Skip to main content

Full text of "Adeisidaemon, sive Titus Livius a superstitione vindicatus. ...: Annexae sunt ejusdem Origines ..."

See other formats 


Google 



This is a digital copy of a book that was prcscrvod for gcncrations on library shclvcs bcforc it was carcfully scanncd by Googlc as part of a projcct 

to make the world's books discoverablc onlinc. 

It has survived long enough for the copyright to cxpirc and thc book to cntcr thc public domain. A public domain book is one that was never subjcct 

to copyright or whose legal copyright term has expircd. Whcthcr a book is in thc public domain may vary country to country. Public domain books 

are our gateways to the past, representing a wealth of history, cultuie and knowledge that's often difficult to discovcr. 

Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this flle - a reminder of this book's long journcy from thc 

publishcr to a library and fmally to you. 

Usage guidelines 

Googlc is proud to partncr with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to thc 
public and wc arc mcrcly thcir custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we liave taken stcps to 
prcvcnt abusc by commcrcial partics, including placing tcchnical rcstrictions on automatcd qucrying. 
Wc also ask that you: 

+ Make non-commercial use ofthefiles Wc dcsigncd Googlc Book Scarch for usc by individuals, and wc rcqucst that you usc thcsc filcs for 
personal, non-commercial purposes. 

+ Refrainfivm automated querying Do nol send aulomatcd qucrics of any sort to Googlc's systcm: If you arc conducting rcscarch on machinc 
translation, optical character recognition or other areas where access to a laigc amount of tcxt is hclpful, plcasc contact us. Wc cncouragc thc 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 

+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each flle is essential for informingpcoplcabout this projcct andhclping thcm lind 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 

+ Keep it legal Whatcvcr your usc, rcmember that you are lesponsible for ensuring that what you arc doing is lcgal. Do not assumc that just 
bccausc wc bclicvc a book is in thc public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countrics. Whcthcr a book is still in copyright varies from country to country, and wc can'l offcr guidancc on whclhcr any speciflc usc of 
any speciflc book is allowed. Please do not assume that a book's appearancc in Googlc Book Scarch mcans it can bc uscd in any manncr 
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite seveie. 

About Google Book Search 

Googlc's mission is to organizc thc world's information and to makc it univcrsally acccssiblc and uscful. Googlc Book Scarch hclps rcadcrs 
discovcr thc world's books whilc hclping authors and publishcrs rcach ncw audicnccs. You can scarch through thc full icxi of ihis book on thc wcb 

at |http : //books . qooqle . com/| 



-.5- 



.1 



^ ' ^--. 

f * . •'■ • 



r 



«»# ■ . • r • . . . - • «> 



*• ^ 



♦ ■■■' • %' t ^ • »ft • • ^ %«t . 



« * 



J. T O L A N D I 

mSSERTATlONES DUAE, 

ADEISIDAEMON 



ORIGINE^ JUDAICAE, 



I 
r 



■* . 










,V J^ • "**^'* • ■• • • * . ■ iw- f^ s» .^ . 






»• 1» 



J. T O L A N D I 

DISSERTATIONES DUAE, 

ADEISIDAEMON 



E T 

ORIGINE^ JUDAICAE, 

% , ■ V Jfc ^ » 



t. 






^^ ^vr*/. /tw . 'yA^, ^ , (Ptr^ , ^«#«*%4U /4#.r«i^.//,/.«f. 



ADtlSIDAEMONj^ 

s I y £ ■ 

^TITUS LIVIUS fl 

W A Superftitione vfndicatus. V 

V In qua Dijfertatione prohatur , ^| 

L 1 V I u u HiltoricuminSacris^ Fro- 

■ digiis, & Oftcntis Romanorum cjiarrandis, 
haiidquaquam fuifle credulum aut fuperfti- 
tiofum ; ipfamquc Superstitionem 
non minus Reipublicae ( fi non m]gis)ezi- 
tiofam cflc, qiiam purumputum Atheis- 



Aatore J. TOLANDO. 

Annexae funt ejufdem .a'. .^.t^ 
ORIGINES JHDAICAE. 

Vt RELIGlO prepaganda etiant , tfuae efi junfia 

snm cognhione Naturae i jic SUPERST/. 

TIONIS fltrpet omnes ejiciendat. 

Cic. lib, 2. dc Divinar. 



HAGAE^OMlTl^v 






.1 • 



<• '; 



>•. 



.1 T^ T B 



J. T O L A N D I 

raSSER.TATlONES DUAE, 

ADEISIDAEMON 

E T ■! 

ORIGINE^ JUDAICAE; 



I 



EPISTOLA. 
. BANSTEDIANA vi- 

reta , molliculos coUes , 
tumulos juniperis ami- 
ftos j & juga leniter ac- 
clivia folitarius pererro i 
aut quando in cultiflimo 
potius ASTEDIANO 
vivario C Elegantiarum 
fede ) & per tonfa ibi- 
dem meditabundus expa- 
tior dumeta : ni forte 
confcius ad mufcofbs L E- 
DAREDA rivos , vel 
ebul- 

* ReglQ faluberriim ubi tuiliari folct au- 
tor, ac libris & anticis magis quatn alibi vacare 
licet. Plurimas continet cgtegias villas, qua- 
tuotdecimque millia palfuum Londino a meti- 
die dilUt. Angliccvocatui Bansted ddwn&. 



EPISTOLA. 1 

ebullientes CARSAL* 
TANAS aquaram fcatu- 
rigines , feflum me ac 
. aduftum equus aveheret } 
aut inter AIICLAMIA- 
NA denique buxeta, ni- 
gros taxommlucos , aliaf^ 
ve falubriores ac vici- 
nas perreptarem filvas. 
Avium illic concentibus, 
tenuique foliorum & 
MOLAEamnis murmu* 
ratione permulfus , pro- 
cul fum a curis & nego- 
tiis remotus , atque tunc 
demum mihi vivere dici 
poffum. Omolliaprata!' 



epistola; 

o nemora , o fontes !i.| 

* Virg.G. — O qui me gelidis in valiibtts Hot 
'• *■ Stjial , &• ingenti ramrum pro^^ 
umbra ! 

Sed quorfum me abc 
ck ruris SURRIE] 
SIS dulciflima recordS 
tio ! Agreftia non unius 
gencris ludoium 8c vi- 
rium quotidiana certa- 
mina, eum annuis nobi- 
lium equorum celebratif^ 
{Imi^decurfibuSj hicme- 
moraremi immoveloces 
catulos, acrefque molof^ 
fos, per avia &:deviare- 
fooanti clamore perfequi 
juYaiiet,nifiliud (utidecet) 
re- 



E P I S T O L A. 

reverentia , etfi ruris a- 
mantiffitni, me terflpet 
tive admoneretutadin- 
ftitutum quamprimum 
revertam . Seu ad fo- 
cum ideo feu in umbra, 
tam + EPSOMIAE 
quamLONDINI, ae- 
quam & accuratam efle 
* Quintiliani de Livio •> >»''^ 
{ententiam agnolcere 
<lebui , eum , fciiicet , 
fum in narrando mirae juatn- 
■1 * » ditatis 

t Pagus in Banftcdiana plaga , propter 
medicas aquas mineralcs, rummam acris pu- 
ritatEm,& maKimam idcirco liominum (aut 
tuendje Sanitaiis aut tecuperandac gratitt) 
frctjuentiam, celeberrimtis. Auglice diciiur 

EPSOM. 



epistolaJ^ 

dittttis darifimique candorii" 
tum in concimibus , fupra 
quam enarrari potefl , eloquen- 
tem : ita dicumur omnia cutn 
rebui ttm perjonis accomrm- 
data. Apologia tamen 
ac defenlbribus eget ar- 
tium expolitarum pofl: 
Tullium princeps ; haf- 
que non ingratas partes, 
oblat^ nuper ab amico 
occafione , in me ultro 
recepi. Viri difertiffi- 
mi Patavinitatem haud 
exculb , quam ignora- 
batforfan, qui objece- 
r?^iat , Afinius * Poilio. 
Non 



r 



Cjlig. 



EPISTOLA. ' ^ 

Non hili equidem fa- 

cio , quod libertatis a£- 

fertor, non miniisquam 

amator , fuerit Caligu- 

I lae, infulfiflimo Tyran- 

' no , * neeligens ( (i Diis •s»™", 

placet ) Sc verbolus. 

Nec magis adhuc de- 

miror , quod frigidus 

& tautologus cenferctur 

Lipfio, quitamcaiH fu- 

it judicii , ut Senccam 

in fcribendo praetulcrit 

Ciceroni. Qubd a Gk- 

reano verb & Barthio 

malae fidei efiet accuia- 

■ tns, quafiGallorum in- 

^L *« 2 vidvffet 



^ 



EPISTOLA. 

vidiffet gloriae , fannis 
& cachinnis, quamgra- 
viori aliqua animadver- 
fione , dignius exifti- 
mo. Levioris fane pon- 
deris , (i fieri poflTet , eft 
malevolentia ab aliis pa- 
riter objeda . Attamen 
( quod fummopere ftu- 
pendum ! ) non Lipfio 
duntaxat , Poflevino , 
aliiique magni nominis 
viris , ac omnibus in- 
fuper gregariis triobola- 
ribufque fcriptoribus , 
videtur Livius 8c audi- 
tur SUPERSTITIO- 
SUS; 



EPISTOLA. I 

SUS ; fed eadem ei ab 
eruditifllmo Vofllo, ut 
6c a Criticis emundlae 
naris quamplurimis , eft 
inufta nota. Neque ali- 
ter fenferat , prono quafi 
flumine abreptus , om- 
nium noftri temporis 
fcriptorum folertiilimas, 
Petrus Baelius , fub ini- 
tium » Fatiarum de Come- • voi.i, 
tif cogitatmum ; qaem er- 
rorem tamen in earan- 
dem ^j Contimatkne , non • voi. ,. 
nemine admonente, in-* '' 
gcnue recognovit S>cla- 
bentifllme correxit. Juf- 
.. 3 fc^ 



EPISTOLA. 

fii itidem Gregorii Ma- 
gni, ut reliquos praete- 
ream , fuit igni addi- 
<Sum Livianum opus , 
quia nimius illi in Gen- 
tiiium Sacris enarrandis 
credebatur. Contra hos 
omnes , cariflime AN- 
TONI , per locos ex ip- 
fo autore citatos ( 8c ex 
ipfo fere folo , cum 
liuic argumento abunde 
lufficiat) evidentiflime 
commonftro , tantum 
illum a meticufofo pra- 
voque Deomm culru ab- 
horruifle , ut totam Re- 
ligionem 



EPISTOLA. 

ligionem patriam profi- 
(3:^ prorfus & ementita 
haberet. Prodigiaj Ora- 
cula , Omina , & Often- 
ta , ne vel caflae nucls 
duxit, Tremendas aliis 
Ecl^um & Cometa- 
rum afpirationes fuavi- 
ter derifit. Praefagia 
quaevis Gentilium &c 
Miracula inter fraudes 
rejecit Sacrificulorum , 
quorum artes & inge- 
nium adamuffimdepin- 
git. Non haecce folum- 
modo , hifque fimilia , 
ludos omninofacitjfed 
ta,- 



E P I S T O L A. 

rationes validiffimas u- 
bivis ex induftria addu- 
cit , qmbus talium nae- 
niarum failacia , vel 
ftulta potius credulitas , 
cundtorum oculis fubji- 
citur. Nulius meher- 
cle lcriptor aut luculen- 
tior in fabeilis exaudlo- 
randis , aut folidior. Si 
de fola tamen Livii fa- 
ma , ac non de ipfa SU- 
PERSTITIONE eli- 
minanda ageretur, ma- 
nus certe huic opufculo 
nontamfaciie admovif- 
{em. Leftomm itaque 
olci- 



EPISTOLA. f 

ofcitanria ( {iverapro- 
fero ) non magis adnu- 
randa , quam impro- ■ 
bandaCenlbruminiqui- ™ 
tas , ut ambomm eft te- 
meritas fugienda : de x 
quibus omnibus non ex ■ 
mea autoritate ( quac 
tiulk eft ) fed ex rebus 
ipfis , abfque minimo 
partium ftudio , dijudi- 
cari velim. Quamob- ■ 
rcm , ADEISIDAE- - 
MONEM meum, feu 
exemplar Epiftolae de 
Livii Superftitione ad 
quendam E cclefiae no- 
* * * &.'£a.c 



E P I S T O L A. 

ftrae Theologum exara- 
tae , tibi mittere lubu- 
it , Amicorum integerri- 
me ; tuamque de illo , 
non magis candidam 
quam feveram , expe- 
(3:are fententiam. Ce- 
terizm , Paradoxon forte 
fapere videbitur, quod, 
etfi magis noxiam Rei- 
publicae cenfeam SU- 
PERSTITIONEM 
quamATHEISMUM, 
iilam tamen quandoquc, 
hanc verb nunquam to- 
lerari velim : fed ad Ra- 
tiones , breviter a me 
& 



EPISTO LA. 

8cper(picue in ipfa DiC- 
fcrtatione allatas , qua 
pat eft modeftia , provo- 
co i eas etenim omnibus 
veraeRELIGIONIS 
cultoribus , quae inter 
ifta extrema)acet media, 
fatisfafturas minimfe dif- 
fido. Vale. 



Hagae-Comids , ipHs Calendit Matis , 
M. DCC. VIII. 




V\KO 




VIRO REVERENDO, 

TlomtHO E. S. Ecclepae Ariflkanae 
^ ^reshyterOt 

|t S. P. D. 

JOANNES TOLANDUS. 

|EM1N1STI procuU 
Idubio, cum novifli- 
j m^ una eflemus nos 
Commentatoruni quorundam 
imperitiam & Ibcordiam (er- 
monibus agitafle ; utpote qui 
Don raro mediocres Gramma- 
tici , fed peflimi fere ftmper 
efle Critici deprehenduntur. 
GracTium uoum aut Perizo- 
A j DlwHa, 




I 



r 



ite?l 
ille 



1 ADEISIDAEMON. _ 
nium fortaffis invenies iatef 
fexcentos Barthios & niille 
Turnebos. Autores ciim Grae- 
cos tum Latinos ( plures cjulm 
impraefentiarum recenfere va- 
catj proferebamus , quos fi- 
milis farinae homines , ijuafi 
in credendo nimis faciles , 
immo fabulis deditos , aut fu- 
perftitione imbutos , arguere 
non dubitarunt. 

2. PLINIUM fenioremin- 
tcr primos allegare lubuit , qui 
adeo non credulus certe , ut 
nullatenus religiofus dici pof- 
fit ; cum , libro * feptimo 
Hijioriae mturalts , animarum 
immortalitatem eit confulto 
impugnaverit. Nonne fum- 
mam quoque prae fe fert io- 
cre- 



ADEISIDAEMON. 3 
credulitatem , quaodo, libro 
'(ecundo ejufdem operis , af-* 
lerit Mundum hmc , ^ quodalio 
ftomine Coelum afipellare lihuit (cujus 
circumfiexu isguntur cunBa) nu~ 
men ejfe aeternum , immenfum, ne~ 
ijuegenitum , neqm intenturumun- 
quam ! Sed quae res eum adc- 
git , ut anilia multa liiis inter- 
fereret animadverfionibus, hu- 
jus neque loci eft neque infti- 
tuti. 

3. QUOD ad (ecundi ordi- 
nis fcriptores attinet , propter 
Africae &Indiarum raagisac- 
curatam notitiam a mercatori- 
bus Europaeis acquilitam, res 
plurimas ab Herodoto prbditas 
veras elTe non difficulter agno- 
vifti , qaae pro fabulis tamen 



I 



4 ADEISIDAEMON. ^ 
pcr malca fecula valgd habirae 
fnnt. Et ego fabinde tibi de- 
monftravi , eundcm Herodo- 
tum , femper illa , qaae ipfe 
comperta habuerit , fedalo dif- 
tioxille ab iis quae fando audi- 
Tcrit , quaeve aliena fide ia 
commentarigs fuos , atque in» 
.de in Hiftorias, tranftulerit. 

4. UT ad tertios verd peroe- 
niam , noit tam facil^ tibi per- 
fuadcri patiebaris Titum Li- 
vium Patavinum rainime (a- 
perftitiofum fuifle Hiftoricam, 
quum non fatis habeat in fia- 
gula momenta res naturales, 
etfi fort^ infolitas, quafi cocli' 
tiis demilfa prodigia , referre ; 
ntagnum (verbigratiaj bici- 
pitem, tonitrus & exundatio- 
num 



r 



ADEISIDAEMON. y 
□um mirandos effedtus , no- 
vorumve .fontiam fubimm ir* 
ruptionem: nifi & illaquoque 
quae vel manifefto impoflibi- 
lia, vel maxime frivolafintac 
quotidiana, adducat; fangui- 
ne ( nimirum ) aut lapidibus 
pluifle , arborem viridem exar- 
fifle, bovem locutnm, idem- 
que fecifle infantem in utero 
geftum , mulum tribus aut 
equuleura quinque pedibusna- 
tum , corvos in templo poluifle 
nidum , mures aurum rofifle , 
lupnm aut apnm examen in 
forovifum, aliaquehujus ge- 
neris innumera. 

5. TUNC ego ex te per- 
contatus, analiquis, nullade 
ritibus ab indigenis peragifo- 
litis mentione fa6la,res Ame- 



a™ 



6 ADEISIDAEMON, 

ricanas literis fideliter aac ull 
cum utilitate mandarc poffet ? 
Non poffe quidem fieri aiebas ,- 
fed quod ifta fe neque colere 
neque magni facere ( quam- 
vis enarrare neceffum duce- 
ret ) Chriilianus monftriffet 
Hiftoricus. Statim refpondi , 
Livium , utcunque Ethnicum , 
miniis iftis , quae ipfi probro 
verteras, quim multos noftri 
temporis Chriftianos , tribuif- 
le; &tantumillum abfuiffe ut 
Prodigiis, Oftentis , Cometis, 
aut Eclipfibus moveretur , 
quod cotam Religionem pa- 
triam , five Romanam , pro 
nuUa plane haberet ; vel , 
quod eodem redit , pro pul- 
cherrimo Politicorum coni- 
mento , in Magiftratuum lub- 
fidium , 



ADEISIDAEMON. 7 
fidium, & Sacerdotum emo- 
I lamentum , fubtiliter exco- 
gitato. 

6. C(JM affenfum te cohi- 
biturum dixiflcs , locos ali- 
quos incunftanter allegavi , 
quos a decima quinta aetatis 
anno memotiae penitiis infix- 
t eram , propterea quod jam 
I tum mihi viderentur notatu 
digniffima. De Nama Pom- 
pilio , fecundo Romanorum 
Rege, verba faciens ' Livius,!*' 
omntum primiim (inaait^ reinad 
muhitudmem imperitam , O" illis 
feculu rttdem , ef/icaci_^metm , 
Deorum METUM INJl- 
c I E N D u M ratus efl ; qui , 
tjuwn defceitdere ad animos fim ali- 

qUO COMMENTO MIRA- 
B 2 CUl.1 



L 



8 ADEISIDAEMON. 
c n L I mn fojjit , s i m u l a t 
/ihi cum 'Dea E^eria con^rejfus no- 
Burnos ejje : ejus fe moniiu, qme 
accejttif/ima Diis ejjent , Sacra tn~ 
Jiituere j Sacerdotes fuos cuique 
Deorum praejicere , cum reliquis 
quae itiibi (equuntur. Eadem 
omnino <le multis aliis Legi. 
flatoribus , praeiertim vero 
cum Religiones auc Sacra in. 
ftituiffent , referunt probaiiffi- 
itii fcriptores , & fimplex crc- 
didit vetuftas. Ita Delphis 
Lycurgus ab Apolline , &, 
Minos a Jove in antro Dic- 
taeo , fua omnia didicilTe , 
comminilcebantur ; ut homi- 
nes nempe , divina autoritate 
devinifti, legibus ab ipfispro. 
latis libentids obedirent. His 
atque fimilibus Moyfen , He- 
braeo. 



ADEISIDAEMON. 9 ] 
braeorum Nomothcten , af- 
/imilare non addubitat * Dio-'*' 
I dorus Siculus : fed in hac 
Moyfis cum aliis Prophetis & 
Legiflatoribus comparatione , 
niulto adhuc copiofior eft 
• Strabo Geographus. Nunc ''•'■" 
autem liquido perfpicis , qaem- 
admodum Religionem pa- 
triam difertis verbis S I M U- 
LATIONEM & COMMEN- 
TUM vocet Livius ; qui , 
poftquam /igillatim quaedam 
enarralTet , cetcra omnia pttUka 
prtVataque Sacra ( addit * ille ) ibid.c 
'Pontificis fcttu ftihjecit Numa , ut 

e/Jet QUO CONSULTUM Plebs 

VENIRET -j ne qmti clivini juris , 
mgUgendo patrios ritus , peregri- 
mjpe afcifceiido , turharetur. Ab 
ore idcirco & autoritate Pon- 
B 3 t,&c\s 



1 



10 ADEISIDAEMON. 
tilicis dcbebat omnia rata ha' 
bere populus ; non quae vera 
elTeot ftudiole fcifcitari , fed, 
quae publicam tranquilticatem 
fpecftarent , accipere promte 
& officioft exequi. Haec, ut 
ita dicam , prima fuit R.oma- 
nae Religionis editio , de qua 
fufids & prae aliisconfulendus 
Dionyfius Halycarnaflaeus : 
nequealiterinfecanda, quae, 
poli urbem a Gallis incendio 
abfumtam , demum evulgata 
eft. Cum enim in ifta cala- 
mitate , uti credibile eft , 
maxima publicaram tabularum 
pottio eflet deleta , ' impnmi! 
i-C inquic * Livius ) foedera ac 
le^es ( erant autem eae duodecim 
Tatulae , isr ijuiieJam l^egiae leges ) 
conquiri , quae comfarmnt , ;«/- 
ferum 



ADHSIDAEMON. ii 

fermt Tribuni militum : alfa 
ex eis ediu eiiam in Vulgus j 

<JUAE AUTEM AD SACRA PERTI- 
NEBANT ■ A PONTIFICIBUS . MA- 
XIME UT RELIGIONE OBSTRICTOS 
HABERENT MULTITUDINIS ANI- 

Mos , SUPPRESSA. Quamvisita- 
que deinceps , non miniis 
(juam antea , Romanorum 
Religio & di<%a & credita efl: 
3 Numa ioftituta ,■ eandem 
tamen femper illam perman- 
fiffe , nemo poterat neque 
vere neque vcrofimiliter com- 
probare . Non fupprefTa tan- 
tum , fi qu2E fupereffent, Sa- 
cra monumenta ; fed in per- 
petuum adhaec fubjei^a icitis 
Pontificis , cui oranes eo ipfo 
nomine parere obftringeban- 
tur j aded ut ei , quaecunque 



I 



iJ ADEISIDAEMON. p 
vellet pro divinis obtrndere , 
facillimun! effet. Ad vnlgi 
captum evidenter accomodata 
fuit haecce Difciplina , par- 
tim ab Etrufcis , partim ab 
Indigenis , fed potiffimum a 
Graecis ritus mutuata ; necre- 
pugnabant, imo approbare le 
iimulabant nobiles & doiSi, 
dum legibus& communi con- 
cordiae non videbatur obfu- 
tura fed potiiis falutaris , & 
Reipublicae raoderandae , au- 
gendae , confervandae impri- 
mis idonea. Hinc non rai- 
rum videri debet , quare Ro- 
mani Caefares , poft everfum 
liberae civitaris ftatum , tan- 
to ftudio in fe traxcrint fum- 
mum Pontiiicatum , cuju?fa- 
crofanda poleftate , non mi- 



ADEISIDAEMON. 13 
nus quatn Tribaaitia , faat 
impie abufi in concivium per- 
niciem & fiium ipibrum pri- 
vatum commodum; quum fa- 
lus populi debeat cHe omni 
cuicunque Magiftratui fupre- 
ma Lex. 

7. NEC Religionem fo- 
lummodo fiftam Livius , fed 
& ipfbs Deos credidit iadi- 
tios , Don excepto Romano- 
rum Numine tatelari , Urbis 
( inquam ) & Gentis condito- 
re Romulo , aut , fi coeleftius 
mavis compellare , Quirino. 
In Epiftola di Origim Idolok- 
triae , quam , fub tefto SE- 
RENAE nomine , ad incom- 
parabilem Pruffiae Reginara 
infcripfi , & quae vernacolo 
C fw- 



1 



I 



14 ADEISIDAEMON. 
fermone editaeft, demonftra- 
vi (fi probe meminifti) Gen- 
tilium Dcos Deafque fuifle re- 
vcra homines , & ex nimio 
mortuorum cultu ( contra 
quam vulgo credi folet) om- 
nem quamcunque fluxifle Su. 
perftitionem , non ipfa fy- 
derum veneratione excepta. 
Haud difcrepat equidem Li- 
vius , qui , cum Romulum , 
dvibus per imbres & toni- 
trua difperfis , ad Caprae pa- 
ludem a Senatoribus propter 
affeftatam Tyrannidem dif. 
cerptum refert , %omiim fnhes 
■«■(pergit * ille) feJato widemi>ii- 
Vonj jjoflijuam cx tam turbido die 
fereiui <Cr tranqmlU lnx rediit , uifi 
Ivtcuam jedem Reoiam Vtdit , etji 
fatis credeiat 'Patribus , qui froxi~ 
mi 



ADEISIDAEMON. 15 

nti Jieterant f Sublimen RApt- 

TUM PROCELLA ( itl COel<W 

lcilicet alTuiTimin fuifle , uti 
juramento teftatus eft Julius 
Proculus ) tamen , Velut orUtc* 
tis metu iSIa ( fea fon^ dubi- 
tabundi' ) moejlum aUquamdtn 
Jikntium obtinuit, t)einde , a 

PaUCIS INITIO FACTO , De- 

uM Deo natum ( ex Marte 
nempe & Sylvia veftali ) ^- 
^em parentemque urbis ^omande 
Jalveie HniVer/t '^(omulum juhnt ; 
pacein prccibus expojcunt , uti Vo^ 
lens propitius fuam femper fofpitet 
progeniem, Proh Jupiter! t^uam 
immanis fuit bicce RomuH 
faltus ! quim repentd ex bo- 
mine mortali fitDcus immor- 
talis ! Idem ifte populus , a 
quo paulo ante trucidatus e- 
C 1 t^v , 



i6 ADEISIDAEMON. 
rat , ftatim juflit ipfijm ia Su- 
perornm coetum venire ; & , 
cum prae timore aut ftupidi- 
tate facilem Patriciis aurem 
praebuiflet vnlgus , illud quod 
tuDC plerifgue pro utili habe- 
batur commento , poft^ri eo- 
rum tanquam divinam indu- 
biamque veritatem avid^ funt 
amplexi & tuici mordicitds. 
In Epiftola modo memorata 
tamen ofteadi , populum 
Romanuro nuUum mortalem 
poft Reges aba^tos in Deo- 
rum numerum cooptaife , uf 
que dum , fublata Republica , 
& dominante fub Imperaiori- 
bus luxuria , cifent adulatio- 
ne pariter & inlcitia occoeca- 
ti. Sed ipfa vigente Liber- 
tate , & florentibus propterea 



ADEISIDAEMON. if 

litcris , non adeo certS dcj 
foccabaatur eorum animi , uc 
omnes omnem abjicerent lii- 
perftitioncm •" ncque ita pro- 
fedlo volueruntaut e re fija ju- 
dicaruat Proceres & Magi- 
ftratns ; in cujus rei fidem 
memorabile hic adducam ex- 
emplum. Quando , quin- 
gentis circiter & trigenta fex 
annis poft obitum Numae 
Regis , libri , qui Difciplinam 
ipfius continebant , inventi 
funt candelis involuti in arca 
lapidea , prope aliam ubi ja- 
caerat corpus dudum in puU 
verem rcdaiSum , adeo ab» 
flierant Romani a Religione 
fua hac occaGone inllauran- 
da, vel maximifaltcm facicn- 
do tam prctiofa autographa , 



i 



tg ADBSIDAEMON. 
ot Senatos ea combari exte 
plo jufTerit , poftqaam ju 
tus ipfis declaraffet Prao 
urbaaas Quintus petilia 
(|u6d argamcnta eorum i 
(ent * PLBRAQjaE Dissa 

VENDARUM ReLIGIONUM 

Perinde qaidem eft , utram 
haec verba omaem innuant 
Superorum cultum dinbtutam 
iri per Numae libros lub Ja- 
niculo reperios j an vero (b- 
lam illius aevi Romanam Re- 
ligionem in periculo verfatara 
eiTe , quum , etii a fatuo po- 
pello pro Numae inftituto 
credebatur , nomen tanmm 
merum ab illo habuerit fcd 
practerea nihil. Ncc poffi- 
bilins quicquam aut roagis 
Datarale eft , qoam tam ab- 
foluta 



ADEISIDAEMON. 19 
folbta , & , per tcmporum 
longinquitatem , tam imper- 
ceptibilis mutatio ; in religio- 
/is praefertim dogmatibus & 
ceremoniis , quamvis , rebus 
fublatis, eadem ufque reman- 
ferint nomina ,.quod fexcen- 
tis poflem confirmare exem- 
plis. At quocunque modo 
iupra allata Livii verba intel- 
ligere veiis, manifefto exinde 
patet , Religionem apud Ro- 
manos faiffc Politiae in totum 
adaptatam , & pro arte fub- 
ditos inofficio bene continen- 
di cotnmuniterhabitam. Hinc 
coelo lapfa Ancilia fingeban- 
tur ; hinc ignis perpetuo ar- 
dentis in Aede Veftx (bllicita 
caftodia : & alia omnia quae 
Im- 



1 



r 



i 



to ADEISIDAEMON. ( 
Imperii fuaderent aeterni 



8. SI Religione^n itaqne 
fi£tam ( addebara ego ) fi 
Deos afcititios reputabat Li- 
vius, oportet ut Miracula in- 
fuper & Prefagia fufgue deqac 
haberet , uti reipfa habuit. 
Qaando , in libro * quinto, 
fabellam quandam religiofam 
narrat , in rebus tam an- 
Tiogis ( inquit ille irridens) 

SiaUAE SIMILIA VERI SUNT.PRO 
VERIS ACCIPIANTUR SATIS HA- 

BEAM. Haec , ut in tranfita 
dicam , eft omnium tempo- 
rum & Religionum tritiflSma 
cantilena. Sunt etenim intel 
non unius Societatis Chriftla- 
nos ( ut Mahumedanos & 
GeQ< 



ADEISIDAEMON. ii 
Gentiles fikntio praeteream ) 
gai plurima credunt & ob- 
fervant , quae in lacris icrip- 
tis neutiquam comparent : 
plas fatis tamen ipfis e& uc 
pro Traditionibus , uti \o- 
quantur , Apoftolicis accipi' 
antur, modo fint oppido aa- 
tiqua & cariola : qua/i aoQ 
eflint & antiqui errores , an- 
tiquae fraudes, antiqua mea- 
dacia. Q.110 enim aotiquior 
ulla {alfitas , eo ipfo peiicu" 
lofior eft i cum fic altiores 
egerit radices , plures a veri- 
late fedwcerit , & fpeciem 
prae fe ferat autoritatis. Livius 
autem , faniori praeditus jn- 
dicio , haec , ' inquit , ad' 
OJlentaiionem fcenae , gaudituis 

mUXulit , APTIORA QgAM AD 

D 11- 



L 



31 ADEISIDAEMON. 
FiDEM. Eadem efto feDten- 
tia deOftends, quae Miracu- 
lis (iint neceflario annume- 
randa, atque ided, juxtaAu- 
toris noftri cenfuram , null4 
prorfus fide digna ; cjuamris 
in Theatfo plauGbus plebeis, 
Sc in cnlina obftupefcendis 
fervulis, apprime conveniant \ 
Prodigia quoque ( ne oblivi- j 
fcar } funt a Numa ordinaca, ' 
ac eapropter ad reliquoram 
normam aeftimanda : Ponti- 
ficem namque edocebat j(ms. 
. que proSgia fulmnihns , alioVe quo 
vifo mijfa , fufaperentifr atque cu- 
rarentur, 

9. BELLE fe res habet , 

reponebas admodiim ferio ; fi 

miaimd Chriftianus Livius , 

(al- 



W ADErSIDAEMON. ij 
> rahem Gencilis hoc pa£to noo 
foit. AiTeniior illico. At vi- 
rum quendara honefto loco 
oatum , & in rebus civilibus 
exercitatiffimum , tibi olim 
noD ignotum affirmabas,qui, 
dum Providentiam divinam 
pro anu fatidica cum Epicureis 
irridere folitus eft , rerum u- 
niverfitatem a ftellarum in- 
fluxu regi credebat , aliaque 
eum Aftrologorum portentofa 
& ridicula figmenta admiGf- 
Ce : alium tibi mibique fami- 
liarem , qui , Spiritibus omni- 
bns incorporeis rejeilis , In- 
telligentias nefcio quas mate- 
riales , quae vaticinia fiinde- 
Kcnt Sc oracula , crcparec : 
omines denique negabas 
einpei confequenter racioci- 
D i nari, 



1 



14 ADEISIDAEMON. 
niri , et utramqne Livii pa- 
ginam eum foifle animi fijm- 
mt fuperftitiofi Incnlenter o- 
ftendere. 

lo. AD manus volamen 
non erat , qno pcrfpeiJto om- 
nis de hac re controverfia di- 
rimi poffet. Nunc autem lo- 
cos tibi fubindicare decretorios 
volo , quos literis etiam majuf- 
culis ( ficut haftenus feci ) 
quando rei cardo vcrtitur , 
exarabo. Primum ex iplb o- 
peris prooemio ddumo , qui- 
que, fi ceteri non extitilfent, 
ab aequis tamen rerum aefti- 
matoribus per totum librum 
fubintelligi debuerat. Qiae 
antc cenititam condemhmVe urbem 
Cin- 



ADEISIDAEMON. sy 
( inquit ) poeticis magis de- 

COKl FABULIS, OyAM INCOKKU- 
PTIS RERUM GESTAKUM MONU- 
MENTIS TRADUJITUR , EA NEC 
AFFIRMARE NBC KEFELLERE IN 

ANiMO IST : narrat tamen ubi- 
cjue , & , quamvis nunqQam 
probet, aliquando falcem ex- 
cufat. SeJ haec ( adjungit il- 
le praeckri cum judicii lau- 
ie) ir his prmlm, UTCUN<1PE 

ANIMADVERSA AUT EXISTIMATA 
ERUNT , HAUD IN MAGNO EQJ.1I- 
DEM PGNAM DISCRIMIXE. 

Modeftius quippe animi fen- 
fum fub initium profatur, ied 
poftea femper confidentius ; 
& , ut quod res eft inge- 
nue dicam , muhiformem ac 
oinuimodam Superftitionem 
quavis daca occafione decc- 
gic , exfibilat, profctibit. 

D 3 ii.CLA- 



t6 ADEISIDAEMON. 

11. CLAVE Liviana fic 
reperti , ipia invifemus pe- 
netralia , & ibi omnia conlb- 
na ftne ac convenientia repe- 
tientur. Gielum ( inquit libro 
* tcrtio ) Vifum ejl ardere plttri- 
mo i^ni , fortenUqm alia oblterfa- 
ta oculis; aut vanas EXTERRt- 

TIS OSTENTAVERE SPECIES. 

Idem & noftro tempore fit ', 
ciim vulgus , rerum phyfici- 
rum rudis , omnia quoram 
caufas ignorat, meteora prae- 
lertim ^quae dicuntur ) coe- 
leftia , io oftenta & prodigia 
vortat. Nonne credulorum 
auribus , oculis , aoimis , 
qSampIurimae fpecies etiam- 
num obverfantur , quae a pe- 
ritioribus & acutioris nafi ho- 
minibus irridentur ? tantdm 
abcd- 



ADEISIDAEMON. 27 
abeft ut ea videant aut led- 
tiant. Nec fcliim inter ejuf- 
dera regionis incolas hoc dif- 
criminis obtinet , fed (^uanto 
magis legum autoriiate vel 
commerciorum frequentia gen- 
tes ullae funt excultae , ab a- 
greftique vita Sc moribus ad 
orbanitatem humanitateraque 
traduftae ; tanto minus cre- 
dulas & Superftitiolas inre- 
oies , minillque fabellis aut 
obfervationibus iftiufmodi in- 
eptientes , anne potius infa- 
nientes dixerim. 



12. AT , ne Livium de- 
relinquamus , <^omae ( inqait 
libro ' vicefimo primo ) mt • 
(irca urkmy multa tk hymt^ro- 
'igiafoBa , aut ( oyoD eve- 

N1B,£ 



I 



K 



I i8 ADEISIDAEMON. 

' WRE SOLET , MOTIS SEMEC IH 

RELIGIONEM ANIMIS ) MULTA 
NONflATA ET TEMERE CREDITA 

suNTi in queis enumerat in- 
fantem femeftrem trinmphum 
clamafTe , navium fpeciem de 
coelo affulfiffe , haftam fe 
commoviffe, bovem io terti- 
am contignationem fua (pon- 
te efcendiffe , hominum fpe- 
cies procul candida vefte vi- 
fas effe, lapidibas pluiffe, ue 
reliqua libenter omittam. Sic 
• «. 10. etiam libro ' vicefimo quaN 
to , 'ProMpa eo anno multa nuft' 
ciata fiiM , CLUAE , quo MAGIS 
CREDEBANT SIMPLICES ET RELI- 
CIOSI HOMINES, EO PLURA NUN- 

ci^ANTUR. Varia tunc addit 
exempla ; fed , judicio tam 
aai prius adhibico , quis eft 
qoi Livium fuiffe vel io ae- 
dcndo 



ADEISIDAEMON. 29 
dendo nimis facilem , vel in 
culm fuperftitiofum , impo- 
fterumdicerefuftinebit/ Non- 
ne haec omnia , Sc his fimi- 
lia, Stultitiae & Superftitioni 
latis aperte tribuit ? Infcrius 
in eodem * libro murtts ac por- 
tite taSiaCj i^ i^rrciae etiam Jo- 
"itis Jedes lie coelo taSia fuerat , ^ 

ALIA LUDIBRIA OCULORUM AU- 
RIUMQUE CEEDITA PRO VERIS , 

quae figillatim recenferehaud 
ab Hiftorici ofBcio alienum 
duxic , etfi fapientis efte talia 
credctc non exiftimavic. Sic^ 
libro t vicefimo feptimo , ex 
Camfiania ( inquic ) nimciata e- 
rant Cafuae Juas Aeies y Fortunae 
tr Martis , & fepukhra ali- 
qua de coelotaHa ; Cttmis ( adeo 

«INIMIS ETIAM REBUS PRAVA 

E 



1 

I 



AVA ^ 



1 



30 ADEISIDAEMON. 

BELICIO INSERIT DEOS 1 mwres in 
aeJt Joliis aurKn rofiffi , Cajim 
fxdstin apim tngms m Joro con- 
lediffe , cam aliis fimilibm 
quae inibi feqauntar : & ul- 
. tcrius , in hoc tpfo * libro , 

SUB UNIUS PRODIGII ( UT FIT ) 
MENTIONEM, AUA QUOQUE NUN- 

ciATA , quae talium rerutn 
curiofis ibidem perlcgenda te- 
linquimus , poftquam idem 
crte omni aevo vnlgi fupetfti- 
tiofi ingenium nobifcum a- 
gnoveriDt ,- & quam male Li- 
vii autoritas iis praetenditur 
quibus ipfe omnem detrahit 
credibilitatcm. Libro dcni- 
♦■ que * vicefimo nono , IM- 

PLEVERAT ( inquit ) EA RES 
SUPERSTITICNUM /INIMOS, PRO. 
NKiUE ET AD CE£OENDA ET AD 
NUNCIANDA PRODIGIA ERANT ; 



ADEISIDAEMON. 31 

EOPLURA VULGABANTUR, 

iinos Solei Vifos j iy m&e inter* 
luxijfe, ut je rclicjuis feftinans 
taceam. 

13. QUARTA jam vice 
animadvertic Doftei: eo pluia 
in pablieum ounciari Prodi- 
gia , (}uo magis eis fides ad- . 
hibebatar. Nec fecos evenit 
circa Lamias , Sagas , Le- 
mures , & Spedra , quae 
nunqaam comparenc aut oo- 
ceat ia locis ubi neuciquam 
creduntur exiftere j quia mar- 
bi & alia mala , cjuae ipfis 
alibi ftoUdiiTHTie alcribi f>- 
lent , ad weras illic rcfeiun- 
tur caufas , ac idoneis curaa- 
tur medicameBtis. Sed fabn- 
lamm & cenicuiamencaruin 
E i nul- 



1 



31 ADEISIDAEMON. 
nuUus eft modas , ubi inco? 
lae tam funt igaari aut incuU 
ti , ut fimilia propenfe ad- 
mittant i quae res mille Icele- 
ribus & impofturis anfani 
praebet , & latillimum aperit 
campum homioibus fubdolis 
( cum ioter maxime barbaros 
reperiantur vafra ingenia ) ad 
facinora quaevis impund per- 
petranda. Non defunt , me- 
dius-iidius , qui talia ex mera 
petulantia & hilaritate prae 
.ie fcrunt ; ut infantes nimi- 
Iiim perterrefaciant , confer- 
Tis illudaot , aut amoribus 
forte fiiis commodius faveant." 
dum adhuc ubivis fer^ funt , 
qui haud raro artem roagi- 
cam ac intimum cum geniis 
fommercium ja£titaat , Don 
alio 



ADEISIDAEMON. 33 
alio faepe confilio quam uE 
aliquid fupra vulgus (apere 
videantur ,-& ut quoquomodo 
a notis & familiaribus difcri- 
minentur ; tam pudenda ali- 
quando eH humanae naturae 
in ipfa feneftute puerilitas ! 

14. AST haec obiter. Vi- 
de-fis ergo , amice nii , quo 
loco habeat Romanae Prin- 
ceps Hiftoriae pluvias illas 
lapideas & languinolentas , 
corvos facrilegos , urbanos lu- 
pos , pentapodas equulcos , 
cum aliis omnibus quae tibi 
doitifque pluribus fcriptoris 
incomparabilis faftidium im- 
merito moverant , quaeque 
ex locis jam citatis uberius 
coUigi poffunt. Ludibria vo- 
E 3 dt 



1 



I 



^ 



34 ADEISIDAEMON. 

cac ilU oculoruni et auriinti, 
falfa pro veris temere credita, 
vanaseKCcrricis obverlatasfpc- 
cies , hominum fimpliciuni 
Sc religioforum Ibmnia , pra- 
vae ac fuperftitiofae R.cligio- 
nis commenta , & utcant^ue 
fuerinc exiftimata nuUo dif 
crimine habcndi ; tantiim a- 
bcft ut ea credat , nedom- 
ut colat aut migni faciac. SeJ 
maximi cetce talia fecerat 
l<.omannm vulgus , utinaDi & 
Chriftianum dicere non pof- 
Jem. Aftum agerem fi ope- 
roic tibi explicare vellem , 
quo pa<3:o fupplicacionibas « 
docretis Pontifionm , atcjiie 
hoftiis majoribus cx Harnipi- 
cum refponfis, procurari fole- 
hmt eaarrataPixidigia ; quod 
arciti- 



ADEISIDAEMON. jj 

artificium Vulgi exaagebat cte- 
dolitatem, & non lcvemcon- 
ciliabat autocitatem Sacerdo- 
tibus , quorum atte & opere 
unic^ averti poflent infelices 
Prodigiorum eveotus. 

15. ANIMADVERSJONE 
tamen dignum eft , eo magis 
Urbem Supcrftitione corople- 
taro , & tantiim non cbrucam 
fuiffe (_ Religionibus extcrnis 
cum deviiftarum gentium Diis 
Hmul advei5lis ) quo latius 
Imperii fines proferebant vic- 
tores Romani. Inde Gallico- 
rum , Graeculorum , Afiati- 
corum in omnibus vicis & 
compitis Sacrificulorura focda 
coUuvies. Purior Deorum cul- 
tus univerfis propalam obten- 



I 



I 



^6 ADEISIDAEM0^7. 
tui fuit , fed fuberat vile la- 
crum & dolus malus ; nec a- 
liud quidpiam qndm propri- 
um commodum refpirabant 
aut mediiabantur i(li fimula- 
tae pietatis vani oftentatores: 
i.i).ci>.NtHiL ENiM (dicente * auto- 
re.noftroJ IN speciem falla. 

CIUS EST QJIAM PRAVA RELIGIO. 

Siccine quidem eft? Ex ipfius 
idcirco teftimonio hujus Sen- 
tentiae confirmationem aflii- 
mere lubet. Nec cor^on , in" 
*c.jo. quit ille libro * quarto , tnodh 
liffeBa tabo (a naturali caufa, 
nimia videlicet ficcitate , or- 
to ) fed ammos quoque muhipkx 
%elipo O- pleritijue extern.i iii»,!- 
/it ; novos ritus facrijicando , Va^ 
ticinanJo , inferentibus in do- 
MOS , QPIBUS Q.UAESTUI SUNT 
CAP- 



ADEISIDAEMON. 37 ^ 

SOPERSTITIONE ANIMI : illis fi- " 

rnillimi , ojii , fcribente Paulo 
Apoftolo ad Timotheum , in'''^™; 

DOMOS IRREPUNT , ET CAP- 
TA5 DUCUNT MULIERCUtAS 

PEccATis ONEaATAS. Sed 
horum omnium pictas ats eft, 
& reipfe nihil quicquam nifi 
purus putus quaeitus. Sic , 
libro viceiimo * cjuinto , dicit* 
Livins quod SamficuU ac VaUs 

CEPERANT HOMINUM ME«- 

TES , ijHorum mtmerum mxtt ru^ 
Jika plebs , ix iiKidiis diutim hdlo 
infttltfque agris egefiate C^ tmtu ill 
mhem compuifa : &, ut optim^ 
notat, <iuAesTus ex alieno 
ERR.ORE FACILIS, quem 1'elut ex 
concejfae ^rtis ufu exercebant. His 
otium certe negotium fiiic. 
Vertiijtamen , <}ui«ftus ille 
F non 



» 



\ 

33 ADEISIDAEMON. 
non ex omnibus aeque facilis, 
qaia nec omnes aeque erroii 
obnoxii & irretici_, neque ars 
ifta ab omnibus conceita aut 
approbata. 'Pnim (lubjungit 

* ille ) SECRETAE BONORUM IN- 
DIGNATIONES EXAUDIEBANTUR, 
DEINDE AD PATRES ETIAM ET Pg- 
BLICAM CIUERIMONIAM EXCESSIT 

RES : ac , paucis interjeftis , Se- 
natufconfultum ab urbisPrae- 
tore ediftum recitat , nt qui- 
cuthiue Itbros vaticmos , fjfecatio- 
nefve , aut artem facrtjicandi cm- 
JcrijJtam haheret , eos Ithros omnes 
liierafjiie ad fe ante CakndasyJpA' 
les deferret : neu quis in publfco 
facroye loco noVo aut externo ritu 
facrifcaret. Et innumerabili- 
bus mehercle decretis Ponti- 
ficum atqus Senatufconfultis 
cautum 



ADEISIDAEMON. 39 
cautum erat in Romana Re- 
publica , ut omnis facrifican- 
di Difciplina , praeterquam 
more patrio , aboleretar , ve- 
tarenturque in univerfum ex- 
tcrni ritus. At fanciantquae 
\elint Legiflatores & Magi- 
ftratus , nifi provitie tamen 
ex hominum mentibus eximi 
curent rerum infcitiam , & 
eradicari penitiis vulgares er- 
rores ; femper repullulabunt 
dubia , inde ftatim nafcetu^ 
timor , ac certo certiiis fe- 
quctur Superftitio , contri 
quam unicum ( quod adhi- 
beri poteft ) remedium , eft 
animus do£trini fimul & pro- 
bitate non leviter imbutus. 

1 6. NON quaeftuofas tan- 
F 2 . tdm , 



1 
I 



40 ADEIStDAEMON. 
tdm , fed pias etiam frandei 
a Sacrificulis quandoque adhi- 
bitas , res per fe credibilis eft. 
Nec refragatur Livins quao- 
do , libro * 0(ftavo , tradit 
Annii Latinorum Practoris id 
Senatu Vocem auditnm Numitia Jo- 
Vis ^mmi fpernentis ; cum , 
cilm templo exiret, Upfum ptr 
gradus , capite graiitter ojjenfo , 
impaHum imo ita ejfe faxo ttt fo* 
piretur j procetlamijue inter fotdi-^ 
Tum ruptorum teflationem ingenti 
cum fra^ore coeli cffifam, Haec 
fibi tamen incerta , autoribns 
non confentientibus, teftatur,- 
NAM ET vhRA ESSE ( inquit ) 

ET APTE AD REPRAESENTANDAM 
IRAM DEUM FICTA , POSSONT. 

Ipfiflima facratae Sacrificulo- 

rum lolcrtiae Hypotypofis. 

Ciim 



ADEISIDAEMON. 41 ■ 
Cdm HarlemenCs enimvero 
Archiater , ac omnium homi- 
nnm candidiflrmus , Antonins 
Vandalius , tam plend tam li- 
berf! defcripferit mirandam 
Sacerdotum aftntiam , in tor- 
tuofis ambiguifque Oraculis 
fub Deorum nomine funden- 
dis ; & non ftupido tantum 
popello , fed maximis etiam J 
Rebulpublicis Sc viris principi- % 
bns ( at nunquam fme opimis 
donariis)venditandis; unicum 
duntaxat piae fraudis exem- 
plar , & lacrum ( ut fic di- 
cam ) ftratagema adjicere 
volo, in oppugnatione novae 
Carthaginis in Hifpania , ab 
egregio olim Imperatore ufur- 
patum. Decedente maris aejfu 
( ut refert Livius, libro ^ vi-« « <>• 
F 3 cefimo 






» % 



41 ADEISIDAEMON. 
cefimo (exto ) imStm fii 
Jiei trat : et ad id , quhd 
fponte cedente in mare aejiu trahe" 
batur aqm , acer etiam feptentrio 
ortus iticlinatum jiagnum eodem quo 
ttejltis ferebat ; et adeo nudaVerat 
Vaia, ut alibi umbitico tenus aqua 
effet , alibi ^enua vix fufterareti 

HOC , CURA AC RATIONE COM- 
PERTUM , IN PRODIGIUM AC 
DEOS VERTENS SCIPIO ( QUI AD 
TRANSITUM ROMANIS MARE VER- 
TERENT ET STAGNO AUFFER- 
RENT , VIASQUE , ANTE NUN- 
QJJAM INITAS HUMANO VESTI. 
GIO , APERIRENT ) NEPTUNUM 
JUBEBAt DUCEM ITINERIS SEQUI. 
AC MEDIO STaGNO EVADERE AD 

MOENIA, quod itidem faaum. 
Idem fanfi , & eodem fer8 
ftylo, etfi liagui diverfa , de 
magno 



r 



ADEISIDAEMON. 43 
magno Alexandro refert *Ar-* 
riaous , cum inlperato , fed 
perquam feliciter , exercitum 
per mare Pamphylium trans- 
duxiflet;quod Jofephus, per- 
fbnatus ille Judaeus , cura 
Mofaico rubri maris tranfitu 
comparare non.veretur/ Nec* 
mirum videri debet , rem 
quamcunque Prpdigii loco ab 
illis babitam , ^ut omniwn [t- 
cundorum adverforumque caufas in 
Vsos Verterent , ut verbis utar 
Livianis ex libro « vicelimo " 
odlavo defumtis , ubi , ciim 
infuper oarrat , ignem in Aede • 
Fi/iae extinBum , caefamque flavro 
fuifje Ve^dem cujus cufiodianQ^is 
ejus fuerat , jujju Lucii Ltcinii 

'Pontificis; id , QJIANQBAM NI- 
Hlh PORTENDENTIBUS DeIS 

(in- 



1 



I 



44 ADEISIDAEMON. 

( inquit ) CETERUM NEGLI. 
GENTIA HaMANA ACCIDERAT, 

tamen et hojliis majonbus proauriU 
ri, et ftfplicationem ad l^eftaeht- 
heri placuit. Hujusmodi refer- 
tus eft ubique exemplis , & 
nunquam fai fine animad' 
verfione memoratis. i 

17. PROFECTO Religi. 
onibus hifce tantopcre mentes 
hominum tenebantur , ut haud 
parvi eflent momenti vel ad 
ipem vel ad metum injicien- 
dum, prout Urbis Re<5t:oribtu 
commodius vifum , ex quo- 
rum nutn & arbitrio pendebat 
omnis Sacerdotum interpreta-. 
tio : & ambo quidem ex cora- 
pafto res cunilas plerumque 
peragebant , quum fibi invi- 
ceiD 



ADEISIDAEMON. 45 
cem quippe opitularcntur ; & 
de omnibus , quae publico 
bono forent conducibilia , in 
uaam confpirarent. Hinc Ha- 
rufpicum , l'ullariorum , Aul^ 
picum , ViiSimariorum , & id 
genus hominum refponfa ad 
Magiftratuum conlilia , aut ad 
partium quibus ftudebant af- 
fe<3:us , femper compofita. 
De Romanis & lcgum lan- 
ftione conftitutis Sacerdoti- 
bus , non de palabundis illis 
externis & irreptitiisSacrificu- 
lis , loquor. Cum ergo de 
eventibus ex Oftentis & Pro. 
digiis magna ex parte fiebat 
multitudinis judicium (qune, 
u/>i Vaiia 1{eti^hne capta efi , ut 
ait * Curtius , meUiis l^atihus ' 
jHaia Puaius fnfs faret ) non 
G po- 



46 ADEISIDAEMON. 

potuit ergo Livhis non idaex 
profeffo commemorare. (P«r 
itiei aliquqt ( inquic ilte ia li- 
*<• *5- bro * vicefimo feptimo jam 
laudato ) ho/iiae majores /tne lU 
tatione caefae , diu^iue non mfa* 
trata pax Deum y in capita 

CONSULUM , REPUBLICA INCO- 
LUMI , EXITIABILIS PRODIGIO- 
RUM EVENTUS VERTITs 

Tito Quintio Crifpino ( nem'- 
pe ) 6c Marco Marcello per 
infidias illo anno ab Haani-p 
bale interfedis. Nec aliter 
unquam judicare fblebat Po^ 
pulus. 

18. NON infimae fblum-» 
modo Piebi ( ut ia exemplo 
jamallato) fed (ummae quan" 
doque Nobilitaci domiaator 

Su- 









J 

ADEISIDAEMON. 4:^ 
Superftitio , praecipue tamen 
cum animi eorum acgri , feu 
niorbida potius corpora , pri- 
vata aliqua jaitura aut publi- 
ca calamitate infrad;i , ad 
eandetn fer^ cum vulgo redi- 
guntur libram : atque fic iu- 
ter fpem Sc metum alternis 
vicihus ja£tati , non a rebus 
tantiim leviflimis & remotis , 
led ab ip& impoflibilibus & 
nonexiftentibusopem nequic- 
quam expeitant aut timent 
exitium. Hic , fi ulplam , 
quam maxime pollec Educa- 
tio , cujus Praejudicia dupli- 
catis viribusredeunt, fi antea 
non falubri fuerint inftitutio- 
ne & cooftanti exercitio ra- 
dicitiis fublata : reiSe fiqui- 
dem ac probe inftrufti nun- 
G 1 «yiim 



i 



■ 1 

4« ADEISIDAEMON. 

quam ad vitae uique fiaeffl 
vacillant , vel mente turban- 
tur j quum aut omnium quae 
accidunt novetint rationem , 
aut ad omnes lint fortuoae 
cafus fubeundos parati. h I 
civitate fUm nliffomm ( inquit 
•i.«.c.i,* nofter ) tmi etiam ab re- 

CENIl CLADE SUPERSTITIOSIS 

PRiNCiPiBus, I4t mioVarentw 
Aiiffiida res ad interrt^num rediiu 
*'■!■• Superius autem , libro , pri- 
mo , poftquam retulerat Tul- 
lum Hoftilium longinquo mor- 
bo fuiffe implicitum , Tunc 
( addit ille ) adeo fracti 

SIMUL CUM CORPORE SUNT SPI- 
RITUS ILLI FEROCES , IJT , QUI 

NIHIL ANTE ratus esset minus 

REGIOM QOAM SACRIS DEDERE 

ANIMUM , KEPENTE OMNIEUS 

MA- 



ADEISIDAEMON. 49 

MACNIS PABVISQUE SUPERSTITI- 
ONIBUS OBNOXIUS DEGERET, RE- 
UGIONIBUSQUE ETIAM POPULUM 

iMPLE&ET. Similia dicantur 
de magno quodam Doftri tem- 
poris Monarcha, qui dum in 
florenti aetate voluptatibus ad 
fatietatem ulque immerfus e(- 
fet , & quem in ipfa fenedu- 
te non deferit dominandi li- 
bido , a capite demiim ufque 
ad calcem eft Reliquiis Sao£to- 
' rum contra Daeraones cata- 
phra(ftus; Sc, in anilcsquaf- 
vis Superftitiones praeceps de- 
latus , Superos fe averruncos 
placaturum , ac omnia faci- 
norola fa£ta fic eluenda Ipe- 
rat. 

G j ni- 



1 



50 ADEISIDAEMON. 

•o.id. * mmim faciles l qui irijlii 
Fift.1.1. crimina caedis 

Fluminei tolli fojfc puUlis 
aquu. 

At , ne excurramus , notatu 
digniffimum eft , non a noxa 
tanciim & impotenti Supef- 
ftitionis imbecillitate pleniffi- 
me nunc abfolutum elTe Li- 
vium , fed neminera praete- 
rea autorem auc melius iftud 
vitium in aliis notalfe , aut 
veriiis ejufdem inveftigalfe o- 
riginem in cuni5tis hominuni 
ordmibus : nam uti neque 
Principum , neque Plebis , 
neque Sacerdotum , neque Po- 
liticorum denique fines fuat 
iidem in agendo ; fic nec ia 
paticndo , iidem funt eorum 
mores 



■ ADPSIDAEMON. yi 
mores aut habitus , qultnvis 
eodem plerunque redeant cf- 
fedus. Ad Principum inge- 
nium (emper dedita opera(efc 
conformat l*opulus , uc non 
- raro in Populi velanam & ex- 
cordcm ftupiditatem etiam 
inviti prolabuntur Principes. 

19. ATTAMEN non 
omni levi rumori patulas an- 
res pracbuervint Komani ci- 
ves. Si non idonei , opor- 
tuit ialtcm ut plurimi eftcnt 
autorcs. 'ProJt^ia iuteiim mulu 
iiuntmi ( inquit Livius , libro 
qainto ) quorum pleraqoe , • 

ET QOIA SIN6ULI AUTORES E. 
RANT.PARUMCREDITA SPRETA- 

QUE. Antea notavi cum noa 

long^ extia pomoeria dilata- 

tentar 



I 



I 



jt adeisidaemon: ■ 

reatur Rotnanorum fiaes , 
non Religionum tam plenam 
fuifle urbem. In Impcrio igi- 
tur adulco & Hncera pietas & 
fucata, pari quafigradu, etfi 
non aequo jure, floruerunt; 
quae mixtura 8c conlbciatio 
quaedam boni et mali abipla 
quidem hominum natura ex- 
oriturj ledex eorum frequea- 
tia fortius et facilius innote- 
Icit. Vergeate autem , vel 
potius fublata Republica , 
quando rerum fumma peoes 
Oiftavium Auguftum crat , 
nulla viguit in Urbe Superfti- 
tio nedum Religio , nifi in 
infimi forte plebe aut vids 
fuburbanis ; quia nulla Iacro< 
rum apud Tyrannos revereO" 
tia , quorum artibus etiam 

COtr, 



ADEISIDAEMON. jj 
corrupti Sc moribus prolapfi 
Primores viri nuntium virtuti 
remiferunt. Pauci verd qui 
a refta vivendi norma non de- 
fleiftebant , & qui Philolb- 
phorum praeccptis erant mu- 
niti ( inter quos imprimisnu- 
merandus Livius) nec resna^ 
turales utcunque mirandas pro 
Miraculis habere , nec ablur- 
da vel impolTibiiia pro veris 
credere , nec futiles illos ac 
fatftitios Deos ex animo ve- 
nerari poterant. Sed non 
ideo omni Numinis cultu ex- 
pertes funt cenfendi , quam- 
vis non licuit unicuique effe 
tam beato qt cognitum habe- 
ret perfeftiilimum , ac ab ip- 
foDeo, qui fumma R.atioeft, 
l^nodum praefcriptum . Su- 

1. " --, 



i 



r 



54 ADEISIDAEMON. 
perfluum omnem , & ocalos 
aurefque magis quam animum 
perftringentem , apparatum, 
ex Templis amoveri docuic 
nofter ; ciim tempus illud 
imprimis approbaffet , quo 

' COLEBftNTUR. RELIGIONES PIE 
MAGIS Q.UAM MAGNIFICEn, 

quae ipfius funt propria ver» 
ba : nam ut fabnlis & prae- 
ftigiis non erudiri ,. fic neqoe 
terreri ipfi volupe fuit. ■ 



, Felix ! imi potuit rerum ce- 

Virg, 1 r 

j-i.i. ^mfcere caujas , 

Atfie metus omnes <is* inexo- 

rahde Fatitm 
Suhjecit pedihis , Jlrefitumfte 

Jcherontis Opari. 



NON eadem eodem \ 
moda.n 



|r ADEISIDAEMON. 5j 

modo Livii fimiles perpen- 
dunt ac ceteri homines; nam 
una faepe ipfiffimaque res ma- 
gno quibufdam eft Miraculo, . 
dum ab aliis pro naturali tan- 
tum habetur cffeiftu , uti So- 
lis Eclipfibus & Lunae videre 
eft. Qui genuinam harum 
rationem , & certas norunt 
periodos , non magis eas re- 
formidant quamlridem, Par- 
rhelia , Tonitru , aut alternas 
anni viciffitudines. Plures ta- 
men numero funt, quiEclip- 
fes res efle cenfent maxime 
terribiles , ac mali ftmper ali- 
quid miferis portendere mor- 
talibus , Regibus praeftrtim 
& florentiffimis Imperiis ; doc- 
tos etenim & fapientes lon- 
g^ fuperant infipientes &: in- 
H 2 dofti; 



I 



S6 ADEISIDAEMON. 
dod:i; ut de (imalatoribas it 
tis ( quibus quaeftui eft horam 
poftremo diftorum ignoran- 
tia } nihil dicam. Cum Paa- 
lus Aemilius , conful Roma- 
nus , & Perfeus , Macedo- 
oum Kex , inimica caflra 
ferme conjunila habuifTent , 
craftino die coUatis fignis di- 
. I- 44 micaturi ( referente * Livio ) 
"'■ "■ Cajus Sulpitius Gitltus Tribums mi- 
litum fecMidae Legionis, tfuiTrae- 
tor fuperiore aniio fuerat , Confu- 
Its permijfu ad concionem mititibtts 
Vocatis , pronnnciaVit , not^e pro- 
xima nequis id pro 'Portenlo accir 
peret , ab hora fecunda ufque ad 
quartam l?otam no^ts lunam defu- 
turame/Je. L/ , quia naturali 
ordiite ftatis temporibus /tat , iir 
fciri ante iy praedki poffe . Ita- 
que 



A DEISIDAEMO^J. j7 

que quemadmodum , qnia certi S<r 
lisLunaeque ortus <y occafus fmt, 
mnc pleno orbe , nunc fene/cente 
extguo cornu , fulgere Lunam non 
mirarentur ; ita ne ohfcurari qui- 
dem , quum condatur umhra ter- 
raey trahere in ^rodigium dehere, 
NoSie ( pergit Livius ) quam 
pridie mnas Heptemhres infequuta 
eft dies , edita hora Luna quum 
defccijfetf ^omanis militibus Calli 
fapientia prope diVina Videri j Ma^ 
cedonas , ut trifte Trodi^ium occa- 
fum ^egni pernitiemque ^tntis por- 
tendens , moVit , 'Mec aliter Fa~ 
tes. Clamor ululatufque ineafiris 
Maeedonum fuit donec Luna in fu" 
am lucem emerfit» Sufficiat hic 
locus unicus pro aliis innu- 
' meris, quos ex antiquis cita- 
re mihi proclive effet , fi res 
H 3 tam 



1 



jg ADEISIDAEMON. 
tam clara ulteriori uUa indi- 
geret aut elucidatione aut in- 
dagine. 

II. SIMILIA habemos j 
non hodierna duntaxat , fed 
ferd dixerimquotidianaexem- 
pla , quorum recencifTiraum 
accidit ea ipfa hora, qua oV 
fidionem Barcinonenfem Ibl- 
vcre coaftus eft TclTeus Im- 
perator Gallicus ,- dum Solis 
defecftus infignis non majo- 
rem incufferat obfidentibus 
terrorem , qu^m obiclfis attu- 
lerat laetitiam atque fpem , 
eoque certiorem , cjuod Sol 
eflet Ludovici decimiquarti 
peculiare fymbolum . Solis 
autem ortus & occafus cum 
variis Lunae phafibus , & 
qili» 



ADEISIDAEMON. jj 
quia ratio p.ii:ec doiilis , & 
quia quotidie fieti vident in- 
doiSi , neutri idcirco miran- 
tur : non niagis quim Maris 
reciprocos aeftus , quia bis in 
fingulos dies fuccedunt , 
quamvis utrique , quibusnam 
naturae legibus hoc perficia- 
tur , ignorent ; . tam parum 
R^io , & tam multum va- 
let Cotifuetudo .' At Cometae 
non indo^is modo omaibus , 
fed plerifque etiam doiftis tri- 
ftes videntur , minitabundi , 
ac tantiim non horribiles , & 
abominandi ; propter hanc 
folam rationem , quod rarif- 
fime feli vilui noftro exhibe- 
ant , et quod quid rei finc 
non omnibus , imo non ip- 
fis eruditis , adeo liquido con- 
ftet. 



1 



6o ADEISIDAEMON. 
ftet . Sed neque metuunt eos 
veri Philolbphi , nedutn mi- 
rantur ; dum qui inter illos 
funt rerum phyficarum impe- 
ritiores ( cum finguli ftudiis 
Aftronomicis vacare neque- 
ant ) tamen omnes effeftus 
fuas habere caufas , five no- 
tae fint illae five ignotae , pro 
comperto habent. Plurima 
taceo argumenta quibus o- 
ftenditur , talia figna non fo- 
lum effe aequivoci fed plan^ 
nulla , cum rebus fignihcatis 
cc praediais femper deberent 
effe notiora. At per ipfum 
Cometam nullatenus conjici 
poterit utnim bellum , an fa- 
mem , aut peftem ; utriim 
alicujus principis interitam , 
i.a Reipubiicae fucuram ever- 



ADEISIDAEMON. 6i 
fionem denunciet ; nec quem- 
nam ex tam multis , quae eo- 
dem tempore fimul contin- 
gunt, eventibus defignct. Ad- 
jicias velim , cjuod multoties 
apparent Cometae , quando 
nunquam alias pacatius aut 
feliciiis vixerit omne genus 
hominum , & , Q contra , quod 
faepitfime non videntur dum 
milerandis ac diris cafibus to- 
tus fere terrarum orbis vexa- 
tur. Hinc itaque, non qui- 
dem phyfice , fed rede tamen 
( cum fubtilinSmo Baelio ) 
conduduDt , nullum prorfus 
elTe inter Cometas & huma- 
nas aitiones nexum i & quod 
nequaquam fint pro divinis 
Miraculis habendi , ciim omni 
loco , acvo , & religioni fue- 
I rint 



1 



I 
J 



I 



ii ADEISIDAEMON. 
rint comir.anes. Alii vero , 
c^ai liiudni lyderum ohicm- 
tioae coelum ipfum fcrurati 
fiidc & emenn , non ampliiis 
dabii dili]Uirunc , num Co~ 
ittetae inriammatae quaedam 
fint exhalaiiones , hinc iodc 
ingenti cum vorticum pericu- 
lo jadlatae .' ^nnfe potius ftel- 
Ite finc fui genecis Duper ex- 
oftae , fivc raechanice id five 
divioa Providencia fiat i aac 
ab unquam denltjue infra lu.^ 
narem ambicam vBgabuodi 
& curiofi difcurrant > Nam 
Teroseffe Planetas demoaftra-< 
tiv^ cognorunt ; (ed qui tam 
ilnmenlos defcribunc orbes , 
& qui propter id ipfum tam 
ihaequali temporum & locOi- 
rum appareat intetvallo ^ ut 
iidem 



ADEISIDAEMON. rf^ 
iidem videantuF aliquando di- 
verfi , & ut jufta curfus , 
qiiem abfolvunt , menfura 
fnaneat haAenus incomperta : 
etfi noftro tempore in Gallia 
a celeberrimo Caffino , & in 
Aoglia ab acutiflimo Flam- 
fledio , fit mira experimen- 
torum confenfione ad certum 
fere calculum rcdaita. Si Li- 
vius autem & autorcs ceteri 
diverfas antiquorum de Co- 
nietis & Edipfibus fentendas 
filentio praeteriiflent , neque 
profefto hiftoria eorum inte- 
gra ad noftras manus perve- 
niffet, neque , interaliafor- 
te non poenitenda, tam pro- 
be fciremus femper idem fulf- 
fe humanum genus , & , ut-- 
eunqae rautet rerara nomina, 
1 1 pro^ 



1 
1 



1 



64 ADEISIDAEMON. 

proprjun) tatnen nunquam 
mutaturam ingenium. 

11. FACILLIME itaqae 
perfpicis , Reverende Vir , cur 
putida Prodigia Livius men- 
tione dignatus fit, & cur eo- 
dem tempore cenfotia virgula 
aot^rit , quamvis id non fem- 
per feceiit , quod maxime fu- 
pervacaneum foret. Minime 
tamen heic praetereundum 
eft, haud modicam probae& 
ereilae indolis fignificationem 
eum praebuilTe , qui pravis 
iftis Religionibus acftimatio- 
nem detrahere aufus fit ; quan- 
do nec ulio loco nec tempore 
ullo defunt , qui tales , utcun- 
que rede ac honefte degen- 
tes , impietatis infimulent , 
cum 



f 



ADEISIDAEMON. 6j 
cum ipii aequiter & luxurioIS 
Ticam traducant, vitia fua lic 
tegentes fcelerati & expiantes 
fuperftitiofi. Sunt & homines 
minimS mali , fed timiduli , 
qui hujufcemodi ufiis , etii 
maliJ fundatos agnofcant , in- 
ta<3os tamen malint : quia , 
ut in libro » nono & trice-.t.i<. 
fimo ipfe docet Livius , ubi _ 

DEOKUM NUMEN FRAETENDI- H 

TUR SCELERIBDS . SUBIT ANI- ^" 

MUM TIMOR ■ NE , FB.AUDIBUS 
HUMANIS VINDICANDIS , DIVINI 
JURIS ALIQUID IMMISTUM VIO- 

LEMUs. Quandocunque de Re- 
bufpublicis aut Religionibus 
cmendandis agitur , ac ido- 
nea caufa pernegari non po- 
teft , hic nunquam non obten- 
dilur praetextus ab illis , quo- 
I 3 rum 



I 



i6 ADEISFDAEMON. 

rqm intereft ut Error RatioDi 
et Veritati praeraleat corrup- 
tela. Hoc unicuique , vel 
inimimum in HiiVoria fiveve- 
teri five recenti verfato , U- 
quidiffimd conftat. Seti Li- 
vium confilia fiia caute pro- 
ferentcm animo attento au- 
' diamus. No?i futn mjcim ( ^ in- 
€iuit ) ah eadem iie^li^entia qua 
nihit t)eos porietuhe Vul^o nmc 
credilnt , n^^jue nunciari n<t'nQ:iuin 
miUa frodifiii in piiMifnm , iieque 
in Mnales referri , Ceteriitn , c 
puhi liEiuJlas res jcrihenti , ne/cio 
fmnoJo , antiqm jit mimm ; isr 
quaedam Religto tenet , qiiae itli 
prudcntiffmi Viri putitice jujcijyien- 
da ccnfiterint , ea pro liignis haijere 
quae in meos K/ittnates referam, 
Jn uno lioc verficulo habes 
Li- 



ADErSIDAEMON. 67 
Livii rationes fimul et defen- 
fionem: cumeoim fto adhac 
aeco Prodigia procurandi , et 
io Pontificum Annales refi;- 
rendi , confuetudo exoieviflet, 
poftcrorum hic objeftiones 
uno labore ec praefentire qui- 
dem , et abfdlute diluere , 
novit fcriptor confaliiffimus. 

QUAE haftenns exaravi , 
optime vir , non clarius evin- 
cunt Livium neqne crcdulum 
fuifife neque* Superftitiofnm , 
qudm perplures magni nomi- 
nis Viros inter legenduni non 
fuiffe magis ofdtantcs , qu ^m 
ia judtcando parilm aequos. 
Celeberrimus joinnes Gerar- 
dns Voflks (iii capite decimo 
nono iibti rf« Hiftonm Lttim) 
vul- 



1 

I 

I 



J 



k 



^8 ADEISIDAEMON. 
vulgatiffimam , quod mire- 
ris , contra Livium admittit 
accufationem ,- et mirificam 
pro eo defetifionem inftituifle 
ie opinatur , quando dicit , 
taliaydrte in Gentdi laudem maps 
mereri , cum qudmamque ISlumi' 
nts Cultum Atheifmo oporteat prae~ 
ferre. Bene fortS Gramraa- 
tic^ , fed Philofophic^ peflime 
diftinxit : quafi inter Atheif- 
mum et Superftitionem nihil 
mcdium interelTec , aut non 
omni quanturavh abominan- 
do Atheifmo multo funeftior 
Reipublicae et hominura fo- 
cietati elfet immanis illa ac 
dira Superftitio , quae floren- 
tiflimas Civitates diflidiis et 
tumultibus implet, potentiffi- 
ma depopulatur Regna , et 



ADElSIDAEMON. 69 
non raro evertit ; quae libc- 
ros a parentibus , ab amicis 
abftrahit focios , & conjua- 
Aidima quaeque disjungit ; 
quae , non brutorum anima- 
lium (anguine latiata , inno- 
cuos iQ/iiper infantes , & 3- 
dultiores humanas vii5limas 
immolandas olim jnflit , li 
non & alicubi adhuc vigct 
execrabilis ifte ritus ,■ quae 
per {bliicitas & vanas plerun- 
que cogitationes omnem ani- 
mo iblidam tranquillitatem a- 
dimit j quae cippis , ergaftu- 
lis , tormentis , exiliis , in- 
cendiis , caedibus , neque 
modum ullum neque finem 
ftatuit ; & quae non in vivo- 
rum duntaxat famam , fed fae- 
K pe 



1 



I 



I 



70 ADEISIDAEMON. 
pe etiam in corpora & cine- 
res mortuorum faevit ; 

• Lucret. Totitum 1{eli^io potmt fmderi 
jnalorum ! 

Ubi notandum eft Religi» 
onis voce in plerifque autori- 
bus clafficis non genuinam de- 
notari pietatem , aut inter- 
num numinis culium ; fed pro 
quavis abfurdiHima Superfti- 
tione ufurpari ( quod niille 
poflemus demonftrare exem- 
plis ) ac maxime pro exter- 
nis ritibus & ceremoniis , quo 
fenfu idem Lucretius cicaii 
debec , quandodicit, 

3{f/g<o peiierit fcelerofa at^u 
,impia faSla. 

Miflis autem hifce , nou De- 



A 



f ' 

ADEISIDAEMON. ^t 
ura profeftd credit Icelerum 
ulcorem Atheus , non vindi- 
ces ioferoram exhorret flam- 
mas ,- nec facri jusjurandi 
Religione , fed civiU tantum 
promifforum revereniia , co- 
hibetur. At modo vel a na- 
tura vel ab arte bene compa- 
ratus fit , non uUis necclTarid 
impellitur ftimulis aut incita- 
raentis in aliorum perniciem. 
NuUos propier variantia con- 
fcientiae diflamina aut odio 
unquam aut armis perfeque- 
tur j ciim non quid alii cre- 
dant , fed quid faciant , {o- 
lummodfi curet. Virtutum 
& vitiorum , turpis & hone- 
lli difcrepantiam lubens a- 
gnofcit , ab ipfa utpote rerum 
effentia promanantem ,- lau- 

> K 2 Axfo^ii 



I 



i 



I 
l 



■ mui 



7£ ADEISIDAEMON. S 
dilqae lemper interoae & nP 
tnperii fibi coDfcius eft , ob 
ea quae refte vel fecus fece- 
rie : quanivis nihil abfblut^ 
& per fe bonum aut malom 
iateatur , fed relpedu tan- 
tiim habito ad bonos auc ma- 
los ufus quibus res quaeque 
infervit ; prouti homines fci- 
licEt gaudio aiBcit aut dolo- 
re , vel in quantum taedet & 
deleftat. Ceteriim , quo mi- 
aus mercedem ullam autpoe- 
nam poft mortem expe£lat 
foturam , eo magis ftudere 
tenetur praefentis vitae ( & 
unicae fecundum illum ) fe- 
licitati , quam nemo tamen 
confequi pofle novit , ablque 
aliorum adjumento & opera 
mutua ,- quia nuUa Societatis 



ADEISIDAEMON. 73 

beneficia percipere debet ille, 
nec percepturus eft , qui aliis 
non fecerit qaae fibi heri ex- 
optat. Non Tartareis itaque 
rotis, faxis, anguibus, igni- 
bus , fluviis , deterretur A- 
theas ; 

i^ Sed mHus in Vfta pomanmfiaaa. 

pro maUfa^ts ' '' 

Eft inji^nibu! infignis ; fcde- 

rifque liiela 
Carcer , Z^ horribiUs de faxo 

jaBu deorfum, 
Verhera jcarnijices , rohttr jpix, 

lamina, tedae : 
Quae tamen , etfi ahfwit , at 

menSj fibi confcia fa^ij 
'Praemetuem adhihet ftimulos , 

torretque fiagetiis, 

24. HAEC omaia noava- 
K 3 \vi«\- 



i 



:r4 ADEISiDAEMON. 

lidijdimis tantdm argameotis, 
(ed moitifaria pariter. expe- 
riehtia clariffim^ eviticuatnr ; 
ciim , ut abtiquos quofdam 
Phiiofbphos & aiios doq uni- 
us geiieris taceam , nulii in- 
veniuDtur hodienum in toto 
orbe mortales , qui fmt aut 
moribus elegantiores 8c ma- 
gis honelH , aut in omnibus 
bonorum civium officiis & 
muneribus probatiores & mi- 
nus delinquentes , qudm de- 
cantatiilima illa feda quae 
apud Sinenfes dicitur LITE- 
RATOKUM, quorumfidei 
& arbitrio eft a Rvcge man- 
data ( exclufis Deorum cul- 
toribus ) tota rerum civilium 
adminiftratio : quamvis mun- 
dum hunc afpe^abiledn ae- 



ADEISIDAEMO^f. 75 
ternum & incorruptibilem 
credant, nequ; uUum agnof- 
cant Numen ab ejufdem ma» 
teria & corapagine diftinc- 
tum i omnemque de aoima- 
rum futuro ftatu doitrinam , 
veluti fabulofam aut politice 
excogitatam , peoitus rcjid- 
ant. Atheus ergo peflimis 
forfitan artibus inimicos op- 
primet , quibus vera pietas 
condonare jubet ; & , elufis 
legibus civitatis , foedis ali- 
quando indulgebit voluptati- 
bus , quae ad meliora etiam 
probantes , aut faltem profi- 
tentes , utinam nihil pertine- 
renc . Superftitiofus vero om- 
nes quofcunque a mente fua 
diffidentes , & proprii cere- 
bellichimeras, autMagiftro. 

XXKQ. 



I 



V 



•76 ADEISIDAEMON. 
Tum fraudes & deliria vel mi^ 
nimum afpernaotes , noa fibi 
taotum hoilescapitales ducit, 
fed tanquam Deo etiam exo- 
Ibs et reprobatos pertinaciter 
damnat : coelum contra eos 
et terram , immo et ipfiim 
commovet orcum , cui rales 
omnes religiofe devovet ; i- 
deoque nunquam fatis raal^ 
traiftandos , ftd prorfus tol- 
lendos cenfet per Dei ami- 
cos , aiTeclas , et fatellites , 
inter quos primatum , fi non 
gradus , at faltem favoris , fi- 
bi tribuit . In hoc uno pares 
funt Athci et Superftitiofi , 
qu6d eodem nempe omnino 
redeat , utrum , nulla datae 
fidei ratione habita , Atheus 
ia iecreto ( quando e re fua 



ADEISIDAEMON. 7? 
videbimr} peccaveric ; an fi 
homines a jurameati obliga- 
tione ( quod plus laepe fac- 
tum eft ) Superftitiofus ablbl- 
verit : in co autem maximd 
diffimiles , quod , etfi quae- 
dam fint Superftitiones info- 
cietate civili ( uc ita loquar) 
tolerabiles , quas fi penitus 
extirpare non liceat , eas ta- 
men ad pablicum Reipubii- 
cae ftatum accomodare pro- 
bus fataget politicus,- fe vero 
ullis tolerari conditionibas 
Athei neutiquam fperare de- 
bent , quum nullo confcien- 
tiae vinculo ( ftu formidine 
poenae , feu mercedis amo- 
re ) fint ad opinionis profel- 
fionem obftriiti. Quamvis 
wemper ineptus , aliqaai\do\«.- 



78 ADEISIDAEMON. 
jnen innocuus efle poteft Su- 
perftitiofus : fed Atheus , 
commodo fuo intentus, noa- 
quam a ftabilita Religione dif- 
ientiet , cui omnes alios , ne 
lufpedtus evadat , per fas & 
nefas velit conforraes. A- 
theilmus denique ad paucos , 
ad omnes fere Superftitio Ipe. 
<ftat. Sed res in fe malanon 
ideo probatur, quia pejorda- 
ri videtur , quod dilucid^ pro- 
bavit nunquam fatis laudatus 
Baelius, cujus generalemPo- 
iicionem non vereor hic tue- 
ri , etfi quaedam non appro- 
bem quae ad illam propu- 
gnandam fpeciatim adduxit : 
neque meas facere rixas volo 
fuper hoc argamento exortas, 
cum nonnullos ex Baelii ad- 



1 



■ ADEISIDAEMON. 79 
verfariis honore etiam & a- 
micitia iinpenfe profcqnar. 
ATHEISMUS ergo & SU- 
PERSTITIO funt veluti ani- 
tnoratn Scylla & Charybdis. 
Sed extrema haec tam liint 
vitanda , qudm fequenda 
RELIGIO eft in medio fita. 
Si Livius itaque nihil ulpiam 
de fuo dixifTet inftituto, pep- 
fim6 tamen a Voflio fuiflet 
defenlus , cura & tam evi- 
denterprobaverimus nonqua- 
lemcunque Numinis Cultum 
Atheifmo fimpliciter praefe- 
rendum effe j et quod neque 
laudem ullam neque veniam, 
Superftitionis caula , meritus 
fit Hiftoricus Patavinus. '^| 

L15. NON cura diligentio- ■ 



8o ADEISIDAEMON. 
li legerat Autorem noftrunl 
Gregoriiu Pontifex Romanus, 
fi tamea unquam legerac ; 
idem namque Voffius nosibi- 
dem certiores facit , ex San- 
&o Aotonino Florentinorum 
Epifcopo ( quem antea cita- 
verant Joannes HefTclius & 
Haderus ad Martialem ) Gre- 
gorium jfropterea Lt^Vium com- 
hufjilje , qmd in Suptrjiitionibiis 
iy jaois ^omanorum perpetub Ver- 
fetur. O facinus indignum 
& pudendum ! Per eundcm 
raaleferiatum zelum Corne- 
lius Tacitus ( pro Judaeo- 
rum , fi Diis placec , honore 
vindjcando ) mutilus ad nos 
& lacerus pervenit. Sic Ci- 
ceronis libri tertii cte natitra 
peorum major pars & potior 



ADEISIDAEMON. Si 
periit , Don Chriftianis mo- 
do, fed Ethnicis etiam ( te- 
ftante . Arnobio ) turpiter ig- , i. , 
ne graflantibus in divinum il- 
lud volumen . Oranes Gen- 
tilium libros non femel abo- 
lere decreverunt Paties , uti. 
vocantur , Chriftiani ; Solis 
tamen poftea Epifcopis , & 
aliis deinde Ecclefiafticis, eft 
talis le(5tio fub certis condi- 
tionibus permilfa , quamvis 
alia vice eomm ufus & Cle- 
ricis pariter & Laicis in to- 
tura interdicebatur i unde ia- 
tis mirari non poteft , quo- 
modo uUa tabula ex tanto 
naufragio fuperftes aut integra 
adlittus appuUt. Si barbari- 
emhinc ioiequutam , &pro~ 
latum Antonini teftimouvm , 
L 3 totv 



I 



r 



ft 



ii ADEISIDAEMON. 
confiderare velimus , non di- 
utiiis igaorari potefl: , unde 
tot Livii careamas non reftr- 
ciendis Decadibus , & quim 
immerito damnabatur lcrip- 
tor nunquam aequiparandus 
« ab hominibus ver/utis vel ira- 
peritis, ciim efTet, non verae 
Religionis hoflis , fed acerri- 
raus Superftitionis cujulcun- 
que deteftor & flagellum. 
Iniqua igitur et non ex Ca- 
thedra lata eft Gregorii con- 
tra Livium fententia : quafi 
finceram Romanorum Hifto- 
riam pofteritati commendare 
polTet , fi Religiones eorum , 
quae res civiles tam prope 
(pedtabant , non figillatim 
diferteque enarralTet ; aut 
guafi Supecftitiones eorum 



ADEISIDAEMON. 83 

non optiina fide commemo. 
rarec , d\R aDiinum hfdem 
habuiffet occupaium et im- 
butum . NuUius tamen fiiiC 
le apud illum ponderis jara 
fatis oftendi . In medio igi- 
tur relioquo , num Livium 
Divus Gregorius idco com- 
bufferat , quia Miracula , 
quae recenfet , eum credere , 
et ritus venerari , falfo puta- 
rit ? an vero quod illa non 
folummodo repudiet et afper- 
netur, (edrationes etiam ut- 
plurimiim adjungat , quibus 
talia cun£ta hominum iudi- 
brio iibiliique certiflimfi ex- 
ponuntur. 

i6. NEC id Livium tan- 
tum ceterofquc Gentilium Iv- 



i 



1 



» 



84 ADEISIDAEMON. 
bros (utt jamjatn moaftrabi" 
mus ) ied in Aedificia , Sta- 
tuas , et alia Romanorara 
raonumenta fuperftitioft graC. 
fatus eft Magnus Gregorius , 
hinc vel alicjuibus dicendus 
Maiimus. Non diffitemot 
certe quin Platina , Gregori-' 
ani nominis magis quam ve- 
ritatis amans , ipfiim ab hoc 
crimine iiberare nitatur , dam 
ia cjus vita ita fcribit : neque 
eji cur paiidmiif Gre^oriuin hac m 
re a qidhufiam lucrarnm i^naris 
pctifjimum carfi , qmd fuo jnait^ 
Jato Veterum aedificia /int diru^ 
ta , )K peregrini <t advmcK 
(■ ilt iff fingimt ) adVrhen %f- 
iigtonis canJJ Veiitentes , pofihibi- 
tis locis jacrts j arcus triwnphates y 
& mommenta yeterum , cum ad- 
m* 



ADEISIDAEMON. 85 

miratione mffjkemit , Bene eft j 
ita quidem velimus. Sed qai- 
bus indiciis aut memoriis ? 
guo critico canone , quDve 
alio argumento probat hoc 
Pontificius Hiftoricus? Nullis 
equidcm , quod meritd ride- 
as : fed optat faltem ut ita 
fe res habeat ac ab ipib dic- 
ta eft. Jbfit ( inquit ) hatc 
. calumniit a tanio 'Pontijice , !?^o- 
mam fraefertim , cui certe fojl 
Veim 'Patria quam Vtta charior 
fuit . At nonne deteriora mul- 
ta in Pontificibus Romanis& 
detexit ipfe & improbavit 
Platina ? Nonne etiam Patriae 
hoc pa(fto fe perquam utiliter 
inferviturum credere potuiffet 
Gregorius ? Et nonne eodem 
zeli futore contra patria mo- 



8d ADEISIDAEMON. 
numeDta debacchati funt ( in 
non reparabilem Hiftoriae jac- 
turam ) Patres alii Chriftiani 
tam Europaei cjuam Aiiatici ? 
Quod non levis tamen hic 
fuerit rumor , vel ab obfcu- 
to aliquo aut ignaro ( ut in- 
nait ) autore profcflus , do- 
cej: nos idem ipfe Biograpbas 
ia vita Sabiniani Pontificis , 
qui paulum abfuit quin igoi 
mandaret omnes Gregorii li- 
bros , putidis ( ut mea fert 
fententia ) fabulis & ineptiis 
refertilTimos ; nec aliter ante 
me fenferunt plurimi graves 
Theologi , ac Romanae qui- 
dem Sedi imprimis devoti, 
Smt C inquit Platina ) ^w 
firihantf SaUmanmt , tnJii^antU 
htn ^nihijditm Kotmnis , hoc iit 
Grfr- 



ADEISIDAEMON. 8r 

Grfgorium molitum ejfe , qu^dve- 
terpm Statnas tot^ Vrl?e ( dmi Vi- 
"Hret ) <^ ohtruYuay^erit 0" disje- 
cerit : quod quidem ita Vero diffo- 
mm ejl , ut illud qmd de ahoUn- 
. dis jiedificiis Majorum y inUtaejus 
diximus . Et nos idetn hic rcf- 
ponfam quod fiiperius repo- 
nimus , cdm noa validius ali- 
quod nec aliud cert^ adduxc- 
rit argumentum : infuperque 
fcire velimus , cur non haec 
a Sabiniano amovenda fit ca- 
lamnia , quoniam & Ponti- 
fcx effet , & etiam natione 
Italus , cuicjue Gregorii 
fama debuit efle tam chara 
ac Patria Gregorio ? Scd in 
faiflis referendis aut refutan- 
dis taha non hili funt ducen- 
f)a. Iftud vero magis coo- 




r1 
88 ADEISIDAEMON. 
graum & appofitum , Sabi- 
oianum nempe , qui Grego- 
rio immediate fucceflit , nun. 
quam bujusmodi facinus illi 

^objicere aut affingere aufu- 
rum , nifi de rei veritate o- 
nicuique conftaret : cum fal- 
fitatis Sc invidiae coargui fa- 
cillime poiTet ab illius tempo- 
ris Romanis ; qui , e contra- 
rio , propter fa(5ti indignita- 
tem , & injuriam Patriae il- 
latam , inftigarunt ipfum , ut 
lege quafi Talionis Grcgorii 
aboleret libros , qui fuDt eru- 
ditorum vera monumenta . 
Platina multo fincerior Joan- 
nes Sarisberienfis , dum libro 
• c. a«. * lccundo tje mgis Cunalitm a- 
ftipulatur Samao Antonino , 
temporum fupcriorum ( uti 
de- 



ADEISIDAEMON. 89 

^ebuit } producit autoritatem. 
DoBor fmlius ilte Gn^orins (in- 
c|uit^5«« meUto praedkationis im- 
bre totam rigaVit O* inehriaVit 
Ecde/iam , non tnoih Maihejin 
jtijpt ai aula , fed , ut ttaditur 1 
MajorHms , incendio dedit proha- 
tae leBwnis 

Scrifta Talatinus ^ecunpie re- 
cepit Jpollo; 

in ftihus erant praecifua , 
quae coelejiium mentem <^ ftipe- 
rorum Oracula videbantur homi- 
nihus reVelare , quod Livium 
no[lrum non innuere tantum, 
fed digito etiam monftrare , 
manifeftum eft. Idem quo- 
que Sarisberienfis libro * oc- '' '' 
tavo , fertur , inquit , ^«1/« 
Gre^orius Sthliothecam comhuf/ijfe 

Ientilint ( noD Livium {blum, 
M 3 t^ia. 

i 



1 
I 



I 



po ADEISIDAEMON. 
etfi procaldubio praecipuum) 

QUO DIVINAE PAGINAE 
GRATIOR ESSET LOCOS , ET 
MAJOR. AOTORITAS , ET DI- 
LIGENTIA STUDIOSIOR. In- 

decens ( ita rae Deus amet ) 
& odiofa comparatio ! 

i/. QUAM bene ergo Sc 
honorificfi de fcriptis Apofto- 
loruiii fenferat Gregorius , 
hinc tibi , cordato qaippc & 
ver^ Chriftiano Theologo , 
expendendam relinqao. Ego 
fan^ , fi ar(5tiores quos mihi 
propofui Hmites patirentur , 
pejora muka adhuc de inte- 
gris Conciliis referre poflem 
circa GeDtiUum libros , quo- 
rnm ufus ipfis interdicitur E- 
pifcopis , capite decimo fexto 



ADEISIDAEMON. 91 H 
qaarti Concilii Carthagitiien- ^* 
fis, qaoil anno a Chrifto na- 
to 398 eft habitum celebra. ^ 
tumque. Gregorio Magno M 
licuit faltem facere quod noa V 
culpatur ia Gregorio Nazian- 
zeno j qni , fcholis Chriftia- 
norum 3 Juliano Imperatore 
occlulis , Homerum & reli- 
quos Poetas ( quos parvi fe- 
cerat ) ablatos omnino puta- 
vit : ne carminum vero tam •« 
dulcium & elegantium dell- H 
derio tenerentur fideles , ipfe ^ 
alia de Sacris & San^Stis ia 
eorum gratiam ftatim com- 
pofuit ; fed qnam felici Ma- 
farum afpiratione , & quali 
quantove fuccelTu ( cum ple- 
raqae etiamnum extent ) vi- 
deriot ocioliores. Locus au- 



J 



pt ADEISIDAEMON. 

tem iniigais ab ocalatiffimo 

fimul & doftiffimo Joannc 

•voi.14. Clerico, m^,Bibliotheca SeleSia^ 

'''^'* notatus , hic mihi liOD in- 

congru^ citandus venit • Au- 

* itM diebam etiam puer (inquit « Pe- 

^'^'''' trus Alcyonius ) ex Demetrio 

Chalcondyla , Graecarum rerum 

peritiffimo , Sacerdotes Graecos 

tanta floruifje autoritate apud Cat^ 

fiires ^yfaniinos , ut integra ( iU 

lorum gratia ) complura de Veteri^ 

hus Graecis Toemata combujjerint j 

imprimifque ea ubi amores , turpes 

lufus y &* nequitiae amcuitiwn con^ 

tinebantur : atque ita Menandri , 

Diphili , tj4pollodori , ^hdemo^ 

nisy Alexis fabuias , et Sapphusy 

Erinnae , Anacreontis , Mimner^ 

mi y !Bionis ^ Alcmanis , Alcei 

earmim intercidiffe : tum pro his 

fyh- 



p ADEISlDAEMObl. ^J 1 

fiii/litttia Nii^ian:^mi mflri foe- 
matd. Hadtenns Alcyonins; 
cui ego, vel potius Chalconi 
dylae , temporum iftorUm & 
bominum ingenio ritd per- 
penib , fnbicribere nullus du- 
bito. Sed quam implacabilis 
fuerit hoftis literis humanio- 
ribus Gregorius Romanus , 
facil^ colligi poteft ex hifce 
Joannis Diaconi * verbis : • Vit 
mme! ^ inqnit ) omnino Toiiiiji- 1,"^' 
ces , fen Epifcopos , a leclione 
lihrorum ^entiliHm Gre^orius inhi- 
hehat : unde confequens maxi- 
mevidetur, utabeadem lec- 
tione & reliquus inferior Cle- 
rus & Laici quidem homines 
arcerentur. Ipfum itaque Gre- 

«gorium audiamus ad Defide- 
fium, Vieooenfem itv 0%VCv& 



94 ADEISIDAEMON. ^ 

Epifcopum , fic fcribentem, 

. * TerVenit ad nos ( i^uod fim Ve~ 
yecHnJia memjrare mn pojjitmtts ) 
JratefiiUatem titam Grammati- 

CAM qyiBUSDAM EXPONERE, 

qtiOin rem ita mole/ie /ujcepimus ac 
Jumus 'behementiiis afpernati ,- td 
ea , ijitae prius diHafturunt (dc 
ipfius nemp^ ftudiis Ecclelia- 
fticis ^ inxemitimi W trt/iitiam 
l^erteremHs : quia in uno se 
ORECUMJOVIS LAUDIBU5 
CHHISTI LAUDES NON CAPiUOTi 
ijr ijium ^raw nefamittmqne jit 
Epilcopos canere , qiiod nec Laico 
yeiivjofo tonVeniat , ipje conjidera, 
Paucis tpnc interjedis , ac 
quam execrabile fit iftiufinodi 
in Sacerdote flagitium gravitet 
aniinadvctfo , fic demam 
'pergit ; ji fojl doc sTniknler 



ADEISIDAEMON. 9j 

M, jMt id ms perlata fiuit , fal- 
fa ejji claruemt , nec vos nu- 
GIS ET SECULARIBUS HTERIS 
STUDERE CONSTITERIT ; (S' 

Deo nofiro ^ratiat cigemus , qui 
cer Vejirim maculari blafphemii 
mfandorum laudihus non permi/it ; 
C" de concedendis , quae fiofcitis , 
fecwri jam <ir Jine alujua duhita' 
tione trdlabimus , Pallium fcili- 
cet aliis ei denegatuius. Ulud 
vetd quod Clericis & Laicis 
tanto ftudio praecepit , non 
minori obfervavit diligeniia 
Gregorius,- qui , utut grande 
Ibnet ipfins nomen , frigidc 
tamen, negligenter , barbare , 
& confufe omnia fcripfit. 
Hinc perqnam appofit^ ( in 
Epiftola ad Leandrum Epif- 
copum , Moralihs ptacfr!.i^ 'Vf 



1 



f6 ADEISIDAEMON. 

, fam, inquit, loqutndi artem ^ 
mdm Ma^fieria Difciplinae «x- 
terims infinuant, ferVare deffexi : 
nam , ficut kujus ijuoque Epi/lolae 
tenor enuntiat , non Metactfmi 
colli/iomn fugio , non 'Barharifm 
confufionem devito , fitus ?no- 
tufque ^ Traepofitionumcafus fer^ 
Vare contemno: QpiA indignum 

VEHEMENTER EXISTIMO , UT 
VERBA COELESTIS pRACULI RE- 
STRINCAM SUB REGULIS DONA- 
Ti ; non incelebris niniicum 
Grainniatici , nec ( ut ipfiui 
ferebat feculum ), mali Ctid- 
ci . Unum ex bonis noftiis 
Tremulis , aat alium cujufvis 
gregis Enthufiaften , contra 
literas humaniorcs & omnes 
dodas elegantias hic eru6):aa-< 
tem (■ ut contra iplam loleot 



ADHSIDAEMON. p/ 

Rarionem ) non illum vero 
Pontificem maximum , qui 
totam rigavit & inebriavit Eo- 
clefiam, fort£ credituiuses. 

28. AT , ne nimius fim , 
hic (inem Ifcribendi faciam. 
Plura quidem in hanc rem 
poffem ex aliis & ipfomet 
Gregorio afferre loca : fed 
haec fi tibi non perfuadent , 
nec plura etiam perfuade- 
bunt. 

Vale. 



\ * 






^ . : ; /■ 



* 



) .■■ 



I 



1 

J V ti A I C AB _ 
S I V E, ^ 

ISTRABONIS, 

DE MOYSE 

E T 

RELIGIONE JUDAICA 

HISTORIA, 

Treviter iHufirata. m 



Kam Ittx altiffima Fati 

Oaultum nihil ejje fimt, 

Claudian. ad Honoi. 



I 



n 



n n 






\ 

•^ 






o j :.,--■ 



«t; 



» / 



f T 



c 



/ • 






r I 






- ^ 



• .' 



• ' \- ': A r 



* r 






»€■*>• 




rlOI 

VIRO CLARISSIMO 

£T ERUDITO, 

IP, ^ugufio SatnfoniOy 

S. P. D. 

JOANNES TOLANDUS. 

IATERIS ( ^ig;fte 
ydukijftme) me le&^ 
Jomnino affirmare , 
in Adeifdaemom mco , nobiliores 
fere omnes & do<ftiores Ro- 
manos , Cultum facrum , a 
Numa Pompilio traditum , 
vel tradi creditum , pro Poli- 
tico habuifle Comraento ; & , 
ut cum Cicerone loquar, eos 
perfuaibs fuifle * totm de Diis d. \ 
immortalibus ojiimofiem, jiBam efje 
ab bominibus fafjientibiis Reipu- 
Jilicx caufi : Ux quosRATIO 

O NON 



1 



■ 101 ORIGINES 

" NON POSSET , EOS AD OF- 

FICIUM RELIGIO DUCERET. 

"y-"'- Erriihat enim ( ut ' alibi fcri- 
bic Cicero) multts inrebus An- 
ti^uitas y qmm W ufu jam , vel 
doHrinH , Vel Vetujiate , immuta- 
tam videmus : retinetur autem 

ET AD OPINIONEM VULGI , 
ET AD MAGNAS UTILITATES 

K Reipublicae , Moi , %di^io , 
H Tlifciflim , jfut Au^urum , Colle^i 
^ autoritos. En teftem omni ex- 
ceptione majorem .' qui & 
ipfe Angur erat. Ncc foliim 
in ifta fuic Sententia , fed to- 
tis annifus eft viribus ut alios 
ad fe pertraheret ; tiam ut 
l>ere loquamur (inquit idemibi- 
dcm } Super/iitio fufa per ^entes, 
oppre£it omniumfere animos , at~ 
^ue hominum imbeciUitatem occU' 



JUDAICAE. roj 

pavit , quoii <s' in lis libtis S^um 
eft cjui fmit de Natma Deo- 
rum , is' hac Dilputatione id 
niaxime egimm : muhum eiiim iy 
mhismet ip/is iy nofiris profiitiii-i 
yideUmur , fi enmfimJiliis finftu- 
lijjemus ; NEC VERO ^ id eitim 
dili^eiiter intelltgi Volo ) SupEa- 

STITIONE TOLLEND4 Re~ 
LIGIO TOLLITUR. HoC & 

de me quoque diligenciffime 
intelligi volo , cum impu- 
gnaado Superftitionem, Reli- 
gionem propugnare fit uni- 
cum mihi , ut ipfa res indi- 
cat j propofitum & animi 
lenfijs. 

1. AT dicis te fiiromopere 

mirari , quod tara fidcnter 

fciipferim , Strabonem Gco- 

graphuni,Mojrleo cum aliarum 

O z "{f w- 



I I04 O R I G I N E S 

gentium Prophctis & Lcgif. 

• Ajns. latoribus » comparaflTe , qua- 

' ■''■ '■ fi eodem clTet ulus commen- 

ti genere , Leges nempe fuas 

ad Deum auftorem referen- 

■ do: quum maximus imprimis 

Huetius , Epifcopus Abrincen- 

fis , in TieiiionllratwHe Evan^elica , 

tPrep.^.Straboaemf vocetWam pretti 

''''*'*'" fmtiliii , qtii de Moyfe & Ju- 

daeis fitnimo candore dtjferiiit, Ut 

fummum ergo ipfius Huetii 

candorem perfpicias , Vir can- 

didif/ime , non (olummodo 

nunc , ut antea , Strabonem 

affero Moyfen cum Minoe , 

Lycurgo , Zamolxi , & id 

genus plurimis fine ullo dif- 

crimine comparaffe ; fcd eum 

quoque de Rcligioae Judai- 

ca , de Gentis Origiqe , de- 

que 



J U D A I C AE. lo; 

que ipfoMoyfe , narrationem 
«mnino di(crepantem ab illa, 
quae habetnr in Pentateucho, 
inftitBiiTe. At hoc nuUi mor- 
talium mirum videri debet , 
qui novit multo majoremnu- 
merum, interplus quamfexa- 
ginta teftes, in ifto capite ab 
Huetio citatos , ne dc Moyfe 
vel per fomnium unquam co- 
gitaiie; neque ullum ex reli- 
quisoraDibus, praeter unum 
forte aut alterum Judaenm , 
vd minimam Moyfis feciffe 
mentiooem ad Huetii mentem. 
Et , ut quod res eft ingenuS 
dicam , nuUa ferme reperiri 
poterit citatio in prolixo illo 
volumine , quae non fit aut 
manca vel detorta , aut faha. 
prorfus & aliena. Hoc nihtl 
O 3 equi- 



r 
I 



L 



106 O R I G I N E S 

equidem condudic in Reli. 
gionis Chriftianae praejudi- 
ciura ; ied quod noD tali ege- 
at Demonftratore , evidenter 
oftendit quorundam Theolo- 
gorum improba fatuitas. 

3. HIC non poffumnon re- 
cordari Ouzelii , qui , dum in 
notis ad Minutii Felicis 03«- 
Vium , multos producit Ethni- 
cos fcriptores , Dei unitatem 
aflerentes , inter alios citat 
hemifticbion hocce ex Mani- 
lii * Aftronomico. 

^ Deus ejl , ^w non muta- 

tuf in aeVHia. 

Verfiis hic vidcbitur prima 
fronte decretorius; illis prae- 
fertim , qui loca i magni no- 
niiiis viris allata ia dubiiim 



J U D A I C AE. to? 

revocare , vel ad genuino» 
fontes tantillum recurrere , 
piaculate ducunt. IpfifTimus 
tamen Gentilium quorundam 
Atheifmus , non Dei Chfi- 
ftianorum unitas aut immu- 
tabilitas , hic a Manilio fna- 
■viffimis carminibus decanta- 
tur, ut cuilibetexfequentium 
ferie videre clV. 

Omnia rmrttili mutantur le^e 

Creata , 
Necfe copmfiimt Terrae Verten- 

tibns annisj 
Indutae Variant faciem ^er ft- 

cula Gentes. 
At manet incoltmis Mundiis , 

fuaque omnia frVat , 
Qjiae niclon^adiesau^et, min- 

«uitDe feneHm , 



1 



io8 O R I G I N E S 

ISlec motm punHo cutrit j aa' 

fufi>e fatigat. t 

hkm jmper erit , ^uomamfem- | 

per fuit idem ; 
ISlon tilimn Videre patres , a- 

liumVe mimres 
i^fpicient : Deus eft ijiii 

non mutatur tn aeVum. 

Proh Deum atque hominum 
fidem ! quam egregios habe- 
mus veritads Athletas ! qudm- 
que ipfi fiint veraces & accu- 
rati ! nam foli negligentia 
( quae miferrima fors eft ) 
poffunt aliquo modo excufa- 
ri , fed nnilatenus ab ipfis de- 
fendi adulatoribus. Talia rnille 
in Patrum C quos vocant ) 
Veterum fcriptis deprehendi , 
praecipue vero in <Praeparatione 
Sc 



J U D A I C AE. 109 

& DemonflraUoiie EVan^elicaBa- 
febii , qui Philofophorum & 
Poetarum loca de mundo 
Pancheiflico , pro Dei unius 
cxiftentia aut perfeiSione al- 
legare ubivis lolct ; quod 
non aequivocum duntaxat , 
ftd vereor ne vafre & nequiter 
fit excogitatum , quod pacf 
^amcolnYum vere dixerim. 

4. QUID mirum igitur, fi, 
fretus tantis talibufque anfpi- 
ciis Huetius , nuUo negotio 
demonftravic univerfam Eth- 
nicorurn Theologiam (prop- 
ter flmilitudines quaflam,quae 
in omnibus inftitutis & z&io- 
□ibus bumaois □ecelTatid a- 
gnofcuntur ) a Mofe jugiter 
dimanaffe ; cunftofque M- 
■ gyptiorum , Phoenicum, A- 
BT P taWtQ , 

i 



1 



iio O RI G I N ES 

rabum , Perfaram , Grie( 
ram , Romanorum Deos 
Heroas , fuilTe unum eui 
demque Mofen : immo Re- 
ges eorum , uc Cecropem 
( verbi gratia ) & Minoa , 
ipfumque Rorauium , contra 
omnem temporum rationem; 
item Legiflatores , ut Zoroa- 
ftrem i acPoecas denique, ut 
Mufaeum , Orpheum , Linum, 
Amphionem , & aUos, cofdem 
cum Mofe extitiife , quamvis 
fabulis obdu6los , & ia diver- 
{as tribucos larvas 6< perfo- 
nas. Sed quod Indis omni- 
bus innotuerit Moles, fpecia- 
tim vero Sinis & Japonenfi- 
bus , ut & Thracibus , Ger- 
[tianis , Gallis , Britannis , 



J U D A I C AE. I u 
Hifpaois , & ipfis cciam A- 
niericanis , non tam ftupen- 
da miht res videmr, acquod 
Graecorum DiiiofernalesMo- 
fea graphicS defignent ; & 
quoj Bacchus , Typhon , 
Silenus , Priapus , Adonis , 
cum aliis infamibus & pro- 
brofis Numinibus, fmt iidem 
prorfus cum divino Hebraeo- 
rum LcgiHatore. His autem 
more Huetiano femcl pofitis, 
pulcherrime profefto fequi- 
tur , omncs pariter fabulares 
Deas unam eandemque fuif- 
fe , Sephoram nimirum Mofis 
uxorem ; etfi in proximo fta- 
tim dicat Paragrapho , ple- 
ralque iftarum , non ipfa pro- 
pudiofaVenereexcepta, Ma- 
riam , Mofis fororcm referre. 
P 3 WQ>i 



1 

I 



ivolvit 



iiz ORIGINEl 

Hoc nullam tamen invofi 
difficultatem , quia uni ci- 
demque fabulari perlbnae 
(^fecundum viros Theologos} 
infint diverfaefignificationes,- 
nnde , nulla habita tempo- 
rum aut locorum ratione , 
qnemlibet ex quolibet coiii< 
mode polTis effingere. 

j. SED miflis inanibus hifce 
nugis , quae apud imperitos 
& crcdulos , pro Demonftra- 
tionibus fpecioft & magnifice 
venditantur , locus quidam 
Diodori Siculi , antequam ad 
Strabonem accedam , curfim 
expendendus eft. Memorahili 
ubib- tijlimmuo ( inquit * Haetius ) 
' Mofem Diodorus Sicnlns proje^- 
tnr , ^«0 ijr Virtutes ejus praedi~ 
cat, iy ait (rimum (^pptiis le- 



P".!-!?. 



JU DAIC AE. 113 

^es pofuiffe. Haec, atvides, 
diferte & fine ulla ambage 
dit^a funt. Audiamus nuac 
Diodorum. ♦ ] 



KCtl TtS ^VX^ f^i^V KOj ra /3lW KCl- 

niu-af rav fivnf^onvofii.tmy- U^otnreitt- 

S"*!*»! ii «WTSJ TOl' E^fitfV SiSuKS- 
rati revTavi , ui }iiy»huv ety^^uv 
dtiTKVi iTCftivovs : x«&»':ir«g 3r«y' E^A- 
?i»icr( ■xKtjo-xt <Pa9-ty iv f*ty rtj KfifTti 
Mim'» > -ziriit^a, ^e A<xf<-ioxifims's Avxovp- 
yov ; rov fiiv ■sr»^* Aw? , tcv ^t OTawo 
ATreAAaMf (pifoaiT» riSTOVf et?^ti<p&m. 
K«; araf' irt^oii at -TrAHosiv i^vnn-z^ct- 
^xSiSoTai rsro ro yivos rtji iTrivoiXf 
VTraf^oj, tLXt 'TTtX/t.oiyayctuay euTtoy yi' 
vii&axroi; w-ao&Hin. nase^ i^&yo^reti 
A^ifABurTToi; ZcS^avqtjv i^pcvm rov ajec- 
B-tv icufAova. ■sr^of^oitjmS^of rov; ve- 
ftovi OfVTCii ^iaovof ; wK^oe rois evof^a- 
tj»*iv<iii Tircui ZeLfi,a\^iv cimvTus rtiv 
xoKtViV ^^iav , iRKg^ ^B ro'S lnodiois Mit;- 
(Ttiv rev Ia« EOTiwAofftwi' 3-iok : «re 
Szcvfiatw Ktu B-eieis i\ui tvmay ma^ 

p 1 



J 



1 



r 
I 



114 O RIGINES 

«>;Aeir , ^toAAei VTtaKOvrrteBcu ^ahct- 

'Primus j aiunt , Mnel^es , Vir 
<S' maoiii animi , <is' inter cele- 
berrimos de Vita communi optime 
meritus , populum induxit ut juxta 
le^es fcriptas Vitam inflttuerenti 
Le^es ab Herme Jibi traditas , 
undt in^entia Vitae bona promana- 
rent , jimidaVit : quod apud Crae- 
cos in Creta etiam Minos , <lfr apud 
Lacedaemonios Lycur^us fecit j 
quorum tfte JoVi , hic Jpollini , 
fuas "PendicaVit. Id commmtnti 
^tnus apud plures ^uoque alias^en' 
tes adhibitumj multorum caufa ho- 
mrm perjuafis extitijje ferunt. 



F 

JUD AIC AE. II j 

Ndw apudt^rimafjjos 2athfauftei 
bonum Geiiium , apud Getay Za- 
molxis communem Veftam , apud 
Judaeos Mofes Denm ( qui Jao 
dicituY ) legum fuarum auSlorem 
finxijfe perhibetur : Jti>e quod ad- 
mirandim prorfus ir diVmum ejfe 
judicarent commentum iilud, quod 
m commodum focietatis bumanae 
exiret ; yS^c quod Vul^us ad Ma- 
jeftatem <Ur Totentiam illorum , 
qui leges inVenijfe dicerentur , 
refpiciem , di^o ma^is au- 
diens fore exiftimarent . Ubi- 
nam ergo gentium repe- 
rire licet praeclarum iftud 
Elogium Diodori de Moyfis 
virtutibus , & teftimonium 
<^uod Leges primus AEgyp- 
tiis pofuerit ? cujus contra- 
rium plaa^ hic afferitur. 



1 

I 



I 



ii6 ORIGINES ' 

Praeterquam in Hnetii De- 
moDftratiODe , nufqaam inr | 
venies . At Juftinus Martyt | 
& Cyrillus legunt Moyfen , 
noa Mnelien . Falfarii idcirco 
Jufliinus Sc Cyrillus , ciim a 
Mneve Diodorus Domiaatim 
diftinguat Moyfen , quem 
exempli tantum gratiaaddu- 
cit , &c inter alios legum la- 
tores ordine recenfet. &</ «/- 
hil aSerJus Verum ( inqait Hue- 
tius ) Valere dehet Diodori i^no- 
ratio ; cum CHmVes jit O/i- 
ris , Ofiris autcm , Jive !Bac~ 
chus fit ipfe Mofes , O ptae- 
carium Sc ridicnlum argu- 
mentum ! O Chriftiana: Re- 
ligionis irrefragabilis Demon- 
ftratio.' 

PER- 



JUDAICAE. ri7 
<J.PERVENIAMUS tandem 
(Samfmi) ad illuftrem Stra- 
boois locum , ubi fummo 
candore , affirmance Huetio, 
de Mofe & Judaeis dideri- 
tur. Mofem enimvero fuif- 
fe Pantheiftam , (ive , ut 
cutn recedtioribus loquar , 
Spinofiftam , incuncjtantcr 
affirmat in ifto loco Strabo : 
eum namque exhibet docen- 
tem , nullum dari Numen a 
materia & compage mundi 
hujus diftin<5lum , ipfamque 
Naturam , Cve rerum Uni- 
verfitatem , unicum efle & 
lupremum Deum ; cujus par- 
tes fingulas Creaturas dicas , 
& totum , fi veHs , Creato- 
rem : Omnium auum reruin (in- 
quit * Cicero ) nme Naiwa^'^^' 
' Q, ai- ■ ■ 



r 



ii8 ORIGINE S H 

tuimintjlramur , Semimtor , t^M 
Sittor f is Tarens , utita dictim^ 
atijue Educator eji MunJus j om- 
jttOfie ficm monhra , iy partes 
fuas , nutricarur O" contiiiet. 
Haec eft hodkrna Litterato- 
ram Sioeofium , aliorumque 
Oricntalium , Philofophia : & 
a quamplurimis inter Graecos 
aatiquos & Romanos propa- 
gata ; fed a nemine Lati- 
norum , brevius & clarius ex- 
prefla , quam a Pacavio Poe- 
ta , cujus aureum hoc apud 
Ciceronem legitur Fragmea- 
tum. 

M 

Quicqmd ejl Hoc j omniamimm^^ 
Jormat , aUt , Auget y creat ; 

Sepelitj rectpitque in Jefe omnia ^ 
omniumfte idem eft 'Pater : 



JU D A IC AE. 119 

indldem^m eadem , ^ae oriun- 
tur , de inte^ro tttque eodem 
occidmt. 

At qudm fana haec & or* 
thodoxa fit Theologia , & 
quam convenienscumPeuta- 
teucho fit narratio Strabonis , 
Viii apud Huetium , propter 
idipfumquantivis precii, iis, 
ad quos pcrtinet ifta cura , 
examinandum relinquo.NunG 
autem locum integrum ex li- 
bro decimo fexto deprom- 
tum, ciim alia contineatno- 
tatu digniflima , omnium hic 
oculis lubjiciam ; ac deinde 
fttidlis aliquot animadverfio- 
nibus , ex Sacra potilTimum 
Scriptura petitis , illuftrabo. 



I 



^ 0.1 ^^^ M 



iio ORIGINES 



outu ^evTay fuya^uv , ij x^etrovQi, 

fiaP^^A <P*ll*n TaV TTt^t TO Ilg»C TO TDIS 

llfecre>\v/iBK 7rt<^irjcftivay , Aiyvw\uus 

aTToPctiVH Tflff STfOyOViff 7«!- VVV livitUUf 

Myefitvav- MilSHS yct^ tk rov Aiyvir- 

1 
im li^im, vxjxv Tf /iff of TJjf KetAcuuEViff 

gaiiaf Trt xa^tfiijTi», Kfti'irvn^»iaa.t au- 
Tftt TdAAci Ttfi.m7tf T6 3-neg. E^if ya* 

M^FSf KeU (ffl/iAd^Xirr > »f OUK 0^d-(Uf 
ipgowucTH- el Aiy\iif\ui , S-)f^ms Hxa^ornS 
Ktt.1 ^eTKi}[ia.iri re B-mv ; evS' el A(S 



JUDAICAE. III 

7. CuM mixtae fiot oiiginis 
( jui Galilaeam fcilicet , Hie- 
richuntem , ^hiladelphlam , 
Cr Samariam incolwtt ) fa- 
ma, quae maxime jnvaluit, 
circa res de Templo Hierofo- 
lymitano creditas , perhibet 
eos , qui nunc Judaei appeU 
lantui , ab Aegyptiis fuifTe 
prognatos. Nam MOSES u- 
nus ex Aegyptiis Sacerdoti. 
bns , qui partem quandam 
Regionis tenebat , cum quae 
public^ ibi conftituta effent 
aegre fenet, illincmigravit» 
& ploiimi , qui Numen ve- 
oerabant , eum comitaci funt. 
Affirmabat enim & docnit il- 
le , non reSie fenliri (./^iptio!, 
qui Serfeiitiiuj ir 'Pecoribui Nu- 
men liffimilahant ; nf jac /tfros aut 



J 



I 



111 ORIGINE! 

TVTTOvyTtS. Btflpee^ c# rST3 ftivoc i. 
■m^iiX.Bi) «jfwtf aTTavrai , xeu yijr ; 
3a\aTlav , e xa^tjfitii OupAver , 
Kar^i' 1 xtti Tfic rai' oirwv <Pua-ai. Tcw 
Tov ifi Tis ttv tiKcva w?MT]etT S-ap^iiTHt 
tnvv i%m ofx.cia9 nva Tuy ■jra^ ^n? 
rtM' i»f Sft ^aQtv ^ccttcTrcaaif nfiivsf 
a^e^ia^avTa! xdi e-r^Kov et^ieXcyvv rifutv 
ttoovf X"i'i' EyKoi[i»T%i St }uu av- 

TOVS VTTi^ eaVTHtV lUtt VTtP T^l *A>iMl' 

aMar TOUff «uomjiff. Y^tttir^ca-^eitat^ft'' 
jca^a, TH $iif , xtti Sai^cv an rt , xoi «"q- 
fiHtv Tovi ina^mus tovlas xoi fitTtt it- 
nwonvtjs , Tovs ttfiXng f*>i ■^^oTiejutv* 
Ejw- 



JUD AI C AE. 123 

•ritccos j qui Deos fnh humamt 
trma exprmehnt. Id vero so- 

UM ESSE DfUM, QUOD NOS 
MNES CONTINET, ET TER- 
AM , ET MaRE , OyOD- 
^E COELUM j ET MUN- 
UM , ET RERUM OMNIUM 
Iaturam APPELLAMUS. H«- 

\s antem imajjncm , Quis Jana 
ente j^raei^itus ^ alicnjus eorum , 
iae penes iios funt , jimilem au- 
uteffingere ? Sed ^ omni Statua- 
m ejformatione repndiata^ Tem- 
lum ei ac deluhrum condi^num^ 
ne fpecierum ^eneratiojie conlii- 
tendnm. Eos , Qttibns bona 
mmia ojjeruntur , quique pruden-* 
•r O' ju/ie ViVnnt j deberepro fe 
T pro altis dormire , atque do- 
um aliquod ^ fignuyn a Veo ex- 
',Bare ; ceteris nihil Sperandum, 



124 ORIGINES 

tiitHvoi fitv nv Teieivlti Xiym nr^fTnt w 
yiuiiems avS^as an o^iynst aai «^ja;«? 

Un T09 TtmV 1iU7M , BTTSi Vt}V tTI TO tt 

Twr Iife^sAu/toff KTis-fM. Kartrxt *« 

gaJlwf , HK iTripS-ovev o» to ^jajjwi' , «J' 
vvtf eu av Tii sTTrcv^xTfAtvas ftaxit» 
mfn. E71 ya^ mT^aS^is , <ttiw (te» 
tnvS^y , Tfjf Jt KvK^^ xai^av txfiv Au- 
^|«K *ai avvS^ov , Ttjv Jefref «JifJtflK- 
T* '^aSiu? > JMO vvtiTrtT^tv. 'Afia * 
MTi ruv oyr^m ra U^a 7r^ev(3aA^tT> 

MlU TO 5'«ei' , i()gtWJV TOUTOU Z>ITitV 

tt^iav , x((( ■srapa^iifftiv v^sris-xvovfttvos 
TotevTov ^tfiarftsv , tutt Toi«wTjfy It^' j 



JUDAICAE. 12 j 
Talia vero diccns ille , pro- 
bis hominibus non paucis fi- 
dem fecit ; intjue eum ipfum, 
nbi nunceft Templum Hie- 
rofolymitanum , deduxit lo- 
cum. Illum autem facilS 
obtiauit, dod invidiae quip- 
pe obnoxium , nec dignum 
de quo ambitiofS contende- 
retur : nam Saxofus eft , fed 
quidem irriguus, ciim unde- 
quaque habeat regionem fte- 
rilem & ficcam , & intra Se- 
xaginta ftadia lapidibus fub- 
ftratam. 

S.Interea , loco armorum 
Sacra praecendebat & De- 
um , cui fe dicebat dignam 
fedem quaerere ; & ejusrao- 
di cultum ac lacrificandimo- 

Idnm tradere poUicebatur , 



I 



\ 



ii6 ORIGINES 

A*if 7r^a.yfMrefeiis ebTOTTcif 'Ourof 
evy ivhfUftriaaf TouToig a-vviTt^Tt a^ 
X*iy ov rijy TVXwQty ; dmvTUV ^§off"Xfii' 
^tfswTm ^aitag rm KuX?i« ff«6 rqv o^- 
httv 1 xAi ta a-^9TWofisiitc 0\ h JW- 
^i^oftfyoi , xgewuf /iiy TiycLt ef raisctw- 
Tots" aiif^eiYOf ^xaioTr^ayewrtf , xoi 
^ioff^etSicigttM^asoyTis. EretTi^i- 
sufiivuy tm Ttji hpciiiTuvtiv ro fity ^pa- 

TOV Ssta-liai^OVUV , tTTilTa, TVpetVVIKtilV 

avi^ttyruv ; vt fnv t>}s iluriSa^yiai ii 
Tuv ^^afiarav a^BfOTxm-Hs , m Tn^ x*»* 
m iDOf t<i-iv ctvrctg aTTixi^ai > xai 



JUDAICAE. 117 
quae oeque fumtibus, neqae 
Infpirationibus , neque aiiis 
abfurjis a6tionibus cultores 
pcrturbaret . Haec itaque 
cum illis approbaHet , Impe- 
lium non cuntemneDdum 
condidit ; omnibus circa fini- 
timis , propter rituum fimi- 
litudinem & promifforum di- 
gnitatem , facile confentien- 
tibus. SuccelTores ipfius in 
iifdem aliquamdiu permanfe- 
runt Inftitutis , jnfti & Rcli- 
giofi , uti revera fuerant. Po- 
ftea ciim Sacerdotium occu- 
palTent, primilm quidemSu- 
perftitiofi homines , deinde 
Tyrannici evafere. Ex Su- 
perftitione profluxit abftinen. 
tia ab eduliis nonnullis , a 
quibus etiamnum abftiaere 
. R l •»- 



J 



r 
I 



ij8 ORIGINES 

WfPtTOfiOi , KCtl EXrO^Of , KCU tt TIW 

remtireL wa^ue&tr. vc ii ray ru^a,miM 
ra A)i5->Jg'«. Ol fitv ya^ ««pi^d^iHi . 
Tijr Xfi'" ^'txevv , KcM («irTiii' xai v^ 
yHTnuffa,v. cl ci a-vn7r^a,T\ovTiS Tm 
Ag;t;ow« lat^iffTA^oi» t* «MflTg*» , Mf 
Tff SufWf «etrfr^t^etra , xea TW ♦of 
w«JK ■ToMflt. Hw 5'' o^wf iiiT^wew T(f 
irwt Tijii AwoToAtv avTm , ouj^ «f tw« 
^ayvHir (iotXuTloy-am , otAA' «V itgor 
trtfivvvoVTuy n K«f <n&ef*ivm. Ilfipuxi 
yte^ duTfu , jcai KOiroi' E7f tovt* kai rstf 
E^MifCi iMti TOiff Ba^Sfit^iijf. noAiwui 



J 



JUDAICAE. 129 

folent; itsm Circumcifiones, 
& Exdfiones , & (i(^uae alia 
buju(n:iodi fant in more po- 
fita : cx Tyrannide vero la- 
trocinia . lUi enim , qui re- 
Tjelles fafti funt , & eam qui- 
dem regionera , & vicinam 
male afficiebant ; at qui Prin- 
cipum res agebant , ciim alie- 
na (iiripereat , Syriae Sc 
Phoeniciae non pauca fube- 
gerunt . Quaedam tamen 
Arci eoramrevercntiaexhibe- 
batur ; ut eam non quafi fe- 
dem Tyrannorum abomina- 
rentur homines ; fed ut pro 
Templo honorarent & vene- 
rarentur. Naturale etenim 
hoc eft & communc cum 
Graecis tum Barbaris , ut qui 
civilibus moribus fiat praedi- 
R 3 xS. 



1 

I 
I 



r 



Aetv, I 
■tnas I 



130 O RIGINE S 

yufi 0¥TK «we •irgtij-»Yfia.To; Koivev . 
tra '■ «AAwf y«g evKim rt tcvs xoMetv, 

tl' Ti KctTCt TCtVTO WBia" Ti^fjtOO^^VIBiS 

tO^XfiKofS , dffg^ »11' M ■Z!r«/iT(uio9-j!W,i«M 

T« Jea-gofayt** &it]ov , « yag •zrdl^ 
Stftii', ij ff*f* ttv^^UTrm. K«( 01 ye «{- 
;(;«(.( To HKg/ Tuv B-tvv e7r^a-(iivo* fietK* 
A<*p K(tf toFixiiurev ; Kof oi* tvvtb ko^ J(ffi^' 

tis fiiv AciiSuvTir , S-sfus 



F- 



J U D A I C AE. iji 

ti commani inftituto vivant : 
aliter enim non poflibile cft 
multos in unum coire proptSt 
eundero (ioem, ut fibi invicem 
nempe convenienter opera 
praeftent , quod eft PoliticS 
viverc; & quo alio, quaefo, 
pacAo vita communis adini- 
niftrari poteft? 

9. Institutum ver6 daplex 
eft , vel a Diis lcilicet vcl ab 
hominibus tradituro. Anti- 
qui quidem divina majore in 
nonore & veneratione ha- 
buerant ; quapropter Ora- 
cula multi tunc confulebant, 
ad eaque currebant ; ficut 
unus ad Dodonam, 

Vt JoVis ex alta caferct Ora- 
cuk quercn ; 



I 



132 ORlGINES^ 

nftCsf Aa) tu Af x^aftms. Eif n A^ 

f>fvs 

%, 

Ia fUiKiT #rt). - - - - «vnt i' i 
mus 

Aftiv 
BMr Si^fub ♦fl'Goy. — 

EivftfjOf jSonAeuE Aisf ^e7«cAau ci»' 



JUDAICAE. 135 
Jove enim Confiliario uteba- 
tur. Alius autem Delphos 
Profc6lus , 

Supenjjet expofitus m quon- 

dam Jilius 
Qtuifitum ciim quidem ipfe 

filiiis 
Iret , parentes ut fuos ccgiio- 

gnofceret , 
Delphis docente Thoeho. 

Et inter Cretenfes Minos , 

Ter ternos JoVis etuditor tjui 
fuit annos : 

Nono fcilicet quoque anno, ut 
dicit Plato, in Jovis anttum 
defcendens , a quo inftituta 
recepit , quae ad homines 
pertulit. Similia omninoLy- 
curgus , ejus imitator , per- 
S ^eua.NYt.-. 



1 



IJ4 ORIGINES 

w^^n.Biu^uv «f reuf wS-gfflar^LT. T« 

(WTK. nuKi^flS pseg , wV isiKir, amdnfiuv , 
fTvy^xyin stbc^ Tfff nu5i«f * a-gooi)K« 
va!^y;«AAHv nif Aa.KiaeUf*BVim. ttivm 
•/ttp oTTus ■JTo-n a,?\*iB'Ha,i »x^ > ^SfiC ?< 
ms avS-^UTron iTnmrsvtn, KOf amfw 
To. Krti iia. ■nvTt «cu ol M*»r«f t^fia?- 
70 , «Vti K(Xf ^a<nX»etf A^itsSai , us 
m Tfit^ rm 3-tm jf^tv (K^egomy jia- 
£jtyyeAfta7K ksm STKfofS'itJ^<*r*t xum 
^ftjii-nf KOf airo3-a.ycvTis : Kodtcire^ )Wf o 
Tst^tnas , 

Tiu tutt Ts9-t>jciv , V6B» KBpt Bepat^tmii 
Qia •mmvaat tbi ot mcu dic^iuui. 
Tewrof 01 e A^<pia^ius , Kai a T^ecp»- 



JUDAICAE. 135 

petravit : nam frequentcr , 
ut videtur , peregrinans , ea 
ex Pythia didicit , quae La- 
cedaemoniis imperare coave- 
niebat. Haec quantum ve- 
ritatis habuerint non difpa- 
to, fed ab homiaibus crede- 
bantur & cenlcbantur vcra : 
itaque Divinatores in tanto 
erant pretio , ut etiam Im- 
perio digni judicarentur, qui 
vivi nempe &i mortui divina 
nobis praecepta & monitas 
impertirent ; quemadmodum 
etiam Tyrcfias, 

Cui dederat fato fimHo ^rofn- 

pina mmtem , 
1)t japmt folus ; rclhjuit er^ 

rantibm Vmbris. 

Talis fuit Amphiaraus , & 



1^6 ORIG IN ES 

mst KM i Og?)iyff , KaioMnauiog , xtu 

fioh^ii nv%c^^mi % , xafl' ^fAOS A 
rii> AvPiQt^cA ^(TTnQiiv , Aiitcuyios , m' 

Jg nm Ivhis ol rvj^votniipt^t , jret^a h 
ms U^gati oi iJla,yBt neu NsKve/uMVTtti , 
X»; E7I «i Xiyef-iiyot AiKAto^avTeii , xoi 
'TJpo^i*vr«f' Tlct^a Si TOig A<ravwis , 
01 Xct^3atn , TTeb^a. h reis 'TctfMiois , ol 
Tv^ifWJUf [i^offxomi- TeiisTos it Tts rjv 
xai a MumiS t Keti el ■^a^et^t^a.fAmt 
tmvoi' , -ms ftiy «f^i^ccr >\ctQovTBs n 
(PavfMs , iKT^atTTOfimt y tirt re ^gii- 



]u6aicae. 137 

Trophonius , & Orpheus , & 
Mulaeus ; & apud Getas 
olim Zamolxis c]uidam Py- 
thagoreus, noftro vero (ecu- 
lo ( qui Byrebiftae vaticina- 
tur ) Decaeneus ; & apnd 
Bofporanos Achaicarus , apud 
Indos Gymnofophiftae , apud 
Perfas Magi & Necyomanti- 
ci , & qui Lecanomantici , 
& Hydromantici appellan- 
tur ; apud AiTyrios autem 
Caldaei , & apud Romanos 
Etrulci Haruipices. Talis e- 
tiam quidam erat Mo/cs ct 
Sacceflores ejus , qni, initia 
capientes non mala , poIVea 
in pejus defteftebant. 



1 



u 



s j 




r 



I 



138 ORIGIKES 
10. PERLECTO jam 

infigni hocce loco , ftatim 
conlentiesCc-^«i;n/?e} Strabo- 
nem (ummo forte candore de 
Judaeis difleruiffc ; fed non 
eodem fenfu tjuo illum lioc 
fecilTe retulic Huetius : nam 
inter hunc & Strabonem , ni- 
C de vetito Idolorum cultu , 
nufquam pene circa Mofen 
aut [udaeos convenit. A- 
blegato igitur Huetioad iftas 
fuas Demonftrationes fahula- 
m(quae voxilli eft uiitatiffi- 
ma ) Strabonis narradonem 
paucis nunc expendamus , & 
conferamus equidem cam ip- 
fo Pentateucho , praemiltis 
quieexpediunc aut interfper- 
fis . Strabonica Judaeae de- 
/criptio cum hodierno fitu & 



J U D A I C AE. 139 I 

foli ftata , ab omnibus juxta ' 
Pcregrinantibus obfervatis , 
optime concordat ; etfi im- 
[nenfdm recedcre videatur a 
Pentateuchi Scriptore , qui 
eam utfrugum feraciflimam, 
ac * ladle & melle (five re-'"^"^- 
rum omnium neceflariarum ' j 
copia ) fluentem exhibet ; * 
quae Ir non figurate cnm ple- 
' rifque accipienda , utaoimus 
tamen &calcar addereturoc- 
cupaturis .peravia jam longo 
tempore & devia errantibus 
( quorum refpedtu Paradifus 
certe dici potuit Judaea ) fic 
repraefentari omnino necefle 
fuit , quod prudentiflime pa- 
riter faftum. Ceteriim , ma- 
gis lane ad rem foret , fi 
Scraboais verba ad caput ter- 
uxvnv 



r 



I 



140 O R I G I N E S 

tium Exodus citare vellent 
Commentatores , et non con- 
fiaos iftos Fabulatores , Ari- 
ftaeum , Hecataeum , ct ne- 
fcio quos alios ; qui utcuD- 
que ad literam falfo inter-. 
pretati fint Pentateuchi Cho- 
rographiam , rerum tamea 
naturam aut regionis faciem 
haudquaquam immutare va- 
lebant. 

II. DE Judaeorum ex 
Aegypto migratione nuUus 
eft inter probatiffimos Scrip- 
tores diffenlus : fed tantum 
utrum Convenae fuerint, an 
meri Aegyptii , fivc mixtae 
poiius originis ? quarum om- 
nium fententiarum aliqua 
monftraripoteritveritas. Re- 
jicienda penitiis funt , quae 
Ta- 



J D D A I C AE. 141 
Tacims » habet de Cretica '"'»■'• 
eorum profapia, cui necipfe 
fidem facit,- quafi Jadaei ab 
Ida moBte (ic difti eifent. 
Non firmiori nituntur funda- 
roento, quae«Darrat de Du-' '^"^' 
cibus Juda 8c Hierofolymo , 
aat de ortu Judaeorum Ae- ^ 
tbiopico . Minds adhuc at- H 
tentionem meretur infclixiU 
la conjedfura , quafi Solymi 
Homerici urbi fjierofolymi- 
tanae nomen • feciffent. Neciwi 
fine riiu audienda , quae de 
Saturni autBaccbicultuhaud 
minori fuerant iloliditate cre- 
dita quam . fifta. Liben- «ibid. 
ter infuper concedo , quod 
co tempore quo vixit Taci- 
tus , multa falla advjrfus )u- 
daeot , tanquam vulgo odio- 

T ^M» 



■^ 



142 O R 1 G I N E S 

lam gentem , paflim ja6ta- 
bantur : inter (juae non ne- 
gavcrim iftam elTe calumni- 
am , qua multoties vexati 
funt ( illos nempe fuifle ho- 
minum colluviem fcabie , 
lepra , ac impetigine affec- 
tam , qui , a Rege • Boc- 
chori ex Aegypto expulfi , 
Syriae partem occuparunt . 
Eadem efto de Juftino , Hel- 
ladio, aliifque, cenfura. 

1 2. AT nec merito culpandv 
funt , qui pro veris Aegyp- 
tiis eos acceperunr , inter 
quos impriinis Strabo. Hoc 
primo apparet intuitu. Ab 
Acgypto non nifi paucorum 
dierum iiinere diftat Judaea, 
quarum Incolae non raro i 
Scriptoribus confuaduntur . 



J U D A I C AE. 143 
Ipfe Mofes , quando in ter- 
ram Midianitarum • aufuge-» e 
rat, pro Aegyptio ftatimha-'' 
bitus eft. Piivilcgiis etiam 
& immunitatibus , prae reli- 
quis gentibus, inter ludaeos 
gaudebant Aegyptii • nam 
quamvis Ammonitae & Mo- 
abitae , Spurii infuper & 
Eunuchi , uique in decimam 
, generationem a jure Civi-*" 
tatis & Suiftagii excludeban- 
tur ; in tertia admittebantut 
Idumaei & • Aegyptii . In * ' 
Aegypto loci quoque Reli- 
gionibus utebantur Judaei , 
&.certe ab initio fuerunt 
Idolorum cultores . Qaare 
Joshua proximus Mofes Suc» 
ceiTor , & iifdem ( ut verfi 
^notat Scrabo ) perliftens In.r 
■ T 1 &Sx.\i'cav 

m 



I 



144 O R I GINEslJ 

*jor.i4.ftitutis, ficeos ^ alloquitttf^ 
. " '' timete nunc JehoVam , eianque 
inte^re iir fiiiciiter colite j atifue 
amoVeie Veos, fios CHjjcres^Hjfri 
colherunt in rc^iofte trant flumtn 
( ntpote Euphratem ) ac in 
K>ie<ry^to , ■ijr colite JehoVam. 
CjHodJi maiwn tfobis Vuleturje- 
hoVam colere , eiigite Ifobtf hodie 
^ms coldtis j /ive Deos quos ca- 
luerunt Majores Vejiri qut hahi- 
tahaiit trans ftumen , fii^ Deos 
Emoraeortm imjuorum terranunc 
habitatis : esp 'Pero isr famiUa 
mea cole>fiUs Jehovam. Videtf 
a reliquis Aegyptiis diflen- 
tientem de Numine Sentea- 
tiam inculcatam , (ed mal^ 
radicatam adhuc , nec imis 
receptam fenfibus ? Militari 
porro ordine ( ut in ipib 



J U D A I C AE. I4J 

Exodus limine patet ) pro- 
cefleruDt , cdtn alter eos a 
tergo infequeretur excrcitus ,- 
unde finitimis prodive cre- 
dere Seditionem aliquatn in 
Aegypto ciortam , ac Bel- 
lum eiarfiffe civile. Hisigi* 
tur fimiliburque indiciis ce* 
terae nationes indu^ae, Ju- 
daeos pro Aegyptiis femper 
habuerunt , & fere dixeram 
.fic haberedebaerunt. 

13. StD , ut Strabo atii. 
que obfervatunt , Galilaea , 
Hiericho , Samaiia , & cir- 
cumjaccntes regiones, mul- 
tifaria hominum mixturi ia- 
colebaotur, inter quosprae- 
cipui fuerant Aegyptii , Ara- 
bes, & Phoeoices, cognatae 
wnnnes tam lioguae tum ori- 
ft T 3 ^\o:\% , 






i4<? O R I G I N E S 
ginis , ritibulque inter (e 
inoribiis utentes {imillimis 
Q^od & mixti pariter eiTeDt 
Jadaei, fatis proljant frequen- 
tes eorum leges de Servis & 
Peregrinis ; cae prefertim 
quae tcmpus& modumprae- 
fcribunt , quibus Percgrini 
Civitate donandi , atqucma-r 
numittcndi & circumcidendi 
Servi : quorumomnium po- 
fteriin Judacorum numcrum. 
accenfi , pro legitimis poilea 
Civibus & Judaeis , fine ulla 
contumeliofa originis nota 
vel difcrimine , habebaatur, 
In ipfa rcvcra Acgypto mix- 
ti fuerant, quicquid in coa- 
trarium ibmnient aut obgan- 
niant quidam ipfis Judaeis 
Superllitiofiores ; nam , ut 



f 



JUDAICAE. 147 
in , Exodo raemoratur , pro-<t c.„ 
feiti fimt filit Ifraelis e ^hamife "■"- 
Siiccothas, ufqite ad [excenta miU 
lia peditum Virorum , plneterim- 
pttberes '• tptimiiam mifcellanea 
turba , enque in^ens , cum illis 
ajcendit , qui fortunae nempe 
eorum aut culiui eranc ad- 
didti . Caecutiunt' itaque , 
qui ludaeos omnes indubita- 
toselTe Abrahami vcl Jacobi 
pofteros ( abfque uUa San- « 

guinis corruptiouc^ pcrtina- ■ 
citer aflerunt. Intcr omnes ^ 
ctiam conftat , Acgyptiorum 
Servitia non unius duntaxat 
fuiflegentis, fed promifcuam 
ex omnibus circa finitimis 
colluviem : ccrtamen etenim 
illad inter Pharaoncm & If- 
raclicas BcllumfuilTcServile, 
cuv- 



r 



148 ORIGINES 

cuivis Pentateuehi libros fe. 
dulo legenti, facil4 patebit. 
'^""'"-Demus itidcm , Tacito 
( quod non abhorret a Pen- 
taceuchi relatione ) ludaeos 
Ajjyrios cottVems fitij^e , indi- 
gtm agforum 'Populum , Jjarte 
Je^yjtti pofitos ; ac tnox proftr/as 
urks Htbraeafqtte terras , is' 
jiroitiora Syriae coluijje : plus ta- 
men quadiingentis annis in 
Aegypto habitarunt^quod fuf- 
licit prorfus ut pro vei is habe- 
antur Aegyptiis,- aui aliaslem- 
per nosSaxoncs et Notmanni, 
nunquam crimus Aogli. lu- 
dacos ergo et ab Aegyptiis 
fuilfe prognatos , et mixtac 
nihilominus fuifle originis , 
vetiffimc rctulit Scrabo. 
14. QVOD ad Mofen 



^ 



JUD AIC AE. 149 1 
Qorninatim attinct, Sacerdos 
fimul Aegyptius ec Nomar- 
cha fuiiTe perhibetur ^ quae 
non folum optime fibi con- 1 
gruanc , fed nec iis quac 
in Pentateucho lcguncur , 
tantillum repugnant . Cum 
tota enim t^e^yptus ( referentc 
•Diodoro Siculoj in piwesdi-*uh.i 
Vifa /ui[fet partcs , ijuae Voce 
Graeca Nomoi appeliahautnryjiius 
umcuique h.omarcha , ptnes qucm 
r.erum omnium admimjiratio <^ 
c,nra , praefefius efi : totiusque 
regtonis (quae triparti'd e/i)pri~ 
vwn Sacerdotum ordo fibi portio- 
nem VenJtcat , in maxima apud 
indi^ems rcVerentia confiitutus , 
tmi oh ptetatem in T>eos , tum 
quhd fwtim.m ex Eruditiom pru~ 
tientiotn efjent conftftuti ; & 
V ^^3w 



Iijo ORIGINES I 
quia ( ut ftatim Diodorus ani- 
madvertit ) de rehus maximis 
prtmi ommno confulti "Perfantur cum 
^ge y quorundam operajua adjuto~ 
res , aliorum yero kortatorts ^ 
doilores. Non Regii ita- 
que io Aegypto Confiliarii 
duntaxat , & prae reliquis 
omnibus eruditione& fapien- 
tia pollentes Sacerdotes ; Ted 
tertiam adhaec Regni partem 

tPatrio jure poflidebant, fuis- 
que Nomis ex fuo ipforum or- | 
dine imponebant Praefe<5los 
& Redlores. Si Sacerdos ita- 
que Mofes , bene potuilTet 
efle Nomarcha. At quod 
Principatum in Republicaab 
ipfo naper inftituta obtinuit 
fet , repudiato Sacerdotio 
(quod in ipfius tamen fenii- ] 



JUDAICAE. iji 

lia , non confalto populo , 
flabilitum eH ) ut minim£ 
mirum hoc videri debet; fic 
oullatenus inde fequitur , 
quod nec in Aegypto exti- 
tiffet Sacerdos : immo reseft 
maxim^ verofimilis , quia , 
ut teftantur « A<fta Apofto-* 
lorum , erudttus fuit omni fa- 
pientia jiegyptiorum ( quod Ibi.. 
lis cootigerat Sacerdoiibus d; 
Principibus ) eratqm foim dic- 
tis O" faBis , quae ipfius Sa- 
cerdotium fimul & Praefec- 
turam , non Magiam ( uc 
pluresvolunt) autMiracula, 
innuere videntur. Adjicias 
velim , quod Nomus vel ip(a 
regio , quam incolebant 
Mofis five feiftatores fivefub- 
diti, in Pentateucho difercc 
V 1 * 't^Q- 



I 



I 



■ 151 O RIGIN E S 

^Gcn. ( nomioatur : hahitmtes Vtm 
"''' IjrailitM iri terra K^eyi>ti , in 
hacluGafeiiitica, po/i^J/ionesiiiec ,, 
habuemHt,ire\tru>a.iiie , irteie. | 
memer aucJi fmt. Non ioU 
auiem , duaorc Moyle , ejc 
Aegypto, manuarmata,em- 
perant Gofenitidis incolae 9 
ied , ut antea monflraium , 
ingens & promiicua caterva 
eos comitata eft j ciim lervile 
genus ^ut diximas ) in Ae- 
gypto elTet ex omnibus fere 
gentibus conflatum. Nec 
idem erat in omni nomoDi- 
vorum cultus , quia , nocan- 
te * Diodoto, lapientiflimus 
quidam Princeps , ftabilien- 
dae regni concordiae inten- 
tus , vatiam & milcellam ia- 
duxit {<.eligionem , ne ua- 




JUDAICAE. ijj 

quam inter fe conlpirare Ae- 
gypiii omnes poflent ; qualis 
Seftarum omniumToleratio 
Anglis noftris & Hollandis 
felicitcr ccffit, fcliciusque im- 
poftenim ccfTuram , non fine 
validis rationibus , auguror. 

I y. QUAE de portentofis 
Aegyptiorum Religionibus, & 
de vetito a Moyfe Aftrorum, 
Animalium, acqueldolorum 
culcu , rccenfet Strabo, funt 
verillima quidcm omnia ; fed 
cum ipfius verbis , fupra al- 
latis , locum iequentem , ex 
* Deuteronomio delumtum ,*« 
conferendum elTeoperae pre- 
tium exiftimo. Quando.^m- 
dm autem ( inquit Moyfes ) 
quQ die 'JehoVa Vos aHoquutui eji 
ttt Cborebo e medio i^ne , mllam 
V 3 ™a- 



I 



rjS4 O R I G I N E S 
ima^inem Vidiftis , catftte vohis 
Vehemenler ne corrumpamini , fa- 
ciatifijue Vobis /cutptile limula~ 
crim j ullius fi^urae imapnem , 
aut formam mafculi Vel foeminae , 
formam ullius animalis quod (it in 
terris , formam ullius Volucris 

Iquae Volet in coelo , formam uIUhs 
refftilis quod (it in terra , formm 
denique ullius pifcis qni fit in aqua 
fub terra : iy ne tollatis etiam 
oculos ad coelum , videntefque fo- 
lem , is" lunam , <ls' Jlellasj iy 

Jomnem exercitum coeli , decipia- 
mini , O" infexo corpore ea ado- 
retisy colatijque quae ^opulis om- 
nibusfub umVerfo coelolar^ituseji 
JehoVah Veus Vejler. Able- 
gatis fic inanibus & ementi- 
tis Majorum Diis , Judaei 
*uwfu-( ut ex ore # Taciti loquar) 



i 



JUDAICAE. lyj 

menU foli tmumque Numen intil- 
ligtmt j profanos qui Vemt ima~ 
gines^ mortaUbus materiis, injpe- 
cies hominum effin^unt : fummum 
illud iff" aeternum neque mutabile 
neque interiturum . Ambigua 
fuDt haecce Taciti verba , 
nec minus aequivocae iftae 
loquendi formulae ; Ens Jum- 
me perfeclum j Jlpha et Ome^a ; 
^uod principio caret et fine j quod 
fuit , quod ejl , i^uod erit j omne 
in omnibus j illud in quo Vivi- 
tnus , moVemur , et fumus; quae 
Atheilmo aeque ac Theifmo 
apprime congruunt , cum de 
praefuppofita Univerfi aeter- 
nitate nnt veriffimae omnes. 
Si ip{ammet ergo Nataram , 
vel Mundi materiam mecha- 
nic£ difpolicam , & ablc^ue 



1 



4 



I 



I 



b 



1 

S5r- 

/tn. 



i;(J ORIGINES 

ulla confcia intelligentia 
gentcm , pro Deo { uti ai 
mat Strabo ) habuiflet Mo- 
fes : non miniis tamen infe- 
ftus foret Idololatiiae hoftis 
C quum eflet onerofa , mole- 
fta , Sc ridicula ) ac fi de 
Numine , ut pie creditur, in 
omnibus conveniret cum Scri- 
ptore Pentateuchi ; qui & 
ipfe in Pantheiftarum fuille 
fententia nonnuUis videtur , 
propter certas phrales non 
probe intelleftas , & quod 
animorum immortalitatis , 
aut praemiorum et cruciatuum 
polf mottem futurorum , nul- 
lam fecerit mentionem. Hinc 
fibi volunt facrofanftnm et 
ineffabile nomen Jehov*h 
aftipulari , cutn neceiTariam 
fe- 



JUDAICAE. ly/ 
folummodo exifteotiain , vcl 
illu<l ( qalcquid fic ) cjuod 
per fc exiftic , emphatite fi- 
goificet ,- eodem piane fenru 
c]uo To nv Giaecomm Mun- 
<luni incorruptibilem , aeter- 
Ouin , & intcrminabilem , ple- 
rumque denotat. 
i6.NECunicumtantum Nu- 
Ineo praccendcbat Moles Stra- 
booicus , fed ejufinodi cul- 
tum ac (acrificandi modum 
tradere pollicebatur , qnae 
nequc iumribus , neque di- 
vinis afflatibus , neque ul- 
lis abfurdis ai^tionibus culto- 
res didraheret. Ac haec 
( inquics) non ben^ confen- 
tire videntur cum operofis , 
innumeris , & fomtuofifiimis 
Judacorum Sacrificiis & Ce- 
X temQtv\\4 , 



1 



I 



r 



L 



ij8 ORIGINES 

remoniis , quibus aliarnm 
gentium ritus longe fuper^ 
runt. NuUus autem eft dit 
(enfus , fi in mentem revo- 
care velis non femper eun-. 
dem fuifTe Judacorum cul- 
tum : nam , ante Vitulam 
aureum ftolid^ adoratum , 
Feftum unicum apudeoserac 
Sabbathum , five feptima 
quaeque Dies in hominum 
& jumentorum levamen : & 
(ut uno verbo dicam ) fola 
Naturae lex , decem com- 
prehenfa praeceptis , ablque 
omni rituum apparatu ( Pa- 
tre aut Primogenito in ona- 
quaque famiiia Sacerdotis vi- 
ce fungente ) foUenniter illis 
demandata eft , ac duabus 
lapidcis Tabulis, uti Koma- 
viatwOT.' 



1 



J U D A I C AE. I j9 

noram Leges duodecim ae- 
reis , iofcriptac , & in Templo 
iumma cura cuftodirae . Po- 
ftea , cum animum in Ido- 
lolatriam fumme propennim 
multis iadiciis prodidifteat , 
Deum introducit Ezechiel 
Propheta fic de iis * lo-*^' 
quentem i ed quodjurameanon 
facerent , <sr Statuta mta jjjernc- 
rent , ac Sahbaiha niea profana- 
rent , denitjue quod oculi ijt/orum 
Jiercoreos ^atrum fuoritm Deos 
feqmrentur , Ego etiam de- 

PERAM IPSIS STATUTA NON 

BONA C nec iine fcilicet nec 
natura fua ) et jura peh 

QyAE NON.VIVERE POSSENT: 

ciim , ex adverfo , nulla ne- 
que fingularis neque com- 
munis viveodi modus abfque 



1 



i6o O R I G I N E S 

Naturae lcgibus inllitui pof- 
(it ; atcunque fint K.cipubli- 
cae aut privatis hominibus 
inutiles Leges omnes arbitra- 
riae , & a praevia confuetu- 
dine potius quana ab ufu fu- 
turo receptae. 

17. ECCEigitur (^tumceco- 
Imif/iiiie ) Ritualis Judaici 
verjm originem ! ac l"i roi- 
nima re premit de hac 
re dubitatio , animum tibi 
reddat pacatiorem et fum- 
me trancjuillum |ercmias 
Propheta , tjui Deum lira«- 
litas alioquenteni his • verbis 
introducit : Halocmjia Vefira 
adiictte Sacri^iis \iejiris , is' ce- 
ireJite carnem eoriiin ; iiai» m» 
fum lojmtus cum Majorihus >f- 
Jins , mjue fraecefi tis, fadk 



fci 



I 



J U D A I C AE. i6i 

eduxi eos e terra t^e^ypti , de 
• rebus HoltKaujh t£ir Sacr'fiai . 
Plaribus hoc tcftimoniis , 
omni exccprione majoiibus , 
confirmare poflem ; nifi com- 
modius fieri crediderim in 
opere , qu;wi aliqiiamdiu me- 
dicatus (um D E R e p t:- 
BLiCA MoSAiCA, quam 
omoibus aliis longe fuiG- 
fe perfediorcm ( etfi nul- 
libi uDc^uam integre fta- 
bilitam aut ereifEam ) provi- 
ribus dcmonllravero. Forma ^ 
hu|us Regiminis male in- ^^ 
tdieiila innumeris erroribus , ^B 
iifque ingencibns , anfam 
pracbuic : iplaqne interea 
cnm Moyfc hti Sc primis 
SucctfloribBS fuit deperdita , 

Kamvis minimus c^uiique -^M 
X 3 TVq- S 



r 



161 ORIGINES 

Theologafter de Theocra- 
tia Judaica quafi ex Tripode 
pronunciare lolet , eamcjue 
in fuo cerebro graphice dcli- 
neatam elTe perfuafum habet. 
NonnuUa etiam, finonobli- 
vilceris, in t^deiJiJaemone d\((c' 
rui de Religionum mutatione, 
fervatis tamen rerum nomi- 
nibusj quamvisoranesomoi- 
no Innovationes primoCou- 
ditori , propter nominis re- 
verentiam & autoritatem , 
vulgo alcribi foleant : nec 
hujus rei inter Chriftiano- 
rum Seftas defunt excmpla , 
ciiminfinita fere finc Chrifto 
& Apoftolis atttibuta , quo- 
rum neque vola neque vefti- 
gium in Novo Teftamento 
au( 



J U D A I C AE. Kfj 

aut uUo idoneo fcripto rc- 

manet. 

1 8. SED, ne plus aequo dif- 
curram , Huetius , nulla u- 
fus ambage , fcribit , in loco 
fupcriiis citato , quod Strabo 
nollcr narrat Mofem fanHoi 
fJei cohidi rtius inflitmjjei cum 
nihilfimile, nec uUumritum 
particularem apud Strabo- 
nem reperias , qui tantdm 
memorat Mofem efle poUi- 
citum * fe ukm Ciiltum ac Sa~ *_"' 
crifiaindi modum traditurum , qui 
tie^ue Snmtibiis , neque Infpiratio- 
nibus , neijue uliis abfurdis aSlio- 
nibus cullores fycrturbarct . At- 
qui Strabonem ritus in Pen- 
tateucho praefcriptos in ani- 
mo tunc habuiffe , quis di- 
ccre fuftineat f quando Cibo- 



r 



p 



164 O R l G I N E S 
rum difcriraen , Circumcifio- 
nem , & id genus alios , 
multo poft terapore luper- 
ftitiole itivedos aiTerit. P]u- 
rima quidem Somnia <^ua(i 
divinitus immiffa, eorumque 
interpretationes iimul addi- 
tas , in Pentateucho legimus. 
Sed fi quis Icire velit , unde 
Somnia divina & extraordi. 
naria ab ordinariis & natu- 
raiibus dillingui poffinl, fru- 
ftra laborabit. Nullibi pror- 
fus memoriae traditum, qui- 
bus indiciis veteres illijudaei 
Numen ipfos in Somniis ad- 
moncns agnoverint. Incer- 
tum quae ipecics animo dor- 
mientium obveriaretur , ciim 
fecum loqui Deum intellige- 
baut, Incertiora adhuc Somnii 
Av 



JUDAICAE. j6s 

divini argumenta , quae ad 
caput duodecimura Geneieos 
ex Jamblicho profert Joan- 
nes Clericus, qui multa non 
fpernenda in hanc rem cru- 
dite congeflit. Cum autem 
Onirocritice , vel Ars inter- 
pretandiSomnia, in maximo 
efTet per totum Orientem pre- 
lio , nec minori ierme ia 
Occidente (ubi Conjeftores 
noii parum lucrificati liant ) 
Commentatores eapropter 
ad Jamblichum illum &alios 
Platonicos , ad Chaldaica 
fragmenta iive vera lint illa 
five falia, adOnomacritum, 
Artemidorum,Macrobium, & 
Scriptores omnes Onirocriti- 
cos recurrunt , ut fecundum 
Artis canones Sacra explicent 

Y SOTO,- 



i 



i66 O R I G I N E S 
• obi lo- Somnia . Strabo certe * dicit 



I 



Molen docuifle , eos , qui bmu 
haitetit Soinnii , ^y/ji.^ne prudenur 
O" jujie ViVmt, dehere pro fe is" 
pro aliis donmre , atque iJonum 
aiiquod i^- lv>num a T)eo expeBa- 
re; cetens nihii fpcramium, Non 
Conjeftorcs crgo ex profeflb 
infticuic , non peculiarem 
hanc Sacerdocibus demanda- 
vit curam , non rcgulas con- 
didit oblcuras , myfticas , & 
paucis obvias ; fed cumejus- 
modi periuafionem ex animis 
luorum eximere penitus non 
vaiepec , fpeftatae Virtutis 
& probatae Sapientiae Vi- 
ris omnino credendum in- 
junxit .■ quia tales , bo- 
no publico & privato fem- 
per ftudences, omnia in uti 
\vsaxs.ia 



.'Oi C 



JUD AIC AE. i6y 

litatem confulentium ( five 
fomniafTent ipfi necne ) in- 
terpretaiuros non dubitavit. 
Non licuit ergo unicuitjuc 
proprii ccrebelli Phantafma- 
ta ad Sagaces deferre , nec 
uuicum ex iis Somnium elTe 
credere divinum ^ tjuoniam 
talia probjs illis & peritis, 
Magiftratu utplurimum gau- 
dentibus, folisconcingerepo- 
terant , qui foli idcircoprofe 
£c pro aliis dormire debe- 
bant: quaremunusi< donum 
Prophecicum inter Judaeos 
hic annotari , immo & ex- 
plicari , porromanifeftumeft. 
Hic eft genuious Strabonis 
fenfus; (untque inter do£to- 
rum dotitiores qui omncsDei 
Apparitiones , in Pentateu- 
Y z '^'^ 



i68 O RIGI N ES 

cho & alibi relatas , ad Som- 
nia & Extafes conftanter re- 
ferunt : unde non nemo aie- 
bat effe convertibilia , five 
dixeris Abrahamo loquutum 
effe Deum in (omnio , five 
Abrahamum fomniaffe fibi 
loquutum effe Deum ; ficuti 
de quodam Alcxandri iomnio 
(cribens Cicero , mn Milivil 
♦ DeDiv.^ * inquit ) ille Dntconem lo~ 
quentem , fed sfl vifiis atulire. 

1 9 PRAETER multas Re- 
velationes in Sacris fcriptis ex 
Somoiis indubitate captatas , 
omnes certe fuiffe per Somnia 
duntaxat& Vifiones aut Ex- 
tafes C exceptis quae ibli fie- 
bant Mofi , & poftca pcr U- 
rim & Thummim ) docct 
nos luculenter Numcrorum 
li- 



JUD A I C AE. \6^ ■ 

liber, ubi Aaron &iororejus 
Maria iniurgentesin Mofem, 
* dixerunt , m per ^-^ofen fo- /'^'-^^ 
himiHodo loijNulus eji JehoVah ? 
mnon etiam pcr noi loquutus eft ? 
(juibus a Deo tale daturRel- ^^ 
ponium : // fit tnter 'Pos ^ro- ^| 
pheta Jeho^uae , e^o ei per Vi- 
sioNtM mnotefcere , per SoM- 
NiuM eum alhi^uf confueVi. 'N.on 
ita efl jerVus meus Mojes , is fi- 
delts ejlin tota T)omo mea. Ore 
nd os eum alloqui foko zfr fo-'Vid.Ei. 
ram ^ non jolet me cernere in de-ncut.,^. 
7irjnnatil?us <y fi^uris JehoVae . ' ° 
Quamvis itaque Mofes ipfe 
confilium divinum clare ik 
diilindtc , &: abfque Symbo- 
lis aut Imaginibus, quae po- 
pulo praccipienda erant , in- 
tellexit (prouti LegiHatorem ^M 

Y 3 <:^^^ ■ 



I 



17° O RIG IN E S 

fane decuit ) aliis tamen in 
Republica jam conftitutade- 
gentibus , per Vifiones folum- 
niodo & Somnia, in Figuris 
& Aeoigmatibus , fefe com- 
municare Numen dignatum 
efl: : idque Juftis unice & 
Sapientibus, nam ceteris (ut 
Strabomonet) nihilfperaa- 
dum ; quibus ergo fides non 
erat adbibenda , fed eoruTi 
rejtcienda Somnia tanquam 
vana vel malitioft confifta. 
Sexcentis haec poffemuscon- 
firmare exeroplis. Sed ut 
Gentilium Oracula faepenu- 
mero donis & promiflis, mi- 
nis & violentia corrumpeban- 
tur , ciim ipfi SacrificuU ef- 
fent Dii qui ederent Refpon- 
fa ; fic non femel Jeremias , 




JUDAICAE. 171 ■ 
ut aliosnoD inpartestraham, " 
conterraneos iuos adverfiis 
deceptores Vates adhortatur 
& admonet. Ne dicipimt Vos 
('\acja\t)'Profhetaiis-Tiiviniiti>-''-'''- 
m 'teflri^fufmt inter Jjoj; n E qjie " 

AUSCULTETIS SOMNIIS VES- 
TRIS, QJIAE VOS IPSI CURATIS 

soMNiARi. Ita Demofthe- 
nes ( referente j Ciceronc ^*d=°"- 
Tythiam 'Philijjpi^^are dicehat , id 
efl , quafi cum 'Philippo facere . 
Hoc autem eo fpeBabat ( addit 
ille ) ut eam a 'Philifpo corrup- 
titm diceret . Loca prorfus ae- 
quipoUentia et parallela ! Alia 
bene multa tam ex Sacris 
quam ex Profanis fcripturis 
adjicere poffem , nifi fuper- 
vacaneum iftud fore credi- 
diffem. Tota igitur Judaeo- 

IMSSV 



L. 



171 ORIGINES ' 

ram Propheiiaad VISIONES 
etSOMNIAfic reduaa (ex- 
cepris quae per Urim et 
Thummim dabantur Kef- 
ponfis , de quibus in Repu- 
BLic» MosAiCAJ idem non 
illuftratum modo , fed porio 
confirmatum videbis ajoele, 
qui cum dies praediceret ven- 
turos , in quibus omnes If- 
raelitae elfentaequaliter bea- 
ti et edofti , effiimUm ( ait 
*''Dcus exipfius * ore ) /fjtrUim 
meuni fiiper omnem carnem , fivc 
omnis gencris homines , er 
Troiilieu^iibmt 1-ilii lieftri (jr Fi- 
liae lie/lrae. At quopa6lo hoc 
futurum eft ? feniores vejlii 
SoMNiA jomniabtiiit , juVcnei 
yeftri V 1 s I o N E s Wi/eiaiK : ijuin- 
etlam fii^r ferVos Cr firVas effun- 
fat.' 



J U D A I C AE. 173 

iere Spiritum fuum proraittit , 
nt nullum poftea , cjaoad 
munus Propheticum , refta- 
ret ordinum difcriminatio ; 
quod ego interpretor ac ii di- 
xiflfet , donum ipfum Prophe- 
ticum penitus tunc inter Ju- 
daeos cefTaturum , & non 
plaris eos Juftorum & Pru- 
dentium Vifiones et Somnia 
faifturos , quam fenum aut 
infantium , imo qudm ima- 
ginationes fervorum et ferva- 
rum , quibas communis ra^ 
tionis ufiis a ceteris fere ho- 
rainibus denegatur. 
20.DIVINATIO perSomnia 
inter plerafque gcntes maxi- 
m^ invaluit . Dormiebant 
tum Sacerdotes, tum qui eos 
coDfultum ibant , in Tem- 



I 
J 



bH 



174 ORIGtNES 
plis , Adtris , Lucis , et a\ 
Ibcis facris , Rcfponfum ex 
SomBiis captaturi , ei Pclli- 
bos tiiftimaram iticubantcs ; 
cjualis incubatio Graccis et 
Italis ( ut cx utriufque lin- 
guae lctiptoribus liquiclo con- 
ftat ) erat frecjucntiffima , iis 
potiflimum qui eflent de -va- 
ietudinis curatione (olKciti, 
Videantur Plauti Commcn- 
tatores ad verfum fexagcfi- 
mum-primum Aftus pimi 
Scenae primae Curculioiiis , & 
ad A<aus fectmdi Sccnae fe- 
cundae vetfum decimum-fex- 
» *>- tum . Idem reftatur • Pau- 
fanias de iis qui Amphiaraum 
confufere vellent ; eos nimi- 
fum , arieu d irmolaiD, mfiS- 
ftrati ej«! pdfc dormiijje , Som- 



J U D A I C AE. J7sr 
mi monitum expeciatites . Vir- 
eiUus Fauni Oraculum in Al- 
Bunea filva defciibens , fic 
Aeneidos feptimo canit,- 

Hinc Jtalae^enles , mtniffie 

Oenotria tetlus 
In dubiis %efpmfa jietunt ; httc 

dona Saeerdos 
Cum tulit , <r eacfarum oVttm 

(fuh noHeftUiiii) 
'Pellihus iiicuhiit Jlratis , foin- 

mfque petivit i 
Multa modis fimulacra tiidit 
■r Volitantia miris , 

V Et Varias audit liocts , frui- 
9 turque Veorum 
W Conlo^uio. 

Colloquutos enim Deos fc. 
cum, noo mirum eil aliqueRi 

rn Sacerdoiem (fraBdis Bt- 



I 



I7<5 O R I G I N E S 
pote confcium & artificem ) 
fomniaffe , deque propofitis 
ab iplb dubiis non nihil etiam 
retulifie ; cum , tot Ceremo- 
niis follenniter peraftis , & 
tali perfuafione haud leviter 
irabutus , facro correptus 
horrore fomnum inchoaret. 
Sic ftatim de Kege,- 

Hic isr tum pater ipfe , fete/ii 

'^fponfa, Latimti, 
Centum Umgeras miHabatrite 

bidentts , 
x^tipiie harum ^ultits teroo^M 
firatifiite jacebat ■ ^| 

Velkribus. ^ 

Abrahamus item Judaeorum 
Patriarcha , cum Deum , cir- 
ca progenicm anxius , con- 
fulere vellet , poft maftatas 



J U D A I C AE. \77 

Pecades fopore gravi oppref- 
fus optatum accepii Refpon- 
fum ; ut in decimo-quinto _ 
Genefeos capite fulius vide- fl 
re eft. V 

2 i.ALITER. omnino judica- 
vit de Somniis Marcus Tul- 
lius Cicero , ut alios Philoib- 
phos Naturae Iblummodo du- 
flrum fequenteSjbreviiatiftu- JB 
dens , confultb rcticeam. fl 
Poftquam aliqua de falfb vi- 
fis a navigantibus, abebriis, 
ab infanis recitaverat, ficde- 
niam • concludit ; tiuii fi ct-'°'°"- 
teris temportbus faljis yifts creden- 
dtim non eji , non Udeo qutdprae- 
cipiti Somnus haheat in quo Vak- 
ant faljii pro Veris. Sed vera 
ahquando evadunt Somnia. 
Non mjrum illud , ne- 



178 ORIGINES 
dum diviaom. Quis enim 

. efi (_ nt iiKjait • TuUius ) 
fui lotim <tiem laailans , mn tli- 
quandocol^met ? TotasnociesSom- 
niamus , mque uUa fere efi tfua 
non dormiamus ; i^ imrarnur ali^ 
quando id, quod fommamus, e>.i- 
dere. Quid efi tam incertum 
i^udm TalorumjaSius ? taiiien nemo 
eft y quin faepe jaciaiis yenereum 
aliquando jaciat , nowiunquam e- 
tiam iterum ac tertimi : num igi- 
tur j ut inepti , Veneris id fieri im- 
pulfu malumus , quam cafu dicere i 
Multa egregia habet in ifta 
Diiputatione de Obicuritate , 
Aenigmatibus , & inuumera- 
bili Somniorum omnium va- 
rietate ,- nam , ut veri(fime 

. • notat , nihil tam praepofteri , 
Um incondite , tam mon/lrsufi 



JUDAICAE. 179 

cngilari poieji , qmd mi foffimus 
Somniare : Sed miflis qaaead- 
ducit de Ambagibus , Con- 
fufionc , & Incertitudine 
Somnioram natnralium ( de 
quibus jam fermo non verfa- 
tur ] operae pretinm cft au- 
dire quae fcribat de Divinis , 
quia talia nuUa neqne dari , 
neque fieri poffe , non obt 
cure praefc fert»denionftra- « 
re . C^ut enim DiVina tfis qme~ 
dam , conjtdem nobis , Somnio- 
riimj\zn^cationes facit ; autCtm- 
jtBores ex qitadam con}>enientia et 
eojijunSiione Katwae ( i^nam ^o- 
imt Sympathiam ) ijmd tuiqm 
rti coffpeniat ex Somniis , et ijuid 
tjuamt^e rem fequatur , iatellisnttt; 
attt eorum neutntm efif /id quae^ 
tlnm 'Oifefmtio ton/ians aifie di«. 
tuvYVa , 



J 



[ 



i8o O RIGINES 
turna , cum qmd Viftim /ectm- 
dum qtattcm (It , ^nid eVenire , 
aut qmd jec^ui Joleat . ^nmum 
igitur ititelli^endum e/i , nuUam 
vim ejje DiUnam ejfeciricem Som- 
niorum . Atqm illud quidem per~ 
[[licuwn eji , nulU Ufa Somnio- 
rum proficifci a ISlumme Deorum : 
nojira enim caufa Dii id /acerent ^ 
ut proVtdcre futura pojjemus, 
Quotiis i^itur ejl quijque quiSom- 
niii piireat ? qui intelligat ? qui 
meminerit ? quam multi Vero qui 
contemnant , eamque Superflitio- 
nem imbccHli animi atque aniUs 
putent ? Qnid efl t^itur , cur his 
hominibus confulens Deus , Sotn- 
niis moneat eos , qui illa non mo- 
do cura , fed ne memoria quidem 
dij^na ducant ? nec entm ignorare 
Deus potefi , qua mente quifque 



JUD AICAE. i8i 

fit-^ mcfrujira ac jtm caufaquid 
facere dignum "Dco ejl , quod ab- 
horret etiam ah boimms co>i/ian- 
tia. Ita Ji pleracjue Somnia aut 
ignorantur, aut ne^liguntur; aut 
nefcit hoc Deus , aut frulira 
Somniorum Jtgnificatione utitur : 
fed horum neutrum in Deum ca- 

dit y NIHIL IGITUR. A DeO 
SOMNIIS SIGNIFICARI FA- 

TENDUM EST. lllud etiam re- 
quiro , cur j fi X>eus ijla Vifa uo-' 
bis proVidendi cauja dat , non Vi- 
^iiantibas potius det quam dor- 
mientibus ? Sive enim externus 
is" adventiiius puljus animos dor- 
mientium commoVet , five per fe 
ipfi animi commoVentur , fVe quae 
caufa alia eji cur fecundum quie~ 
tem aliquid videre , audire , age- 
u Videamur ; eadem caufa vigi- 
A a UnttVus 



1 



I 



i82 ORIGINES 

Untihus efle poterat : tdijue Ji «tH 
jira catifa fecundum quktem Dii 
facereiit , Vigilantibus idem faa- 
rent-j praefertim cum ChryJip^uSj 
tyScadenncos refdlens , permuho 
clariora <tsr certiora ejfe dicat ^um 
Vigilantilfus Vtdeantur , quam quae 
fomniantibus . Fuit igitur Di- 
Vm^ beneficentia di^nius , ciim 
confuleret nobis , clariora Vifa da- 
re 'vigilantibus , quam obfcuriora 
per Somnium : quodquoniam non 

Jit , SOMNIA DlVINA PU- 
TANDA NON SUNT. Jam 

Ifero qitid optis eji circwtione <r 
amfraBu , ut fit utendum Inier- 
prettbus Somniortm potius qtum 
direBo ? "Deus , ftquidem nobts 
confulebat , hoc facito , hoc ne 
fecerisy dicereti idqueVifum vi- 
^ilanti pottus , quam dormienti 



Pr JUDAICAE. 183 

^daret . Jam Vero quts dtcere au- 
deat , Vera omnsa ejje Somnia ? 
t^liquot Sonmia ejfe Vera , in- 
nuit Ennius ; fed omnta non ejl 
necejfe. Quae eji tandem ijia 
DtJlinSlio^ quae Vera quae falfa 
haheti et jfi Vera a Veomittun- 
tur , falfa unde nafcuntur ? nam 
fi ea quoque Vtvina , quid incon- 
JiantiHs i>eo i Qitid injcitius an- 
tem efi , quam mentes mortalium 
falfis <^ mendacihus Vijis concita- 
re ? Sin Vera Vifa Divina funt , 
falfa autem is" inania Humana : 
quae efl ijla defignandt licentia , n( 
hoc Deus/joc NATURA/ecfr/f, 
potiiis , quam aut omnia Deus 
( quod negatis ) aut omnia N a- 
TURA? quody quoniam illudne- 
gatis y boc neceffario confitendum 
^fA . Naturam autem eam dico , 
C Aa 1 i.\v.9. 



I 



184 O RIGINES 

{jua mmquMn animus injtflens , 
^itatione ^ motu ejfe Vacms 
poteft, Is , quum iangtwre cor- 
poris nec memhri.s uti nec fmfibus 
poteji , incidit in Vija Varia (S" 
incerta , ex reliqtuis ( ut ait 
t^rijioieks ) inhaereniibus ea- 
rum rermi , quas Viplans gejje^ 
rit aut cogitarit , quarum pertur- 
hatione mirabiles interdum exi~ 
Jlunt fpecies Somniorum , quae , 
Ji alia "Uera alia falja , qua mta 
internufcantur fcire fane Velim. 
Si nulla ejl , quid ijlos Interpre- 
tes audiamus ? Sin quaepiam eji , 
aVeo audire qme Jtt. Had:cnus 
Cicero , qui a Naturae tap- 
tiim lege irradiatus , Ibli illa 
legejudicanduseft. Cumipfb 
tamen cx te(^dmyoni)rcrum Sa- 
crarum afliduo perfcrutatori , 



1 



JUD AIC AE. i8y 
lcire velim , quomodo Som- 
nia Divina ab humanis in- 
ternofci poflint ? nam ut per- 
quam dilVindta fint & vivi- 
da , valde perfpicua & ve- 
hementia ( qualia faepe 
de rebus ineptiffimis mihi 
contingunt ) minim^ qui- 
dem (ufflcit j etiamfi tertia 
Clerici adderetur* nota^quod *AdGeB. 
i)cum fcilicet aut An^elos ita de 
fe iocjuentei audii-enthomines, ut 
lignijicarent Somnia illa a fe pro- 
fecla: namhoc uti fierct, ad 
Somnia iterum Sc Vifiones 
recurrendum ( quae foret , 
ut cum Logicis loquamur , jj 
Petitio Principii ) quoniam ' 

nan furrexit Tropheta praeterea°"''' ^*- 
vt Jfraek jimilis Mofi , ut quem 
co^noverft JehpVah facie ad fa- 
A a j c«m. 



I 



i8(S O RIGIN E S 
dem. Caveas autem ne ex 
formulis iftis , facie ad faaem, 
& oye ad os vcrfo , colligere 
vclis Mofem Dci ipHus vul- 
tum , vel ullam quamcun- 
<]ue Numinis fpeciem , mi- 
niilque adhuc Divinam ip- 
fam naturam oculis afpexif- 
le; quamvisetenim, invcr- 
fuundecimo capitis tricelimi 
tertii libri Exodus , fcriptum 
fit, quod JehoVah alloqhebaiur 
Mofem JacJe aj/acmn , qhem- 
admodum alloqui jokt qiiis ami- 
cwnfm?n; in vicelimo tamen 
ejufdem capitis verfu, Jeho- 
va dicit Mofi , faciem meain 
non i>otem videre , non Vutehit 
emm me homo ^ viVet . Nec 
de Mofe folo ufurpantur iftae 
formulae, ipfenquidem, in 
ojiin- 



p 



JUD A ICAE. 187 1 

qninto Deuteromii , capite , * r. 4!" 
Gc ait Iftaelitis ; facie aJfa.'';tS°' 
ciem hptaus ejl 'Jehotiah Vohif- 
cum in monte . e medio * ime ; *£*•!•- 
in capite vero immediate 
praecedcnti ait , qm die Je- J 
ho)fah yos alioqmtui efi in Ho- ^ 
rebo j e medio igne , nuUam ima- 
^inem ,, Vidtflis. Propri^ igi-«T. 15. 
tur & ftriad Dei faciem J 
nunguam eftMofes intuitus, I 
cum verillime Paulus dixe- ' 

rit , quod ^ Tieum nemo 1>idit'^'^^'^- 
hominum , neque Udere pote/i : 
ftd qualisnam eflet Symbo- 
lica ifta Numinis ptaefentia, 
& familiarior cum Mofe 
quam cnm aliis Prophetis 
collocutio , aliis otiofiores 
cxaminabimus, 
- 2 2 . ORDO j am pofcit (ciim 




W^ 188 ORIGINES 

H locumStrabonis totum illuf- 

I tremus) ut de Circumcirione, 

I Excifionibus, Ciborum difcri- 

H mine , ac ejufmodi reliquis 

f fermo inftituatur . Sed mif 

fis iis , quae apud Judaeos 

invexit temporis progreffu 

aut omifit Superstitio , 

pauca dilTeramusdciftaTY- 

RANNiDE , c[uam ex eodem 

cum Superftitione fonte , e 

Principatus nimirum & Sa- 

cerdotii in uno hominecon- 

jundione , utpliirimum di- 

,mi5,.manafle obfervat Strabo * : 

f^ nam ubicunque hoc accide- 

re contingit , umnia qaae 

tali homini placuerint , aut 

e re fua videri poterint, a- 

padfabditos proculdubio in- 

audiri debeot Lex Sc Re- 



■ JUD AIC AE. 189 I 
LiGio. Vere itaque Ta- 
citas , quod * Jiidaei fibi ipfi* Hift-'- 
0{ejies impofiiere , qui mohilitate 
Iful^i exjmlfi , refumta per arma 
dominatione , fii^as ciVtum , ur~ 
binm eVerfiones , fratrum , con- 
jugum , parentum neces , alia- 
que foiita Rc^^ibus aufi , Super- 

STITIONEM FOVEBANT : 

QUIA HONOR. SaCER.I>OTiI 
FlRMAMENTUM PoTENTIAE 
ASSUMEBATUR. Nlhil iu 

Hiftoria notius , qudm Ju- 
daeorum , poft Sacerdotium 
aPrincipibus Cautpotiuspoft 
Principatum a Sacerdotibus) 
occupatum , miferrimus & 
vel hoftibus deplorandus fta- 
tus. Scitd veroStrabo * a-* 
nimadvertit , quandam Arci 
eorum exhibicam fuiflc reve- 
Bb teuu^a.vcvs 



i 



r 



ipo O R I G I N E S 

rentiam ; quia non pro Ty- 
rannorura Domicilio , fed 
pro Jehovae Teroplo vulgo 
habebatqr. Oomus itaque 
& Dominorum eadem natu- 
ra & conditio ; ip(i enimve- 
ro. Tyranni dapUcem perfo- 
nam, Principis utique &Sa- 
cerdotis , c^Hide induebant. 
Idem de Arce hac fubolfe- 
H.i. 5,cit * Tacitus, cuieft mmii- 
/ae opuknttae Teinpium , intimh 
ckufum i AD roRES tantum 

JUDAEO ADITUS , A LIMI- 
NE PaAETEBL SaCERDOTES 
ARCEBANTUR . VidcS hic 

Sacerdotes in praefidio col- 
locatos, cives in (ervitute re- 
tentos , et ut fulpeilos ab 
Arce procul remotos. Quod 
poftremis autcm tempoiibus 



JUDAICAE. ipt 

effet reveri Sr flne fucoArx, 
teftis adbuc idem Tacitus , 
cujus haec funt * verba : 
Templum in modum Ar- 
cis , pfopniiim mrtri , /rf- 
hoye is^ opere arlle alios '• ipfae 
porticus , queis Templum ambie- 
hatur , EGREGruM Propu- 
GNACULuM. Inferiusverode 
urbis Hierofolymitanae de- 
fenfione contra Romanorum 
fub Tito obfidionem agens , 
extrema ( * inc|uit ) iir latiffi- 
ma moenia Smon ; viediam ur- 
bem Joannes , c^tem ^ 'Barj^io- 
ram Vocabant j Xeniplum , Elea- 
:^arus fima^yerat : multitudine et 
armis Joannes et Simon , Elea^a- 
riis Loco Pollebat. Haec 
adeo clara iiint , nt diutiiis 
iis immorari noftroeflet otio 
& vedri abuti panetava. 



i 



W 191 O R I G I N E S 

I 13. DE comparatione deni- 

I que inter Mofem & alios Lc- 

■ ginatores ac Prophetas fatis 

■ fufcfuperiusdiilum; nec ul- 
f teriorem ejus rei mentionem 

hic failurus , nifi ut ia tran- 
fitunotetur, iolito fuocando- 
*Piop.4. re Huetium * afErmare , 
tm futurQntm firaejcios l^ates jt- 
mul commsmorajfe Strahonem , 
Orjjheum , CHu/aeum , iy Mo~ 
jem , quitres wiiis idcmiiue funt: 
quafi non Amphiaraum , & 
Trophonium , & Tirefiam, 
& Zamolxin , & A(fyrios 
Caldaeos , & Etrufcos Ha- 
rufpices(praefcios futuron 
Vates) cum aliis quibufdai 
eodem fimul tempore memi 
ralTet Strabo. Hi quidei 
omnes poifunt aequali cura' 
tribus iliis jutc , 'b.o'^ teWn- 



Ha. 

irund 
daiS 
mofl 
de^ 



J UD AIC AE. 193 

modo cum Mofe comparari, 
ut fecit Geographus ; fed ut 
unus etiam cum Mole idem- 
que fint , prout fentit De- 
monftrator. Tam clarehofce 
in Mofe perfpicit vir doftil- 
fimus , ac ii , de quibus iu- 
pra in decimo quinto Para- 
grapho loquuti fumus , Spi- 
nofam in Pentateucho inve- 
niunt , & Atheilmum fuum 
in nomine Jehotah. Quod 
acquivocam aliorum Dti no- 
minum & attribucorum fi- 
gnificationem attinet , hic 
eft linguarum omnium pri- 
marius defcaus , & nuUi 
mehcrcle Scriptori (utcunque 
accurato) femper ad libitum 
viiandus. 

14. QuAENAMDuncfitcum 
Bb j Sci^ij- 



1 



1 



^ 



I 



194 ORIGINES 

Scriptore Pentateuchi Strabo- 
nis noftri concordantia , & 
quo fenfu deMofc & Judaeis 
candide fcripfiife dici polTit , 
haftcnus tibi perlegere li- 
cuit : nam uc ad Huecii id 
fieret mencem , de plerilque 
fecundiim vulgarem Mofaicae 
Hilloriae & Dodlrinae incer- 
pretationem fentire debait 
Strabo;qaod, nifi cum Mo- 
fem dicat Expeditionis Du- 
cem , & Idololatriam ab ipio 
fuiffe prohibitain , minime 
praeftitic . Sed falfa quidem 
'■(fubjungit * Huetius ) lierii 
mnmlU admijcet : immo vera 
eum nonnulla falfis plurimis 
immifcuifle melius dixiffet , 
fi aliquid fibi voluit ille qui 
fulcieadae Hypoihefi unice 



J U D A I.C AE. I9J 

laborabat. Ut hoc autem 
raanifeftius evadat , rogo 
primura, anabindigenis Ae- 
gyptiis prognati fint Judaei, 
quam vocem pro Ifraelitis 
omnibus, etfi minus proprie , 
cum aliis ubivis ulurpare (b- 
lco ; deinde , an Acgyptius 
Sacerdos & Nomarcha fue- 
rit Dux & Legiflator Mofes ? 
an ob diflenium a publico 
Religionis ftatu patria difcef- 
fetit ; an Natura ipfi unicum 
erat & fumnium Numen ? 
an Seiftatores fuos ad ipfos 
deduxit Hierololymos ? ad 
Judaeam fine magna aut ul- 
la fort^ concertatione acce- 
pit ? an loco armorum Sacra 
tantum praetendebat & De- 
um.' an Cultum fine impea- 



I 



i 



I 



19«? ORI,GINES 
fis , fine furoribus , fine riri- 
bus inltituic/ an linirimos fi- 
bi babuic faciles & confen- 
tientcs ? an poft ipfius tetn- 
pora invehebantur ciborum 
difcrimen , circumcifio , alii- 
que ritus ? an revera effec 
Arx beliica Templum Hiero- 
folymitanum ? an talis om- 
oino fuit Mofes , ac Minos, 
Lycurgus , Zamolxis , & id 
genus alii ? & Cjuoinam de- 
nic[ue ,fecundiim Strabonem, 
fantlos apud luos Dei ritus 
confticuerairConferanturhae 
cjuaelHones cum Strabonis & 
Huetii verbis in locis plus ic- 
rael citatis, & integrum eito 
unicui<^ue de utriulque can- 
dore judicium. Ut itieum 
aucem iacer alios iatcrpo- 




J U D A ICAE. 197 
nam , quae fibi de Judaeis 
verifimiliora videbantur , 
Strabo , vir infinitae leftio- 
nis et diligentiae , in medi- 
um libere et ingenue protu- 
lic ; fcd Huetius , pio ( fi 
Diis placet ) artificio uten- 
dum ratus , ea in alienum 
plan^ fenfum inique detor- 
fit. Non hic , utrum ab- 
fblute vera fint omnia quac 
fcripferat Strabo , anxii di(- 
quirimus ; fed tantum num 
vera efle illa , maturo prius 
& diligenti ufus examine , 
penitus credidcrit. 

ij. UT fincm cnimvcro 
aliquandofaciam, acneEpi- 
ftola liaec ultra raodum ex- 
creicat, crcdo jam te mirari, 
defiturura ( qui vir es fum- 
Cc mi 



i 



r 



I 



198 O R I GIN ES ^ 

mi candoris & acuminis ) 
quare non libros modo Peo- 
tateuchi , fed Diodorum e- 
tiara Siculum, Tacitum, ec 
aliosScriptores in meas par- 
tes ultro traxerim. Ego , 
ita me Deus amet , nua- 
quam fatis mirari pnflum , 
quare plerique omnes quide 
rebus Judaicis generaliiis e- 
gerunt,quive Pentateuchum 
(peciatim illuftrarunt , locum 
illum Strabonisfilentio ,qua- 
fidataopera, praeterierant : 
fed praecipuc et prae aliis 
quo fecerint hoc confiiio , 
homines integerrimi juxtaac 
doilidirtii , noftrates ( in- 
quam ) Marshamus ia Cam- ' 
,ue thronicQ , & Spencerus in 
opere dt Lz^ikis Ahlh iJ^i- ] 

IW.a\.OoMi& -i 1 



J UD AI C AE. 199 

tualibits , plnne ignorare me 
confiteor. Qain celcberrimus 
item Huetius , fi non fciens 
et volens , temere tamen et 
inconlulto aberraiit , nemi- 
minem credoinficiasiturum; 
c|uod minime gentium dico, 
m nomini meo iplendoris a- 
lit]uidex tamilludri piofliga- 
to adverlario adjicerem, ne- 
(que ut gratiam ullamaut io- 
jiiriam Judaeis facerem i fed 
fuusut ftet HiSToRiAK honos 
acautoritas, etutSuPERsn- 
TioNis errori veritas Reli- 
GioKis anteponatur. Vale, 
^K^tifte j et m'e amantem re- 
damare pergas. 

Hajrae-Cowitii , vii. Cal. 
KoVemh. 1708, 



ErRATA fic CORRIGENDA. 



Pag. 


Lin. 


In Praefatione. 


6. 


2. 


Hoemi , 


Haemi 


i6. 


M- 


hanc 


hunc 






In ipfo Opere. 


4- 


10. 


pcrocniam 


pcrvcniam 


/M- 


I. 


SUBL.IMEN . 


SUBLIMEM 


18. 


4- 


pctilius 


Pctih*us 


20. 


7. 


prefagia 


pracfagia 


37. 


I. 


ah initio 


Capti 


81. 


?. 


in magtne 


deleatur c. 


IZl. 


17. 


venerabant 


vcncrabantur 


1 "y f 


(5. 


Qunefttum 


Qt(aeft'4m : 


165, 


12. 


lucrificati 


lucrati 


^73- 


2. 


nullum 


nuUa 


187. 


I, 


iDeutcromii 
/;; Graecis. 


Deuteionomii 


iij. 


5- 


ay^ct^a^ 


«yy^otTrjoif 


120. 


[. 


OVTO 


'OVTCO 


ibid. 


2. 


70 TOl^ 


TO IV TOig 


ibid. 


5- 


TOP * 


Tcav 


12 2' 


2. 


fV 


iv 


J 24. 


?• 


CTTOV 


oTta 


ibid. 


9- 


hvTOi 


SiVTC^ 


I2(J. 


14. 


av 


dv 


M7. 


5- 


ar 


Ov 



Et fi quae aliaJ