Skip to main content

Full text of "Aenwijsinge van de Groote ende grove mis-slaghen D. Bartholomaei Nicolai ... : binnen ter Goude ... begaen in zijn boeckgen ... Clare ende Noodtwendighe Antwoorde ... Ghedruckt oder 't Cruys"

See other formats 


3 


0 n of 
* a RN 4 3 


de ap Nl 


e vi 


Digitized by the Internet Archive 
in 2014 


https://archive.org/details/aenwijsingevande00popp 


Aenwijsinge vande Groote 
ende 


grove mis-slaghen 
D.BARTHOLOMAEI NICOLAI 
Contra-Remonstrant Predocant 


binnen ter Goude, van hem tegen 
waerheyt ende liefde begaan, 


in zijn boeckgen, 
ghedruvkt onder den Tijtel 


Clare ende Noodtwendighe Antwoorde,.. 
Door 


EDUARDUM POPPIUM 


Ghedruckt onder 't Cruys 
1622. 


(4) „ 120p. 190m. 


(The beginning of this pamphlet 
te missing,. P.17=120 omly.) 


f ö ) 


1 1% 

5 5 5 et ſware tenſure tegẽ hem deſlottẽ / eñ el goede atte⸗ 
ſtatie / die ich noch taanên han / mp inge willicht was / heeft icmant 
fte cenighe (dat ghedencke ick niet ſeeckerlyck) inden Claſſe mede 
zynde / my afghevꝛacght / of ick haer wilde beloven / dat ick de 
Catechiim um in de Hiercke ter Goude faude inbeeren : Daer op ick 
gheantwooꝛdt hebbe / dat mp ier Goude gheen beiofte afgheepſcht 
Was / ende dat ick over fuler mp by hen Bieden dock met gheen bez 
lofte tot pets wilde verplichten : maer foo pets inde Ghemeynte 
ter Gouda fe verbeteren ware / dat ick Daer toe mijne neerftighepdt 
met to eſtemminghe ende hulpe mijner mede-bꝛoederen aenwenden 
ſoude. Dit hebbe ick dock van't begin mihne Dienſtes aldaer tot 
dat ick teghen alle recht ende reden van de uwe uptgewoꝛpen ben / 


naeghekomen. Overdenckt nu/hoe waerachtighe ghetupghe ghy 


ue ghy ſeght / dat de Lecraers ter Goude de Lecre / die fp den 
volche ingheſcherpt hebben / vooꝛdꝛaghende / teglen hare e; ghen be- 
lofte hebben ghedaen. Want ghy dae? t wooꝛdt belijdeniſle, welck 
gp by belofte: vdeght / verſtaet / moeſt ghy eerſt verklaren / als ick 
u antwooꝛden ſoude. drsn 

Als ick op u E. begheere in mijn bꝛief dat app den ghenen / die 
tot u komen / rondelhek ſegghen ſoudet / of de Keere van't gheloo⸗ 
ve in Chꝛiſtum / ende ghehooꝛſaemhept zyner gheboden / die vooꝛ 
uwe tydt haer ghepꝛedight is / niet zy ſoodanigh / dat fp daer dooz 
Chꝛiſto / als fijn Ghemepnute / toeghevoeght worden / ſoo berocpe 
ick my / voo; fo veel mijn Leere aengaet / op mijne ghedꝛuckte Pꝛe⸗ 
dicatien, Dit laetſte / meent ghy / dat ick nier onder reden doc, 


is oock waer: ick hebbe daer toe min reden ghehadt / maer niet 


ſodanige / als u. E. ſchhnt te vermoedẽ. Op dat ghy niet ſoudet ers 


kipieren / dat ghy / onſe Leere niet gehooꝛt hebbende / daer van niet 


ſeeckerlyhck kondt ooꝛdeelen / hebbe ick my beroepen op 't gene Thu 


im mijne gedꝛuckte Pꝛedicatien geleſen hebt. V. E. ſpꝛeert van vele 


monſtreule errcuren ende dwalinghen „die van velen, die haer Remon- 
ſtianten laten noemen,gedrevé wordẽ, die ten meerendeel inde Synode 


van Dordrecht eñ van D.F.fto zyn aengeweſen. Moemt de perſonen / 


verhaelt de dwalingen / bewiſt datſe dwalinghen ende monſtreuſe 
dwalinghen zin / doet blycken datſe gedꝛeven woꝛden van den gez 


nen / die haer Kemonſtranten laeten noemen / foo ghy anderſins 


waerheyt lief hebt / ende van calumnieren vꝛeemt zyt. D. E. ſeght / 


Sy zijn ten meerendeele inden Synode van Dordrecht aenghevveſen. 


Manneer / wien / hoe / ende met wat bewijs zijnfe daer aeugeweſen? 
den Getciteerden Nemonſt. is nopt pets daer van gebleecken / ofte 


Vooꝛghekomen / ende hoe ſeer het vy aodus dooʒ 2 ſiniſtre en 


18. 5 
heeft geſacht haer te achterhalẽ / ſa heeft ſy doch tegẽ haer bunte de 
vijf Articulen niet kannen vinden. Dat fp in abſentie der KRemon⸗ 
ſtranten de Coufeſſie Lohannis G yſterani ende ſins Broeders (die 
wp niet toeſtaen: ende ick twöffele oock / of fp die vaoz 8 
Bekennen) bupten oꝛdꝛe voogꝛghe eſen / ende namaͤels in hare Acten 
gheſtelt hebben / is dat de monſtreuſe dolinghen aenwyhſen d heeft 
B. E. oock al ſekerhept / dat deſe twee Gebꝛoeders haer Remon⸗ 
ſtranten laten naemen 2 P. Feſto, op wiens aenwyſinge ghy u oock 
beroept / is van D. Epiſcopio Boaz den vollen Spnodo ty vaozval⸗ 
lende occaſte / met by gaende pꝛeſentatie / om datelhck ſuleſs te be⸗ 
wyſen / in t aengeſichte aengeſent / dat hn een falſaris is / hebbende 
de aarden D, Epiicopyy , die gantſch contrarie ſi uptoguchten/; / 
va ſchelhck ende baoflijch verandert en verkeert. Ende deſe ſijne 
vauſchept is hem mede ſo van D. Epiſcopio, als oock van D Wiene 
garao ende Y. V ort o, die van hem ghetaxeert worden / in openba⸗ 
ren dꝛu. k beweſen. Siet dan toe / dat ghy / op deſen riet · ſtock ſteu⸗ 
neude / niet dooz eh enden gheſteecken / ende ſhner miſdaet mede 
deelachtich woedt. Bock heeft keltus (indien hu al ſchaon ghe⸗ 
truuwelyck de Wooden van andere verhaelt hadde : als neen) 
die Auchoꝛuept niet / dat 't gheue van hem als dolinghe / oftemn⸗ 
ſtreuſe dolunghe veroozdeelt woꝛdt / Lao, ſaadanigh ſoude moeten 
Uhehouden wozden Bedenckt D. Bartroiomee , op hoe ſwacken 
fundament bouwende ghp (aa ſware ſententie over andere upt⸗ 
ſpꝛeeckt. Ohp ſeght vooꝛts / doen alloo die al mcc Onder VE. 
ende den uwen ſchuylen, ende van V. E. voor Broeders, jac verdreven 
Broeders worden gherck ent, foo brenght V. E. ſich by vele in quade 
ſuſpicie, alſoo darmen niet anders dencken kan, of Ve E. is al mede 
met een (op (ſoomem ſcyt) overgoten, Och D. Bartholomæe, gyn 
verſtaet noch ſoo weynich / wat het fp pemandt vooꝛ fijn Broder 
te houden / ofte niet / ende wat Daer unt volght. De Gereformeerde, 
fas fp haer noemen / hebben dick nel haer berendt ende willig 
bethaaat / om de Lutherſcac VID Broeders te erkeamen: jae handen 
ende erkennen haer vaar ſoodanighe / gheſyck unt bele ſcheiften 
blockt: eñ nach deſe laetſte Franckftſche Miſſe heeft D, Stauus 
een der Synodale Vaders et boe uatgegede dan de o derſc nap der 
Elauzeli che, dat is/ ande ghe aemde Gherefozmeerde / ende die 
vande Augſun-ghſthe Lulifeſſie: dede de Gh BENE 
et een fap’ ſan ghy zat ndeme / der verſthillende meninghen | 
b. Fa ebd.“ e. de vaude Gccefoꝛmeerde vaoꝛ ie een 


B 79. 
linghen ghehonden v oꝛden / o vergoten ? Dit feude volghen nae u 
pbeſtupt. Ende indien dit feo is / ſoo ſullen de Gher-formeerde fte 
DContra-Remonſtranten gotli met het Nemonſ rau tſthe ſop overgo⸗ 
ten zin: want de Lutherſche dock de bf Articulen der Utcmonſt. 
toeſtaen. Weeſt op uwe hoede / dat ghy niet ichtelyek anderen de 
Brocdertchap ontſcgahet: want die ahn vod gheen Bio ders ET? 
Kennen wilt / van die ooꝛdeelt ghy / dat fp geen kinderen Gods zun / 
ende gheeu deel acude erve des eeuwighe n lebens hebben: ober- 
midts gelijck pemant een hint des Hemelſchẽ Daders is / fo zyn de 
ſondanighe Bꝛoeders met malkanderen. Wepgert ghy arme art? 
woꝛm niet vooꝛ u Bꝛoeders te heuden / die de Wen ſche Vader 
/ tot fijn kinderen aermeemt / op dat cer u gheen oordeel f; nder 
HbHarmhertichept gheſtreecken werde. Vet lomt in deſen cp ceuige 
opinien niet aen. Sp konnen wel onder malkanderen Beocders 
Sn / die eenighe verſchepden opinien hebben / ooch aparte Gers. 
eg van malkanderen houden: eenigheyt in opꝛechten ges 
ſoove en Chꝛiſtelucke liefde can onderhoudt woꝛdẽ / al iſſer verſchil 
int verſtandt over eenighe ſaecken. Ende ſoo ghy doch van my⸗ 
ne ende mijner mede- bꝛoederen gheveelen wildet oozdeclen / bes 
hoefdet ghy op ſulcke onghefundeerde ſuſpicien niet te wercke te 
gaen / ofte met alſulcke ki diſche ende onverſtandighe flupt rede⸗ 
neu u niet te behelpen : ghy hebt onfe Confeſſi in handen ghe⸗ 
pant, langhe te boozen / cer ghy dit uwe antwooꝛdt den Dꝛuc⸗ 
er overghegheven hebt: daer in belijden wy/ wat ouſe gevaelen 
1 over de vooznaemſte hooft-puncten der Chziſtelycke Religie : 
eght uwe berftaat te werck / ende bewyſt mp / dat daer in mans 
ſtreuſe dwalinghen vervatet zyn. Maer dit wetende / gaet hy 
het ſtil⸗ſwyghende vooꝛby / ende ſoeckt my dooꝛ eenighe valſche 
touſegueutien te beſwaren. Wat kan ick hier unt anders afte⸗ 
men / als dat ghy de waerhept niet en ſorckt / Chꝛiſtelycke opꝛech⸗ 
tichept niet betrachtet / ende met bitterheyt fwanger gaet 
Eñ ſodanich uwe aert doet ghy oock Leh in uwe naevolgende 
wooꝛden / als ghy den Vꝛonien Herbol duni Tonbergiun mhnen 
collegam, een per ſoon / welcken ghy ſelve / ſoo my aenghedient is / 

5 See hebt in't leven ghelůck te weſen / ſuo onchꝛiſtelhck ver⸗ 
Bozdeelt. B. E. ſchꝛyft aldus / can oock niet deneken , too V. E. 
Godts vrefe int herte hebt, dat V. E. uwen gheweſenen Collegam D. 
Tombergium voor ten rechtſinnich Leeraer der Gereformeerde Keice 
ke kondt houden, ofte dat Boeck van t Ricke Chriſti voor ſulck cen 
k boeck „als hy dat heeft willen int tuleren, alhoewel hy by uwe Broeders 
ende Suſters voor een H, Sanct wordet gehouden. O liefdeloofe mens. 

r E 2 (che l 


20 i 
ſche l Heks houde / dat D. Herboldus int gene ghy hem te laſte leght 
minder tegherhet Ampt van een rechtſinnich Leeraer eñ opzecht 
Vienaer Ehꝛiſti miſhandelt heeft / als ghy doet in dit uwe ant⸗ 
wm noꝛdt / met allerlen anwaerheden / onghefündeerde redenen ende 
vaazbarighe veraoꝛdelinghen van andere / doozſpeckt ende vervult 
zhude. Maer wat dunckt D. E. van Pꝛedicanten / diet boecxken 
B. Ze haut Land / Ahf ende Ziel verderffelgycke ghevoelen van't 
Ketter ſtraffen ende dooden averſetten / untgheven / met een bit⸗ 
tere baaz reden verrijcken / ende inde vooze reden t ſelve boeck 
en den intzout van dien ten hoochſten pꝛiſen / jae d Overicheyt on⸗ 
ſes Daderlandts / ſa veel haer eenichſius magelhck is / ophitſen / m 
de vꝛeedſamighe ter aarfaechke vande deffeninghe haerder Religie 
gqualgek te ha idelen / ende van haer welvarente beroven! die ſelßs 
fulche baechen maecken / ofte in hare boecken fa ſchadelyck genes 
len vodꝛſtaen? Die boecken maken / ende laten dzuchen/in weleke 
fp apentſyck dꝛiven / datmen unt het gheſchꝛevene waardt Godts 
bande wille Godts niet kan gozdeelen / dat Godt de vooꝛnaemſte 
oozſaecke vande ſonde is / dat Gadt niet wil dat de menſche meer 
goets doen / ofte quaets laten ſal / als hy doet ofte laet / dat Godt 
de tongen der menſchen ſelve beweeght tot laſteren / ende dierghe⸗ 
weke ſchꝛickelyele dun gen meer 2 die oncupſſche Bꝛuplofts ghe⸗ 
dichten laten dꝛucken 2 die den vpandt des Baderlandts Spinola 
in openbaren dzuck met hare gedichten rongratuleren 2 die het 
ppraecighe Swaer-hooft Freur-niet in dzuck gheven ende onder het 
valck doen ſtropẽ z n deſe al vaa? rechtſinnige Leeraers der Gez 
refoꝛm. liercke te houden? Ghy weet / ofte kont haeſt weten / dat de 
ſelve meerendeels nach te deſer tidt de vꝛoꝛnaemſte ende als pila⸗ 
ren in uwe liercke zin. Condt ghm deſe liemels verſlinden / ende 
ſoudt ghy aen een mugghe ſticken 4 Meemt eerſt de balck npt uwwe 
ogge / ende komt da om andere te waer ſchouwen Banden ſplinter 
die ghy meent in hare ooghe te ſien. De Schriften van Schaſtiaen 
Franck ende andere / van t ſelvighe ghevoelen zijnde / zijn in onſe 
Daderlandt wel bekent / ende woꝛden van vele vꝛome in waerde⸗ 
ghehauden / ende maghelhck van niet wennighe uwer Taehooꝛde⸗ 
ren baven uwe Pꝛedicatien haoch gheachtet. Jeck beßzenne / dat 
ick haer verſtant banden Letter lekten ſin der Y. Schrift, Vande 
veffeninghe des Godtg dienſtes ende eenighe a dete ſaerken / niet 
ka igget kennen: mer wetende / dat het licht is / alſmen van 'r ee⸗ 
ne unterſte / welcke deſe Liedẽ in het Pauldom met leetweſen geſien 
had den / af wijckt/ het andere untkerſte te ſeer te ghenaecken: dock 
bevonden hebbende / dat by die Luyden bele aendachtighe opwec⸗ 
kinghen tot ſtichtinge der menſchen ende bevoꝛder inghe 755 En E 

1308 5 5 7 Alichepk. 


7 a 


— 


) 


falichept zn / ſo kan ick veel in haer overſten: by gheleghentheyt / 
daer van naaden is / waerſchouwende de Lieden Ban ’t gene mm 
dunckt aenſtootelhck te zijn. Soo hebbe ick ooch D. Herboldum 
Banden Pꝛedick ſtoel meermaels hoozen leeren 't contrarie van 
tt ghene in dat boeck u maghelhch meeft inde dogen loopt: name⸗ 
ck belangende den Letterlycke fin van de . Schꝛift. B. E. ſegt 
hy waerfchout den eenvoudigen Leter niet vande al-terminfte errcute. 
Maer denckt/ dat goede ende ſachtſinnige Wieden feer gheneghen 
zyn / om toe te gheven / eñ ltever een peder zijn ooꝛdeel Lap te laten / 
als hun ſelven veel meeſterſthaps aen te nemen over ander Wieden 
werck: wetende / dat ſy andere gelegenthept konnen waernemen / 
om haer ghemoet in dien deele te gußten. Js uniet belient / dat 
D. lunius bp velen wepnich dancks behaelt heeft met ſyn cenſuren 
over de Apocryphe boecken 2 het is dock veel maels Herbolda 
ſpꝛeeckwooꝛdt gheweeſt / intus impurus ſempe in alios durus die ſelfs- 
vuyl is, vvil niets in een ander overhien. Andien B. C. dock de ſaec⸗ 
e onderſocht hadde / ende verſtaen / dat Herboldus niet Door 
oghen motive ofte luft / maer daor begheerte ende ten dienſte 
van ſeecker gaedt vꝛundt / die ghereſolveert wag t ſelve boeck 
in dꝛuck af te vaerdighen / ende moghelhek niet gheneghen om 
pemandts anders cenſure daer by te laten komen / de vooz-reden 
Waer voozgheſtelt heefr / ghy ſoudt oozfaeche hebben / om uwe 
phevichept Wat te bepalen Ende oft ghyſendt konnen bewyſen 
dat Herbo dos den Thtel des boecks gheſtelt heeft / gheve ick 
ute bedencken. Haer ten upterſten ghenomen / dat D. Herbol⸗ 
dus in die tydt te veel ghenepght hadde nae t ghevoelen van 
Franck , ende it ſelve dooz dat boetk ghefocht den Dolcke eenich⸗ 
fins te recommanderen / ſoude zyn goede wandel / fine vꝛeed⸗ 
fame converſatie ende fijne Pꝛedicatien t eenemaek gherich⸗ 
tet tot verbeteringhe der menſchen / gantſch niet gelden / um de⸗ 
e ſwetten upt te wiſſchen / ofte ten mimſten in hem te vers 
Raeghen ; ende ofhynaemaels alſulek ghevoelen dooz naerder 
pberdenchinghe / ende bꝛoederlycke communicatien met ans 
dere afghelepdt hadde / ſoude hy nu vooꝛ gheen rechtſinnich 
Teerger moghen erkent wozden ? Onder u Wieden zun Here 


ſthepdene / die tot de tidt der verdꝛuckinghe toe de Nemonſtrant⸗ 
he e e e Iaghepꝛedickt ende Daer vaag: ot: 
Hebben : houdt ahn die daerom mr vooz gheen: rechtfinnis 


Ale Teeraers der Sherefoꝛmeerde erte ? ende hadde de 
Ch ziſtelhene liefde ende befchepdenhepdt by u pet vermoghen / 

doꝛiſe Contelfie ſoude ghenoech gheweeſt hebben / om uwe ghedach⸗ 
den / die ghp teghen Herboldum unt dat, boeck opghenomen #, 

ae e afs eee een 0 wis Hoa ** 


einn 


1 


hadt / te veranderk. So veel my aengaet/iek houde D. Herboldurr ° 
boo? een vꝛoom Sodtſalich man / een rechtſinnich Teerger den 
kercke Sadts (met name van Gereformeerde kercke zyn wy wep: 
nich becommert) ende mij:ren waerden Collega: niet twyffelen 
de / of hy ghebaclt noch fijne menſchelhcke fwackheden / ende 7 
over ſulchs hem foude vedꝛocven / ſoo pemandt hem vod een 
E. Sanct, ghelijch ghy ſchꝛyft / ſoude houden. Ende in alle gevalle 
is het bupten twuffel / dat D. Herboidus, foo lauighe hy inde Che: 
mepute bianen ter Goude ſyne dienſt betreden heeft / uwe Leert 
Bande Lrædeſtinatt niet totgheſtaen / macr teghen-gheſpꝛoocken 
heeft. 1 
D. Herboldum op foodanighe wife als uwe E. behaeght / ghe⸗ 
tratteert hebbende / keert ghu wederom tot mp / eñ verklaert / d 
ghp in myn ghedꝛuckte Pꝛedicatien ghevonden hebt verfcheyde 
dinghen,dieuws bedunckens vande waerheyt des Godtlijcken woort 
verre afwijcken, nict alleen in het ſtuck vande vyf Artijckelen , mac 
oock inſonderheydt inde Leere vande Volmaccktheyt der heylige 
die ick, ſeght ghp/fchyne hardt te dryven „jac foo verre, dat daer doot 
vele eenvoudige herten tot wanhopeen deſpetatie foudenconnen wers 0 
den ghebracht, met welcke cladde ick uwe Lecre ſoccke tebefwarcn B: 
Ick hebbe nopt my inghebeeldet / dat mijn Baeck ſonder fauten 
Ihn foude : fal daerom gaerne hoezen ende van herten daucken de 
hene / die nm de ſelve gen wyſt / ende pet beters unt Godts wooꝛzdt 
jeert. Maer bemerckende / dat uwe ooghe bay: wit parthdieh is 
ende in Godts woordt niet wel pets als goct en de Waerachtich » 
fien kan / dan t ghene op Den-Coutra-Hemouftcauten lecft paſſet / 
vꝛce e ick eld van D. E niet te ver wachten te hebben. Dar onfe 
vil Artieulen bande waerhept deg Godtihcken woordte verre afs. 
Wijchen late ick B. E. ſegghen : weten de / dat olp nie 
ende datter u aen gheleghen is / om alſoo te ſpꝛeerken:maer hadder 
uwe Synodale Valers Daer van een pꝛoeve willen nemen / Fhelhek 
fp ſchuldich waren / ſp ſouden niet ghetocpghert hebben / om daer 
over met ans in Confereutie te treden. Wp weten / ende hebben 
meermaels beueeſen / dat onſe vijf Artieulen ii Godts wooꝛdt ghe⸗ 
rondet zijn / ende vele dupſenden / ooch die onder de name van 
woulirracen niet begrenen worden“ bekennen tſelve met ang. 
Aengaäende de Leere vande dotmaeckthent der heyligher fp2eeek 
S here ich were niets bunten Godts mooꝛdr; ſon 
hy machtich zit het contrarie te bewyſen / ghuſ udet uwen tine 
ee beſtedẽ / eñ oock mn vꝛiend ſchap doen: ick ſal / ſo khad | 
ſpaert ende bupten gevanckeniſſe behout / oft uwe mie den | 
4 


* 
kN 275 
u aenwßſen / ofte uwe onder wßſinghe plaetſt gheven: maer u E. 
moeſt al vꝛy wat nauwer op ume waagden ende op wgerhept lettẽ / 
als in bit uwe antwooꝛdt gheſchiet. Pat t gene ick Leere bande 
volmaccktheydt,, ſoude dienen om vele meaſchen tot vanhope te 
bꝛenghen / is gantſch ongefundeert: overmidts iel dies aengaen⸗ 
de gantſch niet en ſtelle als noodigh ter ſalichendt / dan ’tge. € Daer 
de Heere Chꝛiſtus van ſeydt / dat de ghene / die ſuleks niet en doet / 
piet kan fin Difcipel weſen / ofte in het Coninghrycke der Heme⸗ 
len niet komen: dock whſe iek dooꝛgaens aen / dat het den mens 
ſche aen de ghenade Godts die daer toe noodigh ende ghenoegh⸗ 
ſaem is / niet ontbꝛeecken ſal: verhalende dock upt de ). Schꝛif⸗ 
tuere cxempelen der ghene / die 't ghene gheryſcht woꝛdt / dooꝛ de 
ena e Oods ghedaen hebben: faa dat alle ooſaecke ofte occa⸗ 
fie van vvanhop< gantſch voozghekomen ende wegh-ghenomen 
wozdt. Maer ghy Lieden/ deſe Leere teghenſpꝛeeckende / doet 
verſcheydentlyck te niete de gheboden Chzuſti doer uwe menſche⸗ 
lycke leeringhen: verklepnet de ghenade Gods / die den menſchen 
gheſchiedt: ende banet den armen menſchen de wegh / om in fons 
den vooꝛt te gaen / eude tot rocckclool heydt te vervalſen: ghelijck 
goe ter andere zijde bele dupfent menſchen / ſoo veel in u is / neder⸗ 
foꝛtet in wanhope, ende Daer toe als noodtſaeckt / als ghy roepen⸗ 
e alle menſchen / om de gheboden Chꝛiſti te gehooꝛſamen / eñ dꝛey⸗ 
ghende den ghenen / die niet ghehooꝛſaem zin / de eeuwighe doodt, 


henade / die haer tot beßeeringhe ende geloove van nooden is: na 
updt van de Synodale Canons, die ghyꝝ onderteyckent hebt / ende 
gelooft uwen Toehooꝛderen in te ſcherpen: die ghy dock noch be? 
tent / pag. 28. met de Leere dos Godtijcken vvoordts volcomeliſck te 
B iccorderen, D. E. ſeght widers / of door fulcke-Leere (namelijck / 
us in mine ghedꝛuckte Pꝛedicatien vooꝛgheſtelt woꝛdt) iemande » 
hriſto als een rechtichapen Lidtiuatt (oude connen toeghevoeght 
B vorden ſoude veel op te ſegghen vallen, Wel aen / ick ghene O E. 
dt / om dit vele wel te bedencken / ende dan alles unt te ſegghen: 
maer die nu tot B. E. komen om onderrichtinghe te o tfanghen / 
zuden met ſoadanigh antwaoꝛdt wepnich ghedient zyn. Ende 
eh wete / dat alſulcke waoꝛden ſamtidts wel een untvlucht zun / 
ils men niet weet te ſegghen: twi ffele oock niet / of ghp ſi u thet 
p t papier wel gheſtelt hebben / indien ghyughereſalveert ghe⸗ 
zo den haddet om te antwoogden ; te meerder / de wijle het ſe vige 
net wac ofte neen ſoude konnen gheſchieden: 1 50 
uſtien; 


MA et 
conſcientie u te rugghe ghehonden heeft. Maer B. E. houdt hier 
mede niet op: want volghen terſtondt deſe woozden / Doen nig 
te min ſegghe ick correlijek, dat alſoo de He Gheaſt leert, dat een wey. 
nighfuerdeeghs de gantiche mallà ſuer-macckt, ende een vveynigl 
verghifts de gheheele maſlſa infectœert, ende alſoo V. E. Boeck 
(namelyck de Enghe Poozte) niet met cen weynigh , maer met vr] 
wat veel ſuerdeeghs beſmettet is, (oo ſegghe ick, dat V. E. gheheel: 
Bock voer eenen ganttchen ſuerdeeſſem moet worden ghehouden 
vaa hee welcke ſich inſonderheydt d'eenvoudighe wel moghen Wach 
ten, die haer ſinnen niet vvel gheoeffent hebben inden vvoorde de 
gherechtigheydt, ende gheen bequaeme ooghen en hebben, om hes 
licht vande duyſterniſſe te onderſcheyden. Dit is het flot van uw 
tenſure over de Enghe Poorte, ende ſoodauich / dat het 't berftand: 
van ſyn Autheur mede bꝛenght. Siende / dat u veel ſoude te ſeg 
gn valleu/fa ghy ſelve vooꝛgeef / om aen te ijfen/of ſoodanighh 
Leere / als in de Enghe Poort: vervatet is / bequaem zy / om pemam 
als een recht Lidtmaet Chꝛiſto toe te voeghen / fo houwet ghy der 
knoop / die ghy niet ontbinden en kondt / met Alexandr ſWaert ii 
eenen ſlagh aen ſtucken / ende verooꝛdeelt het gheheele Boeck als 
een ſuerdeeſſem / daer vooꝛ haer de eenvoudighe moghen wachte 
Het is dock / bekenne ick / de minſte moepte / ende een konſt / als 
men ſich alſoo daer daag redden kan. Ende dewijle ahp de 
eortelijck ſegghende, doet / ende ſpaert het vele „Dat ghy anderſim; 0 
ſoudt te eggen hebben / wat een donderſlagh hebbe ick dan te ver 
wachten / alg ghy het alles uytſegghen ſüͤlt! hoewel ick meene, 
dat ghy niet meer kondt / als / welck ghy nu doet / met eenen hae! 
alles daozſtricken / ten zy dat het B. E. wat meerder dunckt / a a 
ghens de præcipta Rhetorum ofte konſte van Rhetorica , dat a 
van ſtuck tot ſtuck de Leelhckhept van mijner Heere ſoudet aen⸗ 
wyſen cù exaggereren. Boch D, Bartholomæe, het komt te blaen 
ende tis alte ſlecht Booz een Leeraer. Hooꝛt / wat beflupt ick op! 
E ghy ghelendt hebt / bouwen ſal. De H. Geef 
leert / dat een wepnigh ſüͤerdeeghs de gantſche maffe fuer maeckt 
In Barthoolmæo ig noch een weynigh ſuerdeeghs / e al vn wat 
vele / namelick bele ende waere ſonden (dit bekent ghy 1erbee a 
Ergo moet de geheele Bartholomæus Boor een gantſchẽ ſnerdeeſſem 
Panda woꝛden / daer Boaz fich de menſchen / inſonderhept deen ⸗ 
audighe moghen wachten: ende dies volghende / alfaa niet dan 


ſuerdeeſſem / ende gantſch gene heyligheyt / ſonder welcke niemant | 
Dodt ſien ſal / in hem is / ſoo heeft hy noch geen hope van faule | 


4 


„ Mie 25. 
oude uwe ziele wel lief zn/alfulek beſtupt te hoozen) ofte dien⸗ 
ſtelpek dat t ſelve waerachtich bevonden werde? Seh oogdeeleu 

niet: wil oock gheenſins ſegghen / dat ghy in ſulcken ſtaet zyt: 
maer maccke allcenlhek dat beſtupt / uwe boet volghende / op dat 
el puwe onverſtaudt mercken (oudt. Ende ap de ſelvighe Wijk 
foude-men/ B. E. naevolghende / oocli moeten beſſupten van alle 
de ghene / die / inde Schziftuere tghetuygheniſſe hebbende van gez 
loode ende Godtſalicheydt / nochtans met eenighe ſonden beſmet 
sn gheweeſt. Meemt noch een ander: Inde Voecken Irenzi, 
Iultini, Lactantif, Clemenus Alexandrin, Tertulliani, Ambrofij, 
Chryſoſtomi, Hicronymi, Auguſtini, Bernardi ende anderer Oudt⸗ 
vaders zyn / volghens de bekenteniſſe vande Gherefozmeerde / vele 
doolinghen cfte on waerachtighe opinien / dat is / nae u ſegghen / 
peel ſuerdecſſems: ſult ghy daer upt wel be flupten / dat hare ghe⸗ 
| hee e Boecken cen gant ſchen ſuerdeeſſem zijn ende ghemydet moe⸗ 
F Ende dit ſal inſghelpcks van alle Boerken / (behal⸗ 
ven de heplighe Schꝛiftuere) / dock ſelfs Calvin: ende der andere 
Bottozen / de welche de Gherefoꝛmeerde / hoe wel fp ſomtydts ſelve 
ig ſuerdeeſſem Daer in bemercken / in groote waerde houden / 
ende anderen recommanderen: Jae van uwe Confcllie, Catechiſ- 
mus, Dortſche Canones konnen ghefcpdt woꝛden. Ende ſoo uwe 
beſlupt vaſt gaet / waer ſoude dit doch uwe antwoordt blyven, welch 
ſos vol van den ouden ſuerdeeſſem is Soude hem niet een peder 
is voozmoeten wachten ? nochtans berfoecht ghy ernſtelych / 
g. 30 datmen het ſoude willen leſen. Ack hope / dat ghy ſult unt 
efen ſien / in wat vifficultepten ghyu ſelven met uwe epgen wooꝛ⸗ 
den bꝛenght / ende hoe krachteloos uwe beflupt tegen mp is. D. E. 
ſal moghewck ſegghen / het zijn nochtans de Woorden des hepli⸗ 
hen Sheeſtes daͤer op ick myn beſlupt fundere. Tis waer : ick 
enne / dat d Apoſtel fepdt 1. Coꝛ. 5. 6. Weer ghy niet dat vveynich 
ſuerdeeſſets het gheheeledeegh fuer maeckt? ende Gal. 5.9. Wey- 
nigh ſuerdeeſſens maeckt het ghehtele dec gh ſuer. Maer in gheen 
an beyde plaet ſen woꝛdt gheſendt / dat het gheheele deegh / ofte de 
cheheele klomp⸗deeghs ſuerdecſſem wordt, ofte daer vooꝛ gehou⸗ 

Ben moet woꝛden : maer alleenihck / dat de gheheele maſſa ofte 
lomp · deeghs / dooꝛ t wepnighe ſuerdeeſſem dooetrochen zynde / 
ſuer wordt. Daer beneffens de Apostel Paulus / betupghende den 
oꝛinthiers / dat de ghiene / die onder hen met zun Stiefmoeder ſich 
vermenght hadde: ofte / dat hare ongheblaſenthepdt ende nalatige 
eydt om dien perſoon uyt het midden van haer wech te Doen/ gee 
ez alg een ſuerdeeſſem in de maſſa van haer lichaem was / beſlunt 
s niet / dat daerom de gheheele⸗ ig iche Kerne 


ive fn s 


— pee 
n 


1 


zó eik 

gen ſuerdeeſſem verandert / ende over ſulcks verwoꝛpelick is ghe⸗ 
weeft: maer aen haer ſchꝛyvende / naemt hy haer de Ghemeyntre 
Gols, die te Corinthen-is, gheheylichde in Chriſto leſu, ghergepene 
heylighe, die aenrotpen den naem onſes Heeren leſu Christi, 
1. Cz. rs. Mer wat wil dan de Apoſtel ſegghen / als hy tot deſe 
Ghemep ite ſchꝛyft / Wert ghy nict dat cen Weyn'gh luerdeetl-ms 
het gheheeledeegh {nor maeckt? Het ig even foo veel / als of hn ſen⸗ 
de / Ohp LCozinthiers / hoe zit ghp / ſoodauigh gquaedt onder u heb⸗ 
bende ende houdende / och opgheblaſen ; Weet ende verſtaet ghy 
niet / dat gheihenerwys een Wepuigh ſuerdeeſſems / in een hlom 
deeghs verborgle:: zi) de / ſyne kracht daar her gantſche deens. 
Doet dooztreeſien / ende 't ſelve ſuer maerkt / alſo dack de farde an 
deſe inceſtucuſe haereerder / onder u zinde ende angeſtraft gelaten 
zůinde / het gheheele lichaem van uwe Ghemepnate beſmetten ſal / 
elne perhelel daen loopen van ſware laſteringhen over het Enan⸗ 
gelium / ende ergherniſſen onder u Lieden ? Dit is gheheel wat 
anders / als te beſlupte / dat fp daerom terſtondt alle te ſamen een 
ſuerdecſlem ſouden ghewoꝛden zun Oock is het uerdesſſem iu fic 
ſelven (welck ghy rſchynt te meenen / ſtellende in uwe wooꝛden 
tuerdeell.m ende vergift als eenerlepe fake) niet guaedt / ende aver 
ſulclis t ghene Baer by vergheleecken / of e met die “ame by gelye⸗ 
keniſſe genaemt woꝛdt / niet terſtondt verwozpelyck: walt Chꝛi⸗ 
ſtus de Deere ſeyt Mat. 13.33. Het Coma gheycks der Hemderris 
ghelijck den fuerdeelem welck een vrouvve nemende heft vVerbot⸗ 
ghen in drie maten meels, tot dat. het geheel ſuer geworden is. Alg doc 
Het fuerdeeffem pet quaets beteeckent woꝛt / ſo wozt gemeen he daer. 
pet by gevoegt: gelijck 1. Log. 5.7. Oude tucruceiſem, ſuerd-eſſem 
der boof teyde ende liſtigheydt. Mat. 16.5. Suerdeeſſem ders PHari- 
feenjend- t° Saducsen. Mart. S. 15. Suerdeeſſem Herodis tt. Dewijle 
dan oock pet goedts bi het ſuerdeeſſem vergeleecken woꝛdt / ſal ick 
Hapen / dat min Baeck, in welelte gp ſelve beltent uche gie 


ſtichtelijcke Leeringen / verm mingen / ende a derwyſinghen ghe⸗ 
vonden te hebben / een igſjerley mie participeren ſal de na uere eñ 
kracht des Euangeln / ap welele het gefu deert is / ũ ghelick een 
fuerdveffem veler menſchen herten dooꝛdzingen / ende haer bewegs / 
om doo de enghe pooꝛte in te gaen. Fale gev alle hebe ick nae 
de mate der gaven / my van God mede gede it / yet tat ophouwin⸗ 
ge van fijn geeſte hen hupse bygebꝛacht: de gene / die het in ha dẽ 
omt / alles na den regel der h. Schꝛiftuere ex aminere ide / hebben 
Baer van vꝛumoedichlick te dozdeelen / ſunder recommandatie van 
mp te ver wachten / fte op uwe goꝛdeel / melek ghy ſander bewys 


boozbarighihe ende onverſtandighibek ſtrhckt / te letten, — 4 | 


0 


ö 233 
Vus verre heeft B. E. geantwooꝛdt opt gene ick in min bꝛief 
ver ſoecke / dat D. E den onſcu / die tot u van dei: Cfficier geſonden 
wode: /ſcude willen rondelhck verklaren: maer t antwoobꝛt en 
voldoet geenſins. V E. ſoeclit hier eũ dacr pets op ende imyne 
Collegas, ciide fet ſoi der bewijs t gene u de bitter Get radet / ofte 
onverſtan t medebzengt / maer ſpꝛeecht ten pꝛopoſte niet. gene 
te beaut wooꝛde . Landt 18/or oee Aere Mamelsjeh/ aarin Gouren 
Curutum te guoovensende fyne geboden coo: ac genade, die dacr toe 
gegeven wert, te gh. hoortamen, ij het eenighe ende ſceckere middel in 
Chrifto ende door Chrttum;onrder talighe opftandinge ende des ceu- 
igen leve s lachtigh te worden, oo ic hacr voor uwe rijdt inghe- 
plant. t is, va hacr gelooft ende b. trachict zynde, nict ſy ſodanich, daer 
door{y Chriſto, als lyn Volck ende Ghemeynte ‚toegevoeght worden, 
ende deel hebb n aen iyne lalighmakende weldaden, D. E. antwoozt 
t niets / daer mede een verſtandigh / ofte oock cenv udich Hefer 
deſen ſoude mogen getontenteert woꝛden. DE dan noch / ſich 
ſelver hier mede paepende / Goude op van antwooꝛden et begint te 
vꝛagen / met deſe wooꝛden / Doch nur vil ick u E. vVcucrom hebben 
geyrae gt. of u E. in cOnicientie voor den Heere verftast , dat de Leere 
der G k. f. Kercke, voor ſo veel die is begrepẽ inde Confellie, Catechiſ- 
mo en Sy1ode Nationali, niet en is ſoda ich cen Leere, de vvelcke wel 
verſtaẽ cn o trachtet zynde, daer door yemãt als eea warachtich Litmact 
den Hoefde I ſu Chriſto can to-gevoegt worden: Alg u E. hier / deno⸗ 
gerede de Leere bande Geref. Mercke bp malkanderen voeght de 
Coutaſſi, Cat. chi ms ef 't Natio ale Sy odus (fender twuyffel het 
Dordi e chiſche verſtaende) geeft u Em aorfake te vermoeden / dat 
0 por houdt / dat de rerhte Gerct. Kercke iet fp geweeſt vooꝛ al cer de 
orde he Artetten inden jare 1519. vooꝛ den dach gecomen zijn / fle 
immers dat hare Leere t belihdeniſſe mercneſyck gebꝛeck tot dier 
tt tae gehadt heef: walt indie. de dynogele Ca: ons fa anla. ghs 
eſmedet zi de / tat de onteſſ ende Catechiſmum niets / dat tot de 
Leere der Ceref wercke nootſakelnck behooꝛt / toegedaen hebben / 
won den de ſelve te vergeefs van u E. daer by ge oegt B. E Kan 
niet ſeggen / at deſe dꝛꝛe van u gemeidet woꝛdẽ / als yeder gen oeg⸗ 
ſaemlock vervate de de Leere vande Gerefozm. Hercke: Wa t de 
Lor che 2 ois fo verre niet gae / ‘maer alleen lick deriſtẽ over de 
vf verſchillende articut'en vervaten. Me heeft eertydts / alſmen 
pemant vande Lecre der Heref. Rercke heeft villen berichten / ofz 
te de Predikanten een ighe verklariughe van haere eendꝛacht las 
ten doen / de Cerf A, alcen vo ztghebꝛacht: ſonder datmen witte 
van ſulcke o. chꝛiſteli cke acucn/ ais Daer en de baue ghek med 
N 2 zun / 


28. 

Ihn / om een peder aende Confeſſie te binden 2 men heeft naemaels 
de Catechiſmus, die tot onderwßſinghe der eenvoudighe ingheſtelt 
is / tot een tweede bant der Pꝛedicanten gemaeckt: D. E. voegt 
nu het derde Daer bp. « ende ick wete / dat ghy ende andere Pꝛedi⸗ 
canten daer aen mede Daag belofte ende ondertepckeninghe gebon⸗ 
den zyt. De volghende tydt ſal mogelhek nach meer vooꝛtbꝛen⸗ 
ghen. Wat ſal het eynde / ende welcke ſullen de palen van deſe flas 
verupe zyn 2 De Papiften hebben hun beroepen op hare Concilien 
ende zijn Daer over te rechte vaude Ghereformeerde beſtraft. Nu 
beginnen de Gereformeerde/ ende D. E. onder andere / de Paepſche 
tale ſelfs te ghebzuncken : ende cen Concirum ofte Synodus met 
kenighe upterlycke aenſienlyckhepdt (doch in dien deele met de 
Dauſelyclie Cancilien gheenſins te verghelheken) niet fander nas. 
taire partydicheyt ende aubillyckhept ghehauden hebbende / u ſel⸗ 
nen ende andere daer aen te binden / midtſgaders in diſputen / ghe⸗ 
lycli- men hier in uwe wooden fiet / u daer op te beroepen. Is dit 
eene Schaep aver de harde ghekomen / tt iste beduchten / dat wen 
meer tat verdupſteringhe der waerhept ende beſwaringhe vander 
meuſchen conſcientien volghen ſullen. Sa veel uwe Con fee ende 
Catechiſmus belanght / wy hebbẽ meermaels beweſen / dat de wooz⸗ 
den der ſelve ſoo konnen verſtaen wozden (ghelyckſe dock moeten 
verſtaen woꝛden / indien uwe Confeſſie inde Harmonie der Eua ige⸗ 
liſche Confeſſien / onder welcke dock de Augf borghfche ende ande⸗ 
re Confeſſien zjn / die taghevoelen der Remonſtranten klaer upt⸗ 
dꝛucken / plaetſe behouden fal) datſe onſe gevoelen / welck inde vit 
Articulen uptgedꝛuckt woꝛdt / niet upt en ſlunten: daer in de Dort⸗ 
fche Canones, onfe ghevaelen als onwaerachtich ende onldelhek 
tondemnerende / met de ſelve niet over een komen. Indien nu de 
Conteffie ende Catechiſmus nae den inhaudt ende fin Bande Dortſchs 
Canons maeten verſtaen woꝛden / ſo blyckt / dat uwe Conteſſie Hooge 
taen met de andere die inde Harmonia geſtelt zun / niet kan ghetelt 
woꝛdẽ / maer dat ghp vande Augfoorgniche eft andere Confeſſien in 
puncten / die ghpals noodtſaeckelhek dꝛöft / verſchillende / enden 
van haer afſcheurende / een nieuwe afgheſonderde ſecte ghewoꝛden 
zijt. Om dan naerder te komen / ſal ick uwe mooꝛden alſoo nemen / 
ghelijck ick meene / dat ick nae uwen ſin nootſaeckelihelt moet daen / 
dat ghy de Teere / inde Conteſſie ende Catechitmo vervatet / haudet 
te zijn de Leere vande Gherefoꝛmeerde kereke / midts dat daer bs 
kome: de Dorefche deciſien, ende dat 't gene in ander fozmulieren 
ander ghemeene termen geſtelt is / ne die felipe moet Ger taer woꝛe 
den. B. E. vꝛaeght dan / of die Leere ſuodanich is / dat dooꝛ de ſels 
ve wel verſtaen e betrachtet ʒih ide / nemandt als een waeraehtich 
Bidtmaet den hoafde Chzifta kan taeghevoeght woꝛden: Ader 61 


. 


U 


. . 
hier op jae antwoorde) welck ick niet doe fo ſoudet ghy ſonder 
den teghen mp ſegghen / waer toe dan de Lieden ghehouden in 
geſtadighe onruſt, twecdracht, ende fcheuringhe „ dis onder de 
wercken des vlecſches vanden H, Gheeft gheſtelt worden? want hp 
Eve moet toeſtaen / dat / al is het dat bp eenige menſt hen ſoodani⸗ 
Religie geoeffent woꝛdt / die ter ſalitheyt gend echſaem ſp / reden 
an zyn / om aparte vergaderingen bande ſelve te maecken / (onder 
et Dolck in onruſt te heudẽ / ofte aen ſcheuringe ſchuldich te woꝛ⸗ 
den. Siet alleenlyck aen de Gereformeerde ende de Lutherfche. Oh 
ieden bekent / dat de Leere vande Lutherſche ſoodanich ig / dat de 
enſchen daer door als waerachtighe Lidtmaten Chꝛiſto Jeſu⸗ 
nnen toege oeght moꝛden: cit nochtans houdet ghy uwe apar⸗ 
ende van hun afghe ſonderde vergaderingen / ende zyt niet ghe⸗ 
ut u tot haer te vdegen: welck blockt / daor dien de uwe in ver⸗ 
ſchepden plaet fen (op exempel Hambdargh,Franckfoort) met menichts 
| en ter Pꝛedicatien gaen « jae ſommighe bouwen liever nieu⸗ 
e Steden teghen de oude / dan dat fp ſich by de Lurherlche Bees 
ghen ſauden : ende deſen niet teghenſtaende ſult ghy gheenſins 
ien bekennen / dat ghy het Bolck in gheſtadighe oncufte houdet 
afte aen ſcheuringe ſchuldich zit. Ack houde het ooch Daer vooz / 
datmen ter ooꝛſaecke bande verſchillende meninghen kan ſeparate 
ende afgheſonderde vergaderinghen houden / ende peder ſich voe⸗ 
ghen bp de ghene / die hy verſtaet op't narſte ende ſeeckerſte nae. 
n reghel van Godts woordt den wegh der ſalichept aen te Wijz 
ſen / ende de minſte dolinghen ofte miſverſtanden te hebben / fo dat 
N doe de Broeder ſchap in Chrifto onder hun allen behouden wer⸗ 
Hoe wel dit vꝛeemt is by de hevighe Contra-Remonſtranten 
N n bande daer ende faa langhe fp Meeſter ende Dooght zyn) 
die nae den gert der Papiſten houden / dat fp alleen de ſuypvere Hees 
e niemandt neffens haer verdꝛaghen willen. Dsozts. 
Contra-Remonſtranten ende uwe B. E. onder andere / hebben 
de Sherefoꝛmeerde Ghemepnte binnen ter Goude, die te Vooren in. 
vꝛede groeyde ende bloeyde / in onruſte ende ſcheuringhe gebꝛacht / 
helge te voozen beweſen is: de Contra-Remonſtranten hebben 
dus unt de kercken ghewoꝛpen / ende het vper der vervolginge te⸗ 
ghen ons doen branden : B. E. ende de uwe houden noch de Liez 
in ouruſte / eñ quellen haer op veelderhande wyſe / om ſich tot u 
te voeghen: de onfe / verſtaende / dat haer te Loozen waerheyt ghe⸗ 
leert is / ende dat onder de uwe ghevaerlycke dolinghen voozghe⸗ 
aen woꝛden / houden tot quptinghe van hare conſtientien / by da⸗ 
he ofte by nachte / ſonder u eenighe onruſte aen te bꝛenghen / hare 
aparte vergaderinghen. Maer om nu op uwe Dꝛaghe rondelyen 
ze antwooꝛden (welck ghy niet * behoeft te epſchen ge 
2 Bes 


30. 1 a g 
Het klaer ghenoegh in mijn twee vooꝛgaende bꝛieven te binden 
is / ſpecialijck pag. 2. van dit u boecksken) ſegghe ick / dat ick nae 
vlytich onderſoeck in conſtrentie vaar de ooghen des levendighen 
Godts haude / dat de Leere der Contra-R mon, fa dien Conrethe 
eit Catechuln, verſtaen zijnde nae de Beriften des Dertichen dynodi, 
vervatet is / ſodanigh niet is / dat de meufchen de ſelve / ſodanich fp 
in Gare aert ende natuere is / te rechte verſtaende ende betrachten: 
de / Daer d oꝛ konnen als waerachtighe Lidtmaten den hoofde 
Chꝛiſto Jeſu taeghevoeght wozꝛden. Bewys hier toe dienende / 
hebbe ick in't epnde van mijn brief aen de nemon rantſehe Ohe⸗ 
mepnte binen ter Goude/ pag. 9 byghebꝛacht : ſal gack in dit 
ſchꝛyft al pets dien ae gaende bevonden wozden : ben van noch 
berepdt / klaerder / befchepdentlycker ende volcomender 't ſelve te 
bewyſen / als ghy Daer op fr t geantwooꝛdt hebben / ofte over deſe 
ſarclie met mpi handeſinge wilt treden. Mochtans aldus aut⸗ 
wo ꝛde ide / verdoeme ick niet / gelyjck ghy mee t / de zantiche Geren 
toimeeide Chr ſtenheyt. aer cer ick hier van reden vaor:breiige, / 
gebe ick u te bedencken / af gp wel bekent een ander Cart auent, 
dat is / andere Chꝛiſtent / die Leden Chꝛiſti zin / als Gereformeerde. 
Indien ae: waersm noemt ghp inde eerſte aenſpꝛaeck tot den be⸗ 
ter uwe verantwooꝛdinge vos de Contra- Bemonſtrantſche / dat 
ig / nae uwe meninge / Gereformeerde Leere eer verantweozdinge | 
van 't geen de Kercke: Gods int gemeynaengaet? want in dien Chzi⸗ 
ſtenen bupten de Serefazmeerde zyn / ſomget Daer oock een re 
Gods weſen / ende de ſelve tot de Kercke Goſis jut ghemeyn mede bee, 
Hoozen. Indien neen:: waerom ſeght ghy de gantiche Geretormeetde 


Chriſtenheytzende niet ſimpelijck de zantiche Chriſtenheyt „ om alft 


Ma Me dh U 


gheen C hꝛiſteuen / ſonderlinghe rechte Chꝛiſtenen / te piet * 
Begeert ue E. nu reden van mjn vooꝛgaende ſeggen? Ack (ega 
ge / dat ick met min ghegeven antwooꝛdt opuwe zage niet ver⸗ 
Dacme de gantſcte ohereformeerde Chriitenheye 3 mant ick kenne 
tele. andere Sherefozmeerde / oock beter Gherefoꝛmeerde Cate 
ſtenen / als Contra-iemonſtrants- gheſinde / er de de ſelve ſuoda j ⸗ 
he / die uwe Leere gheenſins teeftaen : dewelcke ick immers 
met alſu ch antwooꝛdt niet verdoeme. Jae / ich verdoeme ſelfs 
de o Ha-Kemonhrants-ghefit de gheenſinss: want / gheltich ig 
mede in nin brief / ep welcke qhn u antwoꝛdet / untdzucke / 
vele der gere / die het met u houden / verſtaenuwe Leere niet / 
ghelooven oack niet / dat ficke Leere van ughedꝛeven woꝛdt: s 
ſeer / dat ſommighe haer inbeelden / dat uwe Do: efche Canone Harde: 
onſe vervalſcht zin: jae niet mepnighe ſoo blindt zijn / ofte haer 
taten faa bliudt hocken / dat fp meenen / dat uwe Leere dae LA | 


» 
2 1 3 41. 
ende goꝛdeelt᷑ / dat wy te rechte daerom fa qualhck gehandelt woꝛ⸗ 
den: hoedanige niet konnen gefept woꝛden / haer leben nae 't vooꝛz⸗ 
ſthꝛift uwer Leere aen te ſtellen. Dele ooch / verſtaende uwe Lee⸗ 
re ſo fp meenen / ende die toegedaen zinde / betrachten ofte beleven 
nochtaus de ſelve niet maer de opinie / hoe wel de ſelvige van uwen 
Sy modo, dock van u/ a oodtſaeckelhck te zijn gedoꝛdeelt woꝛden / ter 
zyden ſteller de / wer then hare fal cheyt nac dẽ regel der 9. Scheiß 
ture met vꝛeſen ende beven. Ende over ſulcr niemandt van den 
uren, GO dtfalichlyck levende / heeft ume vordche Leere foo hy nae 
Wwaerhept wil doꝛdeelen / dat dauckte weten. Shelhckerwys dan 
ick beliennc / dat onder de uwe wel konnen zyn / die Godſalichlhck 
even ende hope der ſalithept hebber: foo houde iel ooen dat uwe 
dy todale Leere in hare aert ende nature ingeſien zynde / onbegqunem 
ig / om yremant tot Sodtſalichent ende ſalichept te bꝛenghen. 
NMaopende 't gene ick ia myn bꝛief LANDE wvroeeduren, die tegen de 
Remo ſt. gebeupekr woꝛden / ſegge / tũ daer upt / vooꝛ fo veel de ſel⸗ 
vige va B. E. eũ d uwe goet gekeut woꝛden / beſlupte / ant woozt 
P. E. aldus. Ick antwoorde „tomen Proeeduren tegs e. Proceduren. 
foude willen gacn ſtellè, datue Proceduren vanden uwen de Proccdu- 
ge vande onſe volcomeljek rechtvarrdigé, t welc u E. nictonbekent is. 
Soude mp dit bekent zijn 2 ghy ſeght het z.maer.’tfehHnt. dat 
ghy u niet ontſiet ſt utelyck ouwaerhept te ſegghen / ſelfs in een 
it wooꝛt Daer mede ghy een ander van leugẽ ſtraffen wilt. Hat de 
n E. geſept / dat de Pꝛoceduren / ter v eder zyden gehouden / np bez 
it zyn dat ſoude fcb 1 vã waerhept hebvẽ :nochtans hebbe ick 
t deſer ure toe niet geſiẽ c accact van Schielandt ofte van Witrecht 
er op d uwe meeſt ſmalen: maer te ſeggen / dat my niet onbekent 
dat de vooꝛgaende Pꝛoceduren de tegen wooꝛdige volcomelyck 
recht vaerdigen / is veel te grof. Ef fijn de redenen Daer van fa no⸗ 
ir / dat ghp meent / dat ſulcx my niet kan onbekent zu? ick Weet 
ez ghy verhaelt oock ſelfs ghene: ghy zit oock niet machtich / 
eenige reden vooꝛt te bꝛengen / daer mede fier veweſen v erde. 
och ghelhel ghy uwe vermetelheyt int goꝛdeelen van mijne keu⸗ 
üſſe ofte wetenſchap met deſe wooꝛden betoont / ſoo blyckt uwe 
beſthaemthept / op dat ick niet harder ſpꝛeetke / daer in / dat ghy 
ret affirmere / dat de Pꝛoteduren Vande voozgaende Hegenren 
de jegen wooꝛdige / ofte die nae de andere onder de jeghenwoodꝛdige 
Regieringhe ghevolght zin / volkomelyck rechtvaerdighen. Ach 
al nu geen tegenſtellinge maken van Deevecht d' andere: het fau⸗ 
e te la gh vallen : de enfe hebben het meermaels ghedaen / ende 
ttantrarie van u ſeggen klaerlick e de oack pu ctuelnck bewe⸗ 
en:het is oock onnoodich: want D. E. ſegt dit / ſonder bewijs bp 
e bzengẽ / eũ meriteert over ſulcx geen geloove, dock ger . 5 
ginge 3. 


€ 


327 1 5 2 
gingheꝛ mede ſoude min arbeydt in deſen onpꝛofhtelijck bp B. . 
zijn : want alg pemant t ghene hp / als hy maer ſhue ooghen open 
doet / ſien kan / ſtoutelhck tegen · ſpꝛeeckt / is niet te gheloo ven / dat 
Hy nae reden lupſteren fal. Ick ſal niet ſegghen / dat ghy het con⸗ 
trarie van ’t ghene ghy ſchꝛyft / in uwe tonſcientie wert / (ick late 
dat Bodt oordeelen) maer dit ſegghe ick: fa ghy aenmerckt / dat 
by de vooꝛgaende Regenten / die ſoo wel duwe als douſe gemeefi 
hn / met foꝛmele Neſolutie gheſancieert is vꝛpe publicke exercitu 
van Beligie / ſoo wel vooꝛ de Contra Remonſtranten als vos ot 
Nemonſtranten: dat de publicatien / die Doen ter tydt gedaen zyn, 
gerichtet zjn geweeſt / om de gene / diemen ſach dat 't eenemael up 
Waren / om d' andere parthpe upt te werpen / het volck in feheuringe 
ende 't Daderlandt im een jammerlycke ſtaet te brengen (welck ur 
alles ghebleerken is) in toom te houden / ende ſoo mage Hek ware / 
tot onderlinghe tolerantie te beweghen: dat eenige harde pꝛoce 
Duren hier ende Daer ghevallen zyn / alleenhek tegen de ghene / die 
niet ophielden/ ſo Chꝛiſtelhek vaoznemen / daer dooz ꝛt Landt fans 
der guetfinghe van pemandts conſcientic in vꝛede ende ruſte hond 
gehoude words / hartueckelijck te contravenieeren: als D. E. ſeg⸗ 
ge ick / deſe dinghen wel aeumerckt ende Daer tegen ſtelt / dat bp de 
naevolghende Regenten (ap dat ick vaoz by gae al 't ghene tegh 
Polithcke perſoonen gedaen is) bele Remonſtrantſche Pꝛedit 
ten vooꝛ eũ geduerende den Dordrechtfchen Sy nodo tegꝭ alle ret 
ende reden van hare dienſten afgheſet zyn / ende naemaels alle /n 
tegenſtaende / dat eenige der ſelver geeiteert zijnde haer berey 
thoont hadden / om over hare Leere met den Spnodo in conferen 
tie te treden / ſonder dat te konnen vercrygen / ofte Doo onderte 
Reninghe van ſeeckere acte hebben moeten beloven vooꝛtaen hart 
dienſten te verlaten / ofte unt de Bereenichde Pederlanden geban⸗ 
nen / ende vele / vooꝛznemelhek de Geciteerde / die teghen 't recht var 
een bepe Spnodus ende de beloften van vꝛzy⸗gheleyd hun ghedaen 
over de ſes maenden binnen Dordrecht in arreft gehoudẽ zynde vun 
‘Daer inden Haphe ontboden werden / ſonder te moghen op harr 
Huyſhaudinghe oꝛdꝛe ſtellen / ofte van Vꝛouwen ende kinderen af⸗ 
ſchept nemen / upt de ſelve Landen te Wagen ende te Scheep unt⸗ 
gebꝛacht zijns dat by openbare Placcatꝭ allen Remonſtrants⸗ 
ſinden / zynde ſeer vele dupſenden inde Pereenichde e | 
ende neffens andere alles vooꝛ de Vꝛyhepdt erde behonden iſſe des 
Daderlandts gewaecht hebbende / ock noch berepdt zynde te wa⸗ 
hen / de oeffeni;ghe hares Godts⸗-dienſtes t cenemael met dꝛep⸗ 
Finghe van feer ſware boeten ende ſtraffen verboden is / welck ſonn⸗ 
Der confeientie-Dwangt in te beeren niet gheſchieden kan: dat ſo 
ele ende verſchendene Placcaten deſen aengaende gepu t 


8 Á 7 


f 8 ö 33 

Á gen dat bp Plaeraten den Remonſtranten ingheſttenen ond er 
are penen verboden is / aen de ghebannene Pꝛedicanten / die fp 
gie vooꝛ hare Berders houden / de wercken der Barmhertichept / 


fa hooghluck van Chꝛiſto geboden zynde / te oeſſenen : dat mede 
bp Placcaten de partydige meuſchen dooz belofte van vyf hondert 
guldens / (die by de E. Magiſtraet ter Goude ‚tegen mp tot ðco. 
guld. berhoe ght zijn) aenghelockt wozden / om de 1 ꝛkcdicanten / ter 
begeerten van hare Shemepnten ende doo dꝛangh Gaerder con⸗ 
ſtientien weder in't Landt komende / te verraden / ende iuhanden 
vande Officie g te bꝛengen / op dat fp met ecuwige gevanckeniſſe 
in Tuchthupſen / ofte noch ſwaerder / nae luydt der Placcaten (cue 
den moghen gheſtraft woꝛden / ghelyck alreede ’t ſelvighe in etlijcs 
he exempelen oock ghepꝛactiſecrt is: dat Loven de Placcaten fes 
treten inſtructien / tot beſwaringhe der Augheſetene den Effi⸗ 
ers ghegheven zun : dat foo vꝛeemde / anghehoozde / wꝛeede 
Pꝛoceduren tot executie der Placcaten / ootk boven de ſelve / jae 
„boven de ſecrete inſtructien / met uptmerghelinghe des Dolch / 
5 vanghen / ſpaimen / te water en te bꝛaodt ſetten / con fiſcatien 
van goederen / dooz worſte ende ſamtydts dꝛoncke ne Soldaten 
verjaghen / ſlaen / beroven / oneerlyck handelen / doodtſ e hieten ett. 
„foo n in faa bele plaetfen aen fo vele dupſent mens 
ſthen ghepleeght zun / ende noch ghepleecht woꝛden: foa P.C. 
ſegghe ien wederom / deſe dingheñ alle felt teghen het vooꝛ ghe⸗ 
paſſerrde / ende niet te min derf afftrmeeren / dat de jegher wooꝛ⸗ 
dige Pꝛoceduren doo; de voozgaende volkomelyck ghererhtvaer⸗ 
gaht woꝛden ſos ſal ick uwe E. beklaghen / aſs cen menſthe / die 
met blindthept gheſlaghen is / ende de redeſyckhepdt afghelepdt 
hebbende alle palen der ſchaemte te bupten gaet. Cude om dat noch 
met een wooꝛdt Baer by te voeghen / Wat ſwarichept hebben dong 
de Contra-nRemouſtranten binnen ter Goude f. Uenzcnuptght⸗ 
aen / daer dooꝛ de Pꝛoteduren / die nu / foo teghen de geheele Ges 
ieynte aldaer / as teghen mp ende de nne ſpecialyek / gepleeght 
zyn / volkomelhck gejuſtificeert wozden ? Ack kan mp ziet inbeel⸗ 
den / dat ghy bp redelycke Lieden dit fauder derven ſeggen. V. E. 
ſeght wijder / ende daerom ſoomen uit pr durch van ce Religie 
mach oordec len, ſegghe ick, dat u meer oorlacke hebben, om V. K. 
vergalleringhefteſchonwen als d] hebben done. Soude⸗ 
men niet unt Pꝛoteduren / ofte wercken / die by de Veihders van 
eenighe Religie / tot invoeringhe ofte maintenement van de ſelve / 
ofte ghepꝛactiſeert / ofte goet ghekent ende vooꝛgheſtaen woꝛden / 
van de Religie / ofte vande bilſyckheydt / om met de Belpders der 
ſelve Religie gheeſtelyeke ghemeenfchap te honde n ofte niet (Daer 
Van ick in mju hieß ſpreke) Image guide De Meere Wi 


ed 


€ 


32. 
fendt, hi r aen (aleen yeder bekennen , dat ghy myne diſcipulen xiſt. 
too g y liefde h bt tot malkanderene Joh. 13.35. ende Paulis / ck 
verma ne u, Bro ders, dat ghy leitet op de ghene, die tweet paltende 
ergherniſlen machen teghen de Leere, die ghy gheleert hebt, ende 
»viſckt van hen „ Nom. 19.17. dock Jacobus / indien yemandt 
meent Godts-dienſtich te zijn onder u Lieden „ niet bedvvand 
ghende fyn tonghe „ maer verleydende fyn herte , dies Godes- 
dienſt is ydel. De ſuyvere ende onbevleckte Godts-dienſt by Godi 
ende den Vader, is deſe, de Weſen ende Weduvven beſoecken in han 
verdruckinghe , ende hem lelven onbe{met houden vande vvereldt 
ac. 1.26.27. Derhalven maet neerſtelen acht ghenomen woꝛ⸗ 
en ap de wercken der gene / die deſe afte die neligie belyden / alf 
men overweeght / tot welchker gemeenſchap men ſich ſal hebben t 
vaeghen: maer een ander ſaecke is het / alſmen ſimpelyck vande 
Waerhepdt der Leere gozdeelen ſal / Welck nae den veghel van 
Godts wooꝛdt alleene gheſchieden moet. B. E. ſpꝛeeckit dit ooel 
wiet direct elljel teghen / maer ſeght / loomen uyt de Proceduren hi 
Religie oordeelen mach, foo hebben de onſe meer oorfsecke uw 
vergaderinghen te ſchouvven, dan d'uvve donſe. Doch hoe onghe 
fundeert ende teghen alle reden is dit / lan geooꝛdeelt woꝛden up | | 
t ghene / dat ick te vooꝛen vande Pꝛoceduren verhaelt hebbe, Tek 
fal alleenlhen Baer bn voeghen / dat ghy faader alle reden ſpꝛeẽt 
van 't ſchonwen ouſer vergaderingen: want by de uwe ghearbe * 
det woꝛt / om de ſelve gant fchupt te roeyen ende te niete te doen: e 
ten ware de groote Godt den welcken Way dienen / ons daer teghen 
geſterckt ende geſegent hadde / ſuude al vagz eenige tidt geene Ber: 
gaderinge onder d onſe meer gehouden zji. D. E. gaet vooꝛt ef 
ſeght / Te neor alſo de Proc dut᷑ẽ vandeuvve tegẽ het Hot van luſtiti 
ende de Souveraniteyt van het Landes teghen de Religions- verwants 1 
zijn ghepleeght gllevveeſt, ends ſonder dat uvve. Remon tea ntſche 
Leere in eenighe wettigh: vergaderinghe te vooren was gheatte 
ſteert . jae ſelfs niet gheexamine ert. Zit ghy de Man / die weet, 5 
hae verre ſich d Auth nitent der h. H. Statẽ ſtreckt over de Ha 
ven / ofte niet / ende die tuſſehen benden echter veſen kan 4 Jeg 
wiſte niet dit gn in die Becken fa Diep geſtudeert haddet: mee ⸗ 


ne oock niet / dat de gene die ute rechte kein / u daer voz gon 4 
maer eer der geloaven ſulle i dat gh / ſteunende wit ſegghei vn 
andere / eñ ſander reden te fhonnẽ geben / dat ſa anhedat tele ont 
papier ge nappe thebt. Ende indient na dich ware / ſdude ichn 
h ieſt de plaetſe noemen / daer by de tegen va ndi xe fegieringe 408 
en 
tel 


1 


ef het af van Juſtitie gedaẽ. ict gene gap iude vaꝛige Reg 


U 


ten beſthuldicht. Maer ghy doet hier noch by / dat de voꝛige Pꝛo⸗ 
| en tegen de Souveransteyt vant Lande gepltetht zijn. Hoe ont⸗ 
fiet ghy uuietseen Pꝛedirant zijnde / ende foa Klepne kenniſſe van 
Landis faken hebbende / u fo verre hier in te begeven / eñ dit al⸗ 
les, nder eenichbewys by te brengt Gek meene / indien ghp/ymet 
een Polityek per ſoon ſpꝛeeckende / verkſaren ſoudet / wat de Scu⸗ 
veranitent deſer Lande ſy / ofte waer in de ſelve beſtaet / ock wat 
‚actien de vooꝛighe Ragiſtraten Daer tegen bedzeven hebben / dat 
ume on wetenhept / eñ onverantwooꝛdelucke onbeſchacmthe pt int 
tradureren van fo vele eñ treffelyeke Regenten terſtont tat uwer 
ſthande blheken fouden. Hoe nae meent u E. dat ick ter tontrarie 
t ſelfde bande jegenwooꝛdige Aegenten terſtont ſuſtineren fal / eñ 
alſo ſtoffe gheven / om mpyof ick in handen quame / bo ven andere 
gualyck te handelen? Ack ſal mn Beet pt dien ſtrick wel heuden. 
Maer wilt gh het rechte beſcheyt eñ de waerhent van uſegghen 
weten ? So Wanneer gip de onde Regenten binnen ter Gouac gaet 
gen ſpꝛeccken (welck ick verſtaen hebbe / uwe ende uwe mede - bꝛae⸗ 
ders vooꝛnemen meer maels gheweeſt zyn) cm bp u int ghehocz te 
omen / foo vermaent hare E. E. cerſt aci. gaende deſe hare grave 
miſdaet / eñ ver wacht / wat ant wosꝛt ghy daer op ontfangen ſult / 
mdts oock u berepdt houdende / om hare E. E. met redenen daer 
van te overtupgẽ. Ick two ffele niet / of here E. E. ſullẽ u hacſt cen 
ſchaem· root aengeſichte aenjagẽ / eũ doen verſtac / dat ghy een ans 
danckbaer menſche zyt / blamcrende de Magiſtraten / onder welc⸗ 
ers ſchaduwe olp Loo? deſen Wyn - beſiẽ gepluckt hebt: dat ghy ⸗ 
gele een blinde van coleuren / ſpꝛeect cit ooꝛdeelt van ſakẽ / die ghy 
t verſtaet: dat uaenſeggen een maliticuſe calunmie is tegen de 
gene / die als getrouwe Paders des Paderlants de hooghent ende 
uverghitept der Hand met alle devoir altoos booegeftaë, midtſ⸗ 
aderg a cl kü het welvaren der ingefetere tot verwon⸗ 
ringe der Pabupzen cñ ſchzick der Ppanden ſoo Leel jaren doo 
Gods ſeggen op wenſchte wife bevoꝛdert at vermeerdert heb⸗ 
den: cũ Dga td Her undodich ſp / Godt tel idden om vergiffe⸗ 
e banden ehe ſonde / vooꝛtaen op uwe berocpinghe beter te 
iten / ende van alieke caluumien u te wachten. De Prince 
Oꝛangien heeft ſelve / foo ick bericht ben / betuyght / dat hy de 
ge Regenten te dier tydt / als andere in hare plaetfe geſurra⸗ 
den / hieldtende Kende voor cerliſckè Lieden ; ende vrome 
oktetrouwe Parriotten: ſoude fre Pꝛincelhjcke Excel. alſo wel ooꝛ⸗ 
e len vande gene / die haer tegen de Souveranitept van 't Landt 
ao notoirlhek vergrepen had den ? Eu de dit derft ghy / een oner⸗ 
aren jongh an sn Sue duten uptwerpen. Weet ghy 
u niet / dat gh aldus ant ende befeikibicht gerfehobbene 
2 


€ 


EN | 
van de jeghenwooꝛdighe Regenten / ſoo binnen ter Goude, als in 
andere plaetſen / die te paren, in regeringhe geweeſt zg / ende oer 
de vaar gaende Pꝛacedueren mede gheſtaen hebben of ume daack 
graat f- leert detgat. Shewiſſelhek indien dit de vera ſit⸗ 
wodedinghe ig, die ghy over ſaſten / de Palitie aeng.iende / doet / ſoa 
gijp tot den Leſer ſpꝛeccut / ick meene / de E. E. Heeren ſullen u ten 
twrebeumgel nzet emploperen: haewel / ſas ick verſtae / vele der 
elbe / aac Ban uwe Kercke- raedt / eñ van uwe naougz pꝛedicau⸗ 
ten wel gaerne hadden geſien / dit gyn den Pꝛucker ander wercl 
habet racen daegan ier uwe waren heboen mieten ter merent cas 
men. De proveaueren; (LBT . C. zijn te vooren oock; gaeplecghe 
tegen RKelteiois-vervvanten. Teghen wien nu / D.Brcholomes? 
Jaden, Turckenof Bepdenen 2 Sp zyn oatwöffelick oock nu 
Itellgtons-verwanten / die wervolght wozden : het mmderfchepat « 
ig: te gozen za de Pꝛaceduereugepleeghe teghen de ghene / die 
andere fochten te overheerſchen / ende / ſuo ungheoleeelien ts / met 
graate ſchade ant D derlandt / unt te Werpen te nu pzacedeert⸗ 
meu tegen keligions verwanten / die altobs anderlinghe tale⸗ 
raatie ende vꝛeedſame by-woonuinghe aengheboden hebben / ende 
nach genbieden. Maec de vooꝛgaende Pꝛaceduereu werden ghe⸗ 


ecg ús Weteticge vergaderingbe té voten fert 
7 


gheeft gheen retht om andere te vervalghen! 1 


Overichen dt heefugeſocht Remapſt Fan het e. 
ſtrauten Badr enderlinghe tölexantie ke 
bende te mamte ieren: ſaa verre a 


— 8 el 
am EW nn en a 


0 


| 0 
begrepen / in een ighe vergaderinghe fende gheeramineert ofte ges 
ackeſtrert wazden : want wn Daer Doa? gheen nieune Heligie 
inghevdert hebben: Welck bigckt / upt dien wp meermaels bewe⸗ 
ſe hebben / dat de Maagden Vande Jederlandtſche Couf Me ende 
Hep eloerghſche Catechumus den ſin / die wy in onfe vijf artkelen 
untghedꝛuche heoben / konnen dꝛaghen: te meer / om dat de gemel⸗ 
te Cone ilic, ſuo ick dock te voꝛen gheſeydt hebbe / alſoo moet ghe⸗ 
felt in dat ſpdeſen fin niet untſtunte overmidts ſy / noadſaeclie⸗ 
_ Wwekbepdr inde Lontra-niemonſtrantſche fin ſtellende / geen practs 
ſe kan houde i ide Harmonie der Euangeliſche Coufether, i welc⸗ 
| ke dock zyn de Auldarghiche, Saxentche, Boneeimtche,onft verſtant 
appꝛaberende: ende over ſulcks d uwe / nu doo de Dortiche C 
nous de ſin van de Waarden der Conteiſic bepaelt ende noodtſarcke⸗ 
dijck ghemaccht hebbende / hebben nieuwighepdt aenghericht / en⸗ 
de hu ſelven tat een nieu afgeſondert volck ende ſecte gemaeckt. 
Het ſal u oack niet nieu ofte wander zun / dat wn Baar deſen een 
goeden fin inde waoꝛden der Conte: gheſocht hebben / indien ghn⸗ 
meet / dat de ghenaemde Gherefoꝛmeerde in gheheel Duptſchiaar 
tot noch toe op gheen ander wgſe onder de vleuggelen vande Aute 
burghlcht Cootcitie gheſchalen hebben: ende dat t ſelvighe ooch 
nu tide Dorcſche Canons gheſchiedt: want D. Gomarus, reitus, ende 
d andere / die met Calvino, Beza Ec, het hooghe gheuaelen/faa mei 
ghet noemt / vãde rædeſtinatie dꝛijut / niet min onder de ſelve ſchuylẽ / 
als d andere / die haer / ſo ſy meenẽ / Wat lager houden / en over ſulcx 
de wooden vaude Canones niet in eenerlen ſin nemen Rannk. Dock 
heeft uwe Boozherman nae het hauden des d feecher Predicant 
in Dꝛieſlundt taegheſtaen / dat hu de Canones machte onderteecke⸗ 
nen og ſulcken ſin / als hu meende Daer in / gheihcnfozmigh der 2. 
Sche feuece/te konnen vinden. : 
. E. gaet vaart ende ſeght / V. E. vracght, of het recht is, darmen; 
vracckłꝭ loecke, Ick vꝛaghe niet, maer mijne wooꝛden zyn / Te ſeg 
gheu, te voren iss alto ghedaen Is De wijs, dat. e Wear foeckt, 
it is wat anders / als viaghen Ack wete wel / dat wꝛaecke ſoec⸗ 
hen ancheiftelpeh is / ende dat ghy dock gheen andere belhveniſſe 
den ſult: maer niet te min kan uwe daedr wel contrarg zij D. 
G.aitludooꝛdt opuwe egggen vrage: Giteeninis , jac tvvacril es 
150 Gm de Vaders des Laridts belond ghen teghen Godt, lo ſy dcſe 
gh Alete or wraccké vande voorgâchde by der handt namen, 
lc en Ul gheen rechtlinnigh. Chriſten denc ken, diæ daer we 
tet, dat ſulcx gheſchicut tot confervatie vaa ons licvc Vaderlandt, ende 
tas ciſte der Ki-reke Chriſti, diæ V. E. met den uwen hadden verftoorte. 
Arn bekenne met u / dad de erheden es ſondſahen . Be 
u 


8121. 


€ 
28. 


Apt wꝛaeckgierigheydt ſoadanighe onhenlen bꝛenghen over haere 
nderdanen, Wie daer aen ſchuſdigh zůn / weet God / die de hers 
ten eñ nieren der menſchen bepꝛoeft: hy ſalſe oock oozdeelen. Boekt 
pede ich wdat ghy eens rond upt vertlaert / wat ghy van de Pꝛo⸗ 
teduren / met welcke de Kemonſtr. tot noch toe beſwaert woꝛden / 
voꝛdeelt: want met deſe uwe woorde betoont gh / dat ghy de ſelve 
niet alleenlyc rechtvaerdigh houdt te zyn / maer dack hoochnodich 
dewyle ſalcks, nae uwe ſegghen / gnetchiedt tot contervatie van one 
Lieve Vaderlant en ruſte der Kercke Chriſti. Dit hebben de Burgers 
van der Goude, die dickmael gantſch andere pꝛopaoſten unt ume 
mont gehooꝛt hebben / wel te noterẽ: om alſo van uwe ongeſtadig⸗ 
hept te rechte te mogen ooꝛdelen / ende dooꝛ uwe ſchoon-ſchünende 
Wooꝛden haer geen opinie te laten ingenererẽ / dat by u eenige lief⸗ 
de tot moderatie zy. Maer dunckt u E. dat defe Pꝛoͤceduren dienẽ 
konnen tot conlervatic van't Vaderlant. en ruſte vande kercke Chrifi? 
Was het Vaderlant te voꝛen / als Nemonſt. eñ Contra-Nemonſtr. 
leerden / in fo grooten peryckel ? honde het / indien ſtaet b'pvende / 
niet geconſerveert worden? De Gerefozm. hebben ten tyde Bande 
Spaenſthe vervolginge in hare Hequcfté en Remonſtrantis aen de 
Coningh van Spaen gien dickmael en int lange vertoont / dat het 
tot Welvaren bande Landen diende / dat verſchepdene Keligien in 
de ſelve gemainteneert werden / jae dat Hoog de vervolginghe niet 
dan rupne van de Pederlanden / eit ſchade vooꝛ fijne Mat. te ver⸗ 
wachten ware. Doe is deſe tale nu aldus verandert a met wat rez 
den kont ghp bewyſen / dat het Vaderlant niet conde behondt zun / 
ten ware vat de Remonſt. ſo qualhck gehandelt werden? Doet ons 
dit verſtat / op dat wp tſelve als ten nien argument by d onſe ooch 
mogen gebzupcken / öm haer tot lyd ſachept te vermanen: want ien 
vertrouwe / dat hare lief de fo groot ts tot de behoudeniſſe des Da⸗ 
derlants / dat haer geen lden / welck fp geloo ven daer toe te diene / 
verdꝛietelick ſal zijn. Maer och D. Bartholonæe, hoe verre is het vd 
daer / dat ghy ſultx met een tittel foudet konnen bewyſen! Godt. 
Ne np niet alle met dꝛoefhept noch gewaer woꝛdẽ / dat deſe 
zeede Pꝛoceduren onſe Lieve Daterlandt in het upterſte verderf 
ſullen hebben gebꝛacht. Het is ooch een jammerlycke ſaße / dat de 
Kercke Chriſti niet foude konnen ruſte hebben / ten ware ſane / dat ſa 
vele dupſent Leden Chziſti qualijck gehandelt werden lo 05 5 
ruſte / daer vooꝛ ons God behoede! Boch uwe Kercke eu daͤni⸗ 
ge aert / dat ſy geen ruſte meent te hebben / dock anderen geen ruſte 
en fact, ten fpp dat ſp allet woone / en alle gediertt / die in haer bupck 
wemelen / uptgewozpen hebbe: gelijek hare klachte mede⸗ bzenght. 
B. E. ſeght / dat ick ende de onfe de tuſte der Kercke Chriſti verſtoort 
hebben, Ick ant wooꝛde / legget af O. Barcholom - de ese | 
4 . 2 í Aers 


) 


197 
waerheyt ſpꝛeken ſegens uwe narſten. Het tontrarie is u alrede bez 
weſen. Overdeneltt / hoe ick van der Goude uytgeſtaten ben / eñ hoe 
ghy daer Pꝛedikant gewoꝛden zyt: fo ſult ghy haeſt mereken / wie 
de verſtoozinge ingebꝛacht heeft. Boete eũ ber ou van deſe valſche 
beſchuldiginge wenſche ick u: vermaneu ooch / dat ghy vooꝛtaen 
wilt leere bewijs bp uwe ſeggẽ doen: want gh noch authoꝛiteyt / 
noch wetenſchap hebt / daerom Wp u anderſt eis geloven ſoude . Eñ 
indient u ernſte ware 'tgene gp int begin vooꝛgeeft / om pet goets 
by m te wege te bꝛengen / fo maeſt gp met rede gaen / eñ grondich 
bewijs Looe ſtellen. Al ware het oock niet om mynen't wille / ſoo 
moeſt het doch gheſchieden / om d uwe wel te infoꝛmeren / op dat fp 
tgene van u geftelt woꝛt / nae- ſeggende / ſauden konnen bewyſen / 
dat fp niet met on waerheyt om gaen. N 
Dat voor deſen, de Pꝛõceduren aengaende / geſchict is. tghene ick 
tegen geſproken hebbe, is met waerheyt van my geſchꝛeven / eũ gha 
flult te koꝛt komen / als ghn mp van t contrarie ſult ſoeckẽ te obers 
tupgen. Begint werck / als het u gelieft. Den onlen, ſeght ghy / is 
noch niet vergetẽ uwes hooghmoedich roemens en vermerelijck ſpre- 
Ekens tegens de Calviniſten, ſo ghy ons nocmt. Adele waoꝛdẽ / ſonder 
_ bewijs: ooch dienenſe niet ten pꝛopooſten / daer toe de ſelve van u 
by· gebꝛacht woꝛden: want of ſchaon ſulcx van mp gedaen ware / 
EN pee fal ick Baer daoꝛ overtupgt woꝛden van onwaerhept in ‘tgene 
3 aen u geſchꝛeven hebbe ! dat ick de uwe Calvinilten noeme / miſ⸗ 
— Haecht u: maer ghy weet / hoe gu eñ de uwe die vande Auſburgſche 
Confeſſie gewoan zijt Lutheriche te nuemẽ / de doop-geſinde / Men- 
noaiten/ d' onſe Arminianen : eñ uwe Ameſius tegen Grevinch. ſal u wel 
leeren / dat het gewoonlyck is / datmẽ de name der gens / die eenige 
uaupinie eerſt / ofte meer als andere gedꝛevẽ hebbẽ / geeft hare Pavol- 
gers. Doch ware te wenſche / dat gy in vele dinge Cal ol diſcipulẽ 
Fñ navolgers zůnde / oock fijne voetſtappen haddet willẽ / ofte noch 
wWuldet natreden int onderhouden der onderlinge tolerantie / met de 
gene / die ban u int ſtuck vande Pꝛedeſtinatie verſchillen: want hy 
NMelanthonem, Bullingerũ, Hemmingium, eñ andere / die onſe gevoe⸗ 
en toeſtondẽ / altoos vooz Broeders erkent / ia ſelfs de Confeſlie van 
Dull burgh. dot hy tot Straelburg leerde / ondertekent heeft. Maer hoe 
Riomt doch ten pꝛopooſte tgene in uwe wooꝛden volght £ War voor 
on billliſcke propooſtẽ u E. Huy(vrouwe uytgelmeten heeft, is by vele 
noch in verſche gedachteniſſe. Of dit ſchoũ alſo ware / cont ghy daer 
upt pets bewhſen aengaende min doen? Doch mijn Hupſvꝛouwe 
doet u vꝛagẽ / af ghy meent / dat ſp met hare onnaſele ki dert noch 
niet hart genoeg vande E. m getracteert is dat qp haer nach ia 
oypẽbarẽ dzut moet ſchavotterẽ? of gp met dit uwe ſeggẽ redẽ wilr 
5 gievẽ vãde anchziſtelhcke ſententie / by welcke zy / nopt bean e / 


e * 


40. 
bee! min op de beſchuldiginge gehaoꝛt zhude / met hare onn ooſele 
Kinderen ter Stede va naer Goude uptgetlept ende upt gedꝛeven is / 
fa dat fp/ nauwelher een ure tits hebbeade nae 't laetſte antwooꝛt 
der E. Magiſtraet / welck ſy by aꝛdꝛe / van hare E. E. ſelve gege⸗ 
ven / verwachtede / teghen Epe haer heeft moeten ban daer laten 
beeren dof gh / een Pꝛedikant zijnde / u niet ſchaemt haer / die met 
u niets te daͤen heeft / eñ die ghy nopt geſpꝛoken hebt / ſulcx ſonder 
bewys in openbaren dzuck nae te ſchꝛyven? of glyp u inbeeldet / dat 
Yhy / tegheu haer Man nae uwe appetht ſchꝛpvende / reden hebt / 
om uwe bitterhepdt / ofte der ghenen / die dooꝛ u / als dooꝛ een pype 
blaſen / teghen haer upt te bꝛaecken ? of ghy / indien fp de Vꝛyhepd / 
die haer rechtelhel toekomt / gebꝛupcken mochte / foudet machtick 
zyn / de bele perſoonen haer te noemen / ende de on hebbelhcke pꝛo⸗ 
pooſten te bewiſen: dan of gh / ghelhck de Efficier Dede / als ſy 
reden epſchte van; t gene haer in de Publicatie te laſte gelent was 
haer tot haer epghen ronſcientie wyſen ſult ? Daerentuſſchen , 
dewyle ghy u op deſe dinghen bedenckt / ſept ſp u aen / dat ghy te 
ghen der Ahꝛiſtenen aerdt haer / die ſoo ſwaerlijck t onrechte ve 
dꝛuckt is / noch meer ſwarichept ſoeckt toe te voeren / ende tegher 
alie reden / by gheſochte otraͤſie / ſonder bewys met uwe penn 
Brandt-mercht « ghevende u te bedencken / hoe ghp in deſen uw 
ampte betrachtet. 1332 
D. Tombergu ſrdicheyt / die ghp ten opſichte van de vooꝛgaende 
pꝛoceduren pꝛöjſt / bekenne ick gaerne 2 maer als ghy comparati 
maeckt tuſſchen hem ende andere / moeſt gh terſtunt documenter 
bp der handt hebben / om te bewyſen / dat d andere haer ceniebfin 
Daer in ontgaen hebben: maer gh zyt wepnich met bewys be 
Rommert. B. E. ſeght / Tomberglus heeft op ickere plactſe met tra 
nen gheclaeght, hoe dat hy van V. E. ende D. Theodorico ghedyon 
acn was tedoen „” tghene ſtrecdt tegen zijn ghenoedt. In wat (£ 
Re is Tombergius van ons gedwongen/ e de wanneerz de vꝛede / di 
onder ons on quetſelijek gehou en is / eit de reckelhekheyt / die 
tegens malcanderen ghebauyckt hebben / ſullen niet toe laten / da 
pemandt / die onſer kenniſſe heeft / u ſegghen ghelooven ſal. Ich 
haunde het vooꝛ een notoire calumnie / dat ick mijn mede dienge 


Alſoo ick uwe woozden hem over geſchꝛeven / ende fijne antwoo⸗ 


191. 1 ö 5 1456621 6 . 40 


Siad * 


> 


net gere stere Hi a 12 
aer op verſocht hobbe / ſchꝛüft hy in fuꝛma aldus : My ehegenert 
Wel, dat ick ſommigen L uyden hevicheye , oock hacr hardt ende on- 
Beleeft ſprecckrn teghen de E. E. Heeren M agiſtraten beklac ght heb- 
bes ghelijcł ick noch dot. Mact ick en welt van gheen dwinghen, 
| by V. E. oft by D. Herbers my ghedaen, om yet Eeghen mijn ghemoet 
| ek 3 hebbedaerom oock gheen oorfaecke ghehadt , over tules 
ken doen met tranen te klaghene Tis een quacdt rapport aen De 
 Barcholomzumghedaen. Eer ick vertrock , (oo wierde gheſeydt 
lat ick met tranen beclaecht hadde , van V. E. ende van D. Herbets 
mac Rotterdam gheſonden te zijn 3 hebbe daerom aen N. N. ghe- 
| Échreven „hem ine vriendelijk ze vermanen , niee te ſtellen, ſonder 
p goede ſceckerheydt te hebben, of dat ick de wacrheydt te goede, des 
noodt zijnde , daef op ſoude moeten antwoorden , met noch andere 
teden. Dit fijn de formele woozden Herboldi Tombergij: 
ende indien ghp daer gen twyflelt / ben ick bereydt u fijne ens 
bene handt te Doen thaonen. Wat dunckt u D. Bartholomee, 
woꝛdt ghp hier niet op notoire onwaerheypdt bevonden 2 ſal dit u 
ö be naem bp de vzame marclien ? . N 
. E. ſeghr voozts / Ten 2, watacngact het verbillijcken vande 
oerduren det Hooghe Overheyde, ſegge daer op met den Racts-heer 
Fr. Vrauck S. G. in fyn boccxken tegens Verhaer „dat de hooge Over- 
leyt macht heeft, om eenige Secte, te weten, die op behoorelijcke vyſe, 
0 ti dt ende plactſe, voor een Secte verclaert is, gelijck teghenwoordich 
de Remonſtrantſche, d openbare oeffening he haerder Religie te verbic- 
den, ſonder dat „wandt daerom met techt van confcientie-dwangh 
kan cla ghen. Bier komt ghp tot de ſake / die pꝛincipalhjck in myn 
Brief ghetracteert wozdt: want mijn vooꝛnacmſte ooghen⸗merck 
de ſelve ig / ten dienſte van mijne Borders eit Suſters in Chzi⸗ 
ſta / die banden Beer Officier tot u gheſonden werden / B. E. te 
vvertupgen / dat D. E. ende de uwe de harde Pꝛoceduren vooꝛ bits 
wk ende goet houden / ende dat daerom d'onſe reden hebben / om 
geen geefielticke ghemernfchap met ute houden. Wat antwoaoꝛdt 
hp hier op houdt ghy de Pꝛoceduren / die binnen ter Goude tegen 
Bemonft. gepleecht zün / vooz billyck afte niet? Bhp ſeght nach 
jar / noch neen: eũ dit niet ſonder redẽ: want indien ghy veer ant⸗ 
wooꝛdet / hebt gp te vꝛeſen de tooꝛn vandẽ Heer Officier cit ande⸗ 
xe Hreren: indis ac, fa fiet ghy dat mijn beflupt crachtich fal zyn / 
eñ dat uwe bitterheyt dosꝛ fs vonde bekenten iſſe den volche geble⸗ 
ken zijnde / aller gemoederen van u Manu ſuuden Worden : (bez 
neffens at ghy b eene ofte tander 9 werfe 


0 ik 
45, | . 
Voꝛgers ſoudet overtunght woꝛden / Boor deſen t contrarie ghe⸗ 
ſpꝛolien te hebben.) Maer geen van beyden / dat ghy vꝛeeſt / kondt 
Gp ontgaen /: want uwe tergiverſatie / om daer t nu ten pꝛopoa⸗ 
e dienen ſoude / rondelyck te belijden / ende met vaſte redenen te 
bewyſen / dat de E. Magiſtraten in hare Pꝛoceduren teghen het 
volclt om de oeffeninghe haerder Religie wel ende Chꝛiſtelhek ges. 
daen hebben / is genoegh / om de Heeren te Doen nae dencken heb⸗ 
ben over u perſoon / eñ te vzeeſen / dat ghy van haer doen niet wel 
in uwe herte goꝛdeelt / ende uwe Herders amt niet te rechte aen 
haer betrachtet. Het Volck heeft aack redens ghenoech / om ſich 
van u af te keeren: overmidts / hoewel ghyu hier ſchaemt opent⸗ 
wek te ſegghen / dat ghy de Pꝛaceduren vaar gact ende Chaiftelijch 
houdet / ghy te voꝛen verklaert hebt dat de ſelbe gelchieden tot con- 
ſervatie van onſe Lieve Vadertandt , ende tot ruſte der kercke Chriſti 
Daer mede / ghelhek aengheweſen is / niet alleen billjckhepdt, 
maer oock noodtſaeckelihekhept van deſe ongehoozde Pꝛoceduren / 
betupght wordt. So wozdt ghy hinckende aen weder zyüden / vag 
bepde gheſlaghen: ende of u uwe epghene canfcicntie in deſen van 
binnen aack niet en ſlaet / gheve ick u te bedenceken. Maerlaet 
ons hooren / hoe uwe bekommerde ende twyffelachtich ghemoedt 
ſich foecht hier unt te redden. Op 't gene ick geſchꝛeven hebbe var 
het billycken der Pꝛoceduren / Bande E. E. Gverigheden in deſſ 


geder trouwe tf zin niet uwe Wonden daer onder vermenght 
eeft fijne E. geſchꝛeven / dat de Remonſtrantſche ſecte op beljad? 
incke wiſe / tůdt eñ plaetſe Baar een ſerte den verklaert was 
of zun deſe uwe aarden vonu deer by aghedaen? J ien dit ſaet 
ſte waerachtich is / ghelijck iek niet twöffele / oavermidts als de ge 5 
˖ f 

Rt 


tholomze verhaelt ghy de waarden vande Heer Faets- Heer 15 
2 


melte n dets-heer ſterf / noch gheen ooꝛdeel over de — 
AKreecken was: ſo behaozdet ghy ſune E. waagden * 1 n * 
de 1 b pst cheyde 


ten 
N 
| 


N 


N a * n 43. 
derſchenden te hebben / op dat uwe onverſtandt fijne E ntet te laſte 
err, hoc Het ſal u niet wander zin / dat ick de rere van 
dien Heere / hoewel niet ſeer goedt Remonſtrants gheweeſt zijnde, 
in billyekhepdt ſoecke vooꝛ teſtaen: want myn Fupfvꝛoume hem 
bp fijn le ven Gem genoemt heeft.) Maer gheuomen / dat te wooꝛ⸗ 
den die hy verhaelt nicerenderls van ſyne E. fo geſehꝛeven : pu / 
is ſyne E authozitcpt enwrderſpꝛceckclyck 2 Condt ghy uwe 
tonfctentie met het ſegghen van ſyne S. bevꝛedighen/ ofte andere 
daer opdoen ruſten ? Ber blyckt / dat ghy noch upt Gods wooꝛt / 
noch upt goede redenen vewys hebt konnen bp-bꝛenghen / jae ten 
pꝛapooſte niet hebt willen ant a ooꝛden / dewhle ghy foo blatuwe 
uptvlucht foecht. Laet ong dan uoch hooꝛen / wat van de Naedtf⸗ 
heer S. G. gheſchꝛeven wozdt. Moghelpck ſullen ſyne E. wooꝛ⸗ 
den zyn / Dat de Hooghe Overheydt macht heeft, om eenighe ſecte 
te weten, die op behoorlijcke wyſe, tydt ende plaetſe voor een fette 
verclaert is, d'openbare oeffeninge haerder Religie te verbieden,fonder 
dat yemandt daerom met recht van confcientie-dwangh can claghen. 
1 Dan conſcientie-dwangh ſpꝛeeckten E hierm ae / ende ick hope 
daer u te antwooꝛden. 2. Hoe dienen deft wooꝛden ten pꝛopooſtes 
Verbieden d' oeffeninghe der Religie is dat even foo veel / als / fultke 
wꝛeede Pꝛotedueren / Daer dooꝛ men de emonſtranten deſe jaren 
gheplaeght heeft ende noch plaeght / in t werck ſtellen? Net Plac⸗ 
tact van Schielan dt / foo ick verſtae / verboodt den Contra Ace 
monſtrantt hare onnoodige (dewyle fp op andere wiſe na wenſch 
Konden ghedient Worden) ende tat ſcheuringhe ſtreckende verga⸗ 
deringhen: maer Daer op ſyn gheen exetutien ghevolght: waer 
doo de ſaecke in andere termen gheſtelt wozdt. 3. Wat verſtaet 
de Kaedtſ-heer dooz op -nbare octteningheder Religie? Indien de 
erercitie der ũeligie inde publijcke Tempelen verſtaen woꝛdt / ſul⸗ 
en de Nemonſtranten dat gaerne toeſtemmen / want fp van ſelfs 
bekennen / dat de Hooghe Gverhepdt macht heeft over de publycke 
Tempelen / ende om in de ſelve te mainteneren ſoodanighe Kelis 
gie / afs haer behaeght: midts Wetende / dat fp Gode van haer 
Doen reechenfchap gheven moeten. Daer in de Contra-Remon⸗ 
ſtranten geenfing den aedtſcheer ſouden toevallen; want fp hier⸗ 
vm ten hooghſten teghen d' onſe gepiqueert zyn / ende Gare coutra⸗ 
rie ghevoelen dooꝛ hare actien in vooꝛgaende Jaren tot groote Ons 
ruſte int Daderlandt ende in de Hercke hebben doen blycken: over 
een komende met Flacio IIlyrico, die (ſo Parzus ſchꝛift) de aldereere 
fe roervinck is gheweeft, om ſyne opinien door 't gemeyn volck ende 
met populaer oproer te houden ſtaende, ook teghen d'Overheyt, roes 
pende, dat men eer de Tempelen behoorde wocſt te laten , endede 
RET | F3 __ Verfks 


Me 


Te A 
$4e 
Vorften door de vieeſe van oproer een Schrick aca gh dan ü A 
minſte om vredes wille toeſtaen 3 maer gantſch ongelick zynde denn 
pꝛeedſamen Melanchthoni, die aen Carolovicium Adedt des Repſers 
ende des Hertoghs van Saxen Mauricij, alſao ſchꝛhft / Ick wenlche 
maer dat de Doortuchughfte Vort ende ſyn Raede doen , dae ſy ſullen 
achten aller dienſtelijeſt te vvelen voor *t ghemeene befte, So dan, de 
Relolutie ghenomen zynde , yet is dat ick niet goede vinden can, 
en ſal ick even=vvel niet oproectighs arnrichten, maer of [vvyghen, ot 
vet trecken, of lyden, vVat my (al overcomen. In dit laetſte moꝛdt 0 
de pꝛacthcke Bande Remonſtranten uptghedꝛuckt: in't eerſte de 
aerdt vande Contra-Remonſtranten afghebeeldet / ſonderlinghe 
e die nachtaag tat de macht der Overhepdt behoozen. 
Maer ban alfulcke openbare erercitie der Religie inde Tempelen, 
Haer over de Doaghe Overheydt authoziteꝑt heeft / woꝛdt van mo 
in myn brief niet atjefpraschen/ noch oock vande verhinderinghe 
ofte het verbieden der ſelve / ende dient aver ſulchs Uwe autwoadzdt 
ter ſaecke niet / indien de waoꝛden van de Kaedtſ⸗heer alſad moge 
ten verſtaen wozden. Indien van fjuc E. Douz openclijcke oeffe“ 
ninghe der Heligie verſtaen wozt ſoodanighe / als den Lutherfche en 
Rennoniten in deſe Landen vergundt wordt / ſoo konnen ſune 
E. maagden op deſe tüdt dock niet ghepaſſet woeden: want 
niet alleenlyck openbaere / maer dock alle hepmelijcke oeffenin⸗ 
dhe des Gods⸗dienſtes / jae mede onder ſchyn van vraghen ende 
antwo orden, ofte een ige andere forme van diſcourſſen van hare Lee 
re te handelen / is den Kemanſtranten onder ſware penen bp Place Pe 
taten verboden. 4. de tepſer ende de Coningh van Spaengien 
hebben te haren tjoen het daer vaa? ghehauden / dat de Lucheranen 
ende Calviniſten ap behaaslche vuhſe / tGDt ende plaerſe voor een 
Secte verklaert maren: fo ſouden ſp dan / volgheus dit uwe ant⸗ 
aardt / micht ghehadt hebben / am den ſelvighe de opentlijcke 
(oock hepmelhecke: Want faa verre moeten uwe Woorden haer 
ſtrecken / indienſe tat deſe tijden gheappliceert ſullen moghen Woge 
den) oeffeninghe haerder Religie te verbieden / ſonder dat fp daer⸗ 
omme over tonſtientie-dwangh mochten klaghen : welch noch⸗ 
tang Lutheranen ende Calvaniften in die thden gheenſins alſo hebben 
verſtaen. Gp ghelhche wijfe ſonde Due Majeſtept van Mauekn⸗ 
rhek macht hebben / am die vand. Religie in ſyn Cont che 
Bare opentlycke geffentughe te verbieden : nochtans Wardt ſyne 
Majeſtept nu ter tidt / haemel gheenſins ſao verre gaende / vand 
nme ſeer beſchuldight. V E. ſal ſeggen / dattanrechte daer Hag 
ghehouden woꝛdt / dat duuwe op dehoozlöcke Wijf, tt e 5 


d ) 0 ed 


„ 
Tyan Ee, 3 7 45 
fe vod een Serte verklaert zun. Ick ant uaoꝛoe / bat de Con⸗ 
kra-Remonſtrantſche Huerhendt oock geen ander reden van ſeer⸗ 
kerheyt deſen aengaende kan hebben / als de ghemelte Rep ſers ens 
de Coninggen ghehadt hebben / afte noch hebben / namelyck dat 
fp in conſcientie houden / dat deſe / ofte die behoozlycken vang ten 
Becte verklaert zun. Wel is waer / dat u E, ſtouteldck affirmeert / 
dat de Gemonſtrantſche Secte op behooꝛlycke Wife / tydt ende 
plaetſe / vod ten Secte verkiaert is: maer 't is oock waer / dat v 
E. beter ſoude voeghen / met ni; ende bele andere op de voetbanck 
te ſitten / ende van verſtandighe / erdarene / godtvꝛuchtighe perſoa⸗ 
nen te leeren / wat tot ſulcke ſane behaoꝛt / als u felut op den Kichts 
ſtoel te ſetten / ende ſondauigh vonulſſe upt te ſpꝛeecken. et is 
nu dickmael van de onſe beweſen / dat uwe Dortiche Sy nodus: bes 
ſtaende upt bittere parthpen / onbehgozlhck ende oncheiſtelhck de 
Renionſt. / K met harr in conferentie te willen treden / ofte 
haer toclaten hare Leere te verantwaozden, dat is / ſonder haer 
ghehaozt / ofte kenniſſe van Gaere ſaccken gheuomen te hebben / 
vVeroozdeelt heeft: ende in deſen Deeje niet een hapz deter is / dan 
het Concium van Trenten. N 
Maer Doen het u E. beliefde de Nemonſtranten (welcker Leere 
in Gods wooꝛdt ghefundeert / van de oudtſte Leergers terſtont na 
der Apoſtelen tijden beleden / van aenbegm der Aefozmatie geleert 
18 / met de Narmonie der Euangeliſche Confeſſien wel over een 
dꝛaeght / ooch met de Menerlandtfche Confeſſie niet ſtrydt / inde 
„ederland van vele treffelyeke Leeraers gheduerende de Kefoꝛ⸗ 
matie voozgheſtaen / bim urn ter Goude over de 40. jaren bp authozt⸗ 
ept van hoaghe ende lage Overhept ghemainteneert / ende van de 
Po. Overhepdt by formele reſolutie gheauthoziſeert is / om in deſe 
Landen neffens de Contra-Remonſtrantſche Leere doozgaens in 
de publhcke Tempelen te mogk geleert wozden) doen het u E. ſeg⸗ 
ge ick / beliefde / de demonſt. die alſulcke Leere vooꝛſtaen / een Secte 
te noemen / ende te betupgẽ / dat de ſelve behooꝛlyck vooꝛ ſodanith 
| elaert ig: waerom hebt ghy niet met eenen daer bp gevoegght / 
dat gp eũ de ume haer fa fchadelhche Secte houdet/ dat gp gelooft 
de conſervatie des Daderlantg eñ de ruſte der Kercke Chꝛiſti daer 
neu gelegen te zyn / dat fp in haer Daderlant / daermen niet alleen⸗ 
hek Lutherſche, Mennoniten, ett. maer oock den Loden ſelve exer⸗ 
titie haerder Religie toelaet / ſoo qualick / als men vun eagen fiet/ 
zhehandelt / ende van alle geffeninghe hares Gods: dienſtes / fag 
gpenbaer/fo henmelhck / uptgeſloten ende geweldighlyck geweert 
worden 2 Alſo (oude de Keſer uwe meeninge valkomender hebben 
konnen verſtaen. Sor veel mm aengaet / dewhle de Chꝛiſtenhepot 
pe inelderhande gheſinthedenghedeplt 113 late ick niet dung 
n 4 3 f 87 


4 


en 


* — 


45. eee 5 * 
toe / in dien men alle die gheſintheden Secten wil noemen / dat de 
Nemonſtranten als eene der ſelve / doch wel van de beſchendenſte / 
geſt elt werden: maer die Contra-kemoùit, ofte Calviniſten fullen bes 
bonden woꝛden een van de guagedtſte Secten onder de Chꝛiſtenen 
te zn / foo om de ſchadelhckhepdt haerder Leere / als om haere 
gheloofg heerſchinghe / dooꝛ welche ghodꝛeuen zijnde fp niemant 
ucffens haer willen lden / maer / ſoo haeſt fp meenen macht te heb⸗ 
ben / andere ſoecken unt te werpen: endechde bequame anderdanen 
Yp zjn van Republycken ende Coninghrycken / late ick oozdee⸗ 
len de gene / die hare campoztementen weten. ö 
Belaͤngende d'ooꝛſaeen van mijn bamüſſement / wyſt uE. my tot 
de ſententie van hate Ho. Mog. ende ſeght / noyt andereoortake ge⸗ 
geven te hebben. De ſententie is geweſen ende geexecuteert: veel 
Daer teghen te klaghen / kan my nu niet helpen. Ick danche God / 
dat hy mp waerdigh gheacht heeft foa veel ſmaethepdts Laog fijne 
nametelijden. Maer of u E. ſegghen waer fp/ twyffele ick ſeer: 
doch de Burghers van der Goude moghen daer op letten / ende ghs. 
Hebt reden / ſommighe Laſtermonden ander de uwe te vermanen / 
om van andere valſche beſchuldigingenhaer te onthouden. Volgt / 
Act Landt can alſucke inwoonders wel verdraghen. Hoedaniges Ack 
ſpꝛeecke in mijn Bꝛief van den ghenen / die in allen dinghen / die 
Die de conſcientie niet betreffen / den Overheden ghehoozſaemhept 
genbiedende / den dienſt / die fp 1 N Gode ende (jn Ghemepnte 
ſchuldigh te zyn / niet konnen beloven t'eenemael na te laten. Als 
ſoodanighe / die doch Lea, gheen andere als vꝛeedſame IAnwoon⸗ 
ders konnen aenghefien worden / begheerden wp / ende begheeren 
als noch / van; t Landt ghedꝛaghen te woꝛden. Ick vꝛage weder⸗ 
om / kan het Landt ſulcke Anwoonders miet dꝛaghen ! VE. ait: 
wooꝛdet jac. Waerom zin Sup dan ghebannen? doch in uwe vol⸗ 
ghende wooꝛden betoont gh / dat ghp het verſtaet vande ghene / 
die de arte van ſtilſtandt tepckenen. Ban het Hoſten ghevzaeght ; 
Zynde / antwoordt ap van het Weſten. Is dat niet de par 
&ientie des Leſers miſoꝛupcken / jae de (pat met hem houden? 
Booꝛtgaende voeght u E. hier by / hoe oock de Remonſtrants- 
gheſinde den Contra-Remonſt. de publycke Kercken, inſonderheyt te 
Goude, op het bevel vande H. Overigheyt, ingeruymt hebbẽ, en ſal on 
niet licht vergeten. Gelooft bep D. Bartholomæe, dat oock vele dus 
{enden inden Lande noch gedencken / hoe de Contra⸗ſtemonſtr. in wt 
voꝛige jaren haer tegen de H. Overighept eñ hare Ed. Mog. Chi 
ſtelycke reſolutien gedragen hebben: hoe fp Rercken inghenomen vj. 
Naethupſen overweldicht / eerlicke Burgers; hupſen gepiljeert el 
xooft / oock de plaetſen / daer de Remonſt. leerden / met gheen 


lil 


0 5 4 75 
evallen hebben. De Burghers van der Goude, die gin 
endet noterrr, ulen noch met licht vergeten / dat haer foa 
groot onghelhck gheſchiet is. Ack foude mede wel gozſaecke heb⸗ 
ben / in verſche memoꝛie te houden / hoe die van Oude vater mp / die 
niemant ſochte hinderlck te zjn (ghy Daer en teghen hebt ons eit 
deonſe uptgheſtoten) teghen bevel Bande Hooghe Overheydt beje⸗ 
ghent hebben. Wan 0 
aer wat onheyl is doch den uwen binnen ter Goude overghe⸗ 
nomen / als fpinde Gaſt hups kerck begonnen te leeren? ende / 
dewyle ghy foo hooch ſpꝛeeckt van t bevel der Hooghe Everhent / 
als de ud e / meer als genoegh rupmtes inde Gaſt : huns herck heb⸗ 
bende / ende Hoog oogen fiende dat de Burgherpe tot hare Leere 
niet gheſint was / quamen om de groote kerck te begeeren / hadden 
ofte toonden fp doen ter tydt eenich mandament oft acte vande 
Hooghe Gverhepdt ? De E. E. Magiſtraten / die doe regeerden / 
* fouden daer van kannen ghetupghen- Iſt niet alfoa / dat fp qua⸗ 
men met laſt ende authozifatie Landen Synodo , Welck tot Ley 
den vergadert was / ende een apen brief van weghen den ſelven 
Synodo toonden ? Soo bleeck dan waag die tydt gheen bevel van de 
Hooghe Gverheydt / maer alleen van de Contra-Remonſtrantſche 
gheeſtelyekhept: dewelcke / ſao de Boꝛgherg van der Goude noch 
ghelooven / gheen recht noch macht over hare kercke heeft. Als 
naemaels de Boꝛgerpe verſtont / dat de Hooghe Overhept het oock 
alſoo begeerde / wat ſwarichept is u doe aenghedaen 4 Ghelieft u 
dan noth / van t ghepaſſeerde gaede memoꝛie ende notitie te hau⸗ 
den dat kan gheſchieden z ende is goet dat ghy gheen ongheſonde 
ofte ghequetſte leden daer van dꝛaeght / ghelhck dome Borghers 
binnen ter Goude bp ſulcke ken-teechenen de gheweldighe verſtoo⸗ 
ringhe van hare Chꝛiſtelycke Godts dienſt / tot ſchade van hare 
hupfgeſinnen haer leven langh / ſoo gheſien ig / ſullen moeten ghe⸗ 
dencken. Maer waerom noemt ahn doch de ghene / die in de groo⸗ 
te kerck eenighe moepte maecckten / emonft: ants-ghefinde waren 
het niet in uwen ſin alſulcke Lieden / die ghy te voozen gheſepdt 
hebt / ſonder Keligie te zn? … … g V 
Polght in uwe wooꝛden / dat u E. ſchrijft dat uwe Remonftrantss 
gheſinde haer celigie over de 40. jaren onder de maintenue vande Hé 
Dyerheyt ghepleeghe hebben, duncktmy D. Edaarde vry wat onbe, 
fchaeint geſchreven te zijn: want de geheele wereldt die weet contrarie. 
Pet ware beter / dat P. E. ſich fchaemde over het ontrouwelhen 
verhalen miner wooꝛden: want ick fpzelke niet van mijne Re mon- 
ſtrants- gheſinde, maer mijn waagden zijn / wat mildoet doch de Ghe- 
meynte als fy exe. (oa dat het blickt / dat ick ſpꝛeecke van een rd 
_ hili vids nn Ata x: USE ii 1 HIER B 


he 
Z. E 


8. Nan * — N N 4 5 4 Didden en 
mennte / namelijeß / die binnen ter Goude ig / niet bande Nemen⸗ 
ſtrautg⸗gheſinde int ghemepn. an emen 
Te hooꝛen hadde ich Spend int ghemeen / is de mifdaee fo ſwaer 
dat beyde Leeraers endt Gemeynten iu haer vrye Vaderland t met techt 
foo hardt ghehandelt worden? Baer terſtont daer nae applicere ick 
dit op mp alleene / ende boos op de Goudtſche Ggemepnte: ende 
de gantſche diductie mn bꝛiefs bewyſt / dat ick met u van die 
Shemepnte ſpꝛeeckhe. aer ghp hebt aldus ſtuffe moeten ſoer⸗ 
ten / om te antwooꝛden. Met was dan niet van nonden / mp nute 
boenfegghen / dat het binnen der Gonde alſus ig gheſchiet: ick beke, 
be tt ſelde alxeebde in mijn bꝛief gheſcpöt. Meci, ſegght D. E. 
of dat alſoo was, foo en ſoude dacr incde lict doen vande Remonſtt. 
ende audete plactſen niet eonnen vetſchoont warden, Gerd * 
C. dan / dat het boen vande Soudzſche hemepnte hier daag ver⸗ 
ſchoont Wo Jwaeront je dan heffeng andere / jae boden ber 
Andere gueithrß ghegandelt e Was Ta 't eenemael / ſon hehoozt / ver? 
Baoꝛt / verſchoort / . E, ware daer geen Pꝛedicant ghemozden / 
ende ick niet uptgheſtoaten. We nemofiſt. in andere plaerſen wos⸗ 
deu hier dong ootk al verſchoont: want ſa / ſiende / dat foodanigge 
> Heere in ten pluerſe dog Publhelte utgezirept ghemainteneert 
Werde / fb e Bote deit andere wider handelen niet ans 
ti deſelvemede denn Adf ende belijden, Ende overmidts get Re 
miorſtrantſcheghevoelen over de DIF Articulen niet en ſtrydt, 9 2 
de wasozden der Kederlandtſche Conteſlie, kan met rechte gheſends 
Woꝛden / dat die Leere van genbegume der Gefozmatie vande ). 
DOverhepdt ghemaiuteneert is / rat dat die arreſten van uwe ghe⸗ 
koofs, heerſchers inden Dortlchen Synode hn hare Nag. Mog. ge. 
appzöbeert ende ghevatificeert zun: ende dat fier de weniugge 
„bande wooggtacnde Kegeliten geweeſt ig / blickt int exempel baden! 
… Goubefrle Gemepute. Maer P. E ſepdt voorts; lat nuct alleen 
di Staten &cncracl, máer oock de Staten van Hollandt ende Welt- 5 
1 Vrieſlandt egens de Leere der Remohiſtranten ſelfs binnen ter Goude, 7 
gZewecſt (yn „bitjekende by de Confellic Hermanni Hetbets. VDerhaelt 1 
1 . Bodden der cen enen Herman: dat upt blöckt / dar de 2. ke 
V. Statrirteghen de Lettre der niemonſtrarrten gheweeſt zyn / oo 
fu ggg gheldovemeriteren : maer hier in ſult ghy te kozt kom d * 


Doeliertann,pαuue ) ich Hac u ſeggen / op't begeeren des Synoei be 

Herft hy hetu geſepdt ? Neeft het pemandt u foo beweſen / dat gyx 
jet gelooven moet ende andere ſiondt doen verſtaen / dat het wark⸗ 
„Henk fp, Henan kont wifferjek al (aa rel vande Sanaben 
GlgBehouden hebben / als de Oudt- vader Naziauzeuus, die / nae be JE . 


* ’ 


Am 4 #04 
in Bee Spnaden teghenwooꝛdich gheweeſt was / oordeelde, datſe 
twiſt · ſcholen waren / ende Geflaar iu gheene meer te verſchynen / 
ende ware ſeer goedt dat de Sunoden niet opt Altaer gheſet / en⸗ 
de tot Afgoden ghemaeckt werden. Dat O. Hermannus dooz't bez 
vel vande . . Staten ghendodtſaeckt zy tot fijne bekenteniſſe / 
Halt u licht om ſegghen: maer ick duchte / dat het bewys verre ont 
ſoecken ſoude zy. Dat de Heere Audvoraet S. G. de bekenteniſſe 
onderte eckent heeft / is gheen bewijs daer van. De andere Deez 
ren / die gh meldet / zijn ſonder twyffel Daer by gheweeſt upt name 
ende van weghen der Stede van der Goude, om lienniſſe te dꝛagen 
van tgene paſſeren mocht / ofte ooch na gelegentheyt ten beſten te 
ſpꝛeken. Doude het dock wel waerſchhalhck zyn / dat de D. Statẽ / 
dooꝛ haer bevel pemant noodſakende om een bekenteniſſe te doen / 
de ſelve upt hare name fauden laten onderteeckenen? 

Dat de maniere van doen , die de onſe pleghen, gherechtveerdighe 
vordt door de practijcke der Gereformeerde, ten tijde vande Spaen{che 
Tyrannye ende inquiſitie, Doet u E. mp feggê/ ende voeght daer by / 
dat ick ſulcks moeſt den ghenen wijs-mazccken, die daer Peenemael 
vreemdelingen zyn in haer eygen Vaderlant. De veranderinge mpner 
wooꝛden overſiende / ſegghe ick / dat u E. de ſelve ſchint niet te 
verſtaen. Ack antwooꝛde in mijn bꝛief Daer op / datmen d'onſe bez 
ſchuldicht / om dat fp pꝛediken eft pꝛedicatien hooꝛen / niet teghen⸗ 
ſtaende tontrarie Placcaten / eũ ſegge dat de pꝛactheke der Geref. 
ter tijt vande Spaenſche Tyꝛannpe haer doen juſtificeert: dat is / 
dat de Geref. ſelfs te dier tijdt niet tegenſtaende de Placcaten des 
Conings int hepmeltjeck eñ open baer pꝛedikende / eñ vooꝛgevende / 
dat fp daer in wel deden / hebbẽ met haer doen beweſen / dat de onſe 
om gelheke daedt niet konnen beſchuldicht woꝛden. As nu pemant 
fa breemt inde Pederlanden / die niet weet / dat dit van de Gheref. 
daen zy? Condt ghy ongelhcekhept in het doen van beyde toont, 
pen ght uwe reden vooꝛt. Ick wete wel eenige ongelyckhept / na⸗ 
melhek / dat de uwe met allerley gheweer ende wapenen bupten 
ginghen / ende waer fp konden ſpeelden Paep uyt: twelck gheen 
van bepde d'onſe ghedaen hebben: doch hier mede ſult gh wep⸗ 
igh ghedient zun. Maer merckt doch uwe bitterhepdt in uwe 
volghende wooꝛden : ghelijck vele van de uwe, ſeght uwe É zyn, 
(namelyck / t'eenemael vꝛeemdelingheu in haer epghen Dader⸗ 
landt) die daerom wel dorven ſegghen , datſe liever hebben van den 
rechten Vader den Coningh van Spaengien , dan van den Stief- 
vader, de Hoogh-Moghende Heeren Staten ende den Prince van 
Orangien, ghetyrannifeert te zyn. O bittere gheſelle l doet alfo uwe 
voir / om de D.P. Staten ende ſyn Pꝛincel. Excel. tegen de on⸗ 
O ſcgul⸗ 


* 


hd 


S . N 
ſchuldige demonſtranten noch meer ende meer op te hitſen. Meent 
ghy niet / dat de Officier van der Goude wel reden ſoude hebben? 
oni u af te eyſſchen/ wie deſe vele zin / die alſoo gheſpꝛoocken hehe 
ben $ ſoude hy ſuicks unt uwe mondt ghehooꝛt hebbende zyn actie 
niet ſoeclieu teghen haer te inſtitueren? ſoudt ghy ſoodanighe Hes 
monſtranten ende daer vele / konnen naemen ? ſal het u volghen / 
haer aenllagher te zyn? Spy hebben ughewiſſelhel niet te dane⸗ 
ien / indien zy (faa anders pemandt Daer aen ſchuldighis) bupten 
ſchade blyven. Of ſchoon pemandt / t zy Door graot onverſtandt / 
tzy daag anverduldigheyt over foo langhduerige ende ſware ver⸗ 
dzuckinghe alſulcke woozden hem liet ontvallen / ſoudt ghy / een 
Pꝛedikant zynde / bunten noodt / ſonder eenighe orcaſie / de ſelve 
Dag? openbaren dzuck vod een peder uptraepen: ende dat in ſulck 
een Schꝛift / in welche ghy / ſo ick verſtae / niet en Doet bupten tom⸗ 
numicatie met den Off;cier £ Indien ghp pemandt alſulckte wooz⸗ 
den hebt hooꝛen ſpꝛeecken / als ick meene Neen , faa- behooꝛdet ghy 
den ſelve met den gheeſt der ſachtmoedighepdt beter onderweſen 
te hebben : indien ghy het van Gaozen ſeggen hebt / fas is het een 
größte lichtvaerdighepdt ende onverantwoozdelpcke bitterhent / 
dat ghy fuicks scheurt ende dꝛucken laet tot belaſtinghe van vele / 
ende Daer dooꝛ de vpautlycke haet / die doch veel te groot ig / tegen 
de gantſche menichte der Kemonſtranten noch opblgeſt Ende bas, 
ven deſen meene ick / dat gp, tot bewijs ghedꝛonghen zijnde / een 
onwaerachtighe ghetupghe bevonden ſoudt worden : ghelyck ghp 
zyt in't ghene / dat ghp / als cen peerle / int midden vande ghemelte 
Wooꝛden ingevoeght hebt / ſchꝛyvende / die (namelyck de Coningg 
van Svacngien) oock d'avve binnen Haerlem in het ghedruckte 
gheb-de voor de Predicatie noemen harten Alderghenadighſten Coe: 
ningh, ſonder van de Hooch Moghende Heeren Staten Gene- 
rael ofte fyne Princelijcke Excellentie eenighe mentie te maccken. 
Wat wil u E. hiermede ſegghen! dat de nemonſtrants-ghe⸗ 
ſinde haer ſelven Boor onderdanen van den Coningh van Spaen⸗ 
gien / ende niet van de 9. . Staten houden / ende dat fp aver ſuler 
ontrouwe ingheſetenen deſer Landen / jae Landt-verraders zin / 
ghelihck uwe faem roovers ghewoon zin te ſpꝛeecken; So doen⸗ 
de / ſult gp het volck haeſt teghen de Remonſtranten op de been 
bꝛenghen Maer wel aen / ſeght / ſchꝛift / amplificeert / eraggereert 
dit nae ugoetvinden: het ſal u ſelven weder te Guns komen / mitſ⸗ 
gaders tat der uwer laſte ende ſchande ghedyen. Ende op dat dit 
blicke / bꝛenght het gedꝛuckte ghebedt Laag den dach / ende bewiſſt 


1 


Jd 
4 » 
l N Ma 
gen Moines in een Teſtament te binden ? in wat jaer / by 
wat Dꝛucker ghedꝛuckt e bewyſt / dat tot deſer tydt toe eenighe 
Remonſtrants-gheſinde / Vꝛcditanten (hoedanighe onder die nas 
me tot Has rlem niet bekent zun ghewecſt) ofte andere cen J ſalm⸗ 
boeck ofte Teſtament hebben doen dꝛucken. Comt ahm noch niet 
tot nadencken D Partholomze heeft niet Lvdius die ſo ick Berfiae” 
gheoꝛdineert is ghewerſt om dit uwe ſchꝛift te viſiteren / u dit op 
de mauwe gheſpelt? Indien je: hy bebaarde beter te weten / vol⸗ 
Nen t ghene inden jare 7. bimien Cn ſcwater ghepaſſeert is / 
den ick / van den Claſſe / die Bande D. Weeren Oherommitteer⸗ 
de Kaeden ghelaſt was pemandt unt den haeren Daer te ſenden / 
ghedeputeert zinde / eenighe maenden aldaer leerde. Doen ter 
tydt is daer gheſtropt / gelick men alles teghen my ſochte / dat cen 
dieu Teftament van d'onſe ghedꝛucht was / in weicke t ghebedt 
nae de Pꝛeditatie (gh feylt / ſchꝛnvende voor de Predicaue) alfoa 
econcipiecrt was / ghelbck ahn verhaclt. Dit was my nien / ende 
ebbe het Teſtament / daer npt deſe beſchuldiginge genomẽ wiert / 
mp laten tocbꝛe gen. Het was gedꝛuckt(ſo ick meere wel onthou⸗ 
den te hebben: u E. mach het naſten) inden jare 1615. tat Hacrlem 
van een Dꝛucker / genaemt Wachtendonc: de vooznaem ig mp ontz 
gaen Ack bondt het gemelte gebedt alſo geſtelt. Ick las de booꝛ; 
reden des Dzucliers / ende dooꝛſiende de marginale annotatien / 
bevondt / dat de ſelve ghecantet waren teghen de Kcmonſtranten. 
recht de controverſe plaetſen / ende beſiet / wat op de kant aen⸗ 
etepckent is /ghy ſult ſelve oordeelen / dat de annotatien by cen 
ſupver / op dat ick niet ſegghe / hevich Contra-Nemonſtrant ghe⸗ 
maeckt zijn / ende dat t ſelvighe Teſtament ſpecialhck ten dien⸗ 
fte van de Contra-Remon ſtraiſten ende tot verſterckinghe van 
haere opinien ghedꝛuckt is. Woꝛdt auß nu niet ſchaem - roodt ? 
want ick twyffele niet / of gp fiet opt gebedt / in dit boeck gedꝛuct. 
Hebt ofte Weet ghy een ander gedꝛuckt ghebebt / tot bewijs ban u 
ſegghen dienende / bꝛenght het te booefchtjn. Om deſen fo gradten 
miſ⸗flagh mocht ghy wenſchen / dat de H. H. Burghemeeſteren / 
doen hare E. E. verſtaen hebbende / dat u ant wooꝛdt al ten deele 


jadden tegengehouden. Want in fo periculcufe fake tot fo quaden 


fh 


722 1 
Maer dette nubliecltt / ofte een peder / die het boeck intſiet / kan 
dlicken / dat in een Contra-Remonſtrantſch Teſtament ofte int 
ghebedt / in t felbe boeck gheſtelt / de Coningh van Spaengien (ich fat 
uwe waoꝛden ghebzupcken) ghenaemt wordt one alderghenadich- 
ſte Coningh fonder vande Hog, Mog. Heeren Staten Generael ofte: 
fyne Princelijcke Excellentie eenige mentie te maecken , ick ſal daer 
upt pet byſonders tot beſwaringhe Lande Contra-Renionſtran⸗ 
ten ofte hare Neligie konnen beſtupten ? Jeck meene daer unt geen 
ede tot ſulex te hebbẽ / houdende / dat dit is der Dzuckers werck / 
(Want ich vele Pſalm-boeclien / in verſchepden jaren gedꝛuekt ge⸗ 
ſien hebbe / in welche het ghebedt even al eens is luydende) ende 
dat fp Daer in ſonder nae dencken volghen de cxemplaren / die vooz 
den jare 1581. in welche de Hog. Rog. h. H. Staten Generael 
bp openbare Placcate verklaert hebben / dat de Coningh van 
Spangien bande Overhendt ende heerſchapppe der Pederlanden 
vervallen was / ghebꝛupckt werden. * 
Tgeneu E. vooꝛts ſeght Banden voer „op welcke de H. H. Sta- 
ten haer teghens de Spaentche Tyrannie gheſtelt hebben, ende dat de 
ſelve vande groot-machtichſte Coninghen ghejuſti ficeert {y ‚ig bugs sr 
ten pꝛopooſt / ende woꝛdt in mijn bꝛief daer van niet gheſprꝛonen. 
Gek ſpꝛeecke van tgene de Gereformeerde eertidts / fo elwerts / 
fa vooznemelick inde Pederlande/ Brabandt, Vlaenderen, etc, tegen 
de Plarcaten des Coninghs van Spangien inde oeffeninghe des 
Godts dienſtes hebben ghedaen: hp autwooꝛdt van 't ghene 
De. Y. Staten bande Der- eenichde Pederlanden teghen den 
Coningh van Spangien hebben ghedaen : komt dat niet wel ten 
ꝓꝛopooſte 2 Dat ſal ick alleenlyck op uwe Wooden ſegghen: 
dat die voet / daer ghn van ſpꝛeeckt / niet is gheweeſt / de voozſtandt 
afte maintenue bande ghenaemde Gherefozmeerde ofte Calvi⸗ 
niſche Religie / maer bzphept der Landen ende vooꝛnemelhck der 
ronſcientien. Siet de fatiffactie vande ). B. Staten / ghege⸗ 
ven die van Amſterdam / Anno 1578. De Paerder Dnie Anne 
1579. De Nemonſtrantie vande E. Magiſtraet tot Lepden aen, 
de H. . Staten / Anno 1582, ende meer andere Schriften. . 
Polght wyders / wat Fundament hebben de Gherctormeerde in dien 
tyde gheleght? hebben: ſe niet gheſeght, ghelijck wy noch doen, 
datſe met de Koomſche kercken gheen ghemeenſchap konden hou 
den ; oft datſe anders ſouden moeten verlooren gaen ? maer dat 
fundament en heeft V. E. met den uwen noyt dorven ftellen, . 
bewyſt V. E. dat de Gerefozmeerde alſulck fundament gheleght 
Hebben ? vindt B. E. het inde Confplie,fo WIN het Artckel aen⸗ 


— 


— 


Á » 

pred 77. 

Doch ghy ſehůnt te meenen dat chip pꝛivilegie hebt / em ſonder 
dewys te moghen ſegahen tude te moeten ehelcoft werden Amt 
Bcqueſte / cfte inden brief / met welche fp de Conte ic neu Hue 
Najeſtept overgeſonden hebben / fpaeecnen de Shercfozm. aldus / 

wy prot.lteren ende betuyghen voor Godt ende fyne Engelen, dat wy 
miethoogberenb.gheeren , dan onder de gehoerfinn-heyt der Ove 
heden in ſuyvetheyt der confcientiete leven , Gode te dienen, ende ons 
nat {yn woordt ende hey lighe gheboden te reformieren. Dit ſthtut 
Bacr fundament gheweeſt te zun : daer in uwe Wooꝛden verghe⸗ 
ten zyn. Doch dit varen latende / tot dat ghy bewys epalseta, GE 
hebt / ſal ick u / dewy e ghy ſeght / dat ahn noch ſulclen ſun⸗ 
dament ſtelt / vꝛaghen / of dan alle / die met de Roomſchekhercke 
ghemeynſchap houden / noodtſacckclück moeten verlozen gaen. 
Indien neen : hoe ſal dan het fundament der Sherefozmecrde / 
ban welche D. C. ſpꝛecckt / valt ende ſtecker zijnd wat reden 
hebben dan dock Lutherus, Zuinghius ende vele andere ghehadt / om 
upt het Pauſdom te ſchepden / ende teghen Placcaten banden 
Repſer ende Coninghen van Spangien ende Pꝛauckröck aparte 
ver gaderinghen te maecken 2 Indien ae: ſoo overde: ckt/ hoe 
ahn alle onſe Dooz-Ouders / ende vele dupſenden cenvoudighe 
menſchen / met haer verooꝛdeeldt ende ter hellen wüſt. Cahunus 
in ſyn bꝛief aenden Cardinael Szdoletum / foo ick Doo? vele jaren 
gheleſen hebbe / bekent / dat het volck welck onder den Paus ende 
an offe ig / noch Godts Kercke fp. Iumius in fijn boecken de 
Eecleſia, ofte vande Kercke, ſepdt / dat het Paufdom een geſwel is 
inde Rercke Godts : foo dat hu dock bekent / dat de Herrhe 
Godts noch daer blijft : jae in fijn Irenico ofte Vrede- chrift noemt 
p de Papiften Broeders. Deſe Lieden / die alfoo goede Sherefoz⸗ 
meerde gheweeſt zin / ende rupm fa verre geſien hebben als D. E. 
ontſien haer foo rigoreuſe vonniſſe upt te ſpꝛeecklen . Want indien 
het Paepſche ghemeene Volck / volghens haer ſegghen / Godts 
Kercke fp / foo moeten fp noch van Godt ter ſalichepdt gheroepen / 
ende over ſulcks konnen behouden woꝛden. Siet dan wel toe / 
dat ghy ſc odan ich fundament van uwe Refoꝛmatie niet en leght 
ofte houdet / Welch / onvaſt zynde / de ghehecle timmeragie 
bouvalligh maccke. Ick bekenne gaerne / dat wp op ſulcken fun⸗ 
dament niet bouwen / en geenſins derren ſeggen / dat niemant die 
et de Contra Bemonft. gemeen ſchap eñ Gods dienſt heeft / ſou⸗ 
e konnen behouden woꝛdẽ : niet te min houden Wp eit leeren oock 
als gewis eñ ſeecker / datter groote ci hoochmichtige redenen ſyn 

Waerom es pder ſich van uwe bergabderinge eũ geeſtelpcke gemeẽ⸗ 
chap uwes Gods diẽſtes / behooꝛt af te * eñ bp andere ſich 
G 3 te voe⸗ 


« 


74. 

te vaeghen / daer Faa ſchadelßcke do linghen niet ghedꝛeven / ende fa 
onchꝛiſtelijcke Pꝛaceduren niet ghehaut haeft warden. Wit 't ge⸗ 
ne te vooꝛen van uwe Leere ende Pꝛoteduren gheſepdt is / kan Y. 
E. de redenen naerder verſtaen. 

Dat u E. vooꝛts verhaelt / van andere geſchꝛeven / ende van mn 
gheſeydt ende gheleerdt te zin / dat de Cake de ſalicheyt niet en racck, 
n van u / ghelhck van vele dinghen / ſeer onverſtandelhen. 

an wat ſaecke ſpꝛeeckt D. E. Dan de Leere / meene ick / der 
Kemonſtranten ende Contra-Remonſtranten aengaende de LIF 
Articulen. Sonde pemant ſegghen / dat de Leere Bande verkieſin⸗ 
ahe des menfchen ter ſalichent / vande doodt Chꝛiſti / vaude manie⸗ 
re der bekeeringhe des menſchen / vande moghelyckiheyt ofte an⸗ 
maghelijckheyt om van 't gheloave af te Ballen / de ſalicheydt niet 
raeckt ? heef rpemaudt vande onſe alfa gheſpꝛolen / die is niet wel 
bedacht gheweeſt. Het is gautſch pet anders / dat de ſalicheyt acnet 
verſchil niet hangt, ende dit ontkennen wy niet / iu voꝛighe tijdt 
van ons gheſeydt te zijn: dock reeckenen wy tot onſer eere te zn / 
dat wp doen beleden hebben / wel te moghen lden / ghelhck D. E. 
verhaelt / dat de Contra-Remonſtranten met behoorlijecke modeitie 
haer gevoelẽ leeren, (onder daeromme de vrede met hen te willébreké, 
gelijck het den uwen groote ſchande is / dat fp de ſodanige uptge⸗ 
Woæpen / ende foo qualhek ghehandelt hebben: ooch u ſelben / dat 
gh / dit wetende ende bekennende / ong noch de ghemaeckte dꝛae⸗ 
vige ſcheuringhe te laſte leght. Volght in uwe wooꝛden / J. E. en 
ontkent oock nict, ſulcx gheleert te hebben (ick ſpꝛeecke in mijn bꝛief 
van gheen Leeren, maer bekenne geſeydt te hebben / dat aen het vers 
ſthil de falichept niet hingh / niet / ghelyek ghy ſchꝛyft / dat de faecke 
de ſalicheyt niet racckt) V. E. ſeght alleen, dat de Leere doe noch niet 
noodtſacckelijck was ghemaeckt. Dit is onwaerhendt: Heeft mij 
ne wooꝛden pag. 9. dan uwe autwooꝛdt: want ick ſegge wel upt⸗ 
Dꝛuckelhck / de uwe ontkenden doe, dat ſy nu ghæatreſteert hebben, 
ende wyſe Daer toe aen de Hacchſche Conferentie endet Gelderſche 
Synodus: dan vaeghe ick daer bn / ſoo verre was het daer van, dat dit 
ghevoclen doen ter tijdt als noodtſaeckelijck ſoude gehouden zin 
Reffens noch andere wooꝛdẽ / die daer mogẽ geleſen woꝛdẽ. Js di 
alleẽ ſeggẽ, dat de Leere doe noch niet noodtſacckeliſc was gemacck? 
waerom gaet Y. E. de eerſte reden fa ſtilſwijghende vooꝛby / ende 
Houdt u als of die Ban mp niet gheſtelt ware; het heeft DE. fa 
behaeght; bp ghebꝛeck / dencke ick / van ſtoffe / om daer op te ant⸗ 
wooden. Mochtans is die reden van grooten gbewichte ende 
verandert de gheheele ſaecke gantſch ſeer. Maer wat heeft B. E. 

teercid 


3 ) 
4 € 5 
te extipieren op 't ghene ick van de voodefaeckelijekheyt verhaelc t 
V. E. woorden zyn: Macr cy lieve, Vat can dat gheven tot de la cke 
lelfs ? want is dc Leere der Contra-Kemonſtranten in fich (elfs aenge- 
merckt zijnde , gheliſck v. E. ſchrj ft, ſoodanich datfe de deure opent 
tot ſorghelooſ heyt ofte uanhope &c. Eot can men dan vrede houden 
met Luyden die fulck cen Leere voorſtaen? jae hoe can men met goe- 
der conſcientie lijden , dat de Predikers ſulck cen Leere op den Pre- 
dickſtoel den Ghemeynte voorſtellen, alhoewel de Leere nict en was 
noodtfaeckelijck ghemaect? Alſos beſtraft ghy ons / dat wy / uyt de 
ſchadelhekhept uwer Leere in ſich ſelwen / nae dat wp daer van 
doꝛdeelen / ooſaecks genoegh hebvende / om Landen uwen te ſcheyn⸗ 
den / nochtans vꝛede aengheboden hebben / ende a daer op nez 
men / dat de Leere noodtſaeckelyck gemaeckt is. Woudt het ons 
te goede / dat Wp upt Liefde tar vꝛede al te veel / nae u dooꝛdeel/ in u 
over gheſien hebben: wp miſhandelen lieber aen die zijde / als aen 
daudere. PNochtans houde ich / dat in deſen deele van ons niet 
miſhandelt is / noch tegen waerhept / noch tegen onfe conſtientien. 
Wp hebbẽ in die tydt de Leere vande ablolute Prædeſtinatie met den 
aencleven van dien / als een particulier ghevoelen van eenige Mees 
raers teghen-gheſpꝛoken / ende dooz hevighept van ſommige ghe⸗ 
dꝛonghen zijnde / de ſchadelhckhept van die Leere aengheweſen ef 
beweſen: maer dit en heeft ons niet verhindert / den ghenen / die / 
met ons handelende upt name / ſa ſp ſenden / van de kercke / t gheue 
in die ſelvighe Leere meeſt aenſtotelhek was / ofte 't eenemael ont⸗ 
Renden / ofte haer ghevoelen daer van wepgherden te vertlaren: 
mede in eenighe puncten gemeene termen gebꝛupckten / oock ſom⸗ 
thdts hun ontſaghen contradictoꝛie / ofte met het ghene wp hou⸗ 
den waerhept te zjn / direcktelyek ſtrydende concluſie te maͤecken 
(welck alles inde Haechſche Conferentie te ſien is) aen te bieden 
‚Booz onderlinghe verdꝛaechſaemhent vꝛede met haer te onderhou⸗ 
den: ter wederz den met alle modeſtie leerende / ende; t ghene men 
in con ſcientie houdt waerhepdt te weſen upt Godes wooꝛdt bes 
wyſende / midtſgaders den Toehooꝛders vꝛpheydt latende van al⸗ 
les te oozdeelen / ende haer tot onderlinghe liefde / on-aengheſien 
verſchillende gevoelen / vermanende. Dunckt D. E. dat dit onbil⸗ 
Iek ofte niet; pꝛacticabel faude geweeſt zin? Melanchthon noemt de 
Geneefſche Keere Vande Pradettinaue et᷑ Stoiſc he noodtwendigheyt. 
dock een Manichaiſche Leere ; nochtans werde onderlinghe Bꝛoe⸗ 
derſchap tuſſchen hem ende Calvinum onderhauden. Eenighe in 
Enghelaudt noemden uwe Heere vande Pꝛedeſtinatie een dtoiſch 
Chrittendom, bande ghenoodtſaeckte volhardinghe een verborghen— 
gentheyt der angherechtichepdt / jae Duyvelſch kuange um, noch 


fond 


5 6.7 
tans noemt Perkinffus de ſoodauighe Broeders, Holmannus, eertijdts 
Pꝛofeſſooꝛ tot Lepden / ſepde teghen de uwe / Ghylieden maëcke 
Goit tot een Tyran ende Beul + nochtans werde tuſſchen hem 
ende andere de Beroeverlijche brede onderhouden. Bogermaanns 
Pꝛeſes van 't Spnodus / wetende ende ten hoochſten hatende onſe 
Leere / heeft ous unt de name ende van weghen het Synodus, ſo lan⸗ 
ghe op inden Synode tompareerden / Broeders ende ſomtijdts Broe- 
ders n Chriſto ghenaemt: waren wp doen Broeders, waerom konde: 
vooztaen (ma t onſe Leere is naemaels niet ergher ghewoꝛden) 
gheen vꝛede ende Bꝛoederſchap onderhouden woꝛden ? Te sooren 
haddemen arte Leere al met vele conſequentien beſwaert / ende lee⸗ 
lyck afgheſchildert : niet te min Wierden wp / tat dat wp upt den 
dy nodo uptghewozpen wierden / de name van Broeders waerdigh 
gheachtet Maerom ſouden wy dan ooek niet / nae dat Lap de ſcha⸗ 
delhekheyt uwer Leere aengheweſen hadden / ſo Wp in conſcientie 
die verſtanden / noch moghen onderlinghe verdꝛaechſaemheyt aen⸗ 
bieden: ſanderlinghe de ſaecken alſoo ſtaende / ghelyck te vooꝛen 
gheſepdt ist Wet u E. oock niet / dat onder de uwe / die t hooge 
Ahevaelen vande Pꝛedeſtinatie dꝛyven / d'andere / die haer / ſooſe 
che woan zijn te ſpꝛeecken / onder den val hauden / beſchuldighen / 
dat fr Godt tat een oowyſen Godt maecken / ende deſe wederom de 
hoogh - ghevoelende / dat upt haer meninghe volght / dat Godt on- 
rechtvaerdich ty énachtans houden deſe eenichent met malcanderen 
ende meenen hare caufcientien te voldoen in 't leeren van haer gez 
voelẽ. Oack is een peder belient / hoe ſeer de genaemdeGeretormeers 
d ige opinien der Lacherfche, alg vande Vb. quiteyt/ofte al-om- 
heyt de lichaems Chꝛiſti / Want Avoncmael etc, in gedꝛuckte boec⸗ 
ke f exaggereren / ende als ten hoochſten ſchadelhelt ver werpen: 
nochtans hebben Mp haer dickmael de Bꝛoederſehap aeughebaden: 
jaeinde or- Reden vaude Harmonie der Confeſſien / die unt de 
name sande Franſche end Nederlandtſche Kercken gheſchꝛeven ie, 
gGhedzuckt tot Geneven Amo 581. noemen de uwe die vande 
Aug vorghfch-,Saxenfche ende andere Confeſſien, hare alderlicfſte 
Bro ders. Sp ſpzeeclen dock in de ſelve Voor reden aldug / 
daer is nauwelijcx eenighe eeuwe ghew ceſt, die alle Kercken alſoo ghe. 
fien heeft zens te ghevoslen in alle dinghen, darter niet altijdt eenighe 
verfeheydentheyr,of inde Leere, of inde ceræmonien, of in't leven ghee 
weeſt ſy. Evenwelen zijn de cudden der Chriſtenheyt daero v niet ge: 
ſcheurt, als alleen doe, moghelijck, als de Roomfche Biſſchop alle een 
dracht af hi broocken, end den anderen kercken, niet wat behoorde 
te gheſchleden, maer wat hy wilde onderhouden hebben, 9 


* ) 
| 57. 
hyck bevolen heeft. Een weynigh booꝛder / waer laet ens nae de 
Lecte des H. Ghecſtes malcanderen veidraghen, ende vriendelyck ver- 
manen, dat is, houdende” fundament des gheloofs, laet ons de liefde 
daer op timmeren, ende met een=hellighe.: gl nrorde Syons mucren, 
dieover-hoop legghen, weder op bouwen, %ltus ſpꝛaken doen ter 
tijdtde Nederlandiſche Kercker tot die Kercken , die niet alleenlijcIs 
bande Predeftinatie en 't gevolgh van dien / ghevoelden / leerden eñ 
in hare Confeffien beleden / gelyck nu de R-morft, doen: maer die 
bock daer en boven hardt dꝛeven vexſchillende opinien van de 
_ perfone Chritt: ende van! t Avontmael, Soude men deſen voet oock 
tuſſchen Remontt. ende Contra-Remonf tot vzede vande Herche ens 
de Welvaren des Daderlandts niet hebben konnen ende behoozen 
te volghen z Wet ſal een etuwige ſchande vooꝛ de Cortra-Remonſt. 
ende den Dortichen Syvodo zjn / dat dit niet gheſchiedt is: ende 
daer⸗en⸗teghen een lof vooz de Remouſc. dat fp hier toe ghearbep⸗ 
det hebben. Sommighe harde dꝛyvers ende gheloofs⸗Heerſcherg 
(God gheve / dat fp noch tidelijck berou moghen betoonen / ende 
de ſcheuͤre / die fp ſonder doꝛſale moet willichlyel ghemaeckt heb⸗ 
ben / wederom heeten) onder de uwe heeft dit nu niet gheſmacckt: 
maer / lieber t onderſte boven werpende / hebben het fo verre ghe⸗ 
bꝛacht / dat fp / een dy nodum nae haeren wille bekomen hebbende / 
parthpdighihek ende onrechtvaerdighlyck onſe ghevoelen als on⸗ 
Waerachtigh ende onlüdelyck ghecondemneert: daer⸗en⸗teghen 
t haere (oock ſelfs het ghene zy te voꝛen ontlient hadden / ende in 
den Spnodo van Shelderlandt verfoept ende ver woꝛpen was) 
als het ghevoelen der Gherefozmeerde Herche ghearreſteert / ende 
tzeghel der noodtſalhckhept daer aen ghehanghen / oock ons ende 
donſe gheweldighlpek uptghewozpen hebbeu. Welcke onchzi⸗ 
ſtelycke aerdt in den uwen de vꝛiome Bullingerus al eerthdts bez 
merckt ende afghebeeldet heeft / als hy aen Dathenum, die Eraftum 
ende ſommighe andere om eenighe ver ſchillen wille ſcholt vooz 
Atheiſten ende dꝛepghde Ec, ſchꝛyft / Broeder Dathenc, ick wenſch- 
te, dat ghy vvar ſedigher vvaert, ende ons gheen oorſaccke ghacft te 
dencken, dat, indien ghy ende uvves ghelijcke eens macht cryght inde 
Kercke, om te bannen, wel lichtelyck alle, dic alle uvve handelingen 
nict toeſtacn, van Atheifterye (oudt befchulgiehen , jar tot de alder- 
felſte vyanden onſer Religie verjaghen, Deſen aerdt hebben nu 
uwe Diotrephes ende gheloofs heerſchens / op den Spnodalen 
thꝛoon verheven zynde / te vooꝛſchijn ghebꝛacht / ende in't werck 
gyheſtelt. Baer upt dan oock outſtaet / dat de ſaecke nu in gautſch 
andere termen gheſteldt is / als vooꝛ pen. Dat fponfe 287 
N 0 re / die 


—— ñ——4/4ꝗ4. ͥ —— — — 


4 


38. 1 N | 
re / die wn houdẽ in tonſtientie / goblijcke waerheyt te zin / als an⸗ 
liydelyck ghecondemneert: hare Leere / die ſp te voꝛen ontkenden / 
ende die wy handen ten haoghſten de Godtſalichept ſchadelhel te 
weſen / voor waerhept ghearreſteert / ende de ſelve noodtſaeckelijck 
ghemaeckt: dock ſeer grove ende Gods -laſterlhcke Leeringen / 
deſe materie raeckende / in Macovio, Pꝛofeſſoꝛ tot Franiker / ende 
Piſcatore (welcken de bræles in vollen Synodo onder de helden / hen⸗ 
lighe zielen / ende rechtſinnighe Leeraers ghetelt heeft) ſunver ge⸗ 
ſchouwet hebben: dit alles / ſegghe ick / gheeft ans wel gefundeer⸗ 
de ende dꝛinghende reden / am tat hare ghemeenſchap / van welche ze 
fit ons uptghewoꝛpen hebben / ſad langhe fp ſoodanige blyven / niet 
te konnen weder keeren / dock de ſelve niet te begheeren. B. E. 
fpreecht van het nooctakelije maken der Lecre, als of dat tot de ſanne 
fe:f a niet gane: maer D. E. verabuſeert ſich grootelycks: want 
Daer doo nieuwe geloof s-artikulen gheſmedet / den conſcientien 
der menſchen wetten gheſtelt / de banden der vꝛede / die dooz onder⸗ 
linghe verdzaechſaemhepdt ende liefde onderhouden wordt / ver⸗ 
bꝛoachen / de Chꝛiſtenen in vele Secten gheſcheurt / ende am mal⸗ 
kanderen te haten / te verachten / te condemneren / ſonder hope 
van verſoeninghe / opghehitſt worden. So wanneer nude Lee⸗ 
ringhen / die alſoo noodtſaßelhck woꝛden / inder daedt ſchadelyeke 
dodlingen zyn / geek wp in confcientie van uwe DPorelche Arreſten 
ooꝛdeelen / ghedenckt hoe ghevaerlhcken fake ſulcks zy inde Chzi⸗ 
ſtenheyt / ende hae billyeke reden de ghene / die van verſchillende 
ghevaelen zyn / hebben / om haer vande gemeenſchap der ſoodanige 
te onthouden / jae hoe fp in conſcientie daer toe genootſaeckt woz⸗ 
den. D. E. doet noch by het vooꝛgaende / Dacrom, myn vriendt, ten 
ſchort V. E. daer niet, maer waert u E. ende den uwen ſchortet, ſoude 
ick nae mijn oordeel licht raden. we E. liefdelooſe / ongefundeer⸗ 
de ende onwaerachtighe ſuſpicie daer latende / meene ick / dat ghn 
fo ongeluckigh zynde in waerhept nae te ſchꝛyven van tgene gh 
gehodꝛt ende geleſen / jae Waor u legghende hebt / int raden niet ſeer 
gheluckigh weſen ſult. Doch hetis u beſt / dat ghyu raedtſel bß 
u gehonden hebt: ende ick hope / dat ghp / dit gelesen hehbende Ana 8 
fu pic ie ſult laten ballen. | ze 
Op mne wooꝛden / dat de lage Overhent dao? de Placcaten van 
de Hoage Overhent niet kan warden geercuſeert / of dat alſoo alle 
vernolghers der Shemepnte / mede Placcaten tat haer waosbeef 0 
ghehadt hebbende / ſouden gejuſtificee t wozden: ant wooꝛdt u E. 
Macr lieve,too de Leeghe Overheydt door de Placcaten vande Hooghe L : 
Overheyt niet en can worden verexcuſeert, hoe (al u E. dan die connem 
verſchoonen, di. (onder Placcaten, jae teghens Placcaten vande Hooge 


Overheye « 


ib; 


Ii 


* — 
L 


es ld 7 * 
Overheydt de Religions- verwanten beſtaen hebben te vervelghas # 
Auer ick deſe laetſte niet kan verſchonen / bekent ghy dan ooch / 
t de Heeren van ter Goude en andere Laghe Overheden in haer 
doen teghen de Kemonſtranten niet konnen gheexcuſcert warden 
dooꝛ de Placcaten bande Hooghe Overhepdt? uwe wooꝛden bꝛen⸗ 
ghen fulcr mede: ende dies volghende, dewyle ghy het aut wu ffe⸗ 
ck Daer Boot houdet / dat de laetſte van mp niet konnen ver⸗ 
hoont werden / ſchiut ghy de andere oock bupten excuſc te ſtel⸗ 
len : ofte ten minſten ſeght niet een wooꝛdt / welck tot hare vers 
ontſchuldiginghe diene. OGhewiſſelyck de Heeren / by fo verre ha⸗ 
re E. E. houden / dat ſy / de Placcaten volghende / wel doen / hebben 
reden / om over ſoodanighe uwe maghere an twooꝛdt op u gemiſ⸗ 
contenteert te zyn. Als D E. mp aenwyſt / wie de ghene zn / die 
ſonder / jae tegen Placcatẽ vande . Overheyt / de Etligions· ver⸗ 
wantẽ vervolgt hebbẽ / eñ be wyſt / dat fp ſulcx gedaẽ hebbt / ſo ſal it 
antwooꝛden. Ten anderen, ſeght B. E. foo en vvorat niemant tot 
handthavinghe vande Placcaten ghedvvonghen , elck moet hier zyn 
eyghen ziele ende conſcientie quyten voorden Heeres Meent u E. 
dan / dat het inde wille-keur Lande Haghe Overheden fact / de 
Placcaten vande Hooghe Overheden te handt haven / ofre niet! 
ſullen zy moghen naelaten / de ſelve te executeren / ofte haer daer 
teghen oppoſeren ? Bedenckt / of dit hare Vo. Mo. Wel ſmaerken 
ſal Dier mede valt oock de excuſe van particuliere Heeren / die / 
haer ghelatende wat moderater te zin / als audere / mogelijck me⸗ 
de inder daedt zynde / ghewoon zyn te ſegghen / wp ſaghen het lies 
ber anders / maer het komt van hooger hant / wy moeten de Plac⸗ 
taten volghen &c. want indien fp niet ghenoodtſaeckt werden om 
de Placcaten te handt haven / maer hare conſcientien moeten quijs 
ten Boo? den Heere / ſo ſouden fp gantſch andere weghen mogen ct 
noetẽ ingat᷑. D. E. haer deſen aengaende goet onderricht doende / 
dude haer eit ons aengename dienſt doen. Maer duncktu E. niee 
wanghs genoegh te zyn / dat den Pꝛocurcurs Senerael / den Fiſ⸗ 
alen / den Officieren ec. de exerutie der Plactaten op pꝛivatie van 
aere Officien gheboden wozdt 2 Heeft de Plactaten: die ſul⸗ 
en u de ſaecke wel anders doen verſtaen : ende die in politycke 
aecken ervaren zyn / ſullen u naerder bericht hier van komen 


oen. 
Shy bekent / dat ghy niet wepgherigh en zit / om voorde Con- 

ra / venteurs vande Placcaten te ſpreccken. Die daer Doo? weldaedt 

mtfanghen / moghen u E. dancken / ofte anderſins oock uwe goe⸗ 

re wille pꝛyſen. Maer een wepnigh daer na ſegt ghy / dat ghy haer 

wet haut voor entchuldich, Ergo hout gu haer fehuldiah te zyn / 12 
6 2 Als 


€ 


60 1 TAL 
als ſaodanighe / die ghelijch ghy ſelve daer by voeght / onder funda⸗ 
ment oft reden lich teghens de Placcaten vanden Lande opwerpen. 
Syn fp ſchuldich nae uwe meeninghe / ſoo bekent ghy de Placca⸗ 
ten billyck / rechtvaerdigh ende Thziſtelhck te zn: want anders 
ſius hande het doen deſer Lieden / Daer mede fp de Placcaten cans 
travenieren / haer tat gheen ſchuldt toeghereecke it woꝛden. Ende 
alſoo lonne nde Lieden weten / dat ghy / hoewel ſomtydts taaz 
pemandt een gaedt wordt ſpꝛekende / nochtans deſe harde Pꝛo⸗ 
geduren goet kent / ende het fandament leght / daer op de ſelve ghe⸗ 
bouwet maden. Dat D. E. ſeght / dat loo vele menichen foo jam- 
merlijck miſleydt zijn ende miſſeydet worden, ooch / dat ſy haer tegen 
de Placcaten gp maken door mijne ende mijns-gelijcken mifleydinghe 
ſtaet alles hloadt ſander bewys / ende het contrarie is te voꝛen bes 
weſen. D. E. ſeght mede / dat de Lieden van u verveeemt zijn, ende 
en weten nit xa comme, endeen weten vele de minſte reeckenfchap 
van haer geloof niat te gheven. Sp konnen noch rupm foa vele rez 
deus gheven van haer doen als ſommighe / die u ngevolgende ons 
harten / om dat wy / ſo fp meenen / de abſalure Pꝛedeſtinatie dꝛijven / 
ofte op dat ick / duydelhcker ſpꝛelie / om dat fp meenẽ / dat uwe leere 

d onſe is. Doch hier van is te vooren dock al ghenoegh gefendt. 


Een dingh alleen fal ick noch vꝛaghen / namelhcek / of B. E. meent / 5 


d it de lien die Chꝛiſtum ende ſane Apoſtelen teghen wille vande 
Overhepdt guame i haozen / alle te ſamen wiſten waeromme / 
ende reeckenſchap van haer gheloof gheven Konden ? indien neen, 
of fp haer haoꝛende / daeram qualyck Deden / ende haer ſchuldigh 
maeckiten 2 D. E. behaeft hier op niet te ſegghen / dat wn bp 
Chziſtu nende ſynne Apaſtelen niet te verghelhcken zin: Want 
âch mneckle geen vergelhekinge tuſſchen haet ende ons / ofte harer 
ende anſer Leere waerdicgept: maer ick examinere alleeulhek de 
kracht van uwe reden / die ghu teghen de onſe ghebzupckt. 

Bp Pilarum verghelihcke ick D E. niet / maer ſtelle D E. bag 
aoghen / dat ghy / ſomthdts een gaedt wordt vaag de verdzuckte 
ſpꝛeecliende / niet ghendegh doaet / ende bꝛenghe Pilatum in ten 
exempel / ende wyſe aen / dat hy meer vdo de onſchuldighe ghe⸗ 
daen heeft / als ghy / ende nochtaus gheenſins ghendegh ghedaen 
heeft. Daerom zhn dock D. E. volghende waarden ſonder reden 
ende fundament. Mat Y. E. des key lers vrundt faecht te zyn / is 
vau mp niet gheſepdt: ſal dock nu Daer van mp het ooꝛdeel niet 
aennemen : maer gheve ute bedencken / of ghy niet in dit u ne 
ant wo aꝛdt van ſammighe ſaken ter eener ofte ter andere zijde wat 
meer ſoudt gheſeydt hebben / indien gp de taozn der Overichepdt / 
ende de ongunſte des Bolcks niet ghevzeeſt haddet. BE: sche 

che ich 


— 


5 


ſche ick D. E. van herten / dat ghy in tonſcientie verſtaen moogh 
dat de onſe recht hebbẽ / ſonder nochtans daerom de ongunſte de 
Reyſerg opu te laden: macr dat de Heyſer / dat is de hooge Ober: 
heydt / verlichtede ooghen des verſtandts van Godt verkregen 
heöbende / moghen naevolghen het exempel des Coninghs Nei u- 
cadnezars, ende ghelijtk hp Godt dauckte om dat Sadrach, Melach 
ende Abcd-Nego zijn ghebodt niet gehoozſamende haer inden Liez 
righen aben hadden laten werpen / dock alſos ſegghen / Gelooft fp 
Godt / die fue ghetrauwe dienſt- knechten / de Kemonſtrant⸗ 
ſche Pꝛedicanten / ende a dere inwoonders gheſterckt heeft / dat 
0 onſe Placcaten niet ghehooꝛſamende de ſalichmaccüende Waer: 
f pt ende vꝛphent der Conſtientien vooꝛgheſtaen / ende het gehee⸗ 
de Landt vooz de Coitra-Remonſtrautſche ſlavergpe behoedet 
. Maer of mp deſe mige wenſch miſluekte: de wijle D. C. 
| ekent / dat ghy in conſtientie verſtaende dat wp recht hebben de 
onganſte des Hieyſers niet ſoude moeten atfien : ſod ſpꝛecckt 
vobꝛtaen van ons / die wp in ons conſcientie verſeeckert hou⸗ 
den recht te hebben / foo hardt niet / ghelhel ghy in dit uwe 
aut wooꝛdt doet / am dat wp de Placcaten van hare Hog. Mog. 
niet ghehoazſamen En 
Dat de onte , foo ick aen B. E. feheijbe/tuchtende onder het 
lock der Confcientic-dwangh , fullen hare aparte vergaderinghen 
mocten houden , beantwaozdt D. E. a dus / ick kan niet 
dencken, dat V. E. ſulcks van herten kondt{preecken : ick bidde 
V. E. doet doch u eyghen ghewiſſe gheen Kracht ofte gheweldt. 
Indien u belieft deſe Wooꝛden om te keeren / als ofſe tot u ghe⸗ 
ſeydt werden / ſal u dienſtelyck zun / ofſe mogheipel u tot nacz 
dencken beengen konden. Maer laet mp uwe reden hoozen: is dat, 
eight D E. Confcienue-dwangh , datmen ycmandt openbare 
exercitie van Religie verbiede ? uwe Sherefozmeerde ſullen u 
Boog mp ant wooden. In hare Requeſte aen de gheconfedereer⸗ 
de Eedele / Anno 15%. betupghen fp / dat fp vor voldoenine 
he haerder conſcientien hare Predicatien hadden doen int open- 
er komen. De Sherefozmeerden binnen Antwerpen in haer 
eerſte Requeſte aende Burghemeeſteren / Schepenen ende Kaedt 
der Stadt/ Anno 1566. fegghenalfaa : Maer foo door Godts 
ghenade het ghetal der gheloovighe, foo van Duytſche als walfche 
taten (oo was vermenichvuldight, ende noch dageliſcx vermeerderde, 
dat ſy hun in't ſecrete niet langher conden onthouden, eñ nochtans de 


roorfchreven oeffeniſſe der rechte Religie (door Gods bevel gedrongẽ) 
H ö 


6˙ 


3 


3 BR 


€ 
42. K 
niet konden naclaten etc. Mat dunckt V. E. dock vande Gerefoz⸗ 
meerde tot Amſterdam, die op den achtſten July 1566. als ten 
ſelven daghe een wzꝛeedt Placcaet teghen de Pꝛedicanten gepubli⸗ 
ceert was beſloten hebben de openbare Pꝛedicatien in Bollandt te 
te beginnen: gelijck fp oach daer nae ghedaen hebben 2 Souden y 
dit ghedaen hebben / ſonder te meenen dat fp van confcientie we⸗ 
ghen ſulex ſchuldigh waren te doen ? ende in dien fp de openbare 
ver ſamelinghe am der conſcientie wille noodich geachtet hebben / 
ſullen fp dan oock het contrarie verbodt / met dꝛeyginghe van ſwa⸗ 
re ſtraffen geſantieert / niet vooꝛ conſcientie-dwangh gehouden heb⸗ 
bend Maer ſeght mp D. Bartholomæe is den Hemonſtranten alleen⸗ 
Wekt de openbare deffeninghe des Godt dienſtes verboden 2 De 
Placcaten ende executien der ſelve leeren ons anders: ende D. E. 
en kan dat niet onwetende zijn. Js dat niet een louter maliticufz 
hept / dat D. E. aldus fpeeecht ? Ve Remonſtranten is alle oeffez 
ninghe hares Godts⸗dienſtes verboden / hepmelhcke ende openba⸗ 
re / in groote ende in klepne vergaderinghen. Of is dit dock / om 
dat een peder oeffeninge in ſyn huys met zjn hupſgeſinne vꝛp ge⸗ 
laten woꝛdt / in uwen ſin geen Conſcientie-dwangh g Het aogdeel 
van hare Hog. Mog. inde Ceulſche handelinghen Anno 157. daer 
pp verklaert woꝛdt / dat de onderdanen / van verſchillende ghevoe⸗ 
leu inde Religie zynde / niet konnen hare canſcientie voldoen fons 
der exercitie: ſal u beter onderrichten : ende in hare Hog. Mog. 
Placcaet tegen de Coningh van Spangien / woꝛdt de vꝛpheyt tot 
ercitie ghenaemt gracclijek vryheyt vande Religie,de conſcientie 
ende Godt Ee raeckende, Voeght hier by het 28. Artijcs 
Kel van uwe Confeſſie. Jae het ooꝛdeel van verſchepden Hepfers/ 
Coninghen / Pꝛinten / Nepublheken / Theologanten / Rechts ghe⸗ 
leerde / de Nequeſten / Memonſtrantien ende verſchepden ſchziften 
der Gherefoꝛmeerde / ooclk haer ſuchten ende klaghen / fullen B. E. 
teghen- ſpꝛeeclen / ende van onwaerhepdt overtupghen. Ick be⸗ 
kenne / dat de dpaenſche Ty rannie ſoo verre gingh / datſe oock inde 
hupſen gheen vꝛphent toeliet: daerom / ghelhtk mede noch om an⸗ 
der ooꝛſaecke / ick aock De ſelve in mijn bꝛief / lwaerder dan de ſeghen- 
woordighe.-ghenoemt hebbe. Maer als dit eene Deel op houdet / 
fa en is daerom niet alle Confcientie-dwangh weghgenomen. Het is 
Conſcientie-dwangh, als met dꝛenginge van fware ſtraffen pemant 
verboden wordt / t ghene hy verſtaet hem van Godt gheboden te 
zin. Pu moet ghy immers bekennen / dat de exercitie des Godts⸗ 
dienſtes / daer in Leeraers ende de Ohemeynten / kleyn ofte groot / 
Daar pꝛedikinghe ende ghehooz des Euangeli / bedieninghe der 
Sacramenten ende gemeene gebeden nae den bevele Chꝛiſta hi wt 


rr ner ef on 


Db a 


S al 


hed 


4 | ) 
63e 
werck betrachten / van Godt geboden zy. Hoe derft ghy dan ſeg⸗ 
ghen / dat t ghene ons bejeghent gheen contcientie-dwangh, en ſu? 
Tondt ghy het in ons niet ſien / belient het muwe Bꝛoeders die 
in verſchepden plaetſen woonen / ende ghedenckt / dat dit uende 
uwen kinderen / welch: Godt verhoede / oock ghebeuren kan. Maer 
ſegt mp doch is het ooc geÊ conlcicutie- dv angh, datmen met dꝛep⸗ 
ginghe van ſware ſtraffen verbiedt / de wertken der barmhertie⸗ 
eyt te oeffenen aen de ghene / Dienten Booz Bꝛaeders in Chziſto 
oudet: Welck Cheiſtus fo haoghe gebaden heeft £ O. E. han niet 
onwetende zyn / dat dit inde Placcaten gedaen woe. D. E. ſchꝛüft 
vooꝛts / De Papiſten ſullen opſtaru ende V. E. veroordeelen, Wee 
doch ? om dat fp met u ſegghen ſullen / dat 't ghene ons gheſchiedt 
gheen conicienue-dwangh is? Aci gheloave / dat bele van hun al ſo 
pagdeelen ſullen: maer die ſelvighe ſullen aachk Lande uwe ſeggen / 
dat fp Daag deſen conicientie=dwangh gendemt hebben / 't ghene ſy 
nu ſelve andere aendoen: ende / dat ſp als Hetters / Rebellen / VDp⸗ 
anden Sodts/ der Y. lercke / ende des Coninghs billycken eer⸗ 
thdts gheſtraft zyn. Soude u E. dit oordeel behaghen? indien 
meen , waerom fal het teghen my ende de anſe gelden ? Doch ghn 
hebt alfoo moeten betoonen / dat ghy in deſen Deele met de Faputen 
tens gheſint zit. Maer my komt inden ſin / dat B. E. de gemel⸗ 
te wooꝛden anders ſal moghen verſtaen: namelhck / dat de Papslteu 
ons verooꝛdeelen ſullen / om dat de voꝛighe Regenten / onder welc⸗ 
ke wy neffens andere Pacdicanten oock gheleerdt hebben / hun liez 
den alle ocffeninge des Gods; dienſtes onder dꝛeyginge van ſwa⸗ 
re ſtraffen verbiedende / oock confcientie-dwangh ober hun / nae ons 
bd ſegghen / fouden ghebꝛacht hebben. Indien dit uwe meninghe 
8 
w 


1 


haddet / ghy't ſelbe wel wat dupdelijcker moghen uptdꝛucken : 
want ick bekenne / dat deſe teghenwerpinghe wat om t lyf heeft. 
Voch ſal daer op tot antwooꝛdt dienen. 1. De Pe piſten hebben geen 
reden / om / foo wanneer fp op haer eyghen Leere ende Doen willen 
acht nemen / haer in deſen teghen ons te ſtellen: want de Roomſche 
Rereke aende conſcientie - dwangh ten hoochſten ſchuldigh is / eñ 
et ketter-dooden niet alleenlihek dꝛyft / maer oock tot verderf van 
deſe eñ andere Landen aen vele dupſenden onſchuldige menſchen 
n ghepleeght heeft. 2. Tghene de apiſten in deſen 
deele teghen ons ſouden moghen vooꝛtbꝛenghen / geldt even fa ſe r 
teghen de Contra - Remonſtranten: ſoo dat ſonder alle reden dit ven 
VD. S. ong vooꝛghewoꝛpen wordt: ten ſpu E. teghen et ghene ha⸗ 
re Dog. Mog. ende oock de eerſte Gherefozmeerde kertkenvooz 
deſen ghedozdeeldt hebben / wil dꝛyuen ende ſtaende houden / 
dat derercitie van feligie den ghenen / die van verſchil⸗ 
lende ghevoelen zyn / ſimpelhek eude op allerlepe wiſe / met dꝛ⸗ 
Jiuigbe 


4 


— 


€ 


64. 5 

ginghe van ſware ſtraffen ende Haer op volghende rigoꝛeuſe eres}, 
tutien / te verbieden (ghelhck den Papiſten ende oock ſonderlinghe f 
den Wemonftrantenimde Percenichre Pederlanden ghefchiedt) 
gheen Confcientie-dwangh en zp: walt in ſulcken ghevalle / gheiheg 
1 E. van feo ſchadelhck ghevselen / daer dao? dock Derercitte van 
de Cheiftelijche neligie / tot groote fileyn-achtinghe des fclben, 
van canfcientie weghen onnoodigh gheacht woꝛdt / ſoude moeten 
reden geven / ſullen wp / daer in gheenſins u toeſtemmende / anderg 
op de vooꝛghewoꝛpene ſwarighepdt moeten antwaozden. 3. Het 
komt niet upt de gerdt ende nature der Kefoꝛmatie / dat den Pa ⸗ 
pien d exercitie haerder Neligie verboden woꝛdt: want de G 
refozm. inden jare 1566. tot Autwerpen ende elders niet ander 8 kt 
hebben verſocht / dan neffens de Papiſten te moghen leeren / end? 
hare confcientien inde oeffeninghe der ware Keligie gußten / met 
Belofte / dat fp den Papiſten niet ſauden hinderſhek zyn in haere 
Sods dienſt / jae mer pꝛeſentatie van Boꝛghen te ſtellen / dat ſulex 
dooꝛ de hare niet gheſthieden fcude. Blyclt oock upt de Sautfackie 6 
acn die van Amſterdam anna 178. bp de State van Hollant / Sec 
tant eñ fijn Pz. Excel. . M. gedaen / dat Baer ingewillicht is daß 
binnen hare Stadt eñ juriſdictie des ſelven gheen ander Religie , 
dau de oomſche / ſoude geererceert woꝛden / mits dat de executien 
der Placcaten teghen de Geref. ſouden ceſſeren / ende fp bupten DE ko 
Stadt haere feligie oeffenende Daer over niet ſouden beſwaert 
Worden. Dock woꝛt inde Naerder Vnic van Wtrecht den Lands toes kt 
ghelaten/nae de nieligions- vzede / bn den Certz-Dertoch Matt! uu 
gAhemaeckt / ſich tereguleren. Maer hier-en-teghen upt de aer dt 1 
des Doriſchen Synodi ſchunt te volghen / dat niet alleenlhck den Hes lo 
monſt. / maer oock anderen / die de Ce nons niet toeſtaen / d'exertitit rf 
des Gods dienſtes ver boden eñ verhindert moet werden. Wi | ir 
ooꝛſaken dan noch de . . Staten moghen beweeght hebben / on en 
den Papiſten alle exercitie van haere Beligie fo ſcherpelhck te ver⸗ 
bieden / ſal ick hier niet onderſoeckẽ: maer ' tis belen bekent / dat de a 
harde Calpiunen het alſo begeert hebben: niet na latende / fo dog ae 
pꝛedicatien / als Dao? andere middelen / de Overicheden daer toe te a 
bewegen: Eñ is den ſelvẽ sock leet genoegh geweeſ / dat fp tſelpe m 
niet mede tegen andere geſintheden hebben konne te wege bꝛengtz, he 
Ve Hicmouſt./hoewel de daolinge der Goomſche Rercke met ern ⸗ en 
„fre bn voorvallende gelegentheyt tegenſpꝛekende / ende haere Toe⸗⸗ 
hooꝛders daer Boor waerſchauwende hebben haer in deſen mode⸗ 


rater gebꝛagen / ende daerom dickmael meeten haozé/ dat fp nah t bir 
Pauſdom helden. De E. Magiftraten eñ aach de Ohemep::te um 
der Goude konnen hier van / ſo veel hare Pꝛedikanten aengaet / ghe⸗⸗ 


tuygheniſſe gheven, 5. Het gheeft nachtans merckelhe en jg ke: 


) 


@s, 
tuſſchen de Papiſten ende andere gheſintheden / dat de Noomſche 
Beligie eenighe dinghen heeft / die in de Landen / dacr de Magi⸗ 
ſtraten van andere Keligie zyn / ſeer ghevaerlpek zyn / ende niet 

el Kennen gheleden wozden: Bp exempel / dat de Paus macht 
zude hebben / om de Onderdanen te ontſlaen van den eedt der ghe⸗ 
trouwighepdt / die fp Baere Magiſtraten ſouden moghen ghedaen 
hebben. o. Niet te min ghevoele ick / dat de . H. Staten / ghe⸗ 
eghſaemlyck ghecaveert hebbende tghene upt denoomſtche kie⸗ 
ie tot ſchade van Gare Politie ſoude moghen ontſtaen / ende ver⸗ 
dedende / dat daag de Parpſche & ienſten / Lꝛoreſſien &c. geen open⸗ 
are ergerniſſen gegeven werden / niet qualyck ſullen doen / indien 
p om haer ſelven met geen Conſcieatie -d angh te beſmetten / oock 
de Papiſtẽ crercitie hares Gods · dienſtes in eeniger maniere toez 
aten: houdende / dat het beſte middel is / om de meuſchẽ vã dolingẽ 
af te trecken / dat men / het gewelt aen een zijde geſtelt zi nde / haer 
an wooꝛt met vaſte redené ſachtmoedichlyr onder voyſe / eñ 
een goedt exempel des levers voozlichte. Wat dunckt D. E. 
D. Bartholomæe, ſoude ick met ſoodanigh antwooꝛt niet konnẽ ont⸗ 
t ghene ghy mp van weghen de Papitten voozwerpt ? D. E. 
hi mogheldeh ſegghen / dat de Remonſtr. vooꝛ deſen alſo niet ghe⸗ 
ꝛoliẽ / maer dit nu geduerende hare ballinghſchap inde Pacpſche 
Landen geleert hebben. Ack antwooꝛde / dat de kiemonſt daucken 
den genen / die haer / upt haer Vaderlandt verdꝛeven zijnde) herber⸗ 
che ver gunt hebben: doch ſonderlinghe den getrouwen Oodt / die 
de herten der gene / van welcke fp fulcr nopt verhoopt haddẽ / daer 
toe beweeght heeft: maer dat fp ten minſten geen beſmettinghen 
er Pauſſelhcke Leere van daer mede gebꝛacht hebben: ghelyck 
lex haere Confe Mie ghendeghſaemlyck uptwyſt. Ende / ghelpck 
ck nu mjn ghevoelen verklaert hebbe bande vꝛnheyt / die den Paz 
giſten tot gut inghe haerder conſtientien in de Gods dienſt ſonde 
oren vergunt woꝛden / ſo hebben oock wel andere Remonſt. vooz 
ele jaren gheſpꝛoorken. Ef dit oock niet gheſchiedt ware / ſonde 
chtans niet wonder zyn / indien wp in deſe daghen onſts crups 
es hadden beter leeren verſtaen / hoe men anderen behooꝛt te bes 
eghenen. Het woꝛdt al dickmael waerachtigh bevonden 't gene 
varzus upt Luthero verhaelt / namelpck / dat cen Thcologant der 
eerlijckheyde (dat is / die in vꝛede / vooꝛſpordt ende tere leeft) hee 
uaedt goedt, ende het goedt quaedt noemt: Maer dat een Theolo- 
tant des Cruyces (dat is / die iu crups ende den is) de ſaccken 
oemt, ſoodanigh die in der dacdt ende vvaerheydt zijn. Laet 
ms nu hooꝛen / wat in uwe wooꝛden volght. Och of, ſeght 
d. E., onſe Broeders ende Suſters, die in't Pauſdom woonen, ende 
ij dann 2 1 — N 0 5 uyt Babel 


0 


uyt Babel ſoo qualiſek ſcheyden connen, (Rent ghy noch de ſoodanti⸗ 
ghe al vooꝛ Bꝛoeders ende Suſters :) ſulck cen vryheydt (alg de 
Hemonſtranten inde Pederlanden hebben) mochten ghienieten,hoe 
fouden fy dat over God loven ende dancken? Gaet na Cculen, Aken 
ende in andere Rycks · ſteden: Baer ſult ghy bevin den / dat de uwe 
onder de bapiten dock vꝛyhent in hae re hupſen hebben: nochtaus 
zyn zy vaer mede niet verghendeght / ende uwe Spnoden ſenden 
Daer Leeraers als tot Crups kertken. Wat Crupce iſſer / indien 
gheen confcientte-Dwaugh teghen haer ghepleeght woꝛdt + Hock 
heeftmen i n langhe niet gehoort, dat de Gereformeerde inde LTan⸗ 
den der Eertz hertogen in hare hupſen zin gemoleſteert: dewelc⸗ 
ke volges dit u ſeggen moeſten vermaent woꝛden / daer vos z Gd 
Dachende niet meer te begeeren / ofte ten minſten over con!cientiee - 
dwangh niet te kiagen. Waerom worden dan uwe Leergers daer. 
gheſonden ? zy ende t volck in perdekel geſtelt 4 vewyle u E. doch 
gaydeelt ; dat de oeffeninghe des Gods dienſtes van cauſcientie⸗ 
weghen niet naodigh is / ofte / welck even foo vcel is / dat de oeffe⸗ 
ninghe des Godg⸗dieuſtes te verbieden geen Conſcicatie-dwangh 
is / Want al ſpꝛeeckt u E van opeubare exertitie / ſoo moet noche. 
tag de heymeujeke mede verſtaen Warden / overmidts ghy uwe 
wooꝛden op de Kemonſtranten appliceert / dien alle exercitie ver⸗ 
baden is Hadden de Ghercforineerde , ſeght u E. voozts / gheen. 
meerder oorſake geha it, om over den dwangh det conferentie te Kla- 
gen, als d'uvvenu doen , ſo hadden ſy hare (ke nimmermeer connen 
verantwoorden. Erga zyu ouverantwoozdelhck de Gherefoz⸗ 
meerde / die openbaere vergaderinghen doen ter tijdt hebben ghe⸗ 
maeckt / hoewel fp ſegghen 't felbe tot voldoeninghe haerder con⸗ 
ſtientie ghedaen te hebben. Ve Pederlandtſche Spnogen konnen 
Beck hare ſaecke niet verant woa en / te weten / dat fp Leeraers in 
danighe plaetſen ſenden / daer de Geref: in hare hupſen vꝛphept 
hebben / eũ de Gemeynten hebben ooch gheen excuſe / dat ſyverga⸗ 
deringen maken/ niet vergenoeght zijnde met de vꝛphept / die hare 
hupſ⸗gheſinnen vergunnet wordt / hoedanige de Remonſt. hier ge⸗ 
tieten. Zijn ooch merckelycken te befchuldigen de Geref. / dat zy 
ten tijde haerder verdꝛuckinghen in hare nequeſten niet te kennen 
hebben ghegheven / dat zy wilden verghe ioeaht zin met vꝛpheynt 
vooꝛ hare huoſ⸗gheſinnen / maer altoss verſdcht hebben n 
tot exercitie van Meligie. Dele Murtelaren / die ter goꝛſake van 
de exercitie der eligie / ſao hepmelijck als openbare / in lijden geng⸗ 
men zyn / woꝛden aldus van u mede beſchuldight / dat Mm hare fak 
niet konnen verantwooꝛden. O rthoſomæe, gh toont in dit u 
ſchꝛ ven u groot anverſtanot / ende kondt nach hr b anſe/ na 
bf 12 1 1 N 1 


r r r S PETE r Ban enn 


) 


| 8 4 … 6% 
duwe / u fegghen verantwooꝛden. Inſgelhcks doet ghy blöcken 
uwe onbeſchaemthent / als ghy ſeght / dat alie verltandighe ende on- 
partydighe onſe ſaccke nac onfe eyghen maximen Factie noemen ? 
ewöte ghy niet machtigh zit een ſulcke maxime vooꝛt te bꝛen⸗ 
ghen / (een van de uwe / die in fijn Rerckelyck ende Polityck diſ⸗ 
taurs upt onſe maximen / ſo hyſe noemt / pet ſoeckt tege anfe aparte 
vergaderinghea te berayſen / is fa beantwooꝛdt / dat hy bp verſtan⸗ 
dige niet veel ceres ſal inghelepdt hebben) ofte te bew ſen / dat het 
ooꝛdeel van verſtandighe ende onpartydighe over onft fake ſuda⸗ 
nigh zy. hn ſoudt bever gedaen hebben / i dien ghy op de redent⸗ 
die gh tex contrarie ii min bꝛievẽ geleſen hebt / geantwooꝛt had⸗ 
det ende fa gheſocht te bewyſen / dat onſe ſake een factie is. 
Dat B. E. nieris-n kan, dat icæ ende de one deſe one ſake voor 
den Richter ftoel Chriſti ſullen con nen verantwoorden, ig niet won⸗ 
der / overnidis uwe ooghen dooꝛ onverſtandt ende partyſthap ſeer 
verdupſtert zu. Wp ſullen ootu u E. adus / raedt / taeſtemminge 
ofte vooꝛſpꝛecckiughe a daer niet van nonden hebben. De Richter 
ſelve / die hem ons te goede op fijn ghenaden· thꝛoon fetten ſal / ſal 
alles weten. T'gene n E. ſeght van nact te (preken tegen onſe cygé 
ge wille, op d at de Here nae zyn rechtvaerdich oordeel ons nict veence 
„macl overgheve in cen verkeerden ſin, fehönt een wenſch te zin / 
maer is in der daedt een dꝛeyginghe ende bewijs van u bitter ges 
moedt: doch woꝛdt Lau mp Doorr ghetuygeniſſe mijner tonſcien⸗ 
tie lichtelheß ter zijden gheſtelt: te meer dewyle ick bevonden heb⸗ 
be / hae ghy in alle uwe dinghen ſonder fundament ende rede gact. 
Maer Waer toe doch deſe uwe wooꝛden / Wilt doch foo vaſt opu 
eyghen oordeel ende groote klocck heydt nit ſtaen? St mſt dat ick 
doe it ghene daer van ghy np afradet / ofte bekent / dat u ſegghen 
maer een pdel geklap eude geratel van wooꝛden is. D. E. ſpꝛeeckt 
“ban ſeeckere boecken D. v oiſtij ende D. A meſij , ende vermaent mp 
itghene daer in gheſeydt woꝛdt te over weghen. Of ghyſe geleſen 
ende verſtaen hebt / twyffele ick ſeer: maer hebt ghy pet Daer in gez 
vonden / tot prof pt dienende / waerom bꝛenght gijp het niet vooꝛt / 
Deijle het u doch aen goede materie ſeer ontbꝛeeckt Ameſij ant⸗ 
wooꝛdt op onfe redenen ſal mp van de waerffeptt niet af leyden: 
de wyle de onvaſtigheydt des ſelven van de onſe genoeghſaemlyck 
gengeweſen is. Vor!tus hout hem gheen ſchaude maer eere te zijn) 
dat hy doen ter tit / als hu tegen de Jeſuhten van Munſter ſchꝛeef / 
noch niet alles van deſe materie ten vollen verſtaende / eude nae der 
handt meerder eñ beter geſicht bekomende / de . waerhept plaetſe 
gegeven heeft: alhoe wel bp oock niet ſimpelhck ofte in allen Deelen 
igevoelenCalyini doe verdedicht heeft / maer opſichte van pe 
> 


* 


€ 


* 


es. | gen OR 1 
ghe verklaeringhen Catvini ende anderer Vottoꝛen / die hy 
nae de tidt wat dieper ende ſcherper inſiende meerendeels bez 
vonden heeft pdele uptvluchten ende tontradictien te zijn. Ende 
foa veel u aengaet / ware u beter / dat gp noch eenighe jaren 
P. Vorſtij diſtipel waerdt / om inde waerhent van hen upt Gods 
wooꝛdt onder weſen te woꝛden / als dat ghp eu onderwindet / hem 
te beſchuldighen / dat hp een vooꝛſtander der waerhepdt gheweeſt 
zynde / Daer van un afgheweecken fp. Bp t onderſoeck bande 
ghemelte boecken wil V. E. dat ick voeghen fal gen ernſtich ghe- 
deut tot den Heste, tude ſeght voozts / wie weet het, Cf V. E. de Heere 
em Chriſti wille dooghen toude believen te openen & So ſpꝛeeckt 
de Schrift van Gadtlooſe menſchen / ende die van overghegheven 
buoſhept zin / Act. S. 22. 23. heeft D. E. ſulcx in mn gheſpenẽt e de⸗ 
wyle andere u betuyght hebben / dat iek nae Godtfalichept trach⸗ 
te / waerom gheloaft gh niet / dat mjn ernſtigh ghobedt belofte 
heeft / van Bodt verbaagt te ſullen woꝛden: vaoꝛuemel hel in faer⸗ 
ken / die gheeſtelhek ende ter falichept naodich zu Mer 9. Bar- 
tholomze, Dogz vlytich onderſoeck / voaznemelhck der . Schꝛif⸗ 
tuere / cammunitat ie met gheleerde / vꝛeedſame ende Gohtvzuchti⸗ 
ghe perſoonen / midtſgaders de vierighe gebeden tot mijnen Godt / 
vertrouwe ick verlireghen te hebben / dat ick tande Cantra-nie⸗ 
monſtrantſche dolinghen ende Gare ſlavernye / onder welcke ghy 
e eee 3t / verloſt ben. lek 4 
V. E. ſpꝛecckt van het droevigh bernen ende ſcheuren binnen det 
Stede vander Goude: maer houdt op alie in't vier te gieten / laet 
af te blafen de Baſupne Zeba (2. Sam. 20. 1.) om het volck af te 
trecken / ende Doet uwe Overicheden de ſtemme Abners hooꝛen. (2. 
Sam. 26.) Sal dan het ſwarrat londet eynde verſlinden: fat de bera 
Duck ighe der onſchuldighe altoos dueren ? weer ghy niet, dat hier 
naemaels mocht meer jammers worden ? hoe langhe wilt ghy den 
Volcke niet ſegghen, dat het aflate van fyne Broederen ? Sao ſaſ u 
Bande vꝛede - lievende gheantwoozdt woꝛden : hadden de uwe 
voc deſen alſoo gheſpꝛaocken / ſoo ware het volck niet Las elck⸗ 
anderen gheſcheurt / ende het vier der verdꝛuckinghe nopt aenghe⸗ 
blaſen. D E. ſeght mede / hetis gheenconttop Godts woordtte 
appelleren,macr ware te wenfchen & c. C gnont de wooden uyt mn 
brief / met wefcke ick op Gadts ooꝛdeel anellere (abn ſteldtſe 
doch met untſteeckende Letteren / als ofſe mijn winden waren) 
ende laet u gererommandeert zyn / t ſelve nont lichtvaerdighlhenm 


ge dagen. Ik 
gene D; E. dier by vueght en op mine wurden antun 


er 


— 


— 


* 


| : g 69. 
det / aengaende de Leere ſelfs / ſal ik vooꝛ by gaen / om dat ghy het 
hier na wederom verhaelt / eñ wat baeder verclaert / pag.; 3.34. 5. 
Epndelgcn ſchꝛyft O. €: aldus/ u V. E. leg utzuat verc,onte Leen 

ge niet verſtaende, ende daer nae nier levende, niet e konnen behou- 
den worden tac ick V. E. toe, Ghy zit dooꝛgaens u ſelven gelick / 
dat is / onbedacht / ende noch oy de ſaeclie / Daer gh Lau ſpꝛeeclit / 
noch op waerheydt / ſod als beh ont / lettende. Sulels / alg D. 

E. mp hier toe ſchꝛyft / wordt van mp in myn bꝛief niet ghe⸗ 

fendt : maer ſthzivende / dat de menſchen / nac uwe Doꝛtſche 

Leere levende / niet konnen ter ſalichent ghebꝛacht werden / foa 

voeghe ick in't midden van ’t ſelve in deſe woozden (vele vanden 

uwen verſtaen de Leere niet, leven oock daer niet nac} Daer mede 
vooꝛkamende / dat ick niet foude fehhhuen allen den uwen de ſalit⸗ 
hept af te wyſen / overmidts ick geloo pe / datter wel onder de uwe 
Fuer ſalich ſullen wozden / maer niet dooꝛ de aerdt ofte kracht 
er Leere / dewhle de ſoodanighe ofte uwe Heere niet verſtgen / 
ofte / de felve verſtaende / haer leven Daer nae niet aen ſtellen. In⸗ 
dien ick aen een gemeen ofte flecht per oon geſchꝛeven hadde / ſoude 
ich het moghelyck wat dupdelycker dienen geſept te hebben / maer 
ghy / een Leeraer zynde / behooꝛt het ghevattet te hebben. Over⸗ 
midts het mine wooꝛden niet en zijn / die ghy mp toeſchꝛyft / is mp 
niet noodich daer opte letten / af gyn = ſe toeftaet ofte niet ooc 

niet te antwoooꝛden op t ghene ghp daer by voeght. 

Aldus uwe autwooꝛdt gheeyndight hebbende / doet u E. excuſe 
over de coꝛthept des ſelven / ſe ggheude / dat gh / ou nac behooren t 
antwoordé, wel (es ofte (even vellen papiers fout behoevé hebben vol te 
fchryven, Ack meene dat Hele met mp oagdeelen ſullen / dat ghy op 
min bꝛief aut wooꝛdet / of het u geen ernſte geweeſt ware / eñ of ghs 
de ſelve maer eens ter loop haddet haaren leſen / fender op den ſin 
ghelettet / ofte mijn oagh merck in achtinghe ghen men te heb⸗ 
en: dat ghy int antwooꝛdẽ ſonder oꝛdꝛe gaet / dan hier / dan daen 
wat unt nemiende / eñ daer oy ſeggende t gelen goet dunckt / daer 
dooꝛ gp den Hefer niet kondt valdoen / eñ mp verongelhckẽ ſoudt / 
alſoo de kracht mijner redenen lurerende ende verſwaeken de / ten 
ware dat gh mn bꝛief vooꝛ aen gheſteldt haddet : dat ghy de 
vooznaemſte ſaecken / ofte 't eenemael paſſeert / ofte feer lichte⸗ 
lick overloopt : dat gp dickmael mijne aarden ontrouwe⸗ 
ek ofte in verkeerden fin verhaelt / ende doozgaens niet ten pꝛa⸗ 
poafte ſpꝛeeckt : dat ghy veel meer ter ſaecke dienende op beet 
eyniger papiers haddet konnen ſtellen dat gijn u ſchꝛift met 
ſtoute eñ bittere pꝛapoaſten / grove onwaerheden / ſ are befchuldis 
Linge tegẽ Polithcke cit Verchelijche * dooꝛſtickt eñ — 
ps 1 3 nacg 


€ 


Re 

naept hebbende / met gheen dingh minder becönmmert zijt, als om 
bewys byte bzenge:dat ghy gautſch niet verhaelt / dat tot older ⸗ 
wyſinghe bande anſe ofte de uwe / veel min tot mijne overtupgin⸗ 
ghe ſaude konnen dienen: maer dat alle uwe wooꝛden ſtreckhen om 
meerder verbitteringe tuſſchen Nemonſtrauten ende Contra -e 
monſtranten te verwecken. 8 1 
Ten beſlupte doet DV. E. een ghebedt vod mp tot Godt. Ack 
vertrouwe / dat het in goeder meninghe gheſchiedt / ende veracht ! 1 
het oock niet: maer hondende / dat D. E. niet nac Godts will“ 
bidder / wenſche ick V. E. dat de goede Godt u uwe valſche be 
ſchuldiginghe / daer mede ghy in dit ſelvighe uwe ghebedt my te 
laſte leght / dat ick het geloove ſocckc te verwoeftensende andere ſon * 
den in dit werck begaen / haeſt late leet zin / am vergiffeniſſe daen 
van te verkryghen: ende alſoo cpndighe ick myne replijche op B. 
E. antwoordt vooꝛtgaende om te beſten / hoe B. E. mijre on wak, 
rachtighe beſehuldigingen / ſo D. E. belieft die te noemen / aeuwy⸗ 

ſen / ende u Daer teghen verantwoozden aan. Die 10040 
Vande eerfte verantwoordinge tegens de be fchuldigine 
gingen, V. E. raeckende. , 


De eerfte beſchuldigipge ig / dat ick in mijn bꝛief aen de Remon⸗ 4 
ſtrantſche Ghemepnte binnen ter-ooude V. E. de chuldt O, 
Bande Publicatie by de E Magiſtraten ter Goude gedaen tot mij⸗ 
ne / mus Huyſozouwen ende kinderen beſwaerniſſe / om darghyk 
mynẽ orie, at᷑ u te voꝛẽ geſchꝛevt᷑ / hare E. E. heot gaé communicerẽ 
Maer waerom verhaelt ghu mine ergen wooden niet / met welt⸗ 
Re ick V. E. beſchuidighe 2 {oo ſoude D. E. meer geloofs me⸗ 
riteren / ende de Lefer ſoude vaude kracht umer verantwooꝛdinghe 
beter konnen ooꝛdeelen. Ack ſchzyve inde ghemelte mine Geref, 

pag. Hat taatsoordt op mijn buf (verſtaende hier Booz de ge⸗ 
Dane Publicatie teghen mp ende de mijne) vanden Predicant Bar- 
tholomaæo ict wel iuimediateliſe geſtelt, waer by de E. Mugiſtract oft 
ghroccafioncert , ofte veroorſacckt ende te weghe ghebracht & 12 
Js gheen van bepde warachtich 1heeft D. E. het noch gheor⸗ 
tuſioneert / noch veraazſaeclit? de communicatie des bꝛiefs met de 
E. C. Beeren houde ick te zjn de occaſie Bande ghedane Pubieg: 
tie. Yeeftu E. niet de brief met de Heeren ghetommu, iceert / 
t fis den bꝛief aen hare E. E. overghevende / t fp den inheudt des 

ſelnen immediatelhcel afte daoz tuſſchen komen van andere har oe 
. E. bekent macchende 2 V. E. bekent ſelve / dat ghp cen (wecker P: 


* 
4 1 


hah 5 1 5 71. 
erſoon van dẽ bri f geſeyt. eñ den inhout des ſelvẽ opꝰt corſte verhaclt 
gebt. Was deſe felhere petſoon hiet ec bande vier / inder tyt regeren⸗ 

Durgenneſters? Ick meene jac: mant die ot wel tent anderen 
er DE bꝛief ſonder name ht toegeſondẽ / geklaegt eñ my Daer mede 
beſchuldicht heeft: maer is al Booz lauge op et perſa on / die ſhyue E. 
ſeer nae beſtaet / ver ſocht ſyne E. aen te ſegghen / dat ick van dien 
pief ten munſten niet en wiſte: noch vanden Aurheur / noch bau 
den Schzuver / noch var den inhoudt / noch van t ſenden des ſcl⸗ 
den / eellighe / ock de alderminſte / kenniſſe hebbende: ende t ſelve 
hetupghe ick noch te deſer ure. Indien tau ſo is / dat Dd. E. den 
Burghemerſter van myn bꝛief ende d inhoudt des ſelven ghe⸗ 
dt heeft / is het dan won der / dat t ſelve op't Rardtghups bekent 
ewoꝛden is? Seude dock gelooffigek zyn / dat u E. by ſultſie ot⸗ 
daſie / dat de Burghemeeſter mp over ſeeckeren bꝛief / ſhue E. toe⸗ 
gheſonden / beſchuld ighde / in goeder meniughe ban mijn bꝛief / aen 
a gheſchꝛeven gheſpꝛoken ſoude hebben 2 Wet konde immers op 
che tydt / ende by ſulcke ottaſie / niet anders / alg meerder verbit⸗ 
En by den N. Burghemeeſter / ende per gekel vooꝛ mp Leraars 
decken. Het is oock groote ſlecht ichept / niet te dencken in deſe 
Noevighe tyden / dat ſwaricheyt vooz mp op handen was / daen de 
NRief van een Stadts bode / upt laſt vande Burghemeeſter en / die 
ibo wiſter e ſptot mp geſuit waren / gehaelt werde. N. E. ſeght 
oppius ſchryft (elfs inde Na- reden van fyn brief, dat hy wel mach 1 1 
len, dat ick ſynen brief met anderen, jac den Officierende Burgemec- 
ters (elfs,communicere, Tis onwaerhept: Leeft de Nae-Redenz 
do ſalt u bipjcken. Myhn wooꝛden zun: deen ſende ick /. E. toege- 
gnelt zunde: ghelieft V. E. die anderen ghemeyn te maecken, kan 
K daer niit teghen zijn, Als ick ſegge / dat ick u E, den bꝛief toe 
heſeghelt ſende / geve ick te verſtaen / dat de felbe D. E. alleen gez 
eſtineert was. Maer ſo D. E. gelieven mocht / die anderen ghe⸗ 
hemepn te maecken / ſegghe ick niet / ick mach het hy den maer ick 
an daer niit teghen zijn, dat ig / ick moer het lyden: want de bꝛitf in 
9. E. handen / eñ ick niet by D. E. zynde / conde ſuler niet verhin⸗ 
eren: ende in ghevalle dat D. E. de bꝛief den H. Officier ofte B. 
3. Burgem. ſoude maghen tcommuniceren / ſo doe ick min — 4 
en hare E. E. Is dit begeeren / dat B. E. de brief communicerẽ 
oude / ufte B. E. tot ſulcx verplichtt᷑ / gelijck B. E. ſpꝛeeckt $ Te 
echte dan klage ick over uwe daedt: niet mine opinie / maer uwe 
oen is verkeert: niet mijne e maer uwe verant⸗ 
uaodiage is ongefundeert. Van uwe liefde eñ beleeftheyt tegens: 
ap eli de myne / soek alle Remonſtrants⸗geſinde / ſal de onpartidi⸗ 
Leer upt dit uwe ant woozdt wel Kannen oozdeelen. pe Aas 


— 


71. | 
lichmaker Chziſtus heeft n doch lee niet gheleert / maer gyn doet. 
hene fue N. Leere contrarp is. Maer dewdle B. E. beßzent / 
den bꝛief met een ſeecker per ſodnu getommuniteert te hebben / ſeggt 
mp doch, heeft n E. de ſelve niet meer andere gherommuniceert ? 
iſſe inde Hercke⸗raedt niet geleſens was niet een van uwe Guder⸗ 
linghen regherende Burghemeeſter 2 D. E. verſwyght dit niet 
ſonder reden. Doch andere / ſoo ick verſtae / hebben het uict heſwe⸗ 
gen: ſommige daer oy / dat ſp de lecture des bꝛiefs geloos haddẽ / 
ſware beſchuldiginghen tegen mp funderende : ſommige dozdee⸗ 
lende / dat de Bꝛief ſtelde faadaiaghe dinghen / die al vzp wat om 
t lf hadden. Dat u E. meermaels betupght / metde mintte tule”. 
picie ghehadt te hebben, dat my ende de myne eenighe ſchadedoot uwe 
doen over comen; Et. is te vergeefs / ende kan niet bewyſen / dat u 
E. onſchuldigh is. Rennende de Heeren / ende hare aerdt / obers 
weghende de ghevaerlyckhepdt der tiden / ende Wetende mijne gee 
leghenthendt / behooꝛde u E. nadencken ghehadt te hebben. Maͤer 
alten de ſake wel in ſict, ſeght u E. (oo en is oock daer door ey gente 
lijck glicen ſchade ofte onheyl voor hem, veel. min voor den nen, 
ontſtaen. Wat wilu E. met het wooꝛdt eyghentlijck ſeggent dat 
het communiceren Banden 15 niet de eenige ofte pꝛincipale ooge | 
fake van t onhepl zy Y. E. bekent dan / dat het eenichfing oo 
ſaecke daer van zy. Maer waerom is de ſchade niet eyghentlijck 
daer dooꝛ ontſtaen 4 Want ſeght u E. too de E Mag. geen meerder 
redenen hadde ghehadt, om die publicatie te doen, can niet gelooven, 
da tſc oyt ſulex ſoude hebben ghedaen, Om dat gp het niet hondt 
3 het daerom foo niet zijn? die upt dit uwe antwoozt 
eert / dat ghy ſeer vaerdigh zijt om taſtelijcke onwaerheden tegen 
de Nemonſtranten te ghelooven / ende t eenemael wepgherigh / nae 
waerheypdt te lupſteren / die ſal weynigh achten / of ghp het gheloa⸗ 
ven kondt / of niet. Dach u E. vorght hier by / ghelijck oock ſulcx 
licht af ce nememis uyt het ſpecifceren van eenighe dinghen, inde 
publicatie gheſtelt. Cghene gheſpeciſiceert wordt ſonder opſichte 
op den Bꝛief / ſteunt meeſt alles op een fwack fundament / met deſe 
wooꝛden inde publicatie untghedꝛuclit / (oo alſmen onderrecht wordtg 
Daer unt blickt / dat de C. E. Heeren ſelve die ſaken niet / als ſeetc⸗ 
Ber ʒhude / hebben willen aff irmeeren: maer van andere ſaerken / 
ſpꝛeken hare E. E met meerder aſſeurantie / meenende (doch ton⸗ 
rechte) Baer van in mijn brief bewijs te hebben De waozden ban | 
de publicatie / deſen aengaende / lupden in foꝛma alſoo : Wen-⸗ 
dende hock alle devoir ende neerſticheydt aen, om den Heer Officiee 10 
gunde Magiſtraten deſer Stade ende der felver maniere van doen by den 
he, * Freren _ fyner 


— 


fymen fulcx af te beelden, eñ den eenvoudigen in te ſcherpen, als In 
Jayden geene Chriſtenen en waren, noch oock onder de Chriftenen 
en behooren geleden te vvorden, maer ter conttaric dat h) pciſccuteurs 
vande Chriſtenen zyn , ghelyck als hy by ſetckere miſſive, onlanghs 
acn een vande Pregicanten deſer Stede ghelchreven, vvel ſtoutelyck 
ende (onder cenighe mate van Chuftelycke bedencken opentlijck 
ſchrijft, ende naccktelijck te werftaen gheeft, daer by hen Luyden - 
gentlich onvvacrdigh achtende, tot de Tafel des Heeren ende hee 
hebruyck van'theylighe Avontmael ontfanghen te vvorden, jar 
Befchulaight de Predicanten, als of ſy (eer qualycken deden , datmen 
haer dact tocadmitteert: (doch dat de E. E. Weert haer grooteljtx 
in deſen allen verabuſeren / hebbe ick in nin Vꝛief agen de Ghe⸗ 
mepnte beweſen) toeekende alioo nict anders „als deſe Stadt ende de 
gocde inwoonderen der ſelve in gheftadighen tvviſt, tvveedrachtende 
oneenicheydt te houden, ende wacr’t moghelijck tot een bloedt- badt 
te maccken. Die deſe wooꝛden leeſt / ende vooꝛts aenmerclit / dat 
daer op ghefundeert woꝛdt het So iſt, ofte het diſpoſithf der Sen⸗ 
tentie / die ſal moeten vooz ghewis houden / hoewel ghy het niet 
heloo ven kondt / dat het ghevolghde onhepl eyghentlijck, ſoo ghp 
zeeckt / upt occafte van mijn Bzief / aen u gheſonden / ontſtaen ig: 
Jae de aendachtighe Leler ooꝛdeele / of niet te rechte mach gheſeydt 
joꝛden / dat u E. mijn bzief den Heeren conununicerende/ het nae⸗ 
ghevolghde ouhepl verooꝛſaeclit heeft. Mt de ſelve gemelte wooꝛ⸗ 
den der ſententie kan lichtelhck ghemerckt woꝛden / dat u E. ſon⸗ 
der reden als een groote dwaeſhepdt in mp beſtraft / dat ick in mijn 
bꝛief aen de Ghemepnte te bedencken gheve / of cen toeghezegel= 
de brief, aen cen Contta-Remonſtrantſch Predicant gheſonden, ende 
daer van gheen copie, oock niet de lecture vande minute yemandt 
vergunt is, voor al eer de Predicant ſelve de brief onder vele bekent 
ghemaeckt heeft, wel (oude connen van den, Autheur gheriche, 


| zyn, om een bloedt-badt inde Stadt aen te richten. , ofte cenigh- 


fins daertoe dienen: want de wooꝛden der fententie gheven dupe 
delßek te kennen / dat 't ghene gheſepdt woꝛdt van een bloedt- bade. 
temaken , indien niet pꝛincipalijck / ten minſten mede foo wel als 
op andere ſaken / ghefundeert is op t gene de E. E. Beeren (groo⸗ 
teliehs gheabuſeert zijnde ) upt mijn bꝛief allegeren / ofte paghen 
te bewyſen. Of dan mijn beſtupt dwaeſachtigh ende ki dſch zy / 
ſullen andere dot eelen. Doch ick wenſchte van uwen't eñ mjs 
nen t wegẽ / dat uwe beſtraffinge / die ghy over mp doet / alleenlpck 
dwaes en onwaerachtich ware: maer eee bit u 


de it 


— 


Te 2 8 72 pen de 
Want dat het alleeniheck anbooꝛſichtigheyt ſoude zijn / is niet ge 
laoflgcli) bꝛengt uwer ſchande eñ tot mijne onverdiẽ de ſchade veel 
graater qunedt Boost: onghelhek meer mp beſwarende / dan de E. 
Magiſtraet in haere ſententie ghedaen heeft: jae / ſoo veel in u is 
den phnbanck toeruitende ende het ſchavat opꝛechtende / om mp 
van't leven ter duodt te bꝛenghen. De E. E. Heeren / nae haere 
(Geel ongefu deerde) meeuinge het ennde mij.18 Daens (pꝛinci⸗ 
palhck upt mgr Bꝛiefaen u E.geſondẽ afgenomẽ) uptdꝛuckende/ 
ofce aeuwhſende / waer toe mju doen ſoude mogen dienen / ſeggen / 
Socckends alſo niet anders, als dele Stadt ende de goede Inwoonderen: 
der lelver in gheftadighe tvviſt, &c. ende vvaer't noghelijck tot cen 
bloꝛdt· badt tæ maecken. Mer u E. hier mede niet te vꝛeden zijns 
de / ende moghelick vꝛeeſende / dat pemandt de Heeren machte on: 
derrichten / dat ick in mijn daen gheenſins ſulcken oogh 
merck hebbe / oock dat min doen int alderminſte Daer toe niet en 
dient / ſtelt u ſelben als parthye ofte aenklagher teghen mn / ende 
ſeght my in openbaren dzucrk Laar de heeele wereldt aen / dat 
oproerighe Predicatien van my gheda:nworden, Maddet ghu ghe⸗ 
fendt / dat ghn achtet / dat de Heeren het Baer vaar hauden / dat Was 
re te verſchoonen geweeſt: maer nu ſeght u E. ick achte, gat ſulcx 
(te weten 't ghene van t bloede-bade te maken, iude fententie ghe⸗ 
ſtelt ig). ghelegnit wordt ten opſichtæ vande oproerighe Prædicitien, 
dis van Poppio ende den ſyuen vvorden ghedaen. Y. E. affirmeert / 
dat oproerighe Predicatien van m eude de mijne ghedaen woꝛden⸗ 
Judien u E. ghepꝛeſenteert hadde / Vaag 't gherichte te berohſen / 
dat ick / de Placcaten contravenierende / meermaels ghepꝛebighe 
heb ic / dat ſoude / hoewel het ſwaerder is / als pemandt aenden 
Officier te bedꝛaghen / ofte te verlilicken / u ghemepn zijn met ans 
dere baoſe meaſchen / die haere even- naeſten haten : ende ick / in 
handen komende / machte u mn eeuwighe ghevanckeniſſe ten bee⸗ 
de danck weten: maer nij geuſegghende / dat icit oprocrigne Pre- 
dicatien dae / behgelt gh den pꝛyjs / die vele roeckelonſe meuſchen 
niet ſouden begheeren: wint B. E. weer / wat ſtraffe op ſulcken 
daedt / beweſen zinde / volghen ſaude. Mer ick ſeggheu . Bar- 
molomee, dat gh mp atroce injurie daet / ende u ne ziele met ma⸗ 
litieuſe caumnie tegen uwe naeſte n beſwaert / Daer ban gan Gas 
de reeckenſchaplgheven ſult / ende daer over gyne aller ure cen 
valſche ghe tunghe by de menſchen bevonden ſult wozden. De 
E kan dit ſegghen niet verſchoznen / vonghevend e dat ghy mi 
de Pꝛedicatien opꝛaerigh naemt / om datſe teghen bevel vande . 
Overhepat ghedaen warden: want / op dat ick niet ſegghe / dart 
dau alle Pꝛedicatien der Gherefoꝛmeerde teghen des o e 
8 did 44 | ge 


En OP B OM en 


— 2 
Er EZ 


2 
— 


— 


2 


zt gh eeft / am neffens onderwyſiughe in waerheydt ende ope. 


betatmt. D. E. dan noch fchaant ſich niet / ſoo ge ann oben 
mijten. En 


monſtranten te ſtooꝛen. Dit was immers niet BH avondt / ofte by 
actfé. Waer GEER de 


met de tuegelatene Wife van bx een · komſtẽ / in Hublycke ꝓlaetſen 
& 2 Hacrs 


Ai 


Dauchte, Eñ als u E. ſegt / dat Poppius met de ſyne plach in publije= 
ke platſen by avont ende by ontijde by-· een comſten te hoaden „ters 
grit B. E. ſich wederom in onwaerheyt: doch u E. volgt in dit 
ſehzift dickmael de Leſſe / die vã Chꝛiſto niet en is / alumnicert ſtou- 
telijck daer {al altoos wat acncleven: u E. ſchhut hope te hebben / dat⸗ 
ter pemant fal zin / die uwe ſeggen geloo ve i ſal. Maer uwe Con⸗ 
tra⸗ſtem. ſelfs ſullẽ niet geloben / dat Poppius plach, dat ig boor gez 
wos ite hadde in publ. plaetſen vergaderinghen te malen / en ober 
ſulex ’t ſelvige dickmael dede / uE. wil dan nach / dat de cler t ſele 
vige gelovs ſal. Maer of fa generale beſchuldiginge bp de E Ma⸗ 
giſtraet niet aengenomẽ werde / fo ſpecificeert u E. twee vergade⸗ 
ringen met hare omſtandicheden / om alfa te meer geloofs te vindẽ. 
D'eerite, ſegt u E. is gehouden op den 13. Dc mb. 1629. wierdt deſe 
nergaderinge by av indt ende by antijde gehenden? het was coꝛts 
na de middach. Was het een publ. plaetſe / der het valck verga⸗ 
dert was a het was een ſcheure ofte achter⸗huys ( dach dan mp tot 
deſer ure toe niet geſien) toebehooꝛende den Heere Oud⸗burghem. 
Iacob Dirckſz. Long eũ ſtaende achter eenighe nan ſyne E. hupfen/ 
die hy niet bewoonde, Dit is immers geen publ. plaetſe: welck 
Back gebleken ig demie de gemelte Heere Burgem. Long, niet te⸗ 
genſtaende he E. pꝛeſenteerde bp eede te verklarẽ / dat die verga⸗ 
deringe / teenemael bupten ſyn weten eũ ſienniffe in ſyn hupſiage 
hehouden was / is ghecondemneert inde boete van 400. guld. die 
De E. oock heeft moeren betalen / ende baten dien noch een merc⸗ 
Relijck ſumma van penninghen boa? de arbitrale cozrectie. Wier 
Blijcht dan immers / dat u E. op d eene on wnerhepdt von / d auder 
nae Betrapt woꝛdt. Doch wat hebbe ick ten opftchte van deſe ver⸗ 
gaderi ge miſhandelt ? kan D. E. bewuſen / dat ick eenighe kens, 
niſſe daer van gehadt hebe ? Indien neen, wat redẽ Kanu E, heb⸗ 
den te dencken / dat de eert in hare ſententie tegen my / by nac een 
jaer nae die tidt gepubliceert / ou deſe vergaderi ige hebben geſien d 
ende of hare E. E. t ſelfde hadden gedaen / wat reden / wat ſener⸗ 
gept / wit waerſchhalhckhept ſauden hare E. E. ghehadt hebben? 
Siet / hoe gh / mm willende beſwaren / u ſelven ſchande eñ ſchaemte 
endaet, Ban deſe vergaderinge ſpꝛeeckt u E. alfa wanneer doen, 
fkooringhe vanden Heer Officier ghelchiede of de ſaecke als-doen, 
fo niet ghelchapen en was „Onde Stadt ende Batgherye in een blocdt- 
bade te brengé , is alléinwoonderébinnéder Goude genoegh bekent; 
Welck uwe Woorden niemant uptdꝛuckelgek De ſchuldt toeſchꝛij⸗ 
ven: mer kan volgens de ſelue fo wel de ſtazinghe / daoz den Heer 
Officier gedaen als de vergaderinghe der Remonſt. de oozfake — 


6. 
hare Pꝛedicatien willen boen 4 dit is uwe mebeldter met de bees 
1 
a 
0 


‚4 5 


2 


N 413 
van tt quaedt / dat ontſtaẽ ig. Doch waeram ef met wat ſchun van 
waerheyt verhaelt u E dit tot nine beſwaringezhoe câ u E. hier 
nt bewyſen / dat iek geſocht hebbe de D:adt tot er blaedt-badt te 
maken tof wilu E. mi te laſte leggẽ 't gene by anderen gedaẽ is ? 
Dandere b · een · koimſte / ſegt u E/ is gehouten op den tweed Kcti- 
avont des lelvigẽ jacrs, des avonts tuſſchen 2. ef 8. uren by het Slot. Of 
doen niet ten twetden-· male de Stadt in cen blocdt-badt door Poppil 
eygẽ ſchuldt geſtelt was, ſullẽ alle onpartydige inv oonders binnen tet 
Goude getuygen connen. Dele inwoonderg binnen ter Goude zijn in⸗ 
dachtich eñ tonnen getupgẽ / dat den 26. Decemb. ofte op DE twee⸗ 
den Herf-dachr620- g abonts in alie ſtilhept een vergaderinge in 
ſekere Lynbaen (of dit een publ. plaerfe can genaemt wozdẽ / geve 

ick te bedencken) om de menichte des Dale r op haer ernſtich aen⸗ 
houdẽ met de Pꝛedicatie des Euangelij te t ienẽ /gelept is geweekte 
eũ dat de Officier de Commandeur eũ bele Soldatẽ dao? verſchep⸗ 
den wegẽ nae deſe vergaderinge / in welcke Gods h. Mame aenge⸗ 
vaepé Was / eñ fijn H. waoꝛdt tot geeſtelhck voetſel vande honge⸗ 
rige zielen / eñ tat onderwgſinge inde ware Godſalichept / vercon⸗ 
dicht wiert / met geweer / wapenẽ / bꝛaudende lonten / midtſgaders 
graat gedꝛuns gecomẽ zijn / eũ tot groote verſlagẽthept des Nolcx 
Welck vergadert was / jae beroerte Bande Stadt / eri die bupct onz 
trent wooſidẽ meermaels met ſcherp geſchaten hebben / om alfa dit 
werck / welck de onghewapende menichte alleenlyck kat gavtingde 
haerder conſtientie in dienſte Godts betrachtede / te verſtoꝛen: dat 
dock / nae dien dit unge waone eñ inde Nederlanden vooꝛ deſen on; 
nagen rumoer tegé de Borgers om hares Gods dienſtes wille 
inné hare Stadt- meuren bp de dupſterẽ avont gemaeckt was / eñ 
nu ſchee dat de Borgers niet anders als van daodt⸗ vnandẽ over⸗ 
Ballen ſoudẽ woꝛden / eenige Liedẽ t ſamen geloopt zun (of upt de 
vergaderinge / of upt andere quartieren der Stadt / fal O. Barfolo- 
mæo ſwaer te bewyſen zijn) eñ eenige wederſtandt gedaen hebben. 
Maer D. Bartholomæe, ig de Stadt dae in eẽ bloedt⸗ badt geſtelt ge⸗ 
| 2 adde uE. geſeydt / gelyck te vooꝛen / dat de ſane geſchapen 
was /ofte darter per henkel was om de Stadt in een bloedt⸗badt te 
dꝛengẽ / ſo ſoude u E. voozſiehtiger geſpꝛokẽ hebben. Can u E. bez 
hſen / dat pemant daer doodt geblend is ofte bloedt gelat t heeft? 
de goede Sodt fp gedanckt / dat de Roegels der Soldaten niemant 
getroffen hebbẽ / eñ dat oock de andere / die Daar deſe wꝛeetheyt ge⸗ 
riteert hunde / wederſtant geda hebben / niemandt van hare ver⸗ 
dolgers atn'tlenen beſchadicht ofte geguetſt hebbe. De Pergade⸗ 
ringe was gelept / overmidts vele Boꝛgers meendẽ bericht te zun 
dat ſhne Pꝛiutel Excel. geboden hadde de vergaderingẽ der Rem. 
niet meer te ſtoozeu / ende hielden dat gem perhckel boog — 
2 


0 


onghehooꝛde wyſe int werck gheſtelt / heeft verooꝛſaeckt / dat teni⸗ 11 
ghe / die de Chꝛiſtelücke eee noch niet recht hadden ge⸗ 
biet is / ende ich geenſins pꝛ⸗ 


wereldt, eñ den eenen menfche twiſtich te maecken gen dẽ anderen. 
Watt. 10, 34.35. Maer D. Battholbmee, heeft D. E. certificatien 


an 79. 
de voeatie / ende ſonder kenniſſe van de ſaeene ghendmen te eve 
1 7 7 ſonder eenichſins te konnen bewygſen t gene ghp ſeaht / 


wooꝛden ſie ick enghentlijck op t gene mp aengaet: welck voozts 
accaſie ghegheven heeft / om t auder teghen nn buefvzoume 


c 
eñ onnooſele kinderen Haer by te voegen. Do 
inden Hage met den Heere blendet ende verſchepden Kacts-Heeren 
vanuden Duve Pꝛovincigel ſpꝛeeckende / is van hare Ed. alleen⸗ 
lick ghevzaeght of ſp min bzief aenu gheſonden (van welche fp 
noch nunute / noch capie geften hadde vooz den 10. dagh nae depu⸗ 
blicatie) niet hadde onder het volck gheſtropt: daer upt blyckt / 
dat fp met ſulcks bn hare Ed. beſwaerdt wassende dies volgende 
dat het divulge ren van mju bꝛief / dooꝛ D. E. ghedaen / ooch ucca⸗ 
fie ghegheven heeft tot het guaedt / welck haer ende hare kinderen 
overghekomen is: eit hadde u E. den geheelen bꝛief aenden Hove fQ | 
web als een extract upt de ſelve / laten dꝛucken / het (rude mogelijck « 
meer gebleecken heönen. Popende 't gene u E. van ouiekiuderen « 
verhaelt / ant wooꝛde ich / 1. dewhle u E. bekeut / dat / cinderen, die 
onſchuldich zijn,te ſixaffen om de vat ſdacut der Oudeis, is doen 't ghe- 
nc. daer van Godts woordt ons anders bericht, ſu moetu E. oock toe⸗ 
ſtaen / dat deſe fententie met Gods wooꝛt ſtrydet: want beneffens 
dat nach ick / noch mijn hupſvꝛouwe miſdaen hebben / ʒuyn onſe kin⸗ 
deren fo wel oude als junge aen t. gene ons te laſte gelepdt woꝛdt / 
onſchuldigh / en moeten Boog ſodanige gehouden waden. Dan de 
klepne is het bupten twyffel: de groote, welcke twee zin / ſyn nopt 
heſchuldight / veel min vaer op gehooꝛt: onſe oudſte Sone heeft ges 
Duerende de tydt mijner ballingſchap binnen ter Goude — he⸗ 
woont/eñ was in geſelſchap van fyn Moeder alleenlyck wepnige 
dagẽ binn? ter Goude, ſonder met pemand ten minſten van Aeligi⸗ 
ons ſaken te ſpꝛekẽ / geweeſt / doch vooꝛ de publicatie al weder vers 
tracſien: onſetweede Sone 14. jaren oudt zijnde / adde oock ons. 
treut een iaer al inden Haghe gewoont / als de ſententie ghepubli⸗ 
geert werde. Mat connen deſe miſdaẽ hebben? ofte met wat ſohyn 
van waerheydt kan van haer geſepdt woꝛden / dat fp hare Ouders Jo: 
inde facieuſe daden, die doch gene zijn, nae volghen, ende haer dacr ia 
te behelpen ? De (ententie ig dan oitbillijck ende teghen Godts 
waoꝛt nae u eygẽ ſeggen. 2. Maer ſeght u E. inde publicatie wordt 
van gheen bannen der kinderen gemeldet. Ve wooꝛden der publicatie 
iuyden alſo: ende wordt de voorſeyde Franchoyſe deſe Stadt ontſeydt, A 
ende haer gheordincert met hare kinderen ende familie dacr uyt te vere, 
rrecken, indien ſy jeghenvvoordich daer noch binnen is, ende dat ten bei 
langhſten binnen vier en-twintich uren, ſonder wederomme daer in te i 
moghen komen, als met expres conſent vande Heeren Magiſtratens bee 
pp peene van meerder correctie Mu late ick de Leſer dozdeelen. MO Sip 
Banckt u ſoudt ghp groot onderfchepbt maetken tuſſchen uyt een Wy 
Stadt gebannen te worden, ende te moeten vertrcken ſonder wederom v,, 


penn Er eer En 


U 


5 2 St: 
daer in te mogêcomé, op peyne van meerder correctie of mogen onſe 
kinderen wel binmé de Stadt vander oude weder tomen eñ Daer 
blyven ? ſeght dat niet / oy Dar ghy de onſchuldige ſchapen in geen 
meer der ellende en bꝛenght: want de E. Magiſtraet in't extract 
bares bꝛiefs acn den Hove, by u verhaelt / onfe groete kinderen 
gantſch ut ſtuptende tonſenteert het noch niet van de o nge Kin- 
dere nsmaer ſtelt het tei diſcretie vanden Hove, Op 't gene u E. pag. 
27. ſchꝛyft/ bekenne ick / ernichſins gefeylt te hebben / als ick ſeg ge 
in mjn Bꝛief aen de Ghemepnte / dat fp unt de daedt / die doe ghe⸗ 
paſſeert was / u mocht leren kennen: Want in dit uwe antwooꝛdt 
doet ghy blycken foo groot onverſtandt / bitterhepdt / au waerhent / 
onbeſchaemthept / (ick ſpꝛeecke alt us om dat de ſake blůckt / erde 
met gheen andere poogden uptgedꝛuckt kan woꝛden) datmen UPE 
rr noch ſulcx niet ſoude hebben konnen vermoe⸗ 
den: foo dat ick meer ende meer bevinde / in mijn ooꝛdeel van u bes 
dꝛoghen te zn: ende ghy / noch ſpꝛerckende van uwe mede doogh⸗ 
faembept over de verdꝛuckte / niet te dencken hebt / dat ghp geloove 
bp verſtandighe Tupden binden ſult. D. E. ſpꝛerckt bande ver- 
druête Contra-R-montt, , maer indien u E. verhaelt hadde wat 

verdꝛuckinghe haer Lieden binnen ter Goude, aenghedaen is / fou: 
de de Hefer daer van konnen ooꝛdeelen: Hoe ick mp des aengacnde 
gedragen hebbe / ver wachte ick geen gherupghen iſſe van u: ende 
t u E. ſeght / dat ick doen in mijn cracht was, houde ick u ten be⸗ 
ſten / ende daucke Godt / dat ick noch foo wacker van gheeſte ben / 
dat ick my niet ſoude ontſicẽ / in verſeeckerde plaetſe by te komen / 
ende met ü van alle deſe ſaecken mondelingh te handelen / dock u re⸗ 
den af te epſſchen van uwe wooꝛden / dat ick, indien ick ſulcke me- 
de-dooghiacmheydt, als ghy hebt / met def: verdtucte gehadt hadde, 
my in dien tydt van vele dinghen wel ſoude hebben ghevvachtet, ende 
oock nu in myn confcientie, foo ick noch eerighe hebbe, beter geruſt 
vinden. Bepde is het onwaerachtich: ick ben mp der vooꝛgaende 
Dele miſhandelingen niet be wuſt / ende beſitte daor Gods ghenade 
een geruftige conſtientie: ſchamende nm van uwen 't weghen / dat 
gbp derft fulcx ſchꝛijven / nopt van mp / fte eenich ander menſche 
dachte over de ongeruſthept mijner confcientie gehoozt hebbende. 
Ofu E des dienſtes des Euangelij waerdich ofte onwaerdich zy 
late ick daer ſtaẽ: maer wẽſchte dat de Ecmepnre binné ter Ooude 
Leeraers hadde, die betergedeffẽde finné inde Schꝛif ure hebbfdeg, 
waerhept eñ liefde meer betrachtedẽ. Pier mede Lude ick ephoude” 
te ſpꝛekẽ vã u €. antwoozt op de cerfte beſchuldiginge, ten ware dat 
u. pag. i. noch ooꝛſake gaf / pets hier by te voeg, D. E. ſegt alt aer 


vvact it dat de publicatie tot beſcacrniſſe van u E. Huy(vrouvve ofte 
— 1 kindere 


82. 
kinderkens door mijn beleydt, het zy directelijck ofte inditectelijck, 


ghedaen ware, ſchamen (oude ick my, niet alleen voor mynen Godt in 


myne ghebeden, maer oock voor alle eerlycke perſonen op de ſtraten, 


c. Waerom ſpzeect u E. hier niet een wooꝛt vande publicatie tot 
beſwaerniſſe van mijn perſoon gedaszbekent u E. nu / dat die doo: 
u belept is geſchiet ? of meent u E. / dat ick die fa wel gemeriteert 
hebbe / dat ghy / of ſchoon de ſelve daa? u beſeydt geſchiedt waere / u 
dies niet behoeven faudt te ſchamé? Hier op fie ick nochtans prin: » 
cipalijck in mine wooꝛdẽ / die u E. als de eertte befchuldiginge ſtelt: 


Ick ſpꝛeke ooch niet van u be eydt. maer ſegge / dat u E. de ſenten «+ 


tie sh -occalionzert, ofte te vveghe ghebracht heeft: Of ick het met 
waerhepdt ſegghe / ſal de Leter ooꝛdeelen upt 't ghene te Loren aen⸗ 
geweſen is / ende ſpecialijck unt dien / dat u E. de Bꝛief / die utoe⸗ 
gefegelt taegeſondẽ was / met de E. Mag. gecom nuniceert heeft / 
eñ dat de ſentẽtie Baar ꝛemelijt gefundeert is op tgene de E. Mag. 
unt de gemelte Bꝛief paoght te bewyſen. Ende indien u E. dit te 
rechte dverweegt / ſalu E. haeſt bemercken / dat uwe roem van ren: 
nichept ſeer kranck is. Dau uwe droeffeniſſe over de publicatie tes 
Shen mijn Hupſvzauwe ende kinderen konnen ooꝛdeelen de ghene / 
die unt dit uwe antwooꝛt leeren / niet alleenlyck / dat u E. mp nac 
verre bovẽ de fu icatie beſwaert / daer dooꝛ mijn huyſgeſinne aac! 
veel ſwaerder ellende ſoude overkomen: maer dat u E. noch mijn 
huyfvrouwe bp loutere geſochte ottaſie in openbaren Danel van on- 
hebbelijcke propootten eit onſe oudtſte Kinderen, als haere Ouders in 
factieuſe dadẽ navolgẽde / ſo met uwe / als met des E. Magiſtraets 
wooꝛden / die u E. verhaelt / beſchuldicht. Waer toe kan dit anders 
dienen / dan om de gedane publicatie te juſtificeren ? We ouchritte- 
lijcke woorden, die ich u E. te laſte legge / rat m / niet mijn hunſge⸗ 
ſinne: want fa lupden mijne wooꝛden / Hordanigh medelijden ghy 
met my gehadt hebt, is wel af te nemen uyt uvve onchriftelijcke woor- 
den, weynighe uren na de ghedane publicatie geſproken. Eñ de man 
die deſe Woord unt uwe m indt gehooꝛt heeft / is berent / u int aen⸗ 
geſichte aen te ſeggen tgene ien geſchꝛeven hebbe Hy is aack geen 
Jeſabels getupge:maer ſodanich / die ter goeder name eñ fame ſtaet 
Waerhent bemint / eñ God vꝛeeſt. Oock behoeft u E. niet te roemẽ / 
dat ick de Waarden niet derre verh ile: zu zijn al in min bꝛief aen 
de n uptghedꝛuckt / ende van u E. onder de beſchuldigin⸗ 
en gheſtelt. 4 
Ben tweede beſchuldiginge is / dat ick u E. toeſchꝛijve / gheſeydt te 
hebben / dat alle Predicanten hier te Lande de Canones des Dort- 
fchen Synodi alſoo ſullen moeten befvveeren , als tot Alez in 


Vranckryck is gheſchiedt. D. E. ontftent dit / eude ſeght / u noyt in 
1 den 


U 


den fin gekomen te zyn, oock dat het niemandt van den Pr ele n 
gheverghe vy ort . Dit laetſte is u van mp niet te laſte ohelepd: z 
maer woꝛdt het noch niemandt ghevercht / de tydt ſal leeren / Wat 
gheſchieden ſal: de acten valgbens Welcke mie de ondertepeke⸗ 
ninghe doet / bauen vaſt de wegh daer tor. Tat u de wooden / 
die ick ſchehve van ugheſepdt te zyn / gheſpꝛoochruhleft / Weg t 
noch van den ghenen / die de felbe upt u mon dt uhchoozt heeft /c. ⸗ 
de cen gheloof waerdich perſvon is / betr pele met deſe wooꝛdern : 
(ick ſal in deſe ei de de naevolghende attiſtalien de namenende c.s 
nighe andere omiſtandicheden om de ghevaeridekhepdt der tijde 
verfwöghen.) Ick Ouuergndichieven vel ghe in aile oprechte 
heydt ende vvacrheydt , aat Bartholomæus Nicolassf.« Predicant 
tot Gouda teghen my op den e ghefeydr heeft, dat alle Predican- 
ten hier te Lande inde Ghercformeerde Kercke noch ſullen mocten de 
Canonesdes Dortſchen Synodi beſyceren, als die van Alz in Vranc- 
riſck, op datter ruſte inde Kercke zy,ende niet meer ſulcke ſwarighey dt 
ontftac, als door de Remonſt. ontſtaen ſyn: Verclare ſulcx waerachtich 
te zyn ende vvel onthouden te hebben: zy oock bereydt mer eede te 
verſtercken, ende ten allen tijden teghen Bartholomeus te verant- 
vvoorden. Actum deſen .. By my N. N. 

De derde befchuldiginghe ig / dat u E. gheſepdt heeft / dat ghy de 
Canones Synodi met u blocdt ſoudet villen onderteeckenen. Dit 
ont kent u E. niet ſimpelijck / maer ſeght / ick en weet nict, dat 

ick oyt ſulcks ſoude moghen hebben gheſeght. Het is geſchiet 
in teghenwooꝛdicheydt van verſthepden vꝛome ende Oodtſalighe 
perſoonen / welcker een cock u E. ant wooꝛde / ick ſouoeſe metinckt 
niet willen onderteeekenen. De ſtratt / het huys / ende de perſonen 
foude ick u E. wel noemen indien het vepligh waere: maer hooꝛt 
pock haerlieder atteſtatie / welcken alfotupt ; Wy oudergheichreven 
verclaren inder wacrheydt, dat het wacrachuch is, dat Bartholomaus 
Nicolacsſz nu Predicant ter Gouda gheſeyt heeft, dat hy het Doriſche 
Synode met fijn blocut vvel vvilde ondertecckenen, vvelcke redenen 

_gefchiedt zyn ten huyſe van N. N. de vvelcke oock tot antvvooit gaf, 
dat hy het met fyn inckt niet foude vvillen onderteeckenen  dac1 op 
Bartholomæus ſcyde, niet? ende N. N. ſeyde, Neen ick. Ende vvy zjn 
ghereſolveert dit felve te veranuvvoorven , indien het de i oodt mocht 
vc reyſſchen. Ditalles ghevacn den „%% „1 „04060 N. N. N. N. 

De vierde befchuldiginghe ig / dat Bartloloma us nae de fyne (ſo 
lupden mijne wooꝛden) „u ende dan den cenvoudigen, on hac r acn te 
* L 2 locken, 


84. 


niet in den ſinne gecomen, veel min dat ick de woorden foude hebben: 
gheſproocken, betoepe my op de conſcientie van een yeghelyck, &c. 
De ghene / op welcke ghy u beroept / lonnen ghetungeniſſe tegen u 
geve. Bet is binnen ter Gouda en Daorgaeng int Tant bekent/dat 
deſe vaer by u / ende de uwe veel maels gheualght is: ghedenckt 


alleenlijck acu het antwaoꝛdt / dat vele van de onſe Daer op ghege⸗ 
ven hebben / ſeggende / wacro.n zyn dan onde Leerasts gnebannen, ſo- 


mocſt ghy oock gebannen worden, ende Diergelijcke waoꝛden meer: 
Daer op ſommige tot cepljche autfargen hebe / dat hare Leeraerg 
om andere vozſaken / ofte unt andere iaſichten ghebaunen zijn. 5. 
Bactnho om, D. E. heeft al geel teghen ander Lieden geſeght / om 
haer tot uwe Mercis te beweghen / t gene u E. met mp te daen heb⸗ 
be ide / ſich wel ontſien ſal te nerhalen Cis dock niet nuadigh / dat 
jupſt de ſelbe maoꝛden van uſouden gefprakken zun / overmits men 


Baar verſchepden waagden ſu cx gema.idt lian ſoecken wis te mas 


hen. Doch hooꝛt niet te min / wat in deſen van een Godſaligh 
perſoon teghen B. E. betupgbt wordt. Iek ondergeichreven N. N. 
betuyge vryvvillighlijek uyt liefde tot waetheyt in alle optechtigheyt, 
hoe dat de Predicaat ter Goude, ghenaemt Bartholomeus tot mynen 
huyſe by my geco. nen is oucrent .. . vergheſelſchapt met N. N. 
tonder dat ick den perfectẽ dagh van de maent hebbe onthouden: foo 
heeft my dan de voornoemde Predicant vermaent, dat ick woude te 
Kercke gaen, maer alſoo ick ondet anderen ſeyde, dat my haer handel 
miſhacghde met onſe voorgaende Predicanten: daer op hy voor ant- 
woorde gif, dat dat het doen was vande Ovetheydt, maer dat fy in het 
gheeftelijcke waren: waer op ick weder ſeyde, dat de gheettelijcke de 
Overheydt in haer quacdt doen wel moghen beftraffen, Vorder alſoo 
ick ſeyde, dat ick de vetki⸗ſinghe oo niet conde toeſtaen, ghelijck ick 
iſte, dat ſyſe voorhouden, ende dat ick d ierom met haer heen-ghe- 
meenſchap inde Gods-dienft conde hebben: ſeyde ick ooek, hier was 
corts een Predicant vanu ghevorlen, die ſeyde, datſe nu niet anders in 
de Kercke leeten, dan wy te voren deden aleer de voorgaende Predican- 
ten afgheſet waren, ende datmen nauvvelyex in een gheheel jaer van 
de ſaccke, daer de ſwaricheydt over vvas, en ſoud hooren leeren, 
eñ dat ick daerom doch (oudere Kercke comé, ſo ſeyde de voornoem- 
de Bartholomæus, dat is waer: daeromcomtte Kercke ende hoort: 
foo ghy niet condt verſtaen, men (al u onderrichten, Ee 
4 


locken, ſoecken wys te maecken, dat niet anders inde Kercke ghelecrt ö 
wort, als te voren gelcert is. D. E. ſeght hier van / Sulcx is mijn leven 


PE e en ,. earn 


2 


8. 
der waetheydt hebbe ick dit aldus laten ſchtyven, ende met mijn ey- 
ghen-handt-merck ond-rteyekent,op den... .. .. 

Dit e N. Ne uerck. 5 

We vijfde beſchuldinge wozdt genomen unt deſe mne woorden 
de E. Magiſtract, welcke ick amptes halven tchutdigh ben, van (oo 

roots mil handelingen (uamelijck die in't publiceren van Placcatẽ 

ende inde Pꝛoceduren tat executie der ſelve teghen de emanſt. bes 
gaen wazden) in welcke haer cyghen Predicantæn haer ef-kooten, 
jae ſtyuen erattelijck waerfchouwen. Dit ontkent D. E. niet: maer 
faecht het met eenige vergeefſche om⸗wooꝛden te autgaen : Both 
V. E. heeft 't ſelve in dit uwe antwogzdt uu klaer lch beweſen / 
meermaels te verſtaen gevende / dat ghy de Pꝛacedurẽ vaar billuck 
ende recht vaerdich houdet: daer dadꝛ de E. Magiſtraet in ſooda⸗ 
nich haer doen gevaerlhck geliefkooſt / ende ten hooghſten gheſtyft 
woꝛdt. Noe verre ick in voozige tidt ghewo en ben gheweeſt / nip 
met de E. Magiſtraet te bemgepẽ / ſal D. E beſt vã eenige der nu: 
regeerende N. N. Burgemeeſteren verſtaen / ende alfaa bevinden / 
dat gh beter daer van gheſwegen haddet / als ghy uwe bitterhept 
niet haddet willen aen den dach bꝛenghen. 

De lelte befchuldiginghe ſtelt B. E. alſuo vooꝛ / dat verſchepdene 
dingen by malcanderen ghevaeght woꝛden B. E. wooꝛden ziju 
wyders (chrijft hy, dat ick tomtijdes ſegge, dat de Proceduten, dic tege de 
Rem. gebruyct worden, my miſ haghen: ſomtijdts wederom, datſe my 
behagẽ: daer uyt hy my beftraft van ongeſtadicheyt. Item, dat ick ſom- 
tijts 1 et gevoelé overde 5. Art. lijdelijck is, ſomtijts dat ick 
de Rem, beſchuldige dat ſy voor cenige jarè (ulcx geſegt hebben: waer 
uythy b⸗ſluyt, dat ick niet alleẽ ſpreke met een twytfelachtich gemoet 
maer oock ten deele tegẽ mijn conſcientie. (mijn wooꝛdẽ zijn / deſe en 
diergelijcke ongeſtadige propooſtẽ. die ofte uyt cen twyffelende con- 
fcientie voortcomẽ, ofte ten deele tegẽ conſcientie geſproken vVorden: 
welt gantſch pet anders is. Can u E. niet trouwelijc na- ſchꝛijvt? 
wacr over my de E. Magiſtraet behoorde te ſtraffen (wederom faute/ 
ick ſegge / met reden Sap 3 eñ ernſtelije vermanen pag. 233 
Andiẽ ick van ſtraffen geſpꝛokẽ hadde / ſoude u E. lichteljek midtſ⸗ 
dundẽ / als of mine wooꝛden van vangẽ geeſſelẽ etc. te verſtaẽ wa⸗ 
ré.) Maer waerom gaet u E. vooʒbp / dat ick ter ſelve plaetſe ſchꝛij⸗ 
ve / dat hp ſpꝛekende vãde Dortſche Canons, ſomtijts ſegt / mẽ leert 
fo niet indekercke tu E. vindt fiel mogelick daer van overtuygt · 
Voch d andere ſalẽ / die u E. verhaelt / woꝛdẽ van u E, niet ont⸗ 

kẽt: fo dat ick niet vã nadẽ hebbe / de ſelve te 0 u E: 2 
3 Lefer, 


0 


86. 
Leſer, om te weten wat D. E. te vooꝛen geſeght heeft Ani ft tat uwe 
anwooꝛdt op mijn bꝛief / han gheenſins voldoen / aeugheſien u ons 
gheſtadichept te lat:e ghelepdt woꝛdt K 
De lacttte befchuldigmge is / dat ick H. E. op legge / geſegt te hebbs 
Ween bogaert,Grevinchovrus,l'oppius ende meer andere nu hare rechte 
vaerdighe ſtraffe draghen, jac datie behooren met het materiale fwacrdet 5% 
gheſtraft te worden. Dit is ſeght D. E. een onbeſchaemde ende 
poyt gedachte beſchuldigiige: B. E. neemt het dock meermacls 
een leuzhen. Maer ecn vioom ende Oe dtſalich man is berepdt / 


deſe on beſcharmihept van n.p af te nemen / ende op u te legghen. 
Heoꝛt ſyne Weerden. Ick oudergheichreven betwygie ue aan ope B, 


rechuchæyt ende waerheyt, dat Bartholomaus-Nicolactz. Predscant tot 
Gouda teghen my in preſentie van N. N. defe nacvolghende woor= 
den ghefproock.n hectt ‚te weten, dat Wrenbogacrt,Grevin, “ns, 
Poppius ende meer andere, die haer aen de Ghereformeerde kere. vore WJ 
plicht hebben, hare rechtvacrdighe ftraffe draghen, overmidts fy teghen fi 
hare belofte ende ſchuldighe plicht deſe nieuwicheden , daerdoor alle 


deſe beroerten ontſtaen zijn, hebben helpen ftyven ende invoeren, ende 


dat de ſulcke behoorde met het materiale ſwaert gheftraft te vvorden 8 


vvacr over tuſſchen ons noch meer redenen vielen, die ick met oock & 


def voorgaende vvel onthouden hebbe, ende ten allen tijde bereydt ben 
met eede te verſtercken, des nood: zijnde, Actum defen „verve 
per my N. N. D. E. behoeft fich oock foo feer hier over niet te 


ontſtellen want als ghy nu ſtaende houdt / dat de Placcaten ende 


de Pꝛoceduren rechtvaerdich zjn / ſoo ſeght ghy metter daedt / dat 
8 15 alleene / maer oock alle Remonſtrants - gheſinde rechtvaer⸗ 
ighe 


traffe dꝛaghen: ende als ghyu niet ontſiet / in openbaren 


dꝛuck Laag een peghelck upt te roepen / dat de vozighe negenten 
teghen de Souveranitepr des Landts miſhandelt hebben: dat 


bele Remonſtrants-gheſinde ſegghen / dat fp liever van haer rech⸗ 
te Pader / de Coningh var Spangien / als ban haer Stief Vader 
de 9. H. Staten ende fijn Pꝛintell. Excel. willen ghetpꝛanniſeert 

in: dat de HBaerlemſche Femonftrantg- gheſinde in haer ghebedt 


en Coningh van Spaängien noemen haren alderghenadichſten 


Coningh ſonder mentie te maecken vande ). W. Staten ende ſyn 


Pꝛintel. Excel. dat van de iemonſtrantſche Piedicanten / ock 


Han mp oproerig he Fredicatien ghedaen woꝛden: dat de Stadt ende 


de Burgherpe vander Goude dooz mijn eyghen ſchuldt ten twee⸗ 


den-male in een bloedt⸗badt gheſtelt is: ſoo daet ghy onghelpek um 
feel meer / dan of ghy een particulier perſaon gheſepdt e | sl 


U 


78. 
dat Mtenbogaert, Grevinchovius, Poppius ende eenige andere met den 
materialen (waerde behooren gheſtraft te worden: ende over ſulex fal 
den verſtandighen Leſer, die in u epghen ſchꝛift bevindt / dat ghu 
hooghe ende laghe Alfa injucieert / niet wonder zijn / dat gn ſulcx / 
Pebber het nu vauu een icuzhen genaemt woꝛdt / ſoudet gheſeydt 

ebben. 

Denckt nu D. Bartholomęe, hae ſupver ghy n dooꝛ deſe uwe ver⸗ 
antwaoꝛdinge ghemaeckt hebt: namelh ek / in plaetſe / dat ghpu 

er gheſacht te purgeren van eenige ſaccken / die ick / om te bewi⸗ 

en u ve ongheſtadicheyt ende bitterhept / in mijn brief aen de Ghe⸗ 
mepute aeugeweſen hebbe / hebt ghu nu werck / am uwe calumnien 
teghen Palitheke / baorgaende ende bete jeghenwaoꝛdighe Kegenz 
ten, ende erckelhcke / (aa Leeraers als Cehaazdergs / te verant⸗ 
Wooꝛden. 

V. E. beſtraft meermaels in mp / dat ick de ghemelte beſchuldi⸗ 
ginghen op act acuſeggen van eenige wijnsggeſinde teghen u gedaen 
hebbe: maer heeft D. E. oock ander be vhs van meeſt alles / dat in 
uwe antwooꝛdt teghen verſchepden perſonen ſao onvoozſichtich⸗ 
moe van uuptghewoꝛpen wordt; beſtraft ghy een ander in t gene 

ghy ſelve doet ? Ick heube un mijne dacumenten hier voazt⸗ghe⸗ 
bꝛaͤcht: doch u E. ende andere ſullen moghelhck de ſelve niet ghe⸗ 
loof weerdich achten / om dat ick de namen der atteſtanten ende ee⸗ 
nighe andere omſtandicheden niet uptghedꝛuckt hebbe: maer ghe⸗ 
leert zy de daor mjn exempel / hae gevaerihek het is met D. E. te 
doen te hebben / ſpare ick de goede lieden / mp ghendech zinde / dat 
D. E. ende den Leler alfaa bekent gemaeckt woꝛdt / dat ſaodanighe 
atteſtatien bas? handen zun: ende vaoꝛts bidde ick D. E. dat ghy 
de ghene / die teghen uatteſteren / niet wilt noemen godloofe boeven 
van yemandt uytghemaect teghens u, ghelijck de Godlooſe Coningin- 
ge leſabel dede tegen den onnooſelen Naboth, ende de Schrift- gelcer- 
den tegen onſen Salichmaker leſum Chriſtum, gelgjck D. E. ſpꝛeeckt 
pag. 31. want indien B. E. ſulex quame te doen: het ſoude D. E. 
niet ter eeren ghedjen. Maer hae ſal B. E. bewyſen 't gene van 
D. E. op't aenſegghen van andere (ſonder naerder kenniſſe van 
faecken te nemen / daer toe nochtans D. E. de vꝛyhept ende ghele⸗ 
zhentheyt heeft / die mp gewengert Wardt) Helen te laſte gheleydt 
ꝛdt: ende ander anderen oock / dat B. E. ſeght pag. 29. dat de 
ſtemonſtrants⸗gheſinde binnen ter Goude u vanden beginne met 
eughenen hebben gheſocht te beſvvaten? My aengaende / gelijck ick 
in mijn brief aen u gheſonden / geſchꝛeven hebbe, dat ick al' t ghene 
mp van H. E. verhaelt woꝛdt / niet derre fimpelijck gelonven / fa 
zen ick noch gheſint : maer t ghene ick van D. E. Boef, 


0 


89. i 
hebbe / is by my alſoo onderſocht / dat ick reden hebbe ghehadt / on 
tſelve voo? gheloof waerdigh te houden. rn 
Dat ghy / u ſelven / foo gp meent / verantwooꝛdende / doeh in 
der daedt veel ſchuldigher makende als te voꝛen / ſoo milde zit in 
extlamatien / invectiven ende bittere ſchelt⸗ wooꝛden teghen mp / 
dzuckt uwe aerdt ende gheeft unt. De Leſer myne voozgaende 
ſchꝛiften / dock dit teghenwooꝛdighe / met uwe ant wooꝛdt verghe⸗ 
iyckende / ſal tuſſchen ons bepden konnen oogdeelen. hy noemt u 
ſclven een onnooſel perſoon: ick wenſche / dat ghy ſoodanich woꝛ⸗ 
den mooght: maer achte / dat gp van nooden hebt / u ſelven met 
booghe te waſſchen / ende veel zeeps Baer toe te nemen / rer ghy de 


leelhcke ſchandtvlecken / die ghyu ſelven mi aen ghewꝛeven hebt / 
tot contentement van vꝛome ende verſtandighe perſonen ſult ghon⸗ 
ken af wiſſchen. D. Bartholomæe, indien u €. overdenckende alle 


uwe ſmaet-redenen / teghen mp uptghewoꝛpen / ende ſonderlinghe 


die op malkanderen ghetaſſet Worden pag. 30. alwaer u E. my toe⸗ 
ſthꝛift / groote onbeſchaenitheyt, ſeughen, valſche vertierde ende noyc 


ghedachte leughenen, ende mp afbeeldet als een valſche ghetuyghe 
die wreveligh leughen ſpreect, van welcke Godt een grouvvel heeft, 
die met een groote Leughen-fack beladen is, die vol van den gheeft 
gerleughenen is: indienu E. /ſegghe ick / dit alles overdenckende / 
in uwe herte ontroert woꝛdt / my onſchuldigh kent / ende u ſelven 
aen ſoodanighe ſaken eenichfing ſchuldich bevindet: foo haeſtet u / 
met tranen u ſelven vooꝛ de Woogbe Majeſtept Godts te veroot⸗ 
moedighen / uwe ſchuldt ende miſdaedt met berou ende leet weſen te 
beliennen / u te waſſchen / te ſupveren / te repnighen / de leughen af te 
leggen / vooztaen waerhept te ſpꝛeecken tegen uwe naeſten / ende te 
ſtriden dooꝛ de Enge Poopte in te gaen / om alſo genade by God te 
Binden / ende vooꝛ een rechtſumich Vienaer des N. Cuangelij te 
moghen erkent wozden. 


Vande Verantwvoordinge tegen beſchuldigingen, 
andere rakende. 


Ahern ſake nae goedt · duncken (met wat uptrom⸗ 


fte ſal de Leler doꝛdeelen) verantwooꝛdet hebbende / wozdt B. 


4 e e den deere Bailliu / ende de E. Magiſtraet 
mp tegen hare E. E. ſwaerlhck vergrepen hadde. 


als of ic t 5 
dee perron! dewple u E. ſchꝛyvende een ver ant wooꝛdinge van 


E. perſoon / ſoo de titel mede- bꝛenght / ghelieft heeft andere ſa⸗ 
Ben daer in te trecken / ſoude u E. beter ghevoeght ende betaem 


— — 


—— —— — —— ů — 


Hebben / t ghene ick in mijn bꝛief aende Ghemepnte Dee bej ie 
Orte 


U 


ö 894 
Dortſehen Synodo, de Synodak Canons, ende de blyckende verkeerde 
aerdt der Contra Remonſtranten gheſthꝛeven hebbe / te beantwooꝛ⸗ 
den ende te wederlegghen : maer het heeft D. E. behaeght / Boor 
by te gaen t ghene B. E. vocatie naerder raeckte / ende by der 
handt te nemen ſulcks / daer de E. Magiſtraet konde teghen ma 
meer gheirriteert woꝛden. Te voꝛen pag. 25. als P. E. melde / van 
mp gheſchꝛeven te zin / dat mijn Huytvrouvve, van gheen nuldacdt 
befchuldicht ‚ veel min overtuyght was, als fp met haere annaofele 
Hinderkeng ter Stadtuptgheklept werde / wiſt B. E. ſich fa nau⸗ 
we binnen de tralien te hoden / ende te ſeggen / dat late ic de E. Ma- 
giſtraet verantwoorden : waer toe doch nu foo Daer bupten geſpꝛon⸗ 
Shen s de oorfake niet / om dat int vooꝛgaende u E. ſoude ghe⸗ 
noodt ſaeckt zijn geweeſt / am pets tot pꝛofijt van mijn Huyſvꝛou⸗ 
we ende Hinderen te ſegghen / ende dat dit laetſte eenichſins mx 
ende de mijne konde kreutken ! Heeft niet uwe partpdige herte de 
penne op d eene plaetſe teghen· ghehouden / ende op d andere haren 
loop vooꝛt doen loopen ? Maer dewile uE. hier toe luft ghehadt 
heeft / wat kenniſſe heeft doch u E. vande fake / die ghy aenneemt 
te verantwooꝛdtẽꝛ Gho hebt / ſeght ghy Nae de wacrheyt vcreyſcht, 
ende de waerheydt van alles onderlocht. Tek gheloove u niet / D. 
Bartholomæe. Tig ſcheen waerhepdt onderſoecken / deſen ofte die 
alleen / andere / die de fake niet min raeckt / vooꝛ bp gaende / aen te 
ſpꝛeetken. Heeft B. E. het gheheele rollegie der E. Magiſtraet 
daer op Eda Dit ſalu E. / ſoo ick meene / niet derren ſeg⸗ 
ghen. Ende of dit al ſchoon gheſchiedt ware / ſoo hebbe ick groote 
reden te twůffelẽ / of ghy hare E. E. wooꝛdt᷑ / de ſelve eens gehooꝛt 
hebbende / ter goeder trouwe na; ſchꝛyven ſoudet / overmidts gyn 
fen groote miſ: ſlaghen Doet int verhalen van de woozden mins 
bꝛiefs / die ghy tot uwe wille altoos hebt konnen inften ende leſen. 
Beeftu E. oock andere / als die van deen zijde zin / aengheſpꝛooc⸗ 
Ren ? Doch hier in volght u E. de voetſtappen van uwe Dortſche 
Synodus, die / alleenlijck van deen parthye advyſen ghehooꝛt heb⸗ 
bende / vooꝛgheeft / waerhepdt onderfocht te hebben. Maer hebt 
p oock de ghene / met welcke ghy gheſpꝛoocken hebt / wat neeer⸗ 
dich onder vꝛaecht / eñ Diep inde boeſem getaſt ? dat was u moge⸗ 
ek niet geradẽ / fo ghy hare gunſte behouden wildet. Piet te minn 
pp dit uwe doen / gheenſins de name van onderſoeck der waerhey dt 
meriterende / boumet ghp dit volgẽde / dat de woozdẽ / die u E. ver⸗ 
haelt van mp geſchꝛeven te zijn / zyn enckel verfieringhen der Re- 
monſt. op het aenbeeldt der onwaerheyt met de hameren der leugenn® 
gheſmedet. Mat ſal ick hier op antwooꝛden 2 1. Geve ick u E. het 
getupgeniſſe / ſa u E. daer mede gedient 5 hy in dit ge pt 


€ 


90. FRN 
waoꝛdt betoont / veel beter ervareu te ʒůn / om de bitterhepdt uwes 

hemgedts met eenighe ſpꝛeuckgheus unt te dꝛucken / dan om een 
pe der 9. Schzift bequamelgek ter ſaecke te appliceren: het 
welcke nachtang eer Dienger des Cuangel veel meerder bes 
taemt / ende dock noodigher is. 2. Die beter kenniſſe van faken 
hebbe dan D. E. oozdeelen / dat uwe ſegghen onwaerachtich is. 
3. Min Hunſvꝛouwe ſal in lijdtſaemhept averſetten / dat ſp / noyt u 
ten Waart te na geſpꝛaken hebbẽde / van u aldus / dan op deene / dan 
op da idere wyſe / geinjurieert Wardt: ende ſeeckerlyck wetende / 
dat fp waerhendt nae-gheſeydt heeft aengaende °t ghene dat haer 
op't Raedt huns wedervaren is / langhmoedichlyck verwachten / 
of Godt noch gave / dat zu / de vꝛphendt / die haer toekomt / gheuie⸗ 
tende / hare anfchuldt ende de waerheydt vaut gepaſſeerde mach⸗ 
te doen blicken. 4. Andere perſonen / die mp ſouden konnen dies 
nen / om u E. te overtupghen / ſal ick / gantſeh cantrarie wegh / als 
u E. / volghende / ende liefde tegen mine naeſten oeffenende / ver⸗ 
ſcho men / ende liever tot mijne laſte nemen / 't ghene u E. hier van 
ſoude moghen voꝛder willen ſegghen / als hen Lieden den minſte 
ſthade veraozſaeclien. 5. Wenſchende / dat de Heere Bailliu / en 
ſonderlinghe de Meeren Burghemeeſters / die mp langhe gelen 
D bbea / midtſgaders alle die tot het Collegie der E. Magiſtraet 

ae tat de geheele Dꝛaedſchap binnen ter Goude hehooꝛen / ſudanich 
herte mp vooztaen willen toedzaghen / als hare E. E. in canfcientie 
ooꝛdeelen / dat ick Daar mijne vaoꝛgaende gheringhen dienſt inde 
vercandiginge des Euangelj / ende in particuliere vermaningen / 
onder whſunghen / vertrooſtinghen / de Burgherpe van der Goude 
ghedaen / dock dooz mhne wandelinghe ende converſatie hebbe 
ghemeriteert. be 

V. E. fchzöft noch wijderg deſen aengaende aldus / Vande ſel ve 

flagh itt, dat ay ſegghet, dat de E. Magiftraet inde publicatie ſagghen 
ſoude, dat hy in lynen Brief, aen my gheſchreven, hare E. ende de 
Predicanten feer (oade hebben gheſcholden ofte gelaſtert, daer noch- 
tans inde publicatie van ſulex niet en wordt geroert. Dwe E.ontrous 
me blijckt al wederom int nae; ſchꝛhven mijner wooꝛden: dewelc⸗ 
ke pig · 25. alſao lunden / de fententie meldet, nae dat my bericht 
ghedaen wordt, dat ick ſchelde de Predicant ende de Overigheydt. 
Maer haddet ghy in deſen eenichſins opꝛechtelihck willen hande⸗ 
len / ahn ſuudt hier by verhaelt hebben mine woorden in de ſelve 
brief pig. 17. ( nen houde my ten beſten, ſoo ick in eenighe woorden 
mochte feylen, alſoo de copie van't vonniſſe in forma van de E. 
Migiſtraet niet heeft connen gheimpetreett worden.) Dao welche 
gby ghenacghfmendijek overtunghet woꝛdt / dat de ſchult i 


195 
faute by de E. Magiſtraet is / om dat haere E. E ernſtelijck be ez 
ſocht zynde / de copie Bant vonniſſe / welck namaels dooꝛ bevel van 
den Hove Pꝛovin ciael ons ghewoꝛden is / te dier iodt wepgerden 
ons te laten volghen. Doch om dit te verbeteren / ſal ick de € hee 

meynte binnen ter Goude neffens dit ſchꝛift oock de topic var de 

Publicatie in forma laten tockomen. 


Van uvve Verantvvoordinghe teghen de beſchuldi- 
ginghe, De Leere / in den Synodo tot Por- 
drecht gearreſteert, aengaende. 


E Verantwooꝛdinghe teghen de beſchuldiginghen / V. E. 
ofte andere rakende / aldus geepndight hebbende / cart u E. 
D tot de Leere, ende ſeght / Wat nu aengact de Leere der Ghene 

formeerde Kercke int ghemeyn, die hy foo grouvvelycken 
ſcheldet ende laſtert, als oyt eenigh Iefuijt, ofte ander vyandt der 
Shereformeerde Kercke heeft ghedaen &c. Gereformeerde Kercke int 
ghemeyn ig uE. even ſoo veel / als Kercke Godts int ghemeyn, 


| ghelijck V. E. ſpꝛeeckt in de eerſte aenſpꝛaeck tot den Leler: daer 


upt blyckt / dat Y. E. gheen andere Kercke Gods bekent / dan de 
Geref. dat is / nae uwe mepninghe / de Contra-Ncmonſtrantſche / 
ende die het Doriſche Synodus op den altaer ſtelt. Alle andere / 
Remonſt., Lutherſche, Mennoniten, wozden van u bupten de Kercke 
Gods geſloten. Maer wat is dat geſept / Geref. Kercke int ghemeyn? 
is het even fo veel / als algemeyne Geref.Kercke? wech met deſe tale / 
Die met de tale Canaans niet over een dꝛaegt. Papiſten roemẽ van 
Roomích Catholijck ofte algemeyn : ghp-lieden van Ghereformeert 
Catholijck afte algemeyn: het komt al op een upt. Laet ons / als de 
Leere in confideratie komt / ſpꝛeken / niet / van Leere der Kercke, ofte 
algemeyne kercke, maer / gelick betaemt / vande Leere des Godlijcken 
voordts, ofte der H. Schrifture: op welche de Pierche Code moet 
gebouwet zijn. Laet Chriſtus, die de Man eñ 't Hooft is / ſpꝛeken: 
e Kercke daer- en· tegen / de vꝛouwe zijnde / ſtille ſwygen ende hares 
Manus woordt gehooꝛſamen. Indien men dan noch defe nicuwe 
tale ſpꝛeken wil / ſoo moetmen Weten / dat de Contra-Remonſtrant- 
ſche kercke niet is de Geref, kercke int gemeyn : ghelijck Klaerlöck 
blickt unt de harmonie vande Confeſſien der Cuangelifche Heres 
ken. Daer toe dock dient / dat Sohnius Pꝛofeſſoꝛ tot Heydelbergh bes 
tupght / (Tom. 2. P.). ) dat al van de «tijden der Churfurſt Otto Heu- 
* Ma drick 


Ed 


t 


922 
drick vanꝰt beginſel der Reformatie, d Augſborghſche Confeſſie ende 


Apologie van dien aldaer inde Schole endeKercke aengenomen is, ende 
noch by ſyne tijdt plaets ghegtepen ha ide in alle de Gheref. kercken 
van Duytſlandt onder et Roomſche Rijck, Eũ onder de name bande 
Augf borghſche Confeſſie moeten noch ſchuplen alle Gerefozmeerde 
in Duptflandt. Deſe Coafeſſie dan noch weet niet bande Dortſche 
ofte Contra Remonftrantiche Leere / maer appꝛobeert het ghevoelen 
der Nemonſtranten. Hoe is dan mogelyck / dat de Contra-Remone 
ſtranten de Ghereformeerde kercke in't gemeyn ſouden zijn 4 jaer des 
wle fp in hare Doꝛtſche Arreſten de Augl borghiche Confeſſic, 
met onſe ghevoelen over een - ſtemmende / ien 
aer in ſonderlinge ſich vertoont de opꝛechtichept Lande Wtheem⸗ 
che Theologanten / die op den Spnodum gecompareert hebben / eñ 
aldermeeſt van die gene / die tot deydelbergh Dactozen Theologie 
ghepꝛamoveert zynde / de Augt borghſche Confeſſi. beſwoozen heb⸗ 
ben) kannen fp onder de Geref dam. Veerchen/ die in eendracht met 
de ſelve Confeſſie ſtaen / ofte ſoecken te ſtaen / niet meer ghetelt Wozs 
den. De Conttra-Remonſtrantiche Herche ſtaet op haer ſelven / 
zynde vande Chereformeerde kercke int gkemeyn afiheſcheurt / ſeer 
betrompen / eñ dooꝛ hare engene arreſten in een engte gedꝛonghen. 
@ock zun de Leeraers / Inheeniſche / Wtheemſche / die tot Dor- 
drecht den Sy nodum gemaecht en de Canones gheſmedet hebben: die 
tot Alez in Dꝛanckrijck de Dortſche Canons beſwooꝛen hebben: die 


inde Mederlanden eit andere plaetfen de ſelve appꝛoberen / onders 


tekenen / dꝛjven: deſe alle / ſegge ick / zijn de Contra-Remonſtrant- 
ſche kercke niet: maer daer toe behooꝛt oock het ghemeene volck / 
onder welcke vele dupſenden zin / die vande Dortſche arreſten geen 
kenniſſe hebben / veel min deſelve toeſtaen. Waer toe verhale ick 
dit alles a om te bewhſen / dat ick / uwe Dortſche Leere teghen · ſpꝛe⸗ 
hende / gheenſins tegen ſpꝛeke de Leere vande Ghereform. kercke, 
ofte / ſoa u E. te baazen gheſpꝛoocken heeft / vande kercke Godts int 
ghemeyn : ende over ſulex / dat B. E. de Dortſche Canones willens 
de verantwooꝛden / gheendanct bande: kercke in't Ghemeyn 
te verwachten heeft. B. E. leght mu te laſte / dat ick grouwelijck 
ſchelde ende laſtere & c. Mit te ſegghen is D. E. veel lichter / dan te 
beantwoorden t gene deſen aengaende van mm in mijn bꝛief acht 
de Ghemennte van der Goude gheſteldt is. Die mijn brief lefen/ 


konnen van 't grouwelijck lafteren ende ſchelden oogdeelen. V. E. 


wt vooꝛts my ende myne Complicen (D. Bartholomxe, is dit nag 
de ſtyl van Godtg woozdt / ende nae de aert ofte abew ock ola | 


Ep ereen - et oee 


nn ee 


rn ennen ar 


» 


| 93 
Eheolaganten gheſpꝛoocken tat de verdediginghe der Eete eñ rei 


te der Ghereformeerde, untghegheven bp Triglandium: ende gheeft 
alfsote verſtaen / dat D. E. dat boech appꝛobeert. Het is mp 
lief / dat D. E. dit doet: want tot noch toe hebbe ick de Remon⸗ 
ſtrants : geſinde binnen ter Goude, om haer ſekerlick van uwe Lees 
re te onderrichten / gheweſen tot de Dorttiche Canoncs, maer nu ſal 
ick oo2faeche hebben / om haer oock te Doen verſtaen / dat fp mede 
upt het boeck Triglandij, nae uwe enghen raedt / ſullen konnen ſoer⸗ 
ken ende vinden / hoedanich uwe Leere ſy. Doet ons doch vooꝛt⸗ 
aen deſen dienſt / dat ghy 't ſelve boeck den uwen neerſtelytk ree 
commandeert. Jeli vertrouwe dat doo dit middel veler ooghen 
haeſt ſullen geopent woꝛden / am de grouwelhelheyt (op dat ick u 
wooꝛdt ghebꝛupcke) uwer Leere te bekennen / ende daer van een 
afkeer te nemẽ: want ick hebbe alreede vooꝛ deſen exempelen daer 
van geſien. Doch uE. geeft deſen Advocaet de ſaecke ſoo niet in 
handen / of B. E. wil ſelfs mede wat vooꝛtbꝛengen tot vooꝛſtandt 
uwer Leere / eñ Doet t ſelve op twee plaetſen van dit uwe Schꝛift: 
gerftelijck int ant wooꝛt op mijn bꝛief pag. 2. en Daer nae hier pag. 
33. ett. De principaelite reden, ſegt BV. E. waer door de Remonſt. de 
Luyden vande Gereform. kercke ſoecken af keerich te maken, ſchijnt 
te weſen, om dat de Leere vande Godlijcke Prædeſtinatie eh aencleven 
van dien (namelijck / foo die van de Contra-Remonſtranten in den 
Doriſchen Sy nodo ghearreſteeri is / ende in Bare boecken ghedꝛevem 
woꝛdt) den menſchen de deure opent: „oft tot roeckeloof heydt aen 
deen zijde, ofte tot wanhope aen d ander zijde Cig waer: dit is een 


vande pꝛincipaelſte redenen : want alſoo de Chziftelijcke Keligit 
geenſins noch met roeckeloof heyt, noch met wanhope beſtaen han : 


eri wy verſtaen / dat uwe gemelte Leere de genaemde uptvercooꝛe⸗ 
ne tot reukelooſ hey t, eñ den ghenen / die ghy vooꝛ ver woꝛpene hou⸗ 


det / tot wanhope de deure opent / fao hauden wp de ſelve ten hooch⸗ 
ſten ſchadelhek te zijn. Maer laet hooꝛen / hoe ghy nwe Leere daer 


van ſupveren kondt. Ick ontkenne dat, ſeght B. E. pag. 21. een 
voudichlijck. Dat is niet wonder: dewhle het u tegen gaet: maer 
geeft reden van u ontkennen. Het is, ſeght u E. vooꝛts /d oude bla- 
me ofte laſteringhe, met welcke de vyanden der waerheydt de princi- 
pale Hoofe-ftucken der Chriftelijcke Religie oy t- ende oyt hebben ge- 
focht te beſwaren, als de Leere vande . » wedergheboorte, 
Rechtvaerdichmaeckinglie &c. Een oude ende toude antwooꝛdt. 
Mat dunckt D. E. in dien de Papiſten / als fp van Afgoderpe be⸗ 
ſchuldicht woꝛden / ſenden / dat is de oude Laſteringe / daer mede de 
Retters de Catholhelie kercke opt 9 hebbẽ te et 


€ 


st. le 
foudé ſy n baer mede voldaẽ Lu E. ſonde ſonder twůffel repliteren⸗ 
alhoewel het et oude beſchuldiginge is / fo iſſe niet te min warach⸗ 
tich ende op reden ghefundeert·: op de ſelvige wyſe antwoorde ick 
u dan mede: eñ ſegghe daer bp / dat de uwe te meer te beſchuldigen 
zn / om dat fp ſoo langhe tydt van verſchepdene ſooꝛten van mens | 
ſchen ghewaerſchout zynde / hare foo ſchadelycke Leere niet refoz⸗ 
meeren. Dat u E. aus onder de Vyanden der waerneyt telt / ofte | 
als den ſelven gelyck sijnde afbeeldet / is bemijg van uwe verme⸗ 
telhept / ende dat ghy wepnich dencket aen de vermaninghe onſes 
Meeren Jeſu Chziſti / oordeelat niet, op dat ghy niet gheoordeelt en 
werdet. aer het is ſeer aenmerckelijck / dat ghy uwe Leere bande 
werkiefinghe (over ſulcx dock vande verwerpinge) eit wedergeboorte 
noemt principale hoofr-ftucken vande Chꝛiſte lycke Religie: want 
en upt kan een peder verſtaen / waerom ende hoe ſeer noodich 
Hem ſp / te ghelooven / dat Godt eenigemenſchen / inden val Adams 
legghende / ſonder acht te nemen op haer gheloove ende ghehooz⸗ 
ſaemhept / van eeuwichepdt doo een onveranderlyck beflupt toe⸗ 
BVeroꝛdent heeft / haer het eeuwighe leven te gheven : hun alleene 
Chꝛiſtum tot een Salichmaecker te ſenden / eñ haer alleene te we⸗ 
derbaren ſonder haer (dat is / ſonder eenich haer toedoen) daag een 
onwederſtandelycke we rekinge / die niet minder is van kracht dan 
de ſcheppinge der opweckinge npt den dooden: midtſgaders haer 
in die ſtaet al ſoo te behouden / dat ſp mogen ende moeten verſekert 
hn / oock datelhck ſeecker zyn / dat ſy / ſthoon grouwelycke ſonden 
doende / niet konnen upt de ghenade Godts uptvallen. Inſgelyc r 
dat Godt alle de andere / zijnde verre het meefte Deel des menſche⸗ 
Alycken gheſlachtes / ſonder acht te nemen op haer epghen datelyck 
ongheloove ofte ongehooꝛſacmhept / van ecuwichept onverander⸗ 
Ack beſloten heeft / inde verkieſin ge vooꝛ by te gaen / Chꝛiſtum tot 
een Salichmaecker haer niet te ſchencken / dock de ghenade tat bee: 
keeringhe ende gheloove noodich zynde / haer niet te ſullen gheven? / 
niet te min nochtans gheloove in Chꝛiſtum (die Boor haer niet geel; 
ſtoꝛven is) ende boetvaerdichept (die haer bp ghebꝛeck van gena⸗ 
de onmoghelyck is) van haer te eyſſchen / ende haer epntelijck on 
“haer anghelaof ende ſonden (die ſp / als upt het beſlupt Godts ſelv 
vooꝛtkomende / noodtfaeckelijck hebben moeten begaen) met de 
eeuwighe verdoemeniſſe eude helſthe pyne te ſtraffen. Dat is uwe 
Dortſche Synodale Heere vande verkic unghe, vervverpinghe ende 
vveder-ꝗheboorte: (ick gae vooꝛby de grouwelijcke ende Godts⸗ 
Laſterlycke leeringen / die deſen aengaende / van bele Leeraers / ſon⸗ 
derlinghe Pilcatore, ende fijne Diſcipulen noch ghedꝛeven woꝛden / 
ende Randen Sy aodo gheenſins verwozpen / maer in Macovio, 60 f. 

wi ſſoz 


D 


ö 4 5 3 
feffoz tot Franiker, voo den Synodo beſchuldight sijnde / ghejuſtifi⸗ 
ceert zijn / ende oock Baur Triglandio in fijn boech / daer toe ghy mp 
gheweſen hebt verſchoont woꝛde n. Deſe boven-ghemelte lee⸗ 
ringe noemt u E. principale hooft- ſtucken der Chriſt lijcke Religie, 
ende over ſulcx een weder Chꝛiſtẽ noadtwendich om gelaeft te War: 
den / op dat hy hope van ſalichept maghe hebben: Want anderſins 
ſoo de principale Hooft- ſtuccen niet nodd ich zijn ter ſalichept / ſoude 
lichteſhck beflaten worden / dat de gheheele Chꝛiſtelijcke Religie 
niet ſoude ter ſalicheyt noodich zijn. Dolghens dit uwe ſeggen / 
zhn dande Kemoattrants-ghelinde, de Lutherſche, de Mennoniten, 
ende vele andere gheſintheden bupten hope van ſalichept: over⸗ 
midts fp deſe uwe Leeringhen / die ghy ndemt principale Hooft- 
ſtucken der Chriftelijcke Religie, niet alleenlijck niet toeſtaen / maer 
mack tegen · ſpꝛeecken. Noe ſult ghy dan nu vooꝛtaen den Lutherſche 

bꝛoederſchap aenbieden: Poe Randt ghy ouck / deſe uwe Teerin⸗ 
Hen vooꝛ faa naadtfaeckelijck houdende / ſommighe eenvaudighe 

Lieden / die deſe uwe Teere niet toeſtaen / pꝛeſenteren haer in uwe 

Shemepnte te ontfanghen / te houden ende te dꝛagen ? D. E. moet 

ofte dit uwe ſegghen ſelfs niet ghelooven / ofte op de ſalichepdt der 

menſchen gheen acht nemen. Bedenckt u D. Bartholomæe. D. E. 

gaet vooꝛt / om te bewonſen / dat deſe uwe Leere tot ſorghelooſheyt of⸗ 

te wan- hope den wegh niet en baent: ende u ſelven tonfoꝛmerende 
et de Contra-Remonſtrantſche Collaquenten inde Baechſche 

Conferentie pag. 313. verhaelt ahp eenighe Waarden upt den Hep⸗ 

delberghſchen Catechiſmo. Maex i. E. B. bꝛenght niet een woozt 

vaoꝛts / um te bewihjſen / dat uwe Keere geen wanhope, peroozſaeckt: 
ende gheeft over ſulcx te verſtaen / dat dit bewijſen u geen ernſte is / 
ende dat ghy wepnigh bekommert zyt / om den eeuvsꝛdighen ſeec⸗ 

kerlick bande waerhepdt te onderrichten. De woaꝛzden / die D. 

E. unt den Catechiſmo verhaelt / zjn Vande Naechſche Colloquen⸗ 

ten vooꝛtghebꝛacht tegen een Deel van ſekere ouſe reden ofte obje⸗ 

ttie welek van ſorgelooſ heyt handeldt: maer ghy hebt aengenomen 
te bewyſẽ / dat uwe Leere noch tat Lorgeloo! heyt, noch tot wanhope 

deure opent. 2. De Catechiſmus vervatet gheen onfeplbarg 
aerheyt / ende heeft gheen onwederſpꝛeeckelheke Kuthoꝛitent : 
ende over ſulcx konnen de wooꝛden / daer npt verhaelt / vooꝛ gheen 
ze wis in faa wichtighen ſaecke ſtrecken. 

Badde D. E. noch een ſpꝛeucke of twee upt de . Schrift ver⸗ 

aelt / in welche ghpmeent / dat de Maagden des Catechilini haer 

udament hebben / dat ſoude een wepnich ſchyns gehadt hebben &, 
naer aldus blaodt met menſt hen wooꝛden vooꝛt te komen / alſinen 
fao grooten ſaecke bewyſen wil / is veel te blacu, 3. Dewyhle da 


Syugs- 


* 


964 
Sy nodale Vaders de wooꝛden des Cacechiſmi nu bepaelt / ende in die 


enghte ghebꝛacht hebben / datſe nae den ſin / inde Dortſche Canons 


uyptghedꝛuckt / moeten uptgheleyt ende verſtaen woꝛden / ſo woꝛden 
de ſelve / in dien fin ghenomen zijnde / ghelyck de Canones, als one 
ſchꝛiftmatich van ons verwoꝛpen : ende konnen derhal ven al⸗ 


ſulcke allegatien bp ons niet ghelden. 4. De Catechitmusfpzeecht a 


van de Leere der Kechtmacckinghes maer u E. moeſt bewys bps 
hꝛenghen / aengaende de Leere bande Prædeſtinatie met den aencles 
ven vandien. Wel is waer / dat u E. daer nae ſeght / allo iſt mede 
gelegen met de Leere vande Godlijcke Prædeſtinatie ende aencleven 
van dien: maer dit ſtondtu E. te bewiſen. 5. Maer belanghende 


de Rechtvaerdichmacckinghe ſelfs voldoet het antwooꝛdt des Ca- 
techiſmi ap de Pꝛaghe niet: want wat anders is het / te ſegghen / 


dat het onmoghelijck is, dat (oo wie Chriſto do or den waren geloove 
ingelijft is, niet en ſoude voortbrengen de vruchtẽ der danckbacrheyt: 
dat is / dat het gantſch eñ geheelhck is tegen de aert van een waer 
gendwiah menſche / niet voozt te bꝛengen vzuchten der danckbaer⸗ 
Heydt: ghelick het antwooꝛat inde Catechiſmo mede bꝛenght: wat 
anders is het / te bewöſen / daer toe de Vrage dient / dat de Leere des 
Catechiſmi van de Rechtvaerdichmaeckinghe den menfche gheen 
oozſaecꝶ ofte ottcaſie gheeft / om / ofte nae 't ware ghelaove niet te 
trachten / ofte waerlijck geloovende / daer van wederom af te Wijte 
ken / ende in ſonden ſoꝛghelooſlick vooꝛt te gaen: te meer / dewhle 
de Catechiſmus doch gheen ander gheloo ve eyſcht / dan met welcke 
beſtaen kan / dat de menfche gheene der gheboden Gods ghehouden 
heeft. ende noch ſteets tot alle booſheydt genegen is? het welcke de 
Dortſche Predicanten niet ſonder voꝝſalie upt hare nieuwe Catechiſ 
mus untghelaten hebben. 6. Ooch’t ghene u E. ſelfs ſtelt bande 
Rechtvaerdichmaeckinghe, ig bequaem om de meiſche ſoꝛgheloo st 
te maecken: want u E. ſeght / dat Godt den menſche, daer hy door 
‘fyn ſonden der ecuvvigher verdoemeniſſe ſchuldich ende onderworpen 


vvas,uyt ghenade om de verdienſten Chriſti alle ſyneſonden vergeeft, 
vande verdiende verdoemeniſſè ontflaet , ende hem tot cen kint des 


eeuvvighen levens aenneemt. Ende dit te ghelooven / ende te Bers 
trouwen is nae u verſtandt ende de flijl des Catechiſmi het recht⸗ 
veerdichmakende ofte ſalichmaeckende geloove, Vaer unt volght 
dat de menſche nau ſegghen Heeft vergiffeniſſe aller fijner ſanden / 
ende is een kindt des eeuwighen lebeng/eer hy ghelooft / ( want fa 


y ghelooven ſal / dat Godt hem deſe weldaedt ghedaen heeft / ſon 


wioet het waer zijn / dat de ſelve hem te voꝛen beweſen is / eer hy het 


ghelooft) dat ia / dewůle hy noch in ſyne ſonden leeft eude anboete 
he vaerdigg 


Á » 


3 
vaerdigh is. Als nu een menſche dit hooꝛt / dat hem Gijnde een 
bande uptvertoꝛene/ den welcke alle ende alleen na uwe Leere dit 
teckomt) zijn ſonden vergheven zyn / ende 'teruw'eghe leben toez 
komt / aleer hy hem noch van zyn ſonden bekeert : ende de ſelve 
menſche daer bp weet / dat het gheloove / daer mede hp dit aennez 
men meet / Booz cen onwederſtaenlycke kracht ſonder hem in hem 
moet ende fal ghewꝛacht werden: fiet hp dan niet de wegh Looz 

hem ghebaent tot ſorgne looſheyt 3 Deſe uwe Leere / D. Bartholomæe 
is gautfch ghevaerlyck / ende ſtrydende teghen de . Schꝛiftuere / 
Act. 13.39. Kom. 3. 22.28. ende 4. 11. Ec. e 5. 1. Gal. 2. 10. Philip. 
3-9. Dat Rom. 4. 5. gheſepdt woedt, dat Godt den ongodlicken 
rechtvaerdight, is te verſtaen van den ghenen / die ongodlyck ghe⸗ 
weeſt / maer geloovigh geworden is: daerom woꝛt daer by geſept / 
dat zyn gheloove hem ghereeckent worat tot rechtvacrdigheydt, 
Alſoo woꝛden Matt. 11.5. creupele, blinde, dove, ende Luc. 7. 15. 
deode ghenaemt / die te voꝛen ſoodanighe ge weeft waren. In deſen 
{im noemt oock Paulus hem ſelven de meeſte der Sondaren, 1. T im. 
1. 15 %. Alg uE. David tot een exempel vooꝛtbꝛenght / ſo moet u E. 
bekennen / dat het alſo onmoghelhck is / dat een ware gheloovighe 
niet ſoude vooꝛtbꝛengen vꝛuchten der danckbaerhepdt / dat noch⸗ 
tang de ſelve waere gheloovighe hem kan komen te verloopen in 
overſpel ende doodtſlagh: dat is / in ſulcke ſonden / die na 't uptge⸗ 
Ddꝛuckte getupgeniſſe der H. Schrift den menſche / ſoo lange hy ſoo⸗ 
danigh blyft / upt-ſtunt upt het Coninghrycke der Bemelen / 
1. Coz. 6,9. Gal. 5% 19%0% 1. Tim. 1/%/ 8. Vooꝛts ſpꝛeeckt u E. 
van de Godlijcke Prædeſtinatie ende aencleuen van dien, ende ſeght/ 
vic iſſer, de welcke verſtaende, dat hem Godt voor de grondt des 
werelts in Chrifto heeft uytvercoren ende gheroepen met een hey lighe 
rotpiughe 5 niet nae onfe wercken „ maer nac fy n voornemen ende 
ghenade, die ons ghegheven is in Chrifto voor de tijden des werelts, 
daerdoor niet crachtelijc {al beweegt woruẽ, &c. Fe dit uwe Leere 
bande Prædeſtinatie ende aencleven van dien? Slaet ap uwe Syno- 
dale Canons eit de Derdediginge Triglindij, op welclie ap u berocpt: 
Daer ſult ghy wat anders binden. Wel heeft de Deere gheſepdt / 
Soo vie quacdt doct, die hact het licht, ende en comt tot den lichte 
niet, op dat fyne wercken niet gheſtraft en werden, Idan. . 20. hp 
ſchaemt u uw er Leere / D. Bartholomæe: tñ dit ſal ten pder tot umer 
ſchande fien eñ u na- ſeggen / die dit uwe ſchꝛift leeſt / eñ op de vooꝛ⸗ 
verhaelde wooꝛdẽ acht neemt. Tis al te groote entreuwe/dat ghy 
aennemẽde te beantwooꝛdẽ de beſthuldiginge / daermedeu Dorziche 
Leere vande Verkieſinge, Verwerpinge t. te ae gelept W 
e deure 


3 

de deure apent / deſen tat roeckelooſ heyt, ende ghenen tot wanhope, 
t ſtuck der verwerpinge, Baer unt wanhope ontftaet/’t eenemael vdo; 
by get / ende de Teeriughe vande verkieſinghe niet opꝛechtelyhen 
verhnelt. Alle de Waarden / Daer mede ghy uwe ghevoelen hier 
vooꝛſtelt / ſtaen wn toe / ende konnen onſe ghevoelen met de ſelvighe 
uptdzucken. Wilt ghy dan opentlyck vaoz de wereldt bekent 
ſtaen / dat ghu niet anders vande verkiefinghe leerdt / als Wp ghe⸗ 
daen hebben Ct welch ghy te vaarzen ontkent hebt) ofte ten minſten 
uwe gheuaelen met ſulcke waoꝛ den vooꝛſtelt / Daer daoz Wp t onſe 
dach kia inen uptdꝛucken ! indien ae / gelijck ghy hier metter daedt 
betoont: ſaa maaght ghy hare Hag. Mog. wel aen ſeggen / dat fp 
te vergheefs faa groote kaften aen den >ynodum ghelepdt hebben: 

eit den dynodale Vaders, dat ſp 't aurechte onſe gevaelen / als onlijde⸗ 

lyck / ghecondemneert / eñ ons uytghewozpen hebben: oack u felven, 
dat ghy °t onrechte ons beſchuldight / dat wy het Balck bande 
waecheydt afgelept / eñ ſcheuringe gemaecht hebben. Jae / willen 

de uwe hare Synodale decreten laten vallen / eũ aldus met u ſpꝛe⸗ 
ken / ſo is nach hape tat vꝛede ende anderlinge verdꝛaechſaemhent. 

Dach ick hebbe te aar u gevaelẽ upt de Dortiche Canons nae waer⸗ 
hent uptgedꝛuckt: eit blickt / dat ghn niet een waoꝛt ten pꝛopgaſte 

autwooꝛdet / om te bewiſen 't gene ghy aengenamen hebt. Is dit 
niet den eeuvoudigen Leler bedriegen ? B. E. moeſt met krachtige 
redenen beweſen hebben / dat de menſche ghelavende ende betrach⸗ 
tende ſulcke Leere Bande ablolute verkieſinge, abſolute verwerpinge 
onwederſtaenlijcke bekeeringhe, ende ghenoodtſaecte volhardinghe, 
als in den Dortſchen Synodo ghearreſteert is / ende van u bekent 

woꝛdt met de Heere des Godtlicken waozts volcomelyck te accoz⸗ 

deren / even wel ghenoeghſaem gewapent ende be waert blijft tegen 

forgheloot neyc ter eener / ende wanhope ter ander ziyde. 


Van uwe be ſchuldiginge tegen de Leere der Remon- 
ſtranten van de Verkieſinge. N 


Bet ons nu hooꝛen hoe gyn bewöſen Kondt t ghene ghy tot 
selen: vin Aae ee te ſegghen hebt. B. E. wooz⸗ 

den zyn / So het beſluyt D. Poppij tegens onſe Leere vaſt gact, ſal 

oock * ſelve uyt de Leere der verkieſinge, (oo die vanden Rem. wordt 
voorgeſtelt konnébefloté wordẽ. Wat beſluxt verſtaet u E. dat vaſt 
aen ſoude ? daer mede ick beſlunte / dat de menſchen / na uwe Dort; 

che Keere levende / niet konnen ter ſalichept gebꝛacht wozden / ne 


1 


f 


d 85. 
dat de ſelve tot roeckcloofheydt ter eener / ende tot wanhope ter an⸗ 
dere zijde de deure opent ? ofte / Daer mede ick in min bꝛief aen de 
Oemepnte beſſupte / dat uwe leere de deure opẽt tot ovckeloofheyt, 
om dat zy ſtelt onwederrocpelhcke Derkieſinghe ter ſalighepdt 
ſonder aen ſien van gheloo ve ende ghehooꝛſaemhepdt / wederghe⸗ 
boo2te ſonder ons doc; anwederfandelycke werckinghe der ghe⸗ 
nade / ende onmoghelyckhepdt om van het gheloove af te vallen: 
tot wanhope, om dat zy fielt / dat Godt van eeuwighepdt befloten 


heeft / dat hy den ghenen / die inde Verkieſinghe vooꝛbp ghegaen 


zyn/ ſonder acht te nemen op haer eyghen datelyek ongheloove ens 
de onghehoozſaemhepdt / de ghenade / die haer tot bekeer inghe ende 
gheloove van nooden is / niet ſal gheven / oock dat Chꝛiſtus voog 
haer niet gheſtoꝛven is / ende over ſulcks gantſch gheen middel 
noch hope vooꝛ haer is / om te konnen ſalich woꝛden Mat beflupt 


verſtaetu E.! Dit moeſt u E. immers aengeweſen hebben. B. E. 


ſchynt te willen bewyſen / dat onſe Leere dock de deure opent tat 
roeckclooſ heydt „ofte tot wanhope : ende Daer toe voert u E. alg 
een reden in / om dat wy oock bekennen een onfcylbaere voorwycten- 


ſchap in Godt, Met is ſeer goedt / dat u E. dit uptdꝛuckt / ſonder 
teenighe andere redenen meer aen te wyſen: Want / dewhle u E. 


pag. 21. ſchꝛyft / dat t ſelve / Welch wp u te laſte legghen: Wie de 


Masumen van onſc eyghen Leere mede can betioten woruen > ſoude de 


Leſer ander ſins hebben konnen dencken / dat u E. vele Maximen ofz 


te reghels upt ouſe Teere / tot deſe beſchuldiginghe dienende / wiſte 


vooꝛt te bʒeughen. Nu komt het op cene aen: van welckers ans 
vaſticheydt wp hier nae hoozen ſullen. l 
daer eer u E. deſe reden ter ſaecke appliteert / laet u E. eenighe 
onwaerheden vooꝛgaen / die aengheweſen moeten Worden. D. E. 
ſeght / dat de Komouft, te voren de onfeyibare voorwetentchap Gods 


verloochent hebben. Cis onwaerhept. De Nemonſt. inde Haech⸗ 


fche Conferentie over 't eerſte Artinel pag. 01. ſeggen uytdꝛucke⸗ 
luck / dat het gheloove inde verkieſinghe van Godt aengeften woꝛt 
als een gave / dic hy na ſy ne ccuuigh. voorwetentheyt inde ineniche 
ſict als t ghenuoordigh ende fe ckers Ende pag.413- nafvne voor- 
wetentheyt. Ende dit is van D. ĩ1minio S. G. felhe/ ende Bande 
Remontt. altoos ſoo by monde / fo in verſchepden Scimiften ronde⸗ 
Ick beleden. V. E. be wyſt dan noch u ſegghen / dooꝛ dien wp oo 
de E. Heer.n Staten van 110 landt en Weit-voieflant veclatit hebben, 
niet te weten, dat met reden Vorſtium conde beſu aten, die nochtans 
de abſolute voorwetenfchap in Gode ontkent. Wederom onwaer⸗ 


hepdt . D. Vortius herft inde Couferentit * 2 ae ee 


€ 
10% 


ſtrantſche colloquenten inde Bergaderinghe van hare Ed. Mog. 
geh uden / oock naemaels in fyne Schꝛiften / altaos onbekent / dat 
hp de voorwerentenap Godts in fijn baeck de Deo, dat is van Godt, ij 
Daer op men het gheladen heeft / ghelochent hadde : aenwßſende / 
dat hy alleenlycknae de ghewaante der Scholaftijche Doctozen // 
redenen ter wederzijden vaozt bꝛenghende / daer van hadde ghediſ; 
puteert. Wp hebben ooch apt ſulcx verklaert / als ghy hier ver⸗ 
haelt / maer ghehooꝛt hebbende de Conferentie tuſſchen 0. Voritium B 
ende d'andere / ende anfe advys van hare Ed. Mog. ghevꝛaeght Bv: 
zhade / hebben wygheantwooꝛdt / dat wy unt die Conferentie/ met Ey 
D. Vorſio ghehouden / in welcke hy hem teghen ſyne beſchuldigers 
nerantwoonde / niet ſulcx hadden verſtaen / daerom ſyne E. der 
Pꝛofeſſie faude moghen onwaerdich gheachtet wozden. Can BD. 
E. nu hier upt ſmeden / dat up de oufeplbare voorwetenſchap Godts Bir 
gelochent hebben ? Maer B. E. brenght noch ander hewis voort Hi, 
met deſe wooꝛden / lac cen vande Kemonſt. ſeght, dat Godt tynen Sone Br, 
op't onſeccker inde doodt heeft ghegheven, ſulcx dat hy nict, feeckere Bé 
lijck en wifte , offer oock yemand, dan offer niemandt door {yn bitter I 
lyden ende ſtetven ſoude ſaligh worden, ende dat de ſaecke, met Chri- BE 
ſti lyden , ſterven ende blocdt- vergieten ſoo ſoude hebben konnen 
uytvallen , darter niet een menſche door hem hadde konnen falich fs 
worden. hp fiet hier / ſao ick niet tvwffele / op het boeck D. Gre- HÜ 
vinchovij teghen Amefium ; maer hebt ghy het boeck gheleſen / ende H 
de waagden Daer upt gheſchꝛeven / ofte ten minſten uwe wooz⸗ alt 
den met define ghecollat ioneert 4 Ack duchte / dat ghy geen vun 
deſen ghedaen hebt. Haddet ghy het boeck gheleſen / ſ ſoudet aha n 
verſeeckert zjn gheweeſt / dat hy de onfeplbare voorwetentheye Am 
Gods alheenftnS ontkent : maer Daer van in't langhe ende bꝛeede en 
ſpꝛeeckt: ende haddet ghy op fijne waoꝛden ghelettet / ghy ſoudet 
fao graate ontrouwe int allegeeren der ſelve niet begaen hebben. Hin 
Sue wooꝛden / unt de Lathnſche ſozaecke vertaelt zynde / lunden Ak: 
alſo / pag. iq. jae oock vvy ſegghen ten teghendecle, hocdanich oock de fie 
ſchickinge der impetratie (Ofte vervvervinghe) tot de applicatie (ofte 4 
toeeygeninge) ſy, dat de ſelve nochtans by haer ſelven ſonder applica= {fh 
tie volcomen ende geheel heeft konnen beſtaen, dat is, dat de verloſſin- ſth 


ge heeft konnen vercregen zijn voor allen, ende nochtans niemanden 
toegeeygent wor len, ter oorſaecke van aller tuſſchencomende onge- “bo 
loove. Is dit de voorwetentheyt Godts ontkennẽ? D. Gtevinchovius 
ſpꝛeeckt bande voorwetentheyt niet een wooꝛt / maer hu handelt van 
de Bererijginge der verloſſinghe daa? de doodt Chꝛiſti / ende vande — 
applicatie der ſelve vercregene vecloſſinge / fa die / ofte nee 


d 


U 


101. 
deren gherichtet zyn / ofte onderſthepdentlůck elck by haer fever 
beſtaen konnen: en wp verſtaen / dat de vercryginge der verloſſin⸗ 
ghe / welck Chꝛiſtus daag Du ghehoozſaemhept nac de wille des 
Daders volbzacht heeft / by ende in haer ſelven / ſonder daer opte 
ſien / dat pemant der ſelve vertregen verloſſinge deelachtich wort, 
ofte niet / een valcomen werck is: ſoa dat Godt daer in ſyn ep.ide 
bekomt / in Chꝛiſto ſynen Sonc / nae die hy tot de doodt des crun⸗ 
tes toe gehooꝛſaemt hadde / ende upt den dooden opgheweckt ende 
verheerſyckt was / opꝛichtend e een ghenaden : verhondt tot bewys 
van ſi 1e over⸗groote goedertierenthept / wyſheyt eñ moghenthept 
met het geheele menſchelhheke geſlachte / foo dat haer de deure open 
ſtaet / om gheloovende in Chꝛiſtum / ten Hemel in te komen / eñ 
ſalich te woꝛden. Dit ſyne eynde heeft Gadt belomen / al ware 
het ſchoon / dat alle menſchen onghelodvich bleven / ende alſoo dor 
haer epgen fchuldr haer ſelven van de datelhcke genietinge der ver⸗ 

regene verloſſinge uptſlaten: maer hier unt volght geenſins / dat 
Godt niet ſoude ſeeckerlyck gheweten hebben / of pemandt of nie⸗ 
mant doopt bitter luden ende ſterven Chꝛiſti ſoude ſalich wozden: 
gelijck D. E. D. Grevinchovio 't aurechte nae : ſchꝛhft. B. E. ſegt 
vooꝛt / naer nu iſt, datſe Lich daer van ſchamen ende bekennen een onꝰ 
feylbare voorwetenſchap in Code. Ack meene / ghꝝ ſult u ſelven nu 

| fchamen over faoBeelderhande onwaerheden / op malcanderen gez 
taft. Wp behoeven ons deſer niet te ſchamen: want wp hebben 
altoog bekent / bekennen oock noch / de onfeylbare voorwerentheyt 
Godts: maer w bekennen niet met d'uwe / dat Godt alle dingen te 
voczen Weet / om dat hy doo fijn eeuwich beflupt alles / faa wel 
quaedt als goedt / gheoꝛdineert heeft te gheſchieden / ende faa bez 
aelt / dat het niet anders gheſchieden kan ꝛ want hier upt ont⸗ 
ſtaet de fatale noodtſaeckelhcl aller dingen / met welcke gheen Fez 
ligie beſtaen kan: Jae woꝛdt daar alſulck ghevoe len de wille ofte 

het beflupt Gadts de vooꝛnaemſte ooꝛſaeck Bande ſonde gemaeckt · 
Leeſt hier van / ſoo tu belieft / t ghene deſen aengaende tuſſchen 

Grevinchovium ende Ametrum ghediſputeert woꝛdt. D. E. ſtaet 

dau nu toe / dat Wp bekennen een onfeylbare voorwetentlch ap Gods, 

ende ſpecialick / dat Godronfeylbaerlijck voorweet, vvie ghelooven 
ende init gheloove volharden, wie oock niet ghelooven, ende int ge- 
loo ve niet volherden ſullen. B. E, ende de uwe honden 't ſelvi⸗ 


tegen onfe Leere ſoude maghen beſlupten / dient oock tot beſwa⸗ 
ringe van uwe eygen Leere. Maer laet ons haazen/ wat beſlupt 
V. E. hier upt maeckt. D. E. Woozdẽ W alfa : Nu dat fo zijnde 


ghe mede vooꝛ warachtich: ende over ſulcx 't gene B. E. hier upt 


0 


3 ſo0 Je- 


1020 
ſoo yemandt de Leere wilde miſbruycken, ſoude hy niet mede konnen 
ſegghen, heeft Godt ſecckerlijck ende onfeylbaerlijck voorfien, dat ick 
ſal ghelooven ende in dat gheloove volharden, ſoo moet ick ſcecker- 
lijck ende onfeylbaerlijck talich worden ofte ter contrarie, heeft 
God: ſcecketlijck ende onfeylbacrlijck voorſien, dat ick niet en ſal 
er in het ongheloove volharden, ſoo moct ick ſeecker- 
ijck ende onfeylbaerlijck verlooren gaen ? 1. D. Bartholomæe, 
bekent gh / dat ſulck een beſlupt te maké is / one Lecte mil bruyckẽ, 
ende hebt ghp nochtans pag. 21. gheſepdt / dat t ſelvighe upt de 
maximen onfer Leere kan beſloten worden? verſiht ghp oock noch 
den tydt / beſlaet het papier / ende quellet den Lecter hier mede ?; Con⸗ 
de ick verſtaen / dat het ware een miſbzuyck uwer Leere / te ſeggen 
dat de ſelve gheſchapen is / wanhope fte rocckelcofheyt te ver doʒ⸗ 
ſaecken / ende niet veel meer vooꝛ ghewis ende ſeecker hield dat de 
aerdt ende natuere uwer Leere inder daedt ende waerhepdt ſoda⸗ 
nich is / ſo wilde ick Godt eñ de menſchen bidden om vergiffeniſſe 
van t ghene ick des aengaendt gheſpꝛoocken ofte geſchzeven heb⸗ 
be: fa verre is het van daͤer / dat ick mijn luſt dan ſoude nemen / om 
emamt deer mede te beſwaren. 2. Noc wel ick niet voꝛder bes 
Foene te antwooꝛden / dewhle B. E. ſelve bekent / dat de ghene / die 
it boven· gemelte beſlupt upt onſe Leere maeckt / de ſelve antbruyct, 
dat is / beten waerhepdt / ende teghen de aerdt onſer Leere ſulclis 
Doet : foe ſal ick nochtans wat naerder komen. Meent B. E. 
dat (isle: beſiupt / als van D. E. verhaelt woꝛt / ſande konnen / ofte 
fergh-loof heyt afte va hope veronzſaken 3 D. E. ſteldt den mens 
ſege /in oſte nae de voorwetentheyt Gods aengemercht zijnde als fas 
dauice / died, te int geloove / ofte int ongeloove volharden ſal:daer 
doe: de ſtaet des meuifchen betekent woꝛdt / haedanich die int la et⸗ 
fte oogenblickſyns levens weft ſal. Nu een menſche / ſieh ſelvẽ alfa }° 
aenſiende / dat hy ſal in't ghelaave volharden / ende dat Godt ſulcx 
booze: / ende Daer unt voorts beſluptende / dat hy ſal ſeeckerlyck 
ende aufepibaerlyck falich Warden / heeft niet te vꝛeeſen vooz 
forgh loot here: want volhardet hebbende in't gheloove ten upter⸗ 
len adem ſins levens toe / ſoo reſteert gheen werck / dat hem noch 
(oude moghen te doen ſtaen : fn werck is dan afghewꝛacht: ende 
ten apfichte van ſaodauighe fyneftaet / magh hu niet alleenlyck / 
maer maet oock beſlunten / dat hy ſeeckerlijck / onfeplbacrlch/jae 
noodtſaeckelijck fal ende moet ſaligh Worden : want het kan niet 
anders zin / niet om de voorwetentheyt Godts, Maer om dat God 
pe remptoirlyck ofte anwederracpelijck beſloten heeft / dat de gen 
die in t gheloove valharden / ſullen ſalich wozden / ende dat hy d 


» 


) 103. 
fijn Beflupt dooꝛ fine almachtighe Bandt, haer npt den dooden op: 
weekende / ende inde Hemelen ontfanghende / uptvoeren (al. 
Dit is de wille des ghenen die my gheſonden heeft, ſepdt C hziſtus 
dat een yeghelijck, die den Sone ſict, ende in hem ghelooft, het ecuwige 
leven hebbe: cñ ick (al hem opwecken ten uyterſten dage, Joh. 6. 40. 
ende ick gheve haer het eruwighe leven, ende ſy ſullen nice vergaen in 
der eeuwicheydt, ende niemandt (al haer uyt mijne handt roven. Mijn 

Vader dieſe my ghegheven heeft, is meerder dan alle, ende niemande 
kan roven uyt de handt mijns Vaders. Joh. 10. 28.29. Fnfghelijchg 

die / hem ſelven alfao bemerckende / dat hy in't ongheloove volher⸗ 
den ſal / ende dat Godt ſulcks vaoz- weet / daer upt beſlupt / dat hy / 
faodanich zynde / ende in ſulcken ſtandt blyvende / ſeeckerlyck moet 
bofte ſal verlagen gaen / die ſal hem niet konnen met wan hope quellen 
ofte hemſelven daer dooz tot de OGodtg dienſt onbeguaem maece 
ken: want nae dien hy in't ongeloove volherdet ſal hebben: fa ſal 
hu dooꝛ de doodt wegh-gheruclit zynde / gheen tydt meer hebben 
om boete te doen. Ende nae lupdt deg Euangelh heeft hy dan niet 
auders te ver wachten / dan eeuwige ſtraffe / niet om de voorwetent⸗ 
heyt Godts, maer om dat het Godts onwederroepelijcke wille ende 
deſlupt is / dat de ghene / die in Chꝛiſtum niet ghelooft / maer den 
Euangelio oigehaoꝛſaem is / ſal verdoemt wozden: welch beſlupt 
Bp dasz onwederftaenlijcke macht uptvoeren ſal. Dit is, ſepdt 

Chꝛiſtus / de verdocmenilſe, dat het licht gecomen is inde wereldt, endo 

de menſchen hebben de duyſterniſſe liever ghehadt dan het licht. Ende 

die den Soone onghehoorſaem is, ſal het leven niet fien, maer de toorn 

Godts blijft op hem, Joh. 3. 19.36. Gode ſal inde openbaringhe des 

Heeren leſu vanden Hemel met de Enghelen ſyner macht, met vier- 

vlamme, wraecke doen over de ghene, die Godt nier ghekent en hebben 
ende die den air an onſes Heeren Iefu Chriſti niet gehoorfaem zijn: 

die ſtraffe lyden ſullen eeuwighe verdervinghe vanden aengcfichte des 

Heeren, ende de Heerlijckheyt ſyner macht. 2. Cheſſ.i. 7. N. 9. Der⸗ 

alven oock Paulus wil / dat alſulcke ongodlijche menſchen / in hare 

odſhept volhardende / ſoodanich ende gheen ander beſlupt van 
aer verderf maecken ſullen/ Kom. 2. 3.4.5. 5. D. E. hope ick / ſiet 
nu / dat het beflupt van B. E. vooꝛgheſteldt / niet kan ten pꝛopooſte 
dienen. Hadde D. E. het beſlupt aldus ghemaeckt / indien Godt 
oo? weet / dat ick gheloo ve ende int ongheloove volherden ſal / ſoo 
moet ick ſeeckerlijck gheloo ven ende in t gheloo ve volherden / ende 
dies volghende ſaligh woꝛden: ſoo ſoude het minder ſchůn gehadt 
debben : namelſhck / dat de menſche ſteunende op de voorwetenthryt 
Godts 


0 


104. 
Goss, die niet kan bedꝛogen woꝛden / ſoude ſorghe dos ofte nalatich 
woꝛden / om te walken / te bidden / ende andere middelen waer te nes 
men / die om gheloovich te woꝛden ende int gheloove te volherden 
van nooden zijn. Alſoo oock ter andere zijde / indien Godt vooꝛz⸗ 
weet / dat ich in't ongheloove volherden ſal / fo ſal ick ſeeckerlhck 
mocten ongheloovigh blpben / ende berlozen gaen: Daer upt dan 
feude ſchinen te volghen / dat de menſche dae? wanhope ſoude mos 
gheu alle middelen aten baren / die hem tat boete ſouden konnen 
ſtrecken: houdende / dat het doch vergheefſche moepte ſoude zjn. 
Is dit niet het beſlupt / welch u E. heeft willen maecken £ Ick 
twyffele daer niet gen: doch everdenckt ſelve / hoe ghy ſulcx upt⸗ 
ghedꝛuckt hebt. 3. Maer ghenomen / dat u beflupt alſo gemaeckt 
Ware / ſoo ſoude het niet te min gheheel krachteloos zin: want de 
_ woorwetenthey: heeft gantſch gheen werckinghe bupten de ghene / 
in welcke zy is: en over ſultx de voorwetentheyt Gods verooſaeckt 
gantſch ghene noodtwendichepdt in ofte vooꝛ de menſche / ofte ſyn 
doen: het welcke nochtans macfte weſen / indien de menſche met 
eenigh ſchyn upt de voorwerenibeyde Gods ſoude be ſtupten / dat h 
ofte ghelooven / ende int ongheloave volherden / ofte ongheloovig 
blpven moet De vocrwetentheydt Gods ig bewys van de vol⸗ 
macekthepdt Gods ende vande uptnementhepdt ofte Looetreffes 
lyckhepdt ſyner wetenſchap boven de onſe: maer laet de menfche 
ende fijn doen inde ſelve gheſtalteniſſe / in welelie hy weſen ſoude / 
of ſchaon Godt de Heere alſulcke vooꝛwetenſchap niet en hadde, 
De waerhepdt van deſen kan men dock upt ons ſelven / ofte upt 
gerdtſche ſaecken / afnemeu: bp exempel ? Als een Medechn vooz⸗ 
Weet upt de aerdt vande ſieckte / dat de patient groote pyne ghe⸗ 
voelen ſal: een Timmerman / dat een hups quack ghet immert / 
ofte de ghebinten niet wel in malkanderen ghefioten zijn / vallen 
ſal: een Schipper inde wilde Zee zyn de / dat hy fijn Schip / ghe⸗ 
heel leck ghewoꝛden zynde / niet ſal konnen behouden overbzen⸗ 
ghen: fao is immers haere voozwetenthepdt gheenſins coꝛzſaecke 
Daer van / als die dinghen gheſchieden: want peder deſer dinghen 
heeft andere ooꝛſaecke / daeron me het gheſehiedt: ende gheſchiedt 
niet te minder / noch te meerder / om dat fp fu'cke voozwetenſihap 
hebben / ofte niet hebben. Thomas Gibuuus Enghelſche Doctor in 
fijn examen Daer in hy met wooꝛden der H. Schꝛift de vragen bez 
aut wevꝛdt) ghebꝛuckt Anne 1572. ſtelt deſe vꝛaghe / dewyie God 
te voren viſt, dat de menſche ſaude ſondigẽ, heeft hy dan den men ſche 
doen ſondighen door fijne ede tentheydt, die nict can bedroghen 


worden? Eude ant wooꝛdt daer op upt Job 33. 10. Tzy verre, dat 


Godt ontechtvacidigh zy, €€. Pach D. Iunius ſal V. E. hier van 
* f bꝛeder 


» 


lis. 


10%, 
bzeeder bericht doen in zijn doeckgen van de Vall, ofte eerſte ſouds 
Adams. Maerh ot ouch Calhmem ſelve (Fust tut. lib. 3. cap. 3. 

| parag.6.) ick, (ſepdt hy / zal gaerne to, ſtacen, dat de vur Y Vetera yE 
alleen geë woorlakelijckheyt den creatuten acnbrengt, hoewel nut alle 

dit toe-ftemmen 3 want daer zyn cenighe, dle willen, aat'ucte 
Lvoozwetenthept) oock der dinghen oortaucke 2): maer my dur &, 
‚dat Valia, anacrunsinde H. Schtift niet feer ervaren, dit icherper ende 
voorſichtiger doorfien heeft, de welcke betoont, dat deſe tvvaft var= 
Bheefs a) : overmides het leven ende de doodt meer werckinghen zyn 
‚Vande wille als vande voorwetentheyt Gods. Indië God de uj tcon ſtæu 
der menſchen alleenlijck voorſaghe, ende niet nac {yn goedvinden 
ſtelde ende ordineerde, foo foude niet fonder oorfaccke dele queſlie 
ghehantcert vvorden , of fyne voorwetentheydt yets vermach tot der 
delver noodtvvendigheyt: maer devvijle hy op gheen ander wijfede 
toccomende dinghen voorfiet, als om dat hy beſloten heeft, datſe {oo 
ghefchieden fullen 3 vvordt te vergheefs gheevvifter van de voorvver 
Aentheydt, als blickt, dat alle dinghen meerder door ordineringhe 
ende fchickinghe ghefchieden, Hier ſepdt Calvinus de waerheydt / 
als bp int begin defer woorden leert / dat de vooꝛwetenthepdt de 
menſche niet nootſaeckt: twelck hier ter facche dient. Spne an⸗ 
dere wooꝛden / die ind er waerheyt feer arnſtotel Dek zyn / dꝛuckt upt 
alſulcke vooꝛwetenthept / die op et vooꝛgaende beſtupt Gods ghe⸗ 
fu dert is hoedanige dock noch by de uwe gedꝛevẽ ende van ons / 
gelyt te voꝛen aengeweſen is / tegẽ ·geſpꝛokẽ woꝛt. Dewyle dan de 
voorwetensheyr Gous dt menfche geen nootſakelhchept aenbꝛengt / 
fa heeft de menſche geen reden / am te beſcupten / Godt vooꝛ· weet / 
dat ick gelaovich ofte ongeloovich zijn eñ bipvẽ ſal: Ergo moet het 
fa gefthieden. B. E. ſal mogelijck ſeggen / al is het / dat unt de voor- 
Wetentheye Gods niet volght nootſakeſhckheyt van tgene / dat God 
te voꝛt᷑ weet / fa fchönt nochtans te volgẽ / dat 't ſelve ſceckerlhck 
ofte on feylbaerlijck gheſchieden ſal / dewyle de voozwetcuthepdt 
ode niet can feylẽ. Ick antwooꝛde: Aengaende de menſche/ van 
welcke God vorꝛweet / dat hy geloo ven ende in't geloove volherdẽ 
ſal / is altoes waerachtich geweeſt / dat hy ghelooven ende int gee 
loove voſherden fal: doch deſe waerhept / ofte oock ſceckerhept van 
dien / komt niet vooꝛt upt de voorwerentheyt Gods maer in oꝛdꝛe is 
het eerder warachtich / dat de menfehe geloovẽ tũ int geloove vol⸗ 
Berden ſal / als dat God weet dat het ſeſve geſchiedẽ ſal: Alſo is het 
mede geſtelt met de menſche / vñ weleke God weet / dat hy int onge⸗ 
loove volherden ſal. Det is eerſt in oꝛdꝛe eñ na de nature der ſaken 


i f e ongeloove cu volher dinge 
warachtich / dat dit ofte dat / gelove oft 5 Mie 


re en ad 


2 Ae 


& == 


106. 8 
int eene ofte andere / toekamende is / ofte geſchieden ſal: Godt de 
Heere dooꝛ ſyne voorwetentheydt (vande gheconditiancerde vooz⸗ 
Wetenthepdt ſpꝛeecken wp niet) fret het toekomende als jeghen? 
wooꝛdigh / ende heeft ſeeckere wetenſchap daer van / eer het ghe⸗ 
ſchiedt / dat het gheſchieden ſal. Daer unt blyckt / dat / haewel te 
rechte geſept woꝛt / dat t ghene Godt voozweet / ſeeckerlick ghe⸗ 
ſchieden ſal / nochtans de voorwetentheydt Gods, geen dozſane van 
die ſeeckerhepdt is: ende over ſulcks heeft de meuſche ten minſten 
gheen reden / om upt aenmerckinghe bande voorwerentheyt Gods 
te kamen tat alſulcke ghedachten / die hem Ofte tot ſorghelooſnheydt / 
ofte tot wanhopc ſouden konnen bꝛeughen . Oock als de menſche 
hem ſelven aenmerckt ſodanich / die in't gheloove volherden ſal / eñ 
vau welche Godt ſulcks te vozen weet / ſoo woꝛdt daag de bemerc⸗ 
kinghe van valherdinghe / die de betrachtinghe der middelen in 
flupt / de forgheloofheyt untgheſloten: inſghelycks heeft ooch als 
ſulcke wanhope, van welcke wp hier ſpꝛellen / gheen plactfe in den 
ghenen / die hem ſelven aenmercht als ſoodanich / die in ongeloove 
(niet teghenſtaende dat hem ghenoeghſame ghenade / om tot het 
gheloove te komen / ghegheven werde) volherden ſal / ende van 
wWelcke Godt ſulcks onfep!baerlijck voa2- Weet, Dier voeghe ick 
noch by: Godt de Heere vooꝛz- weet eerder in oꝛdꝛe / dat hp Chꝛi⸗ 
ſtum ſynen Sone den menſchen ten Salighmaker gheven ſal: dat 
hy fijn Euangelium haer fal laten verkondighen: dat hy geloove / 
ghehoozſaemheydt / ende volherdinghe in bepde onder belofte des 
eeuwighen levens van haer eyſſchen ſal: dat hy alle noodige ende 
ghenoeghfame ghenade ende middelen (Die fp moeten waernemen / 
ende nochtans Wederſtaen ende verwaerlooſen konnt) om te doen 
t ghene hy van haer epſcht / haer gheven ſal: dat deſe de ghenade 
ende middelen om te gheloo ven ende te volherden / waernemen ſul⸗ 
ken / ende dat andere de ſelve tegenſtaen ofte verwaerlooſen ſullen: 
dit alles ſegge ick / vooꝛ · meet Godt in oꝛdꝛe eerder / dan hp vooꝛ- 
weet / dat deſe ofte die ghelooven / ende in't gheloove volherden / en 
d' andere niet ghelaoven ende int onghelasve volherden ſullen. 
Derhalven fa pemandt denckt / Gadt vooꝛ-weet onfeplbaerlück / 
dat ick ghelooven ende int gelaave volherden ſal: die moet dock 
dencken / Godt vooꝛ; weet ſulcxr van niemandt / dan van welcke hy 
dork / ende in oꝛdre eerder / vaoꝛ; weet / dat zy de genade eñ midde⸗ 
len / die haer Daer toe ſullen ghegheven woꝛden / ſoꝛghvuldighlyck 
waernemen ende betrachten ſullen 2 ende over ſulcks moet ick in 
deſen mp met alle neerſtighepdt quhten / op dat ick maghe zijn on⸗ 
der tgetal der ghene / van welke Godt vooz· weet / dit zy geldoven 
ende int gheloove volherden ſullen : Want ander ſins ſoude en 
nig: 


9 


k 5 ed 


5 = 107. 
nigh menfrhe doo? pdele inbeeldinge hem ſelven verleyden ende bez 
dꝛiegen. So wanneer de gedachten aldug ingeſtelt woꝛdẽ / ſo ſal de 
ſorghelocſucydt uytgheſſoten zun. Wederom, fo pemandt denckt / 
God vooꝛ : weet / dat ick ongeloovigh zijn eñ blpven ſal: die denc⸗ 
ge oork/ God vooꝛ⸗weet mede / dat ick ſoodanigh niet zijn ſal / dan 
om dat ick de aengebodene genade / die genoeghſaem is om geloos 
vigh te woꝛden / ende int gelsove te volherden / hartneckelhck dooꝛ 
mn epgen ſchult ver werpen ende verwaerlooſen ſal. Teerhalven 
is nos digh / dat de menſche die eerſte ghedachten baren latende / fa 


lange hy in dit leben is / Wake / bidde / ende alle middel waerneme / 


op dat hy niet bevonden werde onder de ghene / van welcke Godt 
vooꝛ⸗weet / dat zy ſullen ongeloovigh blpven ende verloꝛen gaen. 
Doch hoe het deſe menſche male / de gheuade Gods betrachte ofte 
niet / ſo woꝛdt hem doch gheen ooꝛſake ghegheven / om in wanhope 
te ver vallen / ende daer dooꝛ ten dienſte Gods oubeguaem te woꝛ⸗ 
den: want het hem aende genade eñ de middelen / om ſaligh te woꝛ⸗ 
den / niet ontbꝛeeckt. Wt dit alles blyckt / dat alhoewel wp de 


onfeylbare voorwetenſchap Gods bekennen / nochtaus met gheen 


recht kan beſloten woꝛden / dat onſe Teere den me ſchen de deure 
opent tot ſorghelooſheyt ofte tot wanhope: Welck u E. / onſe Leere 
(nae ume eyghen bekenteniſſe) miſbꝛupckende / ons te lafte leght⸗ 
Ack wete wel / dat dit ſtuck bande voorwerentheydr Gods van fomz 
mighe op andere wyſe tegen ons vooꝛtgebꝛacht woꝛdt: maer tis 
my genoegh / dat ick u E. beantwooꝛdet hebbe. Met wat funda⸗ 
ment wp van uwe Leere ſeggen / dat de ſelve geſchapen is / om inde 
menſthen orgheloolheyt ter tener / ende wanhopeter andere zyde te 
veroozſaken / is in dit ſchꝛift alreede eenige malen aengeweſen. B. 
E. epndicht de handelinghe van de Leere met deſe woorden / 
Het cene gact foo vaſt, als het andere, Daer uyt de Leer mercken 
can, hoe abſurd dat is, datmen yemandts Leere met abſurdigheden 
vvil beſyvaren, die uyt zyn eyghen Leere volghen mocteu. De Leſer 
ſal ooꝛdeelẽ / af ghy in deſen waerheyt ſpꝛeerkt / ende hem verwon⸗ 
de: en obe uwe groote ongeſtadigheyt / dat ghp / te bozen van ſelfs 
Bekent hebbende / dat onſe Leere miſbꝛunckt woꝛdt / als men de ſel⸗ 
ve met alſulcze ongherhmtheden beſwaert / nu wederom uptdꝛuc⸗ 
kelhck ſeght / dat de ſelvighe uyr onle Leere moeten volghen, Des 


ig niet te ver ſchoonen. 


O 2 Vane 


108. 
Van ’t befluyt van V, E. Antwoordt. 


N E. beflupt dit u ve Ant voordt met een berfoeclt/zijntebers 
gheſelſchapt met vermaninghe / ſoo aen den Leler iat ghe⸗ 


mepn / als fpecialijck aen de Kemonſtrants-gheſinde van der 


Goude, C'ghene B. E. verſoeckt aenden Leſer , namelyck 


dat hy alle qua dt achterdencken tegen u vville varen laten, ende uu ν?ỹ f 


go ate naem ende faem helpen voorftaen , ben ick mede bercpdt nae 
te komen / ſos haeſt mn redenen ſullen biheken / Daer op ick alſulck 
myn doen fundeeren kan: maer ick duchte / dat u E. met dit am- 
woordt Graat nae deucken over u perſoon by vele vꝛome herten fak 
veroozſaeckt hebben. . 0 
Belanghende 't gene D. E. op de Remonſtrants- gheſinde binnen 
ter Goude verſoeckt / met bpgaende vermaninghe: hope ende ver⸗ 
trouwe ick / dat fp u E. Antwoordt fefen ſullen / ende deſe mijne Aen- 
vy linghe Daer bp legghende / D. E. meeninghe / ende de onvafties 
Bept van D. E. verantwoozdingheinden grondt verſtaen: mede 
D. E. te rechte (fo B. E. ſelfs ſpꝛeeckt) leeren kennen: oock / upt 
berfchepden documenten / die nu bele jaren onder haer ghebleecken 
des / dat ick upt lief: e tot de maerhendt ende Gare ſalig⸗ 
Jept inde betrachtinghe mynes amptes pvere / haer ſelven groote⸗ 
Weke verwonderen / dat ghp derret ſegghen / dat alle mijn doen 
komt uyt puere bitterheydt, vileynie ende booſheydt teghen de Con- 
tra- Remonſtrantẽ, van welcke ick meene grootelijex geledeert te zijn 
Daer bp ich voeghe van mijnent weghen. 1. Dat D. E. wel 
hadde moghen ſeggen / dat ick grootelper vande Contra-Remon⸗ 
ſtranten gheledeert ben: want het is doch een peder bekent. Ende 
indien D. E' het tiende deel over quame / ſoude moghelhck wel 
ſwaer by D. E. gheooꝛdeelt woꝛden: het welcke lichtelyen geloo⸗ 
ven ſullen de gene / die in dit uwe Antwoordt bemerchen/dat u E. fa 
grootelijcx ſich ontroert over it ghene ick in mijn bꝛief aen de Ges 
mepute van u perſoon geſchꝛeven hebbe: zijnde klaer bewys / dat 
ah niet veel verdꝛaghen kondt. 2. Dat ick / hoewel pverende vooz 
de waerhepdt teghen de Contra-Remonſtrantſche menfchen-tees 
ringhen / nochtans napt tegen eenigh Contra-Remonſtrant haet 
in mijn herte ghevdedet hebhe / oock niet en voede: ende dat over 
ſulcx deſe uwe hevighe wooꝛde / hitterheyte, vileyme, boof heydt, 
tot D. E. wederkeeren / ſonder haren Man bp mm ghevonden te 
hebben. 2. Dat icku E. vermane / vooztaen onderſchent te ſtellen 
tuſſchen het daen van pemant / ofte dock de wſe / op welcke hy het 
doet / welck beyde van menſchen kan bekent ende geanzdeelt woz⸗ 
den) ende den gront / ofte het herte / daer unt it ſelvige daen vooꝛt⸗ 
Bomt ; want hier toe kenniſſe des herten van nooden is / eld 


109. 
tſelve upt eygen bekenteniſſe / ofte andere notoire teetkenen blyc⸗ 
ke. Het welcke verſtaende / ſult ghy bekennen moeten / in deſe uwe 
beſchuldiginge / namelyt dat alle mijn doen uyt bitterheyt, vilcynie 
ende boot heydt voortkomt, miſhandelt te hebben. adde B. E. 

gheſeydt / dat ick D. E. wat ernſtelyck aenghetaſt hebbe / ghealte⸗ 
reert zynde daoꝛ dien nieuwen ſlagh / die dooꝛ occaſie van u doen 
mp / neffens t ghene ter ſelver tydt mijn Bupſpꝛouwe ende ans 
fe onſchulbighe kinderen bejeghende / ghegheven was / dat fous 
de by ſommighe moghelyck ſchyn van waerhepdt gehadt hebben: 
maer nu gaet ghy de palen van een Chꝛiſten verre te bupten. Laet 
deſe vermaninghe D. E. dock dienen / om te bedenchen / dat de 
ghene / dien ghyichyn-heylicheyt toeſchꝛijft (ghelhek ghy hier mo 
Deet) van u bekent woꝛdt unterlyck een heplich leven te lepden / 
ende dat ghy / ofte het herte hennen moet / ofte upt quade wercken 
de booſgept des herten bewyſen konnen / eer ghy / ſonder u tegen 
Godt ende uwe naeſten te vergripen / ſoodanigh leben chyn-ey- 
licheyt noemen mooght. Doch uwe affecten / ſo ick mercke / tranſ⸗ 
pozteren u baden rechten wegh. 

De de nonſtrants- geunde binnen der Goude ſullen mede volgens 
D. E. vermaninge gedencken aen de wooꝛden Pauli ende le ſaiæ, daer 
mede fp gewaerſchout woꝛden tegen de gene / die verkeerde dinghen 
ſprcecken ſullen &c. ende te dier doꝛſaecke haer wachten van uE. 
gef alle de ghene / die de Dortſche decreten, zijnde verdꝛaepingẽ van de 
N Schꝛifture / eñ el om -Reeringe vãde Chꝛiſtelycke Religie / vooꝛ⸗ 


| 


ſtaen en dꝛyven. Oock fullen fp wel in memoꝛie behouden / ſonder⸗ 
linge ſo ſp acht neme op t gene ick te bazen gefept eñ beweſen heb⸗ 
˖ be / dat met onwaerhept van D. E. geſept woꝛdt / dat de kercke van 


der Goude van Hermanni Herbers tydẽ af in twiſt eñ tweedracht is ge- 
weeft met alle Gereform. kercken hier te lande, eñ dat de Rem. oorla- 
ke ziju van deſen grooten twiſt ende oneenicheyt in deſe Provincie on- 


der de Hollanders opghereſen. Doch dewhle B. E. van dit laetſte 
eenich bewijs hier bp bꝛenght / ſal ick van haren ꝛt weghen daer op: 
„antwooꝛden. 1. B. E. ſpꝛeeckt vande vrede , die in Godts Kercke 


‘hier te lande was voor de Trefues ef doen men vande Arminianen ntie 

wifte te (preken. Maer eet u E. ooek niet / dat indeRoom{che Kerc= 

ke, ſdo in Duyſland t. als in Vranckrijc k, Engelandt ende deſe Nederlan- 

den groate ruſte ende vꝛede was / eer de Gherefoꝛm. opſtonden / ci 

doe - men van Lutherſcne, Zuin zlianen, Calviniſten niet wiſte te ſpꝛeec⸗ 

ken ? zin daerom deſe de oozſaecke vande groote onruſte / eñ ware 
pack bloedige / ooꝛlogen / die daer nae gevolght zijn ? ontfchuldight 

u E. de Gerefoꝛm. fa woꝛdt u E. oock W vande e 

3 € 


110. 

deſe tüdt. D. Arminius S. g. was oock als Doctor ende Proſeſſot 
Theologie 9002 de Treves al beßent / ende hadde vele Diſcipulen / die 
op de waerhendt naerder letteden: dach anfe Leere is met D. Ar- 
minio niet begonnen / ghelhyek wp int langhe beweſen hebben in onz 
ſe Noodighe Antwoordt, ghedꝛuckt in twee deelen Anno 17. ende 18. 
2. Dat in Zeelandt ende cenighe andere plactſen rufte, fa V. E. ſegt 
ghebleven is, is d odzſaecke / dat de Contra-ſiemonſtranten gheen 
ver ſoonen aldaer ghevonden hebben / teghen welcke fp in ghelycke 
wyſe / als in Holland:, ſouden moghen procederen, De ghenegent⸗ 
Gepdt daer toe is in Zeelandt alfaa goet gheweeſt / als in Hollandt : 
want de Synedale Canons eit de Placcaten zijn fo wel van Zeelandt 
als andere Provincien vaoꝛtgehamen:oock hebben die van Zeelande 
Hare Pꝛedicanten gheſonden / om in Hollandt de ſcheuringe te mas 
ken ende te ſtijven. De Femonttranten in Zeeland:, die moghelijckt 
Daer al meer zn / als u E. meent / hebben al mede haer Beel aen de 
verdꝛuckinghe / dewhle fp dooꝛ de Placcaten, ſod wel als andere / bez 
ſwaerdt worden. Ware ſtillichepdt is bewys bande gaede aerdt 
Der lemonſtranten maer dient niet om te bewyſen / dat de Remon⸗ 
ſtranten in andere plaetſen dozſaecke bande maeptezijn. In bere 
ſchepden Landen des Coninghs van Spangien / daer gheen Calvi- 
niſten ecc, opgheſtaen zyn / is oock ruſte ende vꝛede ghebleven: zin 
Daerom de Calviniſten dozſaeclke vande maepte / in andere Landen 
ontſtaen ? Ick ſegghe dan noch / niet met Achab, maer met Elia tegẽ 
Achab, dat de Conitra-NMemonſtranten (D. E. ende eenighe andes 
re binnen ter Goude) oorfneche zjn van 't ghene D. E. hier den 
Remonſtrant en te laſte leght: dooꝛ dien fp de Remonſtranten die 
vꝛeedſame by wooninghe ende onderlinghe tolerantie aeuboden / 


niet hebben willen dꝛaghen maer deſelve inden Dortlchen Synodo 


onrechtvaerdichlick ghecondemneert / ende miſbꝛupckende de 

macht der Overichept / ten Lande uptghewoꝛpen / ooch bele dupe 

ſenden vꝛame Angeſetenen in hare confcientten beſwaert hebben. 

Pet is D. Bartholomæe, ſeer Belen bekent / dat wy onſchuldich lden / 

1 het lden ons vande Contra-Remonſtranten aengedaen 
oꝛdt. 


De kemonſtrants- gheſinde binnen ter Goude, op dat ick tet haer 


wederkeere / metende / dat fp van mp / noch in min gedꝛuckte miſſi⸗ 
ven / noch in mijne Pꝛedicatien ſchandelyck verabuſeert zin / welch 


V. E. te vergeefs haer ſoeckt wis te maecken: dat ſpohoewel met 


perijckel) noch Herders vinden / die hare zielen gheeftelijck voet fel 
coe vienen: dat de ſteenen kercke / daer toe V E. aer roept / hare 
ghewoonlijcke weyde niet is / maer t leverde wooꝛdt Godts / welck 


gaar boog deſen ghepꝛedickt is / ende nach ghepꝛedackt an 2 | 


Q 


— 


1 


111. 
BY. E. ende de uwe zn / die Haer ſoecken afvallich te maecken / ende 

te beroeren: dat u E. niet machtich is te bewyſen / dat hare voꝛi⸗ 

ghe Leeraers den wegh haerder vꝛede verſtoozen / ofte ſoecken dat 

baer eyghen is / ende niet dat Chꝛiſti is: dit alles ſegghe ich / we⸗ 

tende / ſullen ſp / ſo ſy op den goeden wegh vooꝛtgaen / ende haer 
ampt te rechte betrachten / noch op hare vozighe wettelyck beroe⸗ 
pene ende onwettelyck-afgheſette Leeraers / noch op andere / die 
doo? eens partijdigen Synod: auctozitept onbehoozlhck inge dꝛon⸗ 
ghen zjn / maer op het fundament der Apoſtelen ende Propheten / 
Daer van Chꝛiſtus de unterſte hoeck - ſteen is / bouwen / midtſga⸗ 
ders daer toe ghebꝛupcken de dienſt der ghene / dielſp vertrouwen / 
dat haer het wooꝛdt der waerhent recht ſnyden / ende den wegh der 
ſalichept in Chꝛiſti name feccherigek wyſen ſullen. Sp ſullen V. 
E. oock vermauen / om / foo D. E in eruſte bande twiltighe dilpu- 
ten varen te laten ſpꝛeect / te wederrocpen uwe ondertepeßeninghe 
van de Dortiche Canons, die de Baer: moeder van ſodanige diſpuptẽ 


zyn :ende / ſoa D. E. de vꝛede ende heplichent / ſonder welcke nies 


mandt Godt ſien ſal / ter her ten gaen / niet meer te ſegghen / dat dez 
fe ſware vervolginghe tot contervarie des Vaderlandts ende ruſte der 
Kercke Chriſti ghepꝛattiſeert woꝛdt: oack niet meer hare voꝛighe 
Lceraers / ende haer ſelven / gelhyck ghy / als vaoꝛbedachtelijck twiſt 
zaepende / in dit uwe antweoꝛdt doet / te beſmadighen / te verooꝛde⸗ 
len / ende °t onrechte te beſchuldighen : maer vooꝛtaen u te laten 
75 ʒyn / dat ghy met ende neffens andere ſoo dꝛaevighe ſcheure in 

bloepende Ghemepnten aeugherichtet hebt / ende / foo veel iu u 
vermogẽ is / met adviſeren / raden / vermanen / leeren / te bearbepden 
dat de onghefundeerde Dortiche decreren ter zyden gheſtelt / ende de 
onchꝛiſtelycke ſententie des Synoditot verooꝛdelinge ende uptſlup⸗ 
tinghe van andere / ghecaffeert ende te niete ghedaen zijnde / den 
Remonſtranten de vꝛphepdt der conſcientien die haer van wegen 
Godlycke eñ menſchelheke rechten in haer Daderlandt toetkom̃t / 
toe onverhinderde geffeninge hares Gods-dienſtes vergunt wer⸗ 
de: want dit te weghe ghebꝛacht zijnde / ſal hit vier der oueenig⸗ 
hept / dooꝛ de uwe ontſteecken (welch doch meer als laugh genoech 
gheduert heeft) unt gebluſſchet woꝛden / e de hope zyn / dat de gez 
ſcheurde Leden met onderlinghe verdꝛacchſaemhept malcanderen 
bejeghenen / ende in Chꝛiſtelhcke liefde te ſamen groepen ende op⸗ 
waſſen ſullen. 

Als D. E. haer vꝛaeght / meynt ghy „dar het dan ſal ghewonnen: 
fpel zijn, als wy met alles, wat wy bef:tten , den hoovaerdighen ende 
blocdtgierighen Spaengsaert fullen inde grabbelinghe gefmeten zijn 2- 
ſon vzaghen ſu B. E. Wederom het ſelvighe / ann, van 

„ Ere 


t 
2 


112. a 
VD. E te weten / of het Paderlant in perijchel ſtaet / om in fo gross 
te ellende te vervallen / waer upt ſulcks u E. bekent is / ende wat 
ahn meent de ooꝛſake Daer van / ende de remedie daer tegen te zijn. 
Sp houden haer verſeeckert / dat fp noch intentie gehadt / noch ee⸗ 
nigh werck gedaen hebben / noch oock anderen oozfake ghegeven / 
om te doen / t ghene den Daderlande ten min ſten nadcelich ſcude 
mogen zin: ende fo pemandt haer 't contrarie wil aenſeggen/ dien 
antwooꝛden zy / dat hy haer atroce injurie daet: zijn dock bereydt / 
om / ſo men gewoon is te ſpꝛekt / voct by ſtick te ſetten / ende bewys 
Daer van te hoogen. Sp ſoecken niet anders / dan hare tonſtientien 
te voldoen inde ocffenmghe des Gods dienſtes/ het welche fp niet 
Ronnen na-laten/fander God te vertooznen : ende over ſulcx moes 
ten zy de cont rarie Flaccaten onghchoozſacm zijn. Dat hier upt 
perickel boort Paderlant ontſtaet / konnen zy niet gelooven. Aſt 
dan noch / dat hier op ſodanige dingen volgen / vaer dooz 't Daders 
landt verſwackt woꝛden / ſo ſullen de gene / die de macht in handen 
hebben / wel wyſſelyck eñ godlyck doen / dat zp ſodanigh gevolgh / 
namelyck verdzuckinghe der Angheſetenen om der Reſigie wule / 
Baer dog vervieemdinghe der ghemoc deren verooꝛſaeckt / ende de 
toon Gods tegen Steben ende Landen verweckt wort / in hacſte 
Boen ophouden. De Hemonſt. houden boa? gewis / dat het Vader⸗ 
landt doo de zegen Gods ide verſeeckerſte ſtaet zjn ſal / als men 
den Frgefetenen de vꝛphept der couſcientie / datrom de wapenen 
in handen genomenzyn / vergunt. D. Partholomae, alſou E. dt Hes 
Monftrants-gefinte ſchynt met de vooꝛgaende wooꝛden verdacht 
te malien / als of zu geen treck tot haer Daderlant hadden / ofte dat 
zy met haer doen occaſie gaven / dat d' Angeſetene inde handẽ van 
de Spangiaerden ſouden mogen vervallen / ſeggen zp u aen / dat fm 
niemant vanden uwen in liefde des Paderlandte en wücken / ende 
dat ſp'tſell ige tot noch toe / hoc wel zy deſe jaren iet als Patriots 
ten getracteert zin / genoeghſaem ick hebben Boen blycken. Eñ fa 
Beel my aengaet / ſal ick dat mede ſeggen / dat ick uyt lefde tot het 
Daderlandt / ende genegentheyt tot mijn Chemeynte / aen welche 
ick van Gods wegen verplicht ben / liever in myn Vaderlandt wil 
ver dꝛurkinghe ende armoede lyden / ſwerven van d'eene plaetſe op 


d' audere / van vꝛye bpwaeninghe van mn liebe hupſpꝛouwe ende 


Kinderen berooft zyn / perbekel van ecuwige ghevangheniſſe / ofte 
ſwaerder / loopen rt. dan in andere Landen vooꝛ als noch vꝛyhept 
ſoecken. Eñ over ſulcx / hoe wel ick wete / dat de aerde des Heeren 
is / dat allerlen Landt den Pzomen haer Daderlandt kan zin / dar 
hy niet eenſaem noch verlaten is / dien God inde vlucht vergheſel⸗ 
ſchapt / dat Chꝛiſtus / van Bethlehem verjaeght zijnde / in Egyp⸗ 
ten gevonden wozdt / nochtans ghereſolveert ben / het Dan 
u 


r eren Mp Ep. ete 


» 


2 113. 
niet te rupmen / ten zu de GChemennten nech jammerlicker (welck 
C odt verlaede) verſtooꝛt / ende ich met de wyne Dao? meerder 
ſwarigheydt verdꝛeven worden. In ſulcken ghevalle fat ick Dei cz 
ken / dat Chꝛiſlus de Godvꝛuch ighe in den Hemel ſal been ruſten / 
die de menſchen op aerden Doen vluchten : ende cen uptwoꝛpfcl 
upt mijn aerdſch Vaderlandt meer ende meer ghewe zden zijnde, 
ſal ich verſeeckert zin / dat het eeuwigh blyven de Hemelſch Das 
derlandt vooꝛ my / midts dat ick in mijnen loop volherde / ſal open 
ſtaen / ende dat het ny ende de mijne, gheduerende de klenne tydt 
onſer vallinghſchap / aen bꝛoodt niet gljchzeechen ſal. De Beez 
re heeft gheſepdt / Ick ſal unit begcven, noch verlaten: Eñ daerom 
gat ick met vertrou wen ſeggen / De Heere is myn helper: ick (al niet 
vrecſen, wat my de menſche doen fal. 

Det laetſte Deel uwer vermaninghe (daer in verwonderinghe 
waerdigh is / dat ghy / een Pꝛedicant zynde / ende willende een ver⸗ 
maninghe doen tot ernſtige overdenckinge der ſonden / de Ingeſe⸗ 
tenen aenſpꝛeeckt met deſe wooꝛden / o ghy trouhertighe Patriotten 
ende ghy wyt-beroemde Bataviers: andere benamingen ſouden u E. 
meer betaemt / ende hare herten tot ' tgene ghy boor hebt / meer bez 
weeght hebben / is het beſte: in welche ghy / tuſſchen beydẽ latende / 
of Remonſt. of Contra- emonſt. ooꝛſake zin vande dꝛocvige ghe⸗ 
ſtalteniſſe anſes Daderlants / haer ter weder zijden vermaent/ hare 
pogen op hare ſondẽ te ſlaen. De iemonſt. hebben graate ooꝛſake / 
om hare herten eũ handen ten Hemel op te heffen / eñ te roepen / wy, 
wy hebbe 1 gefondicht,ende ghy, EHcere, zyt rechtvaerdich. Maer zu 
konnen niet verſtac dat zy / tegen de Placcaten bande H. Overhept 
de Gods dienſt oeffenende / daer Doo? haer tegen God beſondigen / 
maer vertrouwen ter contrarie / dat zy daer Doo? Gode aengena⸗ 
me geh aoꝛſaemhent bewyſen / eñ ſwaerder tooꝛn van haer af wert: 
daerentuſſchen bekennende / dat zy deſe verdꝛuckinge / die haer van 
menſchen t'onrechte aengedat woꝛt / ten opſichte van de Heere hare 


Bod / te rechte hare andere ſonden mogen eũ moeten toeſchꝛgven. 


Maer de Contra-Remonſt. boven alle haere andere ſonden / doen 
noch deſe daer toe / dat zy hare mede- inwoonders / nabueren / vꝛien⸗ 
den ende bloedt verwanten / om der Religie wille verdꝛucken ende 

erbolgen. Soso langhe deſe ſonde duert / hoe ſal van hun Lieden 
beete konnen gedaen woꝛden? Heeft Jeſa. Cap. 58. Daeromme 
hlaſet de vꝛeden· baſipne / v. Ek. met uwe Collegis binnen ter Goude, 
tũ andere in andere plaetſen / op datmẽ de Remonſt. vande flavers 
nne ontſlae / eñ den Heere haren Godt / die haer dooꝛ ſyne Demele 
ſrhe ſtemme daer toe roept / in vꝛede neffeng andere late dienen. 


Pooꝛts ſullen dan alle / die int Landt trouwe wachters ci vlntige 
a 7 Vſenſte 


* 


124. 1 . 1 
dienſthnechten Chꝛiſti zin / den volene verkondighen hare ſonden / 


ae wyſen den handt Gods / die teghen haer uptgheſtreckt is ende 


noch blöft / ende met een goedt exeinpel voozgaende / tot gheldave / 
boete / daodinghe ofte aflegginghe der ſonden / ware ghehogzſaem⸗ 
heyt / heplichept / aatmoedigheyt / nederighept / ſachtmoedicheydt / 
langhm iedichiepdt / vꝛede / lief de ende alle Chziſteſyeke deughden 
vermane i: midtſgaders oywecks / om met hare / upt een boervaer⸗ 
digh herte vsoztfamende ende dooz-dꝛinghende / gebeden haer tor 
cen muerete maßen teghen Gods toon / op dat hy ons ende onſe 
Lant niet verderve / maer noch fijne genade over ang geoot malie / 
Daar Lelum Chrftum, Amen. 

Hier mede D. Barcholomæe tyudighe ick mijne replücke op ‘tgene 
van u E. teghen mijne brieven gheſchꝛeven ende in dꝛuck untgege⸗ 
ven is: daer in ick niet wete / bupten waerhepdt pet gheſeydt / ofte 
teghen liefde miſhandelt te hebben. Wel is waer / dat ſware faccs 
ken tegen u E. gemeldet wozden: maer u E. leght ſich ſelven deſe 
laſt op de ſrchauderen: ick ben alleennhyck de Aenwijler £ B. E. engen 
doen en Waarden zyn / die u E. beſwaren / eũ u E. name ende fame 
quetſen. Onverſtandt, onwaerheyde, onbetchaemtheyt, bitterheydt, 
ſchꝛyve ich u E. nu eñ dan toe / maer daoꝛ de faken eñ waoꝛden / dis 
in u E. bgecrken zya / daer tac ghedꝛonghen zynde. Ack hape / dat 
1 E. vooꝛtat᷑ van alſulcke maniere van doen e ſchꝛhuẽ ſich wach⸗ 
ten ſal: bidde asch God ende de Dader anſes Meeren Jeſu Chꝛicti/ 
dat hy hem ghenadelhek over u ontfermee / tat kenniſſe ſyner ſalich⸗ 


maliende waerhept u E. bꝛenge / meer ende meer Daer Daag verlich⸗ 


te / in zyne weghen lende / oock u E. ende den uwen nae ziele ende 
lichaem ryckelhek ſegene zende ons deſer dꝛoeffeniſſen ſalighe npt⸗ 
kotuſte verleene / Dong Letum Chrillum, Amen. | 


V. E. het gocde tocwenſchende 


Eduardus Poppius 
Dienſt⸗knecht ZJeſu Chꝛiſti⸗ 


5 Nae- reden. 7 
Aen de Remenſtrantſche, nu verdruckte, Gemeynae Chriſti 
binnen ter-Goude. 


Pre waerde ende hertelijck⸗beminde VBꝛoederg eñ Suſters 
inden Heere Chꝛiſto Jeſu / 5 
Vwe E. E. ſullen nu / deſe mine Aenwijftaohe gelefen heb⸗ 
f bende / te rechte do ꝛſiẽ hebbe / ſo ich vertruuwe Mh edanicig 
de inhoudt zu van het boecrken D. Bartholomæi Nicolai; tegen 155 
g | ies 


* 


1 


rije 

bꝛievẽ in dꝛuen uytgege ven. Maer waer toe faluwe E. E. dit die⸗ 
nen? om in uwe gemoedt tegen hem verbittert te worden / o fle hem 
met quade mooꝛden / afte anderſins onbehooꝛihck hieromme te bes 
jeghenen ? Geenſins: want alfuicke vzuchten komen vcoꝛt unt de 
wiſt heyt, die de Apeſtelacruich, vicelchelijck ende duyveitch nocmt. 
Mpn doghmerch in deſe mijne Aenwyfinghe ig. 1. dat uwe E. E. 
daer upt ſekerlijck ſouden mogen verſtaen / hoe kleyne achtinge des 
fe Pꝛedicant op ne h oozden neemt: it gene hy te vooꝛen geſpꝛa⸗ 
keu heeft / ontkennende: t aheue hy nu meent te ſeggen te hebora / 
t fp by hem ſelven bedacht / t fp dooꝛ andere hem id geblaſen / alſoa 
ut ſinhtende / dat bepde, waerheyt ende billhekhept / van hem ſchi⸗ 
nen ter zijden glzeſteit te zun: (of uyt pure oiwedachtheyt ende onz 
ervarenthept / of oock unt by comende malitie / ſtaet mp niet toc te 
ooꝛdeelt: wil gaerne het beſte hacpen.) Hoe hy / meenende Ban mn 
Beinjurieert te zyn / ſyne bitterhept tegen allerſep verſonen / ſelfs de 
voꝛige Regenten niet ſparende / doch ſonderlinge tegẽ de Leeraers 
el tochooꝛders / die nu kemonſranten genaemt wozden/alleſins bez 
toont: hne hy de ſware cit langhduerige verdꝛuckinge / onder weles 
ke uwe € E. cũ vele dunſenden indẽ Lande met uwe E. E. ſuch⸗ 


ten / vertlaert gherichtet te zyn tor conſervatie onſes lieven Vader- 


landts cû ruſte der Kercke Chriſti: hoe hy / faa feer beſich zynde met 
t gene hy meent fa perſoon te raecken / eũ Daer aver ſich ſelven fa 
ſeer ontroerende ’t ſtuck vande Leere faa lichtelijek paſſeeren laet / 
at int wepnige / dat hy tot verſchoaninge der Contra Remonſt. 
si beſwaringe vande Remonſtrantſche Leere vooꝛtbꝛenght / ſa les 
Jaet / eñ hem ſelven fander alle bewijs vindet. 2. Dat uwe E. E. 
van dit alles ſeliere kenniſſe npt ſyn eyghen ſchꝛift dooꝛ hulpe van 
min Aenwytinge becomen hebbende / haer ſelven ſouden ghewaer⸗ 
ſchout houden / cũ oock andere waerſchouwen / om ſich in commu⸗ 
nicatien aver Religions faké / met hem ofte andere ſodanige vooꝛ⸗ 
ſichtichlůck te dꝛaghen / volghens de Leſſe onſes Heeren Chꝛiſti / 
Wachte: u voor de menfchen, 3. Dat uwe E. E. vooꝛtaen / van hem 
ofte andere in Pꝛedicat ien / pꝛopooſtẽ / ſchꝛiftẽ eenige beſchuldigin⸗ 
gen tegen de gene / die mede genoten uwes cruyces zyn / ofte tegen 
de Leere / die uwe E. E. tot noch toe gepꝛedickt is / hooꝛende ofte 
leſende / haer daer over niet ſeer ſuuden ontroeren / maer alles Verz 
dacht houden / eñ aen de waerheyt twůffelen: nu geften heboende / 
hae t gene D. Bartholomæus als fin goudt den Leſer heeft geſacht in 
Banden te ſteßten / beproeft zijnde / bevonden woꝛt niet dan ſchunm 
te zijn. 4. Dat uwe E. E. nu in zijn ſchꝛift leſende / dat hy geloaft / 

dat de Leere / inde y node le Canons ( welcker valſcheyt ende ſchade⸗ 
ehept gyn weet) begrepẽ / met de Leere des Goddelijekt wooꝛts 
volcomeſyck accoꝛdeert eñ ſich mede miri opt boeck — 955 

2 . 


0 


15. 
ghenaemt verdediginge der Eere ende Leere ete. Melcke boeck vol is 
van feer aenſtootelijcke leeringe: dat hy oock de Pꝛocedurẽ / die des 
fe varen tegen de auſe gepꝛactiſeert zin / juſtificeert / eñ int ghemeen 
de nervolginge om Religie wille taͤeſtaet: dat uwe E. E. ſegghe 
icli deſe dingen / als upt fijn cp zen mandt verſtaende / ei d aer bp vez 
deuckende / dat dit zyn ſchꝛift van verſchepdene andere geviſiteert 
ende gardt ghekient is / dock dat do nzgae ig vande hart Drijvende 
Contra-Hemonſt op geljehke wyſe geaszreelt wd / in uwe her⸗ 
ten verſeeckert ſaugen zin / dat ghy met goedt fondame it ende om 
hooghwichtighe redenen / u tat nach toe vande ghemeenſehap des 
Contra Nemo ſtrautſchen Gadts dienſtes / in welche fa uw zer⸗ 
achtige eñ ſchadelhcke leeringen gedꝛeven / eñ ſa lief gelaoſe actien / 
tot verdꝛuckinge der onſchuldige ſtreckende / gebillhenet wunden / 
onthouden hebt / eũ dat gha aock vander conſciente wegen u 92022 
tien daer van behogzt teontheuden. . Dat uwe E. E. ut den 
Waarde Godts wetende / dat het is de warachtige ſaliggmakende 
Leere des Eunngely die u vooz deſen in't openbaer gepꝛedient is / 
dock noch ander ' terups vertondight woꝛdt / die ghy belydet / ende 
gm welckers wille wp te ſamen het crunce Dragen : arch nu beni ze 
dende / hae gantſch niet D. Bu raolomzus teghen de ſelbige Leere 
weet aart te bꝛenghen : mede in uwe herten over trug ght ʒgude / 
dat de veffeninge des Godtg-dienſtes u vanden Veere Chziſta bea 
gelei is / ſouden reſolveren / om / niet tegenſtaende de vervulginge / 
die noch duert / de menigerhande ergerniſſen / die nu ende dan Haags 
vallen / eude andere ſwaricheden / klaeckmaedichlijch ende met on⸗ 
overwinnelhcke lüͤdtſaemhept gewapent zünde / in't aengevangen 
werck tot guhtinge uwer conſcientien ten dienſte Godts baart te 
gaen. Waeckt, tact in't gheloove, houdt u als mannen, weeft ſteick, 
ſepdt de Apoſtel :. Coꝛ. 16.3. 1 
Maer ap dat dit alles / daer toe min oogh merck gherichtet is / 
ende Daer dooꝛ nine arbepdt nae wenſch beloont ſal zin / uwe E. 
E. ter ſalich ent ghedijen moghe / ſao bidde / ſmieecke ende vermaue 
ick ten beſtunte uwe E. E daor de barmherticheden Godts in den 
name Jeſu Chꝛiſti: weeſt dach vooꝛtaen de wereldt / dat is / de we⸗ 
reldtſche menſchen / niet ghelijckfoꝛmich: want haer weſen ende 
doen miſhaeght hem / die u daar een heplighe ruepi ighe gherocpen 
heeft: hy ſal het ock ſtraffen. Betoontende dꝛngeghtu als Wt⸗ 
anders eñ vꝛeemdelingen onder henlieden sfaecht haer in cleedin⸗ 
ge / tot op pꝛonckiiige van deſe mid en⸗ſock / ii hugſcaedt / in mael⸗ 
zůden / val overdaets zůunde / gancſch ongelien te zyn: laet uwe tas 


Be haer cit de hare ut'eenemagel vꝛeemt zhnzlaet ume wercken haer 


ten wonder / eñ de hare u een groumel zun: volght haer niet in het 
nae⸗trachten van Nheldom / eere / welluſten: onthondet 1 leeft 9 b e 
. 4 60 eeſſche⸗ 


) 


4 717. 
weeffehelbche begeerlijekheden / die teghen de ziele ffrijden : hebt 
geen gemeenſchap met de onvꝛuchtbare wercken der dupſterniſſe / 
maer ſtraffet de ſelvighe. Segghet in uwe herten / het is genoech / 
dat wy de vcoꝛgaende tydt onſes leens der Hepdenen wille ghe⸗ 
daen hebben: nu is het naodich / om den overigen tydt des levens 
nac de wille Godts te beſtedighen: un waren Doorrijden dup;terz 
uiſſe/ maer nu zijn wp geworden licht inden Heere: Wp zijn te voos 
ren dienſtknechten der zonde geweeſt / ende hebben de ſonde in onſe 
ſcer ffelhcke lichamen laten de aver handt nemen / om Baer in hare 
luſte . te gehoozſamt: maer nu / vip gemacckt zijnde vande ſonde / 
ende denſtünechten gewozden der gerechtichept / moeten Wp vau 
herten gheheerfamen de Heere / tat welche b noverghegeve zin / 
Ode so s ſelven bavaftellen als upt den Der den levende geworden 
sijnde / ende anft leden begeven tot wapenen der gherechrichept. 
Spreekt een gelief de: want alſa hebt ghy Chziſtum ghe⸗ 
leert: maer ſpꝛeeckt dit in opꝛechtichent des herten / als vaoz de go⸗ 
gen des Hecren / die uwe herten ende nieren bepꝛoeft / ende Dect als 
ſulc lie uwe teſalutie vo God ende de menſchen in woorden ende 
Wercken alleſins blhckhen. Venliget ume herten den Deere uwen 
Bedr: leet dc Verzorgen meuſcie des herten / die gheleghen is in't 


onverderffelhheke des ſtulen ende ſarhtmzedigen Öherſtes / cũ dier⸗ 


baer vooꝛ Godt is, uwe cieraet zijn. Chiſtò in gelhyckmaeckinge 
zunes daodts eñ ner opſtandinge aenghewaſſ eu zynde / ſoeckt her 
hene dat baven is / daer Chꝛiſtus is ſittende ter rechterhandt 
Godts: werckt om de ſpyſe / dewelcke bijft tot in het cruwige Ies 
ven: werckt uwes ſelfs ſalichent in vꝛeeſe ende beven: berecret de 
geylige Leere / die u gepꝛedickt Woꝛdt / die ghy gheloaft hebt / eude 
daer in ghy ſtact / met cen wandelinge die DE Cuangelio waerdigh 
is / eñ kinderen des lichts ofte nieuwe creatueren betaemt: op dat 
den genen / die u midtſgaders de Leere laſteren / de mondt gheſtopt 
werde / ende de andert / die noch it fp dooꝛ wereldts luſten / t fp Daag 
menſchen leeringen / verlepdet zynde / doolen / dooz uwe wandelinge 
mogen Uhꝛiſto gewomien / ende tot belhdeniſſe eit gehooꝛſaemheyt 
der ſaliehma nende Euangeliſche waerhept gebꝛacht werden. Ene 
uwe redelijckhept ende fechelijchhept allen menſthen bekent woz⸗ 
den. Laet het wertkuwes geloofs / de arbrpdt uwer liefde / ende de 
gheduerſaemhept uwer hope ter eere Gadts bp allen ende een ſte⸗ 
e⸗ 


glee blhekenn. Weeſt naevolghers aller heplighe / der Ayo 


ſen ende uwes heeren Jeſu Chꝛiſti ſelve. Weeſt onbeſchuldigh⸗ 
ek / ende als een voudighe ende onſtraffelheke kinderen Godts 
midden in vit cromme ende verdꝛaepde geſlachte / ſchynet onder de 
felve als lichten der werelt. Soo doende / ſult gyn / hier op aer⸗ 
den geen vaſte Stadt hebbende / eñ ſomtyts geen blyvende plaetſe 

* Y 3 vinden⸗ 


* 


118. 


vindende / maer een Blepne thdt / ſad het de wille Godts Wil, ber: 


dꝛuclit zynde / den Hemel der Hamelen tat uwe Daderlandt / ende 
eeuwige wooninge hebt / midtſgaders alle goederen uwes Gede 
alg erfgenaam eeuwichtpck beſitten. De Goat des vreden, die van 
den dooden wedergebracht heeft den grooten Herder der Schapen door 


het bloedt des eeuwigen Teſtaments, onſen Heere Ieſum Chriſtum, die 


volmaccke u in alle goede wercken, om ſynen ville te doen, macckende 


in u, dat voor hem wal behaghelijck is door leſum Chriſtum, den ele- 


ken ſ/ de heerliſckheyt in alle ecuwicheyt, Amen. Biddet den Deere 
vooꝛ my / gelijck ick aack uwer altoos in mijne gebeden gedeucke. 
Wt Dlielandt defcu zo. Mep / 1022. 


Diner E. E. dienſtwillighe Bꝛoeder 
in Chziſto. 


Eduardus Poppius. 
Sententie in foꝛma / ofte van wooꝛde te wooꝛde / foo die by de 


E. Magiſtraet van der Goude tegen Eduard-m Poppium, 
ef Franchoyte van Waſſenhoven fijn hunſvꝛouwe midts⸗ 


gaderg hare kinderen ende familie Bart Haedthuys afz 
Cheleſen ende gepubliceert is op den 18. Novemb. 1621. 


Copie 
Extract uyt t Publicatie · boeck der Stede 
vander Goude, 


der Goude , niet teghenſtaende hy bp de Hog. Mog. Heeren 
Staten Generael der Vereenichde Pederlanden upt de ſelve 
Landen ghebannen is vislerende 't ſelve banniſſement / ende 


Are Edaardus Doppius, gheweſene Pꝛedikant deſer Stede ran 


vilipenderende hare Hog. Mog. Authoꝛitept hem vervoꝛdert / niet 


alleen binuê de vaozſz. Landen / maer (fa alſmen onderricht wert) 
binnen deſer Stede bedecktelhel te komen ende te blyven / doende 
Dagelijer onder deckſel van fchön-heplichept et pꝛetext van Pꝛedi⸗ 
cant ofte dienaer des Godlycken waoꝛdts / Baer Laag hy hem ſel⸗ 
ven / doch bunte de waerhept / als Daer van wettelyck gedepoꝛteert 


Zynde / als nach is gualificerende / by ende onder de gaede eenvou⸗ 
dige ingeſetenen der ſelver Stede veel quaedts: poghende de ſelve 


(voa fa veel eenichſins in hem ig) ten hoochſten te oatruſten / ende 
met fue geſchꝛiften / bꝛieven / Pꝛeditatien ende prapooften tegens 
de wettelyeße Regieringhe der Landen / ende de ware C Ihe 
wid d e 0e 


3 


en 22 


en nn eet 


„ r „r nr en ed OB ee 


id ) 
5 119. 


he Gerefoꝛmeerde Religie / die hu met onwaerheyt verdꝛaept / ende 
met leughenen bekladdet / ſeer factieuſelyel op te hitſen / eude ſeer 
fammerlijck te miſlepden: wendende oock alle devoir ende naer z 
ſtichept aen / mme den Heer Officier ende Pagiſtraten deſer Ste⸗ 
de / ende der ſe ver maniere van Deen by den ſynen ſulehs af te beelz 
den / ende den ceuvond igen in te ſcherpen / als of fp Lunden gheeue 
Chꝛiſtenen en waren / noch dock onder de Chziſtegen behoozen gez 
leden te wozden / maer ter centrarte / dat in perſtcutcurs vande 
Chziſtenen zun / gelhek als hu by ſeliere mi ſſibe / onlangs zen ten 
vande Pꝛedicanten deſer Stede geſchꝛeven / welſtontelhek eñ fons 
der eenige mate van Chziſtelheke bedenekenopentlyck ſchzöft / en 
naecktelyck te verſtaen geeft / daer bp hen lupdẽ gantſch oi waer⸗ 
dich achtende / tat de Tafel des Heeren en 't gebzupc van theplige 
Avontmael ontfangen te wozden / ja beſchuldight de Pedieanten 
als of fp feer gunihek Deden / darmen haer daer toe admitteert: 
Soeckende alſoo niet anders / als deſe Stadt cit de goede inwoon⸗ 
deren in geſtadigen twiſt / tweedꝛacht ende oneemghent te honden / 
eñ waert mogelhck tot een bloͤedt badt te maken, Dat dock mez 
de krancho) ſe de hupſv. LADE gaaaf. Eduardus  opprus, vos fo peel 
cenighſins in haer is / met waoꝛden eñ wereken de gocde Gemepn⸗ 
te opꝛoerich ſoeckt te malen / ſpꝛekende ſeer verachtelyekſa bande 
wettelicle regieringe deſer Landen / als vande ware Chꝛiſtelycke 
Gerefozm. Religie / divulgerende ende onder de Ghemeente bzen⸗ 
ghende de facticufe boecrhens / gheſchꝛiften ende bꝛieven Landen 
Booefz. haren Mau. Sao iſt / dat den Ballju Schout eñ miu Wees 
ren banden gerechte Hefer Stede (berepdt zijnde/om een pegelhek 
Boꝛger ende ingeſeten deſer Stede in't particulier van haer lieder 
doen goedt contentement eñ ſatifactie te geben) valghende haren 
ſchuldigen plicht / eũ van gantſcher herten wenſchende de ruſt / vꝛe⸗ 
de eñ eenichept bande goede ingeſetenen deſer Stede / eenen peghe⸗ 
teken adverteren eit Waerſchouwen midtſdeſen, dat fp henlupden 
vooꝛ den voozſz. Eduardus Poppius ende zjn Hupſvꝛe uwe / midiſga⸗ 
ders der ſelver valſchelieke eit ſchadelhek ingevingen / ophitſingen 
en miſleyden wachten en outhauden / Interdicerende sor mede den 
vaoꝛſz. Eduardus Poppius eenithſins te loger en / hupſen ofre hoven / 
pp een pepne / dat den genen / die contrarie doet / verbeuren fal zin 
Pooꝛter- recht / ende midtsdien geen neeringe fal mogen doen / vos 
ven de verbeurte vande dꝛie honderdt guldens / by de Placcaten 
daer toe geſteldt: ende foo wie den ſelben Poppius Weet te melden / 
fa datmen hem in apprehenſie kan bekamen / die ſalmen van deſer 
Stede wegen bovende vyf hondert guldens, by de Geurralitept daer 
op gheſet / noch vereeren met dꝛie hondert guided. Ende werdt 
de vaozſs. Francnoy(e deſe Stadt ontſepdt / ende haer W 


e 


KX hem 


0 

120. 
met hare kinderen eů familie daer uyt te vertret kt / indiẽ zy jegen⸗ 
wooꝛdiqh daer uoch binnt᷑ is /eũ dat ten langhſtẽ binnen g. uren / 
fader wederomme daerinne te mogen kome, als met expꝛes cons 
ſent van de Heeren Magiſtraten - Op penne van meerder cozrectie. 
Gepubliceert den 1d. Povemb. Wina 16.1. Ende was onderteyckent 
loh, Flo. de lagher. 3 

De Copie van deſe ſententie / (die Poppius tot ſin onſchult om 

Chꝛiſti wille met ld ſaemheyt dꝛaceght / ei tegen zyn Vupſpꝛouwe 
eit kinderen / ſonder dat zy te Lozen van eenige miſhandelinge bez 
ſchuldight / veel min daer cp gehooꝛt zijn geweeſt / ghepubliceert eit 
gheexetuteert ig) heeft Frauchoiſe van Waſſenho ven de Huyſpꝛonwe 
Foppu terſtont na gedane publicatie / eñ wederd des andert daegs 
ver ſacht / doch niet Kannen verkrijgen : maer is haer gewoꝛden / na 
dien de Heere Pꝛeſident ende Raden over Bollant Er, doa? opene 
bꝛieven / gedateert den 9. Decennb. 12. de E. Magiſtraet van der 
Goud, Bare € E. van fcher Exploictier op den 24. Vecemb. boog 
geleſen / beueffens citatie om van wege dit vonniſſe ofte publicatie 
inden Hage te compareren / daer toe gelaſtet hadden: Eñ woꝛt deſe 
Copie hier bp de voozgaende acuwiſnege gevoeght / om ſekere bee 
ſchuldigingẽ b. Barrho:ome: Nicolai, unt de ſententie genomẽ / gelie 
in zin Antwoo dt ende inde Aenwijfrnghe Daer op gedaen te fien is / 
te beter tot conteutement des Leferste bejeghenen · 

Voornaamtte Druck- fauteo. 

Pag. 4. lin. 22. voor Collegie / leet College. p. 17. U 6. v. want / l. 
wat p. 20. 12. v. bꝛetdſamige / vꝛecdſannge inwoonderg. p.33 
I. 1. . Gemonſtranten . Remonſtrantſchen. p. 34. S.. Rom. 19 
I. Mom 6 p. 3 4. . 20. . 18 dit /. dit i8 p. 35. l. 32. w. ſeggk /. ſegen. 


p. 45. l lactſtc / v. ve ineſderbãde / in veelderhãde / p.41 n;. v. cu 


I. inde / p.48. 16. v. Hchocꝝt / verhooꝛt / verſcgoout / J. behooꝛt / 
verſchoont / p. 5 o.. 6. . daer / . dier / p. 2.6. ick ſal / . ſal ick / 
p.53. U. 24. v. boctclien / l. boeckgen / p.58 2. . wozbt /. gemaeckt 


worde, p. 61. . 17. v. iin ons / l. ong in. p. 73. . 2, v. uwer / tot uwer / 


p.76. l. 15. ſcheure /. ſchupꝛe. p.77. l. acte, vote ſtoꝛt / met ſol⸗ 
datẽ te ſtooꝛẽ /. 89. l. s.v. Daer de / l Baer dooz de / p.94. 22. . der 
Lofte /p. 95. . 25. . E. u.. u E. p. 97. U 24. . uytſlunt /. uptflup⸗ 
ten / H. 1400. l, 2. . dubceſtent / l. ontkent. p. 10 1. l. 2. v. up berftacn/ 


J. wöſt aen. p. 103. l. 37 . geloove ende int ongeloove / geloovs 


tn int geloove /p 103. l. 39. v. minder / l. mcerder p 104. 29. „ zun 


I, zijnde / p. 104. . v, 33. l. 3 4. p. 105/l, 1/ v. bali], val. o. 109.1, 34 


v, ntie / l niet / p. 111/l. 32. w. tue /l, tot / pz. l 6. v, wozdt̃ /. mogte 
De lefer gelieve de andere ſauten / hoeb anige die foudeu mogen zun / gunſtighihek te verbe⸗ 


lere n/eſl te goede te houden: wetende / dat de gene / die dit werck waer nem / de gelegemhept 


Hlet hebben, oui ſodauige ueerſtighent daer toe aen te wenden / als fp wenſchen.