Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from
University of Toronto
http://www.archive.org/details/albertidebezanisOOalbe
.-■'■-
°/
■ "% ;
i/
*tsfc
v,r°ronto, Cr>-
•^- r,
2vM*«
"Br^nyn^fy
SCRIPTORES
RERUM GERMANICARUM
IN ITSUM SCHOLARUM
EX
MONUMENTIS GERMANIAE HISTORICIS
SEPARATIM EDITL
ALBERTI DE BEZANIS
ABBATIS S. LAURENTII CREMONENSIS
CRONICA.
HANNOVERAE ET LIPSIAE
IMPENSIS BIBLIOPOLII HAHNIANI.
1908.
ALBERTI DE BEZANIS
ABBATIS
S. LAURENTII CREMONENSIS
CRONICA
PONTIFICUM ET IMPERATORUM.
PRIMUM EDIDIT
OSWALDUS HOLDER-EGGER.
HANNOVERAE ET LIPSIAE
IMFENSIS BIBLIOPOLII HAHNIANI.
1908.
U J,. t-J
HANNOVERAE. TYPIS CULEMANNORUM.
PRAEFATIO.
Casu factum est, ut hanc Cronicam ineditam, de qua
nec quidquam antea cognitum erat, in publicum emiserimus.
Karolus Wenck amicus enim iam anno 1879. et iterum
5 anno 1881. extremam eius partem ab anno 1288. fere et
excerpta quaedam ex historia Friderici I. imperatoris ex
codice autographo auctoris descripsit, haec excerpta mihi
benigne transmisit, ex quibus cum cognovissem haud jparvi
momenti hanc Cronicam esse ad Cronicam Sicardi episcopi
io Cremonensis edendam, anno 1891. Bomae magnam eius
partem transscripsi, anno 1901. alia tunc omissa supplevi,
iam consilio capto, ut Karolus Wenck et ego hunc librum
ederemus. Tum vero amicus aliis laboribus impeditus ab
hac opera destitit, mihi soli eam relinquens transmisso apo-
15 grapho extremae partis, unde anno 1906. omnia, et quae
ille et ipse descripseramus, iterum cum codice autographo
conhdi atque correxi. Atque sane tanta de expeditionibus
Italicis Henrici VII, Ludowici IV, Karoli IV. impera-
torum, tanta etiam de imperatoribus nostris saec. XI — XIII.
20 ex libris et tabulis deperditis exscripta in hac Cronica le-
guntur, ut iure eam in hac serie scriptorum nostrorum ex-
hibere possimus.
Codex qui Cronicam continet est bibliothecae apostolicae
Vaticanae Urbinas nr. 394, chartaceus, 199 foliorum
25 numeris signatorum, quibus praefixa sunt septem folia non
numerata. In primo folio verso scriptus est prologus Chronici
Martini Oppaviensis \ qua re Ludowicus Bethmann adductus
est, ut 'Archiv' XII, p. 263. hunc codicem Martini Chro-
nicon auctum ampliatumque continere perperam diceret2.
30 1) 88. XXII, p. 397, l. 23 — /. 39. et p. 407, l. 43— p. 408, l. 9:
Quoniam scire tempora summorum pontificum — ordinatius possim
procedere. Conpilavi autem presens opuschulum — et aliqua accepi de
decreto et quedam ex passionibus sanctorum. Primo folio recto qnaedam
nuttius pretii anno 1414. illita sunt. 2) Magis mirandum est, quod
35 idem dixerit Cos. Stornajolo, Codices Urbinates Latini I, p. 375 sq.
VI PRAEFATIO.
Folia I — XXXIIII, in quibus historia ab Adam ad
Iesum Christum usque narrata est, ab ipso auctore numeris
Latinis signata sunt1. Folium 35. deest. Folia XXXVI
— LX. iterum ab auctore numeris signata, quae continent
historiam pontificum et imperatorum a Iesu Christo et ab Oc- 5
taviano Augusto ad lulianum Apostatam2. Folia 61 3 — 174.
et 181 — 199. ab auctore non numerata, sed recenti manu
numeris Arabicis signata sunt, folia vero 175 — 180. novae
numerationis ab auctore numeris Latinis CLII — CLVII.
signata^. Folia numerationis antiquae omnino differunt a 10
reliquis, illa enim quasi libri perfecti fragmenta sunt, ele-
gantius atque accuratius scripta, minio illuminata, haec libri
nunquam perfecte elaborati speciem ostendunt, celerius atque
neglegentius scripta sunt, litterae initiales paginarum minio
vel aliis coloribus pingendae desunt, multis litteris minio illumi- 15
nandis omissis parvae litterae atramento nigro praescriptae '°,
multae paginae, multa et magna spatia foliorum vacant, per-
multa in spatiis antea vacuis relictis post diverso tempore
et diversis atramentis scripta, innumera in textu et in
marginibus addita, erasa, correcta, superscripta, transposita. 20
Iam cognoscis non librum confectum atque consummatum te
tenere, sed adversaria libri conscribendi, omnia ipsius auc-
toris manu omnino scripta, nusquam ad finem perducta
neque absoluta. Quod maxime perspicis, cum videris in-
numeris locis spatia vacua superesse, in quibus nomina pro- 25
pria, annorum numeri vel alia supplenda erant. Auctor
quidem iam pridem librum quasi confecerat, cuius reliquiae
supersunt folia I — LX, CLII — CLVII — nam et haec
ipsius auctoris manu scripta sunt — , sed alios libros, quibus
antea caruerat, nactus hunc refecit, retractavit, auxit, am- 30
pliavit, ut iam novus liber 175 folia pro 152 prioris libri
complecteretur. In foliis I — LX, quae retinuit, multa in
marginibus addidit, in foliis CLII — CLVII (115 — 180^)
pauca supplevit, sed et in his magna spatia reliquerat, ut
plura postea adderet. Ad illum librum, cuius folia numeris 35
1) Inttium folii I. infra p. 1. edidi, 2) Initium folii XXXVI.
infra p. 1. editum est. 3) Folium 61. incipit: (A)nno Domini ab
incarnatione CCCLXVI. Iovinianus inperator, natione Pannonius.
4) Fasciculi codicis complectuntur folia : I. f. I — XXXIIII. II. f. XXXVI
—LX. III. f. 61—92. ////. f. 93—125. V. f. 126—173. VI. f. 174 40
— 197, inter quae f. CLII—CLVII. VII. f. 198. 199. 5) Litterae
videlicet initiales nominum pontificum et imperatorum, ut h Enricus,
c Onradus, i Nocentius, a Nastaxius, a Drianus, c Elestinus, 1 Ucius.
Haec infra in libro edito non significavi.
PKAEFATIO. VII
Latinis signata reliquiae sunt, spectat index alphabeticus in
foliis non signatis x codici praefixis scriptus, qui est bipartitus
in historiam pontificum et in res gestas imperatorum2.
Historiam imperatorum prorsus imperfectam reliquit
5 Albertus, nihil enim de rebus gestis Friderici II. imperatoris,
nihil de Budolfi I. regis rebus praebet. Sane Friderici II.
historiam supplere voluit, fortasse in fasciculo foliorum ad-
dendo, antequam liber compactus esset, quod non perfecit.
Desunt etiam gesta Coelestini IV, Innocentii IV, Alexan-
10 dri IV. pontificum, quae in foliis post f 173. excisis scripta
fuisse videntur. Haec folia prioris libri, cuius folia CLII
— CLVII. supersunt, fuisse videntur, fortasse ab ipso Al-
berto desecta, ut ea rescriberet.
Uno loco auctor nomen suum professus est, ad a. 1363. 3
15 videlicet f 198', infra p. 111: Eodem vero aimo, die
XXIIII01" Madii ego quideni Albertus de Bezanis, civis
Cremonensis et monacus monasterii sancti Laurentii
Cremonensis, creatus fui et institutus in abbatem mo-
nasterii sancti Laurentii prelibati. Atque praeter haec
20 nihil de vita eius addere possum1, de qua sane multum
cognoscetur, cum tabulae Cremonenses illius temporis in lucem
1) Folii 5. pagina versa et f. 7. vacant. 2) Incipit f. 2: In-
cipiuntur rubrice libri Cronicarum summorum pontificum atque in-
peratorum , regum et alliorum principum baronum, qui fuerunt in
25 Christianitate et ante, qui rexerunt mondum.
Anacletus papa in cart. LII.
Inocentius V. . . . 1$ CLV, de quo in folio CLV. antiquae
signationis, infra p. 61, agitur.
30 F. 2, col. 2: Incipiunt regum et inperatorum, qui rexerunt
mondum, prout infra, videlicet :
De prima creatione mondi et formatione Ade et Eve.
Require foll. prima, et generationibus suis et filliorum.
Adam ... 1$ II.
35 Arphaxat ... 1$ III.
Alexander ... Ii XVI.
Inperatorum rubrice.
Adrianus inperator ... 1$ LIII.
40 3) Nescio vero, an hoc a. 1362. potius factum sit. Huic loco enim prae-
cedit relatio de Urbano papa V. a. 1362. electo, quem Albertus a. 1363.
creatum esse falso dicit. 4) G. Somnii - Picenardi, 'La famiglia Sommi'
(1893. fol.) p. 25, n. 1. quidem citato libro cuiusdam Lucchini, 'Storia
della civilta diffusa dai Benedettini nel Cremonese' ', quem non vidi, dicit
45 Albertum de Bezanis etiam a. 1381. abbatem S. Laurentii Cremonensis
fuisse, quod mirum videtur, cum Albertus post a. 1370. nihil Cronicae
suae addiderit. Sed ille Albertus anni 1381. cognatus nostri fuisse potuit.
VIII PRAEFATIO.
emissae erunt. Sane iam a saeculo XI. Cremonae floruit
gens de Bezanis vel Bezanorum, nam iam in tabula anni
1044. * commemoratur Adam qui nominatur Bezani, in
tabulis a. 1143. et a. 1172. occurrit Ubertus Bezani (Be-
zanus) 2, in tabulis duabus a. 1284. Cremosanus Bezanus 5
(Cremoxanus Bozanus) 3. A. 1279. 1281. 1286. 1288. 1290. 4
Iacobus (Iacopus) Bezanus vel de Bezanis Cremonae fuit
consul iustitiae5, Continus de Bezano in tabula a. 1296.
nominatur6. Et monasterium S. Laurentii extra muros
Cremonenses situm quasi haereditarium gentis Bezanorum io
fuisse videtur, nam Comes abbas huius monasterii ab a. 1282.
gentis de Bezanis fuit7. Post siiccessorem eius Petrum de
Curtis Placentinum ab a. 1303 (?) ad a. 1309. Geraldus
vel, ut Albertus eum nominat, Ghirardus de Bezanis fuit
abbas monasterii S. Laurentii8, qui antea fuerat prior mo- 15
nasterii S. Victoris9 abbatiae S. Laurentii subditi. Cui
a. 1309. occiso Abraminus10 vel Abraham11 de Bezanis
successit. Hoc a. 1346. defuncto Iohanninus de Comitibus,
qui etiam prior S. Victoris Cremonensis fuerat12, abbas
S. Laurentii electus est, sed iam a. 1347. mortem obiit. Tunc 20
Petrus quidam monachus Francogallus sane a papa abbatiae
S. Laurentii praefectus13, cui a. 1363. Albertus de Bezanis
noster successit.
Hic post historiam saecidorum ante Christum natum
Cronicam pontificum et imperatorum composuit, pontificibus 25
et imperatoribus ita inter se mixtis, ut post historiam unius
vel aliquorum pontificum res gestas imperatorum eiusdem
fere temporis collocaret. Uniuscuiusque pontificis et impera-
toris historiam a nova pagina incepit, spatio vacuo relicto
post unumquemque, ut plura postea addere posset. Narratione 30
rerum gestarum ita bipartita factum est, ut multa bis et in
historia pontificum et in historia imperatorum, modo eosdem,
1) L. Astegiano, Codex dipl. Cremonae I, p. 70, nr. 91. 2) Ibid. I,
p. 114, nr. 121 ; p. 142, nr. 290. 3) Ibid. I, p. 370 sq., nr. 1014. 1030.
4) A. 1290. consul coblarum ad placita portae Natalis. 5) Codex dipl. 35
Cremonae II, p. 197 — 200; Turricini laterculi, Mnratori, SS. rerum
Ital. VII, p. 650 sq. 6) Codex dipl. Cremonae II, p. 130, nr. 16.
7) Quod quidem Albertus infra p. 65 sq. non dicit, sed cf. G. Sommi-
Picenardi, 'La famiglia SommV p. 25, n. 1. 8) Infra p. 68. 70 sq.
9) Ut idem Sommi - Picenardi l. I. dicit. 10) Infra p. 71. 11) Ita 40
nominatur in litteris Clementis V. papae datis a. 1310. Mart. 25, infra
p. 11, n. 1. laudatis. 12) Infra p. 101. Nescio an hic etiam pro-
pinquus fuerit gentis Bezanorum. Cremosianus de Comitibus iam ab
a. 1220. fere fuerat abbas S. Laurentii, infra p. 56. 13) Infra
p. 101. 45
PRAEFATIO. IX
modo alios auctores secutus retulerit. Atque hos libros ex-
scripsit: Martini Oppaviensis Chronicon tertiae editionis
sine continuatione, cuius codicem habuit similem codicum
9. 10. 11 a Ludowico Weiland, SS. XXII, p. 389 sq., sig-
5 natorum. Tum Gotifredi Viterbiensis x Pantheon, cuius codi-
cem habuit classis D, libri D6 a Georgio Waitz, SS. XXII,
p. 18, dicti aut parentem aut propinquum, descripsit enim
locum ex duobus locis Martini Oppaviensis in codice D 6 2
miro modo additum, sed in hoc codice saecidi XV. iam mu-
io tatum 3. Tertius auctor Alberti praecipuus fuit Sicardus
episcopus Cremonensis , cuius Cronicae usus est codice si-
millimo nostri 1 Cremonae saec. XIII. in. scripti*. Nihil
habet Cronicae maioris deperditae Sicardi, quam a fratre
SaUmbene de Adam exscriptam esse lN. Archiv' XXIX,
15 p. 179 — 245. demonstravi. Non pauca ex Cronica brevissima
Iacobi de Varagine Legendae Aureae c. CLXXXI (11 6)5
inserta adsumpsit et quaedam ex aliis capitibus Legendae
Aureae exscripsit^. Ex Cronicae marchiae Tarvisinae
Bolandini Patavini libro I , cui verum titulum indidit
20 (p. 46^), ex cap. 1 — 40. duos longiores locos infra
p. 46 sq. 52. descripsit 7, sed integrum hunc librum habuit,
cum infra p. 57 sq. paucissima quidem ex IV, 9. et V, 6.
eiusdem mutuatus sit. Paidi diaconi Historiam Langobar-
dorum ab Alberto exscriptam esse L. ISethmann iam vidit8,
25 sed in parte a nobis edita loci eius non leguntur 9. Per-
suasum mihi habeo Albertum etiam JBedae Venerabilis
Chronicon cum Continuatione codicis 4 (Palatini) 10 ad-
hibuisse, quod quidem duobus locis eorum quae edidimus pro-
batur11, neque vero dubito, quin pliira ex eodem Chronico
30 1) Quem uno loco quidem Guidonem, aliis tribus locis vero recto
nomine, etsi diversis nominis formis usus, laudavit. Cf. infra p. 5,
n. 4. 2) SS. XXII, p. 260, n. *. 3) Infra p. 29 sq„ n. 2.
4) Cf. SS. XXXI, p. 72, ubi Alberti librum littera U signaoi. Cf.
'N. Archiv' XXIX, p. 186 — 188. — Cronicam Sycardinam Albertus
35 dicit infra p. 8. 5) Ed. Graesse p. 824 — 844. Cuius pars posterior
edita est SS. XXIV, p. 167 — 171. Huius librum infra p. 6. Vora-
ginis ystoriarum sanctorum laudavit, nomine villae Varaginis in formam
vulgo usitatam Voraginis corrwpto (cf. quae adnotavi ' Realencyclopadie
fiir protestantische Theologie und Kirche' ed. 3. curante Alberto Hauck IX,
40 p. 811,) et hoc in nomen auctoris converso. 6) Locis ex Cronica Iacobi
descriptis in margine solum Iac. de Var. adscripsi, aliis locis Legendae
Aureae capituli numerum addidi. 7) Pauca verba ex I, 11. et II, 1.
descripta vide infra p. 54-56. 8) 'Archiv' XII, p. 263. 9) Sed
cf. infra p. 2, n. 1. et p. 3, n.\. 10) Auct. Antiq. XIII, p. 341—343.
45 11) Vide infra p. 1. 4, n. 3.
X PRAEFATIO.
exscripta reperirentur, si prior pars Cronicac inedita cUli-
genter perquireretur, quod me non fecisse aperte profiteor.
Hinc concludendum est Albertum eundem codicem chroni-
corum antiquorum, continentem Pauli diaconi Historiam
Langobardorum cum Continuatione Bomana, Anonymi Vcde- 5
siani partem posteriorem, excerpta ex Bedae Chronico cum
Continuatione supra dicta, propinquum et simillimum co-
dicis Palatini prae manibus habuisse, quem a Sicardo epi-
scopo exscriptum esse demonstravi1.
Praeter haec paucissima in Cronica Alberti reperiuntur, 10
quae ex Cronica brevissima deperdita ■ — pontificum et im-
peratorum, id opinor — excerpta esse satis apparet, in qua
procul dubio legit fabidam vulgatam de pace Veneta infra
p. 37, l. 31 — 34, illa de coronatione et excommunicatione
Ottonis IV. imperatoris p. 43, /. 29. 30. et p. 44, l. 10 — 14, 15
alia 2, praesertim quaedam de regimine pontificum, annos in-
carnationis potissimum, quibas creati sint, aliquoties ex illa
Cronica eum adsumpsisse censeo nec dubito, quin unum locum
ex Bonizonis breviario rerum gestarum pontificum Roma-
norum* profectum (p. 7, l. 21. 22) in ea legerit*. Etiam quae 20
p. 57, /. 11. 12. et l. 30 — 32. de Gregorio IX. papa dicit ex
hac Cronica eum repetivisse puto neque ultra tempora huius papae
eam perductam fuisse, cum post haec nullus locus eidem iure
adscribendus in Cronica Alberti inveniatur. Ex hoc etiam libro
auctor pauca alia de pontificibus, quae in reliquis libris ab eo 25
exscriptis non leguntur, adsumpsisse videtur. Studuit, ut cuique
pontifici adnotaret, ubi natus, quispater eius fuisset, quo nomine
antepapatum vocatus esset,quae de multis pontificibus, etiam sui
temporis, nec reperire nec comperire potuit, spatiis vacuis relictis.
Sed et libellum deperditum multo maioris pretii AJbertus 30
exscripsit, Annales videlicet Cremonenses, quibus ii qui ex-
stant'0 posteriore aetate conscripti Annales propinqui , sed
breviores quasi ex illis excerpti csse videntur6. Cum et
Sicardus in Cronica sua Annales Cremonenses ittis proxi-
mos exscripserit atque saepe eadem retulerit, quae in Annalibus 35
1) *N. Archiv' XXVI, p. 475—481; cf. SS. XXXI, p. 60 sq.
2) Cf. p. 32, /. 31. et p. 38, /. 26—28. et p. 43, /. 29. 30. et p. 44,
l. 10 — 14. 32. et p. 48, n. 3. et p. 53, /. 6. 3) Quod est in libvo
quarto Decreti eius, A. Mai, Novae patrum biblioihecae t. VII, 2,
p. 229 sqq. 4) De hoc breviario in Cronicis brevibus pontificum et 40
imperatorum exscripto vide quae exposui lN. Archiv' XXVI, p. 529 sqq.
XXVIII, p. 211 sq. 5) SS. XXXI, p. 1 sqq. 6) Annalimn deper-
ditorum reliquias ex Cronica Alberti collectas ex parte iam edidi (N.
Archiv' XXV, p. 512 — 519, pleniores repetivi SS. XXXI, p. 184—188.
PRAEFATIO. XI
deperditis narrata erant, illkts relationibus ab Alberto, cui
illae sermone ac stilo magis placebant, plerumque exscriptis
saepe verba Annalium deperditorum submota sunt \ ex quibus
Albertus crebro locos Sicardi supplevit, aliquoties tantum die
5 cuiusdem rei gestae ex Annalibus addita. Annalium reliquiae
in Cronica Alberti ab a. 1113. 2 ad a. 1227. deprehenduntur .
Nec dubito, quin etiam post hunc annum ex iisdem anna-
libus multa exscripsisset, si historiam Friderici II. impera-
toris enarrasset, quam deesse supra p. VII. diximus. De
10 rebus enim pontificum in illis annalibus post Honorium III.
papam nihil relatum eum invenisse iure conici potest.
Tum vero Albertus tabidas archivi S. Laurentii Cre-
monensis saec. X — XII s, quarum nonmdlae, ut diploma
Conradi II. imperatoris huic monasterio datum, perierunt,
15 curiose adhibuit et utilia ex deperditis exscripsit nec non
necrologium^ monasterii sui aliaque scripta ibi, ut videiur,
reperta5, ut rhythmum de pace a. 1175. inter Fridericum I.
imperatorem et Lombardos facta6, quem ipse solus servavit,
Catalogos etiam episcoporum Cremonensium et abbatum
20 monasterii S. Laurentii habuisse videtur, nisi omnia quae
de abbatibus tradit ex privilegiis aliisque tabulis huius mo-
nasterii cognovit. Totum privilegium Ludoivici Fii impera-
toris a. 817. ecclesiae Romanae datum ex collectione quadam
canonum procid dubio descripsit (p. 6), bullam TJrbani IV.
25 1) Maximi pretii sunt quae ex his annalibus ad a. 1200. 1201.
(p. 48 — 50,) et a. 1210. 1211. (p. 53 — 55) exscripsit. 2) De incendio
civitatis Cremonensis a. 1113. breviter in Ann. deperditis relatum erat,
qui locus et in Ann. deperditis et in Ann. Cremon. qui exstant, SS. XXXI,
p. 3, et a Iohanne Codagnello, SS. R. Germ. 1901. p. 3; exscriptus est.
30 Sed Albertus loco Annalium deperditorum exscripto addidit maiorem
relationem de eodem incendio, quae sane olim in monasterio S. Laurentii
separatim scripta erat. Diversae originis utrumque locum esse iam patet,
cum in altero incendium die Aug. 10, in altero die Aug. 9. factum esse
dicatur. 3) P. 8, l. 27— p. 9, 1.2; p. 10, l. 23—31 ; p. 11, h 31—12,
35 l. 1; p. 13, l. 11—15; p. 16, /. 20—25; p. 21, /. 12—16; p. 24, l. 3—7;
p. 28, l. 30 — 35. Etiam sui temporis privilegia monasterio S. Laurentii
concessa Albertus legit et attulit, a. 1331. p. 98, l. 13 — 15, a. 1334.
p. 99, l. 9 — 13. Etiam quae p. 95, l. 1 — 5. de monasteriis S. Laurentii
et S. Thomae episcopo Cremonensi schismatico a. 1329. donatis dixit
40 procul dubio ex bulla Nicolai V. antipapae didicit. 4) Quae p. 44,
l. 1. 2. habet ad verbum ex nccrologio maioris ecclesiae Cremonensis,
quod habemus, exscripta sunt, sed conicere potes partem quandam ne-
crologii S. Laurentii ex illo necrologio descriptam fuisse. Quae enim
Albertus p. 61, l. 6 — 8. de Fatio mortuo scripsit non ex necrologio ma-
45 ioris ecclesiae, sed ex alio, sui monasterii, ut videtur, adsumpsit. Cf.
etiam p. 64, l. 12. 13. 5) Cf. p. 9, l. 12. 13. et p. 13, l. 37— 14, /. 3.
et p. 27, l. 26—30. et p. 43, l. 9-17. 6) P. 35—37.
XII
PRAEFATIO.
papae (p. 58,), Ubellum quendam de imperatore Bomano et
principihus electoribus imperii (p. 4 sq. 10^), collectiones de-
cretalium pontificum cum interpretatione Clementinarum Io-
hannis Andreae1 legit et adhibuit.
Quae tradit ab a. 1277 '. unde acceperit, nescimus. In 5
Ms permulta ab a. 1298. ad a. 1337. de rebus Brixiensibus,
ut iure mirari possis, quod vir Cremonensis tanta de civi-
tate non sua scripserit, licet territoria Cremonense et Brixi-
ense vicina sint, Oleo fluvio tantum separata; praesertim
cum legeris quae p. 66 sq. de pace inter partes Brixienses io
a. 1298. facta, quae p. 78 — 80. de civitate Brixiensi a. 1311.
ab Henrico VII. rege obsessa et capta tradita sunt. Fieri
quidem potuit, ut Albertus aliquanto tempore Brixiae moratus
sit, quod ignoramus, sed potius ex libro quodam Brixiae
scripto has relationes accepisse videtur. Iacobus Malvecius is
Brixiensis enim, qui post a. 1412. Chronicon suum con-
scripsit, in relationibus non paucis ab a. 1298. cum iis quae
Albertus tradit tantopere concordat 2, id aut Alberti Cronicam
aut libellum ab hoc exscriptum eum expilasse censeas. Quod
ut lector perspnciat, tres saltem locos affero: 20
Albert. p. 66 sq.
Itein parte Bardellorura,
de qua fuerunt principales
et maiores illi de Buchis,
illi de Calzavelliis, illi de
Concessio, illi de Pregnachis,
illi de Mayrano , illi de
Lechapestis, dominus Berro-
linus de Cazago et multi
allii nobilles et populares
civitatis et districtus.
P. 70.
d. Tebaldus de Brusatis una
cum Griffis, Confanoneriis,
d. Rizardo de Ugonibus et
eius fratribus ad terram de
Gaydo transeundo . . . cum
auxilio lige Guelforum Lon-
bardie, maxime Cremonen-
Iacob. VIII, 122.
Et Bardellorum nobili-
ores domus erant : domus
illorum de Buchis, illorum
de Calzaveliis , de Pregna- 25
chis, de Lecapestis, sed et
quidam de Cazago, de May-
rano et de Concesio horum
socii effecti sunt.
30
VIII, 126.
Thebaldus 3, Rizardus de
Ugonibus, Griffi quoque ac
Confalonerii, habentes se- 35
cum aliarum civitatum Lom-
bardiae quosdam armigeros
Guelfos, Gaydum ingressi
sunt ibique sex diebus com-
1) P. 5. 55 sq. 66. 68. 86, n. 1. 2) Muratori, SS. rerum 40
Ital. XIV, col. 961—1004. 3) Qui c. 125. dictus est de Bruxatis.
PRAEFATIO.
XIII
Iacob. VIII, 126.
morantes; et cum nihil se
proficere conspicerent, in ci-
vitatem Cremonensem pro-
fecti sunt .... Isdem ergo
Brixiensis praesul * decem
millia librarum Brixiensis
monetae ab habitatoribus
Gaydi exegit.
Albert. p. 70.
sium. Et homines dicteterre
. . . ipsas gentes suscepe-
runt . . . et ibi dicte gentes
5 sex diebus moram fecerunt.
Deinde sine ulla expulsione
et fuga redierunt Cremo-
nam . . . Quo facto con-
dempnati fuerunt comune
10 et ipsius terre Gajdi homi-
nes in X milibus librarum
bone monete Brixiensis per
dominium dicte civitatis
Brixie.
15 Hoc loco in iis quae supra omisimus Iacobus scribit: Nam
diebus illis civitates Lombardiae Guelforum arbitrio
regebantur praeter quam Verona et Mantua. Et Al-
bertus p. 67. ad a. 1298, ubi res Brixienses a Iacobo quo-
que relatas tradit: Nam ante adventum dicti inperatoris
20 (Henrici VII.) omnes civitates Lombardie in manibus et
forcia erant et diu steterant partis Guelfe preter Veronam
et Mantuam 2.
Albert. p. 84.
A. vero D. MCCCXVI.
25 . . . et Guelfi . . . acces-
serunt viriliter ad ipsam
plateam (communis) . . . ;
ad introitum dicte platee
conflicti fuerunt dicti Gui-
30 belini et expulsi de platea
et de partibus omnibus
dicte civitatis et reduxe-
runt se ad terras et loca
Ysei, Palazolli, Clararum,
35 Eoche-france, Urcearum et
Quinzani et ad terras ab-
batie Leni et Calvisani.
lacob. IX, 29.
ad plateam populi com-
missum est proelium ; et tam-
dem Guelfi in Gibellinos
atrociter irruentes eos de
civitate repulerunt a. D.
MCCCXVI. Porro expulsi
cives ad castella Ysei, Pala-
zoli, de Claris, Pompiani, de
Urceis , Quinzani , Pontolii,
Eocchefrancae, Leni, Calvi-
sani, Budiani, Cizaghi, Vi-
sani, Canedi, Ustriani, Go-
talengi, Pavoni, Gambarae,
Pradalboini3 et alia circum-
sita loca se contulerunt.
1) Berardus episcopus Brixiensis tunc erat dominus civitatis Brixiae,
40 ut et Albertus et lacobus tradunt. 2) Eadem repetit p. 74. 3) Sus-
picor loca ab Alberto non dicta ab ipso Iacobo adinventa esse , qui
omnia fere castra territorii Brixiensis versus Oleum fluvium sita addi-
derit.
XIV PRAEFATIO.
JEt ita multa ab utroque tradita ad a. 1330. usque, quo Ia-
cobi Chronicon desinit, conveniunt seu similia sunt. Sane
Iacobus Alberti opus exscripsisse potest; quod si habuisset,
etiam ante a. 1298. multa ex eodem assumpsisset, sed ante
hunc annum nullum reperi locum, quem ex Cronica Alberti 5
descriptum esse certo censere possem. Fieri quidem etiam
potuit, ut Iacobus tantum postremam partem Cronicae Al~
berti habuisset vel locos ex hac excerptos; quod quidem ne-
gare non possum nec tamen probabile esse arbitror, potius
cundem libellum Brixiensem ab utroque auctore expilatum 10
esse conicio. Qui libellus sane ab Alberto multo melius ac
fidelius exscriptus est quam ab lacobo, qui iam more virorum
temporis renatarum litterarum, quod dicunt, res gestas scrip-
serii, quae legerat commiscuerit atque elegantiori stilo commu-
tans corruperit. Omnia, quae hic solus tradit, nimis dubia, 15
unde gaudeamus, quod unum saltem fontem eius nacti simus,
sive is fuerit Alberti Cronica sive liber ab hoc expilatus.
Quid ex eodem ab Alberto non relatum Iacobus forte assump-
serit, nemo diiudicare poterit neque, ad quem annum ille
liber deductus fuerit, perspicere. 20
Sane simplicissimus vir Albertus abbas fuit, qui litteris
parum studuerat, cum linguam Latinam nimis aspere tracta-
verit, verba quidem Latina intermixtis midtis ItaJicis modo
puerili scripserit, secl re vera sermone Italico usitato1 et
1) Orthographia eliam eius est vulgaris Italica, satis omnibus 25
nota, duas nempe litteras consonantes pro una scripsit ut: occulus,
paccata, peccunia, seccurus, accerrimus, reddiit, redditum (= reditum),
edifficium, edifficare, benefficium, paciffice, reffacta, aufferendo, allius,
iillius, fillia, millites, nobillis, fidellis, mirabillis, venerabillis, probabillis,
civillis, subtillitas, auxillium, fellicissimus, tallem, gallea, mallum, zellum, 30
camellus, cellebrare, accellerans, gellavit, rellaxare, nollens, sepellire,
tribullatio, concillium, privillegium, pallatium, ellecti, commitiva, appo-
stoli, seppelire, apperire, supperare, marre, marrinus, murrus, arruit,
conburri, pyrrata, confussus, occissus, inclussi, divisserunt, promissit,
nissus, cessa (— caesa), pussillus, diocessis, religiosse, gloriossi, attavus, 35
vice versa unam litteram consonantem pro duabus ut: acumbere, afectus,
afabillis, efussio, agredi, sugestio, appelare, velet (= vellet), coloquium,
maleum, cancelarius,vexilum,difficilimum,ilustris, novela, pululavit,fiama,
consumare, iminere, inocentia, Inocentius, inumerabillis, Iohanes, opidum,
eror, turis, curere, curiculum, corumpere, aripere, arogans, coreptus, offe- 40
rendo, naravit, porigere, teremotus, teritorium, iriguus, asentire, asensus,
aserere, asumpto, aseverans, recesit, pasagium, posessio, posumus, suffosi,
mitere, atingere, sagitarius ; c^ro ch scripsit: monacus, pulcer, coruscans,
incohatum, et ch pro c : coruschans , circha, merchator, mirachulum,
mischuerant, charus (= carrus), chatedra, chatalogus; ct pro c: audactius, 45
condictio (et condiccio), econtra editis^ro edictis; s pro sc: asendere, de-
sendere, nesimus, septrum, sintilla, sisma, sysmaticus et pissibus (= piscibus) ;
PRAEFATIO. XV
quotidiano atque Jwc incommode et inscite usus sit. Locos
diversorum auctorum saepe rudissimo modo ac imprudenter
coniunxit \ sensu verborum descriptorum non raro perverso 2,
multa neglegenter describens depravavit, permultis verbis
5 omissis sententias corrupit3. At bene nota Albertum librum
suum non perfectum reliquisse, nos adversaria eius non ela-
borata habere, qui sane multa emendasset atque correxisset,
si librum edendum consummasset et nitide transscribendum
curavisset, et libenter concedes eum diligenter studuisse, ut
lo novam historiam universalem congereret et conscriberet.
Quae Albertus ab a. 1277. ad a. 1370. simplicissime
narravit non quidem maximi aestimanda sunt, si haec compa-
raveris cum relationibus gravissimorum auctorum illius tem-
poris, secl multa habet cle rebus Cremonensibus et Brixiensi-
15 bus alibi aut non aut minus exacte, minus plane relata, quae
tanto pluris facienda sunt, cum nullum habeamus scriptorem
Cremonensem rerum illo tempore gestarum, JSrixiensem tantum
lacobum Malvecium, scriptorem saeculi XV. minus fide dig-
num*. Bes in Lombardia gestas memoriae tradidit, de iis
io quae in aliis provinciis Italiae acciderint paucissima et haec
falso aut confuse relata, de rebus in aliis terris, in Germania
maxime gestis nihil fere compertum habuit, nescivit, quando
reges electi 5, quando mortui sint 6, nec quidquam eorum, quae
in Germania gesserint, cognitum habuit, quod sane miraberis,
!5 econtra sc pro s: conscilium ( =consilium), desciderare, consciderare,
bascilica, basciliscus, Damascus (= Damasus), scanctio (= sanctio) ;
s pro x : iusta (= iuxta), crus, destravit, adestrando ; vice versa x pro
s : milex, aliax, occaxio, Anastaxius, axasini ; unde pro Brixia etiam
scripsit: Brissia, Briscia, Brisia et eandem gentem Brixiensem Brussados,
50 Brusados, Brusatos, Bruxatos, Bruxados nominat; h omisit: exaustus,
repreendit, orribilis, istoria; econtra: hodium, rehedificare, adholescens;
0 pro u scripsit: fondus, fondere, fonditus, mondus, concti, nontius,
prononciare, renontiatio, nonquam ; u pro o : cuncurere, recunciliare,
discunficere, numdum (= nondum). Etiam dapnum, tyrapnus vel aliis
35 locis tyrampnus et longne pro longe scripsit. Et horum pleraque non
omnibus locis aeque, sed pro formis vulgaribus Italicis saepe etiam
antiquas Latinas scripsit.
1) Cf. p. 18, /. 26 — 28; p. 21, n. 4; p. 28, n.l;p. 25, n. 2; p. 38,
1 26—28; p. 47, l. 42. 43; p. 48, l. 14 — 21; p. 51, n. 3 ; p. 59, n. 2.
40 2) Cf. P. 32, n.l- p. 39, n. 1. 2; p. 48, l. 10; p. 54, n. 5; p. 60, l. 10.
11. etc. 3) Neglegenter etiam p. 48, /. 25 — 27. ex Cronica Sicardi
descripsit, quae hic de rebus Siciliae et Germaniae sui temporis dixit,
quae suo tempore Alberius minime scribere potuit. 4) Cf. supra p. XIV.
5) Cf. p. 93, n. 1. et p. 105, n. 1. A. 1314. duos reges in Germania
45 electos esse ignoravit. 6) Cf. p. 97, n. 4.
XVI PitAEFATIO.
cum memineris , quanta Iohannes et Matheus Villani de
rebus extra Italiam gestis narraverint.
Paucissima ac tenuia de rebus a. 1277 — 1297. retulit,
carens sane libellis de historia illius temporis conscriptis, ab
a. 1298. copiosius res Brixienses, libro cuiusdam Brixiensis, 5
ut opinor1, usus, tum etiam res Cremonenses, midta ac me-
moria digna de expeditione Italica Henrici VII. regis, VI.
imperatoris, a. 1310 — 13. tradidit. Tum minime aeque co-
piose res gestas diversorum temporum enarravit, de rebus
multorum annorum, ut a. 1340 — 1345, fere nihit atque omnino io
res ad a. 1330. fere gestas idierius quam sequentium annorum
retulit. Rebus anni 1370. relatis narrandi finem fecit,
sed pauca verba de pace, quae a. 1370. Nov. inter Vice-
comites et partem Guelforum icta erat, a. 1371. fracta post
addidit. 15
Quando ad Cronicam componendam aggressus sit, igno-
ramus. Sane apparet eum quae ad a. 1327 — 1329. tradit midto
post res gestas scripsisse: quae enim p. 93, l. 22 — 24. de
Ugolino episcopo Cremonensi dicit post episcopatum ab hoc
a. 1349. abdicatum scripta esse conicies, atque patet midtis 20
annis post a. 1328. scripta esse quae dicit p. 94, /.4. 5:
Et abinde citra dicti de Gonzaga gubernaverunt
civitatem Mantue. Alia de a. 1328. dicta post a. 1342 2,
quaedam ad a. 1329. post a. 1349. 3 scripta esse vides. Multa
etiam alia multo post res gestas narrata esse perspicis, quae 25
memoria labente ad falsos annos adscripserit , perturbato
rerum gestarum ordine, ut p. 96. post ea quae Ludowicus
Bavarus a. 1329. gessit narrata demum retulit quae a. 1327..
et a. 1328. facta sunt^ et ad a. 1331. quae a. 1333. demum
acciderunt5. Mtdta alia praepostere^, ordine temporis non 30
servato, relata esse annis a nobis in margine adscriptis lector
facile cognoscet.
Initium anni Alhertum more Cremonensium a die an-
nuntiationis (Mart. 25) fecisse censeo, quod midtis locis
factum esse vides 7, sed multis aliis locis hunc morem minime 35
servatum, initium anni aut a nativitate Bomini aut a die
1) Cf. supra p. XII— XIV. 2) Cf. p. 94, n. 6. 3) Cf. p. 101, n. 1.
4) Cf. p. 96, n. 1. 5) Cf. p. 98, n. 4. 6) Ut bis p. 85. 86. dixit
a. 1317. Henricum VII. imperatorem mortuum esse. 7) Ut p. 101.
Abraminum abbatem monasterii S. Laurentii Cremonensis a. 1346. 40
Aug. 31. mortuum esse et eodem anno die Mart. 2. successorem eius Io-
hanninum abbatem factum esse dicit.
PRAEFATIO. XVII
Ian. 1. sumptum esse perspicis1, sive aliis libris exscriptis,
sive alia ratione intercedente Jwc factum sit.
Huius Cronicae partem extremam tantum inde ab
Honorio II. papa et ab Ilenrico V. rege, IV. imperatore,
5 edidimus, ex priore parte paucissima selegimus, praesertim
quaedam ex Cronica Sicardi Cremonensis et ex tabidis mo-
nasterii S. Laurentii sive ex catalogo abbatum huius mo-
nasterii exscripta, praemisso laterculo regum et ducum Lango-
bardorum a tempore Karoli Magni incipientes, cum prior
10 pars Cronicae ex tibris nobis servatis congesta omni pretio
careat. Ad res saeculi XIV. narratas midta quidem ad-
notari potuissent, sed, ut Jiaec perscrutarer , non magnum
studium nec multam operam contuli, satis Jiabens, id verum
temporis ordinem rerum narratarum statuerem et in margine
15 adscriberem, quamvis et alia quaedam adnotaverim. Karolus
WencJc iam in apographo suo extremae partis Cronicae non-
nulla adnotaverat, quorum quaedam in linguam Latinam versa
retinui, litteris principii nominis eius K. W. adscriptis, alia
mutata in rem meam converti, bono fructu ex illis capto.
io A quoquam posterorum auctorum Alberti Cronicam
expilatam esse non percepi, neque Antonius Campo 2 inter
auctores suos Albertum commemoravit neque eius librum legisse
videtur, sed aliqua ab hoc relata, nescio qua ratione, ad
illum pervenisse miJii persuasum Jiabeo 3.
25 Berolini a. d. VI Kal. Novembres anni MDCCCCVIII.
0. HOLDER-EGGER.
1) Ut p. 73 sq. Henricum VII. regem a. 1310. in Italiam venisse
recte dixit et eodem anno Ian. 6. regem Lombardorum coronatum esse,
quod a. 1311. Ian. Q. factum est, sed loco in margine adscripto eundem
30 «. 1311. Ian. 6. coronatum esse scripsit. 2) 'Cremona fedelissima
citta' (Cremona 1585. fol.). 3) Quod ut probetur, hos affero locos
dicti libri: p. 64: da' Guelfi .... era stato rifiutato & scacciato
Fachetto marchese di Canossa mandato qui con titolo di vicario im-
periale = infra p. 75, l. 1 — 4. — P. 64: Quivi lo [Henricum VII.
35 regem) trovarono i Cremonesi che gli erano andati incontra col sudetto
Sopramonte, i quali in habito miserabile, col capo scoperto, co' piedi
scalci & con corde al collo, arrivati che furono al cospetto dell' im-
peratore, poste le ginocchia a terra, gridando ad alta voce piu volte
misericordia, non cessavano con lagrime e con lamenti Arrigo
40 rivolgendo gli occhi altrove per non vedergli, comando con
voce piena di ferocia, che fossero tutti posti prigioni = infra p. 75,
/. 24 — p. 76, l. 8. — P. QQsq.: 1317. Alli XVI. di Maggio si levo
tutta la citta in arme per opera di Giacopo & di Luigi Cavalcabo
II
XVIII PBAEFATIO.
& di Gregorio Sommo & altri suoi partigiani della fattione Guelfa . . .
questi entrati nella piazza grande di Cremona ammazzarono Egidiolo
Piperaro, il quale era asceso sopra l'arengherio j>er acquetare il tu-
multo, furono etiandio ammazzati Lionardo e Baldassare detto
Baccanino, amendue di Picenardi, non ostante che Lionardo fosse b-
cognato di Luigi Cavalcabo ; uccissero anco Gritio di Pedecani, G i o -
vanni Malombra & Egidiolo degli Alemanni con infiniti altri nobili
& popolari della fattione Ghibellina, la quale fu scacciata affatto della
citta, fuggendosene il Ponzone con alcuni altri de' principali cittadini . . .
Fu il sudetto Ponzone ricevuto in Soncino da Filippone Barbuo & 10
ottenne anche poco dopo Castellione, e furono scacciati di quei luoghi
tutti i Guelfi ,= p. 85; l. 4 — 25. Etiam quaedam, quae Antonium
Campo ex Annalibus Cremonensibus deperditis exscripsisse antea censui
SS. XXXI, p. 185 sqq., hic ex Cronica Alberti accepisse potest.
*Prima igitur etate seculi nascentis prima huius die fecit Deus %eda%
lucem, [ida est angelos]1, quam appellavit diem. Secunda firma-
mentum celi
5 *Anno domini nostri Iesu Christi ab incarnatione *f. xxxvi.
primo et ineipitur hic milesimus inperatorum. Inci-
piendo ab Octaviano imperatore, desendendob inclusive.
Post v e r o nativitatem domini nostri Yesu Christi Octavianus Mart. Opp.
Augustus inperavit annis XIIII01', Romanus genere, patre Octaviano
10 senatore, maternum genus ab Enea deducens
Desiderius a u t e m rex Longobardorum ultimus ante persecu- ^c>
tionem eius construi fecit in diocesi Brixiensic monaste-
r i u m de Lene et monasterium sancte Iulie civitatis Brixie.
15 Nomina autem ducum et regum Longobardorum,
usque ad tempus Karoli Magni qui fuerunt, hec sunt,
videlicet primo
Ivor etl -, ., , . ., . T , j. Gotifr. 23, 4.
« • duces, quibus mortuis creant sibi Longobardi regem. et sic.
20 Agilmundus fillius Agyonis successit, qui regnavit a. XXXIII;
cui successit
Lamision secundus rex, qui regnavitu annis..e; cuisuc-
cessit
Lecha f tercius rex eorum, qui regnavit a. XL ; cui successit
25 fillius eius
Geldeoch IIIIUS rex eorum, qui regnavit a. . . ; cui successit
Geldeus V. rex eorum, qui regnavit a. ...; cui succe s s it
fillius eius
Classo VI. rex eorum, qui regnavit a. . .; cui successit
30 fillius eius
Guado VIIUS rex eorum, qui regnavit a. . . ; cui successit
fillius eius
Gualtarus VIIIUS rex eorum, qui regnavit a. VII; cui suc-
ce s s it
35 a) uncis inclusa ab Alb. in rnarg. suppl. b) sic c. pro descendendo. c) bri-
xien c. d) rj" abhinc semper hoc loco pro regnavit c. e) spatium numero inserendo
vacat hoc loco et in sequentibus. f) Letha Gotifr.
1) Hoc scripsit Albertus secutus Gotifredi Pantheon II, Pistorius,
Germ. SS. ed. Struve II, p. 22 : quando dixit Deus : 'fiat lux', angeli
40 facti sunt. . . . Noluit dicere : 'fiant angeli1, sed dixit : 'fiat lux'.
Cronica Alberti de Bezanis. J
2 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
etsic. Aldoynus VIIIIUS rex eorum, qui regnavit a. . .; cui
successit fillius eius
Sic- Alboynus Xus rex eorum. Iste fuit primus qui intravit
Ytaliam, cui successit»; qui regnavit a. III, m. VI.
Elephb XIUS rex eorum, qui regnavit a. . . Postea fuerunt 5
Longobardi sub ducibus sine rege per X annos, qui fuitprimus1
Rocharus dux Longobardorum, qui ducatum tenuit
a. . . ; cui successit
Guisulphus dux eorum, qui ducatum tenuit a. . . ; oui
successit 10
Erebertus V. 2 dux eorum, qui ducatum tenuit a. . . ;
cui successit
Liutprandus VI. dux eorum, qui ducatum tenuit a. . . ;
cui successit
iii n. ' Gumarith V I Ius dux crudelissimus, qui ducatum tenuit 15
a. . . ; cui successit
Romoaldus VHIUS dux eorum, qui ducatum tenuit a. . . ;
118 cui successit
Sic[ *Antharus rex Longobardorum XIIUS post decennium ducum
successitinregno, qui regna v i t a. septem ; post quem successit 20
Agilulphus XIIIUS rex e 0 r u m , qui regna v i t a. XXV ; cui
successit fillius eius
Adaldoaldus XIIIIU8 rex eorum, qui regnavit a. X, qui fuit
de regno eiectus; cui successit
Rodoaldus3 XV. rex Longobardorum, qui regnavit 25
a. XII ; cui successit
Ariovaldus XVI. rex eorum, qui regnavit . . . ; post q u e m
Rotharus rex XVII, qui regnavit annisXVI; cui successit
fillius eius
Rodoaldus XVIIIUS rex eorum, qui regnavit a. V ; c u i successit 30
Aripertus XVIIIIUS rex eorum, qui regnavit a. VIIIIorc; cui
successit dividendo duobus filliis suis regnum primo
Bertarith et\fratribus, qui fuerunt XXUS in regno;
Gondiperth j quibus successit
Grimoaldus XX1US 4 rex eorum, qui regnavit a. . . ; cui suc- 35
cessit
Pertarith XXIIUS rex eorum, qui regnavit a. XVII5; cui
successit filli u s e i u s
a) sic cui succ. falso loco positum in c. b) Cleph Sicard. c) sic c. saepe
pro VIIIIm. 40
1) Sequentes duces miro modo collecti sunt. Gisidfus quidem
dictus est dux Foroiulanus a Paulo, Hist. Langob. II, 32, sed reliqui
duces ibi dicti hoc loco non occurrunt. Bothari ab eodem VI, 20.
dictus fuit dux Bergomas circa a. 700. Gisulfus etiam et Liutprandus
et Bomoaldus duces Beneventani diverso tempore, Gumari ex Gregorii 45
Magni Dial. III, 11. assumptus. De Ereberto nihil habeo dicendum.
2) Ivor et Agion duces connumerati sunt. 3) Hunc Bodoaldum
Albertus a Sicardi ordine, SS. XXXI, p. 146, recedens falso intrusit,
unde numeri ordinales regum abhinc uno maiores sunt numeris Sicardi.
4) Hunc nonum decimum Sicardus numeravit, fratribus praecedentibus 50
numero ordinis non dato, ideo Alberti numeri ordinales iam abhinc
duobus maiores sunt. 5) XVII annos huic dat Catal. regum Langob.
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 3
Cunipertus XXIIIUS rex eorum, qui regnavit a. XII; cuisic.
successit filli u s e i u s
Rangipertus1 XXII II us rex eorum, qui regnavit
a. uno ; cui successit allius
5 Aripertus XXV. rex eorum, qui regna v i t a. XII ; c u i
s u c c"e s s i t
Asprandus XXVI us rex eorum, qui regnavit . . . ; cui
successit
Luprandus XXVIIlls rex eorum, qui regnavit a. XXXa,
10 m. VII; cui successit
Hyldeprandus XXVIII. rex eorum, qui regnavit^ m. VI ;
cui successit2
Arstulphus XXVIIII01" rex eorum, qui regnavit
a. VIII c; cui successit
15 Rachisins XXXUS rex eorum, qui regnavit pauco tempore
et monacus effectus est ; cui successit frater eius 3
Desiderius X X X I us rex eorum , quiregnavit annis . . . s^'^ 0
H i c f u i t ultimus, q u e m cepit Karolus rex Francie; et hic
fuit finis reguui Longobardorum. Extunc inperatores et
20 reges JTranojorum tenuerunt Longobardiam sibi subiuga-
tam usque ad tempora Frederici inperatoris et fillii eius
Henrici sexti4.
Anno Domini DCCC.5 Stephanus sanctissimus venerabillis vite *f; 118'-
. Sie.
25 civitatis Cremone f u i t primus 6 episcopus, regnanteKarolo
MagnoinFrancia. Et Rotaldus Veronensis episcopus, qui cum
Pypino rege Ytalie transtulit corpus sancti Zenonis ad ecclesiam, quam
edificaverunt et multis posessionibus dotaverunt.
30 Aimo Domini DCCCXIIII01' mortuo Stephano epi-
scopo predicto Cremonensidsuccessit ei Atto in e p i -
a) XXXI Sicard. b) seq. a delet. c) sic habet cod. 2 Sicardi ; VII cod. 1.
d) cremon c,
VenetuSy SS. rerum Langob. p. 504, Sicardus p. 148. tantum XV annos ;
35 cf. ib. n. 2. 1) Liupertus hic dicitur recte a Sicardo p. 149. Nullus
catalogorum regum Langobardorum huic annum unum tribuit, sed alii
mens. VIII, alii annos II. Sed Raginpertus dux Taurinensium octo
mensibus post obitum Cuniperti elapsis, ut tradit Paulus, Hist. Langob.
VI, 18, regnum Langobardorum invasit. Sed eodem anno mortuus
40 est. Ex quodam igitur libello, qui haec ex Hist. Langob. excerpta
habebat, haec Albertus assumpsit. 2) Hoc loco omisit Albertus Ratchi-
sum, Sicard. p. 150. 3) Haec Albertus ex Ubello quodam accepisse
videtur, in quo quaedam de Ratchiso ex Libro pontificali exscripta essent.
Ratchis post mortem Aistulfi re vera brevi tempore regno potitus est ;
45 cuius frater fuit Aistulfus, non Desiderius, 4) Non igitur usque ad
tempus Friderici II, ut Albertus opinatur. 5) Annos regum, sub
quibus Sicardus episcopos Cremonenses vixisse retulit, Albertus ad hos
posuit. 6) Nota Alberti temporibus nihil etiamtum compertum neque
adinventum fuisse de prioribus episcopis Cremonensibus.
1*
4 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
sic. scopatu, qui fuit secundus episcopus Cremonensisa, inpe-
r a n t e Lodovic o inperatore, filli o Karoli \
*f. 121. *Karolus Magnus p r i m u s inperator factus anno ab incarna-
GoUfr- 23,9. tione Domini nostri DCCC. primo, indictione...^, ab Urbe 5
c' autem condita MDLII cui2 successit Leo Armenus8,
fillius Bardi patricii, in Grecia, cum quo rursus Karolus pacem per-
petuam hoc modo firmavit, ut alter alterius semper frater nominetur,
et alter ab altero semper iuvetur. Grrecus autem inperator Orientem
sic. et Constantinopolim, Karolus vero et successores habeantc Romam et io
Occidentemd. Abhinc igitur gesta orientalium Grecis cronographis
relinquentes , que apud nos gesta sunt occidentalia prosequamur.
Placuit utrisque predictis inperatoribus, ut honor comu-
nis habeture. Set4 iste inperator Constantinopolitanus
non fit per electionem, set per successionem, ut fillius is
a patre et frater a fratre, et sic de singulis; et coro-
nari debet corona aurea tantum a patriarcha Constan-
tinopolitano in ecclesia sancte Sophie, ut allii reges.
Karolus vero et successores inperator fit per electionem
a tribus archiepiscopis, scilicet Magontino* Coloniensi, 20
Treverensi, et quatuor laycis, scilicet comite Remensif,
duce Saxonie, marchione Bardaburgensi" et rege Boe-
Mart. Opp. mie, olim duce. Unde versus :
Magontinensis, Treverensis, Coloniensis,
Quilibet inperii fit cancelarius horum. 25
Et palatinus dapifer, dux portitor ensis,
Marchio prepositus camere, pincerna Boemus:
Hii statuunt summum^ cunctis per secula summum.
Dicunt quidam, quod rex Boemie de necessitate vocan-
dus non est, nisi et allii discordant, nec istud ius habuit 30
ab antiquo, set hodie de facto tenet 5. Et inperator habet
quatuor sedes principales, prout constat hiis versibus:
Gotifr -23 15 *Primus Aquisgrani locus est, post hec Arelati*,
Inde Modoetie regali sede locari,
Post solet Ytalie summa corona dari. 35
*) Manu Alberti superscr. •. Iste locus hodie non est de
necessitate.
a) cremon c. b) spatium numero inserendo vacat. c) hat c. d) seq.
quibus omnibus delet. e) sic c. f) sic c. pro Renensi. g) sic (bardaburgeu) c.
h) sic c. h. I. et infra f. 142, p. 9 ; dominum Martin, 40
1) F. 119' — 120. exstat catalogus imperatorum ab Augusto usque
ad Karolum Magnum. 2) Michaeli I. imperatori Constantinopolitano.
3) Albertus Armenus ex Cont. Bedae, Auct. antiq. XIII, p. 342 (cod. 4t),
recte addidisse videtur. 4) Sequentia fere omnia leguntur, multa ad
verbum convenientia, in tractatu edito ab A. Werminghoff, 'Zeitsckr. der 45
Savigny - Stiftung, Germ. Abth.' XXIV (1903), p. 382 sq., ubi et versus
Martini. 5) Haec propius accedunt ad Henrici de Segusio lecturam
super V libris decret. ad l. I, tit. 6, c. 34. quam ad tractatum supra
n. 4. laudatum p. 382.
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 5
In quibus sedibus pro unaquaque debet coronari una
corona, prima Aquisgrani diocesis Coloniensis [coronaa
ferrea*]. Secunda Arelati** diocesis b Tercia
Modoetie*** diocesis Mediolanensis0 corona [argentead,t] K
5 Quarta+t Eome corona aurea per summum pontificem
debet coronari +tt- 2, et portat tria regalia insignia, sci-
licet crucem sanctam, gladium et lanceam sanctam sancti
Mauricii. Portat etiam allia tria, scilicet septrum, po-
mum aureum et coronam 3 ; quid autem significent ista,
lo nunc dimitemus
Guido4 Yiturbiensise ponit in cronica sua sic : f. 122.
Karolus erat autem corpore amplo ac robusto, statura eminentef, Gotifr. 23,13.
*) In marg. manu Alberti alio atramento aquoso: Ferrum autem
fortitudinem significat, qua vincere debet rebelles et in-
5 fidelles conculcare. In Cle[mentinis] de iure iurando :
Romani 5.
**) Manu Alberti superscr.: hodie non est de iiecessitate.
***) Manu Alberti superscr. : q u e h o d i e est secunda, ut habetur
in Cle[mentinis] de iure iu[rando], c. Romani.
:0 +) In marg. manu Alberti alio atramento aquoso: quamg in-
gressus Ytaliam recipit ab archiepiscopo Mediolani in villa
seu in castro Modicensih eiusdem diocesis, tamen Hen-
ricus 6 imperator recepit in Mediolanensi0 ecclesia
sancti Ambrosii. Argentum autem designat mundiciam
.5 et claritatem, significat principem tallem principemi ipsum
debere esse. In Cle[mentinis] de iu[re] iu[rando], c.
Romani.
++) Manu Alberti superscr. : hodie est tercia.
+ H) Zn marg. manu Alberti alio atramento aquoso : In ecclesia
io sancti Petri a d altare sancti Mauricii ; e t designat aurum,
quod omnibus metallis est excellentius, ipsum inperatorem
alliis regibus et principibus in potentia et iusticia excellen-
tiorem esse designat i ; in Cle[mentinis] de iure iu[rando] ,
c Bomani.
15 a) cor. ferrea in spatio vamo relicto post ab Alberto inscripta. b) spatium
nomini inserendo vacat. c) mediolaii c. d) argent in loco raso post manu Alberti
inscr. e) sic (uiturbieii) c. f) nte post (recentiore manu?) Jinea perducta deletum.
g) qua c. h) modiceii c. i) sic iterum c.
1) Antea hoc loco Albertus ferrea scripsisse videtur (cf. infra
lo f. 196r,), cum hoc loco argentea et supra corona ferrea postea ab eo
scriptum sit. 2) Eadem vide iterum infra f. 141'. 142, p. 9. 10.
3) Haec (et portat — coronam) scripsit Albertus secutus Gotifredi Viterb.
Pantheon XXVI, 1—7, SS. XXII, p. 272—275, qui exponit, quid in-
signia imperialia significent. 4) Infra f. 133, p. 7. recte Grotifredus et
15 f. 138v, p. 8. Guitofredus, f. 154v, p. 15. Guithofredus Albertus scripsit.
5) In glossa ad Clementinarum decretalium II, tit. 9 (cap. unicum), ex qua
omnia fere hoc loco in margine addita exscripta sunt. 6) VII. Cf.
infra f. 186.
6 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
Gotifr. apice capitis rotundo, occulos s u o s habuit pregrandes et vegetes,
barbam ad pedis longitudinem deferens \ p r o a nasum paululum ex-
cedentem mediocritatem , caniciem pulcram , faciem letam et ylarem.
f'12yc' Anno Domini ab incarnatione XL^, tempore Lotharii, 5
Lodovici fillii, inperatoris Pancoardus fuit tercius episcopus
Cremone0
f. 124. Iste Lodovicus inperator taiuquam fidellissimus Chris-
tianus et amator sancte matris ecclesie temporibus do- 10
mini Paschali(1 pape Romane ecclesie privillegium de
infrascriptis civitatibus, opidis et castellis donavit, primoe
*f. 124'. "Lodovicus inperator ait2: Statuimus et concedimus per hoc
factum? confrmationis nostre tibi beato Petro, principi appostolorum, et
per te vicario tuo dompno Paschali summo pontifici et universali pape 15
et successoribus eius in perpetuum, sicut a predecessoribus vestrisS usque
nunc in vestra potestate et ditione tenuistis, [primoh videlicet]:
Civitatem Romanam cum ducatu suo et suburbanis, viculis atque omnibus
territoriis eius, montanis ac maritimis, littoribus, portubus seu cunctis
civitatibus, castellis, oppidis ac viculis, id est Portum, Centum - cell i , 20
Schere'1 , Bledam, Marthuranum^- , Sutrium
f. 12G. subscriptionibus pactum istud nostre confirmationis roboravimus et per
legatum sancte Romane ecclesie Theodorum nomine pr ocur atorem^
dompno Paschali pape direximus.
Ego Lodovicus misericordia Dei inperator subscripsi, et sub- 25
scripserunt tres fiilii eius et episcopi X, abbates VIII, comites XV et
bibliotecarius et mansionarius et hostiarius unus.
Sic. Huic Lodovico inperatore Ytaliam ingresso in teritorio
Sabinensi beatus Iohanes Baptista in visione apparuit precepitque, ut
edifficaret ei ecclesiam ; quod et fecit ubi dicitur Argentella. Huius 30
Mart. Opp. tempore Normani, quodmidem sunt quod Norveni, Galliam graviter
infestant
/".127. Anno Domini DCCCLV. Benedictus quidam fuit IIIIUS
Sic- episcopus Cremonensisn, regnante Lodovico fillio Lotharii in- 35
iac. deVar. peratoris0. Anno Domini DCCCLVI, ut legitur in libro
Voraginis ystoriarum sanctorum, quod in Maguntia paro-
chianad malignus spiritus parietes domorum
f.129'. H u i u s e t i a m tempor eP, scilicet anno Dominil . . . * , 40
IC'duo fuerunt episcopi gloriossi in Lonbardia, unus nomine Paulus,
a) sic (cp) c., qnod delendum est. b) sic pro DCCCXL. c. c) in marg.:
Nota de tercio episcopo Cremoii. d) sic c. e) primo p>ost alio atramento ab AU>.
suppl. f) pactum dipl. g) ue e corr. h) po vj post linea perdncta delet. i) cen-
tum cellischere c. k) Manturauum dipl. 1) Theod. nomenculatorem dipl. m) sic 45
(g.-) c. ; qui Martin. n) cremon c. o) in marg.: Nota de quarto episcopo Cremoii.
p) seq. duo fuer deletum. q) seq. D deletum. r) spati/nn numero inserendo vacat.
1) barbam — deferens Albertus ex Martini Oppav. Chron.
p. 461. inseruit. 2) Pactum Hludowici Pii Albertus intcgrum de-
scripsit, editum LL. Capit. I, p. 352 — 355, nr. 172; Reg. Imp. I-, 50
nr. 643.
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 7
qui Placentinam ecclesiam per Suffronium destructam reparavit, et Sic.
Gonboldus Parmensis, qui canonicam Parmensem instituit
Anno Domini DCCCLXXXV. x [Landoa Cremonensisb f;1*2-
5 fuit episcopus, qui corpus martiris Archelay de Roma Cremonam
portavit et archarium instituit, cui pro luminaribus beneficium as-
signavit].
Scribit Gotifredus Viturbiensis in quibusdam gestis Ro-f-1^-
10 manorum, quod post Karolum tercium, tamquam inperio a Francis ° '
ad Lonbardos translato, Arnulphum in cathalogo inperatorum non
nominari, Lodovicum ceterosque post ipsum in numero augustorum
poni. Allii antec Arnulphum in cathologo*1 ponunt. Eos autem
qui post eum confuse usque ad Octonem regnaverunt non inperatores
15 et augustos©, set invasores etf augustos appellare consueverunt ; non
multo post mortuo Bosone rege Francorum occidentalium et in ecclesia
sancti Dionisii sepulto Karolus ibi rex creatur.
'Anno Domini DCCCCXill.g tempore'".* Iohanesi 'fuit epi- f 1U-
20 scopus Cremonensiso sextus , cancellarius Beringarii secundi in-
peratoris, qui comitatum per V milliaria inpetravit. I s t e 1 • 3 edifi- Bonizo.
cavit ecclesiam in palatio Lateranensi m.
Anno Domini ab incarnatione DCCCCXX , tempor e Sic.
25 Ugonis inperatoris Daybertus fuit episcopus11 Cremonensis0.
Anno0 Domini ab incarnatione DCCCCXIII.P Berengarius f. 135.
IJu s q inperavit annis VI , qui successit Beringario primo
pontificatu Landir pape anno regni sui XXVIII4. [Huiuss
so Beringarii cancellarius nomine Iohanes fuit episcopus Cremone n s i s ,
qui comitatum per quinque milliaria inpetravit anno Domini
DCCCCXIII5].
Anno Domini DCCCCLXI, tempore Ottonis maioris et primi f. 137'.
35 inperatoris Luigo Cremone fuit episcopus, qui corpus sancti Ymerii
episcopi et confessoris de oppido Sancti Flaviani scito in episco-
patu Ymeliensi t Cremonam transtulit, et in maiori ecclesia trans-
latum estu.
40 a) uncis inclusa deleta. b) cremoii c. c) sic c. ; autem Gotifr. d) sic h.
I, c. e) auguos c. f) supple non, quod et in codicibus classis D Gotifredi, cuius librum
Albertus habuit , deest. g)_III e corr. h) seq. Beringe (alio atram. in loco raso)
inperatoris deletum c. i) Iohs in loco raso, sequitur locus rasus in c. k) sextus in
loco raso. — De episcopo Cremoh VIus (!) in marg. 1) Iste — lateran alio atram.
45 post add. m) laterah c. n) in marg. : De episcopo Cremoh VII. o) littera A
minio pingenda deest c. p) DCCCCXVIII(?) corr. DCCCCXIII. q) ius II«s in loco
raso. r) Landi alio atramento in spatio vacuo relicto. quod hoc nomine amplius est,
post ab Alb. suppl. s) uncis inclusa post deleta. t) y (delet.) |;ymeliensi c. u) in
marg. : Nota de translatione corporis sancti Ymerii et de episcopo Cremon.
5"
1) Sub a. 875. haec habet Sicardus. 2) Iohannis X. papae,
sub quo haec leguntur. 3) Scil. Iohannes X. papa. 4) Non patet,
quid hic annus regni velit. 5) Haec deleta, quia eadem iam f. 134.
scripta sunt.
8 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
Sic. Anno Domini DCCCCLXVI, tempor e Oto n i s secund i Liut-
Ma£" °w- et prandus Cremone fit episcopusa. Anno Domini DCCCCLXXV. Sanctus
' ' Adalbertus sive Albertus Bohemorum episcopus e t natione floruit.
Hic primo fuit episcopus Pragensis, post revelante Deo Pannoniam
veniens primum regem Ungarorum, videlicet sanctum Stephanum, cum 5
multis alliis baptizavit^. Demum per Poloniam transiens et eosdem
in fide confirmans, in Prusciam veniens, ibidem predicando fidem
Pruscis martirio coronatur, tempore Ottonis inperatoris secundi.
^ol3fq Otto iste inperator secundum illosc istoriographos, qui Arnolphum 10
' ' in cathalogo inperatorum posuerunt et allios reges, qui interim in
Ytaliad tenebant, a chatalogoe excludunt. Secundum vero Romanos
istoriographos, qui Arnolphum a cathalogo inperatorum excludunt et
Lodovicum atque duos Beringarios et Ugonem atque Beringarium,
Lotharium atque Beringarium quartum et Albertum in numero 15
et cathalogo ponunt. Secundum vero Cronicam Martinianam
et Sycardinam omnes supradictos in cathalogo inpera-
torum ponunt. Set Guitofredus Viturbiensis f ins cronica
sua ponit Ottonem in cathalogo, allios vero negat; ab
isto Ottone LXXIIII.h ab Augusto ab eo tempore regnum Roma- 20
norum post Francos et Longobardos inperatores predictos ad Teotho-
nicos reversum est et ad Francos Orientales.
MartOpp Anno1 Domini ab incarnatione . . . k Iohanes papa
XVIUS, natione Romanus, ex patre !, successit Iohani 25
XV. pape inperante Ottone tercio inperatore
Reperitur in instrumentis monasterii m sancti Lau-
rentii11 Cremone, quod dominus Oldericus0 fuit episcopus
Cremouensisp de genere Francorum, [comesq et fillius
Nanntelmi comitis], fondavit seu fondari fecit monaste- 30
stc. rium sancti Laurentii martiris foris murum civitatis r pre-
986. dicte8-1, instituit et ditavit anno Domini DCCCCLXXXVI\
indictione XIIIIa u. Iste Oldericus fillius fuit Nantelmi
a) in marg, : De episcopo Cremon. b) batpauit c. — In marg. : De rege
Ungarorum baptizato per episcopum Boemorum. c) seq. istoria delet. d) imperium 35
Gotifredi omissum. e) sic h. I. c. f) sic (viturbien) c. g) seq. littera deleta.
h) iste Otto est LXXXIIII. ab Aug. Gotifr. i) littera initialis A minio pingenda
deest. k) spatium numero inserendo vacat. 1) spatium nomini inserendo racat.
m) mon c. n) laui' c. o) seq. eps delet. c. — In marg. manu Alberti : De Olderico
episcopo Cremon et moii sancti Laurentii Cremone. p) cremon c. q) uncis in- 10
clusa ab Alb. in marg. suppl. r) seq. pdece delet. c. s) pde c. t) DCCCCLXXXVIIII.
radendo corr. DCCCCLXXXVI. c. u) seq. die XIII I°r mensis Madii delet.
1) Tabula, qua Odelricus episcopus Cremonensis se monasterium
S. Laurentii fundasse profitetur, data est a. 990. Maii 31, Codex diplom.
hangobardiae (Mon. hist. patriae XIII) col. 1501 sqq., nr. 853, in qua 45
legitur : ego Odelricus episcopus sancte Cremonensis ecclesie, filius
bone memorie Nantelmi comitis ex genere Francorum. Sed patet
Albertum et aliam tabulam vel notitiam anni 986 (Maii 14? vide n. u.),
cui indictio XIIII. convenit, nunc deperditam, legisse.
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 9
comitis de castro Sepio1 comitatus Colonie2, licet de
genere Francorum nominetur
*Annoa Domini ab incarnatione DCCCCLXXXXHI. *f. uc.
5 Gregorius papa quintus, natione Saxo, ex patre Ottone, qui primo Mart. Opp.
vocabatur Bruno, successit Iohani XVI0 pape temporibus
Ottonis tercii inperatoris
Huius temporibus, inperante Ottone tercio inperatore, sk.
Oldericus episcopus Cremone nsisb predictus, qui instituit mo-
10 nasterium c sancti Laurentii d a t q u e ditavit, fabrica r i f e c i t archam
beato Ymerio et corpus sancti Gregorii martiris de Spoleto Cremonam
portavit; cui monasterioc Gezonem in abbatem de mandato
dicti inperatoris prefecit atque ordinavit, anno Domini ab
incarnatione DCCCCLXXXXIIII e .
15
Annoa ab incarnatione Domini millesimo primof, inperante f. 141.
Henrico primo, Landulfus fuit episcopus Cremonensis^, capellanusg
dicti inperatoris, qui fuit accerrimus monasterii c sancti Lau-
rentiid dicte civitatis et populi Cremonensisb persecutor. Quo-
20 circa populus ipsum de civitate eiecit et pallatium episcopale
turibus et duplici muro muratum destruxit. Proinde, licet episcopio
multa conquissierith, tamen per superbiam et multa per inerciam
perdidit. Eodem autem tempore l .
25 Licet isti tres Ottones per successionem generis regnaverint, f> U1'-
post tamen institutum fuit, ut per officiales inperii inperator eligeretur, a) ' pp'
qui sunt septem, videlicet tres cancellarii, scilicet Magontinus can-
cellarius Germanie , Treverensis cancellarius Gallie , Coloniensis
cancellarius Ytalie, *marchiok Brundeburgensis 1 camerarius, dux *f. 142.
30 Saxonie ensem portans, marchio palatinus dapifer, rex Boemie
pincerna. Unde versus :
Magontinensis, Treverensis, Coloniensis,
Quilibet inperii fit cancelarius horum.
Et palatinus dapifer, dux portitor ensis,
35 Marchio prepositus camere, pincerna Boemus :
Hii statuunt summumm cunctis per secida summum.
a) littera initialis A minio pingenda deest. b) cremon c. c) moii c.
d) laur c. e) in marg.: De translatione sanctorum corporrum Ymerii et Gregorii et
institutione mon sancti Laur. Gezo primus abbas mon sancti Laur. f) primo —
40 primo in loco raso. g) capell. — eiecit Alberti manu in loco raso. b) 9quiesierit
(corr. 9quissierit?> c. i) unus et dimidius versns post haec vacant. k) a f. 142. alio
atramento subfusco scriptum. 1) sic (brundeburgen) c. m) cf. supra p. 4, n. h.
1) Cf. Codex diplom. Langobard. p. 1108 sq., nr. 644: Constat me
Nantelmus comes Sepriense, abitator castro Seprio, filio quondam
45 Rostanni , qui visit lege Salicha ; unde in diplomate Ottonis III. dato
a. 992. Maii 21, MG. Dipl. II, p. 508, nr. 97, quo res a Nantelmo
patre et Wilielmo fratre comitibus hereditate acceptae Odelrico episcopo
conftrmatitur, legendum esse patet in curte castri Sebrii (pro Febrii,),
ut recte legitur in Cod. diplom. Langobard. p. 1523, nr. 865. 2) Quid
50 Colonie hoc loco velit, non facile intettegitur. A Friderico I. imperatore
ecclesia Coloniensis quasdam possessiones in comitatu Seprii accepit.
10 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
Et inperatora Eomanus debet dominari omnibus re-
gionibus totius mondi de iure, sicut dicitur in prin-
cipio Codicis x : Omnia que videmus nostra sunt et cet. Et
debet coronari tribus coronis : Prima corona ferrea coro-
natur Aquisg-rani Coloniensis diocesis. Secunda corona 5
argentea coronatur in ecclesia Modoetiensib per archiepi-
scopum Mediolani. De tercia vero coronatur aurea in
Urbe in bascilica sancti Petri per summum pontificem 2,
et tunc post coronationem statim asendit0 unum montem
prope Eomam per duo milliaria, qui vocatur mons 10
Marro , qui est altior omnibus alliis montibus contiguis
dicte urbisd, cum manu sua tenens ensem, volvendo se
dicit et precipit : 'Omnia que videmus nostra sunt et ad
mandata nostra veniunt per universum mondum'3. Set
hodie quedam regiones exempte sunt et non subsunt ei 15
in aliquo.
Mmt.opp. Annoe ab incarnatione Domini M°XXI. Iohanes papa
XXUS, natione Romanus, ex patre Gregorio, successit Benedicto
octavo in sede inperante Henrico inperatore primo, 20
r e g e autem II0, qui proprio nomine vocabatur papa
f et sedit annis VIIII01^, m. VI4. Iste papa guer-
ram habuit cum Romanis. Anno Domini ab incarnatione
1021. M°XXI. Landulphus episcopus Cremonensish predictus
r' ;* penitens de persecutionibus iniuste, iniuriis et dampnis 25
illatis nionasterio1 sancti Laurentiik dicte civitatis, in-
perante predicto inperatore Henrico, ecclesiam sancti
Victoris martiris Cremone cum omni edifticio sibi ad-
herente prioratum instituit et monasterio1 predicto sup-
posuit et perpetuo donavit. Existente abbate dicti 30
monasterii1 Lanperto quidam1 nomine secundo111,5.
sk. Anno n Domini M°XX VI, regnante Conrado inperatore
secundo, Ubaldus Cremone fuit episcopus, successor Landulphi
a) seq. debet delet. b) modoetieii c. c) sic c. pro asceudit. d) sic c.
e) littera initialis A minio pingenda deest c. f) spatium nomini insermdo vacat. 35
g) sic persaepe etiam scriptum est ad numerum VIIII in c. h) cremon c. i) mon c.
k) laur c. 1) sic c. m) -fdco (pro scdo^ alio atram. post add. c. n) sequentia
Alberti manit, sed alio atram. post suppleta.
1) Nescio, ubi hoc legatur. 2) Eadem vide supra p. 5. 3) Cf.
tractatum supra p. 4, n. 4. allatum p. 383 sq. 4) Sic (a. VIIII, m. 40
VI) habet Gotifr., SS. XXII, p. 295; a, VIIII, [m. VIIII A] Martin.
Oppav. 5) Haec ex tabula Landulphi episcopi data a. 1021. Apr. 22,
Muratori, Antiq. Ital. V (Mediolani 1141), col. 983 sq.; L. Astegiano,
Codex dipl. Cremonae I, p. 57 sq. , nr. 37. Primus abbas monasterii
S. Laurentii fuit Lampertus I, qui in tabula fundationis huius mona- 45
sterii p. 8, n. 1. laudata nominatur.
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 11
condam episcopia, qui quoque d i c t u m monasterium sancti Lau- Sic.
rentii persecutus est et apud Lacum-obscurum pugnans inpugnatus est
industria et sapientia dicti dominib Lanperti abbatis
dicti monasteriic. Eodem tempore Aripertus fuit archi-
5 episcopus civitatis Mediolan i d . Huius tempore Haymericus Mart. Opp.
sancti Stephani primi regis Ungarorum fillius virgo cum sponsa sua
obiit miraculis coruschan t i b u s.
Annoe Domini ab incarnatione M°XLVIIIIor Benedictus f. 143'.
10 papa VIIIIUS, natione Tuschulanus, ex patre Albrico, successit
lohani papeXX0 inperante Conrado secundo*" inpera-
tore
Annos ab incarnatione Domini M°XXXVIII, in- 1038.
perante Conrado inperatore, Valdericus l fuit abbas mo-
15 nasterii sancti Laurentii Cremone.
Annoe ab incarnatione Domini M°XLIIL Gregorius VIUV- 144.
papah, qni proprio nomine vocabativr Iohanes archipresbiter
Sancti Iohanis ante portam Latinam, natione x , ex
20 patre l , successit Benedicto nono pape temporibus
Conradi inperatoris
Anno Domini ab incarnatione M°XL.k Walde- 1040.
manus monasteriic sancti Laurentii1 Cremonensism fuit
abbas.
25
*Annoe Domini ab incarnatione M°XXVLn Conradus *f. iw. Sie.
secundus0 inperator, nationeP Francus, defuncto Henrico p r i m o Got. 23, 34.
inperatore Claudo sine filliis, Conradus predictus conscilio p r e -
dicti Henrici0* inperatoris, cuius tamen1', dum viveret, gratiam non
30 habebat, ab omnibus electus est ad inperium
Anno ab incarnatione Domini M°XXX, anno autem 1030.
regni eius Conradi inperatoris secundi VII0, inperii vero
IIIIto, indictione XIIIa- 2, tercio Idus Octubr. privillegiavit oa. 13.
monasterium0 sancti Laurentii Cremone supplicationibus
35 a) in marg. : Nota de Ubaldo episcopo Cremoii. b) . d . c. c) moii c.
d) in marg. : Nota de Ariperto archiepiscopo Mediolani. e) Httera initialis A minio
pingenda deest. — In marg.: Pax>a Benedictus VIII1U*. f) Conr. sec. in loco raso,
sec. alio atram. g) haec alio atram. ab Alb. post suppleta. h) in marg. : Gregorius VI«»
papa. i) spatium nomini inserendo vacat. k) XL° in marg. corr. M°XL. 1) laur c.
40 m) cremoh c. n) M°XXVII. radendo corr. M°XXVI. o) in marg.: Conradus imperator.
p) natioe c. q) seq. nunc delet. c. r) cu (pro tn), ut videtur, c.
1) De quo vide diploma Heinrici III. datum a. 1040. Ian. 17,
Stampf, ' Beichskanzler' III ) p. 646 sq., nr. 458 (nr. 2163). 2) Legas
XIIIIa. Reliquae notae chronologicae bene inter se conveniunt. Hoc
45 diplomatis excerptum edidit H. Bresslau MG. Dipl. IV, p. 207, nr. 155,
ubi vide de numero indictionis.
12 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
domini Lamperti abbatis monasteriia eiusdem abbatis^*1.
Mart. Opp. Iste inperator multas leges condidit
Got. 23 34. deinde reversus 2 in Franciam ad civitatem Traiectum inferiorem per-
venit, ibique infirmatus obiit anno regni sui . . . c , inperii vero . . . c • 3, 5
Mart. Opp. et post mortem eius permansit vacuum inperium tribus annis.
"7.146. *Annod ab incarnatione M°XLVII.e Damascusf papa 11™,
natione Theotonicus, ex patre 8', qui proprio no-
° ' et 'sic mine vocabatur Popi u s patriarcha Aquiligensis, successit Clementi
pape II0 inperante Henrico inperatore II0, ratione 10
Mart. Opp. a u t e m regni III0, qui sedit Rome inpapatu diebus XXIII;
et cessavit diebus XI. I s t e fuit invasor sedis appostolice et
subito defunctus est.
1047. Anno Domini ab incarnatione M°XLVII. quidam
nomine Guisalbertus fuit abbas monasterii sancti Lau- 15
rentii11 Cremone quintus.
"7.147. *Annod Domini ab incarnatione M°LII1. Victor papa
Mart. Opp. tt„o » 1 o- •
Got. 23 37. *■*■ 1 g^nere Alamanus, ex patre », qui proprio nomme
Gebahardus vocabatur, Astetensis episcopus , succe s s i t Leo n i 20
Mart. Opp. pape inperante Henric o inperator e 1 1°, q u i sedit annis II, m.
III; et cessavit diebus III. Hic papa timore inperiali factus
est papa; qui apud Florentiam synodum cellebravit et multos epi-
scopos propter symoniam et fornicationem deposuit. Hic in Galias
veniens ab Henrico inperatore gloriose suscipitur. 25
1055. Anno Domini ab incarnatione M°LV. Otto abbas
monasterii8 sancti Laurentii11 Cremone fuit1.
„ *C-147'- *Annod Domini ab incarnatione M°LV.k Benedictus
Mart. Opp. . .
papa Xus, natione S, ex patre », qui proprio 30
nomine vocabatur Mitius , successit Stephano pape in-
perante Henrico inperatore II0, rege autem tercio, qui
sedit in papatu m. VIIII01' 1 . I s t e f u i t Velletrensis episcopus,
factus papa per violentiam, postea cessit. Anno111 Domini
ab incarnatione M°LV. Otto nomine fuit abbas mona- 35
steriia sancti Laurentii Cremone4, qui in ordine sextus.
a) mon c. b) sic iterum c. c) spatium numero iitserendo vacat c. d) littera
initialis A minio pingenda deest. e) radendo corr. ex A1°XLVIIII. f) sic c. g) spatium
nomini inserendo vacat. h) laur c. i) in marg.: De abbate VI0 sancti Laur. k) om- 40
nia quae f. 147'. leguntur alio atramento scripta ab Alberto postea addita esse videntur.
1) pap. MVIIIIor c. m) Anno — sextus post delet., et in marg. alia posteriore manu
adnotatum: Duplicatf est, ideo can[cellatum].
1) Diploma, ex quo haec excerpta sunt, non exstat. Cf. P. Kehr
in 'Nachrichten der kgl. Ges. der Wiss. zu Gottingen, Philol.-hist. Kl! 45
1903 (Gott. 1904; p. 547. 2) Conradns II. imperator. 3) Gotifr.
p. 242. habet anno regni sui XVII, imperii vero XIIII. 4) Eadem
vide supra l. 26. 27.
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 13
Annoa Domini ab incarnatione M°XLVIIIb, indictione f. 148.
prima , Henricus IIUS inperator, set ratione Henricorum regum tertius Got. 29.
est numerandus ■
Anno Domini M°LII° Bonifacius marchio sagitta in spineta £•* '
5 occissus est, et quidem, ubi sagitarius pedes et genua fixit, radix
omnis arruit, et herba cum germinet0 in circuitu ibi ulterius non ger-
minavit, ut Dei nutu apparerent latentis vestigia occissoris. Inperator Got. 23, 37.
rursus Italiam ingressus comitissam Beatricem, matrem scilicet comitisse
Mathilde, consanguineam suam, viduam Bonifacii marchionis, secum
10 deduxit.
Annod Domini M°LV, indictione VIIae*2, octavol055?
Kall. Septembr. f Comitissa Adelaxia, nxor condam ^. 25.
Ugonis comitis, monasterium g sancti Thome de Aqua-
nigra diocesish Brixiensis de snis propriis bonis dotavit,
15 anno inperii1 dicti dominik Henrici inperatoris VII * • 3.
*Annoa Domini ab incarnatione M°. . . m Alexander jjjart *0pp
papa IIUS, natione Mediolanensis, ex patre n, successit
Nicholao pape temporibus n, qui proprio no-
mine vocabatur n, qui sedit annis II ° , -m. VI , d. XXV.
20
AnnoP Domini ab incarnatione M°LXIII. Arnulphus Sic.
XIIIUS fuit episcopus Cremonensis <1, tempore Henrici in-
peratoris tercii1'.
*f 149'
*Annoa ab incarnatione Domini M°. . .m Gregorius ^rt< 0pp^
25 septimus p a p a , natione Tuscus , patria S e nensis , ex patre
A n#4, quiproprio n o m i n e Aldibrandus vocabatur,/^"^^
monacus Cluniacensis et archidiacon u s cardinalis dominik
Alexand r i pap e secundi, predecessoris sui, qui propter lauda- Mart. Opp.
bilem vitam a cardinalibus est in papam electus temporibus Hen-
30 rici inperatoris . . .s, regis autem . . ,s, qui sedit annis . . .s.
Quod quia sine inperatoris concessione actum est Ante Got. 23, 39.
hunc inperatorem non legimus aliquem a Romano pontifice excomuni-
catum aut inperio privatum, nisi forte illud pro excomunicatione
reputetur, quod Philippus primus Christianus inperator ad breve
35 tempus a Romano pontifice inter penitentes legitur collocatus, aut
illud, quod Theodosius ob cruentam hominum * a liminibus ecclesie
legitur sequestratus. Anno Domini ab incarnatione
M°LXXVTII, tempore dominik Gregorii pape translata
a) littera initialis A minio pingenda deest. b) M°XLVI. (ubi iam XLVI alio
40 atram. in loco raso) corr. in M°XLVIII. c. c) sic c. cum codice 1 Sicardi. d) haec
ab Alb. alio atram. post suppleta. e) seq. die delet. c. i) setpfrr c. g) moii c.
h) diocj* brixien c. i) seq. eius delet. c. k) . d . c. 1) reliqua pars paginae racat. —
In tnarg. : Nota de dotatione mon sancti Thome de Aquanigra diocf Brixieh. m) spa-
tiuvn vacat. n) spatium nomini inserendo vacat. o) XI Martin. p) haec ab
45 Alb. post suppleta. q) cremon c. r) reliqua pars paginae vaeat. — In marg.: Nota
de episcopo Cremoh XIII. s) spatium numero inserendo vacat, t) supple cedem.
1) A. 1048. vere fuit indictio I. 2) A. 1055. indictio VIII. et
IX. fuit. 3) 1053. fuit Heinrici annus VII. imperii. 4) ffilde-
brandi pater fuit Bonizo (Bonicus).
14 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
1078. fuerunt corpora sanctorum Marcellini et Petri exorciste x
de Eomaa Cremone et in monasteriob sancti Thoine
eiusdem civitatis fuerunt collocata pontificatus eiusdemc.
1086. [Etd anno Domini millesimo LXXXVI. Urso de Orso-
nibus fuit VIIIUS abbas 2 monasteriib sancti Laurentiie
Cremonef]. Anno Domini ab incarnationeg M°LXXXVIII.3
Mart. Opp. Ossa beati Nicholai episcopi de Mirea civitate Licie iam destructa
a civibus Barensibus transferruntur
*f. 150'. *Annoh Domini ab incarnatione millesimo LXXX.VIIII. Ur-
Mart. Opp. , TT , . • , . .
banus papa llus, natione », ex patre i, qui
Got. 23, 38. pr oprio nomine vocabatur Octo episcopus Hostiensis, s.uc-
c e s s i t Victor i in sede temporibus Henrici tercii in-
peratoris, regisautemquarti
Eodem tempore civitas Iherusalem a paganis conculcata erat atque 15
detenta, sepulcrum autem Domini ab eis causa questus venerabilliter
habebatur, vivente adhuc inperatore Henrico inperatorek tercio et
r e g e quarto et Alexio rege Grecorum. Tunc prefatus d 0 m i n u s
Urbanus papa propter miseriam Iherosolimorum transiens in Gallias ad
defensionem sancti sepulcri Christianorum arma conmovit atque ex 20
diversis nationibus centum millia hominum ad arma collegit. Et
Sic anno Domini M°LXXXXVI. multitudo peregrinorum per Cremonam
transeuntium marre transivit, qui transactis tribus annis Iherusalem
Dei gratia recuperaverunt
10
*f 152- *Annoh Domini ab incarnatione millesimo centessimo . . .1
pp. Paschalis papa IIUS, natione Tuschus, ex patre *, allio
nomine vocabatur i, successit Urbano pape tem-
poribus Henrici inperatoris tercii, regis autem quarti.
f- 152'. Interim111 anno Domini M°C°X, temporibus Hen-
c' rici inperatoris quarti Valterus fuit episcopus Cremone n s i s n .
25
30
a) seq. in mori delet. c. b) mon c. c) sic, spatio non vacante, c. d) Et —
Cremone ab Alb. z>ost snppleta. e) lauf c. f) in marg. : De octavo abbate mon
sancti Lauf. g) seq. LXXX delet. c. h) littera initialis A minio pingenda deest. 35
i) spatium nomini inserendo vacat. k) sic iterum c. 1) spatium numero inserendo
vacat. m) Interim — Cremon in loco raso ab Alb. post suppleta. n) in marg. : De
episcopo Cremon XIIII0.
1) Quae iam multo antea ab Einhardo in ecclesiam Seligen-
statensem et, ut quidem monachi S. Medardi mentiti sunt, in suum mo- 40
nasterium translata erant. Cf. Acta SS. Iun. I, p. 171; Ant. Zacharias,
Episcoporum Cremonensium series emend. p. 202 sqq., qui dicit in Mar-
tyrologio Usuardi ecclesiae Cremonensis (saec. XV?) ad horum nomina
adscriptum esse : Horum corpora tempore Gregorii papae VIII. (!) per
venerab. Gulielmum tunc abbatem monasterii sancti Thomae Cremo- 45
nensis ab Urbe in civitate Cremona translata sunt et in eorum mo-
nasterio recondita. 2) Septimum abbatem in Cronica Alberti non
reperi. 3) anno Domini MLXXXVII. habet Iac. de Varagine, Leg.
Aurea c. 3, 7. Cf. infra f. 162', p. 30 sq. et f. 165, p. 38, ubi locus
Iacobi de translatione Nicolai bis exscriptus est. 50
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 15
*Anno Domini M0C°XYIIT. dominus papa1 defunctus */• x?3-
est apud ecclesiam sancte Marie Transpadinea et inde cum totius
cleri et populi frequentia per Urbem mediab vectus in ecclesia sancti
Salvatoris sepultus est.
5 Annoc Domini ab incarnatione millesimo LXIII.d Henricus *6'-
inperator tercius, rex autem quartus, fillius Henrici in-
peratoris secundi, de semine Guebelingo natus, successit Got. 2", 39.
Henrico inperatori secundo, patri eius, ad inperium,
sedente i n papatu domino Alexandro pape secundo;
10 qui inperavit annis XLVIIII. Mart.Opp.
Anno Domini M°LXX. civitas Astensis capta e s t ab Adaleida. sic
Anno Domini M°LXXXIII.2 fames et mortalitas fuit fere in Mart. Opp.
15 universa terra, et inperator ob*sedit civitatem Tiburtinam die III0 *f. 153'.
mensis Iunii. Eodem vero anno comitissa Mathildis Nonan- Sie.
tulam obsedit. Huius tempore stella clarissima in circuitu prime Mart. opp.
lune ingressa est XIII. Kall e in noctis initio f V i c -
tori papeg.
20 *Anno Dominih M°LXXXXVI. * multitudo peregrinorum per */• 154-
Cremonam transeuntium marre transivit, qui transactis tribus annis
Iherusalem Dei gratia recuperaverunt ; quam ystoriam viderek
poteris supra in titulo Urbani pape1,3.
Anno Domini M°LXXXXVIII. primo cepit guerra de Crema, Sic.
25 frixorium Cremonensium. I n t e r e a papa Urbanus m o r i t u r p o s t Ma^- °pp-
,- . • t • /D i r • j ii etGot.23,39.
recupera 1 1 o n e m sancti sepulcri, et rascnahs papa ln sede collo- siCt
catur anno Domini M°C, discors dicti inperatoris; quem papam
quidam ex Romano clero usque adeo persecuti sunt, quod tres papalia
insignia induentes eos in summos pontifices erigere presumpserunt.
30 Set demum ab eodem Paschali confussi et prostrati sunt.
Anno Domini M°CII. Comitissa Matildis Ferrariam obsedit
Anno Domini M°CVII. Cremonenses111, Laudenses et Papienses" in- f. 154'.
cenderunt burgum Terdone
35 Huc usque tam ex libris Orosii quam Eusebii et alliorum, qui Got. 23, 41.
post eos scripserunt, auctoritatibus fulti scripta nostra posuimus. Cetera
autem que sequntur0, quia recentisP memorie et quasi nostrorum
temporum sunt, nos ea nobis a viris probabillibus tradita et partim a
nobis occulata fide conspecta et auribus nostris audita quanto veracius
40 posumus faventeq Deo lectoribus preponemusr. Hecs Guitho-
fredus episcopus.
a) sic c. pro Transpadane. b) mediam Urbem Martin. c) littera initialis
A minio pingenda deest. d) LXI e corr. in loco raso. e) spatium mensi inserendo
vacat. f) spatium unius verbi vacat. g) reliqua maior pars paginae 153'. vacat. h) seq.
45 LX delet. i) VI. e corr. radendo ^cVII?^ c. k) videres, s expunct. c. 1) seq.
Recuperato sep delet. c. m) cremon c. n) papien c. o) sic c. p) retentis c.
q) seq. 1 (non delet.). r) proponemus Gotifr. s) seq. littera quaedam maiuscula non
perspicue scripta.
1) Paschalis II. 2) Sicardus de, fame ad d. 1084. refert.
50 Attamen annum hunc Albertus ex ipsius Cronica per errorem trans-
scripsit. 3) P. 14, ubi eadem e Cronica Sicardi exscripta sunt.
16 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
Got. 23, 41. Inperator Henricus tercius et rex quartus omnibus regallibus
filio resignatis et omnium principum suffragio destitutus. Eta factus
egenus, dum per Renum fluvium Coloniam pervenisset, ibi non sicut
exul, set ut inperator a civibus suscipitur. Indeque^ procedens
Leodium insinuavit omnibus tam verbo quam litteris a principibus 5
se fuisse deceptum et ad resignanda regalia fillio coartatum. Transacto
pauco tempore pater Henricus apud Leodium moritur et more regio
ibi seppellitur
Sic[ Annoc Domini ab incarnatione M°C0XX°d, indictione
duodecimae, Calistus IIUS papa, qui proprio n o m i n e f 10
Man. Opp. v o c a b a t ur g, natione Burgundus, comitis fillius et archiepi-
scopus Vienensis fuith, successit Gelasi o pape inperante
Henrico inperatore quarto, rege autem quinto . . .
Got. 23, 42. Videns igitur a se regnum paulatim deficere, e t q u o d non
c' est scientia, non est potentia contra Dominum, rediit ad pacem ecclesie, 15
remitens omnem investituram et quicquid spiritualium privillegio
violenti* extorserat et concedens canonicam fieri electionem et con-
secrationem, et sic pacificaverunt ad invicem. Et sic
ait : Ego Henricus et cet.
1123. Anno Domini ab incarnatione M°CXXIII.k Qui- 20
dam nomine Urso de Orsonibus1 civis Cremonensis1
fuit abbas monasterii111 sancti Laurentii11 Cremone 2, suis
supplicationibus fuit privillegiatum ° dictum monasterium111
a dicto summo pontifice 3 pontificatus sui anno V, in-
tforToip dictione prima, XV. Kall. Aprillis 4. Et sic omnibus 25
pac ificatis dictus papa mortuus est et in ecclesia Latera-
nensiP sepultus. [IsteQ papa Calistus Conpostellanum episcopum
pro reverentia corporis beati Iacobi apostoli, quod ibi requiescit, archiepi-
scopum instituit, subiciens sibi Emeritanam provintiam. Lucanam
Sic. quoque ecclesiam gratia pallei decoravit. Anno Domini M°CXXVI, 30
temporibus Lotharii inperatoris Orbertus episcopus Cremone n s i s !
XV. fuitr. Et eodem anno Ubaldus fuit abbas monasterii111
sancti Laurentii11 Cremone civitatis nonus8].
Got*k™\ *Annoc Domini ab incarnatione M0C0XX°VII0. Honorius
IIUS papa, qui proprio nomine vocabatur Lambertus, 35
Mart. Opp. n a t i o n e Bononiensis, ex patre * , succe s s i t Calist o
pape in sede inperante Henrico quarto, rege autem
sic. q u i n t o , q u i sedit annis V, m. II, d. III. Iste papa cum fuisset
a) sic distinctum et littera maiuscula E in c. b) Indenque c. e) Jittera
initiaiis A minio pingenda deest. d) XX0 e corr. in loco raso. e) duod. superscr. 40
f) seq. ucab delet. c. g) spatium nomini inserendo racat c. h) seq. post delet. c.
i) sic et omnes codd. Sicardi. k) M°CCXIII. corr. M°CXXIII. 1) cremon c. m) moii c.
n) laur c. o) priuillegiatus corr. priuillegiatum c. p) lateran c. q) tmcis in-
clusa alio atramento aquoso ab Alb. post suppl. r) in marg. : De episcopo Cremon.
s) in marg,: De abbate sancti Laur VIIII0. t) spatium nomini inserendo vacat. 45
1) Albertus addidit de Orsonibus, quod in privilegio infra n. 4.
dicto non legitur. 2) Haec vide iam supra p. 14, l. 4 — 6, ibi post
suppleta. 3) Calixto II. 4) Hoc privilegium edidit P. Kehr in
'Nachrichten von der kgl. Ges. der Wiss. zu Gottingen, Philol.-hist. Kl!
1903. p. 553 sq. 50
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 17
electus sub contentione Teobaldi presbiteri cardinalis, humiliter mantum Sic.
deposuit. Cardinales videntes humilitatem ipsius unanimiter ei
obedientiam prestiterunt. Hic d e i n d e desendit in Apulia in Mart. Opp.
c i v i t a t e Aquil e a baronibus vocatus, ut eam civitatem, quia
5 iuris beati Petri est, tueretur a comite Rogerio Syculo, set cum papa
vidisset infidellitatem baronum, saniori conscilio habito Rogerium
a c cepit in gratiam et facto homagio et fidelitate firmata ipsum de
ducatu Apulie investivit. Iste papa per Pjetrumj presbiterum Sfc.
cardinalem patriarchas, i d e s t Aquiligensem et Venetum, deposuit.
10 I s t e papa du c e m Frederic u m et Conrad u m frat r e s , nepotes Got. 23, 46.
Henrici inperatoris quarti mortui, excomunicavit , p r o e o
quod contra Lotharium inperatorem, successorem Hen-
rici quarti, rebellaver ant. Isteveropapa Rome mortuus Mart, Opp.
est et in ecclesia Lateranensia est sepultus.
15 Anno*> Domini M°CXXVIIIIor Orbertus predictus XV. sic.
episcopus c Cremone n s i s d corpus b e a t i Ymerii episcopi et con-
fessoris, quod diu latuerat, in scrineo ferrato recondidit in maiori
ecclesia Cremonensie.
Annof ab incarnatione Domini M°C°Vni. Henricus f*'J?'J'
20 quartus inperator, ratione autem regni quintus , p o s t mor- Mart.Opp.
t e m patris s u i Henrici tercii inperatoris suscepit i n - etSic.
perium, sedente in papatu Paschali papa secundo,
qui inperavit annis XV; tercio autem anno post obitum patris Got. 23, 42.
mirabili collecto exercitu per montem Iovis transit Pyreneum, Ro-
25 mam proficiscens. Cumque supra Padum castrametatusS fuisset,
precepit exercitum recenseri. Inventa sunt XXX M millitum, ex-
ceptis omnibus, qui ad eum de Italia confluxerunt. Inde per montem
Appeninum transiens burgum Pontis - tremuli turibus et muris valde
munitum, qui transitum exercitui prohibere temptavit, expavit11 atque
30 destruxit. Deinde per Tusciam procedens usque ad Aretium civi-
tatem ipsam destruxit, pro eo quod cives illi ecclesiam sancti Donati,
id est episcopium, quod est extra civitatem, dfcstruxerant, sedem epi-
scopalem infra menia civitatis ponere intendentes. Hiis ita peractis
Romam pervenit et in gradibus beati Petri a p o s t o 1 i a papa Paschali
35 conctisque cardinalibus et a populo Romano cum crucibus in pro-
cessione, cum tripudio et gaudio magno susceptus est. Ipse autem
papam Paschalem conscilio quorumdam sceleratorum captum detinuit
et Ulrico patriarche Acquiligensi cum reverentia custodiendum con-
misit. Tunc orto ex proviso1 tumultu et ornatu ecclesie conctisque
40 rebus clericorum invasis atque distractis, qui expectabant gaudium,
luctum incurruntk; et in vinculis duobus mensibus et ultra detinuit, sie.
eo quod patrem prohibuerat seppelliri, ita quod per quinque annos
iacuit in feretro, et quia no*lebat eum consecrare, nisi iuramento fir- *f. 156'.
maret, quod de investituris ecclesiarum, episcoporum et abbatum, se
45 ulterius non intromiteret, et allia, prout in istoria Paschalis
pape scripta sunt. Papa aliquandiu capto et detento inperator a Got. 23, 42.
a) Lateran c. b) sequentia — ecclesia Cremoh alio atramento ab Alb. post
suppleta. c) eps in loco raso. d) cremoh c. e) cremoh c. — Octo versus circiter
post haec vacant. f) littera initialis A minio pingenda deest. g) castrameratus c.
h) expugnavit Gotifr. i) improviso Gotifr. k) seq. Occa delet. c. Albertus Occasio
scribere voluit sequentem locum Gotifr, exscriptuncs, sed consilio mutato ad Sicardi rela-
tionem se convertit.
Cronica Alberti de Bezanis. 2
18 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
Got. civibus revocatur et episcoporum investituras, id est anulum et baculum,
a papa recipiens ipsum papam et cives Romanos muneribus recun-
Sic ciliari curavita. Anno Domini M°C°X0 fuit bellum inter Me-
diolanenses et Cremonenses apud Brixianorium Cremonensibus per-
nitiosum. Eodem anno civitas Laudensis^ destructa est a Medio- 5
Got. 23, 42. lanensibus. Demum recunciliatione facta coronatus est anno ab
incarnatione Domini MCXI, anno vero regni eius, ex quo pater regalia
ib. 40. sibi resignaverat, sexto. Dum a u t e m Henricus inperator gestat
in Urbe coronam, audet Gruiscardus Robertus partim conburere
Romam e t Lateranensi c porta perusta transi v i t ad Danaos ; r e x 10
autem Danorumd cum auxilio Grecorum resistit G-uiscardo
duci viriliter. Iste autem dux pauper erat in rebus, set
erat dives probitate ; qui pre paupertate fieri fecit nummos
ex corio, q u i expende bantur in suo exercitu. Set devictis
Danais argentum pro denariis coriatis millitibus gratis dat satis. 15
Robertus Viscardus obiit tandem sine prole, et Rogerius germanus ei
Mart. Opp. succedit honore. 1 1 1 e Robertus vicit Alexium et Cyminianum Con-
stantinopolitanos inperatores. Iste autem Robertus fuit quidam
Francigena, qui venit Romam cum magno exercitu volens, si posset,
Urbem occupare, set i n d e repulsus intravit regnum Scicilie e t 20
Got. 23, 40. Apulie, quod et cepit paulatim. Rogerius vero germanus Roberti
Mart. Opp. erat de more paganus, de Rogerio c o m i t e generatus, e t habuit
filliam Constantini, matrem Frederici inperatoris, qui contra Otonem
promotus est. Iste Rogeri o e genuit Gulielmum regem Apulie,
Calabrie, qui fuit in omnibus gloriosus ; cuius tempore regnum 25
diviciis e t deliciis pre ceteris florebat regnis. Inperator Henricus
predictus a papa sic coronatus et alliis soleinpnitatibus
Got. 23 42. f&ctis. Anno Domini M°C°XIII. Synodus episcoporum postea celle-
brata privillegium, potius pravillegium appellandum, per violentiam
regis extortum, inter papam Paschalem et inperatorem factum repro- 30
Sic bavit a t q u e cassa v i t *' . Eteodemanno Cremona f u i t concremata
1 1 1 Q ...
Aug. io". inpendio, indictione septima1, in die sancti Laurentiig- 2.
Cuius incendii causa conbussit11 has ecclesias, scilicet
monasterium l sancti Laurentiig, ecclesiam sancti Heraxmi,
ecclesiam sancti Pantaleonis, sancti Donati, sancti Vitalis, 35
sanctorum Cosme et Dalmianik, sancti Georgii, sancti
Ambrosii, sancti Petri, sancte Marie, sancti Prosperi,
monasterium1 sanctiThome, sancti Ypoliti, sanctiBarnabe,
sancti Galli, sancti Andree, sancti Michaelis1, sancti
Nazarii, sancti Mauricii, sancti Sepulcri, sancti Antonini, 40
sancti Martini, sancti Mathei, sancti Viti, sancti Ger-
vaxii, sancti Marci, sancti Alexandri, sancti Romani et
a) seq. et pape erasum c. ; et a papa sequitur Gotifr. b) nota lectionem codicis 1
Sicardi, contractis iis quae in eius Cronica sub a. 1110. et 1111. leguntur. c) lateran c.
d) sic h. I. c. e) lege Rogerius. f) seq. Inp delet. c. g) laur c. h) causa. 45
9busserunt ab Alb. post corr. cjbussit c. i) mon c. k) sic c. 1) Micn" c.
1) Sexta potius. 2) Hoc ex Ann. Cremon. antiqnissimis deper-
ditis profectum est. Cf. Ann. Cremon., SS. XXXI, p. 3; Ioh. Codagn.
Ann. Placent. p. 3.
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 19
sancti Salvatoris V. Idus Augusti hora nona K Inperator ^f'^ 42
autem ab Urbe in Franciam reversus filliam Henrici [regisa] Anglorum
Mathildam in uxorem sibi coniuncxit nuptiasque magnificas Maguntie
cellebravit. In ipsa curia Lotharius dux Saxonie, qui postea fuit
5 inperator, tunica lanea pro penitentia indutus et pedibus discalciatus
proc e dit ante pedes inperatoris ; tantus enim terror omnes invaserat,
ut aliquis voluntati sue resistere non auderet. Ceterum *in ipsa •/• 157.
nuptiarum cellebratione, ubi omnes convenerant, facte sunt contra
eius terribillitatem multe principum conspirationes, et extunc tam
io manifeste quam occulte multi incipiunt rebellare. Ex conscilio autem
et sugestione archiepiscoporum, Frederici scilicet Coloniensis et Alberti
Maguntinensis , et alliorum quorumdam Calistus papa , qui post
Paschalem et Gelasium Rome pontificatum acceperat , inperatorem
excomunicationis vinculo innodavit. Scismate itaque renovato inperator
15 Romam pergens*» natione Yspanum in cathedram per suam violentiam
collocavit, quem Romani apud Sutrium postea captum et camello, ut
dicitur, sup r a positum cum ignominia deportaverunt et in Cavensi Sic.
monasterio c prope Salernum perpetue custodie tradiderunt. In- Qot.
perator videns a se regnum paulatim deficere et exemplum patris sui
20 mente revolvens atque metu anathematis d , quo urgebatur, collecta
generali curia apud Vormatiam investituram episcoporum, scilicet
annulum et baculum, in manus legati apostolici nomine Lamberti, qui
postea fuit papa Honorius, publice resignavit, per q u o d e ab anathema f
est absolutus. Papa quoque inperatori tale privillegium scripsit, ut
25 episcopi omnes, tam Cisalpini quam citra, non prius episcopi ordinentur,
quam per manus inperatoris de regalibus sint investiti. Inperator de
Romanis ulcisci desciderans, festinato cursu in Italiam, Urbem obsedit.
Quibus contra eum incaute progressisg plurimos cepit, quos fere omnes
aut cecavit aut denasavit. Anno Domini M°C°XV0. Comitissa Sie.
30 Mathildis moritur et apud ecclesiam sancti Benedicti inter Padum et
Lironem, qu e mh d o taverat i , qu o dk Teutaldus avus e i u s construxerat,
et Bonifacius pater eius posessionibus ampliaverat. Anno Domini
M°CXVI, indictione X, III0 Nonarum lan.2 Teremotus \}}73'
magnus fuit, propter quem maior Cremonensis 1 ecclesia corruit, et Sie.'
35 corpus confessoris Ymerii diu latuit sub ruina. In parochia iac. de Var.
autem Legiensi porcha porcellum faciem hominis habentem enixa
est. Pullus autem galine quadrupes natus est. Anno Domini
M°CXVIII. alius ignis iterum posuit civitatem Cremone 1118.
sub ruina 3. Anno Domini M°CXX. fuit prima guerra de Parma, sic.
40 qua Cremonenses cum Parmensibus in Parmensi glarea conflixerunt.
Henricus vero inperator, quia patrem suum dehonestaverat, iusto Dei Mart. Opp.
a) regis om. c. b) supple Burdinum. c) mon c. d) anethamatis c.
e) quem Gotifr. ; seq. est delet. c. f) anetha corr. anatha c. g) progressus c.
h) quam Sicard. i) supple sepelitur. k) quam Sicard.; seq. pater eius delet.
45 1) cremon c.
1) Cuius incendii — nona e notitia in monasterio S. Laurentii
separatim scripta repetita esse apparet. Haec exscripsit etiam Ant.
Campo, 'Cremona fedelissima citta' (Cremona 1589,) p. 14 sq. 2) Cf.
Ann. Cremon.y SS. XXXI, p. 3; Ioh. Codagn. Ann. p. 3. Indictio X.
50 convenit anno incamationis 1117. 3) Hoc ex Ann. Cremon. deper-
ditis profectum nusquam alibi legitur.
2*
20 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
Mat-t. Opp. iudicio creditur sine herede deceeisse. Nam neque fillium neque filliam
Got. 23, 42. habens, reversus in patriam, morbo coreptus obiit et in civitate Spira,
ubi ecclesiam supra memoratam conplevit atque ditavit, sepultus est
iac. de Var. iuxta patrem, avum et attavum suum. Unde versus:
Fillius hic primi*, hic avus, hic proavus iacet istic. 5
Got. Anno regni eius XVIIII, inperii verob.
«v"^57/* *Annoc Domini ab incarnatione M°CXXX, [indictioned
Mart.Opp. • -n p
prima1], Innocentius IIUS papa, alio nomine ,
natione Romanus, ex patre Iohane, de regione Transtyberim, s u c -
cessit Honorio pape temporibus Lotharii inperatoris, 10
qui sedit annis XIII, m. VII, d. VIII; et cessavit papatus diebus II.
Sic. H i c p a p a sub condiccione f cum Petro Petri - Leonis filli o 2, presbitero
cardinali , cui Anacletus nomen inponitur , fuit electus. Inocentio
clerus , set Anacleto preter Frangepannos Romanum vulgus adhesit ;
Mart. Opp. q u i Frangipann i Inocenti o adheserunt una cum cardinalibus. 15
Anacletus vero antipapa manu armata ecclesiam sancti Petri adiit
sic. et per violentiam crucifixum aureum aureasque coronas et ecclesiarum
Mart. Opp. tesauros accipiens ac lapides preciosos spoliavitg. Cyborium quoque,
quod sanctus Leo papa construxerat, destruxit. Hoc idcm ad Sanctam
Mariam Maiorem magno thesauro ditatam et allias ecclesias Urbish; 20
Stc. cum quo thesauro postquam omnes Romanos corumpisset * , in Apuliam
se recepit et Rogerium regem Apulie esse concessit. Inocentius
Mart. Opp. vero papa nullum subsidium habens in Urbe cum cardinalibus in
Sic. duabus galleis Pisas venit et inter Pisanos et Ianuenses treugas posuit.
Inde proficiscens apud Sanctum Egidium concilium cellebravit. Tran- 25
siens in Franciam a Lodoyco rege Francorum et Henrico rege Anglorum
honoriffice receptus est. Progrediens inde in Lothoringiam, id est
GOt' 2^'sic ^eodium , ubi a rege Lothario promissionem accepit, quod eum ad
' beati Petri sedem reduceret. Rediens itaque Remis k et apud
Placentiam tercium concilium cellebravit. Reversus Pisas inter Pis- 30
sanos et Ianuenses pacem conposuit, et recolens benefficia sibi a Pisanis
et Ianuensibus collata Pissane concessit ecclesie primatum Sardinie et
tres episcopatus in provintia Corsice. Ianuenses vero exemit a subiec-
tione Mediolanensis ecclesie eamque metropolim faciens subiecit ei
Bobiensem et quosdam Corsicanos episcopos. Dum hec agerentur, ecce 35
rex Lotharius festinus promissor advenit ; rex igitur et pontifex Urbem
pariter adierunt. Ubi pontifex sedem in Lateranensi1 ecclesia, et rex
inperiale optinuit diadema. Post hec inperator in Alamaniam , et
pontifex revertitur ad civitatem Pisanam, ubi quartum concilium celle-
bravit •, et quoniam Rogerius r e x A p u 1 i e Petrum heresiarcham 40
agnomine Anacletum antipapam adhuc in erore fovebatm, christi-
anissimus inperator, ecclesie catholicus advocatus, de Alamania rediens
cum summo pontifice Apulie fines invasit et totam potenter fortitu-
a) sic et sic, ut scripsi, distinctum in c; lege: hic, pater hic, avus hic, proavus.
b) supple XIIII. ex Gotifr. — Reliqua, fere quinta pars paginae 157. vacat. c) littera 45
initialis A minio pingenda deest. d) ind. prima alio atramento ab Alb. post superscr.
e) spatium nomini inserendo vacat. f) nota lectionem falsam codicum Sicardi. g) sea.
In Apulia se recepit delet. c. h) supple fecit ex Martin. i) sic (corupisset) c.
k) spatium unius vocis vacat ; supple secuudurn e Sicardo. 1) laterali c, m) potius
fauebat scriptum esse videtur in c. 50
1) A. 1130. indictio VIII. et IX. fuit. 2) fillio Albertus ex
Martini Oppav. Cron. p. 436. supplevit.
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 21
dinis brachio subiugavit. Rogerius autem in Sciciliam fugit, set cum Mart. Opp.
suis, cum quibus fugam cepit, captus est ab eo1. Pontifex igitur et stc.
inperator comitem Raynonem ducem fecerunt Apulie. Sicque pontifex
ad Urbem, et inperator in Teuthoniam cum gloria remearunt. Petrus,
5 dictus Anacletus, antipapa in erore suo conputruit et defunctus
est. Cuius sectatores alium elegerunt, quem Romani Carnicorium no-
minabant. Papa vero Inocentius totam partem Petri - Leonis Mart. Opp.
cum ordinatione ipsius condempnavit. Demum ad pedes summi ponti- sic.
ficis misericordiam *postulantesa misericorditer recepti sunt. Auctori- */>. 158.
10 tate huius summi pontificis Conpostellana ecclesia facta est metropolis
ob reverentiain beati lacobi apostoli2.
Anno Domini M°CXXXIII, indictione X, ponti- ^?2^
ficatus eiusdem domini pape anno III0 dominus Inno-
centius predictus papa privillegiavit monasteriumb sancti
15 Laurentiic Cremone supplicationibus Ubaldi tunc abbatis
dicti monasteriib' 3. Huius tempore et Conradi i n - Got. 23, 48.
peratoris Rogerius Syculus prenominatus Apuliam rursus in-
gressus cum duce Raynone, quem Lotharius ibi prefecerat, habet con-
flictum victusque secedit. Post pauca dux Apulie Rayno vel Raynaldus
20 moritur. Rogerius in Apuliam revertitur et terram duce orbatam nec
rebellantem occupat. Principem Robertum Capuanum cum omnibus
nobillibus eicit et residuos diversis tormentis affligit, ad ultimum se
regem Scicilie et Apulie precipit appellari; princeps Robertus Capu-
anus cum omnibus comitibus expulsis ad regem Conradum secessit.
25 Rex benigne eos recepit et longo tempore in Alamania secum tenuit,
set in Apuliam transire non potuit, quia eum gravis necessitas inperii
prepedivit. Ad hec papa Innocentius, vir magnanimus, cum populo
Romano contra Rogerium collecto exercitu Apuliam ingreditur. Ubi
incaute conductus in loco qui vocaturd Galizu a Rogerio capitur.
30 Eoque cum reverentia coacto, Rogerius nomen et auctoritatem regiam
cum benedictione appostolica tam in Scicilia quam in Apulia, sicut
voluit, inpetravit. Rogerius extunc auctoritate appostolica rex ex-
altatus, cum iam nullum preter Conradum regem haberet obstaculum4.
Hiis temporibus Romani ceperunt innovare senatum, qui longis antee
35 temporum curiculis ita cessaverat, ut nec mentio eius haberetur Rome;
quem papa Inocentius ingenio, precio et minis solvere conatus non
potuit. Anno Domini M°CXLII.B hic pontifex cum Romanis ob- Sie.
sedit Tyburtum, set multi capti et occisi ; demum reversi Romani de
a) f. 157'. po| f. 158. postulantes c. b) mon c. c) lauf c. d) seq,
40 Galuzu delet. c. e) seq. temporibus delet. c.
1) Hoc loco, quem Albertus falso traxit ad expeditionem anni 1137,
de belJo anni 1139. refertur, quo loco Martini Innocentius papa a duce
captus esse dicitur, ut infra l. 29. Gotifredum secutus Alb. narravit.
2) Eadem fere supra p. 16, l. 27 sqq. ex Cronica Martini, ubi idem
45 de Calixto II. papa recte relatum est. 3) Hoc privilegium editum est
a P. Kehr in 'Nachrichten der Kgl. Ges. der Wiss. zu Gottingen, Philol.-
hist. Ki: 1903 (Gott. 1904; p. 555 — 558. 4) Hoc loco sententia ab-
rupta Albertus haec iterum infra p. 25, l. 40 sqq. exscripsit cum sequen-
tibus. 5) Duos locos Sicardi p. 164. et p. 165. de obsidione Tiburis
60 Albertus coniunxit, ex altero annum supplevit.
22 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
Sic. Tyburtinis victoria habita triumpharunt. Iste papa ad ul-
Mart. Opp. t i ra u m Rom e cellebrato concilio solempni t e r morboque preventus
Got. 23, 48. djem ultimum clausit et in Lateranoa in porifica^ concha miro ODere
Mart. Opp. x ' £ ~
Got. 23, 48. sculpta sepultus est. Cui successit Celestinus, prout mira se-
quitur c . 5
*f. 168'. *Annod Domini ab incarnatione M°CXXXIIIe- \
Got. 23, 46. Lotarius dux Saxonum defuncto absque herede Henrico q u a r t o i n-
peratore, rege autem quinto, principes Maguntie autem con-
veniunt, ibique habito de successore conscilio quatuor regni optimates,
i d e s t Lotharius dux Saxonum, Fredericus dux, Leopardus marchio io
Orientalis, Karolus comes Flandrie, ad regnum designantur. Tandem
Lotharius, natione Saxo, patref Gebehardo, voto omnium renitens
valde, aereS clamans, ad regnum tractus, presente legato sedis apposto-
lice, [annoh regni eins nono] successit Henrico pre-
Sic. d i c t o ad inperium, sedente in pontificatu Honorio 15
papa secundo, qui inperavit annis XII ' et appellatnr
Got. 23, 46. Lotharius inperator IIIUS. Iste per omnia humiliavit pro-
geniem Henrici inperatoris. Contra quem dux Fredericus et frater
eius Conradus, nepotes Henrici inperatoris ex sorore, diu rebellaverunt ;
propter quod papa Honorius IIUS eos excomunicavit. Verumtamen 20
predictus Conradus a fratre suo Frederico et a quibusdam alliis
factus est rex contra Lotharium ; qui cum pauco exercitu intravit
Ytaliam et Mediolani apud Modoeciam coronamk portavit. Deinde
ad partes Romanorum processit et tandem rebus exaustus in patriam
remeavit pacemque cum Lothario conponens dimiso regno quievit. 25
Mart. Opp. Anno inperii sui anno1 contra Boemos vadens quorumin suorum prin-
cipum traditione magnam stragem suorum millitum passus est. Huius
tempore valida fames fuit et fere totam Ytaliam invasit. Eodem
Sic. tempore11, scilicet anno D 0 m i n i M°CXXVI, civitas Cumana capta
est a Mediolanensibus in Augusto. Eodem quoque anno Eridanus 30
gellavit, ut super glaciem currus et equi discurerent. Eodem
1130. tempore, in M°CXXX. secunda guerra de Crema f uit 2.
Got. 23, 46. Eodem tempore Rome Honorio mortuo, oritur scisma inter Innocentium
et Anacletum. Innocentius autem papa transiens in Galliam venit
Leodium, ubi Lotharius ei occurrit auxiliumque promittit 8. Unde 35
Inocentius papa apud Clarum - montem concilio cellebrato Romam
rediit et regem Lotharium in Lateranensi pallatio apud Sanctum Sal-
vatorem coronavit. Non enim poterat apud Sanctum Petrum morari
propter potentiam Anacleti a n t i p a p e , fillii Petri - Leonis. Lotharius
autem in patriam rediit. Iste inperator post bienium ac- 40
Mart. Opp. c e p t a corona zello Dei et ecclesie accensus ° tamquam ver u s catho-
a) lar'ano c. b) lege porfirica. c) reliqua pars magna paginae 158. rectae
vacat. d) littera initialis A minio pingenda deest. e) XXXIII. e corr. f) seq.
Gebeha delet. c. g) acre clamans codd. D 6 et alii Gotifredi pro ac reclamans.
h) uncis incltisa alio atramento ab Alb. in marg. suppl. i) II e corr. k) roma c. 45
1) iege primo; anno h. I. repetitum, quia Martin. habet : priino imperii sui anno, ut
Albertus se scripsisse opinatus est. m) lege quorumdam. n) seq. honorio delet, c.
o) seq. q delet. c.
1) A. 1133. Lotharius imperator coronatus est. 2) Cf. Ann.
Cremon. I. I. p. 4. 3) Haec et seqaentia iam supra p. 20. narrata suut. 50
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 23
licus et ecclesie advocatus vires inperii1 renovato exercitu Romam ^°«23/^'
remeavit. Ubi asumpto secum Inocentiuma papama in Apuliam a ' pp'
transiit contra Rogerium Syculum , qui tunc dux Apulie vocabatur,
qui se contra papam erexerat et regnum Scicilie occupaverat, inde
5 fugavit et Raynonem comitem ibi ducem constituit. Civitatem Barum
cepit et totam Apuliam occupavit. Anno Domini M°CXXXII. Sic.
Lotharius inperator cum Cremonensibus Cremam obsedit, et in
eodem anno Cremonenses fuernnt BerselLum 2, et magna 1131.
pars eorum fuit capta, et in Pado multi perierunt, de
10 mense Octubr. Anno Domini M°CXXXIII. castrum Pi-gf-
zighitoni sive Pizelionum constructum est circa festum sancti 1133.
Michaelis 3, cum Cremonensesc offenderint inperialem maiestatem4. Se#u 29-
Anno Domini millesimo C°XXXVI. victorius inperator Sanctum Ba-
xianum et Sonzinum ceterasque terras eorum invasit. Deinde Rome ° cf. A. Crem.
16 in Ronchalaa fecit leges de feudis.
*H uius tempore mulier quedam in Yspania monstrum bis ge- /acdeVar
mini corporis enixa est aversis vultibus et corporibus sibi coherens;
ante quidem effigies erat hominis integro corporis et menbrorumd
ordine distincta, retro vero facies canis, corporis et menbrorum pro-
20 prietate integra. Per idem e t i a m tempus in Francia tanta sic- Mart. Opp.
citas fuit, ut flumina, lacus, fontes et putei siccarentur. Ignis quoque,
qui per rimas terre intraverat, nec inbribus nec frigore nec allia
arte biennio extingui poterat. D e inde inperator reversus Verone d e Got. 23, 46.
Roma morbo coreptus vitam finivit anno regni sui XII0 e.
25 Annof Domini ab incarnatione M°CXLIIg, [indictioneh
VIIa 6] , Celestinus IIUS papa, alio nomine i, natione Mart. Opp.
Tuschus de castro Fellicitatis, ex patre i , successit Ino-
centio II0 pape inperantek Lothario inperatore III0,
qui sedit m. V1, d. XIII. Sepultus est in Lateranom.
30 *Anno f Domini ab incarnatione M°CXLIIIIor, indic- *f. 159'.
tione VIIa, Lucius IIUS, allio nomine n, natione Bono- Mart. Opp.
niensis, ex patre Alberto, successit Celestino in papatu in-
perante Conrado II0 inperatore, qui sedit mensibus XI,
a) sic c. b) Micn c. c) cremon c. d) seq. 7 (et) delet. c. ' e) plus
35 dimidia pars paginae 159. rectae vacat. f ) A littera initialis minio pingenda deest,
g) II atram. nigro in loco raso, in quo antea maior numerus fuit. h) ind. VII. eodem
atram. nigro ab Alb. in marg. suppl. i) spaiium nomini inserendo vacat. k) seq.
Con delet. c. 1) VI Martin. m) reliqua pars paginae 159. rectae vacat. n) spatium
nomini inserendo vacat.
40 1) Inepte coniunxit Albertus locos Gotifredi et Martini. Haec
omnia iam supra p. 20 sq. alio modo narrata sunt. 2) Haec ex Ann.
Cremon. deperditis ; iverunt Bussetum Ann. Cremon., SS. XXXI, p. 4,
falso procul dubio, quia Bersellum, non Bussetum, ad Padum fiumen
situm est. Ann. Cremon. haec ad a. 1130. habent, sed Ann. Parm.
45 min., SS. XVIII, p. 662, ad a. 1131. Etiam Ant. Campo , 'Cremona
fedelissima citta' p. 16. hoc a. 1131. Brescelli factum esse scribit. 3) Cf.
Ann. Cremon. I. I. 4) Haec ad sequentia trahenda erant. 5) Etiam
in Ann. Cremon. qui exstant p. 4. hic locus corruptus est, ubi Rome
vel in Roncalia. 6) A. 1142. indictio V. et VI. fuit.
24 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
Mart. Opp. d. IIIIor. Iste papa ante presbiter cardinalis erat tituli sancte
Crucis, q u i totam illam ecclesiam et claustrum a fondo renovavit ;
1144. qui etiam Lucius papaa privillegiavit ecclesiamb sancte
Marie de Ulmeneto diocesis Cremonensisc, que nunc est
prioratus subiectus monasteriod sancti Laurentiie Cre- 6
mone, et privillegio exemptionis seu libertatis munivit
Maii i9. pontificatus sui anno primo XIIIIor Kall. Iunii K Iste
Got. 23, 48. papa intendens senatum Romanum extinguere cum ingenti millitia
Capitolium a sendit Rome, ut sedentes ibi tunc senatores cum dedecore
removeret. Senatus autem populusque Romanus ad arma conversus 10
papam cum suis omnibus a Capitolio in momento repellunt, ubi papa,
sicut legitur, lapidibus magnis percussus usque ad obitus sui diem,
Mart. Opp. qui proxime secutus est, non sedit in sede ; e t sepultus in Lateran o f .
Annog Domini ab incarnatione M°CXLIIIIor, indic-
tione VII , Eugenius III" s papa, alio nomine h, suc- 15
Got. 23, 48, cessit Lucio pape inperante Conrad o predicto, natione Pysa-
nus, expatre h, qui sedit annis VIII, m. IIIIor ; et c[es-
savit] d. II. Hic papa Rome, cum esset abbas monasteriid sancti
Anastaxii de ordine Clarevalensi * , ex insperato apud ecclesiam sancti
* et sfc Cesarii a cardinalibus concorditer est electus ; qui propter metum sena- 20
torum e t civiurn, qui contra voluntatem predecessoris sui fuerant electi
a populo, fugit in arcem Montizelli et inde ad monasterium Pharfense
Mart. Opp. se transtulit, ibique vocatis cardinalibus et prelatis munus consecrationis
accepit. Hunc, cum fuerit ante symplex, Deus mirabili gratia
Sic. perfudit et eloquentia. Verum quamvis ab initio fuissent cives infesti, 25
tamen auctore Deo, qui spirat ubi vult, quia potens erat in opere et
sermone, conversi sunt ad pastorem et episcopum animarum suarum.
etSic'.^ hinck redeunti ad Urbem clerus Romanus et populus eum1 cum
magno gaudio et solempni processione occurit cantans : Benedictus qui
venit in noniine Doniini, et sic eum receperunt in Urbe. Anno 30
Domini M°CXLVT1. inperator Conradus et rex Francie Lodovicus
Mart, Opp. zelo Dei accensi ad instantiam dicti domini"1 pape et beati Bernardi
predicationem cum multitudine Teuthonicorum et Gallicorum ab ipso
domino papa cruce signati11, allii per Pannoniam, allii per marre
usque Constantinopolim venientes, aliter ipsis evenit, quam sperabant, 35
quoniam quid e m ° ipsorum a Turcis capti, allii vero fatigatione, pl u-
rimique fame et inedia consumpti sunt, ita quod inperator cum
*f. 160. paucis vix rediit. Pro quo pasagio *dominus papa concilium
Remis celebravit et rediit ad Urbem. Huius tempore fuit in
Alamania Hildegardis monialis formosa, que in PingeraP super Renum 40
requiescit. E o tempore Richardus de Sancto Victore floruit.
iac.deVar.ltem magister Petrus Lonbardus episcopus Parisiensis <l floruit, qui
a) seq. In delet. c. b) seq. q. (qui) delet. c. c) diocj cremon c. d) mon c.
e) laur c. f) spatium septem versuum circiter vacat. g) A littera initialis minio
pingenda deest. h) spatium nomini inserendo vacat. i) clareualen c. k) lege huic. 45
1) sic c.} quia Albertus texttim Sicardi cum loco Martini inepte confudit. m) . d . c.
n) seq. in quo exercitu fredericus delet. c. Albertus hoc loco locum Sicardi addere voluit,
quem infra p. 26, /. 9 sqq. exscripsit. o) lege quidam. p) Pinguia Martin. q) seq.
a (qui) delet. c.
1) Prhilegium, ex quo haec excerpta sunt , non exstat. Cf. 50
P. Kehr in 'Nachrichten von der Kgl. Ges. der Wiss. zu Gottingen,
Philol.-hist. Ki: 1903. p. 547.
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 25
librum Sententiarum, glosas Psalterii et epistolarum Pauli utiliter con- jac. de Var.
pilavit. Anno Domini M°CLI. Gratianus quoque monacus de Mart. Opp.
Clusa civitate Tuscie natus Decretum conposuit. Hoc tempore
translatus est liber Damasceni in Latinum. Hic papa post
5 multa laudabillia obiit Tybure et per mediam Urbem fere cum
totius cleri et populi turba cum maximo luctu ad ecclesiam beati
Petri deductus circa maius altare sepultus esta.
Anno*> Domini ab incarnatione M0C0XXX°VTII0 Conradus H>s i GoU 23,46.48.
inperatorc, nepos Henrici inperatoris quarti, regis autem
10 quinti, ex sorore eius fillius, successit Lothario ad inpe-
rium pontificatu Honorii pape II, qui inperavit annis "X-V. Mart 0pp,
Hic per concordiam principumu, cum denuo fuerit electus 2, apude Sic.
Confluentiam inter Maguntiam et Coloniam in regnum eligitur, pre- Got- 23> 4S-
sente Teodevino Portuense episcopo, appostolice sedis legato. Statim-
t5 que Aquisgrani in sede Karoli a principibus constitutus, ab eodem
legato est coronatus. Saxones tamen et dux Bavarie non consenserunt
in eum. Aserebant eum etiam non regem legiptimumf, set per sub-
reptionem creatum. Rex prefigit eis omnibus curiam generalem apud
Babinberch, ad quam venientes simul cum inperatrice, vidua Lotharii,
20 in gratiam et pacem regis superg omnes recepti, excepto solo duce
Bavarorum Henrico, qui cognominabatur Superbus; apud quem etiam
insignia regalia contumaciter adhuc detinebantur. Erat enim gener
defuncti inperatoris Lotharii , et ex hoc tenens regalia ad regnum
quantum poterat aspirabat. Coactus vero tandem regalia, id est crucem,
25 lanceam et coronam, reddidit, gratiam regis non inpetravith. Postea
vero iudicio principum a rege proscriptus, ab omnibus suis derelictus,
vix IIIIor militibus comitatus in partes Saxonie miserabiliter cessit.
Atque post pauca vitam finivit. Anno Domini M°CXXXVIIII01' sic.
magna pars Cremonensium a Mediolanensibus *apud Cremam capta, *f. ieo'.
30 carceralibus vinculis i mancipata. E o d e m anno Iohanes de Mart. Opp.
Temporibus, qui annis CCCLXI vixerat etk tempore Karoli Magni,
cuius armiger fuerat, est defunctus. Huius tempore quidam
magister Arnaldus nomine predicavit in urbe Romana reprehendens
divitias et superfluitates, per cuius dicta multi Romanorum magnates
35 sequebantur eum ; qui postea captus i n odium clericorum est suspensus.
Hoc etiam tempore Ascalona capta est a Christianis. Eo
t e m p o r e Rogerius l S y c u 1 u s auctoritate appostolica, scilicet ab Got. 23, 48.
Inocentiopapa, rex exaltatus i n A p u 1 i a , prout in ystoria do-
mini Inocentii pape patet3, et cum iamdictusRogerius iam
40 nullum preter Conradum regem haberet obstaculum, Guelfonem ducem,
fratrem scilicet Henrici Superbi supra memorati, peccunia sua con-
ductum contra Conradum in Alamania concitavit, quem rex in uno
prelio iusta castrum Wisinberchm eleganter vicit suosque grandi occis-
sione prostravit. Altera vice Henricus fiilius Conradi, qui, si vixisset,
45 post eum fuerat regnaturus, eundem Guelfonem bello devicit. Guelfo
a) spatium decem circiter versuum vacat. b) A litlera initialis minio pingenda
deest. c) seq. fillius delet. c. d) seq. ap (non perfectum) delet. c. e) seq. ysul
delet. c. i) legitpmum c. g) sunt Gotifr. h) injjauit c. i) supple est. k) lege a.
1) seq. de delet. c. m) Winisberc Gotifr.
50 1) IIUS ex Martini Cronica p. 469. 2) Inepte coniuncti sunt
loci Sicardi et Gotifredi. 3) Supra p. 21, l. 32 sqq., ubi haec Gotifredi
iam exscripta sunt.
26 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
Got. tamen, dum Conradus vixit, pro regioa stetit et regnum pro viribus
Sic. inpedivit. Anno Domini M°CXLVI. pestis herucarum invaluit
super terram et bona terre consumpsit, unde sequenti anno fames non
multosb maceravit egentes. Anno Domini M°CXLVII. in-
Mart. Opp. p e r a t o r Conradus in Varanchenevoyt a sancto Bernardo cum cunctis 5
pene principibus crucis karactere ab Eugenio papa una cum Lodovico
rege Francorum1 est insignitus, et illis temporibus socii peregrina-
tionis super numerum multiplicantur. Nam de Lothoringia, Flandria
Sic. et Anglia cum ducentis pene navibus proficiscuntur. In quo exercitu
Fredericus Frederici ducis Suevorum fillius super omnes extitit glori- 10
osus et strenuus, quod ei fuit occaxio, ut postmodum a principibus
Mart. Ojpjp. vocaretur ad regnum. Conradus itaque inperator cum inumerabilli
multitudine peregrinationem agressus, per partes Ungarie Con-
stantinopolim venit, d e i n d e c Yconimumd a p p 1 i c u i t. Cui Lodovicus
rex Francorum cum multa millicia per Ungariam descendens ibidem 15
advenit. Set ibi propter dolum Grecorum, qui calcem farine mischu-
erant, passi sunt multum e homin e s detrimentum. Tandem ad Terram
Sanctam pervenientes multa bella gloriose gesserunt. Set aliter, quam
spera b a n t , ipsis evenit, quoniam quid e m f ipsorum a Turcis capti,
allii vero fatigatione, pl u r i m ique fame et inedia consumpti sunt. Ita 20
Got. 23, 48. quod inperator cum paucis vix rediit et cito post moritur et apud
Banbenberchd seppeliturg anno Domini M°C . . .h
Tunc Constantinopoli Manuel inperabat habens uxorem Theu-
thonicam, sororem scilicet uxoris regis Conradi, natam de Sulzbac,
filliam nobilissimi comitis in terra Bavarorum i . 25
*f. 161. *Annok Domini ab incarnatione M^CLIII1, indictione IIa,
Mart. Opp. Anastaxius IIIIUS papa, alio nomine vocabatur m,
natione Romanus, ex patre Benedicto, successitEugenio pape
inperante minperatore, qui sedit annon uno, m. 1111° r,
iac.deVar.ft XXIIIIo* ; et cessavit d. XX. Anno Domini M°CLIII, in- 30
c. 120.
dictione IIa, pontificatus dicti domini pape anno primo
beatus Bernardus abbas Cisterciensis post multa miracula, q u e D e u s
operatusest proeo, et° centum sexaginta monasteria construxisset
multosque libros et tractatus conpillasset, consumatis vite sue circiter
Mart. Opp. annis LXIII, inter filliorum manus obdormivit in Domino. Hic 35
papa fecit apud Sanctam Mariam Rotondam novum pallatium. Et
dedit ecclesie LateranensiP calicem pulcri operis pensantem XX marchas
et plura allia et ibidem in tumba porificaQ tumulatus estr.
Annok Domini ab incarnatione M°CLV. Adrianus IIIIUS,
allio nomine mvocabatur, natione Anglicus, ex patre 40
m, successit Anastaxio pape predicto inperante
Frederico inperatore, qui sedit annis IIIIor; et cessavit die-
bus XX. Iste fuit prim o episcopus Albanensis, in legatione
a) Rogerio Gotifr. b) nonnullos Sicard. c) seq. j> y delet. c. d) sic c.
e) seq. in delet. c. f) sic etiam supra p. 24, l. 36. g) seq. Un delel. c. h) spatium 45
numero supplendo vacat ; post haec unus versus vacat. i) reliquum spatium paginae 160.
versae, dtiodecim circiter versuum, vacat. k) A littera initialis minio pingenda deest.
1) M°L1II. c. m) spatium nomini inserendo vacat. n) seq. in (?) delet. c. o) sic c, cum
lacobus habeat supra postquara multa miracula perpetrasset. p) lateran c. q) lege
porfirica; cf. supra p. 22, l. 3. r) spatium quatuor circiter versuum vacat. 50
1) Duo loci Martini p. 468. et p. 469. coniuncti sunt, qtiorum
alter iam supra p. 24. exscriptus est.
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 27
Vormatiama est missus pro verbi Dei predicatione, ipse vero gentem Mart. Opp.
illam barbaram in lege divina dilligenter instruxit, postb redditum
defuncto Anastaxio in papam est electus.
Anno Domini M°CLVI. I s t e papa coronavit Fredericum Sic.
6 inperatorem, unxit et inperiali diademate coronavit. Iste
etiam papa propter vulnerationem unius cardinalis totam Urbem Mart. Opp.
usque ad condignam penitentiam posuit sub interdicto. Hic
Gullielmum regem Sycilie tamquam rebellem sibi excomunicavit, qui
post absolutus homagium domino pape faciens terram ab ipso suscepit.
10 Hic primus dicitur fuisse papa, qui in Urbe - veteri cum curia moram
traxit. Hic fecitc gyconemd in Radicofono et turibus munivit.
Hic castrum et multas posessiones circa locume Sancte Christine a
comunitatibusf conparavits; post multa alia, que fecit, dic-
tus papa moritur. Et in Vaticano in bascilica sancti Petri
15 iusta sepulcrum Eugenii pape sepultus esth.
*Annoi Domini ab incarnatione M°C°LVIIIIor Alexander papa sic.
IIIUS, alio nomine vocabatur k, natione Tuscus, patria Mart. Opp.
Senensi, ex patre Raymutio1, successit Adriano pape in
sede iuperante Frederico primo, qui sedit annis XXI, m. XI, et Got. 29, 2.
20 d. XVIIIIor m. Et in principio sue electionis tres lune vise iac. de Var.
sunt et in medio signum crucis, nec multo post visi sunt tres soles,
et tunc Alexander canonice est electus. Eodem millesimon, Sic.
scilicet anno Domini M°CLVIIIIor, Orbertus° episcopus Cremo-
nensisP predictus corpus sancti Gregorii martiris transtulit in
25 ecclesia sancti Michaelisq veteris dicte civitatis.
Anno Domini M°CLX. r Iohanes quidam fuit abbas
monasteriis sancti Laurentii* dicte civitatis Cremone11,
qui postea fuit episcopus Vincentinus \ qui fecit fieri
in monasterios predicto lavatorium marmoreum manuale
30 in memoriam sui. Hic papa inter quatuor scismaticos Mart. Opp.
fuit substitutus, videlicet Octavianum, qui agnominatus est 8ie.
Victor ; quo in erore defuncto Gruido de Crema, Paschalis agnominatus,
accessit; quiv similiter in erorew defuncto Iohanes de Strumax, Ca-
listus agnominatus, similiter in scismate f uit substitutus ; qui omnes Mart. Opp.
35 tres fuerunt presbiteri cardinales. Hos tres heresiarchas inperator Sic.
manu tenuit, e t per papam excomunicati mala morte perierunt, et Mart. Opp.
scisma per XVIII a annos in ecclesia D e i fo vit ; c u i u s y tempore Sic.
conventus Sancti Anastaxii et abbas Sancti Pauli de locis suis per Mart. Opp.
regem F r e d e r i c u m sysmaticum z eiecti fuerunt, qui postea per
40 papam in locis suis restituti fuerunt. Hic inperator
a) Norvegiam Martin. b) seq. 7 (et) delet. c. c) seq. gyzonem delet. c.
d) lege gyronem. e) Lacum Martin. f) coltatibus c. ; comitibus Martin. g) seq.
rpt (prot) delet. c. h) reliqua, tertia fere, pars paginae 161. rectae vacat. i) A littera
initialis minio pingenda deest. k) spatium nomini inserendo vacat. 1) Raynucio
45 Martin. m) sic c. ; VIIII Martin. n) M° c. o) Obertus h. I. Sicard. p) cremon c.
q) Micfe c. r) X alio atramento in loco raso. s) mon c. t) laur c. u) in
marg,: De X° abbate Iohane moh. v) sic c; Cui Sicard. w) eore c. x) seq.
locus rasus duarum fere litterarum. y) cui9 e corr. z) sic c.
1) A. 1174 — 1178. fuit episcopus Mantuanus, a. 1178 — 1183.
50 Vincentinus. 2) Sic Iacob. de Varagine, ut et Alb. Milioli, Cron.
imp, c. 148. habet ; XVII Sicard.
28 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
Mart. Opp. Fredericus pessime stetit cum dicto papea et in preiuditium
domini pape hos tres scismatic o s fovit *• ; qui inperator regem
Francorum, ad quem papa Alexander confugerat, congregata multitu-
dine, precipue duorum regnorum, scilicet Boemie et Datie, fultus
auxilio, in Burgondiam veniens dictum papam nitebatur extirpare. 5
Set rege Anglorum regi Francorum ferente auxilium nil profecit^.
Sic. Anno Domini M°CLXIII.2 fuit quidam Presbiter nomine Cre-
monensis0 ecclesie electus, qui, licet aliax» meritis et scientia dignus,
Mart. Opp. tamen propter scisma eiectus est. Anno Domini et tempore
Frederici inperatoris Rodulphus Coloniensis archiepiscopus trium 10
magorum corpora de Perside olim Constantinopolim ab inperatore
translata et inde ab Eustorgio Mediolanum miraculose transvecta, at
postea a dicto Frederico inperatore Mediolano destructo trans-
portavit Coloniam. Eodem tempore fuit abbas Ioachim in Cala-
bria, qui plures libros super Iheremiam et Apochalipsin et de om- 15
n i b u s prophet i s conscripsit, et inperatori et alliis regibus re-
quirentibus ab ipso de peregrinatione in Terram Sanctam, quam
faciebant, predixit, quod parum proficerent, eo quod numduma tempus
Sic. advenisset. Anno Domini M°CLXVIII. Lonbardi coloniam, id
est novam colonorum habitationem, facientes eam ab Alexandro papa 20
Alexandriam vocaverunt. Allii Civitatem-novam, Papienses vero Paleam
Mart. Opp. usque in hodiernum diem appellant ; post e a v e r o ad petitionem
Lonbardorum constituit eid episcopum, Papiensem vero episcopum
palei et crucis dignitate privavit, eo quod Frederico inperatori et ab
antiquo regibus persequtoribus ecclesie adhesisset. Anno Domini 25
Mart. Opp. ' M°CLXVIIIIor 3 fulgur cecidit in ecclesia Cremonensie. Huius
tempor e teremotus magni fuerunt per loca, ita quod civitas Antyocena
cum Tripoli cecidit, atque Damascus cum multis alliis subversa est.
Tunc quoque Cathenensis civitas penitus eversa est, et plus quam XX
M hominum in Scicilia submersi sunt. Anno Doinilll 30
P*-M°CLXXIII, indictione VIIa, Nonarum III. Ian. dictus
dommus papa privillegiavit monasterium1 sancti Lau-
rentii8" civitatis Cremone supplicationibus Burgondii tunc
abbatis dicti monasterii11, pontificatus eiusdem domini
pape anno XV1,4. 35
.*f*i??r *Annok Domini M^CLXXIII.1-5 eiusdemm. Sanctus Tomas
Cantuariensis archiepiscopus in ecclesia sua metropolitana occiditur et
a) sic c. b) seq. Hic cum omne patrimonium delet. c, quae verba Martini
infra p. 29, l. 18 sqq. repetita sunt. c) cremon c. — Alio atram. in marg.: Nota de epi-
scopo Cremon scismatico. d) eis Martin. e) cremon c. f) mon c. g-) lauf c. 40
b.) in marg.: De abbate XI0 mou sancti Lauf. i) reliqua pars paginae 161', quinque
circiter versuum, vacat. k) A littera initialis minio pingenda deest. 1) LXXIII.
manu Alberti in loco raso. — Alia posteriore manu in marg.: Nota de sancto Thoma Can-
tuarien arcbiepiscopo. m) supple tempore.
1) hos tres . . . fovit verba sunt Sicardi, quibus e loco superiore 45
(p. 21, l. 35— 37,) repetitis Albertus Martini locum immutavit. 2) Sica?'d.
haec habet ad a. 1167. 3) Per errorem haec Aibertus ad a. 1169. ad-
scripsit, qnae Sicardus ad a. 1175. habet. 4) Privilegium, ex quo haec
excerpta sunt, non exstat. Cf. P. Kehr in 'Nachrichten von der Kgl. Ges. der
Wiss. zu Gottingen, Philol.-hist. Kl! 1903. (Gott. 1904,) p. 517. Indictio et 50
annus pontificatus cum a. 1174. congruunt. 5) Runc annum (falsum
Mart. Opp.
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 29
tandem mirachulisa coruscans per Alexandrum papam canonizatur ; Mart. Opp.
pro cuius nece Henricus rexb Anglorum misit nuncios sollempnes
ad papam Alexandrum, qui iurantes pro ipso in animam suam ipsum
excusarent de predicto facto. Set dominus papa in Tusculana civitate
5 receptis nunciis et auditis misit duos cardinales ad Gallie partes, ut
inocentiam regis investigarent, coram quibus rex iuravit, quod num-
quam de conscilio suo vel iussu fuerit interfectus. Set quia occaxione
turbationis, quam erga ipsum babuerat, occisus fuit, pro illo mox
obtulit CC millites ultra marre per annum ibi moraturos. Setc ipsum
10 cruce signans infra triennium transfretaturum.
[Annod Domini M°CLXXIIIIor ad invocationem sancti Ymerii Sic.
confessoris omnipotens Deus multa mirabillia fecit].
Anno Domini M°CLXXVII. videns igitur inperator, quia non
in fortitudine sua roborabitur vir, videns, quia Deus exaltat humiles
15 et deponit potentes, consciderans, quod ecclesiam suam fondavit supra
firmam petram, et porte inferi non prevalebunt adversus eam, humiliavit
se sub potenti manu Dei et pacem conposuit apud Venetias cum
Alexandro summo pontifice. Papa autemvidens, quod omne Mart. Opp.
patrimonium beati Petri preter civitatem Urbenetaname, Taratinamf
20 et Anagniam ab Aquapendente usque Ceperanum per inperium et
scismaticos occupatum fuisset, in Franciam transivit. Ibique celle-
bra v i t concili u m Turoni sollempn e. D e i n d e anno Domini ^arfopp
M0C°LXXVII°g per mare transiens rediit ad Urbem", et inperator "
in Alamaniam i; qui dominus papa ibi cellebravit concilium
25 solempne, in quo canones statuit, et Fredericum Romanorum rn.~Mart.Opp.
peratorem, Emanuhelem Constantinopolitanum, Gullielmum Syculum
atque Lonbardos ad concordiam revocavit. Cum autem papa
Mesane applicuisset, rex Gulielmus Syculus, non quia papa, set
ipsum et dominum, a quo tenebat regnum, recognoscens eum debito
30 honore prosecutus est ; quo anno Christiani cum Sarracenis ultra Sic.
marre pugnaverunt et optinuerunt, quia septem millia Christianorum
XXXII millia discunfecerunt Sarracenorum. Eo anno Offredus,
vir sinplex, mansuetus et Deo devotus , Cremone fit episcopus
XVIIusk. Tempore huius Petrus dictus Comestor Ystoriam Got- 2l'f8,
35 scolasticam conposuit. Et quidam1 frater Iordanus, totius ordinis
Predicatorum magister, floruit. Nec non Ugo cardinalis floruit
ordinis Predicatorum, nec tantus vir vitio caruit, nam inter XII Mart. Opp.
cantanites * totidemque puellas acumbere solebat111-2.
a) mirashulis corr. mirachulis ? c. b) seq. an (?) delet. c. c) Se Mariin.
40 d) fiaec — fecit alio atramento ab Alb. post suppl. e) sic c. ; lege Urbevetanam.
f) sic c; lege Teracinam. g) II manu Alberti in loco raso, II vel III eraso. h) seq.
in delet. c. i) seg. In quo conci delet, c. k) Alberti manu, sed alio nigro atram.
in marg.: Nota de Offredo episcopo Cremoh XVII. 1) lege catamitos. m) reliqua,
fere dimidia, pars paginae 162. vacat.
45 quidem) ex Iacobi Leg. Aurea c. 11. assumptum esse censeo, quamvis ed.
Grdsse p. 68. habeat millesimo CLXXIV. Illa enim editio mendis ac vitiis
scatet. 1) Albertus neglexit quod in codice D6 Gotifredi dictum est, hunc
et sequentem tempore Friderici II. imperatoris vixisse. Unde fratres or-
dinis Praedicatorum tempore Friderici I. et Alexandri III. papae iam
50 fioruisse miro modo scripsit. In codice D 6 haec ex Martini Oppav.
Cronica p. 437. 440. 471. excerpta sunt. 2) Iure stupebis haec legens,
quae Martinus p. 443, l. 25 sq. dixit de Octaviano Augusto exscribens
30 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
Man'.Opp. *Anno a Domini ab incarnatione M°CLXXXI. Lucius papa
et Got. 29, 2. IIIus? alio nomine b vocabatur, natione Tuschus, ex
patre b, successit Alexandro III0 pape inperante
Frederico primo inperatore, qui sedit annis IIIIor, m. II,
su. d. XVIII; et cessavit d. XIII. Hic papa pro Tuschulano Romanos 5
Mart. Opp. acriter inpugnavit. Anno Domini M^CLXXXIII.1 Rex
Alapie cepit Edissam civitatem, que in Grenesi dicitur Arath, Fran-
cosque ibi captos aut morte aut servitute dampnavit. Archiepiscopum
vero civitatis quasi ducem gregis cum omni clero, quia Christum no-
luerunt abnegare, in media urbe coram se decollari precepit. Sic 10
igitur Edissa civitas, que Abagroc rege ipsius orthodoxo, cui Christus
ante suam passionem, sicut legitur in Ecclesiastica ystoria, scripsit
epistolam, et deinde per apostolum Thomam fuerit predicata et
Christo dedicata, tunc primum a gentibus prophanatur et possidetur
novorum sanguine martirum purpurata. 15
sic. Anno Domini M°CLXXXV. Sycardus Cremone n s i s d ecclesie
fuit episcopus XVIIIUS, qui fuit vita et scientia preclaruse.
Annoa Domini ab incarnatione M0CLXXX°Vnnof , [in-
e<e^/29ff. dictiones V2], Urbanus IIIus papa, alio nomine b vo-
cabatur, natione Lonbardus de civitate Mediolanensi, ex patre20
h, successit Lucio in sede inperante Frederico in-
«c.peratore, qui sedit ann. i I, m. X, d. XXV. Anno Domini
1^-ab incarnatione M°CLXXXVII. die 111° Iulii 3 Yherusalem
Iul. 3. . . . .
ClVltas* capta est a Salatino, et terra Domini ab infidelibus occupata;
Mart. opp. et sol obscuratus est a tercia usque ad nonam 4 et diu 25
iac.deVar. yy0s^ DOnam m eodem statu permansit. Eodemk anno Turcli
C. 0,1.
a) A littera initialis minio pingenda deest. b) spatium nomini inserendo vacat.
c) ab Agaro Martin., recte vero ab Abagaro. d) cremoii c. — In marg. : De Sycardo
episcopo Cremon. e) spatium quatuor circiter versuum vacat. f) M°LXXXX°VIIII0 c,
LXXXX°VIin° in Joco raso ab Alb. post corr. g) ind. V. ab Alberto superscr., V in 30
loco raso, in qtio IIII antea scriptum erat. h) hoc loco spalium vacuum non relictum
est. i) annis, is erasum e. k) in tnarg. manu Alberti : Translat corporis sancti
Nicholai. — Ad haec — M°LXXXVII. lineis coniuncta in marg. manu Alberti adscriptum
est: Vacat, nam est supra in titulo Greg VII. (p. 14).
haec ex Cronica Tiburtina deperdita, ubi eadem transscripta erant ex 35
Cronica pont. et imp. S. Laurentii Romana, SS. XXXI, p. 192, in qua
exscripta erant ex Pauli Hist. Eomana VII, 10. Patet haec etiam
scripta fuisse in libro parente codicis DQ Pantheon Gotifredi, in quo
(SS. XXII, p. 260, n. *) haec immutata sunt in qui omni vitio caruit,
cum librarius iure miraretur de cardinali tam luxurioso. Apparet in 40
libro parente codicis DQ haec exscripta fuisse e Cronica Martini et
ideo haec mira de Hugone cardinali ibi dicta fuisse, quia is, qui prae-
cedentia in libro illo ex Cronica Martini exscripsit, codicem quendam
eius legit, in quo folia quaedam extremam partem historiae pontificum
continentia excisa essent, aut folium Octaviani historiam continens falso 45
loco insutum esset, ut librarius in cuiusdam folii ima parte de Hugone
cardinali scripta legens in sequente de Octaviano haec relata inveniret.
1) Sequentia a. 1144. facta sunt. Ex arbitrio haec Albertus ad hunc
annum posuisse videtur. 2) A. 1189. indictio VII. et VIII. fuit. Nota
Urbani III. electionem ad a. 1189. adscriptam, cui Gregorius VIII. 50
a. 1187. successisse recte infra dicitur. 3) Hoc ex Ann. Cremon. de-
perditis, sed Ierusalem die Oct. 2. capta, die Iul. 4. Christiani pugna
magna apud Hattin commissa victi sunt. 4) Cf. Ann. Cremon. p. 7.
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 31
Miream civitatem destruxerunt , e t XLVI milites a Barens i s p r e - iac. de Var.
sentibus 1111° r monacis, corpus beati Nicholai ostendenti-
b u s , tumbam e i u s aperuerunt ossaque eius in oleo natantia in urbe
Bereamb reverenter detulerunt, id est anno Domini M^LXXXVII0-1.
5 Iste papa, dum de transmarinis partibus tam flebilem rem Mart. Opp.
audisset, pre nimio dolore obiit. Sepultusque in Ferraria; qui fuit
e t i a m archiepiscopus Mediolanensis d . Sic.
Annoe Domini ab incarnatione M°CLXXXVII. Gregorius
yiHus papa, alionomine f vocabatur, natione Beneven- Mart.Opp.
0 tanus, ex patre f, successitUrbano pape inperante
Frederico predicto, qui sedit m. I, d. XXVII ; et cessavit d. XX.
Hic papa apud Ferrariam creatus fuit, vir religiosissimus, cuius Sic.
mondus in maligno positus non fuit presentia dignus ; et ideo, cum
sedisset vix duobus mensibus, eum Deus substulit. Iste papa
5 ortabatur quam plurimum Christianos crucis signum sumere et ad
recuperandum civitatem sanctam Iherusalem et sepulcrum Domini
festinare. E t inperator igitur Ytaliam sibi paccatam relinquens signa-
culo cruciso se conmunivit. Et papa zelando pro Terra Sancta Mart. Opp.
ad diversas provincias litteras mi s it, et facta pace inter Ianu e n s e s et
!0 Pisanos, Pisis moritur et ibi seppelitur*1.
*Annoe Domini ab incarnatione M°CLXXXVII. Clemens *f. 163. Sic.
IIIUS papa, alio nomine vocabatur .....f, natione I n d u s * , Mart. Opp.
ex patre Iohane scolari, successit Gregorio pape inperante Fre-
derico predicto, anno inperii eius XXXVIII, qui sedit
15 annis tribus, d. XVI. Iste papa claustrum apud Sanctum
Laurentium forasmuros ordinavit et Laterani palatium fecit et aliud
epirriumk ante ereum equml fieri fecitm.
Anno Domini ab incarnatione M°CLIn, anno etiam ab Urbe Got. 24, l.
condita M°DCCCCXXIII 2, annis vero ab Adam sex millibus CCCLI3,
io indictione prinia4. Fredericus primus, fillius Frederici ducis
Suevorum et° Conradi regis fratris, natus ex clarissima progenie
Karulorum, post Conradum secundum apud Franchefort comuni
voto et consensu omnium principum ad inperium fuit electus.
Pontificatu domini Eugenii pape5, qui inperavit apud Ro- Mart., sic.
15 manos annis XXXVII.
Iste inperator fuit milex strenuus et magnanimus, mitis et su.
afabillis, inlitteratus, set morali scientia doctus, quia
mores hominum vidit et urbes.
Largus atque nobillis et in omnibus fuit gloriosus. Cuius temporibus Mart. Opp.
10 a) supple civitatis, ut infra p. 38, l. 21. legitur ; Barenses lac. b) sic h. I. et infra
p. 38, l. 23. c; Bareani (i. e. Barim,) Iac. c) radendo corr. ex M°CLXXXVII, ut infrap. 38.
legitur. d) mediolan c. — Spatium duorum vel trium versuum vacat. e) A litlera
initialis minio pingenda deest. f) spatium nomini inserendo vacat. g) cf. SS. XXXI,
p. 168, l. 29, n. c. h) reliqua pars paginae quatuor circiter versuum vacat. i) sic
15 miro modo c. ! Romanus Martin. k) pal. fecit alcius et puteum ante ereum equum
Martin. 1) sic c. m) spatimn quatuor versuum vacat. n) CLI. in loco raso.
o) seq. frater delet. c.
1) Haec iterum infra p. 38. leguntur. 2) Cum Gotifredus
a. 1146. Fridericum I. regnum accepisse scripsisset, Albertus hunc nu-
50 merum Gotifredi quinque annis auxit, cum ipse Fridericum a. 1151.
regnum adeptum esse dixisset. 3) trecentis triginta quinque Gotifr.
4) A. 1151. indictio XIV. et XV. fuit. 5) Cf. Gotifr. XXIX, 2,
p. 296 : Vivente etiam Eugenio . . . Fridericus . . . regnavit.
32 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
Mart Opp. mu^a e* varia sequentia provenerunt. Nam anno i n p e r i i s u i
' primo l inperator apud Tyburtinum precepit, ut Tyburtina civitas
rehedificaretur, et rediens eodem anno Spoletum destruxit. Anno
Sic. Domini M°CLII. Medesana capta est a Cremonensibusa et Placentinis,
penitus et destructa. Anno Domini M°CLIII. Ascalona civitas 5
capta est a Christianis. Anno Domini M°CLIIII°r. Rex Frede-
ricus primo in Ytaliam venit, qui civitatem cepit Astensem, tures et
muros civitatis destruens. D e i n d e Terdonam idem rex cepit, fon-
Got. 24, 4. ditus et destruxit, que ter per Fredericum fuit desolata. Deinde
Slc't M"l 5' inperator Romam festinans pro coronatione sua2 subiugavit 10
Sic. tota m Tuscia m 3 e t multos heriles s i b i sub p o s u i t. Anno Domini
Got. 24, 5. M°CL V. A[nastaxius*>] papa creatur. Et quidam Arnaldus Bri-
et Sic. xiensis hereticus, dogmata cuius erant quasi pervertentia mondum,
auctoritate regis capitur etlaqueo fuit strangulat u s, deinde ignec
Marfopp fuit conbu s t u s 4. Anno Domini M°CLVI. Fredericus rex ab 15
' Adriano Rome inperiali diademate fuit coronatus et Romanos inpug-
Sic navit nolentes ei fidelitatem et ius debitum exibere. In quorum acri-
moniam et inperialem ultionem Tyburtinum censuit municipium restau-
Mart. Opp. rari 5 ; pugna autem cum Romanis fuit hoc modo: Ipso
vero die ante nonam ad stationem suam, que erat in prato Neronis, 20
cum exivisset, Romani armata manu familiam sequentem in porta
Sancti Angeli crudeliter invaserunt usque ad tentorium inperatoris
persequendo. Set invalescente clamore Teuthonici adunati Romanos
expulerunt crudeliter, adeo quod prostratis multis et captivatis, cum
Sic magnis precibus papad vix captivi fuerunt restituti ; et sic inpugnavit 25
*f 163' R°manos-..
Got. 24 7! *Hiis ita conpletise cum in Alamaniaf rediret inperator,
et sic. residet super arvaSpoleti; a quibus civibusSpoletanis petit sibi
Go^.tributa dari. Cives quoque dederunt sibi monetam falsam,
pro qua falsitate inperator civitatem ipsam iussit igne 30
succendi et muros eius fonditus destrui, et multos de
plebe perimi fecit6. Deinde venit inter Alpes Veronensium ;
et cum velet cum proceribus suis quoddam flumen magnum
i n angustis montibus p o s i t u m transi r e , fu i t quasi carcere cinctu s.
Verone nses vero, qui erant super cacumina montium, 35
arma ruunt saxa q u e pluunt, et plurimos ex gente inperatoris
interimunt, e t quassant proceres a vertice saxa, e t nulla arma queunt
valere millitibus; quod bellum duravit per quatuor dies sine
spe vite militum inperatoris; tandem aliqui militum
dicti inperatoris passibus occultis super alta cacumina tendunt, 40
et plebs supercilii montis ad ima ruunt. Inperator autem hunc
pede truncari, h unc fonditus exoculari et proceres Veronens e s
illuc existentes laqueo fecit super alta suspendi. Sic in-
Sic p er ator Veronensibus reprobis ita remuneravit. Post hec
a) cremon c. b) A solum in c, reliquae nominis litterae erasae. c) seq. 45
9 (con) delet. d) Jege pape. e) seq. du delet. f) alamania c.
1) anno primo Martini falso loco x>osito Albertus inperii sui
perperam addidit. 2) pro coron. ex Mart. Oppav. p. 470. 3) subiug.
totam Tusciam ex Gotifredi Pantheon XXIV, 5 : Tuscia devota se dedit
undique tota. 4) De Arnaldo de Brixia vide iam supra p. 25. M
5) Quod Albertus iam supra l. 1 — 3. e Cronica Martini retulit. 6) Etiam
de destructione Spoleti iam supra l. 3. e Cronica Martini scripsit.
CKONICA ALBERTI DE BEZANIS. 33
in Alamania cum triumpho rediit inperiali. Huius t em poribus Got. 23,49.
q u i d a m Grulielmus e r a t rex Sycul o r u m ; post d i c t u m Gulielmum
succe s s it a 1 i u s Gulielmus m u 1 1 u m formosus e t gladio probus.
Erat autem apud Danaos , id est Grecos, inperator, qui
6 Emanuel nomine, cuius inperium rapuit quidam tyrapnusa
nomine Andronicus, princeps scelerum, ab ense cuius proceres Gre-
corum cadunt. Eo autem tempore Lodovicus rex Francorum
ob i it. Andronicus a u t e m consobrinus Manuelis inperatoris tempore
iuventutis sue rapuit quandam consobrinam suam, cum qua secessit
10 in terra Turchorum, ibique usque ad obitum Manuelis tamquam exul
permansit. Defuncto Manuele et fillio eius Alexio pro patre regnante
Andronicus cum exercitu Turchorum Constantinopolim venit et urbe
occupata Alexium et sororem eius Mariam et maritum Raynerium
Lonbardum, marchionem Montisferati, interimit, omnes fere principes
15 Grecie aut occidi aut cecari precipit. Latinos omnes in Grecia con-
morantes mandat occidi , se solum inperatorem iubet terribiliter
venerari ; unum solum principem Ysaac de regio sanguine ficta dilec-
tione vivumb in urbe servavit, quem tandem habens suspectum similiter
perdere cogitavit. Ille cum de nocte occaxione coloquii ad Andronicum
20 vocatur, ut pereat, doloc prescito fraudeque precognita nuncium, qui
eum ad mortem vocat, manu sua repente interficit et apud Sanctam
Sophyam convocatis civibus causam traditionis exponit. Aserens uni-
versum populum similiter periturum, nisi tyrapnus Andronicus peri-
matur. Facto igitur clamore in populo Andronicus capitur et men-
25 bratim succinditur d , uno occulo cecatuse, ut cum altero sua tormenta
videret, ita qu 0 d prius a mulieribus et a populo lapidatur, laqueo
per omnes vicos urbis decorose*" trahitur et miserabiliter exanimatur.
Anno Domini MCLVII. Mediolanenses castrum Papiensium nomine Sic.
Vengnevalum destruxerunt , Terdonam rehedificaverunt. Anno
30 Domini M°CLVIIIg, indictione VI a, inperator in Ytalia rediens
Brixienses et Mediolanensesh inpugnavit, Laudam fondavit in monte
Grezonis -. Mediolanum obsedit, set federe facto disced i t, et rega-
libus resignatis pacem cum Lonbardis conposuit et leges in Roncalibus
condidit. Anno Domini M0CLVIIIIor Adrianus papa mo-
35 ritur, et Alexander papa substituituri, cum quo pessime stetit Mart. Opp.
inperator, et in preiuditium ipsiusk tribus scismaticis1 successive ad-
herens inperator regem Prancorum, ad quem papa confugerat,
congregata magna multitudine, precipue duorum *reg n o r u m, videlicet V- 164.
Boemie et Datie, fultus auxilio, nitebatur in Burgondiam veniens ex-
40 stirpare. Set rege Anglorum regi Franc o r u m m ferente auxilium
nil profecit 2. E o d e m anno tures Placentinorum et munimina Sic.
destruxit. Eodem anno, indictioneVIIa, inperator Cremam
obsedit u n a cum Cremonensibus et sequenti anno, videlicet 1161.
anno Domini M°CLX, VI0 Kall. Febr. cepit, fonditus dissi-
45 a) sic c. h. I. et infra l. 23. b) uium c. e) penna mutata. d) sic c. pro
succiditur. e) seq. altero delet. i) sic c. ; dedecorose Gotifr. g) M°LVIII.
corr. M°CLVIII. c. h) mediolan c. i) seq. cu delet. k) seq. quato(V) tres delet.;
quatuor scismat. Martin. 1) seq. a delet. m) fr alio atram. in loco raso.
1) Cf. Otto Morena, SS. XVIII, p 604 sq.; Gesta Federici I.
50 imp.in Lomb., SS. R. G. p. 36; Chron. Ursperg., SS. XXIII, p. 347.
2) Eadem iam supra p. 28.
Cronica Alberti de Bezanis. 3
34: CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
Sic pavit atque destruxit K Deinde anno Domini M°CLXII 2,
indictione Xa, inperator cum Mediolanensibus a apud Carca-
num pugnavit, s e t utriusque fuit adversa fortuna ; t a n d e m cepit 8,
et ab inperatore dictani civitatem fonditus destruxit et
Mart. opp. extirpavit d e mensek Marcii. Siquidem muri eius altissimi fonditus 5
suffosi sunt, cetera ad cinerem redacta fuerunt. Albanum quo-
Sic. q u e a Romanis concrematum est VI. Idus Aprillis. Deinde in civi-
tatibus pro sua voluntate constituit inperator potestates. Hiis ita
victoriose peractis inperator in Alamania rediit. Tempore pro-
cedente Romanis Tuschulanum inpugnantibus, et cancellariis in forti- 10
tudinis brachio eam defendentibus , cum Romanorum multa millia
cecidissent, festinus inperator venit ad Urbem. Anno Domini
M°CLXVII. Paschalem antipapam et heresiarcham apud Sanctum
Petrum in sede intronizavit, eciamve cum Romani sancti Petri eccle-
siam incastellassent, non perferens pacienter, atrium prophanando con- 15
bussit; propterea nutu Dei, qui nullum malum preterit inpunitum,
omnes pene suos mortalitatis pestilentia perdidit. Set et contra eum
eodem anno civitates Ytalice conspira v e runt, Mediolanum rehediffi-
cantes. Prodolor! etiam illa non fuit expers coniurationis, quam in
archisummo constituerat alliarum ; in se vertit mannum, cum pestiferum 20
sibi maleum proprio maleo reincuditc. Set divina ultio et ultionis
augmentum, ut fillius patrem, libertus patronum, famulus dominum,
aut quivis, de quo fuerat meritis presumendum, iamiam hostis in-
provisus feriat venerandum amicum. Redeuntem igitur inperatorem,
itinere per planitiem intercluso, per abrutad et invia montium transire 25
1167. oportuit, quo usque ad Alamanica regna pervenit. Et Lonbardi
fecerunt pacem insimul. Et eodem anno Cremonensee
Mgf*[ baptisterium f fuit inceptum de mense Marcii4. Hiis
temporibusg quidam Presbiter nomine Cremonensish electus , qui,
licet alias scientia et meritis dignus, tamen propter scisma deiectus 30
est5. Et ut adinpleatur quod vulgo in proverbiis dicitur: 'Cui accidit
una, non erit illa sola'. Sequenti anno, scilicet anno Domini
M°CLXVIII, Lonbardi coloniam, id est novam colonorum habitationem,
facientes eam ab Alexandro papa Alexandriam vocaverunt. Allii Civi-
tatem - novam , Papienses vero Paleam usque in hodiernum diem 35
Mart. Opp. appellant6; et redifficata fuit a Mediolanensibus, Cremonen-
Sic. sibus et Placentinis contra Papienses. Eodem quoque anno
Romani vires resumentes Albanum expugnaverunt et expoliantes om-
nibus bonis incenderunt 7. Sequenti anno , id est M°CLXVIIIIor,
civitas Cremone cepit murorumi munimine cingi. Demum rediens 40
a) Mediolan c. b) emense corr. de mense (?) c. c) reincludit, 1 expunct. c.
<1) sie c. e) Cremon c. f) batprm c. g) seq. p delet. h) cremon c. i) seq.
muni delet. c.
1) Nescio an hoc et sequente loco de Crema et Mediolano destructis
Ann. Cremon. deperditi exscripti sint. Cf. Chron. Ursperg., SS. XXVII, 45
p. 351 : castrum funditus diruitur. 2) MCLXII. cum Martino Albertus
falso scripsit pro MCLX. Sicardi, opinatus perperam eodem anno
Mediolanum captani esse, quo pugna apud Carcanum commissa sit.
3) Scilicet Mediolanum. 4) Cf. Ann. Cremon. p. 5. 5) Haec iam
supra p. 28, l. 6 — 8. 6) Haec iam supra p. 28. leguntur. 7) De hac 50
re iam supra l. 6. 7. e Cronica Martini relatum est.
CRONICA ALBEKTI DE BEZANIS. 35
inperator in Ytalia et anno Dominia M°CLXXIIIIor Segugiam de- sie.
struxit, Paleam, id est Alexandriam, obsedit. Set postremo
nichil messuitb nec quicquam utile in horea reportavit, quia primo
incepta guerra Alexandrini tamquam coacti pacem fecerunt Got. 24,9.
5 cum inperatorec se prostrantes ante pedes inperatoris nuda
cervice. Et inperator amore Dei pacem dedit eis, que per octo
dies duravit, et guerra velut fuerat incipitur, Mediolanensibusd
cum alliis Lonbardis Alexandrinis auxiliantibus; tandem in-
perator prius obtinuit, set post fugiendo recessit nec tamen a patria
10 cessit; set verbere utraque pars *cessa, tam inperator quam *fm 164'.
Lonbardi super arma silent; propter quam guerram quidam
monacus hiis versibus explicavit1: 1175.
1 DescribereG proposui, ut longa sit memoria,
Quod Lonbardia nobillis tuetur sua menia
15 Ab alienis gentibus, Jionorem atque predia.
2 Quodf quidem temerarium videtur et audatia
Pro rei magnitudine et gravitate nimia,
Et quias noster calamus nonh sufficit ad talia.
3 Ab illo ergo petimus, ut possimus hoc1 perficere,
20 A quo subsistunt omnia, [qui^J esse dat et vivere
Et1 qui precepit Jwmini Jiiis nomina inponere.
4 Est Lonbardie regio sic fertilis in omnibus,
Bestiis atquem fructibus, volatili et pissibus11,
Ut eis°, quibus indiget, Jiabundet gens pre omnibus.
25 5 Hec [montev] gens circundatur, fluminibus irigua,
Estatis hic temperies et Jiyemps est exigua.
Civitates vix triginta^, castella sat contigua.
6 Set gens, que ibi maxima, Jionore usa proprio,
Virtute atque viribus repleta [estrJ ingenio,
30 Affligi numquam patitur sub servilis dominio.
7 Suetam1 reverentiam prebere tamen studuit
Bomanis dignitatibus, quam gens antiqua prebuit.
Set ultra istam progredi nequaquam pati voluit.
a) seq. M°CLV. delet. c. b) a (qui), quod sequitur, deletum videtur. c) seq.
35 que parum duravit delet. c. d) Mediolan c. e) praecedenfia aquoso, sequentia nigro
atramento scripta. f) Quo c. g) g* (quod) c. h) no su, su delet., c. i) hoc
delendum. k) qui supplevi. 1) seq. hiis delet. c. m) ac c. n) sic c. o) eius c.
p) monte supplevi. q) seq. sat delet. c. r) est supplevi; fort, et. s) seq. dnio
delet. c. t) lege Su-etam.
40 1) Sequens carmen anno 1175. compositum est post pacem de
Montebello die Apr. 16. factam, antequam bellum inter imperatorem et
Lombardos post Aug. eiusdem anni renovatum est; cf. 'N. Archiv' XVII,
p. 494; F. Gilterbock, 'Der Friede von Montebello' (Berlin 1895^2?. 24 sqq.
3*
36 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
8 Hanc subiugare cupiunt set reges callidissimi,
Hinc Gallorurn, hinc Grecorum, hinc principes doctissimi,
TJt sit hec* subacta legibus cyrographi durissimi.
1174. 9 Non armis unus^-1 dimicat, set tantum cum potentia,
cAlter2 leoni similis iam fremitd in Liguria &
Deducens secum homines plusquam viginti millia.
10 Huic Papiae iungitur{ et Monferati marchio*
Et multi capitanei, quos nominare nescio,
Dicentes Alexandriam die vincendam tercio.
(oa.ex.) 11 Castellis atque manganis circumdant eam properes, io
Nullus exire potuit, nech intrare permisere1 .
1175. Sex mensibus sic permanet, nil potuere facere.
12 Sic oppiignatur civitas, quam Papienses Paleam
Vocanfi-*, set [quam1] inveniunt et senciunt lapideam,
Quos incepisse penitet, dicentes esse ferream. *&
1174.13 Viri [quim intus] valentes in armis et astutia
Concremaverunt hostium cum viris edifficia
Et deduxerunt plurimos de ipsis intra menia.
14 Set qui pugnabant deforis videntes ista fieri
Amissa gente maxima procid cessere miseri. 20
'Quid faciemus' ? inquiunt, 'abhinc non sumus liberi\
1175. 15 nAt Lonbardia prepotens istis occurit obviam
Fugato canzettario5, ut vindicet iniuriam
Illatam suis sociis, qui tenent Alexandriam.
16 Ordinate sunt ad bellum hinc et inde acies, 25
Quas deducit atque tenet leonina rabies.
Sola distat inter0 eas planisshna^ planicies*.
a) hec deletidmn. b) unus bis scrijptum. c) set tantum cum potentia repetita
hoc loco, deleta c. d) fremet c. e) seq. iug delet. f) iugLtur c. g) prospere c.
h) ne c. i) nisi mis^re c. k) vocant in fine praecedentis versus scriptum c. 1) quam 30
supplevi. m) qui intus supplevi. n) Set qui pu strophae 14. primi versus hoc loco
repetita, deleta c. o) intra c. p) forte amplissiina legendum.
1) Christianus archiepiscopus Moguntinus, ut videtur ; cf. *N.
Archiv' XVII, p. 495, ». 11. 2) Fridericus imperator. 3) Wilhel-
mus III. 4) Cf. supra p. 34, /. 35. 5) Christiano archiepiscopo 35
Moguntino ; cf. 'N. Archiv' XVII, p. 496, n. 4. 6) Post hanc stropham
quaedam omissa esse conieci 'N. Archiv' XVII, p. 496, quod et nunc
verisimile esse credo, quamvis contradixerit F. Giiterbock l. I. p. 23.
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 37
17 Deus, omnium creator
atque mondi gubernator,
Qui convertit Pauli mentem,
sic concordet istam gentem,
5 Ut non sit in eis bellum
neque aliquod flagellum.
18 Ibi pax est ordinata, {Ipr.w.
iuramentis et firmata,
Utrum vera sit, nescimus^,
io veram esse nos gestimush,
Deo gratias dicamusQ!
veram esse nos speramus.
Anno Domini M°CLXXV. Cum Lonbardi contra imperatorem sic.
apud Castezium congregati fuissent, eos redditis gladiisd subiugavit et
15 in deditione inperio digna recepit. Eodem anno fulgur cecidit
in ecclesia Cremonensi e • \ Anno Domini M°CLXXVL I n -
p e r a t o r apud Lagnianum dimicans , exercitus eius a Lonbardis
vincitur. 0 rota fortune, que nunc humiliat, nunc exaltat! ymo nOn
fortuna, set Dominus, qui mortificat et viviflcat, deducit ad inferos et
20 reducit, Dominus pauperem facit et ditat, humiliat et sublevat. Videns2
igitur inperator, quia non in fortitudine sua roborabitur vir, videns,
quia Deus exaltat humiles et deponit potentes; conscideransf, quod
ecclesiam suam fondavit supra firmam petram, et porte inferi non pre-
valebunt adversus eam, e t post multas persecutiones per multa tem- Mart. Opp.
25 pora pape Alexandro factas, et timens, ne a dominio suo caderet
propter rebellationem Longobardorum, qui contra ipsum rebella-
verant, et pape Alexandri prosperitatem, missis solempnibus nonciis
domino pape propter reconciliationem, etS in hoc multum
laboravit. Tandem dominus inperator humiliavit se sub Sic.
30 potenti manu Dei et pacem conposuit apud Venetias cum domino
Alexandro summo pontifice, absolvetido eum, ponendo pedem
super collum inperatoris, dicendo: Super aspidem et ba-ps.9o,i3.
sciliscumf ambulabis et conculcabis leonem et draconem3;
dicitur tum inperatorem dixisse : 'JSTon tibi, set Petro' 4.
35 a) nesimu8 c. b) gessimus c. c) dicimus c. d) seq. srbiu delet. c.
e) cremon c, f) sic c. g) seq. h delet. c.
1) Haec iam supra p. 28, /. 26. 2) Sequentia iam supra p. 29,
Z. 13 sqq. 3) Eadem fabulosa narrantur in recensione D Cronicae Gil-
berto addictae, SS. XXIV, p. 134; in Richardi Pictav. Cont. Itala,
40 SS. XXVI, p. 85 ; in Cronica lohannis de Deo, SS. XXXI, p. 323
(inde in Cron. Mantuana, SS. XXIV, p. 217,) ; a Thoma de Papia,
SS. XXII, p. 506. Moneo etiam haec singutari modo de Friderico II.
imperatore et Gregorio IX. papa narrata esse in 'Fioretto di croniche
degli imperadori a cura di L. del Prete' (Lucca 1858> p. 36. 4) Et
45 praecedentia cum versu psalmi et haec habet Ioh. Villani V, 3, qui etiam
addit; e '1 papa rispuose: 'Ego sum vicarius Petri'. ^Cronichetta
Fiorentina' 1110 — 1273, Pubbl. da F. Roediger (Firenze 1888> p. 2,
38 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
Sic. Et cum segregatus fuisset a gremio sancte matris ecclesie, recunciliatus
est ecclesie universali ; ubi et cum Lonbardis ad sex annos et cum rege
Syculo u s q u e ad XV annos treugam fecit anno Domini M°CLXXVII.
Inperator igitur in Alamaniam reddiita, et appostolicus Romam re-
versusest. 5
•f. 165. *Anno Domini M°CLXXVIII. aqua Padi fuit nigra1.
su. Anno Domini M°CLXXXIII. Inperator apud Constantiam fecit pacem
cum Lonbardis. Hoc anno valida famisa fuit 2. Anno Domini
M°CLXXXV. Inperator in Ytaliam rediens Cremam in odium Cre-
monensiumb rehedificavit. Et eodem anno terremotus modicus in io
Ytalia fuit. Anno Domini M°CLXXXVI. Inperator quoddam
castrum Cremonensiumb Manfredum castrum nomine omnino de-
struxit, set auctore Domino et per ministerium dominic Sycardi
tunc episcopi Cremonensisb facta est inter inperatorem et
Got. 24, li. Cremonensesb reconciliatio. Eodem vero anno Domini 15
M°CLXXXVI, indictione VIa, VI. Kall. Febr. rex Henricus, fillius
Frederici inperatoris predicti, cum Constantia fillia regis Rogerii
Scicilie Mediolani nuptias cellebravit apud Sanctum Ambrosium anno
etatis sue XXI, regni autem sui XVII. Anno Domini
lac^deVar. M°CLXXXVII.3 Turcli Miream civitatem destruxerunt et XLVI 20
' ' ' millites civitatis Barensis, presentibus quatuor monacis corpus
beati Nicholai ostendentibus, tumbam eius apperuerunt ossa-
que eius in oleo natantia in urbe Bereamd reverenter detu-
Sic. lerunt. Eodem anno porte civitatis C r e m 0 n e edifficate fuerunt 4.
Anno Domini supradicto inperator igitur victoriosus Ytaliam 25
inter se paccatam relinquens , Alamaniam rediens, et pro offen-
sionibus illatis sancte matri ecclesie et pastoribus eius
sic. asumpsit signaculum crucis e t honorabilles noncios ad Sala-
tinum direxit, monens et monitans, ut terram desererete Yheru-
s a 1 e m, quam invaserat, Yesu Christi. Anno Domini M°CLXXXVIII. 30
rogatu Cremonensi umb Sycardus episcopus Cremonensis^
in Alamaniam ivit, ut ab inperatore castrum Manfredi rehedifi-
candi licentiaa inpetraret, set spe cassata rediit. Et eodem anno
Castrum - Leonis loco castri Manfredi et non longnea ab
ipso castro incohatum estf. Anno Domini M°CLXXXVIIIIor. 35
Buzam Cremone, quam fecerunt Cremonensesb fabricari, ultra
mare subventione Terre S a n c t e personis et rebus mis e r u n t hone-
ratam. Eodem anno Fredericus inperator fellicissimus quinque
habens filiios, id est Henricum inter ceteros primogenitum, quem
fecerat cesarem, Fredericum Suevorum ducem, Ottonem comitem, 40
a) sic c. b) cremon c. c) seq. tan delet. c. d) sic c. ut supra p. 81,
l. 4. e) deseret c. f) in marg. : De Castroleone.
habet: 1177. se fe pace tra '1 papa Alessandro e llo 'mperatore Federico
in Vinegia e posegli (papa imperatori) il pie in sul collo, e
fu (imperator) paziente diciendo : 'Si (pro Non> tibi , ma Petro'. 45
1) Hoc Ann. Cremon., SS. XXXI, p. 5, ad a. 1176. (falso 1174; habent.
2) Cf. Martin. Opp. p. 470. (ad a. 1162. A): Hoc anno fames valida
fuit etc. 3) Anno 1087. hoc factum esse scribit Iac. de Varagine, Leg.
Aurea c. 3, § 7 ; cf. supra p. 30. 26, (n. k), p. 31, l. 1 sqq., ubi eadem
exscripta sunt. 4) Cf. Ann. Cremon. ad a. 1186/7 (falso 1185>, l. I. p. 7. 50
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 39
Conradum et Philippum,a ducem et athletam Christi, set ceteros cum Sic.
regno et regalibus Henrico cesari conmendavit, et occidentalemb
relinquens inperium paccatissimum et ordinatum, partes hiis comitibus,
hoc ordine orientis relinquens1 adiit.
5 Exiens de Alamania introivit in Ungariam, ubi dicitur habuisse
XCC pugnatorum; et ab Ungaro rege honorifice receptus Ungariam
pertransivit ; premisitque ad inperatorem Constantinopolitanum epi-
scopum Monasteriensem et comitem Robertum de Suahud; qUi eos
detinuit et tres exercituse ad introitum Burgarie, ut transitum non
10 inpedirent Burgari2, premisit. Erat autem ibi nemus itineris
quatuor dierum, cuius viam aptissimam f • 3 dissipavit, et in exitu ne-
moris munitionem faciens preparavit se cum exercitibus cesarem in-
pugnare. Set nemore magno cum Iabore§' et difficultate pertransito,
dux Suevorum, qui exercitum precedebat, munitionem destruxit et
15 magnam multitudinem illorum interfecit. Deinde civitatem que Philipis
dicitur inpugnantes eam ceperunt. Deinde Grecus inperator maximum
Grecorum et Turchorum exercitum contra Romanum inperium direxithr
contra quos dux Suevorum, fillius inperatoris Romani, acriter
dimicans, eos supperavit et fugavit et intra quedam menia se reci-
20 pientes maxima vi cepit et omnes occidit; XII vero Turchos in qua- .
dam munitione, ubi se receperant, viriliter resistentes igne cremavit.
Ad hec Grecus inperator ad Romanum inperatorem honorabilles nun-
cios misit numero XVI, p r o mittens seccurum transitum et indempnem.
Licet igitur magnanimus inperator Predericus in vindictam pre-
25 dictorum, que nequiter Grecus conmisserat *inperator, v o 1 e b a t Con- *f. 165'
stantinopolim inpugnare, victus tamen conscilio principum suadentium,
ut ad Terram Sanctam ad Christianorum festinaret auxilium, obsides
petiit et optinuit; qui eum Galipolim perducentes transitum navigio
procuraverunt ; transivit autem exercitus quinque diebus, dux prior,
30 pater posterior. Cumque pertransissent, venerunt Philadelphim ; dux
autem Philadelphie forum negans se ad pugnandum armavit. Set
demum videns se non posse resistere, promissit forum et inperatori
cum paucis concessit civitatis introitum. Postmodum propter karistiam
contentio fit inter Grecos et Teothonicos ; bellum initur * , et absque
35 inperatoris voluntatek per duos dies et noctes continuo decertatur.
Demum victi Greci se in civitatis munitionem recipientes pactum in-
ierunt et forum1 tollerabilemb concesserunt, commercia cum funibus
in sportis porigentes et eodem modo precia recipientes. Ad hec cum
inperator Philadelphiam civitatem exiret, dux ei nuncium pro ducatu
40 concessit, qui exercitum per devia et invia, montana et nemorosa de-
duxit, ubi victualia per duos dies nullatenus invenerunt. In exitu
vero nemoris Greci quidam et Armeni forum eis pro posse paciffice
tribuerunt. Ad hec Turclimani de Bentiam, homines agrestes, qui
nullius domantur inperio, qui non in menibus vel municipiis, set
45 morantur in agris, infinitum et innumerabillem exercitum congregantes
a) nulla distinctio h. I. in c. b) sic c. c) sic pro XC (XC milia) c.
d) lege Nashu. e) seq. in delet. c. f) sic cum codice 1 Sicardi c. g) seq. ma
delet. c. h) seq. cp (quod) delet. c. i) inititur c. k) voluntate c. 1) seq. tollel
delet. c. m) Betia Sicard.
50 1) Hoc verbum perperam insertum est. 2) Albertus corrupit
locum Sicardi. 3) preses Burgarie omissus est cum omnibus codicibus
Cronicae Sicardi.
*
40 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
Sic. exercitum Christian o r ura die noctuque per quatuor ebdoraadas in-
pugnarunt, ita quod Christianus exercitus semper incedebat armatus.
Set tamen eorum multitudinem interfecit cum quodam admirando,
millitie sue magistroa. Restagnus vero dominus illorum cum magno
exercitu in strictura montium transitum prohibebat dicens, quod non 5
transiret, nisi daretD ei C summarias auro et argento honeratas. In-
perator autem respondit se libenter dare, set non nisi menolatum
unumc. Interim nontii soldani, qui fraudulenter ducebant eum,
aiebant, quod cito intrarent terram soldani, in qua gens ista sibi ul-
terius non nocerent. Tunc, quia Deus non dereliquit sperantes 10
in se, quidam admiragdus celesti gratia inspiratus ad inperatorem
adiit, fraudem detexit et prelium mane futurum predixit, faciensqued
planiciem, in qua tradi ceperat, devitare, eum per montana deduxit.
Occuritur in mont i b u s, hinc inde pugnatur ; set cum relictis sarcinis
et alimentis dux viriliter desendisset©, desendite et inperator, qui 15
victoriosf hostes inpugnant et Dei superant inimicos. In qua pugna
dux petra percussus duos dentes amisit; abhinc ductores a soldano
delegati fugierunt timentes, ne detecte fraudis inperator f aceret ultionem ;
Christianus vero exercitus confisus in Domino, qui deduxit Israhel
per desertum, XV diebus per quandamg planitiem progressus carnem 20
equinam comedit. Agrestes vero Turcli, de quibus prediximus, eos
fame defecisse penitus existimantes rursus ad bellum insurgunt magna
manu millitum peditum neccaturah, quos invictissimus inperator de-
vicit ; et cum maxima multitudo se in quadam * clausura coacti recepis-
sent, conbusserunt Teothonici universos ; et extunc agrestes Turcli non 25
fuerunt exercitum ulterius persecuti. Set altera die Melecrinus soldani
fillius venit obviam cum exercitu et ad inperatorem nontios misit
dicens: 'Revertere! quid enim facere putas, cum habeam plura vexilla
f. 166. quam tu millites ?' et cum per*venisset inperator ad quendam pontem,
Turcli fuerunt ante et retro. Set dux anteriores devicit, et inperator 80
posteriores in maxima parte interfecit; et sic pontem exercitus per-
transivit universus. Deinde maxima et infinita multitudo Turclorum
ex omni parte circuit Christianorum exercitum, ita quod eundo per
quatuor ebdomadas die noctuque acriter inpugnabant, et Christianis
preter carnes equinas victualia deficiebant. Cumque exercitus non 35
invenisset aquam per diem et noctem, Turclo quodam capto docente
aquam salsam sitibundi et famelici reperierunt. Altera vero die
castrametati sunt in veridariise Yconimik; unde soldanus inperatori
mandaverat, quod male intraverat terram suam. Inperator autem
remisit querens, si forum tribueret annon. Soldanus respondit se 40
daturum; set cum nimis carum offerrent, Christiani se ad pugnandum
armarunt; et cum sexta et quarta1 feria temporum imineret, Grotho-
fredus ni Erbipolensis episcopus aseverans e se vidisse beatum Georgium
contra hostes pro Christianis11 fortiter dimicantem, indicta penitentia
et carnium edendarum data licentia, processerunt ad bellum; et dux 45
quidem civitatem expugnans eam viriliter obtinuit et fere omnes
rebelles occidit. Inperator quoque fillium soldani post terga pugnantem
vicit et ex eis innumerabillem ° interfecit ; urbe capta potenter soldanus
in munitionem fortissimam, que erat in urbe, se recipiens misit ad
a) seq. Re delet. c. b) seq. eia delet. c. c) menolatu munium c. d) supple 50
eum e Sic. e) sic c. f) sic c; victoriosos Sicardi cod. 1; victoriose Sic. g) qua-
dam c. h) peditumve caterva Sic. i) seq. planitie delet. c. k) sic c. ut suj)ra
p. 26, 1. 14. 1) lege sexta feria quatuor terap. m) seq. eb delet. c. n) xpianit*
corr. xpianis c. o) supple multitudinem.
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 41
inperatorem, dicens se velle forum dare et quicquid vellet accipere t a . sic.
Inperator obsides petiit, et propter fetorem cadaverum — erant domus
et vie cadaveribus plene — ab urbe discedens in pomeriis castrametatus
est; dedit itaque soldanus obsides, deditD victualium hominum et
5 equorum. Set quoniam equos pernimium caros vendere satagebant,
equma pro centum marchis offerentes, a Teothonicisc econtra dolum
pro dolo conpensantibus pro marcha fertonem accipiebant. Quod
audiens soldanus misit ad inperatorem conquerens, quod sui precio
deciperentur ; cui respondit inperator : Si bonum forum darent, bonam
o marcham reciperent. Constituti sunt hinc inde iustitiarii taxatores.
Ad hec procedens Christianus exercitus a quibusdam agrestibus
Turclimania, qui non sunt de potestate soldani, molestias multas per-
tulit, quo usque ad Armeniad montana pervenit. In montibus autem
Armenie Grecos et Armenos invenit forum alacriter exhibentes; de
5 montibus vero descendens inperator Kalephi flumen repperit, per cuius
ripam duobus diebus progressus, tertia luce pausavite amenis ; et cum
esset estus magnus valde, inperator flumen asendita cum duobus
millitibus se cupiens balneare ; cumque natare cepisset, demersus est
anno Doniini M0C0LXXXX°I0. Prodolor! humidum suffo- 1190.
o cat elementum, quem ignea bella vincere nequiverunt. Invictus duritia
ferri, fluidi mollitie vincitur elementi. Portantes igitur eum ad civi-
tatem Salephym aromatibus condierunt. Fillius f autem eius , quem Mart. Opp.
secum tunc duxerat, corg ipsius detulit in Tyrum, ibique sepulto, con-
stituto duce super exercitu domino, pervenerunth, Leoni de Montanis sic.
b obviantes ab eo magnifice recepti et cum triumpho magno ad civitatem
Malmestiam sunt deducti ; ubi cum dux infirmaretur, visitavit catholi-
cu m J Armeniens e m ; deinde profecti sunt Teio ; dek per quandam
porte *stricturam pervenerunt ad castrum quod Gastorium nominatur; *f. 166'.
quod cum a Salatino detineretur, Christianus exercitus a sagitariis in-
io peditus est; et cum' patriarcha et princeps Antyochie occurrentes
ducem et exercitum cum triumpho Antyochiam deduxerunt; ubi de
conscilio principumm et patriarche moram fecit, quo usque marchionem
Conradum Montisferretria ad se vocaret, qui tunc in Achonensi erat
obsydione ; qua vocatione audita, baronum conmunicato conscilio, An-
15 tiochiam festinus adivit, transiens per Sur, ubi comitem Henricum de
Campania tunc applicantem maximo suscepit honore; transiensque
per Tripolim viduas et orphanos et nobilles auro argento q u e susten-
tavit egenos, et applicans ad portum Sancti Symeonis a patriarcha,
principe et duce cum magno triumpho in civitate Antyochie re-
w ceptus est; cui se et exercitum dux omnino conmisit, paternis ase-
veransa obedire preceptis. Audiens hec Salatinus misit exercitum
sub Tachadino fratre et Mirralino millite, ut districtum occuparet
Barucei; quod dux et marchio percipientes ad Achonensemn navigio
pervenerunt. D e i n d e cum Tholomaidam obsideret, dux obiit ; ob- Mart. Opp.
15 ieruntque pene omnes nobilles, qui eodem tempore cum Philipo rege
Francie et Richardo rege Anglie cum maxima multitudine transfreta-
verant.
Quis fuerit iste quartus° Conradus marchio MontisferatriP, sic.
retro seriem perquiramus. Grulielmus itaque marchio Montisferati
50 a) sic c. b) forum, quod supplendum, in omnibus codicibus Sicardi omissum
est. c) seq. et econta delet. c. d) Armenie Sic. e) supple in locis. f) Fillipus c.
g) corpus Martin. h) supple Turso. Deinde. i) eum catolicus Armeniensis Sic. ; sed
vide lectionem codicis 1 eius p. 172, n. d. k) lege deinde. 1) lege tunc. m) sic
cum codice 1 Sicardi c; principis Sic. n) supple obsidionem. o) quantusve Sic.
65 p) sic c. h. I. (montisferati).
42 CRONICA ALBERTI DB BEZANIS.
Sic. uxorem accepit dominam a, sororem domini Conradi regis
Romanorum et domini Frederici0 ducis Suevorum, de qua genuit
fillios quinque, scilicet Gullielmum Spatam - longam , Conradum,
Bonifacium, Fredericum et Raynerium. Iste fuit ordoc nativitatis
eorum, quorum diversa fuer u n t dona fortune. Gullielmum, specie de- 5
corum, virum millitarem, virtutibus armatum, viribus approbatum, pa-
triarcha et rex Iherosolimitanus et eius regni princepsd astruerunte,
ut regis sororem acciperet in uxorem et comitatum cum uxore Ioppen-
sem. Accellerans igitur habuit comitatum et uxorem ; et cum rex
infirmus esset nomine Balduinus, ei coronam vollens inponere, 10
Gulielmus comesf et marchio coronam renuit. Set in custodia
regnum tenuit universum; et fillium genuit elegantem, qui avunculo
rege patreque defunctis in regem coronatus est, licet etate minor;
cuius custodiam materg regina diligentius observabat. Ad hec Emanuel
inperator Constantinopolitanus maiori Gulielmo marchioni mandavit, i&
ut unum de filliis suis Constantinopolim destinaret filliam suam et
regnum Salonich accepturum. Quia ergo Conradus et Bonifacius
uxores habebant, Fredericus clericali cingulo militabat, Raynerium
adolescentem decorum aspectu Constantinopolim misit; qui promissam
inperialem filliam pariter cum Salonichensi corona suscepit. Set 20
modico tempore regali diademate fruentes, ambo de hoc seculo mi-
graverunt. Fredericus vero predicti marchionih fillius Galbensis* fuit
episcopus, quem magnanimiorem effecit prosapia generis, quam ordo
exigeret episcopalis.
*r. 167. *Annok ab incarnatione Domini M°C°LXXXXI°, indic- 25
Mart. Opp. t i o n e Xa, Celestinus p a p a tercius , qui allio nomine voca-
batur 1, natione Romanus, ex patre Petro Bubonis, suc-
Sic. cess i t Clementi pape secundo1 inperante Henrico inpera-
Mart. Opp. 1 0 r e quinto, qui sedit annis VI, m. VIII, d. XI et consecratus
fuit die resurrectionis , et secunda die sui pontifficatus coronavit 30
Sic. d i c t u m Henricum inperatorem ; q u i inperator d o n a v i t appostolico
Tuschulanum, et appostolicus dedit Romanis, Romani vero civitatem
destruxerunt et arcem, Tuschulanos excecantes et alliasra deformiter
mutilantes.
Anno Domini ab incarnatione M°CLXXXXVI. Corpora 35
sanctorum martiris Archelay et Imerii confessoris Sycardus epi-
scopus tunc Cremonensis11 in altare in archa lapidea posui t
XVI. Kall. Iulii, consecrantes et processionem solempniter facientes
Mart. opp. cum CXXX vexillis ecclesiasticis. Iste papa fecit c 0 n s t r u i
palatium apud Sanctum Petrum0. 40
AimoP Domini ab incarnatione M0C°LXXXXVII , in-
dictione . . q, Inocentius tertius papa, qui allio nomine vo-
cabatur 1, natione Campanus, ex patre Transmundo. Con-
a) spatium vacuum nomini inserendo relictum c, b) fredericis, s delet. c.
c) seq. nati | delet. d) sic codices 2& et primo 1 Sicardi ; principes Sic. e) sic 45
codex 2b Sicardi; asciverunt Sic. i) nota lectionem codicis 1 Sicardi. g) seq. eius
delet. c. h) sic c. i) galcensis corr. galbensis c, ut videtur, ubi tamen et gabbensis
cum codice 1 Sicardi legi posset. k) littera initialis A minio pingenda deest ; dbhinc
alio atramento subrusco scriptum. 1) spatium nomini inserendo vacat in c. m) sic
recte cum Saiimbene (alias), cum omnes codices nostri Cronicae Sicardinae r^so alios 50
habeant. n) creraoii c. o) sequitur spatium vacuum 12 circiter versuum. p) A
littera initialis minio pingenda deest. q) spalium numero inserendo vacat in c.
1) Immo tertio.
CRONICA ALJBERTI DE BEZANIS. 43
secratus in festo cathedre sancti Petri successit Celestino i n Mart. Opp.
sede inperante Henrico quinto inperatore, qui sedit
annis XVIII, m. IIIIor, d. XXIII; et cessavit d. I.
Anno Domini M0C0LXXXX°VIII0 fuit vir Cremonensisa qui- sic.
5 dam simplex, fidellis plurimum, Deo devotus, nomine Homobonus, a cuius
obitu et ad cuius intercessionem Deus huic^ multa miracula declaravit;
ea propter Romam episcopus Sycardus Cremonensisa pro-
ficiscens domino pape Inocentio canonizationem petiit.
Anno Domini M°CCI. Quidam Martinus nomine
o fnit abbas monasteriic sancti Laurentiid Cremone, qui
fuit probus in augmentando bona dicti monasteriic.
Anno Domini M°CCIL Corpus sancti Homoboni supra- 1202.
dicti confessoris translatum fuit atque deductum ad
ecclesiam maiorem Cremonensema ab ecclesia sancti
5 Egidii * de Cremona de mense Iunii 2 et super altare iun.
maioris ecclesie publice ostensum in festo predicti sancti
Homoboni, XIII0 intrante Novembr. xov. 13.
Anno Domini M°CCVI. e A domino Inocentio papa XII Mart. Opp.
abbates Cisterciensis ordinisf in terra Albigensium ad predicandam
o fidem hereticis mituntur. De Yspania vero Didacus Oxomensis epi-
scopus, habens secum fratrem Dominicum in comitatu, pro hereticis
convertendis adiungitur ; qui Dominicus ordinem Predicatorum primus
instituit ing Tholosanis partibus, ubi pro hereticis converten-
dis verbo et exemplo predicabat. Deinde Inocentius papa legatos iac de Var.
5 ad Philippum *regem Francorum misit, ut terram Albingensiumh in- *f. 167\
vaderet et hereticos deleret ; qui omnes capiens concremari fecit.
Eodem vero anno b e a tus Francischus ordinem fratrum Minorum Mart. Opp.
prope Asisinam civitatem apud Sanctam Mariam de Portiuncula i .
Anno Domini MCCVIII. papa Inocentins coronavit 1209.
o Ottonem in inperatorem Romanorum de mense Octubris. oct. (4).
Iste papa quantum fuerit gloriosus, opera eius testimonium perhi- Mart. Opp.
bent veritati. Fecit enim inter cetera hospitale sancti Spiritus [in
Romak] et renovavit ecclesiam sancti Petri3 [eti renovavit
ecclesiam sancti Systi] ; conposuit decretales, sermones et librum de
5 misera conditionem humani generis et multa allia gloriosa. Item
dedit universis ecclesiis in Roma unam libram argenti pro singulis
calicibus eorumn non habentium calices argenteos tali pacto, quod0
eos vendere non possent. Huius papeP temporibus Lyvonia pro
parte conversa est ad fidem.
0 a) cremon c. b) mundo, quod Salimbene habet, in omnibus codicibus Sicardi
omissum est. c) mon c. d) Lauren c. e) MCCVII. Martin. f) seq. Didacus
oxomen oxoniensis eps delet. c. g) instituit. In c. h) sic h. I. c. i) supple in-
cepit. — In marg. manu Alberti: Nota de ordine fratrum Minorum. k) in R. ab
Alb. in marg. suppl. ]) et — Systi ah Alb. in marg. suppl. m) seq. mondi delet. c.
5 n) sic c; earum Martin. o) seq. littera deleta c p) Hic papa corr. Hi° pape c.
1) In qua sepultum fuit; cf. Homoboni Vita antiquior ed. cura
et studio Aloisii Maini (Mutinae 1857) p. 13 ; Vita altera, Surius, De
prob. sanct. hist. (Coloniae Agr. 1575) VI, p. 297. 2) Die Iun. 25.
hoc factum esse dicit Campo, 'Cremona fedelissima citta' p, 28. 3) Al-
0 bertus scripsit primo Petri pro Sixti, postea supplevit quae in margine
leguntur. Delenda igitur sunt et renov. — Petri.
44 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
Necr. Crem. Anno Domini M°CCXI. Obiit Grhirardus Albanensis electus e t
apostolice sedis legatus, cuius gleba requiescit in ecclesia Cremonensia.
Anno Domini M°CCXII. Sanctus Francischus incepit ordinem
parum domorum^*1.
1215. Anno Domini M°CCXV, pontificatus eius XVIII c, 5
Mart. Opp. mense Novembr. In bascilica Lateranensi, que Constantiana d vo-
cabatur, celebratum est concilium generale — [et fuerunt prelati
MCCXVe] — , pro subsidio Terre Sancte* et pro statu universalis
ecclesie multa utilia statuta fuerunt ibi promulgata. In quo fuit
cum patriarchis, archiepiscopis, episcopis et alliis prelatis ; C[Ul ex- 10
1210. comunicavit Ottonem inperatorem et cassavit et iterum
cassationem, quam ante tulerat, confirmavit et ipsum
hereticum prononciavit et regem Fredericum in Eomanum
Mart. opp. iuperatorem confirmavit de mense Octubr. Hic abbatis
Iohachim libellum, quem contra magistrum Petrum Lonbardum con- 15
Sic. posuit, dampnavit; qui abbas Ioachim fuit Apulus et abbas in
Mart. opp. Calabria, qui spiritum habuit prophetandi, et prophetavit de morte
tc' Henrici inperatoris et futura desolatione Syculi regni et defectu Ro-
mani inperii ; quod manifestissime declaratum est. Nam regnum Sycilie
multo tempore est perturbatum et inperium perf sismag divisum. 20
Mart. Opp. Dampnavit eciam etd Almaricum 2 cum suis sequacibus, Dixerat
eciam, quod in caritate constitutis nullum peccatum inputabatur, unde
sub tali specie pietatis omnem turpitudinem conmitebant. H u i u s
iac. de Var. tempore sancta Helizabet fuit s a n c t a fillia regis Ungar 0 r u m ,
que fuit uxor lantigravii, que inter alia innumera miracula XVI mortuos 25
suscitavit et cecum natum illuminavit, atque de eius corpore usque
Mart. Opp. hodie oleum e m a n a t. Tempore huius conqilii consecravit ecclesiam
sancte Marie Transtiberim. Deinde cum propter subventionem
Terre Sancte inter Pisanos, Ianuenses et Lonbardos pacem facere in-
tenderet, in itinere ad hoc constitutus Perisiush est defunctus. [Et* 30
Jjj' in ecclesia sancti Laurentiik fuit tumulatus]. Anno Domini
Mart.Opp.M.°CCX.VI. de mense Iulii Perusii causa electionis pape car-
dinales s e v e r issime arta t i s u n t.
Sic*fMart *Annol ab incarnatione M°C°LXXXXI°, indictione X»,
"iaCi " Henricus quintus inperator, fillius Frederici condam inperatoris, 35
successit patri ad inperium pontificatu domini Celestini
Mart. Opp. pape tercii, qui fuit coronatusm ab eodem papa eodem mille-
simo feria secunda post festum resurrectionis, que fuit die XV.
Got. 24, 10. mens i s Aprillis ; q u i inperavit annis VIII. Fuit autem elegantis-
sima forma, laudabilis millex, audax, largus, benivolus, pius, 40
*) In marg. coaeva manu-. Hoc habetur in novella etc, quae
difficile leguntur atque nallius momenti sunt.
a) cremon c. b) lege pauperum dominarum. c) XVII. (ut Martin. habet)
corr. XVIII. c. d) sic et Martini codex 1 habet. e) uncis inclusa in marg. suppl.,
signo posito iam post nouembr.; MCCCXV Martin. I) seq. sysc delet. c. g) sic c. 45
h) gisius (quod et Parisius legi potest) c; lege Perusii; apud Perusium Martin. i) Et —
tumulatus in marg. ab Alb. suppl. k) laur c. 1) A littera initialis minio pingenda
deest. m) coranatus c. ; seq. eo delet. c.
1) Cf. e. gr. Cron. XXIV ministr. gener. ord. Minorum, AnaJecta
Franciscana III, p. 8; Cron. Minor, Monum. Erphesfurt. p. Q±6. 50
2) Quae Martinus p. 438, l. 22 — 38. habet omisi.
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 45
iustus, amans veritatem, atque omnes regias virtutes habuit, quas Got.
ex etate adholescentis possemus optare ; natura et litteratura super
omnes coetaneos, sapientia et sensuma subtillitate polebat. Eodem Mart. Opp.
mense inperator tradi dit domino pape Tuschulanum regnum, et
5 appostolicus tradidit Romanis, Romani vero civitatem destruxerunt Sic.
et arcem, Tuschulanos excecantes et allias deformiter mutilantes l.
Eodem autem mense inperator suprascriptus cum augusta ^?rt' 0pp-
nomine Constantia, fillia condam Rogerii regis Syculi, in Apuliam
desenditb, ut regnum, quod sibi iure successorio debebatur, optineret,
o quod quidam regulus invaserat; et intravit regnum Sycilie et cepit Mart. Opp.
terram usque Neapolim et obsedit Neapolim per tres menses. Set Sic.
augustam quidam pyrrata nomine Margarita aput Salernum capiens,
eam regalem ad urbem Panormum usque deducens, honestamc
augustam et dignissimam conservavit. Inperator vero Neapolim ob-
5 sidens, pene suis omnibus pestilenti morte perhemptis, vix in Alamaniam
reversus est. Eodem anno die VII0 Iulii 2 fuit infortunium, \ Ph
quod malamort a Cremonensibusd appellatur, eo quod apud Civitatem
Pergamensium castrum contra Brixienses cum Pergamensibus congre-
gati, divino iudicio in se ruentes aut in Oleo precipitantes e , allii
o capti, multique mortui sunt. Set captos inperator e carcere liberavit.
Eodem anno inperator Cremonensibus Cremam concessit et privillegio
confirmavitf . Eodem anno rex Francie et rex Anglie, cum marre
transissent, Acharonem ab infidelibusg occupatam et diu a Christianis
obsessam viriliter pugnando ceperunt. Posteaque rex Anglie cum
b Salatino pugnavit et Ascalonem destruxit ; qui quoque, cum marre
transiret, in Sycilia quasdam civitates in deditione receperat et insulam
Cipri triumphaliter obtinuerat, naves et Salatini submerserat plenas
serpentibus internitioni Christianorum nequiter deputatis. Eodem
quoque anno Conradus marchio Montisf eretr i^ ab Axasinis occisus
3 est, vir millitaris et in re millitari peritus, cautus, strenuus, fortis et
audax, superbi^ magnanimus et devotus humilibus.
Anno Domini M°CLXXXXII. Inperator regem Anglie, deultra
marre redeuntem, a duce Austrie captum detinuit in custodia, eo
quod contra eum presumpsisse videretur quedam in regno Sycilie et
5 necem Conradi marchionis credebatur nequiter fuisse machinatus.
Anno Domini M0C°LXXXXIIIIor. Inperator in Ytaliam rediit
et ad inferiora descendens Apuliam, Calabriam et Syciliam subiugavit,
et omnia potenter optinens, bona terre in Alamaniam thesaurosque
regni portavit, Margaritum excecans, ipsum et quos voluit captivavit
o e t Tancretum filium Tancreti regis Syculi cum matre sua Margarita Mart. Opp.
et regem Empyretarum 3 secum in Alamania duxit captivos.
*Eodem temporeh origo domus domini Ezelini de *f. im\
Romano, qui fuit maximus tyrampnus et dominus Lon-
a) lege sensuum. b) sic c. c) honestate augusta dignissima Sic. ; sed
o honesta omnes codices Sicardi. d) cremofi c. e) pcipitantes c. f) in marg. : De
Crema. g) ab infid. bis scriptum c. h) seq. du delet. c.
1) Eadem vide iam supra p. 42. 2) Ex Ann. Cremon. deperditis
Albertus assumpsit hunc diem, quamvis in nostris Ann. Cremon., SS.
XXXI, p. 8; non legatur. 3) Is est, quem modo Alb. Sicardum secutus
0 dixit Margaritum, qui fuit dux Duratii (Epirotarum), cuius nomen in
Cronica Gilbertina lectum Mdrtinus ille miserrimus scriptorum in nomen
reginae Siciliae Margaritae corrupit, quae re vera Sibyllae nomen habebat.
46 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
bardie, pululavit hoc modo, videlicet prout habetur iu
£olj *!fin: Cronicis marchie Tarvisine. Quod inter ceteras domos claras
et excellentes nobillium, que fuerunt et sunt in ipsa marchia Tarvisina,
quatuor claruerunt, videlicet una Extensis, altera de Camino, tertia
de Romano, quarta de Campo Sancti Petri, qualiter autem he due 5
ultime domus, sciiicet de Romano et de Campo Sancti
P e t r i, primitus certaverunt, affines et sibi attinentes ad invicem
proxima linea parentelle. Nam dominus Ezelinus primus, qui dictus
est Balbus, fillius primi Ezelini de Honoria, primo filliam habuit
unicam nomine Cunizam, secundo fillium habuit nomine Ezelinum, qui 10
factus fuit monacus in ultimo vite sue. Soror igitur Ezelini
secundi tradita est solempniter in uxorem domino Tysolino primo de
Campo Sancti Petri, et ex ea nati sunt primo Gerardus, secundo Tiso
novellus, viri nobiles et potentes. Contingit autem hoc tempore e t
temporibus procedentibus in partibus Paduanis, nominatim in 15
villa de Albanoa esse nobillem quendam nomine Manfredum Ricum,
qui erat altus et potens et ditissimus pre ceteris Marchie in montibus
et in plano. Hic filliam habuit unicam nomine Ceciliam ; quo de-
functo cum puella quasi solitaria remansisset, et ad eam amodo vide-
retur paterna hereditas e s s e devoluta, foretque eius mater iam nupta 20
cuidam nobilli — unde postea prodiit proles de Maltraversiis in Padua — .
Quidam autem Spinadellusb de Sandrico de familia sive de maxe-
nada dicte puelle accessit ad dictum dominumc Tysolinum de
Campo Sancti Petri, cuius maior fillius Gherardus pulcer iuvenis
sine uxore ducebat honorifice vitam suam, tractans idem Spinabellus 25
dictam dominamc Ceciliam dicto iuveni tradere in uxorem. Volebat
tamen ex servicio habere a dicto dominoc Tysolino libras quin-
quaginta imperifalium]. Dominus autem Tysolinus dixit super hiis
velle habere conscilium ab amicis suis, qui omnia hec naravit
domino Ezelino Balbo, quem habebat amicum et dominum pre 30
ceteris kariorem. Ipse vero datis verbis congrue responsionis genero
cogitavit ex illa hora, quod tale matrimonium conveniens esset pro
fillio suo Ezelino secundo, qui quamvis habuerat duas uxores in sua
pueritia, scilicet primam dominam0 Agnetem, sororem domini Azonis
primi marchionis Estensis, secundam autemd domini Delesmaninic de 35
Padua, a qua solutus erat celebrato f divortio solempniter, tamen ad-
huc iuvenis. Sperabat enim Ezelinus per talem matrimoniumg
habere dominium in partibus Paduanis. Protinus Ezelinus predictus
misit nuncium ad Spinabellum predictum et datis sibi centum
libris in continenti taliter fecit, quod matrimonium contractum fuit 40
inter Ezelinum secundum et dictam Ceciliam, et incontinenti
ducta est Baxanum, ubi fuerunt sponsalia celebrata; de qua
genuit unicam filliam dominam Agnetem, matrem postmodum
ib. 1, 2. domini Asedisii*1 de Guidotis; de quo matrimonio1 dicte do-
minek Cecilie orta est maxima discordia inter Ezelinum 45
de Romano et illos de Campo Sancti Petri, subrepto sibi tanto
matrimonio fraudulenter. Contingit autem una vice predictam
dominam Ceciliam desendere ad partes Paduanas causa spaciandi,
q u i a habebat ibi multas posessiones et nobilles de maxenada.
Intelligens autem hoc Ghirardus predictus de Campo Sancti 50
a) Abbano Rolandin. b) sic h. I. c, lege Spinabellus ut infra l. 25. 39. c) .d. c.
d) supple sororem. e) Dalesm. Roland, f) seq. diu'cio deletum c. g) nurum
JRoland. h) Ansedisii Roland. i) seq. primo delet. k) seq. eci (?) delet.
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 47
Petri Qogitavit eam aripere, et eiusdem domine nepos accessit Roiandin.
ad dictam dominamCeciliam, suam amitam , cum q u a in-
cestum solacium habuit *et indebite desiderium su u m conplevit ; ex *f, 169.
hac ergo sintilla offensionis crevit flama et ignis ardens. Unde hodie
5 tota Marchia subiecta guerre destructioni subiacet et ruine. Inter
fratres, proximos, cives et convicinos seminata est zinzaniaa, hodia,
dolositates, rixe, fraudes, versutie, rapine, deceptiones et simultates,
mortes et ruine et inimicitie capitales. Sane dicta domina C e c i 1 i a
reversa Baxanum omnia queque sibi fecerat G-uirardusb pre-
odictus Ezelino marito s u o propalavit. Et ecce siquidem causa
guerre; pro quo delicto celebratum fuit divorcium inter
dictum Ezelinum et uxorem eius, et tradita fuit in uxorem
domin o Dulcemanin o c . Procedente tempore de c e s s i t d o m i n u s ib. i, 3.
Ezelinus Balbus. Ezelinus secundus, eius fillius, providit in factis
6 suis et accepit in uxorem dominam Aledeytam, sororem comitum
de Mangono, qui eciam comites Rabiosi nominantur; de qua genuit domi-
nam Palmam novellam, que postea fuit uxor domini Alberti de Paoned,
Paduani civis. Secundo genuit dominam Iuniam, que fuit uxor do-
mini Alberti comitis Vicentini. Tertio de ea genuit dominam Sophiam,
0 que fuit uxor domini Henrici de Ygna, et eo mortuo nupsit postea
domino Salinguerre de Ferraria. Quarto de ea genuit dominum
Ezelinum tertium, et natus est anno Domini M°CLXXXXIIIIor die
VI0 exeunte Aprilli circa meridiem. Quinto genuit Albricum. Sexto
genuit dominam Cunizam, que fuit uxor comitis Rizardi de Sancto
5 Bonifatio; et sic multos fillios et fillias de dicta domina
genuit, et sic natus est dominus Ezelinus de Rumanob.
Tempore procedente, licet dominus Ezelinus esset in honore '.?,^'|-
magno, tamen non fuit inmemor iniurie sibi illate per Grhirardum ' '
de Campo Sancti Petri, nepotem suum d e d i c t a domina Cecilia,
ocondam uxore sua, cogitavit, qualiter posset facere ultionem.
Tegens igitur alta mente indignationem et iram, quam animo con-
ceperat aroganti, adiuncxit sibi, licet per amorem illicitum, dominam
Mariam de Campreto, consanguineam illorum de Campo Sancti Petri,
set ex altera parentella; que domina habebat ius in curia de
5 Campreto. Hanc dominam tamquam pro uxore in quodam castro e ,
ita quod ex ea genuit dominam Aledaxiam, et pro ista fillia
dominus Ezelinus pretendeb at habere ius indicta curia
de Campreto; questio insurrexit inter d o m i n u m Ezelinum et illos
de Campo Sancti Petri, utpote quia pater pro fillia voluit possidere
o Campretum. Hiis ergo duabus domibus amicos suos undique con-
gregantibus, hinc inde castrametati sunt utraque parte in confiniis
de Campreto, et nisi oratione episcopi Ghirardi civitatis Padue,
qui eos concordaverunt, devenissent ad pugnam. Stetitque ib. I, 6.
Marchia aliquot annis in bona pace.
5 Anno Domini M°CLXXXXVII. Castrum Iovis - alte a primo Sic.
lapide ab episcopo Sycardo Cremonensif inchoatum est
ad honorem et utilitatem palatii Cremone et feliciter a dicto do-
mino episcopo consumatum est. Eodem anno reversus est
inperator Henricus in Ytaliam, deinde ad partes Sycilie
0 a) sic c. b) sic h. I. c. c) sic h. I, c, lege Dalesmanino. d) Baone
Roland. e) supple tenebat. f) cremoh c.
48 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
art °sfc descendens Pan delborne1 mortuus et sepultus est, de q u a morte
abbas Ioachim, quema supra in capitulo pape Inocencii
iac.de var.tercii scriptus est2, prophetavit. Eo tempore tante pluvie cum
*f. 169'. tonitruis et fulminibus et tempestatibus facte sunt, quantas *nulla
meminit etas. Lapides enim ad quantitatem ovorum quadranguli 5
mixti cum pluvia de celo cadentes arbores, vineas et segetes destruxerunt
et multos homines occiderunt. Corvi quoque et quam plures aves
per aera in hac tempestate^ volantes visi sunt carbones vivos in
rostro portare et domos incendere. Contrac ecclesiam Romanam
superd tyrampnidem q u a m e exercuit Henricus inperator contra 10
ecclesiam Romanam, et ideo eo mortuo Inocentius papa tercius,
ne frater eius Philipus promoveretur, se opposuit et Ottoni fillio ducis
Saxonie adhesit et eum Aquisgrani in regem Alamanie coronari fecit.
Sic. Anno Domini M°CLXXXXVIII. facta est in regno de inperatoris
electione seditio. Nam inperator Henricus pupillum nomine f 15
de augusta relinquens, qui a principibus electionem obtinuerat, etiamve
pupillo fecerant fidelitatem. Seditio tamen est inter Philipum
fillium Frederici condam inperatoris et Ottonem fillium
Sic. Henrici ducis Saxonie3 ad inperium inspirantesS. In Ala-
mania quoque concertant, et uterque a principibus electus est. 20
Mart. Opp. Una pars q u o q u e elegit Ottonem predictum, allia Philipum
Sic. predictum. Set Inocentius papa tercius defensor pupilli erat
et adiutor iuris ecclesie adversus quendam Machoarduma, qui se
quoque pupilli iura tueri fatebatur, nescitur quo spiritu, utroque
gladio dimicans eum viribus debillitavit. Set tamen adhuc Apulia, 25
Calabria et Scicilia vario voto vacillant. In Alamania quoque varietas
est votorum, set concertantium nec equa iusticia nec equa potestas.
Interea, dum hec concertatio a principibus fit de duobus
unum eligere ad inperium, infrascripta provenerunt:
Sie.Axmo Domini M°CLXXXXVIIIIor. Mediolanensest et Placentini 30
venerunt ad Burgum Sancti Donini et postmodum ad Castrum-novum
in faucibus Adue in suam iacturam reversi sunt. Set Veronenses
Mantuanos disconfecerunt, ex eis innumeram multitudinem captivantes.
Anno Domini M°CC° Mediolanenses" et Brixienses* obsederunt castrum
Soncini, set evanuerunt in superbia sua. Nam Papiensesk disconfecerunt 35
Mediolanensium exercitum ad Rosatum, et Cremonenses Placentinos
1200. ad Sanctum Andream iuxta Bussetum et plusquam MCC secum
cf. a. crem. captivos Cremonam duxerunt4. Eodem anno de mense
a) sic c. b) seq. uolu delet. c. c) incendere contra sine ulla distinctione c.
d) lege seinper. e) dele quam. i) sjaatium nomini inserendo vacat in c. g) cf. lec- 40
tionem codicis 1 Sicardi p. 175, n. q. h) Mediolau c. i) Brixieii c. k) papieii c.
1) Panormi Martin. 2) P. 44. et iam supra p. 28. 3) Haec
(condam — Saxonie) Albertus recte supplevit ex cronica parva ab eo ex-
scripta, ex qua Ottonem imperatorem filium Heinrici ducis fuisse cognovisse
videtur, quod ex Cronicis Sicardi, Iacobi, Martini discere non potuit, qui 45
omnes eum docuerunt inter Philippum et Ottonem de imperio concertatum
esse. Cum omnes codices nostri Cronicae Sicardinae lacunam habeant,
constat Albertum haec minime in codice suo huius Cronicae legisse.
4) Hoc etiam ex Ann. Cremon. exscriptum esse patet, quod in nostris,
SS. XXXI, p. 10, non legitur ; quibuscum sequentia conveniunt.
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 49
Septembr.a Creruonensesb Brixienses apud Quinzanum Septt ('14)<
devinceruntc et multos ex eis captivos Cremonam
duxerunt ; transactis quoque quatuor diebus equitaverunt sept. (i8).
in episcopatu Placentinorum ad castrum Sancti Laurentiid
5 et ad Castrum-Arquadrum, et incepto iam bello inter
Placentinose et Parmenses, fugatis etiam Parmensibus
et devictis et multis ex eis captis a Placentinis, una
porta Cremone, que dicitur porta Pertusii, Placentinos
agressa eos devicerunt, et recuperatis quos ceperant *
lo de Parmensibus, multos ex Placentinis ceperunt2. Eo-s/c.
dem etiam anno facta est interf Cremonensesg et Mantuanos, inter
quos diu seditio fuit, pax et concordia et obsequiorum in vinculo
pacis vicissitudo. Set inter millites Brixienses et plebem, quam
Bruzelam appelamus, civillis discordia*1 est et eis utrique* plurimum
15 dampnosa. Nam teste Domino omne regnum in se ipsum *divisum *f. 170.
desolabitur, et domus supra domum cadet; et Burzellamk quippe do-
muml millitum dissipavit. Millites vero cum Cremonensibusg con-
federati sunt et plebeios, quibus comes Narisius preerat, artaverunt.
Romani quoque Biturviensesm in forti gladio subiugaverunt. Anno
S0 Domini M°CCI. Cremonenses cum Brixiensibus Brugelam Brixiensium 1201.
captivarunt eorumque currum in forum seu in platea Cremone de-
duxerunt, et hoc f uit in vigilia sancti Laurentii d iuxta Aug. 9.
Calcinatum 3. Proinde facta est pax inter CremonensesS' et Perga- Sie.
mensesn comuniter et Brixienses0, inter quos fuerat tam grandis
!5 seditio, quod nec gladio parcerent nec incendio. Sicut enim multa
malla oriuntur ex bonis iniciis, sic Deus ex mallo elicit aliquando
bonum. Eodem anno MediolanensesP ceperunt castrum Papien-
sium<i nomine Vegnevalle et destruxerunt CTrscasalem in cf.A.crem.
diocesi Cremonensig. Eodem anno Cremonensesg
(o equitaverunt r in servicio Mantuanorum contra Vero-
nenses, et in campo apud Marmirolum utraque parte
sub armis manente Veronenses iuraverunt stare preceptis
Cremonensiumg, concordia facienda inter ipsos et Man-
tuanos, die XIII0 intrante Iunio. Eodem anno Pla-j«»i. 13.
t5 centini diruerunt Cremonensiumg turrim Sancti Andree (iun. 15;.
ultra Padum4. Eodem anno Cremonensess pugna-
verunt cum Brixiensibus apud Gavardum in montibus
a) setpbr c. b) cremoii cura brixien c. c) sic c. d) lauf c. e) placen c.
i) seq. brixien delet. c. g) cremoii c. h) supple orta. i) utrisque Sic. k) sic h. I. c;
10 Bruzellam codices 2 Sicardi; Bruzella Sic. 1) lege domus. m) bituruien c. n) per-
gamen c. o) brixien c. p) Mediolan c. q) papien c. r) eqtaurt c. s) cre-
moen c.
1) Scilicet Placentini. 2) Cf. Ioh. Codagnelli Ann. Placent.,
SS. B. G. p. 28. 3) Hoc ex Ann. Cremon. deperditis etiam Campo,
15 'Cremona fedelissima citta' p. 28, exscripsit; cf. SS. XXXI, p. 11, n. 4;
Iac. Malvecius VII, 83, Muratori, SS. XIV, col. 895. 4) Cf. Ioh.
Codagnelli Ann. p. 29.
Cronica Alberti de Bezanis. 4
50 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
ini. 3i! ^ie ultimo Iullii . Eociem anno cives Constantinopolitani,
Sic. cod. l. Alexium tyrampnum habentes exosum, quendam Iohanem coronarunt.
Set ab eisdem in palatio destitutus est. Unde et nocte proxima a
Varangis Alexii occissus est. In quo conflictu puer Ysachi de carcere
Mart. Opp. liberatur. Eodem anno, sicut a plurisquea traditur, Tartarorum 5
dominium initium habuit». Hii enim sub montibus Indie in regione
dicta Tartara constituti, dominum suum Indie David nomine, fillium
Iohannis presbiteri, occidentes, ad depopulationem alliarum terrarum
processerunt.
stc. Anno Domini M°CCII. Inter Cremonensesc et Placentinos 10
pacis federa conponuntur ; quo anno quasi iubileo fere in tota Lon-
bardia treuge vinculantur in lustro. In quo lustro maximus fuit
motus peregrinorum euntium ultra marre. Inter quos fuerunt pre-
cipui: Balduinus comes Flandensis, Lodovicus comes^ Blessensis et
Bonifacius marchio Montisferrati ; qui omnes apud Venetias congre- 15
gati cum Venetis apud© Zadram municipium Venetis nimis infestum
destruxerunt. Interea puer Alexius, fillius inperatoris Ysachi, Con-
stantinopolitanus de carcere liberatus Filipum cognatum, regem
Alamanie, adiit, supplicans sibi auxilium inpertiri. Anno Domini
M°CCIII°. Dux Venetum ceterique barones adholescentem Alexium 20
unanimiter assumentes ad Illiricum pervenerunt. Interea*' Venetos
ceterosque Latinos Constantinopolim morantes Grecorum et Maran-
choruma desevit atrocitas, eos inpugnans et occidens. Cumque cives
ammoniti legiptimums dominum recipere recusantesh, irruentes
Latini viriliter urbem ipsam ceperunt et palatium obsederunt et con- 25
prehenderunt. Demum capta urbe et depopulata et ex magna parte
conbusta tyrampnus aufugit. Isachus restituitur, et Alexius adholescens
*f. 170'. in mense Iullio in ecclesia * sancte *Sophie magnifice coronatur.
Postea cum Greci Latinos publicek iniuriis multis affligerent et pri-
vatim occiderent, Latini urbem conbusserunt et predam maximam ex- 30
portaverunt. Ad hec curn tyrampnus in Andrinopolim se recepisset,
inperator Alexius adholescens collecto exercitu cum baronibus
eum fugavit et Traciam sibi subiugavit. Set cum peregrini s ! magnis
remunerandi promissis benefficiorumm ingratus instare t, clam et palam
benefficiisn adversatur. Igitur cum° inter Latinos et Grrecos zin- 35
zaniisa seminatis Greci, habentes inperatorem exosum, quendam
Constantinum inperatorem faciunt, populus autem Alexium Murzifluum
coronavit. In qua contentione prepotens fuit Alexius Murzufluus.
Alexius vero adholescens, cum vix septem mensibus regnasset, suffo-
catur. Isachus v e r o pater eius moritur. A 1 e x i u s Murzufluus 40
tyrapnus a a peregrinis de solutione r e p e n titus P solvere deficeretli.
Quapropter Veneti paritter et peregrini unanimiter agrediunta, uni-
versam regionem in circuitu depopulanta et Murzufluum, dum die
quadam in nemorosis lateret insidiis, i n fugant * , fratrem eius et vexilum
a) sic c. b) Initium Tavtarorum dominii in marg. c) cremon c. d) seq. 45
bleben delet. e) apud delendum. f) supple in. g) legitpimu c. h) lege
recusarent. i) ea' c. k) pubbice (corr. publice^) c. 1) peregrini Sic. m) nofa
lectionem codicis 1 Sicardi; instarent, benef. ingr. Sic. n) sic eum omnibus codd.
Cronicae Sicardinae. o) inter eum et Lat. Sic. p) lege impetitus. q) lege
diffitetur. r) lege effugant. 50
1) Locum a Campo ex iisdem Ann. Cremon. deperditis exscriptum
vide SS. XXXI, p. 11, n. 4; cf. Iac. Malvecius VII, 82, /. /., uoi hoc
proelium mense Ianuarii commissum esse dicitur.
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 51
et yconam regiam capientes. Anno Domini M°CCIIII01'. Veneti *. *•
et Francigeni cum aliquil)us baronibus urbem Constantinopolim
ceperunt de mense Aprilli K Similiter soldanus Sarraceno- ^PJ^ 0
rum cum innumerabili multitudinea contra Yspanos confussus ad
5 patriam suam reddiit. Murzufluus Alexius, qui se inperatorem sic.
putabat, fugit de urbe. Alter quidam facius^ ascaronibus eligitur.
Set veniente luce a Latinis Balachernac et Buchaleonum palatia occu-
pantur. Quid plura ? d Grecorum strage data multorum gens Latinorum
urbem Constantin o p o 1 i m in mense Aprilli victoriose optinuit. Et
io eodem anno nltra M de hominibns Cremonensibnse
ivernnt Constantinopolim cansa terram retinendi 2. Ad s;c.
hec barones Baldoyuum comitem Flandrie in inperatorem diademate
coronarunt; cuius captionem etiam post multos dies pluriquec in- Mart. Opp.
cole civitatum utf credebant tam propter civitatis fortitudinem, tum
15 propter antiquam prophetiam. Proph a n atum g siquidem erat, quod
debebat capi per angelum, et ita eam posse capi per hominem non
credebant. Set hostibus per murrum, ubi angelus pictus erat, civitatem
intrantibus se deceptos incole11 per equivocacionem angeli cognoverunt 3.
Venetis1 conniventibusk inperium sortientes. Nam quarta cessit in- Sic
20 peratorie maiestati, trium quartarum medietas Venetis cessit, cetera
peregrinis. Marchio vero Bonifacius Montisferati optinuit Tesa-
lonicam. Murzufluus autem Alexi u s 1 tirampn u s adiens et intendens
eum aliquo modo posse seducere. Set lumine privatus est, re-
diensque in urbem a Latinis misericordiam inpetravit. Set rursus
25 cum prodicionis moliretur insidias facere, de columpna Tauri per
sententiam precipitatus est. Ascharo quoque trans Lepontem111 fugato
Latini victores fere totam monarchiam t e nebant. Eodem q u o -
q u e anno Greci quasi excitati Latinis expulsis se in Andrinopolim re-
ceperunt.
30 *S e t anno Domini M°CCV. Baldoynus inperator Constantino- *f. 171.
politanus Grecos in Andrinopolim11 congregatos obsedit. Set aBlacis0
forinsec i s e t congregatis Cumanis ipse inperator cum quibusdam
baronibus suis captus est et occisus; exercitus autem illesus reversus
est Constantinopolim, cui prefuit Henricus frater inperatoris, duce
35 Venetie iam mortuo. Marchio quoque Bonifacius Montisferrati
in Thesalonica a Grecis et Blacis multa passus est. Fuit hoc anno
Grecis blanda, Latinis adversa fortuna. Anno Domini M°CCVI.
In orientali et in occidentali inperio et apud Antyochiam ex predictis
causis inter predictos certanturP illustres. Eodem anno 1206.
40 palatinm comnnis Cremone fuit inceptnm4. Anno
a) e e corr.; supple veniens. b) lege quidam Ascari a civibus fatuis.
c) sic c, d) neque interrogationis neque aliad distinctionis signum hoc loco posifum
est in c. e) cremon c. f) lege civitatis non. g) lege Prophetizatum. h) in
tele c. i) lege votis ; ante hoc rerbum nullum distinctionis signum in c. k) cf. SS.
45 XXXI, p. 178, n. k. 1) lege Alexium tirampnum. m) lege Elespontum. n) seq.
g delet. o) S3 ablatis c. ; cf. SS. XXXI, p. 179, n. 0. p) lege certatur.
1) Locus Annaliwn Cremonensium deperditorum cum loco Sicardi
coniunctus est. Ann. Cremon. enim qui exstant7 SS. XXXI, p. 11,
habent: Francieni et Veniciani ceperunt Constantinopolum de mense
50 Aprilis etc. 2) Cf. Ann. Cremon. p. 11. 3) Loco Martini nimis
inepte inserto locus Sicardi dissectus est. 4) Cf. Ann. Cremon. p. 11.
4*
52 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
Sic Domini M°CCVII. Bonifacius marchio predictus occiditur in prelio,
d u o s fillios relinquens, scilicet Gullielmum in Ytalia et Demetrium
1208. apud Thesalonicam successores. Eodem anno * Cremonensesa
Maio. ceperunt Pontevicum de mense Madii.
Roiand. 1,9. Eodem anno dominus Azo Estensis marchio factus est potestas 5
civitatis Verone; de cuius honore condolens dominus Ezelinus de
Romano secundus, non inmemor, quod idem marchio fuit sibi con-
trarius in facto Campreti supradicti2, congregatis amicis de Verona,
Vicentia et undecumque potuit aliunde, in castro Montedib Vincentini
districtus i b i habuit magnum guarnimentum ; et sic factus est insultus 10
ex inproviso maximus in Verona contra marchionem et contra omnes
faventes ei, et ita demum est expulsus dominusc marchio de po-
testaria Ve r o n e. Tunc Salinguerra de Perraria factus est c u m
domino Ezelino manifestus amicus, qui usque nunc^ videbatur
alicui parti favere. Recessit ergo marchio de Verona et ivit ad 15
Abachiame, et facta ibi magna congregatione de suis amicis de
Lonbardia, Marchia et Romandiola et aliunde sapienter, statim se-
quenti anno, scilicet in M°CCVIII, gentem suam Verone conduxit
in Bragidam, et ibi viriliter inimici cum inimicis certaverunt.
Demum post sanguinis efussionem millitum, peditum et equorum, 20
post consternationem plurium stetit marchio victor in campo, turres
habuit et domos bellicoss usf per civitatem ; ipsum quoque Ezelinum
tunc habuit captum et detentum, quem curialiter et honeste tractavit
e t eum honoravit. Fecitque fieri honorem illi per millites et dominas,
qui vel que fuerunt in Verona. Demum dominum Ezelinum ipsum 25
marchio millitibus honorifice sociatum decenter conduci fecit Baxan i.
qui millites maximum honoremg habuerunt a dominis et domi-
ib. 1, 10. nabus et millitibus Baxani; reverssi igitur millites marchionis ad
ipsum, quem iam tota Marchia cum summa reverencia laudans magnis
preconiis excolebat; tunc ipsius fama celebris excolebath usque 30
Romam, ita quod ipsa sedes sancta appostolica dignitate nova ipsum
marchionem voluit preditare* et ei gratiam estk largita, scilicet
ut ipse cum omnibus suis successoribus ab hoc tempore in antea
Estensis et Ancon e marchio appelletur in statu delectabiii et iocundo.
Sic. Anno Domini supradicto, scilicet M°CCVIII. Sopita est seditio 35
*f. 171'. regum de occidentis inperio concertantium. *Nam Filippo in talamo
Mart. Opp. occiso nequiter a falsogravio, et sic Otto optinuit; de quo Filippo
''quidam previderat visionem sic dicentem, futura hiis versibus prophe-
tantem :
Sufflu da terre. rex Otto. xer errat Adoffus * . 40
Xexm dolor Otto tibi. suspice finit ibi.
Mart. Opp. Fuerat enim Inocenciusn papa, qui eodem anno Cellestino in papatu
successerat, Filippo adversarius propter fratrem suum Henricum in-
peratorem, qui contra Christianam relligionem in regno Scicilie ar-
chiepiscopos et episcopos trucidaverat et contra Romanam ecclesiam 45
semper tyrampnidem exercuerat, propter quod ipsum et eius omnes
a) eretnon c. b) Monticli Bolandin. c) .d. c. d) supple non. e) Aba-
thiam Eolandin. f) lege bellicosas. g) seq. fecerunt delet. h) pro hoc verbo
perperam repetito tege pervenit. i) predotare Holandin. k) est bis scriptum. 1) sic c.
m) sic c. pro Xer. n) Incencius c. 50
1) Anno 1208. potius, ad quem annum haec Ann. Cremon. p. 12.
recte habent; cf. Ioh. Codagnelli Ann. p. 34. 2) P. 46 sq.
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 53
fautores excomunicav e r a t. Ottoni vero duci Saxonie viriliter adhesit. Mart. Opp.
Eodem quoque anno Cremonensesa obsederunt et vasta- 1209.
verunt Castionumb de Striveriis Brixiensis diocesisc
iuxta Dexencanuin et lacum Guarde de mense Aprilli d • \ Apr.
5 *Annoe ab incarnatione Domini M°CCVIII, indict ione *?: 172-
. . .f, Otto fillius Henrici ducis de Saxonia2 pupillus3 successit
Henrico inperatori ad inperium, pontificatu d o m i n i Mart. Opp.
Inocentii pape tercii, qui, licet sibi anni non attribu u n t u r,
tamen scribendo usque ad cassationem inperii inperavit
10 annis . . .f, postquam binc inde per barones Alamanie
per aliquot annos inperium concertatum esset, quia una Mart. opp.
pars eleg e r a t Ottonem predictum, alia pars elegerat Philippum 4
fillium 8' inperatoris Frederici. S e t nequiter Philippo interfect o Sic.
Otto predictus dux coronatus fuit a b Inocentio papa predicto Mart. Opp,
i5Rome in ecclesia sancti Petri. Hic accepta corona statim
habuit pugnam cum Romanis et erexit se contra sanctam matrem Sic.
ecclesiam et contra patrem suum coronatorem. Ideo propter i 1 1 u d Murt. Opp.
malencium annih non attribu u n t u r. Anno Domini
M°CCVIIIIor- 5. Civille sturmum sive bellum fuit inl210.
jo Cremona inter Matheum de Coregio potestatem comunis
Cremone et millites et pedites civitatis veteris ex una
parte et1 Gullielmumk Mastalium potestatem civitatis
nove Cremone et millites et pedites civitatis nove ex
allia apud ecclesiam sancti Egidii XII. intrante Martio ; Mart. 12.
55 et tunc turis de Mastaleis traxit contra comune Cremone
pro illis1 de civitate nova; et eo tempore Gullielmus
potestas civitatis nove faciebat rationes, contiones"1 et
conscilia apud Sanctam Agatham, et ille Matheus potestas
civitatis veteris apud ecclesiam maiorem et palatium
$0 comunis Cremone. Nam uterquen se potestas0 comunis
appellabat. Sequenti die dominico dictus Gullielmus3/«w.i4.
venit in publica contione in platea maioris ecclesie et
ibi publice precepta suprascripti Mathei potestatis civi-
tatis veteris iuravit, et hec de voluntate et iussu domini
$5 Sichardi episcopi Cremone, in quo ambo se conpromiserant
a) cremori c. b) CationTi corr. Castiouu c. c) brixieii dioc c. d) reliqua
pars maior paginae 171. versae vacat. e) littera initialis A minio pingenda deest.
f) spatium nttmero inserendo vacat. g) seq. henrici delet. h) supple sibi ex Martini
Cron. ; cf. supra l. 8. i) Et cum littera maiuscula E c. k) seq. et delet. 1) seq.
10 diuiti delet. m) otoicioes c. n) inter c. o) sic c.
1) Haec ex Ann. Cremon. deperditis exscripta alibi non relata
sunt. Anno 1209, non a. 1208, hoc factum esse demonstravi SS. XXXI,
p. 45, n. 5. 2) Cf. supra p. 48, n. 3. 3) Pupillum dicit Sicardus
Fridericum II; cf. supra p. 48, infra p. 54, l. 17. 4) Haec Albertus
45 iam supra p. 48, l. 21. p. 52, l. 36 sq. exscripsit. 5) A. 1210. secun-
dum nostram computationem, cum Cremonenses a Mart. 25. exordium anni
facerent. Multo brevius sequentia narrata sunt in Ann. Cremon. p. 12.
54 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
1210. de discordia, quam inter se habebant, salvo quod Gul-
lielmus predictus esset potestas societatis populi * ; et
haca sententia non obstante anno sequenti2 dictus Gul-
lielmus de Mastaleis cum sua parte incepit iterum civille
bellum atque sturmum cum dicto dominob Matheo 5
potestate et cum millitibus et peditibus civitatis veteris
iui. i. die Iovis primo Kall. Iulii iustac ecclesiam sancti Egidii
iui. 3. et sequenti die sabbati iuxta ecclesiam sancti Leonardi
et iuxta ecclesiam sancti Mathie et iuxta ecclesiam
sancti Victoris, et in ipsis connictibus multa homicidia io
militum et peditum facta fuerunt, et plurascl domosd
cf. a. crem. civitatis nove conbuste fuerunt. Anno Domini
M°CC°X0, id est anno secundo inperii sui, inperator
Mart. opp. Otto venit Cremonam de Madio, et eodem anno contra
voluntatem domini pape intravit regnum Apulie 3 ad devastandum 15
et capiendum regnum Scicilie et ad occidendum4 Fre-
Sic. dericum Rogerium regem Scicilie pupillum, cui preter ecclesiam
non erat adiutor ; et tunc Cremonensese dederunt in ipso
sic. exercitu L millites; set spe cassata rediit. TJnde papa
eodem anno ipsum excomunicavit. Ipse vero nichilominus |3apa 20
Roiand.i,ii. Inocencius ° marchionem Estensemf et AnchonitanumS' nomine
sic. Azonem cum exercitu misit in Apuliam ; postea vero per Tusciam iter
faciens quedam loca per vim, quedam per deditionem habuit.
Anno Domini M°CCXI. progrediens per Apuliam civitates et
loca per deditionem usque Policornu suscepit. Dum hec agerentur, 25
Mart. Opp. anno qUarto inperii sui principes Alamanie Fredericumh Rogerium
*f. 172','predictum regem Scicilie elegerunt in *inperatorem, citantes euin, ut
in Alamania1 properaret; quo audito inperator Otto festinans rediit ;
qui apud Laudam curiam quasi celebravit inanem. Hestensis v e r o
marchio iam cum Papiensibusk, Cremonensibus et Veronensibus cura1 30
consensu summi pontificis fedus inierant contradictionis. Otto in-
perator inglorius igitur Alamaniam intravit. Eodem anno
a) hec c. b) . d . c. c) sic h. I. c. d) sic c. e) cremoen c. f) esteii c.
g) anchon c. h) seq. roc(?) delet. i) alamaui c. k) papieii c. 1) cum certo
legi neqidt. 35
1) Vide arbitrium Sicardi episcopi datum a. 1210. Mari. 11,
editum ab L. Astegiano, Codex dipl. Cremon. I, p. 215 sq., nr. 111. Cf.
SS. XXXI, p. 47 — 49. 2) A. 1210, Cremonensibus initium anni a
Mart. 25. facientibus. 3) Haec ex Martini Cronica assumpta Al-
bertus scripsit pro intravit in Apuliam, quod Ann. Cremon. habent. 40
4) exheredandum melius procul dubio Ann. Cremon. p. 12. 5) Immo
Otto imperator. Hoc falsum Albertus procul dubio scripsit, quia in
Rolandini Cronica 7,-11. legit: A. D. MCCXI. supradictus Azo Estensis
et Anconitanus marchio de voluntate Innocencii pape III. Fredericum
regem Sicilie usque in Alemaniam sociavit, ex quo capite 45
Estensem — Azonem eum recte loco Sicardi addidisse apud me constat.
Cf. etiam quae supra p. 52, l. 33. 34. ex Rolandino exscripsit.
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 55
millicia Cremone fugavit milliciam Mediolanensinma in 1211.
Brixiana apud Herbuscum1), quemc obsidebant de Sep-sep*.
tembri^'1. Eodem anno civille bellum fuit in Cre- cf. a. crem.
mona supra Basalarium, et millites et pedites civitatis
5 veteris ceperunt burgum Sancti Pantaleonis et vicinos
et guardam civitatis nove, que erat ibi, et quasdam
domos conbusserunt et allias robaverunt die dominico
XV. exeunte Decembri2; et tunc Gandolfinus de Castro- Dec. n. is.
novo milex Veronensise erat potestas Cremone. Eodem
10 anno populus Cremone ivit Ferrariam in servicio Azonis
marchionis Estensis et fugaverunt Ugonem de Guarmaxio (Mart. 3;.
missum domini Otonis condam inperatoris et Salinguerram
et exercitum suum, quem congregaverant de XI civi-
• tatibusf-3. _
15 *Annog Domini ab incarnatione M°CCXVI, indictione . . .^x, Mart.bpp.
Honorius tercius papa, natione Romanus, expatre i, qui
alio nomine vocabatur i, successit Innocentio
tercio in papatu inperante Frederico inperatore, qui
fuit electus apud Perusium etk sedit annis X et m. VIII, d. XXIII.
20 Iste Honorius papa anno Domini suprascripto, pontificatus
e i u s anno primo ordinem Predicatorum f r a t r u m confirmavit v i -
vente beato Dominico, natione Yspano, eiusdem inventore, procurante.
Xam Inocentius papa tercius, predecessor suprascripti do-
mini Honorii, qui durus fuit sibi in hoc facto, visione habita,
25 quomodo beatus Dominicus Lateranensem ecclesiam cadentem humeris
substentasset, confirmare voluit anno precedenti. Set morte
preventus non potuit. Hic papa apud Sanctum Laurentium
foris murum Petrum Altisiodorensem comitem in inperatorem Con-
stantinopolitanum coronavit. Hic etiam ecclesiam sancti Laurentii !
30 extra muros et basilicam que dicitur Sancta sanctorum renovavit.
Decretales conposuit*. Iste papa anno post partum vir-
ginis M°CCXVIIIIor, a passione Christi M°CLXXXVI, 1219.
post mondi creationem secxies M° CCCCXVIII, ab Urbe
condita bis M° DCCCCLXXI, solaris circuli quarto, in-
35 *) Sequitur deletum: Hic in bascilica sancti Petri, scilicet Mart. Opp.
anno Domini M°CCXX. die XIII0 Decembr.4, coronavit Roiand. 11,1.
Fredericum regem Scicilie ad inperium Komanorum.
a) mediolan c. b) herbustum scriptum esse videtur in c. c) sic c. d) set-
pbri c. e) veroii c. f) reliqua pars maior paginae 172. versae vacat. g) littera
40 initialis A minio inserenda deest. h) spatium mimero inserendo vacat. i) spatium
nomini inserendo vacat. k) 7 (et) bis scriptum. 1) laur c.
1) Haec ex Ann. Cremon. deperditis exscripta nusquam alibi
relata sunt. 2) Dec. 18, non Dec. 17, fuit a. 1211. dies dominica.
3) Cf. quae hac de re attuli SS. XXXI, p. 50, n. 1. 4) anno —
45 Decembr. Albertus procul dubio ex Cronica Rolandini II, 1. exscripsit,
cum eundem falsum diem coronationis (pro Nov. 22J habeat.
56 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
1219. dictione VIIa, curentea primo, presidente sancte Romane
ecclesie Honorio tercio huius nominis papa, regnante
illustrissimo rege Frederico Romanorum, qui post
Augustum fuit octuagessimus septimus, — scriptusb et
publicatus0 fuit liber Inocentii pape tertii1. 5
Boiand.11,1. Anno Domini M°CCXX. die XIII0 Decem.br. d papa coronavit
Mart. Opp. Fredericum inperatoreme Romanorum. Anno Domini
M°CCXXI. dominus Homobonusf civitatis Cremone fuit
episcopus2, qui fuit XXusg in episcopatu Cremonensih.
Anno predicto dominus Cremosianus de Comitibus . . .] 10
fuit abbas monasteriik sancti Laurentii1 Cremone civi-
Mart. Opp. tatis. Hic Honorius papa Fredericum inperatorem sibi re-
bellem et ipsi ecclesie adversarium anathematizavit atque barones ab
eius fidellitate absolvit.
1221. [Beatusm Dominicus migravit de hoc seculo ad 15
Dominum miraculis choruscando anno Domini M°CCXXI].
Anno Domini M°CCXXI. beatus Franciscus ordinis
Bonav> Minorum incepit ordinem f ratrum Minorum de Pennia 3.
v. Franc. Anno Domini M°CCXX VI. quarto » Nonas Octubr. obiit felliciter
c 14, 3. 15,5. beatus Franoiscus, ordinis Minorumo institutor, apud Sanc- 20
tam Mariam de Portiuncula in civitat e Asisii die sabbati de sero.
1226. Eodem anno facta fuit conpositio inter dominum
rz>ec"; papam Honorium predictum et Fredericum inperatorem
et dictos Lonbardos coniurationis4; qui Lonbardi spopon-
derant dare inperatori IIII05 millites suis expensis ultra 25
^2"7- mare, et inperator retractavit quod fecerat contra eos,
'quod ipsi Lonbardi non observaverantp. Et in eodem
anno inperator predictus misit exercitum suum Teo-
thonicorum ultra mare numero MVCCC millites 6.
a) lege concurrente prima. b) scriptj^ c. c) publicatj* c. d) decebr c. 30
e) inn||peratorem c. I) seq. de non deletum. g) seq. eps deletum. b) cremon c.
i) spatium numero ordinis inserendo vacat. k) mon c. 1) laur c. m) Beatus —
M°CCXXI. in marg. ab Alberto suppl., nullo signo posito, quo indicetur, quo loco haec
inserenda sint. n) quato c. ; seq. not deletum. o) seq. dei deletum. p) lege obser-
vaverunt ut Ann. Cremon. p. 15, l. 6. 35
1) Haec ex subscriptione libri quartae compilationis decretalium
Innocentii III. papae descripla esse videntnr, exceptis verbis Iste papa ,
quae cum sequentibus coniungi nequeunt. 2) Qui iam a. 1215. Sicardo
successit. 3) A. 1221. data est regula Francisci ordini Minorum.
Nescio, quid velit de Pennia (depennia scriptum in codice), cum non de 40
civitate Pennensi dici videatur. 4) Die lan. 5. a. 1227. datum est ar-
bitrium papae inter imperatorem et Lombardos, Epist. saec. XIII. e reg.
pont. Rom. sel. I, p. 246 sqq., nr. 327 — 330. Ad haec cf. Ann. Cremon.
p. 15; qui haec in brevius contracta referunt. 5) Hoc verum, cum in
Ann. Cremon. p. 15. falso dicatur Vc. 6) Septingenti tantum milites sti- 45
pendiarii imperatoris iam e portu profecti erant, cum imperator morbo
correptus a navigio destitit sequente anno transfretaturus ; Friderici II.
epistola data a. 1227. Dec. 6, LL. Const. II, p. 152; § 11; Winkelmann,
'K. Friedrich 11/ II, p. 324.
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 57
Iste papa Honorius Rome moritur et in ecclesia sancte-Marie Mart. Opp.
Maioris seppelitur, et dominus Hugolinus Hostiensis episcopus in
papam eligitur, vocatus Gregorius IXusa, anno Domini M°CCXXVI.
*Annob Domini ab incarnatione M°CCXXVI, indictione *f. m\
5 . . . c , Gregorius nonus papa, primo vocatus Hugolinus Sive
Ug'0 de Arena episcopus Hostiensis, natione Campanus, ex patre
u, successit Honorio tercio in papatu regnante
ilustrissimo inperatore Frederico. Iste papa Gre-
gorius apud Septisolium electus fuit die nono mensis Martii post
10 festum b e a t i Gregorii p a p e e ad papatum, qui sedit annis
XIILP1'. Iste papa fuit perspicacissimi ingenii et
eminentissime scientie , in utroque iure peritus. Hic
canonizavit sanctam Elizabet , filliam regis Ungarie , relictam lanti-
graviif Thuringie. Anno Domini M°CCXXVIII. VII.- Kall. r^Fmnc.
15 Agusti dominus papa canonizavit beatum Francischum, qui c. 15, 6.
p r i u s vocabatur proprio nomine ante conversionem Iohanes. Hic Mart. Opp.
papa per fratrem Raymondum ordinis Predicatorum, cappellanum et
penitentiarium s u u m , ex pluribus voluminibus Decretalium conpila r i
fecit volumen unum, mandans ubique doctoribus illo uti.
20 Anno Domini ab incarnatione M°CCXXX. trans- .^aiihj.
latum est corpus beati Francischi ordinis Minorum"-1.
Anno Domini M°CCXXXI. mortuus est feliciter beatus 1231.
Antonius1 [ordinisk Minorum Padue, feria VIa, die XIIIajMW. 13.
mensis Iunii]. Hic papa anno Domini M°CCXXXIIII. *" 2 Mart. opp.
25 Reate canonizavit beatum Dominicum, inventorem ordinis Predicatorum
et magistrum , Bononie sepultum et ibi miraculis innumeris coru-
scantem, a confirmatione ordinis eius anno XVIII. et a morte eius
anno XI0. _ ^ Iste papa anno Domini M°CCXXXVIIILor m in j"w'
cena Domini fulminavit sententiam contra inperatorem
30 Fredericum, quam allias fulminaverat dominus [Inocentius11]
papa tercius3, predecessor eius, pro eo quod non° ivit
ultra marre ad pasagium cum exercitu, prout promiserat.
Volens tamenP papa concilium cellebrare Rome artatur s i c p e r Mart. Opp.
inperatorem per marre et terram, quod duo cardinales et multi allii
35 prelati, abbates et clerici, maxime per marre ad concilium venientes,
quod<l per fautores eius capiuntur, quod inperator tunc occuparat
ex maxima parte patrimonium ecclesie, et quasi per inperatorem
papa obsidebatur in Urbe. Videns etiam dominus papa Romanos
per peccuniam coruptos esse, excipiens capita appostolorum Petri
40 e t Pauli, processionem a Laterano usque ad Sanctum Petrum
a) seq. 7 (et) c. ? b) littera initialis A minio inserenda deest c. c) spatium
numerq_inserendo vacat. d) spatinm nomini inserendo vacat. e) seq. qui se deletum.
f) Lantigrauii c. g) lege XVII. h) seq. de deletum. i) seq. p deletum. k) or-
dinis — Iunii in marg. ab Alberto suppl. 1) M°CCXXXI1I. Alberti manu post alio
45 atramento corr. M°CCXXXIIII. m) M°CCXXVIIIIor c. n) nomen linea perducta
deletum c, lege Honorius. o) aeq. ul deletum. p) seq. t deletum. q) sic iterum c.
1) Cf. Bonaventurae Vitam Francisci c. 15, 7. 2) MCCXXXIII.
Albertus prius, ut Martinus habet, scripserat, sed bulla canonizationis
data est a. 1234. Iul. 3. 13, Potthast nr. 9489. 3) Cf. supra p. 56,
50 l. 12 — 14.
58 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
Mart. o^j.faciens animos Romanorum sic revocavit, ut pene omnes Romania
contra inperatorem cruce signarentur; quod0 inperator, qui credebat
se intraturum, audiens, timens longnec ab Urbe(l recessit.
Idemque Gregorius tantis0 tribulationibus concussus Rome
Ve.**" ann0 XIIII0, ab incarnatione Domini M°CCXLI. post festumf 5
Mm-t. Opp. asunptionis virginis gloriose mensis [AugustiS'] migravit ad
Christum.
Sciendumest, quod vacante tunc ecclesia Romana
v qVI' cardinales steterunt in conclavi per XL dies discordes in appostolica
iac. de Var. electione, set concordare nequeuntibus Romani post eis inclussis 10
c. 131. nmltiplices molestias inferebant, propter quod dicti cardi-
nales regine celi voverunt, quod, si eius meritis concordarent et liberi
abire possent, octavam sue nativitatis diu neglectam celebrandam
Boiandin. ^q cetero statuerent", sic quod in fine mensis Octubr. eodem mil-
' ' lesimo elegerunt cardinalem dominumi Zufredum Medio- 15
iac. deVar. lanensemk5 canzelarium, postea Celestinum vocaverunt, sicque
liberi abierunt1-1.
*f. 174. *Annom ab incarnatione Domini MCCLXIII2, in-
Mart. Opp. dictione VIa, Urbanus III1US, natione Gallicus ex civitate Trecensi,
ex patre n, successit Alexandro pape IIIIto20
inperio vacante, qui sedit annis tribus, m. I, d. 1111° r, et ces-
1262. savjt mensibus V. Hic anno eius primo Idns Ian.. dum
esset Viterbii3, instituit offjcium corporis et sanguinis
domini nostri Yhesu Christi cellebrandum quinta feria
Mart. opp. post octavam pentecosten. Hic etiam anno eius primo 25
duas fecit ordinationes ; exercitum Sarracenorum, quem Manfredus in
patrimonium ecclesie miserat, per cruce signatos fugavit. Comiti
Provintie Karolo, fratri regis Francie, regnum Scicilie, ut a Manfredo
detentore eius recuperaret, contulit.
Anno Domini M°CCLXIIII01". Cometes stella tam mirabilis 30
apparuit, qualem nullus tunc vivens ante vid e r a t. I n oriente enim
cum magno fulgore surgens usque ad medium emisperii versus occi-
dentem comam prelucidam trahebat, et licet in diversis partibus
mondi forte multa significaverit, hoc tamen unum pro certo conpertum
est, ut, cum plus quam tres menses duraverit, ipso q u 0 q u e apparente 35
papa Urbanus cepit infirmari et eadem nocte, qua papa expiravit, et
cometa disparuit. Perusii moritur et ibidem sepellitur0.
a) romanos corr. romanoi (!) c. b) q (qui) c. c) sic c. d) seq. decessit
deletum. e) tantus c. f) seq. post in festum deletum. g) Aug. oni. c. h) in
marg. manu Alberti : nota de octava festi nat. domine nostre. i) .d. c. k) mediolan c. 40
1) post foliitm 173, post quod novus fasciculus foliorum incipit, compluria fo/ia e.xcisa
videntur esse. m) littera initialis A niinio inserenda deest. n) spatium nomini in-
serendo vacat. o) maior pars paginae 174. rectae et p. 174. versa vacant.
1) Omissi sunt pontifices Coelestinus IV, Innocentius IV, Ale-
ccander IV, quorum historia in foliis excisis scripta fuisse videtur. 45
2) Martinus p. 440. Urbanum ad a. 1261. recte adscripsit. 3) Bulla
de hac re data nullo anno, nullo die adnotatis tradita estf Potthast
nr. 18998; altera de eadem re, Potthast nr. 18999; a. 1264. Aug. 11. data
est, unde et illa hoc die data esse credebatur, sed bene notandus est hic
locus, cum Urbanus IV. a. 1262. Ian. 13. Viterbii fuerit. 50
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 59
*Annoa Domini [M°OCLXVb, indictione VIIIa], Clemens ^q.
IIIIUS, natione Provincialis de villa Sancti Egidii, ex patre G,Mari. bpp.
successit Urbano quarto pape vacante inperio, qui sedit
annis III, m. VIIII01", d. XXI, et cessavit annis tribus, m. II et
5 diebus X. Hic uxorem et liberos habens primum fuit famosus
advocatus et regis Francie consciliarius, deinde mortua uxore propter
vitam bonam et scientiam laudabilem prirao Podiensis episcopus,
qni Aniciensis dicitur, et post Narbone^ archiepiscopus, tandem
Sabinensis episcopus et cardinalis efficitur, e t post in Angliam propter
10 pacis refformationem a papa Urbano quarto missus , absens a cardi-
nalibus Perusii in papam electus, sic vigilliis, ieiuniis et orationibus
ac alliis bonis operibus intentus fuit, quod multas, quas ecclesia tunc
tribullationes sustinebat, Deus suis meritis creditur extinxisse. Hic
papa canonizavit Viturbii e in ecclesia fratrum Predicatorum Edgingamf
15 condam ducissam Pollonie , mire sanctitatis viduam , que inter allia
conmendabillia, cum canonizatio eius per plures annos differretur, ipsa
procuratori in curia Romana, super eodem negotio cum esset in
tristitia, per visum apparuit ac eum de expeditione negotii et etiam
de die expeditionis certificavit. Anno Domini M°CCLXV. pre-
20 dictus Karolus Provintie comes, qui pro recuperatione regni
Scicilie per Urbanum papamIIIIm vocatus fuerat, Romam, ubi tunc
in senatorem electus fuerat, navigio venit. Deinde Apuliam intrans
bello campestri habito predictum Manfredum, filium naturalem
Frederici inperatoris, regno et vita privavit. Anno Domini
25 M°CCLXVI. quam plurima multitudo Sarracenorum ex Affrica per
angustum mare transiens in Yspanias et adiuncti sunt Sarraceni» in
Yspania, magnam plagam in Christianos exercuerunt, intendentes,
quam olim perdiderant , recuperare Yspaniam. Set illarum partium
aduniti Christiani et crucesignatorum ex diversis partibush adiuti,
30 licet cum multo Christianorum dampno, de Sarracenis triumphaverunt.
Anno Domini M°COLXVII. Soldanus Babilonie Armenia vastata
Anthiochiam, unam de famosioribus civitatibus orbis, cepit et tam viris
quam mulieribus occissis et captis ipsam in solitudinem redegit.
Eodem anno civitatis Cremonensis1 quidam nomine
35 Cazacomes de c fnit episcopusk- K Anno Domini Mart. Opp.
M°CCLXVIII. Coradinus olim nepos Frederici inperatoris parvipendens
domini pape excomunicationem contra Karolum, quem ecclesia regem
Scicilie fecerat, insurgens ad Theotonicos, quos *habuit, quam pluri- *f, 175'.
b u s Lonbardis et Tuscis adiunctis pervenit usque Romam ; ubi cum in-
40 periale© more sollempniter receptus fuisset, asociato sibi senatore Urbis
domino Henrico, fratre regis Castelle , et quam plurimis Romanis
contra regem1 Karolum Apuliam intravit, et2 pluriquem factum regis
a) folia 175 — 180. Alberti manu numeris CLII — CLVII. signata sunt, qui nurneri
sunt primae recensionis brevioris huius libri. Horum foliorum litterae initiales minio
45 pictae, multae aliae minio illuminatae sunt. b) M°CCLXV. ind. VIIIa post ab Alberto
in spatio vacuo relicto alio atramento suppl. c) spatium nomini iuserendo vacat.
d) seq. eps delet. e) sic c. f) Edwigam Martin. g) Sarracenis Martin. h) supple
auxilio. i) Cremon c. ; seq. eps delet. k) in marg, manu Alberti: Nota de XXIII0
episcopo Cremon. 1) seq. appulie delet. m) sic c. ; plerique Martin.
50 1) Qui iam a. 1260. episcopus creatus est. 2) Albertus ab
historia imperatorum Martini p. 474. transiens ad res gestas pontificum
p. 441. verba male coniunxit.
60 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
Mart. Opp. Karoli pro desperato haberent, tum propter Coradini exercitus multi-
tudinem , tum propter regni Scicilie pene totius rebellionem , p a p a
Clemens hoc audito predixit in publico sermone factoa Cora-
dinum tanquam^ fumum transiturum et ipsum tamquam^ ad victimam
Apuliam intraturum ; quod et rei postmodum probavit eventus. Nam 5
post durum campestre bellum Coradinus cum suis terga vertentibus
capitur et a Karolo cum duobus * nobillibus decolatur, et n o m e n
eius paucis diebus post tamquam^ fumus evanuit. Hic papa
0 1 e m e n s mortuus est Viterbii et ibidem e s t sepultus in ecclesia
fratrum Predicatorum. Hiis teinporibus vacantibus ecclesia io
et diadema inperiali pastorumc interea, videlicet anno
/CLiir I3 ^omini M°CCLXX, Lodevicus rex Francie christianissimus — * — a de
Affrica processerat^, in Sciciliam veniens est defunctuse.
*fi™ *Anno Domini M°CCLXXII, [indictione f XIIIIor 3, de
■^LilLLL). , L
mense JNovembr.4] Gregorius XUi% natione Lonbardus de civitate 15
Placentia et dicitur de genere Vicecomitum fuisse, ex
patre h, successit Clementi quarto pape vacante
inperio, qui sedit annis IIII°r, [mensibus1 duobus] et d. X
ab electionesua, et cessavit papatus diebus X. Hic Gre-
gorius papa prius vocabatur Tealdusk, et cum esset archi- 20
diaconus Leodiensis et devotionis causa ivisset ultra mare, ibidem
existens in palatio Viturbiensi1 in papam a cardinalibus est electus.
Hic fecit unam ordinationem Vm episcoporum cardinalium quam
plurimum laudabilem, qui honestius11 et valentes personas asumpsit.
[Anno0 Domini M0CCLXXIIII0]. Hic tertio pontificatus sui 25
anno pro utilitate Terre Sancte, quam personaliter visitare intendebat,
Lugduni sollempne cellebravit concillium, in quo Grecorum et Tarta-
rorum sollempnes nuncii0 i n t e r fuerunt, Greci ad unitatem ecclesie
redire promittentes, in signum cuius spiritum sanctum confessi sunt a
patre filioque procedere, symbolum solempniter in concilio decantando. 30
Noncii0 vero Tartaroruin infra concilium baptizatiP ad propria redie-
runt. Numerus autem prelatorum qui fuerunt in concilio sunt quin-
genti episcopi, LX abbates et allii prelati circa mille. Hic in
concilio multa bona constituit, videlicet pro subsidio Terre Sancte,
pro electione summi pontificis et pro statu ecclesie universalis; [quodq 35
concilium duravit a principio Magi usque ad Augustum.
Iohannes Andree1' in novela I. cle elect.s: nemo5]. Huius
a) factum Chunradini Martin. b) sic h. I. c. c) sic haec sensu sano carentia
leguntur in c. Alb. dicere voluit utroque pastore (rectore), ecclesiastico et saeculari,
deficientibus. d) seq. in sciciali delet. e) f. 176.v vacat. i) uncis inclusa ab Aib. 10
superscr. g) in marg.: Papa Gregoriu9 X«<>. h) spatium nomini inserendo vacat.
i) mens. duob. in marg. ab AJb. suppl. cum Martini cod. 10. k) Gebaldus, b eraso et
G in T mutato corr. Tealdus. 1) sic (viturbien) c. m) V Alb. pro videlicet Vj
scripsit, n) quia honestas Martin. o) A. D. M°CCLXXIIII° alio atramento (manu
Alberti?) in marg. post suppl. p) batpati c. q) uncis inclusa alio atramento (manu 45
Alberti?) in marg. post suppl. r) Io. an c. s) de elect. potius conieci quam legi in c.
1) Recte sic; multis Martin. 2) Omisi quae Martinus Oppav.
p. 474; l. 3 — 45. habet. 3) A. 1272. iam indictio XV. fuit.
4) A. 1271. Sept. 1. Gregorius electus est, coronatus a. 1272. Mart. 27.
5) Sexti Decret. I. I, tit. 6, c. 15. 50
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 61
tempore Rodulphus rex Romanorum et rex Francorum cum multis Mart. Opp.
baronibus pro subsidio Terre Sancte cruce signati fuerunt. Hic
papa fuit mire experientie in secularibus, nec intendebat peccuniarum
lucris, set pauperrum elemosinis. Mortuus est Aretii et sepultus
5 ibidem.
Anno Domini M°CCLXXI. die XX. Ian. FraterJ^
Fatius \ venerabile corpus, fidelis servus Dei, migravit
de hoc mondoa.
*Anno Domini M°CCLXXVI. Innocentius quintus^, natione /QLyj
10 Burgondus dec Charanzia u • 2, expatre e, successit Gr r e - Mart. bpp.
gorio X° pape vacante inperio, qui sedit mensibus V, d. II,
et cessavit papatus d. XVIII. Hic Inocentiusf papa antea
vocabatur e, a pueritia enim in ordineg fratrum Predi-
catorum existens doctor in sacra scriptura eximius efficitur. Deinde
15 in archiepiscopum Lugdunensem et post in episcopum Hostiensem,
tandem in summum pontificem asumitur. Hic licet multa pro-
posuisset facere, morte preventus nil notabile fecit. Mortuus est
Rome et in Lateranensi ecclesia seppeliturh.
*Anno Domini M°CCLXXVI. Adrianus Vus papa*, natione *f. 178'.
20 Ianuensis, ex patre e, Rome eligitur in palatio Lateranensi,
qui sedit mense uno et d. VIIII01*, et cessavit papatus d. XXVIII;
quisuccessitInnocentiof quinto pape vacante inperiO
[etk fuit de coinitibus Lavanie de Flisco]. Iste Adrianus
nepos Inocentii f quarti p a p e et ab ipso in cardinalem tituli sancti
25 Adriani1 promotus , a domino Clemente IIIIt0 legatus in Angliam
pro guerra, que ibi d e m inter regem et barones orta fuerat, sedanda
missus fuit. Hic papa statim constitutionem, quam papa Gre-
gorius Xus in concilio Lugdunensi de restrictione cardinalium propter
electionem summi pontificis ediderat, suspendit, proponens eam aliter
30 ordinare, set morte preventus constitutionem sic suspensam reliquit.
Hic p a p a Viterbii moritur et seppeliturm.
*Anno Domini M0CC°LXX°VI. Iohanes XXPS papan, natione *£L\^
Yspanus, ex patre e, successit Adriano quinto pape
a) reliqua pars paginae 177. rectae et p. 177. versa vacant. b) in marg. : Papa
35 Iuocentiu9 V"8. c) cle Char. ab Alb. in marg. suppl. d) seq. de Cara::anzia
(duabus litteris erasis) iam in loco raso scriptum, delet. e) spatium nomini inserendo
vacat. f) sic h. I. c. g) seq. fm delet. h) reliqua pars maior paginae 178. rectae
vacat. i) in marg. : Papa Adrianus Vus. k) uncis inclusa in marg. ab Alb. suppl.
1) Andriani, priore n expuncto corr. Adriani c. m) reliqua pars maior paginae 178.
40 rersae vacat. n) in marg.: Papa Iohanes XXIUS.
1) De quo vide Acta SS. Ian. II, p. 210 sq. Cf. Necr. maioris
ecclesiae Cremon., 'Archivio storico Lombardo' VII (1880), p. 568 :
MCCLXXI. (i. e. 1272. nostrae computationis) die Lune XVIII. in-
trante Ianuario frater Facius, auri et argenti optimus fabricator, na-
45 tione Veronensis, Cremone ab adolescentia sua nutritus, de hoc seculo,
in quo per quinquaginta annos et plus magnam et arduam fecerat
penitentiam, in senectute bona migravit ad Dominum. Cuius corpus post
obitum suum secunda die in ecclesia maiori Cremone . . . fuit . . .
sepultum etc. Albertus quae de Facio habet ex alio necrologio, in quo
50 dies sepulturae adnotatus fuisse videtur, eum assumpsisse conicio.
2) Tarantasia vel Tharantasia, ut Martin. Oppav. habet.
62 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
Mart. Opp. vacante inperio, qui sedit m. VIII, d. I, et cessavit papatus m. VI
et d. VII. Hic pontifex Iohanes, Petrus ante dictus, in diversis
scientiis famosus, primo Tuschulanensis episcopus, tandem Romanus
pontifex efficitur; qui scientialem florem et pontificalem dignitatem
mox^ quadam stolliditate deformabat, adeo ut naturali industria pro 5
parte carere videretur. In hoc tamen quam plurimum laudabilis fuit,
quod se tam pauperibus quam divitibus comunem exhibuit, multos
egentes studium litterarum amplectentes fovit et in beneficiis ecclesi-
asticis promovit; et cum sibi vite spatium in annos plurimos extendi
crederet et hoc etiam coram alliis assereret, subito cum camera nova, 10
quam pro se Viterbii circa pallatium construxerat, solus corruit et
inter ligna et lapides collisus sexto die post casum, sacramentis eccle-
siasticis omnibus perceptis , expiravit et ibidem in ecclesia sancti
Laurentii est sepultus.
ilTk Annob Domini MCCLXXVIL die XXV. Ian.1 fuitc 15
connictus dominorum de la Turre, qui dicitur Ripalta
de Dexio. Et tuncd temporis pars illorum de la
Turre fuit expulsa de Mediolano. Et pars capitaneorum
et valvassorum obtinuit et dominari cepit in Mediolano.
Multeque novitates facte fuerunte. 20
*fmi. *Anno Domini M°CCLXXVIIf, [indictione^ VIa 2]
Nicolaus IIIUS [des domo UrsinorumJ papa E-omanus,
[dictus11 Iohanes], ex patre *, successit Iohani XXI.
Nov. 25. pape vacante inperio, [creatusk in festo sancte Kateline1,
qui sedit annis duobus, m. VIIII01, d. VIII]111. 25
*f 1S0'
(clvif). Anno11 domini nostri Yesu Christi ab incarnatione
1281. MCCLXXXI. Martinus IIIIUS papa, [dictus0 Sjmon cano-
nicus Tronensis11], natione Galicus l, ex patre
x , successit Nicholao pape tercio inperiali sede
vacante, qui sedit annis [IIIIq, m. I, d. III3, et cessavit 30
d. V]. Iste proprio nomine vocabatur Canis4, in festo
i?ebr. 22. chatedre sancti Petri1*.
a) morum Martin. b) haec alio atramento ab Alb.post add. c) seq. cons delet.
d) seq. p delet. e) reliqua pars maior paginae 179. rectae vacat. f) M°CCLXXVIII.
radendo corr. M°CCLXXVII. — In marg.: Papa Nicolaus III«s. g) uncis inclusa alio 35
atramenfo snbfusco ab Alb. superscr. h) haec posterius quam reliqua superscripla alio
atramento ab Alb. superscr. i) spatium nomini inserendo vacat. k) uncis inclusa
atramento stibfusco ab Alb. post add. 1) sic c. m) reliqua pars paginae 179. versae
et pagina 180. (CLVII). recta vacant. n) littera A minio supplenda deest. Sequentia
multo.post folia 175. (CLII) — 179. (CLVI). scriptasunt. o) uncis inclusa alio atramento 40
in marg. db Alb. suppl. p) sic (tronen) pro Turonensis c. q) IIIT — et in s})atio
vacuo relicto, cess. d. V in marg. alio atramento ab Alb. suppl. r) sic desinit hic
locuSy post hunc vacantibus fere 4V2 versibns ; supple electus est.
1) Potius die Ian. 21. Cf. Alberti Milioli Liber de temp. c. 291,
SS. XXXI, p. 550, et guae ibidem n. 3. adnotata sunt. 2) A. 1277. 43
fuit indictio V. 3) Potius diebus VI. 4) Nomen recte supra L 27.
dictum est. De hoc cognomine alibi nihil legi.
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 63
Anno vero supradicto, scilicet M^CCLXXXI1, in- 1282.
dictione Xa, die Veneris penultimo lannarii dominusa /«». 30.
Bosius de Dovaria, civis et nobillis civitatis Cremone,
qui erat capitaneusb Guibelinorum , quic dicebantur
5 Tronchazufi , dicte civitatis et expulsus a dominatu et
regimine dicte civitatis per partem Guelfam, que appe-
labatur pars Capeleta, intravit castrum Soncini diocesis
dicte civitatis, expulsis inde totis Guelfis. Et eodem
millesimod die Lune secundo Febr.2 intravit castrum Febr. 2.
10 Roinenghi dicte diocesis et fecit maximam guerram pre-
clicte Cremone. Anno vero M°CCLXXXII. dictus
dominusa Bosius expulsus fuit de dictis castris 3, et sic (Nov. 11;.
dicta castra venerunt ad mandata comunis Cremone.
Et sic dominium civitatis Cremone remansit in manibus
15 Guelforum Cremone usque ad adventum dominia Henrici
inperatoris. Anno vero supradicto Otto de Vicecomitibus, 1283.
civis et nobilis civitatis Mediolani, factus fuit archiepi-
scopus dicte civitatis4, qui fuit principium totius domi-
nationis illorum de sua progenie, qui migravit a seculo
20 anno Dominia M°CCLXXXXIe-5. 1295.
*Annof ab incarnatione Domini M°CC°LXXXV^, ^1''
[secundah die Aprillis] Honorius IIIIUS papa, natione^r. 2.
Romanus [de1 domo Sabellorum, dictus Iacobus Sabella],
ex patre k, [eligitur1 in Perusio, qui] successit
25 Martino pape quarto inperiali sede vacante, qui proprio
nomine vocabatur k, sedit Rome in pontificatu
annis [II m, et cessavit papatus m. X et d. II6]11.
a) . d. c. b) cap c. c) qui dic. Tronch. statim ab Alb. in marg. eodem
atramento suppl. d) M° c. e) reliqua pars maior paginae 180. versae et pagina 181.
30 recta vacant. f) littera A minio supplenda deest. g) V alio atramento in loco raso,
in quo plura I scripta erant (MCCLXXXIIII ?). h) uncis inclusa alio atramento ab
Alb. in marg, super. suppl. i) uncis inclusa post (alia manu?) in marg. suppl., dictus
Iac. Sab. posterius quam de domo Sab. acldita. k) spatium nomini inserendo vacat.
1) uncis inclusa alio atramento ab Alb. in marg. suppl. m) II et cess. — d. II in
35 columna ab Alb. post suppl, n) post haec octo fere versus vacant.
1) A. 1282. secundum nostram computattonem, sed more Cremo-
nensi anni initium a Mart. 25. faciebatur, cum quo anno indictio X.
convenit. Cf. Ann. Placent. Gib.y SS. XVIII, p. 574; Ann. Veron. cle
Eomano, lAntiche Cronache Veronesi' I, p. 424. 2) Die Martis 3. Febr.
40 hoc factum esse tradunt Ann. Placent. Gib. I. I. et hunc diem etiam
Ann. Parm. mai., SS. XVIII, p. 692, ubi numerus diei corruptus,
habere videntur. 3) Cf. Ann. Placent. Gib. I. I.; Salimbene f 422°,
SS. XXXII, p. 511; Ann. Parm. mai. p. 694. 4) Hic iam a. 1263.
archiepiscopus creatus, a. 1283. ineunte dominio civitatis Mediolanensis
45 potitus est. 5) Obiit demum a. 1295. Aug. 8. 6) Non recti sunt
hi numeri.
64 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
1288. Armo vero ab incarnatione Domini M°CCLXXXVI1I,
indictione prima, dominusa Poncius de Ponconibus, civis
Cremonensisb, creatus fuit in episcopum Cremonensem.
1289 Anno Domini M°CCLXXXVIIIIor, die XVI. Marcii
Melchmensor1 soldanus Babilonie obsedit civitatem Tri-
Apr. 26. polim Syrie et cepit eam die Martis XXVI. Aprillis
destruxitque eam ducta maxima captivitate utriusque
sexus in Babilonem et facta strage orribilic.
(s}^9s/. Anno Domini M°CCLXXXX. dominusa marchio
Montisf eratri d in civitate Alexandrie, que vocatur Palea 2, 10
captus et interclusus in quadam cavea, in qua mortuus
iui. 15. est3; [ete eodem anno, die XV. Iullii4 obiit dominusa
Poncius Cremonensisb episcopus].
1291. Anno Domini M°CCLXXXXI. Melechleseras 5 fillius
Melchmensor supradictif soldanus Babilonie mortuo 15
Apr. 5. patre factus obsedit civitatem Acon die V. Aprillis et
Mau i8. cepit eam die Veneris XVIII. Magi, fonditus eam de-
struxit factaque hominum strage horrenda duxit capti-
vitatem maximam utriusque sexus in Babilonem. Deinde
civitatem Tirri et omnes allias civitates, munimina et 20
castra et quicquid in tota Syria Christiani occupabant
obtinuit et destruxit. Sola insula Cypri Christianis
hodie remansitg.
*f. 182.
1288. *Anno ab incarnatione Domini M°CCLXXXVIII,
indictione secunda6, die h Nicholaus quartus, 25
natione [Marchianus1 de civitate Eschulana], ex patrek
, . . . . * , [dictusm Georgius 7 ordinis Minorum] successit
Honorio pape IIIIt0 inperiali sede vacante, [seditn
annis II, m. IIII8]0.
a) .d. c. b) cremon c. c) post haec quatuor vel quinque versus vocant. 30
d) sic c. e) uncis inclusa post ab Alb. in columna suppl. f) supradictus c. g) re-
liqua, phts tertia, pars pagtnae 181. versae vacat. h) spatium diei inserendo vacat,
i) march. in columna, de civ. Eschul. in marg. post suppl. k) seq. scto (?) delet.
I) spatium nomini inserendo vacat. m) seq. Gergo Gero (delet.) dictus (iterum, non
delet.) ; haec uncis inclusa post (alia manu ?) in marg. suppl. n) uncis inclusa post 35
(alia manu ?) in columna suppl. o) reliqua p>ars paginae 182. rectae vacat.
1) Malik el-Mansur Kelawun. 2) Cf. supra a. 1168, p. 34,
1. 35. et p. 36, str. 12. 3) Wilhelmus V. obiit a. 1292. Febr. 6.
4) Die Iul. 14. a. 1290. secundum Necrologium ecclesiae maioris Cre-
monensis, 'Archivio storico Lombardo' VIII (1881), p. 24S. b) Malik 40
el-Aschraf. 6) Potius prima ut supra l. 2. 7) Potius Ieronimus,
Geronimus etiam ab Italis dictus, cuius formae initium deletum praecedit.
8) Potius plus quatuor annis.
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 65
*Anno ab incarnatione Domini M^CCLXXXXV.*]1^2''
Celestinus papa, [dictusb frater Petrus de MoroneJ,
quintus, natione c, ex patre c, successit
Honorio2 . . .d pape inperiali sede vacante, qui sedit in
5 pontificatue [m. f V et d. VIII, et cessavit d. XI], qui
proprio nomine vocabatur Petrus^.
*Anno ab incarnatione Domini M°CC°LXXXX0V0, *f. w.
[indictionef nona, die tercio exeunte Decembri3 fuit^. 29.
electus et consecratus die XXIIII. Ian.] Bonifacius papa^fgi
10 VIIIUS, qui proprio nomine vocabatur Benedictus, na-
tione c, ex patre c, successit [Celestinoh]
pape; qui sedit annis octo, [m. * VIIIIor, d. XVIII] in-
periali sede vacante.
Cuius tempore, scilicet anno DominiM°CCLXXXXVI, 1296.
15 dominus don Petrus de Curtis, civis Placentinus, mo-
nacus monasteriik sancti Laurentii1 Cremonensism, factus
fuit abbas monasteriik prelibati per mortem domini11
Comitis abbatis condam dicti monasteriik; qui4 satis
male rexit monasteriumk, ex eo quod monacis claustra-
20 libus dicti monasteriik dedit salarium, unicuique per se,
pro eorum alimentis et vestimentis contra regulam
sancti Benedicti et canonicas scancciones0'*.
[Eodemp vero anno, scilicet anno Domini
M°CCLXXXXVI , dominus11 Eajnerius factus fuit epi-
25 scopus Cremonensism] .
Anno autem suprascripto et M0[CCLXXXXVLq]
dominus Rajnerius de c factus fuit episcopusr
*) Hoc loco sequuntur in columna deleta, quae infra recurrunt:
Anno vero M°CCLXXXXVII. dominus dux Austrie factus 1298.
30 fuit rex Romanorum. Ex eo autem quod in locis deputatis
non fuit coronatuss nec intravit cum virtute et maiestate,
quia morte preventus est et vitam finivit, sic inter inperatores 1308.
non est conputandus.
a) numerus uncis inclusus alio atrnmento ab Alb. in columna suppl. b) uncis
35 inclusa post (alia manu ?) in marg. suppl. c) spatium nomini inserendo vacat.
d) spatium numero inserendo vacat. e) seq. annis delet. f) uncis inclusa in columna
ab Alb. post suppl. g) reliqua jjws paginae 182. versae et pagina 183. recta vacant.
h) Honorio delet. et (ab Alb. ?) add. Celestino. i) uncis inclusa alio atramento ab Alb.
in columna suppl. k) moii c. 1) Laur c. m) cremoii c. n) . d . c. o) sic c.
40 p) uncis inclusa alio atramento ab Alb. in marg. suppl., sed deleta, quia infra in columna
leguntur. q) numerus uncis inclusas ab Alb. in marg. suppl. r) in marg.: Nota de
episcopo cremon. s) seq (\ (qui) delet.
1) Potius a. 1294. 2) Potius Nicolao IV. 3) Die Dec. 24.
a. 1294. electus est. 4) Scil. Petrus de Curtis.
Cronica Alberti de Uezanis. 5
66 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
1296. Cremonensisa; [etb eodem anno domimis Comes abbas0,1
Sancti Laurentiid Cremone diem clausit extremum die
oct, 4. IIIIto Octnbr., qui bene rexit monasteriume suum].
1298. Anno vero ab incarnatione M°CCLXXXXVII. do-
minus Albertus dux Austrie factus fuit rex Eomanorum. 5
Ex eo autem quod in locis deputatis 2 non fuit coronatus
nec intravit cum virtute et ' maiestate inperiali, pre-
1308. ventus morte vitam finivit. Ideo in numero inperatorum
non est conputandus.
1298. Millesimo CC°LXXXX°VII10. Conpillatusf seu pu- io
blicatus fuit liber iuris canonici qui appellatur^ Sextus
a dicto summo pontifice Rome apud Sanctum Petrum
Mart. 3. quinto Nonas Martii pontificatus sui anno quarto 3.
Eodem vero anno dominus11 Matbeus de Vice-
comitibus de Mediolano, inperialis vicarius l , retento sibi is
nomine vicariatus instituit dominumh Galeazium, eius
primogenitum , in capitaneum populi Mediolani. Et
1299. eodem quoque anno dominush Raymondus de la Ture,
civis nobillis Mediolani, qui erat patriarcha Aquiligensis,
(lebr. 23;. [obiitk]. 20
1298. Eodem4 vero anno facta fuit pax generalis in
Briscia per dominumh episcopum Berrardum de Madiis
Mart. (25). de mense Marcii, vocatis ad patriam quatuor partibus
virorum civitatis Brixie et districtus diversis temporibus
expulsis de Brixia et tunc extrinsecis et variis partibus 25
sive locis residentibus , videlicet parte Ghibelinorum
antiquorum, de qua fuerunt principales illi de Bochaciis,
illi de Prandonibus, illi de Mandugasinis, illi de Sancto
Gervasio sive cle Fregamulis, illi de Agnellis, illi de
Alberticullis l , illi de Lanuce, illi de Turbiado, dominus11 30
Lafranchinus de Lavellongo, illi de Eedericis de Valca-
monica et illi de Yseo ac multi allii populares et nobilles
civitatis predicte et districtus. Item parte Bardellorum,
de qua fuerunt principales et maiores illi de Buchis,
illi de Calzavelliis, illi de Concessio, illi de Pregnachis111, 35
illi de Mayrano, illi de Lechapestis, dominush Berrolinus
a) cremon c. b) uncis inclusa in marg. ab AVo. suppl. c) abfJas (vel
atfbtis; c. d) Laur c. e) moii c. t) Conpillatum corr. Conpillat^u c. g) ap-
pellatus corr. appellatur c. h) . d . c. i) vicar" c. k) obiit om. c. 1) albertu-
cullis corr. alberticullis c. m) pr ex parte macula atramenti tectum non certo legitur, 40
sed ut scripsi habet etiam Iac. Malvecius l. I. c. 122.
1) Hic etiam fnit de gente Bezanorum; cf. praef. nostram.
2) Cf. supra p. 4. 5. et p. 10. ' 3) Cf. Potthast nr. 24631. 4) Ad
sequentia cf. lac. Malvecius dist. VIII, c. 122. 123, Muratori, SS. XIV,
col. 961 sq.; Fed. Odorici, (Storie Bresciane' VI, p. 253 sqq. 45
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 67
de Cazago et multi allii nobilles et populares civitatis
et districtus. Item partema Grifforum, de qua fuerunt
ipsi principalles et aliqui Confanoniorumb cum dominoc
Goytio de Foro, illi de Roriugo et aliqui Ugonum, scilicet
5 dominus0 Ricardus et fratres eius, ac dominus0 Rizardus
de Orianis et pauci allii. Item parte dominic Gratiadei
de Calvixanod iudicise et pluresa populares. Ad quarum
omnium partium expulsionem fuerunt infrascripti omnes,
qui tunc appelabantur Guelfi, videlicet illi de Flamegis,
10 illi de Gambara, illi de Madiis, illi de Brusadis, illi de
Tagentinis, illi de Sallis, illi de Lavellongo, multi illorum
de Cazago, illi de Palazo, illi de Porzano, multi illorum
de Ugonibus, illi de Gusiagof, illi de Pontecharalli, illi
de Calcaria, illi de Salodo, illi de Martilego, *illi de *f. 184.
15 Guaytanis et multi allii nobiles et populares tunc tem-
poris non parve condiccionis existentes. Qua pace so-
lempniter per dictas partes iurata f uit constitutus per 1298.
ipsas partes dictus dominusc episcopus Berrardus in
gubernatorem et dominum quinque annis duraturumg
20 ipsius civitatis et districtus K Et antequam ipse terminus
quinque annorum fuerit finitus, scilicet M°CCC° tercio, 1303.
transmissus fuit ad confines Tervixium dominusc Tebaldus
de Brusatish absque ullo insultu armorum; et post hoc
ad paucos dies arma sumpserunt Guelfi, set non omnes,
25 et inconsulto modo et inordinato, ex quo nichil facere
potuerunt, ymo acceserunta illi de Griffis et de Con-
fanoneriis, scilicet dominusc Coradinus et eius fratres,
dominusc Goycius de Foro, dominusc Rizardus de Ugo-
nibus et eius fratres et aliqui allii ad domum domini0
30 Ghirardi de Gambara, et ibi deposuerunt tamquam victi
arma sua et Brixiam dispersim exiverunt atque districtum ;
quorum aliqui Pergamum iverunt, aliqui Cremonam et
aliqui Mediolanum, et sic extra suam patriam alienis
terris permanserunt VII annis, videlicet usque ad in-
35 troitum Mediolani factum per dominume Henricum in- 1310.
peratorem 2. Nam ante adventum dicti inperatoris omnes
civitates Lombardie in manibus et forcia erant et diu
steterant partis Guelfe preter Veronam et Mantuam.
a) sic c. b) sic hoc loco c. ; cf. infra l. 27. c) . d . c. d) sic aut taluixano
40 legi potest in c. e) Iud\ c. f) Gufiago legi posset in c. g) durat'm c. h) sic
hoc loco, cf. supra l. 10.
1) Hoc iam die Mart. 5. vel 6. factum esse tradit Iac. Malvecius
1. 1. c. 123. 2) A. 1310.
5*
68 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
1303? Bodem vero anno dominusa don Ghirardus de Bezanis,
civis Cremonensisb, factus et creatus fuit abbas mona-
steriic sancti Laurentii Cremonensisb per mortem con-
dam dominia don Petri abbatis dicti monasteriic.
1302. [Annod vero eiusdeme rex Karolus Sine-terra supra- 5
dictus x rediit in Francia, quia rex Francie 2 illo tempore
maximum habuit dampnum de millitibus et alliis, et
(iui. xi). comes de Artese 3 tunc obiit , et prelium 4 fuit in
Flandria].
1298. Anno Domini ab incarnatione millesimo io
CCLXXXXVIII, pontificatus eius anno quarto, conpi-
latus fuit liber sexti super decretales5.
1301. f cognominisg Sine-terra6, frater regis
Frantie, venit Rome de mandato domini pape. Deinde
(Nov. i). ivit Tusciam et accepit Florentiam. Unde multi cives 15
mortui fuerunt et depredati, parentela deb Circlis ex-
pulsi et mortui fuerunt, et alie civitates de Tuscia in-
sultate et posite in guerram ; et dominus Albertus de
(Sept. 3;. la Scalla obiit.
1300. Anno1 Domini M°CCC°, indictione XIIIa, usque ad 20
sanctum Petrum fuit Rome indulgentia omnium pecca-
torum omnibus peccatoribus, qui visitabant limina appo-
stolorum Petri et Pauli continuando in Urbe XV diebus,
et quasi totus populus Christianus ivit acceptamk in-
dulgentiam. Hoc anno terra sancta Iherusalem exempta 25
fuit de manibus Sarracenorum per Tartaros et per allios
reges Armenie 7 et Cipri 8.
1302. Anno1 vero ab incarnatione Domini [M]CCCII.m de
iun. (15). mense lunii dominusa Matheus11 de Vicecomitibus deper-
didit0 dominium Mediolani et expulsusp fuit cum aliqui- 30
bus suis propinquis, agnatisq ipsis existentibus in exercitu
ad partem de Melzo comitatus Mediolani, et tunc nobiles
a) . d . c. b) cremofi c. c) mon c. d) uncis inclusa post ab Alb. minoribus
litteris inter praecedentia et sequentia scripta sunt. e) sic c. f) haec in marg. super.
sinistra ab Alb, scripta sunt, cuius loci initium a bibliopego abscisum est. g) cognoms 35
signo compendii absciso c. h) seq. ar (?) delet. i) sequentia in marg. interiore
(sinistra) ab Alb. suppl. k) sic (accepta^) c. pro accepturus. 1) liaec in exteriore
(dextra) marg. ab Alb. suppl. m) M om. c. n) haec aqua vel alio humore laesa
sunt, ut quaedam non certo certius legi possini, itt Ma. o) erdidit non certo certius
legitur. p) ulsus incertum. q) a et n incerta. 40
1) Nihil supra dictum est de KaroJo I. comite Valesiae fnon rege).
Patet haec scripta esse post locum infra l. 13. sequentem. Qui Karolus
a. 1302. Nov. ex Italia in Franciam rediit. 2) Philippus IV.
3) Robertus II. 4) Curtracense a. 1302. Iul. 11. 5) Haec vide iam
supra p. 66. 6) Karolus I. comes Valesiae supra dictus. 7) Hai- 45
thonem II. 8) Henricum II.
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 69
et potentes Lonbardie induxerunta dominos de la Ture, 1302.
venire et intrare f ecerunt civitatem Mediolani ; et sic (iun. i%).
status civitatis Mediolani fuit mutatusb.
Annoc Dornini M°CCCIII , indictione prima, do- 1303.
5 minus papa Bonifacius fuit captus et detentus de man-^. v.
dato regis Francie per Sarram de Columpna et suos
conplices et stando sub fida custodia pre dolore et tri-
sticia vitam finivit. Et in dicto mense1 electus fuit (Oct. ly.
dominus Benedictus, qui vocabatur Nicholaus.
io *Annod ab incarnatione Domini M°CCCIII, indic- *f. 184-.
tione prima, de mense Octubr. Benedictus papa XIUS, oct. (22).
natione Tarvisinus [dee civitate Tervixii] , qui primo
fuerat cardinalis, qui proprio nomine vocabatur Nicholaus,
[ordinise Predicatorum magister], successit Bonifatio VIII0
15 pape inperiali sede vacante. Cui pape Benedicto multi
ambaxatores iverunt Romam de multis civitatibusf Ytalie
pro honore dicti dominig pape. [Peruxiih papa moritur ^j^j 7\
et1 ecclesia fratrum Predicatorum Peruxii seppelitur]k.
Anno Domini M°CCCIIIIor dominus Bertolameus
io de la Schala, capitaneus Verone, obiit de mense Martii, Mart. (8).
et dominus Alboynus, eius frater, electus fuit capitaneus
generalis Verone * ■ 2.
*Annom ab incarnatione Domini M°CCCV. Clemens ^5,
papa quintus, natione Vascho, ex patre n, qui
25 proprio nomine vocabatur [Beltrandus °], successit Boni-
facio 3 inperiali sede vacante. Hic papa Clemens sedit
in pontificatu annis [XI p-4, primo fuit archiepiscopus
Burdegalensis, cepit in vigilia pasce pentecostes. Iste con- iun. 5.
stituit inperatorem Henricum].
50 Annoq Domini M°CCCV, indictione IIIa5, dominus 1306.
a) erunt certo legi neqnit. b) post haec dimidia pagina vacat. c) haec in
ima pagina 184. recta post ab Alb. suppl. d) A minio supplendum deest ; nno — M° atra-
mento aquoso, CCCIII — seppelitur atramento nigro scripta sunt. e) uncis inclusa
in marg. post suppl. i) seq. Lonbardie delet. g) . d . c. h) uncis inclusa post ab
ib Alb. addita. i) supple in. k) post haec quinque versus vacant. 1) post haec maior
pars paginae 184. versae vacat. m) A minio supplendum deest. n) spatium nomini in-
serendo vacat. o) Beltr. in spatio vacuo relicto ab Alb. suppl. p) XI et deinde alio
atramento primo — Henricum post in spatio vacuo relicto ab Alb. addita. q) haec posterius
quam reliqua huius paginae, sed prius quam uncis inclusa l. 27 — 29, ut videtur, scripta sunt.
lo 1) Nullus mensis praedictus est, infra /.11. recte de mense Oc-
tubr. 2) Cf. Syll. potest. Veron., 'Antiche Cronache Veronesi' I,
p. 405 sq. 3) Perperam pro Benedicto XI. 4) Potius non plenis
novem annis. 5) Potius quarta. Mense lan. anni 1305. quidem erat
indictio tertia, sed quarta secundum nostram computationem, secundum
15 quam haec ad a. 1306. spectant.
70 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
iln 26. marchio Estensis x amisit Mutinam et Regium die VI0
exeunte Ian.2.
1308. Anno vero ab incarnatione Domini M°CCCVL3
dominus Guido de la Ture factus fuit civitatis et co-
mitatus Mediolani dominus generalis. 5
1?°^) Eodem autem millesimo4 territorium Cremonensea
fuit derobatum per Brixienses, quorum Brisiensium erat
dominusb Berrardus de Madiis episcopus, dicte civitatis
dominus generalis.
1307. Anno Domini M°CCC°VII. de mense Septembr.c-5 io
Sevt
' dominusb Tebaldus de Brusatis una cum Griffis, Con-
fanoneriis, dominob Bizardo de Ugonibus et eius fratribus
ad terram de Gaydo transeundo per Fontanellam cum
auxilio lige Guelforum Lonbardie, maxime Cremonensium.
Et homines dicte terre absque armorum strepitu ipsas 15
gentes susceperunt; non erat tunc ulla fortalicia Gaydi,
et ibi dicte gentes sex diebus moram fecerunt. Deinde
sine ulla expulsione et fuga redierunt Cremonam , de
qua reversione inculpati fuerunt aliqui Cremonenses.
Quo facto condempnati fuerunt comune et ipsius terre 20
Gaydi homines in X milibus 6 librarum bone monete
Brixiensisd per dominium dicte civitatis Brixie, et ipsa
condempnatio valde cito a dictis hominibus exacta fuite.
1308. Anno Domini M°CCCVIII. dominus Castonus de
la Ture factus fuit archiepiscopus Mediolani. Eodem 25
oct. 18. 16. autem millesimof, die XVIII. Octubr., in festo sancti
Galli 7 migravit de hoc seculo dominusb Berrardus de
Madiis, episcopus et dominus generalis civitatis Brixie,
et dominusb Mafeus de Madiis, eius frater, in pleno
conscilio electus fuit in capitaneum et dominum Brixie 30
et districtus, cuius dominium duravit duobus annis, et
eius bonum fuit dominium. Eodem vero millesimo1, die
1309. jjo jan dominusb don Ghirardus8, abbas monasterii8'
Ian. 2. '
a) cremoil c. b) . d . c. c) setpbr c. d) brix c. e) seq. Eode (!) c.
i) M° c. g) mon c. 35
1) Azzo IV. (VIII.). 2) Regium demum sequente die (lan. 21).
Cf. Ann. Rarm. mai., SS. XVIII, p. 735; Chron. Estense, Muratori,
SS. XV, col. 354 ; Riccobald. Ferrar., ib. IX, col. 255. 3) A. 1308.
Ian. et Oct. demum. 4) A. 1307. potius ; cf. Ann. Parm. mai.
p. 741 sq. 5) Ann. Parm. mai. p. 743. hoc tnense Demmbri factum 40
esse tradunt. Ad haec cf. Iac. Malvec. VIII, 126, Muratori, SS. XIV,
col. 963 sq. 6) in XXM librarum Brixiensium Ann. Parm. mai. I. I.
7) Dies s. Galli est Oct. 16, non 18. Odorici l. I. VI, p. 278. Berardum
die Oct. 16. mortuum esse dicit teste recentiore allato. 8) Qui Geraldus
nominatur in litteris p.ll, n. 1. laudatis. 45
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 71
sancti Laurentii Cremonensisa, interfectus fuit per asa-1309,
sinos dominib Gregorii de Summoc ad Lacumschurum1.
Loco cuius institutus fuit dominusb don Abraminus de
Bezanis in abbatem dicti monasteriid.
5 Hoce anno, indictione VIa, dominus Azo marchio 1308.
Estensis obiit in terra de Este Paduani districtus die
penultimo Ian.2 Dominus Frescus, fillius 3 condam dicti/<m.3o.
dominib marchionis, cum adiutorio Bononiensium accepit
dominium Eerrarie et acquisivit omnesf terras, Rudigium,
io Arquadam de saltu, Costam, Eratam, et expulsit dominum
Francischuni 4 marchionem cum gente sua. Eodem vero
anno dictus dominusb Francischus marchio sic expulsus
de Ferraria cum auxilio Paduanorum intravit Ferrariam
armata manu, ibi existentibus legatis dominib pape cum
15 Venetis et alliis Ferrariensibus, retinentes Veneti castrum
Tealdum ; tandem subito dominusb Francischus marchio
cum Paduanis expulsus fuit, unde Veneti habuerunt do-
minium Ferrarie et ibi posuerunt potestatern8" de Venetiis;
quare fuerunt excomunicati, quamh spreverunt, nec di-
20 miserunt dictam civitatem.
Anno1 Domini M°CCCVIIIIor dominus papa misit 1309.
legatum suum5 ad excomunicandumVenetos pro captionek
Ferrarie, sic quod omnes religiosi de Venetiis recesserunt,
et cum auxilio Paduanorum1 tandem post multas occis-
25 siones et mortalitates hinc inde factas dominusb Fran-
cischus marchio cum auxilio predictorum intravit Ferra-
riam, et dominusb papa quendam nepotem suum Ferrarie
missit pro potestate; et predicata fuit crusm contra
Venetos, qua de causa Veneti passi fuerunt magnum
30 dampnum in rebus et personis.
Anno Domini M°CCC°XIII, pontificatus dicti do-
minib Clementis pape quinti anno VIII0, civitas Yheru-
salem capta fuit ab infidelibus6, pro qua captione cele-
a) Laur cremoii c. b) . d . c. c) seq. Loco cui delet. d) raon c.
35 e) quae in pagina 185 r. sequuntur omnia post ab Alberto suppleta sunt, et haec Hoc
anno — dictam civitatem (l. 20) post ea quae sequuntur de a. 1313, l. 31 — p. 72, l. 2, illa
enim minoribus litteris inter praecedentia et locum anni 1313. scripta sunt ac deficiente
spatio ex parte in margine. i) oms non certo legitur in c. g) seq. aue(?) delet.
h) sic c. (scil. excommunicationem^. i) haec ( — rebus et personis l. 30) in marg.
40 interiore (sinistra) ab Alb. post si<i)pl. k) captioe c. 1) pad' c. m) i. e. crux.
1) Cf. litteras ClemenUs V. papae datas a. 1310. Mart. 25;
Sommi - Picenardi, (La famiglia Sommi' p. 25, nr. 17, in quibus Cinellus
de Summo canonicus dicitur is , qui abbatem occidendum curaverit.
2) Chron. Estense l. I. col. 360: die ultimo mensis Ianuarii de nocte
45 anni 1308 (non 1309,). 3) Illegitimus. 4) Fratrem Azzonis IV. (VIII.)
marchionis. 5) Arnaldum de Pellagrua card. diac. S. Mariae in Por-
ticu. 6) Minime.
72 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
1311. bratum fuit concilium universale in civitate Vienensi pro
0ct j recuperatione dicte civitatis*. Ina dicto concilio, ubi
1312. ipse erat presens, die Kall. Octubr. cassavit ordinem
militie Templi1; qui ordo in una die per totum mondum
dicitur fuisse expulsus, quod nullus penitus remansit in 5
dicto ordine, et hoc dicitur fuisse factum ad sugestionem
dominib Filipi regis Francie, inpositis ipsis Templariis
heresibus et blasphemiis diversis contra Deum et catho-
licam fidemc, necd tamen audiri none potuerunt aliquo
modo debito ordine iuris, set papa ipsos non auditos io
dampnavit pro suo arbitrio contra voluntatem concilii
et bona eorum vendidit Hospitalariis. Hac cassatione
audita soldanus Babilonie Egipti maximam solempnitatem
cum principibus suis et toto populo fecit, gracias reddens
Magomet prophete suo, qui tantum beneficium eis dedit 15
mediante papa Christianorum, quale non erat memoria
recepisse Sarracenos per Magomet a longissimis tem-
poribus. Non multof post rex Francie prefatus, dum
esset in venationeg, ab uno apro de equo deiectus est
fXov.29j.e^ [mortuus11]2, nec aper umquam in posterum aparuit; 20
papa1 dicitur repentina morte interiisse k
de nocte cerei cadentes super eius corpus magnam partem
corporis conbusserunt. Hoc inveni scriptum1 in quadam
istoria satis autentica3.
1313. Eodem vero scilicet millesimo dominusb Egidiolus 25
de Bonseriis, civis Cremonensis"1, factus fuit episcopus
1317. Cremonensis111. [Cuin successit anno Domini M°CCC°XVI.4
1311 *) In marg. haec alia manu scripta sunt, qaae difficillime le-
Oct. 1. guntur ; Nota , quod anno Domini M°CCCXI. die Kall.
1312. Octubr., et terminatum fuit anno sequenti VI. die Aprillis, 30
APr- 6- et sic duravit ultra sex menses, ut habetur in Cle[mentinis]
de censibus, c.° Cum sitb in glo. Vide . .P etiam in novella
Q. de electA, c. Nemo in glo. II. quantitas.
a) sequentla ( — satis autentica h 24) in marg. dextra alio atramento ab Alb.
suppl. b) . <i . c. c) in marg. : Nota de casatione militie Templi. d) seq. tm 35
delet. e) non delendum. f) ulto certo legi nequit, haec enim in marg. scripta valde
attrita sunt. g) natione certo legi nequit. h) hoc verbum detritum legi nequit.
i) pa legi nequit. k) aliquot verba partitn detrita, partim a bibliopego abscisa swit.
1) scrip legi nequit. m) creinoh c. n) uncis inclusa linea perducta deleta. — In marg. ;
Nota de episcopo Cremoh. o) seq. ad delet. p) littera legi nequit. q) elect. legi nequit. 40
1) Litterae, quibus ordo Templariorum cassatus est, datae sunt
a. 1312. Mart. 22. K. W. 2) Idem multi auctores falso tradunt. Cf.
L. Lacabane, 'Bibl. de Vecole des chartes' III, p. 1 sqq. 3) De parte
corporis papae combusta refert etiam Franc. Pipin. IV, 49, Muratori,
SS.IX, col. 751. 4) Demum a. 1317. Aug. 1. electio Egidioli de Bonseriis 45
a Idhanne XXII. papa cassata est. 5) L. III, tit. 13, c. \.
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 73
domirmsa Egidius de Madalbertis, eivis Cremonensisb, 1317.
in episcopnm Cremonensemb• *].
Annoc Domini M°CCCXIIIIor, indictione XII, die 1314.
XXI. Aprillis 2 dominusa papa diem clausit extremumd. Apr. 21.
5 *Annoe ab incarnatione domini nostri Yhesu Christi *f. 186.
M°CCC°VIII. Henricus sextusf, comes de Lucimburgo, 1308.
Alamanus electus fuit in inperatorem Romanorurn, qui
successit Prederico inperatore^ secundo pontificatu do-
minia Clementis pape quinti, qui regnavit apud Romanos
10 annis X 3.
Annoh Doinini M°CCCVIIIIor 4, indictione VIIa, die 1310.
primo Aug.5 ambaxatores domini Henrici electi inpera- Aug. 1.
toris venerunt Padue cum litteris dicti inperatoris, qui
petierunt, quod dictus dominusa volebat venire in Padua,
15 et allia multa dixerunt de exaltatione inperatoris ; quibus
responsum fuit per comune Padue, quod sibi placebat
de sua electione, coronatione, exaltatione et omni honore
suo. Set civitas Padue est in pacifico et tranquillo
statu, unde non est necesse, quod idem dominusa in-
20 perator veniat ad pacificandum eam, secundum quod in
suis litteris continetur, quia timent de suo adventu,
recordantes de adventu domini inperatoris Prederici,
quid fecit, quia dimisit suum vicarium1 perfidum Heze-
linum 6, qui eam destruxit, et Vicentiam conbussit. 'Ideo
25 nolumus eum venire'.
Annok Domini M°CCCX. Veronenses et Mantoani 1312.
acceperunt Mutinam , et dominus Prancischus marchio
factus fuit capitaneus generalis Perrarie.
Anno vero Domini M°CCCX. dictus dominusa inpera- 1310.
}o tor desendens1 de Alamania venit primo ad civitatem
a) . d . c. b) cremoii c. c) haec in marg. inferiore ab Alb. suppl. d) pa-
gina 185v. vacat. e) A minio pingendum deest. f) sextus ab Alb. superscr. g) sic c.
h) haec ( — nolumus eum venire l. 25) post praecedentia et sequentia (Anno vero Domini
M°CCCX. etc. I. 29 sqq.) inter utrumque locum post ab Alb. addita. i) vicar c. k) haec
55 in marg. ab Alb. suppl. 1) sic c. pro descendens, ut persaepe scriptum est.
1) Cf. infra f 189', p. 86. 2) Potius die 20. April. 3) Non
plenis quinque annis. 4) A. 1310. potius. 5) Hist. Cortus. I, 11,
Muratori, SS. XII, col. 778, tradit episcopum Constantiensem legatum
de mense Iulii Paduam advenisse. Et demum die Iul. 30. legati
io Mutinam venerunt, teste Ioh. de Bazzano, 'Cronache Modenesi' p. 101,
ad quam civitatem Padua iverunt. 6) Vide relationem legatorum,
LL. Const. IV, 1, p. 330, nr. 24, in qua quidetn dictum est Paduanos
Ezzelini mentionem fecisse, nihil vero de eo, quod Henricum regem
ad ipsos advenire noluissent.
74 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
Det (23). Asti, deinde secus festum nativitatis Domini Mediolanum
[intravita et ibi fuit coro-
natus per archiepiscopum
Mediolani l corrona f errea
1311. in eccllesia sancti Ambrosii
ian. 6. in f esto epif anie] , et cum
Annob Domini M°CCCXI,
indictione VTIIIa, dictus in-
perator fuit coronatus per
archiepiscopum Mediolani 5
corona ferrea in ecclesia
sancti Ambroxii in Munza 2
in festo epifanie.
eo venerunt quam plures de Mediolano et alliis civi-
tatibus Lonbardie exules, in quibus erant principales io
dominusc Matheus de Vicecomitibus et fillii eius cum
parte sua de Mediolano, dominus0 Tebaldus de Brusadis
Brixiensis cum parte sua, de Cremona dominusc Man-
fredinusd de Pelavicinis cum parte sua, et multi allii
nobilles et populares civitatum Lombardie exules. Et is
tunc in Mediolano cum gentibus suis, baronibus et prin-
cipibus Alamanie, Francie et Lonbardie existens recon-
ciliavit omnes exules predictos et privatos patriis suis,
prononciando concordiam et pacem civitatibus et terris,
quibus voluit. Set Cumis et Pergaino, Verone et Mantue 20
iusticiam non servavit. Et dictus dominusc inperator
ibidem parvo tempore residendo civitatum quasi omnium
Lonbardie habuit potestatem et transmisit ad eas suos
vicarios. Nam ante adventume dicti dominic inperatoris
omnes civitates Lonbardie in manibus et forcia erant et 25
diu steterant partis Guelfe preter Veronam et Mantuam 3.
Erat quidem dominusc Guido de la Ture tunc capitaneus
et dominus generalis civitatis Mediolani et comitatus et
ex quadam deceptione sibi facta per illos de Vicecomitibus
expulsus per gentes dicti dominic inperatoris de Medio- 30
lano fuit cum paucis sequacibus, videlicet cum eius
filliis et illis de domo sua et certis civibus, suis amicis*,
Febr. 12. [die f XII. Febr. Anno autem suprascripto , scilicet
*) Sequitur in textu linea perducta deletum: Et eo autem tem-
pore Cremonenses, quibus preerant dominusc Sopramontus 35
de Amatis. Cf. infra p. 75, /. 16 sqq.
a) uncis inclusa in marg. ab Alb. suppl. b) haec inferius in marg. sinistra
ab Alb. suppl. c) . d . c. d) Marchisinus in textu delet., et in marg. ab Alb. corr.
Maufredinus. e) ad aduentum c. f) uncis inclusa in marg. dextra ab Alb. stqjp/.
1) Castonum de Turre. 2) Immo Mediolani, ut Albert. loco 40
columnae 1. et etiam supra p. 5, n. f scripsit. 3) Eadem supra p. 67,
l. 36 — 38. dkta sunt.
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 75
M°CCC°X°, die XX. Febr.1 dominusa Fachetusb de Ca-Jllho.
nosia marchio2, vicarius dicti dominia inperatoris, qui
gubernabat civitatem Cremonec pro dicto dominoa in-
peratore, fuit expulsus de dicta civitate per nobilles et
5 popullares dicte civitatis].
In M°CCC°XI. dominusa Matheus de Vicecomitibus
tamquam vicarius dicti dominia inperatoris incepit regere
civitatem et comitatum Mediolani per unum mensem
tantum. [Eodemd millesimoe, die XXIIIIor Aprillis do-^r. 24.
[o minusa inperator habuit Castrum-Leonem et castrum
Pizileonis 3]. Et hoc facto eodem millesimof prefatus
dominusa inperator die XXVII. Aprillis4 equitavit cum iF. 27.
paratu multarum gentium Cremonam 5, ex eo quod Cre-
monenses prefati depellerants rectorem6, qui erat Cremone
5 pro dicto dominoa inperatore, et signa fecerant inhobe-
diencie versus eumdem. Nobilles autem qui preerant
civitati Cremone tunc erant dominusa Supramontus de
Amatis cum illis de domo sua, illi de Burgo, dominusa
Poncinus de Ponzonibus, dominusa Gulielmus de Caval-
0 cabobus, dominusa Gregorius de Summo, illi de Pize-
nardis. Et quando ipse inperator fuit propinqusg Cre-
mone ad quatuor milliaria, exiverunt ipsam civitatem
XXIIIIor de maioribus et sapientioribus civibus Cremone.
Inter quos fuit dictus dominusa Supramontus de Amatis,
5 qui erat capitaneush totius populi Cremone, et post eum
universaliter totus populus dicte civitatis; et quando
Cremonenses predicti fuerunt ad iactum baliste dicto
inperatori vicini, in lutum maximum eorum corigiis ad
colla sua positis et flexis genibus se proiecerunt cla-
0 mantesque cum toto eius populo ad ipsum inperatorem
a) . d . c. b) he certo legi nequit. c) cremon c. d) tmcis inclusa in
marg. interiore (sinistra) ab Alb. suppl. e) m° c. f) M° c. g) sic c. h) cap c.
1) die sabbati, die 18. mensis Febr. loh. de Bazzano, 'Cronache
ModenesV p. 102, sed dies sabbati a. 1311. fuit Febr. 20. Die Febr. 25.
5 hoc factum esse tradit Sagacius de Gazata, Muratori, SS. XVIII,
col. 21. 2) In catalogo vicariorum, LL. Const. IV, 1, p. 534, nr. 579,
Franciscus marchio de Cauresano dicitur vicarius Cremonensis. 3) Die
26. Apr. constituti sunt procuratores Pizileonis castri, qui imperatori
ftdelitatem iurarent; Bonaini, Acta Henrici VII. I, p. 177 sq., nr. 112.
.0 4) Die 26. April. potius, ut tradunt Ioh. de Bazzano l. I. p. 103. et
Fragm. Cremon., SS. XVIII, p. 808, et Sagacius de Gazata, Muratori,
SS. XVIII, col. 22. 5) Ad sequentia cf. Iac. Malvec. IX, 4, l. I.
col. 967; etiam Chron. Est.y Muratori, SS. XV, col. 372; Ioh. de
Bazzano l. I. p. 103, etc. 6) Cf. supra l. 1 sqq.
76 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
1311. atque postulantes 'misericordiam, misericordiam' l. Ipse
autem inperator ab alliaa parte vie transivit versus pre-
f. 186'. dictos misericordiam *clamantes, eius faciem non volvendo,
et equitavit versus Cremonam, in luto relictis dictis
XXIIIIor magnis civibus. Qui XXIIIIor cives, inter 5
quos fuit dictus dominusb Supramontus de Amatis, fuerunt
de mandato inperatoris inmediate ligati et conducti ad
diversos carceres districtus Cremone, et dictus dominusb
Supramontus ligatus conductus fuit et positus in car-
ceribus in quadam rocha Castri-Leonis districtus Cre- io
mone; qui carceribus crudeliter omnes quasi vitam in
parvo tempore finierunt2. Et plures maiorum Cremoue,
qui erant iodomiti et reliquis alliis maioribus minus
prudentes, scilicet domini Gullielmus et Iacobus et fratres
de Cavalcabobus et dominusb Poncinus de Ponconibus, 15
Gregorius de Summo, Iacopinus de Persico, Lionardus
de Picenardis, cum multis alliis civibus Cremone tunc
aparuerunt sapientiores, ex eo quia exiverunt Cremonam
nolentesc obedire mandatis ipsius inperatoris, et equita-
verunt Vitalianam quasi omnes predictid,a. Prefatus do- 20
minusb inperator de hiis civibus nobilibus sic captis et
carceratis non contentus dictam civitatem explanarie
facere voluit atque incepit. Set precibus aliquorum no-
bilium, principum et baronum Lonbardorum et maxime
Papiensium suum propositum mitigavit. Hoc facto pre- 25
fatus vero inperator habito Cremone dominio, dominusb
Tebaldus de Bruxadis , civis et nobillis Brixie et con-
pater dicti dominib inperatoris, qui factus erat dominusb
dicte civitatis vicariatus nomine pro ipso dominob in-
(Febr. 24;. peratore 4, dictam civitatem domino inperatorif rebellavit 30
ps. 135, 20. et se opposuit. Unde dominusb inperator cum manu
Maio. forti et brachio excelso eodem millesimo de mense Madii
per Soncinum et Urceas transeundo Brixiam equitavit,
sine morag et ibi pars magna civitatum Lonbardie ad
obsidendum dictam civitatem Brixie se posuerunt. [Erath 35
a) seq. uia delet. b) . d . c. c) nolentes alio atramento ab Alb. in niarg.
suppl. d) seq. Prof delet. e) seq. u delet. f) seq. reue delet. g) sic distinctum in c.
ut scripsi. h) uncis inclusa in marg. exteriore (dextra) non multo post ab Alb. suppl.
1) Cf. Nic. de Butrinto ed. Heyck p. 22 ; loh. de Cermenate ed.
L. A. Ferraip. 74—76. 2) Cf. Xic. de Butrinto l. I. p. 29—31. 3) Cf. io
Iac. Malvec. IX, 23, l. I. col. 977. K. W. 4) Vicarius Heinrici VII.
fuit Albertus de Rovoliono de Castrobarco, LL. Const. IV, 1, p. 534,
nr. 579 ; Iac. Malvec. IX, 3, l. I. col. 966 sq.
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 77
quidem dicta civitas umris et turribus fortiter clausa 1311.
usque ad angulum, ubi oritur aqua fontisa Sancti Salva-
toris1, ita quod burgi Sancti Andree et Sancti Mafei in
huiusmodi clausura erant conprehensi; et in sumitate
5 montis Sancti Floriani fortillicia quedam erat, a qua
fortillicia usque ad angullum erat spacium mirabiliter
stacatum et bene clausum et similiter spatium dicti
montis a sero parte a dicta sumitate usque ad pusterlam ;
pro defensione cuius fortallicieb scaramutie crudelles
io multum fiebant super ipsum montem ; et super alterum
montem versus mane, qui vocatur de Gorsini, ad oppo-
situm intrinsequorumb fortillicie morabantur Brisienses
extrinseci cum toto suo conatu]. In quo exercitu captus (i™. u>.
fuit ad unam scaramuziam dictus dominusc Tebaldus de
15 Bruxadis, dominusc et capitaneus dicte civitatis, quemb
dictus inperator dividi fecit corpus eius in quatuor
partibus 2, deinde manganare fecit intra civitatem pre-
dictam dictas partesd corporis dicti dominic Tebaldi.
Post paucos dies ad consimile badaluchume scharamu-
20 zando captus fuit quidam nepos inperatoris 3 et conductus
in civitate predicta et clamore populi fuit decoriatus et
divisus per plures partes, deinde proietusf cum quodam
mangano sub tenda seu paviono dicti inperatoris fuit.
Post vero multas crudelitates et intollerabilles malicias
25 et mortalitates hinc inde perpetratas et factas — tamen
ipsa civitate obsessa circumquaque — post IIlIor mensess
et die XXIIIIor Septembr.h in manibus dicti inperatoris sept. 24.
cum certis pactis se posuerunt per IIIIor cardinales
editis1 et ordinatis, quorum pactorum precipiendi arbi-
30 trium in voluntate sua de voluntate partium ipsi cardi-
nales retinuerunt 4. Et sic dictus dominus0 inperator
dominium habuit civitatis Brixie. Dictus namque in-
perator existens cum baronibus et gentibus suis in Brixia
a) fonti9 c. b) sic h. I. c. c) . d . c. d) seq. sui delet. e) bafraluchum c,
35 quod fortasse bandaluchum legendum est. f) sic c. pro proiectus. g) seq. et dies
delet. h) setpor c. i) i. e. edictis.
1) Qui oritur ante portam orientalem quondam 'Torrelunga) ,
iam (porta Venezia' dictam • Am. Amati, 'Dizionario corographico delV
Italia' I, p. 1013. 2) Vide sententiam imperatoris datam a. 1311.
40 Iun. 20, LL. Const. IV, 1, p. 622 sq., nr. 653. 3) Cf. Chron. Est.
I. I. col. 373 (fabulose): quidam nepos dicti imperatoris captus fuit a
civibus, et assaverunt et comederunt eum ; lac. Malvec. IX, 12. 13,
l. I. col. 971 sq. Walrami fratris imperatoris vulnerati et mortui Albertus
non meminit. 4) Sententiam latam vide LL. Const. IV, \, p. 658 sq.,
45 nr. 689.
78 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
1311. iussit precipitari muros in terram totius civitatis circum-
quaque cum omnibus portis preter portam Sancti Iohannis
et Sancti Andree et Rebuffoni. Ideo quia regie porte
vocantur predicte *. Postmodum vero eodem millesimo
oct. 4. die IIIIt0 Octubr. predictus dominusa inperator remeavit 5
Cremonam, scilicet in festo sancti Erancisci 2. In maiori
ecclesia Cremonensib et in ecclesia fratrum Minorum
dicte civitatis lata fuit sententia a dicto dominoa in-
peratore et publicata per dominuma Ostiensem cardina-
lem 3 et dominum* archiepiscopum Ravenatumc-4 et guar- io
dianum fratrum Minorum Cremoneb de deliberatione
*f. 187. carceratorum , qui tunc *erant carcerati in civitate et
castellis dicte civitatis Cremone et alibi5; que non fuit
(Oct. 6;. in aliquo observata. Deinde equitavit Placentiam , et
sic remansit dominium civitatis Cremone in manibus 15
dominia Galeazii et alliorum Gubellinorumc Cremone.
(Oct. 2\). Deinde dictus inperator Ianuam equitavit, f acto pre-
cepto LXX viris civibus civitatis Brixie, nobillibus
rnaximis et popularibus, quod ipsum inperatorem sub
pena vite quocumque iret sequerenturd. Et sic secuti 20
eum fuerunt usque Ianuam et ibi existentes de vicino
motuipsius inperatorissencieruntc versus Romam volentis
accedere. Unde una die de Ianua omnes Brixienses con-
corditer recesserunt, nulla obtenta licentia a dicto in-
peratore, et reversi sunt ad partes Parmee aut Placentie 25
aut Terdone diversis modis et viisf,(!. Et predictorum
quedam pars applicuit Vitalianam , ubi Cremonenses
multi erant congregati7, et quedam pars, non tameng
palam, venerunt versus Brixiam et versus riperiam lacus
Guarde ; non audebant manifeste conparere alicubi 30
districtu11 Brixie. Eodem autem millesimo1 dominus
abbas Iverardus de Confanoneriis monasteriik sanctic
a) . d . c. b) cremon e. c) sic c. d) sequeretur c. e) seq. pme delet.
i) (uii delet.) uuiis c. g) tuT (tantum) c. h) sic (non in distr.^ c. i) M° c.
k) mon c. 35
1) Eadem fere dicit Iac. Malvec. IX, 18, col. 975. 2) Hnnc
diem etiam Ioh. de Bazzano, 'Cronache Modenesi' p. 106, habet ; sed
Iac. Malvec. IX, 19, col. 976 : secunda die mensis Octobris. Etiam die
Oct. 3. Heinricus Soncini fuit; LL. Const. IV, 1, p. 667 sq., nr. 694.
JJnde verum esse videtur quod habet Guerinus Placent. ed. B. PallastreUi, 40
Chronica tria Placentina p. 365: Cremonam die 4. Octubris aplicuit,
dehinc die 6. Placentiam ingressus. 3) Nicolaum Alberti. 4) Bai-
naldum. 5) Cf. Albertin. Mussat., Hist. Aug. II, 9, Muratori, SS. X,
col. 395. 6) Cf. lac. Malvec. IX, 19, col. 975 sq. 7) Cf. supra p. 76.
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 79
Euphemie civitatis Brixie reversusa a Ianua tamquam 1311.
fugitivus \ et inmediate omnes Guelfi et Gibellini Brixie
fuerunt ad arma super plateam ante faciem ecclesie (Dec. 16;.
sancti Petri de dom. Dominus Manuel 2 marchio Mala-
5 spine vicarius inperatoris existens non prohibere potuit
predictorum zambellum. Capitaneusb namque Gibellino-
rum erat dominus0 Fredericus de Madiis, episcopus Brixi-
ensisd, valens et probus in armis. Et dictus dominusc
abbas una cum Nigro de Bruxatise et Iostachio de
o Griffis preerat Guelfis, scilicet totof populo Brixie.
Finaliter expulsi fuerunt de platea omnes Gibellini pre-
dicti et ad pontem de Torzanis ultra Carziam se duxerunt,
et ibi facientes tractari de concordia et pace cum rostis
et alliis def ensionibus se fortifficaverunt. Secunda die (Dec. nj.
5 gentes in maxima quantitate Brixiam applicuerunt a
partibus Pergami3, Mediolani et Cremone atque a castris
districtus Brixie transmisse et intraverunt civitatem, quia
non erat adhuc clausuris reffacta. Sentientes autem
Guibellini prefati, qui erant ad pontem de Torzanis, ad
o plateam comunis dictas gentes attingere, sumpta audatia
ad ipsam plateam redierunt ; et tunc Guelfi videntes
ipsas gentes extraneas atingereg et exclamare versus pre-
dictos 'a la mort', non valentes resistere dictarum gentium
insultui in fugam se posuerunt, eundo pro maiori parte
5 versus pusterlam pro accedendo ad montem beate Magda-
lene. De quibus Guelfis conflictis pauci mortui fuerunt,
set multi capti et carcerati domibus singularium per-
sonarum Brixie, et multi conducti ad partes fuerunt,
unde venerant gentes suprascripte, pro faciendo eos re-
:o dimi. Fuit namque ipsa civitas universaliter tota spoliata
et robata, cuius robatio duravit XV diebus continue die
noctuque, conducendo ad partes dictarum gentium omnia
spolia cara cum equis et personis, postea cum plaustris
pro conducendo banchas, scrineos, leterias, confinos et
tb vasa plurima ad dictas partes, etiam extra districtum
Brixie. Et hoc fuit ante nativitatemh Domini ad VIII
dies vel circha4, scilicet M0CCC°XI0. Et sic remansit
a) supple est. b) Cap c. c) . d . c. d) brix c. e) seq. maiuscula
quaedam littera ignota, quae delenda esse videtur. f) sic c. g) sic h. I. c. h) nat c.
to 1) Ad sequentia cf. Iac. Malvec. IX, 23, col. 976 sq., tum vero
Donniges, Acta Henrici VII. II, p. 24 sqq., nr. 5. 2) Maroel vel
Moroellus potius dictus. 3) Cf. Albertin. Mussat. I. I. V, 2, col. 402.
4) Dicit rebellionem Guelforum Dec. 16. ortam.
80 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
1311. dominium Brixie in manibus Guibellinorum, et Guelfi
carentes receptaculo dispersim de una terra sinea fortil-
licia ad alliam amicorum accedebant occulte , et non
tantum Brixie, set etiam totius Lonbardie vel quasi.
*f. 187'. *Eodem etiam anno maxima caritudo fuit in Cre- 5
mona et in alliis certis contratis victualium, sic quod
valebat starium frumenti sold. XL, et ad tantum de-
venit, quod homines euntes per civitatem adherebant
muris et pre fame moriebantur.
[Anno* Domini M°CCCXI, indictione VIIIP , civitas 10
Vicentie accepta x fuit sub protectione comunis Padue
auxilio Veronensium0 et Mantuanorum. Eodem anno
dictus dominusd inperator habuit Padue dominium.
Deinde ivit Romam causa incoronandi se. Deinde Ia-
(Dec. 14;. nuam, ubi obiit domina inperatrix2]. 15
1312. Anno autem Domini M°CCC°XI.e post festum
nativitatis Domini ad parumf tempus, scilicet die [Mer-
ja«. 12. 13. curiis1 XII. Ianuarii, in die] sancti Ylarii3 intraverunt
Cremonam illi Guelfi de Cremona, qui se reducti fuerant11
cum Cavalcabobus, Ponzonibus, Pizenardis1 et alliis 20
paucis Cremonensibusk Vitaliane tempore quo exiverant
Cremonam 4, quando doininusd inperator ipsam intravit
cum gentibus suis. Et hoc modo : [Dum L ipsi Guelfi
revertentes de Bononia, ubi orta fuit seditio prima inter
illos de Cavalcabobus et illos de Amatis, Ponzonibus. 25
Picenardis1 et illis111 de Burgo cum alliis Cremonensi-
bus11, que pars hodie Maltraversia dicitur0 — que divisio
fuit destructio totius partis Guelfep totius Lonbardie — ,
intraverunt castrum Casalis-maioris districtus Cremone.
Deinde] equitaverunt a casu versus Cremonam, scilicet 3c
dominus Gullielmus 5 et Iacobus de Cavalcabobus, do-
minusd Poncinus de Ponzonibus cum alliis de domo sua
a) sic c. (non siue,). b) uncis inclusa in marg. exteriore (sinistra) ab Alb.
stippl. c) veron c. d) . d . c. e) M°CCC°XII. radendo corr. M°CCC°XI. c. —
In marg.: Nota de Crenionn. f) sic (paru) c, forte Alb. paruum scribere voluit. 3?
g) (X delet.) mercurii — in die ab Alb. in marg. post sitppl. h) sic c. pro reduxeraut.
i) sic h. I. c. k) cremon. in marg. ab Alb. suppl. 1) uncis inctnsa in marg. in-
teriore (dextra) ab Alb. suppl. m) sic c. n) oremon c. o) df (dicitur) ab Alb.
superscr. p) seq. tamen delet.
1) i. e. soluta, liberata a protectione Padnae. 2) Margareta, 4(
quae obiit die Dec. 14. Cf. supra p. 78, l. 17 — 23, ubi imperator Ianua
Romam ivisse recte dicitur. 3) Dies Mercurii a. 1312. quidem fuit Ian. 12,
sed dies Hilarii papae est Ian. 13, et hoc die Guelfos Cremonam cepisse
tradunt Ioh. de Bazzano l. I. p. 106 sq. et Sagacius de Gazata l. I.
col. 24. 4) Cf. supra p. 76, /. 19. 20. 5) de Cavalcabobus marchio. a\
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 81
et certis alliis paucis Cremonensibus, qui secnm erant. 1312.
Et dominus Coradinus de Confanoneriis cum certis
Brixiensibus secum existentibus et cum certis expulsis
de Crema, quorum numerus non fuit ultra LXX armi-
5 geros, set secum erat multa quantitas peditum ; — qui
equitantes versus Cremonam animo tantum extrahendi
gentes illas post se, que tunc erant Cremone, quasdam
mulieres invenerunt, que veniebant a civitate predicta,
que ipsis millitibus dixerunt: 'Caveatis vobis, quia gentes
o Cremone equitaverunt versus Puteum-Barontium'. Tunc
ipsi extrinseci Cremone subito sumpto conscilio equita-
verunt recte Cremonam et eandem absque repulsa viri-
liter intraverunt *. Et cuncurentesa per civitatem ipsam,
quousque ad plateam comunisb fuerunt, et ibi maximum
5 prelium fuit; set tandem victoria habita optinuerunt
dominium dicte civitatis Cremone, expulso dominoc Ga-
leazio sive dominoc Azone, eius fillio, de Vicecomitibus
de Mediolano, dominis et regentibus ipsam civitatem pro
doininoc inperatore Henrico. Gentes autem Guibelli-
o norum, que versus Puteum - Barontium equitaverant, ha-
bito novo >de amissione civitatis Cremone per modum
naratum, ad castra suorum amicorum se reduxerunt.
[Annod Domini supradicto, die XVI. Martii do mi- Man. 16.
nusc Gulielmus de Cavalcabobus cume domino0 Ventu-
5 rino et duobus suis filliis de Eonduliis de Soncino et
cum certis alliis militibus Cremone intraverunt castrum
Soncini, et facto introitu, eta ex quodam tractatu illif
de Barbobus f ecerunt asentire 2 domino c inperatori ; qui
dominusc inperator dictum castrum donavit comiti Guar-
o nerio 3, ut ipsum liberaret a manibus Guelforum 4. Unde
dictus comes veniens cum maxima comitiva intravit (Mart. 17;.
castrum predictum, et finaliter dictus dominusc Guliel-
mus fuit ibi interfectus, et dicti dominusc Venturinus
cum duobus suis fuerunt laqueo suspensi5].
15 a) sic c. b) seq. ubi delet. e) . d . c. d) uncis inclusa in marg. interiore
(dextra) ab Alb. suppl. e) seq. a(?) delet. f) sic c.; lege illos.
1) Ad praecedentia cf. Iac. Malvec. IX, 24, col. 977, tum etiam
Ioh. de Cermenate c. 43, l. I. p. 99 sq. ; Fragm. Cremon., SS. XVIII,
p. 808, ubi haec die 12. Sept. facta esse miro errore dicuntur. 2) i. e.
[0 recedere a, Italice assentare (assentarsi). A. 1311. Oct. 3. enim Henricus
hoc castrum liberatum in cameram suam et imperii receperat, LL.
Const. IV, 1, p. 667 sq., nr. 694. 3) De Homberg, capitaneo Henrici
regis in Lombardia. 4) Quod castrum antea a Guelfis non tenebatur.
5) Cf. Ioh. de Cermenate c. 46 — 48, ed. Ferrai p. 102 — 106; Ioh. de
15 Bazzano l. I. p. 107, qui diem pugnae tradit.
Cronica Alberti de Bezanis. Q
82 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
1312. Post dictum civitatis Cremone introitum ad paucos
dies non habentes Guelfi Brixiensesa receptaculum ullum
in districtu Brixie manifestum intraverunt locum Sancti
Petri in monte, et tunc ville circumvicine dicti loci et
circumstantes ceperunt audactiusb ipsis Guelfis dicto 5
loco congregatis favorem prestare rerum et personarum.
Ex quo dicti Guelfi de montibus condesendentes0 magnam
guerram faciebant illis locis et villis, que recusabant
favorem prestare. Dicto anno, videlicet circha medium
Febr. mensis Februarii, intraverunt Asulam x et tunc exules 10
omnes ad guerram faciendam apti et dispositi civitatum
Parme, Regii, Placentie, Laudis, Creme et Pergami ac
totius territorii Brixiensis ; f avebat enim totis viribus
dictis Guelfis dominusd Passarinus de Bonacorsis, capi-
taneus et generalis dominus civitatis Mantue, occulte 15
tamen. Et illo tempore congregate per mercatores Lon-
bardie erant magne et multe mercimonie diverse condic-
tionisb in civitate Mantue, volentes transire ad partes
omnes versus sero, scilicet Mediolanum, Pergamum, Cu-
mas etc, et ipsis merchatoribus prebuit idem dominusd 20
Pasarinuse societatem magnam gentium cum equabus
et conductores dictarum mercimoniarum pro reddendo
dictos mercatores securos. Intrinseci autem Asule Guelfi
congregato toto suo posse gentium pro agrediendo et
aufferendo dictas mercimonias accesserunt ad partem, 25
per quam transire debebant predicte mercimonie, iustaf
hospitale vocatum Lachade, et ibi Guelfi predicti agressi
fuerunt dictos mercatores et eorum mercimoniarum con-
ductores; et sic conflictis gentibus, que tueri debebant
res dictorum mercatorum, et captis multis mercatoribus 30
et magnamb partemb bibulcorumb, conducte fuerunt
ipse mercimonie cum plaustris et bobus Asulam. De
quarum mercimoniarum precio equis et armis predicti se
munierunt; tunc hoc facto guerram magnam fecerunt
1313. undique pedester et equester concurentes, et finaliter in 35
(<Dec 167 caP^e de mensibus XXII pacem et concordiam fecerunt
cum multis parentelis Guelfi cum Ghibelinisg in Gusiago2,
ubi congregata erat parsh extrinseca Guelforum, con-
a) in marg. : Nota de Brixiensibus. b) sic c. c) gdesendentibus statim
ab Alb. corr. condesendentes. d) . d . c. e) sic h. I. c. f) i. e. iuxta. g) seq. 40
etcf prout infra dicetur delet. b) pax c.
1) Cf. Iac. Malvec. IX, 25, /. /. col. 977 sq. 2) Cf. Iac. Malvec.
IX, 25. 26, l. I. col. 978 sq. ; Odorki, 'Storie Bresciane' VI, p. 322 sqq.
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 83
iunctis locis et villis totius Francie - curte et superatis 1313.
multum intrinsecis ; que pax facta fuit de Gubelinis ad
Guelfos et e converso, et acceptus fuit concorditer per
utramque partem dominusa Iohanes de Lucino Cumanus
5 in potestatem Brixie per unum annum duraturumb. Et
hec pax duravit mensibus XXVIII tantum, scilicet uno 1314.
anno prius sub ipso dominoa lohane de Lucino et uno
anno sub domino Albrico de Polenta et IIIIor mensibus 1315.
sub domino Gualteroto marchione de Monticulo marchie
io Anchonitane ; quibus IIIIor mensibus finitis expulsi fue- 1316.
runt Guibellini de Brixia1.
[Annoc Domini M°CCCXIIII, indictione XII, do- 1314.
minus Robertus rex Neapolitanus erat civitatis Cremone
dominus generalis, cuius regis vicarius in dicta civitate
15 dominusa Bertolinus de la Ture2!. . „„
*Anno Domini M°CCC°XV° die VII0 d Decembr.1315
nobilis vir dominusa Iacobus de Cavalcabobus marchio Dec- 7-
concorditer a populo Cremonensi electus fuite in do-
minum et rectorem civitatis Cremone 3 ; de qua electione
20 dominus Poncinus de Ponzonibus, licet esset cognatus
dicti dominia Iacobi, indignatus unaf cum alliis nobil-
libus dicte civitatis recessit de Cremona et intravitg
castrum Soncini et allia castra diocesis Cremonensis11
revellavit * ■ 4. Sic ex illa die incepit divisiok et destructio
25 nobilliurn partis Guelfe Cremone et non tantum civi-
tatis Cremone, set etiam totius Lonbardie. Unde illud
evangelicum: Omne regnum in se ipsum divisum desolabitur, luc. 11, n.
et domus supra domum cadet; et submisit5 se Gubellinis
expulsis civitatum Lonbardie et maximam guerram fecit
30 civitati Cremone.
Anno vero Domini M°CCC°XVL primo mensis^6^
Pebr. l , tractatu multis diebus durato, intraverunt Cre-
monenses civitatem Brixie 6 per portam Torlongne una
a) . d . c. b) scil. potestatem. c) uncis inclusa alio atramento in marg.
35 inferiore ab Alb. post suppl. d) seq. setpbr delet. e) electus fuit bis scriptum,
alterum delet. — In marg. : Nota de discordia Cremonensium. f) unaa c. g) seq.
soncinu delet. h) cremon c. i) sic c. pro rebellavit. k) diuisibem et destructibem
corr. diuisio et destructio c. 1) in marg.: Nota de Brixiensibus.
1) A. 1310. Febr. 1 ; vide infra l. 31 sqq. 2) Cf. L. Astegiano,
40 Cod. dipl. Cremon. II, p. 207. 3) Cf. Sagacius de Gazata, Muratori,
SS. XVIII, col. 28 sq. 4) Cf. Albertin. Mussat. VII, 20 ; Muratori,
SS. X, col. 677. 5) Scil. pars Poncini, dicta Maltraversia. 6) Cf.
loh. de Bazzano l. I. p. 120 sq., qui dieni hoc loco traditum habet; Chron.
Estense, Muratori, SS. XV, col. 379; Albertin. Mussat. VII, 21, col. 678 sq.;
45 cCron. di Bologna', Muratori, SS. XVIII, col. 330.
6*
84 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
1316
Feh,
j"eum niaxima comitiva pedituin riperie lacus Guarde et
Franciecurte et aliqui Parmenses secum hora medie
noctis. In quo puncto Gubellini cum stipendiariis
oumibus reduxerunt se ad plateam comunis, et Guelfi
ad dictam portam pro accipiendo intus dictas gentes; 5
quibus intratis, accesserunt viriliter ad ipsam plateam,
resistentia predictorum Gibellinorum parum durante ; ad
introitum dicte platee conflicti fuerunt dicti Guibelini et
expulsi de platea et de partibus omnibus dicte civitatis
et reduxerunt se ad terras et loca Ysei, Palazolli, Cla- io
rarum , Roche - franche , Urcearum et Quinzani et ad
terras abbatie Leni et Calvisani K
„ „• Eodem vero millesimoa, ultimo Madiib dominus
Mat/ 61. '
Iacobus de Cavalcabobus repudiavit dominium civitatis
Cremone in domino Guberto de Corigia -. Et eodem 15
iun. 23. millesimo3, in vigilia sancti lohannis Baptiste0,3 gentes
domini Canid de la Schalla et domini Passarini de
Bonacorsiis, dominie Mantue, una cum dominof Poncino
de Ponzonibus et cum multis alliis malis Cremonensibus
intraverunt districtum civitatis Cremone et derobaverunt 20
districtum predictum multum et enormiter; occaxione
dictarum spoliarum monasterium sancti Laurentii Cre-
monenseg passum est maximum dapnumd, ignem ponendo
in domibus ruralibus. Eodem autem millesimo'1, die
oa. 24. XXIIII01'11 Octubris dicte gentes recesserunt ab obsi- 25
(Aug.). dione1 dicte civitatis4, et post pauco tempore pax facta
et firmata fuit inter Cremonenses intrinsecos et extrin-
secos, que appellata fuit paxeta; que male fuit obser-
vata. Et tempore istius pacis in comuni concordio
utriusque partis factus fuit rector et administrator dicte 30
civitatis, qui tunc vocabatur abbas populi Cremone, do-
a) M° c. b) in marg. : Nota de Cremonensibus. c) batpe c. d) sic c.
e) dns corr. diii c. f) . d . c. g) cremoii c. h) seq. Iunii delet. i) ossidione
corr. obsidione c.
1) Cf. Iac. Malvec. IX, 29, col. 981 sq. 2) Cf. Chron. Estense 35
l. I. col. 379; Albertin. Mussat. VII, 20, l. I. col. 678; 'Cron. di Bologna'
l. I.; Chron. Parmense ed. Bonazzi (Rerum Ital. SS. ed. nova IX, 9)
p. 145 ; Sagackis de Gazata col. 29 ; 'Ist. di Parma', Muratori, SS. XII,
col. 733. 3) Die Iun. 29. hoc factum esse tradit Ioh. de Bazzano p. 122.
Cf. ATbertin. Mussat. VII, 19, l. I. col. 676 ; Sagacius col. 29. 4) Mirum 40
quam falsa haec. Iam lul. 1. Canis de Scala et Passarinus recesserunt
e territorio Cremonensi (cf. n. h), iam mense Aug. pax facta est inter
hos et Cremonenses Guelfos et Cremonenses Gibellinos expulsos; cf. Fragm.
Cremon., SS. XVIII, p. 808, de qua pace etiam aliquot praedictorum
auctorum referunt. 45
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 85
minusa Egidiolus de Piperariis, civis Cremonensisb, et
tunc reversus est dominusa Poncinus cum parte sua
Cremone.
Anno Domini M°CCC°XVII. dominus Iacobus de 1317.
5 Cavalcabobus et dominusa Aloysius cum alliis de domo
sua, consentiente inter allios dominusa Gregoriusc de
Summo cum certis alliis Cremonensibusb, die XVI. Madii x mccu i6.
cum auxilio quorumdam aliquorumd nobillium civitatum
Lonbardie manu armata intraverunt plateam comunis
loCremone, existente dominoa Egidiolo prefato super
arengherio cum intentione removendi predictos a furore,
super quo arengherio fuit interfectus a gentibus dicto-
rum de Cavalcabobus. Deinde dictus dominusa Aloysius
interfecit dominuma Leonardum de Picenardise, cogna-
15 tum eius, et Bacharinum de Picenardise et dominum
Giricum de Pedecanis et dominuma Egidiolum de Ala-
manis et certos allios Cremonenses ; a quo furore tani^
quam cautus dominusa Poncinus de Ponzonibusf cum
aliquibus fugam aripuit extra civitatem predictam. Set
20 statim, quasi incontinenti , die XX. Madii dominusa Mauzo.
Philiberius Barbubuss de castro Soncini dedit castrum
predictum dicto dominoa Poncino et amicis suis. Deinde
habuit castrum Castrileonis et sociavit se cum Gubellinis
et fecit magnam guerram civitati predicte, deh expulsis
25 de dicto castro Soncini tota parte Guelfa.
*Anno Domini ab incarnatione M°CCC°XVII. die 1313 '
XV. lunii 2 dominusa Henricus inperator ad castrum (Aug. m).
x • 3 in Tuscia a quodam fratre Minore , prout
fertur, volente dictum inperatorem de corpore Christi
30 potionata hostia et non consecratak, veneno recepto
interiit1.
*Annom Domini ab incarnatione M°CCC°XVI. [die11 1316. *
VII0 Aug. fuit electus et coronatus fuit atque hene- Aug.i.
dictus] die V. Septembr.0 lohanes papa XXIIUS, natione^. 5.
35 *, ex patre x, successit Clementi pape
a) . d . c. b) cremoii c. c) sic c. d) slc c, forte Alb. alioruui scribere
voluii. e) sic h. I. c. f) seq. fu clelet. g) de Barb. legendmn ; cf. supra p. 81,
l. 28. h) sic c. ; cmt delendum aut et forte emendandum. i) spatium nomini inserendo
vacat. k) interimere vel simile verbttm supplendum. 1) reliqua pars maior paginae
40 188. versae et pagina 189. recta vacant. m) littera initialis A minio pingenda deest.
n) uncis inclusa alio atramento aquoso in marg. superiore ab AIL. post suppl. o) setptJr c.
1) Eundem diem habet Fragm. Cremon., SS. XVIII, p. 808.
2) Henricus imperator a. 1313. die Aug. 24. defunctus est. 3) Bon-
conventum.
86 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
1316. quintia Henrico inperatore inperante, qni proprio nomine
vocabatnr lacobns [de Caturcob]. Hic lohanes papa fuit homo
industriosus et mondus, symoniam fugans, iustitiam amans, scieiitia
magnus, statura pussillus, contemptuc magnanimus l. Eodem vero
anno dominusd Egidius de Madalbertise, civis Cremo- 5
nensis , creatns fuit episcopns dicte civitatis 2. [Hic f
nissus fuit toto cordis afectu contra tyrampnos].
a^ll) Anno Domini M°CCC°XVII. die XV. lunii dominusd
Henricus inperator viam universe carnis ingressus est 3.
1317. Eodem anno dominusd Canis de la Schala, dominusd io
Verone, venit ad obsidionem civitatis Brixie et Gaydi
et optinuit dominium dicti Gaydi et omnium terrarum
plani Brixie, exceptis castris Pontivici et Asule, et hoc
Apr. fuit de mense Aprilli4.
Anno vero M°CCC°XV1I. ut supra, pontificatus 15
dicti dominid Iohanis^ anno secundo, publicate fuerunt
oct. 7. Avinioni Nonis Octobr. constitutiones editasa per dictum
condam dominumd Clementem papam quintum, quia eius
vita fuit brevis, quia inorte ante publicationem dictarum
constitutionum preventus. Ideo dominusd Iohanes papa 20
XXIIUS, successor eius, dictas constitutiones publicavit,
et liber dictarum constitutionum vocatur Clementine.
nov.5. Eodemh vero M°[CCC°XVII.] l die V. Novembr.
quidam Cremonensesk extrinseci, amici illorum de Caval-
cabobus, existentes [numero1 CC vel circaj in castro 25
Robechi districtus Cremone, intraverunt terram Olmenete
dicti districtus et circumdederunt quandam turim illorum
de Zuchellis volentes capere quendam Nicholinum de
Burgo cum XXVIIIl0 peditibus ; finaliter capta f uit
a) sic c. b) de Cat. in marg. ab Alb. suppl. c) conceptu IoJt. Andr. 30
d) .d. c. e) in marg.: Nota de episcopo Cremoli. f) uncis inclusa alia manu (non
Alberti), ut videtur, suppl. — Post Jiaec spatium trium versuum vacat. g) seq. pu delet.
h) haec — reversus est Cremonam (p. 87, l. 14; post sequentem locum a. 1318. (p. 87,
l. 15 — 20,) scripta sunt in c, sed ad Jiaec in marg. adscripta supra in tali signo D-,
quod quidem signum post Clementine non invenitur, sed in marg. signum rubricae CL 35
i) CCC°XVII. in marg. ab Alb. suppl. k) cremon c. 1) uncis inclusa i» marg. ab
Alb. suppt. paululo superins quam existentes, quo versus finitxr, nullo signo appusito,
quo indicetur, ubi haec inserenda sint.
1) Haec exscripta sunt ex Ioliannts Andreae praefatione in
Clementinas , Balnzius , Vitae paparum Avenion. Iy p. 689. K. W. n
2) Sed teste Conrado Eubel, Hierarchia catholica p. 222, demum a. 131S.
Iul. 18. a Iohanne XXII. papa confirmatus est. De eo vide iam supra
p. 72 sq. 3) Eadem falsa iam supra p. 85, l. 26 sqq. 4) Cf. Ioh. de
Bazzano, lCronache Modenesi' p. 122 sq.y qui mense Maio Canem hanc
expeditionem fecisse dicit ; Ferretus Vicent., Muratori, SS. IX, col. 1171 ; 45
Iac. Malvec. IX, 39, col. 984; Spangenberg, eCangrande della Scala' I,
p. 123.
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 87
dicta turis curn illis hominibus, qui erant in dicta turi, 1317.
et dictam turim conbusserunt. Hoc audiens dominusa
Poncinus, dominus Cremone, cum tota sua gente equi-
tavit ad dictam terram obviam dictis gentibus ebriosis,
5 et pro maiori parte fuerunt interfecti et aliosb capti,
sic quod in illa die pars Guelforum habuit maximum
conflictum et dapnumb. Item eodem millesimoc dictus
dominusa Poncinus de Ponzonibus die XVIII. Novembr. nov. is.
intravit castrum Sancti Bassiani districtus Cremone.
io Item eodem millesimoc dictus dominusa Poncinus in-
travit terram Polixini Sancti Vitid districtus Cremone,
et interfecti fuerunt circa CC homines illius terre, et
fuit spoliatae omnibus rebus. Deinde posuerunt eam
igni, et cum maxima victoria reversus est Cremonam.
15 Annof vero M°CCC°XVIII. die quarto Aprillis * ^ia
dominusa Poncinus de Ponzonibus cum alliis Gubellinis
et Maltraversiis propter peccata regentium mirabiliter
Cremonam intravit, expulsis illis de Cavalcabobus cum
dominoa Guberto de Corigio et cum tota parte Guelfa;
20 et sic illa die mutatus fuit status civitatis Cremone.
Anno Domini M°CCCXVIIIIor dominus Gubertus Jj^-
(Oct.).
de Corigio cum auxillio et favore dominia regis Roberti
cum gentibus Bononiensibus et Tuscie in servitio partis
Guelfe totius Lonbardie et cum auxilio etiam sancte
25 matris ecclesie habuit dominium Brixieg una cum vicario
dicti dominia regis, qui vocabatur dominusa Iohanes de
Aquablancha, et habito dominio dicte civitatis equitavit
ad castrum Gaydi, post VIII dies habuit castrum Gaydi,
captis in eodem et reductis ad carceres Brissie8" multis
30 nobillibus et popularibus viris Guibellinorum Briscies.
In quibus carceribus steterunt predicti VII annis, men-
sibus VIIIIor et diebus X2. Item eodem millesimoc
de mense Novembr. 3 dictus dominusa Gubertus cum nov. (23).
auxillio suprascriptorum, sancte matris ecclesie et do-
35 a) . d . c. b) sic c. c) M° c. d) sci Viti in marg. ab Alb. suppl. e) seq.
ma delet. f) cf. supra p. 86, n. h. — In marg. : Nota de Cremoii. g) sic h. I. c.
1) die dominico 9. Aprilis hoc factum esse Ioh. de Bazzano l. I.
p. 130. et Sagacius de Gazata l. I. col. 30. tradunt. 2) Cf. Iac.
Malvec. IX, 52, col. 992 sq. 3) Die Veneris XXIII. Novembris et
40 nocte precedente hoc factum esse tradit Chron. Parm. I. I. p. 160 sq.,
quocum convenit Guerinus , Chronica tria Placentina p. 409 (Nov. 23,),
non multum differt Sagacius de Gazata col. 31 (Nov. 22>; Ioh. de Mussis,
Muratori, SS. XVI, col. 492, et Ioh. Aqazzari (ed. A. Bonora, Parmae
1862; p. 38. Nov. 24. Cf. lac. Malvec' IX, 53, col. 993.
88 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
*f. 190. minia regis Roberti unab *cum domino8 lacobo de
Cavalcabobns et cnm dominoa Simonino de la Tnre in-
travernnt a dnabns partibns civitatem Cremone, expuJsis
indec dominoa Poncino et alliis Maltraversiis et Gni-
bellinis. 5
■&J\- Item M°CCC°XX. die primo mensis Septembr.d do-
minnsa Galeazins de Vicecomitibus, dominus et capita-
neus generalis civitatis Mediolani, una cum dominoa
Poncino de Ponzonibus cum tota sua parte et cum
Guibeilinis Cremone, cum toto suo perforcio venit ad 10
obsidionem Cremone1 et castra metavit see ubi nunc
est monasterium f sancti lohanis de Pipia in suburbio
dicte civitatis, et ibi fecit fieri bastitam unam, que
vocabatur Venzeghera ; et finaiiter dictam civitatem ob-
1322. tinuit per vim die XII. Ian.8"-2; set dominatus est dic- 15
Ian. 12 .
' tam civitatem per VIIII01' menses preter iilud territorium,
quod possidebat dominus11 Passarinus11, dominusa Mantue.
in districtu Cremonensi x , quod territorium vocabatur
Comitatus, expulsis inde dominoa Iacobo de Cavalca-
bobus et domino Guberto de Corigio cum tota r>arte 20
(Nov 23^; Guelfa. Eodem autem millesimok dictus dominusa
Gubertus de Corigio et dominusa Iacobus1 de Cavalca-
bobus et tota illa pars Guelfa intraverunt Cremonam111,
expulsis foras dominoa Galeazio et dominoa Ponzino
suprascriptis cum tota parte sua Guibelina3. Et tunc 25
(j)ex.) [^obilles11 tantum et Guelfi] Brixienses recusaverunt in
recessu recipere dictum dominuma lohanem de Aqua-
blanca vicarium civitatis Brixie pro dominoa rege Ro-
berto, set loco eius receperunt dominum0 Symonein
a) . d . c. b) unaa c. ut supra p. 83, n. f. c) seq. littera p incepta, non 30
perfecta, deleta. d) setpftr c. e) iu delet., et ab Alb. sitperscr. se. f) m
g) seq. et delet. h) seq. g- (quod) delet. i) creruon c. k) m° c. 1) ad •
versus qui incipiunt lajcobus et finiuntur verbis parte sua guibelina. Et tunc ul/ Alb.
(rf/(/ atramento post adscriptum: Vacat. m) seq. littera J deleta. n) nob. tili et
guelfi in marg. ab Alb. post suppl. o) seq. lorlem tempestam delet. 35
1) Cf. Guerinus l. I. p. 414 sq. 2) Die sabbati XXIII. Ianuarii
Ioli. de Bazzano l. I. p. 139, XVII. Ian. Guerinus l. I. p. 417 et Ioh.
de Mussis col. 493. et loh. Agazzari p. 39: in festo s. Savini (Sabini),
die XVIII. lan. Sagacius l. I. col. 32, die Ian. 5. loh. Villani IX, 127
(130) Cremonam captam esse dicunt. 3) Conicio hoc loco iterum relaium 40
esse de civitate a. 1319. Nov. 23. a parte Guelfa capta, quod iam supra
p. 87, l. 32 sqq. narratum est; unde haec Albertus delevisse ridetu)1 (n. \).
Nihil relatum reperi de hac civitate a. 1322. iterum capta, et Guibirtus
de Corrigia iam a. 1321. Iid. 26. mortuus est (infra p. 90, I. 1S sqq.J.
Tunc quidem (a. 1319^ non Galeazius civitati dominatus est. 45
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 89
Tempestam, militem dicti dominia regis, in suum rec-
torem \
Item eodem miilesimob de mensibus Iullii et Augusti*^ J_llf%
exercitus domima Mathei de Vicecomitibus et comunis
5 Medioiani ivit ad obsidionem civitatis Vercellarum contra
partern Guelfam et contra dominuma Philipum de Va-
losioc, qui dominus Philipus erat nepos2 dominia regis
Francie et postea3 per obitum dicti regis Francie factus
fuit rex Francorum. De quo exercitu durante prefatus
lo dominusa Philipus, qui erat in Verzellis cum nobilli ex-
ercitu de Francia et ultramontibus, recessit et equitavit
cum suo exercitu ad partes Francie.
Anno Domini M°CCC°XXL Dominus potestas Me- 1321.
diolani 4 cum suo exercitu de mense lun. 5 optinuit et iun.
[b intravit dictam civitatem Vercellarum. Capti et detenti
fuerunt dominusa Sjmon et Francischus de Corobiano
de Vercellis et aliqui allii et conducti fuerunt Mediolani
in carceribus, ubi vitam finierunt.
Item eodem millesimob reverendus in Christo paterl322.
so dominusa Bertrandus del Pogeto, cardinalis tituli Ho-
stiensis et Veretrensis0,6 et iegatus pro sancta Romana
ecclesia et pro dominoa summo pontifice dominoa Io-
hane papec XXII0 in partibus Lonbardie, existens Pla-
centie cum suo exercitu et commitiva maxima armatorum
i et pugnatorum per fluvium Adue castramentatus est super
comitatum civitatis Mediolani in burgo porte Cumane
iustad civitatem Mediolani, ubi steterunt per XXX dies
cum intrinsecis Mediolanensibus continue scharamuzando.
Et in dicto millesimob dominusa patriarcha 7 Paganus de
io la Ture Mediolanensis cum tota domo sua, cume IIIIor
centum millitibus optimis et ellectis causa eundi cum.
crucif erratis super territorium Mediolani ; et illo anno fuit
publicatum crucis signaculum adversus dominuma Ma-
theum de Vicecomitibus et eius fillios, qui tunc temporis
5 a) . d . c. b) m° c. e) sic c. d) cf. supra p. 82, l. 26. e) et delet.y
ab Alb. superscr. cu.
1) Quod iam a. 1319. factum esse videlur, postquam civitas Cre-
monensis Nov. 23. capta est (supra p. 87 sq.). Vtde epistolam Eobcrti regis
ad Brixienses datam a. 1320. Ian. 28, quam exhibet Iac. Malvecius
o IX, 54, col. 994. 2) Consobrinus potius Philippi V. fl3 17—1 322) et
Karoli IV. (1322 — 1327; regum. 3) A. 1327. 4) Matheus de
Vicecomitibus . 5) Sagacius col. 32 : de mense Aprilis. 6) Tunc
erat presbyter tituli S. Marcelli , demum a. 1327. episcopus Ostiensis et
Velletrensis creatus est. 7) Aquilegiensis.
90 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
1322. Mediolanum gubernabat. Cui dominoa Matheo favorem
gentium et victualium dabant Cumani, Pergamenses,
Laudenses, Novarienses et Vercellenses. Eodem vero
(Apr. 10;. anno dux Henricus * domus Austrie venit Brixie de man-
dato dicti dominia pape cum duobus millibus millitum, 5
qui de intentione ipsius dominia pape et Guelforum
Brixie nichil fecit, eo quod coruptus fuit a Guibellinis
precibus et denariis, sic quod remeavit ad partes pro-
(Maio). prias redeundo *per Veronam. Simulavit se velle contra
Mediolanenses accedere, et tamen dominium Brixie vo- 10
luit accipere; set sensus Guelforum prevaluit, ita quod
positus fuit extra civitatem Brixie verbis et factis so-
1321. fisticatis. Et eodem millesimo dominusa Gubertus de
iui. 25. Corigio migravit de hoc mondo in festo sancti Iacobi
de lullio 2. In quo festo natus est nec non de Parma 15
ultimo fuit expulsus 3.
1322. Anno Domini M°CCC°XXII. [dominusb Aycardus
archiepiscopus Mediolanensisc erat, et eodem millesiinod]
dominusa Matheus de Vicecomitibus, generalis et capita-
iun. 26. neus Mediolani, die sabbati XXVI. Iunii 4 viam universe 20
carnis aripuit in monasterio Charsenzago et secrete fuit
iun. 28. sepultus propter interdictum ecclesie. Et die XXVIII.
lunii 5 dominus Galeaz Vicecomes, eius primogenitus, in
conscilio generali comunis Mediolani factus fuit capi-
taneus generalis civitatis et comitatus Mediolani. Postea 25
Nov. 8. vero die Lune VIII. Novembr.6 et eodem millesimod in
mane factus est motus armorum in Mediolano, quia do-
minuse Symon de Crivellis, Francischus de Garbagnate
iuris peritus et aliqui allii nobilles civitatis Mediolani
una cum stipendiariis comunis Mediolani ceperunt arma 30
a) . d . c. b) uncis inclusa (. d . c.) in marg. ab Alb. suppl. c) mediolaii c.
d) M0 c. e) idi c.
1) Dux Carinthiae, frater Friderici regis electi. 2) Die Iul. 26.
a. 1321 , ut tradunt Chron. Parm. p. 163. et Sagacius col. 32 : Iul. 20.
Chron. Veron., Muratori, SS. VIII, col. 643. 3) A. 1316 ; cf. Chron. 35
Parni. p. 146 ; Albertini Mussati l. VIII, ed. (re vera non edidit, sed
corrupit et vitiavit) L. Padrin (Venezia 1903,) p. 4. 4) Eundeni verum
diem habent Guerinus l. I. p. 419. et Galvan. Flamma, Manip. florum
c. 361, Muratori, SS. XI, col. 728, aliis alium diem indicantibus : cf.
Spangenberg, 'Cangrande della Scala' II, p. 27, n. 1. 5) Eundem 40
diem tradunt Galvan. Flamma, Manip. fl. c. 361, l. I. col. 728, et Ioh.
Villani IX, 154 (156), qui quidem eodem die Matheum niortuuni csse
falso dicit. Aliter Boninc. Morigia III, 2, Muratori, SS. XII, col. 1119.
6) De hoc die multi auctores consentiunt.
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 91
contra dominurna Galeazinm de Vicecomitibns et eius 1322.
fratres, et ipsi Vicecomites expnlsi fnernnt et se rednxe-
runt ad civitatem Laude, de qua civitate domini erant
illi de Visterinis. Postea vero die sabbati Decembr. XI01d<?c. n.
5 et eodem millesimob supradictus dominusa Galeaz de
Vicecomitibus et eius fratres cum auxilio amicorum
suorum et cum stipendiariis comunis Mediolani rediverunt
et intraverunt civitatem Mediolani. Et predicti nobilles
et cives, qui eos expulerant, fugam aripieruntc cum
io eorum familliis extra civitatem Mediolani. Et postea
die Martis XXVIIIIor Decembr.2 suprascriptus dominusa Dec. 28. 29.
Galeaz factus fuit protector et defensor civitatis et
comitatns Mediolani.
Anno Domini M0CCC°XXIII. die Veneris mensis l¥3;R
Febr. 25.
15 Febr.3 in mane gentes sancte matris ecclesie et aliqui
cives Mediolani cnm magno exercitn, qui erant in Cara-
vazio et partibus circumstantibus, qui venerant a parti-
bus Parme et Placentie, transivernnt citra Aduam. In
quo transitu nobilis milex dominusa Marchns de Vice-
20 comitibus cum exercitu Mediolanensid se opposuit ad
resistendum taliter, quod prelium magnum fuit inter eos.
In quo prelio interfecti fuerunt dominus a Petrus de '
Rufrignascho, officialis ecclesie, dominus a Francischus
de Garbagnate iuris peritus et dominns a Sjmon de
25 Crivellis milex; tandem obtinuerunt gentes ecclesie et
statim f estinanter Modoetiam intraverunt 4 ; et sic guerra (Febr. 27;.
maxima inchoata fnit inter gentes ecclesie et eorum
secutores pro parte una et dominuse Galeaziusc et
Marchusc et fratres eorum de Vicecomitibus et eorum
30 secutores et amicos pro altera. Postea vero die f XV. wart. 15.
Marcii multi nobilles cives Mediolani de parte illorum
de la Turre cnm eorum amicis et secutoribus venerunt
Modoetiam pro serviendo ecclesie et se redncendo Me-
diolanum, si potuissent; et sic gnerra magna inchoata
35 a) . d . c. b) M° c. c) sic c. d) mediolaii c. e) sic (dns) c. f) seq.
nono delet.
1) Eundem diem liabent Sagazius de Gazata col. 34, Ioh. Villani
IX, 182 (184) (cum varia lectione 12. di Dec^), Guerinus p. 422; alium
diem tradunt Gahan. Flamma c. 361, col. 729 (Nov. \i)) et Boninc.
40 Morigia III, 14, col. 1129 (Nov. §). 2) Dies Dec. 29. a. 1322. fuit dies
Mercurii ; Ioh. Villani IX, 182 (184) dicit die Dec. 29. hoc factum esse.
3) Die Veneris 25. Fehr. hoc factum esse quatuor dlii auctores referunt.
4) Diem huius facti (Febr. 27) tradit Ioh. Villani IX, 189 (191).
92 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
jM„ 9 fuit et pessima. Postea vero die Iovis nono Iunii no-
billis vir dominusa Bertoldus comes de Magistretim,
dictus de Eiffen13,1, Alamanus, tamquam vicarius dominia
regis Romanorum venit in civitate Mediolani cum ali-
quibus gentibus pro defensione civitatis et comitatus Me- 5
diolani a gentibus ecclesie et rebellibus inperii. Postea 2
A>q/. w.vero die XVI. Augusti exercitus ecclesie et illorum de
la Ture et suorum amicorum et sequacium, qui erant
in Modoetia, exiverunt Modoetiam et hospitati fuerunt
Aug. 17. ad locum de Sexto ; et postea die sequenti venerunt in 10
suburbiis porte Cumane in mansione fratrum sancti
Aug. 22. Spiritus. Deinde die XXII. Augusti dominusa Galeaz
Vicecomes cum suo exercitu exivit civitatem Mediolani
et venit ad hospitandum ad inonasteriumc de sancto
Auy. 23. Victore in suburbiis porte Vercelline, et die XXIII. eius- 15
*f. 191. dem mensis exercitus ecclesie *recessit et reliquid man-
sionem sancti Spiritus et reduxit se Modoetiam profuga.
quia scorta3 magna victuaiium, que conducebatur a terris
Seprii, fuit conilicta et robata per gentes prefati dominia
|/^- Galeazii. Eodem anno4 capti fuerunt dominusa Raj- 20
mondus de Cordona, seneschalcus dominia regis Roberti,
Rajmondus de Granata, Rajmondus de Vallibus et muiti
allii, qui erant caporales gentium ecciesie, in quodam
prelio facto inter gentes ecclesie et gentes predicti do-
minia Galeazii. 25
(Mart.Apr.) Anno Dominia M°CCCXXVI. dominusa Azo de
Vicecomitibus, fillius dominia Galeazii, cum gentibus suis
venit ad terram de Roado et allias terras Francie - curte
in districtu Brixiensid tractatu quorumdam civium Brixi-
ensiumd, qui dominusa easdem multum dampnificavit et 30
alibi conburri fecit5. Item eodem millesimoe dominusa
1314. Lodovicus dux Bavarie Alamanus per electores in in-
a) . d . c. b) sic c. c) mou c. d) brixieH c. e) M° c.
1) B. de Marstetten, dictus de Neifen, a Ludoivico rege missus ;
cf. Ioh. Victor. V, 5, Bohmer, Fontes I, p. 396; Boninc. Morigia III, 21, 35
col. 1133; Ioh. Villani IX, 211 (212). 2) Sequentia de rebus mense
Augusto gestis solus, quocl sciam, ATbertus narrat, quae difficile, ut
videtur, coniungi possimt cum iis quae reliqui scriptores tradunt. 3) Est
verbum Italicum scorta, 'bedeckter Transport'. 4) Diem pugnae
Febr. 28. tradit loh. de Bazzano, lCronache ModenesV p. 143: Febr. 29. 40
Ioh. Villani IX, 238 (239) (a di ultimo di Febraio) ; Febr. 16. Boninc.
Morigia III, 23, 1. 1. col. 1135. 5) Cf. Iac. Malvec. IX, 62, col. 998 ;
Ioh. Villani IX, 344 (349).
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 93
peratorem electus fuit * contra voluntatem domini pape ; 1314.
quiaa caruit benedictione et coronatione inperiali, [ideob
merito inperator non debuit appelari nec in cathalogo
inperatorum nominari]. Et eodemc millesimod dictus 1327.
5 dominus6 Lodovicus venit Mediolanum cum gentibus (Mau iy.
suis, cum quo fuerunt omnes Guibellini tirampni totius
Lombardie et Tuscie ; et facto dicto parlamento, unaf
die, dum ipse dominuse Lodovicus esset in prandio,
potionari voluitg cum vino veneno in sciffo mixto a
io pincerna eius, qui fuit dominus0 Stephaninus de Vice-
comitibus2; perpendens autem dominuse Lodovicus de
huiusmodi falsitate fecit incontinenti dictum dominume
Stephaninumh cum dicto sciffo bibere vinum sic potio-
natum et ante conspectum eius detineri, quo usque ve-
15 nenum potatum fecit operationem suam, et sic vitam
incontinenti et absque mora vitam l finivit 3. Deiude
dominus6 Lodovicus capi fecit dominume Galeaciumk (iui. 5j.
cum fratribus suis4, filliis condam dominie Mafei, et in-
carcerari preter dominume Marchum l .
20 Anno autem M°CCC°XXVII. dominusm frater Ugo- 1327.
linus de ordine Predicatorum factus et electus fuit in
episcopum Cremonensem11, qui fuit Parmensis et satis
bene episcopatum pro guerris et condictionibus0 subse-
cutis quasi consumptum ad bonum statum reduxit.
25 [Annop Domini M°CCCXXXVII. Dominus Pasarinus 1328.
de Bonacorsis, Mantue dominuse generalis, per illos de
Gonzagha cum auxilio dominie Canis de la Schala inter-
fectus est. Et captus fuit Francischus fillius eius cum
abbate Sancti Benedicti de Padolirone 5, naturali flllio
30 a) Ideo delet. et ab Alb. corr. quia, quod fecit, cum sequentia uncis inchtsa in-
sereret. b) uncis inclusa ab Alb. post in marg. suppl. c) et Eodem c. d) M° c.
e) . d . c. f) una:, littera fa? cf. supra p. 88, n.h) erasa c. g) seq. ueneno delet.
h) seq. de delet. i) sic iterum c. k) sic h. I. c. 1) seq. Postea delet. m) <!' c. —
In marg. : Nota de episcopo Cremon. n) cremoli c. o) sic c. p) uncis inclusa
35 in marg. ab Alb. post suppl., non apposito signo, quo indicetur, ubi haec inserenda sint.
1) Etiam infra f. 196. Albertus Karolum IV. eo anno regem electum
esse opinatus est, quo in Italiam venit, cum Ludoivicus iam a. 13 14. rex
electus supra p. 92, l. 4. dictus sit. 2) Frater minor Galeazii.
3) Sagacius de Gazata a. 1329, col. 42, Boninc. Morigia III, 37, col. 1150,
io Cont. Bavara III. c. 7, MG. '.Deutsche Chron.' II, p. 344 sq., quaedam de
eodem conatu veneficii tradunt ; cf. A. Chroust, 'Der Romerzug Ludwigs
d. B! (Gotha 1887,) p. 250. 4) lohanne et Luchino. 5) Muratori,
SS. XI, col. 116, in Chron. Bonif. Morani haec habet: perempto ipso
d. Passarino , Franciscum et abbatem Sancti Andreae, eiusdem d.
15 Passarini filios, nobilibus de la Mirandula tradiderunt etc,
quae non leguntur in Chron. Bonif. Morani edito 'Cronache Modenesi' I,
94 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
1328. condam dominia Botesselle *-, et filliis duobus 2 condani
dominia Botironi de Bonacorsis, et condncti fuerunt ad
Castellarium, extractis carnibus Francischo de persona
Aug. (i6). sua, etb hoc de mense Augusti 3. Et abinde citra pre-
dicti de Gonzaga gubernaverunt civitatem Mantue, con- 5
ducentes de die in diem ad mortem multos cives Mantue
nobillium et popularium].
1328. Anno veroc M°CCC°XXVIIL dictus dominusa Lo-
dovicus de Baveria dux dicto et facto et contra Deuni
et iusticiamd in civitate Pissarum4 quendam fratrem io
(Mau 12;. Petrum de Corbera ordinis Minorum in antipapam
creavite favore populi Romani; qui frater Petrus ab
hereticis vocabatur Nicholaus quintus , et apud eum
plures cardinales ordinati fuerunt1, inter quos fuerunt
dominus a lohanes de Vicecomitibus 5, qui postea ,3 fuit 15
archiepiscopus Mediolanensis», et episcopus Veneciarum 7,
et allii quam plures prelati. Deinde dictus antipapah
privavit dominuma Iohanem1 verum papam XXIIm de
papatu tamquam hereticusk nec non et allios episcopos
et abbates et allios prelatos cassavit de episcopatibus 20
suis et monasteriis, nolentes sibi adherere nec obedire.
Inter allios cassavit predictum fratrem Ugolinum, epi-
scopum Cremonensem1 , et privavit — loco cuius insti-
(ia!ib) ^u^us ^11^ 8 quidaut frater Dondinus in episcopum Cre-
monensem l — necnonm dominum a don Abraminum ab- 25
batem monasterii11 sancti Laurentii Cremonensis0 et do-
minum a don Ghirardum abbatem Sancti Thome eiusdem
a) . d . c. b) seq. d delet. c) seq. M°CCC°L delet. d) seq. pissis delet.
e) seq. g. (qui) delet. t) seq. V5 (videlicet) delet. g) mediolaii c. h) seq. iu ciui-
tatibus delet. i) seq. pa delet. k) sic c. 1) creruon c. m) seq. litlera deleta. 30
11) mou c. o) cremou c. — Sequitur littera quaedam maiuscula ut supra p. 79, ». e,
quae nescio quid significet.
nescio an Mnratori ex historiis Prisciani Ferrar. assumpserit, neque
tamen Jiaec inveniuntur in excerptis ex historiis Prisciani 'Cronache
Modenesi' I, p. 353 — 376. 1) Fratres Passarini (Rainaldi) fuerunt 35
Bottessella (Guido) et Butironus (Bonaventura). 2) Guidone et Pina-
monte. 3) Die Aug. 16. scilicet Passarinus occisus et Mantua ab illis
de Gonzaga et sociis capta est. 4) Immo Romae. Pisis Xicolaus V.
antipapa lohannem Vicecomitem cardinalem creavit, qua re Albertus in
errorem videtur esse ductus. 5) Qui demum a. 1329. Ian. 19. cardi- 40
ualis creatus est ; cf. Ioh. Villani X, 115 (118); K. Eubel in 'Hist.
Jahrbuch' XII, p. 296. 6) A. 1342. 7) Iacobus de Prato. 8) A. 1329.
Ian. 5; cf. K. Eubel in 'Hist. Jahrbuch' XII } p. 305. Ioh. Villani X,
31 (32). falso dicit iam a. 1327. Ludoivicum regem episcopum Crcmo-
nensem creasse. Dondinus erat frater ordinis Minorum et capellanus 45
Ludoivici regis.
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 95
civitatis , et dicta duo monasteria unita fuerunt cum 1329.
episcopio Cremonensia per dictum antipapam, sic quod
maximum scisma positum fuit in ecclesia Romana et in
populo Christiano, et dicta donatio et unio facte fuerunt
5 eodem millesimob et die IIIIt0 Idus Ian. lan.io.
Anno autem Domini M°CCCXXVIIIIor dictus do-
minusc Lodovicus dux Baverie, qui se dicebat inpera-
torem, venit Cremonam * et habuit dominium civitatis
Cremone per dominumc Poncinum de Ponzonibus; et
o die sabbati nono Octubr.d- 2 *et eodem millesimobdominusc «yfiSi',
Boracius 8 cum gentibus dicti ducis, qui tunc erat capi-
taneus Cremonensisa et potestas, equitavit ad castrum
Questri. In quo castro erat dominusc abbas Sancti
Laurentii cum f amiliis suis ; et preliando ceperunt dictum
5 castrum et conbusserunt dictum locum et derobaverunt
spolliis maximis. Deinde ceperunt et ligaverunte dictum
abbatem et omnes allios, quos capere potuerunt, et con-
duxerunt ad civitatem Cremone in maximum vituperium
ordinis clericalis, pro eo quodf obedire nolebat dictus
to abbas antipape suo. Deinde maximis tormentis eum affli-
gebant, tandem conduxerunt eum Parmam8'-4, et ibi per ali-
quot dies in carceribus conmorantemh. Deinde volebant
eum interficere, set gratia Dei fuit precibus beati Laurentii,
quod dictus abbas custodes vigilantes carceris, set loqui
*5 non valentes1 — gratia Dei extractus fuit de dicto car-
cere a duobus fratribus ordinis sancte Marie. Deinde
ivit dictus abbas usque Placentiam ad dominumc Ber-
trandum, legatum in partibus Lonbardie pro dominoc
Iohanne papa XXII0. Et sic dictus abbas a manibus
jo inimicorum liberatus est per gratiam Dei. Post captionem
dicti castri Questri inmediate equitaverunt ad castrum
Robechi destrictusk Cremone, quod castrum detinebatur
a) creniou c. b) M° c. c) . d . c. d) ocufcr c. e) seq. eum delet.
1) seq. obob delet. g) pa-mam c- h) SiC c.> commoratus est Alb. scribere debuisset.
35 i) sic c, quibusdam verbis deficientibus. k) sic c.
1) A. 1329. Ludowicus mense Aprili exeunte et mense Octobri
Cremonae fuit. 2) Oct. 9. fuit a. 1329. dies Lunae, sabbatum Oct. 7.
Secundum Ann. Parm. mai. p. 773. (Chron. Parm. ed. Bonazzi p. 200,)
imperator inter Oct. 14 — 18. Cremonam venisse videtur; sed vide
40 A. Chroust l. I. p. 237, n. 6. 3) Boraccius comes de Gangalando
dicitur a L. Astegiano, Codex dipl. Cremonae II, p. 210. Sed quis iste
fuit, certe natione Germanus ? 4) Cf. Ann. Parm. mai. p. 772. (Chron.
Parm. p. 199>: die Iovis 12. mensis Octobris . . . mariscalcus et gentes
Bavari sive imperatoris venerunt Parmam.
96 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
1329. per illos de Cavaleabobus et partis Guelfe , volentes
capere dictum castrum cum hominibus habitantibus in
dicto castro. Set fortitudo et probitas virorum habi-
tantium in dicto castro prevaluit illis gentibus sic, quod
recesserunta nichil inde lucri portantes. Eodem autem 5
millesimob dictus dominus Lodovicus recessit de dicta
civitate Cremonensic dimitendo dominium dicte civitatis
dominod Poncino de Ponzonibus et post modicum tempus1
1327. ivit Eomam conducendo secum fillios dominicl Mathei
de Vicecomitibus, qui erant incarceratie, et dimisit atque 10
1328. relaxavit eos in manibus ducis1,2 de Castracanibus^,
capitanei civitatis Lucane, conducendo secum fillios dicti
ducis, ut fraudem facere sibi non posset 3 ; finaliter dictus
(Mau 22;. dominusd Lodovicus dux Bavarie fuit incoronatus ab
isto antipapa in Roma et ibi stetit circa unum annum. 15
1329. Anno et millesimob suprascripto dominusd Canis
de la Schalla, dominus civitatis Verone, capta civitate
Trevisina11,1 migravit de hoc mondo, et dominis Alberto
et Mastino fratribus dicte civitatis Trivisii11, Padue ,
Vicentie et Verone remansit dominium, et hoc de mense 20
iui. 22. lullii in f esto sancte Maghdalene 5.
1330. Anno autem ab incarnatione DominiM0CCC°XXVIIIIor
dominus Mastinus6 cum exercitu suo Gavardum, Pante-
gullas et Gaydum venit et optinuit omnia loca plani
Brixie preter Asulam et Pontevicum. Et predicta fuerunt 25
Maio.iun.de mense Madii et Iunii, relicta in dicto Gaydo potestate 7.
(Nov). Eodem autem millesimob Brixienses1 Guelfi transmiserunt
ambaxatores IIIIor 8 Tridentum pro dando et offerendo
a) seq. inde delet. b) M° c. c) cremon c. d) . d . c. e) seq. usque
delet. f) seq. cascrac delet. g) casoacanibus (secundum a incertum) c. ->c 30
h. I. c. i) seq. trai delet.
1) Abhinc Albertus res a. 1327. et 1328. gestas tradit, in errorem
ductus eo, quod Ludoivicus rex etiam a. 1327. mense Augusto Cremonae
fuisset, quod e memoria Alberti elapsum esse videtur. 2) Castrucii.
Filios Maihei rex precibus Castrucii, ut videtur, commotus dimisit, 35
qui postea a. 1328. ad Castrucium iverunt. 3) Hoc falsum. Ipse
Castrucius regem Romam proficiscentem secutus est. 4) Quam die
Iul. 18. a. 1329. intravit. 5) Hoc videlicet die obiit Canis - grandis ;
cf. H. Spangenberg, 'Cangrande della Scala' II, p. 128. 6) de ScaJa,
dominus Veronae. 7) Cf. Iac. Malvecius IX, 67, col. 1000 ; Hist. \o
Cortus. V, 1, col. 855 ; loh. Villani X, 161 (162) ; Chron. Veron., Mu-
ratori, SS. VIII, col. 647, quod tradit Mastinum die 9. Iunii et iterum
die Sept. 2. eiusdem anni in territorium Brixiense profectum esse.
8) Quos nominat Iac. Malvecius IX, 71, col. 1002; cf. ibid. IX, 70,
col. 1001 sq. 45
CKONICA ALBERTI DE BEZANIS. 97
civitatem Brixie domino regi Iohani Boemie, qui tunc 1330.
ibi erat. Et ante quam idem dominusa rex venisset
Brixiam, ex parte dicti dominia Mastini restituta fuerunt
omnia dicta castra ipsi domino regi K [Posteab venit
5 quidam eius vicarius ad terram Gajdi. Cui vicario
iurata fuit fidelitas per dominuma abbatem de Leno2
et sindicos omnium terrarum abbatie et multarum al-
liarum terrarum planiciei Brixie].
Eodem autem millesimoc navicula sancti Petri
io modicum naufragata, id est sancta mater ecclesia, resti-
tuta est ad unionem pacis et caritatis, id est add sanc-
tissimum dominuma Iohanem papam XXII, verum et
purum summum pontificem sancte Romane ecclesie,
capto et detento in Pissis dictoe fratre Petro antipapa
15 et conducto Avinioni ad dominuma summum pontificem, (Augj.
recepturo in remissione suorum f peccatorum penitentiam
salutarem. Et inter allias penas dicto f ratri Petro illatas8'
duaeh fuerunt, quarum una fuit, quia predicavit publice
erorem suum quam pluries, deinde equitavit per totam
20 civitatem Avinioni clamando et portando in manibus
ambabus duos campanellos: lSi quis vult et desiderat1
proditorem sancte matris ecclesie, *de domibus forasY. 192.
exeant11', et sic fecit quam pluries in diebus solempnibus 'd.
Finaliter in palatio dominia pape positus fuit in car-
25 ceribus, ubi suam vitam finivit.
Anno autem M°CCC°XXX0 dictus dominusa Lodo-
vicus dux Baverie, qui appelabatur inperator Romanus,
reversus est in Alamania, ubi miserabiliter vitam finivit4.
Eodem autem millesimok ipse dominusa rex Boemie
30 venit Brixie et habuit dominium dicte civitatis in festi-
vitatibus nativitatis1 Domini 5, et ibi vocatis ad gremium Dec. 25.
suum omnibus Guibellinis Brixie. Inmediate de mense
Febr. et eodem millesimoc habuit de plano dominium J,^.
a) . d . c. b) uncis inclusa in interiore (dextera) marg. ab Alb. suppl. e) M° c.
35 d) seq, d delet. e) deus (dictr.s), s erasum c. f) seq. iam koc loco penitentiam delet. c.
g) seq. una fu delet. h) sic c. i) supple videre. k) M° c.; seq. de mense febr
delet. 1) nat c.
1) Cf. Hist. Cortus. I. I. 2) Aicardum ; cf. Fr. A. Zaccaria,
'DelV antichissima badia di Leno' (Venezia 1767,) p. 41 sq. 3) Cf.
40 K. Muller, 'Der Kampf Ludwigs d. B. mit der romischen Curie' I,
p. 225 sg\ 4) Demum a. 1347. De iis, quae Ludoivicus in Germania
gesserit, Albertus nihil omnino compertum habuisse videtur. 5) De
die cf. L. Poppelmann in 'Archiv f. Oesterreich. Geschichte' XXXV
(1865); p. 264, n. 1.
Cronica Alberti de Bezanis. 7
98 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
1331. civitatis Cremone1 et civitatis Pergami, et venerunt ad
ipsum regem omnes domini civitatum Lonbardie investi-
gando precipue condictionem dicti regis; cum quo do-
minoa regeb et in sua comitiva venerunt dominus3, Ugo-
linus supradictus episcopus Cremonensis0 et abbates 5
suprascripti Sanctorum Laurentii et Tome Cremonensesc
et multi allii religiosi, qui erant expulsi de beneticiis
suis per antipapam. Inter quos quidam frater Gardanus
ordinis Predicatorumd de Persico, inquisitor pro sancta
Romana ecclesia heretice pravitatis, et cepit propriis 10
manibus dictum Dondinum antiepiscopum Cremonensemc
et conduci fecit Placentie ad dominuma legatum2; qui
fuit ibi in carceribus mancipatus3. Idem dominusa rex
privillegiavit monasteriume sancti Laurentii, abbate don
Abramino dicti monasteriie. Anno a nativitatef Domini 15
F*r. 25. M°CCCXXXI. die XXV. Febr. Deinde posite» quasi
1333. omiies civitates in bona pace, equitavit Lucam 4 pro
liberando ipsam a manibus Florentinorum, postmodum
eam reliquid in manibus dominorum de Rubeis de Parma
ex venditione5 et reversus est Parmam, et dictus do- 20
minusa rex civitatem Cremone reliquid in recessu suo
dominoa Poncino de Ponzonibus gubernandam et custo-
diendam.
jjjj8*- Anno Domini M°CCC°XXXIL die XV. Iunii6 do-
minush Marsilius de Cararia Paduanus cum gentibus do- 25
minia Mastini de la Schala favore quorumdam nobillium
Brixie, videlicet Brussadorum, Grifforum, illorum de
Sallis et Ugonum et partis Guibellinorum duorum virorum,
Tebaldi deMezanis etRaynaldiConfanonerii1 — , et excluse
a) . d . c. b) seq. s delet. c) cremoii c. d) seq. in delet. e) mofi c. 30
f) nat c, g) posites, s delet. c. h) .D. c. i) supple fere: cepit (vel intravit)
Brixiam civitateiu.
1) Sagacius de Gazata col. 45. dicit Pergamum die Ian. 1% Cre-
monam se regi iam die Ian. 26. dedidisse ; cf. Poppelmann l. I. p. 282,
n. 3. Quia lohannes rex die Febr. 25. privilegium dedit (infra l. 14,), 35
Albertus hoc mense Febr. factum esse scripsisse videtur. 2) Bertran-
dum de Pogeto supra p. 89. 95. dictum. 3) Etiam a. 1332. Ian. 3. in
carceribus Placentinis erat ; cf. K. Eubel in 'Hist. Jahrbuch' XII, p. 305.
4) Anno 1331. lohannes non Lucam ivit, qua quidem civitate, civibus
se ei dedentibus, tunc potitus est, demum a. 1333. Iul. Lucam profectus 40
est. 5) Cf. Ioh. Yillani X, 227 (228). 6) Eundem diem tradit
Iac. Malvecius IX, 74, col. 1004 ; diem Iun. 14. Ioh. Villani X, 203 (204) ;
Iun. 16. Ioh. de Bazzano, 'Cronache Modenesi' I, p. 197; faiso diem lun. 7.
Chron. Veron., Muratori , SS. VIII, col. 647; cf. Poppelmann l. 1.
p. 357, n. 2. 45
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 99
fuerunt gentes dicti dominia regis et maiores omnes 1332.
Guibellinorum Brixie dicte civitatis. Cuius domini
Mastini duravit dominium quinque annis, tribus mensibus
et tribus septimanisb.
5 Anno Domini M0CCC°XXXIIIIor. Gentes dominia *334
Azonis de Vicecomitibus de Mediolano et domini Mastini
de la Schalla cum alliis suis amicis fuerunt ad obsidionem
civitatis Cremone, dominoa existente Poncino de Ponzoni-
bus. Finaliter eodem millesimo0 de mense Iullii dictus m. (15).
10 dominusa Azo habuit dominiutn dicte civitatis1; qui
dominusa Azo privillegiavit monasteriumd sancti Lau-
rentii de Cremona supplicante dominoa don Abramino,
tunc dicti monasteriid abbate, anno Domini e.
Eodem autem millesimo6, die quarto Decembr. Dec. 4.
15 dominus Iohanes papa XXIIUS diem suum clausit extre-
mumf.
*AnnoS Domini ab incarnatione M0CCC0XXX°V011, 133^*
[indictione1 IIIal, die Martis XX0 Decembr. Benedictus Dec. 20.
papa XIIUS, natione k, ex patre k, qui
20 proprio nomine vocabatur k, ordinis [Cisternensis *
sancti Bernardi], successit Iohani pape XXII, inperiali
sede vacante 2 creatus fuit in papam apostolicum. Hic
papa fecit constitutiones ordinum monachorum nigrorum 1336.
pontificatus eius anno secundom.
25 Anno Domini M°CCC°XXXVII. die Octubr. VIII. ^;
Octubr.11-3 dominus0 Azo de Vicecomitibus, dominusa
Mediolani, habuit dominium civitatis Brixie favore do-
minia Conradi de Buchis, abbatis Sancti Faustini, Egi-
dioli de Ugonibus, Guillielmini de Lavellongo, Zilioli
30 de Palazolo, Rizardi de Trubecho et Oprandi de Gusiago
a) . d . c. b) seq. Et in capite dicti temporis intrauerunt delet, c) M° c.
d) mon c. e) reliqua, fere quarta, pars versus vacat. f) reliqua, fere tertia, pars
paginae 192. rectae et pagina 192. versa vacant. g) littera initialis A minio pingenda
deest. h) V alio atramento nigro in loco raso. i) ind. IIIa alio atramento ab Alb.
35 post suppl. k) spatium nomini inserendo vacat. 1) albi delet., et in marg. db Alb.
post suppl. cisterii sci Bernardi. m) post haec spatium qtiatuor fere versuum vacat.
n) sic iterum c. o) D. c.
1) Cf. Chron. Parm. p. 230 sq. 234; Galv. Flamma, Manip. fl.
c. 375. et de gestis Azonis, Muratori, SS. XI, col. 737. XII, col. 1008 ;
40 Ioh. Villani XI, 8 ; Sag. de Gazata col. 50 ; Chron. Est. col. 398. 2) Cf.
supra p. 97, n. 4. 3) Eandem diem habent Ioh. Villani XI, 72 (73)
et Hist. Cortus. VII, Q, Muratori, SS. XII, col. 886 ; Sag. de Gazata
coL 53 : Oct. 6 ; Chron. Veron., Muratori, SS. VIII, col. 651 : Oct. 5 ;
Chron. Est. col. 404: Oct. 10; cf. Galv. Flamma, De gestis Azonis col. 1019.
7*
100 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
atque universitatis Franciecurte et Valtropie ac cuius-
dama allii.
1338. Anno Domini M°CCC0XXX0VIII0 tanta copia lo-
custarum venit, que prohibebat terre claritatem solis,
quarum adventus fuit a lacu Garde veniendo per trans- 5
versum teritorii Brixie, maxime in planicie, que, si se
ponebant in campis bladorum sive in pratis, in instanti
omnia consumebant, ac si nonquam natum fuisset quic-
quam in campis ; que locuste etiam veneruntb super teri-
1339.torium Cremonensec. Item in M0CCC0XXX°VIIIIor 10
similiter multitudo locustarum ac etiam maior in dicta
parte districtus Brixie crevit in tantum, quod dabatur
unum quarteriumd frumenti aut certa quantitas denari-
orum cuilibet designanti unam quartam locustarum, et
fiebant per comunia, ubi huiusmodi persecutio regnabat, 15
fovee in campis et locis incultis fiebante, quibus seppel-
lirentur dicte locuste, que reperiebantur in terra, et ita
dense, quod omnes se tangebant, velud in pratis se
tanguntura herbe; quod idem accidit super territorium
Cremone. 20
Anno Domini M0CCC0XXX°VIIIIor. Venit dominus f
Loderisius de Vicecomitibus de Mediolanog una cum
Vincentio de Suardis ad terram de Lonado cum tribus
millibus barbutarum ; que gentes fuerunt separate x a
Bewolenta districtus Padue, et intraverunt comitatum 25
fi^>r.9;!Mediolani de mense Ianuarii2 et fuerunt ad prelium
cum gentibus domini1 Azonis in partibus Parabiati11;
(Febr. 2ij. quo prelio una die victor fuit dictus dominus f Loderisius,
secunda vero die3 dominusf Luchinus de Vicecomitibus
obtinuit campum, et captus idem dominusf Loderisius 30
fuit. Post quod prelium in dicta contrata terminatum,
connictis gentibus ipsius domini f Loderici x , dictus do-
minusf Loderisiusk et in carceribus retentus fuit in
a) sic c. b) seq. in delet. c) cremoii c. d) qiiartr c. e) sic iterutn c.
f) . (1 . c. g) seq. cu delet. h) sic c. (non parabiaci^. i) sic h. I. c. k) ductus 35
sujpplendnm esse videtur.
1) I. e. profectae; quam vim etiam hodie Italice 'separarsi' habet.
2) Potius die Febr. 9; Galv. Flamma, De rebus gestis Azonis col. 1022.
3) Non sequente, sed eodem die (Febr. 21) Luchinus victus est et re-
dintegrato proelio vicit, postquam primo mane eiusdem diei Loderisius w
aliquot copias Mediolanenses in villa Parabiago oppressit ; Galv. Flamma
l. I. col. 1024 sqq.; Hist. Cortus. VII, 20, l. I. col.SWsq.; Ioh. Villani
XI, 96 (97).
!
•
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 101
castro Sancti Columbani diocessisa Laudis usque ad 1339.
*mortemb domini0 Luchini, et tunc * fuit ipse liberatus *f. iw.
de carceribus per dominumc Iohanem de Vicecomitibus,
archiepiscopum Mediolani 2.
5 Anno Domini M°CCC°XL. circha medium mensem^ (*16)
Augusti dominusc Azo de Vicecomitibus, dominus c
generalis Mediolani, Laudis, Cremone, Brixie, Placentie
et reliquarum civitatum suo dominio pertinentium,
migravit de hoc seculo, cuius dominium valde fuit bo-
10 num et comune ; et inmediate facti sunt domini generales
domini Iohanes archiepiscopus Mediolani et Luchinus,
fillii condam dominic Mafei et fratres de Vicecomitibusd.
*f 194
*Annoe ab incarnatione Domini M°CCC°XLIIL die 1342.
VII0 Madii Clemens papa sextus, proprio nomine vocsl- Maui.
15 batur f, natione g, ex patre ff,
ordinis g, successit Benedicto pape XII0 inperiali
sede vacante3. Hic fuit lar^us, benignus et gratiosush.
Anno1 Domini M°CCC°XLVI. die ultimo Augusti1,346-
° Aug. 31.
dominus0 don Abraminus de Bezanis, abbas monasterii*
20 sancti Laurentii Cremonensis1, de hoc seculo migravit,
cuius dominium valde fuit bonum et utile monasteriok
predicto. Cuim inmediate electus fuit dominusc don
lohaninus de Comitibus in abbatem dicti monasteriik,
monacus et prior prioratus sancti Victoris Cremonensis * ,
25 qui subest dicto monasterio15,4; qui don Iohaninus factus
abbas Avinioni die II0 Marcii et eodem millesimo11 }347"
. . -r-v • i • • Mart. 2.
vitam finivit. Demde successit quidam nomine don
Petrus, monacus monasterii sancti Andree Avinionensis0
diocesis5, de Lucho castri Aramoni diocesis s,
30 qui separavit vitam monacorum suorum a mensa sua
contra Deum et iusticiam et regulamp nec non canonicas
scanctiones^1.
Anno Domini M°CCC°XLVII. ex voto facto ficticie^^
per dominamc Ysabellam, uxorem dominic Luchini de
35 a) dicessis c. b) seq. da delet. c) . d . c. d) reliqua pars maxima
paginae 193. versae vacat. e) littera initiaiis A minio pingenda deest. f) spatium
nomini inserendo vacat; seq. littera s deleta. g) spatium nomini inserendo vacat.
h) spatium quinque vel sex versuum vacat. i) in marg. : De abbatibus mon sancti
Laur Cremone. k) moii c. 1) cremoii c. m) sic c. n) M° c. o) auinion
40 dicesis c. p) seq. 7 (et) delet. q) sic c, ut supra p. 65, l. 22.
1) A. 1349; cf. Hist. Cortus. I. I. col. 929. 2) Qui demum
a. 1342. archiepiscopus Mediolanensis creatus est y a. 1339. episcopus
Novariensis erai. 3) Albertus credidisse videtur Ludowicum tunc iam
mortem obiisse; cf. supra p. 97, «.4. 99. 4) Cf. supra p. 10. 5) In
45 monte Andaonensi prope Avinionem.
102 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
1347. Vicecomitibus gubernantis tunc Mediolanum et plures
allias civitates, de voluntate et deliberatione ipsius do-
minia Lucliini equitavit Venetiasb cum comitiva mul-
torum virorum nobilium et multarum dominarum dicti
Mediolani et alliarum civitatum , secum deferendo 5
ymaginem unam argenteam ad similitudinem cuiusdam
infantis, eius fillii; que domina cum eiusdem societate
transeundo per Brissiam, Veronam, Vicentiam et Paduam
mirabilli sumptu et apparatu fuit recepta, maxime per
illos de la Schalla1. In quo itinere talia negotia et 10
opera venerea6 et dissoluta conmissa fuerunt, que dif-
ficilimum et inhonestum esset presentibus scribi; et re-
versa est predicta Mediolanum per Mantuam et Cre-
monam atque Laudam.
1348. Item in M0CCC°XLVIII. recuperatum fuit per 15
Brixienses et Cremonensesd teritorium Brixiensee ultra
Clisim a Butizolis inferius etf Cremonenses teritorium
Cremone quodquod dicebatur Comitatus 2 a Plebe Sancti
Iacobi usque Mantuam», usque tunc tenebatur retentum
et occupatum per dominuma Mantue a M°CCCXXXVII. 20
citra, videlicet usque ad milessimum suprascriptum. Et
sic fecerunt Cremonenses de dicta parte sui teritorii
usque tunc eisdemh retenti per dictum dominum1 Mantue.
1348/9. Anno et millesimoksupradicto et inM°CCCXLVlIIIor *
fuit mortalitas per universum orbem ultra et citra marre 25
in personis validis et iuvenibus magis quam in senibus
et debillibus, in locis sanis quam in viciosis et in fumis111.
Nascebatur namque subito morientibus ac idem periculum
evadentibus in inguine quedam tumefactio cum dolore
vel sanguinis sputatio, de quibus non liberabatur de 30
centum unus; et si unus ibat aliquem visitatum haben-
tem huiusmodi morbum, sine mora et ipse moriebatur;
propter quod pater non audebat fillium egrotum visitare 3
a) . d . c. b) seq. transeundo per Cremonam delet. c) uenera c.
d) seq. iterum recuperatum delet. c; et Cremon. hoc loco dclendum, ut videtur. 35
e) brixie c. f) supple per. g) supple quod. h) seq. te (?) delet. i) dmum
(dominium) c. k) M° c. 1) M°[CCC°L delet.] CCCXLVIIIIor c. m) sic c. (non in-
fumis^; nescio an sit fumus verbum adiectivum , quod substantivum pro finio alibi usitr-
patur.
1) Cf. Chron. Est. I. I. col. 434 — 436; Hist. Cortus. IX, 10, 40
col. 922. 2) Quod iam Passarlnus de Bonacolsis dominus Mantuae
tenuerat (cf. supra p. 88>, a. 1329. Nov. 11. a Ludowico imperatore
Loisio de Gonzaga concessum est7 quod idem cum dominio Mantuae
acceperat; Bohmer, Reg. Imp. sel. p. 501, nr. 732. 3) Cf. R. Hoeniger,
'Der schwarze Tod' (Berlin 1882> p. 4, n. 1. 45
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 103
nec fillius *patrem, et sic de singulis; et mnlte civitates *f. 194'.
et ville facte sunt vacue et omnino inhabitate. De
codicellis * quidem multi liberabantur, set de sputatione
sanguinis nullus.
5 M° auteni* CCCXLVIIII01 circa finem mensis Ia- I34?.
lan, (2o).
nuarii dominus Luchinus de Vicecomitibus , dominus
generalis Mediolani, Brixie, Cremone et alliarum mul-
tarum civitatum, de hoc seculo migravit. Cuius dominium
f uit hominibus Lonbardie purum et iustum ; et domino
10 Iohani, fratri eius, archiepiscopo Mediolanih, totum do-
minium illarum civitatum remansit.
Anno Domini M°CCC°L. per renontiationem do- 1349.
minic fratris Ugolini, episcopi Cremonensisd, successit
alltere dominus0 Ugolinus de Adigheriis de Parma, cano-
15 nicus secularis, in episcopum Cremonensemf" 2.
*f 195
*Anno» Doinini ab incarnatione M0CCC°LIII.3 Ino- 1352/
centius papa VI, natione h, ex patre h,
ordinis h* 4, qui proprio nomine vocabatur h, suc-
cessit dominoc Clementi pape sextie inperiali sede va-
20 cante. Hic1
Annok Domini M°CCCLIII. die XXVI. Augusti 5 f$\
tam seva tempestas grandinavit de nocte, quod omnes
tegulas domorum fregit, mactavit boves et allia diversa
animalia et volatilia interfecit, quod vix homines utrius-
25 que sexus evadere potuerunt in domibus suis mortem.
Anno Domini M0CCC°LIIIIor die XVIII. Febr. 1354^
accepta fuit civitas Verone domino Cani et fratribus
suis, filliis condam dominic Mastini, per dominumc
Fregnanum, naturalem filium condam dicti dominic
30 Mastini, cum adiutorio dominorum de Gonzaga et gentium
suarum, domino Cane existente in Alamania. Finaliter
dictus dominusc Canis cum gentibus dominic Padue (J
a) seq. CC delet. b) seq. 2 (et?) c. c) . d . c. d) cremon c. e) sic c.
i) reliqua maxima pars paginae 194. versae vacat. g) littera initialis A minio pingenda
35 deest. h) spatium nomini inserendo vacat. i) spatium quatuor versuum vacal.
k) Jiaec ( — l. 25J in spatio vacuo relicto posterius quam reliqua huius paginae scripta sunt,
1) Quod verbum hoc loco usurpatum esse videtur pro ulcusculo,
carbunculo. 2) Qui iam a. 1349. Oct. 23. a Clemente VI. papa epi-
scopus creatus est ; Eubel, Hierarchia catholica p. 222. 3) Iam
40 a. 1352. Dec. 18. Innocentius VI. electus est. 4) Nulli ordini addictus fuit.
5) Cf. Gazata, Muratori, SS. XVIII, col. 72; Chron. Estense col. 47 ^.
hoc die Aug. 27. factum esse tradit. De grandine die Maii 7. Cremonae
deiecta tradit Matth. Villani III, 65. 6) lacobini de Carraria.
101 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
Far 25 octava diea — 1 magna cede subsecuta multipliciter de illis,
qui dicto dominob Fergnano6 et Mantuanis suum pre-
buerunt asensum ; et die, quo ipsa civitas recuperata
fuit1, dominusb Azo de Corigia equitavit Ferrariam
nollens interesse proditorio huiusmodi negotio. Capti 5
fuerunt in recuperatione dicte civitatis Verone dominus
Feltrinus , Ugolinus 2, Coradus et Fredericus 3 ac allii
plures domus de Gonzaga cum VIII0 centum peditibus
gentium suarum populli Mantue.
oct.(5). Eodem autem millesimo(l de mense Octubr. do- 10
minusb archiepiscopus lohanes de Vicecomitibus,e Me-
diolani et alliarum civitatum Lonbardie, de hoc seculo
migravit, et remansit dominium dominis Mafeo, Berna-
bovi et Galeatio, fratribus et filliis condam dominib
Stephani de Vicecomitibus. Qui divisserunt inter se in- 15
mediate ipsam civitatem Mediolani et allias civitates
eorum dominio pertinentes. [Successitf in archiepiscopatu
dominusb Robertus» Mediolano].
oa, Eodem millesimo11 et mense venit comes Landus4
cum maxima societate gentium diversarum partium, 20
equitum et peditum ad partes Regii, deinde venit Lona-
dum de mense Octubr., que societas longo tempcre steterat
in regione Apulie et Abrucii in offensione et dampnis
regis Lodovici 5 et eiusdem partium. Et toto illo tem-
pore, quo eadem societas permansit in Lonbardia, fuit 25
expensis marchionum Extensium 6, domini Iohanis de
Ollegio, Bononie domini generalis, et dominorum Mantue 7.
1360. HuiusHemporibus^scilicetannoDominiM^CCC^LX1,
dominusb Egidius Yspanus , episcopus cardinalis tituli
k-8, legatus pro sancta Romana ecclesia in partibus 30
(Mart.n/i8). Rornandiole l , habuit dominium civitatis Bononie 9, que
a) supple fere cepit (vel recuperavit^ civitatem. Mirum etiam, quod hoc loco
non dictum sit de Fregnano interfecto. b) . d . c. c) sic hoc loco c. d) M° c.
e) snpple dominus. f) itncis inclusa in marg. interiore (sinistra) ab Alb. suppl., nullo
signo adposito, qtio indicetur, quo loco haec inserenda sint. g) Kobertu^ c. h) sequentia 35
omnia paginae 195. rectae multo post praecedentia in spatio vacuo relicto ab Alb. scripta
sunt. i) M°CCC°L. corr. M°CCC°LX, ut videtur. k) spatium unius sillabae vacat.
1) seq. que ci delet.
1) Potius die, quo Verona a Fregnano capta est, ut tradunt Hist.
Cortus. X, 10, col. 939. et Matth. Villani III, 99. et Gazata col. 73. 40
2) Filius Feltrini. 3) Frater FeUrini. 4) Conradus de Landau.
5) Begis Neapolitani, mariti Iohannae reginae. 6) Opizonis III. et
filiorum eius Aldovrandini III. et Nicolai II. 7) de Gonsaga. 8) Sabi-
nensis. 9) Cf. L. Sighinolfi, lLa signoria di Giovanni da Oleggio in
Bologna' (Bibl. stor. Bolognese nr. \0) (Bologna 1905,) p. 225 sqq. 45
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 105
occupabatur per dominuuia Iohanem de Olegio deb 1360.
Vicecomitibus dec Mediolano, et dictus dominusa Tohanes
factus fuit nomiue ecclesie marchio marchie Anconitane
nec non dominumd civitatis Firmane, et allias honorantias
5 et prerogativas seu comoda inpendendo ; qua occasione
prelati et rectores ecclesiarum existentes sub dominio
dominorum Bernabovis et Galeazii de Vicecomitibus multa
incomoda substinuerunt tam in taleis et inpositionibus,
dictis clericis inponendo et dictos clericos incarcerando
10 in magnum vituperium sancte matris ecclesie, sic quod
multa guerra et pessima incepta est inter dominuma
Bernabovem et ecclesiam.
Anno Domini supradicto per mortem dominia
Ugolini condam episcopi Cremonensise, qui tamquam
15 desperatus suspendit se laqueo in episcopatu suo, suc-
cessit dominusa frater Fetrus de Capellis Mediolanensisf 1361.
de ordine Predicatorum, qui fuit persecutor monasterii8,
sancti Laurentii Cremonensise, in episcopum Cremo-
nensemh.
20 *Annoa Domini ab incarnatione Dominik *f- 196-
M°CCC°LIIHor x Karolus [quartus1 inperator], fillius do-
minia Iohanis, condam regis Boemie, per electores con-
corditer ed imperium in inperatorem est electus, qui 1346.
successit Henrico inperatore111 sexto pontificatu dominia
25 Inocentii pape sexti11. Anno vero eiusdem0 dictus in-
perator volendop coronari tribus coronis, scilicet pallea2,
ferrea et aurea, prout decet inperatorem facere, venit
Mantuam causa eundi Mediolanum causa coronandi corona JS '
..... . (Nov, 10>.
ferrea ante festum nativitatis Domini cum modica co-
30 a) . d . c. b) seq. comitibus delet. c) duc corr. de c. d) sic. (dimi) c.
e) cremoii c. f) mediolaii c. g) moii c. h) cremoii c. — Pagina 195. versa
vacat. i) litttra initialis A minio pingenda deest. k) sic iterum c. 1) quartus inp.
ab Alb. post superscr. m) sic c. ; seq. quinto delet. n) sexto corr. sexti c. o) sic c.
p) seq. oi(?), quod deletum esse videtur.
35 1) Quia hoc anno Karolus in Italiam venit, tunc demum eum
regem electum esse Albertus opinatus est ; cf. supra p. 93, n. 1.
2) Valde mirum, quod Albertus pallea scripserit, cum argentea (et hoc
quidem secundo loco iuxta locos supra p. 5. 10. editos) potius scribere
debuisset. In tractatu de coronatione imperatoris edito ab A. Werming-
40 hoff, 'Zeitschr. d. Savigng-Stiftung, Germ. AbthJ XXIV (1893), p. 384,
Jegitur quidem (ibi corruptum): quidam dicunt, quod [imperator] reci-
piat unam [coronam] de paleis, sed hoc est una truffa. Istorie Pistolesi,
Muratori, SS. XI, col. 400, de Henrico VII. fabulantur : Lo imperadore
giunse a Moncia e quivi prese la corona della paglia, com' e cTusanza.
45 Cf. Muratori, Anecdota II, p. 308.
106 CRONICA ALBERTI DE BEZAXIS.
1354. mitiva ; cura quo in societate erat dominusa patriarcha
Aquilegie \ ipsius frater naturalis ; transivit per Cre-
monam conventione facta cum dominis Mafeo, Bernabovi
et Galeazio, fratribus de Vicecomitibus, dominis generali-
bus Mediolani, Cremone, Placentie et alliarum civitatum 5
jfin j etc, die primo Ian. Et dum ipse dominusa inperator
existeret Mantue, fuit secum in coloquio comes Landus
supradictus 2 ; quo coloquio terminato recessit3 a partibus
Lonadi et reversus est cum eius societate ad partes Ro-
mandiolle. Deinde accessit ipse inperator Mediolanum 10
iun. 6. et ibi in epifania Domini coronatus f uit corona f errea,
et non remansit in Mediolano nisi VI diebus4, et ivit
Pissasb redeundo per Cremonam 5, deinde Romam et ibi
(Apr. b). per duos cardinales coronatus fuit corona aurea. Post-
modum reversus est Pisasb, qui a civibusc Pisanis benigne 15
fuit receptus, et habuit letum introitum et tristumd
(MaiiW). exitum, quia positus fuit ignis in palatio, in quo manebat
dictus inperator ; et nisi gratia Dei et providentia do-
minia marchionis de Monteferrato G adfuisset, in dicto
palatio periculassete. Pro quo furore fuit decapitatus* 20
(MaU2§). quidam nobillis de Gambacurtis ', civis Pisarum. Deinde
(iun.). ad partes Alamanie transeundo per Cremonam et di-
strictum Pergami cum eius coniuge 8 et parva comitiva.
sl^t Anno Domini M°CCC°LV. die Lune XXVIII. Sep-
tembr.8' mortuus est dominusa Matheus de Vicecomitibus, 25
et dominium suarum civitatum remansit dominis Berna-
bovi et Galeatio, eius fratribus; quas civitates inter se
partiti fuerunt.
1356. Item in M°CCC°LVI. reversus est dictus comes
Landus ad partes Lombardie cum societate sua de mense 30
a) . d . c. b) sic J/. I. c. c) qui a quibus (= aliquibus?) c. d) sic c.
e) sic c.; seq. q (qui) delet. f) decapita c. g) setpfrr c.
1) Nkolaus. 2) Matth. Villani IV, 40: In questi di all' entrata
di gennaio il conte di Lando , avendo un di lungamente par-
lamentato a solo coll' eletto imperatore ; quod coUoquium igitur non 35
factum esse videtur, cum Karolus Mantuae morabatur (Nov. 10 — Dec. 28,),
sed mense Ianuario ineunte, cuni in territorio Cremonensi erat vel inde
Mediolanum proficiscebatur. 3) Scil. Landus comes. 4) Ian. 4 — 12.
(vel 10?) ; cf. G. Bomano, 'Archivio stor. Lombardo', ser. 3, ///^1895^
p. 89 — 96. 5) Cum Karolus imperator coronatus a. 1355. medio mense 40
Iunio Pisis in Germaniam rediret, Cremonae fuit. Cf. infra l. 22.
6) Iohannis II. Paleologi. 7) Tres de Gambacurtis, Franciscus, Lottus,
Bariholomeus, decapitati sunt; Matth. Villani V, 37; Cron. di Pisa, Mura-
tori, SS. XV, col. 1032; Hist. Cortus., ibid. XII, col. 946; Eaff. Boncioni,
'Arch. stor. Ital.' VI, 1, p. 834; etc. 8) Anna de Schweidnitz. 45
CKONICA ALBERTI DE BEZANIS. 107
Octubr. ad petitionem et sumptum dominorum, videlicet 0cL
marchionum Ferrarie et dominorum Bononie et Mantue \
postea ivit Papiam, deinde intravit comitatum Mediolani,
deinde reversus est ad partes inferiores Lonbardie, de-
5 vastatis et consumptis multisa et multisa castris et villis
maximis in comitatu predicto Mediolani.
Anno Domini M°CCC°LVIL de mense Octubr. JJj*7-
Comes Artemanni cum dicta societate magna et ad pe-
ticionem et sumptum predictorum dominorum marchionum
10 Ferrarie et dominorum Bononie et Mantue iterum
accessit Papiam, deinde cum Papiensibus et marchione
Montisferrati 2 secum ligatis et confederatis intravit
comitatum Mediolani et multas terras destruxit, et dictus
marchio Montisferrati habuit civitates Astensisa et No- 1356.
15 varie 3 et plures terras Pedemontis, et ipsa magna societas
in partibus illis, videlicet Mediolani, Novarie et Verzel- 1357.
larum, conburendo, capiendo et devastando villas et castra
perseveravitb usque ad mensem Marcii M°CCCLV1II. J£^
Fuit enim in dicta societate et ipsis partibus dominusc
20 Ugolinus de Gonzaga capitaneus principallis maxime
gentium lige sue, et gentes dominic Bernabovis dicto
tempore erant in seralio apud Mantuam devastantes et
spoliantes omnes villas dicti seralliid; quod seralium in-
traverunt de mense Augusti M°CCCLVII. gentes pre- ^
25 dicte dominic Bernabovis *et ine ipso seralio steterunt *f. 196'
usque ad mensem lunii curente ina M°CCCLVIII; etj^58.
redeunte ipsa societate per districtum Brisie versus 1357.
Mantuam, transacto fiumine Clisis apud Montem-clarum,
dominus0 Iohanes de Bosozoro, potestas Brixie, cum
30 gentibus multis ipsius dominic Bernabovis fuit obviam rz»^.;.
eidem dominoc Ugolino et eius comitive volendo resistere
transitui predictorum. Tandem superatis ipsis gentibus
dominic Bernabovis capti fuerunt dictus dominus0 lohanes
et Guirardolus de Pusterlla et plures allii cum amissione
35 VI^ equorum et conducti fuerunt Mantue in captivi-
tatem.
a) sic c. b) perst souerauit, st delet., c. c) . d . c. d) sic h. I. c.
e) seq. pp delet.
1) Cf. supra p. 101, l. 26 sq. De rebus sequentibus vide Th. Menzel,
40 'Italienische Poiitik K. Karls IV. 1355 — 1368'. (Diss. Hall. 1880)
p. 26 sq. K. W. 2) Iohanne II. 3) Civitas Novaria mense Nov.
anni 1356, Astensis iam antea a marchione capta est.
108 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
/ifio. Anno Domini M0CCC°LVIII. X° Iunii1 facta fuit
pax inter predictos dominos, et sic seralium fuit resti-
tutum dominis Mantue, et civitas Novarie restituta fuit
domino Galeazio cum multis castris, et carcerati utrius-
que partis omnes liberati fuerunt, et societas sepedicta 5
ad j:>artes Romandiole iterum est reversa. Fecit fieri
dictus dominusa Bernabos unam foveam latitudinis et
altitudinis mirabilem a castro Guardasoni diocesis Regine
secus Lonciamb usque Patengullas districtus Brisie et in
teritorio Cremonensic alliam consimilem et mirabilem 10
foveam fieri fecit.
d!S2v- [Annod Domini M0CCC°LXIII. dominusa rex Cipri2
venit Cremonam, deinde ivit Mediolanum, finaliter Avi-
nionem accessit occaxione petendi auxilium 3, conscilium
et favorem contrae infidelles fidei Christiane]. 15
AlgM: [Annof Domini M0CCC°LXIIIIor die» XXIII.
Augusti tanta copia locustarum venit et in tanta quan-
titate, quod inducebant obscuritatem aeris et obfuscabant
claritatem solis, tamen post paucos11 recesserunt].
1369. [Anno1 Domini M0CCC°LXVIIIIor dominusa rex 20
dan. 16;. Cipri, inagnanimus et fidellis Christianus, fuit interfectus
a quodam suo fratre naturali tractatuk et conscilio do-
minorum infidelium et Christiane fidei inimicorum].
1365. Anno Domini l dictus dominusa inperator
ivit Avinionem ad dominuma Urbanum papam quintum 25
lun.S). et ibi habuit coloquium secum stando ibi per plures
dies4. Deinde de Avinioni recessit dictus inperator, per
Alaminea111 regna ivit Boemiam.
1367. Anno Domini M°CCC°LXVI. dictus dominus papa
per mare ivit Romam4. M0CCC°LXVIIIIor dominus a 30
1368. Bernabos de Vicecomitibus, dominusa Mediolani et cer-
a) . d . c. b) sic c. pro Lenciam. e) cremoii c. d) uncis inclusa in tnarg.
(dextera) interiore post ab Alb. sttppl., nidlo signo adposito, qito indicetur, quo loco haec
inserenda sint. e) seq. ini delet. f) uncis inclusa in marg. (sinistra) exteriore ab
Alb. posterius qitam praecedentia suppl. , nullo signo adposito , quo indicetur , quo loco 35
haec inserenda sint. g) die XXIII. atigi ab Alb. superscr. h) supple dies; cf.
infra p. 109, n. h. i) uncis inclusa in marg. (sinistra) exteriore alio atramento aqttoso
posterius quam praecedentia ab Alb. suppl., nullo signo adposito, quo indicetur, quo loco
haec inserenda sinl. k) tractu corr. tractatu c. 1) spatium nttmero inserendo vacat.
m) sic c. 40
1) Iam die Iun. 8. pax facta est ; cf. Th. Menzel l. I. p. 28,
11. 3- Die Iun. 10. de pace facta nmitius venit Mutinam (Ioh. de Bazzano,
'Cronache Modenesi' I, p. 289,) et Bononiam ('Cron. di Bologna', Muratori,
SS. XVIII, col. 448;. 2) Petrus I. de Lusignan. 3) Cf. Baluze,
Vitae pap. Avenion. p. 983. K. W. 4) Eadem vide infra p. 113. 45
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 109
tarum alliarum civitatum Lonbardie, intelligens de ad- 1368.
ventu in Lonbardiaa dicti inperatoris, dubitans, ne veniret
in preiuditium eius, de die . . . b Aprillis intravit terri- Apr. (5).
torium Mantue et cepit seralium Mantuanorum, et spo-
5 liatum fuit maximis spolliisc, et edificavit ibi bastitam
unam fortem ad obviandum adventum dicti inperatoris ;
et dum gentes dicti dominid JBernabovis in dicto seralioe
existerent in maxima quantitate peditum et equitum, (iun.).
prelium habuerunt inter eos. Et finaliter Teotonici
10 interfecerunt omnes peditosf et allios Lonbardos, tam
mercatores quam stipendiarios8*, numero circha duo
millia; qui inperator post diesh paucos navigio per Padum^.;.
cum maxima quantitate pugnatorum et1 venit Mantuam
et fecit preliari dictam bastitam factam in dicto seralio
15 per dominumd Bernabovem et non potuit habere neque
capere per vim, set precibus et amore dictus dominusd
Bernabosk rellaxavit et destrui fecit dictam bastitam *:
Deinde gentes dicti inperatoris equitavit f super teritorium S"/».;.'
Verone 2, que civitas regebatur per dominumd Canem de
20 la Schala, et ibi igne et ferro dictum teritorium devastari
fecit et spoliari. Postea vero de Mantua recessit dictus
dominusd inperator sine aliquo dampno facto dicto do-
minod Bernabovi, set coruptus peccunia ivit ad Montem- (Oct. nj.
fiesconum, ubi papa morabatur3; et dum ibi existeret,
25 habuit dominium civitatis Pissarum et Lucane et fere
totius Tuscie preter Florentiam. Postmodum Ianuenses
se submiserunt, et multarum alliarum civitatum habuit
dominium. Deinde dominusd papa equitavit de Monte-
fiscono * Romam, et dum esset prope Romam per milliare (Oct. 21;.
30 unum, dominusd inperator pedester adestravitf tenendo
frenum usque ad Sanctum Petrum 4.
Anno vero M0CCC°LXVIIIIor civitas Pissarum^
conspirata est contra inperatorem existentem in Lucha ;
a) fortasse post corr. lonbardia c. b) spatium numero inserendo vacat.
35 c) seq. et fe delet. d) . d . c. e) seq. exi delet. f) sic c. g) seq. fere delet.
h) dies in marg. ab Alb. suppl. i) et delendum. k) seq. s delet. 1) sic h. I. c.
1) A. 1368. Aug. 27. pax inter imperatorem, qui tunc Mutinae,
non Mantuae erat7 et Vicecomites facta est; in qua pace Bernabos pro-
misit se seralium Mantuanis redditurum esse ; Reg. Imp. VIII, nr. 4686«.
40 2) Quae expeditio iam mense Iunio ex. et Iulio in. ante pacem cum
Vicecomitibus ictam facta est; cf. Reg. Imp. VIII, ' Reichssachen'
nr. 483. 484. 3) Hoc colloquium imperatoris et papae Viterbii factum
est, quo Urbanus papa Monteflascone venerat ; Reg. Imp. VIII, nr. 4696^.
K. W. 4) Eadem infra f. 199, p. 113. narrata sunt.
110 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
(Mau i). tandem coruptus peccunia dictam civitatem Pissarum
iui. in pace relaxavit et de mense Iullii recedens de Lucha{l
*f. 197. *etb aripuit iter et ivit usque Venetias0, *; relaxavit autem
et instituit suum vicarium dominumd e<2, cardi-
nalem tituli f, civitatis Luche. Deinde intravit %
marreg Adriaticum 3 et ivit Boemiam cum maximo pu-
dore inperialis maiestatis, dimissa discordia inter dominos
et magnatos11 Lombardie maior11, quam umquam fuerit.
Eodem anno dominuscl Guido de Gonzagha, do-
minus(1 civitatis Mantue, relevavit seralium devastatum io
per dominum(1 Bernabovem cum auxilio dicti domini(1
Bernabovis et dominid marchionis Estensis4.
Anno Domini supradicto fames valida1 et caritudo
victualium fuit in civitatibus dicti dominid Bernabovis,
Dec quek incepit eodem millesimo1 de mense Decembr.111 et i$
*2^P' perduravit usque per toturn mensem Madii proxime sub-
' sequentis, sic quod valebat starium frumenti Cremone,
quod starium est penssans11 °, sol.p XXVIIII et
sol.P XXXII et plus^.
Yiq«o' *Annov Domini ab incarnatione M°CCC°LXIII. Ur
1362.
20
banus papa quintus, natione Francus de castro e>5
diocesis Meldensis6, ex patre e, ordinis nigri
sancti Benedicti, qui proprio nomine vocabatur Gulielmus,
abbas Sancti Victoris Marsilie civitatis, successit Inocentio
pape sexto inperante dominod Karolo inperatore, qui 25
sedit in papatu annis s. Hic dum esset in par-
tibus Apulie in legatione pro sancta .Romana ecclesia
tunc temporis vacante, et dominid cardinales essent
Avinioni * in conclavi pro electione fienda de futuro pastore,
et non valentes insimul concordare elegerunt istum ab- 30
batem absentem in summum pontificem, prout placuit
Oct. 31. divine maiestati, in vigilia omnium sanctorum 7.
a) seq. n per mare delet. b) et delendiim. c) seq. et ibi : delet. d) . d . c.
e) spatium nomini inserendo vacat. i) hoc loco non spatium vacuum )-emansif in c.
g) seq. et delet. h) sic c. i) seq. inp delet. k) seq. p (per) delet. 1) ]\I° c. 35
ra) decebr c. n) pen-P-f c. o) spatium vacat in c. p) f c. q) reliqua maior
pars paginae 197. rectae et p. 197. versa et p. 198. recta vacant. r) littera initialis A
minio plngenda deest. s) spatiinn numero inserendo vacat. t) seq. icoi (?) delet.
1) JSfon Venetias ivit, sed in ostiis Padi fluvii navem intravii.
2) Guidonem de Bolonia card. episcopum Portuensem ; quod die Iul. 2. 40
factum est; Reg. Imp. VIII, nr. 4771. 3) Cf. 'Cron. di Bologna',
Muratori, SS. XVIII , col. 488; G-. Wamecke, 'Der ziveite Bomerzug
K. Karls IV! (Diss. len. 188 1) p. 51. K. W. 4) Nicolai II. 5) Grisac
6) Mimatensis potius. 7) Potius die Oct. 28.
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 111
Eodem vero anno, die XXIIIIor Madii ego quidem l^?2{
Albertus de Bezanis, civis Cremonensisa et monacus
monasteriib sancti Laurentii Cremonensisa, creatus fui
et institutus in abbatem monasteriib sancti Laurentii
5 prelibati per Dei gratiam per mortem dominic don Petrid,
olim abbatis dicti monasterii.
[Annoe Domini M°CCC°LXIII, dum esset maxima 1363.
guerra inter dominum0 papam et dominumc Bernabovem
de Yicecomitibus pro civitate Bononie, et cum dictus
io dominusc Bernabos esset cum gentibus suis ad obsidionem
dicte civitatis cum certis nobilibus et de maioribus
Lonbardief, subditis suis, inter quos fuerunt de Cremona
dominusc Gulielmus inarchio de Cavalcabobus, dominus c
Iohanes de Ponzonibus et dominusc Nicholaus de Pela-
15 vicinis, quos8" omnes universaliter, nemine evadente, a
populo Bononiensi et alliis gentibus sancte matris
ecclesie fuerunt capti1 et in Bononia omnes conducti11; (Apr. q).
capitanei principales sancte matris ecclesie erant: do-
minusc Malatesta Ungarus et dominus0 Comes 2 Yspanus,
20 nepos dicti3 dominic Egidii cardinalis et legati; quoss
carceratosg aliqui conducti fuerunt Padue, aliqui Ferarie,
aliqui alibi, prout erat conligatio predictorum domi-
norumj.
Eodem autem millesimo1 pastores et prelati sancte
25 matris ecclesie pessime tractabantur in partibus Lon-
bardie, videlicet in civitatibus dominic Bernabovis et
Galeazii de Yicecomitibus, scilicet omnes redditus om-
nium ecclesiarum pro taleis per dictos dominos clericis
inpositis aufPerrendo, clericos et prelatos incarcerando in
3o maximum dampnum et vituperium ordinis clericalis, et
hoc fuit occaxione civitatis Bononie, et tandem anno
Domini M°CCC°LXIIL supradicto facta fuit pax generalis -^^*
inter dictum dominum c Bernabovem, Bononiam relaxando
sancte matri ecclesie, prout tenebatur de iure, etk dictus1
35 dominusc papa, dando et tribuendo dicto dominoc Ber-
a) cremon c. b) mon c. c) . d . c. d) Petri in marg. ab Alb. suppl.
e) uncis inclusa in marg. (sinistra) exteriore ab Alb. post suppl., nullo adposito signo,
quo indicetur, quo loco Jiaec inserenda sint. f) Lon c. g) sic c. h) seq. # (pro)
d.elet. c. i) M° c. k) seq. ecca (ecclesia) delet. 1) legendum : dictiun dominum papam.
40 1) Cf. 'Cron. di Bologna', Muratori, SS. XVIII, col. 467 sq. ;
loh. de Bazzano, 'Cronache Modenesi' I, p. 299; Matth. Villani XI, 44;
Chron. Estensis Cont. col. 480. 2) Blascus Fernandus de Belviso,
rector marchiae Anconitanae, a Matheo Villani IX, 75. 77. dictus Gomise.
3) Qui dictus est supra f. 195; a. 1360, p. 104.
112 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
1364. nabovi certam maximam quantitatem peccunie ; qui do-
minus papa misit ibi pro custodia dicte civitatis Bononie
dominum* Andruinum cardinalem tituli b>1 et
accipiendo tenutam et posessionem dicte civitatis pro
sancta Eomana ecclesia; et sic deinde clerici et prelati 5
sub iurisdictione dicti dominia Bernabovis babuerunt
bonamc et veram pacem*.
J^65; Anno Domini M°CCC° a dominusa Ambro-
(Bcc). . .
sius, filius naturalis dicti dominia Bemabovise, collecta
maxima multitudine * equitum et peditum armatorum 10
accessit super teritorium Ianuensemg ad locum qui dici-
tur La Speza et ibi igne et ferro devastavit et spoliis
omnino consumpsit2. Deinde11 habita pecccunia1 in quanti-
tatek a Ianuensibus inde recessit. Postmodum equitavit
in partibus Romandiole et Tuscie omnia igne et ferro 15
devastando l , cui nullus poterat sibi m resistere ; demum
equitavit super teritorium11 Apulie et Calabrie et Terre
Laboris devastando et consumendo terras et loca sancte
matris ecclesie et regine Apulie3, et omnia penitus ad
nichilum reduxisset, nisi Deus previdisset0, quia non 20
reliquid11 ullum malum inpunitum. Dominusq autem
1368. papa cum auxilio dicte dominea regine et alliorum do-
minorum suorum conligatorum r dedits talem ordinem,
(Sept.). quod una die gentes dicti dominia pape et predictorum
dominoruin agressi* fuerunt in quadam valle, quod non 25
poterant fugere, gentes dicti dominia Ambrosii, et sic
viriliter preliati fuerunt, quod penitus nullus fuit pre-
dictarum gentium11 domini Ambrosii, qui posset evadere,
quin caperetur aut mala morte moreretur4; et hoc mira-
bile miraculum divinum fuit, et multi postea ex dictis 30
gentibus, allii laqueo fuerunt suspensi, aliqui in flumi-
*) Sequitur: Anno D. M0CCC°LX°VI. habito coloquio cum d.
Karolo inperatore Avinioni deletum ; cf. infra p. 113, /. 10.
a) . d . c. b) spatium notnini inserendo vacat. c) seq. 2 (et) delet. d) spa-
tium numero supplendo vacat. e) seq. cu delet. f) multitudo corr. multitudine c. 35
g) sic c; seq. et deiet. h) seq. hib' delet. i) sic c. k) seq. recessit delet. 1) seq.
s delet. m) sibi delendum. n) seq. ca delet. o) opuidisset corr. puidisset c.
p) sic c. pro relinquit. q) . D . c. r) seq. una die ei delet. s) dederunt corr.
dederit(?), sequente V vel a', c. t) sic c, lege aggresse. u) seq. q. (qui) (corr. d?)
delet. 40
1) Presbi/terum S. Marcelli. 2) Cf. Georg. Stella, Ann. Ge-
nuensesy Muratori, SS. XVII, col. 1097. 3) Iohannae. 4) Cf.
<Cron. Sanese', Muratori, SS. XV, col. 195; ib. XXI, col. 1035.
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 113
nibus precipitati, et finaliter de mille non remanserunt 1368.
X, quin mala morte punirentur.
[Annoa Domini M°CCCLXYIII. pastores et prelati
et allii rectores ecclesiarum sub dominio dominorum
5 Bernabovis et Galeazii de Vicecomitibus de Mediolano
male tractati fuerunt, ponendo taleas gravissimas dictob
clero Cremonensic ac inpossitiones, et hoc fuit eodem
millesimod de mensibus Marcii et Aprillis]. Mart.Apr.
Anno DominiM°CCC°LXVII.e dominusf papa supra- 1367.
io dictus habito prius coloquio *cum dominof Karolo in- y. 199.
peratore Avinioni1 per mare ivits Ianuam, deinde Romam
cum magno navigio, invitis et contradicentibus quasi
omnibus cardinalibus, et ibi preordinavit et fecit certos
cardinales eth
15 Anno Domini M0CCC°LXVIIIIor dominusf inpe- 1368.
rator predictus recedendo de Mantua ivit Montem- (Oct.nj.
fisconum, ubi erat dominusf papa, et dominusf papa re-
preendit1 eum, quod dimisisset se peccunia corumpi a
tyrampnis Lonbardis. Item eodem millesimod dominus f
20 papa supradictusk, dum quadam die equitaret a Monte-
fiscono * Eome et esset prope Eomam unum milliare vel (oa. 21;.
circa, dictus inperator sociavit dictum dominumf papam
tenendo equum pro freno, destrando1 usque ad Sanctum
Petrum 2. Et circa idem tempus dictus dominusf papa
25 misit exercitum suum copiosum ad civitatem Perosem,
duravit . . . .n.
Anno vero eiusdem1 de mense Decembr. ma.xima 1?"^*
conligatio facta fuit inter dommum papam cum suis
subditis ex una parte, Florentinos, Pisanos, Paduanos,
30 marchionem Estensem, Mantuanos atque Eeginos et allios
quam plures magnates et dominos Romandiole et Tuscie
et Lonbardie et specialiter cum domina et nobilli do-
minaf Iohanna regina Neapolitana et Provincie ex al-
tera0 contra et adversus nobilem et egregium dominumf
35 Bernabovem de Vicecomitibus, Mediolani, Laude, Cre-
mone, Parme, Brixie et Pergami dominumf generalem3.
a) uncis inclusa in marg. (sinistra) exteriore ab Alb. post suppl., non adposito
signo, quo indicetur, quo loco haec inserenda sint. b) seq. cre delet., Alb. cremon scri-
bere voluit. c) creraoa c. d) M° c. e) VII corr. ex VIIII? c. f) . d . c.
40 g) seq. venetia delet. h) seq. an delet. i) sic c. k) supra I (?) c. 1) seq. ro-
mam (?) delet. m) seq. s ? et ? delet. n) spatium unius sillabae vacat. o) supple
parte.
1) Cf. supra p. 108. 2) Eadem supra p. 109. relata sunt.
3) Cf. Sozom. Pistor., Muratori, SS. XVI, col. 1086.
Cronica Alberti de Bezanis. 8
114 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
Quare clerici, prelati et allii relligiossi subiecti dicti do-
minia Bernabovis capti et incarcerati fuerunt, inponendo
sibi talleas et inpositiones gravissimas et intollerabilles,
ponendo eos in cipo et conpedibus, affligendo eos pane
et aqua, sic quod pro solutione dicte talee eos oportuit 5
eorum mobillia et inmobillia pignori obligare, et hoc
7jf 2^;fuit eodem millesimo die XXIIIIor Ian. Et quasi in-
1369. continenti dictus dominusa Bernabos cum maxima quan-
titate equitum et peditumb equitavit ad castrum c>1
diocesis Lunensis volendo aripere civitatem Luche, que 10
erat in custodia dominia cardinalis2 tituli c pro
domino inperatore, set nichil inde honoris reportavit.
Set in dicto castro per aliquos dies permansit, in tantum
quod habuit dominium castri Sancti Yminiati ac alliorum
quam plurium castrorum subditorum comunis Florentie; 15
et ibi conflicte fuerunt gentes comunis Florentie in
maxima quantitate equituin et peditum; quod dominium
dictorum castrorum duravit quasi per sex menses, quia
Florentini ea vi recuperaverunt.
Item eodem anno dominus inperator Constantino- 20
politanus nomine don Petrus 3 Romam venit ad summum
pontificem cum maxima quantitate nobilium Grecorum
penitens de erroribus suis, quos diu habuerunt Grecosd
circa articulos fidei, et accepta instructione et informa-
tione dictorum articulorum baptizatuse est more Eomane 25
ecclesie. Errores vero, in quibus errabant, sunt hii,
videlicet :
Primo dicebant et tenebant, quod spiritus sanctus
tantum a patre procedit et non a fillio.
Secundus est, quod non potuit neque debuit poni 30
in simbolo fillioque.
Tercius est: dicunt, quod illi qui apposuerunt ex-
comunicati sunt, quia contra preceptum Niceef sjnodi
hoc fecerunt.
Quartus est, quia dicunt se non vocatos fuisse ad 35
dictum concilium, ideo dominusa papa illud apponere
non potuit.
a) . d . c. b) post haec spatium vacuum unius sillabae. c) spatium notnini
inserendo vacat. d) sic c. ; lege Greci. e) batpatus c. f) sic c. pro Nicene.
1) Sarzanam supplendum esse videtur, exercitu Bemabovis duce 40
Iohanne Hackwood iam in territorio Florentino oppugnante Florentinos
castrum S. Miniati obsidentes. 2) Guidonis de Bolonia episcopi Por-
tuensis ; cf. supra p. 110. 3) Potius Iohannes V. Paleologus. Cf.
Ragnald., Ann. eccl. XVI, a. 1369. § 1 — 5.
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 115
Quintus est, quod dominusa papa non habet potes-
tatem universalem, set patriarcha Constantinopolitanus
debet ei esse par et potestatem consimilemb in honore.
Sextus est, quod nullus salvatur, nisi baptizetur c
5 baptismo Grecorum.
Septimus est, quod sacramentum altaris non debet
fieri in azimo, set tantummodo in fermentato.
Octavus est, quod nulius vadit usque ad diem iu-
dicii in paradisum, nisi beata virgo et anima latronis
io crucifixi cum domino nostro.
Nonus est, quod nullus vadit in purgatorium.
Deciums est, quod faciunt divortium contra precep-
tum evangelicum.
Quos erores multis temporibus tenuerunt, et nunc 1369.
15 conponcti corde confitentes erores suos reversi sunt ad
gremium et ad unitatem sancte matris ecclesie et fidei
catholice, sine qua nemo potest salvared. Deinde per
dominuma summum pontificem preceptum et inhibitum
est ine omnibus portubus et insulis marrinis, quod de-
20 cetero nullus audeat vendere aut emere Grecos aliquosf,
ut prius omnibus licitum fuerat. Deinde post paucos
menses dictus dominusa inperator cum benedictione
papali anno Domini LXX. intravit mare Adriaticum et 1370.
reversus est ad partes suas in pace [des mense Iulii]. j«i.
25 *Item eodem millesimo dominusa Bernabos supra- *f. 199'
dictus equitare fecit suas gentes in maxima quantitate
pugnatorum — quarum capitanei erant quidam dominusa
Iohanes deh Acuto Anglicus, Iohanes de Reten Alama-
nus — super teritorium Pisanorum ad instantiam do-
30 minia Iohanis de Lagnella, condam dicte civitatis do-
mini ac ducis, et quia dicti Pisani erant in liga domini a
pape et sequacium suorum, conburendo et depredando
omnia, que aripere poterant. Set tamen eam capere
non potuerunt et inde recesserunt, quia pre nimia
35 charitudine victualium x , et versus Parmam redierunt.
Deinde dicte gentes equitaverunt super teritorium Bono-
niensemk derobando et devastando omnia extrinseca que
potuerunt. Allie vero gentes, que remanserant dicto
dominoa Bernabovi, equitaverunt super1 teritorium civi-
40 tatis Eegii, cui preerat dominusa Feltrinus de Gonzagha,
a) . d . c. b) sapple habere. c) batpetur batprao c. d) sic c. pro salvari.
e) et I, 1 (in) delet. pro et, quod delendum erat. f) aliquas c. g) de m. Iulii alio
atramento post ab Alb. add. h) seq. c delet. i) quaedam supplenda esse (ut btare
non potuerunt,) conicies. k) sic c. 1) seq. terti delet.
8*
116 CRONICA ALBERTI DE BEZANIS.
1370. et ibi dominusa Bernabos facere fieri incepit bastitam
miain pro obsidendo dictam civitatem et fecit extirpare
et evellere omnes arbores et devastare blada et allia
campestria dicte civitatis. Set eodem millesimo die
Aug. 3. sabbati tercio Augusti1 dominusa Feltrinus supradictus 5
cum auxilio suorum amicorumb cepit dictas gentes dicti
dominia Bernabovisc, de quibus nullus evasit, quin esset
captus aut interfectus, et cepit dictam bastitam cum
omnibus munimentis, charis et bobus in maxima quanti-
tate in maximum dampnum et vituperium dicti dominia io
Bernabovis.
sept. Item anno supradicto , scilicet M°CCCLXX , de
mense Septembr. dominusa papa una cum Florentinis
et cum auxilio omnium suorum conligatorum misit
maximum exercitum Parmed, et ibie steterunt per aliquod i&
temporis derobando etf cetera mala fa.ciendo. Set fina-
liter inde recesserunt et fecerunt bastitam unam seu
castrum super teritorium Mutinense ad instantiam do-
minia Ferrarie 2 contra castrum Carpi, quod detinetur
per quosdam nobilles de Pilliis. 2a
sept. Anno Domini M° suprascripto de mense Septembr.g
civitas Perusina supposuit se iugo dominia pape et sancte
matris ecclesie. Eisdem vero anno et mense, dum in-
firmaretur8 ad castrum Montis-flasconi, inde recesit et
intravit marre et navigavit usque ad civitatem Avinioni 25.
cum tota curia, relinquens ibi Rome unum cardinalem
tituli h*4, allium reliquit Anchone tituli h,
tercium, videlicet fratrem suum, scilicet dominuma Astor-
gium 5 tituli Albanensis1, ad custodiam civitatis Bononie.
oa. 13. Eodem vero anno, die XIII. Octubr. dominus a 30
Nicholaus de Pelavicinis existens in castro suo Busseti
cum licentia dominia Bernabovis accessit cum maxima
comitiva ad monasteriumk Castioni diocesis Parmensis
a) . d . c. b) seq. e delet. c) seq. nemine delet. Alb. scribere voluit nemine
evadente ut supra p. 111, I. 15. d) parme bis scriptum, prius delet. e) seq. set (?) 35.
delet. f) sequuntur binae litterae deletae. g) setpbr c. h) spatium nomini inserendo
vacat. i) albaii c. ; seq. bon delet. k) moh c.
1) Die lul. 24. hoc factum esse tradit Sozom. Pistor. I. I. col. 1000 ;
die Aug. 20. Chron. Est. Cont. I. I. col. 492. 2) Nicolai marchionis
Estensis. 3) Scil. Urbanus V. papa, qui a. 1370. Aug. 26. Monte- 40
flascone recessit , Sept. 24. Avinionem venit; Reg. Imp. VIII, 'Pcibste'
nr. 127 a. c. 4) Petrum de Stagno card. presb. S. Mariae trans Ti-
berim, qui et legationem marchiae Anconitanae habuit. 5) Potius
Anglicum Grimoaldi dictum.
CRONICA ALBERTI DE BEZANIS. 117
et in dicto monasterioa ignem apponi fecit, sic quod 1370.
totum qnasi conbussit et totum spoliavit et ampliusb
mali fecit, quam habuit a dicto dominoc Bernabovi in
mandatis. Set Deo propitio de licentia dicti domini
5 Bernabovis castrum unumd dominusc abbas dicti loci
fieri incepit.
Anno Domini M°CCCLXX.e de mense f Novembr, Nov. Dec.
et Decembr.g inita et facta fuit pax — [queh parum
duravit] x — inter dictum dominumc papam, Florentinos
10 et Paduanos et eorum conligatos ex una parte et1 no-
billem et egregium dominumc dominumc Bernabovem
supradictum et eius conligatos ex altera2, quam Deus
conservet et confirmet ! Amen. Eodem vero anno die
XVIIIIor Decembr.k dictus dominusc papa diem clausit Dec. 19.
15 extremum * , cuius anima requiescat in pace m !
a) raon c. b) seq. fecit quam habuit delet. c) . d . c. d) seq. illi A (?)
delet. e) seq. die XX. delet. f) seq. decebr delet. g) decebr c. ; seq. fac delet.
h.) uncis inclnsa in marg. alio atramento ab Alb. suppl. i) seq. . d . (dominum) delet.
k) decebr ab Alb. in marg. suppl. 1) seq. in pace delet. m) decem circiter versus
20 paginae 199. versae post haec vacant.
1) Haec verba uncis inclusa scripta sunt a. 1371. aut postea,
cum bellum renovatum esset. Albertus haec reliqua scrtpsit tempore
pacis servatae ; cf. I. 12 sq. 2) Pax die Nov. 10. Bononiae facta ( Verci,
{Storia della marca Trivigiana' XIV, Doc. p. 57), sed iam sequente anno
25 ineunte fracta est; cf. Cipolla, 'Storia delle signorie Italiane' p. 155.
K. W.
INDEX
NOMINUM PROPRIORUM ET RERUM.
Maior numerus paginam, minor lineas quinas indicat.
A.
Abag[a]rus rex Edissae 30, 10.
Abathia (Abachia), Badia (Polesine)
ad Aihesim fl. (prov. Rovigo)
52, 15.
de Abbano {falso Albano) villa,
Abano (distr. Padova) 46, 15.
Abraminus (Abraham) de Bezanis
abbas monast. S. Laurentii
Cremon. 71, l. 94,25. 95. 98. 99, 10.
101,20.
Abruciuin, Abruzzo prov. 104, 20.
Acon, Acharon, civ., Tholomaida
41, 40. 45, 25. 64, 15. — Acho-
nensis obsidio 41.
de Acuto (Hackwood) : Iohanes.
Adalaida (comit. Taurin.) 15, 10.
Adalbertus, Albertus, episc. Pra-
gensis 8, 1.
Adaldoaldus rex Longobard. , fil.
Agilulphi regis 2, 20.
Adelaxia comitissa, uxor Ugonis
com. 13, 10.
de Adigheriis , gente Parmensi:
Ugolinus II. episc. Cremon.
Adrianopolis v. Andrinopolis.
S. Adriani tit. Rom. 61,25; card.
diac. : (Ottobonus).
Adrianus IV. papa, (Nicolaus) card.
episc. Albanensis 26, 40. 27. 32.
33, 30.
Adrianus V. papa, (Ottobonus) de
Flisco de comitibus Lavaniae
card. diac. S. Adriani 61.
Adriaticum mare 110, 5. 115, 20.
Adua fl. , Adda 48, 30. 89, 25.
91, 15.
Affrica 59,25. 60, 10.
S. Agathae eccl. Cremon. 53, 20.
Agilmundus rex Longobard. , fil.
Agionis 1,20.
Agilulphus rex Longobard. 2, 20 ;
fil. : Adaldoaldus.
Agion, Agyon,duxLongobard. 1,15;
fii. : Agilmundus.
Agnelli, gens Brixiensis 66, ;;5.
Agnes filia Henrici IV. imp., (uxor
Frederici I. ducis Sueviae) 22,15.
Agnes filia Azonis II. march. Es-
tensis, uxor Ezelini II. de Romano
46. 30.
Agnes filia Ezelini II. de Romano,
mater Ansedisii de Guidotis 46,40.
Aycardus archiep. Mediolan. 90, 15.
Aicardus abbas de Leno 97,5, n. 1.
(Aimericus) Haymericus rex Un-
garorum, fil. Stephani I. regis
11, 5; sponsa 11, 5.
(Aimericus) patr. Iherosolymit. 42, 5.
Aistulphus (falso Arstulphus) rex
Longobard. 3, 10.
Alamania 20. 21,25. 24, 40. 25,40.
29,20. 32,25. 33,i. 34,5. 38. 39,5.
45. 48. 50, 15 (Alamaniae rex).
53, 10. 54. 73, 30. 74, 15. 97, 25.
103,30. 106,20; Alamaniae prin-
cipes 54, 25. — Alamanica regna
34, 25 ; Alaminea regna 108, 25.
de Alamanis, gente Cremon. :
Egidiolus.
Alapiae. Aleppo, Haleb, rex: Zenki.
INDEX.
119
Albanum, Albano 34; Albanenses
card. episc. : Nicolaus, Angli-
cus Grimoaldi (falso Astorgius).
Alberticulli, gens Brixiensis 66, 30.
Albertus cf. Adalbertus.
Albertus I. dux Austriae, I. rex
Rom. 65,25. 66,5.
Albertus (rex Italiae) 8, 15.
Albertus I. archiep. Magunt. 19, 10.
Albertus de Bezanis Cremon., mon.
et abbas monast. S. Laurentii
Cremon. (72, 20). 111, 1.
Albertus comes Vicentinus 47, 15;
uxor: Iunia.
Albertus de Paone Paduanus 47, 15;
u x 0 r : Palma novella.
Albertus I. de la Scala dom. Ve-
ronae 68, 15.
Albertus II. de la Scala dom. Ve-
ronae 96, 15; fr. : Mastinus.
Albertus Bononiensis 23, 30; fil.:
Lucius II. papa.
Albigensium, Albingensium (Albi)
terra 43.
Alboynus rex Longobard., fii. Al-
doyni regis 2, 1.
Alboynus de la Schala capitaneus
Veronae 69, 20 ; f r. : Bertola-
meus.
Albricus de Polenta (Ravennas),
pot. Brixiensis a. 1314/15. 83, 5.
Albricus de Romano, fil. Ezelini II.
47, 20.
Albricus Tuschulanus 11, 10; fil.:
Benedictus IX. papa.
Aldibrandus mon. Cluniac. et archi-
diac. Rom. = Gregorius VII.
papa.
Aldoynus rex Longobard. 2, 1;
f i 1. : Alboynus.
Aldovrandinus III. marchioEstensis,
dom. Ferrariae, fil. Opizonis III.
march. 104, 25, n. 5. 107.
Aledaxia filia Ezelini II. de Ro-
mano 47, 35.
Aledeyta soror comitum de Man-
gono, uxorEzelini II. deRomano
47, 15.
Alexander II. papa 13. 15, 5.
Alexander III. papa, fil. Raynutii
Senensis 27 — 30, 1. 33, 35. 34, 30.
37. 38, 1.
Alexander IV. papa 58, 20.
S. Alexandri eccl. Cremon. 18, 40.
Alexandria civ., dicta Civitas-nova et
Palea, Alessandria 28, 20. 34, 30.
35, 1. SQ. 64, 10. — Alexandrini 35.
Alexius Cyminianus (Cumnenus) I.
imp. Constantinopolit. 14, 15. 18.
Alexius II. imp. Constantinopolit.,
fil. Manuelis imp. 33, 10.
Alexius III. imp. Constantinopolit.,
fil. Isaac imp. 50.
Alexius IV. imp. Constantinopolit.
50. 51, 20.
Alexius Murzufluus (Murzifluus)
imp. Constantinopolit. 50. 51.
(Alfonsus X.) rex Castellae 59, 40;
fr. : Henricus.
Almaricus (de Bena) haereticus
44, 20.
Aloysius de Cavalcabobus Cremon.
85.
Alpes Veronensium 32, 30.
Altisiodorensis (Auxerre) c o m e.s :
Petrus.
de Amatis , gente Cremon. , illi
80, 25 ; de Am. : Supramontus.
S. Ambrosii eccl. Cremon. 18, 35.
S. Ambrosii, Ambroxii, eccl. Me-
diolan. 5, 20. 38, 15. 74, 5.
Ambrosius fil. illegit. Bernabovis
de Vicecomitibus 112.
Anacletus II. papa, Petrus card.
presb., fil. Petri - Leonis 20 — 22.
Anagnia, Anagni 29, 20.
S. Anastasiae tit. Rom. c a r d.
presb. : Teobaldus.
S. Anastaxii monast. propeRomam,
Tre Fontane 24, 15. 27, 35 ; a b b a s :
Bernardus.
Anastaxius IV. papa, fil. Benedicti
Rom. 26. 27, 1. 32, 10..
Ancona, Anchona 52, 30. 116, 25. —
Anconitana, Anchonitana mar-
chia 83,io. 105, 1 ; march..-
Azo II. (VI.) de Este, Iohanes
de Olegio de Vicecomitibus.
S Andreae monast. in monte An-
daonensi, St.-Andre de Villeneuve-
les - Avignon ad Rhodanum fi.
101,25; mon.: Petrus.
S. Andreae eccl. Crcmon. 18, 35.
S. Andreae burgus Brixiensis 77, 1;
porta Brixiensis 78, 1.
Sanctus Andreas, S. Andreae turris,
Santf Andrea (com. Busseto, circ.
Borgo S. Donnino) 48, 35. 49, 35.
120
INDEX.
(AndreasII.) rex Ungarorum 44,20.
57, 10; filia: Elizabet.
Andrinopolis, Adrianopel 50, 30. 51.
Andronicus imp. Constantinopolit.
33.
Andruinus card. presb. S. Marcelli
112, l.
S. Angeli porta Romana 32, 20.
Angli 19, 1. 20, 25. 28, 5. 29, 1. 33, 40.
— Anglia 26,5. 41,45. 45. 59,5.
61,25; reges: Henricus I,
Henricus II, Richardus I.
Anglicus Grimoaldi card. episc.
Alban. v. Astorgius.
Aniciensis (Le Puy) e p i s c. :
Guido.
Anna uxor Karoli IV. imp.
106,20, n. 8.
Afnjsidisius de Guidotis 46, 40.
Antharus rex Longobard. v.
Autharus.
Antyochia, Anthiochia, Antyocena
civ. 28, 20. 41. 51, 35. 59, 30;
princ: Boemundus III; patr. :
Radulfus II.
S. Antonini eccl. Cremon. 18, 40.
Antonius de Padua fr. ord. Minorum
57, 20.
super Apochalipsim liber Ioachim
abbatis 28, 15.
Appeninus mons 17, 25.
Apulia, Apuliae ducatus 17. 18, 20.
20. 21. 23. 45. 48, 25. 54. 59.
60,5. 104,20. 110,25. 112,15; dux:
Rayno (Raynaldus).
de Aquablanca, Aquablancha: Io-
hanes.
Aquanigra 13 , 10 ; m o n a s t. : S.
Thomae.
Aquapendens, Acquapendente 29, 20.
Aquila civ., Aquila degli Abruzzi
17,i.
Aquilegia, Cividale del Friuli 106, 1 ;
Aquiligenses,Acquiligensespatr.:
Popius (Poppo), Gerardus, Ul-
ricus I, Raymondus de la Turre,
Paganus de la Turre, Nicolaus.
Aquisgrani, Aachen 4, 30. 5, 1. 10,5.
25, 15. 48, 10.
Aramonum castrum, Aramon (arr.
Nimes, dep. Gard)? 101,25.
Arath = Edissa civ. 30,5.
S. Archelay mart. corpus 7,5. 44,35.
Arelatum, Arles 4, 30. 5, 1.
de Arena: Ugo episc. Ostiensis
(Gregorius IX. papa).
Aretium civ., Arezzo 17, 30. 61, 1 ;
eccl.: S. Donati.
Argentella 6,30; eccl.: S. Iohanis
Baptistae.
Ariovaldus rex Longobard. 2, 25.
Aripertus I. rex Longobard. 2,30;
f i 1 i i : Bertarith , Gondiperth.
Aripertus II. rex Longobard. 3,5.
Aripertus archiep. Mediolan. 11, 1.
Armeni 39, 40. 41, 10. — Armenia
41, 10. 59, 30. 68, 25 ; r e g e s :
Leo II, Haitho II; Armeniensis
catholicus: Gregorius V; Arme-
nus : Leo V. imp.
Arnaldus de Pellagrua card. diac.
S. Mariae in Porticu 71, (20), n. 5.
Arnaldus mag. Brixiensis 25, 30.
32, 10.
Arnulphus, Arnolphus, imp. 7, 10.
8,10.
Arnulphus episc. Cremon. 13,20.
Arquada de saltu, Arqua (distr.
et prov. Rovigo) 71, 10.
Arstulphus v. Aistulphus.
Artemanni comes 107, 5.
de Artese, AHois, comes: Ro-
bertus II.
Ascalon, Ascalona, civ. 25, 35. 32, 5.
45, 25.
Ascari (Theodorus Lascaris) imp.
Constantinopolit. 51.
Asprandus rex Longobard. 3, 5.
(Assassini) Axasini 45,25.
(Assisium) Asisium, Asisina civ.,
Assisi 43, 25. 56, 20.
Astetensis (Eichstdtt) episc. : Geba-
hardus I.
Asti, Astensis civ., Asti 15, 10. 32,5.
74, 1. 107, 10.
Astorgius (falsopro AnglicoGrimo-
aldi) card. episc. Albanensis, fr.
Urbani V. papae 116,25.
Asula castrum, Asola ad fl. Chiese
(circ. Castiglione delle Stiviere,
prov. Brescia) 82. 86, 10. 96, 25.
(Athesis) fl., Etsch (Adige) 32,30.
Atto episc. Cremon. 3, 30. 4, 1.
Augustus v. Octavianus.
Austria 45, 30. 65,25. 66,5; Austriae
domus 90, 1; marchio Ori-
entalis: Leopardus III; duces:
Leopaldus V, Albertus I.
INDEX.
121
Autharus (falso Antharus) rex
Longobardorum 2, 15.
Avinio, Avinionum, civ., Avignon
86,15. 97. 101,25. 108. 110,25.
112,30. 113,io. 116,25; palatium
papae 97, 20. — Avinionensis dioc.
101,25.
Axasini v. Assassini.
Azo II. (VI.) marchio Estensis et
Anconitanus, pot. Veron. a. 1207.
46, 30. 52. 54. 55, 10 ; f i 1 i a : Agnes.
Azo IV. (VIII.) marchio Estensis
70,i, n. 1. 71,5; fil. : (illegit.)
Frescus; fr. : Francischus.
Azo de Vicecomitibus Mediolan.,
fil. Graleazii, dom. gener. Medio-
lani 81, 15. 92, 25. 99. 100, 25.
101, 5.
Azo de Corigia 104, 1.
B.
Babilon, Babilonia Egypti, Cairo
59, 30. 64. 72, 10 ; s 0 1 d a n i :
Bibars , Melchmensor, Melech-
leseras, (Malik - Naser - Hassan)
72, 10.
Babinberch, Banbenberch, Bamberg
25, 15. 26, 20.
Bacharinus de Picenardis Cremon.
85, 15.
Balacherna (Blacherna) palatium
Constantinopolit. 51, 5.
Balduinus, Baldoynus, IX. comes
Flandriae, I. imp. Constanti-
nopolit. 50, 10. 51.
Balduinus IV. rex Iherosolymit.
42; soror: Sibylla.
(Balduinus V.) rex Iherosolymit.,
fil. Gi-ulielmi Spatae-longae filii
Grulielmi III. march.Montisferrati
42, 10.
de Barbobus gens Soncin. 81, 25 ;
[de] Barbubus : Philiberius.
Bardellorum pars Brixiensis Q6, 30.
Bardus patricius 4, 5.
S. Barnabae eccl. Cremon. 18, 35.
(Bartholdmeus) Bertolameus de
la Schala capitaneus Veronae
69, 15 ; f r. : Alboynus.
Bartholomeus de Grambacurtis
Pisanus 106, n. 7.
Barucci (Baruth, Beirut) districtus
41, 40.
Barum, Barensis civ., Berea, Bari
23, 5. 31, 1. 38, 20. — Barenses
cives 14, 5.
Basalarium Cremon. 55, 1.
S. Bassiani castrum, Sanctus Baxi-
anus, San Bassano ad fl. Serio
Morto (mand. Soresina , circ.
Cremona) 23, 10. 87, 5.
Bavari 25, 20. 26, 20. — Bavaria,
Baveria 25, 15. 92, 30. 94, 5. 95, 5.
96, 10. 97, 25; duces: Henricus
Superbus, (infer.) LodovicusIV.
Baxanum, Bassano (prov. Vicenza)
46, 40. 47, 5. 52, 25.
S. Baxianus v. S. Bassiani castrum.
Beatrix uxor Bonifacii march. 13, 5.
(Bela III.) rex Ungarus 39, 5.
Beltrandus archiep. Burdegal. =
Clemens V. papa.
S. Benedicti ordo monachorum
nigrorum 99, 20. 110, 20; regula
65, 20.
S. Benedicti monast. inter Padum
et Lironem, de Padolirone, S.
Benedetto di Polirone (circ. Gon-
zaga) 19,30; abbas: fil. natu-
ralis Botessellae de Bonacorsis
93, 25.
Benedictus VIII. papa 10, 15.
Benedictus IX. papa, fil. Albrici
Tuschulani 11.
Benedictus X. papa, Mitius episc.
Velletr. 12, 30.
Benedictus XI. papa, Nicholaus
mag. gener. ord. Praedicat.,
card. 69.
Benedictus XII. papa, (Iacobus)
mon. ord. Cisterc. 99. 101, 15.
Benedictus card. = BonifaciusVIII.
papa.
Benedictus episc. Cremon. 6, 30.
Benedictus Rom. 26, 25 ; f il. : Ana-
staxius IV. papa.
Beneventanus : Grregorius VIII.
papa.
de Bentia (Betia) Turclimani 39, 40.
Berea v. Barum.
Berengarius, Beringarius.
Berengarius I. (falso II.) imp. 7.
8, 10.
Beringarius II. (falso IV.) (rex
Italiae) 8, 15.
122
INDEX.
(Berengarius) comes de Sulzbac
26, 25 ; f i 1 i a e : Gertrudis, Bertha.
Bernabos de Vicecomitibus Me-
diolan., fil. Stephani, dom. gener.
Mediolani 104, 10— 110,10—117.
(Bernardus) abbas monast. S. Ana-
staxii prope Romam == Eugenius
III. papa.
Bernardus abbas (Clarevall.) Cisterc.
24, 30. 26; S. Bernardi ordo v.
Cisterciensis ordo.
Berrardus de Madiis episc. Brixi-
ensis, dom. gener. Brixiae 66, 20.
67, 15. 70; fr.: Mafeus.
Berrolinus de Cazago Brixiensis
66, 35.
Bersellus, Brescello ad Padum ft.
Ccirc. Guastalla) 23, 5.
Bertarith, Pertarith, rex Longo-
bard., fil. Ariperti I. regis 2 ;
fil. : Cunipertus.
(Bertha) filia (Berengarii) com. de
Sulzbac, uxor Manuelis imp.
Constantinopolit. 26, 20.
Bertolameus v. Bartholomeus.
Bertoldus comes de Magistretim,
dictus deNiffen (falsoRiffen) 92, 1.
Bertolinus de la Turre, dom. gener.
vicarius Cremon. a. 1314. 83, 15.
Bertrandus del Pogeto card. episc.
Ostiensis et Veletr. 89, 20. 95, 25.
98, 10, n. 2.
Bewolenta, Bovolenta (distr. Piove,
prov. Padova) 100, 25.
de Bezanis, gente Cremon. : (Co-
mes), Ghirardus, Abraminus ,
Albertus, abbates S. Laurentii
Cremon.
(Bibars) soldanus Babiloniae 59, 30.
Biturvienses v. Viterbium.
Blacherna palatium v. Balacherna.
Blaci 51.
Blascus Fernandus de Belviso v.
Comes.
Bleda, Bieda (distr. Civitavecchia)6,20.
Blessensis (Blois) c o m e s : Lodo-
vicus.
Bobiensis (Bobbio) episc. 20, 35.
Bochacii, gens Brixiensis 66, 25.
Boemi, Bohemi 8, 1. 22, 25. —
Boemia 28, 1. 33, 35. 97. 105, 20.
108,25. 110,5; Boemiae, Boemus
rex 4. 9, 30.
(BoemundusIII.) princ. Antioch. 41.
de Bonacorsis, Bonacorsiis, gente
Mantuana : Passarinus, Botessella,
Botironus, Francischus, Guido,
Pinamons.
Bonaventura de Bonacorsis v . Boti-
ronus.
Bonconventum castrum, Buoncon-
vento ad ft. Ombrone (deleg.
Montalcino, circ. Siena) 85, n. 3.
de S. Bonifacio, San Bonifacio
(distr. Verona), c om e s : Rizardus.
Bonifacius VIII. papa, Benedictus
card. 65. 68, 10. 69.
Bonifacius marchio (Tusciae) 13.
19,30; uxor: Beatrix; filia:
Mathilda.
BonifaciusII.marchioMontisferrati,
dom. (rex) Thesalonicae, fil.
Gulielmi III. march. 42. 50, 15 —
52,i; filii: Gulielmus, Deme-
trius.
Bononia civ., Bologna 57,25. 80,20.
104. 107. 111. il2, 1. 116,25.—
Bononienses 71, 5. 87, 20 ; Bono-
niensis populus 111, 15; Bono-
nienses : Honorius II. papa,
Albertus, Lucius II. papa ; d o m.
g e n e r. : Iohanes de Oiegio de
Vicecomitibus. — Bononiense
territorium 115, 35.
de Bonseriis, gente Cremon. : Egidi-
olus episc. Cremon.
Boracius (comes de Gangalando),
capit. et pot. Cremon. a. 1329.
95, 10.
Bosius de Dovaria Cremon. 63.
Boso (falso pro Odone) rex Fran-
corum occident. 7, 15.
de Bosozoro : Iohanes.
Botessella (Guido) de Bonacorsis
Mantuanus 94, 1; fil. naturalis:
abbas S. Benedicti de Padolirone
93, 25.
Botironus (Bonaventura) de Bona-
corsis Mantuanus 94, 1.
Bragida Veronensis, piazza Bra
52, 15.
(Brandeburgensis),Brundeburgensis,
Bardaburgensis marchio 4, 20. 9, 25.
Brixia, Brissia, Briscia, Brisia, civ.,
Brescia l,io. 66. 67.70.76—80,1.
83. 84, 5. 86, 10 — 88, 25. 90. 97.
98, 25. 99. 101, 5. 102, 5. 103, 5.
107,25. 113,35; eccl. et mo-
INDEX.
123
nast. : S. Euphemiae, S. Faustini,
S. Iuliae, S. Petri de dom (maior);
b u r g i : S. Andreae, S. Mafei ;
portae: S.Andreae, S. Iohannis,
Rebuffoni, Torlongna, pusterla
77, 5. 79, 25; platea comunis 84.
— Brixienses, Brisienses 33, 30.
45, 15. 48, 30. 49. 70, 5. 78, 20.
81, 1. 92, 25. 102, 5; milites 49;
extrinseci 77, 10 ; pars populi :
Bruzela ; p a r t e s : Guelfi, Guibel-
lini, Bardelli, Griffi; Brixienses:
Arnaldus mag., Narisius comes;
gentes: Agnelli, Alberticulli,
Bocbacii, Brusati, Buchi, de Cal-
caria, de Calvixano, Calzavellii,
de Cazago, de Concessio, Confa-
nonerii, Federici de Valcamonica,
Flamegi, de Foro, Fregamuli =
de S. Gervasio, de Gambara,
Griffi, Guaytani, de Gusiago, de
Yseo, de Lanuce, de Lavellongo,
Lechapesti, Madii, Mandugasini,
de Mayrano , de Martilego,
Mezani, Oriani, de Palazo, de
Palazolo, de Pontecharalli, de
Porzano, Pregnachi, de Roriugo,
Salli, de Salodo , Tagentini,
de Trubecho , de Turbiado,
Ugones ; d o m. g e n e r. (capitanei):
Berrardus de Madiis, Mafeus de
Madiis, Robertus rex Neapolit.,
lohanes de Aquablancha, Symon
Tempesta ; potest. : Iohanes
de Lucino a. 1313/14, Albricus
de Polenta a. 1314/ 15, Gualterotus
marchio de Monticulo a. 1315/16,
lohanes de Bosozoro a. 1357 ;
consiiium 70, 30. — Brixiae,
Brixiensis districtus 70,30. 78,30.
79. 82, 1. 92, 25. 100, 10. 107, 25.
108,5; Brixiana 55, 1 ; Brixiense,
Brixiae territorium 82, 10. 100, 5.
102, 15; Brixiae planum 86, 10.
96, 20 ; planicies 97, 5. — Brixiensis
dioc. l,io. 13,io. 53,i; episc:
Berrardus de Madiis, Fredericus
de Madiis. — Brixiensis moneta
70, 20.
Brixianorium , Bressanore prope
Castelleone (mand. Soresina, circ.
Cremona) 18, 1.
Bruno fil. Ottonis (ducis Carinthiae)
— Gregorius V. papa.
Brusati, Brussadi, Brusadi, Bruxati,
Bruxadi, gens Brixiensis 67, 10.
98, 25 ; de Brusatis : Tebaldus,
Niger.
Bruzela, Brugela, Burzella, pars
populi Brixiensis 49.
Bubonis (Rom.): Petrus.
Buchaleonum palatium Constanti-
nopolit. 51, 5.
Buchi, gens Brixiensis 66, 30; de
Buchis: Conradus abbas S.
Faustini Brixiensis.
(Bulgari) Burgari 39, 10. — Bur-
garia 39, 5.
Burdegalensis (Bordeaux) a r ch i -
ep. : Beltrandus.
Burdinus Hispanus (archiep. Bra-
car.), antipapa 19, 15 (n. b).
Burgari, Burgaria v. Bulgari.
de Burgo, gente Cremon., illi 75, 15.
80, 25 ; de B. : Nicholinus.
Burgondia 28, 5. 33, 35 ; c 0 m e s :
Gulielmus I.
Burgondius abbas monast. S. Lau-
rentii Cremon. 28, 30.
Burgus S. Donini, Borgo San
Donnino 48, 30.
Burzella v. Bruzela.
Bussetum, Busseto ad fl. Ongina
(circ. Borgo S. Donnino, prov.
Parma) 48, 35. 116, 30.
Butizoli, Bedizzole (mand. Lonato,
circ. Brescia) 102, 15.
C. I£.
Calabria 18, 25. 28, 10. 44, 15. 45,35.
48, 25. 112, 15.
de Calcaria gens Brixiensis 67, 10.
Calcinatum, Calcinato ad fl. Chiese
(mand. Montechiaro sul Chiese,
circ. Castiglione delle Stiviere,
prov. Brescia) 49, 20.
Kalephi fl., Saleph 41, 15.
Calistus II. papa, Guido archiep.
Viennensis, fil. (Gulielmi I.) com.
Burgundiae 16. 19.
Calistus (III.) papa, Iohanes de
Struma card. presb. 27, 30.
Calvisanum , Cahisano (mand.
Montechiaro sul Chiese, circ.
Castiglione delle Stiviere, prov.
Brescia) 84, 10 ; de Calvixano,
gente Brixiensi : Gratiadei.
124
INDEX.
Calzavellii, gens Brixiensis 66, 35.
de Camino domus (gens) 46, l.
Campania, Champagne 41, 35; co-
m e s : Henricus II.
de Campo S. Petri, Camposampiero
(prov. Padova), domus (gens), illi
46. 47 ; de C. S. P. : Tysolinus I,
Gerardus, Tiso novellus.
Campretum, de Campreto curia 47.
52, 5 ; de Campreto : Maria.
Canis I. de la Schala, dom. Veronae
84, 15. 86, 10. 93, 25. 96, 15.
Canis II. de la Schala, fil. Mas-
tini II, dom. Veronae 103.
109, 15.
Canis dictus Martinus IV. papa
62, 30.
de Canosia, Canossa: Fachetus
marchio.
Cantuariensis (Canterbury) a r c h i -
ep. : Tomas.
Capeleta dicta Guelfa pars Cre-
monensis 63, 5.
de Capellis, gente Mediolan. : Petrus
episc. Cremon.
Capitolium Rom. 24.
Capuanus princ. : Robertus.
de Cararia, gente Paduana: Marsi-
lius, Iacobinus.
Caravazium, Caravaggio (mand. et
circ. Treviglio, prov. Bergamo)
91, 15.
Carcanum, Carcano ad lacum de
Alserio (mand. Erba, circ. Como)
34,i.
Carcia fl., Garza 79, 10.
cardinales 13, 25. 17, l. 20. 24, 20.
44, 30. 58. 59, 10. 60, 20. 61, 25.
110,25. 113,io; quatuor 77; duo
57, 30. 106, 10 ; Nicholai V. anti-
papae 94, 10.
Carinthiae duces: Otto, Henricus.
caritudo victualium a. 1311. 80,5;
a. 1369. 110, 10.
Carnicorius v. Gregorius.
Karolus Magnus imp. 1, 15. 3 —
5, 10. 6, 1. 25, 30 ; f i 1 i i : Pypinus,
Lodovicus. — Karoli sedes
Aquisgrani 25, 15.
Karolus III. imp. 7, 10.
Karolus IV. imp., fil. Iohanis regis
Boerniae 105. 106. 108—110.
112, 30 — 114, 10; fr. illegit. :
Nicolaus.
Karolus (Simplex) rex Francorum
occident. 7, 15.
Karolus IV. rex Franciae 89, 5,
n. 2.
Karolus comes Provintiae, I. rex
Siciliae 58,25 — 60; f r. : Lbdovi-
cus IX. rex Franciae.
Karolus comes Flandriae 22, 10.
Karolus Sine-terra (I. comes Va-
losiae), fr. Philippi IV. regis
Franciae 68.
Carpi castrum, Carpi (circ. Modena)
116, 15.
Karulorum progenies 31, 30.
Casalis-maioris castrum , Casal-
maggiore ad Padum fl. 80, 25.
Castella 59, 40; rex: Alfonsus X.
Castellarium Mantuanum 94, 1.
Castezium, Casteggio (circ. Voghera)
37, 10.
Castionum monast. dioc. Parmensis
116, 30. 117, 1; abbas 117, 15.
Castionum de Striveriis, Castiglione
delle Stiviere (prov. Brescia) 53, 1.
Castonus de la Turre archiep. Me-
diolan. 70, 20. 74.
de Castracanibus : Castrucius dux.
de Castro-novo, Castelnovo di Ve-
rona (distr. Bardolino, prov. Ve-
rona): Gandolfinus.
Castrucius de Castracanibus dux,
capit. civ. Lucanae 96. 10, n. 2:
filii 96, 10.
Castrum Arquadrum, CastelV Ar-
quato ad fl. Arda (circ. Fioren-
zuola d' Arda) 49, 5.
Castrum-Leonis (Leone) castrura,
Castelleone (mand. Soresina, circ.
Cremona) 38, 30. 75, 10. 76, 10.
85, 20.
Castrum - novum in faucibus Aduae,
Castelnuovo Bocca d'Adda (mand.
Maleo, circ. Lodi) 48, 30.
cathalogus inperatorum 93, 1.
Cathenensis civ., Catania 28, 85.
de Caturco, Cahors: Iacobus card.
(lohanes XXII. papa).
de Cavalcabobus, gente Cremon.,
illi80,20. 85. 86,25. 87, 15. 96, 1 :
de C. : Gulielmus (I.) marchio,
Iacobus marchio, fratres horum
76, 10, Aloysius, Gulielmus (II.)
marchio.
Cavense monast. , La Cava 19. 15.
INDEX.
125
Cazacomes episc. Cremon. 59, 35.
de Cazago, Cazzago S. Martino
(mand. Adro, circ. Chiari, prov.
Brescia), gens Brixiensis 67, 10;
de C. : Berrolinus.
Cecilia filia Manfredi Rici, uxor 1.
Ezelini II. de Romano, 2. Dales-
manini de Padua 46. 47.
Celestinus, Cellestinus.
Celestinus II. papa 22, i. 23.
Celestinus III. papa, fil. Petri
Bubonis Rom. 42. 43, i. 44, 35.
45, l. 52, 40.
Celestinus IV. papa , Zufredus
card. 58, 15.
Celestinus V. papa, Petrus de
Morone fr. 65.
Centum-celli 6,20.
Ceperanum, Ceprano ad fl. Liri
29, 20.
S. Cesarii eccl. Romana 24, 20.
Charanzia v. Tharantasia.
Charsenzagum monast., Crescenzago
(mand. Milano) 90, 20.
Christiani 14, 20. 25,35. 29,30.
31, 15. 39, 25. 40. 45. 59, 25.
64, 20. 72, 15; Christianus popu-
lus 68, 20. 95, 1 ; Christianus
exercitus 40. 41. — Christiana
religio 52, 40 ; fides 108.
Christianus archiep. Magunt. 34, 10.
36.
S. Christinae lacus 27, 10.
Christus 30, 10.
Cinellus de Summo canon. Cre-
mon. 71, n. 1.
Circli, gens Florentina 68, 15.
Cisalpini episcopi 19, 25.
Cisterciensis ordinis abbates 43, 15 ;
Cisternensis S. Bernardi ordo
99, 20 ; m 0 n. : Iacobus (Bene-
dictus XII. papa).
Civitas castrum, Cividate al Piano
(mand. Martinengo, prov. Brescia)
45, 15.
Civitas -nova dicta Alexandria 28, 20.
34, 35.
Claffo (falso Classo) rexLongobard.,
fil. Geldeus regis 1,25; fil. :
Guado.
Clarae, Chiari ad fl. Chiese (prov.
Brescia) 84, 10.
Clarevalensis ordo 24, 15.
Clarus - mons , Clermont - Ferrand
22, 35.
Clemens II. papa 12, 5.
Clemens III. papa, fil. Iohanis
scolaris Rom. 31, 20. 42, 25.
Clemens IV. papa, (Guido) episc.
Podiensis , archiep. Narbonn.,
card. episc. Sabinensis 59 — 61,25;
uxor 59, 5 ; liberi 59, 1.
Clemens V. papa , Beltrandus
archiep. Burdegal. 69. 71—73.
85, 35. 86, 15. — Clementinae
decretales (constitutiones) 5. 86, 20.
Clemens VI. papa 101. 103, 15.
Cleph (falso Eleph) rex Longobard.
2, 5.
clerici 105,5. 111,25. 112,5. 114, 1.
Clisis fl., Chiese 102, 15. 107, 25.
Cluniacensis (Cluni) m o n. : Aldi-
brandus (Gregorius VII. papa).
Clusa civ., Chiusi 25, 1 ; de 01.':
Gratianus.
Codex (Iustiniani ?) 10, 1.
Colonia, Koln 16, 1. 25, 10. 28, 10.
— Coloniae comitatus 9, 1. — Co-
loniensis dioc. 5, 1. 10, 5; Colo-
niensis archiep. 4, 20. 9; archi-
ep. : Fredericus I, Rainaldus.
S. Columbani castrum, S. CoJombano
al Lambro (mand. Borghetto
Lodigiano, circ. Lodi) 101, 1.
de Columpna, Colonna: Sarra.
Comes (de Bezanis) abbas monast.
S. Laurentii Cremon. 65,15. 66,1.
Comes Yspanus = Blascus Fernan-
dus de Belviso 111, 15.
cometes a. 1264. 58, 30.
Comitatus, territorium Cremonense
88, 15. 102, 15.
de Comitibus , gente Cremon. :
Cremosianus abbas S. Laurentii,
Iohaninus abbas S. Laurentii.
de Concessio gens Brixiensis 66, 35.
concilium generale Lateranense a.
1215. 44 ; Lugdunense a. 1274. 60.
61,25; Vienense a. 1311/12. 72.
Confanonerii , Confanonii , gens
Brixiensis 67. 70, 10 ; de Confa-
noneriis : Coradinus et fratres
eius, Iverardus abbas S. Euphe-
miae, Raynaldus.
Confluentia, Coblenz 25, 10.
Conpostellana eccl. 21, 10; Con»
postellanus episc. 16, 25.
126
INDEX.
(Conradinus) Coradinus rex Siciliae,
nepos Frederici II. imp. 59. 60.
Coradinus de Confanoneriis Brixi-
ensis 67, 25. 81, i; fratres 67,25.
Conradus, Coradus.
Conradus II. rex, I. imp. 10, 30 —
12, l. 20, l.
Conradus III. rex (falso II. imp.)
17, 10. 21—23, 30—26. 31, 30. 42, i ;
fil. : Henricus; f r. : Fredericus.
Conradus fil. Frederici I. imp.
39, l.
Conradus marchio Montisferrati,
fil. Gulielmi III. march. 41.
42. 45.
Conradus de Buchis Brixiensis,
abbas S. Faustini Brixiensis
99, 25.
Coradus de Gonzaga 104, 5.
Constantia, Constanz 38, 5.
Constantia filia Rogerii II. regis
Siciliae, uxor Henrici VI. imp.
18, 20 (falso Constantini). 38, 15.
45, 5. 48, 15.
Constantinopolis urbs 4, 10. 24, 35.
26. 28, 10. 33, 10. 39, 25. 42, 15.
50. 51; eccl. : S. Sophiae;
p a 1 a t i a : Balacherna, Bucha-
leonum; columna Tauri. — Con-
stantinopolitani cives 50, l ; Con-
stantinopolitanus imp. 4, 10 ;
Constantinopolitanus patr. 4, 15.
115, l ; im p. : Alexius I, Manuel,
Alexius II, Andronicus, Ysaac,
Alexius III, Alexius IV,
Alexius Murzufluus, Balduinus I,
Henricus, Petrus, Iohannes V.
Paleologus (falso Petrus).
Constantinus electus imp. Con-
stantinopolit. 50, 35.
Coradinus, Coradus v. Conrad.
de Corbera, Corbara (circ. Sa-
lerno, prov. Principato Citeriore) :
Petrus (Nicholaus V. antipapa).
de Cordona: Raymondus.
de Corigia, Corigio, Coregio, Cor-
reggio (circ. Reggio Emilia),
gente Parmensi : Matheus, Gu-
bertus, Azo.
de Corobiano , gente Vercell. :
Symon, Frangischus.
corona ferrea 5,1. 10, l. 74. 105,25.
106,io; argentea 5, l. 10,5;
aurea 5, 5. 10, 5. 105, 25. 106, io;
pallea 105, 25.
Corsica insula 20, 30. — Corsicani
episcopi 20, 35.
SS. Cosmae et Dalmiani eccl.
Cremon. 18, 35.
Costa, Costa ad fl. Adigetto (distr.
Rovigo) 71, 10.
Crema civ. 15, 20. 22, 30. 23, 5.
25, 25. 27, 30. 33, 10. 38, 5. 45, 20.
82,io; de Cr. : Guido (Pascha-
lis [III.] papa).
Cremona, Cremonensis civ. 3, 25.
6—12. 14. 15,20. 16. 18,30. 19,35.
21, 15. 24, 5. 27, 25. 28, 30. 29, 30.
33, 40. 34. 38. 43. 47, 45. 48, 35.
49. 51, 40. 53—56. 59, 30. 63.
66,1. 67,30. 70,15. 74,io-76.
78.79,15-82,1—86,5-88. 94.^
—96. 98. 99. 101, 5—103, 5. 106.
108, 10. 110, 15. 111, 10. 113, 35;
civitas vetus 53, 30. 54, 5. 55, 1 :
civitas nova 53. 55,5; eccl. et
m 0 n a s t. : S. Agathae, S. Ale-
xandri, S. Ambrosii, S. Andreae.
S. Antonini, S. Barnabae, SS.
Cosmae et Dalmiani, S. Donati,
S. Egidii, S. Heraxmi, S. Galli,
S. Georgii, S. Gervaxii, S. loha-
nis de Pipia monast. , Ypoliti,
S. Laurentii monast., S. Leo-
nardi, S. Marci, S. Mariae maior,
S. Martini, S. Mathei, S. Mathiae,
S. Mauricii, S. Michaelis, fr.
Minorum, S. Nazarii, S. Panta-
leonis, S. Petri, S. Prosperi,
S. Romani, S. Salvatoris, S.
Sepulcri, S. Thomae monast.,
S. Victoris prioratus, S. Vitalis.
S. Viti, Cremonense baptisterium
34, 25 ; p o r t a (quarterius) :
Pertusa; burgus: S. Panta-
leonis; plateae: (=forum) 49,20,
maioris ecclesiae 53, 30, comunis
81,io. 85,5; palatia: comunis
51, 40. 53, 20, episcopale 9, 20;
Basalarium, turris de Mastaleis.
— Cremonenses 15. 18, 1. 19,40.
23. 25, 25. 32, 1. 34, 35. 38. 45.
48, 35 — 50, 10. 51, 10. 52, 1. 53. 1.
54. 70,15. 74,35. 75. 78,25. 80,25.
81,i. 83,30—86,25. 102: Cre-
monensis, Cremonae populus 9, 15.
55, 10. 83, 15 ; militia 55, 1 ; p a r t e s :
INDEX.
12;
Guelfa dicta Capeleta, Guibelini
dicti Tronchazufi, Maltraversia ;
societas populi54, 1; Cremonenses:
Fatius, Homobonus; gentes:
Alamani , Amati, Bezani, Bon-
serii , de Burgo , Cavalcaboves,
Comites, de Dovaria, Madalberti,
Mastalei , Orsones , Pedecani,
Pelavicini, de Persico, Piperarii,
Pizenardi, Ponzones, de Summo,
Zuchelli ; p 0 t e s t. : Matheus de
Coregio a. 1210, Gullielmus
Mastalius a. 1210, Gandolfinus
de Castro-novo a. 1211, Boracius
comes a. 1329; capit. populi:
Supramontus de Amatis a. 1311;
dom. gener. : Robertus rex
Neapolit. a. 1314, Bertolinus de
la Turre vicarius a. 1314, Iacobus
de Cavalcabobus a. 1315/16,
Poncinus de Ponzonibus; abbas
populi : Egidiolus de Piperariis
a. 1316/17. — Cremonensis eccl.
28,5. 30,15; clerus 113,5; episco-
patus 56, 5 ; Cremonense episco-
pium 95,i; episc. : Stephanus,
Atto, Pancoardus, Benedictus,
Lando, Iohanes, Daybertus, Liut-
prandus (Luigo), Oldericus, Lan-
dulfus , Ubaldus , Arnulphus,
Valterus , Orbertus , Presbiter,
Offredus, Sycardus, Homobonus,
Cazacomes , Poncius de Pon-
zonibus , Raynerius , Egidiolus
de Bonseriis, Egidius de Madal-
bertis , Ugolinus I , Dondinus,
Ugolinus II. de Adigheriis, Petrus
de Capellis. — Cremonensis
dioc. 24, 1. 49, 25. 83, 20. —
Cremonensis, Cremonae, districtus
80,25.84,20. 86,25-88,15.95,30;
Cremonense , Cremonae , terri-
torium 70, 5. 100. 108, 10.
CremosianusdeComitibus abbasmo-
nast. S. Laurentii Cremon. 56, 10.
de Crivellis , gente Mediolan. :
Symon.
Cronica marchiae Tarvisinae (Ro-
landini) 46, 1.
S. Crucis eccl. Romana 24, 1 ;
card. presb.: Gerardus.
Cumae, Cumana civ., Como 22, 25.
74, 20. 82, 15. — Cumani 90, 1 ;
g e n s : de Lucino.
Cumana porta Mediolan. 92, 10.
Cumanae portae burgus Mediolan.
89, 25.
Cumani (populus) 51, 30.
Cunipertus rex Longobard., fil.
Bertarith regis 3, 1 ; fil. : (falso)
Rangipertus.
Cuniza filia EzeJini I. de Romano,
uxor Tysolini I. de Campo S.
Petri 46, 5.
Cuniza filia Ezelini II. de Romano,
uxor Rizardi com. de S. Bonifacio
47, 20.
de Curtis, gente Placent. : Petrus
abbas S. Laurentii Cremon.
Curtracense (Courtrai) proelium
a. 1302. 68, (5), n. 4.
Cyminianus (Cumnenus) : Alexiusl.
imp.
Cyprus, Ciprus, insula 45, 25. 64, 20.
68,25. 108; reges: HenricusII,
Petrus I.
I>.
Daybertus episc. Cremon. 7, 25.
(Dalesmaninus) Delesmaninus, Dul-
cemaninus, de Padua 46, 35.
47, 10; uxor: Cecilia; soror:
Speronella.
Damasceni (Iohannis) liber 25, 1.
Damascus 28, 25.
Damascus II. papa, Poppo (Popius)
patr. Aquileg. 12, 5.
Danai = Greci 18 (Dani 18, 10).
33, 1.
Datia (= Dania) 28, 1. 33, 35.
David dom. Indiae, fil. Iohanis
presb. 50, 5.
DecretalesHonorii III. papae 55, 30 ;
Innocentiilll. papae 43, 30; Gre-
gorii IX. papae 59, 15 ; Clemen-
tinae 5. 86, 20.
Decretum Gratiani 25, 1.
Delesmaninus v. Dalesmaninus.
Demetrius rex Thesalonicae, fil.
Bonifacii II. march. Montis-
ferrati 52, 1.
Desiderius rex Longobardorum l,io.
3, 15.
Dexenganum, Desenzano sul Lago
(di Garda, mand. Lonato, circ.
Brescia) 53, 1.
Dexium, Desio (circ. Monza) 62, 15.
128
INDEX.
Didacus episc. Oxomensis 43, 20.
S. Dionisii eccl., St.-Denis 7, 15.
Dominicus fundator ord. Praedica-
torum 43, 20. 55. 50, 15. 57, 25.
S. Donati eccl. Aretina, id est
episcopium 17, 30.
S. Donati eccl. Cremon. 18, 35.
Dondinus fr. Minor, episc. Cremon.
94, 20. 98, 10.
de Dovaria, gente Cremon. : Bosius.
Dulcemaninus v. Dalesmaninus.
E. (Ae).
Ecclesiasticahistoria (Eusebii) 30,io.
eclipsis solis a. 1187. 30,25.
Edissa civ. = Arath 30; rex:
Abag[a]rus ; a r c h i e p. : Hugo.
Edginga v. Hedwiga.
S. Egidii villa, St.-Gilles 20,25.
57, 1 ; de villa S. Eg. : Clemens
IV. papa.
S. Egidii eccl. Cremon. 43, 15. 53, 20.
54, 5.
Egidiolus de Bonseriis Cremon.,
episc. Cremon. 72, 25.
Egidiolus de Alamanis Cremon.
85, 15.
Egidiolus de Piperariis Cremon., ab-
baspopuliCremon. a. 1316/17. 85.
Egidiolus de Ugonibus Brixiensis
99, 25.
Egidiolus v. Ziliolus.
Egidius Yspanus card. episc. Sa-
binensis 104, 25. 111, 20.
Egidius de Madalbertis Cremon.,
episc. Cremon. 73, 1. 86, 5.
Egiptus 72, 10.
electores (principes imperii) 92, 30.
105, 20.
Eleph rex Longobard. v. Cleph.
Elizabet, Helizabet, filia (Andreae
II.) regis Ungarorum, uxor (Lo-
dovici IV.) lantigravii Thurin-
giae 44, 20. 57, 10.
Emanuel, Emanuhel v. Manuel.
Emeritana (Merida) prov. 16, 25.
Empyretae (= Epirotae) 45, 40 ;
dux (rex): Margaritus.
Eneas 1, 10.
Epirotae v. Empyretae.
S. (Erasmi) Heraxmi eccl. Cre-
mon. 18, 30.
Erbipolensis ( Wurzhurg) e p i s c. :
Cothofredus.
Erebertus dux Longobard. 2, 10.
Eridanus fl., Po 22, 30; cf. Padus.
erucarum pestis a. 1146. 26, 1.
Eschulana civ., Ascoli 64, 25 ; de E. :
Ieronimus (Nicolaus IV. papa).
Este, Este (prov. Padova) 71,5;
Extensis domus (gens) 46, 1 ;
Estenses , Extenses , Hestenses
marchiones 104, 25. 107 ; m a r c h. :
Azo II. (VI.), Azo IV. (VIII.),
Frescus, Francischus, Opizo III,
Aldovrandinus III, Nicolaus II.
Eugenius III. papa, (Bernardus)
abbas monast. S. Anastaxii 24.
25, 5—27, 15. 31, 30.
S. Euphemiae monast. Brixiense
79,i; abbas: Iverardus de
Confanoneriis.
Eusebius (Caesariensis) 15, 35.
Eustorgius episc. Mediolan. 28, 10.
Ezelinas, Hezeliuus.
Ezelinus de Honoria 46,5; fil. :
Ezelinus.
Ezelinus I. Balbus de Romano, fil.
Ezelini de Honoria 46. 47, 10;
liberi: Cuniza, Ezelinus.
Ezelinus II. de Romano, fil.
Ezelini I. Balbi 46. 47. 52;
uxores: Agnes,^ Speronella,
Cecilia, Aledeyta, Maria; liberi:
Agnes, Palma novella, Iunia,
Sophia , Ezelinus , Albricus,
Cuniza, Aledaxia. .
Ezelinus III. de Romano, fil.
Ezelini II. 45, 40. 47. 73, 20.
F.
Fachetus de Canosia (Franciscus
de Cauresano) marchio 75, 1.
fames a. 1083. 15, 10; c. a. 1125.
22,25; a. 1147. 26, 1; a. 1183.
38,5; a. 1369. 110, 10.
(Farfense) Pharfense monast., Favfa
24, 20.
Fatius Cremon. 61, 5.
S. Faustini monast. Brixiense 99, 25;
abbas: Conradus de Buchis.
Federici de Valcamonica , gens
Brixiensis QO, 30.
Fellicitatis castrum Tusciae 23, 25.
Feltrinus de Gonzaga 104, 5. 115,40.
116,5; fil. : Ugolinus.
Fergnanus v. Fregnanus
INDEX.
129
Ferraria, Feraria, civ., Ferrara
15, 30. 31. 47, 20. 52, 10. 55, 10.
71. 73,25. 104, i. 107. 116, 15;
castrum Tealdum ; de F. : Salin-
guerra. — Ferrarienses 71, 15;
domini v. Estenses march.
Firmana civ., Fermo 105, i; dom. :
lohanes de Olegio de Vice-
comitibus.
Flamegi, gens Brixiensis 67, 5.
Flandria 22, 10. 26, 5. 51, 10. 68,5;
com. : Karolus, Balduinus IX.
S. Flaviani eccl. (falso oppidum)
in civ. Ymeliensi 7, 35.
de Flisco : (Ottobonus) de comitibus
Lavaniae (Adrianus V. papa).
Florentia, Firenze (Florenz) 12, 20.
68, 15. 109, 25. — Fiorentini
98,15. 113,25. 116,io. 117,5;
g e n s : Circli.
S. Floriani mons Brixiensis 77, 5.
de Fonduliis, gente Soncin. : Ven-
turinus et duo filii.
Fontanella, Fontanella (com. Casal-
romano, mand. Canneto sulV
Oglio, circ. Castiglione delle Sti-
viere, prov. Brescia) 70, 10.
de Foro, gente Brixiensi: Goytius.
Franchefort , Varanchenevoy t ,
Frankfuri am Main 26, 5. 31, 30.
Franci 7, 10. 8, 25. 9, 1 ; occidentales
7, 15. 20, 25. 26. 28. 30, 5. 33.
43, 25. 61, 1. 89, 5; Francorum
reges et imperatores 3, 20 ; Franci
imperatores 8, 20. — Francia,
Frantia 3. 12, 5. 19, 1. 20, 25.
23, 20. 24, 30. 29, 20. 41, 45. 45, 20.
58, 25. 59, 5. 60, 10. 68. 69, 5.
72. 74, 15. 89; reges: Odo,
Karolus (Simplex), LodoycusVI,
Lodovicus VII, Philippus II,
Lodovicus IX, Philippus III,
Philippus IV, Philippus V, Ka-
rolus, Philippus VI.
Franci Orientales 8, 20.
Franciacurta, Franciacorta, terri-
torium prov. Brixiensis 83, 1.
84, 1. 92, 25. 100, 1.
Francigeni 51, 1 ; Francigena :
Robertus Guiscardus.
Franciscus, Francischus.
Franciscus, antea dictus Iohanes,
institutor ord. fratrum Minorum
43, 25. 44, 1. 56. 57, 15; corpus
eius 57, 20.
Francischus marchio Estensis, fr.
Azonis IV. march. 71. 73, 25.
Franciscus de Cauresano marchio
v. Fachetus.
Francischus de Bonacorsis Mantu-
anus, fil. Passarini 93, 25. 94, 1.
Francischus de Corobiano Vercell.
89, 15.
Franciscus de Gambacurtis Pisanus
106, n. 7.
Francischus de Garbagnate iuris
peritus Mediolan. 90,25. 91, 20.
Frangipanni , Frangepanni , gens
Romana 20, 10.
Frata, Fratta (distr. Lendinara,
prov. Rovigo) 71, 10.
Fredericus I. imp., fil. Frederici II.
ducis Suevorum 3, 20. 26 — 36, 5
— 41. 44,35.48,15. 53,io; filii:
Henricus, Fredericus, Otto, Con-
radus, Philippus.
Fredericus II. Rogerius imp., fil.
Henrici VI. imp. 18, 20. 44, 10.
48. 54—58, 1. 59. 73; fil.: Man-
fredus.
Fredericus I. archiep. Colon. 19, 10.
Fredericus de Madiis Brixiensis,
episc. Brixiensis 79, 5.
Fredericus episc. Galbensis, fil.
Gulielmi III. march. Montis-
ferrati 42.
Fredericus II. duxSuevorum 17, 10.
22, 10. 26, 10. 31, 30. 42, 1; fil.:
Fredericus ; f r. : Conradus.
Fredericus V. dux Suevorum, fil.
Frederici I. imp. 38, 40 — 41.
Fredericus de Gonzaga, fr. Fel-
trini 104, 5.
Fregamuli, gens Brixiensis = de
S. Gervasio 66, 25.
Fregnanus, Fergnanus, fil. illegit.
Mastini II. de la Schala 103, 25.
104, 1.
Frescus marchio Estensis, fil. (ille-
git.) Azonis IV. march. 71, 5.
G.
Gaydum castrum, Ghedi (mand.
Bagnolo Mella , circ. Brescia)
70. 86, 10. 87, 25. 96. 97, 5.
Galbensis e p i s c. : Fredericus.
Croaica Alberti de Bezauis.
130
INDEX.
Galeazius, Galeaz, Galeacius,
Galeatius.
Galeazius I. de Vicecomitibus Me-
diolan., dom. et capit. gener.
Mediolan., fil. Mathei 66, 15. 78, 15.
81, 15. 88. 90, 20—93, 15; f i 1. : Azo.
Galeazius II. de Vicecomitibus Me-
diolan., dom. gener. Mediolani,
fil. Stephani 104, 10. 105,5. 106.
108, l. 111,25. 113,5; f 1 1. : (il-
legit.) Ambrosius.
Galipolis, Gallipoli ad Hellespontum
39, 25.
Galizu, Galluecio (mand. Mignano,
circ. Caserta) 21, 25.
Galli 36, l. — Gallia 6, 30. 9, 25.
22, 30. 29, 5 ; Galliae, Galiae 12, 25.
14, 15. — Gallici 24, 30.
S. Galli eccl. Cremon. 18, 35.
de Gambacurtis , gente Pisana,
nobiles : Franciscus , Lottus,
Bartholomeus.
de Gambara, Gambara (mand.
Leno, circ. Verolanuova, prov.
Brescia), gens Brixiensis 67, 10;
de G. : Ghirardus.
Gandolfinus de Castro - novo miles
Veron. , pot. Cremon. a. 1211.
55, 5.
de Gangalando c o m e s : Boracius.
de Garbagnate, Garbagnate Milanese
(mand. Bollate, circ. Milano),
gente Mediolan. : Francischus.
Gardae, Guardae lacus 53, i . 100, 5 ;
Guardae lacus riperia 78,30. 84,1.
Gardanus de Persico fr. ord. Prae-
dicat. 98, 5.
Gastorium castrum principatus
Antiocheni 41, 25.
Gavardum, Gavardo ad fl. Chiese
(mand. et. circ. Salb, prov. Bre-
scia) 49, 35. 96, 20.
Gebahardus I. episc. Aistet. =
Victor II. papa.
Gebehardus comes (de Supplingen-
burg) 22, 10; fil. : Lotharius.
Gelasius II. papa 16, 10. 19, 10.
Geldeoch rexLongobard., fil. Lechae
regis 1, 25.
Geldeus rex Longobard. 1, 25; fil. :
Claffo (falso Classo).
Genesis 30, 5.
S. Georgii eccl. Cremon. 18, 35.
b. Georgius 40, 40.
Georgius minister gener. ord.
Minorum v. Ieronimus.
Gerardus, Gherardus, Ghirardus,
Guirardus.
(Gerardus) card. presb. tit. S. Crucis
= Lucius II. papa.
Ghirardus card. episc. Albanensis
44, 1.
(Gerardus) patr. Aquileg. 17, 5.
Ghirardus episc. Paduanus 47, 35.
Ghirardus de Bezanis Cremon., ab-
bas monast. S. Laurentii Cremon.
68, 1. 70, 30.
Ghirardus abbas monast. S. Thomae
Cremon. 94, 25. 98, 5.
Ghirardus de Campo S. Petri, fil.
Tysolini I. 46. 47.
Ghirardus de Gambara Brixiensis
67, 30.
Germania 9, 25.
(Gertrudis) filia (Berengarii) com.
de Sulzbac, uxor Conradi III.
regis 26, 20.
S. Gervaxii eccl. Cremon. 18, 40.
de S. Gervasio, S. Gervasio Bre-
sciano (mand. et circ. Verolanuova,
prov. Brescia), vel de Fregamulis
gens Brixiensis 66, 25.
Gezo abbas monast. S. Laurentii
Cremon. 9, 10.
Gezonis mons, in quo Lauda nova
fundata 33, 30.
Gherardus v. Gerardus.
Ghibelini v. Gibellini.
Ghirardus v. Gerardus.
Gibellini , Ghibelini , Guibellini,
Guibelini , Gubellini , Gubelini
81, 15. 83, 25. 85, 20. 87, 15. 88, 1.
90, 5. 93, 5 ; Guibelina pars 88, 25;
Gibellini Brixienses 66, 25. 79.
80, 1. 82, 35—84. 87, 30. 97, 30.
98, 25. 99, 1 ; Cremonenses 78, 15.
88, 10, dicti Tronchazufi 63, 1. —
Guebelingum semen 15, 5.
Giricus de Pedecanis Cremon. 85, 15.
Goytius, Goycius, de Foro Brixi-
ensis 67.
Gonboldus episc. Parmensis 7, 1.
Gondiperth rex Longobard., fil.
Ariperti I. regis 2, 30.
de Gonzaga, Gonzagha, illi, domini
Mantuae 93, 25. 94, 5. 103, 30.
INDEX.
131
104. 107. 108, l ; de G. : Feltrinus,
Fredericus, Coradus, Ugolinus,
Guido.
de Gorsini mons Brixiensis 77, 10.
Gothofredus episc. Erbipol. 40, 40.
Gotifredus , Guitofredus , Guitho-
fredus, Viturbiensis 5, 10 (falso
Guido). 7, 5. 8, 15. 15, 40 (falso
episc).
de Granata : Raymondus.
grando maxima a. 1353. 103, 20.
Gratiadei de Calvixano iudex Brixi-
ensis 67, 5.
Gratianus mon. de Clusa 25, l.
Greci 14, 15. 18, 10. 28, 15. 33. 36, 1.
39. 50. 51. 60,25. 114,20. 115;
Greci nobiles 114, 20; Grecus
imp. 4, 5; imp. v. Constantino-
polis; Greci cronographi 4, 10.
— Grecia 4, 5. 33, 15. Cf. Danai.
S. Gregorii mart. corpus 9, 10.
27, 20.
Gregorius V. papa, Bruno fil.
Ottonis (ducis Carinthiae) 9, 6.
Gregorius VI. papa, Iohanes archi-
presb. S. Iohanis ante portam
Latinam Rom. 11, 15.
Gregorius VII. papa, Aldibrandus
mon. Cluniac. et archidiac. eccl.
Rom. 13.
Gregorius VIII. papa 31.
Gregorius IX. papa, Hugolinus
sive Ugo de Arena episc. Osti-
ensis 57. 58, 1.
Gregorius X. papa, Tealdus de
Vicecomitibus Placent. , archi-
diac. Leodiensis 60. 61.
Gregorius dictus Carnicorius =
Victor (IV.) antipapa 21, 5.
(Gregorius V.) catholicus Armeni-
ensis 41, 25.
Gregorius de Summo Cremon.
71, 1. 75, 20. 76, 15. 85, 5.
Gregorius Rom. 10, 15; fil. : Io-
hanes XIX. papa.
Griffi, gens Brixiensis 67. 70, 10.
98, 25 ; de Griffis : Iostachius.
Grifforum pars Brixiensis 67, 1.
Grimoaldus rex Longobard. 2, 35.
Guado rex Longobard., fil. Claffo-
nis regis 1, 30; fil.: Gualtarus.
Guaytani, gens Brixiensis 67, 15.
Gualtarus rex Longobard., fil. Gua-
donis 1, 30.
Gualterotus marchio de Monticulo,
pot. Brixiensis a. 1315/16. 83, 1.
Guardae ]acus v. Gardae 1.
Guardasonum castrum, Guardasone
(com. Traversetolo, circ. Parma)
108, 5.
de Guarmaxio v. Wormatia.
Guarnerius comes de Homberg
(capit. Henrici VII. regis in
Lombardia) 81, 25.
Gubellini, Gubelini v, Gi'»ellini.
Gubertus de Corigia (Parmensis)
84, 15. 87. 88, 20. 90, 10.
Guebelingum semen v. Gibellini.
Guelfi 81, 30. 87, 5; Guelfa pars
67,35. 74,25. 80,25. 85,25. 87,15.
88, 20. 89, 5. 96, 1 ; Guelfi Lon-
bardiae 70, 10 ; Guelfa pars Lon-
bardiae 83, 25. 87, 20 ; Guelfi
Brixienses 67. 79. 80, 1. 82. 83, 1.
84, 1. 88, 25. 90. 96, 25; Cremo-
nenses 63. 70, 10. 80 ; Guelfa
pars Cremonae 83, 25, dicta Cape-
leta 63, 5.
Guelfo VI. dux (Spoletanus) 25,40.
26, 1 ; fr. : Henricus.
Guibellini, Guibelini v. Gibellini.
(Guido) archiep. Viennensis, fil.
(Guilielmi I.) com. Burgundiae
= Calistus II. papa.
(Guido) episc. Podiensis, archiep.
Narbonn., card. episc. Sabinensis
= Clemens IV. papa.
Guido de Crema card. presb. =
Paschalis (III.) papa.
Guido card. episc. Portuensis 110, 1,
n. 2. 114, 10, n. 2.
Guido Viturbiensis v. Gotifredus.
Guido de Bonacorsis v. Botessella.
Guido de Bonacorsis Mantuanus,
fil. Botironi 94, 1, n. 2.
Guido de Gonzaga dom. Mantuae
110, 5.
Guido de la Turre dom. et capit.
gener. Mediolani 70, 1. 74,25;
filii 74, 30.
de Guidotis: Ansedisius.
Guillielminus de Lavellongo Brixi-
ensis 99, 25.
(Guillielmus), Gullielmus, Guli-
elmus.
Gullielmus I. rex Siciliae, fil. Ro-
gerii II. regis 18,20. 27,5. 33, 1.
9'
132
INDEX.
Gullielmus II. rex Siciliae 29, 25.
33, l. 38, i.
Gulielmus abbas S. Victoris Mar-
sil. == Urbanus V. papa.
Gulielmus III. marchio Montisfer-
rati 36, 5, n. 3. 41, 45. 42 ; u x o r :
Iulitta; filii: Gulielmus, Con-
radus, Bonifacius, Fredericus,
Raynerius.
Gullielmus Spata-longa fil. Gulli-
elmi III. march. Montisferrati,
comes loppensis 42 ; u x o r : Si-
bylla; f-il. : Balduinus.
Gullielmus IV. marchio Montis-
ferrati, fil. Bonifacii II. march.
52, i.
Gulielmus V. marchio Montisferrati
64, 10.
Gulielmus (I.) de Cavalcabobus
marchio, Cremon. 75, 15. 76, 10.
80, 30. 81; fr. : Iacobus; fratres
76, io.
Gulielmus (II.) de Cavalcabobus
marchio, Cremon. 111, 10.
(Gullielmus I.) comes Burgundiae
16, io; f i 1. : Guido.
Gullielmus Mastalius pot. civitatis
novae Cremon. 53. 54, l.
Guirardolus de Pusterlla Mediolan.
107, 30.
Guirardus v. Gerardus.
Guisalbertus abbas monast. S. Lau-
rentii Cremon. 12, 15.
Guiscardus : Robertus.
Guisulphus dux Longobard. 2, 5.
Guithofredus, Guitofredus v. Goti-
fredus.
Gullielmus , Gulielmus v. Guilli-
elmus.
Gumarith dux Longobard. 2, 15.
Gusiagum, Gussago (mand. et circ.
Brescia) 82, 35 ; de Gusiago gens
Brixiensis 67, 10 ; de G. : Oprandus.
H.
Haimericus v. Aimericus.
Haitho II. rex Armeniae 68, 25, n. 7.
(Hedwiga) Edginga ducissa Polo-
niae 59, 15.
Helespontus (falso Lepontes) 51, 25.
Helizabet v. Elizabet.
Henrici reges 13, l.
Henricus II. Claudus rex, I. imp.
9, 15—11, 25.
Henricus III. rex, II. imp. 12.
13. 15,5. 20,i; fil. : Henricus.
Henricus IV. rex, III. imp., fil.
Henrici III. 13—17. 19. 20, l.
22,15; liberi: Henricus, Agnes.
Henricus V. rex, IV. imp., fil.
Henrici IV. 16—20,1. 22. 25,5:
uxor: Mathilda.
Henricus VI. rex, V. imp., fil.
Frederici I. imp. 3, 20. 38. 39, 1.
42. 43, 1 — 45. 47, 45. 48. 52, 40.
53, 5 ; u x o r : Constantia ; f i 1. :
Fredericus.
Henricus V. comes deLucimburgo,
VII. rex, VI. imp. 5, 20. 63, 15.
67,35. 69,25. 73—79,5—81. 85,25.
86. 105,20; uxor: Margareta;
nepos 77, 20.
Henricus imp. Constantinopolit.,
fr. Balduini I. imp. 51, 30.
Henricus I. rex Anglorum 19, 1.
20, 25; filia: Mathilda.
Henricus II. rex Anglorum 28, 5.
29. 33,40.
Henricus II. rex Cypri 68, 25, n. 8.
Henricus fil. Conradi III. regis
25, 40.
Henricus fr. (Alfonsi X.) regis
Castellae, senator Rom. 59, 40.
Henricus Superbus dux Bavariae
25; fr. : Guelfo.
Henricus dux Carinthiae, fr. Fride-
rici III. regis 90.
Henricus (Leo) dux Saxoniae
48. 53, 5; fil.: Otto.
(Henricus Dandulus) dux Veneti-
arum 50, 20. 51, 30.
Henricus II. comes de Campania
41.
Henricus de Ygna 47, 20; uxor:
Sophia.
S. Heraxmi eccl. v. Erasmi.
Herbuscum, Erbusco (mand. Adro,
circ. Chiari, prov. Brescia) 55, 1.
(Hermannus II.) episc. Monaster.
39, 5.
Hestenses marchiones v. Este.
Hezelinus v. Ezelinus.
Hildebrandus v. Aldibrandus.
Hyldeprandus rex Longobard. 3, 10.
Hildegardis monialis Pinguiensis
24, 40.
(Hispani) Yspani 51, 1 ; Yspanus:
Comes, nepos Egidii card. episc.
INDEX.
133
Sabin. 111, 20. — Yspania 23, 15.
43, 20. 59, 25 ; Yspaniae 59, 25.
de Honiberg c o m e s : Guarnerius.
Homobonus episc. Cremon. 56, 5.
Homobonus Cremon. 43 ; corpus
eius 43, 10.
de Honoria, Onara (com. Tombolo,
distr. Cittadella, prov. Padova):
Ezelinus.
Honorius II. papa , Lambertus
Bononiensis 16, 30. 19, 20. 20, 10.
22. 25, 10.
Honorius III. papa 55 — 57.
Honorius IV. papa, Iacobus de
Sabellis (card.) 63. 64, 25. 65, 1.
Hospitalarii 72, 10.
Hostienses card. episc. v. Ostienses.
Hugo. Ugo.
Ugo (rex Italiae) falso imp. 7, 25.
8, 10.
Ugo de Arena v. Hugolinus.
Ugo fr. ord. Praedicat. , card.
(presb. S. Sabinae) 29, 35.
(Hugo) archiep. Edissenus 30, 5.
Ugo comes 13, 10 ; u x 0 r : Adelaxia.
Ugo de Guarmaxio, missus Otto-
nis IV. imp. 55, 10.
Hugolinus, Ugolinus.
Hugolinus sive Ugo de Arena episc.
Ostiensis = Gregorius IX. papa.
Ugolinus Parmensis, fr. ord. Prae-
dicat., I. episc. Cremon. 93, 20.
94, 20. 98, 1. 103, 10.
Ugolinus de Adigheriis Parmensis,
canon., II. episc. Cremon. 103, 10.
105, 10.
Ugolinus de Gonzaga, fil. Feltrini
101, 5. 107.
S. Hypoliti eccl. v. S. Ipoliti.
I. Y.
Iacobus apost. 16, 25. 21, 10.
lacobus Sabella (de Sabellis)
(card.) == Honorius IV. papa.
Iacobus de Caturco (card.) =
lohanes XXII. papa.
(Iacobus) mon. Cisterc. == Bene-
dictus XII. papa.
Iacobus de Prato episc. (patr.)
Venetiarum 94, 15, n. 7.
(Iacobi) Voraginis historiae sancto-
rum 6, 35.
Iacobus de Cavalcabobus Cremon.,
marchio, dom. Cremon. a. 1315/16.
76,io. 80,30. 83. 84,io. 85. 88;
f r. : Gullielmus.
Iacopinus de Carraria dom. Paduae
103, 30, n. 6.
Iacopinus de Persico Cremon. 76, 15.
Ianua, Genova (GenuaJ 78. 79, 1.
80,io. 113, 10. — Ianuenses 20.
31, 15. 44, 25. 109, 25. 112, 10. —
Ianuense territorium 112, 10.
Yconium (falso Yconimum) civ.
26, 10. 40 ; soldanus: Kilidsch
Arslan.
super Ieremiam liber (Pseudo-)
Ioachim abbatis 28, 15.
Ieronimus (falso Georgius) (minister
gener.) ord. Minorum = Nico-
laus IV. papa.
(lerusalem), Iherusalem, Yherusa-
lem, Iherosolima, civ. 14. 15,20.
30,20. 31,15. 38,25. 68,25. 71,30.
72,1; reges: Balduinus IV,
Balduinus V; p a t r. : Aimericus.
Iesu Christi corporis officium eccl.
58, 20. '
de Ygna, Egna : Henricus.
Illiricum 50, 20.
Ymeliensis (Amelia) episcopatus
7, 35 ; e c c 1. : S. Flaviani.
S. Imerius, Ymerius, episc. 9, 10.
29, 10 ; S. Ymerii corpus 7, 35.
17, 15. 19, 35. 42, 35.
S. Yminiati castrum v. S. Miniati.
India 50, 5; dom. : David.
Innocentius, Inocentius, Inocen-
cius.
Innocentius II. papa, fil. Iohanis
Rom. 20—23. 25, 35.
Innocentius III. papa, fil. Trans-
mundi Campani 42, 40 — 44. 48.
52, 40 — 56, 5. (57, 30).
Inocentius IV. papa 61, 20.
Innocentius V. papa, (Petrus) de
Tharantasia fr. ord. Praedi-
catorum, archiep. Lugdun., card.
episc. Ostiensis 61.
Inocentius VI. papa 103,15. 105,25.
110, 20.
insignia regalia 5, 5. 16. 18, 5. 19, 25.
25,20. 33,30. 39,i; papalia 15,25.
134
INDEX.
insulae marinae 115, 15.
Ioachim, Iohachim, abbas(Florensis)
28, 10. 44, 15. 48, l.
Iohanna regina Neapolit. et (comit.)
Provinciae, uxor Lodovici regis
112, 15, n. 3. 113, 30.
Iohanes V. Paleologus imp. Con-
stantinopolit. v. Petrus.
Iohanes rex Boemiae 97. 98. 105,20;
fil. : Karolus.
Iohanes Baptista 6, 25.
Iohanes X. papa 7, (20), n. 2. 3.
Iohanes XV. papa 8, 25.
Iohanes XVI. papa 8, 20. 9, 5.
Iohanes XIX. (XX.) papa, fil.
Gregorii Rom. 10, 15. 11, 10.
Iohanes XXI. papa, Petrus card.
episc. Tusculanus 61, 30. 62.
Iohanes XXII. papa, Iacobus de
Caturco card. 85, 30. 86. 89, 20.
90, 5. 93, 1. 94, 15. 95, 25. 97. 99.
Iohanes archipresb. S. Iohanis ante
portam Latinam = Gregorius VI.
papa.
Iohanes de Ursinis (card.) = Nico-
laus III. papa.
lohanes de Struma card. presb. =
Calistus (III.) papa.
lohanes de Vicecomitibus Mediolan.,
fil. Mathei, card. Nicholai V.
antipapae, (episc. Novar.), archiep.
Mediolan., dom. gener. Mediolan.
93, 15, n. 4. 94, 15. 101. 103, 10.
104, 10.
(Iohanes III.) patr. Venetus 17, 5.
Iohanes episc. Cremon. 7.
Iohanes abbas monast. S. Laurentii
Cremon. , (episc. Mantuanus),
episc. Vincent. 27, 25.
Iohanes presb. Indiae 50,5; fil. :
David.
Iohanes Andreae mag. 60, 35.
Iohanes Assisinas v, Franciscus.
Iohanes II. Paleologus marchio de
Monteferrato 106, 15, n. 6. 107, 10.
Iohanes de Acuto Anglicus 115, 25.
Iohanes de Aquablanca, dom. vi-
carius Brixiae 87, 25. 88, 25.
Iohanes de Bosozoro, pot. Brixiae
a. 1357. 107.
Iohanes (Crassus) Constantinopolit.
50,i.
Iohanes de Lagnella dom. civ.
Pisanae 115, 30.
Iohanes de Lucino Cumanus, pot.
Brixiensis a. 1313/14. 83.
Iohanes de Olegio de Vicecomitibus,
dom. gener. Bononiae, marchio
Anconit. , dom. civ. Firmanae
104, 25. 105, 1. 107.
Iohanes de Ponzonibus Cremon.
111, 10.
Iohanes de Reten Alamanus 115, 25.
Iohanes de Temporibus 25, 30.
lohanes Rom. 20.5; fil. : Inno-
centius II. papa.
Iohanes scolaris Rom. 31, 20; fil. :
Clemens III. papa.
Iohaninus de Comitibus mon. et
prior S. Victoris Cremon., abbas
5. Laurentii Cremon. 101.
S. Iohanis ante portam Latinam
eccl. Romana 11,15; archi-
presb.: Iohanes.
S. Iohanis de Pipia monast. in
suburbio Cremon. 88, 10.
S. Iohanis porta Brixiensis 78, 1.
S. Iohanis Baptistae eccl. Argen-
tellae 6, 30.
Ioppensis comitatus 42, 5 ; comes:
Gulielmus Spata-longade Monte-
ferrato.
Iordanus mag. ord. Praedicatorum
29, 35.
lostachius de Griffis Brixiensis 79, 5.
Iovis mons, Grosse St. Bernhard
17, 20.
Iovis-alta castrum, Genivolta fmancl.
Soresina, circ. Cremona) 47, 45.
S. Ypoliti eccl. Cremon. 18, 35.
Ysaac, Isachus, Ysachus, imp. Con-
stantinopolit. 33. 39. 50; fil. :
Alexius.
Ysabella uxor Luchini de Vice-
comitibus dom. gener. Mediolan.
101, 30.
Yseum, Iseo ad lacum de Iseo (circ.
Brescia) 84, 10 ; de Yseo illi, gens
Brixiensis 66, 30.
Ispani, Ispania v. Hispani.
Israhel (populus) 40, 15.
Italia, Ytalia 2, 5. 3, 25. 4, 35. 5, 20.
6, 25. 8, 10. 9, 25. 13, 5. 17, 25.
19, 25. 22, 25. 31, 15. 32, 5. 33, 30.
35, 1. 38. 45, 35. 47, 45. 52, 1.
69, 15; reges: Pypinus, Lotha-
rius, Berengarius II, Albertus.
— Ytalicae civitates 34, 15.
INDEX.
135
S. Iuliae monast. Brixiense 1, 10.
(Iulitta) (tilia Liutpoldi III. march.
Austriae), uxor Gullielmi III.
march. Montisferrati 42, l.
Iunia filia Ezelini II. de Romano,
uxor Alberti com. Vicentini
47, 15.
Iverardus de Confanoneriis Brixi-
ensis, abbas monast. S. Euphe-
miae Brixiensis 78, 30. 79.
Ivor dux Longobard. 1, 15.
K. cf. C.
(Kilidsch Arslan) soldanus Yconii
40. 41; fil. : Melecrinus.
Lachade hospitale 82, 25.
Lacus-obscurus, Lacusschurus, La-
goscaro (com. Torcello, mand.
Sospiro, circ. Cremona) 11, l. 71, l.
Lafranchinus de Lavellongo Brixi-
ensis 66, 30.
de Lagnella : Iohanes.
Lagnianum, Legnano ad fl. Olona
(mand. Busto Arsizio, circ. Galla-
rate, prov. Milano) 37, 15.
Lambertus Bononiensis = Hono-
rius II. papa.
Lamision rex Longobard. 1, 20.
Lando (Landus) papa 7, 25.
Lando episc. Cremdn. 7, 1.
Landulfus, Landulphus, episc. Cre-
mon. 9, 15. 10.
Landus comes (Conradus deLandau)
104, 15. 106.
Lanpertus II. abbas monast. S.
Laurentii Cremon. 10, 30. 11, 1.
12,i.
de Lanuce gens Brixiensis 66, 30.
Lascaris v. Ascari.
Lateranensis porta Romana 18, 10.
Lateranus, Lateranense palatium
Rom. 7, 20. 22. 23, 25. 24, 10.
31,25. 57,40. 61,20; Lateranensis
eccl. 7, 20. 16, 25. 17, 10. 20, 35.
26, 35. 55, 25. 61, 15; basilica
Constant[in]iana 44, 5 ; S. Salvato-
ris 15, 1. 22, 35.
Latini 33, 15. 50. 51. — Latinum
25, 1.
Lauda, Laudis, (nova) civ., Lodi
33,30. 54,25. 82,io. 91, 1. 101,5.
102, 10. 113, 35. — Laudenses 90, 1 ;
gens: Visterini. — Laudis dio-
cesis 101, 1.
Laudensis civ., Lodi Vecchio 18, 5.
— Laudenses 15, 30.
S. Laurentii monast. Cremon. 8 —
10,25 — 12. 14,5. 16. 18,30.
21, 10. 24, 5. 27, 25. 28, 30. 43, 10.
56, 10. 65, 15. 66, 1. 68, 1. 71, 1.
84,20. 94,25. 95. 98. 99, 10. 101,
20. 105, 15. 111, 1; abb. : Gezo,
Lanpertus II., Valdericus, Wal-
demanus , Guisalbertus , Otto ,
Urso de Orsonibus, Ubaldus, Io-
hanes, Burgondius, Martinus,
Cremosianus de Comitibus, Co-
mes (de Bezanis), Petrus I. de
Curtis, Ghirardus de Bezanis,
Abraminus de Bezanis, Iohaninus
de Comitibus, Petrus II, Alber-
tus de Bezanis.
S. Laurentii eccl. Perusina 44, 30.
S. Laurentii extra muros eccl. Ro-
maua 31, 25. 55, 25.
S. Laurentii eccl. Viterb. 62, 10.
S. Laurentii castrum, Villa S. Lo-
renzo (com. CastelV Arquato, circ.
Fiorenzuola d'Arda) 49, 1.
Laurentius (martyr) 95, 20.
de Lavania, Lavagna (Riviera di
Levante) comites 61, 20; de co-
mitibus de L. : (Ottobonus) de
Flisco.
de Lavellongo gens Brixiensis 67, 10 ;
de L. : Lafranchinus, Guilliel-
minus.
Lecha rex Longobard. 1, 20; fil.:
Geldeoch.
Lechapesti, gens Brixiensis 66, 35.
Legiensis parochia v. Leodium.
Lenum, de Lene, monast., Leno
(circ. Verolanuova, prov. Brescia)
l,io. 84,io. 97,5; abbas: Ai-
cardus.
Leo V. Armenus imp. Constantino-
polit., fil. Bardi patricii 4.
Leo II. de Montanis (rex Armeniae)
41, 20.
Leo III. papa 20, 15.
Leo IX. papa 12, 20.
Leodium , Liittich (Liege) 16,5.
20,25. 22,35; archidiac: Te-
aldus (Gregorius X. papa). —
Legiensis parochia 19, 35.
136
INDEX.
S. Leonardi eccl. Cremon. 54, 5.
Leonardus, Lionardus, de Pic,enar-
dis Cremon. 76, 15. 85, 10.
Leopardus III. marchio Orientalis
(Austriae) 22, 10.
(Leopoldus V.) dux Austriae 45, 30.
Lepontes v. Helespontus.
liber de misera conditione humani
generis Innocentii III. papae
43, 35.
Liguria 36, 5.
Lionardus v. Leonardus.
Liro fl., Lirone 19, 30.
Liutprandus, Luprandus.
Luprandus rex Longobard. 3, 5.
Liutprandus, Luigo, episc. Cremon.
7, 35. 8, 1.
Liutprandus dux Longobard. (Be-
nevent.) 2, 10.
Lyvonia 43, 35.
locustarum multitudo a. 1338. et
1339. 100; a. 1364. 108, 15.
Loderisius, Lodericus, de Vice-
comitibus Mediolan. 100.
Lodovicus, Lodevicus, Lodoycus.
Lodovicus (Pius) I. imp., fil. Karoli
Magni imp. 4, l. 6; fil.: Lotha-
rius; tres filii 6, 25.
Lodovicus II. imp., fil. Lotharii I.
imp. 6.
Lodovicus III. imp. (rex Burgun-
diae) 7, 10. 8, 10.
LodovicusIV. duxBavariae (infer.),
IV. imp. 92—94, 5—97, 25.
Lodoycus VI. rex Francorum 20, 25.
Lodovicus VII. rex Franciae 24, 30.
26. 28. 33.
Lodevicus IX. rex Franciae 58, 25.
59, 5. 60, io.
Lodovicus rex Neapolit. 104,25;
u x o r : Iohanna.
(Lodovicus IV.) lantigravius Thu-
ringiae 44,25. 57, 10; uxor:
Elizabet.
Lodovicus comes Blessensis 50, 10.
(Lombardi) Lonbardi 7, 10. 28.
29, 25. 33, 30—35. 37 (Longobardi
37, 25). 38. 44, 25. 56. 109, 10; Lon-
bardi principes et barones 76,20;
tyranni 113, 15. — Lombardia,
Lonbardia 6, 40. 35. 36, l. 45,40.
46, l. 50, 10. 52, 15. 59, 35. 67, 30.
69,i. 70,io. 74. 76,30. 80. 82, 15.
83, 25. 85, 5. 87, 20. 89, 20. 93, 5.
95, 25. 98, 1. 103, 5. 104. 106, 30.
107,i. 109,1. 110,5. 111. 113,30.
Lonadum , Lonato (circ. Brescia)
100, 20. 104, 20. 106, 5.
Lonbardus : Petrus episc. Paris.
Loncia fl., Enza 108, 5.
Longobardi 1 — 3 ; Longobardi reges
3, 15; imperatores 8, 20; reges
et duces videp.l — 3. — Longo-
bardia 3, 20. Cf. Lombardi.
Lotharius, Lotarius.
Lotharius I. imp., fil. Lodovici (Pii)
imp. 6; fil. : Lodovicus.
Lotharius III. imp., dux Saxoniae,
fil. Gebehardi com. 16, 30. 17.
19, 1 — 23. 25; uxor: Richenza.
Lotharius (rex Italiae) 8, 15.
Lothoringia 20, 25. 26, 5.
Lottus de Gambacurtis Pisanus
106, n. 7.
Luca, Lucha, Lucana civ., Lucca
96, 10. 98, 15. 109. 110. 114, 10;
c a p i t. : Castrucius de Castra-
canibus. — Lucana eccl. 16, 25.
Luchinus de Vicecomitibus Medi-
olan., fil. Mathei 93, 15, n. 4.
100,25—102,1. 103,5; uxor:
Ysabella.
Luchum castri Aramoni 101, 25.
de Lucimburgo, Lnxeniburg, c 0 m e s :
Henricus V.
de Lucino, gente Cumana: Iohanes.
Lucius II. papa, (Gerardus) card.
presb. S. Crucis, fil. Alberti Bono-
niensis 23, 30. 24.
Lucius III. papa 30.
Ludowicus v. Lodovicus.
Lugdunum, Lyon 60, 25 ; a r c h i e p. :
Petrus. — Lugdunense concilium
a. 1274. 60. 61, 25.
Luigo v. Liutprandus.
lunae tres visae a. 1159. 27, 20.
Lunensis (olim Luni) dioc. 114, 10.
Luprandus v. Liutprandus.
(Lycia) Licia 14, 5.
Jtt.
de Madalbertis, gente Cremon.:
Egidius.
INDEX.
137
Madii, gens Brixiensis 67, 10 ; de
Madiis : Berrardus episc. Brix.,
Mafeus, Fredericus episc. Brix.
Mafeus v. Matheus.
b. Magdalenae mons, Monte della
Maddalena inter Mellam fl. et
lacum de Garda 79, 25.
de Magistretim, Marstetten (Wiir-
temb. OA. Leutkirch), c o m e s :
Bertoldus.
Magomet proph. 72, 15.
magorum trium corpora 28, 10.
Maguntia, Mainz 6, 35. 19, l. 22, 5.
25, 10; Magontinus, Magontinen-
sis archiep. 4, 20. 9 ; Magunti-
nensis a r c h i e p. : Albertus I,
Christianus.
Malaspinae m a r c h i o : Maroel
(Manuel).
Malatesta (de Malatestis) Ungarus
111, 15.
Malmestia civ. Armeniae 41, 25.
Maltraversii , Maltraversia pars
Cremon. 80,25. 87,15.88, 1.
Maltraversii, gens Paduana 46, 20.
Mandugasini, gens Brixiensis 66, 25.
Manfredi , Manfredum , castrum,
olim situm prope Castelleone
(mand. Soresina, circ. Cremona)
38.
Manfredinus de Pelavicinis 74, 10.
Manfredus rex Siciliae, fil. Frede-
rici II. imp. 58, 25. 59, 20.
Manfredus Ricus 46, 15; uxor 46, 20;
f ilia : Cecilia.
de Mangono comites, dicti Rabiosi
47, 15; soror: Aledeyta.
Manthuranum (falso Marthuranum)
6,20.
Mantua civ., Mantova 67, 35. 74.
82,15. 84,15. 88, 15. 93, 25. 94,5.
102. 104. 105, 25. 106, 5—108, 1
— 110, 10. 113, 15; Castellarium.
— Mantuam, Mantoani 48, 30.
49. 73, 25. 80, 10. 104, 1. 109, 5.
113,30; gens: Bonacorsi; ca-
pit. et gener. dom.: Passa-
rinus de Bonacorsis, reliquos v.
siib Gronzaga ; e p i s c. : lohanes.
— Mantuae territorium 109, 1.
Manuel, Emanuel, Emanuhel, imp.
Constantinopolit. 26, 20. 29, 25.
33. 42, 10 ; u x 0 r : Bertha ;
1 i b e ri : Alexius, Maria.
Manuel (potius Maroel, Moroellus)
marchio Malaspinae 79, 1.
Maranchi v. Waranchi.
S. Marcelli tit. Rom. c a r d.
p r e s b. : Andruinus.
SS. Marcellini et Petri exorcistae
corpora 14, 1.
Marchia v. Anconitana, Tarvisina
marchia.
Ma[r]choardus (de Anweiler) 48,20.
S. Marci eccl. Cremon. 18, 40.
Marchus de Vicecomitibus Medio-
lan., fil. Mathei 91. 93, 15.
Margareta uxor Henrici VII. imp.
80, 15, n. 2.
Margaritus, Margarita, (admiran-
dus Siculus), dux Epyrotarum 45.
S. Maria, mater Iesu 58, 10. 115, 5.
Maria filia Manuelis imp. Con-
stantinopolit. , uxor Raynerii
filii Gulielmi III. march. Montis-
ferrati 33, 10. 42.
Maria de Canpreto uxor (concu-
bina?) Ezelini II. de Romano
47, 30.
S. Mariae de Portiuncula eccl.
prope Assisium, nunc S. Maria
degli Angeli 43, 25. 56, 20.
S. Mariae maior eccl. Cremon.
7, 35. 17, 15. 18, 35. 19, 30. 28, 25.
37, 15. 43. 44, 1. 53, 20. 78, 5.
S. Mariae Maior eccl. Romana
20, 20. 57, 1.
S. Mariae in Porticu c a r d. d i a c. :
Arnaldus de Pellagrua.
S. Mariae Rotonda eccl. Romana
(Pantheon) 26, 35.
S. Mariae Transpadinae eccl. Ro-
mana 15, 1.
S. Mariae Transtiberim eccl. Ro-
mana 44,25; card. presb.:
Petrus de Stagno.
S. Mariae eccl. Spirensis 20, 1.
S. Mariae eccl. de Ulmeneto 24, 1.
S. Mariae ordinis fratres duo
95, 25.
Marmirolum , Marmirolo (circ.
Mantova) 49, 30.
Marro mons, Monte Mario prope
Ilomam 10, 10.
Marsilia civ., Marseille 110,20;
m o n a s t. : S. Victoris.
Marsilius de Cararia Paduanus
98, 25.
138
INDEX.
Marthuranum v. Manthuranum.
de Martilego gens Brixiensis
67, 10.
Martiniana Cronica 8, 15.
S. Martini eccl. Cremon. 18, 40.
Martinus IV. papa, Symon dictus
Canis, canon. Turon. 62. 63, 25.
Martinus abbas monast. S. Laurentii
Cremon. 43, 5.
de Mastaleis, gente Cremon., turris
53, 25 ; Mastalius, de Mastaleis :
Gullielmus.
Mastinus II. de la Scliala dom.
Veronae 96. 97, l. 98, 25. 99.
103,25; filii: Canis II, (illegit.)
Fregnanus; filii 103,25; fr. :
Albertus.
Matheus, Mafeus.
S. Mathei eccl. Cremon. 18, 40.
S. Mafei burgus Brixiensis 77, l.
Matheus I. de Vicecomitibus Medi-
olan., capit. et gener. dom. Medi-
olan., vicarius imperialis 66, 10.
68,25. 74,io. 75,5. 89. 90. 93, ,15.
96,5. 101,io; filii: Galeazius,
Marchus , Iohanes , Luchinus,
Stephaninus ; filii 74, 10. 89, 30.
91. 96, 5.
Matheus II. de Vicecomitibus
Mediolan. , fil. Stephani, dom.
gener. Mediolani 104, 10. 106.
Matheus de Coregio, pot. Cremon.
a. 1210. 53. 54, 5.
Mafeus de Madiis Brixiensis, fr.
Berrardi episc, dom. generalis
Brixiae 70, 25.
S. Mathiae eccl. Cremon. 54, 5.
Mathilda filia Henrici I. regis
Anglorum, uxor Henrici V. imp.
19, l.
Mathildis, Matildis, Mathilda,
comitissa, filia Bonifacii march.
13, 5. 15. 19, 30.
S. Mauricii eccl. Cremon. 18, 40.
S. Mauricii altare in eccl. S. Petri
(in Vaticano) Rom. 5, 30.
S. Mauricii lancea 5, 5.
de Mayrano gens Brixiensis 66, 35.
Medesana, Medesano (mand. Noceto,
circ. Borgo S. Donnino) 32, l.
Mediolanum, Mediolanensis civ.
11, 5. 22, 20. 28, 10. 30, 20. 33, 30.
34. 38, 15. 62, 15. 63, 15. 66, 15—
68,30. 69,i. 70. 74. 75,5. 79, 15.
81, 15. 82, 15. 88, 5 — 93, 5. 99.
100,20—103,5 — 106. 108. 113:
eccl. et monast. : S. Am-
brosii, S. Spiritus, S. Victoris:
p o r t a e : Cumana , Vergellina ;
b u r g u s : portae Cumanae. —
Mediolanenses 18. 22, 30. 25, 25.
33—35,5.48. 49,25. 55, i. 89,25.
90, 10; Mediolanensis exercitus
91, 20; Mediolanenses : Ale-
xander II. papa, Urbanus III.
papa, Celestinus IV. papa; gen-
tes: de Capellis, Crivelli, de
Garbagnate, de Pusterlla, de la
Turre,Vicecomites; dom.gener.
(capitanei gener., vicarii imp.):
de Vicecomitibus : Matheus I,
Galeazius I ; Guido de la Turre ;
de Vicecomitibus : Azo, Iohanes,
Luchinus, MatheusII, Bernabos,
Galeazius II ; consilium generale
90, 20. — Mediolanensis eccl.
5, 20. 20, 30 ; Mediolani archiep.
5, 20. 10, 5 ; a r c h i e p. : Eustorgius,
Aripertus, Ubertus, Otto de Vice-
comitibus, Castonus de la Turre,
Aycardus, Iohanes de Vicecomiti-
bus, Robertus. — Mediolanensis
dioc. 5. — Mediolani comitatus
68, 30. 70, 5. 74, 25. 75, 5. 90, 25.
91, 10. 92, 5. 100, 25. 107 ; terri-
torium 89, 30.
Meldensis (Meaux) dioc. 110, 20.
Melechleseras, Malik el-Aschraf,
soldanus Babiloniae, fil. Melch-
mensor soldani 64.
Melecrinus fil. (Kilidsch Arslan)
soldani Yconii 40.
Melchmensor, Malih el-Mansur
Kelawun, soldanus Babiloniae 64:
fil. : Melechleseras.
Melzum, Melzo (circ. Milano) 68, 30.
mercatores, merchatores, Lonbar-
diae 82. 109, 10.
Mesana, Messina 29, 25.
de Mezanis, gente Brixiensi: Te-
baldus.
Michael I. imp. Constantinopolit.
4, n. 2.
S. Michaelis vetus eccl. Cremon.
18, 35. 27, 25.
S. (Miniati) Yminiati castrum, San
Miniato (circ. Firenze) 114, 10.
INDEX.
139
Minorum fratrum ordo 43, 25. 56.
57, 20. 64, 25. 94, 10 ; eccl. Cremo-
nensis 78, 5 ; guardianus 78, 10 ;
ministri gener.: Franciscus,
Ieronimus (falso Georgius) ;
fratres: Antonius de Padua,
Petrus de Corbera (Nicholaus V.
antipapa), Dondinus, fr. quidam
85, 25.
Mirea civ. Liciae 14, 5. 31, 1.
Mirralinus fil. Salatini soldani
41, 40.
Mitius episc. Velletr. = Bene-
dictus X. papa.
Modoetia villa, Modicense castrum,
Munza, Monza 4, 30. 5. 22, 20.
74, 5. 91. 92. — Modoetiensis
eccl. 10, 5.
Monasteriensis (Miinster) e p i s c. :
Hermannus II.
Mons - clarus, Montechiaro sul Chiese
(circ. Castiglione delle Stiviere,
prov. Brescia) 107, 25.
de Montanis : Leo II. (rex Arme-
niae).
Montecli (falso Montedi) castrum,
Montecchio Maggiorc (distr. Vi-
cenza) 52, 5.
de Monteferrato , Montisferrati,
Montisferati, Monferati, Montis-
feratri , Montisferretri , Casale
Monferrato , m a r c h. : Guliel -
mus III, (Conradus), Bonifa-
cius II, Gulielmus IV, Guliel-
mus V, Iohanes II. Paleologus.
Montis - flasconi castrum , Mons-
fiesconus, Monsfisconus, Monte-
fiascone (distr. Viterbo) 109. 113.
116, 20.
de Monticulo, Montecchio ad fl.
Foglia (prov. Pesaro), m a r c h i o :
Gualterotus.
Montizelli arx, Monticelli (gov.
Tivoli) 24, 20.
Moroellus marchio Malaspinae v.
Manuel.
de Morone, Monte Morrone: Petrus
fr. = Celestinus V. papa.
mortalitas a. 1083. 15, 10; a. 1348/49.
102. 103, 1.
Munza v. Modoetia.
Murzufluus, Murzifluus v. Alexius.
Mutina, Modena 70, 1. 73, 25. —
Mutinense territorium 116, 15.
N.
Nantelmus, Nanntelmus, comes de
castro Seprio 8,30; fil. : Olde-
ricus.
Narbona, Narbotme 57, 5 ; a r c h i-
e p. : Guido.
Narisius comes Brixiensis 49, 15.
(Naser - Hassan, Malik-) soldanus
Egypti 72, 10.
de Nashu (falso Suahu), Nassau,
comes: Robertus.
S. Nazarii eccl. Cremon. 18, 40.
Neapolis 45, 10 ; Neapolitani r e g e s :
Robertus, Lodovicus, Iohanna I.
Neronis pratum Rom. 32, 20.
Nicena synodus 114,30.
Nicolaus, Nicholaus.
b. Nicholai episc. Mirensis corpus
(ossa) 14. 5. 31, 1. 38, 20.
Nicholaus II. papa 13, 15.
Nicolaus III. papa, Iohanes de Ur-
sinis (card.) 62.
Nicholaus IV. papa, Ieronimus
(falso Georgius) de civ. Eschu-
lana, (minister gener.) ord. Mi-
norum 64, 25. (65, 1).
Nicholaus V. antipapa v. Petrus
de Corbera.
(Nicolaus) card. episc. Albanensis
= Adrianus IV. papa.
Nicholaus mag. gener. ord. Prae-
dicat., card. = Benedictus XI.
papa.
Nicolaus Alberti card. episc. Osti-
ensis 78, 5, n. 3.
Nicolaus patr. Aquileg., fr. (illegit.)
Karoli IV. imp. 106, 1, n. 1.
Nicolaus II. marchio Estensis, dom.
Ferrariae, fil. Opizonis III. march.
104, 25, n. 5. 107. 110, 10, n. 4.
113, 30. 116, 15, n. 2.
Nicholaus de Pelavicinis Cremon.
111, 10. 116, 30. 117, 1.
Nicholinus de Burgo Cremon. 86, 25.
de Niffen (falso Riffen), Neiffen
(olim in Wurtemb. OA.Nurtingen):
Bertoldus comes.
Niger de Bruxatis Brixiensis 79,5.
nigrorum monachorum ordo v.
S. Benedicti ordo.
Nonantula, Nonantola (circ. Mo-
dena) 15, 15.
140
INDEX.
Norvegia 27, 1 (n. a). — (Norve-
giorum) gens 27, l.
Norveni = Normani 6, 30.
Novaria civ., Novara 107, 15. 108, l.
— Novarienses 90, l.
O.
occidentale imperium 30, l. 51,35;
Occidens 4, 10.
Octavianus Augustus imp., fil. Octa-
viani senatoris 1, 5. 8, 20. 56, l.
Octavianus (Octavius) senator 1,5;
fil. : Octavianus.
Octavianus card. presb. = Victor
(IV.) papa 27, 30.
Octo v. Otto.
Odo rex Francorum v. Boso.
officiales imperii 9, 25.
Ofiredus episc. Cremon. 29, 30.
Oldericus episc. Cremon., fil. Nan-
telmi com. Sepriensis 8. 9, 5.
de Olegio , Ollegio : Iohanes de
Vicecomitibus.
Oleus fl., Oglio 45, 15.
Olmeneta, Ulmenetum, Ohneneta
(mand. Robecco d'Oglio, circ. Cre-
mona) 24, l. 86,25; eccl.: S.
Mariae.
Opizo III. marchio Estensis, dom.
Ferrariae 104,25, n. 5. 107; fi-
1 i i : Aldovrandinus, Nicolaus.
Oprandus de Gusiago Brixiensis
99, 30.
Orbertus episc. Cremon. 16, 30.
17, 15. 27, 20.
de Orianis, gente Brixiensi : Ri-
zardus.
orientale imperium 51, 35 ; Oriens
4, 5; orientis partes 39, l.
Orientalis marchio v. Austria.
Orosius 15, 35.
Ostienses, Hostieuses, episc: Octo,
Hugolinus, Petrus, Nicolaus Al-
berti, Bertrandus del Pogeto.
Otto^ Oto, Octo.
Otto I. imp. 7 — 9, 25.
Otto II. imp. 8. 9, 25.
Otto III. imp. 8, 25. 9.
Otto IV. imp., fil. Henrici (Leonis)
ducis Saxoniae 18, 20. 43, 30. 44, 10.
48. 52—55,10.
Octo episc. Hostiensis = Urbanus
II. papa.
Otto de Vicecomitibus Mediolan.,
archiep. MediolaD. 63, 15.
Otto abbas monast. S. Laurentii
Cremon. 12.
Otto (dux Carinthiae) 9,5; fil. :
Bruno.
Otto comes (palat. Burgundiae), fil.
Frederici I. imp. 38, 40.
(Otto VII.) falsogravius Bavariae
52, 35.
(Ottobonus) de Flisco de comitibus
Lavaniae card. diac. S. Adriani
= Adrianus V. papa.
Oxomensis (Osma) e p i s c. : Di-
dacus.
I».
Padua civ., Padova 46. 47,35. 57,20.
73. 80, io. 96, 15. 102, 5. 103, 30.
111,20; de P. : Dalesmaninus. —
Paduani 71. 113,25. 117,5; gen-
t e s : de Cararia , Maltraversii,
de Paone ; d o m. : Iacobinus de
Cararia ; e p i s c. : Ghirardus. —
Paduanus, Paduae districtus 71,5.
100, 25 ; Paduanae partes 46.
Padus fl., Po 17, 25. 19, 30. 23, 5.
38, 5. 49, 35. 109, 10 ; cf. Eridanus.
pagani 14, 15.
Paganus de la Ture Mediolan.,
patr. Aquileg. 89, 25.
de Palazo, Palazzo (com. Quinzano
d'Oglio, mand. et circ. Verola-
nnova, prov. Brescia), gens Bri-
xiensis 67, 10.
Palazzollum, Palazzolo sulV Oglio
(circ. Chiari, prov. Brescia) 84, 10 ;
de Palazolo , gente Brixiensi :
Ziliolus.
Palea dicta Alexandria 28, 20. 34, 35.
35, 1. 36, 10. 64, 10.
Palma novella filia Ezelini II. de
Romano, uxor Alberti de Paone
Paduani 47, 15.
Pancoardus episc. Cremon. 6, 5.
Pandelborne v. Panormus.
Pannonia 8, 1. 24, 30.
Panormus regalis urbs, Palertno
45, 10. 48, 1 (Pandelborne).
■ de Paone, gente Paduana: Albertus.
| S. Pantaleonis eccl. Cremon. 18, 35.
INDEX.
141
S. Pantaleonis burgus Cremon.
55, 5.
Papia, Pavia 36, 5. 107. — Papi-
enses 15, 30. 28, 20. 34, 35. 36, 10.
48, 35. 49, 25. 54, 30. 76, 25. 107, 10 ;
Papiensis episc. 28, 20.
Parabiatum, Parabiago (mand. Rho,
circ. Gallarate , prov. Milano)
100, 25.
paradisus 115, 5.
Parisiensis episc. : Petrus Lon-
bardus.
Parma civ. 19, 35. 78, 25. 82, 10.
90,15. 91,15. 95,20. 98,15. 103, 10.
113, 35. 115, 35. 116, 15. — Par-
menses 19, 40. 49. 84, 1 ; Parmensis :
Ugolinus I. episc. Cremon.; gen-
t e s : Adigherii, Rubei. — Par-
mensis canonica 7, 1 ; Parmensis
dioc. 116,30; episc. : Gonboldus.
— Parmensis glarea 19, 40.
Paschalis II. papa 6. 14, 25. 15.
17—19, 10.
Paschalis (III.) papa , Guido de
Crema card. presb. 27, 30. 34, 10.
Passarinus, Pasarinus, (Rainaldus)
de Bonacorsis, capit. et gener.
dom. Mantuae 82. 84, 15. 88, 15.
93,25; fil. : Francischus ; fr. :
Botessella, Botironus.
Patengullae, Padenghe dd lacum
de Garda (mand. Lonato, circ.
Brescia) ? 96, 20. 108, 5.
patrimonium ecclesiae (Rom.) 57,
35. 58, 25 ; cf. b. Petri patrimo-
nium.
S. Pauli monast. extra muros Rom.
abbas 27, 35.
Paulus apost. 37, 1 ; caput eius 57,
40; S. Pauli apostoli limina 68,
20. — Pauli epistolae glosae
Petri Lonbardi 25, 1.
Paulus episc. Placent. 6, 40.
pauperum dominarum (S. Damiani,
S. Clarae) ordo 44, 1.
de Pedecanis, gente Cremon. : Gi-
ricus.
Pedemontis terrae, Piemonte 107, 15.
de Pelavicinis : Manfredinus.
de Pelavicinis, gente Cremon.:
Nicholaus.
de Pellagrua : Arnaldus card. diac.
de Pennia (?) ordo fratrum Mi-
norum 56, 15.
Pergamum civ., Bergamo 67, 30.
74, 20. 79, 15. 82. 98, 1. 113, 35.
— Pergamenses 45, 15. 49, 20.
90, 1. — Pergami districtus
106, 20.
de Persico, Persico (mand. Robecco
d'Oglio, circ. Cremona) : Iacopi-
nus, Gardanus fr. ord. Praedicat.
Persis 28, 10.
Pertarith rex Longobard. v. Ber-
tarith.
Pertusa porta (regio) Cremon. 49, 5.
Perusium, Peruxium, Perusina civ.,
Perosa, Perugia 44, 30 (Perisius).
55, 15. 58, 35. 59, 10. 63, 20. 69, 15.
113,25. 116,20; eccl.: S. Lau-
rentii, fr. Praedicatorum.
S. Petri de dom eccl. Brixiensis
79,i.
S. Petri eccl. Cremon. 18, 35.
S. Petri in Vaticano eccl. Romana
5, 30. 10, 5. 20, 15. 22, 35. 25, 5.
27, 10. 34, 10. 42, 40. 43, 30. 53, 15.
55,35. 57,40. 66,10. 109,30. 113,20;
a 1 1 a r e : S. Mauricii ; gradus
17, 35.
S. Petri in monte locus Brixiensis
82,1.
Petrus princ. apostolorum 6, 10.
37, 30 ; caput eius 57, 35; b. Petri
limina 68, 20 ; sedes 20, 25 ; ius
17,5; navicula (= eccl. Romana)
97, 5 ; patrimonium 29, 15 ; cf.
patrimonium eccl. Rom.
S. Petri exorcistae corpus v, S.
Marcellini.
Petrus comes Altisiodorensis, imp.
Constantinopolit. 55, 25.
Petrus (falso pro Iohanne V. Paleo-
logo) imp. Constantinopolit.
114, 20. 115, 20.
Petrus I. rex Cypri 108 ; fr. natu-
ralis 108,20.
Petrus fil. Petri- Leonis card. presb.
= Anacletus II. papa.
Petrus card. episc. Tusculanus =
Iohanes XXI. papa.
Petrus de Morone fr. = Celestinus
V. papa.
Petrus de Corbera fr. Minor, Nicho-
laus V. antipapa 94 — 96, 15. 97.
98,5.
Petrus card. presb. 17, 5.
142
INDEX.
Petrus de Stagno card. presb. S.
Mariae trans Tiberim 116, 25,
n. 4.
Petrus de Capellis Mediolan., fr.
ord. Praedicat., episc. Cremon.
105, 15.
Petrus Lonbardus episc. Paris. 24,40.
25, i. 44, 15.
Petrus de Curtis Placent. , mon.
et I. abbas monast. S. Laurentii
Cremon. 65. 68, l.
Petrus mon. S. Andreae Andaon.,
II. abbas monast. S. Laurentii
Cremon. 101, 25. 111, 5.
Petrus Comestor 29, 30.
Petrus de Rufrignascho officialis
ecclesiae 91, 20.
Petrus Leonis Romanus 20, 10. 22, 35 ;
fil.: Petrus (Anacletus II. papa).
Petrus Bubonis Romanus 42, 25;
fil. : Celestinus III. papa.
Pharfense monast. v. Farfense.
Philadelphia, Philadelphis, civ. 39.
Philiberius de Barbubus Cremdn.
85, 20.
Philipis civ., Philippopolis 39, 15.
Phiiippus. Philipus, Filippus,
Filipus.
Philippus I. imp. 13, 30.
Philippus rex, fil. Frederici I. imp.
39, 1. 48. 50, 15. 52. 53, 10.
Philippus II. rex Franciae 41, 45.
43, 25. 45, 20.
(Philippus III.) rex Franciae 61,1.
Philippus IV. rex Franciae 68.
69,5. 72; fr. : Karolus.
Philippus V. rex Franciae 89, 5,
n. 2.
Philippus de Valosio VI. rex Fran-
ciae 89.
Picenardi v. Pizenardi.
de Pilliis nobiles 116, 20.
Pinamons de BonacorsisMantuanus,
fil. Botironi 94, 1, n. 2.
Pingera , Bingen ad Rhenum fl.
24, 40 ; monialis: Hildegardis.
de Piperariis, gente Cremon. : Egi-
diolus.
Pypinus rex Italiae , (fil. Karoli
Magni imp.) 3, 25.
Pisae, Pissae, Pisana civ. 20. 31,
20. 33, 25. 94, 10. 97, 10. 106. 109.
110,1. 115,30; palatium 106,15.
— Pisani, Pissani 20. 31, 20. 44,
25. 106,15. 113,25. 115,30; Py-
sanus: Eugenius III. papa;
gens: Gambacurti ; dom. : Io-
hanes de Lagnella. — Pissana
eccl. 20, 30. — Pisanorum terri-
torium 115, 25.
Pizenardi, Pigenardi,Picenardi, gens
Cremon. 75, 20. 80 ; de Pic,enar-
dis: Leonardus, Bacharinus.
Pizighitonum, Pizileonis, Pizelio-
num, castrum, Pizzighetone ad
fl. Addam et Serium confluentes
(circ. Cremona) 23, 10. 75, 10.
Placentia civ.. Piacenza 20, 30. 60,
15. 78. 82, 10. 89, 20. 91,15. 95.
25. 98, 10. 101, 5. 106, 5. — Pla-
centini 32, 1. 33, 40. 34, 35. 48
— 50,10; gentes: Vicecomites,
Curti. — Placentina eccl. 7, 1 ;
episc: Suffronius, Paulus. —
Placentinorum episcopatus 49, 1 .
Plebs S. Iacobi, Pieve S. Giacomo
(hiand. II. et circ. Cremona)
102, 15.
Podiensis (Le Puy) episc. : Guido.
del Pogeto : Bertrandus card.
de Polenta, Polenta (com. Berti-
norOy circ. Forli), gente Ravenn. :
A lbricus.
Policornu, Policoro (prov. Basili-
cata) 54, 25.
Polixinum S. Viti, Polesine Par-
mense (mand. Zibello, circ. Borgo
S. Donnino, prov. Parma) 87, 10.
Polonia, Pollonia 8, 5. 59, 15; du-
cissa: Hedwiga.
Poncinus, Ponzinus, de Ponzonibus
Cremon. 75, 15. 76, 15. 80, 30. 83.
84, 15. 85. 87. 88. 95, 5. 96. 5.
98,20. 99,5.
Poncius de Pongonibus episc. Cre-
mon. 64.
de Pontecharalli gens Brixiensis
67, 10.
Pontevicus, Pontivicus, castrum,
Pontevico ad fl. Oglio (mand.
Verolanuova, prov. Brescia) 52, 1.
86, 10. 96, 25.
pontifex summus 5, 5. 10, 5.
Pontis - tremuli burgus. Pontremoli
17, 25.
Ponzinus v. Poncinus.
INDEX.
143
de Ponzonibus, Pongonibus, gente
Cremon., illi 80; de P. : Poncius
episc. Cremon., Poncinus, Iohanes.
Popius (Poppo) patr. Aquileg. =
Damasus II. papa.
dePortiuncula eccl.v. S. Mariae eccl.
Portus (Rom.), Porto 6, 20 ; Portu-
enses card. episc. : Theodevinus,
Guido.
de Porzano, Porzano (mand. Leno,
circ. Verolanuova, prov. Brescia),
gens Brixiensis 67, 10.
Praedicatorum fratrum ordo 29, 35.
43, 20. 55, 20. 57. 61, 10. 69, 10.
93, 20. 98, 10. 105, 5 ; e c c 1. : Pe-
ruxii 69, 15, Viterbii 59, 10. 60, 10;
mag. gener. : Dominicus, Ior-
danus, Nicholaus (Benedictus XI.
papa); fratres:Ugo,Raymondus,
Petrus (Innocentius V. papa),
Ugolinus Parmensis , Gardanus
de Persico, Petrus de Capellis.
praelati 60,30. 94. 105,5, 111. 112,5.
113, 1. 114, 1.
Pragensis e p i s c. : Adalbertus.
Prandones, gens Brixiensis 66, 25.
Pregnachi, gens Brixiensis 66, 35.
Presbiter episc. electus Cremon.
28, 5. 34, 25.
S. Prosperi eccl. Cremon. 18, 35.
Provincia, Provintia, Provence 58, 25.
59,20. 113,30; com. : Karolus I,
Iohanna.
Prusci 8, 5. — Pruscia 8, 5.
Psalterii glosae Petri Lonbardi 25, 1.
de Pusterlla , gente Mediolan. :
Guirardolus.
Puteus - Barontius, Pozzo Baronzio
(com, Torre de! Picenardi, mand.
Pescarolo, circ. Cremona) 81.
Pyreneus mons — Alpes 17, 20.
Q.
Questrum castrum, Quistro (com.
Carpeneda, mand. Robecco d' Oglio,
circ. Cremona) 95.
Quinzanum, QuinzanodVglio (mand.
Verolanuova, prov. Brescia) 49, 1.
84, 10.
R.
Rabiosi dicti comites de Mangono
47, 15.
Rachisius rex Longobard. 3, 15.
Radicofonum, Radicofani 27, 10.
(Radulfus II.) patr. Antioch. 41.
Raymondus de la Turrepatr. Aqui-
leg. 66,15.
Raymondus fr. ord. Praedicatorum,
capellanus et poenitentiarius
papae 57, 15.
Raymondus de Cordona, seneschal-
cus Roberti regis Neapolit.
92, 20.
Raymondus de Granata 92, 20.
Raymondus de Vallibus 92, 20.
Rainaldus archiep. Colon. 28, 10
(falso Rodulphus). 34, 10.
Rainaldus archiep. Ravennas 78,
10, n. 4.
Raynaldus, Rayno, dux Apuliae
21. 23, 5.
Rainaldus de Bonacorsis v. Passa-
rinus.
Raynaldus Confanonerii Brixiensis
98, 25.
Raynerius episc. Cremon. 65.
Raynerius fil. Grulielmi III. march.
Montisferati 33, 10. 42 ; u x o r :
Maria.
Raino dux Apuliae v. Rainaldus.
Raynutius (falso Raymutius) Se-
nensis 27, 15 ; f i 1. : Alexander
III. papa.
Rangipertus rex Longobard., (dux
Taurin.), falso fil. Cuniperti regis
3,i.
Ravenates 78, 10; gens: de Po-
lenta ; a r c h i e p. : Rainaldus.
Reate, Rieti 57, 25.
Rebuffoni porta Brixiensis 78, 1.
rectores ecclesiarum 105, 5. 113, 1.
regalia (iura) 33, 30; cf. insignia.
Regium civ., Reggio nelV Emilia
70, 1. 82, 10. 104', 20. 115, 40. 116,
1. — Regini 113, 30. — Regina
dioc. 108, 5.
Remensis comes v. Renensis.
Remis, Reims 20, 25. 24, 35.
Renensis (falso Remensis) comes
(palat.) 4, 20. (9, 30).
Renus fl., Rhein 16, 1. 24, 40.
Restagnus dom. Turclimanorum
40,1.
de Reten : Iohanes.
Richardus I. rex Angliae 41, 45.
45.
144
INDEX.
Richardus de S. Victore 24,40.
(Richenza) uxor Lotharii III. imp.
25, 15.
Ricus: Manfredus.
de Riffen v. de Niffen.
Ripalta de Dexio dictus conflictus
dominorum de la Turre 62, 15.
Bizardus, Ri^ardus.
Rizardus comes de S. Bonifacio
47,20; uxor: Cuniza.
Rizardus de Orianis Brixiensis
67,5.
Rizardus de Trubecho Brixiensis
99, 30.
Rizardus de Ugonibus Brixiensis
67. 70, 10 ; fratres 67. 70, 10.
Roadum, Rovato (circ. Chiari, prov.
Brescia) 92,25.
Robechum castrum, Robecco oVO-
glio (circ. Cremona) 86, 25. 95, 30.
96,1.
Robertus rex Neapolitanus 83, 10.
87—89,1. 92,20.
Robertus archiep. Mediolan. 104, 15.
Robertus Guiscardus (Viscardus)
(dux Normannorum) 18 ; f r. :
Rogerius.
Robertus princ. Capuanus 21, 20.
Robertus II. comes de Artese 68,
(5), n. 3.
Robertus comes de Nashu [falso
Suahu) 39, 5.
Rocha - francha, Roccafranca ad fl.
Oglio (mand. Orzinuovi , circ.
Chiari, prov. Brescia) 84, 10.
Rocharus v. Rotharus.
Rodoaldus rex Longobardorum,
fil. Rothari regis 2.
Rodulphus I. rex Rom. 61, 1.
Rodulphus archiep. Colon. v. Rai-
naldus.
Rogerius comes Syculus, dux Apu-
liae, II. rex Siciliae, fil. Rogerii
I. com. 17,5. 18,20. 20. 21. 23, 1.
25,35. 38,15. 45,5; liberi: Guli-
elmus, Constantia.
Rogerius rex Siciliae v. Fredericus
II. imp.
Rogerius I. comes (Siciliae) , fr.
Roberti Guiscardi 18; fil. :
Rogerius.
Roma, Romana civ., Urbs 4, 10.
5, 5. 6, 15. 7, 5. 10. 12, 10. 14, 1.
15, 1. 17—25. 27, 5. 29, 20. 32.
34, 10. 38, 1. 43. 52, 30. 53, 15.
57. 59. 61. 63, 25. 66, 10. 68.
69, 15. 78, 20. 80, 10. 96. 106, 10.
108, 30. 109, 25. 113. 114, 20.
116,25; regiones:Transtyberjm,
Vaticanus , pratum Neronis ;
e c c 1. : S. Adriani , S. Cesarii,
S. Crucis, S. Iohanis ante portam
Latinam, Lateranensis, S. Lau-
rentii extra muros , S. Mariae
Maior, S. Mariae Rotonda, S.
Mariae Transpadinae, S. Mariae
Transtiberim , S. Pauli extra
muros, S. Petri in Vaticano,
S. Salvatoris Constantiniana,
Sancta sanctorum, S. Systi, hospi-
tale S. Spiritus ; p o r t a e : S.
Angeli, Lateranensis ; p a 1 a t i a :
Capitolium. Lateranense, Septi-
solium, apud S. Mariam Rotondam
26, 35, apud S. Petrum 42, 40. —
Romani (cives) 10, 20. 18, 1 —
20, 20. 21. 25, 30. 29, 25. 30, 5.
31, 30. 32. 34. 42. 43, 30. 45, 5.
49,15. 53, 15. 55, 35—57, 35 — 59, 40.
61, 1. 65, 30. 66,5. 73,5. 92, 1:
Romanus populus 17, 35. 21, 25.
24. 94, 10 ; Romanum vulgus 20, 10 :
Roraanorum partes 22,20; gen-
tes: Frangipanni, Sabelli, Ursini ;
Romanus senatus 21,30. 24,5;
senatores: Karolus I. rex Si-
ciliae, Henricus de Castella. —
Romani istoriographi 8, 10. —
Romanorum gesta 7, 5. — Romana
eccl. 6. 48. 52, 45. 56, 1. 58, 5.
89,20. 95,i. 97,io. 98, 10. 110,25.
112,5.114,25; archidiac. card. :
Aldibrandus; Romanacuria59, 15;
Romanus clerus 15, 25. 24, 25 ;
pontifex 13,30; poenitent. :
Raymondus fr. ord. Praedicat.
— Romanum, Romanorum im-
perium 44, 15. 55, 35; regnum
8, 20 ; Romanae dignitates (= im-
peratores) 35, 30 ; Romanus imp. 10.
Romandiola, Romandiolla, Roma-
gnola 52, 15. 104, 30. 106, 5. 108,
5. 112, 15. 113, 30.
S. Romani eccl. Cremon. 18,40.
de Romano, Romano d'Ezzelino ad
fl. Brenta (distr. Bassano, prov.
Vicenza), domus (gens) 46, 5 ; de
INDEX.
145
Romano, Rumano : Ezelinus I.
Balbus, Ezelinus II, Ezelinus III,
Albricus.
Romenghi castrum , Romanengo
(mand. Soncino, circ. Cremona)
63, 10.
Romoaldus dux Longobard. (Bene-
vent.) 2, 15.
Roncalia, Ronchalaa 23, 15. 33, 30.
de Roriugo gens Brixiensis 67, l.
Rosatum, Rosate (mand, Binasco,
circ. Abbiategrasso, prov. Milano)
48,35.
Rotaldus episc. Veronensis 3, 25.
Rotharus rex Longobard. 2,25;
fil. : Rodoaldus.
Rotharus (falso Rocharus) dux Lon-
gobard. (Bergomas) 2, 5.
de Rubeis domini Parmenses 98, 15.
Rudigium, Rovigo 71, 5.
de Rufrignascho : Petrus.
S.
de Sabellorum domo Romana : la-
cobus (Honorius IV. papa).
S. Sabinae tit. Rom. card. pr esb.:
Sabinense territorium 6,25; Sabi-
nenses card. episc. : Guido,
Egidius.
Salatinus soldanus 30, 20. 38, 25.
41. 45, 25 ; f r. : Tachadinus ; f i 1. :
Mirralinus.
Salephym civ., Seleucia Ciliciae,
Seleuke 41, 20.
Salernum, Salerno 19, 15. 45, 10.
Salinguerra de Ferraria 47, 20. 52,
10. 55, 10 ; u x 0 r : Sophia.
Salli, gens Brixiensis 67, 10. 98, 25.
de Salodo, Salb ad lacum de Garda
(prov. Brescia), gens Brixiensis
67, 10.
Salonich v. Thesalonica.
S. Salvatoris eccl. Cremon. 19, 1.
S. Salvatoris eccl. Constantiniana
Lateranensis 15, 1. 22, 35. 44, 5.
S. Salvatoris fons Brixiensis 77, 1.
Sancta sanctorum basilica Romana
55, 30.
de Sandrico, Sandrigo (distr. Maro-
siica, prov.Vicenza): Spinabellus.
Sardinia insula 20, 30.
Sarra de Columpna 69, 5.
Sarraceni 29, 30. 51, 1. 58, 25. 59.
68, 25; soldanus 51, 1.
Sarzana castrum, Sarzana (circ. Le-
vante) 114, n. 1.
Saxones 22, 5. 25, 15. — Saxonia
25, 25. 48. 53 ; Saxoniae dux
4, 20. 9, 30 ; d u c e s : Lotharius,
Henricus (Leo).
de la Scalla, Schala, Schalla, gente
Veron. , illi 102, 10 ; de la Sc. :
Albertus I, Bertolameus, Alboy-
nus, Canis I, Albertus II,
Mastinus II, Canis II.
Schera 6, 20.
Scolastica historia Petri Comestoris
29, 30.
sedes apostolica 12, 10. 52, 30.
Segugia, Susa 35, 1.
Senenses (Siena): Raynutius, Ale-
xander III. papa.
Senensis (falso pro Suanensis) :
Gregorius VII. papa.
Sententiarum liber Petri Lonbardi
25, 1.
Seprium, Sepium, castrum, Seprio
ad Olonnam /i. (com. et circ. Gal-
larate, prov. Milano) 9, 1. 92, 15;
comes: Nantelmus.
Septisolium aedes Rom. 57, 5.
S. Sepulcri eccl. Cremon. 18, 40.
sepulcrum Domini 14, 15. 15, 25.
31, 15.
de Sexto locus, Sesto di Monza vel
Sesto S. Giovanni (mand. II. et
circ. Monza) 92, 10.
Sextus liber decretalium 66, 10.
68, 10.
(Sibylla) soror Baldumi IV. re-
gis Iherosolymit., uxor Gulielmi
Spatae - longae filii Gulielmi III.
march. Montisferrati 42.
Sibylla uxor Tancreti regis Siculi
45, (40), n. 3.
Sycardus, Sichardus, episc. Cremon.
30, 15. 38. 42, 35. 43, 5. 47, 45.
53, 35; Sycardina Cronica 8, 15.
siccitas 23, 20.
Sycilia, Scicilia 18, 20. 21. 23, 1.
27, 5. 28, 30. 38, 15. 44, 15. 45.
47, 45. 48, 25. 52, 40. 55, 35. 58, 25
— 60 ; Syciliae, Sciciliae regnuin
54; Syculum regnum 44, 15; d u x :
Robertus Guiscardus ; reges:
Rogerius I, Rogerius 1 T, Guli-
Crcmica Alberti <le Be/.anis.
10
146
INDEX.
elmus I, Gulielmus II, Tancretus,
Henricus, Fredericus, Manfredus,
Karolus I. — Syculi 33, 1.
S. Symeonis portu3 Antiochenus
41, 35.
Symon, dictus Canis, canon. Turon.
== Martinus IV. papa.
Symon de Corobiano Vercell. 89, 15.
Symon de Crivellis Mediolan. 90, 25.
91, 20.
Symon Tempesta , miles Roberti
regis Neapolit., rector civ. Brixiae
a. 1319. 88, 25. 89, l.
Symonia 12, 20. 86, 1.
Simoninus de la Turre Mediolan.
88, 1.
S. Systi eccl. Romana 43, 30.
sol obscuratus v. eclipsis solis.
soles tres visi (a. 1159) 27, 20.
Soncinum, Sonzinum, castrum, Son-
cino ad fl. Oglio (circ. Cremona)
23, 10. 48, 35. 63, 10. 76, 30. 81,
25. 83,20. 85,20; gentes: de
Barbobus, Fondulii.
Sophia filia Ezelini II. de Romano,
uxor 1. Henrici de Ygna, 2.
Salinguerrae de Ferraria 47, 15.
S. Sophiae, Sophyae, eccl. Con-
stantinopolit. 4, 15. 33, 20. 50, 25.
Sopramontus v. Supramontus.
(Speronella) soror Dalesmanini Pa-
duani, uxor Ezelini II. de Ro-
mano 46, 35.
La Speza, Spezzia 112, 10.
Spinabellus, Spinadellus, de San-
drico 46.
Spira civ., Speyer 20, 1 ; eccl. : S.
Mariae.
S. Spiritus monast. in suburbiis
Mediolan. 92.
S. Spiritus hospitale Rom. 43, 30.
Spoletum civ., Spoleto 9, 10. 32. —
Spoletani cives 32, 25.
de Stagno : Petrus card. presb.
stella clarissima 15, 15.
Stephanus I. rex Ungarorum 8, 5.
11,5; fil. : Haymericus.
Stephanus IX. papa 12, 30.
Stephanus episc. Cremon. 3.
Stephanus, Stephaninus, de Vice-
comitibus Mediolan., (fil. Mathei)
93,io. 104,15; filii: Matheus,
Bernabos, Galeazius.
stipendiarii 84. 1. 90, 30. 91, 5. 109, 10.
de Struma : Iohanes.
de Suardis : Vincentius.
Suevi 26, 10. 31, 30. 38, 40. 39. 44,
1. — Sueviae duces: Frederi-
cus II, Fredericus V.
Suffronius episc. Placent. 7, 1.
de Sulzbac, Sulzbach (Bair. Ober-
pfalz), c 0 m e s : Berengarius.
de Summo, gente Cremon.: Gre-
gorius, Cinellus canon.
Supramontus , Sopramontus, de
Amatis Cremon., capit. populi
Cremon. 74, 35 — 76, 5.
Sur v. Tyrus.
Sutrium, Sutri (circ. Viterbo) 6, 20.
19, 15.
T.
Tachadinus fil. Salatini soldani
41, 40.
Tagentini, gens Brixiensis 67, 10.
Tancretus rex Siculus 45, 40;
uxor: Sibylla; fil. : Tancretus.
Tancretus fil. Tancreti regis Siculi
45, 40.
Taracina (Taratina), Terracina 29,15.
Tartari 50, 5. 60. 68, 25. — Tartara
regio 50, 5.
Tarvisina marchia v. Tervixium.
Tauri columna Constantinopolit.
51, 25.
Tealdum castrum Ferrariense 71, 15.
Tealdus de Vicecomitibus Placent.,
archidiac. Leodiensis = Gre-
gorius X. papa.
Tebaldus de Brusatis Brixiensis
67,20. 70, 10. 74, 10. 76, 25. 77.
Tebaldus de Mezanis Brixiensis
98, 25.
Teio 41, 25.
Tempesta : Symon.
Templarii, Templi militiae ordo 72.
de Temporibus: Iohanes.
Teobaldus card. presb. (S. Ana-
stasiae) 17, 1.
Teotonici, Teothonici v. Teutho-
nici.
Terdona, Tortona 15, 30. 32,5. 33,25.
78, 25.
Terra Laboris, Terra di Lavoro
112, 15.
Terra Sancta 26, 15. 28, 15. 31, 15.
38,35. 39,25. 44. 60. 61, 1. 08,25:
INDEX.
147
terra Domini 30, 20; terra Yesu
Christi 38, 30.
terrae motus 28,25; a. 1117. 19,30;
a. 1185. 38, 10.
Tervixium,Trivisium,Trevisinaciv.,
Treviso 67, 20. 69, 10. 96, 15 ; Tar-
visinus: Nicholaus (Benedictus
XI. papa). — Tarvisina marchia,
Marchia 46. 47, 5. 52.
Tesalonica v. Thesalonica.
Teutaldus avus Mathildis comit.
19, 30.
Teuthonici, Teotonici, Teothonici,
Theotonici 8, 20. 24, 30. 32, 20.
39, 30. 40, 5. 56, 25. 59, 35. 109, 5.
— Teuthonia 21, 1.
Tharantasia (falso Oharanzia^ Mou-
tiers-en-Tarentaise 61, 10; de
Th. : Petrus (Innocentius V.
papa).
Theodevinus card. episc. Portuensis
25, 10.
Theodorus Lascaris v. Ascari.
Theodorus nomenculator Rom. 6,20.
Theodosius I. imp. 13, 35.
Theotonici v. Teuthonici.
Thesalonica, Tesalonica, Saloniki
51. 52, 1. — Salonich regnum
42, 15 ; d o m i n i (reges) : Boni-
facius, Demetrius. — Salonichen-
sis corona 42, 20.
Tholomaida v. Acharon.
Tholosanae (Toulouse) partes 43, 20.
Thomas, Tomas.
S. Thomae monast. de Aquanigra
13, 10.
S. Thomae monast. Cremon. 14, 1.
18,35. 94,25. 95,i. 98,5; abbas:
Ghirardus.
Thomas apost. 30, 10.
Tomas archiep. Cantuar. 28, 35. 29.
T[h]racia 50, 30.
Thuringia 57,io; lantigr. : Lodo-
vicus IV.
Tybur, Tyburtum, Tiburtina civ.,
Tyburtinum municipium , Tivoli
15,15. 21,35. 25, 5. 32. — Tybur-
tini 22, 1.
Tiso novellus de Campo S. Petri,
fil. Tysolini I. 46, 10.
Tysolinus I. de Campo S. Petri 46 ;
uxor: Cuniza; filii: Gerardus,
Tiso novellus.
Torlongna porta Brixiensis 83, 30.
84,1.
de Torzanis pons Brixiensis 79.
Traiectum inferius civ. , Utrecht
12,1.
transmarinae partes 31, 5.
Transmundus Campanus (comes
Signiae) 42,40; f il. : Innocentius
III. papa.
Transtyberim regioRomana, Traste-
vere 20, 5.
Trecensis civ., Troi/es 58, 15 ; Tre-
censis: Urbanus IV. papa.
Treverensis (Trier) archiep. 4, 20. 9.
Trevisina civ. v. Tervixium.
Tridentum, Trient 96, 25.
Tripolis Syriae 28,25. 41,35. 64,5.
Trivisium v. Tervixium.
Tronchazufi dicti Guibelini Cremo-
nenses 63, 5.
de Trubecho, gente Brixiensi : Ri-
zardus.
de Turbiado gens Brixiensis 66, 30.
Turci, Turchi, Turcli 24,35. 26,15.
30,25. 33,io. 38,20 — 40; Tur-
clus quidam 40, 35.
Turclimani 41, 10; de Bentia 39,40;
dom. : Restagnus.
Turonum, Tours 29, 20; canon. :
Symon (Martinus IV. papa).
de la Turre, Ture, domini, gens
Mediolan. 62, 15. 69, 1. 89, 30.
91, 30. 92, 5 ; de la T. : Ray-
mondus patr. Aquileg., Guido,
Castonus archiep. Mediolan., Ber-
tolinus , Simoninus , Paganus
patr. Aquileg.
Tusci 59,35. — Tuscia 17,30. 25, 1.
32,io. 54,20. 68,15. 85,25. 87, 20.
93, 5. 109, 25. 112, 15. 113, 30.
Tusculana civ., Tuschulanum 29, 1.
30, 5. 34, 10. 42, 30. 45, 1. —
Tuschulani 42, 30. 45, 5 ; Tuschu-
lanus : Albricus ; Tuschulanensis
card. episc. : Petrus.
Tyrus, Tirrus, Sur, civ. 41. 64, 20.
U.
Ubaldus episc. Cremon. 10, 30.
Ubaldus abbas monast. S. Laurentii
Cremon. 16, 30. 21, 15.
(Ubertus) archiep. Mediolan. =
Urbanus III. papa.
10*
148
INDEX.
Ugo, Ugolinus v. Hugo, Hugolinus.
Ugones, gens Brixiensis 67. 98, 25;
de Ugonibus : Rizardus et fratres
eius, Egidiolus.
Ulmenetum v. Olmeneta.
Ulricus I. patr. Aquileg. 17, 35.
Ungari 8, 5. 11, 5 ; r e g e s : Stepha-
nus I, Bela III.
Urbanus II. papa, Octo episc. Ho-
stiensis 14. 15.
Urbanus III. papa, (Ubertus) ar-
chiep. Mediolan. 30. 31.
Urbanus IV. papa 58. 59.
Urbanus V. papa, Gulielmus abbas
S. Victoris Marsil. 108, 25 —
114, 20 — 117; f r. : Anglicus Gri-
moaldi (falso Astorgius).
Urbs - vetus, Urbevetana civ., Or-
vieto 27, 10. 29, 15.
Urceae, Orzinuovi (circ. Chiari,
prov. Brescia) 76, 30. 84, 10.
Urscasale, Oscasale (mand. Soresina,
circ. Cremona) 49, 25.
de Ursinorum domo Romana : lo-
hanes card. (Nicolaus III. papa).
Urso de Orsonibus abbas monast.
S. Laurentii Cremon. 14, i. 16,20.
\\
de Valcamonica, Valle Camonica:
Federici, gens Brixiensis 66, 30.
Valdericus v. Wald.
de Vallibus: Raymondus.
de Valosio, Valois: Karolus I.
comes, Philipus (VI. rex Fran-
ciae).
Valterus' v. Walterus.
Valtropia, Valle Trompia, vallis
Mellae fl. superioris 100, l.
Varangi v. Waranchi.
Vaticanus (mons) Rom. 27, 10.
Vegnevalle, Vengnevalum, castrum,
Vigevano (circ. LomelJina) 33, 25.
49, 25.
Velletrensis, Veretrensis (Velletri)
card. episc. : Mitius, Bertrandus
del Pogeto.
Venetiae, Venetia, Veneciae 29, 15.
37, 30. 50, 15. 51, 35. 71. 94, 15.
102,1. 110,1. — Veneti 50. 51. 71;
dux: Henricus Dandulus; Veneti
patr. : Iohannes III, lacobus de
Prato.
Venturiuus de Fonduliis de Son-
cino 81; filii duo 81.
Venzeghera bastita in suburbio
Cremon. 88, 10.
Vercellae, Verzellae, civ., Vercelli
89. 107, 15. — Vercellenses 90, l ;
gens: de Corobiano.
Verona civ. 23,20. 52. 67,35. 69,20.
74. 86,io. 90,5. 96. 102,5. 103,25.
104,5. 109,15; eccl.: S. Zenonis;
Bragida. — Veronenses 32. 48, 30.
49, 30. 54, 30. 73, 25. 80, io; pro-
ceres 32, 40; gentes: de Castro-
novo, de la Scalla ; dom. (capi-
tanei): de laScalla: Albertus I,
Bertolameus, Alboynus, Canis I,
Albertus II, Mastinus II, Canis II ;
pot. : Azo II. marchio Estensis
a. 1207; episc. : Rotaldus. —
Veronae territorium 109, 15.
Veryellina porta Mediolan. 92, 15.
Vicecomites, gens Mediolan. 74, 25.
91 ; de Vicecomitibus : Otto ar-
chiep. Mediolan. , Matheus I,
Geleazius I, Marchus, Iohanes
archiep. Mediolan. , Luchinus,
Stephanus, Azo, Loderisius, Ma-
theus II, Bernabos, Galeazius II,
Iohanes de Olegio.
de Vicecomitibus, gente Placent. :
Tealdus (Gregorius X. papa).
Vicentia civ., Vicenza 52, 5. 73, 20.
80, 10. 96, 20. 102, 5 ; Vicentinus
c 0 m e s : Albertus ; Vincentinus
episc. : Iohanes. — Vincentinus
districtus 52, 5.
Victor II. papa, Gebahardus I.
episc. Aistet. 12.
Victor III. papa 14, 10. 15, 15.
Victor (IV.) antipapa v. Gregorius.
Victor (IV.) papa, Octavianus card.
presb. 27, 30.
de S. Victore : Richardus.
S. Victoris prioratus Cremon. 10, 25.
54,10. 101,20; prior: Iohaninus
de Comitibus.
S. Victoris monast. Marsil. 110,20;
abbas: Gulielmus (Urbanus V.
papa).
Vienensis civ., Vienne 72, 1 ; ar-
chiep.: Guido.
Vincentia v. Vicentia.
Vincentius de Suardis 100, 20.
Viscardus: Robertus.
INDEX.
149
de Visterinis illi, gens Laudensis
91, 1.
Vitaliana, Viadana ad Padum fl.
(prov. Mantova) 76, 20. 78, 25.
80, 20.
S. Vitalis eccl. Cremon. 18, 35.
Viterbium , Viturbium , Viterbo
58,20. 59,io. 60,io. 61,30. 62, 10;
eccl. : S. Laurentii, fr. Praedi-
catorum ; Viturbiense palatium
60, 20. (62, 10). — Biturvienses
49, 15; Viturbiensis : Gotifredus.
S. Viti eccl. Cremon. 18, 40.
Voraginis (falso, legendum Vara-
ginis,) historiae sanctorum 6, 35.
Vormatia v. Worm.
W.
Waldemanus abbas monast. S. Lau-
rentii Cremon. 11, 20.
Valdericus abbas monast. S. Lau-
rentii Cremon. 11, 10.
Waltarus, Walterotus v. Gualt.
Valterus episc. Cremon. 14, 30.
Waranchi (falso Maranchi,), Va-
rangi 50.
Wido, Willielmus v. Guido, Guil-
lielmus.
Wisinberch castrum , Weinsberg
(Wurtemberg. Neckarkreis) 25,40.
Vormatia, Worms 19, 2 . 27, 1
(falso); de Guarmaxio: Ugo.
Y v. I.
Z.
Zadra municipium, Zara 50, 15.
(Zenki) rex Alapiae 30, 5.
S. Zenonis eccl. Veronensis 3, 25.
S. Zenonis corpus 3, 25.
Ziliolus de Palazolo Brixiensis
99, 25.
de Zuchellis illorum, gentis Cre-
mon., turris 86, 25. 87, 1.
Zufredus Mediolanensis, card. =
Celestinus IV. papa.
GLOSSARIUM.
Maior numerus paginam, minor lineas quinas indicat.
abbas populi 84, 30.
abinde 94, 1.
abrutum = abruptum 34, 25.
accipere = eripere 80, 10. 103, 25.
adestrare, Ital. addestrare 109, 30.
admirandus = magister millitiae
40, 1 ; admiragdus 40, 10.
advocatus ecclesiae 20, 40. 23, 1 ;
Rechtsanwalt 59, 5.
ambaxator 69, 15. 73, 10. 96, 25.
anathematizare 56, 10.
antiepiscopus 98, 10.
antipapa 20, 40. 21, 5. 22, 35. 34, 10.
94—96, 15. 97, 10. 98, 5.
appostolicus = papa 42, 30.
archarius, custos archae 7, 5.
archipresbiter 11, 15.
archisummum 34, 20.
arengherium, Ital. aringhiera 85, 10.
asasinus 71, 1.
asentire alicui, recedere ab aliquo
81, 25.
azimus (panis eucharistiae) 115, 5.
foadaluchum (bandaluchum ?), Ital.
badalucco, Scharmutzel 17, 15.
balneare se 41, 15.
bancha, Bank 79, 30.
baptisterium 34, 25.
barbuta, Ital. barbuta, Helm 100, 20.
barones 17. 41, 30. 50. 51. 53, 10.
56, 10. 61. 74, 15. 76, 20. 77, 30.
bastita, Ital. bastita 88,10. 109. 116.
beneficium, Pfriinde 98, 5.
bibliotecarius 6, 25.
bibulcus = bubulcus 82, 30.
bladum 100, 6. 116, 1.
burgus, suburbium 15, 30. 55, 5.
77, 1. 89, 25 ; locus non munitus
17,25.
buza, navium species 38, 35.
camerarius 9, 25.
campanellus, Glockchen 97, 20.
campestre bellum 59, 20. 60, 5.
cancellarius 7. 9, 25. 34, 10; can-
celarius 4, 25. 9, 30; canzellarius
36, 20 ; canzelarius 58, 15.
canonica, collegiumcanonicorum 7, 1.
canonizare 29, 1. 57. 59, 10.
canonizatio 59, 15.
cantanites = catamiti 29, 35.
canzellarius v. cancellarius.
capellanus 9, 15 ; cappellanus 57, 15.
capitaneus 36,5. 62, 15. 63, 1. 69,20.
70,30. 74,25. 77,15. 79,5. 82, 10.
90, 15. 95, 10. 96, 10. 115, 25;
populi 66, 15. 75, 25; generalis
69, 20. 73, 25. 88, 5. 90, 20 ; prin-
cipalis 107, 20. 111, 15.
caporalis, dux belli, capitaneus 92,20.
karistia 39, 30.
caritudo, penuria, Teuerung 80, 5.
110, 10; charitudo 115, 35.
cassatio 53, 5.
castellum, machina bellica 36, 10.
castramentari 89, 25.
castra metare se 88, 10. — castra-
metari 17,25. 40,35. 41, 1. 47,40.
catholicus = archiepiscopus , pa-
triarcha Armeniae 41, 25.
charitudo v. caritudo.
charus = carrus 116, 5.
GLOSSARIUM.
151
cipus, quo pedes captorum constrin-
guntur 114, 1.
circumstantes partes 91, 15; villae
82, 5.
circumvicinae villae 82, l.
citra == trans, ultra 91,15; citra
a 102, 20 ; abinde citra 94, l.
claustrales monaci 65, 15.
claustrum, Kloster 24, l. 31, 25.
clausura, Befestigung, Verschanzung
77, l. 79, 15.
clericalis ordo 95, 15. 111, 30; cle-
ricale cingulum 42, 15.
codicellus, ulcusculum, carbunculus
103, l.
comes, Graf 6, 25 etc. saepe.
comitatus, Grafschaft 7. 9,1.42,5.
68, 30. 70, l. 74, 25. 75, 5. 88, 15.
89,25. 90,25. 91,10- 92,5.100,25.
107.
comitatus passive, begleitet 25, 25.
comitissa 13. 15. 19, 25.
comitiva, Gefolge 81, 30. 84, l. 98, l.
102, l. 105, 25 — 107, 30. 116, 30;
commitiva 89, 20.
comune, Gemeinde 53. 63, 10. 70, 20.
73, 15. 79, 20. 80, 10. 81, 10.
84,i. 85,5. 89,1-91,5. 100, 15.
114, 15.
conclave 58, 5. 110, 25.
concordium 84, 25.
confinus = cophinus, Ital. cofano
79, 30.
confiictus, clades 62, 15. 87, 5.
confligere, devincere 79, 25. 82, 25.
84, 5. 92, 15. 100, 30. 114, 15.
conpater 76, 25.
conpilare, conpillare libros, com-
ponere 26, 30. 66, 10.
conspirari depon. 109, 30 (conspi-
rata est).
contrata, Ital. contrada, contrata
80, 5. 100, 30.
conventus, collegium monachorum
27, 35.
coriati denarii 18, 15.
coronatio (inperialis) 10, 5. 73, 15.
93, 1.
coronator 53, 15.
cruce signare 29, 10. 58, 1. 61, 1;
crucesignatus 24,30. 58,25. 59,25.
cruciferratus = cruce signatus 89, 30.
crucifixus 20, 15.
curia (generalis), Reichstag 19, 20.
25,15. 54,25; villa, Dorf 47;
(papae) 27, 10. 116, 25.
curialiter 52, 20.
cyborium 20, 15.
cyrographum = chirographum 36, 1.
dampnificare 92, 30.
dapifer 4, 25. 9, 30.
dapnum = dampnum 84, 20. 87, 1.
decapitare 106, 20.
de cetero 58, 10. 115, 15.
deforis 36, 15.
denarius 90, 5. 100, 10.
depellerant = depulerant 75, 10.
depopulant 50, 40 ; depopulatus pas-
sive 50, 25.
derobare, Ital. dirubare 70,5. 84,20.
95, 15. 115,35. 116, 15.
destrare, Ital. addestrare 113,20;
cf. adestrare.
destrictus v. districtus.
deultra 45, 30.
disconficere 48, 30; discunficere
29, 30.
districtus, territorium 41,40. 52, 10.
66. 67. 70, 30. 71, 5. 76, 5. 78, 30
— 80, 25. 82, 1. 84, 20. 86, 25—
88, 15. 92, 25. 95, 30 (destrictus).
100. 106, 20. 107, 25. 108, 5.
dom = domus, ecclesia episcopalis
79,1.
don = dominus 65,15. 68,1. 70,30.
71, 1. 94, 25. 98, 10. 99, 10. 101.
111, 5. 114, 20.
ducatus, Herzogtum 2. 17, 5.
ducissa 59, 15.
durato (depon.) tractatu 83, 30.
Cmisperium, hemisphaerium 58, 30.
epirrium 31, 25.
episcopatus , palatium episcopale
105, 15.
episcopium, Bistum 9,20. 95, 1; ec-
clesia episcopalis 17, 30.
equivocacio 51, 15.
expulsit = expulit 71, 10.
extrinseci, e civitate expulsi 66, 25.
77, 10. 81, 10. 84, 25. 86, 25 ; ex-
trinseca pars 82,35; extrinseca,
quae extra civitatem sita sunt
115, 35.
extunc 3, 15. 19, 5. 21, 30.
152
ULOSSARIUM.
falsogravius, Pfalzgraf 52, 35.
ferto, nummus 41, 5.
feudum 23, 15.
ficticie 101, 30.
fidelitatem firmare 17, 5 ; iurare
97, 5; exibere 32, 15.
fienda electio 110, 25.
finaliter 79, 10. 81, 30. 82,35. 86,25.
88,10. 96,io. 97,20. 99,5. 103,30.
108, 10. 109, 5. 113, l. 116, 15.
forcia 67, 35. 74, 25.
forinseci 51, 30.
fortalicia, Festung 70, 15; fortal-
licia 76, 5; fortillicia 76. 80, l.
fortifficare, munire 79, 10.
frixorium 15, 25.
fumus locus 102, 25.
gallea, Galeere 20, 20.
guarda 55, 5.
guardianus fratrum Minorum 78, 10.
guarnimentum 52, 10.
guerra 10, 20. 15, 20. 19, 35. 22, 30.
35. 47. 61, 25. 63, 10. 68, 15. 82.
83, 25. 85, 20. 91. 93, 20. 105, 10.
111, 5.
llomagium 17, 5. 27, 5.
honorantia 105, 1.
hospitale 43, 30. 82, 25.
hospitari = lagern 92.
hostia, sacramenti eucharistiae panis
85, 30.
imperialium librae 46, 25.
incarcerare 93, 15. 96, 10. 105, 5.
111,25. 114, 1.
incastellare 34, 15.
incontinenti, statim 46, 40. 85, 20.
93. 114, 5.
incoronare 80, 10. 96, 10.
informatio = institutio, doctrina
114,20.
infugare 50, 40.
inhabitatus, non habitatus 103, 1.
inmediate 76, 5. 79, 1. 95, 30. 97, 30.
101. 104,15.
inpositio, inpossitio, Steuer, Auf-
lage, Ital. imposizione 105, 5.
113,5. 114, 1.
in instanti 100, 5.
instructio = institutio , doctrina
114, 20.
interdictum (ecclesiae) 27, 5. 90, 20.
intratus depon. 84, 5 (quibus in-
tratis).
intrinseci, qui in civitate sunt ex~
pulsa adversa parte 82, 20. 83, 1.
84, 25. 89, 25 ; intrinsequi 77, 10.
intromitere se de aliqua re 17, 45.
intronizare 34, 10.
investitura episcoporum , ecclesia-
rum 16,15. 17,40. 18, 1. 19,20.
iustitiarius taxator 41, 10.
lantigravius 44, 25. 57, 10.
lavatorium 27, 25.
leteria, Ital. lettiera 79, 30.
liga, Ital. lega 70, 10. 107, 20.
115, 30.
Itlagnates 25, 30. 113, 30; magnati
110, 5 (magnatos).
malamort 45, 15.
mane, oriens 11, 10.
manganare , manganis proicere
77, 15.
manganus, machina bellica iacula-
toria 36, 10. 77, 20.
mansio, domus 92.
mansionarius 6, 25.
mantum (papae) 17, 1.
marcha, pondus 26, 35; nummus
41, 5.
marchia v. Anchonitana et Tarvi-
sina marchia in Indice.
marchio 4. 9 etc. saepe.
maxenada, Ital. masnada 46.
menolatus, nummus 40, 5.
mercimonia = mercimonium 82.
miles, milles, milites , millites,
Ritter 18,15. 22,25. 25,25. 29,5.
32, 35. 38, 20. 40. 41. 49. 52.
53,20 — 55,1. 56,25. 68,5. 81. 89.
90,5; milex 55,5. 91,25; millex
44, 40.
militia, millitia, millicia, Ritter-
schaft 24, 5. 26, 15. 40, 1. 55, 1.
72, 1.
mortalitas = caedes 71, 25. 77, 25.
mortuus = occisus 68, 15. 79, 25.
muratus 9, 20.
naufragari depon. 97, 10 (navicula
. . . naufragata).
GLOSSARIUM.
153
Officialisecclesiae 91,20 ;imperii9, 25.
ordinatio, clerici ab aliquo con-
secrati 21,5; cardinalium 58,25.
G0, 20.
palatinus (comes) 4, 25. 9, 30.
palatium , pallatium 7, 20. 9, 20.
22,35. 20,35. 31,25. 42,40. 47,45.
50. 51. 53,25. 60,20. 61,20. 62, 10.
97,20. 106,15.
pallea (Ital. di paglia) corona
105, 25.
palleum, paleum, pallium archi-
episcopi 16, 30. 28, 20.
papalis benedictio 115,20; papalia
insignia 15, 25.
papatus 12, 10. 15, 5. 20, 10. 23, 30.
52,40. 55,15. 57,5. 60,15 — 62,1.
63,25. 94, 15. 110,25.
parlamentum 93, 5.
pasagium , expeditio transmarina
24, 35. 57, 30.
pastores = presbyteri parochiales
111,20. 113,i; pastor = papa
110, 25.
pavionum = tenda, Zelt 11, 20.
paxeta dicta pax 84, 25.
peditos = pedites 109, 10.
penitentiarius 57, 15.
penssare , pondo valere } pondus
habere 110, 15.
perforcium 88, 10.
periculare, periclitari 106, 20.
pertransitus part. passivum 39, 10.
plurique = plerique 50, 5. 51, 10.
59,40.
populares, popullares 60, 30. 67.
74, 15. 75, 5. 78, 15. 87, 30. 94, 5.
porificus = porphyreticus 22, 1.
26, 35.
posse (subst.) gentium totum 82, 20.
potestaria, officium potestatis (po-
desta) 52, 10.
potestas, Ital. podesta 34,5. 52,5 —
55, 5. 71. 83, 5. 89, 10. 95, 10.
107, 25.
potionare, venenare 93,5; potionata
hostia 85, 30 ; potionatum vinum
93, 10.
pravillegium 18, 25.
preditare 52. 30.
prelibatus = praedictus 65, 15.
111, 5.
preordinare 113, 10.
prerogativa subst. 105, 5.
primatus 20, 30.
prioratus, monasterium, cui prior
praeest 10,25. 24,5. 10J,20.
privatim = clam 50, 25.
privillegiare 11,30. 10, 20. 21, 10.
24,i. 28,30. 98,io. 99, 10.
privillegium 16, 15. 18, 25. 19, 20.
24, 5.
proditorium negotium 104, 5.
prostrantes = prosternentes 35, 5.
publicatio = V eroffentlicliung 86, 15.
purgatorium, Fegefeuer 115, 10.
pusterla, porta minor urbis 11, 5.
79, 25.
quarta, mensura 100, 10.
quarterium (frumenti) 100, 10.
quasi = beinahe 68, 20. 74, 20. 76.
80, 1. 85, 20. 93, 20. 98, 15. 114.
117, 1.
rationes facere , Recht sprechen
53, 25.
rebellare civitatem 76, 30 ; revel-
lare castra 83, 20.
1 reducti se fuerant = reduxerant
se 80, 15.
reincudere 34, 20.
relaxare , rellaxare = relinquere,
dimittere96,io. 109,15. 110,1. 111,30.
religiosi, monachi, fratres mendi-
cantes 71, 20.
repulsa, Widerstand 81,io.
resistentia 84,5.
revellare v. rebellare.
riperia, Ital. riviera 78,25. 84, 1.
robare , Ital. rubare 55, 5. 79, 30.
92, 15.
robatio, Ital. rubagione 79, 30.
rocha, Ital. rocca 76, 10.
rosta, Palisade 79, 10.
Scaramutia, scaramuzia, Ital. scara-
muccia? Scharmiitzel 11.
scharamuzando 77, 15. 89,25.
scientialis flos 62, 1.
sciffus = scyphus 93.
scorta, Ital. scorta 92, 15.
scrineum = scrinium 17,15; scri-
neus 79, 30.
secutor = Arih&nger 91.
154
GLOSSARIUM.
seneschalcus 92, 20.
separavi, proficisci 100,20.
seralium, serallium, Ital. serraglio
107,20. 108,i — 110,io.
sero, occidens 82, 15; a sero, ab
occidente 77, 5.
sindicus terrae 97,5.
sofisticata verba et facta 90, 10.
solacium, Ital. sollazzo 47, 1.
soldanus 40. 41, 10. 51, 1. 64. 72, 10.
spineta 13, 1.
spoliae, spolliae, Ital. spoglie 84, 20.
95,15. 109,5. 112, 10; spolmm
79, 30.
sputatio sanguinis 102,30. 103, 1.
stacatus, palis munitus, verpalisa-
diert 77,5.
starium = sextarius 80,5. 110,15.
strictura montium 40, 5; portae
41, 25.
sturmum 53, 15. 54,5.
successive 33, 35.
successorium ius 45,5.
summaria = sumarius 40, 5.
superrluitates 25, 30.
symbolum (fidei Christianae) 60, 30.
talea, tallea, Steuer 105,5. 111,25.
113,5. 114. "
tangi depon. 100,15 (se tanguntur).
taxator iustitiarius 41, 5.
tenda = pavionum, Ital. tenda
77, 20.
tenuta, Ital. tenuia 112,1.
trahere, Ital. tirare, schiessen 53,25.
treuga 38, 1. 50, 10 ; treugae 20, 20.
tristus = tristis 106,15.
tumefactio 102,25.
tyrampnis = tt/rannis 48, 10. 52,45.
tyrarapnus = tyrannus 50. 86,5.
i 113,15; tirampnus 51,20. 93,5;
tyrapnus 33. 50,<io.
de ultramontibus 89, 10.
valvassor 62, 15.
vicariatus 06, 15. 76, 25.
vicarius 73, 20. 74, 20. 75. 79, 5.
83,io. 87,25. 88,25. 97,i. 110, 1;
inperialis 66, 15; regis 92, 1.
victoriose 51,5.
victorius 23, 10. 40, 15.
vituperium 95, 15. 105, 10. 111,30.
116, 10.
| ycona regia 51, 1.
I zambellum , confiictus (cf. Ital.
zombolare) 79, 5.
Corrigenda.
P 14 l 37, n. m lege Interim — Cremon.
P 15 n *lege: sic c. cum Martino et Bosone.
P. 93, l. 25 Uge M°CCCXXV1I.
< > s w o
• H OD
o
ro ro
uo
>
H
O1
n>
o ^
^ c+
n cl
Al/bertus &e Bezonis
Cronica pontificum et
imperatorum
DD
3-
.M82
A12
v, 3
PONT^CAC fNSTITUTE
°E «EDIASTVAL ST
To
5 9 QUEEWS D/
RONTC 5/ Canada
Live Music Archive
Librivox Free Audio
Metropolitan Museum
Cleveland Museum of Art
Internet Arcade
Console Living Room
Books to Borrow
Open Library
TV News
Understanding 9/11