant, 
cum  vcteris  ac  noui  Teflamenti  doclnna  congruere.Acquontam  Car 
dmalisiWe  peritus  ey  ftudiofusfacrarumliterarum  habebatur>  Car 
brierenjesabco  petebantvt  notaret  propofitiones  eorum}qua:fibid 
doclrina  Dei  difcrepare  viderentur  y  & fi  quidcffe  contranum  vcra? 
rcligioni  probare  pofiit:  fe  non  modo  non  rccufare  quin  ad  cius  abiu' 
rationcm  adigantur }verumctiam  fubituros  vcl  capitisvel  fortuna- 
rumomniumdifcrimen.  Adhxcfi  quis  effctiudexin  comitatuVe- 
viffie  qui  ccrta  inquifitione  affirmarc  pofat,eosfouiffe  doclrinam  im~ 
piam^aut  aliam  religioncm  coluiffequam  in  articulis  Confcfionis  eo- 
rum  contmcrctnnrogabant  Vf  is  cum  ipfis  commumcaret  ffeque  Vicif 
fvn  a:quo  anuno  obtcmperaturospolliccbantur. 

Ad  hanc  poslulationem ,  Cardinalis  Sadoletus  reffondit epi^ 
slola  manu  Secretaru fui fcripta propria  vero  manu  obftgnata}atque 
ipfius figdlo  confirmata,  quam plures yeiiamnum fupcrftites^ingra- 
ues  lcgeruntjn  hancfcrefentcniiann 


Merindoluincol*:         ACT.  MARTYRVM^ 

aidum  dc       Voflulationcm  Veslram  rfcccp/,  0»  confefiionis  veslr<e  dftl 
Mcrindoii  perlcpiuimpla  profcclb  es~l  materia  ,ncc  \>os  de  alia  doclrina  accufc 

•rum  do-  *       &    .      ,/  . J  .r  .  r      i       .  .  .  .  .•' 

$rvu.  \nquam  Mtcllexi,ni]i  quam  ipp  conptamm.  Cettum  quiclem  est  le 
homines  quccdam  de  vobis  ffarfiffe  in  Vulgus,  qucc  reprehcfioncm 
crem  merebanturfcdvbi  accuratim  inquifitum  esl  de  re  ipja ,  mer 
calumnias  (ffaljas  criminationes  fuijje  Compcrtum  habuimus . 
terum  in  veftris  articulis  nonnulla  verba  rccle  mutaripoffcvidentur 
ita  tamen  vt  ne  quid  vcslrce  confe fiom  dctrimenti  accidat.  Vtcctcrea 
non  ncceffe  habcbatis(meo  quidem  mdicio)tam  apcrte  in  Vaflores  ec- 
clcfice  inuehl  Quod  ad  me  attinet,ego  vobis  bencficri  cupio ,contraque 
male  me profcBo  haberet,ac  vehcmenter  ipfe  angerer,  fi,  quodalijs 
de  vobis  vaslandis  dccretumefl ,exequcrcntur.  Atqnevtquantum 
\obisfaueam  ccrtius  cognofcatisiego  brcui  profcclurus  fum  ad  prcc- 
dium  quod  habcoprope  Cabrieram,cb  Vobis  wtegrum  crit  ad  me  ve- 
mreiidque  fiue  pauafiueplures  numero,abfq,  vcslro  mcommodo  aut 
malofacere poteritis,\b'iqucquodin  rcm  vcfbram ,  quodquc  ad falw 

sTtS  V  '  iemtucn^amfacicn^umcenfeo^%emc^ 

tStirf4'  ^   *  iu^cm tcmpore ,  anno fcdicet  M. D.XLII.  Vicelegat-us  kue- 

monenfis,  hortatu  Cabcllioncnjis  Lpifcopi  delcBu  militu  habcbat  ad 
deslruendam  Cabricram :  cumque  exeratusadmdliarc  vnum prope 
Qabrieram  accefiijfet  ,  Cardtnalis  Sadolctus  fummafcjlmatione  ob- 
uiam  iitit  Vicelegato ,  eique  oslcndit  poslulationem  Cabricrcnftum: 
Ofidei  corum  confefiionem  cum  eo  commumcauit,additis  conditioni- 
bus,quibus  dhfcslaturosreceperant.Qubfaclumesl  vt  ausroga- 
tu  excrcitm  inde  recejfcrit,  nec  vlla fitnc  tum  Cabncrcfibus  iniurict 
illatafuerit.  Voslea  verb  Sadolctus  Komam  ituruspriufquam fe  vice 
daret,plures  Cabrierenfiumcum  fuisvdhcis  quos faebat  cx  eorum  nu 
mero  cffc  qui  Lutheram  appellantur ,  accerfi  iufiit  ( nec  enim  alios  in 
minro  ad  tota ^ltlonc fua  ^dlicos fibi  dari  optabat)  his  ,inquam,polliatus efl fe 
Cabriercn-  ipforum memoremfore  3  ac  quamprimum  Komam peruenijfct, totam 
confcfiionem,  corumque  articulos  communicaturum  cum  Cardmali- 
bus .  hacque  ratione fiperare  futurum  vt  Concdio  aliquo  melior  insli 
tuatur  reformatio:  qu<e  res  adglorice  Dei  amplificatione,&  ad  Chri 
sliana:  concordicc  confcruationem perquamforetvtdisacneceffaric\> 

ncQ 


•  vkrindoliimcolx.  LIBER    III.  in 

hec  dubitarc  quin  codem  modo  abuflus  faltcm  qui  nimU  funt  crafii  & 
moti  ommbus  ycorrigcrentur.lntcrca  ctiam  moncbat  eos,  vtprudentcr 
Yegererenr.vigilandumipfls  dihgenterquc ac fcrio precandum,quoni 
Itm  botlibus  vndiquc  cingerctur  acemmis.  Hxc  autcm  Sadolcti  ora- 
lio  Cabnerenfibus  magna  Confolationifuit,qui  buius  fcdulitate  Jbrc- 
u  ahquod  rcffonfum  adconfcfwncm  ipforum  rcdditum  iriffcrabat: 
ittamcn  poflqua  Koma  reuerfus  effct  Cardinalis 3intcllcxerut  cuillic 
<es  omncs  vjqucadco  dcprauatdsojfendijfe  ,vtnullainde  reforma- 
uonis  ac  corrcclionis  ffcsforet  Jcdpotius  crudehs  bclli  apparaiiis 
iducrfus  cos  qui  Ecclefla:  Komanccordinationcs  atque  traditioncs  no 
Cequercnturifacilc  quidcm pcrffici  abufus  tam  craffos  diu  durare  no 
t>ojfc,cum  prxfcrtim  multitudo  hominum  cuiujlibetnatioms  qui facrce 
dotirina  notitiam  funt  confccutijn  tantum  numcrum  cxcrcuent.Ta- 
tundem  quoq,  diccbat  Thcfaurarius  Carpentorahlenfls }  qui  licetpe- 
cumam  Juppeditaret  ad  perfolueda flipendia  militibus,  quoru  delecl9 
habcbatur adcuertcndam  Cabrieram,occulte  tamen  ipfi  opemfere- 
baf.vcrumnon potuit  adeoteSle  rcm gerere ,quin adViccfcgatude- 
latus fuerit  ;qui  illumfcflinantcr  rccedcre  cocgit. 

Epifcopus  autc  Aquenfls  &  Cabcllioncnfls  fedulo  injlabatvt  de- 
crctum  Mcnndolienfc  cxccutioni  mandaretur.Vndc  a  Scnatuac  Var 
lamcnto  Vrouincice  conflitutufuit  fccunduKcgis  diplomata,  \t  loan. 
Durandius  conflliarius  Curice,cum  quodam  Sccretario  cy  Epifcopo 
Cabcllioncfi  ,ac  Doclore  aliquoTheologi£,W[crindohuipfum  adiret, 
tiufq;  incolis  crrorcs  <y  bcercfcs,quas  in  cofcfiionc fldci  ipforuagno 
ucrint,oflcndcrcnt,ccrtifquerationibus  faljas  corum  opimones  argu 
ercnt,conuiclosdcindcperVcrbum  Dei,abiurarc  cogcrent  fuas  hce-* 
rcfcsud  quifaccrent ,  ipfos  omnipcena  acrcatuhberarent.QuodJi 
Mcrindohcnfcs  harcfeos  conuicli,oblatam  abiuruticncm  prafiare  rt- 
cufarcnr:  i  um  corum  omnium  qucegcflafucnnt  dicam fcnbi  oportere, 
Vf  tandem  Cuna  quid  agendum  firflatuat. 

Vromulgatohoc  dccrcto^EptJcop»  Cabcllioncfls  no  expeclauit  die 
cxccutwm  a  Scnatu  prccflxum,Jcd  ipfemet  dohlorc  Theologice  affum- 
pto  Henndohu vcmt,vt cos adabiurationc  adigcrct .  Qua de reper 
Merindohefcs  rcprehefus fuit yquod prater  authontate  Sznatus,  ne- 


Merindolii incolse."  ACT.  MARTYRVM, 

gotium fufciperct}dicentes  id  eum  non  habcre  in  mandatis.    Nihilo-  | 
minm  hauddeftitit  eos  vrgcrc  vf  abiurarcnt,idqucfifaccrcnt  ,aicbat 
in  tutcla  fua  ac  protcclione  ,velut fub  alis gallince  latcnt  pulli  ,fore 
tutos,  ncCamphusabvllo  hoflduncurfuipfismetuendum.  Mcrindolij 
incoU petierunt^t  ca  cxplanaret  quorum  abiurationc  ficri  volcbat. 
Kcfpondk  E piJcopus,non  opus  cffe  vllam  iufiitucrc  difyutationcmfe  . 
folum poftulare  vniuerfalem  quandam  errorum  omnium  abiurationcy 
qualemvclipfemetfaccrc  non  admodum grauarctur .  idqueetiam  ip- 
jos  fine  v//o  fuo  incommodo  facere  pofje .  At  Merindolienfcs  nega- 
hat  fe  violaturos  vlla  in  re  Senatus  arcftumyaut  Kcgis  litcras,quibu$  i 
illc ddigcntcr caucrat  declarandos  primum  errores  quorurci agun-  1 
tur.Vtverbo  Dci  cdocli,Kcgij  diplomatis  argumcnto  fatijfacercre- 
Be pofint.alioqui  enim fimulatione  tantum  &  turpcm  hypocnfin fo- 
rc,imb  contcptum  iuris fibi  a  Kcge pmfcripti.  Itaque  quod  antea  fie- 
pius  profcfii  funtjd  etiam  nuc  confirmant.nempefi  idonea  inquifitione 
habita probenturin  aliquo  errajje3aut  ex  verbo  Dei  hctrefcos  conuin 
canturfe  abfquevlla  cunblatione  abiuraturos  effe  quicquidin  ipforit 
confcfiione  repcrietur  quod  cum  facrofanSta  Dcidoclrina.nou*con- 
fentiat.  contrafnpfos  nullo  crrore  duclos,  nullaue  hccrcfcos  nota  vel 
rnacula  infeclo':  3conftct  puramEuangclij  doclrinam fempcr  docuiffc 
%f  coluifjc:  non  ejje  confcntaneum  Je  ad  canendam palinodiam  erro- 
rum,quib9obnoxi]  non  fintjmpelli  aut  \>lla  V/  cogi.Tum  Epifcop9  Ca- 
hellionefis  mirum  in  modu  cxcaduit  nullam  admittens  mcntionc  vcrbi 
T>ci3quo  errorcs  Merindohcnfium  argucndos  Kcx  &  Scnat9  ipfe  de- 
crcuerantfedtanquam  amentia  quadam  corrept9 }dirts  imprccationi- 
hit  deuouebat  qui  primi  hanc  raiione  cxcogitdfient .  Tande  Doclor 
thcologus  ,qui  illuc  cum  E pifcopo  venerat  3  rogabat  quina  cjfent  arti- 
culi,  quos  Merindoh jincolce  propofuiffent  ( Epifcopus  cmmeos  cum 
Theologo  non  comunicarat)Hic  MerindolicnfesiEpifcopus,  inquiut, 
Cabellioncfis  cos  quidc  habet:attamennobis  alteruadmanuefteorim 
txcplum.TuEpiJcopus Cabellioncfis tradiditTheologo doclori  con- 
fefionemintegra:  vixquc  cam  perlegerat,  quuipfe  Epifcopus  incla- 
maret:Quid  quceris  tcftimonialaut  quid  diJJ>utationib9egcmus*.omnt 
hcecfunthcercfcos  plena.CcdoJuquiutMcrindolicnfes,  quonain  lo 
Epifcopus aute nonhabebat  quod  rejjoderct.  DoBorverbthcologus 


lAcrindoliiincolxl        LIBER  III.  \ii 

I  oftulabat ftbi  tcpus  dari,  quo  articulos  iftius  confcftionis  eXaclkex- 
mendcrefatquc  cxaminarct num  a  Scriptura dijjoitanei cjfcnt.quocir 
I j  Bpifcopus  fummo  cu  animidolorc  ittinc  rc  infecla  digrcffuscji.Vojl 
m&tduum  mftit Lpifcopus acccrfi  Doilorc^tex  eo  cognofccret  qua 
m>otifimumviavti  pojfet  ad  dcmonftrandas  hxrcfcs  quccinillacon- 
i  cftionc  babcre?itur.Ad hoc  Doclor aiebatfi  nunquam  ita  fmffc  atto- 
I  ntum  quam  quum  articulos  cxpcndijfet}  &  diligentcr  contuliffct  tc- 
I  hmoma facrarum  hterarum,quce  ad  conftrmationcm  ciufdcm  confcf- 
|  ionisadducla  in  ca  fuerant  .fatcbatur  ctiam  \iberc\tota  fe  vita  tan- 
|  um  in  diuinis fcnptis  no  profccijfe,  qua  illisoclo  diebus,  quibus  Scri 


0H4.H 


I nurcc locos  in  ijsarticulis citatos cxcutcre  coaclusfuerat. Vaulo  autc \ ^c*^?? 
|  ?o/?  Epijcopas  Cabcllioncnfis  y  conntatus  tantummodo  famulis fids%  \<^>*x**  ^«^^  V 
I  Wcrindolium  vcnif.iblque  pueris  grandiufcuhs  fnnul  cyparuis  ad  fcl??  ^cVxt**'  ^ 

I vocari tu jus, pecuma  Jingulis largitusplarAc prceccpit Vf  oratwncm \ c\.  s ^ ^ ^  J^f^\*£ 
I  Domimca  cufymbolo  Apcftolorum  Latino  idiomate  cdifcerent.  Vlcri- 1   A*^**,  V ,  * 
Yquc  corumcxcipicbatjc  Latinc quidc ncffcVatcr  noftcr^  Crcdo: 
I non  poffc  tamcn  reddcre  rationc  corum  quce  rcatarcnt  mji f  uojd  eff 
tGallic o  idwmate.  Quibus  tunc  E piftopus  dixit ,  non  requm  tatam  i 
I  ipfts  fcicntiamfatis  ejfe  modo  ca  Latinc  tcncrenf.ncque  ad falutccon 
\duccre  tam  exaclam  fidci  rationcm  atque intelligcntia:multos  Lpift 
copos,  Varochos,  qum  etiam  Dotlores  thcologia:  wucmri,quibus  jatis 
negotif  exhibcrct  vc/  tenuis  ac  rudis  cxpofuio  orationis  Dominccc,aut 
fymboh  Apoftolia.   Ha?c  audicns  Merindolicnfts  Vncfcclus  An- 
drcas  Maynardus,  Qiud,qua:[b  inquit  .proderitvcrba  nonintel!ccl/i^^.([^  ^X^y*^ 
profcrrc,  cf  pfittaa  morc  rccitareVaternofleraut  Crcdol  mentitur  tfe  Jc^*  c 

ccrtc ,     Dcum  irridrt  quifquis  abfque  intclicBu  vfurpat  hxc  Vcrba  %  *  - 1  -  A.* 

Qrcdo  in  Dcu:&  quid  ipfa  valeat  ignorat.lntcilmfnc  tujnquit  Epi* 
fcopus }  quidnam  valcatCredo  in  Dcum.Cuiprgfcclus  jnijerii fane 
me  deputem,mfi  intclligerem:ac  tu  ordinc  rationcfidci  rcddcre  ccepit. 
Qua  quidcm  rc  Epifcopus penulfus ,  ci  dixit,  Non putaffem  meher- 
culc  >x  lerindolium  tantos  haberc  doclorcs.  Qujdl  inquitVrrf  clus, 
ctiam  inftm<£  fomshomuncio  qui  Mcnudolium  incoht  ,rcBius  mul- 
to  quam  ego  fidci  capitatibi  cnarrarc potcrit:  fcd  pcriculum  fac, 
ac  pcrcontarc ,  amaboypucros  iftos }  aut  islomm  cdiquem :  vr  rcFtcnc 

P.  iiij 


Matt.n.d 


Merindolii incoke.       A  C  T.  MARTYRVM, 

an perperam  inftituti  ftnt  Jxpfe  iudices.  Epifcopus  qui  ncq;  rejfodendi 
neq\  interrogadifcietiam  tenebat  ,frcmitu  atq;  indignatwnepudorm 
obtcgcs  mhil  reffodit.Quodfacde  perjficies  alter  Syndicus  Merin^ 
dolij  cui  nomc  erat  Verronius  Kegius,Donune,inquit,ft  velis  vtpar- 
uuloru  aliquis  fuos  intcrroget  foda\es,no  cegre  id prccflabit .  Vermiftt 
Hpifcopus.  ibi  tuvnus  cpucris  interrogare  ccepit  alios jumma  graui- 
tate,acfingu\arigratia:dixifjes  plane  prceceptoris  partes  illuagere. 
Ahj  \erb  viafiimpueri,  qucereti  adeb  apte  &  commode  rejfodebat, 
Vf  ea  res  auditoribus  non  mediocre  admiratione  afferret .  gefta  emm 
fuit  h<ec  res  coram  multis.inter  quos  erant  etiam  religiofi  quatuor,qui 
non  ita  multbantea  Varifiefi  Academiaredierat,quoruvnttsftcEpi 
fcopu  allocuf  cft,  NeceJJe  efl,inquit,vt  verum fatear,me fiepius  qui~ 
dc  diffutationibus  theologicis  Sorbonct  interfuiffe \nuqua  tarnc  ex  ijs 
tatumj)fcciJfe,quatumnuncaudiedoiflos pucrulos  fruclus perccpi. 
Quitum  quida  Gulielmus  Armatius  dixit ,  Legiftine  vnquam  quod 
apud  Matt.fcriptu  efl  de  \efu  Chrifto,Gratias  ago  tibi  Vater,Domi- 
ne  cccXi  &  terrce,quia  abfcondifli  hcsc  a  faptetibus  & prudetib.  &  re- 
uelafli  eaparuulis:Sane  Vater,quontam  beneplacitu  tuu  cft,eiuJmodi 
Omnia  hxc  verba,atq\  rcffofa,quce  dabat  Merindohj  incolce ,  cunclis 
fumrnce  admiratiomfuere.Epifiopus  curnhac  no  fuccedcret,  aliaag- 
greffus  efl  via,  &  conatus  efl  bladis  \erboru  lenocmus  Merindoliejes 
in  fuapellicere fintetiarn.Kernotis  itaque  cxtrancis  fiorfimfaffus  cft 
perjfeSlu quide  habereminus  in ipfis  mali  effe  quam  multi  arbitrarc- 
turjfed  vt  perfequetibus  fatisfieretjeui  quada  abiuratione  opus  ejfiy 
quamgeneratimcoramipfoprcefeclus  &  jyndiciMerindoliefcs  co^ 
municiuxunominefaceretynu\\o  adhibito  aBuario  autnotano,  quiea 
fcripto  exciperet.  Ita ipfos amore  atcp,fauore  \>el apudhofles  cdfecu- 
taros  cffe,nu\\a  inuftainfamtce  nota.nam  ad  VapatantummodbCuri- 
amquc  Vrouinctalc  negotiurelatuiri.Quinetiam  fi  qui  poflrnodbfa- 
Slum  illud  vitto  vcrtcrent  ,autforfanhocprcetextumolefltipfiseffi 
Vehntfane  ommno  negaripoffc  quod  nec  htcris  nec  teftibus  vere jr- 
barctur.Atq;vtrecliushcectranfigeretur,rogabat  vt  couenircnt  ($\ 
interfe  deltberaret.Vrcefcclus  aute  ac  Jyndici,alnque  plurcs  cx  femo- 
Tibus  vicijlim  rejfoderunt,  tandudu  dehberatuac  conflitutu  fibi  cffi 

non 


rlerinclolii  incoke.  LIBER    III.  113 

\ion  cofcntirc  v//i  abiurationi,nifi\qucc  ficmpcr  coritfuit  cxccptio)cx 
•>crbo  Dci  hccrefics  argucrcntur.  mirari  quoque  admodumfc  diccbant, 
juod  Epifcopm  cos  adigcre  \>ellet  ad  mcnticdum  Dco  hominibm. 
Ais  diclis  Epifcopus  maguis  animi pcrturbatiomb9  agitatm  illinc  dif 
:efiit.  Vauas  vcro poft  diebus  Epifcopus  Aqncnfis  afiiduc  inftabat  a- 
oudloannem Durandium  fumnict  Curix  in  Vrouincia confiliarium^t 
madatum  quod  a  Scnatu  habebat pcrfcquerctur:  dc  quo  mandato 
lam ante fiepim^  mox  etiam  diccmm.Duradim  itaquc  incolas  Me 
nndolif  ccrtiorcsfecit  de  die  quoilluc  cu  Epifc.  Cabcllioncfi,eiufdcm  - 
que  comite  dotlore  Theologo^  quodaScriba  vcturm  cffct,  ne  quis 
flatodicibidcfidcrarctur.Accurreratetiam  tnnctcporis  vndiq;  Vi- 
ri  nobilcs     docli,    aUi  cuiujuis  ordinis  homincs,  eo  tantum  confi- 
lio  \>t  huius  executionis fi>cclatorcs  effent.Mcrindoliefcs  quoq,  prcc- 
momttfucrantne  fc  ~vna  oes fiftcrct,jediuxta  tcmpluftarct^t  voca- 
ti  eo  ordine  acnumcro,quo  ipfis  indicarcturan  mcdiu  prodirent.  Vofl- 
quam  Duradim  cofcdiffct  vbi  ludiaa fiua  excrcere folcbat  Mcrindo- 
liefies yiuxtaque  illum  Epifcopm  Cabcllioncfis  Jlheologict  doclor^ 
Scriba:acccrfiebatur  AndrcasMaynardmprcefcclm:  lenonm  Koma- 
nus     Michelinus  Maynardm Jyndici:  loanncs  Cabnus,cum  loanne 
ValcncofcniorcsMcrindolij .  qui  cum  accefiiffent  ,\mcuiquc  hono- 
re  cxhibito :  Durandius  orationcm fuam  ita  cfl  cxorfim,  Non  ignora- 
tis ,inquit,arcfto fummct  Curice  Vrouincialis^os  cu  vxonbm  atq;  ip- 
fis  pucns  ad  \>nuomnes  igni  (f  incedio  adiudicatos ,  domos  vcro  vc- 
ftras  fcdibus  fuis  coucllcdas  ac  dirucdas ,vt pagus  ommno  wutdis  ha 
bitatiom  rcddatur,cj'c.attamc placuit  Kcgt,clcmctifiimo  nofiro  prin 
apijiteras  mittere pcr  quas  rcbm  vcftris  cofuluit ,ne fummo  lure  a- 
clio  gercrctur  Jfcdcx  dccrctifui  modcrationc:  qitod  titm  ibiprcelcclu 
fuit.  Voft  muliasitaque  consiitutioncs ,\ifitm  fuit  Scnatui,\t ab  Epi- 
ficopo  CabclhoncjidoclorcqueThcologicccoramme  dc  crroribm  ad- 
momti,conuiclLjuc  hcercfcos>qua\osfoucrcdicimini,doclrin<£falfic 
rcnunciQtisiimo  publiccac  folcnnitcr  abiurctis  crrorcs  pnslinospro- 
ut rcs  ipfa pojiulat.Quod fi fcceritis ,gratiam  a  Kcge pnncipc  noftro 
in  voj  collatam  confiqucnnni. Quare ncceffc  cft  vf  nunc  obcdicntiam 
Dco,Kcgi,rj> magifiratui exhibcatis  .  Quo diBo, rogauit quidnail- 
li  ad ca  qud propojira  crant  /efyondcrcnt.Vrcefcclm  autem  AndrcdS 


Merindoliiincola^         ACT.  MARTYRVM^ 

Maynardus  fatlo figno  indicauit fyndicis  Merindolij  vf  reffodercnt: 
Jyndici cotrajd  ex  Vr<efec~li  offiao  effe  fignificabant.Tum  Cofiliart- 
us  Durandius  ad  Vrafeclum}Tuum  efl}inquit}pnmb  rejfondcre  qui 
magislratumgcris.  Vrwfeclus  vcrb}  dixit  negotium  ifiud ad  comune 
totius pagi  pertincre:proinde  fyndicoru  forc primb  reffonfum  dare. 
fed  quoniam}inquit}  tibi  ita placct  }velimus  aliquem  nobis  aduocatum 
dan}qui}vtmos  eflforcnfis  }de  toto  negotio  certiorfaBus  caufam  no- 
pramagat.nam  nos  homincs  illiteratifumus  £7*  rudiorcs  quam  vt pro 
rei  dignitate  reffonfum  reddere  poffimus.  Confiliarius  autem  dixit fe 
nec fcripto  nec pcr  aduocatu  caufam  hacfed  ex  ipforu  ore  audirc  vel- 
le:  haudrecufare  tamen  }modb  nullus extraneus  det  eis  confiliwn, 
quin  intcrfe  dchberaret  quid  ditluri  cffet}  ac  dcin  Vicifim  ipfidicat. 
Vrafeclus  conditione  acccpitjpfeq;  cum  fyndicis  &  femorib.  aliqua- 
diu  confultatum feceffereynec  aliud  illorumfuit  confihu^quam vtfyn- 
dici  primb}deindeVr<£feclus}pofirembfemores}quodcuiq;  Deigra- 
•  tia  jiiggereret  }eloqueretur:ac  quamprimum  redicrut.  mitabatur  Co- 
fihanus}qubdtam  citb  dcliberajjent.  Michlinus  Maynardm  fyndi- 
cm  Merindolienfis  }rogans  Durandium  &  Epifcopum  fibi  ignofce- 
rcnt  }vtpoteru$lico  0 1  rcrumforenfium  impentofimmus  ekgartr 
ter  diceret:  in  hanc  rationcm  rcfj>ondit}Magnasprofeclb  Dcogra- 
tias  agere  debcm9}qubdadaliabeneficia  qucein  fummo  difcnmine  ab 
illo  acccpimuSy  tslud  etia  dedcrit  maximu}quu  R  egis  animu  ita  affc 
cit,vtiurenobifcum  agi  pr£ciperct}omnem  vim  &  Violetiamfuodi- 
pbmatercpnmcnsujuicxcmplo  Dauidis     Solomonis  non  dcdigna- 
tus  fubditorummiferrimos  rcfyicere  }\\s prouiditvt  bonum pnnapcm 
dccet.quo quidcm  nomine  nos  illifunimam inChnslofelicitate  opta- 
mus}deinde  gratia  habcmus  fummo  Vrouincia:  Scnatui,  quia  ius  ad- 
mimslraritnobis  ex  mandato  Kegis,principis  noflrh^Xtibi  quoq;do- 
mine  Durandi,  qui  huc  cu  madatis Curia:  venifii prcpterea  qubd  vi- 
am  nobis  moslrarisfacdc}qua:  in  hoc  negotio  tcncda fit.  quocirca  ve- 
lim  equidcm  hxrcfes  declarari,de  quibus  accufor.ac  fi  vllum  mc  fc 
mone  in  quo  Dci  maicslatem  laferim}vfquam  habuiffe  conslet,  hbei 
rcuocabo^ pccnamprotuo  arbitratu  noninuitusdabo.poslhuc\e~ 
nonus  Romanus,vir  admodumgrandis  natu}fyndicmMemdohenfisy 

dixit 


Merindoliiincolae.'  LIBER   III.  114 

dixit  jcfcntcntictCollcgct  fuiaccedcrc,  Dcoqudaude tribucrc  quod 
,  in  cxtrcmo  cttatisfua:  tcporcjcttos  ifios  nuaos  &  audirct  cj\idcrct 
quibusallatuerat  vtcaujarchgioniscx  Sacraru  htcraru  autboritatc 
tranfigcrctur.idenim  lunsnuqua  obtincrc  potuiffc  maiores,apudy>l- 
los  ludiccs  contra  pcrfccutorcs fuos.  VrctfcBus  autcm  M  ayna  rdus 
dixit  Commijfario,Scribam  ipfius  ftultum  adokfcctulum  ynhil  quant 
ndcre,nec  quicquam  coru  qucc  diccrentur  chartcc  mandarc.  Qucd  cc - 
grcfcrcs  Comiffarius  ,acntcr  Scriba  obiurgauit 'fingulan  memo- 
naqiutcunquc  ante  d&fucrant  rcpctcs  dcfcnbuufiif.ac poflea  to 
gauit  1  nunquid aliud  vellct diccrc.  Cui  Vntfcclus,  Qutm mihi po- 
teslatefacis  libcrc  diccndi  quod  fcntio,nulla  profchlo  hic  mihi  Vidc- 
turcfic  ludicij  forma,cunojit  qm  acaifatoris  partcs  agat,  vt  trifi  J>- 1 
barc pojjhcadc quib9  nos  accufamur ; pccna ajficiatur  quafalfosac- 
cujatorcs pumn  lubctScriptura.ln  cadem  rationcm  locutuscsl  loan. 
Brunerollus  Mcrindohj  juppntfcclus  ,pojlulas  cxhiberi  inquifitioncs 
certas,quibus  cofiaret  incolas  cius  loa  in  crrorc  verfari.  aut  fi  id non 
faccrcnt  aduerfarij ,ipfi  vt  innoxij  iudicis  fcntcntia  abfolucrcntur ,i\li 
\cro  molefli  cjfe  dcjislcrcnt ,  ac  deinccps  ncc  capitibus  ncc  fortunis 
ipforum  manus  intcntarcnt.Comiffanus  autcm  co  quod prandij  tem- 
pus  inslaret,rcm  in  horam  primam  pomcndianam  rciccit.  ibi  cum  vr~ 
gerent  Merindolicnfcs  ijdc  qui  manc  rcfJ>onderant,vt  errorcs  &  hce- 
rcfcs  de  quibus  accufarcnturjn  mcdio poncrct  aducrfanj.Epifeopus 
Cabellioncfis&  thcologict  doclor ,rogati pcr  Ccmijfarimn  fiquid  co- 
trahabcret,autfiarticulos  ab  ifiis propojitosimpugnare\ellcnt'.  E- 
pifcopus  non  aufus  a pertc  loqut^diu  multumque  m  aurem  Corfilianj 
fufurrauit.  quosquidcm  fujurros  cumdiutius  fcrrc  nonpojfet,Con- 
filiarius  ad  Menndohcnfcs  fcrmonctncouertit,Epifcopumchcerem- 
hil  opus  cffcinquifitionibus ,fcd  ciufmodi  de  ipfis  vndique J]>argi  ru  - 
mores.  DoBorvero  theologict  nullu  articulu  cofcfiionis,  quct  tum  rc~ 
atatafuit, impugnauit,fcd pleraq;  Latinc cuni Comifjarioloqucba* 
tur.Mcrindohenfcs  qui  adcrant  iniudicio,pctcbantvt  Confiharius 
infuarcnuaationc,quam procejfum  verbalcvocat,  accuratc  dcfcribi 
curarettamipfius  Epifcopi  quam  Doiloris  tergiucrfationcs.Vromifit 
Confiliarius  mhil  fe  omijfurumquodinrcmcorumforc  cxifiimarcL 


Mcrindolii  incol*;         ACT.  MAfcTYRVM; 

dddebdt  infupemonneceffe  effc  rcliquos  Mcrindolienfes  Vocdri^fi 
nibildUudcontra  cos  djfcrri  vc/ probdripofit.  Hdbeshkfummdeo- 
riiqu<£ in hdc  difccptdtionc gcfldfuerunt.  Quotquot  dutc  dudtenda 
difjutationis flfe  duBi  vndtque concurrcrant ;  mirabantur  admodum 
videntes  Epifcopum  &  doclorcm  Theologum  viclos plane  obmutuif 
fe.Atque  ca  rcs  multis  vtihtatifuit  ,qui  cxcmpla  confcflionis  Me- 
rindolicnfium  fccum  afportantcs  ad fanioris  doclrince  cogitatione  a- 
nimu  appulerut.prjccipue  verb  trcs  dli  dohlorcs  ,quifieptusMcrindo- 
licfcs  dddcfeclionemcivcrd fidefoliatarat,vi\critatis  conutcli,pri- 
flinis fuperj\itionibus  abicclis,fyncera  dmplexifunt  rcltgione ,corum 
quc  ??iimflcrio  \flus  cfl poflca  Dominus  ad  Euagelijfuiprfdicatione. 

Vofl  tam  varlas  graucs  has  forcnfes  co?ifliclationes,ta?idc?n 
Deus  grata  ocij  cy  rcquictis  viciflitudincyMcri?idolicnfium  ac  focio- 
fum  animos  rcfccit :  Idque  incujjo  hoflibus  eoru  terrorc proptcr  ex- 
empla  qu&  in  fcelcratos  cius  populi  vcxatores  adcb  luculcnta  cdi- 
dcratjion  tantum inrcpentina  prncfldis Chafiana:imorte,veru??icti- 
am  in  plcrifquc  ahis  Vrouincialis  Curice  primariis  viris ,quorum  qui- 
clcm  horrenda  mors  ??tultos  pertcrrefeaf.inprimis  vcrb  ea  quam  \o- 
axni  dc  Ko??ta  i??ipurift?no  ho??iim  o??ines  accidijfe  noucrant:quc?nad- 
modum  antea  co??imcmoraui??ius.  Itaque  crudclis  aducrfariorum  ra- 
bics  multis  intcrpofitis  impedimentk  aliqua?idiu  reprejfa  fuit :  vif 
que  atque  exccutio  crudeliflimce  illius  aduerfus  Mcrtndolios  Ut£ 
fentcntketantiflpcr  intcrpcllata  fuit,  du?n  loanncs  Mincrius  rccutiti 
patris  vt  fcrcbatur  ,foboles,munus  pri?niineaCuria  pra-fidis  ob  - 
tinuit.  \s  cum  antca papah  magi?iratu,qucmViguierum  dicuht,  Ca- 
bcllwnc  fungeretur ,  ex  dcprcffo  loco  ad  fumtnds  opcs  ey  digmtd- 
tcs  rcpentc  cucdus  csl.  nam  adprtffidenticc  authontatc  accc fiit  etia 
pntfeBur<£  Kegia3  digmtas ,  qud  abfcnte  domino  Grmano  ac  in 
Gertnania  legationcm  agentc  fungebatur.  Is  fane  omncsvircs  opcfq; 
fuas  eb  contulit,vt fanguinolcntu  illud  Curixarcflian  antcafaclum, 
non  cofirmarct folum,  dtque  ipfd  rc  praflarev.vcrnmctid  vt  Sdthana 
ad?niniflcr  infe?Hfltmus  cdrmfcxddcius  crudelttdtctn  pcrmul- 
tum  adderer.quctnadmodum  tpfa  cxecutione  declarauit .  \taque  do- 
mino  Griniano,  a,  Vrouinciatum  dbfentc,cgrcgi9hic  prafcs  Minenus, 


Merindoliiincolapr        LIBER  II  £  ii 5 

obfcruatis  omnibus  rationibus  atquc  occafionibus  ,  quibus  pojfct 
quod fufccperatperficercomnes  copias  Kcgis(qua  tum  e  Vedcmon* 
tio  in  Vroianaam  venerant  vcla  datura  Mafilut  ad  expcditioncm  bcl 
Anglici)coegit  y eafque coniunxit  cum co  exercitu  quem  Vapa  le-  j^jnerii  Si 
\\gatus  Auemoneatque  in  totoWemfce  comitatu  contraxerat.Atquc  [^rlinam* 
ita  maqnanimus  duxfiblitus fui  offiaj  pfeslis fignis progrcdi  cccpit, 
ad  cxcindcndum  vaslandumque  Mcrindolium  cy  Qabrieram ,  aliar 
queoppida,  & pagos  numero  viginti  duos  eucrtcndos  ac  dclendos» 
Atque  vtidfacdius  cfficeret,mihtibuspoteslatcmfecit  dirificndi 
omma     inccndcndiyatque  ctiamhomincs,mulieres,  infantcfque tm 
cidandi.  Antcquam  autcm  pcruenirctMcrindolium,mcendioatqut 
\dircptiom  dcdit  oppidum  Kupem  nominatum  y  San-Stephanumf 
1  Villclaurum,  Lormarinum,  MottamyCabricrettamySan-Martinum, 
;  Vipinum  y  aliaque  loca  vltra  montcm  Lcbror.cm  pofita.  Eorum  au- 
tcm  locorum  incolce  y  quorum  maior  pars  fe  Menndolium  receperat, 
cum  vidcrcnttantaminimicorumimmanitatem^eccjferuntin  fyluam 
Lauram  appellatam ,  quoad  eorum  \is  0*  furor ,  quafi  tempesla* 
qutfdam feua  violcntaque  illatapneterirct .  Sed  videntes  eos  magis 
magifque  confirmariyatque  adjcfe  propius  acccdere,omncs  vnum  i-         .  ! 
dcmqucfc?ifcruntyatqueflatucruntmhilmelius  cjfe,quam  fi  coniur 
ges  cum  hberis  rclinquercnfMri  alio  altqub  concederet.fic  enim  exi- 
fhmabant  ipfis  abfcntibus faalius  easplus  mifcricordia  apudhoftcm 
quatumuis barbaru  inueturas. Nulla  oratio  ex plicare pofict gemitus,  A  uu[j.o  ^ 
dolorcs  animiflet9  yqucfliifq;  promifcuos,  qui  in  hoc  acerbifimo  difcef  £  r^a, 
fu  digrcjjuquc  cditifuerunt:  cum  vir  a  chanfima  vxore  ,pateraiu- 
cundi fiimis  libcrisjta  abslrahi  aucllique  cogerctur.Tamen  habita  co- 
cione  aMiniftris  preabufq;  vfitatisveJJ>ertinotemporeadhibitis ,  vi* 
rica  notle  difcefjerunt,vt  maius  incommodum  ac  periculum  vitarent. 
Voslcro  die  mane\copia  pcdeslres  propius  accefferunt  adeum  locum 
vbimulicresdvmsrchcla  erant,plcnqueeorumqui  in  Minerij  ca~ 
ftmerantjbeneuolentia  in  eos  autmifcncordia  aliqua  pcrmotiyab  cx- 
crcitu  prxccdentes  y  eum  in  locum  properarunt,  vt  eos ,  qui  ibi  erant, 
dc infcflohofliumaducntu  certioresfacercntyqicos  quidcm  omncs  of- 
fendcrunt ,  vnantmiteroranteSjpoH  confuctam  concioncm,qaaj  ma- 


Merindoliiincok.'      AC  T.  M  A  R  T  Y  R  V  M, 

nehdbitdfucrdt.Vorrb\>tprimum  exercitus  eb^enit,omnidbona, 
quamiferi  hominesfalua  ex prioribus  rapinis  immicorumac  latroci- 
nip  referuarant ,slatim  direptiom  expofitafuerunt:  mulieres  ac  puel 
\<£  expolidta  ,quaddm  \io\dta,  a.c  verbenbus  cafe,  dtque  omm  i 
contumelidpetuldntiaquc  tra&atxialiccverb  vcndita,dtque  omn 
opprobrijs  iniu  riifque  ex pofita .  Interea  Minerius  \ja,quam  vocdttt, 
dO-V|W*y{  rcgia  Cadenetijum  equitatu  Merindolium  contendcbat ,per  mcdiam 

Laurcnfem fyluam.  Qub  quum  effet  perucntum,prafes  quendam  nd- 
clus  ddolcfcententyiufiteum  dlligan  ddokdm  ,globulifquc  tormcn- 
torum  mifiilibus,  crudclem  in  modum  d  fuis  confodi  &  confici.  Hoc  in 
fupplicio  zfmdrtyriojuuenisaculos  femperfuos  habebdtin  calue- 
reclos  &  intentos,cum  mdximo  clamore  pia  tnuocdtionis  indiccNlti- 
md  eius  vox  hacfmffe  dicitur \Domine  Deus :  ijli  quide  homines  vi- 
tammilyjfYum^  ptifcr^mqyr  eripmtfied tifpcr  \efumfilmm  tu- 
j  n  o  Meritjdo-    UmVltdm  mh\  trihuet  fempiternA.  Mermdnlium  iaiturpnr  \>IL  repu 

tus  Heftm-  gndntia  cdptum  dc  dtreptumjuit  t$tncenfiim,dc per  jofiores  belli  dj- 
3- ur'  feclasfolo  aquatum.  Vaslato  igitur  Menndolio,  pofica  vicefima  die 
Aprilis  eodem  dnno,Cdbrieram  omnibus  viribus  obfederut ,  quam  cu 
vehemcntermachinisbombardifque  oppugnaffent,nequc  poffent  cx- 
pugnarc.Minerius  cum  domino  ipfiusCabriera  Volino  earu  copi- 
arum  ducednterpofitafide promifcrunt ,fe  curdturos ,  vtcorum  cdufit 
in  iudicium  duile,db  omni  armorum  Violentia  y>ocarctur,neq;  vlla  eis 
vis  &  iniuria  adferretur ,ft portas  oppidi  vellet  apcrirc.Ea fidc  data 
propugnatores flatim  portas  aperuerunt,Vo!inumq,(f  Dopedacum 
Cabr ? era    cxeratu  receperunt,  Sed  homines  no  minore  perfidia,quam  ammi [a* 

pcrfideca-      ..  . 1  v  r>  <    •ir  (T  ri^rrii    ~  •• 

pitur.      uitia praditi,cum  tngre fi  in  idjuij j ent,  omnem jidejejcllerut  ac  vto • 
larunt.Dopedaquidem  vigintic[uinqueex  ijs  quos fclegerat,compre 
hendi  iufiit^inclofque  extra  'vrbem  in  pratum  quoddam  deducijub- 
.  urbanutufvEi  militfs_eni£rudclifiimejmm^  Ac  ne  quid 

■o  .J\U Vtvcs  ^  Cn.dciit.is  Ccc\eru dHt crudelitatis intentatum  relinqueret,  infexu  quoque  mulie 
\w/W  •     fcythlZi-   brt  expcnn  Voluit.mulieres ctcntm  quadraginta,quarum  quadam  e- 
rantgrauida,comprehendi  iufiit, edfque tnhorrcum includi:  dcinde 
quatuorex  angulisignem  fubijci  .  Accumiam  flamtna  inualuijje 
C  horrcndum  in  modim  clantorcs  vndique  cxaudtrcntur 3tatum  ab- 


4erindoIiimcoIa&  LIBER    IIL  ii9 

sl  vtboslis  vlla  mifericordia  tacl9fuerit ,  \t  etia  mulieres  qua: fcmi- 
flulata:  ab  inccdio  fefe proripcre  conabantur,contis  haflifq;  militum 
mdiquc  propcllercntur ,atque  in  ignetn  adigerentur.Qomplurcs  etia 
Vcpertifunt  in  caueis,qui  bini  vinculis  conflncli,in  aulam  arcis  Cabri 
rcjis  duclifucrut,vbi  accrba  ey  indigna  ca:de  ,militibus  ludibriafu* 
runt.  Voflremo  duclorcs  lenonum  latronumquc  Auenionenpum  tem- 
i  nu  mgrepi&f  maximum  mulierum}injantium,pueromque  numerum  imperato- 
xacli,nullum  crudclitatis  genus pra:termifcrut3nulfiq;fexuiauta;ta-  rc  "^1""* 
ipepercerunt.Kcliqui  vcrd,qui  eodem  tempore aut  deinccps ,  vario 
nortisgencrc  intericrunt,circiter  mille  numerofucrunt:  in  quos  qui- 
\  lein  omncsfine  v//o  difcrimine  a:tatis,  fcxufquc  infcsla  inimicoru  //- 
\ndograffata  cfl,vcl potiusfummacumpctulatiadcbacchata.Admo- 
Ytumcntum  autcm  tam pra:claraz  rcigcflw partasq;  "viSloria^adminiflii 
yap&  columnam  Qabncra:  crigcndam  curaueruntjn  qua  dies  ejann9 
bppidi  capti  ac  direpti,per  loanncm  Minerium  Dopcda:  dominu,Qu-  Tro^jetf 
yue  Vrouincice  primum  pr<£fidcm,inafis  litcris  notatusfuit  ,admemo- 
nam  tamfccda:  atq;  horreda:  immanitatis,  no jolum  noua:  acinuflta- 
j  >a,fcd  etiam  inaudita:.  Ex  quo  fanc  poterit  ipfa  poflcntas  intclligcre. 
imbtis  ratiombus  Komanus  Antichnfl9 fcdrm  illa  impictatu ' atq\  ab-  ArmaAnd 
minationumtucrijoleat,qui  tam  acl  cumommum Jcelerum  cumulum 
vemtyt  omm  dccpuitatc  juflitia^eritdte  poflhdbrti  rdufrfu*  dcfen 
(inncmin  armis  jerrore  atqur  opprefionc  conflitutam  habeat. htcrca 
iijrfuipaulo  ante  e  Merindolio Jcccjjeratjocifque  in  circuitu  \icinis> 
i  ber  montes  ac  rupespi  fumma  inopia  @>  rcrum  omniu  ad  viBu  pcr- 
tmcntium  deflitutione  \>agi,aut  abditi  vcrfabaturqia  quide  ante  eam 
calamitatcm  importatampriufquam  immid  cofcclcrisfurorifq;pro- 
%refli,a  prgfldc  perhomines  apud  eum  aliqiiamgratiam  authontatcm 
q;  habcntes  contcndcrant ,vt  ipfis  itcrpacatum  ^  tutu  daret,  quo  re- 
cipere  co fc  poffcntcum  vxoribus aclibcnsyquo  Dominus  ipfos \elict 
condncere ,folum  indujium  habentes,  quo  carnc  fuam  aliquo  modo  co- 
tegeret.  At prccfcs  amicis  fitis  ita  rcf^odit,  Ego,wquit,jcio  quid  mihi  DopctJje 
dgendufit.Nevnus qmdcm  mcas  cjfugicivwms  >  cgo  mittam  cos  in  rcfpomur* 
regione  infcrorurttibi  cum  diabolis  habitct.His  aliijq;  minacibus  a- 
troabujque  vtens  verbis,quibus  ditces  exercitusprajctes^ad  omnem 


Merindofa 
norumpo- 
ftulata. 


Merindoluincoh&  ACT.  MARTYHVM, 

dcerbitatem  & flceuitiamincitabatyeofldefortis  illeimperatofhortd- 
batur  vf  omnia  oppidaydomosJocaque  apertajmfirma  &  iam  dirutd, 
hoflditerinuaderentydiriperenty\aj\arentyin  quibus  ne  minimci  qui- 
dem  ad  refislendum  viV  aderat .  Sed  cgregim  flane  V/V y  qui  a  iudicio 
floro  adbellum atqueimperiumytoto  animi  impctu  je  contulerat, 
quanta  cffct  fua  potentia y  vc/  potius  naturce  ferocia  &  immanitas 
in  hominum  innocentium y  Dcumque pie  colentium  imbccdlitate  ino- 
piaque  experiri  voluit.  nam  cadem  crudelitas  ac  \>as~litasy  ejab  iflis 
oppidis & pdgis  inCoftam  oppidumyquafitempes~las  qucedam flce- 
uifiirna     calamitoflfiima  dclataefl.  Eiusoppidi  dominus  auibus  an 
tea fuafcratvt  omnia  arma  in  arcetit  conferrcnt&murum  ctiam  ah- 
qua parte  diruerent,  vtin  eosprceflidio  deslitutos y  clementius  hoslis 
ageret.Quum  vero  ipfe  Cosla  dijafljfet ynon  longe  progrefflus,obui- 
os  habuit  htinerij  milites,  rccla  iu  \rlcni  tcr.deutes.  mhiltamcn pri- 
7uo  impctu  eflflecerunf.poflero  tamen  dieanccnfis  circum  ccdificijs  flk 
urbams-yrbem  cruddius  oppngnantcs,\v  capiunt:plcerique  cnim 
pcrion  noFte,defirta  vrbe profugcrant  delapflflunibus .  Qapta  \ 
ac  direptajyoji  ftragcm  editam  cxcurrunt  mihtes  in  locum  caflro 
Ximum,  \bimu\ieres  acpucllas  qucetrepidanteseoconfugcrantp 
mifcue  coiisiupranf.&quum  ahquandiu  detinuiffcnt yadeo  inhum 
niter  traBarunt y\t  ece  qucegcrebant  \tcrumy  &  natu  minorespw 
lce  non  multo  posl  extinguerentur.    Sane  impo flibde  effet  omnes  a- 
cerbos  ac  luBuofos  cxitus  euentufque fufceptce  tam  crudclis  pcrfccu 
tionis  in  Merindolios  dc focios  enarrdre  y  adco  nullum  jceuitix  gen  ■ ; 
pr&temififlumfuiv.ac  quieuafcrant  perq;  fyluas  &  rupes  obcrraba. 
interceptiyVel ad  triremes  mittcbantury\elconflodicbantur:multi  qui 
jfeluncas  ingrefiiflub  rupibus  latitabant^ahjinedia^ali]  imecloigne  e- 
necatiacfumo  fuffocatifucrunt.quce  quidcmamplius  cognoflcipofl- 
fent  exjorcnfibus  aBis yaducrflarufquc  oratiombus  in primari*  claf- 
fis  Curice  Varifienfls  auditorio  y  apertis  \aluis  magnaque  hominum 
frequentia  habitisya  duobus  celeberrimis&frontisprorfus  panegy- 
riccc  Caufidicis^altero  quidem  cui  hubrio  cognomen  erat,  Mincnum 
fircefidem  in  vincula  conieclum  accufante :  altero  vero  qui  Kober- 
ti&  nominabcxtur ,  defendente.  Hcec  yero  omnia  mffu  atque  authori- 

tatc 


lerindolii  incolxl  L  I  B  E  R  I II  117 

tteHcnricill.Galliarum Kegisea potifiimum  gratia  Lutetiay\e- 
iti  in fummo  tottus  rcgm  tbeatrogcri  ducbantur }  \t patrem  Fraei- 
jmi  rcgc,cuifuccejfcratyab  ea  crudclttatis  nota  vindicarctyqua  mul- 
11  orum  Vrmapum  animos  offcnderatyyt  ipfc  Carolus  V.impcratorin 
Mcis  ommum  ordinum  Gcrmanut  comitijseum perfirinxijfc  dica- 
ur.quodfubditum  populum  nulla  fexus  aut  ztatis  ratione  babita 
itcgrum  vaflajfct.   H#c  Verd  caufa  quum  quinquagtnta plus  minus 
'udientijs xltrd  &citro babitis pcraginon poffct  ,in fumum  Valatinu 
>bijt,tandcmquc  Mineriusvinculis  folutusan  tntcgrum  rcflttutus  fu- 
t  ea  condittone  ac  fide  data  Carolo  Lotbaringo  Cardinali ,  vt  nouos 
ftos  Cbrisiianos(ftc  enim  appellant  veritatis  Euangchca fludiofos) 
ota  Vrouincia cxpcileret.Keucrfus itaq;  in  Vrouinciam maiora quam  CvC 
tntc crudclitatts fyccimina dcdiv.ncque prius extrcma  quxquc in bo-  Jfc^j9 
nincs  innocentes  tcntare defltiit  quam morbo  corrcptus  horredas pce-  cxitm. 
tas  admtrabtlt  Deitudiao  dcdit.Ltcnmt  inufttata per poflica  corpo- 
\is partem  fanguinis  emifione,ac  graui  Wywtt*  paulatim  illttngui- 
tta  computruerunt.Ac  quum  nullum  morbo  remedmm  inueniretur 
iam  intefttna  xermibus  arrodcretur,accerfitusfuit  clari  ttominis  Cbi~ 
rurgus  natione  GaWus  qui  Arclatc  comorabatur cognomine  La  Mot- 
teVtrnonmtnus  pictate  quam  arte  inftgnis,  qui  quum  Uy^a  mo- 
leslia  Minerium  leuaffct ,  ac  iam  plurimum  authoritatis  apud  eum 
conciltajjcf.antequam  alias  putidt  cadaucris  partes  attingerct '  V£ 
pemtius  exquirerct  morbi  caufas  y  petijt  y>t  qut  Mtnerio  in  cubi- 
culo  adcrant .paululumfcccderentXllis  fcmotis  ccepit pIuribusMinc- 
riumhortanaam  tcmpuscjjc  vf  obtam  horredafcelera,maximeyerb 
ob  mnocentem fangutne  mambus  ipftus  cffufum^cniaa  DcoperCbri 
fiu pofcercV.eam  dcmumeffe  caufam  inufltata  profuftouis  fanguinis 
qucm  cmittcbat.Hxcfane  adeo tmpuramhomims  cofcicntiam  pupur 
gsrunt  vf  morbo  grautore  molcsla  tulerit.Adcflc ,tncUmat -,coprebe- 
d<iturChirurgushcerericus.Lamotteus,bas  monittoncs  tyrano  dtSias 
quauis mcrcede pottorcs  cxiftimans  ,protinus  Arclatc fc  rcccpit.  Re 
uo.atus  tamcn  precibusacpra-fldio  ab  amicisfidc  obfirmato  Lamotte- 
us  ad  Minerium  redijt.  quu  iam  omnia  cot  lamata  cjjcnty    crudeles  ac 
horrcndas  yoccs  impuro  ore  animam  agcns  emittcret. 

! 


MELDENSIVM  PERSECVTIO; 


Infignis  Euangelica:  dofrrinx  confcfsio  ,  &  perfccutio  fidelium  apudMeldenfes.cjuo- 
rum  Quatuordccim  extremo  ignis  fupplicio  sffefti  fuerunt. 

P^pffl  N  T  E  R  multas  regni  Galli*  vrbcs,quibusgratia  cale- 
*{eUx ,.  slis  perverbum  Dei  communicata  atque  impcrtita  fuit> 

Euangeho      ♦JWf    *  j\  f  i  i     r       •       i  t        n  i  • 

iiiuuratx.  |v^[i<^j  oppidum  Mcldcnje primo  loco  numcrandumcft  ,quodin 
Briapofitum  ad  Matronamfluuium ,  milliaria  dcccm  Lutctia  abcjl. 
nam  pcrpauc*  reperientur  ciuitates fub  impio  Antichrisli  dominatu, 
in  quibusyeritasyerbi  Dei  tantafidc  amtunciatajanto  sludio  ardo* 
rcque  reccpta3tanto  aucla  incrcmcnto,ac  fubitb  amphficata3tanta 
conflatia  defenfa  conferuatafucnt.Katto  aute  qua  Dominus  hac 
Vrbem  illuminauit  ,qu*  nullofere  alio  hominumgenere }quam  opi- 
ficum ac  mecharncorumfrequentaturfruiufmodieshGuiliclmus Bn- 

Brkonetus  connetus  cius  vrbisfuit  epifcopus ,  homo  optimis  htcris eruditusyac 

t^fcopur  lum  <luv&em  ddmirabdi  quodam  fludio  veritatis  tum  cognofcendgjtu 
etiam  alus  declarand*  inflammatus.lsinittb  epifcopatus  ,cum  ecclcfir 
asdioccefis  fu*  adiret}atque  Vf  verus paflor  3tnflfeclorem  ageret/e- 
peritpopulum  cognitione  Deiplane  dcftitutum}eumque  a  Franafca- 
nisc*tertfquemanticariisme?idtcisea folum  doccri3qu*  ad  cceno- 
bium  illorum,  ac  ventrem  cxplendum pertinerent.  Itaque  Lpifcopus 
eorum  imposlurisacfallaajs  intclleclis Janclifiimo  animi  sludio  pcx- 

Francifca-  motus,eis inVniuerfa  dioecefi  fua prxdicationem  interdixit .  atque  in 

nisinterdi  *•  •        »•  ■     r  •  7-       L  • 

fta  concio.  eorum  locum  mros  alios  vocautt  ^Jumma  cum  w* prooitatatum  eti * 
am  pietatisdoclrinaatque  intelligcntia  probatifiimos.  In  quibus- 
fuit  lacobus  Vaber  Stapulenfis  ,Mtchacl  hrandcnfis ,  Marttalis 
Gerardus  Rufus.quorwn  cum fide  &  diligcntia,  tum  ctiam  fingulari 
Jludtoferuorcque  Epifcopi(qui  ipfe  tum  yentatcm  Dci  annuntiabat, 
nulllq; parcebat  fumptui,  quo  libri  adeam  rem  vtiles paranpoffent) 
cogniiio  Euangeltj  longe  lateque  ccepit propagari,  prwdara  huius 
tanti  boni  O3 jolattj  a  Dco  profeclifama pcrtotam  Galliam  diffundi: 
quibufdam.m  fuaucm  vtta?  odorcm,altjs  vcrb  contrain  offenfior 
nem.Tamen  hoc femen  Euangelij  ea  in  ccclefia  iaclum,  quotidie  magis. 
cfflorefccbat\  atque  ad  eleciorum  confolationem?falutemquemaxi- 


mum 


deldenfes:  LIBER/   tiffi  nS 

numfruBum  afferebaty  donec fathan ,  princeps  tenebrdrum, 
utanshuiusluas  inimicifsimus  y  cumvidcret  ruinamrcgnifuiinsla- 
•  vy  vfitata fua  incitauitmancipia,  ipfos  nempe  Francifcanos ,  qui  epi- 
I  rcopum  hricometu  in  iudicium  &  crime  h&refeos  ad fummam  Curia 
tvocauerunt:  cum  quibus  Sorbonici  dotlores  ceterique  veritatis  ini- 
\mia  fe  facile coniunxerut.  ¥rimuminturfatbanbisvtcnsins\rume-  B«c6ncws 

J   J       -r     •  r  l  i  t  r  n-  i  i  tuangc 

nsfacileEpifcopi  fidemexpugnauit,eumque  ad  defeclionem  addu-  lio  dtfick. 
xit.  deinde  cateros  maiore  vi  aggreffus  efl.quosin fide  firmiores 
confiantiores  inuenit.horum  qmdam  fuerunt  combufli: quo  in  numero  ^  ^ 
fuit  ille  de  quo  in  fine primi  hbri  egimus y  lacobus  Vauaneus.qui  qui-  uaneus, 
dem  tanto  aniymardore&fludioveritatemdocereccepit^  vtprimus 
\Lutctia  crematusfueritynomine  eius potifimum  doclrin*  quamde 
Ccena pauci  tum  cognouerant.  Alij  verberibus  c<tfiyaut in tlieatro  cum  Perrccutio 
ignominia  conslitutt,  aut  mifii  in  exilium,  atque  ipfo  cx  regno profli-  m  Mcldefcs 
\gati.  Deniquehoflcs  Euangelij  nunquam  de?iiterunt,quoad  libertas 
'  veritatis  publtcahda  erepta y  eaque  lux  &  cognitio  falutaris ,  qua 
paulo antc  eratexortayplane  oppreffa extinclaquefuerit.  NaEran- 
cifcani  quidcm^cum  concioncs  maximis  sludijsyambitiofifque  rationi- 
hus folitas  rccupcraffentfua  vfiratamcndaciacceperuntiterum  po~ 
pulo  obtrudere .  Ncque  tamencumomniamaxime  quidem  conaren- 
turjd  funt  affequutiyvt  cogaitione  vcritatis  in  multorum  cordibus  in- 
fixamimpreffamqueevAlerent^aut  eam  planc  ddercnt.  Nampij  ho- 
mwesjn  quorum  animis  timor  Dei  cum  illa  cognitione  infedcraty  cum 
Vidcrcnt  vcritatem  publids  ex  locis  profligatam ,  Vna  cum  Itbertate 
Dci pureinuocandi.cceperunt  conuentus inter fcoccultos haberc/x-  Sjffi^fc 
cmplo  Vrophetarum ,  quifub  Achab  extiterimt^  eorum  Chnslia-  EE^T' 
norum ,  qui  in  ecdtfia primum  nafccnte  y  proptcrhombiles  perfecu-  ■ 
tioncs  hniufmodi  loca  fecrcta  ad  orandum  opportuna  quwjiuerunt. 
\ta islihotuincs  Dcum  reuerentes  yvt  opportunitas facuhafque  cis 
dabaturjnodo  aliquam  in  domum y  modd  in  redutlam  vallem  autfpc- 
luncamjnterdum in  dumetis  aut fyluis  conuenicbant.  Eo  iu  conucn>  u 
ac  coctu  is  qui  in  Scriptura  fancla  maxime  omniu  vcrfatus  atq>  exf  r- 
citatus  videbatur,vcrbo  Dci  alios  corfolabatur ydoccbat fiort  ■ba.tun 
eoq;  munerc pcrfccloyomncs  vmnimiter  ardctcra;  Zcum  comprcca- 

Q^ij. 


MeldenfesJ  ACT.  MAPvTYRVM, 

bdntu  r.  dtcntes  perpetub  dcfouentcs  eatn Jfcm,  qubd  ipft  Gallia  breui 
reciperct  Euangcltum^nequc  dmtius  impium  ac jcclcrdtum  hntichn- 
flidominatumpcrferret.Vcflremb  y  cum pofllongam  cxpecldtwnem 
\iderent  tantum  abcjfc  vt  religio  rcpurgaretur  db  inquinamcntis, 
Vt  fccditas  Jupcrflittonum  atque  omnium  aboniinationum  a  Pdpa 
in  Ecclefidm  introducld  }  mdgis  in  dies  mdgtfque  augcretur  &  con~ 
firmdrctur :  plcrique  corum  qui  flpintu  erant  ferucntwrc  }eyquia 
primo  doBrm^rcceptce  tcmporc  }fepuros  atquc  impollutos  ab  om~ 

Eckfiola  ni Mijftrum  idololdtria  conferudrdnt ,  dnno M.D.XLVI.  dchberd- 

ftlcuta!111  runt  ccrtdm  inter  fcpt<e  ecclefioU  formdm  inflituere.  hdiddutem 
fdciendum  y  imprwm  fuerunt  permoti  excmplo  ecclcftce  GaUtcdna 
qu<e  tum  Argentinct prwclare  inflituta  r  dpudomnes  fama  religionis 
celcbrabatur}«y  quam  quidamex  tpfis  adierant }  dcdihgenterinfye- 
xerdnt.  Vrxapui  duthores  totius eius negotij acmodcratores erantf 

M.inginus  Steplnnus  Mdnginus}\>irfdnebonus,grdndifq;  ndtu^  ?ctrus  Cky  . 

«c  Ckncus  ricus^dYt.e £ua  m profcf>Lone  carminartus  }fed  in ftcns  lixcris  appnme 
exercitatus  }eoqmdemgenere fermonis}  qui  Gallorum  propnus  csl. 
Hi  cum  dlus  quibufddm  quddrdgintd  dut  quinquaginta  confdium  ce- 
perunt}miniflri  alicuius  cx  ipfis  ciigendi}  qui  cisverbum  Dci  dnnun- 
tidret^  Sdcramentdddmimflraret.  Quod  quidcm  db  ilhs  non  tcmere 
leuiterquefdclum  t?H:  ndm  cum  \>no  eodemq;  animo  dliquotdics  tem- 
Tjijs precibufquc  impendiJfcnt}Vctrus  Clericus fummo  omniu  confcn- 
fu  minifler elcclus  efl.qui  munus  fufccptum  diligctifime  obire  ccepit, 
eojque  in  domum  lAangim  dicbus  Dominicis fefltfque  colligcrc.  Eo  in 
conucntu  exponcbdt  cis  Scnptum}pro  cdgrdtid  &  facultatc  qu*  ei 
a  Dco tributa  crat.ibioesvna preccs  atque  orationcs adDeum adhi- 
hcbant^falmos  canebant  &  cantica fjxiritualia.  ]bi pofleaquam  tcfli- 

asvfus"  ficdticffent  fcnunqua.  Vdpiflicis  idololatnjs adhdcfuros^JacraCxna 
femeldutbis  celcbrarunt^t  d  Chriflo  Domino  eflwftitutd.Itdquc  hcec 
parud  ecclcfid,  cxtguotemporis JJ>dtiohuiufnodifccitincrcmctum}vt 
trcceti  aut  quadnngeti  repenrentur,tum  v/n  tum  muliercs  ac  cuiufq; 
atdtis  homincs}qui  eo  confliicbant:  no  ex  wbc  modbfcd  ctiamex pa.- 
gis  quinq;  dut  fcx  millidnbu^  incircuku,qu£  fuk  c^fa^tfldtimde- 
&£hdtqfte obferuati  j?cr qiiofda.  hQmineswiprobos  fuerinLEad^re 


MeMenfesI  LIBER    IIlJ  u9 

admoniti  quidc  fuerut  ab  dmicis  quibufidam  &  bencuolis  hominibus, 
\t  ab  infidijs  }qua  eis parabatur  fibi  cauercnt.vcrum  hi  rcjfondcrunt 
"Btia  capillos  capitis fuinumeratos cfifie^atq;  idfiuturu  quodDomino 
.  placerct.Oclauo  igiturdie  Septebris  }anno  M.D.XLVl.que  dic Va- 
fi  pifla:  natalitus  virginis  Marice  celebradis  confiecrarunt,  hora fieptima 
I  matutina  accefiit  quidadclator  ad  magiflratuyeos  ccepifife  tam  congrc- 
,;  gari.  Eo  nuntio  allato  }magiflratus  eius  vrbis}^ypra:pofitus  cu  fuis 
fatellitibus  atque  mimslrisfimul eria  is  qui  tota  in  regione  latronib9 
coprchendedis  puniendifque  prcefeclus  ejljnagna fatellitu  cateruafti- 
patus,ad  domu  ipfius  Mangini  acccfferunt.  Vetrus  Clericus3tum  cx - 
j  ponebatcoinccetulocuquendaprimaz  episloUVauli  ad  Corinthios. 
j  Satcllites  ccenaculu  ingre fii  in  quo  oes  cogrcgati  erat,aliquadiu  quafi 
attomttfummo  cu  fdentio  cbfliterut.  Tandc  Qucefitorrogduit,quid  a- 
|  gerct  ibitot  homines  }quifuas  parcecias  non  adircnt.ld  quide  quod  ip- 
fe  videsjnquit  Clericus.fedcequo  animo  cxpecla }  quoad  nos  ifla  ab- 
foluamus.  Tu  c&ten  e  magif}ratu}Eundic  vero Jnquiut }cfl  in  carccre. 
Eam9anquit illcfe  ita  Domino  vifium  efi.Etfimul fe  ligari  coflrmgiq; 
paffus  eflieademq;  mafuetudinc  cceteri  oes}  tum  homines  tu  multeres, 
■numero fiexagmta  duofunt  imitati.  In  his puella  erat}quce propter  a: - 
tate  intelligere  nodu  potcrat}qua  odij  magnitudine  veritas  verbi  Dci 
prcmerctur.ca  cumfie propterca  duci  ab  ilhs  videret  vinclam}quod  in 
ccetu  &  conuentu  ta fanclo  honeftoque  deprehcnfa  cfifict3dixit  magi-        HJ , 
j\ratui}$ivosme  inlupanari  deprehendifictis  }aut  inloco  pudendo,  bcrayox^/v 
nunqua  me  his  vinculis  coflringenda  curafifictis.kt  magiflrat9impofito 
tipro  authoritatc  fua  fiilentio  }tota  multitudinem  in  vrbis  carccrc  duci 
■iufiit.Kes digna  admiratione  \ifa cjl,  cutothomines in  vtroq;  fiexu3a  ^ 
tam pauds  fiumma  voluntatc  ac  manfiuetudinc  ducerctur.  Nam fi  ali-    &  tomi 
<qua  rcfiflendi  voluntate  declarafficntfacile  a parctibus  0* jppinquis,  randmn.  ' 
qui  in  ea  vrbe  erantfiheraripotuifificntfcd  tantu  aberat3\t  hi  vim  a- 
liqua  aut  rcbcllicnem  cogitarcnc}vt  cotra  lceti  atquc  hilares^per  vicos 
yrbis  irent  Vfalmos  canctes3in  qiubus  praicipuc  LXXIX,Dcm,ve- 
??crxntgctes,clatis vocibus  cancbatai.Wis in carcerem inclufis/ceptit 
efl  anquiri  in  eorum  fabbatha  &  iouenticuia3ita  entinuidiosc  ac  crimi 
nose /anclifiimum  eoru  coetu  a ppcllabat.  Intcr  alia  crimina,hoc  ipfiom 


Meldcnfe*  ACT.  MARTYRVM, 

iudiciograuifimum  obijciebat,qu6d  Ccenctm  Dominifacere  dufifuif- 
fent Qua in  rc,quid opus  cfl qucererc ,quantoperc  ordo  monachorum  . 
ac  facerdotum  hoc  vno  vcrbofuerit  offcnfus  &  irritatus ,  quum  vi- 
dcrcntjuam  cxiflimationcm  aboleri ,  atque  authoritatcm,  quamtan- 
diu  tamquc fludiofe  inuiolatam  cofcruaffint }dclabi  in  manus  impcri- 
torunv.opimumque facrifiaum  3  nontamadmemonaChrifliccicbran- 
dam  ,quamadculinamventris  colendam  tucndamque  comparatum, 
iam  infumum  euaneJccre*Poflquaomnia,qua:  ad  caufam  innocctiam- 
que  corum  premcndam  pcrtinebant  Ailipcntcr  effcnt  expifcati.curri- 

McWcnfes  /        .  „  *.       r        *      „   r     *.  rf  n       JJ    .      rj    J  1 

Lutetiam  ous  vinctos  impojucrunt  nullo Jupenecto Jtramine,in  quo pojjcnt  alu 
abdu£U.         mQ(j0  qUjefcere.  dtn-ue  lta  jjne      itinens  intcrmijuone  ac  rcmif- 
fione  Lutctiamfumma  celeritate  portandos  curaucmnt .  Ac  tamctfi 
plerique  corum  lam  cetate  ac  labonbus  confcclnpfaque  itincris  con- 
tcntionc  currufque  agitationefracli  effent,  non  tamc  dcflitcrunt  in  via 
fefe  mutuo  adhortanatquc  cofolari :  ac  cum  Varifiefcm  \>rbem  ingref- 
fi  cffcnt  Vfalmos  canere  dum  ad  Valatinum  carccrem  pcruemrent ,quo 
cxcepti  noitis  tormentis  mifcrc  diucxatifunt .  La  autcm  non  lema  rc- 
mijja'queextiterunt,fed  acetrima  maximcque  exquifitaprctfcrtim  in 
rcos  quatuordecim,  qui  a  f mtma  cu  ria  Parifienfi  ca pitis  damnati  fue : 
n«us  p«i  yunt{Kut fdtls  confldt  c*  ed  iudicum fcntcntia }quce  dcinde  Lutetice  ad\ 
fieniis.     perpetuam  rci  memoriam publicatafuit.  id  quidcm  arcflum  fummam 
iudicij  acerbitatcm  compleftitur ,  prccfcrtim  in  quatuordeam  viros, 
qui,vtfirmij$imim  confcfione  fideipiceque  doclrin<£,ita  ctiamgrauif 
Nomini  fim? omnium accufati.Hi  autemfueruntfietrus  Clericm ,Stephanus 
Jjjjjjlxu"  Mangmus }\acobus  Bouchebccus ,loa.BriJebar* ,Henricus  Hutinot9 
Thomas  Honoratus,  \oan.Baudouinus,\oa.Flcfchus,\oan.Viquerius 
Vctr9Viquerius,  ha.Mateflonusfihilipp9  Varu9,Michael Caillous 

Franafcus  Clericus ,  qui  omnesfuerunt  candemnati ,  Vf  crate  ad  i 
locum fupplicij  pcrtrac~U,Viui  cremaretur  apudmagaumfomMelde- 
fcJocoManginicedibus propinquo.bi  reliquos^qui  indohlrina pietatis 
fufcepta  minus  firmi  &  conslantes  cxtiterut,  pcena  nonita  acerba,cx  - 
tamen  varia  conflitutafuit>atque  in  vtruquefcxum peruagataN 
dlij  fuerunt  cccfi  virgis  atque  m  exilium  mi fii,alij  vcro  eorum  XIIIL 
quos  fupra  nominauimus^acerbij^mce  mortisj^eSlatores,fumma  c 

ignom 


Meldenfes.  LIBER  III.  110 

ignomvna  conflitutian  quibus  ctiam  \nus  fub  axillis  flufpcflus,  laque- 
um  habcnscollo  Ugatum,grauifiimum  illorum  cafiuintucriiufifus  csl. 
Mulicrcs  vcro  quada funt  codemnata:,  Vf fiuppliciu  in  viros  coyiflituen 
duyivnommiofe jfreclarent.Deniq,  ab  cadcm  Curia  dccrctumfuit& 
co7ii}itutu,\tdomus ipfius  Mangini,  in  quam  illiconucmre  foliti  cffe  Barbara fV 
diccbantur,  ad fiempiterna  memoria  tantifcelcris^t  ipfl  tudicabantfi  dificiV."  *z 
lo p\anc&quaretur,e6que  in  loco  faccllumextrucretur,  in  quo  Mijja 
adcultummaximiillius  VapiTlarudei  que  infacramentoaffingunt, 
mflituta fnguhsdicb9louis  celebraretur.cui  prouctus  necejfaru fiupfe,, 
ditarentur  ex  corum  bonis  ac  fortunis ,quibus  omnia  cum  vita  crude- 
lifitme  eriperent.  H<ec funt  illa pra^dara  hreopagitica  Curix  Vari- 
ftenfis  monimenta,qua:  quam fint  imqua}etia  qui  aliquid  habct fianiiu- 
dicijfacdciudicare poterit.  Sed  Videamus  qucadmoduba-c  res  ab  illti 
ita  dccrcta&  c6flituta,poflmoduadmimflratafucrit.hacjententia  a 
Cofiliarijs  cius  camcrjc pronuntiata,  Sathan non cotentus innocetum  chimiK2 
fanguinc, Videns mhil planefatlu cffeyquod regno prodejfct fuo,fcd  ftesmorie* 
potius fe  viclu  ey  cofufum,fi  hi  coslates  in  cofle flwnc fufceptdc  veri-  viftorw 
tatis pcrmancrcnt,eos  omnibus  rationibus  a propofita jententia  abdu  u  J 
ccrc,corumq:  conftantia  inflcBcre  conatus  csi ,  cum  nulla  vi  ca  pof- 
fctmfringcre.ltaq\omniu  maloruauthor  acfabricator  PetrusLifetus 
primus  tu  Curia;  prafies  icliquis  SenatoriViudicihperfuaderc  cona- 
batur  ,vt  quatuordcci,qui  capitis  crat  danati,per  monaflcria  ficpara^ 
rcnturalij  ab  alijs,atqueitafcorfimfwgulorufidcs  cy  coflatia perffii- 
ccrctur.fcd  cuomma  cxpcrti  vidcrcnt  infraclos  ejfc,neq;  cos  pofije  vl- 
Jo  modo  a  fufcepta fiententia  deduci,tande  Aegidio  Bertheloto,qui  \a- 
trunculatofis tum  offlcio  fungebatur ,Mcldas  ad  fupplicium  redu* 
tcndos  tradiderunt,  quatuordecimqueillosfcorfim  in  curruimpofuc- 
runt.Vtautcm cos omm  molcslia afficerent ,ac priuarct  confolatione, 
duo  Sorbouia  doclores,Madlard9ejr  Vicart9 ,  mulis  infidctcs,  currus 
corum  obcquitabant  mui  non  dcjincbant  odiofifinnis  latratibus  aurcs  Maillaraus 

. .,    ~>   t        i  \l      ■         f  ,  ■    ■  &Picartus, 

illoru  obtundcrc,  vt  a  \cntatc  abduccrct:  adco  vt  vctrus  Clcric9in-  Achiiie^ 
dignatione  commotus  Vicarto  dixcrit,  Kcccdc  a  nobis fiathan ,  neque 
impcdias  quo  minus  memoria  recolamiis  Dci  noflri  crga  nos  bcncfi - 
<ia.lnterea  cum  hociter  ommum  tnolcsliarumplcnumconficcrcm^ 


Meldenfes  ACT.  MARTYRVM, 

res  diuinitm  accidit plane  memoranda,qua>  mfieros  homines ,  omni- 
bm  tum  animi  tumcorpons  labonbm  ajfeSiot  <($quafi  viribm  ex-> 
hauflos  erexit  &  confirmauit.nam  cum  trarfirent per fyluam  Liure- 
ibuSum  feni,qi\£  ab  \>rbeLutctia  tribm  milliaribus  abcft,obuiam  eis prodijt  e 
pago proximo,quiCouberon  appcllatur,  quidam  telce  texendaarti- 
fcx,qui  currusfequcns ,eos  ad  confcfionem  veritatis  retinendam  hor 
ixWta-   tari  cccpit$ono,inquiens&fortifitisammo,fratrcs  mciatq^amid, 
S£m  ruS  nequefatigemini,vt  tcftimonium,quod  voj  dcbctis  Euangelio,confla- 
citominij.  fer  dctis  .Quoniam  autcm  currm fumma  celeritate  fercbantur,vt ab 
ijs  qui  pntcedcbat,nonfacile  poffet  exaudiri,fublata  in  ccelum  manu 
exclamauitfratresfitis  memores  eim,quifiupra  in  calo  esl.Tumfa 
tcllitesjaterlque  adminiftri,qui  Latrunculatoremfequebantur,  arbi 
trati  illum  effe  LutheranumjiuWa  inquifitione  habita  conslrinxcruntt 
atque  ita  vinclum  in  currum in  quo  quatuordecimVtncli  erant coijci- 
Mirabiiis   unt.  W& funt  vice  Domini  admirabiles  ac  nullis  cognita^nifiijs  qui  eim 
?cm£.0lU~  Voluntatem & prouidentiam experiuntur ,quibm  ipfe  infirmitatem 
fuorum  in  maximis  arumnis  confolarifolct .  nam  hic  homo  eo  ammi 
Xplo  ac  recenti  ardore  diuinitm  in  ipfo  itinere  oblatm  non  modo  eoru 
\ires  refecitfedetiamnoua  promifiionuDeipradicatione  animured- 
didit ,confirmauit ,ac plane  inftaurauit.  quod fane  quidam  ex  ipfis  co- 
Nouh  po-  fefa  funtjnexpeclato  cim hominis  aduentu  atque  occurfu.quafi  An* 

minusfuos^  J   {     /      }  «    ■  rr  ,    <  7  J    1 11 

i  tematio-  Qeliecoclo  miStnouas  colleqi  e  vires :     quimccrore  tacebant  op- 

nccxipere.  6     ff.  *  .  6"     ,       •  T,  •  •      r   Cl  (T 

prcft,caputtum  erigere  acgaudere  in  Spiritu  Jancto  cccpijje  .  a- 
deo  hic  homomcchanicm ,prodicns  e  folitudine  fylues~lri,eosadcau- 
fam  Domini  noftri  lefu  Chrijli  tuendam  animauit.  Vaulb poftadpagu 
Liurium  nominatum  peruenerunt,  \bipopulm  ex  locis  Vndique  pro- 
pinquis,adviam  qua  ducebantur,  effufm  hominem  eum  quife  obtu- 
leratfacdeagnouit.Quidametiamex  illis  Lutheranumeumefjecla- 
mauerunt  juppliciumquc  ignis  magis  meritunty  quam  cos  quibm  tum 
additmfuif]et,idquod  Latrunculatorem  atque  eim  fatellitcs  commo 
uitvt  arclim  eum  conslringerent.Confimilishuichisloria  mcmora- 
turin  primitiuaEcclejia,de  quodam  Martyre,qui fumma  voluntate  fc 
obtuht  ad  mortem  cum  ijs,quos  ad pccna  mortis  duci  viderat,  rj?quo-~ 
tuam  illc  homo  incogmtusfuiJfct,Adauclm  cft  appcllat?  ,quod  numc* 

rum 


1  -  ' 

j|vleldenfes.  LIBER.     III.  Ilz 

•«w  fancltfiimorum  Mdrtyrum  tesliwnque  lefu  Cforifk  adduxiffet. 
Zum  pcruenijfent  Meldas,in  cdrcercm  omnes  inclujeruntutc  tu  quct- 
•crc  tormentis  cxtraordinanjs,\t  vocant,cccpcrunt:prctfertim  in  illos 
KUll.ad  accufandum cos  qui eadcm  doclrinamfoucrcnt,quorum  ta- 
nen  nullus  eorum  orc  accufdtus  dut  nomindtus  fuit.  In  cd  quctslione .  „.  , 

t  1  J  1  J-tl    1  Virtusfcu- 

umcrudelcm  inmodumtortoresmcmbTdeorum  aijtraberent,actan-  mana  iupe 
tum  nodddcerarent,quidam  ex  ipfis  dnimo  confirmatior,carnificibus 
damaffc  dicitur,hortatufquefuijfe,ne  mifcro  corporiparcerent,qubd 
tantopere  jfiritui  Voluntatique  Creatoris fui  rcjlitiffet .  Voftero  die 
quo  crantjupplicio  afficiendi,diffutdtioncm  cum  ifs  doclores  theologi 
rcnoudruntpr&cipue  de fdcrdmento  Cocnce  Domini.  Sed Viedrtus  & 
ctteriancerti  quid  diccrent,plane  obmutefcebdnt  cum  Clcricus  quct- 
reret  db  eis,in  quo fundatd  effet ipforum  tranfubftaniiatio,^  dn  cum  JjjJ^4' 
pancm  edcrent  aut  vinum  biberent ,aliqucm  carnis  fanguinlfue guslu 
oercipercnt.Vofiremo  hctc  illisconditio  oblata  csl,\>t  qui  \ellent  in  au 
rem  Jaccrdotis  infufurrare  ,quod  rflis  esl  peccata  cofitcriaj  aliquid  gra 
iut  obiinerct,nec  linguct  eis  prctciderentur.ltaq;  ex  XII II.  quos  fuprd 
nominaum \fepze  ea  conditione  acceperut,  autqubdid  no  magmmo- 
menii  ejfe  arbitrdrentur ydut  qubd  eo paclo  benefciumvoci{  redimere 
fe poffe  cxislimarent.idque  maximo  dolore  Ccttcrorum,  qui nullis  nec 
mmisnecpromijlis ficcliya  fententiaq, deduavnqua potuerut .  Hora 
aute  po*sl  mendie fecuda,quce  fupplicio  dicla  erat ,  cu  e  carcere  edu- 
cerentur ,  carnifexlinguam  primuma  Stephano  Mangino  poftuld-  ^"g£"s 
uit,  quamille  prctbuit  libenter  atque  exeruit:quaprcecifa,fangui-  linguaio- 
nem  euomensjoquutus  esl,ita  \>t  jdtisintelligcrctur,  huiufmoch  ver- 
bis  ter prccdtus,Sit  nomen  Dci  benediclum.moxquc  fupcr  crate  tra- 
ciusfuit,  quemadmodum     Clencm:  Cctteriverb  plauslro  impofiti 
deportabantur.quos  quidem  ij  qui  nonfuerantdamndii  capitis,pro- 
ximipedibus fcquebantur  vfque  adforum  mdgnum.  Quo  in  loco  qua- 
tuordecim  patibula  formd  circuldn  crccla  erant ,  atque  e  regione  do- 
mus  Mangmi  poftta .  Ef  ahud patibulum  feparatum  ab  alijs  ac  pdulb 
longius  remotum  y  in  quo jub  axdlis feffendedus  eratadolefccns,Mi-  Fiddes o- 
chael  Viquerius  nominatus,  qucm propter  cttatcm  qub  minus  crema-  tioni  defti- 
rent,pudore  impcdiebatur.  Tum  vero  carnifices ,eos  nonfccus  atque  nata:- 
agnos  facnficio  deflinatos  alligdruttt .  Quomam  autcm  ij  quibus  hn~* 


tnh 

t. 

ma, 


Meldenfe*         ACT.  MARTYRVM," 

gua  crdtprxciflt,  ctUm  bltfa  vocc  Dominu  inuocdre  non  dcfincbdnt 
cccteri  vcrb  qui  lingudt  bcncficwfrucbanturVfalmos  canebat.  Sacnfi- 
culi  £r'  monachi  quubi  adcrant  quafe  amentcs furoreq;  correpti 
fccrifiailo  CdnLtrc  lffi  W0  cccperunt,0 ftlutaris  hoflialdcinde ,Salue  reg 
ru  boauis .  dliafq  ue  huiufnodi  Uaffihemids  ,ncque  ante  nefdrium  hunc  ey  infanu 
cantum  intermifcrunt,  quam fanclifiim<£  hosliain fuauifiimumodore  < 
igne  confumptcefuerunt.Vorrb fcqucnti dic,quifuit  dics  ohlauus  eius  ! 
mcfis  ,dduerfianj  ,quafi  rem juam  benegefiijjcnt ,  ac  veritdton  vicldtn  \ 
Suppika-  cdptiuamquc  in  triumphum  diiccrent,magnificam  iyflituerunt potppa  • 
unwia  dc-  m  1ud  panaccu  illud fuum  idolum  circunfcrebant,innumcrdbilibus  U  I 
omm*      dis  cereifque  medio  die  dccenfis  comitdtum.  Quum  dutcm  venijfcnt  dd  r 
fupplicij locum,in quo ddhuc  ignis  drdcbdt , idolumibifuum  collocd- 
rut.  Tum  Vicdrtus  in  mcdwforo  fuggcjlum  dfcendit  obtcblum  conopeo 
fcuintegumcnto  dureo  quo fylcdidius  & fine  vlld  molcflid  dclicdti  ho 
minis  cdput  obtegeretur.lbi  theologus  isle  infignis cccpit pro fiw  mo- 
re  in  eos^quifupplicio  ajfccli  erant,debacchan,& quodfjlcndida  bi- 
ihadans*  ^s  dittabat  ,plane  affirmare,neccjfarium  cjfcdd jalutcm  crcdere  qubd 
thus.       iJli  vfiquc  in  profundum  infernu  damnati  ejfent^Angelumquefl  dc  c<£- 
lo  vcnicns ficcus  diccrct  ,rencicndum  cffe,imb  vcrb  Dcum  ipjum  nofo 
re  Dcum,mfi  cos  in perpctuum  damnarct.Veruntdmen  vxorcs  corum 
qui  combuflifuerant,  adeamde  maritis  cxiflimdtioneadducinunqua 
Muiicrii  in  potuerunt,etiam  cum  e  carcere  dtmitterentur.  Hoc  cnim  rcfjonfo pc 
p!ctas!r°$  tim  contra pugnabant  ,qubd eo totovita tcmpore,quo  cum  i.  lis  vixe- 
rat.corum fummam  integritatc  in  timore  Dci  ac  vera pictate  pcrjjt 
-xiffcnt,quce  potius  vitce cctcrnce  comcs  cjje folet.  Horum  autem  hau- 
flofanguinc  inimici  no  contcnti  dtquc  cxatiati,  omnc fuum  ftudiit  \ 
conatumeo  contulerunt,vtgrcgc7n  Domini  difiiparentwcadcrcntydi 
planc  dclcrcnt.ltaque multi cx illis magnitudinc  <& jccuitia eius  per- 
Jccutionis profugi  fcadvrbes  tupropinquas ,tum  remotas  cotulerut 
TiGipatioX  difj>crfio  ac  difiipatw,no finc magno  Euangehj  incremt 

ne  fideiiu .  tofacla  csl. Nam  vnufquifquefuum  officiu  ^jiudiu praflabdt,V.t  ol 
lata  occafwnc  dd  cofcfwnc  dc  tcfiificationc  veritdtis  vtcrctur,quc<i 
woduVaronus  Maginus,virmaximo fjiritus  ardorc,Aurc\\dc  alufqi 
tn  loas  facicbat'ficVetr9Bopaniusvocatus  ,ficgcrcbat  Aubigniaci^ 
pdulb  poji  Lutcticecombuj \us  cfi.  LIB. 


Libcr  cjuartus  Adionum 11 

M  ~>1  RT  T  RV  M. 

FRANCISCVS  S  A  N-R  O  M  A  N  V  % 
H  I S  P  A  N  V  S. 
Vanqua  HiJJ>ani  pnetcr  cceteras  Europa:  toti~ 
us  gentcs  ypapis\icis  fupcrftitiombus  fupra  mo- 
|'  duaddiclifuerint,  adco  vf  c  Bafilifcis  Komanis 
'J^  Vnusaltquando  dixerit  ,Gcrma7iiam  atque  An- 
gham fc  quidc  amififiCyHifJamam  Vclut  Vnicam 
fliam  casla  (fintaclaVirgincm  adhuc  rctincrc: 
Dominus  tamc(quiia  Antichnflu jfiritu  oris  fuipcrdcre  cccpit )  na- 
tionc  etia  ifla  rcfpexitjfuceq,  bonitatis  ac  tnifcricordice  tcflimomu  locn 
t>les  edidit  in  jangume  Martyrumibipro  vcntate  affcrenda profufo. 
Fuit  autcinter  alios  quos  in  HiJJ>ama  Chrifl9  habuit  Martyres  Fraci- 
fcus  San-  rom.natus  Burgi  oppido  in  Cafldia  Hifyamarumprtus pa- 
rctibus  vitce  honcflate  cixrisfed  omm  difciplina  Hifyamca.Lonmis gc 
ncns  idololatria  adcodchbutus^^tipfius  coucrflomaionadmiratione 
digna  cffe  vidcatur.  Anno  hLD.XLV, quida.  mercatores  Bremcjes}cit 
flato  die  ad  niidmas  Antuerpianat  novcmffcntperfoluturi  certam  pe- 
cumaru  fummam,quam  mcrcatonbusHifyanis  dcbcdat^ifumfuitijs 
aliqnc  Bremam  Oftladice  oppidum  mittcre  .qui  nummos  a  dcbitonb9- 
exigerctjicc  Vero  adobeundumncgotw  promptiornec  magis  idone- 
us  quifquam  inucntus  cst,  quamfrancifcus  islc  cui  mercatores  Bre- 
mcjcs  noti  erant.ls  igitur  cu  altero  quodam  HiJJ)ano,qui  idem  in  mada 
tis  habcbat,Byemam  profiofcuntur.Brcmce  cuut  eJfcnt,pro  more  folito 
templum  adcuteo  ipfotempore  quo  M.lacobus  cocionabatur  >qui  olim 
Antuerpue  Pr/or  Auguflinefiu fuerat,vir  ccrte  pictate  doclrm  in 
fignis.quanruis  autcm  San-romanus  nocxatle  linguaGermanica  te- 
neret,magna  tame  animi  attetione  cocione  aufcultauit}  curiofc fcire  cu  '■ 
pits  qu<ena  illa  cffet  Gennanoru  doclrina,a  qua  tantopcrc  abhorrcrct 
Hifym .  Dominus  aute  tmris  modtfiflu  hominc  affeat.nec  emm  folii y  *  » 

£oncionem  ipfam  inteUeyut:fed  concione  abfoluta}poslhabitis  ncgotiis 
*b  fkc  ilhtc  yencratjad  mimftm  acamifMintflencro  bcmgne  illum 


FrancifcusSan-rom.       ACT.  MARTYRVM, 

excepit}domumque  fuam  deduxit,vbi  Vrancifcus  concionem  ipfius  ad 
\erbum  memoriterrccitauit.Vera  narramus,qu<eetiam  homines  fide 
digni  ab  ipfo  Bremcnft  mimflro  acccperunt.  Atqui  Fracifcus  tato  ve- 
ritatis  fludio  flagrabatypofleaquam  ea  in  concione primum  eam  degu 
ftauit,vt  ncc  difyutadi  necpercontandi  de  ea  doclores,quo  amplioreco 
gnitionem  fibi  compararet,finem  faceret  .Minifler  vero.ardens  iftud 
fiudium fubitamque  hominis  mutationc  admiratusy  monuit  vtmode- 
slius paulo  atque  prudcntius  fe  gereret y  & fimulei  fcientiam falutis 
pedetentim  inflillauif.quam  quideta  auide  ampuit,quafi  diuturnapt 
fitim  explere  cupiens^t  totum  triduum  apud  ?as~lore  hefcrjtficgo- 
cium  quodcum  Brcmcnfibus  habebat,  foao  comittensXpfemtereaa- 
deo  sludiose  ddigenterque  dc pietatis  doBrina  cum  paflorc  dijfere- 
*•  t"*'°«-'\fttf  vt  qu£  illiproponebanturycunhla  mcmorice  mandarct.ln  quo  Va- . 
ftorfaale  pfyexcrat  y  iftius  couerfione  extraordinaria  quada &  inu- 
fitata  ratione  acadiffe  .Nam  quum  communis  hominu  natura  fit  fcn- 
fim  in  cognitione progredi:  hic  nosler  exiguo  temporis Jpatio  ac  mo~ 
mento  prcccipuos  religionis  articulos perceperat:  quotquotibi  repertt 
Ubros  Gallice  aut  Germanice fcriptosydiligenter  pcrlegit.frcquentes 
etiam fermones  habuit  cum  D.Machab#oyqui  tum  ibi  erat y  a  quo  fe 
plurima  dedicijfe poslea  profeffus  csl.lnterea  mifit  illinc adHifya- 
nos  fuos  Antuerpiaprolixas  hterds  yquib9  Deo gratias agebat  quod 
ipfumadca  loca  perduxijfct  y  vbi  &  cogmtionem  Chrisli  Saluatoris 
fui  &  facrarum  literarum  intelligentiam  adcptusfucrat.quam  certe 
multis  laudibus  ad  cadum  efferrebat.  Dcplorabat  infuper  crudelita- 
'  temWiflpaniarumjty  uatatem  fuaegentis  qudcnecoculos  ad  luccm 
Euangelij  aperireyncc  aures  prahcre  Deo  cun&os  adpcenitcntiavo- 
cantidtgnarctur.  ideoqucfibiin  animo  effediccbat  Antuerpiam  re- 
dire y  vt  amicis  quoque  gratiam  diuimtus  fibi  datam  impcrtirctur: 
deindcHifJaniam  cogitare  ,  vf  parentes  fuos,  Dei  fretus  auxilio 
dd  veritatis  notitiam  y  Deique  purum  cultum pertraheret.  Scripfit 
pr&tcrca  \nam  atque  alteram  epislolam  ad  Imperatorcm  Caro* 
lum V.quibusilliKeipublicceChris~}ian<e  calamitates ,  Ecclefiwque 
miferum  Hatum  explanabat :  ipfum  deinde  Cxfarcm  hortabatur  vf 
\triufque  rationibus  confuleret  atque  prcfyiccrct :  mfi  turpitcr 

gratus 


Francifcus San-rora^       LlBER  II II.  mj 

gratus  in  Dcum  cffe  velit ,  cuius  bcncficio  ipfc  ea  qua  hominwm  opi- 
yionc Jnnt  maxima,  monarchia  cofccutus  crat.  officium  cmm  Ccc- 
farisejjc  tumultus  Kcip.  Chrifttana;  componcre:  gloriam  Dciinom- 
mbus  tucri:Hij}>amam ,  dhafque  fuo  impcrio  Jubditasrcgioncs,  ho- 
tninum  pcruerjis  traditiombus  dcprauatas  j  ex  verbo  Dcicmcndare 

atque  corrigere. Confecit ad  h&c  tbide  Catechtfmum  &  nonnullos  li^f^ «-*  ^  <  I 
bcllos  HiJJ>anicc\in  quibus  vcrce  rcltgionis  articulos  exponebat.  Qua 
qiadem  omnia}vnius  menfis Jj>atio  copofuit,  dum fcilicct fuarum  htc~ 
ranirefyofumab  Antucrpitftbids  expcclabat.UIi  vcro  cx  litcris  re  xt  ' 
accideratperfjeclajohndis  illuvcrbis  rcuocarut ydolis  jctlicct  %f  ar- 
te  Hifjanica  injlruclijfem  eifeccrunt,qutffcripfcrat}modo  quapri- 
wum  ipfe  redirctyfacile  £T  retle  curatum  tri.  Hac  itaquc fjeduclus 
San-romanus  kntucrpiam  rcucrtitur.Hifj>dm  mtcrca  Antuerpia?  iL 
li  infididsjlruu7it>zx  Jubdolc  mondchos  Jubornant,qui  ijlum  aduente- 
tcm  cxctptantyac  dc fidetnterrogent^t  mfi  in  fingulis  confentirctjn- 
terfictendum  curarent,aut  in  dirum  carccrc  conucerent,  vbi  viuum  in 
terram  dcfojfum  lenta  nece  trucidarent.Mifer  tlle ,  horum  omnium  i- 
gnarufylattus  fj>e fua  Antucrpiam  \>cnit}\txq;  vrbcm  ingrcffus  erat, 
<puum  illt  quijludiofe  dicm  quo  xcturuseffet  obferuabat,  &  monachi 
quos  fubornaratan  homincm  ruunt}  atquc cx  cquo  dcmiffum  abducut 
in  domum  cumfdam  mercatoris.  Francifcus  autem  ardore  quodam  a- 
mmt  infiammatus  }quum fc prajter opimone  ac ffcm  captum  videret, 
magishocfaclocjferbuit.Do}?tu?nquumvemfSetxbtdetinendi4serdty  H«c  v-  ofrc* 
monacht  raptim  manus    pedcs  ct  loris  conjlrinxcrunr.farcinas  cius 
aperuerutjn  qutbus  libros  quofddm  Luthcn,Mclanchthonis& Oe- 
colaynpadij  rcpcrerunt  y  &  nonnullas  etiam  imagines  adignominiam 
Vdpx  dcpiftds.  Tum  mondcht  oculis  dd  tpjum  conuerfis  3N  ere  jnquiut > 
magnus hic cjl  Lutherdnus .llle  non mcdiocnter  commotus  negauit fe 
Luthcrdmtm  cjfe,fcd  doclrinam  fihj  Dctprofiteri  3  qua  hoflili  ammo 
cdpitah  odw profequerentur  Vapx  admimflri.contraque fe  depra- 
uatam  eorum  rcligioncm}tneptias  xidclicct  tynugds  quibus fibt  adeb  J^Jfffi  S      "j^  ^"N 
pkcct  yprdrjus  deteflari.lntererat  his  difyutatiomb9 altquot  Hijj>anif         .  T£ ~       4 .  ' 
qut  monachisfaucbant :  qu&  rcs fane  nebulonibus  animumaddtdit y°vt  | 
hberius  m  hunc feuirctfiifque  cauillis  hominem  vexartt  vchemcti9. 


FrancifcusSan-rom.       ACT.  MARTYRVM, 

Q««w  a  noflrafinquiunt ,abhorreas  religione,^  te  ChrisTianum  di- 
C4S ,  quamaefl  tua  religiotyu* fidesl\a,inqmt,fajfus  fum  me  tatum- 
modb  Chriflum  eumque  crucifixum pradicare.  meafides  ejl  ea  quam 
Chrisli  Ecclefia pervniuerfumorbem  difterfa 3omni  temporecon- 
feffa  csl ,  atque  inslituit.Vos  autem  corrupiflis  £F  plane  peruertiflis 
■  -H:  fynceram  doclrinam quanobis  lefus Chriflus crucifixus proponitun 
atquc  aliud  vitagenus  abominabile  fufecpislisyeslraque  impictate 
.        ntagnam  mundi  partem  in  extremas  mijerias  conieciflis.  Sed  qub ple- 
~     \  s    '  nior  mcafidci  conslet  ratio,Crcdo  in  Deum  Vatrem,qui  omnia  crcar 
*  .  uitiCreddin  DeumVdium  lcfiim  Chnslum ,  qmfuofanguincgcnus 

humanum  redcmit,dum  dlud  efaucibus  inferprum  ey  diaboh  tyran- 
nide  eripiensjn  Euangclij  Ubcrtatem  yindicauif.Crcdo  in  Deum  Spi 
ritumfanclum,quiocculta  quadam  cjf  diuinayirtutc  credentes  fan- 
Eltficat.Credo  proptcrFihum  mc gratuitb  peccatorum  omniu  remif 
fionc potituiCrcdo  mc folius  Chrisli  mcdiatons  bcneficio,  nullo  mco 
mcrito  ,nu\\aque  operumfatisfaclionc  ,aut  VapaU  indu\gentia  prx- 
munitum  atqueprxfukum^ita  cetcmafruituru.  Uis  diclis,Cuculla- 
tifcifcitatifunt  an  credcrct  Vontificcm  Komanum,y>icariueffcChri- 
fti,caputEcclefi^interra,qui  omncsEcclcJi^thcfaurosin potetta- 
te  fua  habeatypcnes  qucm  fit  arbitrium  ligandi  &  foluendi  quicquid 
^  >^  <+C  r-  libitufuerit,cui  etia  nouos  articulos  facere :,  ejfeosquos  nuc  habemus 
dbokrefasfit.Eraafcw  rcffoditfc  nihilcorucrcdcrejfed  contra  af- 
firmare  Vapam  Anticbriflum  ejfefatum  patre  diaboh,  quippc  qia  fit 
inimicus  lefuChriHi,fibivendicansdiuinum  cultum ,  quiqucccslro 
patris  Sathan<e  pcrcitusfurfumdeorfumomma\crfat,^ffacra  pror 
phanis  mifcct  vtfaUacias  fuas  tucatur ,  quibits  velut  ht pus  rabic  agr 
tatusgrcgcm  Chrisli  dijjipat ,  ipfas  denique  oues  Domim  dilamat 
'Y^H*^?  C  deuorat.Ac  tum  pnmum  Hiffani rcueraUaffhemum  iudicarut. 

nam  haclenus  in  cofc fiione fidci  mhil  a  monacbis  dijfentirc  \>id(  batur, 
donec Vapce  ma'icflateUderet,MiJfam  cyVurgatoriu paruipedcrcu 
bullas  atque  indulgcntias  acriter  inJcHaretur.Monachi  porrb  illum 
mortis  &  ignis  fupplicio  tcrrere  cocperunt .Quibus  lUercffondit, 
Non  equidcmdubitomortem  fubire  ad  defcndcndam  Dei  meic 
famjmb  id  mihi  magnagloriafore flpero  qubdfanguine  mco  dc  tcy 


momi 


:rancifcus  San-rom^       LIBER    III I.  114 
nonium  doclmut  FilijDei  ,qui  fuumpro  memifcro  peccatore  fan- 
mnem  in  cruce profudit.  Scd  quamnam  exijlimatis  effe  \efhram po- 
tentiamh;on  potcslis  fane  altudmihi  cripcrc  quam  hancmiferam  car- 
ncm  0*' pcccatricem,eamquc(fi  \>elitis)igni  tradere.  at  ego  timere  di- 
dia  cum  qui  in colpmfimul     animam poteslatcm fummamhabct* 
Bcatumcerteme  dcputem,fi  quam  cclcrrimevcslra  tyrannidc  hbe- 
/cr,vf  \eS\ramconfuetudinem  impuramre\inquenSy  in  cctcrnam  Dci 
gloriam  &  Angclorum  focictatcm  recipiar.  HcecveroFrancifci in- 
trepida  oratio  tantum  dolorem  monachis  attulit^t  igni  accenfo  coram 
hbros  ipfxus  exujfennt .  \pfe  \idcns  impuros  islos  homincs  nc  noub  -.  < 
quidetn  Teslamento  parcere ,  mirum  quanta  in  illos  diBa  ingeffcrit.^  ^ 
\Hifpani  htfce  auditis ,homincm  mcnte  captum  effe  rati  curarmt  in  ^ 
tumm  quandam  deducendum,  qua  Antucrpia fcx  milliaribus  dtflat, . 
\bun  profundam  foffam  dcmiffus  oclomifercruciabaturmenfibusT^^^fo  -8 
\hiterea  plurcs  iliumvirigraues  inuifcbant>quihortabantury>tmut4--tfF"  '  \^;. 
rct  opimoncm^  modeslius  loqueretur.Keffondit  Yranafcus fe  nuU 
lam  fimslram  opinioncm  habcre,  nec  vllam  hxrefim  tueri  velle.  Tan- 
dcm  Hifftani  jillum  ad  faniorcm  mctem  reduffe  arbitrati^dimittendum 
cenfucrunt:  dimiffufquc  fuit  circa  id  tcmpus  quo  lmperator  comitia 
Ratifbona?  habebat .  Liberatus  itaque  hac  moleslia  San-romanus  vi-  -' J"***"-  ^  -U-^i-? 
gintiplusminus  dies  Antuerpia;  commoratus  cjl .  Inde  Louaniu pro-  -K"  *" 

feclusad  quendam  amicum  &  ciucm fuum  Francifcum Dryandrumj ;  4*  *^  £ .  — 
multa  cum  co  de varijs  religionis capitibus diffcruit :  quiviramicus  ^f^'^  \  -  1  s^i  • 
hunc  hbere  monebat  ne  temerc  mcrcatura flatum,quem  ante fufcepe- 
ratyCum  alio  Vitce  genere  commutaret:  cumpmfcrttm  mercatura  ho- 
nesle  cyfalua  confacntia  excrcere-y  eyprodcjfe  plurimis  ea  pojfct. 
Quod  ad  religioncm  attinct}Jcdulo  ac ferib  hortatus  cfl^  ne  quid  aut 
diccrct  vnqua  autfaceretin  gratia  velfauore  hominum}quo  quidcm 
Dcigloriam  imminuipoffe  fcirct:  attamcn  etiam  in  hoc  requin fanum 
reclumque  ludicium  ad  nowiam  Verbi  diuim  conformatum:  ne fibi  v- 
fu  ^enirct  id  quod plerifque  folet  accidcre^qui  inconfiderato  xploa- 
Sliydeferentes  vocationem  propria ,dum  aidtficare fludent^omniapror- 
fus  dcslruunt  yfeque  temere  in  penculum  conijciunt .  San-romanus 
hanc  bcneuolaxn  annci  momtioncm  non  repugnanter  acccpit:  fcd  reie- 


Francifcus San-romi 3       ACT.  MARTYRVM, 

Sldculpdin  mondchos  qubdprimo  impetu  concitdtior pdulb  fuiffety 
poslmodbfe  dttentius  omnid  &  confideutius  dblurum  promiftt.At- 
quipromtjfo  non  Hetit.etenim poslqudm  a  Drydndro  dtfcefiiffet  (v£ 
quidamitinerisei  comites  ndrrdrunt  &  exitus  ipfe  comprobdUtt)e 
vcsligio  Kdtisbondm profeclus esl.Qub  quum  peruemjfct >  ac  tem- 
pm  bnperdtorem  conucmendi  ndhlus  ejfetjtberd  ordtione  tpfum  com 
pcllduit}dc  monuitvt  regiones  fuasfalfd  rcltgione foluerct,ac  \erum 
Dci  cultum  reslitueret.Demonslrabat  ctidm  >  Vrindpcs  Gcrmdnix, 
qui  tum  Vroteslantes  diclt  funt  jncliorem  tuen  caufamyeorumque  de  I 
^pietate  fententiam  tnfinitis  parttbus  retliorem  effe  quam  Hifyanoru, 
qui  dcnfis  ignoratice  tenebris  immerftprorfus  ad  lumcn  veritatis  aecu 
tirent.Addebdt  (falia  eodem  pertincntid.  bnperdtor patteter  quidem 
ipifum dudiuit,<& refyonfum deditfdtis pldtidum,fibi nempe  totune- 
m  'h  *  ,  tot*m  cor^1  cJJcJdque  dtltgentcr curdtum  tri.  Hac  Ca^faris  tdm  lenis 
roiiv :U-YeJ^onftononmediocrcm¥rancifcojj>em  attulif.quam  licct  excmpla 
San-romS.a  crudelttdHs  a  Ctffitridnis  in  Cd  vrbe  edttdfdctle  imminuerdnt,  non  ta 
Km^;    co  v-u  ^kJU  a  men  dnimo  dcicSlus  cslfeditcrum  dc  terttb  Imperdtorem  ddijt,  hbere 
i  c*!_r  t\   *~ ivu^SU .  cum  illo  dgens}nec  vnqudm  certe  dfycrius  vllum  a  Cafare  rcfyonftm 
accepit.Tdndem  cum  dudentior  tnsldret^  idm  qudrtb  Cafdrem  co- 
uenire  \el\et  yexceptus  futt  ab  HiJJ)anis  ,qui  ( vt  funt  impotentt  ani- 
'  md)proitnus  hominem ftne  vlla  caufe  difceptatione  tn  Danubium  dc- 
iecijfent,  mfi  bnp erator  ipfe  Cduijfet  ne  qud  tum  illi  tniuria ficrct,  at- 
que  iuxta  legcsbnpcrtj  tudicandum pronuntiafjet.  Inclufus  itaqucin 
*  cuslodidmfuttjdonec  cum  alijs  rerum  capitalium  condemnatii  tn  cur- 

^  ru  catenis  ligatus  hac  tlldc  non  ftne fuo  mdgno  malo  circunueclus  c j}y 


r)  deportdtus  csl.  Ac primum  tllt  Yrancifci 
in  fpecum  fubtcrraneam  abdiderunt,\>t  ipfum  horrore  tam  dtri  carce- 
ris  terrcretit.Sxpius  quoque tllum  tnpubltcum produxerunty  \>bi pa~ 
Vtmipforum  &  tniurias  &  contumcltas pattcogebatur .  Acccjfcrunt 
ad bxcmald tndoclt  mondchi}qui tdtfua importunttdtc qud pollet 
ntaxime  impudehtid  dfitdue  moleslt  erdnt^t ft fiert pofitt,  d  \erd fide 
deducerent.Scdtlle tantis  cruciattbus  nonmodbnec  Vtblus necdebtli- 

tdtus 


Francifcus  San-rcm  LIBER  IIII. 

tatusfuity\t  contra  multb  quam  ante  conflantior }atque  in  dies ffiri- 
tu fcrucntior  cuafcrit .  nec  emm  \>nqua  bofltbut fuis  cefit}quin  quas 
illt  nugas  adcxlumlaudtbuscffcrcbant}  ipfead inferos  vfquedcpri- 
\merct:qujc  verbaduerfarifhxrefeos  condenmabant}¥rancifcus\tor- 
khodoxa  dcfenderet.  Doclrtnaautem  quam  adcxtremum  vfquefpi- 
ritum palam atque aperte profitebatur}futt eiufmodi : nempe}qubd  ss-romani 

doclrina 
<juam 
condemn» 
tuseft. 


ncgarethomincm  virtute propria  vitam  &tcrnam  confequi,  aut bonis  9£ 
opcrtbus falutc  potiri,  aut  fuo  merito  iuflum  aliqucm  in  cofjteclu  Dei 
ftare  poffe:fcdfolaDcimifericordiaaffimtabat  falutem  mortaltbu* 
exhiben:  non ope humana  }fedChriflt  Mediatoris fanguincy  quo nos 
impuros  mundautf.cuius  denique facrificio  vnico  &  aterno  Vater  caz- 
leflis  nobifcum pacificatus  cfl .  Vraterca  Miffie  facrificium}quo  viuis 
(fmortmscx  opere  opcrato}\t  loquuntur}remifiionem  pcccatorum 
acqum  dicunt  Vapisltejtwrrendam  abominationem  effc  dicebat.Con- 
fefiionem  \erb  auricularem  adcnumcrandam  omniumpcccatorum  fe- 
nan  inslitutam,  Satisfaclionc?n}Vurgatorium paptslicum,\ndulgen- 
tias  ,Sanclorum  inuocationan}bnaginuadorationem}meras  in  Deum 
\iunm  cffeblaffhemuis:  manifeslam  quoque profanationemfangui- 
nis  Domini  nosln  lefu  Chrisltfieri  in  illis  Vapai  prashgijs  contcnde- 
batatqucaffcucrabat.  ^  mquifito- 
Inquifitores  autem  cum  \iderent homincm nulla  rationede gradu}  K%  s_an- rB 

rr   r         ■      ■   r     1 1    \     i  ■  manucon- 

quod aiunt }dci\ci poffe Jentcntiam  ipfi publice tulerunt }\t\tuus pro  ^emnant, ' 
h&rciico  obslinato  atque  in fua  opinione  obfirmato  comburerctur.  /bsdimit- 
Vlurc s  \crb  qui  huic  tam  tnfli  fft  claculo  adcrant}  teflatifunt  qucm-  tuot  - 
■tdmodumalij  fcelcrum  admijjorumrci  flmul  cumipfo  intheatrum^h^TtA^  .Uw*-h- 
*d  populum  producl:fucrint}quibm  dimifis  in  ipfum folutn  ignis  fup- 
plicium  cor.ftitutum jit.  Hic  igitur folus  Euangelij  caufa  populo  exo- 
fus}  adlocum  fupp!icifcxtra\rbanducitur}coronam  chartaceamin 
capitc gercns }atns  cacodxmonum  figuris  \ndiquc  piclam .  Vortam 
\rbis  cgrcfii  quum  \eniffcnt  ad  quandam  ligneam  crucan  tuxta  itcr, 
\t  mos  esl  in  Vapatu}crcBam:  ibi  Franafcu  \t  crucchac  adoraret  co* 
gcre  \olcbant .  \erum  Francifcus  nullo  pacio  mducipotuit  \t  idface* 
Tcnquin  prompto  atquc  intrcpido  ammo  rcflpondit }  Chrislianos  non 
tdorare  kgnum:fe  \crb  dorislo  nomcn  dcdiffe,  Delque  opemintm 

R. 


1 


Francifcus San-roS:       ACT.  MART  YRVM, 

fentirc ,  quem  corde fuo fumma  cum  reucrentia  adorarct.  proinde\r-  f 
gebatinquifltores  vtpergcrcnt  ad  locum pccna  dcflinatum.  Magnui 
tum populi  clamorortus  cfl^quod  ligncaz  crucinullum  cxhibuijfet  ho*  I 
ingcnk  m  norcm .atque  Vf procliues f»*  ^  ^dnc^  jdnlnLtfr*  crun  diuimtd- 
Jm^ii"  em  tcm  rcpcnte affinxcrunt  ^quod  fe  ab  harctico  adoraripaffa  non  ejf<&[  | 
walialii"    dcmdc  quafincfcio  quodi^eantir^rulum  Jiuwitu*  appiru.jfct.  flrir  1 
Bis  turba gladijs  certatim  accurrens  cruceminfrujlajCcucruntMco 
xt fc  quifque  bcatum  iudicarct.  quipdrticuldm  i  msjacn  ligmaufer-  \ 
ret.Qaztcrum  inipjofupphaj  locoFranafus  cum  Cjjct,nccdcfiftcrent  j 
ipfum  monachi  Jolicitare  ad pahnodtam ,  prccfenti  animo  rogauit  cos  | 
Vt  mox  fcntcntiamcxccutiom  mandarcnt,m  &  tcmpus  pcrdcrent, 
opcram  vocifcrando  ludercnt.Vrotiuus  itaquc  Vranajco  inligno- 
rum  flrucm\mpofitomiis  vndiquc acccnditur^tquc  fjammam  /fwtt-j 

re  rn-pitfrruiftM  ^^^•^ffaff/fYV.fr)^//-^  aut  alu  7  cp  ,Xpcdi- 

tus. Quo  yifo  inquifitores  raptim  ab  ipfaflruc  attojli  iub?r.t,fj?(  i  untes  \  i 
ipfum  doBrinam^amfucratprofcfus.nkocare^lle.FyahCijcus  ita  i 
ab  igne j <+H*tfM^nu.fft(lffljnqutr,  ^mpdo dementia cepit* imndctu 
ne  magno  mco  bono*j\dHCrftPj  tltiU ffcfmfxu^rAtl\1in  mcdiam flam- 1 

mam  itrrun,  r^ijqiuffrru^  ^  qu,,  H.fln  ttftfp  ^f,fl»»ptuxfuit      i  I- 

Yofl  mortcm  autcm huius  Martyrisjnqhifrores publicc  affirmd- ♦ 
hant  eum  infcrorum cruciatibus  addiRum,acproptcrcancutiquaf&.w, 
ejfe  vllipro  eo  orarcquinnno  hxreticos  eos  cenfcbant  qui  de  cius  exi-m 
tio  duhitarent.monachictiam fcquebanturopimoncm  inquifitorumjdim 
<entes  fantlos  patresnon  poffc  errarc,quia  quifccusfacerct,  dircclm 
Vtloquuturan  dccrcta  ecclcfix pcccarct^qua:  rata  habcnin  cAo per- 1 
indc  atque  in  terra  nccefjc fir.  Fucrunt  tamcn  aliquot fatellites  &  ™\\$ 
ft*7v<pC*ti.Ki{  \mpcratoris  ,qui  Vrdncifci  cineres  collcgerunt.quinlegatu. 
ipfe  Rcvis  An^li^aui  tum  dderdt.curduit  fibi  ajferri pdrtkula  ojfom 
tius  quc  ^cri.Qhriih  martvYemeffc  rngnnucrat  Sed  rcs iflorum adci 
tcclegeri  non potuit,quin  ca  ad aurcs  inquifitorum atque  ipfius  hnpi  \ 
ratoris pcruenerit /uius  madato jatelhtcs in  carcercm  inclufifucrc:L 
gatus  vero  Kegis  An^lice  ad  tcpus  ab  auld  reccderc  coaBusfuit  Ud 
beshiflurup.tr^m  vt^j^^cu  &  oculati  tcfles  mcmoria  tradidcrunt 
partim  Vtpq  homincs  db  dlijs,qui  yiderdnt^dccepta  fidehtcrnarram 

Koditt 


LIBER  I IIL  1*6 

B  Of  H  V  g     ^M^rnic  ^jH|^r^v^' 

Rarum  &  mcmorabilccxcmpIuminquifitionisHifpanienfis. 

3  T  inquifltionis  Hifpanica:  horror,  ac furor poti9  omnibus  notior 
%  at^gregiu  hic ponemus  exemplutn  fummxfieuiiutyquam  inqui  • 
torcs  Hijftam  cxercueruntin  quendam  nomine  Kochumynattone  Bra- 
antum ,  cximiu  in fingcdis flatuis  ac fignis  artificctnjhomincm  pietate 
Ctnorumintegntate  infigncm.  \s  quuttt  anno  M.  D.XLV.w  maritima 
rhe  San-lucar  vocata  non  procul  ah  Hiffali  Betica  regionis  commo- 
-areturyvt primum  vcritatis  notitiattt  confcquutus  cfly  rio  amplius fla,- 
uis  adidolomaniam  conficicndis yfed  cffingendis  fignis  operam  dahat, 
Xjttinebat  quidem  in  fua  officina  DMaria  itnaginetn  affabre  fculpta 
ichtt  artis flatudria fycamen.lnquifitorquidam  Hiffanus  quumfor- 
kc  ojficinam  Kochiprtftcriret,artificium  dlius  flatua  fufficiens }quaz- 
luit  quanti  vamirctiStatuario  ccrtum  pretium  diccti ,  Inquifitor  viyc. 
iimidium  ohtulit .  Quid }  inquit  Statuarius ,  quum  tantum  laho~ 
ris ^ftemporisin  cius  imaginis  confcBione  itnpenderim  }fi  quanti 
ojf  rs  vcndercmyvix  aquaintcrea  epoLe  mihipretium  perfolucrctur. 
hqmfitor  vcro  acrius  inflabat  Vtco  ohlato prctio fuamfaceret.  Tua 
erit}niqi{it,Kochusfiquidcmiujlamlaboris  mcrcedem  atque  aflimor 
Uonem  dcderis yalwquinilltm  potius confinngerem.  CuiinquifitoryEia 
confnnge  jodcs .   Vrotinus  alter  arrcptum  fahnlc  injlrumcntum  in 
faaan  imaginis  ivtpcgityquam jhriclim  attingens  nonnihdalhfit.lnqui- 
fitor  &  cadum  £T  tcrram  inclamans  taquamgrauifiimo  fcclere  admif- 
fo  lufiit  mox  Kochumabripi  atque  in  carccrcmdcduci.Quidyvictfiittt 
acdamahat  illc.an  no pro  mco  arhitratu fingerc  ac  rcfingcre  opus  mca- 
rum  manuum  po\fum\haud  rccle  mihifa&um  vidchatur y  quid ad vos 
attinct\S-:d  mhil  hxc  vcrba  profuerunf.infania  etenim  corrcptis  carni- 
fiahus  ifthccc  duchantur.  Trihus  itaq;pofldiehus fcntcntia  capitis  il- 
lipronunciata fuityQuia fcdicct  Diuam Virginelccfijfct^ crimen diui- 
na:  maieflatis  Ufic  in  jumma  incurriffcyatque  oh  id  ignis  fupplicio  ple- 
clcndum  condcmnan     cxccutorihus  totnmitti.  Igncm  itaquefubi- 
turus Kochus ficblata  Vocc  rogauit,an in  mulntudmc  qiue  circuflabat 
quifquam  Ylandcr adejfct.  Quidatn  rcffondcrunt  adcjfc  ¥landrosyac 

R.  H 


cuarn  cxi 
tus. 


Ioan-Diaz.  ACT.  MARTYRVM, 

duas  naues  Tlandricts  in portu  San-lucareo  ejfe y  quct  ^entum fecun~ 
dum  ad  remeandum  in  Elandriam  expeclarent.Vclimyait  Koihusyro- 
gatum  corum  aliquem  yvtpatri  meo  qui  Antucrpicthabitatfigmficet' 
fiodufta-  me  inhacvrbe  exuftumeffe  obeam  caufam  yquam  omnes  audislis. 
Hic  deinde prafenti  animo  Dominum precatmyintrepide  mortem  op- 
petijtyhabuitquehunc  vitctexitum  \irptus  in  Hifyanienfi  terra.  Ac 
ne  quis  in  tam  raro  ac  inaudito  crudclitatis  Hif]>amcce  cxeplo  de  fide 
hisloricedubitety\>irquidamgrauis  acfpeclatce  fidei ynatione  Hifj>a- 
vuSydiligenti  inquifitione  Antuerpice  habitayatque  indicio  eorum  qui 
funt  artis  slatuariceyparentes  Kochi  reperityqui  rem  totam  ~vt  a  nobis 
prxdicla  esljConfirmarunt  acipfiusKochi patrempaulb pojlacceptu 
detam  crudelimorte filij  nunciumydoloreinteriiffe.. 

IOANNES  DIAZIVS. 

Hiftoria  memorarwia  de  mortc  Ioannis  Diazii  Hifpani  ou,cm  ipfius  frater  germanus  Al» 
phofus  Diazius,cxeplum  fecjuucus  primi  parricida;  Cain,  veluc  alterum  Abe- 
lem  nefarieincerfecit. 

m.d.xl  Jpif^?0  ^  N  N  E  S  Dia%ius ynatus  invrbequcevulgb  Cuen- 
®*  Jal!f2  ca  dicitur^quce  eft fedcs  Epifcopalis  in  ea parte  vltenoris  Hif- 
panice fita  y  qucefimtima  esl  BctiCce  regioni  ,paulb  fupra  fines  rcgni 
Toletani :  cum  tredecim  toto  r  annos ,  aut  eb  amplius  Lutcticc  vixifi 
fet  y  Geneuam  tandcm  fe  contulit  yvt  eius  ccclcfics  ftatum  Vidcret, 
quama  viro  doclifiimo  loanne  Caluinoyquiofficio pasloris  in  ea  cccle 
fiafungituryab  tnquinamentis  idololatricc paulb  ante  in  Dei  ecclcfiam 
inueSlce Jcicbat  effe  repurgatamyfuoque prislinojiac  efl  Aposloltco 
niton  reslitutam .  Manfitmca  vrbe  ad  menfes  aliquot ,  \tccclefia 
ac  reipublicceformam  confideraret :  quo  tempore  cum  ipfo  Caluinoy 
atquealijs  ccclcfia?Geneuenfisminis~lris  yfuamdc  fingulis  Chrisiia- 
n<g  religionis  articulis  fententiam  communicauit ,  quorum  iudicio  lo 
amiis  Dia%ij  doftrinam atque  intcgritatem  conslat  fuiffeapproba- 
tifiimam.  Dcinde  &  rehquas  benc  conslitutas  in  Germania  ecclefias 
Videre  voluityin  quibus fciebat fonare  vcram  Euangeltj  Vocemy\t  re- 
gionem  perluslrarct y  mores  hominu  cognofcerctyey  cum  viris  doc~lis, 
cumdc  omnidoclrinaytum  prcecipuede  religione  coyiferret  .Vrofe- 
Slus  igitur  Geneuay  Bafileam  venit  y  vbipaucis  diebus  commoratus, 
posleaquamfidclcs  Chrisli  miniftros ,  qui  fcholce  tyeccleficeislhic 

$4" 


1 


v  oan.Diaz.  LIBER    II II.  117 

|  ir&funt  i6.icmj]ct,ac  omncs pcramantcr  falutaffct}Argctina  cogitat, 
"uain  vrbc,  quoma prouctu  dotlifiitnorulxmnnu  eamflorcrcarbitra^ 
atur,fimiorcmibifcdcnifigcrcconflirucrat:tantiJfcrfane\doncCdd 
tkum  vtdiorem  locum  Dominusipfum  cuocaffct.  Wixitergo  Argenti- 
n<£ partem fuperioris  cefiatis  vfqucadipfamnr-^'bruma\cm}ommbus 
mterm  gratus ,  qui  cum  proptcr  infigncmintcgritatcm  acvtrtutcm, 
tanquam  vcrumfingulifratremcomplcclebatur.hnpnmis  autcm  cla~ 
rifiimo  viro^domino  Martino  Bucero  chanfimmfuit}cuius  ipfe  cofue 
tudine  proptcr  cxcellctem  bominis  doclnnamfamiharitervtcbatur. 
Deniquc  cuminfine  penc  fuperioris  anni  }  colloquium  dc  religionc  a 
Cafarcamaicflatc mdiceretur  Ratisbonx  cclebrandum}vifum  cjlfc-  vuxz-m$ 
natui populoquc  Argentinenfi,  loannem quoque Did%ium publico ci-  ^nKT 
uitatis  nominc  mittere,  vtcuius fidcm  ac  intcgritatem probatam  fatis  JjJjjjJJJ^ 
atque fjjcclatam  habcrcnt  }ciufdcm  quoquc  opera in  hoc publico ncgo-  fk  mitcicur. 
tio  vtcrentur.  Mitriturergo  loannes  Dia%ius  Ratisbonam,  vna  cum 
domino  Buccro ,  addito  infupcr public<£  fidei  commcatu}  ne  quifquam 
corum  qui  Vontifiaam  digmtatem  dcfendunt }  ac  Veritati  doclrina 
ca-leslrs  aduerfantur ,  tcmere  auderet  publica  authoritatc  miffum 
Vioiare. 

Voftcaquam KatisbonamVentumes^}  Did%iu6 conuenit  Vetrum 
de  Malucnda  HifJ>anu,qui  aduerfe  partis,  videluct  idolomamce  Poh- 
tificis  fuit  nomindtus  colioquutor  dc  defenfor.  ifte  Mdlucndd  cum 
pnmum  illum  vidit,  qucm  alioqui  noucrat  Lutctice  famihariter,  non 
feius  admiratusesl  quam  fi  rcm  aliquamprodigwfam fibicordmo- 
cuhs propofitam  vidcrct .  Tandcm  vbi  multis  fanis  dcclaraffct  ad~ 

,  n  Cl  „7T*  ~  Quopa&o 

miranoncm,  quam  cx  co  inopinato  conjpcttu  conccpijjet ,  dggre-  ^Quenda 
ditur  homiucm,  dixitquc  vidcnfibi  fommum  vidcre ,  non  re  ipfa  cum 
prcefcntcm  intucri ,  prxfirtim  in  Gcrmama ,  quidcm  in  focietate 
Vrotcslantmm  ,  qm  magis  glonatun  cjfcnt  fi  vnun  Hifyanum  in 
fuam  jententiam  pojjcnt  pertrahcrc ,  quam  fidcccm  mdlia  Gcrmd- 
mmtm ,  aut  innumcros  aliarum  gcntium  homincs  conuertcrent .  Ro- 
gat  Dia^tum  ,  quandiu  in  Grrviama  Vixiffct  '■  quo  cor/fiho  in  cam 
rcgionem  veniffet: an  BucendoHrinam  & ahoru?n  Gt  rmanorum  dp~ 

R.  m. 


Diaz.excc 
perit. 


Ioan.Diaz.  ACT.  MARTYRVM; 

probdret.KcJjondetpkcide  ac  moderate  Did^iusjid  quodres  erat,Ji  i 
quidcmhabitaffe  in  Germania fexfcrme  menfcs ,  nec alio confilio eam 
profcBionem  fufcepiffc  ,quam  Vf  rcgionem  pcrlusiraret ,  inslauratam 
rcligionis  doclrinam probe  cognofccrct ,  &  cum  viris  doclis  fuam  de 
rcligione fcntentiam  confcrret.kdhxc  Maluenda  ,vukuad fupcrsli- 
tiofam  quandam  admirationem  compofito,VrofeBb  (inquit )  fex  men-  i 
fes  in  Germania,  non  menfestantum  ,fedintegrianm,autcertetch 
tidemfeculavideri  poffent  homini  pioivfqueadeb  inGermamaviue-  \ 
re  miferum  cH  ei^qui  vmtatem  ecclcfice  Komana  amat,  authoritatem- 
que  Verctur. 

Vos~l  hanc  primam  collocutionem ,  bis  eum  conuenit  fo\us  Diazius, 
multacumipfo  Maluenda  dereligione  contulit.  Voslrcmo  collo- 
quio  rogauit  Dia%ium  Ma\uenda,cuius  rcigratia  vcwjjct  Katisbond. 
Dia%ius  rcJfodit,pubkco feArgcntinefium  nomine  cfic  miffum^t  hoc 
publico  inco\\oquio,etiam fuaspreces  cum  ecckfixChrifli precibus  co 
iungeret,&  concikationcm  articu\oru,qui  hodic  in  dijccptatwne  ver* 
fantur,proyirikpromoucret.Vruflra,inquitMaluenda,huc\yemfli.nd 
in hoc toto colloquio nihil  omnino  conslituetur .  qubd  fituam  operam 
dd  pubkcam  \tilitatem  conferre  "volebas,  ad  concilium  quod  Vapa  \ 
inslituit  Tndenti  ,erat  tibi  proficifccndumivbi  conuementCath-k 
liciprcefuies,  ac  in  eo  celcbrando     pcrficicndo  fummo  sludio  eld-  i 
borabunt.Qu.um igitur audiffet Maluendam diferte profitentcm,nihtl  i 
omninoficn  dcbere  in  colloquio  Katisbonerfi  ,facde  intcllcxit  om-\ 
nia  Vontificiorumconfika efjcfraudulenta,a  quibus(inco\umirc\igio- 1 
nisintcgritatc)nulla  effet fyeranda  concordia.Vroinde  \akdixit  Mal-\ I 
uenda*,nequefuiti\\idnimus  poflhdc  eumampkus  conueniendi. 

Voft  id  colloquium  Diazjus  non  amplius  conuenit  Ma\uendam.fed 
s\\e  exafferatus  libertate  Dia^u,  ab  eo  tempore  ccepit  infidias  slrue- 
refiraudes  neclere  ,atquc  inhocprorfus  incumbere  vthomincm  inno- 
centifiimum  pcrderet.  Quod  aperta  v/  aut  tuslcc  caufie  pra-tcxtuface- 
nusqlifS  re non potc^at^an^in^ confilijs, & impudenter afe conficlis  mcn- 
fcfsSlni  C°  ddriis ,negotium aggreditur.Scripfitkterasin  aulalmperatoris admo^ 
riuserat,   nachumDomimcmum  3  quiab  auribus  erat  Cafarifin  quibus  fv- 

gnificOf 


oan.Diaz^  LlBER  IIII.  11S 

nificabat  effe  Katisbona loanncmDia^ium  H^iflpanum,qucmcum  ^rPel 
ofeolim  Lutetice  nouiffct  Sludiofum  catholicce  fidci,  &  obfecjucn-  «usdeSo~ 
em  eccleflx  filium  (  eccleflam  isli  appcllant  ,  quam  exKomanis 
olumnis  flagttiofomm  hominum  ipfl  fabricamnt )  nuncKatisbonce 
nderet  acrem  dcfcnforcm  partium  Vrotcslantium  ^quifc  iam  in- 
miatm  ccdcfit  catholtca  ,  Lutheranorum  amicum  ac  propugna- 
"orem  publica  profcfione  dcclararit .  Vrceterea  incendit  multis  e- 
hiamfalfis  dclatiombus  (  vf  eucntus  rerum  posleaosl:cndit)ani- 
mum  perucrfi  proditoris  alioqui  ardcntcm ,  atque  ctiam  tnflamma- 
zum^propm  fua  malitia     odio  cctcrnce  Dei  veritatis,  quam  ne- 
cpue  ipfe  noucrat  yncque  audircfuflincbat.Vrgct  infuper  atquc  obte- 
latur,vt  tantum  malum  violcnto  aliquo  rcmcdio  conetur  aucrtere. 
ruturumenim  augurabatur  ,fl  crefccrctmalu  quodiamtum  inher- 
\a  cffcputabat^t  Htfjamatadem  aperiretoculos,\ideretfuammi- 
feriam  &  ccccitatem,vtdcrct  femitutcm  actyranntdcm^tdcret  igno- 
rationcm  cummagna  fuperbia  ejffuperftitioncconiun&am. 

Lecltsamonacbo  ConfcjUonano  literis,  qucm  tlle  affctlumindue- 
rit ,  quid  in  ea  caufa  facicndum  putarit  ,  affirmare  non poJfumus.Si 
quid  autem  licet  ex  prcetcntis  eiusfaclis  ceslimare  ,y>erifvmle  esl^pro 
^ua  confuetudine  mhtlleue,  nihil  vulgare  ab  hominc  ncfariofuiffc 
excogitatum.  Cceterum  quum  Maluenda  expeclarct  Confe fliona- 
rium,diutius  opimonc fua  cunciantem,vtderetque  loannem  Dta^ium 
Katisbonce^quiin  officto  fuo  fedulam  acdiligentemnauarct operam: 
non  contentus  pnmis  literis,fccundas  ctiam  }fed  multo  acerbiores  ad 
Confcfionanum fcribit.Kem  candem inculcat,acriter 'contendit  atq; 
obtcslatur,  vf  aliquam  inucniat  viamfqua  hunchonunem,  qui  ipforum 
confllia  &  aclioncs  aliquando poterit  euertere,  de  mcdio  tollatpriuf  ■ 
quam  vcl  ipfe  vtres fumat,  vclin  negotio  lam  tu  incocpto  vltcrius  pro- 
grediatur.QuumfortehasliterasMalucnda  Confeflionarius  acci-  M  , 
perct^aderat  Bruxelhs  legenti  quidam  Hifjtanus  nomtne  Marquina,  na  Hifp*j 
qui  in pubhcis  quibufdam  negotijs  Komce  \crfabatur,  ^nde paulb  ante  nus'' 
m  aulam  Xmpcratoris  vcnerat.  Isle  Marqutna ,  qni  olimfamilianter 
noueratDia^ium^cum  audiretnunc  quce  dc  tpfo  a  M.tluenda  fcribe- 

K.  iiij. 


Ioan.Dia£  ACT.  MARTYRVM; 

rentur ,  grawtcr  ac  permohfle  tulit  amici  quem  vnice  ddigcbaffa- 
mam  &  cxiflimationcmnotari: pr&fertim  hcercfcos  cnminc  :q 
vt  esl  grauifimum ,  ita  etiam  ommbus  bonis  esl  ( ficut  cjfe  dcbet 
odiofifimum.    Et  quia  eum  fami.iariter  nouerat ,fciebatqucbo 
minem  cffc  integcmmxvite  ac  Virtutis  approbatifiim£,ccepit cu 
excufarc  apud  Confcfionarium ,  quam  idfacerc  potuit  dihgenter. 
Dicit  clare ,  non  ejfe  adhibendam  fidcm  verbis  Malucndx ,  qui  vti 
aliquo  priuato  odio,vclalia  quacunque  occafione  induclm ■Jimites 
inea  parte  veritatis  tranfiliret :  credendumque  potius  effe  publi* 
co pteslantifimorumhominum  teslimomo  ,quiloannis  Diazyvir* 
tutem  atque  integntatem  fcmper  approbarunt.Vroindeorabat  Cow- 
fefiionariumvt  eam rcm apud fe occultamreiineret  }fuamq;  ipfc fuf 
penderet  fententiam ,  tantifter  fane,donec  aliqmd  ccrtius  audirc- 
tur.Fertur  dixijfe  Confefionarius  ,Si  loannes  Dia^ius  maneatapui 
hxreticoSydabitccclefice  magnum  malu  :  idcoq;  modis  omnibus  pro- 
Jj>iciendumesl,y>tqudCunque  ratione  vcl  conuertatur }vcl tollatur. 

Vaulb pbsl  ccleri  curfu  profcclus  Komam  ifie  Marquina ,  rcm  v- 
niucrfam  fignificauitfratri  loannis  }Alphonfo  Didzio,qui  in  controuet 
ftis  iudicij  Kote  logo  temporc  in  ca  vrbe fe  exercuit.quale  inter  fe  co- 
filium  iniuerint  cy  Marquina  &  Alphonfus  frater  loannis }  nondum 
plane  cons~lat}ncc  recle  affirmari potefliquanuis  cx  eo ,  quodpoftea- 
fequutumcfl}nondifficultcr  licebit  aslimare.  Ommno  aliquidmagni 
facinoris  tam  tum  fuit  intcr  cos  conflitutum}vt fcclerata  eorumflagi- 
tid poslca  dcclararunt.  Hxc  omnia,Vt  antea  gefla funt,&  hic  a  nobis 
narrata,ipfe  Alphonfus  Dia%ius fuofratn  ordine}vt  diclum  efl,Nco~ 
burgi  narrauit. 

fifcoSo^uii  ^ntcrcd  tcmporis  Katisbonefe  colloquium}fatis  dcriter  initw  incoc- 
abruptio.  ptum }  abrumpitur ,  cy  fubitb  quafi mutata  colloquutorum  volunta- 
tc  in  dltum  filcntium  conucrtitur.  Cdufam  huic  filcntio  pmbuc- 
runt  aducrfarij  vcritatis  nouo  atqueinaudito  commento,  quod  ipfi  in 
fuo ccrcbroveladfraudes fuas  occultandas,  vclad  veritatcm oppri- 
mendam}nonminus  callide  quam  impie  cxcogitarunt .  Ywgunt 
ab  Impcratorc  miffas  literas,quibus  mbcntur  vniuerfam  dc  nhgione 
dijfiutdtioncm  clanculanjs  fufurratiombus  tranfigcre.  Id  autcm  qub 

magis 


ian.Du£  LIBER    IIH.  119 

ugisratumac  firmum  ejfct  iuxta  corum  voluntatem  y  iuhcnt  col- 
Kutorcs  vtriufque  partis  lurciurando  ads~hringi ,  ne  quideorum  qux 
n  colloqitw  traclarentur ,  vclfuis  principibus  ,Vcl  vlli  mortalium 
igmficarcnt.  Eam  conditioncm,  quoniam  abfurda  nimis  crat , 
'unquam  antchac  in  hbero  colloquio  \cl  audita  velpropofita ,110- 
Iri  honnncs  accipcre  noluerunt.  quafi  verb  difj>utatiodc  articu- 
is  CJjrisliana'  doclrinw fint  Elcufinia  facra,  dc  quibus  velvnum  ver- 
mmcoramhomimbus  profcrre  nefascjfe  vidcatur.  Scdita  omni- 
10  natura  comparatum  ejje  vidcmm ,  vt  mcns  fibi  male  confcia }  cj3 
uccmvcrcatur  &  ludiciabonorumhominum pcrtimcfcat. 

Sujfienfis  hunc  ad  modum  ncgotijs  colloquij  in  vrbc  Katisbo-  ^f^f™" 
idproptercam  caufam  quam  modb  narrauimm  ,profcc~lus  csllo-  loan.Dia- 
imics  Dia^ius  Neoburgum ,  oppidum  illuslrifiimiprmapis  Ottonis  plofeftus. 
Hcnnci  Valatim,adripam  Danubi jfitum,  vtpra:ejfct  ecktiom  cuiuf- 
iam hbri  doclifiimi  viri  Martini  Buceri ,  qui  tum  in  ea  Vrbc  imprime- 
batur.  Dum  hcec  aguntur  in  Gcrmama ,  non  esl  otiofus  Alphonfm 
fraterloannis,quierat  Koma^.Etenim  cum  isadmonitm  effct  a  Mar- 
quina  de  literis  quas  Maluenda fcripfirat  ad  defaris  Confefiionari- 
umfine  mora  in  Gcwianiam  profcclionem  adornamt^t  quibufcunque 
poffct  modis  fratrcm  ab  infiituto  vera?  rcligionis  curfu  conaretur  re- 
uocare.Adducitvna  fccumnebulonem  qucndam  ficanum  yquivtpo- 
ftea  compcrtum  cfi,Koma;fueratpublicm  camifcx :  cuius  atque  ter- 
tij  cuiufdam  fodalitiocomitatus,cclericurfuequorum  Augufiamper- 
ucmt.lnde  Katisbonam fe  contulit  vna  cum fuo  carmfice ,  vbifratrcm 
inuemripojfc  arb\trabatur.Katisbon<£ primum  conuentt  Malucndam 
apud  qucm  fiapccloris  confilia  depofuit :  a  quo  vicifiim  rationcm  \cl 
dccipicndi  vcl  conucrtcndifratrcm  pofiulauit.  Quodnam  illi  confilm 
dcdcrit  Malucnda,  nondum  plane  confiat,paulb pofifortajfc fictma- 
mfcfiius.Eertur  dixijfc  Hifyano  cuidam,  Vtina  vcniat  illa  dics,in  quo  JJ: 


Malueu  • 
ocuni 


ego  corpus  loanms  Dia^tj  combufium  vidcrc pofiim^t  vc/  eojuppli-  ^jjj^ 


cxtmcto corporcjnelius  amma:  confultum  v.dcatur.Quod fi veru 
cfl,vtcertc  vcrifimilc  vidcturfatis  dcclarauitMalucnda  Sorbomcus 
doclorislavnajionhumana  fcd  plufquam  ferina    prorfus diabo- 


210. 


Ioan.Diar  AC  T.  MARTYRVM, 

lica fua  \oce  yfc  ctterna  ir<t  Dei  reum  effe y  in  quem  tota  culpa  iflius 
innocentis  fanguinis  effuflytanquam  in  verum  parricidamytransfera- 
tur.  lllud  fine  controuerfia  in  confeffo  efl  y  inter fe  conflituiffe  modis 
omnibus  inquirere,  vbigcntium  loannes  Dia%ius  pojfet  reperiri. 
Mittunt  ergo  quendam  HiJJ>anum>qui  in  Jbdalitio  Maluendtf  habita- 
bat,  ipfi  non  abfimilem,  vt  de  Dia%io  vbinam  ejfet  interrogarct  ab  a- 
mico  quem pr<c  cateris  id fcire,  ac  eius  confilia  tcnere  arbitrabantur. 
narrat  vemjfe  quafdam  literas  magni  momenti  ex  aula  Imperatoris 
ad  Dia%iumy  cuiuspcrmagniintcrcjfetfidelitereas  accipere:  acpro- 
inde  orabaty  Vf  locus  in  quo  ejfet  indicaretur.  KeJJiondit  ille  amicus 
nonplane  conflare  \bi tum  ageret  Diazius-.^f  tamen fi quidad eum 
cuperctperferriyfe  curaturufummo  sludio  vf  fideliterad  ipfius  ma- 
nus  perferretur.  AbijtHifyanus  eo  quafi  rcflponflo  contentus :  fed 
paulo  posl  reuertitury  narratque  effe  in  diuerjorio  Coronce  quendam 
yirum  nobdcm  yfummum  amicum  Dia%ijyqui  ad  eum  literas  ex  aula 
bnperatoris  ab  alijs  amias  adferebaty  in  quibus  negotium  magni  mo~ 
mcnticontineretur.proinde  ipfiusnomine  perfludiofe  amicum  Dia^ij 
orabatynegrauaretur  vc /  locu  vbi  Dia^ius  effet  indicarey  Vf/  eum  in 
hofpitio  conuenire  Allcvt  officium  pncflarct  amico,  cuiusncgotia 
cupiebat  diligeter  curata^cmt  cum  Hiflpano  ad  diucrforium  yvt  quid 
omninoejfetyquod  ad  Dia^iumpertincret^ropius  cognofcerct.lbi  in- 
uenit  qucndam  Hijjianum,  vf  ex  cultu  vultu  Ucuijfct  ceflimarcyho- 
minemnon  vulgaremy  quieum  perfidem  atquehumanitatemyperque 
omnia  facra  & profana  impenfifiimc  cccpit  orare  atquc  obfccrare^t 
locumvbi  Dia^ius  ejfet  illiindicarct .  ejfeenimmagnumncgotium, 
quod  cum  co  deberct peragere .  Nam  &  literas  a  fummis  eius  amicis 
cx  aula  Imperatoris  ad  ipfum  adferrc  y  & prxterca  rcs  cum  eo  non 
\ulgares  dcbere  tranfigcre  y  qua?  maxime  ad  \tilitatcm  loannis  Dia~ 
%ij  pertinerent. 

Hicvcro  amicus  idempcne  huic  dcdit  reflf>onfumyquodpau\o  an- 
tefamulo  dcderatifc  nonprorfus fcire  vbi  ejfet  Dia^iusfcd  tame  ab 
alijs  id  \clle  pcrcontari  y  a  quibus  aliquid  certifj>erabat pojfe  intelti- 
gcre.  Domum  is  rcuerfus  rem  omncm  cum  domino  Buceroycu  domino 
Brentio  @>  cumrcliquis colloquutonbus  communicauity  confihum 

quodin 


o&n.Dnz.  LIBER  IIIL  i$o 

quod  in  eo  negotio fequi dcbcrct,  ab  cis poftulauit .  Varia  ibifuerunt 
fententid',  dum  ahj  locum  \bi  Dia^ius  cfjct  indicandum  cenfent,  alij 
Contra ncgant:  fcdvtrinqueraiiones  jatis idonea ad  confirmationcm 
fucc jententia  adfcrcbant.  Dcnique  valuit  ea fentcntia,  \t  locus  indir- 
carctur,  qui  ahoquilibcr    fccurus  crat,  ne  quidpropterignoraiio- 
nem  negotij,quod  magm  momcnti  diccbatur,aducrfus  \tilitatem  Dia- 
%}j  lmprudentcr  peccarctur.  bitcrcapriuatim  fcriptis  literis  admoni- 
tnsfuit  Dia^ius ,  \t  fi  quod  pcriculum  ab  eo  bomine  impendere  pu- 
tarct  yprudcntcr fihi  actempcfliuc  caueret.Hocigitur  confilio  &  Vo~ 
luntate  indicauit  illc  amicus  Alphonfo(quinondum  patcfcceratfefra 
trcm  effe  hannis  Dia%ij)  eum  effe  in  auitate  \icina,  quce  \ulgo  dtci- 
tur  Neoburgum.Egit  illi  ingcntcs gratids pro  hoc  nuntio,  &  impen- 
fe  orauit  vt  cum  eo  ad amicum  vcmrct:  quam  adrcm  dicebat fe  habe- 
re  cquum  inpromptu,  &  rcs  omncs  ncccjfarias.  Kefpondit  ille  non  efi. 
feintcgrum  eo  temporc  Katisbona  difccdercfedtamen promifitfe  ad 
Dia%ium  daturum  hterds,  atquc  ipfi  ctiam figmficaturum  quo  in  loco 
eumpofjctwuemre.  Scnpfit crgo  literas  ad  Dia^ium  quds  Alpbon- 
fo  dedit,  in  quibus  nihil  aliud,  quam  quod finepericulo pubhcum  effe 
poterat,coniinebatur.  Scripfit  \erb  alias  quas priuatim  tradidit  nuntio 
pubhco,  quicumAlphonJo  profiafccbatur:  eumque  admonuit ,  Vteas 
literas fcorfimacdiligentercuftodirct}nccalteri  quamipfi  loani  Dia- 
Ziotraderct.lnhisliteris  copiose  adcumperfcribebat  quicquid  cum  >d> 
eo  \iro  dli  accidij]'ct,fimulque  eum  admoncbat ,  Vf  ab  eius  mfidijsfi  i\ a  monet 
quas\>clletftruere,caueret  diligentcr.Scripfit  etiam  pereudcmnun- 
tium  dominus  Buccrus,fcripferunt    ahj  amici^qui  omnes  eum  dili- 
gentifiime  de  periculis,quce  accidere poterantyddmonebat  &  quomo* 
do  eapoffet  depellere figmficabant .  Acvt  res  totamagis  careret  fu~ 
fyicionc,  data  funt  nuntio  aSla  in  colloquio  Katisbonenfi  ad  Secreta- 
rium  illuftnftimiVrmcipisOttonis perfcrenda .  Addiderunt  feorfim 
pecunias,  \t  res  a  nuntio  fidchuscurarctur,  qui  alioqui  rccepit  fe  to- 
tum  illud  ncgocium  curaturum,  non  folumlibentcr,fcdetiam\aU 
de  diligentcr .  Hoc  negotio  ita  conslituto  \alcre  iufiis  nuntio  at- 
qucetiam  Alphonfoupferurfus  Annco  fratris  agit  gratias  ingentes 
po  co  officb  j  ac fimul  gratitudincm    bencuokntiam  integro  acfi* 


.Ioan.Diaz."  ACT.  MARTYRVM, 

deli  amico  dignam ,  plufquam  officiofe  pronuttit.  Sed  priufquam 
fe  dtmitteret  amicum  fratris ,  denub  cccpttobtcslari,  perque  amic 
tiut  fidcm  (fChrirlianamcharttatcm  adurarc  ftloannis  Dia%j 
gmtatem  acexiflimattonem  integram  atquc  tlhbatam  (uper<  t9ne  qu 
ommno  earum  rerum,quaz  intcr  cos  cjjent  conflttuttf,tum  \lh  mon 
artifidofr  Hurn ,  tum  vero  nominattm  Maluenda:  v//o  modo  fign.ficaret .  etemi 
omi°-  non  dubitarc  etus  animum  aduerfus  Dia^tum  ejje  \aldc  tnfcnfumy 
qubdeius  confilijs  noluiffet  obtempcrarc:  ac  proinde  ad  \tihtatem 
i>ia%ij  omnino  pertinere  \t  ea  res ,  quam  apud  eum  agere  \o\cbat,  i- 
gnoranteMaluendaperficeretur .  Qmd  multis  ?  tanta  cfl  vfusora- 
tionis  vehementiajam ferib  in  hoc  incubebat,  vtmhtl  eius  rei  Malue^ 
d<£  indicaretur,  quinetiam fidem faceret ,mhd  abeo fimulategerijed 
prorfus  ex  antmo  loqui.Sedo  facinm  tnfandum  peruerfiproditorisl 
Ni"  v/x  ab  eo  digrcfs9  erattlle  amic9,cumjpfe  ad  nunttu  venit,eumq; 
ommbus  hteris  ey fcriptis  Jfoltauit  feq;  ad  Maluenda  cum  eis  contu- 
Ut.tbipoQeaquam  omnia  perlcgtfjcnt  ,atque  inter  fe  cofdta,  haud  du- 
bicCaimca,cepiffcnt:omnes  eptflolas  lacerauttfolum fcnptum  aclo- 
rum,quod  Secrctarto  prtncipts  Ottonis  erat  tradedum,  retmuitiquod 
ahoqui  feruaturus  non  erat ,  nifiad  parandam  concdiandam  cius 
viri  amicitiam  id fibi  perneceffarium  fore  putajjet .  Amicis  loannis 
Dtazijpaulb  pbflfutt  figmficatum ,  Alphonfum  apud  Malucndam 
futffe:  &  quce  cum  nuntto  cgiffet ,  ipfe  poftea  loannes  Dia^ius  Neo- 
burgi  anncis  narrauit.  Cum  autem  amici  loan.  Dia%ij  intellcxiffcnt 
hanctam  infignemhommis pcrfidiam,  qut  tam  accurate  fidcm  atque 
integntatcm  fimulabatdn  fujfnaoncm  venerunt  omnes,eum  ahquod 
tnagnumfactnus mohn.Vroinde rurfus pcrnuntiumproprium  ,  loan- 
neDia%iumadhortati  funt ,  vtab  mftdtjs  tlhus  homtnis  omnino  fi- 
bi  cauerct .  Tandem  profictfcitur  Alphonfus  Neoburgum  ,per  quem 
Maluendafcripfit  literas  ad  \oannem  Dta^ium,  qutbus  eum  horta- 
batur  vt  fratrtreSla  monentt  obtemperaret .  Promifit  ettamft  cum 
in  Italtam fequt  vellet^  Germaniam  cum  fuis  Gcrmanis  penttus  re- 
hnquere,vt  qui  effent  corruptores  bonorum  tngemorum  (  tslis  e- 
mm  vcrbis  in  juis  hteris  vtebatur)  fc  apudCxfarisConfefiionari- 
um  curaturum ,  Vf  ea  mala ,  quaj  de  tpfo pnus firtpfijjet,  rccens  nunc 

in  altam 


ban.Diat  LIBER     IIIL  132 

n  aliam  foitcntidtn  fcriptis  literis,  ab  ipfo  cjnejidarcntur  3ne  in  poftc- 


•um 


ijjnoccntibojninifraudicjfc  pofit  quod  antea parum  confidera- 


•fuerat jcriptum.  Itaqucin  juis propnjs  litcrisfimul  impietatem , 
Hdchrarrmqnc  prodcbat,& pcnc  difertis\crbis fuam perfidiatn-con- 
Htcbatu r.  islts  litcris  Malucndx,  ac  fimul  ctiam  camijicc  fuo  comira- 
tus ,  pcrucmt  Alpbonfus  Ncoburgum :  qucm  cumfiater  loanncs  co-  doioDia- 
ramvidcrct,  cummagnaadmirationc(  ficutcsl  confentancum) pra-  ^01"1  * 
Centcm  mtucbatur,a  quo  nullas  logo  tepore  htcras  acceperat3quem- 
que  Kottuc  tunc  ejfc putabat .  Vercontanti  caufam  tam  fubitaf  atque 
nfycrattfprxfcntLt/efyodetveras  caufas ,vt antcadiElumcfl,  qui- 
husimpuljus  labortofamtllam  profeCtioncm  fufcepijfet.  Victatemin 
?ratrem  fimulat  itnpius parricida,  latcntia  in  animo  fcclerata  con- 
filia pr-ttextu  amoris  occultat.  Quid  bic  jujjncari poterat  Wr  integer- 
nmus  l  arbitratur  \crefratcmo  amore  pcrmotufratremadfe\cm- 
rc:  cf  quanuis  tnultain  eodcfiderat,  ajfcclumtamenprobat3atque 
eius amorcmmagna pietate  cotnplcclitur .  Excipit igitur  fratrcm a- 
manttftime  jignorans  interitn fe  vtpcram  in  finufouere,  cuius  effrend- 
tusfuror,paulo pofleius fanguinem  dcbebatprofundcre.Vbifatmlid-r 
rius  interfeagcrc  cccperunt ,paulatim  prodit  Alplwnfus  fua  impictd- 
tis figtnficationem .  narrat  eam  tantum  ob.caufam  laboran  illum  diu- 
tumutn  & periculojum  fufcepifje^t  eum  ab  inftituta  vita  ratione  dd 
fdniorem profefiioncjn3  atquc{yt  isli  loquuntur)  adgrcmium  ecclefiai 
rcuocarct.  Speciofujnccclcfiajnomen pratexit fcclcratus parricida, 
qui  in  Kotnana  impietate  cfl  vcrfatus  atque  educatus ,  ^  <{uidfit 
Ecclcfia prorfus  ignorat.  Comemorat pericula  terrtbilia,  qua  Ji  diu- 
tius  in  Ixtc  inftituto  perfisleretjequutura  videbatur.Obijctt  illifum- 
morum  ordmu  cxecrationes,qui  odio  Lutbcram  nominis3fupra  quajn 
credi facile  queat,  exarferunt.  Ponitob  oculos  ingens  dcboncslamen- 
tum  totiusfamdia,  priuatas  miferias^carccres^cxiliaprofcriptioncs, 
gladios,inccndia*)& quicquid alioqui pcriculorum  eos plcrunque co- 
mitatur  qui  verafuntEcclefi^Cbriflimetnbrafquique  puramatque 
:ntcgram  EuangeltjdoHrinam  pio  &  jlagranti  ajnmiftudio  ample- 
Eluntur.  Multaprwtereainbanc  &  fimilcmfentcntiamadducebat^ 
ytce/islajitem  alioqui}  &jimiis  Deipromifiionibus  munitum  fratris 


Joan.Diaz;         ACT,  MARTYRVM; 

.    dnimum  Commemoratione  pcriculorum  labefaBarct. 
zn  mitis        Ad  has  rationesflratris ,  ctfi  deplorabat  in  animo  fuo  hannes  de- 
refponfio.  ^rdLmtmi  Alphonfi  iudicium  ,  qui  pcricula     furores  hominum 
profleflioni  vcr<e  doShina^ antcfcrrct ,  refyondtt  tamcn  illiblandifii 
me,  Nec  errore  mcntis  ,frater ,  nec  vlla  priuata  cupiditatc  addu 
Bus,flcd  certo  cy firmo  mdicio  eam  doclrinam  fum  amplcxus,  quam 
exfontibus  facrarum  literarum(diligcntcr  pcrucftigatis  initijs 
progrcfiionibusverxrcligionis)  clareagnoflco  ejflevcrumacperpe- 
tuum  confenfum  Vrophctarum  ©°  Apoftolorum .  Hanc  igitur  do- 
Brinam  Dei  beneficio  apprehcnfam  fine  ncfario fcclcrc  abtjccre  non 
pofflummequevlla  mundi  pericula  me  ab  hoc  inftituto  dctcrrebunt. 
Confidcra,  qudcflo  tefratcr ,  vtrum  fit prudentis,  momentanea  pcri- 
Dcfkere  a  cula  \itare }  vf  incidat  in  aternam  condemnationcm .  atqui  nullunt 
gnitone    profleSB  aliud  esl  pcccatum  blafphemice  3  quam  agmtam  vcritatem 
cuiofum  rf  flagidofe  injcclari ,  cuius  criminis  necin  hoc fcculo ,  ncc  in  fcmpiter- 
num  vlla  fiet  condonatio .  Magni  crgo  momenti  res  esl ,  qua  mc  in 
hoc  inccepto  curfu  ey  in  hac profcflione  rctinet.    Ac  ego  quidcm  ve- 
hcmentcr  optarcm,miflrater ,  vf in\oluntate  Dci  cognojccnda  -tan- 
tum  tibi  opcris  ac  fludu  poncndum  putares,  quantum  alwqui  folcrtia 
ac  fcduhtatis  inncgotijs  humanis  vcl  perucsligandisvclexpedicn- 
dis  hailcnus  pofluisli .  qu£  tua  eslingcnij  dexteritas ,  qucc  vnnicnfla 
es~l  cetcrm  Patris  miflcncordia ,  non  dubitarcm  Deum  Vi  lle  thejau- 
ros  ccelcslis fapicntice flua?  tibi  patefacere:  tequepofflefiadefflet  labor 
&  induHna ,  \ohmtatcm  Dei  ex  diuinis  Uteris  cogaoflcerc  atque  d- 
luHrare .  Vtinam vcro cam cognitioncm tibi  ego,mifrater, vclmeo 
ioS.i7  a.3.  janguvacpoffcmcomparare.  Nam,vtteftaturipfe  filius  Deijicec  es~l 
vcre  vita  &tcma,cognofccrc  Deum  verum,  &  qucm  ille  mifit  lcfum 
Chrislum .    Et  proflchlo  illud  in primis  dcplorandum  esl ,  tantam  i 
cffc  in  re  omnium  maxima  ^fgrauiflima  homimm  ncgligcntiam  ey 
impietatcm,\t  hxc  oracula  Dei(clara  tfterm  numinis  vocc dc  calo flo- 
nantee^  adomnes  creaturas promulgata  )  vclotioje  ncghgant  ipfi 
Ve/ fluperbe  contcmnant.     Etenim  fi  rcm  ipflam  tccum  rcFia  rcputcs 
\ia}  quam  aham,  amabo  te,  rcpcrics  caufam  quarc  nos  ab  impijs  ho- 
mimbus  condcmicmuTfacpenc  quotidie  morti  tradamur ;quamquod 

vmucr 


oan.Diaz.  LlBER  IIII.  ijz 

miucrfam  fipcm  noslram  in  Deo  \iuoy  non  in  v//o  homine,  non  in  v//tf 
w  bmanis  rcpofuimuSy  extra  qui  m  nulla  esi  homimffcranda fa- 
\  Cognofcc  igiturprius  caufam  tioslram,  mifratcr.quam  \bifenb 
perdidiccris ,  tu  ipje  ludicabis  proptcr  nulla  \itdc  pcricula  effe  defe- 
rcndam .  Ccrtc quodad  mc  attinet y  itamcum  ammum  gratuita  Dci 
mifcricordia  &  bomtate  conftrmaui  yvtnullaratione  mc  abinflitutd 
docrrma profcfiionepatiar  rcuocari. 

Cum  videret  hiphonjus  conflantiam  fratris y  nouum  arictcm  in* 
tendit:  quod  ab  ~o  pc  riculorum  mctu  cxtorqucrc  non potcrat,pro-  ^J™"* il 
pofitaprurmiorhvi  jj?c  Jcpojfc  cofiuit  impetrare .  Dicitfiehaberefin- 
guhs  anns  cx  bmcfiu ij>  ccclcp.jiicis  proucntus  quingentorum  duca* 
torunr.  quos  omncs  in  c  um  cupittransfcrre,  modb  ipfe  Komam  Vna  fie- 
aon  prop  .  . 

Ad  hoc  rrfy,.d:t\oa;mcsy  Now  fum  tam  auiduspccuniccyfiratery 
quamtu  fortaffe  arbitraris  .  nam  fi  diuitiarum  aut  honorum  Viam 
vuhi  wfcquenaam  propofuijjcm  ylonge  alitervita?  meaz  rationes  in- 
SHtuiJJem .  Nunc  \cro  islam  qualcmcunque  ccclcslis  doclrma:  cogni- 
iioncm^quam  Dominus  gratuita fua  bomtate  in  me  contulit}pro  fium- 
mo  honore  habco :  ftc  animus }  nullius  ftbi  criminis  confaus y  mihi 
quouis  thcfauro  prctiofior esl. 

Voslremb  cumne  hac  qiadem  illi  fucccderet y  aliam  aggreditur 
Viam  y  ac  extrcmam  Vim  machinarum    proditionum  admouet  y  qui~ 
bus fratreminnoccntem  y  candidumatqueomnismaliticc  dolique  ex- 
pertemfwmo pcfiimm  fraudukntcr  oppugnet .  Victatcm ftmulat  im-  sJmuIatio. 
pius  homoy\t fanclum  \irum,qm  totus  a  Dco  pcndcbat ,opinionc  re-  {j^aJj^ 
lirionis  facilius  dccipiat.Ac  tandcm  ex  imo  pcclorc  fufbina  trahcns,  prodkione 

•         r  ri    1         1      j      r  r      '■  7  machina, 

tngemtjccns  &  quaji  lacbrymabunclus  jratrem  aggreaitur  innanc 
fentcntiam ,  \ideo,firatcr ,  tantam  cffe  tuam  conftantiam  yftdcm  at- 
queintegntatcmin  cognofccnda  atquc retincnda  Euangclij doclrina, 
Vf  mc  quoquc  in  tuam  fcntentiam  cccpcris  pcrtrahcrc .  neque  enim 
fumadco  rudis autfcrox,fratery  vtego  vcl  mirandam  atquc  imitau- 
dam tuam ifiam  intcgritatem non vidcam %X agnofcam ,vcl wgentcm 
illam  mlitatc  cupiam  impcdirc,  qua  ex  tua  ijla  doclrina  proficfiio- 
jiCjCum  ad  Vmuerjamccdcfiam  Dcixtum  prajapue  adnoflros  homines 


Ioan.Di'az;  ACT.  MARTYRVM, 

fyero  ddhuc poffe  redunddre.  Quinctidm  toto  peBore ,  qudfi  comun- 
tlis  viribus  hocdgamus  ambosatque  in  hoc potifiimum  mcumbamus. 
VtveradoclrinadeFilio  Dci,qudmmdxime  ficri poterit ,toto  o 
terrdrum  Idtifiime  propdgetur^  profefio  Eudngchj  etiam  in 
$his finibus^  apud  noslros  homines  fficut  apud  altas  orhis  m 
nes }  floreat  ac  promoueatur.  Sed  ad  hoc  tantum  Dci  opus , 
O  impro-  rcsfratcr  ,  nonfolumprudcnter.^fedetiam  diligcnterdiffenfdre 
lommti-  mm ^ci3quod in  te pr£ cceteris noslra:  gentis hommihus cxlcslis 
«ificcm !    fitfas  contulit.  Etcmm  dum in  Qermania  manes^ apud is~los  hond- 
nes  viuis  cpiorum  Unguam  ignorasyquidaliud,qu<£fb  tc  ,facere  vide- 
ris}quamtalentum  quod  a  Deo  copwse  dccepisli ,  humi  defoffum  fi- 
nevtihtatehominum  tenere*   Vidcs  in  hac  regione  effc plcrofque 
Viros  doclosin  literis  &  religione  prxdare  inslitutos  ,quituaope- 
ra  non  indigent.dtque  ddeb  non  indigent ,  Vf  fi  reBe  illorum  virtutcm 
nouidlli  ipfi  tibi  duthorcs  crunt  vtedm  doclrindm  quam  ah  ipfis  didi- 
asli ,  adxdificationcm  ac  reformationem  noslrorum  honnnum ,  wo- 
slra^que  patria  vtilitdtcmconferas.   Sedquonidm  illdin  hoctcm- 
poreancrcdibili  tyrdnnidc  idcet  opprcffd  ,  nec  in  ed  tibi  habitdrc  cffet 
fatis  tutum,non  dcfindm  tibi  effe  authoratque  hortator ,  vt  mccum  in 
■Itdliamvenias.  Exhdcprofeclionetdntummihi  vtilitdtts  dudco  poU 
liceri  m  promouenda gloria  Dci}     illustranda  Euangclij  doclrina, 
quantum  nunquam  tuvel  in  Gcrmania ,  ve7  in  alio  locofferarepo- 
Comme-  tuiffes  .   Vnmumigitur  Tridentum  venicmus ,vbi  multi  pra-fules 
dentinam  ma&n<t  duthoritdtis  congregdti  funt ,  qui  in  fduorcm  Euangclicat 
ga-  doclrina?  prorfus  wclindnt :  &  fi  tehdbcrcnt  ve/  sHmulatoremva 
hortdtoremyquod  rceltfiime  in  dmmo fentiunt,  nccimpcditi  poitificid 
tymnnide  dudcnt  euulgare,  clara  voce profitercntur.  Expcndc  nunc 
apud  te  quantahinc  vtditas  exorictur  ,vt  intcgrum  concdium^alio 
quiad  tyrannidem  impiorum  hominum  flabdicndam  inslitutum ,  ac 
(ludium  inquirendce  dc  patcfacienda  veritatis  per  te  rcducatur. 
Confcres  tuam  fcntcntiam  cum  dlisviris  doBis:  &  fijmd  mclius 
quhn  ipfitencnt ,  didiasli,  habebis  illos(quod  eorum  iiombiCdudeo 
promittcre)  dttentos  acdociles  duditorcs .  QuinO3  tuam  doclrmdm 
alioqm firmam^  cxprefiis  Deiteslimomjs  Jtdbditam,puritatc  vita 

ac 


[omDiazT  ACT.  MARTYRVM;  jjg£ 

tc fanclitate  ,qua femper  excellutsli,  O*  reliquas  tuas  virtutes  doBri- 
idmquc  ipfam  cxornafli ,qudmque  illiquoqueipfi  ,quitibinonom- 
rino  bcne  \olunt,  in  te  amant  ey  \cnerantur  ,  multb  magis  confirma- 
jis.DcindevcniemusKomam,NcapoIim,  &  inalias  ctuttatesltalia', 
n  qutbus  magna  esl  cognitio  cy  fludium  vcritatis  \  \bi  crit  ttbi  ncgo  - 
tium  non  cum  infimg  nota  homtmbus ,  fcd  cum  "viris principibus quos 
n  vcra  doSirina  confirmarc^  publtca  pcne  vocc  tuam fcntcntiam  Ii- 
cbit  profitcri. 

Vcrculfus  loannes  Dia%ius  noua  orationc  fratris  Alphonfi/cepit  Jjjjjjjjj? 
manimo  fuo  mirabiliter cxultare ,  exisltmans  fratrcm  Alphonfum  cx  JjIS rcr-"' - 
tmmo  loquutum .  Vroinde  multb  blandtus  tlli  rcfjondct  qudm  folitus 
«tatjeqntdcm  paratum  effc  quacunquc poffctrattonc ,ettam  Cumvi- 
\e fua  dt/]>cndio,gloriam  Chrtslt  promoucre .  laudabat animum  fra- 
y.ris  ,comprobabat  conftlta,  atque  ad  ea pcrficicnda,  \t  ipfc  voIcbat,fu- 
wn  quoque  fujfragiumnunquamdcfuturum  promittebat.  Caterum^ 
moniam  crat  ncgotium  magni  momenti ,  arduum  cj? pcricult  plenum, 
naturo  etiam  confilio  &  delibcratione  opus  cffe ,  vtiudtcio  bonorum 
atquc prudcntum  id tandcm flatueretur,  quod magis  ad \tilttatcm  rci- 
mblica^ad promouendamgloriam  Dei  vttle  ac  neceffarium  Vidaetur. 
Quarc  hocftbi  prxtcr  caitera  Vtdcbatur Confultiflimumjot haic  tota  de-  -Peiibratio. 
libcratto colloquutoribus ,  qut  crant Kattsbono' ycommttterctur ,  quoru  Diazius  ad 
arbitrio  fe  totum pcrmtttebat.  Hoc  confiltum  non  omnino  dtfplicuit  Al-  n^S^i 

honfo ,  qutafortajfe  cxisltmabatfungos  aut  lapidcs  ejfc,  qui  dc  hoc  vulc 
ncgotio  dcbcbant  tudicarcncc fieripoffc  arbitrabatur,  \>t  quifqua  Ger 
manorumfubttlcs  eius  fraudesac proditioncs  intelligerct .  Scripfltt- 
giturliteras  loamies  Dia%ius  ad  collocutorcs  ,qut  crant  Ratisbona:,  in 
quibus  aducntum  fratris  fignificabat,  qui  hoc  ab  co  fummo  sludto  po- 
flulabat  Vf  ipfum  in  Italtam fequcretur.Addcbat  quoquc  rattoncsfra- 
tns  yquibus  id fieriomnino  dcbere  contcndcbat.  poflrtmb  fuam  etia  \o- 
hntatcm fcripfitjta  in  animo  fuo  conslituiffc  ^t  tn  hoc  toto  ncgotio  ni- 
Ixl  aliudfacere  velit,qudm  quod  ipft  re  dchbcratafaciendum  effe  iudt- 
carcnt.  Scripfttquoquelitcrasincandcm  fcntentiam adBcrnardinum  Bernar<n- 

~  ,  •  r         *        n       t    t-  t.  v  •       ;  nus  Ochi- 

Ochimtm,qm  in  ctuttatc  Augujtana  \talis  huangcltum  conctonabatur,  nus . 
kqnoetiani  fuhm  dchacre  ludicwm  poslulabat.  Dcnique  vbilttcra: 

•  !"         -""  S. 


IoanDiaz.  ACT.  MARTYRVm; 

Did%ij  pcrkSiafucrunt  Kdtisbona,  omnes  colloquutores funt  cogfem  * 
gati  y  Vf  in  cd  caufa  fingulorum  fcntentid  audirentur .  bi  hac  deliberd- 
tionecmnesvno  orc  confcnferunt ',  nullo  modo  crcdendumcfiefalfis^ 
fratris  ratiombus:quem  in  hoc  tantum  incuberc  Vidcbat,\t prxtextu 
pictatis  fratre  innocentcm  decipcret.ncc  defuerunt  in  eo  confcffu,  qui 


'i  parricidium^  quod  fddnorofus  ille  in  animo  fuo  conccperat ,  lam  tum 


- 

> 


rrxJicunt 
nonnulli 

parncidiu.  jp^g^^  Itaque  communi  ommum fcntentia  ad  Did#m fcripfc- 
runt&f  quidomnino  dc  toto  illo  ncgvtio  Fratres  vno  confcnfu^ fcn- 
tircnt  &  con$litucrent,diligenterfig7iificarunt.idcm  quoque  Bcrnar- 
dinus  litcris fcriptis  indicauitXam  vero  vbifratcr  Alphonfus  \idct fe 
Vndiquc cxclufum  3  neclatere  fua  confdia  diutius  pofje :  ctfi  ingentcm 
dnimoconcepitdolorcm^tamequoniam  fratris  beneuolentiam  ddper- 
pctranda  facinora  qux  dcsl-mauerat  ffibi  perncceffariam  effe  vide- 
bdt jioluit eum  dcerbitate  verborum  Udcre  ,fedpotius  mccrorcm  ani- 
mifummo ftudio  difiimulauit .  Dicit fe  quidem  <equo  animofcrre  fen~ 
tentiam  illam  doclorum  hominum  3  quam  propiia  ipforum  manu  Vide- 
bat  configndtam  ifcdtdmen  vtdliqud ipfigratia pro  tdnto  labore re- 
■poticrctur^mpcnfifiimeorabat  loanncm  vtfaltem  Auguslamvfque 
cumcovenirenon  grauarctur ,  quainvrbe  extrema  quafi  fentcntid 
totum  illudncgotium  dejimretur.  Ucecnonfineingentimahtia  a  ne- 
fario  parncida  dicebantur,qui  bladis  vcrbis  conabaturinnocentc  fird- 
trcm,  in  libcrum  & patentcmdgrumextraauitatcm producerc  ,vt 
in  aliquo  dcferto  loco  eum  interficeret.  Omnino  idfatlurus  erat  \oan- 
nesfiifi  buccrus,quiforte  interuenit  antefratns  profeclionem,  nc  id 
ficretprohibuiffet.  Etenim  cum  Katisbona:  nihil  agerct  colloquutores, 
fvlartinus  slatuercntquc  domumrcdirefiuceruscum  Martino  Frechtio  concio- 
&  Man i  -  ndtorc  Vlmcnfc,  voluerut  Neoburgum  vcmrey\>t  quod pcr  litcrds  lo- 
tius F  rech  annm  Diazium  admonuerant3ne  'videlicctfratri  Alphonfocredcrct, 
ncc  eum  in  Italiam fcqucrctur ,  id  magis     magis praefentes  inculcd- 
Aiphonfus  carcnt' Conuentum  igitur csl  mter  ¥rdtresrvt  Alphofus proficifcerc* 
ws trUltra  tuf f°!m>die  XXVMdrtij:  hoc  cHtriduo posiquam  dmici  Ncobur- 
giimveniffcnt.  Earesquanquani  pcraccrba  cratin  animoAlphonfi^ 
Jimnlabut  tamcn  extcrnm  leuciam  qud?itum  potcrat  ^tmodisot 
n.bi,-  jidcm  facerctfratri,Jemi.uUiud  >>cik  a>a  optarc  qiumquoi 

haiini 


wn.Diaz?  LIBER  II II.  134 

tanni ,  qucm  fe  mirifice  amare  prxdicabat  ,gratum  atquc  optatum 
•iderctur.Vndic  ante profcclioncm ,  posl  arnam}hoces~t  vigcfitno 
•uarto  dic  Martij ,  quum poftridie  futnmo  mane  effet  profeclurus} 
onucnit  fratrcm  Jcorfum  ,  cumquc  ad  conslantiatn  in  profcfione 

Irr*  rcligionis  adhortatus  esl.  Vromittebat  quoque  fe  ey  fua  omnia 
_  d  arbitrinm  loannisfore pcrpctuo paratifima .  Quin  £f  nolenti  ob- 
rufit  qudtuordccim  coronatos ,  vt  cmcrct  nouas  vcsles :  quos  inui- 
um  dc  repugnantem  pene  vioknter  accipere  coegit .  Itaquc  additis 
?ltrd  citroque  plunmis  verbis }  qu<£  tcneritudincm  fratemi  pcclo- 
isac  vcrum  atnorcm  tcslarcntur,non  fine  tnagna  vilachrymarum 
andctn  vtrinque  difceffutn  eflcubitum.  Voslndic  futnmodiluculo, 
yocesl  vigcfimoquintodic  Martif  ,  paratur  currus  Neoburgcnfis, 
nquo  Alplwnfus  cum  fuo carnificc  Auguslam  vcherentur .ibirur- 
iuindifceffu  nouct  lachrymct  profunduntur .  fedtamen  recefiitom-  Difceflire 
mro  frater  Alphonfus ,  &  loannes  manfit  cum  amicis  Neoburgii  A1Phonfi- 
jui  profcclo  feno  fibi gratulabantur  }quodeo  tandcm  homine  cfjcnt 
ibcrati }  qucm Jcmpcromncs  habucrant  fujftcclum.  Denique  cum  B«- 
:erus  Vrechtius  exislimarcnt  lamefie  in  tuto  omnia}voluerunt  (_y 
pfi  eodem  dic  posl  prandium  proficifci. 

Vbiadportam  auitatis  vcmt  Alphonfus }nonpaffus  cslvtau- 
riga  vrbem  intraret ,  fcd  cocgit  eutn  pcr  metnid  circumire,  donec 
tandem  in  domum  ,ui  jntt  cfjc  Volebat , tuagno  quidem  diJJ>cndio  1-  Q^\m_\_ 
tincns  }fcd  tamcn  magis  occulte  duceretur.ne  vidchcct  invrbeab 
liquo  cognofceretur  3  qui  pojlca  ingcns  illud  facinus  itnpediret, 
quod  in  animofuo  patrare  conflituerat  .Tandcm  vbi  eum  in  hoffntio 
bo  dcpofuifct  auviga}dixit  illi  Alphonfus }  vclle fcposlridie  fumtno 
manhnltaliamproficifci:  fcd  tamcnvclle  quoqueante  profcclioncm 
cribere  litcras  ad  fratrcm ,  C7*  proitide  orabat  eum  }vt priufquam 
Ncoburgum  rcucrterctur}vcnirct  ad  fe,apud  quc  inucturus  eratpo- 
slridic  paratas  htcras.Vromifit  auriga:^ fcquenti  dic  fumtno  maney 
hoccsl  vgcfimo  fcxtodie  Martij  ,vcnit  ad  hojfntium  Alphonfifcut 
antca  promijc  rut}vt  hteras  ab  eo  ad  loatmcm  fratrcm  accipcrct .  Ke- 
fjofitn  ejl  aurigz,  Alphofum  cjfc  in  lctlu'.  zjquiaprctcedetc  noclc  h 

S.  if. 


lt  ocJit 
lucem. 


IoaaDiaz:  ACT.  MARTYRVM; 

longum  tcmpus protraxerat  compotationem  ,dltumddhuc  dormirel 
Crediditdurigd3  rogatus  a  domeslicis  vt  intrd  vnam  aut  alteram 
horam  reuerteretur  3recepit fe fa&urum .  Sed  hcec  omnia  intc  r  ipfos 


gnorante  auriga  de  compofitogereLyntur3^tifliuJmodifraudibus  a< 
riga  diutius  detineretur  Augusla  ,  qudplus  ejjct JJ>ati) parricidis 
fuumfadnus  magis  impune perpetrandum .  Cum  igitur  aunga  fecun- 
db  rediret  ad  Alphonfum>  diclum  eft,illum  iam  ejje profeclum  in  Itd- 
liam  3nec  potuijfe  Augufta:  literas  fcribereijedtamen  promififfefe 
cx  OEmponte  fcripturum.ltaque  numerata  aliquapecumola.dimife- 
runtaurigamplaCatum  3quiplaneverumeffecredebat  quodde  Al- 
■phonfo ftbifucrat  narratum.Ac  ipfe  quoquepaulb  pofl  cum fuo  Jocio, 
qui pndie  in  eodem  curru  cum  Alphonjo  venerat  Auguflam ,  rurfus 
Neoburgum  proficifcuntur.Circa  horam  cius  diei  duodccima  peruc- 

fcothmes  P       ■  i  i      n    i  i  •         i    r    \  ■  •         *  - 

pppiduia.  nerunt  in  oppidulum  Botbmes \quoa  in  mediofcre  itintre  inter  Au- 
guflam  <&Neoburgum  cft pofetum  3  &  abesl  fcrmc  tribus  milhari- 
bus  ab  vtroque.  Ibiprxter  opimonem  inucncrunt  in  diuerforio  Alpbo< 
fum>qui  adhuc  erat  in  menfa ,  &  cum  eo  a fidcbant  qui  cum  ipfo  ve- 
nerant3fuus  carnifcx  eytiuntius  Auguslanus  qucmfecum  adduce- 
batignarum  fuorum  confiliorum :  pratcrca  cius  oppidi  facrificului 
quidam3&  alij  conuiuw.Alphonfus  vbi  aurigam  cum  fociovidit  3  not 
leuiterfuit  perturbatus:quorum  opera  futurum  vcrebatur  3  vt  quoa 
ip>fe  tam  in  animo fuo patrare  propofucrat 3\cl impedirctur^elper- 
turbaretur.fed copofito  adhdantatcm ~vultu>orauit aurigam  vr ipjc 
cum fodalitio menfie aftiderent.Quodprincipio  ilh,quia  multicrant 
&  domumpropcsrabant3facere  recufauerunt.  cum  vcro  illc  magis  in 
aii  o  r    &aret>tdndcm  ajfederunt  omncs.lntcr  prandendum ,  nouo  atque  in- 
ad  menda-  dudito  commento  3quodtum  primumin  mentem  venit  3  auriga  aggre- 
oa  con  u   faur^  ^ ^prat€r  Opimonem  oblatum  cffe  negotium  magm  mome* 
ti  >de  quofratrem  loannem  ex  eo  loco  deberet  facere  certiorem.  Sec 
quoniam  prius  effent  qua:dam,qua:  ad  hanc  rem  pertinerentin  eo  locc 
perfcribenda ,  in  quo  illo  dic  manere  conslituifjct  3  orauit  \a\dc  of- 
ficwse  aurigam  cum  fuo  fociojie  grauarentur  eodcm  die  cum  ipfis  tm 
ncre ,  &  quidemfuis fumptibus  3\>t  poflridie  pcripfos  videliccthomi- 
ncs  notos    fidcles  ea  qua  Vellctfratripojjet  nunttare .  llli  vcrb  ctft 

libcntm 


loin.Diaz.  LlBER  IIIL  135 

m  'ibentius  eodcm  die  domum  perucniffcnt  3  tamcn  vt  gratificarcntur 

Jta  Pilphonfo,qui  anxte  hoc poTtulabat    pcrmagni  eius  intercffe puta- 

p/oj  bant ,  manere  cum  eo  illo  dic  volucrunt.  Poi7 prandium  autem^bi  boc 

m  i  intcr  cos  fuit  conslitutum ,  Vtrinquc  difccffum  cH .  Kuriga  curauit 

4,  quccdamfua:  Alphonfus  cumfuo  carmficc  ad  alia  multb  hombilwra 

m  ncpotia  fc  contulerunt .  Confultabant  inter  fcrationcm  cfmodum,  Securisad 

■  r  £       J        11  ■   1  r         1  Parricidil3 

W  quo  in fratre  interpcienao  \ti  acbcrent:  ey  qma  longo  \jitatogla-  perperradfi 
c  dio  non  bene  id  fieripoffc  \idcbant  yfccurim  ad  hoc  facinus  perpe-  cmpu*  " 
t '  trandwn  accomtnodatam,  in  illo  oppido  cmcrc  conslituerunt.  Sed rur- 
-i.  fus  hic  noua  adhibetur  cautio.  etenim  ab  artificc  qui  cas  \cndcbat3  e- 
mcrcfecunm  noluerunt,nc  hac  occafioncin  aliquam  ipfi  venirent 
H  fufyicionem.fcd  cum  forte  fabrum  qucndam  lignarium  ffccuri  ligna 
:r<  dolantcm  \idiffcnt ,cum accedunt,^  rogant \trum fecurim  aliam  ha~ 
h  beret  \<enalem .  fabcrillis propofuit  aliquot ,  ex  quibus  \>nam  clcge* 
U  runt,  quam  adfacinus  quod insiitucrant aptifimam  cffe  iudicarunt. 
rfj  Dcinde  numcrata pecumafabro,  quipoflea  rem  omnem prodidit  ,ipfi 
vi  domum  reuertuntur,  in  qiia prceter  hoffitcm  domcflicum  &  nuntiunt 
«H  Augus\anum,  qui  cum  eis  venerat,  neminem inuencrunt .  Ibijigmfi- 
k  earunt  hofyiti,  e  vesligio fibi  efje  aliqub proficifcendum ,  Wt?  citb  e- 
>  rant reuctfuri :  &  quia  nolcbant  fuos  equos  in  co  itincre  dcfatigaret 
w  iufferunt  \t  nout  ,fcd  celeres  ey  boni ,  ipfis  pararcntur.  Vbifuerunt 
tt  paraticqui,  confccndit  Alphonfus3  confcendit  camifcxitcrtius  etiam 
f  comitatur  nuntim  Auguslanm ,  ignarus  rcrum  omniunv.fed  quia  li~ 
',  beralitcr  illifolucbantjcqucbatur  quanuis  ccgre  parricidas. 

*  htcrca  temporis  Alphonfus  cum  fuis ,posicaquam  cquos  con- 

*  fcenderuntantra pauculas  horas peruencrunt  adpagum^qui  \ulgo  di-  v^ , 

f  Ctur  Vcldkirchen ,  propcipfum  oppidum  Ncoburgum  fitum ,  ibique  Vcldkir- 
f-  illa  noc~lc pcrnoclarunt.  Sequenti  die,  hoc  cH  XXVII.  Martij,ante-  rc  Neobuv 
4  quam  portcc  apcrvrentur  perucncruntKcoburgum .  eycumnondum  §um' 
a  plane  diluxifjct ,ac  porttc  oppidi  w.m  patcrcnt,  dcfccnderutde  cquis, 
P  eojque  ad fcpem  alhgatos,  in  c  uflodi  1  nuntij  rcliquerunt.  ibi  carmfex 
I   Alphonfifamulus>acccpit  Vtfic  O  pdeum  nunttj,  \t  minus  in  oppido 
agnofcemur:  eoque  modo  dcfonnatus,  ingrcditur  cum fuo  domino  m 
oppidum.Qaimfcx  praxedcbat,pamcida  fcquchatur .  na fic  intcrcos 

S.  ///. 


lomDiaz,  ACT.  MARTYRVM, 

conucncrdt  ,vf  carnificis  manuyqui  alioqui  dexterior  eratfarinus  per^ 
pctraretur.ipfc  vcro  parricidaprxslo  adeffet  fuo  camifici^t  fi  ncce^ 
fitas  aliqua  po$lu\aretyaut  parum  f o:\icitcrncgotm  fuccedcrct,  ope 
parricida  ferrct  facinorofo  ncbulom.fcmper  itaque fequcbatur Alphonfus  pa\ 
&l  «rmfcx  r'lCida  ycsligia  famuli  carnificis.  \slo igitur modo  deformatiingrcdi- 
tu? Sofpici  untur  oppidum^  in  ades  concionatoris  yin  quibm  loan.  erat  hojbi  ' 

umDiazii.  ■ »-'  i  /  •     ■    v        ir  c  c 

exceptusperucmut.m  primum  puljatcarmjex&intcrrogatp 
Concionatoris,qui  ianuam  apcruit y\>binam  ejfct  han.  Dia%usyad  que 
litcras  abAlphbfo fc  adfcrre  pra:dicabat.  refj>6ditiuucnisdomcfticus, 
tjuiantca  quoque probe noucrathuncfamulum  &  Alphofnuiyloanne 
(puidcm  effe  adhuc  inlcclojedquidfibi  vellctrflanouaformaMeftitus, 
aut  quidftgmficaret  illa  veftis  mutatiol  Carmfex  autem  ne  ibi prode- 
returycocgit  afiendcre  iuucncm,  &  loanni  nuntiare,fe  ibi  adeffe  cum 
literis  fratris .  Vbihocintcllexitloannes  Diazjus  yexi\ijtcummagno 
impetu  de  lcblo  auidus  agnofccndi  quidfrater figmficaret.  Acprx  ni-  \ 
miafcftinatione  nullas  acceptt  veslespraiterleuem  quadam  penu\amt 
quafolateclus  egrediturcubicu\umatquehypocauslumy  quod  ere- 
gione cubiculipofitumeftyingreditur, in quo  venicntem  famulu  ex- 
aperct.Afccndit  carmfcx,  a  iuuene,qucmantea  nominauiy  dcduBus: 
ad  ianuam  infcriorcmyqua  gradus  c\audebaty  manfit  Alphofus,  vf  in- 
greffum obferuarety  nc  quis  afcendcret  quifacinus  impedirct.Cum  i- 
giturinhocftdtucjjent  ncgotiayfatis  vt  apparcbat perturbata  pro- 
pter  prjcfcntiam  mucnis  quiccleritatemfacinoris  impcdicbatjmffus 
e(l  iuuenis  adfonteyvt  inde  adferret poculu  aqucc.  Dig rcfio  igitur  ad 
hunc  modum  iuucncycarnifex,quifo\us  cum  folo  manfcrat ycxhibuit  U- 
terasfratris,quasex  Augufta  mifias  diccbat:  cum  aUoquiparricida 
improbus  lUk  cffet proximus  ingradibus.  loanncs  acccpitliteras y  ey 
quonia  \ixdum  dduxeraty  accefiit  adfcncftra^teo  lumine pauiatmt 
inclarefcentis  dicifacdius  lcgeret,quod  in  litcris  coutinebatur.  Senten- 
tia  autem  epiftolcey\t poftcaamicis  compertum  eslyqui  eam  lcgerunt, 
fp"!okeU  td^  eraf>  Dxebat fibi  cfje  nuntiatum}  cumprimum  Auguftam  pcrue- 
p?  ai"'  ™\fct->l?fum  effc  invidgno pcriculoiac proinde fraterna pictate  motunt 
^honfus .  cum  admonere  voluijje ,  vt  ddigenter  fibi  cauerct  ab  wfidijs  Maluen- 
da  confcfforis ,    fimilium,  qui  omnes  tanquam  immia  Chriftiprcr 


oan.Diaz?  L  I  B  ER  IIIL  13S 

tcrvcrx  rettgionis profcflioncm,eius fanguinemmodisommbus pro- 
undere  conaretur.Alia  etiam  qucedam  inhanc fentcntia  fraudulcnta 
?erba  fiElitU  literx  coniinebant.  Tandem  cum  intentus  effet  leBioni 
itcraru  loannes  Dia^tus,carnifcx  qui  a  tcrgo flabat,excrutt fecurim, 
juam  haBenus  fub pallto  teclam  oaultaucrat  ,eamque  in  dextrulatus  fecurim 
■apttiscirca  temporavirifancli,totam\>fqueadmanubrium  tnfcruit.  ^«"um 
Erquoniavnoquafi  momcntofueruntUfa  & phne  dcflrucla  omnia  ^PltlsDi 
rtgana  fcnfuum  in  ccrebro,  nullam  edcre  voccmpotuit  vere gloriofus 
jicmartyrChrtflt.Deindcyne  corpusiam pcne  exanimatum fuafyonte 
:onctderct  ,fuaque  rutna  jlrcpitum  in  xdtbus  excitaret ,  qua  occafio- 
te  in  ipfofactnorc  dcprebendercnturparriadtf ,  carnifcx  ,  qutfacinus 
Krpetrarat ,vtraquc  manu prchcndtt  corpus  ,achu?ni  recltnatum, 
y  fecurtm  tn  tpfo  cdpite  infcrtam  ,  in  medto  hypocauflo  reltquit. 
^oslca  ad fuum  herum parrictdam ,  paulatim  gradus  defcendit,  quce 
■ptidem  omnta  tanta  ccleritate&  filcntto  gesxafunt ,  vt  nullusin- 
;  •ertm  vcl  tntc rucntre ,  vel  exaudtre  rem  gcslam  potuerit .  Qlaudtus 
vero  ScnarcUus ,  iuuenis  nobtli  loco  apud  Sabaudos  ortus  vna  cum 
Diazio tum  cubabat  ,atqueinleclo  remanfcrat :  ftnislra  tamen  nc- 
Qioqua  fuflptctone  perculfus  slattm  de  leclo  extht ,  &arreptis  Vt*- 
sltbus  tngredi  voluit  hypocauslum  ,\>t  quid  agerct  Dtaztus  vide- 
ret .  cgrcffus  igttur  cubtculum ,  audtt  primum  calcaria  parrictda- 
rum ,  qui  erant  inipfis  gradtbus :     quoniam  dubttabat  vtrurn  d- 
fcaidcrent  dn  vero  defcendercnt  ,  cldufit  idnudm  grdduum ,  O1  r&lct 
ingrcdttur  bypocauftum ,\tibi veftes tnduerct .  Qum primumillud 
ingrcfjus  csl ,  i& fycclaculum  quodin  ed  humt  rcclinatum  iaccbat, 
Vidit  ,  totus  cohorruit ,  cyprx  flupore  ceadcruntveflcs  demanibus, 
Voxque  ipfa  fauctbus  hxfit  mterclufd.  Tandcmvbi  fe  rccollcgit, 
acccfitt  ad  amicwn,quem  bumiproflratum  vidcbatjn  cAum  conucrfis 
oculis,  copltcatis  nwtibus  orantiftmikm.  pertenuis  reslabatin  co  v/- 
talis fl>irttU5  qut  ad  vnamfcrmc  boram  durauit.  Intcrim  ipfe  quando 
aliqmm de  Df 0  mentioncm audicbat,fc  tntdligcre  tcnut  quodam  ocu  To« 
lorum  mdicio  prahebatfigmficationcm.Claudius  vero  mox  couocautt 
domcsltcosomnes,  quiadfuerunt  trtsltfiimiffcciaculiatquc  horren- 
difaanons ffccclatorcs  Allifdcmus pcrpctrdtum  inter  vtcinos  diuuU 

S.  tiij 


loansDiazi  ACT.  MARTYRVM, 

garuntea  celeritdtc,ytreigcfta  effet pcrvniuerfam platea  iampe: 
Udgdtdfamdypriufqudm  parncidx  effent  egrcfi  porta  ciuitatis.Va 
latim  quoque  res  deldta  efl  dd  mdgiftratum  oppidi    ad  pr&feilu 
o*ce Hcn  arcis,qui  nomine  illuslnKimi principis  Ottonis  Hcnrici  Valatini  l 

licusPala-  .         J       1  n>  •  •  1       n  o •  • 

liuus.  cum  '  gubernationemtenet.\JU  quontamerantviri  honejtifimi, 
in  vera  religione praclare  inslituti}fcicbdntquc  lodnncm  Did%i< 
propter  excellcntcmVirtutcm  atque  pietatemfuiffe  Chnslianifii 
principi  Ottoni  charifimumfine  mora  conslitueruni  aliquot  cquit 
qui  celeri  equorum  curfu  parricidas  infequerentur .  Itaque  po$l  cai- 
dcmfaclam  vfquc  adtcmpus  quo  cquitcs  infequuti funtfacmorofos> 
v/x fcmi-horxffatium  efl  interpofitum.Varricid<£  qukos  pracede- 
batjOtm  audircturhora feptimdyiatn  erat  in  oppido  Bothmes^bi  re- 
iiclis  equis  iam  prorfus  delaffatis-fuos  qui  erantpulchrc  habiti  &  re- 
quieti^onfcenderuntjn  quibus  celeri  curfu  huguftam  contendcrunt, 
lam  vero  equitcs  Neoburgenfes,quipdrncidas  infequebatur^bihn 
guslam perucniffcnt ,iblque  certb  accepiffcnt  multb  antca  vlterius 
tffe  progrefios  ,confultare  inter  fe  cccperunt  de  redeundo  yquia fc  df 
nSu r^e  jequipoff  ? prxcurrentcs  difftdcbatfcd  inter  eos  cxtitit  quida  c£teri& 
Sdo  cefuu  **ate  mi"or>cui  nomen  erat  Michach  Hcrpffer3  quip  ra  rcliquis  in- 
tanr.       acnti  zelo  pcrmotus  Jicit amicis  ciui  fccum  vencrant .  Kmici ,vobk 

Michacl     6        ^     /  *  L    J  \j  ■ 

Herpffcr.  quidcm Ji  itd  videturantegrum  erit  redire  domum .  nam  quojl  attinet 
ad  prafens  negotiumjdntum  mcoiudicio  Vc/  vnusfolus  prxslarcpo 
terit }quantwn  alioquimdgnd  hominummultitudo.  cgo  ifta curam  ad 
tne  recipio>dc fancle  vobis promkto  me  in  hoc  ncgotio  extrcmd  om- 
nidtctdturummec prius  curfum  intermiffurum  ffi  fuppctent  vires 
O"'  vitaperftabit yquam  parricidas  ipfosfuerim  aff  ecutm.  Et  cum  Jyoc 
diclo  denub  confccndit  equum^facinorofosinfcquitur.cucurnttoto 
illo  die  vfque  ad  noBem,donec  pcrucnit  ad  oppidum  quodda  quatu- 
crmilliaribusdbOEnipontcfitum, quoinloco  intellexit pdrricidas 
ddeffc.lbi m fitdccerfm  hoffke^cuius  in  diuerfbrio pdrncidas cffc  in- 
tellcxcrat.  Hoffcs  aduemcns  narrauit  eos  dormirc ,  ac  mandafjc  fa- 
milice^t  antcquam  hora  intcgra  elabcreturapfos  c  fomno  cxcitaret. 
Michael  admonuit  hoffitcmjiomines  cffcfacinorofosyquitantum  fa^ 
dnuspcrpctraffent,quantum  a  memoria  hominum  posl  primum  par- 

ncidiumr 


?arricid£ 
rcperci.} 


ban.Diaz.  LIBER  IIII. 


J37 


cidiumy?ndlum  extaret-.mandauit  autem  hoffiti filcntiumydcindc  vt 
w duas  integras  boras  dommrc  pcrmittcret .    Ipfe  vcrb  lintcis  & 
\annis  ohligauitpcdes  equorum}nc fortc  slrcpitu  folcarum  in  platcis 
jxcitarcntur  c fomno pamcida',  magnaque  celeritatc  ad  OEniponte  o  Enipons 
\ontcndit}vbicosaliquot  horis  anteucrtit .  Cum  primum  ad  ciuitatc  nandoSb 
>crucmt  ymagifhratum  admonuit  fagitium pamcidarum  narrauit, cjf  dlu* 
\ius fidem atque  duxiliumynetantu?nfacinm  manerct  impunitum} 
mplorauit.    Magislratus  fuum  auxdium  &  ddigentiam  in  hoc  fce- 
crc pumcndo promifit  .admonetur prxterea hoffcs  in  diucrforio}v~ 
u  diucrtere  cogehanturyvt fi  quando  tales  viri  ad fe  vcmffent}non pri 
is  illos  ahire pemmtteret yquam  eos  adcffc  magislratuifigmficaffct. 
^aulb pbfl  aduemunt parriada? ,  eofquc  tam  aducniffc  mox  indicauit 
yoffes.ibi  tumahquot  armaticquitcs  mittuntur yqui  xdcs  ohfcderut, 
le  quafacinorofi  clahcrcnturyalij pcditcs  minislri puhlici  ades  ingre-  - 
iiunturyvt  pamcidas  comprehenderenfqui  cum  vidcrentfehocmb- 
io  circunuentos jncocperunt  clamare  calum  &  terram ,  tcslan  omnia  CoPreilen 
(acra  & prophanafc  nohdcseffc  viros  Ccefarca?  maicslatis  lcgatos}  tSe. Fr 
quiadpcragenda  negotia  grauifima  totlque  Reipuhlictf  falutaria 
dhipfo  bnperatore mitterentur.Sed  apud  ccs  quicorum parriadium 
wn  nouerant,  &  vamflima  effe  qude  diccrcnt  omnia  fachant-^nihil  ifli- 
ufmodifalfi  clamores  £T  conficlanu:ndaciavalueruntMmiimitaq3 
klphonfum^qui  virihus  mimftrorum  non potuit  refislcreycoprehcnde- 
runt.Carmficcm  vcrb,  qui  virihus  &  audacia  valchat }  mimslrif 
puhlicis audacipme  ohfeHchat^vix  tandcmpofllongam pugnamjicc 
tne  aliquot  vulncrihus  com prchendere potucrunt.  Tadcm  vhi  ad  huc 
modum pamcidcefueruntin  carccrem  detrufi}MichacI  quincgotium 
berddigentcr  curaucrat -celcn  curfu  cquorum  figmficauit  rcmgcsla  • 
Neohurgofihus.llli  vicifiim dlufirifimo principi Ottoni  Henrico Va -  NcoBurgc 
latino ,  qui  audita  capiiuitate pamadarum  }  difcrte  mandauit }  vt in  Prinapis 
perfequcnda dla caufa in ludicio contra parriadas}nullis fumptihm}  kShimm 
nulhs  lahonhmparceretur.  Sunt igitur  conslituti duo Vin  prceslan-  dmim * 
tes yquicNcohurgo,nominc principis  OttonisOEnipontem  profia-  Lcgatijrnc 
fccrcrinqucrum  altcr  uobdis  Thomas  R  cd\vit%  y  altcr  iuris  vtriuf-  nipontcm- 
quop  cclor}  GJielmus  vocahatur. ifli  duo pcr  cclcrcs  equos profecli 


I 


l6tn,Di^  r  ACT.    M AR T"Y R V m; 

OEnipontcmprimo  die  Aprihsperuencrunt,tanquam  aBores,\tin- 
tcndcrcnt pamcidij  crimcn  aducrfus  captmos  ,  &  fecum  attu 
pileum  noBurnum  Dia%ij  ficlitias  litcras fratris fccurim fang\ 
nc fanftifiimi  martyris  Dia%ij  \>ndique  rcfferfam,  Vf fifortepa 
d#  inficiarcnturfaclum,certifiimktcslimonijs  euincere  pojfent.bi 
Aiphon ru$  rm  dutem  conccffum  Alpbonfo parriad* futt,  vtfcriberct  Utcras  ad 
auxiiiu pc-  Qardinaks Tridentinum  &  Aug-uslanum,quimhil  omifcrunt ,  Vf  a 

titaCardi-  .     r      ..  .  •  •  r     1 7 

aaiibus.     mcnto  Juppucio  paincidos  libcrarcnt. 

Sccundo  dic  Aprilis  lcgati  Ncoburgenfcs poslularuntw fupplici- 
umdc parricidisfumerctur,abijs  qui  KegisEerdinandinomine prce- 
funt gubcrnatiom  OEnipotana.Hi  refponderuntjion  effc fuarupar- 
tium  capitalc fipplicium  dc  quoquam  fumercfed  mandaturos  iudici 
$uneburgcnfi,vt  is  affcforcs  fuos  finc  mora  conuocarct  ,quorum  au- 
tboritate  mdicium  erat  inftituendum.Eodem  die  a  prandio  guberna- 

A&a  mdi  -  tores  OEnipontani  curauerunt pcr duos,quos  ilh fecrctarios  vocant, 
denuntiariparriadisaducntum  £T  accufationcmlcgatorum  Ncobur- 
genfium.Audito  nuntio  &  accufatione ,  apudislos  duos  Secrctarios 
xterqueparriadafaBumnegauitfcdtmmslcrconslantiuSjAlplffli- 
fm  vero  timidius mutatione coloris  acvultus figmfcationem vul- 
ncrata  confacntue  clare  oslendcbat.  Supplex  tamcn  orauit}  ne  quid 
pmpropere  de fe  slatuercnt.  Eodcm  dic  intcr primam  fccundam 
boram pomeridianam,  tranflati  funt  parricida?  a publico  illo  loco  fu- 
premi  iudicij  ,vbi  primum  fuerantcollocati  ,adcuslodiam  auitatis 
OEnipotan£„quo  in  iudicw  breuiorfcntctia jferaripoffe  \idebatur. 

Parricidi*      Scqucnti  die,qui  tcrtius  erat  Aprilis  ,Ecgati  poftularunt  vr  parri- 

pacroni  &  c^a  totmentis  fubiicercntur.ld  verhion  folum  non  cfl  faclum^eru- 

aduocati         /J*  t    .  .    .  .  r  .  ...    j  r   '  J. 

Jantur .  ctia  aduocati  no mine  R egiminis funt pamcidis  dcfignati ,  nobiles  v* - 
ri  O0  iurifconfulti,Vlrichus  Scbmatzcr,cyGcorgius  Hipp^vtriufq; 
iuris  doclores^ Michacl  Scbcnck&Cbnslophorus  Gmmpergcr. 
Kcclamabantad  bocfortiterlegati ,  affirmantes  neque  bumario  ture 
neque  Diuino  conccfjum  cffc,vt  in  tanto  tamquc  mamfcfio  fcclcre pa- 
tronus  rco  conccdcretur.  Scdb&c  dcuorandafmt  lcgatis  imuria ,  qui 
caufam  iuftitia  ac  veritaris  volcbant  defcndcrc,nc  tantum  faanus  mi 
ncrct  impumtum,adco  ludicumanimosfrcgcrant  improborum  hominu 

fohatatio- 


wh.Dia£  LIBER    XIII.  138 

)Hcitationes.Co7;flituto  igkurdie,  rciproducli  fiint  in  curidm  oppL 
\iy  \bi  legati  Ncoburgcnjcs  cos  accufarunf.piteum  cum  Iiteris &fc- 
uri  cxhibucrunt..Aduocati\crb  dctrcclantes  rcfpondere  ad lcgato- 
um  Neoburgcnfium  accufationcmforum  dcclinarunt  exceptfone  cle 
•icatus  ,pctiucrmitque  illos  tradi  tudicados  cim  loci  ordinano  cpifco- 
>o  hrixienfi,qutes~lidcm  Tndentinm  ,homo  ea  \itce  dijfolutione y  vf  fSfS  i 
ncrito fit  creatus  Cardinalis.LcgatifeduIb  inftabantypetcntes  iudici-  ^j^* 
m fecundum  morem  eim prouincia ficutpar  eratyquia nolcbant  cam  nus- 
iijfiutationcm  ingredi  de  competenti  foro  & priuilegijs  ctericorum3 
juibus  aduocati  extrahere  illos  nitcbantur. 

ludices  per  interlocutoriam  pronuntiarunt yaduocatos cum  patricU 
Xis  dcbcre  dc  rcjfonfioncad  acCuJationem  legatorum  inter fe  coslitu- 
'reycamquetertio  indc diefboc eslyx  Apritis yadhoram feptimam  an- 
rc  mendicm  in  iudicio  exhibere.Etfiue  rcjfodercnt fiue  minus,  iudi- 
:cs  mhilominm  faccrc  dcbere  quod  iuiiseffet  de  more  regionis.  Eo  die  ixceptlo 
cum  rurfm  in  tudicium  ventum  cft,aduocati  cceperut  vrgere  excepu 


dedinato- 


ua. 


onem  de  clcricatu  tradcndis  reis  ordinario  tudici.  Legati  cotra  vr- 
^cbantfupcrim  diblam fcntcntiam  interlocutoriam .  ludices  itaq;Je- 
cundo pronuntiaruntyreos  &  aduocatos  citravllam  exceptione  aut 
\lteriorem  dilationem  rejfondcre  dcbere  adaccufationem  legatorum: 
fedalterum  illis  terminum  dejignarunt  3dicm  Aprilis  xuy^y  quanuis 
co tempore  non  rcJfondcrent}dcbcre  tamcn fieri  quod  im  &  cojuetu- 
do prouincia poftuIarcntXam  vcrb  xn  die ,  qui  vltimm  ternnnm  ad 
reffondendumin  iudiciofueratco/ftitutm,  non  folum  mbilaclum  esl 
ab  aduocatis  rcorumfed  ne  Legatos  quidcmNeoburgcJes  adagendu 
iudices  admiferuntjContra  id  quod  ipfi  de  iure  ac  more  regionisante 
iudicaucrant.Uxc  vidcntes  Legatiprotcftatifuntnifiin  indicioma- 

Protefhtlo 

ture  tj3  ordincftcut  pat  erat,proccderentfc  vclle  grauiter  dc  hac  in-  Neobi^gc 
iuriaconquerifuisprincipibm,non  folum propter  Jumptm  y  quiper-  fium- 
magnificbant{nam  impcnfs  ipforum  atdiccs  conuocabantur  y  ejf  dum 
iudiaj  cdufa  aderant,fuftentabantur)fcdetiam  qubdnulta fierctapud 
iftos  parricidas  matura  inquifitio  corum  cofilioru,  qit£  aducrfm  E#- 
angclij  profcjforesKoma:  aut  in  alijs  locis  capta  cfjcnt.  Audtta ^ptcfta 
iwnc  boru,  Kcgetes  illis  rcjj>6derut3  iudicc  habcre  madatu^vt poflri* 


ti  qui  p.irn 
cidarum 
caufam  a- 
gant. 


5 


Joan.Diaz;.  ACT,  MARTYRVM, 

diCyhoc  cfl ,  decimo  tcrtio  Apnlis  3  in  iudicio progrederetur .  h 
tcm  iudcx  pdulo  pofi  condixit  lcgatishoram  fequcntisdieiduodt 
?nam:ad  quam  in  locum  iudicij  lcgati  comparueruyit.adeo  nullam  oa 
fioncm prcetermittebant ,  quanuis  ludibno jehabcn  a  mdicibus  vj 
rcnt:quipuerorummoretnisla  caufa  pro  fuoarbitno  ludebant. 
idone'  fa   %ltHr  fonslituta  adcrant  legatifed  aduocatiparriCidarum  neque 
ne  aduoca  rantjieque  inueniri  poterant .  quos  cum  iudcx  jatis  diu  expcclaj 

lufittandem  eos  voce prceconis  e  cuna  vocan .  cumque  necjic  vocatt 
adejfentjudex  in  caufa procedcre  volebat.  ibi  dcmum  aducncrut  ad- 
uocati,& primum  conqueflifunt  grauiter  de  vocatwne  pcrpmconem 
fahla .  demde  pctiucrunt fjatium  rejj>ondendi  vfquc  ad  horatertiam: 
quodiudexillis  permifit.  \ntcrim  aduocatiapudconfiliumregjminis 
egerunty  Vf  iudex  hora  demum fexta  reftonfum  daret:  atque,  \t  aie- 
bat,ex  mandato  Kegentumjegatos  debere fuam  accufationem  contra 
parricidasin  iudicwante  propofttamy  curare  vertendamin  lingu< 
Latinam  &HiJJ}anicam:  eoqucfaclo,  tum  demum  imponendum  <?, 
reis  Vf  refjonderent.quod  apcrte  contrarium  erat prinice  &  fecund<e 
viterlocutonce fcntenttce:maxime  autem  Jccwidce  >quce  dijerte  omncm 
\ltenorem  dilationcm  ^  exceptioncm  prctctderat.Cumitaque  lcgati 
Vidercnttamindignismodis  protrahi  iudicium.}  aliam  rurjus  poslu- 
lationcm  cxhibuerunt  m  confilioKegiminis ,circa  horam  oclauam  fc^ 
qucntis  diciyqui  Aprilis  erat  XIIII.*»  qua  de  ifla  ludifcatione  iudicij, 
&  iniuria  quce fuisPrincipibus  toti  caufe fieret  ^grauifimc  que- 
rcbantur. 

Lc&adla  petitionelegatorum  ,  confilmmKegiminis,  hora  inter 
nonam  ey  dccimam  eius  diei  y  legatos  in  confihum  admifcrunt :  atquc 
illis prccfentibus  lcgcruntfcnptum  Imperatoris }quod per  vercdarios 
ScrJptum  eodcm  die fe  accepiffe  affirmabant.  lllud  autem  datu  erat  in  vrbe  im- 
profS-  pcriah  VinckclJjihdJUL  Aprilin  quomadabatlmpcrator \yttotum 
bnus parricidij  iudicium fujj>enderetur :  de  quo  ipfe  cum  fratrc  Ko 
manorum  rege  in  prafntibus  comitijs  volebat  mdicarc.Auditis  igitui 
iflis  literis  ,alter  legatorum  Ncoburgum  rcdi[t}quia  nullam  fjcm  con- 
fcqucndtf  tuslitice  reliquam  habcbant.  Valam  cmm  qiadam pontificice 
impictatis fc^:atorcsyprcecipucautc  Hifpani}m  wbc  OHmpote  dice* 


Imperato 
ris) 
tux 


>an.Diaz;  LIBER     III I.  13^ 

tnt,parricidd6  feciffe  quod  tuslum  ejfet .  nam  qui  baxcticum  intcrfi- 
■atfum  iam  cjfe  a  Vontificc  abfolutum.ScripJcrunt  interea  illuflrifii- 
jiprincipcSjEleclorPaldtinM  &OttoHe?iricusy  ddregentes  OE- 
I  ipontcnfes,  vr  parricida:  fub  cautione  conflitucrctur  in  oppido  Nco  - 
urgcnfi,  quo  in  loco  perpetratum  erat  parricidium  }aut  ccrte  pcrmit- 
ercnt  s  vtipfullos  ludicarent  prout  iure gcntium  dccerct.At  illifine 
iia  rejfronfionefcriptum  bnpcratoris  obiccerunt.  Communcs  dcinde 
latm  Protcftanttum  Rdtisbona:  ter  apud  Impcratorcm  infliterunt,  fStFum 
>t permitteret  ad fincm  islius  iudicij  ficut  captum  eratperueniri.  Sed  jyjJjJJZ? 
■ullumab  corefifonfumacceperunt.QutfomniaVapxcum  fuis  Car- 
linalibus  accepta  fercnda  funt  ,qui  ad  defenfionem  fuorum  carmfi- 
umjtotam  iflam  caufam  inslituerunt.quibus  ctiam  debemus  refpon- 
um  datum  gubernatonbus  Neoburgenfibus  Ingolsladij ,  adlibdlum 
upplicem  qucm  ipflobtulcrunt  Impcratori ,  cum  hoflfes  corum  effet 
^eoburgi :  in  quo  rcucrcntcrab  co  poslularunt ,  vr  mandaret  iudici- 
w  in  O  Lmpontc }ante  quorum  tnbunal  isla  caufa  pendebat^t  wdi- 
:ium maturarcnt .  Qmbus nihil aliud rcffonfumfuit  y quam Impera- 
*arcm  non  haberc  potcflatcm  mandandn  in  ea  rcgwne  quaz  ad^atrcm 
rcgcm  Komanorum  pertincrctiapud  qucmfi  quid  effctimpctrandum^ 
mslare  oporteretyciim  alwqmpaucis  ante  diebus  mandatum  cffet  da- 
tum  in  vrbe  Dinckcljfihcl  nomme  Imperatoris }  de fujfoidcndo iu- 
dicio. 

Inhocigitur  flatu  crantnegotia parricidarum:  cum  quibus  etiamfi 
eoi  V,.pa  abfloluatjio poterit  non  agipcfiime.bitcrea  habctfideles  cx- 

iplumin  islis  duobm fratnbus  coramoculis  propofitumjnultisno-  ^J^jjj. 
ntnibus  admirandumyplenumfraudis}  crudclitaiis jnaXiti&jmpictd-  ^  mDu- 
tis:  rurfus plcnmmnnoccntia:,  manfuctudinis }  gloria.grauitatis ,  con- 
flantia-,vera:  rehgionis.Dcnique  totum  cxcmplum  tale  cs~l,cui  Vix fi- 
mdc  vllumin  bislorijs  mcmoria: proditum  rcpcnri  qucdt^pncterex- 
emplum  primifratris  pamcida:  Cain  ,  quipropter  candcm  vcra:  reli- 
gionis  profcfiioncm  ,  innoccntifiimum  fratrem  Abelcm  intcrfccit ,  ad. 
quam  imaginem  ha:cipfd  pkncfd&a  dtque  exculpta  Vtdctun 

MarciXIII. 

Tradetfratcrfratrcm  in  mortcm. 


act.  martyrvm; 

STEPHANVS  POLLIOTVS. 


T  Ephanus  Volliotus  inoppido  Saint-dauberuille  nat*  v 
g&S  vrbi  Caudebek  qu&  in  efl  Neuflria  armorica  quam  Nom 
diamvocant/eliclonatali  folo in  Meldarum oppidufe  cotulit.  Eo 
loco  diu  non  defedit  quin  ab  hoftibus  \entatis  Euangelicw  acerrir^ 
vexaretur,adedvt  difcefum  adornare  (yparare^atq;  vrbeexce 
re  cogeretur.Haud  ka  multb pbfl  reBa  inde contcndit Fcram,Trett~ 
neflium  oppidum  ,quod  a  Sueflionibus  dece  millium  interuallo  abes~l.  ' 
ibiporrd  comprehenfus  efl  &Lutetiam  deduclus,atquc  invmcula  co  \ 
ieclus:inquibm  diumultumq;  afferuatus  inmagnofqualore  &pa~  I 
dore  verfabatur.Tandcm  quando  in  mentem  Senatonbus  venitallius 
amplifm£  Curice  decretu  faclum  cfl  quo  lingua  ei  amputaretur^i- 
uusq;  cremarcturinaudito    planenouomodo.farcina  cnim  libroru 
illius  humeris  impofita  efl,cum  qua  cxuftusfuit.Cum  vero  e  carceri- 
busCurice  fuprcmx  adfupplicium  duceretur^antcquam  linguapneci- 
fa efjct,his fere  verbis locutus  cft^Hctbeus boncjnundufne adhuc in 
tencbm^ denfifima Vcritatis  ignoratione idcct?.Exisltmabat enim 
vir  piusydum  tctro  carcere  indujus  folem  huncno  intuttus  eflfletJZhri 
flum^erum  iuflitU  folcm  hominesverbifui  cogmtione  tUuminaflfc  .Hic 
Stephanus  clartfitmus  lefu  Chrtfli?nartyr,fuppliciumortis  atroafti* 
m&  patienterplacide^f fedatepertulit  Lutetice  in  platea  Mauberti- 
na3anno  circitcr  M.  D.XLVL 

SAINTINVS  NIVETVS. 

Hic  extremum  yitx  fpiritum  acerbifsima  mortc  profudit  Pariiiis,aliquanto 
poft  Polliotum  marty  rem. 

EfPpI  quis  hifce  noftris  temporibus  \nquam  extitit  qui  cultus  dtui- 
\j§^  niprofanationemferuido  animo  dcteslatus  es~l,  &  cui  h<sc  vi- 
ta  iniucundafuit proptcrhorrendam  Ecclcftce  ruina  qu<efub  crudclif 
ftmo  Antichrtsli  dominatu  conftpictturft  quis  prxterca  prcefcntipa- 
rataque  voluntatcfe  vnquammorti  obtulit  pro  tucnda  &  dcfcndcn* . 
daDeiglorid-.iscerte  Saintinus  NiuetusMcldcnfts  fuit .  Cum  enim 
XIIII.  dli  infignes  Martyres  quorum  hiftoria flupra  defcripta  cfllibro 
tertiOjMcldis  combuftifuere^quafitus  fc  rcccptt  aliquattffler  cu  vxo- 

rein 


0 


|nt.Niue£  LIBEPL    II II.  140 

.1  in  eas  regiones  tn  quibus  publicc  eyfumma  libertate  "Euangelium 
mnunatur.Ammaducrtes  autcmfc  Mombclidrdiinutde  effe  ^reccle 
r  tantum  oneri:erat  enim  membris penc  omnibus  captus  ac  debilis? 
nftituit  ad  certamen  rcucrti:  a  quo  wftituto  nullis  neque  Miniftro- 
im  aus  lo<j,  neque  ixorisfua:  ddmonuiombm  abslrahi  potuif.imb 
?rb  vxon  refpondebatfe  commodius    tutius  ilhc  agcre ,  quam  ob 
ufam  ignaui  &  inertcs  reddcrcntur :  breuiter  rurjum  fcpcriculis 
Kpofitum  cupicbat.ltaque  Mcldarum  in  oppidum  redijt^atque  in  nit 
wisqu&ibi  ad dicmfcfium  S.Martini  cclcbrantur,nonnullas  exign- 
s  merces  publicoforo  vanalcs  expofuit.Mico  agmtusfuitQ3  in  car- 
:rcm  coynpaclusupfius  deniquc  caufa finc  mora  ey  confcftim  inftm 
\a     coufcclafuit.mhilcmm  opus  crat  inquifitiombus  aut  tcftium 
roducliombus.Natu  longcplura  ipfe ffontc  confitcbatur,quam  iudU 
cs  yel poftularcnt  vclaudire  cupercnt.lam  vero  cum  aliquod doctri- 
£  Chnfiiana:  caput p  roponerct,  £r'  iudices  ei  dicerent  his  vcrbis,  Yif 
e  hoc  tueri  ac  dcfcnderclfidenterrcffondcbat,  Etvos  ludices,dude~ 
>itis  pernevare  quod  tam  apcrte  verum  esl    teslatum*.  Qua:  quide 
effonfio  inprhms  digna  cft  mcmoria  &  accurata  obfcruatione.Enim- 
'  lero  tantumabcftvtfibigratiam ficripoftularct,  vt  etiam  Meldis  & 
?drfus  iudices  prcabus  obfecraret}vt  tadem  aliquam  fuarum  anima- 
wn  raiionem  habcrcnt}<&  falutis fua:  curam fujcipercnt ,  fccumque 
ttrpendercnt quantum  fanguinis  innoxijiam  crudelitcr  cffudiffent, 
'uotidiebellum  fufcipiendo  aducrfus  lefum  Chnslu  ac  cius  Euange 
ium.Equidcm  dubium  non  eft  quin  aufmodigrauifwiis  exhortationi- 
ius  dchcata:  Senatorum  aurcs  magnopere  offcndcrctur}pra:fertwi  ve  - 
ro  M.Petri  Lifeti  qui tunc  temporisSenatui  Parifienfi pra:fidcbat,qui 
tum  Meldis  Kcgis  \ice  ius  diccbat,confficatus  illius  hominis  conftati- 
amfupplicibus  verbis  orauitprafidemvtcumMeldas  non  rcmittcret 
adfuppliciumjic  Vf  dicebat^  virtam pcruicax  0*  obttmatus longe 
dctcnorXlUl.dlis  prcediclis  darifiwiis  Martynbus  3  omnium  ciuium 
fidcm pergeret  labefaBare  £j  corrumpcre Jboc  csl}populum  xdifica- 
re    vcntate  adfjncerum  Dei  cultutnformarc.  Quoctrcacurauewt 
iudiccs  \>tpra:clarus  tlk  Domwi  noftrt  lefuChnfti  martyr  Lutetia  Va> 
rtfioru  \>ita  pro  dotlw/a  Euangclica  rcddcrct:annofcrc  M,  D.XLVL 


AnnaAs/^:         ACT.  MARTYRVM; 

qua  in  morte  nullum  crudelitatis  ( quam  accrrimi  vcritatis  ho 
quotidie  aduerfus  feruos  Dei  excogttant  &  exerient)genui 
tcrnvjjinicsl;  *  •/ 

jliff.  ANNA  AS  K  E  W  Anglice  decus.^^ 

<pf@  Ntexuit  Doniinushuic  tamfragrantiMartjirumcordn* 
gines  &matronas  infignipietate  praidiitas ,  Mtmagnanin 
tis  atque  inuicl<e  conslantice  exempla  etiam  in  muliebris Jcxus  im 
cilhtate  ederet.His  etenim  temporibus  abdla  totoorhe  duafa  Britan* 
inaregnante  adhuc  Henrico  eius nominisYWl.adhunc  teslium  fuct 
yentatis  chorum  euocauit  Annam  Askeuam  puellam  <etate  integra:\ 
q\Lt  cumgcneris  nohilitate  ac  morum  fuauitatc fumma  Vit<e  integri-  j 
tateincomurixerat.Vatremhabcbatnjbdem  ac praslantem  virum  D,  ' 
Guilelmum  Askeuum  ex  equejln  apud  Anglos  ordine  in  ditionc  Lw- 
colnienfi  ,gcncre  cum primis  Jluslrcm.  Sane fi  quis  ea  qu<e  tufcbius  I 
BlancHna    •rWWSW  mcmori<£  trddidit  cum  huius  Arma  acliombus  conferat,  I 
Jwnam  ad  longc interfc dijferre  intelligct .Namhcec  quidem omncmfm  fexus f 
Aikewcoi-  htfirmkatem  fuperans  ,  nnrahilem  confefitonem  edidit  ad  deferi- 
dbndam  Dci  \eritatem  yipfiufquegloriam:  acrcfellendam  Miffatici 
facrifictjhlafphemiamatqueidolomaniam.  JnuiBo  quoque  animocar-  \ 
ceris  horrores  tulit :  aduerfariorum  contumclias    tniurids-  fortiter  r 
pcrpejfa  esl.Ac  reuera  Dominus  in  iuuenis  islius fcemin<e  infirmitar 
te  virtutis  fu<c  documentum  exhibuit.   Dum  tormentis  cxamtnare- 
turfanguis  ruptis  per  vim  \enis pafiim  effluxit,  carnifices  qui  ca  his 
cruciatihus  affecerant^tjdemerant  &  iudtccs:quodjnufquam  genti- 
umetiam  barharifiimarum  fieri  licitum  ejl.ipfa  tamen  barhariemjflo- 
rum  %f  truculcntiam plufquam  belluinam  patientta  Vuit.Quum  ip~ 
fi  iudices  tam  intmanem  qucefiionemexercuiffent,  mulierem  ad  carce- 
rcm  deduci  Curarwit,  ipja  tamen  in  his  nnferijs  non  dcfiitit fe  in  Donn 
vo  bbkBarefirmamquefjrem  concipcrcdeeius  bonitate,  quiillam  ad 
cxtremumfortcm  conjlantemq;  in  ajferenda  veritatis  caufa  redderet 
acconferuaretXnterca  duminvinculis  detineretur  3 literis  mdndduit 
quce  in prima  mdicum pcrcontatione  aduerfus  ipfam  dtSla  aut  geftx 
fucrc  .fcripfit  etiam  certamen  quod  contrahoflesventatis poslr6- 
■  mum fuslinuif/idque prtfftititrdgatu  multortm  vtriufquefcxus fir 

dclium 


lAnnaAsAew.^         LIBER  II II.  i4i 
melium  qm  i\\am,qudndiu  m  cufl  odia  mancbat,  inuifebant ,atque  \>t  id 
Maccrct  ad  Dcigloriam  &  Ecclcfia:  \tditatem,impe\\ebant.fed  ipfam, 
I?  ijs  qua:  fcriptareliquit  ,loquentem potius  audiamus  :qua:\oanncs 
l:0X/tf  Anglus  evernaculo  \attnc  ,optime  cxprefit\tjcquttut.  /;  ^ 

Prirru  difquifitiofeu  ex.iminatio  D.Anna:  Al"keuar. 

Yirifratres,ac  comunclifimiin  Chrtfio  commilitoncs ,  \>t  va- 
is  vejhris  ac  fiagitationibus  rcftondeam  ,  Anno  m.  d.  xlv  .  menfe 
\Urtio,primuin  prxtorio  ephippiario,  vbi  adcjfc  iubeor,\>cnitadme 
wus  e  duodccim  cogmtonbus ,  qux  quxfiiombus  excrcendis  pra:erat,  chriftopj,© 
Zhnjbphorus  Danus,rogans  num  crederem facramcntum,  quodaU  ras  Djn^* 
an  impcndclat ,  re  ac  natura  corpus  cjfe  Domininofin.huic  Viciftim 
-efpondi,rogans  fimditcr  ipfc  mihi  oftcnderct ,quamobrcm  bcatus  Ste- 
ihanus  lapidibus  olim  ccedcretur.  quod  quwn  Hk  fe  ncjcire  dicereti 
ita  nec  egoanquamfiutdt  quxsliunculetua: fum  refj)onfura.Sccundby 
v<jcmina:  cutujdam  fermone dicebat  tcfiatumacconfirmatum  cfie,  qua 
iiccrct,ita  lcclum  ejfe  a  me  alicubi ,  quemadmodum  Dcus  in  manufa- 
clis tcmplis nonhabitarct : produxtiUi  cap.  Acl.vn,  cy  xvu,oflen- 
dens  quid  Stcphanm  &  Vaulm  ea  de  re  reliquijjcnt .  Scifcitatur  tlle, 
quo  paclo  hunc  ego  locum  acccpifjcm  ?  Non  funt,  inquam  ,margarita 
loras  proijcienda:,quibm  multo  magisglandcs  qucrcina:  conuemrenU 
?etit  detnde,  quur  diccrcm  malle  me  verfus  quinquc  in  biblijs  Dci fa- 
cris  lcgcre^quatn  totidcm  mijj&s  audire in  tcmplo  ?  Ita  quidemame  di- 
Butn  c/Je  non  ncgaui:  haudtamcn proptcrca  qubd  de  cpiftola  ac  cuan 
gelio  minus fentircm  bencfcd  ob  hoc ,  qubdindlis  plurimum fcntiam 
dificattonisjiic  vcrb  ommno  mhd.Cuius  rci  Diuus  Vaulus1.C0r.14. 
idoncm  acccdit  tcsiis,qui  ait,Si  incertam  voccm  dct  t:tba,quis para^ 
ntjc adbc\\um\ 

Vergen r  tum  d\c:  Dixijli,inquit,fiquidcm  malus  acimpurus facer- 
dos  facramcntum  conficcret,  Sathanam  idcjfe  non  Dcum.  Kcfpondi, 
nunquam  id  a  mc  dicium  cjfe:  fcd  hoc  affirmajfe  mc,  Qutfquts  cfjct, 
aut  quacuquc  wtahutm  adminislcr  Sacramcnti,idmhildcrogarc  mca 
fidci ,  necobslarcmihi ,  quinfipiritu  mhdominus  fumcrcm  corpm 
(anguinemChfrh.Quwto  loco,  quiddc  Confcfiione fcntircm  wtcr- 
Togaf.ldemprorjus,  inquam ,quod  Diuus  lacobus,  qui  nos  mutub  pcc^ 

"••  "  T. 


AnnaAsW.         ACT.    MARTYR  VM, 

cata  confiten,ac precan  inuicent  monct.  Pof?  h<ec  ^entum  ejl  ad lu 
quem  rcgium  nominant ,  de  quo  quid  habercm  ammi  requirebat .  Rc 
jJ>ondi,Nihil  ejfe  de  eo  quodiudicarem,quando?iodumvidcrim.  h 
ame  qucent ,an  fjnritmn  Dei]->abcrcm\  Cuirurfus,  Quodmfihabec 
inquam,  Deinonfu?nfcdinterabieclos  planetiumcranda.Tumill 
Sacerdotem  adduxiffefe  ,quime  exanimarct  dicebat.Moxque  Jacnj 
custfuiprxslo ad manuadcrat,fic  mcipit,Vritnum  quid de facramc~ 
to  altaris  dicam  ac  fcntiam,id fcirc  a  me  cmxe  cupere fc.Atcgo  filcn- 
tium  cxcufans,  de  hac  matcria  ne  quid  vcllet  anxic  moucrc,  aut  acri- 
us  vrgcre  rogito .  Neque  enitn  animum  cffein  hac  matcria ,  quomam 
pap&am  effc pcrfenfi  ,pluribus  vcrbis  cum  eo  difccptarc.  Voslrcmo 
huc  redtft  meus  percontator,  quidde priuatismijjis ,  anpofthanc  vi- 
tam  ammulis  corponbus  folutis  eas  Jolatio  forc  fentiam  ?  Qua  de 
re  refpondi ,  idvlolatria  ac facnlegio  non  carere  ,fi  quis  cis fidat  mam 
gis  quam  fanguinc  Dcnniniquipro  nobis  mortum  eS. 

?oslquam  hxc  ita  acla  funt,  demum  ad fummum  vrbis  prxtorem 
(maioremvocantnosln)  mc pcrducunt .  Cuitumeadcm  h&conmia, 
eodctnque  ordine  pcrcontanti,  cifdem  &ego  verbis  pcromma  rc- 
ffondt ,qiubus  fum pnus  apud  cos  vfaimfi  quodaD.  Vr&tore dlud 
mihi  obicclum  cH  ,quodtamcn  abipfis  ortum  ,  amc  nunquam  pro- 
fcclumfucrat.id  autcm  erat  ciuftnodi,  nempc  fi  tnusin  libumilktd  <ro- 
fecratumcafuincidens  corrodcrct  ,an  Deumcdcrctnccne  ?  Atenim 
hiiusego  fententix  nunquam author  fui.llh  vcro  ciufdemmodi  cdi- 
qkidjunt  a  mefafcitati.ad quodvcrbum  quidcm nullum  rcjfo?idi,ta- 
tnm  ad  eamfubrtfuntorogationcm.Adcratibi  tumcpifcopi  Canccl- 
laruis,  qiume  feuis  cajligabatverbis ,  ouod  quum  mulicr efjcm  ,fa- 
crasDei fcnpturas  rcatarc?n,affirmans  interdiclum  c[Je  a  diuo  Vau- 
lo,  nefocmincede  Scripturis  fennocinentur..  Ad  hoc  reffondi,  Vauhnce 
moitis  ncquaquatn  ita  me  ignaram  effe ,  vtncjciam  quidadCorinth. 
fcnbens prcccipiat,cap. xmi;  vbi  prohibet ille  ne tnulieres  in  ecclcfia. 
loquantur,  velutin  ccctu  virorutndog?natislas  agcntcs.  Ac  ilico per- 
contata  ah  illo  rogabam  hoc??uhi  diceret,  quot  vnqua?n  vidifjctfccmi- 
nasin  fu^gcslu?n  confcc?idcre  cocionaturasl  idque  quum  fe  nunqnam 
yidijjc fatcrctur:  Ergo,inquam,  nohmijcras  tnulierculas  hiopncwdx* 


aaonc- 


.toiia^Aefc  UfeER   Ifit  iii 

io  oncrarc ,  quaslcx  abfoluit.  Cumque  ijsdotiiinus  Vtetor  mccu- 
-loditctnatidabat  ,aquotum  dcpopoJci,an  rccipere  dignaretur  qui 
yfomc  ffmdercnt-.ld  quum  itnpctrariabeonon  pojfct ,  in  carccrcm 
\lico abnpior ,  \biaddies  xn.nulli  atmcorum  ommum  adtnedaba- 
>ur  adittts.  Interca  tcmporis  vemt  adme  ftcrificus ,  quicummatu 
daris  cpifcopimiffum  fe  ad  difjuifitioncm  mcatu  diccbat,ac  confuj 
\mparticndigratia .  At  illc  ad  intcrrogationes  quam  ad  conflia  tnul- 
toprediuior ,  cdufam  incipit  primumpcrcontari^quurineamVcnif 
(cmotflodiam.Ego  mc  ignorarc  diccba.Tum  illc}dolendum  id fibi  qui- 
dem  vidc  rifi  immcritb ,  prxtcrque  caujam  ca  tmhi  calatmtas  mi ponc- 
rctur .  Cccterum  audijfc fc aicbat ,  negari  a  mc altaris  facramcntutn. 
Quod  dixijnquatt^  dixr.interrogata  dcinde  num  crimina  apud faccr- 
dotem  exoneraffetn*  ncquaquam ptquam .  Tum  ille  3adduBurum fe 
qm  confcfioncm  excipcrctdiccbat.KeJfondi,modbcx  ijstribmad- 
duccrct  aliqucm  ,fme  doBorcm  Cromum  ,fiuc  Gillatnumfiue  alioqui 
Huntyngtonum ,  hccrc  id  quidcm:  quoniatn  horutn  maxime  tmhiJJ>e-  ^™^11^ 
clatacjjcttutnpictds ,  tumfapicntia.  non qubdvel teipfum\>el c<ete- 
ros  contetnptui  habcam  ac  faslidio :  fcd  qubd  pcnndc  notus  tmhi  non 
fis,  Submtulit  poslhcc  uiterrogationcmciufmodi:  Sihojlia,  wquit, 
huttn  forte  collapfa ,  a  mure  aut  bcjlia  aha  corripiatur ,  quid ais ,  bc- 
fliailla  'Ccumnccditnecnc\  Cuiego:  Quolaborc,inquam,  amgma 
hoc propofutsli,  codctn  &  ipfc  tibi  Joluaslicct .  Mihicmmnon  iibct 
hic  rcffondcre  quicquam,quando  tcniatum  huc  te  vcmrc  vidcam.At- 
enim  ,inquit,confcntancum  non  cft,  (f  prceter  fcholarutn  morcs,  \>t  idc 
fimulopponcntis  &  rcffondctis partcs  obzat.  Atcgoyinquam,mukcr 
fumftholarum  \csirarwn  rudis  otntntio &  ignara .  Quintb  rogorab 
eo,an  decrcuijfctn  w  anitno  ,pafchatc  hoc facraadvre fynaxim\Alioqui} 
inquamandignafmi  qu<z  inter Chnfiianos  habear.  adcoquclaztornon 
parum hmcipfum  dictn  fic  itnminerc.  Skque  difccfit mcus dlc cofilia- 
nus,non fine  vcrborum  tandcm fbblanda  quadam  coronidc.Voft  hcec 
13 .  Martij,\cnu  ad  carccran  conjobritius  tncus  Britannus^quarens 
tiumvadcaut  fforfione  tntcrpofita  pojfcmrcditm.  Atquc  indcrccla 
\ia  ad prcetorcm  contctidit,pctcns  ab  co  vr  honcslorum  homimtm  ej1 
fponforutn  fatijdationcf<$a,pcrnutterct  c  cnslodia  tne  cmancipart, 

T.  v. 


AnnaAsAev.  ACT.  MARTYRVM, 

Tum  ille ,  non  illuhentcrfie  quidem  dtcebat  faBurum  omnia,  qub  mtU 
gratificaripojjct.fcdremeiufinodiejjeinquaparum  ipfius  valcretpo 
tcslas,nifi jjnritiialisforifimul  acccdentc  calculo.  Suadere  ttaque ,  m 
Canccllarium  cpifcopi  Londinenfis  fupcr  ca  rc  compclUrc  vcllct.  fejc 
emm,\t fine  iurtjdiBione  jjirituah,carcen  me  mandarc  non  pojjetjtti 
mfi  cx  eadem  authoritatc  Jine JJiritualt  miniflro,  mc  nuc  eximcre  ne- 
quaquam  pofe .  Dimiffus  cum  hoc  rejjonfo  rncrn  aduocatus ,  reEla 
Cancellanum  petit3opem  in  hac  re  illius  implorans.  Cui m  hunc  modit 
Cancellanus :  Caufam  permagniefje  momentireftondit  ,an  longc 
infcrior  cius  cffet  vmus  authontas .  nec  audcre  ctiam  in  rc  tanta,  ac 
tali  m fuum  interponereiepifcoptjiquidcm  proprium  hoc  munus  ejfc, 
ac proinde necefianb accerfendam  eius  huc confenfioncm .  alioqm  m- 
hil  efie  quodjolus  ipfe fineeptfcopo  pofiit ,  audeatuc  conficcre .  pol- 
liceri  id  tamen ,  epifcopum  eo  de  negotio  conuenturum  fe  obmxe 
&  diligcnter .  Itaquc  crasltno  ad  fe  redire  iuhet ,  fufius  plcm ' 
que  de  illius  tunC  \o\untate  auditurum .  Breuiter ,  ad  diem  ac 
ram  indtclam  reuerfm  cognatus  meus ^trumque  pariterconuemt 
pifcopum  cum  cancellano ,  res  denique  eb  redut ,  vf  dicerct  epifcop 
exituramquidem  me  adcommunicattonem,ficcnimappellabat'>  dic 
que  ci  horam  dieifcquentis  tcrtiam  pomendianam .  addltquc  infu " 
adhihiturum  fe  collocutiomtllivtros  maxtmc  eosquibus  ipfitmet p 
tifiimumfauctemivt  omnihus  videripojfct  quam  nu\lo  rigore,ncc  pro 
fummo  fuoiuremecum  agerct.  AdhocverbrcJJonditillc,Neminem 
fe  fcire ,  cui  cjfem prae  cxtcris  addiblior .  hnb funt,  inquit  epifcopus, 
quos  peculianter  ftbtpra  cateris  eximios  Ixtbeatjdoclorcm  Cromumy 
vuiiithe -    Gillamum,  Vuhithedum ,  &  Huntyngtonum .  hos  enim  Q1  doBos  d~ 
Himtyngto  gnofcit,<&  fynceri  iudiaj  homines.VrcetereamultisVerbistnslatapud 
Confobrinum  hunc  meum,  \>tmihiperJuaderet,tntimos  rccejjus  animi 
mei  atque  latebrat  omnes  libere  auda&crque  apud  ipfum  exponcrcm. 
quodfifacercm ,  fidcm-obslringitjuam,nullo pacloidmihtvelfrait- 
di  vc/  mtertrimento  forc,  necqutcquam  cuenHtrum  mihi  in  ca  dtjqui^ 
fitione capriofum  .  Quin fiquid fcrupuli aut erroris cjfct in quo imptn- 
gcrcm ,  ipfc  cum fitis  doclonbus facilc  difcutcrct ,  ac  confilijs  me  tm- 
bucrct  rcfttoribus. 

Vofiri- 


AnnaAsAew.  LIBER  IIII.  143 

!  Voftndie  itaque  acCerfita per  epifcopum  hora  prima  vcnio ,  quutn 
1  atncn  tcrtia  cfjet  cottslituta.Vbi  vc ro  aductn,magnutn fe  dolorctn  ca- 
\tere  cx  mca  hac  calamitate  dicit ;quid autcm  illudfit,  quamobrcmab 
\tducrlartfs  accufcnac porro  quxcunque  in  ammo  habcrcm  libcreac 

I^ntrepide illi  vt  aperiam  fine  omm  tnctu  tnonct .  ncmincm  effe  qui  nc- 
rotium  nnhi  vllo  dc  verbofacejfcrct ,  quod  intra  eim  cffcm panctes  ' 
iiclura:cui  rurfm:Quomam,wquam ,  celjitudo  tua  horam  nnhijlatu- 
mt  tertiam  ad  quam  adfuturifunt  mihi  aduocati,vemam  mihi  tantif 
xrflagito  abs  tc  dan ,  quoaddlorum  expe£lo  aducntum.Quin ergo, 
nqiat.quatuor  illos  quos  antc  dixcra,quam  primum  aduocandoscen- 
co,qm  huic  interfint  aufcultatiom.  id  autcm  nefacerct  rogaui :  ncque 
•mm  opus  cjfe,eos  hoc  laborc fatigari,  quum  duo  illi  vingenerofi  ab- 
\mde  teslcs cffent  idonei ,  quantum  ei negotio  fufficeret.  Pofif  hcet 
Ypifcopmin  porticum  intm  je  recipity  vbiaduocatum  ad  fe  D.Sptl- 
i  nanum  lubct ommbm  modis  apud me  inslare,ne  quid rctUerem }quitt 
kdam  haberem  qu&cunque  in  animo  effent.  Acinterea  archidiaconum 
\tdmefuummittit,quiprimo  mox  aduentu  accufationis  ame  caufam 
\ rcire pctcbat.ldcgo  ab  accufatonbm  tneis poslulandum  effc,mepror* 
\  rm  ignorare  dicebam.tum  ille  ercpto  mihi  libro,quem  habebam  in  ma- 
\iUjHic ,inquit,talefque libclh  hucte  calamitatis pcrduxerunt . qua- 
!  vroptcr  ab  his  vchcmenter  vt  caueas ,  moneo .  Qui  etenim  huim  libri 
authorfut  in  circoSmythfildianovslulatm  efl.  Kogo  numprobe) 
Compertum habcret,quod  diccrct .  Maxime  verojnquit ,  fcire  cnim fe  Io£. 
hbrum cjfc loan . Frythi.  Vide , inquani , an  nonte pudct  tam  tcmere 
iudicium  ac  fententiam  de  re  pr&apitare  ,quam  nefcias.fane  vero  h&c  ™™orai,i 
Uminconjulta  (yviolcnta  imudicando  tcmcnta-s,  ingenium  arguitin 
honincnon  pmdcntifimum :  fimulque  exphcato  libro ,  oslendcbam 
qualh  cfjct.Atquiputaramjnquitjuijfe  ahum .  naminconihil potu- 
it  rcprchcndcre.  Dcmum  admonitm  a  me  nc  poslhac  tam  pra^properm 
acinconfultm  in  ;udicar:do  cjfe  vclitjnfi  rc  prius  diligenter  pcrfpccia  y 
dequaccnjurafcrcnda  Jit,rchquit  me  archidtaconm  ac  abijt.lnde  ad 
mcvemtirytannm  agnatus mem ,vnacutn  D.Uawlo  lurcconfulto,  ^u'sBrytan~ 
ac  quibujdamalijs.ibitumepifcopm  confbrinum  meum  anxieapudDHiw[us- 
mcinflarcmonct,vt fcnfm ammimci  omncsillt  audaSlcr  exponerem: 

T.  tij. 


AnnaAsAev.        ACT.  MARTYRVM, 

idemque  infuperpluribusverbisme  hortatur^teainrc  confilij 
corumacquiefcerem  ,fibiquein  eo  quod  iubebat  obtemperarem .  nii 
quippe fore periculi.  Quod  enimmihiejfet  atqueillis  fuprapollkit 
indubitata fide prafiaturum fe  in  eo  quod  diceretjieminemfore  qui  mo 
lesliam  mihi  -vllam  exhiberet  de  his  qu&cunque  apud  fe  diblura  effe 
Ideoquc  confidenter  apud fe profcrre  ,qu&  laterent  in  animo  iubet . 
fyondeonihileffe  in peclore ,quod patefacerem.  confcientiam(fit 
gratia)vndique  ejfefine  omm fcrupulotranqmllam  ac  requietam.  h, 
que  illeadhibita fimilitudine.Quemadmodum,  inquit ,  chirurgus  peri- 
tus  ac  doblus  vulncn  malagma  adhiberenon  pofiit,  nifi  cwus  latebras 
ipfe  atque  altitudinem  priusrite  accurateque  exploraritiita  neque  ego 
confilia  agritudini  tua  accommodare  potero}nifi  confcientU  mihi  mor- 
bumprius  aperias.  Dixi  rurfus  confcientiam  meam  nulla  rc  mala  Ubo- 
rare.fanx  verb  ac integrx  cuti  emplasirum  admoucretdementice  Vzc/e- 
ri. Cogis  me  ergo Jnquit ,tuis  te  \erbis premere .  dixeras  enim, Qmf- 
quis  abimpuro  facerdotefacramentum perciperet ,  Sathanam  cum  no 
Chriftum percipere.\tajnquam,non  dixi.  Caterum  illud  D.prxton 
ac  qudcfitoribus  dixiffc  me  fateor3quod^y  tibinuncfaffura  fum.nem- 
pe  quantumlibet  impurus  contingat  minifier,mhil  id  obfiare  mibi,qum 
ftintu  & fide  corpus  Chrifii  & fanguis  a  me percipiatur.Epifcopus: 
Quidnam ,  inquit,  hoc  habet }  quod  adds  in  fyiritu*.  quanquam  agc, 
tiolote\>rgerenimium.Scitjnquam,tua  dominatio,S'meJj>iritu  fidt 
nulla  esl facramenti  huiusdigna  ac falutaris  pferceptio.Vofi  hccc  venic- 
bat^quoddicerem  facramentmn  quodin  loculo  inclufum  contincbatur. 
panemeffe.nego  me  vnquam  dixijfe ,  verum  a  quafitoribus  fuperct 
reinterrogataquidfentirem,poslulabam\>icifiim  ab  illis ,  quur  lapt 
datus fuifjet  Stephanus .  quod  quum  iliife  ignorare  dicerent ,  ncc  m 
illis  dibluram  quod  quccrerent/eJJ>ondi.Obiecitdeinde  >  citatum  a  mi 
cffe  locum  Scnpturx  quendam.Nullum,inquam,omnino,  pr&ter  illun 
modb ,vbi  Aposlolus  AthenicnfibusolimdeDeoin  tanplismanufa 
blis non  habitante reffondit  ,  A£l  x  vn.  Elquo pabloymquit,tua fide. 
in  hac facramentimatcria fe  Ixtbetl  Crcdojmquam,quod  mc  docet  Sai 
ptura  Dei facra .  Ecquid  fi  Scriptura  corpus  cffe  Chrisli  doceatlCre 

lam 


nnaAsAcv.  LIBER    II II.  144 

7,  inquam,quicquidiubentfacra: ilU  Iitcra.Epifcopus:  Quid autetn fi 
dicat  Scnptura  effc corpus  DotnintiSequor ;  inqua  ,per  omma Scri- 
tur&  docentis  authoritatcm  T  huicque  aliquandiu  itnmorabatur  qu&- 
:'•  Mlmncidx  ,fubindc  refncans  ,  atquc  inculcans  qubid  tandcm  a  mc 
liqua  ratione  elicerct  quod  venabatur.  Atcgo  fcmpcr  intra  eum 
te  ctrculumcontincbam,vt  quicquid  pracipcrct  Euangelicce  Scriptu- 
<e  canonjd  me  tota fide fcquuturam  reffondcnin .  \bi  tum  quxreba- 
ur,  Cur  tam parca  verbomm  cffem ,  adcoquc  rcslritla  tn  rcfyondcn- 
lo  ?  Siquidcm  donummihi  intclligetia:  datum  cffc  diccbam  fermonis 
>on  itcm:  Quid  qubd  Solomo  nobis  laudi  id  vcrttt,  quod  tu  cnminaris, 
nuXicrcm  temperatifermonis  &paradonum  effe  Dei  affirmanSyVrou. 
ux.  Dixifiiporro  ait  epifcopm,  Mifia  cfie  idololatria.  Ego  id  inficior 
t  mc  diclum  effe.Caiterutn fafcitantibus nuperprxtorianis,  num  Mif 
as priuatas  falutarcs  cfic pofl  bacvita  animafa  a  corporibus  exolutis 
ifiimarcndololatna  diceba  no  carcrefiquis  Mifiismagisfidat  quam 
anguine  Domini  quo  redcptifum9.rurfusq;  ille ,Qucefoanquit ;qualis 
hac  crat  rcjf>6fio?.Etfi,inqua,n6optima fortafiis,nec  doc~hflima,at  qua 
fatis  tamc  illoritdignainterrogatisviden  poterat.  pnetcreafacerdote 
qucnda  ibi  tum  adfuijfe  diccbam ,  qui  coru  omniu  qua  coram prwtore 
acla  funt,tcfiiscffepotuit.Tutn  Cacellanus(is  emmfuit)  vbi  hxcau 
dit,Ccrte  vcrbyinquit,  hcecipfa  verba  apudtne atq;  pratorc ' ,ea  habuif 
fe  mcmim.hter  caiteros  quthuic  interfucrunt  quxjhom,crat  D.  Stadi- 
cius  cum  ciufdetnfarinafacrificulisnonnullis^qui  multaacfepius  in- 
terrogandoyOmni  circmbant  via fententiam  mcatn  de  facratnento  dd- 
nus  expifcatun,quos  otnnes  vmcohoc  reffonfofcmperrepulifvtcXice- 
remfatis  dc  hac  re  D.epifcopo  tne  rcJJ>ondiffe:aclum,quod  aiunt,age- 
re  mhil  opus  effc.  Standidus  confcflimfufurrans  cumcpifcopo ,  rogat 
Vt  tmhi  liccretplamus  de  co  Vauli  locofentetiam  edicere.reffondi,  Vld 
ne  aduerfan  Vaulinxdifciplinx,vt  qua  muliercfjhn,  munus  acpcrfo- 
nam dogmatislx  in  Scriptura  interpretanda  tmhi fumcrcm,  in  eo prx- 
fertim  ccctu  virorum  doblrina  tam  exccllentium.  PoH  hxc  deinccps 
ingerente  epifcopo  aliam  criminationemjietnpe  qubd  appcllata  nupcr 
a  quodamjiumfacramcntum pafchali  dla  cclebntate fumptura  c p  m, 
Vidererrembabercludibriopetcbaproduci  mihiaccufatores :  hoc  t&~ 

T.  iiij. 


AnnaAsAev.  ACT.  MARTYRVM, 

tne  ille  ncc  velle  nec  pojfe  dicebat^erum  quum  quendamille  cofilij  h 
partiedigratia  ad  me  mitteret,primo  verbo paptslam  illum  meaicl 
nominajje .  quod  ne  negabam  quidem .  perfenjcram  ttenim  talcm  ej 
fe  eum  quem  dixcramycui  tamen  ad  id  quod  quxrebat  ne  verbum  qi 
dem  refyondi .  Vcrgens  porrb  cpifcopus y  acrtter  me  fuggillabat , 
quod  dicerem  ahquando  fexagintafuiffeLincolnig  facrificosyqui  con- 
iuratis  confilijscapittmeopericulumslruercnt.Nequeid  ctiam  nc- 
gauific  enim  tum  mibi peramicos fignificatum  eslyLincolnice  cjfe  qu% 
deuotis  animis  in  mc  coniurauerant ,  palam  etiam  minantes  ncfao 
quidfi  aduemffemXd  fimulatque  intellexi,propcro  recla  Via  Lincol- 
niamabique  commoror  ad  nonum  vfque  diey  certius  quid  ejfct  rci  c  x- 
phraturaXnterea  dum  in  fummo  eorum  templo  slo,  letlitans  in  fxcris 
Biblijsyaduolant  nunc  bini^nunc  terni-,nonnunquam  cy fcm ,  quafi  qui 
interpellaturi  Viderenturyatijdem  nulla  cmijfa  Voce,  rurfum  difceffe- 
runt.Koganti  tum cpifcopo  yaninter  eos  nullus ibi  fcrmonem  mccum 
habuijfctyvnumfuifie  aiebam  inter  c&tcros,  qui  demum  paucula  me~ 
cum  verbaagitarat.Et  quidis  tibi  tumaiebat  ?  Vlane  tam  exiguie- 
rant  momenti  qu<e  diccrct^t  memoriam  cis  non  intendcrim .  Tum 
■pifcopus&untjnquitipermultiqui  Scripturas  legunt  ^itatamcnac 
monbm  non  cxprimcntcs  qux  legunt.  Equidem  \erbymquamyo  reuc- 
rende^optanm  vt palamfieret  omnibus  Vita  mea  acmorum  contcm- 
platio-.cum  certb  fciamyneminem  cjfe  qui  inhonesla?  conditionis  ma- 
culam  vllammihipofbt  imptngere.Si  quem  ipfe  noueris  qui  poj&, 
rogoplurimumjbuceum  coram  adduchmi^elis. 

Moxque  difcedcns  cpifcopusydicebat  fcripto fe  mandare  Vclle par- 
temeorumnonnullamyqu£  rcjfondijfem  .  Quod  &  feat.  Ego  vero 
fingula  complecli  mcmorix  haud  quibam  y  vel  quia  tam  rmlta  eficnty 
vel quta  cxcmplar  mihi adlcgendumnon  concedebatur.  Qua  autcnt 
EpTcopus  ^ofdaripotcramjLn  hancfere fummam  tendcbant. 

palinodia:  Rcfcriptum  cpifcopi. 

A°nnxUpro-  t^||GVe yinquit,  omncs  volo  quotquot funt  mortales.fidei  mca  hanc 
P°mt      $i$&firmam  certamque  ejfe jpfcfiioncmyquantum\ibet  mcndaxfama 
fecusde  me pcruagatur.Vrimumyquodego  hnna  Ashcua  indubitata 
crcdam  ac  tencam ,  eos  qui  fynaxin  a  mimslro  quocunque  aut  quan- 

tumlibet 


J.nnaAsAew.  LIBER     II II.  i4S 

imlibet  impuro  pertiptant}mhilominus  corpus  eyfanguincm  Qhri 
re  atqttc  fubftantia  tpfa pcrctpcrc.  Crcdo  tnfuper  hoc  ipfum facra- 
tcntu  m ,  poft  confecrationem,fiuefumaturyaut  ajfeructufperdurare 
htlominus  corpus  &  fanguinem  Chrtsii  realitcr  tuxta  fubftamtia 
entatcm.Credo  dcntque  tum  in  hoc,  tum  in  catcra  omnia  ccclcfix  fa- 
ramcnta yiuxtaomnes  articulos  ,\btcunqucin  cathohca  Chrifti  ec- 
Jcfiareceptos.  InCuiusrctfidem  Anna  Askcuanominis  mei  atqyma- 
ius  adhibui  fubfcriptioncm.Vlura  in  hoc  rcjcripto  contincbantur \,  qua 
juoniam  cxcmplar peruidere  non  hcuit  fingula  mente  coplecli  acme- 
toria  madare  nonpotui.Uac  igiturordtne  omnia  quupcrlegiffet,qu£ 
<tnum  ijs  qua  recitaffet,  affentin  ve//w.  Ego  vero  in  hunc  reffodeo  mo 
u^quantumfacraDetfcripturapcmitterctjatumijs  me  ajfenfuram 
ffe .  itaque  hoc  tpfum  fimul  annctleret  cum  fubfcnptione ycfflagito. 
lcjfondet :  Docerifc  a  me  non  velle  in  ijs  quw  ipfe  agere fcnbercque 
ebeat.  Ac  continuo  inde  in  aulam  conuolat  cxtenorem,  \>bi  in publica 
■tultitudinis  frcqucntia  hocfcriptum  recitat ,  compluribus  ibi  me hor- 
intibus  \>tmanu  fubfcnberem :  affinnanttbus porro,  prxdare  etiam 
necumacluminfivelficrespojjcttranjigi.  Subinfert  ad  hgccpifco- 
•>us:  Quodtantum  apudfe  cxperiar  fauoris }  non  idtam  mea  cauft 
ieri,  quam  amicorum .  intelligcre  autem fe,  ex  tlluslri  ac  generofa  me 
>rtamfamilta,atque  amicos  habcrc  confficuo fflendore  \>iros ,  quibus 
)oc  dcbercm  ferre  acceptum  bcneficium .  hd  hxc  verba  interfatus 
nf  Chrislophorus  quidam  D.  Dencifamulus :  Atquiftnqutt  ,tuum 
rat,6  cpifcope ,  Deicaufapotius  quam  hominum  hoc  ei  contuliffe  be- 
tefictum.    Confcdens  dcindc  cpifco prn  fcnptum  mihi  tradit,  mandans 
ei  fubfcnberan .    Subfcripfi  ttaque  tn  hanc  quidcm  formulam } 
Igo  Anna  Askeuacredo  omnia  quxinfide  ecclcfice  catholicxconti- 
ientur.Qupdvbt\>iditille,ojfenfus  non parum  iraque  inflammatus 
cubtculum  intus  quantum  potcsl  irrumpit  .Nec  mora  confcquitur 
c  Ksligio  dominus  Brytannus ,  deprccans per  facra  omma  cclfitudi- 
I  nem  ipfius  ,parceret  irdcundia?  veniamquc  mihi  eius  tribueret  ig- 
nofientia. 

Kefyondct  tlle,Mulierem quidcm  cffemejiec ammurn ipfius  quk~ 
quam  fefellific .  Tum  aher-.Vcrum  quidemhoc  affinnat  >  ideoquc 


AnnaAstev.  ACT.  MARTYRVM, 

mc  wfceminam  afsiimdre }ne  muliebrem fenfum  meum  excellenti 

ptcntia  ipftus  metiri  \elit. 

Vofl  h<ec fubingrefius  ad  eum  doBor  wcflonus  y  caufam  ex 
ritt  curddderem  illud  de  ecclefta  catholtca,  cdm fuifie  qubd  nefa\ 
eiusfaclam fuperius fuiffe  mentionem .  Demum  vtx  multa  prece 
eo  impetratum  c*sl }  vt  rcdirct  denub  nomen  meumacfidetufion 
exccpturus,quorumalter  crat  D.  Brytannus,alterD.  Spilmanm 
e  iuriflarum  collcgio  Graio ,  quod  appcllant .  HaC  vbipcrfecla  ef- 
fent  }fj?erabamus  moxfuturum\t  cumhac  tranfaclione ft>onjione-< 
quc  accepta  ilico  dimitterenturjuxta  tuns  aquitatem.At  epifcopus 
id  concedcre  mimmc  \olcbat}  itcrum  me  relegans  in  carcerem  }vn  fe- 
quentemvidclicet dicm .  Voslcra deinceps  lucc inadem pratorianam 
\>ocor.\>bi  nihil  etiam  pcrfeEIum  cfl,  mfi  qubd fcriptum  illud  dunta- 
xatcpifcopi  vt  ante profcrcbatur:  quo perleclo  }tn  Cuslodtam  denub 
remittor.  lufiitque  fronforcs  poflndie  inadcdiui  Vaidtcomparerc*  ji ' 
quod  eyfahlum esl.Necmultum abfuit  qutn    ibi  tterum  fideiufio*  \> 
res  nteos  refruftrata  dtmififfcnt }co  qubd  nomtne  alterius ftrmina: }c%  l 
ius  ncque  \itam  neque  caufam  habcbant  cognitam}pro  ipforum  libi^- I .; 
dine fefe  obslnngere  recufarent .  Demum  poslmulta  \ltrb  cttrbquel 
agitatajnterpofita  fidctufiorum  fattfdatione  ac  fide }  qua  me  produ* 
cercfi  rcs  itaferret}tencbantur}e  cuflodia  rcslttuortn  hbertatenu 

S  ECVNDA  DIS  Q_V  ISITIO  ANNAE  ASKEVAE- 


Anna  Afkeiu  Amico  cuidam. 


'p^Ntclligo  (chare  in  Chriflofrater  )  nondum  plenc  tibifatisfa* 
^MSBumefie  in  caufa  cccna?  Dominica }  eb  qubd  dixerit  A pofio- 
lis  Dominus }  Accipite }  comedtte }  Hoc  cft  corpus  meurn,  quod  pro 
\obis  trdditur.Chriflus  verb  tn  eo  exhibendo pdne id Volutt}  exter- 
num  ob  oculos proponere ftcrdmcntum }  ore  quidem  fumcndum .  ctt- 
ius ddmonituinfidem  pafiionis  fwe  pro  populo  obcunda  pleniorem 
pcrduceremur }ac  falutis  tnde  in  tntcrnas  animas  noftras  propagan 
da.  Cuius  qutdemfalutis  acincomparabilis beneficu  rehclus eftno 
bts panis pro  monumento  ac  facramcntalt  communione:  in  quaparti- 
cipanda  gratos  nos  illt  pro  neceffaria  rcdcmptionis  noftra  gratia 


f 


rai 


hc- 


■maAsAew.  LIBER  IIII.  146 

Mrabercmus.  Siccnim  Dominusipfefquctibusvcrbisnosadmouct, 
Mtquiens ,  Hocfacite  in  commemorationcm  mci .  additque  infupcr, 
c  uluotiefcurkjue  dc  panehoc  cderitis ,  aut  bibcritis  dc  calice  }  Luca: 
k  mndccimo :  itcm prioris  Corinthior  .vndccimo  capite .  Nam  alioqui 
tierifortajfe pof]ct}\t obliuw  nos  tantarum  rcrum  capcrct,  ac  ingra- 
r  mitudo  ctiamfcqueretur.  retuleritnonparum ,  vf commumbus  votis 
1 1  luunam  imploremus  clemcntiam,  vt  vcram  huius  mjslcrij  cognitio- 
icm,  ac  metem  Spiritus  fancli  nojlris  inferat pcclortbus.  Litcra  et- 
mim,  vf  docet  beatus  Vaulus  }occidit:  Spiritus  autem  \>iuificat}poflc- 
f  noris  Corinthiorum  tertio  cap.Verpende  etiamatque  ctiam  caput 
•   loannisoclauum }vbiad fidem omma referuntur .  item epiftola  ad 
Zorinthios  prioris  caput  quartum^bijubfinemcapitis  rcperies,ea 
ju£  videnturjemporaria  ejfcqua  autcm  nonvidcntur  }<eterna} 
&c.  Vr&tcrea  capite  ad  Hcbrceos  tertio }  in  bcecvcrba  legcs }  quod 
Cfoiftifs  nontanquam  feruus  }fed fiXius erat  in domo fua }  qu<e  do~ 
mus  fumus  nos,non  templorum parietes  :fi fiduciam  (fgloriam  ffiei 
vfque  adfinem firmam  retineamus .  Quaproptcrficut  dicit  Spintus 
fanclus ,  Hodie fi  voeem  eius  audicritis  >  nolite  obdurare  corda  ve- 
slra&cVfalm  94. 

De  concaptiuis  meis}  quod poflulas}  tuo  in  eo  deftderio  fatisfdf  ^ 
ccrc  non  habeo,quorum  cxaminaiioni  ipfa  non  intcrfuerim .  Ad  me- 
am  vero  quod  attinetfic  res  habct:?rimum  ante  confilium perdufta, 
atque  interrogata  a  D.  kymo}  rejfiondeo  iam fatis  animi  meifentcn-  D  •  Kymus 
tiam  D.  Cancellario ,  quod  ad  eam  rem  attincbat }  explicatam  a  me 
effc}ac  tcnerl  At  illi fatis  idquidem  effc  dcncgabant  }Kcg\s  eamejfe 
Voluntatcm}  vf  ctia  ipfis  quidfcntircm  in  ca  rc  exponcrcm .  Contra 
yero  id  me  faSiuram  prorfus  negaui.  quinfiita  Kcgi  Vidcretur, 
me  coram  audire ,  cupide  lubenterque  idfaccrem .  Kurfufque  illi 
minime  id  aequum  effc  diSlitant }  Kegis  ottummea  caufa  mcique 
fimdium  pertu rbari.  KcJJ>ondco }  Solomonem  quondam  intcr  fa- 
pientifiimos  rcgcs  mcrito  cenferi  ab  omnibus  ,  qui  quum  dua  - 
ruminter  fe dditigantium  paupcrcularum  caufamaudtrc  ac cogno- 
fccrcnon  dubitaret-juhil mc  Kegjx  diffidere pictati ,  quinper<equc 
me  humilaer  ^.fidclitcr  fubicclam  illi  ancdlam  ftt  auditurus. 


■i 


AnnaAsAe^.  ACT.  MARTYR.VM, 

Exquirenti  deinde  meam  de  facramento  Euchiriftia  opinioncm 
Canccllmo  in  hxcVerba  reffondeo:  Fidem  meam  ac  fententiam 
ejfe,quoties  in  Chrisliano  fim ccetufacramcntum  corporis  & fang\ 
nis  mefumere  in  pafitonis  Dominicamcmonamfnmdque  cum  gratijt 
iuxtafacram  eam  mflitutionem  peraRis  ,fruclum  quoque  falutifeu 
wintonie-  €fifc  pxfiioms  participare.   hibet  tum  wintonicnfisme  fimphciter, 
citraque  circuitionem  omnem ,  in  alterutram  reffondere  partcm.  Cui 
ego ,  Nouam  me  recinere  cantioncm  Domimin  tcrra  altcna  non  pofft 
dicebam.lbiepifcopwfigurate  mc  atque  in parabolis  loquutamdice- 
bat.  Nempefic  quidem  maxime  aiebamei  conuenire.namque  fi  fyn- 
cete  ipfi  quod  rcs  effet  enunciaremjiequaquam  haberct  dicenti fidcm. 
Tum  illeme  Vfittacam  appellitare.  Egononverbafolum  dhus)fed(^ 
qucecunque  porrb  in  me  slrueret ,  wquo  atque  etiam  lubentiammo 
perpetivelle dicebam.lbi  \>erb multis me  conuitiis  onerant  confiliarij, 
quod  ad  eorum  \>idelicet  interrogata  rcnuerem  cxplicate  rcffonde- 
re .  quanquamnecdum aliquidegoVicifiim pro  mea  deferfwne  pr 
pofuijfem.  Verumfingulahicreferre  quum  tammulta  fuerint  ncque 
attinet  ynec  paucis  id  fieri poterit .  quippehorisnon  minwquinqueme 
detinuerunt.Vosl  dcmummultamdifccptationema  protonotario  con- 
filij  jnde  adxdesD.  Garntsha:  deduci  tubeor.  Poslndtanaluce,  pro 
conuentu  rurjus  fenatorio ,  \>bi  fis\or  ,contcndunt  ame  ac  vrgent  ve- 
hementery\tfidemmeam  clare  de  jacramento  edijfcram:  rcffondeo 
diclum  hacdere  quantuma  me  dicipojfet.  Vosldcinde  fermones  ali- 
quotfccedere  mc fcorfum  tubcnt .  Nec  multb pbs~i  accedunt  ad  me  D. 
Lyfiw,  D.Eficxicnfis  yeyEpifcopus  wintonicnfis  ,jcrib  folicitcque 
mccumagentcs,\>tfacramcntum  confitercr  ycarne,fanguine  ofiibus 
corpw  cjfc  Chnsli.Tum  ego  D.  Varro ,  &  D.  Lyjjo  diccbam ,  turpe 
diBujd  fe  mihi  fuadere  ,qubd  ipjorum  ccmfcientia  aliter  habercnon 
ignorarct.Cui  tum  illircffondcntes ,cupere fi  hoc  modo  aicbant ,  Le- 
ne\>tfintomnia.Tum  v/intomcnfis y\>cllefe aicbat  famihanw  rk  cnm 
agere:Sicyinquamyludas  quum  Chnfium  cffct  proditurus.  Vctcbat  tum 
cptfcopus  vt feorfum  me  conucnirct.  at  cgo  id  rccufabam.  Cur  nott,  i\ 
quit illc.Quia, inquam, in ore duorum aut trium  ftabit  omnc verbu 
Vt  ait  Domvnw  cap .  Viatthacidecimo  oSlauo  y  ©■*  Vaulus  fccund<t 

Cor. 


\nrwAsAev.  LIBER     IIII.  147 

Zor.  x  iii.  We  cccpit  rurfum  Canccllarius  mcum  dc  facramcto  iudiei- 
im  rimari.  qucm  cgo  iterum  ,  quoufque  w  \tra?nquc partcm  claudi- 
arct  rogabam.  \llud,inquit,\bma  babcs  l  Tcrtiojmq  uam,  R  cg.  x  v  n  r. 
Woxquc  difccdentc illo,dixit cpifeopus  mc  combujium iri.Cia  rurfus 
hto\ut,wquam,ac  rcuolui  Scripturas  omncs  jiunquam  tamcn  baelc- 
luscomperire  licuit  Cbnslum  autAposlolos  qucnquam  dcdiffe  ne-  dodrinam 
Agc,age,Dommus  \>os  minafque  \cslras  cludct accncruabit. Vfitl  non occldlt 
1 1.  Voslquam  \>ero  inde  concedcrc  mc  tuffcru?it,  aducmt  ad  me  doclor 
Coxus,     doclor  Kobwfionus.bi fumma  wtemos  coucmrc fttis  non 
wtuitMoxquc  ilhfcriptum  quodda  dc  facramcto  concinnabat jior- 
'antes  vt  mxnu  cifubfcribercm^quod  ego  tamen  rcnucbam.  PoH  id  die 
cquctc  Domimco grauiter pertculoseque  ccgrotaba,  mhilminus  qua 
icfitlutefi>crans.Eaquc  caufa  expctcbammtbi  adduci  Latamerum  Uumerus 
\>t  co?iuenirc?ii:i?iwwie  tamcn  conccdcbatur.  Dcmumin  fummo  cegri- 
■udmis periculo  in  carcercm  Neopyhmi  traductiuffafumy\fquc  adco 
*X  infirmitatc  langucns }\t  nunquam  aquegraucs  in  \ita  dolorcs fcn- 
Qrtm.Dominus  te  in  vcri  cogmtione  conoborct.Ora,oraaterum  atj; 
\teru?n  ora. 

Exemplar  confefsionij.cju.Tm  Anna  Afkeua  in  carcere  Neopy Io  fcriptam  reliijuic. 

Lcgo  ac  repcrio  in  Scripturis}quemad??ioduCbrifius pa?ie?n  fu??i- 
pfit}dcditque  difcipulisjiccns :  Accipite,  manducatc,  boccclcorpus 
mcu?n,quod  pro  \obis  fra?igctur:wnuens  \tdclicctre  quidem  ipfa  at- 
ue fubslantia  \>erum  corpusfutwi }  cutus  \tique pantsille fy??ibolu??i 
extsltt ac facramcntutn  .Neque  e?ii?n  difimuli  loquutionis  gencre  di~ 
ccbatfetemplum  dcslrucluru?n,xtquein  trtduo  re<cdificaturum  effes 
wtelligens  ftne  dubw  corpus  ipfius  proprhmi,que?nad?nodum  ex  \oa\ 
u.clxre  co}ifiat.V?ide  in facramento  boc  corporis  & fanguinis Jjecla- 
dus  cslmyslicus  quida fy??ibolifi?ius,grattfque  commcmorationis fit- 
cra??icntum,quo fimul^illi  comugimur^  tpfi  mtcrnofmet per  ?m- 
tuxm  Cbriftianamque  communioncm.  Ef fi pcrmultifint ■  }qui fynccrum 
haus  facramc?itl  intclleElum  ??unus  affcquatur  pb  \cla??icn  quodMo- 
jcs fuperfacicm poncbat,\tnoni?itc?idcrc?it filij  \fraelin  claritudincm 
eu^.Exod.xxxuu.u}Cor.ui.Quin  c^idcm \clamcnadbuc  ma?icre 
in  cordibus  quorundam  wtcUigo.cum  autcm  conucrfi fucrintadDo- 


AnnaAsW.  AC  f.  MARtYRVM, 

mbmmfuhtatovclaminc  tum  videbunt  c<eci  .Liquidd  enim  con$M 
cx  hiftoria  Bc/,  nulli  rci  materiata  ac  manufabrefahla  ineffc  diun 
tatem.Danicl  itaquc.Ne  errcs  ,inqutt,6  Kcx.  Dan.  xim.  quippcc1. 
cclfus  non  in  manufaSlts  habttabit.Aclor.vu,  Ohquam  dura  ccruict 
populus  islc,vt fcmpcr  reftfiant  ftiritui  fanclo  .ficutpatrcs  ipforim 
fic  er  ipft,-quia prccduro funt  cordc-. 

Ycftra  Anna  Askeua,qit£  ncc  opto  morte,  ncc  valdc  vim  cius  ex- 
titrtejcojam  Lcta  ©*'  aIacris,qUam  queat  effc  qui  ad  calos  tcndit,  ve 
rttas  in  carcerc  comcEla  eft,Luc.  x  x  i.  Lex  verja  cfl  in  ahjynthtum^A- 
mos  vr.Et  ludiciumconuerjttmeftretrorfumyLfa.XLix.Varcc  Domi 
ne ,  omne  aufcriniquitatc     propiiws  cfto^  reddcmus  vitulos  la- 
biorum  noslrorum.jicc  diccmus  vltra ,  D//  noFtri  opcra  manuum  no 
slrarum,quia  in  tc  mifcricordiam  confcquctur  pupillus.quod  fi  ficfa- 
cerent ,  dicit  Dominus ,fanarem  contnttones  eorum  0-'  ddigercm  eos 
Ltbcntcrquc  bencfacercm. Ephraim ,qmd mht vltra  idoia\  Quis fapl 
ens  cy  tntclligct  tsla,intelligens  &jctct  hcccl  qma  rtclce  via:  D&- 
mim&  tusli  ambulahuntin  eis,pra:uancatorcs  vero  corruenttn  eis 
Ofc<e  xiin. Salomon auteiyt ait bcatus  Stcphanus)cedificauit dlt  do- 
mum  :fcd  excelfus  non  in  manufaclts  habitat  ficut  pcr  Vrophetam  dt- 
cit:  Ccclummihi  fcdcs  es~}  ,tcrra  autcm  fcabellum  pcdum  mcorum 
quam  domum  cedficahitis  mihi,dicit  Domtnus,  aut  quis  locus  requt 
etionis  mca:  csl^.Acl.vu.Chnslus  Dominus  ad  Samaritanam  ,  Cre 
de}inquitjnihi  mulier,quia  venit  hora ,  quado  nequc  tn  montc  hoc,ne, 
que  Htcrojolymis  adorabitts  Vatrcm.  Vos  adoratis quod nefcttis,  no. 
adoramus  quod fctmus,  quta falus  cx  ludccis  cs~}.  Sed  vcntura  cft  ho- 
xd,£fnunc  csl ,  quando  vcrt  adoratores adorahunt  Vatran  m  ffiri 
tu    veritatc,  \oan.^.Opcrammi,  dictt  Dominus,cibum  non  qui pe 
ritfed  qui  vitam  cctcrnam pant^qucm  ViUus  hominis  dabitvobts.hun 
emm  conftgnauit  Dcusjodn.  y-. 

Deiudicio  necifquc  fententia  contra  mc  lata  in  prxtorio. 

Dicebant  primum  hcereticam  me  cffe,ac  lcgihus  vltimum  me  mane 
re fuppltciumfi  pergam  cas  tucrt  opimones  pcriinacius .  Ego  rurfus 
hcreticam  me  effe perncgaui,quippc  qux  nullius  cffcm  hxrettca  do- 
Elrimc  confciw.ncque  vcrolcgtbm  DeivIIummthi  dcbcnfuppliaum 

Defid 


uim  corp. 
&fang. 


IjiaAs&eV.  LIBER  IIII.  148 

fidc  autem  illd  &  confcfiionemea ,  quam  dominis  & fatrapisfic- 
torijs  conj cnpfcram ,  quoniam  in  ca  mhd  fit  cuius  me  dcbeat  pccm- 
r  ,woM  clfc  ammum  pcrmittarc  qmcquam .  Tum  liii  fcirc  a  mc  con- 
idnnt,ancorpus  Chnsliatquc  fanguinem  in  facramcnroncgatura 
rcm.Vrorfiusncgare  mc  rcjfondco  .fiiquidemfiiiusdicDa,  quem  Sacrjmen 
Maria  \irgine  natum  omnes  confitcmur ,  fuhlimis  nuncin  cdo  re- 
tat  ,inderurfiusrediturus  c  cxhs  ,qucmadmodumin  caios  fiubue- 
uscSl,  Atlor.  i.  Erfi\>crbfacramcntum  hoc Jacrofantlum  cffie,iu- 
aque  vencratwnc  dignum  haud  abnucnm ,  tamen  qiaa  vos  jacra- 
cntorum  non  contenti  hmitibusjn  tantam  excumtis  fuperflitioncm  > 
■  quod facramcntum  fitpro  Dco  etiam  habeatis  C'  yencrcmmi.con- 
eorproptercG pancm  cfic  quod  \os pro numinc cclitis.Quoq;  magls 
ics  adhibeaturverbis ,eius rci  ccrtum  habeat  ludiaum  quivolct. 
tippe fi  tnmcflrifjatio  ajfcrueturata  muccfatfitu  ac putorc  corrc- 
*u,Vt  /m  mhilum  tadc  trimcTiris  illc  dcus  euanefcat.  qua  fitne  res  faz 
ihipro  argumeto  eslpanem  cffic  Jacramcntum  cffc,  Dcumyerb  ne- 
uaquam.  biapicntibus  demwn  dc  fitcrifico  accerficndo  mccum  agc- 
'.j&dexapiendam confcfitoncm/ubrifidicb.  Quid,  inquiunt,  an non 
iumeTi  criminafiacrificoconfitcnlMihi,inquam  ,fiatcnt  Dcoconji- 
fri3de  quo  nihil  addubito  qum  audirc pofiit  confitcntcm,  £r  igno- 
:ere  vcht pccmtcnti.Tumquc  lata fcntentia  dc nobis  ludiciali,  capitis 
aritercondcnmamur,  atra  duodccunuiralcm  omncm  inquifitioncmx 
rxter  lcgitimamfori  confiuetudincm. 

De fidc  autcm  cjf  confcfiionc  quam  Anna  hccc  e  Rcopylo  carcerc 
nfcnptam  mifitfenatui,iam  ante  commcmoratum  eF?. 

Exemplarcpifto!cV<iuam  poft  latara  comiemnarionis  fcncentiam 
ad  D.Canccliarium  mifcrar  lacro.  ChriiK 
martyr  Anna  Afkeiu. 

Iw  Domino  reru  omnium  coditore,pcr  quc  \niuerfic  fubfislut  crea- 
ur<£  falutc,ac  fialutiferx  veritatis  ipfim  agnitioncm,  Amc.Subrufiica 
hac  mihi,nimijq;  fortaff c  molcftam  compclladi  audacia,  quatn  partim 
1  tieccffanb  res  ipja  iwpomt,partim fiduaa  quada  tua:  bcnignitatisad- 
I  auget,celfitudo  tua  ignofiat prccor.atq;  ne  multis  fublimes  occupaho- 
JLnes  tuasdetincaiquoddfiubhmitatetua  rogatuvc!ierr.fmoch  efljpt  pie~ 
I  tas  tua paucuks  has  hneas  Kegix  maieftati  de  ratione fidei  mea:  a  me 


AtmztekcW,  ACT.  MARTYRVM, 

confiriptas  exhibere  veltt.  Quas  fi  pro  aquitate fud  ac  fidefita  vt 
es~l,appendat,cumque  acerba fententia  illa  contukrit,quam  in  mc 
lcrunt  iudices ,  mortime  adiudicantes  yfatis  confido  maieftatemi 
facile  intelleBuramycaufam fupplicij  mei  non  afquifiimaprofeclb 
tina  libratam  cffe.  Ctetcrum vnmerfum  hoc  quicquidefl  ncgottjfi 
mo aciuslifiimo  ommumrcrum  aslimatoriacvindici  Deo  permii 
Itaque  vtfiniamyopto  cclfitudincm  tuam  in  Domino  valere,qui  te  cum 
fanclis  fuis foftitcm  cuflodiatydirigatq;  in  omnibus  ,Amen.T  uainDo- 
mino  anci\\ayAnna  A  s  kcua. 

Exemplar  ac  ratio  fidei  ad  rcgiam  maieftatem  confcriptae. 

Hgo  Anna  Askeuay  mentis  acmemorne  bencfana:tametfipancn, 
dduerfetatis,&aquaaffiiclio?rismihidederit  Dominmjdo  tame  qua 
tum  mca promcrucrint  pcccata  ,percupiam  id  maicHati  tuce  innotef 
cere:  Qubd  quum  legibus fim  capitis  condemnata,  tanquam malcficc 
cyfaanorofa:  calumhicacterramappcllo , immeritbmc ac innoCcn- 
temmortturam.  Quodque  initio  dixiadcm  poflrcmb  nunc  rcpeto 
tota  voluntate ab ommmehxrcfi  abhorrcre  ffemperque ablwrruifft\ 
Dc  Cocna  autem  mysltca  quod attinct  ycredo  ,teneoquc  quicquid eak 
rc  p  ratfcribit  Dominus  Juoque  facrofanclo  confirmauit janguine.  Cre 
do pra:tcrca,ac profitcor  ,non  foluin  hac  re,fed  in  ahjs  omnibus ,quic- 
quid  vcl  Vox  ipfim yvc\ecckfia  catholica  diE\auity  nobifque  ad  creda 
dum propofuit .  Neque  enim  animus  vnquamfuit  a  verbo  oris  ipfiut 
vlla  in  re,quodfaam}deficBcre.  Brcuiteratquein  fumma,quicquidoi 
Domim  vfqiiam  pra^fcnbit ,  certum  ei-?  firmo peBoris propofuo  am 
plccliatquc  rctincre}pro  Virili  ,vc\mu\icbn potius  facultatc  mca.  Ua 
quc ne pluribus  maieflatem tuamdetincam,his  vcrbts voluntatis  mea 
aclitcrarum  fincm  claudo  cruditionis  ampliorismopia,Anna  As  kcua 

Qiubus  tormentis  excepta  cft  &  excruciata,e  carccre  Neopylo difcedens. 

.  Die  Martis  c  carccre  tn  diucrforium  corona  pcnfili  infigne  cxtra 
d  Rydiq  ^°r> V^  D*  ^yth&us yt$ epifcopus  Lond.ad me  vemutymultis  vcrbo 
™-         rum  blanditijs  me  a  vcn  defenfione  impcllcntes.fcd  firuslra.Vcnit  po 

Epifc.Lon  a  J    /        ,  f      .        1   h  o 

diaenfis,    stca  Nicolaus  Sbaxtonus  ,qui  in  cadcm  pnus  cum  fuipct  opimcne  re- 
xtonus.  jjfaip^  fuadcns  vtidcm  fuoexcmplo  facercm.Cui  rcfipondi,pra!s\art 
non  natam  cffc  y  aliaque  idgenus  fimilia.Nec  multb pbfi  D.Kychaus 

indc 


InnaAsfcev.  LIBER.   1 1 1 L  14 

Mde in drccvi  Londincnfim  tne  transfert ,  \>bi ad  tcrtiam  demum lx>- 
mm  commoranti,  D.Kychccus  cum altero  e fenatu  regisadme  accur- 
•ns,  mandatpro  mca  crga  regcm  fdc  &  obfcruantia ,  \t fi  quos fii- 
tn  \irosautfocminasmcafaclionisalios,apcrtosfacercm.  Ego\e~ 
) prorfus  me quenquam  fcirc pcrncgaui.Tumdli,  de  domina  Duci- 
t  Si.ffulcia  ,  de  Comitifja  Suf]exia?,dc  Ccmitiffa  Herfordia?,de  vx- 
re  D.  Denet  fmul  &  D.  Eitzuudiamiffcclatce  nobditatis  heroinis 
crcontantur .  Kefi*vndeo,fi  quam  \ellcm  in  eas  cnminationem  deru 
areprobarc  fane  mc  \budfecijfcm,non  poffc.At  rexjnquiunt ,pro 
mperto  nouit,wgentcm effe  tuafaclwnismultitudinem ,  quos fi  li- 
eatfiacdc  proferre  ac  nominare  poteris.Nimiru,  inquam,  rex  m  hac 
e  ,quemadmodum  in  alijs  multis  rcbus  fallitur.  Vorro  ingenti  dli  slu- 
10  a  me  contendere  Vt  palamfaccrem,  quorum  maxime  bencficio  in- 
ra  carceresfuka,atquc  in fentcntia  confirmatafuerim.  Kcffondinul 
nm  effe  ommno  mortaltum  cuius  inslinclu  ad  cam  doclrince  conflan- 
\am  animatior fimfacla  &  cofirmatwr.  Vorro  quod  ad  \iclus  attine  - 
ydtratwncm  ,cam  nullo  aho paclo  nuhifuppctcre  diccbam,  quammi- 
jislerio  anallcc  qucc  pervrbis platcas  nonmnquam  inccdcnsbono- 
•umhommum ,meo  nomine,  auxdia imploraret .  Mlique acfamuli co- 
'um pij  quidam  mittunt  ad  me  qux  dcfcruntur ,  at  nomina  eoru pror- 
^us  mihi  ignota funt.\mo,wquiunt,cx  magnatibus  non  dcfunt,quipe- 
mniam  tibifubmimflrant.Atnomina,inquam,prorfus  ncfcio.  Atquc 
\ntcrcos,inquiut,funt  ctiam primatcsfccminx,  atque  adco ex prima- 
rianobditatcnonnullce,  quxidcmfaclitant.Vcnit,  inquam,admc  fd- 
midan  \eslc  quidam  dono  fercns florcnos  duos  quos  ab  dluslrifiimd 
ComitiffaHcrfordicnfi adme  nuffos  diccbat.ltcmque  alter  fimilitcr 
tumcatus,  quifrancur.inummum  joleinfigncm  nnhi  defcrc.bat  dono, 
\t  diccbat,  cla riff.  hcroince  D.  Dcncce.  quod  an  itafucrit.ccrtum  equi  - 
dcm  no  habco,mfi  duntaxat cx  prazdicatione  ancdicc  m$#.  AdhccCin- 
fupcradduritdh,fuijfe  cx  fumma    fcnatoria  nobditate ,  qunn  hoc 
►  me  adammarcnt  opimonum  gi  ncre  .Atcgo  conslantcr  pcmcgabam, 
Voflremo,quiaconfitcri  nolcba  quojdam  e  nobditatchcroas  hcroi- 
nds  tnmca  panterfuijje  opinione,in  ncruos  mc  wq;  tormcta  mittunt, 
\tfic  dolonbm  a  mc  cxtorqucrcnt ,  quod  pcr  quccjhones  non  poffcnt, 

V. 


J 


AnnaAs&evV  ACT.  MARTYRVM, 

demum  vbi  longo  iam  tempore  mc  in  tortoru  equuleo  habet,nec  tnm 
r'mt^ocemcmittereynec corpus quicquam  mouere,  autdoloribus 
eicciUri   ^nt eederejrati  atquc  inccnfi  magts  D.  Canccllarius  CF  D.  Kych 
rius &  d.   us, ilico exutis  tons  wfitormenta  capcffunt ,  tortorum  perfuncli 

Rvch.rus         ■    ci     ■  Sn  .  \         ,  J.  J     .  . 

torwrcs.  mimsterio,  tanta  ajperitate ,  vf  ruptispene  artubws ,  ab  ipja  mim\ 
minus morte abfuenm.ld vbi  prwfcnjit -arcis pr&fc&us,  monct  vt me 
e  tormentis  exoluercnt.  exoluta  concido  flatim  in  vttx  ddiquium,vi- 
ribus  vndique  membris  dcflituta.  llli  tamen  adhibitis  fomcntis ,  "vi- 
res  tandcm  acvitam  fugientem  redintegrant ,  ac  recolligunt .  Poff  id 
humifedens  horarum fyatio  duarum,  dctineor  a  Cancellarioiqui  blan 
dis  verborumillecebris  hortari  me  cccpit,  vf  repudiata  fententia  in  il- 
lorumdecretaconcederem.  Scd  Dominus  Dcusmeus(gratiam  habeo 
aterna?  ipfius  bonitati)ea  me  muniuit  conflantia,vt  de  euagelicce  pro 
■  fefiionis  fynceritate  mhil  remittere,idemque  porrb  dabit  perfeucran  - 
di(yt fyero)vires  ad finem .  His  itaque  cruciatibus  hablcnus  %f  tor- 
mentis  dcfuncla,  ducor  poflhxc  inaediculam  quandam  ,atquc  in  leclu 
collocor.Kurfus  Cancellarius pcrnunctumadmemittit,vtfiopinio- 
ne  difcederemye  nulla  egercm .  ftn  minus  facere,futuru  vt  in  carccre 
itcrum,atque  inde  ad fupplicij  locum  dcducla,facibus  acflammis  de- 
niquc  torrcfiercm.  Kemitto  iterum pcr  eundcm  reffiondens  nunaum, 
nullam  effc  ta  diram  infcflamque  mortem,  quam  no  fajpius  fubirc  mal 
lcm,quam femel  datam  religioni  fidcm  abnegarc.  Dominus  dlis  apcri- 
at  prccor  cxcos  mcntis  oculos  ,vt  ventatem  aliquando  agnofcant  atq, 
tanplcciantur ,kmcn.Yxcne  Valc  chare  in  ChnRo  Domino  fratcr,  ora. 

Exemptarepiltola^qua  literis  domini  Laffcllii  concaptiui  fui  rcfpondet. 

Charifimc  in  Domino falutc.Satis  demirari  nequco ,  qux  tandcm 
res  ea  tibifujjncione  moucat  ,dc  pufillanimitatc  ac  Vcecordia  mea,qua 
fi  mortis  adcb  horrorc  cocutiar,  quxmaloruomniufinis  cflactcrmin9. 
Etiam  atq;  etiatn  Domino  te prccor,ne  quid  huiufmodi  in peBus  tuu 
dc  me  altius  dcfcendcre,  aut  diutius  infiderepatiaris.  Nihd  cnim  ad 
dubito,quin  opus fuujquod  ccepit  in  mc  Dominusadem porrb  fitperfe 
Burus.Audio  nunc  agrc  habere  confiiiumregispoflquajnvidctefp. 
palam,qubdobrcligioncmtormentis  mein  arce  dcdcnnt .  Caufantm 
mnc,id fepertcrrcdi  caufafecijfc :  vcl  qubd  ipfosfaBitande pudeat. 

vc 


IknnaAsAew.  LIBER    II II.  J50 

I  >cl  id  vcrcntcs po tiui  nc  qua  rcs  dcmu  ad  aurcs  rcgis promanct.  Itaq; 
MwtKediSiis  caucnt,quo  rcm  omnibus  tcgant  modis :  \crum  cnimucrd, 
luodadmcattinct yDominus  ipfis  ignofcatprccor.  Bcncvalc.  Ora. 

Apologia  de  falfo  illi  afcripta  recantationc. 

Vcrlcgi  mcndax  &  infame fcriptumyquod  vicc  &  titulo  mca  rc- 
antationts  pcrmultorum  pafimmanus  circufcrtur.  \tamcamct  Do- 
mnus,mhil  vnquaminammu  hunc  admifimirP yquam  \tvcrifidc  rc- 
autandodiffitcrcr.ldtamc  fatcorjn  pnma  difijnifitioncqua?  mihUu 
-pifcopo  Lodincnfifuit,multa  mihi  obicBa  ah  illo  dc facrameto^ac  vi- 
ifiim  a  mc  refpofa  effc.  Qui  tamcn  pr&tcrhoc  nihil  a  me  aliud  extor- 
juere potuit,  quam  quod  \idclicetin  ea  re  tantu  me  crcdcre  ac  tenere 
iiccbam,quantu  diuini  verbi  iufiit pr<£fcnptio:pr<eterea  nihil  a  me  a- 
ind  cxprimi  quitucfl.Tu  illc  inflrumcntu cofecit,quod  nuncformulis 
:xcufuextatin  manibm ycique  cofeclo  lufitfubfcnbere.  Kcnuebam. 
Tu  duo  illipatroni  ac  ffoforcs  mei}  nullo  no  perfuadcdi  gencrc  infla- 
hant  acritcr  \tfacercyrc  lcuiculi  cffc  momcnti  di&itantcs.Vofl  multa, 
(ubfcripfi  tandcy  in  hanc  videlicet fentcntiam:  Ego  Anna  As  keuaycre 
do  affentiorq^fiquide  diuini  \erbi  &  Ecdefia:  catholicaz  nodiffcntiat 
nitutio.  Ea  tu fubfcriptione  offenfus  no paru  cpifcopusyme  in  carce- 
reitcruac  cuflodiam  mandativbi  aliquadiu  comoratay  amicoruopc- 
ra  V/x  tande  reflituor.Atq;  haclenus  \>era  certamq;  habcs  huiufce  rci 
narrationcm .  De  ea  vcro1  re in  qua potifimu tibi  cffe fatisfacium po- 
ftulasjclego  te  ad  cap.loa.fextum,  quodtibipro  ccrtif  imo  effegno- 
monc  peruelim,quodfane  ad  hanc  rem  attinet.  Benc  vale. 

Oratio  ad  Deu,  qua  Anna  Afkeua  mortc  cofefsione  fua:  fidci  obiignatura  habuir. 

O  Domine}plurcs  habco  inimicos yquam  capitis  mci  capillos  numc- 
ro. Da  tamcridementifiimcDcusynecubi  \erborulenocimjs viclafuc- 
cuba.Verum  tu  (p  mc pugnayproq-,  me  rejfondc  6  Domine.  h  tc  cmm 
I  \>mcc  omne  curamea  iacloyac  fiducid  colloco.  Viribus  ac  tclis  omni- 
busimpctuinmefaciuntypaupcrculacreaturdtuaoppugnaturi.Ad-- 
flt  qua-foroburgratiattuce,  \>tne  quid  cxtimcfcam  eosyqui  tibiaduer 
fantmXn te cntomms ffes  mcaac  fortitudo fita fixaque  cfl.Vrxterea 
ex  animo  te  obtcflor  mitifiime  atcp>  tdc facltff.De9->pro  wfimta  pictate 
tua}hacipfis  inmeviolctia^iniurid  codonct niifcricordid  tudfimulq; 

V.  ij. 


AnnaAsitev.  ACT.  MARTYRVM, 

pro  eadem  bonitate  tua ,  dignetur  qua>fo  tua pietas  occacatas  & 
mentes  aperire,  vf  qucc  tibi  accepta funt fcqucntesfimphci  verbo 
Slrina:  tua:,fine  afciritijs  kumana:  inuentionis  nugamcntis,fefe  reg 
dospraibeantin  omnibus,Amcn:o  Domine,Amen. 

HaSlcnus  de  carcenbus  tormcntis  laudatifima:  huius  fccmh 
diclumcfl.  Kcftatnunc quaide exitu, vltimocius juppliciofub 
fequuta  funt  ,attingamus .  Voslquam  igitureonata  loco& genere 
Anna  A  s  kcua,  in  quo  magna  cum  dignitate  viuere  ci  hcuifjctfi  mun- 
dum  maluiffct  quam  Cknslum  fequi,  ita  tormcntis  confccla  cffct,  \t 
neque  Viuere  in  tanta  tgritudine  diu  >  neque  occulte  mon  per  aducr- 
farios  pofjct :  ditlo  tandcm  fuppltcijdie,  inforumcquwum  produci- 
tur,fcila  quidemfulta,  quoniampedibus  ipfaincederc  pra:  tormentis 
kaud  potuit.Sic  itaque  ad  palum  peruentum  cfl,\bi  catcnafcrrea  pcr 
medium  rcducla  corpus  affxam  tenebat .  Vrxparaiis  iam  rebus  quce 
&d  incendium pertinerent,allata:  tandem  regis  literx  qua:  veniam  re 
uocatui "a:\itamque  offerrent,proponebantur,quas illa  tantum abcsl 
V£  amplecleretur ,  vt  ne  af]>icere  quidcm fuslineret .  Adhibcbatur 
Skaxtonus ,  quipublice  reuocatis  eo  die  opimombus  ,fimul  Q1  ipfa 
reflcclere  adfuam  leuitatem  longa  oratione  fatagcbat:  cui  non  minus 
fortitcr  illa  reclamabat.  S:cq;  tot  cxercita  molcjhjs,tot  perfunBa 
tormentis  fiiitolongo agonum curfu,facra  Dci  Viclima flammiscif- 
cundata obdormiuit in  Domino.anno  m. d. x l v i:fingularis  coslaniia 
vellaude  rclinques pofleris ,  quam  admiraripofjcnt:  vclexcmplum 
quod  dcbeant  imitari. 

IOANNES  L  A  C  E  L  LV  S,   IOANNES  ADA- 
mus,Nicolaus  Bclenianus. 
RANT  w codem rogo cum dla  :mpofui,pariterquc cxusl 
£^fj  Nicolaus  Bclcnianm quidame comitatu  Salopicnfi  facerdos 
loannes  Adamus  vesliarws     loannes  Laccllus ,  V/V     gcncre  o 
Vvrtutc  nobdis  ,tumctiamcxaula&famdia  Hcnnci  regis.  Huiu: 
cdi.apoio-  cxtatfuccinclaquwdamdecorporis  crftnguwis  facramcto  e  carcc- 
rc  fcripta  cpifiola  apologetica,qua  tum  crrorem  illorum,  qui  non  co 
tenti jjmtuali  Cccna: pcrccptionc ,panis nullam  rclinquunt  matcridh 
in fxcramcnto,confutat: tum ctiam  jimslrayn  quorundam  dc fc  inter 

pretationcr» 


■■nzinasT  LIBER    V.  151 

s  yrctationcm propulfat.lslis  non  infclicitcr  id  accidit ,  quodcum  An~ 
mu  As  hua  fimul  commorarcntur.  Stqutdcm  huius  exemplo  ac  oratio  - 
I  ic  adammari,viri  licct  perfc  cyfortcs  &  alacres  jnaiorts  tamen  con- 
1  olattonis  matcriam  ex  fcetnina}tn  tam  triflt  hoc  mortisgcnere  perapi- 
\mt:dum  non folum  cius  intrcpidam  conflantiam  fufjfictutjed  &  vcr- 
\bis fubindeilhus  appellati,magis  magtfque  omnem  exuuntformidtne. 
Itaque  mutuis  fefc  hortatibus  communicntes3  Itclore  atquc  ignes  ex* 
pcclat  qut  demum  per  circufufam  materta grafsantes,beata  coru  cor- 
pora fclici  haufcrunt  martyrto  Jinq;  cineres  redcgcrunt3  anno  Domini 
&falutisnoflraM.D.XLvi.circamcnJemlumum.  '  ' 

Quorumpos~l  aufticatifimamartyria  yHenricus  Kexfexto  pbsl  rexAigii* 
mcfe  morbo tmphcttus  morituranno  m.d.xl vii.  menfe  lan.  anno  au-  momur; 
tccx  quo  rcgnare  ccepit }xxxviu.cuius mors optatafane  Brytanfii- 
1  c<£  ecclcfix  tranqutllitatem  attult,  quadoquidem permulta  in  catalo- 
tgo  exccpta  hominum  nomina ,  atque  ad  rcgem  eo  tempore  dclata per 
i  yffintomerfcm  &  epifcopos  dtcebantur.quorum  breui  fcquuturum  e~ 
*  wtfupplidumjiifi  mors  interuemfjct  Kegis.      Hcec  ex  loan.  F0X0. 

ILiber  quintus  Adionum 

M  ^4  r  t  r  r  v  M. 
N.    ENZINAS    BVRGENSIS  Hiffanus, 

Romx  pro  fanfta  Euangclii  vcrnate  exuftus. 

I  \f'^&Gj  (^*p^f  tc  rurfus  ad  Hifyanos  orationcm  noflram  reuo-  m.d.xl 
7f  M  \$jcdt  mcmoratu  dignummartyriu  inflgnisviri/ui  VI- 
-  /  E;  ^tras populart  lingua }a  qucrcufly  cognomen 


erat.  Huiusfratcr  Trancijcus  cogndminis  illius  -^r 
^jffi.        p^appcWationc  Crace  rcddtta^Dryader  dtclus  efly     ^  * 
^St-tscJ  s,Jfr3{j>  apud  Germanos  ob ptctatcm  atque  eruditio- 
ncm  clirus  cxririr,dc  quo  id  obtrcr  dicedum  efl. Q  uu  inuftrqta  lingua.  p  anc.  . 
hoc  e(l^HiJj>anicnfiChis~lmloquiccepifrct^  tdnullo  modofcrre potu-  D 0  iuder> 
it  aurisHifj>amca.  Bruxcllis  etemm tn  aula  Brabantica  quum  Euan-  l^*i^x  TT  *~  •<    5, , 
gcltj  m  Hijfumcam  linguam  verfloncm  Caroh  V. Cajm  obruliffctjn*^ TjO  ^ £&Lj     ' « 
carccnm  cowtlus  fuit,  quumque  totos  xv.mcnfes  tn  fummis  avgu-  ^3 

V.  itj. 


m 


r 
m 

i 


JEnzin^    ■  ACT.  MARTYRVM, 

slijs  detentm  fuijfet,nec  ahud  quam prafentem  mortem  expecJarety 
tandeminfficrato  Dei  bcnefiaoinde  ereptusfuit  i.die  menfu  Fcbru* 
rij.anmM.D.XLv.oHauahorapoftccenamoffenditianudS  carccris  a 
pertas  qua  eum  ad  hberationcm  inuitabant:  ipje  vero  tantum  tamq 
optatum  Dei  beneficium  amplexus ancolumis  euafityatque  in  Gtrma- 
mam  redijtyin  qua  quod  relujuum  vitxfuitym  ccetu fidchum  cum  fum- 
mavirtute percgitupfius  frater  de quonunc  dicere  wslituimus,  slu- 
dionoinfenor,quumuhisfu&nationishomimbus  eaquaa  Dco  acce- 
pcrat  Euangchj luce  praduxiffct  ac  profuijfet  ,(in  quorum  numerofuit 
:  i  v  0«     hannes  Diazius  cuius  hisloriam  fupenon  libro  cantzxuimus)alid  tan 
dem  a  Domino euocatus  fuit.namvtftultis parvntum  & propinquom 
sludusmoremgereretyKoimeviJenda' gratia profeclioncm  inslituit, 
qua  in  vrbc(qua?  impietaris fentina,^  malorum  ommum  lcrna  mcrito 
habetur)vir  pius  ahquandtucumfummaantmimoleslia  vixitiac  que- 
».p.e-i  b-8  admodum  dcLot  quumSodomx  htbitarctyScriptura  dicit :  quotidie  a- 
nimam  iuslam  iniqua  rflorumfaclayty  Videndo.& audicndo  ,excruci- 
abat.  Attamen  qua  immenfa  Vatris  ceterm  eftbomtas  hominum  iniqui- 
tate  infidiris partibus  mawr,etiam  in  ea  vrbe{cpix  abominationu  omm- , ; 
um  eft fedes  atque  k^i^  nefanda fchola) voluit  Dominus  hunc veri- 
tatis fuce  tcflem  proponere  ,qui  ante  ora  patrum  y  Kom#  fub  mcembus 
dlrispulchram  mortem  oppeteret  y  ac  ignis  fplendore  quo  viuus  con- 
crematuseft ,  purpuratorum  &  wagna?  ilhus  beftiaioculos perftrin- 
geret.Captus  ttaq;  ^proditus  a fuis  Hijfianisan  arShfiimum  carce- 
rem  comeSlus  indufusque  eft,ac  deinde  in  maximo  amphfiimorum  ho- 
minum  conuentu  interrogatus ,  cum  adeffent  Cardinaies  qui  tum  Ro- 
tn*  erant,ac  totacohors  Vontificia ,  intrepide  conslanterque  defendit 
spuram  Euangelu  do£lrinam:omnes  etiam  Komanenfes  impietates  at- 
que  imposluras  c  ondcmnauit.  Itaque  hac  cius  libertate  e^conslantia 
offoifinonCardinalesfolum,  verummaxime  ipfi  Hiffani<tcquifan- 
gmne  coniuncli  erant,clamare  omnes  vno  ore  cceperunty  comburendum 
ejfc  iplcr/quc  Cardinalium-  vt  homms  conslantiamfrangcrenty  ante- 
quam  morris  fentem.i  fcrretur Jbancdliconditionem  propofucruntyvt 
Hiffameuji  moreeam  reconcdiatorumnotam<acciperct,qucea  San-bt- 
nito pana  nomcu  habet.  ea  in  formam  manticce  Vtrinque  pcndentis  cofi 

dtut 


cin.Brugerius.  LIBER.   V.  1U 

•itur,antica    poflicapartecruasrubr* fignumrcprwfintans.frc- 
jues  in  \>fu  cftiniudicijs  inqiafitioms  Wiffanicce,quum  aliqucm  ccclc- 
i*  rcconcdiatum  populo  dcclararevoluntnd  csl,quum  aliqucmfurci- 
habitu  multitudim  cxhibcre ,atque  cxauclorationc  iudiaahpcr- 
^etux  infamus  tradere  volunt.lpfe  verb  En^inas  nullam  conditwnem 
KCipere  voluit  ,contentus  ea  vmca  quatnadebnobilcmilliDominus 
tum  proponebat  incmpe  vtfanguincfuotcslatam  reddcretverce  re~ 
ligionis  doclrinam.Eo  tandem  res  deduila  cft  impijs  aduerfariorum  co- 
natibus,vt  optimus  virac  Chrisli feruus  fdchfimus ,  illuslri  marty- 
rio  ac  tcslimonio  vitam fimerit  in  ea  vrbc  in  qua  fcdes  non  Apoftolica, 
(ed  impia  cyfcclcrata perditi  illius  Antichnsliaduerfus  omnem  Dei 
maieslatem fe  cjfercntis ,erctla  esl:anno  m.d.xlvi.  nonmultbpbsl 
Dia%ij  mortem. 

IOANNES  BRVGERIVS  Aruernus.  %  MDXL 
gpS  T  IA  M  apud  Aruernos  fcqucnti  anno  Dominus  veritatis  vu- 
5^  fu<£  tcslimonia  extarevohat ,quafi qui  genus  omne  hominum 
quantumuis  wdocde  ac  difitcrjum  motibus  altis  componere  velit,ac  ra- 
dijs  fux  lucis  illuslrare.  Itaquc  \oanncm  Brugerium  natum  in  quodam 
Aruemi* pago,  cui  nomen  csl  YormaUdonatum  huangchj  luce  in  haC 
Martyrum  arenam  cuocauit.Bis  Comprchcnfus fuit  iuf]u  atquc  autho- 
ritate  magislratus  rcgij,qui  Monferratiprxcipuam  babctfedcm,hoc 
foh  nomine  qubd  Lutheranus  babcretur.Frimb  quide  crupcrat e  car- 
cere  cum  quodam  ciufde  accufationis  reo,qui  pnormurum  tranfibcrat 
abfque  vllo  corporis  incomnwdo.Brugcrius  poslcrior  illum  (ccutusy 
altcrum  crus  fregtt,adeb  vt  cum  fumma  dtjficultate  manus  infequcn-* 
tium  aducrfa  norum  cuafcrit.  Atverbp  rwtcr  ru pti  cru  ris  dolores  ,alios 
longe  grauiores  mentis  cruaatus  fenticbat ,qubd  vocationem  tam  ex- 
cellcntcmad  ferendum provcritate  teslimomum  a  Dominooblatam 
refugiffct.obid fepenumerb  ingcmifccbat  &  apudfamdiarcs  lamen- 
tabatur \fcipfum  accufans,ac  lufled  Dco puniri^  prcciu  ob  ignaui- 
amfcrrc  aicbat.fed  fi  uerum  Dcus  profua  boniratcad  confcfone fan 
Bi  fki  nominis  eum  vocaret ,  magna  cor.apicbat  ffc,  vxcordiam  isla 
proptaacvoluntariaobedientia  copcnfw<H .  idquodrc  ipfaprobauit. 
nam  paulb  pbjl percofdc  ludiccsMofcrratifecudo  captus  ,proptifiima 

V.  mj. 


IoanJBrugcrius;  ACT.  MARTYRVM, 

dtque  ampli^intam  fuce  fidei  confefiionem  cdidit ,  tanta  dnimi 
critate  locutus  efl,  vtipfi  iudices  adeius  vcrba flupercnt:  plura  em 
quam  voluijfent  aut  fferaffcnt  >audire  cogebatur:  ex  quo fatis  inte 
gere  licet>dolores  illos  quos  prius  diximus3nec  Vanos  nec ficlos  fui 
Compendiana  igitur cognitione  a  ludicibus  condemnatus }curiam  Va* 
rifienfem  appellauit:ad  quam  comitante  multa  fatellitum  cdterua  non 
multo  pofi  dedublus  efi.  Quum  vero  in  carcere  eius  Curue  ahquandiu 
fuifietjandcmexcujfocapitalium  caufarumvolumine ,  Vetrus  Life- 
tus  natione  Aruernus  }primm  tum  Curia  prafcs,  quum  mtellcxiffet 
Brugeriumejfc  Aruernnm  acconfianter  tueri  Hudngehj  duclnnam 
mirum  diSiu  quam  indigne  tulerit  patriam  charam  ea  lam  labe  infici: 
coaclo  confcffu  tholifeu  clafiis  quccfitori<c }cuius  ipfc  dublor  crat ,cum 
afententiaBrugerium  dimouerenon poffent }tandcm  condcmnarunt 
Yf  viuus  lento  igne  vftularetur  in  \rbe  Ijforenfi,  qucmadmodum  ple- 
nius  cx  decrcto  aduerfus  ipfum  lato  patebit:  quod  quidem  dd  verbum 
htc  ideo  inferendum  duximus  >  vt  omnes  intelligere pofiint  qudnto  co~ 
natu  quantoque  molimine  nugas  veritati  Dci  opponantij  quijcpri 
mos  rerum  omnium  putant ,  qui  Cdcco  animi  impetu  acgigantum  more 
cum  Deo  bellare  non  definunt. 

Excmplum  Arcfti  excerptum  ex  archiuis  Parlamenti  ParilIenfIs,tertio 
dic  MartiiM.D.XLVII. 

WjSMLl  S  Oper  Curiam  proceffu  faclo  pcrBailltuum  Monferrati ,  aut  eim 
^j^locumtenentem,  contra  loannem  Brugicre  captiuum  in  carcere  Pala^ 
tij , propter bla fphem ias  & errores facramentarios,  eidem  tmpofi tos per  con~ 
clufiones  Procuratom  generalu RegU  :yifts  omntbmacconfideramadrepa- 
rationem  blafphemiarum  h&reticarum ,  &  fermomm  fcandaioforum ,  atque 
errorum  contranorum fantldt  fideicatholic&i<&  dotlrin&  ecclefue,  diclorum, 
prolatorum,  &fcrtptorum  pernominatum  captiuum  contrahonorem  Dti  &* 
ftnclt  Sacramenttaitaru,  matrifque  noftrm  fanildt  ecclefi&^  &  confittutio- 
num  eiWy  ytplanedcclaratumefiin  procefjucontraipfum  faclo:dicia  Curia 
tllum  condemnauit,  &  condemnat  yt  yehatur  plaufboacarcere  yrbts  Iffo- 
renfis  yfjuead  magnum forum &locum  publicum  eiufdem  yrb'm\biponetut 
ac  erigetur  trabs  lignea  ad quam  ipfe  attolletur,  &  circaillam  fiet  magnm  i- 
gnis  in  quo  ardebit  &  yretur  totus  yium :  &  ipfitts  libri  cum  quibws  inuentm 
fuit,  infuapr&fentiaproijcteturtneundem  ignemj&incoardebunt  &  com 
burcntur.  Declarauit  itcm  ac  declarat  pr&dtcla  Curiayomnta&fingula  bona 
diili  captiui  conjifcata  effe  Regi .  Prxterea  decernit,  yt  certt  qutdam  reifatli 
pcr  dt£tuprocejjum(quorum nominaponenturinarmamcntariumcaufarum 

enflent 


>an.Briigerms.  L I B  E  R  V.  153 

ufdeCuri£:&ddbmurperexccrpta  &  cxtracia  regifrorum  ciut)capiatur 
>rpore  vbtcunq  ]  inuentri  potcrunt  in  hoc  Regno,  ettain  locofacro(faluo  quod 
'dintegrabuntur  ,fificridebcat)&ducentur  captiui  ad  carccrcm  Mon- 
rrati,  vt  tbi flcnt  iuri,audianturquc  &  inte>  rogenturper  dicium  Bailliuum 
w fuum  iocutenentefuper  cafibws  quibns  oncrati  erut  per  diclum  proceffum, 
rovt  ratiopoflulat.  Sed quia  dicia  Cttna  dcbite fuit  informata  quod dc  dic  in 
lem  ifld  mdledicid  <&damnata  fecia  Luthcrana  £7*  ali£  fimdcs  hdtrefes  iam 
lagnoperc  pullulant  in  ^ruernia ,  &  maxime  in  vrbe  Ifforenfi ,  &plu- 
ibitsaljslocts  &  vrbtbus,  dc prdtfeciura  Monfcrrati^occulte  &  latcntercum 
xgno dolore bonorum homtnuhabitantiu in  tlla regione,  vt obuietur  ne dicia 
'sciapefttferaygladiws  infccitonvs  &  contagion'vs,crcfcat  &  augmetetur  ma  - 
is,&nebonicatholicifideles  fntautejfe  poffntinfecii &corruptiperpu- 
licds  dut fecretnsfuafiones  mfclicium  hdtrtttcorumfcd poflint  viuere  m  pdce 
traquillitate,  m  vera  vnita tefidci catholicdt  c ccleftdt  V muerfa Ivs tordtnauit 
'p*  ordtnat  areflum  publtcandu  & prodamandutam  in  vrbc  I fforcnft  quam 
alijs  vrbibus principalibw  dicldt  regionis  ^lruernidtjn  quibws  eflfedes  Re- 
lamedtatevel  immedtate  addtilam  Curiam  appcllans  ,ad  fonum  tubdt  & 
roclamatione publicam  per  omnes  platear.quo  areflo  dicia  curta  prohibuit  &* 
rohibetexprcfle  &fub  poena  ignts  ,ommbws  habitantibws  m  regione,loqui,di- 
c  rejeney  e,aut  proponere  publice  aut  occulte,  dtrecie  aut  indirecie  aliquas  do 
%inas  dutfermones  blaffhemosfeditiofos  contra  honorem  Dei  ,gloriofifiim<£ 
virginvsfudt  benediHdt  mairvs^fanciorumque  ac  fanciarum  Paradifi,& con  - 
tra  noflram  matrem  ecdcfiam  & fuam  docirinam :  maxime  contra  fancia 
Sacramenta  eittf,& ffecialtter  contra fancium  facramentum  altam,&for~ 
nam  viuendi  qudt  fcmperfuit  rctenta&obferuataperverosfidcles  &ca- 
tholicos  Chnfltanos.E  contiarto  intungit  omntbws jub  eadem pccna ,  loqui  & 
viuere  fecundum  doclrinam  nosfr-dt  matrti  ecdefldt , &fecundum  mandata 
Det ,  &  diciit  ecdefidt  catholicdt,  nondando autfacio  aut  vc rbo  aliquam  oc- 
cafione  fcandaltam  tnfeciionvs  vertsfidc  libwscatholicts.Prohibetinfuperre- 
tine  rejcgere ,  aut facere  legc  re  aliquos  libros  Gallice  aut  I.arine,  contmentes 
docirinas  erroneof  &  hxreticas ,  impreffos  in  Gencua  aut  alijs  vrbibws fitffe- 
.^Acne  aliqui  poflmt  effefeducii  ,aut  pvdttendere  quodperignorantiam 
ipfi peccarint  5  ordinauit  &  ordinat  dicia  Cuna,  quod articuli^propoflttones , 
cenfurdt facultaw  Theologidt  vniuerfiraits  Partfienfis,approbatt  &  confirmati 
pcr  edtcium  Regvsfcciil  <& publicatuin dicfa  curia:qudt  qutdem  cenfurdt  funt 
cwitraridi  mfelicibus  pcflifcrifque  propofitionibm  produclis  per  Zutheranos 
&alios  hdtrcticoseorum  complices  &  adhdtrcnteSypubltcabuntur  perftngtt- 
las  dies  Dominkas  tnfuggcfio  omntum  parochtarum,in  di&a  regione^iruer^ 
ni£,tam  indioccefiCLtrimonw  quam  fancli  Flori,aparocho  autvicario  en- 
rumparochiarum :  &exponentur  populoin  Itngua  vulgari ,  in  modo  vtquif- 
qtte pofa  intelltgere  quodcontmeturin  dicln  articulis  diHdtfacubaivs  Thec<* 


loan.Brugerius.  ACT.  MARTYRVM, 

logi&,fic  authorifatis  per  Regemftcut fupra  dtcfum  eft,  Etprohtbet  dtcla  Cih  * 
ria,fub  posnts  cjutbm  ante,omntbm  habttanttbm  tn  dicfa  rcgione,  ta fummtf  \ 
fe  cjuam  afie  locjui ,  fuftinere,aut  dtffutare fue  publtce fiue pnuatim,  conM 
ea  qu£  continentur  tndicfpsarttculvs ,&alijsrebusiamdtuobferuatis,pr, 
dtcaius  ac  publicatis  ineccleftacatholtca .  Ettntungtt  dtcla  Curia  &dituvs 
luminarijs  dtclarum  Parochtarum  fub pcena  decem pondo argenti ,  cum  co\ 
poris  puntttone  ad  dtfcretwnem  dt£l&  Curt&^vtfoltcitent  effecfualtter,^ 
tenus  publtcatiodicfoi-um  arttculorum&propofitionum  dicf&facultatpsfut) 
exponatur ,     declaretur  infuggeflo  dtclarum  Parochtarum ,  ftngults  diflis 
dtcbm  Dommicvs.  Et  ftmtliter  exhortaturdt&os  Parochos&V  tcanosftc 
facere:&  vbt  ejfent  contradicentes^  negligentes,  aut  contemptoresadmoni- 
tionvs  dtcf£  Curt£,iniungit  eadem  Curia  dt&ps  &dituk  &  fingulvs  eorum,fub 
pcenvs  cjuibm fupra ,  i>t factant  informattonem  de  hus per  proxtmum  I  udtcem  (< 
Regtum,  &  mtttt  tnformationes  ad dtCfam  Curtam,  vtprocedaturcotra  de-\  . 
lincjuentes  &  culpabtles,  provt  oportcbit.^idmonet  &exhortatur  epifcopu>\ 
CUrimontus  <*?«  fancHt  Flori,eorum  Vicarios  &  Off.cia.ies,  vt  eafen  curent,r 
perdicfos  Parochos aut  Vtcanos ,  &  eos cogant  ad td .  Ordtnat  ettam     tn- K 
tungtt  dtcfa  Curia  &dttuis,&  admonet dtclos  Epifcopos ,  eorum  Vicartos  &  • 
Vfficiales,vtfaciantfcribicatalogumin  vnacjuacjue  Parochta  omntum  pa-\  f 
rochialtum  cjutfuntin  &tate  adrcctptendum  fancfum  S acramertum altarit\  s  •, 
d'e  Paf  h& ,  &  notent  eos  cjut  non  venertnt diclo  dte:  &  dent  ects  notationes\  >  - 
Parochuac  Vicarijs  cjui  tenebuntur  mittere  regtftros  fuosad  Procuratorem 
Rcgps  proximz  ftdus  rcgi£ :  cut  dt&a  Curta  intungit  vt  continuo  fe  informei 
& ftciat proc edere  contra  notatos .  Et hoc fub  poena fuffenfionvs  pcrannum 
red.tuum  ac  officioru n pro primaculpa  -.priuattonps  veroeorudcm profetun- 
da.Et fub ijfdem poents imungit Iudtctbm  regijs dic?£ regionis , vt tnfamLcnt 
dilig^nrer  vntuerfis  negotijs pcftpoftips,  contra  omnes  cjui funttnfccli  a  fcla  y 
blafphema ,  h&retica  ,  Luthcrana ,     pcrturbattua trancjuihttatv,  &  cjuteits 
fibiecforum  Regts  :&faciant:pfis  fuum  proceffum  vftjue  ad  tudtctum  defi- 
nitiuum ,  aut  tortur£  exclufue .  E:  hocfacfo  mtttantdtcfos  capnuos  in  cufto- 
diam  diti£  Curi£,  &  tpforum proceffm ,  vt procedarur,ficuropnr'ebtrperra- 
ttonem;t&>  certifcent  dcinceps fm^ufts  trthm  mendbm  di&£  Curi£jjuidf  - 
cerintineamatcrta  ub  posnts  cjuibit*fupra:&  tnfuperm  repurenrurfautnres 
aurreceptorts  h^reticorumferturbatores  pacis  public£,&pro  tahbm  punian 
tureapoena cjua £cjHum eft.Iniunclum  etiam erit pr^coniopubltco^^fmitH 
tub£  omntbm  habttantibm  &commoranttbm  indtcla  regione  ,wirtert  ad 
ndnariumproximt  tudicis  Regij,tntrarresdies  poft  publtcatiaccm  hutm  or- 
dinationis,nmnesltbro$ cjuo^apud jc habebunt,concernente$ fdcm  &  doclfri- 
nam  catholicam  ,facfo<perh£reticos ,  &  tmpreffos  Gencu£,  aut  tn  ahcjuibui 
locisfuf]ieclts}fub  poenacjmd  rcputabuntHrh£rettct3  ^punieatHr  taiipcena 


an.BrugeriW        LIBER  V.  154 

a  iuftum  eji .  Erfub  ijfdem  paenis  tmunchm  omnibus  ijs  qui  fcient  aliquos 
bere &rennt;re  dtcio*  ltbro<  ,&*  non  apporraffe  addtcluaciuarium  tntra- 
Uosdies  poft  pnbhrarioncm  hmus  ordwanonis  ,eosreuelare  dtci£propin- 
idtjedt  regi£,<  umsojfkiartjs  Jicia  Curta  iniungitvt  procedant  conrra  de- 
tquenres ^culpabtle* ^&iwbcdientcs prohtbittontbus  iniunchontbus 
cl&Curidty&ipfisfaciant  fuum  proceffumextraordtnarie  ,vfque  adtudi- 
um  dcfintttuum  cxclujiue,  vt  dtcium  eft.^4tque  fx>c  facio  remttrant  captt- 
m  ad  cuftodiam  diclx  Curt£,cum  dicioproceffufequendoedicittmRegis. 
mungitquoque  dtcia  Cunaomntbus  habtrantibus  &  commoranttbus  in  di- 
hs  regtonibus,quifctunt  autcognofcunt,  aut  quifciuerut  aut  cognouerunt  ali 
uos  infcctos  a  dicia  Jecla,vtfignificent magiftratui,ac  magis proxtmoiudici 
ejrto ,  vt  is  inqutrat,  &* procedat  contra  culpabtles,  vt fupra.Infuper  iniun- 
it Subftttutis Fracuratoris generalts  tn fedibus  Regus ,reforttentibus  im- 
tediate  tn  dtclam  curiamy  vr  obrtncant lireras  montrorias  in  forma  male- 
i£toru,&tubeant diuulgart ftngnlis  dtebus  Domtnicts  tnfuggeftoecclefia- 
•im  parochialtum ,  quibus  admoncbuntur  omnesqutfciunt  aut  cognouerunt 
liquos  lnfeclos  hac  pefiifera  dochina,  vt  vcniatad  reuelationem  verfws  Pa- 
xhum  auteius  vtcartum^  in prdtfentta  &dituorum,  aut  vnius  eorum:  qu£  re- 
tlatto fcnbetur  & fgnabirur  a  diclo  Pa  rocho  aur  Vkario ,      diclvs  ^dituts 
m  vno  eorum.cut  dtcia  Curia  iniungitfub poenis  quibus fupraferre aut iube- 
perferri  conttnuo  ad  officianos  proxim£ fedis  Regi£,refortientts  in  dtciam 
uriam  fine  medio ,  cut  dtcia  curia  tntungit  examtnare per  inquifttone teftes 
mt  vt  nerint  ad reuelarione:& procedere,vt  fupra^  cotra  eos  quos  tnuenertnt 
leltnquentes &* culpabiles fub poents fupradidis:  omntbus alijsnegocijspoft- 
>ofiti$.^4'que  vr  mandci  ur  tftud prxfens  areftum  executioni fecundumfor- 
nam fuam  &  renorem,  conrra  dicium  incarctrarumy  dicia  cuna  eum  remi- 
&  remttrit  in fiatu  quo  eftapud Bailhuum  aur fuum  Locumrenenrem.Fa- 
%minParlamento  tcrttodie Marrij ^innt M.D.XLV 1 1 . &fubtusfi- 
?,  Malon. 

H£Cpronuntiauit  CuriaParifienfis  Zifero^iruernopr^ftde dignalocura. 

Zruverius  itaque  remiKus  fuit  adprioretn  iudicemytin  vrie  Ifforenfi 

J        J       1      c  J  *     •        r>L  Matrf,*us 

zxecutioni  mandaretur areftum  Senatus  quocl  mocto  recitauimus.Or-  on-ius  Do 
nus  autem  inquiftor ,  profefus  iampridem  \>eritatis  hos~hs,ibi  tum  e-  JJJJJJJS1 
rat,quem  non puduit  in  differtoforo  eius  \>rbis  ,quiritari  ac  \oafera~  Jjjjpjjjj 
ri  vt  fibi  quifque  caucret  fique  muniret  aduerfus  Lutheranorumr  Vf  tor  fidei. 
\ocahat  Jallaaas.nam  rcifja^inquit  ,quicquid affrmant  illi,  verum 
cftfed  quo .  ij  iem  negant  ,falfifimum .  Qonjcntiunt  quidem  no- 
bijcumin lo  quod  crcdimm  Deum  ejjc  ommjJOtentcm}  ^  vememL 


Scri 


loan.Brugerius.  ACT.  MARTYRVM, 

ac  Dominum  noflrum  lefum  Chriflum  cffe  Saluatore  mudifacra 
pturam  pcr  Spiritum fanclum  rcuelatam  effcprfterea  itt  omnib9 
noslrum  Credo  continetad  esl  in fidei  noflraz  articulis.a  nohis  non  dif- 
crepat.fid  hicyaiebat  /7/e,  latet  venenu,  in  negatiua fcdicct  ipforum  o 
ratione.nam  quumnegantDcumeffeinfacro  cruflulo-.Vurgatorium^ 
firmaciua^  indulgcntiasfanclipatris  noflri  Papa? promhilo  habcnr.adoratiom 
nor!lmp"ro  atc[He iwocationem  SanSlorum  dctiftantur  ya\iafque  traditwnes 
uas  Saf  con^ltHtlones  decretales pcrmatrcm  noslramfanclam  ecchfiam  fa* 
tlas  ac  confirmatas,reijciunt.inhis  y  inquit,falluntury  atquc  hi  prxci- 
pui  ipforum funterro  res.quocirca  momtos  vchm  vt  ne  vos  ifli  dccipi- 
ant prazcauere pofitis.Sic autcm pfcudoprophcta  dle Omus populu 
\forenfm  esl  adhortatmiqucmadnioduni     in  ahjs  locisyper  quce  va 
gabatur  faccre  cofueuerau  Voflqua  decrctum  iflnd  aduerfus  Brugeriit 
pronunciatumfuifjctin  auditorio  Ifforcnft  pcrfupprxfclum  Monfer- 
rati,quifibi  habcbat  comites,aduocatu,  procuratorc  &  alwsadmini- 
slros  rcgios  eiufdem prarfeBuw.ne  fuoetia  officio  decjfet  organum 
islud  Sathanaz  Ornm^omnia  expertus  esl,vthunc  a  vcra  conflfiio- 
ne  abduceret finculcans  p  rarcipue  articulu facramcnti  altaris.  Quu  aut 
afiidue  inslaretvt  eiperfuaderct ,panis  ac  vimfubslantiam  tenuese- 
uanefcerc  in  auras,cuim  in  locu fucccderct fubslantia  corporis  (j fan 
guinis  Chnsli  ,  eadem  longitudinis  &  latitudinis  quantitate ,  qua  in 
cruce prpedit.Brugcrius  eiadid  rcffoditySinudis  if  dctraclis  a fub- 
slantia  qualitatibus  nutriricorporanoslra pojfcnt,  capriofa profeblb 
orationis  tua:  efflt tfbabditdsifcd  cum  idfiemio pofiit  ,q:ixmm  dabi- 
tur  intcrfvgnum  &  rem  flgnatam  conuementiat.qux  qmdcm  in  facra- 
mctis  ommno  dcfidcratur ,mfi  vchmus  fiagcre  ncfcio  quod  plxtnrafmi 
autidulum,a  quo  Vihcmctcrmcm abhorrct  animus.  cxcepitOrrim, 
Si  ncgas  corpus  Domini  nosln  cffe  in ftcro  cruflulo  ,po\~\caqua facri-  k 
ficus jacramctalia  vcrba  pronunttauitiaio  mchcrcuk  tepotentiam  Dci 
negareyqui  quod  vult.cfficcre potcfl.No ncgoanquitiIle,Deipotetia.  J 
ncque  cnimia  diffiutamm ,poflt-ncDcus idcfficcre  nknc  ,fid  qmd 
ille  in  fitnbla  Coenafecerit yatque  a  nohs  ficri  vclit .  Ornus  autc  huic 
fincdifj>utationiimponerecupics:He,inquit,quin  ita  Varifuscum  cf 
fcs  Vraifldi  loquebaristnccfanejnquitBrugcr.fcc9  Vrxfidi  fumlocut9. 

Tum 


12, 

i 


iloan.Brugerms,  LIBER  1111.  155 

TummdgificY  noflerOrrius  cdpite  tntervtrumque  humerum  (  qui 
etus  crat  <reslus  )  contraclo,  homtnem  dmufit .  ac  qutbufdam  fibi, 
Wamdianbus  (quthuiusrcilocuplcs  dcdcrunt  tcsl;imonium)magnam\ 
\mifcrohomim  vnuridm  ficri ,fc'queobidnon  mcdiocntcr  dolcrcaic- 
!  bat,  qnid  lpftus  de fdctdmcnto  opinto  fibi  non  ommno  mala  wd^retur. 
hic  qutdam  famtltarium,  Ecqutd  igkur  ,  Orrijubjcnpfifli  fententta 
ddncrfusipjum  perlatw,  cj'  confcnflfli ,qui  dcbucras  hxcdeclaraffe  J 
Soutni,ncc  cius  pcrpcti  cxcCutioncmlQmd  faccrcmltnquit  Orrius, 
nopofim  \llum  rcmcdium  aflficrrcdabo  quidcm  opcram,quoadpote- 
ro,vt  fentcntix  rigor  mitigeturjte  igncm  jcntiat.Attamcn  nc  id  etidm 
impctrarc potuit  ab  Offictarijs  rcgiis,  quinegabant fe  quicquapra- 
tcrflummcc  Curia  fcntcntiam  faBuros ,nc  forte poflcd  turc  repichc- 
dercntur.Adh.ee  venerunttn  cnflodtce  duditorium  facnfici,cxhorta- 
di  Brugenum  atqucinfuam  opimonem  pertrahendt  gratia.attulc- 
rant  emm  fccum  longam  cruccm ,  cid  quoddam  flmulachrum  affixum 
erat ,  quam  cruccm  rcucrcndi  Vatres  populo  vidcndam  cxhibcnt  ma- 
gno  tllo  dic  Vcneris,  qucm  vocant,\>ttota Jfcclatorujn  multitudo  ac- 
clamct  Mtfericordiam:hanc,inquam,iflt,Brugcrio  ob  oculos  ponentcs: 
Tu,  tnqutunt,  qui  lefu  Chrifli  nomen  adco prcedicas,  atque  in  eo folo 
fiduciam  tuam  locatam profteris :  mmc  id  reipfa  vt  oslcndds  ncccffe 
cH :  Nonneigiturproslratushauc  vcram  ac  digndm  cruccm  adora- 
re  vis,  in qud  ille  communi  noftrum  nominc pcpcndit  ?  Brugcrius  eos 
obliquc  intuttus,  ejfmoto  nonmhilcdpite  exccpit  his  vcrbis:  O  mifcri 
mortalcs,  haudquaquam  adoro opcramanuum hominis:verum  Dcitm 
acVdtrcm  adoroin  Jjiritu  (fvcritatc  .Vrgebant  ctiam  aducrfarij 
\t  \ianam  Virginem  inuocaret:in  quibus  eratqutdam  fatellcs,dicens 
ipfumyirgincm  quce  aduocata  cjfet  mijcris pcccatoribu6,baberc  dcf- 
ptcatui,atque in  nullohonorc .  Obfccro, inquittlle,  vtmc finatis,  dum 
parumpcr  antequam  moriar  cogttditoncs  mcas  ad  Dcum  crigamicon- 
tentus  fum  \mco  aduocato  qui  a  Dco  pro  peccatoribus  coflttutus  efl. 
in  quoVirginc  mininic  dcdccoro,quqdfleret,fita fcelerato  ftcrilegio 
confentire,quodd  me  comitti  vultis  prtudndo  charu  ipfius filtuofficio 
aduocati^atq;  ad cam tanquarem furttuam  dcfcrendo .  quod  ipfanc 
dcjidcrat  quidcm.Quod  fi  vos  mihi  coccdttis  vt  ad populum  dica^quce 


Ioan.Brugerm     ACT.  MARTYRVM, 

in facrts literis  didici.tumfacilc intclligetis  quantae fitdpud  tnc fitnl 
virgo  exiftimdtionis  .fed  ncqudqudm  hcuit  per  ddminiftros  regios}qui 
ir.Jlabat.yt  in  mdnusfumerct  exigudm  qudnddm  crucenncldmduit 
verb}  Non  hccc  mibi  ligncd  crux  feredd  cftjcd  logc  dliam  (fgrduio 
mox  intoto  corporc^DcifulPopc fuftincbo.Qmdaitaq;dicfabbat\ 
frcqueti  tu  in  ca  vrbe  mcrcatufduclus  fuit  dd  locu fupplicij,  vbipatl 
buluextrucluerdt}c  quofcrrcd  dejupercdtend}qud pefilis  tcncretur, 
pcr  diidrum  trochkdrum  orbiculos  trdietld  dcpcndcbdt :  duoquc  fuh 
patibulo  no  ita  altiftabdntftipitesfuprd  quos  dffci  arSius  clduis  dffi- 
xus  eratycircucircafafcs  cuftramine pofiti}quib9  cxuredus  erat  Bru 
gerirn:  qui  quidc  hoc  trifti  dppardtu  adeb  no  perculfusfuit}vt  ipfe  d- 
nimum  dddiderit  cdrnifici ,  qui  cccidit  duipfum  ia  catcna  alhgandujn 
affere  locaret.Brugcrius  aute porrecla  ei  manu}Bono dnimo fis}mquit 
6  mdgfter  Vochete }  lccfifline  te  quicqudm*.  Deindc  medid fui  corporis 
pdrte  catend  ligatutjnambus  gfpcdibus  vinclis,  oculos  in  ccelu fuflu 
litjdicens-.Supplico  tibi  Vatercceleftisper  Frfium  tuum,  vt  me  virtute 
fipiritus  tui fuftaes atq;  cofirmcs}qub fic opus  quod in  me  ccepifti}per- 
ficidtur ad  gloriatua  &  Vtilitate  Hccleficc.Voftqud prccdtus  ejfctpro 
inimicis fuis }dnimamque fuaDco  comcnddJfet}fijonte  fc  dd  igne  quc  a 
tcrgohabcbat}vertit.carmfcx  verb  ajfcrc  dcpulity  qub  fiebat  Vt pcdu 
lusin  aerc  ^fmedia  ftama  vftulareturhomo}nec  fe  moucs}nec  vocifc- 
ras  quicqudm}donec  dcmijfo  Cdpite pldcidc  cxpvrauit.  Tur,i in populo 
'  pJJ>cclahac  corftatia virtute  admirabiliyingctcs  &  varij  clamores. 
cditijutialij  miraadu  diuinu  effc  diccbat }alu  gratidsDeo  agebat}qubd 
fua  <£tate  martyrc  extrcmo fupplicio  affici  vidi fiet.  Hoc  tumultu  popu 
laricxortOjddminiftri  rcgtj  &  Orrius  ipfe  mctupcrtcrritijio  fec9 acfv 
ia  certd  mors  impcderct3fuga fibi  quiq;  cof  ilere  quam  dd  hojjitia  re- 
uertifati9  ejfeiudicarut-.rcBaq;  Mofcrratu  cotcdcrut }quodoppidu  ab 
Ijforenfi  fex  mdliaribus  diflat.  Carmfcx  cu  vidifjct  cateros  aufugiffc, 
homine fcmiuftureliquit.  Varoch9  aut  ifforcfis }qui  adfucrat  brugcrio 
dd fuppliciu  cuti,  quanuis  mfignis  haberctur  hypocrita,rogatus  tame 
quoda}quid  de  eo fentiref.pala  multisq;  audictibus  dix  if.faxit  Domi- 
nusyt  in fidc  Brugerij  moriar. 

FLORENTIVS  VENOTVS. 

Con^lanti 


::.. 


LIBER  V.  156 

^  Onflantia  Tlorentij  Venoti  ,patria  Curgiuotenfis prope  Scda- 
^  namin  Bria,perdigna  esl:,  qu<z  memoria' flcmpitemx  commede- 
Ec*  cnim  in  Chnslo profitcndo  &  cofitcndo  ita  infignisfuit  vf  ini- 
nrifomisatd;  infcflifiimis  veritati  hominib9 ,  fumma admiratione  at- 
dcrit.nullucfltormentigenus,quod  ipfe  no fucritppeffus,jj>atio  qua- 
uorannoru(y  noue dicru,quib9  Lutetixtn carccrebabitus  cs\.\ntcr 
utc  c&teracarceris  tormeta ,  Itoc  \>num  pafius  cfl  flngu\ate,inclufus 
\uodain  loco,vbi  circiter  feptc  bcbdomadas  ita  colIocatusfuit,vt  ncc 
acerc,ncc  flare potucrit.Huiufmoditomicntu}magis~lritortores  ap-  CaiigaHip 
JcHant  Caligam  autocream  ad  ncclar  Hippocratis,  eoquodfigura  cfl 
nfima  in parte  acutiorefupra  vero  latiore  atqj>  ampliore }  inflar  cius  ["Jc  p"rS" 
nflrumcti ,  quo pbarmacopoU  Vinum  aromatitc  coficiut.  \taq;  ijde  c  nfi- 
amificcs  rctulerut ynullu  reum  criminofum  bominem  fuiffe  y  qui  id 
otmctu  vltraquindeddies perferre potucrityquinautde\itapericli 
atus  fuerit,autinjania  corrcpf  ac  mctc  alienaf .  portb  cofiliuinimi- 
:oru eratjn primifqiPetriLifetiju pr#fidis,qui(umma  ci9 V/V/ cofla  Ufai  ma- 

Wt>.  ■      0.  ■      r     1  *»'•  •    ■         I  /7     >r   7J        •  lamensma 

Ha  imquijSimo  ammojerebatj  \teu  tn  maxnnis  acerbijUmijq;  laguon-  Jm  animus. 

hus  atq;dolorib9  diutifime  teneret3vt  hoc  modo  ei9  animuinfringe- 

ret  aut  cu  intra  carceris parietes  vita priuaret,ne fuauifiim9odormor 

tis  eius  pubhcc  fujceptg  ,fruclusque  adahoruadificatione  pcrue- 

nirct.Scdis  fingulan  Dci  virtute munitus  ac  fleptus  ommbus  eorum 

cor.filijsacconattbus  coflatifime  fcmpcr  rejlitit,  itavt  cu  aliquando 

effet  in  ipfa  curia,  cj?  ea  camera}qucc  hrdesab  illis  cfl  coj Yituta  &ap- 

pcllata^crba fuaad Lifetu  atq; ad alios  quofda  dinges,diyLcritx cos 

quidc  idagere^tdiutumis  tormctisatq;  cruciatibus  virtute ffimtus 

in  co  dcbilitet,autmori  ipfum  cogantin  carccrcfed  opera perdcre.na 

(e  eaa  Deoqraiia  (berarcyt  \>fq;  ad  Rnc  perfeucrct ,  eiufqi  fancliKi-  Fioremius 

"  r  1     J  1  1  1       xt  /  *  ^tl  publiccmo 

mu  nomenin Jua  mortc,omni  laude  &  gloriacelcbrct.Non  multo  pojt  £  optat. 
optimis  eius  optatis  Dcus  jp fua  bcmgmtatc  rcjj>odit,tcpufq;  ad  eam 
tofcfiionc^quam  optabat.paccomodatucidedit^t  bommcs  hui9  mudi 
omniumaxime plonoft,intelli^crct^eam\>ieffeveritatis,cui ccdat opor  Vcritatis 

•  »  Jrr  -  •     r  *      r  n  h  VK^uanta- 

tct  onmia  bominu  cojuia,quoru  quiae  magmtudincp  injitma  atq;  Jtul 
ta huius  mundi  Dcus euertit.Quodam igitur  die,quo pompa [olcnnis  IntroitUJ 
a  Kege indiclafuit,  aliquanto posl  cius  m  \>rbcm  Vanficnfcm  mtroi-  xegis  Hm 
tum}  Florcntius  Yinotus,  cum  alijs  qmbufdam  captiuus  proptcrvcr- 


Leonard.Galimard.     ACT.  MARTYRVM, 

bum  Dci}a)m  morc  ipforumjegradu  illo facerdotali  motm ,  \ 
pitis  damnatus  fuifet,produclus  csl,vtviclima  Deo  ojfcrretur. 
quc  vteummaiorcdcdecoreauttimore  afficerent^eclatorem  cxte 
rorum  ,  qui  codie  martyrio  dmerfis  inlocis  vrbis  erant  defmclw ' 
conslitucrunt .   Elorentius  autcm  quum  lingud prxafa  loqui  n 
poffct  ,fignis  tamen,&  oculis  in  cglum  crchlis ,  aliifque  omnibus  qi» 
bus poteratratiombus  ,c&terorum  animos  excitabat.ipfe ctiam  cA 
in  illis  admirabilem  Deigratiam  vidcret,  magnopcre  confirmabatur 
Fiotentius  ^  ^dcm poslremus  fupplicio  affcclm  csl,cum  maximis  corporis  la- 
fu°ppiic?o S  ^on^m  dc  dolonbus  affliclus  &  confcclus  effct,  \iuusque  in platea 
affedus .    Malbertifuit  \>slulatus  tertia posl  mcridicm  hora,nono  die  lulu^an- 

WOM.D.XLIX. 

LEONARDVS  galimard. 

m.d  .xl  gpy^E  O  N  A  R  D  V  S  Galimardus,  Vendomij  natus,  comprehe 
{&SM}[US  e<^  Cherij'propc  Bldi<xm,circiter  x  v.  diem  Mai\,anno  m.  d, 
xlix.  htde  Lutetiamdcduhlus,  £7*  in  carcerem  conicclusfuit.  Edita 
deinde fidci  confefiionejn  qwa puram  Euangelij  dotlrinaw  integre  ac 
fidelitcr  dcfendit,ab  ca  curia  cfxcondemnatus,vt  \fitato fuppliao  affi 
ccrctur  \>iuusque  crcmaretur  ,quam  quidcm  pornam  fumma  virtutc  lo 
slantiaqucfuftinuit,codcm  die,quo  Florentius  Vcnotus,  cuius fupra 
mcntiofacla  esl^anno  m.d.xlix. 

ANNA  AVDEBERTE. 

m.d.xl  -p  O  D  E  M amio  Anna kudcberta ,Aureli&  nata^ Vetri  Genesli 
pharmacopoU  viduaan  ipfo  itincre  cum  Gcneuam  fe  ad  ccclcfiam 
Dei  confcrrct ,  in  oppidulo  Caslro  rcnardo  nominato,  capta  esl  vna 
Srepiianus  cum  Stcphano  Vcloquino  ,teslc  lefu  Cbnsli  fidclifimo :  cuius  mentio 
hoc  in  libro poftca fict. Cum  his  autem  alij  quidem  comprchcnfi fucrut, 
quimetuhominumdoclrinaLuangelij  confitcrinonfunt  aufu  E  Ca- 
slro-renardo  Lutctiam  abducla  fuif.ibiquea  fuprcma  curia  damna- 
ta,\>t in  ciuitatc  fua  Aurclitf  \>iuaigni  crcmarctur.  Quamin  Yibem 
cum  \>cniffetdie  Sabbathi,xxvuuScptcmbris,pridie  aus  dici  quifa- 
CcrMichaeli(olitur,nonmulto  poslhora  fecunda  pomcndiana  Juppli- 
cio  affcbla  csl.  Cumc  carccre  cgrcdicris,  ad  locum fuppliaj,  Martro- 


Peloqu 
nus  mar 
tvrCiiri 
fti. 


'SartorVefl  L  I  B  E  R  V.  157 

ium  appcllatum,duceretur,funcque ,  vf fierifokt  huiufmodi  homini- 
\bus  vinciretur ,  quadam  cum gratulatwnc  &  lartitiaita  loquuta  di* 
citur^Quam  pulchra  harc  zona,quam  ffonfus  meus  mihi  daf.dies  erat 
|  Sabbathi  quum  primis  mcis  nuptiis  dcffonfata fui  ,fccundis  Vero  his 
nuptijs  meis,eodcm  Sabbathi  die,\efu Chrifio ffofo  meo  nubam.  Cum  H^f^ ^T"A >  * 
autcm adduclum vidiffet  plauflrum ,  quo  deportanda erat  &  quo  \u    /* j  "tjJ 
tum  exportari folet ,  animo  \<tto ,  hilartque  vultu  ita  ait ,  Efl  ne  islud  jfr-*1**" 
quo  mfoi  cfl  confccndcndum  \  atque  hwc  dicens,il\ud  alacriter  confcen 
ditieximiamque  conslantiam  ac  virtutem  fcemina  (j3  Vidua  \fque 
m finem  ita  rctinuit ,  vr  Aurelianenfis  populus  qui  eam  Videret,fum- 
ma  admiratione  afficeretur: fideles  vcro  Deumque  metuentcs  confir- 
marctur  eius  morte ,  qua  pr&dare  cH  defuncla  eode  anno  m.  d.  xlix. 
SARTOR  VESTIARIVS. 

Huic  coram  Henrico  rege  Gallis  de  religionis  Chriftianse  capitibus  diiTererc,&  regi at- 
que  auiicis  Gallis  ventatis  pra:co  efle  contigit. 

P  auloj  ofl  triumphaiem  Henrici  Galliarum  regis  invrbemVarifie- 
fem  ingrcjfum,vt  diximus  quum  de  Florentio  ageremus,  in  eorum 
numero  qui  landudum  carcere  inclufi  adferuabantur,  erat  quidam  Sar 
tor  vefliarius.cuius  conditio  juanuis  homimbus  obfcura propter  ino- 
fxamfuerit ,adec  vtnomcn  ipfius  quafi  filcntio  obliteratum  fuerit, 
Veus  tameninidtempus  hunc  adfcruarevoluit,vtHenrko  regife- 
rio  cumfuis  fatrapis triumphanti  veritatc  eyiudicia  fua(quod quide 
vix  vllianteacontigerar)coram  intrepidc  annunciaret.is  quuminpla 
teaillaamplaqujej  .uFt:  Antomj  dicitur,noprocula  regia  domoqua: 
a  ludis  equeflnbus  nomen  habctparuas  adiculas  inhabitarct ,  a  Sup- 
prxtorianofcu  dotn  regia:  Supprtfeclo  captus  cfl,q;:od  opificiu  cxer 
cerct  co  die  qui  in  Vapatu  fcslus  obferuatur.  Vriujquaaute  ducerctur 
in carcerem^upprtffeclus ex  eo  quxfiuit,qua:  rcs  eum  ad opusfacien 
dum  impuhjfety  tn  non  fareteum  dicm  ejjc  in  quo  laborarc  non  liccret. 
Cui  dle  rcflponditfe  xitce  fua:  tuenda  caufa  \aborare\neque  alium  diem 
fe  intclhgcre pratcr  Domtnicum ,  m  quo  arte  operdqnc  mccffaria  vti 
non  pojjet.Tum  Suppnefeclus  a  Sartore  muha  alia  quafiuit,  ad  qu<e 
i\lc  ita  rcfj>cltGit,\>t  m  ca,xcrcmabeo  slatim  duclusfucrit.  Supprcefe 
Bus  dcmde  cumm  ^drcerem  dlumconicaffetfad  rcgiam  acccfittiat^ue 

X. 


Sartorveft.  ACT.  MARTYRVM^ 

Vt  bonifcrui  minislnque  officiofungi  videretur}quibufddm  eprm 
ribus  ctule  figmficduit  fe  quendam  Luthcranumnaclumejje3q, 
quum  diefeslq  laborantem  comprehendijfct^dtque  ab  co  multa  qua 
fiuiffetfe  tuliffe  humfmodi  refj>onJa,quibus  nulla  ab  homine  v//o pe- 
wra fieri  poffcnt .  Id  autem  cum  poflca  ad  Kegem  delatum  effet^ 
slulantibus  quibufdam  procenbus  ab  eo  esl  accerfitus  ,ac  coram  ad 
duclus  ,  vtillum  loquentcm  audiret .  Qui  quidcm  nobilibus ,a\nfcp 
adminislris  c  cubiculo  remotis  ,  paucifquc  primarijs  viris  rcliclis, 
huncSartorem  intcrrogari  voluitperVctrum  Caftcllanum  tum Ma~ 
tifconcnfcmEpifcopum ,  qunnter  omnes  aulicos  ad  eam  dtfquifitio- 
nem  atque  interrogationcm  ingenio  ^ydoilrina  maxime  aptus  effe 
videbatur.Sartor  autcm eo  cum  vemjjet,  Kegi  honorem,quemprin- 
cipifuo  debebatjbabuit  ,gratias  agens  Deo  pro fummo  honore  db  eo 
fibi  tnbuto  ,  quod  cordm  tdnto  Vrincipe  adteflificanddtn  fidem  fuam 
produclus  ejjet.  Cumvero  CdslelUnus  multdex  eo  qugfiuijjet  de 
ntdximis  acgrduifimis  Chrislidna  religionis  cdpitibus :  illc  finc  v//<* 
animi  conslemdtione  dtque  titubdtione  itd  commode  apteque  reflpo-  i  I 
dit,vt  pura,flmplcx>fynccraque  doclrinaposlularevidebatur.  etfi 
MerbCaslellanus  ac  cateri  auUproceres,\teum  terrerent ,omnibus 
probris  contumcliifque  infeclabantur.ilk  tamcn  a fumma  illa  conflan 
tid^fanimi  magmtudinenunquamdcducipotuit,neque  vllis propo- 
fxiis  minis  yterroribmpenculifque  impediri,qub  minus  pietatis  dotlri- 
nam  quam  amplexus  crat,  libere confiteretur.  Qutf quidemrcs Jum- 
mam  admirationcm  ijs  qui  aderant attulit ,cum  viderent  hominem  in- 
opemtantahbcrtate  ©"  conslantia ,  ad  ea  qux  quxrebantur  coram 
Kege  rejjiondentem.  Sed  egregiusEpifcopus  ,aulic\que proccres, 
cum  vidcre?it  obsl:upcfaclum  Kegem^t  omnem  melwris cogmtionis 
cogitationem  difcutercnt  y  dixerunt  eum  hominem  nihili,inopinione 
obfirmatum,ad  ludicemque  rcmittendum,  V£ pcena  mcrita  afficerftur. 
Ne  itaquc  diutius  Henrici  aurcs  dctineret,  mandatum  efl  Supprafc  - 
&o,~\>t  in  caufaillius  informarctur.id  quod  ilicofatlum  esl.  Vaucis  e- 
nim pbsl  diebm^t  \iuus  cremarctur  ,a  VrafcSlo  aulceregix  damna- 
tus  cfl.  Nuttum  antea  coram  Kcgc  audiuimus  prodijjfe,  qui  Cliriftum 
ciufquc  Euangclium.ita.confeJfusfucrit,.  wbicSartor  co  in  canuentn 


L 


(rlannonienfes;  LIBER  V.  158 

iaulicorum  ac procerum reffyondit.Ac nc aliqua dc tam exccllcntiho- 
vminis  consljntia  exislimatio  in  animo  Kegis  rcmancret , plerique 
*ex  dlaCardinalium&Epifcoporum  catcrua  improba  aicbant,hu- 
iufmodi  hoimncs  Lutheranos  mlmfifumos  orc  cuomcrc,  quipropius 
igm  admotislatim  cuanefcunt.  Itaque  Kcx fyehlatorfupplici]  crude- 
hfiimi  ( quod poslea de Sartore fumptum  csl ante vafiam  D.  Virgi- 
ms  xdem)effe  voluit,vt  Videretnumhic  confefionem  illam  doclrina, 
atquc  adco  dlam  animi  conflantiam  adextrcmum  vitw  fyiritumre- 
tinerct  \ta  vero  auxit  Dominus  &  roburac  vircs  huic Juo  Martyri} 
ttin  meduftamma  immotus  confpiceretur.  quo  quidcm Jf>eclaculo 
Kcx  vchcmcntius  quam  ante  obftupefaBus  dicitur. 

MARTYRES  QVID AM  apudHannonienfes. 
-^ullumJjodie  angulum  terrarum  quantunuis  remotifimarum  Do-  M D,X 
^minus  fu&bomtatis acmifcricordi<t  tesltmomjs  expertem  relin-  IX* 
quit,  dum  vbiquc gentium  fidcles  ad  caufe  fuae  defcnfionem  producit 
tcslcs^quibus  &  ignorantes  erudiri,  qui  cognitione  cakflidonati 
wnt  confrman ,  denique  omnis  homo  kva.m^ytTV  atque  inexcuftbilis 
ejfe  pofit ,quicunque  veritati  quoquo  modo  rcfislit.  Anno  u.  D. 
xnx.orta  quadam  apud  Hanonienfcs perfecutione ,  interalios  capti 
atquc  in  carccrem  inclufifuerunt  quidam  M.  Nicolaus  natione  GaU 
lus jciufdemcp,  comux  Barbara:  AuguftinusTonfor  &  Mariona  eius 
\xor,  nati  in pago  quodam  non  procul  a  Bcrgis  Hannoni* .  quiposl:- 
quam  Geneux  aliquandiu  commorati  effcnt,vna  je  in  Germamam  re~ 
cepcrunt,  illacin  Angliamtendentes.  Cumquein  Hannoniam  perue- 
niffent,  Auguslinus  rogauit  Nicolaum,qiaeratnonindoclus,  vtpu- 
fillumgregcmvrbis  hergenfis  inuiferet ,  qu&quc  fyiritus  Dei  infe 
dona  habebat ,cumfratribusbencuoleCommunicaret.  quiquidcm  tam 
aqutf pctitiom  libens  affenfit,cum  prccjertim hacratione  regnum  Frfij 
Dci propagarinon  ignoraret.  Ingrefi  vrbem  benigne  afratribus  fx- 
ccptifuere,qui  non  medwcrcm  acceperunt  confolatwnem  ex  pijs  /fjf/'- 
us  honunis  admomtiombus .  ibique  cum  dicbus  aliquot  manfijjenf, 
Tomacum  profeFnfunt  pcrfequetes  iterAyglicumfed  in  ipfo  itinere 
Auguslinus  cum  vxorc fita  agmtifuerut  atq;  e  vcftigio  ad  Vrxfc&ii 
\rbis  dclatiyqui  dlos  infccutm}cu  quatuormdliarib9Tornaco  abcffcnt 

X.  ij 


Hannonienfes.  ACT.  MARTYRVM, 

omnes  cepit  ,pr#tcr  Auguslinum,  qui  tum  nefcio  quo  modo  manus  i 
Jlorum  euafit,de  quopofleadicemus.  Satcllites  autem  quumnufqu 
ifle  appareretyM.Nicolaum  cum  duabus  mulieribus  reduxerunt,q 
a  Vrxfeclo  contumelias  in  \>ia  pafli funtXnterdum  quando  menfie 
cumbehdum  eratjM.Nicolaus  Deogratias  agebat,  \tfidclibus 
ris  esl.  Vrtfeclus  dli  conuitia  multafacicns ,  varnfque mramentis 
Deum  blajfhemus  dixit,Videamus  nucamprobc  b&rct\ce,an  te  Dc, 
tuus  de  manu  mea  eripiet .  Nicolaus  modcsle  admodum  ci  rcfy 
dit,Qu}d,qu<efoyin  te  commifit  Chnflus,quod  eum  tu\s  bl  affbcmijs  in 
frufla  quodammodo  feces-.definc^qu^fo^maledicerc.aut  fi  tantofuro- 
re  ageris  in filium  DeiapfiuJ q;  verbu,vt  ab  tmurijs  abflinerc  non  que- 
as:in  me  iram  tuam  conuerte  vtme  tudendo}illam  euomas:  longepro- 
fehlo  mihigratius  itafeceris.Uaq;  in  curru  impofiti  mambus&  pcdi- 
bus  vinclis  Bergas  perueniut^bi  in  imum  Cafln  carccre  catems  con* 
flricli  includuntur .  Dum ficmifere  detinerentur  accefiit ad eos  Dux 
ArfcotusjnultisfacnficiSj&Vracifcaniscomitatus  >cu  eoru  antiflite 
(puem  Gardianum  yocant,  doclore  Tbeologo .  Abhis  M.Nicolaus  in 
medw  conslitutus  &  rogatus ,  cuias  effet,  qubnam  tcndcret,  quaip- 
fius fides  effef.alacnfane  ammo  rcfrondit }exac~lamque  ratwncm  red 
diditadomnia  \  vt  flkpius perfncla:  alioqui  Vrancifcanori,m  fronti, 
ruborem  afferret :  atque  dum  illos  turpifimcc  ignoratwms  conuin- 
ceret ^noore  omnes  advcterem  illam  actntam  coaxationcm  coufu- 
gjebat,Dccmoynumhabet}adigncm  ducatur  Lutheraiius.Exccpit  M. 
Nicolaus}Quid,domimmei ,  \ud<eo  etiam  acTurcce  datur  pro  felo- 
quiimbil  efl  quod  timeatis  ne  quis  vos feducat  aut  Vincaf.fi  vcram  do- 
arinam  defeditis&veritas  ipfa  vcflras  partes  tuetur.T  adcm  wtcr- 
rogationibus  fine  impofito,petijt  ipfe  vt  fibi  liceret  confefionem •fidm 
fux  defcnbereiquodilli  vtin  carcerefaccretnon  recujarunt aducrfal 
rij.lntcrea  dum  in  cuslodia  efjet^extrcmumque  fupplicium  in  dies  ex 
pehlaret ,  hoftibus  in  mentem  venit  vtillum  rogarent  vbinam  diucr 
tijfet quum  Bergas  aducnijfet.AdbocilledixitJeante  id tempus  nu 
quamin  ea  vrbcfuiffe.proindelocum  nominarenon poffc:  aducrfan 
quum  ab  eo  nibd  fe  extorquere  poflje  vidrrent,  adurti Junt  fiarbaran 
\xorcm  ipfius }atque  in pnmis  dux  Arfcotus  illa  mambus  prcbedens 

bhmdi 


fannonienfes.  LIBER    V.  159 

iandis  \erbis  fic  esl  locutus  fiarbard,  rogo  te  vt  vitdm  tuam  fcrues. 
orenti  enim  adhuc  es  wtate  muhcrfimihi  nomines  eos  apud  quos  di- 
ertifli ,  cfficiam  equidcm  vt  hoc  carccre  foluta  &  hbera  dtmittaris. 
ifera  autcm  hacfccminablanditijs  &  pollicitationtbus  Duasfacile 
?iclay  mhilnonfccit.  quceresmatoris  perfccuiwnu  aducrfusfideles 
■aufafuit,  quorum plurcs  in  Vtncula  comcclifuere .  Ntcolaus  autem 
•jofleaquam omma  tentaffcnt  \eritatis  hoftes,  tandcm  e  carcere  Am~ 
Wonenfiadludices  duBus  cftqut  illum  condemnarunt ,vtviuus  exu- 
rctur,atque  tncineres,vt  tbiferc foletfieri,corpus  rcdigcretur.  Qua 
(cntcntia  pronunciata  Nicolaus  continuo  in  Domino  cxultans  dixit, 
.  Benediclus fit  Dominus  Dcus  noflcr  qui  me  tato  dignatur  affcere  be 
nefiao ,  atque  ad cum  honoris gradum  cxtollcre,  Vf  me  adhibcat  tcfte 
l  in  caufa  chanfiimi  Fthjfut .  Quo  diclo  eximio  Spiritus  ardore  VJahnu 
I  canere  ccepit  ,flupetibus Jatclhtibus  qui  illum  a  tribunah  in  quoddam 
carceris  cubiculum  duccbat  dum  adcjjct  hora  fupphcu  in  illum  confti- 
;  tutv.ibi  cum  efiet,pulucrcm  e  vcftibus  excutiebat  palcas  qua  tuni 
cae  adhcerebant ,manu  dcijcicbat  quafi  ad  ornatum je  componeret:  dt-  . 
queijsqui  aderant  locutuscsl.  Amici,ne  miremim  cur  nunc  itame 
ddomem  nanytnuitatus  jum  adnuptias  epuhts  Agm  ilhus  immd- 
culati.lntered  vemtquidam  fatelles  qui  Jupprxfecli  vrbis  nomine 
intcmninabatur ne quod  vcrhum  ad populumfaceret.llle  Vero  refjio- 
ditcupere fc  fupprwfcclo  loq\d,quum  vcro  ide  cbfirmauit ,acnifi  pare 
ret,pila  ipfi  os  obslrueretur.  Stquide,  inquit  ycus  3  tu  ipfe  mihi  fer- 
mone ad populum interdicis,obcdiam:fedvnum  vicifiim abs  tepoflu- 
lo.  Eloquere  ,inquit fupprafcRus  ,quid  vehs.faltc  vt  dum  ad fupphcm 
accedo  hceat  mihi  inuocare  Donunum  (jlaudibus  nomen  eius  cele- 
brarc  intcr  eundum.  quod  dh  conceffumfuttjnodo  nihd  ad  populu  di- 
ceret.  Vofl  horam  itaque  a  mendic  jccundam  vcnit  ad  tllu  magiflratus 
\t  jcntcntia  cxecutioni  mandarctur  Apfeper  chuume  Cdslrode-^ 
fccndcns  ,Jub\atisincadum  oculis  achdari  vultu  Dominum  inuocd- 
uit.  Vlurcs  autem  ipfutn  fcqucbantur  F  rdncijcdni  \fitdtd  Sathana:  ftd- 
bclla ,  vtimpedircnt  ipfius  preces .  Vbiad  locum  fupphci)  ventum 
efl }  cernens  ingentcm  popuh  multitudincm^  nulld  tum  intcrdiBi  rd- 

X.  iij. 


Hannonicnfcs."  ACT.  MARTYRVM, 

tione  habita ,  ad populum  conuerfus  aka  voce  exclamauit:  O  Caro- 
le,Carole  }quoufque  tandemtibicor  adebinduratum  erit\  at  pluradi 
ccre  volenti fatellitum  Vnus  impegit  colaphum.  Hic  iterum  Nicolaus, 
Hamiferpopulejnquit^non  cs  dignuscui  \erbum  Dei  proponatur, 
Hac  dicens  ad palum  deligabatur.  Francifcani  qui  circunslabant^mul- 
ta  ipfi  conuitiafeceruntfolitam  catdenam fubinde^t funt  vere  cucuh\ 
ocdnentes  }qubd  da^monium  in fe  haberet.  Quibus  Nicolaits  hoc  verfu 
Phi.t.b.9  Dduidict  Pjahnivaledixit,Difcedite  a  meomnesqui  operamini  ini- 
quitatcm,quoniam  exaudiuit  Dominus  vocemflctus  meuac  de-  repc 
te  slramen  accenditur,quum  ille  defixis  in  cadum  ocultsfcmel  atquc 
iterum  vociferatus  eH,Domine  \efu,Vater  aternejn  manus  tuas  to- 
tum  metrado  atque  commendo.  atque  ita fccliater  ex  hoc  mundo  mi 
grauit pia  anima. 

Sequitur  mors  Marionx,vxo  i; 
Auguftini. 

VoTl  hanc  executionem,  ludiccs  ad  caufam  Mariona?  venerunt  v 
xoris  Auguflim  de  quo fupra}qu&  qmdem  de  varijs  rebus  mterrogau 
ac pr&flertim  quid  Geneuafieret }  quomodo  ibifacrameta  admimjln 
ientur:  vtrum  ipfa  ccenam  Domimcam  in  ea  vrbe  celebrajjct :  conft 
faesl:omnia  hbere\nempefc  ibi  Ccen£  partiapemfuijje ,ajfirmans 
ram  Domini  noslri  inslitutionem  Geneux  retineri  atque  Jeruan.  Ad 
alia  qua>percontabanturaduerjarijrefponditpromodulofidei  atque 
cognitione  quce  illi  a  Domino  tradita  erat:adcb  vt  ncc precibus  vllis, 
nec  minis  a  veritatis  confefiione  deduci  potuerit.  Vaucis pbsl  diebus 
caufa  in  iudicijs  confec~la}cons~litutum  efl inillam fupplicium  quodfe- 
refidelibus  matronis  aut puellis,  qua>  ob  caufam  rehgionis  ijs  in  locis 
capiuntur ,ferendum  cfl:  vtfcihcetviuaintcrram  defoderctur.  Hxc 
auteminflgnis  mulieradislud  genus Jupplicu  ducla,eleuans  adcalum 
oculos prorupit in  laudes  Domini ,  eiquegratias  egit  qubdje  miferam 
c  defls  tenebris  eripuiflet.lnfoffam  flmulac  demijjafuitangenua  pro- 
cumbcns  Domini  opem  implorauit }  £f priufquam  proslcrnerctura 
tortore,petiuitfibidari  Judariolum  aut linteum  quo  facies  eius  tcgi 
poffet.Voflquam  itaque  projlrata  ejktfaaefque  primum  fudano!o>ac 
deinde  cum  ca  rchqua?  etiam  corporis  partcs  tcrra  cooperta  cficntp- 

culcauit 


■  [annonienfes^  LIBER    V.  160 

\i\cauitcaw  pcdibus  carnifex:donecfic  mifere  trucidata  Deoacce- 
mtum  reddiciit ffiritum. 

AVGVSTINVS  TONSOR. 

Maritus  Marionx  iftius  qui  interfectus  fiiic  BeI!imonte>qux  vrbj 
fcx  millianbus  Bergis  Hannonix  diftat. 

-^iximus dum Nicolaus  cum  Martona caperentur,Auguflinum  mi- 
-J  rismodiseuafiffe,quificliberdtusopeproculdubio  diuwa  3dedit 
:  mcrcaturx  aromatum  dtq;  aliarum  reruminutaru  quas per  merca- 
'is  vrbium  circuferebdt,vt  ita  finefraude  yiBupararet.Quiim  venif- 
^Bellimontcm  oppidum  Hannonice  ymercefque  fuas  ibi  inforo  \enum 
ropofuiffet  yagnitus  fuit  a  quibufdam,nomenqueipfiusadmagislrd^ 
•4tn  delatw.ipfe  vcrb  perfentifccns  infidias,  reliclis  mercibus  fuga  fi- 
i  confulere  volcbat.Dum  hoc paclofugeretyvidit proculdomuin  qua 
iuerteratfatellitibusanclamidcmdgis  tumquamantea  fibi  mctucre 
xpit  (erat  enim  illc  homoperpufiUi  animiyadeb  vt  ad  conffeclum  ve/ 
ccurfum  vnius  fatellitis  totus  tremeret  atque  horreret)Eo  itaq;  cor- 
eptuspauore  atquc  trcmore  vrbem  exitfeque  in  dumum  mox prori- 
mt  ff>eras  ibi  tutb  latere poffe. Sed  lam  aderat hora  ipfius,  Deoq;  ali 
cr  vifumfuit.  Etenim  cum fc pbsl:  dumum  abfconderet^  erdnt  quiddm 
n  muris  vrbis  qui  illumfdcile  potcrant  videreydc  quaprimumfdtclli- 
ib9qui  infequebdtur  indicdrut.  Vroinde  coprehenfus  ilicb  dcducl9fuit 
krgas,vt  in  ea  vrbc  Hanoriia  ?nctropolita?iaycaufa  ipfius  difceptare- 
ur. Ibi  rogatusfuit  dc  tota  vitce fua  acfidei  rationcupfe  vero  quaflio- 
'ibus  ommbus  plene  fatisfeat y  oflcdcns  aducrfarijs fiduciam fuam  qua 
n  Chriflo  pofitahabebat  ,id  quod  a fe  conflantcr  praflitum  ipfe  amicis 
]ui  eum  in  carcere iuuifebant,narrauit.\n  quo fane  mirabilc  Dci  opus 
ernimusyt  quifempematura  timidus  extiterat,  tande  Diuina:  volu 
'dtife  totum  tradens yinuicla  conflaniia  &  patientia  aduerfariorum 
nmas  &  truculentiam  fortiter  contempferit.Re  ipfius  in  Senatu  per- 
&,ldta  eft  de  eo fententid  vt  viuus  tgnifubijceretur.Oclofere  die- 
W  ante  fcntcntia  executionempriufqudm  Bellimontc?n.reducerctux  y 
antislcs  Fr,ancifcanorumyGardianum  voca?)t,profeffus  Eudngclij  ho- 
:  longa  ofdtwnc  dpud  illum  egit  Vt  ei  inculcaret,  mfi  renuntidret  do~ 
foMayipfumha?reticucffe,perpetuifq;  inferoru  cruaatibus  dcflmatu. 


Hannonienfes;         ACT.  MARTYRVM, 

Auguflinus  verb  interea  nonobmutuit,fedgarrulitatem  hominisfit^ 
percprchendityacfcrmonemnugatoriscoram  ommbus  quiaderatin*  ■ 
terrupit,dicensyVroba,quafoyvcrbi  Dci  authoritatc  qua:  dicisyvt  ver-  ; 
bis  tuis fides  habeatur^multaquidem  garris fed  nihil probasjn  quo fit-  \ 
tis  conslat  te  mendacij  doblorem  ejfeycui  nulla  fit  omnino  habenda fi- 
dcs.His  ditlis  Auguslinus  indiuerfonum  Angelo  penfihinfigne  ex- 
trahituryvt  in  equum  confccndens  Bellimontem  reduceretur.  \n  eodem 
bco  diuertebat  quidam  vir  nobilis extraneus,  quihuic potum  obtulit 
in  phialaplenaVino3fichunc  affatus  yMifereat temet  tuiyacfinon 
dubitas  Vitam  amittere yanima  tua faltem  rationem  habe.Qui  A ugw  • 
ftinus  hocpaclorcJJondityDetuaerga  me  voluntatehabeo  gratiam:  i 
atqui  vides  quantum  mihi  anima?  mex  falus  cura  fit,  vtpote  qui  cor-  \ 
pmhocfigniconfumimaXmquampcaarealiquid  contra  cofiientiam. 
W&c  locutus  yatque  in  equum  impofitm ,  Bellimontem  ducitur  magna 
fatcllitum  cinclus  cateruafimulac  in  vrbemingrefius  ejjct  in  vincula  . 
conijcitur.  Q<eterumyquia  tum  ibifunus filij  ducis  A  rfcoti  curabatur, 
quiinterfeclus fueraf.multi ebvndiquevcnerant  vinnobiles  &?rin  f. 
cipes,quicertioresfaclideaduentui$lius  capiiui  yinuifunt  homincm  k 

defide  ipfum  acreligione  interrogat.ipfeverbfmgulis  iucude  ref- 
podcns fatisfcatpr<e  cxtcris autemQomcs  Alainius  diu  multuq;  cueo  \ 
familiariter  dijferuit.  Vic pntflituto  exccutioniycxtra  vrhem  m  collem  - 
qucndamcJuciturvtibi  immolarcturMaiorpars populnntantamra-  k 
bicmada&ac?lorGprcrhomi>nscorijlantiam,vt  clawanr pcdcs  cius  j 
ad  caudam  equi  aUigandas  ejfeyatqit?  ita  ad  locumjuppln  ,  pcrfahen  j 
dum.fcdDominus  eam  crudclitatem  injcruum  fuumexerccri  haud-  r 
quaquam pajfus  cfi  Qum::UocuJupplrif  peruenijjctyfuppkx  De-  \~ 
umprccatus  cflyacdcindt  ad palumalligatus.  necinttrea  quidever- 
bum  vllumprotulit^fedcum  lamacccnjo  firamine  igncmfenjit ,  ccepit 
Dei  laudes  prtfdicare.Voflremb  in mcdio  ignis  cltra  voce  ex  lamauit: 
Vater  carlcslis yinmanustuas ammam  mcam  commendo  ,quampaulb 
poH  acceptam  reddiditDomino. 

Leonardus 


entatism 
tramque 


LIBER    V.  161 

LEONARDVS  PRATENSIS. 
g£  eonardus  Pratenfis,apud  Lemouices  natus,  homo  \alde  in  lite-  vn. 
"  risexercitdtiis,ciratcrmcfcm \uliu,ano M.D.xivu.inoppido 
%arri,quodeft  ad  Sequanam  in  Burgundix  ducatu,  captusefl,prodi-  Pericuium 
tusaduobus  falfis  fratnbus  ,quieum  Diutonevfquead  illudBarri  !ribiw.S&a 
oppidum  fuerant  comitati .  Quum  igiturapud  Vr<efeclum  eius  \>rbis 
depr<£cipuis  Chrijliance  rchgionis  capitibus  copiofe  refjondijfct  ,mo~ 
nachi  ccetenque  homincs  ficla?  rchgionis  profcfforcs  hominem  funt 
dggrcfa-  4  quo  cormiclifaljarum  atquc  impiarum  opinionum,\>i  vcri-  MagIU  vls 
I  tatis  exprefja  confefiione ,  eum  Euangehj  tejlem  agnofccrc  ^ffateri v 
coatlijunt.  Hoc  tamen  non  impediuityquo  minus  ad fupremx  Parifien  p«tem 
.  fis curice cognitioncm  rcieblus  fucnt.ac  tandem  condemnatus ,  Vf  vz- 
wus  igni  cremaretur ,menfe  Augufto,  anno  m.d.xlvii.Ncc  verb  ipfe 
,  \nquam  deflititfuo  tcflimonio  vfque  ad  extremum  \it#  jj>iritum,  do- 
iclnnam  Euagchj quoad potuit  profitcriac  confirmare. 
t  APVD  LINGONES  COMBVSTI  obEuanPclium. 

r      ■         m  »t-  r      ,  %  M.D.XL 

ttft^ntcrea  grauis  perjecutw  grajjabatur  apua  LingonenJes,aaco  vn. 
(JStte!    menfe  Septcmbriciufdcm  anniyproptcr\>erbum  Dci  plurimi 
I  exufli  fuerintwnter quos  mcmoria  c6fcmatafuit,ncmpe  loannis  Taf- 
wfignon  ,  ciufque  \xoris  loance  Sciourna,Simoms  Marefchalcum  vxo- 
\re  fua  loanna  Bailli,  GmliclmiMichautjlacobiRoulereau&lacobi 
I  Bretcnay  ,qm  omnes  in  ea  vrbe  Lingoncnfi  nati,finguldn  Virtute^X  co- 
\ft.intia qua  in  confcfiione  fidci  prccditi fucrunt ,mu\us\eritatis flu* 
I  diofis  confolationem  &  Utitiam  ,immicis  verb  offenfionem  atque  in- 
I  digiiationcmcumadmirationc  coniunclam attulerunt .\nter  cxtcros , 
I  loanna  Badh  ,Simonis  coniunxfinfexumuliebnvirtutem  plufquam  ^ 
I  Vmlcrn  dcdarauit.  Nam  cum  tam  fup phcium  cjfct fubcundum,ea  cac 
teros ,impnnnfque maritum  fuum ,magno  ammo  ad paticntiam con-  foSi" 
ftantiamque  Chriftianam  hortabatm .  Atque  intcr  alia pie  tum  ab  ea 
di£la,hoc pradarc  dixijJefcrtur,Eam  comunclioncm  vit<c  atque  con- 
\  fuctudincm  corporu,qua  ahquandiu \fifuiffint  in  coniugio ,quxdam 
quafi  ftonfaha  promijjaquc  halvajjc:  at  nunc  Dominu?n  lcjum  ipfos 
\ere  dcjj>onfaturum  co  dr,quo  mortc  fua  fidci  tcjhmonium  eiprxfta- 
rent,  Quomam  autcm  ea  natu  ontmm  mulicrum  qiix  captiua:  dctine- 

Y. 


lieris 
virtus  ma- 


Lingones.  ACT.  MARTYRVM, 

bantur,  minima  erat,  idcirco  in po9iremum fupplicij  locumfuit  refer- 
uata ,  vt  aduerfarij  pr&dara  qucedam  polliccntes ,  animum  eius  in- 
flcclcrent,atque  a  {itficpta  fententia  deuocarent.Sedea&cceteri  vitm 
tutc  fpintm  Dei  roborati ,  in  veritate  confitenda  &  teslificanda  cW 
Hantcs  permanferunt. 

Ladem  in  caufa  ^fpcena  verfatifuerunt,  Micbael  Marefchalus 
loanncs  Camus,ipfi  quoque  Lingonenfes,  Magnus  loanes  Camus  Dt- 
uionenfis^  loannes  ScraphinusT  urone>ifis,qui  omnes  eodem prope 
tempore  Lutetice  crcmxti,con7iantiftima  confefione doclrina?n  Luan- 
gebj  confirmaruHtprnaucrunt  ,dUHrarunt. 

lOANNES  ANGLVS. 
mj).xl  ^jttdco  inualuit  pcrf^cutio  vta  Lingombus  vicinosBurgundos  ea- 
fj?'f}-  d&ikfuaferit yplurimi  coprchenfi fueruntanterquos  vircumdo- 
clus  tum pius  loanncs  cognomcnto  Anglus,in  vrbe  Scnoncnficaufarii 
patronus  propterChaftianam  doclrinam ,quam fua  cu>ff:one  com- 
probauerat  Lutcme  a Jumma  curia  pos~l  diiiturnam  dcteuxniem  con- 
dcmnatusesl  vt  igm  viuus  crcmarctur\  ea  vcrb  peena  apudcojda 
Senones conftantiflime  defunclus  c9l,menje  Mart.anno  m.d.  xlvii 

HVBERTVS  CHERIET. 
yjVBERTVS  loanms  Chericti  filius ,patria  Diuionenfis  fartc 
annos  natus  circiter  xix.combuslusfuit  Diuione',menfe  Maio, 
anno  m.d.  xlix.  Isnullis  Vnquamnec  mortis  terroribus,nec paren- 
tum  bUndisilleclamentis ,qmbus  dlum  a  pura  Chnfti  cbfc ftione  deuo- 
care  conabatur  ,jppofttufidci fuaacteftimomuEuagchi  depofiat  ,fcd 
illud  morte  fua  wquifiimo  animo  fuJcepta,obfignauit, 

MICHAEL  TORNACENSIS. 
'^^lsdem  temporibusMichaelcognomine  dimwutiuo,  vtapud  illos 
&Mirrcquens 'ji}Michclotus  diccbaturjiatw  Froycnna apud  Ner- 
uios,homo  admodum  iuuenis,& fartorprofefione,captus  propter  con 
fefionem  Euangelijjententid  tudicum  condcmnatus fuit,vtcapitetm 
careturfiquidcmfententiam  de  religione ,quam  profeffusfucrat  retra- 
clarct.fi  vcro  in gpofitopermaneret  viuus  cremaretur .  Itaq;  cum  iu- 
dices  cxcc yqudcfhiijjent ,vtrumcx  hisduobus  mortis  genenbus  wal- 
lctfufopere  }Jumma  amicomitate  atquehilaritate  vultusrejjjondit'. 

Quj 


3M.D.XL 


ClaudiiisThierry.       LIBER    V.  i6t 

Qui  cammihigratiam  impcrtict  V£  patienterpro  nominc  ipfus  mo- 
riar  ,is  quoquc  gratiammihi  largictur  vr  ignem  pro  ciujdemhonorc 
fmc  vlb  dcgcncris  amminota  perpcti  pofiim .  Hanc  virikm  ca  cttatc 
toiflantiam  cum fumma  omnium  admiratione  ad  extrcmum  vitx fjiri- 
'  tum  Dco  \ircs  fuppcditantc  rctinuit. 

CLAVDIVS  THIERRY- 
j8jgp5  L  A  V  D I V  S  Thicrriuspatria  Qarnutcnfis ,  homo  iuuenis,  M-D-XL 
jS^tf  arttinferuies pharmacopolw,cum  Gencuain Gallia rcdirct,ca-  IX# 
ptus  eflAurclice  ,\bifidem  eam,quaminEcc\cf\a  Dei  cx  doclrina 
Euangelit  accepcrat  ,maximo pictatis  jludio  tcjhficatus  fientcntiafiu- 
itco?idcmnatus,vt  \>wus  comhurcretur .  A  qua  quidcm  fientcntiaap- 
pcllarc  nunquam  animum  induxit  ,fcdvt  parentwnatquc  amicorum 
\o\untatifumm&*quc  jolicitudim  fatisfiaceret  ,Lutctiamad  fiuprema 
Cunam prouocauit.  Vndepnore  fcntentia  decrctoeius  curice  confir- 
mata^Aurdiamramffus  \slu\ationem  corporisfuifumma  conflan- 
tia pcrpcfiuscfi  eodcmanno  m.d.xlix. 

FANINVS  Italus. 

Memorabilis  vita  &  mors  Fanini  I:aii,kfu  Chrifti  veri  martyris.  ^  ^ 

.p  Aninus  natus  Fauentia:  Italixoppido  ,  in  ea  regionc,qutf  Komai-  1X< 
* gnavocabido  corrupto  appcWatur ,  cxfamiha  ortus  Eamnorum.  Romaigna; 
Is  auidem  primis  xtati ?  temponbm  nullam  doclrina?  falutifcra  coQni-  S 


\cm 


idempnmis  xtatis  temponbm  nullam  doclrina? falutifcrg  cogni 
hahuit  :Jcd  poslea  Scripturam fianclam  fummo  sludio  cy  di- 
ligcntia  legerc  cccpitjibris  adiutus inlmguam  vernaculamconucrjis: 
propterea  quod  Latini fermonis  nonita  cratperitiis ,  v?  eimfacukate 
in  facrislitcris  vcrfari pojfet:  verum  optime vitdligens cam efjc  Vir- 
tutem  Dci,optimi  maximi  \t  cumhomwibus  vult rcudari,adcamco~ 
gmtioncm  ccrto  aliquogcncre  fermoms  non  Mtatur ,  commoditatc  Un- 
guzpatricc  adiutus yddigentcm  operamadlcgcndam  Scripturam  con 
tulit.  Vosl  diuturnum  autem  sludium,  fcnticns  in  fcipfo  optimu  fuaui- 

t>     >  r   Cl-  1  Ct  J       •  ^clio  fa- 

jkmutnquejructu,qucm ex  ea  lectione  atquc  mcaitationepcrccperat,  Cra  scriptu 
fiatuit  profingulan  pictate  ac gratitudine,thcfiaurum  tam  hbcraliter  J^^jJ 
a  Deofibi  comjnuyiicatumjioninfiipfoocadtarefcd ahjs  communica- 
rcatqueimpcrtire.Erat  entmplane  pcrfuafus  nullomodo  humimbus  Cogn;ta 
hccrcfnequc aqunmejjc ,poslquam  Dcus  cosficmclSpintufuo  illu-  j^JJJiocw 

Y.    lj,  cultatida. 


Faninus;  ACT.  MARTYRVM, 

minauit ,dtque  in  agmtione  voluntatis fuaz  inslituitjognitam  occult<t 
re  veritatcm  qua  mbilesl:  eipreciofius  }camque  quodammodo  fcpcli- 
re.ltaque  cccpit  paulatim  diucrfis  in  lo:is  dwulgare ,  ac pluribus  pate- 
facere  bomimbus  eamcognitionem,quamtum  quidemex  Euangclio 
Domini  noftri  lcfu  Cbrifti  adcptus  erat .  Non  quod pnmum  ommbus 
quidfentirctypublice  declararet : fed  fatis  effe  arbitrabatur,fiinitio 
priuatimaliquemeiusguslum  dare potuijfet .  Atfatellites  Vontificis 
Romani,ciufque  admimslrijCum  hoc  eim  sludiu?n  intellexijfent ,  om- 
nibus  modis  operam  dederunt,vt  Eaninus  caperetur.Cumejjetin  car- 
cere,vxorliberique  eim  &  amici  eum  continuis  prccibus  itafolicita- 
ftantS dou  runt ,  Vf  bomo  Viclus eorum  sludijs }  patrocinium  ventatis fufieptun, 
fta'        depojuerit }tcs\i??ioni6que  iudiajfui,  quod  Euangeho  dederat,  impro- 
bato}venia?n}  &  carceris  libcrationcm fit  confequutus .  Verum fimul- 
atque  carcere  dimiffus  eft}ita  animofuit  perturbatus  }menteque  affe- 
&us}\>t  dcfyerare  plane  vidcretur.  Et  ccrte  mji  Deus  cum fuapreber, 
diffetmanu }  atque  eum pro  fua  mifericordia  retinuiffet-,  in  horribilen, 
deffierationem  confufionemque  prolapfus  ejfet.faebaUnim  fe  Chnfth 
lefum  quem  & fummo  sludw  amplcxmfuerat^magno  cumgaudic 
fj>mtus profefus }perfidiose  mdignequc  abieaffe  vt  cumfuis inhac 
.  .     vita  remanercf.atque  ita  charitatcmfuorum  pictati  Chritto  dcbitd, 

Ventatis  j*,  .  *         y  J     .  *■ 

abnegauo  prattuh  c :Co  cietia  aute  eum  itapremebat ,  vt  pcrpetua  perjidix  re- 
crux  animi  cordattojummu?n  C7*  acerbum  ammo  cius  cruciatu  aie  noctcq;  adjer- 
ret.  Itaque  grauifimunulludpeccatumfuum  gemcre  pcramart 
dcflcre  ccepit^quod Chriftu\cfum}Do?mnu glona3 yac pro Jc mortuum. 
verbum  eius  prodens }  abncgare  aufus  effet :  vitamque  ita  tnflcm  a- 
ccrbamquefufccpit,\teumnemol<etum  alacrcmque  pofiea  vidcrit: 
Faninus  a-  do?iec  eum  animum  rccepit}quo  officiumfiudiumqucfuum  Dominofi- 
firmatur."  delius  quam  antcafecerat  }p mslare  conflituit. Cum  igitur animo  ita 
ejfct  cofirmatus  ac  perfuafus}vt  caufam  veritatis ,  quam  turpiter  de- 
feruerat,  omni  ammi  contentwne  tucretur ,  abieclo  omnium  penculo- 
rum     tnalorum  metu>cccpit palam  dicere,  vtillamfuamabnegatio- 
nem  ac  proditionem  prxclarifiima  confefione  refararet , fc  tanto  ma- 
gnificcntius  DeumChrifiumque  Eilium  eius  confcfurum}quato  tur- 
pius  indigniufque  antea  illum  abnegauerat.  Itaque  hoc ffimtus  ftudic 
%  fummoque 


1 


H  Famnu&  L 1 B  E  R  V,  $ 

ptmmoque ardorc  hifUmmatus , omncm  tllam  regioncntKomaignam 
h  pcragrans ftngulas  vrbes adibat ,  i»  qutbus pubhce puram  Euangelif 
doElrmam  tanta  viffnritus  cy  conflantiaannuntiabat,Vtomnes  maxi- 
ma  admirationc  afficeret.Si  vcrbum  Dciquibufdam  tn  oppidis  ac  locis 
I  publicc  noneratita  reccptum  ,tum  pnuatimad  certos  hominesali- 
I  quos  acccdebat,vthc  modo  experiretur  qui  effent  dociles  capacefq; 
I  pcrciptcndt cius  doclrina?  ,qua  in  Euangelio  continetur .  bt  qutbus 
quidemdoccndis atque  inflituendis  quantum  poterat  ,elaborabat,Vt 
eos  ad  cogmtioncm  voluntatts  Dei  &  jalutis  viam  adduceret.Dicebat 
autemfc  in  ijs inflituendis,qmbufcumverfarctur ,huiufmodi  ratione  Snufai 
Vtt    ordwc  ,vt primumcxcorumanimiscuclleretprauasimpiafque  ff**xcnx 
opimones  ac  errores  quibus  crant  occupati  atque  pcrfuafnquo  intellt- 
gereac  fcntire poffent eamimpictatcm  inqua  erantiandiu  confirmath 
dcindc  paulatim  eos  admeliorem  difciplinx  vitgquc  rationem  adduce- 
ret.  Atquc  ita  cos  erudtcbat,vt  temporis progrcfju  ad  maiorcm  vcrita  • 
tis  cogmtionem  deduceret.Hoc qmdcm  ccrte  magni  cesltmabat ,  cum 
exahquo  locodifcederetfi  duos  auttres  in  vcra  pietatis  doElrinain- 
formafjct:  proptcrea  quod  vnufquifquc  corum  rcBc  inflitutus  >alios  ip 
fe doccre  atque inftituere poterat\c<£tcn  idem fifacerentjnaximumfi 
dclium  bonmmmnumerumfuturum.Vorro cumb<ec  ttagercreturpi- 
usbomoFaninus  captus  cfl  quodam  inloco  cui  Bagnacauallolmgua  ^3a-mmti 
Italica  nomcncslanquo  cum  capitisdamnatus  effct  vtigni  cremare-  g"3"»^ 
tur,gaudc-reccepit,dicensJhoram  fuam  nondum  vcmffe  ,fcdhunc  cffc 
tantummodo  doBrtna fuce  tntroinm,  Vf  plus  ahjs prodcffe  poffet^ 
in  co  quidcvcrudixit.nam  paulo poflFcrrariadcducli-is  efl,vbt  multi  Fernm.im 
fidclcspifs  cius  cxhortatiombus  no  mediocrem  confolationem  acccpe-  ducicur- 
runt  tnagtj  que  in  timore  Dci  ac  vcra  pictatc  ab  co  wslituti  fcipfos  in 
prowfitogratiadiuina:  confirmarutjcdVapaKoman.quifua  fcntper 
cogitat  veritus  huius  homtnis  parrhcfiam  mandautt  vt  Faninus  arcli- 
ore  ciflodia  teneretur.  Itaquc  tntenoribus  arc  is  crgaslulis  inclufus  o- 
clodccim  mcnfes  fuitjbiquc  grauia  io;m:nta  perpe fius  ,grauiora  etia 
paffurusfi  Domtnicam  cius  vrbis  cum  apud  jchabcrc  potuijfent.  Et 
quanquam  carcercm  etus fiepe  mutarcnt,cumquc  nunc  in  hunc,nunc  in 
illum  locum  tctrum  atque  hornbdcm  includcrcpt :  hxc  tamcn  animum 


Fanxnus."  ACT.  MARTYRVM; 

metemque  ipfius  non  mutarunt.fed  idem  qui  ante  extiterat,eoflans  in 
ea fide  qua  \cfum  Cbriflum  amplexus  fuerat permanfit .  Includeba- 
turaliquando folus  in  carcere,  ab  alijs  feparatus:  aliquando  cum  alijs 
captiuis  coniungebatur.  Sedperxque  illi  erat ,  propterca  qubd  vtra--  J 
quc  in  rationcfruclum  aliquem femper  adferebat.nam  @?  alios,quos  : 
in  confuctudincfua  babcrc  poterat,cum  cxemplo  v/><e  modcsla?,tum  : 
optima pietatis  doclrina  tnslitucbat .  Hac  verb pnuatus  vitx focie- 
tate,in folitudine  coflitutusperpetub  Jcribebat  aliquid,fuifquc fcrip- 
faftioiisCU  tisdemons\rabat,quodcoram  fermonc declarare  nonpoterat.  Deni- 
inciudicur.  quc  inclufus fuit  m  quodam  carcere,y>bi  erant primaru  duces  ac  prin- 
cipes  hominum  fatiioforum ,  qui  in  Italia  plerunque  partes  fcSiafque 
facicntes ,  magnorumautbores  motuum  exiftunt.a  quibus pius  homo 
pepe  atque  aflpere  diuexatus  csl  ,proptcrea  qubd J celerati  bommes^ 
qui  vidcbant  illum  ita  hquentem,  arbitrabantur  aliquem  melancholi* 
cum  bumorcm,vt  vulgb  dicifolent,  in  ccrcbrum  eius  ajcendifje ,atque 
ita  mente  effc  alienata.  porrb  etiam  bomines  cauti  ac  prudentes3  offi- 
ciomonitorumapudeum  vtebantur,demonslrantes  eam  opinionem 
ei  effe  deponendam ,  hbere  cum  hominibus  \iucndum,nequefatigan- 
dum  ammum  ,fed  quicfcendum  ejfe  quoadde  buiufmodi  rebus  eccle- 
fiasiicis  ahquidcommum  concdio  decretumeffet.  Tum  Faninus,vte- 
ratbomo  admodum  modefius  (jifummacomitatepr£ditus,prim;)m 
dc foliatudinc     cura  quam  haberent  de falute  ipfius  gratias  egit. 
deindeeamdoclnnam,  quam  consianter  tuebatur,  oslendirnon  efie 
humorem  aut  opinionem in fuo natum  ingenio,fed puram  Dei  veri- 
tatem ,  in  verbo  atque  Euangeho  lefu  Chnsli  reuelatam  hominibus, 
&  bis  maxime  temporibus  reflitutam:  fe  nullo  modo  conslituife  hanc 
certifomam  veritatcm  abnegare ,  Vf  mendacijs  hominum  adharefce- 
chriftuni  ret.  qubd  verbad  ammam  .quxfanPuinefilijDei  rcdempta  effet. 

folilibcri:    r      %■        r    -11  i~f         3  V6       \  J      7       C       11  1 

ctiiii  carce  Juauijkma  frui  libertatc .  De  conciliovero  aicebat  Jenullam  aliam 
fentcntiam  authoritatcm  expeSiarc  aut  \>elle ,  quameam  quain 
Euangelio  dcclarata  ei  consiarct.  nam  Chnfium  lefum,  cum  illud  Ar- 
tumgratice  falutisnuntium  atiulit ,  concdium  ac  decretum  huiuf- 
modi  annuntiaffc ,atque  morte fua  confirmaffe,  \t  nulla  confirmatione\ 
alia  opus  cfjet.  Huiujmodi  verbis  illorum  animos  ita  comrnouit^txos 

<td 


re  dccine 
antur. 


Faninus."  LIBER    V.  164 

adrationcmvitamelioris  reuocarit  ,ad  camquc  adduxcrit  admtra- 
ttioncm,vt  cum  fanclumVtrum appellarent .  Quod cumille  ammad- 
|  uerttffet,  cos  ita  confirmauit ,  Equtdcm  ,fratrcs  ,fcto     agnofco  mc 
\mifcrumeffepeccatorem\fcd fide,  qua  de gratiaDominir.oftri  lcfu 
\Cbrifli pcrfuafus  fnm  ,  peccatamihi  condonavtur :  qucmadmodum 
\eslra  xobis  quoque  ignofcentur ,  fi  Euangelio ,  in  quo  ccrtifimum 
\esl gratta  Dei  tcjlimonium ,  firmam  fidcm  habeatis.  Erant prwte- 
rca  alij  captiut,qui  molliori  ac  laution  Vinc  affucuerant:  qutbus  com- 
mutata  wn  conditio  maximum  dolorcm  affcrcbat  .fcd  corum  die- 
rum  conjuctudine ,  quam  cum  Eanino  habucrunt ,  itafucrunt  rccrca-  pcTSe- 
ti,vt  cam  \it<e  rationcm  moh ftia  atque  accrbitatis plenam ,  ncn  tam  !jl°Fanfni 
grauitcr indigncque  ferrent ,  ncque  libcrationcm  ita  vchcmcntcr ap-  e^Mtu 
petercnt:  fcd  huiufmodi  Captiuitatcm  fibi  quodammodo  gratula- 
rcntur,  dc  caquc  gloriarentur ,  pcr  quam  in  meliorem  Lbertatcm, 
juam  vnquam  antca  cdoclt  fuerant ,  vocati  effcnt .  Vorro  paren- 
tcs  cius ,  dc  tpfius  ftatu  ccrttorcsfaBi  ,facile  intellcxerunt  co  illum 
\n  difcrimme  vcrfari,  \>t  devita  cius  aclumcffe  viderctur.  Itaque 
vxor  fororque  Eamm ,  ad  carcerem  acccfcrunt.  Kes  erat plane  a- 
cerba ,  cum  ha  duar  mulicres ,  quarum  ahcra  amore  fratcrno ,  altcra 
matorc  bcncuolcntia:  &  chantatisconiugalis  vinculo  apud  eum plu- 
rimumValcrc  poterat ,  amba?  mccslce  acmccrcntcs ,  cum  flctuacla- 
chrymis  eum  orarent,  obteslarcntur ,  moncrcnt,  vt  ft fm  nollet  ratio- 
nemaliquam  haberc,  mcmoriam  ccrte  &  bencuolcnttam  curamque 
crgalibcros  fuos  fufciperct confcruarct.  Atverd  Eaninuscisi- 
ta  refpondit  ,ac  tcnerrimo  natura  fenfut  admirabili  fidet  conslan- 
tia  ita  reslitit,vt  qut  vidcbant  &  audtcbant,  admirattone  tantx  vir- 
tutis  atque  magmtudtnis  animi ,  attoniti  vidcrentur .  Dominus,  tn-  Faniiiicon 
quit,  mcus  (ymagtsler  ,mihinon  mandauit  vt  ipfum  abnegcmfa-  fti"ru' 
milia  caufa  tuendx  mca.vobis  quidcm  fatis  effc debet,quod proptcr 
Vos  fcmel  in  eam  perfidtam fum  delapfus  quam  fcitts.  Quanquagratia 
Da  non  ita  turpitcrlapfus  futffcmfi  hanc  tantam  cogmttoncm  ,quam 
poslillum  lapfum  mihi  dcdtt ,habutffcm •  Scd,obfecro  ,  domumvos 
rccipite  in  pacc  .  cgo  emm  planc  fcio ,  Deum  vfque  ad  hunc  dicm 

Y.  iuj.  . 


Faninus.  ACT.  MARTYRVM, 

opera  mea  \fumfuiffe :  nunc  finem  meum  appropinquarey  \>t  ex  hac 
\itamead  eumconferam.  TummulieresiUce  cummagnoeiulatuac 
multis  lachrymis  difceffcrunt.  ipfe  verb fine  v//<*  animi perturbatione 
in  illa fua  admirabili  confiantia firmitateque permanfit .  Vorrb  Vauh 
luiias  iii  .  x>ontif{ce  mortuojuccejfor  eius  lulius  tertiusfid temporis  Vapa  crea- 
tusy  mifit  hteras,  quibus  tubebat  vt  Yaninus  Vita priuarctui .  Itaque 
minifier  quidam  magislratus  eum  conuenit}ac  fignificauit  ipfum  ve- 
fferi  in  communem  ducendum  effe  carcerem  3propterea  qubd  capitis 
damnatus  effct.  Tum  vcro  Famnus  miniflrum  eum  nuntiumque  mor- 
tis  futf  amplexus  ac  dcofculatus ,  pro  allatonuntio  buiufmodi  tam 
grato  atque  exoptatogratias  eiegit,acdixit,Ego  ^erbymifratcrymo-r 
tem  quamnuntiasmihi,  cequifiimo  animo  fufcipio propterDominum 
& faluatorem  lefum  Chrislum ,  qui  Vt  mc  a  morte  redimeret ,  vifve 
nonpepercit  fua.  Deinde  perlongumfcrmonem  habuitde  felicitatc 
Vitce  fcmpiternae ycoram  ijs  qui  tum  ibi  aderant.  quorum  quidam  ei  di~ 
xity  Quoinslatu  nunc  difccdens  liberostuos  rclinquisl  qucmtuto- 
rcm&^icarium  tuiabfcntis  mortiaque'wfiitui<sli?.  obfccrote,mi¥a- 
nine  ,  vtpamulorum  libcrorum  tuorum  rccorderis  ,  \xonfque  tu<ey  1 
quam  tantopere  diligis,miferearis.  EgojnquitEaninus ,  optimum  o- 1 
mium  tutorem  curatorcmque  illis  reliqui  ,  in  cuius  quidcm  certifima 
Q3 fidelifiima  cufiodia  tutelaque  cos perpetub  fore  tibi  affirmo.Tum 
ille  quafwitqulfnam  ille  foret.Dominus,inquity  lefus  Chnslus ,  fidc- 
^s  'opi~  Ufiimus eorum  tutor  &  corferuator  futurus  esl.liadigrefius  exeo 
mustucor.  \Qcojn  manum  ciuilis  magislratus  esl  traditus :  cumquc  tn  cubiculc 
quodam  inclufusfuiffet  y  compedibus  cum  conslrinxerunt ,  hancque 
folam  imperticruntp-ratiam,  Vf  manus  folutas  liberafque  habcrctire- 

Faninusar^  /\  <^>  n   C1      r  ■    i 1  11 

ftius  con-  Uquo  vero  corpore  toto  vinttus  cy  conjtnctus juit.  Intcrca  nullus  ex 
nngitur.  ^yfe  eum  dfcre  poterat ,  nifi  ij  qui  ex  domo  (f  familia  Vrxfecli  c~ 
ranteiufque  fatcllites  ,aut  ij  qui  apud  Pra:fc&um  gratia  valebant.  qu 
autcm  potuerunt  ad  eum  accedereyquorum  magnus  fuit  numcrus. 
diccbant  eum  diabolumhabere  in  corporcca  etenimvi  ipfum  loqui 
Vf  eumadiabolo  occupari  oporterct.namhoc  quidcm  modo  profan 
homines,dc  vcritateDcicontumeliofe  loquifolcnt  .  Verumcum  exl 
miam  eius  conflantiam  propius  aducrtcrcnt  }fummamque  animi 

quita- 


}  Faninus;  LIBER    V.  165 

quitatcm  atque  tranquillitatcm  aduerfus  omncm  mortis  horrorcm  ^ 
I  comparatamvidcrcnt      inoremhileum  nift  vcrbum  Dcihabcre,  cximma- 

I  1       ^  ■  •  1  n-  r  •  n  bantFani- 

I  &  totum  ardorc  Spintus  ccekstis  acccnjum  atqucinjimmatum,  ccc-  numdcmo 

l  r      •  ,      1  /r         1  *\    nium  liabc 

■  pcrunt vt  c<£tcny  oculos  in  eum  Juos intendcrc ,  aurcjque  aci cum  at-  re>ii  i5  ip^ 
I  tente  audicndum  adhibcre.Mulieres  qutdemeorumquierantinma-  audumt* 
I  gislratu,cumaudirenteum  tanta  fuauitate  &  gratia  Iqquententp 
I  fietu  ac  lachrymis  continerc  fenon  potcrant.  quinctiam  ipfc  carm- 
fcXjCius  mortis  adminislcr }  non  potuit fe  a  lachrymis  tempcrare.Fa- 
mnus antcmcis  diccbat,Fratrcs mei }Dcus quidem  vobifcum  fif.fcd 
venislifnc  vos  huc  ,vt  mccum  vna  gaudcatis  qubd  cxhoc  mundo  \ 
dcccdcnSyin  calum  ad  Deum  mcum  conccdol  Dcinde  furfum  oculos 
|  attcllcns  fuosytanta  vehemcntia  ardorcquc  precabatur,  \>t  quafi  t- 
I  gncus  exardefcerctotus  videretur .  Tum paulb pbsl  animo  %y  vul- 
I  t u  ita  htlarcfccbat }  \>t  omnium  oculos  in  f :  conucrtcret,  omncfque  ad 
I  feallicercty  vt  ctiam  ij  qui  adeum  acccdcbant  vtipfum  confinna- 
|  rent ,  confolationem  ab  co  acciperent.Futt  quidam  ex  amanucnfibus 
j  publicis  y  qui  eum  monuit  yfiquod profcffns  crat  retraclarc  vellet, 
j  confilium  Vap<£non  effc  \>t  ipfe  moreretur.  Cui  Faninus  tum  fubri- 
I  dcns  rcfyondit,  fi  quid  habcrct falfi  aut praui }  pofie  facile  coargui 
atque  conuincv.fed  cam  yim  cffc  vcntatis,Vt  quanuis  laboret  aliquart- 
do ,  opprimitamcn  nunquam pofiit.  itaque  Jcnullo  modo  velleita  li- 
bcrari ,  vt  veritas  obfcurarctur  atquc  cxiingueretur .  Sed  amanucn- 
fi illo  reliclo ,  quomam  idquodab  eo  proponcbatur  noneratitama- 
gnimomcnti  ,cccptt  exponere  multos  facrce  Scripturcelocos\ac  qub 
maiorcm  authoritatem  habcret  oratio  ,  Latinum  tcxtum  profere- 
bat  }ac  mcmoritcr pronuntiabat .  quceres  cratnon  parua  admira-  Tf^twx^ 
tionc  digna:  proptcreaqubdhomincs JatisfciebanteuminlinguaLa-  C°J0S  cx?!i 
tina  exigue  verjatum  atquc  cxercitatum  cffe.  is  tamc  magnum  nume- 
rumlocoru  ac tcfiimornoru adduccbat }fingulaq;  capita ita  allegabat} 
Vt  in  nullofallcrctur,vt  omncsfacde  animaduertercnt  cu  Spintu  Dei 
regi  i&gubernari .  In  his  etiam  pronuntiauit  quofdam  vcrfus ,  quos 
dc  xufiificaitone ,  dc prxdeslinatione ,  &  altjs  quibufdam  grauifti- 
mis fidci capitibus  compofucrat .  Scd quoniam paulb  Utiorhilariorqy 
cffe  \idcbatur ycxultarequc  immodcratiusiquidam  cx  tjsqui  ibiade- 


Faninus.'  ACT.  MARTYRVM, 

rant,  ei  dixit,Quid  caufe e# ,  qubdtu nunc tantopere Utaris  ?  nam 
fi  Chrislus  ,cum  mors  ci  tmpenderct,pra:  animi  trittitia [anguincm  & 
aquamfudauit,  Vatremque  orauit  cumfummo  animi  angore  ne  more- 
QuarcFi-  retunquid habestu,curlxtctanta  Utitiaeffcraris  lEitumFaninus  re- 
morte  adco  JJ>ondit  ,Dominum  \efum,quanuis  nullum  vnquam  pcccatum  babuiffct: 
Hc lxtus.    ^ - cumJWjira  CdUfd  juc(lcl0  dci  y,ellet  fatisfaccrc ,omncs  noflras in- 

firmitates  fufcepiffc,pcenafque  omncs  luiffe  ac perfolutffe ,qu<£  pecca- 
tis  noslris  dcbebanturjta  vr  cum  in  borto  cfiet    in  crucc jufjpenfus, 
\>crosmortis  dolores  fenferit,eafque  inferorum poenas,quas  nos  mcri- 
tiiure  perferre  dcbcbamus.it aque  eam  caufxmfuijfc  cur  inborto  tan- 
to  ammi  angore  ajfcclus  affliclufque  fucritiquomam  in  carne  noSlra 
mortem  noflram  infernumque fentiebat.Ego  vcrbtinquit,quivcra  fide 
Fiducu  in  P°fl^eo  benedtSlionem  lefu  Gbrisli,  ea  nunc perfrucns  ,  maximopcrc 
ciiriftum  Utor planc perfuafus ,qubd  moriens  in  vitam  transfcror fcmpiternam 
&.  bcatam.Cur  igitur  ego  non  Utarer,cum  buiufinodifiduciam  atque 

Jfem  habeaml?  orrb  cum  Eaninus  bac  cofolatione perfuf/s  ita  loquc- 
rctur,ecce  tribus  boris  ante  diluculum  duxcrunt  cum  inplateam  vrbis 
ne populus poffet  adeffe,eaque  audire,qu<£  ipfe  antc  mortcm  dicere  co 
Crux  lig-  Hituerat.  Tum  verb  de  more  crux  ci  allata  cfl,quam  cum  vidiffct,Ob- 
ruraPa?ilU  fecro ^osjnquit <ne  tantumlaboris fufcipiatis ,  ancxifiimatis  x>os  me  ■ 
moriamDomininofln  lefu  Cbrisli  in cccloviuentis ac  rcgnantis ,hoc 
fragmento  ligneo  mibi  magis  renouaturos  ac  confirmaturos,  quam  cgo 
incordcmeomfixambabcolEt  fimul genibus  in  tcrram  pofitis  Deu?n 
fummo  animi  sludio precatus  esl:,verbis  maximi  ardoris  plenifiinus, 
quibus aDco petcbatvtipfe  profua  gratia  ^  mifericordia  mcntes 
cordaqueocc&cata  miferorumeorumbominum quubi  aderant, dlumi- 
naret.  Deinde  cumfcipfum  ad  trabemac  funem,quafujj>endedus  at- 
que  slrangulandus  erat,compofuiffet  ac  prwparajjet  ,bdaris  dixitcat 
mfici^t  quod  eimandatumeffetpcrageretXtafcmperfe  commendans 
Domino  lefu  Cbrislo,eumque  orans  \t  animam  fuam  reaperet,  laqueo 
yitam finiuit.circiter  verb  horam  prandij  confuctam,in  codcm  loco  quit 
corpus  eius  combureretur ,plenque  dixerunt  ipfum  vaporcm ,  qui  ex. 
ram^odor  CoYpore  em  cxbalabat ,quafi gratifiimum  mortis  cius  odorcm,in  mc- 
mortispio  -  tcs  multorum  hominum penctraturum  y  maiorcmque  vim  ad  hamines 

admo- 


Dan.Godxust  LIBER  V.  \66 

tdmoncndos  &  confoUndos  habiturum,quam  \erba  illius  habuijfent. 
Conjuctudo  autcrn  m  ca  rcgionc  csl ,  vf  offa  ry  cincres  rclicli,  cxtra 
vrbe dcfcranturjcd r.cc  Vnvfeclits}ncc  inquifitor3ncc  E pifcopus3nec 
magnus  cius  vicariusy  ncc  vllus  Theologus  id negotium fufapcre  vo- 
luir:vnujquijque  eam  curam  a  fe  reijcies  &  conferens ineurn  qui  mor 
tis  dhus  caujafuiffefplane  omnes  aperte  dcclarabant  quid de  co  bo- 
mine fentirenr  ,quem  innocentcmfatebanturjieque  mortcm  huiufmodi 
commcruiffe.Tandem  populus  ncgotium  fufccpit  Vt  ojfa  eius  vjlulata 
cum  cincribus  ex  platca  dcportaret. 

Quodautcmadcaufasattinet,propterquasfuit  ita  condemnatus 
atque  hocfnpplcioajfecluS)  noncsl  magnopere  neceffe  cas  hocloco 
rcfcrre,qua: ex  illius fcriptis  melius  cognofapojfuntun  quibusapcrte  c  ^ 

copiofe  exponit  ea  qu#  eyafe  dicla  (j1  ab  aduerfxnjs  obiccla  fu-  moni  adiu 
trunt quemadmodum  omrna  a fe  difioluta  rcfutata  fuerint.  Is  ninus.  " 
fcripfit  complurcs  epislolas  ey  multa  alia,  tum  curn  in  carccretentre- 
tur.  Inter  alia  eius  opera,duo  funt  hbri  de  Vroprictate  De/,  ahj  duo 
de  Coufcfiione  ,tondcm  ctiam  de  Modo  ac  rationc  qua fidclis  homoco 
gnojci  }atque  ab  infideli  difcernipofiit.  Praiterea funt  eiufdem  centum 
bomilia  dc  maximis  &  grauifiimis fidei  Capitibus  ,multaque  alia fcri- 
pta,qu£t  hic fanBus  Martyr  Famnus pos~l  mortcm fuam  reliquit. 

MACAEVS  MOREAV. 

~E  QV ENT I  anno  qui  erat  posl  tmllcfimum  quingentcfi-  j^d.l. 
mum  quinquagcfimus ,  Macwus  Morccus  Trecis  Campanis 
(Troia  in  Campania  a  Gallis  nunc  nominatur )  combus\usfuit,atque 
inconfcfiwnc  huius  pia  falutarifque  doBrina;  conslantifiimus  fcmper 
permanfir. 

IO.  GODEAVj  ET  GABRIEL  BERAVDIN- 

O  A  NN  E  S  Godceus ,Chinone  Turenenfis  Gallueoriun-  M'D'1' 
&du*,&GabrielBeraudimtspatrialuliodunenfis^um  Gcneua 
Werquehabitaret,captifueruntChamberiaci,quodfaccrdotemquen-  wr. 
dam,normne  Dci  contumcliofe  in  fermone  abutentcm  reprehcndiffcnt 
amiccque  admonuiffcnt.  Goda-uscum  doBrinam  Euangclij  purifiime 
integcrrimeque  defcndiffet  3  ea  in  vrbe  cotubuslus  esl  ymenje  A- 


unum 
ic  dicir- 


GabrielBeraudin:  ACT,  MARTYRVM^ 

prili^anno  M.D.L.GabrielaHtemBeraudinus  ,  quanuis  inirio  }borrori 
tormentorum fenfibus percepto,  in  confitenda  veritate  nonmbil  vaaU 
Sfirmamr,  lajfet: catamcn  morte  quamloannes pcrpcfiuscratjtafuitanimoco 
fantil  °5  firmatus  vt paucis posl  dicbus  idemgenus  mortis  conflanter  fuflinuc- 
riv.adco vt  aducrfarijycum fummam  eius  conflamiam  cemerct  }  ncpof 
fctloqui jlinguam  ei  prxcidendam  curaucrint.  Istamen  fanBifima 
quadam  W ffintus prxditusjiunquam  loqui  deslitit,  adco  vt fatis  in- 
telligeretur:  Vr&pofitusque  qui  eum  ad  vltimum fupplicium  ducebat, 
carnxficcmvehementer  accufarit  }quafl  non  bene  ci  linguam  ampu- 
taffct.Cui  ille  multts  audientibus  fatis  afyere  refyonditan  fua  noneffe 
morSs  pio  -  poteftate  V£  eum  loqui  prohiberct.Hi  autcm  duo^multos  veritatis  ig- 
rum.       naros  &dificarunt,cum fummam fidei  conslantiam  diuinitus  datam}ad 
cxtremum  vfquc fftritum  declararent  ac  prceflarent.  hoc  vcro  exem- 
plum  imprimis  memorabile  esl  corum,qui  cum  in  ecclefia  Dei  Gencu* 
pie  vtxifcnt  ac  Deum  cohuffent ycgrcfi poflea  }  doclrinam  Euangelij 
in  quafuerant  inslituti}grauifimo  conftantifimoque  teslimonio  qg* 
martyrio  comprobarunt. 

THOMAS  SAMPAVUNVS/ 
M  d  li.  T  ^omas  Sampaulinus,patriaSucfiionenfts}cum  ano  m.d.  x  l  i  x. 

cum  matrc ,  ac  fratribus }  aliijque  multis p  ropinquis  fe  Geneuam 
ad  Deumpure  colendum  contuliffct  }  reuerfus  ef?  in  Galliam  propter 
quxdamfua  ncgotia  >  anno  m.d.  li.  quo  initinere  magna  inpertcula 
incidit }  cum  fpiritu  Dcipcrmotus  (  qucm purifime  tn  ecclcfia  alue~ 
Thom*s2-  rat)blaffhcnnas fcrrenon poffet  fedhbcre eas  reprehcuderct afquc 
iusUhm  ze"  aha  vitia.quain  eo  Gallicc  rcgno  diuturna  tani  confuctudinc  cjr  Ucem 
tia,  vduti  ius  quoddam  obanucrunt}  vt  non  fine fummo  pwrum  pcri- 
culo  rcprchcndi pofiint.  Dcus  tamcn  eum  ex  omnibus  eripuit,  & pro 
fua fingulari prouidentia}alium  in  locum  theatrumquc  a lcbrm  rejen- 
uauit}quod  ci  Lutctia:  ad  Euangchj  doclrinam  confitcnduvipararum 
erat  <&  conflitutum .  Isigiturineam  vrbcm  cum  vcmffct ,  arq.nbt 
quafdam  merces  vendcret  }fcrre  non  potuit  cuiufdam  blafphcmtas, 
quin  cum  eum  libere  redarginfjct,  comitcr  ctiam  pro  ca  qua  prxditus 

Suauiras      '      f  K  JJ  .  '  1       r    J  1 

Timm  r  &  erat  humamtate  acnaturxj uauitate}monutt  vt  buiufmoatvcrbacon* 
kumannas.  imcil0^d fan£lifiim0  Y)ei  nomvnc indigm}cuitarct.quarc offcnfus  m 

le 


ThomasSampauI.        LIBER  V.  167 

lc  tam fanhla  admonitione,  atque inter  Vapislas inufuata  quibus  ho- 
nos  Dcipw  mhdo  ducitur,  fufjncatufquc  cum  cJJcLuthcranum,  (vr  Luchcrani 
inuidiojo  nominc  appcllant  cos  ,quipic  de  Dcofcntiunt)cumcurauit  f^Jp'nin 
ddtgcntcr  objeruandum  ,ciujque  vcfligijs  wfislcndmn  vjque  addo-  Pifta>- 
mum  in  quamdiuertebat.qua  notata  ac dcfignata,eum$\atim ad\o-  io.Andrea, 
anncm Andream detulitjxnninem nobditatum ca crudchtatc  ,quam in  jj^Slfp. 
JcruosDeiexercuerat ,in  quaad  fiammas illas cxcitandas  inprimis  £jjjjj2cc 
faces  fubdidit.  Captus  dcmqueacduclus  eslincam  comitialcm  cu-  rfionifla- 
nam,  qux  Casteilctum  Lutcttx  appellatur:  V01 per  conjihanos  cms 
a:rLe,magis  ex  ore  ipfius     confcfiionc ,  quam  cx  chartis  %y  com- 
mcntarijs  quos  fecum  habebat ,caufa  ciusfuitinformata  atque  irflm 
cla.  Poylremd  ab  ca  curia  fuit  condcmnatus  vt  Viuus  igm  crcmarc- 
tur.cuius qiadcm fentcntuc  cauft,fuit  cximia  quaidam dhus corflan-  sampauiini 
tia  in  confcfione  fidci  ac  ventatis  cognita atque pcrJJ>ecla:quam  ne-  c°n  ant13, 
que  vllt  tormentorum  mincc  ei  propoftta  infnngere  vnquam potue- 
rut,  nequc pronufioncs  huius fuainjlinuc  iucudiflnmcquc  \>ita*,quam 
iudices  flnevlla  ignominia  atque  cmcndationc pubhca,ei  promitte- 
bant  dcferebantque,  fi}quod  fcnferat  actcflatus  fuerat,vcllet  apud 
ipfos  confcfione  fuaimprobare .  Hoc  autemdh  cum  confuetudine 
quadam  adducli  agcbant vt  cum pcrdercnt ,  ipfique  religioni  hac  iu- 
dicij  varictate ,  omnem  dctraherent  authontatcm ,  tum  etiam pcr- 
ntoti  commiferatione  quadam  cctatis ,  in  qua  v/x  annum  x  v  1 1 1 
egrejfus  ejfe  videbatur .  fcd  fingulans  Dabomtas  £T  veritas ,  qua 
mdlis  rebus  Vmci  vnquam  potcsl ,  contra  impetus  omncs  cum infra- 
hlum  inuiclumque  effecerat.  Nam  cum  quzftio  de  eo  tam  vehementcr 
atque  acriter,quam  de  vllo  vnquam  latroneaut  ficario  homine,habi- 
tafuiffct,vtfocios fidelesho?mnes  qucrum  confcius  cjfet,  nominarct'. 
Deus  tanta  animi  VJ  eum  confirmauit ,  V£  nullum  cam  in  partem  ver-  SamPaul1; 

J  *  %         £  nus  nemi- 

bumexprimi  potuerit:necvllamentiofaclafueriteorumquidan,qui  nemni°  iQ 
maximeab  aduerfanjs pofcebantut  .eosvero  folum  nomnauit ,  qui  ricuiumad 
aduerfariorum  manum,  dominatumque  Anttchrfli  tjfugerant,ac  lam 
inhbcris  cuntatibus  degcbant.ita  Deus  Sampaulmum  gubcrnauit, 
coque  robore  muniuit ,  vt  fuo  indicio  ncmnem  in  pcriculum  adduxc- 
ritmamiudicibus  qui  inslabant,cumquc prcmcbant,  ita  dicebat,  Cur 


ThomasSampauT.         ACT.  MARTYRVM, 

nte  tam  atrociter  torquctis3vt  vobis  tot  probos  bomincs  nomincmlqui 
\tilitas  dd  vos  rcdibit  ,  cum  eo  modo eos  quo me  nunc  torquetis ,cru- 
cidueritislfidnefircferrc  vcftrd  exiftimare \eoru  nomind  quemadmo- 
dum  (f  Cdeterorum^nunc  profcrrcm:fcd  certo fcio  vos  in  eos  ,fi  in  Ve- 
ftrd  poteslate  babcretis ,maiorc  feuitid  atque  atrocitate fiupplicioru, 
quamin  meipfium  ,  vfiuros  ejfc.  Nibilominus  tamen  tortores 
carnificcs  in  illd  immdm  crudclitate  obftrmatipia  od'ufui,feuiti£  ac 
furonsinslrumcntaadeumiam  fatis  dffliclum     prope  confehlum, 
mxgis  adbuccrucidndum  O3  lacerandum  adbibucrunt  atquecxplica- 
runt3cum  fummis  tormentisjum  ctiam  clamonbus  cum  vrgcntcs  pre 
mcntcfique  vtfocios  indicarct :  aut  fc  eius  corpus  in  frnsla  dificer 
pturos.Dcniquc  tortorum  manus  inhuiufimodi  quaftione excrccnda 


M.iillardus 
doftor  J 
-fconicus 


doftor  sor  fucruntfatigatce .  Maillardus  vero ,  egregius  doclor  &  Sorbona di- 


gnus,ac plerique  eius fimilcs,a  curid  dcccrjiti  vt  Tbomdm  conuerte- 
rent,pcrculfitanta  in  mucnc  conslantia ,  exdamarunt,  vehementius 
arftiufiquc  torquendum .  Homines  fide  digm  dudiuenmt  ex  Kubcrto, 
quivnus  eratchumcro  vrbdnorum  conquifitorum  vrbis  VanficnfiiSj 
qui  tu  ei  qu<zflionipnccrat  Jiomo  adfieiatia  procliuis,tuvcrb  maxime 
cum  de  rcligionc  agerctur.cutdme  tanta  atrocitatcfierre  non potuiffe 
n?mcmde-  coaBumquefuijfe prce lacbrymts fearfum rccedcre :  eundcm porro di- 
Sm^iisodi^  Xlfa fhtriw* audientibus  fc multis de nbus cumpriuatis , tum etia 
ofa-  ad  difqufiuoncm  Lutbcrdnam  pcrtincntibus  loquutum  cfife:  ficd eum 
fibi  luucncm  probum  intcgr  mque  vifumfuifije.  Cum  dute  eorum  im- 
mamfiimd  crudditasfingvlan  Thovia*  fidc ,conslantia  ,animiquc  ma- 
giitudinc  ita  nclafuijjct ,  tmdcmfuit  duBus  ad platcam  cclcberri- 
mam  Malbcrtinx  appeilata,\>t  ibi  viuus  crcmaretur,habcs  in  comitd- 
tu  ad  confolationcmfiua  doBorc  Maillardu,vt  cum  ab  inuocatione  no- 
minis  Deiauocarct,  atque  ad  omncm  aliam  fallaccm  fibcm  cogitatio- 
ncmquetraduccret.  is  Tbomx fepius  dixitfc  ab  ip{a  Cuna  manda- 
tumhabcre,  vtvitamci  ofifierretfi pnftinamfidci  corfcfioncmvel- 
let  coiitrana  tcftificationc  improbarc.  dd  quod  cum  altcr  rcfpondijfet 
fc  millics  mon  mallc  ,ftatim  in  acrcm  fublatus  csl:  \>k fiimulatquc  ccc- 
piffct populum  dcgratia  Dct  fj  ipfim  fialutc  admoncrc,  ignis  fiubie- 
Huscxarfit.  eum  autemcumvehemcntcrficntireaepififct,Jubit6cx 

eo 


um 


Claudius Monier':       LIBER  V.  168 

rofuit  extrd&us  hortatu  ipfius  Maillardi,  qui  ei  affitmando  incolu-  St 
titatempromittebat,fi  commutata  fententta  vellet fummam  Curiant  impiorum 
^ajypella rc.  hoc  autem  ille  dgcbdt,exislimdns fe  de  co  triumphaturum,  conftantix 
cum  horrorc mortis ipfum acfenfu tormcnti,de fcntcntia  dciccijfct.Sed  £anc.Ca 
Dc us  \crus  fidclfque  in fuu  promifiis,  oculos  ei  apcruit^t  contcm- 
plarctur  cxcellentemipfius  gloridm,ddqudmvocdtus  ,toro  dnimiftu- 
dioacdcjiderio  dfyirabat.  Itaque  maxima  voce  eis  dixit  y  Cumego 
facrim  in  viavt  irem  ad Deum,remittite  meineam acmeire fimte. 
IraThomas  Sampdulinus,cumforttteryvt  cgrcgius  nules  lefu  Chnfti, 
caufinn  rivs  cjfglorid  Dei propugnaffiet,atq;  admirabdi  conftatia  de  • 
fendiffct ,Litteti£  corona.  martynj  eft  ddept9  ,xix.Scpt.a7ino  m.d.li. 

CLAVDIVS  MONIER. 
Jp^^atidiusMonetMsjidtus  invrbefipicti  Amandi,Talandaap- 
W&^p  Hdtd,  alio dictd  vomine  Cathedrajtnbus  millianbus  ablfiio-  ^s^um 
loro  1,1  A  'ucrnid,  mm  ea  in  Vtbe  &  Clarom6te,qu#  Gcrgobia  a  Cce  mons  Ar- 
Wt  *?ow»tdrd,Mctropo!is  esltotius  ArucrnixJchoUs  dperuiffet:  ac 
luucntutcm  uiprMis  in  timore  Deiciufqueverbicognitioneinftituifi 
Jttjnfufytcio  tem  vcnit  apnd  cos  qui  huiufimodi  integritdtcm  ac pie- 
tatcmferre  no  1  poffunt .  Itaquc  cnm  d  munere  fuficepto  inftituendai 
iuucntutis  rcmoucrunt.  Voftcd  rcgioncm  Arucmiam  lockque  junti- 
ma  obmit ,  docens  fiempcr  &  annuntians  vcrbum  Dci ,  donec  gra- 
ui  pcrfiecutione  cicilus  illinc ,  co  fie  contulitvbi  &  doclrinam  Eu- 
angchj  receptdm,  &  ccclcfidm  verbo  Dei  emcnddtdm  cfie  dudiuerdt. 
Itdque  Laufannam  cft profeclus,vrbcm  in  ditione  Bernenfium pofiitd: 
qu<£ quoniam non sludijs folum religionis ac  pictatvs  ,verum etiam om  v*^"^, 
nis  doclrince  elcgantis liberalfquc ftorebat ,  in  ea  aliquandiu  sluduit.  „  °  •  ^er ' 
Inde  Lugdunum profc&us ,aliquorwn  puerorum  curamdificiplwam- 
quc fiuficepit:  quos  in  literis  fiacns  ita  erudiebat ,  vt  multis  homimbus 
pijscogwtus,&in  fiai£la  modesldquevitce  confiuetudine probatus 
gratufque  cxtitcnt.  Erat cnirn fuaui,placido mitlque  ingemo,  quem-  Inocnjlira 
admodum  complurcs  homines  teslcfquefidelcs  rctulerunt :  qui  omnem  f^ua^ 
cius  (j3  vita:  &  dohlwia:  rationem ,  cain  vrbe  cognouerant ..  quam 
quidcm ipfc  ctiam maxime decldrauit  ea  nota,qua  vcra: pixq;  do&ri- 
-  Vrtpropria  fcquifolet.Namcum  aliquandiu  m  ea  vrbe  ita  viuens  do- 
wiffic  verjatus  cjfct^accidit  vt  die  Dominica,xv.  hlu  cum  ffe  do- 


CbudiusMonier.        ACT.  MA.RTYRVM, 

mum  cuiufda?n  amici  acfatniliaris  bominis  venijfct  nunciaturus  illi  a&~ 


7. 


uentum  Vrxfecli  \rbis,\tpericulu?n  xitaret :  ac  quum amicum  cxtra 
portas dcduxiffct ,reuerjus  redijt  adcedes  a??iici,vtvxoremeius 
familiam  confolaretur.hoc  officio  annci  Chrislianique  hominis  perfu 
hlusjn  ea  domo  Vrccfe&us  eum  quadam  fufficione  motuscomprchen- 
dit>ac  deinde  ad  Officialem  adducit,a  quo  mterroyatus  de pr<ecipuis 
Cbrifliang  religioniscapitibus,receptifque  in  Vapatu  fuperflitionibus 
ita  refyondit ,\'tfubito periculo  mbilplaneterrituscfje  vidcretunfcd 
hJiudku?  potiusparatusadea  ommaqua^hominiChrisliano  Euangcliumpro- 
»dduaus  fitenti  propofita ,  funt  expcBanda .  Sed  in  iudicium  poslndie  addu- 

veritaccm  j      /     •;  i  r  ■     •      J  / 

tuetur.  ctufyVt  de pluribus  rebus  interrogatus juit ,  ita  ae ommbus  non  mi- 
nus  conslanter  quatn  prudcnter  commodeque  reffondit ,  ac  y>entati 
huiufmodi  dcditteflimoniutnan  quo  fumma Jacrarumhterarum  cogni 
tio^f  pietas  cutn  panmagmtudine  animi  comunBa  ejfevidebatur. 
Cum  autcm  ab  eo  vehcmentifimeflagitaretur ,  vt  eos  nominarct,  qui 
eam  doclrinam  fequerentur  ,?m\\ius  vnquamfecit  mentionemynifi  eori 
quiebprofecli  crant  vt  nullum penculumeis  pertimefcendumvidc' 
rctur.Sed  quandoquidem  incarcerc  cumdctinercturnacluscs~lDc, 
beneficio  occafioncm  fcribcndi  cxemplar  quoddam  aclionum  atquc 
percontationum  ludicialium  aduerfus  ipfum  babitarumulludtiic  in 
feremus  \t ipfe  in  fua  ad fideles  Lugduncfes  epiflola  loquens  audiatur 

Claudius  Monerius  captiuus  Tefu  Chrini^omnibus.fratribus  pauperibus  fimul  & 
d/uinbus,  eleftis  aDeoadhatreditatem  immortalitatis  perpetuamquc- 
indomoeius  habitationem  /mto.  cluTafX4/'««:Gratiam 
&  fiduciam  per  vnigcnitum  Filium  eius. 

Antea  quidem advos fcripfiffcm,mfi papyrus  aliaqucad  fcribendun 
neccffaria  mitii  defuiffent .  Gratias  ago  qubd  \?obis  adeb  cura  fim 
Vf  &  certis  homimbus  &  literis  ad  me  mifiis  facile perffcxi 
Dominus  in  regno fuo  compenfet  vcslram  operam .  Non  latctvos,  ? 
fallor ,quomodo comprehenfus  fuerim :  rcuerfus fcilicct  in  domuma 
mici  qucm  deduxeramfex  autfeptcm fatcllitcs  in  eam  irruunt  infcfl, 
fane animis  ,ncc  qucnqua?nibircperiuntpr<£terme  extrancutn.ln  fu?n 
ma ,  pradapetitafruflrati,me\clutfuffcclu?narripiu?it:ad  Officia 
lem  deducor .  Is  vt primum  ingrcfjus  eJfem,rogat  cx  ??ie,num  corpu 
lcfuChrifliin pane  efiet .  reffondeo ,?nc  adorare  lcfum  Chnslumfe 

dcnta 


(CiaudiusMonier.       LIBEk  V:  i 

mtm  in  calis  ad dcxteram  Vatris  fui .  Df purgatorio  autcm  quid  ais*. 
mQuia,inquam,poslmort(m  nullus  cfimifcncordia  locus}nihiletiam 
Mopus  csl  purgatwne.  nam  antcquam  cx  his  corporibus  migremus, 
mburgatos  cffe  oportet.  De  Vapa  Verb  quid fentis  \  inquit  ille :  Epifco- 
\pum  eqmdcmdicercm  aque  atque alium ,  modoDiuiVetri  imitator 
I  vjfet.  Sed  quia  eo  die  Dominico  nempe,pau  ci  babiti  erant fermones:po 
t  ftriiie  ad  auditorium  ducor}\bi  a  me  fludiose  contendebant ,  vt  dice- 
rcm fi  quos  in  hac \rbe  noffcm ,  qmbus  familiaritcr  \fus  effem :  quod 
^enus  \ita  aut  quam  artcm  profiterer,faJfus fumfiquidcm  illc  quem 
dixiamicus  iam  notus  erat  ipfis  pro  Lutherano^t  \ocantjne  ecdes  d- 
I  lius  fubinde  frequentafie ,  necalias  infuperquhn  abobloautnouem 
I  iiebus  diuerforium  meum  oliua  penfili  infigne  celebraffe:  in  quo  ego 
U  iiuertercvi,  qubd  in  meditullio  ciuitatis  fitum  effet  3  qubfaalius  illic 
\trtemeafcite  fcribendifcdicet}qu£slum  aliquefacerem.  dludautem 
Xiiuerforium  mimmeipfis  fuJJ>eclumesl.  Sequentidie  yencrunttria 
I  teligioforum genera,ac  tum  ego  accerfitusy  cum  illi fupra  modum  vr- 
|fcre?tf  vt nominarcm mihi notos  homines ,  Vimagna  coaclus ,  cupiens 
Yvitare durioratormenta ytandcm  duos nominaui  qui  iam a duodccim 
1 9t  minimum  diebus  difcejferat,alter  in  Angliam^alter  Geneuam-.cuius 
quidem  rei  mihi  tefliscfi  Dominus.Nam  reuera,fratres  meijrubil  meu 
immum  adeb  cruciatyquum  coramipfisslo^quamfiquayidodevobis 
ihquid  cx  me  audire  \>olunt.  Inter  rehgiofos  islosyinquamy  \arie  Ve - 
Katusfui,  hincinde  mepupugerunt  aduerfarij fuis  aculeis  \enenatis. 
Sed  quomam  pluribus  Vapislarum  articulis  rcffodendum  cratyQua- 
fiuit  ex  me  Officialis  quid  de  votis  fentircm .  dixi  tanta  \ouen  haud 
pojfe  quin  multb plura  prxftari  a  nobis  Lex  ipfa  requirat .  Dcinde, 
an  inuocandi  efientSancli ,  ReJJ>ondi  ipfos  precarifine fidencquire, 
acproindefruslra  quos  ipfos  obtunderct :  Angelos  enimaDeo  con- 
slitutos  vtnobis  objeqmum  praslent  ex  pracepto  eius.Tum  ctianiy 
annon  oporteret  recitare  MeMariaadfalutandaVirginem.Quum 
\  in hoc  mundo,inquamyverfaretur  yfalutatione  egcbatAngclica,  quia 
,  falute  opus  habcbat  perinde  accaterimortales.  nuncautem  quum  ple- 
I  nc  bcata  fitjiulla  ilh  maior  optanpoteft  falus.  Kogatus  praterea  an 
i  habaidj  effcnt  imagines .  refeondi,  Quum  ingemum  hominum  adco 

Z. 


ClaudiusMomer:         ACT.  MARTYRVM, 

p  rocliuc fitad  idololatriam,ac  magis femper  omnes  occupatifimus  \ 
intenti  ijs  qu&  oculis  cernimm yquam  qu&  no  videmus,  Ckrislianis  no  I 
proponendas  effc  eiufmodi  imagincs.Scitis  cmm fratres  mei,  adoran-  - 
dum  cffcquodoculisnon  fubijatur:  Deum  nempc  folum^qui  Spiritus 
e H .  hunc  itaquc  in  Spintu  &  veritate  adorare  oportct .  Vifus  mhil 
prodcftjCortantummodo  illc  dcfiderat.  De  Voto  autcm  rcligionis ,re+ 
ffondivnam  nos  retinere^  feruarcreligionemChrisiianam.Quod 
adhoras  canonicas  attinct 3negauinos  ccrtis  horis  anxieaslnclos, 
fcd  quotizs  nos ffiritus  Dei impcllcretyprecari:  ac  tum quidcm  atten- 
tius  cum  nece fiitas  aliqua  vrgeret.Ventum  esl  ai  olcum  illud facrum^ 
falem ,  aliafquc  ciusgeneris  nugas ,  quas  aicbam  merum  effe  Marra- 
nifmum .  Hic  cum  Vidcran  Officialcm  hctfitare  in  \oce  Marranifmi, 
declarauiilliquid  eafibivellct  ,diccns  isliufmodivngucnta  ty  fal- 
famenta  yprorfus  redolcrc  lcgcm  Marranorujn^acfupcrslitioncmhi' 
daicam .  Adextremum penontati  funtnumprobarcm fiqui  Vfabnos 
Dauidicos  lingua  vcrnacula  canerent  publice .  QuidmUnquam  ego, 
modb  idcum  rcuerctia  fiat:  omifiis  nimirum  putidis  cati\enis>  quarum 
putore  atque ffuratietotus  aer pafiim  infcclus  efl.Vaucisdiebus  pbfl 
rcuocatusfui^t  quid  haberem  ammi  cognoJcerent.lUi  mhil  mc  immu- 
tatum  offcndcntes3a  percontationibus  prorfus  abflinuerunt.  Tum  c- 
go  rogaui,  qumam  cffent  aduerfe partis.  Officialis  autcm fubridcns, 
Sunt yinquit yplurimi  qui  diucrfas partcs  tuctur.  Excipicba  c^o}qnbd 
optarcm  dcfidc  mca  interrogari .  ludex  vcro  dixit fatius  cfje  vt  con- 
fcfiioncm  meam  in fcripto  cxhiberem,  quemadmodum  Kichardusfc- 
ccrat.  HisdiBis,me  rccedcrc  iuffieruntfc  de  ea,  re  dchbcraturos.nec  ip  ■ 
fc  eos  dcinceps  Vidi.  Spcro  autcm{fi  Dco placet)me ad  vos  mifiurum 
confc fiioncm  meampoflquam  illam  nitidius  dcfcripfero.  Haclenus  de 
teslationcmea.  Keliquumcslvt  nunc  inquo  slatu  fintresmeae}0 
quidvalcam cognoficatis\meque  wbifium  confiolerin  hacnoslraca- 
ptiuitate.Noflram  dico  captiuitatem,  quandoquidem  vf  m  veflrami 
fic  cyvosmcam  fcntirc  oportct.biter  fratres  cnim  omma  communic 
funt  bona  fimul  &  mala, 

Vrimum, amici  mei,fiquidem  Dominus \>cflris impulfiuspre.cibu< 
me paticntiafulfcrit)  nolim  indomo  Kegis  effe,atque  hunc  carcercw 

regk 


J^laudiusMonien    v    LIBER  V.  170 

mfgis  palatio  prwtukro  ,  ac  potiorem  duxero .  namibijifueronte~ 
wuens  vcritatcm  profitcri,  pungctme  atquc  intus  accufabit  ccmfaen- 
wiaiquihaud  mcdiocris  esl:  cruciatus }  fed  ipfis  inferormn  tormcntis 
muodatmnodo  grauior .  cuius  rei  mihi  tefles  cffc potcslis  }  quicun- 
wiuc  inter  Babylonios  "vitam  agitis .  hica  }inquam  }dctincminica- 
Ebtiuitate }qtuemea  mhiloefl  lcuior.  Corpore  quidem  libcri  cslis: 
tCcdanimw  veslrcenon  fme  gemitu  fcrunt }  non  ferendum  fane  cui- 
tquam  iugum  Antichrisli.  Aclicetcorpusmcum  intra  quatuor  pa- 
.  rietes  inclufum ft  :Jj>iritus  tamcn  habct  quod fe  in  Domino  obletlct: 
.  quumismctanto  honore  dignaturvtmein  foaetatemTilij fuiad  fc- 
I  fendam  cruccm  afafcat .  Orandus  csl prxapue  Dominus,  Vf  quam 
mllacarmcsl  tnslis &  amara  }fj>intui  contra  tam  iucunda  eyfua- 
mtis  rcddatur,  vf  quo  maiorc  mctu  illam  antchac  Jubire  recufaui^ 
I mwcfortiori  ammo  complctlar .  Eheu  ,fratres  mei,fi  guftu percipi 
Ypofiit  fuauitas  quae  fubhac  crucc  latct ,nemoafe  dlam  reijceret, 
ifed  certatim  omncs  contcndcrcmus }  quo  primus  quifque  eam  hu- 
'  mcrisfuslineret.  Multitum  inucmrentur  Simones  Cyrenceiquicru- 
\cem portarcnt.  Verum  caro  noslra  tam  dclicata  esl}vt  ne  cxtre- 
I  mitate  quidem  digiti  attingcre  velit .  Vreccmur  igitur  }preccmur, 
ynquam }  Omnipotentem}vtnoscorroboret  Spiritus  fuivirtutepro- 
pterFilium  fuum,ad  incundum  ccrtamen pro  Writi:  quo  fupcrcmus 
omncs  hosles  no^shos ,  carncm,  mundum  cum  principe  eius  Satha- 
na}mortcm ,  ipfos deniquc  inferos.  Scdprx  cateris  non  reperio  ca- 
pitahorcm  hoslem  (  qucmadmodum  fepc  inprccibus  mcisdiccbam  ) 
quwi  proditriccm  illamV  oluntatcm  noslram  quae  pcrpetua  nobis 
Comcs  cH .  \pfa  cum  fttdomcslica  &famihans ,  aluquc  omncs  exte- 
ritantumhcftes  ,p!usnobis abilla  ynctucndumcsl .  Non  enim  caret 
dolis ,  probcque  nouit  inefcare  homincm.Siquishuic  veneficce  indul- 
gct  &  affcntaturfique  placerc  ftudctfi  mifcreius  maritus  Spiritus 
aftutia  ej-  arrogantiam i  lius  difimuiat tolcraf.tota rcpcte domus 
tumultu  ardctjfubit diabolus  quo  dla  vclut  mtido fidit  adultcro.a  quo 
tcntatafaak  fc  patitur  oppnmi,  ncc fidem  f]>onfo  datam  rumpcre  ve- 
retur.id  multumcuratfalicct .  Nonne ipfajcclcratis parentibmfilk 


ClaudiusMonicr:      ACT.  MARTYRVM, 

"ift2il,sf'  ficleratior^.Quo femeleftimbutarecensfcruabitodorevtTesla  dii 
neceffe  ejl  vtortus  fui  naturam  referatyatque  adingcnium femper 
deat  improbum,  nifi  tllam  Deigratia  conuertatfot  patriam,fami< 
parentes,  omnia  denique  qu&pofiidcbat  prius,  reXmquat:  atque  a* 
femet  ipfa  abneget.  Sedquis  tanti  operis  effeclor  exiftetl  Quis  nifi  le- 
fus  Chrislus,  nouus  maritus  ac ftonfus  omnium  piarum  animarum 
\oluntatem  fyncerarum.is  eamde-integro  immutabit  ,eamqueli- 
beram ,  obedientum  ac  placidam  dabit.tum  demum  caslus  erit  leflus, 
rudlis  diuulfus  querimonijs :  nequaquam  metuendum  erit  ne  Sathan 1 
eius  tentet pudicitiam .  quandiu  fidelis  erit  Spiritui  fanSlo ,procul  e- 
runt  omnes  malignifyiritus.  Quapropter  ,fratres  meiyprecemur  a fii- 
due  Vatrem  cale$lem,vt  creet  in  nobis  cor  mundumydet  nobis  corno- 
uum,gubernet fempcr  \olutatem  nofiram finritus fui  duclu ,  ne  adul-  i 
ter  ille  Sathan  eam  fuis  prasligijs  illudat  y  qui  vf  illam  ad  nequitiam 
abducat,nthi1 omittit ,  eamque afiumptabom  Angeli  formapetxt .  O 
terque  quaterque  fcdkem  D.  Vaulum,  quiprobe  huius  nouerat  infi- 
dias& quo  tati  nebulonis  calhditas  tenderet  exphratu  habebat.  Con- 
fideiate  ,qu&fo  ,fratrcs  mei  & forores,  an  \llus  locus fegniti£  aut fo- 
cordi£  fit,ac  non  potius  afiiduas  in  fipccula  excubias  agcre  debeamus, 
cum  tam  cautos  habeamus  inimicos  ,  maximeque  periculofifiimum 
omnium  in  nobisipfes  domicertamen.  Dicatnunc  ahquisnos  acruce 
liberos ,ommque  mokfiia  & prdio  vacuos.  nonne  confiat  in  hoc  quam 

lob  7  a  i  Venf' dixerit lobus ?  militia esl  Vita hominis in hoc mundo ?  Quod qui-  : 
dem  bellum  perpetuum  (ffuneslum  iure  dici potesl,  fiquidem  in  eo 
ad  cxtremum  vfque  vit£ fipiritum  nobis  dimicandum fity  nec  \lla  ante 
mortem pax  aut  induci£  iniri  queant.  Adkxc  nonne  horrenda  <^ffe- 
roxpugnaefi,quandoipfinofinet petimus  &  nobisipfi  infcttifimi  I 
hosles  fumusl  Atquifi  nofin  nofinet  haud  miferet,quis  quafo  nos  re- 
fipicietl  Vaternimirumomnis  mifericordia  ,eifividcbitur :  quietiam 
inimicis fuis  benefacit ,  atque  iniuria  accepta  beneficium  reddit.faxit 
ispro  fuagratia,  vf  &  noslri  &  aliorummifericordia  tangamur.A- 
gite  ergo  comilitones  mei,  ad pmlium  accingamur,  ad  arma,inquayad 
ama.Bonoanimoeftevinfortes,&audaclerinmediuprocedite.Ne~ 
cjmd  timeatis hosles  .facilc ipfos fuperabimusiduce emChrifto  nihil 

defpe: 


;Jaudius Monier.       LIBER  V.  171 

cflferxvAum,<pdcos  omncs  pro  nobis  Vtctt.Spcs  itaqucviBorice  eius 
obis  jit  loco  Vdlca.dcinde  clypcum  dffumamus  qut  tfltbus  tclorum  fuf 
ktatfidcm  Jcihcct  vtuamfirmam  £T  conftantcm.V  tdcdmus  ctidm  at- 
]uc  ctidm  ncgladtus  nobis  e  mambus  cldbdtur:  cnfls,  inquant,  Spiri  - 
us fanclt  vtrtnque  incidens,qut  esl  verbum  Dci  \iui ,  quod  pcnetrat 
■orda     animdS,cogitationes  omncs  &  voluntatcs ,  dcniquc  nibil ei 
rjilcre potift.cuncld illipdtent  acccdutullud projlcrnit  inimicos fu- 
is,ettamfineslriclim  quidc  dttingdt.Soloverbo,  "vtdit  Vdulus,inter- 
icicndus  esl  Anttchrislus.Seddiligertter  cduendum  ne  quis  bcecarma 
'ommutctfcrro.nec  cnim  fcrrumjacerti ,  equitatus ,ncc  dli<£  huma- 
ice  \trcsin  militia  Chrtsliana  adhibendct  funt.  rclinqudmus  hcec 
mma  tyrdnnis dtque  Khodicnfibus  equitibus,quinthilnondrrogant  Rhcdief« 
trmis fusltbm inculcare  fidem  homtnibus  conantur .  ScdVtdetis  dempapffti 
uid proficiant  &  quamfcelicttcr  res  ipfis fucceddt.  idem  Hlis  impedet  ^opagaT" 
luodTcmpldrifs^tvocant ydccidit ,quivna  noSle  omncs  profligati volunc- 
?ucrc.Cdpta  iam  ejl  Khodusmdximumillorumprccfidium  &  mumti- 
Rimum propugnaculum.  dtque  itd pauldtim  amittent quicquidhabet 
reltquum.  esl  cmmplanta  quam  non  plantauit  VdterCceleflis ,qudpro- 
t)tcr  etiam  conuelletur.  Vapa  cumfautonbus  nequitice  fuce  nonne  ro- 
Vjore  fjypotentia  humana  vtuntur,  dum  nos  volunt  cogere  Vt  abiure- 
\mus  \ejum Chrtslumicontrkque credamus  Antichriflo falfamque re- 
\kgioncmampleclamur?.Vinculd,ignes  ,ey  dliacorum  tomentarccle 
{ dici poJfuntypotentid  tcnebrdrum  &  vis  tyrdnnica .  quce  quidem  ty- 
ranis,  etiamfi omni  alio  crtmine  vacarentfitis  tamc  drguit  ipjos  ntd- 
cipid  cJfeAntichrts}i,totumque  pdpdtum  plantam  cjfe  non  bonam  qu<£ 
tandcm  eradicabitur.Turca  fi  cum  paptftis  comparcturplus  fane  ha- 
bebit  humanitatis.nccenim  qucquam  cogtt  ddreltgionis  fuce  abncgd- 
tioncmicuius  etidin  oratiombus  noflris  tmmemorcs  effc  no  dcbcmus. 
Vtdctis  crgo  crudchfimos  inorbe  tyrannos  ejfe  eos  quinomen  Chn- 
ftiani  vfurpatcs falfb prcctextufanclitdtis^i  occupantlocuFthj  Dci. 
Tcmpus  breui  ajfore  mamfesld funt prcefagia,quod  tam  Vapce  domi- 
tiatus  multum  unmntuitur,alceq;  tpfi prccctduutur ,  dum fc  exoftm  rcd 
ditVrintipibus.Vtina  Deus  regnu F//i/ fui  leJuCJmJh uflauret, Anti- 
chrtslum  vcto fede  fua peUatfiet  quando  illi  vifumfut  nt.noflrum  < fl 

Z.  itj. 


ClaudiusMonier.  ACT.  MARTYRVM, 

orare  &  optaretatam  gcncnhumano  foelicitatem .  Ctterum  ne  co- 
z  .Thcff.t.  gitemus  hec  humanis  vinbus perficicnda.  Dcus  cmm ,  \t  ait  PaJus, 
fillum  illum  pcrditioms  fyiritu  oris  fui  confiact.i.virtutc  Verbi.  Quc 
tos  ammodo  progrcjfus  fcccrit  in  vanjs  regnis  icnisdlc JJiritus  on 
Dci }  verbum  iftud  Domim  amabile fupra  modum}abfquc  vllo tumuU 
tu,nullaque  vi  cxtcrna ,  res  ipfa pafiim  loquitur.  Hoc  ipfumdiuinum 
Verbum  docet,  handquaquam  ccrtandum  cuminimicis  noBris  robo- 
Matt. n.d.  rc corporis  autfcrro.  Di/citc  a  wc,  ait  lcfus  Chnftus,  qubd  mitis  fum 
19 -  humilis  cordc. SanBis igirur  armis  contcnti fimus,de  quibus fupra, 

locuti  fumus  yfide  fahcct  cj'  f}e  quam  in  lefu  Chnslobabere  dcbe- 
muSjVcrbo  ipfius  tantummodb  prcefulti.Kcftatfratres  mei,vt  de  cha- 
ritatc  dicamus ,  cnius praxis wtcrhomines parumcBinvfu.  Kunc 
etcnim  funttempora.quibus  Chriftus  charitatcm plurimorumlabcfa- 
Batum  iri  prccdixitffruslra  nomcn  Chris\wiorumyfide\ium  &  eu- 
angelislarum  vfurpamus }frusl ra  ctiam  Ubros  Scripturai  euoluimmi 
fruBra  Scripturam  fcmpcr  in  ore  habemusfi  charitasfriget:mMa- 
gimus ,  inquamji  illa  non  excolitur.  Anfides  dare  luce  potcft  abfque 
charitatclnon Jccus  quam  ft  lumini  no  inftdlctur  olcum.  Charitas  fm- 
gularis  csi  nota  qua  veri  difapuli  lcfu  ChriBi  dignofcuntur .  Chari* 
tas  ccrtifiimus  esl  noBra: fidei  tcftis.  Chantas  dc pluribus  vnum  cor 
&  Vnam  animameffiat .  Charitas pufillum  grcgcm  compdht  inv- 
num.Charitas  commumoncm  SanBorum  concdiat.  Qui.  chantans  ex- 
pers  eft,  inquit  loannes ,  in  mortemanct ,  in  tcnebris  verfatur,  atque 
i.io.4.b.s.  homicida  cfl.P^csipfatam  excelles  efl^vtloannesipfum Deumchari- 
tatcm  cfie  fcribat.  Cum  tanta  igitur  tamque  neccffaria  fit  charitasyvt 
fine  ea  mortuifimus }quantunuiis  nobis  omnia  profpere  ccdanf.oran- 
dus  cft  afiiduc  DominuSjVt in  nomine  ddeBi  Filij  eam  in  cordibus  no- 
slris acccndatvirtute  Spiritus fuiy\ttotiardeamus  cius  amore  }%e\o 
glorice  eius^  dcfiderio  eius  vidcndi :  qub  tandcm  prafentcs  cum  co 
in  aternummutuo  conJJcBu  fruamur  ,feBumque  cclcbremus  per^ 
pctuumin  pcrfcBa  Utitiajjymnos  &  cantica  fi>iritualia  inccjjanter 
canentes  in  honorem  (ygloriam  Dei  noBri .  Amen.  Fratrcs,  nc  ccctus 
Veslros cckbrare  omittatis , etiafi paruo  numero  oongregati:  neut 

vfqucadeo 


■  CJaudiusMonier.  LIBER  V.  171 

1  vfjue  adco  vcjlcs  aut  anulos  rcfjiciatisfcitis  quod  Diuus  lacolus  eam 
\curam  vt  inanem  rcprehcndat.  ALslimet  je  quifjuc  minoris  quam 
mcwteros.  Yrcqucntcr  inuicem  inuifitc  ac  prxjertim  imbeallos  a- 
I  mmo     corpore :  vcflrafijuc  domos  ita  conflituitc ,  vt  mcrito  eccle- 
EfioLc  dici  pofiint :  atque  dum  corpas  ciho  cyviuo  reficitisfcrmo- 
wines  babetote  fanclos  .hac  aumratione  familiam  totam adificabitis 
mammaque  paslum  fimul  &  corpon prabcbitis .  Nc  mcavos  tcrreat 
l\  captiuitastjuo  minus  in  officio  fitis ,  jcd  potius  mco  cxcmplo  firmio- 
resnunc  rcddamini  quam  vnquamantea .  Hic  emm  fumvt  aficram 
vcritatcm  Dci  in  mc  operantis  }precibus  etiam  veslris  afiiduis  ad- 
I,  mtus ,  qmbas  me  plus  milhcs  commendo.  commcndabo  itidem  me  ec-  GcneueTes 
1  clcfiis [upcrionbus. Qucd ad me  attinetjneminislis  quanta  mea  deji-  Laufa"* 
Ideria  vim  habcant.  Kcliquum  csl }fratres  mci^vt  Dcumorcm,  "c^g^,1"* 
I  quo  bcmficia  quaavobis  inme  adhuc  in  dies  proficifcuntur ,  fua 
I  bomtare  compenfct }  quemadmodum  lam  imtwdixi:  fupplicansvo- 
|  bis  coram  Domino }  vt  mihi  ignojcatis  quod  ea  prudentia  atque  con- 
\\  flantiaintcrvosnon  cgenmqua  oportuit.  Nam  rcuera  probcmihi 
nconjaus  jum  imbccilhtatismca  ,quod  rcccfjcrim  quumme  progrc- 
diopus  cffct.idque  feci  pra  mnno  mctuhominum  }alufjue  infirmi- 
|  tatibus ,  quas  nnhi  condonct  Dcus  mcrito  \cfu  Chnfli  Filijfuiobe- 
dientifiimi }rogo .  Mmjlns honorcm  exhibctc,nonvelut  idolis  }fed 
mntijs  Domini.  Dc  mcautcm  ne  alias  foliati  fitis  quaminoratio- 
mbus  veftris.  nam  £7'  me  &  mca  Deo  trado  omma}cui  honos ,  laus, 
gloria  cxhibcatur  cum  gratiarum  aclione  pro  omnibus  bencficiis 
inatcrnum .  Amcn .  Kogo  vos  vt  hanc  cpijiolam  in  multorum  ma- 
mis  tradcndam  curctis:non  quodillius  digmtasid  mercaturfed  vto- 
I  mncs  fimul  fratres  gauderc  pofimt,  & promcDeiopcmimplorare. 
Saluto  vos  cfamplcclor  omnes  in lcju  Chrislo.  Veslerfrater 
Claudius  Moncrius. 

bicarccrevcro  Lugduncnfis  Archicpifcopi  quandiufuit,  C fide- 
les  homincs  Dcumq;  timcntcs  litcris  magnopcrc  infidc  vocationcqitc 
Chnjliana  c6firmauit,ej  magifiratws  ludictjquc  Lugdunejes  dc  ipfo- 
rufiauitia    crucblitatc  injilios  Dei3  atquc  mtolerabdi  dbmwahone 

Z.  iuj. 


CliudiusMonier.      ACT.  MARTYRVM, 

grauiteradmonuit .  quxfuit  caufd  ,  \tin  locis  carceris profundiori- 
bus  atque  obfcurioribus  demiffus fueritivbi  cum  maxima  corporis  mo 
lcftid  &  cerumna^fque ad  xxvi.dicm  Oclobr.  inclufusfmt,patien- 
terconftanterquepcrfeucrasineafidci  confcfione  quamantea pra- 
Tcmatio-  claram  ediderat .  Quanquam  fepius  maxvma  v/  impctuque  tentatio- 

numimpc-  >  17      ■     n  i        7  i 

wsi  num  moueretur ',quibus Jatban  cius  jidem  oppugnabatitum  etiam  ad- 
uerfarij,qui\>arijsmodis ac  rationibus  eum  apropoflto auocare co- 
nabantur.fed fumma  Dei  benignitas  eumfemper  in puritate fidci  eiuf 
que  conslanti  confcfione  conferuauit.  \taque  eodcm  Oclobris  die,qui 
fuitdies  Lun<£ yinmaximam plateam  fummitempli  nonnne  fanbli 
hannis  appellati ,  dedudus  eflnblquc  b&reiicus  palamdeclaratus: 
deinde  a  Vicario  Arcbiepifcopi  Lugduncnfis  motus  dc  eo  gradu,quem 
facerdotibus  fuo  clero  confccrare  confueuerunt :  ac  ita  ca  gradus 
necefiitudinc folutusfin  manum  ciuilis  magislratus  cfl  traditus.inde- 
Roana.Rc  que  Ixtus^quod  turpifima illa  nota  hberatus  effet,ad alium  carcerem 
Gjgduni"  Koanam  appellatum  traduclu* ;mfoffamque  obfcuram  miffus  \fq 


ue 


ad  diem  Sabbatbifequentemfuit,pridie  cius  diei  quemfeslum  omni- 
umSanclorum  appellant  t&  celebrant .  Eo  autem  profeslodie  fen- 
tentiapronuntiata}capitis  damnatus  \>t  viuusigm  cremaretur  anlo- 
cum,  Sacel!umappellatum,deduclus  cfl,\tibiexpcclaret  dludtem- 
pus  quo  mdices  pranfi  fuiffent.  ibiparum  pifcis  &  panis  vimque 
tillatum  eft  ei  vf  pranderet .  Itaque  cum  diu  flcxis  genibus  Deum  o- 
raffety  atque  ahquantum  panis  coepiffet  fumcre ,  duo  Yrancifcaniad 
eum  dCcejferunt :  quimultis & varus  fermombus  cumeo  babitis ,  in 
quibus  ab  illo  prxdare  repuljirefutatique  fuiffcnt ,  aho  tandcm  ten- 
Fracifcani  t(ltl0n^  gcnere  aggreftl  funt  ,cnmen  edacitatis  eiobijcientcs  ,tcm- 
cjachatis  pufqneilludnon  cdendi  effe  demonslrantes  ,fed  aba  maiora  manf- 

cnmcnMo*   J  l  ■       j  /       /;  /  r        f  ; 

ncrioobii-  quc necejjana  cogitandi .  Quibus illc cum Junvnamanjuetudine lc- 
C1'im '  nitatcque  reffondit,fc  non  \cntris  ac  xoluptatis  caufa  comcdcre  ,fed 
corporis  tantummodo  aliquantum  confrmar.d  vic  ipflm  ,cumfltin- 
firmum  ,  promptitudincm  flpmtus  intcrturbant  m  grauif.mo  at- 
q".e affcrnmo  certaminc  quod  eiflatim  /ubcumium  eflfi  t .  Hoc  rc- 
ffonjo  tam  manfucto  Jummccque  cequitaris  picno ,  bomncs  impu- 
denrcs maximo pudore affcca  coram  honunibus  qidbujdam  quieo 

inloco 


Gillot.Viuier.  LIBER    V.  173 

in  loco  aderant .  Horam  arater  fiecundam ,  fiuis  exutus  veftimcr.tis. 
curru  ad locum f  tpplicio  conftitutum duhlus  fmv.cuius  conTUniiam, 
marfuctudincm  ffiummamque  patientiam  cumiudkes  vidcrent  ,ccn- 
tincrc fc  non poterant  quin gcmcrentiquidam  etiam  lachrymas ,  eius 
innocenticeindices  ac  tcslcs,  emitterent .  Nam  priufiquam  indc  difce- 
dcrct}pctijt  ab  illis  vtjibi  licerct  Dcum  orare  arquc  wuocarc.  Id  quod 
eaconditione  eiconceffum  c*sl  ,ne  contra  ipfos  vllo  modoloqucre- 
tur :  auteam  fibipccnam  effe propofitam  fiirct,  vt  lingua  ci  amputa- 
rctuf .  A  carcere  igitur duclus  cH  vfique  ad  cum  locum ,  qui  a  ma - 
gnitudine  terrce  congesla: ,  atque  ad  Khodanum  vfque  in  amplam  & 
longani  platcam  complanata: ,Tcrritoru  nomen  habct,mntlis  ma-  Adlocu^ 
mbus  vultuquc  fcmper  in  cxlum  creclo ,  ajfccluque  Uto  atque  hila  ^JjJjjjj^ 
ri .  Vorro  cum  duccretur per  vrbem  magna  hominum  multitudine  oc-  &  qu*  con 
currentc  aut  comitante ,  quidam  obuius  eifaclus ,  cum  his  verbis fit-  eat  Monc- 
lutauit ,ValcinChris~lo .  Quiftatim  wsiinclu  duorum  Franafica-  nus" 
norum  qui  ibiaderant,  comprehcnfius  esl.  Cum  igituradlocum  Ju- 
pranominatum  dcmonflratumquevemffiet ,  dcclarata  fidci  fiua:  ra- 
tione,cy  oratione  Domini  \cfiu  pronuntiata ,  catena prxcinclus  csh 
deinde  accenfio  igne  in  aercm  fiublatus  :  diu  pnUjquam  morcretury 
flammas  eius  perpefifius  esl,ficmpcr  orans  atque  hccc  vcrbaitcranSj 
Mi  Deus  ,mipatcr:atque  ita  fifintum  Domino  rcddidit. 

GILLOTVS  VIVIER, 

&  alii  Vallencenis  ob  vcrbum  Dei  exufti. 

PErfecutionum  tempeslas,  rurfus  nos  ad  Hannonniefes  reuocat.  P«&cutio 
J  ...        1  v-  memorabi 

Nam  arca  ulud  tcmpus ,  muln  nomine  Euangchj  in  carcercm  con-  u?; 

icclifiucrunt ,  grauemque  perficcutioncm  pafii  in  ea  inferiore  regio- 

nc  Flandnca  qucc  ad  Hijfanu  Rcge  pertinet,  impnmifique Yallence- 

nis  Hanonix  vrbc,comtte  Lalaino  acernmo  eius perfiecutionis  authore  LdSnw  * 

ac  pnncipe.  Intcr  ahos  ifli  fiunt,quoru  memoria  eft  coficruataiGillotus 

Vuncrus,  natus  in pago  que  vocat  San-fialuatoris  tribus  milliaribus  a 

Torrtacojwmo pa>iitcxediartifex:v  Michael  ¥aber,cx  codcmquo- 

quclocoaffnisipfius  Gdloti ,annos natus xrx,patcrque eius  laco- 

bm  F.ibr,.vihos  lx.  natus  ,pater  Annce  qua  Gilloti  vxorfuit,qua  - 

pa.tiopcjl propter caudcm  Euangclj  caufam  in  carcercm conictta  eft. 


Michella;  ACT.  MARTYRVM, 

Eorumautcm  vnufquifqucfufceptam  Euangehj  veritatcm  conftan- 
tifiime  defcndit.lacobus  vero  Eaber  cum  in  fumma  cetate  ad  agmtio. 
nem  veritatis  deduclus  effet,tn  eius  profcfione  ac  confefionc  adcb 
permanfit,vtnullis  impcditus  aducrfanorumqu^sl:ionious  cauillif 
que  obieSlis,ab  ea  vllo  modo  dimoueripotucnt. Si minus  aduerfario- 
rum  argumentu  fatisfacere  autrefyonderc  poffet ,  conslanter  tamen 
ad  Ventatem  Eitangclij prouocabat.Nequevero  minus  infgnis  atque 
trxconM  admirabilisfuitvirtus  AnnceEabra,  Gdlotivxoris ,  qu&praidarum 
t13,  patris,fratris,maritiquc  cxemplum fideique  tcflimomum imitata,eo- 
rum  quoquefupphciumacmartyriumahquo  tempore ypucrperio  V/- 
dclicct  abfoluto,posl:  f cquuta  csl.  Nam  capitis  damnata  proptcr  cofla 
tcm  Cbrifli  eiufqitc  Euangclij  cbfcfiionem,  eandem  ignis  pocnam  mu- 
licr  virik  animo  cum  fumma  omnium  admiratione  fuflinuit. 

MICHELLA  de  CAIGNONCLE. 
JfiSSJ  Odcm  quoque  teporc  fuit fccmhia prtmaria,Michella  de  Cai- 
^M^A  gnonclenominata,viduaque  rchclaa  lacobo  Clenco ,  quiex 
eadcm  vrbeVallencenenfifuit  ex  qua  Micbclla  eius  vxor.  Ea  autem 
antequam  in  manus  eorumincideretqui  Euangelium  perfcquuntur, 
fucratposlulatain  coniugiumaquodam fideliatquehoncjlo  homine, 
vt  cam fecu  in  ccclcfiam  verbo  Dci emcndataac purazrchgiom  rcsli- 
tutam  adduccrct.Quod  quidemilla  recufauit,modcsliJ$imeque  cx- 
Cufau\t,non  quod  in  cum  homincm  amicam  no  habcrct  vohtntatcnv.fed 
quod  Spirttu  Dci  nondum fe  impulf xm  eo  dicerct ,  vt  patriam fiam 
txc£lT  relinquercf.at  contra  in propoflto gratice  Domim  atquc  eius  vocatio- 
recufaric  nls  cofirmatam^vt pura^f  integra  ab  omm  idoloru  atque  abominatio  - 
num pollutionc  conferuari pojfct.Quod fi in  hmufmodi  ratione  vifa 
capcrctur,Dominum profuabcnigmtatc  &  confuetndine ,  virtutcm 
eam  daturum,  qua prcedita  confiten  fanclifiimum  cius  nomcn pofiit, 
id  quodetiamfummo  cumhonoreDemy  finguUrifcemina  cxcmplo 
praiflitit.Nam  cum  capitis  damnata  effct ,  vtcum  Gilloto  acctfteriSy 
quorum fupra  mentiofafla  esl,viua  comburcrctur,ad  jupphcium  du 
cla  caiteros  ad  conslanttam  hortabatur,  oslcndcs  ipfos  iudices  a  qui- 
infignis  bus  crant  condemnati  &  qui  addludfupphciu  consliruendu  aderant, 
no pojfe  aliud  habcre  quam  horreda  ^ppctud  cbfcicntia  carmficina: 

cum 


ms 

Michella 


couiblatio. 


Vlauric.Seccnat.  L I B  E  R    V.  174 

cum  ipfi  qui  patcrcntur,placidifiimaammi  pdcc  fummaq;  ccrtitudine 
\falutis  fuafrucrcntur.ltaq;  Vfahnos  cancns  &  laudcs  Domini}ammo 
non folum  cc  quo.fi  d  ctiam  lubcnti  Ixtoque  fuum  rcddiditfj)iritumei} 
I  cmus  nomine  pccnam  mortis  propofuam  fuslincbat. 

MAVRICIVS  SECENAT. 

BSjEff  j  Auricius  Seccnatus fuit  natus in ijs  motibus ,qui quoniaPro-  m.d.li. 
Sk^S  uinci^Narboncnfi  adiaccntyGr£ce\identur  cffc  appellati^ 
w°iyGebcnni nunc  Vulgari  Prouincialium  Imgua appcliantur.  Propri-  Gebcnni 
us  tamcn  eius patria  locus  S.Saturnimnominatur \propc  montcm  Co  momcs. 
lctum  inDeza^num  ex  ijs  montibus  quipaulo  ante  nominatifunt. 
Is  igiturMauricius  cum  Nemaufi  sludcrct  litcrisfiudiaque  humani- 
tatis  cum  pictate  coiungerctan  qua  eos  quos  poterat  in  afdibuspriua- 
tis  inslituebat y  captus cslanno  m.d. li.  atque inarccm cius  vrbis in- 
clufiisjn  qua  cum  a  Locumtcncnte  cius  curiaf  quadam  arte  & fumma 
prudcntiahumanamodcratione  dcfua  fidc  interrogdtus  fuiffct  fita 
reffondit^t  difiunulata  veritate  quam  dcbcbat  cofiteri,  incolumita  - 
tem  vita  adepturus  cffc  videretur.Nd  ita  folent averc  afiuii  homines  Aftutia  ru- 

■  r  ■  rt  ,,  i\  ■  1     ~>       ri  1     1  dicumqui 

vr  artipciojc  &  callide  totam intcrrogationem  moderatesjidctes  bo-  cognoue- 
mines a  vera Chnfii confcfiione  abducant.Sediuterrogationea  ludice  ["tcm"1" 
pnmano  repctita,Mauricms  tanto  dolorc  difiimulatx  vcritatis  affie- 
cluscsljVtCdmpcrfididm  Chrisliand  teslificdtione  corrigcndam  fibi 
cffccxislimauerit.ltaqucaprimario  ludice  interrogatus  fita  libere1 
conslanterque  refipandxt ,vt  ipfius  confefiioncm  fentcntia  capitis  & 
pcendignisfitconfccutd3qudmfummacumI<£titid  fufcepit  dc  pcrtu- 
lit.  Eius  dutcm  mors  prwclara  &  bcata  omncs  fideles  Vrouincia? 
Narbonenfis  maximopere  in fide  Chrisli  ac  vera  rcligionc  confima- 
uityXvi.  Auguslijpoflridie  cius  dici  qui  Virgini  Maria  confccratus 
inVapatucolitur. 

IOANNES  a  PVTEO, 

Hic  vulgo  Mcdicus  appdlabatur.  "*M  D  Ll 

Sppj  Cctice  in  Vroumcia  Narbonefi,eode  tcpore  ac  mefic  quoda  die  Vzcz  in 
t&MLunamenfis  Aug.nominc  Euagclij  aC  rcligionis  crcmatusesl  Proimicia' 
loannes}cogncmcnto  diilus  Mcdicus  3  homolitcurum  ommuunperi- 


Ioan.aPuteo."  ACT.  MARTYRVM, 

tuSyin  ea  \rbe  artificio  wens  co,quod  ad  ligna  cadcnda  traclanJcqne 
pertinctAs  autem  doSbrina  Euangclij  tum  imbutus  fuit  quum  Epijco- 
puseius  \tbis,ubus  quictis  actranquillis  fime  \>lloperjecutiohis  ve- 
riculo  ^eram  pietatis  difciplinancfcioquomodo  amplcxus }eam  cura- 
rat  &  Vcctia  &in  tota diccccfi  anunciandam,  ita  \>t  ab ijs  \>crbi  mi- 
niflris,quos  ad  concionadum  afaucratforma  quadam  &  ratio pic pu 
rcque  docendi  conficruarctur.ltaque  Medicus  cum  eotum  conciones  di 
ligcnter  atque  sludiofie frequcntarct yin  agiitionc  Veritatisfuitwfth 
■Ciufa  cur  tutus . Scd  caufia  cur  dclatus  ad  Vratorcm  \rbis  fucrit  ,atque  in  carce 
Mcdicus ?  rcm  coicBus  }bac fuit. Isputcu m  babebat  cotrouerfum  cum  alio  quo- 
dam  ciue  Vcetieji,  qua  in  controuafiia  aducrfanus  \t  caufam  mcliorc 
facerct,con?ugit  ad  ca  rcmcdia,quibus  plcrique  hodie  caufa  dijfiden 
tes fiua  vtij  Jentjtt  eos  crimmeharcficos  coficlo  obiehloquc oppnmat 
quos  non poffunt  iurc  atquc aquitate  caufia  fiuperarc.  Hacigiturca- 
lumniavtens ,nonmodo  inrc priuata  ^fparuaaduerfiariusfficdinre- 
ligione  inimicus ,nonputeum fiolum^erumetiamcaput  proximi  ac  \i- 
cinipctcre  cocpit  Atque\t faciltus  qua  intentabat  teslimonijs  com- 
probaret,omncs  vinitores ,quoru  opera  Medicus  in  vinca fiua  vfiusfu 
erat,conduxit,ac  quid  illc jenfiiffiet  aut  dixijfet  de  rcligione }exquifiuit 
atque  ad  Vratorcmdctuht.ltaquc  Medicus  caufia  infiormata  appro- 
batdque  ijs  tcslibus,in  carcerem  conieclus  cfljn  eoque  de fiide  fua  in- 
terrogatus  de  cccna  Dominijta  rcfifondit  homo  illiteratus,vt  a  doclo 
&  litcrato  nihilpurius  dicipotucnt .  nam  &  difciplinam  eamjn  qua 
fucrat  Mitutus  allegauit  ,  ex  qua  didiccrat  Chrislum  Dominum  in 
chriftus    cofruflo panis  nullo  modo  effie  inclufium^  illud  caput fidcifiua protu< 
nis  non  fn-  lit,  in  quo  illum  ad  dcxteram  Dci  Vatris  ficdere  confitebatur .  iaque 
ciudnur.    ^  ficntcntia  a  iudicibm  efl  condcmnatus ,  vr  slrangulatus primunt, 
ignc  dcinde  crcmaretur.  Interea  aute  cum  in fiaccllo  quoda  ajficruare- 
tur ydu  adfiupplicium  duccretur ,quidam fiacinorofius  ,qui  ob  malcficia 
fiuafldgcllabaturpereumlocum  ducebatur ,qucm  cum  vidiJfictMe- 
flota.      dicus yCaufiamque  cur  caderetur  intellcxifiet yS~latim  exclamauit jbca- 
tos  cfifie  quipropteriuslitiam patcrentur carmenquoddamfifiri- 
tuale  in  eam fiententiam  compofitum^fque  adlocum  fupplicw  coifli- 
tutum  cecinit 

Ante 


Ioan.Ioery.  LI B  E  R    V.  175 

Ajite  \eroquam  laqueo  prafocaretur,  orans  Dominum  memori- 
[  terpronunciauit  eam  orationemyquxGcneua  die  Mercurij  inpreci- 
[bus folcmbus  ad  Deumhaberifolet.Deindepropofitam pcenamfum- 
ma  cum  xquitate animi  &  manfuetudine yquafi  agnus  fusiinmt.  Hu^- 
I  ius  v/ri  conTlantia  atque  integritas  tantafuityvt plurimos  qui  ab  ipfa 
veritatc  alienicrantyad  ipfius  cognitionempertraxerit. 

IOANNES  IOERY,  o>  Famulus  ipfius. 
^jj]p5  O  A  N  N  E  S  loerius  natws  in  quodam pago  Sancl-ioerio  no 
minatojnbus  mdliaribus  ab  \>rbe  Albigefi  jnaiore partc  ata- 
tisfu<£  Montalbam  educatus  fuit.  Ex  ea  \rbe  Geneuam fe  contulit  ad 
tnaiorem  pietatis  cultum  capiendumyatque  in  ea  ecclefia  pure  Deuinr 
uocandum.  vbt  cum aliquandiu  cffct  commoratus ymenfe  lul.anni m.d, 
n.atque  atatis  fu£  xxu.iterin  patnam  inslituit Jbabens fecum  itine- 
ns  comitem  quemdamadolcfcctem,qut  eiferuiebat.Vtautcm  aliquem 
profe&ionis  fu&fruclum&  confolatwnem  fidelibus  adferrentjecum 
libros  pie  de  religionefcriptosy  deferendos  acceperut.  qu<efuitcaufa> 
\t  cum  effent  Menda  in  Vrouincia  Narbonenfiycapu  fucrint  con- 
demnativt  igni  cremarentur.Ab  eafententialocrius  (qui  fiepe  ami-  Iocrii  votS 
cisacfamiliartbus  dixerat  yfiDommusipfum\ocaretad  teslifican-  vati^nio 

1      J         ^r  \  ,  rfJ  n.       .         .r      '  ,  lunaum, 

damvcritate Je maxime cupereTbolo]<e tcstimonium  eiluum  aarey 
morte fua  objignare)appellauit.ltaqueTbolofam  ad  fupremam  cu 
riam  mifsifucrunt:  \bi  loerius  amplam  confcfiioncm fideifua:  edidity 
eamquc  confirmauit authoritate  Scriptur#yin  qua  cratnon  mcdiocri- 
ter  Verfatusun  omnibufque fuis  refyonfis  fe  valde  modeslum  &  tem 
peratum prxbuit.Neque  \>ero  adokfccns  feruuspro  cetate  & cogni- 
tionequa  praditus  eratjninus  gratix  habebat^eandemfidem  profcf- 
fus yquam\ocrius illiusherus  declarauerat.Quanquamtum propter 
atatisinfirtnitatemjumetiamignorantiamcarum  rerum  qu&  incon 
trouerfia  agitarifolent ,  non  ita  commode  poterat  diffoluere  ea  argu- 
mcntayqua?adaduerfarijs  obijcicbantur .  quare  cumvideretfevehe- 
mentius premi  ab  hisquiquaftioni  exercenda,cauftque  informandx 
prafecli  erant,eos  ad  loerium  herum  fuum  magifirum  remittebaty 
teftificans  fe  quidcm  velle  in  edita  confcfiionc  omm  ratione permanere 
Cmautemillidtcerentapfumnondcbcre  vllam  fidcmadhiberehero 


Godefridus.*  ACT.  MARTYRVM; 

fuoy  quihxreticm  cjfct  dc  plane  reprobatus :  eis  reffandebat  \ 
scmi  de  hc-  eum  cognomffe  virum  bonum  &  fanciitatc  vita  p raeditum :  certu 
xojii.  oPi-  p  e^c  ay  co prcetcr  yeritatemqu*  vcrbo  Dci  continctury 
diajfe.  Vorrb  eo  die  quo  hi  duo  capitis  damnatifueruntymultifaccrd 
tes  0*  monachi  vemcbantin  carceremyvt  cum  loerio  diJJ>utarent:q 
bus  ille  ita  placide  ac  fedatc  reffodebat,quafe folutus  vinculis  in  ju 
malibertatefmevllopericuli  terrore  effet.  Cum  autcm  duBi  effe 
ad  locum  fupplicioconjlitutum  an  plateamS.Georgijappellatanr.ad- 
olefccns  poslrcmb  intcrrogatus  ,ad  slruem  lignorum  adduclusefl, 
dum  loerius poslremis interrogatis  reffonderetXbi  complures  hypo- 
crita>  adolefcentem  cceperunt  joliatare  vt  virgincm  Mariam  muoca- 
rctfufceptamque fcntentiam  deponeret:atqueitaimportum  extitcrut 
Vtiuuenis  velimbcallitatc  quadamaitatis^  vel  importumtate  aducr- 
fariorum  &  moleslia  motusallachrymancceperit.  Tum  Verb  loerius,  i 
qui  cum  altjs  loqucbatur ycum  couerfus illum  ab  aduerfarijs  folicitari 
dnimaduertijfetalicbfeslinauit  eb  ajccdcre.  Et  ctmi  eu  ita  fletcm  re-  * 
p>eriJfct,Cur anquit ,mifrater ,tu fles?.an  nefcis  nos  nunc quidem  acce* 
dere  adoptimum  benigmfimumque  Dcum  nojlrum&quampnmum  I 
forc  hhcros  ac  folutos  his  arumnis  quibus  afjiigimur?.Cui  adolcjccnsy 
Egojnqiatflcbam  qubdmecum  non  efies.Noneft^uquit^oerius  te- 
pus  quo  plorcmus,quin  potius  canamus  Domino.Tum  cccperunt  Pfal 
mum  cancre.Atcum  fiamma  ignis  exarflffety  ey  lam  ipfum  \ocnj  cor- 
pus  inuafiffct fillc  quafi  fui  oblitm^  magis  dc  adolcfcente  quam  de 
fefohcitusfc  quatu  potcrat  ad poflcm  crigcbat yrcffiaensvt adole- 
fccntcm  confirmaret  cique  animum  adderet.deindc  cum  ammaducrtif- 
fct  illum  tamcxtinclum,  ore  apcrto  flammamigms  haufuycaputque 
dcmittcns  ftintum  Deo  rcddidit . 

GODEFRIDVS   DE  HAMELLE. 
M.  d.  l  ii.  QOdcfridus  HamelUus,nat9w  vrbc  Brabantia'  Niuclla  nominata, 


^rabancu  Tornaci  vbi  agebit  ,arte  vc fliu  confi  icndarum farcicndammquc 
cxercens,propter  Euangelif  doclnnam  captus cft.  Et  quoniam  cx  luis 
litcris  quas  tn  carcere  Jcripfit,acla  mdicu  er  confcfwncm  dc pluri- 
mis &grauifiimis rcbus  adrchgioncm pcrtincntibus complcxus cs~l, 
nos  cxijhmauimus  dignas  qux  in  Latinufermoncm  conucrfa:  ad  om- 

mum 


■  lodefndus.  LIBER    V.  vj6 

miumcognitioncmperuemrcnt.Namquantum  cx  illim  epiflolis  intel- 
mgere  pojjumus  ^idctur  vir  fuiffc  cummagnitudine fyiritui  amorcq; 
I?  Chriftum  cxccllcnti,tu?n  etiam  fludio  ey  cognitionc facrarum  lite- 
aru  fingulariitametfi  nullius  altcrius  higuxfacultatc,  quam  yerna-  ScriptaMar 
uiccs  GalliCtfinftruclus  effct.Hanc  autem  primam  cpiflolammifit  tyni  tefti- 

..        rj  i  /r  i     r  i    r  moniagra- 

td  quanda  muhcrcm jiackm^t  eam  c<£terojquc pios  bocjidci Jua^cj3  tix  Dei  fur. 
rratL£in fc  Dcitcflimonio;,  in  doclrina  Euagclij  fufcepta  cofirmarct. 

Cratia  &  mifericordia  oprimi  Patris  noftri  pcr  Icfum  Ghriftum  Filium. 
eius.lalutemtibiimpertiatur. 

Ego  chariflima  atquc  amantifiima foror3toto  animi  sludio  tibi  gra  - 
hias  ago  pro  ca  mcmoria  %f  cura,quam  tum  corporis  tum ffiritus  mei 
ycepisli.Ccrtc  huiufmodi  amorcm  Veslrum  ita  mei  memorem,  quafi 
yucndam  Dei  nuntium  atque  etiam fuauifiimum  odorem  accipio.fum 
Ttiam  magnoperein  ff  intu  recrcatus  vestris  predbus  atque  oratio- 
mbusyquasadDeumcumafiiduamci  mcmona  adhibctis }  quasfcio, 
qucmadmodumvos  dicitis,non  inanes  &  frutlu  vacuasa  confjfeclu 
Altifimiabituras.Quare  tetoto  corde  rogo,ne inhoc pietatis officio 
fathifcas  atque  orare  dcfinas^t  hoc  excellens  certamcn,  ad  quod  me 
Dominus  deduxit,  ad  iffim gloriam  &  ccdcflix  aidificationcm  obire 
pofiimad  quodeiw  gratia  ffero  &  cofido.nam  is  quidem  optime fcit^ 
quatopcrc  cgo  dcfidcrcm  \t  ncme  ipfiw per  me exiguum  cius  inflru-  DefTderm 
mentumglorificcturfieoquidcmtumad^itam ytum  ad  mortem  vti  GoJdrKil- 
Y#/f .  Ego  enim  nihd  aliud  cupio  atquc  appcto,  mfi Vt fanclifiima  eitts 
Voluntas  dc  me  pcrficiatu  rynon  folum  Vt  in  infimum  obfcurumque  ali- 
quem  carceris  locum  demittar.^crumctia  vt pro  ipfius  nominc  moriar, 
fi  illud meamortc poteslvllomodo  illuslrari  ,perfuafw  eiw  yerbo 
Chriftum  mihi  effe  lucrumjum  ad  vitam  tum  ad  mortem. 

Ego\erb3charifiima foror }nodum plane cbflituerahanc cofcflione  S^Godc* 
meam  ad  te  mittere,quoad fcircm  an  ifli  ex  me aliquid  amphus  vellcnt  fridl' 
qua>rere:fcd  quoma  hic  tabellarius  vnhifignificauit fe  ad  biduum  aut 
triduumdomoprofcclurum  aliqub,camobrcm  mittcre  coaBusfum. 
Ncqtic  vcro  hanc  confcflioncm  adtemitto  vttuca  quafl  cxccllcnti 
quadamperfcclaquc fapicntia  erudiaris  atque  inslruarisifcd \t  con~ 
fefiioxc  fcrui  Dei  minimi}qui  nohcrim  defodcre  talcntum  qttoi 


Godefridus:  ACT.  MARTYRVM, 

a  Domino  mihi  commiffum  dcceperam ,  V£  tu  tdntummodb  intelligi 
tnein  fimplicitdtc  meaDominumlefumChrislum  coram  hcminibut 
non  abnegafiefed pro  menfura fidei  tnihi  ab  eo  tributa  confeffum  eflfle, 
Qua  in  re  confido  Dominumhocmeo  sludio  atque  officio  contentum 
efe3quum  Vita  non parcam  tnea  Vf  eam  confiruemjed  eam  negligam 
perdam,quoniam  Dominus  eam  dignam  cxislimat  qu<£  coram  ho- 
minibus  amittatur.Sic  hdheto3meafloror,cor  meum,flmulatque  a  fit- 
tdliribus  mctgno  cum  impetu  &  vi  comprchcnfusflui3cxclamafie3  O 
Domine3ego paratus fum  non  modo  in  carcerem  conijcifcd  ctia  mor- 
tem pro  nominetuo perpeti,fl idingloriampotesl  tuam  redundare. 
Afque  hac  quidcm  erat  \oluntas  mea 3  qua  in  confeflione  quoquc 
mcafuit&critvfque  ad  \ltimaguttam  mei  fanguinis 3po?lrcmum- 
que  os  membrorum  meorum,  qua  igne  combusla  in  cinerem  fluntre-  \ 
digcnda.  E  quidcm  ipfius  fum  0*  dd  vitam  &  ad  mortcm.flaciat  de  me  i 
quodslatuerit. ego  enim fiue  vwendum fltfiue  moriendum  }mihi  pld-  \ 
ne perfuafime  ipflius  fanpcrfore  3  propterea  qubd filij  cius  fum  leflu 
Chrtfli,d  quo  permagno  pretio  rcdemptus fum3  ita  w  iam  h&res  Dei, 
& cohatres  lefu  Chrifli  flm.ltaque  nunc  quidcm perfuaflumplane  hd- 
beomedeffe  omniajiuevitamflue  mortcm,fmc prafentiafiue  flutu- 
ra  \  omma  finquam  ,mca  cfle  :  me  autcm  Chnsli,  Chrislum  vero 

^«v^nica        efie  '  dtcLue  ltcL  f€rfm[m >  ipfim  Chnslum  cum  ad  Viuen- 
faiutis.     dum  tum  etiam  admoriendum  lucrum  cffe.  Neque  vero  me  pudet 
coram  hominibus  confitcri  eum  folumfuiffc  (fnunccffc  inquoom- 
nem ffiem  falutis  mea  Vitxque  beata  rcpofuerim :  quo  cum  me per- 
pctub  Vi&urumcjfle  flfcroXtaque  quoniam  nulla  alia  inre  ffcsfidu- 
aaque  falutis pofita  mihi  efl,  quam  in  eo facrificio  \efu  Chrmijn  quo 
fcmel  crucifixus  corpus fuum  Deo  Vatri  pro  mcis  peccatis  obtulif.id- 
circo  adduci  nullo  modo poffum,  \t  ijs  affentiar  qu<e  ex  me  quafiue- 
runt  ,approbanquevoluerunty  cumprafcrtim  Spiritus  Deiccrtifli- 
mus fit  teflis  &  comprobator  huius  ammi  mei  atque iudtcij,  qubd  ea 
quw fentio  credoyera funtjZJ  qua  ab  aducrfarijs  mihi proponun- 
turfalfa,atque  ab  omni  \erbi  Dei  veritdte  abhorrcntid.lllud  etiatn 
Rom.io.b  certofciensjn meque  experiens  3corde  crediddiuflitiam,oreverb co- 
10  fefiioncm ficn  ad  flalutem.  kaque  Dominus  hoc  exiguo  volcns  \ti  in- 

flrumento 


'ram 
\iuo 
nam 


Sodefridus.  LIBER    V.  177 

^brumeirtojnedignumiudicauit  \t\ocarer  ad  hoc  genus  excellentis 
onfefiionis &  coram  homimbus  producerer,  vtex  abundantia  cor~ 
lis  ore  ter  intcrrogatus  ipfum  confiterer .  Vrima  confc fiio  a  me  edita 
yit  vui.dic  Martu anm  m.d.li.  circiter  tertiam  Iwram pomeridia- 
,cumDccanusOffiaahfque  adeffent ,  %f praterealnquifitorcs 
cum  notario  qui  fcribebat .  Vriufquamin  prxcipuam  cylegiti- 
confefiionismex  rationem  ingrederer ymulta funt  exmequa:- 
ita&agitata)qu&  longanimium  efient  adfcribendum.  Neque  vero 
goomma  vcrba  his  litcris  committerefcd  breuitcr  ac fummatim  tan~ 
■umprxapua  capita fcriberc  conflitui  earum  rcrum  qua:  ad fidem  ac- 
eligioncm  pertinent. 

Ac primum \t  ad  rem  ipfam  \cniamus }qu&fiuerunt  ex  mc,qnan- 
liu  tam  yw  cofeffus  fuiffcm.Ego ab illis primum poftidaui,\tm'ihi no-  Hameiieu 
lum  darent  Teftamentuman  quo  reftonfa  mea  grfidemfundare  con  JJJJjjj  Jcft* 
Htuercquc plane  poffem .  idcumilli  rccufafient,atque  inftarcnt  vf  ftui«« 
•efponderem  adidquodrogauerant,  ego  eis  dixi}  vtrflud  quide  mihi 
oncederejrt.Qudcfwerunt^an  no  crederem facerdote  ab  ecclefia  Ro- 
nanainslitutum,cum  peccatorum  confefiio  adaures  eius ficret^offe 
gnofccrc  pcccata,atquc  abfoluereperpocnitentiam.rcffondi  me  nul- 
am  pcccatorum  vemam  nccabfolutione  expeblareymJiafoIa  Deimi- 
ericordia,per gratia  F/7//  eius  lefu  Chrifli.  Qu<efiuerunt,an  non  cre- 
ierem inccdcfiam  Komanam  cuius  Vapa  efjct  caput    fucccffor  Ve- 
ri  j  cui  Chnftus  claues  dediffet :  multaque  alia  quai  ad  illum  wtpiunt 
iominatum confinnadum nefaric  vfurpata omni  v/ tucri foIent.Qui- 
hus  ego  dcliberato  animo  refyondijne  Ecclcfiam fantlam  crcdere per  e  cc\e^ ,, 
Spiritum fanhlum  inftitutam  t$fundatam}qu&  \num  Chriftum  caput  ra>9ua^ 
oaberct  atque  agnofceret:  dcindefuccefjores  eos }quidoclrinam  Apo 
%lorumac  Vrophctarumfequercntur .ecclcfiam  verd  Komanammc 
non  habcrepro  vera  ecclcfta)qua' potius  ejjet  fynagoga  quaidam  An- 
tichriftian  qua  tatum  abeft  vtoues  lefu  Chriftt  foueatur  & falubcr- 
rmo  verbi  Detpaflu  nutriantur,  vt potius  ab  immanifimis  voracifii- 
tmfque  lupis  deuorentur,  aut  erronbus  doElrinarum  humanarum per- 
maofifiimis  pafcantur.Skcine  aislinquit  Decanusifcriptis  haic  man- 
dentur.Deinde quafieruntex me qutd  deipfa  Mifftfcntirem^cgo ve-  De U}  a> 

A<t, 


Godefridus.'  ACT.  MARTYRVM, 

ro  eos  monui, \tdc  tis  rebus,  qux  in fcriptura  fanSla  contmentur  lo- 
qucremur.nam  mc  illud  nomcn  Mijft  nufquam  ncc  in  nouo  ncc  in  ve- 
teri  Tcjlamento  repcrire',q.uantum  quide  lcgere  autmcminijfe  pote- 
ram.  \ta  fanefvnquumt  Dccanus  £F  cateri  murmurantes:  ac  mbcbant 
idnotarium  Jcnbere ,  qubd  Mijfam  mtfquam  in  Scriptura  umemrcm. 
Tranfub-  Tumxlico  exme  quxfwit,  antranjjubftantiationem panis in Corpws 
ftamiaLio.  chnfli  credercm :  Cui  cgo  rcffondi  ,  me  Mijjam  corum  crcdcrc  me- 
rum  effe  hominum  inucntumt^  commentum  cummaxima  contume- 
UalcfuChnsliac  dedecore  comunclum:  propterea  qubdipfum  po- 

Impius  er-       ,  '    .  .      .  .  .  r,  ■    i  f  . 

ror.crede  •  pulumin  cum  impium pcrmciojumque  errorem  tnduxerunt,  vr  Chn- 
ffuft^pa11  Hum  credat  in  fnSxo panis  inclufum  ,panemque ipfum  adorct :  non 
oisjnclufu.  qugyatchrislum,  \enerctur,  colatque  inccelis  addextcramDeiVa- 
trisfupraomnes  creaturas  clcuatum  ey  collocatum .  Qubdvero  ad 
tranfjubflautiationcm  ipforum  dttineret,dixi  libcre\mihi  quidem  eam 
\ideri  impofcluram  quandam  ^fludificationcm  huiufmodi ,  qu&  ad 
tnagos  atquc  incantatorcs  pertincrct.  R  ogarunt  me ,crcdercmv.e  fep- 
tcm effe  Sacramcnta.rcffondi, meduo  tantummodo  tenere.Qux?.in- 
quiunt  illi:Baptif?num,  inquam,^  Ccenam,  qua  Vos  Sacramcnta  ap- 
pellatis .  Tum  quafiuerunt  ex  mc ,  quidjcntircm  dc  ipfa  Ccena,cum 
eamSacramcntum  appellarem.  Ad  id  autemfimphciterego  reffondi, 
ficut  a  Domino  accepcram ,  ipfam  Ccenam ,  cum  ita  adminislraturW 
eSi  irSlituta  a  Domno,  conuiuium  effc ffnrituale  fdeli  animx propo- 
Vems  vfus  fltum  fH^ jfccic panis  &  \im,ita  Vt  quifideeum panem  vinumquefu- 


Sica.D°  mlt  > ls  corPm  quoque  Chriflifanguincmque  eius fumat :  non  qubdin 
eo pane  corpus  Cbrisliftt,aut fanguis inVino autcum\ino: fed qubd 
credam  id  omne  mc [firitualiter  accipere  ad falutarem  rcfeclioncm  a- 
nimaz  mc&  0*  confolationem :  ita  Vf  edens  eum  pancm  vinumque  bi- 
hcnseoquodiximodo  jCorporisCbrisli  eiufque  fanguinis  vercfim 
particcpsinequcoculos  mcos  defigo  folum  in eacaduca  elementa qua 
Eiementa  corruptioni  funt obnoxia,  fcdlotmus  oculos fidct  mea  reucio  in  \cfum 

ducun  nos      .    ln       /  ■>  .        P.         r  11  t 

ad  Ghriftu.  Chrijtum Jcmcl pro peccatis mciscruajixum  & oblatum-.vulnus  con- 
tcmplorlaterisy  cx  quo purifiimus  fanguis  emanauit,  vtab  ommbus- 
vitiorumpeccatorumque  meorum  maculis  purgarcr  >  ac  ealibcrarer 
debito  quo  meiudicium  Deiobjlriclum  obligatumque  tenebat.Quce- 
fiucnmt.cx  me,an  panis  ita fuam  naturam  rctincret }vt  mancret  panis 


( Sodefridui. '  LIBER    V.  17$ 

Vine  aliqua  immutdtione codc^qucmodoVinum*.rcffondiymhilpla~ 
*ie  inhis  clcmentis  immutarhfed  qucmadmodum  ca  corpus  alcrcntac 
I  uflentarentjta  fide,  qu<c  camcm  &  fanguinem  Chnfii  fumcrct  ,ani- 
wnam  ali ,  \egetari,  confirmari:  ncquc  \>ero  opus  cffc  aut  ncccffe  dixi> 
tvt  Chnfius  Dominus  a  dcxtcra  Vatris  in  hac  infcriora  dcfcc?:dat  clc- 
fmcnta ,  quo fe  nobis  commumcct  atque  impertiat: fcd potius  vt  mentcs 
I  ipfi noslras  &  cordis  cogitationes ,  ah  huinfmodi  rcbus  qux f  mt  a- 
I  fbcclabiles  atque  ad  tcmpus propofit£,ad  aha  a:tcrna  &  ffmtualia 
I  qwenoncaduntfubfenfum  %f  affcciumpaducamus.aniniofqueno- 
fhos  rcuoccmus  &  crigamus  ad  dextcram  Dci  Patris:\nde  nullum. 
[  cius  corporalcm  aductum  cxpcBamus  antc  illud  tcmpus  quo  ad  iu- 
viicandiwi  \iuos  (fmortuosvcnturus  cfl.:  tumfancChrifiusDomi* 
1  nus  xcmct  non  occultus  &  obfcurusjed  illufiris  eygloria fua  orna- 
tws .  Cum  ha:c ita  vtrinque  traBarentur  acdicerentur ,  fcptima  hora 
\iani  appropinquarc  xidcbatur.  Itaquccam  difquifitioncm atque in- 
terrogationcm.*umquidcm progrcdi  longius  nolucrunt.mc  vtro  in  a- 
lium  carccrcm  obfcurum  inclujcrunt :  vbi  cgo f  m  adhuc ,  quoad  op- 
\timo  Dco  mco placucrit .  Ab  co  igiturdie  Martij,  qucm fupra fcripfi, 
ab  illis  co  in  loco  fa  rchclus  vfque  ad  xv.dicm  ciufdcm  mcnfu:co 
\  quidcm  die  tanta  molcslia  affeclus ,quantam  \>crbis  nonpoffem fatis  Trifhttur . 
cxplicare.non propter obfcuritatem carcens, autquodvcrcrcrin co-  ^jjjjj 
rum  conffcclum  venirc:  fed  potius  quodmc  amplius  rationcmfidei  J^^f 
mea:  dcclarantcm  audire  nollcnt.cgo  cnbn  multo  vchcmcntius  cupie-  fionem  non 
bam  fidcm  meam  coram  illis  tcslificari  acplane  confiten ,  quam  ipfi 
me  audire .  Itaque  Domimim  orabam,  vtnnhi  cam  daretfacukatcm, 
qna  fimplicisacpune  coyifcjlionis  mca:  muncre  officibquc pcrfungi 
poficm  qua  in  rc  ipfe pro fingulanfua  bcnigmtatcfiudio  animi  mei  ac 
dcfidcno  cumulatc  fatisfccit.  Die igitur xv Martijhora  oBaua  au- 
diui  \occm  lanitons  mihi  nuntiatis  dominos  lam  aducmffe,  yt  me 
prapararcm  admoncntis.  liludnuntium,\t fueratmihi  optatum,  ita 
penucundum accidit.tum  dixi^Vcrfice^Domine^quod in  mc lam  cccpi-  \ 
Hi,^  quodpromiffii  mihi  confcrua  acpra:fta.na  hccc  quidctud  c.w.fa 
efiyin  qua  oportct  Spmium  tuu  mihi  cfic  adiutorc .  Cim  in  ca  feciida 
intcrrogatiom  coram  cis  produclus  fmjjem,  qiufiuerunt  cx  mcan 

A  a.  ij. 


V 


Godefridus:  ACT.  MARTYRVM, 

effem  baptiz^tus.dixi  quamobrem  id  a  me  qutrercntidn  uero  me  A- 
nabaptSlam  cjfe  cxijlimarent.Sed  cum  illi  inslarent }refeondi  }me  tam 
inde  prima  ab  infantia,non  alw  tempore  aut  aliter  bapti^atumfuijfe. 
Ac  cum  quxfmiffient  ydn  cgo  cum  Baptifmum  approbarcm  atque  am- 
plcclerer  ,dixi  me  co  qmdcm  contcntum  ejfie.Voslea  qucefiuerunt ,  an 
ego  BaphfimuminScripturarcpcrircm.  hocautemrogabanteoconfi- 
hojtt  nomine  Sacramcnii  a  me  expreffo  cauillatorie  atque  infidwfe  ad 
PaplftalTm  ^dCrdmcntd  TeUqua^  commenta  ab  ipfis  introducla ,  comprobanda 
in  homine  abutercntur.egovcrb  eis  fimpliciter  refpondeo  yCircuncfiionem patri 
noslro  Abraham  datam  fiuijje  y\t  ipfe  ac femen  eius  oSiauo  die  circu- 
dderetunci poslca  Baptifmumfuccefiiffeyquo  Chnsliam  in  ecclefia 
\tuntui '  fi>apti%antes  in  nomine  Vatris  &  hlij  Sptritus  fianclu  De- 
inde  quwfwerut  cx  meyan  vlla prxterca  eius  approbatio  effet  in  Scri-  | 
ptura .  ego  eos  rcmifii  ad  x.cap.i.  epislol.  ad  Cor.vbiab  A poslolo  di-  ■ 
citur ,  Vatrcs  in  mari  rubro fub  ipfa  nube  bapti^atosfuifje .  ea  autem  ' 
deberc  cis  fatisfacere.Tum  vcrd  cupidifiime  arripuerunt ,  quod ego 
(nuUdsedruminfidiasfufj)icans)de  Sacramentis  dixeram  atque  ita 
nominaueranv.moxque  quxfitrunt ,  vbiillud  nomen  Sacramenti  inue 
nircm .  cgo  tum  ita  circunuentus y  confiteri  coaclus  fum  quod  verum 
^acramenti  eratyme  illud  Sacramcnti  nomen propterca  \furpaffeyquod inter ipfbs 

aomCqua-     ,      .  ,,.  ^  .  ■     rr      r  u  ni 

rc  ia  v fu.  ad  maiorem  intelligetiam  magis  cjjet  vJitatum:nolle  autem  pojtbac  co 
appellare  nominefid  Baptifmum  &Ccenam  Vf  Scriptura  nominarct. 
nam  fi  illud  nomen  eis  cocefiiffemaut  recepiffcm,magnopere  eos  ar 
maffet  contra  mevtperaccommodatum  ad  Miffam,  Vurgatoriumy& 
dlia  huiufimodi  multa  comprobandayqua?  ab  ipjis  introducla y  nufqua 
in  Smpturanominantur.  itaque dtximc inhis  nominandis  nullo  alio 
nominc  \furumyquam  eoyquo  Scriptura  vteretur.Tum  dixcruntycxi~ 
slimantes  me  cauillis fuis  implicare  aut protelarcJTu  quide  tam fie- 
pe  diciste  nihil plane  velle  credere  aut  refifondere  mfiiid  quod  in  Scri 
ptura  contineturquid  ais  de  coniugiolhabcfine pro  Sacramentol  Egoy 

laus  con-  iyjqumfiicslatuoyconiugiumfianBumDeiinsl:itutumycubdcqiic  iatij 
maculatum^eamque  coiunBionem  acfiocietatcm  \>it<£  tantacfjc  vt  ho± 
mo  patremac  matrcm fiuam  dcrelinquat,  adhxrefcatque  vxori fiu&  vt 
fiint  duo  in  carnem  vnam.  Itaquc  hocgcnus  vita  atque  inslitutum  ta 

neceffiari 


Attedc  eraf 
fam  vel 


>  Godefridus.  L  I  B  E  R  V.  179 

neceffarium  &  honcTikm  maximifacio:quod ipfe  Chrifius  tantoperc 
I  approbauit,cummCanaGahUcettuptias  & '  pr^fcntia^  miraculo 
\ibi  pnmumcditolionorarc  Voluit.Tum quidam.y  quifatis  verfatus  in 
\Scnptura  videbatf4r,Credifne  yinquit  y  verbis  ipfi9  Apofioh*  kbfityin- 
vt  cl      m0^°  cotradica.Tuyinquity  duo  recipis folum facrame- 
lta:Apoflitameti  ad  Ephefios  coniugium facrametum  appellat,  dicetts, 
j  Sacramentum hoc  magnum  cfl. Quid  tuaislinquit.Cui  ego  reffondiy  gno"nui 
'  mc  nullotnverboveile diffentire ab  Aposiolofiquidem  ille  coniugiu 
nominafctSacramctum.Sanein  ommbus  qugmihipropofita  qucejita 
quefucrumynihilme  magis  contnrbauitfiec  maiore  molcslia  affecity 
yttam  hoc  vnumyin  quo  mhddiccrc  contra poteram  nec  audcbam .  Sed 
Dominus  me  in  hac  difficultate  ac  obturbationc  non  diu  hxrere  volu- 
;t:mox  emm  Spintus  eius  me  commonuit  rem  no  ita fe  habere  quem- 
ldmodumabdlisallegabatur.ltaquememoria  meaeiusloci  ita  duu- 
ntus  rcuouata^is  dixi  non  ita  legendum  effe  in  ea  Vauli  epiflficut  ab 
pfis  citarcturfcd  pro facramento  Secretum  effc  lcgcndum yiuxta po.  jj"ramC 
tiremam  traflationemyqua  nouum  Tcsiamentum  ex  Graco  in  lingua  f° 
Gallicam conuerfum  efl.Tum  vcro  ira atque  indignatione  vclxmen - 
terin  me  commotifueruntpim propofitum  locum  in  iibro  noui  Tefla 
menti  Lugdum  imprefo  inffexificnt  y  atquc  \t  dicebam  repenffent, 
multa  tum  dixerunt,qua:  longum  cffct fcribere.  Ac  quomam  duodeci- 
ma  tam  hora  appropinquabat yhxc  omnis  ea  coliocutiofuit  intcrnnffa. 
Poslero  autem  die,quidiesfuit  x  vi.  Martijyab  dlis  fum  reuocatus  ho 
fam  circiter oclauam y& 'interrogatus  an  Sacramentum  confirmatio-  Confirma-' 
iis  credcrem,quod  cpifcopus  homimbus  in  legitima  coru  a-tatc  admi- 
ns~lrare  folct.Egoveroreff>ondi,buiujinodi  ccremonijs  fidem  meam  mcuim' 
ton  confirmarr.jcd  tantummodo  ca  ratione  \irtutcquc  Spiritus  ,  quce 
mtin  Baptifmome  regcneraret  ac  nouam  crcaturam  cfficcret  yaut 
me  in  Ceena  communione  iorporis  Chns~ii  in  fide  alcret  &  confirma- 
ret.Cum  autcm  dli  ex  oclauo  capite  Acluimi protuhfent  excmplum 
Apoflolorumtqui  bapti^atis  hominibus  manus  imponebant'.  dixi  mc 
id  quidcm  quod  a  Vetro  atqueAposiolisfaciumfuiffctyapprobare:c- 
lufqueimpofitiomsauthorem  acmoderatoremfuific  Spiritumficd  cam 
cercmomam  poslea finem  habuiffe.  Kogarunt  auSacratncntum  cxtre- 

Aa.  iij. 


nomen  fal- 
refertur 
coiugiu. 


1 


Godefridiw.  ACT.  MARTYRVM, 

m<£  vnttionis  credcrc.rcjfondi  mc  crcdere  \erbum  DeUffe  \erum\ 
fancium  oleu  quod  homim  penculose  agrotanti  aSibendu  eff 't,  quoi 
que  omm  crcdcnti  falute  ajferre  poffet.  lllud  vero  oleum,quod  tfgro** 
tis  hmimbus  applicare  folct  ,inutile  plane  cjfe,vt  obnoxiu  corruptioA 
m.Tumdli,  vtcamvnclwncm  probarcnt,  propofuerunttrituilludcx, 
cpiflola,qua  Diuus  \acobm fcripfit.  Quibus  ego,Vos  quidem,inquam> 
De  ftftis    videtis  quid  ca  de  re fentiam  ej1  crcdam .  Voslca  dcfcftis  diebxs t»-  \ 
terrogatus,  refyondi,  Dominum fex  dierum  laborcm populo fuo prx- 
cepij]e,necvllumaliumdichcbdomadis  quamfeptimu  anegotijs  Vrt- 
cuum  aclibcrum  inflituifJe.Eode  modo  dc  Quadragcfima  &  quatuor 
ipforu  teporibus  alufquc  hominu  comcntis  intcrrogatus ,  refpondi,ea  j 
De femnio.  man(^atd hominum  adpopulum onerandum  wuenta,  nufquamin Sen-  r 
ptura  inuemri.fcd  alia  cffe  rationc  &  difciplinam  mortificandce  car- 
nis nojir<£rtotumquc  bominisvita:  curjum perpetuum quoddaejfe  ie- 
iuniunv.non  vt  comedamusfemcl  in  dic,fcd  vt  in  tota  nojlra  vita funu 
je  cibora  mam fobrietatem ftne  vlla  intemperantia  confcruemus.  Item  deabfli- 
ckau'    nentiaa  carmbus  &  ouis  in  dlo  quadragenano  tempore  rogatus,dixi 
me  quidem  ex  quo  Dominusetenebris  ad  veram  luce&  cognitionem 
Veritatis  tranfluhffet ,  nullum  difcrimen  dicrum  ac tcmporum  facere,.  |, 
atque Jine  v//o  confcientiai fcrupulo poffe  bibere  accomedere  quicquid 
a  Domino  creatum adncccffarium  hominisVic~hmtribuitur.  fodes  L 
tantiim  adfityqua  his  Dei  beneficijs  cum  omni  gratiarum  aclionepure  \ 
ac  pie perfmamur :  [icut  Apoflolus  in  i<fua  ad  Timothcum  epiflola  j 
prxcipit.  Tum  illi,  Ergo,  ihquiunt,  tamfacde  carnes  comcderes  die 
magnoVcncris  qui  Pajcha  pracedit,quamipfo  dtc  Vafchatis.Ego  ve- 
'  ro ,  inquam ,  hk  quidcm  nullum  difcrimen  dierum planefacto ,  acftue 
Quadragefimaejfetfiuealiudtcnipus,nihil  afyernarcr  eorum  quaf 
adefum  mihiefjent  appofita :  fcdliberebisvefccrer  in  fide  ey  cum- 
Sndih.m  gMfwum  atiione  abfque  v//o  animi  fcrupulo.^Quod fi  quis  tnfir- 
tnus cicm  Videretmevefccntem  ,  offenderetur ,  tumnollem  mea /i- 
bertate  wi,  ne  hoc  modo  non  tam  ad  <edifkationem ,  quam  ad  offen- 
fioncm  proxinu  mci  ambularcm.  non  enbn  regnum  Dei  in  cibo  ■ 
csl  conflitutum,  ncque  cgo  fiue  comedam,  fiuenon  comedam,melior 
Of  faitlivrfum .  pie  tamen  ampleBor  eam  libertatem ,  quxper  ver- 

bum 


prox 


hodefridus;  LIBER  V.  i$o 

umDei  bcnignijsimc  offcrtur^tommbus  cius  benefajs  cumgratia- 
um  ailwne  vtipofiim. 

Deinde  qu*fiuerunt>anprcces  ad  virgincm  Mariam  adhibcnda  JjT^JjJ 
Iffent^teapro nobis aduecata apud Fiiium intercederet.Ego autem  fcnticndura 
I  td  id  rcJ}>ondi}me  quidem  credcre  eam  apud  Deum plenamgratice  re- 
I  lertamfuijje,  ac  benediSiam  inrer  omnes  muhercs :  Dominumque  ita 
I  lumditatem  ancdU fua:  reJJ>exijfe,  \t  Vdius  Altijimifaluator  mim- 
I  ii  in  eius  vtero  rcjcdcrit-,  w  humanitatem  noslramfufaperet:  quctn 
Dosleafwc  \lla  corruptione  eft  enixa .  candem  etiam  verbis  Angeli 
iDeomifiifidemhabuijfe:  & propterca  beatam ludicatafuiffe.  \c- 
'um  vt  honorem  Fdio  Dei  debitumin  cam  transferamus ,  abfit  a  mey 
^abiis  omnibus  quiChrtSli nomenvere proftentur .Nam ne ipflt 
juidem  me  docuit  dare  ei  vllum  titulum  honoremquc  adorationis^aut 
nuocare^f  orare  vtmihiapudFdium  patrona  fit &  aduocata: fed 
totius  me monuitloqucns  dc  Tdio  fuo  in  nuptijs  in  Cana  Gald<£&}  \>t  i0annis  % 
!  ipue  ille praaperctac  mberet  facerem.  hdem  qitoquc  quxftueruntde  De 
\Sanclis ,qui hac  vttafunt  defunclijnuocandis  &  orandis  }\>tincuria  «■  nmocx 
zadcsh.  juo  nos patrocinio  atque  hoc  aduocationis  officio profequan- 
Kur.reflfondijne  nullum  alium  aduocatum  agnojcere  authabere}quam 
I  lejum  Cbnfium  ipfum  mftnm,  qui  merito  mortis  fua  vtfolus purus 
ttque  innocensjwc  offiaum  honoremque  adcptus  csl:}in  quo  \no  Va~ 
ter fibi  benc  complacuit }  in  cuius  ore  nullus  vnquam  dolus  esl  inuen- 
tus .  Itaque  me  eum folum  Mediatorem,  Aduocatum,  htercejforcm- 
queagnofcere:qucmadmodumi.\oan.u.capfcriptume?l. 

Quccfitu etiam efl dc imaginibus }  num liceret cffigie habere cru~  De  imagi- 
cifixum  rcpra:fcntd7}tem.refpondi}quomodo  idex  me  qu&rerent }cum  nibus' 
legcrent  Scripturam  tum  veteris  tumnoui  Tcflamentijn  quahuiufi 
modifimulacra  tam  dijertis  verbis  prohibcrcntur.Tu  igitur}inquiutt 
mllas  \is  imagmes  \  Hon  }  mquam:nam  ex  eius  verbo  didiaeum  in 
jjtiritu  ac  veritate  adorare:^  qui  volunt  a  Dco  cxaudiri,oportet  cos 
ocuhs  fidei  Vatrem  caleflc  m  in  cado  quarcre. 

Voflrcmo  intcrrogatus  ab  us}num  crcdcrcm  certum  cffe  locuman  De  purg*- 
qucm  amm<t  cx  hac  vtta  deccdcntcs  concederent,  vt  ibi purgarcntur: 
itcfipodi  tato  animifludio  ac  gaudio ,  quato  cfuricns  cibu  vnqua  fupfi} 

A  a.  iiij 


Godefridus.  ACT.  MA&TYRVM, 

itdvtintcriord  \ificerd  nteu  qudddm\bluptdte perfundividcrentur, 
cum  itd  commode  dc  bonore  ,grdtid  £T fitlutc  Domim  mci  lefu  Chri- 
sli  loquerer.  refyondi  igitur  menullum  dliudpurgdtorium  dgnofce- 
re}  quam  fdngumcm  lcfu-Chrisli  ftludtoris  mci.d  qUo  credebama;- 
ternum fidcrificwm  faclum  cfic ,  faSld  omnium  mcorum  peccdtorum 
purgdtione.cumfirceficrtimeo  pcrfinnBus  fitcrificio,nuncdd  dcxteram 
Dei  Vdtris  viudt  in  pcrpctuum,dtqucpro  nobis  interccddt.Nequc  ve- 
ro dubito  quin  Dcus  pro  fiua  mifericordid  homini  peccdtori pldne  i- 
gnoficat,tum  cum  illc  rclicld  p  nslinx  vit<e  rdtione  dd  ciusgratiam  i- 
td  ccnfiugit^t cumpccnitentid  mclioris vitce  propofitu  fufiapiat.  Nc- 
que  enim  Dominus<tliqua  cx  pdrte  peccdtd  ignofatified  omnia  plcne 
perficElequc  rcmittit .  Atquebaic  quidem fiunt  ,  qu<e  in  hdcpofircma 
interrogdtionecxme  quwfi  ucrunt :  adikne  prxtered  fint  qua>fituriy 
pldne  ignoro.Vnumpcne  oblitus fium ,  quod  vt  me  frdudulentcr  cir- 
cunuemrcnt  Vurgatonunxque fiium  dpprobdrcnt 3  exmefcirevolue- 
runt  quofinam  libros  facjg  Scripturce  ego  recipcrcm  atquCdpproba- 
remquibus  ego  refij?ondi,vetus  dcnouum  Teflamentum.Tum  /7//,0- 
,-blIS     niniane3inqmunt,crcdi>.;  cfie  bond  fianclaque?.Maxime3inquam,cxce- 
scriptura:  ptis  ijs  libris  ,qui  Apocryphi  appellantur ,  quibusfiundamcntum fidci 
iniS  de"  mc<£  0i  n°I  lcm3ncque  eorum  authoritatem pro  cd pitibus fidci  dut fir 
mdmentis  cdlegareicum  c$teros,qui fidei  me<e fittisfiaciunt,dpprobcm. 
Cur  j,  incyuiunt,  1x>s potius  quam  dlws  hoc  ludicio fidei  amplcclcrisl 
Qjtoniamjnqudm,  hi  habent  tdm  infignem  duthoritdtis  notd,\>t  Spi- 
rit  umeorum  dutborem  cfic  dubitdre  nullo  modopofiim:  de  cneteris 
"tero,<quoru  certus non esl  duthorjdem  dfifirmare non pofifium.  Qua- I 
quam  illos  qiudcm proptcrmultdbona  cxcmpld  ey prwceptd  qu&in  | 
lis  continentur ,  non  omnino  rcijcerem ,  ficd  medm  in  ns  fidcmfundare 
nollem.ltdque  hdc  med  refiponfiione  impediti,Vurgdtor\um fiuum  coni- 
probdre  non poterdnt.  Intered  ipfit  inter fic  Latinc  loqucbantur.  in  quo 
quidemvt nihil d  mcmctuercnt ,  cxmc '  qncefiiucrunt ,  an egotatine 
fiircm.id  cum  negdffiem,  iuficruntanotanoficribi .  Hxcjbror  charifi 
fimd,funt  &  db  illis  intcrrogdtd     rcfiponfid  a  me.  Ex  c o  temporc  ne~ 
Quintinus  tninem  eorum  vidi,  mfi  canonicum  qucnddm,Quintinum Charldrdum 

Charlard.  »       •        r         •        T  ■    •  r  r 

nomindtunv.  quem  ad  me  idm  dhquotics  mi]crunt3  vt  mc  in  ipjorum p- 

dcm 


mc 
ror. 


Gociefiklus.  LIBER    V.  181 

ie  wduceret.  Maximafuit mihi  cum  eo  diffcutatio  quatuorhoras  ha- 
bita.ltaq;  maximopcre  dolco  in  eo  generc  vita  atque  errorc  eu  adhuc 
verfarijicquc  deduci  adhanclucem  admirabilem ,  quamaliquomo- 
do  afyiat.ftudium  emm  quodda  Dei  habetfednon fecundum fcientia: 
cum  illorum  caufam  tueatur,  mhil magis  cupiens,  quam  \tego  cum  i- 
pfo  confentiamjmprimifque  in  ca  doclrina^quaillc  in  Sacramcnto  cor 
pm  Chnftiin pane  inclufum  effeftatuit.Affert  ille  quidencfcio  quas 
rationcs  de  defcenfu  Domim  ad  nos:  quas  cgo  nullo  modo  approbare 
pojjum  ,propterea  qubd  &  a  natura  \eri  corporis,  quod  Chriftm  in 
calucxtulitjg  a  ventate  \>erbi(y  fidei  ratione  cofefioneque  abhor- 
rent.  Itaque  ci  vfque  ad  hunc  die  accrrime  rcftitifyeroque  Deigratia 
rcftiturum  adiuuantibm  vcflris  prccibm.Te  autc ' ,charifimafo- 
fogo^  cos  omncs  qui  fummoftudwverbum  Dci  amplccluiitur , 
vtfimul prome  Dominu  orctis^tipfemc  puruatquc  intcgruminfide 
Filijfui  confcruet ,atque  ineaconftantia  & perfcueratiaconfefiio- 
nis  qua  ego  haclenus  edidi  ,  mihi  impertiens  eam  \iBoriam,  quaad- 
uerfus  omnes  inimicos  tum carnis  tum \crbi  fui promiftt .  Qubdjihoc 
corpufculovultvti,  vtadobfignandam  Luangelij  veritaton  fanguis 
mem  effundatur, atquein  cincrem offa mearedigantur : is mc confir- 
met  virtutc  Spiritmfui  vfq ;  in fincm,  \tfidci  mea  teflimomuftne  vllo  Tum 
pudore,fidele  illuflreque  adipftmgloriaatqueeleBorumfalutccx-  tumvka^ 
tare pofiit.Siverb  \ultmeadhuc  retinereiniBaVita,  eyadgloriam  LtDcTgio 
fuam^atquc  Ecckfta  Vtilitatcm  referuarejpfefurorem  tyrannoru  mi-  n* 
tiget ,  acmeexore  leonum  eripiat.  Equidcm  advtruquefum  para- 
tus,\t  mein  facrificium  Domino  in  ommbm  offtram.  Meafororac 
catcn  Euangelii  amatores ygaudete  mecum.nemoverb  offenda^ 
tur  & perturbeturiis pcrfecutionibm,  quxhifce  diebus  acciderunt: 
qucmadmodum  illi  qui  femen  miffum  inter  faxa  recepcrunt .  fed 
potim  huiufmodi  perfecutioncs  ad  confirmandam  fidcm  \cftram 
cum  fumma  ammi  aquitatc  a  vobis  fufcipiantur ,  &  cum  patien- 
tia  pcrferantur,  cumin  hoc  qmdcmad  imaginemeim  conformcn- 
tur,qui  dixtt,Si mc pcrfccuti  funt ,\os  quoq; pcrfequcntur.  Hac  enim  Pcrfccutio_ 
csl conditio propofita  ijs  ommbm ,  qui  Chriftum vere  profitcrivo-  m~l  vtUfta». 
luntjin  coquc pic  viucrc.Neque  verb  hoc  donuni  Dei  eft  vulgarc  cum 


Godefridus.  ACT.  MARTYRVM, 

multtfque  commune:fcdtjs  tatum  tributum  ac  datum,quos  Deus  Vo- 
cauit  non  folum  Vt  in  Chrtflum  crcdantjed  etiam  vt pro  eius  nomine 
patiantur  moriantur .  Orate pro  me ,  nec pro  me  folum,fed  etiam 
pro  qs  qui  vos perfequutur.vtfterrorc  atque  ignoratione co  funt  de- 
lapft,mifcricordtam  Dei  confcquantur yatque  ad  hancvtam ftlutis  ad- 
ducantur.ltaque  benedtcamus  eis,&non  maledtcamus.  Salutate  eos 
qui  mc  amat.Qratia  Dommi  nosln  vobis  adfit. F  rater  vcflcr  Godef. 
S°iidkM  T  ^m  ^dtfnd"*  cum  adbuc  in  carcerc  effet^aliascpiftolas  fcripftt, 
«piftoia.  tntcre<tsvnam,quammifitadeos  qui  eo  tempore  Tornaaiudicia 
exercebant.in  qua  quidcm  accuratiftime  fc purgauit  atque  defcndit 
aduerfus  illud  cnmeyquo  ablnquifitoribus fidei  tmquifiimc  grauatus 
fuit, vf  h&rcticus  declaratus anpotcflatcm  iudtcum  traditus.  Ita - 
que  integritatem  fidci fua  eo  modo  atque  ordine  declarauit ,  quo  tota 
fidci  Chnsliana:  ratio  in fymbolo  A poslolorum  efl  comprehenfa,  at- 
que  a  pijs  doSloribus  exphcata.Ea  autcm  tn  confeftione  ommbus  eti- 
am  imquis  alienifque  hominibus  fatis  oilcnditfe  in  rehgtone  talcm  no 
effe,qualcm  aduerfarij  arguerent  atq;  damnarent:  fed  ea  pietate  at- 
que fidcyad  quam  deciarandam^f  teftificandam  non  modb  nullamin~ 
terrogationemjcdncc  tormentorum  perpcftionem  dcfugeret, 

Sunt prazterca  altaz  eiufdcm  epishU  ad pios  homines  mijficjum- 
mazconfolationk plcniftima:  ,quas  vt prolixitatc  euitaremus ,  hmc  li- 
bro  minime  opportunamyomifimus.  Keliquum  cfl,vtftiictftimum  cius 
exitum  acgenus  mortis ,tefltmonijs  hominum  certiftimorum  appro- 
batumydcmons\remus.Dte  igitur  Sabbathi,quidiesfuit  xxm.W^, 
codcfridi  dnni  m. D.ui.fententia  capitis  pronumiata ,  in  qua ipfc  Godefndus 
condcmiu-  r€t'icus  €$} declaratusjhis verbis tantum exckmaffe dicitur , Heuy 
tton  hcerctuus ,fcd fcruus  Dci  inutilis .  Deinde pofttis  in  terramgeni- 
bus,  Dominum  teficm  caufc fua  ac  vindtce 'magna  voce  ita  appcllaf 
fe,Domine  Deusytu  folus  caufam  nosli,propterquam  cgojum  condc 
natus.Cum  autem  vcmffet  adlocumjn  quo  fupphciam pajjurus  erat 
fatis  dtulocutus  esl.populumque  adhortatus  vt  in  Chrislum  lcfum 

Godcfrid.  J      ,  ,  r  i  r  t  • 

popu lum  crcdcret,totamqu£ pauctam Jalutis tn eo  vno poncrct ,cuius  morte  ac 
adhorutur.  paj$lone  rcmfilorl€m  pcccdtorum per folam ftdem  in  eius  nonnne  co - 
fcquuturus  eJfct.Loquebaturautem  ea  conslantia,  vtomnes  cim  o~ 

ratio 


iGardmetm  LIBER    V.  182, 

ratiograuifiime  dfficcretacpermouercv.adco  w  Vulgus  diceret  fe  ig- 
i  norare  cur  hominem  buiufmodi  mortcmultarent,qutdeChrisloDo- 
l  mtno  cum  tn  modum  loqucrctur.  lamquum  effct  intheatro  ,fc  iu 
kgcnua  abiccit^capttafidci  Apoftoltccc  tnmodum  confeftonts  pro- 
ttuntiauit ,tn  qua  cum  dlud  caput pronunttaret :  Credo  Ecclefidm Jan- 
cldmjdtholtcdmi&fuprddiclus  canomcus  ciuitdtisTorndCcfis  Char 
hrdus  cum  monuifjet  Vf  ccclcfwn  Komdndm  diceret .  Minime  vero, 
inqmt  Godefridusfcdccclcfiamcrcdofolumcatholicam.  Tu propi- 
us  acccfiit  adpatibulum ,tn  quo  erat  alligdndus :  dc  dum  carmfex  eu 
adfupplicium  dccingcrct ,  catcmfqueligaret,dixit,Vatcrcalcftis,ex- 
audigemituferuitui.Etcum  Chdrldrdus  dixiffcteijtt JeVtrginico- 
mcndaret.Solus,inquttGodcfridus  ,aduocatus  meus  apudVatrem  chriftus 
pro  mcintercedenseslChrislus  kfus,cuimevnicommendo.Ha:cau  1^%^ 
temcumdixiffetyCdmifcxhumdnitdte  qudddm  ddduclus\>olenseum  Patrera- 
fublcuarc  ,crucidtumque  iguis  minucrefe  compdrdbat\tcum slran- 
guldret.Sed  Godefridus  hoc  eius  offictum  affernatus ,  Sinc  3  inquit, 
fine  amicc,cgo  fententiam,  vt  esl  pronuntiata,  fequtdc  pcrpctt  vo/o. 
Deindemdximd  voce  excldmduitPdtcrxtcrne,  in  ntdnus  tuas  ffiiri- 
tum  meum  hodtc fufctpe.lgne  \>cro  dcccnfo }  cum  dngorem  mortis  tdm 
fenttrct  ,itcrum  ddDeum  cldntduit,Vdter  cceleslis,  recipc  mcinrcg-  GodcfHdi 
num  tuum.Tum  vtfus  esl  obdormtfccre  mcdto  m  ignejwn  tninus pld-  or3tio- 
cide  quhn fi quisfomno  naturalt  quicfceret:  dtque  ita  fdctemhSens 
in  ccclumcrccldm  expirdutt. 

GV  LIELMVS-  GARDINER  VS  Anglus, 

Vlyfsipona*  primaria  Portugalix  vrbc,  ob-Euangelium  immanifupplicio  affeclus. 
Cuius  conttanufsimi  martyni  adeo  apud  Lulitanos  recens  etiamnum  vieet  recordacio 
vtinhodicrnum  dicm  viua  illius  memoriatarKjuam  fcelix  femenrruc~turn 
vberemferat. 

WjM  pudljifitdnos rdrum&memordbtlemdrtyrtjUfce  temporibus  ^  -  Ljj 
£§|§  exemplumdedit  GuXtelmus  Gardinerus  ab  cxtremis  Angltx 
fmtbus  Bnslolice  vrbe  apud  Anglos  mdritimd  (jemporidlt  mtus: 
iuucnis ,  ndturd  ad  grduitdtem  compofitus ,  sldtu  corporis  medtocri 
&*qudbtli,\>ultUdffeBdPiluclcgdnfque:fcd  nufqudm  elegdntior, 
(juaminternis  dnbm  decoris ^inon%us  quos  fcmperillc  a  pucrofi- 
Tieomnireprchenfionis  nxuo  mculpatos  retinuerat .  Augebatporro 


Gardincrus;  ACT.  MARTYRVM; 

hctc  ornamentadoft-rinct  dcliterdrummedwcris  dccefiio.  Adolcfcc- 
teiamcctate  ,quafolcnt  iuucnes  ad  aliquodvitce  inmtutum  ammos 
nppellereieuenit  vt  is  mcrcaturcc  operam  exercendce  daret3fub  aufyi 
cijs  (j1  duSiu  cuiufdam  quem  Bnjlohenfes  Mag.  Vagctum  cognometo 
appcllabant,profefiione  mercatorem .  A  quodcmum  Guilielmus  hic 
xxviMatts fuct  anno,autnon multo  fecusjn  HiffamameH  miffws. 
Quitum  Lisbonam  primum,forte\>t fit ,  appulja  naui,quct  \>rbs  cs~l 
Vortugalicc  primariaiea  invrbe  mercaturcc  rei  caufa  cft  commoratus, 
'  \>bidcmum perccpta  facde  dlorumlingua3monbufque  confucfatlus, 
Vtilem  tumfibijumhero,  aliifq; operam nauauit  m negotijs  ac merci- 
monijs,qucc  adeius  artis  difciplinamfycclare  \>idebantur.Quibus  d> 
le  rebus  ita  incumbebat ,  in  exterorum  commercijs  frcquens ,  vr 
mhdominus  rcligioncm patnam,  qua effetin  Avgliaimbutus ab  eo~ 
rum fuperslitione fcmpcr  integram  illibatamquc  retineret.Nccdefu- 
erunt  altj  item  A nglt  in  ea  \>rbc  mn  bonv.codices  non  defucrunt facri> 
ac  vtiles  honeftorum  hominum  cogreffus  ,apud  quos  crcbro  imbcaUi- 
tatemfuames~ldeplorarefolitus\quippc  quinecpeccatorum  fuorum 
odio,ncc pietatis  amoreflagrarct fatis.lnterea  dum  illic  ageret ,folen- 
nes  interccdunt  nuptict  inter pnncipcs  nefao  quosjtn  ea  \>rbe ,ingenti 
cum  apparatucal.Sept.cocelcbrandce.ltaqueaduentante  iam  nuptia- 
rum  diefrequensfit  ordinum,ac  nobihtatis  omnifque generis  cocur- 
fus.Ncc  defunt  epifcopi  mitrati,quin  nec  Cardinales  galerati  aliquot 
fua prccfentia  rcgalcs nuptias  boncslaturi.  Quid multisl  magna  cum 
pompa,maion  multitudine ,maximaque ommum  cx peclationc  ad nu-  , 
ptias  proceditur.lngenspertotamvrbem  cclcbritas ,apparatus(\tin 
rc  tanta  confucuit)maximus ,  publica  &  fcftiualcctitia  pcrs~lrepunt 
omnia.in  hac  igitur  longe  omnium  maxima  totiw  regni panegyri  ad -  • 
cslinter  ccctcros  Guiliclmus  hic  Gardinerus  ,qui  luet fycBacula  hu- 
iufmodi  non  magmfaceretfiama  tamen  &  conff>cBu  tatcc  cclcbrita- 
tis  attraclus,abcffe  \>nusintcromnes  noluit.Vemt  crgo  fummo  manc 
cfuo  locus  effet fyeclandi facultas  intcplo  commodior.vcmtbora. 
In  templum  folennipompa  afcenditur.  Rexprimumychqui  dcinje fc~ 
quunturordines.Quo  maior  erat  pcrfonarum  digmtas  ,hoc  minus 
dccrat  cercmonijs.  Posl  bcec}ordinatis  nte  rebus,ad  Mificc  liturgiam 

pcrgitur 


i  Gardinerus.  L I B  E  R  V.  183 

pergitur(quoniam  hec  vna  omnibus  feruit  rcbus)qiue plunma  fym- 
\plx>ma,\>oec,cantu,orgdni5,admim$lrante  Cardmalc peragitur.Stat  infan"..  iAo- 
i'  ntulto  filentio  £F  rcligione  venerabundus  populus  orans fycclas ,ad-  ^^u' 
IgemadansjundenSt&oculis  cy  animistotus  haircns  acfuffenfus, 
I  Vf  mos  cfl  in  extremo  facramcnto.  Dia  non  potesl,ca  rcs  quam  mifc- 
I  re  altcquepio  iuueni  pcrculfit  animum  ,partim  rerum  miferandam  ab- 
furditatcm,partim  \ulgi  ineptiam  contcmplanti :  nec  vulgifolum,fed 
i  quum  ipfum  maxime  Kege,  tum  tot fapientifimorum  bominum fena- 
tumycommum  pariter  idololatria  cumplcbc  feduci  ccrnerct.Varum- 
quc  abfuit  quin  boc  ipfo  dic  infignc  ahquid  m  confyeclu  Kegis  totiuf- 
quc  thcatri  dcfignaffctju  confcrtamultitudo.qua  \>ndiq;  claudcbatur 
obslitifct  quo  minus  ad  aram  pcnctrare  potuiffct.  Quid  hic  \erbis 
exphcem,quodvix  quifquam asiimando  confcqui poteritVmcrim  du 
bxc  contcmplatur ,quas intus  in  ariimo  curas  vcrfatlquos  igncsl  quos 
aculcos fcntit  mens  confdif  inopsl Quid  enimfaccrct?.abirct  e  templo*  -> — 
prx  turba  non  Ucuitimtmslrum  prohibcrctbnulto  minus  potuit&pu 
dor  &  locireuercntia  vctabant .  quidergo  ,voce  abominationcm  de-  Q^m  va_ 
teflareturle  vejhgio  vladius  miidi  huius  ceruici  immincbat.Tacezct*.  "*  °bu"fc 
at  bicvladium  metuebat  Dci. Qidd multislfinitis  or?ijs,rcdit  domum  f^J  iu„" 

n         •  r>  r  r  \  v  ldololama 

mccsxo  ammo prorfujque pcrturoato  ,vfque adco  vt  commilitones fu-  conQ>icitu. 
os  in  magnam  fuiadmirationcm  omnes  rapcrct .  qui  licct  CT  ipfi  non- 
nullam  trislitice  huius  caufam  comeBuris  conapiebant,attamen  quam 
pemtus pio  animo  hcec  infideret pcrturbatio,nonintclligcbant :  nec  is 
cuiquam  confilia  cdmmunicabat.fcd  fcceffum  captans  &  fohtudincm 
coram  Deo  proslratus  ymuhis  lachrymis  dcplorata  prxtermifi  officu 
neg!igentiaydchberat  de populo  ChriHiano  ab  ea  impictate  cjyfupcr- 
slitione  reuocandoud  quod  ^ffcat.  \n  ea  igitur  dcliberationc  mes  pe 
nitus  obfirmataynec  diutius  rem producendam putans,  mundo fepror- 
fus  abdicat,rationes  omnes,quid  fibi,  quidahjs  dcberctur,  ad  calculu 
fubducit  tam  acurattyvt  ncmo  baberct  quod  de  tcruntio  quiritaripof 
fet.  Qua  confcla  rc,totos  dcinde  dics  noclcfque  in  afiduis precibus^ 
inuocando  Dci  pra^fidio.aciugi  mcditatwnc  c6fumityv'ix  fcmcl  inter- 
diu  cibipanlulttmfimmetiam  minus  noclu  capicnsycui  vna^adfummu 
duxnoclis  hora:quictidabantur.cuiusrciteslis  ctiamnum  viuitVc- 


Gardinerus.  ACT.  MARTYRVM/ 

£usfgra"  digratius  ,\ecli  eiufdem fwml    hoj^itijfocius.Kedivdies  iterum  Do 
minicu4,\e\pari,aut non multb inferioripompa  celebrandus.  Adesl 
ZfGuiliclmusfummo  mane ,quam  cuhifime  veslitusdc  induBriiy 
nimirum  qub  faciliorfibi  locus  iuxta  altarium fine  rcpulfa  permittte- 
retur.Neonultbpbjl  Kexcum fttrapaUcomitatum  templum  ingre 
ditur.ibi  tum  Gardinerus  altan  fe  adiungit  quam proximc\  in  ww»z«|  •. 
busfcrens  Euangclium  lefu  Chriftian  eius  incumbcns  lcclioncm,pre- 
cibufque  ardcnti jlime  infiftcns  quoad  inftaret  tcmpus  quo  ncgotium 
dggredi  conftituiJfct.Eit  igitur  Miffaancipit  facerdos(qut  tum  &  ipfe 
quoque  Cardinalis  crat )  fedct  adhuc  quietus  no^ler. Proccdit porro  , 
MiJ]agog!ts,facrificat,cofecrat,fublime  procul fublatis  brachijs  qua- 
tum  potcft  tolUtacoflentat  popuio.demque  cx  facrameto  idolumfacit. 
ingcns  in plcbe  vcncratio.  Atquc  nc  adhuc  qindcm  mouct  illc.  Vc;itu 
efl  tandem  ad  cum  Mijfe  \ocum,vbi facnficus  ceremomofam  hosliam  - 
altcra  manu  accepta,circa patcram  in  cirados  quofdam  ac  fcmicircu 
los  crcbro  iaclatu  circumucrfat .  Hic  Guilielmus  nonfcrcns  amp\iusy-  t: 
impigre adCardinale accurrit.lncredibile diclu: pra:fentc acffccld"  j 
tc  Kege,  in  tot  nobilium  ac  ciuium  oculis^altcra  manu  libum  adore-  ; 
um facerdoti eripit,acproterit pedibus-.altcra pateracucrtit.  Habu*4 
it  primum  ca  res  omnes  attonitos\mox  ingcnti  orto  tumu\tu,exc\ama- 
re  populus:  Cardinalis  tantumnon  infamre ,nobdcs  cuphbciis  concut 
rere,e  quibus  vnus  eduBo pugione fcapuUm  ci  akeram  ingcnti per- 
fodit  vidncrc /urfufquc  repetito  i&u  ccrtamiUi  cadcm parabat,& 
pcrfccijjct,ynfi  Kcgis  audita  Vox  bis  iufiffct feruari  homincm  .ficq; 
a  cade  tepcratum  cft.Scdata  tadem  rabic,Gudie\mus  ad  R  cgcm per-  , 
duQitur.  a  quo  interrogatus  de  patria ,quaque  audaciamaicftatcmip  i 
fius,ac facramcnta  ecclcfU facra  afficcre  ca  cjfct aufus  ccntumelial 
Uluftnf.  (inqMt)Rcxtfatrid:mcd:n;h>lpudet,qui&natione  re- 
ligione  Anglus  fum  ,vnde  huc  mcrcaturcc  facicndcc  caufa  adueni.  quu 
autem  tantam  vidt  in  tam  cclcbri  conucntu  idololatriam ficri  :pati  no 
potuit  ncc  dcbuit  conjaentia,quin  hocfacerem  quod  maieftas  tua  hor 
die  amefacluvidet.  QuuautemaudifentAnglum  ejjcjncmimficnt 
que  rcftauratce pcr  Edouardum  rcligionis  factlcm  inde  arripicbat  fu- 
ffrcioncm  quafi  nobdisifthicfuiffet^uiffia^atquc  pcr  Avglosfubor- 

natus  . 


i  ;ardinems.  LIBER  V.  184 

i  diusad  ludibriumfu<srcligionis,eb  ??idgisfciredbeocontendcbant, 
muotandcm  autborc  induccrctur.qmbus  re ffondit  ille,ac  orat,Sc  nul 
Yius  impidju huc adatlitm cffe^pratcrqua pta duntaxat ipftus  cofaen 
u'ke:ahoqm  nulium  cjje  fub  cAo  ?nortaliu?n,cuiusgratia  in  tatum fe- 
Ye  tamquc  mamfcflum  dif  nmcn  conijccrct.Vcrim  Dco primumjum 
Waluti  ipjorum  hoc Jcfc  cbfcquiu  dcbuiffe.qua  in  rcjfi  cpuid  cjfct  quod 
I  pjis  difj>!iceret,nulh  id  magis  imputandu  quam  fibi  ipfis  qui facrati- 
\y??iaLhnfti  ccena  tamintcmpcrantcr  adtatam  idoloiatnam  abute- 
xntur.idquc  mon fvie  ?nagna  tu  ccclcftc  ignominia,tu facra?netoru  vi- 
I  dationc ,  tu?n  ctiainfalutisipforuaca^imiarupeiiculo,  nife  rcfipifcat. 

Uu?ninhanc  fcntc?itia?n?mdta profe  & grauiter  cy?nagnofbiri- 
m  u  diccrct  ,dcftucntc  vbertim  e  vulncrc  reccntifanguinc/orpori pene 
uam  dcfacnti  adhibctur  chirurgorum  ??ianus:quo  ni??iiru?n  curdto(fi 
I  ieri poffct)vulncrcrad prolixiorcm  difquifitioncm,grauiorcfque  cm 
I  -iatus feruaretur.prorfus  enim  cis  inharrcbatperfuafiofaclu  hocfuis 
iiequaquam  duabus  cy  mipulforibus  caruifje.qua caufa fuit ,cur XX 
y&teri  omnes  eadc?n  in  vrbc  Angli  in  nonullam  eiifdc pcriculi  partcm 
nieuenirent,  atq;  cuftodut  mandaretur,  hitcr  quos  crat  V  endigratius y 
Yjui  quod  lccli  effetillifociusjngrauifimas  qua-fliones  &  tormentct 
wrra:  cwtcris  vocatus  cftqm  vix  de??ium poftbicmiale  cuftodiam  do??iu 
I  ndc  rcdijt.rcliqiu  Ducis  cuiufdam  intercefiio?ieymultbfu?it prius  folu 
I  i.  Quinnec  ijshaBcnus cotenta pcrtmax fufJ>icio,vcnitpoirbin cu- 
ibiculumfiquidforte  literarum rcpcrinpoffctcxploratura, vnde con 
hre  aliquid de  inccepti  huius  authorc potuifct.  quum  neque  hic  quic- 
jua  inucniri  quitu  eft,adfauciu\teru cu tormentisredcut,pri??iu?n  vt 
ie  wipulforeji que  haberct,cognofccret:tH  vtgrauifi?na  eum  hairc- 
eos  reum  facerct,  quoru  ille  vtrumq;  qiuapotuit dexteritate  remo- 
iebat.Na licctfatis  dextre  Hijf>amcamtenerct  lingua,ta?ne  certius 
yexacliut  fcrmone  eft  Latino  vfusNerum  quuvcrbisilli  nohabcrct 
fidc,adtor?netadc?nuitumcft  quibus  ctiaipfis  fifidem  ddhibmfcnt 
^mugalefes ,etfifattsquidc ' accrbos ,minus  tamc  crudelesfc  iudices 
dedarafcnt.quaqua  no  erat  rcs ta  ambigua: coicclunt ,quin  ratio  ip- 
f<f  gr  co?n?nunisfenfusfacileVcl abfquetormcntis,vcrumviderepo^ 
tuifiet.Nam an qmfquam  tdm dcmcns esl mortaluwi,qn.i  alienoper- 
fuafu  ac  dnBujn  re  tanta  caput  atque  fortunas  tam  ccnis pericuUs 


Gardinerus;  ACT.  MARTYRVM, 

obijceretjdqueintaliloco^binulla  elabendi  non  ntodo  copiafed 
minima  ettam ffes poteratfupereffe}ni  res  ipfa}m  religio  ac  confcien- 
tiahominem  huc  folicitdflet*.Nuncncque\erbis  ipfius,  nec  litcrarum 
indicio}nec  fociorum  tcftimonijs,  nec  ipfis  denique  tormentis  contcnti, 
altudfuperaddunt  cruciamcntigenminauditum,  quodque  fuperdto- 
pinor  Vhalaridis  tauros^ne  quid  tam  reflet  amplius  quo  humana  cru- 
^muapud  ^tas  d/riW po fiit  afcendere.  Curant  confui  Imteumfere  in  modum 
t.ufitanos.  pifa  orbicularem/lludpcrgulam  vi  tratjciunt  in  imumflomachum}te- 
nui  alligatum  chordulce  quam  ipfi  manu  tenent:traieclum  rurfus  ad 
fe  trahunt,retrahuntque  peroccultas  ciborumfiflulas  fic  natura  cx- 
carnificaiites^tminon  cruciaturumpiipfa  poffcntdia. 

Ita  dcmumfatigatis  machinis  ommbus  ac  tortonbus  }quum  nequic- 
quam proficerent:  co  dcfcendunt  denique ,  rogantes  ecquid  facli  tam 
intempcftiui}ac pcrturbationis  eum pcenitere?.De  faBodiccbat  adco 
fe  mhil  pcenitcrc ,  \t  ctiamfifaclum  nonfuiffet,  debuiffe  tamen  id  a  fe 
ficriputarct.Caterum  demodo  quidem  aclionis  nonmhildolcrefibij 
maxime  quod  prafente  Kege  }  tantaque  cum  omnium pcrturbatione 
ferct .  quanqua  non  ta fibi  id  imputandu }  qui  id  ea  caufa  neque fuf- 
ceperit  nec  cogitarit,  quam  ipfi potius  regi  afcribendum  ejje}qut  tam 
fccdam  in  ciuibus  fuu  idololatriam  }quum  poffct  }non  prohiberet. 
haic  \ero  ille  magna  cum  parrhcjia.llli  aute  confumptis  tormcntis  om- 
nibm ,  quum  nequeab  dlo plura  expcEtari,  neque  ille  ex  vulnere  a- 
liifque  tormcntis pofle  diutius  Viuere  videretur}poft  triduum  v/rtwo 
Gardincrus  afficicndm  fupphcio  ducebatur  ,primitm  quidcm  in fummi  templi  fa- 
martibus    crarium }  vbi  manus  illi  dcxtra  amputatur :  quam  mox  ille finiftra  ad 
mincatur.  QS  fll0\dtam  dcofculatur .  Dcinde produclm  inforum  detruncatur 

altcra:  qui  ^fhanc  fimiliterhumiprocumbens  ofculo  profequitur. 
Qmbus  rebus  more  humanitate  Htfpaniefi  cofcBis}  rcligatispo- 
ftea  brachijs  pcdibufquc  fub  equi  \entrem,ad  martyrij  locum  pertra- 
hitur.erat  eo  in  loco  machinajvnde  canabinmfunis  ex  trabe  trafuerfa 
per  rotulam  dimiffm  volubdem  Chrifli  martyrem  medio  corporc  ar- 
cunligatum}primbfublimearripit.  infra  quam\chcmcntifiimc  pyU 
acccndcbatur:  in  quam fenfim  dimittitur  ille,  non  toto  corpore }fedita 
Vf  pcdibm  tantum  ardores  fentiret^Deinde  fublatm,atquc  dcmerfus 

itcrum 


Gardinerus.    '         L  l  B  E  R  V.  1S7 

terum  inflamnds  fubinde  trahitur  ac  rctrahitur3\clut per  interuaU 
'a  rcdeunte  cruciatu.bt  quo  tamcn  illc  magno  ac  hbero ffiritu jjerdu- 
t  vuit,quant6quc  ardet  Vchemcntius,tanto  precatur  ardcntius .  Tan~ 
j  ian  conftmptis iam pedibus^  truncatis  mambus ,rogant  inccndia- 
hijccquidcumfacli  dcmum poenitcredfmulque  ad  Mariam,diuofque 
linuocadoshortatur.Atillc,vtmhiladmiferit,cuius  cum  \aldc  paeni- 
Xteret:  itaminus  effe  quod  Mari*  diuorumque  pr<efidiomdigcrct,  re- 
Ifyondit.  adderentilli  quantum  \>cllent  extcmis  tormcntis  ^eritatem 
ramcn femper  cadem  effe  ac  fui  ftmilcm,  quam  vr  \>ita prius  confitcre- 
tur.ita  nec  morte  nunc  ejfct  negaturus.proinde  defislere  ipfos  ab  hu~ 
•ufmodi  incptijs rogat.  Quado  autem defwerct effe aduocatus Chri- 
ij  flus ,  Mariam  tum  dcmu adhibiturum  fe  aduocatricem.  Attcrnejn- 
•i  juit}  Deus,Vatermifericordiarum ,  refpice  quwfo  fcruum  tuum}  &  C. 
iQuumqucilliprccantetn  huncin  modum  ^flaudantemDeum ,  qtti- 
Ibufcunquc  poffcntmodis  &  conuicijs  impedirent:  magna  voce  cxcla- 
mans  ille,Vfalmum  ^.recitauit,\udica  mc  Dcus,^1  difccrne  caufam 
meam  dcgcntenonfancla^&c.Nondum  peruenitad  pfalmifinem. 
dum  dlinunc  demerfum in ignes,  nunc  ritrfus  admaiorem  cruciatum 
fubleuare  niterentur  ,quum  exuflo  rudente  in  mediam  concidcret  py- 
ramjvbipr&bito  in  Mocauflum  corporc,  temporarium  dolorcm  atcr- 
nafiniretrequie 

HicfuitGardincrij  exitus ,  quovoluit  Dominus  Vortugalcnfes 
ddfynceriorevifui  agnitionem  expergcfaccte .  Ipfevcrd  Kcxtertio 
aut  quarto pofl  menfe  ab  huius  Gulielmi  martyno ,  morte  dicitur  ab- 
reptus. 

Liber  fextus  A&ionum 

M^i  RTY  R  V  M. 

MARTIALIS    ALBA  Montalbanus. 
PETRVS  SCRIBA   Bolonienfis  in  Vafconia: 
BERNARDVS  SEGVINVS    Reoknfisin  BazadoL. 
CAROLVS  FABER   Angolrfmenfi $. 
PETRVS  NAVIHERVS  Lcmouix. 

Bb. 


Quin^Schol.  ACT.  MARTYRVM, 

QVINQVE  SCHOLASTICI  gymnafti  Uufannerfis* 

Qui  pro  nomine  Dei  confitendo  mortem  in  igne  propofitam  &  oblatarn, 
Lugduni  conftanter  pertulerunt. 

^p^N  G  R  E  D I M  V  R  tam  Annum  quinquageji 

fc/S),   TO) mum  tertium,  qui  \>t  variarum  rerum  hiftoriaji 

W^^a)  a  tvnjlt-rtYuvii  *vtsivf"\ifir\  tvj/i/T*)»r  fuif-  t>r\fu  Wffrt  ttt/f 


uagefi- 


ita 


multorum  martyrto  inftgnis fuitieoru  vero  maxi 
me  qui  Lugdum  nobtltftmo  tottus  Gallia  empo* 
^r-Mrio  mortem  oppetierut.De  quibus  primivt  pa$i 
W~zzL  i  ^AJJp»<3 J«wr ,  zta  wobtf  w  fo*c  htstorta  occununt  qutn- 
que Scholaftichrbis  atquey>niuerfitatisLaufannenfis}Marttalis  Al- 
bajtatus  Montalbani  in  QuercyoiVetrus  Scrtba.patria  Bolonienfts 
in  Vafconia:Bcmardus Scguinus  ex  vrbe  Kcolain  Ba%adoia:  Qaro- 
lus  Taber,Blanzaci  natus  in  regione  Angolifmenfr.O'  Vetrus  Nauthc 
rus  Lemouix:qid  omnes ftmul  Lugdum  captifuerunt3atque  in  carce- 
remconieBipnmodie  M^m.d.lii.  Kos  eorum  confcftoncs,  quas 
finguli  edtderunt.ac  resperpctua  dignas  memoria  ,fuo  quafque  loco 
ordtneque retultmus ,cumaliquot  eorumeptslolis  fclcBts  cx  multis 
ahjs,quas tum tpft  inter  fe  alij  ad alios  in  carcere fcripfcrunt.tum  cti- 
am  ad  ccclefias  atquc  amicos  fuos  miferut.  Katio  autem  inftttuta:  eo~ 
rumprofc&ionis  CT  captiuitatis  huiufmodt  futt.Cum  hiquinqueLau 
fann#sludtorum  caufa  egiffent,dlij  diutius  quamahj ,  Ittertfque  tum 
Diuinistumhumanksluduijfent,posl:  fcftum  VafS.t  conftttuenmt 
cnnncs  fimul,opttmis  Dci  aujficijs  in patrtam  fe  qutfqucfuam  confcr- 
rcydij  \crfus  Tbolofm>alij  Burdtgabin,  ahj  ad  SantonesyaItj  ad  Le- 
moukcs^nufqutfquc  ad  ea  loca  &  oppidajn  qutbus patria  natiuita- 
tisfucehabebatieo  qutdem  confilio  animo}\t gloria*  Deiferuirent 
eamquegratiam,quam  a  Deo  acceperant jcumparcntibus fuiscommu 
nicarcntatque  tmpertireyit^tftpoffent^eos  adducerait  ad  eam  Chri 
sli  cogntttonem.qua  a  Dco  tllumtnatifuerant.  Neque "verofolum hoc\ 
sludtum  pictatls  plcnum  in  parentcs  ac  propinquos fuos  fufccperunt\ 
fed  ctiam  in  alios\quos  opera  ipforum^Dcumad  agnimnem  vcrttatis  I 
vocaturum  Jferabant .  Hbcautem  profeclionis  ad  fuos  fufciptoida 
confilium  communicauerunt  cum  ccclcfta  Laufanncnfts  mintslrisac 
fcbolt pr-ofefforibus,qui  iliud  vtpiiwi  ac fanclum  nragnopere  proba- 
rilt/xmi  tHidadhonorcm  Dci  amplifcandumque  rcgnum  Chnfti  etus 


J^uinq.SchoL  LIBER    VI  1S6" 

i  Hlij  pertineret.  A  tque  \t  eorum  aductus  maiorem  haberet  approba- 
mionetnyca  ccclcfia  tribus  illorum  tcfiimomum  dcditfidei  ac  probitatis 
wius  qua:  ca  in  vrbc perfjjcclafuifjct^t fidclcs  bomincs yquos  ita  pic 
mnuifcbant,eo  tcjlimomo  quod  affcrcbant  adduFtiycos  libcntius  cxci- 
mcrentaneliufque  de  illorum  &  Vita  cjdoclnna  cxiftimarct  ycui  qui- 
liem  tcflimoniOjloannes  Caluinus  a  Vctro  Vireto  rogatus  yfacde fuu 
\:oniunxit.Ct£teri  vero  duoya\iquandiu  in  eadem  \rbc fcruicrunt  y  al- 
Iter  nctnpe  Vctrus  NamJxrus  apud  ipfunNiretum,altcrvcro  Bcrnar- 
dus  Scguimis  apud  ThcodonwiBezam^cdque  in  conditioncac  vita 
{ ratione  ita  intcgre  vcrfaiifueruntyvt fidcm  yofficium  ej?  modcflutm 
"cclcficc  fuam probancrint.  Vaulo pofl  Gcneua:  aliquotdics  comora- 
,  li,  iter fufccperunt  \t  Lugdunum  proficifcerentur .  Atque  in  itinere 
juendam  Lugdunenfetn  nacli  comitcm }rogat!que  ab  co  vtipfum  quu 
Lugdutucm peruen\JJentyinuifcrcj\tfc  idfacluros  promifcrunt.  Itaq; 
qnomam  nullum  alutd  diuerforium  repericbant ,  in  quo  ad  vnimi  aut 
altcrum  dicm  Lugduni  commode pofjent  commorari,  ad  infignc  triu 
>pifaumdiucrterunt:ac poflridic  duabus auttribus pofl  prandiumho 
lispmncsfimiddomumciusa  quoinipfo  itincre  humamtcr  fucrant 
inuitati  acceficrunt.quai  esl  ad  Khodamtman  ea  vrbis  rcgwne  quaza  vuigo  Em- 
quibufdam  Athcnxm appcllatur.Vbi  cum  in  hono  aliquandiudcam-  ™\\^' 
bulaffcnt  yinuitati  ab  co  amico,adhtbitaquenominis  Dci  tnuocatione 
inter  pios prufquam  cibus  capiatur  \fitataycccpcrunt accumbcrc yfe 
quc  ijs  rcficcrc,qux  ipfis  appofita  fucrant.Citm  autcm  ita  in  mcfa  do 
nis picfrucrenturja:tarcnturqucin  Domino,Latrunculator  Lugdu- 
ncnfu  vrbts yVou\\ctus  cognommatus,  cumfuo  fatclktio  aducntt,  qta 
fimniitque  cubiculum  in  quo  illi  erant ftngrcfins fuijjct ynomcn  co- 
gnomc  vniufcu\ufqucypatria,rationcmque  vitxab  cis  quafmt  ya\idqj 
muiufinodi  ad  indagincm  rcorum  vfitata.ldcum  fcajjct,  quatuorcoru 
Wnctcndos  curautt  binos  acbinos  ,quintum  vcro  medium  intcr  fatelli- 
tes  collocauitynidia  parte  aducrjatricecxprcjfa  cauficuc  mformationc 
hibita  contra  otnne  tus  in  carcerem  Qfficialis  ducltfueruntan  locuq; 
Jpfmdu^fobfcuru  coicBiyatquc  hora  prope  poft finguliordinc  coram 
Offtctalt  acccrfittfcodcq;  dieinterrogatidc  ijs  rcligionis  capitib9  qua: 
illimagnt  cotetione  eyvi  tucri  folct-.adqua: illiprocximiis  Dci  do~ 

Bb.  H 


Quinq.Schol.  ACT.  MARTYRVM, 

nisyquibus pr&diti  erant ,  conslantcr  fccundum  verbm  eim  refipon-  t 
'derunt,  (fgloriam  ei  dederunt,  confitcntes  eius  nomen  apud  cos,qui 
etiam  a  mentione  eius  maximopcre  abhorrebant .  Voflero  autem  die> 
itcru  mtcrrogatifuerut,  (yfequenti  eam  adeptifacukatem  vt  confef 
fioncm  fuam  cx fcripto  ederent^quam  illi  fcripferuntifcd  ita fubitb  vt 
V/x  eius  exemplum  rettnere  potuerint.Sequenti  etia  bebdomade  qui- 
Domhuca  ^am  corum  ad  examen  reuocatifunt:  in  quo  quidem  de  religionis  em 
Francifca-  filt^m  cum  tri^m  monachorum  gcneribus  erat  eis  difyutandum , 
carm  li    Voslremb  cum  eos  adhuc  ad fe  vocauifient ,  vt  yidcrent  an  in priorc 
ws.        fententiapcrmancrent:cognitaeorumhominum  conslantia,confef  I 
fionequeipforumobfignata ,  eos  infojfas  carceris  jingulis  feparatim 
afignatas remiferunt.Voslridieautem,qui eratdiesVeneris  i$Maij,  j 
fingulos  eorum  fcorfim  in  auditoriuOfficialis produxcrut.a  auo  ciim  ' 
in  maxima  hominumfrequentia  hcerefeos  condemnati  effent,  atque  in 
manum  Magiflratus  ciuilis  traditi:  quifque  corum,cum  huiufinodifen 
tentia  contrafe  pronuntiatam  audtuifjet ,  prouocauit dc  eo  quidcm, 
qubdvtha>reticus  condcmnaretur,poslulauitque  vt  adparlamentum 
Varificnfe  ducerctur.ldautem  cim  Officialis  magnopcre  effctadmi- 
ratus,  tamcnappcllationem  eorumadmifitln  quo  cum  quida  qui  Of  . 
ficiali  afiidebat, audiuifietvnum  eorumita  appcllantem ,  quxfiuit ex  \ 
eo,an  de  reliqua  quoquc  fententia  idcmfaceret.  Ad  id  altcr  rejj>ondit,  j 
fe  qubd  intclligcret prxapuum fentcntia  caput  in  eo  confislcre,  qubd  | 
ha:retici  effcnt  declarati ,  ca  quidem  in  parte  vt  iniqua  appellare ,  in  | 
rcliqua  verb  fe  non  intelligere  quid  vellent.  Tum  Offiaalis  fatis  cfic  I 
dixit,qubd  illi  ita  appcllajfent.lta  his  trcdecim  diebus  ab  aduerfarijs  j 
caufa  illorum  fuitcognitajniudicwque  ^erfata.Keliqua  autemqug  I 
abillis    dibla  &facla funt,ex  ipforum  fcriptis  cognofcentur :  cx  \ 
quibus  nos  ea  fcrmoue  Latino  exponemus ,  qua     grauem  ali-  { 
quam  confolationcm ,     iUushrcm  Euangchj  fidclque  confcfiionem 
continere  VidcbuturMartialis quidem klhtmdlum  cxtat  fcnptum, 
quod  ad  illudtcpus  caufamque  pertineat.Neq-ue  vera  in fcribendo  ita 
fuit  \>erfatus  vt  cwtcwin  orado  mcditadoq;magisoccupatus:adque 
coftcri  cius  foajpropter  huiufmodi  mcditationcs  officium  oradi  intcr 
ipfos  dcfcrcbat.  Vetrus  verb  Scriba  £7  Rcrnardus  Seguinus  no fludio 

folum 


foiuiq.SchoI.  LIBER  VI.  i 

iblum pietatisfed  etiam  ingenio  doclrinaquc  exccltucrunt  ,muhafq; 
mpislolas  in  carcerc  jcripfcrmv.qua:  oslendunt  illos  non  modo  in ja- 
I  ris  litens  ddigcntcr  verfatos fuiffc ,verumetiam  ad  mortcm  pro  cau- 
MmChrijli  Euagebjque fufcipiendam  toto  animijludw paratos.Quod 
i?tfacdius  perjf>ictpofiit,ws  primum  confcfioncm  a  Vetro  Scnba 
kniudiciocditamacLatino fcrmonc  expofitam  hoc  loco  inferuimus. 

§  Fctrus  Scriba  pro  vcrbo  Dei  captiuus.omnibus  fiJelibus  Chriftianifque  hominibus 
I  ,raciam,pace,falutcmciue  a  Dco  Pacre,&  Domino  lefu  Chriito  etiam  atq;  etia  exoptat. 

^ ^ *  e&°  frdtres  111  Cbriflo  charijsimi,  animo mccum perpcn- 
dercm  cumfruclumqui  ad  vniuerfam  ccclcfiam  vcnturus  cffct, 
iea argumenta  ,qu&  de fide  aduerf  trij  in  carccre  Lugdum  mihi pro- 
|  yofuerunt,cj'  fimutqua: funt  a  mc  reffonfa  vobis  cxponcrcm  :  ob  id 
Yonfcfoncm  mcam  ad  vos  fcribere  volui ,  tum  vt  omncs  fideles 
I  mfoiarcr  ,tum  ctiam  vt  rcgnum  lcfu  Chrijli  amptificarcun  qua  qui- 
I  lem  etiatn  compleclar  ea  capita,qua  traclaui  ac pofui  in  ea  confefii* 
\me,quam cgo  ?nanu  mea fcnpfi,atque  aduerfanjs  dedi ,  cum eam  ex 
I  cnpto  rccitaffcm.Cum  igiturnos  inclufi  effcmws  in  carcere  Archie- 
Infcopi  Lugduncrfisfeparatique atij  ab  ahjs  ,Dcumque fummo  animi 
I  hdio  orarcmus  vtad  nomcn  ipfius  cum  ommfiducia  %f  hbertate  co~ 
luendum  nos  Spiritu  fuo  confirmarcf.venit  adme  ianitor carceris ,qui 
iuobus  oflijs  apertis  etus  infimi  lociin  quo  cra,comitatus  lcgato  Pra- 
eEli  mcducit  adauditorium  coram  Ojficiali  }alifquchomimbus  qui 
bimaxvna  frequentia  &  authoritate  adcrant.Tum  Officialis  ex  tne 
ywit^Quomodo  appeliaris*  Pctrus ,inquam,  Scriba.  Quajnquit, 
'S  vit£  profcfionelSihoiaf\icus,inquam.\nde,inquit,nunc  VcmslEx 
)abaudia,inquam ,  cr  ditione pw.apum  Bcrnarwn .  Quaex  Vrbel 
'uiufd>mdanquam.Quidyinquit,ibidgebaslVcrbo  Dci  ,mquam,  flu- 
icbdm.Qudm  ,inquir  ,Ldujanna: doclrinam amplc  ciururlVerbi  Dei, 
inquam.Quomodo,  inquit  dlcjdstu  vcrbum  Deicjje ,  quod  illiam- 
plccluntur*  Quomamanquam  ,iandiu  in  ea  vrbcjludui^concionibufq^ 
interfui,quaibi  quotidic  hibcntur  ,vidi  &  audua  eos  ahud mhil  qua 
purum  Det  vcrbum pradicarc ,  &  *ta  crcdo,  proprerca  quod  Spintus 
fanclus  animo  mco  cius  rci  teflimomu  dat,atquc  ita  affirmat,Vtnullo 
mododubitarc  pofiuu  aut  dcbcam  .  Vijnc ,  inq.ut ,  amptccli  corum 

Bb.  tij. 


Qiiinq.Schol.  XCT.  MARTYRVM, 

lcgcm  ac  ficundum  cam  viuere  ?  Ego  vero ,  inquam ,  Vo/o :  ^z/om- 
<hm  ven/w  D«  verbum  esl .  Nhwi  crafe ,  inquit  ille ,  rorp//*  kfe 
Chnsli  iw  Sacramento  altaris  effi\  Mimme ,  inquam :  nam  id  quidcm 
Span"™   rcpugnat  ffli  fidci  noslra?  capiti ,  /»  <po  dicimus  ac  crcdimw  cum 
fide?s  ym  fidere  addexteram  Dei  Vatris ,  nec inde  ante  venturum ,  quam  dies 
bol°-       iudicij  dle  magnus  $  illuslris  venerit .  Diuinitatcm  quidem  eius per 
totum  mundum  diffufam  efie  fateor.  Sedne  vos  exislimetis  mc fan- 
Slunegare  facramcntum3a  lefu  Chnslo  infiitutum:cgocredo  cj?  con- 
fiteor,  Sacramentum  facrofancla  Ccena ,  in  qua  comedo  corpus  lefii 
Cbnsli  ,fanguincmque  eius  bibo ,  non  eo  modo  ac  ratione  carnis  ab- 
furda  qua  Capernait<£  (fVapiflce  arbttrabantur:  feditaftatuomc 
capiendo  eii pane  acbibendo  Vmu ,  vere  corpus  Chrisli  cdcre  ac  fan- 
guinemeius  bibcraidque pcr fidem atquc  injfiritu.  TumVrocura- 
torfijcalis,  homo  doEhts  (quemadmodum  ego  intellcxi)  Clepierius 
nominatusyqui proximus  Ofifiriali  afidebat xTuyinquitxah tecmn 
franem  ac  \inum  in  Cccna  fumisyfimul  corpm  &  Janguincm  Chri- 
slijumerel  Sane  inquam  :fid ffintuali  quadam  ratione,  non  carnalL 
nam  quamis  Chnslus  nunc  in  ccelo  fit,  \>bi  eum fide  quaro :  Vurtu~ 
JsJ@  TnmnAnr.     tamenSpiritus  fid  quireslongointeruallo  rcmotas  Jeparatajque 
j^f"^"  conhmgityanimas  nos~lras  aUtyfouetyreficit  admirabih  quadamra*- 
turne:  qttxe  ab  humano  ingenio  minime  comprchcndipotesl-.atque  hoc 
modo  efficit^t  nos  corporis  ipfius  membra3  os  ex  ipfius  ofixbus  ycaro- 
quccxcamefimus. 

Credifncjnquit  yVurgatorium  effiy  \bianim<e  purgcnturypro  qui- 
Eur  bus  nos  orare  dcbeamus  ?  EgoVcro ,  inquam ,  crcdo  fanguine  lcfu 
iam.  Cbrisli.nos purgari,  omniaque  peccata  noslra clm.nam  cam  ob  cau- 
fam  effufus  esl:ncque  aliam  credo ,  habeoque  pcccatorum purgatio- 
x  tantii  nem.Scnpturaenbn  duas  nobis  vias proponit:vnam fidei  ad  vitam  a?- 
fita .'  F    tcrnamyalteram increduhtatis yperquam omncs infidcles }quinon cre- 
dunt  in  Chriftumyad  mortcm  cetcrnam  dcducuntur.  na  ita  fcriptucft, 
Qui in  Friium  Dci crecVityvitam babet  <eterna:quivero in  hltum  Dei 
non  credit^is  iam  condcnatus  cs\iraque  Deifipcr  eum  manet.  Qua* 
r-ro  mor-   re Pro  mortuu  nu&°  m°do  orandum  csl.  nam  Ji  mparadfo Junt  yJu- 
o:'m£im  ~  pMuacdncacftorati°>£kne<iue  ^utilis  usquiiamfruBumfintiunt 

moTtis 


{Pet.Scriba,  LIBER  VL  188 

macpafiiojjis  lefu  Chrifliotnniumqucpromifionum,  qucein  Euangclio 
''Mcfferuntur.  findanmati  funtjuloratio potcji dlts pYodcjfc,qui  a  Dco 
Mjunt  nulcdicli  in  pcrpetuum.  Num  crcdis ,inquit fjaccrdoti  cjjc  confi- 
y  I  tcndum?.  Ego  vero,inquam,fentio  vm  Dco  confitcndum  cffeficut  Da~  coniutndti 
i  I  uid  multis  locis  dicit,acprcecipue  Vfalmo  xxx\\,Tum  dixi,  Qonfite- 
•  I  bor  aduerfumme  prceuaricationes  mcas  Domino  tytu  dimfisliini- 
I  quitatcm peccati  meMac  vera  cfl  confcfio ,quam  slatim  abfolutio 
I  pcccatorumque gratuita  rcmifio  fcquitur.Ergo,inqmt  ,tu  non  crcdis 
confitcndumcjjcfaccrdotibuslMinimc,  mquam.  nam  id  quidcmpla- 
ne  pugnat  cumvcrboDci,  inquo  doccmi.tr  vnum  Dcum  ejfe  apud 
qucm  pcccatorum  confcj^iofacienda fit,quemadmodum  Dautdoslcn- 
l  dit  Vjalmo  l  1,  Tibifoh peccaui,     malum  coram te fcci.  Quid tu,in- 
I  quitfentis  de  ecclcfia  ceremonip  ,vt  de  campanis ,alufque  rebus  ab  ea 
I  wslitutis*.  Quoniam,inquam, noshaccarnecircundaunon pojfumus 
t  comprchcdcrc  rcs  Diuinas  ac  ccelefles  ,fentioadvfirmtatem  yioflram 
i •  fubleuandamhuuifmodi  adiumentis  atque  adnmriculisnosopusha- 
I  here .  itaque  in  Ecclcfia  Domini  noflri  certa  ccrenu?ma funt  objcrua-  Ccrcmo: 
I  da,  conucniendumquc  vnum  in  locum,tum ad audicndum  Dci  verbu,  vUm  ?d- 
■  tumadfacramcntaaDomino  inflituta  admimflranda     celcbranda:  lnhcadx'- 
quas  cgo  cercmonias  approbo .  QuaVcro  a  Vapa  in  ecdefiam  funt 
introduhla  ,cas plane  rcpudw,  vt pemiciofas  ahcnafq;  a  verbo  Dciy 
quibus  hominesavero  Dcicultu  pietatcquc  abducuntur .  Credis,in- 
quit  ,virgincm  Mariam  oranda  ejfe,catcrofqueitem  Sanclos  quifunt 
in  caloicofque nobis cffe  aduocatos    patronos\Nuilum,inqua,cre-  chnfrusfb 
do  alium  cjfe  aduocatu ,  quipro  nobis  apud  Deum  V  atrc  intercedat,  ^sl'a:ro" 
quxm  \cjum  Chnflum,in  cuius  nomine  ccrtifima  habcmus  promifiio- 
ncm,  nos in  noslris  precibus  a  Deo  Vatre  cxaudiri.ls  etiam  folus  es~l 
Mcdiatorinternos cr  Deum,qucmadmodum  diat Apoflolus-.ncque  i.Timo-.h. 
vllus  efl  alius.  Qudd  vero  ad  Virginem  attinct, crcdo  cam  intc r  omncs     J ' 
muhcres  maximc  beata  cjfe,proptcrca  quod  ea  crcdidit,  atquc  Chri-  ^!g£is 
fium  tn  vterofuotuht,virgo  &  antequa  cum pareret     poftqua pe-  &*mu. 
penjfct:  ciufdcmque  fidem  ac  confuctudinem  vita  imitandam:  Deum 
Vero  folum  eius  exemplo  inuocandum  atquc  imitandum :  qucmad- 
tnodumin  untico  fuo  nos  monuit.  Idcm  de  Sanclis  qucque  fcntio. 

Bb.  iiij.j 


Qumq.SclioI.  ACT,  MARTYRVM, 

quos  quidan  exislimo  effe  beatos ,  eorumquc  excmplum  imjtandi 
ey  laudandum  Dcum ,  qubd  tantis  cos  bencfiais  affecent  atque 
naucrit.  vt  vcrb  cos  inuoccm  adoranquetnulla  ratione  adduci poffu 
nam  nc  ipfi  quidcm  humfmodi  honorem  Volunt.  Cum  autem  anunad- 
uertcrc  notarium  non fcnbcrc  ca  quct  a  me  dicerentur^ac  locos  Scri- 
pturct  qui  a  mc  citarentur,  m fcribendo prcttermittere ,  ea  de  rc  Of- 
ficiale  admonui,ab  ebquc papyrum  atquc  atramcntu petij,  Vf  confcf 
fione  meam  cdcrem,  atque  ex  certis  Scriptur*  tcflimontjs  fidcm  me- 
am  declararcm ,  demonsl  rarcmque  eammeam  teslificationcm  a  ve- 
ntateverbi  Dcinullain  parte  difcreparc .  idcum  mihi  ilk  dffenfif- 
fetychartamque  &  atramentumfe  poslridic  mxhicuraturumpronn- 
fiffetjiufiit  V/  meam  coi  ifc fiioncm fubfignarem :  atque  a  ianitorc  lcga- 
toque  Vrcefe&i  in  car  cerem  meu  reducerer.vbi  gratias  Dco  mco.  pcr 
lefum  Chriflum  eius  f  ilium  cgi,qubdme  ita  ad  confitcdum  coram  in- 
imicisfianBum  ciusi  nomen  \irtute  Spiritus  fui  confirmaffct ,cumquc 
rogaui  Vf  in  cadi/mfidei  confefiione  perfcuerantiam  \fque  in  fincm 
ikx in  tc-  tnihiprwslaret.Vjofi  hanc precationem ,  quanuis in  loco  effcm  admo- 
JjJ^ju?"  dm  °Hcmo  d  c  tctro,  in  quo  V/x  rcffirare  potcram :  tamcn  Spiritus 
eordc .  \irtutc  magn "mpcre  fui  recreatus  confirmatus ,  ckquc  confolatio- 
nc  ac  Utitia.affeclus,quccomncm  triHitiam,  angorcmfnolcftiamquc 
fuperabat .  Voslcro  aurcmdic,qm  eratdics  Lunccac  fccundus  mcrfis 
Maij,cuHos  carceris  hora  o&auame alium  inlocum  traduxit.m  qua 
tdiquanto  plus  lucis  ad  fcribcndum  babere  poteram ,  partcmqne  folij 
dimidiammihi  dedit  ad perfcribendam  confcfiioncm  mcam.  idquod 
cgofoiyinuocans  Domnum  vtauthor  modcratorque  totius confcf 
fionis  mecc  effe  vcllet.  Voslridic  tanitor fiepius  ad  mc  vcmt,  valdc  vr- 
gens  vtfcriptumquaprimum  conficcran.cuiegorcfi>ondimcnonpofi 
fiproptcrca  qubd  ad  fcribendum  non  multum  lucis  habercm  .Vorrb 
duabus  horis pofl  meridicm  legatus  Vrccfe&i  venit,mequc  in  amplam 
auhmadduxityinquacratOfficialis,  cyiudcx  Cortrcnus ,  aluquc 
plurinii  magncc  authoritatis  aduocati,ciues,mercatorcs,ccttcnquc  aL 
terius  gencris  atque  ordinis  homincs ,  multi  pr&terca  m&nachi  tuni 
Domimcani  tum  Francifcam ,  aliiquc  pfeudoprophctcc  qui  irfigma 
bcslicc  in  capite  atque  in  toto  corporc  imprcjfa  h/ibcnt.  Tum  Ofi 

ficiaiis 


iQuinq.Schol.  .   LI  B  E  R    VI.  W&J 

^pcialis  cx??tc  qua>fiuit  >mm  \cllcmin  fufccpta  fcntentia  pcrmane- 
mre,^  quod cjfcm  confejfus  dcfcndcrc .  Ego  vcro,  ittquam,  cum  nihil 

ahud  quatn puru?nDei\>crbu?n fcnfcnm  ac  dixcrim  ,volo  idomni 
I  tationc  tucri ,  atque  in  co  quad  jum  confcffm  ^iuerc  immo- 
iri.  Scripftstinc  fwquit ,  confefioncm  tuam  ac pvrfcaslil  Vdrtem, 
I  inquam ,  wam  tantum fcnpfi :  fcdvos  rogo ,  vf  conccffu  \>cslroah- 
I  folucre  mthi  Uceat  ,ad  tdquc  facicndum  tuffu  quoquc  Veflrd  tani- 
I  tormthichartatn  fuppcditct.  Eege  jnquit  ,id  quod fcrtpfisli .  Tum 

cgo  magna  \>occ,  quod  a  mc  erat fcnptum  lcgcrc  cocpi ,  quo  lcilo  at- 

que  rccttato ,  Offictahs  cx  vic  qiucfuat,  mim  id  quod  fcripfjjcm  tuc- 

ri  vclietn  ac  dcfcndcrc .  Ego  vcro ,  inquam  \  ctiam  vjquc  ad  mortcm, 

ciim  id  purum  fit  Dci  vr/bu?n,tucri  paratus  fum.  Et poftca  cum  is 

iufifct  vtcottfefioncm  mcam  obfgnarcm,  idfcci  fummo  cum  flu- 

dio  acvoluntate .  Dcindc  illc,  Hic  adfunt ,  inquit,  doBores,  quijcn- 

tcntiam  tu<£  opinioni  ccnfefionique  contrariam  tibi  dcmonftra- 

bunt.  Imiptant  tgitur  anquam.  nam  ego  cis  rcffondrre  pdrdtm funj,  i/<r^<<r £<?yp™Jm 

Tum  Wiusex  illis  movachis,  qucm  Ccctcri  dominum  Do£lorc?n  ho-  Duxgrcgij    fjj     "j% ;> 

■  r       -n     •         }■  ,,Ji  •     ;       •  a        •     ipfccaper.  ~*7H  OJC&r 

norijicentiji>i??iis  verbisappcllabdnt,co:pitmccumitaloqui,Age  ,m-  ■    in  £erra,\ 

quit,  a??ncc ,  tu  in  confcfionc  tua  dicis  Vapa?n  non  cfe  ecclcficc  caput. 

at  ego  co??trariu?n  ttbtprobabo :  Vapa  csl  fucccffor fancli  Vctri ,  ergo 

ccclcficc  caput  cjl.  Ego,  inquam ,  pritmmt  nego  dtitcccdcns ,  quod  Va- 

pa  diutVctn  fucccfjorfit.  Ego,inquit,  tibiprobo,?apa  esl  m  loco fan- 

Bi  Vctr^crgo  eius jucccjfor  csl.Ego  ve/o,  inqua??ifieutrum  concedo. 

neque  cnim  Vapa  annuntiat  Vcrbum  Dei ,  qucmadtttodutnfcat  dium  Papanon 

Vctrus.  Vorro  oportct  euttt  qtiiS.  Vctrovultfucccdcrcullutn  quoquc.  fu/ctiS! 

imitari,y>t (Jatmunttct  vcrbu  Dci,cy  oues  Dottuni  noflri  leju  Chn- 

fli  pafcatud  quod  Vapa  nullo  ?nodofaat ,  ficut  ego  in  co?ifcfio?ic  ?nca 

\obis  oficndo. 

Vrxtcrca  ctiatn fi  Vapa,  vtvcrus  Verbi  Dci  doclor  pajlorquc  Ec- 
clcfix^cxc?nplu?n  Vctrifcqucrctur ,  atque  ci  ita  fuccedcrcf.non  ta?>icn 
caput  effct  Ecclcfce  Domiui  nofln  lcfu  Chriflijcd ??ic??ibru?n  ta?itii?n, 
dut??umslcrO' Apoftolus  Ataque  nullumcsl:  aliudcaputEcclcfa:  chrifttls  fo 
vcquc  altcrmn  cgo  ag?tofco ,qua?n  Dotttinum  lcfum  folutu fine  \icario 
acjucccjjorc .  Na?n  duw  Vaulus  cumYiiutn  conslituit  hngchrum 


Quinq.Schol.  ACT.  MARTYRVM, 

caput ^hominum.T 'um  monachus  JEquidcjnquit >fcio  Vaulum 
cere  Chriflum  totius  Ecclefia'  caput  conflitutum:  verumtamcn  vic<t- 
rius  qui  vices  eius  fuppleat,efl  in  terra  conflitutus.Minime ,  inquam 
chrifto  iui  ego .  nam  cumille  magnitudine  ac  virtutc  Diumitatis fu<e  omma m- 
opus  y  ia  jffctf^tqne  spiritufuo  Ecdcfiam fuam  regat,vbt  ille  ita  prxfens  esl9 
nullum  vicarium  cffe  eportct.  Ego  y  inquit  monachus  ,oflendo  c^ij 
slum,quauis  totius  caliactcrra:  rex  flt ,plunmos  tamen  vicarios  ha- 
hcre inhocmundoyTcges ac principes,quos  vult  populo  fuo prcccffe. 
Aliud  efl,mquam,in  rchus  auihbus ,almd  in  jjnrituahbus .  nam  in  ///<* 
rctltone  rcrumpubhcarum  atque  rerum  humanarum  admimslratione 
reges  vultcffc  ac  prmcipes  qui  ad  focietatcmgcnenshumaniconfer- 
uandam  donnnentur:  in  ecclefia  vero  CT*  regnoChrisliquod  csl  fj>i- 
rituale,non  eadcmcsl  ratio  rcgendi(y gubemandi.T umis  mihi  ali* 
as  fimilitudines  affcrebat;quas  ego  vt  leues  &  ineptas  pra-termitto. 
Qum  autcm  in  hac  mihi  cum  illo  monacho  inslituta  diffutatione  c&te-. 
ci  movi    U  emflcmfanrilX  Mrafur* homines  Viderent  illum  magnum doblore 
feus  vmccre  ita  viclum:tum  contra  vt  mc  clamoribus  fuis  confternarcnt ,  bim  aut 
mltT  m°  terniinterdum  Vocifcrabantur.Exillisvnus  fuit  Eranafcanus ,  do~ 
clor  Qumbanus  appellatus,quime  hunC  in  modum  aggrcfus  csl, 
Tu  ais,inquitjauclum  Vetrum  ccclcfue  caput  nonfuiJJe*Maxime,m 
quam.Ego  vcro,inquit,contrarium  probo^Dominus  noflerdiat  Ve- 
Cephas  do-  trofTu  es  Simon filius  \on#,tu  Cephas  vocabcns.porro  Cxphds,ca~ 
Wquh"  PutLatine  dicitur.Ynde,inquambanctuinterpretationcmaccepis~li\ 
U^rfcz  ft  ^nes iuidcm in Euagchofuo ahterintcrprctatur  ,cum in primo ca- 
vo.ant.     pite  cius  Euangelij  ita fcribit,Tu  Cephas  vocabens ,  quod  dccUra- 
turVetrus  .  TumiudexVdardusnouumTeslametuminmanu  fu- 
pfitjVt  videret  anea  interpretatwitacffctqucmadmodumcgodice- 
renv.qnam  a  mcis  verbis  difcrcpare  nullo  modo  compcrit.  Itaque  mo- 
nachus  damffo  capite fummoque  affchlus pudore  conticuit,  ac plane 
Concidit.Tum  Domimcanus  interruptum  fmmfcrmonemhocmodo 
Dc  Hbcro  contiwauit:Tu,inquity  tua  confefione  dicis  homincm  nullum  habere 
ar^ur.odif  kbcrum  arbitnum:  epovero contranam  fcntcntiam  probo  .namita, 

putatio.  o  1  \         ■      r  i     •  • 

jcnptumen inEuangclio ,hominem  quendam  cum  Wicrojolymis in 
lcncho  dcfcendcrctan  latrones  inadifie ,  a  quibus  fuit  ffohatus  ac 

vulncratus 


omnes  fu- 
mus  mor- 
tui. 


!?et.Scnba"  LIBER    VI.  i<>o 

twlncratus  femimortuufque  rcliclus:  Thomas  autcm  Aquinas,  eam 
moarabolam  a  Domino  propofitam  intcrpretatur  delibero  arbitrio, 
lyuoddiatin parte  quidemUfumfidnon plane  commmutum  attri- 
writmquefuiffe  v/  nulla  vis  amplim  hominis  remanfcrit.  Hanc  ego  in- 
Itcrprctationcmanquamyullo modo accipio.Quidanquit dlc,  ejne  do 
t&ior  S.Thomat.Egojnquamjwn  tantum  mihi  arrogo^t  mc  eo  dofti- 
I  orcm  cffe  dicam.fcd  hanc parabolam  ita  cxponcndam  effe  ncgo :  fcd 
>  potim  eo propofito  a  Domino  lcfu  exemplo  nobis  cam  charitatcm  co- 
vicndari,quam  nos  erga proxvmum  noslrum fufaperc  &  habere  de* 
betnus.De hberovcYoarbitrio)  nosomnem  cius  facultatcmacvima- 
mifimm yquemadmodum  cgo  in  mea  confefione  declaraui .  Nos  enim  ja  Adam 
j  planc  mortuifumm  &  non  aliqua  in parte  ,ficut  ait  Diuus  Vauks. 
Quod fi  bene  agimusad  nobis  non  esl  attribuendumfcd  Deo,  quiper 
j  Spintum fuum  in  nobisagittqui  etiam }  \>t  idem  Apoflolm  teftatur, 
facit  vtnosty  velimm  &  efficiamm.ita fi  Deus  huiufmodi  volun- 
tatis  (jfacuhatis  largitoreffcclorque  in  nobis  eftjmllo  iure  eam pof 
;  fumus  nobis  arrogare.  Tujnquit^ais  in  confefiione  tuajios fola fide 
iuftificari.Maxime\inqua.at  egoyinquiti\leyprobo  nos  operibus  iufti- 
ficari:  Nos  operibus-  meremuryergo  nos per  ea  iuslifumm .  Ego  ncgoy 
inquamyanteccdens.Egovcr6}inquit}dlud probo:Dium  Vaulus  vlti- 
mo  capitc  epiflolce  ad  Hebrxos  ita  dirit,Beneficentia'(f  communica- 
tionis  ne  oblimfcamini:talibus  enimviclimis  promeretur  Dem:Vidcs, 
inquitypromcrcrifigmficare  mercri .  ergonosoperibus  noflris  mere- 
mur.  Ncgo  y  inquam  y  in  eo  textu  ita  legi :  fiquidcm  veram  tranftati- 
oncm fequi  vdimm .  Tum  Ojficialis  ac  monachi  catcriyDic  tu  ipfey 
inquiuntilli }  quomodo  eo  in  loco  lcgendum fit.  Si,inquam,proprmm 
fermonis  gcnusquo  vfm  esl Apoftolus /lufque  fcnjum fcquamurjta 
legendum  esl:Talibm  viclimis  Deus  dclcclatur}autgratas  acceptaf 
que  habct:huiufmodi  boslix  ci placent.ltaque  ludex  Vilardus  in  no~ 
uoTcftamento  Francifcani  mox  inffexitratque  ita  effc  vt  ego  dixe- 
umcomperit.  Tum  vcro  Pfcudoprophetceilli  vebemcntcr  pcrtur- 
batifuerunt}tantoque  pudore  affecli  }  vt  loqui  •  on  poffcnt  nec  au- 
derenthomines  alioquiaudaccs  atquc  inipudentes .  Ego autcm  }fra- 
trajVobisvercaffimarepoJfum}mequum  dfyutarcm  cutn  tmfcris 


Qmnq.Schd.  ACT.  MARTYRVM, 

huiufmodihominibusjta liberum,alacrem,paratumqucfuijfc ,  vtad 

omnia  quaimihiabtjs  proponerentur ,plactde  comiterque  rcjfondoml 

rcm.llli  vcrocrantplaneconflcrnatixf  attoniti .  Alif  caput  dcmitteMi 

bautydlif frcndcbant  denttbus ,qucmadmodum  egofactlevtdcre 

tcram,inprtmifque  ^miafcameatndtffutationc  cum  maxima  ammi 

indtgnatione  ,molc9lta     confufionc  verfabantur .  Ex  quibus  \>nus 

quafiuit  exme,quid  dc  confefwnc fenttrcm.Cui  cgo  cum  rcfJ>ondtf- 

Dcconfcf.  fem  v»i  Dco  conftcndum  cfic,eofquc  locos  quos  adprobandam  auri- 

ilonc'      cularcm  confcfiioncm  affcrrct,vt  \acobi  Apoftolt ,  non  dcbcrcde  e<t. 

intclligi  dut exponifid pottus  de fratcrna  reconctltationcmifcri  bo- 

mincs  obmutucrunt.Tum  Offictalis,Equidcm,amice,inquit,Vidco  ca 

qwt  isli  adte  admoncndum  dfferunt:jedtuin  tuo  crrore  obsltnatus 
Vcdutis    ir  ^  -ii  n  r 

dekiioper  jempcrpcrmdnes.Qudre  cogttd,quemddmodum  restua  caujdqueje 

miacua-0  hdbedt.Tu verojnqua,optime perfyicis cas dcmoftrdtioncs^rgume- 

ducitur.    td,rdttones  quas  vndtquc  affcrunt,non  valcrevt  me  de  eo  quod  ajfir- 

mo,reddrgudntdtqueconutncdnt,neque\>er6cos  }qutf  a  me  fecundu 

Vcrbum  Dei  dicuntur,poffc  refellcre  ac  refutare .  quare  ego  non fum 

pertinax,ncque  vllo  tn  errorcncque  dltud  quidqudm  dffero  qukm  pu- 

rum  Dei  vcrbum,quodcgo  vfquc ddvltimum  Vttwjftritum tucnpa- 

ratrn  fmnTum  istufit  vt  cgo  in  Cdrccrem  mcum  reducerer,  vbt  cgo 

fui  vfq;  dd  dicm  Mdrtis  fequctcm,qui  dies  dccimus  crdt  mcnfis  Matft 

Dominum ordns,vtme dd  caufamfuam defcndendam virtutc  Spiri- 

tusfui  corfirmarct. 

Ef  quoniam  in poslremis  dtffutdtionibus  de facramento  Cccn<e  ni- 

hil  obicclum  mihtfucrat,pr<£paraui  mc  vt  rcffodcrem  ad  ea  qu&  ab 

illis  dici  dtq;  obtjci poffent  contra  ca  qua  cgo  tn  conffwne  mca pro- 

fcffus fum.  Qua  in  re  Deus  benigntfjtmus  voto  mco  ac  dcjidcrio  rc- 

Jfondtt  fattsfcctt. 

Dectmo  igiturdie  Matj,  eodcmquc  Martis ,  circitcrhoram  fcpti- 

mamianttorme  acccrfit  vtdd  Offtctalcm  adduccrct  ,quocumctiam  . 

crat  Officialis  Vrimatius  ,  vtvocdnt  ,primus  in  inimtcis  \cfuChn- 

sli  infcfltfstmufquc  hoflispr<etcrca  Clcptcrius  procurator ,cum  qui- 

bufdam  alus  Antidirtfti  admimslris,etufq;  impiafctla  caufedcfc 

foribus. 


Corpns* 
Chrifti  eft 
inc;elo» 


■Quinq.SchoI.  LIBER    VI.  j$i 

mfonbus:in  quxbuserdt  DotmntCdnus  doclor  ,  qut  noPirts  intcrfuerat 
mdifoutatiombus  ,fcdmecum  congreffus  noncrat  .Cumigttur  adcos 
\efjem  produBus ,Anucc  ,tnquit  Offictalis ,\ijnc  pcrmancrc  m  ca  fcn- 
wtcntM  C7  confefiione,quam  tu  antea  nobis  cdtdifiil  Sanc,tnquam .  na 
I  e a  qmdem  a  mc fabla  csl  ex  Vcrbo  Dct,pro  quo  cgo  tuendo  &  Vtue- 
I  re  (j-  monparatusfum.Tum  Domimcdnus,Numcredis,inqu'it,cor- 
\pusChrtfltcertdcorporis  loctque  ratione  in  Sacramcnto  tnclufuml 
Mtmtne\mquam.nam  \erbum  Dci  nos  docet cum  efje incxlo ,  tbiquc 
tandiu  futurum  quoadiudicaturus  viuos    mortuos  veniat .  Atque 
hoc  quidem  vnumfidci  noflra  caput  eSljn  quo  credimus  eum  in  calic 
afcendife^ac federe  ad  Dci  omnipotentis  dcxteram .  Quare fi  Chri- 
|j  flus  efl  in  c<clo,quod ad  ipfiushumanitatcm  attinet ,atque  ibi,  que- 
I  admodum  dicit  S.  Vctrus,\jque  ad  rcfittutioncm  omnium  futurus  cfl,  Ador  ■  $  - 
|  non  oportctin  Sacramcnto  eum  qu<crere,quafi  quodam  m  loco  inferi  • 
I  oris  tcrr<£  inclufumXcfus  Chrislus  }inquit,fumcns pancm  dtxit,Hoc 
•  efl  corpus  meum.  bt pane  ergo  corpus  efl.Non  ita  esl,inquam.Neque  Verba  Cgi 
I  enimChrislitsdiceycvolcbatcutn  pancm  quem  difapulisfuis  dabat,  JJJ""^ 
j  fuum  cfic  corpusfcdfignum  cius  tantumodo  .neque  enim  EST  fub-  |^nd*ofi 
flattuc  accipitur  tn fua propria ftgnificattone,\t  naturam  rci  exifletis  gmLae. 
;  figmficetfed fignificationcmreijignificantis notat  ,genere  fcrmonis 
j  p  Script.  \fitato,quo  notnc pronomine  acapitur ita  fignunomine 
rcifignificata  appellatur ,  aut  contra  nomcn figm  cu  re  qua ftgntficdt, 
communtcdtur:vt  in  GenefiDominus  Qircuncifionem  feedus  fuum  ef  f^ff^ 
fedicitmequetamen  Ctrcuncifio  fcedus  erat  ,fedfignumac  figillum 
foederis ,qucmadmodum  co  m  libro  nominatur:  £F  a  Paulo figillum  in- 
slitice  Abraham  dicitur.  Dc  agno  ctiam  in  Exodofcriptum  esl,eum  cf 
fe  Vafchajd  cs~l  tranfitum  Domini .  Neque  tamen  dgnus  erdt  trdtifi -  *8»ns  rzf 
tusfed fignificdtione  reiprceterita  habcbat  illius  prcecldrce  mcmora- 
btltfquc  redempiionis ,qud  Dcuspopulum  fuum  ex  ALgyptocduxe- 
fdt.  Itdque  \erbum fubsldntiuum  EST  his  duobus  loas pro  Stgnificat 
4ccipitur,prceferttm  cum  fermode  Sacrdtncntis  esl  tnslitutus.  Tum 
ntonacbusyb\aximd,inquit  dtffercntiaesl  mter  Sacramenta  vctcris 
Tcftdmenti&nout.Neque  enim  SdCrdmcnta  vetcris  Tcslamenti 
gratiam  confercbantftcut  ed  qu*  in nouofunt ius~htuta.Nec  vcttm. 


Sacr.vete 
re  no 


Quinq.SdioL  ACT.  MARTYRVM, 

gSf ."n  noiti  T \ftameti  facratfienta  gratiam  cnnferunt:  fedfa* 

confjjmut.  l})m  eam  £  Qkriflo  in  nos  confcrri  oslrndunL  Nam  minislcr  quii 
dem  tatummodo facramenta  nobisadmimflratifed  lefusChriftus  vir- 
tutc  Sptritus fuigratias  dat  }  eaque  commumcat  quapromiffa  nobis 
inSacramcntis proponuntur  &  rcprafentatur .  Vatres,inquit}Vctc- 
ris  tcf\amcti}n6nnc  emfdem gratia promifionumquc  participesfuc- 
runty  quibus  nos hodic participamus*  Maximc  finquamMam  Vaulus 
ad  Connthws  fcribit,  Vatrcs  vctcrftcslamcnti  cundcm  nobifcum  ci- 
bum JJjtritudlcfH  Comediffe}eundemque  potum  bibiJJcffiritualcm.Ex 
ftris timi-  cfficitur  eandcm  gratiam  nobifcum  %f  promifiones  tuslitia  ac 
vita  conimuncs  habmjje  per fidem  }  qua  Chnslum  ipfispromijjkm  ac 
mutis  fignis  pramoyisiratum  expcclarunt .  lefus  Chrislus}inquit}in 
"Euangclio  loannis  vi.  cap.  itd  loquitur,  Vatrcs  vcjlri  in  dcfcrto  come- 
dcruntmanna  ryjuntmortui.ergo  eiufdem gratia  nobifcum  pariici- 
pcs  non  fucrunt.lcjus  Chrislus  }inquam}co  in  loco  dc  ijs  loquitur  qni 
man  pcr fidcm  non  acccperunt JymbolumQ'  ftcrdmcntum  eius  pam% 
qucmipfc dc  calo  mijfum  acviuificum  largitur:  fcdnon  dcijsloqui- 
tur  quifideillumcibumacceperunt,  quoinnumcrofuit  MoyfcsfAd- 
ron}\ofuc}Cdlcb }  &  alijpij  qui  fub  illisfiguris  Vmbrifque  vctcris  tc- 
slamenti Clmslum venturum}qudfi eminus  afpcxerunt .  Nam  dc  A- 
Abraha  dic  brahatn  ipfc  Dotmnus  dicit in  Euangelio  loannis }  vidijfc fuutn  dicm 
dit.  latatumqucfuiffc.  Abraham  autcm  vidit  lcfutn  Chrislum}  non  cor- 
poris,fcdfidcioculis.ltaq\  dominus  doclor  tum  magnopere  eratpcr- 
turbatus}atqucita  inccrtus}vt  quid  agcrct}aut  quo  fe  vcrterct  plane 
ncfoset.  Et  fimulatque  ego  aliquoteius  argumentutn  diffolucra,  qua- 
rcbatfempcraliquid}qub  poffet  cjfugerc,  ne  v/H*  a  mc  cffeplanc  vi- 
dcrcturfapc  mc  his  verbis  intcrpcllans}Audi}amice}ne  tatopere  in- 
calefcas}ncquc  ita  clamcs'.  cxpccla parumaxpccla.  Egoanquitpro- 
bo  hotmnes  vetcris  teflamctiaius gratia puusnos fumuspariicipes 
non fuiffe.Diuus  Vaulus  ait}Lcx  irarn  operatur.cyalio  loco}QmciM 
que  funt fub  Lcgcfub  tnalediclione  funt.  Quodfi fub  ira  funt  &  ma- 
lediBionc,fequiturcos  gratia  nobis  comunicata  pariicipcs  nonfuif- 
fc.  Diuus  Vaulus,inquam}oslendithis  locis }Lcgcmnon pofje  nos  m 
jiificarc ,  proptcrca  qubd  cam  ncmo  prajlare pptefliatque  otnnes  qm 

Vohnt 


I  <f\  non 
iufUficajc 


'juinq.Schol.  LIBER  VL 

^MvIunt pcream  coram  Deo iufli  effe ,  in  iram  Dei  malcdiSlionemque 
r^Micurrere-.fcdad  Cbrisium  ejjc  confugicndum  }qui  cam  ommbuspar- 
tbus  complcuit,perfidcmque  in  ipfum  canobis  uftitiam  donari}  qua: 
uftitix  Dci  rcffondcat  ac  iudicio  Dei fatisfaaat .  Itaquc  Lex  iram 
i  fficitjiof cpue omncs  condemnat ,  non natura  fua  qu& ad \itam falu- 
■eniquedata cfl }fed culpa noslra, qui  non  pofumus  eam  implcrc* 
:nk  Pdtrcs  autcm  vctcris  tcftamcnthidcmus  luslitiam  non  in  Lcge  qua~ 
fiuijfefedin  CbriHo  \cfu}qui  ipftus  Lcgis finis  cftun  quem  ipft  credi- 
dcrunt.Dtuus  Vaulusanquit}vn.cap.ad  Kom.ofledit m \eteri  tcfla- 
mcnto  mbilprcetcriram  ac  minas fuiffc.in  nouo  vero gratiam  eymi- 
rericordiam  nobis  propom  &  commendari }  cum  ita  dicit ,  Egomifcr 
bomo}quis mehberabitde  corpore mortis  bui9?.gratia  Dciper  \efum 
Cbriflum.  Vaulus,  inquam}  eo  m  loco  non  loquitur  dc  vetcri  &  nouo 
teflamcto:fed-de  pugna  &  ccrtamhie  carnis  atquc ffiritusjn  quo  bo- 
mo  \>erfaturSpiritu  Deiregencratus,quod  c^rtamcn  carnis  Jfiri- 
tui  rcflslentis  Aposlolus  in  fcipfo  oslendit.  Vnetcrea  in  iis  libris  qm 
dc  Grxco  in  Latinum  Gallicum f ?rmoncm  rcBc  funt  conucrfi,  non 
cgitur }  Gratia  Dei,fed}  Graiiasago  Deo  perlefum  Cbrislum.ln^ 
tcrca  dum cgo  cum  boc  monacbo  diffutarcm }  Officialis  Vrimatius i-  pr^£s 
raindignationequc furebat }ej 'magnis  crcbrfque  damoribuslxere-  rabies- 
ticitm  mc  appellabat .  Cum  igitur  viderct  donunum  doclorem  os  ha- 
crc  claufum ,  nccpoffe  mihi  rcfpondcrc :  aducrfum  mc  vocifcrans, 
Tu,inquit}fce\cs\c  ba-retice,  ncgas fancium  Sacramentum ?.  Minime 
Vcro}wquam  :fed  credo  &  ampletlor flicut  aCbrifto  Domino  efiin- 
Witutum ,  atque  Aposlolis  ipflus  impcrtitum.  Tuyinquit}  corpus  le~ 
ruCbrisliinSacramentocJfcnegas}  & panem\ocas  Sacramentum. 
Scriptura}inqua}  admonct  nos}  vf  Cbnfli  corpus  in  aelo  quaMmusy 
imprimifq;  Vaul9 Coloff.m.Si  vo; cum  Cbriflo rcfurrcxijlis }<puairitc 
non  qutf Junt  in  tcrrajcd  qu&  furfum  in  cAo  funt}vbi  Cbriflus  cfl  ad 
dextcra  DcicoUocattts.Quod  vcro  egodica  facramentunoneffc  cor- 
pus  Cbrifliyfcd pancm,  qui fuam  naturapropria  rctmcat }idcm  quoq;  sacramen : 
facit Vaulusn.Cormtb.cap.xi.Nam quatcraut quinqutes facramcn-  nSlklvlr. 
tum  Ccenajfianc  appcllat.Tu  monachus,  lefus  Cbnftusy  inquh/ticit 
fc  clfc  pancm  mte*  Lt  Vrimatius  Offiaalis,  Scdcflc  hcn  ticc,  w ^ ui  t3 


Quinq.SchoI.  ACT.  MA.RTYR.VM* 

Ie/^f  Clrrislus  dicit fe  vitem  effe  %f  oslium :  \bi  quidemfigurate  ac 
pcrfemilitudmemloquitunfedverba  Sacr&nenti  nonita  funtintcll^ 
genda.Teslimonia,  inquam,qua:  \os  allegatis  ,pro  me  potius,  q 
pro vobis faciuht. Agc  fcclcslc  ? dm  tu panem Cxn^at^ue eum 
inyitlu  quotidiaw  vtimur.  eundem  effe  %  nequc  quidguam  intercj 
nx"in  <Juo "  Ntfwtf,  inquam  ,  fubslmUnihil plane  differunt:  qualitat€  vero 
differt  i     £j»  VC  marrndm  habet  diffcrctiam.Vanis  enim  Cccn&  cum  eiufde  fit 

cjuotiduno -X — f .       o    rVr- — jr.  '  ..        J     J . 

natune  cum  co  quo  quotidic  vejcimur ,  aham  tamen  qualitatcm  aca- 
pit,cum  ad facramcntum  ddhibctur ,  atque adobfignandam  promif 
fioncm  Vita  flpiritudlis  aterndique  proponitur .  Tumille  furens,A- 
bifcelcrate  hxreticeju  ignc  crcmaberis ,  atque  addiabolum  ibisl  Si  1 
ego ,  inquam ,  comburar  pro  \>erbo  Dci  tuendo  s  non propterea  ibo  l 
addiabolum. Vos  quidcm  nunc  mdicatis  ,atquc  omnia  ad  mdicium  ar*  i 
bkriumquc\esl:mm  rcfcrtis:fcd  Vidcte  quid  agatis.  Nam  alius  cH  L 
fummus  ludcx^qui  dccaufa  noflra  "verc  acfine  acccptwne  pcrfonarum 
iudicdbit.ls  innoccntes Juflos pronuntiabit,  quod caufam  dc  veritate  < 
fudm  defcndcrint:improbos&fceleratos,qui impie  aus verbum per:  j 
fequutur,condemnabit.  tum  ille  Vf  infanus furorcque  correptus  excla  , 
mare  cocpit  ,AbifccU§ie  ,reducite  eumin  carcerem.  Egoaute  Offici-  j 
dli  Budtherio  dixi,Ohfecro  teydomine ,  V£  concefu  \>eslro  liceat  mihi  4 
confefeionemmeam  abfoluere.Scdisatemquemonachus ■  yatque  alius  j 
Officialisjufferunt     ego  meum  in  locum  me  recipcrem.  Itaque  di- 
greffus fum  ab  illismaxima  cum  moleslia  ac  dolore  animi}eorum  cau« 
fa  accepto,quibus  meam  fidem  cumulate  approbare  autcerte  declara 
rc  non  poteram.Scd  in  locu  reuerfus  mcu,cccpi  Deum  inuocare  ,ammo 
que  reputare,  qua  de  impijs  homimbus,  admimflris  Antichrifli  atque 
l^Ldz   hoflibus  'veritatis  reportaram  vicloria,  quos  verbo  Deiplane  confe- 
vmtas.     Cera.Tuvero  Spiritus fanclus  inmcmonamihi  reduxitidquodChri 
flus  \cfus  ijs  promifit,  quipro  caufa  ipfius  dcfcndcnda  coram  inimicis 
eius  prodirent.Vos  quideanquit  Dominus  ,corarcgibus  pr&fedibus , 
iudicibufquc producemini inteflimonium cis:fcd cgo vobis  dabo  tum 
os  huiufmodi fapientiam,  cui  aduerfarijrefeslerc  non  poterunt.O 
SptfiuT.  fummam  confolationem  t$\<ttitia,quam  ego,fratres  charifimi,ani- 
% .  spirtru .  mo  mco  accepijim  vidi  illud  Chrifli  promiffum  m  meipfo  complctu 

effe 


I 


iet.Scnba  LI.BER  VI.  193 

fife  >\crhumque  Dciaduerfus  fathanam  &  Antichrifiumciufq;  ad- 
■tintslros fupcrius  extitiffe*  Equtdcm  magnas  confolationcs  Spiritus 
)«  antca  pcrccpi,  ex  quo  Dominus  me  ad  cogmttoncm  \erhifui  vo- 
autt  amprrmtfque  dum  in  ecclcfia  Dci,  in  fanFlo  fidclium  ccctu  <&  co  - 
tentu  v/x/ :  jcd minima  confolatio  &  Utttia ,  quam  paulo  autc  in  his 
nciswtcuhscepi  'nunc  capio ,  omniafolatia  gaudtaquc  fuperat 
jux  vnquam  in  tota  Vita  mca  hahuerim .  Nunc  enun  Sptntus fanclus 
cducitmthiinmemoriamtot&tam  fuaues  promifiiones  faclas  iis 
juipronomtne  ipfius  pattuntur ,gufiuqne  ac  fcnfu  cxlcflium  gaudio- 

t afftatiTu  quidcmjnquitjiunc  in  his  locis  ohfcuris  tctrtjquc  hea-  ^tf^ul™ 
w  cs,quanuis  a  toto  mudo  vt  mifer  &  irfclix  rcijdaris ,dctefianduf-  cfs 
lue  cxijlimeris ,non  oh  aliudjiifi  quod nomen  meum  confiteris :Tu  nuc  ftils  ■ 
n  angorejachrymis  yfqualoreque  verfarisfed  tcmpus  esl  \>t  teipfum 
rigasan  Dcoque  authorc  hmus  tam  cxccllentis  Vocationisgaudeas^ 
'xitumque  huius  ccrtaminis  fclicifimum ,  atque  ampltjbmum  \>i£to  - 
ia: prcemium  tthi  pro ponas :  Quod fi hoc  tcmpore  tu  ducaris  ad  tor- 
ncnta  cum  fumma  ignominia  ey  dedecore}6  heatum  hominem  qui  co 
Deo  emfque  Angelis  omncs  reges  atquc  hnpcratores  huius  mun 
ii honore  ac  digmtate  fupcras  l  Nam  pnmumtoc modo  imagini  Tiltj 
Dci  confonnisconfimtltfquc fis ,  \tcius  quoqusgloria:  atque  immorta 
iatls  particcps  fis .  dcindc  Spiritus  glona:  in  te  hononficcntifime 
^qidcfciticuius  quidcm  ca  v/>  esl  atquc prceflajntia  xvt  cxtera  omnia 
buius  mundi  vclornamcnta  veljolatia gaudtaque  cum  cius  commcn- 
atione  atque  confolaiionc  comparata  enanefcat:  Dcnique  nunc  tu  es  carcer 
\n fchola  cr  dtfciplina  F////  Dei ,  in  qua  Vatcr  cdcfits  omnes  diuitias  {jjjj* FiIn 
ac  thcfauros  gratta: fu^  f  acrctaque  fapicntiw fux  admiranda,  iu- 
diaa  alttfitma  exphcat :  in  qua  omnes  Vrophcta',  hposloli,  Martyrcs 
verfatifuerunt,  ejiniutias  }opprohrta,  contumchafque  perpcfit,  in~ 
lartgnis  in  foruace prohati  atque  cxplorati  cxtitcrunt  pnufquam 
adipifccrcntur  coronam  tmmortahtatts  ,paratam  propojitamquc  iis 
ommhus  qui  caufam  Chrfii  cy  dignitatcm  vfque  ad  mortctueri  vo- 
lik.  Hxc  ejUeclio  fratres  chan fitmi,  in  qua  Spiritus  fanclus  optimus 
Hltorum  Dei  doBor,    fuauifiimus  corum  qui  affitgutur confoLtorf 
nos  quotidic  infyis  nofiris  trumnis  conJolatur(fhortatur. 

Cc 


QuinqSchol.  ACT.  MARTYRVM, 

Voftero  autem  dieyqui  erat  dies  Mercurij,  \ndecimus  eius  menj 
fupranotati,egotraduclusflumin  alium  carcens  locum  non  ita  ob 
fcurum:  vbieratfrater&  focius  buius  noslra  captiuitatis  proph 
communem  caufam  Euangehj-.quocum  meipfum  perduos  dies  mag 
pere  fum  confolatus .  fumma  autem  Dei  prouidentia  eum  inloCt 
tranflatus fui.  Nam  cum  effcm  ibi  cum  eofratre,admonitifuimus; 
appellaremus  ab  iniquitate  eius  flcntcnti*,  in  qua  nos  hcereticos  pn 
Appeibndi  nuntiarent .  Cuius  qutdem reinunquam mihi  vcmjfetin mcntcm ,  ne- 
confilium.  ^ue  alterifratri  qui  in  carcere  erat  infenore,  mfl  hoc  modo  corfllium 
nobis  datumfluifjet.  Itaque  cum  vcfyen  in  meum prislinum  carcerem 
reducerer  iper  latrindt  idconfllium  commumcauicumeo  fratre  qui 
in  loco  fub  me  inferiore  erat  conslitutus .  Vorro  die  Venerisflcquoiti, 
xiii.  eius  menfisjamtormeaccerfitvtadOjficiaLm  adduceret :  Cum 
quonullus  erat  alius  prxter  ipfumiamtorem&  alium  quendam  qui 
exme  qntffjuit^anegoin  oppido  nomine  Chantatis  appellatoy\>n~ 
quamfuijjcm.  Cui  egoy  Minime  inqua\  neque  fcio  vbmam flit  ea  ^rbs. 
Agitdc  Ri  Numsinquitjucumrisfuisliqui  Kichardumeripuerunt,  cumisLu- 

durdo  le  .  .      J.  1       .  .       1  . 

Fcurccuius  tetiam  captiuus aaparlamentum  duccretur.  No>7,  inquamjieque  vn- 

hiftorta  hu  n-1     j  ■  i      riC  r 

ic  martyro  quam  Kicbardum  cognoui  aut  \>idi,mji  Laujannatranjeuntemiquem' 
aSpucft  %uidam  eumeffe  mihi  figniflcarunt .  ac flic  habeto,  dominc,  credafque 
tnihi pro  eaflde  ac  rchgione  iunflurandi  quo  obflnclus  me  \erum  di- 
Burum  Vobis  promifl ,  me  nunquam  ibi  tum  interfluiflfle ,  nec  eam  rcm 
verbu  Dei  mo^°  appr°bare  •  Ncqueenim  ea  esl  ratio,qua  vcrbum  Deiyaut 
armata  ma  eos  qUl  u%dtuentur  dcflendcre  debeamus.Vis  tu  igiturjnquityerro- 
tiS  nopro-  remtuum&fluflccptam  opinioncm  retincre  l  Quod  ego  ampkclor, 
pugnandu.  ^um^     tueor ^  mfci es~} a[m^ ^m  ^eryum  Dei }  cul eg0 nihilre- 

pugnans  ajflcro.  Qui,  inquit  ,flcis  tuyidquod  afferis ,  purum  efle  Dei 
biDcicer-  Vcrbum*.  Quoniam jnquam , idcumdoBrina Vrophetarum,  Aposlo- 
tnudo •  lorum  ac  ipfius  lefu  Chrijli  conuenit,  &  S piritus  flanblus  ccrtiflimum 
mihi  de  eo  teftimonium  rcddit,(^ego  ita pcrfluaflus fum.  Vraterea  tu 
ijyfle ,  domine ,  perflfexisli  &  perfficis  aduerfanos  nullam  rationem, 
qu<e  quidem  \>aleat ycotra  afferrcnecme  reuincere  qub  minus  id  quod 
dico  verum flt .  vidisli  cmm  eum  qui  mecum  de  Sacramento  £7  aliis 
quibufdamrebus  difjjutabat^iclumfuiffc.Tujnquit  dlcjanblum  ne. 

gas.. 


Pet.Scriba:  LIBER  VI.  194 

g&s facramcntum.  M/w/W,  inqudm  :fcd  deco  ita  fentio,  \t  Ch  rislus 

Dominus  ihftituit^  Diuus  Auguflinus  in  loanncm fcrihens  expomt. 

Cwn  dutcm  vidcrcm  Officidle  alia  vcjlc  indutum  quam  \>ti  Conjueue- 

rdt^  quia  id  mihi  antc  dixcrdt putaham  cum  tum  laturum  cam  fcn- 

tentiam,qua  mc  hccreticum  declararet^atque  ita  denohis  hrcm  aBum 

forc.  tumcgo eidixi,  Nos cum  Lugduno  tranfiremm,  atquc aho iter 

haheremus ,  captos  cffe fine  \lla  caufe  inqmfitione ,  cum  mhil  contra 

Kegis ediSlu dixifemus  aut fcciffemm-.quod iurigentium  repugnat. 

Tu  interrogafti  nos  de  fide  noflra ,  quid  de  tota  rcligione  fentire- 

mus :  nos  tihi  ex  vcrho  Dei  rcfyondimus .  Conceditur  Turca:  aut  I#-  ^¥ cc6 

d<£0,\>trationemreddatfidcifu<£y  eiufquc doShin<£  quam profitetur,  rior  il,-m 
r      11  •    f  V        3  j       r     -i  u  Turcarl;m 

jine  v//o  vittt penculo.  cur  nobis  quoque  non  conccaetur ,qui  mbil  ai- 

cimusnifiquodverho  Deicontinetur*.Nos  quidemcertofcimmnote- 

merc  acfortuito  ,fed  certifima  Dei  \oluntate  (f  prouidentia  in  nid- 

nus  veflras  incidiffefed  v<«  quoque  a  Deo  eslis  conflttuti,vt  de  cauft 

noftra^quctiusldqyttqua  es~l,iudicctis.Quareconfiderate,quidnam 

de  ea  slatuatis  dc  dccernatis .  nam  fi  aliter  quam  oportet  iudicaueti-  ^ 

r  /  1   1      1        .  .       ,.       ri  ftiprcmum 

tis ,  atque  optimam  caujam  ventatemque  condemnauentis ,  alius  est  d«  mbu- 
fupretnus  iudex,ad  cuius  trihunal  vosfisli  aliquado  oportehit^tt fcn-  na 
tentiam  quoque  contra  Vos  ipfos  audiatis,finunc  quidquam  inique  in 
nos cius  ventatis  teslcs conslitucritis.Cum  autcm  haic  a  mc ci  maxi- 
mo  animi  sludio  cy  fumma  Spiritm  vidiccrentur,homo  mifcrattoni- 
tus  atquc  cxtcrritm  inccdchat,\t nullum  verhmn  loquipoffet. Non  e~  sui 
rat  illi  cademfacies  ac  \ultus  latus  aut  compofitus  quo  me  dntca  in- 
terrogare  confueueratfcdtriflis^  pallidus  andcx Jumma  perturha- 
tionisplane  nullo  loco  conflslere  poterat.  Cum  ego  ciproponcrem  iu- 
dicium  Dci,  mhilomnino  loquchatur  ,ncc  tamen  a  mc  digredi  potcrat. 
htcrca  Dominus  incaput  eius fulminahat :  nuhi  vero  fummam  in  lo- 
quendo  lihcrtatc  &  audaciam  cocedchat.  Ac  cum  diu poflea  loquutus 
tffet,ad poftremudifcedens  dixit^verhum  Dei  quide tuendum  cffe.  Id 
ctim  ille  dixiJfet,ianitorme  in  meum  carccre  reduxit:  quarta  hor<c 
parte p6Ji,mc  acccrfmit  vtin  auditoriu  ad  Offiaalem,ali6jque  iudices 
jpduceretjvhi  maxima  hominu  frequetiacrat .  Tu  Buathcrius  legere 
cocpit  ac  jpnutiare  meafetctiadn  qua  mc  V£  hxreticufchimaticumquc 

Cc.  u. 


tur. 


I 


Quincj.SchoI.  ACT.  MARTYRVM, 

condcmnabat .  Tum  dixi  me  ab  ea [cntcntia  appellare ,  qua  ad opri 
p  auocatio  fttitm  caufam  meamcondcmnandam  abutercntur:  itaque  ab  buiufmo 
iudicumU  di  <&ufu prouocarc .  Tum  Offcialis ,  Cur3inquit3  tu  appellasl  modi 
non  ita  loquebaris.  Ego 3  inquam  3  in  mea  confe fione  contra  abufus '  j 
non  contra  vcrbum  Dei  locutus fum.itaque  a  veslra fcntentia  appcl 
lo  vtabufiua  &  iniqua.Vorro posl eamfententiam  appellationen 
^ennM_  noflram  3  aducrftrij  ira    indignatione  cozpcrunt furcre .  Officialv. 
ss&kutig.  quidemvicarius  Lugdunenfis  Archiepifcopi3poslquamnos  condcm- 
najfetjdomum  maximo  cu  tremore  ac  terrore  reuerfus  ejliita  \tcu)i 
de  prouocatione  noflra  loquerctur  3  in fumma  perturbatione  atq>  ani 
miangore  verfaretur.  Cumautem  domum  fuamita  attomtus  con- 
slernatufque fe  rcccpiffct ,fefquihoram  pbfl  vcnit  ad  eum  iudex  Me 
lierus^qutfe  a  Supprxfcclo  Kcgis  miffum  effe  dkcbat3  V£  eos  Luthe- 
ranos  ad  Kouanam  Kegium  carccrem  traduceret  y  vt  poslridie  fup-\ 
plicio  afficercntur.Cui  Officialis  refJ>ondit3non  ita  futurum,quonian 
nos  appellaffcmus,  eamque  appellatione  repudiare fe  non  pojfe.Tum\ 
tlle,  quafilco  rugiens3  Tu igitur,  inquit, non  \is  in  hos fceleratos  ho-\ 
mines  animaduertcrelSane  volojnquit  Officialis:  fcd  conflium  antc 
nobis  capiedum  cfl^  Lutctiam  fcnbendum3\t  fiamus  an  eorumap\\ 
pcllatio ft  vahtura.lta  Deusmirabilitcr  defenditnos pcr  eumy  qui\ 
paulb  ante  nos  condonnaueraf.leoque  nobis  ad  tcmpuspaflorfuit3vti  \ 
S^00**  nos aducrfus rabkm  caeterorum  lconum  tutarctur .  Quainre  Dcus\> 
manum  fuamfortcm  ac  potcntcm  cxhibuit,  atque  in  Cor/JJcclu  r.cjlm\\ 
opusadmirabdeejfccit3Vt  in  ipfius  bonitatc,  mifericordia  3  ventatei 
totam  fiducidm  noflram  reponamus  3planequc  nobis  pcrfuadeamus, 
cum  optimus  Vatcr  huiufnodi  amorem^curafohcitudincm  in  nos  Juf~ 
Cipiat  3nul\am  vim  tantam  diaboli  aut  mudifore3qu#  nobisnocerc  poj~ 
fit^acne pilu  quide  capitis  nobtsperituru.Quamobrc  maximas  Dco 
©ei  crgl    gratias  a?ere  dcbcmm pro  huiulmodi  liberatione3  in qua  mirifice  nos 1 

fuosproui- °  S      n  j.    ■  r  ■  r  i  /r        ■  1 

dcncii,     tutatus  c)t3noJtra  in  ipja  morte  vitam  conJeruans3  multoj  quc  pios  bo-  \ 
mines  fufcitans  3a  quibus  magna  &  corporis  leuamcnta  0°  ammifo- 
latia quotidie acciptmus.  Confidamus igitur  &  fj>crcmus3  Domirum 
quutanobisaffiut  3  nullo  vnquamloco,  tcmporc3ac  rc  dcfuturmtr.at* 
que  cius  bomtatcm^O3  gratifiima  animi  mcmona^  &  ccrtifiima fidu- 

cict 


pet.Scnba  LIBER  VI. 

cia  in  co  vho  collocata  illuflrcmus.Nos  quidcm  haciCXt*  ciusfingu- 
larcm  gratiant  opcmque  expcrtifumusyapudquos  ncc  periculaacer- 
hifiimx  mortis  propofita,ncc  magna  huius  fuauifiimx \itx  commoda 
abaducrfariis  promiflfa^qmdquamvalueruntjiec  \nqua cfficere  po- 
tucruntquo  minus  nos fidcm  in  Deum,Chrislu?nque  purifime  fiufce- 

 ptam  fumma  coftatia  rctineremus  ac  dcclararcmus .  Itaquc  nos  totos 

i  in  eius fidematque  opc permittamus  ^quicauflamfuam,  honore}glo- 
%  riatn  nohis tucndam  commifw.ciquc nofirum  ftudiumcy  officium^om* 
l  m  conffantiafidc,ohfcruantiaapprobemus. 

Eiuflem  Pctii  Scribx  epiftola  qua  confolatur  quendam  amicum 
vna  captiuum. 

ryOslcaquam  optimo  Dco  acVatrinoflro  placuit  nos  coram  inimi- 
cis producerc ^tfimus  tefies  veritatis  cius:  noslrumnuncofficiu 
es~l,\>t  ei  maximas  agamus  gratiasjaudcfque fempitcrnas  trihuamusy 
orantcs  fempcrM  hoc praclarum  atque  admirahilc  opus  in  nohis  in- 
slitutumpcrficiat  adgloriam  nominis  ipfius}tum  in  \ita  tum  in  mor- 
tc  ilhislradatn.Nos  quidemfratcr  charifi?ne,pau!o  ante  magnos  ad- 
uerfariorum impetus fiiflinuunus  ,fcdleucs  adhuc  ficum  ijs  compa- 
rcntur,quos  fathan  iamfaccrcin  nosmoIttur.Nosprogloria  Dci  \fi 
quc  ad  hunc dicm dimicauimus  ,fcdno  vfq\  adfanguinelefum  Chri* 
ftum  eiufque  ^eritatemcoraminimicis  crudclifimis atque infcflifii- 
mis  confcfifuimus.  Kcflat  igiturji  voluntas  Dei  efl,vt  eandem jan  - 
gmne  noflro  ohfi^nemus  ,atquc  ita  confinncmus \taque  quoniahuiuf 
modi  ccrtamen  nohis  cfl propofltumfin  quo  inimicus  adnos  oppnmc- 
dos  ac perdcndos yOmm  cxparte  virihus  omnihus  f :  armat  ac  rohorat: 
adpugnandum  contra  nos  quoquc  magnum  animu  paratumquc  fufci- 
piamusMuniamus  nos tota armatura ffirituali\caq,inftrucli ac pa- 
rati  ccrtamc  propofttum fuheamusfcquentes  rcgcm  ac  ducem  noslm 
tefum  Chriftu,qm  vf  corona  immortalitatis  ohtincret,cruccm  mortcm 
pgnomimofam  perpcfius  csl^opprohriummundiafjicmatus  v/"Vo-  cSmfC0- 
ImtatcmDciVatrisfuiprxftarct^atquehacViapcrducerct  adVitam  Pus- 
ttcrnam  omnes  elcclosyqui  ah  omm  cctcrnitate  ad  hanc  tam  exccllc- 
temhlij  eius  imagincm m  \ita  morte  cxpnmendam prcedestinati 
fucrutipro  qmnos  ctiampatimur,\t  infoactatcmgloria:  ipfius  ali- 

Cc.  iij. 


Quinq.SchoL  ACT.  MARTYRVM; 

quando  yzziumus .  Quod  fi  mundus ,  mors ,  diabolus  \>ohnt  pcr- 
dcrenos  &  abforberc  ,audiamus  lefum  Chrittum  optimumMagi-  j 

ioaa.i^.    Slrum  ita  loquentcm  }Vos  quidem  in  mundo  afflSlioncm  habebi~i 
tisifed  confidite  }  quoniam  cgo  Vici  mundum.  Qui  crcdit  inmey 
cx  mortc  ad  Vitam  tranfibit .   Nam  Chrislus  moriendo perfcat,vt 
mors  iam  amplius  non  fit  mors,fcd  via  qua  ad  vitam  fummamglo- 
riam  perducdmur.SifluSlus  maris  huius  mundi  ad  nos  fubmergcndos 

Ux rci  4    attolhnturifi  immici  nos  quamphrimis  atque  infcslifiimis  copus  ag- 
grcdiuntur \damcmus  cum  AposloliSyDomineJibera  nos:  &  is  omni- 1 
busex  penculis  eripiet.  Quemadmodutn  Dcus  ctiam  piomittit  pcr 

pfaim .50.  Vrophctam fuum  Dauidem ,  Inuoca  me  in  die  affliftionis  tux,  &  cgo 

3&kn.ji.  eripiam tc&tuhonorem mihitribues.Cuminuocabis me3ego tibirc- 
fyondebo ,  eroque  tccum  m  affliclione:  liberabo  te  y  atque glorificabo 
Omaximam  &  fuauifimam  confolationem ,  quam  nos  in  huiufnodi 
Dci  promifiombus  habcre  dcbemus  l  quarum  fidcm  ac  \eritatcm  noi 
tam  fcpe  in  his  noflris  vinculis  expertifumusplancquc  fcnfimus  eum 
V£ promifit}nobifcum  cfie  \>elle,vtnosinipfa  affliclione  cofolctur>at 
queomnimalo  liberet  .Namcumabaduerfarijs  damnati  mortis  fu 
mus,  atque  afocietate  hominum  tanquam  quifquilia  rciccli,  confide 
rcmm  admirandam  Dci  bonitatem  &  mijcricordiam ,  qmnosvarie\ 

Sio/aDd  cfl conf°latm '> tum  in corpore  tum in animo}noflra corda perfundem 
huiufmodi  Utitia,  qua?  omnem fenfum  atque  intcllcSlum Jupcrat  }qua. 
nonfolumtrtjlitiam  "vincit  &  abforbct  fcd  etiam  cfficit  Vtinnqfbu 
affliclionibus ,  atque  ctiam  inipfamorte  gloricmur }  omncmque  inimi- 
corumfurorcm  in  nos  incitatum  defyiciamus .  ita  V£ flngulan  Dcigra- 
tia  vidcamus  nojlros  immicos  infimtis  partibus  magis  captiuos  &  af 
fliclos}quam nosfumus .  Etenim fihoc  corpus inclujum carceribus te- 
netur }ammus  quidem  ccrtc  iucundifinna  libcrtate  pcrfruitur}pcrfu- 
fus  omni  Utitia  confolationeque  cceleslipcrSpiritumfanclumiquifuo 
tcslimomo  nobis  affirmat  nos filios  Dei  effe  ac  fratres  \cfuChnsli} 
certofque  reddit  defalutc  nottra ,  liberationequc  beata ,  tum  futura, 
cum  auimus  ab  hoc  corpore  fcparabitur  >ac  tum  dcniquc  cum  inglo- 
riofa  refurrc£lionc  rcfurgemus .  Atvcroinimici  noslri ,  quanuis  inxta 
figuram  huim  mundi  in  fumma  libertate  acfclicitate  cjfe  \idcantwr. 

Vcrraij     tmen  funt  mifemma fatharktmancipia,£erpetuum  \ermcm  habent  in 


PetScriba.  LIBER  VI  itf 

Confcicntia  coripforum  corrodoitcm  atque  cxcdcntemjgncmque pcr-  l^iowm 
petuo  ipfos  cruciantcm-.vt  quanuis  omm  ratione  Conentur  omnem fen~ 
fum  ludicij  Diubti  in  animo  dclcrc,  inmti  tamcn  infcflam  Dei  tudtcis 
dCVindicismanumfcntiant.Quamobrem  Apofto\ufequentes,in  cru-  Gaiac^. 
ce  Donum  nojiri  atque  afflicliombus  noflris  agamus  gratias }  quod  ab 
ipfo  nunc  casligemur,  ne  cum  mundo  condemnemur  ac  pcrcamus.  Af- 
flicliocmm  noftraleuis  esl ,nob'fque ad  exiguum  temporis  ffatwm 
vnpofita :  confolatio  vero  fempiterna .  O  fi  nos  animo  reputarcmus 
glonair.fhntajnnnartalcmque  coronam  qudenobis  poftvicloriamre- 
pofita  in  Ccelo  affcruatur  Ifjilla  tata  bona,gaudiaq;  cogitarcmus,  illt 
aternam  hxrcditate  qua  Chnslus  \cfus  mortcfuaacquifluit  Ifl mc- 
tes  ammofque  noslros  erigcremus  ad  camfchcitate  ^glonofam  im- 
niortahtatem,  inqua  corpora  noslra  hdc  humilitatc  liberata,gloriofo 
corpori  Chnfli  conformid  erutitum  in  hdc  captiuitate  noslra,atque  e- 
twn  inipfamorteUtarcmurjaudcfque fcmpiternas  Deo caneremus> 
dcgratiasimmortalcs  optimo  Patri  agercmus,  nominehuius  tantiho- 
noris  actcflimorij,quonosteftesventatisac procuratores  caufefu<e  Cxate 
conslituit.Hcu,charifmiefratcr,Chnflum lcfurn  mimme  puduit co-  procurato-' 
ram  DcoPatre caufam noftramdctcftandam  Jufapere ac fuftuiere ,tot rcs' 
tdntafque  iniurias^opprobriajontumcliafque  pcrferre,ita  vt  cruciaf 
fixusinter  duos  faciuorofoshmines  ipfe  ir.nocentifimus conslitue-  ^ltbis 
retur,tota  Dci  iram  atquc  indignationc  nobis  dcbitaman fc  vnum  cf- 
fufam  exapcredc  tolcrare,cu  tatodnimiangore,vtmagmtudine  Di- 
uini  tudicijprefjus  cxdamarit ,Deus  meus,Dcus  mcus,cur  me  dcreli- 
qmfll  An  vero pudcbit  nos  nunc  quidc  caufam  eius  tam  uisla  cequam 
quc  tucrtiuslitwn  atque innoccntiam  eius  conftcr?:  mortc  acpaftio- 
ne  m  qua falus  totfmudi  cotinetur  imitarvlan  dubitabimfinfislcre  ci9 
\efligijS,  ac faucloru?rophctaru,Aposlo!oru,Martyrumq;  plurimo- 
tmn?.qui  hanc  via  ingrcfi,VtgloriaDei  0* fanBam  Euangchj  vcntd- 
tm  tucrentur  ,graiaftimis pcricuhs  tonnentifquc  vitam  juam  expo-  JdYu,rUc"m 
Jutrunt ,vt adillaexcellcnte gloria pcrucmret ,in  qua  iucundifimc fc-  *d  giomm. 
Lafimicq;  regnatcuduce     capite fuo  lefu  Clmflo,  expeclatcs  bea- 
tdrefurrcBionc ,in qnaomnes  elccli  Deiin  rcgnuFiIijcius  colligctur. 
Tum  vero  intelligemus  quam  fmt  bcati  ij  qui pro  nominc  lefu  Ch  fti 

Cc.  iitj. 


Quinq.Schol.  ACT.  MARTYRVM, 

ciufmodi  tormcta  atque  opp  robria  perpefiifuerunt,\>eslefque fuas  m 
Apoc.ii.  flangUine purifimiiagm  dcalbarunt .  Tum  denique illas  ChrtftiDo-  ', 
mim  fententias  intelligcmus ,  ac  veras  effecum  maxima  noftra  betitia 
copcricmus,Quipcrdctvitamfuamproptermc  atquc  Euangelium 
meum,is  eamfcruabit:  Quipatrcm,matrem,  \>xorem,liberos/lomos, 
Vincas ,  agros  amittet proptcr  me,  is  vitam  wternam  pofidebit:  Qui 
\incct  hxc  omnia  incomoda,dijficultates,offendicula,eutn  ego  in  thro- 
710  meo  caiesli  conslituam .  Tum  denique  Vatrcm  noflrum  cxleslcm 
facie  adfadcm  Vidcbimus ,  0.  cognofccmus  ficut  ab  ipfo  cognitifui- 
mus,  qui  tum  omncm  extergetlachrymam  ex  oculis filiorum juorum, 
coronas  eos  gloria  atque  immortahtate  ,\>t  cum  ipfo  inperpctuum  vi-  * 
uant .  Tum  erit  vnum  ouile  &  vnus paslor:  tum ffonfa  comunclifii- 
rne  Viuctcum  fuo  ffonfo,  tumDcus  omnia  eritinommbus  .  Omnis 
tum  tyrannica potentia  ,  altitudo, pulchritudo,opulcntia,  pompa 
inimicorum  Dcieuancfcct :  qui  quidcm  dignam  infidelitatts,  idolola- 
tria  ,  impictatifquemercedem  rccipient,  quitumgementfindcbunt- 
quedentibus ,  cumnos  optatis  atque  fyeratis  gaudiis  fuauifiimepcr- 
fruemur.  Tum fcnticnt  maleditlionem  Dci,  luslipme  in  fe  effufam} 
deprcfii ac  demcrfiin.abyffos  infcrorum  cum-diabolo  ipforum  patre 
ac  ducc.cumin  rcgnoc^lcfli  Vatris  noflri,omnifclicitatcbcatitudinc- 
que  perfruemur.  Quid  autem  hismiferis  malcdiclifquc  hommibus  tun. 
proderitgloria,pulchritudo,magnificentiaque  huius  mudil  Quidin- 
quam,praderittot  actantas.  opes  diuitiafque  comparaffejantum  au- 
ri  (fargcnti  cumulaffc,  liberos^xorcfqueforma  prxjlanteshabuif 
fc^omnibus.dcnique  voluptatibus  inhoc  mundo  affluxiffc.cum poftea 
cogantur  hax  rehnquerc ,iftamque  \>itam  commutare  cumea  ad  quam 
Ivcx  i  s.  Dommm  lcfus  dicitin  Euangelio,illum  homincm  malcdiuitem  tranf 
latumefidHxc  omnia  ipforum  commoda  atque  oblcc~lamcnta,vtfunt 
fluxayanaque,  ficut  \>mbra  aut  fumus,  euanefcent  wflar fbmnij,  quo  ■ 
foluti  figuram  huiusmundinon  minus  fugaccm  quam  fallaccm  in- 
tclligent.  Tum plorabunt,  ingemifcentfrcndcbuntque  dcntibus ,con- 
iccliin  igncm  qui  nunquam  extinguitur,a  quo  pcrpctuo.  torqucbun- 
Apoc- r  tw  nc^ue  tamcn  confumcntur  .Tum}inquitDiuus.  laannes,  caufa  eui- 
AF0C • J 4,  tandaLcuis pxnatmortcmrequirent^cqHC  cam  inuenient.  Ipfi  vcro  vi- 

nent 


retScriba.  LIBER    VI.  w 

uent  cum  diabolis  in  inferno,vt  in  cctcrmtm  ibi  crucientur.  Quarc  cba~ 
nfbmifratrcs  &  amia,hanc  nos~lram  conditionem,ey  felicitatem  im- 
piorumne tam grauiterferamus ,noslramquevicc dcploranus.Nunc  Luc*,u. 
quidcm  tcmpus  efl,vt  capita  noftra  ad illum  tam  optabilem  rcdcptio- 
%    vis  noflrx  dicm  attollamus .  \llud  tempus  ent  hbcrationis  noTlrce  cum 

fiimmaUtitiaconiuncla?,inquo(])onjus  flponflamfuamincctcrnagau-  Ma|  t  , 
dia,folatiaquc  recipict.  Acccnjas  crgo  lampadcsnoftras  babetes,ex- 
cmplo  fapientum  illarum  quinque  virginum  ,fimus parati,vt obuiam 
leju  Cbnfto  ftonfo  noflro  prodeamus,cy vna  cum  co  in  ipfas  nuptias 
ingrcdiamur.  O  beatos feruos ,  quos  Dominus^  rcuertens  offcndetin 
operc  laborantes ,atque in  eam Vnam  curam  imcumbentcs ,Vt talcntum 
commijfum  augeant  acmukiplicet  l  Quamobre  cum  Cbriflus  Domi- 
nus  noflcr taletumnobis  fuum  tbefaurumque  veritatis  inxflimabilem  coniiE. 
commifent ,dcmus  operam  vthoc  tantum3ac  tam  pretiofum  bonum  o- 
ptima  confcientia  conferuemusjueamur ,augeamus ,omni ornemus  il- 
Juftremufque ftncliftma  rationeidcnique  vjque  ad  vltimam  noslrifan 
guimsguttam  nc  diminuatu  r  aut  eripiatur  nobis  ac  Ccetcris  fidelibus  ef 
ficiamus. Imprimisvcro  caueamus^  nc ilh malo fcruo jimiles fimus,qui  Mat  - 
talentum  a  domino fuo  acccptum  dcfodit  in  terram ,  argentum  do~ 
minifui  quodin  quxsium  confcrre  dcbebat,abdidit.Netanti  commo- 
ditatcs,honorcs  ,voluptates  buius  mundi  ces~limcmus,neque  parentes, 
hberos,vxores  tanto  amorc  Complecla)nur,non  deniquevita  noslram 
itacbaracypretiofam  babeamus^vteamgloria:  Dci  &  Domininoflri 
lefu  Chnsli  anteponamus :  fed potius  omnibus  huiujmodi  rcbus  ,  ac 
mundi  commodis  oculos  claudcntes,  Vocationcmquc  ccclcflcm  intucn- 
ies^arripiamus  clypeum fidei ,  gladiumque  verbiDci,quo  tela  ignita 
fathance  ,hoflis  nobis  infcslifimi,  repellamus.Ommbus  impedimentis 
folm  maximcque  cxpediti  fumma  cum  alacntate  ad propofitu  certa- 
men  prodeamusfcmper  ducem  ac  principem  lefurn  Cbriflum  intu  ctes. 
Simus.  ci fidcles ,  vf jue  ad  mortempro  caufa  cius  gloriaque  dimican- 
tes,atq;  it.a  corana  vitce ,  omnibus  flrenuis  ipfiusmilitibus  promiffam 
txpeclcmus;  Ex  pcclcmus ,  inquam;omni  cumpaiitntia  Dominum,vt 
ausfrlorum potcntiamque  confj>icia?mts:Tum  enim  tadem  cognoflce-* 
jnus  curn  in  affliclione  nqflra.nullo  mododormutijfcfcdtcxijfe fuba- 


Romio.b 


Quinq.Schol.  ACT.  MARTYRVM^ 

lis  fuisytiec  minus  dccurdte  atquesl:udiofc,quampupillam  oeuluo- 
feruaffc .  Qupd fi  hanc  ccrtitudincm  habcmus  & fiduciam,  nidla 
funttantgminccaut  blanditid ,nullum  tortnentimortisquegenus,  de~ 
nique  nulla  inferorum  vis  in  nos  inatata  &  illatd}qucc  pofiit  nos  a  fe- 
tcntia fidci fummaquc  conslantia  dcducere ,aut ab  amore  ac dilcblio- 
ne  Dci  Vatris     Domim  noslnlcfu  Chnsli  vnquam  dujellerc. 

Scquitur  BERNAR.DI  SEGVINI  fidei  confcfsioiubicibus  Lugdunenfibus 
iu  eadem  caufa:  aftione  oblata. 

i.Pet. 3 .  S<|§^  Viritus fanhlus per  os  Vctri  Aposloli  loqucns ,  nos  admonet, 
vt fimus fempcr parati  ad  reffondendum  vnicuique  rationcm 
a nobis  quazrenii  cius ffci  qua eslin  nobisjdque  cum  omni  manfue- 
tudine  &  rcucrcntia.Veros  ctidm  diui  Vdulidicit}corde  crcdi  ad  lusli 
tiampre  vero fieri  confefiioncm ad falutcm.ltaque  quoniam ita pla- 
cuit  Deo  me  in  Jx-ec  vincula  conijcere,no propter  Ccede,  furtum,fcor^ 
tationctn^aut  alia  huiuftnodi  malcficii  flagitiaque  a  me  commiffa  :fed 
quiaintcrrogatus  de  mea  fidc,  nolui  certis  capitibm  .affcntin ,  qug 
hodie funt  in  controuerfia\nec  ea  vcra  effe  confitcri,  vcrbo  Dei  mca- 
que  confcientia  repugnante  fequens  dlud  Spiritus  praccptum ,  meo 
officio  deeffe  nolui.Et  quoniam  toto  co  tcmporc  quo  interrogatus  fui 
non potui  commode fcnptam  confcfiioncm  meam  vobis  darc ,  vt pri- 
mumpotcslas  mihifacla  esl,&  cotnmoditas  oblata,eam pcrfcnberc 
Volui,vtvosinte\\igatis  noneffe  vanam  opinioncm  &  pertinaciam 
quandam  temere  in  animo  meo  fufeptam  atque  obfinnatam,  qu<£  im- 
pcdierit  me  quo  minus  ea  rcligionis  capita  approbarimfed futnmam 
Veritatis  ccrtitudinem  ,atque  ammimci  perfuafioncm ,  qua  certo  fcio 
ea plane  verbo  Dci  repugnare,id  quod  cgo ffiero  Dco  adiuuante>  me 
perfingula  ordine  dcmouslraturum ,  rclinqucntcm  ea  quce  mihi  cum 
omnibm  tjs funt  communia  qui  Chnsliam  appcllantur ,vt  eslSymbo 
lum  Apofioloru,  in  quo  ea  otmiia  fidei  capita  amplcBor atque  appro- 
bo  qux  in  eo  contincntur.  Ac pnmum  dc  hbero  arbitno}qiwd  tnbuut 
homimfuo  proprio  motu  perfe  poffefaccrc  bonum  <&  malumiego  di- 
EpKcf.  t.  co  hominem{  quoniam  Vt  Vaulus  tcflatur.posl  lapfum  pnmi  parcntis 
Adam,ma\ediclus  fuit,  filiufque  ircc  ac  tnortis) fua  natura  mhildhud 
poffc  quam  ojfcndcre  Dcum&fcipfum  damnarc.Scnptura  cnim  tc- 

slificatur, 


Delibcro 
Arbitrio. 


Bernard.Scguin;  LIBER  VL  158 

Shficatur  ,cor  hominis  iam  inde  ab  adolefcentia  atque  infantia  prauu 
ejfe,ad  malumpuc  propenfum  ,ncc  quicquamboni  pojfe  tnde profici- 
fciantcr tpfos  hmtncs  ne  vnum  quidcm  tusluejfe^aut  qut  Deu  quce-  pfaIm-H? 
ratfcdomncs  tnutilcs  ,corrnptos  ,ac  timore  Dei  Vacuos 'propterea 
omm  malttta  atque tniquttate  abundittes:omncm  cogitattonem  atque 
djfcclionem  hominum  effe  Dco  immicam ,  hominc  ita  cjfe  abominabi- 
lcm,vt  ivjlar pifcis  aquam forbentis  iniqiutatcm forbeat,eumque  ipfa  iob.  15 . 
wvntate  vaniorem  cjfe.Quce  cum  vcra fint  omma,quid  csl  quod  ho- 
mo  ex fcipfo  aliud pofiit producere  quam peccatum,  non  aliter  quam 
malaarbor  malum  vittofumquefruclum profert  ?  Quare  cum  huiuf 
modifit,mhilboni,ne  minimum  quidcm,perfc potcflfaccrcfed Deus 
in  co  cjftciat  ncceffe  esl.  Itdquc  cius  totius  boni.quod  Dcm  in  homine 
efftat3ntdla  nobisgloriaesltrtbuenda.Qutdenimhabcs  attVaulus,  t  Cor 
quodnonacccperis*.  fi  verb  accepisli,cur  gloriaris  ,quafi  non  accepe- 
rislTotaigtturgloria  bonorum  omniu  qu<e  facimus  foli  Dcoauthori 
cji  afcribcnda.Vrceclarum  opus  eflfidcsfcd  ea ftngulare  donu  Dci  ejl. 
Nfwo  cnim3tnquitDomin9yad  me  potcslvemrcynifi  Vatcrtraxcrtt. 
^fttcrum^cmo  adme  vcnircpotcfl,mfidatumfucrit  a  Vatre.Diuus 
\erb  Vaul.  apcrtc  dtcit,nos  ne  tdoneos  quidcejk ,  vt  altquid  ex  nobis 
ipfis  cogitemus fcd nofirafujfiaentta ejfc  ex  Dco:Dcu  cjfe  qui cjficit 
in  nobis  &  vclle  (fperficcre pro  fua  bona  voluntate .  Demque  cum 
vnum  ejfe,qia  quodcceptt  in  nobts,ctiam  vfque  ad  extrcmum  dic pcr- 
fictt.Quarc  pnma^mcdta,poslrcmaque  in  noslra falutc  ,funt  ad  Dcit 
referenda.Ex  eoemm  ej  origo  progrcfiio  3adcundcmque  exitus 
falutis  noslrce  rcferendus  csl.  Vrcetcrca  Hicrem. dtat ,  Scio  Dominc,  ukt.i  c.a. 
qubdnon  eslhominisviaeius }neque  hominis  grefusfuos  dtrigerc:  H' 
Et  alto  loco 3  Qonuerte  me  Domine  ad  te  &  ego  conuertar.  E%echi- 
e/  autem,quemadmGdum  Dauid,plane  teslatur  ,proprtu  Dei  op9  ef~ 
fe.cor  rcnouare /tuflque  mollire  duriticm,Lcgem fuam  in  cordibus  no 
8ns  infcnbcre.caque  tta  tmmutare3vt  cx  lapidcisfiat  camca:  demq; 
xn  via prceccptorucius  ambulare,  timorcq;  nominisfui  tta  infigcrc  in 
ammis  noslris,  ne vnqua  ab ipfo  declinemus. Si igiturnos  credimus  in 
Dcum,%?  mcafide  acvitcefanclitateperfeueramus3  tdnonnafcitut 
Jn  nobisfcda  Dcoprofiafatiir^  vfque  tnfinemcontinuaM.Nam 


Quinq.Schol.  ACT,  MARTYRVMi 

nos  quidcm priufquam  crcdamus^mhil  aliud poffumus  qudm peccarc, 
quemadmodum  ait  A poflolus ,  Qidcquid  non  cfl  ex  fidc  peccatu  cft. 
Xtemfidcs  donum  Dei  eslycrgo  ctiam  bona  opcray  ipjdque  Vita  cetcr- 
tta,proptcrea  qubdea  omnia  ex  fide y  vfex  caufa  ongineque Jua  cxi- 
slunt.Hx  quojatis  intelligipotesly  quafitfacuHts hominis propria, 
C  vis  in  eo  libcri  arbitrij>cum  nihd  pofiit  per fe  nifi  male  agcre.quid- 
quam  vcro  agcre  non pofiitymfi  Dcus  idin  eo  cfficiat y  vfque  adipja 
Voluntatem  (f  cogitationemyquam  homo  bonam  innatura fua  rchcl9 
cocipere  nonpotesl,Jcdvt  antc  dcmonslratum  csl ,  Deus  eam  in  eo 
cxcitat  yatque  ad  reclitudine  veritatemque  conformat .  De  iuslifica- 
tionc  autcm,ego  credo  hominem  luslificari fola  fide,qu#  per  ddcclio- 
nem  operatur,ita  vt  nulla pars  eius  iusli!i#yqu<£  apud  Dcum valcre 
dcbct,opcribus dcbcatur.Namficutoportet  arborcm  antequamvllic 
fruclum  bonumferatbonam  cffcyita  hominem  fidc  iuslxe(Jeypriuf- 
quampofiit  vllu?n  bonum  opus  facere^cum  ipfa  quidcm  pcrjona  prius 
Deo placcatyquamadvllumeius  opusrefjitiat,  illudque  gratu  ha* 
bcatjicut fatis  notum  esl  excmplo  Abclis,adquem  Deus  ante  quam 
admunera  eim  reJfcxit.Sola  crgo fides  esl ,  qua nos  coram  Deo  iu- 
slos  cfficit,nonopcraficut  Vaulus  inomnibus  fuis  epislolisoslendit, 
imprimijquc  in  ijs  quas  ad  Komanos  ^fad  Galatas  Jcnpjitm  quibus 
omnem  hominis gloriam  ab  ea  iuslitia  excludit,atque  intcgraut  laude 
grati*  Dei  ac  mijcricordig  tribuit. Etenim  fi  iuslitia,  vt  ait  ide  Apo- 
jlolusyefl  cx  Legc,ChrislusJruslra  mortuus  esl.Omnes  autem  pec- 
cauerunt ygratijque  nunc  finc  ipja  Lege  iuslificantur,gratis  per  gra- 
tiampcrredemptioncm  leju  Chnfli,quem  Dcus  propitiatorium  pro- 
pofuit  intercedente  eius fanguine.Wxc  autem  iuslitia  nobis  donatur, 
cum  ea  in  Euangclio  rcuelata  atq\  oblatajidc  a  nobis  accipitur,  ve- 
nidque  peccatorum  credcntibus  nobis  in  Vilium  Dei  datur.  Namhtc 
qmdem  iuslitia  in  gratuita  peccatorum  rcmifiione  csl  pojita  y  cum  ea 
nobis  non  imputanturynecin  conjfeetlum  Dei  proponuntur  yfcd  cius 
mifericordia  obtcguntur.qucmadmodumDauid pronuntiat  bcatos  ho 
mines3quibus  rcmifix  funt  iniquitates  y  &  quorupeccata  teda  Junt. 
Itaq;  nos  oportctfi Jalui  cfje  volumus  plancque  beati,omncm propna 
opcrumiuslitiam,  eiufique fiducidmabijccre,fioldque fidci  luflitia  niti 

yt 


I  Bernard.Seguin,  LIBER    VI.  \0 

Vtgratiam  apud  Deum  incamus,eamque  hac  fummifiione  achumilita 
I  t e  tueamur,vt  nobis  ipfis  diffidamus,  totam  vero ffc jalutis  noslra  ac 
I  fiduaam  ,in  fola  Dcimifericordia  fixam  eflocatam  habeamus\ncque 
I  Vharifai  illitfed  Vuhlicanupotim  vnitcmur,  \>t  omnis  noflrct  iufliticc 
mopcs J?umiliter  adcius ,qui  mifcricordia  diues  cfl}gratia  iuslitia 
conjugiamus .neque  vcro fcquamur  exemplum  luda:orum}qui  cum  jlu 
dcrcnt fuam  iuslitiam flabdireauslitia  Dci  nonfueruntjubicBi.Ba- 
ptifmum  \ero  crcdo  introitum  ejfe  nobis  in  Ecclcfiam,  qucmadmodum 
Circuncifio  ludccis  erat}  eiufque  adminislrandi  mandatum  Aposiolis 
datumfuiffe  ,cum  diclum  csl  cis,vt  ircntac  docerent,baptizantes  in 
nomine  Vatris     Eihj  &  Spiritus  fancli .  Qui  \cro  adaquam  a  Deo 
in facramcntum  inflitutam  aliquidaliudadiungit,  vt  igncmfibutum 
ftlcm}ahafquc  huiufmodi  quifquilias  }is  loanncm  Baptijiam  atquc  c- 
tiam  ipfum  Domwum  lefurn  non  Jatis fapientcm  in  co  irflitucndofuif 
fe  exijlimat.  Neque  \cro  falis  &  aqucebenediclce,eius  qua  isli  vtu- 
tur,\>lla  mentio  in  nouo  Teflamentofacla  eflfcd  quod  loan.Baptisla 
ad flume  lordane  baptizabat}(fquod  Vhdipp*  baptizauit  Eunuchu 
regince  Candaccs  ad primam  aquam  quam  naclus  csl  .H<£  autem  cu 
ejjhit  aquce pur<c,atque  adeo  Vf  creaturx  Dci  bona?  ad  vfum  tam pi- 
umfanclificatd>}quidopusfuitaliaaddcre  qucc  tantum  corruptelam 
ajf rtrc po jknt*.   Quod autem ita arbitranrur infantes }qui antc Ba-  r>en(mbs. 
ptifmum  moriuntur \damnatos  efie,autconJfcclu  ipfius  Dcipriuari  f^"£,in 
qucegrauis  damnatio  cfl:  cgo  huiufmodi  opinione  falfam  atquc  impi- 
am  cjfe  dixi .  nam  ita  & potentia  Dei  minuitur}  quafi  non  pofiit  alio 
modoquam  queminflitucritfaluarc.^ffaluscius  fymbolis  atquee- 
lcmentis  corruptioniobnoxijs  alligctur.cum potius  illagrauis  jolen- 
mfquc promifio  effet  confideranda }qua  Dcm primumkbrahcc  acfc- 
mim  ciuSjdcindc  ommbus fidchbus,  quiin  locum  corum  fucccdercnt, 
feDcumfore affirmauit.  Itaque ?aid.fidcliufanclacjfefoboledicit} 
etiamcumcfludhucinmatris  \tcro.\tdcHicrcmia  loanncBa- 
pttsl.i  legimus}qia  ctiamin\tcro}cim  fanShficationis  expcrtesne- 
paquafucrunt.Quinuis  igitur  Dcus  hoc  facumcntum  inslitucrit} 
\thoc  modo  infantesin  Ecclcfumfuamintroducerct,atqucadfalute  ^".^6 
perducc  rct^  in  co  tamen  non  c jl  tam  accrbx  ncccfiitatis  lcx  ,\t  beni*  alli£awr- ' 


Quinq.Schol.  ACT.  MARTYRVM, 

gnifimus  Deus  non pofiit  aut  nolit  eis falutem  dare3quibus  benefici 
umhuiuslucis  acvit&non  impcrtieritvtfacramcntum  Baptifmi  ca- 

D  R  ■  ■    Pcre P°fint' 

Ccznx  Do-  Orna  verb3  efl facramentum  a  Domino  in  Ecclefia  inslitutum ,  in 
quo  ipfe  vultfungi  erga  nos  domeslicos  fuos  officio  optimipatrisfa- 
milias  3nutnens  no  modb  corpora  nofhra  Jedetiam  animas  carne  fua 
C  fanguinciin  quo  \>no  faluberrimus  animorum  noftroru  paslus  efl. 
Eo  autemtumvere  pafcimur3cumoculosmentis  no*slr<e  in  cadumat- 
tollimus  ad  contcmplandumChrislumlcfum  quiaddcxteramDei 
Vatris  confidet3atque  in  memoriam  rcuocamus  illud  benefidum  rede^ 
ptionisan  quo  fe  pro  peccatis  noflris  infacrificium  obtulit.ltaque  ve- 
re  participamus  corpori  ac fanguini  Domini 3  cum  fidepanem  &  vi- 
numyvt  figna  monumentaque  ffiritualis  refeclionis  ad  animum  perti- 
netisfumimusi&credimus  Chriflum  Dominum3vtejlpro  nobiscrw 
eifixus  ac  mortuusyno  minus  nobis  impertiri  &  comunicariyquam  eu 
panemqui  a  mimslro  fidelibus  difyertitur .  Quamobrem  tranffub- 
Slantionem  illamyvt  huic fancla  Domim  tnslitutioni plane  contraria, 
atque  aSathanafallacibufquc  jjnritibus  inuentam  (&in  ecclefiam  cu 
maximapernicieintroduclam3prorfus  rcpudio.  nequeenim  panis  il- 
le  corpusChnfli  vllo  modo  effe  potefl,quod(ytin  fymbolo fidei  noflra 
credimus 3atque  ab  SpiritufanBo  in  Scriptura  doccmur)refufcitatu 
in  calumquc  rcceptum  ^fad  dexteram  Dei  Patris  fummo  cum  hono- 
re  collocatumjion  amplius  in  terra  corporc fuo.vcrfatur  3  nccantc  re- 
uerfurus  csl3quam  ad  iudicium  omnes  tum  Viuos  tum  mortuos  voca- 
uerit.Neque etiam  huiufmodi tranffubfiantiationem autprafentiam 
Chrifli  corporalem  in  eo paneyaut  corporis  naturayaut  ipfius figm  ac 
facramentipati  pote$l.  nam  verum  quidemcorpus  nopoteflcfje  eo- 
dem  tempore  nifivno  in  locoicorpus  autcm  Chrifli  quanuis gloria  at- 
que  immortalitate fit  ornatum3ncque  amplius  obnoxiu  illi  infirmita 
ti  carnis  quam  noflra  caufa fufccpit3in  c&tcris  tarne  naturam  corpo 
ris  retinet,vt  pro  magnitudinc fua  certo  hciffatio  fit  circumfcnpt, 
non eode tepore vagu3locifqy  infimtts  diffufum. Vr&terca cum  corpus 
Chrifli  fitgloriofum  atque  plane  incorruptum  3panis  vcrb  tcmpo* 
ris  progrejfu  corrumpatur >qu&  tranfmutatio  ac  transformatio  huius 

inillud 


$ernard.Seguin.        LIBER  VI.  zoo 

millud ficripoterit*.  Ndtura  vcro  figmaliudoslenditejfe  quodfigni 
Hcatyaliud  quod  co figmficatur.illud  cffe  afyc&abile  quod  jub fcnjum 
Cdditjem  autemipjam  natura  &fubfl.wtid  plancdiucrfam,quanuis 
diquam  confimilem  rationem  cum figno  fuo  babcat .  Itaquc  qucmdd- 
modum  aqua  in  Baptifmo  in  fanguincm  Cbrifltyquo  lauamurynon  co- 
ucrtituntd panis  in  Cccna  in  camem  conuerti  non pote£l,cum  eadcm 
btratio  vtriufquc  Sacramenti ,  tynaturaomnium  fignorum  atqnc 
rymbobrum  huiufmodi^t  ratione fubftantia?  ab  ijs  rebus diflwgua- 
:ur.dd 'quas  figmficandas  £f  repnefentdndas  ddhibentur.  lllamvero 

■  ,         i  r      i  t    ■  ^  ~      .  Commu- 

mpwn  conjuetudinem  & Jacnlcgam  audaaamyquaCocnam  Domi-  nicatio  fub 
ti  diminuerunt,  cjlucos  altera parte priuauerunt,nullo  modo probd-  ' M  fpccic' 
•e poffum.pugndtenimcum  inslituttone  Domtniy  qui  omnes  ex  eode 
alice  bibere  voluit: cum  Vauli  tesTimonio,  qui  dtctt  rattoncm  cele-  i .  c or" ! 
war.da  Cccnaj  Corinthijs fe itd tradidtjfe^t a  Domino  acceperat.Wo 
uit  enim  Dominus integram fui  communioncm  propoftto  hoc  \>tro- 
megenere  fignorum  demonslrari .  Quare  vr  corporis  ac  fanguinis< 
Zbnflifimus participesymbdes~tneceffeeainisl;isincludi  ekmentis. 
^uanuis  enim  corpus  Chnflt  in  cAo fit y  tdmcn fide  qucc  res  abfentes 
yerapit  atque  apprehendtt}&  ^irtute  Spiritus  qui  comungit  ed  quaz 
ongointerudllo  funt  fepdrdtdyeo  plane  participare  pofiumus.  \\ccc 
gitur  vcrba,Hoc  esl  corpus  meumfigurate  funt  intelltgenda y  quem  - 
tdmodumyAgnusyDominitranfitus  appellatur:  &  VetrdfZhrts~}usy 
:um  tdntummodofignd  cjfent  edrum  rerumyquarum  aut pntteritdru 
ncmoridm  renoudbantyautfuturdrum  flfem  aliquainfigmfignificati- 
jke  pncmonflrabat.De  Mijfayquam  a  Chriflo  trflitutam  efje  dtcunt, 
*f facrificium  tum  Vtuis  tum  mo  rtuis  \tile:idfalfum  cffe  dtco^cum 
mbo  Deiplane  pugnare .  nam  ipfa  lcfu  Chrisli  inflttutio  aliud  ad- 
wnet  ac  iubet  vt  comcdamus  &  btbamusynon  W  tpfum  Dco  in  facn- 
ficium  offcramus.Detnde  boc  officium  offcrendi  adnullumkominem 
mortdlem  pertinetyfed  \nius  Chrisli  proprium  eH,  quo  ipfc  c  R  per- 
fmBusyquumyvt  ait  Apoflolus  y  feipfum  fcmel  obtulit yatque  \>na  Heb.n. 
oblatione  fuos  inperpctuum  fanclificauit  :hac  autcmftnclificatio- 
rte perfccla^nulla  alia  rcslat  oblatio .  Nam  ob  eam  quidt  m  caufam 
conslitutus  fuit  jacerdos  fecundum  ordmem  Nlclcbifcdcc  ,Vf 


Quinq.Schol.  ACT.  MARTYRVM, 

lum  cius  muncris  dtque  honoris  focium  fucccfiorcmque  haherct.  \taq; 
ChriTtus  \cfus  fumma  fitcerdotij  dignitdte jpolidtur,  qudndo  ius  fd- 
crificdndi  m  alios  trdnffcrtur,  vf  eis  illud jdcrificium  repetercdc  re- 
noudrc,autconflrmdre^ddd\i6fquedpp\iCdre\icedt .  Denique  nemo, 
\tinquitApoflo\us,debcthonorcm  \furpdre,nifla,Dco  \ocdtus  fu- 
cnt.Atnon  kgimus  \\lum dlium  prcetcr  Chnslum  dd eam  dignitdte 
vocdtum  cfje:  pr&tcrcd  cum  pro  mifiio  qu<£  his  \erbis  cutinetur,  Hoc 
cfl  corpus  tncutn  quod pro  vobis  trdditurujs  foluni  offerdtur  quifd- 
Mortui  iu  cramcnto  communiCdnt,eius \ti\itasQ'  vis  no potcfl  dd mortuos per- 


ncSan*°  tmere  ^tiam  mea  communionc  no  verfdntur.  Adde  ctidm,qubdfr'u- 

non  v 
tur 


krJfc 


ra&n  ftm  Mijfic,qucm  dd  mortuos  volunt peruenire,  in  Vurgatorw}  inam 
fiimohominum  inuento  figtncntoquc  confislit ,contra  omnc  \erbum 
Dei  inquonulldm  aliam  purgdtioncm  qudm  fanguinislcfuChrisli 
lcgimus.Hcec  cgofentio  &  credodeijs  fidei  ac  religionis  capitibus, 
qu<£  hodic  fiuntvn  controuerfld,vn  quibus  quidcm\os  fdrile  perfyickis 
me  nihil  ex  mco  ingemo  affcrrc  dc  diccrcfcdpro  cdgrdtid  qudm  Dc- 
us  in  me  contuht.omnid  duthoritdte  \crbi  eius  dpprobdre.  Quod  fi  his 
neglcclis fprctifquc  id  dgitis,\t  mc  hccrcticum  cffe  conuincdtis  ,ficut 
a vobisdntca  fium  dedardtus :  \idctc quam pcri.ulofumfithoc modo 
progrcdidducrfus  cum  qui  purum  Dci\crbum\obis proponit.Scd 
cgo  totdm  cduftm  \critdtis  Dco  duthori  vocdtionis  mccc  commcndo, 
ciufque fidci  committo,cum  orans  \ttmhipaticntiam  cj?  conflantiam 
pr&flct^qub  animo  non  fo\umccquo,fcderiamhbcntiidomne pariar 
quod  mc pro fuo  nomine perpcti  volucrit :  cui  honor  &  gloria  in  <t- 
tcrnutn.Amen. 

'  Ipiftola  eiufckm  Bernardi  Seguini.quam  mifit  ad  quendam  amicum 
fuum  de  mcmorabili  admirabilicjue  conuerfione  Iatronis  Ioan- 
nis  Chamboni  apptllati  qui  ciim  inhorrendis  tum  cprporis  tum 
animi  tenebris  inclufus.lxtum  Euangelii  nuntium  audiuirfer, 
ad  veram  Dei  cognitioncm  ,  pornitcntiam ,  fidemcjue  lefu 
Chrifti  opcraPetn  Bergedi.tum  ob  Euangclium  captiui(vt 
poftca  fuo  loco  dicetur)conuerfus  cft. 

SBSxkw  litcris,frdterchdrifiimc,poterisintclligerc  cum  cui 
x&^icdufiinosin  his  \inculis  fumus ,  co  nos fcnflufiduom  dmonj- 1 
que  patcrni  afficerc ,  \t  cutn  omnia  qu<c  ad fubleudndam  corporis  ^fft^ 
ccfiitdtem  pcrtincnt,cumuldte  db  co fuppedttcntur,  nthil prcetcr  con- 

foldtonem* 


m 
h 

e :::: 

rif 

tttf." 
p 


Bernard.Seguim        L I B  E  R    VL  zot 

folationem  atque  confirmationem  animi  dcfidcrcmus.Non  qubd  hac 
tn  parte  cius  opc  dcslttuamur ,  qui  teslem  Deum  adkibere  poffumus 
earum  conjoLttotium,  quas  ex  eo  tcmporc }  quo  ipfe  nobis  os  ad jan~ 
Slunomcn  fuum  Confitcndu  aperuitancredtbiles  acccpimusifed  qubd 
oportetnos  magis acmagis  confir?nari,ar??ufquchuiuj?nodt  muniriy 
quibus  zrauifimos impctus  cius  ho$hs  rcpcllamus 3cutn  quo  nobisdi- 
vucadum  esl.Neque  cmmpoffcmus  vnquam  fatis  effe  muniti  rypd- 
rati  aduerfus  inimtcum}cum  prccfertim  qui  non  potentia  modofed  e-  _  ^ 
tutmaslutiaomnlque  calliditate prceditus  3ac  millc  nocendt  artibus  ainoccnaa 
inslruclus  nos  oppugnatjVtfummanobis  cauttofit  adbibeda,  neim-  ^*^' 
baratij  atque  armis  Spiritus  ac  \erbt  dcslituti  fubitb  ab  eo  opprima- 
mur.  Itaque  pracipuum  noslrum  officium  csl^vt  dum  inducia-s  habe- 
mus  nobis datas  3?tos ctiam  atquc  ctiam  ??iagis  confirmemus  Wcum 
bofltlis  impetus,  cuius  die?n  horamque  ?icfci??tus,  ingruertt  .jeum  pof - 
fwtus  ?nagno  acforti  aititno  exciperc  ac  Jufitncre  }atquc  etiam  vtclo- 
riatn  obtinere .  Hoc  autctn  ajfcqucmur}non  Vtrtute  noslrafreti3qua 
hoc  tngencre  nulla  csl,  fed  ope  illtus  adiuti  acplane  moniti3  quigrd- 
mfittnum  fuum.initmcutn  atque  ttoftrumfuperauit  3  de  coque  trium- 
phauit :  \>t  nos  quoque  cum  eodcm  aducrfarto  dimicatttes,  m  etus  vi- 
xjtonai  focictatem  vcnircmus .  Hac  igitur  pradtti  virtute  armtfque 
iucis  ac  rcgis  noslri  lefu  Chrtsli  tnftrucli  confidimus  nos3  vt  Dauid  Quibus  *r 
confcctt  Goliath  gigantctn  irgcnti  corporis  magttitudine  dc  robore 
ffceditum ,  itagigantes  tslos  dcutBuros,  qui  bellum  audcnt  fufctpe- 
re ac gcrerc aduerfus  cum.qui  cosvjquein profundum  tnferorum 
folo  nutu  verboque  fuo  potesl  deijcere:cum  tpftus  mctnbra  tantofu- 
rorc pcrfequantur .  Qua in  re de ttobis  qutdcm nthilpromittere debe- 
mtis:fed  noslra  conftdcrantcs  itnbectllitatcm ,  cum  tirnore  ac  tretuore 
m  hoc  ccrtamtne  verfari.tamctfi  haElenus  sletcrtmusjirtmque  dtquc  ^^^1." 
biuicltaducrfusomnesinimiciconatus  tmpetufque  fuerimus  3tamcn  44c- 
cutn  vcrbo  Dci3  tum  exemph  multorum  qut  hac  tn  cauja  tndtgne  ini- 
mco  ccffcrunt,admonemurvt  nobis  ipfis  dtffidcntcs3nos  in  ctus  fidettt 
totos  permittarttus  qui  nos  ad  tesltficandam  &  tuendam  verttatem 
futm  vocamt.  St  tgttur infirmitatetn  noslram  cofidcrcmusjiihilaliud 
<puam  \crfan  m  metu  poffumusfic  \incamur  ab  eo  qui  haSienus  nthtl 

Dd. 


mis  opor- 
ceat  nos  te- 
gi  aduerfuj 
Gigances  & 


kdtfd 


Qninq.Schol  ACT.  MARTYRVM^ 

a\ucrfus  nos  potuit .  Si  vao  oc#/oj  noftros  conuertamus  in  eum  qui 
hanc vcritatis  fucc  caufam  nobis  commifitjn  eaque  dcfcndenda  opcm 
fuam  nobis  ita  p  romifit y  vt  non  adiutor  modo  ac  propugnator  yfcd  e 
iiamVvidcx    libcratorfuturus  fit  yconfidamus  nos  co?islantiam  vfi 
que  in  fincm  rctcnturos     omma  incommodaydifficultatcs  ypericula 
Pfii.jx.    q!iC  fupcraturos.  Nam  cum  is  promifcritfc  affuturum  iis  omnibus 
qui  Calamitatu  magnitudinc  oppre fii  ad  cius  mifericordiatu  confugiet, 
eumquc  inuocabunt  frctigratia  eius  in  quo  vwo  optimus  Vatcrfibi 
3*    complacuit,  cumque  inprimis huiufmodi  opem  achberationcm pro-  | 
tuiferit  lis,  quipropter  nomcn  \erbumque  ipfius  patienturjion  cfl  cur 
diffidamus y  autde  optimo  buius  caufe  ac dimicatioms  noslr*  exitu 
dubitcmusac  dcfyercmus .  Idem  enim  efl  in  nos futurw,  quifcmper 
fuity£quixatisyiufiiti<zyac  Vcntatis  fludiofusy  memorque  eorum  qu<t 
promifit .  Hius  quidcm fidei,iuflitia ,  bonitatis  illuslre  iam  documen- 
tum  dedit  in  iis  ommbus  qui  cius  \>irtute  opeque  confifi ,  conslanter 
ipfius  noiven funt  confefi:quos  quidcm  etiam  in  grauifiimis  tonnen- 
tis  ea  animi  magnitudinc  ac  robore  fcpfit  &  firmauitytaducrfus  om 
ncs  immicos  viclores  reddiderit.  Quare  tdeminnobis  quoqueefft 
Slurum fftramuSyCum  ipfe  nos  adhunc  tantmn  honorem  vocaucrityvt 
coram  principibus  ac fa pieniibus  huius  mundijcsles  veritatis fucc fh 
tnus jecimque aduerfus  omnem  hominum  iniuriamymcdaciumycalum- 
niamque  dcfendamus .  Waic  Dei  authoritas    optima  \oluntas , 
ipfius  caufce  aquitas  ac fumma  dignitas,  nobis  maximam  in  his  affli- 
iiionibus  confolationem  afferre  debet .  Cum  dutcmmulta&  grauia 
fint  verbi  Dei  teflimonia }  qu&hac  quidcm  inparte  &  caufa  ccrtifii- 
mum  eius  auxilium  nobis  promittunt,  tum  Vcro  non  ita  diu  benigmf 
pmus  ac  fidclifiimus  Dominus yprai.clarum  &  memorabile  exemplu 
nobis  propofuity&quotidic  proponityinquoipfenobis  (fgrauifii- 
mum  veritatis fua;  tefltimonium&f fuauifiimum  in  his  vinculis  #fum- 
mfquefolatiumy  (2'Verbcertifiimum  quoddam  pignus  fuapcrpctUi 
Ordicurlii  dcfenfionisfalutifquc dare ^oluit.  Kes autem  huiufmodi  efl.  Quidi 
ftoriicha-  homo  iuuenis y  in  eodem  carccre  cumfratte  noslro  Vctro  Bcrg 
«ii.      "  mdufus  conflriBufque  habetur,  accufatus  qubd  duos  aut  tres  abr 
ihinc  annos  latrodnicL  qu&dam  exercuerit  9  atquc  pannum  holofcr 

ricm 


i>  r. 


mst 


■pfft 


Bernard.Seguin]"       LIBER    VL  io^ 

ricu  in  itinere  cuidam  mercatoriper  V/w  eripuerit .  Quam  oh  caufam 
decemiam  funtmenfes  ,ex  quo  in  carcerc  tum  pedibus  tum  mambus 
cbflriBusfuit^tfemouercnullo  modo poffet,  alidq;  in  calamitate  ac 
fccditatc  pxdoris  iacerettfu*  honcfle  dtcicommemorarique  nopotefl. 
Eo  autemtepore ,  quoVetrusBergierus ineacarceris  partc fuit }pw 
opportunitate  quam  Deus  ei  dederat  vr  hominem  confolaretur }  illum 
miferumarumnofumquefepius  compcllauit.  cuiusquidcmfidcli  atq; 
opportuna opera  Deus ita  efl vfus,vt infelix  homo,qui omne  vifte fua  iojnis  chi 
tepus  ad  Deum  maleficijs  fu  is  dedecorandum  cotulerat,ob  qua;  etiam  niTii  «r- 
in  tam  artla  acerbdque  captiuitate  tcnebatur3ad  agnitione  lefu  Qhri-  ^ndJt™!" 
flifaluatoris fui  couerfus fuerit.  cuius  quidem  cognita  in  miferos pec-  j£r<io_  * 
catores  mifericordia^eamanimoconfoUtionem  accepit,vtproeoquod  yt  fuosma 

ji   ^  \       j        rr  v^l      f  i°ri  conftl 

tntea  ^  Deu    parentes  a  quibus  ejjet  natus,(f  die  horamque  or-  da  muni, 
"us fui  execraretur,  maieflatem  Creatoris fui  contumclijs  ladens per-  rct* 
letuis  propter  grauiftma  tormeta  in  quibus  verfabatur.nunc  perpe- 
uas  eigratias  agat  quodipfum  ad  cognitionem  peccatorum  fuorums 
ttquc JJ>em falutis  vocauerit:toto  autcmanimifcnfu fumma  cu  hurni* 
itatefuapeccata  recognofcatjeipfumgrauiteraccufans  coraDeopa 
knterq;perfcrens  ea  tormentaftn  qutbus  adhuc  grauibus  efl-.tametfi 
^ominus  eailli  nonmhil  alleuarit.ltaq;  vtprimum  deillius  conuerfio* 
\ea  fratre  noflro  Bergiero  certioresfaclifuimus,officium  einoslrum 
}uantu poffumus  ,pr#flamus  ,\t pro  extguagratia quaDominus no- 
is  impertiuit,  eum  confotemur.  Nam  ipfe  vt  hoc  faccremus  ,d  nobis 
xr  literas  cotedtt,quas  manu  fua  ad  nos fcripfit  ,quanuis  manus  cojlri 
}as  habeat .  Vetiit  etia  Vf fl  alique  libru  habemus  ad  cef  i\andu  acco- 
todatu ,  ipfi  eum  mittamus.YLt quonia  metuit  ne breui fupplicto  affi- 
\atur,  conftliu  quoq)  a  nobis  pettjt  queadmodu  in  ipfo  fupplicio fuflci* 
iendo  fe  gerere  dcbean ne  quid  contra  \>erbu  Dei  faciat,cuius gratia  s°i>cmid<j 
mgulari  ad  cognitione  eius  vocatus  ftt.  De  eo  nos,Deo  adtuate  noflra  ™ m  deSPrQ 
tntctia  ad  eu perfcrtbemus,quid  nobts  pro  intelltgctia  ftcra?  Scriptu- 
\t  qua  Ixtbcmus,videatur. Ego aute  hac  in  re  tibt  narrada  diutius  im*  Not*>  T 
nororeo  quodin  ea  extatfummu  Dei  miraculum  acexemplum  mcmo- 
vndwn  ,o\tgnumque  quod  adomnem pofleritate ' perferatur.Nos  qui- 
hn  hoc  ems  cxemplo,  magnoperc  in  gratia  Deinoftriauthorifque 

Vd.  ij. 


■QuinqSchol.         ACT.  MARTYRVM, 

huius  noslra?  \ocationis  confirmamur.  N<rw fi  Deus  ita  benigne  c/e- 
tnenterque  cum  boc  mifero  latrone  agityquomodo  cum  us  aclurus  cfl 
quorum  opcra  adtucndam  verbifui  veritatem  vti  vultlTe  etiam  atq\ 
etiam  vcbcmcnter  fogo^t  fi  babes  aliqucm  hbrum}qui  idoncam 
affliclis  hominibus  opportunam  confolationem  compleclatur^eum  ad 
nosmittas-Meum  buic  captiuoconfolando^atquc  ingratia  Dei  con* 
firmando  dare  pofimus \llud  poslremo  a  tc  peto,vttu  noslri  in  pre- 
cibus  tuis  mcmor  fisficut  nos  in  noflris  cam  memoriam  beneuolentia- 
que  quam  dcbcmus  }tibipr#slamus.\s  cuius  fine  Voluntate  (Jproui- 
dcntia  nibil  fit^quife  &  mibi  &  tibipatefecit}nos  in  tutela  (fprotc- 
clione fua  perpctuo  babcat  &  cuslodiat,quoadin  regnumipfius  ct- 
lcsle  rccipiamurxi.Febr.anno  m.d.liii. 

Epiftola  ad  eum  Chambonum  confolandum,  cum  is in  grauifsimacorporis  affli&io- 
ne  carccri  inclufus  etlet,  fcripta  a  Petro  Scriba:  &  notnine  cxtcrorurn  fociorum 
tiusac  captiuorum  miffa:qux  quidemoltenditeam  curam  &  folicitudinem,  qu» 
illi  etiam  in  fuis  vinculisdeeo  miferopeccatoread  Dominum  conuerfofufcept* 


lubebant. 


^jlp  Andiu  nihiUttcrarum  ad  te  mifimus  frater  cbarifimc ,  impe- 
J^lgJ  diti  certis  quibufdam  rcbus  noslris^m  quibus  ratio fidei  nofifdt 
nobis  coram  aducrjarijs  dcclarandafuit.  Deinde  quod  \idcbamus fra- 
trem  noslrum  Vctrum  Bcrgerium,qui  propter  Euangclium  captiuus 
cH >euminlocumcarccris  miffum  fuiffe ac feclujum,  vtnibil  tccnm 
comunicare  poffit  yncc  litcras  ad tefine  maxima  dijficultate  pcncu- 
loqucmittcrc.  Scd  tamcn  gratifiimumiucundifiimumque  nobis  futt^ 
cum  ex  Bergcrio  fummavi  tuam  Conflantia  intellcximus }  &  confola- 
tioncm  quam  Dominusvirtute  Spiritusfuiin  his  grauifiimisvincu- 
lis cfrumnifque tuis tibiimpertit:quam  ctiam  cx  ca  cpislola,  quam  ad 
Chamboni  ■ipfum  hergcrium  fcripfijli,cognouimus:cum  is  cam  nobis  mifilfct  tu 
cpiitoia.  confolationisnoslrcecaufafum  vt  cognofcercmus  eamfidcm  atque 
Jfcm  quam  in  Dco  babcs,?yfummam  affliclionem  quam  tu  iflis  co- 
pedibus  ac  Vinculis  conslnblus  magnacum patientia pcrfcrs.  Itaquemk^ 
baz  tucc  litcrce  firatcrcbarifiimc ,  mxximam  nobis  in  his  vinculis  no~ 
slris  confolarioncm  attulcmntan  quibus  admirabihm  Dci,tc  ita  l&-  l .  k 
fol.tntis  confinnantlfqucgratiam  pcrfpcximiis.ncc  vcrominorcm  mo~ 
deBiam  dolorcmjue  acccpimus  ex  isla  tua  grauifiima  cerunva  diu* 
tlumacjuc  xaptuatate^in  cpua  ita  xonQnclus.atque  afjhtlus  taictis^ 

tor- 


m 

nn 
kl 


Pef.Scriba;  IIBER  VI,  t 

tormetaque  ifiorum  \tnetthru    compedum,  vt  eiufde  corporis  me- 
brajn  nobisipfis fenfmus \Etfinos  a  te  difiunc~lifumusycum  lociintcr* 
ualloyquo  maximedifcludimur}tumetiamratione  caufie propter  qua 
tios patimuryqmcum  tua  maximam  habetdifiimilitudtnenvMnculum 
tamcn fidei     charitatis  quo  in  Chnslo  lefu  quafi  mcmbra  ciufdem 
corporis  coniunciifumusfixique  vnius  Deipatrifquehabemuryfacit 
\tiflorum  vinculorum  quibus  tugrauiter  affligeris,participes fimus 
quafi  nos  eodem  in  loco  inclufi  acemmeque  confiricli  tenercmur.lta- 
quc  congcmifcimus  ^condolcmus  quodam  xrumnarum  tuarum fien* 
fu  ajfi  clr.  Deumque  ac  Vatrem  omnis  mifericordix  oramusyvt  te  Spi- 
ritu fuo  confinnetyquopaticnteratquehumiliterislas  pcenas  faluta- 
tesycafligationesque  paternas perferre  pofiis  ^te  cequo  ac  manfueto 
animo  eifubmittens3a  quo  \t  ab  optimo parente  casligaris .  Cogita, 
fratcrycogita  hanc  manum  effe  Vdtris  calefluyqua  in  hoc  mundo  cor- 
rigcris  yad  eumque  clementer  reuocarisyne  in  altero  abeo  abieSlus 
damnatufque  intereas .  Cogita  te  nunc  ab  ipfo  diligiamore  quodam 
fingulari.etiam  tum,\t  ait  Vaulus yddcclum fuiffejum  effes  eius  ini- 
micus .  neque  enim  F/7/o  fuo  vnigemto  percharoque  pepercitfcdcum 
protuisnofl/ifquepeccatismorticrucis  ignominiofe  acerbaque  ex- 
pofuit.  O  admirandabonitatem,mifericordiamycharitatemy  quam  hu- 
mamfimus  DeusergdnasinmorteFdufui  lefu  Chrisli  declarauit 
prxsiitit  l  in  qua  vna  esl  certa  confolatio  &  falus  cmnibus  affli-> 
Slis  calamitofifquc  peccatoribus  propofitd,  qui  cam  quidem  vera fide 
amplecli  volunt.  Etenim  Chnslus  morte  fua  mortem  ac  diabolum  ei9 
authorem  vicit,cffcdtque  vt ea qu<t ternbilis  ac formidabilis esl  ijs 
qui  in  Chrislum  eiufque  Euangelium  non  creduntyiam  non  formida- 
da    pcrtimcfccnda fitfed potius  \>t  via  ad  vitam  <etcrnam  &  bea- 
tam  expctcndd  atquc ampkclcnda.Mortc  fua  \efus  Chnslus  omne 
malcdiclionem  cxitiofumquetcrrorem  a  morte atisiuXit yatque omnc 
gratiamybcncdiclioncmcaileftemqucUtitiam  in  eam  cjfudit:itayt 
fthj  Dcifolatiagaudiaque  amphfiima  repenant  in  ea,(y fentiantme- 
que  v//o  pericuh  mctu  tcrriti  vnquam  a  via  propoflta  dcfleclantfcie- 
tes  coin  effe fincm  mifemruni  omnium  ,  atqueofliu  zffcliccm  intro- 
itumadcamvitamjcmpitcrnamyqutfjpfis  mortchlu  Dcipartdcsl. 

Vd.  iij. 


^inq.SchoL  ACf.  MAKTf HVM,- 

Etquanuis  carceribus  inclufi}ac  vinculis^compedibus^catemjquefer 
rcis  consl  'itii }  nmlta  grauia  acerbaque patiantur }  tamcn  mortis 
crucisClmsli  participesfentiunt  eafuaui&mabcatifimce  "vitcefola 
tia&vaudia^quibus  Chrislus  huiufmodi  ctrumnas  expcrtus  atque 
mccs  pio  pcrpcfus yomnes fidelium ccgritudines  }acerbitatcfque affergit : ita  Vf  I 
c°6dila?10  fi  magna fint  in  eo  afflicliones,  maiores  tamen  atque  vberiorcsin  co- 
danconfolationes  rcpcnantur.Nam  Filius  Dci}Dominusgloric€} 
Cctli  terrxque  rexyomni  iuftitiafanSiitatejnnocctia  pr<editus}in  ma- 
nus  hominum  impiorum  traditus  efijigatus  \inclufque,atquc  ita  vr 
homoommum  fceleratifiimus  coram  magislratibus  }principiblfque 
produBus}imfusyconjfutus}ccefuscolaphis  &  flagellatus,  corona^ 
quc  donatusfpinca}omnia  quctdiciaut  cogitari  pojfunt  accrbiflima 
atquc  indigmfima  tormentaopprobriaque  pertulit ,  primum  vr  filios 
Dci  vincuhs  Diaboh}peccatiacmortis}quibus  conslruzli  tencbantur, 
folueret}carcenbufque  inferorum,  ad  quos  propter  'ipfoum  pcccata 
in  ctternum  damnati  erant}hberaret:deinde  vf  omnes  carccres  }oppror 
bm,af)ltclionesgratia}benediclione}g!oriaque  fua  afficcrcf.in  quibus 
quidcm fili\  Dcijiue pro  verbo  eius  confitendo  tuendoque  eas fufcipi*  \ 
antfiuc  ctiam pro fuis  peccatis  perferant ,  vchemcntius  Utantur  t 
gloriantur}quam  pnncipcs  ac  rcges  huius  mundi  in  amphfiimis  diui 
tus}opibus,boncrnbus,dclit!js  acvoluptatibus  gauderefolcnt.  Huiuj 
modicnimcarceres,  vincula & compcdcs  funt quctdamfchola  dijc 
■phnaquefidcliumac piorumhonnnuman  quaipfi  in  vera  Dci  cognir 
tioneinftituuntur}atque  ipfo  vfu  vitct  fuct,gratiam  &  mtfericordt 
cius  cxperiuntur^chnquc  opcm  &  conjolationcm  quam  Spmtusfan 
klus  huius fcholct  optimus  magtslercisaffert .  \nhacfchola filu  Dci 
bonis  ijsgaudijs  p>erfruuntur,quct  nullis  verbis  exprimi ,  nc  cogttatio- 
nequidcm  comprehendipoffunt}cuminterimdiuites  ac  potcntcshu- 
iu<s  mundi  hommes}quip-rjedards  magnificaf jue  acdcs fibiparaueruty 
amiflcina  inlachrymis fitpe &fummis  ammt  angoribusvcrfentur,ommqucco~ 
>nfcicci?.  j- 0iatwne  dcjlituaturpropter  ea  confctcndct  tormenta,  qua flcnflus  ira\. 
vindiclctquc  Dimrut  excogitationevit<e  anteaflct  actimorc  mortis 
futurac fuf  :eptus  eis  affc  rtfln  hac  fchola fidclcs  homines  peccata  w  fo  1 
ta\ntacontramai61atemDei  admifia  fenb  recognofcunt }  gcmunt 


tfet.$criba:  LIBER  VI.  xq 

damantquc ad  mifcricordent  Deum}ab  eo  veniam peccatorum peten- 
tes  fuorum.Dominus  \cro  eorumgtmitus  queslufque  hitelligcns }at~ 
que  a-rumnas&miferiasperfficiens,  ipfos  cxaudit  }  ac per  Spiritum 
fanclum  ad atemam confolatwncm  ommbus  fidclibus promiffum ,ijs 
calcslibusgaudijsafficit  atquc perfundit }quorum  magnitudo  eyfua- 
uitas  omnemdolorum  cruciatuumque  acerbitatem  non  folitm  tnitigat, 
fedctiam  plane  abforbet.Hoc  autem  nos,  qui  nominevcrbi  Dci  ca- 
ptiuifumus  ,in  nobisipfis  expcrtifuimus }  tcqueidem  cxperiri  intelli- 
gimus.  Quanuis  enim  non  eadcm fit  caufa  tua  qua:  noslra ,  quanuis  tu 
tnbumaniteraccrudeutertracleris  in  carcerctamen  Vatertuus  cade- 
5lis,quipropetcefl,quiincordetuoper  Spiritum  fuum  habitat3non 
permittit  \>t  a  magnitudine  affiiBionis  opprimaris }grauiufque  tente- 
ris  quam  ferre pofisfed  te  virtute fua  confirmat,confolatur,animum- 
que  tuu  ca  explettum  gratie  fuai falutifque  fiducia}tum  Spiritus  fatt- 
Sli  Utitia,  quafenfus  iftorum  grauifiimorum  tormentorum  minuituv 
ac  mitigatur.Si  tu  nunc  quidetn  a  mundo  prorfus  es  abieclus ,  atque 
omnihuniana  tum  ope  tum  confolatione  des~litutus ,  Dcus  tamenpa- 
ter  tuus  te  vt  chanfiimum  Ubentifime  humanifiimeque pifcipit}  com- 
mendatum  atque  gratum  ea  fide  & ffe  quam  in  Tdio  eius  lefu  Chrjr 
fto  faluatorenoslro  omncm  fixisli  ac  locasli ,  Tua  quidcmcaufa, 
n  tu  ipfe  confitcris  }  esl  iniqua  (p3  iniusla : fediuslitia  Chrisli }  at- 
jue fumma  obedientia  qua  Dci  iudicio pro  nobis paties  ac  moricns fa-> 
'isfecitfacit  \ttotius  caufe  tu£  iniquitas  tibi  condonetur  ,atqtte  in 
-ofltcclu  Dciplane deleatur. Quare  confide gaudeque in  Chriflo  Do- 
mno,tibique  perfuade ,eius  iuftitiamJanBitatemaimocetiam  tua  cffe: 
'iu(quc  caufa  &  {?ratia  te  nunc  a  Vatre  cailcfti  in  numeru  filioru  ipff 
tc ipi. nulla  igitur  carccris  afflitliomfque  diuturnitas  atque  scerbitas 
initnu  tuu  infringat,mceroreque  coficiatfedtu  potius  in  iflis  accrbita* 
ibus  gratia,opc,beneuolcntia  Dcifre?     cofifus  ,fummz  conflatiam 
wicntiamq;  adhibeas atque  retincas ,ante oculos Jcmper  hbigpones 
ton  vitam  quaj  morte  Filij  Dci  partapi  cado  tibi  affiruatur }in  quap- 
ktub  cu  Dco  iucudifime  ac  beatif;mc  v/Bar'  es.Cofidcra  afflictione 
nqua  tu  nuc  verfaris,breue cffe  &  mometanea}c6folationc  vcrb  acU 
itia  tibi£mifsa  nullii  \nqua  fmem  habttura.qubd fitu  tnolcfle fcrs  tc 

Dd.  iuj 


Qumq.Schol.  ACT.  MARTYRVM, 

non  diligentius fitcris  literisfluduiffe ;  in  ilfque  magis  Verfatum  effey 
fic  habcto,  te  tum  denique  perfcclam  omnium  rerum  cognitionem  ha- 
biturum,  cum  Dominus  te  apud fe  in  tllam  luccm  caleftem  y  qua  nullis 
tcncbrispcrfufa  cfly  collcgcrit.  Ne  igiturea  res^autvlla  alia  animum 
tuum  tffligat:  \olutatem  potius  Dei  cum  ommpatientia,  atque  xqui- 
tate  animi  expeSla.Si  eriim  Dominus  voluerit  tc^t  eiferumyin isla 
adhuc  Vita  retinere ytibi  perfuade  eum  contra  omne ffem  liberaturum : 
fin  te  \ult  ad  fe  ex  hoc  malo  £7*  mifero  mundo  euocarc.gaude  cius  rei 
nomine ,  atque  eipro  tanto  beneficio  maximas  gratias  age .  Nam  hoc 
quidem  modo  bcaiiorfuturm  es  quam fi  in  hac\ita  remaneres.Tc  i- 
giturin  omnem para  euentunv.fed  in  eum}qui  te potius  ad  falutare  ac 
felicem  mortem  vocet,  quam  in  hac  Vita  retineat .  Neque  vcro  te  pu- 
deatin  ipfa  morte  Chnslum  Dominumconfiten,eiufque  virtute  mu- 
Orc  c8fciT.  mtus  fahana  atque  omnes  eius  adminiflros  forti  animo  rcpellas.  Co- 
fit  id  fiiu.  fitere,  inquamy  Chriftum  lefum faluatofcm  ac  redcmptorc  tuum  efifie, 
eumque  protuis peccatismortuum :  quorunullamagnitudo  graiiam 
eius  tam  certam  &  illuftrem  in  Euagclio  promiffam  impcdire  nccde- 
bet  nec potefl.mifcricordia  enim  Deipcr  eum  declaratayfua  magnitu- 
dine  illa  longc fuperat.  Si  tibi  aliqua  in  corpore  tuo  pocnarum  tormcnta, 
funtperferedayne  ob  ea  perturbcris:fed  in  cadum  caput  attolle,atque 
ffiritum  tuum  Deo  Commedayfidclifiimo  cus\odi>excmp\o  Chrifti  dur 
cis  noslri  qui  ipfe  fuummoriens  in  manus  optimi  Vatns  tradidit:  ne- 
cjuc  dubites  quin  inhcercditatcm  regmfuifitrccepturus, 

Ha:cfiuntycharifiimefrateryquaadtehoctemporevoluimusfcri*  |  - 
bere ,  Deum  orantes  Vf fummam  tibi patientiam  c^ perfcucrantiam 
in fide  lefu  Chrisli  vfiquc  in finem prxslare  velit.  Omnes fratrcs,  qui 
Vna  mecum  proptcr  verbum  captiuifunty  tibiin  nominc  lcfuChrisli, 
plurimum falutis  dicunt  yperpctub  pro  te  orantcsyficut  tu  mutubpro 
ipfisfacis .  Dominus  tecum fit  in pcrpetuum .  Si  vlla  re  tibi  cfl  opus, 
tnitte  adnos^  te  ommbus yquibus potcrimus  rebus  luuabimus. 

S  uperioribus  horum  martyrum  fcriptis  lunc  ctiam  cpiftolam  hoc  loco  fubitingere  y 
luimus,  quaipfe  loanncs  Chambonus  in  loco  carccns  obfcunfsiino,  etiam  mai . 
cis  vinclus  conftrichifquc,  toiam  conuerlionis  faae  rationem  ail  ;Uos  fratrcs  fcri 
plit:inqua  (ingularis  Dei  gratia,&.  virtus  admirabilis  Spirirus  fancli  animum  fi 
dck-minfummis  arrunis  ac  iniferiis  cri^cntis,  confolantis,  conrirraantifijue  cl* 
rifiimc  pcrfpisitur.  & 

Eratres 


Chamboni  epift.        L I B  E  R    VI.  105 

FKatrcs  charifiimij  ac  verc  Chnsliam}primum  Vobis  ommbusja  • 
lutcm  in  Chnslo  \cfu  cxopto  acdico :  quodcgoiandiu  quidcm  cu~ 
picbamfaccrc}fed  vfquc  ad  hunc  dicm>  nullam  vnquam fcnbcndifa  - 
cultatcm  habui:  quanuis  alitcr  faccrc  cupcremfi  ca  optimi  Vatns  no  - 
slricadcsiis  cjfctvoluntas ,  vtcgovobifcum  coram  communicarcm. 
Sedtamcn  vos  rogo}vthoc  quodnunc  perlitcras  fado}tavobis  gra~ 
tum  fit,  quam  fi  coramfaccrcm }  ac  meita  vobifcum  confolarer  Allud 
quidcm  vere  vobis  fegmficare poffum }  mea  quarto  die  Augusli  y  quo 
dc  vcslra  captiuitatc  a  Vetro  Bergiero  fratre  noslro  cum  magno  ani- 
mi  mci  dolore  certior fumfaclus,  nec  vcslri ,  nec  illius  in  meis prea- 
bus,  quas  ad  Dcum  interdiu  nocluque  adhibco^obhtum  vnquam  fuif 
fe:fcdmcmoriamquamdebco}  vobis pr&slare.  Nequevlluseslcru- 
ciatus  morbufque }qui  hanc  veslri  memoriam  bcneuolentiamque  im- 
pcdiat :  non  magis  quam  eam ,  quamfratri  meo  debeo  &  pra>s\o,qui 
propter  maleficiumame  commijfum  & perpetratum  eslin  carccre,  Chambo  . 
cum  co  in  crimineplane  fltmnoccs  }non  minus  quam  vos  qui mhilhu-  fracerob de 
iujmodi  vnquam  admiflflis.Hdec  autcm  iniuria  eifaElajmhiplus  do-  Per  fufpido 
hrisaffert,quamvlUa:rumna:} tormentorumque acerbitates  quasin  cJrcerc dc- 
his vinculis  perfcro.Atquehuius  quidem  reitotius  Deus mihiteflis  tmcbatUT' 
ejfe  potes~l.Sedgratias}frat)-es  charifimi }  vobis  agcre  Volo  pro  ca  e- 
mslola^quam  ad  me  confolatoriam  plane  Chrislianam fcripfiftis, 
ac perfratrcm  noftrum  mifislis:cum  cgo  huiufmodi  fludia  ey  offida^ 
qua  mihi  dcfertis  }nunquam  promeruerm.Clua  ex  cpislola  ego  tan- 
tam  confolationem  &  Utitiam  accepi}quantam  nullis  verbis  explica- 
repojfcm.  Itaquecumhoc  ves~lruminmeofficium  atquebeneficium 
nullo  fiipientice  sludio  aut  alio  benefido  compenfarepoj&m}& parem 
Vobis  gratiam  referre:rcliquum  efyvt  Deum  henignifsimimque  Pd- 
trcm  orcm}vt  Spintu fuo  ita  vos  rcgat  guhernet}vt  aduerfus  ini- 
micos  vcritatis}quifuntnos~}ri  quoque}  Vtclores permaneatis }quem~ 
idmodum  Vos  quidcm  dcfideratts}vel  vt  mclius  dtcamjficut  VoIunta>s 
Dei}qu#  omnibus  in  rcbus  non potcfl  non  iuflabonaq,  ejfe}  conslituit 
<tt<j;  decrcuit.  Si  ego  ha:c  Vobis proponens  & f  :rihens}  aliqua  in  re  er- 
rem}vos  rogo  vtme  admoneatis .  neque  enim fum  vobts fapientia  illa 
ukfluoparandus^vt  qui  ab  incunahulis  in  viaflathanaifumm  inflitu 


Cliambomepift.       ACT.    MAHf  YRVM; 

M  a  c<tds  hominibus  ,qui  adhuc  viuut,a  reila  falutis  Vw fempe  r  dc- 
crrantcs,quaM  illis  nunquam  monslratafuit.Neque  enim  illi  impoflo* 
res ,  ac  potius  degrege  porcorum  qukm  ordine facerdotum  homines, 
huc pretiofum  veritatis  thefaurufoluu  t :  fed  potius  claufum  in  obfcu- 
ritate  abdunt,  incurretcs  in  illam  Chrifli  execratione  qua  v<£  iis  denu 
tkt,qui  claucfaetitf  auferetes,  ipfi  nec  introcut,  nec  voletes  ingrcdi 
permittunt.lta  fit  Vt  mifer populus  nec  prima,nec  mcdia,nec  poslrcma 
falutis  intelligat.O  fi  ego  efiem  apudeosjpfam  \critatcm  eis  demon* 
slraremjiec  vlla  m  re  illis  affcntarer  l  Sed fatit  a  me  dehuiufmodi  ie- 
bus,quas  vos  quidcmclius  intelligitis  quam  ego  3  quem  imperitum  ac 
fatuum  in  lis  exiflimare  poffctis .  Nunc  aute  oportet  \t  ad  vos  etiam 
fcribam  de  fingulari gratia,quam  Dem  inmefratremquc  meum  co- 
tulitpro  ea  miuria,qux  ei  illatafuit.  Is  cacus,  id  cfl,Dei  veritatifque 
ipfeusplanc  ignarus  in  carccrcm  Koana  ingrefusfuk.fed  opcrafiu- 
dio  ac  diligentia  Vetri  Bergierifratris  nofln  inflitutus,peradmirabi- 
lem  Dei  mifcricordiam  falutari  veritatis  luce  dluminatus  cx  ipfo  car- 
ccre  egrcdietur  ac  dimittetur.  Quod  quide  cgo  plurisfacio ,  quam  fi 
ille  totamcopiamauriquodcslinmundo,adeptmefiet.Quaquideni 
kiinuoiws!  ex  re  ego  maximam  Utitiam  atquc  Voluptatem  capto .  Ccrte  fi  Ber- 


W 


■ 


gierusin  his  carccribusnihilaliudbonicgiffct,isludquidcmquodin  >.  -■• 
fratre  mco  cgit,maximum  esl.Scd  cum  multis  ahit  falutaria  huiufmo 
di  officia  pr<eslitit ,tum  vero  mihiipfi}  quem  maximis  ?nolcsliis  affli- 
hlu?n fubleuauit  ac  recrcauit  ,cum  literis  vcslris  ad  mc  mifis,fuauif- 
fimx  confolationis  plcnis,tum  ctiam fuis^na  cum  librts  ad  confolatio- 
nem  mcam  accomodatis :  adco  vt  omnia  officiorum gcnera  mihi  dctu- 
lcnt yfaclurumque  quoad pojfct,promifcrit:  ftcut  vos  quoque  aman- 
ter  humanitcrque  obtuhslis.  quorum  nominc  maximas  vobis gratias 
ago ,  Deumquc  oro  vt  eorumgratiam  cumulatif  imc  reddat .  Scd  in 
hac  fumma  cojolatione  mea,  maximaineslmolenia,quam  cx  eo  quod 
fratcr  mcus.qui  vna  cum  Bcrgcrio  cubare  folcbar^b  co  nunc  difwn- 
•tlus  csl3atquc  ita  difclufus,vt  altcr  altcrum  amphus  vidcre  non  pof- 
fit.ltaque  fratcr  mcus  ea  re  no  mcdiocn  dolore  affcBus  csl,quema 
modum  fuis  mihi  literis  ftgmficauit :  inquibusfuam  vcsln  mcmoria^ 
in fuis  prcabus  declarautt .  Nequc  vcro  }fratrcs,fikntiopratcrirc 

debeo 


Chamboni  epift       LIBER    VI.  106 

icbco  tum  ea  bcncfiaa^quibus  Deus  me  in  carcere  affccit  y  tum  ctiam 
grautfma  corporis  &  animi  tormcnta ,  in  quibus  fum  verfatus, 
priujquam  \oluntatem  Dci  Cognofccrcm  y  mcque  eifubmittcrcmyac 
Itbcntir obtcmperarcm .  Nam  duobus primis  menfibus y  quibusin 
hancfojjam  objcuramac  tctram  fum  demiffus  y  huiufmodi  vinculis 
fc  rms  compedibuf que  ccvftnclits  fui ,  vf  nullam  me  in partem  ver-  p^"1^ 
tere ynecdie  necnocledimouere plane pojfem:  adeo  vt  neccjfaria-  miferia. 
tiatura  in  eodem  loco,  in  quo  ita  detinebar  yfuh  me  ipfo  reddenda  ef 
fent-lt aque  in  huiufmodi  caUmitateacfccditate  pafdorisy  malediclio- 
nibus  ommbus  atq;  exccrationibus  eos  profequebar '}a  quibusitatra- 
hlabar :  etiam patrem  ac  matrem  y  quorum  beneficw  hanc  lucem  vw- 
quam  affcxeram.Scd  cum  ego  itadamarc??iyDo?mnus  me  non  exau- 
dicbatyJed  meos  dolores  dupliCabat.  Accedcbatetiam  alia pcenayqu£ 
accrbitate cateraotruiiacruaamenta  opprobriaquefuperabat  y  quod 
tanta  vis pcdiculorum  in  corpore  extiterat  yvt  digitis  duodenos  in 
carne  vesleque  meacapere pojfem .  Quam  quidcm  pccnam  ego  farie 
meritus  fueram  y  etiam  fi  mhil  vnquam  in  Wa  commififfem  prater 
cas  b\afj>hcmiasyquds  impic  in parentes  meosyatque  ipfum  Deutn  ia- 
cicba.  neque  cmm  hacratio probanda  &  adhibenda  e!slyqua  diabolu 
diabolo  expellamus,  autincendiumitaextinguamus  >vr  illudmaius 
oleo  copiofc  infufo  acccndamus .  Sed  Dcus  in  his  tanttsmeis  miferiis 
mfcrtus  mci ,  me  admonuitac  doCuitnonita  agendumcffe.Nam  citm 
Vidcrcm  huiu  r>  wdi  hUffhcmiis  ac  malediclis  dolores  cruciatuumecu 
lum  in  dtes  res  fk  n  cy  acerbiores  y  mutaui  planclus  qucflufque 
mcos  &  ratio?ihnoderatiouemqu€  Cljrifliano  homine  dignd  ddhibui, 
qucc  mibiattuht  maximaomnium  malorum  lcudtioncm,  vt  recolhge~ 
remeipfum  atquc  rccognofccre  ymemoriamq;totius  vittfmea'  prate- 
rita-y  in  ommfcclere  impietateque  traducla;,  rcpcterem  y  atque  omnidL 
meapcccata  cy  malcfiaa  mihiproponere 'iqu&  magmtudine  atq;  atro 
citate  omnia,  quibus  grautfime  affligcbar  ytormcta fuperabant.ltaq; 
td  Deum  couerfusymea?mferiadcplorare  coepiy\>enia??tqyab  eo  peccd~ 
torit  meorumpetereyac orarey\>t dhquameimifericordtd cdperet.  hdc 
autmcd  in  conuerfione  atq>  precatione  Domirfrcff>txit??ic  cxau- 
diuityita  vt poftea  non  mediocre  anitni  cojolatwne  &  doloru  lcua- 
tjoncm  fe?tferim  yeamque fufccperimpatientia  qux  me  nunquadere- 


Chamboni  epift,       ACT,  M A R T Y R. VM, I 

bctfeficu"  ft<¥*tf.Vr<ttcred  codcmipfo  die  compedibusyquibus  dr&ifimc  VwSn. 

^i?  pod  a-  tencbdrfolutusfui  &  hbcrdtus.Vcdiculiverb,quibus  coopertus  ermi 

gokivcrt-  .         J     rr  rr  •     r        r  7 

utsinviau  amc  cmncs  aijcejjeruntyvtidmjeptemjint  menjes yex  quo  nevnutnt 

fcnfit?0"5  qmdcm  in  corpore  mco  rcpcrenm  dut  fcnferim.  Frigus  quidc percx* 

lguum fcntio  y  qudnuis  ncc  lcBum ,  ncc  intcgmucntum  vllum  praiter 

pallium  meum  habcam.Qianetiam in ipfo  \iclu  quotidiano  Dominus 

mci  non  cfl  oblitus.nam  antca  quidcm  huwfmodi pancvi  mbi.  prabe- 

batfa  quo,y>t  mimflri  caccris  retulerut  ycdncs  ipfi    equi  abhorrcbat 

vunc  vao  bcmgnitdteDci,dlbus  pdnismihi  tnbuitur,portwque  op 

foniorum  duplo  mdior  quam  antcd  darc  conjucucrdnt.  Acccdunt  cri- 

dm  nonnulU  clccmofynx  yquds  Dominus  pro  juagratia  &  bencfice 

tid  dd  me  mittit:  itd  vt  nuc  quidcm  hac  m partc  fatis  hene  nutriar  at 

quc  rcficiar.Scd mmiu  loga  cffct  haicmed  eptflolafi  ftngula folatia  £j 

hencficia  commcmorare  vobis  vellemyquibus  Dominm  me  afficit,qu> 

mhdhoru fum  meritusfed  fupplicid  tormcntaque  multo  maiora  quan 

fcrre pofiim.  Itaquc maximds  eigratids  ago  cum  nomine  iflorum be- 

neficiorum,tum  ctiamqubdmcpaternesgt  fummacum  clcmentidlc 

mtatcquc  in  hoc  mifero  mundo  casliget :  ne  in  altcro  ab  co  dantnattk 

pcredm.  Si  pccna  quds  nunc  luo  funt  grdues  dtque  dcerb&peccdtd  ad 

huc  mca  funt  buiufmodi,  Vf  fupplicid  infinitis  partibus  grauioraek 

dcbeantur.ltaquebas pcendscgo  virgafque optimi  Vatrisnondfiper 

nor  vt  alicnasfcd fummd  cum  paticntid  atque  a-quitdte  animi  ample 

cloryDeiq;  mfcncordiam potius  admiror,qubd  mc  tdm  benignetrd 

clct.  Quarctfddmmoparatus  fum,vt paticter ommafim  fufcepturu 

acpaffurus  ,qua:  ipfe  imponcrc  mihi  volucrit .  Vos  dutcm  magnoper 

rogo  Vf  dd  me  fcribatis  ,qucmadmodum  in  ipfa  mortcfi  condcmnatu. 

fueroymegercre  dcbcamytadcum  diem pdfdtus  efje  pofiim  y  caqu< 

dicere  qu&  tum  adgloriam  Dciytumad falutcm  mcam pcrtineant:ho^ 

magnu  \cflrubcncficium  cffc putabo. Ego  me  intcrca  vcfhris prccibu 

comendo  ypro  mutuabcneuolctid  &  chdritdtc  qudmin  meisctid  vo 

bis pr<£S~lo.  Si  egograuiter pcccauificut fcci,illud  quidcm  antcf 

cf?  quam  Dominus  cognitionemfuivllam  mihiimpcrtiuiffct.  Ac 

lcficiumilludproptcrquodincarcere  nunc  tcncor  yiam  trcs  db  hin 

dnnos  totidcmquc  mcnfes  dcfigndtum  d  me  cfl.  Si  vos  dliquos  habcti 

Itbro 


>et.Nauiher.  LIBER  VI.  107 

bros  y  eorum  confolatione  \elim  me  iuuetis .  Eos fimulatque  legero, ' 
eddam  noslrofratn  Vetro  Bergerio.Nulla  mibi  re  alia  opus  esl  boc 
'uidem  tcmporc.Dco  gratias.Hcec  autem  funt  qu<e nuc  ad  vos  fcri- 
<crc  voha .  Vateromnis  mifcricordia ,  ac  Deus  omnis  paticntia 
onfolatwnis  confolctur  vos ,  firmamque patientiam  vniflacaptiuu 
atc  Vobis  impertiat ,virtute  Spiritusfui  vos  confimians  ,Vt  conslan- 
eromma fcrre  tolerarcque  pofiitis  qua  ipfe  vobis  immittere  volue- 
-it,per  lefum  Chrislum  hlium fuum,Dominum  noslrum,  vmcumque 
laluatorem:  cuihonos & gloria  imperiumque  fcmpitcrnum,  Amen, 
kmcn .  Si  epislolamea  incommode,  £f  cum  molcslia  lcgitur,  vos  me 
n  eo  excujatum  habcbitis .  neque  cmm  lucem  habebam,  mfiperexu 
ruumforamcn,quo manus tantum tranfmittipoffef.nec  calamum,qui 
tdfcnbcndum  mhdvalet  ,parare poffum.  Hacautem  maiore  cum  mo 
cfliaymetu,difficultatcquc fcripfi,quam  vospoffetis  credcreipropte- 
rea  quodoccultemihi  Jcribendum  cH .  Nam  nealiquidomninofcribe- 
rem,mihi  interdixerunt,papyrumque  atque  atrametum  mihi  ademe- 
runt.  Hcc  autcm  maxima  cum  difficultate  Comp>arauifiequc  cfl  vllus 
pratcr  Vnum  fcruum  confcius. 

Vcflerhunnlis  fratcr  &  amicus  ,Vetrus  loannes  Chambonus  ,pro- 
pterpeccata fua  captiuus,vos  vcrbpropterveritatem. 

PETRVS  autem  NA  VlHERVS,  quum  fidci  fux  confefsioncm  in- 
terrogitus  coram  iudicibus  Lugduncnfibus  ediditiec.eandem 
fcnptam  cjuoque  hunc  in  modum  propofuic,codern 
mcnfe  Maio,anni  M.  D.  LHI. 

fj-jj  Vobis  interrogaf  de  mca  fide,domini  ac  ludiccs,cxifiimaui  me 
S  conucnicns  huic  mc<£Vocatiom  fatlurum ,  fi  intcrrogatis  Vc- 
jhis  rcfjiondcrcm  ac  fatufaccrcm.  Ac  quonia plancfcntio  me  in  Scri- 
ptuns  facris  non  ita  cffe  verjatu,  vt  pofiim  hocitafaccre ficut  rci  ma- 
gnitudo  dignitafque pos~}ulat,a  vobis peto  &oro,vt  mihiignofcatis> . 
fi  in  ca  quidcm  vobis  planc  non  fatisfacio .  Ego  tamen  puto  m  rM 
diclurum.quod  a  vcrbo  Dci  difcrcpct  ficut omncs  fidclcs  homines  in» 
I  klhgcnt,&  vos  quoquc  cog)fofccrc potcritis.  Vrimum  igitur  crcdo  in 
Vnnm  Deum  immortalcm,imtijibilcm,  tnbus  dislinclum pcrfonis,Va- 
^riSiCyFdij^cySpiritusfancli:  quorum  vna  eadcmquc  cslfubftan- 
iia^  ^cfjcntia  atcmaiad  cuius  Dcicognitioncm  homo  ndturafna 


Quin^SchoI.  ACT.  MARTYRVM; 

Homo  in  di 
uinis  rcbus 


dl  tw potesl pcrucnirepropterea  qubd in  Diuinis  rebus  carcus  c$t,ncc 


cxcutit 


Comunc? 
noririx  in 
konuuc. 


potcFl dc ijs  iudicdreyficut  ait  Diuus  Vaulus  i.  Corinth.ii.  cap.  ani~ 
malcmbomincmcaqu<efunt  Spirttus  non pcrcipere ynec 'v//o  moda 
pofic  comprcbcndcre  atque  intelligere ,  quoniam ffiritualkcr  diiudi* 
cantur.  Namprimus  homo  cumfe  a  Deo  fuo  aueritffct  atque  abalie* 
naffet3  ita  in  feruitute peccati  cfl  redaclus 3vtvcnudatus  fub  co  quafi 
mancipium  quoddam  tcncatur.  Ne  tamen  vllam  ignorationis  cxcufit- 
tioncm  obtcnderet,  rcliclufuitin  animo  eius  teftimonium  quo  Deum 
cfe fcntirc poffct.fcd  tantum  abcft  vf  ad  veram  eius  cogmtwne  qu<t 
eftperlcfumChriflu\>eniat,Weum  tantumodb  agnofcat  iuftumitt*  \ 
dicem  eorum  qui  tllumoffenderunt.Quaredico  hominemvniucrfam 
quandamnotiiiam intelligentiamquehabere naturaliterm  corde  fua 
imprcffam ,  \>t  fit  incxcufabtlis .  eam  vero  cogmtioncm  quaeft  per 
Chriftum  \efum,qua pofumus  eum  Vatrem  appellare,  cu  nullo  modo 
habere  :fed  oportet  ad  eum  vere  cognofccndum,  \>t  ipfc  nobis  oculos 
dperiat  3  cornoflrumita  immutet  s  vfex  lapidco  carneumefficiat3aU 
que  in  co  \>erbum  fuum  imprimat.  Hoc  aute  omne  bonum  d  folo  Dco 
Lib.de  bo-  proficifcitur  y     non  ab  homine 3  qucmadmodum  ait  diuus  Augufli*  -t 
MttfeSp!  nm>  Nampoftquamjnquit,  homo pcccato fuofea  Deo  auertit,  vnius  i 
* •         iamgratict  Dei  efl  eum  conuertere  ad feque  reducereiatque  ita  in  obe  I 
dientia  ac  reuerentianomimsfuiretinere.  Vr<etered  crcdohominem  { 
non poffe  nift fola fide  iuftificari :  qu<e  quidem  donu  Dei  esl  3    fine  I 
FicJes.Dei  qua  quicquid homofacit  nihilaliud eft quam peccatum.Voftquam  du~  I 
doaum  eft.  temclommfideiobtinuit:quicquidis  agitDcogratumcft^ proptet  j 
eam  iuslus  exis\imatur:qu<e  in  hominc  minimc  otiofa  ac  mortua  3fed 
\iua  &  efficaxfruBus  Spiritu  Dei  in  eo  inhabitante  dignos  podu  1 
cit.dtquc  ddco  fi  Deus  hos  eius  fruclus  compenfet3idcertefacit  fola 
fua  gratia3nullo  omninonofiro  mcrito  adduBus ,  Namnos  quidcm 
naturanoftraex  nobisipfis  mhil  bom  proferre  vnquam  poffemus.\ 
Bcus  fui  quum  ergo  Deus  coronat  bond  operd  3  qu<e  funt  in  nobis ,  mhil  no-\ 
toTttnobis  ^n  coronatfcd idfolum  quod ipfc in nos per Spiritum fuum contulitJ. 
Quodvcrb  aitlacobus  de  operibus n.cap.vosfcitis  cum  loquidc  ijs 
s°cxpofi-  quifidem  fehabere gloriabantur,quamnullis  operibus  ea  dignude- 
darahant.  Uaquc  qui  fidemfuamiaRat  bonorum  operuminanem3h 

plam 


Iacobi lo 
cn 
Cttl 


'et.Nairihen  L I B  E  R  V  L  108 

lane  illndit .  ncquc  enim fides potesl  cjfe  mdgis finc  honis  pitfque  o- 
>ertbits  ,quatn  bona  arbor fine  boms  frucltbus.Credo  etiam  cumDcus 
I k frtntus  immortalis  &  mn  dfj>e£tdbilis,eum  non poffe  nec  debcre 
dla  rccorruptibihfedin/J>iritu&veritateddorari.Qvarequieum  DcusIma. 
m.igi  nbus  fimulachrifque  effingtt,atque  in  illis  coltt,agit  contra  ma  ^nennd°un 
htum  cius,quodAchuiufmodi  veneratione datum  eH:qucmddmodu 
;x cap. xx.Exodfittis confiat . Qui citam coram  fimulachro  ahquo 
c  abucitac pros~lcrmt,ci  honoremtribuens  jsidolum  colit.  Ncque  e- 
nm,vtmquit  Paulus  l.Cor.vm  xap.fimulachrumin  mundo  altquid 
fl^c.loanncs  in  pnma  fua  epislola^xap.diligcntcrnos  monet^  Vf 
naufmodifwudacbraeuitcmus.  Quain  reilla  cxcufatio nihil plane 
taleredebet^quadkitur^idquodfitimaginibus  non fieriearu  Cdufa, 
,  ed  potius  eorum  quiper  ilks  reprcefentatur.nam  quetnadmodum  ait 
\ugMslinus,Vfdlm.cxiu.  ipfit  cffigies  a  ccclo  magis  cor hominis  ab-  Perkuium 
^\uatyquamincaium  erigit  atque  attoltit : propterea  qubdcumeam  j£J1,maguu 
ndeatnus  ita  exprefidtnjnfiarque  noslri  efficlam,babentem  oculos- 
)s jdures }brachia     tibias  xxtflimamus  in  ea  aliquid Diuinitatis  ef- ' 
~e,elque  magno  cutn  errore  adbxrefcimus.ldem  etiatn  fcnbcnsin  pri-, 
numcap.EpisloLadKomanoSydiat  impium efiejn tcmplis  Chriflia\  cSkm? 
lorumfimulachrumformafiguraque  humana  fiShtn  ertgerejie  illud  lindisna- 
tuidetn  fas  efie  quod  Dei  aliquatn  effigietn  baberet .  Alto  autctn  loco 
n lib.de ciuitate Dei.  1j.cap.51> Omma^inquit,  fitnulachra  funt pef 
ludngeltum profltgata,obliuiomque  mandata3quafifcpu\ta  iacerent. 
De  veneratione  autem  Sanclorum poH  ipforum  tnortem,  nos  mbil  De  fan€t}s 

*    ,      lJ  ^  f-  inuocandis 

tabemus  in  Scripturis fanctismec  repcrimus  quicqua prwceptutn  no-  nihiifcripta 
m  &  tnanddtum^teorum  auxiltum  ac patroanium  imploremitsfcd 
'antum  ad  Dcum  acccdamus per  lcfutn  Chrislum^qui  Vnus  aduoca- 
■:US noftcr & pdtronus esl.qui quidem  non  prceapit  v?  adVetrum> 
tut  ad  Vaulum  confugiamus :fed  Matth. xi.humamfitme  omnes  ad fe 
vnuitat  qui  dffliBtombus  opprefifunt  xelfque malorum  leuationem 
amctcmqueprotmtttt.Deindeloan.i^.  i^. iC.plunbus  \erbis nobis 
promittit  Vatrem  daturum  qu<£  in  ipfius  nomine  petiettmwxxtero.ru 
Verb  Sanclorumnominis  autpatrocinijnulLt  vnquammetiofaBaefl.  ^l"^^ 
Diuus qMdcAugufl.6xap.l^br.fcribitfolu  kfumChriftu  Mteoi 


Quinq.Schol.  ACT.  MARTYRVM, 

qui  hac  carne  bumana  induerut pro  nobis  interccderc.  Et  alibi  in  P 
mu  cxm.fcribens,ait  orationequ<e  per  folum  \ejum  Umslu  non  c 
fablajion  pojfe  peccatadelerefedpotius  in  peccatum  redudare.Vo- 
firemb  cum  in  veteri  Teslamento pij  bomines  petunt  aliquid  a  Deo, 
proponentes  ac  memorantes  nomen  Abraha? ,  \faac ,  &  lacob :  illud 
quidem  faciuntreuocantes'anmemoriampromifiiones faclas  a  Deo 
Variarchisjion  eorum  nomen  inuocantes .  Qubd ad  mortuos  attinet, 
Pro  mor-  Vaulus l.Theffaloniccnftum  cap.^.nobis prxcipit  ne  nomine  eorum 
Madum.°"  mcereamus quemadmodum gentiles  atque  infideles  bomincs,qui  nulla 
fipc  habet  eos  aliquado  rejurrecluros.  A poftol9  no praapit  \>t pro  il- 
lis precesvllas  adhibeammquodprofeclonon prxtermifijfet  ,fi  tam  , 
prodefie  eis  intellcxiffet  quam  Vulgb  homines  dicere folent  &  crcde- 
re.   Ad  h#c fi  ita  ejfet  Vf  precibus  eorum  falutem  iuuare  pofie- 1 
mus :  oporteret  vt  Chriftus  lefusmediam  tantum partem  redempti- 
onis  noftr*  cjfeciJfet}nos  reliquam  perficeremus  .At  verb  mamfeHu 
LVfchri*  e^  &  certum}eumplene  acperfetle  eam  obligatione  dcleuifjc,  qua 
fio.        nos  diabolo  obftnEli  obligatique  eramus.  Diuus  enimVetrus  ojiendit 
'  c       tios  non  auro  &  argentofed pretiofo  fanguine  Agni  immaculati  le- 
fu  Cbrisli  redcmptos  effejieque  in  alio  nomine falutcm  effe.  Diuus  e- 
tiamCbryJbftomusftribitinhomiliau.inVfitlmum  i.cum  mifcricor- 
dia  a  Deo  poftulaturjidob  eam  caufam  ficrijie  acerbius  examinemur 
rigoreque  mftitia  ab  eo feuerius  traclcmur.Nam  vbi  eft  miferkordiA 
ibi  amplius  necgehenna}nec  examenjiec  rigor  aut  \>lla  pcena  cfl^aut 
fuperefie potejl.Quare  quifemel  mifericordiam pcr  lefum  Chriftum  j 
obtinueruntjj  iam  hac  vita  defunclijwlla  purgatione  cpus  babcnt} 
neC  vllam pcenam  cruciatumqne  expcclanf.fed  ommbus  malis  libera-  i 
ti  in  vitam  Utitiamque  atemam  transfcruntur.  Quod  autem  dc  mor- 1 
tuisdiElumeftin  Machabxiswos fatis  cumlibrumnoneffe  CanoniX- 
cum,quemadmodum  Diuus  Hieronymus oslendit .Duo in  Ecclcfial 
Duo  tatum  habemus  Sacramentaa  lefu  Chriflo  injtitutafiaptifmum  & facram 
ficrameti.  ■Qanamtj$aptifmus  efl  Sacramentum  poenitentia     'quafi  quidatn 
introitus  in  Ecclefiam  Deiyvtin  ipjo  corporc  lefu  Chnflt  infiramm. 
feTuf&fi f  1*  €0  <Mtem  nobis  proponitur  remtfiio  pcccatorum}tum praxeritorun 
gtuficatto.  tm  etiamfutnrommiqua  vna  mors  lcfu  Clmsli  nobisplenc  ac  per- 


'et.NauihetC  LIBER  VI.  xc$> 

'etle  acqmfiuit.  Vraterea fignificatur  nohis  in  eodcm  demonTira- 
morttficatiocamisnoflrw^renouatio  \it<e  in pietate  inslitue- 
ac  degcd&quarum  Vtramque  aqua  repmfentat  fupcr  infanteaf- 
i yerfa,  in  qua  efl fignum  notaque  infignis  Spiritus fancli,vitia  anima - 
um  m^sharumabluentis  ac  purgantis .  Atqueitaadmoncmur,  qubd 
jucmadmodum  magnus  ille  Vharao  in  man  rubro  fubmerfus  esl  y  ita 
wflrum  veterem  Adam,atque  id  ornne  quod  habemus  ab  eo fummer- 
\toportet.  Et quemadmodum aqua  fuperinfantemiaciturynonytis 
ummcrfus pereat,fed  Viuat:  ita  nos  debere  in  nouitate  \it<£  ambula- 
•e,vt  non  nobis  ampliusfed  ipfi  Chnfio  \efu,cum  quo  ita  fumus  con- 
.  uncliyiuamus.  Aliud  vero  mhil legimus  in  hoc  Sacramento  a  Chri -  Baptifnu 
{ "io  lefu  tnslitutum  aut  traditum ,  quam  aquam  ^fformam  in  Eccle.  a™£ "* 
:  ia\fitatam,qu£ innomineVdtris ,  eyFdij^Spintusfancliad fa- 
.ramentum  adhibetur.  Qubd  autem  ad  chrifma  &  alias  ceremonias 
tttinet,nos  nihilde  iis  in  Scripturd  fitcrd  legimus.Nec  \erb  illudpro- 
•>are poffumus ,Baptifinum  extemum  per aquam  faEium  atque  admi- 
lislratum ,  effe  adfalutemitanecefjarium ,  Vf  quicum  non  recepe- 
i  'it ,  ftlutis plane  expers fit:  fed  illud  vt  iniquum  improbamus .  Nam  D 
i  toc  qutdem  modo  gratia  Dei  rcbus  externis  alligaretur,  quafi  ea fine  Sacra.noeft 
..  llarum  adiumento  falutem  afferre  non  poffct.bi  vcteri  quidem  tefla-  ° 
Ynento  lcgimus  Circunafione,  qiict  figura  quctdam  erathaptifmi,cum 
Xiclauo  tantumodb  dic  ilh  tu  \tercntur  ,nulla  tamen  autipforum  culpa, 
Ytutinfantu periculo  omififamfiepefuiffe .  Idcm  etiam poffumus  dc  in- 
I  eantihus  Chrifiianorum  & Jentire    dicere .  neque  emm  Sacramcta 
wu£  Legis  maiorem  vhn  m  iis  habuerunt,  quam  \eteris:quemadmo- 
I  du  Vaulus  fatisoflendityi.Cor.x.dm  ait  Vatres  eundem  cibumcome- 
I  ^JJe  fpmtua\e  nobifium,  eudemque potum  bibiffe.  Si  aliqua  in  his  Sa- 
Yctame  ntis  cratdifferentia,ea  in  tcmpore  erat  non  in  re:qubddla  fj>em 
[ Chrisli  redeptoris aliquando  venturi oftcndebant, hac taveniffe de- 
moftrant ,ficut  Augujlinus  in  loan.  dit,  Conteptus  Sacramcr.ti  tantu- 
modo  abfitfinfantcs  fidclium  in  promifiione  lila  comprchcnfi  fiunt,qud 
Dommus  Jc  tum  parcntu,  tum  ctiam  hberorum  poftcrorumque  Dcum 
futnrum  ctiam  vfque  in  millt fima  progenie  confirmat  :fine  vlla  dubi  - 
tationc participes funt  eius fa\uti$3  quce  a  Deoyqui  metiri  non potcft, 

Ee. 


Quinq.Schol.  ACT.  MARTYRVM; 

promiffa  efl.  Ndw  ficut  ait  Ambrofius  in  epislolaadCorinthiosfatis 
notum  esl  Spiritum  fanhlum  finemanuumimpofitione  datum ,  atquc 
eum  qui  non  fuerat  baptifatus ,  remifiionem  peccatorum  obtimajfe. 
at  qui  donum  Baptifmi  acccpit  3  vifibdifigno  esl  bapti^atus.  Ef  A«- 
Li.j.quqft.  guslinus  dicit  fianclificationem  effe aliquando  fine  Sacramento  \ifu 
jcjV.ls     bili ,  ipfumque  Sacramentum  extcrnum fine fantlificatione  interiore. 
Quamobrem  ego  fiatuo    concludo  cxternum  Baptifmum,qui  aqua 
admimftraturmon  effe  neceffanum  ad  falutcmyneque  aqua:  adiumcn- 
to  hominem faluamfed  eo  bonx  confcientiae  tcftimonw,quod  aqua  re* 
pr&fcntatur,de  remifiione  peccatorum  permortem  lefu  Chnsli  nobis 
partaicuius  quidem  mfi  fimus  participes,  nos  plane  perire  neceffe  cft. 
Keslat  V£  dicamus  de  altero  Sacrameto  ,quod  esl facrofanbla  Ccena, 
quam  ficut  quatuor  Euagelislw     Vaul.  i.  Cor.  lUeflatur^ominus 

!i  mtk.In"  m^u Priufiluam p^terctur  y  inslituit  ,panemque  acceptumfregit/tc 
Difcipuhs f uis prcebuitjnquiens ; A  ccipite,edite:hoC  efl  corpm  meum 
quodprovobistraditur.  Et quumgratias  egiffet '_,  calicemquoqueac- 
ccpit,  dicensy  Hoc  eflnouum  Teslamentum  m  meo fanguine :  omnes 
ex  eo  bibite .  Hoc  quotiefcunque  Vosfeceritis,  mortem  Domini3quo- 
ad  veniat  annuntiabitis .  H&c  quidem  e*sl  facra  Coenai  inslitutio ,  in 
qua  primum  vos  videtis,  quemadmodum  mandatum  bibendi  de  cahce 

Kondene"  eftviolatum,  cumlaicis denegetur Omnes quidcm^eteresDoclo* 

g^ndus.  res  dijertx  veflis  pr&cepcrunt ,  vr  omnes  vtraque  parte  Sacramcnti 
atque  Jfecie  panis  &  Vini  vtercntur,  vf  ita  corporis  ejf  fanguinis 

5corP  I'  ^omimpaTticipes  effe poffent.  Chryfoftomus  ait y  inhocSacramen- 
to  non  ita  habere ,  \>tin  veten  Lege ,  in  qua  facerdotes  porrionema 
populo  feparatamaccipiebanf.fed  m  Euchanslia  omnia  populo  cum 
facerdotefu?:t  communia .  nam  idcm  corpus  omnibus proponitur  & 
idcm  calix .  Gelafius  etiam  epifcopus  Komanus  conslituit  vf  qui- 

Dccofccr.  ;rr  v     j       vr  jj 

Aftrina.i.  cunque absunerent  a  calice3a  Sacramcnto ommno  repellcrentur.quo- 
*imus!pe*  niam3  inquit,  diuifio  huius  myftcnj  finefaailegio fiennon pot<ft.  Sed 
loquamurdeiis,  qucein  IwcSacramcnto  ficnfolent.  Vos  diciris  in  eo 
corpus  ac  fanguinem  lefu  Cbnfti  rccipi.  idquidcm  cgo  coyifteort 
fedVideamus  quomodo.Vosccnc  mihi  non  ncgabitis  nosnonpoffe 
vlla  alia  ratione  participes  jkrt  kfu  Chnsli ,  Vf falutcm  adipijcar 
-  "  mur3 


\  Pet.Nauihei\  IIBER    VI,  feo 

mur yquampcr fidcm:  qua  cimtnon  fttrts corporci ynonoportetvt 
ad  acctpicndum  lcfum  Chrtftum  £T  cdcndum y  dcntes  carnis  affera- 
I  mmifcd  tantum fftritum  antmamque  ctbt  tam  falutaris  auidam:quod 
I  qutdcm  fit  pcr  fidem,  qua  fola  lcfurn  Chrtslumad  falutcm  recipi- 
itnus.  ctus  autem  offtctum  esl  crcdcre.  itaque  qut  crcdtt  inlefum 
-  Chnslum  ycuminffiritucomedit .  Inquo plane  confcntio  cum  Aur 
t  gusltno ,  admonente  ne  dentem  ac  \entrem  praparetnus  yfed  crcda* 
mus  ,atquetta  manduccinus.  Neque  abeius  fententia  cy  authori-  pe{,oc^ 
tate  dtfcrepat  Decretum  depccmtentta .  Quarc  ita  fentio  atque  sla-  ftm&  *. 
tuo ,  Qutcunque  crcdtt  lefum  Chrislum  defcendtffe  de  calo  ypro fe 
paffum  z$  mortuumfuiffc  y  per  etufque  mortcm  y  morte  ccterna  Ube- 
ratum ,  atquc  havredcm  calt  faclum  :  eundemquc  rcfufcttatum  in 
cadum  afcendtffe  y  indcque  ad  tudicandum  viuos  &  mortuos  \entu~ 
rumeffe:eumy  inquam,dico plane  participarelcfu  Chrtslo,atqueeius 
camem  edere  ac fanguinem  bibere.  Atque  hoc  quide  modo  vf  ait  Au* 
gufttnusyChrtslus  habitat  in  nobis,eynos  in  eo .  Ha:c  esl  cnim  vera 
communicatioyquam  nos  habcmus  cum  eoyqua per fidem fit.  Nam  tlla  Comunfo 

•  I  Cl  ■  •  n      r  C1     rv      a  i        "  noftra  cutu 

quidcmcontunctio  &  communtoyqua  Cbn\ius jacxus plius  Adam  cu  chnfto. 
totogcnere  humano  fe  coniunxtt ,  \eramque  humanttatem  fujcepit, 
mhil plane prodertt  y  nifi  alia  fftntualts  qua: fit per fidcm  y  injlituatur 
atque  adhtbcatur.  Qua  vna  nos  regeneramur  y  &  tn  numerum 
fihorum  Dei  adoptamur  ,  &  Cuius  tantummodb  funt  participes, 
qut  clcSlt  a  Dco ,  in  Chnslum  credunt .  Scntio  igitur  tllam  man- 
ducationem  carnalcm  corporis  fanguints  naturalis  lcfu  Chris~liy 
inqua  dtcunt  pancm  ac  \imm  conuertt,  nullomodo  fiertinCccna: 
fedcredo  cum  ad  dcxtcram  DctVatris  fuifedere:  fi  caput  tllud 
communis  fidci  noslraey  htsloria  Afcenfionts  eius  non  me  fallit, 
quemadmodumjallcre  nullo  modopotesl.jcd  eo fymbolo  tantummo* 
db  admonemury  qubd ftcut  corpora  noslrapane  ac  Vino  nutriuntur 
fuslcntantur yita  ammas  noslrascarne  eius acfanguine  akfoucri, 
confirmari,tumcum  per fidcm  atquetn fftrttu  ea  junumus .  Sed  Vt 
hoc  apertius  dcmonslretur  cy  confirmetur  y  \eram  interpretattonem 
\erborum  lejuChrtslt  cotiftdercmus .  Is  aityHoceslcorpus  meunu 
Obfecro  \w,wc  altquid  de  noslro  ajfcramus  ,fed  tn  noslras  confdcn- 

Ec.  ij. 


Qninq.Schol'.  ACT.  MARTYRVM; 

w!? Marci  ^  imocdmUS'Tertullidnus  quidem  hctc  verbd itd  exponit:  Hoc  eft 
cnem.     fignum  corporismci  gffigura.  Diuus  autem  Auguslinus,  Dominus, 
inquit,non  dubitauit  dicere,  Hoc  efi  corpus  meum:quanuis  mhilpr<e- 
tcr figuram  corporis  dijjjcrtiret.lit  deinde,\efus  Chnslus  ludarn  cum 
dificipulis  in  conuiuiumrecepit}quibusfignum  ^ffiguram  corporis  fui 
commendamt  atque  exhibuit .  Omnes  dcmque  Doblores  \ctcres  idettt  j 
fentiunt  &  dicunt.  Diuus  Irenaus  ait panem  tcrreslrcm ,  qui  benedi-  \ 
clionem  Dci  recipit,non  iam  amplius  effe  communem  ,fed  Euchariflia  * 
Compleclentem  duo,quorumalterum  terrenumefyalterum  Diuinum..' 
\dcm  Auguslinus  loqucns  de  eodem  facramcnto ,  in  eo  libro  qucm  de 
doclrina  Chrislianafcripfit.  Quemadmodum,inquit  ,feruilis  e£l  in~ 
firmitas  literamplane  feBari ,ipfaque figna  pro  rebus  qua  illis  figni- 
ficantur acdperc.ita fignainuiiliter  intcrpretari  erroresl  permcio- 
fm.Si  hoc  \>obis  non fattsfacitmdeamus  rem  propius ^os  confitemim 
facram  Ccenam  effe  fitcramentum.Videamus  igitur  fimplicem  facra- 
iomflcio1  mcntl<lefinitionem  alibipofitam  ab  AuguslinoySacramentum,inquit, 
esl  rei facr<e fignum,autfymbolum  \ifibde gratitfinuifibilis.  id  igitur 
illud  ipfum  cffe  quod fignificat  nonpotefl:ncc  enim  lam  amplius  facra- 
menti  nomen  autnaturam  habere  pofict.Ccena  autem  efl  facramentum* 
ac fignum  huiufmodi ,  quod  rem  aliquam  demons~iret: fedita,  vf  illud 
quod  co figmficaturac  repr&fcntatur ,  \ere  tribuatur  atque  imper' 
tiaturei,qui  idper  fidem  recipitialiternon.  Vraterea,  \>os fcitis  ver* 
m  ro  fi    ^mn fabflantiuum  E  S  T,fepe  in  facris  literis  accipi pro  vcrbo  Signi* 
gmficat .    ficarcfuut  ohlauo  capite  Gencfis  ,Scptcm  vacc<e  &  feptem flpic<efru~ 
mentifunt fcptemanm.Vctra autem  erat  Chris~lus:loannes erat Hc- 
has .  Vuto  \os  mihi  non  ncgaturos  omnes  huiuf  modi  locos  dcbere  de- 
clarari^f  exponi  pcr  verbum  Significare .  Quid  autcm  impediet,- 
qub  minus  idem  faciendum fit  in  his  verbis  lefu  Chrisli*.  cum prafcr- 
tim  \>etercs  Doblorcs  itainterpretatifuerint.Voslremd fidicunthanc 
tranfhbflantiationcm panis  &  Vini  in  corpus  & fanguinc  lefu  Chri 
fli,miraculo  quoda  ficrvin  eo  quidem  non  magna  ratio  cfl.  Nam  quod' 
miraculum  ex  omnibus  Scripturis fanBisproferetis ,quod  non  ita  fu 
in  scnpt*  fenfus  omnes  corporis  ceciderit,vt  omnes  qui  illud  viderent  aut  aud> 
ouaiu.     fcnt,m  admiratwne  ncm  conuerterctlcuius  generis  funt  ea,qu<t  Moy 

fcs 


Pet.Nauiher;  LIBER  VL  ui 

fes  m  ABgypto  admirandaedidit.At\croinCandt;ovidemuspdr 

ncm  ac  \n:um  immutari,atque  in  alium  colorcm  Japorcmque  conuer 

ti,vt  ita  ficn  magnopcre  adtmran  dcbeamus.  Itaque  nullum  in  eo  mi- 

raculum  cfl.Wos  dicitis  illud  totum fidc  Comprc hcndi}  qu<£  de  verbis 

\eju  Cbnsli  nondubitat}cu\us\i  altifiimamysleria  ccmprchcndun- 

tur.equidem  Vobis  in  hoc  ajfcntwr.fcd  illud etiam  slatuo  ac dico }fi- 

dem  non  ita  ejjc  craffam }atquc  in  hac  carne  inuolutam }  \>t  in  hoc  fd~ 

cramcto}acmyflcrio  quidquam  carnale  tcrrefircque  percipiataut fa- 

t>iat.ctct:im  myflcrmm  fpirituaie plane  cfl  ey  ccelcfk.mhd  igiturco- 

Titare  dcbemus  in  eo  cum  carne  terraque  comunFlum }  nec  quemad- 

nodum  fuit  conflitutuminconcilio  Niceno  in primo  canone  ,  oculos 

olum  noslros  defigere  in pane     in  \ino}quce  nobis  in  Ccend  admi- 

uslranturjedoculos  mentis  acfdei  noflrce  altius  in  ccelum  attolle- 

-e  y  vtdgnum pro  nobis  fcmel  immolatum  atque  addcxtera  Dei  col- 

ocatum  contemplemur.Vos  rogo  per  nomen  Dei }  \t  ipfi  confidcretis 

tn  rcs  non  ita  fe  habeat,\>os  etiam  fcitis  canonem  de  tranjfubslantia- 

■'lone  non  alium  ante  autboremhabuifce,  quam  Greg-orium  Komanu  JranfTub- 
r      r    ■  \  <  i      r  /       ■    •  "antl,luo- 

tonttficem Jeptimum.Namhoc quodidem  facramentum  ab  antiquis  msauthor 

tcpijs  docloribus  Sacrificium  appellatur  }id fit propter  commemora-  Ccena  fa. 

■ioncm  ilhus  fummi  atque  cetertn  facrificij ,  quod  Chrtslus  lefus  pro  ^"f"uin 

teccatis  noshis femel  in  cruce prregit.Nominatum  es~l  etiam  Eucha-  Eucharifiia 

'isliaadeftgratiarumaclio^qkodvnumnobisvt  illud  Deo  offera- 

nus  facrifiaum  rehBum  c$i:qnemadmodumin epislola  adHebrceos, 

rruclus  labiorum  }(y  a  Dauide. Cor cotritum  &  humiliatum  appeU 

atitr.Ccetera  vero facrifiaa  ommafinem  acceperunt  in  Chrislo  lefu} 

juif  ipfum  Deo  PatriJemdobruht}nequeahuseumofferreiam  po- 

rji.bi bic  autcm  tota  insiirutione facrofanSice Cocn&,atque in  \ni- 

'terfa  Smpturd  fanSlanulla  plane  fitmentio  Mijjce  eiufque  inHitu- 

ionis^quxhodie tantopere celebratur .  Quare ncfcio qnam  rationcm  Commenl 

\\  babeat  qm  aiunt  lacobum  Hierofolytms  eampnmum  cclcbrajk.  d-  dc  *? 

t  lij  dicunt  Pctrum fuifc^qui  Antiochice  celcbrarit .  ahf  Qregonum  eim 

Wtutboremrefcrunt .  quidam  etiam  Ambrofium  .  Ha;c  quidcm  parum 

I  funtfirma  ad autboritatcm eius  rei  declarandam^quamintcrmaxima, 

f\    prcecipuafidci  Chnfliance  capita  habcri  volunt.  Diuus  Vaulus  di- 

Ec.  uj 


Quinq.5choI.  x    ACT.  MARTYRVM, 

citfc  Corint.tradidijfe  quodacccperata  Dominoi  Necdubiucfl^quitr 
c<£tcri  omncs  Apofloli  idc  fecerint.Certu autem  esl  Chrifli  nunqua 
Mijftm  inslituijfc  .fcquitur  tgitur  lacobum  Vctrumfieayn  tudi- 
derunt  ,fidcles feruos  lefu  Chnsli,  Apoflolofque  no fuijfe,  cum  aliui 
tradidcrint  aut  celcbrarint,  quhn  quodaDomino  Magtslroquc  pr&- 
ceptumfucrat.quodquidcde  tllis  minime  esl  cogitandum.  Octerunr 

MiiTeorigo  yos  non  igmratis  Mijfam  initium  cccpijfc fuum  a  \ctens  ccclcfia  co~ 
fuetudinejn  qua  altqui  Vfalmi  canebantur,aut  aliquod  Scnpturcefan- 
She  caputlegebatur,  dumpopulus  introirct  &  conucniret.  Ea  autem 
<pi£  nunc  offerutur  ortum  fuum  habucrunt  ab  illis  colleclis,  quas  dia- 
conipro  pauperibus  facicbantNidete  quxfo yqu& poflea  mutatioeo- 
rum  ommumfacla  fuerit.  Ego  vero  nulla  alia  Sacramenta^pratcr  ca 
duo  qu<£  ante  commcmorauiy  tn  Ecclefia  a  lefu  Chrislo  tnsluuta,  tra- 

Ceremo-    ditaque  efjfe  fcio. Nam  confirmatio  quidcm.  atquc  impofitio  manuum. 

»ie.exolete.         *     /J  J     a-  *         v*     •  17  r 

extremaque  vnctio  }  curtantopcre  rctineantur  y  nulla  caujaratioque. 
Videtur  cjfccum  idproptcr  quod  huiufmodi  ccremoni&  fucrant  infli- 
tut£}donum?niraculorum  tam  dcflcrit.Ncque  enim  vos  confertis  Spi- 
ritum fanclum^  cum  id  vmus  Dei  donum fit^t  ait  diuus  Ambrofim  in 
tertium. caput prim<c adCorinthios  fcnbcns.  Vnclione  verbnullant 
agrotis  ajfcrtis fimiione^qiiemadmodum  Aposlolr. fed poiius  fignum. 
mortis  aut  morbi  ?nortiferi3ac  cum prorf  '46  omniafunt  deffcrata. 
«aput  E««  Credo  etiam  Ecclcfiam  nullum  habere  caput  prwtcr  lefum  Chri- 
^Uae*  slum}  cuius  omncs  fidcles  membra  funf.ex  quibus  nullus  in  aliu pr&~ 
jlantiamaut poteftatem  vllamhabet,  vteum  fibifubijciat,fed  wnncs- 
in  Domino  ita funtfratres ,  Vf  mutuam  obedicntiam  atque  obfcruan- 
tiam  intcr fc  habcant acprceflet,  aliique  aliis  inukcm  pareantyqucw- 
admodum  bi  prifca  Ecclcfia  obferuatum  ,  ac  monumentis  literaru pro- 
ditum,facile  cognofcipotefl.  S.  Cypriani  inepifl.  qu<£  in  coalio  Car- 
tbagincnfifcripta  esljmufinodifunt  \erba,  Nos  quidem  omnes  con- 
ucnicmuSyVtopinioncm noslram  & fententiam  exponamus.  Quod ft 
altus  quijfiam  diffentiat  contradicat  ,  illum  ex  conuentu  conjefju- 
qu£  non  eijacmus.Neque  enim  in  nobis  csl  quiffia,  qui fe fummum  c- 
pifiopum  audcat  dicere ,  aliosin fententiam  juam  cogat.Vos  vidctii 
tum  quide  nulhmt  cpifcopumfuiffe ,  qui  in  alios  dominatum  vfurpa? 


Gypri.ini 
fententia. 


Pet.Nauihe?  LIBER  VI.  u% 

\t  ret,nedum  in  reges  ac principesyqucmadmodum  Vapa  fe  haberc  Iwdic 

iaclat.  Vos  fcitis  diuumGregoriumhoc  nomenrepudiajfe  yciimdicat,  Ad  Mauri* 
cuquifibi  illud  affumeret  atq;  \furparct ^prcccurfore  Antichrifii  ejfe.  Epift" 
k    Ide  dicit  Amianus  Diaconus  de loan.epifc.  Conslantwopolitano,  qui  ^fj6' 
%   illud  nomc  arroganter  volebat  \furpare.  Neque  vcrb  ignoratis  quod 
ii   crat  officwn  veterum  cpifcoporum,  &  qux  vit&jnorum  ac  doclrina? 
i    ratio  a  Vaulo  dcfcripta:    quodnome  canum  mutorumaS.Grcgorio  l.Tim.j. 
cfi  cis  attributum,niji  officio  fungantur fuo.  Nequc  etia  ignoratis  of- 
fcium facerdotu  ac  presbyterorum^  quam  vim  illud  nomcn  habeat. 
quo  nomine  folo  homines  hodie  (otentifunt,  vitam  prorfus puramque 
doSlrinam  negligentes. 

His  ommbw  addo  &  confitcorfolius  Verbi  effe,peccata  hominib*  ^VcmSv 
j   rcmitterejjotninc  verbficutait diu9  hmbrofius  y  eius  remifiionis tan-  fione-. 
tumodb  mimfiru  cffe.  \taquc  fi  is  condenat,ca  non  cfl  eius  vis(f  pote- 
flas,fedVerbiquodab  co  anmntiatur.Hoc  aute plane  congruit  cum 
;  quada fententia  diui  Augufiini  in  Dccretis pofita^bi  aitnon ficri  ho- 
minum  meritis  qubd peccata  remittantur ,fcd  virtute  Spiritus  fancli. 
Nam  Dominus  Apofiolis fuis  dixeratyAccipite Spiritum fanclum:& 
dcinde  addidit ,  Si  Vos  remittatis  fua  alicuipeccata:non  \>os  quide fed 
j  Spiritus fanhlus,  que accepifiis :  haic  Augiflinus.Cyprianus  verb  ait 
feruumnonpojfe  remittcre  offenfam  aducrfus  dominumfuum  com~ 
miffam.  quare  nullam  aliam  ego  confcfioncm noui  ypra?teream  quam  Sef*0; 
i  Deo  nos  debemus y  ^fraternam  reconcdiationem    publicam  co- 
ra  Ecclefia  confefwne  eoru  qui  aliquod fcandalum  admiferat,  quem- 
admodu  omnes  veteres  doblorcs  docct.Poftremb  ego  ab  ommbus fidc- 
libus  qucero  auditoribus,  quiin  hifioriis  Ecclefiafiicis  vcrfatifuntyan 
no  eafuerit  confuetudo  veterum Vatrum,vt hccreticos perfequeretur  nxm-icl 
no admorte  yfcd pcr  Scripturas,  Vt  earuauthoritate  ventateq;  con-  ^°™p°^e 
uincerentyac fi poffcntan rccla  viarcducerct. Qubd fi erat in [ufcepta  twncur . 
opinionc  pertinaccsfumma  cratpccna  vtin  exiliu  mitterctur,  nc  reli- 
(juugrege  cotagionefuainficerent.Hocvcrb  tepore  in  ecclcfia  tata 
fitmtia  adhibetur,  vt  honuncs  mhilaliud  plane  vcllc  ac  fiudere  vide- 
<tntury  quam violcntutyrannicumq;  dominatuin  aliosexerccre.  Neq; 
verb  hoc  ego  dicoyqubd  vllucnme  hxrefeos  in  mca  confcfiione  agno^ 

Ee.  iiij. 


Quinq;Schol.  ACT.  MARTYRVM, 

fcam .  ndm Dcus primum teslis efl,  mhdame  dtftum  effe,  in  quo \l* 
lapraua  atqueimpiaopinioperfpiciatur.  Deinde  omnesvere  Qbri- 
fliam  fi  kec lcgantjdcm  de  me  tudicabunt :  etiam  vos  ipfl ,  domini.fi 
parumpcr  in  confcientias  veslras  intrare  vultis ,  ac  vere finc  immo- 
derato  animt  fludioiudicare  ,cognofcetis.Glona  Dco  fit. 

Epiftola  eiufdc  Petri  Nauiheri  ad  quenda  amicii  mhTa  propter  vcrbu  Dei  captiuum. 

I  minm,chariftmcfratcr  ,offidovnfcribcndofimgor ,  necte 
pcr  literas  confolor ,  a  te peto  ac  rogo  Vf  mihi  tgnofcas .  nam 
fi  mihi  plusotii  &  commoditdtis  effet  ,mhl  hbentiusfaccrcm,mc~ 
que  vna  tecum  confolarcr.Nunc  autcm  tu  exisltmarc  dcbes^nobis  cf~ 
fc  cogitandum  quomodo  ci  rcffondeamus  ,apud  qucm  nos propcdicm 
prodituros }  rationcmque  fidei  noslrai  reddituros  arbitramur  atque 
expeclamus .  Et  quoniam  ad  defenfionem  nulld  drmd funt  mcliord 
atqueaptiora,quamgladiusverbi  Dei ,  non  oportet  nos  torpcrcac 
iaceieffcdcum  arripercjiofque  munirc  ,tametfi  nunquamcamdtli- 
gcntiam  ddhtbebimus  quam  magnitudo  rei poflulat  :fed  tamcn  con* 
fidimus,eum  cuius  cdufam  nos  tucmurnudos  &  incrmes  in  hoc  ccr- 
tdmine  non  rehclurumfcd  verbo  fuo  ita  muniturum,  \>t  cius  honorcm 
%\  any res  gloriamque  dcfendamus ,cuius  tcsles  ac procurarorcs  coram  homini- 
twltoTcs.0  ^m  Con<^ttuit '  Dominus  autem  fc  nobis  adfuturum  fuo  facro  ore 
promtfit,cum  nos  admomit ,  nc  anxii  ac  foltciti  fimus ,  quid  w fyna* 
gogis  aut  apud  magiflratus potcslatcfque  reffondcamus  aut  loqud* 
mur  .  ndm  Spiritum  fanclum  dotlorem  noslrum  futurum  ,  ac  de- 
monflraturum  quid  &  quomodo  loquendum  fit .  Hccc  promifio 
nullo  modo  nos potcflvnquamfallcre.itaque  Dominus  tantummodo 
orandm  esl,vtprofuamifericordia  &  fidcnosopus  manuumfua- 
rum  rcfficiatftt  quomam  nos  coram  homtnibus  produxit,ey  confcf 
fionenominis  fui  orenoslro  fatlainluccm protuht ,nos  Spiritufuo 
confirmet^atque  ea  conslantta  muniat ,  Vf  quod  haclcnus profc fii  & 
confefitfumusjd  \fque  ad  cxtremum  \>it* ffintum  tueamur.  Ego  & 
tu proptcr  eandcmcaufam  tcncmur  in  Vmculis.  eaautcmnoslrano: 
es~l,fcd  Dei.ltaquedcmonfhremus  nos  non  nofirafcd  ipfius  caufa  n 
mncquc  dimicarc.fimuletiam  ci  nos~lraminfirmitat(  m  ,fummamqi 
fragtlttatcm proponamus ,qu#  tanta  csl ,  vt  nc  punclo  ac  momtntk 

-  tcmpo: 


t1  Pet.Nauiher.  LIBER  VI.  z:y 

tetnpons  coram  inimicis  noftris  confiftcre pofsimus .  Vetamus  igitur 
i  nb  co  vr pro  fuagratia  virtutcm fuam  in  ?!obis}vaftsfragihbus}oftai 
I  dat ,  m  twjlraque  infrmitate fuam  potcntiam  dcclarct}  vtper  cnicem 
\\  lcfuChrifti,qux>  flultitiabommibus-vidctur,  prudentia  ipforum  fjuciscon. 
I  fapientia  confundatur.  Confidercmus  }charifii?ne  frater,eam  optimi  j-JjJJ^" 
I  «Da  noslricjje  voluntatcm^vtita  conuerfanurmtermfidelcs^vtcon- 
1}  fuctudototius  vita?  noslra  reluceat  ahis  ^tnoslrocxcmplo  cedificen- 
tur}ahis  vero  vt  ciufdcm  vitce  ?ioslra:  ac  doclrma:  tcslimonio  conuin- 
cantur }nu\la??ique  cxcufationc  babcant.  Cogitemus  Dcum  ohm,cum 
populum  fuu?n  affligeret  }eumque  in  cxilium  tnitteretadfcciffe}no fo- 
liimvtcum  casligaret}veru?uetia?n  vtin  ea populicaptiuitatcmultos 
ad  cognkionem fui  vocarct.  Quantum  enim  Danielis foaorumque  eius 
■  cxdiu?nadgloriamDeiilluslra}ida?nprofuit*.Necemm  dubiumesl}  vkarexem- 
qummfidelesbomines cumvident bonaopera,  fancla?nvitam}hone-  p'a  mouec* 
slaquc  sludia  eorum  quos  arbitrantur  quaft  ??ionslra  qua:da?n}coga  - 
tur  confiterippmionc  qua?n  de  nobis babent }efje falfam,Dc6quc glo- 
na?n  tribuere.ltaque  cumpatientia    aquitate  anitm  fcra??ius  quic- 
quid  ab  eo profeclumfucrit :  opti?na?n  cius  Vo\u?itatem  ex pcclem us, 
pcrfcutrates  in  preab%vt  tela  ignita  inimicifathana:  repel\amusy  qui 
j  inslar lconis-  rugietis nos  circuit.Oremus,orcmus  optimu  Deu,\t pro 
!  fua  gratiabrachiu fuwnforte  ac  robuftu  cxeratyquo  nos  hutniles  }ino~ 
pefque fcruos  fuos  tueatur,  gloriaq;  per  nos  in  o??imbus  confcquatur. 

Hxc  funt  prxclaraatftaeorum  quinque  Schohlhcorum  cjuos  fupra  memorauimus ,  di- 
claque  eorum  &  rcfponfa  &  fcnpra  quoad  fucrunc  in  carccre  :  quibus  dua<  nos  e- 
pifto!as  fummar  truditicnis  atque  opporumx  confolntior.is  plenas  adiunximus, 
quasfidtlis  Euangelii  minifter  loannes  Caluinus  ad  eos  fcripht ,  accomroodatas 
adconfolandosomnespios,  quipropter  eandem  caufam  Euangtlii  tadtm  vin- 
cula  tormentaque  patientur. 

G  Ofratrcs  charifim^baclcnus  nihil  ad  vos  fcribcre  Volui  ve- 
WlMritus  ?ic  fi  litcrx  mex  in  tnanus  wcidcrent  alie?:as}  noua  idcau- 
fam  durius  vos  afftigcndi  inimicis  afferrct.  Vrxterca  intclligcbam 
Deu?n  fuagratia  ita  agere  in  vobis,  vt  non  magnoperc  litcris  mcis  o- 
pus  baberctis .  Intcrea  ncque  ego  ncq;  c&tenfratres  quifunt  hic}  ve- 
ftnoblinfumus}o?nnibujque  in  rcbus  quibus potumius  }officiutnftu- 
diumquc  tioslnm  vobis  pra:sliti?nus.Na?n  fimulatque  vos  captifuif- 
fetis}\os  dc  c  o  ccrnorcsfucli}cognoia??iHS  qucmadmodum  id  acctde~ 


Caluiniepift;  ACT.  MARTYRVm; 

rit'S\atftmque ac  diligenteroperam dedimus,  vtduxiliumVobis  tnir* 
tcrctur.Nunc  refponfum  expeEldmusyvt  intelligamus  quid  impetra* 
tum  fttdbtllisyd  quibusopcm  veslrd  caufa petijmm.  quidutemdli- 
qutdpojfuntdpudeosprincipesyquorumin  manum  Deus  vitam  ve- 
Slram  tradidttyea  in  re  &  caufa  veslra  fummam fidem,  sludium  ac 
diligentiam  adhtbueruntfed  quid  effccerint  atque  impctrarint ,  nibd 
Prcc«  pio-  adhuc plane fctebamus. Interca  qutde  omnes filtjDeiprecesfaciut pro 
.capdi£°  \obis  yqueadmodum  dcbent:cum pro  mutua  humanttatc  ac  mtfericor- 
diayqua:  intereiufdem  corporis  membra  effe  debety  tum  etiam  qubd 
intelligunt  atque  optime fctut  \>os  fua  cauja  laborareycum  caufam ft- 
lutis fu# procuratis  acdefenditis.Quomodocunque  fit ynos  qutdem 
fiperamus  confidimus  optimum  ac  benignifiimum  Deum  feltcem 
exitum  captiuitatis  veslr<£  daturumjta  vt  inde  habiturt ftmus  qua- 
obrcm  magnopere  Utari  debcamus.vofipfi  videtis  quo  ille  vos  Vocet. 
Ne  igttur  dubttctis  yquineain  reyinqua  ipfc  opera  veslravtivolet, 
vobis  eam  vtrtutem  daturus ftt,qua  opus  tam  in  vobis  inslitutum  in- 
choatumque perficiatur.hoc  enim fefaclurum promiftty  &  nos  multa 
praslatis fidci  eius  exepla  documetaq;  habemus yquibus plane  co- 
gnoutmus  Deum  nunquam  vlla  in  re  ijs  defuifie  qutfe  illius  Spiritu 
duci ac gubernaripaftfunt. Quinetiam id in  vobisipfis  iam  fttts ex- 
■perti  eslis  ac fenftslis.  nam  in  eo  quidem fuam  opcm  acyirtutem  de- 
clarauityqubd  eam  vobts  conslantiam  dedityvt  primos  inimicorum  im 
iafigni*     petus  fortt  animo  fus~lineretisye6fque  propulfaretis.  Confidite  igjtur 

conlbUtio.  1  J  p  1     .     1  r  rt  in  tt 

eum  opusmanuumjuarumnunquamimperjcctum  relicturum  .\os 
fcitis  quid Scriptura  nobis proponat,vt nos ad pugnam atq;  dimica- 
tioncmpro  caufa  Fihj  Det  fufcipiendam  (ffusltnendam  antmet,om- 
mque ftudio  accendat,qu&  vos  vidflis  antea  audxuiflis  meditemi- 
ni  vt  ca  nuc  in  vfum  coferatis.  Nam  qutdquid  ego  vobis  poffem  dtce- 
re  ataue fcriberejd  vobts  omne  paru p  rodejfetynift  hoc  exfonte  hau- 
riretur.  Et  certe  maiore firmioreque prafidto,  quam  homtnum folatio 
atque  adiumento  opus  esl  y  vt  nos  immicis  tam  potcntibus  >  dtabolo, 
morte  ymundofupcrioresac  viclores  cxtslamus  ,  fed  firmttas  tlU 
qu#  cH  in  Chnslo  leju  y  ad  tdaffequendum  fatis  magnam  vim  habetM 
aduerfus  ea  omnia  pericula ,  quibus  perturban  factle  commoue- 


Caliuniepift.  LIBER    VI.  £14 

rique poffcmus  ,nifi ipfius gratia ac  Virtute  niteremur,  cy  plane  con- 
fideremus.ltaquc  cum  vos  fiiatiscui  credidcritis  ,eam  ei  tribuiteau-  « 
thoritatcm  qttam  mcretur.  Scd  quonta ffcro  me  poflbac  ad  vos  adhuc 
fcripturum,hoc  tcpore  hanc epiflola longiore nonfacta.Tantum ref  - 
pondcbo  brcuitcrijs  ctpitibus^de  qutbusfrater  Bernardusmeamfen 
tentiamrcqutfiuit.Acprimum  devotis  hcec  regula  tencda  eft:Homi- 
rti  non  liccre  quicquam  Deo  vou  ere,nifi  id  quod  ab  eo  approbetur.  at  Vo£. 
\ota  monaftica  eb  tantum /feSlant^t purus  Dei  cultusplane  corrum  bacusimpi- 
patur.  Secundo  loco  obferuandum  3  arrogantiam  effe  in  homine  plane 
diabolicam,  Vouere  altquid  maius  quam  ratio  vocationis  patiatur. 
Scriptura  autem  nobtsdcclarat,donumcontinentia  effefingulare,non 
vulgare  aut cum multis  communejum  Matt.19.tum  1  .Cor.j.Hx  quo 
efficitur  reos  qui  huiufmodt  vinculum fibi  imponuntac  necefitatem 
vt  tota  vita  a  coniugio  abhorreant,  non  pofle  in  eotemerttatis  crimine 
01 '  vllo  modo  excufart,atque  ita  Deum tentare.Kes  quidcm  hxc plurib9 

po  fiet  explicarifi  diceretur  tria  in  ea  quxslione  confideranda  efie.  Tna  in  vo- 

1   <   \     1  .    ~  .       .  ;-i       •  i  J       tis  nuncu- 

primum  quis estis  cui  votum nuncupatur.aetnde quia  voueatur: po-  pandis con- 
flremb  auis  ille  qiii  votumfactt.  Nam  Deus  quidem  maior  es~l  Do  mi  -  fiderandju 
nus  quam  vtcumeo  iocandum  efie  videatur.  homo  autem  quid  pofiit 
confiderare  debet.Sacrificium  vcrb  offerfe  fine  obedientiajnera  pol- 
lutio  cftfummaque  abominatio.Veruntamcn  hxcratio  vna pro  omni- 
bus fufftcietfi  demonftretur 'fctpfum  continere  donumDei  efefingu- 
lare,atque  tta ftngulare  vt  non perpetuutn  fitinplerifque  ffed  eis  ad 
tempus  concedatur.ltaqutqui  trtgintaanniseo  cotinenti&  dono pra:- 
ditus fuerit ,quemadmodu  ifaacallud in  reltquotepore  vita  no  habe^ 
bit.  Ex  eo  concludere poteftis,quod  monachi,qui feeoobftrmgunt  Vo-  JJ£raa  ™°do 
to  ne  vxorem  Vnquamducantffine  vlla fide  audent  id  Deo  promittcre  Dei  couw«j 
quodipfis  conccfium  no cff 0»  datum.Vaupertas verb  corum pugnat 
omnino  cumea  quam  Domtnus  \cfus  fuis prxcipit.  Ctterum  de  cor-  De 
pere tn  altcra  vitagloria  ornando: qualttates quidem  eius innnutabun  -ribus gio- 
tur,fcdnon  cnnnes.  oportct  cnim  diftinguere  qualttates  quaacorru-  "kt 
ptione peccati  cxtslunt,ab  tjs  qu£  natura  ipfius  corporisproprice fut 
necabeo pofiunt fiparari.DtuusVaulus  tertio  Vhilipp .  dtctthocno- 
"" "  flrucorpus  abietlumautinfirmum^  fore  conforme  gloriofo  corpp- 


rificatis  m 


Gilumiepift.  ACT.  MARTYRVM^ 

ii  lefu  Chrisli.Eo ctutem nominc  1*™^™  aut  humtlitatis,Apofto« 
corporum  lu*  notat  eas  qualitates ,quas gffiamus  hodie  in  his  corportbus ,  qua 
reOurcaio  tum  f11^1  immutabuntur:hanimirum  qux  fluxx^f  caduca  in 
y4  8 "  "U.  ai  1  n°i  c  mun<^°3  ^  conuPtlom  obnoxi* funt .  A  tque  in  hanc  fentenitam 

^  efa  fr-  **m  diuus  Augusltnus  tncpislolaadDardanum  lvii.  <*tf,  Venturusesl 
in  eadcm  camis  forma  atque fubslantta ,  cui  profcclo  tmmortaltta- 
tem  dcdtt,naturam  non  abslulttyfecundum  hancformam  non putan- 
duseSl  vbique  diffufus .  Hoc  autcm  argumentum  dle  doclor profe- 
qutturhngius^dcmonslrans  corpus  Chrtsli  fuis dimenfiombus  con- 
tineri.  Ef  certe  corpora  noslra  eam  glortam  tum  non  habebunt,  vt  v- 
bique  diffundt  verjarique  pofiint .  Eamtamen  habebunt  fimrittudi- 
nem  atque conformitatem,  de  qua  Vaulus  loquitur .  Quod autem  ad 
locusApo-  locum  illum  ex  Apocalypfi pertmet^verba  in  co  ita habent  v.cap.Au 

calyp.cxpli   ...  ^        1   ^  •        i     Cl       r  ri 

cuus.  dua  omnem  crcaturam ,  qua  in  caclo  est(^  Juper  tcrram  ^fjub  ter- 
ra,  ey  qua funt  in mari,omnes  audiui dtcentes,  Sedenti in  throno  (f 
Agno  bencdiBio,honor  &  gloria.Vos  quidcm  perff>icttis,quam  pue- 
nlis,incpta,leuifqueftt  cauillatto  ,ea  verba  ad  animas purgatortj  ac- 
commodare.Nam  loanncs  potius  intelltgtt  figura  quanda,  qu&  pro- 
fopopcciaappellatur,  qubdipfiettampifces  Deu  benediccrer.de  locis 
3>ftimQ-  \yerd  tcftimoniifq;  Doiloru  ,rcmittite  aduerfarios  vcjlros  ad  cpiflola 
^oocto-  dtui  AugiSlim  ad Bomfaciunt.  x vn.vbi  in fnc  ita fcnUt,Qno<i  Sa- 
cramenta ftmtlitudincm  quandam  habent  carum  rerum  quas  figurat. 
quo fit ,  vtfccundualtquemodum  Sacramcntu  corporis  Chnfli  corp9 
Chnflifit.ltelib.iu.de  doclnna  Chnsltana ,  vbiintcrca-tcracap.v. 
ita  ait>  Ea  dcmum  miferabilis  csl  anima- fcruitus  ftgna  pro  reb9  acci- 
^erc,(f fupra  creaturam  corporcam  oculum  metu  ad  hauricndum  ai- 
ternum  lumen  non  leuare.ltem  capite  nono,Agnofcitfidclts,qub  refe- 
ratur  myftertum  Baptifmi  %y  corporis  ac  fangnmis  Domini  cele- 
bratio,vt  ea  no  carnaltferuitutc ,fcd  ffmtuali  poti9  libt  rtate  venere- 
tur.  vt  aute  litera fequi,^fftgna  pro  rebus  acciperc  fcrutlts  tnfimuta- 
tiseftata  inutditer  figna  tnterpretart,  malc  vagatis  erroris  esl.Alios 
cgo locos plures no colliga,quomahi  vobisfufficere poterunt. \taq;fi 
ne  fcribedifacicsJDeu  orovt  cugratta; fuxfcnju  tn  ammisvcftris  ef 
fktat}vt  modis  omntb1- \ognofcatts ,plancq;fcnttatis,quantu  valeat 

dehfiim 


nia 
rum. 


Caluiniepift.  LIBER  VI.  a 

P  ilelifiima  ipfius pro fuis fufccpta protcclio  atquc  dcfefio:  \ofque fan- 

>fl  Ho  fpifitufuo  repleat }prouidentia  Mqfutemquevobis  impertiat  ,pa~ 

<* \  ccm,Utitia^ <wnfmaj> afferat}qub  nomen  Dotnim nojln  lefu  Qhri- 

H  f?i per  voj  ipfos  ad  adificationcm  Ecclcfia?  omni  glona  cclcbrctur. 

■■■'•  Qenctkc  x.die  htnij,M.  d.  l  i  i. 

Alia  eiufdem  Caluini  epiftola  ad  eofdem  captiuos  miiTa. 

m~  ffiW;  Hanfimifratres }  hoc  tempore  neccfiitas  voj  etia  atque  etiam 
i^Mmagis  quam  antea  hortatur^t  omnes fcnfus  ^eslros  in  cdo  co- 
•  slituatis  ac  firmetis .  Nondum  quidcm  nos  fcimus  quis  caufe  vcslra 

■  i  (y  captiuitatis  exitus  futurus  fit:fed  quoniam  "vidctur  Deus  ad  obfi- 
mandam  veritatem fuam fanguinem  veslrum poftulare ,mhil  tnelws 

i  ?s~l  quam  Vos  eam  ad  rem  comparare }  cumque  orare  vt  \os  ad fuam 
k  voluntatem  ita  confonnet,  Vf  mhil  impediat,  qub  mnus fantxam  eius 

\ocationcm fequamini.  Nam  vos fcitis,fratrcs}  nos  oportcre  ita  tnor- 
10  tificari,  Vf  ei  in  facrificium  offeramur .  Neque  verbfienpotesl:,  quin 
a:«  Vos  dura  atque  afyera  certamina  fuslmeatis }  \t  quod  Vetro  diclutn 
i  f f?,  in  vobis  quoquc  compleatur ,  Vos  eb  qub  nolletis  trahetnini .  Sed 

Vos intelligitis  ac fcitis }  qua  Virtute  vobis  dimicandum fit .  Quius fi~ 
a  iucia  qui pugnabunt}nunquamfe tcrritos  &  conftcraatos,mu\tb  ve- 
ix  rb  nunus  confufos fentient.  ltaque,fratres}confiditc  vosjum  opus  erit} 

Spiritu  Domim  noslri  ita firmos  conslantefquefuturos }  vf  nulh  tcn~ 
ri  tationum  oneri}  quantumuis fit  magnum  (Jgraue }  oppre fifuccum-, 
ip.  hatis,non  magis  quam  ipfe  qui  vicloriam  gloria  infignem  illuslrem- 

■  que  retulit .  in  qua  quidem  in  fummis  noftris  miferus  ccrtifiimum  no- 
i  fbri triumphi pignus  cfl conftitutum. Quum autcm opcra vcftra  etiam 
\t  xfque  ad  mortcm  vfi  velit  ad  tuendam  caufam  fuam ,  manuforti  vos 
■'■  tenebiUneque  patietuf  vr  vllagutta  fanguinis  veftrifruclu  inanis  ef- 

■  fundatur.  Quod fi fruclus  no  ta  citb  exiftat  aut  appareat,  proferetur 
•  tetme  maior  &  v berior  aliquado ,quam  nos  \llis  vcrbis  nuc  declarare 
i-  fofiimus,  Nam  quoma  Deus  vobis  ia  eam  largitus  cftgratia^tfama 
:oj  nnculoru  veftrorum  longe  latcq;  ftt  peruagata,  oportcbit  etia  inuito 

jffo fathana^t  mors  veftra  maiore  adhuc fonitu  cdat, &  clarifimam 
Voce  vc  ntatis  Dei  tcftc,in  qua fuamfiimus  odor,    advita  multorum ' 
j  falutaris}ad  ornnc  poftcritatcm  diffundaturMquide  non  dubito}quin 


Calumiepift,         ACT,  MARTYRVM^ 

Dcusfi  eiplacetadfevos  euocarey\fqucadhuncdicm  refcruauerit 
Vtdiuturnior  in  hac  vita  retenyfypr.tparationcm  quandam  haberet 
ad  excitsndos  magis  eosyquoslpfe  vcslra  morte  adificare  confirma- 
reque  conftituit.Ego  autem  \os  neque  confolor^eque  exhortorxcrto 
fciens  optimum  Deum  Vatremque  ccclcflcm  cogratia? fua  fenfu  ani- 
mos  veslros  affeciffey\t  quanta  &  quam fuaues  fintipfius  confola- 
tiones  percipiatis  ac  fentiatis  fummaque  diligcria  ca  meditemini  qua: 
ah  eo  in  vcrbo  ipfius  vobis proponunturAam  rcipfa fatis  declarauity 
quemadmodum  virtus  ipfius  in  \obis  refiderct,\>tduhitare  nullo  mo- 
do debeamus  yquin  fuamgratiam  ad  extremum  \fque  tueatur.Vos 
quidem  optimefcitis  noslru  ex  hac  Vita  exceffumynonfortuitu  que- 
dam  atque  incertum  effe  curfummon  modo propter  certitudinem,  qua 
perfuafi  eslis  vitam  aliam  effe  cdes~lcm:verumctiam  quod  verifiimo 
gratuita  Deiadoptionis  teslimonio  obfignatifita  ex  hoc  mundo  dece- 
ditis^t  harcditatcm  veftram  adeatis.Quodautem  Deus  Vos  Tihjfui 
martyres  teslefq;  coflituit fmgularis  quada \$  eximia  honoris  nota 
€?l,quce  adcomunem  illam  omnium filiorum  Dei  adoptione  accefiit. 

Reslatipfa  dimicatio,ad  quam  hortaturnos  Spiritus  fanclus :  non 
modovtaccedamusfedetiamcum  omni  animi  alacritate  curramus. 
Molefta  quidcm  &  acerba  efl  tentatio  ^idere  tantam  tamque  immo- 
deratam  eorum  qui  veritatem  hosliliter  oppugnat fuperbiam  £F  au- 
Iddium.  &dClcim  1U(£  nulla  vt  cadcsti  reprimatur:  videre  feuitiam  eorum  & 
efudclitatem  finemodo  incitatam,  cum  Deus fuorum  nullam  ratione 
habereyneque  ita  affliclos  opprefiofque fubleuare  vidcaturfed fi  nos 
memoria  tenemus  id  quod  esl  diclum,Vitam  noslram  nunc  efje  abf 
conditamynofquevidcrimortuis fimiles yatque  etiam  doclrinam  non 
\nius  c fte  dieifed  temporum  ommum:  nobts  alienum  aut  nouum  mu~ 
fitatwnque  minime  vidcbiturfi  ita  affliBwnes  calamitates conti- 
nuentur.Cuenim  Deo  placeat  tandiu  habenas  laxare  immicis}noslri 
■fl  °fflcll  ££luo  aniMo  has  acerbitates  ferreyatq;in  patictia  animas 


CurDcus 


immicis 
habcn.is  la 


flras pof  idereyquauistempus  noflra  redcptionisrctardctur.Voft 
icc.cu,iS "  mofiis  promifit fe  eorum  iudiccmfuturum}qui  in fcruitutcm  popu 
fuu  redegerinf.ne  dubitemus  quin  horribilcm  vindiBahabcat  paratS 
ijs^qui  maieftatem  ipfius  cmn  tanta fuperbia  audaaaquc  f^rcuerint% 

<tt$ 


«71 


Caluiniepift;  LIBER  VI.  »4 

stque  cos  quipure  &  cafte  emn  culunt ,crudclifime perfecutifuerint 
Expcmrmmigirur,fratres,eam  Dauidis fcntentiam  ,qubd  legis  Dci 
mimme  eftis  obliti,  ctiamfi  vita  vcflra  veluti  in  manibus  fit ,  \t  eam 
omnitcmporclinquatis.CumautcmDeusvitam  vcftram  impcndat 
in  rc  tam  fancla  ^pr^clara^cuiufnodi  esl  Euangelijteftimomum3ne 
dkbitctis  quineadlicharafit  atque  pretiofa.  Tempusiamillud  ap- 
propinquat,quo  terra fanguincm  cffufum  abditumque  deteget,atqu«  s  u 
tn  luccm proferet:^  in  quo  nos  cum  his  corporibus  caducis  exuiifu-  martyrum: 
erim9,plene  ac perfcclc  reftituemur.  Intcrea  dem9  operam,  vtnoslro 
cum  opprobno  nomen  Frfij  Dei  omni  honore  gloriaque  afficiatur 
dtqueiUuslretur,e6quetcslimomo  contentifimus,quo  certifumus 
nos  nullam  aliam  ob  caufam  nec  opprobria  nec  perfecutiones  pati,ni- 
fi  quod  in  Deo  viuente fiperamus.Eo  autem  Yno-conjcictia  noftrate- 
flimomo  nos  poffumus  totum  mundum  cum  ipfiusfaslu  cotcmnere  at- 
que  dcfjncere  yquoad  in  illud  regnum  recolligamur  aternum,  in  quo 
flene  &  cumulate  ijs  bonis  &  gaudijsperfruemur,qutf  nunc  quide 
bt  fipeduntaxatpofi>idemus.Ego,fratres,cumme  vcftris  precibus fu- 
tno  animi  sludio  commendo,tum  etiamfuppliciter-  Deum  oro  vt  Vos  in 
fua  tutela  cuslodiaque  perpetub  habeat,ac  Vmute fua  magis  maglf- 
que  confirmetplaneque perfuadeatde  eacura  cy  fblicitudine  quam 
optimus  Pater  de  vobhs  habet,vos  ommbus  Spiritus  fiui  donis  ita  au- 
geatjvt  ea  adgloriamnominisipfius  amphficandamatque  illuslranr 
dam  vfquein finem  confcratur.Cateros  autcmfratres  noflros  fingn- 
los  nonfaluto ,quddexiftimo  hanc  epiftolam eis  \obifcum  fore  com* 
munem .  Ego  cum  ignarus  incertufq;  effem  quo  in ftatu  effcntres  Ve- 
slnt,vfque  ad  hunc  diem  nolui  ad  vosjcriberejie  fine  caufa  moleslus 
effem.lterum  Dcitorabo, vt  manu fuam ad  vos protcgedos  O" cofer- 
uados parata  exertamq,  habeat.Vefter  humilis frater  loa.Caluinus.  • 

Exitus  quinquc  fupra  nominatorum  Martyrum. 

Vw  igiturilli  quinquefidclesEuangclut(ftes,quorumetiofu'-  Ku°fJ"j!1~ 
pra  ejifacla,omnesimpetusimmtcoruveritatis  fummacofta  fticorum- 
tia  juslinuificnt$  ab  co  die  qia  1 .  erar^  Maif  m.  d. l  ii.  quo  in  carcercm 
coicclifucrant  ,fempcr  cundcm  antmum  iruonfcfiionenominisDeiy 
ftudiumquc inoptimacauja  retwiu  ruht ,fiipJo<  ccmtinuis  ad Dcum 


Quin<j.SchoIf  ACT,  MARTYRVM; 

mutuisqueprccibm  confirmantesjvfquc  ad  emn  diem,qui  anno  exahlo 
fuiteiufdemmenfis  Matj  xvi.  quifane  dies  gratm  fauslufque  ve- 
mt  liberationis  eorum3ac  corome  cius  quaipfis  a  Domino  pofl  infigne 
dimicationcmpropofita  paratafuerat.  Itaque  circiter  horam  no- 
nam  matutinam  eius diei.cumin  canccllorum  area  carceris  Koane- 
fis  fcntcntia  recitata  capitis  damnatifuificnt,cuim fumma  erat: \tad 
locii  Territorij  nomine  appellatu  duceretur ;ibiqi  fcpuhura  ignea  ab- 
fumercntur  collocatifuerunt  quodain  locoan  quofaanorofi  ac  dam- 
jiati  capitis fup plic.um  ex pcclare  folcnt.llh  itaque  eo  in  loco  locati^t 
primam  autfecundamfuppliciodiclam  horam  pomeridianam  expe- 
Cataflro-  clarent,cceperunt  Deum  inuocare  &  orare  maximo  cum  ardore  fipiri 
phe  marty-  ^^que  eorum  admiratione  qui  cos  inJJ>e£labant :  alu  fe  in  terram 
profterncntes^alijfaciem  in  cxlum  attolletes:  ea  demum  comprecatio- 
nefacla,inDominogaudere  aclcetari^iqi  Vfalmos canere  cccperut. 
Cum  autem fecunda  tam  hora  appropinquaret }eo  ex  loco  educli  funt 
Veslitu fubcinericio  induti^ac  vwclifumbm  Jefe inuicem  hortantes 
adconfiantiamperfeueranfque  sludium }atque  ad  eumcurfum  vitx- 
que  exitum}qui  ad poftem  cui  mox  alhgandierant  propofitus  eraty- 
*  bi  Dominus  infignia  ornamentaque  \tcloria  eis  cunsiituerat .  \mpo- 
fiti  igiturcurrui  nonum  canebant  Vfalmum  fZclebrabo  te  Domineto- 
to corde meo:%?  quanuis  cis per  aduerfarios  non licerct  canticum in~ 
slitutum  abfoluerc  ,Deum  tameninuocare  nunquam  dc  (litcrunt,  mul 
tafque  Scripturx fententias  tranfeuntes  pronuntiare  Anter catcrai 
autcm  ciim  perforu  trafirct  ohtoriuM  exitum  pontis  quiArari  iun- 
Bus  e$},\>nus  ex  ijs  muhitudincm  alloqucns ,  maxima  \oceprecatm 
e H-  in  ea  fententiam  qu<£  esl  in fine  cpiftola:  ad  Hebr.  Deus paas,qui 
eduxitemortuismagnumillumouium  Vaslorem  per  fanguinem  fcc- 
deris  ceterni  Dominum  lefum  Chrislum^oun  omni  opcre  bono  con- 
firmet^teim  voluntatem  factatis  .Deinde  pronuntiare  ccepcrunt 
fymbolum  Apos~lolorum,pcrcafidei  capita ,  quibus  dislinclum  cs~it 
ita  vtcum  vnm  eorum  incepiffet ;ahm  quodjcquebaturonhne  cxci- 
peret  acpronuntiaret.Cuiautcmille  articulm  obuomt<Zonceptm  de 
Spiritu  fanclo  natm  ex  Maria  Virgjne-.fublata  quam  maximc potuit, 
Vocepronuntiauit,\tpopulmfalfam  imquamquc  cdumraam  intclli 

geret, 


Quinq.Scho].  LIBER  VI 

gerct}quainimkift>arfcrantde  ipforumfide,  quafi  id  caput  negarent,  ^1;!  , ' 
ac  de  \irgine  Maria  male  &  fentirent  &  dkerent.  Satellitibus  vero}  fil»os  pc 
qui  cos pc  rturbabat3ac  nifi  tacercntjmnabanturfnanfuetc  bis  refjon  °C  fp° ' 
dcrunt }SlcctnC  vos  agitis^t  nos  impediatis  yquominus  in  boc  brcui 
cxiguo  fj>atio  quo  in  hac  vita  futuri  fumus ,  Deum  noTtrum  inuocc- 
tnus    laudemusl  Cum  Vcro  ad  locum  fupplicio  conslitutum perue  > 
mffent  ,fumma  cum  animi  alacritate  confccndcrunt  ingentcm  conge- 
nem  Itgnorum,  qu&  circa poslem  ereclum  coniecla  erant:  duo  eorum 
qui  mmimi  natu  erant  primi  afcendcrut:  quos  pofiquam  carmfex  ve- 
sltbus exuiffet 3  adposlem  conflitutum  alligauit.  Voflrcmus  afccndk 
Martialis  Alba3  natu  ommum  eorum  maximus.qui  diugenibus fupcr 
flruem  hgnorumfofitis  Dcum  orabat .  llaque  carntfcx3  cum  cateros 
ttd pojlem  alligaffet,venit  ad  eum  adhucingenua  prolapfum3qucm  c- 
rc&umpcr  axillas  Volebat  adetlios  eius focios  dcducere .  ^um  Mqr~ 
tialis  Pr<ffcclo  Kegis  in  ca  \rbe  Tignacio  dixit^domine  Vr$fc?ie  lar- 


^renahi ynum  Cui ilki^jdnamlli^defilYt pnfim^nquitMartia-  ^ 
\is  .ante^MmmoriarJratres  m.eQS  dfofadariik>c  autem  ei  cumpra- . 
fcclus  conccfiffet 3  illeex fumma  lignorum  fbruein  qua  erat  feipfum 
\nclinans  fratres  fuos  reuinclos  atque  alligatos  ofadatus  cfi,corum  v- 
nicmque  amantiflime  dtccns}  Vale  mifrater .  Eum  autem  ccetcrt  qua-  singuiar;s 
\quuit funt,  atque  ahj  alws  ofculati3  rctrorfum  rcflcclentcs  col-  jjJJJ^jj^ 
\um>acfuum  quifque  ab  alio  digreffunt  ex  hac  quide  \>tta  verbis  vere  figmfkatio 
cratcniis profequentes  dicebant 3  Vale  mifrater.  Eaamorischarita- 
ifque  figmfcatione  fatla  3  Martialis,  cumfratres  fuos  Deo  com- 
wndaffetpriufquam  defcenderct ,  vtadpoftemipfe  quoque  alltga- 
fctur 3admonuit  tortorem  ne  corum  quaei  dixerat  obliutfceretur. 
Dcinde flatim  vf  cateri  quatuor  ligatus fuit^omnef juc  Vna \incli  ca- 
Wpa  qu£  arcupofie ducebatur .  Porro carnifcx cummandatu alu- 
iicibus  habcrctptmortem  eorum  acceleraret 3fwgulorum  collofunem 
iligauit3ita  vf  quinque  illifunes  reciderent  in  ahum  maioremfunem, 
fti  trochlcisvolubiltbus  verfabatur,vthoc  modo  slrangulando  eos 
I  itius  nccarct.ltaquc  carnifex^cum  adipe  \nxiffet  eorumfacics  3ful- 
wjhurque atque  flramen  circunicciffct3putabat fc covcrfattltinslru- 
I  noito  mortcm  cis  celcriorcm  allaturum  .fcdfuncs  vi  ipfius  i^nis  con- 


Pct.Bergier.  %  ACT.  MARTYRVM^ 

Uxc  vox  fantptofewrtM  quwqne  lAartyres  exauditi3aliquandiu fe  inuicem 
aon  homi-  huiufmodiverbis  cohortantes3Bonoanimofratres3bonoa)iimo.  Qui 
pkw  onac.  ju€rfe p0flrem£ipforiimyoces}inipfamediaflctmmacdit£at(};  ex 
dittfjeftcs  eius  ConSlantix  ac fidei  Chri$lian<£ ,  quampro  num:  ne  \e 
fu  Chnsli  \>fqae  adextremum fjnritum  retinuc  runt  &  conferuaruni. 

P  E  T  R  V  S  BERGIERVS,  \rbis  Geneuenfis  incola* 
8gp5  ONIVNCTAM  habet  cum  fuperioribus  quinque  marty* 
yMM  ribus caufam  atque  hislonam  Vctius  Bergierus  3Barfi  natus 
vutgTco  °PPl^°  adflumen  Sequanam pofito \mercator  annona nus  atq\  ccnopo* 
|nomiua.-  laprofefiione.ls  cum  Gcneux  babitaret,fubinde  Lugdunum  vbi  ali~ 
quandiuartocreaticamartem  exercuerat  3commeabat  atque  vxoris 
fu£ parentes  inuifebat.  Anno  autem  m,  d.  l  i  l  cum  effet  Lugdum  m 
domoeimcuimfororeminmatnmoniohabebat  3captus  es~l  circitcr 
quartumMaij  diem  quatnduo poft  quam  tlli  quinque  Scholaflici  capti 
fuiffentXs  autcmcum  cjfctin  carcere3purifiimam  doclrina  Vilij  Dei 
confcfionem  edidit3non  folum  coram  ludicibus  adquos  produclut  fu 
jtrfed  etiamyt  erat  ingemo  alacri  vehementi3apud  omnes  qui  ab  eo 
rationem  eius fideidifcijdinaiqiie  Chnflian£3quamprofitebatur,qu£~ 
fiuerunt.Quin  etiam  cum  apudeos  ludices fepius  eandemdoclrinam 
declarafct3qua  omma fideifua  capita  compleclebatur3  ad  eam  magU 
tdhuc  teslificandam  confirmandam  3manu  fua  fubfignauit  confef- 
fioncm  Bernardi  Seguini3in  fupetiore  quinque  Martyrum  narratione 
pofitam^quandoquidem  vnam  cumillis  eandemque  Euangelij  ac  reli 
gionis  caufam  confitendam  O3  tuendam fufcepiffet.  Itaque  Leclor  eam 
htfloria,  qu#  omnia  illoruacla  copleclitur3repcterepoterit3imprimlf 
que  vf  admirabile  latronis  loa.  Chaboni  conuerfione  cognofcat:  quem 
jjatro  chfri  diabolo  mancipatum3  &tatumnondefi>erationisvoragine  abforptum 
<fius.      Bergierus  fanclifiimis fuis  exhortatiombus  ac precibm  Chnflo  Do 

mino  in  vinculis fuis  genuit.  Atque  vt  prxslantifiimus  pietatis  fru-  .. 
Slus  perfyiciatur,  quem  illc  Geneua:  inecclefiaverbo  Deiemendata 
optimeque  conslitutaceperatjn  quavxorem  & '  famtliam  habcbat, 
nosvnam  eius  epislolamhocloco pofuimus3quam  is  horam  mar\ 
fui  tam  expeclans3adconiugcm  fuam  non  mmus  prudentcr  quam 
ieracfideliter  mifit}  cum  eamcaptiuusrmdtisalijsliterisante  confo 


ffj 


Pet.BergterT  JUBER    VI.  n8 

Gratia  &  pax  tibJ  per  Dominum  noftrum  Icfum  Chriftum. 

W3>  Tfi,charifiimafideltfitmaq;  vxor}  crebrisiamliterisadtefcri- 


ptis,quafi  difcedens  ex  tsla  Vtta  te  valcre  iufit,  qucmadmodum 
quidem  Deus  ftgnanobisdabatnon  obfcura  eius  Jua  voluntatis,  qua 
nos  adfe  euocarevidebaturjmprimtfquehonorem  actimorem  Dei^t 
propria  chariorem  vita  tibi  dtltgenter  atque  fludiofe  commendaui:ta- 
men  cumDominusposlcaintmicorum  conftliaeuerteritjtoUfque  vz- 
f <*w  prceter  omnem  nofiram  opinionem  atque ffem,ad  altquod  tcmpus  - 
ororogauerit^  ad  nouum  deinde  vocauerit  certamenytfanclam  ip- 
<ius  veritatem  fanguinenoflro  ita  objignemus,vtnulla\>ismundinos 
mpcdirepofitt^mtnime fuperuacancum fum  arbttratus }ijfdem  de  re- 
\us  adhuc fcnbere ,teque  rogare  Wglortam  Deiomnium  maxime  co- 
nendatam  &  charam  habeasjnaiorefque  in  dies  fiudeas  in  fancla  ei9 
:ognitione progrefius pietatisfacere,quo  eum  integrc  0*  cafie  colas 
anclifiimumque  ctus  nomcnoptimaac  modeTtifitma  v/te  morumqj 
attone  ornes  atque  illuflres.Vtereifs  rationibus  0*  adtumentis,qua 
'.ibtaDeo  adfalutem,nonadcondemnationemtrtbuuntur:in  qutbus 
ntelltgo  imprimis  verbum  Dct,quodtu  quotidie audirc potes  maxi-  Duofaiutis 
na  cum  efftcacia  0 puritate annuntiatum.deinde  tot prtclara  exe-  adraimcul* 
i  tia  cum  optimorum  Deumque  timentium  hominum,tum  vero  tot  le- 
^ifiimarumatquehoncfiifiimarum  fccminarum }  quas  Domtnus  tibi 
tnte  ocuIoSyquafi praclara  quadam  lumina  cj  fancla*  vocationis fua 
loclrina-que  ornamcnta  conslttuit >co  in  loco  quem  ipfe  omni  bonom 
ic  folattorum  genere  ornauit  £f  cumuUuit.  Et  quoniam  Dominus 
obis  libcros  dcdit,cura\t  in  timore  ipftus  ac  pictate  inslituantur 
fuo  cmsglorix  aliquando  feruire  pofiint.  Equidem  cumB&ntnus  me 
td  fuum  nomcn  fanguine  mco  tesltficaduvelit  pro  fingulari  fua  gra- 
:ia  adhibere,co  tam  onerc  folutus fum  ac  hbcratus .  Nunc  onus  toti9 
i? pixeducattonisatquc inslituttonis  tibt  incumbit.Quaredaopc- 
mt,vt  ea  in  re  officto fungaris  tuo.Nulla  melior aut prafiantior ha-  T;mor D<r 
reditas  eis  reltnqui  potcsl }  quam  fiate  ita  pic  cducentur  atque  m 


ftantifsima 


mshtuantur ,  vr  Deumvnum  imprmis  metuant >\enerentur  0  hsredius. 
colant .  Tu  quidem  in  ea  cura ,  quemadmodum  debes ,  tuum  of- 

F/.  ij. 


PaBergier.  ACT.  MARTYRVM, 

ficiumfiudiumquepraslabis.  Quod  dutem  tui  foldttj  proprium  cft3 
cum  Dominus  mead  fe  Vocdueritje  cofolaberis  in  eojn  quo  v«o  fir- 
mum  vtduis  pupillifque  pr&fidium  es~l  conslitutum.  Qubdfifentis  in 
te  a  Deo  tibi  dari  continentmdonumjnanebts  in  viduttate  tuajeques 
illud  conftlium  quod  a  Vauloptjs  viduisdatum  esl.  Nam  hac  quidem 
ratione  maiorem  commoditatem  habcbisadmeditandas  res  diuinas  ac 
calesleSyplane  libera  folutaque  ijs  curis  quibus  homines  cotuges  dif 
trahunturatqueimpedtuntur,  quominus  plene  acperfecleDeofcr- 
nire pofmt.  Atque  h<£C  quidem  viftf  ratio,fi  continentiam  cdiun&am 
habeat,ebminus  tibi  esl  afj>emanda}quodDei  benignitatc  ea  adhuc 
bona  habeas^quh9  te  cu  liberis  noHrisfacile  tueripofiis.  Qubd  fi  nc 
Wdus  quo  f° fii*  teipfam  continere ,tibi  confulo  vf  cum  alio  Vtrofocietatc  coiugi) 
icndum  coeasjnodo  nihil fufcipias  eyfacias  nifi de  fcntentia  atque  autloon- 
tate parcntum  tuorum^aliorumque  amicorum  qui  ea  in  re  non  minm  ■ 
tibi.,quam  fibi  vellentconfulcreiatque  imprimis  eam  diltgcntiam  cu- 
ramq;  adhtbeas^t  ei  virote  coiungas,  quicum  in  timore  Dormnipu 
4C  fancle  viuerc  pofiis.Vt  autem  liberi  nofiriperpetuam  mci  memorl 
&n cuslodiant ,temagnopere rogo ,\>t  rccupercs  omnes  cpislolas 
tum  eas  quas  ego  ad  vos  fcripfijum  etiam  HLis  quas  alij  ad  mc  mul 
tas  miferunt }quarum  in  hac  vrbe  magnus  numerus  apudfratren 
tuum}quas  omnes  defcribendas  atque  vnum  in  librum  rcfercndas  cu 
rabis.  Dcindc  eas  ita  dcfcriptas  potcris  cum  ccctcris  homtmbus  fideli 
bus commumcarc  atque impcrtire }vt aliquis  confolationis  frutlu 
ex  illis  ad  Ecclefiam perueniat.Egoverb hcectibieb  vehementius  co% 
mendojquodtempusdijfolutionisnoslrxmagis  quamvnquam  appn 
pinquare  vidctur.Na  vf  tu  tntclltgasyquinquefratres  nosln  Berna- 
tum principum  ScholaWici  dic  Luntz,qui  diesfuit  x v .  Maij  hora  no 
na  matutina,alij  pbsl  alios,ad  ludiccs  produclifuerunt>quos  ego po 
slremusfequutus fum.Hoc  autem  ludiccs  co  confilto  fecerunty\>t  vi 
derent  an  nos  apud  ipfos  rcfipondere  vcllemus.  Quibus  nos  omncs  re 
ff>ondimus,cis  tudiciu  in  nos  minime  copetere ,  ipfos  ludices plan  c  re- 
cufarcyatq;  ad  ecs  appcllare,  ad  quos  tudictu  pcrtincret .  Tum  Sujt  p 
pr^fcclus(quem  Locumtencntemvocant)  dixitfe  mandatum  a  Kci 
habcre^tde  caufanoflraiudicaretjac  de  nobis  dccerneret,dtquc  ctt<k 

multdi 


.: 


Pet.Bcrcier.  L  I  B  E  R  V  I. 

multds  Itcerds  ab  Co  miffdsiquas  nobis  ita  cfiedebdt^ttamc  no  lcge- 
ret.  Scd  nos ,dcprcecipuequinq;  Scholafiici  ,ab  ea  impctratione  atq;  au 
thoritatc htcraru<tppellauims \quafi easfalfo  intelligetid? prartextUy  y"ae*J" 

acfauorc  CardinalisTumonif  impetraffct,auipaucis  pojldiebus  in  Cardinaiii, 
#         7  *  r    -    ■•    ■  r  \t       rr   *>i  vt  r  ar^iepifco 

hanc  vrbc  \cmtjotnos Jutnmo  ignisjupphao  djjicicaos  curct.Ne Jim  pusLugdu 

longior ,  ludiccs multa  &  varia  cum  vnoquoq;  noflrum  loquutijunt,  ncn  1S' 

vf  qmfque priuatim  ac feorfem  ad  cos  produclus  esl .  Sed  nos  omncs 

eam  Deigratutm  atque  opemperccpimus  acfcnfimus ,  Vf  nemofue- 

rit,quinon  fe  mirabfttercdnfirmatum  fofcrit.Equidem  vcre  nonpofl- 

fim  diccrc  mc  a  Deo  dcrchclum  deslitutumque  fuijfe  }fcd  ea  Virtu- 

te  Spintus  &  conTtantM  femaium ,  quam  feimma  tempons  nofln 

nccefeitds  poslulabat  ac  flagitabat .  Erater  quoque  Dymonctus  ad 

-.ttrceres  Archiepifcopi  duBus  fuit palam  hcercftcus  ab  Offe- 

nali  dcclaratus .  Etquamds  ab  eafentcntia  appellauent  vt  iniqua: 

■amcn  flatim  in  hunc  carcerem  regium  Koanam  adduclus  esi,  vt  ta\ 

iem  in  caufa  & pcena  nobifcum  effet.  qua  res  fatis  indicat  dppclla- 

ioncm  eius  non  valituram .  Vaulo posl  adludices produSlus ,  qucm- 

tdmodum  nos  fuimus ,  non  magis  quam  caten  os  claufum  habuit  xt 

~)eogloriam  darctfcdeam  virtutcm  in  verboeius  declarauit  acprcc- 

litit ,  vt  non  Qfficiales  modo  attomtos  reddiderit }  \crumctiam 

ummo  pudoreaffcccnt  concionatorcm  qucndam  monachum  ex  eo 

-um febla  qui  bifumati  a  colorc  xcflis  quam  gcrunt  ,appellantur  ,qui  *'2 

>ac  quadragcfema  in  templo  S .  Crucis  cfi  conaonatus ,  ea exislima- 

ione  atque  authontate  ,vr  impenti  homincs  cumprobc  adoretXs  tc- 

nenita  ajfccius  planeque  confufus  abcoOfficialiu  covjcffu  difcej- 

it,vt  ne  coclufioncs  qmdc  ,quds  aducrfus  Dymonetum  fratre  noflrie 

ofecerant  ,vnquam fignare  voluerit.  Defratre  noflro  Dionyfio  Velo- 

mino mhd plar.c Jamus.  Rumor cfl hac tota vrbe feparfus ,nos feque- 

e  hcbdomadc  vitam  noflram  jupphao  ignis  vfitato fimturos ,eodcm 

imul  dic  aut  diucrfis  dicbus.fcd  mihi  crcdds  vcli,nos  co  fermonc  nuU 

oquchuiufmoditerrorcconflcrnari,  ncqucammo  itadcbditari  Xte- 

im  dcffondcamus:fcd  Dcus  nos  jua  virtute  magis  magifquc  atqitc  in 

Wds  fingulds  confetmat,     admirdbilem  conflantiam  nobis  dat, 

am^u:  ammi fiduaam,qua  ipfum  in  nobis  opus  inflitutum  abjolutu- 

Ff.  iij- 


Inrairiitus 
cionator 


Pet.Bergier.  ,ACT.  MARTYRVM, 

!.cceMaCrtXy  ™ fterdmus & cofidtmusdta  vf  ex eo  Ecclefid maximu  adtficationis 
ruiu.       0»  confoldtionisfruclu  fit percepturd.  Nam  is  quidempro gratia fint 
facit}vt  nos  iam  ammo  cernamus  eumfru£lumyquem  ntors  noflra  om- 
nibus  clcclis  afferet:  qua  nobis  cogttatio  non  medtocre  confolationem 
in  his  Vtnculis  noflns  affert .  C&terum  hacpojbrema  eptftola  iubens  tc 
ac  hberos  noflros  valcrc  yDominu  oro  vtvos  in  omnifancla  Volunta- 
tis  fu£  obcdtentid  retineat&f  mihi  \>fqy  ad  extremu  eam  praflet  Vor 
luntatey\t  me  ei  in facrifictum  volutartum,  maximequc  odoratum  of- 
fcram  3  vtque  tandem  yios  recolligat  tn  tlludfuum  regnum  ccclcfle,  vbi 
nos  alij  alios  tnuitis  veritatis  tnimicis  y  cum  maxtmogaudio  vtfuriju*- 
mus.Cxteri  omnesfratrcs  idem    fentiunt    dtcutfimulque  te  ro- 
gamus,\>t  noflro  omnium  nomineplurimum falutisfidelibus  tfltus  Ec- 
clefttf  mimflris  dicds,& praterea  cxterisfratrtbus  ac  forortbus yqui 
propter  comunclam  Euangeltj  caufaminfctpfis  affhcliones  noftras 
fcntiunt.nunc  quidem  nos  prcctbm  ecckfia:  m  commcdamuspropte- 
rca  quod  antequam  has  hteras  acccpcris  yfferamm  nos  cumDomino 
futuros  in  tllo  ccaufanclorum ffiirttuum perbcato^bi  nullts  opus  e- 
rit  pro  nobis  prcctbmycum  Dominus  omnibus  lachrymis  abflerfis  nos 
fummis  ac fuautfimis  gaudtjs  explebit.Tatum  hoC  vnum  te  rogamus, 
Vf  cum  Miniflros  noflnsverbis falutaueris,  cos  noflro  mandato  roga- 
AgedzDco  gatuque  admoncds  yvtfimulatqueintcllcxcrintgratiamyqua  ffcrd- 
marlymm  mm  Vominum  in  nos  vfurumy  tpfi  cum  tota  ecclefia  maxtmds  ct  pra 
-couftantia.  tant0  benefido gratias  agant.  Quanquam  fciebamus  id tllos per fefa- 
Eluros,  citani finihtlad  te fcrtpfiffemus ,  id  tamen  ttbt  voluimus  man- 
dare y  \ttanta  gratia  Dei  atqueope  omnibm  cognita  &  prwdtcata, 
magis-vniuerfa  ecclefia  xdtficctur  y  &  quifuntadhuc  infirmt  tn  fide 
ita  confirmentury  vt  totam  tn  Deo  vno  fdlutis  fua: fiduciam  reponant, 
gyfixdm  plane  habeant.Eius  gratta  e^paxfittecum.HocdicLuna; 

XV.Matj.M.D.Llll. 

Aliaepifto!aad€undcmPemim  Bcrgicrum  miffaab  eoquiin  carcerem  coiettus^can- 
dem  caufarotuehatur. 

Reiiu  irrc-  (^^IfratcrchdrifimcJnterChriflum  (fRclialantercommimio* 

cociliabilc    f^>O^N  J  .    .~J  .  .      ■  i     ri  r 

inter  chri-  $tMM"em  Chrtsttanorum  &  tmpiam  hntichnmjynagogam , pa% 
ftum  &  bc-  ^  prodamatdjdcde  crudelttas  modum-aliquemfinemquc  jccpe- 

rety 


Pet.Bergier.  LIBBR    VI,  ito 

ret,  tuque  <xc  nos  omncs  quiin \inculis proptcf  communem  Euangelij 
caujam fumusfolnti  (j  libcri  carccrc  dimittcrcmur.fed  vtpartesad- 
uerfarithuiufmodidifiidiMn  hahcnt,  quod  nullum  opinionumvolun- 
tatumquc confeyijumbahere  potcfluta  non  oportet nos cxpcclarcvl- 
lam  moderationcmeius  inbumanitatis^fccuitia  &  crudclitatts ,  qua 
immici funtinflammatifcd patienter  tolerarc  quoad  Vnnceps  ac  Kex 
nofler omniumpoteniiflimus corum  immanitati  fincm imponat.  quod 
quide fuo  tempore,eaq;  optima  rationc  quanouitfacrfe  cjficiet.No- 
flru  igiturofficiucfl,vt  tum fllentio  cum  cxitum  atq\  euentum  expe- 
tlantes  cuius  Dominus  cfl  moderator ,oculos  in  calum  noflros  attol- 
'usjtnde  ope  ac falutc}vonaliundc flpcrcmus.  Hoc  autcpropterea 
dico^cbariflimcfrater^quod  mfivirtm  tibi  Diuimtus  e cwlo mtttere- 
turfacde  in  tanto  inimicorum  conatu  atq\  impctu  ccdercs  atque fuc-  Tentu 


ioa 

finiftris  &  i 
dexcris. 


cumhercs^cum  horrendis  minu  qua-  tibi  quotidie  intentantur,territus 
(f  conflcrnatus:tuvcro  dlcclus  lit  magnificis  promifiis,quibus  bomi- 
tc  a propofuo fidei  volut  ahduccre.  Sed  maximam  Dcogratiam  & 
\abemus<&  agimus,  qiu  te  ac  catcrosfratres  noflros  itacoferuauit, 
vt  inimici  noshri  vicli,  vps  vcro  vicloresfuentis.  Equidem non  duhi- 
?o,quin  tu  mterdum  fenfu  carnis,vt  ea  cfl  infirma,  ea  pcrcipias  qua  a- 
%'  wmo  magnum  terrorem  afferre folent  :fcd  qucmadmodum guherna  - 
f ■"'  *.orfumma  maris  tempeflate  agitatus  ,maximopere  refiatur  acre- 
-.reaturfimulac  portum  vidcrepotcfl,ctiafi fuum  coappulfum  non  ita 
"Xploratum  habeat,  ita  oportct  tc  atque  etia  multo magis in  hoc  cer- 
■aminc  ,quanuis  difficili  0"  aflpero,  ammumerigere ,con!blari  fttslen- 
arcque  ea  vna  fj>e,qu#  prxmtu  pulchcrrimx  corona  Viclonbus  pro- 
>ofltumfcertius  quam  ea  qux  oculis  cernunturfyiritu  intuetunflcuti 
s  qm  illud propofuit,ea  efl fidc  ac  veritatc  Vtfallere  nullo  modo pofi 
it.  obfecro  vox,  confcrte paulum  veflram  cum  eorum  conditione  qui 
ws  crudcliter  pcrfcquuntur .  Hi  quidemoptimc fihifunt  confcu  eius 
niquitatis  atqnmuna?,  qua  vos  in  optima  caufa  vcflra  afficiut.  Cru- 
khtas  ipfonhnaudita fingulari  veflra  patientia fuperatur :  flua  ipjis 
m  xfcictianofolmnefl grauis quida accufatorjeflijq,  vn9pro mrfle,  ve-  Ccfdemu 
. ; .  i  -umetiam  ludex  eos pcrpetuo  condenans^atque  etia  Carnifexgrauitcr  mi!lc  teft" 
fcxans  (^crucians.Wclinttiolmtyfentictntoportct  Dcum  accrrimum 

F/.  m, 


Pet.Bergier.  ACT.  MARHTYRVM, 

ipfis  efifie.  aducrfiarium.Cum  vero  iniquifisima '  caufiam  fiuam  vincere 
pro  ammilibidinc  non poffiunt  ftiident  dentibus:t$qumuis  iibernn 
ha:  vita-effie.videantur ,  magistamequamvos,  capttut  fiunt .  Ete- 
niw  ccrtdquidemficins  ,vos  inhunccarcercm  comcclos  conclufioi 
cfie  fumniacim  prouidcntia  quiVobis  eftpater.pro  caufia  illtm 
omnis potcslas  esl  data  in  cado  &  in  tcrraicmm  finc  voluntate,di 
boli  ne porcis quidem  nocere po fiunf.tantum abejl  vt aliquid maii  a, 
incommodi  vobis  abjque  eim  permifiu  acdutlu  affierant.Confcienth 
vcro  veslravobis pacem  affert  &  fummam  tranquillitatem pari  m 
Idetitia  comunclam.Et quanuis  in  carcere  inclufi fitis,  in  maxima  ta - 
mcn  cslis  libertate .  nam  verbu  Dei  quod  habitat  in  vobis,ligari  nul- 
lo  modo potefl.  Demq;  immici  vefin  rebus  ommbm  fiunt  vobis  infe  - 
riores  ,nifiifiurorc  cj violcntia,ad qu<e poslrema fiua prxftdia  arma* 
que  confiugiunt,,  vt fita  mcndacia  tucantur.        L  Sanclandreanm. 

Scquiturprxdarus  &beatuscxitus  Pctri  Bergieri.  ^ 

p  ETRVS  igiturBcrgierm cumfientcntiamcapitalemcontrafie 
sergieri  in  pronuniiatam  accepifijct,cduclm  esl  e  carccre,vultu  tranquillio- 
reacLetiorc  quamvnqnam  anteain  eo  vifius  fiuijfict ,  adeovt  multi 
qui-eum  antc  cognoucrant,cuni  ita  compofuum  Utumque  mtuentcs:* 
jnmma  admiratiGncafficcrcntur.Vrius  autcm  quam  currum  confccm 
derct^a  ludice  fiamdiarem  inmodum petijt  vtvnamfibigratiam  ifft-A 
pcrtirct.Quemcum  ludexreiccijfiet.Tu  quidcm ,dommc  jnquit  Pc-i 
tru<s,hoc  vnum  mihicocedcs,vt  mihi  liceat  dicere  mcum  Vater  mer< 
um'Cfedo,vtcns  huiufimodi  vcrbis  qua\in  vfium  quUidianum  acvute 
garcm  rcceptafunt.Cuidlc,DicfivoIucris  ,fied  intcrcundum.  Ego, 
\rro,inquit,Vctrus\maxmkts  tibi  donunc gratias  ago,acmco6  pro  te 
ad  Deumpreces pronutto.Tum fiateilites ,qui ibiaderant,CMnirride- 
teSjSaxe ,'.nquiu?itytuis prcabm- valde-opm  habet.  Cunt autem cur- 
rui  impofitus  fuifict  zpctcbat  ab  onmibus '  vt  fibngnofiercnt.ommbuj- 
quc ipfie  ignojccbat. Ac  ptipfa  via pfcct-ericns^  vmtmqucmqueiubcbaf 
valcrc  ca  vultushilarttate  e3'oris  modc$lict,quam pdulo  antcfi 
ficauimus^ab  ommbw pofiulans  vt pro fic  Deumorarcnt.Porro  m 
ceeteros  cx  turbafiuit  quidam  ficnexjaccrdoslril.is^qia  eum  pnete 

moratio 


morte  ala- 


SaccrJotis 


DionyfPeloq.  LIBER   VI.  m 

moratio  erit.Cui  VetrusJDominus Jnquit  >tibi ignojcat.  Adplatcam 
vero  dlamyqu&  ad  Rhodanum  vfquc  producla  complanata  ,vulgo 
Temtoriu  appelatur,cum  venit,m4gna  voce  cxclamauit }0  copio- 
famatqueingente mefjcm l  bonos JDomme ,opcrarios  mitte.Dcinde 
cum  paratam  ad fupplicium  slrucm  lignorum  afcendijfet,  &  caufam 
quam  tucbatur  declaraffet /omuclam  cum fidcifutf  confcfione,qua~ 
ji  cxultans  fummaquc  Spiritus  hetitia feipfum  cffcrens  y  magna  cum 
cxclamatione  &  clarifima  voce  dixit}Quam fuauep  Dominc ^atque 
amabileesl  nome  tuu\  Posleacum  carmfcx  alligarct  cu.ac  ficut  ca- 
tcros  martyresff Mimem  attolleret ,-Vctrus  fe  totum  in fide  Dciper- 
mittcns  tradens 3Domine finquii h,ego  tibi  commendo  animam  mea: 
eadcmque  verba  repetiuitfepius.Deniqueintuens  in  cadum  intentis 
ac  dcfixis  oculis  vultuque  immobili,  exclamauit,  Ego  bodie  caflos 
apertosvideo .  Id  autem  cum  multi  ex  turba  non  intelligcrenteum 
oculis  fidei  atque  ftiritusvidere  ,coymexumCadum  fufficiebant  .Vo- 
slea  slatim  Vir pius  placidifimc  moricns ,  ffmtum  Domino  fuum 
reddidit. 

DIONYSIVS  PELOQVINVS. 
mplifima  Dei  dona  atque  ornamenta,quibus  miferos  bomines 
:§±affiat:tantam  virtutem  (f  conslantiam  quam  Dominusfuis 
impertit \hunc  honorcm  tribucns  ,  vt  ad  tribunaha  iudiciaque  ho- 
minum  eos producat,atque  tcsles  ,procuratores  ac  dcferfores  veri- 
tatis fu<e conslituat^qms  fatis  miran  pofitlHic  csl  Dionyfius  Pe- 
loqmnus ,gcneris  ac nom.nis  familut fuafe&idusjn  quem  Deus  hac 
Cummam  gratiam  (f  dignitatcm  contuht.NamaliqHoante  tcmpore '  iiioqSs 
fraterhuius  Stcphanus  Veloquinus  eam  crucis  viam  ingrejjus ,  qua  JgJJJjJ  cxr 
foliusDei  ac  Dominus  gloria?  in  carne fua  coufecrauitfratremque  in  quo  iib.5. 
:a  prcecedcns,eo  vfque progreffus  esl,vt pro  fanclifimo  Vilij  Dei  no  habi«  cdm 
mine  crcmatus Jcntoque  igne  conslantifiime  confumptus  ,praclara  dcbtrS  Au 
martyrij  infigma  adeptus fuerit .  Wocfraternum  rdigionis  sludi 


imn 


Hluslreque  excmplum  Dionyfius  Veloquinus  imitatus ,  cum  Geneua 
in  ccclcfia  pie  modcslequc  vixiffetfuit  captus  Eicutheropoli ,  quce 
Vrbsfex  milliana  Lugdunoabesl}xix,dieOclob.anni  m.d.lii.  cnf 
o-raxlara  cofcfitofeqHitur^coiuncJa  cuijs  atliombus  ,  quxiudicialitcr 


nurtyno 
agerctur. 


Dci  prom- 

dentiain 

fuos. 


DionyCPeloq;         ACT.  MARTYRVM, 

in  eum  tum  Lugdunijum  EleuthcropoIi}  in  qua  tandanfuit  comhu 
slus^conslituta;  fuerunt. 

Epiftola  Pcloquini  ad  qucndam  ipfius  amicum  roiiTa. 

V  M  ego  memoria  repcto  eam  offenfionc  }quam  tihi  carccrty 
mors  Stephani  optimifratris  mci  attulit^erens  etiam  ne  fimi 
lis  cafus  meus,qui  in  codem  verfor  certamine  atque  difcrimine ,  code 
modo  animii perturhct  tuu,cxislimaui  non  alienum  ah  officio  meo  f 
turuyfi  caufam  tihi  dcmonslrarem  eam,propter  quam  &  rfle  tam  co- 
flater  mortc  ohlatam  fufcepitacpertulity  zycgofumma  patietia  at- 
q;  animi  aquitate  fcro  easmolcslias  atque  <erumnas  quihus  Deus 
mnc  mc prohat}  expeBans  eum  exitu  atque  euctum  qui  Dco  autho- 
ri  vocationis  mca  videhitur.  Hoc  eofacio  lihcntius}quod  eam fcnhcdi 
ad  amicos  commoditatcm  acfacultatcm  haheo,qucefratri  meo  dcfuit 
A  cprimum  \t  omne  offcdiculum  tollatur  ,illud  te fcire  oportct,  mhil 
ficn  in  hac  \ita  noflra}  ncc  quicqua  nohiseuenirc finc prouidctia  Dci 
noflri  &voluntatc:ncque verohomines ^llam in  nos hahcre potcfla- 
tcmynifi  cam  quam  Dcus  illis  trihuit}ac  tatum  quidcm  quatum  pcr-  ■ 
mittit  y  concedit. \s  autem  huiufmodi  curam  noflri  hahet,\t  nc pilus 
caufa  fidc-  quidem  capitis  nofln  fine  eius  -voluntatc  cafurus  fit .  Vraterca  nos  no 
lium  a  fcc-  ptfwinY    homincs  facinorofi  ac  malcficiyt  homicidadatronesfures 

lcratis  di-  X  J  '  r  i  n      ■  » 

uerfa.      dtquc  bonorum  alicnorum  appctfntes,Jed  vt  Chri)tiam}quemadmo- 
dumfacde  cognofccrc  poteris ,  cum  ex  ijs  quai  aduerfaru  cx  me  qua- 
fiueruntytum  Vtro  cx  ijs  qua  cgo  eis  reffondi. 
Pdoquini     ^vimum  igitur  ex  me  quafiucrunt  }num  crcderem  Mijfam  effe  hona 
eonfcfciQ    ac  dwna  qua  audiretur.  Quibus  e?o  rcfhondi,mc  crcdere  eam  facri- 

fUeiiudici-     .  <b     1  .  6     J 1 .  n.  -J  Z 

aiiterad  in-  ficium  cjje  ab  bominibus  inuentum  atquc  mjututum  cum  maximo  co- 
ncVuFdicu-  tcptugloric Dci3ad aholedamortisChriflimemoriamagnopere  ac- 
ks  fctta.    comodatuy£pterea  quod  id  ei  attribuitur  quod  ad  ftguine  lefu  Chri 

flipertinet}pro  fatisfaclione  }purgatione  ac  remifiione  noflroru  pec~ 
IlficJ papl"  catorucffufumXtaq;  UiJfamflatuoidololatriaejfedctcflanda,quam  * 

omncs  Chnslianieuitare  dchent 3nifivelint  infummam  Dei  offcnfi- 1 

onem  atque  indignationem  incurrere. 
Interrogatusdcindc  ah  ijs>an fantlum  altaris facramentum  crede- . 

rcm.  re[pondi,non  co  quidem  modo  quo  Vapa  illud  inslituit  ,fcdSa- 

cramctum 


Dionyf.Peloq.  LIBER  VI.  tii 

cramcntum  facrofancla?  Ccena  Domini  noftri  lefu  Chrisli,  \t  csl  ab 

.  ~.      J  ,     .  J      .      ,  ,  Sacramcn- 

eo  institutum}atqucinScri^turaacclaratum}pracipucqueac  lucu-  mmCanj 
lentcr. i.Corintb  ix.c.  Quodnimirum  in  Ccena panem  ac  vinumac- 
cipicntcs  de  manu  ipfius  minislri,vcre  corporis  ac  fanguinis  Domini 
participes  ejfiamur.Ncque  verominusquamnoslracorpora  quoti-  Effcftlim 
diano^iclualuntur  & juslcntatur }anim&noslrce  co  faluberrimo  pa  Ca£"$  Do' 
i   slu  carnis  gf fanguinis  Domim  noflri  nutriuntur fiouctur  }confima- 
M  ®i   tur.  atque  ea  vcre  manducamus  ,non  quidcm  ore  ac  ventrefed  ffiritu 
cy fide}qua  mhil  craffum,terrenum  }caducumq;  in  eo  myslcrio  qu<z- 
nt  autpercipit.  Itaque  nihil  eft  opus  vt  ad  eum  cibum  ffintualcm  ca- 
picndum  }Chnslus  de  cado  in  tcrram  adnos  defcendat,autnoflroso- 
culos  in pane  %y  \ino folum  dcfixos  habeamm:  fcd potius  \t  mentes 
animofque  n&slros  in  ccclum  attollamus     Chnftum  ad  dextzra  Dei 
«fli  fedetcm fide  contcmplcmur}quemadmodueum  ibi  effe,  nec  inde  an~ 
i   t e  ludicium  reuerfurum  in fymbolo fidci  noslr<e  confitcmur  }cofirma~ 
tt  tcslimonio  Angelorum, Acl.i. cap.  Quarc  illam  tranffubslantiati- 
oncm  quam  Vapifi&  cxcogitarunt }plane  repudio ,credoque panem  ac 
i   vinum  fuam  naturam  retinere }abfque  vlla  mutatione  conuerfione 
in  corpus  &f tnguinem  Domim.  Qganquam  depane  eo  &vino  qua 
fira    in  Cccna  adhibentur  &  confccrantur  ita  fentio,vt  a  ccmmuni  aho  ac 
i»   potu  multum  diffcrre  dicam}cumipfo  \>fu}tum  etiamVipmmfiionum 
adquas  confirmandds atque ante oculos conslituendashxc  jymbola 
proponuntur. 


biterrogatus  etiamjium  peccataadauremfacerdotiscficnt  confi-  c 


tenda.negaui}cdmque  ccmfefionem  a  Deo  minime  traditam  &  prcc- 
ceptam  cffe  dixr.quoniamhuiufmodi peccatorum  confefiiofieretho- 
wim,qui  nullam  habet poteslatem peccata  remittendifed  hoc  ad  \nu 
Deum}quem  offendimus pertinet.Tum  mihi  illum  locum  Diui  lacobi 
Scgaruntfin  quo fideles admonentur  "vt  alij  aluspeccata  fua  dehcld 
que confiteantur.Quib"  ego rcfrodijllud prarceptum atq; admomtu 
hcobi  ad  hac  auricul.irc  cofcfiionc  no  effe  rcfcredu  ,fed  adfratcrna 
moncdiationc^qua  wututfoffenfioncs peccatis  amater  humaniterq; 
codonaris  dcponutur :  ahoqmfi  dle  locus  de  ifla  infufurratione  in  au- 
fefacla  intclligcndus  ejfctMporterctfacerdote \  cum  mulicre  eipec- 


auricularh. 


tyionyCVcloq.  ACT.  MARTYRVM, 

cdtd confitcntem dudit,fud  Vicifiimillicofiteri.  Vrcctcredhcee  confef- 
fio tyrdnnis  quctdd  esl  didbolicd,  tetcrritnd  dtrima rum  carmfiana, 
proptcrea  qubdin  cd  requiritur pcccatorum  omnium  cnumeratio ,qu<t 
d  nemine,nc  a  iuflifiimo  quidem  prcefldri  potcft,quctnddmodum  vide- 

pfjimo  1 9  ■  nm  Dduidem^qui  integntdte  Vitce  erdt  qudfi  quiddtn  Angelus  ,pete- 
re  tdmcn  d  Deo,vt  db  occultis peccdtis  ipfum purget.  Qudre  ego fta- 

Dco  canfi-  tH0 peccdta  non  homimbus  Jfed  vm  Deo  quemoffendimus,confitcndd 

tenda .  effe  ,non  dicbus  modo,fed  etidm  horisfingulis ,  fi fieri  poteftficut  vi- 
dcmusdpdtridrchis  cyVrophctis  Cccterijcp,  hominibus  pusfaclitdtu. 

Purgaton  u  etiam  ex  mc  qucefitum  cfl  t  num  crederem purgdtomm  ejfe, 

vbi  dmmce poft  excejjum  ex  hdc  \itd pdterentur ,  0*  num proiis  effct 
ordndum .  Ad  quod  ego  reffondi,me  no  credcre  dut  fldtuere  vllum  d- 
liud purgdtorium  ejje  qudm  lefu  Chrifli  fitnguinem ,  quiMtcftdtur 
\odnnes pmnid  \>itid  noslra  cypcccdtd  eluit.Prcetcred  S cripturd Ja- 

Duplex  ani  crdduplkem  tdntum  dnimdrum curfum ,  \numin pdrddifum,  quo pij 

marumcur       r  i r  ,  •    •  r  •     ••»•■/  i 

fus.  propajcuntur ,  dltcrum  in  injcrnum ,  tmpijs  bomimbus  dc  rcprobis 
compdrdtum  slatuit .  Hoc  dutcm  facile  intclligcrc  poffumus  ex  co 
quod  diclum  esl  lodnnis  1 1  i.cdp .  Qm crcdit in  Filium  Dei  non  con- 
demnabitur :  qui  vero  non  credit ,  iam  condcmnatus  cft .  Vreccs  verb 
promortuis  fdcere,MiJfafquccelebrdre(fdqudm  dfpcrgere  luslra- 
lcm :  dixi  cis  in  co  non foliim  opcrampcrdi ,  verumetidm  impidtn  Dei 
bltfphcmivn  &  Contumcliam  Chrifti  conftitui .  propterea  qubd  de  i 
comhil  cft  prxccptum  verboDei,fcdctiam  contrdomfie\erbuma 
falldCibus ffintibvs  inucntum  dtq;  introduflum.  Hicilli  quidcm,  mi- 
hi  dliqud  ncfcio  qu<e  nugdtnetd  allcgdruntfcdmtnimc  dignd  quct  d  no- 

d»  viroine  bis commemorcntur.Vofted qucefiuerunt cxtne quidde virgmc  Mdria 

Mana.  fentircm .  quibus  refyondi  tnc  quidem  eam  credere  matrcm  ejfe  lefu 
Cbrislijecunducdrncm,eumque  pepenffe  \irginem,ftcut  nos  in fym- 
bolo  fdci  noftrceconfitemur.fimul  etidm  omniumfixmindrum  efjc  bed- 

Lucccap.i.  tifiimdm ,qucmddmodumSpmtus fitiiclus  de  cdtcsldtur.Jcdddord- 
rc  ca  dtq;  in  necefiitatibus  noslris  inuocdre :  regina  cceh ,  dduocdtdm 
ac patrona  appellarc,aliaq;  huiufmodi  ct  tnbuere,  crcdo  dc  iudico  his 
rcbus  cdm  non  modo  non  honoranfied  potius  vttuperari,contume\io- 
fc  dtque  indignc  ab  hominibus  traclart .  Ncc  cnim  illd  Vult  dut  \>olmt 

vnquam 


DionyCPeloq:  LIBER  VI.  113 

\nquam  eum  honorem  qui  ad folttm  lefum  Chriflum  pertinet,  ei  aVa~ 
tre  vm  datus ,  raperc  atquc  ad fc  transfcrrcfed  contrajios  ad  illum 
mttit,  vt  nos  ci  obedtamus,  &  cafaciamus  quce  nobis  ipfe  mandaue- 
ntjloannis fccundo  capite.  Quarc  ij  contumcliofi  in  Deum funt3  eum- 
quemagnopere offcndunt ,  quiMariamvirginem adorant,  vencran- 
turfmuocant,  aut  alios  Sanclos  ey  Sanhlas,  cum  mhil  dc  corum  cultu 
m  Scriptura  fancla  a  Deo  praceptum fhi  fed  contra,vt  Vnum  Deum 
adorcmus  colamus  ,oremus  atque  inuoccmus  pcr  nomcn  Vnius 
\cfu  Chrifti,qui  a  Dco  Vatre  aduocatm  mediatorq;  intcrnos  %f  Dcu 
csl  conslitutus .  Vorrb  vera  ratio ,  qua  virginem  Mariam  &  cteteros 
San&os  honorare pofiimus,ha:c csl  optima  pr<£$\antif>ima,Vt  piaj 
ac fanclce  \itce  eorum  exemplum  nobis  imitandum  proponamus ,  in  co 
quidcm ,  qubd  \cfum  Chnslum  Dominum  fcquuti  junt  ,ficut  Vau- 
lus  monct  i.Cor.io.De imaginibus  vcrb  ac  fimulachris,quibus  Deum 
Sanclofque  cffmgunt  ,dixitneo  fupcrslitioncm  effe  deteslabilem  a 
Deo  vchementifiimc  damnatam  ,qucmadmodumin fecudo  Legis  pra- 
cepto fatis  conslat .  Scimus  ctiam  Deum  maledicere  tum  mtaginem, 
tum  eius  cffeBorem  atque  artificcm,ficut  ex  Vjalmo  c  x  v.fatis  na~ 
tumcsl. 

De  Vapa  etiam  quafiucrunt  an  non  crederem  illum  caput  rffc  Ec-  ^uVeccI» 
clcfia;  quibus  reff>ondi  me  longe  fccus  dc  co  fcntire ,  ac  crcdcre  eum  fi£* 
Vcrum  efje  Antichrislum  qui  aducrfus  Dcum f 1  extolltt,  ac  quodam- 
modb  (f  numeney  nomen  Deifibi  tnbuit.  Dcniquedixime  crcdcre        ^  , 
illum  cffc fccleratum  ac filium perditum,  de  quo  Vaulus  ad  Teffalom-  diuonis. 
cenfes  fecundo  capite  loquitur .  Voslrembcam  ccdcfiam  cuius  Vapa 
caput  effet,vera  non cffc  Ecclefiam,  citm  verx Ecclcfidc notar,vt pr<£- 
dicatiovcrbi  Dci  &  legitima  Sacramcntorum  adntimslratio ,  nulU 
in  ea,ne  vesligia  quidem  Ecclefix  appareant. 

Atquehac  quidcm  funt,  quxilliex  me  quafiuerunt^leuthcro-  viiiaFra-* 
|po// :  zycgodlisrcffondi.  Vosleaautemcum  Lugdunum  deduclus  pdfir°. a? 
tffem  ,\nquifitoe  cy  Offiaalis  ahique  eamihi  legcrunt ,  qucefiue- 
runtque  a  me  vcllcmneiniis  crroribus,  quemadmodum  appellabant, 
pcrmancrc .  Qujbus  ego  refi>ondi,  me  quidem  id  cupere ,  Demn- 
que  quotidic  orarc ,  vt  mihi  eam  conslantiam  ac  perfeucrantiam  im~ 


DionyCPdoq;  ACT.  MARTYRVM; 

pertiretycum  eamgratiam  iam  impertierit^i  ex  Scriptura fanfta  co« 
gnouerim  quid  fitveritas  y  (finquo  fidesmea  fit  conftituenda  & 
fundanda .  Tum  inquifitor  me  rogauit  quid  Scripturam fanclam  ap* 
pellarem.  Cui  ego  rejj>ondiyeam  efie  ^entatem  certam  perfeSlam, 
qucc  nullo  modo  potejl  fallere ,  quai  in  veteriac  nouo  Te&amento 
continetur ,  ad  quam  nefas  esl  quicquam  addete  aut  demere ,  in  qua 
etiam  nihileH plane  pr&termifum  eorum  omnium  y  qu&  ad falutem 
noftram  pertinent .  itaque  slatuo  eam  \nam  religionis  Chrisliana: 
normam  effe.lnquifitor  autem  eo  refponfo  valde  conturhatm  ymagna- 
impii  & dc  que moleflia affeclm y  Quis  y  inquity  tibi dixit eam ejfe Scripturam 
scripfuJa  fanclam:  0 quomodo  id fctre potes,  nifi  ecclefia  te de  eo  certum  red- 
ndadubi-  di£erit\  Jigoautemoptimefaebameum  intelligere  Vapaecclefiam, 
Itaque  ei  rejj>ondiyecclefiam  non  effeyqu£  mihi  id  perfuaderetfed  fo~ 
lum  Spiritum  fanhlum  y  quimihi  verifiimum  ac  certifbmum  in  con- 
fcientia  mea  teslimonium  reddcret  ,ita\>tcupiam  \iuere  ^fmoriin 
eim  obedientia.qua  quidemyinquamyauthoritatem  fuamaveteri  Ec- 
clejia  non  accipit .  Nam  hoc  quidem  effet prxposlere  atque peruer^ 
fe  ordinem  inucrtere :  quum  Ecdefia  potim  fit  fundataindoilrina 
Vrophetarum  atque  Aposlolorum  Domininoflri  lefu  ChriTii  y  ficut 
Vaulm  fecundo  capitead  Ephefios  teftatur  .Vorrd  cumilli  intellc- 
xijfent  me  monachatum  abominabilem  aliquado  profeffum  effeyqua- 
fiuerunt  ex  me  yquid  me  commoueritvtilludvitainslitutum  reli- 
querim .  Quibus ego refpondi y gratiam  Deifuijfe y  camque fecijfe 
Yf  illudgenus  v/fcf  impium  effe  cognouerim  ac  depofuerim  y  vt  a  ver- 
bo  eius  maximopere  alienumy  ab  hominibm  tantum  inuentum :  quod 
quiprofitentur,  operibus  nefcio  quibusyLegi  quidem  Deiplane  repu- 
gnatib9 paradifum  mereri  \olut.  De  Votis  interrogatus ,  num  ea  red- 
denda  efient  ac feruandayrcJj>odi  ea  quide  quai  Deo  aut  hominibus  ex 
\erbo  Dei  nmcupata funt :  ea  vero  quat  fine \erboy  aut  etiam  contra 
Verbumfacla  %p  fufcepta funty  minime  prceslanda  effcy  neque  homi 
nem  obslringere  atque  impedire  y  quominm ea  fufccptapie  cjfan 
Be  pofiitomittere.  Intertogatus  autem  cur  vxorcm  duxijfctn,  cum 
go  caflitatem  ante  vouiffem.reffondi  caslitatem  donum  Det  effe  fv» 
gulare  yficut fatis  conslat ex  Uatt.x  i  x.cap .  quod  quidcm  ommbm 

monachu 


u- 
m 


Diony£PeIo<j;  LIBER  VL  114 

momchis  rmnime  conceffum  esl,  quemadmodum  experientia  &  con- 
fuetudo  impudica  ac  flagitiofe  Vit*  ipforum  nimium  oftendk.Mc  au- 
tcm,cum  ammaduerterem  ac  fentirem  huiufmodi  gratia  Dciac  Virtu- 
tc  non  effe prxditum  ^confugiffc  ad  remedium,  idcfl^ad  coniugiumftt 
libidincm  impudicam  cuitarcm,atquc  ita  mandatum  Dei fcquutum  ef  - 
fe ,  fcientem  quidem,  quodncc  adulteri ,  nec  fcortatores,  nec  cinadi, 
impuriqtte  huiujmodi  homincs  vnquam  in  regnum  cwlorum  vigrcdicn- 
tur.  Vrxterca  coniugium  efl perhonoratum ,  & cubile  nullamdcuh 
afjpcrfum  (fplane  impollutum:  fcortatores  vero  &  adultcros  Deus 
jcucre  iudicabityt  Aposlolus  Hebr.  xm  admonet .  Ac  ipfeus  coniu- 
gij  proh.bitio  certisfaEla  hominibus,  doSlrina  eftdiabolorum  &  /J>i- 
rituumfallaaum,i.Timoth.  4.  Alia  ex  me  no funt  quafita,digna  qui" 
dem  quwfcribamur.lnquifitorqutdem  bellis  quibufdam  blandttijs  me- 
cum  cgit,vt  me  a  propofito  fufceptaque fentcntiadeduceret,cum  mul- 
ta  magmfca  mihi  promittens,  tum  vero  aftatem  iuucnilem  mihipropo- 
nens.  cutusjtnquit  ille,  maxima  erit  iaclura,fi  igni  confumatur :  quod 
certe fict  }fi  tu  inpropofito  tuo  perfeueraucris .  Confidera  igitur 
\ide :  nam  in  tua  qmdem  eft poteftatc  y  \tf tluus  euadas  atque  inco~ 
hmis:atque  anima,  inquit ,  tua  in  tuis  eftmanibus .  Ei  ego  reffondi, 
quodammamea  \aldemale  cuftodiretur, atque  in  fummo  verfare- 
tur  difcrimine ,  mfialius prater  me  eius  curam,  tutclam  ,  cuftodiam- 
que  fufcepiffet.Me  vero  alia  in  fcholafutffe  Domimnoftrilefu  Chri- 
ui  j  in  qua  quidem  aliud  abe&Magiftro  dtdiceram:  eum  qui  ani- 
mam  conferuare  fuam  voluerit ,  perditurum:  qui  vero  perdiderity 
conferuaturum .  Scd  non  contentus  eohiquifitor ,  mifit  adme  ma- 
nachum  fuum,\t per  cum  id mihi perfuadcret >  quod  ipfe  coram 
non  poterat .  Qui  cum  "venijjet,  optimam  Cardtnalis  Turnonij 
erga  me  voluntatem  declaramt ,  vt  me  depofita  mea  opinione 
fententia  inpriftmum  \>ita  mca  ftatumacmonachatum  reuocarety 
cum  huiufmodi  promifiis  ,\tmenouavefte  optima  donatum  ina- 
hcjuam  domum fuam  monafttcam  mitteret.  Liego  rcJf>ondi,me  \cflcm 
nigramntmiumdtu  tulijfe^nuncauteoptarealbamferre,  ?ionilla  qui- 
<lemobnoxiamcorruptiom,Jedhis  fimi\em,quarummcntiofexto  ca-  A\bi  vdtk 
Jtitc  Apocal.ficret.Haxautem  caufdejt, chariftmifratres acforores,  in Af ^1)'- 


DionyfPeloq:  ACT.  MARTYRVM, 

cur  omncs filtj  Det pcrfccutioncm patiuntur.imb  verblcfus  Cbrtttus 
in  illisyproptcrea  qubd  rion  ea  caufa  nofira  esljed  ipfius propria  qua 
tucmur.Nos  etiam  videmus cam  inturiam  qua nolis tnfertur,cumi- 
ta  acctpcre  quafi in  ipfum  coferatur,qucmadmodum  Vaulum  Ecclcfi- 
am perfequentem  admonct.Neque  \crb  Chnfium  dk pcrfcquebatut 
ad  dcxtcram  Dci  tam  eueSlum,  ab  omntque  tniuria  ereptum ,  f  :d  in 
membrts fuis,cum  quibus  eam  habet fpiritus  coniuntiwnem  }vtquod 
fit  vni  etiam  ex  minimis  ipfiusfibi  ipfi faSium  dicat.Cum  tgttur  tan~ 
tus fit amorlcfu  Chrtsitcrganos ,vt  opprobna  qmbus  nos  affici- 
mur3infeipfum  reaptat  jquanta^obfecro^eritingratitudonoSira  posl 
acceptum fingulare  hcneficium,  quodin  hac  declarata  nobis  verttate 
pcrj^icitur^nifieam  cdamus  nomtnis  eius  confefiionem  quam  fumma 
etusdignitds  amplitudoque  rcquirif.prccfertim  pofttot  grauifitmas 
minas  tjs propofitas,  quos  nominis  etus atq,-  Euagelij puduentlQui, 
inquit  Chriflus^mc  Coram  hominibus  negauerit,negabo  eum  ego  quo~ 
ijue  coram  Vatrc  meo :  qui  verb  me  confefius  fucrtt ,  eum  ctiam  ega 
apud  Vatrem  meum  confitebor .  Quid  autem,obfecro,  hoc  csl  ahud  a 
Chrifio  Domino  tum  non  agnofct,fed  abnegari,quammortis  aternce 
condcmnarilTyranniquidcmatque  tnimici  Dei  ,propofitis  minisac 
pcenis  grauifiimts  interdtcunt  ne  Chrislo  tesltmontum  quodei  debe- 
musptbuamusifcdea  xquitattsratio  fempereft  adhtbeda  ^ffaua 
dx^texcmplo  AposlolorumDcopottus  quam  hominibus  ipfis pare- 
amus.Nequeverb  mctuCndi  funtij  qui  pojlquam  corpus  occtderint, 
nullam  tn  aiitmam  habent  poteflatem.Ommno  iniurtas  ,perfecutiones^ 
contumelias  in  hac  qutdem  ratione  vtt<e  &  Chrisliana p  rofefio- 
nepropofitasnobisfcimusatqueexpeclamusfedillud  etiam  intclli 
gjmus planeque  cognofcimus  hanc  \nam  effe  viam  in  carne  ¥tlij  Dci 
confecratam,qua  pcr  multas  affiiSiiones  in  illam  regni  calcsits  glori- 
am  eundumfit.Vaulus  quidem  i.Vhtltp.aitnobis  datumejfe,  non  mo-\ 
db  V£  in  Chrtfium  credamus ,  verumeitam  Vf  pro  eodem  patiamur. 
Aho  etiam  loco  monuit  eosomnesquipietnChriSlo  viuere  \>olent} 
vtperfecuttonemexpcclcnt.Adidenimfuntpofiti&vocati,y>t  pie 
in  Chnslo  Deum  colcntcs  atque  tnuocantcsjnulta  (Jtormeta  {Jop^ 
probria  patiantur.  Atque  h&c  caufa  nobis  coniunSia  esl  cum  Izuang 

UOyCj 


k 

f«(i 
x 

\ 

;a 

H 
i 

wij 

■1:5 
(Jf 

lltt. 


DionytPeloq.  LIBER  VI.  115 

ta,  &qu<edam focictas ,  qua  oportctnosomncs  wnw™&wMineo 
&  cum  co  non  confolationes  modb  ,fedctiam  affltcliones  communcs 
babcamus.  Sed in  Us  tantis  mtferiis  &  contumchis  Diuus  Petrus  nos 
bcatos  cflc  dtctt,cum proptcr  nomcn  lcfu  Chrisli  bcec patimur  atque 
\itupcramur:  na  hoc  modo  Spiritum  Dci fupcr  nos  requiefcere.  Nunc 
ergoposltottamque  grauta  tesltmoma  extslimabimufne  vitamno- 
Tlram perdere}  cum  cam  pro  caufa  tam  tusla  ey  fanSla  in  manus  ini- 
micorum  trademusl An\>erb  nos  miferos  effc  dtcemus,cum  Chrislus 
Domtnus fuo  orefacro  nos  beatos  cffe  pronunitatlaut  putabtmus  nos 
mortcm  tcmere  oppetere  vf  amentcs  z$  infanos  ,cum  Christus atu- 
plifimum  nobis  in  c&lo  pramium  proponatlQuare  chartfimifratres 
ac fororcs ,  Vos  magnoperc  horfor  ey  rogo  ne  vanam  mundi  opinio  - 
non  confuctudincm  fcquamini,qut  ita  esl  occcecatus  Janttfque  er~ 
rorum  omnium  tenebris  circunfufus 3acpotius  oppreffus,  Vtvttam  iu 
mortc  JbcncdiBionemin  jnalediclione  rcperire  non  poftt.Neque  Vero 
offendamur ftferuosDciVidcmusmulta grauia^y  acerba perpeti, 
ctirn fciamus  cam  Vnam  effe  viam  &  rationem  ,  qua  nos  captti  noslro 
ac  prtncipi  lcfu  Chnslo  conformes  fiamus,ft  posl  eum  impofttam  no- 
biscruccmfcrimus .  neque  enim  feruus  dominofuotnaioreTl.Exea- 
mus  igitur  adcumextra  caslra  ctufque  opprobrium  feramus  .  ne- 
que  emm  ctuitatcmhichabcmus pcrmancntcm:  fcd  futuram  aliam 
quxrimus :  ad  quam  nos  Dominus pro fuamifcrtcordia  omnes  condu- 
cat,  Kmcn. 

Nosinfr.itur.um  ordinem  fequcnrcs,  inferuimus  hoc  Ioco  cam  cpiflolam,  quam  Ioanncs 
Calqinus  ad  Dionyiium  iJcloquinum,atquend  Ludouicu  Marfacum.cuius  men- 
tio  fiet  paulo  poffmiuY.qux  quidcm  non  mcdiocrem  hominibus  piis ac  fidehbus 
confolationem  afferre  poterit.- 

jfp^T  S  Ifratres  chariftmi ,  vos  cum  ad  me fcribcretis ,  putabatis 
l^liiw  ipfos  inimicos  tn  facnficium  \os  oblaturos  ,ego  tamen  pree- 
termittere  nolui,quin  has  ad  xos  litcras  mittcrc,  vtfi  volutate  Dci  m 
anus  vcslras peruemrent^os  aliquid  adhuc  confolationis percipe- 
cx  me poffetis.Keclc  qutdcm  ej? prudcntergrattam  Dei  reputatis, 
cum  animaducrtttis  cum  adhuc  in  vobis  promi fiioncs  fuas  confirmaf- 
fc , impcrtita  vobis  eaconHantia ,  quam  vos  non  ita dtu  tn poslrcmis 
rcj]x>nfisVcslrisfenfistis.Hocautcm proftclb  bencfictum  ciusesl, 


Cahuniepift.  ACT.  MARTYRVM, 

qubd  vos  ita firmi  in fcntentia  ves~l ra  permanfislis  >  vt  nulla  vos  res 
\nquam  ab  ea  deducere potucrit.]taque  mihiplane perfuaji ,  illud  fi- 
gillum,quodyeram  atqucinfignemprx fefcrt  Spiritus fanclinotam, 
nullam  rem  \>nquam  dclcturam.  Ncque  vcro  dubito  y  quinipfi  etiam 
inimicicoganturconfiteri3aut  ccrte  in  feipfis  conuincantur  hanc  tan- 
tam  mutationem  ab  hominc  minime  profec~iam  cfle.  Qub  magis  ocu- 
los  noslros  apcrire  dcbemus  ad  contempiandam  Dei  manum,  quam  is 
mirandum  tn  modum  exeruit  ^tmiferum  homincm  ab  ca  horribili 
confuflone}in  quam prolapfus  fuerat,erigcret,atque  adfc  rcuocarct. 
Quandiu  isle  fenfum fuum  iudiciumque  fccutws  efl  3  arbitrabatur fe 
multum  confequuturumfi  aliquam  huius  vita  caducat  ac  miftr<£  \>Ju- 
ram  exiguam  redimeret ,cum  intcrim  feipfum  in  abyjfos  mortis  tter- 
na? prtfctpitaret.Hocigitur  opus  efl  vereDiuwum,  qubdfua  ftonte 
inmortemingreflusfuerit^tadveram  ac  beatam  vitam  perucniret, 
a  qua  non folum  longe  feipfum  remouerat  :fcd  quantum  in  eo  quide 
fuit,plane  cxcluferat.Nam  hac  quidcminpartc  praclarius  &  admi- 
rabihus fumma  Dei  bonitas  e?i  declarata  atque  exhibita,qubdmife- 
rum  hominem  a  fe  creatum}ex  huiufmodi  cafu  tam  exitiofo  crcxerity 
\titaereclus  acreflitutus  3in  eabonitate  triumpharet jciufque  glori- 
am  cclcbraret  atqueiHuslrarct.quemadmodum  iam  cccpit ff>ero pcr- 
ficict.  Eius  autcm  confefiioncm  vtdijn  qua  teslimomum fidci fua:  rcdr 
diditiqux  quidcm  ctlpura  ^flibera^  plane  homine  Chnfliano  di 
gna.  S ed tamen  non  incommodum  mihi  videtur^t  is  in  aliquot  ccrtis 
capitibus  melius  inslruatur y\t  aduerfarij  maiore  pudore afficiantur 
cum  is  dislincliusplaniufque  illisrefyondcrit.Non  qubdea  qu&  Mi- 
chaeldixit}veranonfint:fcdquia  iniqui  homincs  femper  <&  facile 
arripiunt  etiam  leuifiimas  occafiones  /piibws  caluynnietur  ^  eaqua. 
\era  01  rcBa funt  dcprauent.ldarco  rcflponfio  qudcdam  apcrtior  ac 
magis  cxplicata  ey  dislmclamthi  vidctur  adhibenda.  hterrogatus 
num  corpm  Chnslifub  fl>ecie  panis  in  Ccena fitjiegauit.  Cum  autem 
illi  qua>fluiffent,Curhs  refyondit^eamopinioncm  mcram  cffe  blaflli 
miam,qu&mortem  lcfuChrifliplaneaboleret.Sed  oportcbatcii  duo\ 
difertc  in Miffa reprobare :  vnu,cjubd  in  ca idololatriam conflituunt 
abomhwidam ^dumfruslum pants ,  Widolum  quoddam  proponunt. 

illud 


Caluini cpift.  LIBER  VI.  116 

illudque  pro  Deo  ducunt  &  adorant  :akcrum,quod in  eadcm fitcri- 
Af  ficium  Dco  offcrunt,quohomines  ci  reconcilient .  At  lefus  Chriflus, 
qucvudmodum folus  a  Deo  Vatre  faccrdos  cfl  conftitutus ,ita  fcipfum 
femcl  ommnoobtulit:cuius  quide  mors  facrificiumpronoftra  redcm- 
ptione  \nicu,perpetuumque  cxtitit.  Quinetiam  bonum  fuifiet fidcm 
fuamineoteslificari,quod  crcderct  in  Cccna  nos  vere  corporis  ac 
f  tnguinis  lefu  Chriftiparticipes fieri: fcd per fidem  ,  \t  mentibw  ani- 
mifque  noftrisin  ccelum,y>biChrSlus  eflyafcendamus:nonvt  ipfe ad 
nos  defccdat,fcque  in  his  caducis  elcmentis  includat .  neque  id  tamen 
quicquamfacit  ad  Mijfam  eorum  approbandam ,  qua*  Ccenaj  Domini 
planc  rcpugnat.  Vrxterea  interrogatus  num  \irgo  Maria  ac  caiteri 
fancli  hac  vita  defunBi,pro  nobis  apud  Dcmn  intcrccdant.  refpondit 
VnumeJfe,quiintcrCedit,Cbri$}um  lcfum  aduocatum  rypatronum: 
&recleatquevere.Nequeenimvllifunt  homincs  aut  Ange\i,quiad 
Deum  acccjfum  aditumque  habeant,nifegratia  atque  authoritate  hu 
ius  \mus  Mcdiatoris  commendati.  Scd  non  incommodumfuijfet  decla 
randi  caufa  iHud  addere  ,officium  intercedendi  %f  orandi  mortuis  no 
ejfe  datumficut  Dcus  nobts  pr&cepit  vt  nos  in  hac  Vita  alij  alios  mu-pS? 
tuis  prccibus  adiuuemus.Ctfterum  qnontam  non  pofumus  ncc  debe- 
mus  Deum  inuocare  ,mfi  certa fidc  ac fiducia  cius  gratia :  cateris  o- 
■  mifiis  ~\>na  nobis  \ia  reslatyt  ad  eum pcr  nomen  lcfu  Chrifti  acceda- 
mus  atque  inuoccmus.  Caterivero  qui  virgincm  Mariam  aliofquc 
Sanclos  qua:runt,vt  aduocatos  ac patronos  adbibeant,a  recla  via  de- 
errantcs  cuagantur.  Vorro  de  kbero  arbitrio  interrogatus V£  demon- 
flraret  nullam  in  nobis  effe  facultatem  qua  aliquid  bonipofiimus  a- 
gere ,adducitlocum  Vauli ad Romanos fept.cap.Non  enim  quod  Volo  p  ^ 
bonumfacio.lnquoqmdemcertumeslVaulum  de  incrcdulis  nonlo-  adRoman. 
qui,quiommgratia  Deifuntdeslituti,fedde  feipfo  alufquc fidclibus 
quibus  Dcus  tarn  gratiamimpertierat^t  ad  bonum  afjnrarent.  In  co 
vautcm  confitctur  Je  fcntire  in  natura Jua  eam  repugnantiam ,  \>t  quod 
cupitjecundum  Legcm  Dciad  plenc  acpcrfcile  prwftare  non  pofiit. 
addcdu  igiturerat  admawredeclaratione.Sihommcs fidclesjcntiut 
totanaturamfuamcum  voluntate  Deiplane pugnarc,qmd  mdican- 
dumesl  deijsquunfua  malitia  acrebellione  Deo  inimicafunt  rcli- 

Ggi  i/. 


hi  I 

ffi 

>tot 
m 
tt 
m 

rjfi 


Caluiniepift.  ACT.  MARTYRVM, 

Bitquemadtnodum  vili. cap.ciufdcm  EpiHoU  ab eodcm  diclum  cfl, 
Omnes  cogitationes  atque  affeclioncs  carnis  effe  inimicitias  aducr- 
fus  Deum fufccptas^  z.  Epb.idem  Aposlolus fatis  oftcdit  qu£  vis 
infit in homine. \tem,i. z.cap.pmn*  ad  Corintb. $.cap.Kom. Ex 
quo  fcquiturDeu?neJfc  qiii  cfficitinnobisvt£Xvelimus  &1perjicia- 
mus  pro  optima  ipfius  Voluritate,quemadmodum  i.Vhdippc?ifium  </i« 
citur.  De  Votis  vcrd  interrogatus,reffodit  omnia  nottra  promifa  ni  \ 
bilaliudejtequam  mendacia .  Qup  ingcnereoptimumfuifet  notarc 
ac  dcmonftrare  ,cum  aliqua  eorum  vota  nullo  modo prceftari pofint ; 
eos  plane  cum  impio  conteptu  Deo  obfiftere:vt  cum  monachi  ac Jacer- 
dotes  matrimonio  renuntiant .  Ac  generatim  quidem  vota  eorum  va- 
naeffeinuenta^f  commenta  ^quibusverus  Deicultus  deprauetur: 
neq;  verb  nobis  licere  quicqua  Deojpmittere  aut  offcrrejufi  id  quod 
ipje  in  vcrbo  fuo  approbauit.Equide  exislimo  ac  pfuafu plane  habco 
eifratri  noslro  noningratumfore  fihis  dc  rcbus  a  nobis  admomtus 
fuerit,vt hac  ratione  veritas  Dcifacdius  0*  prceclarius vitloria  ob- 
tineat.Keliquumesl  vt  cogitetis,  quod  quemadmodu  dum  in  hac  vir 
ta fumus  in  ipfa  morte  verfamur.ita  nunc  etiam  cum  inpericulo  mor^ 
tis  verfamim,ab  ipfa  vita  non  abeffc.qua:  res  vobis  magnam  conf ?L.  ■ 
tionem  afferre  debet. 

Atque  in  hoc  quidcmfacde  viderc pojfumus^t  lefurn  Cbrislum- 
fequamur,noslros  nobis  fcnfus  minime  fcqucndos  effe .  Neque  cnim 
quicquam  nobis  alicmus  videtur,qua?n  conijcere  nos  m  opprobria  Q* 
plane  deprimcre,  atq;  vfque  ad  mortcm penitus  abijccre,vtadglori~ 
^  n     amCa:leslcmextollamur.SedtdmcnreipfatandemfcntiemusJtdium  : 
ouesfijeiiu  Deinoluifie  nosfruslrari ,cum  promifiteum  qui  vitamfuamin  hoc 
mundo  amiferi.t,eam  reccpturum,vt  perpetub  pcrfruatur.quarcfra- 
tfcs  wcifi  vos  haBenus  experti  eElis ,  quantum  valcant  confolatio*- 
nes qu&ioptimiisDominuslefits  fuis  dat  ,vt  om?ua  qu&  no?nmeipfi- 
us  patiuntur,dukid  atque  amabdia  effe fentiat,  fyquanta  fitvis  Spi- 
titus  eos  adiuuantk     confirmantis  ne  in  certamine  dcficiant ,  orate  \ 
eumvtvtrumquccontinuct  invobis:  itaqucvobisperfuadctc  eu  vc 
slnsoptatisrcJ]>Qr?funmplancquefatisfaBM 
duminhacdimicationcvcr[abimm}eam  mcmoriam  0°  bencuolcntia 

prxslabi- 


Ptf 

on 

( 
/* 

Ht(j 
M 


Dionyf.Peloq.  LIBER  VI.  117 

prcesldbimus  qudm  dchcmus  .  Omnesfratres  Vobis  ntultum  falutis 
impcrtiunt.Deusbenignifiimusy  fjVateromnis  mifcricordicevos  in 
fua  tutcld  pcrpctuo  hdbcdt:  quifi  vult  vos  mortcm  pati  ad  teslimoni- 
um  Eudgehjfui  confirmdndum^quemddmodum  ea  ipfius  voluntas  ej- 
■ :j  fe  videturtos~iendet  eant  curdtn  dtque  opcm  fudm ,  vt  vos  nullo  modo 
dcferuenrfed  cum  mdrtyrcs  fuos  confiitueritjodbitet  in  Vobis fempcr 
atque  regnctyvt  in  vobijtpfis  triumphetydd  confufwnem  immicorumy 
&  (tdijicationem  ac fdutcm  elcclorum.ls  nos  Spiritu fuo  ducat  eygu 
bcmet,quoad fimulomnes  in  regnum  fuutn  recoUtgat.BeneVdlete.dic 
Vicefimo  fccundo  AugusliyM.  d.  l  1  u.Vclimme  excufttumhd- 
bedtis  yfi  vobtscittus  non  rcJj>onderim .  Ndm  hen  vcfirds  literas  ac- 
cepi,  x  1 1.  dic  hutusmcnfisfcriptas.  Hunnlisfratcr  veslcr  loanncs 
Qdlumus. 

Sed  rcdcdmus  dd  Dionyfium  ?eloquinumyeiujque prxclaram  mor-  Pr;ccIara 
tem  demonslrcmus.ls  cum  decem  menfes  Lugduni  in  carcerefutffety  "^"p^" 
dxix.die  Oclob.  dnniM.D.ui.vbifinnus  mutclufque  femper  pcr- 
mdnfiv.indcfuit  educius die  Dominicayquarto  Septembris,M . d. liii. 
Soxdtcrtid  matutina  ,dtquc  Lleutheropoltm  dcducius.  Vo?ierodtey 
qui  diesfuit  quintus  ciuf iem  menfis  ydc  grddu  dtquc  ordine  Pdptslico 
detcBusfuitydeinde  condemndtus  vt  vtuus  crcmaretur.Sequutus  eji 
boslcd  dics  Luna  xi.cius  mcnfis prwclaro  eius  martyrio  infignis  ac 
mcmordbdisan  quoquidem  huiufinodi  genus  mortis  cSi  pcrpcjfus 
quodfummam  admirationcm  omntbus JfecBatoribus  dttuht.  Nam  cit 
infcriorem  corporis partcm  iam  vftulatam  hdberetjiunqudm  deftitit 
manus  in  c&lum  tollere  opemque  Dci  implorare.  Atque  ita  grauifii- 
mo  teslimomo  dcclarauit yvcntatcm  Dci  cygloridm  Chrislt  omui- 
\us  Chrislidms  dc piishominibus propriavita  antiquiorem  cha- 
riorem  ejfe  debcre. 

Cdcttrumqudnuis  Jtfdtth&isDymonetus  boc  gencre  mortisac 
imrtyno  dntc fit perfuntius yqudm fupra.  memoratus  Veloquinusyta 
wen  quia  in  huius  fcriptis  mcntio  Dymoneti  ac  uterorum  qui  fe- 
quunturfaclaefiynon  incommodum  nobis  esl  vifum  vt  hunc  Velo- 
quinum  c&tcris pr&poneremus ycum prwfertim  tanporis  ratio  quo  ca 
ptifueruntjhunc  ordinem  poftularet. 

Gg.  iij. 


Lud.Marfac.  ACT.  MARTYRVM, 

LVDOVICVS     MARSACVS,  ET  ipfius  Cognat 
cum  Stephano  Lignifabro. 
V  P  R  A  cum  ea  qu&  a  Dwnyfio  Peloquinofacla  funt^expo- 
\\j^mneremus,mentio  Ludouici  Viarfacifacia  es~l,pu  hominis :  qui 
Gallus  natione&patria  Borbonius,  cum  diu  rationc  militarem  pro- 
fefius  ejfet,ex  equcjlri  ordine  eorum  militum,qui  ordinati  regij,  id  cfl 
confcnpti  ac  defignatiappcllantur,admeliorcm  difciplinam  profeff 
oncmquc  Chnflianam  traduUus^  praflantiora  Chnslijummi  re- 
gis  atq;  imperatorisflipcndiaamplcx9,ita  intcgreac  fdcliterfc  gef- 
jitjft  caufam  eius  gloriam fumma  animi  magnitudine ,conflantid- 
que  propugnarit  ac  defenderit.Extat  pra:clara  cius  confeflio ,  quam 
\ltimo  die \ulu . n.n.Liujudicibus  Lugdunifcriptam prxfcntauitg- 
dmque  morte  poslea  obfignauit ,  quam  cum  duobus  vinculorum fo- 
ciis,alteroipfiusConfobrino,alteroStephano  Lignifabro  conslanti- 
fiime  pcrpefius  eH.      Hisloria  autem  fic fefe  habet. 
Marfacus      \nterrogatus  ab  Officiah  &  ijs  qui  cum  eo.  aderant,num  crcderem 
deiiberoar  inhominibus libcrum arbitnum  effe ,nofquchabcre  facultatem  tam 
rogatur.    dd  bcne  qudm  ad  male  agendumime  quidem  nullam  agnofcere  refipo- 
di,necvllamcxmeipfo  vim  habere  adbene  dgendummfi  ca  mihid 
Dco  conccdatur.atque  omma  dona  d  ccelo proficifa  d  Vatre  luminum, 
Ttoma      meclue  P°jfe  cum  ^aulo      dicere,  quod  volenti  mihi  facere  bonu, 
ddiunclucflmalu,vtnon  quod  volo  bonumfidquodnolo  malufacia. 

\tcm,numcrederem  Sanhlorum  vcneratiomm,e6fque  tum pro  nobis 
orare,tu  d  nobis  inuocados  effc.denique  an  noslri  no  effent  aduocati. 
ac patroni,imprimlfque  virgo  ManaiEgo  autem  reJJ>ondi,me  nullum 
dduocatum  alium  cognof  :ere  aut  habere  qudm  vnu  \efum  Chnslua 
DcoVatre  mediatore '  atque intcrccfjoremconslitutu .  Tum  dlimih 
dixcruntSanclos,quorum  ego  negare  intercefiionem,multa  miracuL 
edidijje,qua>  ex  Scriptura  probarc?itiQuibmreJfondi,nihilopus  ejft 
probatione  ,cum  id  eis  conccdercm.fcd  alium  miraculorum  vfum  fuif 
sum.  vfus."  fe  qu&  ab  Apojlolis funt  cdita,  Vf  effent  qucedam  quaftfigilla  cius  dc 
Sirtna,  qu&  abillis  annuntiabatur ,Vt  virtute  miraculorum  ac  magni 
tudiine,popu\m  ad  audicndu  atque  amplcclendum  Dci  vcrbum  attet 
tior  effetwtin  ABis  Apoftolorum  atque  Luangcliohannis  vidert 


Lud.Marfac.  LIBER  VI. 

licct.ncquevcro  mc  aliudquicqua  credcrc,aut  praitcrcam  Vcrbi  Dci 
doclrinam  allcgarc.  Qua  in  reilli  mhil  tum  contra  mc  dixerunt,  mfifc 
adhibituros  cum  doBorem,  qui  mefacdercuincerct. 

Sum  ctiam  ab  ijs  uitcrrogatusjium  crcdcrcmmc  bonis  opcribus 
cornmq;  mcrito faluu  cjfe,ipfaque  bona  opera  cffe  ncccffaria  adfalu- 
tem .  quibus  ego  rcJf>ondi,mejola fide  faluari ,  non  \llis  Lcgis  operi- 
bus .  nos  tamcn  bona  opcrafaccre ,quccDeus  in  nobis  quifumus  opus 
grameius ,prccparauit ^9t  inillis ambulemus.  MeritumVero  non  a- 
iibicffe  quarendum  quaminvno  Chriflo  \efu,quies\falus  noslra: 
nequc  cH  ahudf  <ib  cAo  nomen  hominibus  datum  in  quo  nos falui  cf 
fe  pofimus.  Deindc  progrefi  adVurgatoriumantcrrogatus  num  efie 
credercm.reff>ondi  me  Vurgatonum  illud  credere  ac  recipcre,quo fa 
guinc  Frfij  Deiabomnivitiorummcorumla.be  purgatus  cffcm.  Tum 
illi  quxfiuerunt  annon  credcrcm  igncm  effe  purgatorium,quo  anima 
ex  his  corporibus  egrcjfe  ex purgarentur .  quibus  dixi  me  nullum  a- 
hudintelligere  ,pr<£tcr  illud  quodin  Chrisii purifimo  fanguine  pro 
peccatisnoslris femcl cjfufo,confislcret:mortuos autcm in  manu  effe 
Dci,qui  aquus  omnium  ludcx  efl. 
Quxfiuerunt prxterea, num confefiio pcccatorum in aurcm facer-  Confefsio 

i    ■     rr     i  e    ~  i  t  rt    ■  ■  r  r  ^"ricuJaris 

aotis  ejjet  defereda,  vt  nos  abjolutioncm  ac pccmtentiam  aujcrrepoj  - 
fwius:  Quade  re  rejj)ondi,tne  cumfenfupeccatorum  fum  opprefus 
adnullum  ahum  confugcre ,peccataque  mea  deferre,quam  ad  vnum 
Deum  quem  offendi,eumquc  nobis profua  gratia  ignofcere ,  quam 
in  Chrislo  lefunobis  declarauit  commcndauit. 

Tummox  quafiuerunt ,numfacerdotes parcccia  noslra  pro  meis 
pasloribus  haberem,c6fque  tum  dotinna  tum  vita  tales  agnofcercm: 
Ego  Vcro  refpondieos  vtroqueingenerefaljos  pajlorcs  efeimalequc 
pafci,  duci  acgubernari  eos  omnes  qui  eorum  cuflodia  commififunt. 
Tu,inquiunt,habes  eos  pro  ignarislEgo  verdjnquam  ,pro  pafiori- 

nullo  modo  haberc  Volo  ncc  dcbeo.  Tum  \>n9  ex  ijs  ,Tu,inquit,m-  Marfieus 

r        i        •  \  ■  i  f  i    i     >       r     nin  a!iud 

mium  tc Jare  arbitraris:  Ego  vero  inquam,me  nihd  aliud,quam  lejum  fe  fcire  pro 

Chnfiumeumquc pro mecrucifixum fcire arbitror.Ego ctiam,inquit  quirriiefu 

Hle.Nos  ergo,inquam,m  co  quidem  confcntimus.  S£2m.ru~ 

Vofihcechommcs  fobrif  ac  tempeuntes  de  ieiunijs me  intcrro- 

Gg.  uii. 


Dc  Ccena 
p©mini. 


Lud.Marfac.  ACT.  MARTYRVM, 

iciunia.  aarunt,  num ieiunandnm efflct .  Qwhus  refflondi  me ea  ieiunid p. _ 
bareyqu&  cum precibus  coiuncla  cfjent,  ac  tum  quidem pr&cipue  ad~ 
hibcnday  cum  aliquagraui  calamitate  premimur  (f  affligimur,  aute- 
tiam  vt  animum  in  hoc  corpore  languentem ,  ad orandumyper  kuiufl- 
modifobrietate  atque  abflincntia praparemus.Tuy  inquiunt,  vis w- 
iunia  protuo  arbitrio pmfinire,nonpr<efcriptaabecclefia ,  certif- 
que  diebus  confiituta  obferuare .  Werum ,  inquam y  ieiunium  Chri- 
sliano  homini  moderatione totiusvitx ,temperantiayflobrietatequc 
perpetuum  effe  debet.  Credlflne ,  inquiunt  fymbolum  Aposloloruml 
Sanejnquam. 

Deinde  de  Sacramento  Ccerue  quafiuerunt,  eoque  vcrbo  vfi funt. 
Quibusego  refbondi y  me  id  quidenr^crcderc,  ac  cum  reBepureq,  ad- 
vumslratur  fjuh  fflecie panis  ac  vini  carne  fanguine  lefu  Cbrifti 
\ereparticipare.  Sed  credlfneyinquiunty  corpus  lefu  Clmfti  vere  in 
$opane  contineri  \  Minime\  inquam :  quin  potius  credoilludw  calum 
eueclumatque  receptum,  Chrislumque  Dominumaddcxteram  Va- 
tris  ita federe ,  V£  huiuf  nodi  elancntis  inclufus  nullo  modo  teneatur. 
Tum  ^nus  cx  iisyme  ludais  Capernaitis  fimilem  e\fe  dixit .  neque  e- 
nimyinquit,\is  credere,nifi  corporalem  ChrisHpra-fentia  in  ipfo  pane 
inclufam  videas.  Nequevero  potcs  negare,  quin  Ckrislus  dixerity 
Qui  edet  carnemmeam^fanguinemmeumbibet.Tu  vcrbjnqua, 
Vide  quemadmodum  Chrislm  dicatfe panem  effe  Vinum  qui  de  cab 
defcendit}w  vitam  ommbus  in  ipfum  credentibus  impertiat:  carncm. 
deniquc  nihil prodeffe,Spiritum4Utem  viuificare .  Adkcec  illos  ctiam 
admonui y  vt  ea  qu£  d  Luca  Euangeh9la  narrantur  3  tradunturque  a 
Vauloy  infificerent  confiderarent y  cum  itadicituryAccipitey  editey 
Hoc  esl  corpus  meum  yquodpro  \obis  trdditur  :  hoc  quotiefcunquc 
feceritis,  inmei  memoriamfacietis.  ndm  itamortemDomini,  inquit 
Vaulusyquoad  is  y>eniatyannuntiabitis.Tum  ego  eos  diligentcr  monui 
\tcum  locum  dnnotdrent.  Neque  verd  memoriam  rerum  prxfentium  \ 
recoli  ac  celebrarijcd  prateritaruminec  memoriam  Ckriftivfurpa- 
dam  cflfefi  eum  prafente  ante  oculos  noflros  habemus.  Sanc  inquiunt 
illiyfed  annonvis  tu  amplccliquoda  flacroflanclo  Conalio  atquedo- 
Boribus  esl  c-onslitutum^SaneJnqua^idquidem  duntaxat  quod  cum 

verbo 


s: 


m 


6ud.Marfac.  LIBER  VI. 

verbo  Dci cofcntiat.prccterea  nihil.Na fi  cgo  ipfc,ait Vaulus,aut  An- 
gclus  dc  caio  vcniat,qui  ahud  verbumVobis  annutiet  quam  quod cgo 
dnnuntiaui,anathema  fit.Tum  illi  ex  me  \bi  isla  didiciffem  quccfiuc- 
rimtWn  fanclo  Euangelio,inquam,^f  \crbo  Dei.Eslnc  tuumfmquiut, 
offiaum  id  lcgere ,  cum fis  homo  mechanicus,  nulla fcicntia  prceditusl 
Quomodo vero fcis  tu id  effe Euangcliu,cy  <pM *e  docuit*.  Deus  in- 
quam,me  Spititufuodocuit.  Omniumautcm  Chnftianorumefl  il- 
ludlegerc,  audirecy  cognofcercfine  quovia  advitam  (y  falutem 
nullo  modo  cognofci  aut  teneri  poteft.Foftrcmo  qucefiuerunt  num  In- 
fiitutionem  Caluini  vidiffem  quce  Chrisliana  infcribitur  appelld- 
tur .  Quibus  ego  ingenue  confeffus fum.  Atque  hac  quidcm  quceftta 
funt  cx  me  in  prima  interrogatione. 

Secunda  autem  interrogatio  per  magnum  Vicariumfacla  efi,qui  seeunda  dif 
pro  fua fumma  infcitia  atque  sloliditate,multa  ex  me  leuiafriuolaque  3iciaSS.IU~ 
qUitfiuit  ,  minime  digna  quce  hoc  loco  ac tcmpore  comemorcntur.Vo- 
slca  rogauitme,quam  ratione  vitw  profeffus  effem.Cui  ego  rcffiondiy 
militarem  ex  cqucflri  ordinccorum  qui  delecli  confcriptiycertds 
KegisturmdsconfiauntiEorgioautcm  duceflipcndia  meruiffe.Tum  Lor§1Uf* 
quidam  ex  lis  qui  aderant,\llc  quidem,inquit,qui  prccflantifiimus  e- 
qucs  cxtititjtc  in  hac  doclnna  difciplinaquc  mimme  inflituit.Non  fa- 
ne,wquam:neque  cnim  cgo,  quemadmodum  paulo  antcdixi,ab  homi- 
nibus  hcec  didici:neque in  bcllo  intcr pugnandum  cdifcuntur.  Inter- 
rogatas  num  credercm  voturn  caflitatis^qud-fiuiex  eo,quodnam  illud  vocum  ca. 
cffet.Vt  honunesyinquit,fidnt  religiofi,  &  alia  qua>damfacianty  quce  ftltaw$*.  - 
ille  nefcioqucc  nugamcnta  rcfercbat.  Tum  egaei  rcf^ondi,me  nullam 
caftitdtc  meliore  exiftimare  yquam  W  cum  nos  aculeis  carnis pugimur 
dtque  incitamuryad  Dcum  confugiamus ,petamufque  ab  eo  Vf prauas 
at.q;immodcratas  carnis  noflrce  libidinesc6primat^fextinguat}nof- 
queeas  iis  rdtiombus  qucea  Deo  noks  proponuntur,refrenemus.Re- 
hgioncmveromenullam  aliam  intclligereyprcctereamdequadiuus 
Xtcobus  loqueretur. 

hterrogatus  num  Sdcramenta  Ecclcftce crcdercm,qucefiui  abeo  Sacramita 
quce  effcnt  dla .  Cum  autcm  illc  mihi  ea  numcraffct ,  dixi  duo  tantum  ,U 
a  Deo  in  Ecclefia  Chnsliana  inslituta    traditay  Baptifmum  zjfta-* 


Litd.Marfac.  ACT.  MARTYRVM, 

cram  Ccenam. 

Dc  Mifli.     Interrogatus m  eo  tempore  quo  illum  ordinem militare  eqtteflrem-  j 
que profitererac  fequerer,ad  Mijfam  audiedam  accedcrcm,  corafi- 
ntulachris  atque  imagimbus  gcnua  fleclerem,  ac  peccata  mca  facer- 
doti  confitercr.  Non  negaui  me  quidcm  antca  in  mca  fumma  tgnorati-  \ 
one  ac  cacitate  ea  ommafecijfc :  nunc  vero fummas  Dcograttas  age- 
re,qui  me  ab  illis  tantis  crroribus  reuocarit,  atque  in  viam falutis  re~ 
duxerit .  Tu  qutdem,  inquiunt,  ab  ea  longe  abcs:  Imd  vcrb,  inquam, 
longius  aliquando  abfui.  Putafne  tu,inquitVicarius,tc  in  ea  \>ia  falu- 
tis  effel  Ego  \crb,inqua>n,non folum  puto,  fcd  etiam  crcdo  ,pcrfuafus 
iis  promifis,quibus  Cknjlus  dc  falute  mea  certifimu  rcddidit.  Tum 
ille  dixit fe  doclorcm  pcrhibiturum ,  qui  mihi  oslcderct  quanto  in  cr- 
rore  ego  vcrfarer.Cui  dixi  me  quidem  ei  crediturum^tque  errorcm 
meum  agniturum,fi  eum  ex  Scriptura  fanBa  mihi  oHcderet.lllc  qui- 
demjnquit ,  cum  ex  Scriptura  facra ,  tum  etiam  ex  conflitutiombus 
Conaliorumfacillime  tibi  osledet.  Ego  \>erb,  inquamji  cius  demon- 
slratio  confentiat  cum  verbo  Dci  ,fidem  ci  adhibebo  :fin  doclrinam 
diuerfam  a  vcrbo  Detciquercpugnantcm  afflcrat,eamfot  diuus  Vau 
lus  ait,vt  quoddam  anathema  deteslabor.llli  femper  authoritatc  Co- 
cdiorum  dotlorumque protulcrunf.cui  cgo  hunc  Vauli  locumfortiter 
op pofuijlludque  ctiam  oflendi,fidcm  mcam  in  authontate  verbi  Dei, 
non  hominum  opinione  aut  confuctudincfundatam  efj ? .  Vorrb  tribus 
dicbus  pbsl ,  Vtcarius ffcrans  fe p rxdam  ingcntcm  a  mc  ablaturum, 
\enit  cum  capitaltum  caufarum  ludicc.  Ui pecumam  quam  habcbam, 
mhi  adcmcrunt,  mfi  qubd  quantum  fatis  effet  ad  \iucndum  rchque- 1  . 
runt.Vtcarius  autem posl  multa  incpta  &  abfurda^qua:  tu  m  mihi  lo-  i 
quutusesl:,  quxfiuit num  ego  vcllcm  mc plane  referread  Concilmm  \ 
iudtciumque  doclorum,  adquos  Scriptura  facraz  interprctatio  atque  | 
tSfummp  expllcatto  pcrtineret,ey  num  \ellcm  magis  quam  Kcx  Galkx fapcre 
an"iodl'  acnonca  qu&illecredere:  Keftondieimhilopus  mihi  efjceorum  in- 
terpretatione ,  mcque fine  v//o  huiufmodt  interprcte  acdoclorc  facde 
aperteque  oslcnfurum  id  quod  diccrem  verum  cffcnequc  mcam  fidcm  \ 
in  ipfo  Kcgefundatam  ejfe  ey  conslitutam,  ncq;  etiam  hic  cjfe  V£  de 
illius fide  loqucrer.  Tumille  iterum fe  doclorcm  rmht  daturum  dixit. 

Qutd 


Lud.Marfac.  LIBER   VI.  2.30 

Quidtu,inqua,  num  prccftarc  idipfc  potcs,  cum  prxfcrtim  iuridiciale 
muyius  officiumq;  fuftineas  ITcrtius  coru  ad  mc  aducntus  accejfufquc 
fuit yVbiSupprccfeclus  adcrat .  tu  fummus  Vicanus  cx  me  quxftuit, 
num  vcllcm  in  mcis  opinwnibus  atq;  crronbus  ,vt  vocant,permanere: 
Qucego  rogaui,vtea  qucc  dixcra ,mihi  lcgenda  curaret.  id  quodipfe 
fecit,quxrcnsfcmpcrex  mc,num  meam  vcllcm  fententiam  deponcrc, 
mifcricordiam  mihi  promittcs.  Ego  autc  eis  dixi,  me caufam  vcntatis 
taiuftaQ1  cequam  nullo  modo  vellc  deponere  aut  abijcercneq;  verb 
petere  ab  lis  mifericordiam:  fed  Dcum  orarc,  Vt  eam  mihi  impcrtiret. 
biterea  dum  intcrrogata  & reffonfamca mihi  legercntur ,me de  Eu- 
angclio  interrogantes,  captwje  aggrefi  funt,  num  mcucffetofficium 
illud  lcgcre,&  quifnam  me  de  eo  erudiffet  ac  docuiffct :  Qmbus  ego 
rc(bondi,  Deum  Spiritu  fuo  feciffe  vt  aliqua  eius  cognitionc  adeptus 
fucrim,ncc me  fincgratia  ilhus  atque  S piritus  illuminatione  quicqua 
pofje  in  Euageho  coprehcndere  atq;  intelligere .  Tum  Supprcefeclux 
Kcgis  dixiv,quod  ad  quatuor  Euangchfias  attineret,  duos  tantum  ef- 
fe,Mattb#um  &  \oanncm,quipun  effent :  Marcumvero  &  Eucam  ^^r^ 
centones  quofdam  habcrc hinc  illincque  collcclos:  quo  in gencrc  Vau-  SaEfiisfe- 
lumctiam poncbat.lllud prcctcrca dixitje  cpiftolas  Vaulijnfi doclo -J^nfof^" 
res  Ecclefice  cis  authontatcm  dedijfent ,  nonpluns  quam  AEfopifa- 
bulasfaclurum.  Ego  ci  dixi,  Diuum  quidcm  Vaulum  habcre  optimum 
ccrtifimumque  vocationis ftce  teftimonium^qucmadmodum  in  cpifto- 
la  ad  Galatas  i.ca.fcriptum  cft.Tum  ille ,  Vaulum ftbiipft  tcftimonium 
dare  dixit.V;detisfratres,qua?  &  quanta  fit  hcec  blaffhemia  aduer- 
fusfacrofanclu  DeiVerbuimpunfiime  proiecla .  Oremus  igiturcum 
\>t  nobis  camgratia  impertiat,  nc  vi  huiufmodi  impietate  dclabamur. 
fed  virtutt  Spintus  eius  confirmati,in  obferuantiaobedietiaque  ver- 
biipfius  Cumomm  reuerctia  pcrmaneamm .Voftea  Supprcefecl9wfit  hcrum  rc 
iteru  recitarica  quceegode  Ccenainterrogafreffodera^acquxfiuit  \yKY*Q* 
num  vclle  credcre  veru  corpus  lefu  Chrifti  ibi  in  eo pane  inclufu  coti-  na. 
.ncn:Ego,inquaad  crcdo quod ante dixi.Tum  ille,Ego}  inquit,  crcdo 
fimuhtquc  vcrba facramcnta 'ia fuper panc  funt pronuntiata ,  corp9 
Chnsli  inco  in.ludi  contincn:Egoanquam,illudnego ,credoque 
Chnftum  in  ccelum  afccndiffe ,  atque  ad  dexteram  Dei patris  fui  fe- 


Caiuinicpifc.  ACT.  MARTYRVM, 

dereMea  h<£c  quidemjnquitfides  cH,  tn  qua  Vo/o  viuere  mori.Et 
egoquoque  yinquam^o\o  &  \iuere  (fmori  in  ea^quam fum  confcfus 
C7*  prof  fius. 

Atquc  bic  quidcm finisfuit fcrmonum  noslrorutniin  quihus  nopo- 
tuicommode  ordincmyquofuiinterrogatusy  conferuare  .Ego  autcm 
malui  aliquid  omittere,quam  aliquid  quod  quafitum  cx  me  nonfuif- 
fetyaddere.Ncque  vero  hanc  confefionem  meam propterea f  :npfi  vj 
ea  in  lucem  emittatur.fed  vt  Deus  hoc  meo  teslimonio  aliquam  gloria 
confequatur,quemadmodumipfe  mehonorauityfuamque\>irtutem  in 
meafummainfirmitate  cxhibuityitavtinimicinos~lri\icli,  ^  confu- 
fi  nihil plane  hahcant  quod  dicantymfi  qubdnos  rationem  fideinoslrcc 
ad  iudiciumarbitriumque  doclorumfuorum  referre  nolum  9  yquafx  fa- 
pientiores  quamillifuntyeffe\elimus~  bitereatamenita  premuntur, 
\>t  quoddicantnihilplanehaheantynifiquod  pudore  impediutur  quo 
minus  Scripturam  facram  plane  repudient.Ego  autemDeum  optimu 
atque  omnis  mifericordia  Vatrem  etiam  atque  etiam  oro  Vf fua  in  nos 
dona  augeat  &  confirmet}quo  nos  tumin  \ita  tum  in  morte  fanSlifl,  - 
mum  eius  nomen  omnigloria  illuslrare  pofimus,ka  vf  rcgnum  e- 
ius amplificetur y(y  Ecclefia plane  \aftata  & defolata  adificeturyat' 
que  in  optimum flatum  reftituatur,noflraque falus  procuretur:  hbc<p 
ab eo peto in nomine fummagratia charifimieius Frfij  Domini  no- 
slri  lcfu  Chnsli^qui  regnat  cum  Vatre  &  Spiritu  fanSio,  A  men. 

Sequitur  epiftolaloannis  Caluini  mifla  ad  Peloquinum,&  Marfacum,ali6fquc,quieo- 
dem  tcmporc  Lugduni  in  carccrc  captiui  propter  Euangelium  tcnebantur. 

Cahiini  cpi  pllp  G  Ofratres  charifiimiycredo  vosintellexijfe,metum  cum  nun- 
tium  captiuitatis  vcftttf  huc  efl  allatumy  ab  hac  \rbe  ahfuiffe, 
quo  oSlo pofl  difcefium  meum  diehus  reuerfus  fum .  \ta q;  minimene- 
ceffariumeffc puto y\t  me  \obisexcufem  quodadhuncvfque  diefcri 
here  ad  vos  diflulerim.  Quanuis  autem  illud  nuntiumfecundum  qui- 
de  carne  nohis  trifle  acerhum  acciderit,etiam  pro  co  amore  &  he- 
neuolentia  quam  in  Spiritu  ac  Deo  erga  \os  hahcmus ,  quemadmodu 
pareslmos  tame  oportetad  voluntatem  optimi  Vatris  ac  fummi  Do- 
viini  coformarij  neque folum  iudicareiuflu  0*  aquum  quod  is  de  n 
his ftatuitfed  ctiavt  honu  amorifq;  plcnu  (?  ad jalutc  noftra  acco: 

datu 


m 


IM 


Caluiniepift.  LIRER  VL  131* 

datum  optimo  gratifimoque  ammo  dcctpcte ,  paticnter  cxpcclantes 
\t  reipja  ita  ejfe  oslcndat.Ca:tcrum  in  jiimma  noslra  tnslttia  ingcv.s 
inesl  confolatio  ac  Utitia,  qubd  Dcus  tanta  virttitc  cy potcntia  vo- 
bis  ajfucrit.Ltc  nim  maximopcrc  fuit  neceffariumy\t  ipje  Spiritu  fuo 
\os  confrmarct ac  roborarct  yqubftcrofanclam  eius  \eritatem  \cflra 
\>ita prctiofiorem  charioremquc  habcretis.  Nos  quidcm  omncs  etiam 
nimiumfamus  y  quam  difficilehominibus  fitfui  obliuifci .  Itaquetum 
dcmumDcus robusltjbmum ac potcntiftmum  brachhum  fuumcxe- 
nt,  cum pro  nominc  cius  illuslrando  nullum  aut  tormentum  autop- 
probriumautctiam  genus  moriis pertimefamus .  Cumautcmis  \os 
fua  \irtutehacienu6  muniucrityfumynbqueroborefepfcrity  \tpri- 
mum  mipetum fuslineretis:  rcliquum  csl,  \t  cumorcmus  \t  \os  ma- 
gis  magifque  confrmet  pro  magmtudine  ac  difficultate  ccrtaminis 
cius  quod  \obis  esl fubeundum .  Ac  quum  ipfe  nobis  fummamtotius 
dimicationis  \ihloriam promiferitjie  dubitetis  quin  cum  \osiam  flin- 
gularieiusgratia  aliquam  Virtutis  eius  partem  in  \obis  fcnfentis Jtn 
poslerummaius  reipfa  atque  cxpericntia  teslimomum  fitis  habitw 
ri:ex  quopltne  intelligere  potentis  ,  eum  opus  quod femelincepit, 
nunqua  impcrfcElu  rclinquere}  quemadmodu  esl  in  Vfal.  c  x xx v iii. 
htprimis  \erb  cum  fuis  hunc  tribuit  honorem ,  \teos  ad  \erttatem 
\erbifuipropugnandam  tutandamque  adhibcat y  atqi  admartyrtum 
quafi  manu flua  ducat ,  nunquam  inermes  eos  reltnquet  yfed  omntbus, 
qu£  funtneceffariayarmisinslruet.Ta?ttutmnodb  eam fufapite  cogi- 
tatione  atque opera  date y  \iin Ccelefle \cfu  Chrifli  regnuoculos  \e- 
jhros  attollatis yatq;  animis  \cflris  pcrpendatis pro  qua  caufa  hac  di- 
micationcm  fufapttis  ac fuflinctis.Nam  hic  quide  affcclus  ynon foliim 
\mcct  omnes  tentationes  y  quibus  ab  infrmitate  carnis  attentaripof 
fetisyfcdctta  inutclos  \osfaact  aducrf  omncs fathan<£fa\\aciasyea- 
que  omma  qucemfcflifimus  hoflis  adobfcuranda  \erttate  machinari 
terit.Na  ccrtb  jcioyammos  \eflros  fingulart  Dci  gratia  itafundatos 
'  conslttutos  cffc  y  \t  non  cafu  ac  tcmcre  in  hoc  ccrtamen  incideri- 
tisjcd  certiftmo  Sptritus  iudtcioy&(\t paulb  ante  dixi)  quafi  manu 
Dei  duclt  \cncrttis:  ita  \t  cum  egrcgio  illo  lefu  Chrislt  milite  poffctis  f 
\erc  diccrc ,  Ego  fcio  cui  crcdidcnm .  ktque  ea  caufa  csl}  quo  mtnus 


Timo.t 


nes  Marty 
rum 
nob 
debcant 


Caiuimepift.  ACT.  MARTYRVM 

ad  vos  mitta  eafidei  confefione  qua  optim9 frater  nofler  Vcloquinus  I 
amepctijt.NaDeusfaciet,vteaconfcfio  qua  Vosprocamenfur*  I 
Spiritusque  vobis  dcdit  ,cdidcritis  ,maiore 'xdificationisfrucluaffe-  \ 
rat,quamc<£tcraomnia  qua:  aliude  fuppeditari  vobis pojfunt.Quin~  | 
ctiarogatus  a piis  fratnbus ,qui  non  ita  diu  fanguincfuumpro  gloria 
Dei  tueda profuderut,  vt  eoru  confefione  videre  &  corrigerem,  non 
folum  in  ea  nihil  immutarevolui,  f :d  ex  ca  huiufmodi  cofolationc  cepit 
qua  me  in fide  magnopere  confirmatum  fenfi.  nulluautc  Verbu  addere 
Confefsio-  aut  dcmerc  plane  volui,exiflimas  quatum  in  ca  mutaretur,tatude  au 
kjuiu  thoritatc  ac  Virtute  detraheretur  ea  quameretur fuma fapictia  co- 
elnfC  fl&M>qua  videm9ab  SpirituDei  profccla  cffe. Ita  igitur flatuatis,vo- 
bifq;planeperfuadeatis,optimu  Deu,qui fe,cum  op9  eflpfleditfuani 
in  veflra  infirmitate  virtute  praftaturu,neque  vos  vnquareliSlurum, 
quin  prxclarc  ac  magynfice  pofitis  ei9  nome  celcbrareatq,  illuslrare. 
Tatum  fuma  moderatione<&  reueretia adhibete ,certb fcietes  Deo  fa 
crificiu,  quod  eipro  portione  Spiritus^f  facu\tate,quaab  co  acccpi- 
flis  pffleretis ,  no  minus gratufuturum  quam fi  omnes  Angelorum  re- 
uelationes  comprchenderitis ,  eundemq,faSlurum  vtidquod  ori  ve- 
-  flro  infcruerit,  tum  ad  confirmandos  fuos ,  tum  adaduerfarios  omni 
pudore  afficicndos  valcat .  Nam  quemadmodum  vos fatis  intelligitis, 
nobis  conslanter  rcfislcndum  cffe  omnibus  impijs  Vapiflarum  abonii- 
^nationibw ,mfi velimus Chriflum abnegare , a quo pcrcare  rcdcmpti 
ipfique  acquifiti  fumus:  ita  dcbctis  camgloriam  caclcslcm  atqueim- 
mortalcm  mcditari,  ad  quam  Vocamuratquc  inuitamur ,  ccrti  nos  ad 
ea per  cruce,igyiominiam,  ipfamq;  mortc  peruenturos.Omnino  huma 
;-  )  .70  :dit  nu  magnopcre  videtur  filios  Dci  ita  angoribus  fatiariy 
impiorum  cum mtcrca  impij  homines in fuis  deliciis ac  voluptatib9  cxultet :  imb 
fehcitas.    <y£rb  teterruna  fathanxmacipianos  pede  gutturumpofitoita  prcme- 
re  atq;  affligerc ,  vt  fuos  de  nobis  tnuphos  agat.fed  tamcn  in  his  tatis 
arunis  atq;  miferus  vchcmeternos  dcbemus  confolan,qubd  poflimus 
felicifimucxitu,quinobis  cfl promiffus ,  expeclarc,Q'  qubd  Dc9non 
modo  ex  his  omnibmalis  per  Angelos  fuos  eripietjcd  ctia  lachrymas 
pcr  ipfos  Angelos  ex  oculis  noflris  abftergct :  atq;  ita  rchle  defficcn 
potcrimus fuperbiaiflorum  honiinu  mifcrorum planeque  occacator 

qui 


Lud.Marfac.  LIBER    VI.  %$% 

quifuum  in  cxitiuomne  vimfuroris  fui  in  calu  conferunt.hterea  qui- 
dem }ctft  }nosnonfimus  cadc 'conditionc  qua  mmc  vas  cfiis}notamen 
dcfiftmfp  reab9}mifcricordia}folicitudi7iibHa  borare}ac  vobis  n^mdttv 
Vtmcbra  vcflra3quandoquidc placuit  Vatricakfli  sp  fuabonitatenos 
\nire in  vnucorpofub  Yilw fuoynofiro  capite.ltaque fuppkx  cum ora- 
bo  cam  vobisgratiam  impcrtiatyVtfreti  ipfiusfauorc,  ciufquc  ope  ni- 
xiynullain  parte  vacillctisfed  potius  virtutis  incrcmentufufcipiatis: 
idt  q;  vos  in fua  tutcla  cy  fidclifima  cufiodia  tueatur  y  cu  ea  certitu- 
dinc  atque  ammorumvcflrorum  pcrfuafione,Vt  quicquid  efl  in  mundo 
cotemnere  pofitis.  Yratres  mci  &  alij  coplurcs  vobis plurimum  Jalu- 
tis  dicut  Qcneua.quoma  autcm JJ>ero  hac  epiflolamvobis  duobus  fore 
comunemyaddam  illndtatum}  mawrcm  cxhortationem  mihi  apud  vos 
minimc  adhibedam  ejje.  Satis  enim  cfi  me  a  Deopetere  vt  id  magis  ac 
magis  imprimat  in  cordib9  veflris  quod  ex  literis  veflris  intelkxi  vos 
optimcguftajfie.Quaquam  molcflu  cfl  tadiu  in  carcere  lagucrejame fi 
nuWalius  extarctfrucl9  pratereu  que  vobis  oftedit,qubd  no fine  caw 
favos  vfq;  ad  huc  die  rcfcruauit  3  in  eo  quide  tuftahabetis  caufa  nulli- 
us  mokftia  propter  carccre  diutumu fufcipieda.  De  morbo  auXe pru- 
denter  confideras,Dcute  hoc  modo  vellc  ad  maius  certamcn prapa- 
rareyvt  caro  bene  domtafacilius  pofiit  in  cius  voluntatem fe  permit- 
tcrc .  Ita  omma  qua  a  Vatre  cakfiiproficifcuntur,funt  nobisin  com^ 
modumacbonum  noflrum  conuertenda.  Sivos  poteflis  communicare 
cum  catcris  fratnbus ,  vos  rogo  vt  eos  mcis  verbis  faluere  iubeatis. 
Dcus  optimus  manu  fua firmifiima  vos prchcndat }  tueatur  }dirigat3 
fuamque gloriamin  vobis  illuflriorem  cfficiat.  loannes  Caluinus. 

EpiftolaLud.Marfaciadquedaamicu  fcripta2$.Augu{t-incjua  is  cjua:da  exponit  me~ 
moria  non  indigna  qu<j  in  carcere  paulo  antecjuam  martyrio  defungcretur,afta  funt. 

M  Harifime flraterjiouifiimis  hifce  diebus  ego  literas  ad  te  dcdi 
**  x  x  v.AuguftifcriptasJimuletiamaltcras  ad  optimum  at~ 
que  amantifwmmfratrem  nofirum  ey  amicnm  N.qua  an  vobis  rcd- 
ditafuerintyignoro.  Fratcr  noslcr  Dionyfius  Veloquinusfcripfit  e- 
tiam  adnepotem fuum  dcijsrebus}quaaccidcrunt}quemadmodum 
nos  expcBarcmus  declarationcm  iudidakm  cius  opinionis  ac  iudi- 
aj  quodhomines dcnobis faciunt .  Itaigitureucnitdie  Luna proxi- 
moj  quifuit  xxi,  eius  mcnfls 3quo  nos  ad  vos  eas  liter&s  dt  ■ 


Lud.Marfac.  ACT.  MARTYRVM, 

mus.Ndmpoflcamdedarationcmnosomnes  adcarceremregiujko-  \ 
dndm  dppclldtumytraduclifuimus,pr<£ter  Dionyfiutnfratrenoslru, ) 
quemy\td  qmbufddm  ifitelleximus^lcuthcropoLm  duBurifunty  vr 
tn  ca  vrbcjn  qudfuit  cdptus  yqudft  quceddm  viclimd  ccedaturiatque  i~ 
Mort^k-  tdvariis diuerfifque inlocis nomenDet  noslrimortefiliorum  fuorum 
giorificarur  illuslretur.  Nos  quidcm  expcclabdmus  edmfententidmy  qud poslri- 
dic eius  diei  quhnhceretictjumus decldrdtiycdpitis  ddmnaremurfcd 
bemgmfimus  Deus  dd  hunc  vjque  dtem  nos  confcruduit,  vtntdgis 
?nagtfque  fempercorroboremuryquemddmodu fentimus,virtute  qui-  \ 
dem  aus  atq;  opeiitd  vt  tj  qui  mdxtme  imbecillcs  ac  dcbtles  e  fe  pu- 
tabanturynunc  omnium frat fortifimi  atquc  consiantifimi.ltaque  ip- 
fi  dduerfxrij  nosln  mdxima  moleflid  funt  affcSlt propter  Confobrtnu 
meum^qucm  iudicdbdninon  consldnterin  propofito fidei  permanfu 
rumyqudfi  nos  aliquam  opinionem  in  eius  cerebro  commoutfcmusfed 
benignitate  Dei  ea  opimo  illos  multumfefellit.Widentemm  ineo  fum- 
mam  conslantiamyquam  Deus  ad  tuendam  fidei  declarata  confcfio- 
nem ei dedit.Proximo  die  Mcrcurij^nos  a  regio  Supprafeclo tnterro- 
gdtifuimusXs perfeueransfemper  in fuis  blaffhcmtjs  \fttatis ,  multa 
(f  Vdrid  d  nobis  qucefmit ,  impwmfquc  d  me  qui  primus  coram  eo 
produSlusfui.Qudfi  autem  me  nuqudtn  vidtjfetyitd  me  interrogduit. 
OptimusDeusmthtcdm  Vim  Sptntus  ad  refyondendum  prcejlitit , 
quemddmodmn  &  cceteris fmribus y  vtillemtfcr  mhilquod  diccret 
Scriptara   hdbcret,nifi  me  igrtdrum  dtquc  imperitum  effe  fmc  \lld  fcientid :  ne- 
myftcrionij  que  meum  effe fdcrdm fcire  Scripturay  qudm  tothomines  fummis  tn- 

Cercris.  ••         n    '   ■  O 

genijs prccsuntes  qui  vtgtnti  quinque  diittrigintd  dnnos  in  eius  stu- 
dioConfumpfijfent,tntelligerc  non potuiffent.Cui  ego  rcf}>odtyid  qui- 
dem  mdiori  i'Jis  effe  dedecoridc  turpitudini,idemqueScrtbis  dc  Vhd- 
rifceis  yprtjclfque  Legis  docloribus  cmmffcDcum  dutcm  ptfcatorib% 
mulienbus yclaudis yccecisJeprofispdralyticis,alufque  huiujmodi  ho- 
Match .xi.  mm&us  reuelajfeyvt  illud quod  ChriflusDominus grdtias  Dco  Vatri 
.   dgcns  dixitjn  hoc  hominumgenere  dtque  omm  tcmpore  confcrudre- 
tur  y  quod  Deus  db  intelligcntid fapientium  doclorumcp,  rcmomr  at- 
que  abdidit ,  C  pdruulisfimpliabufque  reuclautt.Tum  \>crotllt  ri- 
dcrc  cocperuntfdcmc  irridcreicum  tntcrea  egrcgius  V/V  SupprcefcBus 


U€$ 


Lud.Marfac.  LIBER   VI.  jyj 

loquens  cum  rcgio  Vrocuratore  ,pcr fuam fidcm  iurauit  Htaque  eum 
ego  rcprchcndi  ac  monui ,  eum  quimc  docuiffetnon  effc  iurandum, 
eundem  me  docuifje ,  idquod  confitebar  ac  tuebar,  purumeius  ver- 
bum  cjfe .  Tum  illc pudore  aliquo  ajfcclusfuit,  ac  dixit,fe  in  eo  qui- 
dcmfalfum  o1  lapjum  cjfe  potuiffc.  Vorrb  rcgius  Procurator  mihi  di~ 
xir,mc  ncgare  non pofie  quin  diuus  hanncs  Epbefi  Mijfam  cclebraf-  Jc'3*m 
fct .  a  quo  quafiui  \binam  illud  fcriptum  rcpcnffet ,  num  id  in  Euan-  origme. 
gelio  extaret .  Is  tum  conticuit  fme  \Uo  rcjfonfo ,  nifi  qubd  me  igna- 
rum  bcsliamque  appcllabat.  Ego  ci  dixi,  me  quidem faale  id pati,Vt 
ejfcmtalis  qualcm  ipfc  exislimaret ,  fcd  me  tamen  Chrislum  lefum 
cognouijfe,  quiaejjetincognitus .  Iraquenos  facile  viderejummam 
eorumignorantiam  atqucftoliditatcmplanebeluinampofiumus.Cce* 
terum  nos,qubd  adhomines  quidcm  attinet,  arbitramur  nos  cras  huc 
A  proce/furoSfVt  in facrificium  Deo  offeramur,camque  adipifcamurco- 
ronamglorirt  tftema?  atque  hxrcditatcm ,  quai  nobis  antequam  mun- 
dus  conslitucretur parata  esl.  ln  quo  quidem  magnopcre  gaudemus 
Utamur ,  oranrcs  bemgnifimum  Deum  vt  hoc  noslrumfacrtfi- 
cium  eifit  gratumatque  odoratum,  qucmadmodum  quidemfore fjre- 
ramus  &  confidimus.  Nam  nos  opem  eius  ac  Virtutem  in  nobis  expe* 
rimut  ac fentimus,eb  quidem  nunc  maiorcm,  qub finis  dierum  noslro* 
rum nugis  appropinquarc\>idetur:finis,inquam,huius  \ita  caduccc 
atq;  nujeriaru plenar.in  qua  quidahud  vidcrc  poffum  ',quamfumma 
dcfolationemiaut  habere  quam  materia  plunmaru  lachrymarum,ma* 
ximarumq-y  accrbitatu  proptcrtot  tamq,  horredat  blafj>hemias,qua3 
cotra  Dci  noslrimaicslate fcelcrate proijciuntur  ?  Vna  enim  ex parte 
\idcmus  hoslcs  Etdcfix  mamfeslos ,  qm  aperto  marte  Ecdefiam  a-  ^°^5  lc' 
cerrime  oppugnant ,  acfilios  Deiperfequcntcs,atque  irmocentufan- 
guincmfundentes ,  mhdaliudconantur  mfi  vtChrisli  h^reditatem 
\aslcnr XX planc d  leant .  Altcraex parte,inimicosaliosnonminus 
terniaofosy  qui  in  ipfa  Ecchfia  vcrfantur ,  homines  inordinatos  atque 
fjfolutos.quife  aduerfum  verbi  Dci  mimjlros fidclifiimof j;  cius  fer- 
uos  cxtullcnres,  mhdaliud fludcnr  quamomncm ccclejiaslicam  difci~ 
plinam  di fiparc,atque  e  Vita  omncm  rchgioncm  ax  timortm  DeitoU 
lerc  .Hisac  ccdunt  ahj,  qui  in  occukis  conucnticulis  fuis  fc rmnant 

Hk 


n 
i 
efl 
r| 
1 
"f 

M 


Lud.Marfac.  ACT.  MARTYRVM, 

Xaniam  doBrinafque  impias  >  quibm  fimpliccs  &  imperitos  bo 
mines corrumpant .  Heu  mifcri ^quiitaslupidi  fumus  y\thatctan 
tamalanon  fentiamm , qua  caufam gcmendi  ac  flcndi  multo  maio 
rem  atque  acerbiorem  nobis  afferrc  debcrent  ,  quam  omnes  accrbita 
tcs  quas  homines  in  nos  excrcent ,  qux  blajjfhemiis  dlis  notmnis  D 
comparata>,leuifim<£  funtiudicanda.  \taq;fratres,  illud  quide dcbe- 
rct  maximopere  nos  hunnliare,  cognofccntes  ea  nobis  ab  optimo  Deo 
immittiy  vtadmoneamur  ,paterneque  ab  co  cafligemur  atque  cmen* 
demur,  atquc  ettam probemur,  vr  inpatientia  cxerceamur .  Nam fu 

iacobi.i .  cut  dicit  Dmm  iacobus  fummam  debcmm  Utitiam  exisiimarc,  cum 
in  \arias  tcntationcs  inctdimus ,fcientes  probationem  fidei  nojlra'  pa- 
tientia ficn.  fed  oportet  patientiam  habere  etiam  opmpcrft  clum^  \t 
fimus  perfecli  atque  mtegri ,  nullaque  in  re  deficiamus .  Et  certe  nos 
in  rcgnum  Dei  intrare  non  poffumus ,  nifica  vna  via  qudc  a  Chrislo 

Matt.7.  lefu  nobis  prxmonslrata  eH.Ed  autem  cfl  angufla  a(j>eratqua  per 
multas  magnafque  difficultates  calamitates  perucnicducfi.  Actu 
quidem  cum  ea  nobis  acadunt ,  pojfumm  plane  nobis  perfuadere  nos 
habcre  arrhas  adoptionis  nos~ir£yfilt6fque  Dei  effcanlibrum  vita  ia- 
iam  adfcriptos.  neque  vero  aquum  ejfet  &  conjentaneumvt fer- 
umbenetraBarctur ,  cumdominm  eimirndetur,  conffuitur,  cola 
phis  caditur,omniquc  opprobriommgencre  ajficitur.  Oportet  igitur 

a  Tim.z.  nos,fi  volumm  cum  Chrisloyiuerc^tcum  eodcm  quoque patiamut, 
amarcque plorcmm  3dummundm  infoleniifimeexultat.Scdtota  ra- 
tio  &  conditio  Vitce  ita  commutabitury  \t  impim  iflorum  rijm  in  que- 
slu flctumq, perpetuu ,  aut dentiu flridore  conuertatur.nos  \cro om- 
nibm  molefliisatq;  airunis  hberati,fepiternis  folatiis  &gaudus  per- 
fruamur .  Gratulare  igitur  nobis ,  ac  Utare  charifime frater ,  quod 
benigmfiimm  Deus  animos  noflros  ita  confirmauerit ,\t  illum  dietam 
felicem  atque  optabdcm  fumma  cum  Utitia  expeclemm\in  quo  qui- 
de  fperamm  confidimm  nos  mortenoflra  gloriam  Dco  daturos 
quamdebemm:eumq,  etia  nobiseam  conflantiaprajlaturu,  qua  vjq 
ad  vltima fanguinis  noflngutta}puramfidei  noflra?  cofefionem  tue 
murjta  vf  &  regnu  Dommi  noflri  lefu  Chrifli  augeatur^ fatb< 
ciufque  Vicarij  Antichriflidimmmtur  atque  euertatur : Ecclcfiaq 


:.  k 
«fy 
M 


Lud.Marfac;  LIBER  VI.  2,34 

^Krfw  fta  confufam  acdcfolatam  ccmimusjn  mclwrem  slatum  resli- 
tuatur.  Harum  quidcm  rcrum  initia  iam  videmus  in  ipfis  noslris  ad- 
uerfarus ,  quicumnullofurore  fuo  poffunt.  nobis fitlentium  imponcre, 
adcas  confugiuntblaJj>hcmias,vt  fanclifiimam  Domhnnoflri  lefu 
Chnfti  dotlnnam detcsicntur. Qucmadmodum  mifemmus ific  ho- 
mo  regius  Supprxfcclus ,  qui  hert  cum  interrogarct  quandam  mu~ 
lierculam,  domim  Copifamulam,  non  e s~i  verttus  hanc  blafyhemiam 
proferrc,Detcsiandm  fit  Deus  islius  Legis.  Ego  Dcum  clcmentifii-  hjdicis.  t 
mum  oro  vt  cius  mifcrcatury  eumque  Spiritu fuo  dhwnnet,  vt  mijcr- 
rimus  homo  ad  vcram  pcccatt  fui  cogmttoncm  adducatur.  Quoniam 
dutcm  tempus  diffolutionis  me<£  lam  appropinquat ,  Vos-quaft  cx  hac 
\itadcccdens  valcrcac  jalucre  iubco,Dcumquc  oro  vtVostnpurtfii- 
tno  nomims  jui  cultu  pcrpctub  retvwat  atque  conferuct .  Vratrcs  mei 
fc  vtslas  ac  totius  ccdcfit  pncibus  ctiam  atque  ctiam  commen- 
dant:  fiqmdem  crunt  in  hac  adhucvita,  cum  htf  htcr<e  ad  vos perlatae 
fucrint.  Gratia  Domininoslnlcfu  Chn^siivobifcum fit.Hoc dieVe- 
ncris  xxv.  Augusli.  Vcfier  amantiftimus frater  LudouicusaMar- 
faco.  . 

Sequitur  mors  Ludouici  Marfaci  ciufque  Confobrini ,  atque  Stephani  Lignifabri ,  tc- 
Itata  commemoratione  eorum,qui  a^Ts^curucrunt^ac  rem,quemadmodum  eft  gc- 
ita,to;am  viderunt. 

j)  A  V  C I S  pbjl  dicbus,ipfe  Marfacus  eiuf jue focij}Confobrinus, 
*  Stephanus  Ligmfabcr,  qui  natusfuit  Genabi  ad  Ligerim,  ho- 
mo  ciim  arder.tifimo  Tiudio ,tutnetiamin  verbo  Dei  optime  ins~ii~ 
tutus .  hitres  Lugdunicadem  fentcntia  ,pro  tnbunah pronuntiatd, 
capitis  damnattfueruntvt  viui ignc  cremarcntur.  \udices autcm pofi- 
quam  cam  fcntentiam  pbrnuntiarunt,vchementcrfuerunt  perturbati 
dtque  attomti^cum  vidercteos  tres  martyres,  nonfolum  mortcm  pro- 
pviquam  no pcrhorrcfcere,verumctiam  Deum  omnigratiarum  aSiio- 
nc  atq;  laudc  cclcbrarc,  qubd  dtgni  ab  eo  habiti  ejfcnt,  Vt pro  jah  clifi 
fimo  ipfius  nomine paterentur ,  adcb  Vtcx  audientia  ludtaaria  egre- 
dtcntes,~?(almum  qucnda  canere  ccepcrint.Ncquc  vcrb  Suppraj  tcius 
hoc  diutius difiimulare potuit,  corumq;  fahcla  in  Dcolxtitiam  atque 
hilaritatcm  jerre:fedmaximaindignationc  commoius  ,iufit cis  fitlen- 

Hh.  jj. 


Matth.Dymonet.  ACT.  MARTYRVM, 

tiunt  imponi,egredicnfque  inde ,dixit,\tane  abiecli ijii  homincs,aduer 
fus  tantam  Monarchiam  fcgm  fe  extollctlTum  Marfacm  in  exiguu 
eius  loci,in  quo  crant,angulum  fcccf>it,ib{que  Deum  orare  ccepit,que 
cumvnus  ex  jatellitibm  impedirevellet,Num,inqmt  Stcphanm^c. 
aquum  hoc tcmporc  nos  impcdiri  qub  minus  Deum  noslrum  inuoce 
mm  &  oremuslHis  illim  vcrbis  territus fatclles  conticuit fcque  ili 
cb  recepit.  Vorrb  antcquam  educcrcntur  e  carcere,  vt  ad  vltimum fup 
plicium  duccrcntur,c<tteris  duobus ,  Confobrino  ipfius  Marjaci 
Stephanofunemfingulorucolloappofuerunt.  Ludouicus  aute  Mar 
facm,cum  idem  infigne  atque  omamentum  expeclajfet,neque  videret 
idfibi  deferri  ,qubd  ludices  rationem  quandam  habcrcnt  eius  qui 
ex  eque&ri  eorum  ordinefuijfet,qui  Ordinati  rcgij  nominantur:  cora 
SupprafeSlo  ac  catcns  magijlratibm  maxima  voce  quafwitfium 
caujafratrum fociorumqucjuorumaliaejfet  atquc fua.Atquehuiuf- 
modiverbacumprecibusaddidit,Heu,nemihi  torqucm  ordinis  tam 
£nis  chri-  cxcellentis  infigne dencgetis.Tum  Supprafeclm,Siquidcm ita  \ult, 
m'      inquit,deturei  funtivt  &  cateris.ldcumfaclum  cjfct}duclifuntad 
locumfupplkio  consl\tutum,comitati  quatuor  Francifcanis  &  ma- 
gno fatelhtum  numcro,qui  omncs  currum  cingcbant,vt  impcdircnt  il- 
los  tres  martyrcs  ne  adpopulum  loquerentur.  Loigiturcum  \cnif- 
fentfubitb  accinclifuerunt  atque  ad  poslcm  alligati  ,fafcefquc  ligno- 
rum  aridorum  circuncirca:  atq;itacircunfeptihitres,fimulcanticum 
Simeonis  canere  cceperunt,Nunc  dimittis fcruum  tuum  Domtne&c. 
dumcarmfex  in  circumituignem  fuccendcret ,qui paulb pbslcorum 
corpora  confumpft. 

MATTHAEVS  DYMONETVS. 
Attham  Dymonetm  ,mcrcator patria  Lugdunenfis  ,in fua  ig- 
WNM  noratione  Vitam in  ommbm  mundi cupiditatibm  voluptatibuj 
que  diffolutam,^f  amodcsliapietateque  Chrisliana  alienam  dcge- 
rat.Nam  in  illis  fuis  dchtijs adcb abhorrcbat  a  verbo  Dei  atquc  slu- 
diopietatis,vteos  qui  Lugduminuocandi  Deicaufa  ccetus  conucntuj 
que  haberent,infidiofe  atque  inimice  obferuaret.Vojiquam  vcrbfum- 
ma  Dcimifericordia  ad  cogmtionem  Euang.  hj  vocatm  csl,slatim 
fruclm  Conucrfionis  admirabilis  oslendit.  nam  paulb pbsl  comprc- 

hcfus 


Matth.Dymonet.        LIBER  VI.  2,35 

henfus  cum  domifua  efiet,ab  his  quiiurifdic~lioyjem  Lugduriihabent , 
primo  aditu,  qu&  cffctfua fidcs  non  difiimulanter  %f  obfcure,fed in- 
genue ac  libcre  declarauit:& poslca  m  tudicio purifiimam eius  con~ 
fefiionem  edidit:  quamnos  literis  mandauimus ,  qucmddmodumfe- 
quitur. 

DieLunaquifuitix.  lanuanj  m.d.l  1  u.  cum cffem domi noflra 
coram Suppra^feclo  regio &  OfficialiBuatherio:cumq;  illiperfcru- 
tati  effentlibrosnoflros ,  m  quibus  nihdplane  repereruntquoddam- 
narcntpraterexiguum  librum  cantionum ffintua\ium:cgo  dc  mcafi- 
de abOfficulifui interrogatus . qui  iudex  a  me  recufatus  ,rogauit 
Supprafchlum  vt  me  interrogaret.  Itaque  ille  monuitjne  cum  effem 
Chrislianus^debere  rationcm  fidei  mea  reddcre.  Id  quod  ego fine  vlla 
dilationefeci,quemadmodumfeqmtur. 

Cum  igitur  quazfiuiffent  ex  me  ,  ex  qua  parceciaeffem,ro%arunt 
deirtde  num  crcdcrem  virginem  Mariam  ac  Sanclos  effe  inuocandos , 
eof  jue  noslros  aduocatos  effe .  Quibus  ego  refj>ondi}  \nrginem  Ma- 
fiamomnium  mufierumeffe bcatifiimam ,SanB6fque  omnesbeatos, 
edfquevcram  vifce  viam  nobis  commonslraffc.ltaqueeos  quidem  nos 
dcbcre  imitari.aduocatos  verohabcrc  pratervnum  Chriflum  iuflum, 
debere ncmincm.  Interrogatus  abiifdem,  num  cffctVurgatorium^bi 
anim£  eorum  qui  ex  hac  Vita cxccfferunt,purgarentur.reffiondi,\e- 
fum  Chrislum perfcipfum pcrfcclam  ommumvitiorum  noslrorum  Perfefhiu- 
purgationcmfcciffc,nequc aliam  effe  requiredam.biterrogatus  etiam,  cKum. 
num  omnia pcccata  noslra fcmcl  quidcm  in  anno  facerdotifint  confi- 
tenda.rcffondi,nonf :mc\ foium  in  anno,  vcrumctiam  quotidie  coram 
Deo  homimbus  tcslan nos  cffc peccatores  oporterc.Vofl autehac 
rcfJ>onfa,Suppra:feclus  iufiit me  vfq;  ad domum fuam fequi  quo  cum 
^eniffcm  ,vidcrcmque  eiusmandato  eundum  mihi  effeincarcerem, 
ab  eo  qutffiui,  an  habercteius  rei  aliqua  mandata  autquerelas ,  cri- 
aninaquc  aduerfum  me .  Ad  quod  is  rcfyondit,fe poslndie  mecum  /0- 
cuturum. 

Die  autem  Luna,  quifuit  x  1  i.eiufdcm  menfis,  m.d.l  1 1  i.vene- 
runtin  carcercm  Officialis  Vrimatius(vtvocant)&OfficiahsBua- 
thcrius,^  Orrius  m  quifitor ,  &  «fy  eiufdcmfama homines,qui me 

Hh.  itj. 


Matth.Dymonet.  ACT.  MARTYRVM 

interrogare  vohteruntjn  primifque  Orrius,qui  vt  nte  authoritate  oj 
ficijfui  magis  premerctydiccbat  je  a  Kege  atque  Vonrifice  inquiftrore 
conftitutum  cjfe.Cuiego     Utcris  reff>ondi,eis  nullumiudiaum  a 
Bionemque  in  me  competerc.^fquanquam  mihi  pcenam  excommuni 
cationis  minarenturynunquam  tameneosiudices  agnofcere  accipere 
que  voluified  ad  Supprwfeclum  Kegiumfemperappellaui,  parat, 
ei  de  mea fide  rejfondere  cum  is  mc  vcllet  interrogarc.ltaquedh 
nihil  ahud  poffent,me  inobfcumm,imb  infimum  carceris  locum  dcmit- 
tere  volebanfed  ego  cuftodem  carceris  monui  vt  videret  quid  ageret. 
Dieveneris  xx.eius  menjis  M.D.Liu.vemt  SuppraffeSius  cumOf- 
ficiah  Buatherio     mquifitore ,alnfque  quune  mterrogare  volue- 
runt.fed  aduerfus  cos  refutatione  ludtciah  vfus  fum,conuerfufque  ad 
Suppr^fec~lum,ea  quxantea  demonftraui,demandaris  regift  zjquc-* 
reliscrimintbufqueinmecollatis:  prxterea  quis  aduerfator  mihcffet 
qucefiuv.& quod captus  fuiffem  atque  in  carccrcm  comctlus >appcl- 
lauueorumque  ommuma£la  cum  ab  eo  poj\u\affcm,fe  curaturum  mi- 
hi  promifit.jcd  cum  poft  multa  verbafacia,is  dixijjet fc  vemjjc  vt  re- 
slificaretur inquifitorem  &  cxreros  a  Kege  ejjeconslitutos  ,quibus 
mihi  de  mea jide  nffoniendum  ejfef.interrogatus  iterum,dtxi  me  cre 
dereea  omma,quw  Ecchfia  jancla fidc  vera  compkclcrctur-.Credere 
in  Deum  Vatrcmomiiporentcm,creatorem  c&li     ten&^in  lefum 
ChriTlum  Yihumeius  vnicum  Dominum  nojlrum,conceptum  de  Spi- 
ritu fanc~io,natum ex Maria  virgine&c.Crcdere etiam  in  Spiritum 
janclumjanclam  Ecclcfeamcatbolicam,communioneSanclo:U,  &c. 
Tum  veroilh  inslabant  vt  dicerem  Ecdefiam  Komanam.  quibus  ego 
~Numanquam,fatis  esl.  dicere  Ecclcfiam  cathohcam  vt  nulla  fiat  me- 
tiocuiufquam  alterius,quamegononagnofcaml  Qu#fiueruntyqua 
cgo  intelhgerem  Sanclorum  commumonem,reffondi,  eam  communi- 
tatem  omnium fidelium,qui  comuncli  fidejta  vnumcorpus  efficiunt 
ytlefum  Cbnslumhabcant:quemadmodum  aitVaulu*  >Calix  bene- 
t.Cor.io.  diclionisycui  benedicimus ,nonne corporis  \efu  Chrifti  commumo  cft\ 
nos  quidem  certemulti  vnum  corpusfumus}  cum  vnius  panis  fimus 
partkipes.   Ex  eo  progrefii funt  ad  manducationem  carnis  £f  fan« 
guinis  Domini.  de  qua  vnterrogatm/efj^ondt  eam  [fintualem  effefi- 

cutipfe 


Matth.Dynionetl  LIBER  VI.  13<? 

cut  ipfie  dicit  fiepancnt  Vit<£  efific,qui  de  ccclo  defcendit.  qui  ad  eum  ve- 

mt,non  cfunre  nec  fttire.t.quiin  cum  crcdtt.pancm qucmdaturus ef- 

fct,carncmfuam  cffic.quampro  mundi\itatraderet.\tcm,carnem Jua 

Vereefjc  cibum,W  fanguinemVere  ejfie  potum .  qut  edit  ipfiius  car- 

nem  ac  janguincm btbit,mancre  in  co,(^  ipfum  in  eo.ldcm  dcclarat  e- 

tiam  verba  Chriflt  quibus  Ccenam  inslttuit ,  quce  ab  Euangeltslis, 

dtque a Vaulo  commcmorata  oflenduntverum  Ccen* \>fum  Jfitritua- 

lcm  cjfie,eumque  adjalutarem  animarum  refieclioncm  Oj  gratiarum 

aclionem  cjfc  reficrendum.Tumilli,Num  credis  ,inquiunt ,  corpus  & 

fanguincm  lcfu  Cbrijh  in pane  cfific,^f  poflquam facerdos  eum  cofie^  ^ 

crauit,\erc  ac  ccrto  ibi  loco  continenl  ^(mujnquam^  vinumvnUic    s~~>'s  %g  i/,v»*«^~ 

Vtfignary  arrhce  ad  tnfinpitdtrm  nnftram  adiuuandam  ddtdfupt.    fiS?*?/*  fffi* 

ncque  vcro  mctes  nofirx dcfiatiganda funt w his clementis  qu<£ cer-  rf^^vTs 

nunturfedin  ccclum erigcndce ,  quo  Chrislus  aficcndtt,  cvque  corpus  £^'r  A  . 

fuum  ommgloria  ornatum  cxtuiif.ncquc  indc  ante  ad  nos  esl  reuer-  ' 

furus,quam  ad  induandumviuos  &  mortuos  vcmat. 

Quid,  inquiunt,  dc  Mijfa  credis  ?  ncgo ,  inquam,  a  \cfu  Chrislo 
vnslttutam  ,aut  aliud  lamjupcrcjje  nobis  fiacrificium  cum  Chrislus 
fuo pcrfiunclus  jit,quo  v;;o  ccctcra  onmia fiacnfiaa  abolcuit.Nequee- 
tiam  in  Scnptura,vlla  mcntto  MifU fit  :fcd  qui  illam  dicunt ,  iterum 
(quatu  quide  tn  ipfis  cfl)  Filiu  Dei  crucifigunt.  Qutd,inqutunt,annon 
crcdts  Vapam  caput cfje ccdcfit£,  qut  tndulgenttas confierre  pofiittE- 
goinquamfiapamnon  agnojcojicque aliud inEcclcfta  caputagnofco 
authabco pratcr\cfiumChnslum,cuius omncs fidelcs  mcmbra  fiurtt. 
Voflca  ctim  mccum  multa  alta  loquuti  ejjcnt ,  egeruntvt  qua  ipfits  re- 
fpondcram  manu  mca fiubfignarcm.id  quodficci,cum  ea  mthi  omnia  tn 
terrogata  Zjrcfjionfarecitaffientjetfltnonomninoea ficribcrcnt qucm- 
admodum  tgo  dixcram. 

Dic  Sabbathi  xxi.eiusmenfis  redierunt  ad  me  SupprceficBus y 
Qfifiaalis ,atque  \nqufitor,co  confilto  ammo\t me  tntcrrogarcnt. 
A  quibus poslulaut,vt  mthi  darcnt ficripta  ea  captta,  de  quibus  vel- 
lcntfidcmca  cognoficcrc  ftmulquc  tcmporis  fij)atium  quo  adea  re- 
fipodcrc pofic.ld  mihi nunqud toncedere  yoiucrut.cgo  aute  id ab illis 

Hh.  tttj. 


Matth.Dymonet/       ACT.  MARTYRVM, 

propteredposluldui,quod  cum  vcllem  rdtioncm  fidei  mece  decUrare, 
illi  me  in  eo  impediebant  ,dicebantque  me  officio  conciondtoris  fungi 
"velle:  cum  tdmen  illi  quce  a  me  dicld  ejfent  mendofe fcnberent.  H<c 
Dymonetus. 

Excmplum  literarum.quas  idem  Dymonetus  ad  quendam  amicum  fuum  mifit. 

|J[S|  T/i  amantifiime  frater  (f  <mtice  3  ego  fiepe  optaui  ddre  dd  t 
#}Smiterds,quibuste  (ydcmcisrebus  ceriiorcmfdcerem  (famat 
falutdrem  ,nunquam  tame fcribere potui  dudbus  de  cdufis  impcditus 
quarumdlterd  fuit  fummd  expeclatio  interrogdtionis  dtque  refpon- 
fionis  mca,quam  dduerfiirij  non  in  longum  tempus  dislulcrunt.dlterd 
mdgnd  (f  Vdrid  tentdtio,  qudm  tum  infirmitds  Cdrnis  mece  mihi  dttu- 
litytum  etidm pdtentes  mei  (?  propinqui,qui  nulldm  hdbcnt  veritatis 
cognitionemiquorum  quidem  s~}udio,operd,confiliodidbolus  mdgno- 
fere  eft  vfus ,neregnum  ipfius  (f  Antichrifii  eius  vicdrij  vlld  inpdr- 
te  diminueretur.  quod  tdmen  nunc  vehementer  conquajfittur  dc  ldbe~ 
fdSldtur.  Hocdutemitd  habeto,  eos  nihil plane  prcetermififfe  quod 
dici  aut  fieri  poffet  dd  duertcndum  miferum  imbecdlumque  homi- 
nem,(f  impediedum  qub  minus fcqueretur  tdm  exccllentem  vocatio- 
nem,  dtque  tdm  prcecldri  operis  funclioncm,  dd  quam  Dcus  (f  Vdter 
omnis  mifericordice  mc  delegit  dc  deduxit.Na  mihi  Vnd  cxparte fum- . 
ma  tormentd  ipfamquc  mortem  proponebant,cxdlterd  parentum  no- 
Jlrorum  ignominiam^dedecusjnfdmiam.His  addebdt maxima  mdtris 
mcefiitia,qua  dicebant  dolorc  mcerorcquc  confecla  moriidlidque  muU 
td,quce  longum  effct  fcribere .  qucc  quide  omnid  mihigrduid  dccr- 
bd  dd  tolcrdndu  extitijjent,mfi  Dominus  me  Spintu Juo  confirmaffet , 
qui  docet  nobis  mdtrem,vxorem,hberos ,ftdtres ,fotorcs,dtque  etwn 
\itdm  noflrdmrelinquenddejfe^tfcqudmuroptimum  duccm  nofirum 
lcfum  Chrislum ,  dtque pro  eius  cdufd  dimicemus .  Quamobrcm  ego 
\os  fdluto fummd  cum  humilitdte,(f  rogo  \>t  Deum  cy  Vatre  Domini 
noslri  lcfu  Chrisli  oretis  \t  mihi  edmgrdtidm  impertiat ,\t  adextre- 
mumvfquc,conftantiamfidciac  perfeuerantia  pnefiare  pofiim,omnc* 
que  id mgloria  ipfius  (f  in falutemnosltra atquc  cedificationcm  Ec- 
clefice  ita  dffticlce defoldtctquc  redundet.  Ego,chdrifiime  frdter,mitto 
adte  exemplum  eorum ,  quce  cgo  interrogdtus  dduerfanis  rcfyondi, 

V| 


Caluini  epift.  L I  B  E  R    V 1.  137 

vf  cxtct  apud  tc  ca  fidci  mea  confc fiio  quam  Dominus  ad fuamglo- 
am  a  mcficri  \o!uit,pro  ea  cxigua  gratixfacultate  quam  ipfle  in  me 
contulif.nequc permifit,Vt occultarcm  talcntum quod mihi  commifit 
gycrcdidit  \t  illudmultiphccm,qucmadmodum  tu  quidccx  mcisrcf 
p07ifu\idcrc  potcris,in  quibus  cxiguam  doclrinammeamexcuflabis. 
nequc cnim  diu  esl,cx  quo  Dominus  me  adhanc flui Cogmtioncm  \o- 
cauit,atque  cx  denfiflimis  tcncbris  &  vmbra  mortis  eripuit ,  in  qua 
maximapars  hominum  dcpreffla  tacet .  Dominus gratiam  pacem 
Juamtibiimpertiat.TraternoslcrVctrus  Bergierus  fe  etiam  atque 
etiam  veslrisprecibus  commcndatficutnos  hocingcnere  \>os  habe- 
mus  commendatos  ,preceflquepro  \obis  ad  Deum  cum  beneuolentia 
V  chantate  adhibemus.  Mttthaus  Dymonetus  Euangelij  nomine 
captiuus. 

Epiftolaloannis  Caluini  adcundemmifia. 

•P  Tfi  charifiimc frater ,mihi  hoc  quidem  tempore  id  certamen fufli 
nendum  non fit,in  quo  tu  nunc  verfaris:Jfero  tamcn  ey  confido  te 
hanc  mcamcxhortationemnon  minus  libenter  acccpturum  quamfli 
ego  tecum  captium  effcm.  Ncquc  ttudium  ad  te fcribendi  aliundefuit 
profec~lum,autrcahaincitatum,quam  ea  communione  ac  focietate, 
qucc  nobis  cum  Chnslo,atque  eius  Euangcho ,  membrifque  eiufdcm 
ommbus  ita  consiituta  cs~}  \tomnes  ey  confolatwnes  &  aflfliBio- 
ncs  communeshabeamus  (ffcntiamusMagnoperc  autemte  hortor 
ey  rogo,vt  eam fluflcipias  cogitationem,qua  te  in  Voluntatcm  optimi 
Vatriscjelettistotum pcrmittas}quivnumqucmque  nos~lrumad  eum 
ordincm  ac  locum,ad  quem  ci  vidctur^ocare flolctXntcrdum filijs fu- 
is  patcrne  indidgct,  quoad  dlos  ita  traclatos  ,quafi  longa  manu  ad  id 
quodvult  plane  conformauerit .  qucmadmodum  audimusVetro  ore 
magm  Magiftridiclumefflc,Cumconflenueris,te]e6  quonolles  ducet. 
hterdum  accidit  Vf  tyroncs  rudcfque  accipiatycos  quidcmcerte  qui 
xnhoc  ccrtaminum genere  nonmagnopere aclongo  tcmpore  exerci- 
tatifucrant.Vtcunquefit,hoc  quidemines~lboni,quodis  non  minus 
potcns  es~}  ad  dedarandam  cxhibendamq;  virtutem  in  hominibus  \n- 
firmis  ac  dcbihbus  vf  eos  momcto  temporis  inuiclos  reddat^quam  ad 
candemcontinuandam  inijs,quiiandiuca  fcnferunt.Neque  enimtUj 


Caluiniepift'  ACT.  MARTYRVM; 

quemddmodu  intclligo,  e  numero  eoru  es,  qui  in primis  ad  agnitioncm 
ipfius  Dei  vocattfuntfed  tamcn  Deus  tc  in  mcdiutn  produat,vt  tcjlis 
ipfius fts.bt  primaautembosldtque  aggrcftone  Dominus buiufmodi 
virtutem  0  conslantiam  ttbi  dedit,  vtintmtci  vcritatis  factle  in  te  a- 
grioucrint  eam  lcfu  Chrtsli  notam,quam  ipfifcrre  nullo  modo  pofiut. 
Neque  vero  ignoro,fed pro  mea  Jingulari  erga  te  bcneuoletta  ac  ™i4 

quam  tibi  dcbeo ,planefcntio  eos  nouos  tmpetus  quos  inimici 
fathaintefacif.fed  oportct  confugere  adcum,  qm  lam  tampr<eclart 
cacpit,eumque  orare  vt opus  in  tefuum pcrfiaat.  Si  tu fuflines multas 
magnds  tcntationesjd  non  dcbes  admtrariyctiamft  tantam  fentias 
in  teipfofragilttatem^vtquodamodo  vacillare  videaris  .Qutn potius 
cognofce  te  bac  ratione  aDeo  bumtliariyvt  cius  auxilium  in  nccefttate 
melius perfpiciatur .  deinde  vt  tu  boc  modo  adinuocandum  etus  no- 
mcmagis  magtfque joltatcris ,coque adducarts yvt adetus  vniusgra- 
tiamatque  opcm  omnctuum peifugiumabets,qucmadmodu  neccjfe 
efl  vt  vt  quadam  nos  co  copellamur.Ncc  vero  dubito  quin  cxcrtnfe- 
cus  buiujmodt  bomines  adhibcantur,qui  ad  accendendum ignemfaccs 
fubijdant yqui  prxtcxtu  quidem  amiatia'  ac  propinquitatis  erunt  tibi 
infeflifitmi  ommumyQ>  maxtme  capitales  tmmta.Vt  enim  corpus  con- 
feruentjtd  agent,  quantum  quidem  tn  ipfis  ertt yvt anmam  in  cxitium 
conijcia-nt.Accedtt  bisyquod  tn  tngcnto  humanobutuf nodt  cfl  offictna 
falactum  opintonum  &  cogitatioyiumyqu<£  nullam  altam  Vtm  babcnt 
quam  vt pcrturbent  eam  qutetcm  quam  nos  in fartcla  Dei  noflri  vo- 
fnidlum1  catione babere dcbemus.  Is autem nobis pracipit ,  vt  aucrft a  cxteris 
fiducia.     omntbus  rebus ,  in  ipfum  vnum ,  qucmadmodum  csl  ccquum,  oculos 
noslros conijciamus yeumquefolumrefj>iciamus .  Quarcopus  csl  ad 
omnem  vim  rcpcllcndam,vt  tu  omni  ex  parte  armatus  ac  munttus  fts. 
Neque  vcro  vlla  cauja     cur  conslcrncris,cum  Dcus promifertt  fc 
fuos  tta  armaturum,  vtcos fatban  aggrcdt  vcrcatur.T  antummodo  te 
eiusfidet  virtutlque  comttte,  ac  dtffidcns  ttbnpfi  ommbufque  tuis  vi- 
ribusfjera  ^fcoifide  cum  ad  tc  tucndu  vim jatis  magnam  babtturu. 
Cxterum  duo  tibiirnprimis  funt  Jjetlada.  primum,  qua  cauja  esl  ca 
quam  tu  dcfcndts .  detnde  qutfglorU  corona propujita  cslhsy  quiin 
conft fiwne  JZuangchjfe  cons}.>?itcrgcfferint.Eft  cnim  tota  ratto  cul- 

tus 


Caluinicpift.  LIBER  VI.  2,38 

tus  Dci  Cgratia  qua  tiobis in  Cbnflo  declarauit,totaq;regni  ipfius 
gloria,res  adcb prxclara  ac pretioja,vt  mortalis  homo  ?io  molcfiegra 
uitcrq;  fcrrc  dcbeat,fi  vita  vnpcndat fua  ad  dimicajidu  contra  omnes 
corruptelas  qua3  in  mudum  wtroducla',  ad  ea  quw propofuimus  abo  - 
lenda  fumma  vim  kabent.  Dcinde,nos  jamus  quis  exitus  ommu  ccrta- 
tninunoflrorufuturus  e£l,  &  qubdis  a  quo  fumus  redcmpti,nunqua 
patictur  vttantuprctium ,  quantu  csl  fanguims  ipfius pro  nobis  ef- 
fufi,vnqua pereav.cum  nos  eius  fignummammis  noslris  vitaque  im- 
prcfjukabueriynus.  Nos  autem  fa?nus,quosprofuis  recognofcat,ae 
tefiatur fe  in  nouifiwio  die  recogmturum ,eos  mmirum  omncs  qui  eum 
inkoc mundo  conjcfifueru?it.Nondu?n  quide nobis notum efl quidis 
de  te  conflitucnt.fed  mkil  omrano  mclius  cH,  quam  vitam  tc  ei  tuam 
infacnfau?n  ojfcrre ,paratum eam  l.nqucre  cumipfe  voluenf.Jfie- 
rarc  tamcn  dlum  tandiu  eam  conferuaturum,quandiu  adjalutetuam 
■pcmnerc  ludit  abu.  Hoc  autem  qudnuis  fit  Carm  difficile  acgraue,esl 
vamen  eiufmodi  vt  in  co pij  ac  fidelcs  homincs  poflint  conquiefcere, 
Ac  oranaus  esl  tibi  optimus  bcmgnifmufque  Dcus  ,vt  idincor- 
dctuoira  impnmat  ,vtnunquam  exeodcleri  pofiit.  Nos  quidem 
pro  noslro  offiao  cum  oramus ,  vtea?n  vim  virtutis  fucein  ammo 
tuo  cffiaat,  eumque  ita  afficiat ,  vt  plane  perfuafus  ejjepofis,  te  fub 
tuh  la  eius  cfc :  idcmquc furorcm  immicorum  tuorum  rcpnmat  ,fe- 
que  ommbusinrcbus  Dcu?n  tuum  ac  Patremoslcndat.  Quomam 
diitcm  mtclligo  Vctrum  Bergicrum  in  eodem  carcere  tecum  cjfe} 
tcrogo  ,vtaex  meplunmum  falutis  dicds,  cum  coque  kashteras 
communiccs  .pcrgamu* Jemper  ^donec  ad  metam  nobis  conslitutam 
jperueniamus  ,atquc  in  rcgnum  a-ternum  recolligamur. 

Vnuego  obhtus  eram  te  monere,vt  inimicispro  ca fidei  menfura, 
qua  Dommus  tibi  deditjnodcfle  reuereterq;  rejfiodeas ,koc  aute pro- 
ptcrca  dico,qubdfacultas J ubtiliter  accurateq,  diffutadi  no  ommbm 
cocejfa  tj  data  cfl  .Ncq>  etia  martyres  viagnopere  eruditi  ac fubtdcs 
cxtiterutyvtin  aliquas  diffcdes  obfcurafqfdijfutatwnes  quaflioncfq; 
vigredcrctur .  Ita  tu  modcfictejubnuttes  guhernatiom  Spintus  D«, 
cum  omm  fobnetate  ac??iodcrationercjfionde,co.:firuans  ea  Scnptu- 
ra:  regulam^Credidi^propterea  loquar.  Neque  ta?ncn  impcdiat,  qub 


Caiuiniepift.  ACT.  MARTYRVM, 

minustu  lihereatqueintegre  loquans  ,hoc planc  flatuens  yeum  qu 
promifit fe  nohis  daturuos^  buiufmodifapientia,cui  aducrfarij  rc 
ftflerenon  potueruntjihinunquam  defuturum. 

Alteracpiftolaloan  .  Cal.  milTaadeos  captiuos  pro  vcrbo  Dci ,  quorummentio  paulo 
aucefa&aeft. 

ffif^Harifiimifratres  ynos  cum  intcllexiffcmus  quid  immiri  veritatis 
ygjM.de  caufa  veflraconclufennt  ,atqucflatucnnt:  in  mawrc  animi 
dolore,cura  ac  f ilicitudine y  qtyttn  vnquam  antea,vcrfatifumus.  Cum 
autem  isdominus ,  quem  vos  non  ignoratis,  hac  tranfirct,  dumpran- 
deretyne eius difccjfum retardarem >  confcci celeriter cam litcrarum 
formam,qua  mihi  ad f  znhendum  accommodata  &  vtilis  effe  Vidcha- 
tur.  Deus  autem  tam  nohis  quam  c&teris  fuis  omnihus  dcdit  ahquod 
ffaiium  reffirandi.  Nos  quidcm  eum  exitum  expeSlamus  3quem  ipfe 
dare  voluenty  eumqucfcmper  oramus  vt  vos  manu  validaprchcnfos 
tueatur  ynequc  pcrmittatvt  Vnquamdeficiatis ,  denique  vos  in fua 
tutela  cuclodiaque  perpetub  haheat  .Equidem  mihi  plane  pcrfuafi 
nullam  vim  tantamfuturamyquce  cam  virtutem,  quam  ilk  in  vos  co- 
tulitycommoueat  aut  lahcfaclet.Vos  quidem  tandiu  ante prameditati 
eslis  illud poslrcmum  certamcn^quod fuhituri  cslisfi  optimus  Deus 
\>os  eo  deducere  voluent.qum  etiam  hailcnus  pro  janclo  eius  nomine 
ita  dimicaWis  ,  vt  longus  tam  vfus  ohfirmarc  potuerit ,  vtquod  re- 
flaty  omni  animi  sludio pcrfequamiru.  Qua  in  re ficri  non potcsl  quin 
aliquos  fragditatis  Vcflros  aculeos  fcntiatis.Sed  cofidite  cu  cui  ferui- 
,  tisyita  in  cordihus  vcslris per  Spiritu fanBu fuu  dominaturu,vt  eius 
gratia  fit  omncs  tentationcs  fuperatura.Htenim fi  is  promifit fe  eos  in 
patientiacofirmaturuyquiprojuispeccatis  aliquas  casligationcs  pa- 
tiutury  quomodo  ijs  vnquam  dcerit  quipro  fua  caufa  affiguturyquo- 
rumq;  opcra  vita  in  rc  ta fanhla  ac praclara  vtitur  vt  tcsles  vcri- 
tatisipfius  coflituanturlltacp,  memona  tenctc ,  qubd isqui  hahitat  in 
Vohis,mudo fortiorac potettor cH.  Nos  officiu  noslrii prctslahvmus  y 
eum  orando  vt  nomen  eius  vcftra  conflatia  fiat  illuslrius  acglorio- 
fius,c6folationeq;  eius  Spirttus  mitigetur  atq;  amahilc  rcddatur  quic- 
quid  carm  amaru  esl:  itaquc fenfus  ad  fc  veslros  rapiat,  vtintuentes 
cmonailla caleslejitis parati  quicquid csl miidi  ahijccrc.Ego acccpi 

quandam 


i?9 


Suliel.Neel.  LIBER  VII. 

ntdndam  chartaman  qua  fubtiltd  dr?umcnta  cor.ttncntur  illius  mifcr- 

1    •      (1  l  1  r  ■       I  1  1    7  J  1  Orriifophi 

tmi  ac jtoltaipimi  bomtmsOrrit,quibus probarc  vult,  liccrcidold  dc  oice. 

lachrafaccre.atqut  ncfcto}an  vos  cam  mihi  mifcritis  %f  an  mc  ci 
<-eJ])o;;dcre  vultis^qucefuit  caufavtmhil  in  co  atttngcrc  volucrtmy 
cmt  dc  voluntate  vcTtra  mihtplanc  non  conslarct .  lllud quidcm  cgo 
cxtflimovosjionmagnopcrc  ca  rcjf>onftone  indigcrc.Scd ficamdcji- 
icraucritis  jmttamvobis pcrcum  qut primus  advos profictfcetur.  E 
vofrdtres,Dcumnoflrum  bcnigntfimumoro  Vtvostn  Juaprotcclio- 
ne pcrpctuo  rctineat \pmnihus  in  rchus  adiuuct }  cffictatque  vt  ipfum 
reipfa  atquc  expcrientia patrcm  vcflrum  cffe  f  znttatis  ,  acplanc  co- 
ynojcatis  quam  pretiof tm  cycharam  Jalutcm fuorum  haheat.  Mc  au- 
tcm  vcslris prectbus etiam atq;  ctiam  commedo. vi  i. Mart. m.d.liii.  / 

Scd  ad  Dymonetum  rcdcamus:in  quo  qutdc faale pcrjjici potcfl , 
qucmadmodum  Dcus  elcBos  fuos  ad  fe  cxiguo  tcmports  jjatto  0* 
momento  attraliat.llle  enim  qutpaulo  ante  ad  cogmtioncm  Euangelij 
adduclus  fuerat  ,ctufque  nominc  in  carcerem  concBus  ,cum  ihi  accr- 
rimos  impctm parcntu  ac  iudicuyqut  tncolumitatc  propoftta  cum  cl 
fidct propoftto  volcbatabducere,  corflatcr  repuliffct ,ad  vltimu  Jujp- 
plicium ducl9 es~},dte Sahbathtyxv.lul. m.d. Liu.lbi autcm cum  cjjcty 
multa populo  dcmoslrauttamprimijquc  impium  Mtjfe  Vurgatoruq; 
abufumutavtplacide  (yfummo  cum  ftlcntio  abommbus  auditusfu- 
cnt.Dcindc  Utus  inuocans  fcmpcr  Domtni  nomen,genus  mortis  \>ji~ 
tatumfummaanimi  ccquitdte  &  pdtientia pcrpcfius  cfl. 

Liber  feptimus  Aclionu 

M  *A  RT  Y  RV  M. 

GVLIELMVS  NEEL. 

^g.  R  AE  T  E  R  c<£tcros praslantes  pictate  vtros, 
ftdclbus  Northmantcecumdocirina:  fynctri- 
tatc  tum  vite  intcgritate  prAuxcrutfgregfex- 
:  ttnt  Dci  fcruus  Guliclmus  Ncclus :  qutfcclccayt 
S^ySfip'  tca  Augufliniana?  monachus,poflcaquam  cogmti- 
onc  veritatis  donatusfutfjct^nondcflitkomnibm  quibufcunquc ficri 


GuIicLNcel.  ACT.  MARTYRVM, 

poffet^modis  docere  atquc  promulgare  Euangelium  Filij  Dei.  Qui 
itaque  die  Kothomago/uius  vrbis  ciuis  erat  ,difcedens  Jrafijt per 
pidum  Aurinccnfe ,quumqueveniffet adpagum  quendam  cuino 
crat  Nonancurtuman  diuerforium fc  reccpit  vt  vires  cibo  atque po 
reficeretyibi  reperiens  plures  faaificos  qui  fe  vino  ingurgitabant 
>   taque  indecore  effoeminatcq;  fccerantihos  bcncuolc  reprehendit 
que  inftituit,  quemadmodum pafiim per  hofyitia  ipfumfeciffe  cq 
Quiim  autcm  videret  iftosf uerdotes  adeo  impune  mctas  honeslatis 
franflire  jion  folum  morcs  corum  impurosfed  ctiam  doclrmam  infe- 
Batus  cft.Quod  agreferes  Decanus  llicrcfis  qui  adcrat3diclus  vul- 
go  Lcgouxjjuc  mox coprchediiufiit,Aurincuq;  deducv.quoin locoin 
carcere  Epifcopi  coictlus  fuit,atq',  de  fide pnmum  interrogatus  per 
Vcenitcntianu  Aurincenfem  M.  Simonem  Vigorcmjhomincmerudi- 
tuiqui  hbros  eorum  quipurcde  rcligwne  Chriflianajcrip/crutdcgit. 
fed varijs  tum  honorum  tum pccunice Jiudijs  diflrahitur.yitc tame  ve- 
ritatis  hoslis  aut perfecutorhaberi  ncc  dui  vult.  Ncelus  cora  hoc pce- 
nitentiario  veritatcm  confefiut  cft  non  modo  in  omnibus  articulis  qid 
proponebantur.vcrumetiameos  quos  Vapisla?  mordicus  defendunt, 
authoritate  Scripturxconfutauit.idquetoto  Quadragefim&temporc 
fvigulisfcre  diebusfecit,quoquidemtempore  Vcemtentiarius  illc,a- 
nimum  Neeli  varijs  diJJ>utatiombus  labefaciarc  Huduit:  fcd  fruslra 
tamcn:  nam  isle  conslantcrvfquein fincm  veritatispartes  tuitus  cfl. 
Stfpenumero  Vcenitentiarius  eum  monebat,&  blandc  admodum  hor- 
iabatur  vtfercuocarct,vitaincolumitatem  illi  promittcns.Cum  dif- 
quifitioni  intereffet  aliquando  Epifcopus  Aurmcenflis,  necapudNce- 
lumproficeretquicquam  Vcenitcntiarius :  Miamice ,  aicbat  hic  ,cauc 
yerbo  vllotuamconfaentiayn  Uferis.Tandcm poslmultds  perconta- 
tioncs{yt  tergiuerfationiso'  fuci  quo  Voenitentiarim  ventatem  occul 
tare  conabatur  ,anfam  tollcrct)Neclus  poflulauit fibi  daripotcftatcm 
ntandandi  chartdequicquid  dc  rcligione fcntirei '.  Vcenitcntiartus  non 
recufauit  ,fed  illt  certos  dies  pr&fcrtbi  optauit  quibus  juam  fcn- 
tcntiamde  religione  defcriberet .  Ncelmitaquc  hanc  naclus  oppor- 
tunitatemydiligcntcr  prdecipuos  articulos  de  quibus  antca  difffutatum 
eratypapyro  commifit.Ac primum  de  Sacramento  altaris,qudd  vocat, 

inter- 


SulieLNcel.  LIBER  VII.  240 

iterrogatus  fcripfit  in  hanc  rationem. 

Vcra  Ccr/Af  inflitutio  cft  eiufmodidefus  Cbriflus  accepit  pancm, 
mdcmq;frcgit,  cj-poflquamgratias  egiffet,  dixit,  Accipite,  hoc  efl 
orpus  mcum  quodpro  vobis  tradctur.facitc  hoc  in  mei  mcmonamX- 
■idcm  dc  calu  c  dixit,Prcbcdite,fumitc  omnes:bic  efl fanguis  me9  qui 
nomulns  cffundetur  inrcmifiioncm  peccatorum.Horunmos  verboru 
'Xpcndcre  oportct  vim  atque  digmtatem.nam  quo  maior  &  praflan- 
tior  res  cfl,co  curandum  esl  diligentius  vf  integra  & fyncera  confeir- 
uctur  neuc  quo  modo  corrumpatur.Xefus  autcm  inflituit  dedit  Ec- 
lcfi£  confcruandum  facramentum^t  mcminent  fcfc  redcmptam  a 
morte  peccatiper  facrificium  corporis  ilhus:qucmadmodum  ait  Apo- 
rt  ftolus  quod feipfum  obtulerit  femel}  necamplius  morietuf.  Confide- 
remus igiturhxc  attentius,  \t in  mcmoria  habeamus  ,cumeffudiffc 
fuum fangmnem 3  qucm  obtulit  Deo  Vatriinremifbonem peccatorum 
Ecdefitffuce femelfttin pcrpctuum  eam faluamfaceret.  bi  hac facra 
Cccna  Chnflus fc magiflrum ,Ecckfia\ero anallam  exhibet:  nimi- 
rum  vt  palam flat  ei  dcberiobedientiam&quicquidpraceperitpra- 
fletur.vt par  cfl  magiflrum  impcrare  firuum  parere  (jfacere  quod 
illc prceccpent.  Deinde  idem  Chrislus fe ffonfum  Ecclefia  declarat, 
quam  fingulan  dutlus  amore ff>onfam fibi  afcifcit  legitimam :  officm 
autem  fidclis  ffionfie  cfl  confentire,(&quod ff>onfo  placuerit prccflarc 
m  *pfa  dcbcf.ahoqui  non  recle fidelfcjbumMs  ac docilis,fcd  contrafcedi- 
fraga  ,fupcrbae^  contumax  mrc  dicetur.  Vrxterea  Chnslus  bac 
in  Ccena patns  officiofungitur }quod  cfl  alcre fuos filios:  dum  fcilicet 
corpus  cj  [anguinem{quorumfymbola funt panis  vinum)pr#bet, 
quicibus  cflmcorrupius  atquc  aternus.  Diblum  esl  quod  acceperit 
panc/uacvinum,diccndo,Hoccslcorpus  meum  & fanguis  meusyco- 
edite  ej?  bibite  omncs:quibusverbisinslruerevoluitfuosdiJcipulos 
quorum  ignoratiam  &  tarditatem  ingcnij  probe  callebat.  quos  quum 
ea  qu£  carnis  funt faperct  magis  quam  qux  Spiritus ,  cum  fecpe  ahas 
reprchendit ,  tum  etim  quum  loquereturdc  cibis:  ea  nempe  quafper 
os  intrant  noninquinare  ammam.  praterea  quuvi fvmlitudinem  fcrcn- 
tis  ryalia  ipfis  ob  oculos ponerct ,  qux  capere  non poterant.ncc  reuc- 
ra ficri potefl  vf  quifumus  ammales  }ff>intualia  intelligamusjufi  Dc* 


GuIicLNeel"  ACT.  MARTYRVM 

qui  Spiritus  cfl,  mentis  oculos  nobis  apcriat  vtea  qua: ffiritus  fu 
dignofcamus.  quodfatishquet  exeplo  Nicodcmt  qmlicet  inftgnisno 
modidafcalus  cffet,  tame  verba  Chrifti  pcrapere  nequiuit,Cfuodq 
tegnum  calorum  ingredi\ellet,eumiterumnafaoporteret.Do\ 
itaque  imbecillitatis  noflra:  rationem  habcns ,  in  Cccna fm propo 
ea  qu£ oculis  videri  &  manibus  tangi  queant ,vtnobisdetno*' 
tiam  rei  quce  vifu  minime  percipitur,  quxq,  in  animis  noslris  habit 
animafque  noftrasnutrit,corporisfahcet  &  fanguinis  fui,qu<e  n 
lis  externis  fenfibus  ,fed  JJjiritualiter  tantum  pcrcipi  poffunt.p 
indeomninoviua fidc  opus  esl:  ahoquinonvita  fedalteramors 
Nuncautem  videamus  quomodo  Chrislus fe  Magislrum,  Sponfum 
<gy  Vatrem  exhibcat  his  verbis,Accipite  comeditchoc  tfl  corpus 
meu.Quicunque  Chrifli  feruus  obfequens^  difcipulus,filius  aut  v- 
xoreffe  vult,neceffe  efl  fumat  ,comedat  corpus  eius,& fanguine  eius 
bibat.  nonquidemex  opimonc  Scnbarum&Vharifieorum  vt  denm 
bus  conterant3  atque  inflomachum  traijciant,  quo  modoca.ro  edi^f 
vinum  bibifolcnt:  dc  quo poslca  latius .  nunc  autem  sludiofe  diclum 
C  prceceptum  \efuChrislii?ifticiamus,ne  fortequis  hallucinetur: 
Chriflus  exhibcns  pane,demonjirabatcorpus fuu pancm  effc  ctfleftem 
quifolus  animaspafat ,  Vt  panis  materialis  corpus  tantummodo  nu~ 
trire potcft: prabcns  deinde  vinum,ftgnificabat fanguinem  fuum  cffe 
potum  animx  laborantis  fiti  quam  ex  ceslu pcccatorum  contrahtt.fa- 
guis  enim  Chrisli  reficit  nos  &  recrcat,dum peccatum pcllit,animam 
accendit  bono  %elo  &  affcclu ,  haud fecius  quam  vinum fitim  reflm- 
guit,corpufque  totum  calefacit ,obkclat atq;  firmius  rcddit.Hxc  au^ 
tem  nobis  in  animo  cogitanda  funt,quando panem  &  vinum  in  Cccna 
noslris  oculis  cermmus:quibus  indigne  vcfcimur,  nifi  crigamus  mcn- 
tem  ad  ea  qua-  nobis  offcrt  GhnslusjoTpus  vidchcet  &  fanguinem 
fuumin paslum  ffmtualcm.neq)  enim  animacoquo  corpusnoflrum 
pancmateriahfuslentatur^quoniamipfa  ffirituscsl.  la  dixi  Chriflo 
parendum  ob  caufas  fupra  diclas,qui  ait,  Accipite,comcditc:non  au~ 
tcmfirehendite  corpus  meum  &  ex  co facrifiaumfaate  ad  remifiio- 
ncm peccatoru,  ac  dcinde  ipfum  comcditc:  id profctlo  vctcres  Lcgis 
cercmonias  rcferret ,quum  Prcsbyten  &  Sacrificatores  oblatas  Dco 

viclimds 


5 


fGuiiel.Neel.  LIBER  VII.  Hl 

viclimds  quafdam  edebantipfi,dlias  adolebat,  nonnuUas  dimittebat: 
inquo  figuraextabat  facnfiajquod  Cbriflus  corpore  fuofecit  ad 
ttlenam  atque perfecla  omnumi fidekum falutem.  &  quia  facnficium, 
quod  Chnslus femel fecit,  atertium  esl,quo fentat  elcclos  non  in  boc 
feculo  tantumfed  in  'vitam  atemam  reftituit:Chnftianorum  eft  acci- 
pere,comedere,non  dutem  offerreiftquidem  Chnslus feipfum  obtu- 
ltt,qui  non  corpus  noftrum    ^etrem  fed  dmmam  pafcit.proinde  ta- 
lem  ipfum  comprebenddmus  qualem fc  nobis  prxfiat,  &  ne  fraude- 
mus  fjfiritum  fuo  pdbuloquod  fide fumit.Commendemus  dutem  ani~ 
mam  cum  corporc  P 'atri  pcr ddehlum  eius  Vdium  quifuo  facrificio  fe- 
mel plene  eifatisfecit pro  ommbus peccatis  noftris^quorum  non  recor 
dabitur  in  aternum.nam  accepto  hoc facrificio ,  nos  ftmul  p  ro  iuslis 
;    ingratiam  recepit,adco  vf  Chriftus  cum  corpus  fuutn  fanguinem 
dedit  quo  nos  reficeretjua  & fe  totum  nobis  tradiderit  quipeccato- 
rum  noslrorum  reatumfubijt.ltaque  ipfe  qui  uSius  efi ,  ac  gratus 
v  Deo  Vatrifuo,nos  quoque  iuslos  &  acceptos  Dco  Vatri  fuo  per 
cundem  noslro,effcctt:  cuigloria  &  honor  in fecu\a,Amen. 

Kogatus  fuit  annon  crederet  corpus  lefu  Chrisli  effe  in  facramen-  Dc 
to  alraris  rcaliter  verc  quemadmodum prodijtex  vtero  Virginis 
Marit&poftea  in  orbe  concionatus  cftjdem  qui  comedit  &  bibit  in 
Ceena,dcniquc  qui  ht  cruce pependif.anne  eo  modo  diceret  in fdcmne 
to  futnendum.  Ad  hoc  ille  rcfyondit fe  nulld  rdtione  inducipoffe  Vf  i- 
td  crcdcrct.idenim  pldne  Scripturxac fidei  repugnare,in  qud  habe- 
mus  Chnslum  ndtum  de  Virgine}vbera  tnatris fuxiffc.atque  dum  co 
cioyiaretur}paffume[fefamemfitim,ca\orem,frigm.tumeiiamma\e^ 
dicliomcrucisfuijje  obnoxium  ,quia  mortaUs  erat,ncc  adhuc  refurre 
xcrat.ln  hoc  slatu  dum  adhuc  efkt,nos  eiiam  in  morte  manebamus: 
quandoqmdcm\tnos  e  faucibus  mortis  cnpcret  vitaquc  reslitue- 
ret,mon  ipfum  atque  fuperatd  tnorte  in  \itam  exatari  oportuit. 
horrenda  igiturharcfts  efl,  quod  ita  corpus  Chnsli  comedendum 
affentis .  Atquifi  verum pradicarctis,crror  cfict  manifcslus ,  quia 
eutn  mortuum  ejr  refufatatum  crcditnus  corporc  nunc  ittmortaU  <y 
ghnofofrui.Confiteor quidcm,inquit }ipfnm in calis ad  dexteraVei 
Vatns  idetn  habere  corpusquod  e  Virginis  \tero  cxtuiit ,  immutatis 

li. 


GuKcLNccI.  ACT.  MARTYRVM, 

tamen  corporis  qualitatibus  ,  nec  eriim  corpus  comedimu*  qi 
fumpfitinvteroVirginis  ,fedqude  nunc  refidet  ad  dexteram 
Vatris:alioqui  nullum  efet  in  Ecdefia  Sacramentum .  nec  enim 1 
nec  Baptifmus  facramenta  cenferentur  yquorum  \isomnis  tfcffi- 
caciainfanguine jnortc  &  rcfurreSiione  Chrifli  fita  esl.  Vroinc 
ipforum  opinionem  diccbat  merum  efic  Satkan&  commcntum  ,  el- 
quefe,quia  pater  es~}  mendacij  (f  omnis  maleditlionis ,nullo  pa- 
clo fidcm  adhibiturum. 
De  purga-      De purgatorio  autem fic  rejfondit  ,fe  ad  extremum  \fque  Spirit 
tono'       confiten  ac  tueri  vellc janguinem  Chnslipro  nobis  effufumfolum  \ 
perfcclum  effc  purgatonu ,  qui purgatfilws  Dei  ab  ommbus  iniqui- 
tatibus. idque pwbxbxt  locis Scnpturcc ad Hebr.i.v.vi.^y  Canoni- 
ca  \acobi,oflcndens  Chnslianum  fvnulac  ex  bacvita  migraret  }omni 
busiam  purgatum  ac  liberatum  cruciatibus  recldingredi  requie 
quhnpnmum  anima  ex  Corpore difccfitfcriptum  cflapud  Ezecbie- 
lem^Quoloco  arbor  ceadcnt,  in  eo  etiammanebit,idejl,Si  homoii 
gratia  Domini  riomoritur,  manebit  in  loco  omnis  gratia  experte ,  in- 
ferno  videltcet .  nam  gratia  Deijnquit  Diuw  Vaulusjalui  eflis pe 
fidem:donum  Dei  ejl .  non  openbus  ne  quis glorietur.  atquc  idem  < 
Titum,Secundum  mifericordiam fuamipfe  nos  faluosfccit.  Deus  ai 
tem  nunquam  mifencordiafua  rcfl>iatpeccatorem,quin  animam  pu- 
riore  reddat.  Quijquis  ergo  monturgratia  &  mifencordia  Dei  do- 
natus,quum  purusacvacuus  fitapeccatis jibnnt •jalutem  conjcque- 
turhnhilprofeclo  certius.  Kecitantur  apud  loannem  ipfa  Cbnsli 
Verba:  Ego jum  refurreclio  &  vita.qui  creditin  me,etiamfi  mortuus 
fuerit>viuet:&  qui  viuit  &  creditin  me ,  non  monetur  vnquanu 
lefus  ChnBus hoclocofe profitetur  effe  refurreclionem  &  vitam, 
deinde proponitduo  genera  mortis^namcorporalem  alteram  ceter- 
nam.  Ac  quum  fe  rejurreSlionem  effcfatetur,no  degencrali  loquitur 
qua  omnes  ad  extremum  iudicium  refurgent :  non  qmdem  advi- 
tamvmuerfi ,  quiareprobisqmmorte  penerunt  <eternanu\la  vita 
ffcs  esl  rcliqua.Sequitur  ergo,  verba  lefu  Chnsli  referenda  efle  ad 
eumqui  inviua  fide  moritur  ,  quemipfe  posl  hanc  mortem  corpo- 
mtraiiucitinvitam^  ,quum  di- 

cit, 


Guliel.Neel.  LIBER   VII.  2,41 

cit,Quicrcditin  me  etiamfimortuus  fuerit  \iuct ,  adeo  vt  mortuo 
corporcfjiritus  \>ita  initiutnfaciat.quce  \ita  haud  dubicccternacfl, 
in  qua  Vurgatorij  nullus  mctus  erit.nam  id  ipfcpofl  tcslatur,Qut  Vi- 
uit  0°  in  me  creditjion  moricturVnquam  mortem  altcram,quce  cflin- 
ferno .  I;/  codcm  Euangcho  recitatur^qucd qiajquis  crcditin  Eihum 
Dci non  vcnturus fit  in  tudiciumfcd a  mortc  in  Vitam  trarfbit. Con~ 
slat his locis,  crcdoitiposl mortcm  riulhm^fquam  rcslarc  Vurga- 
torium.nam  fi,ctiam  dum  hac  lucefrmtur^ita  donaturccterna:plena 
fanc fruitione  dom fibi  a  Chriftoin  hac  tcrra promifii  potitur,pos"t- 
quam  amma  cx  hoc  corpore  cuolauit.pijs  cmmytpatet  cx  hac  Chrifli 
orationc,mors  corporis  tantummodo  tranfltus  cftad  vitam.HucJj>e- 
clat  illud  Apocalypfcos,Beatos  effe  qui  in  Domino  moriuntur,  defi- 
dclibus  nimirum  loquens,quos folos  \>ita  manet  cttema.  quotquot  er- 
gopnuati  ca  beatitudinc  aho  concedunt,mifcros  atque  infelices  ejfe 
oportct. 

Cceterum  quum  nos  a  pcccatis  folo  Chrisli  fanguine  purga- 
ri  affirmo ,  non  eximo  plane  Chnslianos  ctrumnis  in  hoc  mutido fe~ 
rendis.  luslus  esl emm  Dominus flmul £7-' mifcricors.Si  iuslitiam  ip~ 
fiusfj?cclemus,omnesmeritopeccatorum  noslrorum,  deuoti  fumus 
exitio,fcd  mifcricordia  qua  hbcrc  cuius  \u\t  miferetur ,  mutatctter- 
vas  pxnas  lcuioribus  inhocmundoplagis.idque  cxcmplo  doccmur 
Dauidis,qui  commijfo  adulterio  fc  morti  ctternct  obnoxmm  reddi- 
derat.iuxtaillud,quod  nec  adulteri  nec  fornicatores  vnquam  regni 
cxlcslis  hcereditatctn  accipient:  attamenDamdhaudquaquamdam- 
natuseslfedmifcricordiaDci  abfolutus  atque  feruatus  quiillum 
pccnis  tcmporarijs  ajfcat,\>tccternis  hberaret:  Hinc  dolores  ^fan- 
gusliagrauesquastulitmortuo  infante  -.Etalias  ob  dehclum  fuum 
ingens populi  ipfius  multitudo pcsle  interijt .  Idem  in  alijs  feruis  Dei 
perJJ>icipotcsl,quos  \arijs  miferijs  exercet  prout  ei  vijum  fucrit .  I- 
gne affliclionumcos  \elut  infornace  refingit ,  deque  ijs  fic  experi- 
mentumfacit.  Atque  Dci  nqflri  cy  Vatris  amor erga  nos flngularis  m 
eo  fjeclatur.  casligat  cnim  (  vf fcriptum  esl  )  quos  amat:  nimirum  V£ 
fcnticntesfcrulas ,  contrito  atquchumili  cordeadipfum  redeant^ 

If.  f/. 


GulicLNeef.  ACT.  MARTYRVM, 

mifericordiam  ipfius  implorent .  If  aque  quum  eos  videt  trisles  %f 
lentes  ob  dehclay  protinus  omnium  imquitatum  ipforum  obliuifcitu 
imb  in  mcmoriam  dcinccps  non  reuocat ,  quemadmodum  ipfemet  p 
Vrophetam  tcjlatur.  Quod  adfilios  Dci  attinet  abieSios  &  contrito 
certum  efl  eos  moricdo  vitam  ceternam  pofidere.quare  bono  iure  D 

ffal.it.  uid  omnes beatos  pradicat quoruremiffa  funt peccata:  ahbi q 
quemcrito beatum  cenfet cum  cui  Dominus  non imputamtpeccatw 
Dauid  his  locis  de  beatitudine  loquiturnon  qua  a  leuifyc  &  promij- 
fionefallacipendct.fed  eam  effert  felicitatem y  quam  homo  contritus 
atque  humilis  adipifcitur  mox  vt  ex  hoc  corpore  dijcefbt:  quippe  qui 
merito  lefu  Chrisliomnibus  poenis  quapofl  hancvitaimpios  mancnty 
exemptus  csl.Chriflus  enim,vt  inquit  Vaulus,iuflitia  noftra  efl  qu<e 
7ios  lusios  facitynoslra fanSiificatio  &  redeptio .  adfxec  vt  Vrophcta 

Hab.i.a.4.  aityluslus  ex fide  fua  viuet .  proinde  cum  tuslus fit  ey  in  hoc  mundo 
\iuat,  nonne  rcliSio  mundo  vitam  viSiurus  esl  longe  perfeSiioremlld 
fane  nemo  negarepoteft  quinf s  profeffu  veritatis  hosle  dcclaret. Vo- 
slremb  huc fermo  redijt-,  vt  dicerem  me  tantum  in  fanguine  lefu  Chri- 
fii  purgationem  qucerere,  quiaidmihiprofeSlbmaximeidoneu  ccn- 
ferem purgatonumieo  qui  \>ti  noletyvaleat.hic  mihi  obiecerut  aducr- 

f hiiipp.a.  farli  vf fuum  aflmcrent purgatonum^  locum  ad  Vhdippenfes :  Omne 

b.io.  genufleSlitur,  ctfleSiiumJcrreslrium,  &  infcrnorum.  atque  ibi  infer- 
num  acapipro  ipforum  pu  rgatorio  volcbant:  vcrum  id  nequaqua  ipfis 
concefii.namibiVaulusnon  deillo  purgatorio  fermonem  habct:fed 
egrcgiam  Chrisligloriadiuinis  laudibus  profequitur  triumphum 
canit  quo  ille  potitus  csl per  mortcm  crucis:  adeb  vt  omnis  creatura 
Angcliflmul  &  homines yatque  etiam  inferi,qui funt  ipfl  diaboliyco- 
gantur  confiteri  lefum  Chriflum propria  viSioria  ad  ulos  afcendiffe, 
atque  nunc  rcgnugloritf  Dei  Vatris  fuipofidcre  noslro  nomineyquia 
carnemnoftram  quam  affumpfltyeo  extulit.  Quocirca  neutiquamdu- 
bitare  debcmus  quin  faluifuturi  flmusymodb  viuam fidc  retineamus: 
fiquidem  ille  confcicntias  noslras  ab  omnipeccato  purgauit:  cui  h 
nor  &  gloria flt  inperpetuumy  Amen. 

DiSium  illud  Auguslim  y  quodfcilicetnon  credcretur  Huangel: 
mfi  Ecdcfiailludpro  Luangeho  recepiffet :  inter  alias  quxsliones  ei . 

propo- 


Guliel.NccI.  LIBER  VII.  143 

propofitumfuit,\t  quidde  eo  fentirct  intelligcre  pofient  dduer- 
farij. Ipfc  vero  in banc  rationcm  rcffondit, Ea  cH  Euangelij  virtus  Euangdfi 
&  dtgmtds  vt  onvnunt  creaturarum  ccelcSltum  ceque  atque  tcrre-  cloSium- 
flnum  admmtculis  facile  carere pofiit.tdque  propter  admirabilem 
potentiam  quareplctum  esl.in  eo  nantquc  reconditifunt  thcfauri 
atquc  dtuitia:  DevMfuntpromifitones  de  rennfiionc  peccatorum, 
&  de  qutcte  &tcrna per  ciufdcm  mifericordtam  nobis  fa&w.  Quod 
^Mfifide  nonficla  Euangeltumiftudfanclumpro  Euangeltofalutis,vt 
re  tpfa  cTt,amplcclamur,non  rcpcrietur  alibi  cuangeltum  quod fer 
uct  ammas)qua'  esl  potentia  buius  Euangeltj  ,\>t  tcflatifuntS.la- 
cobus}S.Paulus}&S.?etrus:inquibus  nullacratautboritas,  VzVt* 
neque digmtas antequa a Chrifto  \ocatieffent.na)n miferiptfcato- 
rcs  crant ,nullius  exiftimattonis  homines  ,vtpote  idtot£  literaru 
imperitt.Voftqudm  Deo  vifumefteosvocarevtpro  Apoflolisha- 
beret,tum  in  magnam  dignitatem  & potentiam  Euangeltjfui  V/r- 
tuteeuey.it ,conftttuens  eoslegatos  &  prxcones  ad publicandum 
nomcn fuum  pcr  y>ntucrfum  orbent  terrarum,cum  mandatis  iftis,lte 
(f  pra-dicate  Euangeltum  omni  creatura>:qui  credidcnt^f  bapti- 
Zatusfucntfaluus  erit,C  qutnon  credideritdamnabitur.  Vtde- 
tis  igiturad  qucm  dignitatis  gradum peruenerint Apofloli  perEu- 
dngciium.nam  in  boc  Spiritum  fanBum  Dominusfemelfub  \>ifibili 
flpccxc  Iinguarum  igncarum  dijfeBarum,ijs  contulit ,  \t  per  omnes 
populos  difyergcrcnt  quodtpfis  tradttum  fuerat,atque  in  bcatam 
\nitatem  homincs  huc  tlluc palatos  reuocarent.Nec  verd  aliudip- 
fos  perorbe  docerc  volutt  Cbriftus  ,quam  Euangeliu  quodeflver- 
bum  Det  X>atris  fui  \  dicens,  Sicut  miflt  nte  Vater,  tta  &  ego  mitto 
Vos.  A pud  Efa.certu  extat  de  Clyriflo  mifjo  tcfttmonium  \bt  fic  lo- 
quens  xntroducitur  ,Spiritus  Domtnifuper  me ,     me  mifit  Meu- 
dngclizentpaupcribus.edderationedc  ApoHoIts  aperte  babcmm 
Qbriflt  nunddtu,ltc  cypublicateEuageliuomni  crcatura.  Atq; 
exEuangchj  doclrmaconflatpenes folunt  Deuejfe,remitterepct- 
Cdta:qui  flc per  os  Vropheta: fut  Efaia:  de  fe  ipfc  loquiturJEgo  fum 
quidclcoimquttates  proptcrme,neccflvllus  aliusate  S.  loan.non 
recttat  Scrthas^3  Phanfaos  vnquaeo  arrogdntue  vcnijfe^t  dtce- 

I  u  lij. 


GuIieLNceL  ACT.  MARTYRVM, 

rtnt  fe  rcmittere  pcccata:  quin  potius  cam  indignatione  ita  ex-  i 
clamaffc.Qulfnampcccata  condonat,  nififolus  Deus*  noncftigi 
turin  homine  fitum  remitterc  alteri  delicla .  namquodChrisl^ 
ait  difcipulis fuis:Quicquid folueritis  foluctur, quodq;  ligaucriti. 
ligarum  manebit ,id potcntiae  verbidimmipfis  commtfi  attribuedi 
eflyin  quo  verbo  falus  &vita  cdnfislit.Ncquc  enim  lcgimus  Pc, 
autdifcipulorumahquemantequamadmunus  Aposlolicum  \oca 
ti  effcnt ,miracula  aut  figna  cdidife,fed  tum  demum  cum  a  Domi- 
no  authoritas  ipfis  data  cfl pradicandi  Euangclu  vbiquc gcntium. 
idquc pubhce  &  apertc  ,vel{yt  esl  apud  Matth.)  fuperteclamon 
yerb  tecle  aut  in  aurem.qmmodo facrificis  coyfefio  infufurratur. 
Euangcliumenim  ad  communem  omnium  falutemdatumesl.proin- 
de  hbere  & paldm  illud profiten  debemus ,vbicunque  terraru  de- 
gamus.Vcritas  autem  verbi  Deifaalc perjficitur  ex  fermonc  que 
habuit  Vetrus  ad  claudum  illum  ab  \tcro  matrisfucc ,\n  nomine  Ie- 
fu  Chnfli  Na%areni furge     ambula:atque  itaprotinusfacluefl. 
dcindc  Petrus  videns  populum  attonitum,negauit  claudumpropna 
ipforum  potentia  vclpictate  ambulare,fed  in fide  nominis  icfu  Clm 
fli(queilli  cruafixerant)flabditas  homim  plantas.ldcm  de  omm  o- 
pere  diuino  quod  Deus  per  ipfos  pafiim  fccit,femper  teslificati 
funtAposlolinihilfibiarrogantes,omnemvirtutcm  atque  honore 
Euagelicdprtfdicatiomdefcrentes.  Quantu autemabhac  fimpli- 
citate  abfint  ij  quife  tamen  iflorum  fucceffores  iaclitant ,  fatis  o- 
mnibus  notum  efl.nam  quod illi  dicunt ,  NoncrcdercmEuangelio 
mfi  ecclcfia  Euangelium  recepiffet.hcec  verba  profcclb  abunde  de 
clarant  cos  fibiplus  potentia:  afcribere  quam  verbo  Dci.imb  hac  o 
ratione profitenturfe  id  abolere poffc,non fecus  quam fi  diccrent, 
Nosfumus  Ecclcfia,quodfi nos  Euangcliumreijcercmus  ,iamEu- 
angclium  effedcfincrct.  Quod plane rcpugnat confcfiiom  Aposlo 
lorumquinihilafe,vtpote  miferis  hominibus  profeBum  aiebant, 
fcdnomimlefu&virtutidoclrincefibicommiffd:  omncm  laude  at- 
que  honorem  reigeftce  tribucbant.Ea  quide  integritas  fuit  Confef- 
fionis  Apoflolorum,quimcnto primitiuaEcclefiaccnjentur.quo 
rumcoctUidCcepto  iam  Spiritu fanclo3nullus  vnqud  fmt fanblior  ncc 

perfcclior 


y 

fta 

V:;: 
« 


Guliel  Necl.  LIBER  VII.  14 

perfi.  clior. llli  autcm  nihil nouiaut  de  f w protulcrunt }fed  tantum 
Euagelij  doclnnam  populis  propofuerut.crant  enim  prxcones  Spi  - 
Titus  fa>£li,quo  duceagcbant  omma}quoque  dirigentc  linguas  ip- 
forujoqucbantur.  qucmadmodu  Luc.  in  Aclisipfos  dixiffc  referty 
Wi/um  cjl  Spirituifanclo,ac  nobis.Varticula  autcm  hxc  fNobis  ,ne- 
quaquam  arrogatiam  ipforum  notav.fed  contra  cgregia  humilitate 
jigmficat}quafidicerent:Vifum  cfi  Spiritui  fan&o,cj>  nobisquinos 
totos  voluntancius  accommodamus,  eiufdemq;inflmcluloquimur. 
Na fi  virtute  propna  locutifuifjcntjw  cogrueret  verbii  illud  Chri- 
slideipfis  pronuntiantis }  Noeflis  vos  qui  loquiminifed  Spiritus 
Vatris  mci  quipcr  Vos  loquitur.  Kcclc  ergo fcquitureos  omnem  au- 
thontatcm  verbo  Deiquodipfis  per  Chriflum  traditum  erat}attri- 
buere. nec faneproijciunt eiufmodiampullas  >Nifinos qui  ecclefia 
flj  fumus  fEuangclium  reccpifiemusyEuangelium  nullum  effet.  attame 
jacer  ille  A pofloloru  ccetus  omnium  extitit perfcBi  fcmusfa  quibus 
mhd  vnquam  diclum  aut fcriptum  ejl  quam  verbum  vita;  atqucEu- 
angeliumfalutis.Quodquidcmvere  dia  non  pojfct  deijs  qui  tam 
prophane  de  Euangelio  garriunt  }ctiamfi  multum  abfmt  ab  autho- 
qtatcqua pollcbant  Apoftoli.Si  quid  esl inEcclcfia  lefu  Chrisli 
potetixjd  vcrbo  Dei  accepturefern  dcbct,  qua?  vnica  clauis  clau- 
dit  ac  rccludit  regnum  cwlesle  ijs  qui  dlud  aut  recipiunt  aut  repu- 
diant .  Nullum  ctiam  Ecclcfia  telum  habet  quo fcfe  dcfcndat  quam 
idcm  vcrbum  Deiiideoque  Vaulus  Corinthiis  fcribit }armanoslra 
nocarmsfcd fjintus  effe :  atq;  in  epiflola  ad  Ephcfws }tmlire  Chri- 
flianugladio  falutis  acangi  iubet}quod  cjl  verbu  Dei. Cuius  rci  ra- 
tiorcddtrurinepiji.adHeb.  nepe  quodverbuijludfacrofantlu  aci 
em  habcat  exacliorc  quatumuis  acuta  bipenm.  ide  csl  cultcrquem 
Deus  Hiercmia:tradidit,ardcs  vclutigneus carbo\quemz$ Eja.in 
orcg  fitt  vtnnq;  inadetem.Os  mmiru dlud  & fapictia  qua  Chri- 
flus  A pojiotus juos  muniuit  ad  fuperandos  omnes  aduerfanos  }qui 
ipfis  neutiquam  potuerunt  rcfijlerc ,  Vt  conjlat  cxi  mplo  Stcphani 
*&-n(jJ.<rTuvi.idcmqueratum  &firmum  mancbn  inommbus  ijs  qui 
hac  dohlnna  Euangchj  irfiruBi  nvmen  lefu  ChrSli  confiteri}  cau- 
famquc  cius  fujctptam  defaidere  Volcnt  .  Verbum  cmm  Dci 

li.  llljn. 


GfclicLNecl.  ACT.  MARTYRVM, 

fceptrum  csl  quo  Dominus  Ticclefiam  fuam  gubernat:  pabulum 
quo  oues  fuas  pafcit:  idquenunc  facitopera  fidelium  mimslro- 
rum  quitantum  hanc  fapientiam  Dei  pradicant .  Quocirca  D/- 
uus  PaulusadEphefios  fecundo  capite,dicit  fundamentum  JLccle* 
fice  effe  docinnam  Vrophetarum  ($  Aposlolorum.  Antichnsli  ve- 
ro(f  adminislrorum  eius  ecclefia  mendaciis  fcatet ,  calliditatum  . 
(f  fallaciarum  omnisgencris  plena:  qu<e  cum  deslitutafit  verbi 
Dei  regimine ,  mhil  fani  habere potesl.  neque  enim  vfquam  falus 
reslat  quam  in  \erbo  Dei.  Vnde  tanta  in  ecclefiis  malignorum  cru- 
delitatis  ,fu perbicc  atque  inhumanitatis  exempla^t  funt  in  ve t e-  I » 
ri  teflamento  ,Cain  parricida:  lefabel  prophetarum  ccedc  gaudens : 
fanguinis pijprofufor  Manaffes:  ($  fuperbus  ifraelis  perfecutot 
Vharao*  \n  nouo  teflamento,Scriba  (?  Vharifiei  quiprincipem  vi- 
t£  interemeruntyeiufque  difcipulos  quifalutem  ipfis  annunciabat, 
odio funt profequuti*  vnde  inquaml  mfi  qubdfpreto  verbo  Dei  ($  j  a 
excu fio pietatis  iugo ,  mendacio potius  fe  addixerunt  (p  patri  eius  i . 
Sathanx  turpiter  feruire  maluerunt  .quodita  effe  facranos  Bi-  :.; 
blia  pa fiim  docet,ac prafertim  caput  illud  \eremice  x  x  i  n .  Quam- 
obre folo  Dei  verbo  Viuifico  adhcereamus:  quiprcecepta  eius  obfet*  m 
uat,eum  ipfepro fideliferuo  habebit.  bi  hac  ego  doclrina  permaneo 
(f  mori  in  eadem fcntentia  non  recufofciens  qubd  Deus  me  non  de-  z 
feret.  Idque pro pter  nomcn  fuum ,  (p  honorem  charitatemque  F/7i/ 
fui  ddeBi,  que  nobis  dedit  Saluatorem  ac  rcdemptorem  animarum  :; 
noflrarum.cuigloria  (?  honorin  f :cu\a,Amen. 
Be  iciunio.      Ad  quxslionem  de  ieiunio  (f  certorum  ciborum  abslinentia fic  k 
dixit  Neelus ,  \eiunium  quidem  bonum  (f  fanclum  effe ,  non  illud  I  :, 
quod  certorum  dierumfpatio  ab  Antichrislo  circunfcriptum  ejjet,  \ 
fed  dequoQhrisli  mandatum  habemusyCum  ieiunauentis^c.  \ 
quod addomandam  carnisferociam  adhibetur ,qub  mclius  in fcrui-  . 
tutem  redacla  carnefpiritus  Deo  obediat.Neque  verb  confijlit  mo 
db  in  cibi  (f  potionis  abftinentiayneque  opjomorum  dclccluf :d  vt 
rebleisludcolatur/equiritur^itceintcgritasfibrict^s  non  vmus  -( 
tantum  dieiyfed perpetua  caslitasydilec~tio  ($  charuas  erga  proxi- 
mum.de  quobene  ifaiasfrange  panem  tjurienti,atquc  cqs  qui  te- 

Bisca 


GulidNecI.  LIBER  VII.  i45 

Bis  carcnt  in  domu  tud  rccipeiac  tum fanclc  iciunabisjeiumumq; 
tuu  Dcogratu  crit.  Abftinentia  in  iciunio  no  improbamus,  dummo  - 
do abfit  fupcrslitio  cy  abufus,  quibus  vitiis  laborant  ij,qui dum  fc 
ad  iciuma  parant,abis  dclicatioribus  fe  ingurgitant,\>ina  qiuerunt 
mcliora,qua'  non  abflmetia fed  vitw  ratio  Epicuri  degrcgc  porcis, 
(vtait  dle)dignacft:quitj;  intercibos  multumdifcriminis ponunt, 
quafi plus  fanclitatis  hmc  abo  quam  altcri  infit .  Nec  aiim,\t  in- 
cjuit  Paulus  ad Komanos,Kegnu  cwlorum in*fca  aut potu fitu  eft. 
•vefcilicctcumgratiarum  aclionc  ommbus  quce  Deus  adnutriendK 
nos  largitur. prxfcrtim  cum  in  Euangelio  dicatur,  Quod pcr  os  te- 
tnt,no  inqmnare animam.Omni  itaque  errore  remoto,viuaatque 
ejficaafide  credere  oportet,vic~lu  ad fuflentadu  corpus  necejfariu 
a  Deo nobis datum,ab eodem  quoque benediclum  ejfc,nec\etitum 
ejje  quenquam  cibum  Chrislianis.  Interea  tamen,  monente  Vaulo, 
cauendum  esl,ne  is  qui  editpra: fe  contemnat  eum  qui  non  edit,aut 
contra.nam firmum  imbecdli  rationcm  habere  necejfc  esl  ne  \llam 
illi  in  Vitlus  vfu  offcnfionem  afferat :  fciens  quod  multofuijfet  fa- 
tius  nunqua  camemguslajfe  quam  eum perdere pro  quo  lefus  cH 
mortuus.  Vitwitdque  fuar  quijquceum  habere  modum  dcbet,\to- 
rnnia  ad adificationem proximi ffcBent :  id  quod  tum  demum  effi- 
ciemus  ,ftregu\ain\etcriac  yiouo  Teftametonobisa  Deo&Sal- 
Udtore  noslro  prttfcriptam  f mimo  ftudio  fequamur,  quomamfun- 
damentum  Ecclefia non  esl  aliud  quam  do&rina  Vrophetarum  Oj 
Aposloloru.  DeVapaipfiufqueauthoritaterogatM,reft)ondit(o-  DePa  ^ 
lum  Deum  effe  magislrum  ac praceptorem,  qui  necignorare  quic-  atuhoritatc 
quam,nec  tn  vllofallipojfet.proinde  nulli  aut  ignorantice  aut  crrori 
obnoxiu.Opcrafinquit/im  a  nemine  reprehedipoffunt^dumfeat 
cadum  & 'terram,&  quccineisfuntiac poftremo  homincmforma- 
uit  ad  imagine  fua  V£  p  razeffet  atteris  creaturis .  cui  ctiam  in para- 
dijo  lam  lex  a  Domino  data  esl,quumpr#ciperet  ei,vt  omnefru- 
Bum  paradifi  libere  comederet  frutlum  vcrd  vitceminime:na  quo- 
cunquc  dic  comederet  morte  mulclatum  in.  Hac  legepnmum  Do- 
minus  hominem  in  obedientia  maicslatis  fu#  continere  \oluit .  ai 
homo Jua  conditionc  non  contentus  >  Deofumlis  ejfe  ^oluit  ,  dclus 


CuEcLNccL  ACT.  MARTYRVM 

JJ>iritu  ambitionis  quo  illum  impulcrdt  ingluuies.  Ex  hoc folo  Ad& 
peccaco  tdntd  in  totum  genus  humanum  ingruit  calamitas  &  ma- 
lediclio,vt  lefum  Chrislum,qutesl:  Filius  ddctlus  Dci  Vatris  cdr- 
nem  noShram  affumere  atque  reatum pro  nobis fubire  necejfefue- 
rit.nam alioqui  omnes  nos  exitio  deuoti  eramus .  Atque ea  quident 
illc  noslra  caufa  volens  ac  libens  praslitit :  adeo  vt  malcdiBio  illa 
crucis  quam  tuht ,  nobis  in  bencdiclionem  cedat  fempiternam  a- 
pud  Deum:&cuius  antea  eramus  hofles  nunc  ab  co  ingratiam  re 
ceptiflmus,  quoniam  Fihus  eius  dilcclus  mortuus  &  refufcitatus 
eslpronobis,quos pro fyonfa    g>'cgefuohabet.  Attamen priuf- 
quam cAos  conjcendcret, nobis  vcrbum fuum  retiquit ,Euagclium 
fcdicet.(ff  posl  mortem  Aposlolorum  conslituitcpifcopos}paslo- 
res}doclores  qui  nos  in  doclrina  Vrophetarum  Apoftolorume- 
Yrtdirent&Vita  integritate  Viam  rcSlampramonflrarent.  Nc  ve- 
ro  me  quis  tiic loquiputet de comutis  aut  perjonatis illis  bclluisie- 
qmdemepifcopos  intelligoijsvirtutibus  ornatos  quas  in  ipfis  re- 
quint  Vaulus  i.Timoth.  1 1.  Non  nego  tamcquod  Chnslus  de  Scri- 
lis  &  Vbarifeis  loquens  iubeat fieri  qu<s  dli  dixerint  yfedea  con- 
ditione  Vf  fedeant  fuper  cathedram  Mofis.  Cathcdra  autem  Mofis 
csl  Lexiquam  remotis  alijs  doclnnis  tantum  concionari  debebant. 
naminhoc  omnis  populusconueniebatvtex  leilione  Legis  fciret 
quid  fibifacicndum  effet :  quod  humanw  praceptioncs  docere  non 
pojfunt,quia  in  ijs  Dcus  xoluntatem  fuam  non  dedarauit.Atquci- 
deo fancli  Vropheta  vf fe  vcre  Deiferuos  cffe ,  nec  quicqua  cx  fuo 
ingenio  exhibere populo  proftcrentur ,  eiufmodifcre  v/z funt  lo^ 
qucndi formulis  aut  claufuhs,Audite  \erbu  Domini'.  Hac  efl  vox 
Domim :  Loquutus  efl  Dominus:Sic  dicit  Dominus.  Quos  in  hoc 
imitatifunt  Apojioli ,  nec  ipfvnquam  ahquidde  fuo pradicantcs, 
fed  doclrinam  tantum  Spiritus  ftnShproferentes:quod  deipfis  tc- 
flatur  iefu  Chrifli  clogiumyNon  vofipfdoquimim/ed per  vos  Spi- 
ritus  Dei  Vdtris  mci.Vnde  fequiturfuccejfores  Apoflolorum,ntfi 
doSirina  eoru  quoque  acquiejcat,aut  fi  prwter  Euangchu  ac  vcrbu 
Dei  ,aliud  quippia  pronuctare audentjnaledtSros  cjJc.Ac  quijquis 
illefueritqui  hoc paSlo  Chnflt  &  Apoflolorum  Vcsligus  non  infi- 

&et, 


iGuIiel.Neel.         LIBER  VIL  ttf 

sletpfeudopropbeta  &  Anticbnslus  iure  vocabitur:  etiamfifue- 
rit  ipfe  ?apa,von  tamc  Propbetis  aut  A  pofiolis  maior  aut fantlior 
ccnferi  debct .  Sed  quicunque  pios  iflos  viros  imitaturtamindo- 
ftrinx  fynccritate  quam  vifcf fanclimonia,  is  demum  veru*  Eccle- 
fue  paslor  ent.alioqu:  difipator potius:    velut  lupus  inter  oues. 
Haud  quide  inficior  qum  fn penes  Chnslimimslros  quipure  ver- 
buDciannutiant  ,populo  imponcre  ieiuma,imugere  preces  &  elee- 
mojynas  ad  obuiandum  iraDiuina  qna:  terris  immmet  tepore  bclliy 
pcfiis,famis  atq}  aliaru plagaru  Dei.Cxterum  leges fanctrt perpe- 
tuas  us  nufqua  coceffum  legimus ,  idque  nofieret finc fupcrfitttone 
^yabufw.atq;  adeo  tdololatria  nocarcret.  De  traditwmb9  \erd  bu-  ^Suma 
manis  fic  locutus  ejl,  A  ngclijnquita pfi  qm  Dei  tbrono  aflat  vtad  ms 
'  nutuilliferuianty  quiq,  vtrtus  Deitn  Scripturavocaturycreatura% 
etus  omniu  excellentifiimceftn  hoc  toti  vtvolutatt  Deiobfequatur^ 
mifii  ad prafidtu  eoru  quos  Deus  adharedttate  beatx  immortali- 
tatis  prxdeflinauit ,  vr  efltn  epifi.ad  Hebr.  nunqua  de  fuo  quicqua 
bominibus  propofuerunt:Vropbeta;deinde  excellctia  pofi  illos  fe- 
cundtps  Domim  appcllattymbdvnqua  exfecomentifunt.  Chrtfiu* 
etta  ipfe  qui  hos  fecutus  efi>  hoc paBo  loquitur:  Doclnna  mea  non 
cfi  meajed  eius  qui  mifit  me  Vatris.atq;  id  variis  locis  itcrauit  ip- 
fe  qm  exemplu fanblitatis  erat,  Eiltus  nempe  Dei  vtuctis.Apofioli 
quoq-j  mbil prxtcr  dotlnna  Euangeltj  fibi  comiffam pr&dicarunt: 
cuius eaesl potetia  &virt9\>tfalute  afferat  ommcredeti.AtVapa 
cum  fuis  Vrxlatis  voluit fibiplus  digmtatis  \>el  authoritatis  attri- 
buere.qui  maximis  Deu  contumeliis  afficiunt  ,qu6  fuas  traditiones 
tueantur.adeo  vf  non  modo  nulla  poena  in  Papatu  afficiatur  quifiu- 
prum  aut  adultcrium  commiferit  ,fedetiam  ab  omnibus  laudetur: 
verum  fiquis  forte  buccellam poran*  carnis  comedentdteVe- 
ncris  ,aut  craffos  abufus  eorum  reprehendertt  y  continuo  adfup- 
pliaum  pctrabetur  mifer.Sed  Dominus  patiens  ac  lenisy  qui  nunc 
tacere  videtur  yahquando  eos  coram  arguet .  Nectunc  qutdem- 
erit  locus  excufandt  fcfe  quod  Vatres  fuos  fecutt  fucnnt :  maxi- 
mam  & pmSlantifitmam  mundi  partem  femper pro  fe  habuerint: 
fenunqua  induapotuifie  vtcrederent  Deum  vclletantabomnum 


GulicLNecI.  ACT.   M A RTYRVM, 

multitudinc in  crrorc vcrfari.  hoc  aute praztextu  dcficcre  aver 
Dci  Valdc  pcriculofum  cfl .  na fi  in  maiori  numcro populi  cofiftcrct 
fidus  }Scnptura  mendax  effet}qua: fcmpcr  paucis  homimbus  aut  v- 
m  aliquandofamdiaj,popuh  Dci  verum  attribuit titulum:  confide- 
ra  quaifo  Jfcricm  ommum  cxcmplorum  vcteris  acnoui  Tcflamenti, 
&  repencs  profcclo  apaucis  iifque  abieclis  hominibus  cultafuif- 
fe  pietatcnv.confer  Abrahamum  y  Lotum  cum  Gomorrha>is  ac  So 
domitis:  A  Egyptiorum  copias  cum populo  \fraclis:Vrophctas  cu  cul 
tonbus  Baaltempore  lejabclis:conslabit pios  femperfuiffe  exiguo 
numero  fi  cum  aduerfanjs  ipforum  coparentur .  Vemamus  ad  ini 
tia  0* progrcfius  Ecclefia?  fub  nouo  Teslamento ,  quid  Chnslus 
&  Aposloh  eius  cum  Scribi*  &  Vharifieis,  atque  infinitis  aduerfie 
partis gentibus  co\lati}erunt\  Deniquc  Filius  Dei  \iuentis  hac per- 
petuam  Ecclefiafuaj  Confolationem  effe  voluit:quodmultifint  vo- 
cati,paucielecliyquos  hac  fententiainfuperhortatus  esl  neobexi- 
guum  numerum  animis  cadcrcnt^Ne  metuas  pufille  grex>quoniant 
Vatri  meo placuit  te  donare  hxrcditate  regni  calcslis.  ac  contra 
xi.  Matth.  Deo  Vatri fuogratias agit,  quod falutis  documcnta fit' 
picntibus  &  magnis  huius  feculi  no  aperueritfiedhumdib9  acpar- 
uulis.prxterea,  quid  aliud fignificat  eiufdeconcio  de fcminate  vbi 
quarta  demum  feminispars  in  bonam  tcrram  cadit  quaz  adfrugcm 
perueniat,mfi paucifiimos faluos  forel  Quapropter  ne  tcmere  mul- 
titudinifidamus:  quin potius  ad  exiguumgregem  Cbnftinos  re- 
cipiamus }qucm  is  mortc fua  reatu  liberauit. 

De  templis  quid  fentiret  rogatus  dtxit  Deum  effe  fyiritum  qui 
corpuscx  carne  gfofiibus  coagmentatumnon  babeat.proinde  Jj>i- 
rituali  ratione  colendum ,  tesle  Vropheta  Hfaia ,  \bific  vltimo  ca- 
piteDeus  lpfeloquitur:  Quamdomuazdificabitismihtfnonncca- 
lumfedes  mea&tcrra fcabellum  pedum  mcorumlNullu  fane  Deo 
commodumpararipoterita:dificimn}nifiipfcmctfibiflruat:idquod 
efficitquandocorhonunisvirtute  Spintus fiui purum  ac  mundum 
rcddit ,  Vf  illud  fubeat  atqueineo  habitet:  ac  proptcrea  Diuus 
Vaulusfdcles  templa  Dei  viuentis  Vocat,  St9  inquit ,  aliquis  tem- 
plum  Dcifanclum,quod  vos  eslis^aslarit^Deusperdet  cum.nam 

in 


Dc  teplls. 


iGuliel.Neel.  LIBER  VII.  147 

in  co  \oluptatcm  capit,dicens  ,\erfaborinter  eos^  ero  Deus  eorum 

'  &  ipfi  crunt populus  mcus.  Itaq;  ne  quis pro  modulo  ingenijfui  ma- 
icftatcm  diuinam  mctiatur  ,fcd  rogcmus  Dominum  vr  corda  noslra 
putgct,in  iijquc  habitet,quod  quidc  pro  fuo  arbitratufacit  is  qui  ina- 

}  j  flimabili potcniia  cadum  ac  terram  rcplct .  Tcmplorum  vcro  materi- 
alium  \fus  crit  lcgitimusfi  in  co  habeatur pij  ccctus  ad  verbi  Dei  au- 
ditioncm,facramentorum  Baptifmi  &  facr&  Ccena perccptionem-M 
dum  ita  concorditcr  in  vnum  locum  comuenimus per  pradicationcm 
Euangclu  ,quce  cius  cfi  visjn  mutua  ddeclione  confirmetur fidelium 
ammi. 

(    <.  Qjonfe  fiionem  illam  auricuUrem  prorfus  reiecit:reconciliationem  Confcfsi» 
:    iutemfratcrnam  dc  qua  Diuus  lacobus  loquitur-,  omnino  dixit  inter  auricular 
a-    Chriflanos  neccffana.  nam  nifi peccata(inquit)ahj  aliis  ignofcamus, 
non  exaudiet  nos  Dominus  }qucmadmodu  tcslatur  quotidiana  noflra 
a-    otatio  Domimca.atqui exemplo  Dauidis foli  Deo  deli&a  cofiteamur 
i  implorantes fynccto  cordc  eius  mifericordia  ommbus  diebus  vzte  no- 

slr£,vt  in  atcrnum.  cum  co  Viuamus,  Amcn.  Ad percontationem  de  DcMilTa 
]•  i  Miffainhunc  modum  rejjiondit:  Habemusin  Scriptura  omnia  quce 
(tdfalutem  obtincndam  obf cruatufunt  neccffaria.Vetus  teslamentum 
plcnam  nobis  Dci  voluntatcm  duobus  his pntccptis  comprehendity 
■«  pnmo  vr  Deum  amemus  ex  toto  cordc,  animajotifque  vinbus.  dein- 
de,proximum  \t  nofmctipfosiomncm  wfupcr  detcslans  idolomaniam. 
Chnslus  in  nouo  Tcslamcnto  fuis  mandat  Vf fcfe  mutuo  ament ,  di- 
ligant immicos ,prcccntut pro perfccutoribus fuis  tis  benefaciant, 
■  efuncntibus  cibum ,fiiicntibus potum prcebcant .prcetcrea  iubctnos 
fimplices  effc  velut  columbasprudcntes  Vf ferpentes:monet  Vf  man- 
fuetudinem  atquc  humilitatcm  fuetm  imitemut:  difcamus  effe  miferi- 
cordcs  cxcmplo  Patw  cailcflis:thefauros  in  ccelis  colligamus,paupe- 
res fcilicet  (frecy  confolatione  omnisgeneris  iuuando ,  loculos  nobis 
comparcmus  qui  vctuslate  non  corrumpantur ;  multaque  ciufmodi 
£T  vana  in  Euangclio  nobis  a  Eilio  Dci  mandata  proponuntur .  Sed 
nufquam  in  facris  litcris  ve/  minima  fit  mentio  Miffie .  Vroinde  &  e- 
go  dlam  rcpudiandam  atque  abijciendam  ccnfco,  contcntus  monitio- 
mbus  alits  & prxceptis  ad  vitam  ceternam  comparandam  neceffanis. 


GulicLNecL  ACT.  MARTYRVM, 

Atque  interea  Deum  orabo  vt  Legem fudm  mentibus  noftris  tnf : 
pdt  i  neforte  dliquid  faciamus  quod  ei  diftlicere  queat .  Hoc paSii 
ingratia  Dei  viucmus ,  qua:  antcponenda  esl  tali  myslerio  abomi 
nationis yCuius  Sathdn  inucntor  ac  fabricator  cxtitit ,  camque  tr 
didit  filio  perditionis  ad  cotnmuncmgeneris  huntampemiciem . 
9c  v»us.  Sententiam fuam  dc  votis fic explicuivlngemum  hominis pronu 
inclinatumque  adidololatriam  magis  effe  quam  ad  veram pictate 
proptcrea  quicquidindeprofiafcituryVanum  &  impium  cffe  :  neq> 
verbnobis  licere quicquamDeo promittcre aut offcrre ,  mfndq 
ipfe  in  verbo fuo  approbauit.  Votumjnquit }  quod  omnes  recle  nun- 
cuparc  pofimus  ,eJfetorarc  Deumvtnos  in  obedientia  voluntatis 
fucc  retineat ,  renuntiantes  noftrce  quce  admalum  femper  esl  pro- 
ciiuior .  Idque  Diuus  Vaulus  multislocis  declarat>dicens  quodnos}o- 
ptamm  ac  volumus  bonumyprceflare  haudquaquam  poffe  .  Optimx 
autem  ratio  ^  modus  abnegandi  nojln3ac  dcprimendce  Volunta- 
tis  proprice  ,forct  fyncero  corde,  vt  edocli  Jumus  a  Chnslo  Do- 
mino  noftro,dicere  Deo}Fiat  voluntas  tua:  (j1  cum  vera  animi  teslifi- 
cationenos eifoliVelle  obfequi.  nam  qmcunque  fuam  mentcm fequi 
VoletsidebitDeum  quotiefcunque  hunc  articulum  recitabit.Nosi- 
gitur  noslraque  Deo  commitamus.  ab  eo  cmm  procedit  omne  bonum, 
phiiipp  i.  ^efflclt  W&velimus     cfficiamus  pro  bona  voluntate .  Parea- 
CAO  -       tnus  eiprwcepto  quod  apud  Mofen  Dcuteronomij  quinto  capite  fcri- 
ptum  esliCuflodite  <&facite  qu&pr&cepit  Dominus  Deusvobis:no 
declinabitis  ncque  addexteramneq;  adfimclram  .fed perviam  (jc. 
Ad  interrogatione  de  Percgrinatiombus  papis~licis~dixit  peregri- 
n^fonibur  Chrisliano falutare  effe}vitce  in  hoc  mundo fanclnnomafd 
ticntiam^dileclione^caftitate?n  (f  charitate.quia  duin  hacterra  pe- 
regrinifumus  ncmo  exploratum  habct  quo  die,quauc  hora  Dominus 
^enturusfit .  Quod  fitemerchucilluc  concurfandoin  orbc  cuius  ipfe 
poffeffor  esl}  tepus  inutiliter  confumpferimus}opus  Domimnegligen- 
tes\rationem profeclo  cius  ocij  exiget,  no  fecus  quam princeps  aliquis ; 
aut  Kex  in  fcurram  vagum  acperditum  homincm  per  agros  fuos  pa- 
lantcm  ammaduerteret .  Quarcrecla  adDeum  accedamus ,  vt  ab 
eo folo perfidem  in  lefum  Chnslum  remifionem  peccatorum  &  vi- 

tam 


luliel.Ncel.  LIBER    VII.  148 

dtn  aternam  ohtineamus:  orantcs  cumvt in cxtrcmo  dicnos  inre- 
rnumjuum  rccipiat.  htcrrogatus  quanam  ipfius  cffetde  facerdo- 
10  fcntcntia y  confcfjus  csl  fimplicitcr  omncs  Cbrislianos  effe  fa- 
■tcrdotcs .  idque  probauithoc  Vauk  ad  Komanos  teslimonio,  Quod 
Dcus  nohisdas  Edtum Juumyomnia  fimulcum  co  hona  dedit.  vndeyin- 
quitjiquct fi  hunclxtbcamus pro  nobisymhil dccffe.  neque  enim  Edius 
esl  vnquamahfquc  Vatrc  rj1  Spiritu  fanSlo y  quandoquidcm  h<e  tres 
perfona  vnum  tantummodb  conjhtuunt  Dcumyvnam  vo\untatemyv- 
nam  ejjentiam y  vnam potcnttam  y  vnam  quietem  ac  vitam  atcmam. 
\pfc  cum  fn  Dcus,  Kcx  ey  facerdos  y  nos  fccum  dcos  fecit  £f  rcges 
conslituit  ad  fruitionem  regm  calcTiis in perpetuum .  affumpfite- 
tiam  nos  in facerdotes  vtgratafaciamus  facrificiayofferendo  corpora 
"nds\rayammo6,^f  corda Jummiffa  &  abieSla  Deo  V  atrv.quemadmo- 
dumcpisl.ad  Kom.  &  Hcbr.  cj?  VJalmiffiiufmodifacrificij  memine- 
ru71t.no  loquor  cquidem  de  Jacerdotio  Komanoy  ncc  confundo  hic  ad- 
tm>>i$}rationcm  Verhi  &  Sacramentorumyvtdicamidommbus  com- 
mune  offi,  ium,quod  Vaslonhus  tantum  Ecclefia  commiffum  eslifed 
deintcnori  quodam  ejfctlu  &  digmtate fipintuali  vcn  fiacerdoiu  a- 
goyquodadepn  fumus  omnes  per  Cbrislumy  vt  maclcmus  Deo  Vatri 
gratas  vtclimas:  nojipfos  fcihcct,vitulos  lahiorum  &  corcontritum. 
Ktque  bccc  digmtas  animos  nohis  addcre  dchetyVtcum fiducia  tmpe- 
tranda  vcma  peccatorum  ad  Deurn  accedamus :  certb  etiam  perjuafi 
qubdvita atcrna  barcditatc  donabimur per  Chnslum  Saluatorcm 
noslrum.qui  nos  omnium  honorum  calcslium participcs  fccit yvt  cum 
ipfo  in  aternum  viuamm\cui  honor  ejgloria fit in fecula. 

Voslquahanc  Jidci  fua  coficfiione  manu  fua  fuhfignataexhihuiffet} 
admimfln  Epifcopi  hurincenfis  toti  in  hoc  erat  vt  hs  articulos  eyre- 
ffonfiones  barefieos(yt  loquuntur)  codcnarct.  Neelusqubd  in  carcere 
Epifcopi  affcnus  traclarcturypofiulauit  a  Supprafeblo  caufarumca 
Malium  ( quifiepius  ipfuminuijchat  confolandi  gratiacumquodam 
aduocato ,vir fiane  timens  Deum)vtipfum  adcuslodiamCuriafe- 
adariSyVtvocant traducendum  curaret.  Quo  audito  admimfiri  Epir 
fcopalcs  mortwtj  exaugurationis  fententia  contraHcclum  pcrferre- 
tur.  At  Ncclus  fuafu  amicorumfententiam  eorwn  vt  abufiuamreie- 


4 


Guliel.Neel  ACT.  MARTYRVM, 

cit,atque  ad  fuperiorem  iudiccmappellauit.Kationes  dutem  appcU 
t  Caufae  ap-  IdtionisVt  ipfefcnptas  reliquit,erant  eiufinodi,quodvocatus  incu~ 
Nedi1.0"15  ^ct^um  Epifiopi  Aurincenfis dieMcrcurij  feriaruPafcba:  m.d.liii. 
dix.it  aperte  Decani  inquifitioncm  mhil  omnino  valcre :  teslimonia 
aduerfariorum  non  cffe  lcgitima .  UUnc  dcduBusin  pr&torium  C#- 
ricc  ecclefiaslicwy  vt  vocant,Epifcopus  iu fitt  Neelum  in  gcnua  pro- 
cidere,vbitumrcus  dixit  confefiioncmfuam  quam  obtulcrat parui 
noneffe ponderis: vitamhominis multo pluris faacndam  quam pulli 
gallinaceuattamen  Epifcopus  nullam  ditlorum  ipftus  rationcm  ha- 
bens  ,fcd  valde  irafccns  illi  j  Quoniam,inquit,in  tua  opimone  obsli- 
natus  atque  obfirmatus permanes fententiam  aduerfus  te  pronunti- 
abo.Sedantequam  verbum  vllum protuliffet  Epifcopus  ,ipfe  reus  di  - 
xttfenonadmittcrcipfumiudicemproptercertas  &  idoneas  recu- 
fationis  caufas,qu6d fi  nihdominus proccderetfore  ipfius fententiam 
nullam  &  irritamquia  imquacy  abufiua  cfietiproinde  fe  appcllare 
ddmaiorem  iudicem.Officialis  autcm  his  ditlis  mhtl  commotus per- 
rexit fententiam  pronunciare.Tum  Ncclus  ad  Epifcopum,  Memine^ 
ris yinquit ,quodte  vt  ludiccm  non  idoneum  iuflis  de  caufiis  rcpudia* 
uerim,tu  vero  non  aufcultauerisproindc  ego  appellaui  >  atq;  etiamnu 
appello  iudiccm  azquiorem.ktque  adeo  has  recufationum  caufas(  in- 
quit)pono.Vrimam,qu6dEpifcopus  me  affcrentcm  caufas  idoneas 
reijciendi  ipfum  iudicem  antequam  tuliffct  fententiam  ,audire  noluit. 
Alteram,qu6d  appellatio  meaob  iniquitatem  &  abufum ,  nihil  a- 
pudeumValuit}qu6  minus  vltcrim  dd  condcmnationcm  meipro- 
cederet.  Tcrtiam,quodin  litequam  mihuntentauitipfius  Decanus, 
delationominismcihabcturyacfi  dixiffem  Epifopum  Aurincenfcm 
hominemefiefcelcratumifiquidcm  afinos  in  facerdotium  affumcret. 
quare  equidem  bono  ture  ipfius  mdicium  accipere  nolui ,  mctucns  nc 
inuidia  ac priuatai  Vinditl^  cupiditate  dutlus  vltriccm  ferrct  dc  me 
fententiamiquod fafclum  abeo  conslatcx  fentcntia  exaugurationis, 
quamedegradufacerdotah  demouendum  ccnfuit .  Quartam,qu6d 
Decanus  illeiyt  liquet  ex fcriptis  noflra  htis) fuggefimt  hac  ver  • 
ba  cuidam  e  teslibus}Eer  mdn  opem  vtfaanorojum  hunc  hominent 
e  mediotollamus  jCultummehercule  Deopra-fiiteris.atqucidem  De- 

canus 


SuIiel.Neel.  LIBER    VII.  249 

'.dnits  omnibus  mc  fpoliarat  rcbus  (j3 pccunijS.Quintdm,quodme  vt 
Sacramcntarium  Epifcopus  cum fuis  iudicarit,quum  ipficontra  erret 
:oto  ca?lo& facramentum  ncgent,  terrenishis  elementis  plus  aquo 
tribucntcs^  adpaslutnhuius  corporis ,vdut  brutce  pecudes,tantu- 
modo  abicBr.quemadmodum  fupra  plemus  diclum  esl  in  confefione 
noflra.Hisficcoram  Epifcopopro  tribunali  recitatis  ratiombus,  con~ 
uertit fe  Neelus  adcauft  fux  patronumyeumque  hu  verbis  compeU 
lauh fdominc ,rogo  te proptcr  nomen  \efu  Chrisli  vt  mea  caufam  tue- 
aris  aut potms ipfius  Epifcopi.Equidcm  mihiprobe  confcius  fum  ni- 
nldixiffe  mc  quod  ad  Dei glona  & proximi  xdificationem  non per- 
tinerct:ncmim  conuiaufccifcd  hdcc  verba fcmper in ore habui,  Nw/- 
ws  cgo fum  iudtx,nccfidem  alterius  confitcor.fed  loquor  velut  is  qui 
rci'-  in  le&o  ccgcr  efl  morti  vicinus,ionfcicntiam  meam  ipfe  examinans& 
fidci  quam  habco  dans  teslimomum. 

Ncclus  itaquc  conqueflus  dc  iniuria  quandoquidcm  eofdcm  habe- 
ret  iudiccs,tcsles & aduerfariosifacnficos  nempe  quos  beneuole  ad- 
mouuerat yquado  illos poculis gcnio  indulgctes  cumfumma  Deico 
tumelia,reperiffct:die Martis(qmm pir.gucm  appcllitantVapislce)  e  RotJiOHU-, 
carccre  c?rcditur,vt  ?\.othomavu  duceretur .  1«  wfo  carceris  eprcfTu  gus  ceiebrc 

.     .  6        ,  ...         S    ,  .  .  ,   fJ  Norclima- 

oculos  m populum  com]ciens,qui  ibi  in  eum  multa  (fgrauia  conuicia  nix  empo- 
ingcrcbat:  vir pius  mifcricordia  ducius  eum  monebat,eiufque  infciti-  ^k^'' 
am  deplorabat.Sed  cum  vidcret  nullam  fibi fieri  audientiam,^ fateU 
htcs  ipfum  ad progrediendum  impcllcrenf.orfus  esl  canere  Vjalmum 
xl.  Expeblans  expeclaui  Dominum.  In  itinerc  autcm  non  deslitit  vn- 
quam  je  in  Domino  obleclare obuium  quemque falutare.  Kotho- 
tnagum  ingreffus,  mox  ad  Curiam  parlamenh  deducituryvbi  dlum  cer 
ti  ciufdcm  Curia?  confihari]  bcmgnc  admodum  de fidc  funt pcrcontati 
ddco  vt ffcs  effet  dcmonslratutn  in,Neelum  rccle  ac  bono  ture  appel 
laj]c,ahcrum  vero  male  wdicaffe.idque  certis  de  caufls,inter  quas  e- 
rat  hec.  Quod  Officialcs  Aunnccnjcs  pcrfecutifuifent  condemnati- 
onis fententiamhcbdomade  quam  ipfiftnclam  hominantNcrum  Ne- 
'ff*  elus zclum  fuu  erga  vcntatcm  nec  occultare flccdtfiimulare  volcns, 
:f* 1  in  cius  confcfionem  prorupit ,  totus  in  affercnda  Filij  Dci  doBrina: 
>  contraque  Mijfie  abominationcm  ommbus Juis  colonbus  depingcndo. 
*  K/i. 


V 


GuIiclNee!.  ACT.  MARTYRVM, 

Quamobrem  Aurincum  remtffusfuit^t  degraduj' icerdotali  demo 
ueretur .  Mtntslri  vcro  affecU  Auriricenfls  Eptfcopt  non  dtslu 
runt  diutius  pronunciationem  flententix  ,fed  mox  'theatrum  extrui  c 
rauerutante  magnumtcmpUm^tdegradatio  a&ualis }quam  vocan 
executiont  mandaretur.ln  ipfoautem  theatro  erant ,  Eptfcopm  cu 
fuis,  VcenitentiariusiWe,  quem  initionominauimus,  qut  qupd  taclajft 
fe  publtce  refutaturu  Neeli  opintones,  notas  ac  digitis  deflgnas  reu 
ficloquicccpitadpopulum-.Vuer  quiliberaliter  (fblande  educat 
a  matrc  non  folum  ei  non  obfequttur^fedinftdias  &  exttium  molitu 
0*<r.  tademquc  hancfuo procemio  fubiecit  claufulam :  Qualis  esli 
homo  ma\edtclus,qui  ohm  reXigiofus  ordinis  Auguflinenftu \  nuc per- 
fequitur  Deum  3  etufque  ccclefiampromatre  nonagnofcit,  &C.  Ad 
h<ec\erbafirma  voceexclamauitNeelus  ,Vcenitenttarium  non  vera 
loquifi  namque  in  Deu  credere>  atq;  de  Ecdefia  fanhla  bene  fenttre. 
Vcenitenttartus  autcm  ff>cranshicegregiamfenac~lum  anfam  ipfum 
confutadiymu\tis  vcrborum  ambagtbusjeimplicauit^tdiceret  Nee- 
\um  quidem  credere  ecclefiam  quanda  inuifibdem:  deindc  vt fua  p\a- 
Ceret  oratioymulta  attulit  ad  imminuendam  authoritatem  ver&  Eccle~ 
fice  quam profaebaturNeelus:  Vapx  vero  ecclefiamdixit  fundatam 
effe  in  dohlrina  veterum  eptfcoporum  qui  Aposlolos  funt fecuti :  \on- 
gaque  ferie  &  catalogo  Eptfcoporum  recitato,  eiufmodt  addidit  epi- 
logum:  Hcecnoslra  ecdcfl&funtfundamenta.Ad  cxtremum  conuer~ 
tens fermonem  ad  reum^  vetutper  contemptum  affatus  efl}Magtsler 
Gulielmejnquitjquodnam  efl  tu<e  ecckfltffundamentum*.quos  cnar- 
rare potes  tu  veteres  cptfcoposl  Cui  Nec\us y  ChriHus ,  inquit }  cum 
fuis  Apoflolis  noflraefunt  authores  Ecckflae.nec  verbum  amplius  vlti 
protulit.  Non  muko poft  h&c  degradationis  mysleria  capitis  danatus 
fuit  wviuus  igne  abjumereturypt\a  in  os  inferta  ne  populo  \oqui  pof 
»  fe  t .  Homo  aute pius  conflatifime  omnes  cruciatus  paflflus  efl.ac  quum 
ia  in fummo  flamar  ardorc  extslcti  dectdtffct  ex  ore ptla^ox  ctus  ad~ 
hucdiuina  opc  imphrantis  audita  cjl.  Carmfex  deindc  fuslem  capiti 
imptngcs  ypenttus  cu proflrautt.  quo  vtfo  populus  cotra  \octferatm  ejl 
deteflas  crudelitatcm  carmficis:  cernenfque  homtnis  paticnttajpfum 
promartyrehabuitrfucanteahccreticumexccrandum  exsltmarat.  I 

STEPH 


LI^ER    VII.  150 
STEPHANVS   REGIVS,       PETRVS  Dencckeus.  m.d.u^ 
Tcphanus  Kc^iusnatusin  quodampago  Bel/i^,Calfurmsni-  g"^'* 


mirum,qui  pagus  dislatab  vrbcCamutcnfi  duobus  prope  w&- 
Iwibuswt pnmum  vcntatis  lux  ci  affulfit/cliclo  natah  folo  A  rgcn- 
tinam fc  contulitjum  'v&ibi  in  ccclcfia  Gallicana maiores  in  vcra  reli- 
gione  friidus  faccret  ex  auditwne  Vcrbi  Dei,  tum  vtfine  metuSa* 
cramcntisfruipoffct .  Voslquam  veroineaecclefia  adtcmpuscom- 
moratus  fuiffct,  reccpitfe  in  patriam  ,vix(tquein  parocciaSancli 
Gcorgif  non procul  a  Calfurnorum  pagoubique  Notanjfungcbatur 
offiaoyhabcbatq;fccu  quenda  a  mambus  famulu  Vetru  Dcnockcu,qui 
obm  quu  Gencua'  ahquadiu  agerct  ,magnos  in  doclrina  Euagelijpro- 
grcfiusfeccratiadco  vttalcntufibi  commifjum  deinceps  inpios  rfus 
impcdcrit,doccndo  fcilicet  ignorates  ,ac  rcprchcndcndo  blajfhcmos. 

autcm  non  diu  vna  vixerant ,  quin  Lutheramjmi  nomine fuffeclci 
acnfarcnturMenfeitaque  Decemb.  m.  D.iu.ambo perLatruncula- 
torecapti  Carnutu  abducuntur,  atque  in  carcere  Epifcopi  eiusfyrbis 
comcclifuerunt.  \neode  carcerc  per  annudeteti,atq;  de  fideifuaco- 
fefiionc  interrogati ,  amplifiimum  veritati  \terque  dedit  teslimoniu, 
Stephanus  aute  carmina  qudfda  in  carcere copofuit fjnntualia,\>t  vo- 
cant  y  in  auibus  fidem  fua  t& Jj>c qua  m  Dominopofuerat,decatabat: 
flatum  quoque fuum  &  conditionem,dgnitatifque gradu  ad  que  Dc- 
us eum  eucxcrat  \>t  coramkonumbus fidclis  ei  teftis  Ckrijli  mar- 
tyr  efict,  diuinis  laudibus  efferebat .  ijs  cantionibus  virille pius  dm-*  - 
turw  carcerif  txdia  folabatur,  pratdicans  femper  minfiea  opera  Dei 
in  quo  fe  planeobleclabat.Vojlquam  Viderent  aduerjarij fc  mkil  pro~ 
ficerc,nulUfque rebus  conflantiam  eorum concuti,\>t  nec  lofigi ac  di ■ 
n  carccris  korror,nec  blanda?  pollcitationesfuturxliberationis,  nec 
plurcs dleccbne quibus  ipfemet  cpifcopus  cos adreuocatione pa- 
linodia  folicitabat ,  vnqua  cfficcre potuerint  quo  minus  in fentetia 
flarcnt.tande  capitis  damnati,appcllarut  jummum  Senatum  Cuna; 
Varficnfisjdquenon  edfaciebar,vt  morte  euaderet,fed  qub  pler.io- 
re  apud  magnos  fapicntes  buius  mudi  confcfiionem  doclnnt  ftlij 
Da  cderct.  Curia  aute  Vanficfis  cos  remifit  ,addito  arcjlo  confirmatc 
pnorcjcntctia.rcucrfiCarnutu,  diro  ignis  fupplicio  affcclifuerut. 

Kk.  if. 


ACT.  MARTYRVM, 

PETRVS  SERRA. 
-p  E  T  R  V  S  Serra ,  natus  in  quodam  loco  qui  Lcefa  appellatur  i 
*  prouinaa  CoXerana  ,  non procul ab  vrbc  Tolofa ,  cum facerdo 
anteafuijfetje  Gcneuatn  in  ecclcfiam  Dci  contulit^biytrte  futoria 
didicit.Voflea  fingularifludio  charitatis^amoreque  permotus^tfra 
trem  fuum.qm  vxorem  habebatfe  Papatu  atq-,idolorum  cultu  educe 
retjter  ad  eam  rcm  fufccpit  hyberno  tcmpore3anno  m.d.  l  iii  . 

Cum  autcm  in  patria  vemjfct 3cum  fratre fuo  locutus  efl  atque  i 
lius  vxore,  qux  a  confolatione  verbi,quam  Vctrus  ei  ajfcrcbat,  atq 
abeadifcefioneac  migratione  \chcmenter abhorrcbat .  Itaqueei 
aduentum  illa  cuidam  mulicn  vicina: flatim  annuntiauit^qua:  quod  au- 
diueratita fecrctum  tacitumquc  habuityvt  ad  Officialem  eius  dioece- 
fts  ilicb  dctulcrit.  Qui  mctuens  nc  illcfibi  elabcreturfine  vlla  informa- 
tionc  cu  copnhcdenducurauit.Neq;  verb  ea  opus  magnopcrc  fuit,in 
ta prompta  &  parata  Sarra:  cofcfioneiin  qua  vbi  ageret,  &  quare- 
ligione  tencret  dcclarauit.porrb  Officialis  ciufq;focij  metuetes,ne  ali. 
qua  appellatio  ipfis  mora  tarditatc^offcrrct^oflio  capto  egcrunt,vt 
Serrain  man^lnqmfitoris fidci  Toloja:  conjhtutitradcretur.apudquc 
Vetrus amphfmafidt  i Ju#  confifiione cdidit,  adcb  vt  inqiufitore  ad 
fenfu cofciemia: mtcrurem  rcuocaucnt  ,cumq; monuerit^tpuraDci 
Veritate  qua  ipfe  cofitcbatu r,a. . imaducrtcret atq;  cognofccrct. quaei 
facde  dcmoflrabat  &probabat}  locosnannotans  &  capita\tafidcli 
acrccentimcmona prazdiitus  crat.Xdtame  mhihmpcdiuit,  qub  minus 
ab  inquifitore  vicarwq;  Epifcopi  Co^crani  codcnarctur,  vt  degradu 
faccrdotali  dimoucretur}atq,  in  manu potc flatis  ciudis  tradcretur.  I- 
taque  adeadcgradationc faaeda,ducl$fuit  adoppiduluMuretuap- 
pellatu,prope  Tolofd:indeq;tradifiudici}qui  appcllationu  nominatur 
in  iurifdiBioneTolofana,adque  etia  cnmina  hcereju  referutur.ludex 
tu  a  Vetro  qu&fiuit  }quo  effct  artificio.  ac  cum  ex  eo  audiuijfet  aliqua- 
to  ante  arte futoria  didicijfe:intclligere  ex  eo  ~voluit}quod  artificiu  an- 
tejpfeffus  eJfet.Tu  Vetrus  }Hcu}inquit,me  pudct  dicere.  na  illud  vitx. 
inflitutufuera  amplex9  quodin  mudo  efl  ommum  tcterrimu  ac  mifer- 
rimu.  Copluresiis verbis  in eaopinionemadducebanturvt  culatrone 
queda    ficariu,aut  falfiemonetai  cffetlore  effe  exiflimdrct.  Quare 


JPetrusSerra.,  LIBER   Vlf  "151 

hortabantur  eum,\>tflne  pudorc  actimore  vllo  hbere  diccret.  Scd  is 
itd  crat  affcBus  atque  impcditus,vt  dolor  animi  ex  recordationc  pri- 
slwcc  \itce fufccptus ,  obslruere  ei  os  viderctur.  Tandcm  importuni- 
tatc  eorum  qui  inflabat  coablus ,maximis  cum  fuffcirijs fe  Sacerdotem 
fuiffc  dixit,  rationemque  cur illud  genus  Vttw  ita  fccdum  ac  miferum 
cxiflimarctydttulit.Quamobrem  commotus  ludex,ea  pccna  eum  con- 
dcmnauit,  vt  primum  ca  afficcretur  ignomima ,  quam  emendationem 
honorariam  appclldnt :  in  qua  venidm  a  Deo,     a  Kege,  iuflitiaque 
pctcrct:  deinde  lingua  eiprcecifa  viuus  cremaretur.  Qua  quide  a fen- 
tentia  cumillc  appcllaffct  ,ad  Camcra  criminofam  parlamcti  Tolofa- 
m  adduclus  cflnbique  conflanter  in  fua  confc fione permanfit .  Int cr- 
rogatus  autc  cur  appcllaffct ,  dixit fe  quidcm  eb  no feciffe ,  quod fen- 
tcntiam  capitis  recujaretjnortcmquc  dcfugeref.nec  enim  fuam flbi  vi- 
ta  ita  cffe  chara,vt  cahonori  Dei  actcflimonio  vcritatis  anteponereti 
Jc  ctia  fcife  cos  ad  quos  appcllaffct,Vita fibi  mimmc  c6feruaturos:fed 
appcllatioms  caufa  cafuxfjc  ,qubdfuiffct  codenatus  vtvenia  a  Kege 
peteret,que  nunquaoffenderat.Na  quod  ad  Deum  quidcm  attinerety 
fe  obslntlum  acparatum  efjc,vtflbi  abco  ignojci poslularet.  Cauft 
etia  curappcllarct  ab  ca  fcnrcntm,  hacfuit.qubd  eam  lingu<£  prceci- 
fioncm proponcbat,  qua  Dominus  vt  illu  laudaret  eidederat.  Itaque 
iniquu  ci  atque  indignu  videbatur  yfifacultas  cius  rci  in  extrema  vi- 
tcc  fuce partc  eieriperetur.  Ea  tamen fcntctia  dccreto  Camer<e  crimi- 
nofg  cojirmata  cfl.Sed  cum  pnmo  Vrcefidi  madatu  ejjct,vt  eas  Cdufas 
cotroucrfias ,qu&  ad fidc  pcrtinerct,  curaret  difceptandas  iudua- 
dafque  in  ea  camera,quce  idonca  ci  viderctur:  quia fupcriore  anno 
fummaCanieram  delcgcrat,  ipfc  Vrxfes  demonfirabat  ludicium  eius 
caufc  apud  illos  crinunum  uidices  ficri  non potuijfe .  quare  qui  cx  V- 
traq;  erat  curia  ludicespoflprandiucoueneruf.adquos  Petrus  itcru 
produhlus  cfl. Eo  aute  cum  vcniffet,diu  ibifuit ,mhil plane  rejjfodens^ 
dicenfq;fibi  mhd  cu  vllu  hominc  mfl  cu  Deo  quicqua  cffc  ncgotij  ,cu  ed 
fcntctia  fibi  tfronutiata  ejfct,in  qua  pcriculu  vit£ fua?  propofitu  intel 
ligeret.pojlca  tadc  rcJJ)6dit,  atq;  m  cofc fiionc fideifua> p<  rflitif.a  qua 
quidenullis  rcbu*,quib<>  tuattetatus  atq;  oppugr;at9fuit ,dcdutivn- 
qua potuit.Coflitutu  cfl  igituryvt prius  dccrctuin  ca pccna  c  oflitucda 

KA.  w. 


NicotNaih  ACT.  MARTYRVM, 

vimfuam  haberet  ,fublata  emendatione  honoraria ,  ac  prtcifione  lin- 
gu&,modb  contra  ipforum  rcligione  mhil  plane  diceret.Vorrb  cum  ad 
fuppliciiim  duceretur,gymnafiumquefancli  Martiilis  pntteriret ,\u- 
dex  quoddam fimulachrum ei  oflendit  virginis  Maria,eique  dixit,vt 
yemam  ab  ea peteret.Cui  Vetrm  rcfyondit yfc  id  qiadcm  minime  fa- 
Burum  effc.necenim  fe  illam  offendijfe  ,  ncque  eam  cffigiem  effevir- 
gincm  Maria,fed idolum  lapideu.  Id cum dixiffet ,\udex  tufiit slatim 
linguam  exhibere ac  cxerere.quod  ille  fine  vlla moraftat,& placide 
linguamfibi  amputari pafius esl.Demde alligatus ad pos\cm,vt  vi- 
uus  crcmaretur,  vfque  ad  mortem  ita  oculos  in  cadum  ereclos  wten- 
tofque  habuit,vt  nullo  ignis  ardore  &  Vi  commoueretur,  non  magis 
quam  fi  omnifenfu  caruifjet.Qutf  res  populo  magnam  admirationem 
attulit^atque  a  quodam parlamcnti  Confiliario  diclumfuit ,  eo  modo 
Lutheranos  non  amplius  effe  mulhlados  pcenaquc  affiaendos^cumea 
resplus  obefietreligioni  quam  prodeffet. 

NICOLAVS  NAILVS. 
M  d  liii-  "VT  I C  O  L  A  V  S  Nailus patria  Ccnomanus  futorio  artificio  de- 
^feruiens  cum  Lutetia  aliquothbrorufacrorumfarcinasdetulif- 
fetyCaptusfuitdie Martis menfis  Februaru  x  1 1 1  i.Qui  cum puram 
doclnna'  Euangelij  confeponem  edidijfct,grauifiimis  in  carcere  tor- 
metisfuit  cruciafvt  eos  quos  fciret  doclrina' fuat  cofcios  ac focios,  no 
minaret.Sedquanuiseatormetaetiam  vfquead  membroruci9  diffo- 
lutionem  fiepiusfucrintrepctitajamc fingularifidc,  conflantia,  vir- 
tuteque  munitus,  ncminem  vnquam  prodidit  aut  nominauit.  Vos~}ea 
condemnatus  vt  viuus  igm  crcmaretur^antcquam  e  carcere  educe- 
returad plateamMalbcrti,quilocusfuppliaoeius  erat  conslitutus, 
ori  eius  ligncum  epiflomium  infcrucrunt,a  pofleriore  capitis  partefu 
nibus  ita  conslnclu^vtacerrima  eoruvi  coprejjum  os  fanguincvndi- 
quc  cmitterct  ,faciefq;  horrcnda deformitate  demonflrarct.  qua  quidc 
in  re  primusfuit  Lutetia:,in  quo  hocgenus  crudclitatis  edirueji.Sed 
tamen  egrcgim  martyr  ryfortis  Vir,quauis  habcrct  os  xta  objlmSiu, 
nunqua  dcftititfigms  afpcSiuq;  in  cddu pcrpetub  crcclo  dcdarare  ea 
Jfc,conflantia  atq;  animimagmtudinc  quahabcbav.adcb  vt  cuad xe 
nodochiu  vcmj]et,quoddomiciliuDei  vulgb  appdlatur  yCogereturcp, 
i  prxtc- 


|  Simon Laloc.  LIBER  VII.  151, 

pr&tcnens  quoddam  fimulachru  noslra  Domina,Wvocat,adorarc7 
nunquam  vt  idfaccret  adducipotuit.  Sedcxiguisviribus,  qui  eiad- 
huc  fupcreratfujfultus  atque  excitatus,fc  a  tortore,qui  cum fuis  co- 
prchenfum  manibus  tenebat ,aucrtit,dorfumque  idolo  oHcndit.  Tum 
Vero populus  ,quicain\>rbenatura  maximccslmobdis ,  adfupcr-  fuperiSia 
slitionemqueprocliuis,cumidf]}eclajJet,ita  commotus  fuit^tin  eum  fi* 
quanms  lam  admortem  acccdcrctampctumfacere  Voluerit.Ad  locum 
vero fupplicio  afignatu  ,cum  vcmjjet,  crudclifiime  traBatus efl.Na 
antequamdlealligaretur,\'tfubhmis  tollercturin  aerem,corpus  cius 
adipe pcruntlum  efl.puluifque  fulpburis  corporicius  infjcrfus ,  ita 
\t  ignis  fubieclus  vix  arfijjet,  cum  jiamma  slraminum jubito  acccn- 
fafummam  cutcm  corporis  eius  inuadcrct  atq;  vflularet  fid  ad  inte- 
riores partes nullo  modo penetraret.  SedinhoC  grauifimo  cruciatu 
Dominus  fummamei  confolationem  opcmque  attulit ',  eique  gratiam 
itnpcrtiuit,vt  eo  in  tormento  fanclifiimum  eius  nomen  maxima  &  cla 
nfiima  voce:nuocaret,qucc  mcdia  cx  flamma  auditafuit.Namfunes 
quibus  cpiflomium  dlud  aslnclum  tcnebatur  combusli  fuerunt  ali- 
quanto  antc,quam  fanclifimus  martyr  cxpiraret. 

SIMON  LALOE. 
I M  O  N  Laloeus patria  Suefiwnenfis ,  caque  arte  qua  per- 
j^^g^cc///^  coficiuntur,Geneua,\bifua  cu  familia  degebat^fccl9 
Xtin  Galham  quorundam  negotiorum  caufa  iret,  Diuione  a  VrafcBo 
eius  vrbiscaptus  csl,dieMartisi7.Sep.M.D.uu.ls  aute  initwftatim 

r      \        r  <--,       ■  ■        r      1       1   *  7  Laloeus  cfc 

fuit  aVrajecw  Diuionenji  tribus  dc  rcbus  intcrrogatus .  Nam  pri-  tnbYebus 
m  quo  in  loco  ageret  qutfitum  esl.deindc  quam  fidem  de  rcligio- 1™"™^' 
nchabcret ,  poslrc??w  quos  focios  &  Confcios  habcret  cius  doclrma 
quam  ipfc  profitcrctur.  Acdc  loco  quide  commorationis fuce  rcfipon- 
dit,  (c  Gcneua'  fedcm  ac  domicdmm  ommum  rerum fuarum  coflituijfe, 
famdiawq^e  ca  in  \>rbc  babcre,vthberefruereturiis  bencficiis  fo- 
latiis,qudc  Dcm  ibi  tot  ac  tanta pofuijjct,  ecclefiamque  verbo  Dei  e- 
mcndatam  co?islitu!jfct.  Quidautcm  dc  rcligionc  fcntiret  ,purc  de- 
clarauit ,  plura  confljfus  -profcjjus quam  aducrftrij  audirevtU 
lcnt  Qno.i  vcro  illi  audirc  maximopere  cupiebant , ad id dixit fc  ni- 
hdbabcre  quod  refyondcrct :  ncquc  jarc  quidfaclum  cjfet  tis  qui  co- 

Kk.  wf 


Ioan.Graia.  ACT.  MARTYRVM, 


mitaitineris  fuiffcnt.Quos  veroipfe  cognofcerct ,  Geneux ejfeat- 

jue  habitare .  Itaque  quum  aduerfarij  fuis  interrogariombus ,  cjwtf- 

liombufque  acerrimis  mhilab  eo  chccreaut  extorquere  potuiffent  ,o- 

mni  fludio  &  contcntione  ad  eum  capitis  damnandum  pwgnfii 

funt.  acdie  Martis,qmfuit  dies  xxi.Nouembris,M.D.nu.  quunt 

fentenriam  pro  tribunali  capitalem  pronuntiajfent ,eum  e  carcerc 

ad  vltimum  fupplicium  duxerunt .  Tum  vero  egrcgius  martyr  lefu  ^ 

Chnfli  orans pro  fuis  inimicis,  fumma  conflantia  £r  animi  magnitu- 

dine  mortem  propofitafufcepit  ac  pertulit,  co  ipfo  die  xxi.Noucmb. 

Diuionen-  dnni  M.D.Lin.Q«o quidem  tortor  \acobm  SylueflernominatuSjVe- 

£  conuw-  ^cnicnrer  in fi&e  ac  timore  Deifuit confi rmatm ,atque  in  eamfenten- 

fio-        riaaddutlm^tilludgcnus  vitx  deponeret,neque  amplius  fangui- 

neminnocentem  funderct  W<zc  autcmdicla  multaquealia  vcrapce- 

nitcntix figna,quemadmodum  c#tera  omma  funt  teslata  authonta- 

tc  honunum  fidtiium,ac  teslium  locuplctwm,  qui  non  fblum  in  morte  Vsc 

eius  mxrtjiis  ajfucrunt,  verumctiam  qua  funt  commemorata,ex  eo 

ipfo  tortorc  lacobo  Sylueflro  audiucrunt .  quem  magnopere  dden- 

tcm  propier  cffufuminnoccntum  fanguinem  ,ac  de  vcma  tantorum 

peccatorum  conjequcnda  diffidcntcm  & plane  dcjferatem ,  fuauifi-  Ei) 

mis  Euangehj  vcrbis  confimarunt ,  atque  in  camgratice ,  mifcricor- 

dixque  Deifiduciam., %f  animifentcntiam  adduxcrunt ,Yf  is  Jlatim fe 

cumfamdia  fua  Gencuam  in  ccclcfiam  Dci  contulcnt  fedemq;  rcrum 

fuarueainvrbc  collocarit.        •      » '„    t      n  A  .... 
'  IOANNA  GRAIA. 

Hiftoriade  D  Ioanna  Graia.filia  Ducis  Soffolcenfis :  qua:  quum  a  Senatu  Rcginaeffct 
deiignata,conftans  in  fide  Euangelii  a  Mariacapite  plcxaeft. 

m.d.liiii         TLgrctanteprimumregeLdouardo,Northumbricedux  (penes 

SS?  quem fumma  tum  crat  0°  arbitrana  rerum  gerendarum  pote-  r. 
slas)confiha  agitat  cum  Duce  Sujfolcenji  ,filiam  \t  fuam  filio  ipfius 
morPte  Ren  m  tnatrimonium  daret.  Non  hic  excutio  nuptiarum  harum  mysleria: 
§is-  nec  morbum  Kegis,occultdJquc  Ducispetitiones  exquiro,ncc  ea  con- 
ieBurisin  prafentia  tanquam  veftigus  venor,  quafacdius  dcplora- 
ria  nobis ,quam  nunc  emendari poffunt.  Verum  ita  res  habuit :  Dum 
illi  tam  alicno  tempore  in  pubhco  omnium  luclu  fuas  agitat  nuptias, 
Edouardus  Kex  agre  decumbens  ,fuam propemodum  agit  ammam: 

quali 


Ioan.Graia.  LIBER  VII.  itf 

uali indolc,pictatc  ac  literis  Vrincipcm  v/x  fcio  an  Anglia po9l  cum 
'thabitura .  Nc  longum  faciam :  fimtis  demum  nuptijs ,  ac ingraue- 
fccntc  magis  magifquc  Rtgis  morbo,quum  tam  dc  falutc  illius  omnia 
vidcrcntur  dcffn  rata :  pcrfcclh  m  intcrca  cs~}  uifiinclu  quidcm  pau  - 
Corum ,  at  nou  finc  fnffragijs  tamcn  ordnutm  &  iurcconfultorum  o-  ioan.regi- 
mmum^t Kcx tcftamoitaria Voluntatc fuaj:ccrcditariam  rcgmfuc  HVn toE - 
ccfionem  m  loannamhanc ,quam dixi,Ducis  Suffolcice filiam^Hcnri- 
co  otlauo  cx  forore  proneptim  dcuolucrct :  prxterita  intcrim  vtra- 
quc forore,  Maria  &  Ehfahetha .  Solus  e  iureconfultis  D.  Halcfius 
euagelicus ,  £r'  ludcx  quo  nullus  in  tota  Angha  tufuit  incorruptior, 
Marixfuffragatusnonjubfcripfit  ,cuius  vm  exitus  horrcndus fuif 
fe  dicitur.  Hfjue  ita  conftitutis ,  ac  fubfcriptione  omnium  confi- 
gnatis ,paucis posl diebus  Edouardus  Anglice  rextantce fyeiadole- 
jccns,  dccimofcxto  fu<e  cetatis  anno}magmtudine  morbi  adhuc  no fa- 
tis  compcrti,montur:fimuIque  cum  dlo  Anglorum  fortunafcre  vni- 
ucrfa  montur  &  dignitas.  Hic  in  mifero  fane  slatu  res  erant  Anglo- 
rumrelitlcc.  Tumcummultocttam  mifcnorcm  reddidit patriaorum 
CT plcbeiorumintcjlina  interfc     capitalis  fimultas.Mortuo  igitur  ^jjjjf*" 
Edouardo  ,fujfccla  cfl  in  eim  hov.oris  titulum ,  exconfenfu  qmdem 
nobihum ,fed  ipfius  admodum  refragante  Voluntate  ,\oanna  hccc: 
quce  Londini  mox  publicoprcecomo  perquecelebriores  quafdam  ci- 
uitatcsKeginarecipitur(?  falutatur .  Erat  huius  adolcfcentulce ce- 
tasjcgis  Edouardi  annis  haud  multum  impar :  qucm  tamen  dla  eru- 
ditioncjitcris  aclinguis  non  folumcequaret,fcd  juperarct  ctiam  ,fub 
doclifmo  viro  loanne  AElmcro  intlituta .  Qu<e  fi  tamfcliccm  for-  lf^usfl~ 
;'/   titafortunam  cffet ,  quam  cum  fclici  ingcnio  non  infcliccm  con- 
t-   iunxit  cducationem ,  non  modo  cum  Affafiis  ,  Sempronijs ,  Grac- 
chorum  matre  ,  0-*  litcraria  laude  commendatifimis  quibufquc  fce- 
minisjed  vins,Acadcmicis  ctiam  titulis  lauroque  onuslis  ,pari  ccr~ 
-   tare  commendatione  potuiffet .  biterea  tcmporis  dum  hxc  Londini 
gcruntur,  Maria,fratris  audita  morte  Jatcbns  acfuga  fibiprocul 
m   Londino  cauit  ,popu!an  potifi mumfauore  frcta  ,  quanquam  ncc  oc- 
<;   cultis  intcnm  ex  nobilitateforjan  confilijs  deslituta.  Northumhncn- 
fis  vbi  eius  videt  objlinatio?ian}ncc  omnia fatis  ei  ex  fcntcntta  fucce- 


loan.Graia.  ACT.  MARTYRVM; 

derent,comparato  quantum potcsl  cxercitu^tc  confcriptis  copijs  > 
perfequcndam  Mariam  moucf.pcrfacile  ,vtvidebatur,  hocncgoi 
confeBurusfi  Juo  fruiimpetu  licuifjet.  Vcrum  quia  in  recenti  re 
mhdfibiadhuc  permittere  pnuata  authoritate  audcbat,  cx  public 
fenatufconfulto  rem  omnem  gubernarc  cogebatur .  Quofahlum  esl 
vt  itinerum  metce ,  ac  dierum  fifaaa  ,  quid,quantumquc  quoquo  d: 
conficeret,exformula  illi  mandarctur}quamprc€tergrcdi  nec  licit 
eratei  nectutum .  Intcr  hcec  Manahuc  illuc  varijs  taclata  liineri 
bus}ac  tutafequens,tandem  in  Northfolcice,Sujfolciceque  fines  con 
tendif.vbt  Ducis  nomen  quam  maxime  inuifum,ob  rusiicorum  slra 
gem  rccens  editam,intclhgebdt  .Vbidemum  vndccunque  corrogai 
populi  pr<£fidi}s,in  caslcllo  Fremynghamenfi  aliquandiu fe  contmuit. 
Ad  quam  primi  omnium  aduolarunt  Suffolcenfcs  ,quorum  femper  ac 
Maria aSuf  cemmum  fuit in  propagando  Eua?>gelio  sludium ,  opem  opcrkmq' 
cuangdi-'*  fuam  ea  quidcm  legc  dc pd&ionc  pollicentes >  modo  nequid  vnqu 
cis  adiuta.  moueYet  contfd  eum  religwnis  slatum  quemfrdter  rcliquiffet  Ldou- 
ardus.  Quid  multisl  A  ccepit  dla  conditionem  fidemque  \t  quifquam 
poffct  credercfiuam  intcrpofuit :  quam  jiposlea  tamconftanter  fer- 
uaffct  illa,  quam  ipfi  lubenter  corporibus  (f  armis  falutcm  tegcban 
ilhus ,remfeciffct,mcd  opmione ,  &  ipfius  dignam  nobilitdtc  ,fimul- 
quc impenumforfdn fibi ipfi  fomius  mdion  cum trdqUtllitdte  & diu- 
turmtate pepcrilfct.Nam  quantunuis per  tepoteniia pollcas,diffici- 
lis  tamcn  diuturmtatis  cuflos pcrfidia  efl ,  difficdior  metus :  omnium 
Vero  di  fficdlima,  crudclitas .  Hunc  itaquein  modum  euangelicorum 
maximc  fcpta  prafidijs  Maria ,  ccctcros  quofquecum  ipfo  Ducead 
dcditionem  compulit.  Qucequumita  fint,indigna  profchlovidctur 
s  ffoicen  m^  Vox  ^aria  ™a  <lHa  Suffolcenfibus pofica fidem  fibi  datam,  per 
fmm  fuppli  fupplicationcm  appcllatibus  ,reffondtt:  Quoma,inquit,  mebra  quum 
aa.        fitis,rezcre  vultis  caput  veflruuntelligctis  tandc,capitifubcffc  ment- 
D  Dobus  bra,non  prcecffe  oportcre.Quo  tempore porro,eademque  de  caufajn 
ob  fuppij-  generofum  quendam  D.Dobum,  quinon procul  ab  oppido  yvindamo 
gina: obi.i-  habitarat ,anirnaducrfum cfliqui  proptcrea in mcdium  forum tcr pro- 
STgJomi-  duclus ,publicam  fubirc  ignomimam  cogcbatur.  Scdita  fitcommuni 
nuaffcd'.  ]?ommum  m0Y£  s  yt  fim^r  fcrc  fimus ,  quum  officus  cgcmus  alio- 

'rum 


4 


[oan.Graia.  LIBER    VII.  z54 

mm,ad  ciuxrendam pratiam,  quam poslcaacceptis  bcncficijs,ad  rc- 
ftrcndamparatiores.  Atenim  hoc  henc  habct  ,quod  vmm  nnferis  pacrjci-0rfi 
mortahhus  finno  effejolatio gueaf  guddaguitas  tyfidcs  quantum-  ^fj^* 
hhct  cxchija  a  tcrris » apud  homincs  non  rcpcriatur ,  ccrto  tamenin  ftinaodia. 
ccchs  rcpcncturapud  Dcum .  Sedcjuoniam  hisloriam  fcnbimus ,non 
de  offiajs:  Suffolcenfes  islos  mittamm paululum .  Quiquantumfua 
promptitudwe     fedulitate  apud  Kcginam promerucrint }nonhic 
I  d.fquiroiquid autem  illa pra-jlitcrit}rcs  ipfa  aperta  \oce  jotaque per~ 
j  fecutionis  huiufce  hislona  tcslatur.  Hahetis  nunc  ergo  Manam  ex 

Ifugitiua  reginam  faclam .  Habetis  efummis periculis  mctucoe- 
mergcntem }  vf  ipfametuenda  fit  cateris .  Habetis denique  pofitum 
cius  in  manu potcftatis gladium ,  qucm  quo  modo poslea  cxcrcuerit 
hocnunc  hbro  audiamm .  Voslquam  itaque}vtdixi,percuangclicos 
fic  amplificata,fubaBifque  hoslibus  cuncla  iam  tuta  vidct,e  caslris 
hondimm,  multoru  magno  plaufu,fcdplurtum  maion  mctu,omnium 
^eromdxima  ajjcntationeproducitur  .Vbi  primum  rcgm fuiauJJ>i- 
ciaafanguineloanncehuius  adolcfcentuU exorditur ,  quam  m  ipfo 
viox  aducntu  cuslodia  habcri  mandat,  cumque  marito  fecunnon 
multis  pojl  dicbus  mulclat.  Dcinde  Northumhrienfem,ncc  multopofi 
SuJfolcenJcm}Duces  capite pleclit.  Caten  vero  nobiles  fanguinc  tan-  Nobiles 
tumpecuniano fuam  luunt  rebc\lioncm:qucmadmodumJufiusa>io-  pecunario 
his  ahoinlocoanvita  Cantuancnfis  cxphcatum  esl.  Qcctcrumquod  mulftat1, 
ad  \oannam  attinct ,  quatriduum  antequam  ad  f  ippliaum  cducerc- 
tui ,\cmtadeam  Ycknamus  ( quiposlea  m  ahbatcm  weftmonafte- 
romcnfem  allcclusfuit)  dcKegintfVoluntate  co  ?nijfus}vt fcntcn- 
tiam  cius  de  ijs  qu<t  ad  rcligwnem  O"  fidem  attinent }exploraturm:fi 
quid  a  Vontificia  difaplina  abcrrarct ,  dcnuo  in  Viam  (  quam  ipfi  m- 
dicant)rcduceret.Eius  vero  colloquij  fummam  co  compcndio }  quo  ab. 
ipfa  cxccpta  cjl  (j3  cuu!ga'ta,nos  hcJubijciendamjibique^Lcclor,*:- 
slimandam  ccnjuimus. 

Col!oc]uium  inrer  Feknamum  &  D.loanuam.Ducis  Suffolcenfis  filiam  ,  quatriduum 
anacjuani  capire  pltc~terctur. 

p  E  hnamus:  Domina ,  indolefco  tnsli     a:riaw:ofc  fortuna:  tuaf, 
Jcd  mhdaddubito  quin  accrbitatcm  hanc  fatis  conslanti  &  ma- 


Ioan.Graia;  ACT.  MARTYRVM 


fculoanimofuftincas.  \oan.  Grdtus  cftdCCeffustuus,modb  Chrijli 
dn<e  cxhortationis  cdufa  dducnias .  Quod  dd  cdlamitdtem  dttinet{c. 
Chrislo  ldus)ddco  mihi  molcsla  non  efl,vt  cximij potiusfduoris  Dei 
faCfdmcntum  cffc  ducdm,qudntb  nunqudm  alias  maiori  mc  comple- 
xus  csl.Quaproptcr  nihil  efl quod  ea  rcs,qu<£ mihi  tam falutarisfit, 
tibi aut ijs  qui  vcrc  mihifauent dolorem panat .  Tck.  Miffus  a  Rj 
gina,ciufque  Scnatu  veriio,vt  te  in  orthodoxa  veritatc  irislituam:  cti 
amfi  ca  mihi  dc  tc flfes fit,vt  nihil cffc  opus fcntiam.  loan.  Equid 
gratuts  habco  rcgince  fub\imitdti,qu<£meifubmiff<t  ipfius  fdmuicc  velh 
non  obhuifa  fimulque  confido,tc  munere  hoc  tibicrcdito pic fyncercq; 
perfunSluru.  Fek.  Quidergocxigiturin  Chnftidno*.  loa.  Vtin  Dcii 
crcdat  Vdtrc,Frfium>(3'  Spmtum flxnclu:vnu  Dcu,  (f  tres perfonds. 
Fek.  Qujd,mhilnc  dhudin  Chrifttano prceterfoldfidcm in  Deum  re- 
quiriturliod.  Maxime  verb.yiam  &  credere  in  eum,^  diligcre  cunde 
oportet,toto  pcclorejota  amma,totiflque  viribusfimul  eyproximos 
Fidcfohiu  tanquamnosipfos.  Fck.  KcBcfides  crgoperfle  folanon  luslificat, 
ftificamur.  m^tm%  ioa^  [w6fides,vt  inquitVaulus folaluftificat.Tek.  At 
idemVaulus  confirmat,qubdfifidem  omncmhabucro ,  charitatemno 
habeam,nihilfum.  loan.  Vcrifitnumquoddicisanquit.  quopdSioe- 
nim  eum  dikgaman  qucm  no  crcdam?.autqua  ratione  dh  fidam ,  cuius 
nulld  diletlwnc  dfficioAFides  &  charitas  coniunclim fe  comitantur, 
at  charitds  tamcnfidc  comprchcnditur.  Vck. Quonam  paclo  dilige- 
dus  cH proximus*.  loan.  Ddcclto proximi  in  ijs  confislit ,vt  famcjce- 
tem  cibo,nudum  vcTiibusfiticntcm potu fublcucmus.brcuitcr,vted- 
dcm  illifaciamus  ,qu<£  nobis  ipfis  ficn  vclimus.  FckVroinde  ncccf- 
fario  adiungcndum  cH pic  agendi  Fludium ,alioqui  flne  operibus  fi- 
des  fatis  momenti  non  habct.  \oan.  \lludfaljum,affirm6quefidcm 
folam  adfcrre  flalutcnv.attamc Chrtflianos ,ne dtflapulidcgcneres fui 
prxccptons  vidcantur.pijs  opcnbus  fluderc  decet,qu<£  tamen  adfa- 
lutc  m  ip/a  nocotfcrut.Nam  quumomma  egcrimus  fcruifumus  inu- 
tilerfoldque  infanguincm  Chrisli fidcs  feruat.  Fck.  Sacramcn- 
taquotfunti  \oan.  Duo,Baptiflmi,ejy  Ccence  Dominic<£.  Fck. 
Quid ais,an  non flcptem juntl  han.  Quibus  Scnptur<£  drgumcn- 
tis  id  me  doccbisl  Fc  k.  Dc  hdc  re  dlius  ent  dgcndi  locus .  Dic  tan- 

dcm 


Ioan.Graia.  LIBER  VII.  155 

dem  quid  bis  duobus  tuis  Sdcramcntis  fixgmficdturl  loan.  \n  Bd- 
ptifim  ftcramcnto  dqud  fioris cmundor  }intus fyintu  rendficor  &  Sammcn- 
rcnouor.  cslque  IdUdcrum  boc  ceu  figdlivice }  quo  ficidm mein  nu-  ™m  b^ul 
plj  tnerum  filiorum  Dci  infiertam  efife .  Kurfius  Ccena  fixcrdmentum  Sacramen- 
tdnqudm  certum  ficcdus  ac  fiymbolum  dccipio  }me  fidnguinis  illius  turacan?' 
prcao,  quem  m  cruce  largitcr  pro  nobis  cffiudit ,  pdrticipem  Vita  ce- 
tcrnce  ficri.  Tck.  Quid  ?  annon  vcrum  Cbnsli  corpus  &  fixngui- 
^  ?icm  in fiynaxi  percipis  ?  loan.  Equidem  itd  crcdoun  Coend nec cdr- 
ncmnec  fanguincmCbrisli  carnali  aliquo  modo  }ficd  jfirituali  m<t- 
gis  ratione  fiimul  cum  panc&vino percipi.qui panis  quumfiran- 
gitur,(f  vinum  quum  bauritur }  me  nte  admonent  corporis  Domini 
pro  mefrdcli,  &  fdnguinis  in  cruce  profiufi.  Cum  pdneitdque  & 
Vinofinul  beneficia  illius  &  corporis  dttnti }  ?y fianguinis  in  cruce 
exbduslipro peccdtis  nofiris percipio.  Irek.  Atqui  annon  Chrislus 
exprcfiebcec  habetverba:Accipite}edite}hocesl  corpus mcu?.Quce 
lux  clariorhac  voce  effc poteW-.annon  fiignificanter  corpus  boc  fuum 
appellatl  lodn.  Cbnslum  ita  dixijfie,nrgari  non  potcsl: :  at fii tanto- 
pere  extcrnamfiacicm  verboru ffeclare  ac  vrgere  velimus,  dicit  & 
idcm dhbi}Ego fum  vitisyEgo fium  oslium.annon  Vaulus  quoque  eum 
Vocarc  quce  non  fiunt  ,tanquam  ea  quce  fiunt ,  afifirmat  ?  abfit  a  me 
tantum  ja:imis,Vt  vnquam  vcrum  Cbnyli  (y  naturale  corpuscar- 
nah  ratione  ejitem  \  itacnim  dut mcdm  dufierrcm  redcmptionem^aut 
duo  corpora ,  duofique  Chrislos ,  dut  duoviccim  ctiam  corpora  illius 
slutucrcm.  Siquidcm  Vnum  corpus  in  crucc fixum eslitum fii alterunt' 
ilh  cxcd.jfcnt,  neccffarw  cfificcretur  }vt  avit  bina  HU  corporafiuifi- 
fie  ,aut  fii  vmcum  fiuerit  }hoc  ipfium  aut  in  cruce  mimme  fiubaBum 
firaclumque  }dut  certe  a  dificipulis  non  prxmanfium  efifie }fiatcamuro- 
portcat.  Fck.Verinde  ejlCbrislo  facile  pro  fiua  ommpotentiacor-  omnipo- 
pusinCcena  prcebere  ad  vefcendum  ©°  bibendum :  ac  difificilc  non  tcntli' 
erdtilli }citrd  viri  commcrcium  de  matre  nafiavirgine  }dut pcdibus 
aqias  indmbuldre  }fiue  dliudid  genus  quoduis  mirdculum  nutu  fiolo 
potentict  fiuce  edere .  loan.  ?dteor,fi  mirdculumtum  illi  in  Cce- 
nd  exhibere  libuiffet .  Sed  mbil  eiufmodi  id  temporis  dccrcuit  fid- 
cere  :  tantummodoid  voluit \  corporis  &  fidnguinis  in  cruce  pro 


loan. Graia.  ACT.   MARTYR VM, 

peccatis  atterendi  communionem  impendere.Cceterum  hoc  Vnum  mi~ 
hi  refyondeas  velim  }vbinam  ChriTlus  tum  erat ,  quum  hcec  dtceret: 
Accipite,edite,  hoc  esl  corpus  meum .  annon  menfce  Vna  cum  fuis  ac 
cubutt  vnus  ?  necdum  enim  moitem  ante  ahcram  lucem  oppetierat. 
Age,quid  accepitergo  dliudmfipdncm?.quidfregit,mfipdncm*.  quid 
porro  dedit,ntfi panemlQuoditaque  accepit,  idfregit :  quodfrcgit, 
dedif.quod  dedit,id  illi  manducabant.  Atqut  interim  toto  hoc  tempo- 
re  Vna  cum  illis  tnenfe  interfuit ,prcefenfque  a  difapulis  cernebatur, 
dut  ipfi  egregie  profeBofallebantu r.  Fck.  Videm  tu  quidem  collo  - 
casin  cos  anzbores  ,quorum  leuis  {finslabilis  doclnnanunc  huc 
nunc  illuc  fluciuat.  ex  eodcm  ore ,  quod  aiunt ,  fimul  @*  calidum 
fngidum  ffiransirton  autcm  in  ecchfiam ,  cuifoli  fidere  conucmebat. 
loan.  Fidesmea  fohdifitmis  diuince  Scnpturce  firmamentis ,  nequa- 
Ecckfia.  €cchfid>  innititur.  Ea  enim  fi  vera  ^fgenuina  fit  Ecclefia,fe fud- 
quc  omma  ad  cemfimos  verbi  diuini  gnomones  exigit :  nonautcm 
contra,ad  huius plaataverbumDeiaccommodandumefl ,necfdes 
ntea.  An  idco  cccleficefidam  folum  antiquitatis  caufd\  Autillineego 
ecclefice  fidem  fim  habitura,qucemebona  magnaque  ccence  Domimca 
parte  defraudauit  ,nec  quenquam  hominum  ad  vtramque  Sacramenti 
fpecicpr&tcrfdcrificosadmittitl  Quodquunobisnegdnt,pdrtcm no- 
bisfalutis  ncgant .  Eam  igiturnon  vcram  effe  ecclefiam,  nccgerma- 
nam  Chrislt ffionfam  ,fed  flpoyifam  diaboh,  liquidb  dixerim :  quce fic 
ccenam  Domim partim aufcrcndo,partim  addendo polluit .  Dicohuic 
ccclefice  Deum  additurum  plagas ,partefque  eius  ahbro  vitcedeletu- 
rum .  Hoccinc  didiccrunt  a  Paulo ,  qui  Corinthijs  fuis  vtramque  Sd- 
cramentiparte  tradidit?.An  huic  ccclcficc  me  credere  poftuldtistdbfit, 
Vek.  Non finegrdui  cdufit  id  ah  ccclefiafaBum  cfl  ad  vitandam  h<e- 
refin,qu<£ tum emcrgereinceperat.  \odn.  Qmd audiolan ecclcfid du- 
debit  Chnsli  lcgem  dc  Mitutd  dntiqudre ,  ob  cdufie  qucmcunque 
prcetextumlquamobrem  igitur  Dominus  in  regem  Saulum  tdntopcre 
offcnfus  dicitur*.  His  aliifque  idgenus  argumentis  perfuddere  mtcbd- 
'  tur,vtecc\eficedecretkdcquicfccrem,fcdfru$\rd.  multamternos a- 
li  i  dgitdbdntur:  hcct  dutem  prarcipua  erant  capita. 

Vmitishis  colloquijs }  Ycknamus  quum  valcre  me iufitffetdifcc- 

dcns, 


Ioan.Graia.  LIBER  VII.  156 

dens,dolere fe  aiebat}addens  fe  certum fcire  y  nos  deinceps  nunquam 
comicrHros.TimcgoyVcrum:i>h]i(am,  nuquamnos  cpnucniuros  ccr- 
tifimum  cs~l}mfi  Dominm  cor  tuum  conuertatfcio  cauftm  tuam  cffe 
pcrditijiimam:  itaque  rogo  Dominumin  Vifcenbus  nnjcncofdialefu 
ChnslivttibifanclumSpiritum  fuum  impcrtiat  :vidco  enimdlum 
donaffe  te  magna  dicoidi  facultate .  Atcptc  lta  tandem  difccffum 
esl. 

Epiftola  paracnetica  Illuftrifsima:  Heroin.T  D.  lo.innx  ,  cjuam  in  calcc  Tcftamenti  noui 
in/criptam.forori  Katharinx  miln.pridiana  noctc  antc  dccollataonis  fua:  diem. 

I  T  T Oadte  Katharina foror librum,ctft forvs quidem  nullo auro bra- 
l^^ffeatum,intmtamen  quouvs auro  & Margaritvs  infmivs  modvs f*pe~ 
riorem.Codicillm  eftDiuinx  legvs,& nomftmi  teftamentt foedm,  quod no- 
bifcum  mifcrrimvs peccatonbm pepigtt  Dem. Cuim  ductu^fi  te  fequace  pr&  - 
buervs  lectricem  ,perducer'vs non adhuim mundt  omnibm  momenivs  nutanti* 
bonafcdad  yer£felicitaivs,atque  &tem&  ytt£  tmmortalem  pofJeftonem.Do- 
ctbit  te  & pie  viuendt  & bene  moriedi  rattonem.Dentque plm  hinc  ttbt  lu - 
cri  acceffurum  efi,quam  alioqutex  infeltcvs  &  captiut parennstui  ,terns  & 
latifundijs omnibm.Quemadmodum  enim^fi tntegrdt tllires  manfiffcnt ,  £i7« 
incolumvs ftatm,ad  te^qu£  iam proxtma  es,  hxreditarta  tlhm  omnia  bona  ob- 
ueniffenv.it  a  fi  nunc gnauiter  &  ftudtofefeltcifimum  hutm  tefiamentt  aruit 
coluervs,eam  reperies  margriara^eas  ttbi  opes parabvs^  quevs  ncc  rapaces  auari- 
ti&  manm  ertptent,nec fures  depr&dabuntur,  nec  corrumpent  tinex.ld ynice 
ftttibiftudto  (charaforor)yt  cum  Dautdeprofciai  &  medittm  m  legcDo- 
mini  Det  tui.Stc  viue  yt quotidte dtfcas morr.qub per  mortcm ad  yitam  con- 
tendxs}nunquam  deinde  pcrituram.Nec  tefallattencrdt  £taivs  tu£flos,&tu- 
uent£  fduciaiquaft  hocnomtne  longiorem  ttbiyttam  poUtcens.£queenim 
citb(ft  euocarit  Dem)iuucnes  &yirguncuU  tener£,atque  dec  repitt  abriptu- 
tur fenes.^fitdue  tgiturtn  hoc  tncumbe,  yt mort  affuefccvs.  Hoc  qmdqutd eft 
mundi,abijce:Di*bolo  obftfte ,carnvs  reffuecuptdttates,  teipfamtotamexue, 
in  Domino  yntce  tc  oblecfa.  Stc deplores admiffa  tuajie  qmd  defferes  tame. 
Itainfdefisalacru,  ne  interim  immodtcariixi  confdcntia  .femj.  erquecum 
beato  Paulo  dtffolut  expete,  vt f  i  cum  Chnftoun  quo  qmfquvs  eft,ettafw< or~ 
tum fucrit,nonpotefltamen  non  ytuere.Sic  te  compara}ac  yitam  tnf\itue}yt 
cumfdeli feruo  omnibm  horvs  admgdes^etiam  nocte  media:nequum  mors  in- 
g>-uerit}tanqu~am furnocturnm,  te  tmparatam,  ac  cum feruvs  Sathan& fterte- 
tem,aut  cumfatuvs  yirgintbm  oleo  deftitutam.aut  tnrereos  quibm  ycftvs  de\ft 
nupttalvs ,reperiat:atque ita  e  nuptijs excludarvs.  Te  tn  Chnslocxhilara,qubd 
eriamnum faccre te confido  .  Quoniamque profcfitone &titulo cenfervs inter 
Chrtf~ianos}huimergoincedeycsligijs}cuimgcftAi  nomen }  crucemquetol- 


Ioan.Graia.  ACT.  MARTYRVM, 

lc  tuam-.peccata  tua  in  eim  impone  humeros,atque  eumperpetuo  ampletlere.  I 
Quodque  ad  mortem  meam  attinet  fiortor  te  (adamata  foror)  mecum  pari- 
ter  Utari  vetts-.quando  a  corruptionc  ad  incorruptionem  me  mors  tsla  tranf- 
fcret.Perfuafifitmum  enirn  hoc  habeo,momentanc£  huim  vitdt  iaclnramjni 
hi  cejfuram  in  vite  nunquam  deftturn  lucrum .  quam  ttbi  etiamgermana fo  - 
ror ,  opto  mecum  altquando  in  Domino  contingcrc .  Interim  cuslodtat  te pie~ 
tas  illtm,vt  viuens  in  timore  tpfim ,  ita  moriam  vt  integram  fidem  Chrtfiia- 
nam  adfinem  vfque  tuearh.  ~4  qua  nunquam  teabduci  patiarts  neque Jfe  vi- 
t&ficc monu  mints.  Nam  fivcrttatcm  tllim abncgabts  vllit  vtt& hutmprs,- 
mijsjille  tc  vtcifltm  abncgabttj&  vit&  dies  contrahet .  Sin  illt  adh&rcbv>,vi- 
tam  tuam  in  longum producetin  confolationem  antm&  tu£,&glortam  tpfim. 
*Ad  quamglortam  omnipotcns  Domtnm  mc  modo,  tepofthac  ^  quum  tllt  vi- 
debttur  ,pcrducat .  V alc ,  vermana  foror  ,acfiduciam  omncmtn  Domtno 
conftttuejn  quo folo  vmucrfum  auxthum  tuum fitum  efi,  ~4mcn.  Tuagcr- 
mana  foror  loanna. 

VerbaD.Ioinn^  cjiuim  ad  Uipplicium  produceretur. 

$M  Iri  ftdtres  Cbrislidni.  Sub  lege  dtqueper  legem  fummorti 
ddiudkdtd ,  non  equidem  ob  fcelus  dliquod  aduerfm  Kcgince 
mdieftdtempcrpetrdtum,cuiusnullius  conjcid  fum^tmedm  in  hdc  re 
innocentidm  dpud  vosprofitedr:verum  obidquid  confenferdmilh  rei 
ddqudminuitd  cogebdrvoluntdtc.Fdteor  tdmen  cotrd  Dominumde- 
liquiffe meytum  quid cdrnisjum quid mundihuius illeccbris ctifi- 
ditdtibus  nimiumindulfenmtncc  vitdm  dd  prccfcriptum  fdnclifiimce 
Vohitdtis  ipfius  ,ekmque  norma  quam  e  verbo  eius  edoSld fum>dccom- 
moddrim. qud  dc  Cdufd,Dominus hoc mortisgenere me  nunc  Cdsligd- 
uit.idque  mdximo  mento  meo .  Qmnqudm  dgogrdtias  beneficcntice 
ipfius  ex  intimo peclore ,  quod  fi>daum  mihi  ad  deploundd pcccdtd 
in hocmundo  concefierit.  Qudtnobrem  etidm  dtque  ctiam  vos  rogo, 
Chriftidni  commilitones ,  dum  ddhuc  Vitdtn  Jj>iro ,  vt  tunclis  fimul 
precibus  mecum ,  (f  pro  me  comprecemim^t  pecCdtd  mihi  condonet 
diuim  clementid.  fimulque  tefles  mihi  ddfitis  prccor,me  fidcm  Chri- 
slidndm  consldnter  hic  dd  mortem  tueri,fiducidm  omnem  fdlutis  col- 
locantem  non  ahd  inre ,nifi  in  fanguinc  duntdXdt  Domini  nosln  le- 
fu  Chnslt.ltaqucnunc  vos rogo  omnes  ,pro  me  mecum  prcccmi- 
ni.  Conuerfaque  ad  Fchiamum:  Dicdtnnefmquit,pace  veslrd  ?fdl- 
mumbund  Kgcfinquitille  ,fii  hbct.Tum  illa  cxplicato  UbroWfdl- 


mum 


IfoaaGaiaJ  LIBER  VII.  157 


mu 


uMificreremei:aprincipioadfineingentt  cordis  affcclu  recitat, 
Kurfujque  co  fimto  eretla  vbtin  pedes  ejjet  ,thtrothccas  &  fudarium 
D.  Tylncx  anctlU  fuxjtbrum  D.Brugiofratn  tllius  qut  turri  prxfi- 
:icbatur  commcndauit ,moxque  vcfles  exutura,pallam prtmum  eno- 
iarc  aggredttur.lbttumliclor  opcm  ci  laturus  accurrit.  Quemilla 
:fe  vtjinerctpauxtllulum  rogatiatque  ad duas  vertens  ancillas  ge- 
nerofits}qu<ffamulatum  ctpt&s\abant,i\lis fc  exuendam prxbuit.  E- 
xut*demummundo,tiara,acpcplo,fudarium  tlU  velandis  oCulisin 
tnanus  prcebet.Secundum  hxc  hclorflcxtsgembus fupplex  ab  ea  ve- 
mam  fltpulatur:cui  illa toto  condonauit pctlorc  ,rogatque ille  \tco- 
cedat paululumco  vbtslramwa ponacntur.  Quodvbt  fccijfet  tlla, 
per  eumlocum  ,truncum  inquo  aufcrendum  erat  ei  caput,confJ>icit» 
Tumilla  ad  liclorc:Qufcjoanquit  ,celerimanure  velis  coficere.Qui- 
hus  rcbus  ita  prxparatis  ,procumbit  tumingenua  adolejccntula,  ro- 
gans  Jioc  modo  litlorem,  an  caput  eiprim  prxcideret ,  quam fe  fuper 
truncumrcponeret.Non ait ille ,6  Domina.  Tumillalinteo  Velamine 
obdutlis  oculis,acobtctlafacie,Quid,inquit,nucagam,  quidnuncfa 
ciam,\>btnam  dlud  e?i\\bi  tum  cx  aslanttbus  quijjnam,caudex  vbi  ef  • 
fetmanu  prxmonslrauit.Tumque  illa  hutmliter  recltnato  capite,slra 
toqucacexporreblo  in  longum  corpore-.Domine ,inquit ,in  manus  tu- 
ds  commendo fipmtum  meum.adquam  \ocemimmtnens  ceruici  litlor, 
redutlo  confeslim  enfe,capiteplcxam  humi  proflrauit ,Anno  Domim 
m.d.l  1 1  r  1.  Februarij  xn. 

Eratloannahtfc  quam  nos&lanam  populari  cogno?nento  dici- 
tnuSy  tum  quum  hoc  modo  moreretur ,  annorum  x  v  1  i.adotefcentulay 
non  amplius .  Cutus  mors  hoc  mihi  indigmor fuiffe  videtur,  non jolum 
obcultifiimi  ingcnij  illius fingulares  dotes : quippe quce  cumhattnis^ 
cumquc  Hcbraicis  ,fic&  Gracacoiunxit  vf  dcclamare  etiam  in  ea  lin- 
gua,eaque  in  xtatc ,  idque  extepore  potuijjct :  verum  &  ob  hoc  ipfiu 
unulto  magis quodnullaculpa,nullo  merito  juo,  hoc  eifupplicium  infli- 
clumfuit :  tantiitn  qubdtnfeliafato  parcntes  ipfitm  cum  ca  copulajjent 
fanulia. 

Kogata  a  D.loanne  Brugio  turris  Londincnfis  toparclxt ,  V/  libro 
ipfius  altqmdfuamanuinfcrtbcret  }quod  tanquam  gratum  fui  mne- 

L/. 


Anto.Magtu-us  ACT.  MARTYRVM, 

Vcrba  in  li- 
bro  Bru 
xno  in 


1".  mofynon  fcruare  poffet.hanc  illi  paucis  )incis  delmcauit  gnomogrd- 
fcriP  phiam.Quoniam  ita  a meyD.pr^fecle^poslulaSfVt  nonnullum in tam 
nohili  lihro  tuo  calamimeirelmquam  monumentum :  ohfcquens  igi- 
tur  voluntati  tuce,primum  te  hortor proque  Chrisltano  etiam  offcio 
moneo^elis  inuocare  Dominum  3  quo  cortuum  in  Legis  ipfius  obfer- 
uantiam  inclinet  Jeque  in  \ijs  adanimetyegetetque  ipfius-.ne  quando 
\crhum  vcritatisauferatahorctuo .  Viueyquafiquotidie  moriturus. 
jlcquemorerc,  vtviuas  perpctuo^moriturus  nunquam  .Nete  fallat 
vit*  incerta>Vitrea  fiducia.Mathufalem,ficutte  facr&doccnt  litcra 
quankbct  in  longifiimos  \>itce  numeros excefiit  ,dcccfiittamcn  ,ha- 
lultque  &  ipfe fuum  exitum.Et  vero,vtfapiens  ille  concionatur  Ec- 
clefiafles^Tempus  efl  nafcendifempus  moriendi:  melwrque  esl  dies 
mortis  die  natiuitatis.   Sua  manu  loannajn  Domino  tua. 

ANTONIVS  MAGNEVS. 
M.d.Ldii        Ntonius  Magncus  Orleaci  natus  in  montibus  kruernue  jiuti 
captiuitatis  Lugdunefiu  quifupra  memoratifutjecclcfix  Ge- 
neucfi  attulit.aliorum  etiam  qui  eodem  tempore  Lutetia  nomine  Eu- 
angelij  comprehenfifucrunt^tvnumquenqueeorum  precibusec- 
ckfig  commendaret.Aliquanto posl  quum propter  quadam  fua  ne- 
gotia  in  Galliam  rcuerteretur  fiitungibus  captus  esl^proditus  a  qui- 
bufdam facerdotibus }  qui  eumm  manus  Officialis tradiderunt ,  tri 
hus  horis poflquam  in  eam  Biturigenfium  vrbe  venijfet,  x v  m.  Mar 
tij  ,m.  d.  l  ii  ii.  Pojl  aliquot  dics  e  lunfdiclione  acpoteflate  Officialis 
a  iudicibus  regijs  creptus  fuit ,Lutetiamque posleadcduHus^bi  ca 
pitis  damnatus  esl,pofleaquam  fidei  fu&  confefiionem  edidiffet  >  at~ 
que  in  carcere  omma  opprohria  &  tormenta  fumma  \irtute  &  con  - 
flantiapertuliffet.  Is  igitur  lingua  eiprimumpracija,viuus  in pla- 
tea  Malberti  crematus  esl^xm.lunijydnno  eo  quifupra, notatus  cfl. 

GVILIELMVS  D*  ALEN^ON. 
D  doclrimm  Eudngelij  noslris  temponbus  promulgandam 
dtque  illuslrdnddm,infignis  extatoperd  corum,qui  libros  eos 
quibus  fdcrd  Scripturdpure  piequc  efl  cxphcdtd,  in  Vdpdtum  dcpor- 
tarunt3atque itaillos qui  in  tdmmifcrdndd  differfionc  omnipietdtis 

doclrina 


i 

0 

pmi 

jk 
fat 


Guli.D'Alen£on.         LIBER  VII.  2,58 

doShrina  C  confoldtione  fiuntpnudtisddiuuerunt .  In  eorum  numero 
egregid  fidcs  (yoperd  Ecclefia  Chnsltmdxime  opportundextitit 
Culichm  Alencontj  }pdtrtd  Monfalbdnt  y  cuiusmcmorid  nobis per~ 
dignd  esl  \tfit  qua  literis  mdnddretur.  Ndm  quum  is  fiwpe  in  \drias 
regm  Gdlliceprouincias profctlus  cfifiet}tdndcm  Monfi^efifiultin  GdU 
lid  Ndrbonenfi cdptus esl ,  a  fialfiufiratnbus prodttus,  atque  conie-  diws Sfij- 
Bus  in  cdrcerem  db  tjs  qui  in  ed  vrbe  iunfidiBtonem  habet.  Qui  quum  fls  fratnb'' 
eum  de fiide  dc  rehgwne  qudm profiterctur  ytntcrrogaffenty  \tderent- 
quein  purd  Eudngelij  confepone  firmum  &  conslantcm  efifie  ydie 
Sabbatkiyqut  fuit  vu.dtes  \anuar'tjyM.D.iim.capitis  eum  damna* 
uerunt.   Eutt  dutem  alius  drte  fua  pdnni  tonfior  pro  eddem  verita- 
tis  cdufd  captus  dtque  in  cdrcerem  inclufius ,  quem  infirmitdte  cdmis 
debilitdtum}dtquc  a  \era  Etlij  Deiconfiefiwneduocdtum ,  iudicesea 
condemnarunt pcenay\t  honordridm ^quamvocant ,  emenddtionem 
fubiret,  dtque  in  morte  Alcnqomj  fyeclator  adefifict .  Sed  eo  ipfio  die, 
qui  ad  eas pcenas trrogandds  crdt conslitutus ,Deus  edm  Alenconio 
gratiam  largitus  es~l,vt  eum  ita  terrttum  ac  firaclum ,  quum  verbo  *nIJ 
Deiytumfiuo  exemplovehementer 1  confirmduerit yatque  adconslan-  ma  reciPk 
ttam  vere  Chrisltanamreuocauerit  Atdquequum  nouam  animi\ir~ 
tutemrecepiffiet  ya  iudtctbus poslulauityvtautreducereturincarce^ 
rem,aut  V»d  cum  ipfio  Alenconto  cremaretur:  dixitque fie  nulldmer- 
rons  emenddtionem  altam  fiablurum  y  quameam  confiefi>ionem,qua 
mortens  tandem  Euangelu  doclnnam  y  quam  Alencontus  confitere- 
turyconfirmaret.  Hac  fidet  firmitate  &  conftantia  duo  pr&slantes 
lefin  Chrtsli  martyres  y  Monffejfiult  combuslt  fiuerunt.  Librarius 
Alenconius die  vii.lanuartf.altervcrb die Martis fiequenti,  quifiuit 
dics  deama  eiufidem  menftsyanno  m.d.  liiii. 

PETRVS  DV  VAL. 
grggj  Odcmanno  m.d.liiii.  VetrusVallcnftsex  oppidoVantillaco, 
llSli  qutnque  db  vrbe  Tolofit  milliaribus ydrtcm profitesfiutoriam^ 
Ncmauft  tn  Gdllia  Narbonenfiynonune  E.uangclij  comprehcnfius  esl. 
Is  quum  purifitmam  rcltgtonis  Chrtsltarice  doilrinam  conslanttfitme 
confcjfius  cjfct :  vf  confictos  etufidcm  dotlnnx  homines fidelcs  indica- 
retygrdutfiimd  tormentd($cruciamentd  corporis perpefifim  esW .  qui- 

L/.  it. 


Richard.Feiirus:'  ACT.  MARTYRVM, 

bustamenmutilatuSyfracl/is.opprejfufquey  nemincm  Vnquamnomi- 
vauit  .Voshcmb  in  eavrbe  viuus poenam  igms  vfltatam  fenfit }ai 
maximo  fdrtifiimoque  animo  fuflinuit,anno  m.  d.  l  i  i  i  i. 

RICHARDVS  LE  FEVRE. 

pSvpi  A  X I M  A  ac  ius\ifma  esl  caufa,  curDewn  omnigloria  Cele 
^Mhrare  debeamus  yqubdnon  ita  pndem  Kichardu  Feurumpro 
fefione  aurifabru,patnaque  Kothomagefcm  pro  nomine  ¥ilujm  leftt 
Chnsli  confltendo actuendo  in  extremmu  certame  produxcnt.Nam 
is  antea  eadcm  ob  caufam  Lugdum  comprchenfus  yin  carcere  diufue- 
rat,anno  m.d.l  l.^biventatem  Euangelij itacovslanterdefendtf,vt 
capilisa  ludkibus  eiusvrbis  damnatus  fucnt.A  quatamenfenten- 
Rkhardus  tla  Lutetiam  a^  Curiam  fuprcmamctuorudam  hominum  impulju  ap- 
morti  cre-  pellauit.Cum  autcmiamejlct tnitincre  vf  hutetiamducereturjere- 

£tus.         *,        r  ■    \         i  111        }  t  J  I 

pfusfuit  e  manwus  eorum ,  qui  cum  ad  iilud  parlamentumdeauce- 
bant.  ac  quanuis  multa flnt^fjcnpta  0-  dicla prceclare  in  cius  pnma 
captiuitate  ac  confcfione ,  monumetis  literarnm  digna :  quia  tamen 
morsyqu<£  iure  optimo  cflgrauiflimum  quoddam flgtilum  eorum  om- 
mum  diElarum  atque  fcnptorum,eo  tempore  non  cfl  corfcquuta ,  nos 
in  hac  hiflona  ea  prcttermiflmus ,  acpro  omnibus  quct  tum  abla j  unt, 
^namtantumepijlolam  injeruunm ,  quamloannes  Caluinus  ci  re- 
f  yipflt,  rejfondens  ad  ea  quce  Kichardus  per  Itteras  ab  dlo  quctftue- 
raty\t  quemadmodum  Jcrtbcbat ,  his fublcuatus ,  inflruclus  acmuni- 
tus ,meiius fuslinere pojfet  eaquce  imnuci,  tum  afjpeclabiles,  tume- 
tiam  fjhintuales  eiobijcerent.ltaquCyCum  eaepfihla  fummam  tum  e- 
mditionemytumconfolatwnem  compleclatur 3nos  eamhoc  locoad- 
fcripfimus ,  quemadmadum  cctteras  omnes  eius  viri  literas  ad  af- 
jhclos  confolandos  mijfas ,  vf  tempons  atque  ordinis  ratio poslula  • 
baty  qubaliquis  confolationis  frutlus  ad  liomines  fideles  perueni- 


Epiftola  Ioannis  Caluini  Geneua  ad  RicbarcUim  Peurura. 
miiia,grauifsimique  tum  coniilii,tum 
folatiiplenifsima. 


I 


X}uemadmodum  ,frater  charifime  ,  Deus  te  vocauit,  Vf  Euange* 
Iiojuo  teflimonium  dares  ^itammme  debes  dubitare ,  quin  \trtute 

Spi- 


Caluiniepift.  LIBER  VII.  155? 

Spiritus  fmtc  confirmet  ,ac  quod lam  in  teinflituitperficiatfeque  in 
teviclorcmaduerfusomnes  immicos fuos oftcndat .  Quanquamtri-  Triumpl.i 
umpbi  quidcm  lefuCbnsli ,  iudtcio  mundi  contcmnantur .  Qumnos  chriftimfi 

IX  /  '  do  contcm 

quideminfummo  verfemur  opprobrio ,  impij  verofuperbia  fuaglo-  Ptibil«- 
riaque  cxtollantur.  id  tamcn  non  impedit,  qud  minus  &  illiconfun- 
dantur  potcntia  veritatis  cius,  quam  Deus  nobis  in  ore  pofuit:&nos 
in  cordibus  noflris  fuslcntcmur,atque  ita  confirmemur,  \taduerfm 
fatbanam  omnefque  cius  miniflros  glorian  \>erepofiimus,expcclan- 
tesillum  diemilluslrem,  inquogloriaDeicum  impiorum  atquein- 
crcdulorum  confufione  plenifiimereuelabitur.  Quodtuad  hunc\>f- 
quediem  dc  fingulan  eius  bomtatc  es expcrtus ,  idin  optimam Jj>cm 
debet  tc  induccre,  atque  in  ca fiducia  confirmare ,cum  inpoflerum  tibi 
nunquam  defuturum .  Interea  cum  ora  \>t  ipfius  gratia  magis  ac  ma~ 
gis  intclligas  & fcntias  quantus  tbefaurus fit  eius  doRrin#,pro  qua 
tu  banc  dimicationem fufcepislvcuiquidem  \>ita  tua  comparata,  tibi 
ruinime  cbara  aut  pretiofa  efje  debet.  Tuos  etiam  attolle  oculos  in  c<£- 
lum  ad  optimum  ac fidelifiimum  Dominulefum ,  qui  tuus  certifiimus 
vindcxfuturus  cs\,cum  tu  nulla  aliam  ob  caufam,quam  propterfan- 
Bifimum  eius  nomen  Vincula  is~la  patiaris  .Cogitatione  comple-  Glorh  ~ 
Bcrc  eam  immortalem  ploriam ,  quam  ipfe  nobis  acquifimt ,  qub  ma-  bis  1  chri- 
tore  ammi  <tquitate  patientia  ajjiictiones ,  in  quibus  boc  tempore 
verfarisfcrre pofiis.  Optimum  acbeyngmfiimum  Deum finevllain- 
termifiwne  ora ,  vtpro  ea  examinis  ratione  ad  quod  fidem  tuam  ad- 
duxit ,  eamquoque  gratiam  tibi  impertiat ,  \>t  \>fu  virtutem  promifi 
fionum fuarum fenttre  pofiisiac  cumipfc  omnis  lucis  fit  Vater,ita  men- 
tem  tuamilluminet,  \>t  omnesfumi,  quos  impu  bomines  tibi  offunde- 
re poternnt,  oculos  tuos  non  obfufcent  &  obfcurent ,  neque  fallacia 
captwncfque  eorum  mentem  tuam  perslringant  atque  impediant ,qub 
rninus  tu  ftmpcr  clarifiimum  illum  ac falutare folem  lcfum  Cbrijlum,  SoI  ;uftitIa. 
\>erum  Dei  Filium  contueri  pofiis.  chriftus. 

Deratione  \>erb  ac  moderationc  ,  qua  aduerfariorum  argumen- 
tis  rcfyondejidum  esl ,  tu  quidem  prudentcr  facis  cum  fimplicitate 

modeslia  dlis  reffondcns  pro  modo  fida  tuaJ,  qucmadmodum 
fcnptumesl^Credid^idcircoloquar.  Quanquamommaquidcm  eo-  ^uim.hs. 

Ll.  uj 


Caluiniepift.  ACT.  MARTYRVM, 

rum  acuta  argumenta,  qux  ad  oppugnandam  ventatcm  afferunt,  ni- 
bilaliud  funt  quam  slolida  ndicula  hominumcommenta:  tu  ta- 
men  acquicfcas  inea  cognitione,  quam  Deus  tibi  impertiuit  ,  edque 
contcntus ,  tcslimonium  eius  veritati  fine  vlla  fvnulatione  da .  Nam 
quanuis  illi  irrideant  quodabs  te  dicetur,  illud  tamen  ad  cos pertur- 
bados  &  confundcndos  vim  cuiujdam  fulminis  habebit,quum  in  Dco 
eiufque  vcrbofundatum  atque  conflitutum  erit.Ncque  verb  tu  igno- 
raseumquipromifitfeosfuis  &  huiufmodi  fapientiam  largiturum^ 
Luc?  1T*  cui  omnes  aducrfarij  refislere  non poterunt.pctc  igitur  ah  eo  vt  te  ita 
regat  &  gubernct,ficut  opus  cffc  cognofet .  Quanquam  idquidcm 
eosmimmeimpcdiet ,  qubminus,qua  funtaudacia  ej?  temcritatc ,te 
bdcrefeos  condemnent:  tamen  idaquiore  animo  ferendumesl,  qubd 
non  es~i  nouum  atque  inufitatum:fed  ita  femper  cum  Aposlolis ,  Pro- 
phetisj  Martyrtbufq;faclitatum.  Acluarius  quide  ,qu<£  eividebun- 
tur,  tantum  in  ac~la  referet  :fed  id  non  impedict  qub  minus  confcfiio 
tua  cora  Dco  eiufquc  Angelis  pcrfcripta  cxtet,edmque  vim  ei  dabit, 
quam  communis  Ecclcfia  <edificatio poslulare  videbitur. 

Egopaucis  aliquot  capita  attingam,in  quibus  conatifunttc  con- 
turbare,moleflidque  afficere.Vtdemonslrarenttibinos  non  fola  Dei 
SJdodSi-  Krat^a  iH<ftlficari>  allegarunt  Zachariam  alwfque  multos  in  Scnptu- 
mrquidam  ra  \uslos  fuiffe  appcllatos.ln  co  autcm  confidcrare  conuemt,  qucm- 

in  Scnptu-  J    JJ     ir  ,     m         »  » 1  . 

ra.  aamoaum  eos  Deus  tales  acceperit,  lustojque  babuerit.  Quoa Ji  re- 
periatur  id  gratuita  cius  bonitate  ficn ,  ca  ipfis  tgnofcentis  qu<e  in 
eis  requiruntur,  nec  eis  vitia peccatdque  attnbuentis ,  omne  lam  me- 
ritum  exdufum  esl.  Etenimquum  diciturnosfola fide  perChnflum 
iuflificari,primum  intclligim  us  nos  plane  effe  malediclos,nequc  quk- 
'erChriftu  1uam  a^iu^ ln  no^  1uam peccatum  ejjc ,  ncquepoffe  quicquam  bo- 
<juid  fit .  ni  facerc,nifi  quatcnus  Spiritu  Dei  fanclo  ,  vt  membra  Filij  cius  rc- 
gimur  acgubcrnamur .  Vrxtcrca^quanuis  Deuseam  nobis  gratiam 
impertiat,vt  in  timore  ipfius  ambulcmus  Jongifime  tamen  ab  co  ab- 
fumus  ,vt  officio  noslro  fatisfaaamus  ,pr<eslemufque  eamiuflitiam, 
quam  is  in fua  Lcgc  d  nobis  rcquint .  Esl aute fcnptu,  eu  effc  malcdi- 
klum,qui  nonomma  qux fcripta funt prccsliterit.ltaque  nullum  ahud 
iuslitix  falutifque  perfugium  habcmus }  qudm  ad  purifiimwn  lcfu 

Cbntti 


Caluini epift.  LIBER  VII.  %6o 

Chrislifanguinem ,  cuius facnficio ,  quod  in  eius  morte  ai fanhlifica- 
tionem  noslramfatlum  cH ,  omnia  \>itia  noslra    pcccata  eluuntur. 
lloc  eodem  modo  Deus  opera  qu#  nos  ipfus  \irtute  facimus ,  grata  §^ 
&  accepta  habet:  quanuis  ea J cmper  alujuibus  \ttiorum  maculis  af-  P" • 
fetla fint.  Ita  qui  voluerit  niti fuis  mentisjs  quafiin  aere fuftenfus  c- 
ritutaque  de fua  falute  incertus ,  Vf  quafi  omni  vento  agitari  Vidca* 
tur.Dcniq;  qui  ahquidfc  mcreri  arbitrantur ,u  Deum  fibi  dcuinSium 
atque  obligatu  huiufmodi  opimonc faciunt,cum  nos  omnia  eius  bonu 
tatiplane  debeamus.Nos  quidemeritis  diuites^f  abudates  erimusfi 
in  lcfu  Chnslo fumus  ac  \>iuimus.  Eius  vero  gratia pnuati ,  slatua- 
mus  negutta  quide  boninos  habituros .  Neque  vero  dcbes  coturbari 
fiinimianomen  Mercedistibi  allegant .  namDeus  mercedemreddit  modol^110 
fuis,non  quod illi ea  digmfuntfcd  quod ea opera qu<e in ipfis  pofuit,  ^™**1 
pro fua gratia  accipit,  cum  ea  in fanguine  Filijfui  confecrauit ,\>t indc 
omnem  afiimationem  dignitatemque  accipiant.  Itaque  merces^quam 
Deus  fuis  fidelibus  promittit}habet  antea  conslitutam  remifiionem 
seccatorum,  eamque  gratiam ,  qua  eos  vf  filios  fuos  in  ipforum  infir- 
mitatibus profequitur  ac  tuctur }  nonacerbe  omnia  exigens  ,fedcle~ 
mentcrmulta  ignofcens.  Ef  ccrte  hoc  luslitia?  nomen  eam  Mm  habet, 
Vtcum  Deusnos proiuslis  accepit,gratos  quoque  &  charos  habeat: 
id  quod  f  ?kt  fide  in  Chrislujn  quo  vno  caufa  falutis  noslra?  esl  con-  Iacob.  ^  t 
slituta,  confequimur.  Viuus  quidcmlacobus  idnomen  alia  (ipnifica-  <teoperibu» 

.   J  \  i  1    r    ri        v       ■  ■  ci  r  «pofitus. 

tione  accipit,  cum  aitoperibus  ipjam fidem  adiuuari,vt  nos  lusupce- 
mur.lntclligit  cnim  tum  approbariyacrcipfa  declarari  nos  iuslos  effe, 
cum  inbonis  opcribus  illuslria  extant  teslimonia.  Neque  \>erola~ 
cobus  difiputat in quo  falus  noslra efi  fundata ,  quo  nofira  fidu- 
cia  mti  dcbcaf.fedtantummodo  quemadmodum  Vera  fides  cognofca- 
tur  ccrnatur ,  Vf  nullus  ea  abutatur  ,folo  eius  nomine  leuiterfe 
'jfercns .  Si  illi  ad  te  rcdeant ,  vf  importune  tibi  negotiumfaceffant, 
^ero  Dcum  os  tibi  daturum  ,  quo pofiis  eos  vincere. 

De  intercefiwnevirgims  Marix ,  eorumque  Santlorum,  quiiam 
\>ita  dcfuncli  funt ,  rcdeundum  femperc^  adhoc  principium ,  non  Dei  eft  n<>: 
effe  noslrum  aduocatosconslitucre  inparadifo:fcdeam  authorita-  [jjjjjjjjll 
temadDcumpcrtinere,quilcfu\nChnfiumVnumpro  ommbus  ad- tueiC- 

L/.  tiij. 


Caluiniepift.  ACT.  MARTYRVM, 

uocatum patronumque  conflituit.ltem  preces  noslras  debereficri  tn 
fide ,  atqueex  verbo  Dei  tnftitui  O3  adhiberi  ,ftcut  x.Kom.Vaulm 
monet.Atin toto  Dci  \>erbo  nulla  reperitur fyilaba  eius  quam perhi- 
bet  aduocattonis.omnes  igitur  eorum  orationes  funt  profance,ac  Deo 
ingrata:.  Quod  fi  obijciant  nobis  non  effe  tnterdtclum,quo  mir.m  illud 
Sanclorum  patrocimum  implortmm  atque  adhibeantm  yfacilis  re- 
ffonfio  eft,nihd  nobis  tentandum  aut  inflituedum  efie  ex  ingento  no- 
firo  ac  fenfu  propno,ne  in  re  quidem  minorr.mimme  vero  in  oratio- 
7ieyqu#  multo  cH  maior  ac fancltor ,quam  vf  tn  ea  inftituenda  atque 
adhibenda  leuttatemopimonisnoslr^fequidebeamm.  Quin  {pianr 
negare  nullo  modopoffunt,quodperfugtum  fuum  in  aduocatione  San 
preces  ad  &°rum  conflitutum  habeant}idex  mcra  diffidenttaextflere}quafiv- 
m£°di[R  nm  ^efa  (^1"tlflusiji)flsnon  fufficiat.Quod  vero  excipiunt,cbarita- 
4cntia.     tem  Sanhlorum  non  effe  dtmtnutamfacile  cfl  rcffondere^charttatem 
conformare fe  atque  accommodare  ad  eam  Dei  \oluntatem,qua  cet- 
ta  ac  defimta  \mcuique  officta prtfcnbuntur .  Is  autem  \ult ,  vr  qui 
remanentin  hac  \>ka fe  in  ijs precibm  exerceat \qutbm alu alios  Deo 
t  imuflim  commcndcnt:mortuorum  vero  nulla  vnquam  mentiofacla  efl.Atque 
©mnia  exi-  j»  his  quide  rebm  nihil  ex  noftro  ingemo  cogitare  debemus:  fed  in  eo 
genda.  acquicfcere ,quod in  Scrtptu ra propofitu  esl  atq; prafcriptum. 

Quodautemafferuntex  Genefi ,nottten  Abrahce &  ifaac inuo- 
—  candum  effe pojl  tpforum  mortemjcextm  quidem  ita  habef.fed  perri- 
diculum  esl  eum  locum  ad  hoc propofitum  adducere .  Id  autem  fcri- 
ptum  eflxLvm.Genef  \bt  memoratur  Jacobum quum  Ephraim  & 
Manafie filios  lofephi  benediceret,  Deu  oraffe  V£  nomenpatrum fuo- 
Komg  fe,,  rum  Abraham  &  ifaac ,    fuum  ipfius  fupcr  eos  duos  \ofephifilios 
$   *uoM^f  wMWrtuwdM fuper  duo  capita  earum  tribuu  qu£  ex  ipfo  oriren- 
5>er  aiigue.  tur.  Hoc  autem perinde  eft  acfi diceret,W illi  cenfeatur  atque ita ha- 
beanturin  numero  duodecimtnbuum^t  duocaptta  effictant^  quafi 
prtmo  gradufilij  tpfim  effent.Vrcetereayquumilltnatieffent  in  AE- 
gypto ,  eos  fua precattone  ad  eam progemem  adiungtt ,  quam  Deus 
V.  benedtxerat  ac  fancltficauerat :  quoniam  eo  quidcm  tempore  externa 
quada ffiecie  ab  tllo  fantlo  fentine  ac  genere  quafi  fegregatt  effe  Vi- 
debantur.ltahxcloquendiforma  mbilaliudfigmficat,  quam  nomine 

Abralxe 


ICaluiniepift.  LIBER    VII.  161 

Abrab<£  appc\\ari,atque  ex  iWius  progenie  ccnferi  ,quemadmodum  4. 
EfaLc  etiam  diclucfi,n0men  vmfupcrmulicrem  coniugeminuocari, 
propterca  qubd  ea  efi  u7wJ)>of,atque  in poteflatc  gubcrnationcque  ma 
riti  conjlituta.  De fanclo  lgnatio,qucm  tibiprofcrunt,non  neceffe  esl 
tnultis  cis  vcrbis  refbondere.  Extat  in  eius  libro  huiufmodi  fcntentia,  tchrHtl" 

1    n  n  ■   rr  •  Igrutiopro 

in qua dicit lcfum  Cbriftum  Vnum fioi  cffepro  omni antiquitate.Hoc  °mn[  anti - 

igiturte  vno  verbo  arma,vt  eos  ad puramEuangeh/  doflrinam  reuo-  ^U1UCC* 

ccs.Quoniam  autcm  cgo  ca fcntentia  contra  Vapislas  vfus fum,  inde 

illi  colorcm  quendam  accipiunt  yvt  dicant  me  approbare  eum  hbrum  ac 

magmfacere.Ne  verb  id  te  conturbet,ego  tibi  affirmo  eo  inlibro  bu- 

iufmodi  aceruum  nugamcntorum  effe  adeo abfurdorum  ^vtmonachi 

hodie  ineptiora  ac  magis  nugatoria fcribere  non  poffent.Sed  quoniam 

tn  nullam  habes  linguce  Latina  cognitionc,  multb  etia  minus  Graca, 

in  qua  fanblus  Ignatius  fcnpfitifiquideni  ea  illius funt  quanomine  i- 

ffius  infcribuntur  )  mhil  opus  efi  te  in  huiufmodi  dtffutatione  ingre- 

di.  Satis  quidem  fit  tibi  ita  illis  reffiondere^  vt  fequendo  \efum  Chri-  - 

flum  miidi  lucem,crrare  nullo  modo poj&s.  Qubd  ad  veteres  Dotlo- 

res  attinetyij  qui  in  huiufmodi  rebus  magis  funt  exercitati,ea  poterut 

dicere,quibus  os  dlorum  obslruatur .  Tu  Verb  tantumfidem  tuam  m  , 

verbo  lefu  Chnsli  ,qutfallere  autmentirinonpoteflfundata  &  pU- 

ne  con(litutambabeas. Nam  illud  vnum  efl,quo  veteres  Doclores  re-  ^^sm 
r  1     /     >r  1   ■  r    y    nr     •  ^^V^ 

tcrunt  omma,  aduer  anolque  remttunt  cum  buiumodi  tejtmcatione  tcniadoit. 

f    «  j  '         n-  J  7i-  1  1  ■  r  -    t^jodi-  " 

quod  eatenus  pdem  jwi  volutbabert,  quatenus  ipjorum  ratio  cum  us 
confentire  vidcbitur  qua  Deus  nos  docuit ,  atque  in  eius  verbo  con- 
tincntur.  Porrb  in  quafiiojte  de facramcnto  Ccen#,quude fua  tranf- 
fubfiantiatione  tibi  \oquentur  ,rcffondere  apte potes,omnes  eas fen- 
tentias  quas  adducut,  etiamfi  ita  cffent  intelltgenda  vt  ipfi  arbitran- 
tur,eastamennon  poffead  Miffam  accomodart.Nam  ficut  eft  dtclum, 
Hoc  csl  corpus  meum,^f  fanguis  meus,ita  flatim  adiuntlum  efi,Ac- 
apite,editc  Jbibtteque  omnes  de  hoc  calice.  At  inter  eos  vnus  tatum-  Ccen^  abu. 
modb  eft  qui  comeditpopulo  verb  dtmtdia pars facramett  impertitur, 
idquc  infcfto  Vafcbx.  Quinetia  in  hoc  ipforum  abufu  maius  ineft ma- 
lu,qubd pro  eo  quod  lefus  Chnslus  dicity  Accipitc:  dli  bacopinione 
adducutur  yquafi  Deofacnficium  vnicum  perpctuumq;,  offerant.  Ita- 


Caiuiniepiil  ACT.  MAkTYRVM, 

que  vt  his  facramcnti  verbis  iuuarentur }oporteret  eos  habere  \>erum 
Ccena  vfum^quemnonhabent.Caterum  tudcbes  femper  tcslificari 
te  nullo  modo  negare  quin  lejus  Chnslus  nobis fuucorpus  det}modo 
illud  in  cado  qu&ram9  .Inomnibus  aute  argutis  cauillatiombus  quibus 
tecum  pojfuntagcre,tibiquidem  nihilprxterid  quod  vidifli}dcclara- 
dum  es~l}cumoptimeJcias  perfuafumquehabeas  }Deum  effe  a  quoid 
acceperis  ac  didiceris .  Nam  fides  quidem  noflravaldeejjetienuis  ac 
ieiunaji  in  hominu  doBrina  atque  opimonc fundata  cffct.  nihil  igitur 
melius  esl}quam  perpetuo  meditari  eam  doclrinamjn  qua  tota  vis  no 
flr& fidei  religionifque  Chrisliana  conflslityW  in  tepore  loco  de- 
monslrarepaflisftenontemere  credidijfe.  Ac  qucmadmodum  initio 
dixifi  inimici  veritatis pro  honore  fuo  ambitiofe pugnant}tui  esl  of- 
ficij  acmuneris inhac dimicatione ttamodesle  verfan-pt  contra  om* 
nes  ipjbrumaslutias  captionefque  Deogloriam  tribuas :  neque  vero 
aliud  requiras  }quam  clypeuvera  ac  jyncera  confefiionis}qua  id  quod 
Deus  in  animo  tuo  imprejiit}ingenue  teslaripofiis.Multovero  minus 
debetidteperturbare  atqueangereji  meaut  alios  impudentercrimi- 
nantur  &  calummantur }cum  eam  iam  Itcentiam funtadepti^t fine  v/ 
laratione  maledicant.Feramus  patienter  ommaprobra  <&  crimina, 
qu£  illi  in  nos  conijcient}necemm  meliores  fumus  diuo  Vaulo  ,  qui  di- 
cebatynobis perhuiufmodi tnfamias contumelias eundum cfle.A- 
gamrn  id  modd  quod  reclum  esl:  cum  de  nobis  malcdicetur-dd erit  hu- 
iuflmodi^t  in  eo  conf :ientiam  noslram  fublcuare  f fle.ntarcque  pofli- 
mus.Atque  etiam  cum  Mi  in  nos  huiufmodi  calummas  confcrunt }  nos 
magnam  habemus  caufam}cur  Dco  graiuts  agamus ,  cum  ita  coram 
eo  atque  homimbus  confcientiam  noslram  puram  habemus ,  longeque 
db  omni prauitatis  fuff  icione  abfumus :  Deinde  quanuis  fumus pec- 
catoresmiferiymultorumquemalorumitapleni>?t  ea  gemere  perpe- 
tuo  debeamus:  orandus  tamen  Deus  csl}ne  permittat  impios  homines 
malediceredenobis  }nifimentiendoy\tipfihocmodo  fuoore  condem^ 
nentur}quoddenobis  ea  impudenterconfingantyquc£  vere  m  feipfls 
deprehendere poterant }mfl  amentia  acfurore  occcccati  impcdirentur. 
Latemur  igitur  acgloriemur  cum  omm  humilitate  ingratia  Dci  no- 
slri}cum  huiufmodi  miferos  homines  \idcmus}  quafl  quofdam  temule- 


Richard.Fcurus.     L I B  E  R    VII.  z6z 

tos  in fua  turpitudine glonari.  St  tibi  moWslum  cB ,  cum  audis  eos  de 
nobis  caluniofe  detrahere:multb  certe  molcftius  cffe  debet,  cum  audis 
eos  dc  ipfo  Domino gloritf  ac faluatore  Chnjlo  contumcliofe  indignc- 
que  loquaitcs.Nam  nos  qutdcm  tota  cum  noflra  innocentta  dignifu- 
inus  \t  omm  confufione  opprtmamur.  biterea  autem  confolare  tein  o- 
ptimo  Deo  noslro,  quipro fuagratia  ita  nos  cum  Filio  fuo  coniunxit, 
V£  omncs  inferoru  diaboli,atquc  omnes  mundi  imqui  t*y  impij}ab  cius 
coniunclione  atq;  amorc  nos  nunquam  diuellere  pofiint.Lxtare  porrb 
in  eo }  quod  optima  confcientia  caufam  tllius  tueris  ,ff>erefqueeum 
\irtutcm  tibi  daturum  qua  id quod ipfc  teferre  voluerit  ,fortiter  (f 
conflanterfcrre  pofjis  .Nos  quidemin  precibus  noslris  eammemo- 
riam  (f  charitatem  tibi pr&ftamus ,quam  dcbcmus.  Denique fuppli- 
ces  oramus,  vt  quipro fuagratia  ad  verttatem fuam  tuendate  dele- 
git}i?iumquc  in  locum  deduxit,  idcm  tibi  omnia  Spiritus  fui  dona  ad- 
lumcntaque  tmpertiat  ,quce  in  hoc  ojficio  tam  honorifco  ac  tcjlimonio 
requiruntur.fummamque  pra^ftet  perfeuerantia}eamque  prudentiam 
ff>iritualc,vt  incrementum  rcgm  eius  ac  nominis  tantummodb  propo- 
fitum  habcas }  illudque  \ita  tuce  anteponasndemque fe  tuum  defen- 
foreprotccloremque  ita  oftcdat,  Vf  id  &  tu  ad  confolatione  tua  fen- 
tire pofis^  ccetcrietiaanimaduerterc }  confolationcmque  accipere. 
Omnesfratres,quihicfu7it}tibiin  Domino  plurimum  falutis  dtcunt, 
gaudentque  qubd ipfc  tantam  in  tc potctiam  exhtbuerit:  eamque  mi- 
fericordiam  cxftis  tuisVinculis  capiunt ,  quamfratcrnus  amor  po- 
slulaf.a  Dcbquc optimo pctunt }\t te fummabomtate  fua  &  nnjeri- 
cordia  complcBaturo'  tueatur.  Gencu<£,xix.lanuanj.  Tuusfrater 
in  Domino  loan.  Caluinus. 

Epiftola  Richardi  Fcuri.in  cjuacxponittotam  rationem  quemadmodum 
capcus  iuu  Gratianopoli.fimul  que;  abaduet  fariis  funt  propolita 
quqfitaque,&:  ab  ipfo  refponfo. 

fyi  voscharifimijratres,mc  videtis  in  hanc  captiuitatem  reuocatum, 
'^j&jninime  vobismimmvideridtbet  ,fi  paulum  confidettiis  JDomint.m 
lefti  mhil  adhuc  quiein  tn  hoc  mudo  mihi  coftituiffc ,  quod maxime  expertm 
fum  ex  eo  tempore,  quo  me  e penculo  moriis  liberauit}e  manuque  inimicorum, 
quos  cognofciit4,eripuir^ atque  hanc  vit£  me&  condiuonem  ea  experiemid  c c- 
gnoui,w  qua fathame Jkpe  ac  varie  aggreff  (ft,  vt  ego  inde  nihd  aliud quam 
noua  certamina  exptHarc potutrim .  Neque  verblcfm  Chrifttts  in  hac  qui- 
dem  vita^multam  nobts  pacem  promittit^  aut  certe  longat  inducm,tametfxego 


Richard.Feurus  ACT.  MARTYRvm; 

magnopere  eas  optarem.  Quinetiam per me non  fietit ,  qub  mintn  qu£fluerim 
omnes  rationes^quibwi  qutete  ac  tranqutUe  viuere poffem .  Sed  quemadmodii 
ait  Dauid,cum  eas  optarem  ac  qu£rerem,bc\lum  miht  ohijciebatur.  atque  etia 
in  hvs  tentationtbws  ttafui  excujfws,vt f&piws  in  terram  deietlws  fuenm,&i- 
ta attonitws  <&  conftematws ,vt qub  me  verterem plane  nefcirem.  Quibws  in 
pertculvs,fi Dominws meimifertws non fuiflet,plan'e  oppre^ws  pcrijfiem  . Ego 
autem  Tpcro Dominum,ft  h&c  conflderaueritvs,pr&fert  im  cum eo Spiritwsiu- 
dtcio,quod  vobvs  dedit^non permtffurum  ,vt  m  vanas  ffeculationes  &  cogtta- 
tiones  incidatvs,quibws  perturbati  omnem  eiws  prouidentiam  ignoretvf,etijfque 
confilium &ternum,quo  vno  tota  h&c  mea  caufa  vfque  adhunc  diem fuitguber 
nata. Qua  quidem  in re fpero  eum  exitumfutumm,qui  adgloriam  nomtnvs  e- 
iws  &*  ecclefiA  dtdtfkationem  atque  admcam  confolattone  redttdabit .  Qucm  - 
admodum  quidem  iam  inixium  huiufmodtfuit,vt  complures  qui  tn  eo  exami- 
neadfuerunt,tum  ex  magtftrattbws,tum  etiam  ex  c&tervs  hominibus ,  qutvcl 
in  carcere funt  vel  expertes  huius  mtfen&  Deum  tamcn  reucrentur ,  magno  - 
pere  &dipcati  &  confrmati  tnfide fuerint,qui  omnes  tefles  effe  poterunt  eoru 
qu&  in  hac  controuerfia  agitata  &  acla fuerut.Ego  autem,quoniam  effet pro- 
itxum  omnia  commemorare  qu&  tum  acla  funt ,  perfcnbam  qu&  vosvelle 
fcire arbitror,  exiflimans  vos  ea  non  tam  cunofitate  quadam ,  quam  ad  &dt^ 
ficationem  ecclefi&  requirere. 

Non  ignoratvs  ,fratres  charifiimi ,  nos  f&pe  incidere  in  huiufmodi  &* 
tempus &locumivt ea  videamus,atqueaudtamus,qmbushonos  Dei  contu- 
meliofe  l&dttur  ac  violatur^qu& fuit  caufa,vtmcipfum  excitanm  ad  veritate 
Dei defendendam pro  eafacultate  quamDeus  mihi  dederat ,  ebque  magvsy 
qubdomntbus  modvs  eb  me  inducere  volebant  vt  confenttrem  cum  eorum  fu- 
perflttiontbusjpuibus  me  a  vera  reltgione  & fide  chriftiana  ad  impios  cultus 
fuos  traducerenr.cum  optime fcirent  me  Gt  neu&  in  ecclefia  commoratum fuif 
fe.Itaque  tllt  Latrunculatorcm in  Delphinatuconflitutu  infltgarut ,vt ad me 
cum  effem  tn dtuerforio,prehendcndum  veniret.I sautem  ctrctterhoram  no- 
€ivs  decimam  autvndecimam  eb  venit,mequecomprehenfum,acfunibus  vin- 
€tum(quoniam  nox  erat)duxit tncubtculum  cuiufdam  comttis  fut  autfatelli- 
tvsBranch&  appellati ,vt poftridte in  carcerem  includeret .  td  quod  fadum 
futt .  Eo  autem  dte produCtus  fui  ad  iudtcem  Latrunculatorem^qui  flatim 
mc  in  infima  &  obfcura  carcens  loco  dcducedum  curauit,  vbi  duodecim prope 
dies fum  commoratus  cum  duobus  latrontbus^qut  vejpen  eum  in  locum  demtfliy 
impYobiftmvs  verbvs  mthiplurtmum  moleftt&  exhtbebant.  Qua  quide  re  multi 
honefliac  probt  viri,qut  captiui  erant,cum  meamajfliclionem  intt  Uigcrent, 
egerunt  cum  Pr&fecio  carcer'ts,vt  audtentta  miht  concederetur,quopoftea  a- 
liqua  aervs  commodttatefrui poffem.lt aque  Pr&feclws  carcc  ris  qutporta  Tro- 
ena appellatur,  cum  iudice Latrunculatore diligenttr  egtt,vt  me  audtret.  Sed 
quum  vs  atque  Epifcopws  totum  hoc  negotium  rccufarent  ,ad  Suppr&jectum 

remiffus 


Richard.Feurus.     LIBER    VII.  163 

remifui  jut}arque  ita  primo  dte  captiuitatis  me&^per  vibem  circund  uchs.at- 
(juc de carcere  tn  < arccrem rraduclu<jur .Tandcm  Suppr&f .  mtfit  ad  mein 
carcerem  PortamTroenam}vnumexaduocaivs  confiliariifquefuvs  cuaclua- 
rto,vt me examtnaret ,vbt  cora  multtff  atribus intcrrrogatus fum ,  cum  deno- 
mine  mt  oyi  um  de  loco  natali,& vnde  vcntrem^  quonam  trem ,  cjuid  tn  vrbe 
qu&rcran  ,flmul ettam  qu&  caufa  ejjet  cur captu* fuiffem,&  cjuos libros,quof- 
quejermones  tn.diucrforiohabutfjem.  C um auttm ad ea  multis  verbvs  rejpon- 
dtffem.  Numjnquit  aduocatus  ,tu  credvs  ccclcfiam  Romanam?  Mintme,  m- 
cjuamjed  credo  Ecclejiam  catholicam  &  vniuerfam.Qu&nam ,  tncjuit ,  eft^ 
cathohca  Ecclefiat.Congregatiojnquamjlhrflianorum&communio.  Qus. 5 
inqutt,tfla  congregatto  efl  &  quomodo  exiflit?Ea,tncjua,conflat  numero  eoru 
quos  Dew  elcgu,vt fmt  membra  Filijfui  1  efu  Chriflt ,  cjut  etiam  illorum  ca~ 
put  efl.vbinamjnqutt^-lla  efl  &  cjuomodo  cognofcitur\Ea,inquam,pervni- 
uerfum  mundum  efldijjufa  in  diuerfis  locvs  ac  regtonibtts :  cognofcitur  verb  ec$ 
recftone  (jtritualtjjua  rum  verbo  Det gubernatur ,  tum  etiam  ijsfacramen- 
its,cju&  Dominii*  I  < fus  Chrijhti  a fe  tnjlituta  ei  tradtdifficut  videmws  multas 
ciuitares  ac  nartones hoc modo arcjue  ordinegubeman.  Num,inquit,crcdvs  ea3 
qu£  Geneu£}Laufannx,Bern£,  tn  c&teriftjue  hutufmodiciuitatibus  habetur3 
magvs  ejfe  veram  Det  ecclejiam ,  cjuam fanclam  ecclefiam  Romanam  f  Sane. 
mquam:quomam  ilU  certas  ver<£  ecciefiA  notas  habent.  Qutd,tnquit,interefl 
mterecclcfam  Romanam,<&  eas  quas  modo  memorauimwsi  Permultum,  in~ 
cjuam:quod Romana  tradtnonibm  humanvs  regitur:  ali&  verb  ,folo  Dei  verbo 
ac  mandatogubernantur.  V  bmam,tnquit  jprimitm  iflam  doclrinam  didicifli  .? 
Jn  *d nglia  jncjuam ,l.ondim,attjue  ab  tneunte  <t  tate  mea  in fanclvs  Scriptu- 
rvsfunns'ittutus.Quandtu,inquir,Gcneu£  escommoratus ,?  Decemjnquam3 
aut  certenouem  annouCredifne ,tnqutt ,vtrginem  Mariam  peccatorum  effe 
aduocatam  & patronam?  Ego,  vc  rb,  tncjuam  ,  credo  id quod  verbo  Dei  nobps 
tefiatueft,! ejum  Chnftum  vnumejja Medtatorem  &  peccatorum  aduoca* 
tum:virginem  autem  Martam ,effe  tllam  (juidem  perbeatam  ,fed  huiujmodi 
aduocationvs  ofjicium  non  vfurpare  .Qutd jnquit  ^  S  ancii  cjui Junt  in paradifo3 
nullamne  habent  pro  nobvs  orandi  poteflatemiN  onjncjuamfl  d  credo  illos  be- 
atos  cjje ,contentcfcjue  cagratia  &gloria}qua fummo  Dei  benejicio perfruu- 
tur,vtfnt  membra  ctus  Filij  Iefu  Chnslt ,  quo  cjuidem  nunc  cum  gratiarum 
adione  ita fruuntur^vt  hoc  tam fanclum  cffctum  ac patrocinium,cjuod Deus 
yni  Ftlio  fuo  cbartfimo  commijit ,  nullo  modo  occupent .   Ecquid ,  tnquit  3 
tu  de  ijs fentis 3qui  rcligtonem  eccleftdt  Roman&  amplecluntur  }  num  eos 
Chnflianos  tudicas  {  Mintme  ,  intjuam  ,fed  tnfideles  .Curttahncjuitille, 
Quomamjncjuam ,vt antea dixt ,ea ecclejia non gubernatur  verboDei.fed 
pottws  hoftiliter  cum  eo  hclligeratur.*An3  inqutt ^credts  eos  omnes,qui  recedut 
ab  ecclcjia  Romana  Chriflianos  effe\Ego}inquamfiondebeorefj>ondere3mfi 
de  mea  fde.de  eoque  quod  mihi  tmpoftum  eii.l  taque  mtht  qutdem  ftrvs  esl3 
f  pro  meipfoac  non  p»o  alm  reffondeam.  Suum  entm  quifque,quemadmodum. 


RichardFeuras."  ACT.  MARTYRVM, 

monet Pauiws,  onws fcret .  Tum  aduocatws me iterum foltcitans^  ac vehemt- 
ter  vrgens^minatws  ejl  mthi^  niftipftrefponderemjemead  reffonftonem  co- 
aclurum.  Nonigiturjnquam,  hoc quidem  modofietcum iujlitta  atque  £qui- 
tate.  Cdttcrum  quodqu^fttum  eftexmedeijs>qut  Geneu£,Laufann£,Bern£, 
C£terifque  in  locis  yeram  reltgionem  ampleduntur ,  refpondi ,  eos  me  credere 
Chrijltanosejfe.  Exhisverbquia  Romaria  ecclefia dtfcedut ,permultos ejfe 
Jfurios,omnts  reltgionis  expertes^nabaptiftas,altofque  Epicureosac  volup- 
tarios  homines .  qui  etfteBabylone  exierunt,  non propterea  tamen  in  vera 
lefuChrtJli  Eccleftafunt ^quemadmodum  ij qui  tnjolo  C  hrtfi  verbo  acqui- 
efcunt  ,feque  co plactde  ac  modefle  gubeman  ftnunt .  Tum  aduocatws ,  ciim 
illudgenws  hominum  memorajfem  ,  dtxit  me  eos  optime  cognofcere.  Ego  yerb 
inquamjllosqutdemDeibenignitate  cognofco ,nonvtcumillvs altquam  ra- 
tionem  habeam  &  communionemfed  pottws  yt  ab  cts  me  maxime  dtfiungam 
&caueam.mihi  enim  propofitum eft ac conflitutum  inyera Eccleft£ I efu 
Chrifli  dodrina  permanere.Imb  verbjnqutt  dle,^4ntichnfli.Deinde  qu£- 
ftuit, num  yellem  tn hacdoclrina ttareprobata  &  damnata permanere.  Ego 
yerbyinquam/latuo  eam  quam  profteor3  non  ejfc  huiufmodifed  pUne  Chri- 
ftianam  &,fanflam.  Itaque  quoad  Dews  mtht  camgratiam  concefferit^  qua 
Perfeueran  jn  fjac  yita pofltm  eum  inuocare ,nthtl altud cupto,  quam  vfauead  vltimu  vit& 

tiaindo&ri  ,.      1  J        ,  •   i  j  ri  ■  r  tl 

naChrifti.  nte£dtemextremumque  Jptrttum  tnhacvnadocinna  acquiejcereconjtan- 
terque perfeuerare.  Tu  qutdem,inquitille ,  magnopere  in  tua  optnionc  es  ob- 
firmatws.  ^icquum  yideret  tempws prandcndt  appropinquare  ^iufltt  reli- 
quain  tempws  pomeridtanumreferuari \eaque  mthi  recttari  qu£&abipfo 
Richardm  interrogata  effent &ame reffonfa:  qu£ notariws adyerbum ftngula  excepe- 
modicam  rat  .Eaautem  ciim  ego  ipforum  mandato  fignaffem,poslulatum  eflabad- 
frukionem  WOCrfro>"w'  'tliquam  Aerts perfruttionem  miht  concederet,  quodtllefectt.mulu- 
pofcit.  que  qui  in  carcere  erant,maximopere  ea  re  Utatifunt .  Ego  autem  a  Pr&fe- 
clo  carcem  cum  huiufmodifratrtbws fum  reltctws,qut  me  omnt  cojolatione  re- 
fecerunt  ac  recrearunt.Hora prima pofi  mcrtdiem,  Suppr&fectws  me  in  au- 
dttorium  accerftuit ,  qub  cum  yeniffem ,  a  Pr&fecto  carcerts  deductws ,  co- 
YamSuppr&fcCto  multifque  alits  aduocam ,cum  qutbwserat  qutdam  Fran- 
ctfcanws  ,produ€tws fui .  ibi  tterum  interrogattts  fum ,  qu£  m  dtuerforio  meo 
fueramlocutws,pr&cipuequedeeo,qubdhoffitem  &  hofpttam  reprchende- 
ram,quia  liberteorum  tn  ea precattoneiqu&  tn  menfa  adhtbetur ,  meltws  non 
effent  tnftitutv.me  autem  quod  in  Ecclefia  Detptorumque  yirorum  confuetu- 
dine  &*  videram  &  audtueram,maxtme  moucrat  yt  eosadmoncrem ,  doce- 
remque  quid  &quomodo  in  hutufmodt  refectione  capienda  orandum  effct.I- 
taque hac  re  tllt  offenft  me  calumntofe  dctulerunt,multaque fcctis  quam  dtda 
erantin me  contulerunt. Qu&  qutdcm  caufa fuityvt ego  ea  nec agnojcere,  nec 
accipcre  volucrim,co  quidem  modo,quo  Suppr&fectws  a  me  dtcta  effe  demon- 
firabatfcd  ei  expofui  quibrn  de  caufis  ac  rationtbws  ego  eos  admonutfjem ,  ni- 

miru 


RichardFcurns.  LIBER  VII.  7^4 

mirum  Chrtftiams  omnes  debtre  ex  corde  atque  in  TJiritu  orax,  &  e.i  lingua 

qu£  ab  omnibm  mteUtgarur  ,quemadmodum  apere  verhoDci  admoncmur. 

tdque  to  fer:,it proximus  ahquem  ^dtficarionu  fiuctum  perctpiat.  Prtterea 

huiujmodi  confuctudintm ,quaitngua  tncogntta  oratur  ^proftctam  ejjc  a fu- 

perftirione  arque  tnrroductam  ,qu£  adhuc  in  mundo  maximamvim  cum Jnm  - 

ma  ignorarione  ohrtnerer.Tum  Francifcanus,cum  ea  qu£  a  me  dkcremur  au  - 

diuiffcr,poreftarem  loquendt poftuhuir,& pluribus  mthi  verbts  demonftra- 

uttfuum  ipforum  Benedicite^gtmits  tibigratias,Laus  Deo  3pax  viuis  re- 

quies  dtfunclis:  &  alits  neftio  quas  precariones,artjue  adeo  omnes  linguAsDeit 

intelltgcre,eccleftamque  Romanam  hanc  orandi formam  rerinuijfe,  rraditam 

a  vetere  ecclefiaantiquifque  Doclortbits,quiea  Latirie  vffuiJJent.tUud prx- 

terea  incommodum  confequi  fi  ita Jir^vt  non  lic.ret  nififermone  Gallico  ora- 

reimulraque  alia  dixir,qu£  commemorare  longum  eJfet.Ego  aurem  cum  ea  au 

diuiffem,audiri  poflulaui  ,arque  ea  qu£  a  me  dtcerentur fcnbi.  Quod  cum  mi- 

h'  conceffum  eJJer.reEpondi  me  non  ita  dicere  quafi  nefas  effet  lingua  Latina^  Omni  tu» 

H ebraica^Gr£ca^aut alia  orarefedin  confuerudinevit£,conuictuac focie-  {^f^f^\t. 

tate  eam precarionem  effe  adhtbendam,qu£  cognira  ab  omntbus  &  intelletta  tatis orarc 

fruclum pietatis  ommbus afferat ^ficut Paulus  eccleftam  Corinrh.  infiituens  [^™' 

pr£cipit.Tum  Francifcanuscommotusycccpitde  hutufmcdire  concioncm  tn- 

te<nramhabere,afferensnefcioquasfubriles  acurafque  ex phtlofophia rationes 

de  ordine  precum faciendarum     laudum^actommodans  ea  qu£  Euangeltft£ 

memorant  dicta  ejfc  ab  ijs  qui  inintroituLefu  Chriftitn  vrbem  Hierofolj-  Francifca- 

mitanamaccUmarunt,Ofianna Filio Dauid^ajfirmans eos quihuiufmodt lau  nus  °bii«t 

dtbus  Iefum  Chriftumajficiebantgenttsfermoriu  nonintcllexiffe,quemad-  acclamad- 

modum  Diu9  Hieronymus  interpretaretur.Cui  ego  refjondt  ,H  teronymum  oncm  ofi_ 

qutdem potutffe fcrtbere,eos  qui  huiufmodi  laude slefuC  hrtflo  in ipjius  in t ro- 

ttu  tnbuiJJcnt,fgnifcationemacvtmearum  & laudum  & precum  non  in- 

teUexiJfexiim pr^fertim  ea  effetDautdts prophetia,in  qua  aduentm  Domi- 

ni  atque  tntrottm  ab  eo  Pfalm.C XV 1 I I .pr^dictus fuerar.Euangtltfas  ve- 

ro  qui  illud  vanctnium  a  Chrtfto  Iefu  compietum futjfe  demonftrarur,nuUam 

metionefectffe  an  illt  ftrmoriu genus  intcllexcrint .  Sed  Paulus  certaprecum 

regulaw  communemque  doctrinam  omnib9  chrtftianU  dedtt,cum  ait  eas  de-  prcccs  ea 

bere  adhtberi  ea  lingua  qu£  ab  omntbus  intelligatur,  &  ad omniu^difcatione  j^"^^-" 

inf}irut:quod apud  rne  quidem  tantum  valet  vt fubtiles  ac philofophicas  dtjfu-  pi  qua:  ab 

tariones  non  ma<pwpcre requiram.Tum  Franctfcanus  dtxir^  me  minime  effe  omm!5U.s 
•1  Jr   %     r.  1       1         r        1  7  mtclbgitur 

tdoneum adjxnaas  Scripturas  lnterpretandxs ,cumpr£jerrim  lingu£Lattn£ 

ignarus  effem.Nam  cum  «  Lattne  mihi  multa  narraret,poJhlamab  eo,nea- 

Ita  mtcurn ,  quarn  mea  lingua  vtercturinec  enim  opus  cjfe  Latinam  eum  ad- 

htbc  re,  citm  GaUtcamcommunemhaberemus.Iterum  tUe  mihialtam  concic- 

nem  inftttuit ,  awhorttates  Concitiorum     Doctorum  proferens ,  atque  alia 

qu£dam  hominum  teftimonia  3  qu£  apud  Suppr^fectum  plurimum  valere  vi- 


Richard.Feurus.  ACT.  MARTYRVM, 

debantur.Iiaquequumilleiudex  conftituiffet  profequiqu£fiionem  eorum 

triminum  qu£  accufatores  in  me  conflauerant  ^qu£  ad  Regts  infamiam  &fe- 

dttionem,contemptumque  virginis  Maru  &  S  anilorum  ,atque  ad  rebellio- 

nemcontraPrtncipes  Regefque  fufceptamiegodcomntbmhuiufmodirebus 

interrogatui^reffondi^eaque  flngula  qucmadmodum  dtxeram,  expofut , 

quomodo  aduerfarij  conatt  ejfent me  adducerein  opimonem  earum  fuperfii- 

tionum  ac  tradittonumhumanarum,quibm  nullo  modoaffenttri  poteram.Po- 

DC*hfMif  &ea  Suppr^fecfw  qu&ftuitex  me ,num  crederem  facrofanclam  hoftiam, 

fa  co fecra-  qua m  facerdos  tn  M tffa  confecrat.  Ego  verb,inquam,ncc  eam  hofltam  credo, 

tur.         n€C  yllam  huiufmodi  confecrattonem  *  Cur,inqutttUe,non  credvi  fantlum  al- 

tarts facramentumquod  a  Iefu  Chrtflo  efttnflttutumlEgo  verb,tnquam  ,cre- 

do  fancltflima  Sacramenta,  qu£  Chrtflw  Dominm  inflttuit,eaque  vfque  ad 

mortem  conflantertuericonflirui.  Numjnqutt^Mtffam  vnquam  fide  tua  es 

complexus?  Nttnquam  jnquam,tn  ea fuperftttionefui  tnflttuttts,  neque  quid 

fttMtffa  atquchuiufmodtconfecratioScto.De  Sacramento  verb  Coenx  Do- 
ViusCccn?  J     .  -%  ■     j  j     ■/    ■  J    J      -n  t 

Dominic?-  rntninojtricredo,quum  eoquidem ttavttmur ,quemadmodum  Paulus pr£- 

fcrtbit,t.Cor.xi.nos alt  acrefci Fpiritualttercorporeac fanguine Domtntno- 

flrtlefu  Chnfii^  qui  verus  pafius  Tftritualv,  antmarum  noftrarum  & potus 

efl.lUeefiverum  altare,tn  quo  vno  conqutefo,  quemadmodum  att  ^ipoflo- 

lus  Hebr.xiii.ncque  altud altare  Sacrametitmque  agnofco.  Tum  Franctfca- 

nusallegauitmtht  xi.cap.i.Corinr.adducenfqueeaqu£Vi.Ioanrivsfunrfcri- 

pta,vbi  dicitur,C  aromea  verus  c(labusj&c.  dixit  veteres  eccleflx  Doclo* 

res de  ijs in  Conalijs  dccidiffc,Mtffamque moriis  & pafltoriu Domtnt  noflri 

I efuChrtfti memoriam  effefantlam.  Cuicgoreffondt  ,meita  credere  atque 

Memom    ^atuere  }  ftcramentum  Cosnx,  ad  memonam  morits  Chrtfti  celebrandam 

pafsionis    piamquegratiarum  acltonem  infiitutum,quemadmodum  Paulus  docet  eo  al- 

Dormni  in  [^gatocapite.nequealiamprobationcmdigniratemquerequirt^quamvtvnuf^ 

quifque  vtdeat,  num  ipfum  peccatorum fuorum  poeniteat ^vtramque  is  fdem 

&  certamfiductam  tn  mifencordia  Det  habeatfretus  mertto  illtus,quifei- 

pfum  morti pro peccaits  noftris  expofutt ,  &  certtfltm£ ftlutis  nofir£  tUuftre 

reliquitmonumentum  in  Ccena  conftttutum ,  &  quaft  quoddam  ptgnus  ea- 

,  rum promifltonum  qu£  in  Euangelto conttnentur.  Hoc  verb  tta  effe  mthipla- 

ne perfuafl,quod a  Chrifto  tnftitutum  ac  tradttum,  &  ab  ^poftolus  memora- 

tum<&celebratumefl,vtinhoc  Sacramento  nthtl  ipft offeramurfed benefl- 

cia  a  Deo  nobts  in  Chriflo  Iefu liberaltflime  oblata  cum  omntpietate  atquea- 

nimi  gratitudineacctpiamus .  Ea  autem  omnia  vt  a  Norario  fcribercntur, 

poftulauicummeis  reffonfls,qu£  Supprafeclus  mecbflgnareiufiit .  Etquo- 

niam  tam  yalde  adueflperafcebat }  a  carcens  Prdtfeclo  ad  portam  Troenam 

remtffus  fui. 

Diebusoch  pbfi  Suppr^fcCtus  me  in  £des  accerfluit  ,vbicertt  homines 
comenerant  cum  aiijs  monachis  Dominicanis,  &  illo  Franctfcano^uius fu- 

pra 


Rkhard.FeuruT  LIBER  VII.  265 

frra  mtntio facla  efi.Eo  in  comentu  confeffuque  Supprtfecltts  infiitutum  e- 
xamen  repetcns,denuo  me  tnterrogare  coepit ,num  purgatortum  crederem.E- 
go  vtro,  tnquam ,  credo  Iefum  Chrtftum  fangumefuo purgattonem  peccato- 
rum  nojh-orum pcrfecijfe .  ^4n,inqutt,non  credis  vllam  alia  purgandi  ratio- 
nem,&poflhac  vitam  locum  altum,tn  quo  antmt  commorentur  tandiu^quo- 
ad  pro  peccarts  commtfits fatisfiat?  Mtnimejnquam,fedcredovnam,qu&pro 
omntbu<fufficit^eamfatisfacltonem,qu&  tn facrtfictoalefu  Chrtflooblato^e- 
iufque fanguine  effujo peracta  efl.in  quo  cjuidem  vno  ablutio peccatorum  no- 
iirorum  &purgario.Tum  vnm  ex m  monachvs,qut  tbt  aderantLatints  verbis 
mtht protulir  eam  ftmilitudinem  ,qu&extat apud Matth&um  dectmo  octauo 
captte,de  toqui  debt  um  notutt  joao  fuo  remtttere.Sed  Suppr&fc£lm  eum 
monutr^  ne  vllo  modo  mccum  Lattne  loqueretur,  cjuontam  ita loquenti ego  re- 
ffonfurm  non  effem.  Franctfcanm  autem  tum  mtht  fimtlitudinem  expofuit 
mubaque  alia  dt xit,  tn  qutbws  hoc  demonsTrabat ,  Iefum  Chrifium  aliquando 
huiujmodt  fimilitudintbm  vjum futffe ,  tn  qutbm  certa  ret fltgnificatio  conti- 
neretur .Cutm genervs  ea  du  ebar  cjfc,m  qua  dtctum  cft^  Eum  tnde  nunquam 
difcejfurum/juoad  t  xtremum  quadrantem  perfolucrer;  atque  tnteUtgicertum 
quendam  acmed/umcjfelocum ,  rnquo  fattsfacttopro  peccatvs  rcltnquatur. 
*Ad id  autem  rcspondt,  me  qutdem  ampicctt  vnam ,  qu&  maximam  vim  ha- 
bearfattsfacttonem ,  eam  tn  qua  CZhriSim  morre fua/peccara  nofiraexpiauit, 
eajque promijltones  Euangelij^quibmplenamnobvsquteteojferr.quemadmodti 
X  i:  Matrh.vbt  nosfuaujiime  ad fe  tnuirar :  Venttejnqutt ,  ad me  omnes  qui 
laboram,  &>egorefictam  vo^&requiem  antmarumveftrarum tnuenietvs. 
Et  loan.x.  Ego fum  ofltumiqut  intrat per  mejalum  erir.  I tem,xtit.Ioan.E- 
go  jum  via,veritxf)&  vtra.ldemettam  Ioannes  de  mortuvs  dicit^poc.xiti. 
beatos  tllos  effe,qutin  Domino  mortuntur ,  eofque  tum dentque alaboribm 
fuvs  requtcfcere.Latront  vero  qutprope  Dominum  I  efumfuit  crucifxm,pro- 
mrffumcfl  regnum  ctlefie  in  paradifo  ,fine  vlla  aliarattone,eo  ipfodte  quo 
evita  exceffurm  erat.  Qubd  verbad  ftmtle  quodtu  adduxtfti  atttnet,  iliud 
quidem  nullam  altam  habet  demonftrationem ,  quam  communionem  noftri 
officij^vt fi  velimm  nobvs  a  Deo  ignofct  ,proximvs  quoque  noflris  ignofcamm: 
mfihanc pr&flemm humamtatem  &  mifcncordiam ,  nuUam  nobvs  ventam a.^ 
Deoejfe  fferandam .  Porrbciim  Franctfcanm  nuUum  mihi  loquendt  locum 
dare  vcUct}ac  me  impedirens  uppr&fccim  eum  monuit  vt  me rcfpondere pa - 
teretur&  ea  qu£  vellem  dicere: fe  enim plane  audfurum.Tum  Dommican9 
ait  yfi  mea  refponfa  effent  vera,nuUum fore  purgatorium  aut  limbum.jdau- 
tem  cumfdc  Qm-tfltanaplane pugnare ,ac fymbolo ^4pof\olorum ,  vbt  Chri- 
flm  dtcitur  dcfccndijfc  ad tnfcros.Tum  Suppr&fcctm ,Qrcdifnc ,inquit  lim- 
bum  ejfef  Ego  fane  tnquam  nefcto  quidnam  id  fir,  nequc  Scrtptura  fancta  vl- 
larn limbtmentionemfacw.ita  nt  egoquideeumcredo.  Domtnicanm  fermo- 
nem  e%cipiensyVbinamjnquit,  erat  vetcres  Patres  ante  montm  I  tfu  Qhri- 

M  m. 


RicIiard.Feiirus."  ACT.  MARTYRVM, 

fti? I n  vita >inqu.im,£tema,quam propter femen~4d£,~4brah£,P  atriarchift 
que promifjum expcciarunt. Demde progreft funrad qu^Jiionem  dt  Papa: irv 
qut  Suppr£fecl^,Credifie,inqur,Papam  yllam  haberepoteflatenk  Maxt- 
ml,inquam.^4n  yerbjnquit,crcdvs  eum,yt  ytcarium  Iefu  Chriftt poffe  ahfd 
uere?  Minime,inquam.  Quomodo  igitur  ,mquit  ,intelhgv>  eaPap£ poteflatel 
Eam,inquam,inteUigo,quam  dtuus  Paulusdeclarat^.adTheJJal.epifiola^  yt 
quoniam  mund/is  ytjeruarcturjftudium  &  amorem  yeritam  non  efi  ample- 
xus,DeumdediJfe S  athan£etufque  admtniftm  efficaciam  lUufionumac  er- 
rorum,vt  homines  mendaciocrederent,haberentque  eos  paftores  ac  docto- 
res  (juos  merebantur.Tum  Francifcanus  mihi  osiendit  quomodo  I  efus  Chri— 
-  -  fius poteftatcm  iigandi foluendique  diuu  Petro  dedertt,  Papamque  tUius  ejfe 
fuccejforem  atque  1  efuChrtfit  yicarium  ,ecclcfiamque  hoc  rnodo fuijfe femper 
gubematam^vt  caput  haberetynum  m  hoc  mundo,quemadmodum  in  c«e/o  ha- 
bet.  Qubd  fipaflores  vitam fuam  non  degerent  ex  yerbo  Dei  qmd  annuntiat, . 
non  tamen  propterca  docirinam  ejfe  repudiandamfn  ut  Chnfius  docet  inEu- 
angelio  Matthto,  XXII 1,captte :  multaque  alia  tn  eandem  fententiam 
iocutus  eft.  Ego  eireJpondt,St  Papa  &ij  qui  cum  eofunt  coniun&i,pure  acf-- 
deltter  verbum  Dei  annunttarent ,ytnulla  humana  inuenta  affingerent ,  le- 
gefque  pro  arbitrio fuo  tntroduceret  ,me  amplexurum  ejfe pma mlefu  Qhri- 
flipaftorumqueecciefiA  doclrinam^etiamfiyita  eorum  ab  eadtfcreparev.que— 
admodum  Qhristus monet Matth.XXll I .Scrtbas&* Phartfaos federein 
cathedra  Moyftsjiortaturque  vtdoctrinam  eorum ,  nontpfam  yitam  fequa- 
mur.Scd  multum  tntereftfedcantne  ij  qui  Ecdefiam  tenent,in  cathcdra  Moy 
fis,qu£efi fedesverttam,an in cathtd<ramendac'ij  ac  fede  abomtnattonu,o- 
mnifque  taiquitatts :  quemadmodum  Dantel pr^dixit ,  atque  etiam  Paulus, 
fiiturum  vt  homo perdttus  ac fceleratws federet  m  templo  Dei\feque  aduerfus 
omne numen  infolenterextolleret.Quodautem  Ghrtfius  Petro ius  ligandt  & 
foluendt  dedttjn  eo  ccrtam  ettam  officij  rationem  ei  pr^fcripfit ,  cum  eum  ac 
C£teros difcipulos  monutt  vt  Euangelium anunttarent ,eofquc ad fuum  exem- 
plum  &  mtnifterium  yerbi  reuocauit.quod  quidem  Petrus  eiujquefocij  opti- 
me mteUexerunr^cum ijyt paftores  Ecclefi£  nuUam  proponuntaliam  docirtna 
quam purum  Det  yerbum, m  quo  vno  eft tota  vus potefiafque  ligandi  ac foluen 
di,clauefque  ill£,quibus  rcgnum  c^lorum  &  aperttur  &  clauditur.Leges  ye- 
rb  nouas  conftttuere  ^afque  tmponere  homtnum  confctcntijs,cum  eo  mmiftc- 
rio pugnat  &  voluntate  Dei,qui  nthd  vult  ad  yerbum fuum  addt,aut  de  eo  dc- 
traht^quemadmodum  Papafccit,qui  pro fua  libidine puram  reitgionem  yer- 
bo  Det pr^fcriptam  atque  in  Ecclcfia  conftitutam  deprauauit& corrupttjla- 
neque peruerttt.N eque  verb  Ecclefta  yUam  aliam  doctnnam ,qukm  yerb:  Dei 
amplcctttur  ac proftietur,neque authontate  homtnum  ac  dignitate  eorum  yita 
nitttur.fed  vt art  Paul.in  £tewo  Dei  coftito  eiufque  yerbofundata  eft3tn  doctrt 

na 


Richard.Feuim 


LIBER  VII.  166 


na  Prophetarum  atque  ^ipoftoloru  &dtficata,  cuim  dtdtficij  totim  Chrtftm  efl 
lapvs  kKfo^avtcuof  in  quo ipfaex£dificationititur,quemadmodum  idem^ipo- 
flolm fecundo  Ephef.  oflendtt.  Ecclefia  etiam  duo  capita  non  habet,vnum  in 
c&lo&  alterum  in  terrafed  vnum  tantummodo  Iefum  Chrtftum,^p*  in  c&- 
lo  &  in  terra  fumma  authoritate  ac  poteflate  pr&dttumftcut  Paulm  multts  lo- 
cvseptftolarum  fuarum  docet .  ~4d  ea  Francifcanm  me  admonuit  ac  docuit 
quemadmodum  Paulm  exponendm  effctjne  eum  non  tntelltgerefe  verb  Ro- 
m&  vidtjfe  Papam  concionantem,  meque  quodam  animi  ftudio  incitatum 
h&c ineumdicere :  veteres  verb  Doclores  Scripturasfancfcts  &facra  Conci - 
liatnterprttatos  cffe  ,p\uribmverb'vs  mthi  demonflrauit .  SedSuppr&feclm, 
cum  td  quod  propofuerat  perfecjui  vellct,  monutt  me,  ne  ita  effem  in  mea fen- 
tentia perttnax.cui  ego  dtxi,me  altter  nopojfe  refpondere.  Cum  autem  ex  me 
^u&ftutjfct  ,num  alias  Lugdunt  captm futfjem:  rejpondi  fuijfe.atque interro  - 
gatm,  quemadmodum  &  quam  ob  caufam  captmfuiffem,  de  tota  ratione  at- 
»•  I  yue informatione caufe ,qu&fententia pronuntiatafutjfet ,  &quomodo  ego 
1/1 1  dimiffm,&per  quosltberatus  e/fem,& qu&nam  res  eos  ad  liberatione  meam 
p.  I  induxiffer.rejpondi ,  me  eam  ob  caufam  comprehenfum fuiffe ,  qubd  ad  inui- 
lf-  I  fcndumquendam^quinomineEuangelij  capttumerat,adcarceremaccejltf- 
>  1  fem:&  eaqu&tummihtobtectafuerunt propter  fidem  quamegoexEuan-  ca"ceratio- 

I  gelto  fufceptam  habeo ,  in  me  collata futffe .  Cum  autem  a  ludictbm  Lugdu-  flis  caufa. 
;» J  nenftbm  appe\laffem,decemdiebmpofleamappellationem  certkhomintbm 
n-  I  fui  tradttm^vt Lutettam  ad fupremam  Curiam  deducerer.in  ipjbque ttinere, 
I  cum  fluuium  Ltgerim  traijceremm  ^ereptum  futjfeper  quofdam  homines  Ereptusvin 
4  perfonatos  &  tncognttos  3 qut  ciim  me in fyluas proxtmas  deduxtffent,  tn  vtd-  Cl'iis  Ri_ 
w,  I  que  mea  conftttutjJent,me gratt£  Dei  ita  commendarunt,incolumemque  dt-  homines 
(iw  1  mifertit,  vtfua  tpforum  nomtna  miht  nunquam  tndtcarint.  Tum  autem  Sup-  pcrfonatos 
pr&fecim  mectiddigenter  ac fepe  egit ,  vt  eos  homines  tllt  mdicarem.In  quo 
citm  conflanter  negarem  me  eos  cognofcere ,  tlle  nthtl eorum  credens ,  qu&fi- 
4ittex  me ,  num  ego  vellem  me  referre  ad ea  qu&  Lugduniin  ea  prima  caufa 
acla fuerant.Cui  ego refpondt ,  me  td qutdem  non  recufare,fed Itbenter  vt lle, 
Poftea  au&ftuerunt  de  confefltone  auriculari  ,numcrederem  facerdoti  con- 
fitendum  effe .  De  quo  rejpondt^  me  aliam  confeftonem  non  inteUtg:  re ,  ntfi 
eam  quam  quoudte  debemm  ad  Deum  adhtbere ,  &  reconciltationem  fra- 
ternam,quamlefm  Chriftm  eiifque  ^Apoftoli  magnoperenobvs  commen- 
darunt .  Tum  Franctfcanus  exme  qu&ftutt,  annon  legtffem  tdquod  Chri- 
ftus  docet  in  Euangclto  de  confcfitone  apud  faccrdotem  deponenda ,  citm  iuf- 
ftt  Leprofum  qut  ab  tpfo fanatus  fucrat,  vtfefacerdott  oftenderet .  I  Uudau- 
tem  Dochres  veteres  Conctltdquc  de  auriculari  confefltone  intellextffe  atquc  - 
expofutjfe .  Ego  autem  cltm  eius  longam  ea  de  re  inftuutam  orattonem  audi- 
uiffem, dtxt  Eccleftam  Domtnintitrt Icju Chrifti  nunquahuiufmodtgenus 
confejhonu  obfemajfe ^vthomtnes peccatafuadefirrcntad  aurem  facerdo- 

M  m.  ij. 


RicliaiAFeums.  ACT.  MARTYRVM, 

w,atcjuefummiffa  voce infufurrarent .  Quod  fi  ecclcfia  Romana  eam  conft- 

tendt rationem tntroduxit  & obferuautt,nontamen  propttrea  reclam  ejfe&* 

vtilem.nec  enim  Ecclefiam  1  efu  Chrtfti  in  ea  vnquam  fuiffe  tnflitutam  .  De 

Mandatum  ^eprnf°  ver0  quemDominm janauit^et  nomandaufuijfe  vt peccata fua  tn  au- 

teprofo.Vt  rem  facerdotis  exponeretjed fetpfum  tllt  ofenderet  ,teflimonmmcjue  daret f- 

oftcndtTc"  n,i:dtvsperfwnum  Sacerdotcmrecuperat£atreflitut&.c&terumquomodo pef- 

cata  noftra  vnt  Deo ftnt  conftenda,  Dautd fatts fuo  &  exeplo  &  ttflimonio 

nosmonuitj  Pjalmoxxxii ,&h,&  cvt,vbt  oflendit tjuemadmodu  Dt  opec- 

catafua  confejfu<s,veniam ab  eo  impetranr^Deumque  dolorem  animt  t  xfcn- 

fu peccatorumfufceptumjta acctpcre ,~>>t eum  ommbus facrifcifs  anteponat. 

Suppr£fectnAaute\cum  videret  tempus  vefferrmum  tam  adeffe ,remtfit me 

per  eum  qui  Port£  Troen£ pr&fectits  erat .  tjuo  in  locofatps  dtu  cum  fratnbus 

fum  commoratm.qui  vt  rcqutefcerem  cum  tpjts,ab  etm  carcem  cuftode perie- 

runt^vt  me  cum  alttjuo  ipfo*um  cubare  noCte pateretur.tdepuod tUe  interpofira 

eorumfde  &  cauttone miht concefiit.S ed tjuonia  complures  homtnes ex  vr- 

be,attjue  ex  eo carcere  cuptebant audtre  cam  doctnnam  3  qu&  tbi  annunnaba- 

„    tur.ea  re  ad parlamentum,quod ca  tn  vrbe  efl,perlita.Suppr&ftcto  mandatum 
Pieratisfru  r  n  t  11  j  n 

ftunTirnpii  est,vt  ego  ab  tllvsjegregarer^atquc  alium  tnlocum  rraducerer.itacjueiUemem 

nonferunt.  domum  EpifcopitYanftuhv.qui  quidemcum  ab  eo  parlamemo  0-  abeo  Sup~ 

pr^fccto  mandatum  haberet,me tn  carcevem  inclufit  5  tametft  me  nullo  modo 

domifu£  habere  veUer  .tju^futt caufa^vt ahquanto pbft ttcrum a  Suppr&jecto 

eiiiftjue conf  ltofuerim accer'itus,t]u6 Franafcanw  &  Domtntcam^  ^cjuortt 

fupra,  memtnimwsjyubicjucalij  ordmu facerdotatus  hommes  comeneranr.  ibi 

tum  mecum fummo  ftudto  egerunr ,&  magnoperea  me  conrendtrunr  ,vt  ad 

Papalem  redtrem  rehgionem  ,omnemque  mtht  mtfencordiam  obtulerunr.Sed 

Richardus  ego  rejpondi  etsjne  nullam  mtfencordiam  expeclare  ntfi  a  Deo  meo  &  Do- 

homiuu  mi  mino  jefH  chriflo,in  cuim  o-ratta  omncm  fbem  meam  repofut.  Francifcanws 

fencordia    .   .         J  ,         »  Jr .         ,r  i  r 

rcfpmt.     igiturlongaorationedemonitiauit  quantum tnrercjjet intcrecclejiam Roma.- 
nam,atque  eam  tju£  Geneu£  eft  conftituta .  I  lle  autem  ad eam  compararione 
ebaddu&H>seft,nonlictrePap£abfque  vUoDet  vtrboleges  confcientijs  tm- 
ponere.Itacjueadduxit  mthi  tUud quod  loan.  cap.  vlt.fcnptum  efl3mu!ta  effe 
alia,tju£  in  eo  hbro  non  extarent  perfripta.l  tcm  ea  qu£  chrtftus  dtctt  tn  eo- 
dem  Euangelio,xv,&  xvi,captte^vbi  Domtnus  difcipulos  fuos  admonet  vt 
confolatorem  expectent^  S  pintum  ftnclum  ,tjut  eos  in  omnem  veritatem  in~ 
duceret .  Dotloresautem  Eccl  fi£  Qoncihacjue  omnta  conflttuijfe  acdcci- 
Qmd  n6  ca  diJfe.Pr£terea  Geneu£ ccrras  leges  efje confittutas  ,fme certa  verbi  Dei pr&- 
vedutis  ho  finpttone ac  declaratione:  idtjue probabat  ex  hbrqquodam  Pfalmorum^  quem 
apud  me  habeba:  atque  exeo  ordtne ,  cjuo  preccspubhc£  die  Mcrcurij Junt  in- 
fittut£,  tjuaft  tUe  dtes  a  C£tem  fanclitare  dtffcrretJ  tatjue  poflulaui  a  Suppr£- 
fecto ,  vrmiht  poteftatemreffondendtfdceret ,tum ad  eam  calumniamre- 
fellendam  ,quam  inEcclefiam  Geneuenfem  conferebar ^tum  ettam adc&~ 
teraxqu£.ab  eopraue  dtcla fueranf.autvtipfunter fe  toquentes  ac  dtfftt- 


r. 


lUcnarAFeurus.     L I B  E  R   VIL  z6y 

tantesjne  quietum  effe  paterentur.Eam  autem  a)m  mihi  conceflifJet,ego  com 
momtionem  tnftcxi,qu£  ineo  Pfalmorum  ltbro,quem  Franafcanus  inmanu 
tentbat,poftta erat,eique  oftcndi  die Mercurijm  caecclefta fuijfe  conjlttutu^  Preces  pa- 
yt  ordwts  cauft  &comoditaw  ahcutm  ad audtendum  Dei  verbum3precejque  ^^fi 
folennes  &  communesadhtbendas  homines  conuenirent,ftne  aiiqua  confcicn-  Gencue,  in- 
tt£  obligattone,aut fuperfttttofa  obfcruatior/e,qu£  mutan  nullo  modopoftit.Re  ftic^ta^• 
gesettam  veteres  Detimquetimcntes}hutuJ'modi  ordtncm,ac  rationem  ciuile 
fcmperctferuaffe^  vtpopulum  in  cognttione  &reuerentia  Dci,veraque  reii- 
gione  rettnerent,confcientt?fque  hoc  modo Jubleuarent  porius,quam  vUa  ne- 
ct flirate obltgarenr.  De  ijs  ve>b  qu£  tllc  diccret  a  dcctortbw  ecclefi£  conciluf- 
que  dettfa,<& coftituta fine exprcjfa  vcrbt  Dei aurhorirate^  dixi non  ita  ejje: 
Jed  verbo  Dci  omnta  pr^fcripta  <&tradtta,qu£adgubernationeEcciefi£  at- 
que  homtnum  falutcm funt  neceflaria-.vt nulla poftea  decifione  vel pr^fcripti- 
oneopiKfir.Pauiiitquidem  air fcntbiiauderedtterequodChriftwper  ipfum  ^om  tJ 
nonfecertt^vtgentts  ad obedtcntiam  Euangclij  rum  verbo  tum  opereadduce- 
ret.Ioannes  ettam  tn fecunda fua  danomca  loquens  de  doclrma  IefuChrifti, 
monct  non  cffc  exctpiendum  ft  quk  veniat  neque  eam  doctrinam  aJfcrat.Pat*  q^; 
lus  vero  Galg>:tutfitme  admonet,vt Ji ^4ngcins  etiam  veniret,  aliam  docfri- 
nam  quam  Euan^clij  a fe  pr^dtcatt  annunttas,vt  eum  quafianathema  quod- 
dam  habeant.Qh.  tslus  etiam  in  Euangelio  Ioannvs,oftendit  fe  verum  ac  bo* 
num  ejfc p  tfloremfuafque  oues  vocem  alienorum  non  audtre : fed qui  ex  Deo 
eftaudtre  verbum  Devjeque  ad  vitam  £ternam  ofttum  ejje.ltemfe ftcut  mtf 
fws fucrataPa  rc^Apoiioios  quoquc  fuos  mitterc.qui  qutdem  nunquam  aliam 
doctnnam  tradtderunr^mfieam  quam  abeoacceperant,m  qua  vna  pofteak 
Spintu fiinch  iiluminari}inftituu,confi.rmarique fuerunt. Et  dtuus  Petrws  in 
prima  fua  Canonitacap.it u.  paftores  Ecclejt£  monet ,  cifque  tUud  ojftcium 
pr^fcrtbtt,  vt  verbum  Dei  tantummodoproponantfinevllodomtnatu,quogre 
gem  Qhnftiopprimant.^b  hac  aure modcrarione longtfitme  abeffeeos pdfto-  jj]^*""^ 
res,qui tnPapatu funnquoruryranps faris oftedit quam eccleft£ recttonehabeat.  papalium . 

Tum  Franctfcanus  exciptens^  mtht  demonftrauit  in  vetere  ccclejta pref- 
byteros  ac  Ecclefi£  mintftrosfolitos fuijfe  conuenire  ,vr  de  ijs  rtbus  5  qu£  ad ea 
conslirucndam  pertinerent  communi  confdio  deciderent,  quorum  nihtl  in  ec- 
clefta  Geneuenft  futffefactum fe  oftcnfurum  cffe  dtxit  ex  eo  libro  meofTcfia, 
menti  nomine  inftrtpto/ptem  tn  mantbus tcntbar^vt  apertius  ego  veram  cc- 
clefi£ formam  cognofrtrem.Ego autem  me  tdqutdem  maximeveUe  dtxi , ab 
eoque pcru^:  eam  ra t tonem  qua ^poftoh in ecdefta conftiruedafwfftnt vft, 
conftdcrarct ,ncque  extfttmaret  reformattoncm  Gencucnfts  eccleft£  remere  Eccicfie_Gc 
fufceptam  factamauc  fttiffe  fine  coniilto  Ma<nfb'atuum  ,ac  fenum ,  mintftro-  neuenfis 
rumquc  ecclcji£  ,eaqueddigentia,ordinc  <&curaquam  ^Apoftoli  Paulus  &  jncaiUmnia 
StUs  m  ecdefta  Thcffaionic£  ac  Btrrhoe£  infiituendx  atque  ordtnanda  adduckur. 
adhtbutjjent .  Inqua  quidem  nihd  nifi  tx  authornate  vcrbi  Deiefttnfti- 

M  m.  ir. 


RichairdFeurus;  ACT.  MARTYRVM; 

tutumficut  ex  XV 1 1 .^iil.facdecognofii poteft.Quodftminiftrimagn&  ec 
clefi&  Roman& adeam  inititutionem  non funt  yocatt ,  citifque fponfws  Papa: 
non  tamen  propterea  exiftimandum  eft  ordtnem  c&tem  ecclefns  ordtnandts 
pr&termiffumfuijfe.^c  ex  eoquidem  Concilio  quod  Hierofolymtfad  con- 
frmandam  cccleftam^ntiochenam  coatlum  eftffatvs  conftat  ^4ct.XV,^4- 
poftolos  nullam  legem  aut  doilrinam  nifi  verbiDei  in  Ecclefiam  introduxijfe, 
quemadmodumPetrwsaperteoftcndit , obiuvganseos ,qut  conabatur  Ecdefi& 
huiufmodi  iugum  imponere,quod  nec  ipfttjiec  patribws  eorumfuerat  tolerabtle. 
Quinetiam  refcripferuntfrdelibws,  tjui  *Antiochi&  erant,Dt  ab  tdolts  abftine- 
rent  ^aliifque  huiufmodi pollutionibws  a  tque  abominationibws ,  qu&  inPapattt 
magnamvimhabent  .Tum  Francifcanws  mthi obiccit ,  metnecclefiaPapA 
baptixatufuiffe.  cjuodego  quide  no  ncgaui : fedid non  impcdiregratiamDeir 
quo  minws  me  in  numero fuorum ,  quemadmodum  iniquitas  hominum  &pra- 
uitas^eiws  mifericordiam  non  impedit,  quam  declarat  tn  iis  quos per  Spiritum 
fuum  ad  vitam  regeneratjanguine  Ftlij fui  eorum  animas  afpergesficutPaul* 
VI  Roma.de  Baptifmoloquensdocet.Pofteaaliws^qui  ibt  aderat ^meque de 
Mtffa parum  honorifce  loquentem  audiuerat,  impetrata  loquendt  poteftate, 
dixtt  mede facrtfkio  Miff&  cum  contemptu  &  contumelia  locutum  cffe.lon - 
gaque  orattone  difltnxit  yetera facrifcia  ab  eo  quod  m  Miffa  offerretur.^ii 
td  autem probandum  &  confrmandum  tandem  adduxit  pfal.  Dauidts  C  X. 
Tu esftcerdos  in £tcrnu fecundum  ordinem  Melchifedeceum  verfum ad per 
petuum  Miff&  facrifkium  accommodans ,  meque admonens,ne  dtuinu  Scrt- 
pturis  contradicerem:ac  qu&renti  quid ego fuper  ea  re  yellcm,dtxi  ~4poft.dd 
Hcbr&os fatts  pro  me  refponderefotdmque  eccleftam  monerejte  vlla  alia fa- 
crifcia  aut  expecfet,aut adhtbeat .  nam  tllum  Pfalmi yerfumab  Spiritu fan- 
£b  de  nullo  alio facrtfcio  editum fuiffe  quam  de  yno  &&ternoIefu  Chnfti  qui 
femelfe  Deo pro  omnibtts  obtulit :  quemadmodum  ex  tts  qu&  ab^ipoflolo  ac~ 
curate  difputanturfacde  potcftintelligi .  ^ilia  qu&dam funtpiorum facrifcia 
Deo  non  tngrata^ontritio  cordis  &  pcenttentia^de  qua  in  Pfxlmo  L I  .& fa- 
crifcium  laudts,  quod  ^ipoftolws  ad  Hebr.X 1 1 1 ,frut~h*m  labiorum  effe  dt- 
cit .  c&terumcum  ttli  multa  mthi  dcmonftraffent,quamobrem  ego  ad  cccleftam 
Romanam  reuocari  deberem ,  Suppr&feclws  qu&ftuit ,  num  ego  vcllem  mead 
earef,rrequ&  Lugduni inprimamca  caufa&confcfitoneaclafuiffent .  Cui 
citm  egome  velle &libenterquidem refpondiffem:mthipartem quandam eo- 
rum  aclorum,  qu&  a  mcftgnatafuerant,  oftenderunt:  ftmul  etiam fententiam 
in  membranaperfcriptam^qu&poenam  meam  complecl<batur,vt  in  cratc  po- 
fttws  traherer  adcum locum,quemTerritortumappcltant ,tbiquead  poftcm 
aUigatws,pottquamfirangulatwseffemjgnetremarer.Eaautem  ciim  mihi 
lecla  fuiffent,  Suppr&feclufque  qu&ftuiffet ,num  h&cfcripta  confentirent  cum 
ijsqu&  Lugdunidemonftraumthipronuntiataquefuiffcnt.refpondi  ca  qui- 

de 


Richard.Feuim         LIBER  VH.  16S 

dem  acla,  qu£  a  meftgnata  effent ,  partem  quandam  illius  caufe  met  conti-* 
nere :  fcntentiam  verb  nunquam  mihi fuifje  pronuntiatam: neque  tame  eam 
me  defugere^ftd acciptrelibenter cum  appellatione  qua  vfus fuera \paratum 
femper  meo  Jangmne  obftgnare  ea  religiorits  ac  fidei  me£  capita  ,qu£tum 
Lugduni  ,tum  Grattanopoli  atramento  fubfignaffem  .  Poftea  altud Jcrip- 
tummihtfuit  propofnum  &>  lccium  ^inquoregius  Procurator  concludebat, 
vt  quoniam  nolebam  eos  mdicare  per  quosad  Ligerim  ereptus  Jueram, 
in  fummam  darer  qu£Slionem:ac propter  imurtam,  &  contumeltam  ^qua 
Regem  ecdefiamque  Romanam  dicebar  ajfecijje ,  ftmul  etiam  propter  h&- 
refim  qu&mihi  tmponttur,  adplateam  Francifcanorum duccrer^ tbtque lin- 
gua primum pr£cifa ,  exiguo  ac  lento  igni  vftularer ,  &c .  Qu£  quidem  cum 
mihi  effent  recitata ,  &  Suppr^fectus  qudfiuiffet ,  quid ad ea  vellem  dicere: 
resfondi menunquam potutjfecognofcere nomtnaeorum^a  quibus  liberatus 
fuiJJem,quontam  nunquam  qut  ejfent,aut  qu£  res  ipfos  ad  eam  opem  mthife- 
rendam  adduxtffet  ,declarare  voluerunt,  ntftfolo  fludto  dodrin£  eius  ac  reli- 
gionts  quam  ego  ampleclerer,  quam  illi  ex  me  Lugduniaudimjfent.lvs  de  cau 
ftsmenon  pojfeeos  nomtnare  .neque  verbdeRege  quicquam  contumeliofe 
dtxiffe,neque  h&rettcum  ejfe  ,fed  Chriftianum .  Qu£  omnta,vt  a  me  refjonfa, 
perfcnberetur  tn  conduftombus  Procuratorvs  regij poftulaui.  Tum  Supprsfe- 
&us  me  in  cuftodtam  remiftt,  vfque  ad  illud  tempus,  quo  denub  coram  eo fum 
productus^arque  tefttbus  duobus  comparatusjpii  calumniofe  &  inique  in  me 
confcrebant  ea  qu£ fupra fuerunt  memorata.  Sed  cum  tUiadeffent ,  Suppr£- 
feclo  demoniiraui  eas  omnes  caufts ,  qutbus  illt  ad falfum  teftimonium  tn  me 
dtcendum  adduclt  effent .  Itaque  Deus,qut  eft  patcr  puptllorum  ,peregrino- 
rumque prorector ac  defcnfor  ,fua  proutdcntia  eb  rem  dcduxit,  vt  accujatores 
ac  teftes,tum  aperte  tntqua  &  improba  accuftndi  ratione,  tum  etiam propria 
co  \fe\  l  one,ftudium  fuum&  volunratem  inimieam  dedara rint. Cum  autcm 
£u  >pr£jcJus  mccum  egtjfet  vt  refjonderem  ad  ea  qu£  Procurator  regius  de 
me  ftatw  r.n  jitxi  me  amplecli  eam fentenrta,  qu£  Lugdunide  meantepro- 
nunrw,t.x ju  crar.cu  qua  appcUatio  mta  cratconimcta.Poflea  caufa  tnter  tpfos 
muku & fape  dfceptata,i uppr^fcclus  mc  acifc,  C£ter6fq,omnes  qut  tbt  tu- 
rfHictioncm  habentacctrfiuit,  mecumque dihgenttregtr ,confulutt  fuafit vt 
achfforum  ecclefiam  mc  rt ferrtm.  Scd  e°o  etrtfpodt,  mihiplane  conftttutum 
ejfe  in  Ea  lefia  Iefu  Chnfti ,  eiufque  verbofermanere ,  nc  qut  aliam  religio- 
nem  quam  eam agmfcere.  Qubd ft  alta  mclior  cx  verbo  Det  mihi  ofiendatur, 
me  non  ejje  ita pc  rtinacem  vt  id non fequar,quodDcusfuo  miht  verbodecla- 
r-t.-i  c.  Tum  qutdam  tx  confdtams  me  monutt>neita  prudentt£  me£  atque  opi- 
ntont  adh^rerem,  citm pr^fertim  ecclej'i£,  qu£  effent  in  Germanta ,  4i£ ab 
abalus  diffcntirentac  dfcreparcnt :  ac  ntft tudtcium  meum  authorttaticon- 
ciliorum  Jubmittcrem ,futurumhoc modo ,  vtnouus qttotidie  Chrifiiantfmus 

Mm.  uij. 


Ricliard.Feurus.  ACT.  MAKTYRVM, 

exoriatur.  H  tiic  cgo  reffondt,me  quidem  meam  opinionem fequi  nolle}neqtte 
niti  velle alta ftpietia,  qux fumma in  Chnflo  '  efu  effet,  tametfi eam  mundm 
flultttiam  exifttmei.  Qubdvcrbdiceretecclefm  Germanorumalwab  alm 
in  reltgione  difiunclascffe ,  oftendi  easquidcm  qu<e  Euangelium  effent  am- 
plex<£,  maxtme  interfe  coniun£f.u  effe  fine  ylla  dtffenfitone,  qubd  adfunda- 
mentumfideiChriflianc&acreligionvs  attincret.  Nequevtrbverendum  effe 
yt noum  quotidie  extflat  Chriftianifmm,ntfi  authoritatt  Conciliorum parea- 
tur.  nam  dttlum  cffe  a  Dautde  Pfalm.  xxxtii.  aliifquc  Scriptur&  locts^  Con- 
cilia  Gentium acpopulorum  a  Domino  difltpari  arque euerti .  Quare  con^- 
filium  Dei  ctufque  yerbum  fcqucndum  efje,a:quc  etus  authoritatem  omntbus 
Conctlm  atquetudicmpr&ferendamjnequeita  mallc  in  paruo  Chrtftianifmo, 
quam  in  maximo  <&  copiofifiimo  Papatupermanere.  Pofl  h&c  aute  Suppr&~ 
fcctws  me  tn  carcercm  Epifcopi  remift.ybi  cum  inteUexiff  m  me  Lugdunum 
reieclum  effc^quoniamquidem  nulla  altam  caufam  quarepletlerer,  ntfi  eam 
reltgtonem  &fidem  quam  in  confefitone  mea  declaraffem,repcrtcbant;ma— 
gnopere  cuptcbam  loqui  cum  Suppr£fetlo:idquc fepe per  litlore  Epifcopi  qu&- 
fiui.ac  ciimidmthi  recufaretur,  ad Iudices  Grattanopolnanos  mulias  literaA 
ftripfiptn  qv.ibws  vna  eft  b&c  epiflola  qu& fequitur. 

D  SupprxfetT:oGrifuodano,eiufque  confilio  Richardus  Feurus  captluus. 

jfBjp  Go fepc  jdomine  jnterrogatm fum  coram  te  de  ea  rcligione  ac 
bIBsI  fide,quam  in  Deo  ac  Domino  noflro  lefu  Chrifto^  eiufque  E«- 
angeliofundatam plane  conslitutam  habeo.Atque  apud  tetpfum 
iuumque  confiUumftbi  muhi  affuerunt  qui  communem  tecum  habent 
teligionem  ,edidi  eamfidei  mececonfcfionem,qu<£  cumverttate  ver- 
bi  DeiyEuangelio  lefu  ChriWi  & doclrina  Aposlolorum,ac  denique 
totacum  vera  Ecclcfia  pUne  confentit}proea  mediocri  cognitione 
quam  Deus  mihi  impertiuit .  qu<e  tamen  fatis  magnam  \>im  habet  ad 
fapientiam  humana  refutandam  confundenda.  Ncque  vero  quen- 
cpuam  in  Curia  veftra  reperi,qui  caufam  meam  wiquam  fufcipere  ac 
defendere  Volucrit-tantumque  abcfl  Vf  quifquam  mihi  aliquid  sludij 
auxililque  fcrat  y  Vt potim  omnes  fitismihi  eyiudices  ey  aduerfarij 
conslitutiiquod  quidem  fatis  oftendit  vaticiniu  Damdis  de  lefu  Chri- 
Tlo  eiufque  membris  editum  in  oculisveslrisvere  prctslan^qucm- 
admodumVfal.i.extatfcriptum,Curfremucruntgcntes ,  populi 
mcditati  funtinanial^c\taq;mihi  quide pro  iuftifima  caufajnortis 
poena  crudeliterfereda  cft.  fcdcgo  jficro per  eam  me  ad  Deu  &  Do~ 
minummeum  lcfum  Cbnslum  iturum ,  ad fummum  ludiccm  in  illo  rc- 

gno 


Richard.Fcurus.  LIBER  VII.  169 

gnoatcrno  tycurid  fuprcma,vbi  nos  omncs  aliquando  flsli  opor- 
tct  ad  tnbunalmaicflatis  cius,  \>tius  caufie,  qu<c  nonfolum  mcafcd 
ctiam  illius  eft,obtineatur:quam  \>os  nunc  \>clxmentifiime  oppugna- 
tis .  m  qud  quidcm  Dominus  mkilrcfcrctad fumma  Concilia,  maxi- 
mamquc  midritudincm  7?nmdi,nequc  adeiusfallaccm  fyccicmacopi- 
moncnv.  fcd  ad fuum  tantum  \>crbum,  ficut  ait  Dauid,  euni  tudicatu- 
rum  mundum  in  vcritate,  ac populos  in  mslitia:  Diuus  loannesm 
A pocalypfdiat >  omncm  oCulum  Vifiurum,  eofiquc  qui  illum  \ulnera- 
runt.Ncquc  vcro  eaignorationisintcgumenta,  qu*  obtenditis  ,\>obis 
aliquid prodcrunt ,nonmagis  quamilla aqua ,  qua  Vilatus fuaminno~ 
centia  in  fanguinelefu  CbrifH  cffundcndo  tcflata  effe  \>olebat:  Chri- 
slus  enim  de  ommbus  fuis  mejnbris,fidelibufque  diat,fe  in  cotum  dc- 
fyiaetia  &  iniuria  dc flpici  ac  \>iolari,in  feipfumque  confcrri  quicquid 
ojficij  acbencficij  in ahque  corum  minimum  colUtum esl.ltaque  Do» 
minum  oro ytSpiritu fiwvos illuminet ,atque in  veflris  rebus  guber- 
net,  \>obis  gratias  agens  pro  ca  humanitate-,  qua  in  me  \fifuislis  ,\>6f 
que  orans  per  nomenDci^t  quonia  dcclarare  qu£cupieba  vobis  non 
potui,pro  veflra  humanitate  mecertiorc  de  eo  faaatis ,quod  de  me^f 
caufa  mca  coflituiflis.  Valetc.Lx  carccre  Lpifcopi  Gratianopolitani, . 
quarto  dic  lanuanj  m  .  d.  l  i  i  1 1 .  Vcfler  captiuusKicha  rdus  Veurus. 

Quemadmodum  Richardus  Feurus  Gratianopoli  Lugdunum  reic&us  fuerir. 

Vm  autcm  ego  cum  Supprxfcclo  nullo  modo  loqui  poffem,cir- 
ater  dccinum  horamaut  vndecimam  quum  cjfem  in  carcere, 
Latrunculator cum  fuo  fatcllitio  notario  cnminum  ad  me.vcmt, 
mihlque  figmficauit  mandato  Supprxfccli  Lugdunum  cundum  cffc. 
Itaquc  me  flatim  in  cubiculum  fuum  duxit  catcnis  fcrreis  conTlri  - 
c7/V,vr  ibi  tandiu  c fi>em  donec  illucefccrcf.de indc  tnbus  horis  pofl  me~ 
dia  noclc ccleritcr  difcefimus ,cgocquo  impofiius catemfquc  fcr- 
reis  vinclus.ltinere  autem  quo  Lugdunum  itur  rchcloyVicnnam  de- 
fleximus  mctu  hfidiarum ,  quas  Latrunculator  cx  rumorc  quodam 
fufjicabatur.  Lugdunum  quum  \eniffcmus ,ille mc  ad  carcerc  Koa- 
'%&  dcduxit,  ac  cuslodi  commcndauit :  dandc  PntfcFw  Lugdunoifi 
mcum  aducntv.m  nuntiauit.  Duodccim  dicbus  pofl  is  Vywfcclus  quutf 
ad  mc  \>cmlfct ,mc  intcrrogauit }ac  qua:fimt  quifnam  effctn }aqud 


ParitPaherius.  ACT.  MARTYRVM, 

du&wfuifie,  quo  nomine  dppdlarer ,  ettam  de  tlla  mea  liberatione, 
atque  dc  qutbufdam  capitibus  niigionis.  Ad qu<£  omnia  rcfpodtpro 
eagratia  acfacultate,quam  Domtnus  mihi  impertiutt.lgnarus plane 
qutd  illt  de  me  conslttueimt ,  ex peBo  fclicem  dlum  diem  hberattonis 
me<£,Dcumqueoro\tmthi  cumpaticntia  camfcratopem ,  quam  in- 
telligit  effe  nece fsanamfidemque  in  me  ita  augeat  atque  confirmet,\>t 
ea  toto  hoc  mundo  fupcratofupra  cdos  penetret  ad  illam  Vitam  bea- 
tam  regnumque  cctlcfte,  inquo  cum  optimo  Deo  noftro  &  Patre  mi- 
fericordi<£  yac  Saluatore  lefu  Chrislo  perpctuo  viclurusfum* 

Voslea  Kichardus  fiepius  interrogatus  efl  a  iudice  Ttgnaco,at- 
que  docloreSorbonenfi,quem  Eumofumappellant,de  ijsreltgionis  ac 
fideiChrislian<£  capttibus  ,de  qutbus  Gratianopoli  rcfiponderatfot 
de  Ecdefi<£  authorttate,ac  poteslate  Vap<£,  de facramento  Ccen<£,de 
confefiione,de  verbo  Dei  etufque  doBrtna  intelltgentia ,  dttertf 
<\ue  huiufmodi  articulis,  in  qutbm  acriter  tllis  resltttt ,  \eritatemque 
femperdefendit,ncc  vllis  vnquam  eorum  argumentisac  ratiombus, 
nec  minis  aut  promifts  adduct  potuit,  vt  fentcntiam  fidetfufceptam 
deponeret ytpfamque  veritatem proderet.Dtligenter  etiam ab  eodem 
ejlquefitumde  tjsperquos  tnitenere  quum  Lutetiamduceretur,e' 
reptusfuerat  ac  liberatus.Sed  is  neminem  "vnquam  nominautf.quum 
fe  cos  plane  tgnorare  fempcr  diccret  Ataqucinutclus tn  opttmacau- 
fa&confefiione  Euangelij  pcrmanfit,aduerfartos  fuos  appellans  vo- 
canfque  ad  eum  dicm ,  tn  quo  Dommus fumma  ccquttatc  &  tuslitia 
totius  mundiiudiciumfaclurus  esl.ls  tgttur  poft  fententtam  tudicta- 
lemyin  qna  capitisfuit  condcmnatus  yadfuppitcium  duclus  cft,in  quo 
linguaprimum  eifuit amputata:  detnde  corpus  vmo  yslulatum,dte 
Sabbathi  vii  •  lultj,anno fupra  notato,u.  d.  l  iiii. 

PARIS  PANIER. 
Aris  Vanerius  e  Salinis  oppidoinBurgundictcomitatu  lurifcon- 
'Pfultus^t puram  &  homine  Chrtsltano  dtgnam  Euangchj  confcf- 
fionemtueretur,mortcm  conftanterpertultt,  cui  caput  Dola-eslam* 
putatum dteSabbatht  vn menfis  Aprtlis,anno  m.d.lilii. 


FRANCISCVS 


L  I  B  E  R  VII.  370 

FRANCISCVS  GAMBAltalus. 

jp  Kaneifcu*  Gamba  ltalus,ex  ca  "vrbe  hongobardia:  quaBrixia  ap 
pcllatur^cognitione  Euangclij  adeptus  fieneua  vcnitvtcoflliu  de 
quibufda  rcbus  neccffarijs  a  Viris  pijs  ac prudctxbus  qiaca  inccclefla 
Juntpctcrct.Eo  autctcpore  incavrbefuit,quo  Cccna  infcflo  Pctcco 
jlcs  cclcbraturjbiq;  cufldelib9  comumcauit.Poflca  in  rcditu  cum  lacu 
Comcfe  traiiccret,  capt9cft}atq^  ad  oppidu  Comu  dcduEr9.  vbi  cu  vc 
ritate  Dci  conflatifsima  confcfsione  tutatus  eflfet  jdamnatus  cft,\t  i- 
gni  cremarctur.xu.dic  I/////,m.d.liiii.  quemadmodum conflat cx ijs 
literis3quas  quidam  nobilis  Comcnfis  anncus  Gamhs ,  ad  quendam 
fratrcm  eius  fcripflt  ,quibus  tum Jingularem  illius  in  religionem  ani- 
mum  Tludiumque  cxponit,tu?n  etiam  feliccm  exitum,in  quo pro  cau 
fa  Euangclij  ea in  vrbc combuslus fuit. Earumliterarum nos hic exe- 
plum fubfcripflmus. 

^&Mantifime  ac  chariflimc fratcr^Dcus  quidcm  mihi  teTlis  cffe 
SMS&potesleius  mccroris.quo  nunc  animus  mcus  \chcmcntcr  pre- 
mitur,cum  de  beata  mortefratris  tui  ac  ?nci,mihi  ad  te  esl fcribendu: 
neque  dubito,quin  confobrinus  tuus,  qui  hicfuit ,  tibi  iam  ea  omnia 
narrauerit,qu<e  ex  me  in  hac  \>rbe  audiucratfcd  quoniam  hinc  redire 
ad  \os  cogcbatur ,quemadmodum  ei  confulcbam ,  nonpotui  tum  qui- 
dem  onmia  ei  accurate  acdiligcnter  declarare }qucmadmodum  cupie- 
bam&fratrituo  mcfatiurum  reccperam ,  vr  tu ,  res  quemadmodu 
gcsla  cfjct  cyfrater  tuus  ^fquc  ad  moitcm  fegeflijfetycognofceres, 
caufa?nque  pctius  Dci  Iaudandi,quam  dolcndi  haberc  pojjcs.ltaque 
naclus  tslam  fummam  fcribcndi  opportumtatem  practcrmittcrc  nolui 
quin  ad  te  dctota  rcficut  hicgcsla  efl  fcribcrcm:  tum  vt  materiam 
hetitia  potius^quannnolesliain  Dominotibi  darcnv.quiprofua  gra 
tia & mifcricordiafratrcm  tuumdclcgit yac  dignum  iudicauit,  qui 
"veritatetn  ipftus  fanguine fuo  conflgnarct:  tum  etiam ,  vf  id  prasla- 
rc?n}quod?ncfaclurumcipro??nfera?n,  ciufque  mandato  adtcdcre 
tota fcribcrcm.  Quod  quidcm  flacio  non ita  coptofe^t  res  ipfa  merc- 
batur-.jcd  tamcn  brcuitcrcxponam  ca  pracipua}qu<s  ego  ipfcff  Vi- 
di  c/r  audiui.Hoc modo  iviturres  habct. 

Ex  co  tcmporc  quofratertuus  in  carccrcm  conieclus  esl,  quan- 


FranafcusGamba;         ACT.  MARTYRVM, 

diu  in  cofuitynon  crcdibilc  esl  quot  homincs  huius  vrbis  cx  omnige- 
ncrc  atque  ordine ,  in primifque  Doclores,  ac  nobilcs  cum  vc  hemen- 
tcr  rogauerintyne  pcrtinaciter  huiufmodi  vanas  opinioncsyvt  illi  arbi- 
tranturytueretur :  adquas  ita  putabant  eum  adduBum  effeyvt  mcnte 
dc  rationc  omni  alienatum  effe  exis~limarent.  Itaque  magnopere  eum 
bortabantur  ,vt aliquamrci  Jux  falutijque  cogitationcm  &  curam 
fufciperet,atque  omma  humfmodi  dcliria  abucerct,quibus  dlum  aflfici 
ac  teneri  arbitrabanturSed  virpius  conflantcr  fcmper  eis  rcfjjondit, 
id  quod  wfe protulijfet  conslanterque  defenderct ,non  cffcinancs  ali- 
quas fficculationes  aut  Vanas  opimoncs:  ncque fe  mcnte perturbatum 
ejfe,vll6quc  humore  fantafliCo  corrcptum ,  vt  infamrct :  fed  puram 
Dci  veritatemfanclumque  Domim  noftri  lefu  Chnsli  vcrbu  &  do- 
Slrinam  falutarc.de  qua  quidcm  quum  fingula  capita  proponeret ,fi- 
muletia  flatim  gramfima  Scriptura:  teslimoma  affercbat ,quibus  o- 
rationcm  fuam probabat  &  confirmabat,teslficans  inuicla  quadam 
conflantia fe  multo  mallc  morte fubire,  quam  lcfum  Chriftu  vnu  Sal- 
uatorem  noflrum  atquc  Kedcmptorem  mundi  ,  cuius  caufam  &  do- 
Slnnam  tueretur,quam  dcmque perfidiafua  veritatcm  Euagclu  pro- 
dere,  (f  caufam  eam  quam  Deus  ipfi  commiferat,  &  commcndarat 
\team  vfque  ad mortcm  tutarctul .  Poslremo  quum  is  dtu  cum  Do- 
cloribus  huius vrbisjnonachis  ac facerdotibus diffutaffet,c#tenf 
que multis  quiad  eum  accedebant:  alij  vtdlum  ab  ea fentcntia  dedu- 

.  ccrcnt :  alij  verb  mfcncordia  quadam permoti ,  quod  eum  hominem 
plane  bonum  atque  integrum  cognoucrant ,omncs fummo  confcnfu  fi- 
mul  eum  adierunt :  qucm  quumrogaffcntvt  cam  opinionem  depo- 
neret ,ciuitatemctiam  ei promijcrunt  acdctulcrunt  cumhuiufmodi 
commodoruprouifwne  quamdle  pofjet  expetere .  Sed  quum  vidcrcnt 

fe  mhil pnjje  abeo  obtinere ,paulo  pbsl  aliudnuntium  mifcrunt ,  eum 
mfifufccptam  opinionem    fententiam  dcponcretpcenamortis  per- 

pcjfurum  ■  Ad  quod  nuntium  ille  lcetifmo  animo  rcffondityid  quidem 
"vnum  cjje  quodomnium  maxime  expetcret,  nequc  ahudcoiucudius 
nuntium  affcrripoffe.  biterea  dum  hcec  aguntur,  litera  vcniunt  afe- 
natu  Mcdiolancnfi,  cum  huiufmodi  mandato ,  vtFrancifius  Qamba 
morcrctur,igncq;  viuus  crcmarctur.Scd  quu  ludicesiam  incocffcnt 

vt 


Francifcns  Gamba."         L I B  E  R  V II.  27* 

Vf conficcrct  illitd  mandatum,  caque  pocna  ¥rancifcu  dfficerent  ,dli<z 
litcra:  Gcnua  funt  allatjc  commcndahti& ,quas  Lcgatus  bnperatoris 
muhiqucnobdcs  Mcdiolanenjcsfcrtpferant.ltaque  conflitutio  exe- 
cutioquc  f  ■ipplicij  in  aliquot  dics  ddata  csl .  Qjw  quidcm  toto  tem~ 
pore opttmus  frater  tuus,in  propofito fuo firmus  pcrmanfit .  Neque 
diu  pbflahce  literxmonis  aus  nuntia?,allatce  fucrunt  Ataque,cx  ea 
arce,in  qua,y>t  tu Jcu,  captiuus  tencbatur }educiu<s  csl}produclufq; 
ad  cum  Magtslratum  quc  Votentatum  Vocant:  qui  in  ea  \>rbe  ef?  lu- 
dcxcaufarumtumamhum  tum  capitalium  nblquc  huiufmodi  fen- 
tentia  lata csl ,eumnifi  ad fe  rediret,opinionentque  deponeret ,  iam 
condemnatum  cjfc ,vr fummofupplicio  afficeretur.  Tum  dleoslen- 
dcns  fe  magnopcre  lactum^  mirificd  quadam  confolatione  ajfeBum, 
wodeslifiimegratias  egitPotentatuiproco  nuntw quodci  allatum 
fueratXs  tamen  Magislratus  }tum  mea  caufa,tum  etiam  quodj  qui- 
bufdam  alus  nobihbus  rogatus  ejjet  }¥rancifcum  in  carcere  incolume 
ea  adhuc  hebdomade  conjeruauit.  Quo  quidetemporc  isfumma  li- 
bertate  &  audaaa  cum  omnibus  difputabdt}permult4s  affercns fem 
pcrrationes  atque  authoritates  ex  Scriptura  fancla ,  quibws  quod 
tucbatur  confirmarct.ita  vr  ammus  eius  magis  ac  magis  augeretur, 
eiujque  conslantia  eo  maior  in  dies perfJ>iceretur,quo  longior  ei  vita 
conccdcbatur.Voslrcmo  ludcx  cumaccerfiuit,ciqucdixitipfum  po- 
slridic  aut  certe  perendic  mori  oportcre,ex  eo  nudato,quod  a  fena- 
tu  fficdiolancnfi  accepcrat.llle  vcro  idcm  quod  antca  reffondit  ,fibi 
quidcmidnunhumgrattfiimumac  iucundif>imum  accidere.  Atcum 
ludcx  dlum  itcrum  rogaffctplunbufquc  monuijjctfieaqua  dixerat 
rctraclare  \cllet,id  quidcm  certe  quod  de  Sacramento  Mi fiaz  dicere 
dufus  fucrat ,idquodci  cjfet  dclatttmacpronnfjum  plane  futurum: 
illc  huiujmodipromijfa  nihdcurabat,nec pluris  ea  quam  leuij&mum 
\>enti  flatumfacicbat.fxpe  ctiamdiccbat  ea  commoda}qua fibi  ab  il- 
lis  proporiierentur  }nuilo  modo  ejfc  comparanda  cum  ijs  bonis,quaz  cer 
tus  crat  a  Domino fc  dUepturii ,cuiufmodi  cslcorond  imtuortdlitdtis 
Xitaque  wternd^ommbvs pie  Deum  colcnttbus pronnffd  &  conslttn- 
td.Ncque  Vf  ro  ammt  magmtudine fufceptam  ^nquam  abiccit  dutin- 
frcgit/amctfi  ab.  hosiibus  writatis  ad  eum  labefaclandum  ac plane 


FrancifcusGamba:         ACT.  MARTYRVM, 

debilitandum  multa  ei  grauia  proponcrentur :  quin  potim  cerne- 
re  quifque  poterat  conslantiam  ilhus  ac  virtutem  in  horas  fingu- 
las  maiorem fieri,eaque  ab  illo  dici,qu#  omnes  qui  audiebant  magno- 
pere  admirarentur .  Itaque magislratus  quum  videret  eumita  affe- 
£lum&  confirmatum,  cons~lituitvtpos~lridiemoreretur .  Quod  ille 
quum  intellexijfct  ,finemque  vitce  fuaiiam  appropinquare  cognouif 
fetjme  ad  fe  accerfiuit,vt  ipfe  mecum  loqueretur.lntermulta  alia  ma 
gno  sludio  rogauit  me ,  vr  de  tota  fua  re     caufa ,  quis  cxitus  cius 
fuiffetyad  tc  fcriberem,teque  rogarem  tum  bonoris  Dei  caufajum  e- 
tiam  eius  amoris  ac  beneuoletice  quam  crga fe  haberes,vt  nullam  mo- 
lesliam  doloremque  ex  morte fua  capercs,quum  eam  quidem  propter 
lefum  Chrislum perlubenter pateretur ,incrcdibilem  quandam  in  ani- 
mofuo  fentiens  conjolationem  &  ktitiam  ,  recognofcenfque  tantam 
Deigratiam,qua  ab  eo  eleclus  fuiffet  &  vocatus  ad  opprobria  mun- 
di,crudelemquemortemperferendam,vt  caufam  F//i/  eius  lefu  Chri 
slitueretur,qui  vita  propn&non  pepercit  ,vt falutem  ommbus  fide- 
libus  afferret.  Voslremo  fe  tibiforores  fuas  tuas3nepotes,neptef- 
que  commendare ,ac  Deumorare  vtvosin  optima  pace  amicitiaque 
conf  *.ruct,eamquc gratiam  imperriat,\t totam  vitam  veslram ad  i- 
pfius  cultum  confccrare  acconferre pofitis.  PoHero  die  mane  carni- 
fex,quinationeerat  Germanus^adeum  accefit  ,vt eum admoneret 
de  fupplido ,quod  ipfc  co  die  erat  executurus,y>tque  fibi  ob  eam  rem 
ignofceret.Cuifratertuus  rcfyondit,  ne  vcreretur  audaSlerfacere 
quodipfi  imuntlum  erat  .fe  quidem  non  folum  ei  cx  animo  ignofce- 
re  ,verumetiam  Deum  orare  vr  pro  fuagratia  ipfum  illuminaret,at- 
que ad cognitionem falutis fua\  adduceret .  Addidit  etiam,fe fi pecu- 
mam  habuiffetalli  daturumfuiffe .  Deinde  ad  Potentatumadduclus 
eslyabeoque  iterumrogatus  vt  qua  dixeratretraclaret  atqueopi- 
nionem  deponeret.fed  ille  non  plus  quam  antea  quicquam  eorum  vo- 
luitfacere.ltaque  iudex  quu  eum  oraffet,  ne  id  quod  faceret ,alienum 
ei  Videretur  ydeclarauitei  fefumma  necefitate  atque  authoritate 
dominorum  adduajvt  eum  morte  mulclaret.Tum  Franafcus  mode- 
slifimis  verbis  eigrarias  egit,acdixit  fe  animo  magnopcre  dolere 
quddilh  quidfacerent  plane  ncfdrcnt,  Deumque  orarevt fua  eis  mi- 

fericordiam 


Francifcus  Gamba.        L I B  E  R    VII.  171 

fcricordiam  impcrtirct.Simulatque  campana fignificationcm  fupph- 
cijfutun  dcdit.duo  pariamonacborum  prodierunt 3  cx  corum  gcncre 
ac  ordinc  qui  Capucini  appcllantur.V  cnicbant  autcm  co  ammo  vte- 
ms confcflionem audircnt:  ac  prima  fronte  eummonucruntne  molc- 
$ham  ahquamocroremque  ammo  accipcrct.  Sedcis  ille  planereffon- 
ditfibi  corum  comitatum  nullo  modo  ejfe  ncccffarium ,  monuitque  Vt 
fe  reciperent.Cccterumfraterculi,Vtmosipforum  esl ,habcbant cru- 
ccm  in  manuy  eamque  oftendcbant  \t  memoriam  crucis  Chnfti  dli  re- 
nouarent.Scd  Francifcus  aiebat  lcfum  Cbriftum  optime  in  corde fuo 
ejfeimprcfjum,eiufque  mortismemoriam  plane  infixam,cuius  \irtu- 
tem fentiebat.  Quihnque  illi  iterum  dixijfent,eum  mfiad  cruccm  re- 
ffkeret  indcffcrationcmdclapfurumquum  tormenta  ignis  fentiret: 
reffonditcor  fuum  ca  confolatione  ac  Utitia  perfufum  ejfe^vt  iam 
gaudio  quodam,quodomnemfenfummtelleclumquehumanum  fupe- 
rarctfrucretur .  Quod  vcro  adcruciatum  attincUque  in  corpore fuo 
fenfurus  effet ,eu fubito  tranfiturumianima  verofuam  participemfu- 
turam  bcatitudinis  ccckftis ,  in  illa  focietatc  beatoru  ffintuum  atque 
Angelorum,cum  quibus  perfruereturin  perpctuuijs  bonis  quce  Dcus 
filijs fuiscomparauit,quaf neque oculihommum  vnquam  videruntjiec 
aures  eorum  audicrunt.  Voslea  quum  hccc  &  di*  huiufmodi  ,fingu- 
laris  cofolationis  plcmfima  dixijfet,vt  ciadimerctur  omnis  loquendi 
facultas,neque  amplius  ab  ijs  qui  adcrant  inttlligereturjingua  ci  cft 
perforata.lpfe  deinde  duclus  ad  locufuppluto  conftitutuubi  pofitis  in 
terram  gcmbus,ocullJ  que  in  ccelum  jublatis  ,Dcum  orabat  tanto  ani- 
wi  ardore  vtomncs  admirarentur .  Deindequum  furrcxijfet  ,ita  fe 
adfupplicium  compofuit  atque  accinxit,\t  carmfex  poftulabat:  sla- 
timque  laquco  vitamfiniuit .  Nam  quanuis  condcmnatus  cffct  vtvi- 
uus  coburcretur  ,ei  tcuncn  eagratia  impertitafuit,vt  fine  magno  lan~ 
guore  dolorequc  morcretur .  Ncmo  quidcm  eorum  qui  ibi  affucrunt, 
ciufquc  conslantiam  fummamque  ammi  ccquitatem  Jfcclarunt,fuit, 
quinon  ita  admirarctur ,vt attonitus plane  incertufquc  quidageret, 
exislcrct .  ncque  aliud  diccre potcrant ,  quamoptimum  innocentijk- 
mumque  homir^m,ac  \>crum  lefu  Chrifli  martyrem  ac  tcs~lem  ab  illis 
nccatum  cjfe .  Atque  ille  quidcm  pius  Vir  multa  alia  fanclifime  esl 


FranciTcusGamba.n         ACT.  MARTYRVM, 

debilitandum  multa  ei  grauia  proponerentur :  quin  potius  cerne* 
re  quifque  poterat  confiantiam  illius  ac  virtutcm  in  horas  fingu- 
las  maiorem ficri^eaque  ab  illo  dici,qua  omncs  qui  audiebant  magno- 
pere  admirarentur .  Itaque  magislratus  quum  videret eumita  affe- 
Slum  confirmatum,  conslituit  vr poftndie  morerctur .  Quod  ille 
quum  intcllcxijfct  ,finemque  \>ita  fuaiam  appropinquare  cognouif- 
fet,me  ad  fe  accerfiuit^t  ipfe  mecum  loqueretur.lnter  multa  alia  ma 
gno  sludio  rogamt  me ,  vr  de  tota  fua  re  cauf  t ,  quis  cxitus  eius 
fuiffet,ad  tc  fcriberem,teque  rogarem  tum  bonoris  Dei  caufajum  c- 
tiam  eius  amoris  ac  beneuoletia  quam  erga fe  haberes^ot  nullam  mo- 
lesliam  doloremque  ex  morte fua  capercs,quum  eam  quidem propter 
lefum  Chrislum perlubenter pateretur ,incrcdibilem  quandam in  ani- 
mofuo  fentiens  conjolationem  &  ktitiam  ,recognofcenfquetantam 
Veigratiam,qua  ab  eo  eleclus  fuiffet  \ocatm  adopprobna  mun- 
di,crudelemquemortetnperferendam,vt  caufam  hlu  eius  lefu  Chri 
slitueretur,qui  \ita  propn&non peperat ,\>t falutcm  ommbus  fide- 
libus  afferret.  Vofiremofetibiforores  fuas  &  tuas ,nepotes ,neptef- 
que  commendare ,ac  Deumorare  vt\ostn  optima  pace  amicitiaque 
conferuct,eamquc  gratiam  impertiat,\ttotam  vitam  veftramad  i- 
pfius  cultum  confccrare  ac  conferre pofiitis.  Voslero  die  mane  carni- 
fex,quinationeerat  Germanus^ad eum  accefiit  ,vt eum admoneret 
de fupplido ,quod  ipfe  eo  die  erat  executurus,\tque  fibi  ob  eam  rem 
ignofceret.Cuifratertuus  rcjfondit,  ne  vcreretur  audacler facere 
quod  ipfi  imuntlum  crat  .fe  quidem  non  folum  ei  cx  animo  ignofce- 
re  yVerumetiam  Deum  orare  vr  pro  fuagratia  ipfum  i\luminaret,at- 
que  ad  cognitioncm falutis fuai  adduceret .  Addidit  etiam,fe fi pecu- 
niam  habuiffetalh  daturumfuiffe .  Deinde  ad  Potentatum  adduclus 
esl ,ab  eoque •  tterum  rogatus  vt  qua  dixerat  retraclaret  atqueopi- 
nionem  deponeret.fed  illc  non  plus  quam  antea  quicquam  eorum  vo- 
luitfacere.ltaque  iudex  quueum  oraffet,  ne  id  quodfaceret  ,alienum 
ei  Videretur  ydeclarauitei  fefumma  necefiitate  atque  authontate 
dominorum  addua&t  eum  morte  mulclaret.Tum Francifcus  mode- 
flifiimis  verbis  eigratias  egit,acdixit  fe  animo  magnopcre  dolcre 
yuodilh  quidfacerent  plane  ncfdrcnt,  Deumque  orarevt fuaeis  mi- 

fericordiam 


FrancikusGamba.        LIBER    VII.  xjt 

fcricordiam  impcrtirct.Simulatque  campana fignificationcm  fuppli- 
cijfutun  dcdu,duo  pariamonachorum  prodierunt}  cx  corum  gcncre 
ac  ordinc  qia  Capucini  appcllantur.W  cmcbant  autcm  co  animo  vte- 
tus conffioncm audircnt:  ac  pnma  frontc  eummonummtne  molc- 
sltam  aliquamccroremque  animo  accipcrct.  Sed  eis  illcplanereffon- 
ditfibi  corum  comitatum  nullo  modo  cjfe  neceffanum ,  monuitque  Yt 
fe  rectperent.Ca:terumfraterculi}\t  mos  ipfbrum  esl }habebant  cm- 
ccm  tn  manuy  eamque  oftendebant  vr  memonam  crucis  Chnjli  illi  re- 
nouarent.Scd  Francifcus  aiebat  lcfum  Chriftum  optime  in  corde  fuo 
ejfeimprcfjum}eiufque  mortismemonam  plane  tnfixam,cuius  virtu- 
tem  fentiebat.  Quinnque  tlli  iterum  dixijfent,eum  mfiad  crucem  re- 
fyiceret  indefjjcrationemdelapfurumquum  tormentaignis  fentiret: 
refpojidit  cor  fuum  ca  confolatione  ac  Utitta  perfufum  ejfe,  vr  iam 
gaudio  quodam}quodomnemfenfummtelleclumquehumanum  fupe- 
rarctfrucretur .  Quod  vero  adcruciatum  attinet,que  in  corporc fuo 
fenfurus  effet }eu fubito  tranfiturumianima  verofuam  participcmfu- 
turam  bcatitudinis  cakftis ,  tn  illa  focietatc  beatoru  fymtuum  atque 
Angelorumycum  quibus  perfruereturin  perpetuuijs  bonis  quai  Deus 
filijs fuiscomparauit,qu£ neque oculihominum  vnquam  videruntmec 
aures  eorum  audierunt.  Voslea  quum  h&c  &  alia  huiufmodi  }fingu- 
laris  cofolationis plcmfimadixijfet}vt  ciadimercturomnis  loquendi 
facultasmeque  amplius  ab  ijs  qui  aderant  intelligereturjingua  ei  cft 
perforata.lpfe  deinde  duclus  ad  locufupplicio  conflitutuubi  pofitis  tn 
terram  gcmbus,ocullfque  in  cwlum  Jublatis }Deum  orabat  tanto  ani- 
mi  ardore  vtomnes  admirarentur .  Deindequum  furrcxtjfet  }ita  fe 
ad fupplicium  compofuit  atque  accinxit,\t  carmfex  poftulabat:  sla- 
tlmque  laqucovitamfimuit .  Nam quanuis  condcmnatus  cjfct  vr vi- 
uus  coburcretur }ei  tatncn  eagratia  impertitafuit }vt  finc  magno  lan- 
guore  doloreque  moreretur .  Ncmo  quidcm  eorum  qui  ibi  affucrunty 
ciufquc  conslantiam  fummamque  animi  a?quitatem  fj>cclarunt  }fuit } 
quinon  ita  admirarctur}\t  altonitus plane  incertufquc  quidageret } 
exislcrct .  ncque  aliud  dicere potcrant ,  quamoptimum  innocentifii- 
mumque  hominfm}ac  verum  lefu  Chrifti  martyrem  ac  teslem  ab  illis 
nccatum  effe .  Atquc  ille  quidcm  pius  vir  multa  alia  fanclifiime  esl 


OtthoCatelina.  ACT.  MARTYRVM, 

hquutm  cum  eo  toto  tempore  quo  fuitin  carcere ,  tum  etiam  quum 
.  iam  ei  moricndum  effct .  qua:  quidcm  digna funtyquce  adommum  co- 
gnitionem  peruenirenf.fcdcgo  eanon  poffum  ad  te  boc  tempore  fcri- 
berc.ac  vcrcor  nc  'paulo  longiorfucnm.  Hoc folum  addam  y  quod  ille 
fecit  quum  iam  ffmtum  rcdditurm  effct.nam  quucgo  feorfum  effem 
posl  multitudinem  quatuormdlium  hominum ,  oculos  f  ttis  procul  in 
me  coniecitymanuque  dextra  quce  non  erat  ligata  fignum  dcdit ,  quo 
ego  admomtus  adtefcriberem,  (fcaquce  promiflcramprcefiarem. 
Et  mox  caput  inclinans yDeo ffiritum  reddiditydie  xxi.  mcnfis  \u\u\ 
m.d.l  i  iii.   ScriptmnComiyxxix.\ulij ,m.d.li  11 1. 

OTTHO  CATELINA. 

Ttbo  Catelina,natm  Gandaui  ,Flandrice  metropoli  ,cximius 
artifex  ccelando  vario  opere  vel  ctiam  inaurando  fuperftaem 
armorum  t&  cultrorum,apnma  cctate  in  Angliam  fe  contulerat  ,\>t  in 
ea  regwne fub  magislro  opiflcium fuum  exerceret.Anno  autcm  m.  d. 
L.regnanteEdouardoVl.quum  Ylandri  cim regionis incolce permif 
fu  Kegis  ecclefiam  Londminfiituiffentcx  verbo  Deiemendatiorem: 
bic  nofler  Ottho fedulo  conciones  frcquentabat,vt  doclnnam  Euan- 
gclij  audirct.Sed quia  imbutaac prccpedita  Vaptftarum fupersliti- 
ombus  mens  eim  non  fatis  imtio  captcbat  faentiam  illam  falutis : 
Catelina  fc  totum  le&ioni  facne  Scnpturce  dcdit  y  in  qua  breui  tem- 
pore  tantos  flcceratprogreffm  y\t  Ecdcflcc  Chrifli  perutilis  opera  i- 
pfius  acciderit.Voflqua quatuor annis  aut  eo  amplmsin  piorumcce- 
i  tu  non  fine  magnofruclu  vixiffct,decrcuit  ob  qucedam  negotia  Gan- 
dauumreuerti.Amiciipfius  antcquam  fc  itineri  commflffet ,  monue- 
funt  bcneuole  bominem,vt  flquando  intcr  lupos  verfarctur yconfide- 
rate  omma  ac  modcfte  agerctyne  fpontc  in  difcnmen  capitis  fe  conij- 
ceref.quibus  ille  rcff)ondit ,  nthtl fe  quidem  temere  aut  inconflderate 
acluruifed  fi.inqutt ,  incidero  in  eos  quifuis  blafiphcmijs  Deum  eiuf- 
queEiliumlefum  Chnslum  contumelia  affiaunf.abjitvttalc  qutd 
Luc.  ii?  audiens,vlla  ratione  taceam.neque  enim  lampas  vafli  fupponenda  cfl. 
In  traieclu  ipfius  maris  quodAvgliam feiugit  a  Elandnajwn  fme  ma- 
gno periculo  cum  multis  ahjs  nauigans ,  conutes  fuos  ex  verbo  Dei 

confolabatur. 


OttlioCatelina."  LIBER  VII.  173 

confolabatur.quumq;  ia faluiportu  ingrc fii  cjjent ,hortatus  cft omnes 
ad  agendum  Dco gratias,at  juc  in  timorc  eius  permancndum-.fierie- 
mm po]Je,vt  qui  illos  maris pcnculo  hberajjet,  is fide  illoru poftmodo 
pcrigncm  probarct  atquc  ita  ex  hac  vita  cnperet.quod  quidem  vcre 
eH  dcje  locutm.naferuor  ac%clus  quo  ventatis ftudiu  amplexus  e- 
rat,haudpaj]us cflipjumdiu inhis mudimiferijs  \iucrc:quiboCpietd 
tis  amon  flagras,omm plancmctu  rcmoto,nodcflitit  ctia publice  ido 
lclatna  dettjhn.Kes  autcm  ficfehabet:  Gandauu  quuperuemjfct, 
ccrtior  faclus  esl  ea  in  Vrbe  Domim:anuquenda,cui  Viftonus  Cogno- 
men  erat,\>eritatis  habcrc  cogmtioncm,  veramque  doBrinam populo 
aw/untiare,  ac proptereaingentcbominufrequentiaadcius  cociones 
audicdas  cocurrere.Hoc  rumore  tncitatus  Catchna  die  \ouisantefe- 
Bum  Pafcba  ingrcfus  eftteplu  SMicbaelis(in  quofere fempermona 
cb9  dle  cocionari fohtus erat)fibiq;  locudelegit  e rcgionc fuggcfti,qud 
mchus  quce  dicerentur audirc  pofjet.Scdecce  monacbus  conjcejo  fug- 
gcjlopro  thejauro  carbones  affcrt,  loco  jalubns pabuli  dira  \enena 
propomt populo.  Etemm  multis  verbis  in  ea  cocione  tranfubftatiatio- 
nefua  cofirmabat ,magnopere  cupies  perfuadere  populo,  virtutever- 
borum  Sacramentaliutn(yt  aiunt)panc  conuerti  in fubftantia  corporis 
Cfcr/H/ .  HtfCVerba  adco  Catehnam  pupugerunt  ,quumtam  aper- 
te  populo  ilLdi  cemeret,\t  \ultus  eius  pra:  ammi  perturbatione  pld- 
ne  immutaretur  :atque  a:gre  admodum fccontinuit  dum  finem  conci- 
oni  impofuiffet  monachus  ,qucm  ex  f tggcfto  defccndcntcm,Ottbo  nu- 
dato  capitc  his  verlis  cxcepit:Hcus,amicc,  tota  oratio  tua  manifcfle 
pugnatcum  Sacris  hteris,perquas(  fiquide  mihi fiat  audientia)cla- 
re  demoftrabo  falfam  tepopulo  annuntiaffe  doclrma.  Cucullat9verd 
animo perturbatus Jhunc  aufcultare  noluitfed  eifecit  indiciu  vt rjcce 
deret.Ottho  cotra propi9ipfum  accefitmagnoq;  Spiritus  ardorefla* 
gras,0  Pfeudoprophetaanquit,qui  faljo pcrfuades populopane  vere 
effe  corpus  Cbnsli,  quu  Sacramentu  tantummodo ft  Cbnflipro  no- 
bispafi  ac  mortui  l  Dii  ha:c fiut,ingcs  popuh  tumultus  oritur,  midticp, 
\tnujque fexus  homincs  ad  illum,  Heu,  inquiunt ,  amice,  quid  agis*. 
Quibusille  rcfpondit ,Vfcudoprophcta:Junt  isli  ,qiavosJfecie  ve- 
n  deapiunt.ne crcdite.  His diclis,  impctu  turba:  c  tcmplo cgredicntis 

Nn. 


OtthoCatelina.  ACT.  MARTYRVM, 

vnaquoqueipfc  abreptus  egredicoaHus fuit,ac  quanuis  plurimicu 
bortarentur^tfein  pcdes  conijceref.negauit  tamenfacluru fe,quin 
poiiui  eos  monebat,vt  qu& palam    publice  dixijjet  apud  fe  quijq; 
ddigenterexpenderet:ac  tum  modcrato  inccffu  abics,  quum  vixdum 
lociS-  adVortamqua:  fercinmeditullio  vrbisnon  procula  pnediclo  tem- 
fatdpL  ploUichdelisfitdcft,pcruemJfet,interccptusfuita  Vrocuratore ftfci 
lacobo  Hejfelio,qui  homincm  iuftit  deduci  ad  vetusComitis  cafbum 
circiterboram  decimam antemcridtanam  x i.  Apr. m. d. l i  m.Vomeri- 
dianisboris  Vrocurator  ille  cum  Viftorio  ciufque  collega  loarme  Bun- 
derio,alufque  eiufdemfarina  bominibus  ad  carcercm fe  contulit,qui 
cum  Ottbone  tribus  ad  mtnimum  boris  difyutarunt  de pr&cipuis  re- 
ligionispapislict  capitibus  ,qua  illi  cauillis  &  multis  logomacbijs, 
tueri  &  afcrere  conabantur.tranfubslantiationem  videlicet finuoca 
tione^m  SanSiorum,Vurgatoriu,ac  c&teras  eiufmodi  nugas ,  qu&  ta- 
tum  &e)>    Zw*-  faciunt :  Ottho  ea  omnia  verbi  Diuim  truiina 
examinari,atque  cx  doblrina  Fjlij  Dei,  \elut  Lydio  lapide  probari 
cupiebat.llli  vero  metuentes  ne  caufa  caderent ,  ab  eo  examine  ab- 
horrebanf.tandcmque  conflitutum  cft  inter  ipfos  vt  fententiam  fua 
fcripto  dcclararct  Catclina,cui  Vrocurator  papyrum    alia  ad  fcri- 
ptioncm  ncccffariatradicurauit.  Nos  autcmhic  adijcicmus  quanda 
\cluti  fummam  difqmfitionis.  Acprimumdc  ccenaDomimfdicebat 
fubcjje  tropum  Verbis  Chris~li,Hoc  es~l  corpus  meum:neque  enim  id 
crafje  intelligcndum  cffc  acfipanis fit  ipfa jubsWaniia  naturalis  cor~ 
poris  Chrisli}quodvarijs  cxcmphs  acteslimonitsScriptura:  oslcdc- 
bat fic  nec pojfe  nec  dcbcre  intelligj.  Aducrf  xrii  intcrrupto  eius  f  r~ 
mone  vencrunt  ad  quwfliouc  de  inuocationc  Sanbloru.  rcffondit  dle, 
ynutantummodo  Deumadorandumcjfe  inSpintu  Cf  veritate.nam 
quu  is}  inquit,  ad fc  vocct  omncs  qui fub  oncrcgtmunt,  V£  iis  alleua- 
tionem  affcraf.quum  hortctur  Vf pulfcmus }qu&ramus  ac  pctamus, 
addita  promfione  ncquaquamfruftratum  in ff>c fua  quenquamide- 
niq;  quucertofciam9  Deufumme  bonujbaud  dubie  daturu  quidquid 
in  nomine  Chrifti  pctierhmis  yfumma  J>feclo  ipfi9  maicslatc  imuria 
dfficimusyfi  in  prccibus  noflris  ad  Deum,ahum  mcdiatorc  vc/  ad- 
uocatum  adhibeamus  quam  Chnftu:quocirca  impudctcrac fcclera- 

te 


OttlioCatelma.  LIBER  VII.  i74 

te  illosfacere  dicebdtqui  Chriftu  mrc  fuo  priuantesperjuddcnt  pkbi 
Sanclos  nobis  apud  Dcu  patrocinari  ac  pro  peccatoribus  interccdere: 
cpiod officiuvm Chrifto comijfum  ejl}qui in cruce pepaidit  cynoftru 
rcatum fubijt.  ncque  cnitn  ad  qucnquam  maion  cum  fiducia  ac ffe fa- 
lutis  obtineda*  acccdcre poffumus  quam  ad  cu  qui  communis  omnium 
noslrum  frater  esl  }hlius  ceternm  Deiviuentis:qui folus  <y  vult 
potcsl  bcnc faceregenen  humano.  Ad  quaislionem  dlamfriuolam  de 
ignc  Vurgdtorij  }duas  fe  tantum  noffe  \ias  aiebat /xlteram  qua:  ducit 
ad cxlum  vbi  quietis  beatorum  fedcs  esl ,  alteram  qua  ducit  adinfe- 
rosyreproborum  omnium  trisle  domialium.  Ha:  Viaznobis proponun* 
tur  Scnptura:  exemplis  de  male  Diuite  ac  La^aro}atque  Latrone  al- 
tero  cui  Chnslus  in  cruce  dixit,Hodie  eris  mccum  in  paradifo:no  au- 
tcm}Hodic  coijcicris in ignc  Vurgatonj \t  ibipro pcccatis  tuis pecni- 
tentiam  agas.  Kogatus  etiam  a  monachis  an  Vapam  agnofceret }quip* 
pequicaputftt  Janclce  Aposlohca:  Lcckfut :  rcjfondit,  Chnslo 
Kcdemptori  cumtantumodb  honorem  tnbuendum}  vt fummufit  cy 
\nicum  Ecckfta:  caput :  Vapam  verb fe haberepro  Vrxfule  ecckfta 
Antichrifli,  eundemque  detcftari  W filium  perditionis  fcdentem  in  lo- 
co fanclo.Deinde  redicns  ad  fcrmone  de  cccna.quc  interruperant  Cu- 
cullati}negauit plane\  Chrislum  in  ea  corporaliter}ac  rca\itcr}  vt  lo- 
quuntur ,  contineri ,  manibufjue  facrificorum  attrcclari  *.  diBumque 
Juum  aut potius  Chnjli}  confrmabat Scriptura:  locistam  comodis  at- 
que  diluadis  y  \t  patronidtgmtatis  papislica  cytranjjubslantiatio- 
nis  dcfenforcs prorfus  obmutefct  rcnt }  fuamque  infantiam  cum  fum- 
ma  impictatc  ac  nequitia  coniunclam  in  cauillis  &  tergiuerfationibus 
friuolisfacilc  auditoribus prodcret.  Vrazfes  aute  Fldudria  Helwegh 
quum  vidcrct  homincm  cordm  fe  &  nonnullis  confiliariis  tam prae- 
fenti  ammo}magna  ingenii  dexteritate  fermonifque  mirabili  fuauita- 
tc  intcrrogdtis  reffoderc :  Otihonc  affatus}No  licct finquit }mihi  per 
ediclu  Vnncipisdiffutare  de  fide  cuhxretico  cuiufcunqffecla:  fcd  mit 
ta  ad  tc  monachu  dut  ft  mduis facerdote  laicumiyt  vocant)  qui cccpta 
diffutdtwnem perfcquatur .  Ottho  dutem  reffoditfe pardtueffe fidei 
fux  ratiohe  rcddcrcno folum  illisfcdetia  cx pkbcinfimddbicEhfinio 
cuiq;.Vra:fidi  verb  (ycofiliariis  qui  adcrdtbcne precdbatur,optdbdt- 

N  n.  ij. 


OtthoCatelma.        ACT.  MARTYRVM, 

que  \>t  diu  officio fuofungipoffent  ad  gloria  Deiatq;  animaru fuam, 
falute.  Scripfit  autem  pbji  ad  vxarem  fuaChriflina  qua  reliquerat  E- 
il-.  ~u  »T&™°miubs  medte ,  cbfolans  illa  atq;  exhortansvt  omne  curaVit&huius caduca 
xi.  \4rC-o.7.  ^.cFnr^  Dominocommedaret,qui\iduat&pupilloswtutelafuarecipiti\t 
ipfe  in  Scnpturis  teflatur.monebat  praterea  ea  vf  quce  coiugii  pigno- 
ra  habebatSamuele falicet  &  Sara  ddigeterin  Chrifliana  inslitue- 
retfide,quam  quide  quinque  annis  fimulco\uerat,jp  qua  brcui  morte 
fubituru fe  figmficabatipoflremb  tubebatvtduclu  Spiritws  fancli,cer 
tualiquod  vitcegcnus  ampleSleretur.Die  Sabbathi  qui  ij.eratAp. 
annifupra  nominati,Ottho,natus  annos  circiter  triginta ,  capitis  da- 
natm,fecuda'pomcridianainforuducl^efl,vbifafcesad  eu  exurcdu 
dijfiofiti  erant.  Quum  autcpopulu  qui  ta  triflis  fupplicu ffeblator  a- 
derat,hortari  vellet  Catelina,  interpcllat9  fuit  ab  Hejfelio,  qui  car- 
nifice  fcepius  monebat,  vt  expcdiret fuum  ncgotium .  Quo  vifo,re- 
us  cegernme  tuhtfibi  nullamficri  poteslatem  loquendi  adpopulum. 
proinde  Hcjfclium  compellans,Vidco,  inquit ,tefoliatumcfie  &an- 
xielaborare  adeffundedufangmneinnoxm  fedprecor  Deu  vttibi 
ignofcat.  Ad  qu#  vcrba  Vroiuratordlc  rcffodit,Amc,  ame.  Deinde 
Ottho fe conertcs adplebc , multa, incpat  ,dccrcutravobis dcclarare, 
fed  imperatur  mihi  filetiu.quce  res  admodu  mc  male  habet.  Tum  car- 
nifex  ,vt  mons  efl  in  ijs  lods,procubes  ingenua  antc  ipfum ,  rogauit 
vtfibiignofccrctquod pereum  pleclendus  effet :  Ottho  autem  tor- 
,  *  tore  ofculatus,Ego,\>ero,inquit ,tibi  codono  ac  lubes : peccata  tibi  tua 
condonct  Dominus  opto .  Ac protinus  fe  ingenua proflerncs,  in  hanc 
rationc prccatus  eflyVaterccelcslis  quifccudum  jpmifiioncstuasmi- 
fifti  Filium  tuum  vmgenitum  vt  fe  offerret  in  fxcnfiaum^p  pcccatoru 
noflrorum  reatu.fupplico  tibi  vnus  efcruis  tuu  etia  minimm ,  Vf  nte 
quoquc gratice  tuce  ac  mifericordicc partiape  faaas .  Vos  autcfra- 
trcs  charif  itm,  obfccro  &  obtcflor  vtconcorditcromnes  Dcum pro 
tne prcccmim,vt  qucadmodum polliatus  cfl fuis,  in extremahac  vi- 
tce  mcce  hora  mihi  adfit,ncc  defcrat  vnqua?n.Hic  rurfus  Vrocurator, 
ad  carmfice  vt fuppliau  maturaret  clamauit .  ac  tu placide  vclut  ouis 
f  ?  Catclina  ad palu  dcligaripaf9  cfl.dumq;  catenis  circucirca  vincire- 
tur,ad  populubxc  vcrba  babuit,Caucte  apJcudoprophetis,qui  dicut 

Jicce 


FiIicuI.&LeueilIer       LIBER  VII.  vtf 

Ecce,  hiccsl,  autillic  Chrislus :  neerretis ,  quoniam  incalis  esl  ad 
dexteramDeiVatris.AdextremumfublatdjwceSatcr*  inquitjcele- 
slis  in  martus  tuas  commendo  Spmtum  meumjegue  oro  \tprogra- 
tia  tua  jwerulos  meosin  timore nominis  tui  coferues.  Hisdiclis  pri- 
mumlaquco  fujfocatus flammifque aduslus^deinde in patibulo  ex- 
tra  \rbcm fujftenfus  interfures  &  latronesfuif.fed  haud  dubie  ani~ 
ma  ipfius  m  ccclum fublata  c?ipropter  Saluatore  noflru  lcfum  Chri- 
jlum,quicorpus  etiameiufdcm  mvltimo  die  exatabit  ,\>t  beata  im- 
mortalitate  cum  omnibus  Sanclis  fruatur. 
IOAN.    FILIEVL,  ©•  IVLIANVS  LEVEILLE. 

Horum  duorum  excmplo  intclligerc  licet.cum  quarenns in  optima  caufa fidcndum fic 
vel  fufpedbs  ac  pcrditis  hominibus  :tum  v  er 6  etiarrr.quata  vis  fit  diuini  numinis, 
cuius  alrlatu  confequamur  vt  necjue  cafu  alitjuo  grauiore  perturbemur:  0,vel 
capti  mcbrii  omnibus,fublime  fufpirantcs  tamen  corporis  officio  perinde  fun- 
gamur- 

NNO  Domini  m.d.uh  l.xvuCalMaij.loannes  Vilioliusfd 
£r^£  bcr  hgnanus ,  o*  ^ulianus  Lcuelhxus  ligularius 3  Sanferrai 
Burgundionum  oppido  natus  }comprchcrfl fuerunt  a  Gilho  Verflo 
Latrunculatore  prouincia:  Borbomofis,  aufticio  D.  Sancla7idreani3 
Tribum  ccleruiidque  ,duobus  circiter  aNiuemo  milharibus  qua  De- 
firam  itur.  Comprchenjufws  autc  eos  Gdlius,  Sat  fao,inquit,6  frd- 
tres ,  quo pergatis .  cedite  amdbo ,  nobljquevos  aperirenedubita- 
te.  nos  emm  ij p rofeclo fumus,  6  fratrcs  ,qui  quidem  vos  \niuerfos 0- 
mm  fceleratorum  hominum  contumehajicdum  imuriaprohiberemd- 
Xime  vclimus .  His  blanditijs  eos paulatim  allicere  veterator  itte  ni- 
tebatur,afimulat*y>eritatisjj>eae,falfaq;  animi  ergaillos  juiprx- 
dicatione  teclus ,ac fidcm  ctiafuamfl  egerent^ltro polhcitus.Quin 
Yf  callidi9  exaperetincautos,prccmifltjagittariosfuos  his  verbisjke 
prx^inquitate^equofque  ddmittiteimhilenim  hic  ddvos  locus .  Voft- 
modum autcm injequens  vndique^EiaJnquitfratres^quonampergi- 
tis ^inquam l  Vergimus ,  inquiunt , Defiram .  Neclongiusl  Sane 
quidcm .  Num ,  inquit ,  Gcncuam  ?  eodcTmjue^  infdntulum  hunc 
(ffllidm  deduatis  ?  llli  ingcnue  fdteri .  Lt  vxores ,  inquit^  Vf- 
ftrx  Mc  ne  junt  l  llh  fdterirurfum .  Mox  ad  os  admoto  pugno 
flbihns  Gdlius  dduocdt  jagittarios  ,atqucVtNiuernum  incuslo- 
diamadducanturiubcf.id  quod  aRutumcsl  faclum.  UlodeducH, 

N».  iij. 


loan.Filieui  ACT.  MARTYRVM, 

pluribus  ab  code  verbis  fupcr  co  quod  paulo  ante  cofcfiifuifietjntcr- 
rogantur :  co  jc  nimirum  confllio proficifci  Geneua,  vtin  rem  diuina, 
quampafiimin  GaWiatumblafpemus ,  idololatria,pfeudoprophetiay 
tum  abufu  Sacramentorum  inexpiabili  contaminari  quotidie  cerneret, 
incumbere  reclius  poffent:  Gcneuam  autcm  effe  ciuitatem,  in  quam  re 
diuinaiam  Euangelictf  difctplinxveritas  quafi  posllimimj  iurequo- 
dam  reucrfa  effe  viderctur.  Quomam  aute  Sacramcuta  nonmhil  atti- 
geratfogabat  primum  quem  Sacramentoru  vfum  optimu  cffe  arbitra- 
rentur:  quam  item  Euangclicam  doHrinam  3  quam  quidcm  aufjicata 
maxime  ciuitatum  ommum  Gcneua  confedijfc  dicerent .  Ac pnmum 
quidem,num  Chrijlum  ipfum  hoflia facerdotajific  indufum  credercnt, 
Vt  & panem  &  \inum pronuntiatis  nonnullis  afacrificulo  vcrbisid 
quod funt  protinus  ejfe  deflnere  ,ac  repente  verum  Chrifti  corpm  ey 
fanguinemeffia  conflariquc  iudicarent.  \llitum\efumChrislum{yt 
fcriptum  ejl)in  cAum  afcendijfe  ,fe  credere,ad  dexteram  federe  Dei 
Vatrisjndeque  \enturum  iudicatum  Viuos  ac  mortuos:eoquc  modo  0* 
panem  ej?  vwum  natur<cfuce  proprietatemvtiqueretinere.Nec  vero 
panem  ipfum  ej?  vinum  aliud  cjfe  quicquam  in  hocgenere  putandum, 
nififignum  acindiciumveri  corporis  (ffanguinis  \efuChri9li:  quo- 
maficutpanc  cor  humanu  vcgctaretur ,vino  deleSlareturJic  animus 
pretiofo  \efu  Chnsli  corpore  quafi  fuilentareturfanguine  relaxarc- 
tur.per  illum  emm  rcceptum  habmffe  nos  ad  Vatrem.  Ha?c  fe  omnia  fi- 
ne  controucrfia  vcrifiima  eyfatcri  cjfc,  &  vitapericulo  profitericu- 
pere.\nterrogati  deinde  quidde  Communkatione  ftatucrent ,aiebant 
adminiflraripane  &  vinu  in  comcmoratione  mortis  pafiionifquc  lefn 
Chrisli:ac  tu  quide  non  accipi  tantum  pane  tj'  \>inu,fedplane  etiafi- 
dei  bencficio  veru  ipfum  corpus  e$ fangume  eiufdc  Chrifti,  qui  ani- 
muinterpofltofidei  \elut  inflrumeto purgaretatq;  reficeret.  Quod  ad 
Mijfam,de  qua  quoque  interrogarenturpertineret,merafuperflitio- 
ne  eyidololatria  aicbant eflfejnerum hominu inuentu,meram condcm- 
natione.  Quodaute  diuuVetru  VapaJAiffieque  potifiimum  authorcm 
exiflimarct  ,opimonc  logefalfum  illit.  nihilcmm  dc  Mijja  nc  cogttajje 
quide  diuu  Vetru  vnqua,tantum  Euangelio  nuntiado  intcrpretandoc^ 
prccfcclum,atquc  eo  nomine  vocatu  ejJdcclumfuififcXtaque fi  quam 

Jdutis 


/u//an.Leueiile:  LIBER  VII.  %76 

falutis  partem  in  HlaMiJfaponeremus ,inanem ac ieiunam  Domini 
nosln  lcfu  Chrisli pafiionem  effe  oportere :  quod  nemo  mortalium3 
Chnslianorum  praferttm  hominum,non  modo  non  vfurparc fermo- 
nefed  ne  cogitatione  quidem  vlla  comprehendere  velle  debeat.  atque 
hinceffia  quidem  id  quodesljnhiliplane  rem  efk  Miffam  islamime- 
ratnjnquamyidololatriatn  effe  Mijfam  islam,qu#  (nefandam fane  rc 
acmorte  piandam)pafiionem  Domtmnosln  lefu  Chnsli  pofl  homi- 
nummemoriam  improbifiime flagitiofifiimeque  conuellens  eyobli- 
teransfeipfam  ingerat  impudetifiitneycque  aliquid  effe  acplane  lam 
ctiammordicmoportereretincn  tranfucrfis  quibufdam  ffed alienis 
&  exoticis  hominibus  indignijbme  perfuadeat.brterrogatipraterea 
num facnficus panemin corpus Chnfitreuera  conuertendi  faculta- 
tt tn haberetyD eum ipfum neque  fubditum  homintbus ,  neque  eorum 
lingms  &  exorcifmis  obnoxium  aiunt  effe .  quin  contra  Deo  fubie- 
Sia  obfcquiofa  dicunt  omnia:delirumque  erroreminfanumcf- 
fe  quendam,attnbuere  virtutcm  aliquam  eis  \>erbis,qu# facris  in  re- 
bus  hominum  inuentione  &  artificio proferuntur.Vtrum  autem  ea 
qua  pofuimus yaliquid  ad  manes  e  Vurgatorio  detrahendos  conduce- 
re putarent:  num  Vurgatoriumetiamipfumconslituerent.reJj>ondety 
tantum  abejfe  vt  conducercnt  \>t  ctiatn  condemnationem  illis  accerfe- 
rent,Dcique  indignattonem  aduerfum fe  prouocarent.Vorro  Vurga- 
tonutn  nec  cffe  vllum  prarterquam  fanguinem  Domini  nos~ln  lefu 
Chrisliyt  f :nptum  eft^ncque  purgan  cuiufquatn  pojfe  peccata  nifi 
per  cffufionem  tllius  fanguinis .  Interpellationcm  igitur  Sanclorum  e- 
iurantes,ait  latruncidator  ,nullo  nec  honore  >  nec  vcneratione profe- 
quendos  cenfetis.  Honorc  dcpeculari  SanSlorum,  inquiunt }mintme 
\olumus:at  debtta  vni  Deoglomm  auferre  &  Sanclis  afcribere  >  id 
qmdcm  fit  vcl  ipf irutn  \oluntati  SanEiorum  intemperanterobfisle- 
re.Satum  enim  fcnptumque  cft^ad  Deum  honorem  <&gloriam  vnum 
refcrri  fcmp^ oponcre .  Quodvt  adtfieSancli  nobis  (fopitulan 
pofimt:  tatncnhonorctn  qui  foli  Deodebctury\ndeque\is  otnnisac 
potcslas  profiafatur  ,tmpudenter  ad  fe  rapere  p  rofeclo  nolint.  Quod 
ad  po^ulatioms  aduocatiomfque JJteSlaret  natura,hanc  foltmChnfli 
propriam  agnofcere  (ffatert  fcfe  yqutChnflus petitione  nullaex* 

Nn.  iiij. 


IoanJFilieuL  ACT.  MARTYRVM, 

trinfec9adhibitay  tantum  motu  quodaproprio fuo  ac  officio  nobis  adfit 
prfftoq;  fit  apud  Patre .  Apud  que  igitur exomolegefmfaccre  opor- 
tcrct,quis  dlc  tande  cffet  qui  peccata  condonaret>an  non  facerdoti  co- 
fitenduyan  ab  eode  no  expcSlanda  remifiio peccatoruanterrogati:  A- 
iunt ,  confcientiw  caufam  non  ad  facerdotey  que  in  cade  ojfenfa  nobif 
cum effe  videamusifcdad  Deum  vnuu  humanaruoffenfionu  expiatQ' 
remfolum  iuslum,vt fcnptum  cflytantum  effe  deferenda.  Voteftatem 
igitur ligawlio'  foluendi  nohabebunt*.  Mandatumjyiquiuntydlis  eft3 
"Buangc  Uum  vcre  profitcn  yventatemque  qua  huiufcemodi  ligatio  fo- 
lutioque  tam  hic  apud  nosyqua fuperius  in  c#lo  conficituryenuntiare. 
Ad  cxtremumauteminterrogatian  res  omnes  quas  afferu\ffent yfibi 
cbftarent  yvcr<zque  cjfent.venfimas  dixcrunt  effey  in  cifque fna fidem 
atque perfuafione  fuam.  Itaque  chirographum  eis juum  appofuerunt: 
teftificatlq;funt fe  valde  fibi  fortunatos  videriyquos  Deus  dignos  ccn~ 
fuiffet,qui  in  hanc  caufam  dcducerentur.Vaulo  posl  ad  Sampetrumo- 
naslcnanua  Latrunculatore  ducuntur.oppidique  fupprwfctlo  cue- 
bgus  &interrogatiombus fuperioribus  traduntur.quo  in  loco  eifdem 
de  rebus  mterrogatifibi  confcnferunt.  Quocirca  re  adforenjcs  homi- 
ncs  dclatajnque  dchberatione  cum  quibujda  accitisVatronis  deducla, 
tanta  Vanetate fentetiarumftt  cui  potifmu adiudicanfupphcio  de- 
beren  ty  exputare  nullo  modo  poffcnf.fr  cquentes  in  eam  ibant fenten  - 
tiamyvt  adnotatis  illorum  bonis  ipfi profcriberetur.  Cuifintentia  cum 
a  loan.Bergeronio  qu&fitorc jupprcefeclo  reclamaretur yipfe  decreuit 
Vt  tadiferoru  habitu perora  vulgi  traduBi,  nudi  Miffce  opera  daret 
primum^deinde cobureretur.  Vrouocaturad curia  Varificnfcmiquo in 
.  loco  quantb  rogantur  ddigctius  ytantb fc  gerunt  coslantius.  quanqua 
enim  eyamicoru gratia  valerent  y  &  diplomatibus  quibus  fcries  ipfa 
tota  caufc  de  integro  injjjici  iubebatur  yvti  pojfcnftamen  in  fententia 
permanferunt.  Dum  Lutetia  funty  Latrunculatorfanaticus  infk- 
nusmoritur.  cuiusvinmorte  perculfi  quidam ,  animu  conslernan- 
tur:alijvcrd  luslfiimum  Dei  tudicium  admirati  yjibi  inuicem  gra- 
tulantur.  Tandemautemreietlimartyres  Sampetrum  monasleria.- 
numLutctia  reuerfi  xvm.Calendds  Febr.  \n  Concdium  vemreiu- 
bentur^vt  quid  animi  tum  demum  habeant,oslendant.Verfiueraturos 

adex- 


IuIianXeucillc.  ;  L IB  E  R  VII.  177 

adcxtrcmufc  dicuntejfc-.prauaricatorcs fc  ratiforefiquodvcrifii- 
mutn  cffc  cognoucrint^abiuroit.TumacluariusVarifienfis  curiaz  de-t 
crctum  rccitat:  quo  dccrcto  contincbatur,viuos  ambos  cxuri  oporte- 
rc,fiquidctn  fibi pcrpctuo conjcnticntcs pcruicaciam  isliufmodinon 
abifccrcnt : profcrt  item  dccrctum  altcrum  memoria  tantutn  bomi- 
num,non fcriptoconfignatum :  quo  conflabat pr&cidi  quoque  cis  lin- 
guas  oportcrcfi  pcrgercnt:  fin  vctcrcmis\amopinionemexcutifibi 
patercntur,fane  fore  vt  &  laquei  prafocatione  flammam  antcuerte- 
rait,&  lingua fcSlione  libcrati  mcundius  vitam  cum  morte  commu- 
tarcnt.Velktis  ipfi  quidcm  piquiunt yvt  reicBa  veritatis  optima  cau- 
fa  Deum  nofirum  abiuraremus:atfrus~lra  vos  vniuerfi  conficitis.Vix 
abfoluerant yquum  decrcticapita  tria  recitari  dcficrunt:  quorumpri- 
mum  illud  erat,perperam  ac pcruerfe  ambos  de fanclo facramcnto  lo- 
quutos .  bnd  verd ,  inquiunt  pptimevcrifiimeque .  Secundum,falfh 
Bapnfmum  eofdem  abiuraffe .  bno  confianter  affcruiffe  s  fed  infor- 
majjc  ,1/iquiunt.T 'crtium,Deum  ac  diuosipfos  immortales  acerbitate 
contutncboft  verborutn  injeclatos  fuiffc .  Quin  contra,inquiunt^ 
Da  caufam  slrcnuc  ffccpiffc,  cj  diuosin  honorefcmper  habuijje. 
Moxfc  ipfuontucntcs  ambo,inuiccm  hortarife  ,paratofjue  cffedice* 
Te  no  tatumvmus  alteriufue  mcmbnfaccrc  laBura ,  vcrumetia  totius 
'corporis  naufragiu,du  ea Jujlineant  quce  cum  ad  falutc  fuam,tum  vc- 
ro  Deiopt.max.decus  & ornamentum pcrtincre arbitrentur  .genits 
ennn  hoc  totumfuppliciorum  cy  ammaducrfionu  motnentaneum3vcl 
potius  ctiam  optabdc  cjf fuaucfi  cum  tanti  bom  quantum  ipfiiam ffe 
atquc  amtno  confecuti  fiut.prajlatia  O3 diutumtate coparetur.Sup- 
praftclus grauifiimapujt  homincs  natos  ilhs  gcneratormctoru  mdi- 
cere,mfi  di&a  rcuocarcnt :     contra(pcrgcrct  audacier)  eis etnm fe 
tormctis  pcrterrcfcrinullo  tnodo,  quibus  hccrcditatctnadituri  cffenty 
quam  atnplifimatn  &  cxpcdinfiimam fibi  propofita  ejfetmnime  du- 
bitarcnt.Exuutur,vinduntur,Uque  a  mcridie  ad  tertiam.  Nihilonri- 
nus  oratione pcrpetua  Dci  bonitateac  mifericordia  dilaudates ,prce- 
clarifimc fecu  agi  tcflatur ,quos  in  caufatn f  w  detmfifkt,quos  hono- 
retato  dignat* efct.ltaq;  fupplicij gcn  accrbifimum expcSlatcsyvna 
canut  Vjal.6,Domme  ne  in  -t($c     deinceps  cant.  Symeonis ,  Nunc 


DionyCVayrus!  ACT.  MARTYRVM, 

dimittis  feruumtuum  Domine.  Mox  fuppraifeclus  infania  ^ffurore 
pr£ceps,Domimcanumpr*mittitaddlos  quendam,  captwfum  homi- 
nem  in  dij]>utationey&  in  comprimenda  \>eritate  \eteratorc  eximium 
ac  prope  fingularem.qui  ciim  multiplicem  ac  ^ariam  cum  martynbus 
dijjputationem  inslituifet^exceptus  ille  qmdem  iniriofuitposlea  ve- 
rofrablus  atquefufus.Abitejnquitan  malam  crucem  6  intemperia, 
o  agitata?  furia.Succedit  Suppra^feclusdigneam  crucem  in  vtriufque 
coUigatas manus  imponitiarripiturdentibus  cruxyVique fumma pro- 
ijcitur ygerendam  enim  aliam  ambobus  cruce  longe pretiofiore  (Jex- 
cellentiorcmeffc.Hoc  faclo  concitatus  Supprtfcclus  linguas  edcre 
ambobus  iubef.faciuntincredibdi  conslantia.quodque  maiorcm  in  re 
noua  mirationem  facit  }exeb~l£  iam  exdem  ilU  lingua'  poflridie  in  ip- 
fa  Concdij  publici  claffc  reperiuntur  .  Itaqueborum  martyrumex- 
emplo  duorum  liquido  o9lcndit  Dominus  fe  loquendifacultatem  non 
alltgaJJ c  linguxepraicifa  cnim  ea  conce fit  vtriquc  bonus  ac  nnfcncors 
Deus  vt  loquerentur.nam  ad  fuppliaj  locumprogrefi^osyinqumty 
aliquando  tandem  & peccato     carm  ©•  mundo     diabolo poHre- 
mum \>ale  dicimus:nunquam cuillis  commune  quicquamhabitunfu- 
mus.Aliaprrtterea  qiuedam  a  fummis  illis fane  viris  intelligenter  cx- 
cipiebantur.  Quin  etiam  liilore  eos fulphurco  &  tormentariopulue- 
re confpergente  &  fuccuJfantc.Age  yinquitEilwlius  yfalle  fallc  fcrio 
'  putridas  &  cariojas  hafce  carnesMox prorupta  infaciem  flzmma, 
immoto  corpore  confislentes  }fchciter fjiritum  edidcrunt. 


DIONYSIVS  VAYRVS. 


TQ  lonyfiusVayrus y¥ontenij  ortus ydiceccfisBaiocenfis  Jn  inferiori 
Northmanice  partey\>aleiufo  prcfbyteratu  Vapaliy  Geneuamesl 
profeclus3vbi  artem  libraridm  didicit yatque  inde  libros  fepcniwo 
inGalliamafyortauit.Tandemininfulis  Ger^ets  &  Gueme^cis 
domicdiumdelegif.inquibus y  qubd  Anglorum  ejfent  ditionis  yhaud 
ita  pndemiufiu  acvoluntate  lllusinfiimi ac Chrislianifinn  Edou- 
ardifexti  Kegis  JynccreEuangelium  pradicaficceperat.  ibiDio- 

nyfius 


Dionyf.Vayim         LIB.ER    VII.  178 

nyfius  artem  fuam  exercuit:  aliquandiu  verbi  Dei  mimSler  cdn- 
flitutusJZlmflum  annunciauitin  quodam  Guemezcc  viculo.Sed  quo  - 
niamanno  u.D.iuu.dcfunclo  Edouardo  ,futtcfferant  Marianatcm- 
pora Au& impios cultus ac  Papifticas  [uperslitiones  in  totu  revnum  MamE-  ' 

K        1  f  ,  \      •     /,    •  /,•         J  f       •         n-  *  douardo 

inucxcrunt yaacovt  in  illis  injulis  impia  rcligio  prijuna  receperit  or-  fuccefskin 
namenta:  Vayrus  comitatus  quibufdam yperNorthmaniamiterfccit  ^ngiiS 
coammo  vt fcGcncuareciperct: atqueinvitumqui appcllaturEuU 
lium perucnit yadferens multos  facrtf  Scriptura  hbros.  Et  quumab- 
ijjjct  rbcdam  rcbusfuis  vehendis  condublurus yGulielmus  Anglus 
vkecomitis  fupprxfecius^cumfratre  fuo  loanne  Anglo  procuratore 
regio  aduenit ,  ac  libros  fibiat  rcliquam fuppclleclilcm  cxhibcripra- 
cipif.cuiobtemperatum efl,  atque omniainterdiclo  retentafunt  yipfe 
etiaqui  ca  ajferuabat.  Dum  h&cgerutur,  interucuit  Vayrus,qui  licet 
onvuaintellexiffet quce  eucnerant  yipfofque  fatellites  oboculos  ha- 
bcrety  tamen  repente  abfque  \>lla  difimulatione  rationcm  caufamque 
interdicli  ac  retcntionis  cx  ipfis  quafluit. cui  reflponfum  esljibros  ef- 
fc  hderefi  refertos:ipfe  contra,  nihil  nifi  vera  in  cis  contineri  :fuofque 
effeynon  eius  qucm cepcrunt .  Vroinde  qui eos affemauerat  moxdi- 
miffusfuit:  ipfe  Vero  Vayrusin  cuftodiaPeriefumadduclusyvbiper 
duos  mcnfes  &  dimidium  ar&ifiimis  vinculis  conflnclus  manflt.  In- 
terea  a  ludicibus  cius  loci  multis  dc  rcbusfuit  interrogatus  y  qui  cri- 
mcn  proditionis  ei  obijciebant  y  quodapud  Anglos  capitaks  Gallo- 
rum  hoflcs  effct  commoratus .  Ad  qu<e  reJJ>ondit,  fe  illuc  vcniffe  non 
sludio  prodendi  qucnquam  ,fcd  vt  hberum  fibi  effct  rite  Dcum  inuo- 
carey^fcx  eius prdfcripto  vitam  degere.Porro  quum  iudices  Verie- 
fiyVayri  caufam  protraftinarent  ymandato  Cognitoris  regij  apud  Ko- 
thomagum ,addiic\us  esl  Baiocum  y  <y  decem  dies  ita  conslriclus  in 
carccre  Epifcopi  rcmafttyvt  omnis  aditus  ad  eufuerit  interclufus.ln- 
dcKothomagum  duclus  esl  ,vbifenatuftonfultofancitum  eslyVt\i~ 
uus  comburcrctur yac  ter  e  rogo  extraherctur .  Hac fententia pronun- 
tiata,omncsci  wslarc  vt  flu&  fcclxfautores patefaccret  y  alioquio- 
mma  cius  mcmbra  in  qua^lione  comminuta  in :  quibus  illc  refJ>ondit3 
omncs  veros  Chnftianos  a fe jlareyex  quorunumero  effct faniorpars 


DionyCVayru*  ACT.  MARTYRVM, 

CaUiceJmo  vero  eSenatoru  numero  plcrofq;:  neque  vllo  cruciatusge 
nere  quidquaaliud  a  fe  eos  extorfurosy  nec  coniecluru  quenquam  in 
cdpitis  aut fortunarum  difcrimen.  Quod fi  me  tormentis  enecaueritisi 
crudeles  vcflros  ignes  non fentiam.  Hcec  cum  audiffent}  tanta  anim 
conflantia perfpecla  in  quceslioncm  eum  non  comeccruntifed  ad fup- 
plicium  protinus  agi  iujfcrunt .    Cum  e  carcere  exiretymagna  ade- 
rathominumfrequentiay  quam  Vayrus prcefenti  animo  &fingulari 
\ultus  alacritate  hortari  capit ,  \>t  doclnnam  Chrisli  amplcclercn- 
tur}  Ucet  quidam  monachus  Carmclitanus  qui  cum  eo  in plauslro  e- 
raty  cuminterturbaretXbi  vnus  ex  hclorib9  acclamauitad  carmficey 
Kefecayrcfcca  ci  linguam:  quod fine  vlla  morafaBum  efl.Tuc  mona  - 
chus  crucem  quandam  ligncam  ci  obtulit,  ac  mambus  qucc  arclifime 
erant  alligatce  Jnfcri  lufit.atpius  itle  vir  quantum  infe  erat  recufa- 
hatyvultum  a  monacho  auertensihic  vcro  bcluino  boatu  cxclamas  yVi- 
dete  iamyvidctc  cxccrandum  homincm  qui  refyuit  crucem.  AdJublus 
eflposleaante  vaslam  cedem  KothomagenJemyquam  vocant  Diuce 
Mariceyvtfignificationem  aliquam  darct  populovencratio;;is  eorum 
idol&rum(quos  Sanblosvocant)qui pro  tcmpliforibus  locantury  at- 
quc  ita  honorariam  quam  dicunt  emendationem  admififfe  videretur. 
Ktipfe  mamhus^oculis  yvultu,toto  denique  corporis  gcslu  fatis  pr& 
fe  fercbatfolum  Dcum  cffe  adorandunr.tergum  obucrtens  eorum  ido 
lis}  &  aperte  declarans  ea  defficere  acdeteslari .  Cum  ad  fupplicij 
locum  vcntum  eslyprotinus  in  igncm  comcBus  esl  y  e  quo  y  vt  arcslo 
pronuntiatum  eratytererat  educedus}quod  tameadeffeclum  nonfuit 
perduclum.namvbiprimumignisfuit  accenfus  yadco fiammainua- 
luit  V/-  haslce  altitudinc fupra  corpus  Vayri  fefe  extulerit:  ambo 
caynifices  quantunuis  <tdnitercntur,eumin  altu  crigere  nequiuerint. 
lnterea  fatelhtes  baculis  turbam  quce  circunslabat  adigere  conaban- 
tur  vt fubfidio  e fiet  carmficibus  ynec  tamcn  effecerut  vt  vel  vnus  qui  - 
dem  manum  admoueret.Sanblus  igitur  Dei  martyr  ad  huncmodu  ex - 
pirauit  nono  die  Augusli  annoy  m.d.li  i  i  i.cuius  rei  laus^honor 
gloriafoli  Deoviuentiin pcrpetUum^Kmen. 

BERTRANDVS   BLASVS  Tornaccnfis. 

BER- 


Bertrand.Blaf.  LIBER    VII.  i8o 

Jffgffi  Ertrandus  Blafus  Tornaci  Ncruiorunatus,Jericdtorum  c  la- 
$1^})  na  cofetlorum  opifex ,  quum  a  Dco  veritdtis  cogmtioncm  acce- 
pijfet,  dcmigrauit  wefaliam  ( quod  oppidum  ad  imperium  ac  iurifdi- 
Slionem  ducis  Cleuefis,luhaccnfifquepertwct)  co  animo,vt  receptus 
ibi  in  ccclcfiam  Gallicam ,  excipicnda  concione  diuim  Verbi ,  rituque 
Sacramcntorum  vfurpando,  Dcum pie  rehgiofeque  coleret  :&fires 
facultatcm  babitura  videretur  3  codem  vxoremfuam  atque  familiam 
adduceret.Quo  conftho  quum  wefalta  iam  terTomacum  profeclus 
ejfct,mhil  tamen  cum  vxore  conficcre,  ncque  vt  fequife  quam  rema- 
ncre  Tornda  mallct  ,impetrare  ab  ed  potuit.Voftremum  dutem  quum 
^ffefdlid  dcccdcns  in  iteridm  effctmgreffus }  cormtdtus  officij  gratia 
fuijfefertur  a  multis  ,nominatim  autem  N.Ludouico  ecciefice  Galhae 
mimflro:ab  eodcmque  monitus  vt  idololdtndmfugeret3  &  qudm  ohm 
\>en  inucsligandi  rationem  iniiffet,in  cafortitcr  in  poflerum  conftan- 
terque pcrfcucrarct .cui  Bertrdndus}Verofe  quodam ac  tacito  diui- 
ni  Spintus  ajfeclu fenjuquc  ccmmouen :  fterdre  denique  mhilcom- 
miffurum  fe,quod  quidcm  dutindignum  co  ordine  quem  duxijfet,  dut 
ahenuma  fidci  quamhaberet  ^prxmdiciovideretur .  Vorrb  fimuldc  - 
Tornacum  attigit,quum  vxon  perfuadere  non  poffet  vtoppidum fu- 
perilitiofum  idololatnaquc  dcditum  rehnquerctdn  eodeefiipfe  dies 
aliquot  ante  Natale filentib  commoratus .  Quo  ipfo  die  Natalis,  dnni 
m.d.lv.  domo  progrediens  ,ab  vxore  fratrcque  pofiulauit  vti  preci- 
bus  a  Deo pcterent,vt  confilmm  inslitutumque  Juum  [cuius  ipfe  ra- 
tioncm  inclufam  dnimo  continerci)adfelicem  exitum  ddduci  vellet.l-*~- 
taqueprofcclus  in  cedediuce  Marice  vulgb  noftrx  Domin<e(quodtem 
plum  ccetcrorum  ommuqu&  Tornaanumeratur,  maximum  amphf- 
fimimque  cfl)confeclis  tnbus  circd  chorum ffaiusjnagnualtare  com 
modifimum  duxit  effe,in  quo  mohtionefua  quam  optime  defungipof 
fet.  Quod  quum  ci  non  fucccdcret ,cfictquc  facellum  tbi  paroeci<£ ,  cor- 
ripuit  intrb  Jcfe :  quo  in  loco  sletit  teclo  capite  tdntiftcr,  dumfiamen 
curialis  deum  illum  fuum  panaceu  foleniter  attollens ,  eodem  vcsli- 
gio  fibi ereptumfcnfit d  Bcrtrado-.hisverbispopulu qui  ddcrdt,incla 
matc,Vt  circunfcripti  cflis  vniuerfi\quid\adcbne  cacutitis  }ac  dementi 
ruina  fefe  inflccluntmentcs  vcflr^vt  iftud  cruslulujefum  Chnftuni 


Bcrtrand.Blat.  ACT.  MARTYRVM, 

verum  Deum  ac feruatorem effevobis perfiuadeatislEccc  ,(jhabitis 
alijs  nonnullis  ad  ddmonitionem  pertinetibus  verbis,arreptam(quam 
Vocant)hosliam  comminuiticomminutam  pcrculit  atque  conculcauit. 
Ad  quodinuifium  catenus  inauditumque  ff>ehlaculumcircunfufa  mul- 
titudofdie  prtfertim  tamfcflo  ac  religiofo,  animo  coflttit  adeb paui- 
do  atque  conslemato,\t  Bcrtrando  ipfi  mhilo  fuerit  difficdius  futu- 
rum  expedire ftlutem fuam ,  indeque  fiepronpere,  atque  e  medto  de 
cado  taclorum  hominum  conff>cblu .  Sed  illum  Dominus  ad  facinoris 
fui  tam  prwchrtprobandam  rationem  exponendamque  referuaffc  cb 
\>idctur,qubd  comprchcnfum  &  captiuum  in  arcemTornaci  mumtif 
fimam  duci permifcrit .  Ha?cdumTornaci geruntur ,curator  oppidi 
prouinci^queNeruiorum^Hunnorumprafeclus  ,Bicfi  tum  quidem 
dgens  ,domi  fedebat  articulariusiquiad  huius  fiabli  mentionem  atto- 
mtus,(fcxcla?nans,Du  veflram,inquit,fidem !  Skcine  tu  tandcm,  o 
bone  Deus,  hominis irnpurifiimi pcdibus  oppnmite coculcarique fu- 
slinuisltquin  tantam  impietatemytantumficelus  acriter,\t  erat  vin- 
dicari  multb  dignifiimuMtus  ipfc  es  atqut perfccutus?Miferum  mc\ 
Tantumne  tc  patientia  prtcslare  potuiffdislane  tandcm  cffc  perpcf 
fium*Polliceortibi,in  meque  recipio,6  Deus,ea  fieueritate  tantumfa  - 
cinoris  crimen  accepturum  cffie  me,  eiufimodi  proditurum  exemplum^ 
\tdefixumadmcmoriamomniumhominum  ficmpiterna  indicium  cffie 
pofiit .  Mox  irafiunoje  percitus,  tantum  acerbitatis  virus  euomuit, 
verba  quadam  tam  impotentcr  effudit,  vf  ab  ommbus  qui  aderdnt 
hominibus,exijf]e plane dc poteflate ,necnonimpctu  quodamanimi 
\efianofiern  raptarlque  mdicarctur .  Haud  itapbsl  multb  quum  vf  - 
cunque  morbus  animi  rcfiediffict^dcportarifie  in  caflrum  Tornaci  iufi- 
fit:quo  in  loco  decermBertrado  quaflionem  natahtijs  ficriatis  diebus, 
\t  indicia  profitcri  cogerctur,poflulauit .  Nccenim  cunofius  fiaBi 
confefiioncm cxprimi  oportere  ccnficbat,  quum hoc toto  de gcncrc  o- 
tnnes  antea  longe plura  iam  ab  illo  quam  autoptarent,  autopinarcn- 
tur,mtellcxif]ent.  Etenim  intcrrogatus primum,nu  quafacli  fuipcc- 
mtentia  duccrctur.ac  intcgrutn eifi fit,vtrum  eo progrcdi  vcllctfin- 
gulari  quadam  anirni  conslantia  grauitateque  rcfifondcrat ,  \d  ipfium 
centiesfi  liccat,vcllc ficfiacert :  mon  dcmqte  centies,  fi  totidcm  fibi 

Wai 


Bertrand.Blaf.  LIBER  VII.  i*i 

\itafuppetcrcnt:ftquideid  adlcfu  Qhrtsli  feruatoris dmplitudtnem 
glonam  pertincre  extslimarct.  Tum  carnifices  quum  iudice  ex  ille 
poffcnt  exprimcre  nemine ,  de-integro  quafttonem  interminabatur: 
qutbus  tlle,  proptum  ac  paratufe  ad  nouam  pcrpefionr.tndtcaturum 
autc  ejfe nemtne. Quo faBufuit  vti ter ei quxftto repeteretur ,quam 
idem  tamen  inuicla  antmi  magnttudine  fuperartt .  Voftndie porrb fe- 
riarum,  quidteserat  uu.Cal.lan.quum  ad  codemnationem  \entum 
effet,acctdit  "vttmortis  eifententta  in  hanc  rationem  pronunciaretur. 

IfSStM  ifi  procejfu  criminali  fa&ocoramnobts  aduerfate  Bertrandumle 
Blxs,per  quern proceffum fimul  Q*per  tuas  cofefltones  libcre facfxf  no~ 
btf  fufjicienter  conftat^qubd  tn  die  Natalus  Domini  nuper  elapfojhora  magn£ 
Mtfft copxruertttn ecclejiaparochtaltin teplocathedraltnoftrx,  Domin<e Tor 
nacenfis:& tbi  malo,peruerfo & felonta  turgenti  animo,propoftto  deliberato 
propitts  accefitftt  ad Curatttcelebrante pr^diclam  magna  Mijfam  parochia- 
lem^actenememfanclijlimaacfacrati^imamhoftiam^fanclufacramen- 
tum  altaris  inter fuos  dtgitosjparatu  adeleuandu  &  oftendendupopulo:  quam 
qutdem  hofttatu  ab  tUiits  digttvs  yiolenter  manu  tua  dextra  arrepta  maxima 
irreuerentia  &  contemptu  proieclam  in  terrayac  defuper  tuo  pede  dextro  con 
culcatamyerbt6probroftsprofequutwes,dtcens,Hocfacioadoftendenduglo- 
riam  tfttws  Det,& qubd  nullam  potentiam  habeat.Ettum  in  promptu  per  eos 
qui  circunslabant  quum  fuiffes  apprehenfws  yt  captium  conftitucremymulta 
yerba  hxretica  pronunctaftty  yteos  induceres  tn  tuam  damnabtlem  intentio- 
nem:imb  in  tuis  inttrrogattonibwj  reTfondiftt defacro  facrameto  Bapttfmatui 
prorfin  h&etice  &  contra  fancf-tm  S cripturam.  I  tem  contraueniendo  ordi- 
nattonibus  I  mper.ttoris  noftrt  domini  tu  futftt  plurtes  ^WefalidL,  tbidem  con  - 
uerfando  commorando  peraltquod  tempus  cum  ijs  quti  Uam  yrbem  inhabitat, 
Pro  qtubus  omntbus  cafibus fupradiclts  ex  coftlto  &  refolutione  domini  Bail- 
hui  Tornacenfts  &  Tcrnefit  ac  ipfusLocutencntis: fimul& conftltariorum 
1  mperatoris  noftrt  domint  in  eode  Balltagto,magna  &*  matura  deltberatione 
habtta ,  nos  te  condcmnauimus  &  condtmnamus  yt  fupercratem  traharts  a 
loco  pronunctationts ftntentix  yfque  ad  magnuforum  tftius  yrbis,yt  tbifuper 
faclo  theatro  manu  s  dextera  ttbtforciptbus  tgne  rubenttbus  yi  euellatur,ftmi- 
liter  &  pes  dexter,ac  deindeltngua  pr&ctdatur •:  accorpus  tuum  yiuum  per 
medium  hgatumad fummum  troihle£  paulatim  iento  tgne fammtfcetur.in 
eo  den  tque  igne  fcpius  dcmtttatur  &  attollatur  ac  fnaltttr  tn  cineres  confu- 
matur.^itque  inftperdeclaramus  omnta  tua  bona  conffcata  ad  yttlttate  Im 
peratorts  domtni  noftri-.aut  eius  auteorum  ad  quos  perttncbitpernoftram fen- 
tenttam  diffnittuam  crimmale& pro  iure^clum  & pronunciatum  tanuts 
aperttspcr  excclfum  &  potentem  dominum  Senefcallum  Hannonix,(^c. 


Bcrtrand.BlaC  ACT.  MARTYRVM, 

Die  S ahbtti xxix.DecemhrpiyCinni M.  D.L  V3prxfentthttsyirfSConfdi4' 

'    rJj(  <td  hoc  ordinaw  &  depuratis. 

I  L  L  O  igituripfo  die  dum  fententiaz  executione  obcuntymife- 
rum,fuper  cratem  afiidentcm ,a  Tornacuaftclload  forum  vfq,  nm- 
dinarium  trahunt.ibi  contabulationem  extruunt : produblum atquc 
vintlum  ccdcre  manum  qua  facnficulo  hosliam  extorfetat  >  cogunt: 
quam  cautcrijs  tutlis  duobus,  ignitifquc  ferreis  cujj>idibus  arrtptam 
eoufque  compnmunt ,  dum  in  totummanus  ipfius  fpcaes  (fforma 
detrahcretur.Alia  prwtcreaferramcntafuperioribm  finullima  pro- 
ponunturignis  ardore  £r"  wflamatione  corufcatiaunqux  ipfe fyonte 
pcdem,quo  pefiundafict  hosliam,tnJerens,  mirabile  propofuit  exem 
plumamfwgrauitatisatqucconftantiafua'.  His  Confetlis  rebus  dif> 
foluitur.  irfra  d^fccdcrc  ,globulumq,ferreuque  caftro  progrediens 
^eatenus  orc  tcnueratyedere,i&linguaabfandenda  profcrrc  lubetur. 
paret.lnfenturmos  rurfum  eighbJus,quodne  lum  quide  perpetuis 
chtmonbus  /i\que  quibus  vmucrfa  multitudo  vehcmcnter J  ane  com 
moueretur jDominumapptllarc deftneret.  Mox  contabulationem al- 
tcram  dcprcfiiore aliquauro  ca,  in  qua  candentibus forctpibus  marnt 
&  pedefuerat  inuHus  ,eadcm  alacntate  confcendxtyeode  anwio,quo 
fi  nequc  captus  ahquo  mebro,  nrque  v//o propofito  vita periculo  con- 
citatus  ejfetyplancfaclurus  ejfe  vidcretur .  ibi  mambus  atque  pedi- 
bus  a  tergo  circundutla  per  medium  corpus  ferrea  catena  reuintlus 
incumbcbat  togofurfum  acdeorfum  addutlus  inclinatus  mifeta- 
bdc  populo  Jfctlaculum  prabcbatiHannomtePrwfetlo  intewn  mar~ 
tyrcm  ipfum  nunc  attolli,  nunc  depnmi  tubente,  &  oculonmmanita- 
Us  fu£  pafcente  tantifper  ac  fatiante ,  dum  via  fantlifiimi  corpus  il- 
lius  in  anerem  conuerfuman profluentem  imjcitur.Hoc  confctlo  ne~ 
gotio  ta  prtclaroyVt  facellu  in  quo  res  inaufficatb  perpetratafuif 
fet pcduderetur lignuquo  facnficus  ante  arapofito  fupergrefius 
efict,exurcretur,  marmorcuslapis  quo panter  incefiifict  ,confrin 
geretur,impcrauit:interdixitque,quomam  Bertrandus  ipjc  quicquid 
eruditioms  ac  vetareligionis  habuifet,  ecclefiai  wefaliefitotum  re- 
ferrefe  acceptu  dixifict.ne  quis  aut  comcrcu\aut  cuiufquam  alterius 
negorij  nomiac  illo  proficifcetetur :  alioquifore  vt  in  multlam  Impe- 
ratons  (quamilli  PLcardum  appellant)incurreret. 

Liber 


k8j 

Liber  o&auus  Achonum 

M^tRTTRVM. 

Hiftoriadc  a&isquinque  Martyrum,qui  exuftifunt  Cameriaci,vbi  fupremaeft 
Curia  Sabaudix,ncmpc 

IOANNIS     V  E  R  N  V  T  I  I,  Pidauienfis, 
ANTONII    LABORIERII,  Cahortenfisin  Quercyo, 
I  O  A  NNIS    TR  I  G  A  L  E  T  I,  Nemaufenfis, 
GVYRAVDII    TAVRANI,  Cahonenfis, 
BERTRANDI     BATALLII,  Vafconis. 

^^^Vy^C^X  cotcmporequo  Dominus  pro  fingulariboni- 
S^r^sSK?*^ fUd  Euangelium Geneu* pubhcari  \oluit, 
\  .j  i    \:\quuw fuos  ciratcrwgr/iti annos in ca tutatus cf- 
^f^^^)^fct,tandem  yelutex  Jcptis  fuis^  arcnapermuU 
Qy^f^fi\ tos  emifit  athlctasfortiJ^imos,qui  veritate fuam 


I 


Ofccy  ^XTtelfl  (yncerc  honnmbus  patefacercnt.Ac  non  ita  pri- 
dem  quinque  eximios  tcflcs  doclrin*  fu*  produxit  ,  qui  hanc  coram 
fenatu  Camenacenfi  conflanter  ajfereret :  quorum  tres  nempe  han- 
nes  Vernutius  Viclauus ,  Antomus  Labonerius  Gahorti  Quercia* 
norum  natus,ac  lcgu peritm ,  quique  mdicij  rcgij  officio  illic  dcfun- 
Bus  erar.Cf  loannes  Trigaletus  Nemaufcnfis ,  turis  etiam peritus, 
ecdcfidc  Gencuenfis  confenfu  delecli  adpromulgadum  Ghrifli  Eua?i- 
gchu,munus  hoc  libcnter  (j  fummfiis  animis  fufcepcrunt ,Vf qui  iam 
antea  fe  Dei  mandato  f$  vocatiom  confecrauerant.  Etfi  autcm  non  i- 
ta  slupidinec  hebctes  erant,quinfacilc  pcrjjncercnt  qua?  fuis  capiti- 
busimmxnebant  pericula  ,&ignes  quafnam  acccnfos  prauiderent: 
sludiumtamen  illud  pium  quo  fcruire  Deiglorice  cupicbant pro  fua 
Vocationc fanclifiima,illos  fic  pcrpuht ,  Vf  omncm  hoslium  vcritatis 
truculcntiam  plufquam  barbaram  contempfcnnt :  atque  etiam  licet 
quida  virpius  dlos  pra:monui[Jetquu  viam  ingrefiifunt,periculucfte 
ne  comprehenderentur  in  itincre  ,  nullo  tamen  metu  ncc  tcrrorepcr- 
celliaut  abslrahi  potuerunt  quin  pergerentquo  erant  vocati.  Duo 
item  ah\,duyraudus  fcihcct  Tauranus  Cahorti  Qucraanorum 
natu^acmcrcator:  &  Bcrtrandus  batalhus  nationc  Vafco  &  fcho- 

Oo. 


V.aGeneua.  ACT.  MARTYRVM, 

lafticus  itineris  comitesfe  illis  tribus  adiunxerunt,  acfi  ccgre  tuhffc 
eos  adcoronam  martyrij  accipienda ita properare ,vt  wterimpeda 
non  mouercnt  ipfvnam  Batalhus  quum  flatuijfctillos  tantum  comita 
paulb  vhra  potcm  Aruce  torrentis ,qui  Geneuce  esl  vicinus,qub  fub 
leuarct  Laboricrum yrogatus  \tctiavlterius pcrgeret, tamprompt 
&  alacri  animo  confnjit^t  quanuis aditer  mimme  cjfct  paratus,* 
\ltimumtamcn  vfque  fpintum  comcsfuerit  indiuiduus.Quinque  i~ 
giturilli  Deiferui  cum  alijs  oclocomitibus  iter  fufceptum ,Lctis  ani- 
mis profequuntur .  canuntenim  Deolaudes ,  gratias  agunt  vcra 
fiducia  inslrucliparatique  ad profundendas animas pro  tucnda  cius 
gloria,cui  operam fuam  impendcbat  ficutipoftea  fatis  comprobarunt. 
Qujwi  ita  proficifcerentur^bi  tandcm  fimul  omnes peruemffent  ad 
eum  locum,cui  vulgare  noinen  cft  Collum  Tamifu  montis  apud  Fof- 
fmianos  Sabaudicc populos :  occurrit  illis prcefetlus  quidam  reru  ca- 
pitahum  quipaulb  ante  veneratGcneua,vbi  aftutefimulas  fe  religio- 
mfaucreiquia  nonnibil  de  ea profeftione fubolfeccraty  eos  illic  expe- 
clabat,\>t  incautos  vclut  ex  infidijs  dcprebenderet .  Vtautem  oftcn- 
dcret fe palam  mancipatum  effefuriofe  ifkoru  libidini,  qui  odio  pluf- 
quam  bclluino  contraEuangclium  rapmntur ,  eos  in  vincula  comeat. 
Atque  vbi  multa  percontatus  effet ,  &  quas  fecum  ferebant  litcras 
libros  extorftffct,  colligatos  omnes  rcbla  Cameriacu  duxit :  Idque 
fecit  vt  illisgratus  cffet,qui  velut  leones  famelia  buic prccdct  inhia  - 
bant.Vtcunque  tamen fccuierint  truculcntcc  bellua?  ,ftngularis  ouium 
Chnsii  manfuetudo  ac  tolcrantia,  tantam  rabiem  ahquatenus  miti- 
gamt,effcc'itque  vt non ita crudclitertraclatifint,atque folet alu qui 
eandem  caufatfi  tnentur.Sed  loge  fatiusfuerit  ex  ipforum  literisin- 
telligere  quidcontra  eos  aclu  ftt,qua prudentia  reff>6dcrint  fuperbis 
ludicu  interrogationibus,^3  quammodcftc  fegcffennt  intota  atlio- 
ne.  quantaporrbconslantiapcrtulerintmortem  hominum  opinione 
turpem  &  ignominict  plcnam,cui  tandcm  adiudicatifuntyrelatumfuit 
ab  his  honumbus ,quorum  ea  cfl fides  vt  abrogari  nullo  modo  pcfiit,, 
modum poslea  fuo  loco  dicctur.  Ac  primb  quidem  ea  propofui- 
mus fcripta,quibu*  abla  mdiciaria  caufcc progrcffus  contincntur, 
ficutietiamipfi  confcnpferunt. 

Gratia 


V.aGcneua;  LIBER  VIII.  2,84 

Gratia  Domlni  noftrikfu  Chrifti  fic  vobifcum  perperuo. 

STS/:  A  fuit  Dci  optimi  maximibonitas  &  amor  crga  nos ,  tantum^ 
"to    £L&$ipe  honoris  indulgcntifiimus  Yater  nobis  dctulit  ,fratres  \>nice 
jii     dilecli  ,  \>t  catenis  vinSli  figillatim  ex  carcere  dedutlifimus  in  audi  - 
tonum,quod  vocant,  \>bi  tam  fedcbantiqui  locum  ?ra:toris  tenebat, 
M    Yra-feclus  reru  capitahum,  Caufidicus  regius  ,  OJfiaalis  huius  vr- 
w  ditionisT<trentefi<£ fidei  inquifitor ,¥urbitus  epifcopum  refe- 
rensy  ahquot  etiam  monachi  <&  alij  nonnulli  coram  aderant.  lllic  rur- 
.    fus  quafitu  efl  vcllemufne  noflras  quas  odiof  ■  nominat  Jxerejesper- 
tinacitertueri.  nos  \ero  Spiritus  fancli  prcefidiofreti  expofuimus 
1  r.    quu  imctlce  funt  in  nos  manus  ,mhil  aliud  quam  Vw placide  ingrejfos 
1  i    trafuffeic&terum  quod  ad fidc  noftra fJ>cBat }eandem  eff :  quam  Ge- 
neuenfiSy  Bcrncnfis,  aliceque  omnes  ecclcfice  Euangelij  lucem  &  vera 
pradicationcm  amplcxa yprofitentur  ificuti  etiam  cdita  iama  nobis 
'/0   fuerat  aliqua  confcfiio .  nos  autem  iure  non  poffe  ab  ipjis  cogi  ad  e- 
B    am  deferenda }vt  qu&  in  Yapatu  obtinet  vllo  modo  awplcBamury  quu 
%    pra:fertim  nemo  ob  fidem fua  vexari  dcbcat,  modo  ne  Hatu publicum 
perturbet  aut  conuellat :  atque  ficonslaret  eorumfidcm  effeveram, 
i    ad  illam  Cogi  non  debere yqucmadmodum  Hdarius     Mhanafius  con 
rjf    tra  A  rnanos pcrJJ)i(ue  tradunt.  Deinde  quanuis ,  Deigratia3  de  no- 
ftra  fidc  certi  c(J'cmus  ,fi  tamen  ex  Scriptura  doceamur  nos  errore  la- 
u-    bi,vcl  aliquod  dogmafa!fum  tueri,paratos  cjfe  ad  pr<ejiadu  Deo  no~ 
g    ftro  obfcquium,vt  qui  sludium  hoc J inclu?n,quo  ad  eius  cultum  fe- 
■\.     rimuf ,ammis  nojlris  um a  longo  tcmpore  indidcnt,ctiam  quum in  te~ 
i    ncbris  adhuc  ca:cuticntcs  illum tcmere  a'  pro  arbitrio  noftro  colcre- 
mus : atque  ita  nos  abeo  impuljos  fuiffe  ad  inuesligandum paulo  ddi- 
i    gentwt  ab  vtra parte  slaret  cius  xeritas,^ r<ef  :rtim  hoc  tcmporc  quo 
>.     turb.denta  dc  n  hgione  di fiidia     contcntioncs  vbique  feruent : 
t     tandcm ludicio  ccck fix  Gcncucnfis  nos  ajfnfiJJ c  ,Vt  qua  vcram  pie- 
tatc tueatunnon  almd poslulare ,nifivt  ftcra  Bibhain  mcdiu  profe- 
rav.turyCX  quibus  tota  controut  rfia  dirmiatur  &  quoniam  liberinfti- 
tutionis  Chrfihano'  qui  >,obis  abrcptusfiu  ratydlic  crat  m  promptu, 
nos  quidquid  obij,  tai yjolutioncs  a  rtifiimas  in  co  mojtraturos'.^  qua 
uis  hbrumrfUm reprobaiu  cffc  comUmarcnt}    in  conaho  Tndctino 

Oo.  ij. 


V.aGeneua.  ACT.  MARTYRVM, 

cautumfulffe  ne  v//o  niodo  kgatur,DoSloribus 1  tincn  id  Xiccreprct- 
fertim  vero  quum  agitur  dc  rcuocadis  in  viam  miferis  hcereticis,  quo 
tlogio  nos  injigniebant .  Qubd au?cm  damnatumeffepromintiant,dC 
fhigulis  quibufque  bxreticis  opusfore  nouo  Concilio :  cxcepimus, 
fi  h<£c  ratio  ad  ?ios  flcblcdos  plus  momcnti  habcret  quam  omncs  con- 
trari£  rationes  in  co  libro  expofita:  adnos  in  fidenoflra  confirman- 
dos  £f  rctincndos  ,ficnnon  poffe  qmnlaraati  Cr  hjpocrita  cenfea- 
tnur ,  0*  quidem  digni  quos  Dcus  f$  omnes  creaturce  odio  profe- 
qnantur.etidfi  hnguafaterctur  verum  cffe  quod  affirmant /.onfcien- 
tiam  mhdominus  conuiblam ,  adcbq;  rauonibus  illis  coaEla  rchitlari, 
ncc finere  Vf  ta  impudentcrmetiamur.  Adhcec  minimc  nuc  agi  de  con~ 
uocando  vniuerfitU  Concilio  nofira  caufaifcd fatis  acfupcrfore,modb 
Vurbit9  Epifcopi  vicesgcres,qui  pro jua  liberalitatc  vltrb polliccba- 
turfe  effcBuru,Vtfimplici  puroq;  Deivcrboinrcclaviam  nos  redu 
ceretfxn  hanc  rem  incuberetipfe,velahj  quos  defignare  placuifiet. 

Qupdattinet  ad  negotium  noflm,quod  idem  efi  ipfius  Domtnifiue 
caufam,quanos  mifen  homunciones  ac  terrce  vermiculi  tuemurjaa- 
tis  velim  nos  vi.ldus  lulij  dedutlos  fuifie ad eu qui  Vroprxtoris  locu 
tenebat ,  iudice  a  f %prema  Curia  deleclum&fiipatum  duobus  vica- 
rijs,  vnoquide  epifcopi  Tarentefiaci,altero  autem  epifcopi  Qratia- 
nopolitanv.pr^terea  Inquifitorefidei,  itemque  alijsmonachis  tu  Do- 
minicanis  tum  Franafcanis,  epifcopo  Furbito ,  &  alijs  patronis  qui 
noftrce  caufe uidiees conslituii  fuerant vna cum  Vrocuratore  rcgio. 
Quumperkcla  effct a  P nefeiio fidci  noflw confcfiio  apud ipfuprius 
edita,rogarunt  an  veru  contineret ,  ac  vellemnfne  in  ca perfcuerare. 
quibus  omnino  itaefic  Spiritus  fanbli  virtute  graiiafrcti  rcffon- 
dimus,atq; adcb  velle nos quicquidilla  coplcShturpropugnare  ad  v/ 
timu  vita  friritu,  ey  profufam  vltimafanguinis  noflngutta,  vt  quce 
nitaturpuro  Dciverbo,  quodextattuin  veteri,tunouo  Teflamcto. 
Verum quidcme?l ,nos quiaBcmates  obtulerant  curice  Varlamenti 
libcllu  fuppliccm ,  acnuntium miferant  vna  tum fcholaftico  quodam 
Laufannefi,  qub  flatim  hberaremur,poflulauiffe  vt  hoc  fcquuti  ius  no 
bis  dicerent,  nec pro  lcgitimis  mdiabus  noftris  agnofcere  iflos  vica- 
rios    fidei  inqmfitorem ,  quos  palam  conslat  effe  profcffos  Euan- 

gclij 


V.aGeneua.  LIBER  VIII.  2,85 

gclij  &  puriorum  ecclefidrum  bosles:  denique  coram  ipfis  nos  tmni- 
me  rcfjjonfuros .  quodcerte profitebdtnur 3  non  Vf fubtcrfugijs  elabe- 
remuryaut  \llo  modo  dedinarcmm  ccrtamen  ,fed  ne  tanquatn  veros 
iudiccs  admittere  vidercmur.nam  jiCuria  nobis  alios  dcfignet  ac  fla- 
tuat,nos  cffc  paratos  ad  edcndam  fidci  noflra  religioms  Chnfiia  • 
tia  confefiioncm  longe  amplwrcm,camqueex  Scripturis  comproba- 
turos  pro  gratia  quamDcm  nobislargitm fuent .Tunc  Vropra- 
tor  ille  bis  ac  tcr  filcntium  imperauit  nobis  ferociter  minatm  eft. 
Scd  in  prouocationc  noslra  pcrjlitimus:atque  ita  in  carcercm  reduEli 
fumm,exccptofratre  nofl.ro commihtone  acfocio  in  opcre  Domi- 
m  loannc  Vemutio ,  qui  contramonachos  difputauitboras  plmtni- 
nm  quinque  tum  mane,tum  pofl  mcridiem .  Ex  co  autcm  quum  idem 
Vroprxtor  fenatui  noslra  reffonfa  q$  prouocationem  figmficajjet, 
proximo  dic  Domimco ,  qui  erat  xilii.  eiufdemmenfis ,tn quoddam 
curi<e  ccendculm  conuenerut  Sendtores  cum  illis  quorum  iam  tnentio 
faclafuit,&caufidicorum  turbaadnumerum  arciter  triginta.  Eo 
quum  finguli  vnm  poflalium  vemfifcmm,  nobis  pronunimtum  esl fe- 
natujtonfultum,  quo  mbcbdtur  Vf  dticcli  ilh  de  caufa  noslra  omnino 
cognofccrent  intra  triduum ,  dlioqm  dcicBumfuo  munerc  adannum, 
intcgrum:dc eodemipfo dccreto  prxcipiturvt  quicquid  quxratur  a 
nobis,  dpcrte  reJj>ondeamm ,  idque poHcaquam  manibm  fubldtis  dc 
more^  intcrpofito  iureiurando  nos  vcra  dicluros  reccpimm:ed  ta~ 
mcn  lcge  lurauimm ,vr prouocationi  noflrce  rnbd  boc  derogaret,  vel 
cdufc  nocerct.  Intcrim  veyo  quod  dd fuppliccm  illum  libellum Jjjcclat, 
pof\ulauimm\t  aliquid  ex  ture  dccerneretur .  Quumergo  rccitata. 
mibi  cfjcnt  qua profcjjm  fucram^  breuiter prim  rcfponderem  de 
MiJJa,  &  prxceptis  f mSia  matns  ccclcfia:(ficuti  vocabant)  &defa 
cramcntis  quce  ipja probat  ey tuctur ,  perfjicue  illis  rtfjondi  vtan- 
tca  :  nempe  Mijfiim  in  locumfdcrofdvclce  cocnce  Domwiinucclafuif 
fe,cui  non magisconucmt  cum  dla,quam  luci  cum  tcntbrls':^  tantum 
abeffc  vtcadcm  illa  fit  corporis  Chrifti fdcramcntum^t potim  mcra 
fet  &  turpisciufde  abncgatio:atcp,  adeo  Mifjam  cjjccxecrandum  ne- 
fanduq\  fdcnkgmquu  janguis  Chnfli pcdibm  calcatur,nequeinec- 
clcfia  Komdna  v//<*  cjje  c&naDumim.  Cxtcrum  rogatus  dn  credere 

Oo.  lii. 


V.aGetieua.  ACT.  MARTYRVM, 

corpus  (f  fanguinem  Chrisli  efie  in  pane  (J  vmoCcence .  minime 
verbjnqua. fed  quum  celebratur facra  Ccena  (y  adminiflraturin  ec- 
clcfiis  cx  Euangelio  rcpurgatis ,  vbi  Dei  ^erbum  pure  annuntiatur,. 
&  Ccena  dflnbuitur  ex  vera  & fimplici  inflitutione  Chnfii,  quem- 
admodum  difcrte  fcribiturMatthceiz6.Lucaiu  Marcti^.,  (^A- 
[e»f(Ss*  3e  fte**  ttorum  %.  prioris  ad  Corinth.u.Dum  fideles hoc modo  illt  com- 
Ui**  tffif**'  -  municantyO' panem  ac  vinum  acciptunt fidepraditt ,  vera  poem  - 
tentia  tacliuunhla  fimulcharitate^t  tamen panis  fubslantta  (f  qua- 
litatemaneat panis,\>tnum  etiamVtnum:tunccos  fignaaccipere,ve- 
titatcmque  ipfam  ($  rem figmficatam ,  corpus  fcihcct  (f  fanguinem 
Chrtflijdquc fyiritualitcr ore fideiiquiverus  efl animaru  noflrarum 
cibus  ac  potus  j@  perfeclum  integrumque  illarum  alimentum.Quod 
auteatttnet  ad  h&c  verba,Hoc  eflxorpus  meu,dtxi  tropum  effe  Scri- 
ptur<£ fatis  vfitatum ,  quem  Synecdochen  vel  Metonymiam  vocant, 
ybinomenrei  fignificata  figno  tribuitur :  ficuti  quum  petra  dicitur 
Chriftus,^  columbaSpiritus  fanclus.atqutcertumeffe  petram  non 
fuiffe  Chnftum,neque  columbamSptritumfanButmac  nuhi  perfua- 
fum  efte,quam finguntipfi  tranffubftatiattonempanis  (fvim  in  car- 
nem  ($  fanguinetn, "vtfubslantttf \($ qualitates panis'&\>ini  com- 
mutentur  xommcntum  efie  adcb  craffum  (f  rtdiculum3vt  quiuis  me- 
diocrifenfu  prdeditus  me ntb  ridere  po fiit .  Sed  quia  mundus  verita- 
tem  Dei  ($  lefu  Chriflipoflpofuit  Sathanae  mendacus  (f  antichrifii 
fraudibus  (f  imposluris  ,permifit  'vtjfitritus  malignus  in  illis  opera- 
twfit  cumefficaaacrroris  3($  eb  amenti&traxent^tquumCoenam 
Domini  acapcre  deberentpanis  buccellam  proflratiadorauerint^ 
pro  Deo  fuo  agnoucrint.Deinde  Sptritu  Dei  propulfus  cxpofui  bre- 
uiter3ex  quo  in  Ecclcfia  Domim  colleBus  fum,  me  nouos  quofda  mo- 
tus  interiores fenfifjc ytum  ex  verbiprcedicatione,tum  ex  admimflra- 
tioneSacramentorum .  qucz  quidcmacceptvelut  ab  oreDei ,  qut  mi- 
mslrorum  f  wrum linguavtttur tanquam  inslrumento :  atque fi res 
j  isl<£3~vtmihi3com pcrtx  ipfis  efient3longe  alitcr  mdicaturos  .Tunc  ex 
imonachis  \>nus  altquis  rogauityqui  fctretn  vetus  ac  nouum.Tcfia' 
mentum  Dei  vcrbumefie-.neque  hoc  crcdi  dcbcre ,  nifi  quatenus  Ec- 
s clcfia admittit ac probat .  Quod ad me fycBat , non credo , inquam, 

Verbum 


V.aGeneua?  LlBEk    VIII.  ^ 

verbum  Dcifacris  Scripturis comprebenfum  obeam  caufdm  effe  Deir 
Verbum:fed  quia  Bylus  Scripturarumfermo  Deiefl,  quem  Spiritus< 
fanBus  ?rophetis,Apoflolis     EuangehBis  dtBauit .  Nam  ¥etrus<- 
quum  palam  effet  profeffus  Chnflum  efic  Eiltum  Dei  \>iuentis,  cum-c 
quehabcrc  vcrba  vtta  aterna :  \cfus  ftatim  reffondit  beatum  illum 
cfie,nequc  ifla  carncm  & fanguincm  illt  rcuclafie  ,fed  Vatrcm  cale- 
flem.eum  ex  Dco  natu,qut  credit  lefum  efie  ChriBum  y  O"  eius  \>er- 
ba  reciptf.qutfquis  Etlium  audttyipfum  quoquc  Vatrcm  audireycyqui 
\tdct  Ei\\um,Vatrem  etiam  \>idcrc:edoBos  cfie  a  Deo ,  £F  Spirttum 
fanBum  in  fe  habcreyqui  tcBatur  eorum  jfintui  ipfos  a  Deo  efie^ 
omnes  a  Dco  edoBos.Ex  capite  54.  \fata,  &  lcremia  31.  loannis  6f 
V  a  i^.,\>fquc  ad  1 8yloannis fittis  conBatefie  verbum  Dei.  Vrophe- 
ta  qui  aduentum  Filij  Deipradixerut,mhilprater  Dei  verbum  me- 
moria  mandarunt.Vaulus  S.capitc  ad  Kom.docct  Spintum  Dci  habi- 
tantem  in  nobisteBificari  noflro,  ChnBi  nos  efie  yac  per  ipfum  fieri 
vr  clamemus,Abba,Vatcr.Atquc  tum  vcluti  canes  mihi  adlatrare  cce- 
perunt,quod  dixificm  me  Spintum  Dct  habitantcm  in  me  habereyqui 
mihi  confirmabat fuo  tcflimonio  c fi>e  Dei  vcrbum, ($  cordi  meo  infcul- 
pebat  ac faciebat  pronnfiio?ies  falutis,graiia,fauoris     amoris  Dei 
crga  me  fingularis:  dcmque  ccrto  tnc pcrfuafum  efie  dc  mea  in  Chri- 
flo  adoptione,(J  dc  mca per ipflum falute.Tunc hquifitorLatine ob- 
iccit  quod  Vaulus  de  fc  fatetur  ,nempe ,Nihil  mihi  confcius  fumy 
fcd  in  hoc  non  fum  luslificatus.  qucm  locum  pcrpcram  dctorfit  Jficuti 
-  quidam  ctiam  caufidici  Nicodcmita  qui  aderant,coaBi  funt  eum  mo- 
nere,atque  ita  ludibno  fe  ipfe  expofuit.  Ex  altcra  autcm parte  Eran- 
cifcanus  quida  fuo  latratu  aures  obtudcbat,  cjymiht  obieBabat  pra~ 
fumptioncm  cfic  dtabolicamata  ccrto  pcrfuafumcfic  dc  Spiritu  fianclo 
ac  Dcigratia,nequealiud  licerc  quam  ex  conieBura  aliquid fuffica- 
ri.  Wuic  bcllua  rcffondifidcm  noslram  mmiumfngidamforc,  fi  con- 
leBuris  humariis  innitaturifed  ncccfie  ommno  cfievtfulciaturDci 
promifiiombus  cius  verbo  comprehcnfis:^  qmjquis  hac  certitudine 
cyfiducia praditus  non  cB  ,ncque  fcntit  ccrtum  tcBimomum  ammo 
fuorcddia  Spirituyeum  ncfcire  quidnam  fitfidcs  (f  ChriBianarc- 
ligioy(f  qiacqmdde  ea  loquatur  vclgarriatjd  totum  ab  ignaro  pro- 

Oo.  iiii. 


ViGcneua.  ACT.  MARTYRVM, 

dire.Quod  attinet  ad  Vapa  poteftatem  eiufque  traditiones ,  adCoir- 
ciliorum  authoritatcm:qu6detiam  maior  numerus  traditiones  eccle- 
fi&  Koman*  tuetur,  no  autem  religionis  Cbrifliame  doblnna  ample- 
Bitur.qubdgrcx  Donnm  perexiguus  esl}&  portaangusla  qux  du- 
cit advitam  detcrnam  ,pauclquc  per  eam  ingrediuntur  yfed  ampla 
qu&  trahitm  cxitium  ifubicci  exemplum paucorum ,  quicum  Noah 
feruatifuntutemque  filioruljrael  qui  numero  perpaua  erantfi  com- 
paretur  reliquo  mudo,qui  idololatra  finc  Dco,&  \era  rchgione  va- 
cuierant.  Hhacrius  cxccperunf.Annonvides  quot  honnnes  contra 
infurgantlVidco,inquarn,Simconis  \aticinium  impleri,Luc£  i.Chri- 
slum fcilicet  fignu  effc  cui  contradicetur :  &  ABMtimo^ \U  Vaulo 
refyonderunt  ludwi.fibi  effe  notum,  \bique  contradici  vera  rcligwni 
Cbrislian* .  Quidam  vero  ex caufidicorum  turba  quum  furrcxif 
fct ydamauit ,  Nefcis  quidnam  permultis  alijs  tui  fpnilibm  fahlum 
fitley  eos  \ltimo  fuppliao  affcclos  tanquam  ktreticos  ignoras\ 
Vrima  ,  inquam^esl  htc  leblio ,  quam  a.Chnslo  fummo  doBore  ac 
magiftro  meo  didici ,  nempe,  quifquis  vult  effe  cius  difcipulus ,  illi 
.  fuamcrucem  effe  fcrendam  vt  ipjumfequatur.cam  autem  defcribit 
poslca  ac  depingit ,  mhens  W  abncget  jemetipfum ,  &  Vitam  fujtm 
fyontepro  ipfoexponat ,  quam  feruabitipfc :  quiverb  fcruaucnty 
eamperdct.  Lcgite  caput  decimum  Matthwi,quo pra^didtur  qui  nos 
perfcquuti  fumnt ,putaturos  fe  Dcoobfcquiumpraslare  ac  facri^- 
ficium  offerrtyficutietiam Chnflus,loannis  6{onfirmat.Atque  ve- 
ra  e?i  bxc  piorum  omnium  conditio,vtnon  modb  credantin  eum  fcd 
proipfo  quoque patiantut  ,Vhilippenfium primocirca fincm.Ad- 
duBumfuitetiam  qubd  Scriptura  tum  veteris  tumnouiTeslamen- 
tinobis  tcslatur  de  perfcquutionibus  in  verosDci  feruos  ad  mor- 
temvfque  paratis ,vt  exemplum  illud  trium  tuuenum  qui  inforna- 
Cemardentemcomeclifunt,quia  religionem  fuam  abnegare  nolue- 
rant  ,&ereclumidolum  proslrati  adorare .  itemque  Damclis  fa- 
ftum  memorabile:  mors  etiam  lacobi^  StephamyAblorum feptima. 
capite  circa fincm,(y  initio  duodecimi. 

Quod  autem  attinetad  Conciliorum  quam  ipfi  vfqueadeb  iablant 

attthoritatem 


V.aGeneua.  LIBER  VIII.  187 

authoritatem  rcfj>ondimus }nobis  probariquoddecretumfueratac 
flatutum  dc  capmbus  rcligionis  Cbrislian*,  modb  ex  Dei  verho, 
quodintclligatur profidci analogiaficuti  Koman.  xu^docet  Vaulus. 
lllos  vero  tantum  ea  tucri^qua:  ad  slabdiendam  Papa:  tyrannidemfa- 
ciunt,qui  vcrus  esl  Anticbrislus,poslcrioris  ad  Theffalonicenfes  fe- 
cudo  capite  colonbus  fuis  dcpiBus  a  Spiritu  Dei,qui  nobis  illumper 
os  ?auh  defcripfityVt  eum  deuitcmus  }ne  cum  ipfo  trahamurin  exitiu. 
Qiwd fi  in  hoc  mundo  ex  veslris  decretisfj  condlijs  tanquam  b&re- 
tia  a  \obis  damnamur Jcitote  in  altero  vobisfore  negotium  cum  ludi  - 
dice}  qui  nos fidelcs  &  catbolicos  agnofcens fua  fententia  abfoluet : 
Voj  autem  ex  xtcrnis fuis  slatutis  mdicabit^  morti  perpetua:  addi- 
cet\nifi  rcftpifcatis,ac  vijs  \cftris  peruerfis  omnino  'valere  tuftis  in  qui- 
bus  Papa  Vos  detinetfaftinatosfuismendacijsypuramTdij  Dci  veri- 
tatcm fcquamini.Tandem  ira  peratijne  tanquam  obflinatum  remije- 
runt. 

Heri  qui  x  vn.  dies  erat3monachinos  fupremo  fuo  decreto pronun- 
tiarunth&reticos,Z$ ab ecclefta  Romana-  velut  membra putnda  ex- 
duferunt.Nos  verbUtis  ammis profefifumus  certum  nobis  hoceffe 
tcflimonium}quo fatis  conslabat  nos  effe  ex  Lcclefta  Cbriftiana ,  qui 
QhnThim  caput  noslrumagnofcimus,  quu  prafertim  Antichrislus 
nos  a fua  reijcerer:  nbfcp  \ia  qua  itur  inparadifumfeliciteringrefos, 
quum  Sathana  mcmbra  ex fuorum  numero  exclufos  teslarentur.Lau 
dctur perpctub  Dominus  ob  fingularem fuam  erga  nos  gratiam ,  quce 
nos  eripmt  ab  horrcnda  impietatc  islorum  fceleratorum ,  qui  diabo- 
los  carneindutos  plane  refcrunt.Nos  in  dies  expeciamus  queenam 
feratur  contra  nos  fententia,&  quem  cxitumnobis  daturus  fit  Domi 
nns  noslcr  \cfus  Cbriftus,qui  fiue  \iuamusjiue  morti  tradamur  nobis 
esl  lucrum:  acfelices  erimus fl  Domino  moriamur ,  ficuti  loannes  in 
ApoCalypfidocet.Literas  noslras  legite,  quasfcripfimus  addominos 
Zffratres  noftros  vcrbi  Miniflros^reUquos  etiamfratres,qui  nobis 
fcripferunt.Lgimus  quoque gratias  magmficis  ,  noblfque  multumob- 
feruandis  dominis  noftris.Syndicis  ac  Senatui  Geneuenftypro  tot  bene- 
ficijs  innos  collatis ,  atqucfuppliccs  rogauimus eos ,w inftnitaDci 

dona. 


V.aGeneua,  ACT.  MARTYRVM,' 

donafemper  agnofcant,  &  meminerint fibi  \>icloriam  ab  ipfo  dari  co- 
traimprobos ,  atquewtervltima  noSlrafuftinanobis  fummavolu- 
ptati  O1  lcetitiafutt ,  dum  tam  fanclds  lcges  ab  illis  latdsfutjfe ,  (f 
eas  typis  excufds,promulgatds  voce prccconis  (fpubltce  afftxds  tn- 
telleximus  .  Detvobis  Dominus  ac  reliquts  fratribus  ey  fororibus, 
\t  ad  regulam  legis  Diuin<e  mores  ac  \tta  veslra  formctis flatu- 
tis  illis jj>onte(fex  animo  pareatis.x  v.Calend.  Augufi.M.  d.  l  v. 
Vobis  pofiremam  falutem  dico ,($ ommubeneuoletia  ac  pijs  precibus 
me  comendo-Mtimum Valejnquam&fHmmuvobis dico ex hac vita 
difcedens,  vt  in  cceleSlem  illam  gloriam  admittary  &  accipiam  coro- 
nam  quce  nobis  repofita  ejl  ac parata per  lefum  Chnslum  Kegem  (f 
Dominum  noslrum. 

Epiftolaaloanne  Vernutiofcriptaomnium  nomine  ,  qua  confirmantur  Adta  qux  iam 
breuker  expofita  funt. 

^iSS  ^e ^cncns  duodecimo fcilicet huius  menfis,¥ratrcs  charifiimi 
obfcruadi  domim,ad  eu  deducli  fumus  quipr&toris  locu  te- 
net  :adcrant  viearij  Epifcopi  Tarentefiaci  cy  Gratianopolitani ,  bz- 
qutfitor fidcv.it  ealiquotmonachi  (fcauftdia  circitcr  triginta.hoc 
porro  faclumfuit proximo  die  Dominico.  lufiit  Vroprxtor  dle  qua- 
tuor  coramfefvPd  ■;  rxmpe  Laborierium,  Tngalctium,  Batallium  (f 
x  Tauranum .  nam  Vernutius  frater,  non  ita  mordicus  infiitcrat pro- 
uocationi  noslrw ,  quam  literis  Bernatium  fuffulta  tuebamur.f ?d  po  - 
tius  cu  illis  difjcrens  de  rchgione ,  multo plura  dixerat  quam  \cUcnt. 
Dcindc  rccttatum  nobisfuit  Senatufconfultu,quo  iubcbatur  Vroprx- 
torintra  triduthn  dc  caufit  noflra  cognofcere ,alwqutfuo  muncreab- 
dicatum  iri  ad  annum  intcgruminec  prouocationem  nofiram  vllo  mo- 
do  obslare .  Tandem  leBafuit  confefiofidei  a  nobis  tam  cdita:atque 
togati,an  propofitumnobts  cffctinea  perfeuerare  ,fiattmrefj6dimus 
nosadtd paratosejfe,\>cladvltimamftnguinis  noslrigutta profun- 
dendam,  quum  illa puro  Dci  verbo  nitatur .  Hic  conatus  cft fidei  In- 
quifitor  nos  a  Dei  veritate  juis  imposluris  abducere.fed  Dominwir- 
tute  Spiritus  fui,(f  verbo  nos  ita  infiruxerat,vt  conflanter perslite* 
rimus,ac  Utis  animis  redierimus  gloriam  dli  tribuetcs,(^  gratias  il- 
liegertmus  quodnobis  eamopem  tuliffct.  Quidporrd  tunc  diElutn 

fuerit 


V.aGcneua.  LIBER  VIII.  2.S8 

fncriti^f  a  qmbus  quorfum^difficilc  cffct omnia figdlatim pcrfcn- 
bcrc,quum  cjf  otij  mimmum fit,rjf  co  fcruitutis fimus  rcdabli,  adcvj} 
in  totius  aShoms progrejfu  tanta  fuerit perturbatiovquanquam  fufi- 
us  remvt gcslacsl  ab  imtio  ,cxphcari  cupimus  litcris  commumbus 
adfratrcs  omncsperfcriptis.Monachi.&eiufdcmfarince  hotnines  va- 
rias  quaflioncs  cxatabantfcd  quidreffiondcretur  adfingulas  ,mimme 
cxpcclabantdicet  hoc  vchemcntius  vrgeretur,cy  cxpeteretur  acrius 
m  ffcciem.lnter  alia  qu<efitumfuitdc facramcnto{quod  vocant)ma- 
tnmom],^f  cxtrcmx\ rnclionis,atque etiam de  Mijfa,^  Vapa.quif- 
quc pro  menfura fidcifuat  reffondit ad quccfita,^  vt  audientia  ipfis 
faclafuit:nonnullipriuatim  cx  Scriptura,ahj  in  genere  rogarut  qu&- 
flionanos  islos  ry  fjnnofos  vt  de  rebus  qucerercnt  prxslantioribus 
quam  de  Miffa  cy  ciufmodi  nugis,&  eas  valere  iubercnt :  quodficu- 
percntde  his  diffiutare  ,Geneuam  concedcrent }aliafq;  repurgatas  ec- 
defiasivbireperiret  quibufcum  difccptarc  Uceat  fine  vllo  pcnculo, 
quanuis  difcedant  vicli.  Qua  in  rc  fatis  oslcdunt  egrcgia  illa fua  cha- 
Yitate,qu# quide  vera  efl  Chriflianoru  notaiquupede  mouere no di~ 
gnentur,vt eos  in  viamreducant  }a  quibus plaade  audirentur  }  O"'  qu* 
fafaculis  ~y  i%pibus  mimme  cum  illis  diffutarent }vt folet  ipfi pro Juo 
more.Monachi  is~li  quiritabantur  nos  minus  feuere  traclari,ac  proin- 
de  reddi  audacioresiatque  addebant,Geneu<£  omnes  effe  latrones.fed 
exceptnmfuit,eos  ipfos  effe}quiex  alieno  fagmantur:^  vnumqucn- 
que  Gcneux  laboruntcntumeffe  }vt  ex fudore  vultus  fuiviuat.Quod 
ad  Papam  atti?;ct,ita  reJJ>onfumfuit}fi  ex  Scriptura  probetur effe  ca- 
put  VcTcf  Ecdcfia:  }  nos  ex  ammo  amplexaturos  omnia  eius  decreta, 
&  quos  ipfcfabncauit fidci  articulos  .fcd  nunquam  hoc  caput  obti- 
neripotuit.His  rebus  itageslis}eoipfo  die  flepofitifuimus  alif  ab  a- 
lijs  vfque  ad  horam  quintam feroiina.  Die  Lunce fequenti  mfferunt  eti- 
am  anobis  fummoucn  Batallium(f  Tauranum }  vthacratione  illos 
terrerent ,&a  fenteniia  dimouercnt.Verum  quat  D  ei  optimi  noflri  cfl 
gratia,tam  conslantes pcrslitcrunt,  vt iudicum  mandato adnos  rcdu 
clifuerint.ltaque  nunc  omnes  fimul  agimus ,nos  mutuo folantes}  Uti, 
ac prcabus  Vfabms  confirmantes  }quos  Domino  canimus:  atq;  da- 
mus  opcram}vt  frcti  cius promifis  cxpeclcmus  quem  ipfi  dare  exitu 


ViGeneua.  ACT.  MARTYRVM, 

Ubuerit  fiue  viuamusfiue  moriamur, 

Antonius  Laborierius  Miniftrisecclefix  Gcncacnfis,&  omnibus  fuis  fratribus  atquc  a- 
micis,Cjui  Geneua:  agunt.S.D. 

ffi^ftbferuandi  domini ,  ac  patres  miki  vmce  dilebli ,  eyfratres  in 
§M&,Cbrislo  cbarifiimifatisfuperque ia  reuera fum expcrtus,Dei 
benefiao,quantinosfaciatis,ex ea ddigetia qua adhibuiftis,  vt  nobis 
Vinclis  opem  ferretis  fine  vlla  exceptione ,  quum  mkil  prorfusavo- 
bis  ad  koc  fit  praetermiffum .  In  quo  quidem  certe  fatis  etiam  teslati 
eslis  veslram  erga  nos  charitatem fingularcm  minime ficlam  cfic,nec 
fimdemmultorum  beneuolentice  }qut  prxfercntes  bona  ^ycommoda 
kuius  mundi,  auxilio  quod filiis  Detferre  pofient,  taciti  malunt  ocu- 
lis  fuis  viderc  innoxium fangmnem  profundi,vt  quos  pudet  opprobrij 
Cbrifti:  &  tamen plenis  buccisiaclantfe  infignes  efie  Chnslianosy 
^eximiee  fupraalios cbantatis .  Vcrum,Deo meo gratias ago ,  qui 
mihi  patefeat  co  toto  temporc  quo  verfatus fum  apud  vos  ,  ac dcin- 
dc  magis  etiam  ex  quo vincuhs  conftringor ,  idquc in fummam  mcam 
adificationem ,  Vos  effe  veros  mimslros  ,fidcles  feruos  ac  Dci  filiosy 
fide  &  cbantate prceslanti.  quod  quidem  omnibus  ex  teslimonio  vo- 
cationis  veslne ,  0J  Dei  nosln  glona  notum  es~l .  Qni  in  nobts  opus 
fuumfuum  cccpit ,dle  dct  vtin  finem  vfq; perfeueremus.Duo  illifra- 
tresnoslri,quiproximis  diebus  a  vobis  mifii  kuc  venerunt ,  litcris  fi- 
gmficarut  a  vobis  defiderari  quam  finguli  fidei  confcfiionem  cdidi- 
mus.  Lubenter  qmdcm  voluntati  veftrx  fatisfcafjcmus :  fedex  quo 
fratcr  noslcrLG.  nuper  hinc  difcefit,neque  charta,  neque  bbri,?ie- 
que  alia  quibus  nos  Jolarcmur  ad  manum  fuerunt.ltaque,  nulio  modo 
idprxslarc  hcuit.  Atquenunc  ckartanobis  conccditur  caquamvi- 
detis  menfura,  vel potius parfimoma .  Vos  igitu*  rogo  vt  me  cxcufa- 
tumbabcatis ,  atque  etiam  colligere  vcliris  confcfiionem  meam ,  aut 
falte  eius  prcecipua  capita  ex fupenonbus  meis  litens,  (^fimul  ea  o- 
Quinquc  mma  conipfe&1 11** gcftd funt  vfque  adeam  ludicum fententiam qua. 
hi  marty-  mifcrorum  remigum  Violentce  ey  korrendce feruituti  fumus  manci- 
mcs  dauati.  pxti .  \nterim  fatis  fit ,  nunc  Vobis  a  me  exponi  quidquid  acium  csl  in 
Scnatu,cx  quo  itafuit  contra  nos pronuntiatum .  Die  igitur  Mercu- 
ru,qui jcdicet  x  x  i  csl  Augusli ,  in  carccrcm  ad nos  vcmtfub  boram 

q.iar- 


V.aGenena.  LIBER  VIII.  iS? 

quartam pomeridianam  ludex  illeycuius  partes  erantnohis  fentcntia 
profcrre ,qua  cx  Sc?iatufconfuho  remigijsillis  coaclisnos  addixit. 
Cui  rcffondimus gratias  Dco  nojlro  immortalcs  nos  agcrey  quod  di- 
gnos  rcddcrcthomuciones ,qui jp fanclo  ipff  nomine patcrcmur.quia 
Vero  Vrocurator  rcgius  huicjentcntix  interccfit ,  Vernutiusfrater 
slatim  a  Scnatu  acccrfitur,qui  diu  apudiudkcs  confHtit.Etquoniam 
tcmporis  anguTvatpremebant  ,in  diem  fequcntcm  rcmittitur: atque 
eovcfycrc jcpofitus anohisfuit Jdque  non fine  magno  animi  noslri 
anxietate  cj  molc7tia.it aquc  ciusnomine  noslroqueadpreccs  con- 
fugimus.Voflndic  rurfum  adiudices  reducitur,  vhitotum  tcpus  ma- 
tutinum  ahfwmtur :  &  qucc jhtguldrii  esl  Dcigratia,  tam  slrenue  in 
eorum  conffcclu fgcfit ,  atque  ita  illis  reslitit,  Vt  nihil  ex  eius  con- 
jldntia  imminuc  rnit  jicquc  degradu  cxturhauerint.lnterea  autem  ne- 
fciebamus  ecquid  vakrct,necquid  contra  euageretur.  A  rneridie  Se- 
uatus  mimme  coaclus  cs~l. 

Die  Veneris  autem  mane  fuhhoram  feptimam  ipfe  accerfbr  3 
ey  incubicuUm  quod  vocantludiciorum  deducor  3il\ic  fedehantduo 
Vrafides ,  noucm  confiliarij  ,aduocatus  regius,  &acluarius.$imul- 
atqucfumingr^fus,altcr  cxprxcipuis attuano  mfitvt  tahulamihi 
offerrctinqnd  dcptcla  eratcruciaffixiimago,ac  mihiprcecepit,vtge 
mbus  flexti  prochmbcrem.Ytic  egOyAbfityinquajn^tme  coramidolo 
&  crcatura  proslcrvam.Na?  tu  nimiummordax  es,aiut,anputas  fe- 
natui  ac  nobis  etiam  cfjc  in  animo  vt  imagincm  adores  ?  mhil  minus, 
inquiuutfcdiubctScnatusvtDcumadores,  &  magislratui  honore 
dcfcras:quod  vtfacias  ingenua prouoluaris  ,vt  coram  Deo  tuo  pro- 
mittas  lurciurando  interpojito  te  vera  dic~lurum,cy  fumma  cum  re- 
ucrcntia  nohis  rcfforfurum.\ludipfumfinquam,Viriobfcruac\i,  ve- 
hcmentcr  cxpcBo,vt  Deumadorcm,ryhonoremmagislratui  defe- 
Tam,adc6quc  illiohfequar.ltaque  veslromandatome  obfequuturum 
rccipio ,  modo  hinc  facefat  &  tollatur  idolum ,  alioqui  nunquam 
pr<£slabo}quum  id prorfus inDci probrum  dedecus  cedat.  Tunc 
ergo  aBuano  iuf  it,vt  imaginem  auferret. 

Atquc}quum  ca  ratione  ac  Via  nonfuccederet  3mihi  iterum 

prxcepit 


V.aGeneua.  ACT.  MARTYRVM; 

prxcepit  V£  in  genuaprociderem,prxfatus  mimme  Senatum  intclli- 
gcre^t  almm  prxter  vnicuDeum  adorarem}  in  cuius  conffeclu  ve/- 
knt  me  vcra  rcffonderc ,  ac jolum  ipfis parerc ,  vr  quce  Magislratui 
debetur,obcdientiam pubhce  profiterer.  Ego  igitur prxfatusjj pa- 
lam  teftatus  me  nihilaliud  velle  ac  moripotius  malle,  ingenuapro- 
cidi.Statimtufit  vtajfcneturidolum}ad  quod  iuraremnd quumvi- 
deremmeinpedes  engere  conatus  fum  &  profcfjusme  nunquam 
fafturum  quod  volebant.  Xtaquepraecepit  iterum^t  e  medio  tollere- 
tur: &  ^iblia mihi  aff  *rrentur,ad qu# turaui  me  vera diclurum. hinc 
aute  accidit,  vf prius  quxftio  de  idololatria  quam  de  meo  nomine fa~ 
tis  diu  agitatafucrit.Voflea  rogauit  qui  vocarer^nde  ortuseffem,<£f 
quce  vocationis  met ffecies  .  quibus  ego planc  rcfjjondi  vt  res  habet. 
Deindefqui  captus  fuiffe}quidcontra  me  aftumab  alijs  iudicibus y& 
quamam  effet  fententiain  nos  lata ,  monens  ab  ea  Vrocuratorem  re- 
gium  prouocaffe .  Ego  igiturtotum  aftionis  progreffum  expofui,  (f 
quod  attinet  ad fententiam ,  a  me  impedin  n 6 poj ]e  Vrocuratons  re- 
gij prouocationem :  fed  quod  ad  me  attmct ,  p.iratum  efje placide  ad 
fubeundum  quidquid  Deo placuerit ,fue  folutis  Vincuhs  abeamftue 
morti  addicar,fiuc  remigum  mifemmxferuitutimacipcr.quum  cius 
nomine  alterutrum  mihifitferendum.Vac  me  rogauit,currelic~lapa- 
triafieneua  me  recepifjem.  Ego  vero  caufam  finefuco  adduxi.  Tunc 
iuffit  vt furgercm-.atque  quum  in  eius  conffcftu  slarem^fus  eslo- 
tatione  admodum  elegann}venufta}&  varus  lcnoamjs  ad  me  permo- 
uendum  refcrta ,  denique  jic  ehborata,vt  nunquammagis appofi- 
tam  nec  ita  concinnam  audutenmiqua  docere  conarus  esl  potuijjc  me 
no  minus  pie fantleque  domi  mex  viuere  ^  iJfc  Dcum  colcrc}quam 
Geneucei&graucm  ctiam  ipfi  Dco  imuriafacere ,quod  non  jine  fcan- 
dalo  a  meis  difcefijjem.Ncque  vero  a  Scriptura  tcfiiynouj*  abjhnuit, 
\thoc  fuadcret.  Dcniqucjub  fir.em  oratwms  fu#  argumenta  fum- 
pfit}quibus  probaretyOpcribus  nos  mslificari:  nobis  hberum  cffe 
Arbitrium :  Vapam^tcunque  fcclerata  fit  \>ita  ( vf  libentcr  Vcr- 
bisfuisfajfus  esl )  habendum  cjfcpro  Epifcopo :  ey  inique  aeper- 
peram  facere  quifquis  illum  Ayrficbrislum  appcllat:  Mijjam  ef 
je  Ccenam ,     facrificium  gratiarum  aftoms :  Cercmomas  quai 

in 


V.aGeneua.    '    LIBER    VIII.  tge 

in  Baptifmo  obfcruantur  Jicctfint  fupcruacanca?  ytdmencffc  tole- 
rabdcs^quumVaulus  Timothcum  circuncidcrit,(f  caput  Juum  ab- 
rafenti.itqucmultaciujniodi propofuit }quibus me  rogabant  omnes, 
\tad  fuam  ccdcfiamrcdirc non granarer.Hic  quanuisin  camemca 
purgcrcr  acrius,m:hi  tamen  fuppcditauit  Dormnus  quod illis  rcffo- 
dcrcm.  Ac pnmum  quibus  dc  caufis  mihi  non  liccbatfana  confacntia 
diutim  in  Papatu  moran,quudlic  ry  Euangelij  prccdicatwne  &  v- 
ju  Sacramentorum  priuarer.Dcindc  argumcntis  reffodiyqu,tadpro' 
bandum  hbcrum  A rbitrium  opcrum  merita  adduxcrat:  ratio- 
ncsprorjus  cor.trarias  adiunxi.  fedillc fcnnonem  mcum jlatim  abru- 
pit,\>t  coatlus  fucrim  conqucn  &  petcrc  annon  Senatui  placcret 
audicntiam  mihi  fien .  Tunc  igitur  modcratior  habitusfmt  jermo  y 
atque ita dc  finguhs  illis capitibus  adhoram  vfque  dccimam  differui- 
mus.hgoquidem  minutius ex parte pojfemrefcrre  quidquid  ordine 
traclatumfuif.fed  ventus  ne  nnhi  defit  charta,£f  quia  etiam  vobifcit 
rcputare meliut poteslisjantum afcribamno^lrarum  diffutationum 
claufulam,qutffuit  eiujmodi(ficlo  necne  ammo,an  feno  idfccerit  ne- 
fcio)  vt confenjent no  cffe  liberum  arbitnum:nosfide  uislifican&no 
opcribus:Mifja7n  mille  nugis,adeoqueimpijs fuperflitionibus  referta 
efjemequc  eam  poffe  ccnjcrifacrificium  pro  expiadis  peccatisjedta- 
tum  aclionis gratiarumxorpus  Chnsli  minimc tanquam inloco inclu 
di  in  panejiequc fanguinem  in  vino,&'  qui  illicadorant jidololatras  ef- 
fe.  quod  ad  Vapam  jfcclat,non  efje  epijcoporum  epifcopunvf  zd  fiolum 
cffe epifcopuniKomanum,acillum quidtm  ~y  alws  epifcopos  &  fa- 
cnjicos  fcclcjieviuere jieque vllain  parte  ojfnio  fuo  defiungi:atque 
Vcra  &fa?iclam  emendatione  vel  ccnfuram  efic  cx pctcndam.  Deni- 
quemhdnon propemihi  afjentiebatur^tin  hac  vcrba prorumpcre 
coaclfiucrimytina^vir ornatifime ,quotquot funt in  Gallia  monachi 
tantum  Thcologi^actudidicijfent  l  nam  flatnnfiacilis  cjfct  intcr  nos 
co>j <  nfius.Et fi  quidcgj  mdico,  non  esl  quod  mctuam  nc  tuis  calcu- 
lis  damner  ,jnji rcluclantc  conficicntiafieccris.Nam firc Vcra fum Ixe- 
rcticus(<jiwdfijfium  csl)tu  quoque fis  ncceffe csl .  Hic quotquot adc~ 
rant  conjiliarij  fuhnferunt,  cy  cx  ipfis  vnus  nominc  C  R .  cuiman- 
datum  crat  vt  i  aujam  tfoftram  u.fficerct  & poflca  coram  Scnatu  cx- 


V.aGeneua  ACT.  MARTYRVM, 

ponerct,  mihi  dixit,Hcereticus,vt  ille  cflfis  oportetinon  autem  vt  tu, 
fit  ipfe.  Huic  homini  breuitcr  rc[fondi,me  illi  nolle  effe  fimilc.fortc  e- 
nim  cffemhcercticus ficlaquadamratione,fed  optarim,inquam,vtd- 
le,ac  vos  omnes ,quemadmodu  cgo ,hceretici  effetismcmpe folahomi- 
num  opinione  cyfalfomundiiudicio.Tumidcmillecx  praccipuis  al- 
ter,vultu  rubore conjferfo ,iteru morc fuo  mc  cccpithortari  VtChri- 
flum  abncgarcm.  quum  vero fe  nihil  confequi  vidcrct,iufferunt  vt  re  - 
ducerer,  qubdhora prandij  illorum  inslaret  ac  vrgcret.  Ergo  inan- 
guflum  quoddam  cubiculum  abducor  ,fepofitus  a  mcis fratnbus  ,quod 
mihi  valde  accrbu ©"  graue  fuit:  quum  vchcmcnter  optarem  dlos  mo- 
nere  quibus  aslutiis  ariibm  illi  ludices  agerent.Verum  flatim  me 
ipfe  confolatus fum^maxime illo fo.a\io,qubd Dominus tam mira- 
biliter  mihi  adfuifiet.  \taque  illi  gratias  cgi&precatus  fumfratrum 
meorum  nomine  quos  nondum  acccrfuos  faebam.  Et  quoma  illc  alter 
quiprimds  tenebat,ea  mihi  conccfferat  qu<e  lam  retuli,cum  illis  Collo- 
qui  magis  optabam,  vt  Dei  iudicium  ob  oculos  ponerem .  Eum  igitur 
rogaui  qui  mihi  prandium  attulit,fi  rcdircnt  a prandio  ludices,  vt  z- 
pfis  ex  me  diccret,fupplicitcrme  precari  vtmihi  Uceatiterum  cos  al- 
loquiiquodfefaclurum  rcc£pit.Statim  ergo  votis ardetioribm  a  Deo 
pctij,vtdlos  rurfum  alloquercr  ,ac  mihi  daretvt  eos  offiCij fui  &  mu- 
neris  probe  monercm,dcinde  innocentiam  noflram  probarem,  &  diui- 
numiudicium proponerem.lta  inprccibm  ac  meditatione  perslitiad 
horam  fccundam  pomeridianam,qua  mimslerillerenunttatfe  ludia- 
bm  expof uffe  quod  poslulaucram  ■,  atque  etiam  vt  ad  illos  vema  di- 
Slurm  qux  vellem.Hoc  tgiturnuntio  lcctmfiatim  locum  illum  ingre- 
dior  vbi fedebant ,quemadmodum  matutina aciione fecerant.Cum in 
eoruconJfeSlu  slarcm,  ille  qucm  dixi  confeffm  moderator,Quidefl, 
inquit ,quodnobis  diclucupis  magiflcr  AntontTumerecload  Dcum 
animo,  vtopcm&auxiliumab  copctercm,comcmorare  cccpiquod- 
nam  cffet  illorum  munm  %f  officium:  &  quorf im  Dem  eos prtfcce* 
ritexcubijs  agendis propopu\ifuifa\ute:adcoquc  fuumipfim  nomcn 
illis  commumcaucrit .  atqueita  fumhortatm  Vt  fuis  partibm  probe 
'difu/igcrctur  cx  Dci  prwfcripto  voluntate.  Deindc  fratrum  meo- 
ruminnoccntiam,  ^ymeam  fimulcomprobaui,quamignorarcn6 po- 

tcranty 


V.aGencui:  LIBER  VIII.  ^ 

terat,quu  illam  mane  confcfi  efjent  ipfi,ncq\  poffent  eoru  numero  ee~ 
feri,qui  cx  ignoratione fententiasferuntdefiercfibus^t  \ocant,pro 
ludicio  &  opinione  monachorum,quia  Dem  eosfingulari  cognitwnc 
ad  rccle  tudicandum  inslruxerit .  ac proinde  Cbrisli  caufie  rationem 
haberet,de  qua  in  nobis,  quifumus  eius  membrajudicaturi  erant:  at- 
quc  bic  Deiiudicium feno propofuv.denique  palamfeci  quatam  fuo- 
rucuraDominusgerat.bi fumma  circiter  vnabora,Dei  beneficiojta 
fum  collocutus  ,vt fermo  abruptus  mibi  nofuerit^dixerim  qucecunq; 
Dominus fuppeditauit ,  &  tcslimonia  ex  Scripturis  accommodaue- 
rim  adinfittutum,vt  Deo  tribucnda  fitglona  ob  eam  quam  tuht  tnihi 
opcm^  auxilium fingulare.Omnes  quandiu  ita  difierui  conictlos  in 
me  oculos  babucrut,     cgo  Vicifim  in  eos-.acquofdam  ex  iunioribus 
\idi,qutbus  lacbryma  cx  oculisfluebant.Vbi  vero  dicendifincmfcci, 
alter  ex  duobus  prcccipuis  Vera  quidem  ejle  profefm  efi  qucecunque 
de  tpforumunere  difjtruerafcd  mibifatis  cffe  notum,  diferte  Deum 
iufiifie  per  Mofcn ,  vt  hceretiCi  maxime  puniantur :  nec  me pofie  v«- 
quam  ncgare,  quanuis  nonnulla  vere  dixifcm ,  quin proximos  meos 
grauiteroffendifcm,  quum  Vapam  Antichrislum&filium  perditio- 
nis  appcllarcm ,  &  Mijtam  diaboli  commentum,gesltculationem  hi- 
slrionicam,ade6que  omnis  impietatis  caput  exccrandumiitaque fan- 
guinem  mcum  non pofc  innoccntem  baberi,  ac  multa  eiufmodi  adum- 
xit.  Hcercticos  certc  Duniendosfacile  conccfi,  &  in  cxcmplum pro- 
pofuiimpurum  illum  canem  Seruetum,qui  Geneux  vltimo  fupplicio 
ajfcclusfuit:verum fcdulo  caucrent,  nc  in  Cbrislianos  &  Detfilios 
\elut  bcercticos  ammaduertaf.ficuti  vniuerjusSenatus  ccrto  Jcicbat, 
imo  confcientice  fuce  tcslimonio  conuiclus  erat  nos  cjje  Deifilios:ac 
proinde  etiam  atque  etiam  vidercnt,ne  Vdatiiudicio  communicarcnty 
Vtfauorcm  Vrincipum  huius  mundi  v facrificorum  Bchal fibi  con- 
cihcntac  dancreantur.  Tandemfccpiusme  rogauit  propofitisinme- 
dium  vanjs  lcnocimjs,\tin  ipforum  confjcBu  palinodiam  fimplicitcr 
cancrem,&  me  ita  dimijjum  iri,quum  magnumfruBu  proferrc  pof- 
fcm :  <^f  ea  palinodiaminime  periculofam fore:  ac  tum  dcmu  mibi  no- 
ua  K\iffamfabricauit,&  laruatu  quoqi  Vapainduxitvarijs  coloribus 
dcp£iu:objccras  \t bac probarcm.Exccpi  ad Mijjcc cmcndatwncm 


Liborierius.  ACT.  MARTYRVM^ 

omnino  requiriy  \>t  prorfus  e  mcdio  tollatur.xyVauli  exemp\o}ad  pi 
mam  Domini  mntMohcm  venicndum }\t  Ccena  rcslituatur prijiinx. 
fux  intcgritati  }quam  lubcns  admitto^  agnofco.  Quod  ad  Vapam  at- 
tinetyfi  monbus  &  doclrina  Vctru,  ey  Aposlolos  rcferat3me pro  e- 
pifcopohabiturum.Voslea  in  dnguftumtllud  cubiculum  remiflus  fum, 
Sub  horam  qudrtdm  Trigaletus  frater  ad  eosproduBus  efl}qui  Vf  i 
pfe  vobis fcribit }  Deibenefiao  idemillis  rejfondit  .Voftridic  auti 
Bdtdllius     1l  durdnus  frdtres  ddducltfunt totoeo  mane\erta 
runt,quibus  ita  Dominus  auxiliofuit }  *vt  mirum  in  modum  cohibue- 
rint  Sdthdnd,& frdudulet&s  eius  artes  difcuJJerint.Tddcm  Senatus 
mdnddtotUti  in  eundem  locum  fimul  omnes  conclufi  fumus.  die  Lunaj 
.*    proximo(qui  z6.erat  Augusli)  fimul etiam omnes in Scnatum dedu- 
cimur,atque  fatis prolixe  nos  hortdtifunt  qui  illic fedebat^ot  in  viam 
rediremmNernutiusfrater}  Deigratiaycopiofe  refpondat  ommu  no- 
mine  }\>t  glorid  tribuerwius  Deo  nosho}quod  vttlorid  potiti  dtfceffc- 
rimus.Cceterum,db  co  tempore  ddmndtifumus  nos  omnes  corum  caU 
culis,  &  igni,vt fcrtur}adtudicati.  Gratias  Dco  agimus,  &  hora  ex- 
peSlamus}ac  nos  commendamusves~lris  omnium  precibus. 

DiIcc~tio  Dei  nofhi  optimi,&  Patris:gratiaDomini  noftri  Iefu  Chrifti per  comraunica- 
tionem  Spiikus  fan&i  fit  vobifcum  pcrpctuo,  Amcn. 

^^^HariJ^imi  atque  vnice  dtleclifratres ,  quando  minime  videtur 
*£MiSDeo  noilro}vt  nobis  liceat  commode  quam  fingult  edidimus  fi- 
dei  noslrxconfcjbone  quidquid  contranos abaduerfarijs  noslris 
aclum  eslvobis  copiofius  perjcribere ficutinonnulh  veTxrumexpe 
tuntffi  litcris  quas  nobisfcribere  pLtcuit }ettam  flagitdnf.nos  omnes 
aquis  dmmis  idfcrre  conuenit,  &  Jatis  nobisejje  debet,  qubdtdntum 
boni adhuc  largitur,  vt pojkm9  vobis nutiarevelutper laceras partes 
qucena.  fu fummd  toti9  rci}pro  ea  qua?  nobis  datur  charta  &  atrameti 
menfura  vc/ portione .  na  alioqui  nthil  esl  quod  magis  optemus}qua 
ddre  opera.  omne}  quanitfpcr  a  Deo  vita  bac  nobis  coceditur,\tgrdti 
tfflemur  qudtuvobisdcbedmus pro  innumeris  tilis  foldtijs ,  eyexhof 
tationibus  plane  Diuinis}quas  ex  veslrts  literis  accepimus  poflqud  in^ 
vinculdcoieclijumus-.cx  quibus  quide poffumus  vcrc  n  flari  nos  longe 
pl^doclrina^fortitudims  coslattce  cojecutosytlq;  veslris prccibus 
afiduis^qudru  cxpcrtifum9admirabilesfruc~lus}  &  quotidie  cxpcri- 

mur: 


Laboi  ierius."        L I  B  E  R    V 1 1 1.  2.92, 
munquam  toto  eo  teporequo  Dominus  \eritate  nohis  pateferiti^n- 
de  magna  cx  animogratia  vobis  habemus:    fimulferib  obteslamur 
vt  tu  w  prcctbus  Veslris  tuetia  in fcnbendo  pcrgatts,doncc  tande  ad 
Dominu  colltgamur.Kcddita  nobisfuerut  poftremx  \eftra  litera  die 
Sabbathifedtn  tcporencc  opportumus  adferripotcrat.naeo  toto  dic 
mtra  cojolattone  ex  earu  leftionc  percepimus.Curautc fraternofler 
loanncs  Vcrnutius  die  Dominico  ad  ludices  non  fuerit  addu&usjiac 
ratiofuit,qubdtamdteMercurijfine  \lla prouocatione  teffionderat. 
ey  durcjfonderet,  monittfumus  \tprouocaremus  ,quta  Senatus  cau 
famnos~iram  cognoucrat  antc  literas  Bernatium  acceptas.  itaque  pro- 
uocauimus.  cupicbamus  enim  coram  toto  fenatufi$lt,hacvt  ratione 
?acilius  monachorum  proteruiam  compefceremus }non  qubdreffiondtf- 
Qmus  dloipfo  dieifed  monachis  illis  refpondebamus ^  inprouocati- 
one  noslra  pers\abamus  .Hac  igiturde  caufa  accerftti  fuimus  die 
Domtnico.  Poslridie  vnus  poflalium  omnes  euocamur  cxcepto  fratre 
Vernutio,qui  accerfitus  nonfuif.atqueforfum  producltfumus  adlu- 
dtcesnoslros,quitn  eum  locum  coierantvbi  rerum  capitaliumiudicia 
exerccntur  wpalatw.  \llic  Vroprator  pnmus  fcdcbat ,  aderant  etiam 
vui  Kegis  partcs fujiwent.itemconfiliarij caufidtctcirciterviginti. 
nxtcrea  Inquifitor fidci  cum  Officialibus  (  quos  vocant)  huius  \rbisy 
0-'  Tarentejiacx  ditionisideniquc  monachi  quatuor aut  quinque  par 
tim¥rancifcanipartimDomimcant.  quia  verodies  crat  Dominicus 
adcrant quoque  alij permulii,quicuvtmhtlaliudhaberent  quodage- 
rent  ,tlluc  comienerant.  Ca:terum  ,ex  Vropratoris  mandatonobtsre- 
citatumfnitfenatufconfultum,quodifcrteillt.O'  eius  collegis  pr&ci- 
f}itur,\>tintra  triduum  caufie  noslra?  finem  imponanf.alioquifuo  mu- 
nere  abdicatum  in  ad  amium  intcgrum .  Ex  eodem  etiam jcnatufcon- 
fulto  iufiit  Vroprcctor  tlle  vt  audircmus ,  atque  ctiam  refponderemus 
ids  momhombus ,quas  \nquifttor  nobis  crat propofiturus ,mfi  conui- 
hlt  hxnjcos  yftditiofifacliofiquthomines ,  cjf  obsltnati  ac peruica- 
ces  haberi  \c\lemus\atquc  ita  flatim  damnan  omnium fentcnttjs.Htc 
inuocato  pnus  nomine  Dei,cxccptmus  nos  kmfatis  a.fupcrrejfodif 
fc  dlis  moriittontbus  atqUc  ctiam  nollc  nos  qutcquam  Dominorum  no- 
flrorum  Bernatium  &  Gcneuenftum priutLgij:  dcrogare.lterumvr- 

Vjp.u. 


ViGeneua;        ACT.  MARTYRVM, 

gcmurcodemmandato:itaque  reJj>ondemus(poslqudm  chrequod di 
citur  Efit.  38  protulimits  yDomine  vimpdtior}refronde  pro  mc)nos  ca 
lcgeobfcquuturo^t  nihilex  eopriuilcgio ,  &  libertate  lilorum  do~ 
minorumnoslrorumimminudtur^el derogetur.  &  modo  etidm  nihil 
obslet,qub  minus  tum  apud  Sendtum  ipfum,  tum  apud  Kcgcm  qucra- 
tur,eyiniuriam fibifaclam  perfequantur:quumprccjertim  dd  hoc  v/o- 
lenter  cogcrcmur.  Statim  ergo  acluarius  quod  a  nobis  rcjfonfumfue' 
rat  tum  coram  Vrwtore,tum  alijs  ctiam  ex  fcripto  recitauit.quum  per- 
lcgiffct  jnterpofito  iureiurando  ex  nobis  quatfitum  fuit  ,an  persldre 
in  nosiris  rcfyonfis  vellcmus. nos  verb  excepimus }quum  illdpuro  Dei 
yerbo  nitantur,neque  ex  illo  vnicoveritatisfonte,quidquam  nobis  ad- 
huccontra  fit  oslenfum  velprobatum,nos  nullomodo poffe aliterpro- 
nuntiare.Vtautem  aperte  conslarctjios  mimme  hafrcticos  c fie}nec  ob 
slinatos,rccepimus  fi  ignorantia  labimur,aut  crramus  \llain  parte,& 
ex  vcrbo  Deihoc  doccamurnos  fentcntiam  slatim  mutaturos.  Neque 
enim  aliud nobis  effe  confihum,vclamm:{m}quam  crcdere  &  fcqui  le 
fum  Chnslum,eumquc  crucifixum }in  illa  quam  ipfe  \>erbo fuoindica- 
uit  via.  Itaque fi probctur  ab  ea  nos  aberrarc,eos precan,\t  nos  ad  il- 
lam  dirigerent,ac  \eritatem  nobis patefacerent  quam fequamur,  nofi 
quehbcnter  ey ex  animoobfecuturos.  Hicfidci  inquifitor  fermoncm 
concinnum  orditur,\t  anteafepe,atqueita  contexit,  vtfolius  Vapx, 
nullam  autem  Chriftimcntionemfacerct.Et  quonia  fuaexhortattone 
affirmabat  quceda  in  rcffofis  noftris  capita  efie  plane  hairetica.rogaui- 
mus  vt  eanobis  comonslrarct.Nuncvobisfingulanonrefercmus  ,fed 
tatu  qucc funtprtfcipua.Tu  Inquifitor  illc  obijcit,  duo tantu  facrame- 
taa  nobis  recipi,aha\>erb  quinquerepudiari,qu£femperin  Ecclcfia 
locum  obtinuerat.ReJJjondimus  ,Ji  ex  Dci  verbo  palam  faceretalia 
effepos  facile  affcnfuros  cy  ita polliceri.  Qw.ntum  igitur  caput  ad  E- 
phefios  citauif.Quidlan  non,inquit,de  matnmonio fcribitur ,hoc  facra 
mentummagnum  eft*excepimus,\taneverb  magisler  Scripturas  in- 
7  telligiSyVt  hocadmatrimonium  detorqueaslMqui  Paulus  ipfe  ,pro- 
■>  nuntiatje  de  Chnfto  Ecclefia  accipere.itaque  genumum  Aposlo* 
iliJenfumprorfiiseuertis.Verumfide  matrimomo  etiam  loqueretur, 
^modbliteris  gra^cis  tinclus  ejfes  fslaiim  deprehenderes  vocabulum 

illud 


ViGeneua.         LIBER  VIIL  15*5 
illud  perpcramfuiffercdditum.\mo,inquit}cgononnihilex  ca  lingudc 
tcnco.Dtc  crgo nobis/i placct }ccqutd  Gr&ce Jcrtptiim  fit.  Tum  ille  at-  <> 
tonitus  obmutuit.Addidtmus  igitury  Domincfatis  videmus  te pudo^ 
re  fuffufum  non  auderc  Vocabulum  illud  cnuntiarc .  nos  crgo  quale fiti 
diccmusiWox  Graca  tantudcm  Valet  atquc fccrctum  Vcl  arcanu }  non  - 
autem  Sacramentum.Tum  Inquifitor ,lam  mmis  difyutatu  csl,inquit}  c 
quia bxretia  eftis : Qutd de extrcma  vntlione fentitis lexcepimus  }Sed 
domine  }prtus  dematrimomodifceptemus)&  ordtne  progrediamur, 
Vel  faltcm  Vttium  tefatearis.  Hic  derepente  omnes  O3  Offtcialcs^ 
monachi  }cj>  caufidtct  conclamarunt  }plus  fatis  vcrborum  iam  profu- 
fum  cffejicc  ampltus  dtfeutandum.Seuere  igitur  pracepcrunt}vt  re- 
fJyondcremus.Nos  autcm  miratt  tantameorumfcjlinationem}dtximus 
mnnu  pr&cipites  ipfos  fem  ad  damnados  quinque  innoxios^mor- 
ti  adiudicandos  }vt  qui  nollent  ius~la  illoru  caufam  propius  expendere, 
nec  vidcre  qualis  effet  aduerfartorum  calumnia.  H&c  crgo  paucis fub- 
iecimus  }vos fatis  fuperque  intelltgitis  iflos  homines  qutnobis  aduer- 
fantur,nthtleoru  qu£  dtcutpoffe  vllo  modo  probarei^fquia  Vobis  hoc 
moleflu  esljbilemveslramin  nos  cffunditisNerum}finos  htcaudire 
pro  Vcslro  officio  recufeiisaudicum  omnium  ludicem fupremum  habc- 
mw  Dcumnoflru  }qutnos  placide  audiet }acnobts  ommbus  ius  reddet, 
%X  in  cuius  conffeBu  vobts  tandem  vel  inuitis  reddenda  ertt  ratio  in~ 
turicc.quam nuncChriflo  vnico ctm Etlio  mferre no  dubitatis,  dunos 
qmjumus  eius  mcbra,  ta  mtfere  traclatis.Jujfcrut  mhilominus  vt  re- 
ffodcremm  dc  illa  extrcma  Vnclione.  Ea  lacobm}inquiut,pra:cepit:ne 
que  hoc  chidere  velfubterfugere  potcflis.Exceptmus  nos  certe  j>fite- 
ri}  quuimttopublicatufuitEuagelii  ab  Apoflolis ,  quianecejje  erat 
Vf  nnraculis  cdttis  cofirmareturdoc~lnna}tucfuijfc figna }  velfacrame 
ta qu& mtraculailla  rcferebat}quoruvcritasfubfcquebatur:  cuiufmo 
dt  crat  manuu  tmpofitio}qua  donu  Spirit5  fancttfignificabat }  acfimul 
ipfa  vcritas  fcquebatur }vt fatts  cbftatex  Ablorum  hifloria.  Sic  ctiam 
tlla  olct  tnunxto  adco  crat  falutaris}  vt cam fanitas  mirabtliter  confe- 
querctur.Vbi  autem  Euagclu publicatio cxceptafuit a  mundo}tunc 
Vifibile  Spintm  fanBi  donum }  atque  etiam  mtracula  ccffaruntiac 
protndeilla  figna ,qu*  citra  vcritatcm  omnino  vanafunt  .Deinde 

Vp.    itj.  „ 


V.aGeneua.  ACT.  MARTYRVM, 

quiconuenit vnclioni  illi^  veslra  quam  iac~latis\  an  non palam  cfl 
quxcunque  a  vobisfiuntftafyhcmijs  referta  ejfe  ?  qucenam  inde fa- 
nitas  fequiturl  nunquam  illam  circunfertis ,  nifi  quum  dcplorata  funt 
omma .  Kogarunt  iterum  y  annon  illa  vncliopeccatorum  rcmifiioncm 
conferrct  :Excepimus  }in  contextu  remifiionempeccatorum  vnhlioni 
mimme  tribuifed  dif  ?rtc prcabus  cxfide  conceptis .  remifiionem  e- 
nim  pcccatorum  noslrorum  non  alibi  quam  in  CbriHi  fanguine fitam 
efie.  Obiccerut  bazc  omnia prorfus  a  Concilijs  damnata\nos  igitur  ef- 
febaircticos .  Sedquantainboc  toto  fcrmone  fluerit pcrturbatio , 
quam  confufus flrepitus^dici  non potesl .  Nam  femper feptem  Ve/  o- 
fto fimul  obHrcpebant:  &  interim  corum  'slultiham  ac  ineptias  obi- 
ter perslringebamus,y>t  quiadcrant  tantam  islorum  vefaniam  ridere 
etiam  cogcrentur .  Vrceterea  qugfitum  a  nobisfuit ,  an  non  \ellemus 
fidcm  habcrc  Concilijs.reflpondimus  nobis  fempcr proban  Concilia  & 
slatuta  qucc  verbo  Dei  confentiunt,  cy  quae  illo  mtuntur.alioqui  mi- 
nimc  a  nobis  admitti :  quin  poiius  ea  nos  execrari  taqua  bumanas  tra- 
ditioncs^  comcnta plane  diabolica,&  qua  Dei  veritarirepugnat: 
ficuti  Vaulus  Gal.pTiecipiebatythocfacerent:  etiamfi  Angelus  nobis 
afferret  c  Ccelo  aliam  doclnna,quam  qu&  Euangeho  comprebenditur. 
Hic  exorta  efl  magna  quwflio^qua  nobis  propofluerunt jiepe  qui fcire- 
mus  \etws  acnouu  Tcflamcntu  effc  Dci  verbu^mfi  quatenus  Concilia 
&  ccclcfia  Komana  ita  cefent,  nofque  certiores  redduttQuibus  re- 
Jfofumfuit,quanuis  Deus  opera  \ud#oru  &  Vapiflaru  \>fus  fitin  co- 
Jeruandis  facrofanclis  Libris yquibus  volutate  crga  nos  fua patcfccit, 
non  ideo  tamen  nos  ab  illis  tcfiimonia pctere,ncc probationcs,  quibu  s 
coflet  effe  \crbu  Deified  certu  ac  ratum  teflimoniu  babcre  in  confcic  - 
tijs  noflris  pcrSpirituadoptionis,qui  opcraturin  cordibus  noflris  cer- 
toq;  nobis perfuadet}ac fancit  Dei  ^prmfiiones,  %f  impellit  Vf  clamc- 
mus}A.bbaJ>atcryqucadmodum ait Vaulus  8,adRom.cap.atq;  etiam 
fubiunxim9,  quifquis  ab  codc  illo  Spiritu  non  ita  perfuafus  cft,  eu  non 
poffc  Deifilium  ccferiihoc  caputprolixe  agitatumfuit,accopiofius 
traclatu  (fpfpicuefimulillis  oflefum^Deigratia^quht  impio fcelere 
fcfc  obflrmgerent  cy  horrcndam  blafyhemiam  \omercnt,dum  volunt 
<$ternum  Dei  verbum  authontati  bominu  carnahum,  adcoque  diabo- 

lorum 


I  y.aGcneua;  L  1  B  E  R  V III.  154 

j.     loru fubucere.  certuenim  effey  ncmine  qui  Dei  Spiritu  regatur^  a\i- 
t.      qua  rationc  fit prxditus  Jantam  mipictatcm  fommaturum.  Sed  vobis 
d  nunc perfcribi figillatim  quidquid  dic~lumfuitynullo  modo potesl.  V- 
tn     num  tamen  non  eji  omittendumyfuijJe  quojdam  in  eo  confeffu^quipd- 
1     lam  diccrcntyejfe  diaboliynon  Dci  Spintum,  qui  certiores  de  bis  rebus  1 
f.     nos  redderet.  Islos  igitur  rogduimm yqu6nam  Spiritu  iuffus  fuerit  A- 
idi     brabam  filium  fuum  ifaac  immolare.Spintu  Det  reffonderunt.  nos  fla 
f.     iim  excepimusfi  Abraham  patrare  non  dubitauit  pamcidium ,  quod 
y     erat  contta  legcm  natura*ycerte  perpulfum fuijte  oportet  interno  quo  ~ 
1.     dam  &  longe  aho  quam  camis  j u<£  motuyqu<c  quidem potuit  illum  eo 
ddducerey\t putarct  diabolum  quendam  effe potius  quam  Dci  Spiri- 
ft     tum .  atqui  erat  idem  dle  Spiritusya  quo  certiorcs  reddimur  y  qui  im- 
n     pellebat  cum  vf  crcderet  Dei  cjfe  Voluntatem.  Sed  mirum  non  efl  y  fi 
f  hoc prorjus  ignoretis .  nam  animalis  bomo  de  rcbus JJ>irituahbus  iudi- 
1.  c are  non potcsl.  A  c  multa  alia  dc  boc  capitc  ill is  expofitafuerunt.  Po- 
slea  rogatifumus  de  Cocnayde  Mijfa,de  V  urgatono,dc  cofefione  au- 
riculan&  alijs  ipforum facramcntis.Atque  de  fingulis  capitibus  ita 
j     copiofe  vltro  citroquc  difceptatumfuitjtt perinde  ac  de  reliquis  con- 
slitutum  fuent.  Nimis  longum  ejfet  ac  txdiofumfcferre  quidquid  boc 
loco  traShtum  ejl.ld autem  vnum fuffaat jreffondiffe  qucmque  no~ 
1      slrum pco  menjura fu& fidei^  qu&  Dei  eftgratiajwsles  ita  repref- 
fos  ac  cohibitos  omni  expartcyvt  confufi  tacuerint.  T 'andem pos~lula- 
utmus,vt  dc  ?apa  nonmhd  diceretur,(?  quidcm  ea  legey  Vf fi probare 
pojjent  cx  Scrtptura  ?apam  ejfe  caput  Hcclcfh?  Chnjii,nos  onvna  eius 
dccrcta  admijjuros.vcrum  ad  hoc  caput  nunqua  attendcrejicque  de  eo 
difceptare  vllo  modo  voluerut.Tunc  igitur  diximus  quia probare  no- 
lcbant  Papam  ejje  caput  Ecclcfi£y  nos  cx  contcxtu  Jacrojanbla'  Scri- 
ptura  palam  facluros,& quafi  digito  monslraturos  Vapamcjje  A«* 
tichnsiumioiblia  tantum  nobis profcrrcnt,vt fepius  hocabdhs preca 
tifueramusiquodtamcujtmpcr  denegaruv.t .  Cccpimus itaquelocum 
cx  r.capitc pofenoris  ad  Thejf.  trablart  :fcd  aitdirc placide  non fu- 
flwucrunf.qian potius  it.jiar  luporum  vluiare  ($vocijcrari,nos  magis 
hc, rttcos  ejjc  quam  wicl<:MimyHufiui7nyLutberum.,£?  quofuis  ahos : 
ncquecontra  nos  diJfutandum:moncre  7nbdommus  \i  m  vum  rcdirc- 

V  p.  uij. 


aGeneua.  ACT.  M  ART  Y  RVM, 

mus .  Quumhxc  peraSla  effientjm  carcerem  remifiifumus  ,fed  alij  ab 
atijs  feparati  ad  horam  quintam  ferotinam.  Voslridie  verb  Tauranum 
fratrcm  qui  vix  Geneuce  tres  menfes  commoratus  fuerat  atquea- 
xdco  anteanunquamde  Deo  quidquam  nouerat}accerfiiujferunt.hunc 
fubnohlemanobis  fegrcgatum  atque  abslratlum  conabanturmodis 
omnibus  in fuam  najjam  pcllicere.  Sed  Dei  optimigratia  beneficio 
illis  ita  rcfjondit,  &  eorum  petulantiam fic  rctudit,vt  islorum  turpi- 
tudwcm  ac  dedecora  omma  detcxerit .  idque  multb  melius  quam  nos 
anteafeciffe  videremur.  Quod  quidemgrauiter  &  imquis  animis  tu- 
lerunt^eum  ad  nos  rcmijcrunt  cum  hac  exprobratione  yEn  etiam  de 
ijlo  vt  de  alijs  lam  aclum  esl.  Voftea  deduSlusfuit ad nos\  vnde  ma- 
gnam  confolationem  ccepimus& gratias  Deo  noslro  optimo fimul  c- 
gimus  ob  eamanimi  magmtudinem  &  consiantiam,  quam  nobis  om- 
mbus pro fuabomtatc contulerat.  Caterum,die  Mercurij(quixxi> 
erat  Augusli)hora\  quinta pomcndianajLudex  nosler,qui  Proprxto- 
ris  partes  fusliKetjn  cubtculum,quo  vincli  concludimur  ,vemt  Jenten 
tiam  contra  nos fcriptam  pronuntiaturusiqua  quidem  nos  tres  nempe 
Vcrnutius  }Labonerius ,  &  Trigaktus  in  totam  vitam  mancipamur 
illimiferrinke  Jeruituti  ,inquam  addicuntur  quircmos  coacli  agunt. 
Batallitts  autem     Tauranus  ad  decenmum  duntaxat:<&  ea  quidem 
lege ,  vt  vetent  diferte  ac  minaciter,  ne  quis  vnquam  slationem  illam 
deferat>alioquifore fircpcriamur,  vtignts fupplicioluamus: acne  e- 
tiam  illincduo  illi  fratres  ante prxfcriptum  tempus  abeant .  Hacpro- 
nuntiata  fententia  rogauit  ludex  anne  prouocaremus  .  Tum  ve- 
rb  Labonerius  ommum  nomine ,  Ncquaquam ,  inquitjcdnos  liben- 
ter  accipere  quidquid  Deo  optimo    Vatri  nojlro  Vtfum  efi  nobis  da- 
reyac  illigrattas  immortales  agere }  eumqueex  animo  laudare ,  qubd 
nos  cenfucrit  dignos,  quipronomine  fuo  patiamur.  Vrocuratotverb 
rcgius  3  qui  in  Curia  reorum  eH  fcopulus }  a  Senatu  perpulfus  pro- 
uocauerat ab ea quam dixi  fententia .  Statim  igitur  cadcmhoraVcr- 
nutius  frater  acccrfitus  esl  in  Senatum ,  &  eo  lff°  die ,  atque  etiam 
poslndte  caufamdixitcumanobisfepofitus  efjet  .Vroximo  die  Vc- 
neris  Laborienus frater  wcatus     deduclus  jnane  &  a  meridie fa- 
tis  prolixc  dixityVt  ex  eorum  ad  vqs  hterisperjjicere  hcef.ac  fepara- 

tus 


V.aGeneua.  LIBER  VIIL  19% 

tus  quoque  a  nohisfuit.  Eode  ipfo  diecgo  in  Senatum  etia  duBus fub 
hord quartamjlhc ad fextam  vfque  confliti .Totius  autem  ablionis 
cotra  mc  p  rogrcj fus  eiufnodi  fuit,  pnmu  ommu  m  iuffus  jumin  genua 
■procubere.  quod  quu  hbenterfcciffem}mihipropofita  cfi  tabella  qu&- 
da  ligneajn  qua  cruafixi(quevocat)imago  vindi  colore  depiSla  erat. 
Tu  Walentierus  Vr&fes  fummus,  vniuerfi  fenatus  nomine  iufiit  vt  ma 
vu  tabclU imponerciquodprotinus  rccufarcnon  dubitaui,obea  quai 
exprcfja  eratamagine:  &  teflatus  [um pala  mcper  Dcu  viuu  turare 
ereclisin  cadumanib9     oadisidcinde  vera  mc  dicluru  quidquid de 
fide  mea  rogarer.Tuca  Senatu petijt,an  quod conccpera  lufluradudli 
fatisfaceret.lta  cjfc  rcff>6dit,ncc  pojje  mc  pcr  vllu  maiore  lurare.Vofl- 
quatgiturex  mco  refjofo  intellexerut,quodna effet nomenmcu,qu& 
patna.qm  orrus,^  cur  vincuhs  conflringcrcr:pronutiauitdle}ex  meis 
coraVr^jeclo  rcrum  capitahum  editis  de  fidc  mea  rcfjonfis  plus  f ttis 
coriftarc  ,homincm  harfcticum  me  effeyatque  tale mdicatum  cefura  & 
fupremis  hquijitons  ffi  DoBorum  thcologicorucalculis.Hic  cgo  a- 
criter  utorfu  tos  ipfos  rc  vcra  effe  haireticos,  quu  a  Chriflo  lefu  Do- 
tnino  noflm  taperfide  dejlcerint&ab  eius  doclrina  turpiterdcfciue- 
Yint:  ac Jcje  Antubriflo  toniunxerint,  &  impia  eius  dogmata fmtfe- 
quuti.it aque  ab  ilhs  me  hxn  ticum  indican  non  poffcquin  foiius  mihi 
facdhmucjfe  ex  Dei  verbo  coprobare  ,fime  xquis  ammis  dicenteau- 
di/ent}cos  cjfe  impios,<&p\ane  hcereticos.Tum  fummus  Vra*fes  exce- 
pit,  me prxjertvn  duobus  confefiionis  mex  capitibus  aperte  conuinci 
hxrcfcos  Jicpc  duaffirmo  Mijja?  facnficiu  effe  deu flandu  ^execra- 
du f  icrdegiu3quo fanguis  lefu  Chrifli  pedibus  calcatur^quo  etiam 
facrficiumorte  efperatlum  abrogatur }<&in  nihdiiprorfus  redigitur: 
deinde,quuMiffa  ccnfeatureffe  memoria  ccen£  Domim  (ficuti  re  ve- 
ra  efl)id  vcro  diabohcu  ejfe  figmentu  a patre  mendacij  excogitatu^ 
confirmatu,ad  cos  in  aiternu  exitiu praapitandos,quifide  dh  habent, 
7nordic\tdha:rent.Quuautcingenue  refjfodiffchxceffe  veriflima, 
adiunxi  vmcuejfe Jacrficiu  ceternujdq;  ia peraclu  a  facerdotc  ater- 
no  fecundu  ordinem  Mclchifedech,  nepe  Chnflo.quod  quidcm  ipfe  in 
ara  crucis  obtuht  janguine j  uo  in  remifione peccatoru  noflrorufufo: 
qui ingrefius csl fanila fancloru }hoc cfl,in cadu  ad Patrcfuum,quo 


V.aGeneua.  ACT.  MARTYRVM, 

etiam  acceffumhabemus pcreum,  quifolus csl  Mediator  no?lcr  (f 
Aduocatus  apudVatrem ,  qu&  ex  9. adWebr&os  cap.confirmabam. 
Quod  autem  ad  Chriflianorum  facrificium  attinet  }confiare  laudibus 
^ygratiarum  aclione}adcoque  totam  piorum  \itam}quam  iniuslitia 
ejjanclitate  peragunt(qux  \iua  cfl  (f  rationalis  hoJUa)  faccificium 
.  effe  quod  offerre  Deo  ipfi  debeant  yfefc  totos  Confecrantcs }  &  plane 
addicentes  in  eius  obfequiumun  quo  ejfcnt  vclut Jocij  participes  fa 
cerdotij  Chrisli ,  cuius  nomine  acceptos  habeat  Vater ,  quicquid 
fecumferunt^tcunque  mutilum  fit  QJ  imperfcclum .  Tum  ille  Mif- 
fam(y  Ccenam rem vnam  eandem efje pronuntiat,  nomimbus 
tantum  diffcrre,non  autem  fubflantia  vc/  re  ipfaiad  hoc}dijferre  qui- 
de  agendi  modo}qubd  ad  externas  ccrcmonias  Jfieilat.  Imo  vcro  Coe  - 
nam  cr  Mijfam pugnareex  diametro ( vf  loquuntur)  ingenue  re- 
jfiondi,&  non  minus  inter fe  dislarc  quam  cadum  a  terra:  ac  tum  de- 
mum  Latino  fermonc  dijjermmus  quid  nobis  in  Cocna  qucercdum  (f 
accipicndumfitntcmquefigna panis  CJvimqu6nos  ducanf.quidfa- 
cnficus  in  Miffa  fua  offerat  &  Deo proponav.dijcrmen  quoque  ex- 
pofui  inter  eum  qui  confcrt donum^cum  cui confertur.Nobis  enim 
in  Ccena  Chnslmn  dan  in  cibum}<& pcrfcclumintegrumque  anima- 
rum  noflrarum  alimentum  in  vitam  xtcrnam }  quum  fcihcet  accipi- 
muspanem  &  edimus}ac  bibimus  vinum}qua  \>cra  funt  ey  integra 
corporum  noflrorum alimenta adtuendamhanc  vitam:h<ec  ftgna no- 
bis  effe  adminicula }  quibus fidcm  noflram  flpcm  \itct  cetcrna'  con- 
firmemus,qucc  in  Chrifto  nobis  datur^vt fcribit  \oancs6.capite}Qui 
\idct  Frfium}&  creditin  eum}habct  vitam  aternam  O3  c^n  vltimo 
die  a  mortuis  excitabo .  Valamteslatus  Jum  mcparticipcm fiericor- 
poris  &  fanguinis  Chrisli  pcr  fidem3quain  Ccelum  conJcendo}vtillic 
ad  dextram  Vatris  quctra  Chntlum  jalutc  meam  &  \itam :  non  au- 
teminpane  &  Vinoficutifacrificus&Vapiflccfaaunt.Hicergoco- 
natus  ef?  probare  corporis  Chrifli prcefcntiam  in pane}  & fanguinis 
in  vino:  ey  vcrba  Domim  noflri  cx pcndit,quum  ad  in  Ccena,Hoc  esl 
corpus  mcum.Ego  vcro  rcfpondiparticuUm  E  S  T,pro  figmficat  ac- 
cipiyt  altjs  quibujdam  locis^ciuti  quum  dicitur,Vctra  crat  Chriflus*. 
de  columba  ctia^  Spintu JanSlo:de  agno/j' pafchateiac  tropuefje 

tritum 


ViGeneua.  LIBER  VIII. 

tritum  Scnpturis ,  quem  Metonynnam  Ve/  Synecdochen  appellant, 
quum fctlicctrei  fignificatcc  nomen  figno  tribuitur .  atque  citauit  lo- 
cum  illum  loannis  6,£go fum panis  vitee .  cy,Qui  manducat  carnem 
mcam,&  btbitmeum  fangmnemi^bi  de  Cccna  non  agi  ,fcd  de fide  in 
Cbrislnm  cxccpi:  quod  ex  verbis  Domim  probare promptum  fuit, 
quum  inquit,  Vcrba  mea  fjnritm  ey  vita funt :  ry  ex  xi.cap.prioris 
adComtb.vb:  vocabulaPanis  &  Caltcis  (quce  a  Vaulo quatcrre- 
pctuntur)diligenter perpendere  oportuit.  Hicmultifcnnones  vltrd 
citroque  funt  babiti,quos referre mmis Iongumforet:atque  vt  vidc- 
tis,chart<e pcnurta laboramus.De  Vdpa  quoque,quem  Anticbriflum 
effc  cofirmabam,  diffutatumfutt  de  eius  dutborttate  ,ejf  decrctis  vel 
fiatutis,quce  Cbrifti  lcgibus plane funt contraria .  cttaun.cap.i.ad 
Tbeffal.  &  ^..prioris  adTimoth.bifumma}quicquid  rationum  fua- 
rum tandem  protulerint ,  Deus  tamen  S piritu  oris fiui  Antichriflum 
occidit.Tuncautc  longo  fermone  v/z  funt,quo  mc  \elut  illecebris  inc- 
fcarent  ,polliccntes  )fivelle?n  incatholicce  eyfanclce  matris  fiuct  cc- 
clefice  finum  redire  ,?latim  fore  vt  me  locofratris  haberenf.atque  ita 
mei  ipfius  mifiertu  poffe  me  magnos fruSlus poslhac  edcre  quam- 
plurimis  prodeffe.  Tentarut  denique  illecebris  omnegenus  animum 
meum  cocuterc  ey  degradu  exturbarc ,fi pojfet fieri.  f  ?d  virtute  Spi- 
ntus fanclifitffultvs,conslanter  inuicloque  animo perfiiti ,  vt  nun- 
quam  \>lla  rejfonfione  permotus ,  Dei  gratia  ,Vdallauerim .  Quod 
quum fittis  intclligercnt,ad vlttmum perfugium  reairrunt ,acmman-  , 
tur  fe  pronuntiaturos  cotra  me  exKegis  legtbus  0*  edtclts.Tandcm 
"veropaucis  rcfjondt  ,fcdcre  incceloludicem>ad  cum  tnbunal ali- 
quando  fc  fislcrc  cogcrcntur,  quum  fcihcct  dlud  conjccmet  ,fingulos 
comiocaturus  ad  reddcndam  faclorum  diclorumque  ommum  ratio- 
nem:  ey  tumdemum  libros     acla  refignatum  &  patefaclumiri, 
quibus  explicatis Caufiam  fuorum  vtiufttfinnam  tucbitur,ipforum  ve- 
ro  conatus  cy  audacidmreprimet ac damnabitMeigiturtuc  aman- 
daruntin  carccrcm,fcd  nonnulli  eoru  quiritabantur ,  ey  prorumpc- 
b.xnt  in  hanc  \>occm,Quanta  cft  iftctc proteruia ,  &  qiutn  tntolcrabi- 
lisfaitus?.alij  autem  jubfannabant,ac pcrperam  in  nos  torqucbant  tl- 
btd  Pjalmifloilos  habcnt,eyc.  Itaque  hanc  fcntcntiam  in  cos  retcci, 


Trigaletus.  ACT.  MARTYRVM, 

nec  enim  Verius  quicquam  in  ipfos  dici  poffe  ajfirmdui :  nos  autem  ia 
Veigratia,oculos fidei  apertos  habere^t  ventate  ipfam  cerncre  pof 
fimus/idque  folis  datum  effe  ijs  quibus  lumen  illud  Euangelij  adnnta- 
bile  affulferit.  Atque  ea  tum  fic  gcfla  fuere.Subfequeti  die  Sabbathi, 
Batallius  & Tauranus  coraipfls co^lituti^pro  conflantia  qua  a  Deo 
pr&mumti  erant,proque fidei  menfura  qiiam ab  eodcm accepcrut,for 
titer  immicis  refliterunt,apteque  interrogatis  refypnderunt.  Die  L«- 
n&proximo  ad  Senatores  cr  ludices  noflros  accerfitifuimus  vna  om 
nes,qui  admonitione  blandajongaque  verboru  circuitione  nos  in fua 
fententiam perducerc  conabantur3fed,  laus  Deo}  nos  haudquaquam 
commouerunt  illa  vcrborulenocinia.Nam  Vcrnutiusfraternoftcrin 
eo  confcffu  multis  vicifiimnoflra>,velpotius  Frfij  Dei3caufe  xquitate 
demoflrauit,nos  deinde orationiaffcnfimus  omnes,\noq;  ore  acclama 
uimus  Amen.Ac  repcnteveluthomincs  inopinione  obfirmati  atque 
obslinatun  carccrem  noflrum  reducimur.Vqflea  etiam  in  nos  quinque 
ittorum  decreto  ignisfuppiiciumconflitutumfuit,cuim  nos  jcntcntice 
pronuntiationemheriexpcblabamus :  actum  Dci  bonitatc  mifericor- 
diaqy pntfulti,fupplicium illudlibere  quide  %f  lubeti  animo fubire  ac 
fuflinere  paratieramus,fedipfe  merafua  bcmgnitate  fyatiuadbuca- 
liquod  conccfit  refjtirandi.  Qui  autc  ha-s  ad  vos  perfert  literasfamu- 
lus  cfl Sccretarij  M.qm  vf  efl  VzV  bonus3tata in nos  contuht bcneficia, 
\t  plurafi  vcllctan fua  ipfe  caufafacerc  non  queat.Orate  Dominum, 
\>t  illipro  tot  ojficijs  ac  mcntis  in  nos  rcfcrat  gratiam/emuneretur  e- 
tiam flu&  hberahtatis prxmijs  eum  qui  in  aula  efl3  f$  reliquos  qui  hic 
funtfratres .  Scriptum  die  Domimco  ipfis  Calend.Septcb.  anm  m.d. 
Ly.Qommcndat  autem  fe  quifque  noflrum  vobis  omnibusicupimufq; 
\t  in  precibus  veftris  nbfln  quoque  mcmores  fitis.  Wcfler  humilis fih9} 
feruus  ^ffraterin  Domino3loan.Trigaletus._ 
ffSSfy  Ertiores,opinor,facli  eflis  de  rcrum  noflraruslatu,qualemq; 

caufie  noflra  exitufore  fficrauerimus ,  nepe  vf  lata  capitis  fen 
tentia poflridie frequenti  in  ea  vrbe  mcrcatu  3publicc  dc  nobis  vc  lut 
ViBimisficret  holocauflu  .fafces  cmm  &  catcnx  tam  apparati  erat: 
pali  tantum  rcflabant  in  terram  defigendifirucndufq;  rogus 3  cui  cor- 
poranoftra  imponcrcntur.  Sed  Deus probomtatc  acmifencordia fua 

exaudimt 


V.aGeneiia.  LIBER  VIII.  iyj 

exaudiuit  orationcm  eorum  quipro  nobiseius  opem  impbrabant: 
Vndc  cffeclus  fubfcquutus  esl  ciufmodi :  Qudd  fcdicetdie  Veneris 
p roximo  bora  ficuda pomcridiana  ludiccs  coucncrint  ad  im ponedum 
fincm  caufe  noslrw.ac  duodecim  quumeffcnt  ,magna  inter  eosfuit 
fententiarum  varictas :  fcx  enim  innosjuppliciumcxigui  &  lentii- 
gnis  conflituendum,ahj  vcrb  ad  rcmigium  relcgandos yaut  in  cxilium 
pcllendosccnfcbant.  Qucc  caufafuit  vteo  die  mbil  certi  slatutum 
fuerit.  Poslcro  die  alijs  nonnuliis  iniudicium  conuocatis  ,conslitutim 
fuit  qubd  in  nobis  qui  mcmbra  Cbrisli  fumus ,  ipfe  non  comburere- 
tur  velut  bcercticus ,  nc  fortc  ca  rcs popido  offenfionem  aliquam  af- 
ferrcufcdtanquam  fur  aut  latro  ad  rcmigcs  condemnaretur .  diuer- 
fa  tamcn  ratione  quo  ad  temporis  jf>atium.nam  Batallium&  Tau- 
ranum  ad  deccm  annos  tantum ,  mc  vcro  cum  duobus  focijs pmnibus 
diebusvitce  noslrx  rcmigio  deslinarunt.  Multum  fe  noslra  caufa 
fccijfc  cxiflimant ,  qubd  nos  mortc pcrbcata  hbcrarint  3vt  vita?u  de- 
gamus miUe  mortibus  acerbiorcm.  attamcn ffcramus  Dominum^qui 
nobis  nunquam  dtfuit  in  terra  quandiu  in  mambus  aduerfanorum  & 
Vinculis  Cameriaci  detctifumus ,eunde  etiam  in  marifua  mexbausla 
benignitatc  affore  inter  manus  corum  qui  remigum  prxfeBi  funt: 
ncc  ctiam  diffdimus  quin  noslra  in  triremibut  manfio  aque  vtdisfr- 
tura  flt ,  atque  bac  Cameriaci  in  carcere  magna  confolationi  <e- 
dificatiomfuit  ijs  qui  nobis  affucrunt,alufque  qui  nos  quadoque  inui^ 
ferunt  .Mcmirii  porrb  eorum  quai  mibi  ahquando  narrata  funt  de 
Maioris:fcd  caufanoslra}Dei  bcneficio,  melioresl.  Namquod  ad 
nos  attinet}nulla funt  mali  alicuius  aut  reuocationis  indicia:  fcd  ?mfe- 
ricordiaquadamtacliac™i*™s&ai  erga  quinque  mifcros  bominesdu- 
cli ,  metuentes  iram  Dei  ob  tantam  bumani  fanguinis  effufionem, 
boc  Paclo  nobifcum  egerunt .  Hac  nobis  acciderunt  posl  longam  ex- 
pcclationem  volutatis  Domini,quiCaufam  noflram  jufcepitac  defen- 
dit^O3  vocemnoflram  temporc  opportuno  exaudiuit.  Hic  noslerta- 
bellarius  Vir  csl  bonus ,  qui  in  carcere  nos  inuifit :  audiuit  ctiam  to- 
tam rationem mdicij noslnppirmquc ipfum  dcferrcf °.cum  cius ex- 
emplum  .  excorcm  totama principio  cognofccrc potcritis.Vrecibus 
vcflris  ac  totius  ecclcflaparcntu^amicorumq;  ommu    vicinorunos  ■ 


ViGencua.  ACT.  MARTYRVM, 

ex  animo  commcndctmus:quibus3fi  vnqudm,  nunc  nuncmdxime  indi- 
gcmus,quum  dd  vitcegcnus  dbripidmur  cui  vcl  mille  mortes  }fi  toti  - 
dcm  obire  liceret,mcrito  quidcm prceferripofiint.  Dominus  Deus 
Vater  omnis  mifericordice  ac  Dcus  omnisconfohttionis  nqflri  miferea- 
tur , nofque magis ac  magis confirmct ,ficutieham  magis  opus nunc 
habcmus.  Scribit prolixe  ad  vxorem fuam  Laborienus  frater  ac fo- 
cius nafter.eiu*  Hterds fi  legcris,  cognofccs  quid  rcffonderc  ftatue- 
rimusyquum  nobis  iudicum  fcntentia pronuntiabitur.quod  bodie fict, 
vt iam accepimus.  Tratres  mei  te falutant^  fi  prcabus etiam  cc- 
dcfi&yac  veslris  priuatim  commcndatos  cupiunt. 

Qux  deinceps  fequentur  literce fingulares,  ab  illis  quinque  vinclis 
cofcriptdfuerunt  in  piorum  omnium  confolationcm. 

Antonius  Laborieriu<:  omnibus  in  Chrillo  fratnbus  fuis,qui  commuaicarunt  vinculis, 
quibusob  Dei  veritatem  conftringitur,  S. 

ffif^t)  HarifimifratreSygratias  ago  Deo  noftro ,  qui  pro fua  indul- 
gentia  voluit  y\tre  ipfa  experirer  quam  \erax  fit  in  fuis pro- 
mifits ,  cr  quanta  humanitate  fuorum  infirmitates ferat.Vult  fuos  o- 
tnnes  crucifubicclos  effe:fcdvnumquenquepromenfura  fua,vt  W- 
fum  efi,ne fupra  vires  quas  ipfe  nobis  contulit  onere grauatifuccum- 
bamus.Quod  quidcm{  Deo  optimo  gratia)  ita  in  me  complctum fen- 
tioyt  nunquam  in  alio  magisfuiffe  credam.  Quid  emm  obslitit  quo- 
minusexatauerit  fratres  mcos  ^r5  fanguinemihiconiunclosqui  mc 
perfequerentur ficuti  Cainum  excitauit  Akli,lfmaelcm  lfaaco,Ejau 
lacobo  lofepho  omnes fuosfratresl  Annon ctiam poterat  mc per 
filium  mcum  difcruciare  ,vtfcimusNoah  a  fuo  exagitatumfuijfe,  £7* 
Dauidem  ipfumab  Abfalone  filio*  knnon  poterat pervxorem  meam 
negotmm  mihifacejfcre ,  quemadmodum  pius  dle  lob  f *am  fibi  infe- 
•  flifiimamjenfit  ?  annon  poterat  efficere  vf  ab  omnibus  amicis  intimis 
&  cognatis  dcferererficufiMofes ,  Dauid  &  omnes  Vrophetce  rcie- 
Slifunt:atque  adco  Chnftus  ipfe  omnes  Aposloli  qui  tot  iniurids 
d  fuis  populdribus  dcceperunt  ?  Denique,knnon  poterat  me  in  manus 
tyrannorumconucere,quiinprofundum  carcerem,obfcurum  & fceto- 
ris plenum  dctrufiffentlac  me  detiriuifientilliccatcnisvinclum,com- 
pedibus  confinclum,  & priuatum  omm  ratione,qua  mihi  latari  com- 

tnode 


V.aGeneua.  LIBER  VIII.  ipff 

modc  non  1icuiffet:quod  certe  Vatriarchis,  Vropfatis,  \t  lfaia?,(f 
lerema ,  adcoqueipfi  Chrislo  &  Aposlolis  contigiffc  fatis  conslat. 
Qucmadmodum  noslroquoq;fcculointclleximuscomplures pios  (f 
fanclos  v/Vw  crudehus  in  \inculisfuijfe  traSlatos  quam  bruta:  pecu- 
des  vcVdcombus  ^elcanibus  )\ellupis,0>  aliis  rapacibus  bclluis  tra 
ftari  foleant.  Ccrtum  quidem  eftfi  ommbus  eiufmodi  afftiBiombus 
me  voluijfetprobaread  iure,ac  mcrito  faBurufuiffe  fedinterim  car 
ne meanon parum  ctuciaffcnt  & exagitajfentmulta:  durwque  ten- 
tationes .  Dominus  ergo pro  immenfa  fua  bonitate,  dum  cffecit  vf  fc- 
riomifcricordice  fuxguslu  tangcrer,  acpcrcipcre  fruclum  \era  il- 
lius fiducid*,qua  promifiiones  ipfius  amplexus  fum ,  tta fe  ad  captum 
mea:  ruditatis^  mifera  tenuitatis  accommodauit ,  vtnon  modo  me 
integrum  (jintaclum  atotinfultibus  horrcndis  cruciatibus  fer~ 
uaueritQicethis omnibus obnoxijfint pij eius cultores) fed etia  ma- 
gnum  inde  folatium  mihi  attulent,  animi  quoque  tranquillitatem,(f 
roburfuppeditauerit.  Namquodad vtrumque parentcmmeumfira- 
tres  mcos  acforores ffcclat  3certo  fcio(qua  Dei  eflgratia)fi  de  cruce 
mea  certioresfaSiJuntyparticipeseius  effe  adcoque  grauius  ferre 
quam  ipfeferam^  ipfisvehemeter dolere }quodrmhi  fuccurrerea- 
hqua  ratione  non  pofiint.Viliola  \ero  mea  tantum  abcfl  vt  quidquam 
molcslide faceffat ,vr potius  adme  confolandum  multo  mehus,Deibe 
neficio  valeat,ex  quo  in  carcercm  fum  conieBusficuticx  tuis  literis 
intellcxv.ac  fihocmodoad  agnofccndas  Dei  gratias  me  impdlerct. 
Quod  aute  attinet  ad  vxorc  mcajicct  rudiorfit^  nccfatis  V£  decebat 
pictatis  doclrinam  teneat  ( quod  ccrte  dico,  \tme  accufcmyac  dede- 
cm meumrctegam)an  quxfo poffet a  me  explicari  quantum  folatij 
accepcrimpartimcxciusliteris,  quibus  mc  hortatur  V/  feriogusle 
Dci  bencficia^  me  prdpare  ad  mortcm  adeofclicrpartim  \ero  ex 
inmcla  cius  conftantia^qua prxditam effe  tmhi  renuntiatum  esl^vt 
Jjhonte  ey  ( x  animo  cruci  me&  communicct ,feque  totam  Deo  in  obfc~ 
quiumaddicatlSide  amicis  agitur >miror  fane  & me  ctiam  pudet, 
dum  tantum  corum  numerum  ammo  compkc~}or}quos  mihi  Dominus 
concdiauit,\t  tam  fingulan  bcneuolentia  me projcquantur.  Nam  me 
mifcru  ac  mhihprorfus  homine,  qui  toto  Vitce  curfu  Dcum  meu  ad  ira 


Laborierius."  ACT.  MARTYRVM^ 

prouocare  non  dcflitiy  quique  ficuti  res  babet,  nulla  non  dico  doflrina 
Vel  gratia  cxcello  ,fed  ne  gutta  quidem  recla  voluntatis praditus 
fum,qua  velminimum  obfequium  cuiqua pofiim  prceftare :  ego  tamen 
Vidcomcerore  affici  ob  mea  vincula  quofdamcx  clarifiimis  Deifer- 
uis,  ey  qui  hodie  exceUentifiimis  eius  donis  polletit  >atque  in  ecclefia 
prcecipuum  munus  excrcent  &  docendiofficiofunguntur:aquibus 
ccrtefummabencficia ,  &  exhortationes  plane  diuinas  acccpimus* 
Deindc  Principes  omniumfelicifimi  noftris  quoque  Vinculis commu- 
nicare  non  dubitarunt ,  quum  nobis  tanquam filus fuis  opem  (f  fola  - 
tium  tulcrunt.  Quid  totu  ecclefice  corpus  comemoremlnon  dubium  eft 
quin  illa profudcrit  lachrymas ,ingcmuerit ,Deum precata  fitpro 
nobis,ac  multa  fuffiria  ediderit,  vt  admirabiles  inde  fruhlus  perce- 
pcrimus.Neque  idfolumfedin  mcdio  ctiam  noftri^  qui  aliqua  Dei 
notitia  imbuti  erant,adebque  omni  cognitione  vacui^operam  fuam  no~ 
bis  impenderuntytum  vt  nos  confolarenturjtum  Vt  quce  nobis  eratne- 
ccffaria fuppeditarent.Quumautan  mecum  expendo,fratres  mihi  v- 
mce  dilccli ,  innumera  qucc  a  vobis  feorfum  accepi  beneficia ,  qui  ni- 
hil  ommno  eorum  quccadme  iuuandum  fpcclabant  ,  prcetermifi- 
slisiriam  prceter  amplifimas  & fan&ifiimas confolatioues  veslras, 
quibusmeferio  animasliSyVifccraquoq^  veftra  aperwftis  yvt  abunde 
mihi ex  veftris  dmtijs  clargiremim  >  vf  ne  vit£  quidem  veftrce  quum 
opus  fuit  parceretis)quum  h&c  jinquamyeputo  jtefcio  fane  vndein- 
apiamyvtammi  mcigratitudinem  apud  vos  tefter.Verum^nouit  Do- 
minus  quantopere  id  ex  ammo  defidercm ,  islaquidem  omnia  fieri 
conslat  ob  eam  quam  tueor  caufanvfdinterim  efficit  Deus^vtincre- 
dibilem  indefn^h»! p-  rcipiam .  Quod  ad  carcerem  attinet ,  ncque 
Verlis  veque  Jcripto  cxplicare pofjcm  quanta  lcctiticeac  dulccdmis 
voiuptate  inco  perfufus  fim.mihitamenliat  vere  &  merito  profi- 
terif/ie  nunquamfdiaus  cgijfe  ncc  meliushabuiffe  tum  corpore  tunt 
animoyquamhabucrim  eybabcam ex quo  captiuus tencor.Hoc qui- 
dent  nequeex  carccris pulchritudme ,?icque  exloci  naturapctidet: 
fed  quemadmodnm  lam  dix't}ex  eo  quod  Dominus  omnia  in  bonu  con~ 
uertit ijs  quos  diligit.Vobis  hcecomniafcribcrefratres  charif.libuit ; 
vt  lcetitice  mcae  partictpes fitisficuti  affhclionis  mcce partemfcnfiflis: 


LaboricnW  LIBER  VIII.  199 

Zfvtmccum  reputetisferio  quamVcrax  (ffidelisfitDeus  >\tfimul 
eunde  Deu  Patrem opt  .prcccmur ,quo  nos  intus  afficiat^  adfeag- 
n  ofccndum  impcllat.  nam  quod ad  mc ffc£lat,wgenue fatcor ,  mihi  ,fi 
c  mquam  alteri,co  ftimulo  opus  effc ,  quum  me  ita  fiupidum  fcntiam, 
\t Dci  noslribonitatcs  ammoconcipere non pojsimjicct in earum  ve- 
lut abyffo  demerjm laceam.ln  quo  quidem  certc agnofco,ac  libcrefa- 
tcor mc ter  mifcrum  cfjc ,  &  infimtis  corruptelis  obnoxium.Vtinam 
fratres  mci,Deus  mihi  conccderet,vt  cormeum  apcrire  liceret,quo  do- 
lorem  inde  conceptum  vobis  patefaccrcm\Scd  vnde fit  vt  non  pofiiml 
Quanquam  faadtds  qua  id exprimamjmhi  dcfit,  vere  tame  affirma- 
uerim  in  coprcecipuc  culpam  cffe,qu6dmmium  a  fannliaritate  Scriptu 
rarum  me fubduxcrim.fcd  DcogratUs  ago,  qui  ingrati  animi  mei  ra~ 
tioncm  non  habuif.quin potius in fanblam  hanc  fcholam  me  deduxit, 
Vt ita  quis fim  agnofcam.  Neque  emm fiitis fao  quo prolapfus  fuiffcm, 
mfi  me  Dominus  quafi porrc&a  manu  \ifitaffct .  Quum  adpium  illum 
qui  Geneuz  cfl,c<ctum  accefii,confdium  erat  ommno  meftudijs  quam 
tnaxime  poffem  addicere:  qucmadmoductia  Dcus  dluc  fuosin  eu fine 
emittit,dum  nos  e  medio  mundo  auocat,\>t  adomne  opus  pium  prccpa- 
ret,cyadregalefacerdotium:qu6fci!!cetnobisipfisrenuntiantcs,eius 
glontnos  totos confecremw.htomemiferum  l  qua?nlonge ab  offi- 
ciomcoabfui  Iquam  male  partibus  mcis  fum  defunBus  l  Vos  ipfi 
nouislis  ,cgovero  nimium  expcrwr.Satis  quidcm  otv  mihi  juppctcbat 
fed potius  ad  rcs  mhdianimum  adijciebam,ncfcio  qua  diffidentia ,  (f 
prapojlcro  metu  pculfus,  qukm  adiudicia  Dci  acftatuta  diucj  notiu 
mcditanda,atque  diligenter expendenda.Vos  igitur  obfecro  Dci  no- 
mine  vtdtjfcndio  meo  difcatis  non  efje  \obis  dornucndum.  Nam  certo 
f  :w,ac proinde  etiam  dolco  vchemcntcrcomplurcs  inter  vos  effe ,  qui 
codcm  hocmorbolaborcnt.  atqucvtinam  in  multis  non  vigeret  am- 
pliusfcd  vcslram  ipfi  quxfo  confcientiam  cxcutite,  ac fedulo  difyici- 
te  quo  ardorc    %elo  vcrbum  Dci  excipiatis-.atque  re ipfa  compcri- 
etis  verius  cfje  quam  vcllcm:plurimos  cffc  nimium  fngidos .  Concio- v 
mbus  quidc  publicisfrequctcs  adeftisjcd  toto  rcliquo  tcpore  quopa- 
clo  rcuocatis  in  mcmonam  qu<£ audimfiisl  id \>cro fit  vf plunmum  de- 
funcloric.CxtcrumjMc  dico,quiafaluti\>cslnc  confultucupio($  vos 


V.rnutms.  ACT.  MARTYRVM, 

fvigulari  bcncuolentiaprofequor .  An  ignoratis  olim fuh  Lege  animal 
quodnon  ruminabat immundum  dCpollutumfuiffc,itd  vt  carmbus  ei9 
\cfcipopulo  Dcifds  non  cffetlErgo  Dei  verbum poftqudm  dudicntis 
rumindtcidtcpy  itd  publicis  concionibus  ddesle ,  &  Scnpturdrum  le- 
Slioni  ddteopcrdm^tnon  immundifed punfitis^t  Dominoin fdcri- 
ficium grdtiodoris  offerdmini&  dffiiclionis  tcmpore  inuiclo  ammo 
perfictis.  Keputdtc  quanto pretiofior fit  Deifapientia  duro  ,drgcn- 
tOy  Idpidibus pretiofis.Ergo fubijcidmini  Spiritui  Dei  y\tilld  du- 
clu  eius  implcamim,quo pofiitis  de  operius  Dominuudicare .  nam  ho 
mo ffintualis  omnia  iudicat,&  a  nullo  iudicatur.An  nonin  loco  toti- 
us  orbis  dd  difcendum  aptifiimo  dcgitislin  quo  fiihcet  velut  Dei  the- 
dtro^clpotius  fdcrofancloeius  Tdbernaculo  verfamini.  Dcinde  dn 
pdslorum fidclifiimorumoperd^  fedulitas  v//o  modo  vobis  decsll 
Minimc  verb:atque  id  confirmare ^teftanmeritb  poffumus,Dci  be~ 
nefiaofi qui  vnquam ajfirmare potuerut.  Quid igitur pratexere  vo- 
Hsliccbit  mfifcnoprofeceritis ,dumvobis  induaas  concedit  Domi- 
nus,actcmpus  largitur  quo  vos  ipfos  excrceatisl  Vudendum  certe\ac 
,  probrofum  eritfi  tanquam  tyroncs  depreheddminiy  cum  Vobis  mdnus 
erunt  confirenda .  nequc  ctidm  tdlis  ingutitudo  impune  cedct.Spero 
dutemyfrdtrcs ydufmodi  tudicium  in cdpitd veflrd  mimme  redunddtu  - 
rum .  nam  certo  perfudfus fum  vos  efje  Deifilios.Vigddte  mhilominus 
orate  quia  non  dormit  hoslis  nofter.  Date  operam ,  vt  olcum  vobis 
fuppetdt ,dum  dducntumfuum  differt  Dominus  ,\tquo  die  venerit 
\os  rcperidt  inslruhlos  his  ommbus  qua  ad  expecldndum  die  aduen' 
tus  fjipfum  cxapiendumncceffdridfunt.Atqueitd  quietem  confci- 
cntijsveslris  obtinebitis  ,ncque  dffiitlionum  tempcsldtcs  \>os  exdgi- 
tdbunt.Orodutcm  Dcum  &  Vdtrem  omms  confoldtionis^qui  nos  op- 
portune  folatus  cft,  vt  quodin  vobis  cxpitipfe perficiat,qub  vos  in  o- 
pere  fuo pcrfetlos  reddat  inglonam  nominis  fui  &  adificationem  Ec 
clefia?  fucc^Amen. 

Epiftolaloannis  Vcrnutii  ad  Cognatum  fuum.D.L.P. 
/  tantumfpcrare  ymi  Ccgnatc&  amtce  integerrime ,hoc  turbulcnn 
tempore  aufws  non  es,vt  litem  nobifcum poffes  comunicare ficuti fcn- 
bv>:multbcerremmwsidcmnobt6  licebar.Dominus  enimadf  pulchrnm  vfjue 
&mortu  vmbranos dcduxerat,ita  yt  vltimo  die^iugu. certb pefuafiefjemus 

*  nos 


Vernuuus.'  L I  B  E  R  VIII.  300 

nos  mortetn  obituros.EtDem  optimm  maximm  pvo fua fingularigratia  adtd 
probc  nos  tnfiruxerat  santm6fquenofb-os  compofucratvt  ad  rem  longepr&- 
ftantif?imam^&  qua  nobts  optatior conttngere  non poteraf.vtcunque  caro 
noftra  obfheperet,  tumultuaretur,ac fefe  mmtu  effenet ,  Tftritm  tamen pr&^ 
ualebat.  Ecce  verb  pr&ter  omnem  noftram&  omnium  homtnum  expeclatic- 
nem  Dominm,qui  e  fepulchro  nos  ertpuit  ,atque  copleutt  quod fcrtbttur  Pfal- 
mo  cxxix,dum funes  e  iugo  tmpiorum  abfctdit.Et  quanuu  h&c  mora  &  qui- 
dem  breuifltma  effet(vt  nos  ad  hoc  paratos  ejje  oportet^ac  tuttws  etiaerit  quic- 
quidacctdat)in  eo  nthilominus  &  tantobenefcto,quemadmodum  quod  nunc 
quoque  ttbt fcrtbimmjatu  fuperq  \  cofrmatur  nobu  omnibm  h&c  Pauli fente- 
tia,Deum multbpluranobvs  elargiri^qudm  ffcrare poftimm .  Quum pr&ttt 
verbum  eim  qui  eft  tpfa  veritas ,  ore pronuntiatum ,  accedtt  exptrtentta  qux 
oculu  ccrnitur  in fratrtbm  noftris^qui  0*  ante  nos  vixerunt,  &  qui  nunc  ad- 
hucfunt fuperfttte^acnelongim  petanturexempla^qu&  in  nobtsipfts paldrn 
conftanuadmanum  proculdubib  habemm  inuiclum  clypeum  contra  quafcun- 
que tentationes,&arcem  tnexpugnabtlem  aduerfm portas tnferorum ,nem- 
pequtaDemftat  aparte noftra.  Jam fi  ille  efipronobis}qutscontranos  ertt? 
Jtaque  inimici6ommbm,&Sathan&  eorumcapiti  intrepide  infultamms&* 
qutcquid  conentur  parwfacimm,  exemplo  Dautdu  qut  ptorum  omnium  tnfi- 
gne  fftculum  mtntbcenfetur,Pfalm,xviii.xxtii.xxvii.cxviii, &multisa+ 
lijs.Sed  qub  infide  &  vcro  Dei  timore  projkiamm ,  it-a  certe  nobvs  agendum 
efl,vt  ddigenternotemm  eiufmodi  exempla,  &  eorumcircunftanttas,vtte» 
nactits memori&inh&reant -.deindz  comungamm ea  ,&referammad  Dei 
yerbum,qub fdes  noftra  tUim  naturam  reftptat :  vt  quemadmodum  illud  Dei 
yerburn  fixum  atque &ternumanct  ,ftc  ettam  perpetub  certam  fduciam  ha- 
heammtn  Dtooptimo,qui  poftquam mtra Juagratia  &bomtate  Jingulari- 
hm  Juts  promifitonibm fe  obfbtnxtt  nobts(quifumm  cadauera  tantum putrt- 
da,&creatur&  natura  execrabtles)  varijs  acmirts  modts  illascomplerenon 
dejintt .  Cor  tgttur  nofirum  velutfindatur,  yt  Domtno  vtuajide  gloriam  de- 
mm-.os  nofh-um  apenatur,  vt  laudes  etm  vbique  refonent.nam  eius  mtfericor- 
dta  fupernos auclaeft j  & ciufdcm  vcritoi  manet  in&ternum  Anfeltx& 
wifera  caronoflraomnino  crucifigatur  ,mortftceturac  fepeltatur  vnd  cum 
Domtnonoftro  Iefu  Chffto ,quum eb peruicaci&prorumpat pofttot promif- 
fiones  tot  experimentus  ettam  comprobatas, vt  dubitationes  de  verbo  Detno- 
flrt  opttmi     fideliflimt fubinde  tn  antmts  nofim audeat  excitare .  NuUum 
vnquam argcnrum  iraexploratum  fuir^vtefl  fatrofancium  hoc  verbum : nos 
eius  ret  tefies fumus locuplettjlimt:  &  tnterim  caro ifth&c  nimtum  imf  udens 
contrd mjurgere audtbit  lo  Domine,quoi'fque  t andtm  emi adauge  nobts  fi- 
dem.  C &rerltm ,amtce  tntegerrtme,nos  omnes  habcmus  tibt grattam  ob  pias 
&fancl.u  admonitiones  tuts  literts  perfcrtptxsAcmdc  oblabores  quos  fufci- 
pis,  &  tmpenjas  quas  noftro  nominefacis.  Cen  e  quti  h&c  apudnos  reputamus, 

tt. 


Vernutius.  ACT.  MARTYRVM^ 

iam  a  mundo  cupimut  abeffe^  ne  fcilicet  tot  vim  bonts  onerifimw^  quimagvs 
(tanta  efteorum  erga  nos  beneuolcntia)quam  nos  ipfi  de  nobvs funt  foltcin,  ac 
tnagis  conftricli}& corde  vincli  tenetur  quam  nos  qui  corpore fumus  capttui. 
Vobis  Deus  optimus  rependat ,  &  opes  veftrcu fic  augeat  vt  re  ipfa fentiatis 
vos  in  eiusgratiam  diutrid*  vefhtts  exponereigr  quemadmodum  tnqmt  Ec- 
cleftaftes}vos  panem  veftrumtn  profluentes  aquu  proijcere.Interim  quia  ni- 
htlaliud  tn pr&fenrta pr&flare pofiumus ,  tUum  pto  vobis  &  veihis  ommbm 
precabimur}nofqne  omnes  prectbus  veftrts  ex  animocommendabimus. 

Aliaciufdem  Veruutii  epiftolaad  D  D. 

!3f§3  Iteras  tuas }obferuande  domine  &  charifi.frater,accepimm, 
fill^  quibm  nos  de  tua  valctudinc  aducrfa  ctrtioresfacis,^  fimul 
pcris  vf  aliquidadtefcribamm,quo  tuum  animum  confolcmur.Lau- 
detur  Dem     Vater  Domini  \efu  Chnsli ,  Vatertnifericordia ,  0* 
Dem  omnis  confolationis3qui  nos  in  omni  affiiclione  noflra  folatur^t 
eos  qui  affiiclatur  quocuq;  mado  cofolanpofiimm  folatio  quo  Dem 
ipfe  nos  cofblatur.Navt  Chnfli  affiihliones  abudant  in  nobis,ita per 
Chriflum  quoq,  confolatio  noflra  abudat.  Et  certe  admirabilis  eft  hcec 
Deigratia  qua  in fuos  omnes filios  cofert,  quod  quu  egtant,crucicn- 
tur     iam  tam  tllis  mors  inflct,ita  eos  locupletat yconJolatur  viui- 
ficat,vt  quod  alijs  largiantur  fuppctat.  H<xc proculdubib  non  profici- 
fcuntur  ex  imaginana  velfanatica philojophta,  qux  nunquare-vera 
fuif.fed  v fitata  cft  ac  trita pijs  omnibus  n&lt^qua  \tm  nobis, Dei  be 
neficio,perfticis(ita  etiam  in  te  cernimmficuti  htcra  tua;  fatis  oftcn- 
dut,quibmingenue  profiteris  morbu  quo  tu  laboras^  vxor  ctia  tuay 
foror  nobis charifi)nonaliunde  tibi  quam  ex paterna  Deioptimimanu 
profcBa  effe.Hoc  verb  noffe fapietia  eft  incredibi\is,qu£  omnc  huma 
num fenfum  loge  fupcrat qua  Deus filws  fuos  donatper  Spintum 
Veritatisque  illis  promifit.Hocidcmguflarecofolatioefleximia,qu£ 
pijs  omnibus  maxime  conuenit.Vulgbfcrturfi  cui  negotiufuerit  cum 
\>iro probo  &  intcgrx  fidei,  illu fecure  quiefcere}ac  mulrb  magis  fi  eu 
fingulan  beneuolctia  copleclatur.  atquinegotiueftcumiuTtifi.opti- 
mo    omnipotente 3qui propno  Filio  non pepercitfcd  noslro  nomine- 
in  mortem  adcb  crudele    probrofam  tradidit, cy  in  eofcedus  nobif- 
Cum  fanciuit pcrpetuufe  nunqua  nos  dcferturu^tcunque  miferijs  ac 
fordibus  omni  cx  parte  fimus  referti.  Quid  maim,quafo,expetimm\:. 
quidiam  impediet quominm ineo plemfiducia  coquiefcamus7.  obfta- 
but  nc  pcccata  noflra  ?  at  vbi  abudauit  peccatufllicgratia  magis  ab-^ 


Vcrnutius.  LIBER  VIII.  301 

undauih  cy  vbiplura  remittuntur  pcccataymaior  eft  ctiam  dilcclio  cr- 
ga  Dcum  opt.max.  tatum  abcsl  vt  cx  cius  bomtatc  bclli  cum  ipfoge~ 
rcndi  occajio nobis  offcratur.  Quidtan mifcria: noflra:  ab  illo nos ab- 
Jlrabcm?.quin potius qiuto junt grauiorcs  & magis affiera:  ,tato ma- 
ior  ac  lnculcntior  cius  mi/cricordia  fcfc  erga  nos  profcrct. an  dcnique 
voflra  infirmitas  auocabit*Atqui  in  hac  ipfa  virtus  cim  clucct  acper- 
ficitur:^?quo  tnagis  dcfunt  nobis  vires,tantofortiores  in  illo  fumus. 
Quod  certcfacitjic  quisin  fe  ipfo  glotictur,  ac  multb  min  flngula- 
ribus  donis,qua:  cx  cius  mauu  acccpit:  fed potius  vt  illit  velut  ciuflde 
manu  ducatur,qub  inipfo f  ?loglorietur,atq;  ita  co  rcfcrantur  omnia 
Vndcproficifcuntur.  Qncmidmodum  autem  bocesl  valdc  conflcnta- 
neum  ratiom,ita  ctiam  nobis  maxime  vtilc  effe  conslat,ne  fcihcetpu- 
teosfodiamus  qui  aquas  continerc  non pofent ,  vtfontes  aqut  Viua 
C75  fcaturigincm  vira  dcfcramus ,nempc  illum  in  cuius  manu  efl  omnis 
fehcitas ,  ad  quam  bumanitcr  nos  inmtat,  &  ea  quidem  hberahtate3 
vt  nobis  dare  magis  cupiat  ipfe,qnam  nos  accipere.  Quum  igiturffra- 
ter  cbanfeme ,perfuajum  babeas  negotium  tibi  effe  cum  eo  ?atreyqui 
tantam  tui  ac  tuorum  curam gcnt  ,pctimus  abs  te  vt  diligetius  cogi- 
tes  quamfclicitertccu  agatur,  &  quahsfuturus  fit  exitus  huius  af- 
fhclwnis  qua  nunc  laboras.Satius  verb  cfifle  crcdimus  fi  tibi  relinqua- 
mus  hoc  rcputandum,quamficopioflusa  nobis trafietur.bitcrimV- 
num  tibi  m  mcmoriam  rcuoco,vnde  magnum  folatium  accipiasinimi- 
rum  adoptione  tuaflrctus  ,^fgratuita  iuflificationc(qua  quidem  tum 
pcrfona  tua,tum pice  cogitatwnes,affcBus opera  tua  velpotius 
Spirit us  f anbli  qiu  in  tc  habitat  ,mdu\gcntif>imo  Vatri  tuograta funt> 
idque  Cbriili  nominc  )  lam  dicere potcs  Ezecbia?  exemplo ,  ac pro- 
fuj is  lacbrymis  in  cius finum  fiamiharitcr  cor  tuu  vclut  cxphcare  boc 
modo:  Qua:fo,Dominc,memineris  te mibi  pro  tua  libcralitate  largi- 
tumfuijfc  buncanimum  & 1  exacitium,vt mifcros  <&  afflitlos  con- 
folcr .  ncqnc  vcrb  imbccilhtas  fordes  ,quas  corrupta  caro  per- 
miflcuit opcri  tuo ,  impcdiant  quomnusboc  opus  vt  figillum pcrpe- 
tm  erga  mc  amoristin  cxcipiam.  Etenim  fi  dona  communia  ,quce 
ommbus  crcaturis  corfers ,  atque  adeo  illa  quce  cxtra  mcfmt  ad 
hoc  ipfum  mibi  conducunt , mibi,mquam  ,fiho  tuo :  quanto  magts 

Q^q.  Ul. 


Vernutius:  ACT.  MARTYRVM; 

qutfiliorum  tuorum funt propria,^?  qu&  intm  ac perme  largiris?- 
Deinde  non  obslabunt  quoniinm  certofim  perfuafm  de  tuis  promif- 
fis  abs  te operi  tuo  in mefaclis ,  quum  prafcrtim  omnes  tux promif 
fioncsnonfintEtiam  &  Amtn,  nifiin  Jolo  Chriflo,  quem  tuo bcnefi- 
cio  accepi  in pignm,redemptioncm,iuJhtia  &fan&ificationem3quum 
mco  nominefaclmfuerit  peccatu,vtiuflitia  Dei  inillo  cfficerer.  At- 
Pfal  i  a  1  1H* ex  P?omftlombus  tuis  hxcvna  cjl  quam  Dauidifcruo  tuofeci- 
fli,eum fcilicet  bcatum  forc,quiprudcntcr  de paupere  %j  calamitofo 
iudicabit  ,quique  rationem  eius  habcbit:  atque  illum  in fua  calamitate 
abs  te  fublcuatum  iri .  proptcrca  nobis  remenf  m  iri  eadcm  mcnfurat 
quaproximis  noflris  menfifuerimus .  Mibi  ccrtc  confcicntia  mca  tc- 
flatur me  ex  ammo  id  conatufuiffe.Et  vcro nimium ingratm  effemfi 
quod  cfl  tuum  turpitcr  tacere ,quafi  ex  mco  aliquideffc  videatur.  Ita- 
que,Dem  mifrctus  Chrifio  tuo  non  minus fecuro  quam fummiffo  a~ 
mmo  abs  te pcta,vt fiat  mihif  xundu  vcrbum  tuu.  Hanc fitne prcca- 
tione  concipcre  no  pofjunt  filij  Agar  analU,qui  mcrita,fatisfaclioncs 
&  liberum  aibitrmmfabricantfcd folis filijs promifionis  cygratia, 
fihjs  Sarac  liberx ita prccari  datum  csl .  Quum  fis  ex  horum  numcro 
Z$  ordine,noneft  quodbonaconfcientia  dubiteshas prcces  fundcre, 
ctiam  inuito  Sathana  calummaru parcnte ,inuito peccato,morte  V  o- 
mmbus  inferiportis  obflrcpentibm .  Viuat  &  rcgnet  Dominus  lcfm 
Chnflm,qui dc his ommbus pro tciam  triumphum egit.lllicrgo  con- 
fidas:& te quivolct aggrediatur:  fatisin  eovirtutis  cfl,quatcpro- 
tegat  tueatur:  non  minus  ctiam  amoris  plufquam  patcmircpcrie- 
turxuim  quidcm  rci  habcs  multa  tcflimomatum  cx facro  cius  vcrbo, 
tum  ctiam  opcrc  illuftrifimo.Vnum  hoc fupercft,  vf fupplicitcrab  co 
petas  quodtftmaxime  optandum  ,nempc  vt  rcipfa  fcntias  quam  vc- 
ra  hxc  fint  &  certaficutifaBurum  ipfum  certo  fcimus ,  ctiamfi  nul- 
lumaliudfignum  cxtaretypra>terid  quod in  tuufolatium  rcfcnmus, 
tc falicct  in  ommbus  nosiris prccibm  quas  fingulan  Dci  bcncficio 
concipimus,nobis  ante  oculos fempcr  vcrfari,in  ammis  nofiris  &  lin- 
guis  cffi:  vt  corda  noflra  magis  inflammetur,cx  quo  de  tua  ncccfita- 
te  certioresfaBi fumm.  Quum  hic  ardor proficijcatur  a  Spiritu fan- 
clo,qui  in  cordibm  noflris  ingemifcit  %f  clamat,  hoc  ccrte  indicio  csl 

iam 


Vernutius.  LIBER    VI IL  jga 

iam nos  tuo  nomine  a  Deo  ejfe  cxauditosyvt  quiperlfaiam  pollicca- 
tumos  antcquam  clamcmus  cxauditum  iri. 

Alia  ciufdcm  Vernutii  epiftola  ad  miniftros  eccldue  Gcncucnfis. 

vt.hcmcntcrdo\ctyfratrcsphmmum  obferuandiy  qubdego 
iiMax  C71  focij  mei  dc  rcbus  noslris  ccrtiores  vosfxccrc  nondum po- 
tucrimusy>icquc  vobis pcrjcnbcrc  quoammo  varios  inimicorum  no- 
flrorum  infultus  fuftinerc  datum  fitycx  quo  poftremas  yioslras  literas 
acccpislts.Nam  fcimus  quamgratum  hocvobis  fuiffet  y  atque  etiam 
ccfiffctin  commuyicmomnmm  dcdifcatwyiem^  vfum:  quia  in  nobis 
multoluculentius  Dcioptimiergavos  (ypiosomnesbonitatis&fi- 
dci  tcftimoniumhabuifjctis,  in  quo plaadius quicfccre 3  & ardentius 
quam  \>nquam}illigloria  tribuerc  \>obis  hcuifjet ytum  in  rcbus  aduer- 
fis  tum  eria proftpcris,tam  in  vita  quam  in  mortc.fcdSathainfcftifii- 
tnus  hoslis gloriat  Dei  t&  communis  ommum falutis,  qmcquid potuit 
molitus  esl  vt  hoc  opus  impcdirer.quia  minime  dubitat  intentum  re- 
gmfui  inde  fcquuturum.  \taque  fuorum  opcrafecit,vt  fatis  dm  hbris, 
atramento  ey  charta  nudati  fimus.Quid fi  Vater  caleslisvirtute  Spi- 
ritus fui  nobis  nonfuccumffet  yquum  nos  dcficcrentinferiora  b&cin- 
firmitatis  noslrce  admimculal  certe  tnslitia  &  mcerore  confcBifutf 
fcmus3 quia animisnoslris  fuum alimentum  ereptum  erat :  Nos  y  in- 
quam,doloreobruti  tacuiffemus  ,qui,Dci  bcncficio,fummamvolu- 
ptatcm  antca  capiebamm  ex  quotidiana  auditwne  cy  lccltone  fa- 
crofar.Bi  huius  verbiy&  ex  Sacramcntorum perccptione.  Nos pro  • 
cul  dubib fimiles  cramus  auiculis in  caueam inclufis ,  quibus  nihil ap- 
pojtitur  quo fc  nutriant .  Ltfi  enim  corpori fusicntando fatis  cffct  ci- 
bi,qmatamena  ffintuali  cibo  feparatus  erat yynhilahud quam  nos 
slupidos  reddcre,  adeoque  wtcrfccrc poterat,  non  id  quidem  ex  fua 
naturafed potius  ex  noslra corruptione ,mfi  Deusivt  iam  dixi) pro 
fua  bomtatc  rcmcdium  adhibuiffct.  laudcturergo  nomen  eius perpe- 
tub.hm  verb  dcflendum  esl  hoc  vnum y  quod  ctiam  nos  grauitcr  & 
acerbe  cruciauit yncmpe  Sathanamyitagraffari  y  vt  qui proftentur  fe 
cjje  pios  yCorum  quoque  opera  vtatur  ad  vulnerandas  miferasno- 
flras  animas,quantum  in  ipfis  es~lyac fimul  etiam  corpora  noslra:  Vf 
muncra  quibus  fungunturyopcs  yquictem  O"  dclicias  carnis fua pra-> 

Q^q.  iiu. 


Vernutius;  ACT.  MARTYRVM; 

ferant glorioe  Filij  Dei,vit<e  atcrnae,  ac  v/tar  tum  animi  tum  corporxs 
proximorum  fuorum:  alij  palamyalij  occulte  ynonnulli  apertcacdire- 
£le\\t  loquunturyalij  autcm  obliquis  artibus ,  &>  vulpinisfraudibus 
manus fuas  commaculcnt,ac polluant  innoxiorum  hominum  fanguine: 
quidinnoxios  dicolqum  potius  filiorumDci y  &  lcfu  Chrifti  mem- 
brorum  innoxio fanguineNtinam  ca  prudentiaey  humanitate  prxdi- 
ti  cflflcnt,qua  multi  increduli,qui  in  cxtremo  ludicio  confurgcnt  aduer- 
fus  eiufmodiChnslianos prorfus  dcgcntres  yqui  fibi  fabricantferici- 
um  quendam  Chnslumyvel  eum  pro fua  hbidine  Confingunt,  &1  Euan- 
gelium  ab  omni  cruce& molefiia feparatum yquique pacis  aut  induci- 
arum  tempore plenis  buccis  laclabuntfecjfc  Chnflr.fledquum  ad  ex  ■ 
amen  vocantur  &  quum  opus  efl  maximc\coram  homimbus  turpifii- 
m.e  deficienV.nec  aliud  quaeret  ve7  captabunt  quam  curfum  rcfleclere, 
adeoque  pietati  renuntiare,vt  vcriflnt  Chrim  carmficcsyetiam  vbi  a 
mortuis  excitatus  de  morte  tnumphumegit,quumfciTiccttanta  cru- 
delitatein  eius  membra  feuiunt.  Hac  aute quenmonia  nuncvtorno 
folumyvtquafiinflinum  veslrum  quidquidflcrtanimus  libere  conijci- 
am,quum  prxfertim  in  ommbus  vos  mihi  ve/  lam  ad  extrcma  redaclo 
fidos  &  intcgros  eflfle  amicos  tcslati  re  ipfa fitis:  fcd  ctiam  vr fit  quida 
velutingreflus  ad  ea  vobis  cxponcnda,qu#  Deus  mirabiliter  & pro 
folita fua  bonitate  nobifcum  egityex  quo  poslrcmas  noslras  litcras  ad 
Vos  dcdimus yvndc  non  immerito  me  conqueri  iudicabitis.Ncque  Vero 
fingulareferam.nam  (ftcmporis  anguslia^  chartx pcnunaimpe- 
dior.neque  ctiamnarrabo  quce gesla  funt afratribus mccum  hicvin- 
clis.Quumemmeototo  tcmpore  quonos  ludices  interrogarunt,alij 
diflracliflucrimus  ab  alijsylongeflacilins^f  commodim  flnguli  rcfere- 
mus  quidfleorfumquifqucgejfcrit.  Cumigiturduodecimo  Calendas 
Septembris,  ea  ludicum flcntentia  qua  damnatieramus  adrcmos,  no- 
bis pronuntiataefljct aVroprttore yfubhoram  quartama  mcndiein 
Curiam  edutlus  jum  ad  Senatorcs,  quorum  impulflu  inSligatione 
Vrocurator  regius p  ouocaucut ,  tay.quam  a minima,  vr  ipfi loquun- 
tur.Summus  Vrxjes  lufiit proflcrn  librum,\>t  manu  admota  vclutflan 
cTis  Euangelijs ,  luranm  mc  x>cra  dicTurum :  flcd  quum  animaduerti- 
ficm  ilhc  dcpiclum  ejjc  crucifixum ,  qucm  Vocant,  slatim  profejjus 

,  fum 


Vernutius.  LIBER    VIII.  30; 

fum  quid  credcrcm,  dcfdcm  meam plane  conturidm  cffc  eorum  opi- 
7iioni,quodddmidginesffccldt.Htc  Craffm  cdufe  noslrce  infpcclor 
citduitwficulumtllumincptumdc  ridtculum,  NdmDcus  cslquod 
imago  docctfcdnon  Dcus  tpft.Ego  vero  pdldm  rogdui,  cffctnc  mdtc- 
rta  midginis ,  anforma  quce  mibi  Dcum  rcferrct  ,ecquid  tntcr  v- 
truque  cffet fimile  l  qutd  ctiam  confentancum  Ve/  affinc  habedt  \erus 
Deus  cum  eo  vetulo  trtplici  corona  exomdto ,  qudlcm  ipft pingunt  in 
pulchra  tlla  fud  imagtne  Tnnttdtis  ?  Excipiunt  Deuindutfe  bomtnis 
pcrfondm }  vdfdclum  fuijfc  hominem.dtquc  itdrepentc  fcmtonem 
bunc  dbrumpunt     diccndifdcultdtcm  rmhi  prccctduiit.ldem  tllc  Vrce- 
fes  quum  me  dccuratius  interrogdffct  de  mco  nomine,de  <ztdte,de  pa- 
trid,ry  rtdtdli  folo,vbi)&  qud  decdufdCdptus  cffcm}quumque  inteU 
lextffet  mc  verd  reffondifje  dd  rogdtd fua ,  bldnde  qutdcm  (f  buma- 
mtcrjcdin ffecicm  loqut  cccptt ,  dc prttnum  Deigloridm  mibipropo- 
nere :  deindc  totius  Curicc fduorcm^  finguldrem  ergd  mc  beneuo  - 
lentidm  commemordre :  mdgnumme pofie  proxtmis  meis dfferre dd- 
iumentum :  fc  0"  rcltquos  ddncgoctum  hoc  trdcldndum  mtnime  con- 
uemfie ,  ntfiduclu  &  aufftcijs  Spiritus ftnBt,    eo  prtus  inuocdto: 
fcvs nonefetantummibi  drrogdre ,Vt putem  me  vnum  plus  ftpere 
quam  tot bominunt millia,  dtque  regi potius  a  Spiritu fanclo  qudtttd- 
lios  mortdlcs :  denique  bortdit  &  confulere , yt  w finum  mdtris  ccck- 
fice  rcdedm. 

Qtuerebdt  infupcr  Vrcefes^nde  mihi  tdntd  islbccc  dudddd,  Vtitd 
in  Vdpam  dt  baccharer ,  Anticbrislum  cum  nomtnans :  Vf  in  Mifam 
fic  tnuchcrerjdololatridtncfc  affrmdns^  ry  idololatras^omncs  qui  e- 
am fcquuntur:  quum fdtts  confict,  quod  attinct  dd  Vapatn ,  qudnuis 
fit  pcccdtor ,  etus  tdmcn  munus  d  Deo  efc  :  Luthcrum  &  fmnles 
non  dcbcre  itd  tllt  conuttidn.fcd potius  ingcmifcere  ,non  dutem feclcts 
ctufmodi  inucbere,  nec  turbas  cxcitdre:quod  fi  rccle  & propric  ve- 
limus  dptarc  locos  epislolceddThefdlomcenfes&Apocdlypfcos, 
vbidcanticbrtfto  agttur  jadMabometum  rcfcrcndos  cfc.nonau- 
tcmitd  contumeliofe  cum  Chrtsliauis  tmfcris  fratnbus  noslris  a- 
gcndum.  QuodadMtfamffcclat,tantum  cfc  facrifciumgratid- 
rum  aciionis }  £T  ilhc  cfic  corpus  Cbnsli,  qunm  id pofit  aut  \cltt\ 


,Vernutius.  ACT.  MARTYRVM, 

iuxta  illud,  Hoc  esl  corpus  meuw.de  modo  &  ratione  quaid  fiat, 
inquircrevclfcrutarinoslrumnoneffe.acproindeslultum^teme- 
rarium  videri  cjuod  ita  nos  ipfi  ea  de  re  crucicmus  vcl  tumultuemur. 
fibi  compertum  cfc  difidium  inter  Euthcrum,lLuinglium ,  OEco  - 
lampadiumfe  lcgijfe  doclorum  noflrorum  hbror.fcd  mhipotius  ac- 
cedendum  cffc  ac  fubfcribendum  antiquis  doclonbus^j1  fanclis  Go- 
cdijsinos porrommium  audaccsin  afjcuerando  ey  wdicandode  re- 
bus  altiortbus quce  captum  humanum fupcrant.  Hxc  fummaett 
qutfdam  fcrmoyium  qui  co  dic  habiti  funtiyt  ego  certe  memim)non  or 
ciine  quidem,  eadem  feric  fcd  quatenus  reffondere  mihi  hcebat  pcr 
fummi  iltius  Vrwfidis  decretum,^3  hbidinem.Ea  emm  ajlutia  va- 
fritie  vtcbatur ,  Vf  me  dicentem  interturbaret ,ac  fermonem  abrum- 
peret}fimulatqucy>elrimulam  vnam  deprehendiffe  fibi  videbatur, 
qua  fe  putabat  elabi  poffe,&  argumenta  argumcntis  conneclcbat:vt 
tandemcoac~lusfuenmteslaripalam,mihi  opus  ejfe  memona  plane 
Diuina^el  Angclicafi  ad  omnia  rcffondcre  \ellem.  Ctftcrum fi per 
otiumdliplaceretme  audirevelmihitempus  concedere  ,quo  rcffon- 
deremexfcripto  }me  non  modo  ad  fingula  copiofe  &  apcrte  re- 
ffonfurum  Jed  illifuppeditaturum  aha  contra  nos  argumenta ,  quce 
mfipcrfficue  diluercm ,  me  paratum  effe  ad fubeundum  quoduis  ge- 
nus  mortis,  cui  me  addicerct pro  fuo  arbitno.  Hoc  tamcn  mihi  dene- 
garunt,ac fimuladicccrunt  fe  nunquam  tantumfauons  cuujuam  alte- 
ri concefijfe,  \>t ea  humamtate  illum  in eiufmodi  crimine audierint.l- 
taque  coaBus  fum brcuiter^t rcferam,  obiccliones fic foluere,?rin- 
Cipio  me  non  inficiari ,  quin  confcffus  dlorum  effet  honore  quidcm  di- 
gnus.fedfuudicium fiat  ab  cxterna ffecie,  tot  vrbes,  tot populos,tot 
regna,  totdemque  eximios  effe  homincsy  quifingularibustum  corpo- 
ris,  tum  animi  dotibus  exccllunt ,  qui  hodie  eandem  quam  cgo  do- 
hlnnam  tuentur,  mre  ctiam  promereri,  vf  eodcm  quo  ipfi  loco  &  nu- 
mero  a  me  ccnfcantur :  idquc  ne  moleftum ,  velgraue  ejfct  mc  orare, 
Sed  interea  mihi  loge  aliud  fundamentumfidei  me&  conslitutum  ejfe, 
quod planu  ac perjficuum  facerem,fi per tempus  hceret.  Qitauit  il- 
lud tritum}  Multa  habco  diccrc  qux  non potcflis,  cycdeindc  Conci  - 
lium  Hierofolymx  habitu.  Kogauit  vnde,    quo  modo  ptrf iafus  ef- 


Vernutius.  LIBER  VIII.  3i 

fem  de  Scriptura:addiditin  rebus  cxtemistonniuendumeffc  (j>lice- 
re  Cbnftianis  fe  omnibus  accommodare.  quibus  \>t  abunde  rejfonde- 
rcm  obtincre  non  potui.  Quod  ad  Papatn  JjeSlat }dtxi  vitam  eius  do- 
cumcto  efjc  quamatn fit  tpfius  doclrina,fi  ad  cxamen  vcrbicxigatur: 
non  quod  ipje  doceat.neque  emm  quadraret  facra:  eius  maieslati}do 
ccrcfiue  reclcfiue pcrpcram:\crum  tlltjatis  cffe ,  modb  fe  ftammis> 
(fgladto  tucatur.eius  tamen  doBnnam  prorfus  contraria  efie  Chri 
sli  vcrbo,atquc  adeo  eucrtere  ac  dclcrcipfum  &  eiusgratianv.quod 
illis ftatim  probaui,imptctate  Purgatorij ,  &  Satisfailtonum  in  me- 
dium propoftta-.qutbus  capitibus  tnsltti^quoad  de  ipfis palam  confta- 
rct.quia  lambomihisvafnticm  ey  aflum  dctexeram^  quoproftlire 
abcquis  ad  afinos  ( vt  aiunt )  folcbat .  Exprobrabat  ille  nos  in  hac 
controucrfia,cy  alijsfcre  omntbus}  cx  contpofito  eyperperam  ludi- 
ficari,vel  vr  ipjc fuis  vcrbis  dtccbat,nos  ccqutuocare  tnfaclo:ac  per- 
fuadere  mundo  vclle  ab  tpfts  dtci  qu<£  mimmc  dtcunt :  \dem  tlle  Craf- 
fus,quem nominauijocum illum Pauh adConnth.  Quafi pertgnem, 
($c.atansyita  fe  rtdendum  propinauit}yt  Coram juis  collcgis  erubue- 
rit.  Quod  ad  Lutberum  attinet  pslcndt,  quamfancle  acjynccrecum 
Vapa jegcfitfct:  ac  doclnnae  cxame pertinere  ad  vnumquemquc  pio- 
rum.itaque  multb  magis  ad plures populos,  regnaycyc.  Optabam  mi- 
rum  tn  modum  acrius  impetere  eorum  Mtjfamfed mihi  nonfuit per- 
mijfum:  \nde coahl9 dlos rcmtfiadMiffeanatome a fidehfitmo  Cbri- 
slt  mimslro,  &  vigilanttftimoecdcficc paslore  VetroVireto  confcri- 
pra.Tandc  mchortatifunt ,ne  opintonimcdc  perttnactus  adhxrcrc. 
Ego  vero  exccpi,a  Deo  optimo  me  no  ita  dcfcrtu  cffe  }cuius\>erbo  li- 
bcnter  omncs  jcnfus  mcos fubttccre paratus  eram,  atque  remgrattf- 
fimammiht  failuros  quottcs pcr  otium  certb  probarent  me  ab  illo 
Vc/  tantdlum  dcflcclcre,  &  btnc  ctia pojlridte  tnitium  diccndtfeci^ac 
dc  tjjdcm propc  rcbus  difputatum  tft.  Dte  autcm  hunai  qutproxime 
fcquutus  ejljios  omncs  fimtdconuocatt  fumus  tn  Senatum,\>bi  Do- 
minus  pro Jua  bonttatc  nnbi  dedit ,  vt  apcrte  ludicum  imquitatem 
coargucre  non  dhbitaucrim,  quod  mtnus  audicntix  facerent  in  caufa 
tdnti  momcnti,  quam folcant  tn  qualtbct  priuata:  deindc  etiam,  quod 
nobis faltcm  non  concedcrent  illud  tpfum  quod  olim  (fadhuc  hodie  in 


V.aGeneua:  ACT.  MARTYRVM, 

ecdcftis  repurgatis  facilc  datur  ijs  quipalam funt  hderetici :  nempe  Vt 
ad  manum  habeant  arma}quibus  inftruili funt  Chriftianiyhoc  eftfa- 
cra  BibliaJ&  veterum  quoquc  Doclorum yade6que fuorum  aduerfa- 
riorum fcripta pofiint  euoluerc.Atque  hicconfctentias  corum  appeU 
lans,qua?fiui  annon  ita  nos  rogaffent^tinter  nffondendum  nuquam 
nohis  licuerit  ve/  Vntcam  rationcm  copioftus  explicare ,  ac  muko  mi- 
nws  conccffumfucrit  tempus  quo pluresalias  in  medium  proponere- 
mus:qua*  qutdem  nos  impcdiut  ync  momtis  illorum  parcamus  }mfi  ve- 
limus  efje  pcrfidi  hypocrttce.  Ca:tcrum  a  vobis precamur }obferuandt 
dommi^tnos  excujctis. 

Alia  corundem  captiuorum  epiftola ad miniftros  ecckfix  Gcneuenfis  mifla. 

Ioannes  Vemutius.Antonius  Laborienus,  Ioannts  Trigaletus  ,  BertrandusBatallius, 
Guyraud  Tauranus.vinfti  lcfu  ChiiftiDomini  noltri,obftruadis  MiniftrisGe- 
neuenlibus,&  omnibus  frambus  nbftri  in  Domino  vnice  diledtis,Gratia  &  pax 
a  Deo  Patre  noftro,&  Iefu  Chrifto  Doinino  noftro,  in  vircutc  Spiricus  lan&i, 
Amen. 

QVum  Deus optimus  maximus  proimmcnfa  fuamifericordia  nos 
retraxerit  ex  mudo  hoc  corrupto,ac  tnfinitts  offendiculis  refertojwf 
que  ftbi  in  vafa  honoris  conjecrauerit^t  ipfiusgloria  in  nobis  eluce- 
fcatyty  ad  illum^tn  eius  Ecclcfiam  proximos  noslros  adducamusi 
aquum  cft  certe  w fedulo f mtmaque  diltgentta  caueamus  non  folum 
ab  omnijcandalofed  ctiam  ab  omm  fficcte  mali:  contra  vero  tagamur 
ferio,  t&  eo  ^clo  domus  Dei  noftri  fcramur  y  vf  omnino  ardeamus 
abfumamur fidque  exemplo  Dautdis,qut JJ>eculumesl  ommupiorum: 
vc/ potius  capitis  nosln  &  ducis  kfuChri$li,quem  tlle  nobis  adum- 
brauit.Omnibus  tamcn  feculis,atque  ctiam  hodie  Sathan  ita  graffa*- 
tus  eft  tn  mundo,  & fic  vbiqucferc  dominatur^t  quatunuis ftudeant 
pij  Dei  cultores,  & foltctte  dent  opcram  ne  qucmquam  offcndantfed 
potius  vr  omnes  cedificcnt:hoc  tamcn  cofequi  non  poffunt  vt  decet,& 
\c\lcnt  etiam  per  Spirttum  regencrattonis }  qui  habttat 'regnatin 
ipfis-.quernadmodum  vtdcmus  tn  Abraham patre  crcdctiuman  Loth, 
DauidCjKahab  &  alijs  fidelibus,  qui  eofere  proruperut  tum  Satha- 
namalitia  cy  eius  mancipijs  /um  etiam  propna  carnistnfirmitatc^t 
aliquando  obliquisratiombus  vfiftnt^  impetu  quodam  abrcpthquo 
fcilicct adaliqucmrcclum  finonperuemrcnt.Hoc  modocerte  Domi- 

nus 


ViGehcua.        LIBER    VIII.  305 

nm  illos  crudirc  voluit    nos  corum  cxcmplo  inflituere  ad  humilita- 
tcm}  cy  tvnorcnv.tantum  abesl}  vt  miferx  carni  noslrx puluinar  ali~ 
quod  fupponcre  voluerit}cuifuauitcrindormiat:vcl  vllam  occajionem 
pmbefc  ,  qua  cxultemm  in  his  rcbusquw  non  liccnt}vt potim  coram 
eim  bonitate  contrcmfcamm }  quu  pro fingularifoedcrc(quod  digna- 
tus  cfl  pacif :inobifcu}quifumm  cadaucra  putida}cymiferihomun- 
aoncs)tata  humanitate  CT  indulgentia  nos  traclct.  ifla  quidca  nobis 
dicutur,fratres  obferuandi  cy  vnicc  chari,  no  vtfaale  nos  excufetis, 
vcl  noflra*  ignorationi}(^  debilitati  indulgeatis  }quw  proculdubib  ma 
nant  a  mrma  incredulitate,ac diffidentia  immenfa fapictix  & proui- 
dentue plufquam  paternce  Dci  noflri  optimi,fitpie?itifimi}  ($ poten- 
tifimi}qui  nouit  abfque  vllis  mcdijs  operari  }atque  etia  contra  omnia 
mediajed  vt  mfencordia  comoti  Deu j>  nobis  preccminijiterifq;  Vt> 
flrisnos  confolc?ni?n}  (fnoflrodiffiediodifcatis  vosexerccreinper- 
petuameditationehuim  tafanciai  & 'admirabilis  Deiprouidetice:  ac 
detcflcmimfcclcratos  iflos  ncbulones}quuonantureucrtere  caputfi- 
dci  noflra?  adcb  vtilc,  neccffariit  &  quodnos expertifumm  ipfif or- 
tifiimiicffe gpugnaculu  cy  inuicliftvnu  cotraoeshofliuimpetm  :fed 
no fempcr  tamcn  ccquah  menfura fidev.qux  quide  caufafuit,  Vtquada 
obhqua  rationc  ahcubi  coaBi  fucnm9  vti }quc admodu  copiofim  nar- 
rare potcrit  hicfratcr  qui  vobts  has  literas  reddet:  ry  nos  etia  breui- 
ter aliquidattingemm :  nepe  quurogati  fu?nm,annon  Vnmexnobis 
concionatm  cffct  Barbottatfeneflella-^eyinakjs  vrbibm,ac  prcefer- 
tim  dic  Pafchatis  i?i  prato  quoda:  anno  etiam  cognofccrcmmBarbam 
Vaulu,cy  alios  multos  quos  nominarunt  ex  literts  quas  Prwfes  Gra-  JuSSSl 
tianopolitanm  ad  dlos  fcripfcrat  dc  hoc  negotw,  &  omnibm  coeptis  jjj^Jjy 
Vcl  faltcm  maiori  partc  eorum  quw  boni  rfh  vm^  fratrcs  ?ioflri  fuf  ftr°s  verbi 

*     \  I  iT  r  Cl  111  Barbasvo- 

ccperant: nos planc  cj  vno  verbo ncgajjcjactum}  o1 borum 0-  cam. q.d. 
mmum  nouife.ld aute  nonfrtimm  mfi afratribm perpulfijdque  cum  patruos' 
gemitu  &  precibmad  Deuoptimucffufis  }quasfimul  cu  fratribm 
illis  concepvnm  ac fuppliccs  obtulimm :  atque  vclut in  trutina accu- 
rate  expendimm(quantum  falicct  wdicij  noflritenuitas  ferebat }V- 
trum cx  duobiis mahs  minus  lcuius  foret ,  vel palam  me?itiri)vel. 
gladio  intcrimcndos  tradere }  ac  ignibus  cxponere  totbonos  viros 
um  fcnes }  tot  mulicrcs     pueros  :adcb  vt  ?a£lores  ipfi  quodam- 


Geneua:  ACT.  MARTYRVM^ 

modo  carnifices  effent  ouwm  fuarum,pro  quibus  ne  Vitce  quidem  par- 
cere  deberent.  Quamgrauis  &  acerbus  hc  erat  dolorl  Certefratres 
nobis  charifiimi,quude  obijciendts  ad  mortem  coponbus  noslris  tan- 
tum  agebaturpro fidei  confefiione  pietate  tuenda,  Deus  \>na  cum 
tanto  honore  hanc  quoque  gratiam  addcbat,  vt  in  ipjb  Utaremur  £JJ 
Vfalmos  concineremus:hosles  vero  nofiri  <egernme  ferrent^  in  ra* 
biem  agerentur.fcd  quum  nobis  renuntiatum  csl  de  his  capitibus  nos 
interrogatum  iruquia  id  vrgebat  ille,  qitcm  dixifummus  Frwjes}qui 
in  medium  proponebat  qu&  iudices  noflri  libenter  tacebant ,  tametfi 
no  deeffetillis  occafeo  inquirendiproptereas  quas  fcrebamus  literas, 
fatemur  tum  dcmum  nos  Valde  attomtosfuijje.  neque  enim  occurre- 
bat  quid  cogitaremus,  nec  quidfaSlo  vel  diblo  opus  ejfet.Nam  fi  ta- 
tumfubeundanobis  fuiffent tormenta omnegenus ,  caro  quidemfre- 
muiffet  ,  ac  fuo  morefuijfct  tumultuata}fedjfiritus  eam  vicifiet:  iu- 
dicio  tamen  nofi.ro  hoflcs  minime  cejfaturos profficiebamus:  qua- 
tumuis  diros  cruciatus  perpeti  ftatuiffemusfiojlrosin  vitw  difcnmen 
Venturos ,  quia  fi  palam  affirmare  no  dubitaffemus  quod  rogabamur^ 
Grationopolim  traRifuiffcmui •,  &  illic  tormentis  excruciati ,  tesles 
nobis  obieBi,adcoque  in  locum  ipfum  dcduBi.ln  hac  tamgraui  anxie- 
tate ,dccreuimus  omnes  quidquid pctcretur pernegare,  recumbentes 
nihdominus  m  Dci prouidentiam ,  &  confijieius  auf^idjs  (j1  dublu, 
qni  ratiombus  nobis  incognitis  vttpotcsl.lam  totum  hocnegocium  ita 
vioderatus  es~},  vt  hxc  tempeslas  aliqua  ex  parte fedatafucnt,  vt  a- 
tnici  quoquc  diccrcnt  omnia  fccliciter  cejjura:  mhil  fupereffe pr&- 
ter fententiam  qua  ludices  nos  damnent  ad  rcmosficuti  etiam  hicfra- 
ter  vobis  narrabitXnterim  Dco  optimo gratias  agirnuspro  fua  in  nos 
bonitate,  atque  adeo  in  noflra  Vifcerajhoc  esl,  miferum  noslrumgre- 
gem.?$ precamurcxanimo ,  vt  eam profcqui dignetur, acin  dies au- 
gerepro  fua  promifiionc  &  qua  folet  vti  rationeerga  fuosomnes. 
Quodautemattinetadidquodex  noslra  corruptelapermixtumfuit 
eius  prouidentix  &operii  ne  in  ludicium  contra  nos  defccndat:Jcd 
nobis  hoc,  t$  alia  tot  fcelera  remittat  jiominc  Filij fui  lcfu  Chriflr.ac 
nosSpiritu  fuo  itarefingat ,  \t  quictis  animis  ardentius  ipfum  cold- 
mus^  reijcidmus  quidquid  eslex  ?ios~lro  ingehio:ac  plaadc  finamus 

nos 


V.aGeneua.        LIBER    VIII.  306 

nos  rcgi  cius  arbitrio     volwntate.Si  \>ero  nos  caftigarc  tanquam fi- 
lios  vifiumfiuerit,potius  remis perpctuis  addiclos  &  ludicum fienten- 
tia  mancipatos  vitam  tranfigcre  pcrmittat  ,aut  alio  quouis  modo  cur- 
fum  noftrxm  conficcrc-.tantumnos pcrcutiat  &  domum patrum  no- 
flrorum,    huic  populo  parcatur,  nos  potius  in  profundam  ahyffum 
detrudat.Scd  Domwe,fiat  voluntas  tuaimifierere  noflri,<&  ouiii  pafi 
cuorum  tuorum,quas  cura  noslra?  commifis~}i:nonaliterquampro- 
priam  animam  nobis  dedisli:  Quod  Pctro  dicebas,auribus  nos~lris 
cordibus  fcmper  infonet,Vctreamas  melVafceoues  ?ncas.Mofis  cha- 
ritas,Vauli,  atque  etiam  lefiu  Chrifti  perpetub  nobis  ob  oculos  verfie- 
tur.quod  nobis  ipfi  petimus,  \obis  quoque  idemprecamur firatres  v- 
nicedileSli}ac prxfcrtimvobis  opiimi patres in  Chns~lo,&  charifii- 
mi  maximcque  obferuandi  Vaflores  ecclcfiix  ipfiusiobfecrates  vos  vf 
pro  nobis  vicifiim prarcemini,  quemadmodum  nos  ex  ammo  \>obis  co  - 
mendatos efic cupimus .  Vos~}re?uis  autem  Uteris  quas adnos finpfi- 
slis  in  prafientia  non  rcfijodemws,  quia  paulo  pbjl  quam  nobis  reddi- 
ta' fuerunt,cas  abslulerut  amici,ne  ab  illis  inuemretur  qui  cmnia  ex- 
Cutere  debebantvt  matma  tuceratfiujficio.Hucetiam  accedit,  qubd 
difccffium  ita  maturare  cogebatur  qui  nos~lras  vobis  perfiert ,  vr  coa- 
Sli  quoquefiuerimus ficnbendi  finem  pnusfiacere  quam  optabamus. 
Gratia  &  dilcBio  Dei  Vatris  nojln  optimi, per  Dominu  &  Saluato- 
torem  nos~}rum  lefium  Chrislmn  eius  Fdiuman  communicatione  Spi- 
ritus  fiancli fitperpetub  cuommbus  Mobis,  Ajne.ex  carcere  Cameria- 
ci  lS.Cal.Augusli.Vcflri  obficruantifitmifiratres  iam  antea  nominati. 

Gratia.mifcricordia  &  pax  a  Deo  Patre  noftro,&  Domino  Iefu  Chrifto, 
virtute  Spiritus  faneli  vobis  multiplicetur. 

l^raituas^obferuande domine & pater in  Qhrtftolefu  Dominono- 
\ff±^\  firo,NoniA  Sept.accepimm^uA nobvs maxtmti folanum attulerut.  na 
yeflium^&flatrumomritum  ftngularem  erga  nosamorem  teflantur,quodita 
malonoflrofecundum  carncm  condoleaiu^vt  mrerimnoflrobonofecundiifpi^ 
riturn  Uran  non  definaris ,cum  lachyymanttbwsfcilicet  lachrymxf  fundentes^ 
&  cum  ridcntibut  ttiam  ridentcswnde  magnu  yobts  orattas  agtmws.  Quod 
ad nos  atrtner,cjuanuis  ex  animo  Utemur,quia  Dominus pro  fua  bonirate  no~ 
btslargttur  vnde fanciam  Utittam  cap:am,ltcet  abtetli ,  defptcabtles  acmi- 
fert  homunciones  ftmu*,nobutamcn  dolet  quod  noflro  nomtne  tot  molefttas 
&  kbores  vos,&tot  tlbifires  yiri,adeoque  tota  ecclefia  ,ferati$ .  Quanquam 


ViGeneua:  ACT.  MARTYRVM; 

1  mult&  ingemifcendi  occaflones  nobvs  quotidie  offcmntur :  tUa  tamenpoflrema 
non  efl,tta  yt  optemm,& preccmur  a  Deo  opttmo,vt  vos  breui  liberet  abeaaa 
sietate^  quadtflringimini  afitdue proptervtncula  quibm  conflringimur.qua- 
cunque  ratione  ipji  vifum fuerit.St per  mortem  id  efficiat ,commodo  niflro  ce- 
det.Tantum  ab  eo pettmm^vt hunc  trinobvs  affeHum  magvs  augeat ,  quem  tpfe 
pro fua  liberalttate  dedtt .  nam  hoc  modo  eripttmur  ex  multvs  carcertbm  ac  vin 
culvslonge  etiamgrauiortbm,quamftth&cturrvs  qua  nunc conciudtmur.  Sive 
rb  alta  rationc  nos  veltt ercptos,vt  votvs  eorum  fatvsfaciat ,  qui  noflram  jortem 
multb  acerbim ferunt,quam ftmits promerttt ,tdcerie  fiert  tta  cuptmm,  vt dlo  - 
*  rum  expetlationt  &  veftr&  reflpondeamm  3  nempe  vt  magvs  quam  vnquam 

nos  addicamm  celcbrando  eimfanclo  nomim  &  impendamm  &dtficand&  ip~ 
fim  Eccleft&.S&pim  igiturcum  Dauide exclamamus ,  Domtne  Dem  exerci- 
tuumjie pudeftant  in  me  cjui  tn  te  flerant  ac  rccumbunt ,  qut  te  qu&runt, 
nc pudorefujfundantur  m  me,Deus  ifrael.  Nunquam  huius  vtt&  vmbra  fru- 
amur,nifi  ea  lege  ,  quupro  fua  bomtate  eb  nos  adduxerit,vt  nobvs  extre  liceat 
e  medio  huim  generationvs peruerf&  &  adultc  r& ,  in  qua  tot  blafphemijs  pro- 
fctndttur,vt  horrorem  fola  cogitatioincutiav.vt fcdtcct  pergamus  ad  canendcvs 
illt  pcrpetuxs  laudes  tnbeatorum  coetic.atque vehementer  a  vobvs  pettmus  vt 
veflrvsprecibusapud  Deum  nos  tuueivs ,  qub ftmus  huius  voti  compotes ,  & 
quum  ad ecclcftas  qu& funtLaufann&,<&  Neoc.omifcrtbeivs,vtad  tdem  pr&- 
siandum  tnciteivs,  &grattas  ettam  agaivsob  ftngulare  erga  nos  beneuolenti- 
am,de  qua  qutdcmj&  veflra  mtnime  dubitamusjed  nobvs  dolet,quod  ilh  re- 
ff>ondere non poflimus:<& tamcn  ad td entttmur ,  <& fuppltces  Deum  opti- 
rnum  oramus,vt  vobis  remetiatur  &  cumulet  tot  beneficia  tum  corports  tum 
animi,qu&  in  nos  tanquam  veri parentcs  &  nutritij  noftri  ,conferre  non  de- 
ftnttis.l  nquo  certe  fatts  expertmur  fuauem  tilam  Ftlij  Dei  promiflionem, 
quapoUicitus  eft^quicunque  deferuertt  domos,velfratres^velforores,vel  pa- 
trem  vel matrem,vcl libcros ,Vcl agros  tpftus  <&*  Euangclij  nomine,  acceptu- 
rum  in  hoc feculo  centuplum  ,<&  cum  affttliontbus  domos, <& fratres,forores 
matres^Uberos  <&* poffefitones-.atque  in futuro fcculo  vitam  Aternam  confecu- 
turum.Quum  hic  &  altbif&ptus  tllum  effe  veracem,  &  fbi  confiare  in  fuis 
promifis  expcrti fimus,an  non plufquam  tngratt  effemus^*  omniprobro  di- 
gni,mfifixum  &  perfuafum  nobis  effet  quod fcrtbitur  in  claufula  Pfalmi  xl- 
viit^Hic  Deus,  Deus  nofler  tn fcculu  &  vfque:tpfc  dcducet  nos  vfque  ad 
morte.Ex  his  qu& perslrtnxtmus  tudicare poteftts  quo  ftmus  antmo,qu&  Dei 
optimtfumma  eflgratia,&*  liberalttoi. 

Sequuntur  a\i<£  qucedam  cpislolce  infignes  (f  confolationis plcnct  ex 
multk  fclecl<£,t]uds  flnguli  pnuatim  adfuos  cognatosyVXores  & 
amicos  fcripfcrunt. 

Acprima  cft  foannis  Vernutii ad fororcra  fuam,M.D,B. 

Dominus 


Vernutm  LIBER  VIII.  307 

Dominus  Dcus  nofter  faxit,vt  reipfa  fentias,non  abs  rc  ipfum  vocari  Patrcm  mifcri - 
cordix.Sc  Dcum  omnis  confolationis,nomine  Domini  noltri  ac  Redemptoris  Chrifli. 

Q_V«w fatis  conslet  ^Soror  chartft.nos  coronam  confequinon  poffe 
mji  rite  ccrtauerimus:  operapreciu cslnosfape  ac  dtltgenter moncri 
quibus  cum  hoTltbus  nobis  fit  negotium  ac  certamen,  &  qua  fint  eoru 
artes    aftutia  adnos  impetendos.Et veromagna pars  esl  viclorta, 
hoslcm  noutffe,cum  quo  manus  conferenda funt .  Omnes  quidem  te- 
nent  nomen  inimicorum  communium  gencris  humanhfedperpauciflu- 
dentmultiplicem  corum  malitiam  cognof :ere,W  ferio  illis  reftftant.ne- 
mo  certe  pcnit9ca poteft  animo  coplecli,acmultb  minus  \erbis  explica 
re.  nam  ftfolus  cftDeus ,qui profunda  carnis  malttiafcrutaripofittj. 
corruptce  0 pcruerfce cordishumaninatura fcnjuum  hominu:ec- 
qu\s  tot  aflus  (ffraudcs  huius  mundifuperct,qucmpronunttat  loa- 
ncs  pofitum  cffe  in  malo,  &  Sathan#,qucm  Vaulus  vocat  cum  tota  e- 
ius  cohortc  nempe  ommbus  malignis  ffmttbus ,Votcflates ,  Prtncipa- 
tus,Kcclorcs  mudt  ,tencbrarum  huius  fcculi,Malitias ft>irituales,qua? 
funt  iri  cadcfttbus  ,mmirum  in  aere  ?  Qubd  ad  nos ffehlat  ,ltcet  haicfci- 
entia  captum  noslrii  excedat,\ult  tamen  Deus,  V£  qitotidie  in  ea  nos 
cxerceamus ,qub  fcilicetinnobishunuliati ,  ^deslttuti  ommbusno- 
slris  wribus  quas  in  nobiseffe  imaginamur,adipfum  erecli  in potente 
eius  manii  tutb  rccubamus .  \am  inter  diaboli  innumeras  aslutias,  & 
aliorum  hoslm,  quibus  tanqua  organis  vtiturjhcec  maxime  notada  eft 
(f  Dommus  adeammeditandarumagis  quamvnquamte adigit,pro- 
pofttis  pocnis  quas  tibiinfltgcre  in  diespcrgit3nempe  quacuque  ratione 
Vater  tlle  optiniftlios fuos  tra&ct ,  vt  ad  fe  propius  adducat:  callidum 
hunc  &  vafrum  fcrpentcm  cmti ,  V£  ipfos  quam  longifime  abducat.  Si 
Dcus  bona  nobis  largiatur,  quibus  tc9iatur paternum fuu  erga  nos  a~ 
morem^ot  corda  noflra  quce  obdurueruntfrangat  ve/  emolltat,  Sathan 
vtcturpropria  carne  noftraftcutt  Dalda:  opera  "vfuscfladuerfus  Sam- 
pfonem ,  cjf  Bctbfaba:  contra  Dauidem ,  Vtnos  hic  fopitos  torpetes 
detincat  (jfafctnct,  qub  dcferamus  Deuqutcotultt  \>tbcnefiajs  illius 
fruamur  ,adcbq;  bellum  cum  ipfogeramus.  Si  Deus ftagella fua  in  nos 
€Xphcet,vel poti9  adhibeat  remedia fanadis  animoru  noftroru  morbis 
aptaiSathahtc  pfuadcre conabitur,hucoptimu  Vatre  nobis infefluejft 
fofte,atq;  ttanosimpcllcre,  vr  llk  obftrepamus  cyfrcmanfcotra  euac 

Kr. 


Vcrnutfus.  ACT.  MARTYRVM, 

fi  cfudelis  effet  tyrannus.ltaque fi  fdes  hofii  noftro,qui  mendaciorum 
esl pater,babeatur,nunquam  Dcus  nos  amore  profcquiturvtcunque 
nos  traclet,(f  quocunque  modo  nobifcum  agat.  Quum  ex  verbo  Dci, 
quod  csl  ipfamct  \eritas,fciamu6  vafernmum  bunc  hoslcm  ita  men- 
tiri}quum  ctiam,\bi patn  noftro  hdamofore  ipfum  a:qualem,vclfimi 
lcm  Deo promifitic  contrario  fibi  rcddidit fvmlcm,dum  in  idem  fecum 
exitiumpertraxitijcdulb  nobis  caucndum  eftjie  ilhfidcm  adbibeamus 
Jedvifimtis  illis  tmferijs,quas  in  nobis  ipfis  fcntimus,eyin  alijs  quoq; 
cermmus  mendacio  islius perditi  hoslis,cautwres fimusin  poslerum, 
&  noslro  dijjcndio  Japiamus ,  \>t  autcm  id  facere  po fiimus ,  a fiiduis 
precibus pctimus  a  Domino  ,vt  carnisnoSlrx  ludiao  nos  exuat,ey no 
bis  det aliud,ncmpe Jfirituale per  \ejum  Chnslum qui  illud cum  omm 
donorum genere  accepit ,vtnobis  conpnumcet.  Deinde ipfum  audia- 
mus  loquentcm  in facris Juis  Jcnpturis,quas  velut  literas  e  cado  mifit, 
Vta  mendacijs  & prxsligijs  diaboli  nos  absiraheret,  acdeduceret  ad 
omnem  ventatem.lllic  aute  clare  docet,quicquidnobis  acadat,vtpri- 
mumad  feoculos  Jcmpcr  erigamus :  ac  prcefertiyn  quodad  res  aduer- 
fas JJ>eRat,qu<£  vidctur  parum  cogruere  eius  naturce  ,certb  Jimus  per- 
Juafi  ab  ipjo  mana  rc  &p  roficijcunon  qubd  inde  oblecletur,  vel  capiat 
\llam  Voluptatem:Jed  vtguslum  ah  quem  homimbus  praebeat  eorum, 
qu#  palam  editurws  cft  vltimo  die,mmirum  fe  luftum  efje  mundi  uidi- 
ccm,cuiius\itiajenb  fit  cordi,  & iniuslitia  fummo  odioudque  non 
tnodb  vt  magis  inexcuJabdesrcddatincredulos,fedetiam  vt  pijs  omm- 
bus  in  maius  bonum  ccdat.Nam  teslaturfe pcenas  his  infligere,non  o- 
dio  aliquo,ftd  potius  quia  ipjos Jummo  amore  projequitur.cuius  quidc 
rei  locuplctifiimus  csl  teslis  vnigcnitus  eius  Fihus,  quem  dcmcrfit  in 
nabyffum  ommum  mifcriarum,quibus  erant  obnoxij  ,imbfere  obruti,vt 
^eosinde  cxtrabcret.Kcbus  ctiam  aduerfis ,qux Junt peccati  fruSlus \, 
?vultfuos  adodium peccatiadducere,atqueitaexcitare,  vtardcntius 
)  confugiant  ad gratiam  lcfu  Chnsl:i:qubjcdicct  ipfc  ab  eius  tyranmdc 
Mndicet,^ inlibertatc ajJcrat.Vult quoque  dum in  affliclionc cxpe* 
^riuntur  qualis  Jitira  Dci,  etiamfi  mimmum  ex  eafcntiaut praiimpijs . 
■>  quiperpctub  diris  cruciatibus  obructur,^>t  tato  alacrion  ammograti- 
,  as  agant  optimo  illi  Saluaton}qui  eos  a  tam  tetro  ey  borrcdo  gurgite 

hbcramty 


Vernutiu^  LIBER    VI  iC  308 

liberauit:  quum  cxhaufit illorum  nomine  calicem  ira  Diuinde:^  qui  c 
etia m  ita f inciificauit  ac  bcnedixit  coru  miferias  in  cruce  fua^t fe-<* 
hciterdlis  ccdant,  quiaerudiunturhocmodoadmagis  fcriam  refipifit 
centiam,humihtatem,fidem  &  agnitione  gratia:  Dci^  Virtuns  eius  i 
inmedijs fuis certamimbus:auocantur quoque abillecebris ,  ^y\ani-  c 
tatibus  huius  mundi ,  vf  magis fcdulb  meditentur  beata  Vitam, ex 
animoad  eam  affnrent.  lamcapiti  fuolefu  Chrisloconformesred- 
dunturjionfolum  qubd patiantur  (fmoriatur ficutiipfe primus,fed 
ctia  qubd  hac  ratione fanclificatwncm fua  illis  comumcet,vt fint fan- 
cli,quemadmodu  dle fanBus  cfliatque  \t  his  duabus  velut  vijs,nem- 
pe  crucis    fanclimoniaf,  cum  eo  Utitia  dla  cceleflifruantur ,  (f  vi- 
lam  icternam  obtincat.Hifuntcerte pr&clan  cy fuauifiimifrutlus , 
qui  ex  hacbeata  cruce  adnos  rcdcunt.Sed  lacobi  exhortatione fequu- 
ti,  petamusa  Domino  hanc  fapientiam,  nempefelices  nos  cffe  ac  fo- 
lidam  Utitia?  matcriam  fuppetere  ,quum  in  vartas  tentationes  &  mi- 
ferias  incidimus.  Tum  dcmum  inuita  carne  noslra  cy  rcluBante  sla- 
tuemus  cum  Dauide:Dommc  ,bonum  esl  ac  vtile  qubd  me  humiliatte- 
ris  cr"  afflixcris ,  \>t  difcam  slatuta  tua .  Si  tantus  virhoc  remcdio  0- 
pus  habuit,qu:d  nobis fictl  Quanta  in  nobis,qua:fo,ejl focordia  &  tor- 
porin cognofccndu     capcffendis  Dci  madatis*.  imb  verb  qudm  bru- 
taslupiditas prodigwft  fupcrbice  comuntla  }qua  Dco  loquentiob- 
slrepimus,  cy  infanct  ctiam  contumacue  ,qua  dlum  vclut  cornu pete- 
rc,adeoque  ci  bcllum  infetre  non  dubitamusl  Qualis  donoru  Chnsli 
contcmptus\quantairgratitudo\  quam  firiofe  vanismundi  illccebris 
abripimur  djdncla  ccelcslium bonorum meditationdQuicunquema- 
wrcs progrcfusfcceruntin falutis  dothina,  multb  mclius  quoddico 
expertuntur,atque  acerbius  mgnmjcunt,  cxoptates  folidd  mortfica- 
twncm  carms  fuct,in  qua  eiufmodi  monslra  refident,  &  cos  ctiam  co- 
jlriclos  tcnct,vdut  mift  rrima  qu£damancipia,quantifj>crhic  repunt 
interra.  Quionitafit,Sorormihi  charifi.rogo  te,quia  fetimus  qudm 
fitnobis  necefie  domanacfubiginos  hac  fantla  cruce  yVt cequoani- 
moferamusmolcslias  omnes      fcrulasquas  nobis  optimus  Pater 
infligit,qtfo  islas  abominationes  cas\igct,quct  nobis  &  oculos  &  cor 
corfguntac  vulncrat ,rnfi  plufquafcrrei^clclcphatiafi  &  paratyfl 

Rr.  //. 


Vernutius.  ACT.  MARTYRVM, 

jfiritualifimw  correpti:adeb  vr  dum  nos fidc  in  Chrislum  iu&ifica- 
tosfentimw,  ipfigloriemurobiilos  quos  dixifruclw ,  eyinnumeros 
alios  quos  indc percipimw .  Atque  \>t  mehw  expendamw ,  (y%  cesli- 
mcmwfclicem  noslrutn  in  afflicliouibw  slatum ,  \ideamw  e  con- 
trario  quam  mifera  fu  omnium  incredulorum  conditio,  quibw  noxia 
funt  rcs  aduerfe,  quiatantograuiwillis  exitiu  affcrent,qubd  moniti 
nonrefipuerintficuti  Dew ipflos eo inuitabat.  Admanum percutien- 
f  .      tisanquit  ifaias.non  refbexerunt.  Duplex  esl  prceterea  difcnmen  in- 

Jhm  4*ks'  t^o  tcrno"ras  &  ^orum  calamitates  nempe  quod  nostrcc  tcmperantur 
'^pi+y,  "*pro  tnenfurafidei  noslra?,  &fortitudinis ,  quam  contulit  nobis  Deus 
adeas  conslanter  ferendas :  illorumverb  miferia  carent  menfura. 
Nam  vtfuntcontraDeum  peruicaces ,  & peruerfe  cumeoaguntd- 
taDeus  mercedcm  illis  rependit  fua  peruiCaaa^f  obslinatione  di- 
gnam:  &,quemadmodum  in  horrendam  fcclerum  ommum  licentiam 
fine  modo  fefe  proijciunt :  itamodum  non  tcnetin  exigendis  poenis 
deillorum  fceleribus :  "vtinduaa  ctiam  ipfe,  quas perres  proffleras 
concedit  ,ingrauiw exitiumillis  cedant.  Deinde ,  qubd  mifemeno- 
slrxtemporalcs funt ,eorunt  autem pcrpctua?.  Qutdmaiwnunc  ex- 
petimw*  Deus  nos  maximo  noflro  bono  affligiV.Dcw  non  cafiigat  du- 
riw  quam  fimwferendo:Dew  fincm  malis  omnibw noslrisimponety 
^fUtumexitum  dabit.  Vlurahuiw  rei  confirmanda' teslimoma  tibi 
proferrem:fed  quia  praterexpcclationem  meam  cogor fcribendifinem 
facerejantum  hocvnum  addam  ,quofaci!e  poterisincredibilc  piorum 
felicitate  cognofcere .  Omniumiferiaru,  quibw  obnoxijfunthomines, 
grauifiima  esl  mors,&  acerbifima.  Dominw  tatne pronutiat  mortem 
fuoru  effe  fibi  pretiofa.  Quodita  mifemmw  dle  Vfeudoprophcta  Ba- 
laa perffexit  ,\>t  morte  iufloruinterire  optaucrit,  &  vltmtu  fuu  exitu 
il[is  effe  fimile.Nos  igitur  quifilu  Deifumw^quidna  metuemw.annon 
perbeatifumw,etia  quum  nmndw  ipfe^caro  noflrainfelicifiimos  nos 
effeiudicant  l  Nos  itaque  Soror  chariflima,  in  Deo  optimo  Utemur, 
in  ipfogloriemur,fiue  nobis  penuriam,morbos,carceres  &  Vmcula^el 
quafcunq;alias  calamitates  immittatfiue  beneficia  in  nos  coferat.  Inuito 
Satbanajonuertamw  hoc  totum  in  noflram  Vtilitate,  vf  fcilicet  tanto 
tnagis  eiw  obfequio  fimus  addiBi .  Quu  nobisomnia fiuunt  ex  \>oto  in 

timore 


Labonerius^  LIBER  VIII.  309 

timore,ty folicitudine  ambulemus}ne franuminfana  libidini  noslra 
laxemus.contra  \>erb  in  rebus  aduerfis  ita  nos  cora  ipfo  cum  \era  re- 
fipifcentia  deijciamus  ,\tintcrca fynceris precibus  ad  eum  cofugere  no 
dubitemus,  ccrtb  perfuaflnos  exauditumiri ,  &  eumnobifcum  effe 
dum  affligimur ,  &  audaclerinfultcmusonmibusnoslrishoslibus, 
quifuaderenobis conanturnos ab  ipfodefertoseffe.  SiDominusde- 
dcrit  \t  dc  bac  re  tibifcnbam,vcl  etiam  vf  coram  prafens  dicamplu- 
raadccrte  libenter  &  ex  animofaciam.fancla  cius  voluntas fldt.  Et 
quanadmodum  virtutcmfuamflcinme  exeruit  Vf  quodammodo  ipfl 
reJf>ondeamJta  digneturopus  fuum  adfinem\>jqueprofequi:Q'  \e- 
ro  mihino  esl dubium}quinhoc cfficiat.Quumdignatus quoquefu- 
crit fe  totum  nnhi  ddre  in  perfond  Eihj fui,  cgo  meprorfus  illi  addiBu 
iure proflteorfiue  nunc  Viudflue  moridr.  Me  hoc  toto  tepore  quo  Vm 
Slus  hic  agojcui  morbo  corripuit}nempe  cotinuo  fanguinis  fluxu,qui 
nodumflslipotuit.C^lifcunquctdndefitexitus^iihi  maximo  \fui 
futurum ffiero.csl  cmm  Patcrmeus  optimus^ p'fo  immefa  bonitatc 
fuatotfignis  id  obfignduit,  vtmeritbfllium  illiobfequete  &  morige- 
rum prabere mc dcbcd^  vehementermihi  dokdt  qubdmelius erga 
ipfum  non  dcfungdr.huic  morbo  dignetur  mederi. 
EpisloU  quaddm  AntomjLdborierufummd  pktdte  &  doSlrina 
refert£,ex  his  decerpta:  quas  dd  vxorem  fudm fcripflt. 

DileftioDei  noftri  &  Patris  optimi,gratiaDomininoftnIefu  Chrifti ,  &  virtus  Spiri- 
tus  fancti  tecum  (it  perpetuo,  An>en. 

Jp  Koximo  dic  Dominicofiror  vnice  dilecla}ad te fcripfl copiofe, 
aaz  \t  Deus pro fua  bonitate  rcs  noflras  rcgat  modcretur:  fcd 
fuff>icor  literas  meas  tibi  redditas  nonfuiffe.  Uic  bonusfraterqui  ti- 
bi  mcds perfcrct ymihipollicitus  eflfe  inquiflturum  an  ilLe flnt  adhuc 
in  vrbc,(y  daturum  opera^t  eas  tibi  reddendas  curct .  Itaque  nunc 
mimme  rcpcta  qua>  ilhc  copkclor .  huc  accedit  qubd  cx  eo  mclius  in- 
tclligcs  qmcquid  haclcnusfaclufuit,quam  ego  poffum fcribere.  Satha 
#  fuo  ingcmo  conari  no  dcflnit,vt  Dci  op9impedtat ,dunos acrius  qua 
vnqud  impetit.Scd  Dc9  cbfortiores  nos  reddit,vtilliftrenue  reluhle- 
mur.non  qubd  dcflnt multx  inflrmitates  quibus  cincli  obfldemur ,  & 
horrenda  carnisnoflr*  corruptcla  cxpcrimur,  dum  plufqua^ellcmus 

Kr.  iij. 


Laborierius.        ACT.  MARTYRVM, 

Dominum  Dcum  ncfiru  offcndimus.  Werum  mifcricordid  &  bonitas 
Deinos~iri  mdhtiamnoftram  fupcratyVt  virtute  Spiritus fui  in  nobis 
opcrarmon  dcfinat:  ^  fempermdgis  dc  magisanimos  noslros  infld- 
mct  dd  mortcm pro  fxcrofdnclo fuo  nomine  tuendo  libenter  oppeten~ 
dam,  Ex  quo  quidefduore  finguldriadnos  incredibilis  fruclus  redit, 
cum  fcilicetcondtuSy  turbas^  pcrturbaiiones  cernimus  quibus  Sa- 
thdn  cum  f wflabeilis  diflringituryiure  poffumus  dlum  cum  fuis  ride- 
re,qui  nobis  bene  confiij ,trdnquilld  mente  (fpacata  fruimur ,  certb 
pcrfudfi  de prouidentia  Dei  Vatris  nos~lri,qui  non  finet  velpdum  v- 
num  e  capite  noflro  pratcrvoluntdtcm  fuatn  defluere\&  quod  maius 
esl,hdc  confidentid  praditi^t  pcrmifiurus  non fit  quidqudm  nobis  dC- 
aderejnfi  quod  in  bonum  nofiru  &  falutem  ceddt ,  in  Ecdefia' fua  rf- 
dificatione)&  regm  fmprogrefium ,  deinde  vbigratiam  quamDeus 
nobis  confertferioagnouimuSyiam pdrdtifumus  ddobfequium  eius 
Voluntaiiprxsiandumfiue  moricndum,fiue  nobis  viuendum fit .  Sa- 
tbdncrgomolidtur quidquidlibuerit eius flabellafurore  crepcnt, 
ac  infitnidntfi  vehnt .  poflqudm  fibi  Chrislus  nos  acquifiuit  <&  fibi 
comunxit  dc  Vdtnfuo :  neque  Sdthdn  ipfe ,  nequc  cius  carmfices  v«- 
quam  poterunt  nos  ab  illo  diuellere ,  ac  multo  minus  ex  ipflus  manu 
rdpere.Ndm  quantumuis  debiles fimus,in  Cbrifto  tdmen  omnid pofi- 
fumus,qui  vf  nobis  dedit  virtutem,qud  nomcn  fuum  intrepidc  pdlcim 
confiteamur,ita etidmVires fuppeditdbit ,  quibus  pro  ipfo patiamurr 
idque  pro  ea  quam  voluerit  menfura.Nibil  efl  prorfus  in  mundo,quod 
nobis propofltumbac leclionemex memoria,Dcibeneficio , dckdt \>el 
obliteret.Te  igitur  vchemcterrogo,vth<ec  tibifint  folatio,  &  vicif- 
fim  bono  etidm fis  ammo  cforti,confifd  promifiionibus  capitis,acdu- 
cis  nosiri,vt  cius gaudiofruaris mecum,&  Utitia  noftra  in  ipfo  com 
pledtur.Gratias ago Deo noslro optimo quime litcris  tms plurimum 
confolatus  eft&tque  etiam  magispoflqudm  mihi  db  homimbus  buius 
ciuitdtis ,qui  tc  islhiC  viderunt /enuntidtum  cfl  dc  ed  quam  tibi  largi- 
tur  Deus ,  conslaniid .  Peto  dbs  te  V£  agnofcas  fummum  boc  btncfi- 
cium  ex  fingulari  Dci  dono  proficifci  &  fluere ,  idcoque ,  magis  te  eX 
animo  dcucias y  (ytotamaddicasineius  obfequium:  quo  fcdicctamo- 
rem  erga  te  fuum,  <&gratias profcquatur.Vcrc  enim  teslaripoffum, 

etiam 


Uborieriu&  IIBER  VIII.  Jio 

etiam  fi  nullum  aliumfruSlu  mors  mea  proferret  Vf  Deo fauente  pro- 
laturam  fj>cro)mfi  qubd  te  velut  dormitatem  excitauerit,ficutiad  me 
perlatumesl^ad  maiorcm  gratiarum  Dei  agmtionem:hoc  folum fatis 
fuperqueeffe,  qub pcrgamalacriter admortcm  fubcundam.Oro  au- 
tcm  Deumoptimum,vt  rcSium  hoc  eyfdn&um  initium  intc  perficiat, 
tyadfe  fnagis  ac  magis  te  deducat  virtute  Spiritus  fui .  lam  non  du- 
bito,quin  memoria  mandaueris  quod  fuperioribus  mcis  literisadte 
fcripfv.ac prxfertim  vf  fynccru  Dcitimorcm  oboculos  fcmpertibipro- 
ponas,&reuercnter,atqueetiafummoardorefacrofanclu  cius  ver- 
bum  ampleclaris:&  iterum  Dei  nominc  hoc  ipfum  abs  te  peto. 

Vrimis  meis  Utcris ,  quas  ad  te,foror  &  coniunx  mihi  charifi.  & 
fidelifiima}dedi,quuadhuc  domi  Vra-toris  effemus,\bi  vinBiprimum 
sletimus  ,tibifcripfi  me  daturum  operam,fi  Deus  comoditatcm  vllam 
mthi  Concedcrct _>vf  quidfaBum  velim  de  his  qu&  in  patria  reliquimus 
bona,copwfe  intelligeres,Dcus  autem,quae  esl  fingularis  eiusgratia, 
Volutt  vf  cxiguum  hoc  chartxfolium  in  manus  meas  inciderit,quo fci  - 
licct  id  nunc  efficere .  vndegratias  ago  Deo  optimo ,  &  vr  idem pr&  - 
fles,abs  te pcto  vchementer.  Quid  huc  vfque  contra  nos  aclumfuerit 
iam  intellexisli .  Nunc  vero  fcias  nos  die  Mcrcurij  proximo  ad  lu- 
dices  noflros  iterum  deduclos  fuiffe.  Ef  interim fic  Deus  nobis femper 
adfuit,  vr  in  nomims  fui  confcfiione perslcmus.  hoc  tempore  in  horas 
expeclamus ,dtmt  adfupplicium  trahamur.  Alium  enim  caufie  noslra 
cxitumminimefi>eramus ,  quidquid  rationum  velopis  hominesex- 
cogitent vel inquirant .Te igitur  rogo,vt afiiduis precibus  nos  Deo 
commendes,  qub  nobisinuiclaconslantiam  largiatur,\>t  fctlicet  quod 
innobisccepit,opus  abfoluat.  Quodad  me attinet ,ttbi  qmdcm pof 
fum  affirmarc,  nuquam  me  quidqua  inmudomagiscxpctiuiffe,quam 
pro  tuenda  hac  caufa  mortem  oppetere  defideremfi  mihi  Dcustan- 
tum  hoc  benefiau  contulent^  ego  iam  Deigratia  adidparatus fum, 

crcdo  nemine  effe  exfratribusmeis^  fircnuis  connlitionibus  qui 
tantunde  profitcri  no pofiir:hitc  ad  te fcnbojot  agnofcas  (j1  ferib  fen 
tias  quantu  in  nos  gratiaru  Deus  confcrat.  Etpeto  abs  tc  quampof- 
fum  maxime\vttoto  vita:  teporecognofcendis  his  benefiajs fiepius 
mcmoria  repetendis  opera  tuam  impcndas}  %f  re  ipfa  demonfires  tibi 

Rr.  iuj 


Laborienus^  ACT.  MARTYRVM/ 

fuiffe  maritum  quiin  numerumfiliorumDeicooptatuseft.diligentcr 
aute  caueas}ne  Chrislifententia  in  te  competat 3nepe  duos  in  eode  /e- 
clo  dormituros^num  vero  incolume  (ffaluuforeydltero  pratermiffo. 
Sed  ex  animo  des  opera  difcendx  &  amplecledce  vnicx  Dei  volunta- 
tiyVt  illi  tota  vita  obfcquarisite  tota  exerceas  in  eius  timore  0"  reue- 
rentia^  agnofcas  tot  benefida}qua:  ex  mera  ipfiusgratia  accepisli, 
quo  fcilicet  eius filia  maneas^  cenfearisfuuti  femper  eo  velut  figdlo 
agnoui  te  obfignata:  &  aliquandotande  mutuo  afycclufrui pofiim9in 
illagloria}ad  quanos  Chriftus  inuitat.Scis  porroteadhuceffeiuuene, 
ideoq;  p  riuata  focictate  mea(fi  De9  ita  voluerit  maximo  noftro  bond) 
tc  ipfam  in  eo folare ,    Chrislum  loco  patris  tui,  manti fufcipe, 
donec  aliumtibi  dederit:  %y  certo perfuafus fum  te  ab  illo  minime  de~ 
fcrtum  vriyfed  reb9tuis  loge  meh9proft>eclurum}quam  tu  ipfit  pofiis  o- 
ptare.Afidue  igitureum  ores,ddigas}metu06  ^  ore  (jfdEio:  ddfis 
fdcris  conciombus^improbd  confortid  deuites^cum pijs  ommbusDei 
cultorib9  libeter  verjens^idene  quid  jp  tuo  arbitrio  geras  >fed  onmia 
de fentetid&cofilio  dmicorunoslrorum fufcipias  ,quos  eode  tn  te  am- 
mo  effe atque in  me fcperexpertd  es:dcprajertim  D.Caluini/jui  non 
finet  vf  reb9tuis  male  cofulaturfi eius momtis pareas:quod certe  de- 
bes,  gyvtfacias  rogo.  na  illu  homine  Dei  S piritu  regi  no  ignorasXam 
quu  alten  Viro  nubes(quod  quidem  confulo)velim  vf  ab  eo  cofiliupe- 
tas,nec  quidqud  eo  imprudete  dggredidris.  mdrituporro  tibi  deligas, 
qui  Deuex  animo  timeat.Velmdtrimomu  ne  contrahas.Scd  ftpero  De- 
um  ficuti  cxpediet  tibijpffyefturum.Vrimuigitur  ac  fummu  eft^t  eum 
preceris,     in  efbomtate  recubas.illu  rogaui  tuo  nomine^  afiidue 
etia  rogo.Satis  vero  mcminifti quantus  fuerit  mutuus  internos  dmor 
toto  tcmpore ,  quo  ^ifum  cft  Deo  optimo  V£  vna  degeremus.  pdx  cius 
femper  in  medio  noftri  refedit:  ac  mihi  m  rebus  omnibus  valde  obfccu- 
ta  es.Kogo  tc  vt  eandejempcr^el  etiameliorem  tepraftes  ergd  eum, 
cuiduclu  zyaufjncus  Dominiconiungeris:  Deus  tibi  aderit,  tutcpfo- 
bollln  memoriam fiepius  reuoces  qu&  ex  me  didicifti  pnncipia^.an- 
quam  tiic  non  ita  Vf poteram,officio  meo  erga  te  defunhli^f %m)  0.  fu- 
per  ea  xdificare  non  definas ,  vf  propim  ad  Deum  accedas .  Si  patef 
tuusdemorte  meacertior  fuerit  faElus ,nondubito  quin  ittbucac- 

currat 


Laborierius.  LIBER  VIII.  511 

currat^t  tc  in  Vapatum  rctrahat :  fcd  tc  fupplcx  oro  Dci  nominc,  & 
quatcnus  faluti  tua  confultum  cupis,nc  illum  audiasieum  potius  re- 
pcllc^  qua  Dcus  intc  contulit  bcncficia  prafcras}  dumtc  in  domit 
juam  dcduxif.annon plufquam  mifcra  cffcs  }fi  reliSia  Dci  domo }  ad 
diabolum  dcficcrcsl  Quam horrcndum  cxitium  te  mancrct  ? potius 
te  in profundamabyffum  dcmerfam  cuperc .  verum  mihiperfuadeo 
viortcm  tibipotiorem  ejfeficuti  ctiam  cxpcdirct  ^fmagis  tibi  cffct fa 
lutarc.  Deum  tamen  ora,vt  tc  Spiritus  fui  virtute  fortiorem  reddat. 
Varentes quoque  mci  conabuntur  filiolam  no^slram  adfc  pertraherei 
fcd  rogo  te  atque  etiam  Dei  nomine  tibipracipioyne  tantum  hoc  fce- 
lus patranfinas^quidquid  tibi  coniingat.  Teslor  enim  me  coram  Deo 
exacluru  cius fangmnem  ex  mambus  tuis^  fi  culpa  tua  perieritjn 
caput  tuum  illius  intcritum  redundaturum.Veto  igitur  abs  teperillud 
quod  Dco patn  noslro  dcbes  objcquium,& per  maternum  tuum  offi- 
cium  ac  munusidenique per  illum  amorem,  quo  me  Vf  maritum  tuum, 
& filiola patrtm profcqucris ,vf  cam  rite  ac fedulo  in  Dei  timore  e- 
rudicndam  curesfimulatque  ad  atatent  pietati  difcenda  maturaper- 
ucnerit.Libcntcr  quidcm  patri  tuo,&vtrique  parenti  meo fcripftffe; 
f rd  ncque  chartam,  ncque  atramcntumpratcr  id  quod  vtdes  ad  ma  - 
num  habco}nechabcre  poffum .  AdeoscrgoVclim pcrfcribas  quid- 
quid  Deigratia  mihi  accidit,ejX  illos  ctiam  confolens&narres  incre- 
dibilia    maxima  qua  Dcus  in  me  contulit  dona .  Sic  Dcm  fuagra- 
tia  corum  animos  morte  mea  cxcitct  ac  tangat,\>t  melius  ipfwn  agno- 
fcant,  quam  nx  viuofecennt  mexs  monitis  &  exhortatwmbus  .Deus 
illorummifertus  ignofcat. 

Alia  eiufdcm  ad  vxorem  epiftolav  ( 

'^>':Tltcris  mcis  }qucis  adtc  }Annaforormihi  charifi.die  Veneris  pro 
JgJI&x/wo  dcdi  ( qui  duodecwius  crat  huius  menfis  luHj )  ita  fcripfi 
quod  volebam,  Vf  Wx fpcrarcmmc  amplius  quidquam  fcripturumx 
Donunus  tamen  qui  fuos  nunqnam folatio  dcjlituit  pro  fua  bomtate 
W«if,Vf  antc  obitum  mcum [cribcndis  adte  his literis  me poffem  ad- 
hucoblcclarc yquibus  tibicommunicmtot  confolationes  ^quas  Dcus 
optimus  mihi  confcrtin  ipfa  crucc  bcatifiima  3  qua  quidcm  me  pro fua 
gratia  cxcrccrc  ingloriam fuam}adificatione  EcckfiaO'  falutem  mea 


LaborieriW  ACT:  MARTYRVM^ 

dignatur,*vt  mccu  Deibencflcia  reputes  ey  agnoflcas,atque  obidgra- 
tias  illi  agas  in  precibus  afliduis  ^ficuti  cgofacio  tuifcmpcrin  illis 
mcmor.  Xnterim  rogo  te  vt  innumera  Dei  erga  nos  dona  flcdulb  &  ac- 
curate  expcndasAllis  enim  Dci promiflioncs  implctascffle  cernimus. 
polliceturflepropinquum  afflitlis  fore ,  &  ita  adfuturum  vt  perflo* 
nam  noftra fuflcipiat ,qub fcdicct  in  nobis  affligatur.  Quod  ad  me  flpe- 
Slat  ,hoc  certe  Dei  gratia,  luculenic  fum  expcrtus .  nam  fmgularcm 
Dei  bonitatem  ita  probe  nunquam  perccpi,atque  vbi  comcBus  fum  in 
yincula .  Etcredo  te poffe tantundem  affirmare,  quemadmodum in- 
telligere  mihi  videorex  Uteris  tuis,qu&  maximo folatw  mihifuerunt] 
quum  videam  Deum  optimum  tibi  mirum  in  modum  adeffle,  non  mo- 
db  qubdattinet  ad animum,quem  (Deigratia)\ideo  ereclumin floU- 
tiumadmirabde,fledqubdetiamadcorpusipfum  fl>ec~lat.Nam  quo 
tempore  tccuageba,mimme  tibi  licuittot  amicos  experiri  quos  Deus 
ex  quo  vnnculis  coslnngoran tuum  auxdiwn exatauit ,qui  de te  ma- 
gis  funt  f olicitijVel  flaltem  non  nunus  quam  ego  eflfle  poflim:  atquc  V£ 
ex  multorum  literis  &  promiflis  cxtellcxi ,  nunquam  tibi  defluturos 
fJ)ero,quadiu  facultas  ipflis  aDominofluppetet.Quaproptergratias 
ago quam poffummaximas  Deo  mco .  Scdvnde id,qu<tfo ,proflciflci- 
turlannon  Deus  ipfle  tibi  conciliat  &  oflfleri  mille  anucos ,  patres 
fratres  loco  vnius  mariti,quem  ex  hac  vita  eripit  vt  ad  fle  deducatlan 
tibicum  ipflo  exposlulandilocus  rclinquitur ,quu ccntuplomaius  lar- 
giatur,quam  abs  tc  auflcrat  l  Agnoflce,  quxfo ,flummam  hanc  &  m* 
tnenfam  Dci  noflri  bomtatcm, & fimul  vide  quato  pratflantior fit  af- 
flicliocarnis  quiete,  res  adue.rfla' proffleris,  o3  opibus  egcslas .  Hwc 
exercitia  non  immentb  vocatur  in  Scnpturis  fidei  noftra:  documenta 
eyprobationes .  Nam  certe  non  ita  flerib  abflquc fide  fentiuntur,  mft 
fiat  cxamcn  vclut  inflornace.  Ego  igitur  &  tu laudemus  Deum, &  il- 
li  vno  ore  laudes  cocinamus,  qui  nos  bcatorum  numero  ccnfcre  digna- 
tus  esl:Felices,inquit,flunt  ilh  qui  pro  nomine  meo  perflecutioncm  pa- 
tiuntur.Atqui,Dagratia,ccrtbnobis conftat vtrumque  noflrum pro 
eius  nomme  pati :  te  (inquam)etiam ,  quia  mihi  dubium  non  esl  quin 
■  multb  acerbius  quam  cgo perflecutione  aflfiaaris .  Qub  tc  beatiorcm 
agnoflcas  neccffe  efl,acflolcris  in  Domino^  totam  fiduaam  tuam  in 

co 


laborierius.  LIBER  VIII.  5ir 

eo  colloces .  'Nimhj  cxpcrtacs  quuin patriadcgcrcmus,  &  primo- 
rum  cofnctudme  vtcrcr  fatisfvmliaritcr,  apud  eos  gratia  rj?  au~ 
thoritate  Valcrem}quam procula  Dco  optimo  tuncabcfJem.Atque  c- 
tiam  ex  quo  Gencuce  cgimus ,  quumplus  aborum  ahquando  fuppe- 
tebat,  co  minus  tum  mcmorcs  Dei  &  cws  donorum  cramus .  contra 
ycrb  quum  in patnanon  fuccedcbat  ex  voto  nccpromundi  hbidine, 
ad  Deum  conflugiebamus.  Geneux  quum  immincret  nobis  egeffasp- 
culos  erigebamus  ad  Deum,ardetioribus  votis  cum  prccabamur,  ob- 
ktlaba?nus  nos  afiidua leclione  &  mutuo  nos  confolabamur.tunc  de~ 
mque  toti  ab  eo pcndebamus.Difcas  igitur,quafo 3potim  tc  oblccla* 
re penuria  rerum  quam  dmitijs3otio  &  dchtifs,  contcnta falicet  opi- 
bm  quas  nobis  Chriflus  offert,ac prxcipit  Vf  in  crucefua  quaramus3 
ey  noftram  ipfum  fcquentes  feramus.Cteterum fpero  Dominumfa- 
clurum  vt  quod  nunc patiorin  tuam  falutcm  cedatjdq;  magis  quam 
quicquid  vnquamtibicontigit  3flmodb pcrpendas  &  contcmplcris 
quam  Deusnobis  monslrat  bonitatem 3  & p>ercipiendaminteraffli~ 
Biones proponit.  Sic  autcm  velim  cam  tccum  rcputes,vt  nunquam  ti* 
bi  obrcpat  illius  obliuio .  Voteris  in  mentem  rcuocarc  quod  antchac 
fcripfl,cuius  nullam  tibi  nunc  mentiontmfado .  Copiofius  ad  te fcri- 
bereficuti  maxime  cupio,  non  effet  mihi  txdiofum  nccmoleflum :  fcd 
minime  licct .  nam  nec  charta 3  nec  atramentum  nec  otium  mihi  csl} 
quia  multi  flepe  nos  inuifunt ,  &  clanculum  vcl  furtim  tantum  flcri  - 
bimus. 

t  Iteras  tuas,  A nna foror  mihi  \>nice  dileBa  ;xv.  Scptemb.fcriptas 
acccpi  vnacum  tcla&  caligis,quas per fratremO.adme mifesli. 
Tibigratiamhabeo,  &  mihipergratumc?l  qubd  mcinonoblitafue- 
ris,prafertim  hocfrigido  tcmpore  quo  nuncvaldevifcslamur.Vcrum 
multo  adhuc  iucundius  fuit  quod  ex  litcris  tuis  qux  beneficia  in  te 
confcrt  Dcus  3perfj>icue  intcllcxi .  Sic  emm pcrapio  frutlum  oratio- 
num  quas  pro  te  fundownde  ad  agcndas  dhgratias  impellorficuti  e- 
tiamfacio  afiidue .  Scnbis  ijfdcm  tuis literis ,  quwn tibi  renuntiatum 
esl  de  morte  mca  cm  adiudicatus fum3hoc  acerbum  (fgraue  slatim 
imtibfuiffe^  potioncm  valdc  amaram  :quod  quidcflacile  mihiper- 
fuadco  3  qui probc  noui  tuam  dcbditatcm:cui  Vt  fortiter  refeslas^abs 


Laborierius.  ACT.  MARTYRVM, 

t e  pcto,  quum  iam  a  longo  tcmpore  fatis  exercitata  meis  vinculis  effe 
dcbeas,&  de  exitufhoc  verb  efl,de  morte,quce  mihiimpcndebat)cer- 
tiorfoBafimulatquecaptus  fui,nemeiamplius  memineris  tanquam 
mariti  tui,nifi  forte  oculis  tuis  me  iam  cxuflum^adebque  in  cineres  re- 
daBum  fubucias  &  intuearis:®1  hac  ratione  no  amplim  tmhi  coniun- 
Sia3mfi  vinculo  fraterna  cbaritatis,qua prd  me precari  dcbes  ex  offi- 
do,quaniifyer  Deus  in  hoc  mifero  corpore  quafnn  ergaftulo  mc  volet 
inclufummanere.Confugias  ad  Deu?n  noSirum  cuslodcm  viduarum, 
vindicem  vnicum.Nam  prtterquam  qubd  contra  fl>em  mcam  con- 
tingetfi  hincexire  detur,ctiafi  Dominus  noflri  mifertus  libertati  nunc 
re<slituat:tamenitafferode  fingulari eius  bomtate,vtmetandem  a- 
liquando  ad  mortem  pro  tucnda  falutis  do&rina  vocare  dignetur.Er* 
go  fiaffuefias,  eyammum  velutobfirmes admetaquammortuumin- 
tucndumjibigrauenon  erit  audire  ,quum  de  obitumconuntiumacci- 
fiesfi  Deo  optimo  ita  Vifumfucrif.atque  etiam  multum  confirmabe- 
risinpoflerum  adferenda  qua:cunque  Dominus  immittet.Vt  autefa- 
ciliushoc  confequaris,  Vchmtccum  reputes  ac perpendas  exemplum 
^  proba rflius  vidua Kuth,  quodmfi intclligas ,frater nosler,V.aut a- 
lius  quifyiam  tibi  exponere  nongrauabitur.Xn  ea  hisloria fanSla  per- 
fficies  probam  illam  mulierem  Kuth,quu  marito  fuo  effet  orbata,pofl- 
quatn  natalifolo  rcnuntiauerat  &  cognatisommbus  idololatris ,Vt fe 
reciperet  in  tcrram  vbi  Donnnus  pure  colebatur :  quum  dluc  focrum 
fuam  Noemy  effet fecuta,proba,inquam,  Kuth penuria  coaclafuiffe 
egredi  ad fyicrfegium  faciendum  in  agris,vtfc  & focrum fuam  tcnui- 
ter  alerer.atquc  ita  fcplacide  Domino  commifijjc ,quem j  m  cuslodem 
elegerat.Dcusvcrbillamnondeferuit ,fedtam  liberalitcr  proj^e- 
xit,vt  eam  manto  Boo%  in  vxorem  dedcrit,  ey  ex  eorum  fobole pro- 
genitm fit  'propJxta(f  rex  Dauid,  actandcm  Chnslus  Domi- 
nus  noslerexortus  inde  fuerit .  Ex  quo  vides ,  vt  Dominus  eos  tra- 
clct ,  qui  ineumtotirccumbunt .  Ego quidcm  mimme  dubitoqmn e- 
geslate  vel penuria  terrearis:  fcd  expcndc potius ,quanto fit  locuple- 
tior  Vniuerfo  mundo  is  qui  te  in  fidcm fuam  recipit.  An pajfurum  ex - 
islimas  vt  quidquam  tibi  defit .  nunquam  certe  idfwet,  modbilli 


Laborierius.  L  I  B  E  R  VIII.  313 

confidas:quin potius  efficict}\t  in  tua  necefiitate  mhil  defideres  }fcd 
omma  tibi  copiofius  affluantyquampofiis  ammo  complcHi.Nam  qubd 
huc  vfijuc  yDcigratiaynobis  fatis  fupcrq,-  fcmpcrfuitycum  nulla  rein- 
diguenmus yhoc  ame  qui  tibienpiorynon  esl profcclumyfcda  Deo  ip- 
foycuius  ope  &  prtffidiotutamancs.Satis  ergotibi  fityqubddle}  a  quo 
nobis  omnc  bonum  manat,profiuxit  &  affiuctytecu  manebit,  nec  vrr 
quam  te  dcfcrctyac  Ltm  ipfcfacit  Vf  bomtatem  fuam  experiaris }ante- 
quam penuna  labores.Vriujquam  cmm  ad fipicilcginm  cogaris  ficuti 
proba  Kuth yexatauit tibinonvnum  hoo^fedingentcmeorum  nu- 
merum,quorum  nomma pofircmis  mcis  litcris  recenfui}vt  tibiproba- 
rcm  Deu  veracem,&fiJum  cff 1  in  fuis promifiis }qu*  magis  effica- 
citcr fcnties  quum  opus  erit.in  ncccfiitate  emmmaxime  Deifubfidium 
agnofcitur. 

Qubdadfiliam  tuam  attincty  pupillarum  illc  &  viduarum  cuslos 
non  nunorcm  cius  quam  tui  curamgcnt.Namdiuma fua  prouidentia 
fatisofiedit  fe  patrcmcorumejfe  quiparentibusorbatifunt.huic  qup- 
dcm  rei  confirmanda  vel  vnicum  Mofis  cxemplum  debct  tibifufficere. 
Quonam  paclodefcntur*.\llenon  Jolumparcntibm  caret}fedapa- 
tre  &  matre  deslitutus }  aquis  exponitur  }  ac  fi  de  eius  falute  aclum 
efet.lntcrim patcrna  Dei  nosln  bonitaspro  eo  excubias  agit ,  a  quo 
ipfenon  cognofatur:  inde  perVharaonis  regis  filiam  cxtrahendum 
curat^  ita  cuchity  vtin  rcdemptione  ALgyptiaca  dux  ifraelitarum 
constituatur .  ErgoinDcinosln  prouidentiam  oculos  conijce ,  &a- 
gnofceaus  potcntiam  non  imminutameffe  }acmu\tb  minus  bonita- 
tcm  erga  fuos .  Tibif  ttis  fit  y  qubd  te  in filiam  adoptaucrit  y  &  me fi- 
horumfuorum  numeroafcripjent .  Alterius  hauddubie  quamipfius 
non  crit  filiola  noslrayquumfit  nosler  &  liberorum  nofirorum  Deus, 
nos\eryinquamyDcus  gternus .  Confidas  itaque  fferes  illumer- 
ga  te^filiam  tuamforc  cundem ,  quem  Kuth  y  &  Mq/z,  & fr^ 
ommbus fe prakuit .  Ego  fane  mihi perfuadeo  y  te  &filiam  tuamy  V- 
bi  ^ita  defunclus  fucro ,  multb  ditiorcsfore  }  quam  nunc fitis .  Nam 
bonorum  quai  mihi  largitus  cslDcus ,  mihiyinquam^t\ni  tertioy 
vos  h&rcdcs  critis  }    ca  y>obis  reslituet  }ac  longe plura  ctiam  dahit 

poslmortem 


Laborierius:  ACT.  MAR-TYRVM,' 

^poslmortem  meam .  esl  enim  verax  &fidelis .  Ac  rogo  te  \t  animo 
diligenter  hoc  tnfculpas,  ne  ft  tibi  menendum  fit,in  defiperaiionem  in- 
cidds  ob  filiam  tuam,qua  a  nobis feiuncla  multo  erit  locupletior  quam 
ftcumeaverfaremur ,modb fuccedat  tot  Dei beneficijs, qua? pro fua 
liberalitate tnnos  contulit.Tantumcoram  Deo  fyncere  ambules ,  & 
filiam  tuamin eim  timore  eritdias ,  &  in  illum  reijcias  catera  omnia. 
Ego  igtturperfuafm  te  mandaturam  memoritf  quicquid  adtefcrt- 
pfhte  & filiam  tuam  illi  commcndabo,  qut  maiorcm  vcsln  curamge- 
rit,quam  ipfe po fiim. 

•  Alia  eiufdem  Laborierii  epiftola  ad  quend  am  amicum . 

Dcus  uofter  opt  & Pater  pro immenfa  fuagratia  participe  te  fempcrfaciat  bonorum, 
qux  femel  nobis  comunicauit  per  manum  vnigeniti  Filii  fui  Domini  noftri ,  id- 
queSpiritusfui  virtute. 

■p^  E  rerum  mearum  slatu  ,fraterintegerrime ,  V  de  fvigularibm 
Dei  in  me  donis  ,ficutt  alias  tibt  dixt,& fcripfi  ,poffum  adhucin 
pnefcntiaccrtb  cofirmare ,  Deum  optimum  itamiht  adeffe  magis  ac 
magis,y>tnunquaingcmuerim  ob  vincula  quibus  coflrmgor  ,neque  ob 
cdrcerem  quo  inclujm  detineor,  neque  ob  mortem  quce  mihi  tmpen~ 
det,neque  ob  vllos  cruciatm  quicuque  mihi  accidcrinf.fed  Dctgratia, 
in  illis  oblcclor,  &  loge  maion  Utitia perfundor  quam  ego  Vnquam 
fenfemn:  ^fnonnunquam  tnslitia  quadam  afficiorqubd  jiriclim  non 
dtsltncar^grauim  aliquid  patiar  pro  tucda  Dctnoftri  optimtcau- 
fa,vt  ad  eum  laudandum  magts  tnciter,  &  tn  tllum  prorfm  recumbam 
atque  confugiam  adeim  auxiltum.  Non  qubd  affirmare  vchm  nullos 
acarnemea  tnfultm ,  &  quidem grauifimos  mihicffeifcd  quicquid 
tentet tlla  vcl moliatur,fttritm  (Dci  bencficto) promptm  csl, ac  vt- 
hlor  jine  magna  repugnantia  euadit ;  ~vt  conteBis  tn  Dominum  nego- 
tijs  meis  omm  bm  ommno paratm  fim  ad  exciptendum  quicquid  mit- 
tcre  Vtfumfueriti^f  fiue  ad  mortemfiue  ad  vitam  me  \ocet,certo  fcio 
eam  mihifuppeditaturumvirtutem,vt  mevoluntatiipfim plaade 
fummittam,quum  in  me  expertm  iamfuerim  promiftoncm,quam  Va- 
triarchrf  lacdbfacit, Genef  3  8.  vbi  tnquit,  Ecce,tecum  fum ,  quo- 
cunqueproficifcaris  tc fcruabo.deindc  fubiungit,Nam  te  non  dcferam, 
donec  perfecero  qux  hbi  dixi.  Peto  igitur  abs  tt  &  alijs  ommbus  mcis 
fratribm  optimts ,  ne  vlla  anxictate  \el  curameo nominc  laborctis: 

tantum 


Laborierius.  L1£ER  VIII.  374 

tantiim  vo;  oroyx>tp  ro  megratias  Dco  noflro  optimo  agatisy  fg-  cum 
precemimy\t  cadcm  fcmpcr fide  mccu  agatvfque in  fhicmyficuti pro 
Vobis  ommbus  cum  afidue  rogo.Vcrum  quidcm  csly(*  hoc  vobisfa- 
nnhanter  etiam  reficrre  libetyme  duabus  dc  caufis  grauiterlaborajjc 
ex  quo  in  carcerem  conieclu*  fum:  quarum  altera  Dcus pro fua  boni- 
tatc  fujluht ,  vt  lam  tranquillo  ey  quictofim  ammoun  altcravcro  me 
vclut  dcfixum  adbuc  maximo  mco  bono  rctinet,ncmpe  quum  Vidco  me 
arcundatum,(y  quafi  obrutumfummis  Dcinofiri  bcnefiajs yhic inmc 
perffiiao  tantum  ignau\&     torporis  cjfc  in  illis  agnofcendis y  vf  me- 
nto  mc pudcat:  uprxterquam  quod  ita fum jhpidus  yvidco  mc  rcfcr- 
tum  cjjetot  infirmitatibus  &  corruptclis y  V*  ncfciam  quid  in  niundo 
Vtrfitatis  afferre  pofim  mca  operaiquofit  ~vt  Da  gratia,mortem  libcn- 
tius  cxpetam ,  dum  agnofco  quam  fchcitermihi  fitceffurum  yfi  Dcus 
optimus  ab  hoc  mifero  corporc  dignctur  me  liberare .  Kam  fi  Hclias 
a  Domino poslulauityx>t  feajfumerct,  dicens fe  mimme  pr&slare  ma- 
ioribusfuis:  quid  egodicam  mifemmushomunao  rcfcrtusomni  ini- 
qmtate  &  ignorantia\Hci  mihi,fratresya  \obisomnibus fupplex pe- 
toy  x>t  Deumeo  nomine  rogetisy~vt  hoc penitius  ammo  meo  infigatyquo 
fcihcet  fruclu  inde perapiayquimihi  ojfcrtur: itame cxcitet  aceri- 
gata  slupore  meo^teiusbencfiaamecum  reputansydligratias  agay 
V£  dccet.hoc enim  ejl caput  inquo  multum  adhuclaboro.  Quodadal- 
tcrum  fficclatycertc  adtcmpm aliquodmagna  tnslitia  affcSlus  fumy 
quum  vidcrcm  tot  bonos  ac  pios  viros  fc  totos  impedere  ad  me feruan  - 
dum^f  eripiendunv.deindeetiammeo  nomine  fumptus  maximosface- 
re:mco,viquaynomine  quiposlquam  exicro yquemadmodum  lam  dixi, 
nulh  vfm  fimfuturusy  mfi  Deus pro fua  bomtate proiuderit.  Ac praz- 
fcrtim  du propius  expedoyfi  Dominus  non  finat  rationes  lam  excogi- 
tatas  eum  exitum  fortin  qucm  X>os  omnes Jfieratisjmpenfas  ommno pe 
riturasy<&  fummum  dolorem  accruciatum  Vobis  inflitlum  iri.Atque 
in  hoc  ita  fum  diflraclus  y\>t  optarem  vos  nunquam  mihi  notos  fuifjc,na 
dc  mcis  xinculis  mhil  anxij  vcljohatifuijjetis.  Sed  Deus  optimus^qui 
fuos  diutius  ammi  angore  diflrtngi  no patitur,ocu!os  meos  ad fe  erexit, 
Cj*  itafaalc pcrjficxi  hoc  mimme fien  a  vobis  tantum,neq;  mea  caufa: 
non  a  vobisyinquamyquia  opeu  vcflra  fic  Wtur^t palam  cosletipfum 


Laborierius.  ACT.  MARTYRVM, 

exeruiffe  &  ddmouiffe  manum  fuam}dc  Domini  effe  opus .  Dico  e- 
tiam  non  med  cdufd  tantum,quod  fiue  Dominus  me  Vocet  dd  fe}fiue 
Vobis rejlituat}ckaritdsilla  inqua  mihi  opcm  tulislis  }in  maximam 
Deinoslrioptimi  glonam  ccdet  \  ac  pr<efcrtim  quum  vos  ipfi  cduft 
fueritis  Vt  non folum fidei  no*slrce  confefio  ,fcd  ctiam  chantds  veflra 
perferaturad  Kcgis  ipfius  dures,<ty  aliorum  mu\torum}idque  in  txi- 
tium  quibufdam}a\ijs  vcrb  in  fahtcmfed  hoc  totum  in  Deinoflri  lau- 
dem.Ex  quo etiam  nchuloncs illifcelerati,quiconanturccclcfiam  Ge- 
neuenfem  probris  lacerare  &  ignomimce  exponere ,  dum  falfb  eant 
cbaritatc  vacuamffargunt }  impudentue  conuibli  Iongc  magispude- 
fient,  quum  intclligent  tamadmirandamcharitatemqua  innos  v/f  c- 
slis:quce  proculdubio  non  minorcmfruclum  profcret ,  quam  fidci  no- 
Hrtf  confe fiio .  (fgratids  ago  Deo  optimo ,  qui  mihi  conccdit  Vt  iam 
frublum  vtriufque  ccrnam  oculismeis  antequam  ex  hac  vita  migrem. 
Deinde  vobis  hoc  maxime  prodcsl:quia  certb  inde  slatuitis  Sptritum 
Dei  invobis  operan  }& proferre fruclus ddoptionis  veslra }  quum 
fine fuco  teslari  pofitis  vos  effe  ex  eorum  numero }  quos  Aposlolus 
vltimocapitead  Hebneos  alloquitur -}quu?ninquit ,Memores  eslote 
Vinclommjariquam  vna  cum  dlis  vincli :  &  eorum  qui  dffliguntur, 
dcfi  ipfi  quoque  dfflicli  corpore  effetis.  Laudetur itaque  Deus  nosler 
optmius  }qubd  fatis  luculcnte  co?nprobaslis  hoc  modo  vos  effe  vera 
Chrisli  membra.  \d porrb  quum  in  mcdiatrislitia  ac  doloris  meid- 
cerbitdte  viderem,  ex  prccdaro  illo  veslro  faElo  fummam  Utitia  vo- 
luptatem  cccpi,non  tam  certc  ob  illud  quod  accepi  bencficium,<&  eam 
quam  fenfi  \euatione?n(vndcgratidS  Deo  ey  vobis  ommbus  dgo  md- 
ximds)quam  ob  cas  quds  ia  cxpofui  raiiones. vos  crgo  Dci  nominc  ob 
teslor     rogo,quu?n  Dcm  vobis  dcderit  vt probe  tencatis  quid cha- 
ritatis  vinculum  & eius cxcratiumvalcat }ne  vnqua?n  fatige?nini} 
f  *d  continuo  curf  i pcrgatis }  non  quidcm  crga  nos  (nam }  Dei  gratia} 
fatis  fupcrque  defuncli  eslis )  fcd  erga  quofcunquc  ahos,nonignari 
nosomnes  vnmneffc corpus  in  Chrislo ,  ey  alios  mutuo  aliorumeffe 
mcmbra .  neque  emm  cx  vobis  opcs  £F  diuitids  habctis  }fed  a  Dco 
qmcds  Vobis  largitus  esl .  Arqui  minimcvobiseas  contulitvt  illic 
fubfidatis&vclut  affixi  kcercdtis.Ndmpro  fud  bonitate  0J gratia 

Vos 


LabonenW  LIBER  VIII.  315 

\os  altius  erigit,  &  federefacitinlocis  cxleslibus ,  Idquein  Chrislo 
lefu.An  ergo  vultis  rurfum  defcendere  ?  nequalquamfratres  ckarifii- 
mufed oculis jcmperaltius  ereclis,datc  opera  \t  bonis  qua  dedit  Vobis 
DeuSj-vti  acfrui  pofttis pro  eius  voluntate ,ftcutt  decet.  A  c  efficite  V£ 
quemadmodum  ccclefia  veslra,  Dei  beneficio ,  eae^slhodie  qux  in 
mundo pra  alijs fjledtdtus  relucet  ob fynceram  \>crbi  Deipradicatio- 
nem,& purum  Sacramentorum  \>fum,qua:  in  ea  rite  adminislrantur: 
ficctiam  openbusveslris  inomm  chantate  ttarefflendcat ,  vteius 
claritas  & jflendor  non  tantum  perslringat ,  fedprorfus  corfigato- 
culos  perditifimo  tllt  Antichnflo  Komanoi&ommbuseiusmembris, 
ita  regnum  illtus  cuertat  ac pejfundet ,  Vf  \>nicum  caput  noslrum, 
£F dux  noflerlcfus  Chrtflus vbique  regnum  folusobtineat,  & im- 
perct.  Dominus  Deus  id  vobis  concedat,%$qu&cunque  in  me  confer- 
tis  bencficta  cumulate  rependat.  Is  emmefl  quimercedem  eiufmodi 
bonis  refert,  non  pari  qmdem  mcnfura  ,fed  centuplo  maiore .  N««c 
fratcrtntegcmme  ,abste peto  \chcmcnter  ,\>t  amicos  omnes  meos, 
fratrcs  ac jorores  plurimufalutes  mcis\>erbis,quos  ofculo faclodeof- 
culorieofque  rogo  ne  molefee ferant fe  quemadmodum  cuperemjingu- 
lis  non  jmbo-.atque  etiam  ab  illis  poflulo,\>t  hanc  eptflolam^quam  te- 
cum  \>eltm  ipfes  effe  communemffebtfcriptam putent .  nam  te  compel- 
las,omnes  alloquor.  Eos  aute  valdeprecor  Dei  nomine,  Vf  ad  me fcri- 
bant,quo  fcilicetme  pare adobttu  quemimminerefeniw.hoc  \>erb  eSi, 
Vf  ad  morte  oppetenda  cohortentur ,  nequc  amplius  meminerintltbe- 
rationis,dc  qua  nullo  modo  cogitare ltbet,necgratum  efl.Nam fe  Do- 
minus  de  morte  cogitantem  me  velutt  deprehendat  &  ltberet}  tanto 
ampHor  eius  laudandi  materia  fuppeditabitur ,  qubd  ex  numero  dor- 
mientiu  excitauerit ,cum  qutbus  animo  qutefcereiucunduefl ^quantif 
per  Dominireuelationem  expehlo .  Etfe  enim  Deigratta, mortem  ha- 
Elenus  ob  oculos  miht  propofm,  \>team  jj>onte  &  alactttcr  oppetam, 
nihtltamen  infuturummthi  polltceri  audeo ,  quum  tanta  infirmttate 
ctrcundatum  &  imphcttum me  vtdeam.Quod fi  Vaulus  teflaturVhi- 
lipp.  i.capfe  nondum  tllam  apprehendtffe ,  nec  affecutum  effe  vf  tam  pKilJp  ^  b 
perfcclus  ftt:  fedomifts  quce  funt  a  tergo  ,fead  ea  quaafronte  13. 
fmt  enitt ,  tuxtaque  prafixum  fegnum  tnfequi  palmam  fuperna 

sf 


Trigaletus;  ACT.  MARTYRVM^ 

vocationis per  Chrislum  \cfum\ego  longe  nmorem  dcbilitatem  in  me 
debeo  agnofcerc:atque  ita  nullo  reflpi  clu  habito  ad  ea  qu&  huc  \fque 
feci  (nifi  vf fingularcm  Dci  bonitatcm  fenb agnofcam)mihi  colligcn- 
dus  magis  ac  magis  cfl  animus  \>t  sladium percurram ,  &  vitx  cur- 
fum  emetiar .  Litcraj  autem  veflra ,  cohortationes  cjf fanBce preces 
adhoc mihifummopere conducent ,ficuti  haclcnus(Deigratia)pro- 
fucrunt.  Vosigitur  fupplcxrogo,vtitcrumparticeps  fim  illarumfi 
qua  fieri  pofit.Tibi  Utus  gratulor ,mi  frdter,  eam  Dei  bcncdiBio- 
ncm,quamtu  &vxortua(cuime  commcndatum  eiufque  precibus 
\alde  cupio)cxperti  eslis,dum  vobis  fihum  dedit:  atque  etiam  magis 
Utor ,  qubd  Abraham  Vocetur .  detilh  Donunus  W  vere  fit  Abra- 
he  filius,  qub  fciliceteius  fidem  &  obcdientiam  imitetur,     ita  loca 
baculi  £T folario  tibifit  quum  adfcneclutem peruenerU. 

loannisTrigaletiepisloU  aliquot adfoccrum fuum. 

Dilectio  Dei  Patris  nofrri,&  gratia  Domini  nofln  Iefii  Chrifti, 
vna  cum  Spiritus  faudti  communica:ione  Ln  te 
femper  maneat,  Amen- 

Ccepi  Xiteras  tuas ,  mipater  ^  fraterin  Domino  noslro  lefu 
g§£S8  Chnslo,fcriptd4xiui.Calend.Ulij :  quibus  fcribis  te  nnra- 
tumfuiffe  qubd  ad  te  non fcnpfcrim,ficuti  commilitoncs  mci  ad  dmi- 
Cos  fuos  fcripferunt  l  &  metum  tibi  inicblum  ne  quid  ^r-tuius  pdtidt 
qudm  rcliqui.YLec  nonfuit  cdufit,fed  quid  tum  exfcnbebam  libcllum 
fupplicem  quem  islhuc  mifimus.  nos  enim  tres  Cddemcdtena  "vinhli  e- 
ramus .  Quod  autem  attinct  ad  mcerorem  quem  dicis  tc  conccpiffe 
grauiorem  quam  ex  re  alia  quce  iibi  vnquam  accidcrit  in  tuis  affli- 
Bionibitsjdquepro fenfu  carnis,hoc  miht  facile  perfuadco .  Et  ccrte 
bcneuolentiam  tudm  in  me paternam  fcmper  ego  fum  cxpertm ,\nde 
ribigratias  ago  qudmmaximas.  Qudntu  ddlcetitidfJ>cBdt  qud  dnimo 
tecepiffe  confirmas^bitecumexpcndisli  qudntum  honorisDeuso- 
ptimus  nobis  dctulerit,quum  nos  vocauit  dd  confcj&onem  Filu  fui  v- 
mgcmtuin  eo ftne  perfyexifyncerum  dmorem  tuum  &  dffeclum  ve- 
re  Chrislianum:vnde  etiam  me ribi deuinclum ejfc  fcntio:  ac  tc  rogo, 
Chnfli  nomine  hortor  V£  in  hac  tam  pia f  mtentia  &fanclo  ani- 

m 


Trigaletus.  LIBER  VIII.  y& 

mipropofito  conflanterperfeueres.  Dominum  pro  nobis  ora^t  quem- 
admodum  Vircs  acrobur fuppcditauit  ad  bonum  certamen  incipien- 
dumjiobis  quoque  virtutem  O1 gratiam  largiatur }qua  perfeueremus 
donec  foiidam  vitloriam  confcquuti,  triumphum  dcindc  agamus,  & 
accipiamus  coronam  gloria  quam  nobis  Chrislus  caput  noslrutn  cj1 
duxnoslerincalispraparauit.  quo  proculdubio  magis  ac  magis  a- 
ffiramus  y  &in  dies  votum  noslrum  &  defiderium pcruenicndi  au- 
getur,  Idque  Chrisli  Seruatoris      Kedemptoris  optimi  beneficio. 
Verehoc  dico  &  affrmo  Dci  Spintum  (qui  certifiimus  efl  confcien- 
tiarumnoflrarum  ?nagis~ler,  &  qui  etiamintus  cas  docct)ita  nobis 
certo  tcslaride  eleBione  nofira ,  vocatione  &  adoptione:  itemque  de 
remifione peccatorum  noflrorum ,  de  noflra  reconciliatione  mftifi- 
catwne ,  qua?  nobis  mortc  &refurrcclionc  lefuChrisli  Domini  no- 
slripartaefl  ,\>tnunquam  de  falute  mea  fic  edoblus  fuerim}neque 
ita perfuafus  tot  ac  tam  Vanjs  leclionibus  &  infimtis  propeconcio- 
nibiis,  quibus  adfui  dum  in  eius  jchola  verfarer ,  V£  nuncre  ipfa  fen-> 
tio^  animo  etiatn  experiorin  hoc  affliBionis  O3  crucisexamine:  a- 
deo  vt  cgredi  ex  hoc  peccati  corpore  ^indui  corpore  gloriofo  quam 
citifime  cupiam.  Quodtamcn  non  fit  fine  magno  carnis  certamine 
aducrfus  ffintum  qui  slrcnue  rcluBatur :  >ttvenfiimumfiit3corpus 
hoc  vinBum  quo  fe  redmiat  expetcrccontra  vero  ff  intum  velle  tan-  «rni^iu^ 
quam  fcedum carcercm defcrcre : illud  mundum cupcre 3hunc  autem  aa* 
rcfugcre:  vthorrendamtcr  \>tru?nque  contentio  cxoriatur\  Siccine, 
inquit  corpusfnoncndum  eflWtane  vcrbanquit  (fnritus ■Jnc  clangue- 
rc  cogarlT andcm  corpus  addit  fe  longe  melioradefiderare.  Sedcgo 
tu  cxcipit  Spintus  Jongefallimur:  Solius  Dcioptimholutas  fat. 
Ha?c  cB  \iBoria  quam  Dominus  virtuteSpintus  fui  ywbis  confert 
posl  diutumum  ccrtatnen :  vt  nos  totos  in  Vatris  noBri  obfequium 
tradamus \pmnia  ineius  manumcommktentcs :  ^fhac  ffe  freti  non 
dubitcmus 3quin  flcutiin  hacWacaduca  fc fidum  cuslodem  corpo- 
rum^f  ammorum  noslrorum  comprobauit 3ita  etiam  invita  calesli 
futurus  flt .  Eum  autcm  fupplex  oro  nominc  lcfu  Chrisli  Filij  fui, 
\t  nos  in  hac  fidc  & ffc  tueatur  vflque  ad  vlumum  vitanoslrw  flfi- 
ritum. 

S  n. 


Trigaletu*;  ACT.  MARTYRVM, 

De  Mafilienfi  profeBione  iam  vobis  fcripfimm :  ac  nifi  literas 
illas  perferat  qui  islas  reddet  ,forte  rwn  multb  pbsl  accipietis. 
Quidquid  fit,Dem  Vater  Domim  nosln  lefu  Cbnfli ,  cuim  no- 
mine  vincli  ey  captiui  tencmur,gratiam  hanc  nobis  conferet,  vtfan- 
ftum  nomen fuum  extollamm,^3  Ecclefiam  adificemm  ,fiue per ig- 
nem,autaquamexhocmifero&  calamitofo  mundo  commigremm: 
fiuc  nobis  yita prorogetur  ,  in  eo  ^iuemm :  fiue  mors  fit  oppetenda, 
pro illo  oJ  eim  nomine  moriemur:  atque \>t fcnbitur  in  Apocalypfi, 
Beatifuntilli,qui  moriunturin  Domino.O  lmortcmfelicem,laborum 
ommum  quietem,^  tranfitum  ex  vita  mortali  ad  immortalem  vital 
qua  quidem  morte  ingredimur  in  folidam  & perfeclam poffefiionem 
immortalis  gloriai ,  quai  nobis  ab  aterno parta  efr ,  &parata per  le- 
fumChrtftumcaputO'  ducem  noslrum.  llle  nos  tanquam  membra 
fuadeduxitinvia  quaipfe  adhanc gloriam  confcendit.  Quamobrem 
latamurin  noslris  affliclionibm  momentaneis^quce  magnumpondm 
futurtgloriceyquafi fecum  Vehunfiqub fitvta  mundo  slulti  &  ame- 
tesiudicemur.fedfatis  efl  nobisfi  Dem  pronuntietnos  effe praditos 
Spiritm fuifapientia,  quam  prophani  homines,  exccecati  a  Sathana, 

impofluris  ve/  artibm  Anticbrisli  eim filij  dementati,  carentes  o  ■ 
culisfidei,nullo  modoperff>icere,nec  animo  complehlipoffunt.  Nos  i- 
gitur,mipaterfrmu\  dicamm  ambo  cu ptjs  omnibm,  Tibi  Domine fit 
omnishonor  ,fitgloria:  nobis  hoc concedas  ,vtbeneficiorum  tuorum 
femper  fimm  memores,  tumin  rcbm  aducrfis,  tumetiamprofficris. 
hancverbprecationemin  animo  &ore femperhabeamm^ne fcilicet 
ingrati  &  immemores  tot  bonorum  & gratiarum  quas  Dem  in 
nos  conferrc  dignatur  fipfumquafi  violenter adeas  nobis  cripien- 
das  cogamm.Clamcmmcrgocum  fanSlis  martyribm,Sanclefancle, 
fancle  fanclorumjtibivnifitlam,bonor  (fgloria,  (fimperium per- 
petuo  ,Amen.Certe  ,mi  pater ,ea  quide  esl  animi  mei  vefamentia  & 
ardor,  Wmibitemperare  calamum  cobibere  non popm,qum 
adhuc pauca  hac  verba  nunc  addam ,  nempe  \incula  feu  carcerem, 
lefu  Cbrisli  Domimnoslrifcbolamejfejn  quaplm  vwo  die  profici- 
tm^melimdifcitur  ecquis  re-uera  fitfruclm     \is  fidei^o* 

quaina 


Trigalctus.'  L  I  B  E  R    V 1 1 L  3r7 

quanam  fitfyncera  pietas,  idque  vfu  &  experimento ,  quamintegro 
armo  quifquam  dtfcat  exfolacogmtione  cyfctentia ,qua  partimle- 
Bioncpartim  ex  conciombus  comparatur .  F  axit  Dominus  vt  fru  - 
Slutu  qui  ad  nos  redit  tum  ex  cognitione  tum  ex  vfu,  vere  percipia- 
mus  abfque  fuco  &  hypocnfr.ac  ferio  nos  intus  afficiat  ,  ^fper- 
moueat  fcnfu  Z$ pia  cogitatione  bonorum }  qu<e  nobis  innumera  illic 
proponuntur ,ne  vnquam  fimus  eorum  immemorcs:fcd  vt  toto  Vita>  no~ 
flr*  curfu  agnofcamus accepta  illiferamus  ex  animo,ore  & 
faBis,vt  ilhfoli  gloria  tribuatur,  &  proximi  nofln  xdificentur, 
Amen. 

QV I A  iam intcllexisli^charifiime patcr %y fraterin Chrislo le- 
fu  Domino  noftro^ex  poslrcmis  noslris  litcris  (in  quibus  defcripta  e- 
rat  fidci  noslra:  confcfiio,quam  Dci  optimigratia  <&  virtute fimulo- 
mnes  cdidimus  coram  Scnatoribus fuprema:  huius  curi&fslatumcau- 
fie  noslr£,mmirum  nos  igni  adiudicatos  cffefufiut  ea  de  re  tecum  non 
agam .  Vcre  quidcm  hoc  Vnum  tibi  confirmare  pofium  ex  teslimo- 
mo,quod  Spiritus  fanhlus  confcicntia:  mea  certo  reddit,nempe  ficuti 
nihil  mclius  pio  Dci  cultoripotcsl:  accidere,  quam  hac  via  commigra- 
rcin  vitam  a:tcmam:  ita  tnhil  ardcntius  a  nobis  cxpetifiec  alacnus 
expcclariyquamfehcem  illum  dicm  ,  quo  abripiemurad fuauifiimum 
illud facnficium.  Namprccterquam  quodhonor  eyglona  Dei  noslri 
maximijO'  Domim  ac  Seruatoris  lcju  Chns~li,a:dificatio  Ecclefixe- 
lUs^coyifimatiOyUtitia  confolatiofratrumnoflrorunr.deinde  cer- 
tum  cxitmm ,  &  wtcntus  Sathana ,  Antuhnsli  ommum  eius 
mcmbrorum^hoTtium Veritatis illi  mancipatorum ,  quafi  concludi- 
tur  O"  contmetur  publico  hoc  cy  folcnm  teflimonio  quoctore  no- 
slro  cdimm  ,  &  proprio  fangume  obfignamus  :  qui  certe  praci- 
puus  c57  fruSius ,  qucm  mors  noslra  fchafiima  producit :  acccdit 
etiam,fi  quis  priuatim  nos  ffehlet ,  tantum  boni  ej*  lucri  quod  ad 
nos  indc  manat ,  vtanimo  comprchcndi  non  pofiitiac  multo  tmnus 
vcrbis ,  aut fcriptis  cxphcan.An^quafo  ,parui momenti  rescsl, U - c 
betan  cx  quatuor  carcenbus  ,qmbus  nos  concludimur,qucmadmodum  c  ^ 

Sf.  iij. 


A^wu  ACT.  MARTYRVM, 

yyos  tribus,vtin  libertatem  pcrpetuam  vindiccmur ,  &  affcramurX 
^quorum  qiadem  vnus  efl  mundus  ifle  totnnfcrus  refertus  ^quinobis 
ftana fua  figurajmpofluris  &  prafligijs  oculos  prwftringit  ejilludit. 
7Secundus  verb  eft}corpus  noflrum  totfordibus  inquinatum^  fccto- 
j  re  plenum.Tertius  eft,  anima  noftra  cum  omnibus  fuispartibus ,  me- 
)  te jncmoriayatione  ,voluntatc  &  cupiditatibus  noTlris  atq;  pertur- 
bationibus}quce  nos  huc  eyilluc  abslrahunt,  &  omnino  auertunt  ab 
his  qu<e  Deus  nobis  prccapit.Annon  illa  eft  velutgurges  quidam } 
dbyffus  omnium  vitiorumyac  fcelerum,  qua fuagrauitate  horrore  in- 
cutiantlFaxit  Deus  optimus}vt  illis fenb  tangamur}  qub  ingemifca  - 
mus }condolcamus }eorum  nos  pudeat}ac  nobis  ex  ammo  in  illis  difyli  - 
ceamusicontra  vcrb  nos  totos  addicamus  Virtutijuflititf&fanclita- 
thcrucifigamus  veterem  noftrum  hominem^  carnem  noslram fubi- 
gamus }ne perucrfce  cupiditates  amplius  in  nobisdomincnturffcdin 
Vitam  nouam  refutgamus  yvt  obfcqmu  Deo  noftro  optimo  praftemus, 
^ffruclus  tuftitidc  &  intcgntatis  quos  habeat  gratos,profcra?nus, 
qub palam  conftet  nos  cffc  membra  Chrifti  eius  Yih^ac  vcre jegemtos 
ey  renouatos  a  Spmtu  fanclo  ingloriam  ilhus ,  & proximorum  no- 
ftrorum  cedificationem.hcec funt  commoda  &  fruBus  quos  ex  morte 
ey refurrcBionc magm ilhus  Scruatoris&Redcmptons  lcfu  Chrifti 
intcralios percipimus.  eonosSpiritu* fanclushortatur pcrosApo- 
ftoloru}Vaulifcilicet6.j.<l}adKom.cap.^inepift.adEpyf.<iyCo- 
loffenfes.  Vetn  ctiaduabus  episl.  in  quarum  afiidua  leBione  te  cxcr- 
ceas  eyfrequentimeditatione  aclcclione  ommum  Vfalmorununcque 
vnquamfatigcrisfedinBarCatechifmifemperhabcas ,  nepc  vbi  fe- 
mel perlcgeris}adinitium  redeasiatque  itaDeo  luuante  fruclum  inde 
fingularem  colliges.  Quartus  denique     vltimus  carcer ad  nos pro  - 
prienuncffcc~lat}ldquc  Dci  noftri  optinubcneficio,qui  nos  F////  fui  le 
fu  Chnsli  vinBosey  captiuos  dcditin  caflellum  hoc  Cameriacum,in 
quo pro  bonitate  fua  maiore  copia  in  nos  cffudit  dona  ey  bcnediBio- 
nes  tum  animi  tum  corporis ,quam  alio  quouis  loco ,  vbicunque  verfa- 
ti fimus.  Et  hoc  quidcm  de prima  qu<e  mde  ad  nos  rcdit  vtditatc.Ccc- 
terum fi  cxpenditur  vita}quam  omnes  tantopere  naturah:crexpctut} 
s '  annonfclici  morte  ad  veram  vitam  ingredunur  ?  A7;  lcctitia  ej  oblc- 

Slationc 


Tngalctus.  LIBER  VIII.  3"i8 

Bat?one,quam  itd  cupimus  ccrnere  &  eafrui,perfeSle  \nquam  &in 
folidum fru?????ir,n?fihac morte  fuaui  & optanda \  Teftimonio fatiic 
amplo  nobis  ejfe  poffunt  Vfalmi  90.1  o  3,^  J04.  Denique  voces  com-c 
mutare  non  immerito  licet^  viiam  hanc  breuetot  mifcrus  &  cala-  < 
mitatibus  rejertam  nominare  mortem  ?pj  a?n:contra  vero  mortem  na~c 
tura\c?n,qm  cfl  corporis  cy  animx  diffolutio  %f  abitus  cx  alicno  hoc  * 
domicilw  in  patriam  noflram  yocare  vitam  beatam  poffumus^qui- 
dem  iure,?nodb  eam  mcditcmurac  perpendamus  in  Chnslo  lefu  Do- 
mino  noflro  tanquam  ipfius  membramon  autcm  alia  ratione .  lllaergo 
\>t  nob?s  char?fi?mal?betcr  a??iplccla?nur,  neq;  ampli9  vthofle  infcjiu 
exhorreamus.Per  eam  alacriter  &  ffionte  tranfcamus ,quu?n  nos  mi- 
mme  vincat  fuperct  ^tignominix  &  contcmptui fub'uciatyfcd  no~ 
bis  potius  lanua  flt  adgloriam  &  ingrcfus.Comprehendamus  illam 
quum  nunc  telum  manu  nongeflet,  adnos  lcthali  vulnere  feriendos} 
aut  <£terna  morti  addiccdos  :fed  efl  vcluti  quwdam  c\au?s,  qua  cceli  o- 
slium  nobis  aperiatur ,vt  dlic  lefum  Chriflum  wtcrnam  noslram  vita 
confJ?iciamus.  Qu?d  plurahios fine  eius  opera  in  hoc  mudo femper  mo~ 
r??nur,??eque  vlla  vnquam  Lctitia?  voluptatefruimur:  nunquam  pra- 
fentia  fidiflimi  &  intcgerri??i?JJ>onfinoftripot??nur3  cum  quo  cy  per 
quem  diukcs  ex paupertate  cuadimus ,fix?;i  &  incohmies  ex  morboy 
Vfftr  ex  ???ortc,fc\?ces  cx  ???ifer'us  ,dcniq;  cx probrogf  ?g??o????n?a  par- 
ticipes  immortdlis  vloria:,  vterept?cxfauc?b?ts  hosl?u?n  noslroru?n, 
adcoyicdlisdcuiclis ,  & peraclo  dc  ?)fdc?n  triutnpho  corona?nhanc 
a>rer?r£glori£  cofcquamur, pcrpctuo  tmtmphum  aga???us fub  no  • 
slro  hnpcratorc ju???mo yviclorc  $  duce pncflant?fiimo  leju  Chriflo 
Don??no  noflro,qni?nvn?rate  Vatris  &  Spiritm  fancliin  atcrnum 
\?uus,nob?s  v?tam fuppcd?tab?t,ac  cjf?cict  \>t  in fe ,  rj? fecum  cum 
Vatre  0  Spmtu  fanclojubfisla???us,poslqua?n  vnu?n  cu?n  ?pfis  ert- 
???iis,  A men.  Hanc  ?gitu r  mortcm  bcatam  &  exceilentcm  quot?die 
mcd?tcmur,\t  nobis  fit  inslar  ?nagislri,qu?  nos  a  vitijs  abducat,  &  ad 
\nrtutes  dirigit.lllim  magn?Jacia»?us,  &  ?n ea fola  toti  obleblcmur, 
quu?n in  max?mo  prct?o  il\a?n  cjflc Jc?a?nm apud  Do???ir?ti??i.Ncfcct?do 
fangui^nnoslro,^ innobis corrupto parca???us ,quum  Detts  nonil- 
lum ta?it?faciat-XS prxfcrt.m quinn c?i?n  requirdt ,  rj1  mcmincnt & 

Sf  ??u\ 


rf.ii.<M38. 


Trigaletua.'  ACT.  MARTYRVM; 

diligenterinuefliget:  quem  vltimo  dievlcifcctur.ficutima-nyresjfen 
teftesilliusqui  proveritate  obfignandanondubitarunt  eum  profun- 
dere  yConclamant  ^fcxpetunt  vt  vindicetur  A pocalyp.6.Sed  quomo- 
dofanguis  nofterrtli  non  ejfet  charus  ac  pretiofus,  quu pntfertim  la- 
pfiLytf.     chrymas  noslras  colligat ,&velut  in  vtres fuos  recodat:  Vt  neguttu- 
Apoc.7.&  lam quidem  vnam  excidere  vel  diffluere fit permijfurus .  Quodfinos 
mi7  33.15  copia fua  velut  obruant  O3  inundcnt ,  ille  abfterget.  Annon  fuffim 
f.chro.14.  nofira  ^fgcmitus,  cogitarwnes  noslr^ac  vota  etiam  occultifitma  rfli 
perfficuafunt  omma  C75  reteBal  \s  efl  qui  corda  noflra pemtus fcru- 
tatur     abditifiimaqu&que  penetrat.  Annonprecesnoflrce cla- 
mores  ab  ipfo  quoque  audiuntur1.  Sumcndus  igituresl  animus:nemi- 
ni  moleflum  fitnec  graue  ,fuffina  cdereangemifcerejlamarejachry- 
masfunderefbonisfuis  pnuanfanguinem fuum  profunderejnhilnon 
ferre  ac  pati  ad  mortcm  vfque,     cam  quidcm  mortem,  qu<£  itafor- 
midabilis  cfl,  &  tantum  horroris  incutit  carm,cs'  homimb9kutc  dedi- 
tis:adco  vt  nos  qui  Spiritu  Domini  regcmti  fumus ,  eamexpetamus , 
amcmuSyCompleclamurcum  omm  Utitia  &  cordis  alacritate^eyani- 
mo  infraclo  aclibero:quum  in ea  cernamus  tot  &  tanta  commoda  no- 
bis    proximis  noftris,ey  maximefratnbus  nojiris,^  Ecclefiae  Dei 
effe  rcpojica .  \am  verb  quum  janguis  noficr ,  ©°  cineres  fint  veluti 
quoddam piorum  &  Ecdefuefemen,ad  vltimam  vfqueguttam  tptum 
profundamus .  Et  tamen  quietis  animis  plaade  cum  ommpatientia 
Rom\°'dr  (fModeratione  nobis-expeSlandus  esl  felix  exitus:  quoniam  hac 
5-  rationc  pofiidemus  animas  noslras.  hac  tolerantia  nobis  valde  necef- 

Tacob  c      r   ■     n  "       n      1  1 

Jaria  ejv.per  ea  nos Jpcm  babemus,per  eam  examinamur,vt  qucepro- 
batione pariatXd  ergofacicmus  ad  quod  Spintus fanclus  nos  horta- 
tur peros  Dauidis  vltimo  verfu  Vfal.  17.  Expecla,inquit,  lehouam, 
eflo  forti  ammo,%f  roborabit  cor tuujj expecla  lehoua.  Quid- 
uis  igitur  accidat&quidquid  Deo  vifumfuerit.  Dc9  emm  ilte  efl  De- 
us  nofler  in  feculu  &  perpetuoupfe  deducct nos  vfq;  ad  morte,  Deus 
opt.max.  &  Vater  mifencordia:  det  nobis  nomine  lefu  Chnfli  Edtjfui, 
Vt  coftaterinnitamur&fulciamitrfaclis  fimifiionib9  fuis,cufidc  cer 
ta  eyviua,cuiusvirtuteinflrucli  ac  munitiobfifiamusombusnofiris 
hojhbus^  infultemus :  atque  adeo  Sathan£,&  ommbus  infcrorum 

portis 


i.Tim.4. 


Orfuimepift.         LIBER  VIII.  3ic 

portispofiquaomniuvicloresfumusper  \efum Chriflu ducc nofiru 
cum quo  mhdno poffumus ,qu*  certe  nobis eximia ejl  cofolatio. Por- 
ro,kec  vita,in  qua  Dcus  opt.nos  conferuat^j  tueturmagts  molcsla- 
?iobis  cj}obnnramfolicitudincm,anxietatem  &  trislitiam ,  qua fci- 
mus  noslro  nomine  vos  &  totam  ecckfiam  diftringi:dcmde  ob  labo- 
rcs  tnoleslias  fumptus,  quos fuslinent & faciunt tot pijvirino- 
slra  caufa,qiu  mifcnf  vnus  homunciones  nullis prorfus  vtdes.his  de 
caufisanquamJ.onge  accrbior esl: nobis  h<ecvita,quamob  vllanoflrd 
mcommoda,qu£  hicpercipiamus.  Deus  tibifempcr  adfit  tueatur. 
Antequamfehx  horum  quinqueMartyrumexitus  defcribatur, 

hic  quodmox fequiturinferuimusyex  quibufdam  I.C.  adillos 

literis,quce  eximiam  confolationem  continent. 

Charitas  Dei  Patris  noftri,&  gratia  Domini  noftri  Iefu  Chrifti.per  communicationena 
Spiritusfancti  fcmper  fit  vobifcum  '• 

frtM  um primum  vos  effe  captos,fratres  Vnice  dilebli ,  (fin  carce* 
!§fejS  rem  comcclos  intellcximusftatim  ifihuc  nuntium  mifi ,  qui  re 
totam  certius  nobis  referret>atque  ddigentius  cxquireret fi  quidopis 
O1 auxdij  adferrevobis poffemus  .Vroximo  die  louis  wgreffus  esl 
iterfubhoram  tcrtiam pomendianam  :heri  dcmum  huc  redijt  quum 
nox  tam  immincrct.  Nuncrurfum  proficifcitur  vt  vobis  Hteras  no~ 
flrasreddat,  &  diffiaat  vobifcum  quanam  ratwnefieri  pofiit  vt 
malis  vc*slris,<&  affiiclionileuationcm  aliquam  affcramus .  Minime 
autcm  neceffc  cs~l  copiofius  cxpliCare  quantopcrc  de  vobis fimus fo- 
liritiyty  quanta  anxictate  vincula  veslra  nos  conflwigant.Mihiergo 
dubium  noncfl,quum  tot pij  Dci  cultorcs pro  vobis  afiidue  vota  & 
preces  concipiant,quin  Dcus nofler opt.max.corum  dcfideria  &ge- 
mitus  exaudiat.  Ac  literis  veslris  lam  vidco  Vtinvobis  operartcce- 
perit.nam fi  carnis  infirmitas  admixta f : prodit,ita  vt  grauia  mole- 
slaque  certamina  vobis  fuslincndafmt,  mihicerte  mirum  non  cH, 
fed  Dcum  laudo  ej  cxtollo,quod fupra  dla  vos  erigat.  Quod adfra- 
tres  Laborierium  £7*  Tngalctum  attinct ,habent  quo  fe  confblentur, 
quia  illorum  amici  &  arcliorc  quidcm  Vinculo  coniunclt,  placide fu- 
mittunt  feDei  vohtntatiiquamlibenterampleclutur.Scdiamcos jh 
grcfius  in  Chrfii  fcholafccifiis,vt  minimc  fit  op9literisprolixionbus 


Caluiniepift.  ACT.  MARTYRVM, 

a d  vos  cohortdndos.Tdntum  qu&  didicifHs  antebac  ad  vfum  Vcflrum 
accomodare  \>os  oportct:  ey  quoma,  Domino  vifum  e?i  vos  ad  hoc  ob- 
fcquiu  vocare^  buicopendicarejn  eo  quodccepiflis  conficiendo per- 
gite  infrdcli-.Etfi  autem  Vobis  aditus  nunc prgcluditur  yquominus  co- 
rdm  prafentes  doceatis  illosyquibus  labore  veftrum  confecrauerdtis: 
quoatamen  edetis  paldmteflimoniu  eofdcm  cniinus  confirmare  no  de- 
jinet:  Deus  enim  virtute  illi  inj^irabit,vt  logius  refonetyac progredia  - 
turvltenus yqudm  pofiit  vox  humand  pertingere .  Quod  verb JJ>e£iat 
adrationes Jfieu  media,qu&  ex  mundo  apparet,  vtinam  quidc  eiufrno- 
di  nobis  fuppeterent  ad  vos  eripiedos,  vt  illis  minirne  cofifiyvobis  pro- 
dejfent:  neque  conatus  noftri  ddid  efficiendum  "vnqudm  deerunt:  ve- 
rum  Deus  nos  im pellityvt  altius  oculos  erigdmus.  Ef  certe  boc  primum 
eH  ac  mdximum,fenfus  omnes  ve?iros  colhgere,vt  in pdterndm  eius 
bonitdtcm  recumbatis ,certo perfuafi  &  corpora  veflra  ammds  in 
eius  effe  fide  dc  tutela:  "(p  fi pretiofus  efl  illifiliorufuorum fanguis,eu 
pdlam  re  ipfa  monslraturum  in  vobis,  quandoquide  vos  in  tepes  fuos 
dclegit .  Si dutemvitaves^lrd adveritatemfuam  afferendam  (yfan- 
ciendam  vti  velit,pnttcrqudm  quddfcitis  effe facrtficium  illigratifii- 
mum ,  'vobis  boc flit fumm<e  con/olationi  3  mhil falicet  vobis  deperitu- 
rurn,fiquide  vos  totos  vcsiraomma  in  cius  manum  <<y  objequium 
addicatis.  Namfidumhanc  vitamrniferam  Viuimus  yin  fidcmfuam 
nosrecipcredignatury  multbmagis poslquam  ex  hoc mundo reuoca- 
uerit/e fidurn  ammarurn noflrarum  cuflodcrn probabit. Quantum  at- 
tinet  ad confllium  quod pctitis ,  vcreorne  tcmpus  opportunum  cfflu- 
xeritiidm  enim  amplifiimafldei  vefiru:  cofe  fiionc cdidiffe  vos  intelli  - 
go.Qwtm  Deus optimus  co  vos  adduxcrityvohis  retroccdcre fas  non 
eslfid  potius  omnia  in  Dei  no*siri  protiidentiam  rcijcicnda funt.lnte- 
lim date opcram,  vtinter  rcfjfondcndum  prudentum  veslrarn a  Dci 
Spiritu  profehlam  effe  omncs  agnofcanf.non  autcm  ex  mundi  a?iu  & 
calliditdte.  Si  mihi  vlla flpescjfctlibellum  vesiru fupplicem adKege 
peruenturum,  minirne  obslarcmfcd  illum,  quivobisid  pollicitus  csl, 
credo  nihd  aliud  captajfe,  nifl  vt  vos  latlct  vana  cxpcBatiQnc .  ne  ta- 
men pcr  vos  slarc  vidcatur3ego prorfus  non  rcfragor  y  quin pcrfcue- 
rctis  in  eo  quod  a  vobis  illi propofltum  cfl.  £r  quoriia  informula  qiiam 


Tauranus.  LIBER    VIIL  320 

a  d  mc  mififlis,mhil  rcpcricba  quod  cmcndare  neccffe  fit,nifi forte  com- 
parationcmAchab,^  rcrum fvmlium,  quas  lenire,  \cl  cmollirc  opc- 
Tceprctium  cffcf.cxcmplarillud  apud  me  rctinui  .Ego  quidemformula 
diucrfa  libellum fuppliccm  confcnberc potuiffcnv.  fcd  malofi  quisof- 
fcrcdus  cfi,mhilahudcxtarc,?ufiquod  Dominus  \obis  dihlaucrit.hac 
ffefrctus,quod  ybcriorcm  indc  fruclu  profcret.Quodfimundogra- 
ta  nonfucrit  tam  &qu&  & fancla fidci  veslra: profefiio ,  faltem  Deo 
probabitur,eius  Angchs,Prophetis  &  Aposlolts^actoti  Ecclcfia:a- 
dcoquepij  omncs  quu  cam  vidcrint ,habebunt  vndc  illum  laudct,quod 
Spiritu fuo  vobis  illam  diclauerit.Copiofius  ad  vos  non fcribam:huc  e- 
tiam  acccdit,  quodfratemosler  G.  Earcllus  adesl  hic  opportune\  w 
\obis  fcribat.Finem  ergo  fcribendt  faclurus,charifi?ni  fratres^Deum 
noTvrum  optimum  fupplcx  rogabo ,  Vf  Vos protegat ,  £7*  fubfidio fuo 
tucatur,Spiritu  fuogubemct,  virtnte  &  conslantia  mslruat,qu6fci- 
licetita  ccrtare pofiitis,  \>tin  vobisipfc  tnumphum agat fiucmortem 
fubeatisfiuc prorogctvobisvita?n,&  efficiatvtferio  fentiatis  quid- 
nam fit  ry  valeatin co  folo prorfus  acqutcfcere.  Quomam  antem  co- 
munes funt  ha  litcntfratrmn  mcorum  nominc  feorfum  vos  non faluta- 
ui.  Sed  vobis  nunime  dubium  ej jc  crcdo,quin  non  ilh  modo  fed  magnus 
ctiam piorum  numerus ,  atquc  adcototum  ccchfht  noslra:  corpusde 
falute  vcPira  fic  cogite?it,vt  offiaj ratio poftulat obflrtngit.Eratcr 
vcflcr,quem  optime  noflis^  veslri  amantifiimus. 

Epislola  Guyraudi  Tauraniadquendam  amicum. 

Grutia  Dei  Patris  noftn  per  Iefum  Chnltum  Dominum  noftrum  virtute  Spiritus  fandti 
perperuo  tccumfit,  Amen. 

jPHjl  <ju#  v?iquam  litcnt.fratres  intcgemmi  folatiumihi  attuleruty 
s^iproculdubiofuerunt  Vcflrvf ,  quo  nomine  Vobis  gratia  habeo&x 
quibusctiam  intclligcrc  licuit ,  voj graui  tnslitia  &  anxietate  con- 
slringi,nc?npe  infcij  cj?  anapites ,quam  nnhi  Deus  opthnus  opcm  tule- 
fcrat  quotidic  (cui  maximas  obidgratiasago)  quia  fciltcetin 
mcntc  m  vobis  vcmcbat  ccquid  in  mc  fitum  cffcfquod  quidem  non  mo- 
lcslc nccgrauitcrfero.crat  emm\nde  mccror  contrahcrctur.Vcrum 
habita  illius  ratwne,  cuius  ncmine  ccrtabam,  nihil  eratpericuli,  quo- 
num  inflruclus  cftunmgcncrc  armoruyqua  neccffanafunf.^f  quum 


Taurauus.  ACT.  MARTYRVM, 

fuit  opus  camihi  fuppeditauit .  Nam  Vcl  hoc  vno  poffum  iudica- 
reacterto  slatuere  ,  ab  illo  me  nonfuife  ereptum  ex  mifcrri- 
mo  atque  horrendo  Vapatus  gurgite  ffub  quo  in  dcnfifiimat  tene- 
hr&s  eram  demerfus  ,vtfemcl  in  luccm  prctraclus,e6rurfumde~ 
trudar.  Ef  quanuis  culpa  mea  non  leuipar  non  effcm  qui  reffonderem 
totcapitibus  qu&  mihifunt  propofita  ,quce'que  magnum  Theologum 
defiderabant:Deus  tamcn  os  mihi  dcdit quo pudcfierent veritatis  ho- 
fics.Confcius  etiam  mex  infrmitatis,  &  magno  in periculo  me  verfa- 
ri  videns  ,  ego  totus  in  Dei  optimi  gratiam  paternam  eius  indul- 
gentiam  omnino  recubui,quam  ita  exeruit  erga  mc  miferum  pcccato- 
rem,vtrc  ipfaexpcrtusfim  promifiionemillam  quamDominwsfecit 
Apoftolis fuis ,ficuti  fcribitur  Matth.x,non  folumadeos  fpeclaffe 
quum illis dicerct,Quando ad  Keges  ^  Vrinapes  trahli  fueritis,  ne 
fitis  foliciti  quomodo  vclquid  refftondeatis .  tunc  enim  dabiturvo- 
bis  quid  loquamini .  lam  quum  ego  videam  hanc  tam paternam  Dei  o  - 
ptwu  bomtatem  qua  mecomplcblitui ',  vobis  Cogitandum  rchnquo,  an 
\>llieruntigncs,velgladu,  vel  cruciatus  quanlibet  graues  0*  acerbi, 
quibus pofiim  abslrahi  aut  auerti,quonunus  quum  mc  Vocabitjiben- 
terfequar.  Certumes~lnunquam  ficri poffe  :  fed  vobis  Iwc  confirmo, 
qutfcunque  tofmcnta  ad  mc  cruciandum  excogitent  homines ,  me illa 
cxcepturum  vt  auxilia  quaidam  fubfidia  ,quibus  ad  Deum  opti- 
mum  acccdam.Si  me  vocet  per  igncm,  mihi  fumma  efl  confolatio  qubd 
certo  fciam  illos  trcs pucros  exfornaceignts  ardentis  extraclos fuifi 
fe,^f  virtutem  eius  imminutam  non  effc  :fi  vcro peraquam,  ipfe  quo- 
que  ifraclitas per  mare  rubrum  traduxit  abfque  vllo  difcrimine .  De- 
mque ficuti  vifum  illi  fuerit,voluntas  eius  fiat.hanc  placide  expc* 
£lo,paratus  ad  emigrandum,quoties  me  vocabit.Atque  hic finemfcri- 
bendifaciam,quia  non  poffem  vel  prolix  fiimis  litcris  exprimerc  quas 
in  mcgratias  Deus  optimus  contulitullcyinquam,  qui  non  csl  impcri  - 
tws  artifex,fed qui opus  quodin  me  cccpit , abfoluet omnibus nume- 
ris.ld  autcm  vtfaciat  eum  quotidieprccorcx  ammo :  ac  vos  ctiam  ro- 
go  &  quotquot  islhic funt  fratres,vt  idem  mco  nominc  pratflctis. 

Nunc  icquirur  defcriptio  felicisac  prctiofa:  mortis  quinquc  Mart)  rum, 
de  quibus  iam  actum  eft, 

QV O  dic adfuppliciu pertra£lifunt,quida  vir bonus  quum  m  eoru 


ViGeneua.  LIBER  VIII.  311 

gratiafeaffct  quidquid  potuerat 3dlos  adut  vf  Colloqueretur.Et  quum 
rcnuntiaffct  tnonedutn  ipfis  effepro  modulo  fuo3 &gratia fibi  a  Deo 
colkta  eos  confolatus  csl :  &  hortdtm  etidm ,  vt  inuicla  conflantia 
pergcrent 3  quandoquidc  Deus  opt.corum  opera  in  affcrendd  verita- 
te fud  v/y  flatuerat.  quetnddtnodum  ille  opus feliatcr in  eis  auffi- 
cdtMfuerdt3itdpcYjldrcntvifra£{i>& palamtntrepidum  dmmum  in 
reliquo  ccrtdmipefuslinendo  commoflrdrent.Wic omnes  ^noore^ 
eademvoceDeogratias  egerunt3qubdtantum  honorem  ipfisdetu- 
hJfet.Vnus  illorum  nctnpe  loanncs  V  ernutius  3boc  nuncioacceptojni- 
tib  quidetn  attonitus  mctu  perculfus  esl,  \>t  nulla  totius  corptoris 
ejfet particu\a3qu£  non  contretmfceret3atque  cohorrefccretiac  proin- 
dein  hancvocem  erupit3Sentioinmegrauius  certamen3quatn pjofiit 
ab  homine  mortalifuslinen: Jfiritus  tamen  \incet  miferam  hanc  car~ 
nem:& confidomenon  defertumina  Deo  optimo  max.acvos  rogo3 
integerrimifratres  3ne  mcd  cduft  offedamini:nodeficiaomnino.  Deus 
enimpromifitfe  nobis  adfuturuminnoslris  afflicliombus : fed  Do- 
minushabet  variasrationcs 3quibus  fuos  exerceat.Atquetantus  hic 
pauomos  moncre dcbet  noflrx infirtnitatis excitare  \>t toti  ex  Dei 
\irtute pendcamus3  qui  \irtutem  fuamperficitineorum  infirmitate, 
quos  fibi  dclegit  in  peculium^t  omdsglona  illifolitnbudtur. 

Quum  dutem  ad  locum fupplicio  dejlinatum  VeniJJcntjdcm  ille  lo- 
annes  Vcrnutius  quod fibipolliatusfucrdt  de  bonitate  Dei  &  virtu- 
te3confecutus  efi3coujldntidm  Vidclicet  inuicldtn    'fortitudinem  ve- 
re  Chriftidno  digndm.Vrimus  omniutn  a  cdrmfice  trdblus  ejl:  verum 
antequam  maclarctur^preces  ad  Deutnfudit:itacxorfus,Domine  De 
us  &  Vater  ommpotcns  ego  certe  cora  facrofancla  maieslate  tua  ex 
animo    fyncere  agnofco  me peccatore  cffe  miferrimu:<($  c&terd  qua  initium 
in precationufortnula recitanturslatim  imtib:deinde fidem fuam  au-  ienmum 
dtente  Vmucrfo populo  clare  profeffus  esl3  quum \erb ff  iritu  fuum  Gcneu*< 
Deo  commendaffetjnortis  acerbitateperp>efius3ho$les  fuos  deuicit. 

Antomus  Laboricnus  imperternto ammo &  Utovultu ,perinde 
ac  fi  ad  nuptias  ( quod  aiunt)  inuitatus,fefe  ad  tnortem  intrepide 
obtuht.Ac priufquam  obiret,carmfex  ab  eo vcniapetijt,prafatus fe 
illum  no  cffe  qui  morti  ipfum  addiceret 3fed  eos  demu  qm  iun  dicun* 


ViGeneua.  ACT.  MARTY.RVM, 

doprtficerentur.  Tunc  autem  Laboricrius^Amicejnquit,  mepror- 
fus  710  offe?idis:quin potius  opera  tua  ex  miro  carcerc  eripior.ld cum 
dixijfet,carmficem  ofculatus  esl.Ex  plebe  multi  mifericordia  comrno- 
ti  lachrymasfundebant.Deinde  eafdcm  quas  antea  Vernutius^preces 
concepityO3  diferte  fidei fuce  confcfiionem  edidit3atque  ita jfintuvU 
timum fumma  conftantia  emifit. 

loannes  Trigaletus infraBo  quoque  ammo  admortem  progreffus 
esl-.acproinimicis fuis  orauit^  quofdam  effe  clamans \quincfciret  quid 
facerent  ipfi:  alws  ctiam  effe  qui  ccrtb  fcirent  ^fafcinatos  tamen  a  Sa- 
thana^mundihonoribuscbrios^nollepalam  necingenue profitcri. 
Ojni  Dcusanquiebatfiro  tc  V£  eos  liberesl  T  andemfubiunxit  >Deus 
mxaamteffintu  cerno  furfum  in  tuo  folio  fedentcm^ calos  apertos 
Video  yficuti  Stephano feruo  tuo  dedifli  vf  monturus  intueretur.  Sic 
fidem fuam  profeffusfielicitcr  ex pirauit. 

Bertrandus  Batallius coram  omnibus  auda£lerh<ec\>erbaprotu- 
lit,Nos  hic  no fit  mus  ve/  ob  latroanium^el  homicidium,aut  aliud fce- 
lus:fed  quia  luslifiimam  Dci  caufam  tuemur.  Et  quum precatus  effet 
Deumfupplicio  mortis  affcclus fmt. 

Voflremus  Guyraudus  T  auranus  fifalmum  vnum  ita  cecinit^tab 
omnibus  audiretur:&  quanquam  erat  adhuc  iuuents  non  minore  ta- 
men  conslantia  quam  reliqui  excelluit:  Deum  magno  ardore  &  voce 
firma  orauit-.deinde  mortem  obiuit. 

Simplex  hxc  narratio  fatis  indicat,nihilfucatufuijfey  fed  rcm  to~ 
tam  vtgcslacsl  expofitam:quaz poffit  etiam  ex propno  illorumore 
extorquerhqui  morti  eos  adiudicarunt ,  modb  conjcientijs  fis  non  in- 
ijcerent  framumjed plcnam  dicendifacultatem  concedcrcnt.lmpij  ac 
fceleratihomincs  oculos  non  habentaptos  pcrffuicdts  infignibus  Dei 
miraculis:erittamenaliquando  tempus,  quo  Jubijcicntur  formidabili 
QhrisliiudiCio,queminfuismembristam  juperbe  &  crudeliter  con- 
figunt.Faxit  autem  Deus  opt.maxMrtute fua^tnobis  hcec  exempla 
ficprofint  &  animos  addant  ,nevllus  impiorum  furor  impcdiatvel 
remoretur  ,qub  minus  conslanter  reddamus  tcflimomum  eius  verita- 
ti>quoties  vifumfuerit  nos  ad  certamen  euocare,  Amen. 


IOANNES  CRISPINVS  CHRISTIANIS 

LECTORIBVS. 

PSpj  O  L  V  M  E  N  ifludAclionum  Martyrum,quum  adiuflam  ma- 
t$@kgnitudinem  cxcrcuiffe  \>idcremus}Cbnsliani  Leclores3oBauo 
dcmum  libro  claudendum  duximus,  ne  \>os  diutius  buius  operisexpe- 
hlatione fufyenfos teneremus ,  neue  rerum prxclarifimarum  a  3*<>J>- 
Jlui7wy  cuiufcunque generis3ordinis^tatijquebomimbusgeflaru  fru- 
cluvtilitateque  priuarcmus :  dcindcvtmaiontumotiotum  commo- 
ditateadea  colligendapergercmus ,qu&  ia  breuun  Gallia  Cardinalis 
illc  Lotbarmgus  piorum  Janguine  rubens  diffcrfit  ac  difipauit :  inter 
quos  egrcgie  cordatus  Dei  Martyr  Annas  d  Burgo  fuprema  Varifie- 
fis  Curia:fenator,xxui.dic  menfis  Dccemb.a;nn  M.D.iix.admird- 
bilcmmartynj  coronam  accepit.  Hijbawa'  quoqac(cui  nuncctiam  fol 
iuslitix  ac  vcritatis  lux  ajfnlfit)  Wlartyru  bis  temponbus  acliones  ea- 
dcm  cditione  Deofauente,  daturos  nos JjeramusAntcrca  omnes  bor- 
tari  ac per  facrofanclum  Cbnfli  martyrum  duds  ac  principis  nomen 
obtcflan  non  definam  Vf  inhocopus  tam  vtile  ac  neceffarium  diligen- 
tiam  omnem  &  operam  confcratis. 


-   *•  %  ........ 


I 


ufr  c**"  ^  (°7  -Agr  ® 


1 


___________-¥■•  ~' 


c+dtf 


^  _A-      't  e.  — 


<A  ;  c       _dt<j  l~t»  V-1 


 ^  1- 

 >+. 

~~         ~-  -  ,-JU' 
—  -    -  -  fu- 

—  -  -   -  —  g  ( . 

—  —  —  —     S  1 



_  _       -  — 


I  ftj^.  $»cU  .  •  <*■ 


<tv£^Sp  *«i 

-jrr.K^y  ---•"•  • 

.jsr.  >>y ^  'e" 

Ei  cj^.  

£rr  *  ^Sfc-  \~i \ ' 

L^^C   vfy 

pru^v^  ^«-^  •  —  -  —  •  f J>  • 

pr{>  « c  *  ^Jb*  A     An  - —  y  d  ' 


J«^t  •/ 


1 


VC5 


 1  6% 

 .  17*'